Mu kwinhama Katonda yatonda eigulu n'ensi. Ensi yali ndhereere era nga ntabuletabule enzikiiza yali egemye ku nhandha, era ng'omwoyo gwa Katonda gumaamiire amaadhi. Agho Katonda yaakoba ati: “Ghabeegho obutangaavu,” Era obutangaavu bwabaagho. Katonda yaabona nga kikalamu okubaagho obutangaavu. Agho yaayawula obutangaavu ku nzikiiza. Obutangaavu yaabweta Omusana, ate enzikiiza yaagyeta Obwire. Bwaziba era bwakya olwo lwaba nga n'olunaku olusooka. Agho Katonda yaakoba ati: “Ghabeegho ekyawulamu amaadhi, kyawulengamu amaadhi ghabiri.” Era kyaba kityo. Katonda yaataagho ekyawulamu amaadhi agali ghaigulu n'ago agali ghansi. Ekyawulamu ekyo Katonda yaakyeta Eigulu. Bwaziba era bwakya olwo lwaba nga n'olunaku olwokubiri. Agho Katonda yaakoba ati: “Amaadhi agali ghansi gh'eigulu geesololeze ghalala, olwo obukalu buboneke.” Era kyaba kityo. Obukalu obwo Katonda yaabweta Ensi, ate amaadhi agaali geesoloiza yageeta Enhandha. Katonda yaakibona nga kikalamu. Agho Katonda yaakoba ati: “Ensi eidheku ebimera ebya buli nsambo: ebyo ebitaaku ensigo, n'emiti egitaaku ebibala omuli ensigo dhaagyo.” Era kyaba kityo. Ensi yaidhaku ebimera ebya buli nsambo ebyo ebitaaku ensigo, n'emiti egitaaku ebibala omuli ensigo dhaagyo. Katonda yaakibona nga kikalamu. Bwaziba era bwakya olwo lwaba nga n'olunaku olwokusatu. Agho Katonda yaakoba ati: “Ghabeegho ebyaka ku igulu, okwawulagho omusana n'obwire bibenga obumanhiso obw'ebiseera, obw'enaku, n'obw'emyaka, era byakirenga ku igulu okumuliikirira ensi.” Era kyaba kityo. Katonda yaakola ebyaka ebikologho bibiri ekyaka einho nga kya kufuganga musana, ate ekyaka akatono nga kya kufuganga bwire. Era yaakola n'emuunienie. Ebyaka ebyo yaabita ku igulu bimuliikirirenga ensi, bifugenga omusana n'obwire, era byawulengagho obutangaavu ku nzikiiza. Katonda yaakibona nga kikalamu. Bwaziba era bwakya, olwo lwaba nga n'olunaku olwokuna. Agho Katonda yaakoba ati: “Amaadhi gabeemu ebitonde ebiramu ebya buli nsambo, era mu ibbanga mubeemu enhonhi nga dhiguluka.” Agho Katonda yaatonda agasota ag'omu nhandha, n'ebiramu ebindi ebiba mu maadhi ebya buli nsambo era n'enhonhi edha buli nsambo. Katonda yaakibona nga kikalamu. Yaabigha enkabi ati: “Muzaale, mwale, mwidhuze enhandha, era n'enhonhi dhaale ku nsi.” Bwaziba era bwakya olwo lwaba nga n'olunaku olwokutaanu. Agho Katonda yaakoba ati: “Ensi eidheku ebiramu ebya buli nsambo: ensolo enfuge, n'edh'omu nsiko, n'ebyeghaluliza ku itaka.” Era kyaba kityo. Katonda yaatonda ensolo edh'omu nsiko, n'ensolo enfuge edha buli nsambo. Era yaatonda ebyeghaluliza ku itaka byonabyona. Katonda yaakibona nga kikalamu. Agho Katonda yaakoba ati: “Tukole abantu mu mboneka yaife nga bafaanana ng'oti niife, bafugenga ebyenhandha, n'enhonhi, n'ensolo enfuge n'edh'omu nsiko, era na kiisi kyeghaluliza ku itaka.” Agho Katonda yaatonda abantu mu mboneka ye yeene, yaatonda omusaadha n'omukazi. Era yaabagha enkabi, yaabakoba ati: “Muzaale, mwale, mwidhuze ensi, mugifuge. Mufugenga ebyenhandha n'enhonhi, na kiisi kiramu ekitambula ku nsi.” Katonda yaakoba ati: “Bona eno, mbaghaire kiisi kisimbe ekitaaku ensigo ekiri ku nsi, na kiisi muti ogutaaku ebibala omuli ensigo. Eyo n'enaabanga emere yaimwe. Era kiisi nsolo ey'omu nsiko, na kiisi nhonhi, na kiisi kyeghaluliza ku nsi ekiri n'obulamu, byonabyona mbighaire eisubi n'amakaba ag'ebisimbe nga n'emere yaabyo.” Era kyaba kityo. Katonda yaabona bye yakola, byamusangaaza inho. Bwaziba era bwakya olwo lwaba nga n'olunaku olwomukaaga. Olwo ni, eigulu n'ensi, ni byonabyona ebirimu, byamalirizibwa okukolebwa. Ku lunaku olwomusanvu Katonda yaamaliriza omulimo, gwe yali ng'ali kukola. Yaawuumula ku lunaku olwo olwomusanvu, ng'amaze emirimo gye gyonagyona, gye yali ng'ali kukola. Yaagha olunaku olwo olwomusanvu enkabi era yaalutukuza. Kuba olwo lwe yawuumuliraku emirimo gye gyonagyona egy'okutonda. Kale ni eyo n'ensambo eigulu n'ensi ye byatondebwamu. Ku lunaku Musengwa Katonda lwe yakoleraku ensi n'eigulu, ku nsi tikwaliku kimera kyonakyona waire ekirala, era nga ghazira na isubi eryali limezeeku. Kuba Musengwa Katonda yali akaali kugwisa maadhi ku nsi, era nga ghazira muntu alima ku nsi. Aye oluudhiruudhi lwavanga mu itaka lwaboza ensi yoonayoona. Agho Musengwa Katonda yaawumba omuntu mu itaka, yaamufuuwa mu nhindo omuuka ogw'obulamu olwo omuntu yaatoolera okuba omulamu. Musengwa Katonda yaataagho enimiro mu Edeni ku luuyi olw'e buvandhuba yaata omwo omuntu ye yali amaze okuwumba. Musengwa Katonda yaameza mu nsi kiisi muti ogusanhusa okubona era omulungi okulyaku ebibala. Ghagati mu nimiro nga ghaligho omuti ogw'obulamu era ogw'okumanha obulungi n'obubi. Omwiga gwakuuluulanga nga gubita mu Edeni era gwafukiriranga enimiro eyo. Nga bwe gumala gweyawulamu gwafuuka emiiga ena. Eriina ery'omwiga ogusooka nga ni Pishoni guno nga gukuuluula okwezungulula ekiketezo kyonakyona ekya Havila ekirimu zaabu. Zaabu ow'omu nsi eyo mukenenule, era eyo eriyo n'obuwoowo bwa bedeliyamu n'amabaale ga onikisi. Eriina ery'omwiga ogwokubiri nga ni Gihoni; guno nga gukuuluula okwezungulula ekiketezo kyonakyona ekya Kushi. Eriina ery'omwiga ogwokusatu nga ni Tiguri; guno nga gukuuluulira ku luuyi lw'e buvandhuba bw'e Assiria. N'omwiga ogwokuna ni Eufurate. Musengwa Katonda yaatoola omuntu, yaamuta mu nimiro ey'e Edeni, agirimenga era agirabirirenga. Yaamukoba ati: “Oli wa idembe okulya ekibala kyonakyona ekya kiisi muti oguli mu nimiro. Aye otalyanga ku kibala kya ku muti ogw'okumanha obulungi n'obubi, kuba olunaku lwene lw'olikirya, olifa.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Ti kirungi omuntu okubanga yenka. Ndidha kumukolerayo omubeezi amugwanira.” Agho yaawumba mu itaka ensolo dhoonadhoona era n'enhonhi dhoonadhoona yaabireeta eri omuntu abone bw'anaabyetanga. Era omuntu kye yayetanga buli kiramu ekyatondebwa, n'eryafuuka eriina lyakyo. Kale, omuntu yaatuuma ensolo dhoonadhoona n'enhonhi dhoonadhoona amaina, aye ku ebyo byonabyona nga ghazira kyali kigwaine kuba mubeezi wa muntu. Agho Musengwa Katonda yaaleetera omuntu endoolo enhingi einho era bweyali ng'atendwike, yaamutoolamu olubavu lulala yaizaagho emamba mu kifo kyalwo. Yalukolamu omukazi, era yaamuleeta eri omuntu. Omuntu yaakoba ati: “Otyo! Ono buti n'eigumba eriviire mu magumba gange, omubiri oguviire mu mubiri gwange; aidha kwetebwanga mukazi, kuba atooleibwa mu musaadha.” N'olw'ensonga eyo, kyova omusaadha alekanga ise n'inhina, ni yeeyimba ghalala ni mukazi we, ababiri ni baafuuka omuntu omulala. Omusaadha n'omukazi bombi baali madu, aye nga tibagemwa nsoni. Omusota gwali gwa lugezigezi okusinga ensolo edh'omu nsiko edhindi dhoonadhoona Musengwa Katonda dhe yakola. Agho gwabuuza omukazi guti: “Obwo bwenebwene Katonda yakoba ati mutalyanga kibala kya ku muti gwa mu nimiro waire omulala guti?” Omukazi yairamu ati: “Tuli ba idembe okulya ebibala eby'oku miti gyonagyona okutoolaku ebyo eby'oku muti oguli ghagati mu nimiro. Katonda yatukoba obutalyanga kibala kya ku muti ogwo, oba waire okugugemaku; ati lwe tulikiryaku lwe tulifa.” Aye omusota gwakoba guti: “Busa naire! Timwidha kufa. Katonda yakoba atyo kuba aidhi nga bwemulirya ku muti ogwo, amaiso gaimwe galizibuka, mwaba ng'oti ni mwene, mwamanha obulungi n'obubi.” Omukazi yaabona ng'omuti gusanhusa amaiso era nga mulungi okulyaku, era yaagwegomba olw'amagezi ge gwali guja okubaleetera. Agho yaanoga ku bibala byagwo yaalya, era yaagha ni ku musaadha we, yeena yaalya. Olwo amaiso gaibwe bombi gaazibuka, baategeera nga bali madu. Kale baatunga amakaba ag'omuti omutiini, baagakolamu ebivaalo beeghemba. Agho baawulira Musengwa Katonda ng'ali kutambula mu nimiro eigulo nga kuwoze era beegisa mu miti egy'omu nimiro nga tibenda ababone. Aye Musengwa Katonda yaayeta omusaadha yaamubuuza ati: “Oli gha?” Yaamwiramu ati: “Nkuwuliire ng'oli mu nimiro, naatya, kuba mbaire madu kye nviire ni neegisa.” Katonda yaamubuuza ati: “Naani akukobeire ati oli madu? Oliire ku kibala eky'oku muti gwe nakukoba obutalyangaku?” Omusaadha yairamu ati: “Omukazi ye wampa okubanga ninze n'ampaire ekibala ekyo zeena naalyaku.” Musengwa Katonda yaabuuza omukazi ati: “Kiki kino ky'okoze?” Omukazi yairamu ati: “Omusota n'ogunkemenkereiza naalya.” Musengwa Katonda yaakoba omusota ati: “Olw'okuba okoze ekyo, okolimiirwa okusinga ensolo dhoonadhoona enfuge n'edh'omu nsiko. Okuva n'olwaleero oidha kutambulanga nga weekululira ku nda yo, era olyenga enkungu enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwo. Ndidha kutaagho enzigu ghagati wo n'omukazi, ni ghagati gh'eizaire lyo n'eizaire ery'omukazi. Eizaire ery'omukazi eryo liidha kukubanga omutwe ligutentene, era weena oidha kulimoodhanga ebigere.” Yaakoba omukazi ati: “Ndidha kwongeranga obulumi bungi mu biseera byo ng'oli nda; mu bulumi mw'onaazaaliranga abaana. Ate nga oidha kwendanga inho okuba aghali balo, era aidhanga kukufuga.” Yaakoba omusaadha ati: “Olw'okuba wawulirisa mukazi wo bye yakukoba, waalya ku kibala eky'omuti gwe nabalobera okulyaku, eitaka likolimiirwa. Mu kufaabiikana mw'onaatoolanga eky'okulya, enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwo. Eitaka eryo liidha kumerangaku amawa n'ebindi ebikufumita; era oidha kulyanga ebimera eby'omu nsiko. Oidha kufaabiikananga era ogezimulenga, memale ofunenga eky'okulya, okutuusa lw'oliirayo mu itaka mwe wakolebwa. Mu itaka mwe wava, era mu itaka mw'oliira.” Omusaadha yaatuuma mukazi we eriina Eva, kuba n'eyali inhina w'abalamu boonaboona. Musengwa Katonda yaakolera Adamu ni mukazi we ebivaalo eby'amawu, yaabavaaza. Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Bona, omuntu afuuse ng'oti niife, okumanhanga obulungi n'obubi. Tutamuganha kunoga kibala ku muti ogw'obulamu, na kukirya, n'aghangaala byanda na byanda.” Kale Musengwa Katonda yaamutoola mu nimiro ey'e Edeni, alimenga eitaka mwe yakolebwa, yaamubingira kuliya. Ku luuyi olw'enimiro olw'e buvandhuba yataayo ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, era n'empiima eyaka, era ng'ekyukira ku ndhuyi dhoonadhoona okukuumanga engira eja ku muti ogw'obulamu. Adamu yaaba ni mukazi we Eva, yaatoola enda. Yaazaala omwana era yaakoba ati: “Nfunie omwana nga Musengwa Katonda n'ambeera.” Kale yaamutuuma eriina Kaini. Kabiri yaazaala omwana owundi, yaamutuuma eriina Abeli. Abeli ono yaaba mwayi wa ntaama aye Kaini yaaba mulimi. Ekiseera nga kibiseegho Kaini yaaleeta ku makungula ge, yaagaghaayo eri Musengwa Katonda. Abeli yeena yaaleeta ku ntaama dhe edhaazaalibwa mu nzaalo edhisooka, yaadhiita, yaghaayo amasavu gaadho. Musengwa Katonda yaasiima Abeli n'ekigheebwayo kye. Aye yaaloba kusiima Kaini n'ekigheebwayo kye. Agho Kaini yaatuubatuuba olw'obusungu obungi. Musengwa Katonda yaamubuuza ati: “Kiki ekikutuubyatuubya n'obusungu obungi butyo? Bw'oba ng'okoze ekituufu tosiimibwa? Aye nga bw'okoze obubi, ekibi kikuteegereire ku lwigi nga kyenda okukufuga. Aye oteekwa okukighangula.” Kaini yaakoba muganda we Abeli ati: “Tuje tubbaalebbaaleku.” Era bwebaali nga bali eyo, Kaini yeefuulira muganda we yaamwita. Agho Musengwa Katonda yaabuuza Kaini ati: “Muganda wo Abeli ali gha?” Kaini yairamu ati: “Tiidhi ninze omukuumi wa muganda wange?” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Kiki kino ky'okoze? Omusaayi gwa muganda wo guli kundirira okuva ghansi olw'okwenda okwesasuuza. Buti okolimiirwa era ghazira ky'okaafuna kuva mu itaka eryasaimya omunwa, ni linhwa omusaayi gwa muganda wo y'oise. Bw'onaalimanga eitaka tiriidha kukughanga makungula naire; ku nsi oidha kutambulatambulanga eyo otyo ng'ozira gh'osula.” Kaini yaakoba Musengwa Katonda ati: “Ekibonerezo ekyo kikakali inho, tighanga kukigumira. Olwaleero ominze ku itaka lino era ni mu maiso go. Ndidhanga kutambulatambula eyo ntyo nga nzira ghe nsula, era kiisi anandhagaananga, ng'andhita bwite.” Aye Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Busa naire. Omuntu yeenayeena bw'akwita, olyesasuuzibwamu obulamu bwa bantu musanvu.” Musengwa Katonda yaata ku Kaini akamanhiso, kiisi amwagaana alobenga kumwita. Kaini yaava mu maiso ga Musengwa Katonda, yaaja yaabanga mu nsi eyetebwa “Ntambula ntyo,” eri ku luuyi olw'e buvandhuba bwa Edeni. Kaini yaba ni mukazi we, yaatoola enda, yaazaala omwana omulenzi baamutuuma eriina Enoka. Kaini yaazimba ekibuga era yaakituuma eriina lya mutabane we oyo Enoka. Enoka yaazaala Iradi, Iradi yaazaala Mehuyaeli, Mehuyaeli yaazaala Methusaeli, Methusaeli yazaala Lameka. Lameka yali n'abakazi babiri owundi nga ni Ada ate owundi nga ni Zila. Ada yaazaala Yabali oyo n'eyali dhaadha w'abo abaayi abasula mu weema. Muganda we nga ni Yubali, dhaadha w'abo boonaboona abakubi ab'entongooli n'abafuuyi ab'endere. Zila yaazaala Tubali Kaini eyali omugheesi ow'ebintu eby'ekikomo n'eby'ekyuma. Mwanhina yali ng'ayetebwa Naama. Lameka yaakoba bakazi be ati: “Ada ni Zila bakazi bange mumpulirise, ndhise omusaadha omwisuka kuba ankubye era yanfumita. Bwe kiba nti okwita Kaini kwesasuuzibwamu obulamu bwa bantu musanvu, agho ni, okwita Lameka kuli na kwesasuuzibwamu bulamu bwa bantu nsanvu na musanvu.” Adamu yaaba ni mukazi we kabiri, yaazaala omwana mulenzi. Yaamutuuma eriina Sethi, kuba yakoba ati: “Katonda ampaire omwana omulenzi aire mu kifo kya Abeli, Kaini ye yaita.” Sethi yeena yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Enoshi. Mu biseera ebyo abantu mwe baasookera okusabanga Musengwa Katonda mu liina lye. Kino n'ekitabo eky'abaidhukulu ba Adamu nga bwebairaganwaku: Katonda bweyatonda omuntu, yamukola mu mboneka ye yeene. Yatonda omusaadha n'omukazi, yaabagha enkabi era yaabatuuma eriina “Muntu.” Adamu bweyagheza emyaka ekikumi n'asatu (130) egy'obukulu, yaazaala omwana omulenzi ng'amufaanana mu mboneka ni mu kikula; yaamutuuma eriina Sethi. Adamu oyo yaaghangaala emyaka egindi lunaana (800) ng'amaze okuzaala Sethi. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lwenda n'asatu (930) egy'obukulu. Sethi bweyagheza emyaka ekikumi n'etaanu (105) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Enoshi. Sethi oyo yaaghangaala emyaka egindi lunaana na musanvu (807) ng'amaze okuzaala Enoshi. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lwenda na ikumi n'ebiri (912) egy'obukulu. Enoshi bweyagheza emyaka ekyenda (90) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Kenani. Enoshi oyo yaaghangaala emyaka egindi lunaana na ikumi n'etaanu (815) ng'amaze okuzaala Kenani. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lwenda n'etaanu (905) egy'obukulu. Kenani bweyagheza emyaka ensanvu (70) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Mahalaleli. Kenani oyo yaaghangaala emyaka egindi lunaana n'ana (840) ng'amaze okuzaala Mahalaleli. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lwenda na ikumi (910) egy'obukulu. Mahalaleli bweyagheza emyaka enkaaga n'etaanu (65) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Yaredi. Mahalaleli oyo yaaghangaala emyaka egindi lunaana n'asatu (830) ng'amaze okuzaala Yaredi. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lunaana na kyenda n'etaanu (895) egy'obukulu. Yaredi bweyagheza emyaka ekikumi n'enkaaga n'ebiri (162) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Enoka. Yaredi oyo yaaghangaala emyaka egindi lunaana (800) ng'amaze okuzaala Enoka. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lwenda na nkaaga n'ebiri (962) egy'obukulu. Enoka bweyagheza emyaka enkaaga n'etaanu (65) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Methusela. Okuva olwo Enoka yaaba ng'atambulira mu Katonda, yaaghangaala emyaka egindi bikumi bisatu (300). Era yaazaala n'abaana abandi. Woonawoona yaaba ng'aghangaaliire emyaka bikumi bisatu na nkaaga n'etaanu (365). Enoka oyo yaamala obulamu bwe ng'atambulira mu Katonda era yaamala yaabulagho bubule, kuba Katonda yamutwala. Methusela bweyagheza emyaka ekikumi n'ekinaana n'omusanvu (187) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi, yaamutuuma eriina Lameka. Methusela oyo yaaghangaala emyaka egindi lusanvu na kinaana n'ebiri (782). Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lwenda na nkaaga na mwenda (969) egy'obukulu. Lameka bweyagheza emyaka ekikumi n'ekinaana n'ebiri (182) egy'obukulu yaazaala omwana omulenzi. Yaamutuuma eriina Noa. Yaakoba ati: “Ono n'alitwizaamu amaani mu kugezimula n'okufaabiikana kwaife, ng'akozesa eitaka lyene eryo Musengwa Katonda lye yakolima.” Lameka oyo yaaghangaala emyaka egindi ebikumi bitaanu na kyenda n'etaanu (595) ng'amaze okuzaala Noa. Era yaazaala n'abaana abandi; yaafa ng'agheza emyaka lusanvu na nsavu na musanvu (777) egy'obukulu. Noa bweyagheza emyaka ebikumi ebitaanu (500) egy'obukulu yazaala abaana abalenzi basatu: Shemu, Hamu ni Yafethi. Agho abantu bwe baaja nga beeyongera okwala ku nsi, baazaala abaana abaghala. Abaana ab'omu igulu bwe baalinga bati ku baana abaghala abo ab'abantu, baabona nga balungi. Kale baababayiza nga bwebaayendanga. Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Omwoyo gwange tigwidha kusigalanga mu muntu byanda na byanda, kuba omuntu mubiri bubiri ogufa enaku edh'obulamu bwe tidhija kuswikanga myaka kikumi n'abiri (120).” Mu biseera ebyo ni mu biseera ebyairirira, abaana ab'omu igulu baazaalanga abaana mu baana abaghala ab'abantu abaana abo n'abaafuuka abantu ab'amaani, abawaigufu era abakanu, abaayetebwanga Nefilimu, abaamanhikana einho mu biseera ebyabita. Musengwa Katonda yaabona ng'omuntu ku nsi afuuse mubi inho era ng'ebidhuubo bye bibi ekiseera kyonakyona. Agho yeidhusa ekyamutonza omuntu ku nsi, era enaku yaamuluma ku mwoyo. Yaakoba ati: “Ndidha kusaaniagho omuntu ye natonda ave ku nsi, era nsaaniegho n'ensolo, n'ebyeghaluliza ku itaka, n'enhonhi, kuba neidhwisa ekyabintonza.” Aye ate Musengwa Katonda yaasiima Noa. Bino n'ebifa ku Noa. Yali muntu akola ebituufu, ng'aziraku kibi mu bantu ab'omu biseera bye era ng'atambulira mu Katonda. Yazaala abaana abalenzi basatu, Shemu, Hamu ni Yafethi. Aye, abantu abandi boonaboona baali babi mu maiso ga Katonda, era ng'ebikolwa eby'obukambwe bibunie ensi yoonayoona. Katonda yaalingirira ensi, yaabona ng'eidhwire obubi, kuba obulamu obw'abantu boonaboona bwali bwidhwire kukola bibi byereere. Katonda yaakoba Noa ati: “Nsazeegho okuzikiriza abantu boonaboona, kuba baleeteire ensi okwidhula ebikolwa byaibwe eby'obukambwe. Weekolere eryato mu muti omulungi olisalemu ebisenge era olimaaleku obulimbo munda ni ku ngulu. Oti bw'obe olikole: Obuleeyi bwalyo bube mita kikumi n'asatu na isatu (133), obugazi bube mita amakumi abiri na ibiri (22), ate obugungumavu bube mita ikumi na isatu (13). Eryato eryo lizimbeku akasolya, ng'oleseegho eibanga lya mukono mulala okuva ku mbaawo edh'omu mbali ghe dhikoma. Lizimbe nga lirimu ekisenge ekya ghansi, ekya ghagati, n'ekya ghaigulu. Era oliteeku olwigi mu mbali; kuba bona, ndidha kuleeta omwidhuzo gw'amaadhi ku nsi guzikirize kiisi kiri na bulamu ekiri ghansi gh'eigulu. Buli kintu ku nsi kiidha kufa. Aye ndidha kukola endagaano yange n'iwe era oidha kwingira mu lyato eryo, iwe ni batabane bo, ni mukazi wo, ni baka batabane bo. Era oidha kutwala mu lyato omwo bibiribibiri, ekisaadha n'ekikazi, ku buli kika kya kintu kiramu ekiri n'omubiri, obikuume nga biramu n'iwe. Buli kika kya nhonhi, na buli kika kya nsolo, era na buli kika ky'ebyo ebyeghaluliza ku itaka byonabyona obikuume nga biramu. Era twala ku buli kika kya mere eriibwa ogite mu kyagi, eyo n'eidha okuba emere yo nabyo.” Noa yaakola ebyo byonabyona Katonda bye yamulagira. Agho Musengwa Katonda yaakoba Noa ati: “Ingira mu lyato n'ab'omu ndhu yo boonaboona, kuba mboine nga niiwe omuntu omutuufu wenka mu bantu ab'oluse luno boonaboona. Ku buli kika kya nsolo enongoofu, twalaku emiyimbo musanvu, ensaadha n'enkazi yaayo era ni ku buli kika eky'ensolo edhitali nongoofu otwaleku omuyimbo mulala, ensaadha n'enkazi yaayo era ni ku buli kika eky'enhonhi kwona otwaleku emiyimbo musanvu, ensaadha n'enkazi yaayo. Memale olwo buli kika eky'ensolo n'eky'enhonhi kisobole okukuumibwa nga kiramu mu nsi. Kuba mu nnaku musanvu okuva ni buti, ndidha kugwisa amaadhi ku nsi okumala enaku amakumi ana, omusana n'obwire, olwo nsaaniegho ku nsi buli kintu kiramu kye nakola.” Noa yaakola ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yamulagira. Noa yali agheza emyaka lukaaga (600) egy'obukulu, omwidhuzo ghe gwaidhira ku nsi. Agho yaingira mu lyato ni batabane be, ni mukazi we, ni baka batabane be, bawone omwidhuzo. Ku buli nsolo enongoofu, ni ku edho edhitali nongoofu, ni ku buli nhonhi, era ni ku buli ekyeghaluliza ku itaka ku nsi, bibiribibiri, ekisaadha n'ekikazi, byaingira ni Noa mu lyato nga Katonda bweyalagira. Era enaku omusanvu nga dhibiseegho omwidhuzo gw'amaadhi gwayuyika ku nsi. Mu mwaka ogwolukaaga (600) ogw'obulamu bwa Noa, mu mwezi ogwokubiri, ku lunaku olweikumi n'omusanvu olw'omwezi ogwo, enhindo dhoonadhoona edh'amaadhi ghansi mu itaka dhaasembuka, n'ebituli eby'oku igulu byaiguka. Amaadhi gaagwa ku nsi omusana n'obwire okumala enaku makumi ana. Ku lunaku olwo lwene Noa ni batabane be, Shemu, Hamu ni Yafethi, baingira mu lyato ghalala ni mukazi we, era ni baka batabane be abo. Era baingira na buli kika kya nsolo dha mu nsiko, n'edho enfuge, era na buli kika ky'ebyo ebyeghaluliza ku itaka, era na buli kika kya nhonhi, era n'ebyo byonabyona ebiri n'amaghagha. Ekisaadha n'ekikazi okuva ku buli kika eky'ekintu ekiri n'obulamu, kyaingira mu lyato ni Noa, nga Katonda bweyalagira. Agho Musengwa Katonda yaigaliza Noa munda. Omwidhuzo gweyongera ku nsi okumala enaku makumi ana era amaadhi gaabanda buli ghantu, gaabbeeda eryato lyaghanikibwa ghaigulu gh'ensi. Amaadhi geeyongera okubanda ku nsi eryato lyaseeyeeya ku ngulu ku maadhi. Era amaadhi geeyongera okusituka gaaba maleeyi inho, gaamira ensozi endeeyiriri ghansi gh'eigulu. Geeyongera okumira ensozi edho, dhaaba ghansi mu maadhi ago, mu buleeyi bwa mikono ikumi n'etaanu. Kiisi kintu kiramu ekyali ku nsi kyafa, enhonhi, ensolo enfuge n'edh'omu nsiko, n'ebitonde byonabyona ebitambulira mu biyindi, era n'abantu boonaboona. Kiisi kintu ekyali nga kigheera ku bukalu obw'ensi, kyafa. Musengwa Katonda yazikiriza ebintu ebiramu byonabyona ku nsi abantu, ensolo, ebyo ebyeghaluliza ku itaka, n'enhonhi. Noa n'abo abaali naye mu lyato, ni bonka abaawonagho. Amaadhi gaasigala nga gakaamize ensi okumala enaku kikumi n'ataanu (150). Katonda yaidhukira Noa, era n'ensolo edh'omu nsiko, n'edho enfuge dhe yali nadho mu lyato. Katonda yaasindika empewo yaafuuwa ku nsi, amaadhi gaakendeera. Enhindo edh'amaadhi ghansi mu itaka dhaasembwa, n'ebituli eby'amaadhi ku igulu byaigalwa. Amaadhi gaalekera okugwa okuva ku igulu amaadhi gaatoolera mpolampola okuva ku nsi. Oluvainhuma olw'enaku ekikumi n'ataanu (150), amaadhi gaakendeera, era ku lunaku olweikumi n'omusanvu mu mwezi ogwomusanvu, eryato lyatyama ku nsozi edh'e Ararati. Amaadhi geeyongera okukendeera, era ku lunaku olusooka mu mwezi ogweikumi, emitwe egy'ensozi gyaboneka. Nga ghabiseegho enaku makumi ana, Noa yaigula eidinisa ku lyato lye yakola, yaasindika eikoova ku luya. Eikoova lino lyaja nga ligulukira ghano ni ghale, lyaloba kwira, okutuusa amaadhi lwe gaakamuka ni gakala ku nsi. Agho yaasindika eighemba okubona oba nga amaadhi gakendeire ku nsi. Aye olw'okuba ng'amaadhi gaali gaidhwire woonawoona ku itaka, eighemba tiryafuna gha kugwa. Agho lyairayo ku lyato, Noa yaafulumya omukono yaaligema, yaalingiza munda. Yaateega enaku musanvu dhaabitagho, kabiri yasindika eighemba ku luya. Eighemba eryo lyaira y'ali eigulo nga liri n'eikaba eibisi ery'oku muti omwoliva. Agho Noa yaamanha ng'amaadhi gaali gakendeire. Kabiri yaateega enaku musanvu edhindi dhaabitagho, era yaasindika kabiri eighemba ku luya aye ku mukuzi guno tiryaira y'ali kabiri. Mu mwaka ogwolukaaga n'omulala (601) ogw'obulamu bwa Noa, mu mwezi ogusooka, ku lunaku olusooka omwezi ogwo, amaadhi gaakamuka ku nsi. Noa yaaghembula ghaigulu ku lyato, yaalinga ku luya, yaabona nga ku itaka kukalu. Mu mwezi ogwokubiri, ku lunaku olwabiri n'omusanvu olw'omwezi ogwo, ensi yaakala bukalamu. Agho Katonda yaakoba Noa ati: “Fuluma mu lyato iwe ni mukazi wo, ni batabane bo, era ni bakazi baibwe. Ja na buli kintu ekiramu ekiri n'omubiri ekiri n'iwe: enhonhi, ensolo n'ebyeghaluliza ku itaka, bisobole okuzaalagana, byale, era bibune ensi.” Kale Noa yaafuluma mu lyato ni mukazi we, ni batabane be, era ni baka batabane be. Ensolo, n'ebyo ebyeghaluliza ku itaka, n'enhonhi, na buli kintu ekitambula ku nsi, byonabyona byafuluma mu lyato mu bika byabyo. Agho Noa yaazimbira Musengwa Katonda alutaari, era yatoola ku buli nsolo nongoofu, ni ku buli nhonhi nongoofu, yaaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa ebiromba ku alutaari. Musengwa Katonda yaawunhiza akawoowo, yaasangaala, yaakoba mule ati: “Tikairayo kukolima nsi kabiri olw'omuntu by'akola, kuba omwoyo gwe gwidhwire bubi bwereere okuva mu buto bwe. Tikairayo kabiri kuzikiriza bintu biramu byonabyona nga bwe nkoze. Ensi ng'ekaaligho: okusiga n'okukungula, obwinhogovu n'olwota, ebiseera eby'endoboozi n'eby'ekiinhogogo, omusana n'obwire, ebyo byonabyona tibija kuwaagho.” Katonda yaagha Noa n'abaana be enkabi, yaabakoba ati: “Muzaale, mwale, mwidhuze ensi. Buli nsolo, buli nhonhi, buli kyeghaluliza ku itaka era na buli kyanhandha ebyo byonabyona biidha kubatyanga. Byonabyona biteereibwa mu buyinza bwaimwe. Kiisi kiramu ekitambula kinaabanga kya kulya kyaimwe byonabyona mbibaghaire, nga bwe nabagha n'ebimera. Aye kye mutateekwa kulya, n'emamba ng'erimu omusaayi; kuba omusaayi n'obulamu. Ole bw'anaazikirizanga obulamu obw'omuntu, aidha kuvunaanibwanga era abonerezebwe. N'ensolo dhoona dhiidha kubonerezebwanga olw'okuzikiriza obulamu obw'omuntu. Omuntu yakolebwa mu mboneka ya Katonda: Kale ole bw'anaitanga omuntu, yeena aidhanga kwitibwa. “Imwe muzaale era mwale, mwidhuze ensi era mugifuge.” Agho Katonda yaakoba Noa ni batabane be ati: “Bona, ndi kukola endagaano yange n'imwe, era n'eizaire lyaimwe erinairangagho era na buli kiramu ekiri n'imwe, enhonhi, ensolo enfuge n'edh'omu nsiko, byonabyona ebyafuluma mu lyato. Ndi kukola endagaano yange n'imwe nti: ebiramu tibikairayo kuzikirizibwa mwidhuzo gwa maadhi kabiri, era omwidhuzo tigukairayo kubaagho kuzikiriza nsi kabiri.” Katonda yaakoba ati: “Kano n'akamanhiso akooleka endagaano ey'ebyanda n'ebyanda, ye ndi kukola n'imwe, era ni buli kitonde ekiramu ekiri n'imwe: ndi kuta akalaso kange mu bire, kabe akamanhiso akooleka endagaano ye nkoze n'ensi. Kale bwe nnaaleetanga ebire ku nsi, akalaso ako ni kaboneka mu bire, ndidha kwidhukiranga endagaano yange ye nkoze n'imwe, era ye nkoze na buli kitonde ekiramu. Era amaadhi tigakairamu kufuuka mwidhuzo kabiri okuzikiriza ebiramu byonabyona. Bwe kanaabonekanga mu bire, ndidhanga kukalingaku ndidhukire endagaano etawaagho ye nkoze na buli kitonde ekiramu kyonakyona ekiri mu nsi. Ako n'akamanhiso akooleka endagaano ye nkoze n'ebiramu byonabyona ebiri ku nsi.” Batabane ba Noa abaafuluma mu lyato ni bano: Shemu, Hamu ni Yafethi. Hamu oyo n'eyazaala Kanaani. Abo bonsatuli Noa n'eyabazaala era mu abo n'omwava abantu abaidhula ensi yoonayoona. Noa n'eyasookereza okuba omulimi era yaasimba eisamba ery'emizabbibu. Bwe yanhwa ku mwenge ogw'emizabbibu, yaatamiira, yaatoolamu engoye yaasigala madu mu weema ye. Hamu, lata wa Kanaani, yaabona nga ise ali madu, yaafuluma, yaakobera baganda be bale ababiri. Agho Shemu ni Yafethi baatoola ekivaalo, baakigemera einhuma ku mabega gaibwe. Baatambula ekyeinhumainhuma, baingira mu weema, baaghemba iseibwe eyali amadu, nga tibamulinzeeku ku mubona. Noa omwenge bwe gwamuwa ku mutwe, n'ategeera omwana we asembayo obuto ky'amukoze, yaakoba ati: “Kanaani akolimirwe aidha kubanga mwiru wa baganda be.” Era yaakoba ati: “Musengwa Katonda asaakibwe, Katonda wa Shemu; Kanaani aidha kubanga mwiru wa Shemu. Katonda agaziye ekiketezo kya Yafethi, babenga ghalala ni Shemu; Kanaani abenga mwiru we.” Omwidhuzo nga guwoire, Noa yaaghangaala emyaka egindi ebikumi bisatu n'ataanu (350), era yaafa ng'agheza emyaka lwenda n'ataanu egy'obukulu (950). Bano n'abaidhukulu ba batabane ba Noa: Shemu, Hamu ni Yafethi. Bonsatuli baazaala abaana ng'omwidhuzo gumaze okubaagho. Abaana ba Yafethi ni bano: Gomeri, Magogi, Madai, Yavani, Tubali, Mesheki ni Tirasi. Abaana ba Gomeri ni bano: Ashekenazi, Rifathi ni Togaruma. Abaana ba Yavani ni bano: Elisha, Tarushishi, Kittimu ni Dodanimu. Mu abo n'omwasimuka abantu abali kumpi n'enhandha era ni ku bizinga. Abantu abo, n'abaidhukulu ba Yafethi, nga bali mu bika byaibwe, mu biketezo byaibwe, era nga buli kikunsu kyogera olulimi olwakyo. Abaana ba Hamu ni bano: Kushi, Misiraimu, Puti ni Kanaani. Abaana ba Kushi ni bano: Seba, Havila, Sabita, Raama ni Sabiteka. Ate aba Raama ni bano: Sheba ni Dedani. Kushi yazaala Nimurodi, eyasooka okuba omusaadha ow'amaani agataloodheka ku nsi. Yali muyiizi wa maani ku lw'obuyinza bwa Musengwa Katonda, era okwo n'okwava endhogera eti: “Ng'oti ni Nimurodi omuyiizi ow'amaani ku lw'obuyinza bwa Musengwa Katonda.” Mu kusooka obwakyabazinga bwe bwalimu ebibuga bino: Babeli, Ereki ni Akkadi nga byonsatuli biri mu kiketezo eky'e Shinari. Yava mu kiketezo ekyo yaaja mu Assiria, yaazimba Nineve, Rehobati-Iri, Kala, ni Reseni, ekiri ghagati gha Nineve ni Kala ekyo n'ekibuga ekikologho. Misiraimu yazaala Ludi, Anami, Lehabi, Nafutu, Pahurusi, Kasulu (omwasimuka Abafilisiti) ni Kafutori. Kanaani yazaala Sidoni, omwana we omuberi, ni Hethi, era n'Abayebusi, Abamori, Abagirigashi, Abahivi, Abariki, Abasini, Abaruvadi, Abazemari n'Abahamathi. Olumaliira, ebika eby'Abakanaani byasansaanira mu nsi edhindi. Ekiketezo eky'Abakanaani nga kiva mu Sidoni, kyaja nga kyolekeire e Gerari kyatuuka e Gaza era kyaja nga kyolekeire e Sodoma, Gomorra, Adama ni Zeboiimu, kyatuukira irala e Lasha. Abantu abo, n'abaidhukulu ba Hamu, nga bali mu bika byaibwe, mu biketezo byaibwe, era nga buli kikunsu kyogera olulimi olwakyo. Era ni Shemu mukulu wa Yafethi, era dhaadha w'abaana aba Eberi boonaboona, yeena yazaala abaana bano: Elamu, Assihuri, Aripakishadi, Ludi ni Aramu. Abaana aba Aramu, ni bano: Uzi, Huli, Getheri ni Mashi. Aripakishadi yazaala Shela ate Shela yaazaala Eberi. Eberi yaazaala abaana babiri: owundi nga ni Pelegi, kuba mu biseera bye yabeeragho abantu beeyawulayawulamu; ate muganda we nga ni Yokutani. Yokutani yazaala Alumodadi, ni Shelefu, ni Hazarimavethi, ni Yera, ni Hadoramu, ni Uzali, ni Dikila, ni Obali, ni Abimaeli, ni Sheba, ni Ofiri, ni Havila era ni Yobabu. Abo boonaboona n'abaali abaana ba Yokutani. Ekiketezo mwe baali baba, nga kiva e Mesha kyayolekera e Sefari, kyatuuka ku kiketezo eky'ensozi ekiri mu buvandhuba. Abantu abo, n'abaidhukulu ba Shemu, nga bali mu bika byaibwe, mu biketezo byaibwe, era nga buli kikunsu kyogera olulimi olwakyo. Ebyo n'ebika eby'abaana ba Noa, ng'okuzaalibwa kwaibwe bwe kwali, era ng'amaghanga gaibwe bwe gaali. Era mu maghanga ago n'omwasimuka abantu abaasansaanira mu nsi edhindi, ng'omwidhuzo gumaze okubaagho. Mu mainhama ensi yoonayoona yali n'olulimi lulala, n'endhogera ndala. Aye abantu bwe baaja nga batambulatambula eyo batyo mu buvandhuba, baayagaana aghataamuufu baasenga agho. Baakoba bati: “Ka tuwumbe amatoofaali, tugookye bukalamu, gabbalanguke.” Kale baaba n'amatoofaali mu kifo ky'amabaale, era n'eitosi mu kifo kya seminti. Agho baakoba bati: “Ka twezimbire ekibuga, twezimbire n'omunaala ogutuuka ku igulu tumanhikane, memale tulobe kusansaanizibwa mu nsi.” Agho Musengwa Katonda yaika ghansi okubona ekibuga n'omunaala abantu abo bye baali bazimbye, era yaakoba ati: “Abantu bano boonaboona bali muntu mulala, era boogera olulimi lulala! Kino kitoolereiza butoolereze ku ebyo bye baidha okukola ye bwidha baidha kukolanga kyonakyona kye benda! Ka twike ghansi tutabuletabule olulimi lwaibwe, buli mulala alobe kutegeera wundi ky'akoba.” Kale Musengwa Katonda yaabasansaaniza eyo mu nsi yoonayoona, era baalekera okuzimba ekibuga. Ekibuga kyatuumibwa eriina Babeli, kuba eyo Musengwa Katonda ye yatabuliratabulira olulimi olw'ensi yoonayoona. Era eyo ye yatoolera abantu, n'abasansaaniza mu nsi yoonayoona. Bano ni baidhukulu ba Shemu: Nga ghabiseegho emyaka ebiri bukyanga omwidhuzo gubaagho, Shemu yali agheza emyaka kikumi (100) egy'obukulu. Agho yaazaala Aripakishadi. Shemu ng'amaze okuzaala Aripakishadi, yaaghangaala emyaka egindi bikumi bitaanu (500), era yaazaala n'abaana abandi. Aripakishadi bweyagheza emyaka amakumi asatu n'etaanu (35) egy'obukulu, yaazaala Shela. Aripakishadi oyo ng'amaze okuzaala Shela yaaghangaala emyaka egindi bikumi bina n'esatu, era yaazaala n'abaana abandi. Shela bweyagheza emyaka amakumi asatu (30) egy'obukulu, yaazaala Eberi. Shela oyo ng'amaze okuzaala Eberi, yaaghangaala emyaka egindi bikumi bina n'esatu, era yaazaala n'abaana abandi. Eberi bweyagheza emyaka amakumi asatu n'ena (34) egy'obukulu, yazaala Pelegi. Eberi oyo ng'amaze okuzaala Pelegi, yaaghangaala emyaka egindi bikumi bina n'asatu (430), era yaazaala n'abaana abandi. Pelegi bweyagheza emyaka amakumi asatu (30) egy'obukulu, yaazaala Reu. Pelegi oyo ng'amaze okuzaala Reu yaaghangaala emyaka egindi bikumi bibiri na mwenda (209), era yaazaala n'abaana abandi. Reu bweyagheza emyaka amakumi asatu n'ebiri (32) egy'obukulu, yaazaala Serugi. Reu oyo ng'amaze okuzaala Serugi yaaghangaala emyaka egindi bikumi bibiri na musanvu (207), era yaazaala n'abaana abandi. Serugi bweyagheza emyaka amakumi asatu (30) egy'obukulu, yaazaala Nahori. Serugi oyo ng'amaze okuzaala Nahori yaaghangaala emyaka egindi bikumi bibiri (200), era yaazaala n'abaana abandi. Nahori bweyagheza emyaka abiri n'omwenda egy'obukulu (29), yaazaala Tera. Nahori oyo ng'amaze okuzaala Tera yaaghangaala emyaka egindi kikumi na ikumi na mwenda (119), era yaazaala n'abaana abandi. Tera bweyagheza emyaka ensanvu (70) egy'obukulu yazaala Aburamu, Nahori ni Harani. Bano ni baidhukulu ba Tera: Tera yazaala Aburamu, Nahori ni Harani ate Harani yaazaala Loti. Harani yasooka ise okufa, ng'afiira mu nsi ye yazaalibwamu eyetebwa Uri ey'Abakaladea. Aburamu yaabayiza omukazi eyayetebwanga Sarai; Nahori yaabayiza omukazi eyayetebwanga Milika, mughala wa Harani. Harani oyo era n'eyazaala ni Isika. Sarai yaaba mugumba ng'aziraku mwana. Tera yatwala mutabane Aburamu, ni mwidhukulu we Loti, eyali mutabane wa Harani, era yaatwala ni mukaamwana Sarai, eyali muka Aburamu. Yaaja nabo, baava mu Uri ekiri mu nsi ey'Abakaladea, nga baja mu kiketezo eky'e Kanaani. Aye bwe baatuuka mu Harani, baasenga eyo. Tera yaafiira eyo ng'agheza emyaka bikumi bibiri n'etaanu (205) egy'obukulu. Agho Musengwa Katonda yaakoba Aburamu ati: “Va mu nsi yo, oleke ab'ekika kyo n'ab'endhu ya lata wo, oje mu nsi ye naakulaga. Ndidha kukugha abaidhukulu kamaala, bafuuke eighanga ery'amaani. Ndidha kukugha enkabi, era ndeetere eriina lyo okumanhikana olwo lighange okugheesanga abandi enkabi. “Abo abakusabira enkabi, nnaabaghanga enkabi, aye abo abakukolimira zeena ndidhanga kubakolimira. Era mu iwe amaghanga goonagoona mwe galigheerwa enkabi.” Kale Aburamu yaaja nga Musengwa Katonda bweyamukoba ni Loti yaaja naye. Aburamu ghe yaviira e Harani yali agheza emyaka nsanvu n'etaanu (75) egy'obukulu. Yatwala mukazi we Sarai, ni Loti omwana wa muganda we, n'ebintu byaibwe byonabyona bye baali nga bagheziiza, era n'abantu be baali bafuniire e Harani. Kale baatoolera olugendo oluja mu nsi ey'e Kanaani. Bwe baatuuka mu Kanaani, Aburamu yaaja ng'atambula mu nsi eyo, yaatuuka ku muti gwa More mu kifo ekitukuvu e Shekemu. Mu biseera ebyo Abakanaani nga n'abali mu nsi eyo. Agho Musengwa Katonda yaabonekera Aburamu, yaamukoba ati: “Baidhukulu bo ndibagha ensi eno.” Kale Aburamu yaazimbira agho Musengwa Katonda eyamubonekera, alutaari. Olwava agho, yaaja mu kiketezo eky'ensozi e buvandhuba w'e Betheli yaazimba eyo weema ye nga Betheli kimuli e bugwandhuba, ate Ayi kyamuba e buvandhuba. Yaazimbira agho Musengwa Katonda alutaari, era yaamusinza. Agho Aburamu yeeyongera okutambula ng'ayolekeire ekiketezo eky'e Kanaani ekikalukalu ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Agho endhala yaagwa mu Kanaani, Aburamu yaaja mu Misiri yaasenga eyo okumala entangama, kuba endhala yali egwire ya maani. Bwe yali ng'ali kumpi okwingira mu Misiri, yaakoba mukazi we Sarai ati: “Bona, ndidhi ng'oli mukazi aboneka obulungi einho. Era Abamisiri bwe banaakubona baidha kukoba bati ono ni mukazi we olwo nze bandhite, aye iwe bakuleke obeegho. Kale iwe oidha kubakoba oti oli mwanhinaze, memale olwo mbisibwe bukalamu era mpone okwitibwa ku lulwo.” Aburamu bweyaingira mu Misiri, Abamisiri baabona nga bwenebwene omukazi yali mulungi inho. Era abakungu aba kyabazinga bwe baamubona, baaghayiraku kyabazinga ku bulungi bwe. Olwo Sarai yaatwalibwa mu kisaagaati kya kyabazinga. Era ku lulwe, kyabazinga yaabisa Aburamu bukalamu yaamugha entaama, n'ente, n'endogoyi enume n'enkazi, n'abairu abasaadha n'abakazi, era n'engamiya. Aye olw'okuba kyabazinga yatwala Sarai, Musengwa Katonda yaamusindikira endwaire embi einho ghalala n'abantu ab'omu kisaagaati kye. Agho kyabazinga yaayeta Aburamu, yaamubuuza ati: “Kiki kino ky'onkoze? Lwaki tiwankobeire oti ono mukazi wo? Lwaki wankobye oti ono mwanhoko, n'ondeka okumutwala nga mukazi wange? Kale ni, mukazi wo wuuyo, mutwale era ogolole.” Agho kyabazinga yaalagira abasaadha be baafulumya Aburamu mu nsi eyo, ghalala ni mukazi we era n'ebintu byonabyona bye yali nabyo. Kale Aburamu yaava mu Misiri yaira mu kiketezo ky'e Kanaani ekikalukalu ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ni mukazi we, n'ebintu byonabyona bye yali nabyo, era ni Loti ng'ali naye. Aburamu yali mukombe inho, ng'ali n'ebyayo, ni feeza, ni zaabu. Agho yeeyongera okutambula okuva mu kiketezo ky'e Kanaani ekyo ekikalukalu ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, yatuuka e Betheli mu kifo ye yali asoose okuzimba weema ye, ghagati gha Betheli ni Ayi. Ekyo n'ekifo Aburamu kye yali amaze okuzimbamu alutaari mu kusooka. Agho yaasinza Musengwa Katonda. Loti yeena yali n'ekighaso eky'entaama n'embuzi, n'olugo olw'ente, era n'abantu ab'omu ndhu ye, aye ng'eitaka tiribamala bombi kuba ghalala, olw'okuba ebintu byaibwe byali kamaala inho. Kale ghaabangagho okusoola ghagati gh'abaayi ab'ente dha Aburamu n'abo abaayayanga edha Loti. Mu biseera ebyo Abakanaani n'Abaperizzi nga n'abali mu nsi eyo. Agho Aburamu yaakoba Loti ati: “Nze n'iwe tuli baaluganda. Ka tulobe kusoola, oba waire abaayi abange okusoola n'ababo. Ensi yoonayoona oli kugibona eri bwa agho. Kale leka twawukane. Iwe bw'olondagho okuja ku luuyi olw'omukono omugooda, nze ndidha kuja ku lw'omusaadha ate bw'olondagho okuja ku luuyi olw'omukono omusaadha, nze ndidha kuja ku lw'omugooda.” Loti yeezunguluza amaiso, yaabona ng'ekiiko eky'e Yorudani kyonakyona okutuukira irala e Zoari, kirimu amaadhi mangi nga kiri ng'oti n'Enimiro ya Musengwa Katonda, oba ng'oti n'ensi ey'e Misiri. Bino byaligho nga Musengwa Katonda akaali kuzikiriza Sodoma ni Gomorra. Kale Loti yaalondagho okutwala ekiiko eky'e Yorudani kyonakyona, era yaaja e buvandhuba baayawukana batyo. Aburamu yaasigala mu Kanaani, aye Loti yaasenga mu bibuga eby'omu kiiko, era yaazimba weema ye kumpi ni Sodoma. Abantu ba Sodoma baali babi, era nga boonooni inho ye Musengwa Katonda. Loti bweyamala okuja, Musengwa Katonda yakoba Aburamu ati: “Yemerera agho gh'oli, weezunguluze amaiso bukalamu ku ndhuyi dhoonadhoona. Ensi eyo yoonayoona y'oli kubona ndidha kugikugha iwe ni baidhukulu bo, ebe yaimwe ebyanda n'ebyanda. Ndidha kufuula baidhukulu bo okuba abangi ng'oti nkungu mu nsi kibe nti ole bw'alisobola okubala enkungu mu nsi, olwo ni baidhukulu bo boona baliba basobola okubalwa. Mpegaano ja ng'otambula, obone obuleeyi n'obunene obw'ensi, kuba ndidha kugikugha.” Kale Aburamu yaazimbulagho weema ye, yaaja yaasenga kumpi n'emiti gya Mamure mu Heburoni era eyo yaazimbirayo Musengwa Katonda alutaari. Bakyabazinga bano: Amurafeli ow'e Shinari, Arioki ow'Ellasari, Kedorilaomeri ow'Elamu, ni Tidali ow'e Goiimu baatanula olutalo ku bakyabazinga abandi bano: Bera ow'e Sodoma, Birisha ow'e Gomorra, Shinabi ow'e Adama, Shemeberi ow'e Zeboiimu, ni kyabazinga ow'e Bela ekyo nga ni Zoari. Bakyabazinga bano abataanu abasembyeyo, baayimba ghalala amagye gaibwe mu Kiiko eky'e Siddimu eyo nga n'Enhandha Eyomuunhu. Kedorilaomeri yali abafugiire emyaka ikumi n'ebiri, aye mu mwaka ogweikumi n'esatu baamudheemera. Mu mwaka ogweikumi n'ena Kedorilaomeri ni bakyabazinga abaali ku luuyi lwe, baidha n'amagye gaibwe baaghangulira Abarefa mu Ashiterothi Karanaimu, n'Abazuzi mu Hamu, n'Ababemi mu Shave Kiriathaimu, n'Abahori mu kiketezo kyaibwe Seiri eky'ensozi baababingirira okubatuusa mu Eluparani ku mbali kw'eirungu. Agho baakyuka bairayo, baatuuka Enimishipate, ekyo nga ni Kadeshi, baaghangula ensi yoonayoona ey'Abamaleki, era n'ey'Abamori abaabanga mu Hazazoni Tamari. Bakyabazinga bano: ow'e Sodoma, n'ow'e Gomorra, n'ow'e Adama, n'ow'e Zeboiimu, era n'ow'e Bela ekyo nga ni Zoari, baaja n'amagye gaibwe okulwana olutalo mu Kiiko eky'e Siddimu. Baalwanisa Kedorilaomeri kyabazinga ow'Elamu, ni Tidali kyabazinga ow'e Goiimu, ni Amurafeli kyabazinga ow'e Shinari, era ni Arioki kyabazinga wa Ellasari batyo bakyabazinga abana baalwanisa abataanu. Mu Kiiko eky'e Siddimu mwali mwidhwire ebiina by'eitosi. Kale kyabazinga ow'e Sodoma n'ow'e Gomorra bwe baalumuka olutalo, baagwa mu biina ebyo, aye bakyabazinga bale abandi abasatu baawona, baalumukira mu nsozi. Abazigu baibwe baanhaga ebintu byonabyona eby'omu Sodoma ni mu Gomorra, n'emere yaibwe yoonayoona. Era ni Loti omwana wa muganda wa Aburamu, eyali ng'aba mu Sodoma yeena baamutwala nga munhage, baatwala n'ebintu bye, olwamala beejiira. Aye omuntu eyawonagho yaidha yaakobera byonabyona Aburamu, Omuheburayi eyali ng'aba kumpi n'emiti gya Mamure Omuamori. Mamure ono ni baganda be, Esikoli ni Aneri, baali ba mukago n'Aburamu. Aburamu bweyawulira nga batwaire owoluganda lwe nga munhage, yaaja n'abasaadha be abalwani, abaazaalirwa mu ndhu ye, ebikumi bisatu na ikumi na munaana, baabingirira bakyabazinga bale abana okutuuka e Dani. Yaayawula amagye ge mu bikunsu, baalumba abazigu obwire era baabaghangula. Era baababingirira okubatuusa e Hoba, ekiri ku luuyi olw'omukono omugooda ng'olingiriire e buvandhuba, bw'oba ng'oli e Damasiko. Kale, yaiza ebintu byonabyona ebyali binhagiibwa. Era yaiza n'owoluganda lwe Loti, ghalala n'ebintu bye, era n'abakazi, n'abantu abandi abanhage. Aburamu bweyaira ng'amaze okughangula Kedorilaomeri ni bakyabazinga be yali yeeyimbye nabo, kyabazinga wa Sodoma yaaja mu Kiiko eky'e Shave era ekyetebwa Ekiiko ekya Kyabazinga okumweisuusaayo. Era ni Melekizedeki, eyali kyabazinga ow'e Salemu era kabona wa Katonda Ali Ghaigulu Yeene, yaaleetera Aburamu eby'okulya n'omwenge ogw'emizabbibu. Yaamusabira enkabi ati: “Katonda oyo Ali Ghaigulu Yeene aghenga Aburamu enkabi, oyo Katonda eyakola eigulu n'ensi! Katonda oyo Ali Ghaigulu Yeene asaakibwenga, oyo akuleeteire okughangula abazigu bo!” Agho Aburamu yaagha Melekizedeki ekintu kirala ku buli ikumi, ku bintu byonabyona ebyali binhagiibwa. Kyabazinga ow'e Sodoma yaakoba Aburamu ati: “Abantu bampe, aye ebintu obitwale.” Aye Aburamu yairamu kyabazinga oyo ati: “Ndayira mu maiso ga Musengwa Katonda, oyo Katonda Ali Ghaigulu Yeene, eyakola eigulu n'ensi, nti tija kusigaza kawuuzi, oba akakosi ak'engaito, oba waire ekintu kyonakyona ekikyo olwo olobe kukoba oti, ‘Ninze eyakombaghaza Aburamu.’ Tija kutwala kintu naire, okutoolaku ebyo abaisuka bange bye baaliire, era n'omugabo ogw'abasaadha abaaja ninze. Aye leka bakagwa bange, Aneri, ni Eshikoli, era ni Mamure, batwale omugabo gwaibwe.” Ebyo nga bimaze okubaagho, Aburamu yaawulira Musengwa Katonda mu kirooto, ng'amukoba ati: “Aburamu, otatya. Nze ndidha kubanga ngabo yo nkuwonie ebizibu, era ndidha kukugha empeera nnene.” Aye Aburamu yairamu ati: “Wo Musengwa Katonda, kiki ky'onampa ni kingasa nga nkaasigaire nga nziraku mwana era ng'omusika w'endhu yange ni Eliezeri ow'e Damasiko? Bona, tompaire izaire era omwiru eyazaalirwa mu ndhu yange, n'aja okuba omusika wange.” Agho yaawulira nga Musengwa Katonda akoba ati: “Omwiru oyo Eliezeri ti n'aidha okuba omusika wo, aye omwana wo mwenemwene n'alikusikira.” Yaamufulumya kuliya, yaakoba ati: “Lingirira ku igulu, obale emuunienie edhiriku, oba nga osobola okudhibala.” Agho yaamukoba ati: “N'abaidhukulu bo batyo bwe baliba obungi.” Aburamu yaikiriza Musengwa Katonda kye yamukoba, era kino kyaleetera Musengwa Katonda okumutwala nga muntu mutuufu. Yaamukoba ati: “Ninze Musengwa eyakutoola mu Uri ensi ey'Abakaladea, naakuleeta okukugha ensi eno.” Aye Aburamu yaamubuuza ati: “Wo Musengwa Katonda, nnaamanhira ku ki ng'ensi eno eidha kuba yange?” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Ndeetera ente ey'emyaka esatu, n'embuzi ey'emyaka esatu, n'entaama enume yoona nga ya myaka esatu, era n'enjiibwa, n'eighemba eito.” Aburamu yaaleeta ensolo edho ye Katonda, yaadhibaagamu ghabiri, yaata ebitundu ebyo ku ndhuyi ibiri ng'abirinzagainia. Aye enhonhi tiyadhibaagamu ghabiri. Ensega dhaidha okugwa ku mamba eyo, aye Aburamu yaadhibinga. Endhuba bweyali ng'eri kugwa, enzikiiza eri bedimudimu yaagema, endoolo enhingi einho era n'entiisa byamugema. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Baidhukulu bo balija mu nsi etali yaibwe, baaba eyo nga bairu, era baanhigirizibwa inho okumala emyaka bikumi bina. Aye ndibonereza eighanga eryo eriribafuula abairu, era baliva mu ighanga eryo nga bafunie n'ebintu kamaala. Aye iwe olija eri badhaadha bo ng'oli miraala oliziikibwa ng'oghangaaliire irala bukalamu. Mu nsi eyo balibaayo ghaabitagho ense ina memale baira ghano, kuba tija kubingagho Bamori okutuusa nga beeyongeire okuba ababi einho okugwanira okubonerezebwa.” Endhuba bweyamala okugwa enzikiiza ng'egemye, mangu ago agho ghaabonekagho olugyo oluliku amanda nga gali kunioka omwosi, era ghaabonekagho n'engada edhiri kwaka; bino byombi byabita ghagati gh'ebitundu bire eby'ensolo. Ku lunaku olwo, Musengwa Katonda yaakola endagaano ni Aburamu. Yaakoba ati: “Baidhukulu bo mbaghaire ensi eno yoonayoona okuva ku nsalosalo ya Misiri okutuuka ku mwiga omukologho Eufurate. Omwo nga mw'otwaliire n'ensi dhino: ey'Abakeni, ey'Abakenizzi, ey'Abakademoni, ey'Abahitti, ey'Abaperizzi, ey'Abarefa, ey'Abamori, ey'Abakanaani, ey'Abagirigashi, n'ey'Abayebusi.” Sarai muka Aburamu, yali tazaire mwana naire. Aye yali n'omwiru omukazi Omumisiri, ng'ayetebwa Hagari. Kale yaakoba Aburamu ati: “Bona, Musengwa Katonda anhimye okuzaala. Ja obe n'omwiru wange omukazi, oba katyo ananzaaliragho abaana.” Aburamu yaaganha Sarai kye yamukoba. Kale Sarai yaatoola Hagari, omwiru we Omumisiri, yaamugha Aburamu abe mukazi we. Kino kyaligho nga Aburamu yaakamala emyaka ikumi mu Kanaani. Agho Aburamu yaaba ni Hagari, yaatoola enda. Era Hagari bweyakizuula ng'atoire enda, yaatoolera okwekuluntaza n'okunhooma Sarai. Sarai yaakoba Aburamu ati: “Ebibi ebiri kunkolwaku bikwirirengaku! Nze nakugha omwiru wange obe naye, aye olwakizuula ng'atoire enda, yaatoolera okwekuluntaza n'okuunhooma. Musengwa Katonda atusalire omusango nze n'iwe!” Aye Aburamu yaakoba Sarai ati: “Bona, omwiru wo omukazi ali mu buyinza bwo, mukole nga bw'oyenda.” Agho Sarai yaabisa bubi inho Hagari, era Hagari yaamulumukaku. Malaika wa Musengwa Katonda yaayagaana Hagari mu irungu, ng'ali ku nsulo eri ku ngira eja e Shuri. Malaika yaamubuuza ati: “Hagari, omwiru wa Sarai, ova gha era oja gha?” Yairamu ati: “Ndi kulumuka ku musengwa wange Sarai.” Malaika wa Musengwa yaamukoba ati: “Irayo ye musengwa wo era omugonderenga.” Era yaamukoba ati: “Ndidha kukugha abaidhukulu kamaala inho nga tibabalika.” Kabiri yaamukoba ati: “Buti oli nda, oidha kuzaala omwana mulenzi, omutuume eriina Ishimaeli, kuba Musengwa Katonda awuliire okudaazibwadaazibwa kwo. Omwana oyo aidha kuba ng'oti n'endogoyi ey'omu nsiko ng'alwanisa buli muntu, era nga buli muntu amulwanisa. Era aidha kweyawula ku b'oluganda lwe, abenga yenka.” Hagari yaayeta Musengwa Katonda eyali ayogeire naye ati ni “Katonda abona.” Yeebuuza mule ati: “Obwo bwenebwene mboine Katonda era naasigala nga nkaali mulamu?” Eyo n'ensonga lwaki ensulo eyo eyetebwa Beeri Lahairoi ensulo eyo eri ghagati gha Kadeshi ni Beredi. Hagari yaazaalira Aburamu omwana omulenzi Aburamu yaamutuuma eriina Ishimaeli. Hagari ghe yazaalira Ishimaeli, Aburamu yali ng'agheza emyaka kinaana na mukaaga egy'obukulu. Aburamu bweyali ng'agheza emyaka kyenda na mwenda (99) egy'obukulu, Musengwa Katonda yamubonekera, yamukoba ati: “Ninze Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona. Mpuliranga era okolenga ebituufu buliidho. Ndidha kukola endagaano yange n'iwe, era nkughe abaidhukulu kamaala.” Aburamu yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Katonda yaamukoba ati: “Bona, eno n'endagaano yange n'iwe: oidha kufuuka dhaadha ow'amaghanga kamaala. Tokairayo kwetebwa Aburamu, aye oidha kwetebwanga Aburahamu, kuba nkufiire dhaadha ow'amaghanga kamaala. Ndidha kukugha abaidhukulu kamaala inho, baveemu amaghanga mangi era ni bakyabazinga baliva mu iwe. Era ndidha kutaagho endagaano yange n'iwe, era ni baidhukulu bo ab'omu nse dhoonadhoona edhiriiragho, ebenga ndagaano etawaagho. Ndidha kubanga Katonda wo, era Katonda wa baidhukulu bo. Ndidha kukugha iwe ni baidhukulu bo ensi eno buti y'olimu ng'omusenze. Ensi yoonayoona Kanaani eidha kubanga ya baidhukulu bo ebyanda n'ebyanda era nze ndidha kubanga Katonda waibwe.” Katonda yaakoba Aburahamu ati: “Agho ni, iwe oteekwa okukuuma endagaano yange, iwe mwene era ni baidhukulu bo ab'omu nse edhiriiragho. Eno n'endagaano iwe y'oteekwa okukuuma ni baidhukulu bo abalikwiririra: buli musaadha mu imwe anaakeketebwanga. Anaakeketebwanga oluwutu olw'omubiri gwe ako n'akanaabanga akamanhiso ak'endagaano yange n'imwe. Kiisi mwana mulenzi azaalibwa mu imwe mu nse dhoonadhoona, bw'anaaghezanga enaku omunaana munaamukeketanga, ni bw'anaabanga omwiru eyazaalirwa mu ndhu dhaimwe oba omwiru ye mwagula obugule ku bantu ab'endha. Oyo anaazaalirwanga mu ndhu dhaimwe era n'oyo ye munaagulanga obugule, boonaboona bateekwa okukeketebwa. Ako kabe akamanhiso ak'oku mubiri akooleka ng'endagaano yange n'imwe bw'etaliwaagho. Omusaadha yeenayeena atali mukekete, ataakeketebwa luwutu lwa mubiri gwe, aidha kwawulwanga ku bantu be, kuba anaabanga amenhie endagaano yange.” Era Katonda yaakoba Aburahamu ati: “Ate mukazi wo Sarai, tokaamweta Sarai, aye oidha kumwetanga Sara. Ndidha kumugha enkabi akuzaalire omwana omulenzi. Ndidha kumugha enkabi abe inhina ow'amaghanga era bakyabazinga baidha kusimukanga mu oyo.” Aburahamu yaakutama, n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Era yaaseka yeebuuza mule ati: “Bwenebwene omusaadha ow'emyaka ekikumi aghanga okuzaala omwana? Era ni Sara ow'emyaka ekyenda anaaghanga okuzaala?” Agho yaakoba Katonda ati: “Wo, ngoli oghaire Ishimaeli enkabi.” Aye Katonda yairamu ati: “Busa. Mukazi wo Sara aidha kukuzaalira omwana mulenzi, iwe omutuume eriina Isaaka. Ndidha kukola naye endagaano yange etakoma, era ni baidhukulu be abalimwiririra. Era Ishimaeli yeena ndidha kumugha by'osabye: ndidha kumugha enkabi azaale abaana kamaala, era afune n'abaidhukulu kamaala. Aidha kuzaala abalangira ikumi na babiri, era ndidha kumufuulamu eighanga ery'amaani. Aye endagaano yange ndidha kugitaagho ni Isaaka, oyo Sara y'aidha okukuzaalira mu biseera bino, mu mwaka ogwidha.” Olwamala okwogera ni Aburahamu, Katonda yaavaagho, yaaja ghaigulu. Ku lunaku lwene olwo Aburahamu yaatuukiriza ekiragiro kya Katonda, yaatwala omwana we Ishimaeli yaamukeketa oluwutu olw'oku mubiri gwe. Era yaakola atyo ni ku basaadha boonaboona ab'omu ndhu ye omwo nga n'omuli n'abairu abaazaalirwa mu ndhu ye, era n'abairu abo be yagula obugule. Aburahamu ghe baamukeketera yali ng'agheza emyaka kyenda na mwenda egy'obukulu ate omwana we Ishimaeli yali ng'agheza emyaka ikumi n'esatu. Bombi baakeketebwa ku lunaku lwene olwo, ghalala n'abasaadha boonaboona ab'omu ndhu ya Aburahamu omwo nga n'omuli n'abairu abaazaalirwa mu ndhu ye, era n'abairu abo be yagula obugule ku bantu ab'endha. Musengwa yabonekera Aburahamu kumpi n'emiti gya Mamure, nga Aburahamu atyaime ku mulyango gwa weema ye, mu biseera eby'omu kasana ghagati. Bwe yalinga ati, yaabona abasaadha basatu nga beemereire agho. Era olwababona ati, yaayangughaku okuja okubasangaaza. Agho yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaakoba ati: “Musengwa wange, bw'obona nga ngwaniire iwe okuba ghe ndi, otambitaku bubite nze omugheereza wo. Ka mbaleetere ku tuudhi munaabeku ku bigere, era muwoleereku agho mu kimpombye eky'omuti. Ndidha kuleeta ni ku kamere, mulyeku mufune amaani memale mweyongereyo, kuba mukyaliire omugheereza waimwe.” Bale bairamu bati: “Kola nga bw'okobye.” Aburahamu yaayangugha, yaingira mu weema eri Sara, yaamukoba ati: “Tegeka ebigero bisatu eby'engaano enungi, ogikande era ogifumbemu emigaati.” Kabiri Aburahamu yaalumuka, yaaja mu lugo yaatoolayo ente ento ey'emamba egonda era ensavu, yaagigha omugheereza we, era omugheereza oyo yaayanguyaaku okugifumba. Agho yaaleeta amata ga bbongo, n'amata agatali ga bbongo, era n'emamba eyali efumbiibwa, yaabibateera agho mu maiso byonabyona ghansi mu muti mwene yaasigala ng'ayemereire, nga bale bali kulya. Baamubuuza bati: “Mukazi wo Sara ali gha?” Yaabairamu ati: “Ali munda mu weema.” Musengwa yaakoba ati: “Omwaka ogwidha tiriroba kukukyalira kabiri, era mu biseera bino mukazi wo Sara aliba ng'azaire omwana mulenzi.” Sara yali inhuma wa Aburahamu, ku lwigi lwa weema, ng'ali kuwulira. Aburahamu ni Sara baali nga bakuze inho, nga babitiriire obukaire Sara yali yakoma n'okulwala. Sara yaaseka mule ng'akoba ati: “Buti nga mmaze okukairigha nti, era nga ni baze yeena mukaire atyo, mbo bwenebwene nnairayo okunhumirwa.” Agho Musengwa Katonda yaabuuza Aburahamu ati: “Lwaki Sara asese era ni yeebuuza oba nga bwenebwene asobola okuzaala omwana nga mukaire atyo? Ghaligho ekintu ekikalangufu einho Musengwa Katonda ky'atasobola? Nga bwe nkukobye, omwaka ogwidha mu biseera bino, ndikukyalira kabiri era mukazi wo Sara aliba ng'azaire omwana mulenzi.” Olw'okuba Sara yatya, agho yeegaana ng'akoba ati: “Nze tiseseeku.” Aye Musengwa yaamukoba ati: “Busa! Bwenebwene osese.” Agho abasaadha baavaagho baaja mu kifo gh'olengerera Sodoma. Aburahamu yaabagherekeraku okubasiibula. Musengwa Katonda yaakoba mule ati: “Tiidha kugisa Aburahamu ekyo kye ndi kuja okukola kuba oyo n'aja okusimukamu eighanga eikologho ery'amaani, era mu oyo amaghanga goonagoona ag'omu nsi mwe galigheerwa enkabi. Namulonda asobole okulagira abaana be n'abaidhukulu be abaliiragho, bangonderenga nga bakola ebyo ebyoleka obutuufu era eby'amazima. Memale olwo mmukolere ebyo byonabyona bye nasuubiza.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Mpulira ebintu ebibi kamaala nga byogerwa ku Sodoma ni Gomorra, era okwonoona kwaibwe kubitiriire! Ndidha kwikayo eyo mbone oba nga ebibi ebiboogerwaku bwene babikola oba busa, memale olwo mmanhe ekituufu.” Agho abasaadha baava eyo, baaja e Sodoma. Aye Aburahamu yaasigala ng'akaayemereire aghali Musengwa Katonda. Aburahamu yaaseeta ye Musengwa Katonda, yaamubuuza ati: “Bwenebwene oidha kuzikiriza abantu abatuufu ghalala n'aboonooni? Aye bwe kiba nga mu kibuga omwo mulimu abantu abatuufu amakumi ataanu, era onaakizikiriza? Tookireke olw'okuwonia abantu abo abatuufu amakumi ataanu abalimu? Ekyo tikikoleka! Okwitira abantu abatuufu ghalala n'aboonooni olwo abatuufu ni baba nga baagayaga n'aboonooni! Ekyo tikikoleka! Omulamuzi ow'ensi yoonayoona ali n'okusala omusango mu butuufu.” Musengwa Katonda yairamu ati: “Bwe nnaayagaana abantu abatuufu amakumi ataanu mu kibuga Sodoma, tiidha kukizikiriza olw'abo.” Aburahamu yaayogera kabiri ati: “Wo Musengwa, nsonigha okukana ni ndhogera n'iwe ntyo, ate nga nze ndi nkungu bukungu era eivu obuvu. Aye bwe kiba nga ku bantu abatuufu amakumi ataanu kubulaku abataanu? Bwenebwene onaazikiriza ekibuga ekyo olw'abantu abataanu abo ababuzeeku?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Tiidha kukizikiriza bwe nnaayagaanayo abatuufu amakumi ana n'abataanu.” Kabiri Aburahamu yaakoba ati: “Aye bwe kiba ng'eriyo makumi ana.” Musengwa Katonda yairamu ati: “Tiidha kukizikiriza olw'abatuufu amakumi ana abo.” Aburahamu yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda otansungughalira, ndidha kwogera kabiri: Aye bwe kiba nga eriyo makumi asatu?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Tiidha kukizikiriza bwe nnaayagaanayo amakumi asatu.” Aburahamu yaakoba ati: “Wo Musengwa, nsonigha okukana ni ndhogera n'iwe ntyo. Aye bwe kiba ng'eriyo amakumi abiri?” Musengwa yairamu ati: “Tiidha kukizikiriza olw'abatuufu amakumi abiri.” Aburahamu yaakoba ati: “Wo Musengwa, otansungughalira, ndidha kwogera mukuzi guno gwonka. Aye bwe kiba ng'eriyo ikumi bonka?” Musengwa yairamu ati: “Tiidha kukizikiriza olw'abatuufu eikumi abo.” Musengwa Katonda bweyamala okwogera ni Aburahamu, yaaja. Ni Aburahamu yeena yaira ewuwe. Bamalaika ababiri bwe baatuuka e Sodoma eigulo eryo, Loti yali ng'atyaime ku mulyango gwa Sodoma. Olwababona ati, yaasituka okuja okubasangaaza. Yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaakoba ati: “Basengwa bange, mbeeghembye mwidheku ewange nze ndi mugheereza waimwe. Munaabeku ku bigere era musule ghano. Munaawuuna ku nkyo mweyongerayo.” Aye bairamu bati: “Busa, ife twidha kusula ghano mu ngira.” Loti yaayongera okubakoba, okutuusa lwe baaja naye ni baingira mu ndhu ye. Yaabategekera embaga, yaafumba omugaati ogutazimbulukusiibwa, baalya. Aye nga bakaali kutenduka, abasaadha ab'omu kibuga ekyo Sodoma baazingiza endhu eyo; abasaadha boonaboona abato n'abakulu nga baweekereireyo. Baayeta Loti, baamubuuza bati: “Abasaadha abaidhie okusula ewuwo obwire buno bali gha? Batufulumikize tube nabo.” Loti yaafuluma ku luya ye bali, yaigalagho olwigi einhuma we. Yaabakoba ati: “Bakagwa, mbeeghembye mutakola kibi kyaga agho! Bona, ndi ni baghala bange babiri abakaali kumanha musaadha. Leka mbabaleetere kuliya, memale mubakole byonabyona bye mwenda. Aye abasaadha abo mutabakola kintu kyonakyona, kuba baidhie mu ndhu yange nga bageni bange.” Aye baakoba bati: “Vaayo!” Era bati: “Ono omusaadha eyaidha kuno okusenga obusenge, mpegaano n'ayenda okutusaliragho eky'okukola! Kale twidha kukubisa bubi inho okusinga ni bale.” Agho baasindiikiriza Loti ekyeinhumainhuma, era baaseeta okumenha olwigi. Aye abasaadha bale ababiri baaghaaniriza emikono, baagema Loti, bamusikula baamwingiza mu ndhu mwe baali, baigalagho olwigi. Era baatuluwaza abasaadha, abato n'abakulu abaali ku luya ku lwigi, baaloba kulubona. Abasaadha baabuuza Loti bati: “Oligho n'abantu bo abandi ghano? Ka tukobe nga bakoirume bo, batabane bo, baghala bo, oba omuntu wo owundi yeenayeena ali mu kibuga? Bafulumye mu kibuga kuba tuli kumpi okukizikiriza. Musengwa Katonda awuliire ebintu ebibi kamaala nga byogerwa ku kibuga kino, era atutumye okukizikiriza.” Agho Loti yaafuluma, yaakoba abasaadha abaali ab'okubayiza baghala be ati: “Musitukiremu, muve mu kifo kino, kuba Musengwa Katonda ali kumpi okuzikiriza ekibuga.” Aye bale baadhuuba bati ali kudhondha budhondhe. Bwe bwakya enkyo, bamalaika baayanguyiriza Loti nga bamukoba bati: “Situkiramu, otwale mukazi wo ni baghala bo bombi, mufulume muve mu kibuga mulobe kuzikirizibwa mu kibonerezo kyakyo.” Aye Loti yaalwa. Kale abasaadha kye baava bamugema ku mukono ni mukazi we era ni baghala be bombi, ni babafulumya era ni babata kuliya kw'ekibuga; kuba Musengwa Katonda yamugemerwa ekivunika. Bwe baamala okubafulumya, owundi ku bamalaika yaakoba Loti ati: “Lumuka olobe kufa! Tolinga inhuma, era otayemereraku mu kiiko naire. Lumukira mu nsozi olobe kuzikirizibwa.” Loti yairamu ati: “Busa, nkweghembye Musengwa. Iwe onsaasiire era wandholeka ekisa ekitaloodheka ng'owonia obulamu bwange. Aye ensozi dhiri ghala inho tisobola kudhituukaku ng'akabi kakaali kuntuukaku, ni nfa. Bona, ekibuga kire ere kiri kumpi era kitono. Leka numukire omwo; aye ti kitono, ndidha kuwonera omwo.” Yairamu ati: “Kale nkwikiriiza era tiidha kuzikiriza kibuga ekyo ky'oyogeireku. Ja mangu, olumukire eyo! Ezira kye ndidha kukola ng'okaali kutuukayo.” Kyova ekibuga ekyo kyatuumibwa Zoari, kuba Loti yakyeta ati: kitono. Loti ghe yatuukira e Zoari endhuba yali ng'eviireyo. Agho Musengwa Katonda yaagwisa obuganga bwa salufa, ng'oti maadhi, ku Sodoma ni Gomorra, nga buva mu igulu. Era yaabizikiriza ghalala n'ekiiko kyonakyona, n'abantu abaalimu, era n'ebisimbe ebyalimu. Aye muka Loti yaalinga einhuma, yaakaliragho yaafuuka empango ey'omuunhu eyeesimbye. Enkyo lyaku Aburahamu yaayangughaku okuja mu kifo ghe yayemerera ni Musengwa Katonda. Yaalinga e Sodoma n'e Gomorra, era ni mu biketezo eby'ekiiko yaabona omwosi nga gunioka ogugemye okuva mu biketezo ebyo, nga guli ng'oti n'omwosi ogw'oluyiira. Kale ni kyaba nti Katonda bweyali ng'azikiriza ebibuga eby'omu kiiko tiyeerabira Aburahamu, kyeyava n'awonia Loti akabi okumutuukaku, yaamuleka yaavaamu. Loti ni baghala be bombi baava mu Zoari baaniina mu nsozi, baasulanga eyo mu mpuku, kuba Loti yatya okuba mu Zoari. Omughala omukulu yaakoba muke we ati: “Iseife akairiighe, ate ghazira musaadha mu nsi aidha kutubayiza kutuzaalamu baana. Kale, ka tutamiize iseife omwenge ogw'emizabbibu, tughange okuba naye, memale olwo tuzaale naye abaana.” Obwire obwo baamutamiiza, era omughala omukulu yaaba naye. Aye Loti yaaloba kukimanha, kuba yali ng'atamiire inho. Olunaku olwairaku, omughala omukulu yaakoba muke we ati: “Nze nabaire naye obwire. Ka tumutamiize kabiri obwire buno, weena obe naye memale olwo tuzaale naye abaana.” Kale obwire obwo baatamiiza iseibwe, era omughala omuto yaaba naye. Era ni ku mukuzi guno Loti yaaloba kukimanha, kuba yali ng'atamiire inho. Mu nsambo eyo baghala ba Loti bombi baatoola enda nga bamaze okuba n'iseibwe. Omukulu yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Moabu. Oyo ni dhaadha ow'Abamoabu okutuusa ni mpegaano. Omuto yeena yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Benammi. Oyo ni dhaadha ow'Abammoni okutuusa ni mpegaano. Aburahamu yaava e Mamure, yaaja ng'ayolekeire ekiketezo kya Buyudaaya ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, yaasenga ghagati gha Kadeshi ni Shuri yaamala entangama ng'ali mu Gerari. Yaakoberanga abantu nga mukazi we Sara bw'ali mwanhina. Kale Abimeleki kyabazinga wa Gerari, yaayesa Sara baamumutwalira. Aye Katonda yaabonekera Abimeleki mu kirooto obwire, yaamukoba ati: “Bona, oidha kufa olw'okutwala omukazi oyo, kuba muka musaadha.” Aye Abimeleki yali ng'akaali kuseeta eri Sara kale yaakoba ati: “Musengwa, onaita n'abantu abaziraku musango? Aburahamu mwene ti n'eyankobye ati oyo mwanhina? Era ni Sara mwene yeena tiyankobye ati Aburahamu mwanhina? Ekyo nakikoze mu mwoyo mulungi era nziraku musango.” Katonda yaamwiramu mu kirooto ati: “Ndidhi ng'ekyo wakikoze mu mwoyo mulungi, era nga ninze nkulobeire okukola ekibi ye ndi, kale kye naviire ni ndoba okukuganha okumugemaku. Mpegaano ni, izaayo muka beene; kuba omusaadha oyo mulanzi, era aidha kukusabira obe mulamu. Aye bw'otaizeeyo mukazi, manha ng'oteekwa kufa, iwe n'abantu bo boonaboona.” Abimeleki yaazuuka mu nkyo yaayeta abagheereza be, yaabakobera ebintu ebyo byonabyona, era baatya inho. Agho yaayeta Aburahamu yaamubuuza ati: “Kiki kino ky'otukoze? Nakukola kibi ki memale ondeetere nze n'obwakyabazinga bwange ekibi ekyaga agho? Kye wakoze ti n'ekigwaine okukolwa. Kiki ekyakutuusiisa ku kukola kino?” Aburahamu yairamu ati: “Kuba nabaire ndowooza nti eno ezira atya Katonda, kale nga basobola okundhita olwa mukazi wange. Aye era oyo mwanhinaze, mwana wa lata, aye ti wa maama era yafuuka mukazi wange. Kale Katonda bweyantambuzatambuza eyo atyo okuva mu ndhu ya lata, naakoba Sara nti, ‘Oti bw'oidha okwolekanga nga bw'oli omwesigwa ye ndi: mu buli kifo mwe tunaatuukanga obakobanga oti nze ndi mwanhoko.’ ” Agho Abimeleki yairiza Aburahamu mukazi we Sara, era yaamugha entaama, n'ente, n'abairu abasaadha n'abakazi. Era yaakoba Aburahamu ati: “Bona ensi yange yiiyo; londa gh'onaaba oyenze okuba woonawoona.” Ate yaakoba Sara ati: “Bona, mpaire mwanhoko ebitundu bya feeza lukumi (1,000) ng'ekirabo, okwoleka boonaboona b'oli nabo ng'oziraku musango; abantu boonaboona baidha kumanha bati ozira kibi kye wakola.” Aburahamu yaasaba Katonda, era Katonda yaawonia Abimeleki, ni mukazi we, n'abairu be abakazi, boonaboona baaba nga baghanga okuzaala. Kuba Musengwa Katonda yali ng'asibye abakazi boonaboona ab'omu ndhu y'Abimeleki okuzaala, olwa Sara muka Aburahamu. Musengwa Katonda yagemerwa Sara ekivunika era yaamukolera nga bweyamusuubiza. Kale Sara yaatoola enda era yaazaalira Aburahamu omwana mulenzi mu myaka egyo egy'obukaire, mu biseera byene Katonda bye yamusuubiza. Aburahamu yaatuuma omwana we oyo Sara ye yamuzaalira, eriina Isaaka. Era yaamukeketa ng'agheziiza enaku omunaana, nga Katonda bweyamulagira. Isaaka yazaalibwa ng'Aburahamu agheziiza emyaka kikumi egy'obukulu. Sara yaakoba ati: “Katonda andeeteire okuseka. Kiisi anaakiwulirangaku aidha kusekeranga ghalala ninze.” Era yaakoba ati: “Naani eyandikobye Aburahamu ati Sara alyonsa ku baana? Aye mmuzaaliire omwana mu bukaire bwe.” Omwana yaakula, era ku lunaku lwe yava ku mabeere, Aburahamu yaafumba embaga nnene. Lwali lulala Sara yaabona Ishimaeli, omwana Hagari Omumisiri ye yazaalira Aburahamu, ng'ali kuzaanha ni Isaaka mutabane we. Agho yaakoba Aburahamu ati: “Binga omukazi omwiru ono n'omwana we. Kuba omwana ow'omwiru ono tagwaine kugabana ku bintu mwana wange Isaaka by'aja kusikira.” Kino kyanakughaza inho Aburahamu, kuba Ishimaeli yeena yali mutabane. Aye Katonda yaakoba Aburahamu ati: “Loba kunakughala olw'omwisuka oyo n'olw'omwiru oyo. Kola ekyo kyonakyona Sara ky'akukoba, kuba mu Isaaka eizaire lyo mwe lineeyongereranga okwala. Era n'omwana ow'omukazi omwiru yeena ndimugha abaidhukulu kamaala baafuuka ighanga, kuba yeena mwana wo.” Bwe bwakya enkyo, Aburahamu yaazuuka mu nkyo, yaamusibirira eby'okulya, yaamuteera n'amaadhi mu nsawo ey'oluwu, yaabigha Hagari. Era yaamuta n'omwana ku mugongo, memale yaamusiibula. Hagari yaaja ng'atambulatambula eyo atyo mu irungu ery'e Beerisheba. Ensawo ey'oluwu bweyawaamu amaadhi, yaalekulira agho omwana ghansi mu kisaka. Yaaja yaatyama ghalaku, mu buleeyi bwa mita nga kikumi. Yaakoba mule ati: “Leka ndobe kubona mwana oyo ng'afa.” Bwe yali ng'atyaime eyo, omwana yaalira. Aye Katonda yaawulira omwana ng'ali kulira, era malaika wa Katonda, ng'ali mu igulu, yaakoba Hagari ati: “Hagari, obaire otya? Otatya, kuba Katonda awuliire omwana ng'ali kulira eyo y'ali. Situka, oje obbeedegho omwana era omukuume bukalamu, kuba baidhukulu be ndibafuula eighanga ery'amaani.” Agho Katonda yaazibula amaiso ga Hagari, yaabona ensulo. Kale yaaja yaidhuza ensawo ey'oluwu amaadhi era yaanhwesa n'omwana. Katonda yaaba ku mwisuka oyo, yaaja ng'akula, era ng'aba mu irungu, era yaafuuka muyiizi atawunhikamu. Yaabanga mu irungu ery'e Parani, era inhina yaamufunira omukazi Omumisiri. Agho mu biseera ebyo, Abimeleki ng'ali ghalala ni Fikoli omuduumizi w'eigye lye, baidha ye Aburahamu. Abimeleki yaakoba Aburahamu ati: “Katonda aba n'iwe mu byonabyona by'okola. Kale layira mu maiso ga Katonda oyo nga toidha kunguyaguyanga nze, waire abaana bange oba abaidhukulu bange. Era nga bwembairenga mwesigwa y'oli, weena obenga mwesigwa ye ndi, era n'eri ensi eno y'olimu.” Aburahamu yaakoba ati: “Ndayiire.” Aburahamu yeemuluguunhiza Abimeleki olw'ensulo ye abairu ba Abimeleki ye baali nga banhaze obunhage. Abimeleki yaakoba ati: “Tiidhi muntu yakola kintu ekyo. Iwe tiwankoberaku ku kintu ekyo, era guno n'omukuzi gwange ogusooka okukiwulira.” Aburahamu yaatoola entaama n'ente, yaadhigha Abimeleki; bombi baakola endagaano. Aburahamu yaayawula ku kisibo entaama enduusi musanvu, yaadhita gha dhonka. Abimeleki yaamubuuza ati: “Lwaki oyawire entaama enduusi dhino omusanvu ku dhiinaadho?” Aburahamu yairamu ati: “Twala entaama enduusi dhino omusanvu, ako kabe akamanhiso akooleka kati iwe ondhulira nga ninze eyasima ensulo eyo.” Kyova ekifo ekyo kyayetebwa Beerisheba, kuba eyo bombi ye baalayirira. Bwe baamala okukola endagaano e Beerisheba, Abimeleki yaagolola ni Fikoli omuduumizi ow'amagye ge, bairayo mu nsi ey'Abafilisiti. Aburahamu yaasimba omuti omutamarisiki mu Beerisheba, era yaasinziza eyo Musengwa Katonda, Katonda oyo atawaagho. Aburahamu yaaba mu nsi ey'Abafilisiti okumala entangama endeeyiku. Ebyo nga biwoire, Katonda yaaleba Aburahamu yaamweta ati: “Aburahamu!” Aburahamu yaavugira ati: “Ndi ghano.” Katonda yaamukoba ati: “Twala Isaaka omwana wo omulala ati bedengedenge era y'ogonza, oje mu nsi ey'e Moria. Eyo y'oidha okumugheerayo ng'ekigheebwayo ekyokebwa ku lusozi lwe ndikulaga.” Bwe bwakya enkyo, Aburahamu yaawuuna yaayasaaga enku edh'okwokya ekigheebwayo, yaatwika endogoyi ye. Yaatwalaku babiri ku bagheereza be, n'omwana we Isaaka, yaatoolera okuja mu kifo Katonda kye yali amukobye. Ku lunaku olwokusatu bweyalinga ati, yaalengera ekifo ekyo. Yaakoba abagheereza be ati: “Musigale ghano n'endogoyi, nze n'omwisuka tweyongereyo ere tusinze, memale twire ye muli.” Aburahamu yaatoola enku edh'okwokya ekigheebwayo, yaadhitwika omwana we Isaaka, mwene yaagema omuliro n'akambe, baaja bombi. Isaaka yaayeta ise Aburahamu ati: “Bbaaba!” Aburahamu yaavugira ati: “Ndi ghano, mwana wange.” Isaaka yaamubuuza ati: “Ndi kubona omuliro n'enku biibino, aye entaama ento ey'okwokebwa ng'ekigheebwayo eri gha?” Aburahamu yaamwiramu ati: “Mwana wange, Katonda mwene n'aidha okutugha entaama ento ey'okwokebwa ng'ekigheebwayo.” Agho baaja bombi nga beeyongerayo. Bwe baatuuka mu kifo Katonda kye yali amaze okumukoberaku, Aburahamu yaazimba agho alutaari, yaayaliiraku enku. Agho yaasiba omwana we Isaaka yaamuta ku nku ku alutaari. Bwe yamala, yaagema akambe aite omwana we. Aye malaika wa Musengwa Katonda ng'ali mu igulu yaamweta ati: “Aburahamu, Aburahamu!” Aburahamu yaavugira ati: “Ndi ghano!” Yaamukoba ati: “Otaita mwisuka oyo oba okumukolaku akabi koonakoona. Mpegaano ntegeire ng'otya Katonda, kuba toonhimye mwana wo omulala bedengedenge.” Aburahamu yaja okulinga ati einhuma we, ng'abona entaama enume ng'amayiga gaayo galaaliire mu kisaka. Yaaja, yaagitoolayo, yaagighaayo ng'ekigheebwayo ekyokebwa, mu kifo ky'omwana we. Aburahamu yaatuuma ekifo ekyo eriina “Musengwa Katonda atugha.” Era ni leero abantu bakoba bati ku lusozi lwa “Musengwa atugha.” Agho malaika wa Musengwa Katonda ng'ali mu igulu yaayeta Aburahamu omukuzi ogwokubiri, yaakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati ndayiire mu liina lyange nti, kuba okoze otyo n'oloba kuunhima mwana wo omulala ati bedengedenge, bwenebwene ndikugha enkabi, era ndikwaliza abaidhukulu baaba kamaala inho ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu, era ng'oti n'omusenho oguli ku mbali okw'enhandha. Era baghangulenga ebibuga by'abazigu baibwe. Mu baidhukulu bo, amaghanga goonagoona ag'oku nsi mwe galigheerwa enkabi, kuba ogondeire ekiragiro kyange.” Agho Aburahamu yairayo eri abagheereza be, baasituka bairayo boonaboona ghalala e Beerisheba, era Aburahamu yaabanga eyo. Nga ghabiseegho ekiseera, Aburahamu baamukobera bati ni Milika yeena yali yazaalira muganda we Nahori abaana bano: Uzi omwana omuberi, ni Buza muganda we; ni Kemueli lata wa Aramu, ni Kesedi, ni Hazo, ni Pilidashi, ni Yidilafi, era ni Bethueli. Bethueli oyo n'eyazaala Rebekka. Abo n'abaana omunaana, Milika be yazaalira Nahori muganda wa Aburahamu. Era Nahori yali n'omukazi we ow'embali ng'ayetebwa Reuma. Yeena yaazaala abaana bano: Teba, ni Gahamu, ni Tuhashi, era ni Maaka. Sara yaghangaala emyaka kikumi n'abiri na musanvu (127), yaafiira mu Kiriatharaba, ng'ekyo n'e Heburoni, mu nsi ey'e Kanaani. Aburahamu yaakola emikolo egy'okulira mukazi we. Agho Aburahamu yaasituka yaava aghali omufu we, yaaja y'Abahitti, yaakoba ati: “Nze ndi wa ndha mu imwe era omusenze. Munganhe nfune ekifo mu nsi yaimwe, eky'okuziikamu mukazi wange afiire.” Abahitti baamwiramu bati: “Musengwa, wulira kye tuli kukoba Iwe oli mukungu mukologho mu ife. Ziika omufu wo mu magombe g'oneerobozaamu ku ago goonagoona ge tuli nago. Ghazira waire omulala ku ife, anaakwima amagombe ge, oba okukulobera okuziikamu omufu wo.” Agho Aburahamu yaakubira Abahitti amakiryaivu beene nsi, yaabakoba ati: “Oba nga munganhie okuziika omufu wange, mumpulirise muneegayiriregho Efuroni mutabane wa Zohara, ampe empuku ye eri e Makipela, ku nkomerero y'enimiro; agingulize ghano ku mughendo gwayo omwidhuvu nga mwena mubona, ebe ekifo kyange eky'okuziikangamu abafu.” Efuroni mwene yali ng'atyaime ghalala n'Abahitti abandi, mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango gw'ekibuga agho yairamu nga n'abaligho boonaboona bawulira ati: “Busa musengwa, wulira kye nkoba. Enimiro yoonayoona n'empuku egirimu, mbikughaire. Mbikugheereire ghano ng'abantu bange boona babona, oziikemu omufu wo.” Aye Aburahamu yaakubira Abahitti amakiryaivu. Yaakoba Efuroni nga beene nsi abo bawulira ati: “Nkweghembye, wulira kye nkoba. Enimiro yoonayoona ndidha kugigula bugule. Nganha ngisasulire, memale nziikemu omufu wange.” Efuroni yairamu Aburahamu ati: “Musengwa wulira kye nkoba. Eitaka erigula ebitundu bya feeza ebikumi ebina byonka (400), ni ki ghagati ghange n'iwe? Ziikamu omufu wo.” Aburahamu yaaganha Efuroni kye yakoba. Agho yaapimira Efuroni oyo feeza ye yakoba, ng'Abahitti bawulira ebitundu ebikumi ebina, ng'akozesa ekipimo eky'abasuubuzi. Kale etyo enimiro ya Efuroni ey'e Makipela, ku luuyi olw'e buvandhuba olw'e Mamure, bweyafuuka eya Aburahamu yoonayoona okutuukira irala y'ekoma. Enimiro eyo yalimu empuku era n'emiti. Abahitti boonaboona abaali mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango gw'ekibuga, baakakasa ng'enimiro eyo ya Aburahamu. Ebyo olwawa, Aburahamu yaaziika mukazi we Sara mu mpuku ey'omu nimiro ey'e Makipela, ku luuyi olw'e buvandhuba olw'e Mamure, ng'ekyo ni Heburoni, mu nsi ey'e Kanaani. Kale enimiro n'empuku yaamu ebyali eby'Abahitti, byafuukira irala ekifo kya Aburahamu eky'okuziikangamu abafu be. Mpegaano, Aburahamu yali ng'akairiighe obukalamu bwene, era Musengwa Katonda ng'amughaire enkabi mu byonabyona. Agho Aburahamu yaakoba omugheereza we asinga bukulu mu ndhu ye, era eyalabiriranga ebintu bye byonabyona, ati: “Leeta omukono gwo okakase by'oja okulayira. Nhenda olayire mu liina lya Musengwa Katonda, oyo Katonda ow'eigulu n'ensi, oti tolifunira mwana wange mukazi ava mu bantu ba ghano mu Kanaani, be mbaamu. Aye oteekwa okuja mu nsi ye nazaalibwamu era mu boluganda lwange, waafunirayo eyo omwana wange Isaaka omukazi.” Omugheereza yaabuuza ati: “Aye omukazi bw'ataliganha kuva waibwe, kwidha mu nsi eno? Olwo mutabane wo ye ndiizaayo mu nsi ye wavaamu?” Aburahamu yaamwiramu ati: “Otagezanga kwizaayo mwana wange eyo. Musengwa Katonda ow'eigulu yantoola mu ndhu ya lata, ni mu nsi ye nazaalibwamu, era yaayogera ninze, yandayirira ati aligha baidhukulu bange ensi eno. Oyo alituma malaika we yaakukulemberamu, osobole okufunira omwana wange omukazi okuva eyo. Aye omukazi bw'ataliganha kwidha n'iwe, tolibaaku musango olw'ekirayiro kino ky'ondayiriire. Aye otagezanga kwizaayo mwana wange eyo.” Kale omugheereza yaamugha omukono gwe okukakasa bye yali aja okulayira, yaalayirira ebyo Aburahamu bye yamukoba. Omugheereza yaatwala engamiya ikumi ku dha musengwa we, era yaatwala ebirabo ebirungi ebya buli nsambo okuva ye musengwa we, yaaja e Mesopotamia, mu kibuga kya Nahori. Bwe yatuukayo, yaafukamiza engamiya ku luya lw'ekibuga aghali ensulo; ebiseera byali bya igulo abakazi ghe bafulumira okuja amaadhi. Yaasaba ati: “Wo Musengwa Katonda, iwe Katonda wa musengwa wange Aburahamu, nkweghembye mpa enkabi olwaleero, era oyoleke musengwa wange Aburahamu nga bw'omugonza obutalekera. Bona, nhemereire ghano ku nsulo ng'abaghala ab'omu kibuga bali kwidha okunona amaadhi. Kale omughala ye nnaakoba nti, ‘Nkweghembye isa ensugha yo, ompe ku maadhi nhweku,’ memale n'ankoba ati, ‘Nhwa, era n'engamiya dho dhoona ndidha kudhisenera dhinhwe,’ nga n'oyo y'olondeire omugheereza wo Isaaka. Ku ekyo kwe nnaamanhira nti oyoleike musengwa wange nga bw'omugonza obutalekera.” Bwe yali ng'akaayogera Rebekka yaatuuka ng'abbeedie ensugha ku ibega. Rebekka ono yali mughala wa Bethueli mutabane wa Milika eyali muka Nahori. Nahori ono yali muganda wa Aburahamu. Rebekka ono yali mughala muto aboneka obulungi einho, era nga mwegha. Yaikirira ku nsulo, yaidhuza ensugha ye, yaavaayo. Agho omugheereza yaayangughaku okwagaanana naye, yaakoba ati: “Nkweghembye, mpa ku maadhi agali mu nsugha yo nhweku.” Rebekka yaakoba ati: “Isebo, nhwa.” Era mangu ago yaatoola ensugha ku ibega, yaagigemerera, yaamugha okunhwa. Bwe yamala okumugha n'anhwa, yaamukoba ati: “Ka nsenere n'engamiya dho dhoona, okutuusa lwe dhinaamala okunhwa.” Agho yaayangughaku, yaayugha amaadhi agaali mu nsugha ye mu kintu ensolo mwe dhinhwera. Yaalumuka okwirayo ku nsulo, yaasenera engamiya edh'omusaadha dhoonadhoona amaadhi. Omusaadha yaamwekalirisa kisiriikiriza, abone oba nga Musengwa Katonda aghaire olugendo lwe enkabi. Engamiya bwe dhaamala okunhwa, omusaadha yaatoolayo empeta eya zaabu ey'omughendo einho, n'obukomo bubiri obwa zaabu obw'omughendo omungi obw'okuvaala ku mikono. Yaakoba ati: “Nkweghembye nkobera, oli mughala w'ani? Mu ndhu ya lata wo mulimu ekifo mw'asobola okutusuza?” Omughala yairamu ati: “Ndi mughala wa Bethueli mutabane wa Nahori ni mukazi we Milika.” Era yaayongeraku ati: “Tuli n'eisubi n'eby'okulya ebimala ensolo dho, era tuli n'ekifo eky'okusulamu.” Agho omusaadha yaakuba amakiryaivu, yaasinza Musengwa Katonda. Yaakoba ati: “Musengwa Katonda, oyo Katonda wa musengwa wange Aburahamu, asaakibwe; kuba ayoleike nga bw'atalekera kugonza musengwa wange, era nga bw'ali omwesigwa y'ali. Ate zeena Musengwa Katonda andholeike engira, naatuuka mu maka g'aboluganda ba musengwa wange.” Omughala yaalumuka, yaaja okukobera ab'omu ndhu ya inhina byonabyona ebyaligho. Rebekka yali ni mwanhina, ng'eriina lye ni Labani. Labani oyo yaafuluma, yaalumuka okuja ku nsulo aghaali omusaadha. Aye Labani yamala kubona ku mpeta na ku bukomo ku mikono gya mwanhina, era na kuwulira mwanhina oyo ng'aghaya ebyo omusaadha bye yamukoba, memale yaaja eri omusaadha era yaamwagaana ng'ayemereire kumpi n'engamiya dhe gha nsulo. Labani yaakoba ati: “Idha tuje eka, iwe Musengwa Katonda y'aghaire enkabi. Ku lwaki oyemerera eno ku luya? Nkutegekeire endhu n'ekifo eky'engamiya.” Agho omusaadha yaaja, yaingira mu ndhu. Labani yaasibulula emigonero ku ngamiya, yaaleeta eisubi n'eby'okulya eby'engamiya, era yaaleeta n'amaadhi, omusaadha n'abaali naye, ge bananaaba ku bigere. Omusaadha bwe baamuleetera emere, yaaloba okulya ng'akoba ati: “Tiidha kulya nga nkaali kwogera bye bantuma.” Labani yaakoba ati: “Yogera.” Omusaadha yaakoba ati: “Nze ndi mugheereza wa Aburahamu.” Musengwa Katonda yagha musengwa wange Aburahamu enkabi edhitaloodheka, yaamufuula mukombe inho. Yamugha ebyayo kamaala: ente, embuzi n'entaama. Era yaamugha feeza ni zaabu, n'abairu abasaadha n'abakazi, n'engamiya era n'endogoyi. Era Sara muka musengwa wange, yazaalira musengwa wange oyo omwana mulenzi, mu myaka gye egy'obukaire. Ebintu byonabyona Musengwa wange bye yali nabyo yaabigha omwana oyo. Era musengwa yandayiza, yaakoba ati, “‘Tofuniranga mwana wange mukazi ava mu bantu ba ghano mu Kanaani, be mbaamu. Aye ojanga mu ndhu ya lata wange era mu boluganda lwange, waafunira eyo omwana wange omukazi.’ Nze naamukoba nti, ‘Aye omukazi bw'ataliganha kwidha ninze’” Yandhiramu ati, “Musengwa Katonda oyo ye ngondera buliidho, alikutuma ghalala ni malaika we, yaagha olugendo lwo enkabi waafunira omwana wange omukazi okuva mu boluganda lwange era mu ndhu ya lata wange. Bw'okola otyo tolibaaku musango olw'ekirayiro kino ky'ondayiriire, kuba oliba ng'ojiire y'aboluganda lwange. Aye bwe batalikugha mukazi, olwo tolibaaku musango lwa kirayiro kino ky'ondayiriire.” “Bwe ntuuse ku nsulo olwaleero, naakoba nti: Wo Musengwa Katonda, iwe Katonda wa musengwa wange Aburahamu, nkweghembye mpa enkabi mu lugendo luno. Bona, mpegaano nhemereire ghano ku nsulo. Kale, omughala anaafuluma okusena amaadhi, nze ni mmukoba nti, Nkweghembye mpa ku maadhi mu nsugha yo nhweku, yeena n'aikiriza nankoba ati, ‘Gaago nhwa, era n'engamiya dho dhoona ka ndhisenere dhinhwe,’ nkusaba abe nga n'oyo iwe Musengwa Katonda y'olondeire omwana wa musengwa wange.” Bwe mbaire nga nkaasaba mu mwoyo gwange, Rebekka yaidha ng'ali n'ensugha ku ibega, yaikirira ku nsulo, yaasena amaadhi. Naamukoba nti “‘Nkweghembye mpa ku maadhi nhweku.’ Yaayangugha, yaatoola ensugha ku ibega, yaakoba ati, ‘Nhwa, era n'engamiya dho dhoona ndidha kudhisenera dhinhwe.’ Kale naanhwa, era n'engamiya dhoona yaadhigha dhaanhwa. Naamubuuza nti, ‘Oli mughala w'ani?’ Yairamu ati, ‘Ndi mughala wa Bethueli mutabane wa Nahori ni mukazi we Milika.’ Kale naamuta empeta ku nhindo, n'obukomo ku mikono. Agho naakuba amakiryaivu, naasinza Musengwa Katonda. Naasaaka Musengwa Katonda oyo, Katonda wa musengwa wange Aburahamu, eyandholeka engira entuufu, ni nfunira omwana we omukazi ku baana ab'owoluganda lwe. Kale mpegaano munkobere oba nga munaayoleka obwesigwa eri musengwa wange. Oba nga timuukole mutyo era munkobere, memale nsalegho eky'okukola.” Agho Labani ni Bethueli bairamu bati: “Ekyo kiviire wa Musengwa Katonda. Ife titughanga kubaaku ni kye tusalagho. Rebekka wuuyo ja naye, abe mukaamwana owa musengwa wo Aburahamu, nga Musengwa Katonda mwene bw'akobye.” Omugheereza wa Aburahamu bweyawulira bye bakobye yaakuba amakiryaivu, yaasinza Musengwa Katonda. Agho yaatoolayo ebintu ebyakolebwa mu feeza ni mu zaabu, yaatoolayo n'ebivaalo, yaabigha Rebekka. Era yaagha mwanhina Rebekka ni mukaire we ebirabo eby'omughendo einho. Agho omugheereza wa Aburahamu oyo n'abasaadha be yali nabo, baalya, baanhwa era baasula eyo. Bwe baazuuka enkyo, omugheereza oyo yaakoba ati: “Munsiibule ndhireyo ye musengwa wange.” Mwanhina Rebekka n'inhina baakoba bati: “Leka omughala abe ng'akaaliku n'ife enaku ntonotono edhighera ng'eikumi, memale aje.” Aye omugheereza yaakoba ati: “Mulobe kundwisa, kuba Musengwa Katonda aghaire olugendo lwange enkabi. Munsiibule ndhireyo ye musengwa wange.” Baakoba bati: “Ka twete omughala tuwulire mwene ky'akoba.” Agho baayeta Rebekka, baamubuuza bati: “Onaaja n'omusaadha ono?” Yairamu ati: “Yii, nnaaja naye.” Kale baasiibula mwanhinaibwe Rebekka n'omulezi we, baaja n'omugheereza wa Aburahamu n'abasaadha be. Era baasabira Rebekka enkabi, nga bakoba bati: “Mwanhinaife, banga muzaire wa bantu nkumi na nkumi. Era baidhukulu bo baghangulenga ebibuga by'abazigu baibwe.” Agho Rebekka n'abaghala be abaamugheerezanga baasituka, baatyama ku ngamiya, baaja n'omugheereza wa Aburahamu. Mu nsambo eyo, omugheereza wa Aburahamu oyo yaatwala Rebekka, yaaja. Isaaka yali aviire e Beeri Lahairoi, ng'aba mu kiketezo ky'e Kanaani ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Eiguloigulo yaaja okutambulatambulaku mu nimiro. Olwalinga ati yaabona engamiya nga dhiri kwidha. Rebekka bweyalinga ati naabona Isaaka, y'ava ku ngamiya. Yaabuuza omugheereza wa Aburahamu ati: “Omusaadha oyo ali kutambula mu nimiro ng'aidha ye tuli, naani?” Omugheereza yairamu ati: “Ni musengwa wange.” Agho Rebekka yaatoola ekitambaala kye, yeeghemba mu maiso. Omugheereza yaakobera Isaaka byonabyona bye yakola. Agho Isaaka yaatwala Rebekka mu weema eyali eya Sara inhina, yaamufuula mukazi we era yaamugonza. Ekyo kyaleetera Isaaka okuguma mu nnaku ey'okufiirwa inhina. Aburahamu yabayiza omukazi owundi, eriina lye nga ni Ketura. Yaamuzaalira Zimurani, ni Yokoshani, ni Medani, ni Midiani, ni Ishibaki era ni Shua. Yokoshani yazaala Sheba ni Dedani. Abaana ba Dedani ni bano: Ashurimi, ni Letushimi, ni Leunimi. Abaana ba Midiani ni bano: Efa, ni Eferi, ni Hanoka, ni Abida, ni Elida. Abo boonaboona baidhukulu ba Ketura. Aburahamu yalekera Isaaka ebintu byonabyona bye yali nabyo. Aye Aburahamu oyo bweyali ng'akaali mulamu, yagha abaana be ab'abakazi ab'embali ebirabo. Yabasindika mu nsi ey'e buvandhuba, bave aghali omwana we oyo Isaaka. Aburahamu yaghangaala emyaka kikumi na nsanvu n'etaanu (175), era yaafa nga musaadha mukaire ow'emyaka emiidhuvu; yaatwalibwa eri badhaadha be. Batabane be, Isaaka ni Ishimaeli, baamuziika mu mpuku ya Makipela e buvandhuba bwa Mamure, mu nimiro eyali ey'Efuroni, omwana wa Zohara Omuhitti. Eyo n'enimiro Aburahamu ye yagula ku Bahitti era omwo mwe yaaziikibwa ni mukazi we Sara. Aburahamu bweyamala okufa, Katonda yaagha Isaaka enkabi. Isaaka yaabanga kumpi ni Beerilahairoi. Bano ni baidhukulu ba Ishimaeli omwana wa Aburahamu eyamuzaalirwa Hagari Omumisiri eyali omwiru wa Sara. Gano n'amaina gaibwe nga bwe bairaganwaku mu kuzaalibwa kwaibwe: Omwana omuberi, ni Nebaiothi, memale kwairaku Kedari, ni Adubeeli, ni Mibusamu, ni Mishima, ni Duma, ni Massa, ni Hadadi, ni Tema, ni Yeturi, ni Nafishi, era ni Kedema. Abo n'abaana ba Ishimaeli, nga badhaadha ba bika ikumi na bibiri. Era ebyalo byaibwe, n'ebifo mwe baasimba weema dhaibwe byatuumibwa amaina gaibwe. Ishimaeli yaghangaala emyaka kikumi n'asatu na musanvu (137), yaafa era yatwalibwa eri badhaadha be. Baidhukulu ba Ishimaeli baabanga mu kiketezo ekiri ghagati gha Havila ni Shuri, e buvandhuba bwa Misiri, ng'oja mu Assiria. Baabanga eyo nga beeswireku akata ku baidhukulu ba Aburahamu abandi. Bano n'abaana ba Isaaka omwana wa Aburahamu: Isaaka bweyagheza emyaka amakumi ana (40) egy'obukulu, yaabayiza mughala wa Bethueli Omuarami ow'e Paddanarama, ayetebwa Rebekka, mwanhina Labani. Isaaka yaasabira mukazi we, eyali omugumba. Musengwa Katonda yairamu okusaba kwe, Rebekka yaatoola enda. Enda eyo yali ya balongo, era bwe baali nga bakaali kuzaalibwa, baakontaganira mule mu nda ye. Rebekka yaakoba ati: “Oba nga kiti bwekiri, kingasa ki okusigala nga ndi mulamu?” Agho yaaja okwebuuzaaku ku Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Amaghanga abiri gali mu nda yo; olizaala ebika bibiri ebyawukaine. Ekindi kinaasinzanga kiinaakyo amaani; omukulu n'anaagheerezanga omuto.” Agho enaku edh'okuzaala dhaatuuka nga bwenebwene ali n'abaana balongo mu nda. Omuberi yaafuluma ng'omubiri gwe gwa kasaayisaayi era nga gwidhwire buviiri ng'oti luwu; kale baamutuuma eriina Esau. Owokubiri yaafuluma, ng'omukono gwe gugemereire ekibbonge kya Esau kale baamutuuma eriina Yakobo. Rebekka yaja okuzaala nga Isaaka agheziiza emyaka nkaaga (60) egy'obukulu. Abaisuka abo bombi baakula. Esau yaafuuka omuyiizi omukugu, era omusaadha anhumirwa obulamu obw'omu nsiko. Aye Yakobo yaaba musaadha musirise, era eyasigalanga ghaka. Isaaka yasinga kwenda Esau, kuba yalyanga ku nsolo Esau dhe yayiiganga. Aye Rebekka yaasinga kwenda Yakobo. Lwali lulala Yakobo yaafumba ebidhandhaali, Esau yaira eka ng'ava mu nsiko, endhala ng'eri kumuluma inho. Yaakoba Yakobo ati: “Endhala eyenda kundhita! Mpa ndye ku bidhandhaali byo ebimyuse bityo.” Kyebaava bamweta Edomu. Yakobo yairamu ati: “Mpaamu obukulu bwo obw'okuba omwana omuberi memale mbikughe.” Esau yaakoba ati: “Mbona ndi kumpi kufa obukulu bulingasa ki?” Yakobo yaakoba ati: “Layira memale.” Esau yaalayira, yaagha Yakobo obukulu bwe. Agho Yakobo yaagha Esau emere n'ebidhandhaali. Esau yaalya era yaanhwa, era yaasituka, yaaja. Atyo Esau bweyanhoomoola obukulu bwe. Agho endhala eyindi yaagwa mu nsi, okuleka ere eyagwa mu biseera bya Aburahamu. Isaaka yaaja eri Abimeleki, kyabazinga w'Abafilisiti mu Gerari. Musengwa Katonda yaabonekera Isaaka, yaakoba ati: “Otaikirira mu Misiri; sigala mu nsi eno, obe ghe nnaakukoba. Senga mu nsi eno, ndidha kubanga n'iwe era nkughenga enkabi. Ndidha kukugha iwe ni baidhukulu bo, ebiketezo eby'ensi bino byonabyona, era ntuukirize ekirayiro kye nalayirira lata wo Aburahamu. Ndidha kukugha abaidhukulu kamaala inho ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu, era mbaghe ebiketezo eby'ensi bino byonabyona. Era mu baidhukulu bo, amaghanga goonagoona ku nsi mwe galigheerwa enkabi; kuba Aburahamu yawulira bye namusikiriranga, era yaagondera amateeka gange goonagoona n'ebiragiro byange.” Kale Isaaka yaaba mu Gerari. Abasaadha baayo bwe baamubuuza ku mukazi we, yaakoba ati mwanhina. Kuba yatya okukoba ati mukazi we, abasaadha baayo balobe kumwita olwa Rebekka, eyali ng'aboneka obulungi einho. Isaaka bweyali ng'amazeeyo entangama, Abimeleki, kyabazinga w'Abafilisiti, yaalengera okuva mu dinisa ye, yaabona Isaaka ng'ali kuzaanha ni mukazi we Rebekka. Abimeleki yaayeta Isaaka, yaakoba ati: “Bwenebwene ono mukazi wo, kale lwaki wakoba oti mwanhoko?” Isaaka yaamwiramu ati: “Nze nadhuuba nti baidha kundhita bwe nkoba nti oyo mukazi wange.” Abimeleki yaakoba ati: “Kiki kino ky'otukoze? Owundi ku basaadha bange yandisoboire okuba ni mukazi wo, era olwo wandibaire otuleeseeku omusango.” Kale Abimeleki yaasikirira abantu boonaboona ati: “Kiisi agema ku musaadha ono, oba ku mukazi we, wa kwitibwa.” Agho Isaaka yaasiga ensigo mu nsi eyo, yaakungulamu emikuzi kikumi ku bye yasiga mu mwaka ogwo gwene, kuba Musengwa Katonda yamugha enkabi. Era yaafuna ebintu kamaala, nga byeyongera bweyongere, yaafuuka mukombe. Yali n'engo edh'ente, n'entaama, n'embuzi, era n'abagheereza kamaala. Kino kyaleetera Abafilisiti okumugemerwa ensaalwa. Abafilisiti bano baali nga basembye ensulo dhoonadhoona baadhiidhuzaamu eitaka. Ensulo dhino dhaali nga dhisimiibwa abagheereza ba lata we Aburahamu, nga Aburahamu akaali mulamu. Agho Abimeleki yaakoba Isaaka ati: “Va mu nsi yaife oje, kuba ofuuse wa maani inho okutusinga.” Kale Isaaka yaavaayo, yaasimba weema dhe mu kiiko eky'e Gerari, yaaba eyo. Era yaayerula buyaaka ensulo edhaali dhisimiibwa nga Aburahamu ise akaali mulamu, Abafilisiti dhe baasemba nga Aburahamu amaze okufa. Isaaka yadheeta amaina geene ago ise ge yadhituuma. Aye abagheereza ba Isaaka bwe baasima ensulo mu kiiko, ni baazuula amaadhi amalungi, abaayi ab'e Gerari baakaayana n'abaayi ba Isaaka, nga bakoba bati: “Amaadhi gano gaife.” Isaaka yaatuuma ensulo eyo eriina Eseki, kuba baakaayana naye. Abagheereza ba Isaaka baasima ensulo eyindi, era yoona baagikaayanira. Kale yaagituuma eriina Sitina. Eyo yaavaayo, yaasima ensulo eyindi, baaloba kugikaayanira; yaagituuma eriina Rehobothi. Yaakoba ati: “Mpegaano Musengwa Katonda atughaire aghagazi, twidha kwala mu nsi.” Olwava eyo, yaaniinaniina e Beerisheba. Musengwa Katonda yaamubonekera obwire obwo, yaakoba ati, “Ninze Katonda wa lata wo Aburahamu. Otatya, kuba ndi n'iwe. Ndikugha enkabi, era naakugha abaidhukulu kamaala, olw'omugheereza wange Aburahamu.” Kale, Isaaka yaazimba eyo alutaari, yaasinza Musengwa Katonda. Yaazimbayo weema ye, era abagheereza be baasimayo ensulo. Agho Abimeleki yaava mu Gerari ng'ali ghalala ni Ahuzzathi amugha amagezi, ni Fikoli omuduumizi w'amagye ge, baaja eri Isaaka. Isaaka yaababuuza ati: “Kiki ekibaleese ye ndi, ate nga mwankyagha era mwaminga mu nsi yaimwe?” Bairamu bati: “Tuboine nga bwenebwene Musengwa Katonda ali n'iwe, kye tuva ni tukoba tuti ghabeegho ekirayiro ghagati wo n'ife, era tukole endagaano n'iwe, tuti iwe tootukolengaku kabi, nga ife twena bwe tutaakukolaku kabi. Twakukolera bikalamu byereere, era twakuleka waaja miraala. Mpegaano Musengwa Katonda niiwe y'aghaire enkabi.” Agho Isaaka yaabafumbira embaga, baalya era baanhwa. Enkyo bwe baazuuka, baakola ekirayiro ku buli luuyi. Isaaka yaabasiibula, baayawukana naye nga bali miraala. Ku lunaku lwene olwo, abagheereza ba Isaaka baidha, baamukoberaku ku nsulo ye baali nga basimye, baakoba bati: “Tuzwire amaadhi.” Ensulo eyo yaagyeta Shiba. Okwo n'okwava ekibuga okutuumibwa eriina Beerisheba, n'okutuusa mpegaano. Esau bweyagheza emyaka amakumi ana (40) egy'obukulu, yaabayiza Yuditha mughala wa Beeri Omuhitti. Era yaabayiza ni Basemathi mughala wa Eloni, nga yeena Muhitti. Abakazi bano bombi baaleetera Isaaka ni Rebekka okuba mu bulamu obuzibu. Agho Isaaka bweyali ng'akairiighe, era ng'amaiso ge gaidhieku ekifu, nga takaaghanga kubona, yaayeta Esau mutabane we omukulu. Yaamukoba ati: “Mwana wange!” Yaavugira ati: “Ndi ghano.” Isaaka yaamukoba ati: “Bona, nkairiighe, tiidhi lunaku lwe ndifiiraku. Kale, mpegaano gema akalaso ko n'obusaale bwo, oje mu nsiko ondhiigire ensolo, onfumbire emamba ey'akawoowo ye nhenda, ogindeetere ndye, memale nkusabire enkabi nga nkaali kufa.” Rebekka yaawulira nga Isaaka ali kwogera ni mutabane Esau. Kale Esau bweyaja mu nsiko okuyiiga ensolo agireete, Rebekka yaakoba omwana we Yakobo ati: “Mpuliire lata wo ng'akoba muganda wo Esau ati, ‘Ndhiigira ensolo, onfumbire emamba ey'akawoowo ngirye, memale nkusabire enkabi mu maiso ga Musengwa Katonda nga nkaali kufa.’ Mpegaano ni, mwana wange, mpulirisa era okole kye nja okukukoba. Ja mu kisibo ky'embuzi ondeetereyo embuzi ento enungi ibiri, ndhirongoose, nfumbire lata wo emamba ey'akawoowo y'ayenda. Iwe oidha kugimutwalira alye, memale akusabire enkabi ng'akaali kufa.” Aye Yakobo yaakoba Rebekka inhina ati: “Oidhi nga muganda wange Esau aliku obuviiri ku mubiri gwe, aye nze nziraku. Tomanha bbaaba bw'angemaku n'azuula nga ndi kumulimba, olwo ni neereetaku okukolimirwa mu kifo ky'okusabirwa enkabi.” Inhina yaamwiramu ati: “Mwana wange, ekikolimo ekyo kiiriranga ku nze. Aye kola nga bwendi kukukoba, oje ondeetere embuzi.” Kale Yakobo yaaja yaadhinona, yaadhireetera inhina. Inhina yaafumba emamba ey'akawoowo lata we y'ayenda. Rebekka yaatoolayo ebivaalo bya Esau omwana we omukulu, ebisinga okuba ebirungi bye yali atereike mu ndhu, yaabivaaza omwana we omuto Yakobo. Yaata amawu g'embuzi dhire ento ku mikono gya Yakobo, ni mu nkoto aghataali buviiri. Agho yaagemya omwana we Yakobo emamba ey'akawoowo n'omugaati, bye yali afumbye. Yakobo yaaja eri ise, yaakoba ati: “Bbaaba!” Yaavugira ati: “Ndi ghano. Niiwe ani mwana wange?” Yakobo yaakoba ise ati: “Ninze Esau omwana wo omuberi. Nkoze nga bwe wankobye. Mpegaano ni situka otyame, olye ku mamba ye ndhiize, olwo onsabire enkabi.” Isaaka yaakoba mutabane ati: “Ogizwire otya amangu otyo, mwana wange?” Yakobo yaamwiramu ati: “Musengwa Katonda wo n'anhambye.” Isaaka yaakoba Yakobo ati: “Kale seeta ghano, mwana wange, nkugemeku mbone oba nga bwene niiwe omwana wange Esau.” Yakobo yaaseeta eri Isaaka ise, Isaaka yaamugemaku, yaakoba ati: “Amamiro ga Yakobo, aye emikono gya Esau!” Yaaloba kumutegeera, kuba emikono gye gyaliku obuviiri ng'oti n'egya muganda we Esau; kale yaaganha okumusabira enkabi. Aye era yaamubuuza kabiri ati: “Bwenebwene niiwe omwana wange Esau?” Yairamu ati: “Ninze.” Isaaka yaakoba ati: “Ndeetera ebyo by'oyiize, mwana wange, ndye olwo nkusabire enkabi.” Yakobo yaabimuleetera, yaalya. Era yaamuleetera n'omwenge ogw'emizabbibu, yaanhwa. Agho lata we yaamukoba ati: “Seeta ongwe mu kifuba, mwana wange.” Yaaseeta, yaamugwa mu kifuba. Isaaka yaawunhiza akawoowo k'ebivaalo bye, yaamusabira enkabi, ng'akoba ati: “Akawoowo ak'omwana wange kali ng'oti n'akawoowo ak'enimiro Musengwa Katonda gy'aghaire enkabi! Katonda akughenga ku musulo oguva mu igulu, era agimusenga enimiro dho. Akughenga engaano kamaala, n'omwenge ogw'emizabbibu mungi! Abantu aba buli nsambo bakugheerezenga, n'amaghanga kamaala gakukubirenga amakiryaivu! Ofugenga baganda bo, era abaana ba inhoko bakukubirenga amakiryaivu! Kiisi akukolimira akolimirwenga, era kiisi akusabira enkabi, yeena agheebwenga enkabi!” Isaaka bweyali nga yaakamala okusabira Yakobo enkabi, era nga Yakobo akaali na kuva ghali lata we, muganda we Esau yaingira ng'ava okuyiiga. Era yeena yaafumba emamba ey'akawoowo, yaagitwalira ise, yaamukoba ati: “Bbaaba, situka otyame, olye ku mamba nze omwana wo ye ndhiize, olwo onsabire enkabi.” Lata we Isaaka yaamubuuza ati: “Niiwe ani?” Yairamu ati: “Ninze Esau omwana wo omuberi.” Isaaka yaadhugumira inho, yaabuuza ati: “Ate ole abaire nga naani, eyayiize ensolo, n'andeetera emamba ni ndya, ng'okaali kwidha, era ni mmusabira enkabi? Era bwenebwene aligheebwa enkabi.” Esau bweyawulira ise by'akobye, yaawowoola inho olw'okunakughala. Yaakoba ise ati: “Bbaaba, nkweghembye zeena onsabire enkabi.” Aye Isaaka yaakoba ati: “Muganda wo aidhie yanguya, yaatwala enkabi dho.” Esau yaakoba ati: “Ti kyeyava n'atuumibwa eriina Yakobo? Bwenebwene lyamutuukaaniraku bukalamu, kuba guno omukuzi gwakubiri ng'atwala ekifo kyange. Yantoolaku obukulu bwange obw'okuba omwana omuberi, ni mpegaano bona atoireku enkabi dhange.” Agho yaakoba ati: “Nze tonterekeireyooku ku nkabi?” Isaaka yairamu ati: “Mmufiire musengwa wo, era mmughaire baganda be boonaboona babenga bagheereza be, era naamugha engaano n'omwenge ogw'emizabbibu. Kale kiki kye naakukolera iwe, mwana wange.” Esau yeeghemba ise ati: “Bbaaba, enkabi oli na ndala eti yonka? Wo bbaaba nkweghembye zeena nsabira enkabi!” Agho yaatoolera okuwowoola. Agho lata we Isaaka yaamwiramu ati: “Enimiro dho tidhiibengamu bugimu, era toofunenga musulo guva mu igulu. Oidha kufunanga eky'okulya ng'okozesa mpiima yo, era oidha kubanga mugheereza wa muganda wo. Aye bw'olimulwanisa n'omughangula, oliwona okufugibwa kwe.” Esau yaakyagha Yakobo olw'enkabi ise dhe yamusabira. Esau yaakoba mule ati: “Enaku edh'okulira nga bbaaba afiire, dhiri kumpi kutuuka. Bwe dhirituuka, ndiita muganda wange Yakobo.” Aye Rebekka bweyawulira ebyo Esau omwana we omukulu bye yali ali kutegeka okukola, yaayesa Yakobo omwana we omuto, yaamukoba ati: “Bona, muganda wo ali kutegeka okukwita yeemale ekiruyi. Kale mpegaano mwana wange, kola nga bwendi kukukoba. Situkiramu olumukire ye mwanhinaze Labani mu kibuga Harani, obe n'oyo okumala entangama, okutuusa obusungu bwa muganda wo lwe buliikaikana, ni yeerabira kye wamukola. Olwo ndituma, naakutoolayo eyo. Tyenda kubafiirwa mwembi ku lunaku lulala.” Rebekka yaakoba Isaaka ati: “Obulamu bwange bwesiniirwa abakazi ba Esau Abahitti. Yakobo yeena bw'aba ow'okubayiza omukazi Omuhitti, nze mmala gafa.” Agho Isaaka yaayeta Yakobo, yaamwendeza enkabi, yaamusikirira ati: “Tobayizanga mukazi Mukanaani. Situkiramu oje e Paddanarama mu maka ga dhaadha wo Bethueli azaala inhoko, ofune eyo omukazi ow'okubayiza ku baghala ba Labani mwanhina inhoko. Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona akughe enkabi, ozaale abaana kamaala, osimukemu amaghanga kamaala. Era akughe enkabi iwe ni baidhukulu bo nga dhe yagha Aburahamu, mutwale ensi eno y'obairemu ng'omusenze ebe yaimwe, ensi Katonda ye yagha Aburahamu oyo.” Kale, Isaaka yaasindika Yakobo e Paddanarama ewa Labani. Labani oyo n'eyali mutabane wa Bethueli Omuarami era mwanhina Rebekka, inhina wa Esau ni Yakobo. Agho Esau yaakitegeera ati Isaaka yasabira Yakobo enkabi, era yaamusindika e Paddanarama afune eyo omukazi ow'okubayiza. Era yaakitegeera ati bweyamusabira enkabi, yamusikirira obutabayizanga mukazi Mukanaani, era yaakitegeera nga Yakobo bweyagondera ise n'inhina, naaja e Paddanarama. Esau bweyakitegeera nga ise tasiima bakazi Bakanaani, yaaja ewa Ishimaeli, mutabane wa Aburahamu, yaabayiza mughala we Mahalathi, mwanhina Nebaiothi, yaamwongera ku bakazi be abandi. Yakobo yaava mu Beerisheba, yaaja ng'ayolekeire Harani. Yaatuuka mu kifo aghantu yaasula agho, kuba endhuba yali egwire. Yaalambaala agho nga yeeziziike y'omutwe erindi ku mabaale ag'omu kifo ekyo. Yaaloota amadaala agasimbiibwa ku itaka, nga gatuuka ku igulu yaja okubona nga bamalaika ba Katonda bali kuganiina bwe baika! Era okuja okubona, nga Musengwa Katonda ayemereire ghaigulu ghaago. Yaakoba ati: “Ninze Musengwa Katonda, Katonda wa dhaadha wo Aburahamu, era Katonda wa Isaaka. Ensi eno gy'olambaireku ndigikugha iwe ni baidhukulu bo. Baidhukulu bo baliba bangi ng'oti nkungu ey'oku nsi. Balibuna mu nsonda dhoonadhoona edh'ensi. Era mu iwe, ni mu baidhukulu bo, amaghanga goonagoona mwe galigheerwa enkabi. Bona, ndi n'iwe, ndidha kukukuumanga yoonayoona y'onaajanga, era ndidha kukwiza mu nsi eno; tirikulekulira agho, okutuusa nga mmaze okutuukiriza ebyo bye nkukobye.” Yakobo yaazuuka mu ndoolo, yaakoba mule ati: “Bwenebwene Musengwa Katonda ali mu kifo kino! Aye nze mbaire tiidhi!” Yaatya era yaakoba mule ati: “Ekifo kino nga kitiisa! Kiteekwa okuba nga n'endhu ya Katonda, era nga n'omulyango ogw'eigulu!” Yakobo yaasituka ku nkyo, yaatoola eibaale lye yeezizika y'omutwe, yaalisimbagho yaalifukaku omuzigo libe ekiidhukizo. Yaatuuma ekifo ekyo eriina Betheli. Aye ng'ekibuga ky'eyo mu kusooka kyali kyetebwa Luzi. Agho Yakobo yaagha obweyamo eri Musengwa Katonda ati: “Bw'onaabanga ghalala ninze, ng'onkuuma mu lugendo lwange luno, era ng'ompa eby'okulya n'eby'okuvaala, era bw'olindhiza obukalamu mu ndhu ya lata, olwo onaabanga Katonda wange. Eibaale lino lye nsimbye okuba ekiidhukizo, liriba ndhu yo, iwe Katonda, era ndikugha ekintu kirala ku buli bintu ikumi ku byonabyona by'olimpa.” Agho Yakobo yeeyongera okutambula, yaatuuka mu nsi y'abantu ab'e buvandhuba. Yaja okulinga ati, yaabona ensulo mu nsiko n'ebighaso eby'entaama bisatu, nga dhirambaire agho aghali ensulo; kuba mu nsulo omwo mwe baanhwesanga entaama. Ku nsulo eyo nga basandikiraku eibaale eikologho. Ebighaso eby'entaama byonabyona buli lwe byesolozanga, ng'olwo abaayi bagalangula eibaale eryo okuva ku munwa gw'ensulo, nga banhwesa entaama; kabiri nga baliizaagho okusandikira ensulo. Yakobo yaabuuza abaayi ab'ebighaso eby'entaama bire ebisatu, ati: “Bakagwa, muviira gha?” Bairamu bati: “Tuviira Harani.” Yaababuuza ati: “Mwidhi Labani mwidhukulu wa Nahori?” Bairamu bati: “Tumwidhi.” Yaabuuza ati: “Aliyo mukalamu?” Bairamu bati: “Aliyo mukalamu era bona, mughala we Rakeli wuuyo ali kwidha n'entaama.” Yakobo yaakoba ati: “Bona, bukaali musana, ekiseera eky'okwingiza ebyayo mu bisibo kikaali kutuuka. Kale munhwese entaama, mudhiizeeyo mudhaaye.” Baakoba bati: “Titughanga kukola tutyo, okutoolaku ng'ebighaso by'entaama byonabyona byesoloiza, twagalangula eibaale okusandukula ku nsulo, memale twanhwesa entaama.” Yakobo yali akaayogera nabo, Rakeli yaatuuka n'entaama dha ise, kuba n'eyadhaayanga. Yakobo bweyabona Rakeli mughala wa Labani ng'ali n'entaama dha Labani ise, yaaja yaagalangula eibaale okusandukula ensulo, yaanhwesa entaama edho. Labani oyo yali mwanhina wa inhina wa Yakobo. Agho yaagwa Rakeli mu kifuba, yaasangaala inho, era yaakuba n'omuzira. Yakobo yaakobera Rakeli ati: “Nze ndi waluganda ni lata wo, ndi mwana wa songa wo Rebekka.” Rakeli yaalumuka okukobera ise. Labani bweyawulira ati Yakobo omwana wa mwanhina aidhie, yaalumuka, yaaja okumusangaaza. Yaamugwa mu kifuba era yaamwevumba, yamwingiza mu ndhu ye. Yakobo yaakobera Labani ebimufaaku byonabyona. Labani yaakoba ati: “Bwenebwene oli musaayi gwange era wa mu nda.” Yakobo yaamala naye omwezi mulamba. Agho Labani yaakoba Yakobo ati: “Toidha kunkoleranga mirimo ku bwereere, waire oli waluganda lwange. Nkobera empeera ye wandyenze?” Mpegaano, Labani yali ni baghala be babiri; eriina ery'omukulu nga ni Leeya, ate ery'omuto nga ni Rakeli. Leeya tiyali mulungi inho, aye enkula ya Rakeli yali ng'esanhusa okubona. Yakobo yali ayenda inho Rakeli, kale yaakoba ati: “Ndidha kukukolera okumala emyaka musanvu ompe Rakeli mughala wo omuto.” Labani yaakoba ati: “Okumugha iwe kisinga okumugha omusaadha owundi yeenayeena. Kale ba ghano ninze.” Yakobo yaakolera emyaka musanvu afune Rakeli, era gyamubonekera ng'oti nnaku bunaku entono dhiti, olw'okumwenda okungi kwe yali nakwo. Agho Yakobo yaakoba Labani ati: “Mpa mughala wo mmubayize, kuba mmazeeyo ekiseera kyange.” Kale Labani yaayeta abantu boonaboona ab'omu kiketezo ekyo, yaakola embaga. Aye obwire obwo yatoola mughala we Leeya yaamutwalira Yakobo, yaaba naye mu buliri. Labani yaatoola omwiru we omukazi ayetebwa Zilipa yaamugha mughala we Leeya, okumugheereza. Bwe bwakya enkyo, Yakobo yaja okubona ati, nga ye baamugha ni Leeya. Agho yaaja yaakoba Labani ati: “Kiki kino ky'onkoze? Tyakukolera lwa kwenda kufuna Rakeli? Kale lwaki wanguyiiya?” Labani yairamu ati: “Tikikolebwa mu nsi yaife, okughaayo omuto n'asooka omukulu okubayira. Sooka omaleku enaku omusanvu edh'embaga y'oyo, memale tulikugha owundi, ng'onkoleire kabiri okumala emyaka egindi musanvu.” Yakobo yaaganha, era enaku omusanvu bwe dhaawaaku, Labani yaamugha mughala we Rakeli okuba mukazi we. Labani yaatoola omwiru we omukazi ayetebwa Biliha yaamugha mughala we Rakeli, okumugheereza. Yakobo yaaba ni Rakeli yeena era yaamwenda inho okusinga Leeya. Agho Yakobo yaakolera Labani okumala emyaka egindi musanvu. Musengwa Katonda bweyabona nga Yakobo ayenda inho Rakeli okusinga Leeya, yaagha Leeya okuzaala, aye Rakeli yaasigala nga mugumba. Leeya yaatoola enda, yazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Reubeni, kuba yakoba ati: “Musengwa Katonda aboine okudaazibwadaazibwa kwange, mpegaano baze aidha kuunhenda.” Kabiri yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi, yaakoba ati: “Musengwa Katonda yawulira nga tyendebwa kyaviire era n'ampa omwana ono.” Kale yaamutuuma eriina Simeoni. Era yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi, yaakoba ati: “Ku mukuzi guno baze aidha kugumira ku nze, kuba mmuzaaliire abaana abalenzi basatu.” Kyeyava n'amutuuma eriina Levi. Era yaatoola enda kabiri yaazaala omwana mulenzi. Yaakoba ati: “Ku mukuzi guno ndidha kusaaka Musengwa Katonda.” Kyeyava n'amutuuma eriina Yuda. Agho yaakoma okuzaala. Rakeli bweyabona nga tazaalira Yakobo baana, yaagemerwa muganda we ensaalwa, yaakoba Yakobo ati: “Mpa abaana, oba ti n'ekyo ntuuse okufa.” Yakobo yaasungughalira Rakeli, yaakoba ati: “Ninze Katonda eyakwima okuzaala.” Rakeli yaakoba ati: “Omwiru wange omukazi Biliha wuuyo, ba naye asobole okunzaalira abaana olwo zeena mbe muzaire nga mbita mu oyo.” Kale yaamugha omwiru we Biliha, abe mukazi we. Yakobo yaaba ni Biliha mu buliri. Biliha oyo yaatoola enda, yazaalira Yakobo omwana mulenzi. Rakeli yaakoba ati: “Katonda asaze mu butuufu. Era awuliire okusaba kwange, yampa omwana mulenzi.” Kyeyava n'amutuuma eriina Dani. Biliha kabiri yaatoola enda, yaazaalira Yakobo omwana omulenzi owokubiri. Rakeli yaakoba ati: “Ntuulaine inho ni muganda wange naamukuba ekigwo eky'amaani.” Kyeyava n'amweta eriina Nafutali. Leeya bweyabona ng'akomye okuzaala, yaatoola omwiru we Zilipa, yaamugha Yakobo abe mukazi we. Zilipa oyo yaazaalira Yakobo omwana mulenzi. Leeya yaakoba ati: “Mbaire n'enkabi!” Kyeyava n'amutuuma eriina Gadi. Zilipa yaazaalira Yakobo omwana omulenzi owokubiri. Leeya yaakoba ati: “Ndi musangaavu, kuba abakazi baidha kundhetanga musangaavu.” Kyeyava n'amweta eriina Asheri. Mu biseera eby'amakungula g'engaano, Reubeni yaja mu nimiro yaazuulayo ebimera ebyetebwa mandurake, yaabireetera Leeya inhina. Agho Rakeli yaakoba Leeya ati: “Nkweghembye, mpa ku mandurake w'omwana wo.” Leeya yairamu ati: “Wamala okuntoolaku baze. Ekyo tikikumala? Mpegaano oyenda na kuntoolaku mandurake w'omwana wange.” Rakeli yaamukoba ati: “Bw'ompa mandurake w'omwana wo, Yakobo anaaba n'iwe obwire buno.” Yakobo bweyaira ng'ava mu nimiro eigulo eryo, Leeya yaafuluma yaaja y'ali yaakoba ati: “Oli n'okuba ninze obwire buno, kuba mpaireyo mandurake w'omwana wange okukugula.” Kale yaaba naye obwire obwo. Katonda yaawulira okusaba kwa Leeya. Leeya yaatoola enda, yaazaalira Yakobo omwana mulenzi owokutaanu. Leeya yaakoba ati: “Katonda ampaire empeera yange, kuba nagha baze omwiru wange omukazi.” Kyeyava n'amutuuma eriina Issakari. Leeya yaatoola enda kabiri, yazaalira Yakobo omwana omulenzi owomukaaga. Leeya yaakoba ati: “Katonda ampaire ekirabo ekirungi. Mpegaano baze aidha kuntaamu ekitiisa, kuba mmuzaaliire abaana abalenzi mukaaga.” Kyeyava n'amweta eriina Zebuluni. Olumaliira yaazaala omwana omughala, yaamutuuma eriina Dina. Agho Katonda yaidhukira Rakeli, yaawulira okusaba kwe, yaamugha okuzaala. Rakeli yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi. Yaakoba ati: “Katonda antoireku okuvumwa.” Yaamutuuma eriina Yosefu ng'akoba ati: “Musengwa Katonda agwananga yaanhongera omwana omulenzi owundi.” Rakeli ng'amaze okuzaala Yosefu, Yakobo yaakoba Labani ati: “Nsiibula ndhireyo eka mu nsi ey'ewaife. Mpa abakazi bange n'abaana bange, be nakolereranga okufuna, bwenalinga nga nkugheereza. Ondeke nje kuba oidhi nga bwe nakugheereza obukalamu.” Labani yaamukoba ati: “Nganha nkukobere nti naja naalagulwa, bankobera bati Musengwa Katonda yampa enkabi olwa iwe. Kale nsalira empeera y'oyenda, ndidha kugikugha.” Yakobo yaakoba ati: “Iwe mwene oidhi bwe mbairenga nga nkugheereza, era n'ebyayo byo nga bwe bibairenga nga byeyongera nga nze mbirabirira. Kuba wali na bitono nga nkaali kwidha, aye mpegaano byeyongeire inho, era Musengwa Katonda yakugha enkabi ku lwange. Aye olwo mpegaano nze ndifuna li zeena eby'amaka agange.” Labani yaabuuza ati: “Kiki kye mbe nkughe?” Yakobo yairamu ati: “Ozira ky'oidha kumpa. Aye ndidha kwongera okulabirira ebyayo byo, bw'onaaganha kino kye nja okukoba: Ka mbite mu byayo byo byonabyona olwaleero, nje nga ntoolamu buli ntaama na buli mbuzi ya bitanga n'ey'obudholodhondho, na buli ntaama nto endhirugavu. Edho n'edhinaaba empeera yange. Olumaliira olimanha nga mbaire wa mazima. Bw'oliidha okwekebeedha empeera yange, n'oyagaanamu embuzi etali ya bitanga oba ya budholodhondho, n'entaama etali ndhirugavu, eyo eribalibwa nga ndhibe.” Labani yaakoba ati: “Kale ndhikiriiza tukole nga bw'okobye.” Aye ku lunaku olwo, Labani yatoolamu embuzi enume edh'emyalaala n'edha bitanga, n'embuzi enkazi dhoonadhoona edhaali edh'ebitanga n'obudholodhondho, na kiisi eriku kimyamya kyeru, era n'entaama dhoonadhoona endhirugavu, yaadhigemya batabane be okudhirabirira. Yaaja nadho ghalala nabo, obuleeyi bwa lugendo lwa nnaku isatu okuva ku Yakobo. Yakobo yaalabirira ebyayo bya Labani ebyasigalagho. Yakobo yaatoola ensaga embisi edh'emiti gino: omupopulari, omwalumondi era n'omupulane. Yaadhisisibulaku ebiwutu ebindi, dhaabaamu emyalaala emyeru. Ensaga edho dh'asisibwire, yaadhisimba emberi w'ensolo aghali ebintu ensolo mwe dhinhwera, kuba ensolo dhaaghakanga nga dhiidhye okunhwa. Kale ensolo bwe dhaaghakanga nga dhiringiriire ensaga edho, nga dhizaala obwana obulimu emyalaala n'obulimu ebitanga, n'obulimu obudholodhondho. Yakobo yaayawula entaama ku mbuzi, yaadhiringiriza ensolo edh'emyalaala n'endhirugavu dhoonadhoona edh'omu lugo lwa Labani. Mu nsambo eyo yazaalagania ebyayo bye, era yaaloba kubiyimba na bya Labani. Ensolo edh'amaani bwe dhaabanga nga dhiri kughaka, nga Yakobo ata ensaga mu bintu ensolo mwe dhinhwera emberi ghaadho, dhisobole okughakira aghali ensaga edho. Aye ensolo enafu bwe dhaabanga nga n'edhiri kughaka, nga tataayo nsaga. Kale ensolo enafu edhaazaalibwanga dhaabanga dha Labani, ate edh'amaani dhaabanga dha Yakobo. Mu nsambo eyo Yakobo yaafuuka mukombe inho, yaaba n'ebyayo kamaala, n'abairu abakazi n'abasaadha, n'engamiya era n'endogoyi. Agho Yakobo yaawulira batabane ba Labani nga bakoba bati: “Yakobo atwaire ebyayo byonabyona ebyali ebya iseife. Era mu ebyo mw'afuniire obukombe obwo bwonabwona.” Era Yakobo yaabona nga Labani takaamusangaalira nga bweyakolanga eira. Agho Musengwa Katonda yaakoba Yakobo ati: “Irayo mu nsi ya badhaadha bo, era y'aboluganda lwo. Ndidha kubanga n'iwe.” Kale, Yakobo yaayesa Rakeli ni Leeya baje bamwagaane mu kyayiro aghaali ebyayo bye. Yabakoba ati: “Mboine nga iseimwe takansagaalira nga bweyakolanga eira. Aye Katonda wa lata wange abairenga ninze buliidho. Mwidhi bukalamu nga nkoleire iseimwe n'amaani gange goonagoona. Aye iseimwe yanguyaguya, yaakyusakyusa empeera yange emikuzi ikumi, aye Katonda yaaloba kumuganha kunkolaku kabi. Iseimwe oyo bweyakobanga ati, ‘Ensolo edh'obudholodhondho n'edhinaaba empeera yo,’ ng'olwo ensolo dhoonadhoona dhizaala dha budholodhondho. Ate bweyakobanga ati, ‘Edh'emyalaala n'edhinaaba empeera yo,’ ng'olwo dhoonadhoona dhizaala dha myalaala. Mu nsambo ng'oti n'eyo, Katonda yaatoola ku iseimwe ebyayo, yaabimpa. “Mu biseera ensolo mwe dhighakira, okuja okulinga nti nga mbona mu kirooto embuzi enume edhaali dhiri kuniina ku nkazi; dhaali edh'emyalaala, edh'obudholodhondho n'edha bitanga. Malaika wa Katonda yandheta ati, ‘Yakobo!’ Naavugira nti, ‘Ndi ghano!’ Yankoba ati, ‘Bona, embuzi dhoonadhoona enume edhiri kuniina ku nkazi, dha myalaala, n'edh'obudholodhondho, era n'edha bitanga; kuba mboine byonabyona Labani by'ali kukukola. Ninze Katonda eyakubonekera e Betheli, ye wafukira omuzigo ku ibaale ni liba ekiidhukizo. Era ninze Katonda oyo ye wagha obweyamo ku olwo. Mpegaano situka oireyo mu nsi ye wazaalibwamu.’ ” Rakeli ni Leeya baamwiramu bati: “Memale ife tukaali n'omugabo oba obusika mu ndhu ya iseife? Mpegaano atutwala ng'abagwira. Yamala okututunda, era mpegaano aliire n'ebintu ebyatugula, yaabimalagho. Obukombe bwonabwona Katonda bw'atoire ku iseife, mpegaano bwaife n'abaana baife. Kale, iwe mpegaano kola kyonakyona Katonda ky'akukobye.” Agho Yakobo yaasitula olugendo, yaatyamya abaana be ni bakazi be ku ngamiya. Yaatwala ebyayo bye byonabyona, era n'ebintu byonabyona bye yali afunie mu Paddanarama, yaaja mu nsi ey'e Kanaani ye lata we Isaaka. Labani yali ng'ajiire okusala ku ntaama obuviiri, Rakeli yaiba emisambwa gya ise egy'omu maka. Yakobo yeiba bweibe ku Labani Omuaramea; tiyamukoberaku ng'aja kumulumukaku. Yalumuka n'ebibye byonabyona, yaasomoka omwiga Eufurate, yaayolekera ensi ey'ensozi, Gileadi. Nga ghabiseegho enaku isatu, baakobera Labani bati Yakobo yalumuka. Labani yaaja n'ab'ekika kye, yaabingirira Yakobo, olugendo lwa nnaku musanvu, yaamutuukaku mu nsi ey'ensozi, Gileadi. Aye Katonda yaidhira Labani Omuaramea obwire mu kirooto, yaamukoba ati: “Weegendereze olobe kubaaku kintu kyonakyona ky'okoba Yakobo, kya kumutiisatiisa.” Labani bweyatuuka ku Yakobo, Yakobo yali ng'asimbye weema ye mu nsi ey'ensozi. Labani yeena yaasimba eyo weema ye n'ab'ekika kye. Labani yaakoba Yakobo ati: “Lwaki waneibaku n'otwala baghala bange ng'oti n'abanhage mu lutalo? Lwaki waanumukaku mu ngiso, ni weiba nga tonkobeire. Nandibaire nkusiibwire nga tuli kusagamba era nga tuli kwembera ku bugoma ni ku ndingidi. Tiwanganha na kwevumba ku baidhukulu bange ni baghala bange nga mbasiibula. Ekyo wakola kya busiru. Mbaire nsobola okukukolaku akabi. Aye Katonda wa lata wo yankobye obwire ati, ‘Weegendereze, olobe kubaaku kintu kyonakyona ky'okoba Yakobo, kya kumutiisatiisa.’ Ndidhi nti wayendanga inho okuja, kuba ng'olumirwa inho endhu ya lata wo. Aye lwaki waiba emisambwa gyange egy'omu maka?” Yakobo yairamu Labani ati: “Nakulumukaku kuba natya nga ndhuuba nti wandintoireku baghala bo bya ntaka. Aye omuntu yeenayeena y'onaayagaana n'emisambwa gyo, aidha kwitibwa. Mpegaano ni, nga n'aboluganda lwaife bali kubona, yawulamu buli kikyo kye ndi nakyo okitwale.” Yakobo yali taidhi nga Rakeli yaiba emisambwa gya Labani. Kale Labani yaingira, yaayagaaza mu weema ya Yakobo, ni mu weema ya Leeya, ni mu weema ey'abairu abakazi bombi, aye yaaloba kuzuula misambwa gye. Yaava mu weema ya Leeya, yaingira mu ya Rakeli. Rakeli yali atoire emisambwa egy'omu maka egyo, yaagita mu nsawo ey'oku kintu ekityamibwaku ku ngamiya, yaagityamaku. Labani yaayagaaza mu weema mwonamwona, aye yaaloba kugizuula. Rakeli yaakoba ise ati: “Isebo, otansungughalira olw'obutasobola kwemerera mu maiso go, kuba ndi mulwaire.” Labani yaayagaaza aye yaaloba kuzuula misambwa gye egy'omu maka. Yakobo yasungughala, yaanenia Labani. Yaamukoba ati: “Nkoze kibi ki, era ndhiziiza musango ki, memale omingirire otyo? Waire ng'oyagaaziiza mu bintu byange byonabyona, kiki ku by'omu ndhu yo ky'ozwiremu? Kite ghano mu maiso g'aboluganda lwange n'iwe, beene batusaliregho omutuufu ku twembi. Mu myaka egyo amakumi abiri gye mbaire n'iwe, entaama dho n'embuzi dho enkazi tidhisondholangaku, era enume edhiba mu byayo byo, ghazira waire ndala ye ndyangaku. Entaama eyaitibwanga ensolo tyagikuleeteranga, aye nze neefiirizanga naakwirizaagho enamu ku dhange. Era eyo eyaibibwanga waire omusana oba obwire, wandagiranga okugikwirizaagho. Kale omusana gwampwerangaku, ate obwire empewo yanfuuwanga, era endoolo dhambulanga mu maiso. Mu myaka egyo amakumi abiri gye mbaire mu maka go, nakukolera emyaka ikumi n'ena okufuna baghala bo bombi. Era naakukolera mu byayo byo emyaka mukaaga, aye iwe waakyusakyusa empeera yange emikuzi ikumi. Nguli Katonda wa lata wange, Katonda wa Aburahamu era Katonda wa Isaaka tiyali ku luuyi lwange, wandibaire mpegaano ng'ominze nga nzira kantu. Aye Katonda yabona nga bwe nadaazibwadaazibwanga era nga bwe nakolanga einho, kye yaviire n'akunenia obwire buno obwabise.” Labani yairamu Yakobo ati: “Bano baghala bange, n'abaana baibwe bange, era n'ebyayo bino byange, era n'ebyo byonabyona by'oli kubona ghano byange. Aye olwaleero nsobola kukolera ki baghala bange bano, oba abaana be baazaala? Kale ni mpegaano, ka tukole endagaano nze n'iwe, ebenga obukakafu ghagati wo ninze.” Agho Yakobo yaatoola eibaale, yalisimbagho libe ekiidhukizo. Era yaakoba aboluganda lwe ati: “Musoloze amabaale.” Baasoloza amabaale baagatuuma entuumo, baaliira agho kumpi n'entuumo eyo ekiiwulo. Labani yaagituuma eriina Yegari Sahadutha, aye Yakobo yaagituuma Galeedi. Labani yaakoba ati: “Entuumo eno, n'obukakafu ghagati wo ninze olwaleero.” Kyeyava n'etuumibwa eriina Galeedi, era n'etuumibwa Mizipa, kuba Labani yakoba ati: “Musengwa Katonda alamulenga ghagati wo ninze bwe tuliba nga titukaabonagana. Bw'onaadaazadaazanga baghala bange oba n'obayiza abakazi abandi, waire tighaliba muntu wundi ali n'ife, idhukira nga Katonda n'omudhulizi ghagati wo ninze.” Labani yaakoba Yakobo ati: “Bona entuumo eno ey'amabaale, era n'eibaale lino erisimbiibwagho ghagati wo ninze. Entuumo eno era n'eibaale lino, binaabanga ekikakasa nti: nze tirituuma ntuumo eno kwidha kukulumba, era weena nga tolituuma ntuumo eno n'eibaale lino, kwidha kuunumba. Katonda wa Aburahamu era Katonda wa Nahori, atusalirenga omusango nze n'iwe.” Yakobo yaalayira mu liina lya Katonda wa Isaaka ise, ati aidha kukuumanga endagaano eyo. Yakobo yaagheera eyo omusengo ku lusozi olwo, yaayeta aboluganda lwe okulya emere. Baalya era baasula eyo ku lusozi. Bwe bwakya ku nkyo, Labani yaazuuka, yaagwa baidhukulu be ni baghala be mu kifuba, yabasabira enkabi. Yaasitula okwirayo ewuwe. Yakobo yeeyongerayo mu lugendo lwe, bamalaika ba Katonda baayagaanana naye. Yakobo bweyababona, yaakoba ati: “Lino igye lya Katonda!” Yaatuuma ekifo ekyo eriina Mahanaimu. Agho Yakobo yaatuma abakwenda bamukulemberemu, baje ye muganda we Esau mu kiketezo eky'e Seiri, mu nsi ey'Edomu. Yaabalagira ati: “Mukobe musengwa wange Esau, muti Yakobo omugheereza wo akoba ati, ‘Nasenga ewa Labani era ye mbairenga naye okutuusa ni mpegaano. Era ndi n'ente, n'endogoyi, n'ebighaso by'entaama n'embuzi, era n'abairu abasaadha n'abakazi. Nkutumiire okukukobera, musengwa wange, ongemerwe ekivunika.’ ” Abakwenda bwe baira eri Yakobo, baakoba bati: “Twaja ye muganda wo Esau, era ali mu ngira ali kwidha okukwagaana. Ali kwidha n'abasaadha ebikumi bina.” Yakobo yaatya inho era yeeraliikirira. Yaayawulamu ebikunsu bibiri mu bantu be yali nabo, era yaayawula ni mu byayo bye yali nabyo: entaama, n'embuzi, n'ente, n'engamiya. Yaakoba mule ati: “Esau bw'anaatuukira ku kikunsu ekisooka n'akikuba, ekikunsu ekinaasigalagho kinaawona.” Agho Yakobo yaasaba ati: “Wo Katonda wa dhaadha wange Aburahamu, era Katonda wa lata wange Isaaka, wulira okusaba kwange! Wo Musengwa Katonda, niiwe eyankoba oti, ‘Irayo mu nsi ey'ewaimwe ni y'aboluganda lwo, ndidha kukugha buli kintu okukujiiranga obukalamu.’ ” Nze tigwaniire kivunika kyo na bwesigwa bwo, bye wandholeka nze omugheereza wo. Nasomoka omwiga guno Yorudani, nga ndi na mwigo gwonka. Aye mpegaano ndhize, nga ndi n'ebikunsu bibiri. Nkweghembye mponia muganda wange Esau, kuba mmutya; asobola okwidha yaatwita twenatwena, era yaatwalizaamu n'abakazi n'abaana. Ate nga wakoba oti, “Ndikugha buli kintu okukujiiranga obukalamu, era naakwaliza abaidhukulu kamaala ng'oti n'omusenho ogw'oku nhandha, ogutaghanga kubalika olw'obungi.” Yakobo yaasula agho obwire obwo, yaatoola ku bye yali nabyo okugha muganda we Esau ekirabo: nga n'omuli embuzi enkazi ebikumi bibiri, n'enume amakumi abiri entaama enkazi ebikumi bibiri, n'enume amakumi abiri. Era nga n'omuli engamiya edhikamwa amakumi asatu n'enhana dhaadho; ente enkazi amakumi ana n'enume ikumi; endogoyi enkazi amakumi abiri n'enume ikumi. Ensolo dhino yaadhaawulayawulamu ebikunsu, yaadhigemya abairu be, nga buli mulala atwalaku ekikunsu kirala. Yaabakoba ati: “Munkulemberemu nga buli kikunsu kyeswire ku kiinaakyo akata.” Yakobo yaalagira eyakulemberamu ati: “Muganda wange Esau bw'anaakwagaana n'akubuuza ati, ‘Iwe oli muntu w'ani? Oli kuja gha? Era ensolo edho dh'okulembeizaamu dh'ani.’ Oiramu oti, ‘Dha mugheereza wo Yakobo; nga kino n'ekirabo ky'agheereiza musengwa wange Esau. Era ni mwene ali kutuvaaku einhuma.’ ” Era yaalagira n'owokubiri, n'owokusatu, n'abandi boonaboona abaatwala ebikunsu by'ensolo, yaabakoba ati: “Mutyo bwe munaakoba Esau nga mumwagaine. Munaamukoba muti ‘Bwenebwene omugheereza wo Yakobo ali kutuvaaku einhuma!’ Kuba Yakobo yakoba mule ati, ‘Ndidha kumuwooyawooya n'ebirabo ebinkulembeiremu, olwo bwe nnaamwagaana, katyo anaatusangaalira.’ ” Kale yaamukulembezaamu ekirabo, aye mwene yaasula agho obwire obwo. Yakobo yaazuuka obwire bwene obwo, yaatwala abakazi bombi, n'abairu be abakazi bombi, n'abaana be eikumi n'omulala, yaasomoka omwiga Yabboki. Yaabatwala, yaabasomosa omwiga era yaasomosa ni byonabyona bye yali nabyo. Aye mwene yaasigala eyo yenka. Ghaidhagho omusaadha, yaatuulana naye ekigwo, okutuusa obwire okukya. Omusaadha bweyabona nga taidha kumughangula, yaakuba Yakobo ku kisambi, kyawogoka ng'ali kutuulana naye. Yaakoba Yakobo ati: “Ndeka nje, kuba obwire buli kukya.” Yakobo yaakoba ati: “Tiidha kukuleka okutoolaku ng'ompaire enkabi.” Omusaadha yaamubuuza ati: “Eriina lyo niiwe ani?” Yairamu ati: “Ninze Yakobo.” Omusaadha yaakoba ati: “Tokaayetebwanga Yakobo, aye onaayetebwanga Isiraeli, kuba otuulaine ni Katonda era n'abantu, waaghangula.” Yakobo yaakoba ati: “Nkweghembye, nkobera eriina lyo.” Aye ole yairamu ati: “Lwaki oyenda okumanha eriina lyange?” Agho yaagha Yakobo enkabi agho mu kifo ekyo. Yakobo yaatuuma ekifo ekyo eriina Penieli, ng'akoba ati: “Mbonagaine ni Katonda maiso ku maiso, aye naasigala nga nkaali mulamu.” Endhuba yaja okuvaayo okumwakaku, ng'ali kuva e Penieli, ng'aghenhera olw'ekisambi kye. N'okutuusa mpegaano Abaisiraeli kye bava ni batalya muziisa gwa ku buyungiro bwa kisambi, kuba ku muziisa ogw'oku kisambi kya Yakobo, omusaadha kwe yakuba. Agho Yakobo yaalengera Esau ng'ali kwidha n'abasaadha ebikumi bina. Yakobo yaagabaniamu abaana be mu bainhaibwe bano: Leeya, Rakeli, n'abakazi be bale ababiri ab'embali abaali abairu. Yaata abakazi abairu abo n'abaana baibwe emberi, okwo yaizaaku Leeya n'abaana be, memale yaasembyayo Rakeli ni Yosefu einhuma. Mwene yaabakulemberamu, yaaja ng'akuba amakiryaivu emikuzi musanvu okutuusa lwe yatuuka ku muganda we. Aye Esau yaalumuka okuja okumwagaana, yaamugwa mu kifuba era yaamwevumba, bombi baalira amaziga. Esau bweyalinga ati, yaabona abakazi n'abaana, yaabuuza ati: “Bano ni baani abali n'iwe?” Yakobo yairamu ati: “Abo n'abaana, Katonda olw'ekivunika kye, be yagha omugheereza wo.” Agho abairu abakazi baaseeta gh'ali, nga bali ghalala n'abaana baibwe, baakuba amakiryaivu. Okwo kwairaku Leeya n'abaana be, baaseeta gh'ali era baakuba amakiryaivu. Olwo Yosefu ni Rakeli baasembayo boona baaseeta gh'ali era baakuba amakiryaivu. Esau yaabuuza ati: “Ekikunsu ekyo kyonakyona kye ndhagaine, kitegeeza ki?” Yakobo yairamu ati: “Kyenda iwe musengwa wange ongemerwe ekivunika.” Aye Esau yaakoba ati: “Muganda wange, bye ndi nabyo biimmala. Ebyo by'oli nabyo, bikuume nga bibyo.” Yakobo yaakoba ati: “Busa, nkweghembye bw'oba ng'ongemeirwa ekivunika ganha otwale ekirabo ekiva mu ngalo dhange. Kuba okubona amaiso go, kuli ng'oti n'okubona amaiso ga Katonda, olw'ensambo y'onsangaaliiremu n'ekivunika ekyaga agho. Nkweghembye, ganha otwale ekirabo kino kye nkuleeteire, kuba Katonda yangemerwa ekivunika yampa byonabyona bye neetaaga.” Yakobo yaayongera okumweghemba okutuusa Esau lwe yaganha. Agho Esau yaakoba ati: “Kola tuje, nze ndidha kubakulemberamu.” Aye Yakobo yairamu ati: “Musengwa wange, oidhi ng'abaana bakaali bato, bakaali kufuna maani. Era n'entaama n'embuzi n'ente dhe ndi nadho, dhiyonsa. Bwenaadhitambuza einho, waire lunaku lulala lwonka, dhiidha kufa dhoonadhoona. Nkweghembye Musengwa wange iwe nkulemberaamu, nze ndidha kwidha mpolampola nga bwe nnaaghanga okutambula n'ensolo dhe nkulembeizaamu era n'abaana, okutuusa lwe nnaakutuukaku mu Seiri.” Kale Esau yaakoba ati: “Kale ni ka nkulekere ku bantu be ndi nabo.” Aye Yakobo yaakoba ati: “Musengwa wange ekyo tikyetaagisa, kasita oba ng'ongemeirwa ekivunika.” Kale, Esau yairayo ku lunaku olwo e Seiri. Aye Yakobo yaaja e Sukkothi, yeezimbira eyo endhu, era yaazimbira eyo n'ensolo dhe ebiyumba. Ekifo ekyo kyekyava kyetebwa eriina Sukkothi. Agho Yakobo yaava e Paddanarama, yaatuuka bukalamu mu kibuga eky'e Shekemu, ekiri mu nsi y'e Kanaani, yaasimba weema dhe kumpi n'ekibuga. Yaaghaayo ebitundu bya feeza kikumi, okugula eitaka kwe yali amaze okuzimba weema dhe, ng'aligula ku baidhukulu ba Hamori lata wa Shekemu. Yaazimbagho alutaari, yaagituuma eriina Eli Elohe Isiraeli. Agho Dina, omwana omughala Leeya ye yazaalira Yakobo, yaaja okukyalira abakazi Abakanaani. Shekemu, mutabane wa Hamori Omuhivi omufuzi mu nsi eyo bweyamubona, yaamugema era yaamukaka yaaba naye mu buliri. Omwoyo gwe gwatwalirizibwa inho Dina oyo mughala wa Yakobo, yaamwenda inho era yaayogera naye n'ekisa. Shekemu yaakoba Hamori ise ati: “Nfunira omughala oyo mmubayize.” Yakobo yaawulira nga Shekemu yasobya ku mughala we Dina, aye olw'okuba batabane baali bakaali mu kyayiro n'ensolo dhe, yaasirika okutuusa lwe baira. Hamori, lata wa Shekemu, yaaja eri Yakobo okwogera naye. Batabane ba Yakobo baira nga bava mu kyayiro. Bwe baakiwulira baanakughala era baasungughala inho, kuba Shekemu kye yali akoze eky'okukaka mughala wa Yakobo, nga kya muzizo mu Baisiraeli. Hamori yaayogera nabo ati: “Mutabane wange Shekemu ayenda mughala waimwe. Mbeeghembye mumumughe amubayize. Era ka tukole endagaano, ife tubayizenga baghala baimwe, mwena mubayizenga abaife. Munaabanga ghalala n'ife mu nsi yaife, munaajanga yoonayoona ye mwenda. Munaasuubuliranga muno, era mwefunira ebintu.” Shekemu yaakoba lata wa Dina ni baanhina ati: “Muunhambe mu kino, kyonakyona kye munansalira ndidha kukibagha. Omwandu n'ebirabo bye munansalira ni bwe binaayaga gha obungi, ndidha kubibagha, kasita mumpa omughala okumubayiza.” Aye batabane ba Yakobo bairamu Shekemu ni ise Hamori nga baguya, kuba Shekemu yali asobiiza ku mwanhinaibwe Dina. Baakoba bati: “Titusobola kukola ekyo: okugha mwanhinaife omusaadha atali mukekete, kuba ekyo kiba nga kitunhoomoola inho. Twidha kubaganha lwa kino kyonka: muli n'okuganha okuba nga ife nga kiisi musaadha mu imwe akeketebwa. Olwo ni tunaabaganha imwe okubayizanga baghala baife, n'ife okubayizanga abaimwe. Twidha kubanga ghalala n'imwe, tufuuke eighanga irala. Aye bwe mutaaganhe kyaife ni mukeketebwa, twidha kutwala mughala waife twejiire.” Hamori ni mutabane Shekemu ekyo baakibona nga kikalamu. Era omwisuka yaayangugha okukola ekyo, kuba yali ng'ayenda inho mughala wa Yakobo. Omwisuka oyo yali wa kitiibwa okusinga abandi boonaboona ab'endhu ya ise. Hamori ni mutabane Shekemu baaja mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango gw'ekibuga kyaibwe, baayogera n'abantu ab'omu kibuga ekyo bati: “Abasaadha bano balungi ye tuli. Tubaleke babenga mu nsi eno ghalala n'ife era basuubulirengamu, kuba ensi ngazi ekimala. Ife tubayizenga baghala baibwe, boona tubaghenga baghala baife bababayize. Aye abasaadha bano okuganha okubanga aghalala n'ife, n'okufuuka eighanga eirala n'ife, batwendaku ekintu kirala kyonka: kiisi musaadha mu ife akeketebwenga, nga beene bwe bakeketebwa. Ente dhaibwe n'ebintu byaibwe era n'ensolo dhaibwe dhoonadhoona dhiriba dhaife. Kale twisanie nabo, babenga ghalala n'ife.” Abasaadha boonaboona abaaligho mu lwekobaano olwo, baaganha Hamori ni mutabane we Shekemu bye baakoba, kiisi musaadha yaakeketebwa. Agho ku lunaku olwokusatu, abasaadha bwe baali nga bali mu bulumi obw'ebibwa eby'okukeketebwa, batabane ba Yakobo babiri, Simeoni ni Levi baanhina Dina, baagema empiima dhaibwe baazinduukiriza ekibuga baita abasaadha boonaboona. Baitiramu Hamori era ni mutabane Shekemu baatoola Dina mu ndhu ya Shekemu, baavaayo. Batabane ba Yakobo abandi bwe baayagaana ng'abasaadha baitiibwa, baanhaga eby'omu kibuga nga beesasuuza olwa mwanhinaibwe ye baasobyaku. Baanhaga entaama, n'embuzi, n'endogoyi, n'ebintu byonabyona ebyali mu kibuga n'ebyali mu nimiro. Era baatwala eby'obukombe byonabyona, baanhaga abaana boonaboona abato, n'abakazi boonaboona, ni byonabyona ebyali mu mayumba. Yakobo yaakoba Simeoni ni Levi ati: “Mundeeteire obuzibu. Mpegaano Abakanaani n'Abaperizzi n'abandi boonaboona ab'omu nsi eno baja kunkyagha. Ndi n'abantu batono. Kale bale boonaboona bwe balyesoloza ni baanumba, balinsaaniagho n'amaka gange goonagoona.” Aye baamubuuza bati: “Obwo yakola bulungi okubisa mwanhinaife nga malaaya?” Katonda yaakoba Yakobo ati: “Ja e Betheli, obe eyo, onzimbireyo alutaari nze Katonda eyakubonekera bwe wali ng'oli kulumuka muganda wo Esau.” Agho Yakobo yaakoba ab'omu ndhu ye, n'abo boonaboona abaali naye ati: “Musuule ere emisambwa egy'abamaghanga agandi gye muli nagyo mwetukuze, mukyuse ebivaalo, muvaale ebitukula. Mukole tuje e Betheli, eyo ye nja okuzimbira Katonda alutaari, kuba yawuliranga okusaba kwange yantoola mu buzibu, era yaabanga ghalala ninze kiisi ghe najanga.” Kale, baagha Yakobo emisambwa egy'abamaghanga agandi gyonagyona gye baali nagyo, n'empeta edhaali mu matu gaibwe. Yakobo yaabiziika ghansi gh'omuti omukologho kumpi ni Shekemu. Yakobo n'abaana be bwe baatoolera okutambula, entiisa enene yaagema ab'omu bibuga ebibeezungulwire, baaloba kubalumba. Agho Yakobo aghalala n'abantu be boonaboona abaali naye, baatuuka e Luzi, era ekyetebwa Betheli, ekiri mu nsi y'e Kanaani. Yaazimba agho alutaari, ekifo ekyo yaakituuma eriina Eli Betheli, kuba agho Katonda ghe yamweyolekera, ng'ali kulumuka muganda we. Debora omulezi wa Rebekka yaafa, baamuziika ghansi gh'omuti omukologho, kumpi n'e Betheli. Omuti ogwo baagutuuma eriina: “Omuti ogw'okulira amaziga.” Yakobo bweyava mu Paddanarama, Katonda yaamubonekera kabiri, yaamugha enkabi. Yaamukoba ati: “Eriina lyo niiwe Yakobo aye, okuva ni mpegaano tokaayetebwa Yakobo. Oidha kwetebwanga Isiraeli.” Era yaamukoba ati: “Ninze Katonda Aghanga ebintu byonabyona. Zaala abaana kamaala, mweyongere obungi amaghanga kamaala galisimuka mu iwe, era oliba dhaadha wa bakyabazinga. Era ensi ye nagha Aburahamu ni Isaaka, ndigikugha iwe, naagigha ni baidhukulu bo abaliiragho.” Agho Katonda yaava aghali Yakobo, yaaja ghaigulu. Yakobo yaasimba eibaale libe ekiidhukizo mu kifo Katonda mwe yayogerera naye, yaalifukaku ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, era n'omuzigo okulitukuza. Yakobo yaatuuma ekifo ekyo eriina Betheli. Agho Yakobo n'ab'omu maka ge baava mu Betheli, baatambula. Bwe baali nga babuzaayo katono okutuuka mu Efuratha, ebiseera bya Rakeli eby'okuzaala byatuuka era yaalumwa inho. Bwe yali ng'ali kulumwa inho, omuzaalisa yaamukoba ati: “Otatya kuba ozaire omwana omulenzi owundi.” Bwe yali ng'ali kumpi okufa, kuba yali ali kufa, yaatuuma omwana eriina Benoni, ekitegeeza, “Omwana ye nzaaliire mu bulumi.” Aye ise w'omwana yaamutuuma eriina Benjamini, ekitegeeza, “Omwana aliba ow'enkabi.” Agho Rakeli yaafa, baamuziika ku mbali okw'engira eja mu Efuratha, ekyo era nga ni Bethelehemu. Yakobo yaasimba eibaale ku magombe ge libe ekiidhukizo. Eibaale eryo n'eryoleka amagombe ga Rakeli okutuusa ni ye buli eno. Isiraeli yeeyongerayo mu lugendo lwe, yaasimba weema ye kumpi n'ekituuti ekirengererwaku ekya Ederi. Agho Isiraeli bweyali ng'akaali mu nsi eyo, Reubeni yaaja, yaaba ni Biliha omukazi wa ise ow'embali. Isiraeli yaakimanha. Batabane ba Yakobo baali ikumi na babiri. Batabane ba Leeya ni bano: Reubeni omwana wa Yakobo omuberi, ni Simeoni, ni Levi, ni Yuda, ni Issakari, ni Zebuluni. Batabane ba Rakeli ni bano: Yosefu, ni Benjamini. Batabane ba Biliha omwiru omukazi owa Rakeli, ni bano: Dani ni Nafutali. Batabane ba Zilipa omwiru omukazi owa Leeya, ni bano: Gadi ni Asheri. Abo ni batabane ba Yakobo, abaamuzaalirwa mu Paddanarama. Agho Yakobo yaja eri ise Isaaka e Mamure, oba Kiriatharaba, ekyo era nga ni Heburoni, Aburahamu ni Isaaka mwe baabanga. Isaaka yaghangaala emyaka kikumi na kinaana (180), yaafa ng'akairiighe inho, yaatwalibwa eri badhaadha be. Batabane be, Esau ni Yakobo, baamuziika. Bano ni baidhukulu ba Esau, era ayetebwa Edomu. Esau yabayiza abakazi Abakanaani bano: Ada mughala wa Eloni Omuhitti, ni Oholibama mughala wa Ana mutabane wa Zibeoni Omuhivi, ni Basemathi mughala wa Ishimaeli, era mwanhina Nebaiothi. Ada yaazaala Elifazi; Basemathi yaazaala Reweli; Oholibama yaazaala Yeushi ni Yalamu ni Kora. Abo ni batabane ba Esau be yazaala mu nsi y'e Kanaani. Agho Esau yaatwala bakazi be, ni batabane, ni baghala be, era n'abantu boonaboona ab'omu ndhu ye, n'ensolo dhe dhoonadhoona, n'ebintu bye byonabyona bye yafunira mu nsi y'e Kanaani, yaaja mu nsi eyindi, ave aghali muganda we Yakobo. Kuba baali n'ebintu kamaala inho, nga tibasobola kuba ghalala. Ensi ye baabangamu yali nga tekaabamala olw'ebyayo ebingi bye baali nabyo. Kale, Esau, era ayetebwa Edomu, yaabanga mu Seiri ensi ey'ensozi. Bano ni baidhukulu ba Esau, dhaadha w'Abedomu mu nsi Seiri ey'ensozi. Gano n'amaina ga batabane ba Esau: Elifazi ye yazaala mu mukazi we Ada, ni Reweli ye yazaala mu Basemathi era nga yeena yali mukazi we. Batabane ba Elifazi ni bano: Temani, Omari, Zefo, Gatamu ni Kenazi. Elifazi ono yali n'omukazi ow'embali nga ni Timuna, eyamuzaalira Amaleki. Abo n'abantu abaasimuka mu Ada muka Esau. Bano ni batabane ba Reweli: Nahathi, Zera, Shamma ni Mizza. Abo n'abantu abaasimuka mu Basemathi muka Esau. Abaana Oholibama mughala wa Ana, mutabane wa Zibeoni be yazaalira Esau ni bano: Yeushi, ni Yalamu, ni Kora. Bano n'abakulu b'ebika ebyasimuka mu Esau. Elifazi, mutabane wa Esau omuberi, n'eyali dhaadha wa bano: Temani, Omari, Zefo, Kenazi, Kora, Gatamu, ni Amaleki. Abo n'abakulu b'ebika ebyasimuka mu Elifazi mu nsi Edomu, era baidhukulu ba Ada muka Esau. Reweli mutabane wa Esau n'eyali dhaadha wa bano: Nahathi, Zera, Shamma ni Mizza. Abo n'abakulu b'ebika ebyasimuka mu Reweli mu nsi Edomu, era baidhukulu ba Basemathi muka Esau. Abaana ba Oholibama mughala wa Ana era muka Esau ni bano: Yeushi, Yalamu ni Kora. Abo n'abakulu b'ebika ebyasimuka mu Oholibama oyo. Abo ni baidhukulu ba Esau, ayetebwa Edomu, era abakulu b'ebika ebimusimukamu. Abaana ba Seiri Omuhori, abatyamye b'omu nsi Edomu ni bano: Lotani, Shobali, Zibeoni, Ana, Dishoni, Ezeri ni Dishani. Era abo n'abakulu b'ebika by'Abahori. Abaana ba Lotani ni bano: Hori ni Hemani. Lotani oyo yali ni mwanhina nga ni Timuna. Abaana ba Shobali ni bano: Aluvani, Manahathi, Ebali, Shefo ni Onamu. Abaana ba Zibeoni ni bano: Aya ni Ana. Ana oyo n'eyazuula ensulo ey'amaadhi amasu mu irungu, bweyali ng'ali kwaya endogoyi dha ise. Abaana ba Ana ni bano: Dishoni, ni Oholibama mwanhina. Abana ba Dishoni ni bano: Hamudani, Eshibani, Ithurani, ni Kerari. Abaana ba Ezeri ni bano: Bilihani, Zaavani, ni Akani. Abaana ba Dishani ni bano: Uzi ni Arani. Abakulu b'ebika ebisimuka mu Bahori ni bano: Lotani, Shobali, Zibeoni, Ana, Dishoni, Ezeri, ni Dishani. Abo n'abakulu b'ebika by'Abahori nga bwe byali mu nsi Seiri. Bano ni bakyabazinga abaafuga mu nsi Edomu, nga tighabangaghooku kyabazinga waire omulala ati afuga Baisiraeli. Bela mutabane wa Beori yafuga mu Edomu, ekibuga kye nga kyetebwa Dinahaba. Bela oyo yaafa, Yobabu mutabane wa Zera ow'e Bozira yaalya obwakyabazinga mu kifo kye. Yobabu bweyafa, Hushamu ow'omu nsi y'Abatemani yaalya obwakyabazinga mu kifo kye. Hushamu yaafa, Hadadi mutabane wa Bedadi eyaghangula Abamidia mu nsi Moabu, yaalya obwakyabazinga mu kifo kye; ekibuga kye nga kyetebwa Avithi. Hadadi yaafa, Samula ow'e Masureka yaalya obwakyabazinga mu kifo kye. Samula yaafa, Shaulo ow'e Rehobothi ekiri okumpi n'omwiga Eufurate, yaalya obwakyabazinga mu kifo kye. Shaulo yaafa, Baalihanani mutabane wa Akabori yalya obwakyabazinga mu kifo kye. Baalihanani mutabane wa Akabori yaafa, Hadari yaalya obwakyabazinga mu kifo kye; ekibuga kye nga kyetebwa Pau. Eriina lya mukazi we nga ni Mehetabela, mughala wa Matiredi era mwidhukulu wa Mezahabu. Abakulu b'ebika ebisimuka mu Esau, ng'ojiira ku ndhu dhaibwe ni ku biketezo byaibwe era ni ku maina gaibwe, ni bano: Timuna, Aluva, Yethethi, Oholibama, Ela, Pinoni, Kenazi, Temani, Mibizari, Magadieli, ni Iramu. Abo n'abakulu b'ebika ebyasimuka mu Edomu, oyo nga ni Esau, dhaadha wa Abaedomu, nga bwe baali mu biketezo byaibwe, mu nsi ye baafuna. Yakobo yabanga mu nsi Kanaani, ise mwe yasenga. Bino n'ebifa ku maka ga Yakobo: Yosefu bweyali nga mwisuka wa myaka ikumi na musanvu, yaayayanga entaama ni baganda be, abaana ba Biliha ni Zilipa abaali baka lata we ab'embali. Yosefu yaaseeghanga eri ise ebibi bye baakolanga. Isiraeli yayendanga inho Yosefu okusinga abaana be abandi boonaboona; kuba oyo ni ye yazaala mu bukaire. Yaamutungira ekivaalo eky'endhawulo nga kya mikono mireeyi. Aye baganda ba Yosefu bwe baabona nga iseibwe amwenda okusinga beene bw'abenda, baamukyagha nga tibenda na kwogera naye bya bulungi. Agho Yosefu yaaloota ekirooto. Bwe yakikobera baganda be, beeyongera bweyongere okumukyagha. Yabakoba ati: “Muwulire ekirooto kino kye naloose: Twabaire tuli kusiba ebinhwa by'engaano mu nimiro, okuja okubona ng'ekinhwa ekyange kisituka nga kyesimba. Agho ebinhwa ebyaimwe byaidha byezungulula ekyange era byakikubira amakiryaivu.” Baganda be baamubuuza bati: “Olowooza oti iwe olifuuka kyabazinga waife, era waatufuga?” Kale beeyongera okumukyayira irala olw'ebirooto bye, n'olw'ebibono bye. Yosefu era yaaloota ekirooto ekindi, yaakikobera baganda be ati: “Naloose ekirooto ekindi, ng'endhuba, n'omwezi, n'emuunienie ikumi na ndala biri ku nkubira amakiryaivu.” Bwe yamala okukikobera baganda be, yaakoberaku ni ise. Aye ise yaamunenia ati: “Kirooto ki kino kye waloose? Mbo bwenebwene nze n'inhoko ni baganda bo tuliidha twakukubira amakiryaivu?” Baganda ba Yosefu baamugemerwa ensaalwa, aye ise yaasigala nga yeefumintiriza ku ebyo Yosefu bye yayogera. Agho baganda ba Yosefu bwe baali bajiire e Shekemu okwaya ebyayo bya iseibwe, Isiraeli yaakoba Yosefu ati: “Baganda bo bali Shekemu, ye bali kwayira ebyayo. Kola nkutume ye bali.” Yosefu yairamu ati: “Ndi ghano ntuma.” Ise yaamukoba ati: “Ja mpegaano obone oba nga baganda bo bali bukalamu, era oba nga n'ebyayo biri bukalamu memale oire onkobere.” Kale yaamutuma okuva mu kiiko eky'e Heburoni. Yosefu yaaja yaatuuka e Shekemu. Ghaabaagho omusaadha eyamwagaana ng'ali kutambulira eyo atyo mu byayiro, yaamubuuza ati: “Oli kwagala ki?” Yosefu yairamu ati: “Ndi kwagala baganda bange. Nkweghembye nkoberaaku ye bali kwayira ebyayo.” Omusaadha yaamukoba ati: “Baamaze ira okuja, kuba nabawuliire nga bakoba bati bali kuja e Dothani.” Agho Yosefu yaanonereza baganda be, yaabaagaana e Dothani. Baamulengera ng'akaali ghalaku, era bweyali ng'akaali kubatuukaku beeteesa okumwita. Owundi yaakoba baine ati: “Bona omuloosi ow'ebirooto wuuyo ali kwidha. Mukole tumwite tumusuule mu kindi ku biina ebiri ghano. Tulikoba tuti ensolo ey'omu nsiko n'eyamulya memale tubone ebirooto bye bwe biriba.” Aye Reubeni bweyawulira ekyo, yaafuba okuwonia Yosefu, yaakoba ati: “Tulobe kumwita.” Era yaakoba ati: “Mutayugha musaayi. Mumusuule bwa mu kiina kino ekiri mu irungu, aye timumukolaku kabi.” Yayogera atyo ng'ayenda amuwonie, amubatooleku amwirize ise. Kale Yosefu bweyatuuka ku baganda be, baamutoolamu ekivaalo kye eky'endhawulo eky'emikono emireeyi, kye yali avaire. Baamutwala, baamusuula mu kiina ekikalu nga muzira maadhi. Agho baatyama baalya. Baaja okulinga bati, nga balengera ekikunsu ky'Abaishimaeli abasuubuzi abava mu Gileadi, nga bali n'engamiya edheetwise obusando obw'akawoowo era n'obuwoowo obundi obwetebwa balamu ni mirra, nga babitwala e Misiri. Agho Yuda yaakoba baganda be ati: “Tuganhulwamu ki ife okwita muganda waife ni tubuzaabuza okwitibwa kwe? Ka tumuguze Abaishimaeli abasuubuzi, ife tulobe kumukolaku kabi, kuba oyo muganda waife era musaayi gwaife.” Baganda be baaganha kye yakoba. Kale abasuubuzi bwe baali babitagho, baamughaluzaayo, baamutoola mu kiina, baamuguza abasuubuzi abo ebitundu amakumi abiri ebya feeza. Abasuubuzi abo baatwala Yosefu mu Misiri. Reubeni bweyairayo ku kiina n'ayagaana nga Yosefu aziramu, yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala. Yairayo eri baganda be, yaakoba ati: “Omwisuka azirayo. Kale nnaaja gha nze?” Agho baita embuzi, bainhika ekivaalo kya Yosefu mu musaayi gwayo. Baatwala ekivaalo ekyo eky'emikono emireeyi eri iseibwe, baakoba bati: “Twayagaine ekivaalo kino. Mpegaano bona oba nga n'ekyo eky'omwana wo, oba nga ti nikyo.” Yakobo yaakitegeera era yaakoba ati: “Kino n'ekivaalo ky'omwana wange. Ensolo ey'omu nsiko yamulya. Bwenebwene omwana wange Yosefu ensolo yamukankanula!” Yakobo yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala, yeesiba ekikaakaati, yaamala enaku kamaala ng'alira omwana we. Batabane ni baghala be boonaboona baidha okumugumya, aye yaaloba kubawulirisa. Yaakoba ati: “Ndiika e magombe eri omwana wange nga nkaalira.” Yeeyongera okulira amaziga olw'omwana we. Mu kiseera ekyo, abasuubuzi baali bamaze okutunda Yosefu mu Misiri, nga bamuguziiza Potifari omukungu wa kyabazinga w'e Misiri, era omukulu w'abaisirukale abaakuumanga ekisaagaati kya kyabazinga. Agho mu biseera ebyo, Yuda yaava ku baganda be, yaasenga ew'omusaadha Omuadullamu, ayetebwa Hira. Eyo Yuda yaabonayo omughala eyazaalibwa omusaadha Omukanaani. Eriina ly'Omukanaani oyo nga ni Shua. Yuda yaabayiza omughala oyo Omukanaani era yaaba naye mu buliri, omughala yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi, Yuda yaamutuuma eriina Eri. Yatoola enda kabiri, yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Onani. Era kabiri yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Shela. Yuda yali ali mu kifo ekyetebwa Kezibu ekiseera omulenzi ghe baamuzaalira. Nga ghabiseegho entangama, Yuda yaafunira Eri, omwana we omuberi, omukazi nga ayetebwa Tamari. Aye Eri, omwana omuberi owa Yuda, yali wa mpisa mbi mu maiso ga Musengwa Katonda; kale Musengwa Katonda yaamwita. Agho Yuda yaakoba Onani ati: “Ja ye namwandu wa muganda wo obe naye; otuukirize obuvunaanizibwa bwo iwe nga muganda w'omufu, ozaalire muganda wo abaana.” Aye Onani yaamanha ng'abaana abo tibaja kuba babe. Kale buli lwe yabanga ni namwandu wa muganda we, ng'amaadhi agafuka ghansi, alobe kuzaalira muganda we baana. Kye yakola kyaloba kusangaaza Musengwa Katonda. Kale Musengwa Katonda oyo yaamwita yeena. Yuda yaakoba Tamari mukaamwana ati: “Irayo mu ndhu ya lata wo, osigale ng'oli namwandu okutuusa mutabane wange Shela lw'alimala okukula.” Yayogera atyo, kuba yatya ati n'oyo yeena aidha kufa ng'oti ni baganda be bwe baafa. Agho Tamari yairayo, yaaba mu ndhu ya ise. Ekiseera bwekyabitagho, muka Yuda eyali mughala wa Shua yaafa. Ebiseera oby'okulira omufu bwe byawaaku, Yuda ni mukagwa we Hira Omuadullamu, baaja e Timuna eyali abasaadha be, abaali balikusala ku ntaama obuviiri. Abantu baakoberaku Tamari bati: “Nhazaala wo ali kuja e Timuna okusala ku ntaama obuviiri.” Agho Tamari yeetoolamu ebivaalo eby'obwanamwandu, yeesiba ekitambaala ku mutwe, yeeghemba ni mu maiso. Yaatyama ku mulyango gw'ekibuga Enaimu, ekiri ku ngira eja e Timuna. Yakola atyo lwa kuba yabona nga Shela amaze okukula, aye nga tibali kumumugha amubayize. Yuda bweyamubona yaamudhuubiriza okuba malaaya, kuba yali yeeghembye mu maiso. Yaaja y'ali ku mbali kw'engira, yaakoba ati: “Idha mbe n'iwe,” nga taidhi ati ni mukaamwana we. Tamari yaamubuuza ati: “Onampa ki olw'okuba ninze?” Yuda yairamu ati: “Ndidha kukugheereza embuzi ento, okuva mu kisibo kyange. Ole yaakoba ati onampa omusingo okutuusa lw'onaagigheereza.” Yuda yaamubuuza ati: “Musingo ki gwembe nkughe?” Ole yairamu ati: “Akamanhiso ko, n'olusibiro lwaku, n'omwigo gwo ogw'omu ngalo.” Yaabimugha, yaaba naye mu buliri era Tamari yaatoola enda. Agho Tamari yairayo eka, yeesibula ekitambaala ku mutwe, yeeghembula mu maiso, era yaavaala ebivaalo eby'obwanamwandu. Yuda yaatuma mukagwa we Omuadullamu okutwalira omukazi embuzi ento, n'okutoolayo omusingo, aye mukagwa we yaaloba kubona mukazi. Yaabuuza abasaadha ab'Enaimu ati: “Omukazi malaaya eyali ghano ku ngira ali gha?” Bairamu bati: “Ghano tighabangaghooku mukazi malaaya.” Kale yairayo eri Yuda, yaakoba ati: “Timuboine, era n'abasaadha ab'omu kiketezo ekyo bakobye bati, ‘Ghano tighabangaghooku mukazi malaaya.’ ” Yuda yaakoba ati: “Leka ebintu abisigaze, tulobe kusekererwa. Kasita nze nagheereza embuzi ento, aye iwe waaloba kumwagaanagho.” Bwe ghaabitagho emyezi ng'esatu, baakobera Yuda bati: “Tamari mukaamwana wo yakola obwamalaaya, era mpegaano ali nda.” Yuda yaakoba ati: “Mumufulumye mumwokye afe.” Bwe baali nga bamufulumya, yaagheereza ye nhazaala we obukwenda obukoba buti: “Omusaadha mwene bintu bino n'eyampa enda. Nkweghembye byekalirise bukalamu ozuule mwene byo, biri: akamanhiso n'olusibiro lwaku, era n'omwigo ogw'omu ngalo.” Yuda yaabitegeera, yaakoba ati: “Omughala mutuufu, kuba nze tinamugha mutabane wange Shela kumubayiza.” Yuda yaaloba kwirayo kuba naye mukuzi gundi. Agho enaku dhe edh'okuzaala dhaatuuka, kyazuuka ng'ali na balongo mu nda. Bwe yali ng'ali kulumwa, omulongo owundi yaafulumya omukono gwe. Omuzaalisa yaagugema, yaagusibaku akawuuzi akamyufu ng'akoba ati: “Ono n'asoose okufuluma.” Aye yaizaayo omukono gwe, muganda we yaafuluma. Omuzaalisa yaakoba ati: “Otyo bw'owagwiza.” Kyeyava n'atuumibwa eriina Perezi. Agho muganda we yeena yaafuluma ng'ali n'akawuuzi akamyufu ku mukono, baamutuuma eriina Zera. Abaishimaeli baali nga bamaze okutwala Yosefu mu Misiri, era nga bamuguziiza Potifari omukungu wa kyabazinga w'e Misiri, era omukulu w'abaisirukale abaakuumanga ekisaagaati kya kyabazinga. Musengwa Katonda yaabanga ni Yosefu, era Yosefu oyo yaabanga wa nkabi mu byonabyona bye yakolanga; yaabanga mu ndhu ya musengwa we Omumisiri. Omumisiri oyo yaabona nga Musengwa Katonda ali ni Yosefu, era ng'amugha enkabi mu buli ky'akola. Potifari yaasiima Yosefu, yaamufuula mugheereza we, era yaamugha okulabiriranga endhu ye, n'okukuumanga ebibye byonabyona. Okuva ku olwo, Musengwa Katonda yaagha enkabi amaka g'Omumisiri oyo n'ebibye byonabyona, bye yali nabyo mu ndhu ye ni mu nimiro. Musengwa yakola kino ku lwa Yosefu. Kale Potifari yaalekera Yosefu ebibye byonabyona okubirabiriranga, nga takeeraliikirira kintu kyonakyona okutoolaku emere ye yalyanga. Ekikula kya Yosefu kyali nga kisanhusa okubona. Bweghaabitagho entangama, muka musengwa we yaamulinga ekimodi, yaakoba ati: “Ba ninze mu buliri.” Aye Yosefu yaaloba, yaakoba muka musengwa we ati: “Bona, musengwa wange takeeraliikirira kintu kyonakyona mu ndhu, kuba nze ndigho, era yandekera ebibye byonabyona okubirabirira. Ndi n'obuyinza mu maka muno obwagayaga n'obubwe, era ghazira ky'atangemya okutoolaku iwe; kuba oli mukazi we. Kale nsobola ntya okukola ekibi ekyaga agho ni nsobya eri Katonda?” Era waire ng'omukazi oyo yadeebanga Yosefu buli kaakyeire, aye Yosefu yaloba okuba naye, waire okuba gh'ali. Aye lwali lulala Yosefu yaingira mu ndhu okukola emirimo gye, era nga ghazira bagheereza ba mu ndhu eyo bandi. Omukazi yaagema Yosefu ekivaalo, ng'amukoba ati: “Ba ninze.” Aye Yosefu yaalekulira ekivaalo kye mu ngalo dh'omukazi, yaalumuka yaafuluma ku luya. Omukazi bweyabona nga Yosefu amulekuliire ekivaalo kye mu ngalo era nga alumwike, yaafuluma ku luya, yaayeta abagheereza ab'omu ndhu ye, yaabakoba ati: “Mubone, baze yaleeta muno Omuheburayi okutudhooga. Aingiire ye mbaire, ng'ayenda okunkaka okuba naye, aye nze naakuba inho enduulu. Bw'awuliire nga nkubye enduulu, yandekera ekivaalo kye, yaalumuka yaafuluma ku luya.” Omukazi yaakuuma ekivaalo kya Yosefu, okutuusa musengwa wa Yosefu lwe yaira eka. Era bweyaira yaamukobera kyene ekyo ati: “Omugheereza Omuheburayi ye watuleetera, yaingira ye nali okundhooga. Aye bwe nakuba enduulu, yandekera ekivaalo kye, yaalumuka, yaafuluma ku luya.” Agho musengwa wa Yosefu bweyawulira mukazi we ng'amukobera nga Yosefu bweyali amubisiisa, yaasungughala, yaagema Yosefu, yaamuta mu ikomera abasibe aba kyabazinga mwe bakuumirwa; Yosefu yaaba omwo mu ikomera. Aye Musengwa Katonda yaabanga ni Yosefu oyo, yaamwoleka nga bw'amugonza obutalekera, yaaleetera omukuumi w'eikomera okumugemerwanga ekivunika. Era omukuumi w'eikomera oyo yaagemya Yosefu abasibe boonaboona okubalabiriranga, era yaamugha obuvunaanizibwa ku kiisi kikolebwa mu ikomera. Omukuumi w'eikomera tiyeeraliikiriranga kintu kyonakyona ekyagemesebwa Yosefu, kuba Musengwa Katonda yali ghalala ni Yosefu, ng'agha enkabi kiisi kye yakolanga. Bwe ghaabitagho entangama ng'ebyo biwoire, omusenero wa kyabazinga era n'omufumbi, baasungughaza musengwa waibwe kyabazinga ow'e Misiri. Kyabazinga yaasungughalira inho abakungu abo bombi: omukulu w'abasenero, n'omukulu w'abafumbi. Yaabasibira mu ikomera, mu ndhu y'omukulu w'abaisirukale abakuumi b'ekisaagaati kya kyabazinga, mu kifo kyene ekyo Yosefu mwe yasibirwa. Omukulu w'abaisirukale abakuuma ekisaagaati kya kyabazinga, yaalonda Yosefu okubagheerezanga, era baatwala entangama nga basibe. Lwali lulala obwire, omusenero yaaloota ekirooto, n'omufumbi yeena yaaloota, aye nga buli kirooto kiri n'amakulu maawufu. Yosefu bweyaja ye bali enkyo, yaababona nga beeraliikiriire. Yaabuuza abakungu ba kyabazinga abo abaasibirwa aghalala naye mu ndhu ya musengwa we, ati: “Kiki ekiri kubeeraliikiriza kityo olwaleero?” Baamwiramu bati: “Buli mulala ku ife yaloose ekirooto, aye ghazira aghanga kuvuunula makulu ga birooto ebyo.” Yosefu yaakoba ati: “Katonda ti n'asobozesa abantu okuvuunula ebirooto? Kale munkobere ebirooto ebyo.” Agho omusenero omukulu yaakobera Yosefu ekirooto kye ati: “Mu kirooto kyange ghaabairegho omuzabbibu mu maiso gange, nga kuliku ensaga isatu. Olwamaze okuleeta amakaba guti, ng'omuzabbibu ogwo gumulisa ebimuli, gwayama obufaaganda bw'emizabbibu era bwayenga. Nabaire nga ngemereire ekikopo kya kyabazinga mu ngalo. Kale naatoola emizabbibu, naagikamulira mu kikopo kya kyabazinga, naakimugemya.” Yosefu yaamukoba ati: “Gano n'amakulu gaakyo: ensaga eisatu dhitegeeza enaku isatu. Mu nnaku isatu kyabazinga aidha kukusibula ove mu ikomera, akusonighe era akwirize obukulu bwo, osobole okumugemyanga ekikopo, nga bwe wakolanga eira bwe wali ng'okaali omusenero we. Aye nkweghembye ondidhukiranga nga bikujiiriire bukalamu, wangemerwa ekivunika, wandhogererayo eri kyabazinga, wantoola mu ikomera muno. Kuba bwenebwene bampuuya buwuuye okuva mu nsi y'Abaheburayi, era ni ghano tikolangaghooku kintu kyonakyona ekyandinsibiisa mu ikomera.” Omufumbi omukulu bweyabona nga amakulu g'ekirooto ekyo malungi, yaakoba Yosefu ati: “Zeena naloose nga neetwise ku mutwe ebiibo bisatu ebirimu emigaati nga mbiyiriike. Mu kiibo eky'oku ngulu mwabairemu emigaati egya buli nsambo nga gya kyabazinga, aye nga enhonhi dhiri kugiriira mu kiibo ku mutwe gwange.” Yosefu yairamu ati: “Gano n'amakulu gaakyo: ebiibo ebisatu bitegeeza enaku isatu. Mu nnaku isatu kyabazinga aidha kukutoola mu ikomera, alagire bakutemeku omutwe, era bakughanike olengeedhere ku muti, enhonhi dhirye omulambo gwo.” Ku lunaku olwokusatu, olwali olw'okukulizaaku amazaalibwa ga kyabazinga, kyabazinga yaagabula abakungu be boonaboona embaga. Yaafulumya mu ikomera omusenero omukulu n'omufumbi omukulu, bombi yaabaleeta mu maiso g'abakungu be. Yaiza omusenero omukulu mu busenero bwe, era omusenero oyo yaagemya kyabazinga ekikopo mu ngalo. Aye kyabazinga yaaghanika omufumbi omukulu yaalengeedhera ku muti, yaafa, nga Yosefu bweyavuunula ebirooto. Aye omusenero omukulu yaaloba kwogererayo Yosefu eri kyabazinga, yaamwerabirira irala. Emyaka ebiri emirambirira bwe gyabitagho, kyabazinga yaaloota ekirooto kino: Yali ng'ayemereire ku mbali kw'omwiga Kiyira, yaja okubona ati, ng'ente musanvu enungi era enherengefu dhiva mu mwiga ogwo, dhaalya eisubi. Kabiri yaja okubona, ng'ente edhindi musanvu embi era engoogombe, nga dhoona dhiva mu mwiga ogwo. Dhaayemerera ku mbali kw'omwiga, nga dhiri kumpi n'ente dhire edhindi. Ente dhino embi era engoogombe dhaalya ente dhire enungi era enherengefu, dhaadhimalagho. Agho kyabazinga yaazuuka. Kabiri yaatenduka, era yairamu okuloota omukuzi ogwokubiri: Yaabona ebifaaganda eby'engaano musanvu ebigimu era ebingi, nga biri kukulira ku kikolo kirala. Olwamala okubona ebyo, obufaaganda obw'engaano musanvu bwavaayo nga butono era nga bubabwirwa empewo eva mu irungu. Agho obufaaganda obutono buno bwamira ebifaaganda bire ebigimu era ebirungi. Kyabazinga yaazuuka, era yaategeera ng'abaire ali kuloota. Enkyo yeeraliikirira, kale yaayetesa abalaguzi boonaboona n'abakugu mu kuvuunula ebirooto boonaboona ab'omu Misiri, yaabakobera ebirooto bye. Aye ghaabulagho omuntu waire omulala ati, eyali asobola okumuvuunulira amakulu gaabyo. Agho omusenero omukulu yaakoba kyabazinga ati: “Olwaleero ndidhukiire nga nasobya. Ow'ekitiisa kyabazinga, bwewasungughalira abagheereza bo, nze n'omufumbi omukulu, n'otusibira mu ndhu y'omukulu w'abaisirukale abakuumi b'ekisaagaati kya kyabazinga, twaloota ebirooto mu bwire bulala, ng'ekirooto kya buli muntu kiri n'amakulu maawufu. Ghaaligho omwisuka Omuheburayi eyali aghalala n'ife, nga mugheereza wa mukulu ow'abaisirukale abakuumi b'ekisaagaati kya kyabazinga. Twamukobera ebirooto byaife, era yaatuvuunulira amakulu gaabyo, ng'ekirooto ekya buli muntu bwe kyali. Era byaba bityo nga bweyabituvuunulira: Nze wandhiza ku bukulu bwange, aye omufumbi omukulu waalagira baamulengeedhia ku muti, yaafa.” Kyabazinga yaayetesa Yosefu, baamutoola mangu mu ikomera. Yosefu bwe baamala okumumwa era n'akyusa ebivaalo n'avaala ebindi, yaaja eri kyabazinga. Kyabazinga yaamukoba ati: “Naloose ekirooto, aye ghazira aghanga kuvuunula makulu gaakyo. Mpuliire nga bakwogeraku bati oghanga okuvuunula ebirooto.” Yosefu yaira mu kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, ti ninze, aye Katonda n'anaakugha okuvuunula okulungi.” Agho kyabazinga yaakoba Yosefu ati: “Mu kirooto kyange, nabaire nga nhemereire ku mbali kw'omwiga Kiyira, najiire okubona nti, ng'ente musanvu enungi era enherengefu dhiva mu mwiga ogwo, dhaalya eisubi. Agho ente edhindi musanvu embi era engoogombe, dhaavaayo. Nali tibonangaku nte ngoogombe ng'oti n'edho, mu nsi yoonayoona ey'e Misiri. Ente edho embi era ensowofu, dhaalya dhire enherengefu edhaasoose. Aye bwe dhaamaze okudhirya, ole nga taghanga kumanha ati dhidhiriire, kuba dhaasigaire nga ngoogombe nga bwe dhaabaire mu kusooka. Agho naazuuka. “Era naaloota ebifaaganda by'engaano musanvu ebigimu era ebirungi, nga biri kukulira ku kikolo kirala. N'obufaaganda obw'engaano musanvu bwavaayo nga butono, buniavu era nga bubabwirwa empewo eva mu irungu. Agho obufaaganda obutono buno bwamira ebifaaganda bire ebirungi. Ebirooto ebyo nabikobeire abalaguzi, aye ghaabulagho omuntu waire omulala ati aghanga okunvuunulira amakulu gaabyo.” Yosefu yaakoba kyabazinga ati: “Ow'ekitiisa Kyabazinga, ebirooto byo biri n'amakulu nga n'amalala. Katonda akwoleike by'aja okukola. Ente omusanvu enungi, dhitegeeza emyaka musanvu. N'ebifaaganda omusanvu eby'engaano ebirungi byona bitegeeza emyaka musanvu. Ebirooto byombi biri n'amakulu malala ago. Era n'ente omusanvu embi era ensowofu, edhairirira dhire edhaasooka, era n'obufaaganda omusanvu obw'engaano obuziramu mpeke, obubabwirwa empewo eva mu irungu, ebyo bitegeeza myaka musanvu egy'endhala. Ow'ekitiisa kyabazinga, ekyo kye nkukobeire nti Katonda akwoleike by'aja okukola. Ghalibaagho emyaka musanvu egy'omwero mu nsi yoonayoona ey'e Misiri. Egyo nga gibiseegho, ghalibaagho emyaka musanvu egy'endhala. Era ebiseera eby'omwero biryerabirwa mu nsi y'e Misiri, endhala yaazikiriza ensi. Endhala eyo eriba ya maani inho, ghaaloba na kusigalagho kamanhiso kooleka nga ghaalighooku ebiseera eby'omwero. Ekirooto okuba eky'emikuzi ebiri kitegeeza kiti: Katonda asazeegho okukola ekintu ekyo, era nga aidha kukituukiriza mangu. Kale ni ow'ekitiisa kyabazinga, wandironze omusaadha aidhi okutegeka era ow'amagezi, waamugha okulabirira ensi eno Misiri. Era oteegho abakungu mu ighanga, batoole ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'emere yoonayoona, abantu ye balirima mu nsi eno Misiri, mu myaka omusanvu egy'omwero. Era obalagire basoloze emere mu myaka egyo emirungi egiidha, batereke engaano mu bibuga, era bagikuume. Emere eyo n'eriba ey'okwekuumisa mu ighanga, mu myaka omusanvu egy'endhala eribaagho mu nsi eno Misiri, olwo abantu balobe kufa ndhala.” Kyabazinga n'abakungu be boonaboona, baasiima entegeka eyo. Kyabazinga yaakoba abakungu be ati: “Tusobola okuzuulayo omusaadha ali ng'oti n'ono, omusaadha aidhwire omwoyo gwa Katonda.” Kyabazinga yaakoba Yosefu ati: “Nga Katonda bw'akwoleike ebyo byonabyona, ezira wundi aidhi okutegeka era ow'amagezi ng'oti niiwe. Oidha kulabiriranga ensi yange, era abantu bange boonaboona baidha kukuwulirangaku. Nze zenka, ninze nnaakuwulangaku okuba n'obuyinza.” Agho kyabazinga yaakoba Yosefu ati: “Bona, mpegaano nkutairegho ofugenga ensi eno Misiri yoonayoona.” Kyabazinga yaatoola ku lwala empeta ye eriku akamanhiso ak'obwakyabazinga, yaagivaaza Yosefu ku lwala. Yaamuvaaza ekivaalo ekighegheevu, era yaamuvaaza mu nkoto omukuufu ogwa zaabu. Yaamugha ekigaali kye eky'omu lutalo ekyokubiri yaatambuliramu, era baaja nga balangirira emberi we bati: “Mukube amakiryaivu.” Atyo kyabazinga yaagha Yosefu okufuganga ensi yoonayoona ey'e Misiri. Kyabazinga yaakoba Yosefu ati: “Ninze kyabazinga, era mu nsi eno Misiri ghazira muntu waire omulala ati aligolola mukono gwe, oba okusitula ekigere kye nga tomwikiriiza.” Kyabazinga yaatuuma Yosefu eriina Zafenathi Panea, era yaamugha Asenathi mughala wa Potifera kabona ow'e Oni abe mukazi we. Kale obufuzi bwa Yosefu bwabuna ensi ey'e Misiri yoonayoona. Yosefu yali agheza emyaka amakumi asatu (30) ghe yatoolerera okugheereza kyabazinga w'e Misiri. Agho yaava mu kisaagaati kya kyabazinga, yaatambula mu nsi yoonayoona ey'e Misiri. Mu myaka omusanvu egy'omwero, ensi yaabaza emere kamaala. Yosefu yaagisolozanga yoonayoona, yaagiterekanga mu bibuga. Yaaterekanga mu buli kibuga emere eyalimwanga mu nimiro edhikyezungulwire. Yosefu yaatereka engaano kamaala inho ng'oti n'omusenho ogw'enhandha era yaalekera agho n'okugipima, kuba yali tekaapimika. Emyaka egy'endhala nga gikaali kutuuka, Yosefu yaazaala abaana babiri abalenzi mu Asenathi mughala wa Potifera kabona ow'e Oni. Yosefu yaatuuma omwana omuberi eriina Manasse, kuba yakoba ati: “Katonda aneerabiiza okudaazibwadaazibwa kwange kwonakwona era n'ab'endhu ya lata wange boonaboona.” Yaatuuma owokubiri eriina Efuraimu, kuba yakoba ati: “Katonda ampaire abaana mu nsi mwe ndaagiiredaagiire.” Emyaka omusanvu egy'omwero ogwabaagho mu nsi ey'e Misiri, gyawaaku. Era emyaka omusanvu egy'endhala gyatoolera nga Yosefu bweyakoba. Endhala yaagwa mu nsi dhoonadhoona, aye mu nsi ey'e Misiri ng'emere eriyo. Abantu ab'omu Misiri bwe baatoolera okulumwa endhala, baalirira kyabazinga abaghe emere. Kyabazinga yaabakoba boonaboona ati: “Muje eri Yosefu, ky'anaabakoba kye mube mukole.” Endhala yeeyongera okuluma einho, era yaabuna woonawoona mu nsi ey'e Misiri. Yosefu yaigulagho amaterekero goonagoona, yaaguza Abamisiri engaano. Abantu baavanga mu nsi edhindi dhoonadhoona, baaja mu Misiri eri Yosefu okugula engaano, kuba endhala yali ya maani inho woonawoona. Agho Yakobo bweyamanha nga mu Misiri eriyo engaano, yaakoba batabane ati: “Lwaki mwira obwa agho okulingaganaku? Mpuliire nga mu Misiri eriyo engaano. Mujeeyo, mutugulireyo ku ngaano enaatubeesaagho, tulobe kufa ndhala.” Kale baganda ba Yosefu ikumi, baaja e Misiri okugulayo engaano. Aye Yakobo yaaloba kutuma Benjamini, muganda wa Yosefu, ghalala ni baganda be. Kuba yatya ati akabi kasobola okumutuukaku. Agho batabane ba Isiraeli baidha ghalala n'abantu abandi okugula engaano, kuba endhala yali egwire mu nsi ey'e Kanaani. Yosefu n'eyali omufuzi w'ensi Misiri, era n'eyaguzanga engaano abantu boonaboona abaavanga woonawoona mu nsi. Kale baganda be baidha, baakuba amakiryaivu mu maiso ge, nga n'obweni butuuse ku itaka. Yosefu bweyabona baganda be yaabategeera, aye yaababisa ng'oti tabaidhi. Yaababuuza ng'ali kubadhuuka ati: “Muva gha?” Bairamu bati: “Tuva mu nsi ey'e Kanaani, twidhie kugula mere.” Waire nga Yosefu yategeera baganda be, aye beene tibaamutegeera. Agho yaidhukira ebirooto bye yaloota kubo, yaabakoba ati: “Muli bakeesi. Mwidhie okubona obunafu bw'ensi yaife, memale mwidhe mutulumbe.” Bairamu bati: “Busa, musengwa waife. Ife abagheereza bo twidhie kugula mere. Twenatwena tuli baana ba musaadha mulala. Ife abagheereza bo tuli bantu beesimbu, tituli bakeesi.” Yosefu yaabakoba ati: “Busa, mwidhie okubona obunafu bw'ensi yaife, memale mwidhe mutulumbe.” Baakoba bati: “Ife abagheereza bo, twali aboluganda ikumi na babiri, nga tuli baana ba musaadha mulala mu nsi ey'e Kanaani. Muganda waife mulala takaaligho, ate ole asembayo obuto, asigaireyo ghalala n'iseife.” Aye Yosefu yaabakoba ati: “Kye mbakobye n'ekyo, muli bakeesi. Leka mbalebe nti: ndayiire mu liina lya kyabazinga, timuja kuva ghano, okutoolaku nga muganda waimwe asembayo obuto aidhie ghano. Mutume owundi ku imwe aje aleete muganda waimwe. Imwe abandi mwidha kusibwa mu ikomera, okutuusa lwe tunaakakasa tuti bye mukoba bya mazima. Bwe kitaba kityo, ndayiire mu liina lya kyabazinga nti bwenebwene muli bakeesi.” Agho yaabasibira boonaboona ghalala mu ikomera, okumala enaku isatu. Ku lunaku olw'okusatu Yosefu yaabakoba ati: “Nze ndi muntu atya Katonda. Kale mukole kye nja okukoba, memale mughange okuwonia obulamu bwaimwe: Oba nga muli bantu beesimbu, owundi ku imwe asigale ghano mu ikomera mwe mubaire musibiirwa. Aye imwe abandi muje, mutwalire ab'omu maka gaimwe engaano abali kufa endhala. Memale olwo mundeetere muganda waimwe asembayo obuto. Ekyo n'ekirikakasa nga bye mukobye bya mazima, era olwo ndobe kubaita.” Baaganha okukola batyo. Agho baakoba ati: “Bwenebwene omusango gwatusinga olwa muganda waife, kuba twabona obulumi bwe yalimu ng'ali kutweghemba tumusaasire aye twaloba kuwulirisa, kye tuviire tudaazibwadaazibwa tuti!” Reubeni yaabakoba ati: “Nze tinabakoba nti omwana mutamukolaku kabi, aye imwe ni muloba kuwulira? Mpegaano kye tuva tuli kubonerezebwa olw'okufa kwe.” Tibaamanha nga Yosefu yategeera bye baayogera, kuba baayogeranga naye nga ghaligho abavuunulira. Agho Yosefu yaava ghe bali, yaaja, yaalira amaziga. Bwe yawoleera, yairayo ye bali, yaayogera nabo. Era yaalondamu Simeoni, yaamusiba nga babona. Yosefu yaalagira okwidhuza ensawo dha baganda be engaano, n'okwiriza kiisi mulala empiiya dhe mu nsawo ye, era n'okubagha eby'okuliira mu lugendo. Ekyo kyakolebwa. Agho beetwika engaano yaibwe ku ndogoyi dhaibwe, baaja. Bwe baatuuka agh'okusula, owundi yaasibula ensawo ye okugha endogoyi ye eby'okulya, yaabona empiiya dhe nga dhiri ku munwa gw'ensawo ye. Yaakoba baganda be ati: “Empiiya dhange badhindhiriiza, dhiidhino mu nsawo yange.” Bwe baabona kino emyoyo gyabatyemuka, batengera, baakoba bati: “Kiki kino Katonda ky'atukoze?” Bwe baatuuka eri Yakobo iseibwe, mu nsi ey'e Kanaani, baamukobera byonabyona ebyabatuukaku. Baakoba bati: “Omusaadha omufuzi mu Misiri yatudhuukadhuuka, yaatulumiriza ati tuli bakeesi mu nsi ye. Aye twamukoba tuti ‘Ife tuli bantu beesimbu, tituli bakeesi. Twali aboluganda ikumi na babiri, abaana aba iseife omulala. Muganda waife mulala takaaligho. Ate ole asembayo obuto, asigaireyo ghalala n'iseife mu Kanaani.’ Omusaadha oyo omufuzi wa Misiri, yaatukoba ati ‘Ku kino kwe tunaakakalisa nga muli bantu ba mazima: owundi ku imwe mumuleke ghano ninze, abandi muje mutwalire ab'omu maka gaimwe engaano abali kufa endhala. Mundeetere muganda waimwe asembayo obuto, olwo nditegeera nga timuli bakeesi, aye nga muli bantu beesimbu. Ndibairiza muganda waimwe, era mulisuubuliranga mu nsi eno.’ ” Agho bwe baali bali kutoola ebintu mu nsawo dhaibwe, buli muntu yaayagaana mu nsawo ye akavangata ak'empiiya dhe. Era beene, n'iseibwe bwe baabona empiiya edho, baatya. Iseibwe Yakobo yaakoba ati: “Muumazeeku abaana bange: Yosefu takaaligho, ni Simeoni takaaligho. Era mpegaano mwenda kuntoolaku ni Benjamini. Ebyo byonabyona birumya mulala nze!” Reubeni yaakoba ise ati: “Iwe ngemya Benjamini, ndidha kumwiza y'oli. Aye bwe ntamwizanga y'oli, oitanga batabane bange bombi.” Aye Yakobo yaakoba ati: “Omwana wange taidha kuja n'imwe, kuba muganda we yafa, era mpegaano ni yenka asigairegho. Akabi bwe kalimutuukaku mu lugendo lwe muja okutambula, olwo muliba mundeeteire obughafu obulindhita nze omukaire.” Endhala yeeyongera inho okuluma abantu mu nsi ey'e Kanaani. Agho bwe baamalagho engaano yoonayoona ye baatoola mu Misiri, iseibwe yaakoba ati: “Mwireyo mutugulire ku kamere.” Aye Yuda yaamukoba ati: “Omusaadha ole yatulabuliragho irala ati ‘Timwidhanga mu maiso gange, okutoolaku nga muganda waimwe ali ghalala n'imwe.’ Kale bw'onaaganha muganda waife okuja n'ife, tunaaja twakugulira emere. Aye bw'otaamuganhe titwidha kuja, kuba omusaadha yatukoba ati ‘Timwidhanga mu maiso gange, okutoolaku nga muganda waimwe ali ghalala n'imwe.’ ” Isiraeli yaabuuza ati: “Lwaki mwandeetera obuzibu obwaga agho, ni mukobera omusaadha muti muliyo ni muganda waimwe owundi?” Bairamu bati: “Omusaadha yatubuuliriza inho ebituufaaku n'ebifa ku boluganda lwaife, ng'akoba ati, ‘Iseimwe akaali mulamu? Muliyo ni muganda waimwe owundi?’ Twamwiramu ebyo bye yatubuuliriza. Twandimanhie tutya ng'anaatukoba ati, ‘Muleete muganda waimwe?’ ” Yuda yaakoba Isiraeli ati: “Omwisuka mugemye nze, otuleke tuje, memale tube balamu, tulobe kufa ndhala ife n'iwe n'abaana baife abato. Nze neeyamye okumukuuma, olimubuuza nze. Bwe ntalimwiza y'oli, ni mmuta mu maiso go nti, omusango gubanga ku nze enaku dhoonadhoona. Ngoli titwalwa, mpegaano twandibaire nga twakairayo emikuzi ebiri.” Agho Isiraeli iseibwe yaabakoba ati: “Oba nga kityo bwekiri, mukole muti: mutwale mu nsawo dhaimwe ebirabo bye munaagha omusaadha oyo. Mumutwalire ku bintu eby'omu nsi eno ebisinga kuba birungi: ku busando obw'akawoowo, ni ku mudheenene gw'endhuki, ni ku buwoowo obwetebwa balamu ni mirra, ni ku maido ag'omu itaka n'ag'oku miti. Era mutwale empiiya dha mikuzi ebiri, mwizeeyo edho edhaizibwa mu minwa gy'ensawo dhaimwe. Baghanga okuba nga baadhiiza mu butali bugenderevu. Era mutwale ni muganda waimwe, mukole mwireyo eri omusaadha oyo. Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona abagemerwe ekivunika nga muli mu maiso g'omusaadha oyo, omusaadha oyo asobole okubairiza muganda waimwe owundi, ni Benjamini. Nze oba ndi wa kufiirwa baana bange, ndibafiirwa.” Agho aboluganda baatwala ebirabo n'empiiya dha mikuzi ebiri, baasitula okuja e Misiri, nga bali ghalala ni Benjamini. Bwe baatuuka beeyandhula mu maiso ga Yosefu. Yosefu bweyabona nga Benjamini ali ghalala nabo, yaakoba omugheereza we ati: “Twala abasaadha bano mu ndhu yange, oite ensolo, kuba baja kuliira ghalala ninze eky'omusana.” Omugheereza yaakola nga Yosefu bweyamulagira, yaatwala aboluganda mu ndhu ya Yosefu. Aboluganda baatya olw'okuba baatwalibwa mu ndhu ya Yosefu. Baakoba bati: “Batuleese muno olw'empiiya edhaizibwa mu nsawo dhaife ku mukuzi ogwasooka, olwo aghange okutuvunaana, era atuzinduukirize atunhageku endogoyi dhaife, era atufuule abairu be.” Kale baaseeta eri omugheereza wa Yosefu, baayogera naye nga bali ku mulyango ogwingira mu ndhu. Baakoba bati: “Isebo, twaidhaku ghano okugula emere omukuzi ogwasooka. Bwe twatuuka agh'okusula nga tuli kwirayo eka, twasibula ensawo dhaife, twayagaana empiiya edha buli muntu nga dhiri mu munwa gw'ensawo ye dhoonadhoona nga bwe dhaali. Kale tudhiiziiza. Era tuleese n'empiiya edhindi okugula emere. Titwidhi yaiza mpiiya mu nsawo dhaife.” Omugheereza yaakoba ati: “Mulobe kweraliikirira era mulobe kutya. Katonda waimwe era Katonda wa iseimwe, ateekwa okuba nga n'eyabateera empiiya edho mu nsawo dhaimwe. Nze nafuna empiiya dhe mwasasula.” Agho yaabaleetera Simeoni. Omugheereza yaatwala aboluganda abo mu ndhu ya Yosefu, yaabagha amaadhi baanaabaku ku bigere, era yaagha endogoyi dhaibwe eby'okulya. Baategeka ebirabo eby'okugha Yosefu ng'aidhie ye bali ku saawa omukaaga edh'omusana, kuba baali babakobye bati baidha kulya naye eky'omusana. Yosefu bweyaira eka, baganda be baamuleetera mu ndhu ebirabo bye baali nabyo, era baamukubira amakiryaivu. Yaababuuza oba nga bali bukalamu. Era yaakoba ati: “Iseimwe omukaire ye mwankoberaku akaaliyo mulamu? Era aliyo bwera?” Bairamu bati: “Omugheereza wo iseife akaaliyo mulamu, era aliyo bukalamu.” Baamukubira amakiryaivu nga n'obweni butuuse ku itaka. Agho Yosefu bweyalinga ati yaabona muganda we Benjamini, omwana wa inhina, yaakoba ati: “Ono ni muganda waimwe asembayo obuto ye mwankoberaku.” Yaakoba Benjamini ati: “Katonda akugemerwe ekivunika, mwana wange!” Yosefu yaavaagho mangu, kuba omwoyo gwe gwamulumira muganda we. Kale yanoonia gh'anaalirira amaziga. Agho yaingira mu kisenge kye yaalirira omwo. Bwe yamala okunaaba mu maiso, yaafuluma, yeegumya yaakoba ati: “Mwiwule emere.” Yosefu baamwiwulira wawe yenka, ni baganda be baabaiwulira waibwe, era n'Abamisiri abaalya ku kiiwulo ekyo, boona baabaiwulira waibwe, kuba kyali kya muzizo eri Abamisiri okuliira aghalala n'Abaheburayi. Agho baatyamya aboluganda nga babalingiriiza Yosefu, era nga bwebairanganwaku okuva ku mukulu okutuuka ku asembayo obuto. Aboluganda bwe baabona ensambo ye babatyamiizaamu, baalingaganaku nga bwe beewuunhia. Yosefu yaabagheereza ebimegero okuva ku mere eyali mu maiso ge. Aye ekimegero kye yagha Benjamini kyasingaku ebya bale abandi obunene emikuzi etaanu. Kale baanhwa era baasagambira ghalala ni Yosefu. Agho Yosefu yaalagira omugheereza we ati: “Ta mu nsawo dh'abasaadha abo emere yoonayoona ye baghanga okwetwika, era ote empiiya dha buli muntu ku munwa gw'ensawo ye. Ta n'ekikopo kyange ekya feeza ku munwa gw'ensawo ey'oyo asembayo obuto, era oteemu n'empiiya dhe dh'aguziiza engaano.” Omugheereza yaakola nga Yosefu bw'amukobye. Bwe bwakya enkyo, aboluganda baasiibulwa nga bali n'endogoyi dhaibwe. Bwe baali baakatambulaku katono okuva mu kibuga, Yosefu yaakoba omugheereza we ati: “Situka obingirire abasaadha abo. Bw'onaabatuukaku, obakobe oti, ‘Lwaki ebirungi bye tubakoleire mubisaswiremu ebibi? Lwaki mwibye ekikopo kya musengwa wange ekya feeza? Ekikopo ekyo musengwa wange ni ky'anhweramu era ni ky'akozesa ng'alagula. Kye mukoze kibi inho!’ ” Omugheereza bweyabatuukaku yaabakoba ebibono ebyo. Bairamu bati: “Isebo, kiki ekikwogeza ebibono ebiri ng'oti n'ebyo? Ife abagheereza bo titusobola kukola kintu kiri ng'oti n'ekyo. Oidhi bukalamu oti empiiya dhe twayagaana ku minwa gy'ensawo dhaife twadhikwiriza nga tuva mu nsi ey'e Kanaani. Kale twandiibye tutya feeza oba zaabu mu ndhu ya musengwa wo? Isebo, oyo yeenayeena, ku ife abagheereza bo, anaayagaanibwa nga n'ali nakyo, anaitibwa. Era n'ife abasigairegho tunaaba bairu bo.” Yaakoba ati: “Kale kibe kityo nga bwe mukobye. Aye oyo anaayagaanibwa nakyo, n'anaaba omwiru wange imwe abandi timuubeeku musango.” Agho baatwikula mangu ensawo dhaibwe, baadhiisa ghansi, buli muntu yaasibula ensawo ye. Omugheereza wa Yosefu yaaja ng'ayaza n'obwegendereza, ng'asookera ku asinga obukulu, yaamalira ku asembayo obuto. Yaayagaana ekikopo mu nsawo ya Benjamini. Agho aboluganda baakanulamu ebivaalo byaibwe olw'okunakughala, buli muntu yaatwika ebintu ku ndogoyi ye, bairayo mu kibuga. Yuda ni baganda be bwe baatuuka mu ndhu ya Yosefu, baayagaana ng'akaalimu, baakuba amakiryaivu mu maiso ge. Yosefu yaababuuza ati: “Kiki kino kye mukoze? Timwidhi muti omuntu ali mu kifo ng'oti n'ekyange aghanga okuzuula ebyama by'abantu ng'alagula?” Yuda yaakoba ati: “Tunaakukoba ki musengwa? Tunaayogera ki? Oba tunaawoza tutya? Katonda ayoleike nga gutusinze. Mpegaano tuli bairu bo, musengwa, ife era n'oyo ayagaaniibwa n'ekikopo.” Aye Yosefu yaakoba ati: “Busa! Tisobola kukola kintu kiri ng'oti n'ekyo. Oyo yenka ayagaaniibwa n'ekikopo, n'anaaba omwiru wange. Aye imwe abandi mwireyo bwera eri iseimwe.” Agho Yuda yaaja aghali Yosefu, yaakoba ati: “Musengwa wange, nkweghembye nganha, nze omwiru wo ndhogereku n'iwe. Otansungughalira, kuba oli ng'oti ni kyabazinga mwene. Musengwa wange, watubuuza ife abairu bo oti, ‘Muliyooku n'iseimwe oba muganda waimwe.’ Twakwiramu tuti, ‘Tuliyo n'iseife era nga mukaire, ni muganda waife omuto, eyazaalibwa nga iseife akairiighe. Muganda w'omwana oyo yafa, era oyo ni yenka asigairegho ku baana ba inhina, era ise amwenda inho.’ Agho, iwe waatukoba ife abairu bo oti, ‘Mumundeetere mmuboneku.’ Ife twakukoba, iwe musengwa wange, tuti, ‘Omwisuka tasobola kuva ghali ise, kuba bw'amuvaaku, ise aja kufa.’ Iwe waatukoba, ife abairu bo, oti, ‘Muganda waimwe asembayo obuto bw'ataliidha ghalala n'imwe, timwirangayo kwidha mu maiso gange kabiri.’” “Bwe twairayo eri omugheereza wo iseife, twamukobera bye watukoba. Agho iseife oyo yaakoba ati: ‘Mwireyo mutugulireyo ku kamere.’” Ife twamwiramu tuti: “Titughanga kuja, kuba tibaja kutuganha kuja mu maiso ga musaadha ole, okutoolaku nga muganda waife oyo asembayo obuto ali ghalala n'ife. Aye muganda waife asembayo obuto bw'anaaja n'ife, agho tunaaja.” Iseife oyo, omugheereza wo, yaatukoba ati: “Mwidhi nga mukazi wange Rakeli yanzaalira abaana abalenzi babiri bonka. Owundi yanvaaku, naakoba nti: oyo bwenebwene ensolo ey'omu nsiko yamukankanula. Kuba era tiirangayo kumubonaku okuva lwe yanvaaku. Bwe munantoolaku n'ono, memale akabi ni kamutuukaku, muliba mundeeteire obughafu obulindhita nze omukaire ati.” “Kale, olw'okuba obulamu bwa iseife buli ghalala inho n'obw'omwisuka oyo, bwe ndiirayo eri iseife nga omwisuka tali ninze, olulituuka tuti, iseife n'abona ng'omwisuka tali n'ife, aja kufa bufe. Olwo ife abagheereza bo tuliba nga tuleeteire iseife omukaire atyo obughafu obulimwita. Ate era nze omugheereza wo neeyama eri lata wange, okukuuma omwisuka oyo, nga nkoba nti, ‘Bwe ntalimwiza y'oli, omusango gubanga ku nze enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwange.’ Kale ni musengwa wange, nkweghembye, nganha nze nsigale ghano nga ndi mwiru wo, mu kifo ky'omwisuka aye oleke omwisuka aireyo ni baganda be. Kuba ndituuka ntya eri lata wange, nga omwisuka tali ninze? Tisobola kuguma kubona akabi akalituuka ku lata wange.” Agho Yosefu yaalemwa okwefuga mu maiso g'abagheereza be, yaalagira boonaboona bafulume bave gh'ali. Ghaaloba kusigalagho waire omulala ati, nga Yosefu yeeyoleka eri baganda be. Yaawowoola inho, n'Abamisiri baawulira, era n'ab'omu kisaagaati kya kyabazinga baakimanhaku. Yosefu yaakoba baganda be ati: “Ninze Yosefu! Lata wange akaali mulamu?” Aye baganda be baatya inho okubona nga beemereire mu maiso ge, era baaloba kusobola kumwiramu. Kale Yosefu yaakoba baganda be ati: “Mbeeghembye museete ghe ndi.” Bale baaseeta. Yabakoba ati: “Ninze Yosefu muganda waimwe, ye mwatunda e Misiri. Aye mutanakughala, waire okwesungughalira olw'okuba mwantunda eno, kuba Katonda n'eyansindika okubakulemberamu olw'okuwonia obulamu bw'abantu. “Endhala yaakamala mu nsi emyaka ebiri, ate ng'ekaasigaireyo emyaka egindi etaanu, abantu gye bataja kulimiramu, waire okukunguliramu. Katonda yansindika okubakulemberamu, mbafunire abo abaliwonagho ku nsi, era mponie abantu kamaala mu nsambo eyeewuunhisa. Kale ni ti niimwe mwansidika eno, aye Katonda n'eyansindika. Era yanfuula omukungu ow'oku ntwiko owa kyabazinga w'ensi eno, alabirira ebibye byonabyona, era omukulu afuga ensi yoonayoona ey'e Misiri. “Mperaano ni, mwangugheku, mwireyo eri lata wange, mumukobe muti omwana wo Yosefu akoba ati, ‘Katonda yanfuula omufuzi wa Misiri yoonayoona. Idha eno ye ndi era otalwa. Oidha kubanga mu nsi ey'e Gosheni, obenga kumpi ninze, iwe n'abaana bo, ni baidhukulu bo, n'entaama dho, n'embuzi dho, n'ente dho, era ni byonabyona by'oli nabyo. Ndidha kukulabiriranga ng'oli eyo, iwe n'ab'omu ndhu yo, ni byonabyona by'oli nabyo, mulobe kulambuka, kuba ekaasigaireyo emyaka egindi etaanu egy'endhala.’ ” “Mpegaano imwe mwenamwena muli kubona, era n'iwe Benjamini oli kubona, nga ninze Yosefu mwenemwene ali kwogera n'imwe. Mukobere lata wange ekitiisa kyange kyonakyona kye ndi nakyo ghano mu Misiri, era ni byonabyona bye muboine. Mwangugheku, muleete lata wange ghano.” Agho Yosefu yaagwa muganda we Benjamini mu kifuba, era yaalira amaziga. Benjamini yeena yaalira amaziga ng'amwevumbye. Yosefu yaagwa baganda be boonaboona mu bifuba, ng'ali kulira amaziga. Ebyo bwe byawa, baganda be baatoolera okughaya naye. Amawulire ag'okwidha kwa baganda ba Yosefu bwe gaatuuka mu kisaagaati kya kyabazinga, kyabazinga n'abakungu be baasangaala inho. Kyabazinga yaakoba Yosefu ati: “Koba baganda bo oti, ‘Mutwike ebintu ku nsolo dhaimwe, mwireyo mu nsi y'e Kanaani, mutooleyo iseimwe n'ab'omu maka gaimwe, mwidhe ye ndi. Ndidha kubagha eitaka erisinga bugimu mu Misiri, era munaalyanga ku birungi eby'omu nsi eno.’ Era balagire oti, ‘Mukole muti: Bwe munaaba nga muva ghano mu Misiri, muje n'ebigaali eby'okutambuliraku okwo kwe mulireetera abaana baimwe abato ni bakazi baimwe, era mwidhe n'iseimwe. Era ni bwemuliba nga muleseeyo ebintu byaimwe timweraliikiriranga, kuba ebintu ebisinga kuba birungi mu nsi eno Misiri yoonayoona biriba byaimwe.’ ” Batabane ba Isiraeli baakola nga bwe baalagirwa. Yosefu yaabagha ebigaali eby'okutambuliraku nga kyabazinga bweyalagira. Era yaabagha n'eby'okuliira mu lugendo. Buli muntu ku boonaboona yaamugha ebivaalo ebiyaaka aye Benjamini yaamugha ebivaalo ebiyaaka bya mikuzi etaanu, era yaamugha n'ebitundu bya feeza ebikumi bisatu. Yaasindikira ise endogoyi ikumi edheetwise ebintu ebirungi eby'omu Misiri, n'endogoyi enkazi ikumi edheetwise engaano, n'emigaati, n'eby'okulya ebindi, ise by'aliriira mu lugendo. Agho yaasiibula baganda be, yaabakoba ati: “Mutasoolera mu ngira.” Kale baava mu Misiri, baaja eri Yakobo iseibwe, mu nsi y'e Kanaani. Baamughayira bati: “Yosefu akaali mulamu, era n'afuga ensi yoonayoona ey'e Misiri.” Yakobo omwoyo gwamwezinduka era yaaloba kwikiriza kye bakoba. Aye bwe baamughayira ebyo byonabyona Yosefu bye yabakoba, era n'abona ebigaali eby'okutambuliraku Yosefu bye yasindika okumutwaliraku, yairamu omwoyo. Isiraeli yaakoba ati: “Mulekere agho, ebyo bye mukobye bimala omwana wange Yosefu akaali mulamu. Ndidha kuja mmuboneku nga nkaali kufa.” Agho Isiraeli yaatoolera olugendo lwe ni byonabyona bye yali nabyo. Bweyatuuka e Beerisheba, yaaghaayo omusengo eri Katonda wa Isaaka ise. Katonda yaayogera ni Isiraeli oyo, nga amubonekeire obwire, yaakoba ati: “Yakobo, Yakobo!” Yakobo yaavugira ati: “Ndi ghano!” Katonda yaakoba ati: “Ninze Katonda, Katonda oyo owa lata wo. Otatya kuja mu Misiri, kuba baidhukulu bo ndibafuulira eyo eighanga ery'amaani. Ndidha kuja n'iwe e Misiri, era ndiiza baidhukulu bo mu nsi eno. Era bw'olifa Yosefu aliba ng'aligho yaakuziika.” Yakobo yaasitula okuva mu Beerisheba, batabane be baatoola mwene, n'abaana baibwe era ni bakazi baibwe, baabata ku bigaali eby'okutambuliraku kyabazinga ow'e Misiri bye yamusindikira. Era baatwala ensolo dhaibwe, n'ebintu byaibwe bye baafunira e Kanaani, baaja e Misiri. Yakobo yaaja n'eizaire lye lyonalyona: batabane be, ni baghala be, ni baidhukulu be abalenzi n'abaghala. Gano n'amaina g'eizaire lya Yakobo ni batabane be abaaja e Misiri: Reubeni omwana omuberi owa Yakobo ni batabane ba Reubeni: Hanoka ni Pallu, ni Hezironi, ni Karumi. Simeoni ni batabane be bano: Yemueli, ni Yamini, ni Ohadi, ni Yakini, ni Zohara, ni Shaulo omwana w'omukazi Omukanaani. Levi ni batabane be bano: Gereshoni, ni Kohathi, ni Merari. Yuda ni batabane be bano: Eri, ni Onani, ni Shela, ni Perezi, ni Zera. Aye Eri ni Onani baafiira mu nsi y'e Kanaani. Batabane ba Perezi baali: Hezironi ni Hamuli. Issakari ni batabane be bano: Tola, ni Puva, ni Yobu, ni Shimuroni. Zebuluni ni batabane be bano: Seredi, ni Eloni, ni Yahaleeli. Abo ni batabane ba Leeya, be yazaalira Yakobo mu Paddanarama nga totaireeku mughala we Dina. Eizaire lyonalyona erya Yakobo eryasimuka mu Leeya baali abantu amakumi asatu na basatu. Gadi ni batabane be bano: Zifioni, ni Haggi, ni Shuni, ni Eziboni, ni Eri, ni Arodi, ni Areli. Asheri ni batabane be bano: Imuna, ni Ishiva, ni Ishivi, ni Beria, ni mwanhinaibwe Sera. Batabane ba Beria baali: Heberi ni Malakieli. Abo eikumi n'omukaaga, n'eizaire lya Yakobo eryasimuka mu Zilipa, omwiru omukazi, Labani ye yagha mughala we Leeya. Rakeli muka Yakobo, yazaalira Yakobo oyo abaana abalenzi babiri: Yosefu ni Benjamini. Yosefu ng'ali mu Misiri, Asenathi mughala wa Potifera kabona ow'e Oni, yamuzaalira abaana abalenzi babiri: Manasse ni Efuraimu. Batabane ba Benjamini baali: Bela, ni Bekeri, ni Ashibeli, ni Gera, ni Naamani, ni Ehi, ni Roshi, ni Muppimu, ni Huppimu, ni Aridi. Abo eikumi n'abana, n'eizaire lya Yakobo eryasimuka mu Rakeli. Dani yali ni mutabane we Hushimu. Batabane ba Nafutali baali: Yahazeeli, ni Guni, ni Yezeri, ni Shillemu. Abo omusanvu, n'eizaire lya Yakobo eryasimuka mu Biliha, omwiru omukazi, Labani ye yagha mughala we Rakeli. Eizaire lya Yakobo eryaja mu Misiri lyalimu abantu nkaaga na mukaaga (66), nga tobaliireeku baka batabane be. Batabane ba Yosefu abaamuzaalirwa mu Misiri, baali babiri. Abantu boonaboona ab'omu ndhu ya Yakobo abaaja mu Misiri, baali nsanvu. Yakobo yaatuma Yuda okumusookayo, aje eri Yosefu amukobe abaagaane e Gosheni. Baatuuka mu kiketezo eky'e Gosheni, Yosefu yaategeka ekigaali kye eky'omu lutalo, y'aja e Gosheni okwagaanana ni Isiraeli ise. Bwe baayagaanana, Yosefu yaagwa ise mu kifuba, era yaalira amaziga okumala entangama. Isiraeli yaakoba Yosefu ati: “Ni bwe nfa mpegaano tifaayo, kasita nkuboineku naamanha ng'okaali mulamu.” Yosefu yaakoba baganda be n'ab'omu ndhu ya ise ati: “Ka nje mmanhise kyabazinga nti baganda bange, n'ab'omu ndhu ya lata wange abaabanga mu nsi y'e Kanaani, baidhie ye ndi. Ndidha kumukobera nti muli baayi, era nti muleese entaama dhaimwe, n'embuzi dhaimwe, n'ente dhaimwe, era n'ebyaimwe byonabyona bye muli nabyo. Kyabazinga bw'anaabeeta n'ababuuza ati, ‘Mukola mulimo ki.’ Munaamwiramu muti, ‘Ife abagheereza bo, tubaire baayi okuva mu buto bwaife n'okutuusa mpegaano, ng'oti ni badhaadha baife bwe baali’—olwo musobole okuba mu kiketezo ky'e Gosheni, kuba kya muzizo eri Abamisiri okuba aghalala n'abaayi.” Agho Yosefu yaalonda bataanu ku baganda be, yaaja nabo eri kyabazinga, yaamukoba ati: “Lata wange ni baganda bange batuuse, nga bava mu nsi y'e Kanaani. Baidhie n'entaama n'embuzi n'ente dhaibwe, ni byonabyona bye bali nabyo. Era mpegaano bali mu kiketezo eky'e Gosheni.” Yaayandhula baganda be abo eri kyabazinga. Kyabazinga yaababuuza ati: “Mukola mulimo ki?” Baamwiramu bati: “Ife abagheereza bo tuli baayi, ng'oti ni badhaadha baife bwe baali. Twidhie okusengaku mu nsi eno, kuba mu nsi y'e Kanaani endhala eriyo nnene, era ezira isubi lya kuliisa byayo byaife. Kale ni mpegaano, tukweghembye, tuganhe tube mu kiketezo eky'e Gosheni.” Kyabazinga yaakoba Yosefu ati: “Mpegaano lata wo ni baganda bo nga bwe baidhie y'oli, ensi y'e Misiri eri agho. Bate aghasinga kuba ghalungi, babe mu kiketezo eky'e Gosheni. Era oba nga oidhi nga mu abo mulimu abali n'obusobozi, baghe okulabirira ebyayo byange.” Agho Yosefu yaaleeta Yakobo ise, yaamwandhula eri kyabazinga. Yakobo yayendeza kyabazinga enkabi. Kyabazinga yaabuuza Yakobo ati: “Oli n'emyaka emeka egy'obukulu?” Yakobo yairamu ati: “Emyaka gye naakamala ku nsi, nga ntambulatambula ng'omusenze, giri kikumi n'asatu. Emyaka egyo gibaire mizibu era nga mitono, tigyaze na myaka emingi badhaadha bange gye baamala ku nsi nga batambulatambula ng'abasenze.” Yakobo kabiri yaayendeza kyabazinga enkabi, yaavaagho. Agho Yosefu yaagha ise ni baganda be eitaka mu nsi y'e Misiri, baasenga aghasinga kuba ghalungi mu kiketezo ky'e Ramesesi, nga kyabazinga bweyalagira. Yosefu yaafuniranga ise ni baganda be era n'ab'omu maka ga ise boonaboona emere, ng'ajiira ku bantu buli muntu be yabanga nabo. Endhala yeeyongera okuluma einho, emere yaabula mu nsi yoonayoona. Abantu ab'omu Misiri n'ab'omu Kanaani baagoogomba olw'endhala. Yosefu yaasoloza empiiya dhoonadhoona edhaali mu nsi ey'e Misiri ni mu nsi ey'e Kanaani, ng'aguza abantu engaano. Empiiya edho yaadhita mu ndhu ya kyabazinga. Empiiya dhoonadhoona bwe dhaawaayo mu nsi y'e Misiri, ni mu nsi y'e Kanaani, Abamisiri boonaboona baidha eri Yosefu, baakoba bati: “Tughe emere tulobe kufa ng'olingiriire. Kuba empiiya dhituwoireku.” Yosefu yaakoba ati: “Oba nga empiiya dhibawoireku, muleete ensolo dhaimwe mbagheemu emere.” Kale baaleeta ensolo dhaibwe dhoonadhoona eri Yosefu: embalaasi, entaama, embuzi, ente, n'endogoyi. Yosefu yaabaghaamu emere omwaka ogwo. Omwaka ogwo bwe gwawaaku, baidha y'ali mu mwaka ogwairirira, baamukoba bati: “Titwidha kukugisa, isebo: empiiya dhaife dhoonadhoona dhaatuwaaku, n'ensolo dhaife twakugha ira. Titukaali na kintu kindi kya kukugha, isebo, okutoolaku okukwegha ife beene n'ebibandha byaife. Otatuleka kufa ng'olingiriire. Tugule, ife n'ebibandha byaife, otugheemu emere. Tunaabanga bairu ba kyabazinga, era n'ebibandha byaife binaabanga bibye. Tughe engaano ey'okulya n'ey'okusiga tulobe kufa, tulime ensi yaife erobe kuzika.” Kale Yosefu yaagulira kyabazinga ensi yoonayoona ey'e Misiri. Kiisi Mumisiri yaatundamu ekibandha kye, kuba endhala yabaluma inho. Eitaka lyonalyona lyafuuka lya kyabazinga. Yosefu yaafuula abantu okuba abairu, okuva ku nsalosalo ya Misiri eyindi, okutuuka ku yindi. Eitaka lya bakabona ni lyonka ly'ataagula, kuba bakabona baali n'omugabo ogwaibwe kyabazinga gwe yabaghanga ogwababeesangagho, kye baava ni batatundamu itaka lyaibwe. Agho Yosefu yaakoba abantu ati: “Mubone, mpegaano nguliire kyabazinga eitaka lyaimwe, n'imwe mwena naabagula. Kale ensigo dhiidho dhe munaasiga. Mu biseera eby'amakungula, munaaghanga kyabazinga ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'engaano. Ebitundu ebina ebisigairegho, n'ebinaabanga ebyaimwe eby'okusiga n'okulya, imwe beene ghalala n'ab'omu maka gaimwe.” Baakoba bati: “Otuwoniiza okufa! Era isebo tuganhe tubenga bairu ba kyabazinga.” Kale Yosefu yaataagho eiteeka erikaaligho ni ye buli eno mu Misiri, ery'abantu okughanga kyabazinga ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu ebitaanu eby'amakungula. Eitaka lya bakabona lyonka n'eritaafuuka lya kyabazinga. Abaisiraeli baaba mu nsi y'e Misiri, mu kiketezo eky'e Gosheni. Baakombaghalira omwo, era baazaala abaana kamaala, beeyongera okwala. Yakobo yaamala emyaka ikumi na musanvu mu nsi y'e Misiri; kale yaaba ng'agheziiza emyaka kikumi n'ana na musanvu (147) egy'obukulu. Isiraeli bweyali ng'anaatera okufa, yaayeta omwana we Yosefu, yaamukoba ati: “Ngemerwa ekivunika, oleete omukono gwo okakase by'oja okulayira: layira oti tolinziika mu Misiri. Nhenda nziikibwe aghali badhaadha bange ontoolanga mu Misiri, wantwala wanziika mu kifo mwe baaziikibwa.” Yosefu yairamu ati: “Ndikola ntyo nga bw'okobye.” Yakobo yaakoba ati: “Layira ng'oidha kukola otyo.” Yosefu yaalayira. Isiraeli yeebaliza ku buliri bwe. Ebyo nga bimaze okubaagho, Yosefu baamukobera bati: “Lata wo mulwaire.” Kale yaaja ni batabane be bombi, Manasse ni Efuraimu, okumubona. Bwe baakobera Yakobo bati: “Omwana wo Yosefu aidhie okukubona,” Yakobo yeekakabya, yaatyama ku buliri. Yaakoba Yosefu ati: “Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona yambonekera e Luzi mu nsi y'e Kanaani, yampa enkabi. Era yankoba ati, ‘Bona, ndikugha okuzaala abaana kamaala, baidhukulu bo naabafuula amaghanga kamaala. Era ndigha baidhukulu bo ensi eno, yaaba yaibwe ebyanda n'ebyanda. Era mpegaano batabane bo bombi, abaakuzaalirwa eno mu nsi y'e Misiri, nga nkaali kwidha y'oli, bange. Efuraimu ni Manasse baidha kubanga batabane bange, ng'oti ni Reubeni ni Simeoni bwe bali. Abaana abandi b'olizaala ni baira ku bano, abo n'abaliba ababo, era obusika balibufunira ku baganda baibwe abo, Efuraimu ni Manasse. Kino nkikoze olwa inhoko Rakeli: bwe nali nga nva mu Paddani, yafiira ku ngira e Kanaani, nga ghakaasigaireyo entangama okutuuka mu Efurathi. Naamuziika eyo ku mbali kw'engira eja mu Efurathi, ekyo era nga ni Bethelehemu.’ ” Isiraeli bweyabona batabane ba Yosefu, yaabuuza ati: “Bano ni baani?” Yosefu yaira mu ise ati: “Bano n'abaana bange, Katonda be yampeera eno.” Isiraeli yaakoba ati: “Baleete ghe ndi, mbasabire enkabi.” Amaiso ga Isiraeli gaali gaidhieku ekifu olw'okukairigha nga takaabona bukalamu. Kale Yosefu yaabaseesa gh'ali, yaabagwa mu kifuba, yaabeevumba. Isiraeli yaakoba Yosefu ati: “Nali tidhuuba nga ndiirayo kabiri okukubonaku. Aye mpegaano Katonda anganhie okubona ni ku baana bo!” Agho Yosefu yaabatoola ku makiryaivu ga Isiraeli, era yaakuba amakiryaivu n'obweni bwatuuka ku itaka. Yosefu yaagema abaana bombi: Efuraimu mu mukono gwe omusaadha, ku luuyi olw'omugooda olwa Isiraeli, ni Manasse mu mukono gwe omugooda, ku luuyi olw'omukono omusaadha olwa Isiraeli. Agho yaabaseesa aghali ise. Aye Isiraeli yaagolola emikono gye ng'agigodye gyabitaganamu: omukono omusaadha yaaguta ku mutwe gwa Efuraimu omuto, ate omukono omugooda yaaguta ku mutwe gwa Manasse omwana omuberi. Agho yaasabira Yosefu enkabi, ng'akoba ati: “Katonda oyo, dhaadha wange Aburahamu ni lata wange Isaaka ye baagheerezanga; era Katonda oyo eyandabiriranga okuva mu buto bwange okutuusa mpegaano, aghe abaana bano enkabi. Katonda oyo eyatuma malaika n'amponia mu buli kabi koonakoona, abaghe enkabi. Eriina lyange n'erya dhaadha wange Aburahamu, n'erya lata wange Isaaka, gatuumibwenga mu baana baibwe. Bazaalenga abaana kamaala, era bafune abaidhukulu kamaala inho ku nsi.” Yosefu bweyabona nga ise ataire omukono gwe omusaadha ku mutwe gwa Efuraimu, yaanakughala. Kale yaagema omukono gwa ise okugutoola ku mutwe gwa Efuraimu, okuguta ku mutwe gwa Manasse. Yosefu yaakoba ise ati: “Bbaaba otakola otyo, kuba ono ali ku mukono gwo omusaadha n'omwana omuberi. Ta omukono gwo omusaadha ku mutwe gwe.” Aye ise yaaloba. Yaakoba ati: “Mwana wange, ekyo nkiidhi bukalamu. Baidhukulu ba Manasse boona balifuuka ighanga, era baliba bakologho. Aye muto we n'alimusinga obukologho, era baidhukulu be balifuuka amaghanga kamaala.” Kale yaabasabira enkabi ku lunaku olwo, ng'akoba ati: “Abantu ab'omu Isiraeli baidha kusabiranga omuntu enkabi, nga bakozesa amaina gaimwe bati, ‘Katonda akufuule nga Efuraimu ni Manasse.’ ” Mu nsambo eyo Yakobo yaakulembeza Efuraimu, ate Manasse yaava einhuma. Agho Isiraeli yaakoba Yosefu ati: “Bona, ndi kumpi kufa, aye Katonda aidha kubanga n'imwe, era alibaizaayo mu nsi ya badhaadha baimwe. Era ekiketezo eky'e Shekemu ekigimu, kye natoola ku Bamori nga nwanisa empiima yange n'akalaso, nkighaire iwe, se ti baganda bo.” Agho Yakobo yaayeta batabane be, yaakoba ati: “Mwidhe ghalala, mbakobere ebiribatuukaku ye bwidha. Mwesoloze imwe batabane ba Yakobo, muwulire iseimwe Isiraeli by'akoba. Reubeni, niiwe omwana wange omuberi, niiwe amaani gange; niiwe omwana omuberi ow'omu buvubuka bwange, asinga okuba omukologho era ow'amaani. Oli ng'oti n'amaadhi agali kwefuukuula. Aye toliba mukologho kusinga baino, kuba waba ni mukazi wange ow'embali waayonoona obuliri bwange. Simeoni ni Levi bafaanania ebidhuubo. Batoola eby'okulwanisa byaibwe, baakola ebikolwa eby'obukambwe. Tiryeyimba nabo mu ntegeka dhaibwe edh'okukola ebibi, waire okutyama nabo mu neekobaano dhaibwe; kuba mu busungu bwaibwe baita abasaadha, era mu iralu lyaibwe baatema ente ebigere. Obusungu bwaibwe bukolimirwe, kuba bwa kikambwe; n'ekiruyi kyaibwe kikolimirwe, kuba kikambwe. Ndibagabaniagabania mu Yakobo, ndibasansaaniza mu Isiraeli. Iwe Yuda, baganda bo banaakusaakanga. Abazigu bo onaabaghangulanga. Baganda bo banaakukubiranga amakiryaivu. Yuda oli ng'oti mpologoma nto: era mwana wange oize ng'ova okuyiiga. Okutaime, waabwama ng'oti mpologoma nsaadha, oba ng'oti mpologoma nkazi. Ghazira akana kukukobaku. Yuda n'anaagemanga omwigo ogw'obwakyabazinga, era baidhukulu be n'abanaafuganga, okutuusa mwene bwakyabazinga lw'aliidha. Era oyo abantu ye banaawuliranga. Aja yaasiba endogoyi ye ento mu isamba ly'emizabbibu, ku muzabbibu ogusinga bulungi. Yaayoza ebivaalo bye mu mwenge omumyufu ogw'emizabbibu. Amaiso ge gaidha kumumyukanga olw'okunhwa omwenge gw'emizabbibu; n'amaino ge ganaabanga meeru olw'okunhwa amata. Zebuluni aidha kubanga kumpi n'enhanda. Ku bukalu bwe n'okunaabanga omwalo gw'amaato. Ensalosalo ye eidha kubanga ku Sidoni. Issakari ali ng'oti ndogoyi ey'amaani, etyama mu bisibo by'entaama. Abona ng'ekifo ekiwuumulirwamu kirungi, era nga kyesiimisa; kale yaafunhamu omugongo gwe okwetwika, yaafuuka omwiru akakibwa okukola emirimo. Dani aneefugiranga abantu be, ng'oti n'ebika ebindi ebya Isiraeli. Dani aidha kubanga musota ogw'obusagwa ku ngira, ogumoodha embalaasi ebibbonge, ole agityaimeku n'awanuka n'agwa. Wo Musengwa Katonda, nkuteegereire oidhe ondokole. Gadi alirumbibwa abanhazi, aye alibairirizaayo yaababingirira. Eitaka lya Asheri liidha kubanga igimu eribaza emere. Aidha kuleetanga eby'okulya ebisaanira kyabazinga. Nafutali ali ng'oti n'empongo erigita emisinde nga yeetaaya, era ezaala abaana baayo abalungi. Yosefu ali ng'oti n'omuti ogwama einho, oguli okumpi n'ensulo y'amaadhi, ng'ensaga dhaagwo dheeyandhaliire ghaigulu ku kimante. Abazigu be bamulumba n'obukambwe, baamulasa n'obulaso bwaibwe era baamukiriga. Aye akalaso ke kasigala nga kakaagumye, emikono gye gyagheebwa amaani agava eri ow'Obukumu Katonda wa Yakobo; Omwayi era Omukuumi wa Isiraeli. Oyo ni Katonda wa lata wo, era n'anaakubeeranga. Oyo n'Aghanga Ebintu Byonabyona, era n'anaakughanga enkabi n'ebirungi ebiva ghaigulu mu igulu, n'ebirungi ebiva ghansi mu itaka, n'enkabi edh'okuzaala abaana n'okwaza ebyayo. Enkabi dha lata wo dhisingira irala enkabi edh'oku nsozi edh'olubeerera, n'ebirungi eby'oku busozi obutawaagho. Enkabi edho dhibenga ku mutwe gwa Yosefu, ku bisige by'oyo eyayawulwa ku baganda be. Benjamini ali ng'oti n'omusege omuswankuzi. Enkyo alya by'ayiize, eigulo yaagabaniamu by'anhaze.” Ebyo n'ebika eikumi n'ebibiri ebya Isiraeli, era ebyo n'ebibono iseibwe bye yabakoba, ng'ali kusabira buli muntu enkabi edhimujaamu. Agho Yakobo yaasikirira abaana be, yaabakoba ati: “Mpegaano nja kutwalibwa eri badhaadha bange. Munziikanga ghalala ni badhaadha bange, mu mpuku eri mu nimiro ya Efuroni Omuhitti, e Makipela, e buvandhuba bwa Mamure, mu Kanaani. Aburahamu yagula empuku eyo ghalala n'enimiro, ku Efuroni Omuhitti, ebenga ekifo eky'okuziikangamu. Omwo mwe baaziika Aburahamu ni Sara mukazi we, omwo mwe baaziika ni Isaaka ni mukazi we Rebekka, era omwo mwe naziika Leeya. Enimiro eyo n'empuku egirimu, byagulibwa ku Bahitti.” Agho Yakobo bweyamala okusikirira abaana be, yaalambaala ku buliri, yaagheera omuuka gwe ogw'enkomerero, yaafa. Yosefu yeesuula ku ise nga bw'alira era yaamunhwegera. Yosefu yaalagira abagheereza be abayigha, okukaza omulambo gwa ise gulobe kuvunda. Abayigha baakola nga Yosefu bweyalagira. Baamala enaku amakumi ana nga bali kugukaza ekyo n'ekiseera kye baamalanga nga bali kukaza omulambo. Abamisiri baamala enaku nsanvu nga bamulira. Enaku edh'okulira bwe dhaawaaku, Yosefu yaakoba abakungu ba kyabazinga ati: “Mbeeghembye, munkobere kyabazinga, muti lata wange yandayiza ati, ‘Ndi kumpi kufa. Onziikanga mu magombe ge neesimira mu nsi Kanaani.’ Kale mpegaano nkweghembye, nganha nje nziike lata wange memale ndhire.” Kyabazinga yairamu ati: “Kale ja oziike lata wo nga bweyakulayiza.” Agho Yosefu yaaja okuziika ise, n'abagheereza ba kyabazinga boonaboona, n'abakungu ab'omu kisaagaati kya kyabazinga, n'abakungu abandi boonaboona ab'omu nsi Misiri. Era yaaja n'ab'omu ndhu ye boonaboona, ni baganda be, n'ab'omu ndhu ya lata we boonaboona. Abaana baibwe abato, n'entaama, n'embuzi, n'ente dhaibwe, ni byonka bye baaleka mu kiketezo ky'e Gosheni. Era ku baaja naye kwaliku n'abaali ku bigaali eby'omu lutalo, n'abaali bali kuvuga embalaasi; lyaba ikuukuubira inene inho. Bwe baatuuka mu kifo aghakubirwa engaano, eky'e Atadi e buvandhuba wa Yorudani, baakubira eyo empungu nhingi inho okumala ekiseera. Era Yosefu yaamala enaku musanvu ng'alira ise. Abantu abatyamye ab'omu Kanaani bwe baabona abantu abo, nga bali kulirira mu kifo aghakubirwa engaano eky'e Atadi, baakoba bati: “Abamisiri nga bali kulira inho amaziga!” Ekifo ekyo kye kyava kituumibwa eriina Abeli Miziraimu. Kale abaana ba Yakobo baakola nga mwene bweyabalagira. Baabbeeda omulambo gwe, baagutwala mu nsi Kanaani, baaguziika mu mpuku ey'omu nimiro ey'e Makipela e buvandhuba bwa Mamure. Empuku eyo Aburahamu yagigulira ghalala n'enimiro eyo ku Efuroni Omuhitti, ebenga ekifo eky'okuziikangamu. Yosefu bweyamala okuziika ise, yairayo mu Misiri ni baganda be, ni boonaboona be yaja nabo okuziika ise. Baganda ba Yosefu bwe baabona nga iseibwe amaze okufa, baakoba bati: “Tomanha Yosefu bw'atukyagha, ni yeesasuuza olw'ebibi bye twamukola!” Kale baatumira Yosefu obukwenda obukoba buti: “Iseife bweyali ng'akaali kufa, yatukoba tukusabe osonighe omusango n'ebibi bya baganda bo, kuba bye baakukola bibi inho. Mpegaano tukweghembye, tusonighe ebibi bye twakukola, ife abagheereza ba Katonda wa lata wo.” Yosefu yaalira amaziga bwe baamukoba ebyo. Agho baganda be era baidha, baamukubira amakiryaivu, baakoba bati: “Bona, tuli ghano, tuli bairu bo.” Aye Yosefu yaabakoba ati: “Mutatya, nze tighanga kweta mu kifo kya Katonda. Imwe mwayenda okunkola ekibi, aye Katonda yaayenda kiveemu ekirungi olw'okuwonia obulamu obw'abantu kamaala. Abantu abo bakaali balamu mpegaano, olw'ekyo ekyabaagho. Kale ni mutatya naire, ndidha kubalabiriranga imwe, n'abaana baimwe abato.” Yaabagumya atyo n'ebibono eby'ekisa. Yosefu yaabanga mu Misiri ghalala n'ab'endhu ya ise, yaaghangaala emyaka kikumi na ikumi (110). Yaabona abaana n'abaidhukulu aba Efuraimu kamaala. Era yaalera ni ku baana ba Makiri mutabane wa Manasse. Agho Yosefu yaakoba baganda be ati: “Ndi kumpi okufa, aye Katonda taliroba kubalabirira n'okubatoola mu nsi eno, okubatwala mu nsi gye yalayirira Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo.” Agho Yosefu yaalayiza abaana ba Isiraeli ng'akoba ati: “Mulayire muti Katonda bw'alibatoola mu nsi eno, mulitwala amagumba gange.” Kale ni, Yosefu yaafa ng'agheziiza emyaka egy'obukulu kikumi na ikumi (110). Baakaza omulambo gwe gulobe kuvunda, era baamuta mu sanduuku mu Misiri. Gano n'amaina aga batabane ba Yakobo be yaja nabo mu Misiri, nga buli muntu aja n'ab'omu maka ge: Reubeni, Simeoni, Levi, Yuda, Issakari, Zebuluni, Benjamini, Dani, Nafutali, Gadi ni Ashera. Yosefu baamwagaanayo mu Misiri, kale abantu boonaboona abaali basimuka mu Yakobo baaba nsanvu. Agho ekiseera kyatuuka Yosefu, ni baganda be, n'abantu abandi ab'oluse olwo lwonalwona, baaba nga bafiire. Aye Abaisiraeli abo, abaana be baaleka baazaalagana inho era baaba ba maani agataloodheka, kumpi baidhuza Misiri yoonayoona. Agho omuntu ataamanha bya Yosefu yaafuuka kyabazinga wa Misiri. Yaakoba abantu be ati: “Bona eno, abantu bano Abaisiraeli bali kamaala inho ekibitiriire, era batusingira ghala amaani. Tuteekwa okubasalira amagezi aganaabasobola balobe kweyongera mu bungi, kuba bwe ghaidhagho olutalo basobola okweyimba ku bazigu baife, baatulwanisa era baalumuka mu Misiri.” Kale baabataaku Abamisiri abaabasaliranga amakatala, baabakozesanga emirimo emikalangufu. Batyo Abaisiraeli baazimbira Kyabazinga wa Misiri ebyagi ebikologho eby'okuterekangamu emere mu bibuga Pithomu ni Raamusesi. Aye Abamisiri ye baakomya okutuntuza Abaisiraeli, n'Abaisiraeli boona ye baakomya okweyongera okuzaalagana n'okusansaanira mu biketezo ebindi ebya Misiri ye baali bakaali kutuuka. Abamisiri baakyagha Abaisiraeli era nga n'okubatya babatya. Kale baabakozesanga emirimo mu bukaluubirivu n'obulamu bwabakaayira. Baabakozesanga mu kuzimba, ni mu mirimo egindi gyonagyona egy'omu nimiro. Era nga tibabasaasiraku naire. Agho kyabazinga ow'e Misiri yaalagira Shifura era ni Pua abaali abazaalisa ab'abakazi Abaheburayi. Yaabakoba ati: “Bwe muzaalisanga omukazi Omuheburayi ni mubona ng'omwana y'azaire mulenzi mumwitanga, bw'abanga omughala oyo mumulekanga nga mulamu.” Aye abazaalisa abo baatya Katonda, baaloba kukola ekyo kyabazinga ow'e Misiri kye yabalagira baalekanga abaana abalenzi boona nga tibabaise. Kyabazinga n'okubeeta n'ababuuza ati: “Lwaki mukoze ekyo ni muleka abaana abalenzi boona nga balamu?” Abazaalisa baamwiramu bati: “Abakazi Abaheburayi tibali ng'oti bakazi Bamisiri. Kuba bazira buzibu mu kuzaala, era bazaala ng'omuzaalisa akaali na kubatuukaku.” Kale Katonda yaaba mulungi eri abazaalisa abo. Abaisiraeli baazaalagana, beeyongera okuba kamaala era n'okuba n'amaani. Era olw'okuba abazaalisa abo baali batya Katonda, Katonda yaabagha buli muntu okuba n'ab'omu maka ababe ku bubwe. Agho kyabazinga yaalagira abantu be boonaboona ati: “Musuulenga buli mwana mulenzi azaalibwa Abaheburayi mu mwiga Kiyira aye abaghala mubalekenga nga balamu.” Mu kiseera ekyo ghaabaagho omusaadha ow'ekika ekya Levi, yaafuna omukazi we nga wa mu kika kyene ekyo. Omukazi oyo yaatoola enda yaazaala omwana mulenzi. Bwe yabona nga omwana oyo mulungi inho mu mboneka, yaamugisa okumala emyezi esatu. Agho yaabona nga takaasobola kumugisa. N'okufunayo ekiibo ekyalukibwa mu bitoogo yaakimaalaku obulimbo okukirobera okudimira, yaamuta omwo. Bwe yamala, yaakita mu bitoogo ebyakulira ku mbali okw'omwiga. Mwanhina w'omwana oyo yaafuna aghantu nga gheeswireku akata okuva aghali omwana, yaaba agho, aghange okubona ekinaatuuka ku mwanhina oyo. Mperaano, mughala wa kyabazinga yaidha okunaaba mu mwiga. Abairu be abakazi baasigala nga batambulatambula ku mbali okw'omwiga. Yaja okubona, ng'abona ekiibo mu bitoogo ebyakulira ku mbali okw'omwiga yaatuma omwiru we omukazi yaakinona. Omumbeedha bweyakisandukula ati, yaabonamu omwana omulenzi. Omwana yali ali kulira. Omumbeedha oyo yaamugemerwa ekivunika era yaakoba ati: “Ono ateekwa okuba nga mwana wa Baheburayi.” Mwanhina w'omwana yaakoba omumbeedha ati: “Nje nkwetere omukazi Omuheburayi ayonse omwana oyo?” Omumbeedha yaamwiramu ati: “Kale ja.” Omughala yaaja yaayeta inhina w'omwana mwenemwene. Bwe yatuuka omumbeedha yaamukoba ati: “Twala omwana ono omuunhonkeze, ndikugha empeera yo.” Kale omukazi yaatwala omwana yaatoolera okumwonsa, era bweyakula yaamwiriza omumbeedha mughala wa kyabazinga, oyo yaamufuula mwana we era yaamutuuma eriina Musa ati, “Kuba namutoola mu maadhi.” Lwali lulala nga Musa amaze okukulira irala, yaafuluma mu kisaagaati yaaja okubona ku bantu be Abaheburayi. Bwe yatuuka yaalingirira yaabona engeri ye baabakakanga okukola emirimo emikalangufu. Era yaabona Omumisiri ng'ali kukuba owundi ku bantu be abo, ate nga Musa yeena yali Muheburayi. Agho yaalingalinga eno n'ere nga ghazira ali kumubona, yaita Omumisiri oyo, omulambo gwe yaagugisa mu musenho. Bwe yafuluma kabiri olunaku olwairirira, yaja okubona ng'ayagaana Abaheburayi babiri bali kulwana. Kyeyava n'abuuza ole eyali ali kufufunkiriza mwine ati: “Kale lwaki okuba Omuheburayi mwino?” Ole yaamwiramu ati: “Koodhi naani eyakufuula omufuzi era omulamuzi waife? Oli kwenda kundhita ng'oti ni bwewaise Omumisiri idho?” Agho Musa yaatya inho ng'akoba mule ati: “Bwenebwene kye nakoze idho kyamanhiibwa.” Kyabazinga bweyakiwulira yaayenda aite Musa. Aye Musa yaamulumukaku, yaaja yaasenga mu nsi ey'e Midia. Yaatuukira ku nsulo yaatyama. Mperaano, kabona ow'e Midia yali ni baghala be musanvu, era boona baidha ku nsulo okwo okusena amaadhi baidhuze ebintu byaibwe ensolo mwe dhinhwera, baghange okunhwesa ebyayo bya lata waibwe. Ghaidhagho abaayi baafufunkiriza abaghala abo nga babalobera amaadhi. Aye Musa yaasituka yaababeera, yaagha ebyayo byaibwe amaadhi. Bwe bairayo ye lata waibwe Yethuro, yaababuuza ati: “Musoboire mutya okwira amangu mutyo olwaleero?” Baamwiramu bati: “Ebaireyo omusaadha Omumisiri atuwoniiza abaayi ababaire bali kutulobera amaadhi, era yaatusenera n'amaadhi yaatugheera ebyayo byaife.” Lata waibwe yaababuuza ati: “Memale ali gha? Lwaki mumuleseeyo? Muje mumwete alye ku mere.” Agho Musa yaabona ng'amaka ag'omusaadha oyo malungi ga kubaamu. Era omusaadha oyo yaamugha mughala we Zippori. Zippori yaazaalira Musa omwana omulenzi, Musa yaamutuuma Gereshomu, ng'akoba ati, “Kuba mmuzaire nga ndi musenze ghano mu nsi etali yange.” Bwe ghaabitagho ekiseera ekireeyi, kyabazinga ow'e Misiri yaafa. Era mu kiseera ekyo ng'Abaisiraeli bali mu nnaku olw'okubakozesa ng'abairu. Era mu bulumi obwo nga balira n'enaku olw'okubula ow'okubayamba. Okulira kwaibwe okwo kwatuuka ku Katonda. Katonda yaawulira okulira kwaibwe, era yaidhukira endagaano ye ni Aburahamu, ni Isaaka era ni Yakobo. Katonda yaalingirira Abaisiraeli, yaamanha nga bali bubi, era yaabalumirwa. Agho Musa bweyali ng'ali kwaya ebyayo bya Yethuro mukoirume we eyamuzaaliranga mukazi we, era nga Yethuro oyo ni kabona w'e Midia, yabitambuza mu irungu e bugwandhuba yaabituusa ni ku lusozi lwa Katonda olwetebwa Horebu. Ghano malaika wa Musengwa Katonda yaamubonekera mu lulimi olw'omuliro nga luva mu kisaka ghagati. Musa yaalingirira ekisaka nga kigemye omuliro aye nga tikiri kusiriira. Yaakoba mule ati: “Kino kyewuunhisa! Omuliro gwagema guti ekisaka, aye kyaloba kusiriira! Ka nseete mbone bukalamu.” Musengwa Katonda bweyabona nga Musa ali kuseeta, yaamwetera ghagati mu kisaka ekyo ati: “Musa, Musa.” Musa yaavugira ati: “Ndi ghano.” Katonda oyo yaamukoba ati: “Otayongera kuseeta. Toolamu engaito dho, kuba gh'oyemereire kifo kitukuvu.” Era yeeyongera okumukoba ati: “Ninze Katonda wa lata wo, Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka era Katonda wa Yakobo.” Musa yeeghemba mu maiso ng'ali kutya okulinga ku Katonda. Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Mboine okudaazibwadaazibwa okw'abantu bange abali mu Misiri, era naawulira okulira kwe bandirira nga benda okubawonia abo Abamisiri ababasalira amakatala. Ndidhi obughafu bwe balimu, era n'okwika mbawonie Abamisiri, mbatoole mu nsi eyo, mbatwale mu nsi enene, engimu era erimu ebirungi kamaala ensi omuli buti Abakanaani, Abahitti, Abamori, Abaperizzi, Abahivi, n'Abayebusi. Bwenebwene okulira okw'abantu bange Abaisiraeli kuntuuseeku, era naabona n'ensambo Abamisiri ye babatuntuzaamu. Ka nkutume ye kyabazinga ow'e Misiri otoole abantu bange abo mu Misiri.” Aye Musa yaakoba Katonda ati: “Katyo nze ninze ani, aja ye kyabazinga ow'e Misiri nti mbu kutoola Baisiraeli mu Misiri?” Agho Katonda yaamusuubiza ati: “Ndidha kubanga n'iwe, era kano kalikubeera akamanhiso, okwoleka nga ninze nkutumye: bw'olimala okutoola abantu abo mu Misiri, mulinsinziza ku lusozi luno.” Aye Musa yaakoba Katonda ati: “Bwe ndituuka ku Baisiraeli ni mbakoba nti, ‘Katonda wa badhaadha baimwe antumye ye muli,’ memale ni bambuuza bati, ‘Eriina lye naani?’ Ndibakoba ntya?” Katonda yaamwiramu ati: “NDI OYO ALIGHO. Ekyo ky'obe oje okobe Abaisiraeli oti, ‘NDI antumye ye muli.’ ” Era yaayongera okukoba Musa ati: “Ekyo ky'obe oje okobe Abaisiraeli oti, ‘Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe, Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka era Katonda wa Yakobo, antumye ye muli’ eryo n'eriina lyange ebyanda n'ebyanda, era ntyo bwe ndidha okwetebwanga ense dhoonadhoona edhiriiragho. Ja oyete abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli beesoloze ghalala obakobe oti, ‘Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe, Katonda wa Aburahamu, owa Isaaka era owa Yakobo yambonekera yankoba ati mbalingiriire, naabona bye babakola mu Misiri. Era nsazeegho nti nja kubatoola mu kudaazibwadaazibwa kwe mulimu mu Misiri mbatwale mu nsi ey'Abakanaani, n'Abahitti, n'Abamori, n'Abaperizzi, n'Abahivi n'Abayebusi ensi engimu era erimu ebirungi kamaala.’ Baidha kwikiriza ky'onaabakoba. Ng'olwo iwe n'abakulu ab'ebikunsu abo muja ye kyabazinga w'e Misiri nga mumukoba muti, ‘Musengwa Katonda, Katonda w'Abaheburayi yatweyolekera era buti tuli kukusaba otuleke tuje mu irungu nga tutambula olugendo olumala enaku eisatu, tugheereyo eyo omusengo eri Musengwa Katonda waife oyo.’ Nkiidhi bukalamu nti kyabazinga ow'e Misiri taidha kubaleka buleke muveeyo, okutoolaku ng'akakiibwa bukakibwe n'amaani agataloodheka. Kale nja kukozesa amaani gange mbonereze Misiri nga ngisindikira ebintu ebitiisa era ebyewuunhisa. Oluvainhuma lw'ebyo kyabazinga alibaleka mwavaayo. Era ndidha kuleetera Abamisiri okutya Abaisiraeli, Abaisiraeli abo balobe kuva mu Misiri na ngalo ndhereere. Kiisi mukazi Muisiraeli alisaba muliraanwa we Omumisiri, na kiisi mukazi aliba ng'asula mu ndhu eyo, baamugha ebintu ebyakolebwa mu feeza, ni mu zaabu, era n'ebivaalo. Ebintu ebyo mulibitwika batabane baimwe ni baghala baimwe. Mu nsambo ng'oti n'eyo, mulitwala eby'obukombe eby'Abamisiri mu magezi.” Agho Musa yairamu Musengwa Katonda ati: “Aye bona eno, tibaja kundhikiriza waire okuwulirisa bye ndiba ndi kubakoba. Kuba balikoba bati, ‘Musengwa Katonda tiyakubonekera?’” Musengwa Katonda n'okumubuuza ati: “Kiki ekyo ekikuli mu ngalo?” Musa yaamwiramu ati: “Mwigo.” Yaamukoba ati: “Gusuule ghansi.” Musa yaagusuula ghansi, gwafuukamu omusota yaagulumuka. Aye Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Kola omukono ogugeme omukira.” Yeena yaakola atyo yaagugema omukira era gwafuuka mwigo kabiri nga gumuli mu ngalo. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Otyo bw'olikola, baakakasa nti nze Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe, Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka, era Katonda wa Yakobo, nakubonekera.” Kabiri Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ingiza omukono gwo mu kanzu yo.” Era Musa yaakola atyo. Yaja okugutoolamu nga gwidhieku ebigenge era nga gweruukiriire ng'oti mugozi. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ingiza kabiri omukono gwo mu kanzu yo.” Musa yaingiza omukono gwe mu kanzu, mu kugutoolamu yaja okubona nga gwizeegho, nga guli ng'oti n'omubiri gwe ogundi gwonagwona. Era yaamukoba ati: “Bwe batalikwikiriza oba okukuwulirisa olw'akamanhiso akasooka, balikwikiriza olw'ako akairaku. Bwe batalikwikiriza oba okukuwulirisa waire ng'omaze okukola obumanhiso obwo bwombi, olisena amaadhi mu mwiga Kiyira waagafuka ghansi ku itaka eikalu. Amaadhi ago galifuuka musaayi ku itaka eryo eikalu.” Aye Musa yaakoba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, tibangaku mwogezi mulungi okuva eira n'eira. Waire ni mperaano kasookanga otoolera okwogera ninze, nkaali kufuuka mwogezi mulungi. Ndhogera mpola ng'ebigambo ndowoolereza bulowoolereze.” Agho Musengwa Katonda yaamubuuza ati: “Naani eyata ku muntu omunwa? Era naani asobola okumufuula kasiru oba omusigha oba abona, oba omutulu? Ti ninze, nze Musengwa Katonda? Mperaano ni ja, nze mwene ndikozesa omunwa gwo, era ndikugha eby'okwogera.” Aye Musa yairamu ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye tuma omuntu owundi.” Agho Musengwa Katonda yaasungughalira Musa, yaamukoba ati: “Aaroni muganda wo Omulevi azirayo? Ndidhi nti oyo asobola okwogera obukalamu bwene. Era, bona eno, ali kwidha y'oli, era bw'anaakubona aidha kusangaala. Oidha kwogera naye omukobere eby'okukoba, era nze mwene ndiba n'iwe naakugalagira eby'okukoba. Era yeena ndiba naye naamugalagira yeena eby'okukoba era ndibagalagira mwembi eky'okukola. Oyo alikwogereragho eri abantu ng'ali ng'oti n'omunwa gwo. Ate iwe oliba ng'oti Katonda y'ali ng'omukobera eby'okukoba. Era oidha kuja n'omwigo ogwo gw'oli nagwo mu ngalo, ni gw'olikozesa obumanhiso obwo.” Agho Musa yairayo eka ye Yethuro mukoirume we eyamuzaaliranga mukazi we, yaamukoba ati: “Nkusaba ondeke ndhireyo e Misiri y'ab'eighanga lyange, mbone oba nga bakaali balamu.” Yethuro yaamwiramu ati: “Tuuka bukalamu.” Musa bweyali ng'akaali mu Midia, Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Irayo e Misiri, kuba abantu boonaboona abaayendanga okukwita baafa.” Musa yaata mukazi we ni batabane be ku ndogoyi, baaja e Misiri, nga mwene agemye omwigo Katonda gwe yamukoba okuja nagwo. Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bw'otuuka e Misiri bona nti okolera mu maiso ga kyabazinga ebyewuunhio byonabyona nga bwendi kukugha obukumu okubikola, aye nja kukalangusa omwoyo gwe alobe kutya, era alobe kuleka bantu bange kuvaayo. Era oidha kukoba kyabazinga oti, ‘Musengwa Katonda ati bw'akoba: Isiraeli n'omwana wange omuberi, era ndi kukukoba nti leka omwana wange oyo aje ampeereze. Aye bw'onaaloba okumuleka ndidha kwita mutabane wo omuberi.’ ” Bwe baali nga bali mu lugendo, baatuuka aghantu agh'okusula, baasula agho. Musengwa Katonda yaayagaana agho Musa yaayenda okumwita. Agho Zippori yaatoola akambe akoogi yaakeketa mutabane we, yaatoola akawutu k'akekeite ku mwana oyo, yaakabisa ku bigere bya Musa ng'akoba ati: “Bwenebwene ye ndi oli baze wa musaayi.” Agho Musengwa Katonda yaaleka Musa. Era olwo ni lwonka Zippori lwe yakoba ati: “Oli baze wa musaayi.” Era yakikoba olw'okukeketa kwe yakeketa omwana we. Musengwa Katonda yaakoba Aaroni ati: “Ja mu irungu osangaaze Musa.” Kale yaaja yaayagaana Musa ng'ali ku lusozi lwa Katonda. Era bweyamwagaana yaamugwa mu kifuba. Agho Musa yaakobera Aaroni ebibono byonabyona Musengwa Katonda bye yamutuma okumukobera, n'obumanhiso bwonabwona bwe yamulagira okukola. Bwe baamala Musa ni Aaroni baaja baayeta abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli beesoloza. Aaroni yaabakobera ebibono byonabyona Musengwa Katonda bye yayogera ni Musa, era yaabakolera obumanhiso boonaboona nga babona. Agho abakulu ab'ebikunsu abo baikiriza, era bwe baawulira nga Musengwa Katonda bweyabalumirwa ng'aboine okudaazibwadaazibwa kwaibwe, baakuba amakiryaivu baamusinza. Ebyo nga biwoire, Musa ni Aaroni baaja ye kyabazinga ow'e Misiri baamukoba bati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, leka abantu be baje mu irungu bakolere eyo ekibinuko eky'okumusinza.” Aye kyabazinga yaabakoba ati: “Musengwa Katonda naani, ye ndi n'okuwulira era ni ndeka Abaisiraeli okuja? Nze tiidhi Musengwa Katonda oyo, era tiidha kuleka Baisiraeli kuva ghano.” Baamukobera bati: “Katonda ow'Abaheburayi yatweyolekera era buti tuli kukusaba otuleke tuje mu irungu nga tutambula olugendo olumala enaku eisatu, tugheereyo eyo omusengo eri Musengwa Katonda waife oyo; kuba bwe tutakola tutyo asobola okutusindikira obulwaire obubi, oba okutusindikira olutalo baatwita baatumalagho.” Aye kyabazinga yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Lwaki muli kwenda okutoola abantu ku mirimo gyaibwe? Muje mukole gye muteekwa okukola.” Era kyabazinga yaakoba ati: “Mubona abantu abagheze obwaga agho mu nsi, nga kabiri mwenda kubawuumuza baleke agho emirimo gye bateekwa okukola!” Ku lunaku lwene olwo kyabazinga yaalagira Abamisiri abaasalanga amakatala, n'Abaisiraeli abaakakanga banaibwe emirimo yaabakoba ati: “Okuva n'olwaleero mulekere agho okufuniranga abantu eisubi ery'okukozesanga amatoofaali nga bwemubaire nga mukola. Mubasindike baje balyesololeze beene. Aye ate mutakendeeza ku mughendo gwa matoofaali ge bali n'okuwumba buli lunaku. Kuba bakongoze tibenda kukola, kyebava ni baba agho nga bansiniriza bati, ‘Tuleke tuje tugheeyo omusengo eri Katonda waife.’ Abantu abo mubongere emirimo emikalangufu babe nga bakola inho, babule ekiseera eky'okuwulirisa eby'obuguya.” Kale Abamisiri abaasalanga amakatala, n'Abaisiraeli abaakakanga banaibwe emirimo, baaja baakobera abantu bati: “Kyabazinga akobye ati takaabafunira isubi. Muje beene, mufune eisubi lyaimwe woonawoona ghe musobola okulifuna. Ate omughendo ogw'amatoofaali ge muli n'okuwumba buli lunaku tigukendeireeku naire.” Kale abantu baasaatuukira mu biketezo byonabyona ebya Misiri nga baagala eisubi. Abamisiri abaasalanga amakatala, nga babadeeba buli kaseera bati: “Mumaleyo omughendo ogw'amatoofaali aga buli lunaku agaabasalirwa, nga bwe mwakolanga nga babafunira eisubi.” Era baagwa ku Baisiraeli be baataagho okukaka banaibwe emirimo baabakuba nga bababuuza bati: “Lwaki omughendo ogw'amatoofaali ge muli n'okuwumba buli lunaku tiguwoireeyo olwaleero?” Agho Abaisiraeli abaakakanga banaibwe emirimo baaja, baalirira kyabazinga bati: “Isebantu kyabazinga, lwaki obisa otyo abairu bo? Tibakaatugha isubi, aye ate baatukaka okukuba amatoofaali. Era bona eno, abairu bo tukubwa inho ate nga omusango guli ku bantu bo beene.” Aye yaabairamu ati: “Muli bakongoze timwenda kukola. Era kye muva ni munsiniriza muti, ‘Tuleke tuje tugheeyo omusengo eri Musengwa Katonda waife.’ Muje mukole! Ghazira isubi lija kubagheebwa. Ate muteekwa okuwumba amatoofaali mu bungi obwabuliidho ng'eira.” Abaisiraeli abaakakanga banaibwe emirimo baabona nga batuuse ku budaaga okukobwa bati, “Mu buli ngeri timukendeeza ku bungi bwa matoofaali ge mubairenga nga muwumba buli lunaku okuva einhuma ere.” Bwe baali bava ye kyabazinga baayagaana Musa ni Aaroni abaali agho nga babateegereire, baabakoba bati: “Musengwa Katonda aboine kye mukoze, era aidha kubasalira omusango gubasinge! Kuba mutuleeteire okukyayibwa kyabazinga n'abakungu be, era mwabaleetera okuba n'ensonga ye banaavangaku okutwita.” Agho Musa yaira ye Musengwa Katonda yaasaba ati: “Wo Musengwa Katonda, lwaki oleese obuzibu ku bantu bano? Lwaki wantuma nze. Kuba kasookanga ndidha kwogera ni kyabazinga mu liina lyo, kyabazinga oyo atuusiiza ku bantu bano obuzibu kamaala, aye iwe waaloba kubatoola mu buzibu obwo.” Aye Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Buti oja kubona kye nja okukola kyabazinga oyo, kuba aja kukakibwa bukakibwe na maani abakobe baje bwenebwene olw'okukakibwa okwo aja na kubabinga bubinge bave mu nsi ye.” Agho Katonda yaayogera ni Musa, yaamukoba ati: “Ninze Musengwa Katonda. Nabonekera Aburahamu ni Isaaka era ni Yakobo nga Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona aye tibeeyolekerangaku nga nkozesa eriina lyange eitukuvu erya Musengwa Katonda. Era nakola nabo endagaano okubagha ekiketezo eky'e Kanaani, ekiketezo mwe baabanga ng'abasenze. Ate ekindi naawulira okulira okw'Abaisiraeli, Abamisiri be baafuula abairu, naidhukira endagaano yange. Agho ni, kobera Abaisiraeli oti, ‘Ninze Musengwa Katonda, era ndidha kubatwikula emirimo emikalangufu Abamisiri gye babakaka okukola. Nja kugolola omukono gwange ogw'amaani, mbonereze Abamisiri n'ebibonerezo ebikakali, mbanunule imwe era mbawonie okuba abairu baibwe. Ndidha kubafuula bantu bange, era nze mbenga Katonda waimwe. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda waimwe, nga mbatwikwire emirimo emikalangufu Abamisiri gye babakaka okukola. Era ndidha kubatwala mu nsi ye nalayira okugha Aburahamu, Isaaka ni Yakobo. Ensi eyo nja kugibagha imwe, ebe yaimwe ku bwaimwe. Ninze Musengwa Katonda.’ ” Musa yaakobera atyo Abaisiraeli aye baaloba kumuwulirisa, kuba okukozesebwa obwiru n'obukambwe byali byabamalamu amaani n'eisuubi. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ja ye kyabazinga ow'e Misiri omukobe aleke Abaisiraeli bave mu nsi ye.” Aye Musa yairamu Musengwa Katonda ati: “Bona eno, ate oba nga Abaisiraeli tibampuliriisa, memale kyabazinga anampulirisa atya? Nze tiri mwogezi mulungi.” Aye Musengwa Katonda yaagha Musa ni Aaroni ekiragiro, okutwalira Abaisiraeli ni kyabazinga ow'e Misiri, nga kya kutoola Abaisiraeli mu Misiri. Reubeni mutabane wa Yakobo omukulu yali n'abaana bano: Hamoki, Pallu, Hezironi, ni Karumi. Buli muntu ku abo yavaamu ekika. Edho n'enda edhaasimuka mu Reubeni. Simeoni yazaala abaana mukaaga era nga ni bano: Yemueli, Yamini, Ohadi, Yakini, Zohara ni Shaulo omwana w'omukazi Omukanaani. Edho n'enda edhaasimuka mu Simeoni. Levi yazaala abaana basatu era nga ni bano ng'ojiira ku nse dhaibwe: Gereshoni, Kohathi ni Merari. Era Levi oyo yaaghangaala emyaka kikumi n'asatu na musanvu (137). Gereshoni yazaala abana babiri era nga ni bano ng'ojiira ku nda dhaibwe, Libuni ni Shimei. Kohathi yazaala abaana bana era nga ni bano: Amarama, Izahara, Heburoni ni Uzzieli. Era yaaghangaala emyaka kikumi n'asatu n'esatu (133). Merari yazaala abaana babiri era nga ni bano: Mahali ni Mushi. Abo boonaboona baaba nga n'enda edhaasimuka mu Levi okujiira ku nse dhaibwe. Amuramu mu kufuna omukazi, yafuna songa we nga bamweta Yokebeda era baazaala abaana abalenzi bano: Aaroni ni Musa. Era yaaghangaala emyaka kikumi n'asatu na musanvu (137). Izahara yazaala abaana basatu era nga ni bano: Kora, Nefega ni Zikiri. Uzzieli yeena yaazaala abaana basatu era nga ni bano: Mishaeli, Elizafani ni Sithiri. Aaroni yaafuna omukazi nga bamweta Elisheba, mughala wa Amminadabu era nga mwanhina Nahashoni. Baazaala abaana era nga ni bano: Nadabu, Abihu, Eleazari ni Ithamari. Kora yazaala abaana basatu: Assiri, Elukana ni Abiasafu; edho nga n'enda edhaasimuka mu Kora. Eleazari mutabane wa Aaroni yaafuna omukazi ku baghala ba Putieli, baazaala omwana baamutuuma eriina Finehasi. Edho n'enda edhaasimuka mu Levi era abo n'abakulu baadho. Aaroni oyo ni Musa, Musengwa Katonda ni be yakoba okutoola Abaisiraeli mu Misiri nga babatoolayo mu bikunsu bikunsu. Era ni beene abo abaayogera ni kyabazinga ow'e Misiri ku ky'okutoola Abaisiraeli mu Misiri. Ku lunaku Musengwa Katonda lwe yayogera ni Musa mu Misiri, Musengwa Katonda oyo yakoba Musa ati: “Ninze Musengwa Katonda. Kobera kyabazinga ow'e Misiri, byonabyona bye nkukoba.” Aye Musa yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, okiidhi bukalamu nga nze tiri mwogezi mulungi. Memale kyabazinga anampulirisa atya?” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bona, nja kukufuula obe ng'oti oli Katonda ye kyabazinga, ate Aaroni muganda wo abe ng'oti mulanzi wo. Bye nkukoba byonabyona bikobere Aaroni. Aaroni akobe kyabazinga aleke Abaisiraeli baje, bave mu nsi ye. Aye nja kukalangusa omwoyo gwe alobe kutya, waire nga ndikola obumanhiso n'ebyewuunhio emikuzi egigheraku mu Misiri. Ndidhi nti taja kuwulira agho ni, ndita ku Misiri omukono gwange ogw'amaani era naatoolayo abantu bange Abaisiraeli mu bikunsu, nga mmaze okubonereza Misiri n'ebintu ebitiisa. Ku lunaku olwo lwe ndigolola omukono gwange ni nkuba Abamisiri, era ni mbatoolamu abantu bange Abaisiraeli, Abamisiri abo lwe balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musa ni Aaroni baakola nga Musengwa Katonda bweyabalagira. Musa yali agheza emyaka kinaana egy'obukulu, ate Aaroni ng'agheza kinaana n'esatu, mu kiseera ghe baayogerera ni kyabazinga. Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Kyabazinga bw'alibakoba ati, ‘Okukakasa kye mukoba mukoleyo ekyewuunhio,’ olikoba Aaroni oti, ‘Toola omwigo gwo ogusuule ghansi agho mu maiso ga kyabazinga gufuuke omusota.’ ” Kale Musa ni Aaroni baaja ye kyabazinga, baakola nga Musengwa Katonda bweyabalagira. Aaroni yaasuula omwigo gwe ghansi mu maiso ga kyabazinga n'abakungu be, gwafuuka omusota. Agho kyabazinga yaayetesa abasaadha be abagezigezi n'abalogo, boona baakozesa obulogo bwaibwe baakola ekintu n'ekirala. Kuba buli muntu ku abo yasuula omwigo gwe ghansi, era gyonagyona gyafuuka emisota. Aye omwigo gwa Aaroni gwamira egyaibwe gyonagyona. Aye era omwoyo gwa kyabazinga gwasigala nga mukalangufu, yaaloba kutya era yaaloba kuwulira nga Musengwa Katonda bweyakoba. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Omwoyo gwa kyabazinga mukalangufu era taidha kuleka bantu baje. Kale ja ye kyabazinga oyo ku nkyo, omuteege ng'ali kuja ku mwiga, agho nga ku mbali kwa gwo. Ja ng'ogemye omwigo gule ogwafuukaku omusota, omukobe oti, ‘Musengwa Katonda, Katonda ow'Abaheburayi yantuma y'oli, yaakukoba oleke abantu be baje mu irungu bamusinzize eyo, aye ni ye buli eno okaadheemye okuwulira.’ Buti ni, Musengwa Katonda akoba ati, ‘Kino kye nja okukola kw'onaamanhira nga ninze Musengwa Katonda: nja kukuba ku ngulu ku maadhi ag'omwiga Kiyira n'omwigo guno gwe ndi nagwo mu ngalo, era amaadhi ago gaja kufuuka musaayi. Ebyenhandha bija kufa era omwiga Kiyira guja kuduuka ekiwunha ekinene ng'Abamisiri tibasobola na kunhwa maadhi gaamu.’ ” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Aaroni oti, ‘Toola omwigo gwo ogololere omukono gwo ku bifo mu Misiri byonabyona ebibaamu amaadhi bino: emiiga, emyala, ebibali n'ebidiba amaadhi gaamu goonagoona gafuuke musaayi. Era ghaja kuba omusaayi mu nsi Misiri yoonayoona, waire ni mu bintu ebiterekebwamu amaadhi.’ ” Agho Musa ni Aaroni baakola nga Musengwa Katonda bweyabalagira, nga kyabazinga n'abakungu be babona. Yaaghanika omwigo, yaakuba amaadhi agaali mu mwiga Kiyira, era amaadhi ago goonagoona gaafuuka musaayi. Ebyenhandha ebyali mu mwiga Kiyira byafa era omwiga ogwo gwaduuka ekiwunha ekinene ng'Abamisiri tibaghanga na kunhwa maadhi gaamu. Buli ghantu mu Misiri nga ghaidhwire bwa musaayi. Aye abalogo ab'omu Misiri boona baakola ekintu n'ekirala ekyo nga bakozesa eirogo lyaibwe kale omwoyo gwa kyabazinga gwasigala nga mukalangufu, yaaloba kuwulira, era nga Musengwa Katonda bweyakoba. Agho Kyabazinga yaakyuka yairayo mu ndhu ye. Ebyo ebyaligho byonabyona yaaloba kubitwala ng'ekikulu mu mwoyo gwe. Abamisiri boonaboona baaja nga basimasima agho okumpi ni Kiyira okufuna amaadhi ag'okunhwa, kuba baali nga tibasobola kunhwa maadhi gava mu Kiyira omwo. Ekyo kyaba kityo okumala enaku musanvu okuva Musengwa Katonda lwe yakuba omwiga Kiyira. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ja oingire mu kisaagaati kya kyabazinga omukobe oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Leka abantu bange baje bansinze. Bw'oloba okubaleka okuja, ndidha kubonereza ensi yo nga ngisindikira ebikere. Omwiga Kiyira gwidha kwidhula ebikere kamaala bituuke n'okwingira mu ndhu yo, ni mu kisenge y'osula, bituumire ni ku buliri bwo kwene. Era bija kwingira ni mu ndhu dh'abakungu bo, ni mu dh'abantu bo boonaboona, era ni mu ziiko dho dhe bafumbiramu emigaati, ni mu ntamu dhe bakandiramu engaano. Ebikere bija kukutuumiraku iwe, bituumire ku bantu bo era ni ku bakungu bo boonaboona.’ ” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Aaroni oti, ‘Golola omukono gwo ogugemye omwigo gwo, ogwolekeze emiiga, emyala n'ebidiba, obireetere okuvaamu ebikere biidhule ku nsi yoonayoona Misiri.’ ” Kale Aaroni yaagolola omukono ng'agusonse ku bifo ebyo ebyalimu amaadhi, era ebikere byavaamu byaidhula ku nsi yoonayoona Misiri. Aye abalogo baakozesa eirogo lyaibwe, boona baaleetera ebikere okwidhula ku nsi Misiri. Kyabazinga yaayetesa Musa ni Aaroni yaabakoba ati: “Muneegayiriregho eri Musengwa Katonda antooleku ebikere bino era abitoole ni ku bantu bange, ndidha kuleka Abaisiraeli baje bagheeyo omusengo ye Musengwa Katonda.” Musa yairamu kyabazinga ati: “Gh'onaayendera gh'onankobera, naakusabira iwe n'abakungu bo, era n'abantu bo, ebikere bizikirizibwe bibaveeku era bive ni mu ndhu dhaimwe, bisigale mu mwiga Kiyira mwonka.” Kyabazinga yaamukoba ati: “Nsabira olwaidho.” Musa yaamukoba ati: “Ndidha kukola nga bw'osabye, era olwo onaamanha nga ezirayo katonda ali nga Musengwa Katonda waife. Ebikere biidha kukuvaaku iwe, era bive ni mu ndhu dho, ni ku bakungu bo, ni ku bantu bo; biidha kusigala mu Kiyira mwonka.” Musa ni Aaroni baava aghali kyabazinga baafuluma. Musa yaaja yaasaba Musengwa Katonda atoolegho ebikere nga bweyali amaze okusuubiza kyabazinga. Musengwa Katonda yaakola nga Musa bweyamusaba, ebikere byafa ebyali mu ndhu n'ebyali mu mpya, n'ebyali mu nsiko. Baabibunga byavaamu emungo kamaala, ekiwunha kyaidhula Misiri. Aye kyabazinga bweyabona ng'ekizibu ekyo kiviiregho yaakalangusa omwoyo gwe, yaaloba kutya era yaaloba kuwulira nga Musengwa Katonda bweyakoba. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Aaroni oti, ‘Ginga omwigo gwo okube enkungu eri ghansi ku itaka woonawoona mu Misiri efuuke obudhuuni.’ ” Baakola batyo Aaroni yaakuba n'omwigo gwe enkungu eyali ghansi ku itaka, obudhuuni bweyugha ku bantu ni ku nsolo. Enkungu yoonayoona eyali ghansi ku itaka woonawoona mu Misiri yaafuuka budhuuni. Abalogo baagezaaku okukozesa eirogo lyaibwe okufuula enkungu obudhuuni, aye baalemwa. Obudhuuni bwebbuutanga ku bantu ni ku nsolo. Abalogo baakoba kyabazinga bati: “Ago maani ga Katonda.” Aye omwoyo gwa kyabazinga gwasigala nga mukalangufu ogutatya, era tiyawulira nga Musengwa Katonda bweyakoba. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Wuuna inho oje oteege kyabazinga ng'ali kuja ku mwiga omukobe oti, ‘Musengwa Katonda akoba ati, leka abantu bange baje bansinze. Bw'oloba okubaleka baje, manha oti ndidha kukusindikira ebikuukuulu eby'ensowera bikwidheku iwe, biidhe ku bakungu bo, ni ku bantu bo. Ensowera dhiidha kweyugha dhiidhule mu ndhu dho, ni mu ndhu edh'Abamisiri abandi buli ghantu ghaidha kwidhula nsowera, waire ghansi ku itaka. Aye ku lunaku olwo, ekiketezo eky'e Gosheni eyo abantu bange ye baba, nja kukibisa mu nsambo ya ndhawulo. Eyo teja kubaayo bikuukuulu bya nsowera, era olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda ali kukola ebintu ebyo mu Misiri. Era ntyo bwe nja okwoleka nga bwe ghaligho endhawulo ghagati agh'abantu bo n'abantu bange. Ekyo ekyewuunhio kija kubaagho olwaidho.’ ” Era atyo Musengwa Katonda bweyakola yaabasindikira ebikuukuulu eby'ensowera byaidhula mu ndhu ya kyabazinga, ni mu ndhu edh'abakungu be. Ensowera dhaidhula ensi yoonayoona Misiri era ensi eyo yaafafaagana olw'ensowera edho. Agho kyabazinga yaayetesa Musa ni Aaroni, yaabakoba ati: “Muje mugheeyo emisengo eri Katonda waimwe nga muli mu Misiri muno.” Aye Musa yaamwiramu ati: “Bwetunaakola tutyo tikiibe kituufu, kuba tunaaba nga tuli kughaayo ebintu ebyenhinhasa Abamisiri ng'emisengo ye Musengwa Katonda waife. Era bwe balitubona baja kutwitisa mabaale. Tuteekwa kuja mu irungu nga tutambula olugendo olumala enaku eisatu memale tugheereyo eyo emisengo ye Musengwa Katonda waife, nga mwene bw'alitulagira.” Agho kyabazinga yaabakoba ati: “Kale ndidha kubaleka muje mu irungu mugheereyo eyo emisengo ye Musengwa Katonda waimwe, kasita muba nga timuuje ghala inho. Muneegayiriregho eri Musengwa Katonda oyo.” Musa yaamwiramu ati: “Olunaava ghano nti, nga neegayirira Musengwa Katonda, olwaidho atoolegho ebikuukuulu eby'ensowera okuva ku iwe, ni ku bakungu bo, era ni ku bantu bo abandi boonaboona. Aye ku mukuzi guno otairamu kutuguyaguya ng'olobera abantu okuja okughaayo emisengo eri Musengwa Katonda.” Kale Musa yaava aghaali, kyabazinga yaaja yeegayirira Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaakola nga Musa bweyamwegayirira yaatoola ebikuukuulu eby'ensowera okuva ku kyabazinga mwene, ni ku bakungu be, ni ku bantu be abandi boonaboona ghaabula ensowera esigala naire endala eti. Aye kyabazinga ni ku mukuzi guno yaakalangusa omwoyo gwe yaaloba kutya, era yaaloba kuleka Baisiraeli ni baja. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ja oingire mu kisaagaati kya kyabazinga omukobe oti, ‘Musengwa Katonda, Katonda ow'Abaheburayi akoba ati, leka abantu bange baje bansinze. Kuba bw'oloba okubaleka baje, n'obaloberaku, manha oti omukono gwange guja kwika n'endwaire embi einho, gukube ensolo dho dhoonadhoona dhe baaya: embalaasi, endogoyi, engamiya, ente, embuzi n'entaama. Ate nja kubisa bundi ensolo edh'Abaisiraeli okuva ku dh'Abamisiri ensolo edh'Abaisiraeli tidhija kufaaku naire endala eti. Nze Musengwa Katonda ntairegho olwaidho nga lwenja okukola ekyo.’ ” Olunaku olwairirira Musengwa Katonda yaakola nga bweyakoba. Ensolo dhoonadhoona edh'Abamisiri dhaafa, aye ku dh'Abaisiraeli kwaloba kufaaku naire ndala eti. Kyabazinga yaatuma okubuuliriza, era baamukobera nga ku nsolo edh'Abaisiraeli bwe kutaafaaku naire ndala. Aye era omwoyo gwa kyabazinga gwasigala nga mukalangufu yaaloba kutya, era yaaloba kuleka Baisiraeli kuja. Olwo Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Muyoole ku ivu n'engalo dhaimwe okuva mu kifo aghookerwa ebiwumbe, memale Musa alisuule ghaigulu nga kyabazinga alingiriire. Liidha kufuumuukira ku nsi Misiri yoonayoona ng'oti nkungu, era buli ghantu lireete ku bantu ni ku nsolo amabuubuuto agaabika ni gavaamu amabwa.” Kale baayoola ku ivu okuva mu kifo aghookerwa ebiwumbe, baaja baayemerera mu maiso ga kyabazinga, Musa yaasuula eivu ghaigulu mu mpewo. Lyaja lyaleeta ku bantu ni ku nsolo amabuubuuto agaabika ni gavaamu amabwa. Abalogo ku luno tibaasobola kwegeza mu Musa, kuba boona baali baidhwire amabuubuuto ng'oti n'Abamisiri abandi boonaboona. Aye era Musengwa Katonda yaaleetera kyabazinga okukalanguka omwoyo, yaaloba kutya era yaaloba kuwulira nga Musengwa Katonda bweyali amaze okukobera Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Enkyo wuuna inho oje ye kyabazinga oyemerere mu maiso ge omukobe oti, Musengwa Katonda, Katonda ow'Abaheburayi akoba ati, ‘Leka abantu bange baje bansinze. Ku mukuzi guno nja kukubonereza nga nkusindikira ebibamba iwe mwene, n'abakungu bo, n'abantu bo abandi, olwo omanhe ng'ezirayo wundi ali ng'oti ninze Musengwa Katonda, mu nsi yoonayoona. Kuba mu kiseera kino nandibaire nga naginga omukono gwange naakukuba iwe n'abantu bo, nga mbasindikira obulwaire obubi, era ngoli iwe buti oli mufu. Aye ekyakulesaagho ng'oli mulamu lwa kwenda nkwoleke amaani gange, eriina lyange lisaakibwe mu nsi yoonayoona. Weetwala ng'owa ghaigulu einho, waaloba kuleka bantu be ni baja. Aye bona eno, enkyo mu kiseera ng'oti ni kino, nja kubasindikira omugozi gugwe ogutagwangaku kasookanga Misiri ebaagho. Kale ni tuma baize eka ebyayo byo byonabyona ebiri mu nsiko era babingize. Kuba omugozi guja kukuba era gwite kiisi ekiriba mu nsiko kyonakyona k'abe omuntu oba ensolo.’ ” Agho abandi ku bakungu ba kyabazinga baatya olw'ebyo Musengwa Katonda bye yakoba, baalagira abairu baibwe okungira n'okungiza ebyayo byaibwe. Aye yaabaayo abataafaayo abaaleka abairu baibwe n'ebyayo byaibwe ku luya. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ghanika omukono ng'ogwolekeza ku igulu, omugozi gugwe ku nsi Misiri yoonayoona, gugwe ku bantu, ni ku nsolo, ni ku kiisi kimera mu nsiko kyonakyona aghazira kubitiza, mu Misiri mwonamwona.” Kale Musa yaaghanika omwigo gwe ng'agusonse ku igulu. Musengwa Katonda yaasindika ku nsi okumyansa, n'olukuba, n'omugozi, byagwira ensi Misiri. Omugozi gwagwa, okumyansa kwayaka ng'oti muliro ghagati mu mugozi obutazikira, era omugozi gwaba mungi inho ogutagwangaku mu Misiri kasookanga ebaagho. Omugozi gwakuba kiisi ekyali mu nsiko mu Misiri mwonamwona: gwaita abantu n'ensolo, gwamenhamenha emiti gyonagyona era gwazikiriza ebimera ebindi byonabyona. Mu kiketezo eky'e Gosheni Abaisiraeli mwe baabanga, ni mwonka omutaagwa mugozi. Agho kyabazinga yaayetesa Musa ni Aaroni yaabakoba ati: “Ku mukuzi guno, ndhikiriiza gunsinze, Musengwa Katonda mutuufu aye nze n'abantu bange niife abakyamu. Muneegayiriregho eri Musengwa Katonda, kuba titukaaghanga kugumira kubwatuka kwa lukuba na mugozi bino. Ndidha kubaleka muje era tikikaabeetaagisa kusigala nga mukaali muno.” Musa yaamwiramu ati: “Olunaafuluma ekibuga kino nti, ndidha kughanika emikono nsabe Musengwa Katonda, okubwatuka okw'olukuba kusirike era n'omugozi gwonagwona guweegho, olwo omanhe ng'ensi ya Musengwa Katonda yenka. Aye ndidhi nga iwe n'abakungu bo mukaali kutoolera kutya Musengwa Katonda.” Mperaano, emisiri egy'obuti obwavangamu wuuzi dhe baalukangamu engoye empegheevu era n'emisiri egya sayiri, omugozi gwagizikiriza; kuba sayiri yali amaze okwenga era ng'obuti bule bwakamulisa. Aye engaano, tiyayonoonekaku naire, kuba erwagho okutuuka. Kale Musa yaafuluma ekibuga ekyo, yaaghanika emikono yaasaba Musengwa Katonda okubwatuka okw'olukuba n'omugozi era n'amaadhi byalekera. Aye era kyabazinga olwabona ng'amaadhi, n'omugozi, n'okubwatuka birekeire, mwene n'abakungu be kabiri baayonoona, baakalangusa emyoyo baaloba kutya. Kale omwoyo gwa kyabazinga gwasigala nga mukalangufu yaaloba kutya. Era yaaloba kuleka Baisiraeli ni baja, era nga Musengwa Katonda bweyali amaze okukoba ng'abita mu Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ja ongire mu kisaagaati kya kyabazinga, kuba nkalangwisa omwoyo gwe n'egy'abakungu be, balobe kutya. Olwo mbakolemu ebyewuunhio babibone, musobole mwena okukobera abaana baimwe n'abaidhukulu engeri ye nsirughaizaamu Abamisiri, n'ebyewuunhio bye mbakozeemu. Mwenamwena musobole okumanha nga ninze Musengwa Katonda.” Kale Musa ni Aaroni baaja bangira mu kisaagaati kya kyabazinga, baamukoba bati: “Musengwa Katonda, Katonda w'Abaheburayi akoba ati, ‘Olirekera li okuloba okumpulira? Leka abantu bange baje bansinze. Kuba, bona eno, bw'oloba okubaleka ni baja, olwenkyo nja kuleeta enzige mu nsi yo. Era dhija kughemba ku nsi yo yoonayoona, omuntu abe nga taghanga kubona ku itaka era dhija kulya kiisi kintu kyonakyona ekyaimwe ekyasigala, omugozi kye gutaakuba, era na kiisi muti gwaimwe gwonagwona ogw'omu nsiko. Dhija kwidhula mu ndhu dhaimwe: edhidho iwe, n'edh'abakungu bo, n'edh'Abamisiri boonaboona. Dhija kuba kamaala inho ekitabonebwangaku bazaire baimwe waire badhaadha baimwe, kasookanga baba ku nsi okutuuka ni ye buli eno.’ ” Agho Musa yaafuluma omwa kyabazinga. Abakungu baakoba kyabazinga bati: “Ono omusaadha aja kulekera li okutweraliikiriza? Leka abasaadha Abaisiraeli baje, basinze Musengwa Katonda waibwe. Tobona nga Misiri eri kufafaagana?” Kale Musa ni Aaroni baayetebwa baira ye kyabazinga, yaabakoba ati: “Muje musinze Musengwa Katonda waimwe aye ni baani beenebeene abali kuja?” Musa yaamwiramu ati: “Twidha kuja abakulu n'abato, era tuje ni batabane baife ni baghala baife. Twidha kutwala entaama, n'embuzi, n'ente dhaife, kuba tuteekwa okukola ekibinuko eky'okwoleka nga tusiima Musengwa Katonda.” Agho kyabazinga yaabakoba ati: “Musengwa Katonda anaaba ng'ali n'imwe bwembalekanga bwenebwene ni muja, imwe abakulu n'abato! Kuba muteekwa okuba nga muli n'ekigendererwa ekibi mu myoyo gyaimwe. Busa, ndobye. Abasaadha mwenka niimwe mube muje musinze Musengwa Katonda anti n'ekyo kye mwenda.” Agho Musa ni Aaroni baabingibwa okuva mu maiso ga kyabazinga. Olwo Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Golola omukono gwo ng'ogwolekeza ensi Misiri, enzige dhiidhe dhirye kiisi kimera ekirimu ebyo byonabyona omugozi bye gutaakuba.” Kale Musa yaagolola omwigo gwe ng'agusonse ku nsi Misiri. Musengwa Katonda yaaleeta empewo ng'eva e buvandhuba, yaakunta omusana ogwo gwonagwona n'obwire bwonabwona, era okuja okuwuuna enkyo ng'empewo eyo eyava e buvandhuba ereese enzige. Enzige dhaidha dhaika ku nsi Misiri yoonayoona, ng'obungi bwadho tibubonebwangaku era nga tibuliirayo kubonebwaku lundi kabiri. Kuba dhaaghemba ku nsi yoonayoona, yairugala olw'enzige edho, dhaalya ebimera byonabyona ebyali mu Misiri, n'ebibala ebyali ku miti byonabyona omugozi bye gutaakunkumula. Ghazira muti gwonagwona, oba ekimera ekindi kyonakyona, waire nga kya mu nsiko, ekyasigazaaku olwa kiragala mu nsi yoonayoona Misiri. Agho kyabazinga yaagwidhubana okwetesa Musa ni Aaroni yaabakoba ati: “Nhonoine eri Musengwa Katonda waimwe era n'eri imwe. Kale nsaba kusoniyibwa, okwonoona kwange okwo, era nsaba, leero ku mukuzi guno, muneegayiriregho eri Musengwa Katonda waimwe antooleku olumbe luno.” Kale Musa yaafuluma omwa kyabazinga era yaaja yaamwegayiriragho eri Musengwa Katonda. Era Musengwa Katonda yaakyusa empewo ey'e buvandhuba, yaaviira e bugwandhuba n'amaani, yaasitula enzige yaadhisindiikiriza, yaadhituusa mu Nhandha Emyufu. Mu nsi yoonayoona Misiri timwasigala nzige naire endala eti. Aye era Musengwa Katonda yaaleetera kyabazinga okukalanguka omwoyo, yaaloba kutya era yaaloba kuleka Baisiraeli ni baja. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ghanika omukono ng'ogwolekeza ku igulu, ghaidhegho enzikiiza egeme ku nsi Misiri enzikiiza ere yeene eri bedimudimu.” Kale Musa yaagololera omukono y'eigulu, memale ghaidhagho enzikiiza ere yeene eri bedimudimu, yaagema ku nsi Misiri okumala enaku isatu. Mu nnaku eisatu edho nga ghazira Mumisiri aghanga kubona mwine, waire okusituka okuva mu kifo. Aye ng'ate Abaisiraeli boonaboona baalinga n'obutangaavu ghe baabanga. Agho kyabazinga yaayeta Musa yaamukoba ati: “Muje musinze Musengwa Katonda muje ni bakazi baimwe, n'abaana baimwe, aye entaama dhaimwe, n'embuzi, n'ente, muteekwa okubireka.” Aye Musa yaamwiramu ati: “Oteekwa okutuleka tutwale ensolo dhe tulighaayo ng'emisengo era ng'ebigheebwayo ebyokebwa, tuje tugheeyo ye Musengwa Katonda waife emisengo. Kale tuli n'okutwala n'ensolo dhaife dhoona, aghazira kulekaku naire ndala. Tuli n'okudhitwala, kuba tuli n'okudhikozesa mu kusinza Musengwa Katonda. Ate, nga tukaali kutuuka ghale ghe tuja okusinziza, titughanga kumanha nsolo ki dhe tuteekwa okughaayo.” Aye era Musengwa Katonda yaaleetera kyabazinga okukalanguka omwoyo, yaaloba kutya era yaaloba kubaleka ni baja. Era yaakoba Musa ati: “Nva mu maiso! Era toirangayo kwidha ye ndi, kuba bwendikubona nga kabiri oize, ku olwo lw'olifa.” Musa yaamwiramu ati: “Oli mutuufu, toja kwirayo kumbonaku kabiri.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ekaasigaireyo ekibamba kirala kye nja okusindikira kyabazinga n'Abamisiri boonaboona era ng'ekyo kiwoire aja kubaleka muve muno. Ate mu butuufu aja bwa kubabingira irala okuva mu Misiri. Mpegaano ni, koba Abaisiraeli boonaboona oti, ‘Kiisi musaadha Omuisiraeli aje asabe omusaadha muliraanwa we Omumisiri, era kiisi mukazi Omuisiraeli asabe omukazi muliraanwa we Omumisiri ebintu ebyakolebwa mu feeza ni mu zaabu.’ ” Agho Musengwa Katonda yaaleetera Abamisiri okutya Abaisiraeli. Ate ekindi, Abamisiri abo ng'otwaliizaamu n'abakungu ba kyabazinga beene, baatwalanga Musa okuba omuntu omukologho. Musa yaakoba kyabazinga ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Agho nga mu bwire ghagati aidha kubita mu Misiri, abaana abalenzi ababeri boonaboona ab'omu Misiri bafe: okuva ku muberi wo iwe kyabazinga oli ku kityamo eky'obwakyabazinga, okutuuka ku muberi ow'omwiru omukazi asa ku lubengo. Era n'ensolo dhaimwe dhoonadhoona enume edhaazaalibwa mu nzaalo edhaasooka, dhoona dhija kufa. Era ghaidha kubaagho okulira okw'amaani mu Misiri mwonamwona, okutabangaghooku era okutaja kubaagho kabiri lundi. Aye Abaisiraeli ghe baba teidha kubaayo kafufuma naire, waire embwa okuboigolera omuntu yeenayeena oba ensolo yoonayoona ey'Omuisiraeli. Olwo mulimanha nga Musengwa Katonda aboola Abamisiri ku Baisiraeli.’ ” Musa yaamaliriza ng'akoba ati: “Era bano abakungu bo boonaboona baidha kwidha ye ndi bankubire amakiryaivu nga bakoba bati, ‘Tukweghembye va muno n'abantu bo boonaboona.’ Era olwo ndidha kuva muno.” Agho Musa, nga yeenayeena aidhwire obusungu, yaava aghaali kyabazinga. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Kyabazinga taja kubawulira, era olwo ndikola ebyewuunhio mu Misiri emikuzi kamaala.” Musa ni Aaroni baakola ebyewuunhio bino byonabyona nga kyabazinga abona. Aye Musengwa Katonda yaaleetera kyabazinga oyo okukalanguka omwoyo, yaaloba kutya era yaaloba kuleka Baisiraeli kuva mu nsi ye. Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni nga bali mu Misiri ati: “Mwidha kutwalanga omwezi guno nga n'ogwinhama omwaka. Era kobera Abaisiraeli boonaboona nga beesoloiza, oti omwezi guno ng'enaku ikumi, kiisi musaadha wa maka aidha kutoola entaama ento oba embuzi ento olwa ab'omu maka ge. Ab'omu maka ge bwe baba nga batono nga tibamalaagho ntaama eyo oba mbuzi eyo, aidha kweyimba ku muliraanwa we, bagabane ensolo ndala nga buli maka gatwala emamba emala abantu abagalimu. Entaama oba embuzi ye muba musazeegho okwita, eteekwa kuba nga nume ey'omwaka omulala era ng'eziraku kikyamu kyonakyona. Ensolo eyo mugikuume okutuusa ku lunaku olweikumi n'eina olw'omwezi guno. Olwo eigulo ery'olunaku olwo Abaisiraeli boonaboona baite ensolo dhoonadhoona dhe baakuuma olw'olunaku olwo. Agho batoole ku musaayi gwadho bagusiige ku myango egy'emiryango egy'endhu eriirwamu ensolo edho ku gy'omu mbali gyombi, ni ku gwa ghaigulu. Obwire obwo emamba eri n'okwokebwa ku muliro, eriibwe n'emigaati egitazimbulukusiibwa era n'eiva erikaagha. Mutagiryangaku mbisi oba ntogose mu maadhi, eri na kuba ndhokye yoonayoona: omutwe, amagulu era n'ebyenda. Era ghatabangagho mamba ye mulekagho kutuusa nkyo. Emamba yoonayoona esigalagho okutuusa enkyo eri na kwokebwa n'omuliro. Mugiryanga mu bwangu era nga mumaze n'okuvaalira irala ng'abaja mu lugendo, nga muvaire engaito mu bigere, mugemye n'omwigo mu ngalo. Ekyo n'Ekibinuko eky'Okubitizibwa eky'okwebaza nze Musengwa Katonda olw'okubabitiza, kuba obwire obwo ndidha kubita mu Misiri nje nga ndhita abaana abalenzi ababeri boonaboona Abamisiri. Era ndhite n'ensolo dhaibwe enume dhoonadhoona edhaazaalibwa mu nzaalo edhisooka. Era ndidha kubonereza emisambwa egy'omu Misiri gyonagyona. Ninze Musengwa Katonda. Aye imwe, omusaayi gwe munaasiiga ku myango, n'akanaaba akamanhiso akooleka endhu dhe mulimu. Bwe nnaabonanga omusaayi, ndidha kubabitizanga. Era ezira kibamba kiribagwaku kubazikiriza lwe ndikuba Misiri. “Olunaku olwo, mwidha kulwidhukiranga era mulukuzenga nga mukola ekibinuko ekyoleka okusiima kwaimwe eri nze Musengwa Katonda. Ense n'ense edhiriiragho dhiri n'okulukuzanga, era kino kiragiro ekiri n'okugonderwa ebyanda n'ebyanda.” “Mwidha kumalanga enaku musanvu nga mulya migaati egitazimbulukusiibwa gyonka. Ku lunaku olusooka mu edho omusanvu, muli n'okutoola mu ndhu dhaimwe kiisi kizimbulukusa kyonakyona. Omuntu yeenayeena anaalyanga omugaati oguzimbulukusiibwa mu nnaku edho omusanvu, anaabanga nga takaabalirwa mu Baisiraeli. Ku lunaku olusooka ni ku lwomusanvu mu nnaku edho, muneesolozanga olw'okunsinza nze Musengwa Katonda. Era mu nnaku edho mutakolerangamu mulimo gwonagwona okutoolaku okutegeka emere yaimwe ey'okulya. Mwidha kukuzanga Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa, kuba ku lunaku lwene olwo ni kwe natooleraku olukunkumuli lwaimwe Abaisiraeli mu Misiri. Kale muli n'okulukuzanga imwe n'ense dhoonadhoona edhiriiragho. Kino kiragiro ekiri n'okugonderwa ebyanda n'ebyanda. Okuva eigulo ery'olunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogusooka, okutuusa eigulo ery'olunaku olwabiri n'olulala olw'omwezi gwene ogwo, mwidha kulyanga emigaati egitazimbulukusiibwa. Mwidha kumalanga enaku musanvu nga timuba na kizimbulukusa mu ndhu dhaimwe. Era omuntu yeenayeena anaalyanga omugaati oguzimbulukusiibwa mu nnaku edho, anaabanga nga takaabalibwa nga Muisiraeli, k'abe musenze oba Muisiraeli. Mutalyanga mugaati gwonagwona mu ndhu dhaimwe oguzimbulukusiibwa. Mulyenga migaati gitazimbulukusiibwa gyonka.” Agho Musa yaayetesa abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli yaabakoba ati: “Buli muntu atoole mu byayo bye entaama oba embuzi ento ndala, eja mu bantu ab'omu maka ge, agiite ng'ekigheebwayo olw'okwidhukiriraku Okubitizibwa. Bw'amala atoole akasaga ak'akati akeetebwa hissopu akainhike mu musaayi ogw'ensolo eyo nga guli mu kibya, agusiige ku myango egy'omulyango ogw'endhu ye ku gy'omu mbali gyombi ni ku gwa ghaigulu. Era ghatabaagho afuluma kuva mu ndhu ye okutuusa nga bukyeire, kuba Musengwa Katonda aja kubita mu Misiri ng'aita abaana abalenzi ababeri ab'Abamisiri. Kale bw'anaabonanga omusaayi ku myango, aidha kubitizanga omulyango ogwo alobe kuganha lumbe kwingira mu ndhu dhaimwe kubaitaku baana baimwe. Mwidha kukolanga omukolo ogwo ng'ekiragiro ekiri n'okugonderwanga imwe, n'abaana, n'abaidhukulu, ebyanda n'ebyanda. Era bwe mutuukanga mu nsi Musengwa Katonda ye yasuubiza okubagha, mutalobanga kukuza mukolo ogwo. Abaana baimwe bwe bababuuzanga bati, ‘Guno omukolo gutegeeza ki?’ Mubairangamu muti, ‘Ogwo n'omusengo ogugheebwayo olw'okwebaza Musengwa Katonda olw'Okutubitiza, kuba yabitiza endhu edh'Abaisiraeli nga tuli mu Misiri, lwe yaita abaana abalenzi ababeri ab'Abamisiri n'atulekera abaife nga balamu.’ ” Agho Abaisiraeli baakuba amakiryaivu baasinza Musengwa Katonda. Baaja baakola nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa ni Aaroni. Mu bwire ghagati Musengwa Katonda yaita abaana abalenzi ababeri boonaboona ab'Abamisiri, okuviira irala ku muberi wa kyabazinga, ali ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, okutuukira irala ku muberi ow'omusibe ali mu ikomera. Era yaita n'ensolo dhoonadhoona enume edhaazaalibwa mu nzaalo edhaasooka. Obwire obwo, kyabazinga, n'abakungu be, n'Abamisiri boonaboona, baasituka, ghaabaagho okulira okw'amaani mu Misiri mwonamwona, kuba tighaabaagho ndhu ya Mumisiri etaalimu mufu. Era obwire bwene obwo kyabazinga yaayetesa Musa ni Aaroni yaabakoba ati: “Musituke muje, muve mu bantu bange. Mwenamwena Abaisiraeli muje musinze Musengwa Katonda nga bwe mwakoba. Mutwale entaama dhaimwe, n'embuzi, n'ente, mugolole. Mbasaba zeena munsabire enkabi.” Agho Abamisiri baagwidhubania Abaisiraeli bave mu Misiri mu bwangu nga bakoba bati: “Bwe mutaja tuja kufa tuweegho.” Kale Abaisiraeli baatoola engaano yaibwe ye baali bamaze okukanda aye nga bakaali kutaamu kizimbulukusa, baagita mu ntamu dhe bakandiramu, baagizinga mu bivaalo baagitwalira ku mabega. Abaisiraeli baali bamaze okukola nga Musa bweyabakoba, kuba baali bamaze okusaba Abamisiri ebintu ebyakolebwa mu feeza ni mu zaabu era n'ebivaalo. Era, nga ni Musengwa Katonda amaze okuleetera Abamisiri okutya Abaisiraeli, kale kiisi kye baasabanga nga bakibagha. Mu nsambo ng'oti n'eyo, Abaisiraeli baatwala eby'obukombe eby'Abamisiri mu magezi. Abaisiraeli baatoolera olugendo lwaibwe ku bigere, era baatambula okuva e Ramesesi baatuuka e Sukkothi. Baali abasaadha ng'oti mitwalo nkaaga (600,000), nga tobaze bakazi na baana. Olukunkumuli olw'abantu abandi abatali Baisiraeli lwabeeyimbaku baaja nabo. Baaja n'entaama n'embuzi n'ente, n'endogoyi, nga byonabyona biri mu bungi. Baafumba emigaati egitazimbulukusiibwa mu ngaano ere enkande ye baava nayo mu Misiri, kuba Abamisiri baabagwidhubania nga bava mu Misiri, baabula ekiseera eky'okwesibirira entanda, waire okufunira ekizimbulukusa mu ngaano ye baavaayo nayo. Abaisiraeli baaba nga babaire mu Misiri okumala emyaka ebikumi bina n'asatu. Era olunaku emyaka ebikumi ebina n'asatu (430) lwe gyawaayo giti, olukunkumuli olw'abantu ba Musengwa Katonda lwe baava mu Misiri. Obwire obwo, Musengwa Katonda bweyakuumiramu abantu be abo ng'ali kubatoola mu Misiri. Kale, Abaisiraeli boonaboona ense n'ense bakuuma obwire bwene obwo nga bwa kwebalizaaku Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Gano n'amateeka ge munaajiirangaku nga mulya Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa: Omuntu ow'endha atali Muisiraeli atakiryangaku. Aye omwiru ye mwagula n'empiiya aghanga okukiryaku, bwe muba nga mwamala okumukeketa. Omusenze n'omupakasi batakiryangaku. Ekibinuko ekyo kiteekwa okuliirwa mu ndhu omwo mwonka mwe kitegekeibwa, aghazira kufulumyaku kintu ku luya. Era ensolo ekozeseibwa mu kibinuko ekyo teteekwa kumenhebwa igumba lyayo waire eirala liti. Abaisiraeli boonaboona bateekwa okukola Ekibinuko ekyo. Omuntu ow'endha bw'abasengangamu memale n'ayenda okulya ku Kibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa olw'okusinza Musengwa Katonda, musooka kukeketanga bantu be abasaadha n'abalenzi memale mwamuganha era oyo mumutwalanga ng'Omuisiraeli mwene. Aye omuntu yeenayeena atali mukekete atalyanga ku Kibinuko ekyo. Amateeka gano gaidha kugemanga ku muntu ow'endha aba ng'abasenzeemu, ni ku Baisiraeli baamu.” Abaisiraeli baakola batyo nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa ni Aaroni. Ku lunaku lwene olwo Musengwa Katonda yaatoola Abaisiraeli boonaboona mu Misiri. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Mugheeyo abaana ababeri boonaboona babe bange, kuba kiisi ekinaazaalibwanga mu luzaalo olusooka mu Baisiraeli, k'abe omuntu oba ensolo, kinaabanga kyange.” Musa yaakoba abantu ati: “Mwidhukirenga olunaku luno lwe mwaviiraku mu Misiri, ye mwabanga nga muli bairu. Luno n'olunaku Musengwa Katonda lwe yabatoolera mu nsi eyo, ng'akozesa amaani ge agataloodheka. Mutaluliirangaku migaati gizimbulukusiibwa. Olunaku luno lwe muli kuviiraku mu Misiri, luli mu mwezi ogusooka ogwetebwa Abibu. Era Musengwa Katonda bw'alibatuusa mu nsi ey'Abakanaani, n'Abahitti, n'Abamori, n'Abahivi, n'Abayebusi, ensi ye yalayirira badhaadha baimwe ng'aja kugigha imwe, mukuzanga olunaku luno mu mwezi guno. Ensi eyo ngimu era erimu ebirungi kamaala. Mwidha kumalanga enaku musanvu nga mulya migaati egitazimbulukusiibwa gyonka, era ku lunaku olwomusanvu mwidha kukuzanga ekibinuko eky'okusiima Musengwa Katonda. Emigaati egitazimbulukusiibwa ni gyonka eginaalibwanga okumala enaku omusanvu; ezira muntu ku imwe anaikirizibwanga kuba na mugaati oguzimbulukusiibwa era ezira kizimbulukusa kinaikirizibwanga kubonebwa na muntu yeenayeena ow'omu kiketezo kyaimwe. Ku lunaku olwo olw'ekibinuko, mwidha kwinhonholanga abaana baimwe muti, ‘Tulukuza olw'ebyo Musengwa Katonda bye yatukolera lwe twava mu Misiri.’ Era lwidha kubabeereranga kamanhiso ng'oti n'omuntu k'ata ku mukono, era lubabeerenga ekiidhukizo ng'oti n'omuntu ky'asiba mu bweni, olwo amateeka ga Musengwa Katonda galobenga kubava ku minwa; kuba Musengwa Katonda yabatoola mu Misiri ng'akozesa amaani ge agataloodheka. Kale mwidha kukuzanga olunaku olwo mu biseera bya lwo buli mwaka. “Musengwa Katonda bw'alibatuusa mu nsi ey'Abakanaani nga bweyalayirira imwe ni badhaadha baimwe, n'agibagha, mughangayo abaana abalenzi ababeri boonaboona baaba ba Musengwa Katonda. Era n'ensolo enume edhaazaalibwa mu luzaalo olusooka dhoona dha Musengwa Katonda. Endogoyi enume ezaalibwa mu luzaalo olusooka, muginunulanga nga mughaayo entaama ento. Aye bwe mubanga nga timuginunwire muginiolanga enkoto, yaafa. Era n'omwana omulenzi omuberi munaamununulanga mu nsambo n'endala. Era mu biseera eby'omu maiso eyo, abaana baimwe bwe balibabuuzanga bati, ‘Kino kitegeeza ki?’ Mubainhonholanga muti, ‘Musengwa Katonda yatutoola mu Misiri mu bwiru ng'akozesa amaani ge agataloodheka, kuba kyabazinga ow'e Misiri bweyakalanguka omwoyo n'aloba okutuleka tuve mu Misiri, Musengwa Katonda yaita abaana abalenzi ababeri boonaboona ab'Abamisiri era yaita n'ensolo dhaibwe enume dhoonadhoona edhaazaalibwa mu luzaalo olusooka. Kale kye tuva ni tughaayo eri Musengwa Katonda omusengo ogw'ensolo enume dhoonadhoona edhizaalibwa mu luzaalo olusooka aye abaana baife ababeri boonaboona tubanunula.’ Ako n'akaidha okubanga akamanhiso akanaabanga ku mikono oba mu bweni okutwidhukiza nga Musengwa Katonda bweyatutoola mu Misiri ng'akozesa amaani ge agataloodheka.” Kyabazinga ow'e Misiri bweyaleka Abaisiraeli ni baja, Katonda tiyababisa mu ngira ebita mu nsi ey'Abafilisiti waire nga n'eyali ey'okumpi, kuba Katonda yamanha ng'Abaisiraeli basobola okukyuka bairayo e Misiri, bwe babona ng'okuja emberi baba bali n'okulwana olutalo. Kale yaababisa mu ngira ey'okwekooloobya mu irungu nga boolekeire Enhandha Emyufu. Abaisiraeli okuva mu Misiri baali beetegefu okulwana olutalo. Bwe baali bava mu Misiri Musa yaaja n'amagumba ga Yosefu, kuba Yosefu oyo ng'akaali kufa yabalayiza ati: “Katonda bw'alibatoola mu Misiri muno, mujanga n'amagumba gange.” Agho Abaisiraeli baava e Sukkothi baatambula baatuuka mu Ethamu ku mbali okw'eirungu, baasimba agho weema dhaibwe. Musengwa Katonda yaabayambanga basobole okutambula omusana n'obwire: omusana yabakulemberangamu ng'ali mu kire ekiri ng'oti mpango okubooleka engira ye babe babitemu, ate obwire yaabanga mu muliro oguli ng'oti mpango okubamuliikirira. Omusana, ng'ekire ekiri ng'oti mpango tikibulagho okubakulemberamu, ate buli bwire ng'omuliro oguli ng'oti mpango gwona tigubulagho okubakulemberamu. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Abaisiraeli bakyuke baje basimbe weema dhaibwe emberi wa Pihahirothi ghagati gha Migidoli n'enhandha, era emberi w'ekibuga Baaluzefoni nga bali kumpi nakyo. Nhenda kyabazinga alowooze ati, ‘Buti Abaisiraeli amagezi gabeesibye bazira ghe baja, eirungu tiriri kubaganha kuja mberi.’ Mu kiseera n'ekirala ndidha kumukalangusa omwoyo alobe kutya, atoolere okubabinga ng'ayenda okubagema, aye kye nja okukola kyabazinga n'abalwani be kija kumpeesa ekitiisa, era Abamisiri balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Abaisiraeli baakola nga Musengwa Katonda bweyabakoba. Abantu bwe baakobera kyabazinga ow'e Misiri bati Abaisiraeli beibyegho, kyabazinga oyo n'abakungu be baakyusa emyoyo gyaibwe, baawulira nga babaire bakeetaaga Abaisiraeli, n'okukoba bati: “Tukoze ki kino? Tulese Abaisiraeli baatweibaku, baalekera okuba abairu baife?” Kale kyabazinga yeetegeka n'ekigaali kye eky'omu lutalo n'abalwani be boonaboona. Yaalonda ebigaali eby'omu lutalo lukaaga bye yasinganga okwesiga, era n'ebigaali ebindi byonabyona eby'omu lutalo ebya Misiri nga byonabyona biriku abaduumizi. Musengwa Katonda yaakalangusa omwoyo gwa kyabazinga ow'e Misiri yaaloba kutya, yaatoolera okubinga ng'ayenda okugema Abaisiraeli abaali bali kutambula nga ghazira kye batya. Abalwani ba Misiri boonaboona, n'embalaasi dhaibwe dhoonadhoona, n'ebigaali byaibwe eby'omu lutalo, n'abavuzi boonaboona, baabingirira Abaisiraeli baabaagaana nga basimbye weema dhaibwe ku mbali kw'enhandha, kumpi n'ekibuga Pihahirothi emberi wa Baaluzefoni. Abaisiraeli baaja okulinga bati, baalengera kyabazinga wa Misiri n'abalwani be boonaboona nga bali kubaidhira. Agho baatya ebitoogerekeka era baalirira Musengwa Katonda abayambe. Beemuluguunhiza Musa nga bakoba bati: “Lwa kuba mu Misiri yali ezira magombe ganditumaze kutuziikamu, kye wava n'otutoolayo twidhe tufiire eno mu irungu? Watukola ki kino okututoola mu Misiri? Ebyo ti bye twakukoba nga tukaali mu Misiri? Ife twali tukukobye otuleke tusigale nga tukaali bairu ba Bamisiri. Okusigala nga tukolera Abamisiri, kyandisinzeeku okwidha okufiira eno mu irungu.” Aye Musa yaabairamu ati: “Mutatya, imwe mube bube bagumu, mwidha kubona Musengwa Katonda ky'anaakola okubawonia Abamisiri abo olwaleero luno. Kuba Abamisiri abo be muli kubona olwaleero timuja kwirayo kubabona kabiri. Musengwa Katonda aja kubalwanirira, kale imwe musirike busirike.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Lwaki oli kundirira okubayamba? Koba abantu beeyongereyo mu lugendo lwaibwe. Iwe toola omwigo gwo, ogusonke ku nhandha, amaadhi gaidha kwegabaniamu ghabiri, Abaisiraeli baghange okubita mu nhandha nga batambulira ku itaka ikalu. Ndidha kukalangusa emyoyo egy'Abamisiri balobe kutya, boona bangire mu nhandha nga bababingirira, aye kye nja okukola kyabazinga n'abalwani be boonaboona, n'ebigaali bye eby'omu lutalo, n'abavuzi be ab'embalaasi, kija kumpeesa ekitiisa. Era bwe nnaamala okufuna ekitiisa ekyo olw'ekyo kye nja okubakola, Abamisiri baidha kumanha nga ninze Musengwa Katonda.” Malaika wa Katonda eyakulemberangamu Abaisiraeli yaakyuka yaabaira einhuma, n'ekire ekiri ng'oti mpango kyona kyava emberi waibwe kyabaira einhuma agho kyaba nga kiri ghagati gh'Abaisiraeli n'Abamisiri. Ekire ekyo kyakolera Abamisiri enzikiiza, aye kyagha Abaisiraeli obutangaavu. Obwire obwo bwabita nga ebikunsu byombi tibituukagaineeku. Agho Musa yaagolola omukono ng'agusonse ku nhandha. Musengwa Katonda yaasindika empewo ey'amaani eva e buvandhuba, yaayeyaagho amaadhi ag'enhandha obwire bwonabwona. Amaadhi geeyawulamu, aghabaire enhandha ghaafuuka itaka ikalu. Abaisiraeli baingira mu nhandha nga batambulira ku itaka ikalu, ng'amaadhi geebunze ku mbali ni ku mbali ng'oti bimante. Abamisiri boona baingira mu nhandha nga bali kubabinga n'embalaasi dha kyabazinga dhoonadhoona, n'ebigaali bye eby'omu lutalo, n'abavuzi be. Aye agho obwire nga buli kumpi okukya, Musengwa Katonda ng'ali mu muliro n'ekire, ebiri ng'oti mpango, yaalinga ghansi ku Bamisiri yaabaleetera okutya n'okusoberwa. Yaaleetera enkede edh'ebigaali byaibwe eby'omu lutalo okwesiba, byaloba kutambula bukalamu. Abamisiri baakoba bati: “Musengwa Katonda ali kulwaniragho Abaisiraeli. Mukole tuve ghano tubalumuke.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ghanika omukono ng'ogusonse ku nhandha, amaadhi gaire ku Bamisiri, ni ku bigaali byaibwe eby'omu lutalo, ni ku bavuzi baibwe.” Kale Musa yaaghanika omukono ng'agusonse ku nhandha, amaadhi gaatoolera okwira era bwaja okukya nga gali mu kifo kyago ekyabuliidho. Abamisiri baagezaaku okulumuka okuva mu maadhi, aye Musengwa Katonda yaabadimiza mu nhandha ghagati. Amaadhi gairagho gaasaaniagho ebigaali eby'omu lutalo, n'abavuzi ab'embalaasi, n'abalwani ba kyabazinga boonaboona abaanonereza Abaisiraeli mu nhandha ghazira naire mulala ati eyasigalagho. Aye nga Abaisiraeli baabita mu nhandha nga batambulira ku itaka ikalu, ng'amaadhi geebunze ku mbali ni ku mbali ng'oti bimante. Atyo Musengwa Katonda bweyawonia Abaisiraeli ng'abatoola mu buyinza bw'Abamisiri, era Abaisiraeli baabona emirambo gy'Abamisiri nga giri agho ku mbali okw'enhandha. Abaisiraeli bwe baabona amaani agataloodheka Musengwa Katonda ge yakozesa okughangula Abamisiri, baamutya inho baamwikiriza era baikiriza n'omugheereza we Musa. Musa n'Abaisiraeli abandi baayembera Musengwa Katonda olwembo luno, olukoba luti: “Ka nhembere Musengwa Katonda, kuba aghangwire n'ekitiisa; aswire embalaasi n'abavuzi baadho mu nhandha. Bwemba ni Musengwa Katonda nfuna amaani n'okwemba naayemba; Musengwa Katonda oyo amponia abazigu. Oyo ni Katonda wange era ndidha kumusaakanga. Oyo ni Katonda wa lata wange era mmugulumiza. Musengwa Katonda mulwani wa ntalo, eriina lye ni Musengwa Katonda. Yasuula abalwani ba Misiri n'ebigaali byaibwe eby'omu lutalo mu nhandha; abaduumizi ba Misiri abaasinganga okwesigibwa, baasaanagho mu maadhi. Amaadhi gaabamira; baika ku ntobo ey'enhandha ng'oti mabaale. Wo Musengwa Katonda, omukono gwo omusaadha gukola eby'amaani ebitaloodheka; gutentena omuzigu gwamukutulakutula. Ng'oli mu kitiisa kyo eky'obwakyabazinga oghangula abazigu bo; obasindikira ekiruyi kyo kyabamamula ng'oti n'omuliro bwe gumamula eisubi eikalu. Wafuuwa omuuka okuva mu nhindo yo amaadhi geebunga emungo, amaadhi amangi gaayemerera ng'oti kimante; amaadhi ag'oku ntobo ey'enhandha geegema, gaakalanguka ng'oti ibaale. Omuzigu yaakoba mule ati, ‘Ka mbabinge ndidha kubaagaana, ndidha kubatoolaku omunhago nga bwe naaba nhenze; ndidha kutoolayo empiima yange mbazikirize.’ Wafuuwa amaadhi gairagho gaabasaaniagho; baadimira mu maadhi amangi ng'oti byuma bizito. Wo Musengwa Katonda, mu bakatonda boonaboona, naani ali ng'oti niiwe? Naani ali n'obutukuvu obutiisa ng'oti niiwe? Naani aghanga okukola ebintu ebyewuunhisa era ebyoleka amaani ng'oti niiwe? Waghanika omukono gwo omusaadha, ensi yaamira Abamisiri abazigu bo. Waatambuza abantu bo be wanunula ng'obooleka okugonza okutakoma. Wabagema ku mukono n'omukono gwo ogw'amaani waabatuusa gh'oba aghatukuvu. Amaghanga gaabiwulira gaadhugumira olw'okutya. Abantu ab'omu Filisitia baalumwa emyoyo olw'okweraliikirira. Ab'obuyinza ab'omu Edomu baatya inho; abafuzi ab'omu Moabu baatengera; abantu ab'omu Kanaani baazirika. Baatya baawaamu, olw'ebyo omukono gwo bye gwakola eby'amaani. Baaba agho nga basiriike ng'oti mabaale, okutuusa abantu bo, Iwe Musengwa Katonda, bwe baabitagho; abantu bo be watoola mu bwiru. Obaleeta waabata ku lusozi lwo, ekifo Iwe Musengwa Katonda kye weerondera nga mw'onaabanga, eisinzizo iwe mwene lye wataagho. Musengwa Katonda ni kyabazinga aidha okufuganga ebyanda n'ebyanda.” Abaisiraeli baabita mu nhandha ghagati nga batambulira ku itaka ikalu. Aye ebigaali eby'Abamisiri eby'omu lutalo, n'embalaasi dhaaku, n'abavuzi baadho bwe bangira mu nhandha, Musengwa Katonda yaiza amaadhi g'enhandha mu kifo kyago era gaabasaaniagho. Agho Miriamu omulanzi omukazi era mwanhina Aaroni, yaatoola akagoma yaakagema mu ngalo, n'abakazi abandi boonaboona baagema obugoma, baamunonereza nga babukuba bwe bakina. Miriamu yaabakulemberamu ati: “Leka nhembere Musengwa Katonda, kuba aghangwire n'ekitiisa, aswire embalaasi n'abavuzi baadho mu nhandha.” Agho Musa yaalagira Abaisiraeli batambule bave agho ku Nhandha Emyufu beeyongereyo mu irungu eryetebwa Shura. Baatambulira enaku isatu mu irungu nga tibatuukaku ghali maadhi. Bwe baatuuka e Mara, baayagaana amaadhi ge bataaghanga kunhwa olw'okuba gaali maka eyo n'ensonga eyayetesa ekifo ekyo Mara. Abantu beemuluguunhia nga babuuza Musa bati: “Olwo mperaano ife tunaanhwa ki?” Musa yaalirira Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda yaamwoleka omuti. Musa yaasuula omuti ogwo mu maadhi, amaadhi gaawooma. Mu kifo ekyo era Musengwa Katonda yaabagheeragho amateeka n'ebiragiro, era yaabaleba. Musengwa Katonda yaabakoba ati: “Bwe muliba abawulize obulungi bwene, nga mukola ebyo ebituufu ye ndi, era nga mugondera amateeka gange n'ebiragiro, tija kubabonereza na bulwaire ku obwo bwe nasindikira Abamisiri. Kuba ninze Musengwa Katonda abawonia endwaire.” Agho baaja baatuuka mu Elimu eyali ensulo eikumi n'ebiri, n'emiti eminaazi ensanvu, baasimba weema dhaibwe agho aghaali amaadhi. Abaisiraeli boonaboona baasimbuka okuva e Elimu, baaja baatuuka mu irungu eryetebwa Sina, eriri ghagati gha Elimu ni Sinai. Abaisiraeli abo baatuuka mu irungu lino ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogwokubiri, okuva ku lunaku lwe baaviiraku e Misiri. Abaisiraeli abo beemuluguunhiza mu irungu nga bakoba Musa ni Aaroni bati: “Nguli Musengwa Katonda yatwitira mu Misiri ye twatyamanga ku nsaka edh'emamba ni ku biiwulo eby'emere, ni tulya ni twiguta, ekyo n'ekyandisinzeeku imwe okutuleeta mu irungu lino twenatwena tulambukire muno endhala.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bona eno, nja kumagalisa emere okuva mu igulu ku lwaimwe. Era abantu baidha kujanga buli lunaku basoloze enaabamalanga olunaku olwo. Mu nsambo oti n'eyo ndidha kubaleba mbone oba nga banaajiira ku biragiro byange. Ku lunaku olwomukaaga, obungi obw'emere ye banaasolozanga bwidha kubanga bwa mikuzi ebiri okusinga bwe banaasolozanga ku nnaku edhindi.” Kale Musa ni Aaroni baakobera Abaisiraeli boonaboona bati: “Eigulo lino mwidha kukakasa nga Musengwa Katonda n'eyabatoola mu Misiri. Enkyo ku nkyo mwidha kubona ekitiisa kya Musengwa Katonda, kuba awuliire bye mumwemuluguunhiaku buliidho. Okwemuluguunhia okwo tikusobola kwidha ku ife, kuba katyo ife niife baani?” Era Musa yaabakoba ati: “Ogw'eigulo Musengwa Katonda aidha kubagha emamba ey'okulya, era enkyo abaghe emere mulye mwigute, kuba Musengwa Katonda oyo awuliire bye mumwemuluguunhiamu. Bwe mwemuluguunhia muba timuli kukoba ife, aye muba muli kukoba Musengwa Katonda, kuba katyo ife niife baani?” Agho Musa yaakoba Aaroni ati: “Koba abantu Abaisiraeli boonaboona oti, ‘Museete eno ye Musengwa Katonda, kuba awuliire okwemuluguunhia kwaimwe.’ ” Aaroni bweyali ali kwogera eri Abaisiraeli, baaja okulinga bati mu irungu, nga babona ekitiisa kya Musengwa Katonda nga kibonekera mu kire. Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Mpuliire okwemuluguunhia okw'abantu Abaisiraeli. Bakobe oti, ‘Eigulo mwidha kulya mamba, era enkyo mulye emere mwigute, olwo mutegeere nga ninze Musengwa Katonda waimwe.’ ” Eigulo eryo, obunhonhi obuli ng'oti bukologo bwaidha bwagwa ghe baasimba weema dhaibwe bwaidhula buli ghantu, era mu nkyo omusulo gwagwa gwabunia buli ghantu okwezungulula weema dhaibwe. Omusulo bwe gwakala, gwalekagho agho ku musenho ogw'omu irungu olubwibwi olugheghere oluli ng'oti n'engaano enhukiibwa. Abaisiraeli bwe baalubona beebuuzagania beene na beene bati: “Kino ki?” Musa yaabairamu ati: “Eyo n'emere Musengwa Katonda y'abaghaire okulya. Musengwa Katonda alagiire ati buli muntu aidha kusoloza ku mere eyo obungi bw'asobola okulya. Era asoloze akaibo kalala kalala babiri babiri olwa buli muntu ali mu weema ye.” Abaisiraeli baakola batyo abandi baasoloza kamaala, abandi baasoloza ntono. Aye bwe baagipima mu bwibo, beeyagaana ng'eyasoloza enhingi yafuna obungi obumumala, n'eyasoloza entono nga yeena yafuna obungi obumumala buli muntu yasoloza obungi bw'aghanga okulya. Era Musa yaabakoba ati: “Ezira muntu kuterekaku ku mere eyo okutuusa enkyo.” Aye abandi baaloba kuwulira bye yabakoba, baaterekaku emere eyindi aye okutuuka enkyo ng'eidhiemu enhengere era ng'ewunha bubi. Musa yaabanakughalira. Buli ku nkyo nga basoloza buli muntu obungi bw'asobola okulya, aye akasana bwe kaayakanga einho ng'emere eyo esaanuuka. Olunaku olwomukaaga, baasoloza obungi bwa mannu bwa mikuzi ebiri okusinga ye baasolozanga ku nnaku edhindi obwibo bubiri bubiri ku lwa buli muntu. Abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli bwe baakobera Musa ekintu ekyo, Musa yaabakoba ati: “Musengwa Katonda yalagira olwenkyo lube olunaku olw'okuwuumulira irala eyo ni Sabbato ya Musengwa Katonda entukuvu. Kale mannu yoonayoona mugifumbe lwaleero, nga mugigoya oba nga mugitogosa. Etaaliibwe lwaleero mugitereke, mugirye olwaidho.” Kale baaterekaku eyindi okutuuka enkyo nga Musa bweyabakoba, era tiyawunha, waire okwidwamu enhengere. Musa yaabakoba ati: “Eyo ni mannu ye mube mulye olwaleero, kuba olwaleero Sabbato ya Musengwa Katonda, timwidha kufuna mere yindi yoonayoona ku luya. Mwidha kugisolozanga okumala enaku mukaaga, aye ku lwomusanvu, olwa Sabbato, teidha kubangayo.” Agho ku lunaku olwomusanvu ghaabaagho abaagezaaku okuja okusoloza emere eyo, aye tibaayagaanayo kintu kyonakyona. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Mulirekera li okudheemera amateeka gange n'ebiragiro? Bona eno, nze Musengwa Katonda nabagha Sabbato, era kyenva ni mbagha emere emala enaku eibiri ku lunaku olwomukaaga. Kale ku lunaku olwomusanvu buli muntu asigale ghaka aghazira kuja kukola mulimo gwonagwona.” Kale ku lunaku olwomusanvu baaloba kukola mulimo gwonagwona. Abaisiraeli baayeta emere eyo mannu, ng'eri ng'oti kamuuma akatono ate nga keeru, era ng'ewooma ng'oti n'emigaati emitono gye bafumbiramu omudheenene. Musa yaakoba ati: “Musengwa Katonda yatulagira tulekeghooku akaibo aka mannu, tukaterekere abaana n'abaidhukulu abaliiragho, babone ku mere Musengwa Katonda ye yatughanga nga tuli mu irungu, lwe yatutoola mu Misiri.” Agho Musa yaakoba Aaroni ati: “Funayo ekidoome, ofukemu akaibo ka mannu, memale okite mu maiso ga Musengwa Katonda olw'okuterekera abaana n'abaidhukulu abaliiragho.” Kale nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa, Aaroni bweyakola, yaatoola ekidoome yaakita aghali Sanduuku ey'Endagaano, kiterekebwe. Abaisiraeli baalya mannu okumala emyaka amakumi ana, okutuusa lwe baatuuka mu nsi ey'e Kanaani ghe baafuula obutaka bwaibwe. (Okusinziira ku bipimo ebitongole ebyaligho mu biseera ebyo, ng'akaibo akalala kajaamu kilo ng'oti ndala ey'obuse.) Abaisiraeli boonaboona baasimbuka okuva mu irungu eryetebwa Sina, baajanga nga basula mu bifo eby'endhawulo nga Musengwa Katonda bweyabalagiranga. Oluvainhuma baasimba weema dhaibwe e Refidimu, aye ate yaabulayo amaadhi ge basobola okunhwa. Kale beemuluguunhiza Musa nga bamukanda bati: “Ife tufunire amaadhi ag'okunhwa.” Musa yaabairamu ati: “Lwaki muneemuluguunhiza? Lwaki muleba Musengwa Katonda.” Aye abantu olw'okuba baali ndiwo, nga bazira maadhi ga kunhwa, baaja mu maiso n'okwemuluguunhiza Musa nga baamukoba bati: “Lwaki watutoola e Misiri okutwisa endiwo, ife n'abaana baife, n'ensolo dhaife?” Kale Musa yaalirira Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, nkole ntya abantu bano? Babulaku katono okunkuba amabaale nfe.” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Toola abandi ku bakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli, muje mwesookenga abantu emberi. Era ja n'omwigo gwo gwe wakuba ku mwiga Kiyira. Nze ndidha kuba nga ndi eyo ku lusozi Horebu emberi waimwe. Oidha kukuba olubaale era amaadhi gaidha kuvaamu, abantu ge baghanga okunhwa.” Musa yaakola atyo ng'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli babona. Abantu abo Abaisiraeli beemuluguunhiza Musengwa Katonda era baamuleba nga bakoba bati: “Aye bwene Musengwa Katonda ali mu ife oba bbe?” Kale Musa kyeyava n'atuuma ekifo ekyo amaina gano: Massa, eritegeeza “okuleba”, ni Meriba, eritegeeza “Okwemuluguunhia”. Agho Abamaleki baidha okulwana n'Abaisiraeli e Refidimu. Musa yaakoba Yoshua ati: “Londayo abasaadha muje enkyo mulwane n'Abamaleki. Nze ndidha kuba ku mutwe ogw'olusozi nga ngemye omwigo Katonda gwe yankoba okuja nagwo.” Yoshua yaakola nga Musa bweyamukoba, yaalwana n'Abamaleki Musa, ni Aaroni, ni Hura, baaja baaniina ku mutwe ogw'olusozi. Kiisi Musa lwe yaghanikanga omukono ng'Abaisiraeli banhigiriza Abamaleki, ate kiisi lwe yagwisanga ng'Abamaleki n'abanhigiriza Abaisiraeli. Aye Musa yaaluyirira emikono, kale Aaroni ni Hura baaleeta eibaale yaatyamaku, beene baamwemerera ku mbali ni ku mbali, baamugemerera emikono nga bagighaniike kale gyaba nga giri ghaigulu okutuusa endhuba okugwa. Mu nsambo eyo yaaghangula Abamaleki. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Obughanguzi obwo bughandiike mu kitabo bulobe kwerabirwa. Era okobere Yoshua oti ndidha kuzikiriza Abamaleki mbamaliregho irala.” Musa yaazimba alutaari yaagituuma eriina “Musengwa Katonda ni bendera yange.” Era yaakoba ati: “Mughanike ebendera ya Musengwa Katonda ghaigulu inho. Musengwa Katonda aidha kulwananga n'Abamaleki buli luse olunairangagho.” Yethuro omusaadha eyazaalanga muka Musa era nga kabona ow'e Midia, yaawulira byonabyona Katonda bye yakolera Musa, Abaisiraeli boonaboona, n'abantu be, bweyali ng'ali kubatoola mu Misiri. Mperaano, Musa yali yagheereza mukazi we Zippori ye Yethuro mukoirume we, era nga Yethuro yamutwala yaamukuuma ghalala ni batabane bombi, Musa be yatuuma amaina gano: Gereshomu, ng'akoba ati, “Kuba mmuzaire nga ndi musenze ghano mu nsi etali yange”, ni Eliezeri, ng'akoba ati: “Kuba Katonda wa badhaadha bange yaanhamba yamponia okwitibwa kyabazinga ow'e Misiri.” Kale Yethuro oyo yaidha ni muka Musa, ni batabane ba Musa, mu irungu Musa n'Abaisiraeli ye baali nga basimbye weema dhaibwe ku lusozi lwa Katonda. Yaamugheereza obukwenda ati: “Nze mukoirume wo Yethuro, ndi kwidha y'oli ni mukazi wo, ni batabane bo bombi.” Musa yaaja yaakuba amakiryaivu yaamusangaaza, yaamala yaasituka, yaamunhwegera baalamusagania, olwo baingira mu weema ya Musa. Musa yaaghayiraku mukoirume we ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yakola kyabazinga ow'e Misiri, ni bye yakola Abamisiri olw'okununula Abaisiraeli. Era yaamughayira ku bizibu bye baayagaana mu ngira, n'ensambo Musengwa Katonda ye yabawoniamu. Yethuro yaasagamba olw'ebirungi byonabyona Musengwa Katonda bye yakolera Abaisiraeli okubatoola mu ngalo edh'Abamisiri. Era yaakoba ati: “Musengwa Katonda oyo asaakibwe, eyabatoola mu ngalo dha kyabazinga ow'e Misiri, ni mu ngalo edh'Abamisiri. Buti ntegeire nga Musengwa Katonda wa maani okusinga bakatonda boonaboona, kuba yatoola abantu be mu ngalo edh'Abamisiri abaabeeyagalirangaku nga tibababonamu ka buntu.” Agho Yethuro yaataagho ekigheebwayo ekyokebwa kyonakyona okuwaagho, n'emisengo egindi egy'okughaayo eri Katonda. Aaroni n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli boonaboona baidha balya ni mukoirume wa Musa mu maiso ga Katonda. Olunaku olwairirira Musa yaatyama okusalira abantu emisango, era abantu kamaala baaba agho ghe yali okuva ku nkyo, baazibya obwire. Yethuro bweyabona ebyo byonabyona mukoirume we bye yali ng'ali kukolera abantu, yaamukoba ati: “Biki bino by'oli kukola. Lwaki obaagho wenka okusalira abantu emisango, abantu boonaboona ni bakwemereraku agho okuva ku nkyo ni bazibya obwire?” Musa yaamwiramu ati: “Ndi n'okukola ntyo, kuba abantu baidha ye ndi okubuuza Katonda by'akoba ku nsonga edh'endhawulo. Bwe ghabaagho abali n'obutaisania baidha ye ndi naabakobera ku bombi omutuufu n'omukyamu, nga mbakobera amateeka ga Katonda n'ebiragiro bye.” Yethuro yaamukoba ati: “Ky'oli kukola ti kikalamu. Oli kwerumya inho era waalumya n'abantu abo, kuba omulimo muzito inho okugukola wenka. Mpulirisa nkughe ku magezi, era Katonda abe n'iwe! Iwe sigala ng'oli ghagati gha Katonda n'abantu, era ng'ensonga dhaibwe odhimutwalira okudhigondhoola. Beegese amateeka ga Katonda n'ebiragiro bye, era obaleetere okumanha engeri ye bateekwa okwebisaamu, ni bye bateekwa okukola. Era linga mu bantu boonaboona obone abantu abali n'obusobozi, abatya Katonda, abeesigwa era abatenda kulya nguzi. Olondemu abasobola okukulembera abantu olukumi olukumi, n'abantu ekikumi ekikumi, n'abantu ataanu ataanu, n'abantu eikumi eikumi. Leka abo n'ababe basalirenga abantu emisango gyaibwe buliidho. Bwe ghabaagho ensonga enkulu bagireetenga y'oli, aye ensonga entonotono dhoonadhoona badhimalenga. Kale iwe kiidha kukwanguyira kuba banaaba bakukendeziizaaku obuzito. Bw'onaakola otyo, era nga Katonda bw'ali kukulagira, oidha kuwona okwerumya, n'abantu boonaboona bairengayo ewaibwe ng'ensonga dhaibwe dhikoleibwaku.” Musa yaakozesa amagezi ago mukoirume we ge yamugha, yaalinga mu Baisiraeli boonaboona, yaalondamu abantu abali n'obusobozi, yaabafuula abakulembeze b'abantu olukumi olukumi, n'abantu ekikumi ekikumi, n'abantu ataanu ataanu, n'abantu eikumi eikumi. Abo baasaliranga abantu emisango buliidho. Emisango egyalinga emikalangufu nga bagitwalira Musa, aye emitonotono gyonagyona nga bagimala beene. Agho Musa yaasiibula mukoirume we, yaagolola ewuwe mu nsi ye. Nga ghaakabita emyezi ebiri kasookanga Baisiraeli bava mu Misiri, ku lunaku olwinhama omwezi ogwokusatu baatuuka mu irungu eryetebwa Sinai, nga bamaze okuva mu kifo ekyetebwa Refidimu. Era bwe baatuuka baasimba weema dhaibwe kumpi n'olusozi Sinai. Musa yaaniina ghaigulu ku lusozi okwogera ni Katonda. Agho Musengwa Katonda ng'ali ku lusozi yaamweta yaamukoba ati: “Ja okobere Abaisiraeli, baidhukulu ba Yakobo abo oti, ‘Mwabona bye nakola Abamisiri, era mwabona bwe nabaleeta okubatuusa ghano ghe ndi, nga mbaginze ng'oti n'enkookooma bw'eginga omwana waayo ku maghagha. Kale ni, bwe munaagonderanga bye mbakoba, ni mukuuma endagaano yange, mwidha kubanga bantu bange ab'endhawulo ku bantu bange abandi boonaboona. Ensi yoonayoona yange, aye imwe munaabanga bantu bange abalondemu. Era munaabanga eighanga eitukuvu, mwampeerezanga nga bakabona. Ebyo by'obe okobe Abaisiraeli.’ ” Kale Musa yaaja yaayeta abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli, yaabakobera ebibono ebyo nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Abantu boonaboona bamwiramu bati: “Ebyo byonabyona Musengwa Katonda by'atukobye okukola twidha kubikola.” Era Musa yaaja okukobera Musengwa Katonda ng'abantu bwe baakoba. Agho Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ndidha kwidhira mu kire ekigemu, abantu baghange okuwulira nga ndi kwogera n'iwe, okuva olwo bakwikirizenga buliidho.” Musa, kabiri yaakobera Musengwa Katonda ebyo abantu bye bairamu. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ja y'abantu obatukuze olwaleero n'idho, era booze ebivaalo byaibwe, olwadhuuzi babe nga beetegefu, kuba ku olwo nze Musengwa Katonda ndiika ku lusozi Sinai ng'abantu boonaboona babona. Era ja oteegho ensalosalo olusozi kwe lukanga, okobe abantu beegendereze obutaja ku lusozi waire okutuuka okumpi n'ensalosalo eyo. Oyo yeenayeena anaaniina ekigere ku lusozi olwo ali n'okwitibwa. Era ghatabaagho amugemaku naire, aye bamukube bwa mabaale oba okumulasa n'akalaso afe. Kino kitwalizaamu abantu era n'ensolo. Endeka bw'efuuwa omukuzi omulala guti nga muleeyiriri, abantu baseete y'olusozi.” Kale Musa yaika okuva ku lusozi, yaaja y'abantu yaabatukuza, era baayoza ebivaalo byaibwe. Yaabakoba ati: “Olwadhuuzi mube nga muli beetegefu, abasaadha mulobe kuba na bakazi mu buliri.” Olunaku olwokusatu ku nkyo ghaabaagho okutyabuka n'okumyansa okw'olukuba, n'ekire ekigemu kyaidha ku lusozi, era ghaabaagho n'okuvuga okw'endeka okw'amaani einho. Abantu boonaboona, nga bali mu weema dhaibwe, baatya inho baadhugumira. Olwo Musa yaalagira abantu bave mu weema dhaibwe baje baagaanane ni Katonda. Baaja baayemerera ghansi gh'olusozi. Olusozi Sinai lwaidhula omwosi, kuba Musengwa Katonda yalwikaku ng'ali mu muliro. Era omwosi ogwaluvangaku okuja ghaigulu nga guli ng'oti n'oguva mu kifo aghookerwa ebiwumbe olusozi lwonalwona lwatengeeta bubi inho. Okuvuga okw'endeka bwe kwaja nga kweyongera einho, Musa yaayogera era Katonda yaamwiramu mu mamiro agali ng'oti kutyabuka kwa lukuba. Musengwa Katonda yaika ku lusozi Sinai ku mutwe yaayeta Musa yeena aje ghaigulu ku lusozi ku mutwe. Era Musa yaaja. Yaamukoba ati: “Ika ghansi olabule abantu batatuuma nsalosalo kwidha kuneerolera, kuba bwe banaakikola, abantu kamaala ku abo baidha kufa. Bakabona abaseeta ghe ndi bateekwa okwetukuza, bwebataakikolenga ndidha kubabonerezanga.” Musa yaakoba Musengwa Katonda ati: “Abantu tibasobola kwidha ghaigulu ku lusozi Sinai, kuba iwe mwene watusikirira tulutwale nga lutukuvu era tuteegho ensalosalo okulwezungulula.” Musengwa Katonda era yaamukoba ati: “Ika ghansi onone Aaroni mwire naye ghano aye bakabona n'abantu otabaganha kutuuma nsalosalo kwidha ghe ndi, bwe banaakola batyo ndidha kubabonereza.” Kale Musa yaika ghansi, yaakobera abantu Musengwa Katonda bye yamukoba. Agho Katonda yaayogera ebibono bino ati: “Ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu Misiri ye mwali nga mukola obwiru. “Mutasinzanga katonda wundi okutoolaku nze. “Muteekoleranga kibaadhe oba kiwumbe ekifaanana ekintu kyonakyona ekiri ghaigulu ku igulu, oba ghansi ku nsi, oba waire ekiri mu maadhi agali ghansi agh'ensi. Ebintu ebyo mutabisinzanga, kuba nze Musengwa Katonda waimwe ndi wa nkikidi ku bantu bange. Abo abankyagha mbabonereza, era naabonereza n'abaana baibwe, n'abaidhukulu, okutuukira irala ku luse olwokusatu n'olwokuna. Aye abantu enkumi n'enkumi abangonza, ni bagondera ebiragiro byange, mbooleka okugonza okutakoma. “Mutakozesanga liina lyange nze Musengwa Katonda waimwe mu bya matamatama, kuba tija kuloba kubonereza oyo yeenayeena akozesa eriina lyange obubi. “Muteerabiranga kukuza lunaku lwa Sabbato nga lutukuvu. Muli n'enaku mukaaga edh'okukolerangaku emirimo gyaimwe gyonagyona. Aye olunaku olwomusanvu, lwa Sabbato yange nze Musengwa Katonda waimwe. Olwo mutalukolerangaku mulimo gwonagwona waire imwe beene, waire batabane baimwe, waire baghala baimwe, waire abairu baimwe abasaadha oba abakazi, waire ensolo dhaimwe, era waire abasenze be musuza; kuba mu nnaku omukaaga nze Musengwa Katonda nakola eigulu, n'ensi, n'enhandha n'ebirimu byonabyona, naawuumula ku lunaku olwomusanvu. Kye nava ni ndugha enkabi era ni ndutukuza. “Balata baimwe ni bainhaimwe mubaghenga ekitiibwa, olwo mughangaale enaku kamaala mu nsi nze Musengwa Katonda waimwe ye ndi kubagha. “Mutatemulanga. “Mutayendanga. “Mutaibanga. “Mutaghanga ku muntu budhulizi bwa bulimba. “Muteegwanizanga ndhu dha bantu bandi. Muteegwanizanga baka beene, waire okwegwaniza abairu baibwe abasaadha oba abakazi, waire ente dhaibwe, oba endogoyi dhaibwe, oba ebintu byaibwe ebindi byonabyona.” Abantu boonaboona bwe baawulira okutyabuka okw'olukuba n'okuvuga okw'endeka, ni babona n'okumyansa okw'olukuba, n'olusozi nga luli kunioka omwosi, baatya inho baadhugumira era baayemerera ere ghalaku. Baakoba Musa bati: “Iwe yogera n'ife twidha kuwulira, aye Katonda atayogera n'ife, kuba tusobola okufa.” Musa yaakoba abantu ati: “Mutatya, kuba Katonda aidhie kubaleba, n'okubongeramu okumutya, mulobe kwonoona.” Era abantu baasigala nga bakaayemereire ghala, aye Musa ng'ali kuseeta y'ekire ekigemu Katonda mwe yali. Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa okukoba abantu Abaisiraeli ati: “Muboine nze Musengwa Katonda bwe ndhogeire n'imwe nga ndi mu igulu. Mutakolanga bakatonda mu feeza ni mubasinziza ghalala ninze, waire okwekolera bakatonda mu zaabu. Nzimbira alutaari ey'eitaka era ogheereyo ku alutaari okwo entaama, oba embuzi, oba ente, ng'ekigheebwayo ekyokebwa, era n'ekigheebwayo olw'okutabagana. Mu kifo kyonakyona kye nnaasalangagho okunsinzizaamu, ndidha kwidhanga nkughe enkabi. Bw'onzimbira alutaari ey'amabaale, otakozesanga mabaale mabaadhe bw'ogabaadhaku ogafuula agatagwaniire kuzimba alutaari ya kunsinzizangaku. Otakolanga alutaari yeetaaga kuniinaku na madaala, kuba osobola okughemukiraku omubiri.” “Abantu boonaboona Abaisiraeli baghe amateeka gano: Bw'ogulanga omwiru Omuheburayi omusaadha, aidha kukukoleranga obwiru okumala entangama ya myaka mukaaga. Ogwomusanvu bwe gutuuka omulekanga yaaja nga wa idembe, era ghazira ky'ateekwa kukusasula. Bw'omugulanga ng'azira mukazi, atajanga na mukazi. Aye bw'omugulanga ng'ali n'omukazi, ajanga ni mukazi we. Musengwa Katonda we bw'anaabanga nga n'eyamugha omukazi n'amuzaalira abaana abalenzi oba abaghala, omukazi n'abaana banaasigalanga nga ba musengwa we era omusaadha oyo atajanga nabo. Aye omwiru bw'asalangagho n'akoba ati agonza musengwa we, ni mukazi we, n'abaana be, era nga tayenda kumuleka aje nga wa idembe, musengwa we amutwalanga mu isinzizo yaamwemereza gha lwigi oba gha mwango, yaamufuwula kutu owundi ng'akozesa olugera olusongovu. Olwo omwiru oyo anaabanga mwiru we okutuusa okufa. “Omusaadha bw'anaatundanga mughala we ng'omwiru omukazi, omwiru oyo taalekebwenga kuja nga wa idembe ng'oti n'abairu abasaadha bwe balekebwa. Bw'anaabanga nga tasanhusa musengwa we eyamwegulira ng'omukazi, musengwa we oyo anaamwizangayo ye yamugula baamununula bye yamugula era musengwa we oyo taamuguzenga ba ndha, kuba yamukola bubi okumwekyusaaku. Omusaadha bw'anaaguliranga mutabane we omwiru ng'omukazi, agho anaabanga n'okumubisa nga mughala we. Omusaadha bw'afunanga omukazi owundi, atakendeezanga ku by'abaire akolera ole abairengagho ng'okumufunira emere, n'ebivaalo, n'okumulabirira mu by'obufumbo. Bw'anaabanga nga tamukoleire bintu ebyo ebisatu, omukazi oyo anaabanga wa idembe okuvaagho nga ghazira mpiiya yoonayoona esaswirwa musaadha oyo.” “Omuntu yeenayeena anaakubanga omuntu n'amwita, yeena anaabanga n'okwitibwa. Aye bw'anaabanga nga tiyamweteega mu bugenderevu, aye nga nze Katonda ninze nasalagho afe mu nsambo eyo, agho ndidha kutangagho ekifo mw'anaalumukiranga, n'awona omusango ogwo. Aye omuntu anaalumbanga mwine mu bugenderevu, n'asala amagezi n'amwita, oyo ni bw'anaabanga ng'alumukiire ku alutaari yange okwewonia, anaatoolebwangayo yaitibwa. “Omuntu yeenayeena anaakubanga ise oba inhina, wa kwitibwanga. “Omuntu yeenayeena anaawuuyanga omuntu n'amutunda, oba n'ayagaanibwa ng'ali naye, wa kwitibwanga. “Omuntu yeenayeena anaakolimiranga ise oba inhina, wa kwitibwanga. “Abantu bwe banaasoolanga memale owundi n'akuba mwine eibaale, oba n'amufunta ekifunsi, ole ye bakubye n'atafa aye n'agwa ku ndiri, bw'anaawonangamu n'aba ng'asobola okukoomera ku mwigo okujaaku ku luya, eyamukuba taabengaku musango. Aye aidha kusasuliranga ye yakuba olw'ebiseera bye by'anaabanga ng'afiiriirwa, era amwidhandhabenga okutuusa lw'anaawoneranga irala. “Omuntu bw'anaatoolanga omwigo n'akuba omwiru we omusaadha oba omwiru we omukazi n'amwitiragho, omuntu oyo aidhanga kubonerezebwa. Aye omwiru oyo bw'ataafiirengagho aye n'amalaghooku olunaku oba eibiri ng'akaali mulamu, omuntu oyo taidha kubonerezebwanga. Kuba anaabanga amaze okufiirwa omwiru we ye yagula n'empiiya dhe. “Bwebanaabanga nga bali kulwana, memale owundi ku abo n'alumya omukazi ali enda, enda n'evaamu aye omukazi n'ataba bubi, oyo amulumiiza aidha kumuliyiranga omughendo iba w'omukazi oyo ye balumiiza gw'anaasalanga ni gwikirizibwa abalamuzi. Aye omukazi bw'anaabanga obubi, amulumiiza aidha kumuliyiranga bulamu olw'obulamu, oba eriiso olw'eriiso, oba eriino olw'eriino, oba omukono olw'omukono, oba ekigere olw'ekigere, oba okwokebwa olw'okwokya, oba okuteebwaku ekibwa olw'ekibwa, oba okunuubulwa olw'okunuubula. “Omuntu bw'anaakubanga eriiso ery'omwiru we omusaadha oba omwiru we omukazi n'alyonoona, aidha kulekanga omwiru oyo aje nga wa idembe olw'okusasulira eriiso lye. “Bw'anaakubanga eriino ery'omwiru we omusaadha oba omwiru we omukazi n'alitoolamu, aidha kulekanga omwiru oyo aje nga wa idembe olw'okusasulira eriino lye.” “Ente bw'enaafulanga omuntu n'emwita, ente eyo enaakubwanga amabaale yaafa, era emamba yaayo teeriibwenga. Aye mwene yo taabonerezebwenga. Aye ente eyo bw'eba ng'ebairenga erumbagana abantu, era nga mwene yo yalabulwa aye yaaba nga tagisiba, memale n'efula omuntu n'emwita, ente eyo enaakubwanga amabaale yaafa, ni mwene yo anaitibwanga yeena. Aye bwe banaamuganhanga okuligha olw'okuwonia obulamu bwe, anaabanga n'okusasula mu bwidhuvu kye banaamusaliranga. Ente bw'enaafulanga omwana ow'omuntu, omulenzi oba omughala, eiteeka lyene eryo n'erinaakozesebwanga. Ente bw'enaafulanga omwiru n'emwita, mwene nte aidha kughanga mwene mwiru ebitundu bya feeza amakumi asatu olw'okumuliyira, era ente eidha kukubwanga amabaale efe. “Omuntu bw'anaalekanga ekiina nga takisandiikeeku, oba omuntu bw'anaasimanga ekiina n'atakighembaku, memale ente oba endogoyi n'ekigwamu, mwene kiina anaabanga n'okuligha ensolo eyo. Aidha kughanga mwene nsolo empiiya, era olwo ensolo enfu enaabanga yiye. “Ente ey'omuntu bw'enaalumyanga ente ey'omuntu owundi, ere erumiziibwa n'efa, banaatundanga ente enamu baagabana empiiya era baagabana n'emamba ey'ere enfu. Aye bwekinaabanga nti ente eyo erumiiza yiinaayo ebairenga emanhiibwa okuva einhuma ere nga nfulagani, aye mwene yo n'aloba okugisiba, mwene yo oyo aidha kutoolanga ente enamu aliyire mwene ere enfu, olwo ensolo eyo enfu enaafuukanga yiye.” “Omuntu bw'anaibanga ente oba entaama, n'agiita oba n'agitunda, aidha kusasulanga ente itaanu olw'ente endala ye yaiba, oba entaama ina olw'entaama endala ye yaiba. “Omuntu bw'anaalekuliranga ensolo dhe okuliira mu musiri gwe oba mu isamba lye ery'emizabbibu, memale ni dhija ni dhirya emere mu musiri ogw'omuntu owundi, aidha kusasulanga emere ye dhiriire ng'atoola ku bisinga obulungi ebiri mu musiri gwe oba isamba lye ery'emizabbibu. “Bw'anaateeranga oluyiira mu kibandha kye, memale ni lukunkuna mu isubi ni lutuuka mu kibandha eky'omuntu owundi ni lwokya emere ye, ye yakungula naabunga mu musiri oba eyo y'akaali kukungula, oba ni lwokya omusiri gwonagwona, oyo eyateera oluyiira aidhanga kusasula mwene mere byonabyona by'anaabanga ng'afiiriirwa. “Omuntu bw'anaaghanga mwine empiiya oba ebintu bye eby'omughendo okubimukuumira, memale ni babiibira mu ndhu y'oyo ye babighaire okubikuuma, omwibi bw'anaagemwanga anaasasulanga ebintu ebyo emikuzi ebiri. Aye omwibi bw'anaabanga nga tagemeibwa, mwene ndhu ebintu mwe byaibirwa anaaleetebwanga mu isinzizo yaalayira mu maiso ga Katonda oba nga bwenebwene tiyaiba bintu bya mwine. “Bwe ghanaabangagho abantu abakaayanira ekintu kyonakyona, k'ebe nte, oba ndogoyi, oba ntaama, oba mbuzi, oba kivaalo, oba ekintu kyonakyona ekyabula, nga buli muntu akoba ati, ‘Kyange’, ensonga dha bombi dhinaatwalibwanga mu isinzizo. Oyo Katonda y'anaasalangagho nga n'omukyamu, anaasasulanga ole mwine ekintu ekyo emikuzi ebiri. “Omuntu bw'anaaghanga mwine endogoyi ye, oba ente ye, oba entaama ye, oba embuzi ye, oba ensolo ye, eyindi yoonayoona okugimukuumira, memale n'efa, oba n'erumizibwa obubi, oba n'eibibwa nga ghazira ali kubona, banaajanga mu isinzizo. Ole ye baagha okukuuma anaalayiranga mu maiso ga Katonda oba nga bwenebwene tiyatuusa ku nsolo ya mwine ekyo ekyagituukaku, era mwene nsolo aidha kwikirizanga okulayira okwo, era taidhanga kumusasuza. Aye bw'enaabanga nga yaibibwa okuva ku ye baagikuumisa, oyo ye baagikuumisa aidhanga kugisasula mwene yo. Ensolo eyo bw'enaabanga nga yaitibwa nsolo dha mu nsiko era nga ye baagikuumisa asobola okwoleka ku bitundu byayo ebyasigalagho, t'agisasulenga. “Omuntu bw'aneeyazikwanga ensolo ya mwine, memale n'erumizibwa obubi oba n'efa nga mwene yo ti n'ali nayo, aidha kugisasulanga. Aye mwene yo bw'anaabanga nga n'eyali nayo, ole taidha kugisasulanga. Bw'enaabanga empangise, ole aidha kusasulanga mpiiya dha kugipangisa dhonka.” “Omusaadha bw'anaasendasendanga omughala omuto omwegha akaali okwandhula n'aba naye, anaaghangayo omwandu yaamubayiza. Aye ise ow'omughala bw'anaaloberanga omusaadha oyo okubayiza mughala we, era omusaadha oyo anaabanga n'okutoola omwandu ogusasulirwa omughala omwegha, yaagugha ise w'omughala oyo. “Otaganhanga mukazi mulogo kubaagho nga mulamu. “Omusaadha yeenayeena anaabanga n'ensolo mu nsambo abasaadha ye baba n'abakazi mu buliri, anaitibwanga. “Omuntu yeenayeena bw'anaaghangayo omusengo eri omusambwa mu kifo eky'okugugha nze Musengwa Katonda, anaazikirizibwanga. “Omuntu ow'eighanga erindi otamubisanga bubi oba okumutuntuza, kuba mwena mwali ba ighanga lindi nga muli e Misiri. “Otabisanga bubi namwandu oba mulekwa. Bw'olibabisa obubi, baja kundirira era zeena mpulire okulira kwaibwe, nsungughale era nkusindike ofiire mu lutalo. Olwo weena bakazi bo babe banamwandu, n'abaana bo babe bamulekwa. “Bw'owolanga empiiya omuntu yeenayeena ku bantu bange abaavu b'olimu, otakolanga ng'abaghozi abandi, n'omutoolaku magoba. “Bw'ogemanga ku mwino ekivaalo kye ng'omusingo, okimwirizanga ng'endhuba ekaali kugwa, kuba ekyo kye yeebwika era n'ekikunta kye ekimusuuya. Kale aghanga atya okutenduka nga tiyeebwise? Era bw'anandiriranga ndidha kumuwuliranga, kuba nze ndi wa kivunika. “Otavumanga Katonda oba okukolimira omufuzi ow'abantu bo. “Oidha kundeeteranga ebigheebwayo ku birime by'osooka okukungula, ni ku muzigo ogw'emiti emyoliva gy'okamula, ni ku mwenge gw'emizabbibu gw'okunha. Era oidha kumpanga omwana omulenzi anaasookanga okuzaalibwa. Era otyo bw'onaakolanga n'ente, n'entaama, n'embuzi enume enaazaalibwanga mu luzaalo olusooka enaabangaku ni dhiinaadho okumala enaku musanvu, olwomunaana waagimpa ng'ekigheebwayo. “Mwidha kubanga bantu bange abatukuvu. Olw'ekyo mutalyanga mamba ya nsolo eitiibwa nsolo dha mu nsiko, mugisuuliranga mbwa. “Otasansaanianga ngambo, era oteeyimbanga na mukozi wa bibi ng'ogha obudhulizi obutali butuufu. “Otajiiranga ku kintu abantu abasinga bungi kye bakoba nga kikyamu, oba okubajiiraku nga bali kugha obudhulizi obubuzaabuza ekituufu. Era oteekubiranga ku luuyi lwa mwavu n'omuleetera kusinga musango, mbu olw'okuba mwavu. “Bw'obonanga ente oba endogoyi ey'omuzigu wo ng'eri kumubulaku, ogigemanga waagimwiriza. Era bw'oyagaananga endogoyi ey'omuntu atakwenda ng'egwire olw'obuzito bwe bagitwise, otamubitangaku bubite omubeerangaku okugibbeeda, mwagiiza ku magulu gaayo. “Otabuzaabuzanga nsonga dha muntu mwavu ng'ali kuwozesebwa. “Weesambirenga irala okughaayiriza omuntu yeenayeena. Omuntu aziraku musango era omutuufu, otamusaliranga gwa kufa. Kuba tiriroba kuvunaana kiisi mukozi wa kibi. “Otalyanga nguzi, kuba enguzi eziba abantu amaiso era yaafuulaniafuulania ensonga dh'oyo omutuufu. “Otabisanga bubi muntu wa ighanga lindi ali mu imwe mwidhi bwe kiruma okuba ow'eighanga erindi, kuba mwena bwe mwali e Misiri. “Onaamalanga emyaka omukaaga ng'osimba emere yo, era ng'ogikungula. Aye mu mwaka ogwomusanvu olekanga eitaka lyo lyawuumulaku, era emere yoonayoona ebala mu misiri erekebwangayo, abaavu baagirya. Ate eyo abaavu ye baba nga tibaliire bagirekeranga ensolo edh'omu nsiko dhaalya. Mu nsambo n'endala eyo, otyo bw'onaakolanga amasamba go ag'emizabbibu n'ag'emiti emyoliva. “Oli n'enaku mukaaga dh'oghanga okukoleramu emirimo gyo, aye olwomusanvu oidhanga kuwuumula. Olwo ente dho n'endogoyi dho dhighange okuwuumula, era abairu bo, n'abamaghanga agandi abakukolera bawuumule bairemu amaani. “Mukuume ebiragiro ebyo byonabyona mulobe kubisobya. Mwerabirire irala emisambwa gyonagyona, era mutaganhanga maina gaagyo na kubabita mu kanwa. “Buli mwaka mwidha kwidhanga munkolere ebibinuko bya mikuzi esatu olw'okumpa ekitiisa. Ekibinuko ekisooka n'eky'omu mwezi gwa Abibu, omwezi gwe mwaviiramu mu Misiri. Nga bwe nabalagira, bwe mukolanga ekibinuko kino mulyanga migaati gitazimbulukusiibwa gyonka okumala entangama ya nnaku musanvu. Era ghatabangagho aidhanga kunsinza ng'azira kigheebwayo. “Ekibinuko eky'Amakungula n'ekyokubiri, ekibaagho nga muli kukungula bye mwasiga mu misiri gyaimwe ebisooka. “Ku nkomerero ey'omwaka munaakolanga ekibinuko ekyokusatu eky'okusololeza ebirime mu byagi, ekyetebwa Ekibinuko eky'Entindi. Kiisi musaadha anaabanga n'okwidha okunsinza nze Musengwa Katonda waimwe mu bibinuko ebyo eby'emikuzi esatu buli mwaka. “Bw'oghangayo ensolo eitiibwa ng'omusengo, otaleeterangaku migaati gizimbulukusiibwa. Era amasavu ag'ensolo edhigheebwayo ng'omusengo mu bibinuko ebyo, gatasulangagho kutuusa nkyo. “Emere ye musookanga okukungula mu misiri gyaimwe mugireetanga mu ndhu yange nze Musengwa Katonda waimwe, mwagighaayo. “Mutafumbiranga mamba ya mbuzi nto oba ya ntaama nto, mu mata ga inhaayo.” “Bona eno, ndidha kubatumira malaika okubakulemberamu ng'abakuuma, era abatuuse mu kifo kye mbategekeire. Imwe mumuwulire, mugondere kiisi ky'abakoba. Mutamudheemera, taidha kubasonigha kwonoona kwaimwe, kuba ali kwidha mu liina lyange. “Aye bwe mwisaayo einho omwoyo okugondera by'akoba era ni mukola byonabyona bye mbalagira, ndidha kubanga muzigu wa bazigu baimwe era ndidha kulumbanga abo ababalumba. Malaika wange aidha kubakulembera, abatwale mu biketezo bino: eky'Abamori n'eky'Abahitti, n'eky'Abaperizzi, n'eky'Abakanaani, n'eky'Abahivi, n'eky'Abayebusi, ate abantu ab'omu biketezo ebyo abazikirize. Otakubiranga misambwa gyaibwe makiryaivu, oba okugisinza, oba okukola ebyo beene bye bagikolera. Aye ogizikirizanga, era waamenhamenhanga empango dhaagyo edh'amabaale. Nze Musengwa Katonda wo, ninze y'obenga osinze, era nze ndidha kukughanga enkabi mu mere ni mu maadhi, era ntoolegho obulwaire obubadaaza. Ezira mukazi aja kuvaamu nda, oba kuba mugumba mu nsi yaimwe era ezira ye nja kusala ku myaka. “Ndidha kuleeteranga abazigu abanaabanga emberi ye muja okutya einho, era ndeetengagho okutabukatabuka mu bantu abagezaaku okubalwanisa. Abazigu baimwe boonaboona baidha kukyukanga babalumuke. Ndidha kusindikanga ebiziinhuusi emberi ye muja bibingengamu Abahivi, n'Abakanaani, n'Abahitti, babasegulire. Aye okubabingagho emberi ye muja tija kukikola mu mwaka mulala gwonka, kuba olwo ensi eba esigala nga ndhereere, ensolo edh'omu nsiko dhaazaalagana ekibitiriire era dhaabafuukira ekizibu. Kale ndidha kubabinganga ye muja katonokatono, okutuusa lwe mulizaalagana ni mughera ni mwidhuza ensi. Nja kutaagho ensalosalo yaimwe eve ku Nhandha Emyufu okutuuka ku nhandha ey'ab'e Filisitia era eve ku irungu etuuke ku mwiga Eufurate. Abantu abo ababa mu biketezo ebyo nja kubata mu ngalo dhaimwe, era mwidha kujanga nga mubabingagho nga bwe munaajanga nga museetayo. Otakolanga na bantu abo ndagaano, oba okugikola n'emisambwa gyaibwe. Otalekanga bantu abo ni baba mu nsi yaimwe, kuba baghanga okubaleetera okwonoona ye ndi. Kuba bw'onaasinzanga emisambwa gyaibwe, onaabanga ng'okagwireku.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Iwe, ni Aaroni, ni Nadabu, ni Abihu, aghalala n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli nsanvu, muniine olusozi nga mwidha ye ndi nze. Aye bwe munaaba nga mukaali ghalaku, musooke mukube amakiryaivu munsinze. Iwe Musa niiwe wenka oidha okuseeta ye ndi, aye abantu abandi boonaboona, bataseeta. Era abantu ababuliidho bataniina ku lusozi n'iwe naire.” Agho Musa yaaja yaakobera abantu ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yamukoba era n'ebiragiro. Era abantu boonaboona bairamu n'omwoyo mulala bati: “Ebyo byonabyona Musengwa Katonda by'atukobye twidha kubikola.” Musa yaaghandiika ebibono bya Musengwa Katonda ebyo byonabyona. Era yaazuuka ku nkyo yaazimba alutaari ghansi agh'olusozi. Yaazimba n'empango edh'amabaale ikumi na ibiri ng'ebika eby'Abaisiraeli bwe biri. Yaatuma abaisuka Abaisiraeli baaja baaghaayo ye Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa n'emisengo egy'okutabagana, nga baghaayo ente. Musa yaatoola ogundi ku musaayi yaaguta mu bibya, ate ogwasigalagho yaagumansira ku alutaari. Agho yaatoola ekitabo eky'endagaano yaakisoma ng'abantu boonaboona bawulira, era baakoba bati: “Ebyo byonabyona Musengwa Katonda by'atukobye okukola twidha kubikola, era twidha kumugonderanga.” Agho Musa yaatoola omusaayi yaagumansira ku bantu nga bw'akoba ati: “Omusaayi n'akamanhiso akakakasa endagaano Musengwa Katonda y'akoze n'imwe ng'ebibono bino byonabyona bwe bikoba.” Agho Musa, ni Aaroni, ni Nadabu, ni Abihu, ghalala n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli nsanvu, baaniina olusozi baabona Katonda wa Isiraeli. Ghansi gh'ebigere bye nga ghali ng'oti ni ghe baayaliira amabaale ag'omughendo ageetebwa saffiro, aga langi ya bbululu omutangaavu obukalamu ng'eigulu. Katonda tiyagalula mukono kukola kabi bakulu ba bikunsu mu Isiraeli abo. Beerolera Katonda, bwe baamala baalya era baanhwa ku kibigiya. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Niina olusozi oidhe ye ndi. Bw'otuuka nteegerera, ndidha kukugha ebibaadho eby'amabaale agaliku amateeka n'ebiragiro bye naghandiikira abantu olw'okubagalagira.” Kale Musa yaasituka ni Yoshua eyamuyambangaku, era Musa yaaniina ku lusozi lwa Katonda. Musa oyo yaakoba abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli ati: “Mututeegere ghano okutuusa lwe tunaira,” era ati: “Muli ghano ni Aaroni ni Hura, bweghabangagho ali n'ensonga yeenayeena ajanga ye bali baagigondhoola.” Agho Musa yaaniina ku lusozi era ekire kyalughembaku. Olusozi Sinai lwaidhula ekitiisa kya Musengwa Katonda era ekire kyalughembaku okumala enaku mukaaga. Ku lunaku olwomusanvu Musengwa Katonda ng'ali mu kire, yaayeta Musa. Abaisiraeli baabona ekitiisa kya Musengwa Katonda nga kiri ng'oti muliro oguli kubbeibbera ku lusozi ghaigulu. Musa yaaniina ku lusozi ghaigulu, yangira mu kire era yaaba okwo okumala enaku amakumi ana omusana n'obwire. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba abantu Abaisiraeli, buli muntu atoole ekigheebwayo ky'anaaba asazeegho akikughe okindeetere. Bino n'ebintu bye babe bakughe ng'ebigheebwayo: zaabu, feeza, ekyuma eky'ekikomo, engoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'engoye empegheevu, n'edho edhaakolebwa mu buviiri obw'embuzi, n'amawu amakunhe ag'entaama enume, n'amawu amakunhe ag'ensolo edhindi, n'embaawo edhaasalibwa mu muti ogwetebwa akasia, n'amafuta ag'entaala, n'obuwoowo obutabulwa mu muzigo ogw'okusiiga, n'obuwoowo obw'okuniosa, n'amabaale ageetebwa onikisi, era n'amabaale ag'omughendo agandi agateebwa ku kivaalo eky'obwakabona ni ku kivaalo kabona ky'avaala mu kifuba. Era koba abantu bankolere eisinzizo memale olwo mbabengamu. Eisinzizo lino n'ebintu byamu, biri n'okukolebwa nga bijiira ku ntegeka ye ndidha okukwoleka.” “Era koba abantu, bankolere esanduuku mu mbaawo edh'omuti ogwetebwa akasia, nga obuleeyi bwayo egheza mita ndala ni sentimita ikumi, ate obugazi ng'egheza sentimita nkaaga na mukaaga era n'obugungumavu ng'egheza sentimita nkaaga na mukaaga. Esanduuku eyo mugirimbyeku zaabu omukenenule munda mwayo ni ku ngulu kwayo. Era mugikolereku olukomo lwa zaabu omukenenule okugyezunguluza yoonayoona. Era mukole emikonda mu zaabu emyekulungirivu ng'oti mpeta, mugite ku magulu ga sanduuku ana, mu mbali ebiri ni mu mbali ebiri. Agho mubaadhireku emiti egy'okubbeedesa mu muti ogwetebwa akasia, memale emiti egyo mugilimbyeku zaabu okugyezunguluza gyonagyona. Mute emiti egyo mu mikonda gire emyekulungirivu egiri ku mbali ni ku mbali okw'esanduuku, gibe egy'okubbeedesanga sanduuku eyo. Emiti egyo gya kusigalanga mu mikonda egy'esanduuku nga tigyakutoolebwangamu. Mu sanduuku omwo oidha kutaamu ekiidhukizo kye ndidha okukugha. Agho okolereku ekisandikiza nga kya zaabu omukenenule obuleeyi bwakyo nga kigheza mita ndala ni sentimita ikumi, ate obugazi kibe sentimita nkaaga na mukaaga. Era mukole ebifaananie bibiri eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, nga mubikola mu zaabu, bibe ku ndhuyi dhombi edh'ekisandikiza eky'esanduuku eyo. Ekifaananie ekindi mukite ku luuyi lule olundi olw'ekisandikiza, ate ekindi mukite ku luuyi luno olundi olw'ekisandikiza ekyo. Aye ng'ebifaananie byombi mubikolera ghalala, byegema ghalala ku kisandikiza, byaba kintu kirala nga tibyawukaine. Ebifaananie ebyo mubikole nga mubirinzagainia, aye nga amaiso gaabyo galingiriire ku kisandikiza, era nga byandhulwiza amaghagha gaabyo nga gaghemba ku kisandikiza ekyo. Ekyo nga kiwoire oidha kuta mu sanduuku eyo ekiidhukizo kye ndidha okukugha, era ote ekisandikiza kire ku ngulu okw'esanduuku eyo. Agho ghe ndidha okukwagaana, era agho ghaigulu agh'ekisandikiza eky'Esanduuku ey'Endagaano era ghagati agh'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, ghe ndidha okukugheera ebiragiro byange byonabyona by'oidha okukobera Abaisiraeli.” “Era oidha kukola emeeza mu muti ogwetebwa akasia, ng'obuleeyi bwayo egheza sentimita kinaana na munaana, obugazi bwayo nga bwa sentimita amakumi ana na ina, n'obugungumavu bwayo nga bwa sentimita nkaaga na mukaaga. Omuti gw'akasia ogwo mwidha kugulimbyaku zaabu omukenenule munda ni ku ngulu, era emeeza mugiteeku omugo gwa zaabu okugyezunguluza. Era ogikolereku akabaawo akagyezungulula, ng'obugazi kaagayaga n'ekyala eky'omuntu, era nga keezungulwirwa omugo gwa zaabu. Okole emikonda ena mu zaabu emyekulungirivu ng'oti mpeta, ogite mu nsonda eina edh'emeeza, kiisi ghali mugulu. Kumpi agho n'akabaawo kale, n'aghaidha okuba emikonda egyo, era nga n'egiidha okubitamu emiti egy'okubbeedesanga emeeza eyo. Emiti egyo mugibaadhe mu muti ogwetebwa akasia, memale mugirimbyeku zaabu gyonagyona okugyezunguluza, gibe egy'okubbeedesanga emeeza eyo. Emeeza eyo mugikolereku ebibya n'enkaayi, era mugikolereku n'ensugha, n'ebikopo, olw'ebigheebwayo ebifukibwa. Ebintu ebyo mubikole mu zaabu omukenenule. Era oidha kutanga Emigaati egigheereibwayo eri Katonda ku meeza eyo, mu maiso gange buliidho.” “Era oidha kukola ekikondo eky'entaala mu zaabu omukenenule. Ekikolo ghalala n'ekitundu eky'eitale eky'ekikondo ekyo, oidha kubikola mu zaabu omukenenule oyo. Era obukopo obugemerera entaala, n'okudholiga okuli ng'oti bimuli, byona oidha kubikola nga byegemeire ghalala ni bire byonabyona mu zaabu omukenenule, nga ghazira kyawukaineku. Ekikondo ekyo kiidha kuba n'ensaga mukaaga nga dhiva mu mbali ni mu mbali mwakyo ensaga eisatu nga dhiva ku luuyi lwakyo olundi, ate ensaga eisatu edhindi dhaava ku lundi. Buli lusaga, nga bwe dhiri omukaaga, lwidha kubaaku obukopo busatu, nga buli kakopo kafaanana ng'oti n'ekimuli eky'omuti ogwetebwa alumondi, nga kiramba n'obukaba bwaku. Ekitundu eky'eitale eky'ekikondo kiidha kubaaku obukopo buna obufaanana ng'oti n'ekimuli eky'omuti ogwetebwa alumondi, nga kiramba n'obukaba bwaku. Kiisi ensaga eibiri ghe dhitandiikira okuva ku kitundu eky'eitale eky'ekikondo, ghaidha kubaagho ekiri ng'oti kimuli era nga kikoleirwagho kyegemeragho irala aghazira kwawukanamu. Ekintu ekyo ekiri ng'oti kimuli, n'ensaga, n'ekikondo kyene, oidha kubikola nga byegemeire ghalala mu zaabu omukenenule, nga ghazira kyawukaineku. Bw'omala oidha kukola entaala musanvu edh'okubanga ku kikondo ekyo, era odhiteeku dhibe nga dhimulisa mberi wa kikondo ekyo. Makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi, ni sowaani edhiteebwaku ebisiriiza ebyo, oidha kudhikola mu zaabu omukenenule. Ekikondo ekyo n'ebinaakolerwaku ebindi, bya kumalagho talanta namba edho ni kilo asatu n'eina edha zaabu omukenenule. Era bona nti obikola mu nsambo ye ndi kukwoleka ghano ku lusozi.” Era Musengwa Katonda yaakoba ati: “Oidha kukola ensuubo ikumi odhite mu Weema, nga dhaakolebwa mu ngoye empegheevu edhaalukibwa obukalamu, edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi. Era mutungiremu ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, nga mukozesa empiso n'ewuuzi. Obuleeyi obw'olusuubo olulala bwidha kuba mita ikumi na ibiri, obugazi bwalwo bube mita ibiri ensuubo dhoonadhoona dhiidha kuba nga dhaagayaga. Ensuubo eitaanu dhiidha kutungibwa dhiyimbibwe nga buli lulala luyungibwa ku lwinaalwo, n'ensuubo eitaanu edhindi dhoona dhiyimbibwe dhityo. Ku buli lusuubo olusembayo ku edho edhinaaba dhiyimbiibwa eitaanu edhisooka, oidha kutaaku obukondo obukoleibwa mu lugoye lwa langi ya bbululu, era ni ku itaanu edhinairirira oidha kukola n'ekirala. Obukondo obwo bwidha kuba amakumi ataanu ku lusuubo olusembayo ku itaanu edhinaasooka okuyimbwa, n'obundi amakumi ataanu bube ku itaanu dhire edhindi. Obukondo obwo bwidha kuba nga bugemagana mu lunhiriri. Agho oidha kukola obuntu amakumi ataanu obugemagania obukondo obw'oluuyi olundi ku bw'oluuyi olundi nga bwa zaabu. Endhuyi dhombi bwe dhinaayimbibwa, olwo Weema enaaba efuuse enambirira. “Era oidha kukola ensuubo ikumi na lulala mu ngoye edhaakolebwa mu buviiri obw'embuzi, dhighembe ku Weema eyo. Buli lusuubo lube nga lugheza mita ikumi na isatu obuleeyi ate obugazi lube mita ibiri, era dhoonadhoona eikumi n'olulala dhiidha kuba nga dhaagayaga mu bipimo. Ensuubo eitaanu oidha kudhitunga odhiyimbe gha dhonka nga buli lulala luyungibwa ku lwinaalwo. Ni dhire edhindi omukaaga dhoona odhiyimbe gha dhonka mu nsambo n'endala. Olusuubo olwomukaaga oidha kulufunhamu gha mulyango ogwingira mu Weema eyo. Ku mbali okw'olusuubo olusembayo ku itaanu edhinaasooka okuyimbibwa, oidha kukoleraku obukondo amakumi ataanu. Ni ku mbali okw'olusuubo olusembayo ku mukaaga edhinairirira okuyimbibwa, kwona okolereku obukondo amakumi ataanu. Agho oidha kukola obuntu obugemagania obukondo obw'oluuyi olundi ku bw'oluuyi olundi nga bwa kyuma kya kikomo, era obute mu bukondo bule, buyimbe endhuyi dhombi dhikole ekikingiriza ekiramba. Ekitundu eky'olusuubo olw'Eweema eyo ekifiikagho, kiidha kulengeedheranga einhuma ow'Eweema. Ebitundu ebindi eby'ensuubo edh'Eweema eyo ebifiikagho ku luuyi ni ku luuyi, nga bigheza kitundu kya mita mu bugazi bwabyo, biidha kulengeedheranga ku luuyi ni ku luuyi olw'Eweema nga bigighemba. “Oidha kukola ebintu ebighemba ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda bibiri: eky'omunda nga kyakolebwa mu mawu amakunhe ag'entaama enume, ate eky'oku ngulu nga kyakolebwa mu mawu amakunhe ag'ensolo edhindi. “Era oidha kukola ebikondo eby'Eweema mu muti ogwetebwa akasia. Obuleeyi obwa buli kikondo bwidha kuba emita ina, ate obugazi bube ekitundu kya mita. Buli kikondo kiidha kubaaku ebintu ebisongovu bibiri eby'okukiyungisa ku kiinaakyo. Era ebikondo byonabyona eby'Eweema biidha kuba bityo. Oidha kukola ebikondo amakumi abiri nga n'eby'okuba ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'Eweema. Ebikondo ebyo oidha kubikolera ebikolo amakumi ana nga bya feeza kwe binaayemereranga. Nga buli kikondo kiri n'ebikolo bibiri ebirimu ebituli omwingira ebintu bire ebibiri ebisongovu eby'ekikondo ekyo. Oidha kukola ebikondo amakumi abiri nga n'eby'okuba ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba olw'Eweema. Ebikondo ebyo oidha kubikolera ebikolo amakumi ana nga bya feeza, era nga buli kikolo kiri n'ebikondo bibiri. Einhuma w'Eweema ku luuyi olw'e bugwandhuba, oidha kukolerayo ebikondo mukaaga. Mu nsonda eibiri edh'einhuma y'Eweema oidha kukolerayo ekikondo kirala kirala. Ebikondo ebyo biidha kuba nga biyimbe okuva ghansi okutuukira irala ghaigulu ku mutwe aghali omukonda. Ebikondo ebyo byombi ebikola ensonda, bityo bwe biidha okukolebwa. Kale, ebikondo biidha kuba munaana n'ebikolo byabyo ikumi na mukaaga ebya feeza, nga buli kikondo kyemereire ku bikolo bibiri. “Era oidha kubaadha embaawo edhikiikamu mu muti ogwetebwa akasia, ng'eitaanu dha kugemagania ebikondo eby'oluuyi olundi olw'Eweema, n'edhindi eitaanu nga dha kugemagania bikondo eby'oluuyi olundi olw'Eweema eyo, n'edhindi eitaanu nga dha kugemagania bikondo eby'oluuyi olw'einhuma olw'e bugwandhuba w'Eweema. Olubaawo olukiikamu olubita ghagati agha buli kikondo, lwidha kuba lulambirira nga lumalaku oluuyi lwonalwona olw'Eweema. Ebikondo ebyo mwidha kubirimbyaku zaabu byonabyona okubyezunguluza, era mubikolereku n'emikonda egya zaabu egibitamu embaawo dhire edhikiikamu. Embaawo edho dhoona mwidha kudhirimbyaku zaabu dhoonadhoona okudheezunguluza. Oidha kukola eisinzizo ng'ojiira ku ntegeka eri kukwolekebwa ku lusozi luno. “Era mwidha kukolayo olutimbe mu ngoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, era ni mu ngoye empegheevu. Era mutungiremu ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, nga mukozesa empiso n'ewuuzi. Olutimbe olwo oidha kulusiba ku mpango ina edh'omuti ogwetebwa akasia, era nga dhirimbiibwaku zaabu dhoonadhoona okudheezunguluza. Olutimbe olwo oidha kulusibya obusumaali bwa zaabu ku mpango edho eina, nga dheemereire ku bikolo bina ebya feeza. Bw'omala okusiba olutimbe ku mpango eina n'obusumaali, oidha kuleeta esanduuku erimu ekiidhukizo ogite mu lutimbe omwo. Olutimbe olwo lube nga lwawula Ekifo Ekitukuvu Einho ku Kifo Ekitukuvu. Agho ote ekisandikiza ku ngulu okw'esanduuku eyo ng'eri mu Kifo Ekitukuvu Einho. Era oleete emeeza eteebwaku emigaati egigheereibwayo eri Katonda, ogite agho ku luya lwe Ekifo Ekitukuvu Einho, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'Eweema. Ate ekikondo eky'entaala okite ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'Eweema eyo, nga byolekaine n'emeeza ere. “Mu mulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho oidha kukoleragho ekintu ekikinzaagho nga kyakolebwa mu lugoye olwa langi ya bbululu, n'olw'eya nakasooma, n'olw'eya kasaayisaayi, ni mu lugoye olughegheevu era okitungiremu ebimuli ng'okozesa empiso n'ewuuzi. Ekikinzaagho ekyo, oidha kukikolera empango itaanu edh'omuti ogwetebwa akasia, era nga dhirimbiibwaku zaabu dhoonadhoona okudheezunguluza. Empango oidha kudhikoleraku obusumaali bwa zaabu obugemerera ekikinzaagho ekyo, era odhikolere ebikolo bitaanu eby'ekyuma eky'ekikomo kwe dhinaayemereranga. “Era oidha kukola alutaari mu muti ogwetebwa akasia, ng'endhuyi dhaayo eina dhaagayaga era nga dhigheza nga mita ibiri buli luuyi, ate obugungumavu ng'egheza nga mita ndala. Ku alutaari okwo oidha kukoleraku ebintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ku nsonda dhaayo eina. Amayiga ago ghalala ni alutaari yeene oidha kubikola nga biri kintu kirala, nga tibyawukainemuuku naire. Bw'omala, alutaari yoonayoona oidha kugirimbyaku ekyuma eky'ekikomo. Ogikolereku obulobo obw'okusuulangamu eivu ery'amasavu. Ogikolereku n'ebitiiyo, n'ebibya eby'okutaamu omusaayi ogw'okumansira, n'ebyuma eby'amaino ng'oti wuuma, n'ebintu eby'okutwalirangaku amanda agaliku omuliro. Ebintu ebikozesebwa ku alutaari byonabyona, oidha kubikola mu kyuma eky'e kikomo. Era ku alutaari oidha kulukiraku ekiibo kya nsonda ina, ekiri ng'oti kasengeedho nga kyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo. Ku buli nsonda ya kyo okolereku omukonda omwekulungirivu oti mpeta mu kyuma eky'ekikomo, nga n'egy'okubbeedesanga ekiibo ekyo. Ekiibo ekyo okite mu alutaari ghansi agh'omugo gwayo, kibe nga kiika kyatuuka ghagati ghaayo. Era ku alutaari oidha kubaadhiraku emiti egy'okubbeedesa, mu muti ogwetebwa akasia, era ogirimbyeku ekyuma eky'ekikomo gyonagyona okugyezunguluza. Era oidha kuta emiti egyo mu mikonda, olwo emiti egyo gibe ku mbali ni ku mbali okw'alutaari bw'eba ng'eri kubbeedebwa. Alutaari eyo oidha kukola endhuyi dhaayo eina mu mbaawo, aye ghagati ghaayo ghasigale nga gheereere, ng'ojiira ku ntegeka eri kukwolekebwa ku lusozi luno. “Oidha kutaagho olugugiriro okwezunguluza Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, oidha kutimbayo engoye empegheevu edhigheza mita amakumi ana na ina mu buleeyi. Engoye edho dhiidha kuba ku mpango amakumi abiri, edhinaaba nga dheemereire ku bikolo amakumi abiri. Empango edho n'ebikolo byadho, biidha kukolebwa mu kyuma kya kikomo, ate obusumaali bwadho n'obuntu obudhigemagania bikolebwe mu feeza. Era ni ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba oidha kukolayo ekintu n'ekirala nga ky'onaaba okoze ku luuyi olw'omukono omusaadha, ng'otaayo olugugiriro. E bugwandhuba w'oluya, oidha kutimbayo engoye nga dhigheza mita amakumi abiri na ibiri obuleeyi, nga dhiri ku mpango ikumi edhinaaba dheemereire ku bikolo eikumi. E buvandhuba w'oluya eri omulyango, yoona oidha kutimbayo engoye nga dhigheza mita amakumi abiri na ibiri obuleeyi. Mu mulyango mwene oidha kukoleramu ekikinzaagho nga kigheza mita mwenda obuleeyi, nga kyakolebwa mu lugoye lwa langi ya bbululu, n'olw'eya nakasooma, n'olw'eya kasaayisaayi, ni mu lugoye olughegheevu era okitungiremu ebimuli ng'okozesa empiso n'ewuuzi. Kino kiidha kuba ku mpango ina nga dheemereire ku bikolo bina. Olugugiriro lwonalwona lwidha kubaamu empango edhiriku obuntu obudhigemagania era n'obusumaali nga bwa feeza, era nga dhiri ku bikolo eby'ekyuma eky'ekikomo. Obuleeyi obw'olugugiriro bwidha kuba mita amakumi ana na ina, obugazi bwalwo bube mita amakumi abiri na ibiri, ate empango dhibe mita ibiri okuja ghaigulu nga dhiriku engoye empegheevu era nga dheemereire ku bikolo eby'ekyuma eky'ekikomo. Ebintu byonabyona eby'okukozesanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, n'enkondo edhigigemerera ku itaka, ghalala n'enkondo edhigemerera olugugiriro ku itaka, oidha kubikola mu kyuma kya kikomo.” Era Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Koba Abaisiraeli bakuleetere omuzigo omukenenule ogukamwirwa mu bibala eby'emiti emyoliva ebisekwirwa, ogw'okuta mu ntaala enaayakanga obutazikira. Buli igulo Aaroni ni batabane baidha kugikunaanianga bagireke ng'eyaka obutazikira okutuusa ku nkyo, agho mu maiso ga Musengwa Katonda, ku luya kw'olutimbe oluli emberi y'Esanduuku ey'Endagaano, mu Kifo Ekitukuvu Einho, agho mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Eiteeka eryo linaakuumibwanga Abaisiraeli boonaboona ense n'ense.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Mu bantu boonaboona Abaisiraeli oidha kulondamu Aaroni muganda wo, ni batabane, Nadabu, ni Abihu, ni Eleazari, ni Ithamari, obaawule bampeereze nga bakabona. Era oidha kukolera muganda wo oyo Aaroni ebivaalo ebiidhwire obutukuvu ebimugheesa ekitiisa, era ni bimubonesa obulungi. Oidha kwogera n'abantu abasobola okukola ekyo, abantu be nagha amagezi n'obumanhi, bamukolere ebivaalo ayawulibwe ankolere omulimo ogw'obwakabona. Ebivaalo bye babe bakole ni bino: eky'omu kifuba, eky'obwakabona, ekanzu, ekivaalo ekidholige n'empiso n'ewuuzi, ekitambaala eky'oku mutwe, n'olukoma. Baidha kukolera muganda wo oyo Aaroni ni batabane ebivaalo ebitukuvu bampeereze nga bakabona. Abaja okukola ebivaalo bali n'okukozesa engoye edha langi ya zaabu, n'edh'eya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, era n'engoye empegheevu. “Ekivaalo eky'obwakabona baidha kukikola mu ngoye edha langi ya zaabu, n'edh'eya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, era n'engoye empegheevu, nga bakidholiga n'empiso n'ewuuzi. Kiri n'okubaaku ensibiro edhikisiba ku mabega. Era kiri n'okubaaku olusibiro lwaku olw'omu nkende, nga lwalukibwa bukalamu era nga lwatungibwa ku kivaalo ekyo eky'obwakabona, era nga lwakolebwa mu ngoye ndala edho edha langi ya zaabu, n'edh'eya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, era n'engoye empegheevu. Oidha kufunayo ebibaadho bibiri eby'eibaale ery'omughendo eryetebwa onikisi, oghandiikeku amaina ag'abaana ba Yakobo ng'okozesa ekyuma ekisongovu. Amaina ag'abaana omukaaga oidha kugaghandiika ku kibaadho ekindi, n'omukaaga ag'abandi ku kindi ng'ojiira ku bwe bairaganwaku mu kuzaalibwa. Oidha kughandiika amaina ag'abaana ba Yakobo ku bibaadho ebyo ebibiri eby'eibaale, ng'oti n'omubaadhi ow'amabaale ag'omughendo bw'asala obumanhiso. Bw'omala obiteeku emigo egya zaabu, era obite ku nsibiro edhisiba ekivaalo ekyo eky'obwakabona ku mabega, dhibe eky'okwidhusa eri Abaisiraeli. Mu nsambo eyo Aaroni aidha kubanga n'amaina gaibwe ku mabega ge mu maiso ga Musengwa Katonda ng'ekiidhukizo. Era oidha kukolayo emigo egindi ebiri nga gya zaabu, n'endhegere ibiri edha zaabu omukenenule, ng'odhiruse ng'oti migugha. Olwo oyunge endhegere edho ku migo gire.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Era oidha kukola ekivaalo eky'omu kifuba Omukulu wa Bakabona ky'anaakozesanga okumanha Katonda ky'ayenda. Oidha kukikola mu nsambo n'endala ng'oti n'ekivaalo eky'obwakabona, ng'okozesa engoye edha langi ya zaabu, n'edh'eya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'engoye empegheevu. Kiri n'okuba nga kiwumbe kyamu, endhuyi dhaakyo eina dhaaba nga dhaagayaga, obuleeyi sentimita amakumi abiri na ibiri, n'obugazi sentimita amakumi abiri na ibiri. Ku kivaalo ekyo oidha kutaanhaku obunhiriri buna obw'amabaale ag'omughendo. Akanhiriri akasooka kaidha kubaaku amabaale ageetebwa, saradiu, ni topazi, ni karabunkule. Ate akanhiriri akokubiri kabeeku ageetebwa emeraludo, saffiro, ni diamondi. Ate akanhiriri akokusatu kabeeku ageetebwa yasintha, agate, ni amethisiti. Olwo akokuna kabeeku ageetebwa berulo, onikisi, ni yasipera. Amabaale ago gali n'okubaaku omugo gwa zaabu, era nga bwe gali amabaale eikumi n'abiri, buli irala liidha kukolebwa ng'oti n'empeta ekozesebwa ng'akamanhiso, nga lighandiikiibwaku n'ekyuma ekisongovu eriina irala ku maina ag'abaana ba Yakobo, ku lw'ebika byaibwe eikumi n'ebibiri. Ekivaalo eky'omu kifuba kino kyona oidha kukikolera endhegere edha zaabu omukenenule, nga dhirukiibwa ng'oti migugha. Era oidha kukikoleraku obukondo bubiri nga bwa zaabu, obute ku nsonda dhaakyo eibiri edha ghaigulu. Mu bukondo omwo mw'onaasiba endhegere dhire edha zaabu. Ate endhuyi edhindi edh'endhegere edho odhisibe ku migo gire ebiri, olwo ekivaalo kino eky'omu kifuba kibe nga kiyimbibwa emberi ku nsibiro edhisiba ekivaalo eky'obwakabona ku mabega. Kabiri oidha kukolayo obukondo bubiri obwa zaabu obute ku nsonda eibiri edha ghansi, edh'olukugiro olw'omunda olw'ekivaalo eky'omu kifuba okuliiraana n'ekivaalo eky'obwakabona. Era okoleyo obukondo obundi bubiri obw'obuuma bwa zaabu, obute ku lukugiro olwa ghansi olw'emberi ku nsibiro edhisiba ekivaalo eky'obwakabona ku mabega okumpi n'olusibiro olw'omu nkende olwalukirwa obukalamu ku kivaalo eky'obwakabona. Agho oidha kusiba ghalala obukondo obw'oku kivaalo eky'omu kifuba n'obukondo obw'ekivaalo eky'obwakabona, ng'okozesa akagugha aka langi ya nakasooma. Era olwo ekivaalo eky'omu kifuba ekyo kibe nga kiika bukalamu ku lusibiro olw'omu nkende olwalukirwa obukalamu ku kivaalo eky'obwakabona, era kibe nga tikirekuka kuva ku kivaalo ekyo eky'obwakabona. “Mu nsambo eyo, Aaroni aidha kubanga n'amaina ag'abaana ba Yakobo ku kivaalo kye eky'omu kifuba, mwene ng'Omukulu wa Bakabona ky'anaakozesanga okumanha Katonda ky'ayenda buli lw'anaajanga mu Kifo Ekitukuvu mu maiso ga Katonda kibe eky'okwidhusa eri Abaisiraeli. Era mu kivaalo ekyo eky'omu kifuba, Omukulu wa Bakabona ky'anaakozesanga okumanha nze Musengwa Katonda kye nhenda, oidha kutaamu ebintu eby'okukozesebwanga kabona oyo okumanha kye nhenda ebyetebwa Urimu ni Thummimu, bibenga mu kifuba kye ng'ali kwidha mu maiso gange. Mu nsambo eyo Aaroni, aidha kubanga n'obusobozi mu kifuba kye obw'okumanhanga kye nhenda Abaisiraeli bakole.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Era oidha kukola ekanzu enaateebwangaku ekivaalo eky'obwakabona nga yoonayoona ya langi ya nakasooma. Oidha kugitaaku ekituli omubita omutwe era ku nkoto olukireku olukugiro, ng'oluba ku kanzu edhindi, erobe kukanuka. Okwezunguluza ekitundu eky'eifo eky'ekanzu, oidha kutungiraku ebifaananie eby'ebibala eby'oku muti omukomamawanga mu langi ya bbululu, n'eya nakasooma, n'eya kasaayisaayi. Era otungireku endege nga dha zaabu, nga dhiri ndalandala buli ghagati gh'ebifaananie eby'emikomamawanga ebibiri. Kibe nti ekifaananie eky'omukomamawanga okiriiraania endege, kabiri waataagho ekifaananie eky'omukomamawanga, otyo otyo okutuusa bw'omala okwezunguluza ekitundu eky'eifo kyonakyona eky'ekanzu. Ekyo n'ekivaalo Aaroni ky'aidha okubangamu ng'akola egy'obwakabona, era okuvuga okw'endege kwidha kuwulirwanga ng'angira mu Kifo Ekitukuvu mu maiso gange, era ni bw'anaabanga ng'afuluma, memale alobe kufa.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Era oidha kukola akabaati aka zaabu omukenenule okaghandiikeku ng'oti n'ole asala obumanhiso mu mabaale bw'akola oidha kughandiikaku oti, ‘Yayawulibwa nga wa Musengwa Katonda.’ Akabaati ako oidha kukasiba emberi ku kitambaala eky'oku mutwe n'akagugha ak'erangi ya nakasooma. Era kaidha kubanga mu bweni bwa Aaroni okwoleka nti aikiriiza okwetwika ensobi dhoonadhoona edhisobola okukolebwa mu kughaayo ebigheebwayo ebitukuvu, Abaisiraeli bye bampa nze Musengwa Katonda, olwo mbe nga mbiikiriza. “Era oidha kuluka ekivaalo ekidholige n'empiso n'ewuuzi nga kya lugoye olughegheevu, era okole ekitambaala eky'oku mutwe nga kyona kya lugoye olughegheevu, era okole n'olukoma ng'olutungiiremu ebifaananie eby'ebimuli n'empiso n'ewuuzi. “Oidha kukolera batabane ba Aaroni ebivaalo ebidholige n'empiso n'ewuuzi, obakolere n'enkoma, n'enkuufiira, nga bibagheesa ekitiisa era byababonesa bulungi. Bw'omala oidha kuvaaza muganda wo Aaroni ni batabane ebivaalo byaibwe ebyo, olwo obasiige omuzigo olw'okubatukuza obaawule, era obagemye omulimo ogw'okumpeereza nga bakabona. Era bakolere n'empale edh'engoye empegheevu, balobenga kughemuka mubiri. Aaroni ni batabane baidha kuvaalanga ebivaalo ebyo buliidho memale bangire mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, oba baseete ye Alutaari okugheereza nga bakabona mu Kifo Ekitukuvu. Bwe batakola batyo balyereetaku omusango era baafa. Kino kiragiro ekitaja kuvaagho eri Aaroni n'abaana be era n'abaidhukulu. “Buti kino ky'oja okubakolaku mu kubaawula, olwo bampeereze nga bakabona. Funayo ente enume ento n'entaama enume ibiri, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona Ofuneyo emigaati egitazimbulukusiibwa, nga gya bika bisatu bino: eminene egitabwirwamu omuzigo, n'egindi egiziramu muzigo, n'emitono egisiigiibwaku omuzigo. Era nga mugifumbye mu buwunga obuseereibwa obukalamu. Oidha kugita mu kiibo kirala ogindeetere ghalala n'ente ere enume era n'entaama dhire enume eibiri. Agho oleete Aaroni ni batabane gha mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, obanaaze n'amaadhi. Era ovaaze Aaroni ebivaalo bino: ekivaalo ekidholige n'empiso n'ewuuzi, ekanzu enaateebwangaku ekivaalo eky'obwakabona, oizeeku ekivaalo eky'obwakabona kyene, n'ekivaalo eky'omu kifuba, era omusibe olusibiro olw'omu nkende olw'oku kivaalo eky'obwakabona olwalukibwa obukalamu. Oidha kumusiba ekitambaala ku mutwe era ote engule entukuvu ku kitambaala ekyo. Bw'omala oidha kuleeta omuzigo ogusiigibwa ogumufuke ku mutwe omutukuze. “Ng'omaze oyo oidha kuleeta batabane obavaaze ebivaalo ebidholige n'empiso n'ewuuzi, obasibe enkoma mu nkende era obavaaze n'enkuufiira ku mitwe. Otyo bw'oidha okwawula Aaroni ni batabane babe bakabona. Era obwakabona bwidha kubanga bwaibwe olw'ekiragiro ekitaja kuvaagho. “Bw'omala oidha kuleeta ente ere enume emberi ow'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, Aaroni ni batabane bate emikono gyaibwe ku mutwe gwayo. Memale ogiitire agho ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu Musengwa Katonda mu maiso ga Musengwa Katonda. Oidha kutoola ogundi ku musaayi ogw'ente eyo ogusiige ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari, ng'okozesa olwala lwo. Omusaayi ogunaaba gusigairegho, oidha kugufuka ku ntobo y'alutaari. Amasavu goonagoona agali ku byenda, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini, n'ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, oidha kubyokera ku alutaari ng'ekigheebwayo ye ndi. Aye emamba ey'ente eyo n'oluwu lwaku era n'obusa, oidha kubyokya omuliro mu kifo aghazira weema dha bantu, ng'ekigheebwayo ekyokebwa olw'ebibi. “Bw'omala ekyo, oidha kuleeta entaama enume esooka, Aaroni ni batabane bagiteeku emikono gyaibwe ku mutwe, memale ogiite. Olwo otoole omusaayi gwayo ogumansire ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Agho oidha kugitematemamu, onaaze ebyenda n'ebibbonge byayo, obite ghalala n'ebitundu byayo ebisigairegho, nga kw'otaire n'omutwe, obyokere ku alutaari. Ekyo n'ekigheebwayo eri Musengwa Katonda ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akamusangaaza. “Bw'omala ekyo oidha kuleeta entaama ere enume eyokubiri, Aaroni ni batabane bate emikono gyaibwe ku mutwe gwayo, memale ogiite. Olwo oidha kutoola ku musaayi gwayo ogundi ogusiige ku ntobo ya kutu ow'oku mukono omusaadha ow'Aaroni n'owa buli mutabane, ni ku byala byaibwe ebisaadha eby'oku mikono gyaibwe emisaadha, ni ku bigere byaibwe ebisaadha eby'oku migulu gyaibwe emisaadha. Olwo otoole omusaayi ogunaasigalagho ogumansire ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Agho oidha kutoola ku musaayi ogunaaba ku alutaari, ni ku muzigo ogusiigibwa, byombi obimansire ku Aaroni ni ku bivaalo bye, ni ku batabane ni ku bivaalo byaibwe. Olwo onaaba otukwiza Aaroni n'ebivaalo bye, ni batabane n'ebivaalo byaibwe. “Entaama eyo, n'ekozesebwa mukwawula n'okugemya Aaroni ni batabane be omulimo ogw'obwakabona. Kale oidha kusoloza amasavu gaayo goonagoona, nga n'omuli: amasavu ag'omukira, n'agali ku byenda, n'ekitundu ekisinga bulungi ku ini, n'ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, n'ekisambi eky'oku mukono omusaadha. Era oidha kutoola omugaati mulala mulala okuva ku migaati egitazimbulukusiibwa egy'ebika ebisatu bino egiri mu kiibo mu maiso ga Musengwa Katonda: eminene egitabwirwamu omuzigo, n'egindi egiziramu muzigo, n'emitono egisiigiibwaku omuzigo. Ebyo byonabyona, oidha kubita mu ngalo dha Aaroni n'edha batabane, babiwuube bibe ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda nga biwuubibwa. Agho obibatoole mu ngalo obyokere ku alutaari ng'oyongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekinaaba kiriku. Akawoowo akava ku kigheebwayo ekyo ekyokebwa kasangaaza nze Musengwa Katonda. “Bw'omala oidha kutoola akafumito ak'entaama eyo enume egheebwayo olw'okwawulibwa kwa Aaroni, ogiwuube ebe ekigheebwayo ye ndi nga kiwuubibwa. Ekitundu ekyo eky'ensolo n'ogunaabanga omugabo gwo. “Era ku ntaama enume eyo egheebwayo olw'okwawulibwa kw'Aaroni ni batabane, oidha kutukuzaaku akafumito kaayo, n'ekisambi kyayo, byombi bibe ekigheebwayo nga kiwuubibwa. Buli Baisiraeli lwe banaaleetanga akafumito n'ekisambi ng'ekigheebwayo olw'okutabagana, ebintu ebyo byombi binaateekwanga okuba ebya Aaroni ni batabane lubeerera. Ebintu ebyo n'ekigheebwayo abantu kye bampa nze Musengwa Katonda. “Ebivaalo bya Aaroni eby'obwakabona biidha kugheebwanga mutabane anaamusikiranga, era oyo by'anaavaalanga nga bamusiiga omuzigo olw'okumwawula. Mutabane oyo aidha kufuukanga kabona mu kifo kye, aidha kuvaalanga ebivaalo ebyo okumala entangama ya nnaku musanvu ng'aidhie mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda okukola emirimo egy'obwakabona mu Kifo Ekitukuvu. “Agho oidha kutoola emamba ey'entaama enume egheebwayo olw'okwawula Aaroni, ogitogokeze mu maadhi mu Kifo Ekitukuvu. Bw'eya, oidha kugigha Aaroni ni batabane bagirye n'emigaati eginaaba gisigaire mu kiibo, era nga bagiriira gha mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Baidha kulyanga ebintu ebyo ebinaaba bigheereibwayo ng'omusengo olw'ebibi byaibwe ku mukolo ogw'okubaawula. Era atali kabona atabiryangaku, kuba bitukuvu. Era bweghabaagho ku mamba eyo oba ku migaati egyo ebiba nga tibiriiriibwa ni bisigalagho okutuusa enkyo lyaku, tibiirangayo kuliibwa, mubyokyanga bwa muliro kuba bitukuvu. “Oidha kukola omukolo ogw'okwawula Aaroni ni batabane, ogwidha okutwala enaku omusanvu, ng'ojiira ku ebyo byonabyona bye nkulagiire. Buli lunaku mu nnaku edho omusanvu, oidha kughangayo ente enume ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Era ogheeyo ekigheebwayo olw'okutukuza alutaari, olwo ogisiige omuzigo olw'okugitukuza. Enaku omusanvu edho oidha kughangayo ekigheebwayo olw'ebibi okutukuza alutaari, olwo ebe ng'eidhwire obutukuvu ng'ekintu kyonakyona ekigyekontaku kifuuka kitukuvu. “Buli lunaku oidha kugheerangayo ku alutaari okwo entaama ento ibiri, edh'omwaka omulala omulala. Entaama eyindi oidha kugighangayo enkyo, ate eyindi ogighengayo eigulo. Bw'oghaayo entaama esooka, oghaayo ni kilo ey'engaano eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu lita ey'omuzigo omukenenule ogukamwirwa mu bibala eby'emiti emyoliva ebisekwirwa, waateeraku ni lita ey'omwenge ogw'emizabbibu ng'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa. Ere entaama eyindi y'oli n'okughaayo olw'eigulo, oidha kugighaayo n'ebintu bire ebisatu by'onaaba ng'ogheereire ku ere ey'enkyo: engaano, omuzigo n'omwenge ogw'emizabbibu era mu bipimo nga bire eby'ey'enkyo. Ekyo n'ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza. Buliidho mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyo ekyokebwa n'omuliro ebyanda n'ebyanda. Mwidha kukigheerangayo ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ghe naayagaanananga n'abantu bange era ni ndhogera n'iwe. Mu kifo ekyo mwe ndidha okwagaanananga n'Abaisiraeli boonaboona, era ekitiisa kyange kiidha kukifuulanga kitukuvu. Ndidha kutukuza alutaari n'Eweema ey'Okwagaananirangamu, era ntukuze ni Aaroni ni batabane be, bampeerezenga nga bakabona. Era nnaabanga mu bantu bange Abaisiraeli, era nnaabanga Katonda waibwe. Baidha kukitegeera nga ninze Musengwa Katonda waibwe eyabatoola mu Misiri, mbabengamu. Ninze Musengwa Katonda waibwe.” Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Oidha kukola alutaari mu mbaawo edh'omuti ogwetebwa akasia, nga ya kuniokezangaku bubbaani. Ng'endhuyi dhaayo eina dhaagayaga obuleeyi sentimita amakumi ana na itaanu n'obugazi sentimita amakumi ana na itaanu. Obugungumavu eidha kuba sentimita kyenda. Oidha kukoleraku ebintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ku nsonda dhaayo eina. Ebintu ebyo ebiri ng'oti mayiga, ni alutaari, biri n'okuba nga byegemye ghalala nga tibyawukaine. Bw'omala, ku ngulu kwayo kwonakwona, n'okwezunguluza endhuyi dhaayo, ni ku bintu ebyo ebiri ng'oti mayiga, oidha kulimbyaku zaabu omukenenule. Era ogikolereku omugo nga gwona gwa zaabu omukenenule okugyezunguluza yoonayoona. Ghansi w'omugo ogwo ku ndhuyi dhaayo eibiri edhiringagaine, oidha kukoleragho emikonda ebiri egya zaabu emyekulungirivu oti mpeta. Gino n'egiidha okubitangamu emiti egy'okubbeedesanga alutaari eyo. Agho obaadhireku emiti mu muti ogwetebwa akasia, ng'emiti egyo ogirimbiizaaku zaabu gyonagyona okugyezunguluza. Alutaari eyo oidha kugita gha mberi agh'olutimbe oluli gha Sanduuku ey'Endagaano. Era agho gha mberi agh'ekisandikiza ekiri ku Sanduuku ey'Endagaano eyo, ghe nnaayagaanananga n'iwe. Ku alutaari okwo Aaroni kw'aidha okuniokezanga obubbaani obw'akawoowo buli ku nkyo ng'ajiire okutegeka entaala. Era bw'anaajanga okukunaania entaala olw'eigulo, anaaniosanga kabiri obubbaani obwo. Era bwidha kuniosebwanga mu maiso ga Musengwa Katonda ense n'ense. Ku alutaari okwo otaniokezangaku bubbaani obutaikirizibwaku, oba okwokeraku ekigheebwayo ekyokebwa ekitaikirizibwa, oba okugigheeraku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke ekitaikirizibwa, oba waire okugigheeraku ekigheebwayo eky'ebyokunhwa ekitaikirizibwa. alutaari eyo eidha kutukuzibwanga omukuzi mulala buli mwaka, aghazira kulekera ense n'ense. Aaroni aidha kugitukuzanga ng'akozesa omusaayi oguva ku nsolo enaagheebwangayo olw'ebibi, yaaguta ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eyo. Alutaari eyo eidha kubanga ntukuvu inho era nga yange nze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bw'onaaba ng'oli kubala Abaisiraeli, buli muntu aidha kwesasulira olw'okwenunula eri nze Musengwa Katonda olw'obulamu bwe okubalibwa, alobe kugwibwaku kibamba. Buli muntu abalibwa aidha kughaayo ebitundu bya feeza ng'ajiira ku mbalirira entongole ey'omu isinzizo. Buli muntu anaabanga n'okughaayo ekigheebwayo ekyo eri nze Musengwa Katonda. Buli muntu anaabanga ng'abaliibwa era ng'agheza emyaka amakumi abiri oba okusingagho, aidha kughangayo ekigheebwayo ekyo. Omukombe taidhanga kugha bitundu bya feeza bingi okusinga eby'embala entongole, n'omwavu taidhanga kugha bitundu bya feeza bitatuuka ku mbala ntongole eyo, nga bali kughaayo ekigheebwayo ekyo eri nze Musengwa Katonda olw'ebibi byaibwe. Oidha kusoloza feeza oyo okuva ku Baisiraeli, ye baidhanga okughaayo olw'ebibi byaibwe, omukozese mu mirimo egy'omu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omutango ogwo gwidha kubanga ekiidhukizo mu maiso gange nze Musengwa Katonda eri Abaisiraeli olw'obulamu bwaimwe.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Kola ekyogero n'ekityamo kyakyo mu kyuma eky'ekikomo, nga kya kunaabirangamu okite ghagati gha Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda ni alutaari, era okiteemu n'amaadhi. Aaroni ni batabane baidha kukozesanga amaadhi ago, okunaaba mu ngalo ni ku bigere. Bwe banaabanga nga baja mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, oba okuja gha alutaari okukola egy'obwakabona, nga bookya ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda, baidha kunaabanga n'amaadhi balobe kufa. Baidha kunaabanga mu ngalo ni ku bigere balobe kufa. Ekyo kiidha kuba kiragiro kye baidha okukuumanga beene, n'abaana, n'abaidhukulu ense n'ense.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Funayo obuwoowo obusinga bulungi obw'ebika bino: mirra ow'amaadhi agheza obuzito bwa kilo mukaaga, ni sinnamoni awunha obulungi einho agheza obuzito bwa kilo isatu, ni keini awunha obulungi einho, yeena obuzito bwa kilo isatu, ni kassiya azitogha kilo omukaaga. Ebyo byonabyona bipime ng'ojiira ku mbala ey'eisinzizo entongole. Era oteereku elita ina edh'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Obuwoowo obwo oidha kubutabula nga bwe batabula ebizigo eby'okwesiiga ofunemu omuzigo omutukuvu ogusiigibwa. Era omuzigo ogwo ogukozese okutukuza ebintu bino: Eweema ey'Okwagaananirangamu Musengwa Katonda, Esanduuku ey'Endagaano, emeeza n'ebikozesebwa byaku byonabyona, ekikondo eky'entaala n'ebikozesebwa byaku byonabyona, alutaari ey'okuniokezaaku obubbaani, ni alutaari ey'okwokeraku ebigheebwayo ebyokebwa n'ebikozesebwa byaku byonabyona, n'ekyogero ghalala n'ekityamo kyakyo. Otyo bw'oidha okutukuza ebintu ebyo byonabyona bibe nga bitukuvu inho, era ng'ekintu kyonakyona ekibyekontaku kifuuka kitukuvu. Memale olwo osiige Aaroni ni batabane omuzigo obatukuze baghange okumpeereza nga bakabona. Era okobere Abaisiraeli boonaboona oti, ‘Ogwo n'ogunaabanga omuzigo omutukuvu ogunaasiigibwanga, abaana n'abaidhukulu gwe banaakozesanga ense n'ense. Mutagusiiganga bantu buntu babuliidho, era mutatabulangayo gundi gugufaanana, kuba muzigo mutukuvu era muli na kugutwalanga nga mutukuvu. Omuntu yeenayeena atabula omuzigo ogugufaananaku oba agukozesa ku muntu atali kabona, anaabanga takaabalirwa mu bantu bange.’ ” Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Funayo obuwoowo obuwooma okuwunhiza bwa bika bisatu, mu buzito obwagayaga. Ebika ebyo ni bino: amasando ag'omuti ogwetebwa sitakite, n'akawoowo akakolebwa mu masonko akeetebwa onika, n'amasando ag'omuti ogwetebwa galubano, ghalala obubbaani obusinga bulungi, Ebyo byonabyona oidha kubitabulira ghalala nga bwe batabula ebizigo eby'okwesiiga, ofunemu obubbaani obuwunha akawoowo. Omwo oidha kutaamu omuunhu era bube butukuvu. Era oidha kutoola ku obwo butonotono obusekule bukalamu, obumwage gha mberi w'Esanduuku ey'Endagaano mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ghe ndidha okukwagaana. Muli n'okutwala obubbaani obwo ng'ekintu ekitukuvu einho. Entabula eyo mutagikozesanga nga mutabula obubbaani obwaimwe, mugitwale nga ntabula ya bubbaani butukuvu obukozesebwa ku lwange nze Musengwa Katonda. Omuntu yeenayeena alikozesa entabula eyo ng'akola bizigo bya kwesiiga bwesiige, anaabanga takaabalirwa mu bantu bange.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bona eno, nonze Bezalelo mutabane wa Uri era mwidhukulu wa Hura, era nga wa mu kika ekya Yuda. Naamugha ku maani gange, naamugha obusobozi, n'amagezi, n'obumanhi, era naamugha okutetenkania n'okuyiiya. Nhenda ayiiye ng'akozesa amagezi amangi einho, ng'akola ebintu ebitali bya nsambo ndala, mu zaabu, mu feeza, ni mu byuma eby'ekikomo. Era ng'abaadha amabaale ag'omughendo ag'okutaanha, era ng'asala obuntu obudholiga ku mbaawo, era ng'atetenkania yaayiiya mu nsambo kamaala. Era naamulonderaku Oholiabu mutabane wa Ahisamaka ow'ekika kya Dani. Era naagha ekitone eky'obusobozi abo boonaboona abakozi ab'amagezi, baghange okukola ebyo byonabyona bye ndi kulagira okukola. Bye ndi kulagira ni bino: Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, Esanduuku ey'Endagaano n'ekisandikiza kyaku, ni byonabyona eby'okukozesanga mu Weema eyo, bino emeeza n'ebikozesebwa byaku byonabyona, ekikondo eky'entaala nga kikolebwa mu zaabu omukenenule n'ebikozesebwa byaku byonabyona, alutaari ey'okuniokezaaku obubbaani, ni alutaari ey'okwokeraku ebigheebwayo ebyokebwa n'ebikozesebwa byaku byonabyona, n'ekyogero ghalala n'ekityamo kyakyo. N'ebivaalo ebirungi einho ebya Aaroni, n'ebya batabane, eby'okukola obwakabona, n'omuzigo ogw'okusiiga, n'obubbaani obuwunha akawoowo obw'okuniokeza mu Kifo Ekitukuvu. Ebyo byonabyona biri na kukolebwa nga bwe nakulagira.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba abantu Abaisiraeli oti mukuzenga olunaku lwange olwa Sabbato, kuba n'akamanhiso ghagati ghange n'imwe, n'abaana baimwe, n'abaidhukulu ense n'ense olwo mughange okumanha nga nze Musengwa Katonda ninze mbatukuza. Mwidha kukuzanga olunaku lwa Sabbato, kuba lutukuvu. Ole ataalutwalenga nga lutukuvu wa kwitibwanga, era omuntu yeenayeena anaalukolerangaku omulimo gwonagwona anaabanga takaabalirwa mu bantu bange. Emirimo giidha kukolebwanga mu nnaku mukaaga, aye olunaku olwomusanvu, ni Sabbato, lunaku lwa Musengwa Katonda lwa kuwuumula era lutukuvu. Omuntu yeenayeena anaakolanga omulimo gwonagwona ku Sabbato aidha kwitibwanga. Kale Abaisiraeli boonaboona, abaana n'abaidhukulu, baidha kukuzanga olunaku lwa Sabbato ng'akamanhiso ak'endagaano etawaagho. Era kaidha kubanga kamanhiso akatawaagho ghagati ghange n'Abaisiraeli boonaboona okubaidhusanga nze Musengwa Katonda bwe nakola eigulu n'ensi mu nnaku omukaaga, ku lwomusanvu ni ndekera agho okukola, ni mpuumula.” Katonda bweyamala okwogera ni Musa ku lusozi Sinai, yaamugha ebibaadho ebibiri eby'amabaale Katonda mwene bye yaghandiikaku amateeka. Abantu bwe baabona nga Musa alwire okuniinuka okuva ku lusozi, beesoloza baidha ye Aaroni, baamukoba bati: “Situkiramu otukolere bakatonda abanaatukulemberamu. Ono omusaadha Musa eyatutoola mu Misiri titwidhi kyamutuukaku.” Agho Aaroni n'okubakoba ati: “Kale mutoole ku matu ga bakazi baimwe, ni ku ga batabane baimwe, ni ku ga baghala baimwe, empeta edha zaabu mudhindeetere.” Kale abantu boonaboona beetoolaku empeta dha zaabu dhe baali nadho ku matu gaibwe, baadhigheereza Aaroni. Aaroni yaadhitoola, yaadhisaanuusa, era yaakozesa akatiba yaabakoleramu ekifaananie eky'ente ento enume. Agho baakoba bati: “Isiraeli, ono ni katonda wo eyakutoola mu Misiri!” Aaroni bweyamala, yaakola alutaari agho gha mberi agh'ekifaananie ekyo, era yaakola ekirangiriro ati: “Enkyo twidha kuba ku kibinuko eky'okusinza Musengwa Katonda.” Era olunaku olwairirira baawuuna baaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa, baaleeta n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Abantu baatyama baalya era baanhwa, era baatoolera n'okukola eby'ensoni. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Irayo ghansi gh'olusozi era tezaaku, kuba abantu bo be watoola mu Misiri boonooneike beekola ebiswaza. Amangu gano baviire ku biragiro bye nabagha. Baasaanuusiiza zaabu, beekolera ekifaananie eky'ente ento enume era baakisinza, baakigha omusengo nga bakoba mbu, ‘Isiraeli, ono ni katonda wo eyakutoola mu Misiri!’ Nze Musengwa Katonda ndidhi nti abantu bano ba mpwitu inho. Kale, iwe ndeka obusungu bwange bubaakireku ng'oti muliro mbamalegho. Aye iwe tiidha kukuzikiriza ndidha kukufuulamu eighanga ery'amaani.” Musa yeeghemba Musengwa Katonda we ati: “Wo Musengwa Katonda, lwaki obusungu bwo bwakira ku bantu bo obwaga agho ng'oti muliro? Mbo abantu bo be watoola mu Misiri n'amaani go agataloodheka era n'obukumu, waabasungughalira otyo? Abamisiri baidha kukoba bati watoola abantu bo mu Misiri, ng'oli n'ekigendererwa ekibi, era ng'ekigendererwa ekyo kya ku baitira mu biketezo bino eby'ensozi, n'okubazikiriza baweere irala ku nsi. Nkusaba okyuse obusungu bwo obukambwe, oleke kukola bantu bo ekyo ky'otegeike okubakola. Idhukira abagheereza bo, Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo, be weelayirira iwe mwene. Wabakoba oti oidha kubazaalagania babe n'abaidhukulu kamaala ng'oti ni muunienie edhiri ku igulu. Era waabasuubiza oti ensi ye wabagha eja kuba yaibwe n'abaana baibwe n'abaidhukulu, ebyanda n'ebyanda.” Kale Musengwa Katonda yaakyusa ekidhuubo kye, yaaleka kubazikiriza nga bweyali abeesoomeire. Agho Musa yaakyusa yaaserengeta ng'ava ku lusozi, yaika n'ebibaadho ebibiri eby'amabaale ng'abigemye mu ngalo dhe. Ebibaadho ebyo byali nga bighandiikiibwaku amateeka ku ndhuyi dhaabyo dhombi. Katonda mwene n'eyabikola era n'eyabighandiikamu amateeka. Yoshua yaawulira amamiro ag'abantu nga bali kwasiikana. Agho yaakoba Musa ati: “Ndi kuwulira amamiro ag'abantu abali kulwana nga gava mu Baisiraeli.” Aye Musa yaamwiramu ati: “Busa, okwo ti kwasiikana lwa kughangula oba kulira kwa kughangulwa. Aye mamiro ga bantu bali kwemba nze ge ndi kuwulira.” Agho Musa bweyaseeta okumpi n'Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, yaabona ekifaananie eky'ente ento enume, n'abantu nga bali kukina. Agho obusungu obw'amaani bwamusituka, yaasuula ebibaadho eby'amabaale bye yali agemye mu ngalo, byamenheka nga yaakatuuka agho olusozi ghe luweeraku. Yaatoola ekifaananie ekyo eky'ente ento enume yaakisaanuusa, yaakisa kyafuuka nsaano. Ensaano eno yaagimansira ku maadhi, yaamala yaaganhwesa Abaisiraeli boonaboona. Musa yaabuuza Aaroni ati: “Bwenebwene abantu bano baakukola ki memale obaleeteku ekibi ekikologho ekyo?” Aaroni yaamwiramu ati: “Musengwa Katonda wange, otansungughalira bujiiririire, kuba oidhi bukalamu ng'abantu bano bwe benda einho okwonoona. Kale beene n'abaakoba bati, ‘Tukolere bakatonda abanaatukulemberamu. Ono omusaadha Musa eyatutoola mu Misiri, titwidhi kyamutuukaku.’ Zeena naabakoba nti, ‘Kale kiisi avaire zaabu amutooleku amuleete.’ Kale bampa zaabu waibwe, naamusuula mu muliro, era ekyavaamu n'ekifaananie ekyo eky'ente ento enume.” Musa yaabona ng'abantu bafuuse ng'oti n'ensolo edhikutwire, engeri Aaroni bweyabaleka ni beebisa eyo batyo mu nsambo ebaswaza mu maiso ag'abazigu baibwe. Agho yaayemerera gha mulyango ogwingira mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, yaalangirira ati: “Kiisi ali ku luuyi lwa Musengwa Katonda, aidhe ghano ghe ndi.” Era Abalevi boonaboona beesololeza ghalala agho ghe yali. Agho yaabakoba ati: “Musengwa Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Buli muntu ageme empiima ye, era aje ng'abitabita mu weema dhoonadhoona okuva ku esooka okutuuka ku esembayo, aje ng'aita oba muganda we, oba mukagwa we, oba muliraanwa we.’ ” Abalevi baakola nga Musa bweyabalagira, era ku lunaku olwo baatirimbula abasaadha oti nkumi isatu. Era Musa yaabakoba ati: “Olwaleero mutukuziibwa okugheereza Musengwa Katonda nga bakabona, olwa buli muntu okwita mutabane ni muganda we. Kale Musengwa Katonda abaghaire enkabi olwaleero luno.” Enkyo lyaku Musa yaakoba abantu ati: “Mukoze ekibi ekikologho! Aye leka nniine ye Musengwa Katonda ku lusozi oba katyo nnaamwikirizisa okukibasonigha.” Kale Musa yairayo ye Musengwa Katonda, yaamukoba ati: “Wo Musengwa Katonda, abantu bo bakoze ekibi ekikologho, beekolera bakatonda mu zaabu! Aye ndi kukusaba obasonighe ekibi kyaibwe ekyo. Bw'oba nga toobasonighe, sasa eriina lyange mu kitabo kyo mw'oghandiika abantu bo.” Aye Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Eriina ly'oyo ansobiiza n'akola ekibi, lye ndidha okusasa mu kitabo kyange. Aye iwe ja okulembere abantu obatuuse mu kifo ekyo kye nakukoba. Era, bona eno, malaika wange aidha kukukulembera. Aye era ekiseera kiidha kutuuka mbabonereze olw'ekibi kyaibwe ekyo.” Era Musengwa Katonda yasindika ku bantu ekibamba kyabalumya einho, olw'okuba baakoba Aaroni okubakolera ekifaananie eky'ente ento enume. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Muve ghano, iwe n'abantu be watoola mu Misiri, muje mu nsi ye nalayira okugha Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo, n'abaana baibwe, n'abaidhukulu. Ndidha kutuma malaika emberi waimwe, era ndidha kubinga mu nsi eyo Abakanaani, n'Abamori, n'Abahitti, n'Abaperizzi, n'Abahivi, n'Abayebusi. Muje mu nsi engimu era erimu ebirungi kamaala. Aye nze tiidha kujiira ghalala n'imwe, kuba nsobola okubaita naabamaliragho mu ngira, olw'okuba muli ba mpwitu inho.” Abantu bwe baawulira amawulire ago amabi baatoolera okulira, era baaloba kuvaala byamadholobera byaibwe; kuba Musengwa Katonda yali amaze okukoba Musa akobe abantu ati: “Muli ba mpwitu inho, era bwe njiira aghalala n'imwe, ni bwekaba akaseera akatono kati, mbaita naabamalagho. Buti ni mutoolemu ebyamadholobera byaimwe, nze mwene ndidha kumanha eky'okubakolera.” Kale abantu baava agho ku lusozi Sinai, beeyongerayo nga batoiremu ebyamadholobera byaibwe, era tibairayo kubivaala. Mperaano buli Abaisiraeli ghe baasimbanga weema dhaibwe, nga Musa ataagho eweema nga yeeswireku akata okuva agho. Eweema eyo ng'agyeta Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era kiisi eyayendanga okwebuuza ku Musengwa Katonda ng'aja ye Weema eyo. Era kiisi Musa lwe yajanga mu Weema eyo, ng'abantu boonaboona basituka, buli muntu yaayemerera ku mulyango ogw'eweema ye yaalingirira Musa okutuusa lwe yangiranga mu Weema eyo. Musa bweyangiranga mu Weema eyo, ng'ekire ekiri ng'oti mpango kiika, nga kyesimba gha mulyango ogw'Eweema eyo, nga Musengwa Katonda ayogera ni Musa. Era abantu bwe baabonanga ekire ekiri ng'oti mpango nga kyesimbye gha mulyango ogw'Eweema eyo, ng'abantu boonaboona basituka, nga basinza nga buli muntu ali gha mulyango ogw'eweema ye. Atyo Musengwa Katonda bweyayogeranga ni Musa maiso ku maiso, ng'oti n'omuntu bw'ayogera ni mukagwa we. Musa bweyamalanga, yairanga agho Abaisiraeli ghe baalinga nga basimbye weema dhaibwe, aye omugheereza we omwisuka ye baayetanga Yoshua, mutabane wa Nuni, tiyavanga mu Weema eyo. Musa yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, wankoba okukulembera abantu bano, aye tiwankobera muntu y'oja kuntuma naye. Era wankoba oti ondidhi bukalamu, era oti osiima bye nkola. Buti ni kye nkusaba, nga bw'osiima bye nkola, ndholeka ensambo ye mbe neebiseemu, nsobole okukumanha obukalamu era nhongere okukusiimya. Wo Musengwa Katonda, idhukira ng'abantu bano niiwe mwene owabeerondera babe abantu bo.” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Kale nze ndidha kuja n'iwe era ndidha kukuganha okuwuumula” Musa, era yaakoba Musengwa Katonda ati: “Bw'oba nga tooje ninze tuleke tusigale ghano, kuba abantu balimanha batya ng'osiima nze ni beene bye tukola? Bw'oja n'ife, olwo oidha kwoleka nga ghaligho endhawulo ghagati gha ife n'abantu abandi boonaboona ab'oku nsi.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ekyo kyenekyene ky'okobye ndidha kukikola, kuba nkwidhi bukalamu inho era nsiima by'okola.” Musa yaamukoba ati: “Nkusaba mbone ekitiisa kyo.” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Ndidha kubisa obulungi bwange bwonabwona mu maiso go, era ndhatule eriina lyange nze Musengwa Katonda ng'owulira. Ndidha kugemerwa ekivunika oyo ye nhenda okugemerwa ekivunika, era nsaasire oyo ye nhenda okusaasira. Aye toidha kumbona mu maiso, kuba omuntu tasobola kumbona mu maiso n'asigala nga mulamu. Aye ghano kumpi ninze ghaligho ekifo gh'oghanga okwemerera, ku ibaale. Kale, ekitiisa kyange bwe kinaaba kibitagho, ndidha kukuta mu lwatika olw'eibaale, era nkughembeku n'engalo dhange okutuusa nga mmaze okubitagho. Bwe nnaamala okubitagho ndidha kukughembulaku engalo dhange obone omugongo gwange, aye tombone mu maiso.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Baadha ebibaadho bibiri eby'amabaale ebiri ng'ebyasooka, ndidha kughandiikaku ebibono ebyali ku bire ebyasooka bye wamenha. Weetegeke, idho enkyo oidhe ku lusozi Sinai, onteegere eyo ghaigulu ku lusozi. Ghatabaagho muntu yeenayeena y'oidha naye, waire omuntu yeenayeena okubonebwaku aghantu woonawoona ku lusozi olwo. Era ghatabaagho nsolo yoonayoona eyayirwa ku lusozi olwo, oba okumpi na lwo, k'ebe entaama, oba embuzi, oba ente.” Kale Musa yaabaadha ebibaadho bibiri eby'amabaale ebiri ng'ebyasooka, era yaasituka ku nkyo inho yaaniina ku lusozi Sinai n'ebibaadho ebyo mu ngalo dhe nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Agho Musengwa Katonda yaikira mu kire, yaayemerera agho ni Musa era yaayatula eriina lye erya “Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaabita mu maiso ga Musa era yaalangirira ati: “Nze Musengwa Katonda, ninze Katonda asaasira era agemerwa abantu ekivunika, alwagho okusungughala, agonza abantu obutalekera era omwesigwa einho. Ninze ayoleka enkumi n'enkumi edh'abantu okugonza kwange okwo okutakoma. Era mbasonigha olw'okukola ebibi, n'olw'obudheemu, n'olw'empwitu. Aye tiroba kubonereza baana na baidhukulu lwa bibi bya bazaire baibwe, mu nse dhoonadhoona okutuuka ku lwokusatu ni ku lwokuna.” Amangu ago Musa yeeyala ku itaka yaasinza. Era yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, oba nga ongemeirwa ekivunika, nkusaba obe mu ife tujiire ghalala niiwe. Waire ng'abantu bano ba mpwitu, tukusaba otusonighe olw'okukola ebibi n'olw'empwitu otutwale nga tuli bantu bo.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bona eno, buti ndi kukola n'imwe endagaano. Ndidha kukola ebyewuunhio ng'abantu bo boonaboona babona, ebyewuunhio ebitakolwangaku mu ighanga lyonalyona mu nsi yoonayoona. Abantu boonaboona balikibona ekyo kye nja okukola, kuba kye nja okukola mu imwe kiriba kitiisa. Mugondere kye ndi kubalagira olwaleero, ndidha kubinga ye muja, Abamori, Abakanaani, Abahitti, Abaperizzi, Abahivi n'Abayebusi. Mwegendereze mubone nga timukola ndagaano n'abantu be mulyagaana mu nsi ye muli kujaamu, kuba ekyo kisobola okubaleetera okwonoona. Mu kifo eky'okukola nabo endagaano, mumenhemenhegho alutaari dhaibwe, n'ebituuti byaibwe eby'amabaale, era n'ebifaananie bya Ashera, omusambwa gwaibwe omukazi. Mutasinzanga katonda yeenayeena, kuba nze Musengwa Katonda, ayetebwa ‘Nkikidi’, bwenebwene ndi wa nkikidi. Mubone nga timukola ndagaano na bantu be mulyagaana mu nsi ye muli kujaamu. Kuba abantu abo bwe baliba nga bali kusinza emisambwa gyaibwe era nga bali kugigha emisengo, balisobola okubeeta imwe mubeeyimbeku, era mulisobola okulya ku ebyo bye baliba baghaireyo ng'emisengo. Era mulisobola okufunira batabane baimwe ku baghala baibwe okubabayira. Kale baghala baibwe abo bwe balitoolera okusinza bakatonda baibwe, ni batabane baimwe balisobola okubeeyimbaku boona baasinza bakatonda abo. “Muteewumbiranga kifaananie kya katonda nga mukozesa akatiba n'ekyuma ekisaanuuse, ni mumala ni mumusinza. “Mwidha kukolanga Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa. Mwidha kulyanga emigaati egyo okumala enaku musanvu, nga bwe nabalagira, mu biseera ebyateebwagho, mu mwezi gwa Abibu. Kuba mu mwezi gwa Abibu ogwo, ni gwe mwaviiramu mu Misiri. “Abaana ababeri boonaboona abalenzi, baidha kubanga bange. Era n'ensolo edhizaalibwa mu luzaalo olusooka nga nume, mu nte, mu ntaama, ni mu mbuzi, dhoona dhange. Endogoyi enume ezaalibwa mu luzaalo olusooka muginunulanga nga mughaayo entaama ento. Aye bwe mubanga nga timuginunwire, muginiolanga enkoto yaafa. N'omwana omulenzi omuberi munaamununulanga mu nsambo n'endala eyo. “Ghatabangagho aidha kusinza ng'azira kigheebwayo. “Oli n'enaku mukaaga edh'okukoleraku emirimo gyo gyonagyona. Aye ku lunaku olwomusanvu otakolanga mulimo gwonagwona ka bibe biseera bya kulima oba bya kukungula. “Buli makungula lwe ganaatuukanga mwidha kukolanga Ekibinuko eky'Amakungula ag'engaano esooka. Era ku nkomerero ey'omwaka mwidha kukolanga ekibinuko eky'Entindi eky'okusololeza ebirime mu byagi. Kiisi musaadha anaabanga n'okwidha okunsinza nze Musengwa Katonda, Katonda owa Isiraeli, mu bibinuko ebyo eby'emikuzi esatu buli mwaka. Ndidha kubinga amaghanga agali ye muli kuja, ngaziye ekiketezo kye muja okutyamamu. Era ezira muntu aja kwegomba kutoola itaka lyaimwe, emikuzi egyo esatu buli mwaka, gye munaidhanga okunsinza nze Musengwa Katonda waimwe. “Bw'oghangayo ensolo eitiibwa ng'omusengo ogugheebwayo ku Kibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, otaleeterangaku mugaati guzimbulukusiibwa. Era otalekangagho yindi ku mamba ey'ensolo egheereibwayo ng'omusengo n'etuusa enkyo ery'olunaku olwiririra. “Emere ye musookanga okukungula mu misiri gyaimwe, mugireetanga mu ndhu yange nze Musengwa Katonda waimwe, mwagighaayo. “Mutafumbiranga mamba ya mbuzi nto, oba ya ntaama nto mu mata ga inhaayo.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ghandiika ebibono ebyo, kuba nja kukola endagaano n'iwe, n'Abaisiraeli boonaboona, nga njiira ku bibono ebyo.” Kale Musa yaaghandiika ebibono eby'endagaano, amateeka eikumi, ku bibaadho eby'amabaale. Yaaba eyo ni Musengwa Katonda okumala enaku amakumi ana omusana n'obwire, era nga talya mere waire okunhwa amaadhi. Agho Musa yaaniinuka okuva ku lusozi Sinai, ng'ali n'ebibaadho ebibiri eby'amabaale ebiriku amateeka. Oluwutu olw'omu maiso ge lwali luli kumesunkana olw'okwogera ni Katonda, aye mwene yali taidhi. Era Aaroni n'Abaisiraeli boonaboona bwe baamubona, baatya okuseeta y'ali, kuba oluwutu olw'omu maiso ge lwali luli kumesunkana. Aye Musa yaabeeta, era Aaroni n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli baira y'ali, yaayogera nabo. Olumaliira Abaisiraeli boonaboona baaseeta gh'ali, yaabakobera amateeka goonagoona nga Musengwa Katonda bweyagamugha bweyayogera naye ku lusozi Sinai. Musa bweyamala okwogera nabo, yeeghemba ekitambaala mu maiso. Aye buli lwe yajanga mu maiso ga Musengwa Katonda okwogera naye, nga yeeghembula ku maiso ekitambaala era yaaba atyo, okutuusa lwe yavangayo naira y'Abaisiraeli okubakobera ebyo Musengwa Katonda bye yabanga ng'amulagiire okubakobera. Agho Abaisiraeli baabonanga oluwutu olw'omu maiso ga Musa nga lumesunkana, era Musa yairangamu okweghemba ekitambaala mu maiso okutuusa kabiri lwe yajanga okwogera ni Musengwa Katonda. Agho Musa yaayeta Abaisiraeli boonaboona beesololeza gh'ali. Yaabakoba ati: “Bino n'ebintu Musengwa Katonda by'abalagiire okukola: Emirimo giidha kukolebwanga mu nnaku mukaaga, aye olunaku olwomusanvu, ni Sabbato, lunaku lwa Musengwa Katonda lwa kuwuumula era lutukuvu. Omuntu yeenayeena anaakolanga omulimo gwonagwona ku Sabbato aidha kwitibwanga. Waire okukuma obw'omuliro mu maka gaimwe ku Sabbato, mutakikolanga.” Musa yaakoba Abaisiraeli boonaboona ati: “Kino Musengwa Katonda ky'abalagiire. Buli muntu atoole ekigheebwayo akighe Musengwa Katonda. Kiisi ali n'omwoyo omugabi aleetere Musengwa Katonda ekigheebwayo, nga ku bino: zaabu, feeza, n'ekyuma eky'ekikomo. Oba aleete ku bino: engoye dha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'engoye empegheevu, n'edho edhaakolebwa mu buviiri obw'embuzi. Oba aleete ku bino: amawu amakunhe ag'entaama enume, n'amawu amakunhe ag'ensolo edhindi, n'embaawo edhaasalibwa mu muti ogwetebwa akasia. Oba aleete ku bino: amafuta ag'entaala, obuwoowo obutabulwa mu muzigo ogw'okusiiga, n'obuwoowo obw'okuniosa. Oba aleete ku bino: amabaale ageetebwa onikisi, n'amabaale ag'omughendo agandi agateebwa ku kivaalo eky'obwakabona, ni ku kivaalo kabona ky'avaala mu kifuba. “Kiisi ali n'obumanhi obw'okukola, aidhe tukole ebyo Musengwa Katonda bye yalagira. Tukole Weema nga tukozesa bino: ekintu ekigighembaku, n'obuntu obugemagania ekigighembaku ekyo, n'ebikondo byaku, n'embaawo edhikiikamu, n'empango dhaayo, n'ebikolo kwe dheemerera. Era tukozese bino: Esanduuku ey'Endagaano, n'emiti gyayo egy'okugibbeedesanga, n'ekisandikiza, n'ekintu ekikinzaagho. Era tukozese bino: emeeza n'emiti egy'okugibbeedesanga, n'ebikozesebwa byaku byonabyona, n'emigaati egigheebwayo ye Katonda, n'ekikondo eky'entaala olw'okumuliikirira, n'ebikozesebwa bya ku, n'entaala dhaaku, n'amafuta gaadho. Era tukozese bino: alutaari ey'okuniokezaaku obubbaani, n'emiti egy'okugibbeedesanga, n'omuzigo ogw'okusiiga, n'obubbaani obuwunha akawoowo, n'ekintu ekikinzaagho mu mulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho. Era tukozese bino: alutaari ey'okwokeraku ebigheebwayo, n'ekiibo ekyagirukirwaku eky'ensonda eina, ekiri ng'oti kasengeedho nga kyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo, n'emiti egy'okubbeedesanga alutaari eyo, n'ebikozesebwa byaku byonabyona ekyogero n'ekityamo kyakyo. Era tukozese bino: olugugiriro olwezungulula Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, n'empango kwe lutimbibwa, n'ebikolo empango edho kwe dheemerera, n'ekintu ekikinzaagho mu mulyango ogw'olugugiriro olwo. Era tukozese bino: enkondo edhigemerera Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda ku itaka, ghalala n'enkondo edhigemerera olugugiriro ku itaka, n'emigugha gyaku. Era tukozese bino: ebivaalo ebirungi einho, eby'okugheerezebwamu kabona mu Kifo Ekitukuvu, n'ebivaalo bya Aaroni kabona ebitukuvu, n'ebivaalo ebitukuvu ebya batabane eby'okugheererezangamu nga bakabona.” Agho abantu boonaboona baagolola, baava mu maiso ga Musa. Buli muntu eyawulira mu mwoyo gwe ng'alumirwa Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yaidha ng'aleese ekigheebwayo ye Musengwa Katonda, kikozesebwe mu kukola Weema eyo, n'ebikozesebwa mu Weema omwo, era n'ebivaalo ebitukuvu. Abasaadha n'abakazi baidha beene nga benda aghazira kukakibwa, baaleeta ebintu bya zaabu bye batunga ku ngoye, empeta edh'oku matu, ebinhere eby'omu nkoto, n'ebyamadholobera ebindi ebya zaabu. Buli muntu eyaghangayo, ng'aghaayo ekintu kya zaabu eri Musengwa Katonda. Buli muntu yaleeta kye yali nakyo: engoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'empegheevu, n'edhaakolebwa mu buviiri obw'embuzi, n'amawu amakunhe ag'entaama, n'amawu amakunhe ag'ensolo edhindi. Buli muntu eyali aghanga okughaayo feeza oba ekyuma eky'ekikomo, yaakireeta ng'ekigheebwayo ye Musengwa Katonda. Era buli muntu eyali n'olubaawo okuva mu muti ogwetebwa akasia, yaaluleeta lukole omulimo gwonagwona ogubaagho. Abakazi boonaboona abaali baidhi okulanga ewuuzi n'engalo baalanga ewuuzi edha bbululu, n'edha nakasooma, n'edha kasaayisaayi, n'edh'engoye empegheevu, baadhireeta. Era abo abaali n'obumanhirivu, baaleeta wuuzi dhe baalanga mu buviiri obw'embuzi. Abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli baaleeta amabaale ag'omughendo ageetebwa onikisi ag'okuta ku kivaalo eky'obwakabona, n'ag'okutaanha ku kivaalo eky'omu kifuba. Era baaleeta n'amafuta ag'entaala, n'obuwoowo obuteebwa mu muzigo ogw'okusiiga, era n'obuteebwa mu bubbaani okubuwunhisa akawoowo. Abaisiraeli boonaboona, abasaadha n'abakazi, abaawulira mu myoyo gyaibwe nga balumirwa omulimo Musengwa Katonda gwe yalagira ng'abita mu Musa, baaleeta ebigheebwayo ebyo beene nga benda aghazira kukakibwa, baabighaayo ye Musengwa Katonda. Agho Musa yaakobera Abaisiraeli ati: “Musengwa Katonda yalonda Bezalelo mutabane wa Uri, era mwidhukulu wa Hura, era nga wa mu kika kya Yuda. Katonda yaatoola ku maani ge ye mwene yaagamugha, era yaamugha obusobozi, n'amagezi, n'obumanhi, era yaamugha okutetenkania n'okuyiiya. Katonda oyo yayenda Bezalelo ayiiye ng'akozesa amagezi amangi einho, akole ebintu ebitali bya nsambo ndala mu zaabu, mu feeza, ni mu byuma eby'ekikomo. Era abaadhe amabaale ag'omughendo ag'okutaanha, era asale obuntu obudholiga ku mbaawo, era atetenkanie nga bw'ayiiya mu nsambo kamaala. Era Katonda oyo yaagha Bezalelo oyo ghalala ni Oholiabu omwoyo ogwenda okugalagira abantu abandi okutetenkania n'okuyiiya kwaibwe okwo. Oholiabu oyo, ni mutabane wa Ahisamaka ow'ekika ekya Dani. Musengwa Katonda yaabaidhuza amagezi, nga basobola okukola kiisi mulimo gwonagwona: ka gube ogw'omubaadhi ow'amabaale ag'omughendo, oba ogw'omuyiiya, oba ogw'omulusi ow'engoye, oba ogw'adholiga engoye ng'akozesa n'empiso n'ewuuzi ka dhibe dha bbululu, oba dha nakasooma, oba dha ngoye mpegheevu. Era baasobola okukola kiisi mulimo ogwetaagisa okutetenkania. “Bezalelo, ni Oholiabu, na kiisi muntu yeenayeena aghanga okukola, Musengwa Katonda b'aghaire obusobozi n'okutegeera ebyetaagisa mu kukola Weema entukuvu, baidha kukola ebyo byonabyona nga Musengwa Katonda bweyalagira.” Agho Musa yaayeta Bezalelo, ni Oholiabu, na kiisi muntu yeenayeena aghanga okukola, Musengwa Katonda ye yagha obusobozi, era eyawulira mu mwoyo gwe ng'alumirwa Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Bano baidha ye Musa yaabagha ebintu Abaisiraeli bye baaghaayo beene nga benda, aghazira kukakibwa, bikozesebwe ku Weema eyo. Abantu beeyongeranga buli nkyo okuleetera Musa ebintu bye baaghangayo beene ekyeyendere. Agho abantu boonaboona abaali nga bali kukola Weema eyo, baava ku mirimo gyaibwe. Baaja baakoba Musa bati: “Abantu bali kuleeta ebintu kamaala inho okusinga ebyo ebyetaagibwa okukola omulimo Musengwa Katonda gwe yatulagira okukola.” Kale Musa yaagha ekiragiro kyatuuka ku buli muntu nga kirobera abantu okwongera okuleeta ebirabo era abantu baalekera agho. Kuba ebintu bye baali baleese byali bimala okukola omulimo gwonagwona byafiika nagho. Abantu abasinga kuba na bumanhi mu bakozi boonaboona, n'abaakola Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Baagikola mu nsuubo ikumi nga dhaakolebwa mu ngoye empegheevu edhaalukibwa obukalamu edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi. Era baatungiramu ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, nga bakozesa empiso n'ewuuzi. Obuleeyi obw'olusuubo olulala nga buli mita ikumi na ibiri, obugazi bwalwo bwaba mita ibiri, era ng'ensuubo dhoonadhoona dhaagayaga. Ensuubo eitaanu dhaatungibwa nga dhiyimbiibwa, nga buli lulala luyungiibwa ku lwinaalwo n'eitaanu edhindi dhoona dhaayimbibwa dhityo. Ku buli lusuubo olusembayo ku dhaayimbibwa eitaanu edhisooka, baataaku obukondo bwe baakola mu lugoye lwa langi ya bbululu, ni ku itaanu edhairirira baakola ekintu n'ekirala. Baata obukondo amakumi ataanu ku lusuubo olusembayo ku itaanu edhaasooka okuyimbwa, n'obundi amakumi ataanu ku itaanu dhire edhindi, olwo bwaba nga bugemagaine mu lunhiriri. Agho baakola obuntu amakumi ataanu obugemagania obukondo obw'oluuyi olundi ku bw'oluuyi olundi nga bwa zaabu. Endhuyi dhombi bwe dhaayimbibwa, olwo Weema eyo yaaba ng'efuuse enambirira. Era baakola ensuubo ikumi na lulala mu ngoye edhaakolebwa mu buviiri obw'embuzi, nga dha kughemba ku Weema eyo. Buli lusuubo lwali nga lugheza mita ikumi na isatu obuleeyi, ate obugazi lwaba mita ibiri, era dhoonadhoona eikumi n'olulala dhaali nga dhaagayaga mu bipimo. Ensuubo eitaanu dhaatungibwa dhaayimbibwa gha dhonka nga buli olulala luyungibwa ku lwinaalwo, ni dhire edhindi omukaaga dhoona dhaayimbibwa gha dhonka. Ku mbali okw'olusuubo olusembayo ku itaanu edhaasooka okuyimbibwa, baakoleraku obukondo amakumi ataanu, ni ku mbali okw'olusuubo olusembayo ku mukaaga edhairirira okuyimbibwa, baakoleraku obukondo amakumi ataanu. Era baakola obuntu obugemagania obukondo obw'oluuyi olundi ku bw'oluuyi olundi nga bwa kyuma kya kikomo, baabuta mu bukondo bule, bwayimba endhuyi dhombi dhaafuuka ekikingiriza ekiramba. Era baakola ebintu ebighemba ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda ebindi bibiri, eky'omunda nga kyakolebwa mu mawu amakunhe ag'entaama enume, ate eky'oku ngulu nga kyakolebwa mu mawu amakunhe ag'ensolo edhindi. Era baakola ebikondo eby'Eweema mu muti ogwetebwa akasia. Obuleeyi obwa buli kikondo bwali emita ina, ate obugazi bwaba ekitundu kya mita. Buli kikondo kyaliku ebintu ebisongovu bibiri eby'okukiyungisa ku kiinaakyo, era ebikondo byonabyona eby'Eweema eyo batyo bwe baabikola. Baakola ebikondo amakumi abiri byaba ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'Eweema. Era ebikondo ebyo baabikolera ebikolo amakumi ana ebya feeza nga kwe binaayemereranga. Nga buli kikondo kiri n'ebikolo bibiri ebirimu ebituli omwingira ebintu bire ebibiri ebisongovu eby'ekikondo ekyo. Baakola ebikondo amakumi abiri byaba ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba olw'Eweema. Era baabikolera ebikolo amakumi ana ebya feeza. Nga buli kikondo kiri n'ebikolo bibiri ebirimu ebituli omwingira ebintu bire ebisongovu eby'ekikondo ekyo. Einhuma w'Eweema ku luuyi olw'e bugwandhuba, baakolerayo ebikondo mukaaga. Mu nsonda eibiri edh'einhuma y'Eweema baakolerayo ekikondo kirala kirala. Ebikondo ebyo byombi baabikola nga biyimbiibwa okuva ghansi okutuukira irala ghaigulu ku mutwe aghali omukonda. Ebikondo ebyo byombi ebikola ensonda, bityo bwe byakolebwa. Kale, baakola ebikondo munaana n'ebikolo byabyo ikumi na mukaaga ebya feeza, nga buli kikondo kyemereire ku bikolo bibiri. Era baabaadha embaawo edhikiikamu mu muti ogwetebwa akasia, ng'eitaanu dha kugemagania ebikondo eby'oluuyi olundi olw'Eweema. N'edhindi eitaanu nga dha kugemagania bikondo eby'oluuyi olundi olw'Eweema eyo, n'edhindi eitaanu nga dha kugemagania bikondo eby'oluuyi olw'einhuma olw'e bugwandhuba olw'Eweema eyo. Era baabaadhayo olubaawo olukiikamu olubita ghagati agha buli kikondo, lwaba lulambirira nga lumalaku oluuyi lwonalwona olw'Eweema. Ebikondo ebyo, baabirimbyaku zaabu byonabyona okubyezunguluza, era baabikoleraku n'emikonda egya zaabu egibitamu embaawo dhire edhikiikamu. Embaawo edho dhoona baadhirimbyaku zaabu dhoonadhoona okudheezunguluza. Era baakolayo olutimbe, mu ngoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, ni mu ngoye empegheevu. Era baalutungiramu ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi nga bakozesa empiso n'ewuuzi. Olutimbe olwo baalukolera empango ina edh'omuti ogwetebwa akasia, era baadhirimbyaku zaabu dhoonadhoona okudheezunguluza. Baakola obusumaali bwa zaabu obw'okusibya olutimbe olwo ku mpango, era baakolera empango edho ebikolo bya feeza bina kwe dhaayemereranga. Mu mulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho, baakoleragho ekintu ekikinzaagho nga bakikola mu lugoye olwa langi ya bbululu, n'olw'eya nakasooma, n'olw'eya kasaayisaayi, ni mu lugoye olughegheevu era baakitungiramu ebimuli nga bakozesa empiso n'ewuuzi. Ekikinzaagho ekyo baakikolera empango itaanu n'obusumaali obw'okukisibisa. Ku mitwe egy'empango edho baalimbyaku zaabu. Era baakoleraku emige nga gya zaabu, aye ebikolo byadho baabikola nga bya kyuma kya kikomo. Bezalelo yaakola Esanduuku ey'Endagaano mu mbaawo edh'omuti ogwetebwa akasia, ng'obuleeyi bwayo egheza mita ndala ni sentimita ikumi, obugungumavu yaaba sentimita nkaaga na mukaaga. Yaamala yaalimbya ku sanduuku eyo zaabu omukenenule munda mwayo ni ku ngulu kwayo. Era baagikoleraku olukomo lwa zaabu omukenenule okugyezunguluza yoonayoona. Agho yaakola mu zaabu emikonda emyekulungirivu ena nga giri ng'oti mpeta. Yaagita ku magulu ga sanduuku eyo ana, mu mbali ebiri, ni mu mbali ebiri. Agho yaabaadhiraku emiti egy'okugibbeedesa mu muti ogwetebwa akasia, memale emiti egyo yaagirimbyaku zaabu gyonagyona okugyezunguluza. Yaata emiti egyo mu mikonda gire emyekulungirivu egiri ku mbali ni ku mbali okw'esanduuku eyo olw'okugibbeederangaku. Yaagikoleraku ekisandikiza mu zaabu omukenenule, ng'obuleeyi kigheza mita ndala ni sentimita ikumi, ate obugazi kyaba sentimita nkaaga na mukaaga. Yaakola mu zaabu ebifaananie bibiri eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi. Yaabita ku ndhuyi dhombi edh'ekisandikiza eky'esanduuku eyo. Ebifaananie bino byombi yaabikolera ghalala, byegema ghalala, byaba kintu kirala nga tibyawukaine. Ebifaananie ebyo yaabikola ng'abirinzagania, aye ng'amaiso galingiriire ku kisandikiza ekyo, era nga byandhulwiza amaghagha gaabyo gaaghemba ku kisandikiza ekyo. Era yaakola emeeza mu muti ogwetebwa akasia ng'obuleeyi bwayo egheza sentimita kinaana na munaana, obugazi bwaba sentimita amakumi ana na ina (44), n'obugungumavu bwayo nga buli sentimita nkaaga na mukaaga (66). Omuti ogwo ogw'akasia yaagulimbyaku zaabu omukenenule, era emeeza yaagitaaku omugo gwa zaabu okugyezunguluza. Yaagikoleraku akabaawo akagyezungulula ng'obugazi kaagayaga n'ekyala eky'omuntu, era nga keezungulwirwa omugo gwa zaabu. Yaakola emikonda ena mu zaabu emyekulungirivu ng'oti mpeta, yaagita mu nsonda eina edh'emeeza, kiisi ghali mugulu. Kumpi agho n'akabaawo ako, yaataagho emikonda egyo, era nga n'egibitamu emiti egy'okubbeedesanga emeeza eyo. Yaabaadha emiti egyo mu muti ogwetebwa akasia, memale yaagirimbyaku zaabu gyonagyona okugyezunguluza, gyaba egy'okubbeedesanga meeza eyo. Yaakola ebikozesebwa ku meeza eyo byonabyona mu zaabu omukenenule, nga ni bino: ebibya, n'enkaayi. Era yaakola n'ebikopo n'ensugha olw'ebigheebwayo ebifukibwa. Era yaakola ekikondo eky'entaala mu zaabu omukenenule. Ekikolo ghalala n'ekitundu eky'eitale eky'ekikondo ekyo, yaabikola mu zaabu omukenenule oyo. Era obukopo obugemerera entaala, n'okudholiga okuli ng'oti bimuli, byona yaabikola nga byegemeire ghalala ni bire byonabyona mu zaabu omukenenule, nga ghazira kyawukaineku. Ekikondo ekyo kyaliku ensaga mukaaga nga dhiva mu mbali ni mu mbali mwakyo ensaga eisatu nga dhiva ku luuyi lwakyo olundi, ate edhindi eisatu dhaava ku lundi. Buli lusaga, nga bwe dhaali omukaaga, nga luliku obukopo busatu, nga buli kakopo kafaanana n'ekimuli eky'omuti ogwetebwa alumondi, nga kiramba n'obukaba bwaku. Ekitundu eky'eitale eky'ekikondo kyaliku obukopo buna, nga buli kakopo kafaanana n'ekimuli eky'omuti ogwetebwa alumondi nga kiramba n'obukaba bwaku. Era nga kiisi ensaga eibiri ghe dhitandiikira okuva ku kitundu eky'eitale eky'ekikondo, nga ghaligho ekintu ekiri ng'oti kimuli era nga kikoleirwagho kyegemeragho irala aghazira kwawukanamu. Ekintu ekyo ekiri ng'oti kimuli, n'ensaga, n'ekikondo kyene, byakolebwa nga byegemeire ghalala mu zaabu omukenenule, nga ghazira kyawukaineku. Agho yaakola entaala musanvu edh'okubanga ku kikondo ekyo, ni makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi, n'esowaani edhiteebwaku ebisiriiza ebyo. Ebyo byonabyona yaabikola mu zaabu omukenenule. Ekikondo ekyo, n'ebindi byonabyona ebyakolerwaku byamalagho talanta namba edho nga ni kilo asatu n'eitaanu edha zaabu omukenenule. Era yaakola alutaari mu mbaawo edh'omuti ogwetebwa akasia ey'okuniokezangaku obubbaani. Ng'endhuyi dhaayo eina dhaagayaga obuleeyi sentimita amakumi ana na itaanu (45), n'obugazi sentimita amakumi ana na itaanu. Obugungumavu bwayo nga buli sentimita kyenda. Yaakoleraku ebintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo, byaba nga byegemye ni alutaari eyo ghalala nga tibyawukaine. Ku ngulu kwayo, n'okugyezunguluza endhuyi dhaayo, ni ku bintu ebyo ebiri ng'oti mayiga, yaalimbyaku zaabu omukenenule, era yaagikoleraku omugo mu zaabu omukenenule, okugyezunguluza yoonayoona. Ghansi w'omugo ogwo, ku ndhuyi dhaayo eibiri edhiringagaine, yaakoleragho emikonda egya zaabu emyekulungirivu oti mpeta. Egyo nga n'egibitamu emiti egy'okubbeedesanga alutaari eyo. Era yaabaadhiraku emiti mu muti ogwetebwa akasia. Emiti egyo yaagirimbyaku zaabu gyonagyona okugyezunguluza. Era yaakola omuzigo ogusiigibwa omutukuvu, n'obubbaani obuwunha akawoowo obusinga bulungi, bweyatabula ng'oti ni bwe batabula ebizigo eby'okwesiiga. Bezalelo yaakola alutaari ey'okwokerangaku ebigheebwayo ebyokebwa, mu mbaawo edh'omuti ogwetebwa akasia. Endhuyi dhaayo eina nga dhaagayaga, era nga dhigheza nga mita ibiri buli luuyi. Obugungumavu bwayo ng'egheza nga mita ndala. Yaagikoleraku ebintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ku nsonda dhaayo eina, aye ebintu ebyo n'alutaari yeene yaabikola nga biri kintu kirala, nga tibyawukainemuuku naire. Alutaari yoonayoona yaagirimbyaku ekyuma eky'ekikomo. Yaakola ebikozesebwa ku alutaari eyo byonabyona mu kyuma ky'ekikomo, era ni bino: obulobo obw'okusuulangamu eivu ery'amasavu, n'ebitiiyo, n'ebibya eby'okutaamu omusaayi ogw'okumansira, n'ebyuma eby'amaino ng'oti wuuma, n'ebintu eby'okutwalirangaku amanda agaliku omuliro. Ku alutaari yaalukiraku ekiibo nga kya nsonda ina, nga kiri ng'oti kasengeedho era nga kyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo. Ekiibo kino yaakita mu alutaari ghansi agh'omugo gwayo, kyaba nga kiika kyatuuka ghagati ghaayo. Yaakola emikonda ena emyekulungirivu oti mpeta, yaagita ku nsonda eina edh'ekiibo ekyo, nga n'egy'okukibbeedesanga. Yaabaadha emiti mu muti ogwetebwa akasia, baagirimbyaku ekyuma eky'ekikomo gyonagyona okugyezunguluza. Era yaata emiti egyo mu mikonda gire egyali ku mbali ni ku mbali okw'alutaari, nga n'egy'okugibbeedesanga. Yaakola endhuyi dh'alutaari eyo eina mu mbaawo, aye ghagati ghaayo ghaasigala nga gheereere. Yaakola ekyogero n'ekityamo kyakyo mu kyuma eky'ekikomo. Ekikomo ekyo, kyava mu mbonerwamu edh'abakazi abaagheerezanga ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho yaakola olugugiriro olw'oku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, yaatimbayo engoye empegheevu edhigheza mita amakumi ana na ina (44) mu buleeyi. Engoye edho yaadhirengeedhia ku mpango amakumi abiri, dhe yayemereza ku bikolo amakumi abiri. Empango edho n'ebikolo byadho, yaabikola mu kyuma eky'ekikomo, ate obusumaali bwadho n'obuntu obudhigemagania, yaabikola mu feeza. Era ni ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba yaakolayo ekintu n'ekirala nga kye yali akoze ku luuyi olw'omukono omusaadha ng'ataayo olugugiriro. Ku luuyi olw'e bugwandhuba yaatimbayo engoye nga dhigheza mita amakumi abiri na ibiri obuleeyi. Yaadhirengeedhia ku mpango ikumi dhe yayemereza ku bikolo eikumi, era ng'obusumaali bwadho n'obuntu obudhigemagania, byakolebwa mu feeza. Ku luuyi olw'e buvandhuba eyali omulyango, yoona yaatimbayo engoye nga dhigheza mita amakumi abiri na ibiri obuleeyi. Engoye dhoonadhoona dhe yatimba okwezunguluza olugugiriro dhaali mpegheevu. Ebikolo bye yaayemerezaaku empango edho yaabikola mu kyuma kya kikomo, ate obusumaali n'obuntu obudhigemagania byaba bya feeza. Emitwe egy'empango edho gyonagyona yaagirimbyaku feeza okugyezunguluza. Ekintu ekikinzaagho mu mulyango ogw'olugugiriro yaakikola mu lugoye olwa langi ya bbululu, n'olw'eya nakasooma, n'olw'eya kasaayisaayi, ni mu lugoye olughegheevu era yaakitungiramu ebimuli ng'akozesa empiso n'ewuuzi. Ekikinzaagho ekyo nga kigheza mita mwenda obuleeyi ate obugungumavu mita ibiri, ng'oti n'engoye edhindi dhoonadhoona edh'oku lugugiriro. Yaakitimba ku mpango eina dhe yaayemereza ku bikolo ebina ebyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo. Obusumaali obw'oku mpango edho yaabukola mu feeza, ate emitwe egy'empango edho gyonagyona yaagirimbyaku feeza okugyezunguluza. Era empango edho yaadhitaaku obuntu obudhigemerera nga bwa feeza. Enkondo dhoonadhoona edhaakozesebwa mu Weema eyo, n'edhaakozesebwa mu lugugiriro, dhaakolebwa mu kyuma kya kikomo. Bino n'ebyuma ebyakozesebwa mu kukola Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, eyalimu endagaano ya Musengwa Katonda. Musa n'eyalagira bibalibwe, era byabalibwa Abalevi nga bakulemberwa Ithamari mutabane wa Aaroni kabona. Bezalelo mutabane wa Uri, era mwidhukulu wa Hura, era nga wa mu kika kya Yuda, yakola byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira, nga Musa bweyamukoberanga. Yayambibwa ku Oholiabu mutabane wa Ahisamaka, ow'ekika kya Dani. Oholiabu oyo yali mubaadhi wa mabaale ag'omughendo, nga muyiiya, nga mulusi wa ngoye, era nga engoye dhoonadhoona: ka dhibe edha bbululu, oba edha nakasooma, oba edha kasaayisaayi, oba empegheevu, ng'adhidholiga n'empiso n'ewuuzi. Zaabu yeenayeena eyakozesebwa mu kuzimba Weema entukuvu, nga n'oyo eyaleetebwa abantu mu byagheebwayo eri Musengwa Katonda, yagheramu kilo ng'oti lukumi (1,000) ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Ni feeza eyasolozebwa ku abo abaabalibwa, yagheramu kilo enkumi isatu na bina n'asatu, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Buli muntu eyali agheza emyaka amakumi abiri egy'obukulu oba okusingagho eyabalibwa, yali n'okughaayo omughendo ogumusabibwa ng'ajiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Era abantu abo baali abantu emitwalo nkaaga n'enkumi isatu na bitaanu n'ataanu. Ku feeza oyo eyasolozebwa, baakozesaaku obuzito bwa kilo nkumi isatu na bina olw'okukola ebikolo eby'Eweema entukuvu, n'ebyo eby'olutimbe olwawula Ekifo Ekitukuvu Einho ku Kifo Ekitukuvu. Omwo baakolamu ebikolo kikumi nga buli kikolo kimalagho feeza azitogha kilo asatu na ina. Kilo dha feeza amakumi asatu edhaasigalagho baadhikolamu obusumaali obw'oku mpango, n'okulimbya ku mitwe gyadho, n'okudhikoleraku obuntu obudhigemagania. Ekyuma eky'ekikomo ekyaleetebwa abantu ni kigheebwayo eri Musengwa Katonda kyagheza obuzito bwa kilo enkumi ibiri na bina n'abiri na itaanu. Era omwo baakolamu ebikolo eby'oku mulyango ogwingira mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era baakolamu alutaari, n'ekiibo kye baalukiraku eky'ekyuma eky'ekikomo, n'eby'okukozesebwa ku alutaari eyo byonabyona. Era baakolamu ebikolo eby'oku lugugiriro, n'eby'oku mulyango ogwingira mu lugugiriro olwo, era n'enkondo dhoonadhoona edh'omu Weema entukuvu n'edh'olugugiriro olwo. Agho baakola ebivaalo bya bakabona mu langi ya bbululu, n'eya nakasooma, n'eya kasaayisaayi, eby'okugheererezangamu mu kifo ekitukuvu. Baakola ebivaalo bya Aaroni ebitukuvu nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Baakola ekivaalo eky'obwakabona nga kya zaabu, mu ngoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi n'empegheevu. Baagheesa n'amagezi mangi obubaati bwa zaabu, baabusala mu ngeri ya buwuuzi, baabutungira mu ngoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'empegheevu. Baakikoleraku ensibiro edhikisiba ku mabega, baadhiyunga ku ndhuyi dhaakyo ibiri. Baakirukiraku olusibiro olw'omu nkende olwalukibwa obukalamu era nga lwatungibwa ku ekivaalo ekyo eky'obwakabona. Byombi ebyo byakolebwa mu ngoye ndala, dhino edha langi ya zaabu, n'edh'eya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'empegheevu. Atyo Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Baafunayo amabaale amabaadhe abiri ag'ekika eky'eibaale ery'omughendo eryetebwa onikisi, baagataaku emigo gya zaabu, baagasalaku amaina ag'abaana ba Yakobo, ng'oti n'omubaadhi ow'amabaale ag'omughendo bw'agasalaku obumanhiso. Bwe baamala baagata ku nsibiro edhisiba ekivaalo eky'obwakabona ku mabega, gabe ag'okwidhusanga eri Abaisiraeli nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Baakola ekivaalo eky'omu kifuba mu nsambo n'endala ng'oti n'ekivaalo eky'obwakabona nga bakozesa engoye edha langi ya zaabu, n'edh'eya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'empegheevu Baakikola nga kiwumbe kyamu era ng'endhuyi dhaakyo eina dhaagayaga, sentimita amakumi abiri na ibiri obuleeyi, n'obugazi sentimita amakumi abiri na ibiri. Baataanhaku obunhiriri buna obw'amabaale ag'omughendo. Akanhiriri akasooka kaaliku amabaale ageetebwa saradiu, ni topazi, ni karabunkule. Akanhiriri akokubiri kaabaaku ageetebwa emeraludo, ni saffiro, ni diamondi. Ate akanhiriri akokusatu kaabaaku ageetebwa yasintha, agate, ni amethisiti. Olwo akokuna kaabaaku ageetebwa berulo, ni onikisi, ni yasipera. Bwe baamala baagataaku omugo gwa zaabu. Nga bwe gaali amabaale eikumi n'abiri, buli irala lyakolebwa ng'oti kamanhiso nga lighandiikibwaku n'ekyuma ekisongovu eriina irala ku maina ag'abaana ba Yakobo, ku lw'ebika byaibwe eikumi n'ebibiri. Ekivaalo kino eky'omu kifuba baakikoleraku endhegere edha zaabu omukenenule, nga dhirukiibwa ng'oti migugha. Baakola emigo ebiri nga gya zaabu n'obukondo bubiri nga bwona bwa zaabu. Obukondo obwo baabuta ku nsonda dhaakyo eibiri edha ghaigulu. Baasiba endhegere dhire edha zaabu mu bukondo obwo. Ate endhuyi edhindi edh'endhegere edho, baadhisiba ku migo gire ebiri. Olwo ekivaalo kino eky'omu kifuba kyaba nga kiyimbiibwa emberi ku nsibiro edhisiba ekivaalo eky'obwakabona ku mabega. Kabiri baakolayo obukondo bubiri obwa zaabu, baabuta ku nsonda eibiri edha ghansi edh'olukugiro olw'omunda olw'ekivaalo eky'omu kifuba okuliiraana n'ekivaalo eky'obwakabona. Era baakolayo obukondo obundi bubiri obw'obuuma bwa zaabu, baabuta ku lukugiro olwa ghansi olw'emberi ku nsibiro edhisiba ekivaalo eky'obwakabona ku mabega, okumpi n'olusibiro olw'omu nkende olwalukirwa obukalamu ku kivaalo eky'obwakabona ekyo. Agho baasiba ghalala obukondo obw'oku kivaalo eky'omu kifuba n'obukondo obw'ekivaalo eky'obwakabona, nga bakozesa akagugha aka langi ya nakasooma. Era olwo ekivaalo eky'omu kifuba ekyo kyaba nga kiika bukalamu ku lusibiro olw'omu nkende olwalukirwa obukalamu ku kivaalo eky'obwakabona, era nga tikirekuka kuva ku kivaalo ekyo eky'obwakabona. Atyo Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Era baakola ekanzu enaateebwangaku ekivaalo eky'obwakabona, nga yoonayoona yalukibwa mu langi ya nakasooma. Baagitaaku ekituli omubita omutwe, era ku nkoto baalukiraku olukugiro ng'oluba ku kanzu edhindi, erobe kukanuka. Okwezunguluza ekitundu eky'eifo eky'ekanzu, baatungiraku ebifaananie eby'ebibala eby'oku muti omukomamawanga mu lugoye olughegheevu olulukiibwa mu langi ya bbululu, n'eya nakasooma, n'eya kasaayisaayi. Era baatungiraku endege nga dha zaabu omukenenule, era nga dhiri ndalandala buli ghagati gh'ebifaananie by'emikomamawanga ebibiri. Kyaba nti ekifaananie eky'omukomamawanga bakiriiraania endege, kabiri bataagho ekifaananie eky'omukomamawanga; batyo batyo okutuusa bwe baamala okwezunguluza ekitundu eky'eifo eky'ekanzu eyo ey'okugheererezangamu. Atyo Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Era baakolera Aaroni ni batabane be ebivaalo, n'ebitambaala eby'oku mutwe, n'enkuufiira, n'empale, nga bino bya ngoye mpegheevu. Era baabakolera enkoma edh'omu nkende mu ngoye empegheevu edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi. Era enkoma edho baadhidholiga n'empiso n'ewuuzi. Atyo Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Agho baakola akabaati ak'engule entukuvu mu zaabu omukenenule, baakataaku ekighandiiko, ng'omubaadhi ow'amabaale ag'omughendo bw'agasalaku obumanhiso ng'akozesa ekyuma ekisongovu, ekighandiiko nga kikoba kiti: “Yayawulibwa nga wa Musengwa Katonda.” Baakozesa akagugha ak'erangi ya nakasooma, baasiba akabaati ako ku kitambaala eky'oku mutwe ghaigulu. Atyo Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Agho omulimo ogw'okukola Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda gwawa. Abaisiraeli baakola ebyo byonabyona nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Agho baaleetera Musa ebintu eby'okukola Weema entukuvu bino: ensuubo, n'eby'okukozesebwa mu Weema eyo byonabyona, obuntu obugemagania, ebikondo, embaawo edhikiikamu, empango n'ebikolo byadho. Era baamuleetera ekighemba ku Weema ekyakolebwa mu mawu ag'entaama amakunhe amamyufu, n'ekindi ekyakolebwa mu mawu amakunhe ag'ensolo edhindi, n'olutimbe. Era baamuleetera Esanduuku ey'Endagaano, n'emiti egy'okugibbeedesa, n'ekisandikiza kyayo. Era baamuleetera emeeza n'ebikozesebwaku, n'emigaati egigheereibwayo ye Katonda. Era baamuleetera ekikondo eky'entaala ekyakolebwa mu zaabu omukenenule, n'entaala dhaaku, n'ebikozesebwaku ebindi byonabyona, n'amafuta ag'entaala. Era baamuleetera alutaari eyakolebwa mu zaabu, n'omuzigo ogusiigibwa, n'obubbaani obuwunha akawoowo, n'ekikinzaagho mu mulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho. Era baamuleetera alutaari eyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo, n'ekiibo kyona ekyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo, n'emiti egy'okugibbeedesa, n'ebikozesebwaku byonabyona, n'ekyogero aghalala n'ekityamo kyakyo. Era baamuleetera entimbe edh'oku lugugiriro olw'oku Weema Entukuvu, n'empango dhaayo, n'ebikolo byaku, n'ekikinzaagho mu mulyango ogw'olugugiriro, n'emigugha gyaku, n'enkondo dhaaku, n'ebikozesebwa byonabyona mu Weema. Era baamuleetera ebivaalo ebirungi einho eby'okugheererezaamu nga kabona mu Kifo Ekitukuvu ebivaalo ebitukuvu ebya Aaroni kabona, n'ebivaalo bya batabane eby'okugheererezangamu nga bakabona. Abaisiraeli baakola omulimo ogwo gwonagwona nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Musa yaakebera byonabyona bye baakola, yaabona nga bwenebwene baabikola nga Musengwa Katonda bweyalagira. Musa yaabasabira enkabi. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ku lunaku olusooka olw'omwezi ogusooka mwidha kutaagho Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Mwidha kutaamu Esanduuku ey'Endagaano, era mugikingirize n'olutimbe olwawula Ekifo Ekitukuvu Einho ku Kifo Ekitukuvu. Agho mwidha kuleeta emeeza mugiteegho n'ebikozesebwa byaku, era muleete ekikondo eky'entaala mukyemerezeegho, mukiteeku n'entaala dhaaku. Olwo mute alutaari eyakolebwa mu zaabu ey'okuniokezaaku obubbaani, mu maiso ag'Esanduuku ey'Endagaano, era muteegho ekikinzaagho ekyakolebwa okuba mu omulyango ogwingira mu Weema Entukuvu. Bwe mumala mwidha kuta alutaari ey'okwokeraku ebigheebwayo ebyokebwa mu kifo kyayo, agho okulingirira omulyango ogwingira mu Weema Entukuvu. Olwo mute ekyogero ghagati agh'Eweema Entukuvu eyo ni alutaari eyo, era mukiteemu amaadhi. Mwidha kukola olugugiriro ku Weema Entukuvu, era mu mulyango gwalwo muteemu ekikinzaagho. “Agho mwidha kufuna omuzigo ogusiigibwa musiige ku Weema Entukuvu n'ebirimu byonabyona ebija okukozesebwanga, bibe bitukuvu. Era mwidha kusiiga alutaari ey'okwokerangaku ebigheebwayo ebyokebwa n'ebikozesebwaku byonabyona mubitukuze n'omuzigo. Era mutyo bwe munaatukuza ekyogero n'ekityamo kyakyo, nga mubisiiga omuzigo. “Agho oidha kuleeta Aaroni ni batabane ku mulyango ogw'Eweema Entukuvu okole omukolo ogw'okubanaaza n'amaadhi. Era ovaaze Aaroni ebivaalo ebitukuvu, omusiige omuzigo, omutukuze ampeereze nga kabona. Oidha kuleeta ni batabane boona, obavaaze ebivaalo byaibwe, obasiige omuzigo nga bw'onaaba okoze lata waibwe, baghange okumpeereza nga bakabona. Okusiiga omuzigo okwo kwidha kubangiza mu bugheereza obw'obwakabona, beene, n'abaana baibwe, n'abaidhukulu ense n'ense.” Musa yaakola byonabyona, nga bwenebwene Musengwa Katonda bweyamulagira. Kale ku lunaku olusooka olw'omwezi ogusooka ogw'omwaka ogwokubiri ogw'okuva kwaibwe mu Misiri, yaataagho Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Musa yaasimba Weema eyo ng'atoolera n'okutaagho ebikolo, yaayemerezaaku ebikondo, yaataaku emiti egikiikamu, era yaasitusa empango dhaayo. Agho yaayandhuluza ekighemba ku Weema Entukuvu, kabiri yaataaku n'ekindi eky'oku ngulu, nga Musengwa Katonda bweyalagira. Yaatoola ebibaadho eby'amabaale ebyaliku amateeka yaabita mu Sanduuku ey'Endagaano. Esanduuku eyo yaagitaaku emiti egy'okugibbeedesa n'ekisandikiza. Olwo yaaleeta Esanduuku ey'Endagaano yaagita mu Weema entukuvu, era yaakola olutimbe yaalusiba ku mpango dhaalwo eina, agho yaaba ng'akingiriiza Esanduuku ey'Endagaano, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Yaata emeeza mu Weema entukuvu, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'Eweema eyo, agho ku luya okw'olutimbe olwawula Ekifo Ekitukuvu Einho ku Kifo Ekitukuvu. Yaata emigaati egigheereibwayo ye Katonda ku meeza okwo nga Musengwa Katonda mwene bweyamulagira. Yaata ekikondo eky'entaala mu Weema Entukuvu, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'Eweema Entukuvu eyo, agho okulingiriza emeeza. Era yaata entaala mu bifo byadho ku kikondo, dhaaba nga dhimulisa nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Yaata alutaari eyakolebwa mu zaabu mu Weema Entukuvu emberi w'olutimbe olwawula Ekifo Ekitukuvu Einho ku Kifo Ekitukuvu. Era yaaniokezaaku obubbaani obuwunha akawoowo nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Olwo yaasiba ekintu ekikinzaagho ku mpango edh'omu mulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho. Yaata alutaari eyokerwaku ebigheebwayo ebyokebwa emberi w'omulyango ogw'Eweema Entukuvu, era yaayokeraku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Yaata ekyogero ghagati w'Eweema eyo ni alutaari eyo, era yaakitaamu amaadhi ag'okunaaba. Amaadhi ago, Musa ni Aaroni ni batabane, ge baanaabanga mu ngalo ni ku bigere, memale ni bangira mu Weema Entukuvu, oba ni baseeta gh'alutaari nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Agho yaataagho olugugiriro okwezunguluza Eweema Entukuvu n'alutaari, era yaasiba ekintu ekikinzaagho mu mulyango ogw'oku lugugiriro olwo. Agho Musa yaaba ng'amaze omulimo. Agho ekire kyaidha kyaghemba ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, era ekitiisa kya Musengwa Katonda kyaidhula Eweema eyo. Olw'ensonga eyo, Musa yaaba nga taghanga kungira mu Weema eyo. Okuva n'olwo, ekire ekyo bwe kyavanga ku Weema eyo, nga n'Abaisiraeli boona batambula okuva ghe baalinga basimbye weema dhaibwe. Aye ekire bwe kyasigalanga nga kiri ku Weema eyo, nga baba ghalala agho okutuusa lwe kiritoolebwaku. Era mu kutambula kwaibwe kwonakwona, ng'ekire kya Musengwa Katonda ekyo kiba ku Weema Entukuvu omusana, ate obwire nga mu kire omwo mwakamu omuliro ng'Abaisiraeli boonaboona babona. Musengwa Katonda yayeta Musa, yaayogera naye mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Kobera Abaisiraeli oti bweghabangagho omuntu yeenayeena mu imwe aghaayo omusengo eri Musengwa Katonda, aidha kugughangayo ng'atoola mu byayo bye. Bw'anaabanga ng'aja kughaayo musengo ogwokebwa gwonagwona ni guwaagho ng'atoola mu nte dhe, aidha kughangayo enume eziraku kikyamu kyonakyona. Anaagigheerangayo ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, olwo Musengwa Katonda oyo asobole okumusiima. Omuntu oyo aidha kutanga omukono gwe ku mutwe gwayo, olwo Musengwa Katonda asiimenga omusengo gwe, olw'okutoolebwaku ebibi bye. Anaitiranga ente agho mu maiso ga Musengwa Katonda, era bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni baatwala omusaayi, baagumansira ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari eri ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era anaagibaagangaku oluwu yaagitematemamu. Agho bakabona banaayaliiranga enku ku alutaari, baakunaania omuliro. Era banaatoolanga emamba eyo ye batemyetemyemu, n'omutwe n'amasavu, baagitegeka bukalamu ku nku edho edhiri ku muliro ku alutaari. Aye ebyenda n'ebibbonge binaanaazibwanga n'amaadhi. Agho kabona anaayokeranga byonabyona ku alutaari, ng'ekigheebwayo ekyokebwa n'omuliro. Akawoowo kaakyo kasangaaza Musengwa Katonda. “Bw'anaabanga ng'aja kughaayo musengo ogwokebwa omulomba, ng'atoola mu ntaama dhe oba mu mbuzi dhe, aidha kughangayo enume eziraku kikyamu kyonakyona. Anaagiitiranga ku luuyi lw'alutaari olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Agho bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni banaamansiranga omusaayi gwayo ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Ekyo nga kiwoire, omuntu oyo anaatematemanga mu nsolo eyo, kabona yaatoola emamba eyo, n'omutwe, n'amasavu, yaabitegeka bukalamu ku nku edhiri ku muliro ku alutaari. Aye byenda n'ebibbonge binaanaazibwanga n'amaadhi. Agho kabona anaayokeranga byonabyona ku alutaari, ng'ekigheebwayo ekyokebwa n'omuliro. Akawoowo kaakyo kasangaaza Musengwa Katonda. “Bw'anaabanga ng'aja okughaayo omusengo ogwokebwa omulomba nga gwa nhonhi, aidha kughangayo njiibwa oba ighemba. Kabona anaaleetanga enhonhi eyo ku alutaari, yaaginiola enkoto, yaagikutulaku omutwe, yaagwokera ku alutaari, yaakamulira omusaayi gw'enhonhi ku mbali kw'alutaari. Anaagitoolangamu ekisakiro kyayo n'ebikirimu, yaabisuula gha mbali gh'alutaari, ku luuyi olw'e buvandhuba aghateebwa eivu. Agho kabona anaagigemanga amaghagha, yaagiyuza aye nga tagikutwiremu ghabiri, yaagyokera ku nku edhiri ku muliro ku alutaari ng'ekigheebwayo ekyokebwa, nga kyokeibwa n'omuliro. Akawoowo kaakyo kasangaaza Musengwa Katonda. “Omuntu yeenayeena bw'anaabanga ng'ali kughaayo ekigheebwayo eky'emere ey'empeke eri Musengwa Katonda, emere anaamalanga kugisa bukalamu, yaateeraku n'omuzigo, n'obubbaani. Ekigheebwayo ekyo anaakireetanga ye bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni. Owundi ku bakabona abo anaayoolangaku omuganda ku mere eyo eseereibwa obukalamu, yaagyokera ghalala n'omuzigo, n'obubbaani bwonabwona ako kabe nga n'akamanhiso akooleka nga byonabyona bigheereibwayo eri Musengwa Katonda. Akawoowo kaabyo kasangaaza Musengwa Katonda. Ekyo ekisigalagho ku kigheebwayo ekyo eky'emere ey'empeke, kiba kya bakabona kitukuvu inho, kuba kitoolebwa ku ekyo ekigheereibwayo ye Musengwa Katonda, nga kyokebwa n'omuliro. “Ekigheebwayo ekinaaleetebwanga bwe kinaabanga eky'emigaati egifumbiibwa nga giziikiibwa mu ziiko, giidha kubanga nga giteekwa okuba emigaati eminene egitazimbulukusiibwa, egy'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo, oba emigaati emitono egitazimbulukusiibwa, egisiigiibwaku omuzigo. “Ekigheebwayo bwe kinaabanga eky'emigaati egikalangiibwa ku lugyo, giidha kubanga gya buwunga obuseereibwa obukalamu nga butabwirwamu omuzigo, aye nga buziramu kizimbulukusa. Ole ali kugheereza ekigheebwayo ekyo anaamegulanga mu migaati egyo ebitundutundu, yaagifukaku omuzigo, yaagighaayo ng'ekyo n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. “Ekigheebwayo bwe kinaabanga eky'emigaati egifumbibwa mu ntamu, ginaabanga gya buwunga obuseereibwa obukalamu, ghalala n'omuzigo. Ole anaaleetanga ekigheebwayo eky'emere ey'empeke ekikoleibwa mu bintu ebyo eri Musengwa Katonda, anaakigemyanga kabona, kabona yaakitwala ku alutaari. Kabona anaatoolanga ekitundu ku kigheebwayo ekyo, kibe akamanhiso akooleka nga byonabyona bigheereibwayo eri Musengwa Katonda. Era anaayokeranga ekitundu ekyo ku alutaari. Akawoowo ak'ekigheebwayo ekyo ekyokebwa, kasangaaza Musengwa Katonda. Ekyo ekisigalagho ku kigheebwayo eky'emere ey'empeke ekyo, kiba kya bakabona kitukuvu inho, kuba kitoolebwa ku ekyo ekigheebwayo ye Musengwa Katonda, nga kyokeibwa n'omuliro. “Tighaabengagho kigheebwayo kya mere ya mpeke, ekinaagheebwangayo eri Musengwa Katonda nga kirimu ekizimbulukusa. Mutakozesanga kizimbulukusa waire omudheenene gw'endhuki, mu kigheebwayo eri Musengwa Katonda nga kyokebwa. Mughengayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ku birime ebisooka okukungulwa buli mwaka, aye bitayokebwanga ku alutaari. Buli kigheebwayo eky'emere ey'empeke mukitengaku omuunhu, kuba omuunhu n'akamanhiso k'endagaano ghagati waimwe ni Katonda. Mu butuufu, ebigheebwayo byonabyona mubitengaku omuunhu. “Ole ng'aja okughaayo eri Musengwa Katonda ekigheebwayo eky'ebirime ebisooka okukungulwa, aghengayo engaano empyaka ekalangiibwaku. Ateerengaku omuzigo n'obubbaani, ekyo n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Kabona anaayokyanga ekitundu eky'engaano, n'eky'omuzigo, ghalala n'obubbaani bwonabwona, nga n'akamanhiso akooleka nga byonabyona bigheereibwayo; ekyo n'ekigheebwayo eri Musengwa Katonda nga kyokebwa n'omuliro. “Omuntu bw'anaaghangayo ekigheebwayo olw'okutabagana, aidha kughangayo ente enkazi oba enume ng'eziraku kikyamu kyonakyona. Omuntu oyo aidha kutanga omukono gwe ku mutwe gwayo, era anaagiitiranga agho ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni banaamansiranga omusaayi gwayo ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Era omuntu oyo anaaghangayo eri Musengwa Katonda ebitundu bino eby'ensolo eyo, ng'ekigheebwayo ekyokebwa: amasavu goonagoona agali ku byenda, n'ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini. Bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni banaayokeranga ebyo byonabyona ku alutaari, ghalala n'ekigheebwayo ekyokebwa ekiromba ekiri ku nku ku muliro. Akawoowo kaabyo kasangaaza Musengwa Katonda. “Omuntu bw'anaaghangayo entaama oba embuzi ng'ekigheebwayo olw'okutabagana, aghengayo enkazi oba enume ng'eziraku kikyamu kyonakyona. Omuntu oyo bwanaabanga ng'ali kughaayo entaama ento, anaagigheerangayo mu maiso ga Musengwa Katonda. Anaatanga omukono gwe ku mutwe gwayo, yaagiitiranga agho emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni banaamansiranga omusaayi gwayo ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Era omuntu oyo anaaghangayo eri Musengwa Katonda ebitundu bino eby'ensolo eyo ng'ekigheebwayo ekyokebwa: amasavu, omukira omusavu omulamba okusalira ku igumba ery'omugongo, amasavu goonagoona agali ku byenda, ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini. Kabona anaabyokeranga byonabyona ku alutaari ng'ekigheebwayo eky'eby'okulya ekigheebwayo eri Musengwa Katonda ekyokebwa. “Omuntu bw'anaaghangayo embuzi, anaagigheerangayo mu maiso ga Musengwa Katonda. Aidha kutanga omukono gwe ku mutwe gwayo, era anaagiitiranga agho emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni banaamansiranga omusaayi gwayo ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Era omuntu oyo anaaghangayo eri Musengwa Katonda ebitundu bino eby'ensolo eyo, ng'ekigheebwayo ekyokebwa: amasavu goonagoona agali ku byenda, n'ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini. Kabona anaayokeranga ebyo byonabyona ku alutaari ng'ekigheebwayo eky'eby'okulya ekyokebwa, olw'akawoowo kaakyo akasangaaza Musengwa Katonda. Amasavu goonagoona ga Musengwa Katonda. Mutalyanga ku masavu oba ku musaayi; eryo n'erinaabanga eiteeka ery'olubeerera, lye munaakuumanga buli ghe munaabanga enaku dhoonadhoona.” Musengwa Katonda yaalagira Musa, akobere Abaisiraeli ati omuntu bw'anaakolanga ekibi nga tagendereire, n'asobya mu kintu kyonakyona ku ebyo Musengwa Katonda bye yalagira, anaabanga n'okukola bino: Omukulu wa Bakabona bw'anaabanga nga n'akoze ekibi, mu nsambo eyo n'aleeta ku bantu omusango, aidha kughangayo eri Musengwa Katonda olw'ekibi kye, ente enume entototo ng'eziraku kikyamu kyonakyona. Aidha kugireetanga ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, era anaatanga omukono gwe ku mutwe gwayo, yaagiitira agho mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho Omukulu wa Bakabona oyo, aidha kutoolanga ku musaayi gw'ente eyo, agutwale mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Anainhikanga olwala mu musaayi ogwo, yaagutoonhia emikuzi musanvu emberi gh'olutimbe olutukuvu. Agho aidha kutoolangaku omusaayi ogundi, yaagusiiga ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eniokezebwaku obubbaani obw'akawoowo mu maiso ga Musengwa Katonda, eri mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omusaayi gwonagwona ogusigairegho anaagufukanga ku ntobo y'alutaari eyokerwaku ebigheebwayo, eri ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu Musengwa Katonda. Omukulu wa Bakabona oyo anaatoolanga amasavu goonagoona ag'ente eyo, ago agali ku byenda, n'ago agali ku nsigo ghalala n'ensigo dhaaku, era n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini, nga bwe bitoolebwa mu nte ey'ekigheebwayo olw'okutabagana. Bino anaabyokeranga ku alutaari eyokerwaku ebigheebwayo. Aye ebisigairegho byonabyona bino: oluwu lwayo, emamba yoonayoona, omutwe, ebibbonge, ebyenda n'obusa, binaatwalibwanga kuliya kw'ekifo abantu kye baasimbamu weema dhaibwe, mu kifo ekirongoofu kye bafukamu eivu. Eyo ye banaabyokeranga n'omuliro ku nku. Abaisiraeli boonaboona aghalala bwe banaabanga nga n'abakoze ekibi nga tibagendereire, ni basobya ku ebyo Musengwa Katonda bye yalagira, era ekibi ekyo ni kitamanhikiragho, ekibi ekyo olunaamanhikanga, boonaboona ghalala baidha kughangayo ente enume entototo ng'ekigheebwayo olw'ebibi, baagireeta emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era abakulu ab'ebikunsu banaatanga emikono gyaibwe ku mutwe gwayo, nga bali mu maiso ga Musengwa Katonda, era baagiitira agho. Olwo Omukulu wa Bakabona aidha kutoolanga ku musaayi gw'ente eyo, agutwale mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Anainhikanga olwala mu musaayi ogwo, yaagutoonhia emikuzi musanvu emberi gh'olutimbe olutukuvu. Agho aidha kutoolangaku omusaayi ogundi, yaagusiiga ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eri mu maiso ga Musengwa Katonda. Omusaayi gwonagwona ogusigairegho anaagufukanga ku ntobo y'alutaari eyokerwaku ebigheebwayo, eri ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho anaatoolanga amasavu goonagoona ag'ente eyo, yaagookera ku alutaari. Anaakolanga ku nte eyo nga bw'akola ku nte ey'ekigheebwayo olw'ebibi, olwo agheeyo omusengo olw'ebibi by'abantu abo basoniyibwe. Agho ente eyo enaatwalibwanga kuliya kwa weema, Omukulu wa Bakabona yaagyokera eyo ng'oti ni bw'ayokya ere y'aba ng'aghaireyo olw'ekibi kye. Ekyo n'ekigheebwayo olw'ebibi eby'abantu boonaboona aghalala. Omufuzi bw'anaabanga n'akoze ekibi nga tagendereire, n'asobya ku ebyo Musengwa Katonda bye yalagira, bw'anaamanhisibwanga ekibi kye, aidha kuleetanga ekigheebwayo kye nga kya mbuzi nume eziraku kikyamu kyonakyona. Anaatanga omukono gwe ku mutwe gwayo, yaagiitira ku luuyi olw'omugooda olw'alutaari ng'olingiriire e buvandhuba, agho mu maiso ga Musengwa Katonda aghaitirwa ensolo edh'ebigheebwayo ebyokebwa; ekyo n'ekigheebwayo olw'ebibi. Agho Kabona anainhikanga olwala lwe mu musaayi ogw'ensolo eyo, yaagusiiga ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eyokerwaku ebigheebwayo. Ogusigairegho yaagufuka ku ntobo y'alutaari eyo. Amasavu gaayo goonagoona anaagookeranga ku alutaari, ng'oti ni bw'ayokya amasavu ag'ekigheebwayo olw'okutabagana. Atyo Kabona bw'anaaghangayo omusengo olw'ekibi ky'omufuzi, era omufuzi oyo aidha kusoniyibwanga. Omuntu yeenayeena ku bantu ababuliidho bw'anaabanga nga n'akoze ekibi nga tagendereire, n'asobya ku ebyo Musengwa Katonda bye yalagira, bw'anaamanhisibwanga ekibi kye, aidha kuleetanga ekigheebwayo kye nga kya mbuzi nkazi eziraku kikyamu kyonakyona. Anaatanga omukono gwe ku mutwe gwayo, yaagiitira ku luuyi olw'omugooda olw'alutaari ng'olingiriire e buvandhuba, agho mu maiso ga Musengwa Katonda, aghaitirwa ensolo edh'ebigheebwayo ebyokebwa. Agho kabona anainhikanga olwala lwe mu musaayi gw'ensolo eyo, yaagusiiga ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eyokerwaku ebigheebwayo. Ogusigairegho yaagufuka ku ntobo y'alutaari eyo. Omuntu oyo aleese ensolo eyo, anaagitoolangamu amasavu goonagoona, ng'oti ni bwe gatoolebwa mu nsolo ey'ekigheebwayo olw'okutabagana. Olwo kabona yaagookera ku alutaari, gaavaamu akawoowo akasangaaza Musengwa Katonda. Atyo kabona bw'anaaghangayo omusengo olw'ekibi ky'omuntu oyo, era omuntu oyo aidha kusoniyibwanga. Omuntu bw'anaaleetanga entaama nga n'ekigheebwayo kye olw'ebibi, eidha kubanga nkazi ng'eziraku kikyamu kyonakyona. Anaatanga omukono gwe ku mutwe gwayo, yaagiitira ku luuyi olw'omugooda olw'alutaari ng'olingiriire e buvandhuba, aghaitirwa ensolo edh'ebigheebwayo ebyokebwa. Agho kabona anainhikanga olwala lwe mu musaayi gw'ensolo eyo, yaagusiiga ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eyokerwaku ebigheebwayo. Ogusigairegho yaagufuka ku ntobo y'alutaari eyo. Omuntu oyo aleese ensolo eyo, anaagitoolangamu amasavu goonagoona, ng'oti ni bwe gatoolebwa mu ntaama egheebwayo olw'okutabagana. Olwo kabona yaagookera ku alutaari ghalala n'eby'okulya ebigheebwayo eri Musengwa Katonda. Atyo kabona bw'anaaghangayo omusengo olw'ekibi ky'omuntu oyo, era omuntu oyo aidha kusoniyibwanga. Omuntu bw'anaalayizibwanga okugha obudhulizi ku musango, aye n'atakoba kye yabona oba kye yawulira, anaabonerezebwanga. Omuntu bw'anaagemanga ku kintu ekitali kirongoofu nga tategeire, ka tukobe ng'emamba ey'ensolo ey'omu nsiko oba ey'ensolo enfuge etali nongoofu oba ey'ekintu ekyeghaluliza ku itaka, anaabangaku omusango amangu geene ng'ategeire ky'akoze. Omuntu bw'anaagemanga ku kintu kyonakyona ekiviire ku muntu ekitali kirongoofu, nga tategeire, anaabangaku omusango amangu geene ng'ategeire ky'akoze. Omuntu bw'anaayanguyirizanga okweyama okukola ekintu ekirungi oba ekibi, nga tataireyo mwoyo ng'abantu bwe bakola, anaabangaku omusango amangu geene ng'ategeire ky'akoze. Omuntu bw'anaizanga omusango gwonagwona mu ebyo, aidha kwatulanga ekibi kye yakola. Era anaaleetanga eri Musengwa Katonda entaama enkazi oba embuzi ng'omutango olw'omusango ogwo gw'aiziiza. Kabona anaaghangayo ebintu ebyo byaba ekigheebwayo ng'omutango olw'ekibi eky'omuntu oyo. Aye omuntu oyo bw'anaabanga nga tasobola kughaayo ntaama oba mbuzi, olw'okuba ow'entoola ghatono, anaaleetanga enhonhi dhino eri Musengwa Katonda dhaaba ekigheebwayo ng'omutango olw'omusango gw'aiziiza: amaghemba abiri oba enjiibwa ibiri enhonhi eyindi ng'ekigheebwayo olw'ebibi, ate eyindi ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Anaadhireetanga eri kabona, kabona yaasooka okughaayo eyo egheebwayo olw'ebibi, yaaginiola enkoto aye nga tagikutulaku mutwe. Era anaamansiranga ogundi ku musaayi gwayo mu mbali mw'alutaari ogusigairegho gwonagwona yaagukamulira ku ntobo y'alutaari eyo. Ekyo n'ekigheebwayo olw'ebibi. Anaaghangayo enhonhi ere eyindi, ng'ekigheebwayo ekyokebwa, ng'ajiira ku mateeka. Mu nsambo eyo kabona anaabanga aghaireyo omusengo olw'ekibi omuntu oyo ky'akoze, era omuntu oyo anaasoniyibwanga. Aye omuntu oyo bw'anaabanga nga tasobola kughaayo maghemba abiri oba njiibwa ibiri, anaaleetanga kilo ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Taateerengaku muzigo waire obubbaani, kuba ekyo n'ekigheebwayo olw'ebibi, se ti ni kire ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Anaaleetanga obuwunga obwo eri kabona, kabona oyo yaayoolaku omuganda ng'akamanhiso akooleka nga bwonabwona bugheereibwayo eri Musengwa Katonda, era yaabwokera ku alutaari ng'ekigheebwayo ekyokebwa n'omuliro. Ekyo n'ekigheebwayo olw'ebibi. Mu nsambo eyo kabona anaabanga aghaireyo omusengo olw'ekibi omuntu oyo ky'akoze, era omuntu oyo anaasoniyibwanga. Obuwunga obusigairegho bunaabanga bwa kabona, nga bwe kiba ku kigheebwayo eky'emere ey'empeke. Musengwa Katonda yaagha Musa ebiragiro bino ati: “Omuntu bw'anaakolanga ekibi nga tagendereire, olw'obutaghaayo ebitukuvu by'ateekwa okughaayo eri Musengwa Katonda, anaaleetanga eri Musengwa Katonda entaama enume, oba embuzi eziraku kikyamu kyonakyona ebe ekigheebwayo ng'omutango. Omughendo ogw'empiiya oguja mu nsolo eyo, gunaabalirirwanga mu mbala entongole ey'eisinzizo. Era anaaleetanga ekyo ky'ataaghaayo, yaayongeraku n'omutango gwa kitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'ekyo ky'ataaghaayo. Ebyo anaabireetanga eri kabona, kabona oyo yaaghaayo ensolo eyo yaaba ekigheebwayo ng'omusengo olw'ebibi by'omuntu oyo, era omuntu oyo yaasoniyibwa. “Omuntu bw'anaakolanga ekibi, n'asobya mu kintu kyonakyona ku ebyo Musengwa Katonda bye yalagira, waire nga taidhi, anaabanga n'omusango, era anaabonerezebwanga. Anaaleetanga eri musengwa entaama enume, oba embuzi eziraku kikyamu kyonakyona ng'eviire mu kisibo kye, yaagighaayo ebe ekigheebwayo ng'omutango. Omughendo ogw'empiiya oguja mu nsolo eyo, gunaabalirirwanga mu mbalirira entongole ey'omu isinzizo. Kabona anaaghangayo omusengo olw'ebibi omuntu oyo bye yakola nga tagendereire, era omuntu oyo yaasoniyibwa. Ekyo n'ekigheebwayo ng'omutango olw'ebibi omuntu oyo bye yakola mu maiso ga Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda era yagha Musa ebiragiro bino ati: “Ekigheebwayo olw'okusasula kinaagheebwangayo, omuntu bw'anaakolanga ekibi mu maiso ga Musengwa Katonda, ng'aloba okwiriza Muisiraeli mwine ekintu kye yamulekera ng'omusingo, oba ng'amunhagaku ekintu, oba ng'amutoolaku ekintu mu kuguyaguya, oba ng'aboine ekintu ekyabula yaakyeiriza, era yaalayira ebiziramu ati takibonangaku. Ole anaakolanga ekibi ku ebyo ebyogeirwaku, era abantu ni bamanha ng'ali n'omusango, anaizangagho ekintu ekyo kye yanhaga, oba ekyo kye yafuna mu kuguyaguya, oba ekyo Muisiraeli mwine kye yamulekera ng'omusingo n'aloba okukimwiriza, oba ekyo ekyabula n'akyeiriza ng'akiboine, oba ekyo kyonakyona kye yeelayiriraku ebiziramu ati takibonangaku. Omuntu oyo, ku lunaku lw'anaagheerangaku ekigheebwayo kye ng'omutango, anaizangagho ekintu ekyo nga kiramba, era yaayongeraku n'omutango gwa kitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'ekintu ekyo era anaatoolanga ekintu ekyo yaakigemya ole mwene kyo. Anaaleetanga eri kabona entaama enume eziraku kikyamu kyonakyona, ebe ekigheebwayo ng'omutango. Omughendo ogw'empiiya oguja mu ntaama eyo gunaabalirirwanga mu mbalirira entongole ey'omu isinzizo. Kabona anaaghangayo omusengo olw'omuntu oyo mu maiso ga Musengwa Katonda, era omuntu oyo anaasoniyibwanga.” Musengwa Katonda yaalagira Musa aghe Aaroni ni batabane be amateeka aganaafuganga ebigheebwayo ebyokebwa ati: “Ekigheebwayo ekyokebwa, kinaasigalanga ku nku ku alutaari obwire bwonabwona, era omuliro gunaakuumibwanga nga guli kwaka. Agho kabona anaavaalanga ekivaalo eky'olugoye olughegheevu, n'empale ey'olugoye olughegheevu, era yaatoola eivu eriva ku kigheebwayo ekyokeibwa ku alutaari, yaalita gha mbali gh'alutaari eyo. Agho anaatoolangamu ebivaalo ebyo yaavaala ebindi, yaatwala eivu kuliya kwa weema, mu kifo ekirongoofu. Omuliro oguli ku alutaari gunaakuumibwanga nga guli kwaka, aghazira kuzikira naire. Buli nkyo kabona anaagutangaku enku yaayaliiraku ekigheebwayo ekyokebwa, era anaagwokerangaku amasavu ag'ekigheebwayo olw'okutabagana. Omuliro gunaakuumibwanga nga guli kwaka buliidho ku alutaari, aghazira kuzikira naire. “Gano n'amateeka aganaafuganga ekigheebwayo eky'emere ey'empeke: kabona ow'oku lulyo lwa Aaroni anaakighangayo eri Musengwa Katonda emberi gh'alutaari. Anaayoolangaku omuganda ku buwunga obwo obuseereibwa obukalamu, n'omuzigo, n'obubbaani bwonabwona ebireeteirwaku, byonabyona yaabyokera ku alutaari, ng'akamanhiso akooleka nga byonabyona bigheereibwayo eri Musengwa Katonda. Akawoowo kaabyo kasangaaza Musengwa Katonda. Ekyo ekisigalagho bakabona n'abanaakiryanga. Kinaafumbwangamu emigaati egitazimbulukusiibwa, era baagiriira mu kifo ekitukuvu, mu luya lw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Tikiifumbirwengamu kizimbulukusa. Nze Musengwa Katonda mwene nkighaire bakabona, kibe omugabo gwaibwe ku byange ebigheebwayo nga byokebwa omuliro. Kitukuvu inho ng'oti n'ekigheebwayo olw'ebibi, era ng'oti n'ekigheebwayo ng'omutango. Mu byanda byonabyona ebiriidha, kiisi musaadha ku b'oku lulyo lwa Aaroni anaabanga wa idembe okukiryaku, ogwo nga n'omugabo gwaibwe ogw'olubeerera ku by'okulya ebigheebwayo eri Musengwa Katonda nga byokebwa omuliro. Kiisi anaakigemangaku, anaabanga mutukuvu. ” Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Kino n'ekigheebwayo Aaroni ni baidhukulu be kye banaaghangayo eri Musengwa Katonda, ku lunaku lwe banaasiigirwangaku omuzigo okwawulibwa. Banaaghangayo buli lunaku kilo ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu ekitundu kyabwo ekindi ku nkyo, n'ekitundu kyabwo ekindi eigulo. Bunaatabulwangamu omuzigo, bwakalangirwa ku lugyo. Bwe bunaamalanga okukalangibwamu ebitole, bunaaleetebwanga ng'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Akawoowo kaakyo kasangaaza Musengwa Katonda. Mu byanda byonabyona ebiriidha, ekigheebwayo kino kinaagheebwangayo mwidhukulu wa Aaroni yeenayeena anaabanga nga n'akola ng'Omukulu wa Bakabona. Kinaayokebwanga kyonakyona ekiramba. Ekigheebwayo eky'emere ey'empeke ekigheebwayo kabona, tikiiriibwengaku. Kinaayokebwanga kyonakyona.” Musengwa Katonda yaalagira Musa aghe Aaroni ni batabane be amateeka aganaafuganga ekigheebwayo olw'ebibi ati: “Mu kifo mwene mwe baitira ekigheebwayo ekyokebwa, mwe banaitiranga n'ekigheebwayo olw'ebibi, agho mu maiso ga Musengwa Katonda. Ekigheebwayo kino kitukuvu inho. Kabona anaakighangayo n'aidhanga okukirya era kinaaliirwanga mu kifo ekitukuvu, mu luya lw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Buli ekinaagemanga ku mamba yaakyo, kinaakolwangaku amaani ag'obutukuvu bwakyo. Era ekivaalo ekinaamansirwangaku omusaayi gwakyo, banaakyolezanga mu kifo ekitukuvu. Entamu ey'eitosi efumbiibwamu emamba yaakyo, enaamenhebwanga. Aye entamu ey'ekyuma eky'ekikomo bw'enaabanga nga n'efumbiibwamu emamba yaakyo, enaakolokotebwanga yaanaazibwa n'amaadhi. Kiisi musaadha ow'oku lulyo lwa Aaroni, anaabanga wa idembe okukiryaku. Kitukuvu inho. Aye omusaayi gwakyo bwe gunaaleetebwanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, era ni gukozesebwa mu musengo ogugheebwayo olw'ebibi, olwo tikiiriibwengaku kinaayokebwanga bwokebwe. “Gano n'amateeka aganaafuganga ekigheebwayo ng'omutango. Kiba kitukuvu inho. Ensolo ey'ekigheebwayo kino enaitirwanga ku luuyi olw'omukono omugooda ng'olingiriire e buvandhuba, agho ghe baitira ensolo edhigheebwayo okwokebwa. Era omusaayi gwayo gunaamansirwanga ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Amasavu gaayo goonagoona ganaagheerwangayo ku alutaari, n'omukira omusavu, n'amasavu goonagoona agali ku byenda, n'ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini. Kabona anaayokeranga byonabyona ku alutaari ng'ekigheebwayo ekyokebwa omuliro. Ekyo n'ekigheebwayo ng'omutango. Kiisi musaadha ow'oku lulyo lwa bakabona, anaabanga wa idembe okukiryaku. Aye kiteekwa okuliirwa mu kifo ekitukuvu, kuba kitukuvu inho. “Eiteeka erifuga ekigheebwayo olw'ebibi era ni lyene eryo erinaafuganga ekigheebwayo ng'omutango: emamba ey'ebigheebwayo ebyo, enaatwalibwanga kabona anaabanga nga n'akoze ku bigheebwayo ebyo. Era kabona anaabanga nga n'akoze ku kigheebwayo ekinaaleetebwanga omuntu yeenayeena, anaatwalanga oluwu olw'ekigheebwayo ekyo. Buli ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, ekifumbibwa nga kiziikibwa mu ziiko, oba ekifumbibwa mu ntamu, oba ekikalangibwa ku lugyo, kinaatwalibwanga kabona akikozeeku. Aye ebigheebwayo byonabyona eby'emere ey'empeke ebitali bifumbe, ka bibe nga bireeteirwaku omuzigo oba nga tibireeteirwaku, binaabanga bya bakabona boonaboona ab'oku lulyo lwa Aaroni, era banaabigabananga nga baagayaza. “Gano n'amateeka aganaafuganga ekigheebwayo eri Musengwa Katonda olw'okutabagana: Omuntu bw'anaaghangayo ekigheebwayo ekyo olw'okwebaza Katonda, anaagheerangaku emigaati eminene egitazimbulukusiibwa egitabwirwamu omuzigo, oba emigaati emitono egitazimbulukusiibwa egisiigiibwaku omuzigo, oba emigaati egikoleibwa mu buwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Okwongereza ku kigheebwayo kye eky'okutabagana ky'ali kughaayo olw'okwebaza Katonda, anaaleeterangaku emigaati egizimbulukusiibwa. Anaaghangayo eri Musengwa Katonda mulala mulala ku buli kika eky'emigaati egyo ogwo gunaabanga gwa kabona amansira omusaayi ogw'ekigheebwayo olw'okutabagana. Emamba ey'ekigheebwayo ekyo, enaaliibwanga ku olwo lwe kigheereibwayo, tighaabengagho esula. “Aye ekigheebwayo omuntu ky'aghaayo bwe kinaabanga olw'okutuukiriza obweyamo, oba eky'ekyeyendere, emamba yaakyo enaaliibwanga ku olwo lwe kigheereibwayo ng'omusengo, era esigalagho enaaliibwanga enkyo. Aye emamba enaasigalangagho n'etuuka ku lunaku olwokusatu, enaayokebwanga omuliro. Emamba eyo bw'enaaliibwangaku ku lunaku olwokusatu, Musengwa Katonda taasiimenga kigheebwayo ekyo, era n'oyo akighaireyo taasiimibwenga. Emamba eyo enaatwalibwanga okuba ekyenhinhalwa, era kiisi anaagiryangaku, anaabonerezebwanga. Emamba eyo bw'eneekubanga ku kintu ekitali kirongoofu, teeriibwenga, enaayokebwanga bwokebwe. “Kiisi oyo abalibwa okuba omulongoofu n'anaalyanga ku mamba ey'omusengo ogwo. Aye omuntu anaagiryangaku nga tiimulongoofu, anaabanga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda. Era omuntu bw'anaagemanga ku kintu ekitali kirongoofu ekiva ku muntu oba ku nsolo, oba ekintu ekindi ekyenhinhalwa, memale n'alya ku mamba y'omusengo ogugheebwayo eri Musengwa Katonda olw'okutabagana, omuntu oyo anaabanga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda.” Musengwa yaalagira Musa, akobere Abaisiraeli ati: “Mutalyanga masavu ga nte, oba ag'entaama, oba ag'embuzi. Amasavu g'ensolo efiire obufe yeene, n'amasavu ag'eyo eitiibwa ensolo edh'omu nsiko mutagalyanga, aye gasobola okukozesebwa mu migaso egindi. Kiisi anaalyanga amasavu ag'ensolo agagheereibwayo eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekyokebwa, anaabanga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda. Era woonawoona ghe munaabanga, mutalyanga ku musaayi gwonagwona, ka gube gwa nhonhi oba gwa nsolo. Kiisi anaalyanga ku musaayi gwonagwona, anaabanga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaalagira Musa akobere Abaisiraeli ati: “Kiisi aghaayo omusengo olw'okutabagana, anaatoolangaku ekitundu kyaba ekigheebwayo eky'endhawulo eri Musengwa Katonda. Anaakireetanga mwene mu ngalo dhe, kibe ekigheebwayo ekyokebwa anaaleetanga amasavu n'ekifuba, kibe ekigheebwayo eri Musengwa Katonda nga kiwuubibwa. Kabona anaayokeranga amasavu ku alutaari, aye ekifuba tikiiyokebwenga, kinaabanga kya bakabona. Era ekisambi eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha kyona munaakighanga kabona, kyaba ekigheebwa kabona oyo nga kitoolebwa ku musengo ogugheebwayo olw'okutabagana. Kabona oyo ow'oku lulyo lwa Aaroni ow'okwokyanga amasavu era n'okumansiranga omusaayi ogw'ekigheebwayo ekyo, n'anaatwalanga ekisambi ekyo ng'omugabo gwe. Ekifuba ekigheebwayo nga kiwuubibwa n'ekisambi ekigheebwa kabona nga kitoolebwa ku musengo ogugheebwayo olw'okutabagana, mbitoire ku Baisiraeli okuva ku misengo gye baghaayo olw'okutabagana, naabigha Aaroni n'abaana be. Bino Abaisiraeli banaateekwanga okubigha bakabona enaku dhoonadhoona. Ogwo n'omugabo ogutoolebwa ku by'okulya ebigheebwayo eri Musengwa Katonda ebyokebwa, ogwagheebwa Aaroni ni batabane be ku lunaku lwe baasiigibwa omuzigo, ni baawulibwa okugheereza Musengwa Katonda nga bakabona. Ku lunaku olwo Musengwa Katonda yalagira Abaisiraeli okughanga bakabona abo omugabo ogwo. Ekyo Abaisiraeli bali n'okukituukirizanga enaku dhoonadhoona.” Ago n'amateeka agafuga ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'ebigheebwayo olw'ebibi, n'ebigheebwayo ng'omutango, n'ebigheebwayo olw'okwawulibwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Eyo ku lusozi Sinai mu irungu, Musengwa Katonda ye yagheera Musa ebiragiro ebyo, ku lunaku lwe yakoberaku Abaisiraeli okumuleeteranga ebigheebwayo byaibwe. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Twala Aaroni ni batabane be, otwale n'ebivaalo, n'omuzigo ogusiigibwa, n'ente ey'ekigheebwayo olw'ebibi, n'entaama enume eibiri, n'ekiibo ekirimu emigaati egitazimbulukusiibwa. Memale oyete abantu boonaboona baidhe ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda.” Agho Musa yaakola nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Abantu beesololeza ku mulyango gwa Weema eyo, yaabakoba ati: “Kino Musengwa Katonda ky'andagiire okukola.” Agho yaaleeta Aaroni ni batabane be, yaakola omukolo ogw'okubanaaza n'amaadhi. Yaavaaza Aaroni esaati n'ekanzu, yaamusiba olukoma mu nkende, yaamuvaaza n'ekivaalo eky'obwakabona, yaakisiba n'olusibiro lwakyo olwalukibwa obukalamu, yaakimunhweza mu nkende. Yaamuvaaza ekivaalo eky'omu kifuba, yaakitaamu ebintu ebyetebwa Urimu ni Thummimu. Yaamusiba ekitambaala ku mutwe, era agho mu maiso gaakyo yaakisibaku akapande aka zaabu, ng'eyo n'engule entukuvu, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Agho Musa yaatoola omuzigo ogusiigiibwa, yagusiiga ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, era ni ku bintu byonabyona ebigirimu, olwo yaabitukuza okubyawula bibe ebya Musengwa Katonda. Yaatoola ku muzigo, yaagumansira emikuzi musanvu ku alutaari ni ku bintu byonabyona ebikozesebwa ku alutaari, ni ku benseni ni ku kityamo kyayo, yaabitukuza okubyawula bibe ebya Musengwa Katonda. Yaasiiga Aaroni omuzigo ku mutwe okumwawula. Agho Musa yaaleeta batabane ba Aaroni, yaabavaaza amasaati, yaabasiba enkoma mu nkende, era n'ebitambaala ku mitwe, nga Musengwa bweyamulagira. Agho Musa yaaleeta ente egheebwayo olw'ebibi, Aaroni ni batabane be baata emikono gyaibwe ku mutwe gwayo. Musa oyo yaagiita, era yaatoolaku omusaayi ogundi yaagusiigisa olwala lwe ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari ku ndhuyi dhaayo dhoonadhoona okugyawulira Musengwa Katonda. Omusaayi ogwasigalagho gwonagwona, yaagufuka ku ntobo y'alutaari. Mu nsambo eyo yaagyawula ebe eya Musengwa Katonda era yaaghaayo omusengo olw'okugitukuza. Musa yaatoola amasavu goonagoona agaali ku byenda, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini, n'ensigo dhombi ghalala n'amasavu agaadhiriku, yaabyokera byonabyona ku alutaari. Ebyasigalagho byonabyona ku nte eyo: oluwu, emamba, n'obusa, yaabyokya omuliro mu kifo aghazira weema dha bantu, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Agho Musa yaaleeta entaama enume ey'ekigheebwayo ekyokebwa. Aaroni ni batabane be, baata emikono gyaibwe ku mutwe gwayo. Musa oyo yaagiita era yaamansira omusaayi ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Bwe yamala okugitematemamu, yaagyokera ku alutaari ghalala n'omutwe n'amasavu. Era bweyamala okunaaza ebyenda n'ebibbonge, yaabyokera ku alutaari ghalala n'ebitundu ebyasigalagho, nga Musengwa Katonda bweyamulagira ekyo nga n'ekigheebwayo eri Musengwa Katonda ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akamusangaaza. Agho Musa yaaleeta entaama enume eyokubiri, ey'okwawulibwa kwa bakabona. Aaroni ni batabane be baata emikono gyaibwe ku mutwe gwayo. Musa oyo yaagiita, yaatoolaku omusaayi ogundi yaagusiiga ku ntobo ya kutu wa Aaroni ow'oku mukono omusaadha, ni ku kyala kye ekisaadha eky'oku mukono omusaadha, ni ku kigere kye ekisaadha eky'oku mukono omusaadha. Agho Musa yaaleeta batabane ba Aaroni, yaasiiga ogundi ku musaayi ku ntobo ya kutu waibwe ow'oku mukono omusaadha, ni ku byala byaibwe ebisaadha eby'oku mukono omusaadha, ni ku bigere byaibwe ebisaadha eby'oku mukono omusaadha. Omusaayi ogwasigalagho yaagumansira ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Yaatoola amasavu, omukira omusavu, amasavu goonagoona ag'oku byenda, ekitundu ekisinga obulungi ku ini, ensigo dhombi ghalala n'amasavu agadhiriku, n'ekisambi eky'oku mukono omusaadha. Era yaatoola n'omugaati mulala mu kiibo ekirimu emigaati eminene egitazimbulukusiibwa egigheereibwayo eri Musengwa Katonda, n'omugaati mulala ogutabwirwamu omuzigo, n'omugaati omutono mulala, yaagita ku masavu ni ku kisambi eky'oku mukono omusaadha. Ebyo byonabyona yaabigemya Aaroni ni batabane be, era bano baabiwuuba, byaba ekigheebwayo eri Musengwa Katonda nga kiwuubibwa. Agho Musa yaabitoola mu ngalo dhaibwe, yaabyokera ku kigheebwayo ekyokebwa, ekyagheebwayo olw'okwawulibwa kwaibwe. Akawoowo kaakyo kasangaaza Musengwa Katonda. Agho Musa yaagema akafumito, yaakawuuba, kaaba ekigheebwayo eri Musengwa Katonda nga kiwuubibwa. Ogwo n'ogwali omugabo gwa Musa ku ntaama eyagheebwayo olw'okwawulibwa kwaibwe, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Musa yaatoola ku muzigo ogusiigibwa, ni ku musaayi ogwali ku alutaari, yaagumansira ku Aaroni ni ku bivaalo bye, era ni ku batabane be, ni ku bivaalo byaibwe. Mu nsambo eyo yaayawula Aaroni ni batabane be baaba ba Musengwa Katonda, ghalala n'ebivaalo byaibwe. Musa yaakoba Aaroni ni batabane be ati: “Mutwale emamba ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, mugifumbe era mugiriire eyo, n'emigaati egiri mu kiibo eky'ebigheebwayo olw'okwawulibwa, nga Musengwa Katonda bweyabalagira okugiryanga. Era ekisigalagho ku mamba ni ku migaati, mukyokye bwokye. Mutava ku mulyango gwa Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, okumala enaku musanvu, okutuusa emikolo egy'okwawulibwa kwaimwe lwe girimalirizibwa. Musengwa Katonda n'eyatulagira okukola ebyo bye tukoze olwaleero, olw'okutoolagho ebibi byaimwe. Muteekwa okusigala ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, okumala enaku musanvu, okutuukiriza ekiragiro kya Musengwa Katonda, memale mulobe kufa, kuba atyo Musengwa Katonda bweyandagira.” Kale, Aaroni ni batabane be baakola byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira ng'abita mu Musa. Ku lunaku olwairaku ng'emikolo egy'okwawulibwa giwoire, Musa yaayeta Aaroni ni batabane be, n'abakulembeze mu Isiraeli, yaakoba Aaroni ati: “Twala ente enume ento, n'entaama enume, dhombi nga dhiziraku kikyamu kyonakyona, oje odhigheeyo eri Musengwa Katonda ente eyo enume ebe ekigheebwayo olw'ebibi, n'entaama eyo enume ebe ekigheebwayo ekyokebwa. Era okobe Abaisiraeli batwale embuzi enume, ebe ekigheebwayo olw'ebibi, n'ente ento ey'omwaka omulala, n'entaama ento ey'omwaka omulala, dhombi nga dhiziraku kikyamu kyonakyona, dhibe ekigheebwayo ekyokebwa, n'ente era n'entaama, nga dhombi nume, dhibe ekigheebwayo olw'okutabagana. Bino bali n'okubighaayo ng'omusengo mu maiso ga Musengwa Katonda, aghalala n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke ekitabwirwamu omuzigo. Bali n'okukola batyo, kuba Musengwa Katonda aidha kubabonekera olwaleero.” Ebyo byonabyona Musa bye yalagira, baabireeta emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Abaisiraeli boonaboona baaseeta, baayemerera mu maiso ga Musengwa Katonda. Musa yaakoba ati: “Musengwa Katonda abalagiire okukola kino, memale ekitiisa kye ekimesunkana kibabonekere.” Agho yaakoba Aaroni ati: “Ja kumpi n'alutaari, ogheeyo ekigheebwayo olw'ebibi, ogheeyo omusengo olw'ebibi byo n'olw'ebibi eby'abantu. Ghaayo ekigheebwayo eky'abantu, era ogheeyo omusengo olw'ebibi byaibwe, nga Musengwa Katonda bweyalagira.” Agho Aaroni yaaja kumpi n'alutaari, yaita ente enume ento, nga n'ekigheebwayo olw'ebibi ebibye. Batabane be baamuleetera omusaayi gw'ente eyo, yainhikamu olwala, yaagutoonhia ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari ogwasigalagho yaagufuka ku ntobo y'alutaari eyo. Ate amasavu n'ensigo, n'ekitundu ekisinga obulungi ku ini, yaabyokera ku alutaari, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Aye emamba n'oluwu, yaabyokera kuliya kw'ekifo abantu kye baasimbamu weema dhaibwe. Era yaita ensolo ey'ekigheebwayo ekyokebwa. Batabane be baamuleetera omusaayi, yaagumansira ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Baamuleetera omutwe n'ebitundu ebindi eby'ensolo eyo, yaabyokera ku alutaari. Era yaanaaza ebyenda n'ebibbonge, yaabyokera ku alutaari n'ebitundu ebindi eby'ekigheebwayo ekyokebwa. Aaroni bweyamala ebyo, yaaleeta ekigheebwayo eky'abantu: yaatoola embuzi ey'ekigheebwayo olw'ebibi, yaagiita era yaagighaayo olw'ebibi by'abantu ng'oti ni bweyakola ng'aghaayo olw'ebibi bye. Era yaaleeta ensolo ey'ekigheebwayo ekyokebwa, yaagighaayo ng'ajiira ku mateeka bwe gakoba. Yaaleeta ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, yaayoolaku omuganda gw'obuwunga, yaabwokera ku alutaari ng'ayongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. Era yaita ente enume n'entaama enume ku lw'abantu, ng'omusengo ogugheebwayo olw'okutabagana. Batabane be baamuleetera omusaayi, yaagumansira ku ndhuyi dhoonadhoona edh'alutaari. Aaroni yaatoola amasavu goonagoona, n'ensigo, n'ebitundu ebisinga obulungi eby'ente eyo n'entaama eyo, yaabita ku bifuba eby'ensolo edho, byonabyona yaabitwala ku alutaari. Amasavu yaagookera ku alutaari. Aye ebifuba n'ebisambi eby'oku mukono omusaadha eby'ensolo edho, yaabighaayo eri Musengwa Katonda ng'abiwuuba, byaba ekigheebwayo mu maiso ga Musengwa Katonda nga kiwuubibwa ebintu ebyo biba bya bakabona, nga Musa bweyalagira. Aaroni bweyamala okughaayo emisengo egyo, ekigheebwayo olw'ebibi, n'ekigheebwayo ekyokebwa, n'ekigheebwayo olw'okutabagana, yaagololera emikono eri abantu, yaabasabira enkabi. Yaika ghansi ng'ava aghaali ekigheebwayo ekyo. Musa ni Aaroni baingira mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Bwe baafuluma, baasabira abantu enkabi, era ekitiisa kya Musengwa Katonda ekimesunkana kyabonekera abantu boonaboona. Amangu ago Musengwa Katonda yaasindika omuliro, gwayokya ekigheebwayo ekyokebwa era n'amasavu ku alutaari. Abantu bwe baagubona, boonaboona baawowoigana, baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka. Agho Nadabu ni Abihu batabane ba Aaroni, baatoola ebiniokezebwaku obubbaani, buli mulala ekikye, baabitaamu omuliro baataaku obubbaani, baabuniokeza mu maiso ga Musengwa Katonda. Aye omuliro ogwo tigwali mutukuvu, kuba Musengwa Katonda ti n'eyabalagira okuguleeta. Amangu ago Musengwa Katonda yaasindika omuliro, gwabookya, baafiira mu maiso ge. Agho Musa yaakoba Aaroni ati: “Kino Musengwa Katonda kye yayogeraku bweyakoba ati, ‘Ndyeyoleka nga ndi mutukuvu mu abo abampeereza, era nnaasaakibwanga mu maiso g'abantu boonaboona.’ ” Aye Aaroni yaasirika busirike. Musa yaayeta Mishaeli ni Elizafani, batabane ba Uzzieli muganda wa lata wa Aaroni, yaabakoba ati: “Mwidhe mubbeedegho emirambo gya batabane ba muganda waimwe, mugitoole mu Weema Entukuvu mugitwale kuliya okuva ghano aghaasimbwa weema dhaife.” Kale baidha, baagibbeedera ku ngoye, baagitwala kuliya kw'ekifo abantu kye baasimbamu weema dhaibwe, nga Musa bweyalagira. Musa yaakoba Aaroni ni batabane be, Eleazari ni Ithamari, ati: “Mutaloba kusunsula nviiri dhaimwe era mutakanulamu ebivaalo byaimwe okwoleka nga munakughaire. Bwe munaakola ekyo mwidha kufa, era Musengwa Katonda aidha kusungughalira ekikunsu kyonakyona eky'abantu. Aye Baisiraeli banaimwe abandi boonaboona, baikirizibwa okulira olw'okufiirwa okwo, okuleeteibwa omuliro Musengwa Katonda gw'asindiike. Mutava ku mulyango gwa Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, lwe mutaafe, kuba muliku omuzigo ogwabasiigibwa okubaawula mube ba Musengwa Katonda.” Kale baakola nga Musa bweyakoba. Musengwa Katonda yalagira Aaroni ati: “Iwe ni batabane bo, bwe munaabanga munhweire ku mwenge ogw'emizabbibu, oba ekitamiiza ekindi kyonakyona, mutaingiranga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Bwe mulikikola, muja kufa. Eiteeka eryo linaakuumibwanga ab'olulyo lwaimwe enaku dhoonadhoona. Mwawulengagho ebintu ebitukuvu n'ebitali bitukuvu, ebirongoofu n'ebitali birongoofu. Era mwegeresenga Abaisiraeli amateeka goonagoona ge mbaghaire nga mbita mu Musa.” Agho Musa yaakoba Aaroni ni batabane be abaasigalagho nga balamu, Eleazari ni Ithamari, ati: “Mutwale ekigheebwayo eky'emere ey'empeke ekisigairegho ku bigheebwayo eri Musengwa Katonda ebyokebwa, mubikolemu emigaati egitazimbulukusiibwa, mugiriire ku mbali kw'alutaari, kuba ekigheebwayo ekyo kitukuvu inho. Mugiriire mu Kifo Ekitukuvu mwonka, kuba ogwo n'omugabo gwo iwe Aaroni, ni batabane bo, ku by'okulya ebigheebwayo eri Musengwa Katonda. Ekyo Musengwa kye yandagira. Aye ekifuba ekigheebwayo nga kiwuubibwa, n'ekisambi ekigheebwayo obugheebwe, iwe ni batabane bo ni baghala bo, munaabanga ba idembe okubiriira mu kifo kyonakyona ekirongoofu, kuba ebyo bikugheebwa iwe n'abaana bo, nga n'omugabo gwaimwe bakabona, ku misengo egigheebwayo Abaisiraeli olw'okutabagana. Banaaleetanga ekisambi ekigheebwayo obugheebwe n'ekifuba ekigheebwayo nga kiwuubibwa, nga baleeta amasavu okuba ekigheebwayo eri Musengwa Katonda ekyokebwa. Ebitundu ebyo banaabiwuubanga, bibe ebigheebwayo mu maiso ga Musengwa Katonda nga biwuubibwa. Era binaabanga bibyo era bya baana bo enaku dhoonadhoona, nga Musengwa Katonda bweyalagira.” Musa yaabuuza ebigema ku mbuzi ey'ekigheebwayo olw'ebibi. Yaazuula nga yamaze ira okwokebwa! Agho yasungughalira Eleazari ni Ithamari, batabane ba Aaroni. Yaababuuza ati: “Ekigheebwayo olw'ebibi lwaki timukiriiriire mu Kifo Ekitukuvu? Ekigheebwayo ekyo Kitukuvu inho, era Musengwa Katonda yakibagha okutoolagho ebibi by'abantu, nga mughaayo omusengo olw'ebibi eby'abantu mu maiso ga Musengwa Katonda. Omusaayi gwakyo nga bwegutaaleeteibwa mu Weema Entukuvu, mubaire muli n'okukiriira omwo nga bwe nalagira.” Agho Aaroni yairamu ati: “Olwaleero abantu baleese ekigheebwayo olw'ebibi, era baghaireyo ekigheebwayo ekyokebwa, aye era naatuukibwaku ebizibu bino eby'okufiirwa! Memale ngoli ndiire ekigheebwayo olw'ebibi, Musengwa Katonda yandinsiimye?” Musa bweyawulira ebyo, yainhongoka. Musengwa Katonda yaalagira Musa ni Aaroni bakobere Abaisiraeli bati: “Bino n'ebiramu bye mwikirizibwa okulya mu nsolo dhoonadhoona edhiri ku bukalu. Buli nsolo eri n'ebinuulo nga byawulemu era eiza obwekulumo, eyo mwikirizibwa okugirya. Era mutalyanga mbiidhi. Munaagibaliranga mu ebyo ebitali birongoofu, kuba waire eri n'ebinuulo ebyawulemu, aye teiza bwekulumo. Mutalyanga ku mamba ya nsolo edho, waire okudhigemaku nga dhifiire. Ti nongoofu. “Mwikirizibwa okulya kiisi kya mu maadhi ekiri n'obukuba amaadhi, n'ebigalagamba. Aye buli kiramu ekiba mu maadhi ekizira bukuba maadhi na bigalagamba, kinaabanga kyenhinhalwa ye muli. Ebyo binaabanga kyenhinhalwa ye muli. Mutalyanga ku mamba yaabyo, waire okubigemaku nga bifu. Buli ekiba mu maadhi ekizira bukuba maadhi na bigalagamba, kinaabanga kyenhinhalwa ye muli. “Mu nhonhi edhinaabanga ekyenhinhalwa ye muli era dhe mutalyanga, n'omuli dhino: enkookooma, ensega, mawudi, akakubi, eikoli, n'edhindi edhiri mu bika byadho; n'amakoova aga buli kika, ni maaya, n'ensega ey'oku maadhi, n'akakologo, n'edhindi edhiri mu bika byadho; n'ekiwigulu eky'obwire, n'eky'oku maadhi, n'ekyo ekinene. Era n'ekiwigulu eky'amatu, n'eky'amayiga, n'ensega endheru, ni sekenhulya, ni mpaabaana n'edhindi edhiri mu bika byadho; n'eikokootezi, n'eirenha. “Ebisiisa byonabyona ebiri n'amaghagha, ebitambuza amagulu ana (4), binaabanga kyenhinhalwa ye muli okutoolaku ebyo ebisobola okutuuma n'amagulu gaabyo. Kale ni mwikirizibwa okulya enzige, enseenene, namadhedhe, n'ebindi ebiri mu bika byabyo. Aye ebisiisa byonabyona ebindi ebiri n'amaghagha, n'amagulu ana, binaabanga kyenhinhalwa ye muli. “Kiisi anaagemanga ku mulambo ogw'ensolo dhino anaafuukanga atali mulongoofu era anaasigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Era kiisi anaabbeedanga ekitundu kyonakyona ku mulambo ogw'ensolo dhino anaabanga n'okwoza ebivaalo bye, aye era anaasigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo: Buli nsolo eri n'ebinuulo aye nga tibyawulemu era nga teiza bwekulumo, munaagibaliranga mu dhitali nongoofu. Kiisi anaagigemangaku ng'efiire taabenga mulongoofu. Era buli nsolo ey'amagulu ana eri n'enkumu, munaagibaliranga mu dhitali nongoofu. Kiisi anaagigemangaku, anaasigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Era oyo anaabbeedanga omulambo gw'ensolo eyo, anaabanga n'okwoza ebivaalo bye, aye era anaasigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Ensolo edho munaadhibaliranga mu dhitali nongoofu. “Ebiramu bino byona munaabibaliranga mu ebyo ebitali birongoofu: enfuko, empube, omudolome omunene n'ebindi ebiri mu kika kyagwo; n'akafuuwante, n'embulu, n'omunha, n'omudolome, n'olukaanianvu. Ebyo munaabibaliranga mu bitali birongoofu. Kiisi anaabigemangaku nga bifiire, anaasigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Era buli kintu ekinaagwibwangaku ebintu ebyo nga bifiire, ka kibe kya muti, oba kya lugoye, oba luwu, oba kutiya, oba ekindi kyonakyona ekikozesebwa, tikiibenga kirongoofu. Kinaateekwanga okwinhikibwa mu maadhi, aye era kyasigala nga tiikirongoofu okutuusa eigulo; memale kyaba ekirongoofu. Era ebintu ebyo ebibalirwa mu bitali birongoofu bwe bigwa mu kintu ekyawumbibwa mu itosi, byonabyona ebiri mu kintu ekyo tibiibenga birongoofu era ekintu ekyo kinaamenhebwanga. Buli kya kulya ekiikirizibwa okuliibwa, ekifukiibwaku amaadhi agaviire mu kintu ekyo ekigwiremu ebintu ebyo ebitali birongoofu, tikiibenga kirongoofu, era buli kyakunhwa ekiri mu kintu ekyo, tikiibenga kirongoofu. Buli kintu ekinaagwangamu ebintu ebyo ebitali birongoofu nga bifiire, tikiibenga kirongoofu, ka kibe ziiko ey'eitosi, oba mayiga amawumbe, ebyo binaamenhebwanga bumenhebwe. Ti birongoofu, era binaabanga kyenhinhalwa ye muli. Aye ensulo oba ekidiba ekirimu amaadhi, binaasigalanga nga birongoofu, waire ng'ekintu ekindi kyonakyona ekigemye ku bintu byo nga bifiire tikiba kirongoofu. Era ekindi ku bintu ebyo ekifiire, bwe kigwa ku nsigo eja okusigibwa, ensigo esigala nga nongoofu. Aye ensigo bw'eba nga einhikiibwa mu maadhi, memale ekindi ku bintu ebyo ebitali birongoofu ekifiire ni kigigwaku, ensigo eyo teebenga nongoofu. “Ensolo eikirizibwa okuliibwa bw'efa, kiisi muntu anaagigemangaku, taabenga mulongoofu okutuusa eigulo. Era oyo anaalyanga ku mamba yaayo anaabanga n'okwoza ebivaalo bye, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. N'oyo anaagibbeedanga ng'efiire anaabanga n'okwoza ebivaalo bye, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. “Obusolo obutono obutambula ku nsi mutabulyanga, bunaabanga kyenhinhalwa ye muli; ka bube nga bwekulula, oba nga butambuza amagulu ana, oba nga buli n'amagulu kamaala. Muteeyonoonanga nga mulya ku mamba ey'ebyekulula ebyo, era muteereeteranga kuba batali balongoofu olw'ebitonde ebyo. Ninze Musengwa Katonda waimwe. Mubenga batukuvu, kuba nze ndi mutukuvu. Muteereeteranga kuba batali batukuvu nga mulya ku mamba ey'ebyekululira ku itaka ebyo. Ninze Musengwa Katonda eyabatoola mu Misiri, mbenga Katonda waimwe. Kale ni mubenga batukuvu, kuba nze ndi mutukuvu.” Ago n'amateeka agagema ku nsolo ni ku nhonhi, ni ku buli kiramu ekiba mu maadhi, ni ku buli kiramu ekitambula ku itaka. Ago n'aganaakozesebwanga okwawulanga ebirongoofu ku bitali birongoofu, n'okwawulanga ebiramu ebiikirizibwa okuliibwa, ku ebyo ebitaikirizibwa. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Kobera Abaisiraeli oti omukazi bw'anaatoolanga enda n'azaala omwana omulenzi, enaku omusanvu edhinaiririranga taabenga mulongoofu, ng'oti ni bw'ataba mulongoofu ng'ali mu biseera bye eby'okulwala. Ku lunaku olwomunaana, omwana anaakeketebwanga. Olwo omukazi oyo anaamalanga enaku edhindi amakumi asatu na isatu ng'atwalibwa okuba ng'akaali kutukuzibwa, olw'omusaayi ogwamuvaamu ng'azaala. Taagemenga ku kintu kitukuvu oba okwingira mu kifo ekitukuvu, okutuusa enaku edh'okutukuzibwa kwe lwe dhinaawangaku. Aye bw'anaazaalanga omwana omughala, anaamalanga enaku ikumi na ina nga tiimulongoofu, nga bw'ataba mulongoofu ng'ali mu biseera bye eby'okulwala. Olwo anaamalanga enaku edhindi nkaaga na mukaaga ng'atwalibwa okuba ng'akaali kutukuzibwa olw'omusaayi ogwamuvaamu ng'azaala. “Agho enaku edh'okutukuzibwa kwe bwe dhinaawangaku, edh'omwana omulenzi oba omughala, omukazi oyo anaaleetanga eri kabona ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, entaama ento ey'omwaka omulala, ebe ekigheebwayo ekyokebwa, n'enjiibwa oba eighemba eito, okuba ekigheebwayo olw'ebibi. Kabona anaaghangayo ekigheebwayo ekyo ng'omusengo eri Musengwa Katonda, omukazi oyo yaatukuzibwa olw'omusaayi ogwamuvaamu. Eryo n'eiteeka erifuga omukazi ng'azaire omwana omulenzi oba omughala. “Omukazi bw'aba nga taghanga kughaayo ntaama nto, anaaghangayo amaghemba amato abiri oba enjiibwa ibiri, olw'ekigheebwayo ekyokebwa, n'olw'ekigheebwayo olw'ebibi. Kabona anaaghangayo ebigheebwayo ebyo ng'omusengo eri Musengwa Katonda olw'omukazi oyo, yaaba mulongoofu.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ni Aaroni ati: “Omuntu bw'anaabanga n'obuzimbu, oba okubutukabutuka, oba ebintu okumwaguka ku mubiri gwe, nga muno musobola okufuukamu endwaire ey'ebigenge, anaaleetebwanga eri Aaroni kabona, oba eri owundi ku bakabona ab'oku lulyo lw'Aaroni. Kabona aneekebeedhanga aghalwaire ku mubiri. Era obuviiri obuli aghalwaire bwe bunaabanga bweruukiriire, nga n'aghalwaire ghaboneka nga gheesimye mu mubiri, olwo ng'eyo n'endwaire ey'ebigenge. Agho kabona anaamulangiriranga ati tiimulongoofu. Aye aghalwaire ku mubiri bwe ghanaabanga nga tiweeruukiriire, nga ghaboneka nga tigheesimye mu mubiri, n'obuviiri nga tibweruukiriire, kabona anaakuumiranga omuntu oyo mu kifo yenka, okumala enaku musanvu. Agho kabona anairangamu okumwekebeedha ku lunaku olwomusanvu. Era bw'anaabonanga ng'aghalwaire ghasigaire nga bwe ghaali, nga tigheeyongeire kusansaana ku mubiri, anaamukuumiranga mu kifo yenka, okumala enaku edhindi musanvu. Kabona anaamwekebeedhanga kabiri ku lunaku olwomusanvu. Era aghalwaire bweghanaabanga ghakendeire, nga tigheeyongeire kusansaana ku mubiri, kabona anaamulangiriranga ati mulongoofu, ali na bulwaire bwa kubutukabutuka bwonka. Agho omuntu oyo anaayozanga ebivaalo bye, yaaba mulongoofu. Aye kabona bw'anaabanga ng'amaze okumwekebeedha n'okumulangirira bw'ali omulongoofu, ate okubutukabutuka ni kweyongera okusansaana ku mubiri, omuntu oyo anairangamu okweyandhula eri kabona. Kabona anairangamu okumwekebeedha. Era okubutukabutuka bwe kunaabanga nga kweyongeire okusansaana ku mubiri, anaamulangiriranga ati tiimulongoofu; olwo anaabanga ng'ali n'endwaire ey'ebigenge. “Omuntu ng'agemeibwa endwaire embi ey'ebigenge, anaaleetebwanga eri kabona yaamwekebeedha. Bw'anaabanga n'obuzimbu nga bweruukiriire ku mubiri, nga bweruukiriiza n'obuviiri era ng'omubiri gwesazesaze aghazimbye, ebyo nga n'ebigenge ebitawona. Kabona anaamulangiriranga ati tiimulongoofu. Tikyetaagisa kumukuumira mu kifo yenka, kuba bwenebwene oyo tiimulongoofu. Aye ebigenge ebyo bw'ebinaasansaananga ni bibuna omulwaire oyo okuva ku mutwe okutuuka ku bigere, kabona anaamwekebeedhanga kabiri. Bw'anaabonanga ng'ebigenge bibunie omubiri gwonagwona, anaamulangiriranga ati mulongoofu; omubiri gwe gwonagwona bwe guba nga gweruukiriire, oyo abalibwa nga mulongoofu. Aye bw'anaabonekanga ng'omubiri gwesazesaze taabenga mulongoofu. Kabona anaamwekebeedhanga kabiri. Era bw'anaabonanga ng'omubiri gwesazesaze, anaamulangiriranga ati tiimulongoofu, kuba eyo n'endwaire ey'ebigenge. Era omuntu oyo taabenga mulongoofu. Aye omubiri ogwesazesaze bwe gunaawonanga ni ghairagho obweruukirivu, omuntu oyo anaajanga eri kabona, kabona yairamu okumwekebeedha. Aghaali omubiri ogwesazesaze bwe ghanaabanga nga weeruukiriire, oyo nga mulongoofu, era kabona anaamulangiriranga ati mulongoofu. “Omuntu bw'anaabanga n'okubutukabutuka ni kuwona, aye aghabaire okubutukabutuka okwo ni ghairagho obuzimbu obweruukirivu oba ni ghamwaguka ebintu ebimyukirivu, omuntu oyo anaajanga eri kabona. Kabona anaamwekebeedhanga. Era bwe kinaabonekanga ng'ebintu ebyo ebimumwagwikeku byesimye mu mubiri, n'obuviiri bwagho nga bweruukiriire, kabona anaamulangiriranga ati tiimulongoofu, eyo n'endwaire ey'ebigenge efulumiire mu kubutukabutuka. Aye kabona bw'aneekebeedhanga aghalwaire, n'abona ng'obuviiri bwagho tibweruukiriire, era nga tigheeyongeire kwesima mu mubiri aye nga ghakendeire, olwo kabona anaamukuumiranga mu kifo yenka okumala enaku musanvu. Ebintu ebyo ebimumwagwikeku bwe binaabunanga ku mubiri gwe, olwo kabona anaamulangiriranga ati tiimulongoofu, mulwaire. Aye bwebinaakomanga agho ni bitasansaana ku mubiri, eyo nga n'enkovu ey'okubutukabutuka okuwonie. Agho kabona anaamulangiriranga ati mulongoofu. “Omuntu bw'anaayokebwanga omuliro, ni ghaidhagho omubiri ogwesazesaze ni gweruukirira, oba ni ghafuuka agheeru era nga ghamyukirivu, kabona anaamwekebeedhanga. Obuviiri mu kifo ekyo bwe bunaayeruukiriranga era ni kiboneka nga gheesimye mu mubiri, eyo nga n'endwaire ey'ebigenge efulumiire aghaayokebwa. Kabona anaamulangiriranga ati tiimulongoofu. Aye kabona bw'aneekebeedhanga aghalwaire, n'abona ng'obuviiri bwagho tibweruukiriire era nga tigheeyongeire kwesima mu mubiri, aye nga ghakendeire, olwo kabona anaamukuumiranga mu kifo yenka, okumala enaku musanvu. Kabona anairangamu okumwekebeedha ku lunaku olwomusanvu. Era bwe ghanaabanga nga gheeyongeire okusansaana ku mubiri, anaamulangiriranga ati tiimulongoofu, eyo n'endwaire ey'ebigenge. Aye aghalwaire bwe ghanaakomanga agho, ni ghatasansaana ku mubiri era nga ghatooleire okuwona, eyo nga ti n'endwaire ey'ebigenge. Era kabona anaamulangiriranga ati mulongoofu, kuba eyo nkovu bukovu ya muliro. “Omusaadha oba omukazi bw'anaabanga n'obulwaire ku mutwe oba ku kalevu, kabona anaabwekebeedhanga. Bwe bunaabonekanga nga bwesimye mu mubiri, era ng'enviiri edhirimu dhengereire era nga ntaagataaga, kabona anaamulangiriranga ati ti mulongoofu; olwo lukuku, endwaire ey'ebigenge ey'oku mutwe oba ey'oku kalevu. Era kabona bw'aneekebeedhanga obulwaire obwo, n'abona nga tibwesimye mu mubiri, aye ate ng'enviiri edhirigho ti nnamu, anaakuumiranga omulwaire oyo mu kifo yenka, okumala enaku musanvu. Kabona anairangamu okumwekebeedha ku lunaku olwomusanvu. Era obulwaire bwe bunaabanga nga tibweyongeire kusansaana ku mubiri, nga n'enviiri dhaagho tidhengereire, era nga tibuboneka kuba nga bwesimye mu mubiri, omulwaire anaamwangaku enviiri okutoolaku agho aghalwaire, olwo kabona yaamukuumira mu kifo yenka okumala enaku edhindi musanvu. Ku lunaku olwomusanvu kabona anairangamu kabiri okwekebeedha aghalwaire. Obulwaire bwe bunaabanga nga tibweyongeire kusansaana ku mubiri, era nga tibuboneka kuba nga bwesimye mu mubiri, anaamulangiriranga ati mulongoofu. Omulwaire anaayozanga ebivaalo bye, yaaba mulongoofu. Aye obulwaire bwe bunaasansaananga ku mubiri ng'omulwaire amaze okulangirirwa ati mulongoofu, agho kabona anaamwekebeedhanga kabiri. Bwe bunaabanga nga busansaine ku mubiri, kabona oyo tiyeetaagenga kunoonia nviiri dhengereire. Bwenebwene oyo anaabanga nga tiimulongoofu. Aye kabona bw'anaabonanga ng'obulwaire bukomye agho era ng'enviiri endhirugavu dhimezeegho, olwo ng'obulwaire buwonie, era anaamulangiriranga ati mulongoofu. “Omusaadha oba omukazi bw'anaabanga n'okubutukabutuka okwengereire ku mubiri, kabona anaamwekebeedhanga. Okubutukabutuka okwo bwe kunaabanga nga tikwa maani, ekyo kinaabanga kimyamya bumyamya nga kifulwime mu mubiri; oyo anaabanga mulongoofu. Aye ekipaapi ekimyukiriire era ekyeruukiriire bwe kinaabonekanga aghakuunhwike enviiri, eyo nga n'endwaire ey'ebigenge. Kabona anaamwekebeedhanga, era bw'anaamubonangaku obuzimbu obumyukiriire era obweruukiriire, anaamulangiriranga ati tiimulongoofu, olw'endwaire eyo ey'ebigenge eri ku mutwe gwe. “Omuntu alwaire ebigenge, anaavaalanga ngoye nkanufu, yaalekanga n'enviiri dhe nga ti nsunsule okwoleka enaku ye. Era anaaghembanga ku mutwe gwe, yaalangiriranga ati: ‘Tiri mulongoofu, tiri mulongoofu!’ Taabenga mulongoofu ekiseera kyonakyona ky'anaamalanga ng'akaali mulwaire. Taabenga ghalala na bantu batali balwaire. “Endwaire ey'ebigenge bw'enaabanga mu kivaalo, ka kibe nga kyakolebwa mu buviiri bwa ntaama oba nga kya lugoye lughegheevu, oba n'eba mu kighero kyonakyona eky'olugoye olughegheevu oba ekyakolebwa mu buviiri bw'entaama, oba ku luwu, oba ku kintu ekyakolebwa mu luwu, era endwaire eyo n'eba eya kiragalalagala oba emyukirivu, mu kivaalo oba ku luwu oba ku kintu ekyakolebwa mu luwu, enaalagibwanga kabona. Kabona anaagyekebeedhanga, yaakuumira ekintu ekyo aghantu okumala enaku musanvu. Anairangamu okwekebeedha endwaire eyo ku lunaku olwomusanvu. Bw'enaabanga ng'esansaine, ekintu ekyo kinaabanga nga tiikirongoofu. Kabona anaakyokyanga, kuba eyo n'endwaire ey'ebigenge. Eteekwa okuzikirizibwa. “Aye kabona bw'aneekebeedhanga n'abona ng'endwaire tesansaine mu kintu ekyo, anaalagiranga baakyoza, era kyaterekebwa okumala enaku edhindi musanvu. Agho kabona anaakyekebeedhanga kabiri. Endwaire bw'enaabanga nga tekyusiiza langi yaayo, waire nga tesansaine mu kintu ekyo, ekintu ekyo era tikiibenga kirongoofu. Kinaayokebwanga, ka kibe ng'obukuku buli munda oba ku ngulu. Aye kabona bw'anairangamu okukyekebeedha n'abona ng'endwaire ekendeire, anaakanulangagho ekipaapi ekyo endwaire ky'erimu mu kivaalo oba mu luwu. Endwaire bw'enairangamu okuboneka, olwo enaabanga ng'eri kusansaana kabiri, era ekintu ekyo kinaayokebwanga. Aye bw'anaakyozanga ekimyamya ni kiwaamu, anairangamu okukyoza kabiri era kyabalibwa nga kirongoofu.” Ago n'amateeka agagema ku ndwaire ey'ebigenge ng'eri mu kivaalo, ka kibe nga kyakolebwa mu buviiri bwa ntaama oba kya lugoye lughegheevu, oba mu kintu kyonakyona ekyakolebwa mu luwu. Amateeka ago n'aganaakozesebwanga okusalagho ekirongoofu n'ekitali kirongoofu. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Gano n'amateeka agagema ku kutukuzibwa kw'omuntu awonie endwaire ey'ebigenge. Ku lunaku lw'aja okulangirirwaku ati mulongoofu, anaaleetebwanga eri kabona. Kabona oyo anaavanga mu kifo aghali weema edh'abantu abatali balwaire, yaaja yaamwekebeedha. Endwaire bw'enaabanga ng'ewonie, kabona oyo aidha kulagiranga okuleeta enhonhi ibiri enamu era enongoofu, n'omuti oguwunha akawoowo, n'oluwuuzi olw'olugoye olw'erangi ya kasaayisaayi, n'akati akeetebwa hissopu. Agho kabona aidha kulagiranga okwitira eyindi ku nhonhi edho, mu kibya eky'eitosi omuli amaadhi agaviire mu nsulo edhikuuluula. Aidha kutoolanga enhonhi esigairegho enamu ghalala n'omuti gule oguwunha akawoowo, n'oluwuuzi lule olw'olugoye lw'erangi ya kasaayisaayi, n'akati kale akeetebwa hissopu, byonabyona yaabiinhika mu musaayi gw'enhoni eitiibwa. “Aidha kumansiranga omusaayi ogwo emikuzi musanvu ku oyo aja okutukuzibwaku endwaire eyo ey'ebigenge, memale yaamulangirira ati mulongoofu. Era anaalekulanga enhonhi enamu eyo, yaaja ng'egulukira mu ibbanga. Omuntu oyo aja okutukuzibwa anaayozanga ebivaalo bye, yaamwaku enviiri dhoonadhoona, yaanaaba, olwo yaabalibwa nga mulongoofu, memale yaaja eri weema edh'abatali balwaire. Aye anaamalanga enaku musanvu ng'ali ku luya lwa weema ye. Ku lunaku olwomusanvu kabiri anaamwangaku enviiri dhoonadhoona, n'ekirevu, n'ebisige, n'obuviiri bwonabwona ku mubiri. Era anaayozanga ebivaalo bye, yaanaaba omubiri, olwo yaabalibwa nga mulongoofu. “Ku lunaku olwomunaana anaaleetanga entaama ento enume ibiri, n'entaama enduusi ndala ey'omwaka omulala, dhoonadhoona nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era anaaleetanga kilo isatu edh'obuwunga bw'engaano obuseereibwa obukalamu, nga butabwirwamu omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Era yaaleeta ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu ebya lita ey'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Kabona aidha kutwalanga omuntu oyo n'ebintu ebyo emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho kabona anaatoolanga eyindi ku ntaama edho enume ento, ghalala n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu ebya lita ey'omuzigo ogw'emiti emyoliva, yaabighaayo ng'omutango, yaabiwuuba, bibe ekigheebwayo nga kiwuubibwa mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho anaitiranga entaama eyo ento mu kifo ekitukuvu aghaitirwa ensolo dhe baghaayo ng'ekigheebwayo olw'ebibi, n'edho dhe baghaayo ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Anaakolanga atyo, kuba ekigheebwayo ng'omutango kiba kya kabona ng'oti n'ekigheebwayo olw'ebibi bwe kiba, era kitukuvu inho. “Kabona anaatoolanga ku musaayi ogw'ekigheebwayo ng'omutango, yaagusiiga ku ntobo ya kutu ow'oku mukono omusaadha, ni ku kyala ekisaadha, ni ku kigere ekisaadha eky'oku mugulu omusaadha, ogw'oyo aja okulangirirwa ng'omulongoofu. Kabona anaatoolanga ku muzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, yaagufuka mu ngalo dhe dheene edh'oku mukono omugooda, yainhika olwala lwe olw'oku mukono omusaadha mu muzigo ogwo oguli mu ngalo dhe edh'oku mugooda, yaagumansira emikuzi musanvu agho mu maiso ga Musengwa Katonda. Anaatoolanga ku muzigo ogunaabanga nga gusigairegho mu ngalo dhe, ni ku musaayi ogw'ekigheebwayo ng'omutango, yaagusiiga ku ntobo ya kutu ow'oku mukono omusaadha, ni ku kyala ekisaadha eky'oku mukono omusaadha, ni ku kigere ekisaadha eky'oku mugulu omusaadha, ogw'oyo aja okulangirirwa nga mulongoofu. Omuzigo ogunaabanga nga gusigaire mu ngalo dhe, anaagusiiganga ku mutwe gw'oyo aja okulangirirwa nga mulongoofu. Agho kabona oyo anaaghangayo omusengo olw'okutukuza omuntu oyo, mu maiso ga Musengwa Katonda. “Kabona anaaghangayo ekigheebwayo olw'ebibi, ng'omusengo olw'oyo aja okutoolebwaku obutali bulongoofu. Ekyo nga kiwoire, anaitanga ensolo ey'ekigheebwayo ekyokebwa, yaakighaayo ku alutaari ghalala n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Mu nsambo eyo kabona anaaghangayo omusengo olw'omuntu oyo, era omuntu oyo yaaba mulongoofu. “Aye bw'anaabanga omwavu atasobola kufuna byaga agho, anaaleetanga entaama ento enume, ebe ekigheebwayo ng'omutango. Enaabanga ekigheebwayo eri Musengwa Katonda nga kiwuubibwa, ekiba ekya kabona. Anaaleetanga kilo ndala ey'obuwunga obw'engaano, obutabwirwamu omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, era yaaleeta ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu ebya lita ey'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Era aidha kuleetanga enjiibwa ibiri, oba amaghemba amato abiri nga bw'anaabanga ng'aghanze. Eighemba erindi linaabanga ekigheebwayo olw'ebibi, n'erindi ekigheebwayo ekyokebwa. Ku lunaku olwomunaana anaabireetanga eri kabona olw'okutukuzibwa kwe mu maiso ga Musengwa Katonda, ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. “Kabona anaatoolanga entaama ento ey'ekigheebwayo ng'omutango, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, yaabighaayo eri Musengwa Katonda ng'abiwuuba, bibe ekigheebwayo mu maiso ga Musengwa Katonda. Anaitanga entaama ento eyo, yaatoola ku musaayi gwayo yaagusiiga ku ntobo ya kutu ow'oku mukono omusaadha, ni ku kyala ekisaadha eky'oku mukono omusaadha, ni ku kigere ekisaadha eky'oku mugulu omusaadha ogw'oyo aja okulangirirwa nga mulongoofu. Agho kabona anaafukanga ku muzigo mu ngalo dhe dheene edh'oku mukono omugooda, yaagumansira n'olwala lwe olw'oku mukono omusaadha emikuzi musanvu agho mu maiso ga Musengwa Katonda. Anaatoolanga ku muzigo ogwo, yaagusiiga ku ntobo ya kutu ow'oku mukono omusaadha, ni ku kyala ekisaadha eky'oku mukono omusaadha, ni ku kigere ekisaadha eky'oku mugulu omusaadha, ogw'oyo aja okulangirirwa nga mulongoofu. Omuzigo ogunaabanga nga gusigaire mu ngalo dhe, anaagusiiganga ku mutwe gw'oyo aja okulangirirwa nga mulongoofu. Mu nsambo eyo kabona oyo anaaghangayo omusengo olw'okutukuza omuntu oyo mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho anaaghangayo eyindi ku njiibwa, oba erindi ku maghemba amato, ng'ole bw'anaabanga ng'asoboire okufuna, ebyo bibe ekigheebwayo olw'ebibi, n'ekindi ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Mu nsambo eyo kabona anaaghangayo omusengo olw'oyo aja okulangirirwa ng'omulongoofu. Ago n'amateeka agagema ku oyo ali n'endwaire ey'ebigenge ataghanga kufuna bigheebwayo ebyabuliidho olw'okutukuzibwa kwe.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ni Aaroni ati: “Bwe muliba nga mutuuse mu nsi Kanaani ye mbagha okuba obutaka bwaimwe, memale ni nta endwaire ey'ebigenge mu ndhu ey'omuntu mu nsi eyo, mwene ndhu eyo anaajanga yaakobera kabona nga bw'aboneka okuba ng'ali n'endwaire ey'ebigenge mu ndhu ye. Kabona ng'akaali kwingira okwekebeedha endwaire embi eyo, anaalagiranga okufulumya buli kintu mu ndhu eyo, birobe kufuuka ebitali birongoofu. Olwo kabona anaingiranga endhu, okwekebeedha endwaire embi eyo. Bwe ghanaabangagho ebitundu ebya kiragalalagala oba ebimyukirivu, ebiboneka nga biri kusima ekimante, kabona anaavanga mu ndhu eyo, yaagiigala okumala enaku musanvu. Ku lunaku olwomusanvu anairanga kabiri yaagyekebeedha. Endwaire bw'enaabanga ng'esansaine, anaalagiranga okutoolamu ebifo ebyo ebirimu endwaire, n'okusuula ebyo ebitooleibwamu ku luya w'ekibuga mu kifo aghasuulibwa ebitali birongoofu. Era anaalagiranga baakalakata endhu eyo ku bimante munda mwayo mwonamwona, era ebimunku ebikalakatiibwa byasuulibwa ku luya w'ekibuga, mu kifo aghasuulibwa ebitali birongoofu. Olwo banaatoolanga amabaale, baagazimba mu bifo bire ebitooleibwamu, era baatoola seminti owundi baakuba ku bimante. “Agho endwaire bw'enairangamu okusisiitula endhu eyo ng'ebifo bire bimaze okutoolebwamu era nga n'ebimante bikalakatiibwa era byakubwaku seminti, kabona anaingiranga yaagyekebeedha kabiri. Endwaire eyo bw'enaabanga ng'esansaine, eyo nga n'endwaire ey'ebigenge erya endhu, era endhu eyo teebenga nongoofu. Enaamenhebwangagho, era amabaale gaayo n'embaawo, n'ebimunku byayo byonabyona, binaatwalibwanga ku luya w'ekibuga mu kifo aghasuulibwa ebitali birongoofu. Kiisi anaingiranga mu ndhu eyo nga kabona agiigaire, taabenga mulongoofu okutuusa eigulo. Era kiisi anaalambaalanga mu ndhu eyo, oba anaaliirangamu, anaayozanga ebivaalo bye. “Aye kabona bw'anaingiranga n'abona ng'endwaire teizeemu kuboneka mu ndhu eyo ng'emaze okwiramu okukubwa ni seminti ku bimante, anaagirangiriranga ati nongoofu, kuba endwaire ewonie. Okutukuza endhu, kabona aidha kukozesanga enhonhi ibiri, n'omuti oguwunha akawoowo, n'oluwuuzi olw'olugoye olw'erangi ya kasaayisaayi, n'akati akeetebwa hissopu. Aidha kwitiranga eyindi ku nhonhi edho, mu kibya eky'eitosi omuli amaadhi agaviire mu nsulo edhikuuluula. Aidha kutoolanga omuti oguwunha akawoowo, n'akati akeetebwa hissopu, n'enhonhi esigairegho enamu, byonabyona yaabiinhika mu musaayi gw'enhonhi eitiibwa, ni mu maadhi agaviire mu nsulo edhikuuluula, yaamansira endhu eyo emikuzi musanvu. Atyo bw'anaatukuzanga endhu eyo, ng'akozesa omusaayi gw'enhonhi, n'amaadhi agaviire mu nsulo edhikuuluula, n'omuti oguwunha akawoowo, n'akati akeetebwa hissopu, era n'oluwuuzi olw'olugoye olw'erangi ya kasaayisaayi. Anaalekanga enhonhi ere enamu, yaaja ng'egulukira mu ibbanga okuva mu kibuga. Mu nsambo eyo anaatukuzanga endhu eyo yaaba nongoofu.” “Ago n'amateeka agagema ku ndwaire dhoonadhoona edh'ebigenge: Ago n'aganaakozesebwanga okusalagho ekirongoofu n'ekitali kirongoofu.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ni Aaroni ati: “Kobera Abaisiraeli oti buli musaadha anaatoonhanga okuva mu bitundu bye eby'ekyama olw'obulwaire, taabenga mulongoofu, k'abe ng'akaatoonha oba ng'azibikiire olw'obulwaire obwo. Buli buliri bw'anaalambaalangaku, na buli kintu ky'anaatyamangaku, tibiibenga birongoofu. Era kiisi anaagemanga ku buliri obw'ow'obulwaire obwo, anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. N'oyo anaatyamanga ku kintu ow'obulwaire obwo ky'abaire atyaimeku, anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Era n'oyo anaagemanga ku w'obulwaire obwo anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Ow'obulwaire obwo bw'anaafuudhanga amatanta ku muntu omulongoofu, omuntu oyo anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Ekintu ekityamibwaku ku nsolo ali n'obulwaire obwo ky'anaatyamangaku tikiibenga kirongoofu. Kiisi anaagemanga ku kintu ow'obulwaire obwo ky'abaire atyaimeku, taabenga mulongoofu okutuusa eigulo. Era n'oyo anaakibbeedanga anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Ow'obulwaire obwo bw'anaagemanga ku muntu nga tamaze kunaaba mu ngalo, ole ye bagemyeku anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Ekintu eky'eitosi ow'obulwaire obwo ky'anaagemangaku, kinaamenhebwanga. Na buli kintu kya muti ky'anaagemangaku, kinaanaazibwanga mu maadhi. “Ow'obulwaire obwo bw'anaawonanga obulwaire obwo, anaateegangaku enaku musanvu okwetukuza, memale yaayoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi agaviire mu nsulo edhikuuluula, olwo yaaba mulongoofu. Ku lunaku olwomunaana aidha kutwalanga enjiibwa ibiri oba amaghemba amato abiri, ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yaabigha kabona. Kabona anaabighangayo olw'ekigheebwayo olw'ebibi, n'olw'ekigheebwayo ekyokebwa. Mu nsambo eyo kabona anaabighangayo ng'omusengo mu maiso ga Musengwa Katonda, olw'okutukuzibwa okw'omuntu oyo. “Omusaadha bw'anaavangamu amaadhi ag'obusaadha, anaabanga n'okunaaba omubiri gwonagwona mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Buli kintu kya lugoye oba kya luwu, amaadhi ag'obusaadha ago kwe ganaatoonhanga kinaabanga n'okwozebwa, aye era kyasigala nga tiikirongoofu okutuusa eigulo. Era omusaadha bw'anaabanga ng'abaire n'omukazi bombi banaabanga n'okunaaba omubiri mu maadhi, aye era baasigala nga tiibalongoofu okutuusa eigulo. “Omukazi bw'anaabanga ng'ali mu biseera bye eby'okulwala, anaamalanga enaku musanvu nga tiimulongoofu. Era kiisi anaamugemangaku, taabenga mulongoofu okutuusa eigulo. Na buli kintu ky'anaalambalangaku, oba ky'anaatyamangaku ng'ali mu biseera bye eby'okulwala, tikiibenga kirongoofu. Omusaadha anaabanga naye ng'ali mu biseera bye eby'okulwala, yeena taabenga mulongoofu okumala enaku musanvu, era buli buliri omusaadha oyo bw'anaalambaalangaku tibuubenga bulongoofu. “Omukazi bw'anaavanga omusaayi okumala enaku kamaala nga ti n'ebiseera bye eby'okulwala, anaasigalanga nga tiimulongoofu. Era bw'anaabisangamu mu biseera by'amala buliidho ng'alwaire, anaasigalanga nga tiimulongoofu enaku dhoonadhoona dh'anaamalanga ng'ali kuva omusaayi. Buli buliri bw'anaalambaalangaku, na buli kintu ky'anaatyamangaku mu kiseera ekyo, tibiibenga birongoofu. Na kiisi muntu anaagemanga ku bintu ebyo taabenga mulongoofu, anaabanga n'okwoza ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, aye era yaasigala nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Omukazi oyo bw'anaalekeranga okuva omusaayi, anaateeganga ghaabitagho enaku musanvu, memale yaaba omulongoofu. Ku lunaku olwomunaana, aidha kutwalanga enjiibwa ibiri oba amaghemba amato abiri, eri kabona ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Kabona anaabighangayo olw'ekigheebwayo olw'ebibi, n'olw'ekigheebwayo ekyokebwa. Mu nsambo eyo kabona anaabighangayo ng'omusengo mu maiso ga Musengwa Katonda, olw'okutukuzibwa okw'omukazi oyo.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Kale ni mutyo bwe munaalabulanga Abaisiraeli ku butali bulongoofu bwaibwe, balobe kufa olw'okwonoona Eweema yange ebalimu ghagati.” Ago n'amateeka agagema ku musaadha anaatoonhanga okuva mu bitundu bye eby'ekyama, oba anaavangamu amaadhi ag'obusaadha. Era amateeka geene ago n'agagema ni ku mukazi ng'ali mu biseera bye eby'okulwala, era ni ku musaadha aba n'omukazi atali mulongoofu. Musengwa Katonda yaayogera ni Musa, nga Aaroni amaze okufiirwa batabane be ababiri, bwe baaseeta mu maiso ga Musengwa Katonda mu nsambo etaasiimya Musengwa Katonda oyo eyamala n'abaita. Yaakoba ati: “Koba Aaroni muganda wo, alobe kumalanga gaja buli gh'ayendeire munda gh'olutimbe mu Kifo Ekitukuvu gha kisandikiza eky'Esanduuku y'Endagaano. Olwo alobe kufa, kuba ndidha kubonekeranga mu kire ghaigulu gh'ekisandikiza ekyo. Aye anaingiranga mu Kifo Ekitukuvu ng'ali n'ente enume entototo ey'ekigheebwayo olw'ebibi, n'entaama enume ey'ekigheebwayo ekyokebwa. Anaamalanga kunaaba mubiri mu maadhi, yaavaala ebivaalo ebitukuvu eby'engoye empegheevu: ekanzu empale, olusibiro, n'ekitambaala ku mutwe. “Abantu Abaisiraeli banaaghanga Aaroni embuzi enume ibiri edh'ekigheebwayo olw'ebibi, n'entaama enume ndala ey'ekigheebwayo ekyokebwa. Aaroni oyo aidha kughangayo ente enume eyiye ku bubwe ey'ekigheebwayo olw'ebibi, olwa mwene n'olw'ab'endhu ye okutoolebwaku ebibi. Agho anaatwalanga embuzi dhombi ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yaadhikubiraku akalulu okulondagho enaaba eya Musengwa Katonda, n'enaaba eya Azazeli. Aaroni anaaghangayo embuzi akalulu ye kagwireku okuba eya Musengwa Katonda, yaagiita ebe ekigheebwayo olw'ebibi. Aye embuzi akalulu ye kagwireku okuba eya Azazeli, enaateebwanga mu maiso ga Musengwa Katonda nga nnamu, memale yaasindiikirizibwa eri Azazeli oyo mu irungu olw'okutoola ku bantu ebibi. “Aaroni bw'anaaghangayo ente enume eyiye ku bubwe ey'ekigheebwayo olw'ebibi, olwa mwene n'olw'ab'endhu ye okutoolebwaku ebibi, anaatoolanga ekiniokezebwaku obubbaani ekiidhwire amanda ag'omuliro g'atoire ku alutaari mu maiso ga Musengwa Katonda, n'emiganda ebiri egy'obubbaani obw'akawoowo obusekwirwa einho, yaabireeta munda mw'olutimbe. Agho anaatanga obubbaani ku muliro mu maiso ga Musengwa Katonda, omwosi ogw'obubbaani gwaghemba ekisandikiza eky'Esanduuku ey'Endagaano yaaloba kukibona, olwo alobe kufa. Anaatoolanga ku musaayi gw'ente enume, yaagumansira n'olwala lwe ku luuyi olw'e buvandhuba olw'ekisandikiza eky'Esanduuku ey'Endagaano, era yaagumansira mu maiso g'esanduuku eyo emikuzi musanvu. “Agho anaitanga embuzi ey'abantu ey'ekigheebwayo olw'ebibi, yaatwala omusaayi gwayo munda mw'olutimbe, yaagumansira ku kisandikiza eky'Esanduuku ey'Endagaano, ni mu maiso ag'esanduuku eyo, nga bw'akola ku musaayi gw'ente enume. Mu nsambo eyo aidha kughangayo omusengo olw'Ekifo Ekitukuvu, okukitoolaku obutali bulongoofu obw'Abaisiraeli, n'ensobi dhaibwe, n'ebibi byaibwe byonabyona. Era atyo bw'aidhanga okukola ni ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda eba ghagati mu bantu abo abatali balongoofu. Mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda timwidha kubangamu muntu yeenayeena, okuva Aaroni lw'anaingiranga mu Kifo Ekitukuvu okukola omukolo ogw'okutukuza, okutuusa lw'anaafulumanga ng'amaze okukola omukolo ogwo ku lulwe, ni ku lw'ab'endhu ye, ni ku lw'Abaisiraeli boonaboona. Olwo anaafulumanga yaaja ku alutaari eri mu maiso ga Musengwa Katonda, yaakola omukolo ogw'okutukuza ku lwayo. Yaatoola ku musaayi gw'ente enume, ni ku gw'embuzi, yaagusiiga ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eyo, ku nsonda dhaayo dhoonadhoona. Yaagimansira omusaayi n'olwala lwe emikuzi musanvu, yaagirongoosa okugitoolaku obutali bulongoofu obw'Abaisiraeli, ng'agitukuza. “Aaroni bw'anaamalirizanga okukola omukolo ogw'okutukuza Ekifo Ekitukuvu n'Eweema yoonayoona ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ni alutaari, anaatwalanga ye Musengwa Katonda embuzi ere enamu. Anaatanga emikono gye gyombi ku mutwe gw'embuzi eyo enamu, yaalaamiriza ng'ayatula ebyonoono n'ebibi eby'Abaisiraeli n'obudheemu bwonabwona yaabisindika ku mutwe gwayo, olwo yaagisindiikiriza mu irungu ng'etwalibwa omuntu eyategekebwa okukola ekyo. Embuzi eyo n'enaatwalanga ebibi byaibwe byonabyona, yaaja nabyo mu nsi eziramu bantu. Oyo agitwala anaagirekuliranga eyo mu irungu. “Agho Aaroni aidha kwingiranga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, atoolemu ebivaalo ebighegheevu bye yavaire ng'aingira mu Kifo Ekitukuvu, era abireke omwo. Anaanaabiranga omubiri mu Kifo Ekitukuvu ekyo, yaavaala ebivaalo bye ebyabuliidho, yaafuluma, yaaghaayo ekigheebwayo ekyokebwa ekikye, n'ekigheebwayo ekyokebwa eky'abantu, olw'okutoolagho ebibi ebibye n'eby'abantu boonaboona. Amasavu ag'ekigheebwayo olw'ebibi anaagookeranga ku alutaari. Oyo asindiikiriza embuzi mu irungu eri Azazeli, anaayozanga ebivaalo bye era yaanaaba omubiri mu maadhi, memale yaira mu kifo omuba abantu. Ente enume n'embuzi edh'ekigheebwayo olw'ebibi, dheene musaayi ogwingizibwa mu Kifo Ekitukuvu olw'okukola omukolo ogw'okutukuza, dhinaafulumizibwanga ku luya dhaatwalibwa mu kifo omutaba bantu, dhaayokebwa. Amawu, emamba n'ebyenda byadho, binaayokebwanga. Oyo abyokya anaayozanga ebivaalo bye, yaanaaba omubiri mu maadhi, memale yaira mu kifo omuba abantu. “Eiteeka lino munaalikuumanga enaku dhoonadhoona: Ku lunaku olweikumi olw'omwezi ogwomusanvu, Abaisiraeli n'abasenze abaabasengamu, baneebonerezanga era tibaakolenga mulimo waire omulala. Ku lunaku olwo ghanaakolebwangagho omukolo olwa imwe okutukuzibwa, mutoolebweku ebibi byaimwe byonabyona, mube balongoofu mu maiso ga Musengwa Katonda. Olwo lunaabanga lunaku lutukuvu lwa kuwuumulira irala, era muneebonerezanga. Eiteeka eryo linaakuumibwanga enaku dhoonadhoona. Kabona eyasiigibwa omuzigo n'ayawulibwa okuba kabona mu kifo kya ise, n'anaakolanga omukolo ogw'okutukuza ng'avaire ebivaalo ebighegheevu ebitukuvu. Aidha kukolanga omukolo ogw'okutukuza ekifo Ekitukuvu, n'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, n'alutaari, era ni bakabona, n'abantu boonaboona. Eiteeka eryo munaalikuumanga enaku dhoonadhoona, nga mutaagho omukolo ogw'okutukuza, omukuzi mulala buli mwaka, olw'okutoola ku Baisiraeli ebibi byaibwe.” Musa yaakola nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Koba Aaroni ni batabane be, n'Abaisiraeli boonaboona oti, ‘Kino Musengwa Katonda ky'alagiire: Omuisiraeli anaitiranga aghantu aghandi ente oba entaama oba embuzi, n'atagireeta ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda okugighaayo ng'ekigheebwayo mu maiso ga Musengwa Katonda, anaavunaanibwanga omusango ogw'okuyugha omusaayi. Era anaabanga nga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda. Ekinuyirirwa mu iteeka lino, n'Abaisiraeli okuleetanga eri Musengwa Katonda ensolo dhaibwe dhe babaire baitiranga mu nsiko eyo, badhireetenga eri kabona, badhiite, dhibe emisengo egigheebwayo eri Musengwa Katonda olw'okutabagana. Agho kabona aidha kumansiranga omusaayi ku alutaari ya Musengwa Katonda, ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, era yaayokya amasavu, gaavaamu akawoowo akasangaaza Musengwa Katonda. Kale Abaisiraeli tibaidha kwongeranga kuba batali beesigwa eri Musengwa Katonda, nga baghaayo emisengo gyaibwe eri emisambwa egiri ng'oti mbuzi. Eiteeka eryo banaalikuumanga enaku dhoonadhoona.’ “Era bakobe oti, ‘Omuisiraeli oba omusenze yeenayeena eyasenga mu Isiraeli, bw'anaaghangayo ekigheebwayo ekyokebwa oba omusengo, n'atakireeta ku mulyango gw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda okukighaayo eri Musengwa Katonda, anaabanga nga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda.’ “Omuisiraeli oba omusenze yeenayeena eyasenga mu Isiraeli bw'anaalyanga ku musaayi, ndidha kumukyaghanga era mbenga nga tikaamubalira mu bantu bange. Obulamu bwa buli kintu ekiri n'omubiri buba mu musaayi. Eyo n'ensonga lwaki nabalagira okugufukanga ku alutaari olw'okutoola ku bantu ebibi byaibwe. Omusaayi, n'obulamu, era n'ogutoolagho ebibi. Kye nviire ni nkoba Abaisiraeli nti, Ghatabangagho waire omulala ku imwe alya omusaayi, era n'omusenze eyabasengamu yeena atalyanga musaayi. “Omuisiraeli oba omusenze yeenayeena eyasenga mu Isiraeli, bw'anaayiiganga ensolo oba enhonhi eikirizibwa okuliibwa, anaafukanga omusaayi gwayo yaagughembaku eitaka. Kuba obulamu bwa buli kintu ekiri n'omubiri, buba mu musaayi. Kye nviire ni nkoba Abaisiraeli nti, ‘Mutalyanga ku musaayi gwa kintu waire ekirala ekiri n'omubiri, kuba obulamu bwakyo, n'omusaayi gwakyo. Kiisi anaagulyangaku, nnaabanga nga tikaamubalira mu bantu bange.’ “Buli muntu k'abe Omuisiraeli oba omusenze, bw'anaalyanga ensolo efiire yeene oba eitiibwa ensolo edh'omu nsiko, aidha kubanga n'okwoza ebivaalo bye era n'okunaaba omubiri mu maadhi. Aye era aidha kusigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo. Bw'ataayozenga bivaalo bye era n'atanaabanga mubiri, aidha kubonerezebwanga.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Kobera Abaisiraeli oti: Ninze Musengwa Katonda, Katonda waimwe. Muteebisanga ng'abantu ab'e Misiri ye mwabanga, oba ng'abantu ab'omu nsi Kanaani, ye ndi kubatwala. Mutajiiranga ku mpisa dhaibwe. Mugonderenga amateeka gange, era mukolenga bye mbalagira. Ninze Musengwa Katonda waimwe. Agho ni mugemenga amateeka n'ebiragiro bye mbagha. Anaabituukirizanga, anaabanga mulamu. Ninze Musengwa Katonda. “Ghatabangagho ku imwe aseeta eri muntu amuliku luganda n'aba naye mu buliri. Ninze Musengwa Katonda. Otawemulanga lata wo ng'oba n'inhoko mu buliri. Oyo ni inhoko, otamuwemulanga. Otawemulanga lata wo ng'oba n'owundi ku bakazi be mu buliri. Otabanga na mwanhoko mu buliri, waire mwanhoko ku lata wo ow'omukazi owundi, oba mwanhoko ku inhoko ow'omusaadha owundi, k'abe nga yakulira ghalala n'iwe ghaka, oba nga yakulira ghandi. Otabanga na mwana wa mutabane wo mu buliri, oba owa mughala wo, kuba agho oba oghemwike. Otabanga na mughala wa muka lata wo mu buliri, kuba yeena mwanhoko. Otabanga na songa wo mu buliri, kuba mwanhina lata wo. Otabanga na muganda wa inhoko, mu buliri, kuba yeena inhoko. Otabanga na muka muganda wa lata wo mu buliri. Oyo yeena aba inhoko. Otabanga na muka mutabane wo mu buliri, era otabanga na muka muganda wo mu buliri. Otabanga na mukazi mu buliri, kabiri n'omala n'oba na mughala we mu buliri, oba mughala wa mutabane we, oba mughala wa mughala we. Ekyo kiive, kuba abo bakuliku obuko. Otabayizanga muganda wa mukazi wo n'aba mughalikwa we. “Otabanga na mukazi mu buliri ng'ali mu biseera bye eby'okulwala, kuba abalibwa obutaba mulongoofu. Otabanga na muka beene mu buliri. Ekyo kikufuula atali mulongoofu. Otaghangayo waire omulala ku baana bo, okukozesebwa mu kusinza omusambwa Moleki, n'ovumagania eriina lya Katonda wo. Ninze Musengwa Katonda. Otabanga na musaadha mwino mu buliri, mu nsambo abasaadha ye babaamu n'abakazi. Ekyo kyenhinhalwa. Omusaadha oba omukazi atabanga na nsolo, mu nsambo abasaadha ye babaamu n'abakazi mu buliri. Obudankaanu obwo bumufuula atali mulongoofu. “Mutakolanga ekindi ku bintu ebyo waire ekirala kiti, kuba kibafuula abatali balongoofu. Ebyo byonabyona n'ebyafuula abantu abamaghanga agandi agatantya okuba abatali balongoofu, ge ndi kubinga mu nsi eno okuleetamu imwe. Ebikolwa byaibwe byafuula ensi eno obutaba nongoofu, kye nva ndi kubabonereza nga mbabingira kuliya okubamaliramu irala. mulobe kubingibwa mu nsi eno ng'oti n'abantu abamaghanga abaabasooka okugibaamu bwe baagireetera obutaba nongoofu ni babingibwamu. Kuba kiisi anaakolanga ekyenhinhalwa kyonakyona ku ebyo, anaabanga nga takaabalirwa mu bantu bange. “Kale mugonderenga bye mbalagira, mulobenga kujiiranga ku mpisa edho edheenhinhalwa, edh'abo abaabasooka okuba mu nsi eno, era mulobenga kwereetaku butali bulongoofu nga mukola ebyo. Ninze Musengwa Katonda waimwe.” Musengwa yaalagira Musa akobere ekikunsu kyonakyona eky'Abaisiraeli ati: “Mubenga batukuvu, kuba nze Musengwa Katonda waimwe ndi omutukuvu. Kiisi muntu ku imwe ate nga mu ise n'inhina ekitiisa, era akuzenga olunaku olwa Sabbato nga bwe nalagira. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Mutanvangaku ni musinza bitali Katonda, era muteekoleranga misambwa mu byuma bisaanuusiibwa ni mugisinza. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Bwe munaaghangayo, eri nze Musengwa Katonda, omusengo ogugheebwayo olw'okutabagana, munaagughangayo mu nsambo egwaine nga bwe nabalagira, memale olwo ngusiime. Emamba ey'ekigheebwayo ekyo enaalibwanga ku lunaku olwo ensolo lw'eitibwa, ni ku lunaku olunaiririranga. Era emamba enaasigalangagho n'etuuka ku lunaku olwokusatu enaayokebwanga bwokebwe, kuba olwo enaabanga ng'efuuse etali nongoofu. Era bw'enaalibwanga ku lunaku olwo olwokusatu, tiiganhenga kusiima musengo ogwo. Kiisi anaagiryangaku anaabonerezebwanga olw'obutagha kintu kya Musengwa Katonda ekitukuvu ekitiibwa kyakyo, era omuntu oyo anaabanga nga takaabalirwa mu bantu bange. “Bwe munaabanga mukungula ebirime byaimwe, mutamalirangayo irala ebisembayo ku mbibi dh'enimiro dhaimwe, oba okwirayo einhuma okulonderera ebyo ebiba bisigaireyo. Era mutairangayo inhuma mu masamba gaimwe ag'emizabbibu okusoloza egyo egyerabiirwa okusala oba okulonderera egiba gikunkumwike. Ebyo byonabyona mubirekeranga abaavu n'abasenze. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Mutaibanga, mutakupankupanianga, era mutaguyaguyanga. Mutalayiriranga bwereere liina lyange eitukuvu ni mulyonoona. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Mutanhigirizanga muntu yeenayeena, oba okumunhagaku ekikye. Empeera ey'omukozi gw'okozesa oteekwa okugimugheerangagho ku lunaku lwene olwo lw'amaze omulimo. Mutakolimiranga musigha, era mutateeranga mutulu kitimuguunha mu ngira ni yeekontolaku. Aye mutyenga nze Musengwa Katonda waimwe. “Musalenga emisango mu butuufu. Muteekubiranga ku luuyi lwa mwavu, era mutatiisanga mukombe maiso. Otasansaanianga ngambo mu bantu bo, era oteesimbangagho kulumiriza muntu yeenayeena mu musango ogusobola okumuviiramu okwitibwa. Ninze Musengwa Katonda. “Otakyaghanga muntu yeenayeena n'omwegemerera, aye omunenianga byaweera agho, olobe kugwa mu kibi olw'oyo. Oteesasuulizanga ku muntu yeenayeena, oba okumukyagha n'omwegemerera. Aye ogonzanga muntu mwino ng'oti ni bwe weegonza mwene. Ninze Musengwa Katonda. “Mugemenga ebiragiro byange. Otaganhanga nsolo dho kuzaalagana na dha kika kindi. Otasiganga mu nimiro yo nsigo dha bika bibiri. Otavaalanga kivaalo kya ngoye dha bika bibiri ebirukiirwa aghalala. “Omusaadha yeenayeena bw'anaabanga n'omwiru omukazi mu buliri, eyamala okwandhula omusaadha owundi, aye ng'omusaadha eyayandhulwa akaali kusasula bintu, era ng'omwiru akaali kugheebwa idembe, omusaadha abaire n'omwiru omukazi oyo anaabonerezebwanga ghalala n'omwiru omukazi oyo. Aye tibaitibwenga, kuba omwiru omukazi aba akaali kugheebwa idembe. Omusaadha oyo aidha kuleetanga ku mulyango gwa Weema ey'Okundhagaanirangamu, entaama enume nga n'ekigheebwayo ng'omutango. Kabona aidha kukozesanga ekigheebwayo ekyo, okukola omukolo ogw'okutukuza omusaadha oyo mu maiso gange, olw'ekibi kye yakola, era ndidha kumusonighanga. “Bwe mulituuka mu nsi Kanaani ni musimba emiti egy'ebibala egya buli nsambo, ebibala byagyo tibiibenga birongoofu okumala emyaka esatu. Era mutabiryangaku okumala emyaka esatu egyo. Mu mwaka ogwokuna, ebibala byonabyona bija kumpeebwa, ng'ekigheebwayo ekitukuvu olw'okuneebaza. Aye mu mwaka ogwokutaanu, muliba ba idembe okulya ku bibala byagyo. Ebyo byonabyona bwe mulibituukiriza, emiti gyaimwe giribala inho. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Mutalyanga mamba ng'ekaalimu omusaayi. Mutakolanga bya bulogo oba eby'okulagulwa. Mutakendeezanga ku nviiri dhaimwe edh'omu mbali, oba okukendeeza ku birevu byaimwe. Muteesalasalanga ku mibiri gyaimwe ng'akamanhiso ak'okulira abafu, oba okwetonaku endhola olw'okwewoomya. Ninze Musengwa Katonda. “Mutayonoonanga baghala baimwe nga mubaghaayo okukozesebwa nga bamalaaya ab'omu masabo, kuba ensi eidha kwidhula empisa embi. Mukuzenga olunaku lwa Sabbato, era mutenga ekitiisa mu kifo kyange Ekitukuvu. Ninze Musengwa Katonda. “Mutajanga kwebuuza ku basamize, oba ku balogo. Mutabaagalanga ye bali, kuba baidha kubafuula abatali balongoofu. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Mutenga ekinhagansi mu bantu abakairiighe, era mubaisengamu ekitiisa. Era muntyenga nze Musengwa Katonda waimwe. “Mutabisanga bubi basenze abaasenga mu nsi yaimwe. Mubabisenga ng'oti Baisiraeli banaimwe abazaale baamu, era mubagonzenga ng'oti ni bwe mwegonza beene, kuba mwena mwali basenze mu nsi Misiri. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Mutakupankupanianga muntu yeenayeena nga mukozesa ebipimo ebitali bituufu mu kupima obuleeyi, oba obuzito, oba obungi obw'ebintu. Mukozesenga minzaani entuufu nga n'ebipimo byonabyona bituufu. Ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu nsi Misiri. Mugemenga amateeka gange n'ebiragiro byange, era mubigonderenga. Ninze Musengwa Katonda.” Musengwa yaalagira Musa akobere Abaisiraeli ati: “Bweghanaabangagho Omuisiraeli oba omusenze yeenayeena eyasenga mu Isiraeli, aghaayo ku baana be okukozesebwa mu kusinza omusambwa Moleki, abantu boonaboona banaamukubanga amabaale yaafa. Era zeena ndyefuulira omuntu oyo naamuboola naalekera agho okumubalira mu bantu bange, olw'okughaayo omwana we eri Moleki n'ayonoona Ekifo kyange Ekitukuvu, era n'ayonoona eriina lyange eitukuvu. Aye abantu bwebataafengayo ku ky'akoze ni batamwita, Nze mwene ndyefuulira omuntu oyo n'ab'omu ndhu ye boonaboona, n'abo boonaboona abamweyimbaku mu butaba beesigwa ye ndi ni basinza Moleki. Ndirekera okubabalira mu bantu bange. “Omuntu yeenayeena bw'anaajanga okwebuuza ku basamize n'abalogo, n'ataba mwesigwa eri nze, nnaamwefuuliranga, naalekera agho okumubalira mu bantu bange. Kale mubenga batukuvu, kuba ninze Musengwa Katonda waimwe. Mugemenga amateeka gange era mugajiirengaku, kuba ninze Musengwa abafuula abatukuvu. “Kiisi anaakolimiranga ise oba inhina, anaitibwanga mwene n'anaabanga nga yeereeteire okwitibwa. “Omusaadha bw'anaabanga ni muka musaadha mwine mu buliri, abenzi bombi, omusaadha oyo n'omukazi, banaitibwanga. Omusaadha bw'anaabanga n'owundi ku baka ise mu buliri, anaabanga ng'awemwire ise. Era bombi, omusaadha oyo n'omukazi, banaitibwanga. Beene n'abanaabanga nga beereeteire okwitibwa. Omusaadha bw'anaabanga ni muka mutabane we mu buliri, omusaadha oyo n'omukazi banaitibwanga. Banaabanga nga bakoze kiive, era beene n'abanaabanga nga beereeteire okwitibwa. Omusaadha bw'anaabanga ni musaadha mwine mu buliri mu nsambo abasaadha ye babaamu n'abakazi, banaabanga nga bakoze ekyenhinhalwa. Bombi banaitibwanga, era beene n'abanaabanga nga beereeteire okwitibwa. Omusaadha bw'anaabayizanga omukazi n'inhina w'omukazi oyo, ekyo kinaabanga kiive. Abasatu abo banaayokebwanga omuliro baafa. Era mutaganhanga kibi ng'oti n'ekyo okuba mu imwe. Omusaadha bw'anaabanga n'ensolo, mu nsambo abasaadha ye baba n'abakazi mu buliri, anaitibwanga era ensolo eyo yoona enaitibwanga. N'omukazi bw'anaabanga n'ensolo mu nsambo abasaadha ye baba n'abakazi mu buliri, anaitibwanga era n'ensolo eyo yoona yaitibwa mwene era n'ensolo eyo n'abanaabanga nga beereeteire okwitibwa. Omusaadha bw'anaabayizanga mwanhina, waire nga mwanhina ku ise ow'omukazi owundi, oba mwanhina ku inhina ow'omusaadha owundi, banaabanga bakoze kiive. Banaabanga nga tibakaabalirwa mu bantu baibwe. Omusaadha oyo anaabonerezebwanga olw'ekibi kye ekyo, eky'okuba ni mwanhina mu buliri. Omusaadha bw'anaabanga n'omukazi mu buliri ng'ali mu biseera bye eby'okulwala, bombi banaabanga nga tibakaabalirwa mu bantu bange, kuba bamenhie amateeka agagema ku bulongoofu. “Omusaadha bw'anaabanga n'inhina omuto oba ni songa we mu buliri, banaabanga bakoze kiive. Banaabonerezebwanga olw'ekibi kyaibwe ekyo. Omusaadha bw'anaabanga ni muka muganda wa ise mu buliri, anaabanga nga awemwire muganda wa ise oyo, era mwene n'omukazi oyo banaabonerezebwanga olw'ekibi kyaibwe ekyo. Balifa nga baziraku mwana naire. Omusaadha bw'anaabayizanga muka muganda we, anaabanga akoze kibi, ng'awemwire muganda we. Balifa nga baziraku mwana naire. “Mugemenga amateeka gange n'ebiragiro byange byonabyona, olwo mulobe kubingibwa mu nsi Kanaani ye nja okubaingizaamu okubangamu. Muteebisanga ng'abantu abo be ndi kubingamu okuleetamu imwe kuba baakolanga ebyo byonabyona, bandeetera okubeesinwa. Aye imwe nabasuubiza okubagha ensi eno engimu era erimu ebirungi kamaala, era ndigibagha yaaba yaimwe. Ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabaawula ku maghanga agandi. Kale ni mwawulengagho ensolo n'enhonhi enongoofu n'edhitali nongoofu. Muteereeteranga kuba kyenhinhalwa eri nze, nga mulya ensolo, oba enhonhi, oba ekintu ekindi kyonakyona ku nsi ekitali kirongoofu. Mubenga batukuvu, era nga muli bange zenka, kuba nze Musengwa ndi mutukuvu era nabaawula ku maghanga agandi, mughange okuba abange zenka. “Omusaadha oba omukazi omusamize, oba omulogo, anaitibwanga. Anaakubwanga amabaale yaitibwa. Mwene n'anaabanga yeereeteire okwitibwa.” Musengwa yaalagira Musa ati: “Kobera bakabona batabane ba Aaroni oti ghatabangagho waire omulala ati ku beene aneereeteranga okuba atali mulongoofu nga yeeyimba mu mikolo egibaagho mu kufiirwa ab'enganda dhe, okutoolaku abo abamuliku oluganda einho: inhina, n'ise, ni mutabane we, ni mughala we, ni muganda we, oba mwanhina akaali kufumbirwa, ali mu mikono gye. Ateereeteranga kuba atali mulongoofu olw'omuntu aba ng'afiire e bukoirume bwe. “Bakabona batakendeezanga ku nviiri dhaibwe edh'omu mbali, oba okukendeeza ku birevu byaibwe, era bateesalasalanga ku mibiri gyaibwe ng'akamanhiso ak'okulira abafu. Babenga batukuvu eri Nze Katonda waibwe, era balobenga kwonoona liina lyange, kuba bagheereza eri Nze Musengwa Katonda waibwe ebigheebwayo eby'okulya ebyokebwa. Kyebanaavanga ni baba abatukuvu. “Kabona atabayizanga mukazi eyakolaku obwamalaaya, oba omukazi atali mwegha, oba oyo eyabingibwa ewa iba, kuba kabona yayawulirwa Katonda we. Kale munaamwawulanga yaaba wa Katonda, kuba agheereza eri Katonda waimwe ekigheebwayo eky'eby'okulya. Munaamubalanga nga mutukuvu, kuba nze Musengwa Katonda atukuza imwe, ndi mutukuvu. Era mughala wa kabona bw'aneeyonoonanga ng'akola obwamalaaya, anaabanga aswaziiza ise. Anaayokebwanga omuliro yaafa. “Omukulu wa Bakabona yasiigibwa omuzigo ku mutwe, era yaatukuzibwa okuvaala ebivaalo eby'obwakabona. N'olw'ekyo taalekenga nviiri dhe nga ti nsunsule, era taakanulengamu bivaalo bye kwoleka ng'anakughaire. Anaabayizanga omukazi akaali omwegha, se ti namwandu, oba omukazi eyaliku malaaya, oba oyo eyabingibwa ewa iba. Anaabayizanga omughala akaali omwegha ow'omu bantu be beene, alobe kuleetera baana be kuba batali balongoofu kuba ninze Musengwa Katonda amufuula omutukuvu.” Musengwa Katonda yaalagira Musa akobere Aaroni ati: “Buli wa ku lulyo lwo mu nse dhoonadhoona, anaabangaku ekikyamu taaseetenga kugheereza Katonda we ekigheebwayo eky'eby'okulya. Buli aliku kikyamu kyonakyona, taaseetenga kugheereza: omutulu, oba aghenhera, oba eyayonooneka mu maiso, oba omulema ow'omukono oba omugulu, oba eyamenhekaku omugulu oba omukono; oba ow'enfeete, oba eyakona, oba aliku ekikyamu ku maiso, oba ali n'endwaire ey'oku mubiri, oba omulaawe. Ghatabangagho muntu yeenayeena ow'oku lulyo lwa Aaroni kabona, aliku ekikyamu kyonakyona, anaaseetanga okughaayo ekigheebwayo ekya Musengwa Katonda eky'eby'okulya ekyokebwa. Omuntu oyo, aikirizibwa okulya ku bigheereibwayo eri Katonda we, ku by'okulya ebitukuvu einho, ni ku bindi ebitukuvu. Aye olw'okuba ng'aliku ekikyamu, taingirenga ghali lutimbe lutukuvu era taaseetenga ghali alutaari alobe kwonoona ebitukuvu ebyo, kuba ninze Musengwa Katonda abifuula ebitukuvu.” Kale ni ebyo Musa bye yakobera Aaroni, ni batabane be, n'Abaisiraeli boonaboona. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Koba Aaroni ni batabane be, batenga ekitiisa mu bintu ebitukuvu, Abaisiraeli bye bantonera, balobenga kwonoona liina lyange eitukuvu. Ninze Musengwa Katonda. Bakobe oti mu nse dhoonadhoona edhiriiragho, kiisi musaadha ow'oku lulyo lwaibwe atali mulongoofu anaaseetanga eri ebitukuvu Abaisiraeli bye bantonera, tairengayo kwikirizibwa kwidha mu maiso gange kumpeereza. Ninze Musengwa Katonda. “Ghatabangagho muntu yeenayeena ow'oku lulyo lwa Aaroni alwaire endwaire ey'ebigenge, oba atoonha okuva mu bitundu bye eby'ekyama olw'obulwaire, anaalyanga ku bintu ebitukuvu, okutuusa lw'anaamalanga okuba omulongoofu. Era kabona anaafuukanga atali mulongoofu bw'anaagemanga ku kintu ekifuuse ekitali kirongoofu, olw'okwekonta ku kintu ekifiire, oba olwa mwene okuvaamu amaadhi ag'obusaadha, oba bw'anaagemanga ku kitonde kyonakyona ekitali kirongoofu, oba ku muntu yeenayeena atali mulongoofu. Kiisi kabona anaafuukanga atali mulongoofu mu nsambo oti n'eyo, anaasigalanga nga tiimulongoofu okutuusa eigulo era atalyanga ku bigheebwayo ebitukuvu, okutoolaku ng'amaze okunaaba omubiri. Endhuba ng'egwire anaabanga mulongoofu; olwo ng'asobola okulya ku bigheebwayo ebitukuvu, kuba ebyo n'emere ye nga kabona. Atalyanga mamba ya nsolo efiire yeene, oba eitiibwa ensolo eyindi, olwo alobenga kwereetera kuba atali mulongoofu. Ninze Musengwa Katonda. “Bakabona boonaboona banaatuukirizanga bye mbalagira, balobenga kwonoona ni bafa olw'okubinhooma. Ninze Musengwa Katonda abafuula abatukuvu. “Atali wa ku lulyo lwa bakabona atalyanga ku bigheebwayo ebitukuvu, waire omugeni akyaliire kabona, oba omukozi we y'asasula empeera. Aye abairu, abo kabona be yagula n'empiiya dhe, n'abo abaazaalirwa mu maka ge, banaikirizibwanga okulya ku mere ya kabona. Mughala wa kabona bw'anaabayiranga omusaadha atali kabona, atalyanga ku bigheebwayo ebyo ebitukuvu. Aye mughala wa kabona bw'aba namwandu oba ng'agobeibwa iba ng'aziraku mwana, era ng'aize mu ndhu ya ise okutyama, anaalyanga ku mere ya ise. Aye atali wa ku lulyo lwa kabona, atalyanga. “Omuntu atali wa ku lulyo lwa bakabona bw'anaalyanga ku kigheebwayo ekitukuvu nga tagendereire, anairizangagho kabona ekigheebwayo ekyo ekitukuvu, yaayongeraku n'omutango gwa kitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'ekigheebwayo ekyo. Bakabona batayonoonanga bigheebwayo ebitukuvu Abaisiraeli bye baghaayo eri Musengwa Katonda, nga baganha abantu abatali bakabona okubiryaku, olwo baaleetera abantu abo okubaaku omusango era n'okubonerezebwa. Ninze Musengwa Katonda abifuula ebitukuvu.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Koba Aaroni, ni batabane be, n'Abaisiraeli boonaboona oti, Omuisiraeli oba omusenze ali mu Isiraeli, bw'anaaleetanga eri Musengwa Katonda ekigheebwayo kye ekyokebwa kye yeeyama, oba ekyo ky'aghaayo nga kya kyeyendere, kinaateekwanga okuba nga kya nte nume, oba mbuzi nume, oba ntaama nume, ng'eziraku kikyamu kyonakyona, memale Musengwa Katonda yaaganha okukisiima. Mutaghangayo kintu kyonakyona ekiriku ekikyamu, kuba Musengwa Katonda taja kukisiima. Omuntu bw'anaaghangayo eri Musengwa Katonda omusengo olw'okutabagana ng'atuukiriza kye yeeyama, oba ng'aghaayo gwa kyeyendere, ensolo enaateekwanga okuba ng'eziraku kikyamu kyonakyona, memale Musengwa Katonda yaagisiima. Mutaghangayo eri Musengwa Katonda ensolo entulu, oba eyamenhekaku, oba eghenhera, oba eriku amabwa, oba eri n'endwaire ey'oku mubiri. Ensolo edhiri ng'oti n'edho mutadhighangayo ku alutaari ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Ente oba entaama eriku ekitundu ekitali kitereevu, oba eri n'ekibulaku ku bitundu byayo, eikirizibwa okugheebwayo ng'ekigheebwayo omuntu eky'ekyeyendere, aye teikirizibwa kugheerezebwa ng'ekigheebwayo omuntu olw'okutuukiriza obweyamo. Mutaghangayo eri Musengwa Katonda ensolo ng'obusaadha bwayo bwanhigibwa, oba bwanuubulwa, oba bwayuzika, oba bwasalibwaku. Ekyo mutakikolanga mu nsi yaimwe. “Ensolo dhe mutoire mu basenze, mutadhighangayo eri Katonda waimwe ng'ekigheebwayo eky'eby'okulya. Edho dhibalibwa ng'edhiriku ekikyamu era Musengwa Katonda taja kudhisiima.” Musengwa Katonda yaayongera okukoba Musa ati: “Ente, oba entaama, oba embuzi, bw'enaazaalibwanga, enaalekebwanga yaayonka inhina waayo okumala enaku musanvu. Okuva ku lunaku olwomunaana n'okweyongerayo, enaikirizibwanga okuba ekigheebwayo eri Musengwa Katonda ekyokebwa. Mutaitanga nte na nhana yaayo, oba entaama n'enhana yaayo, oba embuzi n'enhana yaayo, ku lunaku lulala. Bwe munaabanga mughaayo omusengo eri Musengwa Katonda olw'okwebaza, mugughangayo nga mujiira ku mateeka, memale yaagusiima. Mugulyanga ku lunaku olwo lwene aghazira kulekagho waire akatono kati ni katuusa enkyo. Ninze Musengwa Katonda. “Kale ni mugemenga ebiragiro byange era mubijiirengaku. Ninze Musengwa Katonda. Mutayonoonanga liina lyange eitukuvu, aye nhenda Abaisiraeli mwenamwena mwatulenga nga bwendi omutukuvu. Ninze Musengwa Katonda abafuula abatukuvu, era eyabatoola mu nsi Misiri, mbenga Katonda waimwe. Ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaalagira Musa akobere Abaisiraeli ati: “Dhino n'enaku edh'okukolerangaku embaga edh'ebibinuko byange nze Musengwa Katonda bye nalagira, dhe munaalangiriranga okwesololezaaku okunsinza. “Enaku dhiri mukaaga edhinaakolerwangaku emirimo, aye olunaku olwomusanvu, lwa Sabbato, lunaku lwa kuwuumula. Ku lunaku olwo mutakolanga mulimo gwonagwona, aye mwesolozenga okunsinza. Olwa Sabbato lunaku lwa Musengwa Katonda yoonayoona ye munaabanga. “Dhino n'enaku edh'okukolerangaku embaga edh'ebibinuko bya Musengwa Katonda, dhe munaalangiriranga mu biseera byadho ebyalagirwa. Olw'okubitizibwa kw'Abaisiraeli, lutoolera eigulo ku lunaku olweikumi n'eina, olw'omwezi ogusooka. “Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa kinaatooleranga ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi gwene ogwo ogusooka. Munaalyanga emigaati egitazimbulukusiibwa okumala enaku musanvu. Ku lunaku olusooka ku edho omusanvu, muneesolozanga okunsinza. Mutakolanga mulimo waire omulala ku egyo gye mukola buliidho. Enaku edho omusanvu munaaghangayo eri Musengwa Katonda ekigheebwayo ekyokebwa. Ku lunaku olwomusanvu muneesolozanga okusinza. Aye mutakolanga mulimo waire omulala ku egyo gye mukola buliidho.” Musengwa Katonda yaayongera okulagira Musa akobere Abaisiraeli ati: “Bwe mulituuka mu nsi Musengwa Katonda y'abagha ni mukungula engaano, ekinhwa ekisooka mukitwalanga wa kabona. Anaakighangayo ng'akiwuuba mu maiso ga Musengwa Katonda, olwo Musengwa Katonda oyo yaakisiima. Kabona anaakighangayo ku lunaku olwiririra Sabbato. Era ku lunaku lwe munaagheerangayo ekinhwa ky'engaano ekyo, munaaghangayo eri Musengwa Katonda entaama enume ento ng'ekigheebwayo ekyokebwa, ng'eziraku kikyamu kyonakyona, era nga ya mwaka mulala gwonka. Era ku kigheebwayo ekyo, munaagheerangaku kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu era obutabwirwamu omuzigo ogw'emiti emyoliva, ng'ekigheebwayo eky'eby'okulya. Akawoowo ak'ekigheebwayo ekyo kasangaaza Musengwa Katonda. Era munaaghangayo lita ndala ey'omwenge ogw'emizabbibu, ng'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa. Mutalyanga ku ngaano mpyaka naire, k'ebe nga mbisi, oba nga nkalange, oba ng'ekoleibwamu omugaati, okutuusa nga mumaze okuleeta ekigheebwayo kya Katonda waimwe. Eiteeka lino linaakuumibwanga ab'olulyo lwaimwe boonaboona, enaku dhoonadhoona, buli ye banaabanga. “Munaabalanga wiiki musanvu okuva ku lunaku olwiririra Sabbato eyo lwe muleeteireku ekinhwa kyaimwe eky'engaano okukighaayo eri Musengwa Katonda. Ku lunaku olwamakumi ataanu olwiririra Sabbato eyomusanvu, munaaghangayo eri Musengwa Katonda ekigheebwayo ekindi eky'emere ey'empeke. Buli maka ganaaleetanga emigaati ebiri eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekiwuubibwa. Buli mugaati gunaakolebwanga mu kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, nga butabwirwamu ekizimbulukusa. Emigaati egyo munaagighangayo eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo eky'ebirime ebisooka okukungula. Aghalala n'emigaati egyo, munaaghangayo entaama musanvu edh'omwaka omulala omulala, n'ente enume ento ndala, n'entaama enume enkulu ibiri; dhoonadhoona tidhiibengaku kikyamu kyonakyona. Dhinaagheebwangayo eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekyokebwa, ghalala n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa. Akawoowo ak'ekigheebwayo ekyo kasangaaza Musengwa Katonda. Era munaaghangayo embuzi enume ndala, ng'ekigheebwayo olw'ebibi, n'entaama ento ibiri edh'omwaka omulala omulala, ng'ekigheebwayo eky'okutabagana. Kabona anaaghangayo eri Musengwa Katonda emigaati gire ghalala n'entaama, ng'ekigheebwayo ekiwuubibwa, ekiba ekya bakabona. Ebigheebwayo ebyo bitukuvu. Ku lunaku olwo munaalangiriranga, mwesoloza okunsinza. Mutakolanga mulimo waire omulala ku egyo gye mukola buliidho. Eiteeka lino munaalikuumanga ebyanda n'ebyanda, mu nse dhoonadhoona, eyo yoonayoona ye munaabanga. “Bwe munaabanga mukungula ebirime byaimwe, mutamalirangayo irala ebisembayo ku mbibi dh'enimiro dhaimwe. Oba okwirayo einhuma okulonderera ebyo ebiba bisigaireyo. Ebyo byonabyona mubirekerenga abaavu n'abasenze. Ninze Musengwa Katonda waimwe.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Kobera Abaisiraeli oti ku lunaku olusooka olw'omwezi ogwomusanvu, ghanaabangagho okuwuumulira irala olw'ekiidhukizo. Kunaalangirirwanga nga bafuuwa endeka, era muneesolozanga okusinza. Munaaghangayo eri Musengwa Katonda ekigheebwayo ekyokebwa, era timuukolenga waire omulala ku mirimo egyo gye mukola buliidho.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Olunaku olweikumi olw'omwezi ogwomusanvu, lunaabanga lwa kutoolebwaku bibi. Ku lunaku olwo, muneebonerezanga, era mwesoloza okusinza, mwaghaayo eri Musengwa Katonda ekigheebwayo ekyokebwa. Ku olwo, mutakolanga mulimo waire omulala ku egyo gye mukola buliidho, kuba lunaku lwaimwe lwa kutoolebwaku bibi mu maiso ga Katonda waimwe. Kiisi muntu ateebonerezenga ku olwo, anaabanga nga takaabalirwa mu bantu ba Katonda, era kiisi anaakolanga omulimo ku olwo, Musengwa Katonda anaamutoolanga mu bantu be yaamuzikiriza. Mutakolanga mulimo waire omulala. Eiteeka eryo linaakuumibwanga ab'olulyo lwaimwe enaku dhoonadhoona, eyo yoonayoona ye banaabanga. Okuva eigulo ery'olunaku olwomwenda olw'omwezi, okutuuka eigulo ery'olunaku olweikumi, munaakuumanga olunaku luno nga lwa kuwuumulira irala ng'oti Sabbato, era muneebonerezanga.” Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Kobera Abaisiraeli ati olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogwo ogwomusanvu, ghanaabangagho Ekibinuko eky'Entindi ekikolerwa Musengwa Katonda, okumala enaku musanvu. Ku lunaku olusooka ku edho omusanvu, muneesolozanga okusinza, era mutakolanga mulimo waire omulala ku egyo gye mukola buliidho. Buli lunaku, mu nnaku edho omusanvu, munaaghangayo ekigheebwayo ekyokebwa. Ku lunaku olwomunaana, muneesolozanga okusinza, era mwaghaayo ekigheebwayo ekyokebwa. Lunaabanga lunaku lukologho lwa kusinza, era mutakolanga mulimo waire omulala ku egyo gye mukola buliidho. “Edho n'enaku edh'okukolerangaku embaga edh'ebibinuko Musengwa Katonda dh'alagiire, dhe munaalangiriranga okwesoloza okusinza n'okughaayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa, ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, emisengo, n'ebigheebwayo eby'okunhwa, buli kirala mu biseera byakyo. Ebibinuko ebyo n'ebyeyongeire ku Sabbato dha Musengwa Katonda edhabuliidho. Era ebigheebwayo ebyo n'ebyeyongeire ku byabuliidho, bye mughaayo eri Musengwa Katonda olw'okutuukiriza obweyamo, ni bye mughaayo eby'ekyeyendere. “Bwe munaamalanga okukungula ebirime byaimwe, munaakuzanga ekibinuko kino, okumala enaku musanvu, nga mutoolera n'olunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogwomusanvu. Ku lunaku olusooka ni ku lusembayo, ghanaabangagho okuwuumulira irala. Ku lunaku olwo olusooka, munaatwalanga ku bibala eby'emiti gyaimwe ebisinga bulungi. Munaatwalanga ensaga edh'emiti eminaazi, n'ensaga edh'emiti egy'amakaba amangi, n'obuti obukulira ku mbali kw'omwiga, memale mwasagamba okumala enaku musanvu, nga musaaka Musengwa Katonda waimwe. Munaakuzanga ekibinuko kino okumala enaku musanvu buli mwaka. Eiteeka eryo munaalikuumanga ebyanda n'ebyanda. Abaisiraeli mwenamwena munaabanga mu ntindi okumala enaku musanvu, olwo Abaisiraeli ab'omu nse edhiriiragho bamanhe ng'Abaisiraeli abaabasooka nabaleetera okusula mu ntindi, bwe nabatoola e Misiri. Ninze Musengwa Katonda waimwe.” Kale atyo Musa yaakobera Abaisiraeli embaga edh'ebibinuko Musengwa Katonda bye yalagira okukuzanga. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Koba Abaisiraeli bakuleetere omuzigo omukenenule ogukamwirwa mu bibala eby'emiti emyoliva ebisekwirwa, ogw'okuta mu ntaala enaayakanga obutazikira. Buli igulo, Aaroni aidha kugikunaanianga, agireke ng'eyaka obutazikira okutuusa ku nkyo, agho mu maiso ga Musengwa Katonda, ku luya kw'olutimbe oluli emberi ow'Esanduuku ey'Endagaano, mu Kifo Ekitukuvu einho agho mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Eiteeka eryo liidha kukuumibwanga ebyanda n'ebyanda. Aaroni anaalabiriranga buliidho entaala edhiri ku kikondo ekya zaabu omukenenule, mu maiso ga Musengwa Katonda. “Mutoolanga kilo ikumi na ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, mwafumbamu emigaati ikumi n'ebiri. Mugitegekanga mu miteeko ebiri nga buli muteeko gulimu emigaati mukaaga, mwagita mu maiso ga Musengwa Katonda ku meeza ya zaabu omukenenule. Era mutanga obubbaani obusinga bulungi ku buli muteeko, bukole mu kifo ky'emigaati nga n'akamanhiso akooleka nga byonabyona bigheereibwayo eri Musengwa Katonda oyo ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Buli Sabbato aghazira kwosaamu, emigaati egyo mugitanga mu maiso ga Musengwa Katonda ku lw'Abaisiraeli, nga n'endagaano ey'olubeerera. Emigaati egyo ginaabanga gya Aaroni ni batabane be, era bagiriiranga mu kifo ekitukuvu, kuba ekyo n'ekitundu ekitukuvu einho eky'eby'okulya ebigheebwayo eri Musengwa Katonda.” Baamukuumira aghantu nga bali kuteega Musengwa Katonda abakobere eky'okumukolera. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Oyo omusaadha eyakoliime, mumutwale mu kifo aghazira weema dha bantu. Era abo boonaboona abaamuwuliire, bate emikono gyaibwe ku mutwe gwe, okukakasa nti yakoliime, memale olwo abantu boonaboona bamukube amabaale afe. Era omale okobere Abaisiraeli oti kiisi anaakolimanga Katonda, anaabonerezebwanga olw'ekibi kye. Omuisiraeli yeenayeena oba omusenze anaavumanga eriina lya Musengwa Katonda, abantu boonaboona bamukubanga amabaale yaafa. “Oyo aitanga omuntu, yeena aitibwanga. N'oyo aitanga ensolo etali yiye, aliyiranga mwene yo eyindi enamu. Obulamu busasulwa bulamu. “Omuntu bw'atuusanga ku muntu mwine okulumizibwa, yeena atuusibwangaku okulumizibwa mu nsambo n'endala. Amenhanga mwine eigumba, yeena erirye limenhebwanga. Eriiso lisasulwanga liiso, n'eriino lisasulwanga liino. Obulumi omuntu bw'anaatuusanga ku wundi, yeena bw'anaatuusibwangaku. Aitanga ensolo, agirighangamu eyindi enamu. Oyo aitanga omuntu, yeena aitibwanga. Eiteeka eryo ligema ku Baisiraeli ni ku basenze abali mu Isiraeli, kuba ninze Musengwa Katonda waimwe.” Agho Musa ng'amaze okukobera ebyo Abaisiraeli, baatwala oyo eyakolima mu kifo aghazira weema dha bantu, baamukuba amabaale yaafa. Mu nsambo eyo Abaisiraeli baakola nga Musengwa Katonda bweyakoba Musa. Musengwa Katonda yaalagira Musa ku lusozi Sinai akobere Abaisiraeli ati: “Bwe mulituuka mu nsi ye nja okubagha, mutanga mu Musengwa Katonda ekitiisa nga muleka okulima ensi eyo buli mwaka ogwomusanvu. Munaasiganga ensigo mu nimiro dhaimwe, mwawooleranga amasamba gaimwe ag'emizabbibu, era mwakungulanga ebibala byamu okumala emyaka mukaaga. Aye omwaka ogwomusanvu, gunaabanga mwaka gwa kuleka eitaka liwuumulire irala, omwaka ogugheereibwayo eri Musengwa Katonda. Mutasiganga nsigo mu nimiro dhaimwe, era mutawooleranga masamba gaimwe ag'emizabbibu. Endhiraira enaameranga mu nimiro dhaimwe mutagikungulanga, era n'emiti gy'emizabbibu egitali miwoolere mutaginogangaku. Gunaabanga mwaka gwa kuleka itaka liwuumulire irala. Waire ng'eitaka tiriirimwenga omwaka ogwo gwonagwona, aye linaababalizanga emere, imwe, n'abairu baimwe, n'abakozi baimwe, n'abasenze abali mu imwe, n'ensolo dhaimwe enfuge n'edh'omu nsiko. Byonabyona bye linaabazanga, binaabanga bya kulya. “Munaabalanga emyaka musanvu emikuzi musanvu, ng'egyo gyonagyona aghalala n'emyaka amakumi ana n'omwenda. Agho ku lunaku olweikumi olw'omwezi ogwomusanvu, olunaku olw'okutoolebwaku ebibi, munaatumanga omuntu yaaja ng'afuuwa endeka mu nsi yaimwe mwonamwona. Mu nsambo eyo munaatukuzanga omwaka ogwamakumi ataanu (50). Munaalangiriranga eri abatyamye b'omu nsi yaimwe muti baidha kulekulwa babe ba idembe. Mu mwaka ogwo abantu banairizibwanga ebintu byaibwe ebyatundibwa, era abantu abaatundibwa mu bwiru, banaalekulwanga bairayo mu bantu baibwe. Mutasiganga nsigo mu nimiro dhaimwe, era mutakungulanga endhiraira enaameranga mu nimiro dhaimwe. Era mutanonganga mizabbibu ku miti gitali miwoolere. Omwaka ogwo gwonagwona gunaabanga mutukuvu ye muli. Munaalyanga ebyo ebinaabalanga byene mu nimiro ku bwabyo. Mu mwaka ogwo, buli ekyatundibwa kinairizibwanga mwene kyo eyasooka. Kale bwe mubanga muguza Baisiraeli banaimwe eitaka, oba nga mubagulaku, mutaseeragananga. Omughendo gunaagerekebwanga, nga gujiira ku myaka eitaka gye linaamalanga nga liri kubalaku ebibala, memale omwaka ogw'okuliiriza oyo ali kulitunda gutuuke. Emyaka egikaabulayo bwe ginaabanga emingi, omughendo gunaabanga munene. Emyaka egikaabulayo bwe ginaabanga emitono, n'omughendo gunaabanga mutono, kuba omughendo ogw'ebikungulwa n'ogunaabanga guli kutundibwa. Mutaseeragananga, aye mutyenga Musengwa Katonda waimwe. “Mugemenga amateeka gange, era mugonderenga ebiragiro byange, olwo munaabanga n'emiraala mu nsi. Era ensi enaabazanga ebibala byayo, mwafuna bye mulya mwaiguta, mwaba n'emiraala. “Aye muteebuuza kye munaalyanga mu mwaka ogwomusanvu, nga timusize era nga muzira kye mukungula. Nze Musengwa Katonda ndibagha enkabi mu mwaka ogwomukaaga, ensi yaabaza emere enaabamazangaku emyaka ebiri. Bwe munaasiganga mu mwaka ogwomunaana, munaabanga mukaalya ku bye mwakungula mu mwaka ogwomukaaga, era munaabanga mukaali n'emere ebamala okutuusa bye musize omwaka ogwo lwe binaakungulwanga. “Eitaka tiriitundibwenga butaizibwa, kuba ninze mwene lyo. Imwe muli basenze busenze ku itaka eryo. Eitaka bwe linaatundibwanga, munaaganhanga mwene lyo eyasooka yaalinunula. “Omuisiraeli bw'anaayavughalanga n'atunda eitaka lye, owoluganda lwe anaanunulanga eitaka eryo. Oyo aziraku muntu wa kulinunula, bw'anaakombaghalanga n'afuna ebimala okulinunula, anaabalanga emyaka gy'amaze ng'alitunze, yaasasula eyaligula ekyo ekija mu myaka egikaasigaireyo okutuuka ku mwaka omutukuvu, memale yaalyeiriza. Bw'anaabanga nga tasobola kulinunula, linaabanga mu mikono gy'oyo eyaligula okutuuka ku mwaka omutukuvu, memale olwo lyamwirizibwa. “Omuntu bw'anaatundanga endhu ye eri mu kibuga ekyezungulwirwa ekimante, anaabanga wa idembe okuginunula mu ntangama ya mwaka mulala okuva ghe yagitundira. Aye bw'ataaginunulenga mu ntangama eyo ey'omwaka omulamba, enaafuukiranga irala y'oyo eyagigula, yaaba yiye ni baidhukulu be enaku dhoonadhoona. Teizibwengayo waire mu mwaka omutukuvu. Aye endhu edh'omu byalo ebiteezungulwirwa bimante, dhinaabalirwanga mu ise irala n'enimiro: beene dho banaabanga ba idembe okudhinunula, era dhinaabairizibwanga mu mwaka omutukuvu. Aye Abalevi banaabanga ba idembe okununula endhu dhaibwe edhaazimbibwa mu bibuga byaibwe ebyabagheebwa, ekiseera kyonakyona kye banaayenderangaku. Omulevi bw'anaatundanga endhu ye eri mu kindi ku bibuga ebyo n'ataginunula, endhu eyo enaamwirizibwanga mu mwaka omutukuvu, kuba endhu Abalevi dhe baba nadho mu bibuga byaibwe, dhibeera irala nga dhaibwe enaku dhoonadhoona mu Baisiraeli. Aye eitaka lye baayiraku eryezungulwire ebibuga byaibwe, tiriitundibwenga, kuba liba lyaibwe enaku dhoonadhoona. “Muisiraeli mwino bw'anaayavughalanga nga tasobola kubaagho ku lulwe yenka, onaamughanga obuyambi yaaba gh'oli, ng'oti ni bwe wandighaire omuntu ow'endha oba omusenze. Otamutoolangaku magoba waire, aye otyanga Katonda wo, waaleka Muisiraeli mwino yaaba gh'oli. Otamusabanga magoba ku mpiiya dh'omuwola, oba ku mere y'omuguza. Ninze Musengwa Katonda waimwe eyabatoola mu Misiri, ni mbagha ensi Kanaani, era ni mba Katonda waimwe. “Muisiraeli mwino bw'anaayavughalanga ni yeetunda y'oli, otamukozesanga mirimo ng'oti mwiru. Anaabanga gh'oli ng'omukozi asasulwa empeera era ng'omusenze. Anaakugheerezanga okutuusa ku mwaka omutukuvu. Olwo anaakuvangaku ghalala n'abaana be, yairayo mu bantu be kuba Abaisiraeli bairu bange, be natoola mu Misiri. Kale batatundibwanga mu bwiru. Muisiraeli mwino otamufugisanga bukambwe, aye otyanga Katonda wo. Bwe munaayendanga abairu, munaabagulanga mu maghanga agabeezungulwire. Munaabanga ba idembe okugula abasenze n'ab'enganda dhaibwe ababa mu imwe. Abaana ng'oti n'abo be bazaalira mu nsi yaimwe, munaabanga ba idembe okubafuula abaimwe ku bwaimwe. Munaabanga ba idembe okubalaamira abaana baimwe ng'eky'obusika, baafuuka baibwe ku bwaibwe obulamu bwaibwe bwonabwona. Abo be munaafuganga obwiru. Aye Baisiraeli banaimwe mutabafugisanga bukambwe. “Omusenze aba mu imwe bw'anaakombaghalanga, aye Muisiraeli munaimwe n'ayavughala, ni yeetunda eri omusenze oyo oba eri ow'omu maka ge, okuba omwiru, bw'anaamalanga okwetunda, anaikirizibwanga okununulibwa owundi ku baganda be, oba ise omuto, oba mutabane wa ise omuto, oba owundi ku boluganda lwe. Oba ni mwene bw'anaakombaghalanga, anaabanga wa idembe okwenunula. Anaateesanga n'oyo eyamugula, baabalirira emyaka okuva mu kiseera kye yeetundiramu okutuuka ku mwaka omutukuvu, memale olwo omughendo gw'asasula okwenunula gwagererwa ku mpeera y'omukozi egwanira emyaka egyo. ng'ali ng'oti n'abaire akolera empeera eya buli mwaka. Amugula atamufugisanga bukambwe. Bw'ataanunulibwenga mu nsambo ng'oti n'eyo, anaalekulwanga ghalala n'abaana be bafuuka ba idembe, mu mwaka omutukuvu. Kuba Abaisiraeli bairu bange, ninze eyabatoola mu Misiri. Ninze Musengwa Katonda waimwe. “Muteekoleranga bifaananie, oba ebiwumbe, oba empango ezimbibwa, oba eibaale eibaadhe, nga bya kusinzibwa. Ninze Musengwa Katonda waimwe. Mukuzenga olunaku lwa Sabbato, era mutenga ekitiisa mu Kifo kyange Ekitukuvu. Ninze Musengwa Katonda. “Bwe munaajiiranga ku mateeka gange, era ni mugondera ebiragiro byange, nnaabaghanga amaadhi mu biseera byago, ensi yaabaza ebirime, n'emiti gyabala ebibala. Ebirime byaimwe binaabalanga inho, mwakuba engaano okutuukiza irala ni mu biseera eby'okunoga emizabbibu, era mwanoga emizabbibu okutuukiza irala ni mu biseera eby'okusigiramu engaano. Munaalyanga emere mwaiguta, era munaabanga n'emiraala mu nsi yaimwe. “Nnaabaghanga emiraala mu nsi yaimwe, mwatendukanga nga ghazira kibatiisa. Era ndimalagho ensolo edh'akabi mu nsi yaimwe, ensi yaimwe yaaloba kubangamu ntalo. Mwidha kughangulanga abazigu baimwe. Abataanu ku imwe baidha kughangulanga ekikumi, n'ekikumi ku imwe baidha kughangulanga omutwalo omulamba. Mu lutalo, abazigu baimwe munaabaitanga mwabamaliriragho. Imwe nnaabaghanga enkabi, n'okuzaala abaana kamaala, era nnaakuumanga endagaano ye nakola n'imwe. Munaalyanga ku bingi bye mwakungula eira, era munaabifulumyanga ku luya mughange okwingiza ebiyaaka ebikungwirwa. Nnaabanga mu imwe, era tiibakyaghenga. Nnaabanga mu imwe, nga ninze Katonda waimwe, mwena munaabanga bantu bange. Ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu Misiri, mulekere okuba abairu. Naatoolagho obuyinza obwali bubasibiire ghansi, naabatambuza nga mwesimbye.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Aye bwe mutampulirenga ni mugondera biragiro byange ebyo byonabyona, era bwe munaalobanga okugema amateeka gange ni mukyagha obukyaghe bye mbakoba, era ni mutagondera biragiro byange byonabyona, mu nsambo eyo ni mumenha endagaano ye nakola n'imwe, ndibabonereza nti: ndireeta entiisa mu imwe. Omusuudha ogw'amaani n'endwaire edhitawonezeka biribatulughaza amaiso, byaleetera obulamu bwaimwe okuja nga buwaagho. Mulisiga ensigo aye tidhiribagasa, kuba abazigu baimwe balibaghangula baalya bye musize. Imwe ndibeefuulaku, mwaghangulwa abazigu baimwe, mwafugibwa abantu abatabenda. Munaabanga n'entiisa, mwalumuka nga ghazira n'ali kubabinga. “Ebyo byonabyona bwe binaamalanga okubaagho, era ni musigala nga timukampulira, ekibonerezo kyaimwe ndidha kukyongerangaku emikuzi musanvu olw'ebibi byaimwe. Ndidha kutoolangagho obuyinza bwaimwe obubaleetera okwekuluntaza. Tighaabenga maadhi gagwa, olwo ensi yaimwe yaakala, yaabbalanguka ng'oti kyuma kya kikomo. Bwe munaakolanga emirimo, amaani gaimwe ganaabafanga busa, kuba ensi teebazenga birime, n'emiti tigiibalenga bibala. “Bwe munaayongeranga okukola empwitu n'obutampulira, ndidha kwongeranga kabiri ku kibonerezo kyaimwe emikuzi musanvu, nga njiira ku bungi bw'ebibi byaimwe. Ndidha kusindikanga ensolo edh'omu nsiko, dhiite abaana baimwe era dhizikirize ebyayo byaimwe. Dhinaabakendeezanga obungi, engira dhaimwe dhaawolongera dhaazika. “Ebibonerezo ebyo era bwe binaalemwanga okubaiza ye ndi, ni mwongera okukola empwitu, zeena ndibeefuulaku naababonereza emikuzi musanvu okuwulagho olw'ebibi byaimwe. Ndidha kubaleeteranga entalo okubabonereza olw'okumenha endagaano yange n'imwe. Era bwe muneesololezanga aghalala mu bibuga byaimwe okwewonia, ndidha kubasindikangamu obulwaire obubi, muwalirizibwenga okweghaayo eri abazigu baimwe. Ndidha kubasindikiranga endhala, emere yaimwe ekendeere, abakazi eikumi babe nga beetaaga bwa ziiko ndala yonka okufumbiramu emigaati egirigho. Banaagibapimiranga bupimire mwagirya gyonagyona, aye ate mwaloba kwiguta. “Era ebyo bwe binaalemwanga okubafuula abawulize, aye ni mwongera okukola empwitu, zeena ndibeefuulaku mu busungu naayongera okubabonereza emikuzi musanvu okusingagho olw'ebibi byaimwe. Endhala ey'amaani einho eidha kubalumanga, mutuuke n'okulyanga abaana baimwe. Ndidha kuzikiriza ebifo byaimwe ebigulumivu bye musinzizaamu emisambwa, era mmenheregho irala alutaari dhe muniokezaaku obubbaani olw'emisambwa egyo, n'emirambo gyaimwe ngisuule ku bifaananie eby'emisambwa egyo gye musinza. Mu busungu obungi ndidha kusaaniagho ebibuga byaimwe, n'ebifo mwe musinziza, ndobe na kusiimanga misengo gyaimwe. Ensi yaimwe ndigisaanizaagho irala, n'abazigu baimwe abaliidha okugibaamu balyewuunhia okubona okuzikirira kwayo. Ndidha kubaleeteranga entalo dhibaite, mbasansaanizenga eyo mu maghanga. Ensi yaimwe esigalenga agho etyo, n'ebibuga byaimwe mbisaaniegho. “Abo ku imwe abanaabanga nga batwaliibwa mu bunhage mu nsi y'abazigu baimwe, nnaabaleetangamu okutya, nga n'eikaba obukaba erifuuyibwa empewo bwe baliwulira balumuka. Banaalumukanga ng'oti ni be bali kubingirira mu lutalo, era banaagwanga nga ghazira n'ali kubabinga. Banaaniinaganangaku beene na beene, nga ghazira ali kubabingirira, era tibaabengaku na muzigu ye basobola kulwanisa. Banaafiiranga mu maghanga, baamiribwa ensi y'abazigu baibwe. Abatono ku abo abanaawonangagho mu nsi y'abazigu baibwe, banaasensemukanga baawaagho olw'ebibi byaibwe, n'olw'ebibi bya badhaadha baibwe. “Aye baidhukulu baimwe bwe balyatula ebibi byaibwe n'ebibi bya badhaadha baibwe abaakola empwitu ni bandheemera, ni bandeetera okubeefuulaku, ni mbasindika mu bunhage mu nsi y'abazigu baibwe, era baidhukulu baimwe abo bwe balimala okugonda, ni baganha okubonerezebwa olw'ebibi byaibwe, olwo ndituukiriza endagaano ye nakola ni Yakobo, ni Isaaka era ni Aburahamu, era tija kwerabira nsi ye nabasuubiza. Aye ensi enaasookanga kulekebwa agho yaazika, beene nga baziramu. Olwo yaawuumula, era ni beene baaganha okubonerezebwa olw'okudheemera ebiragiro byange, n'obutagema mateeka gange. Aye waire ng'ebyo binaabanga bityo, bwe banaabanga nga bakaali mu nsi y'abazigu baibwe, tiibalekulirenga agho oba okubakyagha obujiiririire, ni mmenhagho ndagaano ye nakola nabo; kuba ninze Musengwa Katonda waibwe. Ndidha kwizangagho buyaaka endagaano ye nakola ni badhaadha baibwe, bwe nayoleka amaghanga goonagoona obuyinza bwange nga mbatoola mu Misiri, nze Musengwa Katonda mbenga Katonda waibwe.” Ago n'amateeka n'ebiragiro Musengwa Katonda bye yagheera Abaisiraeli ku lusozi Sinai, ng'abita mu Musa. Musengwa Katonda yaalagira Musa, akobere Abaisiraeli ati, “Ole bw'aneeyamanga okughaayo omuntu eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo, omuntu oyo agheereibwayo anaanunulwanga omughendo ogw'empiiya guno, ogunaabalirirwanga ku mbala entongole ey'omu isinzizo: Bw'anaabanga omusaadha ow'emyaka okuva ku makumi abiri okutuuka ku nkaaga anaanunulwanga ebitundu amakumi ataanu (50) ebya feeza. Bw'anaabanga omukazi anaanunulwanga ebitundu amakumi asatu (30) ebya feeza. Bw'anaabanga omwisuka okuva ku myaka etaanu okutuuka ku makumi abiri anaanunulwanga ebitundu amakumi abiri (20) ebya feeza. Ate omuguna anaanunulwanga ebitundu ikumi (10) ebya feeza. Bw'anaabanga omwana omulenzi ali ghansi w'emyaka etaanu anaanunulwanga ebitundu bitaanu (5) ebya feeza. Ate omughala akaali eibodhe anaanunulwanga ebitundu bisatu (3) ebya feeza. Bw'anaabanga omusaadha aswisa mu myaka enkaaga anaanunulwanga ebitundu ikumi na bitaanu (15) ebya feeza. Ate omukazi nga yeena aswisa mu myaka enkaaga anaanunulwanga ebitundu ikumi (10) ebya feeza. Aye ole eyeeyama bw'anaabanga omwavu, nga taghanga kusasulira ku mbalirira eyo anaaleetanga omuntu oyo ye yeeyama okughaayo mu maiso ga kabona, kabona yaamubaliramu omughendo ogwa ghansi, ng'ajiira ku busobozi bw'oyo ali kughaayo eyeeyama. “Obweyamo bwe bunaabanga obw'okughaayo ensolo eikirizibwa okuba ekigheebwayo eri Musengwa Katonda, olwo ebigheebwayo byonabyona buli muntu by'anaaghangayo eri Musengwa Katonda, binaabanga bitukuvu. Ensolo ey'ekigheebwayo, omuntu taagikyusengamu kutaagho yindi, oba okufaanisaamu enungi mu kifo ky'embi, oba embi mu kifo ky'enungi. Bw'anaakolanga atyo, olwo ensolo dhombi dhinaabanga dha Musengwa Katonda. Aye obweyamo bwe bunaabanga obw'okughaayo ensolo etali nongoofu, etaikirizibwa kuba kigheebwayo eri Musengwa Katonda, omuntu oyo anaagitwalanga eri kabona, kabona yaabalirira omughendo ogugijaamu, ng'ajiira ku bulungi oba ku bubi bwayo. Omughendo gw'anaabaliriranga n'ogunaabanga ogw'enkomerero. Oyo agireese bw'anaayendanga okuginunula, anaasasulanga omughendo gwayo, yaagaitaku n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'omughendo ogwo. “Omuntu bw'anaaghangayo endhu ye ebe eya Musengwa Katonda, kabona anaabaliriranga omughendo ogugijaamu ng'ajiira ku birungi oba ku bitali birungi ebigiriku. Omughendo gw'anaabaliriranga n'ogunaabanga ogw'enkomerero. Oyo agighaireyo bw'anaayendanga okuginunula, anaasasulanga omughendo gwayo, yaagaitaku n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'omughendo ogwo. “Omuntu bw'anaaghangayo ekitundu ky'eitaka lye yasikira, libe erya Musengwa Katonda, omughendo gwalyo gunaabalwanga nga babonera ku bungi bw'ensigo edhimala okusiga mu itaka eryo. Eitaka erimalagho kilo amakumi abiri edh'ensigo ya sayiri linaabalirirwangamu ebitundu bya feeza bitaanu. Bw'anaaghangayo eitaka eryo ng'omwaka omutukuvu gwakawaaku, linaabanga ku mughendo omwidhuvu ogulibaliriirwamu. Ate bw'anaalighangayo nga ghabiseegho entangama bukyanga omwaka omutukuvu guwaaku, kabona anaalibaliriranga omughendo gwalyo, ng'ajiira ku myaka egikaasigaireyo okutuuka ku mwaka omutukuvu ogwiraku, olwo yaakendeezanga ku mughendo gwalyo. Ole aghaireyo eitaka eryo bw'anaayendanga okulinunula, anaasasulanga omughendo gwalyo ogubaliriirwa, yaagaitaku n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'omughendo ogwo, olwo lyasigalanga nga likaali lirye. Aye bw'ataayendenga kulinunula, oba bw'anaaliguzanga omuntu owundi ng'akaali kulinunula, tairengayo kwikirizibwa kulinunula. Mu mwaka omutukuvu ogunaiririranga, linaafuukiranga irala lya Musengwa Katonda enaku dhoonadhoona, olwo linaabanga lya bakabona. “Omuntu bw'anaaghangayo eri Musengwa Katonda eitaka lye yagula obugule, nga tiyalisikira, kabona anaabaliriranga omughendo gw'empiiya ogulijaamu, ng'ajiira ku myaka egikaasigaireyo okutuuka ku mwaka omutukuvu. Olwo omuntu aghaireyo eitaka eryo yaasasula omughendo ogwo ku lunaku olwo lwene, era empiiya dhinaabanga dha Musengwa Katonda. Mu mwaka omutukuvu, eitaka eryo linairizibwanga mwene lyo eyalitunda, oba abasika be. “Emighendo gyonagyona ginaabalirwanga ku mbala entongole ey'omu isinzizo. “Ensolo ezaaliibwa mu luzaalo olusooka, eba ya Musengwa Katonda. N'olw'ekyo tighaabengagho agighaayo ng'ekigheebwayo eky'ekyeyendere k'ebe ente, oba entaama, oba embuzi, eyo ya Musengwa Katonda. Aye ensolo eyo ezaaliibwa mu luzaalo olusooka bw'enaabanga nga ya nsolo etali nongoofu, enaanunulibwanga ku mughendo ogubaliriirwa ku mbala entongole, ni gugaitibwaku ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu ebyagwo ebitaanu. Bw'enaabanga nga tenunwirwa, enaaguzibwanga omuntu owundi ku mughendo gw'ebaliriirwamu. “Aye tighaabengagho kintu ekimaze okufuukira irala ekya Musengwa Katonda, kinaatundibwanga oba kinaanunulibwanga, k'abe muntu, oba k'ebe nsolo, oba ka kibe kibandha ekisikire. Buli kintu ekinaabanga nga kimaze okufuukira irala ekya Musengwa Katonda kinaasigalanga nga kya Musengwa Katonda oyo enaku dhoonadhoona. Ni bw'anaabanga omuntu taanunulwenga, kasita anaabanga ng'amaze okufuukira irala owa Musengwa Katonda, anaitibwanga bwitibwe. “Ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu eikumi eby'ebirime ebikungulwa mu nsi, kya Musengwa Katonda, ka kibe kya nsigo oba eky'ebibala eby'emiti. Omuntu bw'anaayendanga okununula ekirala ku bitundu ebyo, ka kibe eky'ensigo oba eky'ebibala eby'emiti, anaasasulanga omughendo ogukijaamu nga gubaliriirwa ku mbala entongole ey'eisinzizo, yaagaitaku n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu ebitaanu eby'omughendo ogwo. Ku buli nsolo ikumi enfuge, endala enaabanga ya Musengwa Katonda. Ensolo dhaimwe, ka dhibe ente oba entaama oba embuzi, bwe dhinaabanga nga dhiri kubalibwa, ku buli ikumi munaatoolangaku ndala yaaba ya Musengwa Katonda. Mwene nsolo taayawulengamu nungi na mbi, era taadhifaanisengamu. Bw'anaatoolanga ensolo n'agifaanisaamu eyindi, dhombi dhinaagheebwangayo eri Musengwa Katonda, era tidhiinunulwenga.” Ebyo n'ebiragiro Musengwa Katonda bye yagha Musa ku Lusozi Sinai ku lw'Abaisiraeli. Ku lunaku olusooka mu mwezi ogwokubiri, mu mwaka ogwokubiri kasookanga Baisiraeli bava mu nsi Misiri, Musengwa Katonda yayogera ni Musa, mu irungu ery'e Sinai, mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Yaamukoba ati: “Mubale Abaisiraeli boonaboona abali mu buli kika ni mu buli nda. Mughandiike amaina ag'abasaadha boonaboona abagheza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, abasobola okulwana mu lutalo. Iwe ni Aaroni mubabale. Mu buli kika mwidha kuvaamu omukulu waakyo mukole naye.” Gano n'amaina ag'abantu abo be muja okukola nabo: Ow'omu kika eky'Abareubeni, ni Elizuri mutabane wa Shedeura. Ow'omu kika eky'Abasimeoni, ni Shelumieli mutabane wa Zurishaddai. Ow'omu kika eky'Abayuda, ni Nahashoni mutabane wa Amminadabu. Ow'omu kika eky'Abaissakari, ni Nethaneli mutabane wa Zuari. Ow'omu kika eky'Abazebuluni, ni Eliabu mutabane wa Heloni. Ow'omu kika eky'Abaefuraimu, ekika ekyava mu baana ba Yosefu, ni Elishama mutabane wa Ammihudi. Ow'omu kika eky'Abamanasse, ni Gamalieli mutabane wa Pedahazuri. Ow'omu kika eky'Ababenjamini, ni Abidani mutabane wa Gideoni. Ow'omu kika eky'Abadani ni Ahiezeri mutabane wa Ammishaddai. Ow'omu kika eky'Abasheri ni Pagieli mutabane wa Okarani. Ow'omu kika eky'Abagadi ni Eliasafu mutabane wa Deueli. Ow'omu kika eky'Abanafutali ni Ahira mutabane wa Enani. Abo n'abakulembeze abaalondebwa okuva mu bantu boonaboona Abaisiraeli, era nga n'abakulu ab'ebika eby'Abaisiraeli. Musa ni Aaroni baatwala abantu abo aboogeirwaku, baayeta abantu boonaboona Abaisiraeli beesololeza ghalala ku lunaku olusooka mu mwezi ogwokubiri. Baaghandiika amaina ag'abantu boonaboona mu bika byaibwe ni mu nda dhaibwe, abaali bagheza emyaka amakumi abiri n'okusingagho. Kale atyo Musa yaaghandiika abantu era yaababalira mu irungu ery'e Sinai nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Amaina ag'abantu abaali nga bagheza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, abaali basobola okulwana mu lutalo, gaaghandiikibwa nga gajiira ku bika byaibwe ni ku nda dhaibwe. Baatoolera n'ab'ekika kya Reubeni mutabane wa Yakobo omuberi, obungi bwaibwe nga bwaga buti: Abareubeni baali emitwalo ena na kakaaga na bitaanu (46,500). Abasimeoni baali emitwalo etaanu na kenda na bisatu (59,300). Abagadi baali emitwalo ena n'enkumi itaanu na lukaaga n'ataanu (45,650). Abayuda baali emitwalo musanvu n'enkumi ina na lukaaga (74,600). Abaissakari baali emitwalo etaanu n'enkumi ina na bina (54,400). Abazebuluni baali emitwalo etaanu na kasanvu na bina (57,400). Abantu abaava mu Yosefu ab'ekika eky'Abaefuraimu baali emitwalo ena na bitaanu (40,500). Abamanasse baali emitwalo esatu n'enkumi ibiri na bibiri (32,200). Ababenjamini baali emitwalo esatu n'enkumi itaanu na bina (35,400). Abadani baali emitwalo mukaaga n'enkumi ibiri na lusanvu (62,700). Abasheri baali emitwalo ena na lukumi na bitaanu (41,500). Abanafutali baali emitwalo etaanu n'enkumi isatu na bina (53,400). Abo Musa ni Aaroni be baabala nga bayambibwaku abakulembeze mu Isiraeli eikumi n'ababiri. Buli mulala ku abo yali nga n'akulembera ekika kye. Kale Abaisiraeli boonaboona abaali bagheza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, era abaali basobola okulwana mu lutalo, nga baabalibwa nga bajiira ku nda dha baiseibwe, baali emitwalo nkaaga n'enkumi isatu na bitaanu n'ataanu (603,550). Aye Abalevi tibaabalibwa ghalala na bika bindi, kuba Musengwa Katonda yakoba Musa ati: “Ab'ekika ky'Abalevi otababala, era obungi bwaibwe otabugaita ku bwa Baisiraeli banaibwe. Aye oidha kubagha ogw'okulabiriranga Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, n'ebikozesebwamu byonabyona. Baidha kugibbeedanga okugitwala n'ebikozesebwamu byonabyona, n'okukolanga emirimo gyamu. Era baidha kusimbanga eweema dhaibwe okugyezungulula. Buli lwe munaagisengulanga, Abalevi n'abanaagisimbulangagho, era buli ghe munaagisimbanga, Abalevi n'abanaagisimbangagho. Atali Mulevi bw'anaagiseetangaku aidha kwitibwanga. Abaisiraeli abandi boonaboona baidha kusimbanga weema dhaibwe mu bibbuututu buli muntu mu kikunsu kye aghali bendera yaakyo. Aye Abalevi baidha kusimbanga weema dhaibwe okwezungulula Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, olwo Abaisiraeli balobe kusungughalirwa. Era Abalevi n'abanaabanga n'obuvunaanizibwa ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda.” Kale Abaisiraeli abo baakola byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: Abaisiraeli baidha kusimbanga weema dhaibwe okwezungulula Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga bagiringiriiza. Buli muntu aidha kusimbanga weema ye aghali bendera y'ekikunsu kye era aghali obumanhiso obw'abantu ab'enda ye. Abanaasimbanga weema dhaibwe ku luuyi olw'e buvandhuba, baidha kubanga ab'ekika kya Yuda nga bali mu bikunsu byaibwe. Omukulembeze ow'ab'ekika kya Yuda, ni Nahashoni mutabane wa Amminadabu, era nga bali abantu emitwalo musanvu n'enkumi ina na lukaaga (74,600). Ab'ekika kya Issakari baidha kuliiraananga ab'ekika kya Yuda. Omukulembeze waibwe nga ni Nethaneli mutabane wa Zuari, era nga bali abantu emitwalo etaanu n'enkumi ina na bina (54,400). Ku abo kwidha kwirangaku ab'ekika kya Zebuluni. Omukulembeze waibwe nga ni Eliabu mutabane wa Heloni, era baali abantu emitwalo etaanu na kasanvu na bina (57,400). Abantu boonaboona mu kikunsu kya Yuda bali emitwalo ikumi na munaana na kakaaga na bina (186,400), era n'abanaasookanga okutambula. Ab'ekika kya Reubeni baidha kusimbanga weema dhaibwe ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, nga bali mu bikunsu. Omukulembeze waibwe nga ni Elizuri mutabane wa Shedeura, era nga bali abantu emitwalo ena na kakaaga na bitaanu (46,500). Ab'ekika kya Simeoni baidha kuliiraananga ab'ekika kya Reubeni. Omukulembeze waibwe nga ni Shelumieli mutabane wa Zurishaddai, era nga bali abantu emitwalo etaanu na kenda na bisatu (59,300). Ku abo kwidha kwirangaku ab'ekika kya Gadi. Omukulembeze waibwe nga ni Eliasafu mutabane wa Reweli, era nga bali abantu emitwalo ena n'enkumi itaanu na lukaaga n'ataanu (45,650). Abantu boonaboona mu kikunsu kya Reubeni bali emitwalo ikumi n'etaanu na lukumi na bina n'ataanu (151,450), era n'abanaabanga abokubiri mu kutambula. Agho ebikunsu ebyo ebibiri nga bitooleire okutambula, Abalevi boona baidha kutambulanga nga babbeedie Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga bali ghagati ghe bikunsu ebibiri ebisooka n'ebibiri ebiiraku. Ebikunsu biidha kutambulanga nga bijiira ku nsambo ye biiraganwaku mu kifo ghe basimba weema, nga buli kikunsu kinonereza bendera yaakyo. Ab'ekika kya Efuraimu baidha kusimbanga weema dhaibwe ku luuyi olw'e bugwandhuba, nga bali mu bikunsu. Omukulembeze waibwe nga ni Elishama mutabane wa Ammihudi, era nga bali abantu emitwalo ena na bitaanu (40,500). Ab'ekika kya Manasse baidha kuliiraananga ab'ekika kya Efuraimu. Omukulembeze waibwe nga ni Gamalieli mutabane wa Pedahazuri, era nga bali abantu emitwalo esatu n'enkumi ibiri na bibiri (32,200). Ku abo kwidha kwirangaku ab'ekika kya Benjamini. Omukulembeze waibwe ni nga Abidani mutabane wa Gideoni, era nga bali abantu emitwalo esatu n'enkumi itaanu na bina (35,400). Abantu boonaboona mu kikunsu kya Efuraimu bali emitwalo ikumi na kanaana na kikumi (108,100), era n'abanaabanga obokusatu mu kutambula. Ab'ekika kya Dani baidha kusimbanga weema dhaibwe ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga bali mu bikunsu. Omukulembeze waibwe nga ni Ahiezeri mutabane wa Ammishaddai, era nga bali abantu emitwalo mukaaga n'enkumi ibiri na lusanvu (62,700). Ab'ekika kya Asheri baidha kuliiraananga ab'ekika kya Dani. Omukulembeze waibwe nga ni Pagieli mutabane wa Okurani, era nga bali abantu emitwalo ena na lukumi na bitaanu (41,500). Ku abo kwidha kwirangaku ab'ekika kya Nafutali. Omukulembeze waibwe nga ni Ahira mutabane wa Enani, era nga bali abantu emitwalo etaanu n'enkumi isatu na bina (53,400). Abantu boonaboona mu kikunsu kya Dani bali emitwalo ikumi n'etaanu na kasanvu na lukaaga (157,600), era n'abanaasembangayo mu kutambula. Abo n'Abaisiraeli abaabalibwa nga bajiira ku nda dhaibwe ni ku bikunsu byaibwe. Baali emitwalo nkaaga n'enkumi isatu na bitaanu n'ataanu (603,550). Aye nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa, Abalevi tibaabalirwa ghalala na Baisiraeli bandi. Kale Abaisiraeli baakola byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira Musa. Baasimbanga weema dhaibwe aghali bendera dhaibwe, era baatambulanga, nga buli muntu ajiira mu kika kye ni mu nda ya ise. Lino n'eizaire lya Aaroni ni Musa, mu biseera Musengwa Katonda mwe yayogerera ni Musa ku lusozi Sinai. Gano n'amaina ga batabane ba Aaroni: Nadabu nga n'omuberi, ni Abihu, ni Eleazari, ni Ithamari. Baasiigibwa omuzigo era baayawulibwa okuba bakabona. Aye Nadabu ni Abihu baafiira mu maiso ga Musengwa Katonda, bwe baaleeta omuliro ogutali mutukuvu mu maiso ga Musengwa Katonda oyo ng'ekigheebwayo. Kale baafa nga tibazaireeku mwana naire. Olwo Eleazari ni Ithamari baagheereza nga bakabona ekiseera kyonakyona iseibwe Aaroni kye yamala nga mulamu. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Yeta ekika eky'Abalevi, obateegho bagheerezenga kabona Aaroni. Baidha kukolanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga bagheereza kabona Aaroni oyo era n'abantu abandi boonaboona. Baidha kulabiriranga ebintu byonabyona ebikozesebwa mu Weema eyo, era bakolenga emirimo gyonagyona egy'omu Weema eyo, ku lw'Abaisiraeli boonaboona. Mu Baisiraeli boonaboona oidha kutoolamu Abalevi obaghe Aaroni ni batabane be, babeere irala babe. Era oidha kutaagho Aaroni ni batabane be abo, bakole obwakabona; aye omuntu owundi yeenayeena agezaaku okukola obwakabona aidha kwitibwanga.” Musengwa Katonda era yaakoba Musa ati: “Bona eno, ntoire Abalevi mu Baisiraeli boonaboona, mu kifo eky'okutoola buli mwana omuberi azaalibwa Abaisiraeli. Baidha kubanga bange, kuba buli mwana muberi yeenayeena wange. Ku lunaku lwe naitiraku abaana ababeri boonaboona mu Misiri, nayawula kiisi kizaalibwa mu luzaalo olusooka mu Isiraeli kibenga kyange, k'abe omuntu oba ensolo. Ninze Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa mu irungu ery'e Sinai ati: “Bala Abalevi boonaboona ng'ojiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe, ng'oviira ku mwana omulenzi ow'omwezi omulala n'okweyongerayo.” Kale Musa yaababala nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Era gano n'amaina ga batabane ba Levi: Gereshoni, Kohathi, ni Merari. Ni gano gaaba amaina ga batabane ba Gereshoni ng'ojiira ku nda dhaibwe: Libuni ni Shimei. Bano ni batabane ba Kohathi ng'ojiira ku nda dhaibwe: Amuramu, Izahara, Heburoni, ni Uzzieli. Merari yeena yaaba ni batabane be bano, ng'ojiira ku nda dhaibwe: Mahali ni Mushi. Abo n'abaasimuka mu Levi, ng'ojiira ku nda dhaibwe. Gereshoni yasimukamu Abalibuni n'Abashimei abo n'Abagerashoni. Obungi bwaibwe aghalala, okuva ku baana abalenzi ab'omwezi omulala okutuuka ku basaadha abakulu, baali kasanvu na bitaanu. Abagerashoni abo baali nga bali n'okusimba weema dhaibwe ku luuyi olw'e bugwandhuba ow'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, einhuma waayo. Omukulu waibwe nga ni Eliasafu mutabane wa Laeli. Omulimo gwaibwe gwali gwa kulabiriranga Weema eyo, ebintu ebigighembaku, n'ekintu ekikinzaagho, n'entimbe edheezungulula oluya, n'ekintu ekikinzaagho mu mulyango ogw'oluya olwezungulula Weema eyo ni alutaari, n'emigugha gyaku. Nga n'abalabirira emirimo egigemagana n'ebintu ebyo byonabyona. Kohathi yasimukamu Abamuramu, n'Abaizehari, n'Abaheberoni n'Abauzzieli abo n'Abakohathi. Obungi bwaibwe aghalala, okuva ku baana abalenzi ab'omwezi omulala okutuuka ku basaadha abakulu, baali kanaana na lukaaga (8,600). Abakohathi abo baali nga bali n'okusimba weema dhaibwe ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omukulu waibwe nga ni Elizafani mutabane wa Uzzieli. Omulimo gwaibwe gwali gwa kulabiriranga Esanduuku ey'Endagaano, emeeza, ekikondo eky'entaala, alutaari, n'ebintu byonabyona bakabona bye baakozesanga mu Kifo Ekitukuvu, era n'ekintu ekikinzaagho. Nga n'abalabirira emirimo egigemagana n'ebintu ebyo byonabyona. Omukulu ow'abakulembeze ab'Abalevi yali ng'ali n'okuba Eleazari mutabane wa Aaroni kabona. Era nga n'ali n'okukulira abakola mu Kifo Ekitukuvu. Merari n'eyasimukamu Abamahali n'Abamushi. Obungi bwaibwe aghalala, okuva ku baana abalenzi ab'omwezi omulala okutuuka ku basaadha abakulu, baali kakaaga na bibiri. Abalevi abasimuka mu Merari oyo baali nga bali n'okusimba weema dhaibwe ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba olw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omukulu waibwe nga ni Zurieli mutabane wa Abihaili. Omulimo ogwabagheebwa gwali gwa kulabiriranga ebikondo bya Weema eyo, n'embaawo edhikiikamu, n'empango, n'ebikolo ebyemereraku ebikondo, n'ebikolerwaku. Nga n'abalabirira emirimo egigemagana n'ebintu ebyo byonabyona. Era nga n'abali n'okulabirira empango edh'oluya olwezungulula Weema, n'ebikolo byaku, n'enkondo edhigemerera empango edho, n'emigugha gyaku. Musa, Aaroni, ni batabane b'Aaroni n'abaali ab'okusimba weema dhaibwe emberi ow'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ku luuyi lwayo olw'e buvandhuba. Omulimo gwaibwe gwali gwa kulabiriranga emikolo egikolebwa mu Kifo Ekitukuvu olw'Abaisiraeli. Era ng'omuntu owundi yeenayeena agezaaku okukola omulimo ogwo ali n'okwitibwa. Obungi obw'Abalevi boonaboona, okuva ku baana ab'omwezi omulala okutuuka ku basaadha abakulu, baali emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000). Abo Musa ni Aaroni be baabala nga bajiira ku nda dhaibwe, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bala abaana ab'Abaisiraeli abalenzi ababeri okuva ku w'omwezi omulala n'okweyongerayo, oghandiike amaina gaibwe. Oidha kundhawulira Abalevi babe bange, nze Musengwa Katonda, mu kifo eky'abaana abo abalenzi ababeri ab'Abaisiraeli. Era ondhawulire ensolo edh'Abalevi dhibe dhange, mu kifo ky'ensolo edhizaalibwa mu luzaalo olusooka edh'Abaisiraeli.” Kale Musa yaabala abaana abalenzi ababeri ab'Abaisiraeli, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Era abaana abo ababeri okuva ku b'omwezi omulala okutuuka ku basaadha abakulu abaabalibwa, baali emitwalo ebiri n'enkumi ibiri na bibiri na nsanvu na basatu (22,273). Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Ndhawulira Abalevi babe bange, mu kifo eky'abaana abalenzi ababeri ab'Abaisiraeli. Era ondhawulire ensolo edh'Abalevi dhibe dhange, mu kifo eky'ensolo edh'Abaisiraeli. Ninze Musengwa Katonda. Aye ng'abaana ababeri ab'Abaisiraeli bwe bali nti basinga abasaadha Abalevi, obungi bwa bantu ebikumi bibiri na nsanvu na basatu, abo ebikumi ebibiri n'ensanvu n'abasatu oidha kubasasulira mpiiya okubanunula. Oidha kusoloza ebitundu bya feeza bitaanu, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo, osasulire buli mulala ku abo, empiiya odhighe Aaroni ni batabane be.” Kale Musa yaatoola empiiya edho ku Baisiraeli abo ebikumi ebibiri n'ensanvu n'abasatu, abataanunulwa Balevi. Yaabasolozaaku ebitundu bya feeza lukumi na bisatu na nkaaga na bitaanu (1,365), ng'ajiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Empiiya edho edh'okununula yaadhigha Aaroni ni batabane be, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Mubale Abalevi ab'olulyo lwa Kohathi, nga mujiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe. Mubale abasaadha ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okwingira ni bakola emirimo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omulimo ogw'ab'olulyo lwa Kohathi, n'okulabiriranga ebintu ebitukuvu mu Weema eyo.” Musengwa Katonda era yaalagira Musa ati: “Buli lwe munaabanga nga muja okusenguka mu kifo, Aaroni ni batabane be baidha kungiranga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, baghanuleyo olutimbe olukinzaagho oluli emberi w'Esanduuku ey'Endagaano, era balughembe ku sanduuku eyo. Olwo baidha kugighembangaku ekintu ekyakolebwa mu mawu ag'embuzi, era okwo bandhuluzeeku olugoye nga lwonalwona lwa bbululu, memale bagiteeku emiti gyayo egy'okugibbeedesa. “Baidha kwandhuluzanga olugoye lwa bbululu ku meeza eteebwaku emigaati egigheereibwayo eri Katonda. Okwo bateeku ebibya n'enkaayi, n'ebintu ebiteebwamu obubbaani, n'ebikopo n'ensugha olw'ebigheebwayo ebifukibwa. Era baidha kutanga ku meeza eyo emigaati egigheereibwayo eri Katonda egya buli lunaku. Ebyo byonabyona baidha kubighembangaku olugoye olwa kasaayisaayi era bate ku ngulu kwalwo ekintu ekyakolebwa mu mawu ag'embuzi, memale bate ku meeza eyo emiti gyayo egy'okugibbeedesa. “Baidha kufunangayo olugoye lwa bbululu balughembe ku kikondo eky'entaala ni ku ntaala dhaakyo, ni ku makansu dhaakyo edhisala ebisiriiza ku ntambi, ni ku sowaani dhaakyo edhiteebwaku ebisiriiza ebyo, era ni ku bidoome ebibaamu amafuta byonabyona. Agho baidha kuzingiriranga ekikondo ekyo n'ebikozesebwaku byonabyona mu kintu ekyakolebwa mu mawu g'embuzi, memale babite ku katanda ak'okubibbeederaku. “Agho baidha kughembanga olugoye lwa bbululu ku alutaari eyakolebwa mu zaabu, era okwo baghembeku ekintu ekyakolebwa mu mawu g'embuzi, memale bagiteeku emiti gyayo egy'okugibbeedesa. Era baidha kutoolanga ebintu byonabyona ebikozesebwa mu Kifo Ekitukuvu babizingirire mu lugoye lwa bbululu, babighembeku ku ngulu ekintu ekyakolebwa mu mawu g'embuzi, memale babite ku katanda ak'okubibbeederaku. Baidha kutoolanga ku alutaari eivu, era bayandheku olugoye lwa langi ya nakasooma. Agho baidha kutanga ebintu ebikozesebwa mu mikolo ku alutaari eyo, bino: ebintu eby'okutwalirangaku amanda agaliku omuliro, ebyuma eby'amaino ng'oti wuuma, ebitiiyo n'ebibya. Ng'olwo bagighembaku ekintu ekyakolebwa mu mawu g'embuzi, era nga bagitaaku emiti gyayo egy'okugibbeedesa. Agho Aaroni ni batabane bwe banaabanga nga bamaze okughemba ku bintu bire ebitukuvu ebikozesebwa mu Kifo Ekitukuvu, olwo nga saawa yeene etuuse ey'okusenguka, abantu abasimuka mu Kohathi banaidhanga baabbeeda ebintu ebyo ebitukuvu. Aye tibaikirizibwa kugema ku bintu ebyo nga ti bighembe byaku. Bwe babigemaku bafa. Ebyo n'ebintu abantu abasimuka mu Kohathi bye bali n'okubbeedanga. “Era Eleazari mutabane wa Aaroni kabona, n'anaalabiriranga Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda yoonayoona n'ebirimu byonabyona, bino: amafuta ag'entaala, obubbaani obuwunha akawoowo, ebigheebwayo eby'emere ey'empeke ebya buli lunaku, n'omuzigo ogusiigibwa. Era n'anaalabiriranga Weema eyo, n'ebigirimu byonabyona, n'ebintu ebikozesebwa mu Kifo Ekitukuvu.” Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Mutalekanga bantu basimuka mu Kohathi kufa kuwaagho mu Balevi. Aye mukolenga muti olwo balobenga kufa nga baseese okumpi n'ebintu ebitukuvu: Aaroni ni batabane be n'abanaasookanga bangira, baagabira buli muntu ky'anaakola ni ky'anaabbeeda. Aye abantu abasimuka mu Kohathi abo batagezanga kuja kulinga ku bintu ebitukuvu, ni bwekaba akaseera obuseera, kuba ekyo kibaviiramu kufa.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bala Abalevi ab'olulyo lwa Gereshoni, ng'ojiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe. Bala abasaadha ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okungira ni bakola emirimo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omulimo ogw'ab'olulyo lwa Gereshoni gwidhanga kuba gwa kugheereza na kubbeeda bintu. Abo n'abaidha okubbeedanga olugugiriro olwezunguluza oluya lw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, n'ekintu ekigighembaku eky'omunda, n'ekintu ekigighembaku eky'oku ngulu ekyakolebwa mu mawu ag'embuzi. Era babbeede n'ekintu ekikinza gha mulyango gw'Eweema eyo, n'olugugiriro olwezungulula oluya lwa Weema eyo, n'ekintu ekikinza gha mulyango ogwingira mu luya olwezungulula Weema eyo ni alutaari, n'emigugha gyaku, era n'ebintu byonabyona ebikozesebwa mu kutaagho ebintu ebyo. Aaroni ni batabane be n'abanaalagiriranga Abalevi abasimuka mu Gereshoni bye banaakolanga ni bye banaabbeedanga. Iwe oidha kubagemya obuvunaanizibwa obw'ebintu byonabyona bye banaabbeedanga. Egyo n'emirimo Abalevi abasimuka mu Gereshoni gye banaakolanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Ithamari mutabane wa Aaroni kabona n'anaabalabiriranga mu kukola emirimo egyo.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bala abantu ab'olulyo lwa Merari, ng'ojiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe. Bala abasaadha ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okungira ni bakola emirimo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Omulimo gwaibwe mu Weema eyo gwidha kubanga gwa kubbeeda bino: ebikondo eby'Eweema eyo, n'embaawo edhikiikamu, n'empango, n'ebikolo ebyemereraku ebikondo, n'empango edh'oluya olwezungulula Weema eyo, n'ebikolo byadho, n'enkondo edhireega, n'emigugha, n'ebintu ebikozesebwa ku bintu ebyo. Buli muntu oidha kumughanga ekintu ky'anaabanga n'okubbeeda. Egyo n'emirimo Abalevi abasimuka mu Merari gye banaakolanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Ithamari mutabane wa Aaroni kabona n'anaabalabiriranga mu kukola emirimo egyo.” Agho Musa ni Aaroni n'abakulembeze b'Abaisiraeli baabala Abalevi abasaadha ab'olulyo lwa Kohathi, nga bajiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe. Baabala Abasaadha ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okungira ni bakola emirimo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Baali enkumi ibiri na lusanvu n'ataanu (2,750). Abo n'ab'olulyo lwa Kohathi, abaagheerezanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa, Musa ni Aaroni be baabala, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Abasaadha ab'olulyo lwa Gereshoni ng'ojiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe, abaali ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okungira ni bakola emirimo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, baali enkumi ibiri na lukaaga n'asatu (2,630). Abo n'ab'olulyo lwa Gereshoni, abaagheerezanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, Musa ni Aaroni be baabala, nga Musengwa Katonda bye yalagira Musa. Abasaadha ab'olulyo lwa Merari, ng'ojiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe, abaali ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okwingira ni bakola emirimo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, baali enkumi isatu na bibiri (3,200). Abo n'ab'olulyo lwa Merari, abaagheerezanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, Musa ni Aaroni be baabala, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Abo n'Abalevi boonaboona, Musa ni Aaroni n'abakulembeze b'Abaisiraeli be baabala, nga bajiira ku nsimuko dhaibwe ni ku nda dhaibwe. Baabala abasaadha ab'emyaka okuva ku makumi asatu okutuuka ku ataanu, abaikirizibwa okungira okukola emirimo n'okubbeeda ebintu mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Baali kanaana na bitaanu na kinaana (8,580). Abo n'abaabalibwa, era buli muntu yaagheebwa omulimo oba ebintu eby'okubbeeda, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Lagira Abaisiraeli babingengagho mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, abantu boonaboona abali n'endwaire ey'ebigenge, n'abo abava amasira mu mubiri, n'oyo yeenayeena atali mulongoofu olw'okwekonta ku mulambo. Mubingengagho abasaadha n'abakazi boonaboona abatali balongoofu, balobe kwonoona kifo ghe mwasimba weema dhaimwe, ghe mba n'imwe abantu bange.” Kale Abaisiraeli baakola batyo nga Musengwa Katonda bweyabalagira, baabinga mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe abantu abatali balongoofu boonaboona. Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Abaisiraeli oti omusaadha oba omukazi bw'anaakolanga ekibi kyonakyona, n'amenha obwesigwa eri Musengwa Katonda, anaabangaku omusango. Aidha kwatulanga ekibi kye ky'akoze, aghengayo omutango omwidhuvu olw'ekibi ekyo, era ateerengaku n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bitaanu eby'omutango ogwo, abighe oyo yaiziizaaku omusango. Aye omuntu ye yaizaaku omusango bwaba nga yafa ate nga azira musika ye basobola kugha mutango ogwo, olwo gunaaghebwanga Musengwa Katonda gwaba gwa kabona, okwongereza ku ntaama enume egheebwayo olw'okutoolebwaku ebibi y'ali n'okughaayo. Era kiisi kigheebwayo ekitukuvu eri Musengwa Katonda, Abaisiraeli kye banaaghangayo, kinaabanga kya kabona oyo ye bakigemeisa. Kiisi ekigheebwayo ekinaagemesebwanga kabona kinaabanga kikye ku bubwe.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Kobera Abaisiraeli oti muka omusaadha asobola okudaaliima yaaloba kuba mwesigwa eri iba, omusaadha owundi yaaba naye, aye iba yaaloba kukimanha olw'obutabaagho muntu amugwikiriiza oba amulumiriza, bwona era aba nga yeeyonoine. Mperaano, iba oyo eibuba lisobola okumugema olw'okuba omukazi we oyo yeeyonoine, oba lyamugema olw'okumulowookezaamu obulowookeze okuba ng'ayenze, ni bw'aba nga bwenebwene tayenze. Bwe kinaabanga kityo, iba anaamutwalanga ye kabona era yaatwala n'ekigheebwayo ekimwetaagibwaku nga kya kilo ndala ey'obuwunga bwa sayiri, aye taabufukengaku muzigo waire okubutaaku obubbaani, kuba ekyo n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke olw'eibuba, ekigheebwayo olw'okwidhusa ekibi. “Kabona aidha kuleetanga omukazi oyo emberi, amwemerezenga mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho kabona aidha kufukanga amaadhi mu kibya eky'eitosi agaatukuzibwa, atoolenga ku nkungu eri ghansi mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, agitenga mu maadhi ago okugafuula agakaagha. Kabona aidha kusibululanga enviiri dh'omukazi oyo, ng'omukazi oyo ali mu maiso ga Musengwa Katonda, era amutenga mu ngalo ekigheebwayo kire eky'emere ey'empeke eya sayiri, ekigheebwayo olw'okwidhusa ekibi. Kabona mwene, aidha kugemereranga mu ngalo dhe ekibya kire ekirimu amaadhi gale agakaagha agaleeta ekikolimo. Agho kabona aidha kulayizanga omukazi ati, ‘Bw'oba nga tobangaku na musaadha wundi mu buliri, era nga todaaliimangaku n'ofuuka atali mulongoofu, amaadhi gano agaleeta ekikolimo tigaidha kukukola kibi kyonakyona. Aye bw'oba nga wadaaliima ate ng'oliku balo, omusaadha owundi n'aba n'iwe mu buliri, ni weeyonoona, Musengwa Katonda afuulenga eriina lyo mu bantu okuba ekikolimo, era aleeterenga omugulu gwo okukutukaku, ozimbezimbe. Leka amaadhi gano agaleeta ekikolimo gakungire mu byenda, ozimbezimbe n'omugulu gwo gukutukeku.’ “Omukazi oyo aidha kwirangamu ati: ‘Amiina, Amiina.’ “Agho kabona aidha kughandiikanga ebibono eby'ekikolimo ebyo ku kintu, amale abinaazengaku n'amaadhi gale agakaagha. Bw'anaamalanga okukola ekyo, aidha kukobanga omukazi oyo anhwe amaadhi ago agakaagha agaleeta ekikolimo, gamuje mu nda, gamuleetere obulumi obubitirivu. Kabona aidha kutoolanga mu ngalo edh'omukazi oyo ekigheebwayo kire eky'emere ey'empeke, ekigheebwayo olw'eibuba, akiwuubenga mu maiso ga Musengwa Katonda era akitenga ku alutaari. Era kabona aidha kuyoolanga omuganda mulala ng'ekiidhukizo ku kigheebwayo eky'emere ekyo, omuganda ogwo agwokere ku alutaari. Ng'amaze ekyo, aidha kukobanga omukazi oyo anhwe amaadhi ago. Bw'anaabanga nga tiyali mwesigwa eri iba era nga yeeyonoona, amaadhi ago olunaaganhwanga ni gamutuuka mu nda, gaidha kumuleeteranga obulumi obubitirivu, azimbezimbe, n'omugulu gwe gukutukeku, era mu bantu be abenga kikolimo. Aye bw'anaabanga nga tiyeeyonoona era nga mulongoofu, amaadhi ago tigaamukolenga kabi koonakoona, era aidha kusobolanga okuzaala abaana. “Eryo n'eiteeka erinaakozesebwanga nga ghaligho eibuba, ng'omukazi aliku iba adaaliimye yeeyonoona. Oba ng'eibuba ligemye omusaadha olw'okulowookeza mu mukazi we okuba ng'ayenze. Omusaadha oyo aidhanga kuleetanga mukazi we oyo mu maiso ga Musengwa Katonda, era kabona aidhanga kukozesa eiteeka eryo ku mukazi oyo. Omusaadha oyo taidha kubangaku kibi kimuvunaanibwa, aye mukazi bw'anaabanga nga yayonoona, aidha kubonerezebwanga olw'ekibi kye ekyo.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Abaisiraeli oti omusaadha oba omukazi bw'aneeyamanga ku lulwe, ni yeeghaayo ye Musengwa Katonda afuukire irala owuwe ng'aba Munaziri, aidha kwesambanga okunhwa omwenge ogw'emizabbibu n'eby'okunhwa ebindi ebitamiiza. Era taanhwenga mubisi gwonagwona ogukunhiibwa mu mizabbibu, oba okulya ku muzabbibu gwonagwona, ka gube ogukaziibwa oba ogukaali kukazibwa. Ekiseera kyonakyona ky'anaamalanga nga yeeghaireyo okuba owa Musengwa Katonda, taalyenga ku kintu kyonakyona ekiva ku mizabbibu, ni bwe dhiba emuuma oba ebiwutu. “Ekiseera kyonakyona ky'anaamalanga nga yeeyamye okweghaayo, taasalengaku nviiri. Aidha kubanga muntu wa Musengwa Katonda eyeeghaireyo era omutukuvu. Aidhanga kuleka enviiri dhe dhikulenga, dhirengeedhe. Ekiseera kyonakyona ky'anaamalanga nga yeeghaireyo okuba owa Musengwa Katonda, taaseetenga gha mulambo, kwereetera kufuuka atali mulongoofu. Omulambo ogwo, ka gube ogwa ise, oba gwa inhina, oba gwa muganda we, oba gwa mwanhina, taaguseetengaku. Aidha kusigalanga nga yeeghaireyo abe wa Katonda. Ekiseera kyonakyona ky'anaamalanga nga yeeghaireyo okuba owa Musengwa Katonda, aidha kubanga nga mutukuvu. “Omuntu eyeeghaayo okuba owa Musengwa Katonda bw'anaafuukanga atali mulongoofu olw'okuliiraana omuntu afiire ekikutuko, aidha kumalanga enaku musanvu nga tiimulongoofu. Ku lunaku olwomusanvu aidha kusalangaku enviiri ku mutwe gwe, yeetukuze. Ku lunaku olwomunaana aidha kuleetanga amayemba abiri oba enjiibwa ibiri ye kabona, ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho Kabona oyo aidha kughangayo enhonhi eyindi ng'ekigheebwayo olw'ebibi, n'eyindi ng'ekigheebwayo ekyokebwa, amutooleku ekibi ekyamwidhaku olw'okuliiraana omulambo. Ku lunaku lwene olwo, omuntu oyo aidha kwirangamu okutukuza omutwe gwe, era airengamu buyaaka okweghaayo okuba owa Musengwa Katonda okumala entangama y'anaamalanga nga yeeghaireyo. Agho aidha kughangayo entaama ento enume egheza omwaka omulala, ebe ekigheebwayo ng'omutango. Olwo ekiseera eky'einhuma kye yamala nga yeeghaireyo okuba owa Musengwa Katonda kinaabanga nga tikikaabalwa, kuba kyayonoonebwa. “Lino n'eiteeka erinaafuganga Omunaziri: Ekiseera kye eky'okweghaayo okuba owa Musengwa Katonda bwe kinaawangaku, banaamuleetanga ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Aidha kughangayo ye Musengwa Katonda ensolo isatu edhiziraku kikyamu kyonakyona, dhino: entaama ento enume ey'omwaka omulala ebe ekigheebwayo ekyokebwa; n'entaama ento enduusi ebe ekigheebwayo olw'ebibi; era n'entaama enume ebe ekigheebwayo olw'okutabagana. Era aidha kughangayo ekiibo eky'emigaati egitazimbulukusiibwa, n'egindi egikoleibwa mu buwunga obuseereibwa obukalamu nga gitabwirwamu omuzigo, n'emitono egisiigiibwaku omuzigo, n'ebigheebwayo ebijiiraku bino: eky'emere ey'empeke n'eky'ebyokunhwa. “Agho kabona aidha kuleetanga ebintu ebyo byonabyona eri Musengwa Katonda, era aghengayo ekigheebwayo olw'ebibi n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era aidha kughangayo entaama ere enume ng'ekigheebwayo olw'okutabagana, n'ekiibo kire eky'emigaati, n'ebigheebwayo ebijiiraku eky'emere ey'empeke n'eky'ebyokunhwa. Agho gha mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, Omunaziri gh'anaasalirangaku enviiri ku mutwe gwe ogwatukuzibwa, yaamala yaadhita mu muliro ogunaabanga nga guli kwokya ekigheebwayo olw'okutabagana. “Agho kabona aidha kutoolanga omukono ogw'entaama ere enume nga gumaze okufumbibwa, era atoole mu kiibo omugaati mulala omunene ogutazimbulukusiibwa n'omugaati mulala omutono gwona ogutazimbulukusiibwa, ebyo byonabyona abite mu ngalo dh'Omunaziri ng'amaze okusalaku enviiri edhooleka okutukuzibwa kwe. Era kabona anaabiwuubanga mu maiso ga Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo nga kiwuubibwa. Ebintu ebyo ghalala n'akafumito akawuubibwa n'ekisambi ekigheebwayo, biidha kwawulwangaku bibe bya kabona. Olumaliira lw'ebyo Omunaziri anaabanga wa idembe okunhwa ku mwenge ogw'emizabbibu. “Ago n'amateeka aganaafuganga Omunaziri nga yeeyamye. Ekigheebwayo kye eri Musengwa Katonda kiidha kujiiranga ku bweyamo bweyakola ng'Omunaziri. Aye bw'anaasuubizanga okughaayo ekigheebwayo ekisinga obweyamo bwe, anaateekwanga okukituukiriza nga bweyakisuubiza.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa okukoba Aaroni ni batabane be okukozesanga ebibono bino nga basabira Abaisiraeli enkabi: “Musengwa Katonda akughenga enkabi era akukuumenga; Musengwa Katonda abenga wa kisa y'oli era akugemerwenga ekivunika; Musengwa Katonda akulingengaku n'amaiso ag'ekisa era akughenga emiraala.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Kale ni batyo bwe baidhanga okukozesa eriina lyange nga basabira Abaisiraeli enkabi, era zeena ndidha kughanga abantu abo enkabi.” Olunaku Musa lwe yamaliriza okusimba Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yagifukaku omuzigo yaagyawula okuba eya Musengwa Katonda aghalala n'ebintu byamu byonabyona. Era yaafuka ku alutaari omuzigo, yoona yaagyawula okuba eya Musengwa Katonda aghalala n'ebintu ebikozesebwaku byonabyona. Agho abakulembeze mu Isiraeli, abaakuliranga enda dha baiseibwe era abaakulira abo abaabala abantu mu Isiraeli, baaleetera Musengwa Katonda ebigheebwayo bino: ebigaali eby'okutambuliramu mukaaga n'ente endaagho ikumi na ibiri, nga kiisi mukulembeze omulala aghaayo ente ndala, ate nga kiisi bakulembeze ababiri baghaayo ekigaali. Baabigheerayo agho mu maiso ag'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Toola ebigheebwayo ebyo bye baleese bikozesebwe mu mirimo egy'okugheereza mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era obighe Abalevi ng'ojiira ku buli mulimo omuntu gw'ali n'okukola.” Kale Musa yaatoola ebigaali ebyo n'ente yaabigha Abalevi. Yaatoola ebigaali bibiri n'ente ina yaabigha abo abasimuka mu Gereshoni, ng'ajiira ku mirimo gye baali n'okukola. Ebigaali ebina n'ente omunaana yaabigha abo abasimuka mu Merari ng'ajiira ku mirimo gye baali n'okukola. Boonaboona baali nga bakulirwa Ithamari mutabane w'Aaroni kabona. Aye abo abasimuka mu Kohathi Musa ti yabagha bigaali waire okubagha ente, kuba ebintu ebitukuvu bye baagheebwa okulabiriranga, byali nga biri na kubbeedebwa ku mabega gaibwe. Abakulembeze abo era baaghaayo ebigheebwayo agho mu maiso g'alutaari ku lunaku lwe yafukibwaku omuzigo, olw'okugighaayo ebe ya Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Abakulembeze abo baidha kughangayo ebigheebwayo ebyo mu ngobo, buli muntu olunaku lwe.” Omukulembeze eyaghaayo ekigheebwayo kye olunaku olwasooka yali Nahashoni mutabane wa Amminadabu, nga n'akulira ekika kya Yuda. Ekigheebwayo kye, kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo ng'ekyo n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye, kyalimu ni bino: Ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi, era nga kiidhwire obubbaani, ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala, n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era ekigheebwayo kye kyalimu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era ekigheebwayo kye kyalimu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala; ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Nahashoni mutabane wa Amminadabu bye yaghaayo. Ku lunaku olwokubiri Nethaneli mutabane wa Zuari nga n'akulira ekika kya Issakari n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ni bino: Ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi (110) era nga kiidhwire obubbaani, ente enume ndala entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala, n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala; ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Nethaneli mutabane wa Zuari bye yaghaayo. Ku lunaku olwokusatu Eliabu mutabane wa Heloni, nga n'akulira ekika kya Zebuluni, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye, kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza, era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo; ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye, kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi, era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Eliabu mutabane wa Heloni bye yaghaayo. Ku lunaku olwokuna Elizuri mutabane wa Shedeura, nga n'akulira ekika kya Reubeni, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi, era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Elizuri mutabane wa Shedeura bye yaghaayo. Ku lunaku olwokutaanu Shelumieli mutabane wa Zurishaddai, nga n'akulira ekika kya Simeoni, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu; embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Shelumieli mutabane wa Zurishaddai bye yaghaayo. Ku lunaku olwomukaaga Eliasafu mutabane wa Deueli, nga n'akulira ekika kya Gadi, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Eliasafu mutabane wa Deueli bye yaghaayo. Ku lunaku olwomusanvu Elishama mutabane wa Ammihudi, nga n'akulira ekika kya Efuraimu, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu, ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala, ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Elishama mutabane wa Ammihudi bye yaghaayo. Ku lunaku olwomunaana Gamalieli mutabane wa Pedahazuri, nga n'akulira ekika kya Manasse n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Gamalieli mutabane wa Pedahazuri bye yaghaayo. Ku lunaku olwomwenda Abidani mutabane wa Gideoni, nga n'akulira ekika kya Benjamini, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Abidani mutabane wa Gideoni bye yaghaayo. Ku lunaku olweikumi Ahiezeri mutabane wa Ammishaddai, nga n'akulira ekika kya Dani, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza, era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Ahiezeri mutabane wa Ammishaddai bye yaghaayo. Ku lunaku olweikumi n'olulala Pagieli mutabane wa Okurani, nga n'akulira ekika kya Asheri, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: Ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Pagieli mutabane wa Okurani bye yaghaayo. Ku lunaku olweikumi n'eibiri Ahira mutabane wa Enani, nga n'akulira ekika kya Nafutali, n'eyaghaayo ekigheebwayo kye. Ekigheebwayo kye kyalimu bino: Sowaani ndala nga yakolebwa mu feeza era ng'ezitogha kilo ndala na kitundu, bbakuli ndala eyakolebwa mu feeza era ng'ezitogha guraamu lunaana, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Sowaani ni bbakuli ebyo yaabiidhuza emere eseereibwa obukalamu ng'etabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era ekigheebwayo kye kyalimu ekintu ekibaamu obubbaani kirala ekyakolebwa mu zaabu, nga kizitogha guraamu kikumi na ikumi era nga kiidhwire obubbaani. Era kyalimu ni bino: ente ento enume ndala, entaama ento enume ndala ey'omwaka omulala n'entaama enume ndala enkulu; ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa. Era kyabaamu embuzi enume ndala; ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era kyabaamu ni bino: Ente endaagho ibiri, entaama enume itaanu, embuzi enume itaanu n'entaama ento enume itaanu edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo olw'okutabagana. Ebyo Ahira mutabane wa Enani bye yaghaayo. Ebyo byonabyona aghalala n'ebigheebwayo, abakulembeze mu Isiraeli bye baaghaayo nga bali kughaayo alutaari ebe ya Musengwa Katonda, ku lunaku lwe yafukibwaku omuzigo. Baaghaayo sowaani ikumi na ibiri edhaakolebwa mu feeza, ni bbakuli ikumi na ibiri nga dhoona dhaakolebwa mu feeza. Era baaghaayo ebintu ebibaamu obubbaani ikumi na bibiri ebyakolebwa mu zaabu. Buli sowaani yali ezitogha kilo ndala n'ekitundu, era buli bbakuli yaazitogha guraamu lunaana, kale feeza yeenayeena ye baaleeta yagheramu kilo abiri na musanvu ni guraamu lukaaga (27.6), ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Mu nsambo n'endala zaabu ye baaleeta yagheramu kilo namba ni guraamu ebikumi bisatu n'abiri (1.32), kuba ebintu ebibaamu obubbaani bye baaghaayo nga buli kirala kiidhwire obubbaani, byali ikumi na bibiri, nga buli kintu kizitogha guraamu kikumi na ikumi, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Era baaghaayo ente ento enume ikumi na ibiri entaama enume enkulu ikumi na ibiri n'entaama ento enume ikumi na ibiri edh'omwaka omulala omulala. Ebyo nga n'eby'ekigheebwayo ekyokebwa n'ebigheebwayo byaku eby'emere y'empeke ebijiiraku. Era baaghaayo embuzi enume ikumi na ibiri ekyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi. Era baaghaayo ente endaagho abiri na ina, entaama enume enkulu nkaaga, embuzi enume nkaaga, entaama ento enume nkaaga edh'omwaka omulala omulala. Ebyo n'ebigheebwayo, abakulembeze bye baaghaayo nga bali kughaayo alutaari ebe ya Musengwa Katonda, ng'emaze okufukibwaku omuzigo. Agho Musa bweyaja mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, okwogera ni Musengwa Katonda, yaawuliranga amamiro nga gava ghaigulu agh'ekisandikiza eky'Esanduuku ey'Endagaano. Gaaviira ghagati agh'ebitonde ebibiri ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, gaayogera naye. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Aaroni oti, bw'aba ng'ali kuta entaala omusanvu ku kikondo kyadho, adhiteeku dhibe nga dhimulisa mberi wa kikondo ekyo.” Era Aaroni yaakola atyo, yaata entaala ku kikondo kyadho nga dhimulisa mberi wa kyo, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Ekikondo eky'entaala ekyo baakigheesa mu zaabu kyonakyona okuva ghaigulu ku nsaga dhaakyo okutuuka ku kikolo kyakyo, nga bajiira ku nkola Musengwa Katonda ye yayoleka Musa. Musengwa Katonda era yaakoba Musa ati: “Yawula Abalevi ku Baisiraeli abandi boonaboona, era obatukuze. Kola oti: bamansireku amaadhi agatukuzaaku ebibi era obakobe basaleku enviiri edhibali ku mibiri gyaibwe dhoonadhoona. Bayoze engoye dhaibwe, olwo beetukuze. Agho baidha kufunayo ente ento enume, n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke eseereibwa obukalamu era etabwirwamu omuzigo. Era mufuneyo ente ento enume eyindi ey'ekigheebwayo olw'ebibi. Agho oidha kweta Abaisiraeli boonaboona beesoloze, memale oyemereze Abalevi agho gha mberi ow'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Bw'onaaba oghaayo Abalevi ye nze Musengwa Katonda, Abaisiraeli baidha kuta emikono gyaibwe ku Balevi abo, era Aaroni aidha kubaghaayo ye ndi ng'ekigheebwayo ekiwuubibwa eky'Abaisiraeli, olwo gube mulimo gwaibwe okumpeereza. Agho Abalevi baidha kugema ku mitwe egy'ente enume dhombi, eyindi mugigheeyo ng'ekigheebwayo olw'ebibi ate eyindi mugigheeyo ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Olwo Abalevi batoolebweku ebibi byaibwe. “Oidha kutaagho Abalevi abo bagheerezenga Aaroni ni batabane be, era obagheeyo ye nze Musengwa ng'ekigheebwayo ekiwuubibwa. Otyo bw'oidhanga okwawula Abalevi ku Baisiraeli abandi, babenga bange. Era baidha kugheerezanga mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ng'omaze okubatukuza n'okubaghaayo ng'ekigheebwayo ekiwuubibwa; kuba Abalevi abo bampeereibwa mu bwidhuvu okuva mu Baisiraeli boonaboona. Abo be nonzeegho babe bange mu kifo eky'abaana abalenzi ababeri boonaboona ab'Abaisiraeli. Bwe naita abaana ababeri boonaboona ab'Abamisiri, natukuza omwana omulenzi omuberi mu buli maka ag'omu Isiraeli, era na buli nsolo ezaalibwa mu luzaalo olusooka olwa inhaayo. Buti nonzeegho Abalevi babe bange, mu kifo eky'abaana abalenzi ababeri boonaboona ab'Abaisiraeli Era ntaire Abalevi ng'ekirabo mu mikono gy'Aaroni ni batabane be, bagheerezenga Abaisiraeli mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, era baleeterenga Abaisiraeli abo okutoolebwaku ebibi; balobe kugwirwanga kibamba bwe banaabanga nga baseese kumpi n'Ekifo Ekitukuvu.” Kale Musa ni Aaroni n'Abaisiraeli boonaboona baakola batyo ku Balevi. Baatuukiriza byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira Musa okukola ku Balevi. Abalevi beetukuzaaku ebibi, era baayoza engoye dhaibwe. Aaroni yaabaghaayo eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekiwuubibwa, era yaabaleetera okutoolebwaku ebibi, baatukuzibwa. Ebyo nga biwoire, Abalevi baaja baagheereza mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga balabirirwa Aaroni ni batabane be. Musengwa Katonda bye yalagira Musa bikolebwe ku Balevi abo, n'ebyo abantu bye baabakola. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Lino n'eiteeka erigema ku Balevi: abo abatuusiisa emyaka amakumi abiri n'etaanu n'okusingagho, n'abanaingiranga okugheereza mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era bwe banaatuusanga emyaka ataanu, baidha kulekeranga agho okugheereza, bawuumule. Aye banaasobolanga okubeeraku Balevi banaibwe okugheereza mu Weema eyo, aye ti kuba na buvunaanizibwa. Otyo bw'onaagerekeranga Abalevi emirimo gyaibwe.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ni Musa mu irungu ery'e Sinai, mu mwezi ogusooka ogw'omwaka ogwokubiri kasookanga bava mu nsi Misiri. Yaamukoba ati: “Abaisiraeli bakolenga Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa mu kiseera kyakyo ekyalagirwa. Bakolenga Ekibinuko ekyo eigulo ery'olunaku olweikumi n'eina olw'omwezi guno, nga bajiira ku mateeka n'ebiragiro byakyo.” Kale atyo Musa yaakoba abantu okukolanga Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Era eigulo ery'olunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogusooka, baakikola nga bali mu irungu ery'e Sinai, nga bajiira ku ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira Musa. Aye ghaaligho abasaadha abataali balongoofu olw'okugema ku mulambo, olwo baaba nga tibasobola kukola kibinuko ekyo ku lunaku olwo. Agho baaja ye Musa ni Aaroni ku lunaku olwo, baabakoba bati: “Tituli balongoofu olw'okugema ku mulambo, aye lwaki tuloberwa okuleetera Musengwa Katonda ebigheebwayo mu kiseera ekyalagirwa ghalala ni Baisiraeli banaife?” Musa yaabairamu ati: “Muteegeku okutuusa lwe nnaafuna ekiragiro okuva ye Musengwa Katonda, ekigema ku nsonga eyo.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa akobe Abaisiraeli ati: “Omuntu yeenayeena ku imwe, k'abe omwana waimwe oba omwidhukulu, bw'anaabanga ng'afuuse atali mulongoofu olw'okugema ku mulambo, oba bw'anaabanga mu lugendo eghala einho, aye n'ayenda okukola Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, aidha kwikirizibwanga okukikola nga ghabiseegho omwezi mulala okuva ku kiseera kyakyo ekyalagirwa. Aidha kukikolanga eigulo ery'olunaku olweikumi n'eina, olw'omwezi ogwokubiri. Era aidhanga kukiriiraku emigaati egitazimbulukusiibwa n'eiva erikaagha. Aidhanga kukikola ng'amateeka goonagoona agagema ku Kibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa bwe galagira; ng'obutalekaagho mamba n'esula kutuuka nkyo, n'obutamenha igumba lyonalyona ery'ensolo eba ng'eitiibwa. Aye omuntu yeenayeena omulongoofu era atali mu lugendo, bw'anaalobanga okukola ekibinuko ekyo aidha kulekeranga okubalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda, olw'okuloba okumuleetera ekigheebwayo mu kiseera kyakyo ekyalagirwa. Era omuntu oyo aidha kubonerezebwanga olw'ekibi kye ekyo. “Omuntu ow'endha eyasenga mu imwe bw'anaayendanga okukola Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa olw'okusinza Musengwa Katonda, aidha kugondera amateeka goonagoona n'ebiragiro ebigema ku kibinuko ekyo. Amateeka geene ago n'agagemanga ku musenze ni ku Muisiraeli mwene.” Olunaku Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda eyabangamu endagaano lwe yasimbwa, ekire kyaidha kyagighembaku. Obwire, ekire ekyo kyafaanana ng'oti muliro okutuusa bwe bwakya. Kityo bwe kyalinga buli lunaku. Omusana ekire kyagighembaku, ate obwire, ekire ekyo kyafaanananga ng'oti muliro. Ekire ekyo buli lwe kyatoolebwanga ku Weema eyo, ng'Abaisiraeli bavaagho ghe baalinga basimbye weema dhaibwe. Era ekire ekyo bwe kyayemereranga aghantu, ng'Abaisiraeli basimba agho weema dhaibwe kabiri. Abaisiraeli baatambulanga nga Musengwa Katonda amaze kubalagira, era baasimbanga weema dhaibwe era ng'amaze kubalagira. Era nga basigala mu kifo kirala ekyo ekiseera kyonakyona ekire kye kyamalanga nga kighembye ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Ekire ekyo ni bwe kyasigalanga nga kikaaghembye ku Weema eyo okumala ekiseera ekireeyi, Abaisiraeli bagonderanga ekiragiro kya Musengwa baasigala mu kifo kirala ekyo. Ku mikuzi egindi ekire ekyo kyaghembanga ku Weema eyo okumala enaku ntono, aye era nga bagondera ekiragiro kya Musengwa Katonda, basigala agho ghe baasimba weema dhaibwe. Olumaliira Musengwa Katonda bweyalagiranga, nga basimbuka baaja. Era ku mikuzi egindi ng'ekire kibaagho bwa kuva igulo okutuusa ku nkyo. Bwe kyatoolebwangagho ku nkyo, nga batoolera okutambula. Era olundi kyabangagho olunaku lulala n'obwire bulala, aye era bwe kyatoolebwangagho kiti, nga batoolera okutambula. Ekire ni bwe kyaghembanga ku Weema eyo okumala enaku eibiri, oba omwezi, oba omwaka, oba okusingagho, ng'Abaisiraeli tibava ghe baalinga nga basimbye weema dhaibwe. Baasimbanga weema dhaibwe era baavanga agho okuja aghandi, nga bajiira ku biragiro bya Musengwa Katonda bye yabaghanga ng'abita mu Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Kolayo amagwala abiri ng'ogagheesiisa mu feeza n'enhundo, ogakozesenga okwetesa abantu beesolozenga, basimbulengagho weema dhaibwe bajenga aghantu aghandi. Amagwala gombi bwe banaagafuuwanga, abantu boonaboona baidha kwesololezanga gh'oli ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Aye bwe banaafuuwangaku eigwala eirala lyonka, olwo abakulu ab'ebika mu Isiraeli bonka n'abaneesololezanga gh'oli. Bwe munaagafuuwanga ng'akamanhiso ak'okuja, ebika ebisimba weema dhaabyo ku luuyi olw'e buvandhuba biidha kutooleranga okutambula. Bwe munaagafuuwanga ng'akamanhiso ak'okuja omukuzi ogwokubiri, ebika ebisimba weema dhaabyo ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba binaatooleranga okutambula. Buli lwe banaabanga nga bali n'okutoolera okutambula, mwidha kufuuwanga amagwala ng'akamanhiso ak'okuja. Aye bwe kunaabanga okweta abantu okwesoloza, mwidha kufuuwanga amagwala, aye ti ng'akamanhiso ak'okuja. Bakabona ab'oku lulyo lw'Aaroni n'abanaafuuwanga amagwala ago. Era mwidha kugemanga eiteeka eryo mu buli luse olunairangagho. Bwe munaabanga muja okulwana olutalo mu nsi yaimwe ng'omuzigu abalumbye, mwidha kufuuwanga amagwala ng'akamanhiso ak'okuja. Olwo nze Musengwa Katonda waimwe ndidha kubaidhukiranga mbawonie abazigu abo. Aye era ni mu biseera byaimwe eby'eisanhu, ni ku mbaga edh'ebibinuko byaimwe ebyalagirwa, ni ku ntadiikwa y'omwezi, mwidha kufuuwanga amagwala nga muleese ebigheebwayo byaimwe ebyokebwa n'ebigheebwayo byaimwe olw'okutabagana. Ekyo kiidha kundeeteranga nze Katonda waimwe okubaidhukira. Ninze Musengwa Katonda waimwe.” Ku lunaku olwamakumi abiri, olw'omwezi ogwokubiri, mu mwaka ogwokubiri kasookanga Baisiraeli bava mu nsi Misiri, ekire ekyo kyatoolebwa ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Abaisiraeli baatoolera olugendo mu bikunsu okuva mu irungu ery'e Sinai. Ekire ekyo kyaja kyayemerera mu irungu ery'e Parani. Agho baatoolera okutambula omukuzi ogwasooka nga Musengwa Katonda bweyabalagira ng'abita mu Musa. Abo ab'ebendera ey'ekikunsu eky'ekika kya Yuda n'abaasooka okutambula nga bali mu bikunsu byaibwe, Nahashoni mutabane wa Amminadabu nga n'ali kubakulembera. Nethaneli mutabane wa Zuari yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Issakari, ate Eliabu mutabane wa Heloni yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Zebuluni. Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda bweyasimbulwangagho, ng'ab'ekika kya Gereshoni n'ab'ekika kya Merari bagibbeeda, nga batoolera okutambula. Agho abo ab'ebendera ey'ekikunsu eky'ekika kya Reubeni, bairaku okutambula nga boona bali mu bikunsu byaibwe, Elizuri mutabane wa Shedeura nga n'ali kubakulembera. Shelumieli mutabane wa Zurishaddai yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Simeoni, ate Eliasafu mutabane wa Deueli yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Gadi. Agho ab'ekika eky'Abalevi abasimuka mu Kohathi baatoolera okutambula nga babbeedie ebintu ebitukuvu. Era baajanga okutuuka mu kifo eky'okusimbamu weema edh'abantu, nga Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda yaweire ira okusimbwa. Agho ab'ebendera ey'ekikunsu eky'ekika kya Efuraimu, bairaku okutambula nga boona bali mu bikunsu byaibwe. Elishama mutabane wa Ammihudi nga n'ali kubakulembera. Gamalieli mutabane wa Pedahazuri yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Manasse, ate Abidani mutabane wa Gideoni yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Benjamini. Agho ab'ebendera ey'ekikunsu eky'ekika kya Dani, abaasembayo einhuma w'ebikunsu byonabyona, batoolera okutambula nga boona bali mu bikunsu byaibwe. Ahiezeri mutabane wa Ammishaddai nga n'ali kubakulembera. Abo nga n'abakola ng'abakuumi b'ebikunsu byonabyona nga babiva einhuma. Pagieli mutabane wa Okurani yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Asheri, ate Ahira mutabane wa Enani yaakulembera ekikunsu eky'ekika kya Nafutali. Eyo n'ensambo Abaisiraeli ye bairaganangaku nga batambula mu bikunsu byaibwe, buli lwe baasibulangagho weema dhaibwe okuja aghandi. Agho Musa yaakoba mukoirume we Hobabu, mwanhina mukazi we era mutabane wa Reweli Omumidia ati: “Tuli kumpi okusimbuka okuja mu kifo Musengwa Katonda waife kye yakoba okutugha. Kale kola oje n'ife tugabane ku birungi bye tuja okufuna, kuba Musengwa Katonda yasuubiza Isiraeli ebirungi.” Aye Hobabu yaamwiramu ati: “Nze tiidha kuja. Ndidha kwirayo mu nsi ey'ewaife eri aboluganda lwange.” Musa era yaamukoba ati: “Nkweghembye otatuvaaku, kuba niiwe aidhi ghe tughanga okusimba weema dhaife mu irungu. Era niiwe oidhanga okutwoleka engira. Bw'oja n'ife oidha kugabananga ku birungi byonabyona Musengwa Katonda by'anaatughanga.” Kale baava ku lusozi lwa Musengwa Katonda, baatambula olugendo lwa nnaku isatu. Era Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda yaabeesookangayo emberi olugendo lwa nnaku isatu, okubanooneza ekifo eky'okusimbamu weema dhaibwe. Buli lwe baatooleranga okutambula nga bava mu kifo ghe baabanga basimbye weema dhaibwe, ng'ekire kya Musengwa Katonda kiba ghaigulu ghaibwe omusana. Buli lwe baatooleranga okutambuza Esanduuku ey'Endagaano, nga Musa akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, situkiramu osansaanie abazigu bo, era abo abakukyagha ka bakulumuke.” Era bwe baalekeranga okugitambuza, ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, ira obe mu nkumi n'enkumi edh'Abaisiraeli.” Agho abantu beemuluguunhiza Musengwa Katonda ng'abawulira, olw'ebizibu ebyabatuukaku. Musengwa Katonda bweyabawulira, obusungu bwe bwabatumbukiraku ng'oti muliro. Agho omuliro gwa Musengwa Katonda oyo gwabaakiramu era gwayokya oluuyi olusembayo olw'ekifo ghe baasimba weema dhaibwe. Agho abantu baalirira Musa. Era Musa yaasaba Musengwa Katonda omuliro gwazikira. Ekifo ekyo baakituuma eriina Tabera olw'okuba omuliro gwa Musengwa Katonda gwabaakiramu. Mu Baisiraeli abo abaali bali kutambula, mwalimu abantu ab'endha abaali n'amairu amangi ag'emamba. Aye n'Abaisiraeli beene boona beemuluguunhia bati: “Wo, ngoli tuliku n'emamba ey'okulyaku! Twidhukira ebyenhandha bye twalyanga mu Misiri ku bwereere! Twalyanga amaliibwa aga buli nsambo n'obutungulu obwa buli nsambo. Aye buti titukaali na maani naire. Era tuzira kya kulya kindi kye tubonaku okutoolaku mannu eno yonka.” Mannu eyo yalinga ng'oti n'obusigo obutono era nga langi yaayo ndheru. Abantu baagisolozanga, baagisanga ku mmengo oba baagisekulanga mu binu. Olwo baamalanga baagitogosa mu ntamu baafumbamu emigaati emitono egyawoomanga ng'oti n'emigaati emitono gye bafumbye n'omuzigo. Mannu eyo yagwanga bwire, ng'egwira kulala n'omusulo. Musa yaawulira ng'abantu beemuluguunhia, buli muntu n'ab'omu ndhu ye nga bali ku miryango gy'eweema dhaibwe. Obusungu bwa Musengwa Katonda bwayaka ng'oti muliro, ni Musa yaanakughala. Musa yaakoba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, lwaki ombisiisa obubi otyo nze omugheereza wo? Lwaki onsungughaliire, n'ontwika obuvunaanizibwa obw'abantu abo boonaboona? Ti ninze eyatoola enda ni nzaala abantu abo, memale onkobe okubabbeedera mu kifuba ng'omulezi bw'abbeeda omwana ayonka. Era oti mbatwale mbatuuse mu nsi ye walayirira okugha badhaadha baibwe. Nze nnaatoola gha emamba ey'okugha abantu abo boonaboona, abandirira bati, ‘Tughe emamba tulye’? Tighanga kwetwika buvunaanizibwa bwa bantu abo boonaboona zenka. Ekyo kiba nga kinzitoogherera inho. Bw'oba ng'otyo bw'oidha okumbisanga, mala gansaasira ondhite mangu mpegaano, ndobe kutuuka ku kudaagadaaga.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Nsololeza abantu nsanvu boidhi nga bakulu ba bikunsu mu Isiraeli era abakulembeze, obaleete mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, beemerere agho ghalala n'iwe. Ndidha kwika ndhogere n'iwe agho, era ntoole ku mwoyo oguli ku iwe boona ngubateeku. Olwo babe nga bakubeeraku okwetwika obuvunaanizibwa obw'abantu abo, bulobe kubanga ku iwe wenka. Era koba abantu oti, ‘Mwetukuze nga mwetegekera olunaku olwenkyo. Olunaku olwenkyo olwo mwidha kulya emamba, kuba mulize nga ni Musengwa Katonda abawulira, muti naani anaatugha emamba ey'okulya? Twalinga bukalamu mu nsi Misiri. Mpegaano ni, Musengwa Katonda aidha kubaghanga emamba ye munaalyanga. Timwidha kugirya lunaku lulala, oba ibiri, oba itaanu, oba ikumi, oba waire amakumi abiri, aye mwidha kugirya omwezi mulamba okutuusa lw'eribafulumira mu nhindo n'ebasemba ku mwoyo. Ebyo bija kuba bityo kuba mwava ku Musengwa Katonda ali mu imwe, mwamwemuluguunhiza muti kale lwaki twava e Misiri?’ ” Musa yaakoba Musengwa Katonda ati: “Oba nga abantu be ndi nabo baghera emitwalo nkaaga (600,000), memale iwe oghanga otya okukoba oti oidha kubagha emamba ebamala okulya omwezi omulamba? Ghaligho engo edh'ente, n'ebighaso eby'embuzi n'eby'entaama ebinaitibwa ni bimala abantu abaaga agho? Oba ebyenhandha byonabyona binaasolozebwa memale bisobole okubamala?” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Olowooza oti amaani gange ghaligho ghe gakoma? Buti oidha kubona oba nga kye nkobye kinaatuukirira oba tikiituukirire.” Kale Musa yaaja yaakobera abantu Musengwa Katonda bye yakoba. Era yaasoloza abantu ensanvu abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli, yaabeemereza agho okwezungulula Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho Musengwa Katonda yaikira mu kire yaayogera ni Musa, era yaatoola ku mwoyo ogwali ku Musa yaaguta ku bantu abo. Era omwoyo ogwo bwe gwabaidhaku baayogera eby'obulanzi. Aye baakoma ku olwo, tibaakikola mukuzi gundi. Ghaaligho abantu babiri, ku bakulembeze ensanvu, abaasigala mu kifo abantu ghe baasimba weema dhaibwe, owundi nga ni Elidadi ate owundi nga ni Medadi. Abo baali nga tibajiire mu Weema ni banaibwe. Agho omwoyo gwabaidhiraku eyo, baayogera eby'obulanzi. Ghaabaagho omwisuka eyalumuka n'aja n'akobera Musa ati: “Elidadi ni Medadi bali eyo mu kifo abantu ghe baasimba weema dhaibwe, bali kwogera eby'obulanzi.” Yoshua mutabane wa Nuni, nga mugheereza wa Musa, era owundi ku bantu ba Musa oyo abalondemu, yaakoba Musa ati: “Musengwa balobere!” Aye Musa yaamwiramu ati: “Enkikidi ekugemye ku lwange? Kyandibaire kikalamu nguli Musengwa Katonda ata omwoyo gwe ku bantu be boonaboona baaba balanzi.” Agho Musa n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli bairayo ere abantu ye baasimba weema dhaibwe. Agho Musengwa Katonda yaasindika empewo ng'eva ku nhandha, yaafuuwa obunhonhi obuli ng'oti bukologo. Bwaidha nga bugulukira ghansi inho mita ng'oti ndala yonka okuva ku itaka, bwagwa agho okwezungulula ekifo Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe. Nga buli luuyi lw'osimbiraku otambula olugendo lwa lunaku lulamba memale waatuuka ghe bukanga. Abantu baasituka, baamala olunaku olwo lwonalwona, n'obwire bwonabwona, n'olunaku olwairirira lwonalwona, nga bali kusoloza obunhonhi obwo bwebabubunga. Eyasoloza obusinga okuba obutono, n'eyali n'obuzito obwa kilo olukumi (1,000). Agho baamala, buli muntu yaayanika obubwe okwezunguluza ekifo ekyo. Bwe baali nga bakaalya emamba yaibwe mu bungi, obusungu bwa Musengwa Katonda bwabatumbukiraku ng'oti muliro, yaababonereza ng'abasindikira ekibamba eky'amaani. Ekifo ekyo baakyeta Kiburothi Hattaava, ekitegeeza: Amagombe ag'ab'amairu; kuba baaziikagho abantu ab'amairu. Bwe baava e Kiburothi Hattaava, beeyongerayo baatuuka e Hazerothi, baasimba eyo weema dhaibwe. Agho Miriamu ni Aaroni beemuluguunhiza Musa, olwa Musa oyo okufumbirwa omukazi Omukushi. Baakoba bati: “Musengwa Katonda ayogerera mu Musa yenka? Tayogereraku ni mu ife twena?” Musengwa Katonda yaabawulira nga beemuluguunhia. Musa yali muntu muwombeefu inho, okusinga abantu boonaboona ab'oku nsi. Mangu ago, Musengwa Katonda yaakoba Musa, n'Aaroni, ni Miriamu, ati: “Mwensatule muje mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda.” Era bonsatule baaja. Agho Musengwa Katonda yaikira mu kire ekiri ng'oti mpango, yaayemerera mu mulyango ogw'Eweema eyo, yaayeta Aaroni ni Miriamu, era bombi baidha. Yaakoba ati: “Muwulire kye nkoba, bweghabaagho omulanzi mu imwe, nze Musengwa Katonda mwene mmweyoleka mu kubonekerwa, era naayogera naye mu kirooto. Aye ntyo ti bwe nkola ku mugheereza wange Musa. Namugha okulabirira abantu bange boonaboona. Oyo ndhogera naye butereevu maiso ku maiso, se ti mu bikoiko. Era ambona bukalamu nga bwe nfaanana. Kale mukana mutya ni mwemuluguunhiza omugheereza wange oyo Musa?” Agho obusungu bwa Musengwa Katonda bwabatumbukiraku ng'oti muliro, era Musengwa Katonda oyo yaavaagho. Ekire kire bwe kyava ku Weema eyo, okuja okubona nga Miriamu aidhwire endwaire ey'ebigenge, era ng'apaaluuse ng'oti mugozi. Aaroni bweyamulingaku n'abona nga yeenayeena aidhwire endwaire eyo, yaakoba Musa ati: “Wo musengwa wange, otatubonereza, olw'ekyo kye tukoze mu busiru ni twonoona. Otamuleka kuba ng'omuntu eyava mu nda ya inhina nga mufu, ng'omubiri gwe gwavundaku oluuyi.” Agho Musa yaasaba Musengwa Katonda ati: “Wo Katonda wange, nkweghembye muwonie.” Aye Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Nguli ise n'abaire ng'amufuudhie amatanta mu maiso, ti yandibaire na buswavu kumala nnaku musanvu? Kale leka asibirwe kuliya okw'ekifo abantu ghe baasimba weema dhaibwe okumala enaku musanvu, memale bamale bamwingize kabiri.” Kale Miriamu yaasibirwa kuliya okw'ekifo abantu ghe baasimba weema dhaibwe okumala enaku musanvu. Era abantu tibaasimbukagho kutambula okutuusa lwe baamwiza ni bamwingiza kabiri. Ebyo bwe byawa abantu baatoolera okutambula nga baava e Hazerothi, baaja baasimba weema dhaibwe mu irungu ery'e Parani. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Tuma abantu baje bakeete ensi Kanaani, ye ndi kubagha imwe Abaisiraeli. Oidha kutumangaku mulala okuva mu buli kika, nga mukulembeze.” Kale Musa yaatuma abakulembeze abo ab'ebika mu Isiraeli, nga bali mu irungu ery'e Parani nga Musengwa Katonda bweyalagira. Gano n'amaina gaibwe: Shammua mutabane wa Zakkuri ow'omu kika kya Reubeni; Shafati mutabane wa Hori ow'omu kika kya Simeoni; Kalebu mutabane wa Yefune ow'omu kika kya Yuda; Igali mutabane wa Yosefu ow'omu kika kya Issakari; Hoshea mutabane wa Nuni ow'omu kika kya Efuraimu; Palati mutabane wa Rafu ow'omu kika kya Benjamini; Gaddieli mutabane wa Sodi ow'omu kika kya Zebuluni; Gaddi mutabane wa Susi ow'omu kika kya Yosefu, ekyo nga n'ekika kya Manasse; Ammieli mutabane wa Gemalli ow'omu kika kya Dani; Sethuri mutabane wa Mikaeli ow'omu kika kya Asheri; Nahabi mutabane wa Vopusi ow'omu kika kya Nafutali; ni Geueli mutabane wa Maki ow'omu kika kya Gadi. Ago n'amaina ag'abantu Musa be yatuma okukeeta ensi Kanaani. Era Musa yakyusa eriina lya Hoshea mutabane wa Nuni, yaamweta Yoshua. Agho musa yaabatuma okukeeta mu nsi Kanaani, ng'abakoba ati: “Muje mubitire mu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, mungire mu kiketezo eky'ensozi. Mubone ensi eyo nga bw'eri, mubone oba abantu abagirimu ba maani oba banafu. Mubone oba erimu abantu kamaala oba batono, oba nsi nungi oba mbi, oba ebibuga byamu baabizimba na weema oba biriku ebimante ebigumu. Era mubone oba eitaka lyayo igimu oba ikalukalu, era oba kuliku emiti oba kuzira. Era mufube okuleeta ku bibala byayo.” Ebiseera ebyo byali bya mizabbibu ghe gisookereza okwenza. Kale abantu abo baaja baakeeta ensi eyo okuva ku irungu ery'e Zini okutuuka e Rehobu, agho gh'oingirira mu Hamathi. Baaniinaniina baingira mu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, baaja baatuuka e Heburoni. Eyo n'eyali ab'ekika kya Ahimani n'ab'ekika kya Sheshai n'ab'ekika kya Talumai, baidhukulu ba Anaki. Heburoni ekyo, n'ekyasooka okuzimbibwa ghaabitagho emyaka musanvu, memale Zoani kyazimbibwa mu Misiri. Agho baatuuka mu kiiko eky'e Eshikoli, baatemayo olusaga olwaliku ekifaaganda eky'emizabbibu kirala kiti, abantu babiri baakitwalira ku muti, ng'owundi agemyeku eruuyi n'owundi eruuyi. Baatwala ni ku bibala eby'emikomamawanga n'eby'emitiini. Era ekifo ekyo baakituuma Ekiiko eky'Ekifaaganda, olw'ekifaaganda eky'emizabbibu Abaisiraeli kye baatemayo. Nga bamaze okukeeta ensi Kanaani okumala enaku amakumi ana, abantu abo baira. Baaja ye Musa ni Aaroni, ni y'Abaisiraeli boonaboona nga beesoloiza e Kadeshi mu irungu ery'e Parani, baabakobera bye baabonayo, era baabooleka ni ku bibala bye baatoolayo. Baakobera Musa bati: “Twatuuka mu nsi ye watutuma okukeeta, twabona nga ngimu era ng'erimu ebirungi kamaala, era bino n'ebibala byamu. Aye abantu baayo ba maani, n'ebibuga byaibwe binene inho era nga baabyezunguluza ebimante ebigumu. Ate ebyo nga bikaali agho, twabonayo baidhukulu ba Anaki. Twabona nga Abamaleki baba mu kiketezo kyayo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, Abahitti n'Abayebusi n'Abamori, baaba mu kiketezo kyayo eky'ensozi, ate Abakanaani baaba ku mbali okw'enhandha, ni ku mbali okw'omwiga Yorudani.” Agho Kalebu yaasirisa abantu, agho mu maiso ga Musa, yaakoba ati: “Mukole tusitukiremu tuje tutwale ensi eyo. Kuba tusobolera irala bukalamu okugighangula.” Aye abantu be yaja nabo baakoba bati: “Titusobola naire kuja kulumba bantu bale, kuba ba maani inho okutusinga.” Kale baaleetera Abaisiraeli amawulire ag'obulimba agagema ku nsi ye baaja okukeeta, nga bakoba bati: “Ensi ye twaja okukeeta tebaza mere emala kuliisa bantu baamu. Abantu be twabonayo boonaboona baleeyi inho. Era twabonayo ni baidhukulu ba Anaki abawaigufu, abasimuka mu Nefili. Ife twebona nga tuli ng'oti bwa masisi, era boona tutyo bwe twababonekera.” Agho abantu boonaboona baakuba empungu era baagegenga obwire obwo. Beemuluguunhiza Musa ni Aaroni nga bakoba bati: “Nguli twafiira mu nsi Misiri, oba ni tufiira ghano mu irungu, ekyo n'ekyandisinze! Lwaki Musengwa Katonda ali kututwala mu nsi eyo okufiira mu lutalo? Bakazi baife n'abaana baife baidha kufuuka munhago! Okwirayo e Misiri ti n'ekyandisinzeeku?” Agho beeteesaamu beene na beene bati: “Ka twerondemu omukulembeze twireyo e Misiri.” Agho Musa ni Aaroni baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka agho mu maiso ag'Abaisiraeli boonaboona abeesoloza. Aye Yoshua mutabane wa Nuni, ni Kalebu mutabane wa Yefune, abaali ku abo abaaja okukeeta, baakanulamu ebivaalo byaibwe olw'okunakughala. Baakoba Abaisiraeli boonaboona abeesoloza bati: “Ensi ye twaja okukeeta nungi ebitaloodheka. Musengwa Katonda bw'aba ng'atusiimye aidha kututwala mu nsi eyo engimu era erimu ebirungi kamaala, agitughe. Kye mutagwaine kukola, n'okudheemera Musengwa Katonda. Mutatya bantu bale, kuba baidha kutwanguyira okughangula, ng'oti bwetwanguyirwa okulya emere. Ekibakuuma kibatooleibwaku, era Musengwa Katonda ali ku luuyi lwaife.” Aye abantu boonaboona abeesoloza baayenda bwa kubakuba mabaale. Agho ekitiisa kya Musengwa Katonda kyabonekera Abaisiraeli boonaboona ku Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Abantu bano balituusa li okuunhooma? Era balituusa li obutaneesiga, waire nga nkoze obumanhiso kamaala nga babona. Ndidha kubasindikira obulwaire obubi mbazikirize, iwe nkufuulemu eighanga einene era ery'amaani okusinga beene.” Aye Musa yaakoba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, iwe watoola abantu bano ku Bamisiri ng'okozesa obuyinza bwo. Mperaano Abamisiri bwe baliwulira ng'okoze otyo, baja kukobera abantu ababa mu nsi eno, kuba baawulira nga iwe oba mu bantu bano era ng'obonebwa maiso ku maiso. Era baawulira ng'ekire kyo kyemerera ghaigulu gh'abantu bano, ng'oli kubakulemberamu ng'oli mu kire ekiri ng'oti mpango omusana, era waaba mu muliro oguli ng'oti mpango obwire. Kale bw'onaita abantu bano boonaboona n'obamalagho, amaghanga agaakuwuliraku eby'amaani bye wakoba, galikoba gati, ‘Musengwa Katonda yalemwa okutuusa abantu bano mu nsi ye yabalayirira okubagha, kyeyava n'abaitira mu irungu.’ Kale buti ni nkweghemba, oyoleke obuyinza bwo, okole kye wasuubiza, bwe wakoba oti, ‘Nze Musengwa Katonda ndwagho okusungughala, ngonza abantu obutalekera, era naasonigha aboonooni n'abadheemu. Aye tiriroba kubonereza aliku musango. Ndibonereza abaana n'abaidhukulu olw'ebibi eby'abazaire baibwe, okutuukira irala ku luse olwokusatu n'olwokuna.’ Nkweghemba osonighe abantu bano ebibi byaibwe olw'okugonza kwo okungi okutakoma, era nga bw'obaire obasonighanga kasookanga bava e Misiri n'okutuusa mpegaano.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Kale mbasoniighe nga bw'osabye. Aye bwenebwene nga bwendi omulamu, era ng'ensi bw'eidhula ekitiisa kyange, ghazira ku bantu abo alituuka mu nsi eyo. Abantu abo baabona ekitiisa kyange n'obumanhiso bye nakolera mu Misiri ni mu irungu, aye era bansonsoonia emikuzi gino eikumi, baaloba kuwulira bye mbakoba. Abantu abo tibalibona ku nsi ye nasuubiza okugha badhaadha baibwe, era ghazira waire omulala ku abo boonaboona abaanhooma, aligingiramu. Aye olw'okuba omugheereza wange Kalebu ali n'omwoyo ogw'endhawulo, era nga aneesigira irala mu bwidhuvu, ndidha kumwingiza mu nsi ye yakeeta. Era baidhukulu be n'abaliba beene nsi eyo. Nga mpegaano Abamaleki n'Abakanaani bwe bali mu biiko, imwe enkyo mukyuke mutambule nga mwolekeire eirungu, mugeme engira etuuka ku Nhandha Emyufu.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Abantu bano abakozi b'ebibi, balirekera li okuneemuluguunhiza? Mpuliire okwemuluguunhia kwaibwe, kwatuuka n'okunsina. Kale ni mubakobe muti, Musengwa Katonda akoba ati, ‘Nga nze Musengwa Katonda bwendi omulamu, ndidha kubakola ekyo kyene kye mukobye nga mpulira. Mwidha kufa, emirambo gyaimwe gigwe mu irungu muno. Era abo boonaboona ku imwe abagheza emyaka amakumi abiri egy'obukulu n'okusingagho, abaneemuluguunhiza, ghazira waire mulala ati alituuka mu nsi ye nabalayirira okubagha, okutoolaku Kalebu mutabane wa Yefune, ni Yoshua mutabane wa Nuni. Aye abaana baimwe abato be mwakoba muti baja kufuuka munhago, abo be ndingiza ni batyama mu nsi eyo, imwe ye mwanhoomerera. Aye imwe emirambo gyaimwe giidha kuziikibwa mu irungu muno. Abaana baimwe baidha kuba baayi mu irungu lino okumala emyaka amakumi ana nga badaagadaaga, olwa imwe obutaba beesigwa, okutuusa omulambo gw'oyo alisembayo ku imwe okufa lwe guligwa mu irungu muno. Mwidha kudaagadaaga olw'ebibi byaimwe okumala emyaka amakumi ana. Buli lunaku, ku nnaku amakumi ana dhe mwamala nga mukeeta ensi eyo, mwidha kulusasulangamu mwaka mulamba. Memale olwo mumanhe nga tiri musangaavu. Nze Musengwa Katonda, ninze ndhogeire. Bwenebwene ntyo bwenja okukola abantu bano ababi abeesoloiza okuntakania. Mu irungu lino boonaboona mwe baja okufiira baweegho.’ ” Abantu Musa be yatuma okukeeta ensi eyo, ni baira ni baleetera Abaisiraeli boonaboona okwemuluguunhia olw'amawulire ag'obulimba ge baaleeta agagema ku nsi eyo, Musengwa Katonda yabasindikira ekibamba baafa. Okutoolaku Yoshua mutabane wa Nuni ni Kalebu mutabane wa Yefune, n'abataafa ku abo abaaja okukeeta ensi eyo. Musa bweyakobera Abaisiraeli boonaboona ebyo Musengwa Katonda by'akobye, baalira gaabawa. Baawuuna ku nkyo inho baaniinaniina nga baaja mu kiketezo eky'oku nsozi, bakoba bati: “Bona eno tuli beetegefu okuja mu kifo Musengwa Katonda kye yatusuubiza. Bwenebwene tuboine nga twayonoona olw'okwemuluguunhia.” Aye Musa yaabakoba ati: “Lwaki mpegaano muli kudheemera ekiragiro kya Musengwa Katonda? Ti mwidha kughangula. Mutaja, abazigu baidha kubakubira eyo, kuba Musengwa Katonda tali n'imwe. Mwidha kwagaanana n'Abamaleki n'Abakanaani abali eyo, babaitire mu lutalo. Musengwa Katonda taidha kuba n'imwe, kuba mwamuvaaku mwaloba okumugondera.” Aye beene baakana, baaniinaniina mu kiketezo eky'oku nsozi, waire ng'Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda tiyava mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, oba Musa okuva mu kifo ekyo. Agho Abamaleki n'Abakanaani abaabanga mu biketezo ebyo eby'oku nsozi, baabalumba, baabaghangula, era baababingirira okubatuukiza irala e Horuma. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Kobera Abaisiraeli oti amateeka gano ge munaajiirangaku mu nsi ye muja okutyamamu, ye ndidha okubagha: Bwe munaayendanga okugha nze Musengwa Katonda ekigheebwayo okuva mu nte dhaimwe, oba mu ntaama dhaimwe, oba mu mbuzi dhaimwe, ng'ekigheebwayo ekyokebwa, oba ng'omusengo ogugheebwayo olw'okutuukiriza obweyamo, oba ng'ekigheebwayo eky'ekyeyendere, oba nga muli ku mbaga edh'ebibinuko ebyalagirwa, akawoowo ak'ebigheebwayo ebyo kaidha kunsangaazanga nze Musengwa Katonda. Omuntu yeenayeena bw'ayendanga okughaayo ye nze Musengwa Katonda ekigheebwayo eky'ensambo ng'oti n'eyo, akighangayo ghalala ni kilo ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, nga butabwirwamu lita ey'omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era aidha kughangayo e lita ey'omwenge ogw'emizabbibu ng'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa. Ekyo kye mwidha okutegekanga kijiirenga ghalala na buli kigheebwayo ekyokebwa oba omusengo ogw'entaama ento. Bw'aghangayo entaama enume enkulu, ategekangayo kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, nga butabwirwamu lita ndala n'ekitundu ey'omuzigo, ekyo kibe ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era aghangayo lita ndala n'ekitundu ey'omwenge ogw'emizabbibu, ng'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa. Akawoowo kaabyo kansangaaza nze Musengwa Katonda. Ole bw'ategekanga okughaayo ye nze Musengwa Katonda ente endaagho ng'ekigheebwayo ekyokebwa, oba ng'omusengo ogw'okutuukiriza obweyamo, oba ng'ekigheebwayo olw'okutabagana, agigheerangayo ghalala n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo isatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, nga butabwirwamu lita ibiri edh'omuzigo. Era aghangayo lita ibiri edh'omwenge ogw'emizabbibu ng'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa. Akawoowo kaabyo kansangaaza nze Musengwa Katonda. “Ebyo bye mwidha okukolanga buli lwe munaaghangayo ente enume, oba entaama enume enkulu, oba entaama ento, oba embuzi. Obungi obw'ebintu ebinaajiiranga ku bigheebwayo ebyo, bwidha kujiiranga ku bungi obw'ensolo edhinaagheebwangayo. Abo boonaboona abatyamye ab'omu Isiraeli bakolanga batyo, buli lwe baghangayo ekigheebwayo ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda. Era bweghabangagho omusenze aba mu imwe, oba omuntu yeenayeena abaire n'imwe ekiseera kyonakyona kye mubairegho, memale n'ayenda okughaayo ekigheebwayo ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, akolanga nga imwe bwe mukola. Amateeka malala ago n'agaidha okufuganga imwe Abaisiraeli n'abasenze abali mu imwe, era tigaakyukengamu ense n'ense. Imwe n'abasenze mwidha kubisibwanga bulala. Amateeka n'amalala ago, n'ebiragiro n'ebirala ebyo ebinaafuganga imwe n'abasenze ababa mu imwe.” Musengwa Katonda era yaakoba Musa ati: “Kobera Abaisiraeli oti, bwe mutuukanga mu nsi ye ndi kubatwalamu, era ekiseera bwe kituukanga ni mulya ku mere ey'omu nsi eyo, mughangayo ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda. Ku ngaano ye musookanga okukanda, mufumbangaku omugaati omutono mugugheeyo ng'ekigheebwayo, nga bwe mughaayo ekigheebwayo olw'ekifo aghakubirwa engaano. Ku ngaano ye musookanga okukanda, mutoolangaku mwaghaayo ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda, mu nse dhaimwe dhoonadhoona edhiirangagho. “Aye kisoboka, omuntu yaasobya mu butali bugenderevu, yaaloba kutuukiriza biragiro bino byonabyona, nze Musengwa Katonda bye nakobera Musa. Era kisoboka, omuntu yaaloba okutuukiriza ebyo byonabyona nze Musengwa Katonda bye nabalagira nga mbita mu Musa okuviira irala ku lunaku lwe nateeka amateeka, n'okweyongerayo okubita mu nse dhoonadhoona edhiriiragho. Aye okusobya bwe kuba nga tikwakolebwa mu bugenderevu era ng'abantu boonaboona tibaakimanha, olwo abantu boonaboona baghangayo ente ento enume ndala olw'ekigheebwayo ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda. Era bateerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, ng'amateeka bwe galagira. Era baghangayo n'embuzi ndala enume ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Agho kabona akolanga omukolo ogw'okutoolebwaku ebibi, olw'Abaisiraeli boonaboona okusoniyibwanga, kuba ekisobyo ekyo tikyali kigenderere ate nga bandeeteire nze Musengwa Katonda ekigheebwayo kyaibwe ekyokebwa n'ekigheebwayo olw'ebibi, olw'ekisobyo kyaibwe ekyo. Abaisiraeli boonaboona n'abasenze ababanga nga babalimu basoniyibwanga, kuba boonaboona bavunaanibwa ekisobyo ekyo. “Omuntu bw'akolanga ekibi nga tagendereire, aghangayo embuzi enduusi ey'omwaka omulala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Kabona akoleranga mu maiso gange, nze Musengwa Katonda, omukolo ogw'okutoolebwaku ebibi olw'omuntu akoze ekibi nga tagendereire, era omuntu oyo asoniyibwanga. Mubanga n'amateeka malala ago agavunaana omuntu akola ekibi nga tagendereire, k'abe omutyamye Omuisiraeli oba abe omusenze abanga ng'abalimu. “Aye ole akola ekibi ng'agendereire, k'abe Omuisiraeli omuzaale waamu oba omusenze, aba ng'annhoomye nze Musengwa Katonda era omuntu oyo aba nga takaabalirwa mu bantu bange. Olw'okuba aba ng'anhoomye ekibono kyange nze Musengwa Katonda era ng'amenhie eiteeka lyange, omuntu oyo aba nga takaabalirwa mu bantu bange naire, era aba nga yeereeteire mwene omusango okumusinga.” Lwali lulala, ng'Abaisiraeli bakaali mu irungu, baayagaana omuntu ng'ali kugherera enku ku lunaku lwa Sabbato. Abo abaamwagaana, baamuleeta eri Musa ni Aaroni n'Abaisiraeli abandi boonaboona. Baamukuuma butiribiri olw'okuba baali nga tibaidhi bukalamu kya kumukolera. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Omuntu oyo ateekwa kwitibwa. Abantu boonaboona baidha kumukuba amabaale afe, nga bamutoire mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe.” Kale abantu boonaboona baamutoola mu ekifo ghe baasimba weema dhaibwe, baaja baamukuba amabaale yaafa, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Abaisiraeli oti mutungenga amadhwenge ku buli nsonda edhiri ku bivaalo byaimwe, ku buli idhwenge mutungengaku akawuuzi aka bululu. Buli luse olunairangagho lwidha kukolanga lutyo. Amadhwenge ago buli lwe munaagalingangaku gaidha kubanga akamanhiso akanaabaidhusanga amateeka gange nze Musengwa Katonda n'okugagonderanga, mulobenga kunvaaku ni mujiira ku ebyo emyoyo gyaimwe n'amaiso gaimwe bye bibaleetera okwegomba. Kale mwidha kwidhukiranga era mugonderenga amateeka gange, olwo mubenga abatuukiriire eri nze Katonda waimwe. Ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu nsi Misiri, nsobole okubanga Katonda waimwe. Ni nze Musengwa Katonda waimwe.” Agho Kora mutabane wa Izahara era nga mwidhukulu wa Kohathi ow'ekika kya Levi, ghalala ni Dathani ni Abiramu batabane ba Eliabu, era ni Oni mutabane wa Pelethi, ow'ekika kya Reubeni, beesitula nga bali n'abantu ebikumi bibiri n'ataanu, nga bakulembeze mu Isiraeli era nga bamanhiibwa bukalamu. Beesoloza, baaja baadheemera Musa ni Aaroni, baabakoba bati: “Mubitiriiza okwekuluntaza! Abantu boonaboona ab'eighanga lino ba Musengwa Katonda era Musengwa Katonda aba mu ife. Kale lwaki mwetwala nga muli ba ghaigulu inho okusinga abantu ba Musengwa Katonda abo?” Musa bweyawulira ebyo yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Bwe yamala, yaakoba Kora ni baine boonaboona ati: “Enkyo Musengwa Katonda aidha kutwoleka oyo owuwe atuukiriire, era oyo aidha kumuseesa kumpi ni mwene. Oyo y'anaalonda aidha kumuseesa kumpi ni mwene. Mpegaano mwidha kukola muti: iwe Kora ni baino boonaboona mwidha kugema ebiniokezebwamu obubbaani, mubiteemu omuliro enkyo era mute obubbaani ku muliro okwo mu maiso ga Musengwa Katonda. Omuntu Musengwa Katonda y'anaalonda n'aidha okuba atuukiriire. Imwe baidhukulu ba Levi mubitiriiza okwekuluntaza!” Musa era yaakoba Kora ati: “Muwulire, imwe baidhukulu ba Levi. Mukibona nga kintu kitono, Katonda wa Isiraeli okulonda imwe mu bantu be Abaisiraeli boonaboona n'abaseesa okumpi ni mwene, mugheerezenga mu Weema ye era mwemererenga mu maiso g'abantu be abo okubagheereza? Katonda yabaseesa kumpi ni mwene, iwe ni baganda bo baidhukulu ba Levi. Buti muli kwenda mufune n'obwakabona bwona? Kale mukimanhe muti, iwe ni baino boonaboona muli kudheemera Musengwa Katonda mwene kuba, katyo Aaroni naani memale mumwemuluguunhize?” Agho Musa yaayetesa Dathani ni Abiramu batabane ba Eliabu, aye baakoba bati: “Titwidha kwidha. Okututoola mu nsi engimu era erimu ebirungi kamaala n'otuleeta okutwitira ghano mu irungu, ti kikumala? Mpegaano oli na kwenda kwefuula mufuzi waife? Mu butuufu bwene tiwatuleeta mu nsi ngimu erimu birungi kamaala, era tiwatugha bibandha na masamba ga mizabbibu ni biba byaife ku bwaife. Aye oli kwenda kuziba bwa bantu bano maiso? Kale titwidha kwidha.” Agho Musa yaasungughala inho era yaakoba Musengwa Katonda ati: “Otasiima kigheebwayo kyaibwe kyonakyona kye banaakuleetera. Nze nzira kintu kye natoola ku bantu abo, waire endogoyi endala eti. Era ghazira waire omulala ku abo ye nakolaku akabi.” Agho Musa yaakoba Kora ati: “Enkyo, iwe ni baino boonaboona ni Aaroni, mwidhe mubeegho mu maiso ga Musengwa Katonda. Buli muntu ku imwe atoole ekiniokezebwamu obubbaani ekikye, akiteemu obubbaani era akireete mu maiso ga Musengwa Katonda, ebyo nga n'ebiniokezebwamu obubbaani ebikumi ebibiri n'ataanu, era n'iwe ni Aaroni, buli muntu n'ekiniokezebwamu obubbaani ekikye.” Kale buli muntu yaatoola ekiniokezebwamu obubbaani ekikye, yaakitaamu omuliro n'obubbaani, era boonaboona baayemerera ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga bali ni Musa ni Aaroni. Kora yaasoloza abantu boonaboona, baayemerera ku mulyango ogw'Eweema eyo nga balingiriire Musa ni Aaroni. Agho ekitiisa kya Musengwa Katonda kyabonekera abantu boonaboona. Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Mwesende muve mu bantu bano, mbazikirize amangu gano.” Aye Musa ni Aaroni baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka, baakoba bati: “Wo Katonda waife, niiwe ensimuko ey'obulamu obwa buli kintu. Omuntu omulala bw'akola ekibi osungughalira abantu boonaboona?” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba abantu boonaboona bave okumpi ni weema dha Kora, Dathani, ni Abiramu.” Agho Musa yaasituka, yaaja ye Dathani, ni Abiramu. Abakulembeze mu Isiraeli baamunonereza. Yaakoba abantu boonaboona ati: “Mbeeghemba muve okumpi ni weema edh'abantu bano ababi era mutagema ku kintu kyaibwe kyonakyona. Bwe mutaakole mutyo, musobola okuzikirizibwa ghalala nabo olw'ebibi byaibwe.” Kale abantu beesenda, baaba ghala ni weema dha Kora, ni Dathani, ni Abiramu. Dathani ni Abiramu baafuluma baayemerera gha miryango egy'eweema dhaibwe, ghalala ni bakazi baibwe era n'abaana baibwe abato. Musa yaakoba abantu ati: “Ku kino kwe munaamanhira nga Musengwa Katonda n'eyantuma okukola ebintu ebyo byonabyona, era nga tibikola ku bwange zenka. Abantu bano bwe bafanga olumbe olwabuliidho, oba enkomerero yaibwe n'eba ng'ey'abantu ababuliidho, agho Musengwa Katonda anaabanga nga ti n'eyantuma. Aye Musengwa Katonda bw'anaakolagho ekintu ekitabangaghooku, eitaka ni lyasama ni libamira beene n'ebyaibwe byonabyona, ni bawolomera mu magombe nga balamu, mwidha kumanha ng'abantu abo baanhooma Musengwa Katonda.” Bwe yali amaliriza okwogera ebyo byonabyona, eitaka Dathani ni Abiramu kwe baali beemereire lyetema olutanda olunene, lyabamira aghalala n'eby'omu maka gaibwe, era n'abantu boonaboona abaanonereza Kora ghalala n'ebintu byaibwe byonabyona. Kale batyo baika e magombe nga balamu, n'ebyaibwe byonabyona. Eitaka lyabaziika baasaanagho, abantu nga babona. Abaisiraeli boonaboona abaali okumpi agho, baalumukagho bwe baawulira okulira kwaibwe. Baakoba bati: “Tulumuke. Eitaka twena litatumira.” Agho Musengwa Katonda yaasindika omuliro gwayokya abantu ebikumi ebibiri n'ataanu abaali nga bali kuniosa obubbaani. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Eleazari mutabane wa Aaroni kabona atoolegho ebiniokezebwamu obubbaani okuva mu kyokero aghayiiriire abantu abo. Amanda agasansaanize eyo eghala, kuba ebiniokezebwamu obubbaani ebyo bitukuvu. Ebiniokezebwamu obubbaani ebyo eby'abantu abo abaayonoona ni baitibwa, bitukuvu, kuba baabighaayo eri nze Musengwa Katonda. Kale ni ka babigheeseemu amabaati ag'okughembanga ku alutaari, kabenga akamanhiso ak'okulabulanga Abaisiraeli.” Kale Eleazari kabona yaatoola ebiniokezebwamu obubbaani ebyo ebyakolebwa mu kyuma ky'ekikomo, abantu abo abaayokebwa bye baaghaayo, yaabighaayo baabigheesaamu eky'okughembanga ku alutaari. Ekyo kiidha kwidhukizanga Abaisiraeli, ghalobe kubangagho muntu yeenayeena atali kabona wa ku lulyo lw'Aaroni, aseeta mu maiso ga Musengwa Katonda okuniokeza obubbaani; kuba asobola okuzikirizibwa nga Kora ni baine bwe baazikirizibwa. Ebyo byakolebwa nga Musengwa Katonda bweyalagira Eleazari ng'abita mu Musa. Ku lunaku olwairirira, abantu boonaboona beemuluguunhiza Musa ni Aaroni, nga bakoba bati: “Mwaise abantu ba Musengwa Katonda!” Bwe beesoloza boonaboona okwemuluguunhiza Musa ni Aaroni batyo, baaja okulinga y'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga babona ekire kigighembyeku, era ekitiisa kya Musengwa Katonda kyaboneka. Musa ni Aaroni baidha emberi ow'Eweema eyo. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Mwesende muve mu bantu bano, mbazikirize buti buti!” Musa ni Aaroni baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka. Musa yaakoba Aaroni ati: “Toola ekiniokezebwamu obubbaani ekikyo, okiteemu omuliro okuva ku alutaari era ote obubbaani ku muliro ogwo. Bw'omala okitwale mangu eri abantu okole omukolo ogw'okubatoolaku ebibi; kuba obusungu bwa Musengwa Katonda bumaze okubatuukaku era endwaire embi etooleire okubaita.” Kale Aaroni yaatoola ekiniokezebwamu obubbaani ekikye, yaalumuka yaaja mu bantu, yayagaana nga bwenebwene endwaire embi eri kwita abantu. Agho yaata obubbaani mu kiniokezebwamu ekyo, era yaakola omukolo ogw'okutoola ku bantu ebibi. Yaayemerera ghagati gh'abafu n'abakaali abalamu, endwaire embi eyo yaakoma agho. Abaafa obulwaire obubi obwo baali omutwalo mulala n'enkumi ina na lusanvu (14,700), nga tobaliireeku abo abaafiira mu keediimo ka Kora. Endwaire embi bweyalekera agho okwita abantu, Aaroni yaira ye Musa gha mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Abaisiraeli boonaboona bakughe emiigo ikumi n'ebiri, mulala mulala okuva ku buli mukulu wa kika. Era omale oghandiike eriina lya buli mukulu wa kika ku mwigo gwe. Era oidha kughandiika eriina ly'Aaroni ku mwigo ogw'ekika kya Levi, kuba buli mukulu wa kika aidha kuba n'omwigo mulala. Oidha kutwala emiigo egyo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ogite gha mberi w'Esanduuku ey'Endagaano ghe twagaananira n'iwe. Omwigo ogw'omuntu ye nnaalonda gwidha kusibuka. Mu nsambo eyo ndidha kulekeza Abaisiraeli okukwemuluguunhizanga.” Musa yaayogera n'Abaisiraeli, era abakulembeze baibwe baamugha omwigo mulala mulala okuva mu buli kika. Egyo gyaba emiigo ikumi n'ebiri, nga n'ogw'Aaroni gulimu. Musa yaata emiigo egyo mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, gha mberi w'Esanduuku ey'Endagaano. Ku lunaku olwairirira, Musa bweyaja mu Weema eyo, yaabona ng'omwigo gw'Aaroni ogw'ab'ekika kya Levi gusibwike, gwaleeta amakaba, gwamulisa ebimuli, era gwataaku ebibala ebyetebwa alumondi ebyenvu. Musa yaatoolayo emiigo gyonagyona okuva gha mberi gh'Esanduuku ey'Endagaano, yaagireetera Abaisiraeli boonaboona baabona, era buli mukulembeze yaatoola omwigo ogugwe. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Izaayo omwigo gw'Aaroni gha mberi w'Esanduuku ey'Endagaano, gukumirwe agho ng'akamanhiso eri abadheemu, nti baidha kufa bwe batalekera agho kuneemuluguunhizanga.” Musa yaakola atyo nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Agho Abaisiraeli baakoba Musa bati: “Bona eno, tutuuse okuzikirira. Tufiire, tuwoiregho. Oba nga buli muntu aseeta okumpi ni Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda ateekwa kufa, olwo twenatwena tituuweegho buwe?” Agho Musengwa Katonda yaakoba Aaroni ati: “Iwe ni batabane bo n'ab'omu kika kyo boonaboona, niimwe mwidha okuvunaanibwanga byonabyona ebinaabanga nga bisobye mu Kifo Ekitukuvu. Aye ebinaabanga nga bisobye mu bwakabona, biidha kuvunaanibwanga iwe ni batabane bo mwenka. Era oidha kuleetanga baganda bo ab'ekika kya Levi, bakweyimbeku, bakuyambengaku iwe ni batabane bo, nga muli kugheereza mu Weema. Baidha kukolanga emirimo gy'onaabaghanga era bakolenga n'emirimo egindi egy'omu Weema. Aye bataseetanga kumpi na bintu bikozesebwa mu Kifo Ekitukuvu, oba okuseeta ku alutaari olwo beene n'iwe mulobe kufa. Baidha kukoleranga ghalala n'iwe, mu kulabiriranga Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga mukola emirimo gyamu gyonagyona. Aye ghatabangagho muntu atali Mulevi, n'aseeta ye muli. Era niimwe abanaalabiriranga Ekifo Ekitukuvu ni alutaari, memale olwo ndobe kwirayo kusungughalira Baisiraeli. Era bona eno, nonze baganda bo Abalevi, naabakugha ng'ekirabo okuva mu Baisiraeli boonaboona. Bagheereibwayo eri nze Musengwa Katonda, okugheerezanga mu Weema. Aye iwe ni batabane bo, niimwe mwenka abanaakolanga emirimo egy'obwakabona egy'oku alutaari n'egy'omu Kifo Ekitukuvu. Mbaghaire obwakabona ng'ekirabo, era omuntu atali Mulevi bw'anaaseetanga okumpi, aidha kwitibwanga.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Aaroni ati: “Era bona eno, nkughaire ebyo byonabyona ebirekebwagho nga tibyokeibwa ku bigheebwayo ebitukuvu Abaisiraeli bye bampa nze Musengwa Katonda. Mbikughaire iwe ni batabane bo ng'omugabo gwe munaafunanga ebyanda n'ebyanda. Bino n'ebinaabanga ebyaimwe ku bintu ebitukuvu einho byonabyona ebigheebwayo eri nze Musengwa Katonda, ebirekebwagho nga tibyokeibwa: buli ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, buli ekigheebwayo olw'ebibi, na buli ekigheebwayo ng'omutango. Byonabyona ebitukuvu einho ebigheebwayo eri nze Musengwa Katonda, biidha kubanga bibyo ni batabane bo. Ebintu ebyo mwidha kubiriiranga mu Kifo Ekitukuvu Einho, era buli musaadha anaabanga wa idembe okubiryaku. Mubitwalenga nga bitukuvu. “Okwongereza ku ebyo, ebintu ebindi byonabyona Abaisiraeli bye banaaghangayo eri nze Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo eky'endhawulo nga kiwuubibwa, biidha kubanga bibyo iwe, ni batane bo, ni baghala bo ng'omugabo gwe munaafunanga ebyanda n'ebyanda. Buli muntu yeenayeena ow'omu ndhu yo anaabanga wa idembe okubiryaku kasita anaabanga nga mulongoofu. “Nkughaire ebirime ebisinga bulungi ebisooka okukungulwa Abaisiraeli bye bampa, era nga ni bino: omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, omwenge ogw'emizabbibu n'emere ey'empeke. Era nkughaire ebibala ebisooka okwenga mu misiri gyaibwe gyonagyona bye bandeetera nze Musengwa Katonda. Buli muntu yeenayeena ow'omu ndhu yo nga mulongoofu, anaabanga wa idembe okubiryaku. “Buli kintu kyonakyona ekinaagheebwangayo mu Isiraeli okuba ekyange, kiidha kubanga kikyo. “Buli kintu kyonakyona ekinaazaalibwanga mu luzaalo olusooka ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda, k'abe omuntu oba k'ebe ensolo, kiidha kubanga kikyo. Aye oidha kuganhanga okutwala ekyo ekinaagheebwangayo okununula omwana omuberi, n'ekyo ekinaagheebwangayo okununula ensolo ezaalibwa mu luzaalo olusooka etali nongoofu. Abaana banaanunulwanga nga ba mwezi mulala, era buli mwana aidha kusasulirwanga ebitundu bitaanu ebya feeza, ng'ojiira ku mbala entongole ey'eisinzizo. Aye ente n'entaama n'embuzi edhinaazaalibwanga mu luzaalo olusooka, tibaadhinunulenga. Edho dhange ku bwange, kale ntukuvu. Oidha kudhiitanga, omansirenga omusaayi gwadho ku alutaari, era oyokyenga amasavu gaadho ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Akawoowo kaadho kansangaaza nze Musengwa Katonda. Emamba yaadho eidha kubanga yiyo, mu nsambo n'endala ng'ekifuba ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda nga kiwuubibwa n'ekisambi eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha, bwe biri ebibyo. Nkughaire iwe, ni batabane bo, ni baghala bo, ebigheebwayo ebitukuvu byonabyona Abaisiraeli bye banandeeteranga nze Musengwa Katonda, bibe omugabo gwaimwe gwe munaafunanga ebyanda n'ebyanda. Eyo n'endagaano ye nkoze n'iwe era n'eizaire lyo, etaja kumenhebwagho ebyanda n'ebyanda.” Era Musengwa Katonda yaakoba Aaroni ati: “Timwidha kufuna kintu kyonakyona kya nsikirano, waire okugheebwa omugabo gwonagwona mu nsi y'Abaisiraeli. Ninze omugabo gwaimwe ogunaababeesangagho mu Baisiraeli.” Era Musengwa Katonda yaakoba ati: “Abalevi mbaghaire ekintu kirala kirala ku buli bintu eikumi Abaisiraeli kye bampa, gube omugabo gwaibwe olw'okusasulira obugheereza bwe bakola mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Okuva ni mpegaano, Abaisiraeli abandi abatali Balevi bataseetanga kumpi na Weema eyo, olwo balobe kwereetaku kibi kya kubaitisa. Aye Abalevi bonka n'abanaagheerezanga mu Weema eyo, era n'abanaavunaanizibwanga ebisobu ebinaagibangamu. Eiteeka eryo liidha kubangagho mu nse dhoonadhoona edhiriiragho. Abalevi tibaidha kugheebwanga mugabo mu Baisiraeli. Olw'okuba mpaire Abalevi ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi Abaisiraeli kye bampa, gube omugabo gwaibwe, kye nviire ni nkoba nti tibaidha kugheebwanga mugabo mu Baisiraeli.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba abalevi oti, ‘Bwe munaamalanga okutoola ku Baisiraeli ekintu ekirala ekirala ku buli bintu eikumi kye bampa, nze Musengwa kye mbaghaire ng'omugabo gwaimwe, mwena mwidha kutoolanga ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi ku ebyo bye mufunie, kibenga ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda. Ekigheebwayo kyaimwe ekyo kiidha kutwalibwanga ng'oti n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke eva mu kifo aghakubirwa engaano, era ng'oti n'ekigheebwayo ekiidhuvu ekiva mu kikunhiro eky'omwenge ogw'emizabbibu. Kale mutyo mwena bwe mwidhanga okutoola ekintu ekirala ekirala ku buli bintu eikumi Abaisiraeli boonaboona bye banaabaghanga, mukigheeyo ng'ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda. Ekigheebwayo kyaimwe ekyo mwidha kukighanga Aaroni kabona. Ku bintu byonabyona bye munaafunanga, mwidha kutoolangaku ebisinga bulungi mubighengayo mu bwidhuvu ng'ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda. Bwe munaamalanga okughaayo ebyo ebisinga bulungi, ebisigalagho mwidha kubisigazanga ng'omuntu bw'asigaza ebiva mu kifo aghakubirwa engaano n'ebiva mu kikunhiro eky'omwenge ogw'emizabbibu. Munaabanga ba idembe, imwe beene era n'ab'omu ndhu dhaimwe, okubiriira mu kifo kyonakyona ekibaagho, kuba ebyo n'ebisasulira obugheereza bwe mukola mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Era timuubenga na kibi kye mukoze olw'okubirya, kasita munaabanga nga mughaireyo ebisinga bulungi. Aye mwegenderezenga mulobe kwonoona ebintu ebitukuvu Abaisiraeli bye baleeta, memale olwo mulobe kufa.’ ” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Kino n'ekiragiro ekiri mu mateeka nze Musengwa ge nataagho: Mukobe Abaisiraeli babaleetere ente eya langi ya kasaayisaayi eziraku kikyamu kyonakyona, era etakozesebwangaku mulimo gwonagwona. Ente eyo mwidha kugigha Eleazari kabona, etoolebwe mu kifo abantu ghe baasimba weema dhaibwe, eje eitirwe eyo embali nga Eleazari abona. Agho Eleazari kabona aidha kutoola ku musaayi gwayo n'engalo ye, agumansire emikuzi musanvu ng'agwolekeiza emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Olwo ente eyo eidha kwokebwa yoonayoona nga Eleazari abona ng'omwo mw'otwaliire oluwu lwayo, emamba yaayo, omusaayi gwayo, n'obusa bwayo. Kabona aidha kutoola omuti oguwunha akawoowo, n'akati akeetebwa hissopu, n'oluwuuzi olw'olugoye olw'erangi ya kasaayisaayi, abisuule ku nte eri kwokebwa. Bw'anaamala aidha kunaaba omubiri n'amaadhi era ayoze n'ebivaalo bye, memale aire mu kifo abantu ghe baasimba weema dhaibwe, aye era aidha kusigala nga tiimulongoofu okutuusa olw'eigulo. Omuntu anaayokya ente eyo aidha kunaaba omubiri era ayoze ebivaalo bye, aye era aidha kusigala nga tiimulongoofu okutuusa olw'eigulo. Omuntu omulongoofu aidha kuyoolagho eivu ery'ente eyo, aje alite mu kifo ekirongoofu ezira weema dha bantu, ye liri n'okukuumirwa. Eivu eryo liidha kukozesebwanga Abaisiraeli, mu kutegeka amaadhi agakozesebwa mu mukolo ogw'okwetukuza, ogukolebwa mu kutoolagho ebibi. Omuntu anaayoolagho eivu ery'ente eyo, aidha kwoza ebivaalo bye, aye era asigale nga tiimulongoofu okutuusa olw'eigulo. Ekiragiro kino kiidha kugemwanga Abaisiraeli boonaboona n'abasenze abanaabasengangamu ebyanda n'ebyanda. “Omuntu bw'anaagemanga ku mulambo ogw'omuntu, aidha kusigalanga nga tiimulongoofu okumala enaku musanvu. Ku lunaku olwokusatu ni ku lunaku olwomusanvu aidha kunaabanga n'amaadhi ag'okwetukuza, memale abenga omulongoofu. Aye bw'ateetukuzenga ku nnaku edho dhombi, olwokusatu n'olwomusanvu, taabenga mulongoofu. Omuntu yeenayeena agema ku muntu afiire, aye n'ateetukuza, ayonoona Weema ya Musengwa Katonda. Era omuntu oyo aidha kulekeranga okubalibwa mu Baisiraeli; kuba aba tamansiirwaku maadhi ga kumutukuza. Aidha kubanga nga tiimulongoofu, era asigalenga n'obutali bulongoofu bwe. “Lino n'eiteeka erigema ku muntu afiira mu weema: Omuntu yeenayeena aidha mu weema eyo, aidha kubanga nga tiimulongoofu okumala enaku musanvu. N'oyo aba ng'agirimu mu kiseera ekyo omuntu oyo ky'afiiriiremu, yeena aidha kubanga nga tiimulongoofu okumala enaku omusanvu. Era buli kintu ekikozesebwa mu weema eyo ekinaabanga nga tikiteereibwaku kisandikiza kyakyo ekisibiirwaku, kyona kiidha kubanga nga tiikirongoofu. Omuntu yeenayeena bw'anaabanga ng'ali eyo kuliya, n'agema ku muntu ye baise obwite, oba ku muntu afiire mwene, oba ku igumba ery'omuntu, oba ku magombe, aidha kubanga nga tiimulongoofu okumala enaku musanvu. Abo abatali balongoofu baidha kutoolanga ku ivu ery'ekigheebwayo olw'ebibi ekimaze okwokebwa, balitenga mu kibya, baliyughengaku amaadhi agatooleibwa mu mwiga. Agho omuntu omulongoofu aidha kutoolanga akati akeetebwa hissopu akainhike mu maadhi ago, memale agamansire mu weema eyo, ni ku bintu byamu byonabyona, ni ku bantu abaagirimu, ni ku oyo anaabanga ng'agemye ku muntu aitiibwa obwitibwe, oba ku afiire mwene, oba ku igumba, oba ku magombe. Omuntu oyo omulongoofu aidha kumansiranga amaadhi ago ku ole atali mulongoofu, ku lunaku olwokusatu ni ku lunaku olwomusanvu. Ku lunaku olwomusanvu aidha kumutukuzanga, era omuntu oyo atukuziibwa aidha kwozanga ebivaalo bye era anaabenga omubiri n'amaadhi. Olwo, eigulo eryo aidha kubanga mulongoofu. “Aye omuntu atali mulongoofu bw'anaalobanga okutukuzibwa, anaabanga nga takaabalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda, kuba anaabanga ng'ayonoine ekifo kya Musengwa Katonda ekitukuvu. Era aidha kusigalanga nga tiimulongoofu, kuba amaadhi agakozesebwa okutoolagho ebibi ganaabanga nga tigamumansiirwaku. Ekiragiro ekyo baidha kukikuumanga ebyanda n'ebyanda. Oyo anaamansiranga amaadhi agakozesebwa mu kutoolagho ebibi, aidha kwozanga ebivaalo bye. N'oyo anaagemanga ku maadhi ago agakozesebwa mu kutoolagho ebibi, aidha kubanga nga tiimulongoofu okutuuka olw'eigulo. Era buli kintu omuntu atali mulongoofu ky'anaagemangaku kiidha kufuukanga ekitali kirongoofu, n'oyo anaakigemangaku aidha kubanga nga tiimulongoofu okutuusa olw'eigulo.” Agho Abaisiraeli boonaboona baatuuka mu irungu ery'e Zini mu mwezi ogusooka, baaba e Kadeshi. Miriamu yaafiira eyo, era baamuziika eyo. Mu kifo ekyo timwali maadhi ga bantu kukozesa, kale abantu beesoloza balumba Musa ni Aaroni. Abantu beemuluguunhiza Musa bati: “Kyandisinzeeku ngoli twafa, ku lule baganda baife lwe baafiira mu maiso ga Musengwa Katonda! Lwaki waleeta abantu ba Musengwa Katonda boonaboona mu irungu lino? Wayenda tufiire muno n'ebyayo byaife? Era lwaki watutoola mu Misiri okutuleeta mu kifo kino ekibi? Ghazira kintu kighanga kulimwagho, k'ebe engaano, oba emiti emitiini, oba emizabbibu, waire emikomamawanga! Ghazira waire maadhi ga kunhwa!” Agho Musa ni Aaroni baava agho mu bantu, baaja gha mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka. Agho ekitiisa kya Musengwa Katonda kyababonekera. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Toola omwigo gwo, osoloze abantu boonaboona ng'oli ghalala ni muganda wo Aaroni. Memale okobe olubaale luveemu amaadhi gaalwo, nga boonaboona babona. Olwo oidha kutoola amaadhi mu lubaale, oghe abantu banhwe n'ebyayo byaibwe.” Musa yatoola omwigo ogwo okuva agho mu maiso ga Musengwa Katonda, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Musa ni Aaroni baasololeza abantu boonaboona agho gha lubaale. Musa yaakoba abantu ati: “Muwulire imwe abadheemu. Tunaabatoolera amaadhi mu lubaale luno?” Era Musa yaagalula omukono yaakuba olubaale emikuzi ebiri n'omwigo gwe. Amaadhi amangi einho gaava mu lubaale olwo, abantu baanhwa n'ebyayo byaibwe. Aye Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni ati: “Olw'okuba timubaire na kwikiriza mu nze, mwaloba kwoleka bantu bano boonaboona nga bwendi n'obuyinza, ti mwidha kubatuusa mu nsi ye nabagha.” Ago n'amaadhi ag'e Meriba Abaisiraeli ye beemuluguunhiza Musengwa Katonda, era Musengwa oyo n'abooleka nga bw'ali omutukuvu. Musa ng'ali e Kadeshi, yaagheereza kyabazinga owa Edomu abakwenda okumukoba bati: “Baganda bo Abaisiraeli bali kukukoba bati, oidhi bukalamu ebizibu ebyatutuukaku. Oidhi nga badhaadha baife bwe baaja mu Misiri, ye twaba emyaka kamaala, Abamisiri ni babisa obubi badhaadha baife abo era n'ife. Bwe twalirira Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo yawulira okulira kwaife, yaatutumira malaika yaatutoola mu Misiri. Mpegaano tuli ghano e Kadeshi, ekibuga ekiri ku nsalosalo n'ekiketezo kyo. Tukweghemba otuleke tubiteku mu nsi yo. Titwidha kubita waire mu musiri oba mu isamba ery'emizabbibu, oba okunhwa amaadhi mu nsulo. Twidha kutambulira mu luguudo mwonka aghazira kugonhokeraku ku mukono mugooda oba ku mukono ogulya, okutuusa nga tumaze okuva mu kiketezo kyo.” Aye Abaedomu baabairamu bati: “Timwidha kubita ghano. Bwemunaagezaaku twidha kutoolayo bwa mpiima tubalwanise.” Abaisiraeli baabakoba bati: “Twidha kutambulira bwa mu luguudo mwonka, era singa tunhwa ku maadhi gaimwe oba okugagha ku byayo byaife, twidha kugasasulira. Tuli kubasaba ekintu kirala kyonka: mutuleke tubitemu bubite nga tutambulira ku bigere.” Aye Abaedomu baabairamu bati: “Ti mwidha kubita ghano.” Era baavaayo n'eigye enene ery'amaani okulumba Abaisiraeli. Mu nsambo eyo Abaedomu baalobera Abaisiraeli okubita mu kiketezo kyaibwe. Kale Abaisiraeli baakyuka baagema engira eyindi. Agho Abaisiraeli boonaboona baava e Kadeshi, baatambula baatuuka ku lusozi Hora, oluli ku nsalosalo ey'ekiketezo kya Edomu. Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Aaroni nga bali ku lusozi olwo ati: “Aaroni aidha kutwalibwa yeeyimbe ku bantu be abaafa. Taidha kwingira mu nsi ye nagha Abaisiraeli, kuba mwadheemera ekiragiro kyange nga muli gha maadhi ag'e Meriba. Toola Aaroni ni mutabane we Eleazari, obaleete ghaigulu ghano ku lusozi luno Hori. Bwe mutuuka, Aaroni oidha kumutoolamu ebivaalo bye, obivaaze mutabane we Eleazari. Aaroni aidha kutwalibwa ng'ali ku lusozi luno yeeyimbe ku bantu be abaafa.” Musa yaakola nga Musengwa Katonda bweyamulagira, baaniina ku lusozi Hori ng'abantu boonaboona babona. Musa yaavaalulula Aaroni ebivaalo bye, yaabivaaza mutabane we Eleazari, era Aaroni yaafiira ghaigulu ku lusozi. Agho Musa ni Eleazari baaniinuka okuva ku lusozi. Abaisiraeli boonaboona bwe bamanha nga Aaroni afiire, bamulirira enaku amakumi asatu. Agho Aradi kyabazinga ow'Abakanaani eyabanga mu kiketezo ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olwa Kanaani, yaawulira ng'Abaisiraeli bali kwidhira mu ngira ebita mu Atharimu. Kale yaaja okubalumba era yaanhagaku abandi, yaabatwala nga basibe. Abaisiraeli beeyama eri Musengwa nga bakoba bati: “Bw'onaatugha okughangula abantu bano, twidha kuzikiriza ebibuga byaibwe tubimaliregho irala.” Musengwa Katonda yaaganha Abaisiraeli kye baamusaba, yaabagha okughangula Abakanaani, era baabazikiriza okubamaliragho irala aghalala n'ebibuga byaibwe. Kale ekifo ekyo baakituuma eriina Horuma. Abaisiraeli bwe baava ku lusozi Hori, baagema engira eja ku Nhandha Emyufu, basobole okwekooloobya nga tibabiseeku mu kiketezo eky'ensi Edomu. Bwe baali nga bakaatambula, abantu beesinwa olugendo. Kale baatoolera okwemuluguunhiza Katonda ni Musa nga bakoba bati: “Lwaki mwatutoola mu Misiri okwidha okufiira ghano mu irungu? Ghano ghazira mere waire amaadhi, era bino ebimere bitusinie.” Agho Musengwa Katonda yaabasindikira emisota egy'obusagwa, gyabamoodha, Abaisiraeli kamaala baafa. Agho abantu baaja ye Musa baamukoba bati: “Twayonoona okwemuluguunhiza Musengwa n'iwe. Tusabire Musengwa atutooleku emisota gino.” Kale Musa yaabasabira. Musengwa Katonda yaalagira Musa ati: “Kola omusota ogufaanana ng'oti n'egyo egy'obusagwa, ogughanike ku mpango. Buli muntu omusota ye gunaamoodhanga bw'anaalinganga ku ogwo oguli ku mpango, aidha kuwonanga.” Kale Musa yaakola omusota mu kyuma eky'ekikomo, yaagughanika ku mpango. Era buli muntu omusota ye gwamoodhanga, memale n'alinga ku ogwo ogw'ekikomo, ng'awona. Agho Abaisiraeli baasitula, baaja baatuuka mu Obothi, baasimba agho weema dhaibwe. Bwe baasitula okuva mu Obothi, baaja baasimba weema dhaibwe mu Iye Abarimu, mu irungu eriringiriire Moabu, ku luuyi olw'e buvandhuba. Bwe baasitula okuva agho, baaja baasimba weema dhaibwe mu kiiko eky'e Zeredi. Bwe baava agho, baaja baasimba weema dhaibwe ku luuyi lule nga bamaze okusomoka omwiga Arunoni, oguli mu irungu erituukira irala ku nsalosalo y'Abamori. Omwiga Arunoni n'ogwawula ekiketezo eky'Abamoabu ku ky'Abamori. Mu kitabo ky'entalo dha Musengwa kyebava bakoba bati: “Ekibuga kya Wahebu ekiri mu biketezo bya Sufa, n'ebiiko by'oku mwiga Arunoni, n'obuserengeto obw'ebiiko, ebija ni bituuka ku kibuga Ari, kumpi n'ensalosalo ni Moabu.” Bwe baava agho, beeyongerayo baatuuka ku Beeri eyo nga n'ensulo Musengwa ye yakoba Musa ati: “Soloza abantu ghalala, ndidha kubagha amaadhi.” Agho Abaisiraeli baayemba olwembo luno bati: “Nsulo iwe, sembula enhindo dho dhiveemu amaadhi, twidha kugembera olwembo. Ensulo eyasimwa abakologho, abakungu ab'abantu; nga basimisa emiigo gyaibwe egy'obwakyabazinga, emiigo gyaibwe egy'omu ngalo.” Bwe baava mu irungu, baaja e Mattana. Bwe baava e Mattana, baaja e Nahalieli. Bwe baava e Nahalieli, baaja e Bamothi. Bwe baava e Bamothi, baatuuka mu kiiko ekiri mu biketezo bya Moabu gh'olengerera eirungu, kumpi n'entwiko y'olusozi Pisiga. Agho Abaisiraeli baatuma abakwenda ye kyabazinga Sihoni ow'Abamori, okumukoba bati: “Tukweghemba otuleke tubiteku mu nsi yo. Titwidha kubita waire mu musiri oba mu isamba ery'emizabbibu, oba okunhwa amaadhi mu nsulo. Twidha kutambulira mu luguudo mwonka, okutuusa nga tumaze okuva mu kiketezo kyo.” Aye Sihoni yaalobera Abaisiraeli okubita mu kiketezo kye. Era yaasoloza abantu be, yaaja nabo e Yahazi mu irungu, yaalwanisa Abaisiraeli. Abaisiraeli baita abasaadha be mu lutalo olwo, era baabanhagaku ekiketezo kye, okuva ku mwiga Arunoni okutuukira irala ku Bammoni, ku mwiga Yabboki kuba e Yazeri n'aghaali ensalosalo n'Abammoni Abaisiraeli baanhaga era baaba mu bibuga eby'Abamori byonabyona, nga batwaliizaamu n'ekibuga Heshiboni n'ebyalo ebikyezungulwire. Heshiboni kyali nga n'ekibuga ekikulu ekya kyabazinga Sihoni ow'Abamori. Einhuma ere, Sihoni oyo yali nga yamala okulwanisa eyali kyabazinga wa Moabu, yaamunhagaku ekiketezo kye, okutuukira irala ku mwiga Arunoni. Abembi kye baava ni bemba bati: “Mwidhe mu Heshiboni, kizimbibwe, leka ekibuga kya Sihoni kiizibwegho. Omuliro gwava mu Heshiboni; enimi dhaagwo dhaava mu kibuga kya Sihoni. Gwayokya ekibuga Ari ekya Moabu; gwamamulamamula abakungu ab'ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu 1 ku mwiga Arunoni. Mukagwireku imwe ab'e Moabu! Muzikiriire imwe abasinza omusambwa Kemoshi! Omusambwa ogwo gulese batabane baimwe baafuuka ekiyiigibwa, ate baghala baimwe baafuuka abanhage ba Sihoni kyabazinga ow'Abamori. Abaana n'abaidhukulu tubazikiriiza okuva e Heshiboni okutuuka e Diboni, twabasaaniagho mu bibuga, okutuukira irala e Medeba.” Kale mu nsambo eyo, Abaisiraeli baatyama mu kiketezo ekyali eky'Abamori. Era Musa yaatuma abantu baakeeta ekibuga Yazeri. Abaisiraeli baanhaga ebyalo byakyo, baabingamu Abamori abaali babibaamu. Agho Abaisiraeli baakyuka, baagema engira eja e Bashani. Kyabazinga Ogi ow'e Bashani yaavaayo n'abantu be boonaboona okulwanisa Abaisiraeli mu Edurei. Aye Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Otamutya, ndidha kukugha obughanguzi, omughangule n'abantu be boonaboona n'ekiketezo kye kyonakyona. Oidha kumukolaku nga bwe wakola ku kyabazinga Sihoni ow'Abamori eyafugiranga mu Heshiboni.” Kale Abaisiraeli baita Ogi ni batabane be n'abantu be boonaboona, aghazira kulekaghooku waire muntu mulala ati, era baamala baanhaga ekiketezo kye, kyaba kyaibwe. Agho Abaisiraeli baasitula, baaja baatuuka e Yeriko, ere ng'osomoike omwiga Yorudani, mu kiketezo ky'e Moabu eky'oku museetwe, baasimba eyo weema dhaibwe. Kyabazinga Balaki mutabane wa Zippori yali amaze okubona byonabyona Abaisiraeli bye baakola Abamori. Abamoabu baatya inho Abaisiraeli era baafootookerera, olw'okubona ng'Abaisiraeli abo baali bangi inho. Agho Abamoabu baakoba abakulembeze ab'Abamidia bati: “Luno olukunkumuli olw'Abaisiraeli luja kusaaniagho buli kintu ekitwezungulwire ghano, ng'oti n'ente bw'esaaniagho eisubi ku nsiko.” Kale Balaki, mutabane wa Zippori, eyali nga ni kyabazinga wa Moabu mu biseera ebyo, yaatuma abakwenda ye Balaamu mutabane wa Beori e Pethori, ekiri okumpi n'omwiga Eufurate mu kiketezo ekyetebwa Amawa. Bamukobe bati: “Bona eno, abantu ab'eighanga eiramba baava e Misiri, baidha baasiisira era baamaamira ekiketezo kyaife, era bali ghano kumpi n'ife. Kale mperaano nkweghembye, oidhe onkolimirire abantu abo, kuba batusinga inho amaani; oba katyo tunaasobola okubaghangula twababingagho. Ndidhi nti omuntu y'osabira enkabi aba wa nkabi, ate y'okolimira yaaba mukolimire.” Kale abakulembeze b'e Moabu n'abakulembeze b'e Midia baaja, nga beetwise eby'okusasula Balaamu olw'okukolima. Bwe baatuuka ye Balaamu baamugha obukwenda Balaki bwe yabatuma. Balaamu yaabakoba ati: “Musule ghano obwire buno, ndidha kubairamu Musengwa ky'anankoba.” Kale abakulembeze abo abaava e Moabu baasigala agho ni Balaamu. Katonda yaidha eri Balaamu, yaamubuuza ati: “Ni baani abo b'oli nabo ghano?” Balaamu yaakoba Katonda ati: “Balaki, kyabazinga wa Moabu, mutabane wa Zippori, antumiire abakwenda bano ng'akoba ati, ‘Bona eno, abantu ab'eighanga eiramba baava e Misiri, baidha baasiisira era baamaamira ekiketezo kyaife. Kale mperaano nkweghembye, oidhe onkolimirire abantu abo oba katyo tunaasobola okubalwanisa twababingagho.’ ” Aye Katonda yaakoba Balaamu ati: “Otaja nabo, era otakolimira bantu Baisiraeli bale, kuba bali n'enkabi.” Enkyo Balaamu yaakobera abakwenda abaava ye Balaki ati: “Mwireyo ewaimwe, kuba nze Musengwa andobeire okuja n'imwe.” Kale abakwenda abo abaava e Moabu, baasituka bairayo ye Balaki baamukobera bati: “Balaamu alobye okwidha n'ife.” Kabiri Balaki yaatuma abakulembeze abandi, nga bangi okusinga bale era nga babasinga n'ekitiibwa. Baaja baakoba Balaamu bati: “Balaki mutabane wa Zippori, akobye ati, ‘Nkweghembye ghatabaagho kintu kikulobera kwidha ye ndi, kuba ndidha kukuleetera okuba ow'ekitiibwa einho, era ky'onankoba okukola kyonakyona ndidha kukikola. Idha onkolimirire abantu abo.’ ” Aye Balaamu yairamu abakwenda ba Balaki ati: “Waire Balaki ampa endhu ye ng'eidhwire feeza ni zaabu, tighanga kuva ku kiragiro kya Musengwa Katonda wange okukikendeezaaku oba okukyongeraku. Mbeeghemba mwena musule ghano obwire buno, nsobole okumanha kiki Musengwa Katonda ky'anaayongera okunkoba.” Obwire obwo Katonda yaidha yaakoba Balaamu ati: “Oba nga abantu abo baidhie kukweta, situka oje nabo. Aye kye nnaakukoba okukola kyonka ky'onaakola.” Kale Balaamu yaasituka enkyo, yaata ekintu ekityamibwaku ku ndogoyi ye, yaaja n'abakulembeze abaava e Moabu. Aye obusungu bwa Katonda bwatumbukira ku Balaamu ng'oti muliro, olw'okuja. Agho Balaamu bweyali ali kuvuga endogoyi ye ng'ali n'abagheereza be babiri, malaika wa Musengwa yeekiika mu ngira okumulobera okweyongerayo. Endogoyi yaabona malaika wa Musengwa ng'ayemereire mu ngira, ng'asowoire empiima mu kiruutu kyayo agigemye mu ngalo. Agho endogoyi eyo yaava mu ngira yaakyukira mu misiri egyali agho. Balaamu yaagikuba okugiiza mu ngira. Kabiri malaika wa Musengwa Katonda yaayemerera mu kagira akatono akabita ghagati mu masamba ag'emizabbibu, nga ku luuyi ni ku luuyi eriyo ekimante. Endogoyi bweyabona malaika wa Musengwa Katonda, yeesugeenhia ku kimante era yaanhigiririzaamu ekigere kya Balaamu. Kabiri Balaamu yaagikuba. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaaja emberi, yaayemerera aghanhigirivu nga ghazira luuyi lw'osobola kukyukiraku. Endogoyi bweyabona malaika wa Musengwa Katonda, yaalambaala ghansi gha Balaamu. Balaamu yaasungughala inho era yaagikuba n'omwigo gwe. Agho Musengwa Katonda yaasobozesa endogoyi okwogera. Endogoyi eyo yaabuuza Balaamu eti: “Nkukoze ki okunkuba emikuzi gino esatu?” Balaamu yaagiiramu ati: “Nkukubye kuba onnhoomye. Ngoli mbaire na mpiima nandikwise bwite.” Endogoyi yaamukoba eti: “Ti ninze endogoyi yo, y'ovuze obulamu bwo bwonabwona okutuusa n'olwaleero luno? Naali nkubisiisaaku ntyo omukuzi waire omulala guti?” Balaamu yaagiiramu ati: “Busa.” Agho Musengwa Katonda yaazibula Balaamu amaiso, yaabona malaika wa Musengwa ng'ayemereire mu ngira, ng'asowoire empiima mu kiruutu kyayo yaagigema mu ngalo. Balaamu yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Malaika wa Musengwa Katonda, yaabuuza Balaamu ati: “Lwaki okubye endogoyi yo emikuzi egyo esatu? Bona eno, ndidhye okwekiika mu ngira yo, kuba olugendo lwo luno tirusemba. Endogoyi yo emboine ku mikuzi egyo esatu, yanviirayo yaakyukira ku mbali. Era ngoli tekyusenga n'enviirayo, bwenebwene ngoli buti nkwise, yeene naagireka nga nnamu.” Agho Balaamu yaakoba malaika wa Musengwa ati: “Nhonoine, kuba mbaire timanhie nga niiwe weekiise mu ngira okundobera okuja. Aye mpegaano oba nga kiba kibi y'oli nze okuja, ka nkyuke ndhireyo.” Aye malaika wa Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ja n'abasaadha abo, aye kye nnaakukoba okwogera kyonka ky'onaayogera.” Kale Balaamu yeeyongerayo, yaaja n'abakwenda ba Balaki. Balaki bweyawulira nga Balaamu aidhie, yaaja okumusangaaza mu kibuga kya Moabu ekiri ku mbali kw'omwiga Arunoni, aghasemberayo irala ku nsalosalo. Balaki yaamukoba ati: “Lwaki tiwaidha, bwe nakwetesa omukuzi ogwasooka? Okoba oti tisobola kukuleetera kuba wa kitiibwa?” Balaamu yairamu Balaki ati: “Buti ndidhie. Aye obwo odhuuba oti ndi n'obukumu okuba ni kye ndhogera? Ekyo kyonka Katonda ky'andagira, kye nteekwa okwogera.” Agho Balaamu ni Balaki baaja, baatuuka mu kibuga Kiriathi Huzothi. Balaki yaaghaayo ente n'entaama ng'omusengo, era yaagheerezaaku Balaamu n'abakungu abaali naye emamba. Bwe bwakya enkyo, Balaki yaatwala Balaamu mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu e Bamothi Baali. Balaamu ng'ali eyo, yaabonaku abandi ku Baisiraeli abaamuli okumpi. Balaamu yaakoba Balaki ati: “Nzimbira ghano alutaari musanvu, era ondeetere ghano ente enume musanvu n'entaama enume musanvu.” Balaki yaakola nga Balaamu bweyamukoba, era bombi baagheerayo ku buli alutaari, ente enume ndala n'entaama enume ndala. Balaamu yaakoba Balaki ati: “Yemerera kumpi n'ekigheebwayo kyo ekyokebwa. Nze ka nje mbone oba nga Musengwa anaidha okwagaanana ninze. Era buli ky'anandholeka kyonakyona, ndidha kwira nkikukobere.” Agho yaaja yaaniina ghaigulu ku lusozi. Katonda yaayagaanana ni Balaamu oyo. Balaamu yaakoba Katonda ati: “Mmaze okutegeka alutaari musanvu era ku buli ndala mpeereireyo ekigheebwayo kya nte enume ndala n'entaama enume ndala.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Balaamu by'anaayogera, era yaamukoba ati: “Irayo ye Balaki oyogere otyo.” Balaamu yaira ye Balaki, yaamwagaana ng'akaayemereire kumpi n'ekigheebwayo kye ekyokebwa, ghalala n'abakungu boonaboona aba Moabu. Agho Balaamu yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Balaki kyabazinga wa Moabu yandheta okuva mu Aramu, mu nsozi edh'omu buvandhuba: Yankoba ati, ‘Idha onkolimirire aba Yakobo idha ovumirire Abaisiraeli abo.’ Nnaakolimira ntya oyo Katonda y'atakolimiire? Nnaavumirira ntya oyo Musengwa y'atavumiriire? Mbabona nga ndi ku ngulu ku nsozi enene, naabalengera nga ndi ku busozi obutono. Abantu abo bali eighanga eriba lyonka, eighanga eriteetabula na maghanga gandi. Naani asobola okubala baidhukulu ba Yakobo abangi ng'oti bwa nkungu? Oba naani asobola okumanha omughendo oguli mu kitundu obutundu ekirala ku buli bitundu ebina eby'Abaisiraeli abo? Leka nfe ng'abatuufu bwe bafa, leka enkomerero yange ebe ng'ey'abatya Katonda abo bw'eba!” Agho Balaki yaakoba Balaamu ati: “Onkoze ki kino? Nakuleese kukolimira bazigu bange, aye kabiri iwe waabula ekindi ky'okola okutoolaku okubasabira obw'enkabi?” Balaamu yaamwiramu ati: “Nteekwa okwogera ebyo Musengwa Katonda by'andagira byonka.” Agho Balaki yaakoba Balaamu ati: “Idha tuje mu kifo ekindi gh'onaabonera abandi ku Baisiraeli abanaakuba okumpi, waire nga toobabone boonaboona. Memale olwo obankolimirire ng'oli eyo.” Yaamutwala mu musiri gwa Zofimu ku ngulu okw'olusozi Pisiga. Yaazimba alutaari musanvu era yaagheerayo ku buli ndala ente enume n'entaama enume. Balaamu yaakoba Balaki ati: “Yemerera kumpi n'ekigheebwayo kyo ekyokebwa, nze nje ere ndhagaanane ni Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaayagaanana ni Balaamu era yaamulagira by'anaayogera. Yaamukoba ati: “Irayo ye Balaki oyogere otyo.” Balaamu yaira ye Balaki, yaamwagaana ng'akaayemereire kumpi n'ekigheebwayo kye ekyokebwa, ghalala n'abakungu aba Moabu. Balaki yaamubuuza ati: “Musengwa akobye ki?” Agho Balaamu yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Balaki, idha owulire, ntegera kutu, iwe mutabane wa Zippori. Katonda talimba, aye abantu balimba; Katonda takyuka, aye abantu bakyuka. Ky'akoba taloba kukikola; ky'ayogera taloba kukituukiriza. Bona eno, Katonda yandagira okusabira abantu enkabi. Kale Katonda bw'agha enkabi, nze ekyo ti kikyusaamu naire. Ghazira kikyamu kinaidhira bantu ba Yakobo, ghazira kizibu kinaatuuka ku Baisiraeli abo. Musengwa Katonda waibwe aba ghalala nabo, baayatula nga bw'ali kyabazinga waibwe. Beesiga Katonda oyo eyabatoola mu Misiri, ng'oti n'embogo bweyeesiga amayiga gaayo. Ghazira irogo lisobola kulumya ba Yakobo, ghazira kulagula kusobola kutuusa kabi ku Baisiraeli abo. Okutoolaku abantu baidhanga kwogera ku Baisiraeli abo, bati, ‘Katonda ng'abakoleire eby'amaani!’ Bona eighanga eryo! Lisituka ng'oti mpologoma nkazi, lyebbeeda ng'oti mpologoma nume. Tiriwuumula nga tirituukiriiza kigendererwa kyalyo, ng'oti n'empologoma bwetawuumula nga temaze kuvaabira omuyiigo gwayo, n'okunhwa omusaayi gw'ekyo ky'eise.” Agho Balaki yaakoba Balaamu ati: “Nga bw'olobye okubakolimira, n'enkabi otabasabira.” Aye Balaamu yaamwiramu ati: “Tyakukobeire nti kyonakyona Musengwa ky'anankoba kye nteekwa okukola?” Kabiri Balaki yaakoba Balaamu ati: “Mpegaano idha, ka nkutwale mu kifo ekindi, oba katyo Katonda anaikiriza okukuleka waabankolimirira eyo.” Kale yaatwala Balaamu oyo ghaigulu ku lusozi Peori olulingiriire eirungu. Balaamu yaakoba Balaki ati: “Nzimbira ghano alutaari musanvu, era ondeetere ghano ente enume musanvu n'entaama enume musanvu.” Balaki yaakola nga Balaamu bweyamukoba, yaagheerayo ku buli alutaari ente enume ndala n'entaama enume ndala. Balaamu bweyamala okutegeera nga Musengwa amwendeza kusabira Baisiraeli nkabi, yaaloba kuja kwebuuzaaku nga bweyakola ku mikuzi gire egindi. Aye yaalingiriza bwa maiso ge eri eirungu, yaabona Abaisiraeli nga basimbye weema dhaibwe, ng'ebika byaibwe bwe biiraganwaku. Agho omwoyo gwa Katonda gwamwidhaku, yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Bino n'ebibono bya Balaamu mutabane wa Beori, ebibono eby'omuntu abona obukalamu. Bino n'ebibono by'oyo awulira Katonda by'ayogera, ebibono by'oyo atenduka aye n'asigala ng'amoga, n'abona okubonekerwa kw'oyo Aghanga Ebintu Byonabyona. Weema dhaimwe, imwe aba Yakobo, n'ebifo imwe Abaisiraeli ghe musula, bikalamu! Ebifo ebyo biri ng'oti biiko ebyegolomoire, era ng'oti nimiro edhiri ku mbali okw'omwiga. Biri ng'oti miti egiri n'akawoowo k'alowe, Musengwa gye yasimba era ng'oti mivule egiri kumpi n'amaadhi. Amaadhi gaidha kubagwiranga mangi, ensigo dhaibwe dhibenga mu nimiro edhifukiriirwa obukalamu. Kyabazinga waibwe aidha kubanga mukologho okusinga kyabazinga Agagi, n'obwakyabazinga bwe bwidha kugheebwanga ekitiisa. Beesiga Katonda oyo eyabatoola mu Misiri ng'oti n'embogo bweyeesiga amayiga gaayo. Baidha kweyangagho amaghanga ag'abazigu baibwe, bamenhemenhenga amagumba gaibwe, babafumitenga n'obulaso bwaibwe. Babwama era baalambaala ng'oti mpologoma. Naani akana okubasitusa? Kiisi asabira Abaisiraeli abo enkabi, yeena agheebwenga enkabi. Kiisi abakolimira, yeena akolimirwenga.” Agho Balaki yaasungughalira inho Balaamu, era yaakuba mu ngalo bukiika, ng'amukoba ati: “Nakwese oidhe okolimire abazigu bange, aye bona obasabire bwa nkabi emikuzi gino esatu! Kale ni, mperaano lumuka oireyo ewuwo. Nali nkusuubiiza okukuleetera okuba ow'ekitiibwa, aye Musengwa Katonda akulemeisa.” Balaamu yaidhusa Balaki ati: “Tyakobera bakwenda be wantumira nti, ‘Waire Balaki ampa endhu ye ng'eidhwire feeza ni zaabu, tighanga kuva ku kiragiro kya Musengwa Katonda, ni nkola kyange ku bwange, ka kibe ekirungi oba ekibi? Era nti, Musengwa ky'anankoba kyonka kye ndidha okwogera?’ Mperaano ndi kwirayo mu bantu bange. Aye bona eno, ka nkukobere abantu abo Abaisiraeli kye balikola abantu bo mu biseera eby'oluvainhuma.” Agho yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Bino n'ebibono bya Balaamu mutabane wa Beori, ebibono eby'omuntu abona obukalamu. Bino n'ebibono by'oyo awulira Katonda by'ayogera, n'amanha amagezi g'oyo Ali Ghaigulu Yeene, era atenduka aye n'asigala ng'amoga, n'abona okubonekerwa kw'oyo Aghanga Ebintu Byonabyona. Bwe ningirira ye bwidha eyo, mbona Abaisiraeli abo, aye ti nga bwe bali mperaano. Kyabazinga alisituka mu Yakobo ng'oti n'emuunienie bw'evaayo, ng'ogwo n'omwigo ogw'obwakyabazinga oguja okusimuka mu Baisiraeli abo. Alisasambula abakulembeze b'e Moabu, era yaasaaniagho abaana ba Shethi boonaboona. Alighangula abazigu be mu Edomu, yeiriza ensi yaibwe Seiri, eno ng'Abaisiraeli bwe beeyongera okuba abaghanguzi. Oyo asimuka mu ba Yakobo aliba mufuzi, era alizikiriza abaliba basigaire mu bibuga.” Agho Balaamu ng'akaali mu kubonekerwa, yaabona Abamaleki era yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Abamaleki n'eighanga eryali lisinga agandi goonagoona, aye ku nkomerero lija kuzikirizibwa.” Era ng'akaali mu kubonekerwa, yaabona Abakeni era yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Ekifo kye mubaamu kigumu, kiri ng'oti n'ekisu ekyazimbibwa mu ibaale. Aye era imwe Abakeni mulizikirira, Abasshuri balibatwala mu bunhage.” Kabiri Balaamu oyo yaayogera ebibono eby'obulanzi bino, ati: “Tukagwireku! Naani alisigalagho nga mulamu, nga Katonda akoze ekyo? Abalwani baliidhira mu maato okuva e Kittimu, baalumba Abasshuri n'Abaeberi, aye era boona balizikirizibwa.” Agho Balaamu yaasitula yairayo ewaibwe, Balaki yeena yaaja mu dhidhe. Abaisiraeli bwe baali e Shittimu, baatoolera obutaba beesigwa eri Katonda waibwe, baakolanga obwamalaaya n'abakazi Abamoabu. Abakazi abo bwe baakolanga embaga edh'emisengo gye baaghangayo eri emisambwa gyaibwe, nga beeta Abaisiraeli abo okubeeyimbaku. Abaisiraeli abo baalyanga nabo, era baakubiranga emisambwa egyo amakiryaivu. Kale Abaisiraeli baasinzanga omusambwa Baali ogw'e Peori. Agho obusungu bwa Musengwa bwabatumbukiraku ng'oti muliro. Musengwa oyo yaakoba Musa ati: “Twala abakulembeze ab'Abaisiraeli boonaboona obaitire mu maiso gange omusana ng'abantu boonaboona babona, memale obusungu bwange obubitirivu bubaveeku imwe Abaisiraeli.” Agho Musa yaakoba abalamuzi ati: “Buli mulala ku imwe aje aite abasaadha boonaboona abali mu kikunsu kye, abaasinza omusambwa Baali ogw'e Peori.” Mu kiseera ekyo, ng'Abaisiraeli bakaali agho ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nga bali kulira, ghaabaagho Omuisiraeli eyaleeta omukazi Omumidia mu ndhu ye, nga Musa n'abantu abandi boonaboona babona. Finehasi mutabane wa Eleazari era nga mwidhukulu wa Aaroni kabona, bweyababona yaasituka, yaaleka agho abantu abandi boonaboona, yaagema eifumo, yaanonereza omusaadha oyo Omuisiraeli n'omukazi oyo Omumidia. Yaabaagaana mu kisenge, yaabafumita eifumo lyababitamu bombi. Agho ekibamba Musengwa kye yali asindikiire Abaisiraeli kyalekera agho okubaita. Aye nga kyali kimaze okwita abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Finehasi mutabane wa Eleazari era nga mwidhukulu wa Aaroni kabona, alekeiza obusungu bwange okuba ku Baisiraeli. Agemeibwa enkikidi eyange ye ndi nayo ku bantu bange abo Abaisiraeli, yaaloba kuguminkirizaaku waire omulala ku bo, okusinza katonda atali nze. Kye nviire ni ntabazikiriza mu busungu bwange. Kale ni mukobere oti, ndi kukola naye endagaano yange ey'emiraala, emufuula mwene n'eizaire eririmwiririra okubanga bakabona olubeerera; kuba enkikidi yamugema ku lwange nze Katonda we, era yaaleetera Abaisiraeli okutoolebwaku ekibi kyaibwe.” Omusaadha Omuisiraeli, Finehasi ye yaitira aghalala n'omukazi Omumidia, yali ayetebwa Zimuri mutabane wa Salu eyali akulira enda ndala ku dhaali mu kika eky'Abasimeoni. Omukazi ye yamwita naye yali ayetebwa Kozubi mughala wa Zuri, nga yeena ali n'enda y'akulira mu Midia. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Lumba Abamidia, obaite, olw'ekibi kye baabakola. Baabasalira enkwe, baabasenderasendera e Peori. Era balumbe, obaite, olwa Kozubi mwanhinaibwe, mughala w'omufuzi ow'e Midia. Kozubi oyo yaitibwa mu biseera ekibamba ghe kyaitira abantu, nze Musengwa kye nasindika olw'ebyo ebyali e Peori.” Ekibamba bwe kyawa, Musengwa Katonda yaakoba Musa ni Eleazari mutabane wa Aaroni kabona ati: “Mubale Abaisiraeli boonaboona abagheza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, abali mu buli nda, abasobola okulwana mu lutalo.” Agho Musa ni Eleazari kabona, baayogera n'abantu e Yeriko ekiri mu kiketezo ky'e Moabu eky'oku museetwe, ku mbali okw'omwiga Yorudani. Baabakoba bati: “Mubale abantu abagheza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa.” Abaisiraeli abaava mu nsi Misiri, ni bano: Ekika kya Reubeni, eyali omwana omuberi owa Yakobo, kyalimu enda dhino: eya Hanoka, n'eya Pallu, n'eya Hezironi, n'eya Karumi. Edho n'enda edhaali mu kika kya Reubeni, era dhaalimu abantu emitwalo ena n'enkumi isatu na lusanvu n'asatu (43,730). Pallu n'eyazaala Eliabu. Eliabu yaazaala Nemueli, ni Dathani, ni Abiramu. Dathani ni Abiramu abo, n'abo abaalondebwa abantu boonaboona okutakania Musa ni Aaroni, era beeyimba ku Kora ni baine, lwe baatakania Musengwa Katonda. Era ku olwo eitaka lyayasama, lyabamira ghalala ni Kora. Mu nsambo eyo, ekikunsu ky'abantu abo kyafa, ku lule omuliro lwe gwasenkeenha abantu abaaghera ebikumi ebibiri n'ataanu, ni bafuuka akamanhiso ak'okulabula abandi. Aye batabane ba Kora tibaali mu abo abaafa. Ekika ekya Simeoni kyalimu enda dhino: eya Nemueli, n'eya Yamini, n'eya Yakini, n'eya Zera, n'eya Shaulo. Edho n'enda edhaali mu kika kya Simeoni, era dhaalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ibiri na bibiri (22,200). Ekika ekya Gadi kyalimu enda dhino: eya Zefoni, n'eya Haggi, n'eya Shuni, n'eya Ozini, n'eya Eri, n'eya Arodi, n'eya Areli. Edho n'enda edhaali mu kika kya Gadi, era dhaalimu abantu emitwalo ena na bitaanu (40,500). Yuda yazaala abaana bano: Eri, ni Onani. Eri ni Onani abo, baafiira mu nsi Kanaani. Ekika ekya Yuda oyo kyalimu enda dhino: eya Shela, n'eya Perezi, n'eya Zera. Perezi yaazaala Hezironi ni Hamuli. Hezironi ni Hamuli abo, boona baasimukamu enda ey'Abahezironi n'ey'Abahamuli. Edho n'enda edhaali mu kika kya Yuda, era dhaalimu abantu emitwalo musanvu na kakaaga na bitaanu (76,500). Ekika ekya Issakari kyalimu enda dhino: eya Tola, n'eya Puva, n'eya Yashubu, n'eya Shimuroni. Edho n'enda edhaali mu kika kya Issakari, era dhaalimu abantu emitwalo mukaaga n'enkumi ina na bisatu (64,300). Ekika ekya Zebuluni kyalimu enda dhino: eya Seredi, n'eya Eloni, n'eya Yahaleeli. Edho n'enda edhaali mu kika kya Zebuluni, era dhaalimu abantu emitwalo mukaaga na bitaanu (60,500). Yosefu yazaala Manasse ni Efuraimu. Manasse yazaala Makiri, Makiri yazaala Gileadi eyasimukamu enda dhino: eya Iezeri, n'eya Heleki, n'eya Asirieli, n'eya Shekemu, n'eya Shemida, n'eya Heferi. Heferi yazaala Zelofehadi, Zelofehadi yaazaala baghala beereere nga muzira mulenzi, era ni bano: Mahala, Noa, Hogula, Milika ni Tiruza. Edho n'enda edhaali mu kika kya Manasse, era dhaalimu abantu emitwalo etaanu n'enkumi ibiri na lusanvu (52,700). Ekika ekya Efuraimu kyalimu enda dhino: eya Shuthela, n'eya Bekeri, n'eya Tahani. Shuthela oyo yaazaala Erani eyasimukamu olulyo olw'Abaerani. Edho n'enda edhaali mu kika kya Efuraimu, era dhaalimu abantu emitwalo esatu n'enkumi ibiri na bitaanu (32,500). Abo boonaboona baasimuka mu Yosefu. Ekika kya Benjamini kyalimu enda dhino: eya Bela, n'eya Ashubeli, n'eya Ahiramu, n'eya Shefufamu, n'eya Hufamu. Bela yaazaala Aradi ni Naamani. Bela oyo yaasimukamu olulyo olw'Ababela, ni Naamani yaasimukamu olulyo olw'Abanaamani. Edho n'enda edhaali mu kika kya Efuraimu, era dhaalimu abantu emitwalo ena n'enkumi itaanu na lukaaga (45,600). Ekika ekya Dani kyalimu enda ndala yonka, eya Shuhamu, era enda eyo yalimu abantu emitwalo mukaaga n'enkumi ina na bina (64,400). Ekika ekya Asheri kyalimu enda dhino: eya Imuna, n'eya Ishuvi, n'eya Beria. Beria oyo yaazaala Heberi eyasimukamu olulyo olw'Abaheberi. Era yaazaala Malakieli eyasimukamu olulyo olw'Abamalakieli. Asheri oyo yali ni mughala we ye baayetanga Sera. Edho n'enda edhaali mu kika kya Asheri, era dhaalimu abantu emitwalo etaanu n'enkumi isatu na bina (53,400). Ekika kya Nafutali kyalimu enda dhino: eya Yahazeeli, eya Guni, eya Yezeri, n'eya Shillemu. Edho n'enda edhaali mu kika kya Nafutali, era dhaalimu abantu emitwalo ena n'enkumi itaanu na bina (45,400). Agho Abaisiraeli boonaboona abaabalibwa, baaba emitwalo nkaaga na lukumi na lusanvu n'asatu (601,730). Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Abantu abo baidha kugheebwa eitaka ng'omugabo gwaibwe, nga bajiira ku bunene obw'ebika. Ebika ebinene oidha kubigha eitaka inene, ate ebika ebitono obighe eitaka itono. Buli kika kiidha kugheebwa omugabo gwakyo ogw'eitaka, nga bajiira ku bunene bwakyo. Aye era eitaka liidha kugabibwa nga likubirwa bululu, nga bajiira ku maina ga badhaadha baibwe. Buli kika kiidha kugheebwa eitaka lyakyo, nga likubirwa bululu. Era buli kika kiidha kufuna eitaka, nga bajiira ku bungi bw'abantu baakyo.” Bano n'Abalevi abaabalibwa ng'ojiira ku nda dhaibwe: abaasimuka mu Gereshoni, abaasimuka mu Kohathi, n'abaasimuka mu Merari. Era mu Balevi abo n'omwasimuka n'enda dhino: ey'Abalibuni, ey'Abaheburoni, ey'Abamahili, ey'Abamushi, n'ey'Abakora. Kohathi n'eyali lata wa Amuramu. Muka Amuramu oyo yayetebwanga Yokebedi, era nga mughala wa Levi ye yazaalira e Misiri. Amuramu oyo ni mukazi we oyo Yokebedi, n'abaazaala Aaroni, ni Musa, ni mwanhinaibwe Miriamu. Aaroni yaazaala Nadabu, Abihu, Eleazari ni Ithamari. Aye Nadabu ni Abihu baafa, bwe baaleeta omuliro ogutali mutukuvu mu maiso ga Musengwa ng'ekigheebwayo. Abasaadha Abalevi boonaboona abaabalibwa, okuva ku mwana omulenzi agheziiza omwezi omulala n'okusingagho, baali emitwalo ebiri n'enkumi isatu (23,000). Abo tibaabalirwa ghalala na Baisiraeli bandi, kuba Abalevi abo tibaagheebwa mugabo gwa itaka lya nsikirano mu Baisiraeli banaibwe. Abo n'abantu Musa ni Eleazari kabona, be baabala e Yeriko okumpi n'omwiga Yorudani, mu biketezo eby'oku museetwe eby'e Moabu. Aye ku abo tikwali muntu waire omulala ati, eyali ng'akaali mulamu ku Baisiraeli bale Musa ni Aaroni kabona, be baabala mu irungu ery'e Sinai, kuba Musengwa Katonda yabakoba ati boonaboona baja kufiira mu irungu. Era boonaboona baafa, okutoolaku Kalebu mutabane wa Yefune ni Yoshua mutabane wa Nuni. Agho ghaabaagho abaghala bano: Mahala, Noa, Hogula, Milika ni Tiruza. Abo baali baghala ba Zelofehadi mutabane wa Heferi. Heferi oyo yali mutabane wa Gileadi. Gileadi oyo yaaba mutabane wa Makiri. Makiri oyo yaaba mutabane wa Manasse. Ate Manasse oyo yaaba mutabane Yosefu. Abaghala abo baaja baayemerera mu maiso ga Musa, ni Eleazari kabona, n'abakulembeze, n'abantu boonaboona, agho ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Baakoba bati: “Lata waife yafiira mu irungu nga tazaireeku mwana mulenzi. Aye tiyeeyimbaku n'abo abeekungaania ni batakania Musengwa Katonda ghalala ni Kora. Mwene yafa lwa kibi kye kindi. Kale lwaki eriina lya lata waife lisaanagho mu kika kye olw'okubulwa obubulwe omwana omulenzi? Mutughe twena omugabo ogw'eitaka ogwaife ku bwaife mu boluganda lwa lata waife.” Agho Musa yaatwala ensonga yaibwe eyo eri Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Baghala ba Zelofehadi batuufu mu kye bali kukoba. Oidha kubagha omugabo ogw'eitaka ery'ensikirano ogwaibwe ku bwaibwe mu boluganda lwa lata waibwe, olwo oleetere obusika bwa lata waibwe okwira ku beene. Era oidha kukobera Abaisiraeli oti, ‘Omusaadha bw'afanga nga talese mwana mulenzi, mughanga mughala we obusika. Bw'abanga nga n'omwana omughala yeena amuzira, agho obusika mubughanga baganda be. Bw'abanga ng'azira baganda be, agho obusika mubughanga baganda ba ise. Ise bw'abanga ng'azira baganda be, agho obusika mubughanga amuliku oluganda olusinga kuba lwa kumpi. Eryo eiteeka Abaisiraeli lye banaakuumanga olubeerera, nga nze Musengwa Katonda bwe nkulagiire iwe Musa.’ ” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Niina ku lusozi luno Abarimu olengere ensi ye mpaire Abaisiraeli. Bw'onaamala okugirengera, oidha kutwalibwa weeyimbe ku bantu bo abaafa, nga muganda wo Aaroni bweyatwalibwa kuba mwadheemera ekiragiro kyange mu irungu ery'e Zini. Abantu bwe beemuluguunhia nga muli gha maadhi ag'e Meriba mu Kadeshi, timwayoleka bantu abo nga nze ndi n'obuyinza.” Agho Musa yaasaba Musengwa ati: “Wo Musengwa Katonda, Katonda ow'emyoyo era n'emibiri, londa mu bantu bano, oyo anaaba omukulu waibwe. Omuntu aidha okubakulemberangamu era abakuumenga mu buli kye banaakolanga. Olwo abantu bo abo, iwe Musengwa Katonda, balobe kubanga ng'oti n'entaama edhiziraku mwayi.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Twala Yoshua mutabane wa Nuni, omusaadha aliku omwoyo, ote emikono gyo ku mutwe gwe. Omale omutwale ayemerere mu maiso ga Eleazari kabona nga n'abantu boonaboona abeesoloiza babona, omugemye ogw'okubakulemberanga. Era omughe ku buyinza bwo, Abaisiraeli boonaboona bamuwulirenga. Yoshua oyo aidha kujanga ye Eleazari kabona, Eleazari kabona oyo akozesenga Urimu ni Thummimu okumubuulizaagho eri nze Musengwa Katonda, aghange okumanha kye nhenda akole. Era ekyo Eleazari ky'anaazuulanga, Yoshua n'Abaisiraeli boonaboona kye banaajiirangaku mu buli kye banaakolanga.” Agho Musa yaakola nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Yaatwala Yoshua, yaamwemereza mu maiso ga Eleazari kabona nga n'abantu boonaboona beesoloiza. Musa oyo yaata emikono gye ku mutwe gwa Yoshua, yaamugemya ogw'okukulemberanga abantu abo, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa oyo. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Lagira Abaisiraeli oti, bali n'okughangayo ebigheebwayo eby'emere ebyokebwa, ebiri n'akawoowo akansangaaza. Bakobe batengayo inho omwoyo okubighaayo ku nnaku dhaabyo edhaalagirwa. Era bakobe oti, kino n'ekigheebwayo ekyokebwa kye munaaghangayo ye Musengwa: entaama enume ibiri edh'omwaka omulala omulala edhiziraku kikyamu kyonakyona dhibenga ekigheebwayo ekya buli lunaku. Entaama eyindi ku edho mwidha kugighangayo ku nkyo, ate eyindi mugighengayo olw'eigulo. Era mwidha kugheerangayo ku ntaama eyo ey'oku nkyo ekigheebwayo eky'emere ey'empeke nga kya kilo ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu lita y'omuzigo omukenenule ogukamwirwa mu bibala eby'emiti emyoliva. Ekyo n'ekigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku ekyagheerwa ku lusozi Sinai, akawoowo kaakyo kansangaaza nze Musengwa Katonda. Era mwidha kugheerangayo ku ntaama eyo ey'oku nkyo ekigheebwayo eky'ebyokunhwa ebitamiiza nga kya lita ndala. Mwidha kukifukanga mu kifo ekitukuvu ng'ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda. Entaama eyindi mwidha kugighangayo olw'eigulo, mu nsambo n'endala nga bwe munaabanga nga mughaireyo ey'oku nkyo nga kuliku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa ekijiiraku. Olwo ekyo kibe ekigheebwayo ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda. “Ku lunaku lwa Sabbato mwidha kughangayo entaama enume ibiri edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kughangayo ekigheebwayo kyaku eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu nga butabwirwamu omuzigo. Era mughengayo n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa. Mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekyo ekya buli lwa Sabbato, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku, n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa. “Ku lunaku olusooka olwa buli mwezi, mwidha kughangayo eri nze Musengwa ekigheebwayo ekyokebwa, nga kirimu bino: ente enume ento ibiri, entaama enume enkulu ndala, n'entaama ento enume musanvu edh'omwaka omwaka omulala omulala, nga byonabyona biziraku kikyamu kyonakyona. Ku buli nte mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo isatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ate ku ntaama enume enkulu, mugheerengaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ate ku buli ntaama dhire ento omusanvu mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ndala ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ekyo nga n'ekigheebwayo eri nze Musengwa ekyokebwa akawoowo kaakyo kansangaaza. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'ebyokunhwa ekijiiraku, nga kya lita ibiri edh'omwenge ogw'emizabbibu ku buli nte ento enume, lita ndala n'ekitundu ku ntaama enkulu enume, ni lita ndala ku buli ntaama ento enume. Ekyo nga n'ekigheebwayo ekyokebwa ekya buli lusooka mu mwezi, okumalaku omwaka gwonagwona. Era Mwidha kughangayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku, n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa. “Olunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogusooka, n'olw'okwidhukiriraku nga Musengwa Katonda bweyatubitiza. Ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi gwene ogwo, ekibinuko ekinaamalanga enaku omusanvu lwe kinaatooleranga. Enaku edho omusanvu mwidha kulyanga migaati gitazimbulukusiibwa gyonka. Ku lunaku olusooka ku edho omusanvu, mwidha kwesolozanga okunsinza. Mutalukolerangaku mulimo gwonagwona. Ku lunaku olwo, mwidha kughangayo eri nze Musengwa ekigheebwayo ekyokebwa, nga kirimu bino: ente enume ento ibiri, entaama enume enkulu ndala, n'entaama ento enume musanvu edh'omwaka omulala omulala, nga byonabyona biziraku kikyamu kyonakyona. Ku buli nte mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo isatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ate ku ntaama enume enkulu, mugheerengaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ate ku buli ntaama dhire ento omusanvu mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ndala ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Era mwidha kughangayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi, olw'okutoolebwaku ebibi byaimwe. Ebyo mwidha kubighangayo, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. Mutyo bwe mwidha okughangayo buli lunaku, okumala enaku musanvu, ekigheebwayo ekyokebwa akawoowo kaakyo kansangaaza nze Musengwa Katonda. Mwidha kukighangayo okwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku, n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa. Ku lunaku olwomusanvu mwidha kwesolozanga okunsinza. Mutalukolerangaku mulimo gwonagwona. “Ku lunaku olw'ebirime ebisooka okukungulwa, lwe mugheeraku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke ku Kibinuko kyaimwe eky'Amakungula, mwidha kwesolozanga okunsinza. Mutalukolerangaku mulimo gwonagwona. Ku lunaku olwo, mwidha kughangayo eri nze Musengwa ekigheebwayo ekyokebwa, ekiri n'akawoowo akansangaaza, nga kirimu bino: ente enume ento ibiri, entaama enume enkulu ndala, n'entaama ento enume musanvu edh'omwaka omulala omulala. Ku buli nte mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo isatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ate ku ntaama enume enkulu, mugheerengaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ibiri edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Ate ku buli ntaama dhire ento omusanvu mwidha kugheerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ndala ndala ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, obutabwirwamu omuzigo. Era mwidha kughangayo embuzi enume ndala olw'okutoolebwaku ebibi byaimwe. Mwidha kughangayo ebintu ebyo nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku, ghalala n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa. Mwegenderezenga ebintu ebyo birobenga kubaaku kikyamu kyonakyona. “Ku lunaku olusooka olw'omwezi ogwomusanvu mwidha kwesolozanga okunsinza, era mutalukolerangaku mulimo gwonagwona. Ku lunaku olwo mwidha kufuuwanga endeka, era mughengayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente ento enume ndala, entaama enume enkulu ndala, n'entaama ento enume musanvu edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Nga mughaayo ebyo, mugheerengaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke kya buwunga obuseereibwa obukalamu nga butabwirwamu omuzigo. Ku nte mugheerengaku kilo isatu, ku ntaama enume mugheerengaku kilo ibiri, ni ku buli ntaama ku dhire ento omusanvu, kilo ndala. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi, olw'okutoolebwaku ebibi byaimwe. Mubighengayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa eky'omwezi ogwakaboneka. Akawoowo kaakyo kansangaaza nze Musengwa Katonda. “Ku lunaku olweikumi olw'omwezi ogwomusanvu mwidha kwesolozanga okunsinza, n'okwebonerezanga era mutalukolerangaku mulimo gwonagwona. Ku lunaku olwo mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente ento enume ndala, entaama enume enkulu ndala, n'entaama ento enume musanvu edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Nga mughaayo ebyo mugheerengaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke kya buwunga obuseereibwa obukalamu nga butabwirwamu omuzigo. Ku nte mugheerengaku kilo isatu, ku ntaama enume mugheerengaku kilo ibiri, ni ku buli ntaama ku dhire ento omusanvu, kilo ndala. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi, olw'okutoolebwaku ebibi byaimwe. Mubighengayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogwomusanvu mwidha kwesolozanga okunsinza, era mutalukolerangaku mulimo gwonagwona okumala enaku musanvu, nga muli ku kibinuko ekyo olw'okugheesa Musengwa Katonda ekitiisa. Mu nnaku edho omusanvu mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda. “Ku lunaku olusooka mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente ento enume ikumi na isatu, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerengaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke kya buwunga obuseereibwa obukalamu nga butabwirwamu omuzigo. Ku buli nte ku dhire enume eikumi n'eisatu mugheerengaku kilo isatu, ku buli ntaama ku dhire enume enkulu eibiri mugheerengaku kilo ibiri, ni ku buli ntaama ku dhire ento eikumi n'eina, kilo ndala. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwokubiri mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente ento enume ikumi na ibiri, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerengaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte enume, ni ku ntaama enkulu enume, ni ku ntaama ento enume, nga mujiira ku bungi bw'ensolo ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kughangayo ebintu ebyo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwokusatu mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente ento enume ikumi na ndala, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte ento enume, ni ku ntaama enume enkulu, ni ku ntaama ento enume, nga mujiira ku bungi bwadho ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwokuna mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente ento enume ikumi, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte enume, ni ku ntaama enume enkulu, ni ku ntaama ento, nga mujiira ku bungi bwadho ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwokutaanu mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente enume mwenda, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte enume, ni ku ntaama enume enkulu, ni ku ntaama ento enume, nga mujiira ku bungi bwadho ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwomukaaga mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente enume munaana, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte enume, ni ku ntaama enume enkulu, ni ku ntaama ento enume, nga mujiira ku bungi bwadho ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwomusanvu mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente enume musanvu, entaama enume enkulu ibiri, n'entaama ento enume ikumi na ina edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte enume, ni ku ntaama enume enkulu, ni ku ntaama ento enume, nga mujiira ku bungi bwadho ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ku lunaku olwomunaana mwidha kwesolozanga okunsinza, era mutalukolerangaku mulimo gwonagwona. Aye mwidha kughangayo ekigheebwayo ekyokebwa ekiri n'akawoowo akansangaaza nze Musengwa Katonda, nga kirimu bino: ente enume ndala, entaama enume enkulu ndala, n'entaama ento enume musanvu edh'omwaka omulala omulala, nga dhiziraku kikyamu kyonakyona. Era mwidha kugheerangaku ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'eky'ebyokunhwa, ku nte enume, ni ku ntaama enume enkulu, ni ku ntaama ento enume, nga mujiira ku bungi bwadho ng'eiteeka bwe liragira. Era mughengayo embuzi enume ndala ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Mwidha kubighangayo ghalala n'ekigheebwayo ekijiiraku eky'emere ey'empeke, n'ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, nga mwongereza ku kigheebwayo ekyokebwa ekya buli lunaku. “Ebyo bye mwidha okughangayo eri Musengwa Katonda ku mbaga edh'ebibinuko ebyalagirwa, bibenga ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'ebigheebwayo eby'ebyokunhwa, era n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Mwidha kubighangayo nga mwongereza ku bye mughaayo olw'okutuukiriza obweyamo, ni ku bye mughaayo eby'ekyeyendere.” Kale atyo Musa yaakobera Abaisiraeli byonabyona Musengwa Katonda bye yamulagira. Agho Musa yaakobera abakulu ab'ebika ebya Abaisiraeli ati: “Bino Musengwa Katonda by'alagiire: Omusaadha bw'aneeyamanga okugha Musengwa Katonda ekintu, oba n'akola ekirayiro ekimusiba, aidha kuteekwanga buteekwe okutuukiriza ky'asuubiiza. Taakimenhengagho naire. “Omughala akaali kubayira, ng'akaali mu maka g'abazaire be, bw'aneeyamanga okugha Musengwa Katonda ekintu, oba n'akola ekirayiro ekimusiba, memale ise n'awulira obweyamo obwo n'ekirayiro ekyo, aye n'abula ky'amutakaniamu, olwo omughala oyo aidha kuteekwanga buteekwe okutuukiriza ky'asuubiiza. Taakimenhengagho naire. Aye ise oyo bw'anaatakanianga obweyamo obwo n'ekirayiro ekyo ku lunaku lw'abiwuliire, omughala oyo taavunaanizibwenga kubituukiriza. Era Musengwa Katonda aidha kumusonighanga, kuba ise n'amulobeire okubituukiriza. “Aye kisoboka omughala oyo yaaja okufumbirwa ng'ate akaali kutuukiriza kye yeeyama, k'abe nga yeeyama mu bugenderevu oba mu butali bugenderevu, oba kyaba nti afumbiirwa ng'akaali kutuukiriza kirayiro kye yalayira. Bwe kibanga kityo, memale iba n'awulira obweyamo obwo n'ekirayiro ekyo aye n'abula ky'amutakaniamu, olwo omughala oyo aidha kuteekwanga buteekwe okutuukiriza ky'asuubiiza. Taakimenhengagho naire. Aye iba bw'anaamuloberanga ku lunaku lw'abiwuliire, olwo anaabanga ng'amenhiegho obweyamo mukazi we oyo bwe yakola, ka bube mu bugenderevu oba mu butali bugenderevu. Era anaabanga ng'amenhiegho n'ekirayiro mukazi we oyo kye yalayira. Era Musengwa Katonda aidha kusonighanga omukazi oyo. “Aye namwandu oba omukazi eyayawukana n'iba, aidha kuteekwanga buteekwe okutuukiriza obweyamo bwe oba ekirayiro kye. Taakimenhengagho naire. Era bw'anaabanga ng'aliku kye yeeyama oba kye yalayira nga mufumbo, era nga iba yakiwulira aye yaabula ky'amutakaniamu okumulobera, olwo omukazi oyo aidha kuteekwanga buteekwe okutuukiriza ky'asuubiiza. Taakimenhengagho naire. Aye iba bw'anaabimuloberanga n'abisazaamu ku lunaku lw'abiwuliire, olwo byonabyona omukazi oyo bye yayogera eby'obweyamo bwe oba eby'ekirayiro kye yasuubiza okubaaku ekintu ky'aneerumyamu, binaabanga nga tibikaamufuga. Era Musengwa Katonda aidha kumusonighanga. Iba w'omukazi oyo asobola okukakasa oba okumenhagho obweyamo n'endagaano omukazi oyo yaaba ng'akoze ng'alayira okubaaku ekintu ky'aneerumyamu. Aye bweghabitagho enaku nga iba oyo azira ky'amukobye, olwo anaabanga ng'akakaisa byonabyona mukazi we bye yeeyama ni bye yalayira; kuba okuva lwe yabiwulira azira kye yamukobaku. Ate bw'anaamalanga n'abimenhagho nga ghabiseegho enaku bukyanga abiwulira, olwo mwene n'anaavunaanibwanga omusango gwa mukazi we ogw'obutabituukiriza.” Ago n'amateeka Musengwa Katonda ge yagha Musa agagema ku bweyamo ni ku birayiro omukazi ali n'iba by'akola, era agagema ni ku mughala akaali kubayira ng'akaali mu maka g'abazaire be. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Mubonereze Abamidia nga mwesasuuza olw'ebyo bye baakola Abaisiraeli. Bw'onaamala okukola ekyo oidha kutwalibwa weeyimbe ku bantu bo abaafa.” Kale Musa yaakoba abantu ati: “Mu imwe mwerondemu abantu mubaghe eby'okulwanisa, baje balumbe Abamidia bababonereze nga beesasuuza nga Musengwa Katonda bw'alagiire. Mulonde abantu lukumi (1,000) okuva mu buli kika ky'Abaisiraeli, baje balwane.” Agho baalonda abantu lukumi lukumi okuva mu buli kika, nga bava mu nkumi n'enkumi edh'Abaisiraeli. Abantu abo baaghera omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000), nga bagemye eby'okulwanisa era nga beetegeike okulwana mu lutalo. Musa yaabasindika okulwana nga baduumirwa Finehasi mutabane wa Eleazari kabona, eyali n'ebintu ebikozesebwa mu Kifo Ekitukuvu, ghalala n'amagwala agafuuyibwa ng'akamanhiso ak'ebiragiro. Baalumba Abamidia nga Musengwa Katonda bweyabalagira ng'abita mu Musa. Baita buli musaadha. Baita bakyabazinga abataanu ab'Abamidia, bano: Evi, Rekema, Zuri, Huri ni Reba. Era mu lutalo olwo mwe baitira ni Balaamu mutabane wa Beori. Abaisiraeli baanhaga abakazi n'abaana abato ab'Abamidia, baabatwala nga basibe ghalala n'ente dhaibwe dhoonadhoona, n'entaama n'embuzi n'ebintu byaibwe ebindi byonabyona. Baayokya ebibuga eby'Abamidia ni weema dhaibwe. Baatoola ebintu byonabyona bye baanhaga, omwali abantu n'ensolo, baabitwalira Musa ni Eleazari kabona, n'Abaisiraeli boonaboona abaali beesoloiza mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, e Yeriko mu kiketezo eky'oku museetwe ogw'e Moabu, okuliiraana n'omwiga Yorudani. Agho Musa, ni Eleazari kabona, n'abakulembeze ab'Abaisiraeli, baava mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, baaja okweisuusaayo eigye lya Isiraeli. Musa yaasungughalira abakulu mu igye eryo abaira okuva mu lutalo. Abo n'abaaduumira enkumi n'enkumi era baaduumira ebikumi n'ebikumi eby'abalwani. Yaababuuza ati: “Lwaki mulese abakazi bano boonaboona nga bakaali balamu? Mwidhukire nga baali bakazi abo, mu bizibu ebyali e Peori, nga bajiira ku magezi ga Balaamu, baaleetera Abaisiraeli okughemukira Musengwa Katonda baalekera okuba abeesigwa y'ali. Ekyavaamu n'ekibamba okwidha mu bantu ba Musengwa Katonda abo. Kale mperaano mwite buli mwana mulenzi, era na buli mukazi eyaali abaireku n'omusaadha mu buliri. Aye abaghala abato abakaali kubaaku na basaadha mu buliri, mubaleke nga balamu, mubasigaze nga baimwe. Era buli muntu ku imwe eyaita omuntu, n'oyo eyagema ku mufu, asigale eyo kuliya okw'ekifo ghe twasimba weema dhaife, okumala enaku musanvu. Ku lunaku olwokusatu ni ku lwomusanvu mwidha kwetukuza, imwe aghalala n'abantu be mwanhaga. Era mwidha kutukuza buli kivaalo, na buli kintu kya luwu, n'ebintu byonabyona ebyakolebwa mu buviiri obw'embuzi, era n'ebyo byonabyona ebyakolebwa mu muti.” Eleazari kabona yaakoba abantu abaali baakava mu lutalo okulwana, ati: “Lino n'eiteeka Musengwa Katonda lye yalagira Musa: Zaabu, feeza, ekyuma eky'ekikomo, ekyuma ekigumu einho, eibaati, ekyuma ekizitogha einho, na buli kintu ekigumira omuliro, mwidha kukibisa mu muliro olw'okukitukuza. Aye era mwidha kukitukuza n'amaadhi ag'okutukuza. Ate buli kintu ekitaghanga kugumira muliro, mwidha kukibisa mu maadhi ago ag'okutukuza gonka. Muteekwa okwoza ebivaalo byaimwe ku lunaku olwomusanvu, olwo mube abalongoofu. Memale mughange okwidha mu kifo ghe twasimba weema dhaife.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Iwe ni Eleazari kabona, n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli, mubale ebintu byonabyona ebyanhagibwa mu lutalo, abantu n'ensolo. Memale mubigabaniemu ghabiri, ebindi bibe bya balwani beene abaaja mu lutalo, ate ebindi bibe bya bantu abandi boonaboona. Ku mugabo ogw'abalwani beene abaaja mu lutalo, oidha kutoolaku empooza ya Musengwa Katonda nga ya muntu mulala mulala ku buli bantu abanhage ebikumi ebitaanu. Era oidha kukola otyo ku nte, ku ndogoyi, ku ntaama ni ku mbuzi. Empooza eyo oidha kugitoola ku mugabo gwaibwe, ogighe Eleazari kabona, ebe ekigheebwayo eri Musengwa Katonda. Ku mugabo ogw'Abaisiraeli abandi abasigairegho oidha kutoolaku omuntu mulala mulala ku buli bantu ataanu abanhage, era oidha kukola otyo ku nte, ku ndogoyi, ku ntaama, ku mbuzi, era ni ku nsolo edhindi dhoonadhoona, obighe Abalevi abalabirira Weema ya Musengwa Katonda.” Musa ni Eleazari kabona n'abakulu baakola nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Ku bintu eigye ery'Abaisiraeli bye lyanhaga ku Bamidia ebyasigalagho byali biti: Entaama emitwalo nkaaga na musanvu n'enkumi itaanu (675,000), ente emitwalo musanvu n'enkumi ibiri (72,000), endogoyi emitwalo mukaaga na lukumi (61,000), n'abantu emitwalo esatu n'enkumi ibiri (32,000); ng'abo n'abaghala abaali nga tibabangaku na basaadha mu buliri. Kale mu kugabaniamu aghabiri, abalwani abaaja mu lutalo beene, baafuna entaama emitwalo asatu n'esatu na kasanvu na bitaanu (337,500). Okwo baatoolaku entaama lukaaga na nsanvu na itaanu (675), ng'empooza ye baagha Musengwa Katonda. Ente dhaali emitwalo esatu na kakaaga (36,000), kwe baatoola ente ensanvu n'eibiri ng'empooza ya Musengwa Katonda. Endogoyi dhaali emitwalo esatu na bitaanu (30,500), kwe baatoola endogoyi enkaaga n'endala ng'empooza ya Musengwa Katonda. Abantu baali omutwalo mulala na kakaaga (16,000), kwe baatoola abantu asatu n'ababiri ng'empooza ya Musengwa Katonda. Musa yaatoola empooza eyo eyali ng'ekigheebwayo eri Musengwa Katonda, yaagigha Eleazari kabona, nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa oyo. Nga Musa amaze okwawulaku ebintu eby'abalwani abaaja mu lutalo beene, Abaisiraeli abaasigalagho bye baafuna byali biti: Entaama emitwalo amakumi asatu n'esatu na kasanvu na bitaanu (337,500), ente emitwalo esatu na kakaaga (36,000), endogoyi emitwalo esatu na bitaanu (30,500), n'abantu omutwalo mulala na kakaaga (16,000). Ku mugabo ogwo Abaisiraeli abaasigalagho gwe baafuna, Musa yatoolaku omuntu mulala mulala ku buli bantu amakumi ataanu, era yaatoola n'ensolo ndala ndala ku buli nsolo amakumi ataanu, yaabigha Abalevi abalabirira Eweema ya Musengwa Katonda. Musa ekyo yakikola nga Musengwa Katonda oyo bweyamulagira. Agho abakulu mu igye abaaduumira enkumi n'enkumi edh'abalwani n'ebikumi n'ebikumi eby'abalwani, baidha ye Musa, baamukoba bati: “Isebo, ife abagheereza bo tubaze abalwani boonaboona be twaduumira nga baligho boonaboona. Era tuleese ekigheebwayo eri Musengwa Katonda nga buli muntu bweyafuna. Tuleese ebintu bya zaabu eby'okwewoomya, ebikomo, empeta edh'oku ngalo n'edh'oku matu n'ebinhere, nga tusaba Musengwa Katonda atutooleku ebibi byaife.” Musa ni Eleazari kabona, baabatoolaku ebintu ebyo byonabyona eby'okwewoomya bye baaleeta, ebyakolebwa mu zaabu. Zaabu yeenayeena abakulu mu igye abo abaaduumira enkumi n'enkumi edh'abalwani n'ebikumi n'ebikumi eby'abalwani, ye baaghaayo ng'ekigheebwayo eri Musengwa Katonda, yagheramu kumpi kilo ebikumi bibiri. Aye abalwani beene abaaja mu lutalo, bale abandi abataali baduumizi, buli muntu yasigaza bye yanhaga ku Bamidia. Musa ni Eleazari kabona, baatwala zaabu oyo ye baatoola ku baduumizi abo ab'abaisirukale enkumi n'enkumi n'ebikumi n'ebikumi, baamuta mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, abenga ekiidhukizo eky'Abaisiraeli mu maiso ga Musengwa Katonda. Ab'ekika kya Reubeni n'ab'ekya Gadi baali n'ebyayo kamaala inho. Agho baabona ekiketezo eky'e Yazeri n'eky'e Gileadi nga birungi bya kwayiramu. Kale baaja ye Musa ni Eleazari kabona, ni y'abakulembeze mu Isiraeli, baabakoba bati: “Atarothi, ni Diboni, ni Yazeri, ni Nimura, ni Heshiboni, ni Eleale, ni Sebamu, ni Nebo, ni Beoni; ebyo n'ebiketezo Musengwa Katonda bye yaghangula ng'Abaisiraeli babona. Ebiketezo ebyo birungi bya kwayiramu, ate nga ife abagheereza baimwe tuli baayi.” Agho baakoba bati: “Tubeeghembye mutughe ekiketezo ekyo kibe obutaka bwaife. Mutatutwala ere ng'osomoike omwiga Yorudani.” Aye Musa yaabairamu ati: “Baganda baimwe banaaja mu lutalo nga imwe mutyaime butyame ghano? Lwaki muli kwenda okumala mu Baisiraeli amaani, balobe okusomoka okuja okutwala ensi Musengwa Katonda ye yabagha? Ekyo badhaadha baimwe boona kye baakola, bwe nabasindika nga tuli e Kadeshi Barinea okukeeta ensi eyo. Baaja, baatuuka mu Kiiko ekya Eshikoli, baabona ensi eyo, aye baamala mu Baisiraeli amaani, balobe kuja kutwala nsi Musengwa Katonda ye yabagha. Agho obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbuka ng'oti muliro ku lunaku olwo, yeefuugha, ati, ‘Bwenebwene ghazira waire omuntu omulala ati ku bantu abaava e Misiri, abagheziiza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, alibona ku nsi ye nalayira okugha Aburahamu, Isaaka ni Yakobo kuba abantu abo tibaaneesiga na mwoyo mulala. Ezira naire omulala ku abo, okutoolaku Kalebu mutabane wa Yefune Omukenizzi ni Yoshua mutabane wa Nuni, kuba abo baaneesiga nze Musengwa Katonda n'omwoyo mulala.’ Agho obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbukira ku Baisiraeli ng'oti muliro, yaabaleetera okutambulatambula eyo batyo mu irungu okumala emyaka amakumi ana, okutuusa oluse olwo olwakola ebibi ye Musengwa Katonda bwe lwafa ni luwaagho. Mperaano bona, niimwe mwize mu kifo kya badhaadha baimwe abo, mube oluse olw'abakozi ab'ebibi, era mwongere okuleetera Musengwa Katonda okusungughalira Abaisiraeli ekibitiriire. Imwe ab'ekika kya Reubeni n'ab'ekya Gadi, bwe munaakyuka ni muloba okujiira ku bya Musengwa Katonda, Musengwa yeena kabiri aidha kulekulira agho abantu bano mu irungu, olwo mube nga niimwe omubaleeteire boonaboona okuzikirira.” Agho ab'ekika kya Reubeni n'ab'ekya Gadi baaseeta ye Musa, baamukoba bati: “Twidha kuzimbira ensolo dhaife ebigo, era tuzimbire n'abaana baife abato ebibuga ebigumu. Aye ife twidha kugema eby'okulwanisa tukulemberemu Baisiraeli banaife okutuusa lwe tulibatuusa mu kiketezo ekija okuba ekyaibwe. Olwo tunaaba nga tulese abaana baife abato mu bibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, balobe kulumbibwa batyamye ba mu kiketezo kino. Tituja kwira ghano mu maka gaife, okutuusa nga buli Muisiraeli amaze okugheebwa obutaka bwe. Tituja kugabana nabo butaka ku luuyi lule olw'omwiga Yorudani n'okweyongerayo, kuba ife tumaze okufuna obutaka obwaife ku luuyi luno olw'e buvandhuba w'omwiga Yorudani ogwo.” Musa yaabairamu ati: “Bwemuba nga mutyo bwe munaakola, kale ni buti mu maiso ga Musengwa Katonda mugeme eby'okulwanisa mwetegeke okuja mu lutalo. Abalwani baimwe boonaboona baidha kusomoka Yorudani nga Musengwa Katonda n'abakulembeire, okutuusa lw'anaamala okughangula abazigu be, n'okunhaga ensi eyo. Memale mwire nga muzira kibabandhibwa Musengwa Katonda oba Baisiraeli banaimwe. Olwo aja kukakasa ekiketezo kino kibe obutaka bwaimwe. Aye bwemutaakole mutyo, mukimanhe nti munaaba mukoze ekibi eri Musengwa Katonda, era nga bwenebwene muja kubonerezebwa olw'ekibi ekyo. Kale muzimbire abaana baimwe abato ebibuga, muzimbire n'ensolo dhaimwe ebigo, era mutuukirize kye musuubiiza okukola.” Agho ab'ekika kya Reubeni n'ab'ekya Gadi baakoba Musa bati: “Isebo, ife abagheereza bo twidha kukola nga bw'olagiire. Bakazi baife, n'abaana baife abato, baidha kusigala ghano mu bibuga eby'e Gileadi, ghalala n'ebyayo byaife. Aye ife abagheereza bo twidha kusomoka, nga buli muntu agemye eky'okulwanisa, tuje mu lutalo tulwane nga Musengwa Katonda atukulembeire, nga iwe musengwa waife Musa bw'okobye.” Kale Musa yaalagira Eleazari kabona, ni Yoshua mutabane wa Nuni, n'abakulu ab'ebika mu Isiraeli, ekiragiro ekigema ku bika ebyo byombi, ati: “Ab'ekika kya Reubeni n'ab'ekya Gadi bwe balyetegeka okulwana, Musengwa Katonda ng'abakulembeiremu, ni basomoka n'imwe Yorudani, memale ni mughangula ekiketezo ekyo eky'e bugwandhuba wa Yorudani, mulibagha ekiketezo eky'e Gileadi ng'obutaka bwaibwe. Aye bwe batalisomoka n'imwe okuja okulwana, olwo balifunira ghalala n'imwe obutaka mu kiketezo eky'e Kanaani.” Agho ab'ekika kya Reubeni n'ekya Gadi bairamu bati: “Nga Musengwa Katonda bw'atulagiire ife abagheereza bo, tutyo bwe twidha okukola. Twidha kusomoka nga twetegeike okulwana, Musengwa Katonda ng'atukulembeiremu, tungire mu kiketezo eky'e Kanaani, olwo tusigaze obutaka bwaife eno e buvandhuba wa Yorudani.” Kale Musa yaagha ab'ekika kya Gadi, n'ab'ekika kya Reubeni, n'ekitundu eky'ekika kya Manasse mutabane wa Yosefu, ekiketezo ekyafugibwanga kyabazinga Sihoni ow'Abamori, n'ekiketezo ekyafugibwanga kyabazinga Ogi ow'e Bashani. Yaabagheeraku n'ebibuga n'ebyalo byonabyona ebibyezungulwire. Agho ab'ekika kya Gadi bairamu okuzimba buyaaka ebibuga: Diboni, Atarothi, Aroeri, Aturothi Shofani, Yazeri, Yogubeha, Bethi Nimira, ni Bethi Harani, era baabyezunguluza ebimante ebigumu. Baazimbira n'ebyayo byaibwe ebigo. Ab'ekika kya Reubeni bairamu okuzimba obuyaaka ebibuga: Heshiboni, Eleale, Kiriathaimu, Nebo, ni Baali Meoni, nga baakyusiisa amaina gaabyo baabigha agandi. Era bairamu okuzimba obuyaaka n'ekibuga Sibuma. Ate ab'olulyo lwa Makiri mutabane wa Manasse, baaja baanhaga ekiketezo eky'e Gileadi ku Bamori abaakirimu. Era Musa yaakibagha baatyama omwo. Yairi ow'omu kika kya Manasse, yeena yaabaaku n'ebyalo bye yalumba n'abinhaga era yaabyeta “Ebyalo bya Yairi”. Noba yaaja yaalumba ekibuga Kenathi yaakigema n'ebyalo byakyo, era yaakyusa n'eriina lyakyo, yaakituuma erirye, Noba. Bino n'ebifo Abaisiraeli bye baajanga nga basimbamu weema dhaibwe, bwe baava e Misiri nga bali bikunsu bikunsu, nga Musa ni Aaroni babakulembeire. Musa yajanga ng'aghandiika buli kifo kye baavangamu okweyongerayo mu lugendo lwaibwe, nga Musengwa Katonda bweyamulagira. Era bino n'ebifo nga bwe byairaganwangaku. Abaisiraeli baasitula okuva e Ramesesi mu Misiri, ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogusooka mu mwaka ogwo. Olwo n'olunaku olwairirira Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Era Abaisiraeli baajiira mu kitiibwa ng'Abamisiri boonaboona babona. Baalekanga ng'Abamisiri bali kuziika abaana baibwe ababeri, Musengwa Katonda be yaita n'ayoleka nga bw'ali n'obuyinza okusinga emisambwa gyaibwe. Kale Abaisiraeli baasitula okuva e Ramesesi, baaja baatuuka e Sukkothi, baasimba agho weema dhaibwe. Baava e Sukkothi, baaja baasimba weema dhaibwe mu Ethamu ekiri ku mbali okw'eirungu. Baava e Ethamu baakyuka baira einhuma, baabita e Pihahirothi ekiri e buvandhuba wa Baali Zefoni, baasimba weema dhaibwe kumpi ni Migidoli. Baava agho okumpi n'e Hahirothi, baabita ghagati mu Nhandha Emyufu baatuuka ku irungu ery'e Ethamu. Mu irungu eryo baatambulamu olugendo lwa nnaku isatu, olwo baatuuka e Mara baasimba agho weema dhaibwe. Baava e Mara, baaja mu Elimu aghaali ensulo eikumi n'eibiri n'emiti eminaazi ensanvu, baasimba agho weema dhaibwe. Baasitula okuva mu Elimu, baaja baasimba weema dhaibwe kumpi n'Enhandha Emyufu. Baava agho okumpi n'Enhandha Emyufu, baaja baasimba weema dhaibwe mu irungu ery'e Sini. Baava agho mu irungu ery'e Sini, baaja baasimba weema dhaibwe e Dofuka. Baava e Dofuka, baaja baasimba weema dhaibwe mu Alushi. Baava mu Alushi, baaja baasimba weema dhaibwe e Refidimu etaali maadhi bantu ge baghanga kunhwa. Baasitula okuva e Refidimu, baaja baasimba weema dhaibwe mu irungu ery'e Sinai. Baava mu irungu ery'e Sinai, baasimba weema dhaibwe e Kiburothi Hattaava. Baava e Kiburothi Hattaava, baaja baasimba weema dhaibwe e Hazerothi. Baava e Hazerothi, baaja basimba weema dhaibwe e Rithima. Baava e Rithima, baaja baasimba weema dhaibwe e Rimmoni Perezi. Baava e Rimmoni Perezi, baaja basimba weema dhaibwe e Libuna. Baava e Libuna, baaja baasimba weema dhaibwe e Rissa. Baava e Rissa, baaja baasimba weema dhaibwe e Kehelatha. Baava e Kehelatha, baaja baasimba weema dhaibwe ku lusozi Sheferi. Baava ku lusozi Sheferi, baaja baasimba weema dhaibwe e Harada. Baava e Harada, baaja baasimba weema dhaibwe e Makehelothi. Baava e Makehelothi, baaja baasimba weema dhaibwe e Tahathi. Baava e Tahathi, baaja baasimba weema dhaibwe e Tera. Baava e Tera, baaja baasimba weema dhaibwe e Mithuka. Baava e Mithuka, baaja baasimba weema dhaibwe e Hashimona. Baava e Hashimona, baaja baasimba weema dhaibwe e Moserothi. Baava e Moserothi, baaja baasimba weema dhaibwe e Bene Yaakani. Baava e Bene Yaakani, baaja baasimba weema dhaibwe e Hori Haggidigadi. Baava e Hori Haggidigadi, baaja baasimba weema dhaibwe e Yotubatha. Baava e Yotubatha, baaja baasimba weema dhaibwe mu Aburona. Baava mu Aburona, baaja baasimba weema dhaibwe mu Ezioni Geberi. Baava mu Ezioni Geberi, baaja baasimba weema dhaibwe mu irungu ery'e Zini, ekyo nga ni Kadeshi. Baava e Kadeshi, baaja baasimba weema dhaibwe ku lusozi Hori, ku mbali okw'ekiketezo eky'Abaedomu. Agho Aaroni kabona yaaniina ku lusozi Hori, era yaafiira okwo nga Musengwa Katonda bweyalagira. Ebyo byaligho ku lunaku olusooka olw'omwezi ogwokutaanu, mu mwaka ogwamakumi ana (40), kasookanga Baisiraeli bava mu Misiri. Aaroni oyo yaja okufiira ku lusozi Hori, ng'agheziiza emyaka kikumi n'abiri n'esatu (123) egy'obukulu. Agho ghaabaagho kyabazinga Omukanaani ow'e Aradi mu kiketezo ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, yaawulira ati Abaisiraeli bali kwidha. Agho Abaisiraeli baasitula okuva ku lusozi Hori, baaja baasimba weema dhaibwe e Zalumona. Baava e Zalumona, baaja baasimba weema dhaibwe e Punoni. Baava e Punoni, baaja baasimba weema dhaibwe mu Obothi. Baava mu Obothi, baaja baasimba weema dhaibwe mu kifo ekyetebwa Iye Abarimu, mu biketezo bya Moabu. Baava mu kifo ekyetebwa Iyimu, baaja baasimba weema dhaibwe e Diboni Gadi. Baava e Diboni Gadi, baaja baasimba weema dhaibwe mu Alumoni Dibulathaimu. Baava mu Alumoni Dibulathaimu, baaja baasimba weema dhaibwe mu nsozi edh'e Abarimu, ng'olingiriire Nebo. Baava mu nsozi edh'e Abarimu, baaja baasimba weema dhaibwe e Yeriko mu biketezo by'e Moabu eby'oku museetwe, okuliiraana Yorudani. Baasimba weema dhaibwe okumpi n'omwiga Yorudani, okuva e Bethi Yeshimothi okutuukira irala mu Abeli Shittimu, mu biketezo by'e Moabu eby'oku museetwe. Bwe baali eyo e Yeriko, mu biketezo by'e Moabu eby'oku museetwe okuliiraana omwiga Yorudani, Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Koba Abaisiraeli oti, bwemunaamala okusomoka Yorudani ni mungira mu Kanaani, mwidha kubingangamu abatyamye baamu boonaboona be munaayagaanangamu, muzikirizenga ebifaananie byaibwe byonabyona ebibaadhe mu mabaale, n'ebyo ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa, era musaaniengagho ebifo byaibwe ebigulumivu eby'okusinzizaamu. Mwidha kutwala ensi eyo mugibeemu, kuba ngibaghaire ebe yaimwe. Mwidha kugigabana mu bika byaimwe ni mu nda dhaimwe nga mukozesa obululu. Ekika ekinene mwidha kukigha ghanene, ate ekika ekitono mukighe ghatono. Omuntu akalulu ghe kanaamugha n'aghanaaba aghaghe, ng'agabanira mu kika kya ise. Aye bwe mutalisooka kubingamu batyamye be munaayagaanangamu, olwo abo be mulireka okusigalamu baja kubafuukira ng'oti n'ekintu ekikusonka mu liiso era ng'oti n'amawa agakufumita mu mbavu. Baja kubaleetera ebizibu kamaala mu nsi eyo ye mulibaamu. Bwe mutalibabingamu, olwo kye nalowooza okukola beene ndikikola imwe.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Musa akobe Abaisiraeli ati: “Bwemulingira mu nsi Kanaani, ensi ye ndi kubagha ebe obutaka bwaimwe, ensalosalo dhaayo dhija kuba dhiti: Ensalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, eidha kuvanga ku irungu ery'e Zini, ebitirenga ku nsalosalo ey'e Edomu. Ensalosalo ey'e bugwandhuba eidha kuvanga Enhandha Eyomuunhu gh'ekoma mu buvandhuba. Agho eidha kukyukanga esimbire ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, eniineniine Akirabbimu era ebite kumpi ni Zini. Era ku luuyi olwo eidha kukomanga ku Kadeshi Barinea. Olwo eidha kukyukanga esimbire ghagati gh'e bugwandhuba n'oluuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, etuuke mu Hazari Addari, era yeeyongereyo mu Azimoni. Ensalosalo eyo eidha kukyukanga okuva mu Azimoni, esimbire ku kaiga ak'e Misiri, era ekomenga ku Nhandha Eyaghagati. “Ku luuyi olw'e bugwandhuba, ensalo eidha kubanga Enhandha Eyaghagati. “Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ensalo eidha kuvanga ku Nhandha Eyaghagati etuuke ku lusozi Hori. Bw'enaavanga ku lusozi Hori eidha kujanga etuuke aghaingirirwa e Hamathi okukoma e Zedadi, era yeeyongereyo etuuke e Zifuroni, memale ekome e Hazari Enani. Eyo n'eidha okubanga ensalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. “Ku luuyi olw'e buvandhuba, ensalosalo eidha kuvanga e Hazari Enani etuuke e Shefamu. Ensalosalo eyo eidha kuvanga e Shefamu, eikirire e Ribula ku luuyi olw'e buvandhuba olwa Aini. Era eidha kweyongeranga okwikirira etuuke ku luuyi olw'e buvandhuba olw'enhandha Kinnerethi. Ensalosalo eyo eidha kweyongeranga okwikirira, etuuke ku mwiga Yorudani, era ekomenga ku Nhandha Eyomuunhu. “Eyo n'eidha okubanga ensi yaimwe, era edho n'ensalosalo dhaayo okugyezunguluza.” Agho Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Eyo n'ensi ye mwidha okugabana nga mukuba obululu, Musengwa Katonda y'alagiire okugha ebika omwenda n'ekitundu; kuba ab'ekika kya Reubeni, n'ab'ekika kya Gadi, n'ekitundu eky'ekika kya Manasse, baamala ira okugheebwa obutaka obwaibwe, nga bujiira ku nda dha baiseibwe. Ebika ebyo ebibiri n'ekitundu, byamala ira okugheebwa obutaka bwabyo ere ng'osomoike Yorudani, ku luuyi olw'e buvandhuba ng'olingiriire Yeriko.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Gano n'amaina ag'abantu abaidha okubagabaniamu ensi eja okuba obutaka bwaimwe: Eleazari kabona, ni Yoshua mutabane wa Nuni. Ku abo oidha kwongerezaaku omukulembeze mulala okuva mu buli kika, abo bayambeku mu kugabaniamu ensi yo. Era gano n'amaina gaibwe: Kalebu mutabane wa Yefunne, okuva mu kika kya Yuda; Shemueli mutabane wa Ammihudi, okuva mu kika kya Simeoni; Elidadi mutabane wa Kisiloni, okuva mu kika kya Benjamini; Bukki mutabane wa Yoguli, okuva mu kika kya Dani; Hannieli mutabane wa Efodi, okuva mu b'olulyo lwa Yosefu, mu kika kya Manasse; Kemueli mutabane wa Shifutani, okuva mu kika kya Efuraimu; Elizafani mutabane wa Parunaki, okuva mu kika kya Zebuluni; Palutieli mutabane wa Azzani, okuva mu kika kya Issakari; Ahihudi mutabane wa Shelomi, okuva mu kika kya Asheri; Padaheli mutabane wa Ammihudi, okuva mu kika kya Nafutali.” Abo n'abantu Musengwa Katonda be yalagira okugabania Abaisiraeli obutaka mu nsi Kanaani. Agho Musengwa Katonda yaayogera ni Musa e Yeriko kumpi ni Yorudani, mu biketezo by'e Moabu eby'oku museetwe. Yaakoba Musa ati: “Lagira Abaisiraeli oti, mughe Abalevi ebibuga eby'okubangamu, nga mutoola ku ebyo imwe Abaisiraeli bye mwagabana bibe obutaka bwaibwe. Era mughe Abalevi abo eitaka ery'okwayiramu eryezungulwire ebibuga ebyo. Ebibuga ebyo biidha kubanga bya Balevi abo nga bya kubangamu, n'eitaka eribyezungulwire libenga lya kwayirangamu nte dhaibwe, n'entaama, n'embuzi, n'ensolo edhindi. Eitaka ery'okwayirangamu eryezungulwire ebibuga bye mwidha okugha Abalevi, liidha kuba lya bugazi bwa mita ebikumi bina n'ataanu, okuva ku kimante ky'ekibuga okwezungulula endhuyi dh'ekibuga ekyo dhoonadhoona. Kale ni mwidha kupimanga mita lwenda kuliya okw'ekibuga ku luuyi olw'e buvandhuba, ni mita lwenda ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ni mita lwenda ku luuyi olw'e bugwandhuba, ni mita lwenda ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ng'ekibuga kirimu ghagati. Eryo n'eriidha okubanga eitaka ery'okwayiramu eryezungulwire ebibuga eby'Abalevi ebyo. Ebibuga mukaaga ku ebyo bye mwidha okugha Abalevi, biidha kubanga bya kulumukirwamu ole yeenayeena aita omuntu nga tagendereire. Ku ebyo mwidha kubongereraku ebibuga ebindi amakumi ana na bibiri. Ebibuga byonabyona aghalala bye munaagha Abalevi, biidha kuba amakumi ana na munaana n'eitaka lyaku ery'okwayirangamu. Mwidha kutoola ku bibuga imwe Abaisiraeli bye mwagabana, mubighe Abalevi nga mujiira ku bunene obwa buli kika. Ebika ebinene biidha kughangayo ebibuga kamaala, ate ebika ebitono bigheeyo ebibuga bitono.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ni Musa, yaamukoba ati: “Koba Abaisiraeli oti, bwe muliba mumaze okusomoka omwiga Yorudani ni mungira mu nsi Kanaani, mulirondamu ebindi ku bibuga, byaba bya kulumukirangamu ole anaitanga omuntu nga tagendereire. Ebibuga ebyo mwe mwidha okulumukiranga olw'okwewonia oyo ayenda okwesasuuza. Olwo, ole anaitanga omuntu nga tagendereire, alobe kwitibwanga ng'akaali kwewozaaku mu maiso g'abantu nga beesoloiza. Ebibuga ebyo bye munaaghaayo, omuntu mw'asobola okulumukira, biidha kuba mukaaga. Mwidha kughaayo ebibuga bisatu eruuyi ere ng'osomoike Yorudani, n'ebindi bisatu mu nsi Kanaani, bibe ebibuga omuntu mw'asobola okulumukira. Omuisiraeli yeenayeena, oba omuntu ow'endha, oba omusenze, bw'anaitanga omuntu nga tagendereire, aidha kubanga wa idembe okulumukira mu bibuga ebyo omukaaga olw'okwewonia. “Aye ole bw'akubisa omuntu ekiisi eky'ekyuma ekigumu einho, omuntu oyo n'amala n'afa, oyo amukubye aba mutemo, era omutemo oyo aidhanga kwitibwa. Era ole bw'agema ekiisi eky'eibaale ekighanga okwita omuntu, n'akikubisa omuntu, era omuntu oyo n'amala n'afa, oyo amukubye aba mutemo, era omutemo oyo aidhanga kwitibwa. Era ole bw'agema ekiisi eky'omuti ekisobola okwita omuntu, n'akikubisa omuntu era omuntu oyo n'amala n'afa, oyo amukubye aba mutemo, era omutemo oyo aidhanga kwitibwa. Ali n'oluganda ku muntu oyo ye baise, n'aidhanga okwita omutemo oyo. Kasita anaamwagaananga ng'amwita. Ole bw'akyagha omuntu n'amufumita ekintu, oba n'amweteega n'amukonhoogerera ekintu n'amwita, oba n'amukuba ebifunsi n'afa, oyo amukubye aba mutemo era aidhanga kwitibwa. Ali n'oluganda ku muntu oyo ye baise, aidhanga kwita omutemo oyo kasita anaamwagaananga. “Aye kisoboka okuba nga ole yafumita omuntu mu kwanguyiriza ng'amuziraku nzigu yoonayoona, oba kyaba nga yamukonhoogerera ekintu nga tasoose kumweteega, oba kyaba nga yamukuba eibaale erighanga okwita omuntu, aye nga tamanhienga ng'ali agho, kale omuntu oyo yaafa, ate nga tabangaku muzigu we, era nga tiyagenderera kumukola kabi. Agho abantu abeesoloiza baidha kusalangagho omusango ghagati gh'eyaita n'owoluganda ku mufu ayenda okwesasuuza, nga bajiira ku mateeka ago. Era abantu abeesoloiza baidha kuwonianga oyo eyaita omuntu nga tagendereire, bamutoole mu ngalo dh'ole ali n'oluganda ku mufu ayenda okwesasuuza, bamwizeeyo mu kibuga omuntu mw'asobola kulumukira kye yali alumukiiremu. Olwo abenga eyo okutuusa Omukulu wa Bakabona aliku lw'anaafanga. Aye ole eyaita omuntu nga tagendereire bw'anaatuumanga ensalosalo ey'ekibuga eky'okulumukiramu kye yali alumukiiremu, memale ali n'oluganda ku mufu ayenda okwesasuuza n'amwagaana kuliya okw'ekibuga ekyo era n'amwita, olwo ali n'oluganda ku mufu oyo taabengaku musango gwa butemo. Oyo taabengaku musango, kuba ole eyaita omuntu ali n'okusigalira irala mu kibuga ekyo eky'okulumukiramu okutuusa Omukulu wa Bakabona lw'afa, memale yaikirizibwa okwirayo ku butaka bwe. Ago n'agaidha okubanga amateeka ge munaakuumanga, imwe n'abalibairirira boonaboona, buli ghe munaabanga. “Ole bw'anaitanga omuntu, aidha kwitibwanga nga ghamaze kubaagho obudhulizi obumulumiriza obuswika obw'omuntu omulala. Aye omudhulizi amulumiriza bw'anaabanga omulala ati yenka, omuntu oyo taitibwenga. Mutaikirizanga mutemo kusasula kintu kyonakyona, olw'okununula obulamu bwe nga bamusaliire ogw'okufa. Aye mumwitenga bwite. Era oyo eyalumukira mu kibuga eky'okulumukiramu, mutamwikirizanga kusasula kintu kyonakyona ng'ayenda okwirayo ku butaka bwe, ng'ate Omukulu wa Bakabona akaali kufa. Kale ni mutayonoonanga nsi ye mubaamu, kuba obutemo bwonoona ensi. Era ezira ky'oghanga kukola okufunisa ensi ekisonigho olw'obutemo obwo obugikoleirwamu, okutoolaku okwita oyo eyatemula. Mutayonoonanga nsi ye mubaamu, ensi nze Musengwa Katonda mwemba kuba nze Musengwa Katonda mba mu bantu bange Abaisiraeli.” Agho abakulu ab'enda edhisimuka mu kika kya Gileadi mutabane wa Makiri era mwidhukulu wa Manasse, nga Manasse oyo yali mutabane wa Yosefu, baaja ye Musa ni y'abakulembeze abandi mu Isiraeli. Baakoba bati: “Baisebo, Musengwa Katonda yakulagira okugha Abaisiraeli obutaka bwaibwe obw'ensikirano ng'okozesa obululu. Era Musengwa Katonda yaakulagira otoole obutaka obw'ensikirano obwa muganda waife Zelofehadi, obughe baghala be. Aye abaghala abo bwe balibayira mu bika ebindi ebya Isiraeli, olwo obutaka bwaibwe obwo buja kuva ku nsikirano ya badhaadha baife, buje bwongerwe ku butaka obw'ebika ebyo bye baliba nga babayiiremu. Era omwaka omutukuvu ogw'Abaisiraeli ni bwe gulituuka ghazira kija kukyukamu. Obutaka bwaibwe buja kuva ku nsikirano ya badhaadha baife, bwongerwe ku butaka obw'ebika ebyo bye baliba nga babayiiremu.” Agho Musa yaagha Abaisiraeli ekiragiro kino ekyava ye Musengwa Katonda, ati: “Ab'ekika kya mutabane wa Yosefu, kye bali kukoba kituufu. Kale ni kino Musengwa Katonda ky'alagiire ku baghala ba Zelofehadi abo, ati, ‘Bali n'eidembe okubayira omuntu yeenayeena ye baba nga basiimye. Aye omuntu oyo ateekwa kuba nga wa ku nda edhiri mu kika kya Zelofehadi, ise w'abaghala abo.’ Obutaka obw'ensikirano obw'Abaisiraeli tibwidha kukyusibwanga kuva mu kika kino kwira mu kindi. Buli Muisiraeli aidha kukuumanga obutaka obw'ensikirano obw'ekika kya badhaadha be. Era buli mughala yeenayeena anaafunanga obutaka obw'ensikirano mu kika kyonakyona eky'Abaisiraeli, aidha kubayiranga muntu wa ku nda edhiri mu kika kya ise. Olwo buli Muisiraeli asobolenga okuba n'obutaka obw'ensikirano obwa badhaadha be. Agho ni, ezira butaka bwa nsikirano bunaakyusibwanga kuva mu kika kire kwira mu kindi. Buli kika eky'Abaisiraeli kiidha kukuumanga obutaka bwakyo obw'ensikirano.” Kale baghala ba Zelofehadi baakola nga Musengwa Katonda bweyalagira Musa. Mahala, Tiruza, Hogula, Milika, ni Noa, abo nga ni baghala ba Zelofehadi, baabayira batabane ba baganda baiseibwe. Baabayira ku nda dha batabane ba Manasse, mutabane wa Yosefu. Era obutaka bwaibwe obw'ensikirano bwasigala mu kika eky'enda ya iseibwe. Ago n'amateeka n'ebiragiro Musengwa Katonda bye yalagira Musa okukobera Abaisiraeli nga bali e Yeriko okumpi n'omwiga Yorudani mu kiketezo ky'e Moabu eky'oku museetwe. Bino n'ebibono Musa bye yakoba Abaisiraeli boonaboona, nga bali mu irungu, ku luuyi olw'e buvandhuba olw'omwiga Yorudani. Baali mu kiiko kyagwo okumpi n'ekifo ekyetebwa Sufu, ghagati gh'ekibuga Parani nga kiri ku luuyi olundi, n'ebibuga Tofeli, Labani, Hazerothi ni Dizahabu, nga biri ku luuyi olundi. Omuntu kimutwalira enaku ikumi na lulala okutambula n'ebigere, okuva ku lusozi Sinai ng'ali kubitira mu nsi Edomu, okutuuka e Kadeshi Barinea. Ku lunaku olusooka mu mwezi ogweikumi n'omulala, mu mwaka ogwamakumi ana (40) ng'Abaisiraeli baviire mu Misiri, Musa yaakobera Abaisiraeli byonabyona Musengwa Katonda bye yamulagira okubakobera. Ebyo byabaagho ng'amaze okughangula kyabazinga Sihoni ow'Abamori eyafugiranga mu Heshiboni, ni kyabazinga Ogi ow'e Bashani eyafugiranga mu Ashitarothi ni mu Edurei. Mu nsi Moabu, ere ng'omaze okusomoka omwiga Yorudani, Musa ye yatoolerera okwinhonhola amateeka ga Katonda, ng'akoba ati: “Bwe twali ku lusozi Sinai, Musengwa Katonda waife yatukoba ati, ‘Ekiseera kye mumaze ku lusozi luno kimala. Mpegaano mukole muje, mweyongere mu lugendo lwaimwe. Muje mu biketezo eby'oku nsozi eby'Abamori, ni mu biketezo byonabyona ebibiriiraine: mu kiiko kya Yorudani, ni mu biiko ebindi, ni mu nsozi, ni mu biketezo ebikalukalu eby'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, n'eby'oku Nhandha Eyaghagati. Muje mu nsi y'Abakanaani, ni mu nsozi edh'e Lebanoni, okutuukira irala ku mwiga omukologho Eufurate. Eyo n'ensi nze Musengwa Katonda ye nasuubiza okugha badhaadha baimwe Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo, ni baidhukulu baibwe. Yiiyo ngibooleike, muje mugitwale.’ ” Musa yaakoba abantu ati: “Bwe twali nga tukaali ku lusozi Sinai, nabakoba nti, ‘Tighanga kubakulembera zenka. Musengwa Katonda waimwe abafiire bangi, era mpegaano muli bangi ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu. Neeghemba Musengwa Katonda oyo Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe, ayongere okubafuula abangi emikuzi lukumi (1,000) okusinga bwe muli buti, era abaghe enkabi nga bweyabasuubiza. Aye nze zenka nsobola ntya okwetwika obuvunaanizibwa obwaga agho, obw'okubalabirira n'okubagondhoola mu nsonga dhaimwe? Mulonde okuva mu buli kika, abantu abagezi, abategeevu era abali n'obumanhirivu, nze mbateegho babe bakulembeze baimwe.’ Mwandhiramu muti, ‘Kikalamu tukole nga bw'okobye.’ Kale naatoola abakulembeze abagezi era abali n'obumanhirivu mu buli kika, naabataagho okuba abakulu baimwe. Abandi baakulira abantu olukumi olukumi, n'abandi ebikumi ebikumi, n'abandi amakumi ataanu ataanu, n'abandi eikumi eikumi. Naataagho n'abakulembeze abandi mu bika byaimwe. “Era mu kiseera ekyo nga tukaali ku Lusozi Sinai, naasikirira abalamuzi baimwe nti, ‘Muwulirisenga ensonga era musalenga mu butuufu emisango ka gibe ghagati gha ab'eighanga lyaimwe beene na beene, oba ghagati gha ab'eighanga lyaimwe n'abasenze. Mutasalirizanga mu nsala yaimwe, muwulirisenga ensonga edh'abaavu n'edh'abakombe mu nsambo n'endala. Mutabangaku muntu yeenayeena ye mutiisa maiso, kuba emisango mugisala mu buyinza bwa Katonda. Era ensonga enaabanga ebalemye, mugireetenga ye ndi ngiwulire.’” Era mu kiseera kyene ekyo nga tukaali ku lusozi Sinai, nabalagira byonabyona bye mugwaine okukola. “Twakola nga Musengwa Katonda waife bweyatulagira, twava ku lusozi Sinai. Twatambula okubita mu irungu eryo lyonalyona einene era eritiisa lye mwabona, nga tugemye engira eja mu nsi y'ensozi ey'Abamori, twatuuka e Kadeshi Barinea. Naabakoba nti, ‘Mutuuse mu nsi ey'ensozi ey'Abamori, Musengwa Katonda waife y'ali kutugha. Eyo n'ensi Musengwa Katonda waimwe y'abooleike. Muje mugitwale nga Musengwa Katonda oyo, Katonda wa badhaadha baimwe bw'abakobye, aghazira kutyamu naire.’ “Aye mwenamwena mwaidha ye ndi mwankoba muti, ‘Tusooke tutumeyo abantu batukeetere ensi eyo, baire batukobere engira ye tunaabitamu, era n'ebibuga bye tunaayagaanayo bwe biri.’” “Naabona ng'ekyo kirungi. Naalonda mu imwe abasaadha ikumi na babiri, mulala mulala okuva mu buli kika. Baaja mu nsi ey'ensozi, baatuuka ku kiiko kya Eshikoli, baakikeeta. Baanoga ku bibala byayo, baabireeta ye tuli. Baatukobera bati, ‘Ensi Musengwa Katonda waife y'ali kutugha, ngimu.’ “Aye imwe mwadheemera ekiragiro kya Musengwa Katonda waimwe, mwaloba okwingira mu nsi eyo. Mwemuluguunhiza mu weema dhaimwe nga mukoba muti, ‘Musengwa Katonda yatukyagha, kyeyava n'atutoola e Misiri okutughaayo mu ngalo dh'Abamori, olwo atuzikirize. Kifo ki kye tuli kujaamu ekyo? Banaife be twatumye yo, batumazeemu amaani nga bakoba bati abantu abaliyo bakologho era baleeyiriri okutusinga. Ebibuga byayo bikologho era byezungulwirwa ebimante ebigumu ebituuka ku igulu. Era bati baabonayo n'abantu Abanaki!’” “Aye nze naabakoba nti, ‘Mutatya era abantu abo batabamalamu maani. Musengwa Katonda waimwe abakulemberamu, n'aidha okubalwaniragho, nga bwe mwabona byonabyona bye yakolera e Misiri ni mu irungu. Mu lugendo lwonalwona lwe mwatambula nga muli eyo mu irungu okutuusa lwe mwatuuka mu kifo kino, mwabona Musengwa Katonda waimwe nga bweyababbeeda, ng'oti n'omuntu bw'abbeeda omwana we.’ Aye waire nga nabakobera ebyo byonabyona, timwaikiriza kwesiga Musengwa Katonda waimwe, eyabakulemberangamu okubaagalira ekifo eky'okusimbamu weema dhaimwe. Obwire ng'aba mu muliro oguli ng'oti mpango, ate omusana yaaba mu kire ekiri ng'oti mpango, okubooleka engira ye munaabitamu.” “Agho Musengwa Katonda yaawulira okwemuluguunhia kwaimwe yaasungughala. Era yaalayira ng'akoba ati, ‘Ghazira muntu waire omulala ku b'oluse luno olubi alibona ku nsi engimu ye nasuubiza okugha badhaadha baimwe, okutoolaku Kalebu mutabane wa Yefunne. Oyo n'aligingiramu. Era mwene n'abaana be, ndibagha ensi ye yalambuula. Kuba yasigala nga mwesigwa ye ndi mu byonabyona.’ Era ku lwaimwe, zeena Musengwa Katonda yansungughalira, yankoba ati, ‘N'iwe Musa, weena tolingira mu nsi eyo, aye omubeezi wo Yoshua, mutabane wa Nuni n'aligingiramu. Kale gumya Yoshua oyo omwoyo, kuba n'alituusa Abaisiraeli mu nsi eyo ni bagitwala ng'obutaka bwaibwe’. “Agho Musengwa Katonda yaatukoba twenatwena ati, ‘Abaana baimwe, abakaali na kwawulagho kirungi na kibi, be mwakoba muti baidha kunhagibwa abazigu, n'abalingira mu nsi eyo. Abo be ndigigha yaaba yaibwe. Aye imwe mukyuke mutambule nga mwira mu irungu, nga mugemye engira eja ku Nhandha Emyufu.’ “Mwandhiramu muti, ‘Twakola ekibi, twasungughaza Musengwa Katonda. Aye mpegaano ka tuje, tulwane nga Musengwa Katonda waife bweyatulagira.’ Olwo buli muntu yaagema eby'okulwanisa bye, nga mudhuuba muti kiidha kuba kyangu okulumba ensi ey'ensozi. Aye Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Bakobe batageza kuja kulwana kuba nze tiidha kuba ghalala nabo. Abazigu baibwe baidha kubaghangula?’ Nze naabakobera Musengwa Katonda bye yakoba, aye mwaloba kumpulirisa, mwadheemera ekiragiro kya Musengwa Katonda. Era mwekuluntaza, mwaja mu nsi ey'ensozi. Agho Abamori abaali mu nsi eyo ey'ensozi, baavaayo okubalumba nga bali ng'oti muzinga gwa ndhuki: Baababinga okutuukira irala e Horuma, era baabaghangulira eyo mu nsi ey'ensozi Edomu. Olwo mwaira, mwalirira Musengwa Katonda ababeere. Aye Musengwa Katonda yaaloba okubawulirisa, waire okubataaku omwoyo. Kale mwasigala eyo e Kadeshi okumala entangama ndeeyi.” Musa yakobera Abaisiraeli ati: “Bwe twava agho, twakyuka. Twatambula nga twira mu irungu nga twolekeire Enhandha Emyufu, nga Musengwa Katonda bweyandagira. Twamala entangama ndeeyi nga tutambulatambula eyo tutyo mu nsi ey'ensozi Edomu. Agho Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Mutambwiretambwire eyo mutyo mu nsi eno okumala ekiseera ekimala. Mpegaano mukyuke, muje ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba.’ Era yankoba ati, ‘Lagira abantu oti muli kumpi kubita mu nsi ey'ensozi ey'aboluganda lwaimwe baidhukulu ba Esau, ababa mu Edomu. Baidha kubatya. Aye mwegendereze inho, mutabatanulaku lutalo. Imwe tiidha kubaghaaku ku itaka lyaibwe naire waire akatundu akaniinibwaku obuniinibwe ekigere. Kuba Edomu nagigha Esau ebe yiye. Munaabagulangaku bugule emere ey'okulya, n'amaadhi ag'okunhwa.’ “Musengwa Katonda waimwe yabagha enkabi, ebintu byonabyona byabajiira bukalamu. Yaabalabirira nga muli kubita mu irungu lino einene. Emyaka gino amakumi ana yaaba ghalala n'imwe, nga muzira kye mudhulirira. “Agho twabita ku boluganda lwaife, baidhukulu ba Esau, ababa mu Edomu. Twagema engira eja mu irungu, okuva ku kibuga Elathi ni Ezioni Geberi. Twakyuka, twabita mu ngira ey'omu irungu ly'e Moabu. Agho Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Mutadaazadaaza bantu ab'e Moabu, baidhukulu ba Loti, era mutabatanulaku lutalo. Imwe tiidha kubaghaaku kitundu waire ekitono kiti ku nsi yaibwe, okuba ekyaimwe. Ekibuga Ari nakigha ira Abamoabu abo kibe kyaibwe.’ ” Mu biseera eby'eira, mu Ari mwabangamu abantu Abaemi. Bano baali eighanga eikologho era ery'amaani, nga bawaigufu ng'oti Banaki. Era boona baayetebwanga Barefa ng'Abanaki, aye nga Abamoabu babeeta Baemi. Abahori boona baabanga mu Edomu mu kusooka. Aye baidhukulu ba Esau, Abaedomu, bwe baidha, baababingamu, baazikiriza eighanga lyaibwe, era baasenga mu kifo kyaibwe. Baakola ekyo ng'oti n'Abaisiraeli bwe baamala ni bakola, bwe baabinga abazigu baibwe mu nsi Musengwa Katonda ye yagha Abaisiraeli abo okuba obutaka bwaibwe. Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Agho Musengwa Katonda mu biseera ebyo yaatukoba ati, ‘Mpegaano ni, musituke musomoke akaiga Zeredi.’ Twasomoka akaiga ako Zeredi, nga Musengwa Katonda oyo bweyatukoba. Okuva lwe twava e Kadeshi Barinea, okutuusa lwe twasomoka akaiga Zeredi, gyali gigheze emyaka amakumi asatu na munaana. Abasaadha abalwani ab'oluse olwo boonaboona baali nga bamaze okuwaagho okufa, nga Musengwa Katonda bweyeesoomera okubamalagho. Kuba bwenebwene yabalwanisa okutuusa lwe yabazikiriza n'abamaliragho irala. “Agho abalwani abo boonaboona bwe baamala okufa ni bawaagho, Musengwa Katonda yankoba ati: ‘Olwaleero muja kusala ensalosalo ey'ekiketezo ky'e Moabu, nga mubitira mu kibuga Ari. Bwe munaaba nga muli kumpi okutuuka mu nsi ey'Abammoni, mutabadaazadaaza era mutabatanulaku lutalo. Kuba imwe tija kubaghaaku kitundu waire ekitono kiti ku nsi yaibwe, okuba ekyaimwe. Ensi eyo namala ira okugigha Abammoni abo baidhukulu ba Loti, ebe yaibwe.’ ” Ensi eyo era eyetebwa ya Barefa. Abarefa abo n'abaagibangamu eira. Aye Abammoni nga beeta Abarefa abo bati, Bazamuzumu. Baali eighanga eikologho ery'abantu kamaala abawaigufu ng'oti Banaki. Aye Musengwa Katonda yaabazikiriza. Olwo Abammoni baababingamu, beene baasenga mu kifo kyaibwe. Musengwa Katonda era atyo bweyakolera Abaedomu, baidhukulu ba Esau, ababa mu nsi ey'ensozi Edomu. Yazikiriza Abahori, olwo baidhukulu ba Esau baabingamu Abahori abo, beene baasenga mu kifo kyaibwe n'okutuusa mpegaano. Ate ebiketezo ebiiririra okutuukira irala e Gaza, byabangamu Abavvi. Aye Abafilisiti abaava e Filisitia, baabazikiriza, beene baasenga mu kifo kyaibwe. Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe twamala okubita mu Moabu, Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Musituke, mweyongereyo mu lugendo lwaimwe, mubite mu kiiko Arunoni. Kyabazinga w'e Heshiboni, ayetebwa Sihoni Omuamori, mmubataire mu ngalo. Mumutanuleku olutalo mutwale ensi ye, ebe yaimwe. Okuva n'olwaleero, nja kukuba amaghanga goonagoona agali ku nsi entiisa, gabatye. Kiisi anaawuliranga ku liina lyaimwe, aidha kudhugumiranga olw'okutya.’” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Nga tuli mu irungu ery'e Kedemothi, nagheereza kyabazinga w'e Heshiboni ayetebwa Sihoni, obukwenda obw'emiraala, nga nkoba nti, ‘Tuleke tubiteku mu nsi yo. Twidha kubita bwa mu ngira mwonka aghazira kugonhokaku naire. Twidha kugulanga bugule emere ye tunaalya n'amaadhi ge tunaanhwa. Kye tukusaba n'okutuganha tubiteku mu nsi yo, okutuusa lwe tunaasomoka omwiga Yorudani, ni twingira mu nsi Musengwa Katonda waife y'ali kutugha. Tukusaba otuganhe ng'oti ni baidhukulu ba Esau ababa mu Edomu, n'Abamoabu ababa mu Ari, bwe baatuganha okubita mu nsi yaibwe.’ “Aye kyabazinga w'e Heshiboni, ayetebwa Sihoni, yaaloba kutuganha kubita mu nsi ye, kuba Musengwa Katonda waimwe yamukalangusa omwoyo. Yaamuleetera okudheema, olwo tughange okumughangula, n'okutwala ensi ye, mwe tukaali ni mpegaano. “Agho Musengwa Katonda yankoba ati: ‘Bona, Sihoni wuuyo mmubataire mu ngalo ghalala n'ensi ye. Kale ni mutwale ensi ye ebe yaimwe.’ Olwo Sihoni yaidha n'abantu be boonaboona okutulwanisa mu lutalo e Yahazi. Era Musengwa Katonda waife yaamutugha, twamughangula ni batabane, n'abantu be boonaboona. Mu biseera ebyo twanhaga ebyali ebibuga bye byonabyona, twabizikiriza n'abantu boonaboona, abasaadha, n'abakazi, n'abaana abato, aghazira kulekagho waire omulala ati. Ebyayo byonka bye twatwalaku nga n'omunhago, aghalala n'ebintu bye twanhaga mu bibuga. Okuva ku Aroeri ekiri ku mugo ogw'ekiiko Arunoni, n'ekibuga ekiri mu kiiko ekyo mwene, okutuukira irala e Gileadi, ghazira kibuga kyatulema lwa bugulumivu bwa bimante bigumu ebikyezungulwire. Byonabyona Musengwa Katonda waife yabitugha twabinhaga. Aye titwaseeta ku nsi y'Abammoni, waire ku kiketezo kyaibwe ekiri ku mbali kw'omwiga Yabboki, n'ebibuga eby'omu nsi ey'ensozi, n'ebifo ebindi byonabyona Musengwa Katonda waife ye yatulobera okuja.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Ebyo bwe byawa, twakyuka, twagema engira eja e Bashani. Kyabazinga w'e Bashani, ayetebwa Ogi, yaidha n'abantu be boonaboona okutulwanisa mu lutalo mu Edurei. Aye Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Otamutya, kuba ndidha kumughaayo omughangule n'abantu be boonaboona, era onhage n'ensi ye yoonayoona. Oidha kumukola kye wakola kyabazinga w'Abamori, Sihoni, eyabanga mu Heshiboni.’ “Agho Musengwa Katonda waife yaatugha ni kyabazinga w'e Bashani oyo Ogi. Twamughangula era twamuzikiriza n'abantu be boonaboona, aghazira kulekayo waire omulala ati. Twanhaga ebyali ebibuga bye byonabyona mu biseera ebyo. Ghazira kibuga waire ekirala kye tutaanhaga. Byonabyona aghalala byali ebibuga nkaaga. Ebibuga ebyo n'ebyali eby'omu kiketezo kyonakyona eky'e Arugobu, era n'ebyali obwakyabazinga bwa Ogi oyo mu Bashani. Ebibuga ebyo byonabyona byali byezungulwirwa ebimante ebigumu ebigulumivu, era nga biriku endhigi edhiriku ebisiba eby'ekyuma munda. Ghaabaagho n'ebyalo kamaala ebitaaliku bimante bibyezungulwire, bye twanhaga. Twazikiriza ebibuga byonabyona n'abantu boonaboona, abasaadha, n'abakazi, n'abaana abato, nga bwe twakola mu bibuga ebyali ebya kyabazinga w'e Heshiboni, Sihoni. Aye twatwala ebyayo byonabyona ng'omunhago, aghalala n'ebintu bye twanhaga mu bibuga. “Kale ni, mu biseera ebyo, twanhaga ensi dha bakyabazinga abo bombi Abamori abaabanga ere ng'osomoike Yorudani, okuva ku kiiko Arunoni okutuuka ku lusozi Herimoni. Abasidoni nga beeta olusozi Herimoni olwo Sirioni, ate Abamori baalweta Seniri. Twanhaga ekiketezo kyonakyona eky'obwakyabazinga bwa Ogi ow'e Bashani: ebibuga byonabyona eby'oku museetwe, n'ebiketezo byonabyona ebya Gileadi n'ebya Bashani, okutuukira irala e Saleka n'Edurei.” Kyabazinga ow'e Bashani oyo, Ogi, n'eyali akaasigairegho ku lulyo olw'Abarefa. Obuliri bwe nga bwa kyuma ekigumu einho. Bwali bugheza mita ina mu buleeyi, n'emita kumpi ibiri mu bugazi, ng'ojiira ku bipimo ebitongole abantu bye baapimisanga. Obuliri obwo bukaaliyo mu Rabba, ekibuga ky'Abamori. Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe twanhaga ensi eno mu biseera ebyo, nagabira Abareubeni n'Abagadi ekiketezo ekiva ku Aroeri, ekiri ku mugo gw'ekiiko Arunoni, n'ekitundu eky'ekiketezo eky'ensi ey'ensozi edhiri e Gileadi, n'ebibuga byamu. Ekitundu eky'ekiketezo eky'e Gileadi ekyasigalagho, n'ekiketezo eky'e Bashani kyonakyona obwali obwakyabazinga Ogi bwe yafuganga, ekyo nga n'ekiketezo kyonakyona eky'e Arigobu, nabigabira ekitundu eky'ekika kya Manasse.” Bashani yoonayoona yali eyetebwa nsi ya Barefa. Yairi ow'omu kika kya Manasse yatwala ekiketezo kyonakyona eky'e Arigobu ekyo nga ni Bashani. Ekiketezo ekyo nga kituukira irala ku nsalosalo ey'Abageshuri n'Abamaaka. Ebyalo ebyo byonabyona yaabituuma eriina lye, era bimanhiibwa ng'ebyalo bya Yairi n'okutuusa mpegaano. “Ekiketezo eky'e Gileadi nakigabira ab'ekika kya Makiri mutabane wa Manasse. Ate Abareubeni n'Abagadi, naabagabira ekiketezo okuva ku Gileadi okutuuka ku kiiko Arunoni, nga ghagati gh'ekiiko ekyo, n'aghali ensalosalo ku luuyi lw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ate omwiga Yabboki nga n'ensalosalo n'Abammoni, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Mu bugwandhuba, ng'ekiketezo eky'ebika ebyo ebisatu kituuka ku mwiga Yorudani, okuva ku nhandha y'e Galilaaya ku luuyi lw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Olwo kyaserengeta ku Nhandha Eyomuunhu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, n'okutuuka ghansi gh'olusozi Pisiga mu buvandhuba. “Agho naabalagira mu biseera ebyo nti, ‘Musengwa Katonda waimwe abaghaire ensi eno ebe yaimwe. Kale ni abalwani baimwe nga bagemye eby'okulwanisa baidha kwesookayo baganda baibwe Abaisiraeli. Aye bakazi baimwe, n'abaana baimwe abato, n'ebyayo byaimwe (ndidhi nga muli n'ebyayo kamaala), biidha kusigala mu bibuga byaimwe, bye nabagabira. Mubeereku baganda baimwe abo, okutuusa lwe balitwala ekiketezo kyaibwe, Musengwa Katonda ky'ali kubagha e bugwandhuba gh'omwiga Yorudani, era okutuusa boona Musengwa Katonda lw'alibagha okutyama ni batereera ng'oti niimwe. Memale mwaira, kiisi muntu ku butaka bwe, bwe namugha.’ “Naalagira Yoshua mu biseera ebyo nti, ‘Weeboneireku n'agago ebyo byonabyona Musengwa Katonda waimwe by'akoze ku bakyabazinga abo ababiri, Sihoni ni Ogi. Atyo ni, bw'aja okukola ku buli bwakyabazinga bwe munaajanga okulumba. Mutabatyanga naire, kuba Musengwa Katonda waimwe, n'aidhanga okubalwaniragho.’” “Mu biseera ebyo naasaba Musengwa Katonda nti: ‘Wo Musengwa Katonda waife, nze ndidhi nga waakatoolera butoolere okundholeka ebikologho n'ebyewuninkiriza by'oja okukola. Ezira katonda mu igulu oba mu nsi asobola okukola eby'amaani by'okoze. Nkweghemba, onganhe nsomoke omwiga Yorudani, mbone ensi ey'ensozi eri eyo enungi, era mbone n'ekiketezo ky'e Lebanoni.’ “Aye Musengwa Katonda yansungughalira ku lwaimwe, yaaloba kumpulirisa. Yankoba ati, ‘Lekera agho. Otairayo kwogera ninze ku kintu ekyo. Ja, oniine ghaigulu ku lusozi Pisiga, olinge e buvandhuba n'e bugwandhuba, era olinge ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni ku lw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ensi eyo ogyekalirise bukalamu. Kuba toja kusomoka mwiga Yorudani guno. Aye sikirira Yoshua abe mumalirivu era omugumye, kuba n'alikulemberamu abantu bano basomoke, okuja okutwala ensi eyo y'oja okulengera.’ “Kale twasigala mu kiiko ekiringiriire ekibuga Bethi Peori.” Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Agho ni muwulirenga amateeka n'ebiragiro bye ndi kubeegeresa mubituukirizenga, olwo mughange okuba abalamu, mwingire mu nsi Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe y'ali kubagha, era mugitwale. Mutayongeranga kintu kyonakyona ku bye ndi kubalagira, waire okubikendeezaaku. Mugemenga ebiragiro bya Musengwa Katonda waimwe bye ndi kubagha. Imwe beene mweboneraku n'agaimwe, Musengwa Katonda waimwe bye yakolera e Peori, ebigema ku Baali. Nga bweyazikiriza mu imwe abo boonaboona abaali basinza Baali oyo. Aye imwe abaagumira ku Musengwa Katonda waimwe, mukaali balamu ni leero. “Nze mbeegereisa amateeka n'ebiragiro nga Musengwa Katonda wange bweyandagira. Mubigemenga, nga muli mu nsi ye muja okwingiramu okutwala. Mubikuumenga era mubituukirizenga, kuba ekyo n'ekinaayolekanga abantu abamaghanga agandi nga bwe muli n'amagezi n'okutegeera. Bwe banaawuliranga amateeka ago goonagoona, baidha kukobanga bati, ‘Bwenebwene eighanga lino eikologho, lya bantu bagezi era abategeevu!’ “Agho Musa yaayongera okukoba ati: ‘Ezirayo ighanga lindi, ni bweriba eikologho litya, liri na katonda aliri okumpi einho, ng'oti ni Musengwa Katonda waife bw'atuba okumpi nga tumusabye okutubeera. Era ezirayo ighanga lindi, ni bweriba eikologho litya, liri na mateeka ga butuufu ng'oti n'amateeka gano goonagoona ge ndi kubateeragho olwaleero. “Aye mwegenderezenga era mwekuumenga, mulobe kwerabiranga mu bulamu bwaimwe bwonabwona, ebyo imwe beene bye mweboneraku n'agaimwe. Mukoberenga abaana n'abaidhukulu olunaku lwe mwayemerera mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe ku lusozi Sinai. Ku olwo Musengwa Katonda lwe yankoba ati, ‘Nsololeza abantu baidhe. Nhenda bawulire bye nja okubakoba, beege okuntyanga n'okumpuliranga enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwaibwe, era beegerese n'abaana baibwe okukolanga batyo boona.’ “Mukoberenga abaana baimwe nga bwe mwaseeta ni mwemerera ghansi gh'olusozi olwali lughembeibwa ebire ebigemu eby'omwosi omwirugavu, ni lwaka omuliro ni gweruupiika okutuuka ni ku igulu. Mubakoberenga nga Musengwa Katonda bweyayogera n'imwe ng'ali mu muliro, ni muwulira amamiro obumiro gonka ng'ali kwogera, aye ni mutamubona nga bw'afaanana naire. Yaabakobera endagaano ye, ye yabalagira okutuukiriza, ago nga n'amateeka eikumi. Era yaagaghandiika ku bibaadho bibiri eby'amabaale. Musengwa Katonda yandagira mu biseera ebyo okubeegeresa amateeka n'ebiragiro, mubituukirizenga mu nsi ye muja okwingiramu okutwala.” Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Ku lunaku Musengwa Katonda lwe yayogera n'imwe ng'ali mu muliro ku lusozi Sinai, timwamubona nga bw'afaanana naire. Kale ni mwegendereze inho, mwekuume mulobe kwonoona nga mwekolera ekisinzibwa ekitali Katonda eky'ensambo yoonayoona, ekifaanana ng'oti musaadha oba mukazi, oba ensolo yoonayoona ey'oku nsi, oba enhonhi ey'amaghagha eguluka, oba ekintu kyonakyona ekyekululira ku itaka, oba ekyenhandha ekiba ghansi mu maadhi. “Mulobenga kusendebwasendebwa kusinza na kugheereza ebyo bye mubona ku igulu: endhuba, omwezi, n'emuunienie. Ebyo Musengwa Katonda waimwe yabitaagho abantu abandi boonaboona abali ku nsi n'ababe babisinzenga. Aye imwe yabagemaku, yaabatoola e Misiri ye mwabanga ng'oti n'abali mu muliro ogw'amaani ogusaanuusa ekyuma ekigumu einho. Yaabafuulira irala abantu be nga bwe muli mpegaano. Era Musengwa Katonda yansungughalira ku lwaimwe, yeefuugha nga bwe ntaja kusomoka mwiga Yorudani, era nga bwe ntaja kwingira mu nsi eyo engimu, Musengwa Katonda oyo Katonda waimwe y'ali kubagha okuba obutaka bwaimwe. Nze nja kufiira mu nsi eno. Tiidha kusomoka mwiga Yorudani. Aye imwe mwidha kusomoka, muje mutwale ensi eyo engimu. Mwekuume, mulobenga kwerabira ndagaano Musengwa Katonda waimwe ye yakola n'imwe. Muteekoleranga kisinzibwa kitali Katonda eky'ensambo yoonayoona kye yabalobera kuba Musengwa Katonda waimwe ali ng'oti muliro oguzikiriza buli kiri mu ngira yaagwo, era enkikidi emugema ku lw'abantu be. “Ni bwe muliba nga mumaze entangama endeeyi mu nsi eyo, nga muzaire abaana era nga muli n'abaidhukulu, mutagezangaku kwonoona nga mwekolera ekisinzibwa ekitali Katonda eky'ensambo yoonayoona. Ekyo kibi mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, era kirimusungughaza. Ndayira olwaleero eri eigulu n'ensi, babe abadhulizi bange ababalumiriza, nti bwe muligeza ni mwekolera ebisinzibwa ebitali Katonda, mulizikirira mangu, mwasaanagho mu nsi ye muli kumpi okwingiramu okutwala, ere nga musomoike omwiga Yorudani. Timuligibaamu ntangama ndeeyi, aye mulizikirira mwasaanagho. Musengwa Katonda alibasansaaniza eyo mu maghanga agandi, era batono ku imwe abalisigala nga bakaali balamu. Eyo ye mulisinziza ebintu ebitali Katonda ebyakolebwa abantu obuntu mu miti ni mu mabaale ebitabona waire okuwulira, era ebitalya waire okuwunhiza. Aye nga muli eyo, mwidha kusabanga Musengwa Katonda waimwe. Era bwe munaamusabanga n'omutima gwaimwe gwonagwona era n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, aidhanga kubawulira. Bwe munaabanga nga muli mu nnaku ng'ebyo byonabyona bibaidhiire, mu biseera eby'oluvainhuma muliira eri Musengwa Katonda waimwe, mwagondera by'abakoba kuba Musengwa Katonda waimwe wa kivunika. Talibalekulira agho waire okubazikiriza, era talyerabira ndagaano ye yakola ni badhaadha baimwe.” Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Mwekebeedhe ebyaligho mu byanda eby'eira, okuviira irala einhuma ere, bukyanga Katonda atonda abantu ku nsi. Mwekebeedhe ensi yoonayoona. Ekintu ekikologho ng'oti ni kino kyali kibaireghooku, era ghaligho eyaali akiwuliireku? Ghalighooku abantu abaawuliraku amamiro ga Katonda nga gali kwogera mu muliro, aye ni basigala nga bakaali balamu, ng'oti niimwe? Oba ghalighooku katonda eyaali ageziizaaku okuja okutwala abantu ab'eighanga erindi, abafuule ababe ng'abatoola ghagati mu ighanga erindi, nga Musengwa Katonda waimwe bweyabakolera imwe mu Misiri? Yakozesa amaani ge agataloodheka, yaasindika ebibamba n'olutalo, yaakola ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza, era yaaleetera ebintu ebitiisa einho okubaagho, nga mubona. Ebyo Musengwa Katonda yabibooleka, musobole okumanha nga mwene ni Katonda yenka, ezirayo wundi. Imwe yabaleetera okuwulira amamiro ge ng'ali mu igulu, asobole okubeegeresa okumuwuliranga. Ni ku nsi yabooleka omuliro gwe ogw'amaani, mwawulira bye yayogerera ghagati ghaagwo. Olw'okugonza badhaadha baimwe, yalonda imwe baidhukulu baibwe, era yaakozesa obuyinza bwe obungi, mwene yaabatoola mu Misiri. Era bwe mwalinga nga muli kumpi okutuuka aghantu, yajanga ng'abingagho abantu ab'amaghanga agasinga eryaimwe obukologho n'amaani. Yababinganga mu biketezo byaibwe, aingizeemu imwe era abibaghe bibe obutaka bwaimwe, nga bw'eri mpegaano. Kale ni mukimanhe olwaleero era mukikuume mu myoyo gyaimwe muti Musengwa Katonda, ni Katonda mu igulu ni mu nsi. Ezirayo wundi. Mukuumenga amateeka ge n'ebiragiro bye, bye ndi kubagha olwaleero, mughange okubanga obukalamu, imwe n'abaana baimwe abaliiragho, era mughangaalire mu nsi, Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha okubanga eyaimwe enaku dhoonadhoona.” Agho Musa yaalondagho ebibuga bisatu e buvandhuba wa Yorudani, omuntu mw'asobola okulumukira n'awona, bw'aba ng'aise omuntu y'aziraku nzigu, nga tagendereire. Omuntu oyo ng'aghanga okulumukira mu kindi ku bibuga ebyo, yaawonia obulamu bwe. Ab'ekika kya Reubeni baafuna Bezeri eky'oku museetwe mu irungu. Ab'ekika kya Gadi baafuna Ramothi eky'omu kiketezo ky'e Gileadi. Ate ab'ekika kya Manasse baafuna Golani eky'omu kiketezo ky'e Bashani. Gano n'amateeka ga Katonda, Musa ge yagha Abaisiraeli. Kuno n'okulamba, n'amateeka, n'ebiragiro, Musa bye yakobera Abaisiraeli bwe baava mu Misiri. Yabibagheera mu kiiko ekiringiriire Bethi Peori, e buvandhuba wa Yorudani, mu nsi eyali eya kyabazinga Sihoni ow'Abamori, eyabanga mu Heshiboni. Musa n'Abaisiraeli baaghangula Sihoni oyo nga baviire mu Misiri. Baanhaga ensi ye, n'ensi eya kyabazinga owundi ow'Abamori eyayetebwanga Ogi, era eyabanga e Bashani e buvandhuba wa Yorudani. Ekiketezo ekyo kiva ku kibuga Aroeri, ekiri ku mbali kw'ekiiko ekirimu omwiga Arunoni, okutuuka ku lusozi Sirioni, olwo nga ni Herimoni. Era kyatwalizaamu ekiketezo kyonakyona eky'e buvandhuba w'omwiga Yorudani, okutuuka ku Nhandha Eyomuunhu, ghansi gh'olusozi Pisiga. Agho Musa yaayeta Abaisiraeli boonaboona, yaabakoba ati: “Imwe Abaisiraeli, muwulire amateeka n'ebiragiro bye ndi kubagha olwaleero. Mubyege era mwegendereze okubituukirizanga. Musengwa Katonda waife yakola n'ife endagaano ku lusozi Sinai. Endagaano eyo tiyagikola na badhaadha baife bonka, aye yagikola n'ife twena abalamu, abali ghano mpegaano. Musengwa Katonda yayogera n'imwe maiso ku maiso eyo ku lusozi, ng'ali mu muliro ghagati. Mu biseera ebyo nze nayemerera ghagati waimwe ni Musengwa Katonda, okubakobera bye yali ali kubakoba. Kuba mwatya omuliro, mwaloba kuniina lusozi. Musengwa Katonda yaakoba ati: ‘Ninze Musengwa Katonda, oyo Katonda waimwe eyabatoola mu Misiri, ye mwali nga mukola obwiru. Mutasinzanga Katonda wundi okutoolaku nze. “ ‘Muteekoleranga kibaadhe oba kiwumbe ekifaanana ekintu kyonakyona ekiri ghaigulu ku igulu, oba ghansi ku nsi, oba waire ekiri mu maadhi agali ghansi agh'ensi. Ebintu ebyo mutabisinzanga, kuba nze Musengwa Katonda waimwe ndi wa nkikidi ku bantu bange. Abo abankyagha mbabonereza, era naabonereza n'abaana baibwe n'abaidhukulu, okutuukira irala ku luse olwokusatu n'olwokuna. Aye ndholeka okugonza okutakoma eri abantu enkumi n'enkumi abangonza, ni bagondera ebiragiro byange. “ ‘Mutakozesanga liina lyange nze Musengwa Katonda mu bya matamatama, kuba nze Musengwa Katonda waimwe tija kuloba kubonereza oyo yeenayeena akozesa eriina lyange obubi. “ ‘Mukuumenga olunaku lwa Sabbato nga lwange, nga nze Musengwa Katonda waimwe bwe nabalagira. Muli n'enaku mukaaga edh'okukolerangaku emirimo gyaimwe gyonagyona. Aye olunaku olwomusanvu, lwa Sabbato yange nze Musengwa Katonda waimwe. Olwo mutalukolerangaku mulimo gwonagwona waire imwe beene, waire batabane baimwe, waire baghala baimwe, waire abairu baimwe abasaadha oba abakazi, waire ensolo dhaimwe, waire abasenze be musuza. Olwo abairu baimwe abasaadha n'abakazi, boona baghange okuwuumulanga ng'oti niimwe. Mwidhukirenga nga mwali bairu mu Misiri, nze Musengwa Katonda waimwe naabatoolayo, nga nkozesa amaani n'obuyinza bwange. Kyenva ni, mbalagira okukuumanga olunaku lwa Sabbato. “ ‘Mughenga balata baimwe ni bainhaimwe ekitiibwa, nga nze Musengwa Katonda waimwe bwe mbalagira, olwo mughange okubanga obukalamu era mughangaalire mu nsi ye ndi kubagha. “ ‘Mutatemulanga. “ ‘Mutayendanga. “ ‘Mutaibanga. “ ‘Mutaghanga ku bantu budhulizi bwa bulimba. “ ‘Muteegwanizanga baka beene. Muteegwanizanga ndhu dha bantu bandi, waire enimiro dhaibwe, waire abairu baibwe abasaadha oba abakazi, waire ente dhaibwe, oba endogoyi, oba ekintu ekindi kyonakyona eky'omuntu owundi.” “Ago n'amateeka Musengwa Katonda ge yabagha mwenamwena nga mwesoloiza ku lusozi. Yagabagha ng'ayogera mu mamiro ag'amaani, ng'ali mu muliro ghagati mu kire ekigemye enzikiiza, era tiyayongeraku bindi. Yagaghandiika ku bibaadho bibiri eby'amabaale, yaabimpa.” Musa yaayongera okukoba ati: “Bwe mwawulira amamiro nga gava mu nzikiiza, olusozi nga luli kwaka omuliro, mwaseeta ghe ndi, nga muli n'abakulembeze baimwe, n'abakulu b'ebika byaimwe boonaboona. Mwakoba muti, ‘Musengwa Katonda waife atwoleike ekitiisa kye n'obukulu bwe. Tuwuliire amamiro ge nga gaviira mu muliro ghagati. Olwaleero tuboine nga Katonda ayogera n'omuntu, aye omuntu yaasigala ng'akaali mulamu. Aye mpegaano lwaki twereeterezaaku okufa? Omuliro guno ogw'amaani gwidha kutusaaniagho. Bwe tunairamu okuwulira amamiro ga Musengwa Katonda waife, twidha kufa. Naani mu bantu boonaboona, eyaali awuliireku amamiro ga Katonda omulamu ng'ali kwogera mu muliro ghagati, nga ife bwe tuwuliire, aye omuntu oyo n'asigala ng'akaali mulamu? Musa, niiwe obe oje, owulire Musengwa Katonda waife by'anaakoba. Memale oire otukobere byonabyona by'anaaba akukobye. Twidha kubiwulirisa, tubituukirize.’ “Musengwa Katonda bweyawulira ebibono bye mwayogera ninze, yankoba ati, ‘Mpuliire ebibono abantu bano bye bakukobye. Byonabyona bye boogeire bituufu. Kale ngoli baba n'omwoyo ng'oti n'ogwo buliidho, ni bantya era ni bakuumanga ebiragiro byange byonabyona! Olwo beene n'abaidhukulu baibwe bandibairenga bukalamu enaku dhoonadhoona. Ja, obakobe baireyo eka. Aye iwe oire ghano ghe ndi, nkukobere amateeka goonagoona n'ebiragiro byonabyona by'onaabeegeresa, babituukirizenga mu nsi ye ndi kubagha okuba eyaibwe.’ ” Musa yaayongera okukoba ati: “Mwegenderezenga nga mukola nga Musengwa Katonda waimwe bweyabalagira, aghazira kudaaliimira eno oba ere. Mujiirenga ku ebyo byonabyona Musengwa Katonda waimwe bye yabalagira, mughange okuba obukalamu, mughangaalire mu nsi ye muja okutwala.” Agho Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Gano n'amateeka, n'ebiragiro, n'okulamba, Musengwa Katonda waimwe bye yandagira okubeegeresa. Mubituukirizenga mu nsi ye muli kumpi okwingiramu okutwala, ere nga musomoike omwiga Yorudani. Imwe n'abaana baimwe era n'abaidhukulu baimwe, mutenga mu Musengwa Katonda waimwe ekitiisa enaku edh'obulamu bwaimwe dhoonadhoona. Mutuukirizenga amateeka ge goonagoona n'ebiragiro bye, bye ndi kubagha, mughange okughangaalira mu nsi eyo. Imwe Abaisiraeli muwulire: mwegendereze okutuukirizanga ebyo, musobole okubanga obukalamu era mweyongerenga okuba abangi einho era ab'amaani, nga muli mu nsi eyo engimu era erimu ebirungi kamaala, nga Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe bweyasuubiza. “Imwe Abaisiraeli muwulire: Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo yenka, ni Katonda waife. Mugonzenga Musengwa Katonda, oyo Katonda waimwe, n'omutima gwaimwe gwonagwona, n'amaani gaimwe goonagoona. Muteerabirangaku waire ekirala ku biragiro bino bye ndi kubagha olwaleero. Mubyegeresenga abaana baimwe. Era mubyogerengaku nga muli ghaka oba nga muli mu ngira mutambula, nga mulambaire oba nga musitwikegho. Mubyesibenga ku mikono gyaimwe, era mubyetimbenga mu byeni byaimwe ng'akamanhiso. Mubighandiikenga ku myango egy'emiryango gy'endhu dhaimwe, ni ku miryango gy'ebibuga byaimwe.” “Nga Musengwa Katonda waimwe bweyasuubiza badhaadha baimwe, Aburahamu, Isaaka ni Yakobo, aidha kubagha imwe ensi erimu ebibuga ebikologho era ebirungi bye mutaazimba. Endhu dhaamu nga dhiidhwire ebintu ebirungi bye mutaataamu, era nga mulimu n'ensulo ensime dhe mutaasima, n'amasamba ag'emizabbibu n'ag'emiti emyoliva ge mutaasimba. Aye bwe munaamalanga okulya ni mwiguta nga muli mu nsi eyo, mwegenderezenga mulobe kwerabiranga Musengwa Katonda eyabatoola e Misiri, ye mwali nga mukola obwiru. Mutyenga Musengwa Katonda waimwe, mumusinzenga, era eriina lye lyonka lye mube mulayirenga. Mutasinzanga waire omulala ku bakatonda amaghanga agandi be gasinza. Bwe mulisinza bakatonda abandi, obusungu bwa Musengwa Katonda bulibatumbukiraku ng'oti muliro bwabasaaniagho, kuba Musengwa Katonda waimwe oyo aba mu imwe, enkikidi emugema ku lw'abantu be. “Mutalebanga Musengwa Katonda waimwe, nga bwe mwamuleba e Massa. Mwegenderezenga okukuuma ebiragiro n'amateeka n'okulamba, Musengwa Katonda waimwe bye yabagha. Mukolenga ebyo Musengwa Katonda by'abona nga bituufu era nga birungi. Olwo musobole okuba obukalamu, n'okwingira okutwala ensi enungi, Musengwa Katonda ye yasuubiza badhaadha baimwe. Abazigu baimwe boonaboona be mulyagaana mu nsi eyo, mulibabingamu nga Musengwa Katonda bweyasuubiza. “Ye bwidha, abaana baimwe baidhanga kubabuuza imwe bati, ‘Amateeka n'ebiragiro n'okulamba, Musengwa Katonda waife bye yatuteeragho bitegeeza ki?’ Olwo munaabairangamu muti, ‘Twali bairu ba kyabazinga w'e Misiri, aye Musengwa Katonda yaatutoolayo ng'akozesa amaani ge agataloodheka. Tweboneraku beene n'amaiso gaife ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza eby'amaani era ebitiisa, Musengwa Katonda oyo bye yakola ku Misiri, ni ku kyabazinga waayo, ni ku bakungu ba kyabazinga oyo boonaboona. Ife yaatutoolayo yaatuleeta ghano, yaatugha ensi eno ye yasuubiza badhaadha baife. Musengwa Katonda waife oyo yaatulagira okutuukirizanga amateeka ago goonagoona n'okumutyanga, olwo tughange okubanga obukalamu buliidho, era atukuumenga nga tuli balamu, nga bwe tuli mpegaano. Ife kye tugwaine okukola, n'okwegendereza tutuukirizenga byonabyona Musengwa Katonda waife bye yatulagira.’ ” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Musengwa Katonda waimwe aidha kubaingiza mu nsi ye muja okutwala okuba obutaka bwaimwe. Amaghanga musanvu agasinga eryaimwe obukologho n'amaani, buti n'agaba mu nsi eyo, era ni gano: Abahitti, Abagirigashi, Abamori, Abakanaani, Abaperizzi, Abahivi, n'Abayebusi. Aye bwe munaabanga nga muli kumpi okutuukayo, Musengwa Katonda waimwe oyo aidha kugabingangamu goonagoona. Musengwa Katonda waimwe bw'alita abantu abo mu ngalo dhaimwe ni mu baghangula, muteekwa okubasaaniagho boonaboona. Mutakolanga nabo ndagaano waire ndala eti, era mutabagemerwanga kivunika naire. Mutafumbirwagananga nabo, nga mughaayo baghala baimwe okubayira batabane baibwe, oba okutwala baghala baibwe okubayira batabane baimwe. Bwe mulikikola, olwo abantu abo baliba nga baghanga okukyusa abaana baimwe baabatoola ku Musengwa Katonda, baasinza bakatonda abandi. Olwo obusungu bwa Musengwa Katonda bulibatumbukiraku ng'oti muliro, yaabazikiriza mu kaseera buseera. Agho ni mubabisenga muti: mumenhemenhenga alutaari dhaibwe, mutemetemenga empango dha bakatonda baibwe edh'amabaale, mwasaageyasaagenga ebifaananie ebibaadhe eby'omusambwa gwaibwe omukazi Ashera, era mwokyenga n'omuliro ebintu byaibwe bye basinza ebitali Katonda. Kuba muli ighanga lya Musengwa Katonda waimwe. Yabalondamu okuba eighanga lye erirye ku bubwe mu maghanga goonagoona agali ku nsi. “Musengwa Katonda yabagonza era yaabalondamu, ti lwa kuba nga mwali kamaala inho okusinga amaghanga agandi mu butuufu mwali eighanga erisingayo obutono mu maghanga goonagoona. Aye olw'okuba Musengwa Katonda yabagonza, era yaayenda okukuuma ekisuubizo, kye yasuubiza badhaadha baimwe, kyeyava n'akozesa amaani ge agataloodheka okubanunula. Yaabatoola mu ngalo dha kyabazinga ow'e Misiri, ye mwakolanga obwiru. Agho ni, mukimanhe nga Musengwa Katonda waimwe ni Katonda yenka era nga mwesigwa. Akuuma endagaano n'abantu ab'ense n'ense abamugonza era ni bakuuma ebiragiro bye, era abagonza obutalekera. Aye abamukyagha alibeesasuuza ng'abazikiriza. Talirwagho naire kubonereza muntu amukyagha. Kale ni mwegendereze okutuukirizanga amateeka, n'ebiragiro, n'okulamba, bye mbaghaire olwaleero.” Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Bwe munaajiiranga ku biragiro bino, ni mu bigema era ni mu bituukiriza, Musengwa Katonda waimwe aidha kukuumanga endagaano, ye yakola n'imwe. Era aidha kubagonzanga obutalekera nga bweyasuubiza badhaadha baimwe. Aidha kubagonzanga, abaghe enkabi mweyongerenga okwala nga muzaala abaana kamaala. Aidha kughanga eitaka lyaimwe enkabi mufunenga emere, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Aidha kuleeteranga ebyayo byaimwe okuzaalagana: ente, embuzi, n'entaama. Ebirungi ebyo byonabyona aidhanga kubibagheera mu nsi ye yasuubiza badhaadha baimwe okugibagha imwe. Musengwa Katonda aidha kubaghanga enkabi okusinga amaghanga agandi goonagoona. Mu imwe timuubengamu musaadha atazaala, oba mukazi mugumba, oba waire mu byayo byaimwe okubaamu ekitazaala. Musengwa Katonda aidha kubakugiranga endwaire dhoonadhoona dhirobe kubagema. Taidha kubasindikiranga ndwaire mbi dhe mwabona nga muli e Misiri. Aye aidha kudhisindikiranga abo ababakyagha. Muzikirizenga amaghanga goonagoona Musengwa Katonda waimwe g'anaabatanga mu ngalo, era mutagagemerwanga kivunika. Mutasinzanga bakatonda baago, kuba ekyo kisobola okubafuukira imwe omutego. “Mughanga okwebuuza mule muti, ‘Abantu bano batusinga obungi! Tughanga tutya okubabingamu?’ Aye mutabatyanga. Mwidhukirenga Musengwa Katonda waimwe kye yakola kyabazinga w'e Misiri, ni ku bantu b'e Misiri boonaboona. Mwidhukirenga ebibamba ebitiisa bye mweboneraku beene n'amaiso gaimwe, n'ebyewuunhio, n'ebyewuninkiriza, n'amaani agataloodheka, Musengwa Katonda waimwe bye yakozesa okubanunulayo. Atyo Musengwa Katonda waimwe bw'aidha okukola ni ku bantu abo boonaboona be muli kutya. Alibaleetamu okutya n'okudhugumira, okutuusa lw'alizikiriza abo abaliba nga bakaasigairegho nga beegisiisa. Kale ni mutabatyanga, kuba Musengwa Katonda waimwe aba mu imwe, era oyo n'omukologho ali n'okutiibwa. Bwe munaabanga nga muli kumpi okutuuka mu kiketezo, Musengwa Katonda aidha kubingangamu abo abamaghanga agandi, batonobatono. Timulisobola kubamalamu mukuzi mulala, olwo ensolo edh'omu nsiko dhirobe kweyongera inho obungi na kubabitiriraku. Musengwa Katonda waimwe alita abazigu baimwe mu ngalo dhaimwe era yaabaleetamu okutya n'okudhugumira, okutuusa lwe balizikirizibwa. Alita bakyabazinga baibwe mu ngalo dhaimwe, mwabazikiriza beerabirwa ku nsi. Tighaliba muntu waire omulala alisobola kubalobera mulibasaaniagho boonaboona. Mwokyenga n'omuliro ebifaananie ebibaadhe eby'emisambwa gyaibwe. Muteegwanizanga feeza waire zaabu abiriku, era mutamutwalanga, olwo alobe kubafuukira imwe mutego, kuba okusinza ebitali Katonda kiba ekyenhinhalwa eri Musengwa Katonda. Mutaleetanga waire ekirala ku bisinzibwa ebyo ebitali Katonda, mu ndhu dhaimwe, olwo mulobe kwereetaku kikolimo kya Musengwa Katonda ekibiriku. Ebisinzibwa ebitali Katonda ebyo mubikyayirenga irala era mubyesambenga, kuba Musengwa Katonda yabikolimira. ” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mutenga inho omwoyo ku biragiro byonabyona bye mbaghaire olwaleero, mubituukirizenga bukalamu. Olwo musobole okwala, mutwale ensi Musengwa Katonda ye yasuubiza okugha badhaadha baimwe. Era muteerabiranga nga Musengwa Katonda waimwe bweyabakulemberamu mu lugendo lwonalwona, emyaka gino amakumi ana mu irungu, ng'agendereramu okubafuula abawulize. Era yaabaleba, asobole okumanha ekiri mu myoyo gyaimwe, abone oba nga munaakuumanga ebiragiro bye. Yaabaleka endhala yaabaluma, aye yaamala yaabagha mannu mwalya, emere ye mwali nga timulyangaku waire badhaadha baimwe. Ekyo yakikola okubeegeresa nti omuntu taba mulamu na mere yonka, aye aba mulamu lwa buli kibono Musengwa Katonda mwene ky'ayogera. Emyaka egyo amakumi ana, ebivaalo byaimwe tibyakairighaku n'ebigere tibyabazimbaku. Kale ni mukimanhenga muti, ng'omuntu bw'akangaivula omwana we, ni Musengwa Katonda waimwe atyo bw'abakangaivula imwe. Mukuumenga ebiragiro bye, mujiirenga ku ebyo by'abakoba, era mumutyenga. Musengwa Katonda waimwe, ali kubatwala mu nsi engimu, erimu emiiga n'ensulo edh'amaadhi agakuuluulira mu biiko ni mu nsozi. Ensi eyo ebaza engaano, ni sayiri, n'emizabbibu, n'emitiini, n'emikomamawanga, n'emyoliva, era erimu omudheenene ogw'endhuki. Mu nsi eyo mwidha kulyanga emere nga tewaagho, era timuubenga na kye mudhulirira. Embaale edh'omu nsi eyo dhirimu ekyuma ekigumu einho, n'ensozi dhaamu musobola okusimamu ekyuma eky'ekikomo. Mwidha kulyanga mwigute, era musiimenga Musengwa Katonda waimwe olw'ensi engimu y'ali kubagha.” Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Mwekuumenga mulobenga kwerabira Musengwa Katonda waimwe, nga muloba okukuuma amateeka ge, n'ebiragiro bye, n'okulamba kwe, bye ndi kubagha olwaleero. Mulifuna emere ebamala, mwazimba amayumba amalungi era mwagasulamu. Era muligheza engo edh'ente, n'embuzi, n'entaama. Ni feeza, ni zaabu waimwe alyeyongera obungi, ghalala n'ebintu byaimwe ebindi byonabyona. Aye ebyo byonabyona nga bimaze okubaagho, mutagezangaku naire kwekuluntaza, ni mwerabira Musengwa Katonda waimwe eyabatoola e Misiri ye mwakolanga obwiru. Yababisa mu irungu einene era eritiisa, omwali emisota n'ebiyiri eby'obusagwa. Mu irungu omwo omuzira maadhi, yaabafunira amaadhi okuva mu lubaale olubbalangufu.” Yabagha mannu mwalya mu irungu, emere badhaadha baimwe ye baali nga tibalyangaku. Kale ni mulobenga kukoba mule muti, “Amagezi gaife n'amaani gaife n'ebitufuniisa obukombe.” Aye Mwidhukirenga muti Musengwa Katonda waimwe, n'abagha amagezi okukombaghala, ng'atuukiriza endagaano ye yakola ni badhaadha baimwe ni ye buli eno. Bwe mulyerabira Musengwa Katonda, ni mujiira ku bakatonda era ni mubasinza, mbalabula olwaleero nti timuliroba kuzikirira. Bwe muliroba okuwulira Musengwa Katonda waimwe, mulizikirira ng'oti n'amaghanga ago Musengwa Katonda g'aja okuzikiriza nga muli kumpi okugatuukaku. “Imwe Abaisiraeli muwulire: Olwaleero muja kusomoka omwiga Yorudani, mwingire mutwale ensi ey'amaghanga agasinga eryaimwe obukologho n'amaani. Ebibuga byago bikologho, era byezungulwirwa ebimante ebigumu ebituuka ku igulu. Abantu baamu bakologho era baleeyiriri baidhukulu ba Anaki abawaigufu, be mwawuliraku nga baboogeraku bati, ghazira asobola kukana kubalwanisa. Agho ni mukimanhe muti Musengwa Katonda waimwe n'aidha okubakulemberangamu, ng'ali ng'oti muliro oguzikiriza buli kiri mu ngira yaagwo. Mwene aidha kughangula abantu abo nga mukaali kubatuukaku. Olwo musobole okubabingamu n'okubazikiriza amangu, nga bweyabasuubiza imwe. “Musengwa Katonda waimwe bw'alimala okubinga abantu abo mu nsi eyo nga mukaali kutuukayo, mutakobanga mule muti, ‘Musengwa Katonda atuleese mu nsi eno okugitwala lwa kuba nga tugwaniire.’ Busa naire! Musengwa Katonda alibingamu abantu abo lwa bibi byaibwe. Musengwa Katonda ali kubaleka okutwala ensi yaibwe, ti lwa kuba nga mugwaniire, oba nti mugondera ebiragiro bye. Aye beene ali kubabingamu, nga imwe mukaali kutuukayo, lwa bibi byaibwe, era lwa kuba ayenda okutuukiriza ekisuubizo, kye yasuubiza badhaadha baimwe, Aburahamu, Isaaka, ni Yakobo. Kale ni mumanhe nti Musengwa Katonda waimwe tali kubagha nsi eno enungi mugitwale, lwa kuba nga mugwaniire. Busa naire! Muli ba mpwitu. “Mutagezangaku naire okwerabira nga bwe mwaleetera Musengwa Katonda waimwe okubasungughalira mu irungu. Okuviira irala ku lunaku lwe mwaviiraku mu Misiri, okutuusa lwe mwatuuka mu kifo kino, mubairenga nga mumudheemera. Ni ku lusozi Sinai mwamuleetera okubasungughalira einho, yaatuuka n'okwenda okubazikiriza. Nze naniina olusozi okugheebwa ebibaadho eby'amabaale ebyaghandiikibwaku endagaano Musengwa Katonda ye yakola n'imwe. Naasigalayo okumala enaku amakumi ana, omusana n'obwire, nga tirya mere waire okunhwa amaadhi. Agho Musengwa Katonda yampa ebibaadho ebibiri eby'amabaale, mwene bye yaghandiikaku n'omukono gwe ebibono byonabyona bye yayogera n'imwe ng'ali mu muliro ghagati, ku lunaku lwe mwesololezaaku eyo ku lusozi. Kale ni enaku edho amakumi ana, omusana n'obwire, bwe dhaawaaku, Musengwa Katonda yampa ebibaadho ebibiri eby'amabaale, bye yaghandiikaku endagaano. “Agho Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Situka oserengete mangu, kuba abantu be watoola e Misiri boonooneike baakola ekibi. Bakyuse amangu ago, baava ku bye nabalagira okujiirangaku, beekolera ekifaananie mu kyuma ekisaanuusiibwa.’ “Musengwa Katonda yaayongera okunkoba ati, ‘Neekaliriisa abantu bano, naabona nga bali n'empwitu. Ndeka mbazikirize beerabirirwe irala ku nsi. Ndidha kusimusa mu iwe eighanga eikologho era ery'amaani okusinga beene.’ “Agho naakyuka naaserengeta okuva ku lusozi nga ngemye ebibaadho ebibiri eby'amabaale okwaghandiikibwa endagaano. Olusozi lwali luli kwaka omuliro. Naja okulinga nti, nga mbona mwamaze ira okukyuka, mwava amangu ago ku ebyo Musengwa Katonda bye yabalagira okujiirangaku. Mwakola ekibi y'ali, mwekolera ekifaananie eky'ente ento enume mu kyuma ekisaanuusiibwa. Agho naaghanika ebibaadho eby'amabaale byombi, naabikubiragho ku itaka, naabimenha nga muli kubona. Neeyala ku itaka nga neefundiike mu maiso ga Musengwa Katonda, nga bwe nali mmaze okukola mu kusooka. Naamala enaku amakumi ana, omusana n'obwire, nga tirya mere waire okunhwa amaadhi. Kuba mwali nga mukoze ekibi mwasungughaza Musengwa Katonda. Naatya olw'obusungu n'ekiruyi Musengwa Katonda bye yali nabyo ng'ali kwenda na kubazikiriza. Aye Musengwa Katonda oyo yaawulira kye namusaba ni ku mukuzi ogwo. Era Musengwa Katonda yaasungughalira ni Aaroni, yaayenda na ku mwita. Kale nze naasabira ni Aaroni mu kiseera ekyo. Naagema ekintu ekyo eky'ekibi kyaimwe, eyo nga n'ente ento enume ye mwali mukoze, naagisuula mu muliro. Naagikontakonta, naagisekulasekula inho okutuusa lwe yafuuka ng'oti nkungu. Naayugha enkungu yaayo eyo mu kaiga akaalinga nga kakuuluula okuva ku lusozi. “Ni bwe mwali e Tabera, n'e Massa, n'e Kiburothi Hattaava, yoona mwasungughalizaayo Musengwa Katonda. Era Musengwa Katonda bweyabasindika okuva e Kadeshi Barinea ng'akoba ati, ‘Muje mutwale ensi ye mbaghaire’, mwadheemera ekiragiro kye. Musengwa Katonda waimwe timwamwesiga, waire okugondera ky'akoba. Mubaire mudheemeranga Musengwa Katonda okuviira irala lwe nabamanha. “Kale neeyala ku itaka nga neefundiike mu maiso ga Musengwa Katonda okumala enaku edho amakumi ana, omusana n'obwire, kuba Musengwa Katonda yali ankobye ati aja kubazikiriza. Neeghemba Musengwa Katonda nga nkoba nti, ‘Wo Musengwa Katonda waife, otazikiriza bantu bo ababo ku bubwo, be wanunula n'obuyinza bwo, era be watoola mu Misiri n'amaani go agataloodheka. Idhukira abagheereza bo, Aburahamu, Isaaka, ni Yakobo. Otalingirira mpwitu ya bantu bano, waire ebibi byaibwe, oba waire okwonoona kwaibwe. Kuba olwo onaaba oghaire Abamisiri kya kwogera, nga bakoba bati Musengwa Katonda tiyasobola kutuusa bantu be mu nsi ye yabasuubiza, era olw'okuba yabakyagha kyeyava n'abatwala mu irungu okubaita. Ate nga abo n'abantu bo, ababo ku bubwo, be watoola mu Misiri n'obuyinza bwo obungi era n'amaani amangi.’ ” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Agho Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Baadhayo ebibaadho bibiri eby'amabaale, ebiri ng'oti ni bire ebyasooka, era okoleyo esanduuku ey'embaawo, memale oniine oidhe ye ndi ku lusozi. Ndidha kughandiika ku bibaadho ebyo ebibono ebyali ku bibaadho bire ebyasooka, bye wamenha, olwo obite mu sanduuku eyo.’ “Agho naakolayo esanduuku ey'embaawo edh'omuti ogwetebwa akasia, naabaadha n'ebibaadho bibiri eby'amabaale, ebiri ng'oti ni bire ebyasooka, memale naaniina olusozi nga ngemye ebibaadho byombi mu ngalo. Musengwa Katonda yaaghandiika ku bibaadho ebyo ebibono ebiri ng'oti ni bire ebyasooka, amateeka eikumi, ge yabagha ng'ali mu muliro ghagati, ku lunaku lwe mwesololezaaku ku lusozi. Musengwa Katonda yampa ebibaadho ebyo, naika nabyo okuva ku lusozi. Era nga bweyandagira, naabita mu sanduuku ye nakola, mwe bikaali ni mpegaano.” (Agho Abaisiraeli baasimbuka, baatambula nga bava ku nsulo edh'Abayaakani, baatuuka e Mosera. Aaroni yaafiira eyo, era yaaziikibwa eyo. Mutabane we Eleazari yaamusikira nga kabona. Eyo baavaayo, baatambula okutuuka e Gudugoda. Baava e Gudugoda baatuuka e Yotubatha, ensi erimu obwiga obw'amaadhi kamaala. Mu biseera ebyo Musengwa Katonda yaayawula ab'ekika kya Levi okubbeedanga Esanduuku ey'Endagaano ye, n'okumugheerezanga, n'okughanga abantu enkabi mu liina lye. Egyo n'emirimo gyaibwe n'okutuusa mpegaano. Eyo n'ensonga lwaki ab'ekika kya Levi tibaafuna mugabo gwa itaka lya nsikirano ng'oti n'ab'ebika ebindi. Bo baagabanaku kya kuba bakabona ba Musengwa Katonda, nga Musengwa Katonda waimwe bweyabakoba beene.) Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Naba ku lusozi okumala enaku amakumi ana omusana n'obwire, nga bwe nakola ku mukuzi ogwasooka. Ni ku mukuzi guno, Musengwa Katonda yaawulira kye namusaba, yaaganha obutabazikiriza imwe. Agho yankoba ati, ‘Situka weeyongere okutambula olugendo lwo okulemberemu abantu, baje batwale ensi ye nasuubiza badhaadha baibwe okubagha.’ ” Musa yaayongera okukoba Abaisiraeli ati: “Mpegaano ni, imwe Abaisiraeli, Musengwa Katonda waimwe ky'ayenda mukole ni kino: Mumutyenga era mujiirenga ku ebyo byonabyona by'abalagira. Mumugonzenga era mumusinzenga n'omutima gwaimwe gwonagwona, n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, era mukuumenga amateeka ge n'ebiragiro bye, bye ndi kubagha olwaleero, mughange okubanga obukalamu. Bona eno, eigulu lyonalyona eyo ye likoma okweruupiika, lya Musengwa Katonda waimwe, era n'ensi n'ebigirimu byonabyona bibye. Aye Musengwa Katonda yagonza inho badhaadha baimwe, kyeyava n'alonda imwe baidhukulu baibwe mu b'amaghanga agandi goonagoona. Era n'okutuusa mpegaano mukaali abantu be abalondemu. Kale ni mubenga bawulize y'ali, mulekere agho okubanga n'empwitu, kuba Musengwa Katonda waimwe, ni Katonda afuga bakatonda boonaboona, era ni Musengwa Katonda afuga basengwa boonaboona. Musengwa Katonda oyo, n'omukologho era ow'amaani ali n'okutiibwa. Tasaliriza era talya nguzi. Asala mu butuufu ensonga dha bamulekwa ni banamwandu. Yaagonza abasenze abali mu imwe, yaabagha eby'okulya n'eby'okuvaala. Agho ni, mugonzenga abasenze abo, kuba mwena mwali basenze mu Misiri. Mutyenga Musengwa Katonda waimwe, era yenka ye mube musinzenga. Mubenga beesigwa y'ali, era eriina lye lyonka, lye mube mulayirenga. Mumusaakenga, oyo ni Katonda waimwe. Mweboneraku n'amaiso gaimwe eby'amaani era ebitiisa bye yabakolera. Ebiseera badhaadha baimwe bye baajiiramu e Misiri baali abantu nsanvu bonka. Aye mpegaano Musengwa Katonda waimwe abafiire bangi ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mugonzenga Musengwa Katonda waimwe buliidho, era mutuukirizenga byonabyona by'ayenda mukole: amateeka ge, n'ebiragiro bye, n'okulamba kwe. Mukimanhe olwaleero muti tiri kwogera na baana baimwe abakaali kumanha na kubona nga Musengwa Katonda waimwe bw'akangaivula. Niimwe omwabona nga bw'ali omukologho, era ow'amaani amangi agataloodheka. Mwabona ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza, bye yakolera e Misiri ku kyabazinga waayo, ni ku nsi Misiri yoonayoona. Mwabona nga Musengwa Katonda bweyasaanizaagho irala eigye ly'Abamisiri, n'embalaasi dhaibwe, n'ebigaali byaibwe eby'omu lutalo. Yaabayoolookezaaku amaadhi g'Enhandha Emyufu, gaabamira bwe baali nga bali kulumuukirira imwe. Mwidhi bye yabakolera nga muli mu irungu, okutuusa lwe mwatuuka mu kifo kino. Era mwidhukira kye yakola Dathani ni Abiramu batabane ba Eliabu ow'omu kika kya Reubeni. Musengwa Katonda oyo yaleetera eitaka okwasama ng'Abaisiraeli boonaboona babona, lyamira abantu abo, n'ab'omu maka gaibwe, n'eweema dhaibwe, na kiisi kiramu kye baali nakyo. Bwenebwene mwabona eby'amaani ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yakola. “Kale ni mutuukirizenga ebiragiro byonabyona bye ndi kubagha olwaleero, mughange okuba n'amaani, musomoke omwiga, muje mutwale ensi ye muli kumpi okwingiramu. Era olwo musobole okughangaalira mu nsi eyo engimu era erimu ebirungi kamaala, Musengwa Katonda ye yasuubiza okugha badhaadha baimwe n'eizaire lyaibwe. Ensi ye muli kuja okwingiramu okutwala, teri ng'oti ni Misiri ye mwavaamu, mwe mwasiganga ensigo ni mukola n'amaani okudhifukirira, ng'enimiro y'eiva. Aye nsi ya nsozi na biiko, efukirirwa amaadhi agagwa. Ensi eyo Musengwa Katonda waimwe agirabirira ekiseera kyonakyona, okuva omwaka lwe gutoolera okutuusa lwe guwaaku. “Kale ni mufubenga okutuukiriza ebiragiro, bye mbaghaire olwaleero. Mugonzenga Musengwa Katonda waimwe, mumugheerezenga n'omutima gwaimwe gwonagwona, n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Olwo aidha kugwisanga amaadhi mu nsi yaimwe mu biseera byago eby'omusambya n'eby'omutoigo. Olwo musobolenga okukungula engaano, n'okufuna omwenge ogw'emizabbibu n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Aidha kubaghanga eisubi ery'ensolo dhaimwe mu byayiro byaimwe. N'imwe beene mwidhanga kufuna emere yoonayoona ye mwetaaga. Mwekuume mulobenga kusendebwasendebwa ni muva ku Musengwa Katonda, ni musinza bakatonda abandi era ni mubagheereza. Bwe mulikola mutyo, obusungu bwa Musengwa Katonda bulibatumbukiraku ng'oti muliro, Musengwa Katonda oyo yaalobera amaadhi okugwa, ensi yaakala yaaloba kubaza mere, era mwazikirira mangu, waire nga muliba mu nsi engimu Musengwa Katonda y'ali kubagha. “Mukuumenga ebiragiro byange ebyo mu mitima ni mu myoyo gyaimwe. Mubyesibenga ku mikono gyaimwe, era mubyetimbenga mu byeni byaimwe ng'akamanhiso. Mubyegeresenga abaana baimwe. Era mubyogerengaku nga muli ghaka, oba nga muli mu ngira muli kutambula, nga mulambaire, oba nga musitwikegho. Mubighandiikenga ku myango egy'emiryango egy'endhu dhaimwe, ni ku miryango gy'ebibuga byaimwe. Olwo imwe n'abaana baimwe, mughange okughangaalira mu nsi Musengwa Katonda ye yasuubiza okugha badhaadha baimwe. Era mugibeemu ekiseera kyonakyona eigulu kye lirimala nga liri ghaigulu gh'ensi. “Mukuumenga amateeka ge mbateereiregho obutagavangaku, nga mugonza Musengwa Katonda waimwe, nga mujiira ku ebyo by'abalagira, era nga muba beesigwa y'ali. Olwo aidha kubingangamu amaghanga agandi ago goonagoona nga mukaali kugatuukaku. Olwo imwe mwingire mutwale ensi ey'amaghanga agasinga eryaimwe obukologho n'amaani. Buli kifo kye munaaniinangaku ekigere, kiidha kubanga kyaimwe. Ensalosalo dhaimwe dhinaavanga ku irungu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, dhaatuuka ku nsozi dh'e Lebanoni ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Era dhinaavanga ku mwiga Eufurate mu buvandhuba, dhaatuuka ku Nhandha Eyaghagati mu bugwandhuba. Tighaliba muntu waire omulala alighanga kubeekiikamu. Kuba buli ye munaajanga, Musengwa Katonda waimwe aidha kuleeteranga abantu baayo kubatya butye, nga bweyabasuubiza imwe. “Olwaleero ndi kubagha mulondegho, okugheebwa enkabi oba okukolimirwa. Mwidha kugheebwanga enkabi, bwe munaawuliranga ebiragiro bya Musengwa Katonda waimwe bye ndi kubagha olwaleero. Mwidha kukolimirwanga bwe mutaawulirenga biragiro bya Musengwa Katonda waimwe, ni mukyuka okuva ku bye ndi kubalagira olwaleero, aye ni mwira mu kusinza bakatonda be mutasinzangaku. Kale ni Musengwa Katonda waimwe bw'alibatuusa mu nsi ye muja okutwala, mulirangirira enkabi nga muli ku lusozi Gerizimu, ate mwalangirira ekikolimo nga muli ku lusozi Ebali. Ensozi edho dhombi dhiri ere ng'osomoike omwiga Yorudani, mu nsi y'Abakanaani ababa mu kiiko kya Yorudani okwolekera Giligali, mu mbali mw'omuti omukologho ogw'e More. Muli kumpi okusomoka omwiga Yorudani, okwingira okutwala ensi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha. Bwe muligitwala ni mugibaamu, mwegenderezanga okutuukiriza amateeka goonagoona n'ebiragiro bye ndi kubagha olwaleero.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Gano n'amateeka n'ebiragiro bye muli n'okutuukiriza n'obwegendereza enaku dhoonadhoona dhe munaamala nga muli balamu, mu nsi Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe y'ali kubagha okutwala. Muli n'okuzikiriza ebifo byonabyona, ab'amaghanga ge muja okutwala mwe basinziza bakatonda baibwe: ku nsozi enene, ni ku busozi obutono, ni ghansi mu binsense by'emiti emizibirivu. Mumenhemenhengagho alutaari dhaibwe, mutemetemenga empango dha bakatonda baibwe edh'amabaale, mwokyeyokyenga ebifaananie ebibaadhe eby'omusambwa gwaibwe omukazi Ashera, era mwasaageyasaagenga ebintu byaibwe bye basinza ebitali Katonda, byerabirirwenga irala ku nsi. “Imwe mutasinzanga Musengwa Katonda waimwe mu nsambo abantu abo ye basinzaamu bakatonda baibwe. Mu biketezo by'ebika byaimwe byonabyona, Musengwa Katonda waimwe aidha kulondamu ekifo kirala, abantu ye banaajanga mu maiso ge okumusinza. Eyo ye munaatwalanga ebigheebwayo byaimwe ebyokebwa, n'emisengo gyaimwe, n'ekintu ekirala kye mughaayo ku buli bintu eikumi bye mufuna, n'ebigheebwayo byaimwe ebindi bye mughaayo, n'ebigheebwayo olw'okutuukiriza obweyamo, n'ebigheebwayo eby'ekyeyendere, n'ensolo dhaimwe edhizaalibwa mu luzaalo olusooka dhe mughaayo. Eyo, nga muli mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, imwe n'ab'omu maka gaimwe ye mwidha okuliiranga n'okusagambiranga, olw'ebyo byonabyona bye munaabanga nga mukoze nga Musengwa Katonda oyo abaghaire enkabi. “Ekiseera ekyo bwe kituukanga, mutakolanga nga bwe tubairenga tukola okutuusa ni leero. Buli muntu abairenga ng'akola ekyo ky'abona nga n'ekituufu, kuba mukaali kutuuka mu nsi eyo, Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha ye munaabangamu nga mutyaime miraala. Aye bwe munaasomoka omwiga Yorudani, Musengwa Katonda waimwe aidha kubagha ensi eyo mugitwale. Aidha kubawonianga abazigu baimwe ababeezungulwire, mubenga miraala. Musengwa Katonda waimwe alirondagho ekifo eky'okumusinzizangamu. Eyo ye munaatwalanga ebyo byonabyona bye mbalagiire: ebigheebwayo byaimwe ebyokebwa, n'emisengo gyaimwe, n'ekintu ekirala kye mughaayo ku buli bintu eikumi bye mufuna, n'ebigheebwayo byaimwe ebindi bye mughaayo, n'ebyo ebigheebwayo olw'okutuukiriza obweyamo bwaimwe ye Musengwa Katonda. Mwidha kusagambiranga eyo mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, nga muli ghalala ni batabane baimwe, n'abairu baimwe abasaadha n'abakazi, n'Abalevi abali mu bibuga byaimwe kuba, Abalevi abo tibaja kufuna mugabo gwa itaka lya nsikirano, gwaibwe ku bwaibwe. Mwekuumenga mulobe kugheerangayo ebigheebwayo byaimwe ebyokebwa mu buli kifo kye muba muboine. Aye mubigheerengayo mu kifo ekyo kyonka Musengwa Katonda ky'aidha okulondagho, mu kiketezo eky'ekindi ku bika byaimwe. Eyo ye munaagheerangayo ebigheebwayo ebyokebwa, era ye munaakoleranga ebyo byonabyona bye ndi kubalagira. “Aye mwidha kubanga ba idembe okwitira ensolo n'okuliira emamba yaadho woonawoona ghe munaabanga, era nga Musengwa Katonda bw'anaabanga ng'abaghaire. Abalongoofu n'abatali balongoofu banaabanga ba idembe okulya ku mamba eyo, ng'oti ni bwe balya ku y'empuuli n'ey'empongo. Aye mutalyanga ku musaayi gwa nsolo yoonayoona. Mwidha kuguyughanga bwa ku itaka ng'oti maadhi. Kiisi kye mughaayo ye Musengwa Katonda, mutakiriiranga eyo ye muba: ka kibe ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu ikumi eby'engaano yaimwe, oba eby'omwenge gwaimwe ogw'emizabbibu, oba eby'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva oba ka dhibe ensolo dhaimwe, ng'ente, entaama, oba embuzi, edhizaalibwa mu luzaalo olusooka oba ekigheebwayo kyaimwe eky'okutuukiriza obweyamo bwaimwe ye Musengwa Katonda, oba ekigheebwayo kyaimwe eky'ekyeyendere, oba ebigheebwayo byaimwe ebindi bye mughaayo. Aye imwe, ni batabane baimwe, ni baghala baimwe, n'abagheereza baimwe abasaadha n'abakazi, n'Abalevi ababa mu bibuga byaimwe, mwidha kulyanga ebigheebwayo ebyo mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, mu kifo ekyo Musengwa Katonda waimwe oyo ky'aidha okulondagho. Era mwidha kusagambiranga eyo olwa byonabyona bye munaabanga nga mukoze. Mwegenderezenga mulobe kusuulirira Balevi, ekiseera kyonakyona kye munaamala nga muli balamu ku nsi. “Musengwa Katonda waimwe bw'aligaziya ekiketezo kyaimwe nga bweyabasuubiza, ni muwulira mule nga muli kwenda okulya emamba, mwidha kubanga ba idembe okugirya nga bwe mwenda. Ekifo Musengwa Katonda waimwe ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu bwe kinaabanga eghala einho, munaitanga nga bwe mbalagiire ku nsolo dhaimwe, ente, entaama n'embuzi, Musengwa Katonda dh'abaghaire, mwadhiriira ye munaabanga, nga bwe munaabanga mwenze. Abalongoofu n'abatali balongoofu banaabanga ba idembe okulya ku mamba eyo, ng'oti ni bwe balya ku y'empuuli n'ey'empongo. Aye mwegenderezenga mulobe kulya ku musaayi, kuba omusaayi n'obulamu. Kale ni mutalyanga bulamu ghalala na mamba. Mutalyanga musaayi. Muguyughenga bwa ku itaka ng'oti maadhi. Mutagulyanga naire, olwo mughange okubanga obukalamu, imwe n'abaana baimwe abaliiragho. Kuba olwo munaabanga nga mukoze ekyo Musengwa Katonda ky'abona nga n'ekituufu. Mwidha kutwalanga ebigheebwayo byaimwe n'ebyo bye mweyama okugha Musengwa Katonda, mu kifo ekyo Musengwa Katonda ky'aliba ng'alonzeegho. Mwidha kughangayo ku alutaari ya Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona ni biwaagho. Era mughengayo n'ebigheebwayo olw'okutabagana, ng'omusaayi gwabyo guyuyibwa ku alutaari ya Musengwa Katonda, aye emamba mwagirya. Mujiirenga buliidho ku bibono bino byonabyona bye mbalagiire, olwo mughange okubanga obukalamu, imwe n'abaana baimwe abaliiragho ebyanda n'ebyanda. Kuba olwo munaabanga nga muli kukola ebyo Musengwa Katonda by'abona nga birungi era nga bituufu.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Musengwa Katonda waimwe aidha kuzikirizanga abantu abali mu maghanga ge muli kumpi okwingiramu okutwala. Era mwidhanga kugatwala mubenga omwo. Bwe banaamalanga okuzikirizibwa nga muli kumpi okutuukayo, mwekuumenga mulobe kutwalirizibwa kugema mpisa dhaibwe. Era mulobenga kwebuuzisabuuzisanga ku nsambo ye basinzaamu bakatonda baibwe, nga mwenda mwena musinzenga mu nsambo eyo. “Mutasinzanga Musengwa Katonda waimwe mu nsambo beene ye basinzaamu bakatonda baibwe, kuba bwe baba nga bali kusinza bakatonda baibwe, bakola buli kyenhinhasa Musengwa Katonda era ky'atayenderaku irala. Bookya n'abaana baibwe mu muliro, ng'emisengo eri bakatonda baibwe. “Mufubenga okutuukiriza buli kye mbalagira. Mutabangaku kye mwongeraku, waire kye mukendeezaaku. “Ghasobola okubaagho mu imwe omulanzi oba omuvuunuzi w'ebirooto, yaabasuubiza ekyewuunhio oba ekyewuninkiriza okubaagho. Ekyo aghanga okukikola ng'ayenda mutoolere okusinza bakatonda be mutasinzangaku. Aye ekirooto ekyo oba ekyewuninkiriza ekyo ky'asuubiiza ni bwe kituukiriranga, mutamuwulirisanga, kuba Musengwa Katonda waimwe aidha kubanga ng'ali kubaleba bulebe, abone oba nga mumugonza n'omutima gwaimwe gwonagwona, n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Mujiirenga ku Musengwa Katonda waimwe by'abalagira, era mumutyenga. Mumuwulirenga era mukuumenga ebiragiro bye. Mumusinzenga era mubenga beesigwa y'ali Aye omulanzi oyo oba omuvuunuzi w'ebirooto oyo, aitibwenga, kuba abakoba kudheemera Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu Misiri, ye mwakolanga obwiru. Omuntu ng'oti n'oyo aba ali kubadaaliimya okubatoola ku mpisa, Musengwa Katonda waimwe dhe yabalagira okugemanga, ky'anaavanga n'aitibwa, ni mwetoolaku ekibi ekyo. “Ni bw'aba muganda wo mwene, oba mutabane wo, oba mughala wo, oba mukazi wo y'oyenda einho, oba mukagwa wo einho, yeena asobola okukusendasenda mu kyama ng'akukoba muje naye musinze bakatonda iwe ni badhaadha bo be mutasinzangaku. Owundi ku abo asobola okukusendasenda okusinzanga bakatonda ab'amaghanga agabeezungulwire agho okumpi, oba ab'ago agabali eghala mu biketezo byonabyona eby'ensi. Aye iwe otaganhanga by'akukoba, oba okumuwulirisa, oba okumusaasira, waire okumuwonia ng'ogisa ekibi kye ekyo. Mwitenga bwite! Era niiwe obe osookenga okumukuba okutoolereza okumwita, memale abandi boonaboona bamukubenga afe. Oidha kumukubanga amabaale afe, kuba yagezaaku okukusendasenda ove ku Musengwa Katonda wo, eyakutoola mu Misiri, ye mwakolanga obwiru. Agho Abaisiraeli boonaboona bwe banaawuliranga ekibairegho, baidha kutyanga. Olwo ghalobe kubaagho muntu wundi mu imwe airayo kukola kibi kyaga agho. “Bwe muba nga muli mu bibuga Musengwa Katonda waimwe by'ali kubagha, musobola okuwulira abantu nga babakobera bati, ghaligho abantu ab'eighanga lyaimwe abadankaanu, abamaze okusendasenda abatyamye b'omu kibuga kyaibwe okusinza bakatonda be mutasinzangaku. Bwe munaawuliranga olubono ng'oti n'olwo, munoonerezenga n'obwegendereza nga muli kubuuliriza ku ekyo. Era bwe kinaabanga nga kikakasiibwa nga kituufu, nti ekyenhinhalwa ekyaga agho kikoleibwa mu imwe, mwitenga bwite abatyamye ab'omu kibuga ekyo,n'ebyayo byaibwe, ekibuga mukisaaniengagho. Ebintu byonabyona eby'abantu baamu, munaabisolokezanga mu luguudo ghagati gh'ekibuga ekyo. Memale olwo mwayokya ekibuga ekyo n'ebintu byonabyona ebikirimu, byaba ekigheebwayo eri Musengwa Katonda waimwe nga kyokebwa. Ekibuga ekyo kinaasigalanga bifunfugu ebyanda n'ebyanda, era tikiirengamu kuzimbibwa. Muteesigalizangayo kintu waire ekirala ku ebyo ebigheereibwayo okuzikirizibwa. Olwo Musengwa Katonda asobole okukomya obusungu bwe obubitirivu. Aidha kubagemerwanga ekivunika, abasaasire, era abafuule bangi nga bweyasuubiza badhaadha baimwe. Aye muli n'okumuwuliranga, nga mukuuma ebiragiro bye byonabyona, bye ndi kubagha olwaleero, era nga mukola ebyo Musengwa Katonda waimwe by'abona nga n'ebituufu.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Imwe muli bantu ba Musengwa Katonda waimwe. Kale ni muteesalasalanga ku mibiri gyaimwe, oba okumwa enviiri gha mberi ku mitwe gyaimwe ni giba ng'oti gya mpaata, ng'abantu abandi bwe bakola nga bali kulira abafu. Imwe muli ighanga itukuvu erya Musengwa Katonda waimwe. Yabalondamu okuba eighanga erirye ku bubwe mu maghanga agandi goonagoona agali ku nsi.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mutalyanga ku kintu kyonakyona, Musengwa Katonda kye yalangirira okuba nga tiikirongoofu. Dhino n'ensolo dhe munaabanga ab'eidembe okulya: ente, entaama, embuzi, empongo, empuuli, endhobe, embuzi edh'omu nsiko, n'entaama edh'omu nsiko, na buli nsolo eri n'ebinuulo nga byawulemu era ng'eiza obwekulumo. Aye mutalyanga nsolo dhitali na binuulo nga byawulemu era nga tidhiiza bwekulumo, nga dhino: engamiya, akamyu, n'akaduuyu. Edho mwidha kudhibaliranga mu dhitali nongoofu, kuba waire nga dhiiza obwekulumo, aye dhizira binuulo byawulemu. Era mutalyanga mbiidhi. Yoona mwidha kugibaliranga mu nsolo edhitali nongoofu, kuba waire eri n'ebinuulo ebyawulemu, aye teiza bwekulumo. Mutalyanga ku mamba ya nsolo edho, waire okudhigemaku nga dhifiire. “Mwikirizibwa okulyanga kiisi kya mu maadhi ekiri n'obukuba amaadhi, n'ebigalagamba. Aye buli kiramu ekiba mu maadhi, ekizira bukuba maadhi na bigalagamba, mutakiryanga. Mwidha kukibaliranga mu bitali birongoofu. “Mwikirizibwa okulyanga ku nhonhi dhoonadhoona enongoofu. Aye dhino dhe mutaalyengaku: enkookooma, ensega, mawudi, akakubi, eikoli, n'edhindi edhiri mu bika byadho n'amakoova aga buli kika ni maaya, ni sekanhulya, n'ensega ey'oku maadhi, n'edhindi edhiri mu bika byadho n'akawigulu akatono, n'ekiwigulu ekinene, n'ekyo ekyeru n'ekiwigulu eky'omu irungu, n'ekyo eky'oku maadhi, n'ensega endheru ni sekanhulya ow'oku maadhi, ni mpaabaana, n'edhindi edhiri mu bika byadho n'eikokootezi, n'eirenha. “Ebisiisa byonabyona ebiri n'amaghagha, mwidha kubibaliranga mu bitali birongoofu. Era mutabiryanga. Aye mwikirizibwa okulyanga ebintu ebindi ebiri n'amaghagha, ebirongoofu. “Mutalya ku kintu kyonakyona ekifiire kyene. Munaabanga ba idembe okukigha abasenze ababa mu nsi yaimwe okukirya, oba munaabanga ba idembe okukiguza abasenze abandi. Aye imwe muli ighanga, Musengwa Katonda waimwe lye yafuula erirye. “Mutafumbiranga mamba ya mbuzi nto oba ya ntaama nto, mu mata ga inhaayo.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mwidha kutoolangaku ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi ku birime bye mukungula mu nimiro dhaimwe. Memale olwo mujenga mu kifo Musengwa Katonda waimwe ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu, muliire eyo mu maiso ge ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu ikumi eky'engaano yaimwe, n'eky'omwenge gwaimwe ogw'emizabbibu, n'eky'omuzigo gwaimwe ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, ghalala n'ente, n'entaama, n'embuzi dhaimwe edhizaalibwa mu luzaalo olusooka. Mukolenga mutyo, olwo mughange okwega okutyanga Musengwa Katonda waimwe enaku dhoonadhoona. Aye olugendo bwe lunaababitirirangaku obuleeyi olw'okuba ng'ekifo Musengwa Katonda ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu kiri ghala, nga timusobola kutwalayo ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi eky'ebyo Musengwa Katonda by'abaghaire okukungula, olwo munaakolanga muti: Mwidha kutundanga ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi ekyo, mufunemu empiiya, muje nadho mu kifo Musengwa Katonda waimwe ky'aliba ng'alonzeegho. Empiiya edho munaadhigulangamu kye munaabanga nga mwenze: ente, oba entaama, oba omwenge ogw'emizabbibu, oba ekitamiiza ekindi kyonakyona, oba ekintu ekindi kyonakyona kye munaabanga nga mwegombye okulya. Munaaliiranga eyo mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, mwasagambira ghalala n'ab'omu maka gaimwe. “Abalevi ababa mu bibuga byaimwe mutabalekuliranga agho, kuba beene bazira mugabo gwa itaka lya nsikirano ng'oti n'imwe. Buli ku nkomerero y'omwaka ogwokusatu, mwidha kuleetanga ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi eky'ebirime bye mukungwire omwaka ogwo. Ebintu ebyo bye munaaleetanga, munaabiterekanga mu bibuga byaimwe. Olwo Abalevi abazira mugabo gwa itaka lya nsikirano nga imwe bwe muli nagwo, n'abasenze, ni bamulekwa, ni banamwandu abali mu bibuga byaimwe, banaidhanga baafuna ku mere eyo, baalya baiguta olwo Musengwa Katonda waimwe aghange okubagha imwe enkabi mu byonabyona bye munaakolanga.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Buli ku nkomerero y'emyaka omusanvu, mwidha kusonighanga abantu amabandha ge mubabandha. Eno n'ensambo ye munaakikolangamu: Kiisi anaabanga ni Muisiraeli mwine y'abandha, aidha kumusonighanga kye yamuwola. Atagezangaku kumubandha, kuba Musengwa Katonda mwene n'alagiire ekisonigho ekyo. Munaabanga ba idembe okusasuza omusenze kye mumubandha. Aye Muisiraeli munaimwe munaakimulekeranga bulekere. “Musengwa Katonda waimwe aidha kubaghanga enkabi mu nsi y'ali kubagha okutwala, ebe obutaka bwaimwe. Era mu imwe timuubengamu mwavu, bwe munaawuliranga Musengwa Katonda waimwe by'akoba, ni mutuukiriza ebiragiro bye n'obwegendereza, bye ndi kubagha olwaleero. Musengwa Katonda aidha kubaghanga enkabi nga bwe yasuubiza. Mwidha kuwolanga amaghanga kamaala, aye imwe timwidha kugeewolangaku. Mwidha kufuganga amaghanga kamaala, aye imwe tigaidha kubafuganga. “Bwe ghanaabangagho Muisiraeli munaimwe omwavu ng'ali mu kindi ku bibuga byaimwe, mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha, muteerowoozangaku mwenka ni muloba kumulaadha. Aye mumugemerwenga ekivunika, mumuwolenga byonabyona by'anaabanga nga yeetaaga. Mutalobanga kumuwola nga mukoba muti kuba omwaka ogwomusanvu ogw'okusoniyiramu amabandha guli kumpi okutuuka, mube nga timusasulwa bye mubandha. Mutaganhanga ndowooza mbi eyo kwingira mu myoyo gyaimwe. Bwe munaalobanga okumuwola, memale n'alirira Musengwa Katonda okubavunaana, olwo mwidha kubanga nga muli n'omusango. Mumughenga na mwoyo mulala aghazira kukakibwa. Olwo Musengwa Katonda waimwe aidha kubaghanga enkabi mu byonabyona bye munaakolanga. Buliidho ghaidha kubanga nga ghaligho Abaisiraeli abaavu n'abali mu bwetaavu mu nsi. Kyenva ni mbalagira nti mutalobanga kubayamba.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe bakuguzanga Muheburayi mwino ng'omwiru, k'abe musaadha oba mukazi, memale n'akugheereza okumala emyaka omukaaga, mu mwaka ogwomusanvu oidhanga kumuleka agolole nga wa idembe. Era bw'onaamalanga okumuleka okugolola nga wa idembe, otamulekanga kuja buje atyo ng'azira kantu. Oidha kumughanga n'omwoyo omugabi, ng'otoola ku ntaama dho, ni ku mbuzi dho, ni ku mere yo ey'empeke, ni ku mwenge gwo ogw'emizabbibu. Musengwa Katonda wo y'anaakomyanga okukugha ebingi, weena y'onaakomyanga okugha omuntu oyo ebingi. Mwidhukire nga mwali bairu mu Misiri, Musengwa Katonda waimwe yaabanunula. Kyenva ndi kubagha ekiragiro ekyo mpegaano. “Aye omwiru asobola okuba nga tayenda kukuvaaku, kuba akugonza iwe n'ab'omu maka go, era nga mumativu okusigala n'iwe. Olwo oidha kugemanga olugera olusongovu omufuwule kutu owundi ng'ali gha lwigi, olwo abeerenga irala mwiru wo enaku dhoonadhoona. N'omwiru wo omukazi yeena otyo bw'onaamubisanga. Aye omwiru wo bw'anaabanga nga tayenze kusigala n'iwe, otawuliranga mule bubi ng'omulese okugolola nga wa idembe. Kuba anaabanga ng'akukoleire emyaka mukaaga, ng'egyo n'emirimo gy'okubisaamu emikuzi ebiri mu egyo omukozi akolera empeera gy'akola. Bw'onaakolanga otyo, Musengwa Katonda wo aidha kukughanga enkabi mu byonabyona by'onaakolanga.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mwawulenga ente dhaimwe enume, n'entaama dhaimwe, n'embuzi dhaimwe, edhizaalibwa mu luzaalo olusooka, dhibenga dha Musengwa Katonda waimwe. Ente edho mutadhikozesanga mirimo, n'entaama edho mutadhisalangaku buviiri. Aye buli mwaka, imwe n'ab'omu maka gaimwe, munaalyanga ensolo edho nga muli mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, mu kifo ekyo ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Aye ensolo edho bwe dhinaabangaku ekikyamu, nga nema, oba nga ntulu, oba nga dhiriku ekikyamu ekindi kyonakyona, timuudhighengayo eri Musengwa Katonda waimwe. Mwidhanga kudhiriira mu bibuga byaimwe. Abalongoofu n'abatali balongoofu banaabanga ba idembe okudhiryaku, ng'oti ni bwe balya ku mpuuli n'empongo. Aye mutalyanga ku musaayi gwadho. Mwidha kuguyughanga bwa ku itaka ng'oti maadhi.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mukuzenga omwezi gw'Abibu, nga mukola Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Kuba mu mwezi ogwo, Musengwa Katonda waimwe gwe yabatooleramu e Misiri obwire. Mwidha kujanga mu kifo Musengwa Katonda ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu, mugheerengayo eyo omusengo ogw'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, nga mwita ku nte dhaimwe, oba ku ntaama dhaimwe, oba ku mbuzi dhaimwe. Ensolo eyo mutagiriirangaku migaati gizimbulukusiibwa. Mwidha kumalanga enaku musanvu nga muli kulya emigaati egitazimbulukusiibwa, nga bwe mwakola nga muva mu bwiru e Misiri, ye mwava embirombiro. Egyo n'emigaati egy'okunakughala. Mwidhanga kugirya, mughange okwidhukiranga mu bulamu bwaimwe bwonabwona olunaku lwe mwaviiraku e Misiri. Mu nsi yaimwe timuubengamu ali na kizimbulukusa, okumala enaku musanvu. Era emamba ey'ensolo edhinaitibwanga eigulo ku lunaku olusooka, teesulengagho kutuusa nkyo. “Mutagheeranga musengo ogw'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa nga muli eyo mu bibuga byaimwe Musengwa Katonda waimwe by'abagha. Aye mwidha kugugheeranga mu kifo ky'aliba alonzeegho okumusinzizangamu. Eyo ye munaagugheerangayo eigulo, ng'endhuba eri kugwa, mu kiseera nga kye mwaviiramu mu Misiri. Mwidha kufumbanga emamba ey'ensolo eyo era mugiriire, mu kifo Musengwa Katonda waimwe ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Nga mumaze munairangayo mu weema dhaimwe, nga bukyeire enkyo. Mu nnaku omukaaga edhinairangaku, mwidha kulyanga emigaati egitazimbulukusiibwa. Ku lunaku olwomusanvu, mwidhanga kwesoloza musinze Musengwa Katonda, oyo Katonda waimwe, era timuulukolerengaku mulimo gwonagwona.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mwidha kubalanga wiiki musanvu okuva lwe munaatooleranga okukungula engaano mu nimiro, memale olwo mukolenga Ekibinuko eky'Amakungula, eky'okuta mu Musengwa Katonda waimwe ekitiisa. Mwidha kumuleeteranga ekigheebwayo eky'ekyeyendere, nga mujiira ku bungi bw'ebintu by'anaabaghanga. Era mwidha kusagambiranga mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe, mu kifo ky'aliba ng'asazeegho okumusinzizangamu, ghalala ni batabane baimwe, ni baghala baimwe, n'abagheereza baimwe abasaadha n'abakazi, n'Abalevi ab'omu bibuga byaimwe, n'abasenze, ni bamulekwa, ni banamwandu ababa mu imwe. Mufengayo inho okutuukiriza amateeka gano, nga timwerabiire bwe mwali abairu mu Misiri.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe munaamalanga okukuba emere yaimwe ey'empeke n'okugikunguuta, ni mumala n'okukunha omwenge gwaimwe ogw'emizabbibu, munaakolanga Ekibinuko eky'Entindi okumala enaku musanvu. Mu kibinuko ekyo, mwidha kusagambiranga ghalala ni batabane baimwe, ni baghala baimwe, n'abagheereza baimwe abasaadha n'abakazi, n'Abalevi, n'abasenze, ni bamulekwa, ni banamwandu abali mu bibuga byaimwe. Mwidha kutanga mu Musengwa Katonda waimwe ekitiisa nga mukola Ekibinuko ekyo okumala enaku musanvu, mu kifo Musengwa Katonda ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Kuba Musengwa Katonda oyo aidha kubaghanga enkabi mu bye munaakolanga byonabyona ni mu bye munaakungulanga byonabyona. Era byonabyona biidha kubaleeteranga okusagamba. “Abasaadha boonaboona ab'omu ighanga lyaimwe, baidha kujanga basinze Musengwa Katonda waimwe emikuzi esatu mu mwaka, mu kifo ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Baidha kukolerangayo ebibinuko bino: eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa, eky'Amakungula, n'eky'Entindi. Era tibaidhenga mu maiso ga Musengwa Katonda nga bazira kye baleese. Buli muntu aidha kughangayo nga bw'aghanga, ng'ajiira ku bungi bw'ebyo Musengwa Katonda by'amughaire.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mwidha kutangagho abalamuzi n'abakulembeze mu bibuga byaimwe byonabyona Musengwa Katonda waimwe by'abagha, nga mubatoola mu buli kika kyaimwe. Baidha kusaliranga abantu ensonga mu butuufu. Batasalirizanga, waire okwekubiranga, oba okulyanga enguzi, kuba enguzi etulughaza amaiso g'omugezi gaava ku kituufu, era ereetera omuntu okufuulaniafuulania by'akoba. Buliidho musalenga ensonga mu butuufu, olwo musobole okutwala ensi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha, era mugighangaaliremu. Bwe munaabanga nga mukolera Musengwa Katonda waimwe alutaari, mutasimbangagho mu mbali mwayo muti gwa kamanhiso ka musambwa omukazi, Ashera. Era mutasimbangagho mpango ya ibaale ey'okusinzizangaku ebitali Katonda ebyo Musengwa Katonda waimwe tabyenderaku irala. “Mutaghangayo musengo ye Musengwa Katonda waimwe, ogw'ente oba entaama eriku ekikyamu, oba eriku akantu koonakoona akatali kalungi; kuba ekyo kiba kyenhinhalwa ye Musengwa Katonda. “Ghasobola okubaagho, mu kindi ku bibuga byaimwe, omusaadha oba omukazi yaakola ekibi, ng'amenha endagaano ya Musengwa Katonda waimwe. Yaaja yaakubira amakiryaivu ebintu Musengwa Katonda bye yalobera okusinza, bino: bakatonda, oba endhuba, oba omwezi, oba edhindi ku muunienie. Bwe munaawuliranga ekintu ekyo, munoonerezenga n'obwegendereza nga muli kukibuulirizaaku. Era bwe kinaabanga nga kikakasiibwa nga kituufu, nti ekyenhinhalwa ekyaga agho kikoleibwa mu Isiraeli, omusaadha oyo oba omukazi oyo akoze ekibi ekyo, munaamufulumyanga ku luya kw'ekibuga kyaimwe, mwamukuba amabaale yaafa. Aye aidha kwitibwanga nga ghaligho abadhulizi babiri oba basatu abamulumiriza. Bwe ghanaabangagho omudhulizi omulala yenka, omuntu oyo taidha kwitibwanga. Abadhulizi n'abanaasookanga okumukuba okutoolereza okumwita, memale abantu abandi boonaboona baamukuba mu nsambo eyo, mwidha kwetoolangaku ekibi ekyo. “Ghasobola okubaagho emisango gye mutasobola kusalira mu bibuga byaimwe: ng'egy'abakaayanira ebintu, oba egy'ebiwundu ebituusiibwa ku bantu, oba egy'okwawulagho obutemo n'okwita omuntu ng'ole tagendereire. Ekyo bwekinaabangagho, munaasitukanga mwaja mu kifo Musengwa Katonda waimwe ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Olwo mwayandhula emisango egyo ye bakabona Abalevi, ni y'omulamuzi anaabanga nga n'aligho mu kiseera ekyo abo n'abanaabaghanga ensala y'emisango egyo. Olwo munaabanga nga muli n'okujiira ku nsala yaibwe, mwatuukiriza byonabyona bye balagiire aghazira kukyusaamu naire. Munaikirizanga ensala yaibwe, era mwatuukirizanga byonabyona bye balagiire aghazira kukyusaamu waire ekintu ekirala kiti. Omuntu yeenayeena aneekuluntazanga, n'atawulira mulamuzi oba kabona ali eyo mu luwalo olw'okugheereza mu maiso ga Musengwa Katonda, aidha kwitibwanga bwitibwe mu nsambo eyo mwidha kwetoolangaku ekibi ekyo mu Isiraeli. Agho abantu boonaboona bwe banaawuliranga ekibairegho, baidha kutyanga. Olwo ghalobe kubaagho muntu wundi airayo kwekuluntaza atyo.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe mulimala okutuuka mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'aja okubagha, ni mugitwala era ni mu gityamamu, kisoboka okuba nga mulyetaaga okutaagho kyabazinga abafuge ng'oti n'amaghanga agandi goonagoona agaliba nga gabeezungulwire. Aye mumalanga kukakasa, nga ye muli kutaagho n'oyo Musengwa Katonda y'alonze. Ateekwa okuba nga wa ighanga lyaimwe. Mutagezangaku kutaagho musenze kuba kyabazinga waimwe. Era kyabazinga oyo atagezangaku kufuna mbalaasi kamaala, waire okwizaayo abantu e Misiri ayongere okufunayo embalaasi edhisingagho obungi. Kuba Musengwa Katonda yakoba ati timuja kwirayo eyo kabiri. Kyabazinga alobenga kubayiza bakazi kamaala, olwo omwoyo gwe lwe gunaalobanga okutwalirizibwa einho. Era alobenga kwebbuutaku bukombe bungi obwa feeza ni zaabu. Bw'alityama ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, alyeghandiikira amateeka gano mu kitabo ng'agatoola mu ekyo ekiri ni bakabona Abalevi. Ekitabo ekyo kiidha kumubanga kumpi, era aidhanga kukisoma enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwe, aghange okwega okutyanga Musengwa Katonda we n'okukuumanga byonabyona ebiragirwa mu kitabo ekyo. Bw'anaakolanga atyo, ekyo kinaamuwonianga okwekuluntaza n'okulowooza ati n'asinga Baisiraeli baine. Era kyamuwonia okudaaliimanga n'ava ku biragiro bino. Olwo anaaghangaaliranga ku bwakyabazinga bwe, ni baidhukulu be abalimwiririra boona baabughangaaliraku, mu Isiraeli.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bakabona ab'ekika kya Levi tibaabenga na mugabo gwa itaka lya nsikirano mu Isiraeli. Aye baidha kulyanga ku bigheebwayo ebyokebwa, ni ku misengo egindi egigheebwayo ye Musengwa Katonda. Tibaabenga na itaka lya nsikirano ng'ab'ebika ebindi. Omugabo gwaibwe gunaabanga mu kuba bakabona ba Musengwa Katonda, nga Musengwa Katonda bweyasuubiza. “Guno n'omugabo abantu abali kughaayo omusengo, gwe banaaghanga bakabona: bw'enaabanga ente oba entaama, banaaghanga bakabona omukono, n'emba dhombi, n'ebyenda. Bakabona era banaafunanga ekitundu ekisooka okukungulwa, eky'engaano yaimwe, n'eky'omwenge gwaimwe ogw'emizabbibu, n'eky'omuzigo gwaimwe ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Era bafunenga n'ekitundu eky'obuviiri bwe musooka okusala ku ntaama dhaimwe. Kuba mu bika byaimwe byonabyona, Musengwa Katonda waimwe yalondamu eky'Abalevi, bamugheerezenga enaku dhoonadhoona mu kifo kye eky'okumusinzizangamu. “Kiisi Mulevi anaabanga ng'asazeegho okuva mu kibuga kyonakyona mw'aba mu Isiraeli, ng'ayenda aje mu kifo Musengwa Katonda ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu, anaabanga wa idembe okukola ekyo. Era aidha kugheerezanga Musengwa Katonda we ng'oti ni Balevi baine boonaboona abagheerezaayo bwe bakola. Aidha kufunanga omugabo gw'emere nga n'omulala n'ogwa baine, ng'otoireku ebyo by'anaabanga ng'afunie okuva mu boluganda lwe.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe mulimala okutuuka mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'aja okubagha, mutagezangaku kwega kujiiranga ku mpisa edheenhinhalwa, ng'abamaghanga ago dhe bajiiraku. Mu imwe mutabangamu muntu waire omulala ati ayokya mutabane we oba mughala we mu muliro ng'amughaayo ng'omusengo, oba akola eby'obulaguzi, oba akola eby'obulogo, oba avaala talasimu, oba akozesa amaghembe, oba asamira. Kuba kiisi akola ebintu ng'oti n'ebyo, aba kyenhinhalwa ye Musengwa Katonda. Era olw'ebikolwa ebyo, Musengwa Katonda oyo ky'ali kuva n'abinga amaghanga ago mu biketezo bye muli kumpi okutuukamu. Imwe mubenga beesimbu mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Abantu ab'omu nsi eyo ye muli kumpi okutwala, bajiira ku bya bulaguzi na bya bulogo. Aye imwe, Musengwa Katonda waimwe tabaganha kujiira ku ebyo. Aye aidha kubasindikira omulanzi okuva mu ighanga lyaimwe, ali ng'oti ninze. Oyo ye munaawuliranga. “Ku lunaku lule lwemwesololezaaku eyo ku lusozi Sinai, mweghemba Musengwa Katonda waimwe mulobe kwirayo kuwulira ng'ali kwogera, waire okwiramu okubona omuliro gwe ogw'amaani. Kuba mwali muli kutya, muti musobola okufa. Agho Musengwa Katonda yaakoba ati, ‘Byonabyona bye boogeire bituufu. Ndidha kubasindikira omulanzi okuva mu ighanga lyaibwe, ali ng'oti niiwe. Ndidha kumukobera eby'okwogera, olwo abakoberenga byonabyona bye ndimulagira. Era kiisi ataatengayo mwoyo ku bibono byange omulanzi oyo by'anaayogeranga mu liina lyange, ndidha kumuvunaananga. Aye omulanzi aneetulinkirizanga n'ayogera mu liina lyange ebibono bye ntamulagiire, oba n'ayogera mu liina lya bakatonda abandi, aidha kwitibwanga bwitibwe.’ “Musobola okwebuuza mule muti: ‘Tunaategeereranga ku ki ekibono Musengwa Katonda ky'ayogeire?’ Mwidha kutegeeranga, kuba omulanzi bw'ayogera mu liina lya Musengwa Katonda, aye ky'ayogeire ni kitabaagho oba ni kitatuukirira, ekyo kiba nga Musengwa Katonda ti n'akyogeire. Omulanzi aba ng'akyogeire lwa kwetulinkiriza, era kitabatiisanga.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Musengwa Katonda waimwe aidha kuzikiriza abamaghanga agandi, abali buti mu nsi imwe y'ali kubagha. Olwo imwe mutwale ebibuga byaibwe n'endhu dhaibwe. Ole anaabanga ng'aise omuntu, nga tagendereire era ng'omuntu y'aise tabaire muzigu y'ali, aidha kulumukiranga mu kindi ku bibuga ebyo, awonienga obulamu bwe. Eky'okuboneraku kiikino: Omuntu asobola okuja ni mwine mu kibira okutema omuti. Yaaghanika empasa okugutema, aye empasa yaaghanguka mu muyini gwayo, yaakuba mwine yaamwita. Oyo aise, anaasobolanga okulumukira mu kindi ku bibuga ebyo, yaawonia obulamu bwe. Aye olugendo lusobola okuba oluleeyi einho okukituukamu. Olwo, owoluganda lw'ole ye baise avunaanizibwa okumwesasuulizaagho, olw'obusungu bw'ali nabwo yaabingirira ole aise, yaamutuukaku yaamwita. Ate nga tiyandigwaniire kufa, kuba y'aise aba nga tabaire muzigu y'ali. Kyenva ndi kubalagira mulondegho ebibuga bisatu. “Musengwa Katonda waimwe aidha kugaziya ekiketezo kyaimwe nga bwe yasuubiza badhaadha baimwe, era abaghe ensi yoonayoona ye yasuubiza okugha badhaadha baimwe abo. Ekyo aidha kukikola kasita munaakuumanga ebiragiro bino byonabyona bye ndi kubagha olwaleero, ni mugonza Musengwa Katonda waimwe, era ni mujiira ku ebyo by'alagira. Olwo ku bibuga ebyo ebisatu, mulyongeraku ebindi bisatu. Mwidha kukolanga mutyo, olwo abantu abaziraku musango balobenga kwitibwa, era mwena mulobenga kuvunaanibwa lwa kwita bantu baziraku musango, mu nsi yaimwe Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha. “Aye omuntu asobola okukyagha mwine, yaamweteega, yaamuzinduukiriza, yaamukuba, yaamwita, olwo yaalumukira mu kindi ku bibuga ebyo. Omuntu ng'oti n'oyo, abakulembeze b'omu kibuga kyaimwe banaatumanga abantu baaja baamutoolayo, yaagheebwayo y'owoluganda lw'ole ye baise avunaanizibwa okumwesasuulizaagho, olwo yaitibwa. Mutamusaasiranga naire, aye mutoolengagho ekibi eky'okwita abantu abaziraku musango mu Isiraeli, memale mughange okubanga abalamu.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Nga muli mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha okutwala ebe obutaka bwaimwe, mutakyusanga mbibi dha bibandha bya baliraanwa baimwe, edhaamala eira okusimbibwa abantu abaabasookamu.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Omudhulizi omulala yenka taasingisenga muntu musango, olw'ekibi oba ekintu ekikyamu kyonakyona omuntu oyo ky'anaabanga ng'akoze. Omuntu anaakakasibwanga okuba ng'aliku omusango lwa budhulizi bwa bantu babiri oba basatu. Omuntu omubi bw'anaaghaamanga mwine olw'okwenda okumusingisa omusango, bombi banaajanga mu kifo kire eky'okusinzizangamu Musengwa Katonda, baalamulwa bakabona n'abalamuzi abanaabanga nga n'abaligho mu kiseera ekyo. Abalamuzi baidha kunoonerezanga n'obwegendereza nga bali kukibuulirizaaku. Bwe banaazuulanga ng'omudhulizi muguya era ng'aghaamye bughaame mwine, munaamughanga ekibonerezo ky'abaire ayendeza mwine. Mu nsambo eyo mwidha kwetoolangaku ekibi ekyo. Agho abantu boonaboona bwe banaawuliranga ekibairegho, baidha kutyanga. Olwo ghalobe kubaagho muntu wundi airayo kukola kibi ng'oti n'ekyo mu imwe. Omuntu ng'oti n'oyo mutamusaasiranga naire. Ekibonerezo kiidha kubanga, bulamu kusasulwa bulamu, liiso kusasulwa liiso, liino kusasulwa liino, na kigere kusasulwa kigere.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe munaajanga okulwanisa abazigu baimwe, aye ni mubona embalaasi, n'ebigaali eby'omu lutalo, n'eigye erisinga eryaimwe obunene, mutatyanga kuba Musengwa Katonda waimwe eyabatoola e Misiri, ali n'imwe buliidho. Bwe munaabanga nga mukaali kutoolera kulwana, kabona anaidhanga yaayogera n'eigye. Yaabakoba ati, ‘Imwe Abaisiraeli muwulire! Olwaleero muli kuja okulwanisa abazigu baimwe. Mulobenga kuwaamu myoyo, oba okutya, waire okudhugumira. Abazigu baimwe balobe kubamalamu maani. Kuba Musengwa Katonda waimwe aidha kuja n'imwe, abalwaniregho era abaleetere okughangula.’ “Agho abakulu mu igye baidha kwogeranga n'abalwani, nga bakoba bati, ‘Ghano ghaligho omuntu abaire nga yaakamala okuzimba endhu ye, aye ng'akaali kukola mukolo gwa kugighaayo ye Katonda? Bw'aba ng'aligho, aireyo eka kuba tomanha bw'afiira mu lutalo, omuntu owundi n'akola mukolo ogwo. Ghano ghaligho omuntu eyaakasimba eisamba ery'emizabbibu, aye ng'akaali kukungulamu bibala? Bw'aba ng'aligho, aireyo eka. Kuba tomanha bw'afiira mu lutalo, omuntu owundi n'akungula bibala ebyo. Ghano ghaligho omuntu eyayandhulwa omukazi, aye ng'akaali kumubayiza? Bw'aba ng'aligho, aireyo eka kuba tomanha bw'afiira mu lutalo, omusaadha owundi n'abayiza mukazi oyo.’ “Abakulu mu igye era baneeyongeranga okukoba abalwani bati, ‘Ghano ghaligho omuntu atiire ng'awoiremu omwoyo? Bw'aba ng'aligho, aireyo eka kuba tomanha bw'amala mu baine mwoyo.’ Agho abakulu mu igye bwe banaamalanga okwogera n'abalwani, banaatangagho abaduumizi abanaakulemberanga ebikunsu by'abaisirukale mu igye. “Bwe munaaseetanga ku kibuga okukirwanisa, munaasookanga kugha abakirimu omukisa ogw'okweghaayo obweghe mu mikono gyaibwe. Bwe banaabairangamu bati baikiriiza okweghaayo era ni babaigulirangagho emiryango gy'ekibuga kyaibwe, olwo abantu boonaboona abakirimu munaabafuulanga bairu baimwe, baabakoleranga emirimo egy'olukako. Aye bwebanaalobanga okweghaayo mu mikono gyaimwe, ni basalagho okubalwanisa obulwanise, olwo mwidha kuzingizanga ekibuga ekyo okukyezunguluza. Era Musengwa Katonda waimwe bw'anaaghangayo ekibuga ekyo mu mikono gyaimwe, ni mukighangula, mwidha kwitanga bwite abasaadha boonaboona abakirimu. Aye munaatwalanga abakazi, n'abaana abato, n'ebyayo, na buli kintu ekinaabanga mu kibuga ekyo, ng'omunhago. Era munaakozesanga ebintu byonabyona bye munaatoolanga ku bazigu baimwe. Ebyo Musengwa Katonda waimwe anaabanga ng'abibaghaire. Mutyo bwe munaakolanga n'ebibuga ebindi byonabyona ebibali eghala einho, ebitali mu nsi ye mujanga kubaamu. “Aye bwe munaaghambanga ebibuga ebibiri mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha, mutalekangagho kiramu waire ekirala nga kikaagheera. Mwidha kusaanizangagho irala abantu boonaboona: Abahitti, n'Abamori, n'Abakanaani, n'Abaperizzi, n'Abahivi, n'Abayebusi, nga Musengwa Katonda waimwe bwe yabalagira. Mubaitenga bwite, balobe kubaleeteranga kwonoona ye Musengwa Katonda, nga babeegeresa okujiiranga ku mpisa edheenhinhalwa, dhe bajiiraku mu kusinza bakatonda baibwe. “Ni bwe munaatwalanga ekiseera ekinene nga muzingiiza ekibuga okukyezunguluza, nga muli kukirwanisa okukighamba, mutazikirizanga miti gyakyo nga mugitemagho. Mulyenga ebibala byagyo aye mutagitemangagho kuba emiti egyo ti n'abazigu baimwe. Emiti egyo gyonka egitataaku bibala, gye munaabanga ab'eidembe okutemagho, okuzimbisa ekintu kye mweyambisa okulwanisa ekibuga, okutuusa lwe munaakighambanga.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Omuntu asobola okwagaanibwa ng'aitiibwa eyo mu nsiko mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha, aye ng'amwise tamanhiibwa. Ekyo bwe kinaabangagho, abakulembeze n'abalamuzi baimwe baidha kujanga bapime obuleeyi obuligho, okuva ku mulambo okutuuka ku buli kindi ku bibuga ebiriiraine agho. Abakulembeze ab'ekibuga ekisinga okuba okumpi n'omulambo gw'omuntu eyaitiibwa, banaatwalanga ente ento etakozesebwangaku mirimo, baagiserengesa mu kiiko omuli amaadhi agakuuluula, nga tikirimwangamu waire okusigibwamu ebirime. Olwo baamenha enkoto yaayo. Ni bakabona Abalevi boona banaajanga, kuba abo Musengwa Katonda waimwe be yalondamu okumugheerezanga, n'okusabiranga abantu enkabi mu liina lye. Era abo n'abasalagho ensonga dh'abakaayana, n'abatuusagainiaku ebiwundu. Olwo abakulembeze boonaboona ab'omu kibuga ekisinga okuba okumpi n'omulambo gw'omuntu eyaitiibwa, banaanaabiranga engalo dhaibwe ku nte ento ere emenheibwa enkoto mu kiiko. Era banaakobanga bati, ‘Ti niife otwatemula omuntu ono, era titwidhi yamutemula. Wo Musengwa Katonda, sonigha abantu bo Abaisiraeli be wanunula, olobe kubavunaana kutemula muntu aziraku musango.’ Kale ni bwe munaakolanga ebyo Musengwa Katonda by'abona nga bituufu, munaabanga nga mwetoireku ekibi eky'okwita abantu abaziraku musango.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe munaajanga mu lutalo okulwana, Musengwa Katonda waimwe n'abata abazigu baimwe mu ngalo ni mubaghangula, era ni mubatwala nga basibe, memale iwe n'obonamu omukazi omulungi, n'oyenda okumubayiza, onaamutwalanga ewuwo mu ndhu yo. Anaamwanga omutwe gwe, era yaasalaku n'enkumu. Olwo yaakyusa ebivaalo, yaatoolamu bye yaghambirwamu, yaaba mu ndhu yo okumala omwezi mulamba ng'ali kulira ise n'inhina. Ekyo nga kiwoire, onaabanga wa idembe okumubayiza waaba naye. Agho bw'onaabanga nga takaakunhoonha, onaamulekanga yaaja y'ayenda, aye otamutundangamu mpiiya. Era otamubisanga ng'oti mwiru, kuba wamala okumukaka okukubayira.” “Omusaadha asobola okuba ni bakazi be babiri, ng'owundi mwende aye ng'owundi munobe. Bombi baamuzaalira abaana abalenzi, aye ng'omwana omulenzi omuberi, n'ow'omukazi omunobe. Omusaadha oyo bw'anaatuusanga okulaamira abaana be ebintu by'ali nabyo, taatoolenga mwana wa mukazi mwende n'amufuula kuba muberi mu kifo ky'omwana omuberi omutuufu eyazaalibwa omukazi omunobe. Aye aidha kuganhanga okutwala omwana ow'omukazi omunobe, nga n'omuberi. Olwo aghenga omwana oyo omugabo gwe ogw'emikuzi ebiri, ku bintu bye byonabyona by'ali nabyo. Kuba oyo n'omwana we eyasooka okuva mu maani ge. N'olw'ekyo oyo n'agwaniire ebintu ebiri n'okugheebwa omwana omuberi.” “Abazaire basobola okuba ni mutabane waibwe ow'empwitu era omudheemu, atagondera ise oba inhina, era nga ni bwe bamubonereza taganha kubawulira. Abazaire abo banaamutwalanga y'abakulembeze b'ekibuga eky'ewaibwe, mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira ekibuga ekyo, baabakobera bati, ‘Omwana waife ono ali n'empwitu era mudheemu, taganha kugondera bye tumukoba. Ali n'omuwuudu gw'okulya era mutamiivu.’ Agho abasaadha boonaboona ab'omu kibuga ekyo, baidha kumukubanga amabaale bamwite. Mu nsambo eyo munaabanga nga mwetoiremu ekibi ekyo. Agho Abaisiraeli boonaboona bwe banaawuliranga ekibairegho, baidha kutyanga.” “Omuntu bw'anaakolanga ekibi ekimugwaniiza okufa, era nga mumaze okumwita, ni mumughanika ku muti n'alengeedhera okwo, omulambo gwe tiguusulenga ku muti okwo, aye munaaguziikanga ku lunaku olwo lwene. Kuba omulambo ogughanikiibwa ku muti ni gulengeedhera okwo guleeta ekikolimo kya Katonda ku nsi. Kale ni mulobenga kwonoona nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha okuba obutaka bwaimwe.” “Otabonanga nte ya mwino oba ntaama ye, ng'eri kubula, n'ogireka buleke. Ogiizanga y'ali. Aye mwene yo bw'anaabanga nga tali kumpi n'iwe, oba bw'onaabanga nga tomwidhi bwidhi, olwo onaagitwalanga eka ewuwo waagikuuma okutuusa lw'aliidha ng'ali kugyagala, waagimwiriza. Era otyo bw'onaakolanga ng'obaire oyagaine endogoyi, oba olugoye, oba ekintu kya mwino kyonakyona ekinaabanga kimubuzeeku. “Otabonanga ndogoyi ya mwino oba nte ye, ng'egwire ku ngira, n'ogibitaku bubite. Omuyambangaku mwagisitusa yaayemerera. “Omukazi atavaalanga bivaalo bya musaadha, n'omusaadha atavaalanga bivaalo bya mukazi. Kuba kiisi akola ebintu ng'oti n'ebyo, aba kyenhinhalwa ye Musengwa Katonda waimwe. Bw'onaayagaananga ekisu eky'enhonhi ku muti oba ghansi, nga kirimu amagi oba obwana, n'enhonhi ng'eri ku bwana bwayo oba ku magi gaayo, otagitwalanga na bwana obwo. Onaabanga wa idembe okutwala obwana aye waalekula inhaabwo, oghange okubanga obukalamu n'okughangaala. “Bw'onaazimbanga endhu ey'akasolya abantu kwe basobola okutyama, akasolya ako oidha kukeezunguluzanga olukomera. Olwo olobe kubangaku musango gwa kwita, bwe ghanaabangagho aghanukayo n'agwa. “Otasimbanga kirime kindi mu isamba lyo lya mizabbibu. Bw'anaakolanga ekyo, emizabbibu n'ebibala eby'ekirime ekyo byonabyona biidha kufuukanga bya isinzizo. “Otasibanga nte na ndogoyi ku kikoligo kirala okudhirimisa. “Otavaalanga lugoye lulukiibwa nga batabika wuuzi edh'obuviiri bw'entaama, n'edh'engoye empegheevu. “Oidha kutunganga omadhwenge ku nsonda eina edh'ekivaalo kyo.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Omusaadha asobola okubayiza omukazi, yaaba naye, aye nga ghabiseegho ekiseera yaamukyagha. Olwo yaamughaghabira ng'amwogeraku eby'ensoni, era yaayonoona eriina lye ng'akoba ati, ‘Nabayiza omukazi ono, aye bwe naba naye naamwagaana nga ti mwegha.’ “Ekyo bwe kinaabangagho, abazaire b'omughala oyo banaatwalanga eisuuka eryakozesebwa ku buliri ku lunaku lule, baalyoleka abakulembeze ab'ekibuga mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira ekibuga, okukakasa ng'omughala yali mwegha. Lata w'omughala oyo aidha kukoberanga abakulembeze ati, Omusaadha ono namugha mughala wange okumubayiza, aye mpegaano amukyaye. Era wuuno amughaghabiire ng'amwogeraku eby'ensoni, ng'akoba ati yamwagaana nga ti mwegha. Aye amabala g'omusaayi gano, n'obumanhiso obwoleka nga mughala wange yali mwegha. Olwo baayandhuluza eisuuka mu maiso g'abakulembeze b'ekibuga. Agho abakulembeze b'ekibuga banaagemanga omusaadha ole baamubonereza. Era baidha kumutanzanga ebitundu kikumi ebya feeza babighe ise w'omughala, kuba omusaadha oyo yayonoona eriina ly'omughala omwegha Omuisiraeli. Omughala oyo aidha kusigalanga ng'akaali mukazi we, era omusaadha oyo mu bulamu bwe bwonabwona taabingenga mukazi oyo. “Aye omusaadha oyo by'akoba bwe binaabanga ebituufu, nga ghazira bukakafu bwoleka nti omughala yali mwegha, baidha kufulumyanga omughala oyo ku mulyango gw'endhu ya ise, abasaadha ab'omu kibuga ky'ewaibwe bamukube amabaale bamwite; kuba yakola eky'ensoni mu Isiraeli, yaaba n'omusaadha ate ng'akaali mu ndhu ya ise. Mutyo bwe muneetoolangaku ekibi ekyo. “Omusaadha bw'anaayagaanibwanga ng'ali n'omukazi ow'omusaadha owundi mu buliri, bombi omusaadha n'omukazi baidha kwitibwanga. Mu nsambo eyo munaabanga nga mwetoireku ekibi ekyo mu Isiraeli. “Ghasobola okubaagho omughala omwegha eyamala okwandhula omusaadha, aye omusaadha owundi yaayagaana omughala oyo mu kibuga, era yaaba naye. Ekyo bwe kinaabangagho, bombi mwidha kubafulumyanga, ku luya kw'omulyango gw'ekibuga ekyo, mubakube amabaale bafe. Omughala aidha kwitibwanga olw'obutakuba nduulu ate nga yali mu kibuga. N'omusaadha aidha kwitibwanga olw'okuba yakaka muka beene yaaba naye. Mu nsambo eyo munaabanga nga mwetoireku ekibi ekyo. “Aye omusaadha bw'anaayagaananga omughala eyamala okwandhula ng'ali eyo mu kifo omuzira bantu ekiri eghala n'ekibuga, memale n'amukaka n'aba naye, olwo omusaadha yenka n'anaitibwanga. Mutabangaku kabi ke mutuusa ku mughala oyo, kuba aidha kubanga ng'azira kibi kimugwaniza kufa. Ekikolwa ekyo kifaanana ng'oti n'eky'omuntu alumba mwine n'amutemula. Kuba omusaadha yayagaana omughala oyo, eyo mu kifo omuzira bantu, omughala oyo yaakuba enduulu, aye ghaabulagho amwiruukirira. “Ghasobola okubaagho omusaadha, yaayagaanibwa ng'akase omughala omwegha akaali kwandhula, era yaaba naye. Omusaadha oyo aidha kughanga lata w'omughala oyo ebitundu ataanu ebya feeza, era omughala oyo aidha kufuukanga mukazi we. Kuba yamala okumukaka yaaba naye, era omusaadha oyo mu bulamu bwe bwonabwona, taabingenga mukazi oyo. “Omusaadha atawemulanga ise ng'aba n'owundi ku baka ise mu buliri.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Oyo ye baaniantula oba ye baasalaku ekitundu ky'omubiri gwe eky'ekyama, taabalirwenga mu bantu ba Musengwa Katonda. “Omwana azaalibwa embali, ghalala n'abaidhukulu abanaamuvangamu boonaboona, okutuukira irala ku luse olweikumi, tibaabalirwenga mu bantu ba Musengwa Katonda. “Omuammoni n'Omumoabu, ni baidhukulu baibwe, okutuukira irala ku luse olweikumi, tibaabalirwenga mu bantu ba Musengwa Katonda ebyanda n'ebyanda. Kuba mu lugendo lwaimwe nga muli kuva e Misiri, baaloba okubagha emere n'amaadhi. Era baagulirira Balaamu mutabane wa Beori ow'e Pethori ekibuga ky'e Mesopotamia, okubakolimira. Aye Musengwa Katonda waimwe yabagonza, yaaloba kuwulirisa bya Balaamu. Mu kifo eky'ekikolimo, yaabaghaamu nkabi. Mutakolereranga kuleetagho miraala na bantu abo enaku dhoonadhoona, waire okubayamba babe obukalamu. “Mutanhoomanga Baedomu, kuba baluganda n'imwe. Mutanhoomanga Bamisiri, kuba mwaliku basenze mu nsi yaibwe. Baidhukulu baibwe okuva ku luse olwokusatu n'okweyongerayo, banaikirizibwanga okubalirwa mu bantu ba Musengwa Katonda.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe munaabanga nga muli mu kifo ghe musimbye weema dhaimwe nga muja okulwanisa abazigu baimwe, mwekuumenga mulobe kutuukibwaku kintu kibi kyonakyona. Bwe ghanaabangagho omusaadha afuuse atali mulongoofu olw'okuva amaadhi ag'obusaadha ng'aloota, aidha kuvanga mu kifo ghe musimbye weema dhaimwe abe kuliya. Aye eigulo bwerinaatuukanga aidha kunaabanga n'amaadhi, aire mu kifo ghe musimbye weema dhaimwe ng'endhuba egwire. “Mwidha kubanga n'ekifo okuva agho ghe musimbye weemwa dhaimwe. Eyo ye mwidhanga okuja okweyamba. Mwidha kubanga n'ekintu eky'okusimisa nga kiri ghalala n'eby'okulwanisa byaimwe. Kale ole bw'anaajanga okweyamba, aidhanga kusima ekiina. Ate ng'amaze okweyamba, aidha kukiziikiranga. Mukuumenga ekifo ghe munaasimbanga weema dhaimwe nga kirongoofu. Kuba Musengwa Katonda waimwe aidha kubanga ghalala n'imwe mu kifo ekyo ng'abakuuma, olwo abasobozesenga okughangula abazigu baimwe. Mweghalenga ekintu ekibi kyonakyona, ekighanga okumusungughaza n'abavaaku n'abalekulira agho.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Omwiru bw'aneibanga ku musengwa we n'aidha n'asenga ewuwo, otamwizangayo ye musengwa we oyo. Aidha kubanga ewaimwe mu kifo ky'anaabanga ng'alonzeegho, mu kindi ku bibuga byaimwe. Mutamukiriganga naire. “Ghatabangagho mukazi oba musaadha nga Muisiraeli anaakolanga obwamalaaya obw'omu isabo. Empiiya edhifuniibwa omukazi oba omusaadha mu bwamalaaya, mutadhireetanga mu ndhu ya Musengwa Katonda waimwe okutuukiriza bye mweyama, kuba Musengwa Katonda waimwe yeenhinhata obwamalaaya. “Baisiraeli banaimwe bwe munaabawolanga empiiya, oba emere, oba ekintu ekindi kyonakyona, mutabatoolangaku magoba. Mwidha kubanga ba idembe okutoola amagoba ku basenze nga mubawoze. Aye mutatoolanga magoba ku Baisiraeli banaimwe be muwoze. Olwo Musengwa Katonda waimwe abaghenga enkabi mu byonabyona bye munaakolanga, eyo mu nsi ye muja okutwala okuba obutaka bwaimwe. “Bwe munaabangaku ni kye mweyamye okukolera Musengwa Katonda waimwe, mutalobanga kukituukiriza mangu. Kuba Musengwa Katonda waimwe taliroba kukibabuuza ni kibaviiramu okwonoona. Aye bwe muteeyamenga kintu kyonakyona, timuubengaku kibi kye mukoze. Ekyo kye munaabanga nga musuubiiza Musengwa Katonda waimwe, nga ghazira abakase, mufubenga okukituukiriza. “Bw'onaabitanga mu isamba ery'emizabbibu ery'omuntu owundi, onaabanga wa idembe okulya ku mizabbibu nga bw'oyenda. Aye otabangaku muzabbibu waire omulala guti gw'otwalira mu kintu kyo. Bw'onaabitanga mu musiri ogw'omuntu owundi, onaabanga wa idembe okunoga ku ngaano waalya. Aye otasalangaku kifaaganda kya ngaano waire ekirala kiti okugikesa.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Ghasobola okubaagho musaadha, yaabayiza omukazi. Aye ekiseera nga kibiseegho, omukazi oyo yaaba nga takaasanhusa musaadha oyo, olw'omusaadha okuba ng'amuboinemu ekitali kirungi. Ekyo bwe kinaabanga kityo, olwo omusaadha oyo aidha kumughandiikiranga embaluwa ey'okumubinga, agimugemye, era amusiibule mu maka ge. Ate kisoboka okuba nti omukazi oyo ng'aviire mu maka ago, aja yaabayira omusaadha owundi. Era iba oyo owokubiri yeena yaamukyagha, yaamughandiikira embaluwa ey'okumubinga, era yaamusiibula mu maka ge, oba iba oyo owokubiri yaafa bufe. Ekyo bwe kinaabanga kityo, olwo iba ole eyasooka okumubinga tairengamu kabiri kumubayiza. Omukazi oyo aidha kubanga ng'amaze okufuulibwa atali mulongoofu. Okwiramu okumubayiza kiba kyenhinhalwa ye Musengwa Katonda. Mutakolanga kibi kyaga agho mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha okuba obutaka bwaimwe.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Omusaadha bw'anaabanga nga yaakamala okubayiza, taajenga kulwana mu magye oba okukozesebwanga omulimo ogundi gwonagwona ogw'okukolera obulungi bw'ensi. Baidha kumulekanga abe ghaka okumala omwaka mulamba, aghange okusanhuka ni mukazi we y'abayiiza. “Bw'owolanga mwino eibandha, otamutoolangaku lubengo lwe oba enso ye ng'omusingo. Okwo kuba ng'oti n'okubatoolaku obulamu ng'omusingo. “Omuntu bw'anaawuuyanga Muisiraeli mwine n'amufuula omwiru we oba n'amutunda, aidha kwitibwanga bwitibwe, olwo musobole okwetoolaku ekibi ekyo. “Bwe munaalwalanga endwaire ey'ebigenge, mwidha kwegenderezanga okubona nga mutuukiriza byonabyona bakabona Abalevi bye babakoba. Bye nalagira bakabona abo bye mube mujiirengaku. Mwidhukire Musengwa Katonda waimwe kye yakola Miriamu, bwe mwali mu lugendo nga muva e Misiri. “Bw'onaabangaku n'eibandha ly'owoze mwino, otaingiranga mu ndhu ye okutoolayo ekivaalo ky'aja okukugha ng'omusingo. Oidha kwemereranga kuliya, ole y'owoze akikuleetere mwene. Era bw'anaabanga omwavu, ky'akusingiire otakisigazanga kutuusa nkyo. Oidha kukimwirizanga eigulo aghange okukisulamu. Olwo akusabire enkabi, era Musengwa Katonda wo akusiime olw'okukola ekituufu. “Omuntu akolera empeera, nga mwavu era ng'ali mu bwetaavu, otamutetenkerezanga n'olobera ku mpeera ye, k'abe Muisiraeli mwino, oba omusenze aba mu kindi ku bibuga byaimwe. Buli lunaku lw'akoze oidhanga kumugha empeera ye ng'endhuba ekaali kugwa kuba empeera ye agyetaaga, era aba ng'ateegereire okugifuna. Bw'otaagimughenga, aidha kuliriranga Musengwa Katonda ng'akughaghabira, olwo obeeku omusango olw'ekibi ekyo. “Abazaire mutabaitanga lwa misango baana baibwe gye baiziiza, n'abaana mutabaitanga lwa misango bazaire baibwe gye baiziiza. Omuntu aidha kwitibwanga lwa musango gw'anaabanga ng'aiziiza mwene. “Mutasalirizanga nga musala omusango ogw'omusenze waire ogwa mulekwa. Era mutatoolanga ku namwandu kivaalo kye ng'omusingo ogw'eibandha lye mwamuwola. Mwidhukire nga mwali bairu mu Misiri, Musengwa Katonda waimwe yaabanunula. Kyenva ndi kubagha ekiragiro kino. “Bwe munaakungulanga ebirime byaimwe, aye ni mwerabirayo ekinhwa ky'engaano mu misiri, mutairangayo kukitoolayo. Ekyo mwidha kukirekeranga abasenze, ni bamulekwa, ni banamwandu. Olwo Musengwa Katonda waimwe aghange okubaghanga enkabi mu byonabyona bye munaakolanga. Bwe munaamalanga okughanula ebibala ku miti emyoliva, mutairangayo ku nsaga dhaagyo kabiri kughanulaku ebisigaireku. Ebyo mwidha kubirekeranga basenze, ni bamulekwa, ni banamwandu. Bwe munaamalanga okukungula emizabbibu mu masamba gaimwe, mutairangayo kulonderera gisigairemu. Egyo mwidha kugirekerenga basenze, ni bamulekwa, ni banamwandu. Mwidhukire nga mwali bairu mu Misiri, Musengwa Katonda waimwe yaabanunula. Kyenva ndi kubagha ekiragiro kino.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Ghasobola okubaagho Abaisiraeli babiri nga bali n'enkaayana ghagati ghaibwe. Baaja y'abalamuzi baabagha ensala owundi yaasinga omusango, ate owundi gwamusinga. Ole ye gusinze bw'anaabanga ng'aiziiza omusango ogumugwaniza okukubwa, omulamuzi aidha kulagiranga bamulambaaze mu maiso ge, memale bamukube emikuzi egisaanira omusango gwe yaiza. Omulamuzi asobola okumusalira okumukuba emikuzi egighera amakumi ana, aye taidha kuswikangagho. Okumukuba egisinga agho kuba kumuswaza mu baine. “Otasibanga nte munwa bw'eba ng'emulungula engaano.” “Abasaadha aboluganda bwe banaabanga nga baba ghalala, owundi n'afa nga tazaire mwana wa bulenzi, namwandu taabayirenga musaadha wundi atali waluganda lwa mufu. Muganda w'omufu aidha kutwalanga namwandu oyo amubayize, amukolere ekyo muganda w'omusaadha omufu ky'ateekwa okukolera namwandu. Omwana omulenzi ye banaasookanga okuzaala baidhanga kumugulika eriina lya muganda we eyafa, olwo eriina eryo lirobe kusaanagho mu Isiraeli. Aye omusaadha oyo bw'anaabanga nga tayenda kubayiza namwandu wa muganda we, namwandu oyo anaajanga y'abakulembeze mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira ekibuga, yaabakoba ati, ‘Muganda wa baze ali kuloba okugulika eriina lya muganda we okwidhukirwanga mu Isiraeli. Tali kwenda kunkolera ekyo muganda w'omusaadha ky'ateekwa okukolera namwandu.’ Agho abakulembeze b'ekibuga banaamwetanga baayogera naye. Era bw'anaabanga ng'akaalobye okumubayiza, namwandu wa muganda we oyo aidha kwidhanga gh'ali mu maiso g'abakulembeze, amutoolemu engaito mu kigere ekindi, amufuudhe n'amatanta mu maiso ng'amukoba ati, ‘Omusaadha aloba okuzaalira muganda we omusika, atyo bw'abisibwa.’ Amaka ge mu Isiraeli ganaayetebwanga, ‘Amaka ag'eyatoolebwamu engaito.’ ” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Abasaadha bwe banaabanga nga bali kulwana beene na beene, memale omukazi ow'owundi n'aidha okuteekuluza iba ku ole ali kumukuba, olwo n'agema ebitundu eby'ekyama eby'ole ali kukuba iba, omukazi oyo aidha kutemwangaku omukono aghazira kusaasira naire. “Mutabanga bakupankupania, nga mukozesa ebipimo ebitali bituufu mu kupima obuzito, n'ebigero ebitali bituufu mu kugera obungi bw'ebintu. Mukozesenga ebipimo ebituufu n'ebigero ebiidhuvu, memale olwo mughange okughangaalira mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha. Kuba Musengwa Katonda waimwe yeenhinhata kiisi akola ebibi ebiri ng'oti n'ebyo.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mwidhukire Abamaleki kye baabakola, bwe mwali mu lugendo nga muva e Misiri. Baabalumba bwe mwali nga mukooye era nga muwoiremu amaani, baaloba kutya Katonda, baita boonaboona abaali nga basembyeyo einhuma waimwe, ng'amagulu gabazitoighe. Agho ni, Musengwa Katonda waimwe bw'alibagha okutyama mu nsi ni mutereera, n'atoolagho abazigu baimwe boonaboona ababeezungulwire mu nsi y'ali kubagha okuba obutaka bwaimwe, mulizikiriza Abamaleki abo mwabasaaniagho, baaloba kwidhukirwanga ku nsi. Muteerabiranga kukola ekyo.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe mulimala okutwala ensi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha okuba obutaka bwaimwe, ni mugityamamu ni mutereera, buli muntu aidha kutanga mu kiibo ku birime bye byonabyona ebisooka okukungulwa. Abitwale mu kifo Musengwa Katonda waimwe ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Aidha kujanga ye kabona anaabangagho mu kiseera ekyo, amukobe ati, ‘Olwaleero ndi kwatula ye Musengwa Katonda wo nti naingira mu nsi ye yasuubiza badhaadha baife okutugha.’ “Agho kabona anaatoolanga ekiibo mu ngalo dhe, yaakita ghansi mu maiso g'alutaari ya Musengwa Katonda wo. “Olwo aidha kwogeranga ebibono bino mu maiso ga Musengwa Katonda wo, oti, Dhaadha wange yali Muaramea ng'atambulatambula eyo atyo. Yaja e Misiri yaaba eyo n'ab'omu maka ge abataali bangi naire. Aye bwe baatuuka eyo baayala, baafuuka eighanga eikologho ery'amaani. Abamisiri baatubisa bubi, baatukozesanga emirimo emikalangafu, obulamu bwatukaayira. Agho twalirira Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baife, yaawulira okulira kwaife. Yaabona Abamisiri bwe baatudaazadaaza nga batukooya era nga batukiriga. Yaatutoola mu Misiri ng'akozesa amaani ge agataloodheka. Yaakola ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza, era yaaleetera ebintu ebitiisa einho okubaagho. Yaatuleeta ghano, yaatugha ensi eno engimu era erimu ebirungi kamaala. Era mpegaano bona, ndeese ku birime bye nsoose okukungula mu itaka lye wampa, iwe Musengwa Katonda. “Agho aidha kutanga ebintu ebyo agho mu maiso ga Musengwa Katonda we era amusinzizenga agho. Aidha kusagambiranga ghalala n'ab'omu maka ge, n'abalevi, n'abasenze ababa mu imwe, olw'ebirungi byonabyona Musengwa Katonda we by'anaabanga ng'amughaire. “Buli mwaka ogwokusatu aidha kuleetanga ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi eky'ebirime by'akungwire mu mwaka ogwo, akighe Abalevi, n'abasenze, ni bamulekwa, ni banamwandu, boona balyenga baigute. Bw'onaamalanga okukola ekyo, olwo oidha kwogeranga mu maiso ga Musengwa Katonda wo oti, ‘Ebintu byo ebitukuvu eby'ekintu ekirala ku buli bintu ikumi bye nkungwire, mbitoire mu ndhu yange naabigha Abalevi, n'abasenze, ni bamulekwa, ni banamwandu, nga bwe wandagira okukola. Ghazira kiragiro kyo waire ekirala kye ntatuukiriiza, oba kye neerabiire. Ku bintu byo ebyo ebitukuvu, ghazira waire ekirala kye ndiireku nga ndi mu kulira abafu, oba okukitoola mu ndhu yange nga tiri mulongoofu, oba okukitoolaku ekitundu ni nkighaayo y'abafu. Wo Musengwa Katonda, nkoze nga bw'okoba, era naatuukiriza byonabyona bye wandagira. linga ghansi ng'oli mu igulu mu kifo kyo ekitukuvu, owe enkabi abantu bo Abaisiraeli, era owe enkabi n'ensi engimu era erimu ebirungi kamaala y'otughaire, nga bwe wasuubiza badhaadha baife.’ “Olwaleero Musengwa Katonda waimwe ali kubalagira okutuukirizanga amateeka ago n'ebiragiro. Agho ni mwegenderezenga okubituukiriza n'omutima gwaimwe gwonagwona, n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Mukakaisa olwaleero muti Musengwa Katonda ni Katonda waimwe, era nga mwidha kujiiranga ku by'alagira, nga mukuuma amateeka ge n'ebiragiro bye. Era Musengwa Katonda akakaisa olwaleero ati muli eighanga erirye ku bubwe nga bwe yasuubiza. Era yaabalagira okugemanga ebiragiro bye byonabyona, memale olwo abafuule bakologho okusinga amaghanga agandi goonagoona ge yatonda abantu babasaakenga era babatengamu ekitiisa, nga muli bamanhifu, era mubeerenga irala ighanga lya Musengwa Katonda nga bwe yasuubiza.” Agho Musa, ng'ali ghalala n'abakulembeze b'Abaisiraeli, yaakoba abantu ati: “Mukuumenga ebiragiro byonabyona bye ndi kubagha olwaleero. Ku lunaku lwe mulisomoka omwiga Yorudani, ni mwingira mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha, mulisimba amabaale amakologho, mwagasiigaku langi endheru. Olwo mwaghandiikaku ebibono byonabyona eby'amateeka gano nga mumaze okusomoka, ni mwingira mu nsi Musengwa Katonda, Katonda waimwe y'ali kubagha, engimu era erimu ebirungi kamaala, Musengwa Katonda wa badhaadha baimwe oyo ye yabasuubiza. Kale, nga mumaze okusomoka omwiga Yorudani, mulisimba amabaale ago ku lusozi Ebali, nga bwendi kubalagira olwaleero, era mwagasiigaku langi endheru. Eyo mulizimbirayo Musengwa Katonda waimwe alutaari ey'amabaale ge mutakozeisa kyuma kugaawuzaamu. Kuba alutaari ya Musengwa Katonda waimwe, mwidha kugizimbisanga mabaale gatali mateme gaaku. Era ku alutaari okwo kwe mwidha okugheerangayo ye Musengwa Katonda waimwe ebigheebwayo ebyokebwa. Mwidha kughangayo omusengo ogw'ebigheebwayo olw'okutabagana, muliirenga eyo era musagambirenga mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe. Era mulighandiikira irala bukalamu ku mabaale ago, ebibono byonabyona eby'amateeka ago.” Agho Musa ng'ali ni bakabona Abalevi, yaakoba Abaisiraeli boonaboona ati: “Musirike muwulire, imwe Abaisiraeli. Olwaleero mufuuse ighanga lya Musengwa Katonda waimwe. Kale ni mumuwulirenga era mutuukirizenga amateeka ge n'ebiragiro bye, bye ndi kubagha olwaleero.” Agho Musa yaasikirira abantu ku lunaku olwo ng'akoba ati: “Bwe mulimala okusomoka omwiga Yorudani, ab'ebika bino n'abalyemerera ku lusozi Gerizimu okusabira abantu enkabi: ekika ekya Simeoni, n'ekya Levi, n'ekya Yuda, n'ekya Issakari, n'ekya Yosefu, n'ekya Benjamini. Ate ab'ebika bino n'abalyemerera ku lusozi Ebali okukolima: ekika ekya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekya Ashera, n'ekya Zebuluni, n'ekya Dani, n'ekya Nafutali. Olwo Abalevi balikoba Abaisiraeli boonaboona mu mamiro ag'amaani bati: ‘Omuntu yeenayeena anaakolanga ekifaananie ekibaadhe, oba ekisaanuusiibwa mu kyuma, memale n'akitaagho n'akisinza, akolimirwenga! Kuba okusinza ebitali Katonda kiba ekyenhinhalwa ye Musengwa Katonda.’ Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaanhoomanga ise oba inhina, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaakyusanga embibi edh'ekibandha kya muliraanwa we, akolimirwenga! “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaabuzanga omutulu okumutoola ku ngira entuufu, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaasalirizanga omusango ogw'omusenze ni mulekwa ni namwandu, akolimirwenga!’ Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omusaadha yeenayeena anaawemulanga ise, ng'aba n'owundi ku baka ise oyo mu buliri, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaabanga n'ensolo, mu nsambo abasaadha ye baba n'abakazi mu buliri, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaabanga ni mwanhina mu buliri, waire nga mwanhina ku ise oba ku inhina, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaabanga n'inhazaala we mu buliri, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaatemulanga mwine mu ngiso, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena anaaganhanga okugulirirwa okutemula omuntu aziraku musango, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ “ ‘Omuntu yeenayeena ataatuukirizenga mateeka gano, akolimirwenga!’ “Olwo abantu boonaboona baliiramu bati, ‘Amiina.’ ” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Bwe muneekalangulanga okuwulira Musengwa Katonda waimwe, ni mugema ebiragiro bye byonabyona bye ndi kubagha olwaleero, era ni mubituukiriza, Musengwa Katonda waimwe alibafuula eighanga eikologho erisinga amaghanga agandi goonagoona agali ku nsi. Bwe munaawuliranga Musengwa Katonda waimwe, enkabi dhino dhoonadhoona dhinaabaidhiranga, mwadhifuna. “Mwidha kubanga n'enkabi mu bibuga byaimwe, era mubenga n'enkabi ni mu nimiro dhaimwe. “Mwidha kubanga n'enkabi, muzaale abaana kamaala era mwaze ebirime, n'ente, n'entaama, n'embuzi. “Mwidha kubanga n'enkabi mulimenga, era mufunenga amakungula mangi, n'emere ey'okulya kamaala. “Mwidha kubanga n'enkabi nga mwingira era mubenga n'enkabi nga mufuluma. “Musengwa Katonda aidha kuleeteranga abazigu baimwe abanaabalumbanga, okughangulwa nga mubona. Baidha kwidhiranga mu ngira ndala nga baidha okubalumba, aye baidha kwirirangayo mu ngira kamaala nga bali kughaba okulumuka okuva ghe muli. “Musengwa Katonda waimwe aidha kubaghanga enkabi mu byonabyona bye munaakolanga, aidhuzenga emere mu byagi byaimwe. Aidha kubaghanga enkabi mu nsi y'ali kubagha. “Bwe munaawuliranga Musengwa Katonda waimwe, ni mujiira ku ebyo by'abalagira, aidha kubakuumanga nga muli ighanga lye eitukuvu, nga bwe yabasuubiza. Olwo amaghanga goonagoona ag'oku nsi gaidha kubatyanga, nga gabona Musengwa Katonda nga bw'abeeta abantu be abalondemu. Era Musengwa Katonda aidha kubaghanga ebirungi kamaala, muzaale abaana, mube n'ebyayo bingi era mwaze ebirime mu itaka lyaimwe, mu nsi Musengwa Katonda ye yasuubiza badhaadha baimwe okubagha. Musengwa Katonda aidha kubaigulirangagho eiterekero lye ery'ebirungi, eigulu ligwisenga amaadhi mu nsi yaimwe mu biseera byago. Era aidha kubaghanga enkabi mu byonabyona bye munaakolanga, musobole okuwolanga amaghanga kamaala, aye nga imwe timugeewolwaku. Musengwa Katonda aidha kubafuulanga bakulemberamu, se ti abasembayo. Mwidha kweyongeranga ghaigulu se ti kwika ghansi, kasita munaawuliranga ebiragiro bye byonabyona bye ndi kubagha olwaleero, ni mubikuuma era ni mubituukiriza. Mwegenderezenga mulobe kudaaliima kuva ku ebyo bye ndi kubalagira olwaleero, na kujiira ku bakatonda bandi waire okubasinza.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Aye bwe munaalobanga okuwulira Musengwa Katonda waimwe, n'okugema amateeka ge n'ebiragiro bye n'obwegendereza, ebikolimo bino byonabyona biidha kubaidhiranga era bibabeeku: Mwidha kukolimirwanga mu bibuga byaimwe, era mukolimirwenga ni mu nimiro dhaimwe. “Amakungula gaimwe gaidha kukolimirwanga n'emere ye munaafumbanga okulya yoona ekolimirwe. “Abaana baimwe be munaazaalanga baidha kukolimirwanga, n'ebirime bye munaalimanga mu itaka lyaimwe, ghalala n'ente n'entaama, n'embuzi dhaimwe, byona bikolimirwe. “Mwidha kukolimirwanga nga mwingira, era mukolimirwenga nga mufuluma. “Bwe munaakolanga ebibi ni muva ku Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo aidha kubasindikiranga ebikolimo, okusoberwa era n'okutabulwa, mu byonabyona bye munaakolanga, okutuusa lwe mulizikirizibwa ni muwaagho amangu geene. Aidha kubasindikiranga kawumpuli abeesibengaku, okutuusa lw'anaabamalangagho mwenamwena okubaita, mu nsi ye muli kuja okwingiramu okutwala. Musengwa Katonda aidha kubasindikiranga endwaire edhitawonezeka, n'omusuudha, n'okuzimba, n'okwokerera okungi. Aidha kubasindikiranga endoboozi, n'okuvuluka kw'ebirime. Ebyo byonabyona biidha kubeesibangaku okutuusa lwe munaazikiriranga. Ku igulu kwidha kubanga kukalu ng'oti n'ekyuma eky'ekikomo, nga tikugwisa maadhi. Era eitaka lyaimwe liidha kukalanga, libbalanguke ng'oti n'ekyuma ekigumu einho. Mu kifo ky'amaadhi okugwa, Musengwa Katonda aidha kubasindikiranga kiwunga alimu enkungu n'omusenho mu nsi yaimwe, okutuusa lwe munaazikiriranga. “Musengwa Katonda aidha kuleeteranga abazigu baimwe babaghangulenga nga babona. Mwidha kujiiranga mu ngira ndala nga muja okubalumba, aye mwidha kwiriranga mu ngira kamaala nga muli kughaba okulumuka okuva ghe bali. Amaghanga goonagoona ku nsi bwe ganaabonanga ebibatuuseeku, gaidha kutyanga inho. Era nga mufiire, enhonhi n'ensolo edh'omu nsiko dhiidha kulyanga emirambo gyaimwe, nga ghazira adhibingagho. Musengwa Katonda aidha kubasindikiranga amabuubuuto nga ge yalwaza Abamisiri. Abalwaze n'amabwa, n'ebizimba, n'omubiri okusiigha. Ebyo byonabyona nga tibiwona. Musengwa Katonda aidha kubagwisanga eiralu, abafuulenga batulu, era abaleeterenga okusoberwa. Mwidha kughaamantanga mu kasana ghagati, ng'oti n'omutulu bw'aghaamanta mu nzikiiza, era timuubenga na nkabi mu bye mukola. Mwidha kutuntuzibwanga era munhagibwengaku ebyaimwe buli kiseera, nga ghazira ababeera. “Mwidha kwandhulanga abakazi, aye abasaadha abandi n'abaidhanga okubatwala babe nabo. Mwidha kuzimbanga endhu, aye mulobe kudhibangamu. Era mwidha kusimbanga amasamba g'emizabbibu, aye mulobe kukungulanga ku bibala byago. Ente dhaimwe dhiidha kwitibwanga nga mubona, aye timuulyenga ku mamba yaadho. Endogoyi dhaimwe baidha kudhibanhagangaku era tibaadhibairizenga. Entaama dhaimwe baidha kudhigabiranga abazigu baimwe, era imwe ghazira anaababeeranga. Batabane baimwe ni baghala baimwe ndidha kubagabiranga abamaghanga agandi nga mubona. Buli lunaku munaakandanga kumoga nga mwenda baire, aye nga muzira kye musobola kukolagho. Ab'eighanga erindi balinhaga emere ye mwafaabiikana okulima ku itaka lyaimwe era ni bye mwadaagirira ebindi byonabyona, aye nga imwe babatuntuza butuntuze na kubabisa bubi. Enaku eyo ye munaabonanga eidha kubasuulanga bwa iralu. Musengwa Katonda aidha kubasindikiranga amabuubuuto ga kokolo ku makiryaivu ni ku magulu, era gabaidhulenga okuva ku bigere okutuuka ku mutwe. “Musengwa Katonda aidha kubatwalanga mu ighanga erindi imwe ni badhaadha baimwe lye mutabangamuuku. Aidha kubatwalanga ghalala ni kyabazinga ye munaabanga nga mutairegho okubafuga. Mu ighanga eryo ye mulisinziza bakatonda abaabaadhibwa mu miti ni mu mabaale. Mu nsi Musengwa Katonda mw'anaabanga ng'abatwaire, abantu baayo bwe banaabonanga ebibatuuseeku, baidhanga kutya inho, olwo mufuuke eky'okwogerwaku era eky'okuyeeyereza. “Mwidha kusiganga ensigo kamaala mu nimiro, aye mwidha kukungulanga kitono, kuba enzige dhiidha kulyanga ebirime byaimwe. “Mwidha kusimbanga amasamba g'emizabbibu era mugalabirirenga bukalamu, aye timuukungulengamu mizabbibu, waire okunhwa ku mwenge gwagyo, kuba obusiisa bwidha kugiryanga. Mwidha kubanga n'emiti emyoliva woonawoona mu kiketezo kyaimwe, aye timwesiigenga ku muzigo gwagyo, kuba ebibala byagyo biidha kukunkumukanga. Mwidha kuzaalanga abaana abalenzi n'abaghala aye timuubenga ghalala nabo, kuba abazigu baimwe baidha kubabatwalangaku mu bunhage. Emiti n'ebirime byaimwe byonabyona, biidha kuliibwanga enzige. “Abasenze ababa mu nsi yaimwe baidha kweyongeranga okukulankulana okusinga imwe, aye nga imwe mweyongera bwa kuba bubi. Beene baidha kubawolanga, aye imwe timuubenga na kye musobola kubawola. Beene n'abaidha okukulemberangamu imwe musembeyo. “Ebikolimo ebyo byonabyona biidha kubaidhiranga era bibabeeku, okutuusa lwe mulizikirizibwa. Kuba mwaloba okuwulira Musengwa Katonda waimwe, n'okugema amateeka ge n'ebiragiro bye, bye yabagha. Ebikolimo ebyo biidha kubabangaku imwe ni baidhukulu baimwe enaku dhoonadhoona, bibenga ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza. Musengwa Katonda waimwe yabagha ebirungi kamaala, aye imwe mwaloba okumusinza n'omwoyo ogw'eisanhu n'okusagamba. Kale ni aidha kubasindikiranga abazigu, imwe mufuuke bagheereza baibwe, endhala n'endiwo bibalumenga, nga muli madu era nga muzira kintu kyonakyona kye muli nakyo. Musengwa Katonda oyo aidhanga kubaleetera okutuntuzibwa einho, okutuusa lwe mulizikirizibwa. Musengwa Katonda alibasindikira abantu ab'eighanga erindi, aboogera olulimi lwe mutategeera. Abantu abo alibatoola ku nkomerero y'ensi, baabalumba nga baziinhuuka ng'oti n'enkookooma bw'eziinhuuka. Balimoga bukambwe bwereere, nga tibafa ku bakaire, waire okusaasira abaana abato. Balirya ensolo dhaimwe n'emere yaimwe ye mulimye, aghazira kubalekeragho ngaano, na mwenge gwa mizabbibu, na muzigo gwa bibala bya miti myoliva, oba ente, n'entaama, n'embuzi. Balikola batyo okutuusa lwe balibasaanizaagho irala. Balibazingiza mu bibuga byaimwe byonabyona okubyezunguluza, mu nsi Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha. Balibazingiza mu bibuga byaimwe ebyo, okutuusa ebimante byaimwe ebibyezungulwire ebigumu era bigulumivu bye mwesiga, lwe birigwa. Abazigu baimwe balibazingiza okubeezunguluza, baabeeraliikiriza, mwaweeramu irala eisuubi, mwatuuka n'okulya abaana baimwe Musengwa Katonda waimwe be yabagha. Omusaadha ow'empisa enkalamu era omwegendereza einho, alitungulira muganda we amaiso, ni mukazi we y'agonza einho, n'abaana be abaliba nga bakaasigairegho, yaabaleetera okutya. Olwo ghabule y'agha ku mamba y'abaana be beene b'aliba ali kulya, ng'abuliirwa ekintu ekindi eky'okulya olw'okuzingizibwa okw'ebibuga ebyo. Omukazi ow'empisa enkalamu era omwegendereza einho, ataganha na kuniina kigere ku itaka olw'okuba ow'ekitiisa era omukombe, alitungulira iba y'agonza einho amaiso era yaagatungulira n'abaana be, yaabalyaku mu ngiso omwana y'azaire n'ekitani kyaku, olw'okubulwa eby'okulya ng'abazigu bazingiiza ebibuga byaimwe okubyezunguluza. “Bwe mutaagemenga biri mu mateeka gano goonagoona agaaghandiikibwa mu kitabo kino ni mu bituukiriza, era bwe mutaatyenga liina lya Musengwa Katonda waimwe ery'ekitiisa erireetera abantu okumutya, Musengwa Katonda oyo aidha kubasindikiranga imwe n'eizaire lyaimwe ebibamba n'okudaazibwadaazibwa nga tibisalaku, era abasindikirenga n'endwaire embi edhitawonezeka. Era aidha kwiramu okubalwazanga endwaire embi edh'e Misiri, dhibeesibengaku nga tidhiwona. Era aidha kubasindikiranga ebibamba n'endwaire ebya buli nsambo ebitaghandiikiibwa mu kitabo kya mateeka kino, okutuusa lwe mulizikirizibwa. Ni bwe mulyeyongera obungi, ni muba ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu, abaliwonagho muliba batono, kasita muliroba okuwulira Musengwa Katonda waimwe. Nga Musengwa Katonda bwe yasanhuka okubakolera ebirungi n'okubafuula abangi, atyo bw'aidha n'okubasaaniagho abamalegho mu nsi ye muli kuja okutwala. “Musengwa Katonda aidha kubasansaanizanga eyo mu maghanga goonagoona, okuva ensi y'eva okutuuka y'ekanga. Eyo ye mwidha okusinzizanga bakatonda abaabaadhibwa mu miti ni mu mabaale, imwe ni badhaadha baimwe be mutasinzangaku. Era nga muli mu maghanga ago timulityama ni mutereera naire oba okubaaku ni ghe mweta aghaimwe. Aye Musengwa Katonda alibaleetera okutya, n'okweraliikirira, n'okuwaamu eisuubi. Obulamu bwaimwe bwidha kubanga mu kabi ekiseera kyonakyona. Omusana n'obwire mwidha kubanga mu kutya, nga timwidhi bulamu bwaimwe bwebunaaba. Enkyo bwerinaatukanga mwidha kukobanga muti, ‘Ngoli lino igulo!’ Ate eigulo bwerinaatuukanga mwidha kukobanga muti, ‘Ngoli lino nkyo!’ Ebyo mwidha kubyogeranga olw'emyoyo gyaimwe okwezinduka buli kye mubona. Musengwa Katonda alibaizaayo n'amaato e Misiri, ye yabakoba ati timuliirayo kabiri. Nga muli eyo mwidha kweghangayo y'abazigu baimwe nga mwenda babagule mube bairu, aye tighaabenga abagula.” Eno n'endagaano Musengwa Katonda ye yalagira Musa okukola n'Abaisiraeli mu nsi Moabu, ng'eyongerwa ku ndagaano Musengwa Katonda ye yakola nabo ku lusozi Sinai. Musa yaayeta Abaisiraeli boonaboona, yaabakoba ati: “Mwabona n'amaiso gaimwe ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yakola mu nsi Misiri ku kyabazinga waayo, ni ku bakungu be, ni ku bantu b'ensi eyo boonaboona. Mwabona ebibamba bye yasindika, n'ebyewuunhio bye yakola, ghalala n'ebyewuninkiriza. Aye n'okutuusa mpegaano, Musengwa Katonda akaali kubagha kutegeera ebyo amaiso gaimwe bye gabona, n'amatu gaimwe bye gawulira. Namala emyaka amakumi ana nga mbakulembera mu irungu aye ebivaalo byaimwe tibyabakanukaku naire, oba engaito dhaimwe okubakutukaku. Timwali na mere ye mulya, oba omwenge gw'emizabbibu, waire ekitamiiza ekindi kyonakyona eky'okunhwa, aye Musengwa Katonda ng'abagha byonabyona bye mwetaaga, olwo mughange okumanha nga Musengwa Katonda oyo, ni Katonda waimwe. Era bwe twatuuka mu kifo kino, kyabazinga w'e Heshiboni eyayetebwanga Sihoni, ni kyabazinga w'e Bashani ayayetebwanga Ogi, baasituka okutulumba okutulwanisa. Aye twabaghangula, twatwala ensi yaibwe, era twagigabania mu bika bino: ekya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekitundu eky'ekika kya Manasse. Kale ni mukuumenga n'obwegendereza ebibono ebiri mu ndagaano eno era mubituukirizenga. Olwo musobole okubanga n'enkabi mu byonabyona bye mukola. “Olwaleero mwemereire mu maiso ga Musengwa Katonda waimwe mwenamwena: abakulu ab'ebika, n'abakulembeze, n'abakungu, n'abasaadha, n'abakazi, n'abaana abato, n'abasenze ababa mu imwe ababaasaagira enku ni babajiira n'amaadhi. Mwidhie okuba mu ndagaano ya Musengwa Katonda waimwe y'ali kukola n'imwe olwaleero, erimu okulayira okugituukiriza. Olwo Musengwa Katonda abakuumenga nga muli bantu be, era mwene abenga Katonda waimwe, nga bwe yabasuubiza ni badhaadha baimwe Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo. Musengwa Katonda tali kukola n'imwe mwenka endagaano eno erimu okulayira okugituukirizanga. Aye ali kugikola n'ife twenatwena abeemereire ghano mu maiso ge olwaleero, era n'abaana baife, n'abaidhukulu abalizaalibwa. “Mwidhi bukalamu embeera ye twalimu mu Misiri, ni bwe twatambula nga tuli kubita mu nsi dh'abamaghanga agandi. Mwabona ebisinzibwa byaibwe ebitali Katonda ebyenhinhalwa bye baali nabyo, ebyakolebwa mu miti, mu mabaale, mu feeza, ni mu zaabu. Mwekuumenga ghalobe kubaagho musaadha oba mukazi, oba maka, oba kika, mu bali ghano olwaleero, akyusa mwoyo gwe n'ava ku Musengwa Katonda waife, n'asinza bakatonda b'amaghanga gandi. Okukola ekyo kuba ng'oti n'omuzi ogusibuka ku kimera ekikaagha era eky'obutwa. Ghatabangagho awulira bibono bya ndagaano eno erimu okulayira, n'akoba mule ati: ‘Ndidha kuba bukalamu ni bwe nnaasigala nga tiri kujiira ku ndagaano eyo, nga neekolera byange.’ Okukola ekyo, kuba kuleetera abalungi n'ababi okuzikirira aghazira kubitiza. Musengwa Katonda enkikidi y'egema ku lw'abantu be, taidha kusonighanga muntu oyo. Aidha kumutumbukizangaku obusungu bwe ng'oti muliro, ebikolimo byonabyona ebighandiikiibwa mu kitabo kino bimwidhirenga, okutuusa Musengwa Katonda lw'anaamusaanizangagho irala, ni yeerabirwa ku nsi. Era Musengwa Katonda alimufuula eky'okuboneraku mu bika bya Isiraeli byonabyona, yaamutuusaaku akabi, ng'ebikolimo byonabyona eby'endagaano eghandiikiibwa mu kitabo kino eky'amateeka bwe biri. “Mu byanda ebiriidha, baidhukulu baimwe n'abasenze abanaavanga mu nsi edh'eghala, baidha kubonanga ebibamba ebiri mu nsi yaimwe, n'endwaire Musengwa Katonda dh'agireeseemu. Balibona ng'ensi eyo yoonayoona eyokeibwa, ng'efuuse buganga bwa salufa na muunhu. Eriba nga tekaasigibwamu kantu, ng'ezira ky'esobola kubaza era nga tekaameramu isubi. Eriba ng'ezikiriziibwa nga Sodoma ni Gomorra, era ng'Adama ni Zeboiimu, Musengwa Katonda bye yagemerwa obusungu n'ekiruyi n'abizikiriza. Abantu abamaghanga goonagoona balyebuuza bati, ‘Lwaki Musengwa Katonda akoze ekyo ku nsi eyo? Kiki ekyamusungughaza einho atyo?’ Abantu baidhanga kwiramu bati, ‘Lwa kuba baamenha endagaano ya Musengwa Katonda wa badhaadha baibwe, ye yakola nabo bwe yabatoola mu Misiri. Baaja baagheereza era baasinza bakatonda be baali nga tibasinzangaku, Musengwa Katonda be yabalobera okusinza. Musengwa Katonda oyo kyeyava n'asungughalira ensi eno, n'agireetaku ebikolimo byonabyona ebighandiikiibwa mu kitabo kino. Musengwa Katonda ng'aidhwire obusungu era ng'ali n'ekiruyi ekibitirivu, yabasiguukulula mu nsi yaibwe, yaabasuula mu nsi eyindi n'okutuusa mpegaano.’ ” Musa yaayongera okukoba ati: “Ebintu Musengwa Katonda waife by'atatumanhisa, bisigala nga bya kyama. Aye yatumanhisa amateeka ge, ife ni baidhukulu baife, tughange okugakuumanga enaku dhoonadhoona.” Musa yaakoba Abaisiraeli ati: “Mpegaano mbaghaire okulondagho ku bintu bino ebibiri: okugheebwa enkabi oba okusindikirwa ebikolimo. Ebintu ebyo bwe birimala okubatuukaku nga muli eyo mu maghanga agandi, Musengwa Katonda waimwe y'alibasansaaniza, muliidhukiranga nga nabagha okulondagho ku ebyo. Imwe n'abaidhukulu abaliiragho, bwe munaakyukanga ni mwira eri Musengwa Katonda waimwe, era ni mugonderanga ebiragiro bye, bye ndi kubagha olwaleero, n'omutima gwaimwe gwonagwona era n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, Musengwa Katonda waimwe aidha kubagemerwanga ekivunika. Aidha kubasolozanga eyo mu maghanga goonagoona y'anaabasansaanizanga, abaize mwiremu okuba obukalamu. Ni bwe muliba nga musansaaniire mu nsonda dh'ensi edh'eghala, Musengwa Katonda waimwe alibasolozaayo, yaabata mu nsi eyagheebwa badhaadha baimwe, olwo imwe mugitwale. Era yaabaleetera okuba n'ebirungi kamaala, n'okuba abangi okusinga badhaadha baimwe bwe baali. Musengwa Katonda waimwe alireetera emyoyo gyaimwe n'egya baidhukulu baimwe abaliiragho okuba emigonvu, mwamugonza n'omutima gwaimwe gwonagwona era n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, memale mwaba abalamu. Alisindika ebikolimo ebyo byonabyona ku bazigu baimwe abaabakyaghanga era abaabakiriganga. Era muliiramu kabiri okugonderanga Musengwa Katonda, n'okutuukirizanga ebiragiro bye, bye ndi kubagha olwaleero. “Musengwa Katonda waimwe aidha kubaghanga enkabi kamaala mu byonabyona bye munaakolanga. Mwidha kuzaalanga abaana kamaala, n'ensolo dhaimwe dheeyongerenga okwala, era mubazenga inho ebirime. Musengwa Katonda aliiramu kabiri okuba omusangaavu okubagha enkabi, nga bweyali omusangaavu okudhigha badhaadha baimwe. Aye muli n'okumuwuliranga n'okutuukirizanga amateeka ge n'ebiragiro bye, ebighandiikiibwa mu kitabo kino eky'Amateeka. Era muli n'okukyuka mwaira y'ali n'omutima gwaimwe gwonagwona era n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. “Ebiragiro bino bye ndi kubagha olwaleero ti bizibu inho, era tibibaswikiriire. Tibiri ku igulu, olwo mukobe muti, ‘Naani anaatuniinirayo abituleetere, memale tughange okubiwulira n'okubituukiriza.’ Era tibiri ere ng'osomoike enhandha, olwo mukobe muti, ‘Naani anaatusomokera enhandha abituleetere, memale tughange okubiwulira n'okubituukiriza?’ Aye biri kumpi inho n'imwe. Bibali ku munwa, ni ku myoyo, olwo mughange okubituukirizanga. “Bona, olwaleero ndi kubagha okulondagho okuba obulungi oba okuba obubi, okuba abalamu oba okufa. Kuba ndi kubalagira olwaleero okugonzanga Musengwa Katonda waimwe, n'okujiiranga ku by'abagalagira, n'okukuumanga amateeka ge n'ebiragiro bye byonabyona. Olwo mughange okubanga abalamu, muzaalenga mweyongere obungi, era Musengwa Katonda waimwe abaghenga enkabi mu nsi ye muja okutwala. Aye bwe munaakyukanga ni mutawulira, era ni musendebwasendebwa, ni mukuba amakiryaivu okusinza bakatonda abandi n'okubagheereza, mbalabula olwaleero nti timuliroba kuzikirira. Timulighangaalira mu nsi ye muli kuja okutwala nga musomoike omwiga Yorudani. Ndayira olwaleero eigulu n'ensi bibe abadhulizi bange ababalumiriza, nti mbaghaire okulondagho okuba abalamu oba okufa, okugheebwa enkabi oba okukolimirwa. Kale ni mulondegho obulamu, mughange okubanga abalamu n'eizaire lyaimwe. Mugonzenga Musengwa Katonda waimwe, mumuwulirenga, era mubenga beesigwa y'ali. Kuba oyo, n'obulamu bwaimwe, era n'obughanguzi bwaimwe. Olwo mwidha kubanga mu nsi Musengwa Katonda waimwe ye yasuubiza okugha badhaadha baimwe Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo.” Musa yaayongera okwogera n'Abaisiraeli, yaabakoba ati: “Mpegaano mpeziiza emyaka kikumi n'abiri (120). Tikaaghanga kuba mukulembeze waimwe. Ate era bwona, Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Toidha kusomoka mwiga guno Yorudani.’ Musengwa Katonda waimwe n'aidha okubakulemberamu nga musomoka, azikirize abamaghanga agaliyo, nga mukaali kutuukayo, olwo mughange okutwala ensi yaibwe. Era Yoshua n'aidha okubakulembera okusomoka, nga Musengwa Katonda bwe yakoba. Musengwa Katonda aidha kughangula abantu abo nga bwe yaghangula bakyabazinga b'Abamori, Sihoni ni Ogi, be yazikiriza n'ensi yaibwe. Musengwa Katonda aidha kuta abantu abo mu ngalo dhaimwe, mubakoleku nga bwe mbalagiire. Mube bagumu era bamalirivu. Mutatya bantu abo era batabamalamu maani. Musengwa Katonda waimwe mwene, n'aidhanga okuja n'imwe. Talibavaaku, waire okubalekulira agho.” Agho Musa yaayeta Yoshua, yaamukobera agho mu maiso g'Abaisiraeli boonaboona ati: “Ba mugumu era mumalirivu. Niiwe oidha okukulembera abantu bano okuja okutwala ensi Musengwa Katonda ye yasuubiza okugha badhaadha baibwe. Era Musengwa Katonda mwene n'aidha okukukulemberamu era abenga n'iwe. Talikuvaaku waire okukulekulira agho. Otatya era otawaamu maani.” Agho Musa yaaghandiika Amateeka ago, yaagagemya bakabona Abalevi abaabbeedanga Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda. Era yaagagemya n'abakulembeze boonaboona aba Isiraeli. Yaalagira bakabona Abalevi n'abakulembeze abo ati: “Buli ku nkomerero y'emyaka omusanvu, mu kiseera ekyateebwagho okusoniyirangamu abantu amabandha, mwidha kusomeranga Amateeka gano ku Kibinuko eky'Entindi. Mwidha kugasomanga mu maiso g'Abaisiraeli boonaboona nga bawulira, nga beesoloiza okusinza Musengwa Katonda waimwe, mu kifo ky'aliba ng'alonzeegho okumusinzizangamu. Mwidha kusolozanga abantu boonaboona, abasaadha, n'abakazi, n'abaana abato, n'abasenze ababa mu bibuga byaimwe, bawulirenga era beegenga okutya Musengwa Katonda waimwe. Era beegenderezenga nga bagema Amateeka gano goonagoona n'okugatuukiriza. Olwo ni, baidhukulu baimwe abatagawulirangaku, baghange okwega okutya Musengwa Katonda waimwe, enaku dhoonadhoona dhe mulimala mu nsi ye muli kuja okutwala nga musomoike omwiga Yorudani.” Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Mpegaano osigaizaayo enaku ntono ofe. Mbeeni yeta Yoshua, mweyandhule mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, nsobole okumutaagho ng'omukulembeze wa Isiraeli.” Agho Musa ni Yoshua baaja beeyandhula mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaababonekera nga bali eyo, ng'ali mu kire ekyesimbye ng'oti mpango. Empango eyo yeesimba gha lwigi lw'Eweema. Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Bona, oli kumpi kufa oje weeyimbe ku badhaadha bo. Aye ng'omaze okufa, abantu bano baidha kulekera agho okuba abeesigwa ye ndi. Baidha kumenha endagaano ye nakola nabo, banveeku, basinze emisambwa egy'omu nsi ye bali kuja okubangamu. Olwo ndibasungughalira, naabalekulira agho era naabeegisaaku, baazikirizibwa. Ebizibu n'okudaazibwadaazibwa okungi biribaidhira. Olwo baategeera ng'ebyo byonabyona bibatuuseeku, lwa kuba nze Katonda waibwe tikaali ghalala nabo. Bwenebwene ndibeegisaaku olw'ebibi bye bakoze nga bakyuka okusinza emisambwa. “Kale ni mpegaano ghandiika olwembo luno, olwegerese Abaisiraeli olubembese. Olwembo luno n'olwidha okubanga omudhulizi wange alumiriza Abaisiraeli abo; kuba mpegaano ndi kuja kubaingiza mu nsi engimu era erimu ebirungi kamaala ye nasuubiza badhaadha baibwe. Aye bwe balimala okulya ni baiguta era ni bageedha, balinvaaku baira ku misambwa baagisinza, nze bankyagha era baamenha endagaano yange. Ekiseera bwekirituuka, ebizibu n'okudaazibwadaazibwa okungi ni bibaidhira, olwembo luno lwidha kwembebwanga lube omudhulizi abalumiriza, kuba ni baidhukulu baimwe tibalirwerabira naire. Ni mpegaano, nga nkaali kubatwala mu nsi ye nasuubiza okubagha, ndidhi bukalamu kye bali kudhuuba okukola.” Agho Musa yaaghandiika olwembo luno ku lunaku lwene olwo, yaalwegeresa Abaisiraeli. Agho Musengwa Katonda yaataagho Yoshua mutabane wa Nuni ng'omukulembeze wa Isiraeli, yaamukoba ati: “Ba mugumu era mumalirivu. Kuba niiwe oidha okutuusa Abaisiraeli mu nsi ye nasuubiza, era ndidha kubanga ghalala n'iwe.” Musa yaaghandiika mu kitabo ebibono by'amateeka gano byonabyona aghazira kulekayo waire ekirala. Bwe yamala okukola ekyo, yaalagira Abalevi abaabbeedanga Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda ati: “Mutwale ekitabo kino eky'Amateeka, mukite gha mbali gh'Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda waimwe, kibenga eyo ng'obudhulizi obulumiriza abantu be. Ndidhi bukalamu nga bwe bali abadheemu era ab'empwitu. Kuba oba nga badheemera Musengwa Katonda mpegaano nga nkaali mulamu, memale olwo tibalisinzaagho kumudheemera nga mmaze okufa? Munsololeze abakulu boonaboona ab'ebika byaimwe n'abakulembeze baimwe, nsobole okubakobera ebibono bino nga bawulira, era ndayire eigulu n'ensi bibe abadhulizi bange ababalumiriza. Kuba ndidhi nti bwe ndimala okufa balifuukira irala ababi, baaloba kukola bye mbalagiire. Era ye bwidha, ebizibu biribaidhira, olw'okuleetera Musengwa Katonda okusungughala nga bakola by'atayenda.” Agho Musa yaayogera ebibono by'olwembo luno byonabyona, ng'Abaisiraeli boonaboona abeesoloiza bali kuwulira, ati: “Iwe eigulu, ntegera kutu ndhogere, n'iwe ensi, wulirisa bye nkoba. Nsaba bye ndhegeresa bibe ng'oti n'amaadhi agali kugwa, bye ndhogera bigwe ng'oti musulo, ng'oti n'oluudhi olufuunhagala ku bimera ebigonvu, ng'oti n'olumiiyirizi ku isubi eito. Ndidha kukobera abantu nga Musengwa Katonda bw'ali omukologho, ndhatule nga Katonda waife bw'ali omubbede. Oyo n'ow'amaani atulwanirira, era akola ebituukiriire, atasaliriza nsonga. Katonda mwesigwa era wa mazima, akola mu butuufu aghazira kuboola. Aye abantu be boonooni era tibakaali babe olw'okwonoona kwaibwe. Bafuuse ighanga idankaanu eryadaaliima. Obwo bwene, mutyo bwe mugwaine okubisa Musengwa Katonda, imwe abantu abasiru era abatategeera? Ti ni iseimwe eyabataagho? Ti n'eyabafuula eighanga? Mwidhukire ebiseera eby'eira, mulowooze ku myaka egy'ebyanda kamaala. Mubuuze baiseimwe ebyaligho, mubuuze badhaadha baimwe babakobere ebyabita. Oyo Ali Ghaigulu Yeene yagabira amaghanga obutaka bwago, bwe yayawulamu abantu. Yaabateeragho ensalosalo ng'ajiira ku mughendo gw'abaana ba Katonda. Yalondamu aba Yakobo yaabafuula babe, baaba bantu be ku bubwe. Yabaagaana nga batambulatambula eyo batyo mu irungu eikalu, eriidhwire kiwunga w'empewo. Yaabakuuma, yaabalabirira, ng'omuntu bw'alabirira emboni y'eriiso lye. Ng'enkookooma bw'eyaliira ekisu kyayo, n'eghambaatira abaana baayo, n'ebabbeedera ku maghagha gaayo, ni Musengwa Katonda atyo bwe yabagemerera obutagwa. Musengwa Katonda yenka n'eyabakulemberamu. Ghazira musambwa gwamugemeraku. Yabagha okuba mu nsi ey'ensozi, baalya emere erimiibwa mu nimiro. Baayagaananga omudheenene gw'endhuki mu mbaale, emiti gyaibwe emyoliva gyabalira mu itaka ery'olubaalebaale. Ente dhaibwe dhaabagha omuzigo, n'embuzi dhaibwe dhaabagha amata. Baazaaza entaama ensavu einho, baafuna engaano enungi einho, baakunha omwenge ogw'emizabbibu omuka oguwooma. Abantu ba Musengwa Katonda abo baakombaghala, aye baaba badheemu. Emere yaabageedhulusa, yaabazimbagatania. Baava ku Katonda omutonzi waibwe, baava ku mununuzi waibwe oyo ow'amaani. Baamuleetera okuba n'enkikidi, nga basinza emisambwa, baamusungughaza nga bakola ebyenhinhalwa. Baaghangayo emisengo eri emizimu emibi egitali Katonda; emisambwa emiyaaka badhaadha baibwe gye bataamanhaku waire okusinzaaku. Beerabira omulwanirizi waibwe ow'amaani, baaloba kwidhukira Katonda waibwe eyabagha obulamu. Musengwa Katonda bwe yakibona, yaasungughala. Yaakyagha batabane be ni baghala be abo. Agho yaakoba ati, ‘Ndidha kubalekulira agho, mbone enkomerero yaibwe bw'enaaba; kuba badankaanu era baziramu kwikiriza. Bandeetera okuba n'enkikidi nga basinza ebitali nze Katonda, bansungughaza nga beesiga ebisinzibwa ebitali nze Katonda. Kale, zeena ndidha kubasaaliza nga numirwa abatali bantu bange. Ndidha kubasungughaza nga ngonza eighanga ery'abaziramu magezi. Obusungu bwange bwidha kutumbuka ng'oti muliro, bwokye kiisi kiri ku nsi kyonakyona. Bwidha kwaka okutuuka e magombe ghansi eyo, bwokye emisingi gy'ensozi. Ndidha kubasindikiranga akabi buli kiseera. Ndidha kubakubanga obusaale bwange bubaweereku. Baidha kufanga endhala n'omusuudha, bazikirizibwenga endwaire edhitiisa. Ndidha kubasindikangaku ensolo enkambwe dhibalye, n'emisota egy'obusagwa gibamoodhe. Abazigu baidha kubaitiranga mu ntalo mu nguudo, ate eka mu ndhu dhaibwe mwidhule ebitiisa. Abazigu baidha kwitanga abaisuka n'abaguna, era baitenga abakaire ab'envu n'abato abonka. Naalikobye nti, ka mbasansaanize eyo eghala, ghalobe kubaagho abaidhukira waire omulala ati. Aye naatya nti abazigu baibwe ababakyagha baidha kwesuuta ebiziramu, bati beene n'ababaghangwire se ti nze Musengwa Katonda.’ Isiraeli n'eighanga ly'abantu abaziramu magezi, era abaziramu kutegeera naire. Ngoli baali n'amagezi banditegeire ekibaleeteire abazigu okubaghangula. Omulwani omulala yandibinze atya abalwani olukumi (1,000), n'abalwani ababiri ni balumusa omutwalo; okutoolaku nga bwenebwene omulwanirizi waibwe ow'amaani abalekuliire agho, nga Musengwa Katonda waibwe oyo yaabavaaku? Kuba emisambwa gy'abazigu baife minafu, aye Katonda waife wa maani. N'abazigu baife beene ekyo bakiidhi. Boonooni ng'oti n'ab'e Sodoma n'e Gomorra. Bali ng'oti n'amasamba g'emizabbibu, agabala emizabbibu egikaagha era egy'obutwa. Omwenge gwagyo guli ng'oti busagwa bwa musota, obukambwe bwene ng'oti busagwa bwa siga. Musengwa Katonda aidhukira abazigu ba Isiraeli abo kye bakoze, era ali kuteega ekiseera ky'ategeike kituuke, memale ababonereze; kuba olunaku luli kumpi okutuuka, lw'alibeesasuulizaaku ng'ababonereza. Ekiseera kiidha kutuuka bagwe, era akabi kali kumpi inho okubagwira. Musengwa Katonda bw'alibona abantu be boonaboona nga bawoiremu amaani, alisala omusango baagusinga. Bw'alibona nga tighakaali yeesobola k'abe omwiru oba ow'eidembe, alibagemerwa ekivunika. Agho alibabuuza ati, ‘Emisambwa gyaja gha egy'amaani gye mwesiganga? Gyalyanga amasavu ag'emisengo gyaimwe, era gyanhwanga omwenge ogw'emizabbibu ogw'ebigheebwayo byaimwe eby'okunhwa. Leka giidhe mpegaano gibawonie, gibe obulumukiro bwaimwe.’ Mpegaano ni mukimanhe, nga nze, era Nze zenka, ni Nze Katonda; ezirayo katonda wundi okutoolaku Nze. Ninze aita, era ninze agha obulamu. Nfumita era naawonia; ghazira asobola kuntoolaku kiri mu buyinza bwange. Ngololera omukono gwange y'eigulu, naalayira nti: ‘Nga bwendi omulamu ebyanda n'ebyanda, ndidha kubangula empiima yange emesunkana, ngikozese okuleetagho enkola entuufu. Ndidha kwesasuuliza ku bazigu bange, mbonereze abo abankyagha. Obusaale bwange buliidhula omusaayi, n'empiima yange yaafumita emamba n'omusaayi ogw'abaitiibwa n'abanhagiibwa, okuva mu bazigu ab'emitwe egiriku enviiri endeeyi.’ “Agho Musa yaakoba ati: ‘Imwe amaghanga musaake abantu ba Musengwa Katonda, kuba yeesasuuliza ku bazigu be abaita abagheereza be, yaagemerwa ensi ye n'abantu be ekivunika.’ “Musa yaidha, yaayogera ebibono by'olwembo olwo byonabyona, ng'abantu bawulira, ng'ali ni Yoshua mutabane wa Nuni. “Musa bwe yamala okwogera y'Abaisiraeli ebibono ebyo byonabyona, yaakoba ati: ‘Mutengayo inho omwoyo ku bibono byonabyona bye mbakobeire olwaleero. Mubyegeresenga abaana baimwe, bafengayo inho okutuukiriza byonabyona ebiragirwa mu mateeka gano. Kuba bino ti bibono bya kudhondha budhondhe. Aye n'obulamu bwaimwe bwene, era n'ebiribaleetera okughangaalira mu nsi ye muli kuja okutwala nga musomoike omwiga Yorudani.’” Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ku lunaku lwene olwo, ati: “Ja mu nsozi dh'e Abarimu mu nsi Moabu, eringiriire ekibuga Yeriko, oniine ku lusozi Nebo, olengere ensi Kanaani, ye ndi kuja okugha Abaisiraeli ebe obutaka bwaibwe. Oidha kufiira ku lusozi olwo, weeyimbe ku badhaadha bo, nga muganda wo Aaroni bwe yafiira ku lusozi Hori, ni yeeyimba ku badhaadha be; kuba imwe mwembi mwasobya, mwaloba okuba beesigwa ye ndi nga muli mu maiso g'Abaisiraeli. Bwe mwali gha maadhi g'e Meriba kumpi n'e Kadeshi, mu irungu ly'e Zini, timwantaamu kitiisa. Oidha kulengera bulengere ensi ye ndi kuja okugha Abaisiraeli, aye toidha kugingiramu.” Dhino n'enkabi, Musa omusaadha wa Katonda dhe yasabira Abaisiraeli ng'akaali kufa. Yakoba ati: “Musengwa Katonda yava ku lusozi Sinai, yaavaayo ng'oti ndhuba ku Edomu yaatwakira, yaayaka ng'ava ku lusozi Parani, ng'ali ghalala n'omutwalo mulala ogwa bamalaika, ng'ali n'omuliro ogwaka ku luuyi lwe olw'omukono omusaadha. Bwenebwene agonza abantu be, era yaakuuma abo be yalondamu. Batyama gha bigere bye okuwulira ebibono bye. Musa yatugha Amateeka, ng'eky'omughendo einho eky'eighanga lya Isiraeli. Musengwa Katonda yafuuka kyabazinga w'Abaisiraeli, ebika byaibwe n'abakulembeze baibwe nga beesoloiza.” Musa yaasabira Abareubeni ati: “Abareubeni ka babenga balamu balobe kufa kuwaagho, era balobenga kuba batono.” Yaasabira Abayuda ati: “Wo Musengwa Katonda, wulira okusaba kw'Abayuda, obaize mu baganda baibwe. Obalwanirire obawonie abazigu baibwe.” Yaasabira Abalevi ati: “Wo Musengwa Katonda, kozesa Urimu ni Thummimu, oyoleke abantu bo ky'oyenda, ng'obita mu Balevi abagheereza bo abeesigwa. Wabaleba e Massa, waakakasa nga batuufu gha maadhi g'e Meriba. Abalevi abo baagumira ku iwe, okusinga okufa ku bazaire baibwe ni ku baganda baibwe ni ku baana baibwe. Baawulira ebiragiro byo, era baakuuma endagaano yo. Baidha kwegeresanga abantu bo ebiragiro byo n'amateeka go. Baidha kuniokezanga obubbaani gh'oli. Baidha kughangayo emisengo egyokebwa ku alutaari yo. Wo Musengwa Katonda, baghenga enkabi bakombaghale. Siimanga bye bakola. Era osaaniengagho abazigu baibwe, abo ababakyagha balobenga kwiramu kusituka.” Yaasabira Ababenjamini ati: “Bano n'abantu Musengwa Katonda b'agonza. Baidha kubanga mu miraala gh'ali. Aidha kubakuumanga ekiseera kyonakyona, era aidha kubabangamu.” Yaasabira Abayosefu ati: “Musengwa Katonda aghenga ekiketezo kyaibwe enkabi. Akighenga ku musulo oguva ghaigulu mu igulu, era akighenga n'omusulo oguva ghansi mu itaka. Ekiketezo kyaibwe kibengamu ebibala ebyenze obukalamu n'endhuba, era kibengamu ebirungi kamaala mu buli makungula. Kibenga n'amakungula amalungi agava ku nsozi edh'eira, era kibenga n'ebirungi kamaala ebiva ku busozi obutawaagho. Ekiketezo kyaibwe kiidhulenga ebirungi ebya buli nsambo, n'enkabi dha Musengwa Katonda oyo eyayogera ng'ali mu kisaka ekiri kwaka omuliro. Enkabi edho dhijenga ku b'ekika kya Yosefu, kuba Yosefu n'eyali omukulembeze mu baganda be. Yosefu ali n'amaani ng'oti ga nte nume, n'amayiga ng'oti ga mbogo. Amayiga ago, n'enkumi n'enkumi edh'abalwani Abamanasse, era n'emitwalo n'emitwalo egy'abalwani Abaefuraimu. Amayiga ago aligakozesa okufula amaghanga, yaagasindiikiriza okugatuusa ensi y'ekoma.” Yaasabira Abazebuluni n'Abaissakari ati: “Abazebuluni bakombaghalenga nga basuubula ku nhandha, n'Abaissakari bafunenga obukombe mu maka gaibwe. Baidha kwetanga abamaghanga agandi ku lusozi lwaibwe, bagheerenga eyo emisengo emituufu. Baidha kufunanga eby'obukombe mu nhandha, ni mu musenho ku bukalu bw'enhandha.” Yaasabira Abagadi ati: “Katonda asaakibwe, oyo agaziya ensi ey'Abagadi. Abagadi babwama ng'oti mpologoma, okukutula omukono ku muntu, oba okuyuza akawompo k'omu mutwe gw'omuntu. Beetwalira ekiketezo ekirungi einho okusinga ebindi kuba ogwo n'ogwali omugabo gwaibwe ng'abakulembeze. Baaja n'abakulembeze b'abantu, baatuukiriza ebiragiro bya Musengwa Katonda, n'amateeka ge yagha Isiraeli.” Yaasabira Abadani ati: “Abadani bali ng'oti mpologoma nto, batuuma baava mu Bashani.” Yaasabira Abanafutali ati: “Imwe Abanafutali, Musengwa Katonda abagemeirwa ekivunika era yaabagha inho enkabi. Mutwale ekiketezo eky'oku luuyi lw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'enhandha.” Yaasabira Abasheri ati: “Imwe Abasheri, mufune enkabi okusinga ebika ebindi byonabyona. Mubenga bagonzi ye baganda baimwe. Ekiketezo kyaimwe kibengamu omuzigo kamaala. Ebibuga byaimwe biigalwenga na ndhigi dha kyuma kigumu inho era na kyuma kya kikomo. Mubenga bagumu obulamu bwaimwe bwonabwona. Imwe Abaisiraeli, ezira katonda ali ng'oti ni Katonda waife, aseeyeeya ku igulu mu bire ng'ali mu kitiisa eky'obwakyabazinga, n'aidha okubabeera. Katonda ow'ebyanda n'ebyanda, n'omukuumi waimwe. Emikono gye egy'olubeerera n'egibagemerera. Aidha kubinganga abazigu baimwe mu nsi, nga muli kumpi okutuukayo. Olwo aidha kubakobanga ati, ‘Mubasaaniegho boonaboona.’ Kale ni Abaisiraeli baidha kubanga mu miraala; baidhukulu ba Yakobo abo baidha kubanga bonka, nga batyamiisa mu nsi eidhwire engaano n'omwenge ogw'emizabbibu, era efukirirwa omusulo oguva mu igulu. Weesiimye iwe Isiraeli! Naani ali ng'oti niiwe, eighanga erirokolebwa Musengwa Katonda? Musengwa Katonda mwene n'engabo yo era n'empiima yo, oyo n'akugha obughanguzi. Abazigu bo baliidha nga bakweghemba obagemerwe ekivunika, era iwe olibaniinaku.” Agho Musa yaava mu kiketezo eky'oku museetwe e Moabu, yaaniinaniina ku lusozi Nebo, entwiko ya Pisiga, olulingiriire Yeriko. Musengwa Katonda yaamwoleka ekiketezo kyonakyona okuva e Gileadi, okutuuka e Dani, n'ekiketezo kyonakyona ekya Nafutali, n'ekya Efuraimu ni Manasse, n'ekiketezo kyonakyona ekya Yuda, okutuuka e bugwandhuba ku Nhandha Eyaghagati. Era yaamwoleka n'ekiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba wa Yuda, n'eky'oku museetwe oguli mu kiiko eky'e Yeriko, ekibuga eky'emiti eminaazi, okutuuka e Zoari. Agho Musengwa Katonda yaakoba Musa ati: “Eyo n'ensi ye nasuubiza Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo, nti ndigigha baidhukulu baibwe. Nkuganhie waagibonaku bubone, aye toidha kusomoka kujaayo.” Agho Musa omugheereza wa Musengwa Katonda yaafiira eyo mu nsi Moabu, nga Musengwa Katonda bwe yakoba. Musengwa Katonda yaamuziika e Moabu mu kiiko ekiringiriire ekibuga Peori. Aye n'okutuusa mpegaano, ghazira aidhi kifo kyene ghe yaziikibwa. Musa yaja okufa ng'agheziiza emyaka kikumi n'abiri egy'obukulu. Aye yali ng'akaabona bukalamu, era ng'akaali wa maani. Agho Abaisiraeli baalira Musa okumala enaku amakumi asatu, nga bali mu kiketezo eky'oku museetwe e Moabu, okutuusa ekiseera eky'okumulira bwe kyawaaku. Yoshua mutabane wa Nuni yali ng'aidhwire amagezi, kuba Musa yali ng'amaze okumutaagho aire mu kifo kye. Kale ni Abaisiraeli baawuliranga Yoshua oyo, era baakolanga nga Musengwa Katonda bwe yalagira Musa. Okuva ku olwo tighabangaghooku kabiri mulanzi mu Isiraeli ali ng'oti ni Musa, Musengwa Katonda ye yamanha n'ayogeranga naye maiso ku maiso. Ghazira mulanzi wundi eyakola ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza, ng'oti n'ebyo Musengwa Katonda bye yatuma Musa okukola ku kyabazinga w'e Misiri, ni ku bakungu be, ni ku bantu b'ensi eyo boonaboona. Era ghazira mulanzi wundi eyakola eby'amaani ebyo n'ebitiisa einho ebyo byonabyona, nga Musa bwe yakola ng'Abaisiraeli boonaboona babona. Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bwe yafa, Musengwa Katonda yaayogera ni Yoshua, mutabane wa Nuni, eyali omuyambi wa Musa yaamukoba ati: “Musa, abaire omugheereza wange, yafa. Kale ni, iwe weetegeke n'Abaisiraeli abandi boonaboona, musomoke omwiga Yorudani, mwingire mu nsi ye ndi kubagha. Nga bwe nakobera Musa, kiisi ghe munaaniina ekigere woonawoona mbaghairegho. Ekiketezo kyaimwe kiidha kuvanga ku irungu okutuuka ku nsozi dh'e Lebanoni, n'okuva ku mwiga omunene Eufurate oguli e buvandhuba, nga mutwaliizaamu ensi yoonayoona ey'Abahitti, mutuuke ku Nhandha Eyaghagati ku luuyi olw'e bugwandhuba. Ndidha kubanga n'iwe buliidho nga bwe nabanga ni Musa. Tija kukulekulira agho naire. Ezira muntu aja kukughangula, enaku dhoonadhoona dh'olimala ng'oli mulamu ku nsi. Banga mumalirivu era atatya. Niiwe oja okukulemberamu abantu bano obaleetere okutwala ensi ye nabasuubiza okubagha nga mbita mu badhaadha baibwe. Iwe ky'oli n'okukola, n'okuba n'obumalirivu era n'obutatya nga weegendereza okugondera amateeka goonagoona, omugheereza wange Musa ge yakugha. Togavangaku waire akatono kati, olwo buli kintu kiidha kukujiiranga bukalamu woonawoona. Ebiri mu kitabo kino eky'Amateeka bitakuvanga ku munwa. Bisomenga omusana n'obwire era ng'ogondera byonabyona ebyaghandiikibwamu. Olwo ebintu byonabyona biidha kukujiiranga bukalamu ng'ezira kikulema. Oteerabira kye nkulagiire nti: Banga mumalirivu era atatya, otatiribiranga oba okuwaamu amaani, kuba Nze Musengwa Katonda wo ndidha kubanga n'iwe buli gh'oja.” Agho Yoshua yaalagira abakulembeze ab'abantu mu Isiraeli ati: Mubitebite mu bantu eyo mu weema dhaibwe ye bali mu bakobe muti: “Mwetegekereyo emere ey'omu lugendo, kuba olwadhuuzi muja okusomoka omwiga Yorudani okuja okutwala ensi, Musengwa Katonda waimwe y'ali kubagha.” Yoshua yaakoba ab'ekika kya Abareubeni, n'ab'ekika ekya Abagadi, n'ekitundu eky'ekika ekya Abamanasse ati: “Mwidhukire, nga Musa eyali omugheereza wa Musengwa Katonda yabakobera ati Musengwa Katonda waimwe yabasuubiza okubagha ekiketezo kino eky'e buvandhuba ew'omwiga Yorudani kibe obutaka bwaimwe. Agho ni muleke bakazi baimwe n'abaana baimwe abato basigale ghano, era n'ebyayo byaimwe byona bisigale ghano. Aye abasaadha boonaboona abasobola okulwana basomokenga bakulemberemu Baisiraeli banaibwe era bababeerenga, okutuusa boona lwe balitwala ekiketezo kyaibwe eky'e bugwandhuba ew'omwiga Yorudani, Musengwa Katonda waibwe ky'ali kubagha. Musengwa Katonda bw'aligha ebika byonabyona eby'Abaisiraeli okutyama ni bitereera mu biketezo byabyo, olwo mwena muliira mwatyama ghano mu kiketezo kyaimwe Musa omugheereza wa Musengwa Katonda kye yabagha.” Baamwiramu bati: “Twidha kukolanga byonabyona by'otukobye, era twidha kujanga woonawoona gh'onaatukobanga okuja. Era twidha kukugonderanga buliidho nga bwe twagonderanga Musa. Tusaba bwa Musengwa Katonda wo, abenga n'iwe nga bweyalinga ni Musa. Oyo yeenayeena ataakuwulirenga oba anaalobanga okukola ky'omukobye, wa kwitibwanga. Iwe banga mumalirivu era atatya.” Agho Yoshua yaatuma abantu babiri nga baviira agho e Shittimu ghe baali basimbye weema dhaibwe, baje babone mu nkweko ensi Kanaani bw'efaanana, n'okusingira irala ekibuga Yeriko, baire bamukobere. Bwe baatuuka mu kibuga, baaja okusula mu ndhu ya malaaya ye baayetanga Rahabu. Aye ghaabaagho abaaja ni bakobera omukulu w'ekibuga Yeriko bati: “Ghaligho Abaisiraeli abaidhie eigulo lino okukeeta ensi yaife.” Kale omukulu w'ekibuga oyo yaatumira Rahabu ng'amukoba ati: “Abasaadha ababiri abaidhie ewuwo, baidhie kukeeta nsi yaife eno yoonayoona. Kale bampeereze.” Kale abasaadha abaava ew'omukulu w'ekibuga baafuluma okuva mu kibuga, era olwafuluma bati omulyango ogw'ekibuga gwaigalwa. Baaja nga baagala abakeesi Abaisiraeli okutuukiza irala mu kifo omwiga Yorudani ghe gusomokerwa. Ng'abakeesi Abaisiraeli bakaali kutenduka waire okulambaala, Rahabu yaajaayo ye baali ghaigulu ku ndhu. Yaabakoba ati: “Ndidhi nga Musengwa Katonda yabagha ensi eno era twenatwena tubatya emyoyo gyaife gyatweghanika ira. Kuba twawulira nga Musengwa Katonda yakaliiza Enhandha Emyufu bwe mwagituukaku nga muva e Misiri. Era twawulira bye mwakola bakyabazinga Abamori abaali e buvandhuba ew'omwiga Yorudani: Sihoni ni Ogi be mwazikiriza. Bwe twawulira ekintu ekyo twatya inho era twawaamu n'amaani olwaimwe, kuba twidhi nga Musengwa Katonda waimwe, ni Katonda ow'eigulu ghaigulu era ow'ensi ghansi. Agho ni mundayirire mu liina lya Musengwa Katonda oyo muti mulibisa bukalamu, ab'endhu ya lata wange, ng'oti ninze bwembabisiisa obukalamu. Era mbasaba mumpe akamanhiso akakakafu. Muwonie obulamu bwa lata ni maama, n'obwa baganda bange ni baanhinaze, n'obw'abantu baibwe boonaboona be bali nabo. Mutuwonie okwitibwa.” Abakeesi baamukoba bati: “Musengwa Katonda atwalanga obulamu bwaife bwemufanga. Bw'otalikoberaku bandi ku bye tuli kukola, twidha kuba beesigwa y'oli era tukubise bukalamu, nga Musengwa Katonda atughaire ensi eno.” Endhu Rahabu ye yasulangamu yali ku mbali kwa kibuga, era ng'oluuyi lwayo olundi lwayungibwa ku kimante ekyezungululanga ekibuga. Kale ku luuyi lwene olwo kwe yabaikiza ku mugugha ng'ababisa mu dinisa. Yaabakoba ati: “Musooke muje mu nsozi mwegiseeku eyo enaku isatu, abasaadha b'omukulu w'ekibuga balobe kubabona. Olumaliira bwe baliba baize muliirayo mu idembe.” Ng'akaali kubaisa, abakeesi baamukoba bati: “Titwidha kuloba kutuukiriza ebyo by'otulayiiza. Era ka tukugalagire ky'olikola: bwe tulingira mu nsi yaimwe, osibanga akawuuzi kano ak'olugoye lw'erangi ya kasaayisaayi mu dinisa eno y'oja okutwikizaamu. Era osololezanga ghano lata wo, n'inhoko, ni baanhoko, n'abantu boonaboona ab'omu ndhu ya lata wo, mwaba ghalala mu ndhu yo. Omuntu yeenayeena alifuluma okuva mu ndhu yo n'aitirwa eyo mu nguudo edh'ekibuga, omusango guliba gugwe ti gwaife, aye ye baligemaku ng'ali mu ndhu yo muno, ogwo omusango guliba gwaife. Aye bye tuli kukola bw'olibikobera abantu, agho ghaliba ghazira kiritukaka kukuuma kirayiro ky'otulayiiza.” Agho yaabakoba ati: “Ndidha kukola nga bwe munkobye.” Yaabasiibula baaja. Era nga bamaze okuja, yaasiba akawuuzi kale ak'olugoye lw'erangi ya kasaayisaayi mu dinisa. Agho abakeesi baaja mu nsozi, baamalayo enaku isatu okutuusa abasaadha b'omukulu w'ekibuga bwe bairayo mu kibuga, nga babanooniiza mu ngira mwonamwona baaloba kubabona. Olwo abakeesi bombi baava mu nsozi, baasomoka Yorudani, bairayo ye Yoshua baamukobera byonabyona bye baabitamu. Era baakakasa Yoshua bati: “Bwenebwene Musengwa Katonda yatugha ensi ere yoonayoona. Abantu baayo boonaboona emyoyo gyabeeghanika ira bwe baawulira nga tuli kubajiira.” Enkeera Yoshua n'Abaisiraeli boonaboona, baawuuna baava e Shittimu ghe baali basimbye weema dhaibwe, baaja baagumba ku mwiga Yorudani nga bateegerera okusomoka. Nga bamazeeyo enaku isatu, abakulembeze ab'abantu mu Isiraeli baabitabita mu bantu eyo mu weema dhaibwe nga babakoba bati: “Bwe mubona bakabona nga babbeeda Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda waimwe, musansula weema dhaimwe mwaginonereza. Agho mwidha kumanha ghe muja okubita, kuba mubaire timubitangaku eno. Aye mutaseeta kumpi na Sanduuku ya Ndagaano eyo, mulekeghooku eibanga nga lya kilomita namba.” Yoshua yaakoba abantu ati: “Mwetegeke, mwetukuze, kuba enkyo Musengwa Katonda aja kukola ekyewuunhio ekikologho nga tubona.” Era yaakoba bakabona ati: “Mubbeede Sanduuku y'Endagaano, mukulemberemu abantu.” Era boona baabbeeda Sanduuku y'Endagaano baakulemberamu, abantu baabanonereza. Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Ku lunaku luno nja kwoleka Abaisiraeli boonaboona nga bw'oli n'ekitiisa ekya ghaigulu. Baidha kumanha nga ndidha kubanga n'iwe, nga bwe nalinga ni Musa. Era koba bakabona ababbeedie Sanduuku y'Endagaano oti, ‘Bwe muba mwakangira muti mu mwiga Yorudani, mwemerere.’ ” Agho Yoshua yaakoba abantu ati: “Mwenamwena mwidhe ghano muwulire ebibono bya Musengwa Katonda waimwe. Bwe munaaja nga mweyongerayo emberi, mwidha kumanha nga Katonda oyo omulamu ali n'imwe, kuba aidha kuja ng'abingagho Abakanaani, Abahitti, Abahivi, Abaperizzi, Abagirigashi, Abamori n'Abayebusi. “Mubone, Sanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda afuga ensi yoonayoona, eidha kubakulemberamu okutuuka mu Yorudani. Buti mu bika byaimwe Abaisiraeli mwerondemu abantu ikumi na babiri: nga buli kika mulondamu omuntu mulala mulala. Bakabona ababbeedie Sanduuku y'Endagaano eyo bwebanaaniina ebigere byaibwe mu mwiga Yorudani, amaadhi gaidha kulekera agho okutambula, agabaire nga gava eitale gaidha kwebunga mu kifo kirala.” amaadhi gaalekera okutambula, geebunga kumpi n'ekibuga Adamu ekiriiraine ekibuga Zarethani. Amaadhi agaali gaserengeta nga gaja mu Nhandha Eyomuunhu gaalekera agho, abantu baasobola okusomoka nga boolekeire Yeriko. Abaisiraeli boonaboona baasomoka Yorudani nga batambulira ku itaka ikalu, ng'olwo bakabona beemereire ghagati mu mwiga era boona ku itaka ikalu, nga babbeedie Sanduuku y'Endagaano. Bakabona abo baasigala nga beemereire agho okutuusa abantu boonaboona bwe baamala okusomoka. Abaisiraeli boonaboona bwe baamala okusomoka Yorudani, Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Mulonde abantu ikumi na babiri, nga mu buli kika mulondamu omuntu mulala. Mubakobe baje mu kifo gheene bakabona ghe babaire beemereire, batoolegho amabaale ikumi n'abiri muje nago, bagate mu kifo ghe muja okusula obwire bwaleero.” Agho Yoshua yaayeta abantu eikumi n'ababiri be yali amaze okulonda, yaabakoba ati: “Muje mu mwiga Yorudani, mubite ku Sanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda waimwe, buli muntu abbeede eibaale ku ibega ku lw'ekika kye. Amabaale ago gaidha kubabeeranga kamanhiso, abaana baimwe bwe bali buuzanga eyo mu biseera ebiidha bati, ‘Okuta ghano amabaale gano mwali mutegeeza ki.’ Nga mubakobera muti, ‘Amaadhi ag'omwiga Yorudani gaalekera agho okutambula, Sanduuku y'Endagaano bweyali ng'eri kusala omwiga ogwo.’ Kale amabaale ago ganaabanga kiidhukizo eri abantu Abaisiraeli ebyanda n'ebyanda.” Abaisiraeli baakola byonabyona Yoshua bye yabalagira era nga Musengwa Katonda bwe yamulagira. Baabbeeda amabaale ikumi n'abiri ng'ebika byaibwe bwe byali, baagatoola ghagati mu mwiga Yorudani, baaja nago okugatuusa mu kifo ghe baasula obwire obwo, baagaisa agho. Yoshua era yaaja ghagati mu mwiga Yorudani, mu kifo bakabona ghe baayemerera nga babbeedie Sanduuku y'Endagaano, yaasimbagho amabaale ikumi n'abiri amabaale ago gakaaligho ni ye buli eno. Bakabona abaabbeeda Sanduuku y'Endagaano baayemerera ghagati mu mwiga Yorudani okutuusa nga buli kintu Musengwa Katonda kye yalagira Yoshua okukoba abantu ng'abita mu Musa, kiwoire. Abantu baayangugha okusala omwiga Yorudani era boonaboona bwe baamala okusala, bakabona ababbeedie Sanduuku y'Endagaano baakulemberamu abantu. Abasaadha ab'ekika kya Reubeni, n'ab'ekika kya Gadi, n'ekitundu eky'ab'ekika kya Manasse n'abaasala omwiga okusooka nga bakulembeiremu abantu abandi boonaboona, era nga beetegefu okulwana, nga Musa bwe yabakoba. Bano baali baghera emitwalo ng'ena (40,000), nga beetegekeire bukalamu olutalo. Agho baasala omwiga nga Musengwa Katonda ali nabo, bangira ekiketezo ky'e Yeriko eky'omuseetwe. Ku lunaku olwo, Musengwa Katonda yayoleka Abaisiraeli boonaboona nga Yoshua bweyali n'ekitiisa ekya ghaigulu, era okuva n'olwo baamutya enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwe, ng'oti ni bwe baatyanga Musa. Agho Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Lagira bakabona ababbeedie Sanduuku y'Endagaano bave mu Yorudani.” Kale Yoshua yaalagira bakabona baava mu mwiga. Era bakabona nga babbeedie Sanduuku y'Endagaano olwava mu mwiga, ebigere byaibwe ni biniina ku bukalu biti, amaadhi gairagho mu kifo kyago era gaabanda n'okubanda nga bwe gaali ng'ebyo bikaali kubaagho. Olunaku Abaisiraeli lwe baasomokeraku Yorudani lwali lwa ikumi olw'omwezi ogusooka, era baaja baasimba weema dhaibwe e Giligali ekiri e buvandhuba wa Yeriko. Era agho Yoshua ghe yasimba amabaale eikumi n'abiri ge baatoola mu Yorudani. Agho yaakoba Abaisiraeli ati: “Eyo mu biseera ebiidha abaana baimwe bwe balibabuuzanga amabaale gano kye gategeeza, muli bakoberanga muti, ‘Isiraeli yasomoka Yorudani ku itaka eikalu.’ Kuba Musengwa Katonda waimwe yabakaliza amaadhi mu mwiga Yorudani okutuusa bwe mwagusala, era ng'oti ni bwe yakola Enhandha Emyufu ye yatukaliza okutuusa bwe twamala okugisala. Olw'ekyo abantu boonaboona ku nsi baidhanga kumanha, nga Musengwa Katonda wa bukumu obutaloodheka, era mwena mwidha kutyanga Musengwa Katonda waimwe oyo ebyanda n'ebyanda.” Bakyabazinga boonaboona Abamori abaali e buvandhuba wa Yorudani, ni bakyabazinga boonaboona Abakanaani ab'ebiketezo ebituuka ku Nhandha Eyaghagati, bwe baawulira nga Musengwa Katonda yakaliza Abaisiraeli omwiga Yorudani okutuusa bwe baamala okugusala nga mukalu, emyoyo gyabawaamu era boonaboona baawaamu amaani olw'okutya Abaisiraeli. Mu biseera ebyo Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Kola obuntu obusala nga bwogi, okekete Abaisiraeli ababaire nga bakaali kukeketebwa okuva lwe mwava e Misiri.” Kale Yoshua yaakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira, yaabakeketera e Gibeathi Haaralothi. Musengwa Katonda yalagira abantu bakeketebwe kuba abasaadha boonaboona abaava mu Misiri nga batuusiiza emyaka egibasobozesa okutabaala, baafiira mu ngira mu irungu nga bamaze okuva mu Misiri. Kale waire ng'abantu boonaboona baava mu Misiri nga bakekete, abaana abaazaalirwa mu ngira mu irungu oluvainhuma olw'okuvaayo, baali nga tibakeketebwanga kuba Abaisiraeli baatambulira emyaka amakumi ana mu irungu okutuusa abasaadha boonaboona abaava mu Misiri nga batuusiiza emyaka egibasobozesa okutabaala bwe baafa ni bawaagho. Ekyo kyaligho kuba baadheemera Musengwa Katonda. Kale Musengwa Katonda yaaloba kubaganha kubona ku nsi ye yali amaze okusuubiza okugha badhaadha baibwe ensi engimu era erimu ebirungi kamaala. Abaana b'abantu abo abaadheemera Katonda baali nga tibakeketebwanga, kuba tiyabaayo kukeketa nga bakaatambula. Kale n'abo Yoshua be yakeketa. Abasaadha Abaisiraeli boonaboona bwe baamala okukeketebwa, baasigala mu kifo mwe baasimba weema dhaibwe okutuusa bwe baawona. Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Olwaleero mbatoireku eriina eibi ery'okwetebwanga abairu ab'Abamisiri.” Ekifo ekyo kwe kyava okwetebwa Giligali, eriina lye bakaakyeta ni ye buli eno. Abaisiraeli bwe baali nga bakaagumbye agho e Giligali mu biketezo by'e Yeriko eby'omuseetwe, olw'eigulo baakola Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, ng'enaku edh'omwezi ikumi na ina. Olunaku olwairirira ng'Okubitizibwa kuweire, baalya ku birime eby'omu nsi eyo omukuzi ogusooka: emigaati egitazimbulukusiibwa, n'emere ey'empeke enkalange. Ku olwo mannu yaalekera okumagala, ng'olwo Abaisiraeli tibakaagifuna. Era okuva olwo n'okweyongerayo, nga balya mere eyalimwanga mu nsi eyo Kanaani. Yoshua bweyali ng'akaali agho okumpi n'e Yeriko, yaja okulinga ati, ng'abona omusaadha ng'amwemereire mu maiso, era ng'agemye empiima. Yoshua yaaja y'ali, yaamubuuza ati: “Oli ku luuyi lwaife oba lwa bazigu baife?” Omusaadha yaamwiramu ati: “Busa. Ndi ghano ng'aduumira eigye lya Musengwa Katonda.” Yoshua yeeyala ghansi, nga bw'amukoba ati: “Nze ndi mugheereza wo, ky'onankoba kye naakola.” Ole aduumira eigye lya Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Toolamu engaito, kuba ghano gh'oli, oli mu kifo kitukuvu.” Yoshua yaatoolamu engaito. Mu kiseera ekyo emiryango egingira mu kibuga Yeriko baali baagiigala begulugulu okulobera Abaisiraeli okwingira. Ng'ezira muntu afulumamu oba angiramu. Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Ekibuga Yeriko nkikutaire mu ngalo, ni kyabazinga wamu, n'abalwani baamu ab'amaani. Iwe n'abasaadha bo boonaboona abasobola okulwana mwidha kukyezungululanga omukuzi mulala buli lunaku, okumala enaku mukaaga. Bakabona musanvu, nga buli muntu agemye endeka eyakolebwa mu iyiga ery'entaama, baidha kukulemberamu Sanduuku y'Endagaano. Ku lunaku olwomusanvu mulyezungulula ekibuga emikuzi musanvu nga bakabona bafuuwa endeka. Agho bakabona abo balifuuwayo endeka omukuzi mulala nga muleeyiriri, era bwe muliguwulira abasaadha bo boonaboona balireekaanira ghaigulu omukuzi mulala. Olwo ebimante ebyezungulwire ekibuga byagwa byonabyona ku itaka. Olwo abasaadha bo bangira mu kibuga okuva buli muntu gh'aliba ng'ali.” Yoshua yaayeta bakabona yaabakoba ati: “Mubbeede Sanduuku y'Endagaano, era abantu musanvu ku imwe, buli muntu ageme endeka eyakolebwa mu iyiga ery'entaama, bakulemberemu Sanduuku y'Endagaano eyo.” Era yaakoba abasaadha ati: “Mutoolere okutambula nga mwezungulula ekibuga, era ghabeeghooku abantu abali n'eby'okulwanisa bakulemberemu olw'okukuuma Sanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda.” Aye Yoshua yali amaze okulagira abantu obutaleekaana, waire okwogera ekibono kyonakyona, oba waire okuleka amamiro gaibwe okuwulirwaku, okutuusa ng'olunaku lwe yali aja okubakoba okuleekaana lutuuse. Kale nga bwe yalagira, abantu abo beezunguluza Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda ekibuga omukuzi mulala, bwe baamala baira mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, baasula agho obwire obwo. Mu nkyonkyo Yoshua yasituka, yaagha bakabona n'abasaadha be ebiragiro n'ebirala nga bye yabagha olunaku olwali lwakabita. Kale bakabona baabbeeda Sanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda, baatoolera okutambula mu bikunsu byaibwe nga bwe yakoba biiraganeku. Ekikunsu eky'abasaadha nga bagemye eby'okulwanisa kyakulemberamu, bakabona omusanvu abaajanga nga bafuuwa endeka edhaakolebwa mu mayiga ag'entaama bairirira, era nga bafuuwa nga tibasirisaamu. Okwo kwairaku bakabona abaabbeeda Esanduuku y'Endagaano. Olwo ekikunsu ekindi eky'abasaadha nga bagemye eby'okulwanisa kyakoobera. Ku lunaku luno lwona, baatambula nga beezungulula ekibuga omukuzi mulala, bwe baamala baira mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe. Enaku mukaaga nga bakolanga batyo. Ku lunaku olwomusanvu baasituka mu nkyo inho, baatambula okwezungulula ekibuga mu nsambo n'endala emikuzi musanvu. Luno n'olunaku lwonka lwe baakyezungulula emikuzi omusanvu. Era ku mukuzi ogwomusanvu, bakabona bwe baafuuwa endeka, Yoshua yaalagira abantu ati: “Muleekaane! Kuba Musengwa Katonda abaghaire ekibuga kino. Era mukizikirize n'ebikirimu byonabyona, kibe ng'ekigheebwayo eri Musengwa Katonda. Okutoolaku Rahabu malaaya, ni boonaboona b'ali nabo mu ndhu ye, abo n'abali n'okulekebwa nga balamu, kuba yakweka mu ndhu ye abakwenda be twatuma. Ghatabaagho ku imwe atwala kintu kyonakyona ku ebyo ebiri n'okuzikirizibwa bwe ghanaabaagho anaakikola anaaba aleese obuzibu n'okuzikirira mu ife. Ebintu byonabyona ebya feeza, ni zaabu, n'eby'ekikomo, n'eby'ekyuma ekigumu einho, bitukuvu bya Musengwa Katonda. Era bija kuteebwa mu biterekerwa Musengwa Katonda.” Kale bakabona baafuuwa endeka. Era abantu olwawulira endeka baaleekaana inho n'amaani, ebimante ebyali byezungulwire ekibuga byagwa byonabyona ku itaka. Olwo abantu bangira mu kibuga butereevu okuva buli muntu ghe yali, baakigema. Baatoolera okwita buli muntu ye baayagaanamu nga bakozesa empiima dhe baali nadho: abasaadha n'abakazi, abakulu n'abato. Era baita n'ente, n'entaama, n'endogoyi. Agho Yoshua yaakoba abasaadha ababiri abaakeeta Yeriko ati: “Muje mu ndhu ya malaaya mumutooleyo n'abantu be boonaboona nga bwe mwamulayirira.” Kale baaja baatoolayo Rahabu n'ise, n'inhina, ni baanhina, n'abantu be boonaboona. Baabatoolayo boonaboona baabaleeta kumpi n'Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, bawone akabi. Bwe baamala okubatoola mu kibuga, baakikumaku omuliro kyaya kyonakyona n'ebyakirimu byonabyona okutoolaku feeza, ni zaabu, n'ebintu ebyakolebwa mu kikomo, ni mu kyuma ekigumu einho, ebyateebwa mu biterekerwa Musengwa Katonda. Aye Yoshua yaawonia Rahabu, n'ab'endhu ya ise, n'ab'ekika kye abandi boonaboona, baaloba kwitibwa. Ni ye buli eno Rahabu akaali mu Isiraeli kuba yakweka abakwenda Yoshua be yatuma okukeeta Yeriko. Mu kiseera ekyo, Yoshua yaalabula abantu ng'abasikirira ati: “Oyo yeenayeena aligezaaku okwiramu okuzimba ekibuga Yeriko, Musengwa Katonda amukolimire. ‘Era Musengwa Katonda, oyo amwitengaku abaana be boonaboona, okuva ku muberi okutuuka ku esembayo obuto.’ “Kale Musengwa Katonda yaabanga ku luuyi lwa Yoshua mu byonabyona bye yakolanga, era Yoshua oyo yaamanhikana mu nsi yoonayoona.” Musengwa Katonda yalagira Abaisiraeli okuzikiriza Yeriko n'ebikirimu byonabyona. Aye omusaadha eyayetebwanga Akyani tiyagondera kiragiro ekyo, yaatwala ku bintu ebyali biri n'okuzikirizibwa. Akyani ono yali mutabane wa Karumi era mwidhukulu wa Zabudi, era mwidhukulu wa Zera ow'ekika kya Yuda. Agho obusungu bwa Musengwa Katonda bwayakira ku Baisiraeli ng'oti muliro. Yoshua ng'akaali e Yeriko yatuma abasaadha baje e Ayi, ekyali okumpi n'ekibuga Bethaveni e buvandhuba ow'e kibuga Betheli. Yaabakoba ati: “Muje mukeete ensi eyo.” Era abasaadha baaja baakeeta Ayi. Bwe baira baakobera Yoshua bati: “Otadaaza bantu boonaboona kuja ere, kuba abantu abaliyo batono bati. Leka abantu ng'enkumi ibiri oba isatu n'ababe baje bakirumbe.” Kale abantu ng'enkumi isatu (3,000) baava mu Baisiraeli baaja okulumba Ayi. Aye bale baabaiririza nga balumuka era abasaadha ab'e Ayi abo baabingirira Abaisiraeli okuviira irala ku mulyango okubatuusa a Shebarimu. Abaisiraeli bwe baali nga baserengeta, bale baabaitamu abantu ng'asatu na mukaaga, era baawaamu amaani baatenha. Agho Yoshua n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli baayuza ebivaalo byaibwe, beeyala wa mberi gh'Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda, era beeyugha enkungu mu mitwe, baaba agho okutuusa eigulo. Ebyo byonabyona baabikola olw'okunakughala. Yoshua yaasaba ati: “Wo Musengwa Katonda, iwe afuga abantu boonaboona, bwenebwene lwaki watusomosa Yorudani? Obwo bwene wayenda kutughaayo mu ngalo dh'Abamori batuzikirize? Ngoli twasigala ku luuyi kule okwa Yorudani tikyandisinze? Musengwa Katonda, Abaisiraeli bakyuse baalumuka abazigu, tiidhi na kya kwogera kuba Abakanaani n'abantu abandi boonaboona abali mu nsi eno baja kukiwulira, batuzingize batwite twenatwena. Olwo Musengwa Katonda olikola ki, eriina lyo eikologho okusigaza ekitiisa?” Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Situka! Weeyalira ki ghansi otyo? Abaisiraeli n'abaakola ekibi, baadheemera ekiragiro kye na balagira, baatwala ku bintu ebyali biri n'okuzikirizibwa. Baabiiba, baaguya bati byaibwe, era baabita ghalala n'ebyaibwe. Eyo n'ensonga lwaki buti tibasobola kulwanisa muzigu abalumbye. Bamulumuka bulumuke, kuba beene boona baafuuka ba kuzikiriza. Tikairayo kuba ku luuyi lwaimwe kabiri, okutoolaku nga muzikiriiza ebyo bye nabalagira okuzikiriza bye muli nabyo. Situkiramu okobe abantu beetukuze era beetegeke okwidha ye ndi. Bakobe enkyo babe nga beetegeike, kuba nze Musengwa Katonda wa Isiraeli ndi kuja okubakoba nti, ‘Imwe Abaisiraeli, ghaligho ebintu bye muli nabyo bye nabalagira okuzikiriza. Buti timusobola kulwanisa muzigu abalumbye okutuusa nga mwetoiremu ebintu ebyo.’ Kale bakobe oti enkyo baidha kwesoloza ghalala, olwo abantu abali mu buli kika baire emberi, nga buli kika kiidha lwakyo ndidha kwoleka ekika ekirimu eyasobya. Abantu abali mu buli nda baidha kwidha emberi, nga buli nda eidha lwayo ndidha kwoleka enda erimu eyasobya. Abantu abali mu buli ndhu edhiri mu nda eyo, baidha kwidha emberi, nga buli ndhu eidha lwayo ndidha kwoleka endhu erimu eyasobya. “Abantu ab'endhu eyo baidha kwidha emberi, nga buli muntu aidha lulwe. Ndidha kwoleka omuntu ali n'ebintu ebyo ebyali biri n'okuzikirizibwa. Omuntu oyo mwidha kumwokya n'ab'omu maka ge boonaboona, na kiisi kintu kyayeta ati kikye, kuba yakola bubi inho okudheemera ekiragiro kyange era n'okuswaza Isiraeli obwaga agho.” Enkyo einho ku lunaku olwairirira, Yoshua yaayeta Abaisiraeli boonaboona ghalala. Yaayeta ebika, nga buli kika kiidha lwakyo emberi. Ekika ekya Yuda kyalondebwamu. Mu kika ekyo yaayetamu enda edhirimu, nga buli ndala eidha lwayo emberi. Enda ya Zera yaalondebwamu. Mu nda ya Zera, yaayetamu endhu edhirimu, nga buli ndhu eidha lwayo emberi. Endhu ya Zabudi yaalondebwamu. Mu ndhu ya Zabudi yaayetamu abasaadha abaalimu, nga buli musaadha aidha lulwe. Akyani mutabane wa Karumi, era mwidhukulu wa Zabudi yaalondebwamu. Yoshua kyeyava naakoba Akyani ati: “Mwana wange, yogera amazima mu maiso ga Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli weenenie. Nkobera kye wakola otakingisa.” Akyani yairamu ati: “Mu butuufu bwene nakola ekibi eri Musengwa Katonda wa Isiraeli era biti bwe byali: mu bintu bye twanhaga nabonamu ekivaalo ekiboneka obulungi einho, nga kyakolebwa e Babilonia. Naabonamu ni kilo ng'oti ibiri edha feeza, n'ekitundu ekya kilo ekya zaabu, naabyegomba era naabitwala. Ebintu ebyo mwidha kubyagaana nga nabiziika mu weema yange, nga feeza n'eri ghansi.” Kale Yoshua yaatuma abasaadha, baalumuka baaja mu weema baayagaana nga bwenebwene ebintu biziike omwo, nga feeza n'eri ghansi. Baabitoola mu weema baabitwalira Yoshua n'Abaisiraeli boonaboona, baabiisa agho ghansi mu maiso ga Musengwa Katonda. Yoshua n'Abaisiraeli abandi boonaboona baagema Akyani, ni feeza, n'ekivaalo, n'ekitundu kya zaabu era okwo kwe baateera ni batabane ba Akyani ni baghala be, n'ente, n'endogoyi, n'entaama, ni weema ye, na kiisi kintu kyonakyona ekikye. Baabatwala mu kyetebwa Ekiiko eky'Ebizibu. Bwe baatuuka eyo Yoshua yaakoba Akyani ati: “Lwaki watuleetaku obuzibu obwaga agho? Leka buti weena Musengwa Katonda akuleeteku obuzibu!” Agho abantu boonaboona baakuba Akyani amabaale yaafa. N'ab'omu maka ge boona baabakuba amabaale baafa, era baabookya n'ebyaibwe byonabyona. Bwe baamala, baamubungaku emungo ey'amabaale enkologho ekaaliyo ni ye buli eno. Era ekifo ekyo kyekiva kyetebwa Ekiiko eky'Ebizibu. Olwo Musengwa Katonda yaalekera agho okusungughala. Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Lekera agho okutya n'okuwaamu amaani. Situkiramu n'abasaadha bo abalwani boonaboona, muje mulumbe Ayi. Kuba bona eno, mmaze okukuta mu ngalo kyabazinga wa Ayi n'abantu be, n'ekibuga, n'ensi ye. Kye mwakola Yeriko ni kyabazinga waakyo, kye mube mukole ekibuga Ayi ni kyabazinga waakyo. Aye ku luno musobola okutwala kye munaaba munhaze, ng'ebintu n'ensolo. Mubazinduukirize mubagweku nga mubava inhuma.” Kale Yoshua yaategeka okuja e Ayi n'abasaadha be abalwani boonaboona. Yaalondaku abasaadha emitwalo esatu (30,000) abalwani einho, yaabalagira baje obwire, ng'abakoba ati: “Muje mubwame einhuma ow'ekibuga era nga timuli ghala nakyo, nga muli beetegefu okulumba. Nze n'abantu boonaboona be ndi nabo, twidha kwidha nga tukiva emberi waakyo. Bwe tunaabona abasaadha ab'e Ayi nga baidha okutulumba, twidha kukyuka tulumuke nga bwe twakola ku mukuzi gule. Baidha kudhuuba bati tuli kubalumuka, nga ku mukuzi gule, batubingirire okutuusa nga tubalesiiza ekibuga ghala. Ng'olwo musituka okuva ghe munaaba mubwaime, nga mugema ekibuga ekyo kuba Musengwa Katonda waimwe aidha kukibata mu ngalo. Bwe mumala okukigema mukikunaanieku omuliro, nga Musengwa Katonda bwe yalagira. Mugeme ebiragiro ebyo obutabivaaku.” Kale Yoshua yaabasindika, baaja baabwama nga ghazira ababona e bugwandhuba wa Ayi okwolekera Betheli. Beeteega agho obwire obwo, aye Yoshua obwire obwo yaabumala mu bantu abaasigala. Enkyo einho ku lunaku olwairirira, Yoshua yaawuuna yaayeta abasaadha abalwani boonaboona, mwene yaabakulemberamu n'abakulu ab'ebikunsu eby'endhawulo, baayolekera Ayi. Baaja baatuuka kumpi n'ekibuga, agho emberi waakyo, ku luuyi lwakyo olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, baagumba agho nga ghaligho bwa kiiko ghagati ghaibwe n'ekibuga Ayi. Yoshua yaalagira abasaadha ng'enkumi itaanu (5,000) baabwama e bugwandhuba ow'ekibuga Ayi ku luuyi lwakyo oluliku ekibuga Betheli. Kale batyo abasaadha be abalwani bwe baategekebwa ekikunsu ekisinga bunene kyaba ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ow'ekibuga ekyo Ayi, abandi baaba e bugwandhuba wa kyo. Yoshua mwene obwire obwo yasula mu kiiko. Kyabazinga ow'e Ayi bwe yababona, mwene n'abasaadha be boonaboona baayangugha, baaja nga boolekeire ekiiko ekirimu Yorudani okulwana n'Abaisiraeli mu kifo kirala ekyo ng'omukuzi gule. Baali nga tibaidhi ng'eriyo abaja okubalumba nga babava e mugongo. Yoshua n'abasaadha be beefuula ng'abali kubalumuka, baaja mu irungu. Abantu boonaboona abaali mu Ayi baayetebwa okubingirira Abaisiraeli. Era mu nsambo oti n'eyo Abaisiraeli baalesa ab'e Ayi ekibuga kyaibwe. Mu Ayi timwasigala musaadha yeenayeena ataaja kubinga Baisiraeli, era baaleka emiryango egy'ekibuga nga gyasaamiriire. Agho Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Lingiriza eifumo lyo ekibuga ekyo Ayi, kuba ndidha kukikugha.” Yoshua yaakola nga bwe baamukoba, era olwagalula omukono n'eifumo eryamuli mu ngalo ati, abasaadha abaali babwaime nga beeteeze, baziinhuukayo, bangira mu kibuga baakigema. Era mu kiseera kyene ekyo baakikumaku omuliro. Abasaadha ab'e Ayi baaja okulingaku einhuma, nga babona omwosi ogw'ekibuga kyaibwe ekiri kuya guli mu bire ng'ate bazira na gha kulumukira. Kuba Abaisiraeli abaali bali kulumuka nga boolekeire eirungu, baakyuka baatoolera okulumuka nga baidha ye bali okubalumba. Yoshua n'abasaadha be, bwe baabona nga banaibwe bagemye ekibuga era nga bakikunaaniizaaku n'omuliro, baatoolera okwita abasaadha ab'e Ayi. Bale abaagema ekibuga boona bwe baamala, baidha okulumba ab'e Ayi. Kale ab'e Ayi baaba nga bali ghagati gh'ebikunsu byombi eby'Abaisiraeli. Abaisiraeli baita ab'e Ayi ghaabula asigala nga mulamu oba abalumukaku okutoolaku kyabazinga we Ayi ye baagema ni bamutwalira Yoshua ng'akaali mulamu. Abaisiraeli bwe baamala okwita abasaadha ab'omu Ayi boonaboona, abaali bali kubabingirira eyo mu irungu, baaja baita abo boonaboona abaali basigaire mu kibuga. Abantu ab'e Ayi boonaboona abaafa ku lunaku olwo baali omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000), abasaadha n'abakazi. Kuba Yoshua tiyaisa mukono gwe ogwalimu eifumo ng'aliringiriiza Ayi, okutuusa nga bamaze okwita abantu baamu boonaboona. Abaisiraeli baatwala ensolo n'ebintu ebindi bye baanhaga mu kibuga, nga Musengwa Katonda bwe yakoba Yoshua. Kale Yoshua yaayokya ekibuga Ayi, yaakireka nga kiri byanhe byereere nga bwekiri ni ye buli eno. Era yaaghanika kyabazinga ow'e Ayi ku muti, yaalengeedhera okwo yaafa. Omulambo gwe baaguleka ku muti okwo okutuusa olw'eigulo. Endhuba bweyali ng'eri kumpi kugwa Yoshua yaalagira, baatoola omulambo ogwo ku muti, baagusuula aghaalinga omulyango ogwangiranga mu kibuga. Bwe baamala, baagubungaku emungo ey'amabaale enkologho ekaaligho ni ye buli eno. Nga ghabiseeghooku entangama, Yoshua yaaja ku Lusozi Ebali yaazimbirayo Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli Alutaari. Yagizimba ng'ajiira ku ebyo Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bye yagalagira Abaisiraeli, nga bwekiri mu mateeka ga Musa oyo, nti: alutaari ezimbwa na mabaale gatali mateme gaaku na kyuma. Ku alutaari okwo baagheeraku Musengwa Katonda emisengo egyokebwa, era n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Nga bakaali agho, Yoshua yaaghandiika amateeka ku mabaale ng'Abaisiraeli boonaboona balingiriire, nga Musa bwe yaleka ng'agaghandiise. Abaisiraeli boonaboona abazaale baamu n'abasenze, baayemerera gha Sanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda nga bagiri eruuyi n'eruuyi. Baali n'abakulu baibwe ab'ebikunsu, n'abakulembeze baibwe, era n'abalamuzi baibwe, nga balingiriire bakabona Abalevi abaabbeedanga Sanduuku eyo. Abandi baali bakubye Olusozi Gerizimu emigongo, ate ng'abandi emigongo gyaibwe bagiringiriiza Olusozi Ebali. Atyo Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bwe yalagira okusabiranga Abaisiraeli enkabi. Agho Yoshua yaasomera abantu amateeka goonagoona nga bawulira, ng'omwo n'omuli n'enkabi, n'ebikolimo, nga bwe byaghandiikibwa mu kitabo eky'Amateeka. Ku ebyo Musa bye yalagira ghazira Yoshua ky'ataasoma, era mu Baisiraeli abeesoloza okumuwulira ng'asoma, n'omwali abakazi, n'abaana, n'abasenze abaali baba aghalala n'Abaisiraeli. Bakyabazinga ab'e bugwandhuba obw'omwiga Yorudani baawulira ng'Abaisiraeli bwe baaghangula abazigu baibwe. Bakyabazinga abo, ni bano: ab'omu biketezo eby'ensozi, n'ab'omu biiko, n'ab'omu biketezo ebiri ku mbali okw'Enhandha Eyaghagati ng'oja e Lebanoni. Abantu abaali mu biketezo bino, ni bano: Abahitti, Abamori, Abakanaani, Abaperizzi, Abahivi, n'Abayebusi. Bano baaba ghalala boonaboona, baisania beeyimbe balwanise Yoshua n'Abaisiraeli. Aye abantu ab'e Gibeoni, nga Bahivi, baawulira Yoshua kye yakola Yeriko ni Ayi. Kale beene baasalagho okumuguya. Baafunayo emere baagita mu ndyanga enkaire einho, baagitwika endogoyi dhaibwe ghalala n'ensawo enkaire edh'amawu edh'omwenge ogw'emizabbibu dhe baagheraghera ni dhiidula ebighero. Baavaala mu bigere engaito edhaaseenena era nga baadhigheraghera, era baavaala n'ebivaalo ebikuunhuufu. Emere ye baasiba ng'entanda yali yakala ira era nga yamera obukuku. Baaja e Giligali Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, baakoba Yoshua n'Abaisiraeli abo bati: “Tuva eyo mu nsi ya ghala era twidhie okukola n'imwe endagaano.” Aye Abaisiraeli baabakoba bati: “Tusobola tutya okukola n'imwe endagaano? Musobola okuba nga muva kumpi ghano.” Baakoba Yoshua bati: “Kye munaatukoba kyonakyona kye tunaakola.” Yoshua yaababuuza ati: “Niimwe baani era muva gha?” Agho baamukoba bati: “Tuva ghala inho aye olw'okuba twawulira ku bintu Musengwa Katonda waimwe by'akola, kye tuviire ni twidha. Twawulira bye yakola bakyabazinga ababiri Abamori abaali e buvandhuba ewa Yorudani: Sihoni eyali kyabazinga wa Heshiboni, ni Ogi eyali kyabazinga wa Bashani eyabanga mu kibuga Ashitarothi. Abakulira ebikunsu byaife era n'abantu abandi ab'ensi yaife boonaboona, baatukoba tusibe entanda twetegekere olugendo luno, era twidhe tubabone. Batutumye tubakobere tuti tuli beetegefu okuba abagheereza baimwe, era tubasabe mukole n'ife endagaano. Mubone emere yaife eno, yali nsu bukalamu ghe twagisibira nga tuva eka okwidha okubabona aye buti yakala era yaagema obukuku. Mu nsambo n'endala, ensawo dhino edh'amawu dhaali mpyaka ghe twadhifukiramu omwenge ogw'emizabbibu, aye buti dhaatulikatulika. Era n'ebivaalo byaife bikuunhwike n'engaito dhaaseenena, olw'olugendo okuba oluleeyi einho.” Kale Abaisiraeli baaganha okulya ku mere eyo abasaadha abo ye baasiba, ng'akamanhiso ak'endagaano. Aye kino baakikola nga tibeebuuziizaaku ku Musengwa Katonda. Yoshua yaakola nabo endagaano, yaabalayirira obutabaita era n'abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli baakola batyo. Bwe ghaabitagho enaku eisatu nga bamaze okukola endagaano, Abaisiraeli baakizuula ng'abantu abo baliraanwa baibwe era nga baba nabo ghalala. Agho Abaisiraeli baatoolera okutambula, era ku lunaku olwokusatu baatuuka mu bibuga eby'abantu abo era ni bino: Gibeoni, Kyefira, Beerothi, ni Kiriathi Yearimu. Aye ng'Abaisiraeli tibaghanga kwita bantu abo, kuba abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli baali nga bamaze okubalayirira mu liina lya Musengwa Katonda wa Isiraeli. Agho Abaisiraeli boonaboona beemuluguunhiza abakulu abo. Aye abakulu abo baabakoba bati: “Abantu abo twabalayirira mu liina lya Musengwa Katonda wa Isiraeli, buti titughanga kubakola kabi koonakoona. Kye tuli n'okukola, kubaleka nga balamu bwe tutakola tutyo, obusungu bwa Musengwa Katonda bwidha kutwakiraku ng'oti muliro. Mubaleke baidha kutwasaagiranga enku n'okutusomberanga amaadhi.” Era kityo bwe kyali. Yoshua yaayetesa abantu ab'e Gibeoni yaabakoba ati: “Lwaki mwatuguya muti muva ghala inho ate nga muli ba ghano, mu ife mwene? Mbeeni nga bwemwakola mutyo, Musengwa Katonda aidha kubabonereza, abantu baimwe baidha kubanga bairu kwasaaganga nku na kuja maadhi ga ndhu ya Katonda wange.” Baamwiramu bati: “Ekyatukoza ekyo lwa kuba ife abagheereza bo twawulira aghazira kubuusabuusa, nga Musengwa Katonda waimwe yalagira omugheereza we Musa, okubagha ekiketezo kino kyonakyona, era n'okuzikiriza abantu baamu boonaboona kiisi ye munaabanga muja. Kale twatya inho nga mwidha kutwita. Era buti tukuli mu ngalo okutukola iwe mwene ky'onaabona nga n'ekirungi era ekituufu.” Yoshua yaabatangirira, yaalobera Abaisiraeli okubaita. Aye yaabafuula bairu okwasaagiranga Abaisiraeli enku n'okubajiiranga amaadhi, era n'okwasaagiranga alutaari ya Musengwa Katonda enku n'okugijiiranga amaadhi. Ebyo bye bakola ni ye buli eno, mu kifo woonawoona Musengwa Katonda gh'aba ng'alonze okumusingiza. Agho Adonizedeki eyali kyabazinga wa Yerusalemu yaawulira nga Yoshua yagema ekibuga Ayi, yaakizikiriza kyonakyona ni kyabazinga waamu. Era yaawulira nga yakola Yeriko ni kyabazinga waamu ekintu n'ekirala ekyo. Era yaayongera okuwulira ng'abantu ab'e Gibeoni baakola endagaano n'Abaisiraeli, era nga baba nabo ghalala. Bwe yawulira ebintu ebyo yaatya inho ebitaloodheka. Kuba Gibeoni kyali kibuga kinene ng'ebibuga ebinene bwe byali, ebyalingamu bakyabazinga. Kyali kinene okusinga Ayi, era n'abasaadha baamu baali baidhi inho okulwana entalo. Kale Adonizedeki n'okugheereza obukwenda ye Hohamu kyabazinga ow'e Heburoni, ni ye Piramu kyabazinga ow'e Yaramuthi, ni ye Yafia kyabazinga ow'e Lakishi, ni ye Debiri kyabazinga ow'Eguloni, ng'abakoba ati: “Mwidhe mumbeereku tukube Gibeoni, kuba abantu baamu baakola endagaano ni Yoshua n'Abaisiraeli.” Agho bakyabazinga abo abataanu Abamori: owa Yerusalemu, owa Heburoni, owa Yaramuthi, owa Lakishi n'owa Eguloni, beesoloza, baata amagye gaibwe ghalala okwezungulula Gibeoni era baakirumba. Abasaadha ab'e Gibeoni baagheereza Yoshua obukwenda e Giligali, Abaisiraeli ye baali basimbye weema dhaibwe, nga bukoba buti: “Ife abagheereza bo, otatulekulira agho, yangughaku okwidha okutubeera otuwonie kuba bakyabazinga boonaboona Abamori, ababa eyo mu biketezo eby'ensozi, beesoloiza baatulumba.” Kale Yoshua n'eigye lye lyonalyona, nga n'omuli n'abasaadha abaali abalwani abalungi einho, baatoolera olugendo nga bava e Giligali. Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Otatya bakyabazinga abo, kuba mmaze okubakuta mu ngalo. Ghazira muntu anaaghanga kukulwanisa ng'akuboineku.” Yoshua n'eigye lye baatambula obwire bwonabwona okuva e Giligali okutuuka e Gibeoni, era olwatuuka baazinduukiriza Abamori, baabagwaku nga tibeetegeike. Musengwa Katonda yaaleetera Abamori abo okutya einho nga baboine Abaisiraeli. Abaisiraeli baita inho Abamori abo e Gibeoni, era baababingirira nga bagemye engira ebita ku lusozi Bethi Horoni. Baaja nga babaita okutuukira irala e Azeka n'e Makkeda. Abamori bwe baali nga bali kulumuka Abaisiraeli, nga bagemye engira eyo ebita ku lusozi Bethi Horoni, Musengwa Katonda yaabasuulaku amabaale ag'omugozi amakologho nga gava mu igulu. Gaaja nga gabamagalikaku okutuukira irala e Azeka, era gaabaita. Abaafa amabaale ago baawula abo Abaisiraeli be baita n'empiima. Olunaku Musengwa Katonda lwe yagha Abaisiraeli obughanguzi ni baghangula Abamori, Yoshua yaakoba Musengwa Katonda ebibono bino, ng'Abaisiraeli boonaboona bawulira, ati: “Iwe endhuba yemerera agho e Gibeoni era tovaagho; n'iwe omwezi obe ghaigulu gh'ekiiko eky'e Aiyaloni.” Agho endhuba yaayemerera obutavaagho, n'omwezi gwasigala ghe gwali okutuusa Isiraeli bwe yamaliriza okubonereza abazigu be. Bino byaghandiikibwa mu kitabo kya Yashari. Endhuba yayemerera ghaigulu ku igulu, yaaloba kuvaagho olunaku lulamba. Einhuma ere yali tebangayooku lunaku luli ng'oti n'olwo, era kasookanga olwo lubita, kabiri tebangayooku luli ng'oti n'olwo Musengwa Katonda lwe yagondera ekibono eky'omuntu kuba ku olwo Musengwa Katonda yalwanirira Isiraeli. Ebyo bwe byawa, Yoshua n'eigye lyonalyona erya Isiraeli bairayo e Giligali ye baali basimbye weema dhaibwe. Bakyabazinga Abamori abataanu baali nga balumwike, baaja beegisa mu mpuku e Makkeda. Ghaabaagho eyababona n'aidha n'akobera Yoshua ghe baali beegisiisa. Yoshua yaalagira ati: “Muje musiringise agabaale agakologho musembe omunwa ogw'empuku eyo era muteegho abantu bakuumegho. Aye imwe mutasigala agho, muje mu maiso n'okubingirira abazigu, mubave einhuma mubagweku, era timubaganha kungira mu bibuga byaibwe. Musengwa Katonda waimwe ababaghaire mwidha kubaghangula.” Yoshua n'abasaadha be Abaisiraeli baita inho Abamori, aye abatonotono abaawonagho baaghanga okulumuka baatuuka mu bibuga byaibwe ebyaliku ebimante ebigumu einho. Agho abasaadha ba Yoshua boonaboona baira y'ali e Makkeda, ye baasimba weema dhaibwe, nga balamu be dherengerere. Era olwo nga ghazira akana n'ayogera ku Baisiraeli waire ekibono ekirala kiti. Agho Yoshua yaalagira ati: “Musembule omunwa ogw'empuku mundeetere bakyabazinga abo abataanu.” Baasembula omunwa ogw'empuku baatoolamu bakyabazinga bale abataanu: ow'e Yerusalemu, ow'e Heburoni, ow'e Yaramuthi, ow'e Lakishi, n'ow'e Eguloni, baabatwalira Yoshua. Yoshua yaayeta abasaadha be abalwani boonaboona baidha gh'ali. Yaakoba abakulembeze baibwe ati: “Museete ghano, mute ebigere byaimwe ku nkoto dha bakyabazinga bano.” Baaseeta baakola batyo. Agho Yoshua yaakoba abakulembeze ab'abasaadha be ati: “Mutatyanga waire okuwaamu amaani, mubenga bagumu era nga mumaliriire, kuba atyo Musengwa Katonda bw'aidhanga okukola abazigu baimwe boonaboona be munaalwananga nabo.” Bwe yamala, yaita bakyabazinga abo era yaabaghanika ku miti etaanu. Emirambo gyaibwe gyalengeedhera okwo okutuusa olw'eigulo. Endhuba bweyali ng'eri kumpi kugwa, Yoshua yaalagira baaghanulayo emirambo egyo, baagisuula mu mpuku yeene eyo mwe baali beegisiisa. Baatoola agabaale agakologho baasemba omunwa ogw'empuku eyo ni ye buli eno. Era ku lunaku olwo, Yoshua yaagema ekibuga Makkeda, yaita kyabazinga waamu, n'abantu abaalimu boonaboona yaabazikiriza. Kye yakola kyabazinga ow'e Yeriko ni kyene ekyo kye yakola kyabazinga ow'e Makkeda. Ebyo bwe byawa, Yoshua n'abasaadha be abalwani boonaboona, baava e Makkeda, baaja okughamba ekibuga Libuna. Kino kyona Musengwa Katonda yaakibata mu ngalo baakighangula. Baita kyabazinga waamu, n'abantu boonaboona baabazikiriza. Kye yakola kyabazinga ow'e Yeriko ni kyene ekyo kye yakola kyabazinga ow'e Libuna. Ebyo bwe byawa Yoshua, n'abasaadha be abalwani boonaboona baava e Libuna, baaja baabwama okwezungulula ekibuga Lakishi era baakirumba. Ku lunaku olwokubiri Musengwa Katonda yaakibata mu ngalo baakighangula. Baita buli muntu eyali mu kibuga omwo ng'oti ni bwe baakola abaali mu Libuna. Horamu kyabazinga ow'e Gezeri yali aidhie okubeeraku abantu ab'e Lakishi, aye Yoshua yaamughangula ghalala n'eigye lye lyonalyona. Yaabaita, boonaboona okubazikiriza. Ekyairaku, Yoshua n'abasaadha be abalwani boonaboona, baava e Lakishi baaja baabwama okwezungulula ekibuga Eguloni, era baakirumba. Ku lunaku lwene olwo baakighangula. Baita buli muntu eyali mu kibuga omwo ng'oti ni bwe baakola abaali mu Lakishi. Ebyo bwe byawa, Yoshua n'abasaadha be abalwani boonaboona, baava e Eguloni baaja baalumba ekibuga Heburoni ekyali mu biketezo eby'ensozi. Baakigema era baita kyabazinga waamu n'abantu boonaboona abaakirimu. Baaja ni mu bibuga ebyali biriiraine Heburoni, yoona baitayo abantu abaaliyo boonaboona. Yoshua yaalagira abasaadha be okuzikiriza ekibuga kyonakyona nga bwe baazikiriza Eguloni. Ghaabulagho omuntu ye baaleka nga mulamu. Agho Yoshua, n'abasaadha be abalwani boonaboona, baakyuka baira einhuma, baalumba ekibuga Debiri, baakighangula era baita kyabazinga waamu n'abantu boonaboona abaakirimu. Era baalumba n'ebibuga ebindi ebiriiraine ekibuga ekyo Debiri, baabighangula era baita n'abantu abaabirimu ng'oti ni bwe baakola Heburoni ni Libuna, ni bakyabazinga baamu. Atyo Yoshua ni bwe yaghangula ebiketezo ebyo byonabyona ni bakyabazinga baamu: ebiketezo n'eby'oku nsozi, n'eby'oku buserengeto, n'eby'omu biiko, n'eby'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ebyali ebikalukalu. Nga ghazira mulamu y'alekagho, aye nga boonaboona abazikiriza nga Musengwa Katonda wa Isiraeli bwe yalagira. Yabaghangula okuva e Kadeshi Barinea okutuuka e Gaza, era n'okuva ku kiketezo eky'e Gosheni okutuukira irala e Gibeoni. Yoshua n'abasaadha be, baaghangula mu lulwana lulala bakyabazinga abo boonaboona, era baabatoolaku ebiketezo byaibwe. Kuba Musengwa Katonda wa Isiraeli, yalwanirira Isiraeli. Ebyo bwe byawa, Yoshua n'eigye lyonalyona erya Isiraeli bairayo e Giligali ye baasimba weema dhaibwe. Kyabazinga Yabini ow'e Hazori bwe yawulira ku bughanguzi obw'Abaisiraeli, yaagheereza obukwenda eri bakyabazinga abaali bamuliiraine. Bano baali: Yobabu kyabazinga ow'e Madoni, ni kyabazinga ow'e Shimuroni, ni kyabazinga ow'e Akishafu. Era yaagheereza obukwenda eri bakyabazinga ab'omu biketezo eby'oku nsozi ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, era n'ab'omu kiiko ekirimu omwiga Yorudani, n'ab'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'enhandha Kinnerothi n'ab'omu biketezo eby'omu biiko, era n'ab'omu biketezo eby'oku nhandha kumpi ni Dori. Era yaagheereza obukwenda eri Abakanaani e buvandhuba n'e bugwandhuba bwa Yorudani, n'eri Abamori, Abahitti, Abaperizzi, n'Abayebusi abaali mu biketezo eby'oku nsozi, era n'eri Abahivi ab'e Mizipa mu kiketezo ky'omu kiiko ky'olusozi Herimoni. Baidha n'amagye gaibwe goonagoona, baaba abalwani kamaala inho, nga bali ng'oti musenho gwa ku nhandha. Baaba n'embalaasi n'ebigaali eby'omu lutalo kamaala. Bakyabazinga bano boonaboona beeyimba, baidha baasimba weema dhaibwe ghalala e Meromu ku mwiga, okulwana n'Abaisiraeli. Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Abo otabatya kuba ndidha kubaita boonaboona, idho ku saawa ng'oti ni dhino banaaba bafiire. Embalaasi dhaibwe mwidha kudhisala eminho, n'ebigaali byaibwe eby'omu lutalo mubyokye.” Kale Yoshua n'abasaadha be baazinduukiriza abazigu bale, baabagwaku nga tibabeetegekeire, agho e Meromu ku mwiga. Musengwa Katonda yaagha Isiraeli obughanguzi, baabingirira abazigu baibwe baabalwanisa okubatuukiza irala mu kibuga Sidoni Ekikologho n'e Misirefothi Maimu ku luuyi olw'omukono omugooda ng'olingiriire e buvandhuba. Era baababingirira n'okubatuukiza irala mu kiiko eky'e Mizipa ku luuyi olw'e buvandhuba. Baaja nga babalwanisa okutuusa lwe baabamalagho okubaita. Yoshua yaabakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira: yaasala embalaasi dhaibwe eminho, era yaayokya ebigaali byaibwe eby'omu lutalo omuliro. Mu biseera ebyo, obwakyabazinga obw'e Hazori, bwali nga n'obusinga amaani mu kiketezo ekyo. Agho Yoshua n'abasaadha be baakyuka baabulumba era baabughangula. Baita abantu boonaboona abaali mu kibuga Hazori, era ekibuga ekyo baakyokya omuliro. Yoshua yaagema ebibuga eby'omu kiketezo ekyo byonabyona, yaita bakyabazinga baamu n'abantu baibwe boonaboona, nga Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bwe yalagira. Aye ghazira kibuga kyonakyona kyazimbibwa ku kasozi, Baisiraeli kye baayokya okutoolaku Hazori Yoshua kye yayokya. Ebintu byonabyona Abaisiraeli bye baanhaga mu bibuga ebyo era n'ebyayo, baabyetwalira, aye abantu boonaboona nga babaita aghazira kulekagho naire mulala nga mulamu. Nga Musengwa Katonda bwe yalagira Musa omugheereza we, yeena Musa bwe yalagira Yoshua. Era Yoshua oyo yaakola byonabyona Musengwa Katonda bye yalagira Musa aghazira kulekayo naire ekintu ekirala. Bino n'ebiketezo Yoshua n'abasaadha be bye baanhaga: ebiketezo eby'ensozi n'eby'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ebiketezo by'e Gosheni n'eby'omu kiiko, ebiketezo eby'e Araba, ebiketezo bya Isiraeli eby'ensozi n'eby'omu kiiko, ebiketezo ebiva ku lusozi Halaka oluli ku mukono omusaadha ng'olingiriire e buvandhuba kumpi ni Edomu, okutuuka e Baalagada ku mugooda ng'olingiriire e buvandhuba mu kiiko ekirimu Lebanoni, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'olusozi Herimoni ng'olingiriire e buvandhuba. Yoshua yaghangula bakyabazinga boonaboona ab'omu biketezo ebyo, yaabaita waire nga kyamutwalira ekiseera kireeyi okubalwanisa. Ebibuga byonabyona byanhagibwanga nga bimaze kughangulwa mu lutalo, okutoolaku Abahivi ab'e Gibeoni abaakola endagaano n'Abaisiraeli. Musengwa Katonda n'eyaleeteranga abantu abo, okukanaghala ni balwana n'Abaisiraeli. Olwo basalirwe omusango gubasinge, era bazikirizibwe aghazira kusaasirwa, nga Musengwa Katonda bwe yalagira Musa. Mu kiseera ekyo, Yoshua yaja yaazikiriza olulyo olw'abantu abawaigufu abaayetebwanga Abanaki, abaabanga mu bibuga Heburoni, Debiri, Anabu, ni mu biketezo byonabyona eby'ensozi eby'omu Buyudaaya ni mu Isiraeli. Yoshua yabazikiriza boonaboona n'ebibuga byaibwe. Mu biketezo byonabyona eby'Abaisiraeli timwasigala Muanaki waire mulala, okutoolaku abatonotono abaasigalaku mu Gaza, Gathi ni mu Ashidodi. Kale atyo Yoshua bwe yanhaga ekiketezo ekyo kyonakyona eky'ensi, nga Musengwa Katonda bwe yalagira Musa. Yoshua yaamala yaakigabaniamu mu Baisiraeli boonaboona, buli kika nga kifunaku aghaakyo. Agho abantu baalekera okulwana entalo baafunaku emiraala. Musa bweyali ng'akaakulemberamu Abaisiraeli, baaghangula bakyabazinga babiri abaali e buvandhuba wa Yorudani, era baabanhagaku ebiketezo byaibwe. Bakyabazinga abo baali bafuga ekiketezo okuva mu kiiko ekirimu omwiga Arunoni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, okutuuka ku kiiko ekirimu omwiga Yorudani e buvandhuba ew'omwiga ogwo, era n'okutuukira irala ku lusozi Herimoni ku luuyi olw'omukono omugooda ng'olingiriire e buvandhuba. Kyabazinga ye baasooka okughangula nga bamweta Sihoni, ng'afuga ekibuga Heshiboni era nga Muamori. Obwakyabazinga bwe nga butwalizaamu ekitundu kya Gileadi: nga buva ku kibuga Aroeri ekiri kumpi n'ekiiko ekirimu omwiga Arunoni, ku luuyi olw'ekiiko ekyo olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, bwatuuka ku mwiga Yabboki, ku nsalosalo y'Abammoni. Yali era nga n'afuga ekiiko ekirimu Yorudani okuva ku nhandha ey'e Galilaaya okutuuka e Bethi Yeshimothi e buvandhuba ow'Enhandha Eyomuunhu. Obwakyabazinga buno nga butuuka mu kiiko eky'olusozi Pisiga. Kyabazinga owokubiri ye baaghangula nga bamweta Ogi kyabazinga owe Bashani. Yafugiranga mu bibuga bibiri, eky'e Ashitarothi n'eky'Ederei, era n'eyasembayo mu lulyo olw'abantu abawaigufu abaayetebwanga Abarefa. Obwakyabazinga bwe nga butwalizaamu olusozi Herimoni, n'ekiketezo ekyetebwa Saleka ni Bashani yeenayeena okutuuka ku nsalo y'ab'e Geshuri n'ab'e Maaka. Era nga ku Gileadi afugaku ekitundu okutuuka ku kiketezo kya Sihoni kyabazinga wa Heshiboni. Bakyabazinga bano bombi baaghangulwa Abaisiraeli nga bakulemberwa Musa omugheereza wa Musengwa Katonda. Era bwe yamala, yaagabaniamu ekiketezo kyaibwe yaakigha eb'ekika kya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekitundu eky'ekika kya Manasse, ng'omugabo gwaibwe. Bano ni bakyabazinga abaaghangulwa Abaisiraeli nga bakulemberwamu Yoshua: bakyabazinga abo boonaboona abaafuganga ekiketezo ekiri e bugwandhuba wa Yorudani okuva e Baalagada mu kiiko eky'e Lebanoni, okutuuka ku lusozi Halaka oluli okumpi n'ensi Edomu. Ekiketezo kino Yoshua yakigabaniamu mu bika ebya Abaisiraeli, buli kika kyafunaku omugabo gwakyo. Mu kiketezo kino n'omwali ebitundu eby'ensozi, n'eby'omu kiiko, ni Araba ekiiko ekirimu omwiga Yorudani, n'obuserengeto, n'eirungu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Yoshua n'Abaisiraeli nga bakaali kunhaga kiketezo kino, mwalingamu Abahitti, Abamori, Abakanaani, Abaperizzi, Abahivi n'Abayebusi. Abaisiraeli baaghangula bakyabazinga ab'ebibuga bino: Yeriko, Ayi ekiri okumpi ni Betheli, Yerusalemu, Heburoni, Yaramuthi, Lakishi, Eguloni, Gezeri, Debiri, Gederi, Horuma, Aradi, Libuna, Adullamu, Makkeda, Betheli, Tappua, Heferi, Afeki, Lasharoni, Madoni, Hazori, Shimuroni, Akishafu, Taanaki, Megiddo, Kedeshi, Yokineamu ekiri mu Karumeli, Dori ekiri kumpi n'enhandha, Goiimu ekiri mu Galilaaya, ni Tiruza woonawoona bali bakyabazinga amakumi asatu na mulala (31). Agho Yoshua bweyali ng'akairiighe inho, Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Okairiighe inho aye ghakaaligho ekiketezo kinene ekiri n'okunhagibwa: ekiketezo eky'Abafilisiti n'eky'Abageshuri. Ekiketezo kino, kiva ku mwiga Shihori, oguli e buvandhuba wa Misiri okwira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, okutuuka ku nsalosalo ni Ekuroni. Era kitwalibwa ng'eky'Abakanaani, era nga kirimu abafuzi bataanu ow'e Gaza, ow'e Ashidodi, ow'e Ashikeloni, ow'e Gathi n'ow'e Ekuroni. Ekiketezo ekindi n'eky'e Avvimu ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ghaligho ekiketezo eky'Abakanaani kyene, ghaabaagho ni Meara ekyali eky'Abasidoni ekituuka e Afeki ku nsalosalo n'Abamori. Ghaligho ekiketezo eky'Abagebali n'eky'e Lebanoni kyonakyona ekiri e buvandhuba ow'e Baalagada nga kiva ku luuyi olw'omukono omusaadha ogw'olusozi Herimoni ku ngira eja e Hamathi. Era ghaligho ekiketezo eky'Abasidoni kyonakyona ababa ghagati gh'ensozi dha Lebanoni ni Misirefothi Maimu kyona kiri n'okunhagibwa. Nze mwene ndidha kubingangayo abantu mu buli kiketezo Abaisiraeli ghe banaatuukanga. Iwe ky'oli n'okukola, n'okubagabaniamu ebiketezo ebyo nga bwe nakulagira. Kale ni mperaano ebiketezo ebyo bigabaniemu mu bika omwenda n'ekitundu eky'ekika eky'Abamanasse.” Ebika bino: eky'Abareubeni, n'eky'Abagadi, n'ekitundu eky'ekika eky'Abamanasse, byali byamala okufuna ekiketezo Musa omugheereza wa Musengwa Katonda kye yabigha, nga kiri e buvandhuba wa Yorudani. Ekiketezo kino, kyali kiva ku Aroeri ekiri kumpi n'ekiiko ekirimu omwiga Arunoni, kyatwalizaamu ekibuga ekiri ghagati mu kiiko, era kyatwalizaamu n'omuseetwe oguva e Medeba okutuuka e Diboni. Era kyeyongera kyatuukira irala ku nsalosalo ni Ammoni nga kitwaliizaamu ebibuga byonabyona ebyali bifugibwa Sihoni kyabazinga Omuamori ow'e Heshiboni. Era kyatwalizaamu Gileadi n'ekiketezo eky'Abageshuri, n'eky'Abamaka, n'olusozi Herimoni lwonalwona, ni Bashani yeenayeena okutuuka e Saleka. Era kyatwalizaamu obwakyabazinga bwa Ogi ow'e Bashani. Ono yafugiranga mu bibuga bibiri, eky'e Ashitarothi n'eky'Ederei, era n'eyasembayo mu lulyo olw'abantu abawaigufu abaayetebwanga Abarefa. Bano Musa yabaghangula era yaababingamu. Aye ate Abaisiraeli tibaabinga Bageshuri na Bamaaka, era nga baba nabo ghalala okutuusa ni ye buli eno. Ekika eky'Abalevi ni kyonka Musa ky'ataagha mugabo. Omugabo gwaibwe nga guli na kuva ku ebyo ebigheebwayo eri Musengwa Katonda nga byokerwa ku alutaari nga Musengwa Katonda oyo bwe yalagira Musa. Musa yali amaze okugabira ekika eky'Abareubeni obutaka bwaibwe ng'ajiira ku nda edhaali mu kika omwo. Ekiketezo kyaibwe kyali kiva ku Aroeri ekiri kumpi n'ekiiko ekirimu omwiga Arunoni, kyatwalizaamu ekibuga ekiri ghagati mu kiiko ekyo, n'omuseetwe ogwezungulwire ekiketezo eky'e Medeba. Era kyatwalizaamu ni Heshiboni n'ebibuga ebindi byonabyona ebikiriiraine ebiri ku museetwe ogwo, era ni bino: Diboni, Bamothi Baali, Bethi Baalimeoni, Yahaza, Kedemothi, Mefaathi, Kiriathaimu, Sibuma, ni Zerethi Shahara ekiri ku kasozi akali mu kiiko. Era ni Bethipeori ekiketezo eky'omu maserengeta ag'olusozi Pisiga ni Bethi Yeshimothi. Era n'ebibuga byonabyona eby'oku museetwe aghalala n'obwakyabazinga bwonabwona obwa Sihoni Omuamori eyafugiranga e Heshiboni n'abakulu ab'ebikunsu bano be yafuganga nabo Midia: ow'e Rekemu, ow'e Zuri, ow'e Huri, n'ow'e Reba. Aye Musa yabaghangula boonaboona yaabanhagaku ebiketezo byaibwe. Era mu bantu Abaisiraeli be baita n'omwali Balaamu omulaguzi era mutabane wa Beora. Mu bugwandhuba Abareubeni nga bakoma ku Yorudani nga n'ensalosalo. Ebibuga ebyo byonabyona n'ebyalo byaku n'ebyabagheebwa ng'omugabo era ng'obutaka bwaibwe, nga bajiira ku nda edhaali mu kika omwo. Musa yali amaze okugabira ekika eky'Abagadi obutaka bwaibwe ng'ajiira ku nda edhaali mu kika ekyo. Ekiketezo kyaibwe kyali kitwalizaamu Yazeri, n'ebibuga bya Gileadi byonabyona. Era kyatwalizaamu ekitundu eky'ekiketezo eky'Abammoni okutuukira irala ku Aroeri ekiri e buvandhuba wa Rabba. Era nga kiva e Heshiboni kyatuuka e Ramathi Mizipe era n'e Betonimu. N'okuva e Mahanaimu okutuuka ku nsalosalo ni Lidebiri. Era kyatwalizaamu ebibuga bino ebyali mu kiiko ekirimu Yorudani: Bethiharamu, Bethinimura, Sukkothi, ni Zafoni ekiketezo kino n'ekyafiikagho ku bwali obwakyabazinga bwa Sihoni eyali kyabazinga ow'e Heshiboni. Era omwiga Yorudani nga n'ogukola ensalosalo yaibwe ey'e bugwandhuba okutuukira irala ku Nhandha Galilaaya ku luuyi olw'omukono omugooda ng'olingiriire olw'e buvandhuba. Ebibuga ebyo n'ebyalo byaku n'ebyagheebwa Abagadi ng'omugabo era ng'obutaka bwaibwe, nga bajiira ku nda edhaali mu kika omwo. Musa yali amaze okugabira ekitundu eky'ekika eky'Abamanasse obutaka bwaibwe ng'ajiira ku nda edhaali mu kitundu eky'ekika ekyo. Ekiketezo kyaibwe nga kija kyatuuka e Mahanaimu era nga kitwalizaamu Bashani yeenayeena, obwali obwakyabazinga bwa Ogi, era ng'omwo n'omuli ebyalo bya Yaira eby'e Bashani nkaaga. Era kyatwalizaamu ekitundu ku Gileadi, era kyatwalizaamu ebibuga bino: Ashitarothi ni Edurei ebibuga bino kyabazinga Ogi owa Bashani mwe yafugiranga. Bino byonabyona byagheebwa edhindi ku nda edha baidhukulu ba Makiri mutabane wa Manasse. Atyo Musa bwe yagabaniamu Abaisiraeli ekiketezo ky'e Moabu ekiri e buvandhuba wa Yeriko ni Yorudani. Aye ekika eky'Abalevi tiyakigha mugabo. Yabakoba ati omugabo gwaibwe gwidha kuvanga ku binaagheebwangayo eri Musengwa Katonda wa Isiraeli. Kiti ekiketezo ky'e Kanaani eky'e bugwandhuba wa Yorudani bwe kyagabanizibwamu mu Baisiraeli, ng'okugabania kuno kukolebwa Eleazari kabona, ni Yoshua mutabane wa Nuni, n'abakulu ab'ebika eby'Abaisiraeli. Nga Musengwa Katonda bwe yalagira Musa, engabania ey'ekiketezo kino mu bika omwenda n'ekitundu, yali ya kukuba bululu. Musa yali amaze okugha ebika ebibiri n'ekitundu omugabo gwaibwe e buvandhuba wa Yorudani, aye Abalevi tiyabagha. Baidhukulu ba Yosefu baayawulwamu ebika bibiri: eky'Abamanasse n'eky'Abaefuraimu. Waire nga Abalevi Musa tiyabagha, baafuna ebibuga eby'okubangamu, n'ensiko ey'okwayirangamu ebisolo byaibwe. Abaisiraeli baagabana eitaka nga Musengwa Katonda bwe yalagira Musa. Lulala, abantu ab'ekika ekya Yuda baidha ye Yoshua nga bakaali e Giligali. Owundi ku bantu abo ye baayetanga Kalebu mutabane wa Yefunne ow'oku nda ya Kenizzi yaamukoba ati: “Oidhi Musengwa Katonda kye yakoba Musa omusaadha we, ekigema ku iwe ni ku nze, nga tuli e Kadeshi Barinea. Agho nali ndi ku myaka amakumi ana egy'obukulu, Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bwe yantuma okuja okukeeta ensi eno nga tuviira e Kadeshi Barinea. Naira naamukobera kyenekyene kye twabona. Abantu be naja nabo, baira baatiisa abantu. Aye nze naasigala nga ndi mwesigwa eri Musengwa Katonda wange. Olw'okuba nakola ntyo Musa yatusuubiza ati nze n'abaana bange, tuja kugheebwa eitaka eryo lye natambuliraku, libe lyaife. Aye mperaano bona, ghaakabitagho emyaka amakumi ana n'etaanu kasookanga Musengwa Katonda akoba Musa ekyo. Ebyo byali nga n'ebiseera Abaisiraeli ghe twabeerera mu irungu nga tuli kutambula okulibitamu, era Musengwa Katonda akaakuuma ekisuubizo kye, akandeseegho nga ndi mulamu. Nningaaku! Buti ndi ku myaka kinaana n'etaanu egy'obukulu. Nkaali n'amaani gange ng'oti ni bwe nali nago Musa ghe yantumira. Ndimu amaani ag'okulwana oba okukola ekintu ekindi kyonakyona. Agho ni kyenva nsaba nti mpa ebiketezo ebyo ebirimu ensozi, Musengwa Katonda bye yansuubiza ku olwo kuba wawulira ku olwo nga bw'eriyo Abanaki, abantu abawaigufu, mu bibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Musengwa Katonda aghanga okuba ninze, naababingamu nga Musengwa Katonda bwe yakoba.” Agho Yoshua yaasabira Kalebu enkabi era yaamugha ekibuga Heburoni ng'omugabo gwe. Ni ye buli eno Heburoni n'obutaka obwa baidhukulu ba Kalebu mutabane wa Yefunne Omukenizzi, olw'okuba yawulira era yaagondera Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Ng'ekyo kikaali kubaagho Heburoni kyayetebwanga kibuga kya Araba. Araba nga n'asinga bukologho mu bantu abawaigufu abaayetebwanga Abanaki. Olwo ensi yaafunaku akalembereza, entalo dhaasiriikiriramu. Ekiketezo eky'ab'ekika kya Yuda kye baafuna nga kija kyatuuka ku irungu lya Zini ghe likoma, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, aghali ensalosalo ni Edomu. Ensalosalo eno ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ng'eva ku kikono eky'Enhandha Eyomuunhu, yaaja nga yeeyongerayo ku mukono gwene ogwo, yaaniinaniina Akirabbimu, era yeeyongerayo okutuuka ku Zini. Era yeeyongerayo ku luuyi lwene olwo olw'ekibuga Kadeshi Barinea, yaabita ku Hezironi yaatuuka ku Addari, yaakyuka yaayolekera Karika. Nga bw'etuuka Azimoni enonereza omwiga oguli ku nsalosalo ni Misiri, yaatuuka ku Nhandha Eyaghagati yaakoma agho. Eyo n'eyali ensalosalo ya Yuda ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ensalosalo yaakyo ey'e buvandhuba yali Enhandha Eyomuunhu okuva agho omwiga Yorudani ghe gufukira mu nhandha aghali ekikono kyayo. Era agho nga n'aghatoolerera ensalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, yaaja, yaatuuka ku Bethi Hogula, era yaaja ng'ebita ku luuyi lwene olwo era olwa Bethi Araba, yaatuuka ku ibaale lya Bohani mutabane wa Reubeni. Ensalosalo eyo ng'ebita mu kyetebwa Ekiiko eky'Ebizibu yaatuuka e Debiri, yeeyongerayo ku luuyi lwene olwo, yaakyuka okwolekera Giligali ekiringiriire olusozi Adummimu, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'ekiiko ekyo. Agho yaaja ng'ebita ku miiga egy'e Enishemeshi okutuuka ku kibuga Enirogeli. Nga bw'etuuka agho enonereza ekiiko ekya mutabane wa Hinnomu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba mu mbali mw'olusozi Yebusi ng'ekyo ni Yerusalemu. Agho nga eja yaaniina ku lusozi oluli e bugwandhuba w'Ekiiko kya Hinnomu, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'Ekiiko ky'Abarefa. Kabiri yaava ghaigulu ku lusozi olwo yaaserengeta okutuuka ku miiga egy'e Mefutoa, era yaabitagho okutuuka ku bibuga ebiri ku lusozi Efuroni. Agho yaakyuka yaayolekera e Baala ng'ekyo ni Kiriathi Yearimu. Nga bw'etuuka e Baala eja ng'ekyezungulula, yaakibita e bugwandhuba yaatuuka ku lusozi Seiri, yeeyongerayo yatuuka ku lusozi Yearimu, ng'ekyo ni Kesaloni, yaalubita ku luuyi lwalwo olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Agho yaaja yatuuka e Bethi Shemeshi, era yaabita ku Timuna, yaaja ku lusozi Ekuroni ng'erubita ku luuyi lwene olwo, kabiri yaakyuka okutuuka e Shikkeroni, yaaja yaabisa olusozi Baala, yaabita ku Yabuneeli, yaakoma ku Nhandha Eyaghagati. E bugwandhuba, ensalosalo yaibwe yali Enhandha Eyaghagati. Eyo n'ensalosalo eyeezungulula ekiketezo eky'Abayuda ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Nga Musengwa Katonda bwe yalagira, Yoshua yagha Kalebu mutabane wa Yefunne era ow'omu kika kya Yuda, ekitundu ku kiketezo kye yagha Abayuda. Yamugha ekibuga Heburoni, ekyo nga ni Kiriathi Araba, Araba nga n'azaala Anaki. Kalebu yaabingamu baidhukulu ba Anaki abaava mu baana be bano: Sheshai, Ahimani ni Talumai. Bwe yava agho yaja yaalumba ekibuga Debiri ekyayetebwangaku Kiriathi Seferi. Kalebu yaakoba abasaadha be ati: “Omuntu yeenayeena anaakuba n'aghangula Kiriathi Seferi, ndidha kumugha mughala wange Akisa abe mukazi we.” Agho Othinieli mutabane wa Kenazi, nga Kenazi ono muganda wa Kalebu, yaakikuba yaakighangula, era Kalebu yaamugha mughala we Akisa. Olunaku lwe yaidha okumufumbirwa, Othinieli yaakoba Akisa asabe ise ekibandha. Akisa yaaja yaatuuka, yaava ku ndogoyi ye. Kalebu yaamubuuza ati: “Oyenda nkughe ki.” Akisa yaamwiramu ati: “Ensi y'ongabyemu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, nkalukalu, kale nkusaba ompe ekirabo, ompeeku aghali ensulo edh'amaadhi.” Kale Kalebu yaamugha ensulo ey'eitale n'ey'eifo. Guno n'omugabo ogwagheebwa ekika kya Yuda nga bajiira ku nda dhaibwe. Ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba aghasemberayo irala era ng'oyolekeire ensalosalo ni Edomu, baagheebwayo ebibuga bino: Kabuzeelo, Ederi, Yagura, Kina, Dimona, Adada, Kedeshi, Hazori, Ithinani, Zifu, Telemu, Bealothi, Hazori Hadatta, Keriothi Hezironi, ekyo nga ni Hazori. Amamu, Shema, Molada, Hazari Gadda, Heshimoni, Bethipeleti, Hazari Shuali, Beerisheba, Biziothia, Baala, Iyimu, Ezemu, Elitoladi, Kyesili, Horuma, Zikulaga, Madimanna, Sansanna, Lebaothi, Shilihimu, Aini ni Rimmoni byonabyona nga n'ebibuga abiri n'omwenda n'ebyalo byaku. Mu kiketezo eky'omu kiiko, baagheebwayo ebibuga bino: Eshitaolo, Zora, Ashina, Zanoa, Engannimu, Tappua, Enamu, Yaramuthi, Adullamu, Soko, Azeka, Shaaraimu, Adithaimu, Gedera, ni Gederothaimu byonabyona nga n'ebibuga eikumi n'ebina (14) n'ebyalo byaku. Baagheebwayo n'ebibuga ebindi bino: Zenani, Hadasha, Migidaligadi, Dileani, Mizipa, Yokitheeli, Lakishi, Bozikathi, Eguloni, Kabboni, Lahamamu, Kitilishi, Gederothi, Bethidagoni, Naama, ni Makkeda byonabyona nga n'ebibuga eikumi n'omukaaga n'ebyalo byaku. Baagheebwayo n'ebibuga ebindi bino: Libuna, Etheri, Ashani, Ifuta, Ashina, Nezibu, Keila, Akazibu ni Maresha. Bino byali ebibuga mwenda n'ebyalo byaku. Era baagheebwayo ekibuga ekinene ekyetebwa Ekuroni, ghalala n'ebibuga ebindi ebitonotono ebikiriiraine, n'ebyalo byaku. N'ebibuga ebiriiraine Ashidodi, n'ebyalo byaku okuva e Ekuroni okutuuka ku Nhandha Eyaghagati. Era baagheebwayo ekiketezo ekindi nga kirimu ebibuga bino: Ashidodi ni Gaza, n'ebibuga ebitonotono ebibiriiraine, n'ebyalo byaku, okutuuka ku mwiga ogukola ensalosalo ni Misiri n'ebifo eby'oku Nhandha Eyaghagati. Mu kiketezo eky'oku nsozi baagheebwayo ebibuga bino: Shamiri, Yattiri, Soko, Danna, Kiriathi Sanna, ng'ekyo ni Debiri, Anabu, Eshitemoa, Animu, Gosheni, Holoni, ni Gilo. Bino byali ebibuga ikumi na kirala n'ebyalo byaku. Era baagheebwayo n'ekiketezo ekindi omwali ebibuga bino: Araba, Duma, Eshani, Yanimu, Bethi Tappua, Afeka, Humuta, Kiriathi Araba, ekyo nga ni Heburoni, ni Ziori. Bino byali ebibuga mwenda n'ebyalo byaku. Era baagheebwayo ekiketezo ekindi nga kirimu ebibuga bino: Maoni, Karumeli, Zifa, Yutta, Yezireeli, Yokodeamu, Zanoa, Kaini, Gibea, ni Timuna. Bino byali ebibuga ikumi n'ebyalo byaku. Era baagheebwayo n'ekiketezo ekindi ekyalimu ebibuga bino: Halahulu, Bethizuri, Gedori, Maarathi, Bethanothi, ni Elutekoni. Bino byali ebibuga mukaaga n'ebyalo byaku. Era baagheebwayo n'ekiketezo ekindi ekyalimu ebibuga bino: Kiriathi Baala, ekyo nga ni Kiriathi Yearimu, ni Rabba. Bino byali ebibuga bibiri n'ebyalo byaku. Mu irungu baagheebwayo ebibuga bino: Bethi Araba, Middini, Sakaka, Nibushani, ekyo nga n'Ekibuga Ekyomuunhu, n'ekiketezo ekyetebwa Engedi. Bino byali ebibuga mukaaga n'ebyalo byaku. Abayuda tibaaghanga kubinga Bayebusi be baayagaana nga n'ababa mu Yerusalemu. Era ni ye buli eno Abayebusi baba mu Yerusalemu ghalala n'Abayuda. Ensalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ey'ekiketezo ekyagheebwa baidhukulu ba Yosefu, ng'etoolerera ku Yorudani, okumpi ni Yeriko, yaaja nga yeeyongerayo mu irungu. Bw'eva e Yeriko eniinaaniina ekiketezo eky'oku nsozi yaatuuka e Betheli. Yaava e Betheli yaaja e Luzi, era yeeyongerayo okutuuka e Atarothi Addari, ekiketezo eky'Abaraki. Agho yaaja ng'eyolekera e bugwandhuba, ng'ebita mu kiketezo eky'Abayafuleti, yaabita ghansi gh'olusozi Bethi Horoni. Era yaava agho yaabita e Gezeri yaatuuka ku Nhandha Eyaghagati. Ekyo n'ekiketezo ekyagheebwa ebika ebibiri ebyava mu Yosefu eky'Abaefuraimu n'eky'Abamanasse e Bugwandhuba. Ekiketezo eky'Abaefuraimu kyalinga n'ensalosalo ng'eva mu Atarothi Addari e buvandhuba, yaatuuka e Bethi Horoni eky'eitale, era yeeyongerayo okutuuka ku Nhandha Eyaghagati. Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga bagabana ensalosalo ni Mikamethathi e buvandhuba ng'ensalosalo eyo ekyuka yaaja ng'eyolekera Taanathi Shilo, era yaakibita ku luuyi lwakyo olw'e buvandhuba yaatuuka e Yanoa. Okuva agho, ng'eserengeta yaatuuka e Atarothi n'e Naara, yaagemaku ku Yeriko katono, era yaakoma ku Yorudani. Okuva e Tappua ensalosalo eno ng'eja e bugwandhuba yaatuuka ku kaiga ke baayetanga Kana, era yaaja yaakoma ku Nhandha Eyaghagati. Ogwo n'omugabo ogwagheebwa ekika eky'Abaefuraimu nga bajiira ku nda dhaibwe. Okwo nga ni kw'oyongereza ebibuga ebindi n'ebyalo byaku ebyali mu kiketezo eky'Abamanasse, aye nga byagheebwa Baefuraimu. Aye tibaabingamu Bakanaani be baayagaana nga n'ababa mu Gezeri. Era ni ye buli eno Abakanaani baba ghalala n'Abaefuraimu aye nga baafuulibwa bairu abakola emirimo egy'olukako. Abandi ku baidhukulu ba Yosefu nga bava mu mutabane we omukulu Manasse, baagheebwa ekiketezo e bugwandhuba ew'omwiga Yorudani kibe obutaka bwaibwe. Makiri, lata wa Gileadi, n'eyali mutabane wa Manasse omukulu era yaaba omulwani omumanhifu einho. Kyeyava n'agheebwa Gileadi ni Bashani ebiri e buvandhuba wa Yorudani. Enda edhindi edha baidhukulu ba Manasse mutabane wa Yosefu, dhaagheebwa emigabo gyadho e bugwandhuba wa Yorudani. Enda edho dhaali nga dhikulirwa abaana ab'abalenzi bano: Abiezeri, Heleki, Asirieli, Shekemu, Heferi ni Shenida. Mu baidhukulu ba Makiri mutabane wa Manasse omukulu, n'omwali omusaadha ye baayetanga Zelofehadi mutabane wa Heferi era nga mwidhukulu wa Gileadi mutabane wa Makiri. Zelofehadi ono yazaala baghala beereere nga muzira mulenzi era nga babeeta: Mahala, Noa, Hogula, Milika ni Tiruza. Bano beesitula baaja ye Eleazari kabona, ni Yoshua mutabane wa Nuni, n'abakulu ab'ebikunsu, baabakoba bati: “Musengwa Katonda yalagira Musa okutugha twena emigabo ng'oti ni Bamanasse banaife abasaadha.” Kale nga Musengwa Katonda bwe yalagira baagheebwa emigabo ng'oti ni Bamanasse banaibwe abasaadha. Eno n'ensonga lwaki Abamanasse baafuna emigabo ikumi okwongereza ku kiketezo eky'e Gileadi n'eky'e Bashani, ebiri ku luuyi olw'e buvandhuba olwa Yorudani. Kuba abaghala abo baafuna emigabo okwongereza ku b'ekika ekyo abasaadha gye baafuna. Ekiketezo kya Gileadi kyagheebwa Abamanasse abandi abaasigalagho. Ekiketezo ekyagheebwa Abamanasse nga kiva e Ashera kyatuuka e Mikamethathi e buvandhuba wa Shekemu. Olwo ensalosalo yaaja ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, yaazingiramu abantu ab'e Entappua. Ku nsalosalo y'ekiketezo eky'Abamanasse n'eky'Abaefuraimu, ghaaligho ekibuga ekyetebwa Tappua. Ng'ekiketezo ekyezungulwire ekibuga ekyo kya Bamanasse, aye ekibuga kyene nga kya Baefuraimu. Era ensalosalo yaaja yaatuuka ku kaiga akeetebwa Kana. Ebibuga ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'akaiga ako, bya Baefuraimu, waire nga biri mu kiketezo kya Bamanasse. Ensalosalo ya Manasse yaaja ng'enonereza oluuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba olw'akaiga ako, era yaatuuka ku Nhandha Eyaghagati. Ekiketezo ky'Abaefuraimu nga kiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'ekiketezo ky'Abamanasse, Enhandha Eyaghagati yaaba ensalosalo ey'e bugwandhuba wa byombi. Ashera kyaba e bugwandhuba w'ekiketezo eky'Abamanasse ekyo, ate Issakari kyaba buvandhuba w'ekiketezo ekyo. Mu biketezo ebyezungulwire Issakari ni Ashera, Abamanasse baalimu n'ebibuga bino n'ebyalo byaku: Bethi Shani, Ibuleamu, Dora ekiri ku mbali okw'enhandha, Endori, Tanaka, Megiddo. Aye Abamanasse tibaasobola kubinga bantu be baayagaana nga baba mu bibuga ebyo kale Abakanaani baasigala nga bakaali mu bibuga omwo. Abaisiraeli ni bwe beeyongera okuba ab'amaani tibaabinga Bakanaani boonaboona kubamalamu aye baabafuula bairu baibwe. Lwali lulala baidhukulu ba Yosefu baakoba Yoshua bati: “Lwaki watugha omugabo mulala gwonka okuba obutaka bwaife? Ate nga Musengwa Katonda yatugha enkabi tuli abantu kamaala.” Yoshua yaabairamu ati: “Oba nga muli kamaala era ng'ekiketezo ekya Efuraimu eky'ensozi tikibamala, muje musaaghe ebibira mu kiketezo ekirimu Abaperizzi n'Abarefa.” Baamukoba bati: “Bwenebwene ekiketezo eky'ensozi kitono inho tikitumala, aye Abakanaani ababa mu biketezo eby'oku museetwe e Bethi Shani n'ebyalo byakyo ebikyezungulwire n'abo ababa mu Kiiko ky'e Yezireeli, bali n'ebigaali eby'omu lutalo ebyakolebwa mu byuma.” Yoshua yairamu Abaefuraimu n'Abamanasse ab'e bugwandhuba ati: “Kituufu muli kamaala era muli ba maani timwidha kuba na mugabo mulala gwonka. Ekiketezo eky'ensozi kiidha kuba kyaimwe waire nga kirimu ebibira mwidha kubisaagha, bube butaka bwaimwe okuva ye kiva okutuuka ye kikanga. Abo Abakanaani mwidha kubabingamu waire nga ba maani era nga bali n'ebigaali eby'omu lutalo ebyakolebwa mu byuma.” Abaisiraeli bwe baamala okughangula ekiketezo kyonakyona Katonda kye yabagha, beesololeza e Shilo boonaboona, era nga bali eyo baasimba Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Ghaali nga ghakaaligho ebika musanvu eby'Abaisiraeli ebyali bikaali kugheebwa migabo gyabyo egy'obutaka. Kale Yoshua yaakoba Abaisiraeli ati: “Muja kumala kiseera kyaga gha nga muteegerera, memale mutoole ekiketezo Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe kye yabagha? Mwerondemu abantu basatubasatu okuva mu buli kika. Abantu abo ndidha kubatuma baje bakebere bukalamu nga baghandiika ebifa ku kiketezo kye mwenda okutwala ng'obutaka bwaimwe memale baidhe bankobere. Olumaliira baidha kukigabaniamu ebitundu musanvu: Abayuda baidha kusigala nga bakaali mu kiketezo kyaibwe ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e bugwandhuba, ate ab'enda ya Yosefu boona basigale mu kyaibwe ku luuyi olw'omugooda era olw'e buvandhuba. Baidha kundeetera ebighandiiko ebiinhonhola ebitundu ebyo omusanvu, nze mbakubire obululu ghano mu maiso ga Musengwa Katonda waife. Abalevi bazira mugabo mu imwe, kuba omugabo gwaibwe kugheereza Musengwa Katonda nga bakabona. Ate Abagadi, n'Abareubeni, n'Abamanasse ab'e buvandhuba, baamala ira okufuna emigabo gyaibwe e buvandhuba wa Yorudani, Musa omugheereza wa Musengwa Katonda gye yabagha.” Kale abasaadha abo be baalonda baatoolera olugendo lwaibwe okuja okughandiika Yoshua bye yabakoba. Yoshua era yaabakoba ati: “Muje mukebere bukalamu nga mughandiika ebifa ku kiketezo ekyo, memale mwidhe munkobere. Nze ndidha kubakubira obululu mu maiso ga Musengwa Katonda ghano e Shilo.” Kale abasaadha abo baaja, baakebera bukalamu nga baghandiika ebifa ku bitundu omusanvu eby'ekiketezo ekyo nga kiisi kibuga bakiinhonhola lwakyo. Bwe baamala bairayo ye Yoshua ye baasimba weema dhaibwe e Shilo. Yoshua yaabakubira obululu mu maiso ga Musengwa Katonda agho e Shilo. Yaagabira ebika omusanvu eby'Abaisiraeli ebyali bisigaire, ekiketezo ekyo. Ekiketezo ekyasooka okukubwaku akalulu kyali ghagati gh'ekiketezo eky'Abayuda n'eky'Abayosefu. Era akalulu kaagwa ku Babenjamini ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Ensalosalo yaakyo ng'eva ku luuyi olw'omukono omugooda olwa Yorudani olw'e buvandhuba, yaaja yaatuuka ku lusozi Yeriko oluli ku luuyi lwene olwo, yaaniinaniina mu nsozi edhiri e bugwandhuba, yaakoma ku irungu ery'e Bethaveni. Yaava agho ku luuyi olw'omukono omusaadha ng'olingiriire e buvandhuba yaatuuka ku kibuga Luzi, ekyo nga ni Betheli, agho yaaserengeta yaatuuka ku kibuga Atarothi Addari ekiri ku lusozi oluli ku luuyi lwene olwo olw'ekibuga Bethi Horoni Ekyeifo. Agho ensalosalo yaakyusa ku luuyi olundi yaasimbira e bugwandhuba, ku lusozi oluli ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, olulingagaine ni Bethi Horoni, era yaakoma e Kiriathi Baali ekyo nga ni Kiriathi Yearimu ekibuga eky'Abayuda. Eyo n'eyali ensalosalo ey'e bugwandhuba. Ensalosalo ey'oku luuyi lwene olwo, ng'eva mu mbali omw'ekibuga Kiriathi Yearimu, yaaja yaatuuka ku Efuroni ku kaiga ak'Amaadhi ga Nefutoa. Agho yaaserengeta yaatuuka ghansi gh'olusozi olulingiriire ekiiko kya mutabane wa Hinnomu ekiri aghakoma ekiiko ky'Abarefa, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Era yaava agho yaika mu kiiko kya Hinnomu ekyo, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba mu mbali mw'olusozi olw'Abayebusi, kabiri yaaserengeta okutuuka ku kibuga Enirogeli. Agho yaakyuka yaasimbira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, yaaja yaatuuka ku kibuga Enishemeshi, era yeeyongerayo okutuuka e Gelilothi ekiringagaine n'olusozi Adummimu, olwo yaaserengeta ku ibaale lya Bohani mutabane wa Reubeni yaalibitaku ku luuyi lwene olwo olw'olusozi Bethi Araba, yaika okutuuka ku kiiko ekirimu omwiga Yorudani. Yeeyongerayo ng'ebitira ku luuyi lwene olwo olw'olusozi Bethi Hogula, era yaakoma ku kikono eky'Enhandha Eyomuunhu ekiri ku luuyi lwene olwo olwa Yorudani, ghe gufukira mu nhandha eyo. Eyo nga n'ensalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ey'ekiketezo ekyo. Omwiga Yorudani nga n'ogukola ensalosalo ey'ekiketezo ekyo e buvandhuba. Edho dhoonadhoona n'ensalosalo edh'ekiketezo ekyagheebwa ekika eky'Ababenjamini, ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Ebibuga ghalala n'ebyalo byaku ebyagheebwa ekika eky'Ababenjamini nga bajiira ku nda dhaibwe byali nga ni bino: Yeriko, Bethi Hogula. Emeki Kezizi, Bethi Araba, Zemaraimu, Betheli, Avvimu, Para, Ofura, Kefarammoni, Ofuni, ni Geba. Ebyo nga n'ebibuga eikumi n'ebibiri n'ebyalo byaku. Ghaabaagho ekiketezo ekindi kye baabagha ekyalimu ebibuga bino: Gibeoni, Rama, Beerothi, Mizipa, Kefira, Moza, Rekemu, Irupeela, Tarala, Zela, Haelefu, Yebusi, ekyo nga ni Yerusalemu, Gibea, ni Kiriathi Yearimu. Ebyo nga n'ebibuga eikumi n'ebina (14) n'ebyalo byaku. Ebyo byonabyona nga n'omugabo ogwagheebwa ekika eky'Ababenjamini ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Akalulu bwe kaakubwa omukuzi ogwokubiri, kaagwa ku kika eky'Abasimeoni ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Ekiketezo kyaibwe nga kiri munda mwa kiketezo kya Bayuda. Era kyalimu ebibuga bino: Beerisheba, Sheba, Molada, Hazari Shuali, Bala, Ezemu, Elitoladi, Bethuli, Horumona, Zikulaga, Bethi Marikabothi, Hazari Susa, Bethi Lebaothi ni Sharuheni. Ebyo nga n'ebibuga eikumi n'ebisatu n'ebyalo byaku. Baafuna n'ekiketezo ekindi nga kirimu ebibuga bina n'ebyalo byaku era nga ni bino: Aini, Rimmoni, Etheri ni Ashani. Ekiketezo ekyo nga kizingiramu ebyalo byonabyona ebyezungulwire ebibuga ebyo, okutuukira irala e Baalathi Beeri, ekyo nga ni Rama mu kiketezo ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ebyo byonabyona, n'ogwali omugabo ogw'ekika eky'Abasimeoni ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Abayuda baafuna ekiketezo kinene inho okusinga kye baali beetaaga, kyova kyasalibwaku ekitundu kyagheebwa ekika eky'Abasimeoni. Akalulu bwe kaakubwa omukuzi ogwokusatu kaagwa ku kika eky'Abazebuluni ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Era ekiketezo kye baafuna ng'omugabo gwaibwe kyaja kyatuukira irala ku kibuga Saridi. Okuva agho ensalosalo yaasimbira e bugwandhuba, yaatuuka e Mareali, n'e Dabbeshethi, agho yaanonereza akaiga akali e buvandhuba wa Yokoneamu. Ensalosalo nga bw'eva ku luuyi lule olundi olwa Saridi esimbira buvandhuba, yaatuuka ku nsalosalo y'e Kisilothi Tabori, n'e Daberathi, era yeeyongerayo okutuuka e Yafia. Era yeeyongerayo ku luuyi lwene olwo, yaatuuka e Gathi Heferi n'e Ethikazini, agho yaakyuka okwolekera Nea era yaatuuka e Rimmoni. Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ensalosalo ekyuka yaayolekera Hannathoni, yaakoma e Ifutaheli mu kiiko. Era yaazingiramu ebibuga bino: Kattathi, Nahalali, Shimuroni, Idala, ni Bethelehemu byonabyona byaghera ebibuga ikumi na bibiri n'ebyalo byaku. Ebibuga ebyo byonabyona n'ebyalo byaku, n'ebyali omugabo ogw'ekika eky'Abazebuluni ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Akalulu bwe kaakubwa omukuzi ogwokuna, kaagwa ku kika kya Abaissakari ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Era ekiketezo kye baafuna nga kizingiramu ebibuga bino: Yezireeli, Kesullothi, Shunemu, Hafaraimu, Shioni, Anaharathi, Rabbithi, Kishioni, Ebezi, Remethi, Engannimu, Enihadda ni Bethi Pazzezi. Ensalosalo yaibwe ng'ebita ku Tabori, ni ku Shahazuma, ni ku Bethi Shemeshi, yaakoma ku Yorudani. Ng'ekiketezo kyaibwe kizingiramu ebibuga ikumi na mukaaga n'ebyalo byaku. Ebyo byonabyona nga n'omugabo ogw'ekika ky'Abaissakari ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Akalulu bwe kaakubwa omukuzi ogwokutaanu, kaagwa ku kika ekya Abasheri ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Ekiketezo kyaibwe nga kizingiramu ebibuga bino: Helikathi, Hali, Beteni, Akishafu, Allamu Meleki, Amadi ni Mishali. E bugwandhuba nga kibita ku Karumeli ni Shihori Libunathi. Ensalosalo yaibwe ng'ekyuka yaayolekera e buvandhuba, yaaja yaatuuka e Bethidagona, era ng'ebita ku Zebuluni ni ku Efutaheli mu kiiko, olwo yaasimbira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, yatuuka e Bethemeki n'e Neieli. Agho yaasimba, yaatuuka e Kabuli n'Eburoni, n'e Rehobu, n'e Hammoni, n'e Kana, era yaatuukira irala e Sidoni ekikologho. Olwo yaakyuka yaabita e Rama, yaatuuka e Tiro ekibuga ekyezungulwirwa ebimante ebigumu. Kabiri yaakyuka yaabita e Hosa era yaakoma ku Nhandha Eyaghagati. Era yaazingiramu n'ebibuga bino: Makalabu, Akazibu, Umma, Afeki, ni Rehobu. Ebyo nga n'ebibuga amakumi abiri n'ebibiri aghalala n'ebyalo byaku. Ebibuga ebyo byonabyona n'ebyalo byaku, n'ebyali omugabo ogw'ekika eky'Abasheri ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Akalulu bwe kaakubwa omukuzi ogwomukaaga kaagwa ku kika eky'Abanafutali ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Ensalosalo yaibwe ng'eva ku kibuga Helefu yaabita ku muvule ogwali agho mu Zaanannimu, yaatuuka Adaminekebu n'e Yamonia, n'okutuukira irala e Lakkumu, yaakoma ku Yorudani. Agho kabiri yaakyuka yaasimbira e bugwandhuba, yaaja yaatuuka Azanothi Tabori, era yeeyongerayo e Hukkoki, yaatuuka e Zebuluni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, era yaatuuka n'e Asheri e bugwandhuba, era ni ku Yuda e buvandhuba w'omwiga Yorudani. Ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu byali nga ni bino: Ziddimu, Zeri, Hamathi, Rakkathi, Kinnerethi, Adama, Rama, Hazori, Kedeshi, Edurei, Enihazori, Yironi, Migadaleli, Horemu, Bethanathi, ni Bethi Shemeshi. Ebyo nga n'ebibuga eikumi n'omwenda aghalala n'ebyalo byaku. Ebibuga ebyo byonabyona n'ebyalo byaku n'ebyali omugabo ogw'ekika eky'Abanafutali ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Akalulu bwe kaakubwa omukuzi ogwomusanvu, kaagwa ku kika eky'Abadani ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Ekiketezo kyaibwe kyalimu ebibuga bino: Zora, Eshitaolo, Irishemeshi, Shaalabimu, Aiyaloni, Ithala, Eloni, Timuna, Ekuroni, Eliteke, Gibbethoni, Baalathi, Yehudi, Beneberaki, Gathirimmoni, Meyarakoni, ni Rakkoni, era n'ekiketezo ekyezungulwire Yoppa. Ekiseera kyatuuka, ekiketezo eky'Abadani kyabanhagibwaku abazigu. Agho Abadani baaja mu kibuga Leshemu baakirumba, baakighangula era baita abantu baamu, baakyeiriza. Baatoolera okukityamamu era baakikyusa n'eriina okuva ku Leshemu baakyeta Dani eriina lya dhaadha waibwe. Ebibuga ebyo byonabyona aghalala n'ebyalo byaku, n'omugabo ogwagheebwa ekika eky'Abadani ng'enda dhaibwe bwe dhaali. Abaisiraeli nga bamaze okugabana emigabo egy'ebiketezo byaibwe, baagha Yoshua omwana wa Nuni yeena omugabo ogugwe. Ng'ekiragiro kya Musengwa Katonda bwe kyali, baamugha ekibuga kye yasaba, nga ni Timunathi Sera ekyali mu bitundu eby'ensozi ebya Efuraimu. Yairamu yaakizimba bukalamu era yaatyama omwo. Egyo n'emigabo, Eleazari kabona, ni Yoshua omwana wa Nuni, n'abakulu ab'ebika eby'Abaisiraeli, gye baagaba nga bakuba obululu mu maiso ga Musengwa Katonda, agho ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda e Shilo. Kale batyo baamaliriza okugabaniamu eitaka. Agho Musengwa Katonda yaakoba Yoshua ati: “Koba abantu Abaisiraeli oti, ‘Mulondegho ebibuga ole aise omuntu nga tagendereire mw'asobola okulumukira, nga bwe nakoba Musa abakobere. Ole aise omuntu nga tagendereire asobola okulumukira omwo yaawona mwene muntu oyo, aba ng'ali kumwagala olw'okwenda okwesasuuza. Omuntu oyo aghanga okulumukira mu kindi ku bibuga ebyo, era bw'atuuka eyo ali n'okuja aghasalirwa emisango, agho ku luya ku mulyango ogw'ekibuga, yainhonhola abataka abakulu ab'ekibuga ekyo byonabyona nga bwe byali. Bw'amala nga bamungiza mu kibuga nga bamugha agh'okubanga. Mwene muntu y'aise bw'amunonerezanga ng'ali kwenda okwesasuuza, n'atuuka mu kibuga omwo, ab'omu kibuga omwo tibamumughanga. Bateekwa okumukuuma kuba yaita omuntu aye nga tagendereire. Era abanga mu kibuga omwo okutuusa ng'amaze okusalirwa omusango, ng'abantu beesoloiza, era n'okutuusa ng'Omukulu wa Bakabona aligho mu kiseera ekyo amaze okufa. Olwo omuntu oyo yaaghanga okwirayo mu maka ge mu kibuga eky'ewaibwe ye yava.’ ” Kale e bugwandhuba wa Yorudani baalondayo Kedeshi eky'e Galilaaya, mu kiketezo eky'ensozi ekya Nafutali ate mu kiketezo eky'ensozi ekya Efuraimu baalondayo Shekemu. Mu kiketezo eky'ensozi ekya Yuda baalondayo Kiriathi Araba, ekyo nga ni Heburoni. E buvandhuba wa Yorudani mu museetwe ogw'eirungu, era eyo nga n'e buvandhuba wa Yeriko, baalondayo Bezera mu kiketezo ekya Reubeni. Mu Gileadi baalondayo Ramothi eky'omu kika kya Gadi. Mu Bashani ekiketezo kya Manasse baalondayo Golani. Ebyo nga n'ebibuga omuntu mw'asobola okulumukira, ebyalondebwa olw'abantu boonaboona Abaisiraeli era n'olw'omuntu omusenze yeenayeena, kasita yabanga ng'aba mu Isiraeli. Ole yeenayeena eyaitanga omuntu aye nga tagendereire, ng'aghanga okulumukira mu kindi ku bibuga ebyo era yaawona mwene muntu y'aise. Era nga taitibwa okutoolaku ng'amaze okusalirwa omusango ng'abantu beesoloiza. Agho abakulu ab'enda edh'Abalevi baidha aghali Eleazari kabona, ni Yoshua mutabane wa Nuni, n'abakulu ab'ebika byonabyona eby'Abaisiraeli, e Shilo mu kiketezo eky'Abakanaani. Baabakoba bati: “Musengwa Katonda ng'abita mu Musa yalagira ati tuli n'okugheebwa ebibuga mwe tube tubenga. Era tugheebwe n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi, twayirengamu ebyayo byaife.” Kale nga Musengwa Katonda bwe yalagira atyo, Abaisiraeli boonaboona baagha Abalevi ku bibuga byaibwe n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi, olw'okwayirangamu. Baidhukulu ba Aaroni kabona, ab'enda ya Kohathi, n'abaasooka okukubirwa akalulu baagheebwa ebibuga ikumi na bisatu okuva ku biketezo bino: ekya Yuda, n'ekya Simeoni, n'ekya Benjamini. Abaasigalagho ku nda ya Kohathi, boona baakubirwa akalulu, baagheebwa ebibuga ikumi okuva ku biketezo bino: ekya Efuraimu, n'ekya Dani n'eky'Abamanasse ab'e bugwandhuba. Era nga bakozesa akalulu, baagha baidhukulu ba Gereshoni ebibuga ikumi na bisatu okuva ku biketezo bino: ekya Issakari, n'ekya Asheri, n'ekya Nafutali, n'eky'Abamanasse ab'e buvandhuba. Ab'enda ya Merari baagheebwa ebibuga ikumi na bibiri okuva ku biketezo bino: ekya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekya Zebuluni. Batyo Abaisiraeli bwe baagha Abalevi ebibuga eby'okubangamu, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Ekyo baakikola nga bakuba bululu nga Musengwa Katonda bwe yalagira ng'abita mu Musa. Gano n'amaina ag'ebibuga ebyatoolebwa ku biketezo: ekya Yuda n'ekya Simeoni. Ebibuga ebyo byagheebwa, ab'ekika kya Levi, baidhukulu ba Aaroni ku nda ya Kohathi, kuba, ku abo akalulu kwe kaasooka okugwa. Baagheebwa ekibuga kya Araba, buti ekyetebwa Heburoni, ekiri mu kiketezo eky'ensozi ekya Yuda, era baabagheeraku n'ekiketezo ekikyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Araba oyo nga n'azaala Anaki. Aye ebyayiro ebyezungulwire ekibuga ekyo Heburoni n'ebyalo byakyo, byali nga byamala ira okugheebwa Kalebu mutabane wa Yefunne ng'omugabo gwe. Heburoni ekyo n'ekindi ku bibuga ebyalondebwa okulumukirangamu ole aise omuntu nga tagendereire. Ku ekyo Abalevi baayongerezebwaku ebibuga bino: Libuna, Yattiri, Eshitemoa, Holoni, Debiri Aini, Yutta, ni Bethi Shemeshi, nga ku byonabyona babagheeraku n'ebiketezo omwalinga eisubi ery'okwayirangamu. Bino byali ebibuga mwenda era nga n'ebyava ku biketezo bino: ekya Yuda n'ekya Simeoni. Okuva ku kiketezo kya Benjamini baabaghaaku ebibuga bina, nga ni bino: Gibeoni, Geba, Anathothi, ni Alumoni, nga babagheeraku n'ebiketezo omuli eisubi ery'okwayirangamu. Woonawoona, bakabona baidhukulu ba Aaroni baagheebwa ebibuga ikumi na bisatu, ghalala n'ebiketezo byaku omuli eisubi ery'okwayirangamu. Abaasigalagho ku nda ya Kohathi era nga ba kika kya Levi, baagheebwa ku bibuga ebyatoolebwa ku Baefuraimu. Baagheebwa ebibuga bina, nga ni bino: Shekemu, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu, nga kino kiba mu kiketezo eky'ensozi eky'Abaefuraimu, era nga n'ekindi ku bibuga ebyalondebwa okulumukirangamu ole aise omuntu nga tagendereire. Ebibuga ebindi byali nga ni bino: Gezeri, Kibuzaimu, ni Bethi Horoni, aghalala n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baagheebwa ebibuga bina nga bitoolebwa ku Badani, nga ni bino: Eliteke, Gibbethoni, Aiyaloni, ni Gathirimmoni, aghalala n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baagheebwa ebibuga bibiri nga bitoolebwa ku Bamanasse ab'e bugwandhuba nga ni bino: Taanaki, ni Gathirimmoni, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Woonawoona, ab'enda ya Kohathi abo baafuna ebibuga ikumi, ghalala n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Abalevi abandi abaagheebwa ebibuga, n'abo abaava mu nda ya Gereshoni, era bano baafuna ebibuga bibiri okuva ku kiketezo eky'Abamanasse ab'e buvandhuba nga ni bino: Golani eky'omu Bashani era nga n'ekirala ku ebyo ebyalondebwa okulumukirangamu ole aise omuntu nga tagendereire, ni Beeshitera, era n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baafuna ebibuga bina okuva ku kiketezo eky'Abaissakari nga ni bino: Kishioni, Daberathi, Yaramuthi, ni Engannimu, era n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baafuna ebibuga bina okuva ku kiketezo eky'Abasheri, nga ni bino: Mishali, Abudoni, Helikathi, ni Rehobu, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baafuna ebibuga bisatu okuva ku kiketezo eky'Abanafutali, nga ni bino: Kedeshi eky'omu Galilaaya era ekindi ku byalondebwa okulumukirangamu ole aise omuntu nga tagendereire, ni Hammothi Dori, ni Karitanu, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Woonawoona, enda ya Gereshoni yafuna ebibuga ikumi na bisatu n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Abalevi abaasigalagho, ab'enda ya Merari, baafuna ebibuga bina okuva ku kiketezo eky'Abazebuluni, nga ni bino: Yokoneamu Karita, Dimuna, ni Nahalali, era n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baafuna ebibuga bina okuva ku kiketezo eky'Abareubeni, nga ni bino: Bezeri, Yahazi, Kedemothi, ni Mefaathi, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Era baafuna ebibuga ebindi bina okuva ku kiketezo eky'Abagadi, nga ni bino: Ramothi eky'omu Gileadi, ekindi ku ebyo ebyalondebwa okulumukirangamu ole aise omuntu nga tagendereire, ni Mahanaimu, Heshiboni, ni Yazeri, n'ebiketezo ebibyezungulwire omuli eisubi ery'okwayirangamu. Woonawoona, ab'enda ya Merari baafuna ebibuga ikumi na bibiri. Ku kiketezo kyonakyona Abaisiraeli kye baafuna, ebibuga amakumi ana na munaana byagheebwa Abalevi. Ebibuga bino buli kirala nga kyezungulwirwa ekiketezo omuli eisubi ery'okwayirangamu. Kale Musengwa Katonda yaagha Abaisiraeli ekiketezo kyonakyona kye yasuubiza okugha badhaadha baibwe. Era bwe baakifuna baakityamamu baatereera. Musengwa Katonda yaabagha emiraala woonawoona mu kiketezo ekyo, era nga bwe yasuubiza badhaadha baibwe. Ku bazigu baibwe nga ghazira waire mulala ati asobola okubeegezaamu, kuba Musengwa Katonda ng'asobozesa Abaisiraeli okughangula abazigu baibwe abo boonaboona. Musengwa Katonda yaatuukiriza kiisi kyonakyona kye yasuubiza okukolera Abaisiraeli. Agho Yoshua yaayeta ab'ekika eky'Abareubeni, n'eky'Abagadi, n'eky'Abamanasse ab'e buvandhuba, boonaboona baidha gh'ali. Yaabakoba ati: “Mukoze byonabyona Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bye yabalagira, era mwagondera ebiragiro byange byonabyona. Ekiseera kino kyonakyona mubaire mulwanira ghalala n'Abaisiraeli banaimwe nga timubaleka. Era nga mwegendereza okubona nga mugondera ebiragiro bya Musengwa Katonda waimwe. Buti Musengwa Katonda oyo Katonda waimwe, aghaire Baisiraeli banaimwe abo emiraala nga bwe yabasuubiza. Kale, mwireyo mu maka gaimwe, mu kiketezo kye mwamala okutwala nga buti kyaimwe, e buvandhuba wa Yorudani, Musa omugheereza wa Musengwa Katonda kye yabagha. Mwegenderezenga mulobe kuva ku mateeka n'ebiragiro Musa omugheereza wa Musengwa Katonda bye yabagha: okugonzanga Musengwa Katonda oyo Katonda waimwe okwebisanga nga mwene bw'ayenda okukuumanga ebiragiro bye obutamuvangaku era n'okumugheerezanga n'omwoyo omulala.” Kale Yoshua yaabasabira enkabi yaabasiibula, era baaja ewaibwe mu maka gaibwe. Ekitundu ku Bamanasse, Musa yali amaze okubagha obutaka bwaibwe e Bashani e buvandhuba wa Yorudani, ate ekitundu ekindi Yoshua yaakigha obutaka bwakyo e bugwandhuba wa Yorudani, ghalala n'ebika ebindi ebya Isiraeli. Era Yoshua bweyali asiibula abaali baja ewaibwe, yabakoba ati: “Muli kwirayo mu maka gaimwe n'obukombe kamaala, n'ente kamaala, ni feeza, ni zaabu, n'ebyuma eby'ekikomo, n'ebyuma ebigumu einho, n'ebivaalo kamaala mugabane ni baganda baimwe ebyo bye mwanhaga ku bazigu baimwe.” Kale batyo Abareubeni, n'Abagadi, n'ekitundu ku Bamanasse, baaleka ebika ebindi nga bikaali e Shilo mu Kanaani, bairayo ewaibwe e Gileadi mu kiketezo kye baafuna beene ng'obutaka bwaibwe, nga Musengwa Katonda bwe yalagira ng'abita mu Musa. Ab'ekika eky'Abareubeni, n'eky'Abagadi, n'eky'Abamanasse ab'e buvandhuba bwe baatuuka e Gelilothi, nga bakaali e bugwandhuba wa Yorudani, baazimba alutaari enkologho agho kumpi n'omwiga Yorudani. Abaisiraeli bale abandi baakoberwa bati: “Muwulire! Abareubeni, n'Abagadi, n'Abamanasse ab'e buvandhuba, baazimba alutaari e Gelilothi ku luuyi olwaife olwa Yorudani!” Abaisiraeli abo abandi bwe baakiwulira, boonaboona beesololeza e Shilo nga benda baje balwane n'ebika ebyo eby'e buvandhuba. Aye nga bakaali, baasooka baatumayo Finehasi mutabane wa Eleazari kabona, ghalala n'abantu abandi ikumi abakulu ab'ebika. Baatuuka e Gileadi eri Abareubeni, n'Abagadi, n'ekitundu ku Bamanasse ab'e Buvandhuba. Agho boonaboona baabakoba bati: “Tuli kwogera mu liina ly'abantu ba Musengwa Katonda boonaboona tuti, lwaki mukoze ekintu kino ekibi Katonda wa Isiraeli ky'atenda? Okuzimba alutaari eno kitegeeza muli kudheemera Musengwa Katonda, mwalekera agho okukola by'ayenda. Aye mwidhukire ekibi kye twakola nga tuli e Peori, era mwidhukire Musengwa Katonda bwe yasindika mu bantu be endwaire embi ng'ekibonerezo. Endwaire eyo ekaatudaaza, imwe mudhuuba ng'ekyo kyali kitono? Buti musazeegho obutakola nga Musengwa Katonda mwene bw'ayenda? Bwe musalagho okumudheemera olwaleero, enkyo aja kusungughalira Abaisiraeli twenatwena. “Ekiketezo kyaimwe bwe kiba nga tiikirongoofu, nga timusobola kusinzizaamu Musengwa Katonda, mwidhe eno eri Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Mwidhe mufune eno ye tuli obutaka, aye mutadheemera Musengwa Katonda oba okutufuula twenatwena abadheemu nga muzimbayo alutaari eyindi ate nga eya Musengwa Katonda waife erigho. “Mwidhukire Akyani mutabane wa Zera eyaloba okugondera ekiragiro kya Musengwa Katonda, ng'aloba okuzikiriza ebyo bye baamukoba okuzikiriza Abaisiraeli boonaboona baabonerezebwa olw'ekyo. Akyani ti n'eyafa yenka olw'ekibi kye ekyo.” Agho Abareubeni, n'Abagadi, n'ekitundu ku Bamanasse, bairamu abakulu ab'ebika bire ebindi eby'e bugwandhuba bati: “Ow'amaani ni Katonda! Oyo ni Musengwa Katonda! Aidhi lwaki twakola ekyo era twenda mwena mukimanhe. Bwe tuba nga twadheema era nga tituli beesigwa eri Musengwa Katonda, mutwite tulobe kwongera kuba balamu. Bwe tuba nga twadheemera Musengwa Katonda, ni twezimbira alutaari eyaife ku bwaife nga ya kwokerangaku misengo, oba okugheerangaku ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, oba ebigheebwayo olw'okutabagana, leka Musengwa Katonda mwene atubonereze. Aye ekyo twakikola lwa kutya tuti tomanha ye bwidha eyo baidhukulu baimwe bwe baboola baidhukulu baife nga babakoba bati, ‘Imwe mwidhi ki ku Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli? Yataagho Yorudani ng'ensalosalo ghagati ghaife n'imwe Abareubeni n'Abagadi ebya Musengwa Katonda waife ghazira ghe bibagemeraku.’ Olwo baidhukulu baimwe baaba nga balobera baidhukulu baife okusinza Musengwa Katonda. Tuzimba alutaari ti lwa kwokerangaku misengo oba okugheerangaku ebigheebwayo, aye ebe ng'akamanhiso okwoleka abantu baife n'abantu baimwe, n'okwoleka ense edhiritwiririra, nga bwenebwene bwe tusinza Musengwa Katonda era nga bwe tuja mu maiso ga Weema ye entukuvu okumugheereza ebigheebwayo ebyokebwa, n'emisengo, era n'okughaayo ebigheebwayo olw'okutabagana. Ekyo kyaligho olw'okulobera baidhukulu baimwe okukoba abaife bati ebya Musengwa Katonda ghazira ghe bibagemeraku. Ekyo n'ekyali ekidhuubo kyaife, tuti bweghabaagho atukoba ebibono ng'oti n'ebyo, oba abikoba baidhukulu baife mu biseera ebiidha, olwo tuliba nga tusobola okukoba tuti, ‘Bona! Badhaadha baife baazimba ekifaanana ng'oti alutaari ya Musengwa Katonda, aye nga ti kya kwokerangaku bigheebwayo oba kugheerangaku misengo, aye nga kamanhiso bumanhiso eri ife n'abantu baife, n'eri imwe n'abantu baimwe.’ Ife titusobola naire okudheemera Musengwa Katonda, oba buti okukyuka ni tulekera okujiira ku by'akoba, ni tuzimba alutaari okwokerangaku ebigheebwayo, oba okugheerangaku emere ey'empeke, oba emisengo. Titusobola kuzimba alutaari yindi ate nga eya Musengwa Katonda waife eri agho gha mberi gha Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda.” Finehasi kabona n'abasaadha bale eikumi abakulu ab'ebika be yali nabo, bwe baawulira okwinhonhola okw'Abareubeni, n'Abagadi, n'Abamanasse ab'e buvandhuba, baikiriza. Era Finehasi oyo mutabane wa Eleazari kabona yaabakoba ati: “Buti twidhi nga Musengwa Katonda ali n'ife, era olw'okuba timwamudheemera, ife Abaisiraeli twenatwena mutuwoniiza Musengwa Katonda oyo okutubonereza.” Olwo Finehasi mutabane wa Eleazari kabona n'abakulu ab'ebika bale, baaleka Abareubeni n'Abagadi mu Gileadi, bairayo mu Kanaani y'Abaisiraeli, baabakobera nga bwe byali. Abaisiraeli baasangaala okuwulira ebyo bye baabakobera, baasaaka Katonda era n'eby'okulwana n'Abareubeni n'Abagadi, n'okuzikiriza ekiketezo ghe baasenga, baabivaaku. Abareubeni n'Abagadi baatuuma alutaari eriina “Budhulizi” nga bakoba bati alutaari eyo n'obudhulizi ye bali boonaboona, nga baikiriza nga Musengwa Katonda ni Katonda. Nga ghabiseegho ekiseera kireeyi inho, era nga Musengwa Katonda amaze okugha Abaisiraeli emiraala, nga baliraanwa baibwe ti bakaabalumba, Yoshua yali akairiighe inho. Kale Yoshua oyo yaayeta, abakulu ab'ebika, abakulu ab'ebikunsu eby'endhawulo, abalamuzi, n'abakulembeze mu Isiraeli, n'Abaisiraeli abandi yaabakoba ati: “Buti nkairiighe n'emyaka gimpoireku. Muboine byonabyona Musengwa Katonda waimwe bye yakola amaghanga ag'endhawulo ku lwaimwe kuba Musengwa Katonda oyo n'abaire abalwaniranga entalo dhaimwe. Ekiketezo kyonakyona okuva e buvandhuba ew'omwiga Yorudani okwira e bugwandhuba okutuuka ku Nhandha Eyaghagati, namala okukibagabaniamu mu bika byaimwe. Omwo nga n'omuli ebiketezo bye twamala okunhaga ku maghanga, era n'ebyo bye tubaire tukaali okunhaga. Musengwa Katonda waimwe aja kubingangagho abantu mu buli biketezo ghe munaatuukanga, era aja kubairirizangayo einhuma, imwe mutwale ekiketezo kyaibwe. Kuba atyo bwe yabasuubiza. Kale ni mufubenga inho okubona nga mugondera byonabyona ebyaghandiikibwa mu kitabo eky'Amateeka ga Musa. Ghatabangagho katundu koonakoona ke musuula ere. Timukolagananga na bantu abo abanaasigalanga mu biketezo bye tuja okunhaga. Timwogeranga bigema ku bakatonda baibwe, oba okulayira nga mukozesa amaina gaibwe, oba okubakubira amakiryaivu n'okubasinza. Aye mubenga beesigwa eri Musengwa Katonda nga bwe mubairenga okutuusa ni mpegaano. Musengwa Katonda yabingagho amaghanga amakologho era ag'amaani, buli ghe mwatuukanga, ghaabulagho akana okubalwanisa. Omuntu yeenayeena ku imwe, asobola okuleetera abantu olukumi (1,000) okulumukagho. Kuba Musengwa Katonda waimwe n'abalwaniragho entalo dhaimwe, nga bwe yabasuubiza. Buti ni mufubenga inho okugonza Musengwa Katonda waimwe. “Bwemutaliba beesigwa eri Musengwa Katonda, aye ni musalagho okukolagana n'abantu abo abanaasigalanga mu biketezo bye tuja okunhaga, ni mubayiza baghala baibwe, era boona ni mubaganha babayize baghala baimwe, olwo mumanhanga nga Musengwa Katonda waimwe aliba takaabingagho maghanga ago mu buli kiketezo ghe munaatuukanga. Amaghanga ago gaja kubafuukira ekizibu ng'oti lutuula oba olwina oluleeyi. Era ng'obulumi bwe gabaleetera buli ng'oti bwa muntu ye bakubye enkoba mu mugongo, oba ali n'eiwa mu liiso, okutuusa lwe mulizikirira ni muva ku nsi eno enungi, Musengwa Katonda waimwe ye yabagha. “Buti ndi mu lugendo, ndi kuja e magombe nga badhaadha boonaboona bwe baaja. Mwenamwena mwidhi bukalamu mu myoyo gyaimwe ng'ebirungi byonabyona Musengwa Katonda waimwe bye yabasuubiza, ghazira ky'ataatuukiriza. Byonabyona yabikola era ghazira kyamulema. Aye ng'ebirungi byonabyona bye yabasuubiza bwe yabituukiriza, n'ebibi byonabyona bye yeesoomera okubakola, atyo bw'alibituukiriza, okutuusa lw'alibazikiriza ni muwa ku nsi eno enungi ye yabagha. Kasita muloba okukuuma endagaano Musengwa Katonda waimwe ye yabalagira okukuuma, ni mugheereza era ni musinza bakatonda abandi, aja kubasungughalira era ababonereze okutuusa lwe mulizikirira ni muwa ku nsi eno enungi ye yabagha.” Agho Yoshua yaayeta ebika eby'Abaisiraeli byonabyona byesololeza e Shekemu. Yaaja ng'ayeta abakulu ab'ebika, abakulu ab'ebikunsu, n'abakulembeze mu Isiraeli, baidha baayemerera aghali Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda. Yoshua yaakoba abantu boonaboona ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Eira, badhaadha baimwe, Tera lata wa Aburahamu ni Nahori, baabanga luuyi ere ng'osomoike omwiga Eufurate, era nga basinza bakatonda abandi. Agho naatoola Aburahamu eyo ye yali ng'osomoike omwiga Eufurate, naamubisa mu kiketezo eky'e Kanaani kyonakyona, naamugha Isaaka n'abaidhukulu kamaala. Isaaka naamugha Yakobo ni Esau. Esau naamugha ensi ey'ensozi Edomu nga n'obutaka bwe. Aye dhaadha waimwe Yakobo n'abaana be, baaja e Misiri. Nga ghabiseegho ekiseera naatuma Musa ni Aaroni, okubatoola mu Misiri, era naata ku Misiri obuzibu obutakobeka, naabatoolayo. Badhaadha baimwe abo bwe nabatoola mu Misiri ni batuuka ku Nhandha Emyufu, Abamisiri baababingirira n'ebigaali eby'omu lutalo, ghalala n'abalwani ab'oku mbalaasi. Badhaadha baimwe bwe baatuuka ku Nhandha Emyufu bandirira mbabeere. Agho naaleetagho enzikiiza ghagati ghaibwe n'Abamisiri, era naalagira enhandha okubayoolookeraku era ebasandikire. Mwidhi bukalamu kye nakola Abamisiri. “ ‘Imwe mwaba mu irungu okumala entangama ndeeyi memale olwo naabatuusa mu kiketezo eky'Abamori abaabanga ku luuyi olw'e buvandhuba olwa Yorudani. Bano baabalwanisa aye naagha imwe obughanguzi, naabazikiriza era mwatwala ekiketezo kyaibwe. Kyabazinga w'e Moabu ye baayetanga Balaki mutabane wa Zippori, yeena yabalwanisa era yaayeta Balaamu mutabane wa Beori abakolimire. Aye nze naaloba kumuganha kukikola, mu kifo ky'ekyo naamuleetera okubasabira enkabi, agho naaba nga mbawoniiza Balaki. Mwasomoka Yorudani mwatuuka e Yeriko, abasaadha ab'e Yeriko baabalwanisa nga kw'otaire n'Abamori, n'Abaperizzi, n'Abakanaani, n'Abahitti, n'Abagirigashi, n'Abahivi era n'Abayebusi. Aye naagha imwe obughanguzi mwababinga. Mwaja okubatuukaku nga mbaswiremu okutya n'okudhugumira, ekyaleetera bakyabazinga Abamori ababiri okulumuka embiro empiima dhaimwe n'obulaso bwaimwe ti n'ebyabaleetera okughangula. Nabagha emisiri gye mutaasimba, era naabagha ebibuga bye mutaazimba, era buti mwe muli. Mulya emizabbibu n'ebibala eby'emiti emyoliva gye mutaasimba.’ “Mpegaano ni mutyenga Musengwa Katonda era mumugheerezenga n'omwoyo mulala nga muli beesigwa. Musuule ere bakatonda badhaadha baimwe be baagheerezanga nga bakaali eruuyi ere ng'osomoike omwiga era ni bwe baali nga bakaali e Misiri, mugheereze Musengwa Katonda yenka. Aye oba nga timuli beetegefu kugheereza Musengwa Katonda, musalegho olwaleero luno ye munaagheerezanga: oba musalagho kugheereza bakatonda badhaadha baimwe be baasinzanga nga bakaali eruuyi ere ng'osomoike omwiga, oba bakatonda ab'Abamori abaali beene kiketezo kino buti ghe muli. Aye nze ku lwange n'ab'endhu yange twidha kugheerezanga Musengwa Katonda.” Agho abantu bairamu bati: “Tituja kuleka Musengwa Katonda ni tugheereza bakatonda bandi. Musengwa Katonda waife n'eyatoola badhaadha baife, n'ife beene, mu Misiri ye twalinga mu bwiru, era n'eyakola ebyewuunhisa ebikologho nga tubona. Yatukuumanga bukalamu eyo yoonayoona ye twabitanga, era yaatubisanga bukalamu mu maghanga goonagoona ge twabitamu. Yabingangho Abamori abaabanga ghano. Kale twena twidha kugheerezanga Musengwa Katonda, kuba oyo ni Katonda waife.” Aye Yoshua yaakoba abantu ati: “Timusobola kugheereza Musengwa Katonda, kuba oyo ni Katonda omutukuvu era Katonda ow'enkikidi. Taja kubasonigha kwonoona kwaimwe oba ebibi bye mukola. Bwe mumuvaaku ni mugheereza bakatonda ab'amaghanga agandi be basinza, aja kukyusa abakole bubi inho abazikirize, abe ng'oti tabangaku mulungi ye muli.” Abantu baakoba Yoshua bati: “Busa, ife tuja kugheerezanga Musengwa Katonda.” Yoshua yaabakoba ati: “Oba nga beene musazeegho okugheereza Musengwa Katonda, imwe beene niimwe abadhulizi b'ekyo kye musazeegho.” Abantu baamwiramu bati: “Yii, bwenebwene tuli badhulizi baakyo.” Yoshua yaabakoba ati: “Kale ni musuule ere emisambwa gye muli nagyo egisinzibwa abamaghanga agandi, era mweyame okubanga abeesigwa eri Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli.” Abantu baakoba Yoshua bati: “Twidha kugheerezanga Musengwa Katonda waife, era twidha kugonderanga ebiragiro bye.” Kale ku lunaku olwo Yoshua yaakolera abantu endagaano e Shekemu, era yaabagha amateeka n'ebiragiro eby'okujiirangaku. Yoshua yaaghandiika ebiragiro bino mu kitabo eky'amateeka ga Katonda. Agho yaatoola eibaale eikologho yaalisimba ghansi agh'omuti omuvule mu kifo kya Musengwa Katonda ekitukuvu. Yaakoba abantu boonaboona ati: “Eibaale lino liidha kubanga mudhulizi, kuba liwuliire ebibono byonabyona Musengwa Katonda by'atukobye. Kale liidha kubanga mudhulizi abalumiriza okubalobera okudheemera Katonda waimwe.” Agho Yoshua yaasiibula abantu era buli muntu yairayo mu kiketezo kye. Ebyo nga biwoire Yoshua mutabane wa Nuni era omugheereza wa Musengwa Katonda yaafa ng'agheziiza emyaka egy'obukulu kikumi na ikumi. Era baamuziika ghe yafuna ng'obutaka bwe e Timunathi Sera ekiri mu kiketezo eky'ensozi eky'Abaefuraimu, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'olusozi Gaashi. Abaisiraeli baagheerezanga Musengwa Katonda ekiseera kyonakyona Yoshua kye yamala ng'ali kubakulembera, era n'ekiseera ekyairirira kye baamala nga bakulemberwa abakulu ab'ebikunsu Yoshua be yalekagho. Abakulu abo n'abaamanha ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yakolera Isiraeli. Amagumba ga Yosefu, Abaisiraeli ge baidha nago okuva e Misiri, baagaziika e Shekemu mu itaka Yakobo lye yagula ku batabane ba Hamori lata wa Shekemu. Eitaka eryo yaligula ebitundu bya feeza kikumi, era lyafuuka obutaka obwa baidhukulu ba Yosefu. Mu biseera ebyo, Eleazari mutabane wa Aaroni yeena yaafa, era baamuziika kumpi n'ekibuga Gibea ekiri mu kiketezo eky'ensozi eky'Abaefuraimu, ekibuga ekyo nga kyagheebwa mutabane we Finehasi. Agho Yoshua ng'amaze okufa, Abaisiraeli baabuuza Musengwa Katonda bati: “Kika ki ekibe kisooke okuja okulumba Abakanaani okubalwanisa?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Ekika kya Yuda n'ekibe kisooke okuja. Nkighaire okufuga ensi eyo.” Agho ab'ekika kya Yuda baakoba ab'ekika kya Simeoni bati: “Mwidhe muje n'ife mu kiketezo Musengwa Katonda ky'atughaire, tulwanise Abakanaani nga tuli ghalala. Mu nsambo n'endala twena tulija n'imwe mu kiketezo Musengwa Katonda ky'abaghaire.” Kale ab'ekika kya Simeoni n'ab'ekika kya Yuda baajiira ghalala mu lutalo. Musengwa Katonda yaabagha okughangula abasaadha abaghera omutwalo (10,000) e Bezeki, Abakanaani n'Abaperizzi. E Bezeki eyo baayagaanayo kyabazinga ayetebwa Adonibezeki, baamulwanisa era baaghangula Abakanaani n'Abaperizzi. Yaalumuka, aye baamubingirira baamugema, baamutemaku ebyala ebisaadha n'ebigere ebisaadha. Adonibezeki oyo yaabakoba ati: “Bakyabazinga ensanvu be natemaku ebyala ebisaadha n'ebigere ebisaadha, baasolozanga obukunkumuka bw'emere ghansi gh'emeeza yange. Mpegaano Katonda aneesasuliizaaku olw'ekyo kye nabakola.” Agho baamutwala e Yerusalemu, yaafiira eyo. Agho ab'ekika kya Yuda baalumba ekibuga Yerusalemu, baakigema, baita abantu baamu, era baakyokya omuliro. Ebyo bwe byawa, baaja okulwanisa Abakanaani ab'omu kiketezo eky'ensozi, n'ab'omu kiketezo eky'omu kiiko, n'ab'omu kiketezo ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Agho baaja, baalumba Abakanaani abaabanga mu kibuga Heburoni, ekyayetebwangaku Kiriathi Araba, era eyo baaghangulirayo abantu bano: ab'ekika kya Sheshai, n'ab'ekya Ahimani, n'ab'ekya Talumai. Ab'ekika kya Yuda bwe baava eyo, baalumba ekibuga Debiri ekyayetebwangaku Kiriathi Seferi. Agho owundi ku bo ng'ayetebwa Kalebu yaakoba ati: “Ole anaalumba Kiriathi Seferi era n'akighangula, ndidha kumugha mughala wange Akisa abe mukazi we.” Agho Othinieli mutabane wa Kenazi, nga Kenazi ono ni muto wa Kalebu, yaakikuba yaakighangula, era Kalebu yaamugha mughala we Akisa. Olunaku Akisa lwe yaidha okufumbirwa Othinieli, Othinieli yaakoba Akisa oyo asabe ise ekibandha. Akisa yaaja. Bwe yatuuka, yaava ku ndogoyi ye. Kalebu yaamubuuza ati: “Oyenda nkughe ki?” Akisa yaamwiramu ati: “Ensi y'ongabyemu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, nkalukalu, kale nsaba ekirabo, ompe aghali ensulo edh'amaadhi.” Kale Kalebu yaamugha ensulo edh'eitale n'edh'eifo. Agho baidhukulu b'omusaadha Omukeni, eyali lata wa muka Musa, nga bali ghalala n'ab'ekika kya Yuda, baava e Yeriko, ekibuga eky'emiti eminaazi. Baaja mu irungu lya Buyudaaya eriri mu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba okumpi ni Aradi. Baasenga eyo mu Bamaleki. Agho ab'ekika kya Yuda baaja n'ab'ekika kya Simeoni baaghangula Abakanaani abaali mu kibuga Zefathi, era baazikiriza ekibuga ekyo okukimalagho. Kyebaava ni bakituuma eriina Horuma. Era ab'ekika kya Yuda abo baaghangula n'ebibuga bino: Gaza, ni Ashikeloni, ni Ekuroni, ghalala n'ebiketezo ebibyezungulwire. Era Musengwa Katonda yaababeera, baatwala ekiketezo eky'ensozi. Aye baaloba kughanga kubingamu batyamye ba mu kiketezo kya ku museetwe, kuba abatyamye abo baali n'ebigaali eby'omu lutalo nga byakolebwa mu kyuma ekigumu einho. Agho ekibuga Heburoni kyagheebwa Kalebu, nga Musa bwe yalagira. Kalebu yaabingamu abaidhukulu abaava mu baana ba Anaki abasatu. Aye ab'ekika kya Benjamini tibaaghanga kubinga Bayebusi be baayagaana nga n'ababa mu Yerusalemu. Era ni ye buli eno Abayebusi baba mu Yerusalemu ghalala n'Ababenjamini. Agho ab'ekika kya Efuraimu n'ekya Manasse boona Musengwa Katonda yaababeera, baalumba ekibuga Betheli, ekyayetebwangaku Luzi. Baatuma abakeesi mu kibuga ekyo. Abakeesi abo baabona omusaadha ali kukivaamu, baamukoba bati: “Tukweghemba otulagirire ghe tughanga okubita okwingira mu kibuga, twidha kukubisa bukalamu.” Omusaadha yaabalagirira. Bale baita ab'omu kibuga boonaboona, okutoolaku omusaadha oyo n'ab'omu maka ge. Omusaadha oyo yaaja mu nsi ey'Abahitti, yaazimbayo ekibuga, yaakituuma eriina Luzi. Era bakaakyeta eriina eryo okutuusa ni mpegaano. Ab'ekika kya Manasse tibaabinga batyamye ba mu bibuga bino: Bethi Sheani, ni Tanaka, ni Dori, ni Ibuleamu, ni Megiddo. Era tibaabinga batyamye ba mu byalo ebyezungulwire ebibuga ebyo. Kale Abakanaani baasigala nga bakaaba mu bibuga omwo. Abaisiraeli ni bwe beeyongera okuba ab'amaani tibaabingamu Bakanaani boonaboona kubamalamu aye baabakakanga bwa kubakolera mirimo. Ab'ekika kya Efuraimu tibaabinga Bakanaani abaali mu kibuga Gezeri. Kale Abakanaani baasigala nga bakaali ghalala nabo. Ab'ekika kya Zebuluni tibaabinga batyamye ba mu bibuga, Kituroni ni Nahaloli. Kale Abakanaani baasigala nga bakaali ghalala nabo: aye bale baabakakanga okubakolera emirimo. Ab'ekika kya Asheri tibaabinga batyamye ba mu bibuga bino: Akko, ni Sidoni, ni Ahalabu, ni Akazibu, ni Afiki, ni Rehobu. Kale ab'ekika kya Asheri abo, baasigala nga bakaali ghalala n'abatyamye abo Abakanaani, kuba tibaababingamu. Ab'ekika kya Nafutali tibaabinga batyamye ba mu bibuga bino: Bethi Shemeshi, ni Bethanathi. Kale ab'ekika kya Nafutali abo, baasigala nga bakaali ghalala n'abatyamye abo Abakanaani aye baabakakanga okubakolera emirimo. Abamori baasindiikiriza ab'ekika kya Dani, baabairirizaayo mu kiketezo eky'oku nsozi, baaloba kubaganha kwika mu kiketezo eky'oku museetwe. Kale Abamori abo beeyongera okuba mu Aiyaloni, ni mu Shaalabimu, ni ku lusozi Heresi. Aye ab'ekika kya Efuraimu n'ekya Manasse baabafuganga, era baabakakanga okubakolera emirimo. Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba wa Sela, ensalosalo ey'Abamori ng'ebitira ku ntwiko ya Akirabbimu. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaava e Giligali, yaaja e Bokimu. Yaakoba Abaisiraeli ati: “Nabatoola mu nsi Misiri, naabaleeta mu nsi ye nasuubiza badhaadha baimwe. Naakoba nti, ‘Tirimenhagho ndagaano ye nakola n'imwe. Era mwena naabakoba obutakolanga ndagaano na bantu ababa mu nsi eno mumenhemenhengagho bwa alutaari dhaibwe.’ Aye mukoze ki kino? Timukoze nga bwe nabalagira. Kale mpegaano ndi kubakoba nti tiidha kubingangagho bantu abo nga muli kumpi okutuukagho. Baidha kubanga bazigu baimwe, era mwidha kukemebwanga okusinza emisambwa gyaibwe.” Malaika wa Musengwa Katonda bwe yamala okwogera ebyo, Abaisiraeli boonaboona baalira amaziga. Ekifo ekyo baakituuma eriina Bokimu, era baaghaayo emisengo ye Musengwa Katonda nga bali eyo. Agho Yoshua bwe yamala okusiibula Abaisiraeli, Abaisiraeli abo baaja, buli muntu okutwala ekiketezo kye yagabana. Abaisiraeli baagheerezanga Musengwa Katonda ekiseera kyonakyona Yoshua kye yamala ng'ali kubakulembera, era n'ekiseera ekyairirira kye baamala nga bakulemberwa abakulu b'ebikunsu Yoshua be yalekagho. Abakulu abo n'abaabona ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yakolera Isiraeli. Yoshua, mutabane wa Nuni era omugheereza wa Musengwa Katonda, yafa ng'agheziiza emyaka egy'obukulu kikumi na ikumi. Era baamuziika ghe yafuna ng'obutaka bwe e Timunathi Sera, ekiri mu kiketezo eky'oku nsozi eky'Abaefuraimu, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'olusozi Gaashi. Agho n'abantu ab'oluse olwo boonaboona baafa. Ghairagho oluse olundi olw'abantu, abataamanha Musengwa Katonda waire okumanha ebyo bye yakolera Isiraeli. Agho Abaisiraeli baayonoona ye Musengwa Katonda, baasinza emisambwa egyetebwa Baali. Baava ku Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe eyabatoola mu nsi Misiri, baasinza emisambwa egy'abantu abaali nga babeezungulwire. Baakubira emisambwa egyo amakiryaivu, era mu nsambo eyo baaleetera Musengwa Katonda okusungughala. Baava ku Musengwa Katonda, baagheereza emisambwa egyetebwa Baali ni Ashitarothi. Kale obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbukira ku Baisiraeli ng'oti muliro, era yaabaghaayo mu ngalo dh'abanhazi, baabanhagaku ebyaibwe. Yaaleka abazigu baibwe abaali nga babeezungulwire baabaghangula. Olwo Abaisiraeli baaba nga tibakaaghanga kwerwanaku. Kiisi bwe baajanga okulwana olutalo, nga Musengwa Katonda abasindikira akabi, nga bweyali amaze okubeesoomera. Kale baaba mu kabi akataloodheka. Agho Musengwa Katonda yaabateeragho abakulembeze okubawonia abanhazi. Aye Abaisiraeli baaloba kuwulirisa bakulembeze baibwe. Baaloba kuba beesigwa ye Musengwa Katonda, baasinza emisambwa. Waire nga badhaadha baibwe baawuliranga ebiragiro bya Musengwa Katonda, bano tibaakola batyo naire. Musengwa Katonda bwe yateerangagho Abaisiraeli omukulembeze, Musengwa Katonda oyo ng'aba ghalala n'omukulembeze oyo, era yaawonianga abantu abazigu baibwe, ekiseera kyonakyona omukulembeze oyo kye yamalanga ng'akaali mulamu. Musengwa Katonda yabagemerwanga ekivunika, kuba baasindanga olw'abo abaabadaazadaazanga ni babatuntuza. Aye buli mukulembeze bwe yafanga, abantu bairangayo mu mize gyaibwe egy'eira, baabanga babi n'okusinga badhaadha baibwe. Baagheerezanga emisambwa era baagikubiranga amakiryaivu okugisinza, era baalobanga kulekayo mpisa dhaibwe embi naire endala. Agho obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbukira ku Baisiraeli ng'oti muliro, yaakoba ati: “Abantu ab'eighanga lino bamenhie endagaano ye nalagira badhaadha baibwe okukuumanga, era tibakampulira naire. Kale okuva n'olwaleero, bwe banaabanga nga bali kumpi okutuuka mu nsi eyo, tiidhanga kubingamu bamaghanga abaabangayo mu kiseera Yoshua ghe yafiira. Ndidha kubeeyambisanga okuleba Abaisiraeli, mbone oba nga banaakolanga bye mbalagira, nga badhaadha baibwe bwe baakolanga, oba busa.” Kale Musengwa Katonda yaaleka abamaghanga ago mu nsi eyo, yaaloba kubabingamu mangu, era yaaloba kuganha Yoshua kubaghangula. Kale Musengwa Katonda yaaleka amaghanga agandi gaasigala mu nsi eyo, okuleba Abaisiraeli abataabona ku ntalo edhaali e Kanaani. Ekyo yakikola ng'ayenda okwegeresa Abaisiraeli aba buli luse eby'entalo, okusingira irala abo abaali nga tibabangaku mu lutalo. Abantu abaalekebwa mu nsi eyo ni bano: abantu ab'omu bibuga eby'Abafilisiti ebitaanu n'abafuzi baibwe, n'Abakanaani boonaboona, n'Abasidoni, n'Abahivi abatyamye b'omu nsozi dh'omu Lebanoni, okuva ku lusozi Baali Herimoni okutuuka gh'oingirira e Hamathi. Abo Musengwa Katonda be yali ab'okweyambisa okuleba Abaisiraeli, okubona oba nga banaawuliranga ebiragiro bya Musengwa Katonda, bye yalagira badhaadha baibwe ng'abita mu Musa. Kale Abaisiraeli baabanga mu Bakanaani, ni mu Bahitti, ni mu Bamori, ni mu Baperizzi, ni mu Bahivi, ni mu Bayebusi. Agho baafumbirwanga abakazi okuva mu bantu abo, era baaghangayo baghala baibwe okufumbirwa mu bantu abo. Era baasinzanga emisambwa egy'abantu abo. Agho Abaisiraeli beerabira Musengwa Katonda waibwe. Baayonoona y'ali, nga basinza emisambwa Baali ni Ashera. Kale obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbukira ku Baisiraeli ng'oti muliro, yaaleka kyabazinga Kushani Rishathaimu ow'e Mesopotamia yaabaghangula era yaabafuga okumala emyaka munaana. Aye Abaisiraeli bwe baalirira Musengwa Katonda, Musengwa Katonda yaabateeragho omuntu eyabanunula, nga ni Othinieli mutabane wa Kenazi. Kenazi oyo nga ni muto wa Kalebu. Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Othinieli, yaakulembera Abaisiraeli. Yaaja okulwana olutalo ni kyabazinga Kushani Rishathaimu ow'e Mesopotamia, era Musengwa Katonda yaaleetera Othinieli oyo okughangula. Olwo ensi yaabaamu emiraala okumala emyaka amakumi ana. Agho Othinieli yaafa. Abaisiraeli bairamu kabiri baayonoona ye Musengwa Katonda. Kale Musengwa Katonda yaagha kyabazinga Eguloni ow'e Moabu amaani okulwanisa Abaisiraeli. Eguloni yeeyimba n'Abammoni, n'Abamaleki, baaghangula Isiraeli, baagema ekibuga Yeriko, eky'emiti eminaazi. Eguloni yaafuga Abaisiraeli okumala emyaka ikumi na munaana. Aye Abaisiraeli bwe baalirira Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo yaabateeragho omuntu eyabanunula, nga ni Ehudi mutabane wa Gera, ow'omu kika kya Benjamini. Ehudi oyo yali wa igooda. Agho Abaisiraeli baatuma Ehudi oyo okutwala ebirabo ye kyabazinga Eguloni ow'e Moabu. Ehudi yali amaze okwekolerayo empiima endhogi ku ndhuyi dhaayo dhombi, ng'egheza sentimita ng'amakumi ataanu obuleeyi. Yaagyesiba ku kiteege eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha, munda mu kivaalo kye. Yaatwala ebirabo ye kyabazinga Eguloni ow'e Moabu. Eguloni yali musaadha mubba inho. Ehudi bwe yamala okughaayo ebirabo, yaakoba abantu abaabyetwika baireyo ewaibwe. Aye mwene yaakoma ku mabaale amabaadhe agaali okumpi n'e Giligali, yairayo y'Eguloni, yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, ndi n'obukwenda obw'okukugha mu kyama.” Agho kyabazinga yaalagira abagheereza be ati: “Mutuleke twenka.” Boonaboona baava gh'ali, baafuluma. Agho kyabazinga bweyali ng'atyaime yenka mu kisenge kye ekiwolu eky'okuwuumuliramu ku ngulu ku ndhu ye, Ehudi yaidha y'ali. Yaamukoba ati: “Ndi n'obukwenda bwo obuviire ye Katonda.” Kyabazinga yaasituka ku kityamo kye. Ehudi yaakozesa omukono gwe omugooda, yaasowolayo empiima ku kiteege kye eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha, yaagifumita kyabazinga mu mabunda. Empiima yoonayoona yaamubuliramu n'ekiti kyayo, amasavu gaasemba gh'eingiriire. Ehudi yaaloba kwiwulula mpiima eyo mu mabunda ga kyabazinga. Agho obubi bwafuluma mu kyabazinga. Ehudi yaafuluma yaamwigalizaamu, endhigi yaadhisiba, yaaja. Abagheereza be bwe baidha ni babona ng'endhigi dh'ekisenge eky'oku ngulu ku ndhu nsibe, baadhuuba bati katyo kyabazinga alimu, aye ali kweyambaku mu kasenge ak'omunda. Baateegaku okumala ekiseera kye baadhuuba okuba nga kimala. Bwe baabona nga tali kwigulagho, baatoola ekisimuluzo baigulagho. Baaja okubona, nga musengwa waibwe agalaamiriire ku itaka, ng'afiire! Ehudi yabeibaku bwe baali nga bakaateegerera, yaabitira y'amabaale amabaadhe, yaatuuka e Seira. Bwe yatuuka eyo mu kiketezo eky'ensozi ekya Efuraimu, yaafuuwa endeka okweta Abaisiraeli. Yaabakulembera, baaserengeta naye okuvaayo. Yaabakoba ati: “Munnonereze, Musengwa Katonda abaghaire okughangula abazigu baimwe Abamoabu.” Agho baamunonereza, baaserengeta, baagema ekifo Abamoabu ghe baali ab'okusomokera omwiga Yorudani, baaloba kuganha muntu waire omulala okusomoka. Ku mukuzi ogwo baita abasaadha Abamoabu ab'amaani einho abaghera ng'omutwalo omulamba, ghaabulagho awonagho. Ku lunaku olwo Abaisiraeli baaghangula Moabu. Ensi yaabaamu emiraala okumala emyaka kinaana. Omukulembeze eyairaku, yali ng'ayetebwa Shamugari, nga mutabane wa Anathi. Yeena yanunula Isiraeli bwe yaita Abafilisiti olukaaga (600) ng'akozesa oluti olusongovu lwe bakozesa okusindiikiriza ente okutambula. Ehudi bwe yamala okufa, Abaisiraeli bairamu kabiri okwonoona ye Musengwa Katonda. Agho yaabaleka baaghangulwa kyabazinga Yabini ow'e Kanaani, eyafugiranga mu kibuga Hazori. Omuduumizi w'eigye lye yali nga ni Sisera, ng'aba mu Haroshethi Hagoyiimu. Yabini yali n'ebigaali lwenda eby'omu lutalo eby'ekyuma ekigumu einho. Era yafuga Abaisiraeli ng'abatuntuza n'obukambwe, okumala emyaka amakumi abiri. Agho Abaisiraeli baalirira Musengwa Katonda ababeere. Mu biseera ebyo, Debora muka Lappidothi yali mulanzi era nga mulamuzi wa Baisiraeli. Yaatyamanga ghansi mu muti omunaazi ogwayetebwanga ogwa Debora, ogwalinga ghagati gha Rama ni Betheli, mu kiketezo eky'ensozi ekya Efuraimu. Abaisiraeli baajanga eyo y'ali okubasalira emisango. Agho yaatumisa Baraki mutabane wa Abinoamu ow'omu kibuga Kadeshi eky'e Nafutali. Yaamukoba ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, akulagiire ati, ‘Twala abasaadha omutwalo mulala ku b'ekika kya Nafutali n'ekya Zebuluni, mwesolokeze ku lusozi Tabori. Ndidha kuleeta Sisera omuduumizi w'eigye lya Yabini, aidhe akulwanise ku mwiga Kishoni. Aidha kwidha n'ebigaali bye eby'omu lutalo n'abaisirukale be, aye ndidha kukugha okumughangula.’ ” Baraki yaamukoba ati: “Iwe bw'onaaja ninze, zeena ndidha kuja. Aye bw'otaaje ninze, zeena tiidha kuja.” Debora yaamwiramu ati: “Bwenebwene ndidha kuja n'iwe. Aye ekitiibwa eky'obughanguzi tikiidha kuba kikyo, kuba Musengwa Katonda aidha kughaayo Sisera aghangulwe omukazi.” Agho Debora yaasituka, yaaja ni Baraki e Kedeshi. Baraki yaayeta ab'ekika kya Nafutali n'ekya Zebuluni. Agho abasaadha omutwalo mulala baamunonereza, ni Debora yeena yaaja naye. Mu kiseera ekyo, Heberi Omukeni yali yeeyawire ku Bakeni baine, baidhukulu ba Hobabu mwanhina muka Musa. Era yali ng'amaze okusimba weema ye aghali omuti omukologho mu Zonannimu, okumpi n'e Kedeshi. Abantu baakobera Sisera bati, Baraki aniinie ku lusozi Tabori. Sisera yaayetesa ebigaali bye eby'omu lutalo olwenda (900) eby'ekyuma ekigumu einho n'abasaadha be boonaboona abaali naye. Baava e Haroshethi Hagoyiimu, baaja ku mwiga Kishoni. Debora yaakoba Baraki ati: “Situkiramu, oje. Musengwa Katonda akukulembeiremu. Olwaleero akughaire okughangula Sisera.” Agho Baraki yaaserengeta olusozi Tabori, ghalala n'abasaadha be omutwalo omulala. Baraki bwe yalumba Sisera, Musengwa Katonda yaavuyavuya Sisera oyo ghalala n'ebigaali bye byonabyona eby'omu lutalo, n'eigye lye lyonalyona. Sisera yaava ku kigaali kye eky'omu lutalo, yaalumuka na bigere. Baraki yaabingirira eigye lya Sisera ghalala n'ebigaali byalyo eby'omu lutalo okutuuka mu Haroshethi Hagoyiimu. Eigye eryo lyonalyona lyaitibwa. Ghaaloba kusigalagho muntu waire omulala. Aye Sisera yaalumuka na bigere, yaatuuka ku weema ya Yaeli muka Heberi Omukeni kuba ghaaligho emiraala ghagati gha kyabazinga Yabini ow'e Hazori n'ab'endhu ya Heberi. Yaeli yaafuluma mu weema ye, yaaja okusangaaza Sisera. Yaamukoba ati: “Musengwa Katonda wange, ingira.” Sisera yaingira mu weema. Yaeli yaamubwikaku ekigoye okumukweka. Sisera yaamukoba ati: “Nkweghembye mpa ku maadhi nhweku, kuba ndi ndiwo.” Yaeli yaasibula ensawo ey'oluwu omuba amata, yaamugha yaanhwa. Kabiri yaamubwikaku ekigoye. Sisera yaakoba Yaeli ati: “Yemerera ku mulyango gwa weema. Bwe ghabaagho aidha n'akubuuza ati, ‘Ghaligho omuntu yeenayeena ali muno?’ Koba oti, ‘Busa.’ ” Aye Yaeli yaagema enkondo ey'eweema n'enhundo, yaaseeta y'ali ng'adhooma, yaamukomerera enkondo eyo mu kyeni, yabitamu yaatuuka ni ku itaka. Mu nsambo eyo Sisera yaafa. Baraki bwe yaidha ng'ali kubingirira Sisera, Yaeli yaafuluma okumusangaaza. Yaamukoba ati: “Idha nkulage omusaadha y'oli kunoonia.” Agho Baraki yaingira naye, yaayagaana Sisera ng'agalaamiriire ku itaka, mufu, era nga bamukomereire enkondo mu kyeni. Kale ku lunaku olwo, Katonda yaagha Abaisiraeli okughangula kyabazinga Yabini ow'e Kanaani. Abaisiraeli beeyongera okumunhigiriza okutuusa lwe baamuzikiriza. Agho ku lunaku olwo, Debora ni Baraki mutabane wa Abinoamu, baayemba olwembo luno bati: Musaake Musengwa Katonda, kuba abakulembeze mu Isiraeli baali bamalirivu okulwana, n'abantu beeghaayo ekyeyendere! Muwulire imwe bakyabazinga, mutege amatu imwe abafuzi; ndidha kwembera Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, olwembo. Wo Musengwa Katonda, bwe wava mu Seiri, n'ova mu kiketezo eky'e Edomu, ensi yatengeeta n'eigulu lyagwisa amaadhi. Bwenebwene amaadhi gaafukumuka okuva mu bire. Musisi yatengeesa ensozi mu maiso ga Musengwa Katonda ow'e Sinai, Musengwa Katonda oyo Katonda owa Isiraeli. Mu byanda bya Shamugari mutabane wa Anathi, mu biseera bya Yaeli, ababise baalekera okubita mu nguudo, n'abatambuze baabitanga eyo mu masokolosokolo. Ebyalo byawaamu abantu byawolongera, okutuusa iwe Debora lwe waidha, nga inhina wa Isiraeli. Abaisiraeli bwe baalondagho okusinza bakatonda abayaaka, olwo ghaabaagho olutalo mu Isiraeli. Mu basaadha emitwalo ena (40,000) mu Isiraeli, ghaabulagho eyagemaku ku ngabo oba ku ifumo mu ngalo dhe. Ndi musangaavu olw'abaduumizi ba Isiraeli, abantu abo abeeghaayo ekyeyendere. Musaake Musengwa Katonda! Mukighayeeku imwe abatyama ku ndogoyi edh'erangi, imwe abatyama ku bisampa eby'omughendo einho, n'imwe abatambula mu ngira. Muwulire amamiro ag'abali ku nsulo edh'amaadhi. Boogera ku bughanguzi Musengwa Katonda bwe yagha Isiraeli. Agho abantu ba Musengwa Katonda baatambuza maani, okuja ku miryango gy'ebibuga byaibwe. Zuuka, zuuka Debora, situka oyembe olwembo! Zuuka Baraki mutabane wa Abinoamu, twala abo be wanhaga. Agho abakungu abaawonagho baatambuza maani; abantu ba Musengwa Katonda baidha y'ali okulwanisa ab'amaani. Baava mu Efuraimu baaja mu kiiko, nga banonereza abantu ab'ekika kya Benjamini. Abaduumizi baava mu Makiri, ate abakulu b'abalwani baava mu Zebuluni. Abakulembeze ba Issakari baidha ni Debora, nga baisa kirala ni Baraki, baamunonereza mu kiiko. Aye ab'ekika kya Reubeni beesalamu, baaloba kusalagho oba banaaja. Kiki ekyabasigaza einhuma mu bigo by'entaama, okuwulirisa obuleetu bwe bafuuyira entaama okudheeta? Ab'ekika kya Reubeni beesalamu, baaloba kusalagho oba banaaja. Ab'ekika kya Gadi baasigala ere ng'osomoike Yorudani. Ab'ekika kya Dani, kiki ekyabasigaza mu maato? Ab'ekika kya Asheri baaba ku bukalu bw'enhandha nga basiriike, beesigalira ku myalo. Aye ab'ekika kya Zebuluni baaghaayo obulamu okufiira mu lutalo, n'ab'ekika kya Nafutali baaguma okulwana olutalo. Bakyabazinga baidha baalwana, bakyabazinga ab'e Kanaani baalwanira e Tanaka ku maadhi g'e Megiddo, aye baaloba kufunayo munhago gwa mpiiya. Emuunienie dhaalwanira ku igulu, dhaalwanisa Sisera nga dhiri mu ngira dhaadho. Omwidhuzo ogw'omu mwiga Kishoni gwabaghalabania, gwabayoolookeraku gwabeeyaagho. Nze ndidha kutambuza maani, nga tiira inhuma! Agho embalaasi dhaidha nga dhiri kuduma, ng'ebinuulo byadho biri kubbagalya ku itaka. Malaika wa Musengwa Katonda akoba ati: “Mukolimire Merozi, mukolimire inho abatyamye baamu; kuba tibaidha kubeeraku Musengwa Katonda, mu kulwanisa ab'amaani.” Abakazi boonaboona abasula mu weema, Yaeli muka Heberi Omukeni n'abasinga okuba ow'enkabi. Sisera yasaba maadhi, aye Yaeli yaamugha mata, yaamugheera amata amasunde mu kibya eky'ekikungu. Yaagema ekikondo ky'eweema mu mukono gwe ogundi, yaagema n'enhundo mu mukono gwe gundi. Yaakomerera Sisera enkondo yaamutulisa omutwe enkondo yaafuwula mu kyeni kya Sisera oyo. Sisera yagangalima agho gha bigere bya Yaeli nga tiyeesegenhia; yaagwa agho gha bigere bya Yaeli yaagalaamirira yaasigala agho gh'agwire, nga mufu. Inhina wa Sisera yaalengeza mu idinisa, yaalingirira inho mu katimba kaamu. Yabuuza ati, “Lwaki embalaasi dhe tidhiize mangu? Lwaki ekigaali kye eky'omu lutalo kirwiregho okwira?” Abakazi ba inhina wa Sisera oyo abasinga kuba bagezi bamwiramu, nkani yeiramu mwene ati, “Bakaayagaaza munhago, na ngeri yakugugabanamu: kiisi musaadha afuneku omughala mulala oba babiri, engoye enungi dha Sisera, zeena nfuneyo ebinhere eby'omu nkoto ebidholige.” “Wo Musengwa Katonda, abazigu bo batyo bwe bagwaniire okuzikiriranga boonaboona. Aye abakugonza boonaboona bagwaniire kumesunkananga, ng'oti n'endhuba eri kuvaayo.” Agho ensi yaabaamu emiraala okumala emyaka amakumi ana. Agho Abaisiraeli kabiri baayonoona ye Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaaleka Abamidia okubafuga okumala emyaka musanvu. Abamidia baasingira ghala Abaisiraeli amaani. Era olw'ekyo Abaisiraeli beesimira endungu edh'okwekwekamu mu nsozi, era beekwekanga mu mpuku ni mu bifo ebindi eby'okwewogomamu kuba Abaisiraeli buli lwe baamalanga okusiga, olwo nga Abamidia, n'Abamaleki, n'abatyamye ab'omu buvandhuba, beeyimba okwidha okubalumba. Baabaidhiranga, baasimbanga eyo ni weema dhaibwe, baazikirizanga ebirime byaibwe, okutuukira irala okumpi n'ekiketezo eky'e Gaza. Baaloba kulekangagho kya kulya kyonakyona mu Isiraeli, waire okulekagho entaama, ente, oba endogoyi. Baidhanga n'ente dhaibwe, n'egamiya dhaibwe, n'eweema dhaibwe, nga bangi ng'oti nzige. Beene ghalala n'engamiya dhaibwe nga tibabalika olw'obungi. Agho baaja nga bazikiriza ensi eyo buli ghe baabitanga. Kale Abaisiraeli baadaazibwadaazibwa inho Abamidia abo. Agho Abaisiraeli baalirira Musengwa Katonda abayambe olw'Abamidia abo. Era Musengwa Katonda yaatuma omulanzi ye bali, yaabakoba ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Nabatoola mu Misiri ye mwali mufugirwa obwiru, naabawonia Abamisiri abo. Era naabawonia n'abo boonaboona abaabakiriganga mu nsi eno mwe muli. Abo naababingamu nga imwe muli kumpi okutuuka, ensi yaibwe naagigha imwe. Agho naakoba imwe nti, Ninze Musengwa Katonda waimwe, mutasinzanga misambwa gya Bamori beene nsi ye mulimu.’ Aye imwe mwaloba kuwulirisa kye nkoba.” Agho malaika wa Musengwa Katonda yaidha mu kiketezo ekyetebwa Ofura. Yaatyama ghansi gh'omuti omukologho ogwa Yoashi Omubiezeri. Gideoni, mutabane wa Yoashi oyo, yali ng'ali kukuba ngaano mu kikunhiro ky'omwenge gw'emizabbibu, olw'okwenda okugikweka ku Bamidia. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaamubonekera, yaamukoba ati: “Musengwa Katonda ali n'iwe, iwe omusaadha ow'amaani era omuzira.” Gideoni yaamukoba ati: “Isebo, nkweghembye ka mbuuzeeku: oba nga Musengwa Katonda ali n'ife, lwaki bino byonabyona bitutuukaku? Era ebyewuninkiriza bye yakolanga, badhaadha baife bye baatughayiranga, biri gha? Baatughayiranga bati Musengwa Katonda yabatoola mu Misiri. Aye mpegaano Musengwa Katonda atulekuliire agho, era atughaireyo mu buyinza bw'Abamidia.” Agho Musengwa Katonda yaalagira Gideoni ati: “Ja n'amaani go ago goonagoona, otoole Isiraeli mu buyinza bw'Abamidia. Nze mwene ninze nkutumye.” Gideoni yaamukoba ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye ka mbuzeeku: Isiraeli nnaamununula ntya? Ekika kyange n'ekisingayo obunafu mu lulyo lwa Manasse, ate nze, ninze nsembayo obuto mu ndhu ya lata.” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Ndidha kuba ghalala n'iwe, era oidha kughangula Abamidia ng'oti n'ali kughangula omuntu omulala ati.” Gideoni yairamu ati: “Oba nga onsiimye, mpa akamanhiso akooleka nga niiwe Musengwa Katonda mwene ali kwogera ninze. Nkweghembye otava ghano, ka mmale okukuleetera ekigheebwayo kyange.” Musengwa Katonda yairamu ati: “Ndidha kuba ghano okutuusa gh'onairira.” Kale Gideoni yaingira mu ndhu ye, yaita embuzi entototo, yaagifumba. Era yaakanda kilo ng'oti ikumi edh'obuwunga, yaakolamu emigaati egitazimbulukusiibwa. Emamba yaagita mu kiibo, omuunhu gwamu yaagufuka mu kibya, yaabireeta ye malaika wa Musengwa Katonda ali ghansi gh'omuti omukologho, yaabimugha. Malaika wa Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Toola emamba n'emigaati egitazimbulukusiibwa obite ku ibaale lino, obifukeku omuunhu ogw'omu mamba eyo.” Gideoni yaakola atyo. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaagalula omwigo gwe yali nagwo mu ngalo, yaagukontesa ghansi ghaagwo ku mamba ni ku migaati egitazimbulukusiibwa. Omuliro gwava mu ibaale, gwayokya emamba n'emigaati. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaabulagho. Olwo Gideoni yaamanha nga y'aboine abaire malaika wa Musengwa Katonda. Agho yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda wange, nkagwireku! Mboine malaika wo maiso ku maiso!” Aye Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Emiraala gibe n'iwe. Leka kutya, toidha kufa.” Gideoni yaazimbira Musengwa Katonda alutaari mu kifo ekyo, yaagituuma eriina: “Musengwa Katonda oyo n'emiraala.” N'okutuusa mpegaano alutaari eyo ekaali mu Ofura ekya Ababiezeri. Mu bwire obwo, malaika wa Musengwa Katonda yaakoba Gideoni ati: “Toola ente ya lata wo enume, n'ente eyindi enume ey'emyaka omusanvu, omenhemenhegho alutaari lata wo ye yazimbira Baali, era otemeteme n'empagi ya Ashera egiri ku mbali agho. Olwo ozimbire Musengwa Katonda wo alutaari ghaigulu ku kigulumo kino, ng'okozesa amabaale agataanhiibwa obukalamu. Era, olwo otoole ente ere eyokubiri ogigheeyo ng'ekigheebwayo ekyokebwa, ng'ogyokesa enku edh'empagi ere eya Ashera y'otemyetemye.” Kale Gideoni yaatwala abasaadha ikumi ku bagheereza be, yaakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira. Aye olw'okutya ab'endhu ya ise n'ab'omu kibuga, tiyaghanga kukikola musana, yaakikola bwire. Abantu ab'omu kibuga bwe baazuuka enkyo ku nkyo, baaja okulinga bati nga babona alutaari ya Baali emenheibwagho, n'empagi ya Ashera egibaire ku mbali agho ng'etemeibwagho, nga n'ente enume eyokubiri eyokeirwa ku alutaari ezimbiibwagho. Agho buli muntu yaabuuza mwine ati: “Naani akoze kino?” Era baabuuliriza, okutuusa lwe baazuula nga Gideoni mutabane wa Yoashi n'akikoze. Agho baakoba Yoashi bati: “Fulumya mutabane wo tumwite, kuba amenhiegho alutaari ya Baali era yaatemagho empagi ya Ashera egibaire ku mbali agho.” Aye Yoashi yaakoba abo boonaboona abaamulumba ati: “Obwo Baali ye muli kuwolereza? Oba ye muli kwenda okulwanirira? Kiisi ayenda okumuwolereza aidha kwitibwa nga bukaali na kukya. Oba nga Baali bwenebwene katonda, ka yeewolereze mwene, kuba alutaari ye bamenhiegho yiye.” Okuva n'olwo, Gideoni yaatuumibwa eriina Yerubbaali, ekitegeeza kiti: “Baali yeewolereze mwene, kuba alutaari ye bamenhiegho yiye.” Agho Abamidia boonaboona, n'Abamaleki, n'abatyamye ab'e buvandhuba, beesoloza. Baasomoka omwiga Yorudani, baasimba weema dhaibwe mu kyetebwa Ekiiko ky'e Yezireeli. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Gideoni, yaafuuwa endeka okweta ab'ekika kya Abiezeri baidhe y'ali. Yaatuma abakwenda mu biketezo bya Manasse byonabyona okubeeta baidhe bamweyimbeku. Era yaatuma abakwenda ni y'ekika kya Asheri, n'ekya Zebuluni, n'ekya Nafutali, boona baidha baamweyimbaku. Agho Gideoni yaakoba Katonda ati: “Wo Katonda wange, wakoba oti oidha kununula Abaisiraeli ng'onkozesa nze. Kale ni ndidha kuta obuviiri bw'entaama mu kifo aghakubirwa engaano. Ku nkyo, omusulo bwe gunaaba ku buviiri obwo kwonka, eitaka nga ikalu, olwo ndidha kumanha ng'oidha kununula Isiraeli ng'okozesa nze.” Era kityo bwe kyali. Gideoni bwe yazuuka ku nkyo, yaakamula omusulo ogwali mu buviiri bw'entaama, mwavaamu amaadhi agamala okwidhuza n'ekibya ekiramba. Agho Gideoni yaakoba Katonda ati: “Wo Katonda wange, otansungughalira. Aye leka ndhogereyo kabiri omukuzi mulala gwonka. Ganha ngezese kabiri obuviiri bw'entaama omukuzi mulala gwonka. Ku mukuzi guno, leka obuviiri bw'entaama bube bukalu, aye eitaka libe nga n'eriboze n'omusulo.” Obwire obwo, Katonda yaakola atyo. Ku nkyo, obuviiri bw'entaama bwonka n'obwali obukalu, aye eitaka lyonalyona lyaba nga n'eriboze n'omusulo. Agho Yerubbaali, oyo nga ni Gideoni, n'abantu abaali naye boonaboona, baazuuka ku nkyo, baasimba weema dhaibwe kumpi n'akaiga akeetebwa Horidi. Weema edh'Abamidia nga dhibali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, mu kiiko ekiri ku mbali kw'olusozi More. Musengwa Katonda yaakoba Gideoni ati: “Abantu abali n'iwe babitiriire obungi, nze okubagha okughangula Abamidia, kuba baghanga okuneesuutiraku nga bakoba bati baghangwire lwa maani gaibwe. Mpegaano ni, langirira mu bantu oti, ‘Kiisi awulira ng'atya era ng'adhugumira, aireyo ewaibwe.’ ” Kale Gideoni yaabaleba atyo, era abantu emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000) bairayo ewaibwe. Abantu omutwalo mulala (10,000) n'abaasigala. Agho Musengwa Katonda yaakoba Gideoni ati: “Abantu bakaabitiriire okuba abangi. Baserengese ku maadhi nje mbalebe, mbakulonderemu eyo. Oyo ye nnaakoba nti aidha kuja n'iwe, n'aidha okuja n'iwe. Ate ye nnaakoba taaje n'iwe, taidha kuja n'iwe.” Kale Gideoni yaaserengesa abantu ku maadhi. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Yawula abantu abo boonaboona abakomba amaadhi n'olulimi ng'oti n'embwa bw'ekomba, bave mu bale abamala okukuba amakiryaivu memale ni banhwa amaadhi.” Abaasena amaadhi mu ngalo dhaibwe ni bagakomba n'olulimi, baali ebikumi bisatu (300). Abaasigalagho boonaboona baakuba amakiryaivu memale baanhwa amaadhi. Agho Musengwa Katonda yaakoba Gideoni ati: “Ndidha kubanunula nga nkozesa abasaadha abo ebikumi ebisatu abakombye amaadhi, nkughe okughangula Abamidia. Abandi boonaboona, bakobe buli muntu aireyo ewaibwe.” Kale Gideoni yaasindika Abaisiraeli boonaboona bairayo ewaibwe, okutoolaku bale ebikumi ebisatu, be yasigala nabo, ni basigaza eby'okulya byonabyona n'amagwala. Weema edh'Abamidia dhaali nga dhibali ghansi mu kiiko. Mu bwire obwo, Musengwa Katonda yaakoba Gideoni ati: “Situka, oje olumbe Abamidia mu weema dhaibwe mbakughaire obaghangule. Aye oba nga oli kutya okulumba, serengetayo n'omugheereza wo Pura. Oidha kuwulira bye bali kwogera, olwo ofune amaani okubalumba mu weema dhaibwe.” Agho Gideoni yaaserengeta n'omugheereza we Pura ku mbali kw'eweema dh'abazigu. Abamidia, n'Abamaleki, n'abatyamye b'e buvandhuba, baali nga bamaze okwidhula woonawoona mu kiiko. Nga bali kamaala ng'oti nzige, era nga engamiya dhe bali nadho tidhibalika ng'oti n'omusenho ku bukalu bw'enhandha. Gideoni bwe yatuukayo, yaawulira omusaadha ng'ali kukobera mwine ekirooto, ati: “Naloose omugaati gwa sayiri nga guli kugwa mu kifo Abamidia ghe basimbye weema dhaibwe. Gwatuuka ku weema gwagikuba yaagwa, yaagalaamirira era yeeyala ku itaka.” Mwine yaamwiramu ati: “Eyo n'empiima ya Gideoni, mutabane wa Yoashi, Omuisiraeli! Ghazira kindi kabiri ekyo kye kisobola kutegeeza. Katonda amughaire okughangula ensi Midia n'eigye lyaife lyonalyona.” Gideoni bwe yawulira ekirooto ky'omusaadha oyo n'amakulu gaakyo, yaasinza Katonda. Era yairayo ku weema dh'Abaisiraeli, yaabakoba ati: “Musituke! Musengwa Katonda abaghaire okughangula eigye ly'e Midia.” Agho yaagabaniamu abasaadha be ebikumi ebisatu (300) mu bikunsu bisatu. Kiisi musaadha yaamugemya eigwala n'ensuwa enkalu, ng'erimu engada edhiri kwaka. Yaabakoba ati: “Bwe nnaatuuka ku mbali kw'ekifo aghasimbiibwa weema, mwidha kuuningirira. Kye nnaakola, mwena kye mwidha okukola. Nze ghalala ni be naaba nabo boonaboona bwe tunaafuuwa endeka dhaife, olwo mwena mwidha kufuuwa edhaimwe woonawoona okwezunguluza ekifo ekyo aghasimbiibwa weema. Era mwidha kwasiikana muti, ‘Ku lwa Musengwa Katonda ni ku lwa Gideoni!’ ” Agho Gideoni n'abasaadha kikumi abaali naye, baatuuka ku mbali kw'ekifo aghaasimbibwa weema. Baatuukayo agho kumpi mu bwire ghagati, ng'abakuumi baakamalanga okukyusibwa. Agho baafuuwa amagwala gaibwe, era baamenha n'ensuwa dhe baali bagemye. N'ebikunsu bire ebindi ebibiri byakola bityo. Boonaboona baagema engada edhiri kwaka mu mikono gyaibwe emigooda, n'amagwala mu mikono gyaibwe emisaadha. Era baayasiikana bati: “Empiima ya Musengwa Katonda era ya Gideoni!” Kiisi muntu yaayemerera mu kifo kye okwezunguluza ekifo ekyo aghaasimbibwa weema. Ab'eigye lyonalyona ery'omuzigu baalumuka nga baasiikana. Abasaadha ba Gideoni bwe baafuuwa endeka dhaibwe ebikumi ebisatu, Musengwa Katonda yaaleetera ab'eigye ery'omuzigu buli muntu okulumba mwine, buli muntu ng'alwanisa mwine n'empiima. Baalumuka okutuuka e Bethi Shitta okwolekera Zerera, okutuuka ku nsalosalo ni Abeli Mehola, okumpi n'e Tabbathi. Agho abasaadha Abaisiraeli baayetebwa okuva mu kika ekya Nafutali, n'ekya Asheri, n'ekya Manasse kyonakyona, baidha baabingirira Abamidia. Gideoni yaatuma abakwenda mu kiketezo kyonakyona ekya Efuraimu eky'ensozi, yaabakoba ati: “Muserengete ghansi mulwanise Abamidia. Muzingize, mugeme omwiga Yorudani n'ebiketezo ebindi eby'amaadhi okutuuka e Bethibara.” Kale ab'ekika kya Efuraimu baayetebwa, baidha baagema omwiga Yorudani n'ebiketezo ebindi eby'amaadhi. Baagema abalangira b'e Midia ababiri, Orebu ni Zeebu. Baitira Orebu ku lubaale olwetebwa olwa Orebu, ni Zeebu baamwitira ku kikunhiro ky'omwenge gw'emizabbibu ekyetebwa ekya Zeebu. Omutwe gwa Orebu n'ogwa Zeebu baagitwalira Gideoni ere ng'osomoike Yorudani. Agho abasaadha b'Efuraimu baakoba Gideoni bati: “Lwaki watubisa otyo, n'otatwetaku ng'oja okulwanisa Abamidia?” Baamunenia inho n'amaani. Aye yaabakoba ati: “Kye nakola kitono inho, bw'okigerangerania n'ekyo imwe kye mukoze. Imwe abantu aba Efuraimu kye mukoze, kisinga ghala ekyo ife ab'endhu ya Abiezeri kye tukoze. Kuba imwe Katonda abaghaire okwita abalangira ababiri, Orebu ni Zeebu, ab'e Midia. Aye nze katyo nkoze ki ekyagayaga n'ekyo?” Bwe yamala okwogera ebyo obusungu bwabawaaku. Agho Gideoni n'abasaadha be ebikumi ebisatu baatuuka ku mwiga Yorudani, baagusomoka nga bakoowu, aye baasigala nga bakaabingirira omuzigu. Bwe yatuuka e Sukkothi, Gideoni yaakoba abantu baayo ati: “Mbeeghembye mugheeku abasaadha bange ku mere, kuba bakoowu, ate nga ndi kubingirira bakyabazinga, Zeba ni Zalumunna, ab'e Midia.” Aye abakulembeze ab'omu Sukkothi baababuuza bati: “Obwo abalwani bo bamaze okugema Zeba ni Zalumunna, memale olwo ife tubaghe emere?” Gideoni yaakoba ati: “Kale, Musengwa Katonda bw'anaamala okuta Zeba ni Zalumunna mu ngalo dhange, ndidha kubakubisa amawa n'enkandwa eby'omu irungu.” Gideoni olwava agho, yaaja e Penueli, era yaasaba abantu baayo ekintu n'ekirala. Aye ab'omu Penueli baamwiramu mu nsambo n'endala ng'oti n'ab'omu Sukkothi. Agho yaakoba abaayo ati: “Bwe ndiira kabiri nga ndi mu miraala, ndimenhamenha omunaala gwaimwe ogwo.” Zeba ni Zalumunna baali nga bali mu Karikori n'eigye lyaibwe. Ku igye eryo lyonalyona ery'abantu ab'e buvandhuba, kwali nga kukaasigaireku abalwani omutwalo mulala n'enkumi itaanu (15,000). Abalwani emitwalo ikumi n'ebiri (120,000) baali nga bamaze okwitibwa. Gideoni yaagema engira ey'e buvandhuba bw'e Noba n'e Yogubeha, yaalumba eigye eryo nga tirimwetegekeire. Bakyabazinga bombi Abamidia, Zeba ni Zalumunna, baalumuka. Aye Gideoni yaababingirira, yaabagema, era yaaleetera eigye lyaibwe lyonalyona okutabukatabuka. Gideoni bweyali ng'ali kwira okuva mu lutalo, ng'ali kubitira mu Heresi, yaagema omwisuka ow'e Sukkothi. Yaabaaku ni by'amubuuza. Omwisuka yaaghandiikira Gideoni amaina nsanvu na musanvu, ag'abakungu n'abakulembeze mu Sukkothi. Agho Gideoni yaaja y'abantu b'omu Sukkothi yaabakoba ati: “Mubone Zeba ni Zalumunna, be mwavaaku okuunumya nga mukoba muti, ‘Obwo abalwani bo bamaze okugema Zeba ni Zalumunna, memale olwo ife tughe abalwani bo abo abakoowu emere?’ ” Agho yaagema amawa n'enkandwa eby'omu irungu, yaabonereza abakulembeze ab'omu kibuga ekyo Sukkothi. Era yaamenhamenha omunaala gw'omu kibuga Penueli, yaita n'abasaadha baamu. Agho Gideoni yaabuuza Zeba ni Zalumunna ati: “Abasaadha be mwaitira e Tabori baali bafaanana batya?” Bale bamwiramu bati: “Baali bafaanana n'iwe, nga buli muntu ali ng'oti n'omwana wa kyabazinga.” Gideoni yaakoba ati: “Abo baali baganda bange, abaana ba maama beene. Ndayira Musengwa Katonda omulamu nti ngoli timwabaita, mwena tinandibaise.” Agho yaakoba mutabane we omuberi, Yetheri, ati: “Situka, obaite!” Aye omwisuka oyo yaaloba kusowolayo mpiima ye. Yatya, kuba yali akaali mulenzi bulenzi. Agho Zeba ni Zalumunna baakoba Gideoni bati: “Iwe mwene, niiwe obe otwite, kuba ekikolwa ng'oti n'ekyo, kikolebwa musaadha!” Gideoni yaasituka, yaita Zeba ni Zalumunna era yaatwala ebyamadholobera ebyali mu nkoto dh'engamiya dhaibwe, nga byakolebwa mu kifaananie ekiri ng'oti mwezi nga gwakaboneka. Agho Abaisiraeli baakoba Gideoni bati: “Tufugenga, iwe mwene, ni batabane bo, n'abaidhukulu bo, kuba otuwoniiza Abamidia.” Gideoni yaabairamu ati: “Nze tija kubafuganga, waire mutabane wange. Musengwa Katonda n'anaabafuganga.” Aye yaabakoba ati: “Ka mbasabe kino: kiisi muntu ampe empeta edh'omu matu dhe yanhaga.” Kuba Abamidia baavaalanga empeta dh'omu matu edha zaabu ng'oti n'Abaishimaeli abandi boonaboona. Bale bairamu bati: “Twidha kuba basangaavu okudhikugha.” Baayalagho olugoye, kiisi muntu yaata okwo empeta dh'omu matu dhe yanhaga. Empeta dhe yafuna dhaazitogha kilo kumpi amakumi abiri, nga tobaliireeku byamadholobera byakolebwa mu bifaananie ebiri ng'oti mwezi ogwakaboneka, n'ebinhere eby'omu nkoto, n'engoye dha nakasooma bakyabazinga ab'e Midia dhe baali nga bavaire, n'endhegere edhaali mu nkoto edh'engamiya dhaibwe. Gideoni yaakola mu zaabu oyo ekisinzibwa ekitali Katonda, yaakita mu kibuga kye ekiri mu Ofura. Abaisiraeli boonaboona baava ku Katonda, baajangayo okukisinza, kyafuuka omutego eri Gideoni n'ab'omu maka ge. Kale Isiraeli yaaghangula Abamidia, era Abamidia abo baaloba kwiramu kabiri kubeeraliikiriza. Ensi yaabaamu emiraala okumala emyaka amakumi ana, okutuusa Gideoni bwe yafa. Yerubbaali, oyo nga ni Gideoni mutabane wa Yoashi, yairayo mu maka ge, yaaba eyo. Yaazaala abaana ab'obulenzi nsanvu, kuba yali n'abakazi kamaala. Era yali n'omukazi ow'embali eyali e Shekemu. Yeena yaamuzaalira omwana ow'obulenzi, yaamutuuma eriina Abimeleki. Agho Gideoni mutabane wa Yoashi yaafa ng'akairiighe inho yaawola n'okuwola. Baamuziika mu lwambiidhi lwa lata we Yoashi, mu Ofura, ekibuga ekya Ababiezeri. Gideoni nga yaakafa, Abaisiraeli baakyuka kabiri, bairamu obutaba beesigwa ye Katonda. Baasinzanga Baali, era baafuula Baali Berithi okuba omusambwa gwaibwe. Baalekera okusinza Musengwa Katonda waibwe, eyabawonia abazigu baibwe boonaboona abaali babeezungulwire. Era baaloba kuba basiimu naire y'ab'endhu ya Gideoni, olw'ebirungi byonabyona bye yakolera Isiraeli. Abimeleki mutabane wa Gideoni yaaja e Shekemu y'aboluganda lwa inhina, yaabakoba boonaboona ati: “Mubuuze abantu ab'e Shekemu boonaboona muti, ‘Kye mwenda n'ekiri gha ku bino: okufugibwanga batabane ba Gideoni boonaboona ensanvu, oba okufugibwanga omuntu omulala yenka?’ Mwidhukire nga nze ndi musaayi gwaimwe.” Aboluganda lwa inhina baamutuukiza ebibono ebyo byonabyona y'abantu ab'e Shekemu. Abantu ab'e Shekemu abo baasalagho okunonereza Abimeleki, nga bakoba bati: “Oyo atuliku oluganda.” Baamugha ebitundu bya feeza nsanvu, bye baatoola mu isabo lya Baali Berithi. Empiiya edho, Abimeleki dhe yakozesa okupangisa abasaadha abazira kye bagasa naire era ababbamu, abaamunonereza. Agho yaaja mu ndhu ya ise mu Ofura, yaitirayo, ku ibaale irala, baganda be ensanvu, batabane ba Gideoni. Aye Yothamu mutabane wa Gideoni asembayo obuto, yeekweka, yaaloba kwitibwa. Abatyamye ab'e Shekemu n'ab'e Bethimillo boonaboona, beesoloza, baafuula Abimeleki kyabazinga, agho ghansi gh'omuti omukologho ogw'empagi e Shekemu. Yothamu bwe yakimanha, yaaja yaayemerera ghaigulu ku ngulu ku lusozi Gerizimu, yaayogerera ghaigulu, yaabalagiriza ati: “Mumpulirise imwe abatyamye b'e Shekemu, Katonda aghange okubawulira. Agho olwatuuka, emiti gyaja okulonda kyabazinga anaagifuganga. Gyakoba omuti omwoliva giti, ‘Ba kyabazinga waife.’ Aye omuti omwoliva gwairamu guti, ‘Ndekeyo okuvaamu omuzigo gwe bakozesa okwisa ekitiibwa mu misambwa ni mu bantu, ndhire mu kufuga obw'emiti?’ Emiti gyakoba omuti omutiini giti, ‘Iwe idha, obe kyabazinga waife.’ Aye omuti omutiini gwairamu guti, ‘Ndekeyo okubala ebibala ebirungi era ebidhuudhuula, ndhire mu kufuga obw'emiti?’ Emiti gyakoba omuti omuzabbibu giti, ‘Iwe idha, obe kyabazinga waife.’ Aye omuti omuzabbibu gwairamu guti, ‘Ndekeyo okuvaamu omwenge gwange ogusangaaza emisambwa n'abantu, ndhire mu kufuga obw'emiti?’ Agho emiti gyonagyona gyakoba omuti namukodolya giti, ‘Iwe idha, obe kyabazinga waife.’ Omuti namukodolya gwakoba emiti guti, ‘Oba nga bwene mwenda okunfuula kyabazinga waimwe, kale mwidhe mwewogome mu kinsense kyange. Aye oba nga ti n'ekyo, omuliro gwidha kuva mu nsaga dhange edh'amawa, gumalegho emivule egy'omu Lebanoni.’ ” Yothamu yaayongera okukoba ati: “Mpegaano ni mwebuuze: Eky'okufuula Abimeleki kyabazinga, mukikoze mu bwesimbu na mazima? Mwidhukira ebirungi Gideoni bye yabakolera? Era ab'endhu ye mubabisiisa bukalamu nga bwe kigwaniire? Mwidhukire nga lata wange yabalwanirira yaaghaayo obulamu bwe, yaabawonia Abamidia. Aye imwe olwaleero mwefuuliire ab'endhu ya lata wange mwaitira ku ibaale irala batabane be, abantu ensanvu. Mwatoola Abimeleki, mutabane w'omwiru omukazi owa lata wange, mwamufuula kyabazinga ow'e Shekemu, kuba waluganda lwaimwe. Kale ni oba nga kye mukoze Gideoni n'ab'endhu ye, mu kikoze mu mwoyo mulungi na mu mazima, mbeeni musangaalire Abimeleki, era yeena abasangaalire. Aye oba nga ti bwekiri, omuliro ka guve mu Abimeleki gusaaniegho ab'omu Shekemu n'ab'e Bethimillo, era omuliro guve mu bantu ab'e Shekemu n'ab'e Bethimillo gusaaniegho Abimeleki.” Agho Yothamu, olw'okutya muganda we Abimeleki, yaalumukira e Beeri, yaaba eyo. Abimeleki yaafuga Isiraeli okumala emyaka esatu. Agho Katonda yaakyaghagania Abimeleki n'abantu b'omu Shekemu. Abantu ab'omu Shekemu baaghemukira Abimeleki nga tibakaali beesigwa y'ali. Ekyo kyaligho, Abimeleki n'abantu ab'e Shekemu abaamughaganga okwita batabane ba Gideoni ensanvu, beesasuuzibwe olw'omusango gwaibwe ogwo. Abantu ab'e Shekemu baataagho abasaadha okweteeganga Abimeleki ku ngulu okw'ensozi, era baanhaganga ebintu ku bantu boonaboona abaabitanga mu ngira eyo. Ekyo abantu baakikobera Abimeleki. Agho Gaali mutabane wa Ebedi, yaidha n'aboluganda lwe, e Shekemu. Era abantu ab'e Shekemu baamutaamu obwesige, baaja mu masamba gaibwe ag'emizabbibu, baanoga emizabbibu baagikunhamu omwenge. Era baakola ekibinuko, baingira mu isabo ly'omusambwa gwaibwe, baalya, baanhwa, era baavumirira Abimeleki. Gaali oyo mutabane wa Ebedi yaakoba ati: “Tuli bantu ba nsambo ki ife ab'omu Shekemu muno? Lwaki tugheereza Abimeleki? Ye Abimeleki oyo naani? Era abimeleki oyo ni Zebuli omukungu we, bombi tibaagheerezanga basaadha ba Hamori, lata wa Shekemu? Kale lwaki tumugheereza? Ngoli ninze omukulembeze w'abantu bano, nanditoiregho Abimeleki! Nandimukobye nti, ‘Yongera mu igye lyo amaani, oveeyo oidhe olwane.’ ” Zebuli omukulu w'ekibuga bwe yawulira Gaali, mutabane wa Ebedi by'akobye, yaasungughala. Yaatuma abakwenda y'Abimeleki mu Aruma okumukobera ati: “Gaali mutabane wa Ebedi n'aboluganda lwe baidhie e Shekemu, era baasiikuula abantu ab'omu kibuga okukulwanisa. Mpegaano ni, iwe n'abasaadha bo, muje obwire mweteege mu nsiko. Olwo musituke ku nkyo ng'endhuba yaakavaayo, mulumbe ekibuga. Gaali n'abasaadha be bwe banaavaayo okubalumba, mwidha kubakubira irala nga bwe munaaba musoboire.” Agho Abimeleki n'abasaadha be baasituka mu bwire, beeteega ku mbali kwa Shekemu mu bikunsu bina. Agho Gaali yaafuluma yaayemerera mu mulyango ogw'ekibuga. Abimeleki n'abasaadha be baasituka okuva ghe baali babwaime. Gaali bwe yababona, yaakoba Zebuli ati: “Bona abantu bali kuserengeta nga bava ku ngulu okw'ensozi.” Aye Zebuli yaamwiramu ati: “Oli kubona binsense bya nsozi nga biri ng'oti bantu!” Gaali yaakoba kabiri ati: “Bona, abantu bali kuserengeta nga bava ghagati gh'ekiketezo. Ghaligho ekikunsu eky'abantu ekindi ekiri kufuluma mu ngira ey'oku muti omukologho ogw'abalaguzi.” Agho Zebuli yaamukoba ati: “Mpegaano okwesuutiriza kwo kujiire gha? Wakoba oti, ‘Abimeleki katyo naani, ife okumugheereza?’ Abo ni, n'abantu be wanhoomerera. Mpegaano weeveemu obalwanise.” Gaali yaakulembera abasaadha ab'e Shekemu, yaalwanisa Abimeleki. Gaali yaalumuka, Abimeleki yaamubingirira. Abantu kamaala baaja nga bagwa okutuukira irala ku mulyango ogw'ekibuga, olw'okufumitibwa. Abimeleki yaaba mu Aruma. Zebuli yaabinga Gaali n'aboluganda lwe mu Shekemu, balobe kubangamu. Ku lunaku olwairirira, abantu ab'e Shekemu baaja mu nimiro. Ekyo abantu baakikobera Abimeleki. Agho yaatwala abasaadha be, yaabagabania mu bikunsu bisatu, beeteega. Bwe yabona abantu nga bafuluma mu kibuga, yaabazinduukiriza yaabaita. Abimeleki n'ab'omu kikunsu ekyali naye, baaziinhuuka, baaja okukuuma omulyango ogw'ekibuga. Mu kiseera n'ekirala, ab'omu bikunsu bire ebibiri ebindi, baalumba abantu abaali mu nimiro, baabaita boonaboona. Abimeleki yaamala olunaku olwo lwonalwona ng'ali kulwanisa ekibuga ekyo. Yaakigema, yaita abantu baamu, era yaakimenhamenha, yaakimansiramu omuunhu. Abantu boonaboona abaali mu munaala ogw'e Shekemu bwe baawulira ekyo, baaja baingira mu kifo eky'okwewogomamu mu isabo lya Eliberithi. Abantu baakobera Abimeleki bati abantu bale boonaboona beesololeiza omwo. Agho yaaniinaniina, yaaja ku lusozi Zalumoni n'abasaadha be. Yaagema empasa, yaatema omuganda gw'ensaga ku muti, yaaguta ku ibega lye. Yaalagira abasaadha be bangughe, boona bakole nga bw'akoze. Agho kiisi muntu yaatema omuganda gw'ensaga ku muti, yaanonereza Abimeleki. Baabunga ensaga edho mu kifo eky'okwewogomamu kire, baakikumaku omuliro. Olwo abantu boonaboona abaali mu munaala ogw'e Shekemu, boona baafa, abasaadha n'abakazi nga baghera ng'oti lukumi (1,000). Agho Abimeleki yaaja mu kibuga Thebezi, yaakizingiza okukyezunguluza, era yaakinhaga. Ekibuga ekyo kyalimu ekimante ekigumu einho. Kale abantu boonaboona ab'omu kibuga, abasaadha n'abakazi, baalumukira omwo beesibiramu, era baaniina ku kasolya. Abimeleki bwe yaja okulumba ekimante ekigumu ekyo, yaaseeta gha mulyango gwakyo okukikumaku omuliro. Aye omukazi yaasuula enso ey'oku lubengo ku mutwe gw'Abimeleki, yaamwawula ekighanga. Agho Abimeleki yaayangugha okweta omwisuka eyamugemeranga eby'okulwanisa bye, yaamulagira ati: “Sowolayo empiima yo ondhite, abantu balobenga kundhogeraku bati mukazi n'eyandhita.” Kale omwisuka yaamufumita yaafa. Abaisiraeli bwe baabona nga Abimeleki afiire, bairayo ewaibwe boonaboona. Mu nsambo eyo, Katonda yeesasuuliza ku Abimeleki olw'omusango gwe yaiza ku ise ng'aita baganda be ensanvu. Katonda era yaabonereza abantu b'omu Shekemu olw'ekibi kyaibwe. Ni Yothamu, mutabane wa Gideoni, kye yakolima kyatuukirira. Abimeleki bwe yamala okufa, Tola mutabane wa Pua era mwidhukulu wa Dodo, yaidha okununula Isiraeli. Yali wa mu kika kya Issakari, ng'aba mu kiketezo eky'ensozi ekya Efuraimu. Yaaba mukulembeze wa Isiraeli okumala emyaka amakumi abiri n'esatu. Yaamala yaafa, baamuziika mu Shamiri. Tola bwe yamala okufa, ghairagho Yairi, eyava e Gileadi. Yaakulembera Isiraeli okumala emyaka amakumi abiri n'ebiri. Yali ni batabane amakumi asatu, abaajiiranga ku ndogoyi amakumi asatu. Baali n'ebibuga amakumi asatu, mu Gileadi, ebikaayetebwa ebyalo bya Yairi ni ye buli eno. Yairi yaafa, baamuziika mu Kamoni. Agho Abaisiraeli kabiri baakola ebibi ye Musengwa Katonda, nga basinza emisambwa, Baali ni Ashitarothi. Era baasinza bakatonda b'Abasiria, n'ab'Abasidoni, n'ab'Abamoabu, n'ab'Abammoni, n'ab'Abafilisiti. Abaisiraeli abo, baava ku Musengwa Katonda, baalekera agho okumusinza. Musengwa Katonda yaasungughalira Abaisiraeli abo, yaaleka Abafilisiti n'Abammoni baabaghangula. Abafilisiti n'Abammoni abo baamala emyaka ikumi na munaana nga batuntuza era nga bakiriga Abaisiraeli boonaboona abaali ere ng'osomoike omwiga Yorudani, mu kiketezo eky'Abamori ekiri mu Gileadi. Abammoni baasomoka n'omwiga Yorudani okulwanisa ab'ekika kya Yuda, n'ekya Benjamini, n'ekya Efuraimu. Olwo Isiraeli yoonayoona yaaba mu bweraliikirivu obubitirivu. Agho Abaisiraeli baalirira Musengwa Katonda nga bakoba bati: “Twayonoona mu maiso go, kuba twakuvaaku iwe Katonda waife, twasinza emisambwa gi Baali.” Musengwa Katonda yairamu Abaisiraeli ati: “Nze tyabawonia bwe mwali nga muli kutuntuzibwa Abamisiri, n'Abamori n'Abammoni, n'Abafilisiti, n'Abasidoni, n'Abamaleki, n'Abamoani? Bwe mwandirira tyabawonia? Aye mwanvaaku mwasinza bakatonda abandi. Kale, tija kwirayo kubanunula. Muje mulirire bakatonda be mulonzeegho okusinza. Abo n'ababe babawonienga nga mugwire mu buzibu.” Aye Abaisiraeli baakoba Musengwa Katonda bati: “Twayonoona. Iwe tukole kyonakyona ky'onaabona nga n'ekitugwaniire. Aye tukweghemba otununule olwaleero.” Kale baasuula ere bakatonda b'abamaghanga agandi, baasinza Musengwa Katonda. Musengwa Katonda oyo yaawulira enaku ku mwoyo olw'okudaazibwadaazibwa kwa Isiraeli. Agho Abammoni beetegeka okulwana, baasimba weema dhaibwe mu Gileadi. N'Abaisiraeli beesoloza, baasimba weema dhaibwe e Mizipa mu Gileadi. Abakulembeze b'Abaisiraeli mu Gileadi beebuuzagania beene na beene bati: “Naani anaakulembera olutalo olw'okulwanisa Abammoni? Oyo n'aidha okuba omukulembeze ow'abatyamye boonaboona ab'omu Gileadi.” Yefutha yali Mugileadi omulwani ow'amaani omuzira, aye nga mutabane wa mukazi malaaya. Lata we nga ni Gileadi, eyali ni batabane abandi aba mukazi we. Batabane abo bwe baakula, baabinga Yefutha ghaka, nga bakoba bati: “Ghazira ky'olisika mu ndhu ya iseife, kuba oli mwana wa mukazi wundi.” Agho Yefutha yaalumuka baganda be, yaaja yaabanga mu kiketezo eky'e Tobu. Ng'ali eyo, abantu abazira kye bagasa baamweyimbaku, baajanga okukambula abantu. Nga ghabiseeghooku entangama, Abammoni baaja okulwanisa Abaisiraeli. Agho abakulembeze mu Gileadi baaja okunonayo Yefutha mu kiketezo ky'e Tobu. Baamukoba bati: “Idha otukulembere, tulwanise Abammoni.” Aye Yefutha yaabairamu ati: “Timwankyagha ni muuminga mu ndhu ya lata? Lwaki mpegaano mwidha ye ndi nga muli mu buzibu?” Abakulembeze b'omu Gileadi baakoba Yefutha bati: “Twidhie y'oli mpegaano, kuba twenda oje n'ife tulwanise Abammoni, era obe mukulembeze ow'abatyamye boonaboona mu Gileadi.” Yefutha yaakoba ati: “Bwe munandhizaayo ewaife okulwanisa Abammoni, memale Musengwa Katonda n'ampa obughanguzi, ndidha kuba mufuzi waimwe.” Bale bairamu bati: “Twikiriiza. Musengwa Katonda n'omudhulizi waife.” Agho Yefutha yaaja n'abakulembeze b'e Gileadi, abantu baamufuula mufuzi era mukulembeze waibwe. Yefutha yaayogera ebibono bye byonabyona mu maiso ga Musengwa Katonda e Mizipa. Agho Yefutha yaatuma abakwenda ye kyabazinga ow'Abammoni bamukobe bati: “Otuvunaana ki, ky'oviireku okulumba ensi yaife?” Kyabazinga ow'Abammoni yairamu ati: “Abaisiraeli bwe baava e Misiri, baatwala ekiketezo eky'ensi yange, okuva ku mwiga Arunoni okutuuka ku mwiga Yabboki, ni ku mwiga Yorudani. Kale mpegaano ekiketezo ekyo mukitwirize bya bulungi.” Yefutha yaatuma kabiri abakwenda ye kyabazinga ow'Abammoni ng'amukoba ati: “Isiraeli tanhagangaku kiketezo kya Moabu, waire ekya Ammoni. Aye ekituufu kiri kiti, Abaisiraeli bwe baava e Misiri, baabita mu irungu okutuuka ku Nhandha Emyufu, baigukira e Kadeshi. Agho baatuma abakwenda ye kyabazinga ow'Edomu okumusaba abaganhe okubita mu kiketezo kye. Aye kyabazinga ow'e Edomu yaaloba kubaganha. Era Abaisiraeli baatuma abakwenda ni ye kyabazinga ow'e Moabu. Aye yeena yaaloba kubaganha. Kale, Abaisiraeli abo baasigala e Kadeshi. Agho beekooloobya nga babita ku mbali kw'ekiketezo eky'e Edomu n'eky'e Moabu, baatuuka ku luuyi lw'ekiketezo eky'e Moabu olw'e buvandhuba, baasimba weema dhaibwe ku mbali kw'omwiga Arunoni. Aye tibaingira mu kiketezo kya Moabu, kuba omwiga Arunoni n'ensalosalo yaakyo. Agho Abaisiraeli baatuma abakwenda ye kyabazinga w'Abamori, Sihoni ow'e Heshiboni, baamusaba abaganhe okubita mu kiketezo kye, baje mu kyaibwe. Aye Sihoni yaaloba kwesiga Baisiraeli kubita mu kiketezo kye. Kale yaasoloza eigye lye lyonalyona, baasimba weema dhaibwe e Yahazi, baalwanisa Abaisiraeli. Agho Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, yaagha Abaisiraeli okughangula Sihoni n'eigye lye lyonalyona. Olwo Abaisiraeli baatwala ekiketezo kyonakyona eky'Abamori abaabanga mu nsi eyo. Baatwala ekiketezo kyonakyona eky'Abamori, okuva ku Arunoni okutuuka ku Yabboki, n'okuva ku irungu okutuuka ku Yorudani. Kale ni Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, n'eyabinga Abamori mu kiketezo ekyo olw'abantu be Abaisiraeli. Obwo iwe oja kukyeiriza? Iwe twala ebyo byonabyona omusambwa gwo Kemoshi, bye gukugha okuba ebibyo. Aye ife twidha kutwala ebyo byonabyona Musengwa Katonda waife by'atoola ku bandi n'atugha. Olowooza oti niiwe osinga Balaki, mutabane wa Zippori, kyabazinga w'e Moabu? Wamuwuliraku ng'asonsooniaku Abaisiraeli, waire okubalwanisaaku? Isiraeli amaze entangama ya myaka ebikumi bisatu mu Heshiboni, ni mu Aroeri, n'ebyalo ebibyezungulwire, ni mu bibuga byonabyona ebiri ku mbali kw'omwiga Arunoni. Kiki ekyakulobera okubyeiriza mu kiseera ekyo? Kale ni ti ninze nsobiiza y'oli, aye niiwe oli kusobya ng'onwanisa. Musengwa Katonda, n'omulamuzi. Leka alamule olwaleero ghagati gh'Abaisiraeli n'Abammoni.” Aye kyabazinga w'Abammoni tiyafaayo ku bukwenda Yefutha bwe yamutumira. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Yefutha, yaabita mu Gileadi ni mu Manasse, yaira mu Mizipa eky'omu Gileadi, yaaja y'Abammoni. Yefutha yeeyama ye Musengwa Katonda ati: “Bw'olimpa okughangula Abammoni, omuntu alisooka okufuluma mu miryango gy'endhu yange okwidha okunsangaaza nga ndhize n'obughanguzi, aliba wuwo. Ndimughaayo ng'ekigheebwayo ekyokebwa.” Kale, Yefutha yaasomoka omwiga okulwanisa Abammoni, era Musengwa Katonda yaamugha okubaghangula. Yaabakuba okuva ku Aroeri okutuuka mu biketezo ebiriinaine Minnithi, ebibuga amakumi abiri, n'okutuuka ku Abeli Keramimu. Yaabaita inho. Mu nsambo eyo Abammoni baaghangulwa Abaisiraeli. Yefutha bwe yairayo eka mu Mizipa, yaja okulinga ati ng'abona mughala we ali kwidha okumusangaaza ng'akina era ng'akuba obugoma n'ensaasi. Oyo yali nga n'omwana wa Yefutha yenka ati. Yali azirayo mwana wundi k'abe wa bulenzi oba wa bughala, okutoolaku oyo yenka. Yefutha bwe yamubona, yaakanulamu ebivaalo olw'enaku, ng'akoba ati: “Nkagwireku mwana wange! Onnakughaiza inho, era ondeeteire obulumi ku mwoyo, kuba neeyama ye Musengwa Katonda era tisobola kumenhagho bweyamo obwo!” Mughala we yaamukoba ati: “Lata, oba nga weeyama ye Musengwa Katonda, tuukiriza ekyo kye wakoba okunkolaku kuba Musengwa Katonda oyo yakugha okwesasuuliza ku bazigu bo, Abammoni.” Aye yaakoba ise ati: “Nkolera ekintu kirala kiti: ndeka, okumala emyezi ebiri, nje ni bakagwa bange ntambuletambule eyo ntyo ku nsozi, neerire olw'okufa nga ndi mughala mwegha.” Yefutha yaamukoba ati: “Ja.” Yaamusiibula aje amale emyezi ebiri. Omughala yaaja ni bakagwa be ku nsozi, yeeririra eyo olw'okufa nga mwegha. Emyezi ebiri bwe gyawaaku, omughala yaira ye ise. Ise yaakola nga bwe yeeyama ye Musengwa Katonda, omughala yaafa nga mwegha. Okwo n'okwava empisa mu Isiraeli, ey'abaghala okujanga buli mwaka, ni bamala enaku ina nga balira mughala wa Yefutha ow'e Gileadi. Agho Abaefuraimu beetegeka okulwana olutalo, baasomoka omwiga Yorudani, baaja e Zafoni, baabuuza Yefutha bati: “Lwaki waja okulwanisa Abammoni, n'otatweta kuja n'iwe? Twidha kukwokera mu ndhu yo!” Yefutha yaabairamu ati: “Nze n'abantu bange twali n'enkaayana nnene n'Abammoni. Imwe nabeeta, aye mwaloba kwidha kubamponia. Bwenabona nga timwidhie kubamponia, naaghaayo obulamu bwange, naaja okulwanisa Abammoni abo era Musengwa Katonda yampa okubaghangula. Kale, lwaki mwidhie olwaleero okuunwanisa?” Agho Yefutha yaasoloza abasaadha boonaboona ab'e Gileadi, yaalwanisa Abaefuraimu yaabaghangula kuba Abaefuraimu baali nga bakobye bati: “Imwe Abagileadi abali mu Efuraimu ni mu Manasse, mwalumuka ku Efuraimu.” Agho Abagileadi baagema ebifo byonabyona omwiga Yorudani ghe gusomokerwa, nga benda okulobera Abaefuraimu okulumuka. Era kiisi Muefuraimu eyagezangaku okulumuka, bwe yaidhanga n'asaba bamuganhe okusomoka, nga bamubuuza bati: “Oli Muefuraimu?” Bwe yairangamu ati: “Busa”, olwo nga bale bamukoba akobe ati: “Shibbolethi.” Aye ole yaakoba ati: “Sibbolethi”, kuba nga tasobola kukyatula bukalamu. Olwo nga bale bamugema, nga bamwitira mu kifo omwiga Yorudani ghe gusomokerwa. Mu biseera ebyo, Abaefuraimu emitwalo ena n'enkumi ibiri (42,000) n'abaitibwa. Yefutha yaakulembera Isiraeli okumala emyaka mukaaga. Agho yaafa, baamuziika mu kibuga kye mu Gileadi. Yefutha bwe yavaagho, Ibuzani ow'e Bethelehemu yaakulembera Isiraeli. Yali ni batabane amakumi asatu, ni baghala be amakumi asatu. Yafumbiza baghala be abo mu bika ebindi, era yaatoola abaghala amakumi asatu mu bika ebindi, yaabaleeta okufumbirwa batabane. Ibuzani oyo yaakulembera Isiraeli okumala emyaka musanvu. Agho yaafa, baamuziika e Bethelehemu. Ibuzani bwe yavaagho, Eloni Omuzebuluni yaakulembera Isiraeli okumala emyaka ikumi. Agho yaafa, baamuziika mu Aiyaloni mu kiketezo ky'e Zebuluni. Eloni bwe yavaagho, Abudoni mutabane wa Hilleli Omupirathoni yaakulembera Isiraeli. Yali ni batabane amakumi ana (40), ni baidhukulu be amakumi asatu (30), abaajiiranga ku ndogoyi nsanvu. Abudoni oyo yaakulembera Isiraeli okumala emyaka munaana. Agho yaafa, baamuziika mu Pirathoni, mu nsi ya Efuraimu, mu kiketezo eky'Abamaleki eky'oku nsozi. Agho Abaisiraeli kabiri baayonoona ye Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaabaleka okufugibwa Abafilisiti okumala emyaka amakumi ana. Ghaaligho omusaadha, eriina lye nga ni Manoa, ow'e Zora, nga wa mu kika kya Dani. Mukazi we yali mugumba, nga tazaalangaku mwana. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaabonekera omukazi oyo, yaamukoba ati: “Oli mugumba, tozaalangaku mwana. Aye bona, oidha kutoola enda ozaale omwana mulenzi. Weekuume olobe kunhwa ku mwenge gwa mizabbibu oba ekitamiiza kyonakyona, waire okulya ku kintu kyonakyona ekitali kirongoofu, kuba bona, oidha kutoola enda ozaale omwana omulenzi. Omwana oyo taasalengaku nviiri ku mutwe gwe, kuba aidha kugheebwayo ye Katonda abe Munaziri okuva lw'alizaalibwa. Oyo n'alitoolera omulimo ogw'okununula isiraeli mu mikono gy'Abafilisiti.” Agho omukazi yaaja, yaakobera iba ati: “Omuntu wa Katonda aidhie ye ndi, ng'amaiso ge gatiisa inho ng'oti ga malaika wa Katonda. Timubuuziiza y'aviiriire, era tankobeire liina lye. Aye ankobye ati, ‘Bona, oidha kutoola enda ozaale omwana mulenzi. Kale ni otanhwanga mwenge gwa mizabbibu oba ekitamiiza kyonakyona, waire okulya ekintu kyonakyona ekitali kirongoofu kuba omwana oyo aliba Munaziri, okuva lw'alizaalibwa okutuusa lw'alifa.’ ” Agho Manoa yaasaba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye leka omuntu wa Katonda ye watumye, aidhe ye tuli kabiri atwegerese kye tuli n'okukolera omwana aja okuzaalibwa.” Katonda yaakola ekyo Manoa kye yasaba, malaika yaira kabiri y'omukazi, bweyali ng'atyaime mu nimiro. Aye iba, Manoa, tiyali naye agho. Agho omukazi yaalumuka mangu, yaakobera iba ati: “Bona, omuntu ole eyaidha ye ndi ku lunaku lule, aidhie kabiri yambonekera!” Manoa yaasituka, yaanonereza mukazi we. Yaaja y'omuntu ole, yaamubuuza ati: “Niiwe omuntu ole eyayogera ni mukazi wange?” Ole yairamu ati: “Ninze.” Manoa yaamubuuza ati: “Ebibono bye wakoba bwe birituukirira, obulamu bw'omwana oyo buliba bwa nsambo ki, era kiki ky'aliba n'okukola?” Malaika wa Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Mukazi wo yeegenderezenga okukola byonabyona bye namukoba. Atalyanga kintu kyonakyona ekiva ku mizabbibu. Atanhwanga mwenge gwa mizabbibu oba ekitamiiza kyonakyona, waire okulya ekintu kyonakyona ekitali kirongoofu. Ebyo bye namulagira by'abe agemenga.” Manoa yaakoba malaika wa Katonda ati: “Tukweghembye sigala ng'okaaliku n'ife, tukufumbireyo embuzi entototo.” Aye malaika wa Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ni bwe nnaasigala nga nkaaliku n'imwe, era tiirye ku mere yaimwe. Aye bwe mwenda okutegeka ekigheebwayo ekyokebwa, mugwaniire kukigha Musengwa Katonda.” Manoa yali amukobye ebyo lwa kuba tiyategeera ng'oyo malaika wa Musengwa Katonda. Manoa yaakoba malaika wa Musengwa Katonda ati: “Tukobere eriina lyo. Olwo bye wakoba bwe birituukirira, tughange okukutaamu ekitiisa.” Malaika wa Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Lwaki ombuuza eriina lyange eryewuninkiriza?” Agho Manoa yaagema embuzi entototo, n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, yaabigheerayo agho ku lubaale, ye Musengwa Katonda akola ebyewuninkiriza. Enimi edh'omuliro bwe dhaava ku alutaari, ni dhitumbukira ghaigulu, malaika wa Musengwa Katonda yaajiira mu nnimi edho ghaigulu, nga Manoa ni mukazi we babona. Agho Manoa ni mukazi we baakuba amakiryaivu, baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka. Malaika wa Musengwa Katonda tiyairayo kubabonekera kabiri. Agho Manoa yaategeera ng'oyo abaire malaika wa Musengwa Katonda. Manoa yaakoba mukazi we ati: “Bwenebwene twidha kufa, kuba tuboine Katonda!” Aye mukazi we yairamu ati: “Ngoli Musengwa Katonda abaire ayenda kutwita, tiyandituganhie kumugha ekigheebwayo ekyokebwa, n'ekyo eky'emere ey'empeke. Era tiyanditwoleike bino byonabyona, waire okutukobera ebintu ng'oti n'ebyo mpegaano.” Agho ekiseera nga kibiseegho, omukazi yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Samusoni. Omwana yaakula, Musengwa Katonda yaamugha enkabi. Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwatoolera okumugha amaani ng'ali ghagati gh'e Zora n'e Eshitaolo mu Mahanehedani. Lwali lulala, Samusoni yaaserengeta e Timuna, eyo yaabonayo omughala Omufilisiti. Bwe yamala okumubona, yairayo eka, yaakoba ise n'inhina ati: “Mboine omughala Omufilisiti e Timuna. Kale mumunfunire mmubayize.” Aye ise n'inhina baamubuuza bati: “Lwaki oyenda okubayiza omukazi mu Bafilisiti abatali bakekete? Toghanga kufuna mukazi mu batuliku luganda, oba mu bantu baife boonaboona?” Aye Samusoni yaakoba ise ati: “Nfunira oyo, kuba ye nsiimye.” Aye ise n'inhina baali tibaidhi nga Musengwa Katonda n'eyasindika Samusoni okukola ekyo kuba Musengwa Katonda oyo yali ali kunoonia ensonga ey'okuvaaku okulwanisa Abafilisiti. Mu biseera ebyo, Abafilisiti n'abaafuganga Isiraeli. Agho Samusoni yaaserengeta n'ise n'inhina e Timuna. Bwe baali nga bali kubita mu masamba g'emizabbibu, yaja okuwulira ati, ng'empologoma entototo eri kumuwologomera. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwamugha amaani, yaagiyuzaamu ghabiri ng'azira ky'akozeisa mu ngalo dhe, ng'oti n'omuntu bw'ayuzaamu embuzi ento. Aye yaaloba kukobera bazaire be ky'akoze. Agho yaaja, yaayogera n'omughala, era yaasiima omughala oyo. Nga ghabiseeghooku enaku, yairayo okuleeta omughala amubayize. Agho yaagonhokaku katono okuva ku ngira, aje abone empologoma ye yaita. Okuja okubona ati, nga mu mulambo gwayo mulimu omuzinga gw'endhuki n'omudheenene gwadho. Agho yaakaagha omudheenene ogwo n'engalo dhe, yaajanga ng'alya bw'atambula. Yaaja ye ise n'inhina, yaabaghaaku baalya. Aye yaaloba kubakobera ng'omudheenene ogwo agutoire mu mulambo ogw'empologoma. Ise yaaja mu maka g'omughala, era Samusoni yaakolerayo embaga, kuba abaisuka abaabayizanga, batyo bwe baakolanga. Abafilisiti bwe baamubona, baagheereza abaisuka amakumi asatu okuba naye nga bamukuumaku. Agho Samusoni yaabakoba ati: “Ka mbaghe ekikoiko. Bwe munaasobola okukiita ng'enaku omusanvu edh'embaga dhikaali kuwaaku, ndidha kubagha engoye empegheevu amakumi asatu, n'ebivaalo eby'oku mbaga amakumi asatu. Aye bwe munaalemwa okukiita, niimwe omwidha okumpa engoye empegheevu amakumi asatu n'ebivaalo eby'oku mbaga amakumi asatu.” Bale baamukoba bati: “Tughe ekikoiko kyo tukiwulire.” Agho yaakoba ati: “Mu kintu ekirya, mwavaamu eky'okulya. Mu kintu eky'amaani, mwavaamu ekidhuudhuula!” Enaku isatu dhaabitagho nga bakaalemereirwa okwita ekikoiko ekyo. Ku lunaku olwokuna, baakoba muka Samusoni bati: “Sendasenda balo atwitire ekikoiko ekyo. Bw'otaakole otyo, twidha kukwokya iwe n'ab'endhu ya lata wo. Mwatweta okwidha ghano, kutwavughaza?” Muka Samusoni yaaja ye iba ng'ali kulira, yaakoba ati: “Iwe toonhenda, onkyaye bukyaghe! Wagha ab'eighanga lyange ekikoiko, waaloba ku nkobera kye kitegeeza!” Iba yaamukoba ati: “Bona, tyakobera ni bw'aba lata oba maama, obwo iwe ye nnaakobera?” Omukazi yaamuliriranga olw'ekyo buli lunaku, okumalaku enaku omusanvu edh'embaga. Aye ku lunaku olwomusanvu yaamukobera, kuba yamudeeberera inho. Omukazi yaakobera ab'eighanga lye. Agho ku lunaku olwomusanvu, abasaadha ab'omu kibuga baakoba Samusoni ng'endhuba ekaali kugwa, bati: “Eriyo ekisinga omudheenene gw'endhuki okudhuudhuula? Eriyo ekisinga empologoma amaani?” Samusoni yaabairamu ati: “Ngoli timwalimisa nte yange, timwandighanze kwita kikoiko kyange.” Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwamwidhaku n'amaani, yaaserengeta mu Ashikeloni, yaitayo abasaadha amakumi asatu, yaabanhagaku ebintu byaibwe, ebivaalo byaibwe eby'oku mbaga yaabitwalira abasaadha abaita ekikoiko kye. Olwo yairayo mu maka ga ise ng'aliku obusungu obubitirivu. Agho baatoola muka Samusoni baamugha omusaadha, mwine wa Samusoni, eyalabirira Samusoni oyo ku mbaga. Bwe ghaabitaghooku entangama, Samusoni yaaja okukyalira mukazi we mu biseera eby'okukungula engaano, ng'amutwaliire embuzi entototo. Yaakoba ati: “Nhenda kwingira mu kisenge kya mukazi wange.” Aye lata wa mukazi we yaaloba kumuganha kwingira, ng'amukoba ati: “Nze nadhuuba nti bwenebwene wamukyayira irala. Kale ni, n'okumugha mwino. Aye muganda we omuto n'amusinga obulungi. Nkweghemba oyo y'obe otwale mu kifo ky'ole.” Samusoni yairamu ati: “Ku mukuzi guno tiidha kubaaku musango olw'akabi ke nnaakola Abafilisiti!” Agho yaaja, yaagema ebibe ebikumi bisatu, yaasiba bibiri bibiri emikira ghalala, yaasibira engada mu kifundwa ky'asibiisa emikira egyo. Bwe yamala okukunaania omuliro ku ngada edho, yaalekula ebibe, byaja mu misiri gy'engaano egy'Abafilisiti. Mu nsambo eyo, yaayokya ebinhwa eby'engaano ebikungwirwa, era n'engaano ekaali kukungulwa, ghalala n'emiti emyoliva. Agho Abafilisiti beebuuza bati: “Naani akoze kino?” Baabakoba bati: “Samusoni mukoirume w'omusaadha ow'e Timuna, n'akoze ekyo kuba omusaadha oyo yatoola muka Samusoni oyo, yaamugha mwine wa Samusoni.” Agho Abafilisiti baaja baayokya omukazi oyo n'ab'omu ndhu ya ise. Samusoni yaakoba ati: “Mutyo bwe mukoze? Ndayira nti ndidha kumala kubeesasuulizaaku, memale ngolole.” Agho yaabalumba n'amaani mangi, yaabaita inho. Olwo yaaja yaaba mu mpuku eri mu lwatika olw'olubaale, mu kiketezo eky'e Etamu. Agho Abafilisiti baaja, baasimba weema dhaibwe mu Buyudaaya, era baalumba ekibuga Lehi. Abantu ab'omu Buyudaaya baababuuza bati: “Lwaki mwidhie okutulumba?” Baabairamu bati: “Twidhie okugema Samusoni tumusibe, olwo tumukole nga mwene bwe yatukola.” Agho abasaadha enkumi isatu (3,000) ab'e Buyudaaya, baaja ku mpuku eri mu lwatika olw'olubaale, mu kiketezo eky'e Etamu. Baakoba Samusoni bati: “Toidhi ng'Abafilisiti n'abatufuga? Kale kiki kino ky'otukoze?” Yaabairamu ati: “Abo nabakola nga beene bwe bankola.” Baamukoba bati: “Twidhie kukusiba, tukugheeyo ye bali.” Samusoni yaabakoba ati: “Mulayire muti timwidha kundhita imwe beene.” Baakoba bati: “Tuja kukusiba busibe, tukugheeyo ye bali, aye tituja kukwita.” Kale baamusiba emigugha ebiri emiyaaka, baamutoolayo mu lubaale. Bwe baamutuusa e Lehi, Abafilisiti baalumuka okuja y'ali nga baleekaana. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwamwidhaku n'amaani, emigugha egyali gimusibye amakono gyakutuka ng'oti n'ewuuzi edhookeibwa omuliro, n'ebifundwa ebyali bimusibye ku ngalo byalekula. Agho Samusoni yaabona eigumba ery'oluba olw'endogoyi eyali yaakafa nga liri agho, yaalironda, yaaliitisa abasaadha lukumi (1,000). Yaakoba ati: “Eigumba ery'oluba lw'endogoyi ndiitiisa abasaadha lukumi (1,000), naababunga emungo n'eigumba ery'oluba lw'endogoyi.” Bwe yamala okwogera, yaasuula eigumba eryo ery'oluba olw'endogoyi. Ekifo ekyo kyatuumibwa eriina Ramathi Lehi. Agho endiwo yaagema Samusoni, yaayeta Musengwa Katonda ati: “Ompaire obughanguzi buno obw'amaani. Aye obwo mpegaano nfe endiwo, era abo abatali bakekete bangeme?” Agho Musengwa Katonda yaatuna ekituli eyo e Lehi, mwavaamu amaadhi. Samusoni bwe yamala okunhwa, yairamu obulamu n'amaani. Ensulo eyo baagituuma eriina Enihakkore. Era ekaaliyo e Lehi n'okutuusa mpegaano. Agho Samusoni yaakulembera Isiraeli okumala emyaka amakumi abiri, ng'Abafilisiti n'abafuga. Samusoni yaaja e Gaza, yaabonayo omukazi malaaya, yaaba naye mu buliri. Abantu ab'e Gaza baamanha ng'ali eyo. Kale baazingiza ekifo ekyo okukyezunguluza, era baamweteega ku mulyango gw'ekibuga obwire bwonabwona ng'abasiriikiriire, baakoba mule bati: “Obwire ka bukye memale tumwite.” Aye Samusoni yalambaalaku kutuusa bwa mu bwire ghagati wonka. Yaasituka, yaagema endhigi edh'omulyango ogwingira mu kibuga n'emyango gyaku gyombi, yaadhikuukulagho n'ebisiba byaku n'ebidhiriku ebindi byonabyona. Olwo yaabbeedera endhigi edho ku mabega, yaadhitwala ku ntwiko y'olusozi olulingiriire Heburoni. Ebyo bwe byawa, Samusoni yaayenda omukazi mu kiiko ky'e Soreki, ng'eriina lye ni Delila. Agho abakungu b'Abafilisiti baaja y'omukazi oyo, baamukoba bati: “Musendesende omanhe amaani ge amangi ghe gamuva, n'ensambo yetughanga okumugemamu ni tumusiba, amaani ago ni gamuwa. Olwo buli muntu ku ife aidha kukugha ebitundu bya feeza lukumi na kikumi (1,100).” Agho Delila yaaja, yaakoba Samusoni ati: “Nkweghembye nkobera amaani go amangi ghe gakuva, n'engeri ole y'asobola okukugemamu n'akusiba, amaani ago ni gakuwaamu.” Samusoni yairamu ati: “Bwe bansibisa obugugha obuyaaka omusanvu obw'akalaso, obukaali kukala, mba munafu ng'oti n'omuntu owundi yeenayeena.” Agho abakungu b'Abafilisiti baaleetera Delila obugugha obuyaaka omusanvu obw'akalaso, obukaali kukala, yaabusibisa Samusoni. Delila oyo era yaliyo n'abasaadha nga bateeze mu kisenge eky'omunda. Agho yaaleekaana yaamukoba ati: “Samusoni, Abafilisiti bakugwireku!” Aye Samusoni yaakutula obugugha ng'oti n'ewuuzi bwe dhikutuka ng'omuliro gudhigemye. Kale, ekyama ekigema ku maani ge kyasigala nga kikaali kumanhibwa. Delila yaakoba Samusoni ati: “Bona, oli kumbuzaabuza, waaloba kunkobera kituufu. Nkweghembye nkobera ole bw'aghanga okukusiba.” Samusoni yaamukoba ati: “Bwe bansibisa emigugha emiyaaka egitakozesebwangaku, mba munafu ng'oti n'omuntu owundi yeenayeena.” Kale Delila yaagema emigugha emiyaaka, yaamusiba, yaamukoba ati: “Samusoni, Abafilisiti bakugwireku!” Abasaadha abaali nga beeteeze, baali mu kisenge eky'omunda. Aye Samusoni yaakutula emigugha ku mikono gye ng'oti wuuzi buwuuzi. Delila yaakoba Samusoni ati: “N'okutuusa buti oli kumbuzaabuza, waaloba kunkobera kituufu. Nkobera ole bw'aghanga okukusiba.” Yaamukoba ati: “Bw'oluka emiganda omusanvu egy'enviiri dhange ku mutwe, n'ogikalanguza n'ekifundwa ekisibiirwa ku nkondo, mba munafu ng'oti n'omuntu owundi yeenayeena.” Kale Samusoni bweyali ng'ali kutenduka, Delila yaaluka emiganda omusanvu egy'enviiri ku mutwe gwa Samusoni oyo, era yaagikalanguza n'ekifundwa ekisibiirwa ku nkondo. Agho yaamukoba ati: “Samusoni Abafilisiti bakugwireku!” Aye Samusoni yaasitukagho mu ndoolo, yaasikula ekifundwa ekisibiirwa ku nkondo, enviiri dhaasimulukuka. Agho Delila yaamukoba ati: “Osobola okukoba oti onhendha, ate nga omwoyo gwo tigundiiku naire? Waakambuzaabuza buti emikuzi giigino esatu, waaloba kunkobera amaani go amangi ghe gakuva.” Delila oyo yaamudeebanga buli lunaku ng'amubuuza, okutuusa Samusoni lwe yeesinwa ekibitiriire. Kale yaamukobera byonabyona, ati: “Tibansalangaku nviiri ku mutwe, kuba ndi Munaziri okuviira irala mu nda ya maama. Enviiri dhange bwe badhisalaku, amaani gange ganvaaku, naaba munafu ng'oti n'omuntu owundi yeenayeena.” Delila bwe yabona nga Samusoni amaze okumukobera byonabyona, yaatuma y'abakungu b'Abafilisiti okubeeta, ng'akoba ati: “Mwire ku mukuzi guno gwonka, kuba ankobeire byonabyona.” Agho baidha y'ali nga n'empiiya bali nadho mu ngalo. Delila yaatenduukiriza Samusoni ng'amuleze ku mubiri, era yaayeta omusaadha yaasala emiganda omusanvu egy'enviiri dha Samusoni. Agho Delila yaatoolera okumudaazadaaza, amaani gaamuvaamu. Era yaamukoba ati: “Samusoni, Abafilisiti bakugwireku!” Samusoni yaasitukagho mu ndoolo, yaakoba mule ati: “Ndidha kubeenhunhunkuzaaku nje, nga bwe mbairenga nkola ku mikuzi gire egindi.” Yali taidhi nga Musengwa Katonda amulekuliire agho. Abafilisiti baamugema, baamutundulamu amaiso. Era baamutwala e Gaza, baamusibisa endhegere edh'ekyuma eky'ekikomo, baamuta ku mulimo ogw'okuseeranga ku lubengo mu ikomera. Aye enviiri dhe dhaatoolera okwiraku okumera. Abakungu b'Abafilisiti beesoloza okusagambya n'okughaayo omusengo omukologho y'omusambwa gwaibwe Dagoni, nga bakoba bati: “Omusambwa gwaife gutughaire okughangula omuzigu waife Samusoni.” Abantu bwe baamubona baasaaka omusambwa gwaibwe bati: “Omusambwa gwaife gutughaire okughangula omuzigu waife, eyaitaitana ensi yaife era n'atwitaku abantu kamaala.” Agho bwe baali nga bali kusagambya, baakoba bati: “Mwete Samusoni aidhe atusanhuseeku!” Kale baamuleeta okuva mu ikomera yaabasanhusa, baamwemereza ghagati gh'empango. Agho Samusoni yaakoba omwisuka eyali amugemye ku mukono, ati: “Ka ngemeku mpulire empango edhigemereire endhu eno, nsobole okudheesiiraku.” Endhu yali ng'ekubyeku abasaadha n'abakazi. N'abakungu boonaboona ab'Abafilisiti baali omwo. Era ghaigulu ku ngulu kwayo, kwona kwaliku abasaadha n'abakazi ng'oti enkumi isatu (3,000), abaali balingiriire Samusoni ng'ali kubasanhusa. Agho Samusoni yaasaba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda wange, nkweghemba ondidhukire ompe amaani ku mukuzi guno gwonka. Olwo nsobole, mu kikolwa kino ekirala, okwesasuuliza ku Bafilisiti olw'okuntundulamu amaiso gange gombi.” Samusoni yaagema empango dhombi edha ghagati, edhaali dhigemereire endhu eyo, yaadhimaliraku amaani ge goonagoona, omukono gwe omusaadha yaaguta ku yindi, n'omugooda ku yindi. Yaakoba ati: “Ka nfiire ghalala n'Abafilisiti.” Yaasindika n'amaani ge goonagoona, endhu yaagwa ku bakungu ni ku bantu boonaboona abaali omwo. Kale, abantu Samusoni be yaita mu kufa kwe, baaba kamaala inho okusinga be yaita nga mulamu. Agho baganda be n'ab'endhu ya ise boonaboona, baidha okutwala omulambo gwe. Baamutwala, baamuziika ghagati gh'e Zora n'e Ashitaoli, mu lwambiidhi lwa lata we Manoa. Yali akulembeire Isiraeli okumala emyaka amakumi abiri. Ghaaligho omusaadha ng'eriina lye ni Mika, eyali ow'omu kiketezo eky'e Efuraimu eky'oku nsozi. Yaakoba inhina ati: “Ebitundu bya feeza olukumi n'ekikumi bye baakutwalaku, n'okolima nga mpulira, ninze nabitwala era ndi nabyo.” Inhina yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akughe enkabi mwana wange.” Agho yairiza inhina ebitundu bya feeza ebyo. Inhina yaakoba ati: “Ka mpeeyo feeza ono abe wa Musengwa Katonda, ku lw'omwana wange, bamusaanuuse asiigibwe ku kifaananie ekibaadhe. Kale ni, feeza ono nja kumukwiriza.” Agho Mika bwe yairiza inhina ebitundu bya feeza ebyo, inhina yaatoolaku ebitundu ebikumi bibiri, yaabigha omugheesi w'ebintu bya feeza, yaabaadha ekifaananie yaakisiigaku feeza oyo. Ekifaananie ekyo baakita mu ndhu ya Mika. Omusaadha oyo Mika, yali n'eisinzizo erirye. Agho yaatunga ekivaalo eky'obwakabona era yaakola ebintu ebyetebwa terafimu. Yaayawula owundi ku batabane, yaafuuka kabona we. Mu biseera ebyo, tighaaligho kyabazinga mu Isiraeli. Buli muntu yakolanga nga bw'abona. Ghaaligho omwisuka Omulevi, eyali nga yasenga e Bethelehemu mu Buyudaaya. Yaamala yaavaayo ng'ali kwagala aghandi gh'anaaba. Bwe yali ng'ali kutambula, yaatuuka ku ndhu ya Mika mu kiketezo eky'e Efuraimu eky'oku nsozi. Mika yaamubuuza ati: “Ova gha?” Yairamu ati: “Ndi Mulevi ow'e Bethelehemu mu Buyudaaya. Ndi kwagala aghantu ghe nnaaghanga okusenga.” Mika yaamukoba ati: “Ba ghano ninze, obe omughabuzi era kabona wange. Ndidha kukughanga ebitundu ikumi ebya feeza omwaka, n'eby'okuvaala, n'eby'okulya.” Agho omwisuka Omulevi yaikiriza okusenga ew'omusaadha oyo, era yaabeera irala ng'oti mutabane we mwene. Omusaadha oyo Mika, yaamutaagho abe kabona we, era omwisuka oyo Omulevi, yaabanga mu maka ga Mika oyo. Agho Mika yaakoba ati: “Mpegaano nga bwendi n'Omulevi nga ni kabona wange, ndidhi nga Musengwa Katonda aidha kundeetera ebintu okunjiiranga obukalamu.” Mu biseera ebyo tighaaligho kyabazinga mu Isiraeli. Era ab'omu kika kya Dani baali nga bakaayagala ekiketezo ekyaibwe eky'okubaamu, kuba baali nga bakaali kufuna mugabo gwaibwe mu bika bya Isiraeli. Agho ab'omu kika kya Dani boonaboona, beerondamu abasaadha abaziramu ntete bataanu. Baabatuma, nga bava mu Zora ni mu Eshitaolo, okuja okukeeta n'okwetegereza ensi eyo. Bwe baatuuka mu maka ga Mika, mu kiketezo eky'e Efuraimu eky'oku nsozi, baaba agho. Bwe baali nga bali eyo, baategeera endhogera y'omwisuka Omulevi. Agho baaja y'ali, baamubuuza bati: “Okola ki ghano? Era naani eyakuleeta ghano?” Yaabairamu ati: “Tuti bwe twaisania ni Mika: yampangisa nga wa kunsasulanga, nze mbe kabona we.” Baamukoba bati: “Tukweghembye buuza Katonda atumanhise oba nga olugendo lwe tuli kujaamu lunaaba lukalamu.” Kabona oyo yaabairamu ati: “Muje miraala, Musengwa Katonda ali kubalabirira mu lugendo lwaimwe.” Agho abasaadha abo abataanu baaja, baatuuka e Laishi. Baabona ng'abantu baayo bali miraala ng'oti n'ab'e Sidoni bwe baali. Abantu abo baali baikaikamu, nga tibasuubira muntu yeenayeena kubalumba naire, nga bali na kiisi kye beetaaga era nga bakombe. Baali ghala inho n'Abasidoni, era nga bazira bantu bandi be bakolagana nabo. Abasaadha abataanu bwe bairayo e Zora n'e Eshitaolo, baganda baibwe baababuuza kye bazwire. Baabairamu bati: “Musituke tuje tubalumbe. Kuba bona, tumaze okuzuula ng'ensi yaibwe ngimu inho. Mulobe kuba bwagho. Mwangughe, muje mugitwale ebe yaife. Bwe munaatuukayo, mwidha kwagaana abantu abatasuubira muntu yeenayeena kubalumba naire. Ensi eyo ngazi, era erimu buli kintu omuntu kye yeetaaga. Bwenebwene, Katonda agibaghaire mugighangule.” Agho abasaadha lukaaga (600) ab'omu kika kya Dani, baasitula nga bagemye eby'okulwanisa okuva e Zora n'e Eshitaolo. Baaniinaniina, baaja baasimba weema dhaibwe e Kiriathi Yearimu mu Buyudaaya. Kyova, okutuusa ni mpegaano, ekifo ekyo kikaayetebwa, Ekifo Dani ghe yasimba weema dhe. Bwe baava agho baatuuka mu ndhu ya Mika mu kiketezo eky'e Efuraimu eky'oku nsozi. Abasaadha bale abataanu abaaja okukeeta ensi y'e Laishi, baakoba banaibwe bati: “Mubaire mwidhi nga mu ndhu dhino mulimu ekifaananie ekibaadhe, ekisiigiibwaku feeza omusaanuuse? Era mubaire mwidhi nga mu ndhu dhino mulimu n'ekivaalo eky'obwakabona, era mwabaamu n'ebintu ebyetebwa terafimu? Kale ni mulowooze ku kye mugwaniire okukola.” Kale baakyukira agho, baaja mu maka ga Mika, baatuuka ku ndhu omwisuka Omulevi mwe yabanga, baamubuuza ebimufaaku. Olwo abasaadha bale olukaaga (600) ab'omu kika kya Dani abagemye eby'okulwanisa, baali beemereire ku mulyango. Agho abasaadha abataanu abaakeeta ku lule, baingira mu ndhu, baatoolamu ekifaananie ekibaadhe, n'ekivaalo eky'obwakabona, n'ebintu ebyetebwa terafimu, n'ekifaananie ekikoleibwa mu kyuma ekisaanuusiibwa. Baakolanga ebyo, nga kabona ayemereire ku mulyango ghalala n'abasaadha olukaaga (600) abagemye eby'okulwanisa. Abasaadha bale bwe baingira mu ndhu ya Mika, ni batoolamu ekifaananie ekibaadhe, n'ekivaalo eky'obwakabona, n'ebintu ebyetebwa terafimu, n'ekifaananie ekikoleibwa mu kyuma ekisaanuusiibwa, kabona oyo yaababuuza ati: “Muli kukola ki ekyo?” Baamwiramu bati: “Sirika, otageza kwogera! Idha oje n'ife, obe omuwi w'amagezi era kabona waife. Tikisingaku okuba kabona ow'ekika ky'Abaisiraeli ekiramba, mu kifo eky'okuba kabona ow'endhu ey'omuntu omulala obulala ati?” Kabona yaasangaala inho, yaatoola ekivaalo eky'obwakabona, n'ebintu ebyetebwa terafimu, n'ekifaananie ekibaadhe, yaaja nabo. Agho baakyusa, baatoolera olugendo nga bakulembeizaamu abaana abato, n'ensolo, n'ebintu. Bwe baali nga batambwireku olugendo olughera okuva ku ndhu ya Mika, Mika yaayeta baliraanwa be, baababingirira era baatuuka ku bantu b'omu kika kya Dani abo, baabakaabukira. Ab'omu kika kya Dani baakyuka, baabuuza Mika bati: “Kiki ekikutuuseeku, okwidha n'ekikunsu ekinene kityo?” Mika yairamu ati: “Muntoireku emisambwa gyange gye nakola, mwantoolaku ni kabona wange, mwatwala. Kiki kye nsigaizaagho? Olwo nga mumbuuza muti, ‘Kiki ekikutuuseeku?’ ” Ab'omu kika kya Dani baakoba bati: “Ekisinga, otayongera kwogera, okutoolaku ng'oyenda abasaadha bano abakambwe bakulumbe, bakwite iwe n'ab'omu ndhu yo.” Agho ab'omu kika kya Dani beetambulira. Mika bwe yabona nga bamusinga inho amaani, yaakyuka yairayo ewuwe. Ab'omu kika kya Dani bwe baamala okutwala ebintu bya Mika bye yali akoze, ni kabona we, baalumba Laishi, ekibuga eky'abantu abaikaikamu era abatasuubira muntu yeenayeena kubalumba naire. Baabaita n'ekibuga baakikumaku omuliro kyaya. Tighaaligho yaidha kubawonia, kuba Laishi kyali mu kiiko ekiriiraine Bethirehobu, nga kyeswire inho ni Sidoni ate nga abaayo ghazira bantu bandi be bakolagana nabo. Agho ab'omu kika kya Dani baazimba buyaaka ekibuga ekyo, baaba omwo. Eriina ery'ekibuga ekyo eryali Laishi baalikyusa, baakituuma Dani erya dhaadha waibwe eyali mutabane wa Yakobo. Ab'omu kika kya Dani abo, baataagho ekifaananie ekibaadhe kire, okukisinzanga. Agho Yonathani mutabane wa Gereshomu, era mwidhukulu wa Musa, yaaba kabona waibwe. Yonathani oyo ni baidhukulu be abaamwiririra, n'abaali bakabona b'Abadani abo okutuusa abantu lwe baatwalibwa mu bunhage. Kale baataagho ekifaananie ekibaadhe Mika kye yakola, kyasigalayo ekiseera kyonakyona endhu ya Katonda kye yabeeragho e Shilo. Mu biseera ebyo, nga ghakaali kubaagho kyabazinga mu Isiraeli, ghaaligho Omulevi eyabanga eghala mu kiketezo eky'oku nsozi eky'e Efuraimu. Omulevi oyo yaafuna omukazi ow'embali mu Bethelehemu e Buyudaaya. Aye omukazi oyo yaasungughalira iba oyo, yaavulumuka yairayo mu ndhu ya ise mu Bethelehemu e Buyudaaya, yaaba eyo okumala emyezi ena. Agho iba yaasitula, yaaja okumuwooyawooya amwize. Yaatwala omugheereza we n'endogoyi ibiri. Yaatuuka ku ndhu ya lata w'omughala. Lata w'omughala bwe yamubona, yaamusangaalira inho. Lata w'omughala oyo, yaikirizisa mukoirume we okusigalayooku okumala enaku isatu. Kale baalya, baanhwa era baasulayo. Ku nkyo ly'olunaku olwokuna, baasituka, beetegeka okugolola. Aye lata w'omughala yaakoba mukoirume we ati: “Mumale okulya ku kamere memale muje.” Agho baatyama, baalya era baanhwa bombi ghalala. Lata w'omughala yaakoba mukoirume we ati: “Nkweghembye ganha osule, osanhukeku.” Omusaadha yaasituka okugolola, aye lata w'omughala yaamupikiriza, yaasulayo kabiri. Ku nkyo ly'olunaku olwokutaanu, yaasituka okugolola. Aye lata w'omughala yaamukoba ati: “Mala okulya ku kamere, olindeku okutuusa ebiseera nga bijiirejiireku.” Kale baalya bombi ghalala. Omusaadha ni mukazi we, n'omugheereza we, bwe baasituka okugolola, lata w'omughala yaakoba ati: “Bona, mpegaano ebiseera biibino bijiire inho. Mbeeghemba musule. Obwire buja kuziba. Mube ghano musanhukeku. Enkyo munaawuuna buwuune, mwagolola eka.” Aye omusaadha yaaloba kuganha kusula bwire bundi. Agho yaasituka yaatambula, ng'ali ni mukazi we, n'omugheereza we, n'endogoyi dhaibwe eibiri edhiriku ebintu ebityamibwaku, baatuuka agho ng'olingiriire Yebusi, ekyo nga ni Yerusalemu. Ghe baatuukira agho ng'olingiriire Yebusi ng'obwire bujiire inho. Agho omugheereza yaakoba musengwa we ati: “Ka tukyukire ghano mu kibuga kino eky'Abayebusi, tusule ghano.” Kale baabita ku Yebusi, beejiira. Obwire bwabazibirira nga bali kumpi n'e Gibea mu kiketezo ky'ab'ekika kya Benjamini. Baakyuka okuja okusula eyo. Baingira mu kibuga, baatyama mu luya, ghaabulagho omuntu abaingiza mu ndhu ye okubasuza. Bwe baali bakaali agho, omusaadha omukaire yaidha ng'ava mu mirimo gye mu nimiro eigulo. Omusaadha oyo yali asimuka mu kiketezo eky'oku nsozi eky'e Efuraimu, aye yali ng'asenze mu Gibea, ng'abantu baamu ba kika kya Benjamini. Omusaadha omukaire oyo yaja okulinga ati, ng'abona omubise ole, mu luya olw'ekibuga. Yaamukoba ati: “Ova gha? Era oja gha?” Omulevi yaamwiramu ati: “Tuva Bethelehemu mu Buyudaaya, nga twirayo eka eghala mu kiketezo eky'oku nsozi eky'e Efuraimu. Aye ghazira muntu atwingiiza mu ndhu ye kutusuza. Tuli n'eisubi n'eby'okulya eby'endogoyi dhaife, era twaba n'emere n'omwenge ogw'emizabbibu, ebyange, ni mukazi wange, n'omugheereza wange. Kiisi kye twetaaga tuli nakyo.” Omusaadha omukaire yaakoba ati: “Emiraala gibe n'imwe. Ndidha kubagha byonabyona bye mwetaaga. Mutasula mu luya.” Agho yaabaingiza mu ndhu ye, yaagha endogoyi eby'okulya. Ni beene baanaaba ebigere, baalya era baanhwa. Bwe baali nga bakaasanhuka, abasaadha ab'omu kibuga abadankaanu baazingiza endhu eyo okugyezunguluza. Baakonta ku lwigi, baakoba omusaadha omukaire mwene ndhu bati: “Fulumya omusaadha oyo aingiire mu ndhu yo, tube naye mu nsambo abasaadha ye babaamu n'abakazi mu buliri!” Omusaadha mwene ndhu yaafuluma, yaabakoba ati: “Bakagwa, mbeeghembye mutakola kiive kyaga agho. Omusaadha ono, mugeni wange. Mutakola kikolwa kya budankaanu ekyo. Bona, ghaligho mukazi we ni mughala wange omwegha. Ka nfulumye abo mpegaano, mubakole kyonakyona kye mwenda. Aye omusaadha ono mutamukolaku kya budankaanu kyaga agho!” Aye abasaadha baaloba kumuwulirisa. Kale omusaadha yaagema mukazi we yaamufulumya ye bali. Baamukaka baaba naye era baamukolaku ebintu ebibi obwire bwonabwona okutuusa enkyo. Baamuleka yaaja nga buli kukya. Agho obwire nga buli kukya, omukazi yaidha yaagwa agho gha mulyango gw'endhu y'omusaadha omukaire omwali iba, yaaba agho okutuusa lwe bwakyera irala. Iba bwe yasitukagho ku nkyo, yaigulagho olwigi ng'ayenda okugolola ewuwe. Yaja okulinga ati, ng'abona mukazi we agwire agho gha mulyango gw'endhu, emikono gye nga girikughaaniriza olwigi. Yaamukoba ati: “Situka tuje.” Aye ng'omukazi tali kumwiramu. Agho yaamuta ku ndogoyi, yaagolola ewuwe. Bwe yatuuka eka yaingira mu ndhu ye, yaatoolayo akambe, yaagema omulambo gwa mukazi we yaagusalasalamu ebitundu ikumi na bibiri, buli kika kya Isiraeli yaakigheerezaaku ekitundu. Agho boonaboona abaabona ekyo baakoba bati: “Ekintu ng'oti n'ekyo tikibangaghooku era tikibonebwangaku bukyanga Baisiraeli bava mu Misiri. Mukirowoozeeku, mukiteeseeku, tubone eky'okukola!” Agho Abaisiraeli boonaboona, okuva mu kiketezo kya Dani okutuuka e Beerisheba, n'okuva e Gileadi, beesoloza ghalala nga bali kitole mu maiso ga Musengwa Katonda e Mizipa. Abakulembeze b'ebika bya Isiraeli byonabyona baaligho mu lwekobaano lw'abantu ba Katonda, abalwani emitwalo amakumi ana (400,000) ab'oku bigere. Mu kiseera ekyo ab'omu kika kya Benjamini baawulira bati Baisiraeli banaibwe abandi boonaboona beesololeiza e Mizipa. Abaisiraeli baabuuza bati: “Tukobere, ekibi kino kyava ku ki okukolebwa?” Omulevi, iba w'omukazi eyaitibwa, yairamu ati: “Naja e Gibea mu kiketezo kya Benjamini okusulayo, nga ndi ghalala ni mukazi wange. Abasaadha ab'e Gibea baanumba, baazingiza endhu mwe nali obwire, baagyezunguluza. Baali benda kundhita, aye baamala baika ku mukazi wange baamukaka, yaafa. Naatwala omulambo gwe, naagusalasalamu ebitundu, naagheereza mu biketezo byonabyona ebyagheebwa Isiraeli ng'omugabo kuba baakola ekyenhinhalwa era eky'obudankaanu mu Isiraeli. Kale imwe Abaisiraeli mwenamwena, muteese mubone eky'okukola.” Abantu boonaboona baasituka nga bali kitole, baakoba bati: “Ghazira waire omulala ku ife anairayo mu weema oba mu ndhu ye. Aye kino kye twidha okukola Gibea: twidha kukuba akalulu, memale tuje tukirwanise. Abasaadha ikumi ku buli kikumi mu bika bya Isiraeli baidha kuleetera abalwani emere, abandi boonaboona baje beesasuulize ku Gibea ekya Benjamini, olw'ekikolwa ekyo eky'obudankaanu kye baakola mu Isiraeli.” Kale abasaadha boonaboona ab'omu Isiraeli beesoloza nga bali kitole, okulumba ekibuga ekyo. Agho ab'ekika kya Isiraeli baatuma abakwenda mu kiketezo kya Benjamini kyonakyona okubakoba bati: “Kiive ki kino kye mwakola? Kale ni mpegaano, mugheeyo abasaadha abadankaanu abali mu Gibea tubaite, tutoolegho ekibi kino mu Isiraeli.” Aye Ababenjamini baaloba kuwulirisa Baisiraeli banaibwe abo. Baava mu bibuga bya Benjamini byonabyona, beesololeza mu Gibea okulwanisa Baisiraeli banaibwe. Baatoola mu bibuga byaibwe abalwani emitwalo ebiri na kakaaga (26,000) ku lunaku olwo nga tobaliireeku abo abaalondebwa okuva mu batyamye b'omu Gibea mwene, abaaghera olusanvu. Mu basaadha abo boonaboona mwalimu abaalondebwa n'obwegendereza lusanvu abakozesa omugooda, nga buli muntu asobola okuta eibaale mu nsuumulo, yaakuba oluviiri olulala luti aghazira kulemwa kuluteeba. Ebika eby'Abaisiraeli ebindi, ng'otoireku ekya Benjamini, byasoloza abalwani beene abaziramu ntete, emitwalo amakumi ana (400,000). Abaisiraeli beesitula baaniinaniina okuja e Betheli, baabuuza Katonda bati: “Kika ki ekibe kisooke okulumba Ababenjamini?” Yaabairamu ati: “Ekika kya Yuda n'ekibe kisooke.” Kale ku lunaku olwairirira, Abaisiraeli baawuuna ku nkyo, baazingiza ekibuga Gibea okukyezunguluza. Baata abalwani mu lunhiriri, okulingiriza Ababenjamini, agho mu Gibea. Ababenjamini baava mu kibuga ekyo Gibea baidha okulwana. Baita abalwani Abaisiraeli emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000) ku lunaku olwo. Aye ekyo kyaloba kumala mu Baisiraeli maani. Baaguma baata kabiri abalwani mu lunhiriri, mu kifo gheene ghe baabata ku lunaku olwasooka. Agho baaniinaniina okuja mu kifo ye basinziza, baalirira mu maiso ga Musengwa Katonda okutuusa eigulo. Baabuuza Musengwa Katonda bati: “Twiremu kabiri okulumba baganda baife Ababenjamini tubalwanise?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Muje mubalwanise.” Kale baalumba Ababenjamini baabalwanisa olunaku olwokubiri. N'Ababenjamini boona baava mu kibuga Gibea okubalwanisa omukuzi ogwokubiri. Ku mukuzi guno baita Abaisiraeli omutwalo mulala na kanaana (18,000), abalwani beene abaziramu ntete. Agho abalwani ba Isiraeli boonaboona baaniinaniina baaja e Betheli, baalirira eyo. Baaba eyo mu maiso ga Musengwa Katonda olunaku olwo, nga ghazira ke bali kulya naire okutuusa eigulo. Baaghaayo ye Musengwa Katonda oyo ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Agho Abaisiraeli baataagho abalwani, baabwama nga beeteeze agho ku kibuga Gibea okukyezunguluza. Olwo baaniinaniina baaja okulwanisa Ababenjamini olunaku olwokusatu. Beetegeka mu nhiriri okulingiriza Gibea, bakirwanise ng'oti ni bwe baakola ku mikuzi gire. Ababenjamini baavaayo okulwana, baasendebwasendebwa okuva mu kibuga. Baakola ng'oti ni ku mikuzi egindi, baatoolera okukubira n'okwitira abandi ku Baisiraeli ku nguudo; ku lundi oluniinaniina e Betheli, ni ku lundi oluja e Gibea, era ni mu irungu. Baita Abaisiraeli ng'amakumi asatu. Ababenjamini baakoba bati: “Tubaghangwire nga bwe twakola ku mikuzi egyasooka.” Aye Abaisiraeli baakoba bati: “Ka tulumuke tubasendesende bave mu kibuga, baire mu nguudo.” Kale Abaisiraeli boonaboona baasituka baava mu kifo kye baalimu, baaja beeteega mu nhiriri e Baalitamari. Olwo n'Abaisiraeli abaali babwaime nga beeteeze, baaziinhuuka mu kifo kye baalimu e bugwandhuba wa Gibea. Abasaadha omutwalo mulamba abaalondebwa n'obwegendereza mu Isiraeli yoonayoona, baalumba Gibea, era okulwana kwaba kwa maani inho. Aye Ababenjamini baali nga tibategeire ng'akabi kabali kumpi. Musengwa Katonda yaagha Isiraeli okughangula Ababenjamini ku lunaku olwo. Abaisiraeli baita abasaadha emitwalo ebiri n'enkumi itaanu na kikumi (25,100) ku balwani Ababenjamini. Abo baali abalwani beene abaziramu ntete. Agho Ababenjamini baamanha nga baghangwirwa. Ekikunsu eky'abalwani Abaisiraeli kyalumuka Ababenjamini, kuba baali beesiga ekikunsu eky'abalwani Baisiraeli banaibwe abaabwama nga beeteeze okumpi ni Gibea. Abalwani abo abaabwama baaziinhuuka embiro, baalumba Gibea, baita abaakirimu boonaboona. Ebikunsu ebyo byombi byali bitairegho akamanhiso, biti ekikunsu eky'abalwani abo abaabwama bwe kinaaniosa omwosi omungi oguli ng'oti kire mu kibuga, olwo ekikunsu eky'abalwani abaali bali kulumuka nga kikyuka okulwanisa Ababenjamini. Olwo Ababenjamini baali bamaze okukuba n'okwita Abaisiraeli ng'amakumi asatu, nga baakoba bati: “Tubaghangwire nga bwe twakola ku mikuzi egyasooka.” Aye akamanhiso kaaboneka, ekyo nga n'ekire eky'omwosi ekiri ng'oti mpango, ekyanioka okuva mu kibuga okutuuka ku igulu. Ababenjamini bwe baakyuka okulinga einhuma, baaja okubona ng'ekibuga kyonakyona kiri kuya. Agho Abaisiraeli be baali bali kubingirira baakyuka, olwo Ababenjamini baadhugumira nga bali kubona akabi kabatuuseeku! Baakyuka, balumukire mu ngira eja mu irungu, aye nga bazira ye baja! Agho baagemerwa ghagati gh'ekikunsu eky'Abaisiraeli abalwani abaali bali kulumuka n'ekikunsu eky'Abaisiraeli bale abaabwama, olwo baazikirizibwa. Abaisiraeli baazingiza Ababenjamini okubeezunguluza, baababingirira aghazira kugheera, okubatuusa mu kifo ekiri e buvandhuba wa Gibea, nga baja bwe babaita. Mu Babenjamini mwafaamu abalwani beene abaziramu ntete omutwalo mulala na kanaana (18,000). Abandi baakyuka, baalumuka nga baja mu irungu, nga boolekeire Olubaale lwa Rimmoni. Enkumi itaanu ku abo baitibwa ku nguudo. Abaisiraeli baayongera okubinga abasigairegho okutuuka e Gidoma, baabaitamu enkumi ibiri. Kale Ababenjamini boonaboona abaafa ku lunaku olwo, baaba emitwalo ebiri n'enkumi itaanu (25,000), boonaboona nga balwani beene abaziramu ntete. Aye abasaadha lukaaga n'abasobola okulumukira mu irungu, baatuuka ku Lubaale lwa Rimmoni, era baaba eyo emyezi ena. Abaisiraeli baakyuka kabiri, baalwanisa Ababenjamini abasigairegho, baabaita boonaboona, abasaadha, abakazi, abaana abato, n'ensolo. Era baayokya ebibuga byonabyona bye baayagaana. Abaisiraeli bwe baali e Mizipa, baalayira bati: “Ghazira muntu waire omulala mu ife, aligha wa mu kika kya Benjamini mughala we okumubayiza.” Agho Abaisiraeli baaja e Betheli, baatyama eyo mu maiso ga Musengwa Katonda okutuusa eigulo. Baawowoola nga balira amaziga kamaala, nga bakoba bati: “Wo Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, kiviire ku ki ekika kya Benjamini okutuuka okusaanagho?” Ku lunaku olwairaku ku nkyo, abantu baazimba alutaari, baaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Baabuuza bati: “Ni baani ku b'omu bika bya Isiraeli, abataaja mu lwekobaano ng'abantu beesoloiza mu maiso ga Musengwa Katonda e Mizipa?” Baabuuza ekyo, kuba baali nga beerayiriire inho, ku muntu yeenayeena aloba okuniinaniina okuja e Mizipa, nga bakoba bati: “Wa kwitibwa.” Abaisiraeli baalumirwa baganda baibwe Ababenjamini, baakoba bati: “Olwaleero Isiraeli efiiriirwa ekindi ku bika byayo! Tunaakola tutya okufunira abasaadha Ababenjamini abasigairegho abakazi, ate nga twalayira ye Musengwa Katonda obutabagha baghala baife?” Agho baabuuza bati: “Ni baani mu b'omu bika bya Isiraeli abataaja mu maiso ga Musengwa Katonda e Mizipa?” Baaja okukizuula ng'e Yabeshi eky'omu Gileadi tiyavaayo muntu waire omulala, eyaidha okubaagho ng'abantu beesoloiza; kuba abantu bwe baabalibwa tighaaligho mutyamye waire omulala ku b'e Yabeshi eyabonekaku. Kale Abaisiraeli abaali beesoloiza, baatumayo abasaadha abalwani beene abasinga kubulamu ntete omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000), baabalagira bati: “Muje mwite ab'e Yabeshi eky'omu Gileadi boonaboona, obutalekaayo mukazi, waire omwana omuto. Kino kye mwidha okukola: muzikiririze irala buli muntu ayetebwa musaadha, na buli mukazi eyabaaku n'omusaadha.” Mu batyamye b'omu Yabeshi, baayagaanamu abaghala abeegha ebikumi bina. Baabaleeta mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe e Shilo, ekiri mu nsi Kanaani. Agho abantu boonaboona abaali beesoloiza, baasindika obukwenda obw'okukomya olutalo, y'Ababenjamini abaali ku Lubaale olw'e Rimmoni. Kale Ababenjamini n'okwira, bale ni babagha abakazi ab'e Yabeshi abataitibwa. Aye baaloba kubamala boonaboona. Abantu baalumirwa Ababenjamini, kuba Musengwa Katonda yali atoiregho okukolaganira aghalala mu bika bya Isiraeli. Agho abakulembeze b'abantu abaali beesoloiza, baakoba bati: “Abakazi baazikirizibwa, baawa mu kika kya Benjamini. Mpegaano tunaakola tutya okufunira abasaadha Ababenjamini abo abasigairegho abakazi?” Tugwaniire okubaaku kye tukolagho okukuuma Ababenjamini abaasigalagho, ekika kirobe kusasibwagho mu Isiraeli. Aye titusobola kubagha ku baghala baife kubafumbirwa, kuba twamala okulayira tuti, “Oyo yeenayeena aligha Omubenjamini mughala we okumufumbirwa, akolimirwe.” Agho baakoba bati: “Ghaligho ekibinuko kya Musengwa Katonda ekya buli mwaka e Shilo.” Shilo ekyo kiri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba wa Betheli, ku luuyi olw'e buvandhuba w'engira eva e Betheli okuja e Shekemu, era ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba wa Lebanoni. Agho baakoba Ababenjamini bati: “Muje mubwame mu masamba g'emizabbibu mweteege omwo. Abaghala b'e Shilo bwe banaafuluma okukina ku kibinuko, olwo mwidha kuva mu masamba g'emizabbibu, kiisi muntu ku imwe agememu mulala bya ntaka amufuule mukazi we, muje nabo mu kiketezo kya Benjamini. Baiseibwe oba baanhinaibwe bwe baliidha ye muli okubavunaana, mulibakoba muti, ‘Tubeeghembye mubatulekere, kuba titwababanhagaaku bunhage mu lutalo okubafuula bakazi baife. Ate, nga bwe mutaabatugha bughe, muziraku musango gubavunaanibwa lwa kumenha kirayiro kye mwalayira.’ ” Agho Ababenjamini baakola batyo, baanhaga abandi ku baghala abakini, baabafuula bakazi baibwe, baabatwala. Bairayo mu kiketezo kyaibwe, bairamu okuzimba ebibuga, baaba omwo. Agho Abaisiraeli mu kiseera ekyo baagolola, buli muntu yaira mu bantu be, ni mu kibandha kye. Mu biseera ebyo, tighaaligho kyabazinga mu Isiraeli. Buli muntu yakolanga nga bw'abona. Eira einho, ensi Isiraeli ng'efugibwa balamuzi, endhala yagwa mu nsi eyo Isiraeli. Ghaabaagho omusaadha ow'e Bethelehemu eky'omu Buyudaaya, yaalumuka mu nsi eyo Isiraeli yaaja yaasenga mu nsi Moabu. Yaja ni mukazi we ni batabane baibwe babiri. Eriina ery'omusaadha oyo nga ni Elimeleki, ate erya mukazi we nga ni Naomi, ate aga batabane baibwe nga ni ba Mahaloni ni Kilioni. Ekika kyaibwe baali Baefuratha. Baali bakaali eyo, Elimeleki yaafa, Naomi yaasigala yenka nga namwandu, ni batabane be bombi. Bano baabayiza ku baghala Abamoabu, owundi nga ni Orupa era n'owundi nga ni Ruthi. Bwe ghaabitagho emyaka ng'oti ikumi, abalenzi abo bombi boona baafa. Naomi yaasigala agho nga namwandu, era nga n'abaana bamuwoireku. Nga ghabiseeghooku entangama, Naomi yaawulira nga Musengwa Katonda yaidhukira abantu be yaabagha omwero ogw'emere. Olwo yeetegeka okuva mu Moabu ni banamwandu ba batabane be bombi. Baatoolera olugendo bonsatule okwirayo e Buyudaaya. Aye bwe baali baja, Naomi yaakoba banamwandu abo ati: “Mwireyo buli muntu ye maama we. Nsaba Musengwa Katonda abe mulungi ye muli, nga imwe bwe mubaire abalungi eri nze n'eri abo abaafa. Musengwa Katonda abaghe buli muntu abayire omusaadha owundi era afune amaka ge.” Agho yaabanhwegera ng'abasiibula, aye bombi baatoolera okulira amaziga. Baamukoba bati: “Busa. Ife twidha kuja n'iwe, tubenga ghalala n'iwe n'abantu bo.” Naomi yaabakoba ati: “Baana bange, mwireyo. Lwaki mwandyenze okuja ninze? Mudhuuba muti nkaaghanga okuzaalayo abalenzi baafuuka baibaimwe? Mwireyo ewaimwe, baana bange, nze nkairiighe, tighanga kubayira nti oba oli agho nandibaireku n'eisuubi aye era ni bwenandibayiire obwire buno ni nzaala abaana abalenzi, mwandibateeze okutuusa ghe bandikuliire? Mwandyekuumye mwaloba kubayira bandi? Busa, baana bange, mbalumirwa inho olw'ekyo Musengwa Katonda kye yankola.” Agho kabiri baayongera okulira amaziga. Orupa yaanhwegera inhazaala we, yaamusiibula, aye Ruthi yaasigala ng'akeegemye ku inhazaala we. Naomi yaakoba Ruthi ati: “Oli kubona mughalikwa wo aizeeyo mu bantu be, ni ye bakatonda be, weena irayo.” Aye Ruthi yaamwiramu ati: “Lekera agho okunkoba oti nkuleke, oba oti ndekere okuja n'iwe. Gh'onaaja woonawoona zeena ghe nnaaja. Amaka g'onabangamu zeena ge nnaabangamu. Abantu bo n'abanaabanga abantu bange, era Katonda wo n'anaabanga Katonda wange. Mu kifo mw'olifiira zeena mwe ndifiira, era eyo ye balinziika. Musengwa Katonda ampanga ekibonerezo ekisembayo kuba kibi, bwenganhanga ekintu kyonakyona ni kintoola ku iwe, ni bwe kuliba okufa.” Naomi bwe yabona nga Ruthi mumalirivu okuja naye, yaamuleka baaja. Baaja batyo bombi okutuusa bwe baatuuka e Bethelehemu. Bwe baatuuka ekibuga kyonakyona kyasuuyirira, ng'abakazi beewuunhia bati: “Ono ni Naomi?” Aye yaabakoba ati: “Mutandheta Naomi, mundhete Mara ekitegeeza okukaayirira, kuba Katonda oyo Aghanga Ebintu Byonabyona yandeetera obulamu okunkaayira. Kuba nava kuno nga ndi n'ebyange kamaala aye ndhize makaya. Kale agho nga lwaki mundheta Naomi, ng'ate Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona aneefuukiire yandeetera okudaagadaaga kuno.” Atyo Naomi bwe yaira ng'ava e Moabu yaira ni Ruthi Omumoabu, namwandu wa mutabane eyafiira e Moabu. Baatuuka e Bethelehemu ng'abantu baakatoolera okukungula sayiri. Naomi yali n'omumanhe mu kibuga omwo nga bamweta Boazi era nga ba kika kirala ni Elimeleki eyali iba. Yali mukombe era nga mutaka mukulu. Lulala, Ruthi Omumoabu yakoba Naomi ati: “Njeeku mu misiri eyo nonderonde ku sayiri aja ng'akunkumuka ku bakungula? Nkakasa nga ndidha kwagaanayo ananganha okukola ekyo.” Naomi yaamwiramu ati: “Kola oje mwana wange.” Agho Ruthi yaaja mu misiri yaavanga einhuma ew'abakungula ng'alondalonda sayiri eyajanga ng'akunkumuka ku bakungula. Yaja okweyagaana ng'omusiri gwe yajaamu gwali gwa Boazi eyali n'oluganda ku Elimeleki. Bwe ghaabitaghooku entangama, Boazi mwene yaatuuka ng'ava e Bethelehemu. Yaalamusa abakungula ati: “Musengwa Katonda abe n'imwe.” Baamwiramu bati: “Musengwa Katonda akughe enkabi.” Boazi yaabuuza omukulu w'abakungula ati: “Omughala ole naani?” Omukulu ow'abakungula yairamu ati: “Oyo n'ole omughala Omumoabu eyaidha ni Naomi lwe yaira okuva e Moabu. Ansabye mmuganhe avenga einhuma ew'abakungula ng'alondalonda sayiri aja ng'akunkumuka, era okuva enkyo na buti ali kukola atyo. Abaire yaakalekeramu era n'okuja mu kinsense agho okuwolaku.” Agho Boazi yaakoba Ruthi ati: “Muna, wulira. Otaja kulonda sayiri mu musiri gundi gwonagwona n'oleka guno. Londeranga agho mu kikunsu kya bakazi baino abali kunkolera. Weetegereze omusiri mwe bali kukesa era mw'obe osigale mwonka. Mmaze okukoba abasaadha abali kukungula obutakukobaaku. Era buli lw'owulira endiwo ng'oja onhwa ku maadhi okuva mu nsugha dhe baseneiremu amaadhi.” Ruthi yaakuba amakiryaivu, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Yaakoba Boazi ati: “Yenga oli wa kivunika! Kiviire ku ki ninze omugwira n'ombona era n'ongemerwa ekisa?” Boazi yaamwiramu ati: “Nawulira bukalamu byonabyona bye wakolera inhazaala wo kasookanga balo afa. Era naawulira ni bwe wasalagho okuleka lata wo ni inhoko, n'ensi yo, n'oidha okutyama mu bantu be wali toidhiiku naire. Nsaba Musengwa Katonda akughe ebirungi olw'ebyo bye wakola Musengwa Katonda oyo owa Isiraeli ye waidha okwewogomamu.” Ruthi yaamwiramu ati: “Isebo ondholeike ekisa ekinene, bw'oyogeire ninze mu bibono ebindhiziizaamu amaani, waire nga tibalirwa mu bakozi bo abakazi.” Esaawa ey'okulya bwe yatuuka, Boazi yaayeta Ruthi ati: “Idha olye ku mere. N'eiva liirino koza.” Kale Ruthi yaatyama ghalala n'abakozi, Boazi yaamugha emere ey'empeke enkalange, yaalya yaiguta bukalamu, yaalekerera n'okulekerera. Bwe yamala yaasituka yairayo okulonda sayiri. Ng'amaze okuja, Boazi yaalagira abakozi be ati: “Mumuleke alonde sayiri waire oyo agwire agho ebinhwa ghe biri, mutamulobera. Ekindi, mumutoolerengaku sayiri ku miganda egibali mu ngalo mumulekere agho alonde. Ghatabaagho ayogera kumutiisa.” Kale atyo yaalonda sayiri mu musiri ogwo okutuusa eigulo einho bwe lyatuuka, yaamukuba yaafunamu sayiri agheza kilo ng'oti ikumi. Yaamubbeeda yairayo naye mu kibuga. Bwe yatuuka yaamwoleka inhazaala we era yaamugha n'emere ere yeyalekerera. Inhazaala we yaamubuuza ati: “Ono sayiri yeenayeena omulonze gha olwaleero luno? Musiri gw'ani gw'obairemu? Katonda aghe enkabi omuntu oyo akuboine n'akugemerwa ekivunika!” Agho Ruthi yaakobera Naomi ati sayiri yamulonda mu musiri ogw'omuntu ayetebwa Boazi. Naomi yaakoba ati: “Nsaba Musengwa Katonda aghe Boazi enkabi, kuba olw'okusaasira kwe talekuliire agho balamu oba okwerabira abaafa.” Era yaaja mu maiso yaakoba ati: “Omusaadha oyo waluganda n'ife. Oyo asobola n'okuba omusika wa balo yaatulabirira.” Agho Ruthi yaayongeraku ati: “Era akobye ati nsobola okuja naalondanga sayiri ghalala n'abakozi be okutuusa lwe balimala okukungula omusiri gwonagwona.” Naomi yaamwiramu ati: “N'ekyo kyene mwana wange. Kiba kikalamu okuja okulondanga sayiri n'abakazi abakozi ba Boazi. Bw'oja mu musiri ogw'omuntu owundi baghanga okukulumba.” Kale Ruthi yaajanga, yaalondanga sayiri ghalala n'abakazi abakozi ba Boazi okutuusa bwe baamaliriza okukungula sayiri n'engaano. Ruthi yaasigala ng'aba ghalala n'inhazaala we. Nga ghabiseeghooku entangama, Naomi yaakoba Ruthi ati: “Mwana wange, nteekwa okukufunira omusaadha ofune amaka agago ku bubwo. Oidhukira bukalamu oti omusaadha ono Boazi, mwene bakozi bale abakazi be mwalondanga nabo sayiri, atuliku oluganda. Mperaano ni bona, eigulo lino aidha kuba ghale ghe bakubira sayiri, ng'ali kusensa sayiri. Kale naabaku, weesiige akawoowo era ovaale ebivaalo byo ebisinga bukalamu. Bw'omala, oje agho ghe bakubira sayiri, aye bw'otuuka agho bona gh'oba era tiweyolekera Boazi, okutuusa ng'amaze okulya n'okunhwa. Bw'omala, weetegereze gh'anaalambaala, era endoolo bwe dhimutoolagho, oje oghembule gha bigere bye, olambaale agho. Aidha kukukobera eky'okukola.” Ruthi yaamwiramu ati: “Ebyo byonabyona by'onkobye ndidha kubikola.” Kale Ruthi yaaja ghe bakubira sayiri era yaakola nga inhazaala we bwe yamukoba. Boazi bwe yamala okulya n'okunhwa yaawulira emiraala n'eisanhu. Kale yaabona agho emungo ya sayiri, yaaja yaalambaala agho. Agho Ruthi yaadhooma mpola, yaaja yaaghembula gha bigere bye, yaalambaala agho. Agho nga mu bwire ghagati Boazi bweyaira engulu ni yeekyusa, yaamwezinduka. Okuja okubona nga ghaligho omukazi alambaire gha bigere bye. Yaabuuza ati: “Niiwe ani?” Omukazi yaamwiramu ati: “Isebo, ninze Ruthi. Nga bw'ondiku oluganda nkusaba okundabirira.” Boazi yaamwiramu ati: “Muna, Musengwa Katonda akughe enkabi, kuba obwesigwa bw'oli kwoleka buti businga obwo bwe wayoleka mu ebyo bye wakolera inhazaala wo. Kuba wandibaire buti ng'oli kwenoonezaayo mulenzi muto, k'abe mukombe oba mwavu, aye ekyo ti ky'okoze. Kale ni muna, otafaayo. Ndidha kukukolera kyonakyona ky'oba onsabye, kuba ekibuga kyonakyona kiidhi nga bw'oli omukazi omulungi. Aye ekituufu kiri nti waire nze nsobola okuba omusika wa balo, eriyo asooka memale nze naamwiririra. Mperaano sigala ghano obwire bukye, bwe bunaaba bukyeire twidha kumubuuza oba nga anaakulabirira. Bw'anaaba ng'anaakulabirira, kinaaba kikalamu aye bw'anaaba nga taakulabirire, nze ndayira mu liina lya Musengwa Katonda omulamu nti ndidha kukulabiriranga. Aye buti lambaala bukye.” Kale yaalambaala agho gha bigere bya Boazi, aye yasitukagho mangu nga bukaali kukyera irala, muntu kughanga kwetegereza mwine kuba Boazi tiyayenda bamanhe nga Ruthi yajaaku ghe bakubira sayiri. Boazi yaakoba Ruthi ati: “Toolaku ekikubiro ky'ovaire okyandhuluze ghano.” Era Ruthi yaakola atyo. Boazi yaapima kilo ng'oti abiri edha sayiri yaadhimufukira mu kikubiro kye era yaadhimutwika. Ruthi yaira nadho mu kibuga. Bwe yatuuka ye inhazaala we, inhazaala we yaamubuuza ati: “Mwana wange bikujiiriire bitya?” Yaamubitiramu byonabyona Boazi bye yamukolera. Era yaayongeraku ati: “Boazi yankobye ati ntaira ye iwe na ngalo nsa, n'okumpa sayiri ono yeenayeena.” Naomi n'okumukoba ati: “Mwana wange, iwe tyama oteegerere, oidha kubona ekinaavaamu. Boazi taidha kuwuumula olwaleero ng'akaali kugondhoola nsonga dhino.” Boazi yaaja mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira ekibuga, yaatyama. Agho omusaadha asobola okuba omusika wa Elimeleki, Boazi ye yayogeraku asooka, yaidha. Boazi yaamweta ati: “Idha Mukagwa, otyameku ghano.” Yeena yaaja yaatyama. Boazi yaabonayo abataka abakulu mu kibuga ikumi, yaabasaba boona batyame agho. Era baatyama agho. Agho yaakoba ow'ekika kye oyo ati: “Naomi eyaira ng'ava mu nsi ey'e Moabu, ali kutunda ekibandha ekyali ekya Elimeleki ow'ekika kyaife, era nze naadhuuba nti ogwaine okukimanha. Mpegaano ndi kukoba nti oba nga okyenda kigule, ng'abantu abakulu bano abatyaime ghano babona. Aye oba nga tookigule koba, nze nkigule, kuba niiwe omusika asooka memale nze naakwiririra.” Omusaadha yairamu ati: “Ndidha kukigula.” Boazi yaakoba ati: “Otyo, ekyo kirungi! Anti okiidhi nti bw'ogula ekibandha ekyo okuva ku Naomi, oba oli n'okutwaliramu Ruthi namwandu Omumoabu, era nga kisigala mu maina ga mufu.” Agho omusaadha n'okukoba ati: “Oba nga ebyo bityo bwe biri, nkulekuliire obukumu bwange bwe ndi nabwo okukigula. Tiidha ku kigula, iwe kigule kuba kiba kitegeeza kudobania busika bwa baana bange.” Mperaano mu biseera ebyo mu Isiraeli, nga ghaligho empisa ekolebwa mu kugulaana, oba mu kufaanisaamu ekintu: Ng'okukakasa nga mwene kintu ekyo tanhagiibwaku bunhagibwe, ng'atoolamu engaito mu kigere yaagigha ole ali kufuuka mwene kintu ekyo omuyaaka. Kale omusaadha bwe yakoba Boazi ati: “Tiidha kukigula, iwe kigule,” yamutooleramu n'engaito yaagimugheeraku. Ebyo nga biwoire Boazi yaakoba abataka abakulu abaaligho n'abantu abandi ati: “Olwaleero muli badhulizi, nga ndi kugula ku Naomi ebyo byonabyona ebyali eby'omufu Elimeleki, n'ebyo ebyali eby'abafu batabane be, Kilioni ni Mahaloni. Okwo kwe nhongereza okutwala Ruthi Omumoabu namwandu wa Mahaloni nga mukazi wange. Olwo, ebintu ebyo tibiidha kuva mu maina ga bafu, era n'amaina gaibwe tigaidha kwerabirwa mu bantu ab'omu kibuga, nti lwa kubulwa musika. Imwe muli badhulizi b'ebyo olwaleero luno.” Agho abataka abakulu n'abantu abandi abaali mu kifo eky'olwekobaano, agho munda ng'omaze okubita mu mulyango ogwingira mu kibuga, baakoba bati: “Yii, tuli badhulizi. Musengwa Katonda aghe enkabi mukazi wo oyo, abe ng'oti ni Rakeli ni Leeya, abo bombi abaavaamu ekika eky'Abaisiraeli. Musengwa Katonda akughe obukombe mu kika eky'Abaefuratha era obe mumanhifu inho mu Bethelehemu. N'abaana Musengwa Katonda baaja okukugheera mu mughala oyo bagwananga baaleetera amaka go okwegombebwa ng'aga Perezi mutabane wa Yuda ye yazaala mu Tamari.” Kale Boazi yaatwala Ruthi ewuwe nga mukazi we. Musengwa Katonda yaamugha enkabi yaatoola enda era yaazaala omwana mulenzi. Abakazi baakoba Naomi bati: “Musengwa Katonda asaakibwe atakulekuliire agho nga ghazira musika wa kukulabirira! Omwana oyo agwananga yaakula yaaba mumanhifu inho mu Isiraeli mwonamwona! Mughala wo oyo akugonza inho, akukoleire ebintu kamaala okusinga n'abaana abalenzi omusanvu. Era mpegaano akuzaaliire omwidhukulu, oyo aidha okukwiza obuto, era akulabirire mu myaka gyo egy'obukaire.” Naomi yaatoola omwana yaamulera okutuusa lwe yakula. Abakazi ab'oku muliiraano baatuuma omwana eriina Obedi, era baakobera buli muntu bati: “Ruthi azaaliire Naomi omwana omulenzi.” Obedi oyo n'eyazaala Yesse, eyazaala Daudi. Ghaaligho omusaadha ye baayetanga Elukana eyabanga mu Ramathaimu Zofimu mu biketezo bya Efuraimu eby'ensozi. Elukana oyo yali mutabane wa Yerohamu. Yerohamu oyo yali mutabane wa Elihu. Elihu oyo yali mutabane wa Tohu. Ate Tohu oyo yaaba mutabane wa Zufa Omuefuraimu. Elukana yali n'abakazi babiri: owundi nga ni Hanna ate owundi nga ni Pennina. Pennina yaliku abaana, aye nga Hanna aziraku. Buli mwaka Elukana yavanga mu kibuga ky'ewaibwe, yaaja e Shilo okusinza n'okughaayo emisengo eri Musengwa Katonda Afuga Amagye. Eyo n'eyali batabane ba Eli ababiri, Hofuni ni Finehasi, abaali bakabona ba Musengwa Katonda. Ku lunaku Elukana lwe yagheerangayo omusengo, yatoolanga ku mamba y'omusengo ogwo yaaghaaku Pennina omugabo, era yaagha buli mwana owa Pennina oyo omugabo, k'abe omughala oba omulenzi. Aye waire Elukana yagonzanga inho Hanna, yamughanga omugabo mulala gwonka, kuba Musengwa Katonda yamusiba yaaba nga tazaala. Era mughalikwa we Pennina yamuyeeyerezanga inho olwa Musengwa Katonda okumusiba n'atazaala, yaamuleeteranga okunakughala. Kityo bwe kyalinga buli mwaka. Buli lwe baajanga mu ndhu ya Musengwa Katonda, nga Pennina oyo amuyeeyereza. Olw'ekyo Hanna yaaliranga bwa bulire, nga n'okulya emere talya. Agho Elukana, iba, yaamubuuza ati: “Hanna, lwaki oliranga otyo, n'oloba n'okulya emere? Lwaki onakughala okwaga agho? Nze tikusingira baana balenzi ikumi?” Lwali lulala, nga bamaze okulya n'okunhwa e Shilo, Hanna yaasituka. Mu kiseera ekyo Eli kabona yali atyaime ku kityamo kye kumpi n'omwango ogw'omulyango gw'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Hanna yaaja yaasaba Musengwa Katonda nga munakughavu inho, era ng'ali kulira amaziga inho. Yeeyama ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, bw'onaalingirira okudaazibwadaazibwa kwange nze omwiru wo omukazi, n'ondidhukira n'otaneerabira, n'ompa omwana omulenzi, nja kumukugha iwe Musengwa Katonda enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwe, era taasalengaku nviiri.” Bwe yali ng'akaaja mu maiso n'okusaba Musengwa Katonda, Eli yeetegereza omunwa gwe. Hanna yali ali kwogera mule mu mwoyo gwe ng'amamiro tigali kuwulikika, aye ng'omunwa gwe n'oguli kutengeeta gwonka. Agho Eli yaadhuuba ati katyo omukazi atamiire. Kale yaamukoba ati: “Olituusa li okuba omutamiivu? Lekera agho okunhwanga omwenge.” Aye Hanna yaamwiramu ati: “Busa, musengwa wange. Nkaali kunhwa ku mwenge gwa mizabbibu oba ekitamiiza kyonakyona. Nze ndi mukazi aidhwire enaku, era mbaire ndi kufukumula ebiri ku mwoyo gwange mu maiso ga Musengwa Katonda. Nze omwiru wo omukazi otantwala ng'omukazi aziramu makulu, kuba agho woonawoona mbaire ndi kukobanga ebindeeteire enaku n'okweraliikirira.” Agho Eli yaamwiramu ati: “Ja n'emiraala! Nsaba Katonda wa Isiraeli akughe ekyo ky'omusabye.” Hanna yaakoba ati: “Nkweghemba nze omwiru wo omukazi, ondeeterenga okusiimibwanga.” Agho yaaja yaalya emere, era yaalekera agho okunakughala. Bwe bwakya enkyo Elukana n'ab'omu ndhu ye baasinza Musengwa Katonda. Bwe baamala bairayo mu maka gaibwe e Rama. Agho Elukana yaaba ni mukazi we Hanna mu buliri, era Musengwa Katonda yaidhukira Hanna oyo. Hanna oyo yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi, yaamutuuma eriina Samueli, kuba yakoba ati: “Namusaba Musengwa Katonda”. Agho Elukana oyo yaaja kabiri n'ab'endhu ye okughaayo eri Musengwa Katonda omusengo ogwa buli mwaka, era n'okutuukiriza kye yeeyama. Aye ku mukuzi ogwo Hanna tiyaja nabo, kuba yakoba iba ati: “Omwana bw'alikula n'ava ku mabeere, ndimutwala naamwandhulayo ye Musengwa Katonda era yaaba eyo enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwe.” Elukana yaamwiramu ati: “Kale kola ky'obona nga n'ekigwaine, okutuusa lw'alikula n'ava ku mabeere. Aye nsaba Musengwa Katonda akakase ekibono kye.” Kale Hanna yaasigala ghaka ng'alera omwana we okutuusa bwe yakula naava ku mabeere. Omwana bwe yakula n'ava ku mabeere, Hanna yaamutwala ghalala n'ente ey'emyaka esatu, ni kilo ikumi edh'obuwunga obw'engaano, n'ensawo ey'oluwu eidhwire omwenge ogw'emizabbibu. Yaamutwala mu ndhu ya Musengwa Katonda e Shilo, waire ng'era omwana yali akaali muto. Agho baita ente eyo, era baatwala omwana ye Eli. Hanna yaakoba Eli ati: “Musengwa Katonda ghangaala! Ninze omukazi ole eyali ghano mu maiso go ng'ali kusaba Musengwa Katonda. Namusaba omwana ono, era yampa kye namusaba. Kale buti ndi kumughaayo abe wa Musengwa Katonda enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwe.” Era baasinza Musengwa Katonda nga bali eyo. Hanna yaasaba ng'akoba ati: “Ndi kusagamba olwa Musengwa Katonda ky'ankoleire, Musengwa Katonda andhiziizaamu amaani. Nsekerera abazigu bange, naasagamba kuba iwe Musengwa Katonda omponiiza. Ezirayo mutukuvu ng'oti ni Musengwa Katonda, ezira wundi naire; ezirayo lubaale lwa kwewogomamu luli ng'oti ni Katonda waife bw'atukuuma. Mulekere agho okwogera nga mwesuuta, mukomye ebibono eby'okwesaaka; kuba Musengwa Katonda ni Katonda aidhwire okumanha, era alamula ebikolwa eby'abantu. Obulaso obw'ab'amaani bumenhekamu, ate abanafu beeyongera okuba ab'amaani. Abo abaalyanga ni baiguta, mpegaano bapakasa bupakase okufuna kye banaalya; aye abo endhala be yalumanga, buti tekaabaluma. Omukazi eyali omugumba buti aliku abaana musanvu, aye ow'abaana kamaala tasigaizaagho waire mulala. Musengwa Katonda aita era yaizaagho obulamu; aserengesa omuntu ghansi e magombe, era yaamuzuukiza okuva e magombe. Musengwa Katonda ayavughaza omuntu era yaamukombaghaza; aisa omuntu ghansi era yaamugulumiza. Abbeeda abaavu yaabatoola mu nkungu, yaasitula abali mu bwetaavu yaabatoola mu ivu, yaabatyamya ghalala n'abakungu, yaabata mu bifo eby'ebitiibwa; kuba empango edh'ensi dha Musengwa Katonda, era ku mpango edho kwe yata ensi. Aidha kukuumanga ebigere by'abo abeesigwa y'ali, aye ababi aidha kubaleeteranga okufiira mu nzikiiza; kuba omuntu taghangula lwa maani g'ali nago. Abazigu ba Musengwa Katonda aja kubazikiriza baweegho; aja kubabwatukira ng'oti lukuba ng'ali mu igulu. Musengwa Katonda aja kulamula ensi yoonayoona, aghe kyabazinga we amaani, agulumize obukumu bw'oyo ye yasiiga omuzigo.” Agho Elukana yairayo eka. Omulenzi yaasigala ng'agheereza Musengwa Katonda, nga Eli n'amulabirira. Batabane ba Eli baali abantu abazira kye bagasa, nga tibaisaayo mwoyo ku Musengwa Katonda. Ensambo bakabona abo ye baabisangamu abantu yali eti: omuntu bwe yaghangayo omusengo, omugheereza wa kabona ng'aidha nga bakaafumba emamba, ng'agemye wuuma ey'amaino asatu, yaagifumita mu seepiki, oba mu nsaka, oba mu ntamu. Ebyo byonabyona ebyaidhiranga ku wuuma nga biba bya kabona, era nga babitwaliragho. Batyo bwe baabisanga Abaisiraeli boonaboona abaidhanga e Shilo okughaayo emisengo. Era n'ekindi, bwe baabanga nga bakaali kwokya masavu, omugheereza wa kabona ng'aidha yaakoba omuntu ali kughaayo omusengo ati: “Mpa emamba ya kabona ey'okwokya, kuba taidha kuganha kumugha mamba nfumbe, okutoolaku embisi yonka.” Ole bweyamwirangamu ati: “Ka bamale okwokya amasavu memale otwale emamba y'onaayenda yoonayoona,” agho ng'omugheereza amwiramu ati: “Busa oteekwa okugimpa buti, bw'oloba ndidha kugitwala bya ntaka.” Kale, ekibi eky'abaisuka abo kyaba kinene inho mu maiso ga Musengwa Katonda kuba ebigheebwayo eri Musengwa Katonda tibaabitangamu kinhagansi. Samueli yali ng'agheereza mu maiso ga Musengwa Katonda ng'akaali mwisuka, ng'avaala ekivaalo eky'obwakabona ekyakolebwa mu lugoye olughegheevu. Buli mwaka inhina ng'amutungira akakanzu, yaakamuleetera buli lwe baidhanga n'iba okughaayo omusengo ogwa buli mwaka. Eli yaasabiranga Elukana ni mukazi we ng'akoba ati: “Musengwa Katonda akughe abaana abandi olw'oyo ye waghaayo ye Musengwa Katonda.” Bwe baamalanga nga bairayo ewaibwe. Musengwa Katonda yaayongera okugha Hanna enkabi, yaazaala abaana abandi abalenzi basatu n'abaghala babiri. Omulenzi Samueli yaayongera okukula ng'agheereza Musengwa Katonda. Agho Eli yali akairiighe inho, era ng'awulira batabane be bye baakolanga Abaisiraeli boonaboona, era ni babanga mu buliri n'abakazi abaagheerezanga ku mulyango ogw'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Yaabakoba ati: “Lwaki mukola ebintu ng'oti n'ebyo? Abantu boonaboona bankobera ebikolwa byaimwe ebibi. Mulekere agho, baana bange! Ebintu bye mpulira ng'abantu baboogeraku eyo, ti bikalamu naire. Omuntu bw'asobya ye muntu mwine, Katonda amutabagania n'omuntu oyo, aye omuntu bw'asobya ye Musengwa Katonda, naani asobola okumuwolereza?” Aye tibaawulirisa iseibwe bye yabakoba kuba Musengwa Katonda yali amaze okusalagho okubaita. Agho omulenzi Samueli yeeyongera okukula n'okugonzebwa Musengwa Katonda n'abantu. Agho omuntu wa Katonda yaidha ewa Eli, yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akobye ati, ‘Nabonekera ab'endhu ya dhaadha wo, bwe baali nga bairu ba kyabazinga w'e Misiri. Era naamulonda mu bika byonabyona ebya Isiraeli abe kabona wange, ajenga ku alutaari yange, aniokezenga obubbaani, era avaalenga ekivaalo eky'obwakabona mu maiso gange. Era naagha ab'endhu ye ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona Abaisiraeli bye bampa. Lwaki timwisa kitiisa mu misengo gyange n'ebigheebwayo byange bye nalagira abantu bange okumpa? Iwe Eli, lwaki ogha batabane bo ekitiisa ekinene okusinga ky'ompa nze, ni mugeedhera ku bisinga obulungi, mu ebyo abantu bange Abaisiraeli bye baghaayo? Nze Musengwa Katonda wa Isiraeli kyenva ni nkoba nti, nasuubiza ng'ab'endhu yo n'ab'endhu ya dhaadha wo banampeerezanga ekiseera kyonakyona. Aye mpegaano nze Musengwa Katonda nkoba nti ekyo nkimenhiegho, kuba abo abantaamu ekitiisa, be ndidha okutangamu ekitiisa, ate abo abaanhooma, tibaateebwengamu kanhagansi. Bona ekiseera kiri kwidha, lwe ndizikiriza abaisuka boonaboona ab'omu ndhu yo, n'ab'omu ndhu ya dhaadha wo, ghalobe kubaagho akula n'akairigha mu ndhu yo. Agho ng'oli mu nnaku olibona ebirungi Abaisiraeli bye balifunanga, ensaalwa yaakugema. Mu ndhu yo timuja kubaamu muntu mukaire enaku dhoonadhoona. Aye omuntu ow'omu ndhu yo, ye ndirekagho okugheerezanga ku alutaari yange, aja kulira amaziga n'amaiso gende bwa kumutuumamu, n'enaku emulume ku mwoyo gwende bwa kumutuumamu. Eizaire lyaimwe lyonalyona liidha kwitibwanga bwitibwe. Era kino ekija okutuuka ku batabane bo bombi, Hofuni ni Finehasi, kiidha kuba akamanhiso akakakasa; bombi baja kufa ku lunaku lulala. Ndidha kweronderayo kabona omwesigwa anaakolanga bye nhenda era ebinsangaaza. Nja kumugha eizaire era nditeegho ligheerezenga lubeerera oyo ye nasiiga omuzigo. Ow'eizaire lyo yeenayeena aliwonagho alija ye kabona oyo okusabiriza akasente n'akamere, ng'amukoba ati, nkweghembye, mpa nkole ogundi ku mirimo gya bakabona, nsobole okufuna eky'okulya.’ ” Agho mu biseera ebyo, omulenzi Samueli yali agheereza Musengwa Katonda nga Eli n'amulabirira. Era Musengwa Katonda yali tatera kwogera na bantu, waire okubabonekera. Lwali lulala obwire, Eli ng'alambaire mu kifo kye, aye yali takaabona bukalamu olw'ekifu ekyali kitooleire okumwidha ku maiso. Eitaala lya Katonda lyali likaali kuzikira era nga Samueli alambaire mu isinzizo lya Musengwa Katonda omwali Esanduuku ya Katonda. Agho Musengwa Katonda yaayeta ati: “Samueli, Samueli!” Samueli yaavugira ati: “Wangi.” Yaalumuka yaaja ye Eli, yaamukoba ati: “Ndi ghano ndidhie isebo, kuba ondhese.” Aye Eli yaamukoba ati: “Tikwese, irayo olambaale.” Kale Samueli yairayo, yaalambaala. Kabiri Musengwa Katonda yaayeta ati: “Samueli.” Era Samueli yaasituka, yaaja ye Eli yaamukoba ati: “Ndi ghano ndidhie isebo, kuba ondhese.” Aye Eli yaamukoba ati: “Mwana wange, tikwese. Irayo olambaale.” Samueli yali akaali kumanha Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda yali tayogerangaku na Samueli oyo. Musengwa Katonda yaayeta Samueli kabiri omukuzi ogwokusatu. Era yaasituka yaaja ye Eli yaamukoba ati: “Ndi ghano ndidhie isebo kuba ondhese.” Olwo Eli yaakitegeera nga Musengwa Katonda n'eyali ali kweta omulenzi. Kale yaakoba Samueli ati: “Ja olambaale. Bw'anaakweta oidha kumukoba oti, ‘Wo Musengwa Katonda, yogera, omwiru wo ali kuwulira.’ ” Kale Samueli yairayo yaalambaala mu kifo kye. Agho Musengwa Katonda yaidha yaayemerera agho, yaayeta nga bwe yakola ku mikuzi gire egindi, ati: “Samueli, Samueli.” Samueli yaamukoba ati: “Musengwa Katonda yogera, omwiru wo ali kuwulira.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Samueli ati: “Bona eno, ndi kumpi okukola ekintu mu Isiraeli muno, ekiriwaawaaza amatu ga buli muntu alikiwulira. Ku lunaku olwo nja kutuukiriza byonabyona bye neesoomera okukola Eli n'ab'endhu ye, okuva ku kisooka okutuuka ku kisembayo. Era nakobera Eli oyo nti nja kubonereza ab'endhu ye ebyanda n'ebyanda, olw'ebibi bye yamanha obukalamu kuba batabane be baavuma Katonda aye yaaloba kubaloberanga. Olw'ekyo neerayiriire eri endhu ya Eli, nti mu byanda byonabyona ebiriiragho, ezira musengo oba kigheebwayo kirisobola kubatoolaku kibi kyaibwe ekyo.” Samueli yaasigala mu buliri okutuusa bwe bwakya. Agho yaasituka, yaigula endhigi edh'endhu ya Musengwa Katonda. Yali ali kutya okukobera Eli ebyali mu kubonekerwa okwo. Aye Eli yaamweta ati: “Mwana wange, Samueli.” Samueli yaavugira ati: “Wangi isebo.” Eli yaamubuuza ati: “Kiki Musengwa Katonda kye yakukobye? Otakingisa. Katonda k'akubonereze inho, bw'ongisa ekintu kyonakyona ku ebyo bye yakukobye.” Kale Samueli yaamukobera byonabyona nga ghazira ky'amugisiisa naire. Eli yaakoba ati: “Oyo ni Musengwa Katonda, k'akole mwene ky'abona nga n'ekirungi.” Samueli yaakula, era Musengwa Katonda yaabanga ghalala naye. Musengwa Katonda yaaloba kuganhanga Samueli oyo ky'akobye ni kiroba kutuukirira. Agho Abaisiraeli boonaboona, okuva e Dani okutuuka e Beerisheba, baamanha bati Samueli akakasiibwa okuba omulanzi wa Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaayongeranga okubonekera mu Shilo, ye yeeyolekera Samueli, era yaayogeranga naye. Era buli Samueli kye yayogeranga, ng'Abaisiraeli boonaboona bakiwulirisa. Agho Abaisiraeli baaja okulwana n'Abafilisiti. Baasimba weema dhaibwe mu kifo ekyetebwa Ebenezeri, ate Abafilisiti baasimba edhaibwe mu Afeki. Abafilisiti beetegeka mu nhiriri okulwanisa Abaisiraeli, era olutalo bwe lweyongera okutaama Abafilisiti baaghangula Abaisiraeli, era baabaitamu abantu ng'enkumi ina mu irwaniro. Abalwani Abaisiraeli abaawonagho bwe baira ghe baasimba weema dhaibwe, abakulu baibwe beebuuzagania bati: “Olwaleero lwaki Musengwa Katonda atughaireyo Abafilisiti ni batughangula obwaga agho? Ka tuje tuleete Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda okuva e Shilo, Musengwa Katonda aidhe abe ghalala n'ife, atuwonie abazigu baife.” Kale baatuma abakwenda e Shilo, baatoolayo Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda, oyo Afuga Amagye era atyama ku bitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi. Batabane ba Eli bombi, Hofuni ni Finehasi, boona baidhira ghalala n'Esanduuku y'Endagaano ya Katonda. Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda bwe yatuuka mu kifo Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, Abaisiraeli boonaboona bakuba emizira egy'amaani, n'ensi yaatengeeta. Abafilisiti bwe baawulira okukuba emizira okw'amaani kutyo, beebuuzagania bati: “Okukuba emizira okw'amaani okwo okuli mu Baisiraeli kutegeeza ki?” Era bwe baakitegeera bati Sanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda n'eyali etuuse mu kifo Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, Abafilisiti abo baatya, nga bakoba bati: “Omusambwa gwidhie mu Baisiraeli. Tukagwireku, kuba ekintu ng'oti n'ekyo tikibangaghooku. Tukagwireku! Naani anaatuwonia emisambwa egyo egy'amaani gityo? Egyo n'emisambwa egyaita Abamisiri nga gibasindikira ebibamba ebya buli nsambo mu irungu. Imwe Abafilisiti, mugume, mulwane kisaadha, mulobe kufuuka bairu ba Baisiraeli, nga beene bwe baali abairu baimwe. Mugume, mulwane kisaadha!” Kale Abafilisiti baalwana era baaghangula Abaisiraeli. Abaisiraeli baalumuka, buli muntu yairayo mu maka ge. Era abantu abaitibwa baali kamaala inho, kuba abalwani b'Abaisiraeli ab'oku bigere baafaamu emitwalo esatu (30,000). Esanduuku ey'Endagaano baaginhaga, ni batabane ba Eli bombi, Hofuni ni Finehasi, baabaita. Agho omuntu ow'omu kika kya Benjamini, yaalumuka ng'ava mu lutalo, yaaja yaatuuka e Shilo ku lunaku lwene olwo, ng'akanwiremu ebivaalo bye, era ng'asiize eitaka mu mutwe gwe, olw'enaku. Bwe yatuuka, yaayagaana Eli ng'atyaime ku kityamo kye agho ku mbali ku luguudo ng'alingiriire oluguudo kuba omwoyo gwali guli kumutengera olw'Esanduuku y'Endagaano ya Katonda. Omusaadha oyo bwe yatuuka mu kibuga n'akobera abantu amawulire ago, abantu boonaboona baakuba enduulu baalira. Eli bwe yawulira okulira okwo, yaabuuza ati: “Okwasiikana okwo kwaki?” Agho omuntu ole yaayangughaku, yaidha okumukobera. Eli yali agheziiza emyaka kyenda na munaana (98) egy'obukulu, era ng'ekifu kyamugema ku maiso, takaabona bukalamu. Agho omuntu ole yaamukoba ati: “Ninze ndeese amawulire okuva mu lutalo. Nnumwikeyo lwaleero lwene luno.” Eli yaamubuuza ati: “Mwana wange, bijiire bitya?” Ole eyaleeta amawulire yaamwiramu ati: “Abaisiraeli balumwike Abafilisiti, era Abaisiraeli kamaala inho babaise. Batabane bo bombi, Hofuni ni Finehasi, babaise, n'Esanduuku y'Endagaano ya Katonda baginhaze.” Ole bwe yayogera ku ky'Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda, Eli yaaghanuka ku kityamo kye, yaagwa kya mugongo kumpi n'omulyango. Olw'okuba yali mukaire era nga munene, bwe yagwa yaamenheka enkoto era yaafa. Yali amaze entangama ya myaka amakumi ana ng'akulembera Isiraeli. Agho mukaamwana wa Eli, muka Finehasi, yali ng'alinda era ng'ali kumpi kuzaala. Bwe yawulira ati Esanduuku ya Katonda baginhaze, era ati nhazaala we n'iba bafiire, ebisa byaidha, yaafukamira yaazaala. Bwe yali ali kumpi okufa, abakazi abaali bali kumulabirira baamukoba bati: “Guma, kuba ozaire omwana mulenzi.” Aye tiyabairamu waire okubafaaku. Yaatuuma omwana eriina Ikabodi, ng'akoba ati: “Ekitiibwa kiviire ku Isiraeli”, olw'okuba Esanduuku ya Katonda baaginhaga, n'olw'okuba nhazaala we yafa, era n'iba baamwita. Yaakoba ati: “Ekitiibwa kiviire ku Isiraeli, kuba Esanduuku ya Katonda baginhaze.” Abafilisiti bwe baamala okunhaga Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda baagitoola mu Ebenezeri, baagitwala mu Ashidodi. Baagitwala baagita mu isabo lya omusambwa gwaibwe Dagoni, era baagita kumpi n'omusambwa ogwo. Abantu ab'omu Ashidodi bwe baasitukagho ku nkyo ku lunaku olwairirira, baaja okubona ng'ekiwumbe eky'omusambwa Dagoni kigwire n'obweni bwakyo bwatuuka ku itaka, emberi w'Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda. Agho baakibbeeda baakiiza mu kifo kyakyo. Aye bwe baasitukagho ku nkyo ku lunaku olundi olwairirira, baaja okubona ng'ekiwumbe eky'omusambwa Dagoni kabiri kigwire n'obweni bwakyo bwatuuka ku itaka, emberi w'Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda ng'omutwe n'emikono bikutwikeku, nga bigwire gha mulyango. Ekiwumbe eky'omusambwa Dagoni ogwo, kyasigala kiwuduwudu kyereere. Eyo n'ensonga lwaki bakabona b'omusambwa Dagoni era n'abantu boonaboona, batuuma gha mulyango agho mu Ashidodi, baaloba kuniinagho ni ye buli eno. Agho Musengwa Katonda yaabonereza inho abantu ab'omu Ashidodi, yaabaleetera okutya einho era yaabasindikira okulwala ebizimba. Abantu ab'omu Ashidodi bwe baabona nga biri bityo, baakoba bati: “Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda wa Isiraeli eteekwa kutuvaamu, kuba ali kutubonereza inho ife era n'omusambwa gwaife Dagoni.” Kale baatuma abakwenda, baayeta abafuzi ab'Abafilisiti boonaboona. Agho baababuuza bati: “Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda wa Isiraeli tugikolere ki?” Bale bairamu bati: “Etwalibwe e Gathi.” Kale baatwala Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda e Gathi. Aye olwagituusa e Gathi bati, Musengwa Katonda yaatoolera okubonereza ekibuga ekyo. Yaabaleetera okutya einho, era yaabasindikira okulwala ebizimba byabafukumukaku boonaboona, abakulu n'abato. Kale Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda baagigheereza mu Ekuroni. Aye olwagituusaayo bati, abantu baayo baaleekaana bati: “Batuleeteire Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda wa Isiraeli okutwita ife n'abantu baife!” Agho baatuma, baayeta abafuzi ab'Abafilisiti boonaboona, baabakoba bati: “Mwizeeyo Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda wa Isiraeli mu kifo kyayo y'eba, erobe kutwita ife n'abantu baife.” Ghaaligho okutya einho ekibitiriire mu kibuga kyonakyona, kuba Katonda yali ali kubabonereza inho. Abo abataafa Katonda yabasindikira okulwala ebizimba. Agho abantu ab'omu kibuga baalira, era okulira kwaibwe kwatuuka mu igulu. Esanduuku ya Musengwa Katonda yamala emyezi musanvu ng'eri mu nsi ey'Abafilisiti. Agho Abafilisiti baayeta bakabona n'abalaguzi, baababuuza bati: “Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda tugikolere ki? Mutukobere kye tunaagiizaayo nakyo, eireyo mu kifo kyayo?” Baabairamu bati: “Bwe munaaba nga mwizaayo Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda wa Isiraeli, timwidha kugiizaayo ndhereere. Mu buli ngeri muli n'okugiizaayo ye Katonda oyo ghalala n'ekigheebwayo ng'omutango. Olwo mwidha kuwona era mumanhe lwaki abaire ababonerezanga nga tasalaku.” Abafilisiti baababuuza bati: “Kigheebwayo ki kye tunaamugheereza ng'omutango?” Baabairamu bati: “Ebiwumbe ebya zaabu bitaanu ebifaanana ng'oti bizimba, n'ebiwumbe ebindi ebya zaabu bitaanu ebifaanana ng'oti mpube, nga mujiira ku bungi obw'abafuzi Abafilisiti kuba ekibamba Katonda kye yasindika ku imwe mwenamwena, n'ekirala ekyo kye yasindika ni ku bafuzi baimwe. Kale ni mukole ebiwumbe ebifaanana ng'oti n'ebizimba byaimwe n'ebindi ebifaanana ng'oti n'empube dhaimwe edhiri kwitaitana ensi. Olwo mwise ekitiisa mu Katonda wa Isiraeli, memale katyo oba anaalekera agho okubabonereza imwe, n'emisambwa gyaimwe, era n'ensi yaimwe. Lwaki mwenda okukalangusa emyoyo gyaimwe ng'Abamisiri ni kyabazinga waibwe bwe baakola? Katonda bwe yababonereza n'abamalamu, tibaalwa eira ni baleka Baisiraeli kuva mu Misiri ni baja? Kale mpegaano mutegekeyo ekigaali eky'okutambuliraku ekiyaaka, mukisibeku ente ibiri edhikamwa, dhe batasibangaku kikoligo. Enhana dhaadho mudhidhitooleku, mudhiizeeyo eka. Memale mute Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda ku kigaali ekyo. N'ebiwumbe bire ebya zaabu, bye muli kugheereza Musengwa Katonda bibe ekigheebwayo ng'omutango, mubite mu sanduuku eyindi, mugiriinaanie Esanduuku ya Musengwa Katonda. Olwo musame ente dhighaluze ekigaali, mudhireke Esanduuku ya Musengwa Katonda eje y'eyenda. Agho mugiringirire: Bw'enaasimbira e Bethi Shemeshi mu nsi yaayo, kiidha kumanhika nga Katonda w'Abaisiraeli n'atukoze akabi akanene katyo. Aye bwe kitaba kityo, olwo twidha kumanha tuti ebibonerezo ebyatutuukaku, byatugwaku bugwe.” Kale abantu baakola batyo. Baatoola ente ibiri edhikamwa baadhisiba n'ekikoligo ku kigaali eky'okutambuliramu, era baigaliza enhana dhaadho eka. Baata Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda ku kigaali ekyo, n'esanduuku ere ye baataamu ebiwumbe bya zaabu ebifaanana ng'oti mpube, ni bire ebifaanana ng'oti n'ebizimba byaibwe. Agho dhaatambula butereevu nga dhigemye luguudo lulala lwonka oluja e Bethi Shemeshi. Dhaaja nga dhimoola, aye dhaaloba kukyukiraku ku luuyi lwa mukono musaadha oba lwa mugooda. Abafuzi ab'Abafilisiti baaja nga badhinonereza okutuukira irala ku nsalosalo ey'e Bethi Shemeshi. Abantu ab'e Bethi Shemeshi baali nga bali kukungula ngaano mu kiiko. Baaja okusitula amaiso bati, nga babona Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda. Agho baasagamba inho okugibona. Ekigaali kyaidha kyatuuka mu musiri ogw'omuntu ayetebwa Yoshua ow'e Bethi Shemeshi, kyayemerera agho kumpi n'eibaale eikologho. Abantu baayasaaga emiti egy'ekigaali, baaghaayo ente edho ng'ekigheebwayo ekyokebwa eri Musengwa Katonda. Abalevi baabbeeda Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda, n'esanduuku ere eyali nayo omwali ebiwumbe ebya zaabu, baadhita ku ibaale eryo eikologho. Abantu ab'e Bethi Shemeshi baidha baaghaayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa n'emisengo, ku lunaku olwo. Abafuzi ab'Abafilisiti bwe baamala okubona ebyo, bairayo mu Ekuroni ku lunaku olwo. Bino n'ebiwumbe ebyakolebwa nga bifaanana ng'oti bizimba, Abafilisiti bye baagheereza Musengwa Katonda bibe ekigheebwayo ng'omutango: ekirala olw'ekibuga Ashidodi, ekindi olw'ekibuga Gaza, n'ekindi olw'ekibuga Ashikeloni, n'ekindi olw'ekibuga Gathi, era n'ekindi olw'ekibuga Ekuroni. Era baagheereza n'ebiwumbe ebya zaabu ebyakolebwa nga bifaanana ng'oti mpube, nga byagayaga n'obungi bw'ebibuga byonabyona ebyafugibwanga abafuzi b'Abafilisiti abataanu ebyali nga byezungulwirwa ebimante ebigumu, era n'ebyalo ebiziraku bimante. Eibaale eikologho kwe baata Esanduuku ya Musengwa Katonda mu musiri gwa Yoshua ow'e Bethi Shemeshi, likaaligho ni ye buli eno, okukakasa ebyo ebyaligho. Agho Musengwa Katonda yaita abantu ab'e Bethi Shemeshi nsanvu, olw'okuba baalinga mu Sanduuku ey'endagaano ye. Abantu baalira inho olwa Musengwa Katonda okwita abantu abangi batyo. Agho abantu ab'e Bethi Shemeshi baakoba bati: “Naani aghanga okuba mu maiso ga Musengwa Katonda ono omutukuvu? Era anaaja w'ani atuveeku?” Kale baatuma abakwenda y'abantu ab'e Kiriathi Yearimu, okubakoba bati: “Abafilisiti baiziiza Esanduuku ya Musengwa Katonda. Mwidhe muginone.” Agho abantu ab'e Kiriathi Yearimu baanona Esanduuku ya Musengwa Katonda, baagitwala mu ndhu ya Abinadabu ku lusozi. Era baayawula mutabane we Eleazari okugirabiriranga. Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda yamala ekiseera kinene ng'eri mu Kiriathi Yearimu emyaka ng'oti makumi abiri. Abaisiraeli baamala ekiseera ekyo nga balirira Musengwa Katonda abayambe. Agho Samueli yaakoba Abaisiraeli boonaboona ati: “Oba nga mwenda okukyuka okwira ku Musengwa Katonda n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, mutoolegho emisambwa egy'amaghanga agandi gyonagyona era mutoolegho n'ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashitarothi. Mwegheereyo irala eri Musengwa Katonda, yenka ye mube mugheereze. Aidha kubawonia Abafilisiti.” Kale Abaisiraeli baatoolagho ebifaananie by'emisambwa Baali ni Ashitarothi, baagheereza Musengwa Katonda yenka. Agho Samueli yaakoba ati: “Musoloze Abaisiraeli boonaboona, baje e Mizipa. Nze ndidha kubasabira ye Musengwa Katonda.” Kale beesololeza e Mizipa, baasena amaadhi baagafuka agho mu maiso ga Musengwa Katonda, ng'ekigheebwayo. Baasiiba ku lunaku olwo, era baakoba bati: “Twakola ekibi ye Musengwa Katonda.” Eyo e Mizipa, Samueli ye yalamuliranga Abaisiraeli. Abafilisiti bwe baawulira bati Abaisiraeli beesoloiza e Mizipa, abafuzi ab'Abafilisiti abo baaja baalumba Abaisiraeli. Era Abaisiraeli bwe baakiwulira, baatya inho Abafilisiti abo. Abaisiraeli baakoba Samueli bati: “Otalekera kweghemba Musengwa Katonda waife, atuwonie Abafilisiti.” Kale Samueli yaatoola entaama ekaayonka yaagiita, yaagighaayo eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekyokebwa kyonakyona ni kiwaagho. Samueli oyo yaalirira Musengwa Katonda ku lwa Isiraeli, era Musengwa Katonda yaamwiramu. Samueli bweyali ali kughaayo ekigheebwayo ekyokebwa, Abafilisiti baaseeta nga benda okulumba Abaisiraeli. Aye ku lunaku olwo, Musengwa Katonda yaakaabukira Abafilisiti n'amamiro ag'amaani ng'oti kutyabuka kwa lukuba. Abafilisiti baatabulwatabulwa olw'okutya, era baalumuka Abaisiraeli. Abaisiraeli baava e Mizipa, baabingirira Abafilisiti nga baja bwe babaita, okubatuukiza irala e Bethikari. Agho Samueli yatoola eibaale yaalisimba ghagati wa Mizipa ni Sheni, yaalituuma eriina Ebenezeri ng'akoba ati: “Musengwa Katonda atuyambye okutuusa mperaano.” Kale Abafilisiti baaghangulwa batyo, baaweeramu irala amaani. Era Musengwa Katonda yaabalemesa okulumba ensi y'Abaisiraeli ekiseera kyonakyona Samueli kye yamala nga mulamu. N'ebibuga byonabyona Abafilisiti bye baali banhaze ku Baisiraeli, ebiri ghagati gha Ekuroni ni Gathi, byairira Abaisiraeli. Kale Isiraeli yeiriza ebiketezo byayo byonabyona, era ghaabaagho emiraala ghagati gh'Abaisiraeli n'Abamori. Samueli yaakulembera Isiraeli ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu. Buli mwaka yaajanga mu ngobo e Betheli, e Giligali, n'e Mizipa, yaalamuliranga Abaisiraeli mu bifo ebyo. Bwe yamalanga, yairayo e Rama, n'eyabanga amaka ge. Era eyo yoona yaalamulirangayo Abaisiraeli, era yaazimbirayo Musengwa Katonda alutaari. Samueli bwe yakairigha, yaafuula batabane be abakulembeze ba Isiraeli. Eriina lya mutabane omuberi nga ni Yoeli ate owokubiri nga ni Abiya, era nga balamuzi mu Beerisheba. Aye batabane ba Samueli abo tibeebisanga mu nsambo iseibwe ye yeebisangamu. Baajiiranga inho ku by'okufuna, n'okulya enguzi, era n'okusaliriza emisango. Agho abakulu b'ebikunsu mu Isiraeli beesoloza baaja ye Samueli e Rama. Baamukoba bati: “Bona eno, buti okairiighe, ate batabane bo tibeebisa mu nsambo iwe ye weebisaamu. Mperaano ni, tulondere kyabazinga atukulemberenga, tube ng'oti n'amaghanga agandi goonagoona bwe gali.” Aye eky'okukoba bati: “Tughe kyabazinga atukulemberenga,” kyanakughaza Samueli. Kale Samueli oyo yaasaba Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Wulirisa ebintu byonabyona abantu bye bali kukukoba, kuba ti niiwe ye balobye, aye ninze ye balobye okuba kyabazinga waibwe. Nga bwe babairenga beebisa eri nze, okuviira irala lwe nabatoola mu Misiri okutuusa n'olwaleero, nga banvaaku baagheereza emisambwa, n'iwe weena bwe bali kukwebikizaaku. Kale ni wulirisa kye bali kukukoba. Aye balabule bukalamu ku nsambo kyabazinga y'aja okubabisangamu.” Kale Samueli yaakobera abo abaamusaba okubafunira kyabazinga, ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yamukoba. Yaabakoba ati: “Eno n'ensambo kyabazinga waimwe y'aja okubabisangamu: aidha kutwalanga batabane baimwe mu magye, abandi bakolenga ku bigaali bye eby'omu lutalo, abandi bavugenga embalaasi dhe, n'abandi balumukirenga ku bigere nga bakulembeiremu ebigaali bye eby'omu lutalo. Abandi aidha kubatangagho okuba abaduumizi b'ebikunsu eby'abaisirukale olukumi olukumi, n'abandi okuduumira ebikunsu eby'abaisirukale amakumi ataanu ataanu. Abandi aidha kubalimyanga mu masamba ge, bamukungulirenga ebirime bye, ate abandi bamugheekezenga eby'okulwanisa n'ebikozesebwa ku bigaali bye eby'omu lutalo. Aidha kutwalanga baghala baimwe bamukolerenga eby'obuwoowo, era bamufumbirenga emere n'emigaati. Aidha kutoolanga amasamba gaimwe agasinga bulungi ag'emizabbibu n'ag'emiti emyoliva, agaghe abagheereza be. Aidha kutoolanga ekitundu kirala kirala ku buli bitundu ikumi eby'emere yaimwe ey'empeke, era atoolenga n'ekitundu kirala ku buli bitundu ikumi eby'ebibala byaimwe eby'emizabbibu, abighe abakungu be n'abagheereza be. Aidha kutwalanga abagheereza baimwe abasaadha n'abakazi abakozesenga emirimo gye, era n'ente n'endogoyi dhaimwe edhisinga bulungi. Aidha kutwalanga ensolo ndala ku buli nsolo dhaimwe eikumi dhe munaayayanga, era mwidha kubanga bairu be. Mu kiseera ekyo mulirira olwa kyabazinga waimwe, beene ye mwerondera, aye Musengwa Katonda talibairamu.” Aye abantu baaloba kuwulirisa Samueli bye yabakoba, era baakoba bati: “Busa! Ife twidha kuba ni kyabazinga anaatufuganga, olwo twena tube ng'oti n'amaghanga agandi goonagoona. Kyabazinga oyo aidha kutufuganga era atukulemberenga atulwaniregho entalo dhaife.” Samueli bwe yamala okuwulira byonabyona abantu bye baakoba, yaaja yaabikobera Musengwa Katonda. Era Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Kola kye bali kwenda, obateeregho kyabazinga.” Agho Samueli yaakoba abantu ati: “Kale, buli muntu aireyo ewaibwe.” Ghaaligho omusaadha omukombe era nga mumanhifu, ow'omu kiketezo kya Benjamini, eriina lye nga ni Kishi. Kishi oyo yali mutabane wa Abieli, Abieli yaaba mutabane wa Zerori, Zerori yaaba mutabane wa Bekorathi, Bekorathi yaaba mutabane wa Afia eyali Omubenjamini. Kishi yali ni mutabane we eyayetebwanga Saulo, nga mulungi inho mu mboneka ye era nga mwisuka. Mu mboneka, nga ghazira amusinga bulungi mu Baisiraeli boonaboona. Okuva ku mabega ge okuja ghaigulu, yali asinga abantu boonaboona obuleeyi. Agho edhindi ku ndogoyi dha Kishi lata wa Saulo, dhaali dhibuze. Kishi yaakoba mutabane we Saulo ati: “Twalaku owundi ku bagheereza, muje mwagale endogoyi edho.” Baabita mu kiketezo ky'ensozi ekya Efuraimu ni mu kiketezo eky'e Shalisha, aye baaloba kudhibona. Baabita mu kiketezo eky'e Shalimu, aye nga dhizirayo. Era baabita mu kiketezo ekya Benjamini, aye baaloba kudhaagaana yo. Bwe baatuuka mu kiketezo ky'e Zufu, yaakoba omugheereza we eyali naye ati: “Kola twireyo eka, kuba tughanga okuleetera lata wange okuva ku kulowooza ku ndogoyi, yaira ku kweraliikirira ife.” Aye omugheereza yaamwiramu ati: “Bona eno, mu kibuga kino mulimu omuntu wa Katonda abantu ye baisaamu ekitiisa, era kiisi ky'ayogera kituukirira. Ka tuje y'ali, oba katyo anaatukobera eby'olugendo lwaife lwe tuli kutambula.” Saulo yaabuuza omugheereza we ati: “Bwe tunaaja y'ali tunaamutwalira kirabo ki? Ensawo dhaife dhiwoiremu emere, ate tuzira kintu kyonakyona kya kumugha. Kiki kye tuli nakyo ghano?” Omugheereza yairamu ati: “Ndi ghano n'akapiiya aka feeza. Ndidha kukagha omuntu wa Katonda oyo, atukobere ye tughanga okwagaana endogoyi edho.” (Eira mu Isiraeli, omuntu bwe yajanga okwebuuza ye Katonda, ng'akoba ati: “Kola tuje y'omuboni.” Mu biseera ebyo omulanzi baamwetanga muboni.) Saulo yairamu omugheereza ati: “Okobye bukalamu, kale tuje.” Agho baaja mu kibuga aghaabanga omuntu wa Katonda oyo. Bwe baali bali kuniinaniina akasozi batuuke mu kibuga, baayagaanana n'abaghala abaali bali kuva mu kibuga nga bali kuja kusena maadhi. Baababuuza bati: “Omuboni aliyo?” Abaghala baabairamu bati: “Aliyo, era wuuyo abakulembeiremu. Mwangugheku mumwagaane, yaakatuuka mu kibuga, kuba olwaleero abantu baja kughaayo omusengo mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu. Bwe munaaba nga mwakaingira ekibuga, mwidha kumwagaana ng'akaali kuja kulya mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu. Abantu tibaidha kulya ng'akaali kutuuka, kuba n'ali n'okusabira omusengo enkabi, memale olwo abantu abeeteibwa baghange okulya. Kale ni muniineniine, mwidha kumubona mangu.” Agho Saulo n'omugheereza we baaja mu kibuga. Bwe baali nga baakakingiramu, baabona Samueli ng'ali kufuluma ng'aidhira ye bali, olwo ng'ali kuja mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu. Ng'ekaabulayo olunaku lulala memale Saulo aidhe, Musengwa Katonda yali ayoleike Samueli ekyama ng'akoba ati: “Enkyo mu kiseera ng'oti ni kino, ndidha kugheereza y'oli omusaadha okuva mu kiketezo kya Benjamini. Oidha kumusiiga omuzigo, abe omukulembeze ow'abantu bange Abaisiraeli. Oyo n'alitoola abantu bange abo mu mikono gy'Abafilisiti, kuba mboine okudaazibwadaazibwa kwaibwe n'okulira kwaibwe kwatuuka ye ndi.” Samueli bwe yabona Saulo, Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Oyo n'omusaadha ye nakukobeireku. Oyo n'aidha okufuga abantu bange.” Agho Saulo yaaseeta ye Samueli mu mulyango, yaamukoba ati: “Nkweghembye nkobera: endhu ey'omuboni eba gha?” Samueli yaakoba Saulo ati: “Ninze omuboni. Buti nkulemberaamu tuje mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu, kuba oidha kulya ninze olwaleero. Enkyo ku nkyo ndidha kukukobera byonabyona ebikuli ku mwoyo, memale mbasiibule muje. N'endogoyi dhire edhimaze enaku eisatu nga dhibuze, otadheeraliikirira, kuba dhimaze okuboneka. Aye Abaisiraeli boonaboona naani ye bayayaanira einho? Ti niiwe, n'ab'omu ndhu ya lata wo yoonayoona?” Saulo yairamu ati: “Nze ndi wa mu kika kya Benjamini, ekika ekisemberayo irala mu Isiraeli. Era endhu yaife n'esemberayo irala okumanhika mu kika kya Benjamini. Kale kiki ky'oviireku okunkoba otyo?” Agho Samueli yaatwala Saulo n'omugheereza we, yaabaingiza mu kisenge ekinene, yaabatyamya mu kifo eky'emberi aghalala n'abageni abeete, abaali baghera ng'oti makumi asatu. Samueli yaakoba omufumbi ati: “Leeta emamba ye nakughaire, era ye nakukobye nti gitereke.” Agho omufumbi yaaleeta ekisambi n'ebyakiriku, yaakita mu maiso ga Saulo. Samueli yaakoba Saulo ati: “Eno n'emamba ye nakugisiire. Girye, kuba nagitoireku naagikugisira, oghange okugirya mu kaseera kano ghalala n'abageni be nayese.” Mu nsambo eyo Saulo yaaliira ghalala ni Samueli ku lunaku olwo. Bwe baava agho mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu, baaja mu kibuga. Baayalira Saulo obuliri ku ngulu kw'endhu, yaalambaala okwo. Agho obwire nga buli kukya, Samueli yaayeta Saulo ghaigulu ku ndhu, ng'amukoba ati: “Situkagho nkusiibule oje.” Agho Saulo yaasitukagho, baafuluma bombi ni Samueli. Bwe baatuuka ekibuga ghe kikanga, Samueli yaakoba Saulo ati: “Koba omugheereza wo abitegho, ajenga emberi. Iwe oyemerereku ghano katono, nkumanhise Katonda ky'akobye.” Agho Samueli yaatoola akadoome k'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, yaafuka omuzigo ku mutwe gwa Saulo, era yaamugwa mu kifuba ng'akoba ati: “Musengwa Katonda akufuseeku omuzigo ogwo obe omukulembeze ow'abantu be Abaisiraeli. Oidha kufuganga abantu ba Musengwa Katonda, era oidha kubawonianga abazigu baibwe ababeezungulwire. Era kano n'akamanhiso akakakasa nga Musengwa Katonda akusiize omuzigo obe omukulembeze w'abantu be. Olwaleero bw'onaava ghano ghe ndi, oidha kwagaana abantu babiri, nga bali kumpi n'amagombe ga Rakeli e Zeluza mu kiketezo kya Benjamini. Baidha kukukobera bati endogoyi dhe wajiire okwagala dhiboneike, era bati mpegaano lata wo aviire ku kulowooza ku ndogoyi, yaira ku kweraliikirira bwa iwe, ng'akoba ati, ‘Nnaakola ntya olw'omwana wange?’ Agho oidha kuvaagho, weeyongereyo otuuke ku muti omukologho oguli e Tabori, y'onaayagaana abantu basatu nga bali kuja e Betheli okusinza Katonda. Omulala ku abo aidha kuba ng'ali kutwala embuzi entototo isatu, owundi ng'ali kutwala emigaati esatu, n'owundi ng'ali kutwala ensawo ey'omwenge gw'emizabbibu ey'oluwu. Abantu abo baidha kukulamusa, bakughe emigaati ebiri, era oganhe ogitwale. Olwo oidha kuja ku lusozi lwa Katonda Abafilisiti ghe baata enkambi dhaibwe edh'abalwani. Bw'onaaba oli kutuuka ku kibuga, oidha kwagaana ekikunsu ky'abalanzi nga bali kwikirira okuva mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu, nga bali kulanga era nga bakulembeirwamu ab'entongooli, ab'obugoma, ab'endere, n'ab'endingidi. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwidha kukwidhaku n'amaani mangi, ofuuke muntu wundi era olange ghalala nabo. Obumanhiso obwo bwe bunaakutuukaku, iwe kola bukole kyonakyona ky'osobola okukola, kuba Musengwa Katonda ali ghalala n'iwe. Oidha kuja e Giligali oneesookengayo. Eyo ye ndidha okukwagaana, mpeeyo ebigheebwayo ebyokebwa n'emisengo egigheebwayo olw'okutabagana. Oidha kunteegera eyo okumala enaku musanvu, memale ndidhe nkulage eky'okukola.” Saulo bwe yakyuka n'akuba Samueli omugongo okuva gh'ali, Katonda yaakyusa Saulo oyo omwoyo. Era obumanhiso obwo bwonabwona bwatuukirira ku lunaku olwo. Agho Saulo n'omugheereza we bwe baatuuka ku lusozi lwa Katonda, ekikunsu ky'abalanzi kyayagaanana nabo. Omwoyo gwa Katonda gwamwidhaku n'amaani mangi, era yaalanga ghalala nabo. Abantu boonaboona abaali bamwidhi okuva eira bwe baamubona ng'ali kulanga ghalala n'abalanzi, beebuuzagania beene na beene bati: “Kiki ekituuse ku Saulo mutabane wa Kishi? Obwo yeena abalirwa mu balanzi?” Agho omuntu ow'omu kiketezo ekyo yairamu ati: “Ate bano abalanzi abandi, iseibwe naani?” Okwo n'okwava endhogera ekoba eti: “Obwo Saulo yeena abalirwa mu balanzi?” Saulo bwe yamala okulanga, yaaja mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu. Muganda wa lata wa Saulo, yaabuuza Saulo n'omugheereza we ati: “Mwabaire mujiire gha?” Saulo yaamwiramu ati: “Twabaire tujiire kwagala ndogoyi. Aye bwe twaboine nga tidhiboneike, twaja eri Samueli.” Muganda wa lata wa Saulo, yaakoba Saulo ati: “Nkweghembye nkobera Samueli bye yakukobye.” Saulo yaakoba muganda wa lata we ati: “Yatukakaisa ati bwenebwene endogoyi dhaaboneike.” Aye tiyamukoberaku naire ku bigema ku bwakyabazinga, Samueli bye yayogera. Samueli yaayeta abantu, beesololeza e Mizipa okusinza Musengwa Katonda. Yaakoba Abaisiraeli ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Nabatoola e Misiri naabawonia Abamisiri okubatuntuza, era naabawonia n'amaghanga agandi goonagoona agaabanhigirizanga. Aye olwaleero muviire ku Katonda waimwe abawonia ebibamba n'ebizibu ebibagwira. Era munkobye mbateeregho kyabazinga abafuge. Kale ni, buti mwesoloze nga muli munda dhaimwe ni mu bika byaimwe.’ ” Agho Samueli yaayeta buli kika kiri mu Isiraeli akalulu kaagwa ku kika kya Benjamini, kyalondebwamu. Yaayeta buli nda eri mu kika kya Benjamini akalulu kaagwa ku nda ya Maturi, yaalondebwamu. Era yaayeta buli musaadha ali mu nda ya Maturi akalulu kaagwa ku Saulo mutabane wa Kishi, yaalondebwamu. Aye bwe baamunoonia, yaababula. Beeyongera okwebuuza ku Musengwa Katonda bati: “Omusaadha oyo ali ghano, oba ekaaliyo owundi?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Wuule yeegisiisa mu bintu.” Agho baalumuka, baaja baamutoolayo. Saulo bwe yayemerera mu bantu, yali abasinga boonaboona obuleeyi, okuva ku mabega ge okwira ghaigulu. Agho Samueli yaakoba abantu boonaboona ati: “Muboine oyo Musengwa Katonda y'alonze? Ezira ayaga naye mu bantu boonaboona.” Abantu boonaboona baakuba emizira bati: “Kyabazinga ghangaala!” Samueli yainhonhola abantu ebyo kyabazinga by'ali n'okukolera abantu, n'ebyo abantu beene bye bali n'okukolera kyabazinga oyo. Ebintu ebyo yaabighandiika mu kitabo, yaabita mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho Samueli yaasiibula abantu boonaboona, buli muntu yairayo ewaibwe. Ni Saulo yeena yaaja ewuwe e Gibea. Yaaja n'abasaadha abaziramu ntete naire, Katonda be yagumya emyoyo. Aye ghaabaagho abantu abazira kye bagasa, abaakoba bati: “Omusaadha oyo alituwonia atya?” Kale baamunhooma, baaloba kumutwalira birabo. Aye mwene yaabaleka buleke. Agho kyabazinga Omuammoni eyayetebwanga Nahashi, yaaja yaalumba ekibuga Yabeshi Gileadi, yaakizingiza okukyezunguluza. Abantu ab'e Yabeshi baakoba Nahashi oyo bati: “Kola n'ife endagaano, olwo twidha kukugheerezanga.” Aye Nahashi yaabakoba ati: “Ndidha kukola n'imwe endagaano, bwe munaaganha ni ntundulamu eriiso lya buli muntu ery'oku mukono omusaadha, olwo ndeetere Isiraeli yoonayoona okunhoomebwa.” Abakulembeze b'e Yabeshi baamweghemba bati: “Tughe ekiseera kya nnaku musanvu, tughange okutuma abakwenda mu Isiraeli mwonamwona. Bwe ghataabeegho atununula, olwo twidha kweghaayo y'oli.” Abakwenda bwe baatuuka e Gibea ekya Saulo, baakobera abantu ebibono ebyo. Agho abantu boonaboona baalira inho amaziga. Saulo yali ali kuva mu nimiro, ng'akulembeizaamu ente. Agho yaabuuza ati: “Abantu babaire ki, okutuuka okulira amaziga?” Baamukobera ebyo abantu abaava e Yabeshi bye baayogera. Saulo bwe yawulira ebibono ebyo, omwoyo gwa Katonda gwamwidhaku n'amaani, obusungu bwe bwatumbuka ng'oti muliro. Yaatoola ente ibiri, yaadhitematemamu ebitundu, yaabigha abakwenda babitwale woonawoona mu Isiraeli nga bakoba abantu bati: “Kiisi ataaveeyo kunonereza Saulo ni Samueli, ente dhe baidha kudhitematema batyo.” Musengwa Katonda yaaleetera abantu okutya, baavaayo boonaboona nga bali kwisa kirala. Saulo yaababalira e Bezeki. Abaava mu Isiraeli baali emitwalo amakumi asatu (300,000), ate abaava mu Buyudaaya emitwalo esatu (30,000). Agho baakoba abakwenda bale abaidha, bati: “Muje mukobe abantu b'e Yabeshi Gileadi muti, ‘Enkyo endhuba enaaja okutuuka mu kasana ghagati, nga mumaze okununulwa.’ ” Abakwenda bwe baaja ni bakobera abantu b'e Yebeshi batyo, abantu ab'e Yebeshi abo baasangaala! Kale abantu b'e Yebeshi abo baakoba Abammoni bati: “Enkyo twidha kweghaayo ye muli mutukole kyonakyona kye mwenda.” Agho ku lunaku olwairirira, Saulo yaagabaniamu abantu be mu bikunsu bisatu. Baalumba Abammoni mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, baabaita okutuusa mu kasana ghagati. Abaawonagho baalumuka, nga buli muntu ali ku lulwe aghazira kusigala na mwine. Abantu baakoba Samueli bati: “Ni baani abaakoba bati Saulo taidha kutufuga? Baleete tubaite.” Aye Saulo yaakoba ati: “Ghazira muntu waire omulala anaitibwa olwaleero, kuba luno n'olunaku Musengwa Katonda lw'anunuliireku Isiraeli.” Agho Samueli yaakoba abantu ati: “Mwidhe tuje e Giligali twizeegho obwakyabazinga.” Kale boonaboona baaja e Giligali, era nga bali eyo mu maiso ga Musengwa Katonda, baalangirira Saulo nga ni kyabazinga. Baagheerayo eyo emisengo egy'ebigheebwayo olw'okutabagana, era Saulo n'abantu boonaboona baasagamba inho nga bali eyo. Agho Samueli yaakoba Abaisiraeli boonaboona ati: “Mubone eno, nkoze byonabyona bye mwansaba, naabateeragho kyabazinga ow'okubafuga. Mperaano wuuyo aidha kubakulemberanga. Nze ndi mukaire ow'envu, era mubona batabane bange abali n'imwe. Nze mbakulembeire okuva nga ndi mwisuka okutuusa ni ye buli eno. Ndi ghano, mpegaano muunumirize mu maiso ga Musengwa Katonda ni mu maiso ga kyabazinga ye yasiiga omuzigo. Naani ye nanhagaku ente ye? Oba naani ye nanhagaku endogoyi ye? Naani ye nakupankupaniaku oba waire okumutetenkereza mu kintu kyonakyona? Oba naani ye nalyakuuku enguzi? Bwe mba nga ghaligho ku ebyo kye nakola, muunumirize, ndidha kukibairizaagho.” Baamukoba bati: “Busa. Totukupankupaniangaku waire okututetenkereza, oba okutwala ekintu eky'omuntu yeenayeena.” Samueli yaabakoba ati: “Musengwa Katonda ghalala ni kyabazinga ye yasiiga omuzigo, n'abadhulizi ababalumiriza imwe, okukakasa nga nziraku kye nvunaanibwa.” Bairamu bati: “Yii, Musengwa Katonda n'omudhulizi.” Samueli era yaakoba abantu ati: “Musengwa Katonda n'eyataagho Musa ni Aaroni, era n'eyatoola badhaadha baimwe mu nsi Misiri. Kale ni, buti mwemerere bukalamu mbalumirize mu maiso ga Musengwa Katonda olw'ebirungi byonabyona bye yabakolera imwe ni badhaadha baimwe. Yakobo bwe yaja e Misiri n'ab'endhu ye, memale Abamisiri ni babatuntuza, badhaadha baimwe abo baalirira Musengwa Katonda. Era Musengwa Katonda yaatuma Musa ni Aaroni, baatoola badhaadha baimwe abo e Misiri, baabaleeta okuba mu nsi eno. Aye badhaadha baimwe beerabira Musengwa Katonda waibwe. Era Musengwa Katonda oyo yaabaghaayo mu mikono gya Sisera omuduumizi w'eigye lya kyabazinga Yabini ow'e Hazori, ni mu mikono gy'Abafilisiti, era ni mu mikono gya kyabazinga w'e Moabu abo boonaboona baalwanisa badhaadha baimwe abo. Agho badhaadha baimwe baalirira Musengwa Katonda, nga bakoba bati: ‘Twakola ebibi, kuba twava ku Musengwa Katonda twagheereza emisambwa Baali ni Ashitarothi. Aye mperaano tukweghemba otuwonie abazigu baife, twidha kukugheerezanga.’ Agho Musengwa Katonda yaatuma Yerubbaali, ni Baraki, ni Yefutha, ni Samueli, olwo yaajanga ng'awonia imwe abazigu baimwe ababeezungulwire, era mwaba mu miraala. Aye bwe mwabona nga kyabazinga Nahashi ow'Abammoni ali kwidha okubalumba, mwaloba Musengwa Katonda waimwe okuba kyabazinga waimwe. Mwankoba muti, ‘Twenda kyabazinga n'abe atufugenga.’ “Mperaano ni, mubone, kyabazinga ye mulonze wuuyo. Mwasaba kyabazinga, era wuuyo Musengwa Katonda amubaghaire okubafuga. Ebintu byonabyona biidha kubajiiranga bukalamu, bwe munaisanga mu Musengwa Katonda ekitiisa, ni mumugheereza nga mumuwulira era nga mugema ebiragiro bye, era ni mujiiranga ku Musengwa Katonda waimwe oyo nga muli ghalala ni kyabazinga waimwe abafuga. Aye bwe mutaawulirenga Musengwa Katonda, era ni mutagema biragiro bye, olwo aidha kubalwanisanga imwe era ni kyabazinga waimwe. Kale ni, buti mwemerere bukalamu, mubone Musengwa Katonda ky'aja okukola. Ekiseera kino kya makungula ga ngaano. Aye nja kweghemba Musengwa Katonda aleetegho okutyabuka kw'olukuba era agwise n'amaadhi, memale mumanhe ng'ekibi kyaimwe kye mwakola ye Musengwa Katonda kinene, eky'okumusaba kyabazinga.” Kale Samueli yeeghemba Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaaleetagho okutyabuka kw'olukuba era yaagwisa amaadhi ku lunaku olwo. Abantu boonaboona baatya inho Musengwa Katonda ni Samueli. Baakoba Samueli bati: “Tusabire eri Musengwa Katonda wo, ife abagheereza bo tulobe kufa, kuba ku bibi byaife byonabyona bye tuli nabyo, kabiri twongeireku ni kino eky'okwesabira kyabazinga.” Samueli yaakoba abantu ati: “Mutatya. Waire mukoze ekibi ekyaga agho mutavanga ku Musengwa Katonda, aye mumugheerezenga n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Era mutadaaliimanga ni mujiira ku bintu ebiziramu muganhulo, ebitaghanga kugasa waire okuwonia omuntu, kuba biziramu muganhulo. Musengwa Katonda, olw'eriina lye eikologho, taja kubalekulira agho imwe, kuba yasiima mwene okubafuula eighanga lye. Era ku lwange, neeghemba Musengwa Katonda ansaasire ndobe kukola kibi ni mmusungughaza, nga ndekayo okubasabira imwe. Era ndidha kubeegeresanga ekirungi era ekituufu kye mugwaine okukola. Kale ni mwisenga mu Musengwa Katonda ekitiisa, mumugheerezenga nga muli beesigwa n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, nga mwidhukira ebintu ebikologho by'abakoleire. Aye bwe muneeyongera okukola ebibi, mwidha kuzikirira era ni kyabazinga waimwe.” Saulo yali ng'agheza emyaka…egy'obukulu ghe yatoolerera okufuga, era yaafugira Isiraeli emyaka …n'ebiri. Saulo yalonda mu Baisiraeli abasaadha enkumi isatu (3,000). Ku abo yaatoolaku enkumi ibiri (2,000) baabanga ghalala naye e Mikamashi ni mu kiketezo eky'oku nsozi eky'e Betheli. Ate olukumi (1,000) baabanga ghalala ni Yonathani e Gibea mu kiketezo kya Benjamini. Abantu abandi boonaboona yaabasiibula, bairayo ewaibwe. Yonathani yaaghangula enkambi y'abalwani Abafilisiti e Geba, era Abafilisiti baakiwulira. Agho Saulo yaafuuwa eigwala okubuna eighanga lyonalyona, ng'akoba ati: “Abaheburayi boonaboona ka bawulire!” Abaisiraeli boonaboona baawulira bati Saulo aghangwire enkambi y'abalwani Abafilisiti. Era baawulira bati Abafilisiti beesiniirwa Abaisiraeli. Kale abantu baayetebwa okuja okweyimba ku Saulo e Giligali. Agho Abafilisiti beesoloza okulwanisa Abaisiraeli. Baali n'ebigaali eby'omu lutalo emitwalo esatu (30,000), n'abalwani kakaaga (6,000) ab'oku mbalaasi, era n'abalwani abaali abangi ng'oti musenho oguba ku mbali kw'enhandha. Abalwani Abafilisiti abo, baaja baasimba weema dhaibwe e Mikamashi, ku luuyi olw'e bugwandhuba wa Bethaveni. Abaisiraeli bwe baabona nga bali mu kabi, era ng'eigye lyaibwe balinhigiriiza, beegisa mu mpuku, mu biina, mu mabaale, mu magombe, ni mu nsulo edh'amaadhi. Abandi ku Baisiraeli baabitira mu kifo omwiga Yorudani ghe gusomokerwa, baingira mu kiketezo kya Gadi n'ekya Gileadi. Saulo yali akaali e Giligali. Abantu boonaboona baamunonereza nga bali kudhugumira. Yaamala enaku musanvu ng'ali kuteega Samueli, nga Samueli oyo bweyamulagira. Aye Samueli yaaba ng'akaali kwidha Giligali. Abantu baatoolera okusansaana nga bava ku Saulo. Agho Saulo yaakoba ati: “Mundeetere ghano ekigheebwayo ekyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana.” Yaaghaayo ekigheebwayo ekyokebwa. Yali yaakamala ati okughaayo ekyokebwa ekyo, Samueli yaatuuka. Agho Saulo yaaja okumusangaaza n'okumulamusa. Samueli yaakoba ati: “Okoze ki kino?” Saulo yairamu ati: “Naboine ng'abantu bali kusansaana nga banvaaku, ate nga iwe toidhiire mu nnaku dhe wakoba, n'Abafilisiti nga beesoloiza e Mikamashi. Kale naakoba nti Abafilisiti baidha kwidha baanumbe ghano e Giligali, ate nga nkaali kweghemba Musengwa Katonda kungemerwa kivunika. Kye naviire ni neeghaliriza okughaayo ekigheebwayo ekyokebwa.” Samueli yaakoba Saulo ati: “Ekyo okoze kya busiru. Togemye kiragiro kya Musengwa Katonda wo kye yakugha. Ngoli okigemye, Musengwa Katonda yandibaire mpegaano nga yamala ira okuleetera obwakyabazinga bwo okukakata, bwabanga bwa nsikirano mu Isiraeli enaku dhoonadhoona. Aye mpegaano obwakyabazinga bwo tibuubenga bwa nsikirano. Musengwa Katonda anooniizaayo omuntu mwene y'asiimye, yaamutaagho okukulemberanga abantu be, kuba iwe togemye kye yakulagira.” Agho Samueli yaasitula yaava e Giligali, yaaja e Gibea ekya Benjamini. Saulo yaabala abantu abaali agho naye, nga baghera ng'oti lukaaga. Saulo, ni mutabane we Yonathani, n'abantu abaali aghalala nabo, baasigala e Geba ekya Benjamini. Aye Abafilisiti baasimba weema dhaibwe e Mikamashi. Agho Abafilisiti nga bali mu bikunsu bisatu, baaja okunhaga nga bava mu kifo ekyo ghe baasimba weema dhaibwe: Ekikunsu kirala kyagema engira eja mu Ofura mu kiketezo ky'e Suali. Ekikunsu ekindi kyagema engira eja e Bethi Horoni. Ate ekikunsu ekindi kyagema engira eja ku nsalosalo eringiriire ekiiko ky'e Zeboimu, okwolekera eirungu. Mu Isiraeli mwonamwona timwalimu mugheesi waire omulala ati, kuba Abafilisiti baali nga balekeiza Abaisiraeli okugheesa empiima n'amafumo. Abaisiraeli baalinga n'okuja eri Abafilisiti okughagala embago dhaibwe, n'emiwolo gyaibwe, n'empasa dhaibwe, n'ebifumo byaibwe. Abafilisiti abo baabawoozangaku empiiya ibiri okughagala embago n'emiwolo, ate baabatoolangaku empiiya ndala okughagala empasa n'okusongola enti dhe baakozesanga okusindiikiriza ente okutambula. Kale, ku lunaku olw'olutalo tighaali muntu waire omulala ati, ku abo abaali ni Saulo ni Yonathani, eyali n'empiima oba eifumo, okutoolaku Saulo ni mutabane we Yonathani bonka. Abafilisiti abalwani baava mu nkambi, baaja okukuuma aghaingirirwa e Mikamashi. Lwali lulala, Yonathani mutabane wa Saulo yaakoba omwisuka eyamugemeranga eby'okulwanisa ati: “Idha tuje mu nkambi y'abalwani Abafilisiti.” Aye tiyakoberaku lata we Saulo. Saulo oyo yali ali kumpi ni Gibea, ghansi gh'omuti omukomamawanga ogwali e Migironi, era ng'ali n'abantu ng'oti lukaaga. Era Saulo oyo yali ng'ali ghalala ni Ahiya mutabane wa Ahitubu era muganda wa Ikabodi. Ikabodi oyo nga mutabane wa Finehasi, ate Finehasi oyo yaaba mutabane wa Eli kabona wa Musengwa Katonda e Shilo. Ahiya oyo yali avaire ekivaalo eky'obwakabona. Abantu tibaamanha nga Yonathani ajiire. Aghantu aghaingirirwa, Yonathani ghe yali n'okubita okutuuka mu nkambi ey'abalwani Abafilisiti, ghaaligho embaale ku buli luuyi edhaalimu enkompe. Olubaale olundi nga lwetebwa Bozezi, ate olundi lwayetebwa Sene. Olubaale olundi lwali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ng'olingiriire Mikamashi, ate olundi lwaba ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ng'olingiriire Geba. Yonathani yaakoba omwisuka eyamugemeranga eby'okulwanisa ati: “Idha tuje mu nkambi y'abalwani bano abatali bakekete. Tomanha Musengwa Katonda bw'atuyamba, kuba ghaziragho kighanga kulobera Musengwa Katonda okununula ng'akozesa abangi oba abatono.” Ole eyamugemeranga eby'okulwanisa yaamukoba ati: “Kola ekikuli ku mwoyo. Bona eno, nze ndi ghalala n'iwe.” Yonathani yairamu ati: “Kale, twidha kusomoka tuje y'abasaadha abo batubone. Bwe banaatukoba bati, ‘Mube eyo okutuusa lwe tunaidha ye muli’, olwo twidha kusigala nga twemereire ghe tuli, tulobe kuja ye bali. Aye bwe banaakoba bati, ‘Mwidhe ye tuli’, olwo twidha kuja, kuba ako n'akanaaba akamanhiso akatwoleka nga Musengwa Katonda abagabwire mu ngalo dhaife.” Kale bombi beeyoleka eri enkambi ey'abalwani Abafilisiti. Abafilisiti baakoba bati: “Mubone, Abaheburayi bali kuvaayo mu biina mwe baali beegisiisa.” Agho baayeta Yonathani n'ole eyamugemeranga eby'okulwanisa nga bakoba bati: “Mwidhe eno ye tuli ghaligho kye twidha okubooleka.” Yonathani yaakoba eyamugemeranga eby'okulwanisa ati: “Nnonereza, kuba Musengwa Katonda abagabwire mu ngalo dha Isiraeli.” Agho Yonathani yaaniina nga yeeghaluliza ku mikono ni ku magulu, yaaja Abafilisiti ye baali. Eyamugemeranga eby'okulwanisa yaamunonereza. Yonathani yaabaita inho. N'eyamugemerangaku eby'okulwanisa yeena yaabaita ng'amuvaaku einhuma. Ku mukuzi ogwo ogwasooka, Yonathani n'eyamugemerangaku eby'okulwanisa baita abantu ng'oti makumi abiri mu kiketezo ekigheza ekitundu ky'eyiika. Abafilisiti abaali mu kifo we baasimba weema dhaibwe, n'abaali mu nimiro, era n'abandi boonaboona, baadhugumira olw'okutya. Abalwani abaali mu nkambi, n'abo abaajanga okunhaga, baadhugumira. Ensi yaatengeeta, buli ghantu ghaidhula ensisi ey'amaani. Abakuumi ba Saulo abaali mu Gibea ekya Benjamini, baaja okulinga bati, nga babona eikuukuubira ly'Abafilisiti nga liyoolookera eno n'ere. Agho Saulo yaakoba abantu be yali nabo ati: “Mubale abantu abaligho, tubone abaziragho.” Era bwe baabala abantu, baakizuula nga Yonathani n'omuntu eyamugemerangaku eby'okulwanisa baziragho. Saulo yaakoba Ahiya kabona ati: “Leeta ghano Esanduuku ya Katonda”, kuba mu biseera ebyo Abaisiraeli baajanga n'Esanduuku ya Katonda buli ghe baajanga. Saulo yabanga eno ng'ali kwogera ni kabona, ere okutabuka okwali mu kifo Abafilisiti ghe baasimba weema dhaibwe nga kuli kweyongera. Agho Saulo yaakoba kabona ati: “Toolagho omukono gwo!” Agho Saulo n'abantu boonaboona be yali nabo beesoloza, baaja mu lutalo. Baaja okubona ng'Abafilisiti bali kufumitagana beene na beene mu kutabuka okw'amaani. Ghaaligho Abaheburayi abaali nga bali ku luuyi olw'Abafilisiti, era nga baaja nabo mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe. Abo boona baakyuka, beeyimba ku Baisiraeli banaibwe abaali ni Saulo ni Yonathani. Mu nsambo n'endala eyo, Abaisiraeli boonaboona abaali beegisiisa mu kiketezo kya Efuraimu eky'oku nsozi, bwe baawulira ng'Abafilisiti bali kulumuka, boona baavaayo baababingirira n'amaani, baabalwanisa. Olutalo lwaja, lwatuuka e Bethaveni n'okubisaagho. Atyo Musengwa Katonda yaawonia Isiraeli ku lunaku olwo. Agho Abaisiraeli baaba bubi ku lunaku olwo, kuba Saulo yabalayiza ng'akoba ati: “Omuntu yeenayeena anaalya ng'eigulo likaali era nga nkaali kumala kwesasuuliza ku bazigu bange, akolimirwe.” Kale ghaabulagho akomba ku kamere waire omulala. Abantu boonaboona baatuuka mu kibira, baayagaana nga mulimu omudheenene ogw'endhuki. Baabona ng'omudheenene guli kutoonha, aye ghaabulagho akana okugukombaku, kuba baatya ekikolimo. Aye Yonathani yali tawuliire ise ng'asikirira abantu n'ekirayiro. Kale yaatoola omwigo gwe yali agemye, yaagusonka mu bisasala by'endhuki, yaagutoolesaayo omudheenene yaagulya, yairamu amaani. Aye ghaabaagho omuntu eyamukoba ati: “Lata wo asikiriire abantu n'ekikolimo ng'akoba ati, ‘Omuntu yeenayeena anaalya emere olwaleero luno, akolimirwe.’ ” Abantu boonaboona baali nga bawoiremu amaani. Yonathani yairamu ati: “Lata wange aleeteire abantu kudaagadaaga budaagedaage. Bona nze bwe ndhizeemu amaani olw'okulyaku obw'akatono ku mudheenene guno. Tikyandisinzeegho bulungi, nguli olwaleero abantu baliire ni baiguta ku munhago gw'abazigu baibwe gwe baagaine, era tibandiise Bafilisiti bangi n'okusingagho?” Ku lunaku olwo Abaisiraeli baita inho Abafilisiti, okuva e Mikamashi okutuuka mu Aiyaloni. Era Abaisiraeli abo baawaamu inho amaani. Baagwidhubanira ku munhago, baatoola entaama n'ente baadhiitira agho, baalya emamba ng'erimu n'omusaayi. Agho baakobera Saulo bati: “Bonayo, abantu bali kukola ekibi eri Musengwa Katonda nga balya emamba ng'erimu n'omusaayi.” Saulo yaabakoba ati: “Mughemukiire Musengwa Katonda mwalekera okuba abeesigwa y'ali. Mungalangulire eibaale eikologho mulindeetere ghano.” Era yaakoba ati: “Muje mu bantu mubakobe, buli muntu aleete ghano ente ye oba entaama ye, agiitire ghano era agiriire ghano. Mulekere agho okukola ekibi eri Musengwa Katonda nga mulya emamba erimu omusaayi.” Kale abantu boonaboona baakola batyo. Buli muntu yaaleeta ente ye yaagiitira agho obwire obwo. Saulo yaazimbira agho Musengwa Katonda alutaari. Eyo n'alutaari Saulo oyo ye yasooka okuzimbira Musengwa Katonda. Agho Saulo yaakoba ati: “Mukole tuje tulumbe Abafilisiti obwire, tubanhage ebintu okutuusa bwe bunaakya, era tubaite boonaboona tubamalegho.” Baamwiramu bati: “Kola kyonakyona ky'obona nga n'ekirungi.” Aye kabona yaakoba ati: “Leka twebuuzeeku ku Katonda memale.” Kale Saulo yaabuuza Katonda ati: “Nje numbe Abafilisiti? Onaabagabula mu ngalo dh'Abaisiraeli?” Aye Katonda tiyamwiramu ku lunaku olwo. Saulo yaakoba ati: “Imwe abakulembeze b'abantu mwenamwena museete, mumanhe era mubone ekibi nga bwe kikoleibwa olwaleero. Ndayira Musengwa Katonda omulamu alokola Isiraeli nti, ekibi ekyo ni bwe kiba nga kikoleibwa mutabane wange Yonathani, bwenebwene aidha kwitibwa.” Aye mu bantu boonaboona ghazira yamwiramu. Agho yaakoba Abaisiraeli boonaboona ati: “Imwe mube ku luuyi olundi, ate nze ni mutabane wange Yonathani tube ku lundi.” Abantu baamwiramu bati: “Kola ekyo ky'obona nga n'ekirungi.” Saulo yaasaba ati: “Wo Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, lwaki tondhizeemu olwaleero luno, nze omugheereza wo? Bwemba nga ninze ndiku omusango guno oba mutabane wange Yonathani, ndhiraamu ng'obita mu Urimu. Aye bwe baba ng'abantu bo Abaisiraeli n'abaliku omusango guno, ndhiraamu ng'obita mu Thummimu.” Agho kyazuuka nga Yonathani ni Saulo n'abaliku omusango ogwo, aye abantu baawona. Saulo yaakoba ati: “Mukube akalulu ku nze ni ku mutabane wange Yonathani.” Akalulu kaagwa ku Yonathani. Agho Saulo yaakoba Yonathani ati: “Nkobera kye wakoze.” Yonathani yairamu ati: “Nakombye ku mudheenene gw'endhuki, gwe natooziizaayo omwigo ogwambaire mu ngalo. Ndhikiriiza, ndidha kufa.” Saulo yaamukoba ati: “Katonda agwananga yambonereza n'obukambwe, bw'otaitibwe iwe Yonathani.” Aye abantu baakoba Saulo bati: “Obwo bwenebwene Yonathani agwaniire okufa, ate nga aleeteire Isiraeli obughanguzi obwaga agho? Busa naire! Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu, tighaidha kuba luviiri naire olulala luti olunaava ku mutwe gwe ni lugwa ku itaka kuba akoleire ghalala ni Katonda olwaleero.” Kale, abantu batyo baawonia Yonathani yaaloba kwitibwa. Ebyo bwe byawa, Saulo yaalekera agho okubingirira Abafilisiti, era Abafilisiti abo bairayo ewaibwe. Saulo bwe yamala okufuuka kyabazinga wa Isiraeli, yalwanisa abazigu be ku ndhuyi dhoonadhoona: Yalwanisa Abamoabu, n'Abammoni, n'Abaedomu, ni bakyabazinga b'e Zoba, era n'Abafilisiti. Buli be yalwanisanga ng'abaghangula. Yalwana ng'aziramu ntete yaaghangula Abamaleki, yaawonia Isiraeli abo abaaginhagangaku ebintu byayo. Saulo yali ni batabane be bano: Yonathani, Ishavi, ni Malakishua. Era yaaba ni baghala be bano: omuberi nga ni Merabu, ate muto we nga ni Mikali. Muka Saulo yali nga ni Ahinoamu, mughala wa Ahimaazi. Omuduumizi w'eigye lya Saulo nga ni Abuneri, mutabane wa Neri. Neri oyo yali lata wa Saulo omuto. Lata wa Saulo nga ni Kishi, ate lata wa Abuneri nga ni Neri, mutabane wa Abieli. Ghaabangagho okulwanagana okw'amaani n'Abafilisiti, ekiseera kyonakyona kyabazinga Saulo kye yamala nga mulamu. Era Saulo buli lwe yabonanga omuntu ow'amaani oba aziramu ntete, ng'amwingiza mu igye lye. Agho Samueli yaakoba Saulo ati: “Musengwa Katonda yantuma okwidha y'oli okukusiiga omuzigo, obe kyabazinga ow'abantu be Abaisiraeli. Buti ni wulira by'akoba. Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati, ‘Ndidha kubonereza Abamaleki olw'ekyo kye baakola, eky'okulobera Abaisiraeli okubitagho bwe baali nga bava e Misiri. Mpegaano ja oite Abamaleki, era ozikirize ni bye bali nabyo byonabyona. Ghatabaagho y'osaasira, aye baite boonaboona: abasaadha n'abakazi, abaana abato n'abayonka, era oite n'ente, n'entaama, n'engamiya, n'endogoyi.’ ” Kale Saulo yaayeta abantu e Telaimu, yaababala. Baali abalwani emitwalo abiri (200,000) abaava mu Isiraeli, n'abandi omutwalo mulala (10,000) abaava mu Buyudaaya. Saulo n'abalwani be baaja baatuuka ku kibuga eky'Abamaleki, baaja mu kiiko baabeeteega. Saulo yaakoba Abakeni ati: “Imwe muje muve mu Bamaleki, ndobe kubazikiriza ghalala nabo, kuba imwe mwagemerwa Abaisiraeli ekivunika bwe baali bava e Misiri.” Kale Abakeni baaja, baava mu Bamaleki. Saulo yaaghangula Abamaleki okuviira irala e Havila okutuuka e Shuri, ekiri e buvandhuba wa Misiri. Yaatwala Agagi, kyabazinga w'Abamaleki, nga mulamu, yaazikiriza abantu boonaboona okubamalagho. Aye Saulo n'abalwani be baasaasira Agagi baaloba kumwita. Era baalekagho entaama n'ente empiite ensavu, n'entaama entototo, n'ebintu ebindi eby'omugaso, baaloba kubizikiriza. Ebintu ebindi bye bataabonamu kalungi oba omugaso baabizikiriza. Agho Musengwa Katonda yaakoba Samueli ati: “Neidhwisa okuba nga nafuula Saulo kyabazinga, kuba anviireku yaalekera agho okuwulira ebiragiro byange.” Agho Samueli yaasungughala, obwire bwonabwona yaasula nga yeegayirira Musengwa Katonda. Bwe bwakya, Samueli yaawuuna okuja okubona Saulo. Baamukobera bati: “Saulo yajiire Karumeli, mwene ye yeezimbira ekiidhukizo, era yamaze yeeyongerayo yaatuuka e Giligali.” Samueli yaaja yatuuka ku Saulo. Saulo yaamulamusa ati: “Musengwa Katonda akughe enkabi. Ntuukiriiza ekiragiro kya Musengwa Katonda.” Samueli yaamubuuza ati: “Ate lwaki ndi kuwulira entaama nga dhibbaalaaga n'ente nga dhimoola?” Saulo yaamwiramu ati: “Abalwani bange baadhireeta nga badhitoola ku Bamaleki, kuba baalekaghooku ku ntaama ni ku nte edhisinga bulungi, okudhighaayo eri Musengwa Katonda wo ng'omusengo. Aye ebintu ebindi byonabyona twabizikiriza.” Samueli yaakoba Saulo ati: “Sooka oleke, nkukobere Musengwa Katonda bye yankobye obwire.” Saulo yairamu ati: “Kale nkobera.” Samueli yaamukoba ati: “Waire iwe mwene weebona nga toli wa ndhawulo ku bantu bandi, aye ti niiwe akulira ebika byonabyona mu Isiraeli? Musengwa Katonda yakusiiga omuzigo obe kyabazinga wa Isiraeli. Yaakutuma okukola omulimo ng'akoba ati, ‘Ja ozikirize abakozi ab'ebibi abo, Abamaleki, ng'obalwanisa okutuusa lw'olibaita n'obamalagho.’ Kale, lwaki tiwagondera kiragiro kya Musengwa Katonda? Lwaki wagwidhubanira ku kutwala omunhago, n'okola ekibi ekisungughaza Musengwa Katonda?” Saulo yairamu ati: “Nagondera ekiragiro kya Musengwa Katonda, naaja naakola omulimo gwe yantuma. Naaleeta Agagi kyabazinga w'Abamaleki, era naazikiriza Abamaleki boonaboona. Aye abalwani bange n'abaatoola ku munhago, entaama n'ente edhaali dhisingamu obulungi, mu ebyo byonabyona ebyali eby'okuzikiriza, baabireeta okubighaayo ng'omusengo eri Musengwa Katonda wo, ghano e Giligali.” Samueli yaakoba Saulo ati: “Iwe odhuuba oti Musengwa Katonda asiima inho ebigheebwayo ebyokebwa n'emisengo, ng'oti ni bw'asiima okugondera ebiragiro bye? Bona eno, okumugondera kusinga okumugha emisengo, n'okumuwulira kwasinga okumugha amasavu ag'entaama enume. Obudheemu kuba kukola kibi ng'oti n'okweraguza bwe kuba, n'okwekuluntaza kuba kukola kibi ng'oti n'okusinza ebitali Katonda bwe kuba. Nga bwe waloba okukola Musengwa Katonda kye yakulagira, Musengwa Katonda yeena alobye okukuleka ku bwakyabazinga.” Saulo yairamu ati: “Nayonoona naadheemera ebiragiro bya Musengwa Katonda, era naaloba kujiira ku ebyo bye wansikirira, kuba natya abantu, naajiira ku bye bankoba. Aye nkusaba onsonighe ekibi ekyo era oireyo ninze, nsobole okusinza Musengwa Katonda.” Samueli yaamwiramu ati: “Tiidha kwirayo n'iwe, kuba waloba okukola Musengwa Katonda kye yakulagira, era Musengwa Katonda yeena alobye okukuleka ku bwakyabazinga bwa Isiraeli.” Agho Samueli yali akyuka ati okuja, Saulo yaamugema ekivaalo era kyakanuka. Samueli yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akukanwireku obwakyabazinga bwa Isiraeli olwaleero, yaabugha muliraanwa wo akusinga obulungi. Ate ekindi, oyo Ekitiisa kya Isiraeli talimba oba okweidhusa, kuba ti muntu amala ni yeidhusa.” Agho Saulo yaakoba ati: “Nayonoona, mala gantaamuuku ku kanhagansi mperaano mu maiso g'abakulembeze ab'abantu bange n'ag'Abaisiraeli boonaboona, oireyo ninze nsobole okusinza Musengwa Katonda wo.” Kale Samueli yairayo ni Saulo, era Saulo yaasinza Musengwa Katonda. Agho Samueli yaakoba ati: “Mundeetere ghano Agagi kyabazinga w'Abamaleki.” Agagi yaidha ng'aliku akamwenhumwenhu ng'akoba mule ati: “Bwenebwene obulumi obw'okufa mbuwonie.” Samueli yaamukoba ati: “Ng'empiima yo bwe yalekanga abakazi nga baziraku baana, ni inhoko yeena atyo bw'aja okusigala ng'aziraku mwana mu bakazi baine.” Era agho Samueli yaatematema Agagi bukutukutu, agho mu maiso ga Musengwa Katonda e Giligali. Agho Samueli yaaja e Rama, ni Saulo yeena yaaja mu maka ge e Gibea ekya Saulo. Era Samueli tiyairayo kubona ku Saulo okutuusa bwe yafa. Aye yasigala ng'ali mu nnaku olwa Saulo oyo. Era Musengwa Katonda yeidhusa olw'okufuula Saulo okuba kyabazinga wa Isiraeli. Musengwa Katonda yaakoba Samueli ati: “Olituusa li okunakughala, olw'okuba nga nabinga Saulo ku bwakyabazinga bwa Isiraeli? Gema eiyiga lyo ly'otaamu omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva oliidhuze omuzigo, oje. Ndidha kukutuma ewa Yesse Omubethelehemu, kuba nonze owundi ku batabane be okuba kyabazinga.” Samueli yaakoba ati: “Nsobola ntya okuja eyo? Saulo bw'alikiwulira aja kundhita!” Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ja n'ente ento, olikoba oti, ‘Ndidhie kughaayo musengo eri Musengwa Katonda.’ Agho oyete Yesse ku kughaayo omusengo ogwo nze ndikukobera eky'okukola. Omuntu ye ndikukoba, y'olisiiga omuzigo.” Samueli yaakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira, yaaja e Bethelehemu. Abakulembeze ab'omu kibuga ekyo baidha okumusangaaza nga badhugumira. Baamubuuza bati: “Oidhie na miraala, oba busa?” Yaabairamu ati: “Na miraala. Ndidhie kughaayo musengo eri Musengwa Katonda. Mukole mwetukuze, mwidhe ninze okughaayo omusengo.” Agho yaatukuza Yesse ni batabane be, era yaabeeta ku kughaayo omusengo ogwo. Yesse ni batabane be bwe baatuuka, Samueli yaabonamu Eliabu, yaadhuuba mule ati: “Bwenebwene ono ayemereire mu maiso ga Musengwa Katonda, n'oyo Musengwa Katonda y'anaasiiga omuzigo.” Aye Musengwa Katonda yaakoba Samueli ati: “Otalingirira mboneka ye oba buleeyi bwe, kuba oyo mmulobye. Musengwa Katonda tabona ng'oti n'abantu bwe babona, kuba abantu balingirira mboneka ya ku ngulu, aye Musengwa Katonda alingirira mwoyo.” Agho Yesse yaayeta mutabane we Abinadabu, yaamukoba ayemerere mu maiso ga Samueli. Aye Samueli yaakoba ati: “Ni bw'aba oyo yeena, Musengwa Katonda tamulonze.” Yesse yaamuleetera mutabane we Shamma. Samueli yaakoba ati: “Ni bw'aba oyo yeena, Musengwa Katonda tamulonze.” Yesse yaaleetera Samueli batabane be musanvu. Aye Samueli yaamukoba ati: “Musengwa Katonda talonze ku abo.” Yaamala yaamubuuza ati: “Batabane bo boonaboona bali ghano?” Yesse yaamwiramu ati: “Ekaasigaireyo asinga buto. Aye ate ali kwaya ntaama.” Samueli yaamukoba ati: “Tuma omuntu amunone, kuba titwidha kutyama kutereera okutuusa ng'atuuse ghano.” Era yaatuma omuntu yaamuleeta. Yali anhirira, ng'ali n'amaiso amalungi era ng'aboneka bulungi. Agho Musengwa Katonda yaakoba Saulo ati: “Situka omusiige omuzigo, kuba n'oyo.” Samueli yaatoola eiyiga eryalimu omuzigo, yaamusiiga omuzigo nga baganda be babona. Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Daudi n'amaani okuva ku lunaku olwo n'okweyongerayo. Samueli yaasituka yaaja e Rama. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwava ku Saulo. Era Musengwa Katonda oyo yaasindika omuzimu omubi gwadaazadaaza Saulo ebitaloodheka. Abagheereza ba Saulo baamukoba bati: “Bona eno, omuzimu omubi Musengwa Katonda gwe yasindika n'oguli kukudaazadaaza ebitaloodheka. Mpegaano ni, musengwa waife, tulagire ife abagheereza bo abali ghano, twagale omuntu aidhi einho okukuba endingidi. Omuzimu omubi oguva ye Katonda bwe gunaakwidhangaku, anaakubanga endingidi eyo, waaba bukalamu.” Kale Saulo yaabakoba ati: “Munfunire omuntu aidhi okugikuba obukalamu, mumundeetere ghano.” Ghaabaagho omwisuka yaakoba ati: “Bona eno, nze nabona eyo mutabane wa Yesse Omubethelehemu ng'aidhi inho okugikuba. Omusaadha oyo mulwani wa ntalo aziramu ntete, mwogezi mulungi, mulungi mu mboneka ye, era Musengwa Katonda ali naye.” Kale Saulo yaagheereza abakwenda ye Yesse, ng'amukoba ati: “Mpeereza mutabane wo Daudi ayaya entaama.” Yesse yaatoola endogoyi yaagitwika emigaati n'ensawo ey'oluwu erimu omwenge ogw'emizabbibu, era yaatoola n'embuzi entototo, ebyo byonabyona yaabigha mutabane we Daudi abitwalire Saulo. Era Daudi yaaja ewa Saulo, yaatoolera okumugheereza. Saulo yaagonza Daudi, era yaamulonda okumubbeederangaku eby'okulwanisa bye. Saulo oyo yaatuma ye Yesse ng'amukoba ati: “Ndekera Daudi asigale ng'akampeereza, kuba nsiima by'akola.” Era omuzimu omubi Katonda gwe yasindika, buli lwe gwaidhanga ku Saulo, nga Daudi atoola entongooli yaakuba. Olwo Saulo yaawoleera, yaawulira bukalamu era n'omuzimu omubi gwamuvaaku. Agho Abafilisiti baasoloza amagye gaibwe, beetegeka okulwana olutalo. Beesololeza e Soko eky'omu Buyudaaya, era baasimba weema dhaibwe mu kifo ekyayetebwanga Efesi Dammimu, nga kiri ghagati gha Soko ni Azeka. Saulo n'abalwani be Abaisiraeli beesoloza, baasimba weema dhaibwe mu kiiko ky'e Ela, era beetegeka okulwanisa Abafilisiti. Abafilisiti baayemerera ku lusozi ku luuyi olundi, ate Abaisiraeli baayemerera ku lusozi ku luuyi olundi, ekiiko kyababaamu ghagati. Mu balwani Abafilisiti mwalimu eyali abasinga boonaboona, nga bamweta Goliathi ow'omu kibuga Gathi. Obuleeyi yali agheza kumpi mita isatu. Yali avaire enkoofiira ku mutwe nga ya kyuma kya kikomo, era yaavaala ekivaalo eky'omu lutalo nga kya kyuma kya kikomo nga kizitogha kilo ng'oti makumi ataanu na musanvu. Ku magulu ge yali avaire ebintu eby'ekyuma ky'ekikomo, era ng'ali n'eifumo ery'ekyuma ky'ekikomo ku mabega. Olunhago olw'eifumo lye lwali nga lwaga n'ekiti kye balukisa olugoye obunene. Ate eifumo lyene nga lizitogha kilo ng'oti musanvu. Era yali n'omuntu eyamugemeranga engabo, nga n'amukulemberamu. Agho Goliathi yaayemerera, yaakoba abalwani Abaisiraeli ng'aleekaana ati: “Lwaki mwidhie okwetegeka okulwana? Nze ndi Mufilisiti, ate imwe muli bagheereza ba Saulo. Mwerondemu omuntu aidhe ye ndi. Bw'anaasobola okulwana ninze n'andhita, olwo ife twidha kuba bagheereza baimwe. Aye nze bwe nnaamughangula ni mmwita, olwo imwe mwidha kuba bagheereza baife mutugheerezenga.” Omufilisiti oyo era yaakoba ati: “Olwaleero ndi kusonsoonia eigye lya Isiraeli. Mumpe omuntu nwane naye.” Agho Saulo n'Abaisiraeli boonaboona bwe baawulira ebibono ebyo eby'Omufilisiti, baawaamu amaani era baatya ebitaloodheka. Daudi yali mutabane wa Yesse Omuefurathi ow'e Bethelehemu mu Buyudaaya. Yesse oyo yali ni batabane be munaana. Mu biseera bya Saulo, Yesse oyo yali akairiighe inho. Batabane ba Yesse oyo abakulu baali bajiire ni Saulo mu lutalo. Amaina gaibwe ni gano: Eliabu nga n'omwana omuberi, Abinadabu yaamwiraku, ate Shamma yairaku. Daudi yali nga n'asembayo obuto. Kale engeri bakulu be ye baali nga bajiire ni Saulo, yali n'okujanga ye Saulo okubaluutaku, era n'okujanga e Bethelehemu okwaya entaama dha ise. Omufilisiti oyo yaidhanga buli lunaku, enkyo n'eigulo, yaasonsoonianga Abaisiraeli okumala enaku amakumi ana. Lwali lulala Yesse yaakoba mutabane we Daudi ati: “Yangughaku oje ye baganda bo ere mu kifo aghaasimbwa weema, obatwalire kilo dhino eikumi edh'emere eno ey'empeke enkalange n'emigaati gino eikumi. Era twalira n'omuduumizi ebitole bino eikumi eby'omuzigo omugemu. Ja obone baganda bo bwe bali era ondeetere akamanhiso okuva ye bali.” Saulo, ni baganda ba Daudi, era n'abalwani Abaisiraeli boonaboona baali nga bali mu kiiko eky'e Ela, nga bali kulwana n'Abafilisiti. Daudi yaasitukagho ku nkyo, entaama yaadhirekera omuntu anaadhirabirira, yaatwala eby'okulya nga Yesse bwe yamulagira. Yaatuuka mu kifo Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, ng'eigye liri kufuluma okuja okulwana, eno nga bwe lyemba enhembo edh'omu lutalo. Agho Abaisiraeli n'Abafilisiti baalingagana, beetegeka okulwanagana. Daudi yaatoola ebintu bye yatwala, yaabirekera omukuumi w'eiterekero, mwene yaalumuka okutuuka ku igye, yaaja yaalamusa baganda be. Yali akaayogera ni baganda be, omulwani ole asinga boonaboona Omufilisiti ow'e Gathi, eyayetebwanga Goliathi, yeesowolayo mu igye ly'Abafilisiti, yaidha yaayogera ebibono n'ebirala nga bye yayogera ku mukuzi ogundi. Daudi yaamuwulira ng'ayogera. Agho abalwani Abaisiraeli bwe baabona omusaadha oyo, baatya inho baalumuka. Era baakoba bati: “Muboine omusaadha oyo eyeesowoireyo n'aidha? Bwenebwene aidhie kusonsoonia Isiraeli. Omuntu anaamwita, kyabazinga aidha kumugha obukombe kamaala, amughe ni mughala we amufumbirwe era afuule n'ab'omu ndhu ya ise okuba ab'eidembe mu Isiraeli.” Daudi yaabuuza abantu abaali beemereire okumpi naye, ati: “Kiki kye baja okukolera omuntu anaita Omufilisiti oyo, n'atoola ku Isiraeli ekyobeera ekyo? Obwo katyo Omufilisiti oyo atali mukekete naani, yeena okunhooma eigye lya Katonda omulamu?” Abantu baamwiramu mu nsambo n'endala nga bwe baali bamaze okukoba, bati: “Omuntu anaita omusaadha oyo, ekyo kye baidha okumukolera.” Eliabu muganda wa Daudi eyali abasinga boonaboona obukulu, bwe yawulira nga Daudi ali kwogera n'abantu abo, obusungu bwe bwatumbukira ku Daudi oyo ng'oti muliro. Yaamubuuza ati: “Lwaki oidhie ghano? Era entaama edho odhirekeire ani eyo mu irungu? Ndidhi okwepankapanka kwo kw'oli nakwo. Era olwo oidhie kubona lutalo bwe luli.” Daudi yaakoba ati: “Buti nkoze ki? Kibi okubuuzaaku?” Agho yaakyuka, yaabuuza omuntu owundi ekintu n'ekirala kire. Era abantu baamwiramu nga bwe baamwiramu mu kusooka. Abantu abaawulira Daudi bye yayogera, baaja baabikobera Saulo, era Saulo yaayetesa Daudi. Daudi yaakoba Saulo ati: “Isebantu kyabazinga, ghatabaagho awaamu maani olw'Omufilisiti oyo. Nze omugheereza wo ndidha kuja nwane naye.” Saulo yaamwiramu ati: “Toghanga kuja kulwana na Mufilisiti oyo, kuba oli muto inho ku mwene. Ate nga mwene abaire mulwani mu ntalo okuva mu buto bwe.” Aye Daudi yaakoba Saulo ati: “Nze omugheereza wo mbairenga nga ndhaya ntaama dha lata wange. Era nga bwemba nga ndi kudhaaya, memale empologoma oba ensolo enkambwe n'eidha n'etwalaku entaama ento, nga ngibingirira, naaja naagirwanisa, naagigisuuza. Era ensolo eyo nga bw'esituka okuunwanisa, nga ngigema akalevu, n'agikuba naagiita. Nze omugheereza wo, nga bwembairenga nga ndhita empologoma n'ensolo enkambwe, era ntyo bwe ndidha okwita n'Omufilisiti oyo atali mukekete, anhoomye amagye ga Katonda omulamu.” Era Daudi yaakoba ati: “Eyantoola mu nkumu edh'empologoma n'edh'ensolo enkambwe, aidha kuntoola ni mu ngalo edh'Omufilisiti oyo.” Agho Saulo yaakoba Daudi ati: “Kale ja, Musengwa Katonda abe n'iwe.” Saulo yaatoola ebivaalo eby'omu lutalo ebibye byene, yaabivaaza Daudi. Era nga ni bino: enkoofiira ey'oku mutwe ey'ekyuma eky'ekikomo, n'ekivaalo eky'omu lutalo ekindi. Daudi yeesiba empiima ku kivaalo ekyo eky'omu lutalo, yaagezaaku okutambula aye nga taghanga, kuba yali tabimanhiriire. Agho yaakoba Saulo ati: “Tisobola kuja ni bino, kuba tibimanhiriire.” Era yaabyetoolamu. Agho Daudi yaagema omwigo gwe, yaalonda amabaale mu kaiga amaseene obukalamu ataanu, yaagata mu ndyanga ye ey'omwayi. Era yaagema n'ensuumulo ye, yaaseeta eri Omufilisiti. Omufilisiti yaidha ng'aseeta ye Daudi, ng'ali n'amugemera engabo amukulembeiremu. Omufilisiti bwe yalinga ati n'abona Daudi, yaamunhoomerera, kuba yali mwisuka bwisuka, ng'anhirira era ng'aboneka bulungi. Omufilisiti yaakoba Daudi ati: “Nze ondhese mbwa, memale ondhidhire n'emiigo obwigo.” Agho yakolimira Daudi mu liina ly'emisambwa gye. Era yaamukoba ati: “Kale idha ghano ghe ndi, omulambo gwo ndidha kugugabula enhonhi edh'omu ibbanga n'ensolo edh'omu nsiko.” Daudi yaakoba Omufilisiti ati: “Iwe oli kwidha ye ndi n'empiima, n'eifumo einene ghalala n'eifumo eitono, aye nze ndi kwidha mu liina lya Musengwa Katonda Afuga Amagye, era Katonda ow'amagye ga Isiraeli, g'osoononkereiza. Olwaleero luno Musengwa Katonda aidha kukuta mu ngalo dhange nkukube ghansi, era nkutemeku omutwe. Era emirambo egy'eigye ery'Abafilisiti nja kugigabula enhonhi edh'omu ibbanga n'ensolo edh'omu nsiko. Olwo ensi yoonayoona emanhe nga mu Isiraeli mulimu Katonda. Era olwo abantu bano boonaboona abeesoloiza ghano bamanhe nga Musengwa Katonda talokola na mpiima waire na ifumo kuba Musengwa Katonda ni mwene lutalo luno, era imwe aidha kubata mu ngalo dhaife tubaghangule.” Agho Omufilisiti bwe yaidha ng'aseeta ye Daudi, Daudi oyo yaalumuka mangu okuja y'ali okumulwanisa. Daudi yaagema mu ndyanga ye, yaatoolamu eibaale yaalita mu nsuumulo, yaalikonhoogerera Omufilisiti mu bweni. Eibaale eryo lyaingira mu kighanga ky'Omufilisiti oyo, yaagwa kya bweni. Kale Daudi yaaghangula Omufilisiti ng'akozesa nsuumulo na ibaale. Yaakuba Omufilisiti oyo yaamwita nga takozeisa mpiima naire. Agho Daudi yaalumuka yaayemerera ku Mufilisiti, yaatoola empiima y'Omufilisiti oyo mu kiruutu kyayo, yaagimwitisa era yaamusalaku omutwe ni yeene eyo. Abafilisiti bwe baabona omulwani waibwe asinga boonaboona ng'afiire, baalumuka. Abalwani Abaisiraeli n'Abayudaaya baasituka nga bali kuleekaana, baabingirira Abafilisiti okutuukira irala e Gathi, ni ku miryango gya Ekuroni. Abafilisiti abaafumitibwa, baaja nga bagwa ku ngira okuva e Shaaraimu n'okutuukira irala e Gathi n'e Ekuroni. Abaisiraeli bwe baira nga bava okubingirira Abafilisiti, baanhaga ebintu mu kifo Abafilisiti abo ghe baasimba weema dhaibwe. Daudi yaatoola omutwe ogw'Omufilisiti oyo yaagutwala e Yerusalemu, aye ebivaalo eby'omu lutalo eby'Omufilisiti oyo yaabita mu weema eyiye mwene. Saulo bwe yabona Daudi ng'ali kuja okulwanisa Omufilisiti, yaabuuza Abuneri omuduumizi w'eigye ati: “Abuneri, omwisuka oyo mutabane w'ani?” Abuneri yaamwiramu ati: “Isebantu kyabazinga, ndayira mu maiso go nti tiidhi naire.” Kyabazinga yaakoba Abuneri ati: “Ja obuulirize ise w'omwisuka oyo.” Kale Daudi bwe yaira ng'amaze okwita omufilisiti, Abuneri yaamutwala eri Saulo, nga Daudi oyo agemye mu ngalo dhe omutwe ogw'Omufilisiti. Saulo yaamubuuza ati: “Omwisuka iwe, oli mutabane w'ani.” Daudi yaamwiramu ati: “Nze ndi mutabane w'omugheereza wo Yesse Omubethelehemu.” Daudi bwe yamala okwogera ni Saulo, Yonathani mutabane wa Saulo oyo, yaatoolera mule okugonza einho Daudi, era yaamugonzanga nga bwe yeegonzanga mwene. Okuva ku olwo, Saulo yaatwala ewuwe Daudi oyo, yaabanga eyo nga tamuganha kwirayo wa ise. Agho Yonathani yaita omukago ni Daudi, kuba yagonzanga inho Daudi oyo nga bwe yeegonzanga mwene. Yonathani yaatoolamu ekanzu ye yali avaire, yaagigha Daudi, yaamugha n'ekivaalo kye eky'omu lutalo, n'empiima ye, n'akalaso ke, era n'olusibiro lwe. Daudi yaajanga, yaakolanga bukalamu buli kintu Saulo kye yamutumanga okukola. Kale Saulo yaamufuula omukulu w'abaisirukale. Ekyo kyasangaaza inho abagheereza ba Saulo n'abantu boonaboona. Agho bwe baali nga bali kwira eka, nga Daudi yeena ali kwira ng'amaze okwita Omufilisiti, abakazi baava mu bibuga byonabyona ebya Isiraeli, baaja okweisuusaayo kyabazinga Saulo. Baaja nga bemba enhembo edh'eisanhu nga bwe bakina. Era baakuba obugoma n'ebivuga ebindi bye bakubiraku enhembo. Abakazi abo baayemba nga basagamba bati: “Saulo aise nkumi na nkumi, Daudi yaita mitwalo na mitwalo.” Agho Saulo yaasungughala inho olw'ebyo bye baakoba. Yaakoba ati: “Daudi bamubaliire mitwalo na mitwalo, aye nze bambalira bwa nkumi dhonka? Agho aba akaasigaiza kufuna ki, okutoolaku obwakyabazinga?” Okuva ku lunaku olwo, yaalingiriranga Daudi ng'amwekengeera. Ku lunaku olwairirira, omuzimu omubi Katonda gwe yasindika, gwaidha ku Saulo yaatawukira mu ndhu ye. Daudi yali ali kumukubira endingidi nga bwe yakolanga buli lunaku. Saulo yali agemye eifumo. Agho Saulo oyo yaakonhoogerera Daudi eifumo emikuzi ebiri ng'akoba mule ati: “Ka mmufumite eifumo limutunge ni ku kimante.” Aye Daudi yaalyewoma ku mikuzi egyo gyombi. Saulo yaatya Daudi, kuba Musengwa Katonda yali ng'ali ni Daudi oyo, aye ng'aviire ku Saulo. Kale Saulo yaalekeza Daudi okubanga agho mu maiso ge, yaamufuula muduumizi wa baisirukale lukumi (1,000) Daudi yaabakulemberanga okuja mu ntalo. Byonabyona Daudi bye yakolanga nga bimujiira bukalamu, kuba Musengwa Katonda yalinga ghalala naye. Saulo bwe yabona nga byonabyona Daudi by'akola bimujiira bukalamu inho, yeeyongera okumutya. Aye abantu boonaboona mu Isiraeli ni mu Buyudaaya, baayenda inho Daudi, kuba yabakulemberanga bukalamu. Agho Saulo yaakoba Daudi ati: “Ndidha kukugha mughala wange omukulu Merabu, akufumbirwe. Aye oli n'okubanga omuntu aziramu ntete, olwanenga entalo dha Musengwa Katonda.” Saulo yakola ekyo ng'ali kukoba mule ati: “Nze ka ndeke okumwita, aye Abafilisiti n'ababe bamwite.” Daudi yaakoba Saulo ati: “Katyo nze ninze ani? Era ab'endhu ya lata wange ni baani mu Isiraeli, nze okuba mukoirume wa kyabazinga?” Aye ekiseera bwe kyatuuka eky'okugha Daudi Merabu amufumbirwe, ate Merabu oyo baamugha Adirieli ow'e Mehola, n'abe amufumbirwe. Aye ate mughala wa Saulo owundi ye baayetanga Mikali, yaayenda Daudi. Ekyo baakikobera Saulo era yaakisiima. Saulo yaakoba mule ati: “Ka mmumughe, mmweyambise ng'omutego, era neeyambise n'Abafilisiti balwanise Daudi oyo.” Kale Saulo yaakoba Daudi omukuzi ogwokubiri ati: “Oidha kuba mukoirume wange.” Era Saulo yaalagira abagheereza be ati: “Mwogere ni Daudi eyo nga muli mu kyama, mumukobe muti, ‘Bona eno, kyabazinga akusiima, n'abagheereza be boonaboona bakugonza. Kale ni kola obe mukoirume wa kyabazinga.’ ” Agho abagheereza ba Saulo, baakoba Daudi batyo. Daudi yaabakoba ati: “Mukyeta kintu kitono omuntu ng'oti ninze okuba mukoirume wa kyabazinga, ate nga ndi mwavu era atamanhiibwa naire?” Abagheereza abo baaja baakobera Saulo, ebyo Daudi bye yakoba. Agho Saulo yaabakoba ati: “Muje mukobe Daudi muti, ‘Kyabazinga taidha kusala mwandu ku mugole, okutoolaku obuwutu kikumi obukeketeibwa ku Bafilisiti. Olwo kyabazinga abe nga yeesasuuliiza ku bazigu be abo.’ ” Saulo yalowooza ati Abafilisiti baidha kwita Daudi. Agho Abagheereza ba Saulo bwe baakobera Daudi ebibono ebyo, Daudi yaasangaalira inho eky'okuba mukoirume wa kyabazinga. Era enaku nga dhikaali kubita, Daudi yaasitukiramu yaaja n'abasaadha be, yaita Abafilisiti ebikumi bibiri. Yaatwala obuwutu bwe yabakeketaku, yaabughaayo bwonabwona ye kyabazinga era yaabumubalira, olwo aghange okufumbirwa mughala we. Kale Saulo yaagha Daudi mughala we Mikali, yaamufumbirwa. Aye era Saulo yaakibona era yaakitegeera nga Musengwa Katonda ali ni Daudi, era nga Abaisiraeli boonaboona bagonza Daudi oyo. Kale yeeyongera okutya Daudi, era yaaba muzigu we ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu. Agho abafuzi ab'Abafilisiti baavangayo okulwana n'Abaisiraeli. Aye buli mukuzi gwe baidhanga, nga Daudi aba n'obughanguzi okusinga abagheereza ba Saulo abandi boonaboona. Kale Daudi yaamanhikana inho. Agho Saulo yaakoba mutabane we Yonathani n'abakungu be boonaboona, baite Daudi. Aye Yonathani mutabane wa Saulo oyo, yali agonza inho Daudi. Kale Yonathani oyo yaakobera Daudi ati: “Lata wange Saulo ayenda kukwita. Kale weekuume. Enkyo weegise mu kifo ekyekusifu. Nze ndidha kuja nhemerere kumpi naye eyo mu nimiro y'onaaba weegisiisa, olwo ndhogere naye ku iwe. Bwe ghanaabaagho kye nnaamufunamu, ndidha kukikumanhisa.” Agho Yonathani yaayogera bukalamu ku Daudi ng'ali n'ise Saulo. Yaakoba ati: “Lata wange kyabazinga, togwaine kukola kabi ku Daudi, kuba mwene takukolangaku kabi, era ebintu by'abairenga akukolera bibaire bikalamu byereere. Yata obulamu bwe aghabi, yaaja yaita Omufilisiti ole, olwo Musengwa Katonda yaatuusa Isiraeli ku bughanguzi obw'amaani. Era ekyo bwe wakibona wasagamba. Kale lwaki oyenda okukola akabi ku muntu aziraku musango, ng'oita Daudi aghazira nsonga?” Saulo yaikiriza ebyo Yonathani bye yamukoba, era yaalayira ng'akoba ati: “Bwenebwene mu Katonda omulamu, tiidha kwita Daudi.” Kale Yonathani yaayeta Daudi, yaamukobera ebintu ebyo byonabyona, era yaatwala Daudi oyo ye Saulo, yaagheerezanga Saulo oyo nga bwe yakolanga mu kusooka. Kabiri ghaabaagho olutalo n'Abafilisiti, era Daudi yaaja yaabalwanisa, yaabaitamu abantu kamaala, abaasigalagho baalumuka. Lwali lulala, Saulo bweyali atyaime mu ndhu ng'agemye eifumo lye, era nga Daudi ali kumukubira endingidi, omuzimu omubi Musengwa Katonda gwe yasindika gwamwidhaku. Saulo oyo yaayenda okufumita Daudi eifumo limutunge ni ku kimante, aye Daudi yaalyewoma lyafumita bwa kimante. Daudi yaalumuka yaabulagho. Obwire obwo, Saulo yaasindika abakwenda ku ndhu ya Daudi, bamweteege bamwite enkyo ku nkyo. Aye Mikali muka Daudi oyo yaamulabula ati: “Bw'otaalumuke bwire buno kuwonia bulamu bwo, enkyo baidha kukwita.” Kale Mikali yaikiza Daudi mu dinisa, Daudi oyo yaalumuka yaawona. Agho Mikali yaagema ekifaananie ky'omusambwa gw'omu maka, yaakirambaaza ku buliri. Yaata emintwetwe waakyo omwito ogwakolebwa mu buviiri bw'embuzi, yaakighembaku engoye. Saulo bwe yatuma abakwenda okunona Daudi, Mikali yaabakoba ati: “Daudi mulwaire.” Agho Saulo yaatuma abakwenda baireyo bamuboneku beene. Yaabakoba ati: “Muje mumubbeedere ku buliri bwe, mumuleete ghano, mmwite.” Abakwenda bwe baingira, baaja okulinga bati nga babona ekifaananie ky'omusambwa gw'omu maka, nga n'ekiri mu buliri, nga n'omwito ogwakolebwa mu buviiri bw'embuzi guli emintwetwe waakyo. Saulo yaabuuza Mikali ati: “Lwaki onimbye otyo, n'oleka omuzigu wange okuja n'abulagho?” Mikali yaamwiramu ati: “Yankobye ati, ‘Ndeka nje, ntakwita!’ ” Agho Daudi yaalumuka yaabulagho, yaaja yaatuuka ye Samueli e Rama, yaamukobera byonabyona Saulo bye yamukola. Daudi oyo ni Samueli baaja e Naiothi baaba eyo. Ghaabaagho eyakobera Saulo ati: “Daudi ali e Naiothi mu Rama.” Kale Saulo yaatuma abakwenda okugema Daudi. Aye abakwenda abo bwe baabona ekikunsu eky'abalanzi nga bali kulanga, nga Samueli ali nabo era nga n'omukulembeze waibwe, omwoyo gwa Katonda gwabaidhaku, boona baatoolera okulanga. Agho abantu baakobera Saulo, yaatumayo abakwenda abandi, aye boona baatoolera okulanga. Era Saulo yaatumayo abakwenda abandi omukuzi ogwokusatu. Aye era boona baatoolera okulanga. Kale mwene yaaja e Rama, yaatuuka ku nsulo enkologho eri e Seku, yaabuuza ati: “Samueli ni Daudi bali luuyi gha?” Agho ghaabaagho eyamukobera ati: “Bona eno, bali e Naiothi mu Rama.” Kale yaava agho, yaaja e Naiothi mu Rama. Bwe yali ali kuja, omwoyo gwa Katonda yeena gwamwidhaku. Yaaja ng'ali kulanga okutuusa bwe yatuuka e Naiothi mu Rama. Yeena yaatoolamu ebivaalo bye, yaalanga ng'ali mu maiso ga Samueli. Yaalambaala agho ng'ali madu obwire obwo bwonabwona. Okwo n'okwava endhogera ekoba eti: “Obwo Saulo yeena yafuuka mulanzi?” Agho Daudi yaalumuka okuva e Naiothi mu Rama, yaaja eri Yonathani, yaamukoba ati: “Kiki kye nakola? Musango ki gwe naiza? Era kibi ki kye nakola ku lata wo memale ayende okundhita?” Yonathani yaamukoba ati: “Busa naire. Toidha kufa. Bona eno, lata wange ghazira ky'akola n'aloba kunkoberaku, ka kibe kinene oba kitono. Kale lwaki yandingisiisa ekyo? Ekyo ti kituufu naire.” Aye Daudi yaamukoba ati: “Lata wo akiidhi bukalamu nga iwe ongonza inho, kale yaakoba mule ati, ‘Kino Yonathani atakimanha, alobe kuwulira nnaku ku mwoyo mbitirivu.’ Aye nkulayirira mu Musengwa Katonda omulamu nti nsigaizaayo kaseera buseera nfe.” Yonathani yaakoba Daudi ati: “Ky'onaayenda kyonakyona ndidha kukikukolera.” Daudi yaakoba Yonathani ati: “Bona eno, enkyo n'olunaku olw'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi. Era nandibaire nga nteekwa okutyama ni kyabazinga okulya. Aye ndeka nje neegise mu nsiko okutuusa eigulo ly'olunaku olunairirira olwenkyo. Lata wo bw'anaakizuula nga nziragho, oidha kumukobera oti, ‘Daudi yaneegayiriire mmuganhe aje e Bethelehemu mu kibuga ky'ewaibwe, kuba ab'endhu ya lata we boonaboona baja kughaayo omusengo gwe baghaayo buli mwaka.’ Bw'anaakoba ati, ‘Kirungi’, olwo nze omugheereza wo ndidha kuba nga ndi bukalamu. Aye bw'anaasungughala, ng'omanha nga ghaligho akabi k'ategeike okunkola. Kale ni ngemerwa ekivunika nze omugheereza wo, kuba twaita omukago mu maiso ga Musengwa Katonda. Aye bwemba ng'omusango gunsinga, iwe mwene ndhita, kuba tibona nsonga ekuntwazisa ya lata wo kundhita.” Yonathani yaakoba ati: “Ekyo tikiribaagho ku iwe! Nze nsobola ntya okumanha nga ghaligho akabi lata wange k'ategeike okukukolaku, memale ni ndoba okukukobera?” Daudi yaabuuza Yonathani ati: “Aye naani anankobera nga lata wo akwizeemu na busungu.” Yonathani yaamukoba ati: “Kola tuje mu nsiko.” Kale bombi baafuluma, baaja mu nsiko. Era Yonathani yaayongera okukoba ati: “Musengwa Katonda wa Isiraeli k'abe omudhulizi. Olwaidho mu kiseera ng'oti ni kino oba olwadhuuzi, ndidha kuleba lata wange ankobere. Bwe nnaabona ng'ali kukwogeraku bukalamu, ndidha kukusindikira obukwenda nkumanhise. Aye lata wange bw'anaaba ng'ali kwenda kukukola kabi, memale ni ntakumanhisaaku era ni ntakuyamba kulumuka kwewonia, Musengwa Katonda agwananga yandhita. Nsaba Musengwa Katonda oyo abenga n'iwe, nga bw'abairenga aba ni lata wange! Bwembanga nga nkaali mulamu, ondaganga okugonza okw'amazima okwa Musengwa Katonda, naaloba kufa. Era olaganga ab'endhu yange okugonza kwene okwo ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda ni bw'azikirizanga abazigu bo, iwe Daudi, okubamalagho, otaganhanga liina lya Yonathani kwerabirwa ba mu ndhu yo. Era Musengwa Katonda akughenga okwesasuuliza ku bazigu bo.” Yonathani yairamu okulayiza Daudi amugonzenga, kuba Yonathani yagonzanga inho Daudi ng'oti ni bwe yeegonzanga mwene. Agho Yonathani oyo yaakoba Daudi ati: “Olwaidho n'olunaku olw'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, era abantu baidha kumanha ng'oziragho, kuba ekityamo kyo tikiidha kubaaku muntu. Ate olwadhuuzi baja kwewuunhia inho okubona ng'oziragho. Kale ni ja mu kifo mwe weegisaaku ku mukuzi gule, obe einhuma w'emungo ey'amabaale. Ndidha kulasa obulaso busatu ku mmungo eyo ng'oti ghaligho kye ndi kuteeba. Kale bwe nnaatuma omwisuka nga mmukoba nti, ‘Ja onoonie obulaso obwo’, era ni mmukoba nti, ‘Bona, obulaso buli ku luuyi lwo luno eno’, ng'olwo ovaayo. Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu nti ghaidha kuba nga ghazira kabi koonakoona. Aye bwe nnaakoba omwisuka nti, ‘Bona, obulaso bubiseegho buli ere emberi’, olwo ng'oja, kuba Musengwa Katonda anaaba ng'akusindiike kuja. Aye ebyo bye tulayiire twembi, Musengwa Katonda n'aidha okubanga omudhulizi ghagati wo ninze, ebyanda n'ebyanda.” Kale Daudi yeegisa mu nsiko, era ku lunaku olw'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, kyabazinga Saulo yaatyama ku kiiwulo okulya. Era nga buliidho, yaatyama ku kityamo kye kumpi n'ekimante. Yonathani yaamutyama mu maiso nga balingagaine, ate Abuneri yaatyama mu mbali mwa Saulo oyo. Ekityamo kya Daudi kyali nga kiziraku muntu. Aye Saulo ghazira kye yakoba ku lunaku olwo. Yadhuuba mule ati: “Ghaligho ekituuse ku Daudi kyamufuula atali mulongoofu, era bwenebwene tiimulongoofu.” Aye ku lunaku olwairirira lule olw'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, ekityamo kya Daudi era kyaba nga kiziraku muntu. Saulo yaabuuza Yonathani mutabane we ati: “Lwaki mutabane wa Yesse taidhie ku kiiwulo leero, ate nga n'idho tiyaidhie?” Yonathani yaamwiramu ati: “Daudi yaneegayiriire mmuganhe aje e Bethelehemu. Yankobye ati, ‘Nkweghembye nganha nje, kuba ab'endhu yaife bali n'omukolo mu kibuga ogw'okughaayo omusengo, era muganda wange yankobye obutabulayo. Kale ni bw'oba ng'ongemeirwa ekivunika, ndeka nje mbone baganda bange.’ Isebantu kyabazinga, eyo n'ensonga emuleeteire obutaba ku kiiwulo kyo.” Agho obusungu bwa Saulo bwatumbukira ku Yonathani ng'oti muliro, yaamukoba ati: “Iwe omwana w'omukazi omudheemu era omudankaanu, nkiidhi bukalamu nti wasalagho okuba ku luuyi lwa mutabane wa Yesse, weereetera okweswaza iwe mwene era n'okuswaza inhoko. Oli n'okukimanha nti mutabane wa Yesse oyo bw'asigala ng'akaali mulamu ku nsi, iwe tolifuuka kyabazinga. Kale mpegaano mwetese aidhe, omundeetere, kuba ateekwa buteekwe okufa.” Yonathani yaabuuza lata we Saulo ati: “Lwaki Daudi ateekwa kufa? Kiki ky'akoze?” Agho Saulo yaamukonhoogerera eifumo limufumite! Olwo Yonathani yaamanha nga lata we yali mumalirivu okwita Daudi. Kale Yonathani yaasituka ku kiiwulo mu busungu obubitirivu, era yaaloba kulya ku mere naire, ku lunaku olwo olwiririra lule olw'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi kuba yanakughala inho olwa lata we Saulo okughemukira Daudi. Ku nkyo Yonathani yaaja mu nsiko nga bwe baalagaana ni Daudi. Yaaja ng'agherekeirwaku omwisuka omutomuto. Yonathani yaakoba omwisuka ati: “Lumuka oje onoonie obulaso bwe nnaalasa.” Omwisuka bweyali ali kulumuka, Yonathani yaalasa akalaso, kaabita ku mwisuka oyo, kaagwa emberi we. Omwisuka bwe yatuuka aghali akalaso Yonathani ke yalasa, Yonathani oyo yaamweta yaamukoba ati: “Akalaso kali mberi wo.” Agho Yonathani yaamukoba ati: “Yangugha mangu, otalwayo eyo.” Kale omwisuka yaalondalonda obulaso mangu, yaira ye musengwa we. Aye omwisuka ghazira kye yamanha naire. Yonathani ni Daudi bonka n'abaamanha. Agho Yonathani yaatoola eby'okulwanisa bye, yaabigemya omwisuka, ng'amukoba ati: “Ja obitwale mu kibuga.” Omwisuka olwamala okuja ati, Daudi yaasituka okuva einhuma w'emungo ey'amabaale. Yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka emikuzi esatu, ng'ali ku makiryaivu. Agho baanhwegeragana bombi nga bwe balira, okutuusa Daudi bwe yamala n'aguma. Yonathani yaakoba Daudi ati: “Ja miraala. Twembi ka tusigale nga bwe tulayiire mu liina lya Musengwa Katonda, nga tukoba tuti, ‘Musengwa Katonda aidha kubanga ghagati ghange n'iwe, era abenga ghagati gh'eizaire lyange n'eriryo ebyanda n'ebyanda.’ ” Agho Daudi yaasituka yaaja, ate Yonathani yairayo mu kibuga. Agho Daudi yaaja, yaatuuka e Nobu ye Ahimeleki kabona. Ahimeleki yaidha okumusangaaza ng'adhugumira, yaamubuuza ati: “Lwaki oli wenka nga ghazira akugherekeireku?” Daudi yairamu Ahimeleki kabona ati: “Kyabazinga ali ni ky'antumye okukola, era yankoba ati, ‘Ghatabaagho muntu yeenayeena amanha kye nkutumye, waire kye nkulagiire.’ Aye abasaadha bange ghaligho ghe tulagaine okwagaanana nabo. Buti kya kulya ki ky'oli nakyo agho? Nfuniraayo emigaati etaanu oba ekirigho kyonakyona.” Kabona oyo yairamu Daudi ati: “Nziragho ghano migaati gyabuliidho. Emigaati gye ndi nagyo n'emitukuvu. Nsobola okugikugha, abasaadha bo bwe baba nga beekuumye obutaba na bakazi.” Daudi yaamwiramu ati: “Mu butuufu, buli lwe tuja okukola kye batutumye, tituganha bakazi kuseeta ye tuli. Ate oba abasaadha bange beekuuma nga balongoofu nga tuli kuja mu lugendo ni bwe luba olwabuliidho, memale luno tibaasinzeegho inho?” Kale kabona oyo yaagha Daudi emigaati emitukuvu, kuba tighaali migaati gindi okutoolaku egyo egigheereibwayo eri Katonda, gye baatoolanga mu maiso ga Musengwa Katonda, era ku lunaku lwene olwo lwe baagitoolangagho, ni baizaagho egindi egyakafumbibwa. Ku lunaku olwo, ghaaligho owundi ku bagheereza ba Saulo, ng'ali n'ensonga emusigaiza mu maiso ga Musengwa Katonda. Eriina lye nga ni Doegi, eyava mu Edomu era ng'akulira abaayi ba Saulo. Daudi yaabuuza Ahimeleki ati: “Oziraku ghano ifumo oba mpiima? Titambwire na mpiima waire eby'okulwanisa ebindi, kuba kyabazinga ky'antumye okukola kibaire kya mangu.” Agho kabona oyo yairamu ati: “Ghaligho ghano empiima ya Goliathi Omufilisiti ye waitira mu kiiko ky'e Ela. Empiima eyo eri einhuma w'ekivaalo eky'obwakabona, nga nzingirire mu lugoye. Oba oyenda okutwala eyo, gitwale, kuba ghaziragho yindi okutoolaku eyo.” Daudi yaamukoba ati: “Mpa eyo, ezirayo yindi eri ng'oti n'eyo.” Kale Daudi yaasitula ku lunaku olwo, yaalumuka Saulo. Yaaja ye Akishi kyabazinga w'e Gathi. Abagheereza ba Akishi baakoba bati: “Ono ti ni Daudi kyabazinga ow'ensi eyo? Oyo ti ye baayembanga mu lwembo bwe bakina, nga bakoba bati, ‘Saulo aise nkumi na nkumi, Daudi yaita mitwalo na mitwalo.’ ” Daudi yeeraliikirira olw'ebibono ebyo, yaatya inho Akishi kyabazinga w'e Gathi. Agho yaakyusanga eneebisa ye ng'abalimu, yeegwisanga eiralu nga bamugemye, yaakwadulakwadulanga ku ndhigi edh'omulyango gw'ekibuga. Era yaalekanga amatanta gaakuuluulira mu kirevu. Agho Akishi yaakoba abagheereza be ati: “Mubone, ono omusaadha agwire iralu, kale lwaki mumundeeteire? Abalalu n'abambuze, memale mundeetere omusaadha ono akolere ghano eiralu mu maiso gange? Obwo mudhuuba muti omusaadha oyo anaingira mu ndhu yange?” Agho Daudi yaava mu kibuga ky'e Gathi, yaalumukira mu mpuku y'e Adullamu. Baganda be n'ab'endhu ya ise bwe baakiwulira, baaja eyo ye yali. Abantu abaali batuntuzibwa, n'abaali babandhibwa, era n'abo abataali basiimu, boonaboona beesololeza aghaali Daudi. Daudi yaafuuka mukulembeze waibwe, nga boonaboona baghera ng'oti ebikumi bina. Eyo Daudi yaavaayo, yaaja e Mizipa eky'e Moabu, yaakoba kyabazinga w'e Moabu ati: “Nkweghembye ganha lata wange ni maama baidhe babe ghano n'iwe, okutuusa nga mmaze okumanha Katonda ky'aja okunkolera.” Agho Daudi yaaleka abazaire be abo ewa kyabazinga w'e Moabu, era baasigala eyo entangama yoonayoona Daudi ye yamala ng'ali mu mpuku. Agho Gadi omulanzi yaakoba Daudi ati: “Lekera okuba mu mpuku, ja obenga mu kiketezo ky'e Buyudaaya.” Kale Daudi yaavaayo, yaaja mu kibira eky'e Herethi. Lwali lulala, abantu baakobera Saulo bati bazwire Daudi gh'ali n'abantu be yali nabo. Saulo oyo yali ali ku lusozi, ng'atyaime ghansi gh'omuti omutamarisiki, ng'agemye eifumo lye mu ngalo. Abagheereza be boonaboona baali beemereire agho okumwezunguluza. Agho Saulo yaakoba abagheereza be abo ati: “Imwe Ababenjamini, muwulire bino: Mulowooza muti mutabane wa Yesse aidha kugha buli muntu ku imwe ebibandha n'amasamba g'emizabbibu? Oba muti mwenamwena aidha kubafuula baduumizi, muduumirenga ebikunsu eby'abaisirukale olukumi olukumi, n'eby'abaisirukale ekikumi ekikumi? Obwo ekyo kye muviireku okundyamu olukwe? Ghazira muntu waire omulala ku imwe eyankoberaku ati mutabane wange yeeyimbye ni mutabane wa Yesse. Ghazira ku imwe yansaasiraku waire okunkoberaku, ati mutabane wange yapikiriza Daudi, omulala ku bagheereza bange, yaategeka okuneeteega nga bw'akoze olwaleero.” Agho Doegi Omuedomu, eyali nga yeena ayemereire agho ni bagheereza baine aba Saulo, yairamu ati: “Nabona mutabane wa Yesse oyo ng'aidhie e Nobu ye Ahimeleki mutabane wa Ahitubu. Ahimeleki oyo yaamwebuulizaagho eri Musengwa Katonda, era yaamugha eby'okulya era n'empiima ya Goliathi Omufilisiti.” Kale kyabazinga yaatuma beete Ahimeleki kabona, n'ab'endhu yaise boonaboona abaali bakabona e Nobu, boonaboona baidha ye kyabazinga. Saulo yaakoba Ahimeleki ati: “Wulira iwe mutabane wa Ahitubu.” Ahimeleki yaamwiramu ati: “Ndi kuwulira, musengwa wange.” Saulo yaamubuuza ati: “Lwaki iwe ni mutabane wa Yesse mwandyamu olukwe? Lwaki wamugha eby'okulya, n'empiima, era n'omwebuulizaagho ye Katonda, memale n'aneefuulaku okuneeteega nga bw'akoze olwaleero.” Ahimeleki yairamu kyabazinga ati: “Mu bagheereza bo boonaboona naani omwesigwa ng'oti ni Daudi? Daudi oyo, mukoirume wo era n'akulira ekikunsu eky'abakukuuma, era wa kitiibwa mu ndhu yo. Guno ti n'omukuzi gwe nsoose okumwebuulizaagho ye Katonda! Busa, ti n'ogusoose. Isebantu kyabazinga, otavunaana nze kintu kyonakyona waire okuvunaana ab'endhu ya lata wange, kuba nze omugheereza wo bino eby'okukulyamu olukwe, ghazira kye mbiidhiku naire akatono kati.” Aye kyabazinga yaakoba ati: “Bwenebwene, iwe Ahimeleki n'ab'endhu ya lata wo boonaboona, muteekwa kufa.” Agho kyabazinga oyo yaakoba abakuumi be abaali beemereire okumpi naye, ati: “Mukyuke mwite bakabona ba Musengwa Katonda, kuba beeyimba ku Daudi, baamanha ng'alumwike baaloba kunkobera.” Aye abagheereza ba kyabazinga abo, baaloba kusitula mikono gyaibwe kwita bakabona ba Musengwa Katonda. Agho kyabazinga yaakoba Doegi ati: “Iwe kyuka oite bakabona abo.” Era Doegi Omuedomu yaagwa ku bakabona yaabaita. Ku lunaku olwo yaita bakabona kinaana na bataanu abaavalanga ebivaalo eby'obwakabona ebyakolebwa mu ngoye empegheevu. Saulo bwe yamala, yaaja e Nobu mu kibuga kya bakabona, yaita abasaadha n'abakazi, abaana abato n'abayonka, ente, endogoyi, n'entaama byonabyona yaabiita. Aye ku batabane ba Ahimeleki, mutabane wa Ahitubu, kwaliku mulala eyalumuka n'awona nga bamweta Abiathari, yaaja yeeyimba ku Daudi. Abiathari oyo yaakobera Daudi ati Saulo aise bakabona ba Musengwa Katonda. Daudi yaakoba Abiathari ati: “Bwe nabona Doegi Omuedomu ng'ali mu kibuga Nobu, naamanha nga taidha kuloba kukobera Saulo. Ninze naitisa ab'endhu ya lata wo. Sigala ghano ninze, otatya, kuba ali kwenda okwita iwe, n'ali kwenda okwita ninze. Ba ghano ninze ndidha okukukuuma.” Agho abantu baakobera Daudi bati: “Abafilisiti bali kulwanisa ekibuga Keila, era bali kunhaga emere eyaakakungulwa.” Kale Daudi yeebuuza ku Musengwa Katonda ati: “Nje numbe Abafilisiti abo?” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Ja obalwanise, owonie ab'omu kibuga Keila.” Aye abasaadha ba Daudi baamukoba bati: “Ate oba nga ghano mu Buyudaaya tuli mu kutya, memale leero bwe tunaaja e Keila okulwanisa amagye ag'Abafilisiti, tituubitirire okutya?” Agho Daudi yeebuuza ku Musengwa Katonda kabiri. Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Situkiramu oje e Keila, kuba ndidha kukugha Abafilisiti abo obaghangule.” Kale Daudi n'abasaadha be baaja e Keila, baalwana n'Abafilisiti baabaita inho, era baabatoolaku ente dhaibwe. Kale atyo Daudi bwe yawonia abatyamye ab'e Keila. Abiathari mutabane wa Ahimeleki bwe yalumuka ni yeeyimba ku Daudi e Keila, yaja n'ekivaalo eky'obwakabona. Agho baakobera Saulo bati: “Daudi aidhie mu kibuga Keila.” Saulo yaakoba mule ati: “Katonda amungabwire, kuba yeigaliiza mwene bw'aingiire mu kibuga ekiriku endhigi edhiriku ebisiba.” Agho Saulo yaayeta abalwani be boonaboona mu lutalo, baje bazingize Daudi n'abasaadha be okubeezunguluza. Daudi yaakitegeera nga Saulo ali kutegeka okumukola akabi. Kale yaakoba Abiathari kabona ati: “Leeta ghano ekivaalo eky'obwakabona.” Daudi oyo yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda wa Isiraeli, nze omugheereza wo mpuliire nga Saulo ali kutegeka okwidha e Keila okuzikiriza ekibuga ku lwange. Obwo abantu ab'e Keila banampaayo mu ngalo dhe? Obwo bwenebwene Saulo anaidha nga nze omugheereza wo bwe mpuliire? Wo Musengwa Katonda wa Isiraeli, nkweghembye nkobera nze omugheereza wo.” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Aidha kwidha.” Daudi yaabuuza ati: “Abantu ab'e Keila banampaayo nze n'abasaadha bange mu ngalo dha Saulo?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Baidha kukughaayo.” Agho Daudi n'abasaadha be abaali baghera ng'oti lukaaga, baasitukiramu baava e Keila, baaja kiisi ye baasobolanga okuja. Saulo bwe baamukobera bati Daudi alumwike e Keila, yaaleka kye yali ategeike okukola. Daudi yaabanga eyo nga yeegisiisa mu kiketezo eky'oku nsozi, mu irungu ery'e Zifu. Era Saulo yaamuyiiganga buli lunaku, aye Katonda yaaloba kumughaayo mu ngalo dhe. Daudi yaatya inho, kuba yabona nga Saulo yali ali kumuyiiga amwite. Daudi oyo yali e Horeshi mu irungu ery'e Zifu. Agho Yonathani mutabane wa Saulo yeesitula, yaaja ye Daudi eyo e Horeshi, yaamugumya ayongere okwesiga Katonda. Yaamukoba ati: “Otatya, kuba lata wange Saulo taaghange kukukolaku kabi naire. Iwe oidha kuba kyabazinga wa Isiraeli, nze nkwiririre mu kitiibwa. Era ekyo ni lata wange Saulo akiidhi.” Agho bombi baakola endagaano mu maiso ga Musengwa Katonda. Bwe baamala, Yonathani yairayo eka ate Daudi yaasigala e Horeshi. Agho abantu baava e Zifu baaja ye Saulo, baamukoba bati: “Daudi yeegisiisa ewaife e Horeshi ku lusozi Hakila, oluli ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olwa Yeshimoni. Buti ni, Isebantu kyabazinga, nga bw'oyenda einho okumugema, ife twidha kumughaayo mu ngalo dho.” Saulo yaakoba ati: “Musengwa Katonda abaghe enkabi, olw'okungemerwa ekivunika. Muje mwongere okukakasa, mubonere irala ekifo mw'aba era n'abantu abaamuboineku, kuba mpulira mbu mugezigezi inho. Kale ni muje mubonere irala ebifo mw'abwama ni yeegisa, memale mwire nga muli n'amawulire amakakafu. Olwo ndidha kuja n'imwe, era bw'anaaba ng'ali mu kiketezo ekyo, ndidha kumwagaaza mu nkumi n'enkumi edh'Abayudaaya.” Kale baasitula bairayo e Zifu, beesookangayo Saulo. Mu kiseera ekyo, Daudi n'abasaadha be baali mu irungu ly'e Maoni mu kiiko ekirimu omwiga Yorudani, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba wa Yeshimoni. Agho Saulo n'abasaadha be baaja okwagala Daudi. Aye ghaabaagho eyakobera Daudi. Kale Daudi yaaja aghali olubaale mu irungu ly'e Maoni. Saulo yaaja ku luuyi olundi olw'olusozi, ate Daudi n'abasaadha be baaba ku luuyi olundi, nga bali kwangugha okuvaagho kuba Saulo n'abasaadha be baali bazingiiza Daudi n'abasaadha be ku ndhuyi dhoonadhoona. Mu kaseera ako omukwenda yaatuuka, yaakoba Saulo ati: “Yangughaku okwidha, kuba Abafilisiti balumbye ensi yo.” Kale Saulo yaalekera agho okubingirira Daudi, yairayo okulwanisa Abafilisiti. Ekifo ekyo baakyeta Olubaale Olwokuwoneraku. Daudi yaava agho, yaaja mu kiketezo ekyayetebwanga Engedi, yeegisa eyo. Saulo bwe yaira ng'ava okubingirira Abafilisiti, baamukobera bati: “Bona, Daudi ali mu irungu ery'omu kiketezo ekyetebwa Engedi.” Kale Saulo yaaja n'abalwani enkumi isatu (3,000), abaalondebwamu mu Isiraeli yoonayoona, yaaja okwagala Daudi n'abasaadha be, mu kifo ekyayetebwanga Amabaale ag'Embuzi edh'Omunsiko. Agho Saulo yatuuka ku mpuku eyali okumpi n'ebisibo by'entaama ku ngira, yaingira omwo okweyamba. Mu kiseera ekyo, Daudi n'abasaadha be, baali batyaime mu bitundu eby'omunda einho eby'empuku eyo. Abasaadha ba Daudi baakoba Daudi bati: “Luno n'olunaku Musengwa Katonda lwe yakukoba ati, ‘Bona eno, nja kukuta omuzigu wo mu ngalo. Olimukola kyonakyona ky'olyenda.’ ” Agho Daudi yaasituka, yeibirira, yaaja yaasala akatundu k'eigemo ku kanzu ya Saulo. Aye Daudi bwe yamala okukola ekyo, omwoyo gwamuluma olw'okusala akatundu k'eigemo ku kanzu ya Saulo. Yaakoba abasaadha be ati: “Musengwa Katonda anhambe ndobe kubaaku kabi ke nkola musengwa wange kyabazinga, Musengwa Katonda oyo ye yasiiga omuzigo. Tighanga naire kugalula mukono ni ndhita oyo Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo.” Kale Daudi yaikirizisa abasaadha be n'ebibono ebyo, yaaloba kubaganha kukola kabi ku Saulo. Saulo yaasituka, yaava mu mpuku, yaaja. Nga ghabiseeghooku akaseera, Daudi yeena yaafuluma mu mpuku, yaayeta Saulo ati: “Isebantu kyabazinga!” Saulo yaalinga einhuma. Daudi yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Agho Daudi yaakoba Saulo ati: “Lwaki ojiira ku bibono by'abo abakoba bati nze nhenda okukukola akabi? Olwaleero weeboneireku n'amaiso go geene, nga Musengwa Katonda abaire okutaire mu ngalo dhange ng'oli mu mpuku. Abandi bankobye nkwite, aye nze naaloba, nga nkoba nti, ‘Tiidha kugalula mukono kwita musengwa wange kyabazinga, kuba n'oyo Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo.’ Era lata wange kyabazinga, bwenebwene bona, akatundu k'eigemo ery'ekanzu yo ndi nako mu ngalo dhange. Kale ni, nze okusobola okusala akatundu ku igemo ly'ekanzu yo, aye ni ntakwita, okwo kw'obe omanhire nga nzira kabi ke nkwendeza oba okwenda okukudheemera. Ghazira kibi kyonakyona kye naali nkukozeeku, waire nga iwe oyiigania obulamu bwange obumalegho. Musengwa Katonda n'abe asale omusango ghagati ghange n'iwe, era n'abe akwesasuulizeeku olw'ebyo by'onkola, aye nze ku lwange nzira kibi kye ndidha kukukola. Ng'ensambo ey'abeira bw'ekoba eti, ‘Omubi n'akola ebibi’, nze tiidha kukukolaku kabi koonakoona. Iwe kyabazinga omulamba owa Isiraeli, naani y'oidhie okulumba? Naani y'oidhie okubingirira? Oli kubingirira embwa enfu, era enkukuni obukukuni? Nsaba Musengwa Katonda asale omusango ghagati ghange n'iwe, anoonereze ensonga, ampolereze era antoole mu ngalo dho.” Daudi bwe yamala okukoba Saulo ebibono ebyo, Saulo yaakoba ati: “Mwana wange Daudi, bwenebwene niiwe oli kwogera?” Agho Saulo oyo yaatimbuka yaalira amaziga. Yaakoba Daudi ati: “Niiwe omutuufu, kuba onkoleire ebirungi, aye nze naakusasulamu bibi. Era olwaleero oyoleike nga bw'ombisiisa obukalamu n'otandhita, ate nga Musengwa Katonda antaire mu ngalo dho. Bwenebwene muntu ki atuuka ku muzigu we, n'amuleka n'aja emiraala? Kale ni nsaba Musengwa Katonda akusasulemu ebirungi olw'ekyo ky'onkoleire olwaleero. Era bona eno, buti ndidhi nga bwenebwene oidha kuba kyabazinga, era ng'obwakyabazinga bwa Isiraeli bwidha kukakata nga niiwe oli kufuga. Aye ndayirira mu liina lya Musengwa Katonda nga tolizikiriza izaire lyange nga nviiregho, era tolisaaniagho liina lyange mu ba ndhu ya lata wange.” Daudi yaikiriza yaalayirira Saulo atyo. Agho Saulo yairayo ewuwe, aye Daudi n'abasaadha be bairayo mu kifo kyaibwe eky'okwewogomamu. Agho Samueli yaafa. Abaisiraeli boonaboona beesoloza okumulira, baamuziika mu maka ge e Rama. Ebyo olwawa, Daudi yaasitula, yaaja mu irungu ery'e Parani. Yaabaayo omusaadha e Maoni, eyakoleranga emirimo gye mu Karumeli. Yali mukombe inho, ng'ali n'entaama enkumi isatu (3,000) n'embuzi lukumi (1,000). Mu kiseera ekyo yaliyo e Karumeli, ng'ali kusala ku ntaama dhe obuviiri. Omusaadha oyo yali wa ku lulyo lwa Kalebu era nga eriina lye ni Nabali, ate eriina lya mukazi we nga ni Abigaili. Omukazi oyo yali nga mutegeevu era nga mulungi mu mboneka ye. Aye iba oyo, yali wa ikabyo era nga wa mpisa mbi. Agho Daudi ng'ali eyo mu irungu, yaawulira ati Nabali yali ali kusala ku ntaama dhe obuviiri. Kale yaatuma abaisuka ikumi, yaabakoba ati: “Muje e Karumeli ye Nabali, mumuunamukize. Mwidha kumulamusa muti, ‘Emiraala gibe ku iwe, ni ku b'omu ndhu yo, ni ku byonabyona by'oli nabyo. Nawuliire nti oli n'abasala ku ntaama obuviiri. Abaayi bo baali n'ife, twaloba kubakolaku kabi koonakoona. Era ekiseera kyonakyona kye baamala e Karumeli, ghazira kintu kyaibwe waire ekirala ekyababulaku. Iwe babuuze, baidha kukukobera. Kale ni sangaaza abaisuka bange n'ekisa, kuba twidhiire ku lunaku lwa kibinuko. Nkweghembye ganha oghe abagheereza bo abo, kyonakyona ky'onaaba nakyo era ompeerezeeku zeena, nze mutabane wo Daudi.’ ” Abaisuka ba Daudi bwe baatuuka ye Nabali, baamukoba ebyo byonabyona nga Daudi bwe yabibakoba. Bwe baamala baateega ky'anaabairamu. Agho Nabali yairamu abagheereza ba Daudi abo, ng'akoba ati: “Daudi naani? Mutabane wa Yesse naani? Enaku dhino ghaligho abagheereza kamaala abeiba ku basengwa baibwe ni babalumukaku. Olwo nze ntoole emere yange, n'amaadhi gange, n'emamba yange ye ndhitiire abantu abali kunsalira ku ntaama obuviiri, mpe abantu be ntaidhi ye bava?” Kale abavubuka ba Daudi abo baakyuka, bairayo ye Daudi, baamukobera ebyo byonabyona. Daudi yaakoba abasaadha be ati: “Buli muntu yeesibe empiima ye.” Agho buli muntu yeesiba empiima ye. Daudi yeena yeesiba eyiye. Abantu ng'oti ebikumi bina baanonereza Daudi oyo, ate ebikumi ebibiri baasigala okukuuma ebintu ebikozesebwa. Omwisuka mulala ku bagheereza ba Nabali, yaakobera Abigaili muka Nabali oyo, ati: “Bona eno, Daudi atumye abakwenda okuva eyo mu irungu, baidha okulamusa musengwa waife. Aye musengwa waife abavumye buvume. Ate nga abasaadha abo baatubisa bukalamu inho. Ghazira kabi koonakoona akaatutuukaku waire ekintu kyonakyona okutubulaku, ekiseera kyonakyona kye twamala nabo eyo mu nsiko. Baatukuumanga omusana n'obwire ekiseera kyonakyona kye twamala nabo nga twaya entaama. Kale ni ekyo kirowoozeeku era osalegho ky'onaakola, kuba kiidha kuleetera musengwa waife akabi okumwidhira aghalala n'ab'endhu ye. Ate musengwa waife oyo muntu wa ikabyo inho, ghazira aghanga kwogeraku naye.” Agho Abigaili yaayangugha, yaatoola emigaati ebikumi bibiri, n'ensawo ibiri edh'amawu edhirimu omwenge ogw'emizabbibu, n'entaama itaanu enfumbire irala, n'ebiibo bitaanu eby'emere ey'empeke enkalange, n'obufaaganda kikumi obw'emizabbibu emikaze, n'ebitole ebikumi bibiri eby'ebibala eby'emiti emitiini ebikaziibwa. Ebyo byonabyona yaabitwika ku ndogoyi. Yaakoba abagheereza be ati: “Muje muneesookengayo, zeena ndidha kubavaaku einhuma.” Aye yaaloba kukoberaku Nabali iba. Abigaili bweyali ng'ali kuvuga endogoyi, ng'ali kwikirira okuva mu ikoona ly'olusozi, yaja okulinga ati, ng'abona Daudi n'abasaadha be nga bali kwidha y'ali. Agho yaayagaanana nabo. Nga bakaali kwagaanana, Daudi yali amaze okukoba mule ati: “Obwo bwenebwene lwaki nakuuma ebintu by'omusaadha oyo byonabyona ebyali mu irungu, ni kutabulaku waire ekirala kiti? Ebirungi bye namukolera buti ali kubinsasulamu bibi? Katonda agwananga yambonereza n'obukambwe, bwe bunaakya enkyo nga nkaaleseegho omuntu omulamu ayetebwa omusaadha, ku bantu be boonaboona b'ali nabo.” Abigaili bwe yabona Daudi yaayangugha, yaava ku ndogoyi, yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Yaagwa agho gha bigere bya Daudi, ng'amukoba ati: “Musengwa Katonda wange, omusango ogwo gute ku nze zenka. Era nkweghembye wulirisa nze omugheereza wo omukazi bye nja okukoba. Nkusaba, musengwa wange, olobe kufa ku Nabali, kuba omuntu oyo mubi. Era eriina lye kye likoba, yeena ky'ali ayetebwa Nabali, era nga bwenebwene musiru. Aye nze omugheereza wo omukazi tyabona baisuka iwe musengwa wange be watuma. Agho ni, musengwa wange, Musengwa Katonda n'akulobeire okwiza omusango ogw'okwita n'ogw'okwesasuuliza ku bazigu bo. Kale ni nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu era nga weena bw'oli omulamu, abazigu bo n'abo abenda okukukolaku akabi, ka babonerezebwe ng'oti ni Nabali. Era mperaano, musengwa wange, ekirabo kino nze omugheereza wo omukazi kye nkuleeteire, kighe abasaadha bo. Nkweghembye nsonigha nze omugheereza wo omukazi bye nsobiiza. Bwenebwene Musengwa Katonda aidha kukugha obwakyabazinga obutaja kuvaagho, kuba, iwe musengwa wange, niiwe olwana entalo dha Musengwa Katonda oyo. Era tibalikwagaanamu kibi, obulamu bwo bwonabwona. Bwe ghanaabangagho asituka okukuyiigania ng'ayenda okukwita, Musengwa Katonda wo aidha kukukuumanga ng'oti n'omuntu bw'akuuma eky'obukombe eky'omughendo. Aye abazigu bo, Musengwa Katonda aidha kubakonhoogereranga ng'oti n'omuntu bw'akonhoogerera amabaale mu nsuumulo. Agho Musengwa Katonda bw'alimala okukukolera ebirungi byonabyona bye yakusuubiza iwe musengwa wange, n'akufuula kyabazinga wa Isiraeli, olwo tolibaaku kikweraliikiriza waire kikulumya mwoyo, olw'okwiza ogw'okwita abaziraku musango n'olw'okwesasuuliza ku bazigu bo. Era Musengwa Katonda bw'aliba ng'amaze okukugha enkabi, ondidhukiranga nze omugheereza wo omukazi.” Daudi yaakoba Abigaili ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli asaakibwe, oyo akutumye olwaleero okwidha ye ndi. Weena Katonda oyo akughenga enkabi olw'amagezi go n'olw'okumponia omusango ogw'okwita era n'okwesasuuliza ku bazigu bange. Nga Musengwa Katonda wa Isiraeli bw'ali omulamu, oyo andobeire okukukolaku akabi, bwenebwene ngoli toyangwighe n'oidha ye ndi, bwandijiire okukya nga ku bantu ba Nabali, tighakaaligho waire omulala ati ayetebwa omusaadha, akaali omulamu.” Agho Daudi yaikiriza okutoola ebyo Abigaili bye yamutwalira, era yaamukoba ati: “Irayo ewuwo n'emiraala. Mpuliire by'okobye, era ndhikiriiza okukola nga bw'okobye.” Abigaili yairayo ye Nabali, yaamwagaana ng'afumbye embaga ey'amaani mu ndhu ye embaga eyo ng'eri ng'oti ya kyabazinga. Yali atamiire inho era nga musangaavu inho. Kale Abigaili yaaloba kumukobera kintu kyonakyona okutuusa bwe bwakya enkyo. Nabali, omwenge bwe gwamuwa ku mutwe enkyo, mukazi we Abigaili yaamukobera byonabyona. Nabali bwe yabiwulira, omwoyo gwamugwa mu bigere, era yaasigala agho ng'ali ng'oti ibaale. Bwe ghaabitagho enaku ng'oti ikumi, Musengwa Katonda yaakuba Nabali, yaafa. Daudi bwe yawulira nga Nabali afiire, yaakoba ati: “Musengwa Katonda asaakibwe, oyo eyeesasuliiza ku Nabali eyanvuma, era asaakibwe olw'okunkuuma nze omugheereza we ni ndoba okugwa mu kibi. Buti Musengwa Katonda oyo abonereiza Nabali olw'ekibi kye.” Agho Daudi yaayetesa Abigaili, ng'amukobya abe mukazi we. Abagheereza ba Daudi baaja ye Abigaili e Karumeli, baamukoba bati: “Daudi atutumye y'oli tukutwale y'ali obe mukazi we.” Abigaili yaakuba amakiryaivu, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaakoba ati: “Nze ndi mugheereza mukazi agwaine obw'okunaaza ebigere eby'abagheereza ba musengwa wange oyo!” Agho Abigaili yaayangugha okusituka, yaatyama ku ndogoyi. Yaaja n'abagheereza ba Daudi, ng'agherekeirwaku abagheereza be abakazi bataanu. Abigaili oyo yaafuuka muka Daudi. Daudi yaabayiza ni Ahinoamu ow'e Yezireeli, bombi ni Abigaili baaba bakazi be. Mu kiseera ekyo, Saulo yali amaze okutoola mughala we Mikali, eyali muka Daudi, yaamugabira Palati mutabane wa Laishi ow'e Gallimu. Abantu ab'e Zifu baidha baakobera Saulo e Gibea bati: “Daudi yeegisiisa ku lusozi Hakila, oluli e buvandhuba wa Yeshimoni.” Kale Saulo yaasitukiramu, yaaja mu irungu ery'e Zifu okuyiiga Daudi, ng'ali n'abalwani enkumi isatu (3,000) abaalondebwamu mu Isiraeli yoonayoona. Saulo yaasimba weema dhe ku lusozi Hakila olwali ku luguudo e buvandhuba wa Yeshimoni. Mu kiseera ekyo Daudi yali ng'akaali mu irungu. Aye Daudi oyo yaamala yaamanha nga Saulo aidhie mu irungu okumuyiiga. Kale yaatuma abakeesi baakakalisa irala bati Saulo atuuse. Agho Daudi yaasituka, yaaja mu kifo Saulo mwe yasimba weema dhe. Yaabona ekifo Saulo ghe yalambaala, era yaabona ni Abuneri mutabane wa Neri ghe yalambaala, eyali omuduumizi w'eigye lya Saulo. Saulo oyo yali alambaire munda mu kifo ghe baasimba weema, ng'eigye lisimbye weema okumwezunguluza. Daudi yaakoba Ahimeleki Omuhitti, ni Abishai muganda wa Yoabu era Mutabane Zeruia, ati: “Naani anaaja ninze ye Saulo, mu kifo ghe baasimba weema?” Abishai yaakoba ati: “Nze ndidha kuja n'iwe.” Kale Daudi ni Abishai baaja mu igye lya Saulo, baayagaana nga Saulo atendwike munda mu kifo ghe baasimba weema, ng'asimbye eifumo lye mu itaka gha mutwe gwe. Abuneri n'abalwani baali balambaire okwezunguluza Saulo. Abishai yaakoba Daudi ati: “Katonda akughaire omuzigu wo mu ngalo olwaleero. Kale ni leka mmubiseemu eifumo irala liti, lingire ni mu itaka. Tiidha kumufumita lyakubiri.” Aye Daudi yaakoba Abishai ati: “Busa, otamuzikiriza, kuba naani akola akabi ku oyo Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo, n'atabaaku musango?” Daudi era yaakoba ati: “Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu, era mwene oyo n'alimwita entuuko dhe dhirituuka yaafa, oba alija mu lutalo yaafiira eyo. Tikiribaagho nze okukola akabi ku muntu Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo! Aye toola eifumo eryo gha mutwe gwe, n'ekidoome eky'amaadhi, ife tuje.” Kale Daudi yaatoola eifumo n'ekidoome eky'amaadhi ebyali gha mutwe gwa Saulo, baaja. Ghazira muntu waire omulala eyabona, oba eyamanha, waire okubaagho eyairaku engulu, kuba boonaboona Musengwa Katonda yabatendusa endoolo enhingi einho. Agho Daudi yaaja ku luuyi olundi, yaayemerera ghalaku ku ngulu ku lusozi, nga ghaligho eibanga inene ghagati ghe n'eigye lya Saulo. Yaaba eyo, yaalagiriza ng'akoba eigye ni Abuneri mutabane wa Neri, ati: “Iwe Abuneri, tovugira?” Abuneri yaabuuza ati: “Niiwe ani, ali kweta kyabazinga?” Daudi yaakoba Abuneri ati: “Toli musaadha? Naani ayagayaga n'iwe mu Isiraeli? Memale lwaki tokuumye kyabazinga, musengwa wo? Ghaligho omuntu aidhie eyo okuzikiriza kyabazinga musengwa wo. Ekyo ky'okoze ti kirungi. Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu ogwaniire kufa, kuba tokuumye musengwa wo, Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo. Mpegaano eifumo lya kyabazinga n'ekidoome eky'amaadhi ebibaire gha mutwe gwe biri gha?” Agho Saulo yaamanha ng'ago n'amamiro ga Daudi, yaabuuza ati: “Mwana wange Daudi, ago n'amamiro go?” Daudi yairamu ati: “Isebantu kyabazinga, ago n'amamiro gange.” Daudi era yaakoba ati: “Bwenebwene musengwa wange, lwaki oli kundhiigania nze omugheereza wo? Kiki kye nakukola? Musango ki gwe naiza? Isebantu kyabazinga, mperaano ni nkweghemba owulire bye nja okukoba, nze omugheereza wo: Bw'aba nga Musengwa Katonda n'akuleeteire okundhiigania, ka mmusabe aganhe okumugha ekigheebwayo. Aye bwe baba nga bantu, abo Musengwa Katonda abakolimire kuba mperaano baaminze mu nsi ya Musengwa Katonda ey'ensikirano, bansindika mu nsi ey'endha okugheereza emisambwa! Nsaba omusaayi gwange gulobe kuyuyibwa mu nsi Musengwa Katonda mw'atali, kuba kyabazinga wa Isiraeli adhie okuyiiga nze enkukuni obukukuni, ng'oti n'omuntu bw'ayiiga akakologo mu nsozi.” Agho Saulo yairamu ati: “Nkoze bubi. Ira, mwana wange Daudi, tikairayo kabiri kukukolaku kabi, kuba owoniiza obulamu bwange olwaleero. Bwenebwene mbaire musiru, era nkoze kibi inho.” Daudi yaamwiramu ati: “Isebantu kyabazinga, eifumo liirino. Omulala ku baisuka k'aidhe alinone Musengwa Katonda asasula buli muntu olw'obutuufu bwe n'obwesigwa bwe. Olwaleero Musengwa Katonda oyo akumpaire mu ngalo dhange, aye nze naaloba kugalula mukono gwange kukola kabi ku oyo Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo. Bona eno, nga nze bwe mponiiza obulamu bwo olwaleero, ni Musengwa Katonda k'awonie obwange era ambisenga mu bizibu byonabyona.” Saulo yaakoba Daudi ati: “Mwana wange Daudi, Musengwa Katonda akughenga enkabi. Oidha kubanga mughanguzi mu byonabyona by'onaakolanga.” Agho Daudi yaagema engira yaaja, ate Saulo yairayo ewuwe. Agho Daudi yaakoba mule ati: “Luliba lulala Saulo yandhita. Ekisingaku obulungi, n'okulumukira mu nsi y'Abafilisiti. Olwo Saulo aidha kulekera agho okuunoonia mu Isiraeli, mbe n'emiraala.” Kale Daudi n'abasaadha be olukaaga (600) abaali naye, baaja ewa Akishi mutabane wa Maoki, kyabazinga w'e Gathi. Daudi n'abasaadha be baasenga ewa kyabazinga Akishi oyo ow'e Gathi, buli mulala ng'ali n'ab'omu maka ge. Daudi yali ni bakazi be bombi: Ahinoamu ow'e Yezireeli, ni Abigaili namwandu wa Nabali ow'e Karumeli. Bwe baakobera Saulo bati Daudi alumukiire e Gathi, yaalekera agho okumunoonia. Agho Daudi yaakoba Akishi ati: “Bw'oba ng'onsiimye, ganha ompe ekifo mwe nnaabanga, mu kirala ku bibuga ebitonotono. Nze omugheereza wo tigwaine kuba mu kibuga kino ekikulu iwe mw'oba.” Kale ku lunaku olwo, Akishi yaagha Daudi ekibuga Zikulaga. Era ekibuga ekyo kyasigala nga kya bakyabazinga ba Buyudaaya ni ye buli eno. Daudi yaaba mu nsi y'Abafilisiti okumala omwaka mulala n'emyezi ena. Mu kiseera ekyo Daudi n'Abasaadha be, baajanga baalumba Abageshuri, n'Abagirizi, n'Abamaleki, kuba okuva eira n'eira, abo n'abaali abatyamye ab'ekiketezo ekyo okutuukira irala e Shuri ku nsalosalo ni Misiri. Daudi yaalumbanga ekiketezo ekyo, yaalobanga kulekagho musaadha waire omukazi nga mulamu. Era yaanhaganga entaama, n'ente, n'endogoyi, n'engamiya, n'ebivaalo, memale yairangayo ye Akishi. Akishi bwe yamubuuzanga ati: “Gha gh'ojiire okulumba olwaleero?” Nga Daudi amwiramu ati: “Tulumbye ebiketezo ebikalukalu ebya Buyudaaya ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba.” Oba ati: “Tulumbye ebiketezo ebikalukalu ebya Abayerahameeli.” Oba ati: “Tulumbye ebiketezo ebikalukalu eby'Abakeni.” Daudi yaaloba kulekangagho musaadha waire omukazi nga mulamu. Olwo ghalobe kubaagho aleeta mawulire e Gathi, kuba Daudi yakobanga mule ati: “Tomanha bwe baja ni batuseegha, nga bakoba bati: ‘Daudi akola ati n'ati.’ ” Atyo Daudi bwe yakolanga ekiseera kyonakyona kye yamala mu nsi y'Abafilisiti. Agho Akishi yeesiga Daudi, ng'akoba mule ati: “Bwenebwene Daudi yeereeteire abantu be Abaisiraeli okumukyayira irala, n'olw'ekyo aidha kubanga mugheereza wange buliidho.” Mu biseera ebyo Abafilisiti baasoloza amagye gaibwe okulwanisa Abaisiraeli. Akishi yaakoba Daudi ati: “Okiidhi bukalamu nga iwe n'abasaadha bo mwidha kuja ninze mu lutalo.” Daudi yaamwiramu ati: “N'ekyo kyene, era oidha kutegeera nze omugheereza wo kye nsobola okukola.” Akishi yaakoba Daudi ati: “Kale ndidha kukufuula ankuuma ow'olubeerera.” Mu kiseera ekyo Samueli yali amaze okufa, nga n'Abaisiraeli boonaboona bamaze okumulira n'okumuziika e Rama mu kibuga kye. Era Saulo yali amaze okubinga abalaguzi n'abasamize mu Isiraeli. Agho Abafilisiti beesoloza, baaja baasimba weema dhaibwe e Shunemu. Saulo yaasoloza Abaisiraeli boonaboona, baaja baasimba weema dhaibwe e Giliboa. Saulo bwe yabona eigye erya Abafilisiti, yaatya yaadhugumira inho. Era yeebuuza ku Musengwa Katonda, aye Musengwa Katonda yaaloba kumwiramu, ka mube mu birooto, oba mu kukozesa Urimu, oba waire ng'abita mu balanzi. Agho Saulo yaakoba abagheereza be ati: “Muje mundhagalire omukazi omusamize, nje mmwebuuzeeku.” Abagheereza be bamwiramu bati: “Ghaligho omukazi omusamize ali mu Endori.” Kale Saulo yeefuusafuusa, yaavaala ebivaalo ebindi. Yaaja n'abasaadha be babiri eri omukazi oyo ng'obwire buzibye, yaamukoba ati: “Ndagula eri emizimu era ondhetere omuzimu ogw'omuntu ye nnaakoba eriina.” Omukazi yaamukoba ati: “Bwenebwene oidhi bukalamu Saulo kye yakola, nga bwe yamalagho abalaguzi n'abasamize mu Isiraeli. Kale mperaano lwaki oli kwenda okunsuula ku mutego okundhisa?” Aye Saulo yaamulayirira mu Musengwa Katonda, ng'akoba ati: “Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu ezira kibonerezo kija kukutuukaku olw'okukola kye ndi kukukoba.” Agho omukazi yaamubuuza ati: “Naani ye mbe nkwetere?” Saulo yaamwiramu ati: “Ndhetera Samueli.” Omukazi bwe yabona Samueli, yaayasiikanira ghaigulu ng'akoba Saulo ati: “Lwaki onsubaighe? Niiwe Saulo kyabazinga!” Aye kyabazinga yaamukoba ati: “Otatya! Kiki ky'oli kubona?” Omukazi yaamwiramu ati: “Ndi kubona omuzimu nga guva mu itaka.” Saulo yaamubuuza ati: “Gufaanana gutya?” Yaamwiramu ati: “Omusaadha omukaire n'ali kuva mu itaka, ng'avaire ekanzu.” Agho Saulo yaamanha nga ni Samueli, yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Samueli yaabuuza Saulo ati: “Lwaki ontabwiretabwire n'ontoola e magombe?” Saulo yaamwiramu ati: “Ndi mu buzibu obutaloodheka! Abafilisiti bantanwireku olutalo, ate Katonda andekuliire agho, yaaloba okundhiramu, ni bwe kuba okubita mu balanzi oba mu birooto. Kyenviire ni nkweta onkobere kye mbe nkole.” Agho Samueli yaamukoba ati: “Memale lwaki obuuza nze, oba nga Musengwa Katonda akulekuliire agho era ng'afuuse muzigu wo? Musengwa Katonda oyo akoze kye yakukoba ng'abita mu nze. Akutoireku obwakyabazinga yaabugha mwino Daudi, kuba wadheemera ekiragiro kye, waaloba kuzikiriza Bamaleki nga bwe yayenda. Musengwa Katonda ekyo ky'aviireku okukubisa atyo olwaleero. Era Musengwa Katonda aidha kukughaayo iwe ni Isiraeli yoonayoona, mu ngalo dh'Abafilisiti.” Amangu ago, Saulo yaagwa ghansi yeegolomola, ng'aidhwire okutya olw'ebyo Samueli bye yakoba. Yaaweeramu irala amaani, kuba yali nga taliire omusana gwonagwona n'obwire. Omukazi yaaseeta aghali Saulo, yaabona ng'atiire inho. Yaamukoba ati: “Bona eno, nze omugheereza wo omukazi ngondeire ky'onkobye, naawaayo obulamu bwange naakola nga bw'okobye. Kale mperaano, nze omugheereza wo omukazi, nkweghemba weena okole kye ndi kukusaba. Ganha nkuleetere ku kamere olyeku, ofune amaani ag'okutambula nga mwirayo.” Saulo yaaloba ati: “Tiidha kulya.” Aye abagheereza be ghalala n'omukazi oyo, baamwikirizisa yaagondera bye baamukoba. Kale yaasituka yaava ku itaka ghansi ghe yali, yaatyama ku buliri. Omukazi yaligho agho n'ente entototo ye baapiita ensavu mu ndhu. Agho yaayangughaku okugiita, yaatoola engaano yaagikanda, yagifumbamu emigaati egitazimbulukusiibwa. Yaabireetera Saulo n'abagheereza be, baalya. Bwe baamala baasituka baagolola obwire obwo. Agho Abafilisiti baasololeza amagye gaibwe goonagoona mu Afeki, ate Abaisiraeli baasimba weema dhaibwe kumpi n'ensulo ey'e Yezireeli. Abafuzi b'Abafilisiti bwe baabitagho n'ebikunsu byaibwe eby'abasaadha olukumi olukumi n'eby'ekikumi ekikumi, Daudi n'abasaadha be ghalala ni Akishi, boona baabitagho nga n'abasembyeyo. Abaduumizi b'Abafilisiti baabuuza bati: “Bano Abaheburayi bakola ki ghano?” Akishi yaakobera abaduumizi abo ati: “Ono ni Daudi omugheereza wa Saulo kyabazinga wa Isiraeli. Abaire ninze okumala entangama nnene, era kasookanga alumuka ku musengwa we n'aidha ye ndi, timubonangamu kisobyo kyonakyona ni ye buli eno.” Aye abaduumizi abo baasungughalira Akishi era baamukoba bati: “Koba omusaadha wo oyo aireyo abe mu kifo kye wamugha. Taidha kuja n'ife mu lutalo, tiikulwa ng'atuuka mu lutalo yaafuuka omuzigu waife. Ghazira kisobola kumutabagania na musengwa we mangu, ekisinga emitwe egy'abasaadha baife ng'abaise. Oyo ti ni Daudi ye bemba bwe bakina, nga bakoba bati, ‘Saulo aise nkumi na nkumi, Daudi yaita mitwalo na mitwalo.’ ” Agho Akishi yaayeta Daudi yaamukoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu nti obaire mwesigwa ye ndi. Era nze mbona nga kyandibaire kikalamu okuja ninze mu lutalo luno, kuba tikuboinemu kisobyo kyonakyona kasookanga oidha ye ndi okutuusa ni ye buli eno. Aye abafuzi bale abandi tibali kwenda oje n'ife. Kale buti irayo mu miraala, olobe kusungughaza bafuzi ba Bafilisiti abo.” Daudi yaabuuza Akishi ati: “Aye kiki kye nkoze? Kisobyo ki ky'omboinemu nze omugheereza wo, kasookanga nkugheereza n'okutuusa ye buli eno, ekindobera okuja okulwanisa abazigu bo iwe musengwa wange kyabazinga?” Akishi yaamwiramu ati: “Ndidhi nti mu maiso gange oziraku musango gwonagwona ng'oti malaika wa Katonda. Aye abaduumizi b'Abafilisiti bakobye bati, ‘Taidha kuja n'ife mu lutalo’. Kale ni enkyo wuuna buwuune n'abagheereza ba musengwa wo Saulo be waidha nabo, muje mangu geene ng'obwire bwakabona.” Agho Daudi n'abasaadha be baawuuna mu nkyo inho, baatoolera okutambula nga bairayo mu nsi ey'Abafilisiti. Aye Abafilisiti beeyongerayo, baatuuka e Yezireeli. Agho Daudi n'abasaadha be baatuuka e Zikulaga ku lunaku olwokusatu. Baayagaana nga Abamaleki balumbye ekiketezo kya Buyudaaya ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, era nga balumbye n'ekibuga Zikulaga baakighangula, baakyokya omuliro. Era baanhaga abakazi ni boonaboona abaakirimu, abato n'abakulu. Tibaita muntu yeenayeena, aye baabanhaga bunhage baaja nabo. Daudi n'abasaadha be bwe baatuuka mu kibuga, baayagaana nga bakyokiikya omuliro era nga bakazi baibwe, ni batabane baibwe, ni baghala baibwe, babatwaire nga banhage. Agho Daudi n'abantu be yali nabo baatimbuka baalira amaziga mangi, okutuusa amaani agalira bwe gaabawaamu. Ni baka Daudi bombi, Ahinoamu ow'e Yezireeli ni Abigaili namwandu wa Nabali ow'e Karumeli, boona baali babatwaire nga banhage. Daudi yaaba mu buzibu obutaloodheka, kuba abantu baakoba okumukuba amabaale. Abantu boonaboona baali banakughavu, nga balumirwa batabane baibwe ni baghala baibwe. Aye Daudi yaafuna amaani mu kwesiga Musengwa Katonda we. Daudi oyo yaakoba Abiathari kabona mutabane wa Ahimeleki ati: “Ndeetera ekivaalo eky'obwakabona.” Abiathari yaaleeta ekivaalo eky'obwakabona eri Daudi. Daudi yeebuuzaaku ku Musengwa Katonda ati: “Mingirire abanhazi abo? Nnaabagema?” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Babingirire, kuba bwenebwene oidha kubagema era onunule abanhage.” Kale Daudi n'abasaadha olukaaga (600) abaali naye, baaja. Bwe baatuuka ku kaiga Besori, abandi baasigala agho. Aye Daudi yeeyongerayo n'abasaadha ebikumi bina, kuba abasaadha ebikumi ebibiri baali bakooye inho, nga tibaghanga kusomoka kaiga Besori, kale n'okusigala agho. Abasaadha abaaja ni Daudi baayagaana Omumisiri mu irungu, baamuleeta ye Daudi. Baamugha emere yaalya, era baamugha n'amaadhi yaanhwa. Baamugha n'ekitole ky'ebibala ebikaziibwa eby'emitiini, era n'obufaaganda obw'emizabbibu obukaziibwa bubiri. Bwe yamala okulya yairamu amaani, kuba yali amaze enaku isatu, omusana n'obwire, nga talya ku mere waire okunhwa ku maadhi. Daudi yaamubuuza ati: “Musengwa wo naani? Era ova gha?” Omumisiri yairamu ati: “Nze ndi mwisuka Mumisiri, omugheereza w'Omuamaleki. Musengwa wange yandekulira ghano kuba nalwala, buti ghabiseegho enaku isatu. Twalumba ekiketezo ekikalukalu eky'Abakerethi, n'ekya Buyudaaya ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, n'ekya Kalebu, era twayokya ekibuga Zikulaga omuliro.” Daudi yaamubuuza ati: “Oghanga okuntwala eri abanhazi abo?” Omwisuka yairamu ati: “Ndayirira mu liina lya Katonda nga toidha kundhita oba okumpaayo mu ngalo dha musengwa wange, olwo ndidha kukutwala eri abanhazi abo.” Omwisuka Omumisiri oyo yaatwala Daudi eri abanhazi abo. Baabaagaana nga basansaaniire agho woonawoona, nga bali kulya, bali kunhwa, era nga bali kukina. Baali mu kusagamba olw'omunhago omungi gwe baatoola mu nsi Bufilisiti ni Buyudaaya. Agho nga buli kuziba, Daudi yaabalumba yaabalwanisa okutuusa eigulo ery'olunaku olwairirira. Ghazira yawonagho okutoolaku abaisuka ebikumi ebina (400) abaaniina engamiya ni balumukagho. Daudi yaiza abantu boonaboona, n'ebintu byonabyona Abamaleki bye baali banhaze. Era yaiza ni bakazi be bombi. Ghazira kintu kyonakyona kyabula, ka kibe ekinene oba ekitono, ka babe abaana abalenzi oba abaghala, ka gube omunhago oba ekintu kyonakyona Abamaleki kye baali batwaire byonabyona Daudi yabiiza. Daudi era yaanhaga entaama, n'embuzi, n'ente ebyo byonabyona baabikulembezaamu, nga mwene ali kubivaaku einhuma. Era baakoba bati: “Guno munhago gwa Daudi.” Agho Daudi yaaja eri abasaadha bale abaasigala ku kaiga Besori, abataaghanga kuja naye olw'okuba abakoowu einho. Baavaayo okumweisuusaayo ni be yali nabo. Daudi bwe yabatuukaku, yaabalamusa. Agho abasaadha ababi era abazira kye bagasa, abaali mu abo abaaja ni Daudi, baakoba bati: “Abo abataajiire n'ife ghazira kye twidha kubagha ku munhago gwe tuleese, okutoolaku okubaganha batwale bakazi baibwe n'abaana baibwe, memale bagolole.” Aye Daudi yaabakoba ati: “Baganda bange, mutakola mutyo ku ebyo Musengwa Katonda by'atughaire. Yatukuumye nga tuli balamu, yaata mu ngalo dhaife abanhazi abo abaatulumba. Ghazira muntu aidha kuwulirisa kye muli kukoba. Ole eyasigala einhuma okukuuma ebintu, n'ole eyaja mu lutalo, bateekwa okufuna omugabo n'omulala. Boonaboona baidha kwagayaza nga bagabana.” Era okuva n'olwo, eryo lyafuuka iteeka era kiragiro mu Isiraeli, okutuusa ni ye buli eno. Daudi bwe yatuuka e Zikulaga yaatoola ku munhago, yaagheereza ku bakagwa be abakulembeze mu Buyudaaya, ng'akoba ati: “Ekirabo kino kye mbagheereiza, kiva ku munhago gwe twatoola ku bazigu ba Musengwa Katonda.” Era yaagheerezaaku ab'e Betheli, n'ab'e Ramothi mu kiketezo kya Buyudaaya ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, n'ab'e Yattiri, n'ab'e Aroeri, n'ab'e Sifumothi, n'ab'e Eshitemoa, n'ab'e Rakali, n'ab'omu bibuga eby'Abeyerahameeli, n'ab'omu bibuga eby'Abakeni, n'ab'e Horuma, n'ab'e Borashani, n'ab'omu Athaki, n'ab'e Heburoni, n'ab'omu bifo Daudi oyo n'abasaadha be mwe baatambuliratambuliranga. Agho Abafilisiti baalwanisa Abaisiraeli. Abaisiraeli abo baalumuka, era kamaala baitirwa ku lusozi Giliboa. Abafilisiti baabingirira Saulo ni batabane be, baita Yonathani, ni Abinadabu, ni Malakishua, batabane ba Saulo. Olutalo lwanhigiriza inho Saulo, ab'obulaso baamwagaana baamulasa, baamutaaku ebibwa ebinene einho. Agho Saulo yaakoba eyamugemeranga eby'okulwanisa ati: “Sowolayo empiima yo onfumite, abo abatali bakekete balobe kwidha kunfumita na kuneesanhukizaaku.” Aye eyamugemeranga eby'okulwanisa yaaloba kumufumita olw'okutya einho. Kale Saulo mwene yaasowolayo empiima eyiye, yaagyetungaku. Ole eyagemeranga Saulo eby'okulwanisa bwe yabona nga Saulo afiire, yeena yeetunga ku mpiima eyiye, yaafiira ghalala naye. Kale atyo Saulo yaafa, ni batabane bonsatule, n'ole eyamugemeranga eby'okulwanisa, era n'abasaadha boonaboona aba Saulo oyo. Boonaboona baafiira ghalala ku lunaku olwo. Abaisiraeli abaali ku luuyi lule olw'ekiiko, n'abo abaali ere ng'osomoike Yorudani, bwe baabona ng'eigye lya Isiraeli lirumwike era nga Saulo ni batabane be bafiire, baalekulira agho ebibuga byaibwe, baalumuka. Abafilisiti baidha baabibaamu. Enkyo ku lunaku olwairirira ng'olutalo luwoire, Abafilisiti bwe baidha okutoola ebivaalo ku mirambo, baayagaana nga Saulo ni batabane be abasatu baagwire ku lusozi Giliboa. Saulo baamutemaku omutwe, era baamuvaalulula eby'okulwanisa bye. Agho baatuma abakwenda woonawoona mu nsi y'Abafilisiti okutuusaayo amawulire ago, mu masabo ag'ebisinzibwa byaibwe ebitali Katonda era ni mu bantu boonaboona. Baata eby'okulwanisa bya Saulo mu isabo ly'omusambwa omukazi Ashitarothi, era baakomerera omulambo gwe ku kimante ky'ekibuga Bethi Shani. Abatyamye ab'omu kibuga Yabeshi e Gileadi bwe baawulira ekyo Abafilisiti kye baakola Saulo, abasaadha abaziramu ntete boonaboona baasituka, baatambula obwire bwonabwona. Baaja baaghanulayo ku kimante ky'ekibuga Bethi Shani omulambo gwa Saulo n'emirambo gya batabane be, baagireeta e Yabeshi baagyokera eyo. Baatwala amagumba gaibwe, baagaziika ghansi gh'omuti omutamarisiki, era baasiiba enaku musanvu. Agho Saulo ng'amaze okufa, Daudi yaira e Zikulaga ng'amaze okutirimbula Abamaleki, yaabayooku enaku eibiri. Ku lunaku olwokusatu yaja okubona ng'omwisuka atuuka, ng'ava mu kifo Saulo ghe yasimba weema dhe. Omwisuka oyo yali akanwiremu ebivaalo bye nga n'omutwe gwe gwidhwire nkungu olw'enaku. Bwe yatuuka eri Daudi yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Daudi yaamubuuza ati: “Ova gha?” Yaamwiramu ati: “Neibye mu kifo Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe.” Daudi yaamukoba ati: “Nkobera. Byajiire bitya?” Yairamu ati: “Abaisirukale baife baalumwike mu lutalo era abantu baife kamaala baabaise. Era Saulo ni mutabane we Yonathani, boona baabaise.” Daudi yaamubuuza ati: “Wamanhie otya nga Saulo ni mutabane we Yonathani, baafiire?” Omwisuka oyo yairamu ati: “Neeyagaine nga ndi ku lusozi Giliboa. Okuja okulinga nti, nga mbona Saulo yeesiire ku ifumo lye. Era okuja okulinga nti, nga mbona ebigaali eby'omu lutalo n'abalwani ab'oku mbalaasi nga bali kumwidhira. Bwe yalinze einhuma we yambona, yandheta, naavugira nti, ‘Wangi isebo.’ Yambuuza ati, ‘Niiwe ani?’ Naamwiramu nti, ‘Ndi Muamaleki.’ Yankoba ati, ‘Nkweghembye seeta ghano ondhite, kuba banfumiite ebiwundu eby'amaani, waire nga nkaagheera.’ Kale naaseeta naamwita, kuba bwenebwene nabaire ndidhi ng'olunaagwa ati, aidha kufa bufe. Kale naatoola engule eyabaire ku mutwe gwe n'ekikomo ekyabaire ku mukono gwe, biibino mbikuleeteire iwe musengwa wange.” Agho Daudi yaakanulamu ebivaalo bye olw'enaku, n'abasaadha be boonaboona be yali nabo agho baakola batyo. Baalira amaziga, baagegenga era baaloba kulya mmere okutuusa eigulo, olw'okuba Saulo, ni Yonathani mutabane we, n'Abaisiraeli abantu ba Musengwa Katonda, baafiira mu lutalo. Daudi yaabuuza omwisuka oyo eyamuleetera amawulire ago ati: “Oviira gha?” Yairamu ati: “Ndi mwana wa musaadha musenze Omuamaleki.” Daudi yaamubuuza ati: “Oghanga otya obutatya kugolola mukono gwo, okuzikiriza omuntu wa Musengwa Katonda eyasiigibwa omuzigo?” Agho Daudi yaakoba owundi ku baisuka be ati: “Ja omwite.” Era ole yaaja yaamufumita, yaamwita. Daudi yaakoba Omuamaleki oyo ati: “Niiwe mwene oweereeteire okufa, kuba omunwa gwo gwene n'ogughaire obudhulizi obukulumiriiza, ng'okoba oti, ‘Naita omuntu wa Musengwa Katonda eyasiigibwa omuzigo.’ ” Agho Daudi yaalira Saulo ni mutabane we Yonathani mu olwembo olw'okulira. Yaalagira olwembo olwo balwegerese abantu b'omu Buyudaaya. Era bona, lwaghandiikibwa mu Kitabo kya Yashari. Olwembo olwo luja luti: Wo Isiraeli, abakugheesa ekitiibwa babaitiire ku nsozi dho! Abantu ab'amaani bagwire inho! Mutakikoberaku bantu b'e Gathi, waire okukisansaania mu nguudo edh'e Ashikeloni; kuba mwidha kuleetera baghala b'Abafilisiti okusagamba, olwo muleetere baghala b'abantu abo abatali bakekete okutuumira ghaigulu olw'eisanhu. “Imwe ensozi edh'e Giliboa, mugwananga mwaloba kugwaku maadhi waire omusulo obusulo, oba waire amasamba gaimwe okuvaamu ebikungulwa; kuba ku imwe, engabo edh'ab'amaani kwe dhaayonoonerwa, engabo ya Saulo baalekera okugisiiga omuzigo. Akalaso ka Yonathani tikairanga, nga tikasaabaine musaayi gwa bafiire era nga tikafumiite masavu ga b'amaani; n'empiima ya Saulo tiyairiranga agho bwereere. Saulo ni Yonathani baali bagonzi era abasanhusa! Mu bulamu ni mu kufa tibaayawukana, baali ba mbiro okusinga enkookooma, era baaba ba maani okusinga empologoma. Imwe baghala b'Abaisiraeli mulire Saulo, eyabavaazanga ebivaalo eby'ebitiibwa ni mutoonha, era eyabavaazanga ebyamadholobera ebya zaabu. Abalwani ab'amaani bagwire inho, baabaitira mu lutalo! Yonathani agwire yaafiira mu nsozi. Muganda wange Yonathani, ndi mu bughafu bubitirivu ku lulwo! Obaire mukagwa wange inho. Obairenga ng'ondholeka okugonza okutaloodheka, nga kusinga n'okugonza okw'abakazi. Abantu ab'amaani bagwire inho, n'eby'okulwanisa baabirekulira bw'agho.” Ebyo bwe byawa, Daudi yeebuuza ku Musengwa Katonda ati: “Nje mbe mu kindi ku bibuga bya Yuda?” Musengwa Katonda yaamwiramu ati: “Ja.” Daudi yaabuuza ati: “Kibuga ki kye mbe njeemu?” Yaamwiramu ati: “Ja e Heburoni.” Kale Daudi yaaja e Heburoni ni bakazi be bombi: Ahinoamu ow'e Yezireeli, ni Abigaili namwandu wa Nabali ow'e Karumeli. Daudi era yaaja n'abasaadha be ghalala n'ab'omu maka gaibwe, baaba mu bibuga ebyezungulwire Heburoni. Agho abantu ab'omu kika kya Yuda baidha e Heburoni, baasiiga Daudi omuzigo okumufuula kyabazinga wa Buyudaaya. Daudi bwe baamukobera bati: “Abantu ab'e Yebeshi eky'omu Gileadi n'abaaziika Saulo,” Daudi yaagheereza abakwenda y'abantu abo, okubakoba bati: “Musengwa Katonda abaghe enkabi, kuba mwayoleka obwesigwa bwaimwe eri musengwa waimwe Saulo, mwamuziika. Nsaba Musengwa Katonda abagonzenga obutalekera era abenga mwesigwa ye muli. Zeena ndidha kubakoleranga ebirungi olw'ekyo kye mwakola. Mpegaano ni, mugume mulobe kubaamu ntete naire, kuba waire nga musengwa waimwe Saulo yafa, aye ab'endhu ya Yuda bansiiga omuzigo, banfuula kyabazinga waibwe.” Mu kiseera ekyo, Abuneri mutabane wa Neri era omuduumizi ow'eigye lya Saulo, yali alumwike ni Ishiboshethi mutabane wa Saulo, ng'ajiire naye e Mahanaimu. Abuneri yaafuulira eyo Ishiboshethi oyo okuba kyabazinga wa Gileadi, n'ow'Abashuri, n'owa Yezireeli n'owa Efuraimu, n'owa Benjamini, era owa Isiraeli yoonayoona. Ishiboshethi oyo mutabane wa Saulo, yali wa agheza emyaka amakumi ana egy'obukulu ghe baamufuulira kyabazinga wa Isiraeli. Era yaafuga okumala entangama ya myaka ebiri. Aye ng'ab'endhu ya Yuda bajiira ku bya Daudi. Era Daudi oyo yaafugira ab'endhu ya Yuda mu Heburoni okumala entangama ya myaka musanvu n'emyezi mukaaga. Agho Abuneri mutabane wa Neri n'abagheereza ba Ishiboshethi mutabane wa Saulo, baava e Mahanaimu, baaja e Gibeoni. Yoabu mutabane w'omukazi eyayetebwanga Zeruia, ghalala n'abagheereza ba Daudi, boona baaja baayagaanana nabo ku kidiba eky'e Gibeoni. Baatyama ku luuyi olundi olw'ekidiba, ni bale baatyama ku luuyi olundi. Abuneri yaakoba Yoabu ati: “Abaisuka okuva ku buli luuyi ka basituke batuzaanhiremuuku eby'okulwana.” Yoabu yairamu ati: “Kale basituke bazaanhe.” Agho abaisuka ikumi na babiri baasituka aba Ishiboshethi mutabane wa Saulo nga ba kika kya Benjamini, n'abandi ikumi na babiri okuva ku bagheereza ba Daudi. Buli muntu ku abo yaagema ow'okulwana naye omutwe, yaamufumita empiima mu mbavu, bombi baagwira kulala baafa. Kyova ekifo ekyo baakyeta “Ekibandha eky'Empiima”, era kiri e Gibeoni. Agho olutalo olw'amaani lwatanukagho ku lunaku olwo. Abasaadha ba Daudi baaghangula Abuneri n'abasaadha be Abaisiraeli. Batabane ba Zeruia abasatu boona baali mu lutalo olwo: Yoabu, Abishai, ni Asaheli eyalumukanga einho ng'oti mpuuli. Asaheli oyo yaabingirira Abuneri, aghazira kulingalinga. Abuneri yaalingaku einhuma, yaamubuuza ati: “Asaheli, niiwe oli kuuminga?” Asaheli yairamu ati: “Ninze.” Abuneri yaamukoba ati: “Lekera agho okuumingirira! Kyukira ku mukono gwo omusaadha oba ku mugooda, ogeme mulala ku baisuka omunhageku by'ali nabyo.” Aye Asaheli yaayongera bwongere okumubingirira. Kabiri Abuneri yaakoba Asaheli ati: “Lekera agho okuumingirira! Lwaki oli kwenda okundeetera okukwita? Nnaalinganga ntya ku muganda wo Yoabu, nga mmaze okukwita?” Aye Asaheli yaayongera bwongere okumubingirira. Kale Abuneri yaamufumita mu mabunda ng'akozesa omusabi ogw'eifumo lye, eifumo lyamubitamu lyamufulumira mu mugongo, yaagwa era yaafiira gheene agho. Abantu boonaboona abaatuukanga Asaheli ghe yagwa n'afiira, nga beemerera beesimba agho ng'oti bafu. Aye Yoabu ni Abishai baabingirira Abuneri. Agho endhuba ng'eri kugwa, baatuuka ku lusozi Amma lw'obitaku memale n'otuuka e Gia, ku ngira eja mu irungu ery'e Gibeoni. Agho ab'ekika kya Benjamini beesololeza aghali Abuneri ku ngulu ku lusozi, beeyimba ghalala kitole, nga beetegeka okulwana. Agho Abuneri yaayeta Yoabu ng'alagiriza, yaamukoba ati: “Tunaalwanagana kutuuka byanda na byanda? Toidhi nga ku nkomerero muvaamu bulumi bwereere? Olirekeza li abantu bo okutubingirira ife baganda baibwe?” Agho Yoabu yaakoba ati: “Ndayira Katonda omulamu, nti ngoli toyogeire, abasaadha bange tibandirekeire kubabingirira n'okutuusa enkyo.” Agho Yoabu yaafuuwa eigwala, abantu be boonaboona baalekera agho okubingirira Abaisiraeli, era baalekera n'okulwana. Agho Abuneri n'abasaadha be baatambula obwire obwo bwonabwona nga babita mu kiiko ekirimu omwiga Yorudani, ekyetebwa Araba. Baasomoka omwiga Yorudani, era baatambula enkyo eryo lyonalyona, baatuuka e Mahanaimu. Yoabu ng'amaze okwira y'okubingirira Abuneri, yaayeta abasaadha be beesoloza, yaakizuula nga kubulaku abantu ikumi na mwenda nga tobaliireeku Asaheli. Aye abasaadha ba Daudi baita ab'ekika kya Benjamini ebikumi bisatu na nkaaga, abaali abasaadha ba Abuneri. Yoabu n'abasaadha be baatwala omulambo gwa Asaheli, baaguziika mu magombe ga ise agaali e Bethelehemu. Yoabu n'abasaadha be baatambula obwire obwo bwonabwona bwabakyeraku nga batuuse e Heburoni. Okuva olwo, okulwanagana ghagati gh'abantu ab'oku luuyi olwa Saulo n'abantu ab'oku luuyi olwa Daudi, kwaja nga kubaagho. Oluuyi olwa Daudi lwaja nga lweyongera amaani, ate oluuyi olwa Saulo lwaja nga lweyongera okunafugha. Bano ni batabane ba Daudi be yazaalira e Heburoni: Omuberi yali Amunoni, inhina nga ni Ahinoamu ow'e Yezireeli. Owokubiri yaaba Kileabu, inhina nga ni Abigaili namwandu wa Nabali ow'e Karumeli. Owokusatu yaaba Abusalomu, inhina nga ni Maaka, mughala wa Talumai eyali kyabazinga wa Geshuri. Owokuna yaaba Adoniya, inhina nga ni Haggithi. Owokutaanu yaaba Shefatia, inhina nga ni Abitali. Owomukaaga yaaba Ithireamu, inhina nga ni Egila. Okulwanagana ghagati gh'abantu ab'oku luuyi olwa Saulo n'abantu ab'oku luuyi olwa Daudi, bwe kwali kukaaja mu maiso, Abuneri yaajanga nga yeeyongera okuba ow'amaani mu bantu ab'oku luuyi lwa Saulo. Saulo yali ni mukazi we ow'embali ye baayetanga Rizipa, mughala wa Aya. Agho Ishiboshethi yaakoba Abuneri ati: “Lwaki waja n'oba ni muka lata wange ow'embali mu buliri?” Abuneri yaasungughalira inho Ishiboshethi olw'ebibono ebyo. Yaamukoba ati: “Olowooza oti nze ndi mugheereza wa Yuda? Nga ate n'okutuusa olwaleero luno nkaali mwesigwa eri ab'endhu ya lata wo Saulo, n'eri baganda be, n'eri bakagwa be. Era nga tikughangayooku mu ngalo dha Daudi. Aye ate olwaleero wantaaku omusango ogugemagana n'omukazi! Kale ni Katonda agwananga yambonereza inho, Nze Abuneri, bwentatuukirizanga ekyo Musengwa Katonda kye yalayirira Daudi, ati alitoola obwakyabazinga ku b'endhu ya Saulo, yaataagho Daudi abe kyabazinga wa Isiraeli ni Buyudaaya, okuva ku Dani okutuuka e Beerisheba.” Ishiboshethi tiyaghanga kwiramu Abuneri kibono kindi kyonakyona, kuba yali ali kumutya. Abuneri yaagheereza abakwenda ye Daudi e Heburoni, bamukobe bati: “Naani mwene nsi eno? Bona eno, bw'onaakola ninze endagaano, ndidha kukozesa obuyinza bwange ndhize Isiraeli yoonayoona ku luuyi lwo.” Daudi yaamukoba ati: “Kale, ndidha kukola n'iwe endagaano, aye ndi kukwendaku ekintu kirala kiti: oteekwa buteekwe okundeetera Mikali mughala wa Saulo, bw'oliba ng'oli kwidha okumbona.” Daudi era yaagheereza abakwenda ye Ishiboshethi mutabane wa Saulo ng'amukoba ati: “Mpa mukazi wange Mikali ye nagheeraku omwandu ogw'obuwutu ekikumi bwe nakeketa ku basaadha Abafilisiti.” Agho Ishiboshethi yaatuma abantu, baatoola Mikali ku iba eyali ayetebwa Palutieli, mutabane wa Laishi. Aye Palutieli oyo yaaja ng'anonereza Mikali, nga bw'alira engira yoonayoona okutuuka e Bahurimu. Abuneri yaamukoba ati: “Ja, irayo.” Era yairayo. Agho Abuneri yaayogera n'abakulembeze mu Isiraeli. Yaabakoba ati: “Mumaze ekiseera kinene nga mwenda Daudi abe kyabazinga waimwe. Kale mpegaano ekyo mukituukirize, kuba Musengwa Katonda yasuubiza Daudi ati, ‘Ndidha kukozesa omugheereza wange Daudi okununula abantu bange Abaisiraeli mu ngalo edh'Abafilisiti, ni mu ngalo edh'abazigu baibwe abandi boonaboona.’ ” Abuneri era yaayogera n'abantu ab'ekika kya Benjamini. Bwe yamala yaaja okukobera Daudi ab'ekika kya Benjamini n'Abaisiraeli boonaboona kye baasalagho okukola. Abuneri yaaja ye Daudi e Heburoni n'abantu amakumi abiri, Daudi yaabakolera embaga. Abuneri yaakoba Daudi ati: “Isebantu kyabazinga, ka nkole nje nkusololeze Abaisiraeli boonaboona iwe musengwa wange, bakole n'iwe endagaano obafugenga boonaboona nga bwe wayenda.” Agho Daudi yaasiibula Abuneri ng'amaze okumukakasa ng'aidha kuja mu miraala. Nga ghabiseegho akaseera katono, Yoabu yaira n'abagheereza ba Daudi nga bava okunhaga, era nga baize n'omunhago mungi inho. Aye mu kiseera ekyo Abuneri yali amaze okuva ye Daudi e Heburoni, nga Daudi amaze okumusiibula n'okumukakasa nga bw'aidha okuja mu miraala. Yoabu bwe yatuuka n'eigye lyonalyona lye yali nalyo, baamukobera bati: “Abuneri mutabane wa Neri aidhie okubona kyabazinga, era kyabazinga amusiibwire yaaja miraala.” Agho Yoabu yaaja ye kyabazinga Daudi yaamukoba ati: “Okoze ki ekyo? Lwaki Abuneri aidhie y'oli n'omuleka obuleke n'aja? Oidhi bukalamu nga Abuneri mutabane wa Neri aidhie kukuguya, na kubona byonabyona by'okola n'eyo yoonayoona y'otambulira.” Yoabu bwe yava ewa Daudi, yaatuma abakwenda okulumuukirira Abuneri. Baamwagaana ku nsulo eyetebwa eya Sira, baamwiza. Aye Daudi tiyakimanhaku naire. Era Abuneri bwe yaira e Heburoni, Yoabu yaamwiza gha mbali gh'omulyango, yaaba ng'oti ali kwenda kwogera naye kyama. Bwe baali nga bali eyo, Yoabu yaamufumita mu mabunda yaafa. Okwo kwali kwesasuuza, kuba Abuneri yaita Asaheli muganda wa Yoabu oyo. Daudi bwe yakimanha nga ghabiseeghooku ekiseera, yaakoba ati: “Nze n'abantu ab'omu bwakyabazinga bwange, tuziraku musango gwonagwona mu maiso ga Musengwa Katonda, olw'okufa kwa Abuneri mutabane wa Neri. Yoabu n'ab'endhu ya ise boonaboona, n'ababe bavunaanibwenga omusango ogwo. Mu buli luse olw'ab'endhu eyo mugwananga mwabaamu ali n'endwaire ey'okutoonha okuva mu bitundu eby'ekyama, oba ali n'endwaire ey'ebigenge, oba omulema azira ky'aghanga, oba aitibwa mu lutalo, oba abulwa emere.” Kale Yoabu ni muganda we Abishai, batyo bwe baita Abuneri nga bamwesasuulizaaku olw'okwita muganda waibwe Asaheli, mu lutalo olwali e Gibeoni. Agho Daudi yaalagira Yoabu n'abantu be yali nabo bakanulemu ebivaalo byaibwe olw'okunakughala, beesibe ebikaakaati, balire Abuneri. Era kyabazinga Daudi mwene, yaanonereza omulambo gw'Abuneri nga baja okuguziika. Baaziika Abuneri e Heburoni, kyabazinga yaakuba empungu, yaalira amaziga, ku magombe ga Abuneri n'abantu abandi boona baalira. Kyabazinga yaalira Abuneri ng'akoba ati: “Bwenebwene lwaki Abuneri yafa ng'oti n'omusiru bw'afa? Emikono gyo tigyali misibe, n'ebigere byo tibyaliku ndhegere. Wafa ng'oti n'omuntu aitiibwa abantu ababi!” Agho abantu boonaboona kabiri bairamu okulira Abuneri. Agho abantu boonaboona baajanga beegayirira Daudi alye ku mmere omusana ogwo. Aye Daudi yeefuugha ng'akoba ati: “Katonda agwananga yambonereza inho, bwe nkombanga ku mmere oba ekintu ekindi kyonakyona ng'endhuba ekaali kugwa.” Ekikolwa ekyo, abantu boonaboona baakibona era baakisiima, ng'oti ni bwe baasiimanga ebintu byonabyona kyabazinga bye yakolanga. Agho abantu ba Daudi boonaboona n'Abaisiraeli boonaboona, baakitegeera ku lunaku olwo ng'okwita Abuneri mutabane wa Neri tiyali ntegeka ya kyabazinga. Kyabazinga yaakoba abagheereza be ati: “Timubona nga Isiraeli olwaleero luno efiiriirwa omukulembeze ow'amaani era omukologho? Olwaleero luno mpulira nga nziramu maani, waire nga ninze kyabazinga eyasiigibwa omuzigo. Batabane ba Zeruia bano, banfuukire ekizibu. Oyo eyakola ekibi ekyo, Musengwa Katonda agwananga yaamwesasuulizaaku mu nsambo emugwaniire olw'obubi bwe.” Ishiboshethi mutabane wa Saulo bwe yawulira nga Abuneri bamwitiire e Heburoni, yaawaamu amaani n'Abaisiraeli boonaboona baasoberwa inho. Ishiboshethi oyo mutabane wa Saulo, yali n'abasaadha be babiri abaakuliranga ebikunsu ebyajanga okulumba mu ntalo. Owundi nga ni Baana, ate owundi nga ni Rekabu, bombi nga batabane ba Rimmoni, omusaadha ow'e Beerothi, nga wa kika kya Benjamini. (Beerothi ekyo, kyona kitwalibwa okuba ekiketezo ekya Benjamini. Abatyamye b'omu Beerothi ekyo, baalumukira e Gittaimu, era ye babairenga baba okutuusa ni ye buli eno.) Yonathani mutabane wa Saulo yali ni mutabane we eyalemala amagulu, nga bamweta Mefiboshethi. Omwana oyo yali agheza emyaka etaanu egy'obukulu, mu kiseera kye baitiramu Saulo ni Yonathani. Amawulire aga Saulo ni Yonathani okufiira e Yezireeli bwe gaatuuka, omulezi w'omwana oyo yaamubbeeda yaalumuka. Aye mu kugwidhubana agho, omwana yaagwa yaalemala. Agho Rekabu ni Baana, batabane ba Rimmoni Omubeerothi, baja ewa Ishiboshethi. Baatuukayo mu kasana ghagati ku saawa ng'oti mukaaga edh'omusana, nga Ishiboshethi ali kuwuumulaku. Bwe baatuuka ku mulyango ogw'endhu, baaja okulinga bati ng'omukazi omwigazi ow'omulyango abairenga ali kusensa engaano agho, awongeire yaalambaala endoolo. Kale Rekabu ni muganda we Baana, beibirira baingira. Baayagaana nga Ishiboshethi alambaire ku buliri bwe mu kisenge kye, baamufumita baamwita, era baamutemaku omutwe baaja nagwo. Baatambula obwire bwonabwona nga bagemye engira ebita mu kiiko ekirimu omwiga Yorudani ekyetebwa Araba. Baatwalira Daudi omutwe gwa Ishiboshethi e Heburoni, baamukoba bati: “Omutwe guuguno ogwa Ishiboshethi mutabane wa Saulo omuzigu wo, eyakuyiiganianga. Olwaleero Musengwa Katonda yeesasuuliiza ku Saulo ni ku izaire lye, ku lwa iwe Isebantu kyabazinga.” Aye Daudi yairamu ati: “Ndayira Musengwa Katonda omulamu eyamponianga buli kabi koonakoona akandhidhiranga, nti omuntu eyaidha okunkobera ati, ‘Saulo afiire,’ ng'adhuuba ati ali kundeetera mawulire malungi, namugema naamwita nga ndi e Zikulaga. Ekyo n'ekirabo kye namusasulamu mu mawulire ge. Memale obwo imwe abantu ababi mutyo, abajiire ni mwita Ishiboshethi omuntu aziraku musango mu buliri bwe, mudhuuba muti tiibavunaane kusingagho ni mbazikiriza kuva ku nsi?” Agho Daudi yaalagira abaisuka be baita Rekabu ni Baana, baabatemaku emikono n'ebigere, era emirambo gyaibwe baagirengeedhia agho ku mbali kw'ekidiba ekiri e Heburoni. Omutwe gwa Ishiboshethi baagutwala, baaguziika mu magombe ga Abuneri e Heburoni. Agho abantu ab'ebika bya Isiraeli byonabyona baidha ye Daudi e Heburoni, baamukoba bati: “Bona eno, ife tuli baluganda era ba musaayi mulala n'iwe. Mu biseera ebyabita nga Saulo ni kyabazinga waife, niiwe owakulemberangamu eigye lya Isiraeli okuja mu ntalo. Agho Musengwa Katonda yaakukoba ati, ‘Oidha kukulemberanga abantu bange Abaisiraeli, obenga mufuzi waibwe.’ ” Kale abakulembeze mu Isiraeli baidha ye kyabazinga Daudi e Heburoni. Daudi oyo yaakola nabo endagaano mu maiso ga Musengwa Katonda, baamusiiga omuzigo okumufuula kyabazinga wa Isiraeli. Daudi yali agheza emyaka amakumi asatu egy'obukulu, ghe yaafuukira kyabazinga wa Isiraeli. Era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi ana. Yaafugira Buyudaaya e Heburoni okumala entangama ya myaka musanvu n'emyezi mukaaga, ate yaafugira Isiraeli yoonayoona ghalala ni Buyudaaya e Yerusalemu okumala entangama ya myaka asatu n'esatu. Agho kyabazinga Daudi n'abasaadha be baaja e Yerusalemu okulwanisa Abayebusi abaali abatyamye ab'omu kiketezo ekyo. Abayebusi abo baakoba Daudi bati: “Toidha kwingira ghano, kuba abatulu obutulu n'abalema obulema baidha kukulwanisa bakulemeese.” Baali badhuuba mule bati: “Daudi tasobola kughangula kibuga kino.” Aye ate Daudi oyo yaagema ekifo kyaibwe eky'okwewogomamu eky'e Sioni, ekyo kyafuuka “Ekibuga kya Daudi.” Ku lunaku olwo Daudi yakoba abasaadha be ati: “Omuntu yeenayeena akyaye Abayebusi ng'oti ninze Daudi, abitire mu mweta ogw'amaadhi, aje alumbe abalema n'abatulu abo.” Okwo n'okwava endhogera ekoba eti: “Abatulu n'abalema tibaidha kungira mu ndhu.” Agho Daudi yaaba mu kifo ekyo eky'okwewogomamu, yaakituuma eriina “Ekibuga kya Daudi.” Yaazimba ku kifo ekyo ekibuga okukyezunguluza, ng'aviira mu kifo kye baidhuzaamu eitaka olw'okwekuuma abazigu, ekyayetebwanga Millo, yaaja ng'aira munda. Daudi oyo yaajanga nga yeeyongera okuba omukologho, kuba Musengwa Katonda Afuga Amagye yali ali naye. Agho kyabazinga Hiramu ow'e Tiro yaagheereza Daudi abakwenda, n'emiti emivule, n'ababaadhi, n'abazimbisa amabaale, baghange okuzimbira Daudi ekisaagaati eky'obwakyabazinga. Agho Daudi yaategeera nga bwenebwene Musengwa Katonda amuleeteire okukakata nga kyabazinga wa Isiraeli, era ng'aleeteire obwakyabazinga bwa Daudi oyo okugheebwa ekitiisa ku lw'abantu be Abaisiraeli. Daudi ng'amaze okuva e Heburoni n'abeera irala mu Yerusalemu, yeeyongera okubayiza abakazi, yaafuniramu n'ab'embali. Yaazaala abaana abandi abalenzi n'abaghala. Gano n'amaina ag'abaana be yazaala ng'ali mu Yerusalemu: Shammua, Shobabu, Nathani, Solomoni, Ibuhari, Elishua, Nefegi, Yafia, Elishama, Eliada ni Elifeleti. Abafilisiti bwe baawulira nga Daudi asiigiibwa omuzigo okumufuula kyabazinga wa Isiraeli, boonaboona baaja okumuyiiga. Daudi bwe yakiwulira, yeegisa mu kifo eky'okwewogomamu. Agho, Abafilisiti baatuuka mu kiiko ky'e Refa, baakibuna kyonakyona. Daudi yeebuuza ku Musengwa Katonda ati: “Nje nwane n'Abafilisiti? Onandeetera okubaghangula?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Ja. Bwenebwene ndidha kukuleetera okubaghangula.” Agho Daudi yaidha e Baali Perazimu, yaaghangulirayo Abafilisiti. Yaakoba ati: “Musengwa Katonda aneesooseeyo emberi yaaghaguza mu bazigu ng'oti n'omwidhuzo ogw'amaadhi bwe gughaguza ghe gubita.” Kale kyova ekifo ekyo bakyeta Baali Perazimu. Abafilisiti baalumuka, baaleka n'agho ebifaananie byaibwe bye baasinzanga. Daudi n'abasaadha be baabitwala. Kabiri Abafilisiti baidha mu kiiko ky'e Refa, baakibuna kyonakyona. Era Daudi bwe yeebuuza ku Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yamwiramu ati: “Otabalumba ng'ova ghano, aye weetooloole obave e mugongo, obalumbire kumpi n'emiti emibalisamu. Bw'onaawulira empindo edh'abali kukumba, nga dhiviira ghaigulu ku miti emibalisamu egyo, ng'olwo obalumba. Olwo nze Musengwa Katonda nnaaba nkwesooseeyo emberi okughangula eigye ery'Abafilisiti eryo.” Daudi yaakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira, yaaja ng'aita Abafilisiti okuva e Geba okutuuka e Gezeri. Agho Daudi kabiri yaasoloza abaisirukale abasinga okulwana mu Isiraeli, nga baghera emitwalo esatu (30,000). Yaakulembera abantu boonaboona be yali nabo, baaja e Baale eky'omu kiketezo kya Yuda, okutoolayo Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda eyetebwa eriina lya Musengwa Katonda Afuga Amagye, oyo atyama ku kityamo kye eky'obwakyabazinga ekiri ku bitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi. Agho baata Esanduuku eyo ku kigaali ekiyaaka, Uzza ni Ahio batabane ba Abinadabu baakivuga nga bakitoola mu ndhu ya Abinadabu oyo eyali ku lusozi Ahio nga n'akulembeiremu Esanduuku eyo eri ku kigaali. Daudi n'Abaisiraeli boonaboona baajanga nga bakina n'amaani gaibwe goonagoona mu maiso ga Musengwa Katonda. Baayemba nga bwe bakuba endingidi, n'entongooli, n'obugoma, n'ensaasi, n'ebide. Bwe baatuuka mu kifo aghakubirwa engaano ekya Nakoni, ente dhaaba oti dhenda kugwa. Kale, Uzza yaagema n'engalo dhe ku Sanduuku ey'endagaano. Agho Musengwa Katonda yaamutumbukizaaku obusungu bwe ng'oti muliro, yaamwitiragho olw'okwetulinkiriza n'agema ku Sanduuku eyo. Uzza oyo yaafiira agho gha mbali gh'Esanduuku ya Katonda. Daudi yaasungughala olwa Musengwa Katonda okubonereza Uzza atyo. Ekifo ekyo baakituuma eriina Perezi Uzza okutuusa ni ye buli eno. Daudi yaatya inho Musengwa Katonda ku lunaku olwo, yaakoba ati: “Nnaasobola ntya okutwala Sanduuku ya Musengwa Katonda eno ey'Endagaano?” Kale Daudi yaaloba kuganha kutwala Sanduuku ya Musengwa Katonda mu kibuga kye ekyetebwa ekya Daudi. Aye baagonhoka, baagitwala mu ndhu ya Obedi Edomu ow'e Gathi. Esanduuku ya Musengwa Katonda eyo yaamala emyezi esatu mu ndhu ya Obedi Edomu, era Musengwa Katonda yaagha Obedi Edomu oyo n'ab'omu ndhu ye boonaboona enkabi. Agho baakobera kyabazinga Daudi bati: “Musengwa Katonda yagha ab'endhu ya Obedi Edomu ni by'ali nabyo byonabyona enkabi, olw'Esanduuku ya Katonda.” Kale Daudi yaaja yaatoolayo Esanduuku ya Katonda mu ndhu ya Obedi Edomu, yaagitwala mu kibuga kye ekyetebwa ekya Daudi, n'okusagamba okw'amaani. Abaabbeeda Esanduuku ya Musengwa Katonda bwe baali baakatambulaku ebigere omukaaga, Daudi yaatoola ente endaagho n'ente entototo empiite, yaabighaayo ng'omusengo eri Musengwa Katonda. Daudi yaakinira Musengwa Katonda n'amaani ge goonagoona, nga yeesibye bwa mu nkende ekivaalo eky'obwakabona ekyakolebwa mu ngoye empegheevu. Kale atyo Daudi n'Abaisiraeli boonaboona baaleeta Esanduuku ya Musengwa Katonda nga bali kukuba emizira, eno nga bwe bafuuwa n'endeka. Esanduuku ya Musengwa Katonda bwe baali bali kugireeta mu kibuga kya Daudi, Mikali mughala wa Saulo yaalengeza mu dinisa yaalinga kuliya, yaabona kyabazinga Daudi ng'ali kutuuma bw'akinira Musengwa Katonda. Yaamunhooma mule. Baaleeta Esanduuku ya Musengwa Katonda baagita mu kifo kyayo, mu Weema Daudi ye yagisimbiragho. Daudi yaaghaayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Bwe yamala okughaayo ebigheebwayo ebyo, yaasabira abantu enkabi mu liina lya Musengwa Katonda Afuga Amagye. Yaagabula abantu olukunkumuli mu Isiraeli: buli muntu, k'abe musaadha oba mukazi, yaamugha omugaati, n'ekinofu ky'emamba, n'ekitole eky'ebibala eby'emizabbibu ebikaze. Agho abantu baagolola, buli muntu ewuwe. Agho Daudi yairayo eka okusabira abantu ab'omu ndhu ye enkabi. Aye Mikali mughala wa Saulo bwe yafuluma okumweisuusaayo, yaakoba ati: “Nga kyabazinga wa Isiraeli yeetairemu ekinhagansi olwaleero luno! Yaaja yeeghembulaghembula mu maiso ag'abairu abakazi abagheereza abakungu be! Yaaba ng'oti n'abasaadha abasirusiru abazira kye bagasa bwe bakola nga baziramu na nsoni!” Daudi yairamu Mikali ati: “Mbaire ndi kukinira Musengwa Katonda eyalonda nze n'anfuula omukulembeze ow'abantu be Abaisiraeli, mu kifo ky'okulonda lata wo oba omuntu owundi yeenayeena mu ndhu ya lata wo. Era ndidha kuja mu maiso n'okukinira Musengwa Katonda. Ndidha kwongera okwemalamu ekinhagansi n'okusinga agho, nfuuke anhoomebwa y'oli. Aye abairu abakazi b'oli kukoba, baidha kuntaamu ekinhagansi.” Mikali oyo mughala wa Saulo, tiyazaalaku mwana okutuusa okufa. Agho Musengwa Katonda yaaleetera Daudi okutyama mu miraala mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga, era yaaleetera abazigu be abaali bamwezungulwire okulekera okumulumbanga. Lwali lulala, Daudi oyo yaakoba Nathani omulanzi ati: “Bona eno, nze nsula mu ndhu eyazimbwa n'emiti emivule, aye Esanduuku ya Katonda yaaba bwa mu weema!” Nathani yaamwiramu ati: “Ja okole byonabyona ebikuli ku mwoyo, kuba Musengwa Katonda ali niiwe.” Aye obwire bwene obwo Musengwa Katonda yaakoba Nathani ati: “Ja okobe omugheereza wange Daudi oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Odhuuba oti niiwe oja okunzimbira endhu ey'okubangamu? Tibangaku mu ndhu okuviira irala ku lunaku lwe natoola Abaisiraeli e Misiri okutuusa ni ye buli eno. Buli ghe mbairenga nja, nga mba mu weema. Mu bifo byonabyona bye mbairenga njaamu nga ndi n'Abaisiraeli boonaboona, waali owuliireku nga mbuuza waire omulala ati ku bakulembeze be nataagho okulabiriranga abantu bange Abaisiraeli, nti lwaki timunzimbira ndhu ya miti mivule?’ “Kale ni oidha kukoba omugheereza wange Daudi oti nze Musengwa Katonda Afuga Amagye nkoba nti, ‘Nakutoola ku gw'okwayanga entaama mu byayiro, naakufuula omukulembeze ow'abantu bange Abaisiraeli. Naabanga ghalala niiwe buli ye wajanga, naasaaniangagho abazigu bo ng'oli kumpi okutuukayo. Era ndidha kukufuula mukologho obe ng'oti n'abantu abakologho ab'oku nsi. Ntegekeire abantu bange Abaisiraeli ekifo, mbate omwo babenga mu kifo ekyo nga kyaibwe ku bwaibwe, ghalobe kubaagho ekibatabula kabiri. Abantu ababi tibaja kwirayo kubadaazadaaza, nga bwe baakolanga eira mu biseera bye nateeragho abalamuzi abaakulemberanga abantu bange Abaisiraeli. Ndidha kukuwonianga okulumbibwa abazigu bo boonaboona. N'ekindi, nze Musengwa Katonda nkukoba nti ndikwaliza abaana n'abaidhukulu. Enaku dho bwe dhiriwaaku n'ofa, n'oja okweyimba ku badhaadha bo abaafa, ndikusikiza omulala ku baana bo beene be weezaalira, naamutaagho okuba kyabazinga era naaleetera obwakyabazinga bwe okukakata. Oyo n'alinzimbira endhu, era ndireetera obwakyabazinga bwe okukakata ebyanda n'ebyanda. Nze ndiba lata we ate mwene yaaba mwana wange. Bw'anaakolanga ekibi ndidha kumukangaivulanga ng'omuzaire bw'akangaivula omwana we. Aye tija kukomya kumugonzanga, nga bwe nakomya okugonza Saulo, ye natoolagho memale iwe oiregho. Ndidha kuleeteranga eizaire lyo okwala, ndeeterenga n'obwakyabazinga bwo okukakata mu maiso gange ebyanda n'ebyanda. Ekityamo kyo eky'obwakyabazinga kiidha kubanga kya maani ebyanda n'ebyanda.’ ” Kale Nathani yaakobera Daudi byonabyona nga Musengwa Katonda bwe yabimukoba, era nga bwe yabimwoleka. Agho kyabazinga Daudi yangira mu Weema, yaatyama mu maiso ga Musengwa Katonda, yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda wange, katyo nze ninze ani era n'ab'endhu yange ni baani, iwe okutukolera ebyo byonabyona by'otukoleire? Ate nga ekyo kyali kintu kitono inho ku iwe Musengwa Katonda, kuba era osuubiiza bingi ku izaire lyange mu biseera eby'omu maiso. Era ebyo, iwe Musengwa Katonda wange obyoleike nze omuntu obuntu naabimanha. Ate kiki ekindi nze Daudi kye nnaayongera okukukoba? Iwe Musengwa Katonda wange ondidhi bukalamu nze omugheereza wo. Olw'okwenda kwo waleetera ebintu bino byonabyona ebikologho okubaagho nga bwe wasuubiza, ng'oyenda nze omugheereza wo mbimanhe. Wo Musengwa Katonda wange, bwenebwene oli mukologho. Tituwulirangaku wundi ali ng'oti niiwe. Niiwe Katonda wenka, ezira wundi. Kale ighanga ki erindi ku nsi, eriri ng'oti n'ery'abantu bo Abaisiraeli iwe Katonda be waja n'onunula babe abantu bo? Waabakolera ebintu ebikologho era ebitiisa, ebyaleetera eriina lyo okumanhika mu nsi yoonayoona, ng'obingayo abamaghanga agandi n'emisambwa gyaibwe mu biketezo bye baalimu, ng'abantu bo bali kumpi okutuukayo. Wataagho Abaisiraeli babenga bantu bo ebyanda n'ebyanda ate iwe Musengwa Katonda waafuuka Katonda waibwe. “Wo Musengwa Katonda wange, mperaano ni kuumanga ekyo ky'osuubiiza nze omugheereza wo n'ab'endhu yange era okituukirizenga. Oidha kubanga mukologho ebyanda n'ebyanda, abantu bakwogerengaku bati, ‘Musengwa Katonda Afuga Amagye oyo, ni Katonda wa Isiraeli.’ Era nkweghemba okuumenga ab'endhu yange nze omugheereza wo Daudi. Wo Musengwa Katonda iwe Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, nze omugheereza wo ngumye naakusaba ebintu ebyo, olw'ebyo by'ondholeike ng'okoba oti, olisikiza abaana n'abaidhukulu abange ku bwakyabazinga. “Wo Musengwa Katonda wange, niiwe Katonda, otuukiriza buli ky'okoba, era niiwe osuubiiza nze omugheereza wo ebintu ebyo ebirungi. Nkweghemba iwe Musengwa Katonda wange, oghe enkabi ab'endhu yange nze omugheereza wo, babenga bagonzi y'oli ebyanda n'ebyanda, nga bw'onsuubiiza. Era olw'enkabi dho, ab'endhu yange nze omugheereza wo baidha kubanga ba nkabi ebyanda n'ebyanda.” Ebyo bwe byawa, Daudi kabiri yaalwana n'Abafilisiti yaabaghangula, era yaabanhagaku ekibuga Methegamma. Bwe yamala yaaghangula Abamoabu. Yaabalambaaza ghansi mu nhiriri isatu. Olwo yaitaku enhiriri eibiri, yaalekagho lulala. Agho Abamoabu baafuuka bagheereza ba Daudi, era nga bamughanga omusolo. Bwe yamala yaaghangula kyabazinga w'e Zoba ng'ayetebwa Hadadezeri mutabane wa Rehobu. Hadadezeri oyo yali ali kuja okweiriza ebiketezo bye ebyali bimudheemyeku ku mwiga Eufurate. Daudi yaamunhagaku abalwani ab'oku mbalaasi lukumi na lusanvu (1,700), n'ab'oku bigere emitwalo ebiri (20,000). Yaasala eminho egy'embalaasi dhoonadhoona, aye yaalekagho edhimala okughaluza ebigaali eby'omu lutalo ekikumi dhonka. Abasiria ab'e Damasiko bwe baidha okubeera Hadadezeri okulwana, Daudi yaabaitamu abasaadha emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000). Agho Daudi yaata enkambi edh'abalwani mu Aramu eky'e Damasiko, Abasiria baafuuka bagheereza be nga bamugha omusolo. Musengwa Katonda yaaghanga Daudi obughanguzi buli ye yajanga. Daudi oyo yaanhaga engabo edha zaabu abalwani ba Hadadezeri dhe baali nadho, yaadhitwala e Yerusalemu. Era yaatoola n'ebintu kamaala eby'ekyuma eky'ekikomo okuva mu bibuga Beta ni Berothai ebyafugibwanga Hadadezeri. Kyabazinga Toi ow'e Hamathi bwe yawulira nga Daudi aghangwire eigye lyonalyona erya Hadadezeri. Kale yaatuma mutabane we Yoramu ye Daudi oyo n'obukwenda obw'okumulamusa n'okumukangaalusa olw'okulwanisa Hadadezeri n'amughangula; kuba Hadadezeri oyo yalwanisanga Toi emikuzi kamaala. Yoramu oyo yaatwalira Daudi ebintu ebya feeza, n'ebya zaabu, n'eby'ekyuma eky'ekikomo. Ebintu ebyo kyabazinga Daudi yaabighaayo byaba bya Musengwa Katonda, ghalala ni feeza ni zaabu Daudi oyo ye yanhaga ku maghanga goonagoona ge yaghangula, gano: Edomu, Moabu, Ammoni, Filisitia, ni Amaleki. N'omunhago gwe yatoola ku kyabazinga Hadadezeri ow'e Zoba mutabane wa Rehobu, gwona yaagughaayo gwaba gwa Musengwa Katonda. Daudi yeeyongera okwekolera eriina, bwe yaira ng'aise Abaedomu omutwalo mulala na kanaana (18,000) mu Kiiko ekyetebwa eky'Omuunhu. Agho yaata enkambi edh'abalwani mu Edomu mwonamwona, Abaedomu boonaboona baafuuka bagheereza be. Musengwa Katonda yaaghanga Daudi obughanguzi yoonayoona ye yajanga. Kale atyo Daudi yaafuga Isiraeli yoonayoona, yaakoleranga abantu be ebintu mu butuufu ni mu mazima. Yoabu mutabane w'omukazi eyayetebwanga Zeruia, nga n'aduumira amagye. Yehoshafati mutabane wa Ahiludi yaakuuma ebighandiiko. Zadoki mutabane wa Ahitubu ni Ahimeleki mutabane wa Abiathari, baaba bakabona. Seraia yaaba mughandiisi. Benaia mutabane wa Yehoiada yaakulira Abakerethi n'Abapelethi. Ate batabane ba Daudi baaba bakabona. Lwali lulala Daudi yaabuuza ati: “Ghakaalighooku omuntu ow'omu ndhu ya Saulo akaasigairegho, mmukolere eby'ekisa ku lwa Yonathani?” Agho ghaabaagho omuntu eyagheerezanga mu ndhu ya Saulo, nga bamweta Ziba. Baamweta aje ye Daudi. Kyabazinga Daudi oyo yaamubuuza ati: “Niiwe Ziba?” Ziba yairamu ati: “Isebo, ninze omugheereza wo.” Kyabazinga oyo yaamubuuza ati: “Ezirayooku akaasigairegho ku b'omu ndhu ya Saulo, mmwoleke ekivunika kya Katonda?” Ziba yaamwiramu ati: “Ghakaaligho omwana wa Yonathani, eyalemala amagulu.” Kyabazinga yaamubuuza ati: “Aba gha?” Ziba yaamwiramu ati: “Aba mu ndhu ya Makiri mutabane wa Ammieli e Lodebari.” Agho kyabazinga Daudi yaatumayo, baamuleeta okuva mu ndhu ya Makiri mutabane wa Ammieli e Lodebari. Agho Mefiboshethi mutabane wa Yonathani era mwidhukulu wa Saulo, yaidha ye Daudi, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Daudi yaamweta ati: “Mefiboshethi.” Mefiboshethi yaavugira ati: “Isebo, ndi ghano nze omugheereza wo.” Daudi yaamukoba ati: “Otatya. Ndidha ku kwoleka ekivunika ku lwa lata wo Yonathani, nkwirize eitaka lyonalyona eryali erya dhaadha wo Saulo. Era oidha kuliiranga ghalala ninze ku kiiwulo.” Mefiboshethi yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka yaakoba ati: “Katyo nze omugheereza wo, ninze ani iwe y'olowoozaaku, nze ali ng'oti n'embwa obubwa enfu!” Agho kyabazinga yaayeta Ziba eyali omugheereza wa Saulo, yaamukoba ati: “Ebintu byonabyona ebyali ebya Saulo n'ebyali eby'ab'omu ndhu ye, mbighaire mwidhukulu wa musengwa wo oyo Saulo. Ate iwe, ni batane bo, n'abagheereza bo, mwidha kulimiranga ab'endhu ya musengwa wo oyo eitaka eryo, mubaleeterenga bye mukungwire. Olwo baghange okubanga n'emere ey'okulya. Aye Mefiboshethi mwene aidha kuliiranga ghalala ninze ku kiiwulo.” Ziba oyo yali ni batabane be ikumi na bataanu, n'abagheereza amakumi abiri. Ziba yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, nze omugheereza wo ndidha kukola ebyo byonabyona by'ondagiire.” Agho Mefiboshethi yaaliiranga ghalala ni Daudi ku kiiwulo, ng'oti ni batabane ba Daudi oyo. Mefiboshethi oyo yali ni mutabane we nga muto, nga bamweta Mika. Abantu abaali mu ndhu ya Ziba, baafuuka bagheereza ba Mefiboshethi. Kale Mefiboshethi, eyali omulema ow'amagulu gombi, yaabanga mu Yerusalemu, era ng'aliira ghalala ni kyabazinga ku kiiwulo. Ebyo bwe byawa, kyabazinga Nahashi ow'Abammoni yaafa, mutabane we Hanuni yaamusikira ku bwakyabazinga. Daudi yaakoba mule ati: “Ndidha kulaga Hanuni mutabane wa Nahashi omukwano ogw'amazima, nga ise gwe yandaganga.” Kale Daudi yaatuma ku bagheereza be baje ye Hanuni, bamumusaasirire olw'okufiirwa ise. Agho abagheereza ba Daudi baatuuka bukalamu mu nsi ey'Abammoni. Aye abakulembeze ab'Abammoni baakoba musengwa waibwe Hanuni bati: “Olowooza oti Daudi akutumiire abagheereza be okukusaasira, lwa kwenda kuta mu lata wo kinhagansi? Busa naire. Atumye abagheereza be kwagaaza kibuga bakikeete, era olumaliira bakigeme.” Kale Hanuni yaagema abagheereza ba Daudi, buli muntu yaamusalaku oluuyi olw'ekirevu kye era yaamusalaku ebivaalo bye okutuusa mu nkende, memale yaabalekula baaja. Daudi bwe baamukobera ebibairegho, yaatuma abakwenda y'abagheereza abo, kuba baali bali kuwulira ensoni. Yaabakoba basigale mu kibuga Yeriko okutuusa ng'ebirevu byaibwe bimaze okumera memale baireyo. Abammoni bwe baabona nga baleeteire Daudi okubakyagha, baapangisa abalwani ab'oku bigere Abasiria ab'e Betherehobu n'ab'e Zoba nga baghera emitwalo ebiri (20,000), baapangisa ni kyabazinga w'e Maaka yaidha n'abalwani lukumi (1,000), era baapangisa n'abalwani omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000) abaava e Tobu. Daudi bwe yakiwulira yaatuma Yoabu n'eigye lyonalyona ery'abalwani ab'amaani. Abammoni beesowolayo baasimba enhiriri gha mulyango ogwingira mu kibuga kyaibwe, nga beetegeike okulwana olutalo. Ate Abasiria ab'e Zoba n'ab'e Rehobu, n'abalwani ab'e Tobu n'e Maaka, baaba bonka mu irungu. Yoabu bwe yabona ng'abazigu baidha kumulumba nga bamuva emberi n'emugongo, yaalonda mu balwani ba Isiraeli abasaadha abasinga kulwana, baasimba enhiriri nga boolekeire Abasiria. Abalwani abaasigalagho yaabagemya muganda we Abishai, yaabasimbya enhiriri okwolekera Abammoni. Yoabu oyo yaakoba Abishai ati: “Abasiria bwe banansinga amaani munaidha mwambeera, mwena Abammoni bwe banaabasinga amaani tunaidha twababeera. Guma omwoyo, tulwane kisaadha ku lw'abantu baife n'ebibuga bya Katonda waife. Ka tusabe Musengwa Katonda akole ekyo ky'abona nga n'ekigwaine.” Kale Yoabu ni be yali nabo baaja okulumba Abasiria, Abasiria baabalumuka. Abammoni bwe baabona ng'Abasiria balumwike, boona baalumuka Abishai bangira mu kibuga. Agho Yoabu yaakyuka yaavaayo y'okulwana n'Abammoni, yaira e Yerusalemu. Aye Abasiria bwe baabona ng'Abaisiraeli babaghangwire, beesololeza ghalala. Kyabazinga Hadadezeri yaatumisa Abasiria abaali ere ng'osomoike omwiga Eufurate, baidha e Helamu nga Shobaki omuduumizi ow'eigye lya Hadadezeri n'ali kubakulembera. Ekyo bwe baakikobera Daudi, yeena yaasoloza Abaisiraeli boonaboona ghalala, baasomoka omwiga Yorudani baatuuka e Helamu. Abasiria baasimba enhiriri nga boolekeire Daudi, baalwana naye. Abasiria baalumuka Abaisiraeli. Daudi yaita abalwani Abasiria ab'oku bigaali eby'omu lutalo lusanvu, n'ab'oku mbalaasi emitwalo ena (40,000). Era baafumita Shobaki omuduumizi ow'eigye ly'Abasiria, yaafiira mu lutalo. Bakyabazinga boonaboona abaali abagheereza ba Hadadezeri bwe baabona nga Abaisiraeli babaghangwire, baakola endagaano ey'emiraala n'Abaisiraeli, era Abaisiraeli abo baabafuganga. Agho Abasiria baatya okwirayo kabiri okubeera Abammoni. Agho ng'omwaka gutoolera, mu biseera bakyabazinga ghe baajiiranga okulwana entalo, Daudi yaatuma Yoabu ng'ali n'abagheereza be ghalala n'Abaisiraeli boonaboona. Baaja baalumba Abammoni, baabaghangula era baazingiza ekibuga Rabba okukyezunguluza. Aye Daudi mwene yaasigala e Yerusalemu. Lwali lulala eiguloigulo, Daudi yaasituka yaava ku buliri bwe ng'amaze okulambaala okuwuumulaku, yaatambulatambula ghaigulu ku ngulu okw'endhu ye. Ng'ali eyo ghaigulu yaalengera omukazi ali kunaaba, ng'aboneka bulungi inho. Agho Daudi yaatuma abakwenda babuulirize ebigema ku mukazi oyo. Baamukobera bati, ni Bathisheba mughala wa Eliamu era muka Uria Omuhitti. Kale Daudi yaatuma abakwenda baamunona baamumutwalira, yaaba naye mu buliri. Omukazi oyo yali ali kwetukuza, nga yaakava mu kulwala okwa buli mwezi. Agho omukazi oyo yaatoola enda, yaatuma baakobera Daudi bati ali mabunda. Daudi yaagheereza Yoabu obukwenda ng'akoba ati: “Mpeereza Uria Omuhitti aidhe.” Yoabu yaagheereza Uria eri Daudi. Uria bwe yatuuka ye Daudi, Daudi yaamubuuza Yoabu n'abalwani bwe bali, n'olutalo bwe luli kuja. Olwamala, Daudi yaakoba Uria ati: “Ja ewuwo owuumuleku.” Uria yaafuluma mu ndhu ya kyabazinga yaaja. Agho ekirabo kyamuvaaku einhuma nga bakireeta okuva ye kyabazinga. Aye Uria yaaloba kuja ka, yaasula agho gha mulyango gw'endhu ya kyabazinga n'abagheereza ba musengwa we oyo abandi boonaboona. Daudi baamukobera bati: “Uria tiyajiire wuwe.” Agho yaabuuza Uria ati: “Tiwaviire mu lugendo luleeyi? Memale lwaki tiwajiire wuwo?” Uria yaamwiramu ati: “Esanduuku y'Endagaano eri mu ntindi, n'abasaadha aba Isiraeli n'aba Yuda boonaboona basula mu ntindi. Era musengwa wange Yoabu n'abagheereza be, basimbye weema dhaibwe mu irungu. Memale nze nnaaja ntya eka, okulya, okunhwa n'okusula ni mukazi wange? Busa naire. Ndayira musengwa wange iwe kyabazinga omulamu nti, tiidha kukola kintu ng'oti n'ekyo.” Agho Daudi yaakoba Uria ati: “Kale sigala ghano n'olwaleero. Enkyo ndidha kukusiibula oje” Uria yaasigala mu Yerusalemu olunaku olwo n'olwairirira. Daudi yaamweta yaalya naye era yaanhwa naye, yaamutamiiza. Aye era Uria yaaloba kuja wuwe. Yaasula ghalala n'abagheereza ba musengwa we Daudi oyo. Bwe bwakya enkyo Daudi yaaghandiikira Yoabu embaluwa, yaagigha Uria agimutwalire. Mu mbaluwa omwo yaghandiikamu ati: “Ta Uria emberi mu lutalo aghasinga kuba ghabi, memale imwe mumuleke eyo mwire einhuma, abazigu bamufumite bamwite.” Kale Yoabu bwe yaazingiza ekibuga okukyezunguluza, yaata Uria mu kifo ghe yali aidhi nga n'aghali abasaadha abaziramu ntete. Agho abasaadha ab'omu kibuga baidha baalwana ni Yoabu. Baita abandi ku bagheereza ba Daudi. Uria Omuhitti yeena baamwitiramu. Agho Yoabu yaagheereza Daudi amawulire goonagoona agagema ku lutalo. Yaalagira omukwenda ye yatuma ati: “Bw'onaamala okukobera kyabazinga amawulire goonagoona agagema ku lutalo, kyabazinga n'asungughala era n'akubuuza ati, ‘Lwaki mwaseeta kumpi inho n'ekibuga nga mukirwanisa? Ti mwamanha nga baidha kubalasa nga bali ku kimante? Naani eyaita Abimeleki mutabane wa Yerubbeshethi? Omukazi tiyali ku kimante memale n'amusuulaku enso ey'olubengo, n'afiira e Thebezi? Lwaki mwaseeta kumpi inho n'ekimante mutyo?’ Oidha kumukoba oti, ‘N'omugheereza wo Uria Omuhitti yeena bamwise.’ ” Kale omukwenda yaaja ye Daudi, yaamukobera byonabyona Yoabu bye yamutuma. Yamukobera ati: “Abazigu baasooka baatunhigiriza, baavaayo mu kibuga baidha okutulwanisa mu nsiko. Aye twamala twababingirira twabaizaayo ku mulyango ogw'ekibuga ekyo. Agho ab'obulaso baatoolera okutulasa nga bali ku kimante, baita abandi ku bagheereza bo, Isebantu kyabazinga. N'omugheereza wo Uria Omuhitti yeena bamwise.” Daudi yaakoba omukwenda ati: “Ja okobe Yoabu oti, ‘Ebyo ebibairegho bitakumalamu maani, kuba ghazira aghanga kumanha oyo anaafiira mu lutalo. Kale ni weeyongere bwa kulumba ekibuga ekyo n'amaani, okigeme.’ Era weena omwizeemu amaani.” Bathisheba bwe yawulira nga Uria iba bamwise, yaamulira. Ekiseera eky'okulira bwe kyawaaku, Daudi yaatuma abakwenda baaleeta Bathisheba oyo mu kisaagaati kya kyabazinga, yaamufuula mukazi we, era yamuzaalira omwana omulenzi. Aye ekintu ekyo Daudi kye yakola kyasungughaza Musengwa Katonda. Agho Musengwa Katonda yaatuma Nathani omulanzi ye Daudi. Yaaja yaamukoba ati: “Ghaaligho abantu babiri mu kibuga kirala, owundi nga mukombe ate owundi yaaba mwavu. Omukombe yali n'ebyayo kamaala: entaama, n'embuzi, n'ente. Aye omwavu ng'azira kantu, okutoolaku akataama akaluusi ke yagula. Akataama ako ng'akalabirira era nga kaba ghalala n'abaana be. Nga kalya ku mere ye yalyangaku, kaanhweranga ku kikopo kye, era yaakaleranga nga kali ng'oti mwana y'ali. Lwali lulala omugeni omubise yaidha ew'omukombe oyo. Omukombe yaaloba kwenda kwitaku endala ku nte dhe, oba ku mbuzi dhe, waire ku ntaama dhe, afumbire omutambuze oyo eyaidha ewuwe. Aye yaatoola akataama akato ak'ole omwavu, yaakaitira omubise oyo.” Agho obusungu bwa Daudi bwatumbukira ku muntu oyo ng'oti muliro. Yaakoba Nathani ati: “Ndayira Musengwa Katonda omulamu nti omuntu eyakola ekintu ekyo agwaniire kufa. Era ateekwa okuliyira omwavu oyo entaama ina, olw'akataama ke akato ako kuba ekyo kye yakola yakikola ng'azira kusaasira.” Agho Nathani yaakoba Daudi ati: “Niiwe omuntu oyo. Era Musengwa Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Nakusiiga omuzigo obe kyabazinga wa Isiraeli, naakuwonia omuzigu wo Saulo. Naakugha endhu ya musengwa wo oyo Saulo, n'abakazi be naabakugha babe babo. Era naakugha okufuga abantu Abaisiraeli n'aba Yuda boonaboona. Ebyo bwe byandibaire nga tibikumala nandikwongeireku ebindi kamaala ebyaga n'ebyo obungi nga bya mikuzi ebiri. Lwaki wanhooma ebiragiro bya Musengwa Katonda, n'okola ebibi y'ali? Waita Uria Omuhitti nga weeyambisa Abammoni, waatoola mukazi we waamufuula wuwo. Kale ni mu b'endhu yo timuja kulekera kubangamu aitibwa, kuba onnhoomye nze waatwala muka Uria Omuhitti waamufuula mukazi wo.’ Musengwa Katonda oyo era akoba ati, ‘Bona eno, ndidha kuleetera omuntu ow'omu ndhu yo mwene, akutuuseeku akabi. Ndidha kutoola bakazi bo ng'obona, mbaghe musaadha mwino, abe nabo mu buliri, omusana gwene. Iwe kye wakola wakikola mu ngiso, aye nze kye nja okukola nja kukikola nga Abaisiraeli boonaboona babona, omusana gwene.’ ” Agho Daudi yaakoba Nathani ati: “Nakola ekibi naasungughaza Musengwa Katonda.” Nathani yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akusoniighe toidha kufa. Aye olw'okuba wakola ekikolwa ekyo wanhooma inho Musengwa Katonda, omwana wo aidha kufa.” Nathani yairayo ewuwe. Agho Musengwa Katonda yaasindika obulwaire bwagema omwana Daudi ye yazaala mu muka Uria, yaalwala inho. Kale Daudi yaasabira omwana oyo eri Katonda, yaasiiba, era yangiranga mu ndhu yaalambaalanga ghansi obwire bwonabwona. Abakungu ab'omu ndhu ye baaja y'ali okumusitusa ave ghansi, aye yaaloberagho, era yaaloba okulya emere nabo. Ku lunaku olwomusanvu omwana yaafa. Abagheereza ba Daudi baatya okumukobera bati omwana afiire, nga bakoba bati: “Bona eno, omwana ng'akaali mulamu twagezaaku okwogera naye, yaaloba okutuwulirisa, memale tughanga tutya okumukobera tuti omwana afiire? Aghanga okwekola ekibi.” Aye Daudi bwe yabona ng'abagheereza be bali kukubagana obwama, yaakitegeera ng'omwana afiire. Kale n'okubabuuza ati: “Omwana afiire?” Bamwiramu bati: “Yii, afiire.” Agho Daudi yaava ghansi, yaanaaba, yeesiiga omuzigo, yaavaala ebivaalo ebindi, yaaja mu isinzizo lya Musengwa Katonda yaasinza. Bwe yamala yaaja mu ndhu ye, yaasaba emere baamugha yaalya. Abagheereza be baamukoba bati: “Ekyo ky'okoze kitegeeza ki? Wasiiba era waalirira omwana wo ng'akaali mulamu, aye bw'afiire waasituka waalya n'emere!” Yaabakoba ati: “Kituufu, omwana bweyali ng'akaali mulamu, nasiiba era naalira nga nkoba mule nti, ‘Tomanha, oba katyo Musengwa Katonda aidha kungemerwa ekivunika, omwana alobe kufa?’ Aye buti amaze okufa, kale lwaki nsiiba? Nkaaghanga okumwiza? Luliba lulala nze naaja y'ali, aye mwene taja kwira ye ndi.” Agho Daudi yaagumya mukazi we Bathisheba, yaaba naye mu buliri yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi. Daudi yaatuuma omwana oyo eriina Solomoni. Musengwa Katonda yaagonzanga inho omwana oyo, era yaatuma Nathani omulanzi yaagha omwana oyo eriina Yedidia, kuba Musengwa Katonda oyo yamugonzanga inho. Agho Yoabu yaalumba ekibuga Rabba eky'Abammoni, yaakigema. Yaagheereza Daudi abakwenda ng'amukoba ati: “Nnumbye ekibuga Rabba, naagema ekifo ekirimu amaadhi. Mperaano ni, soloza abantu boonaboona abasigairegho ozingize ekibuga ekyo Rabba okigeme, tiikulwa nga nze nkinhaga naakyeta eriina eryange.” Kale Daudi yaasoloza abantu ghalala, yaaja yaalwanisa ekibuga Rabba, yaakigema. Daudi yaatoola engule ku mutwe gwa kyabazinga waibwe yaagita ku mutwe gwe. Engule eyo yali ya zaabu n'amabaale ag'omughendo, ng'ezitogha kilo ng'oti amakumi asatu na itaanu. Daudi era yaanhaga ebintu kamaala inho mu kibuga. Era yaatwala n'abantu abaali mu kibuga omwo, yaabakozesanga emirimo nga bakozesa emisumeeni, ensuuluulu, n'empasa, era yaabakozesanga okwokya amatoofaali. Era atyo bwe yakola abantu boonaboona abaali mu bibuga eby'Abammoni byonabyona. Agho Daudi n'abantu be boonaboona bairayo e Yerusalemu. Abusalomu mutabane wa Daudi yali ni mwanhina aboneka obulungi einho, ng'ayetebwa Tamari. Bwe ghaabitaghooku ekiseera, Amunoni mutabane wa Daudi owundi yeegomba Tamari oyo. Ekyo kyaleetera Amunoni oyo obulumi bungi, yaalwala n'okulwala olw'okwenda einho mwanhina oyo Tamari kuba Tamari yali mughala mwegha, kale nga Amunoni abona nga ghazira gh'amutuukiraku. Aye Amunoni yali ni mukagwa we nga bamweta Yonadabu mutabane wa Shimea, nga Shimea oyo yali muganda wa Daudi. Yonadabu oyo yali musaadha agetageta ebintu einho ng'amagezi tigamuwaaku. Agho yaakoba Amunoni ati: “Iwe omwana owa kyabazinga, lwaki oba nga agho ng'oli munakughavu buli kaakyeire? Lwaki tonkoberaku kizibu kyo?” Amunoni yaamwiramu ati: “Neegomba inho Tamari mwanhina wa muganda wange Abusalomu.” Yonadabu yaamukoba ati: “Lambaala ku buliri bwo weefuule okuba omulwaire. Lata waimwe bw'anaidha okukubona, oidha kumukoba oti, ‘Nkusaba, mwanhinaze Tamari aidhe ampe ku mere ndyeku. Nhenda aidhe afumbire ghano ghe ndi nga mmubona, andeetere emere ghano mwene mu ngalo dhe, ndye.’ ” Kale Amunoni yaalambaala, yeefuula okuba omulwaire. Kyabazinga bwe yaja okumubona, Amunoni yaamukoba ati: “Nkusaba, mwanhinaze Tamari aidhe anfumbire yo emigaati ghano ghe ndi, agindeetere ghano mwene mu ngalo dhe, ndye.” Agho Daudi yaayetesa Tamari ng'amukoba ati: “Ja mu ndhu ya mwanhoko Amunoni omufumbire ku mere.” Tamari yaaja mu ndhu ya mwanhina Amunoni mwe yali ng'alambaire. Yaatoola engaano, yaagikanda, yaagikolamu emigaati nga Amunoni ali kumubona, yaamala yaagifumba. Yaaja yaiwulira agho mu maiso ga Amunoni emigaati gyonagyona egyali mu ntamu ye yafumbamu. Aye Amunoni yaaloba kugirya, era yaakoba ati: “Koba abantu boonaboona bave ghe ndi.” Kale abantu boonaboona baava gh'ali. Agho Amunoni yaakoba Tamari ati: “Leeta eno eby'okulya mu kisenge, iwe mwene ompe ndye.” Tamari yaatoola emigaati gye yafumba, yaagitwala mu kisenge eri Amunoni mwanhina. Aye bwe yagiseesa kumpi naye alye, Amunoni yaamugema omukono, yaamukoba ati: “Mwanhinaze, idha obe ninze mu buliri.” Tamari yaamwiramu ati: “Busa mwanhinaze, otankaka, kuba ekintu ng'oti n'ekyo tikikolebwa mu Isiraeli. Otakola kintu ekyo kya budankaanu. Nze nzira ye ndija nga mmaze okuswala ntyo. Ate iwe oidha kutwalibwanga ng'omudankaanu mu Isiraeli. Kale ni nkweghembye yogera ni kyabazinga, taidha kukundobera.” Aye Amunoni yaaloba kumuwulirisa, era olw'okuba yali amusinga amaani, yamukaka yaaba naye mu buliri. Agho Amunoni yaakyagha Tamari yaabitiriza, kuba ensambo ye yamukyaghamu yasingira ghala inho okwegomba kwe yamwegombangamu mu kusooka. Era yaamukoba ati: “Situkiramu oje!” Aye Tamari yaamukoba ati: “Busa mwanhinaze, okunsindiikiriza otyo kibi inho okusinga kire ky'osoose okunkola.” Aye Amunoni yaaloba kumuwulirisa, yaayeta omwisuka amugheereza yaamukoba ati: “Toola ghano omukazi ono omufulumye kuliya, omale osibegho olwigi.” Tamari yali avaire ekivaalo kireeyi nga kya mikono mireeyi, kuba baghala ba kyabazinga abaalinga nga bakaali beegha, batyo bwe baavaalanga mu biseera ebyo. Kale omugheereza yaafulumya Tamari kuliya, yaamala yaasibagho n'olwigi. Tamari yeemansira eivu mu mutwe, yaakanulamu ekivaalo kye ekireeyi kye yali avaire, yeetwika emikono gye yaaja ng'ali kuwowoola. Abusalomu mwanhina bwe yamubona, yaamubuuza ati: “Mwanhoko Amunoni abaire n'iwe mu buliri? Mwanhinaze, iwe sirika. Ekyo kitakunakughaza inho, kuba oyo mwanhoko.” Kale Tamari yaabanga ewa Abusalomu mwanhina nga munakughavu. Kyabazinga Daudi bwe yawulira ebintu ebyo byonabyona, yaasungughala ebitaloodheka. Abusalomu yaakyagha Amunoni olw'okukaka Tamari mwanhina, era nga tayogera kintu ni Amunoni oyo, ka kibe ekirungi oba ekibi. Nga ghabiseegho emyaka ebiri emiramba, Abusalomu yaafuna abantu baamusalira ku ntaama dhe ebiviiri e Baali Hazori okumpi ni Efuraimu. Abusalomu oyo yaayeta batabane ba kyabazinga boonaboona ku mukolo ogwo, era yaaja ye kyabazinga yaamukoba ati: “Bona eno, nze omugheereza wo ndi n'abasala ku ntaama ebiviiri, kale nkweghemba Isebantu kyabazinga n'abagheereza bo, mwidhe tuje ninze omugheereza wo.” Aye kyabazinga yaakoba Abusalomu ati: “Mwana wange titwidha kwidha twenatwena, kuba tughanga okukuzitoogherera einho. Abusalomu yaakanda kumwegayirira, nga kyabazinga Daudi alobye. Aye kyabazinga Daudi yaamusabira enkabi.” Abusalomu yaamukoba ati: “Kale ni nkweghemba omale gaganha muganda wange Amunoni aje n'ife.” Kyabazinga yaamubuuza ati: “Lwaki aidha n'imwe?” Aye Abusalomu yeegayirira kyabazinga okutuusa bwe yaleka Amunoni ni batabane ba kyabazinga abandi boonaboona okuja ni Abusalomu. Agho Abusalomu yaalagira abagheereza be ati: “Mugenderere Amunoni gh'anaabeera ng'atamiire omwenge, nze ndidha kubalagira nti, ‘Mumufumite’, ng'olwo mumwita. Mutatya, kuba ninze naaba mbalagiire. Mugume emyoyo, mutabaamu ntete naire.” Kale abagheereza ba Abusalomu baakola nga bwe yabalagira, baita Amunoni. Agho batabane ba kyabazinga abandi baasitukiramu, buli muntu yaaniina enhumbu ye yaalumukagho. Bwe baali bakaali mu ngira, olubono lwatuuka ku Daudi nga lukoba luti: “Abusalomu aise batabane bo boonaboona, era ghazira awoniegho!” Agho kyabazinga yaasituka yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala, yalambaala ku itaka. N'abagheereza be abaali naye agho, boona baakanulamu ebivaalo byaibwe. Aye Yonadabu mutabane wa Shimea, nga Shimea oyo yali muganda wa Daudi, yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, otadhuuba oti baise abaisuka batabane bo boonaboona. Amunoni yenka n'afiire, kuba Abusalomu abairenga ng'aboneka okuba omumalirivu okumwita, kasookanga Amunoni oyo akaka Tamari mwanhina. Agho ni musengwa wange kyabazinga, otakitwala inho oti batabane bo boonaboona bafiire, kuba Amunoni yenka n'afiire.” Ebyo byabanga nga biri kubaagho, ate ng'ere Abusalomu alumwike. Mu kiseera ekyo, omwisuka eyali ku gw'okukuuma, yaja okulinga ati ng'abona abantu kamaala bali kwidha nga baviira mu luguudo oluva e Horonaimu ku mbali okw'olusozi. Yonadabu yaakobera Kyabazinga ati: “Musengwa Katonda wange, bona ere! Batabane bo batuuse. Nze omugheereza wo kye nkobye kituukiriire.” Olwamala okwogera ati, nga batabane ba kyabazinga batuuka. Bwe baatuuka baakuba empungu, baalira inho. Ni kyabazinga ghalala n'abagheereza be, boona baagegenga. Abusalomu yalumuka, yaaja ewa kyabazinga Talumai ow'e Geshuri mutabane wa Ammihudi. Kyabazinga Daudi yaaliranga mutabane we buli lunaku. Abusalomu bwe yalumuka n'aja e Geshuri, eyo yamalayo entangama ya myaka esatu. Aye kyabazinga Daudi bwe yamala okwenaliza olw'okufiirwa Amunoni, omwoyo gwamulumira mutabane we Abusalomu. Agho Yoabu mutabane wa Zeruia yaakitegeera nga kyabazinga Daudi omwoyo gumulumira mutabane we Abusalomu. Kale Yoabu yaayetesa omukazi omugezigezi, baamuleeta okuva e Tekoa. Yaamukoba ati: “Weekoze obe ng'oti n'omuntu afiiriirwa, weesibe ekikaakaati, era olobe kwesiigaku kazigo naire obeere irala ng'omuntu amaze entangama ng'alira omufu. Olwo ni oje ye kyabazinga omukobe oti n'oti.” Agho Yoabu yaakobera omukazi bye yali aja okukoba kyabazinga. Kale omukazi oyo yaaja yaatuuka ye kyabazinga, yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, mbeera.” Kyabazinga yaamubuuza ati: “Kiki ky'oyenda nkukolere?” Omukazi yaamwiramu ati: “Wo, nze ndi namwandu, baze yafa. Era nze omwiru wo omukazi nali ni batabane bange babiri, baasoolera eyo mu nsiko nga ghazira anaabagaya, owundi yaakuba mwine yaamwita. Mperaano ab'endhu ya iseibwe boonaboona bantanwireku olutalo, nze omwiru wo omukazi, nga bakoba bati, ‘Tughe omusaadha oyo eyaita muganda we tumwite, twesasuuze olwa muganda we ye yaita.’ Bwe bakola ekyo, banaaba nga bazikiriiza n'eyandibaire omusika yeena. Olwo nze bandeke nga nziraku mwana, era bazikirize baze abuleku yaawoniagho naire, eriina lye balisaaniegho ku nsi.” Kyabazinga yaakoba omukazi ati: “Irayo ewuwo ndidha kulagira ensonga dho badhikoleku.” Omukazi yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, omusango ka gubenga ku nze ni ku b'endhu ya lata wange, aye iwe n'ab'omu kisaagaati kyo eky'obwakyazinga batabangaku musango naire.” Kyabazinga yaamukoba ati: “Omuntu yeenayeena bw'akutiisatiisa mundeetere ghano, taidha kwirayo kukudaaza kabiri.” Omukazi yaakoba ati: “Nkweghemba Isebantu kyabazinga, osabe Musengwa Katonda wo, alobere oyo ayenda okwesasuuza olw'ole ye baita, alobe kweyongera kwita. Olwo mutabane wange awone okuzikirizibwa.” Kyabazinga yaamukoba ati: “Ndayira Musengwa Katonda omulamu, nti mutabane wo tibaidha kumutuusaaku kabi waire akatono kati.” Omukazi yaakoba kyabazinga ati: “Nkusaba nze omwiru wo omukazi, ndhogereyo ekibono ekindi eri iwe Isebantu kyabazinga.” Kyabazinga yaamukoba ati: “Yogera.” Omukazi yaakoba ati: “Kale lwaki otegeike okukola abantu ba Katonda ekibi ekyo? Mu ekyo ky'ova okusalagho, Isebantu kyabazinga, oba oli kwesalira mwene omusango okukusinga, bw'oloba okweta mutabane wo ye wali obinze, aire eka. Twenatwena tuja kufa, era tuli ng'oti maadhi agayuyiike ku itaka omuntu g'atasobola kuyoolagho kabiri. Aye Katonda taja kutwala bulamu bwa muntu ali kusala amagezi ag'okwiza oyo ye baabinga ali kudaagiradaagira eyo. Kale ni, Isebantu kyabazinga, nze omwiru wo omukazi ndidhie okukukobera ebintu ebyo, kuba abantu bantiisiisatiisiisa. Naakoba mule nti, ‘Ka nje ndhogere ni kyabazinga. Kisoboka okuba nga kyabazinga anaakola nze kye nnaamusaba. Aidha kuwulira kye nkoba, amponie nze oyo ayenda okutuzikiriza nze ni mutabane wange, tuve ku butaka bwaife obw'ensikirano Katonda bwe yatugha.’ Era nze omwiru wo omukazi, naakoba mule nti, ‘Ekibono musengwa wange kyabazinga ky'anankoba, kiidha kundeetera okuguma omwoyo’ kuba iwe musengwa wange kyabazinga oli nga malaika wa Katonda, okwawula ekirungi n'ekibi. Musengwa Katonda wo abenga n'iwe.” Agho kyabazinga yaakoba omukazi ati: “Otangisa kintu kyonakyona ku bye nja okukubuuza.” Omukazi yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, mbuuza.” Kyabazinga yaamubuuza ati: “Yoabu ti n'eyakughaire amagezi ago goonagoona?” Omukazi yaamwiramu ati: “Bwenebwene nkulayirira iwe Isebantu kyabazinga, nti mu ekyo ky'okobye muziramu kubuusabuusa naire. Omugheereza wo Yoabu n'eyankobye ebyo byonabyona, era yangalagira nze omwiru wo omukazi bwembe mbikukobe. Omugheereza wo Yoabu yakoze atyo olw'okwenda okukyusaamu mu ebyo ebirigho mpegaano. Aye iwe Isebantu kyabazinga oli n'amagezi ng'oti ga malaika wa Katonda, okumanha ebintu byonabyona ebiri ku nsi.” Ebyo nga biwoire, kyabazinga Daudi yaayeta Yoabu, yaamukoba ati: “Bona eno, buti ndhikiriiza. Ja oleete omwisuka oyo Abusalomu omwize eka.” Yoabu yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaasabira kyabazinga enkabi. Agho yaakoba ati: “Olwaleero nze omugheereza wo ntegeire nga iwe Isebantu kyabazinga osiima bye nkola, kuba iwe musengwa wange oikiriiza okukola nze omugheereza wo kye nkusabye.” Kale Yoabu yaasitukiramu yaaja e Geshuri, yaiza Abusalomu e Yerusalemu. Aye kyabazinga yagha ekiragiro ati: “Abusalomu aje abenga mu ndhu ye yenka, era ataidhanga ye kyabazinga.” Mu Isiraeli mwonamwona timwali muntu amanhiibwa inho lwa kuba mulungi mu mboneka ng'oti ni Abusalomu. Okuva ghansi ku bigere bye, okutuuka ghaigulu ku mutwe gwe, tiyaliiku kikyamu kyonakyona. Buli ku nkomerero y'omwaka, Abusalomu ng'asala enviiri ku mutwe gwe, kuba dhaamuzitooghereranga. Bwe yamalanga okudhisala n'adhipimamu, nga dhizitogha kilo edhisingaku eibiri, ng'ojiira ku mbala entongole eya kyabazinga. Abusalomu yazaala abaana abalenzi basatu n'omughala mulala, ye yatuuma eriina Tamari. Tamari oyo yali aboneka bulungi inho. Abusalomu yaamala emyaka emiramba ebiri mu Yerusalemu nga tajiireeku ye kyabazinga. Agho yaatuma baamwetere Yoabu amujiiregho ye kyabazinga, aye Yoabu yaaloba kwidha. Kabiri yaatuma bamwete omukuzi ogwokubiri, aye era Yoabu yaaloba okwidha. Agho Abusalomu yaakoba abagheereza be ati: “Mubone, enimiro ya Yoabu yiire eriiraine eyange, era erimu sayiri ye yasimbamu. Muje mugikunaanieku omuliro.” Baaja baagikunaaniaku omuliro. Olwo Yoabu yaasitukiramu yaaja ewa Abusalomu, yaamubuuza ati: “Lwaki abagheereza bo bakunaaniiza omuliro ku nimiro yange?” Abusalomu yaamwiramu ati: “Bona eno, nakugheereza obukwenda obukoba buti, ‘Idha onjiiregho ye kyabazinga, omubuuze ensonga lwaki nava e Geshuri. Kasinga nandisigaire eyo n'okutuusa mpegaano. Kale ni buti ka nje ye kyabazinga. Bwemba nga ndi n'omusango, kyabazinga k'andhite.’ ” Olwo Yoabu n'okuja ye kyabazinga n'amukobera. Era kyabazinga yaayetesa Abusalomu aje y'ali. Abusalomu yaaja ye kyabazinga, yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Kyabazinga yaamunhwegera. Ebyo bwe byawa, Abusalomu yaategeka ekigaali eky'omu lutalo, n'embalaasi, n'abasaadha makumi ataanu ab'okumukuumanga. Abusalomu oyo yaawuunanga, yaayemerera ku ngira aghali omulyango ogwingira mu kibuga. Omuntu yeenayeena eyaidhanga ng'ali n'ensonga yaayenda kyabazinga awulire, Abusalomu oyo ng'amweta yaamubuuza ati: “Oviira mu kibuga ki?” Ole bweyamwirangamu ati: “Nze omugheereza wo ndi wa mu kika lebe eky'omu Isiraeli,” nga Abusalomu amukoba ati: “Ensonga dho nungi era ntuufu, aye ghazira muntu kyabazinga ye yataagho kudhiwulira.” Abusalomu oyo era yaayongeraku ati: “Kale nguli nali mulamuzi mu nsi yaife! Olwo buli muntu eyandibairenga n'omusango oba ensonga yoonayoona, yandiidhienga ye ndi, naamusaliranga mu mazima.” Era omuntu bwe yaseetanga eri Abusalomu oyo okumukubira amakiryaivu, ng'Abusalomu agolola omukono ng'amugema era ng'amunhwegera. Abusalomu yaakolanga atyo ku buli Muisiraeli yeenayeena eyaidhanga ye kyabazinga okumumalira ensonga dhe. Mu nsambo eyo yaaleetera Abaisiraeli okukyuka, baamwikiririzaamu. Bwe ghaabitagho emyaka ena, Abusalomu yaakoba kyabazinga Daudi ati: “Nkweghemba ondhikirize nje e Heburoni ntuukirize obweyamo bwange bwe neeyama eri Musengwa Katonda. Nze omugheereza wo bwe nali nga nkaali e Geshuri mu Aramu, neeyama nti, ‘Bwenebwene Musengwa Katonda bw'alindhizaayo e Yerusalemu, ndimusinziza mu Heburoni.’ ” Kyabazinga Daudi yaamukoba ati: “Ja miraala.” Kale Abusalomu yaasitula yaaja e Heburoni. Aye yaagheereza abakwenda mu ngiso mu bika bya Isiraeli byonabyona, ng'akoba ati: “Kasita muwulira nga bali kufuuwa amagwala, nga mukoba muti, ‘Abusalomu ni kyabazinga mu Heburoni.’ ” Mu kuva e Yerusalemu, abantu ebikumi bibiri n'abaaja ni Abusalomu e Heburoni ng'abageni abeete. Baaja mu mwoyo mulungi, nga bazira kye baidhi ku ntegeka dhe. Era Abusalomu bweyali ali kughaayo emisengo, yaayetesa Ahithofeli Omugiloni eyabanga mu kibuga Gilo, nga yali muwi wa magezi owa Daudi. Agho abantu abaali ku luuyi lwa Abusalomu baaja nga beeyongera obungi, n'olukwe lweyongeramu amaani. Ghaabaagho omukwenda eyaja n'akobera Daudi ati: “Abaisiraeli bakuviireku baize ku luuyi lwa Abusalomu.” Agho Daudi yaakoba abagheereza be boonaboona be yali nabo e Yerusalemu ati: “Musitukiremu mukole tulumuke, tiikulwa nga tubulwa engeri ey'okuwonamu Abusalomu. Mwangughe tuveegho, atatwagaana n'atukolaku kabi, n'aita na bantu ba mu kibuga boonaboona.” Abagheereza ba kyabazinga baamukoba bati: “Isebantu kyabazinga, ife abagheereza bo tuli beetegefu okukola kyonakyona iwe musengwa waife ky'onaaba ng'osazeegho.” Kale kyabazinga Daudi yaalumuka mu Yerusalemu n'ab'omu ndhu ye boonaboona. Aye yaalekayo bakazi be ab'embali ikumi, baakuuma ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Kyabazinga yaava mu kibuga ng'abantu boonaboona bali kumunonereza, yaaja yaatuuka ku ndhu esembayo, yaayemerera. Abagheereza be boonaboona baamubitaku. N'abaamukuumanga Abakerethi n'Abapelethi boonaboona baamubitaku. N'abalwani boonaboona olukaaga (600) Abagitti, abaamunonereza ng'ava e Gathi, boona baamubitaku. Agho kyabazinga Daudi yaakoba Ittai Omugitti ati: “Lwaki weena oli kuja n'ife? Irayo, obe eyo ni kyabazinga omuyaaka, kuba iwe oli musenze busenze eyaidha okufuna obubudamo. Waakaidha bwidhe muno, kale lwaki mperaano nkutambuzatambuza eyo ntyo nga tiidhi ni ye nja? Busa, irayo otwale ni Bagitti baino. Nsaba Musengwa Katonda abagonzenga obutalekera era abenga mwesigwa ye muli.” Aye Ittai yairamu kyabazinga Daudi ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu, era naakulayirira Isebantu kyabazinga, nti buli y'onaajanga zeena yeenaajanga, ni bwe kinaabanga nga kyetaagisa kufa.” Agho kyabazinga Daudi yaakoba Ittai ati: “Kale bitagho, oje.” Ittai Omugitti yaabitagho n'abasaadha be yali nabo boonaboona, n'abaana baibwe boonaboona be baali nabo. Abantu boonaboona baalira nga bawowoola, nga kyabazinga Daudi n'abantu be yaja nabo bali kubita. Kyabazinga n'abantu boonaboona be yali nabo, baaja baasomoka akaiga Kiduroni, beeyongerayo nga boolekeire eirungu. Agho Abiathari yaidha, era okuja okubona nga ni Zadoki kabona yeena aidha n'Abalevi boonaboona nga babbeedie Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda. Baisa ghansi Esanduuku ey'Endagaano, okutuusa abantu boonaboona bwe baamala okuva mu kibuga. Agho kyabazinga Daudi yaakoba Zadoki ati: “Mubbeede Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda mugiizeeyo mu kibuga. Musengwa Katonda bw'aliba angemeirwa ekivunika, alindhiza naagibonaku, naabona n'ekifo kyayo mw'eba. Aye bw'alinkoba ati, ‘By'okola tibisiima,’ kale nze ndigho, alinkola mwene ky'alibona nga n'ekingwaniire.” Kyabazinga Daudi era yaakoba Zadoki kabona ati: “Bona eno, irayo mu kibuga n'emiraala, ghalala ni mutabane wo Ahimaazi, ni Yonathani mutabane wa Abiathari. Nze ndidha kusigala nga nteegereire mu kifo omwiga ghe gusomokerwa okuja mu irungu, okutuusa lwe ndifuna obukwenda obuva y'oli okunkobera ebiriyo.” Kale Zadoki ni Abiathari baatwala Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda e Yerusalemu, era baasigala eyo. Daudi yaaja ng'ali kulira amaziga, yaaniinaniina Olusozi olw'Emiti Emyoliva nga yeeghembereire omutwe olw'okunakughala, era ng'ali mu bigere byereere. Ni be yali nabo boonaboona baaja nga bali kulira amaziga, baaniinaniina nga beeghembereire emitwe. Agho ghaabaagho abaakobera Daudi bati: “Ahithofeli ali mu abo abakudheemeire abali ni Abusalomu.” Daudi bwe baamukobera, yaasaba ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye fafaagania amagezi Ahithofeli g'anaagha Abusalomu, gafuukemu busiru.” Daudi bwe yatuuka ku ngulu ku lusozi kwe baasinzizanga Katonda, yaja okulinga ati ng'abona Hushai Omuaraki ng'ali kwidha y'ali. Yali akanwiremu ekivaalo kye era ng'omutwe gwe agusiize eitaka. Daudi yaamukoba ati: “Bw'onaaja ninze ozira ky'oidha kuunhambamu naire. Aye bw'onairayo mu kibuga n'okoba Abusalomu oti, ‘Isebantu kyabazinga, ndidha kuba mugheereza wo nga bwe mbairenga omugheereza wa lata wo mu biseera ebibise, era ntyo bwe ndidha okuba omugheereza wo mperaano,’ olwo oidha kuunhamba okutakania amagezi Ahithofeli g'agha. Bakabona Zadoki ni Abiathari baidha kuba eyo n'iwe. Kale kyonakyona ky'onaabanga ng'owuliire mu ndhu ya kyabazinga oidha kukikoberanga abo. Era abo bali eyo ni batabane baibwe: Ahimaazi nga ni mutabane wa Zadoki ate Yonathani yaaba mutabane wa Abiathari. Kale abo be mwidhanga okutuma, bandeeterenga amawulire goonagoona ge munaawuliranga.” Kale Hushai mukagwa wa Daudi, yairayo mu kibuga Yerusalemu era yaatuukayo nga ni Abusalomu ali kwingira ati. Kyabazinga Daudi bweyali ng'amaze okubitaku akabanga katono ku mutwe gw'olusozi, yayagaanana ni Ziba omugheereza wa Mefiboshethi. Yali n'endogoyi ibiri edhiriku ebintu ebityamibwaku, nga dheetwise emigaati ebikumi bibiri, n'obufaaganda kikumi obw'emizabbibu emikaze, n'ebifaaganda kikumi eby'ebibala ebisookereza okwenga, n'ensagho ey'oluwu ey'omwenge ogw'emizabbibu. Kyabazinga Daudi yaabuuza Ziba ati: “Bino byonabyona oleese byaki?” Ziba yaamwiramu ati: “Endogoyi dha ba mu ndhu yo iwe Isebantu kyabazinga, batambulirengaku. Emigaati n'ebibala ebisookereza okwenga bya baisuka bo kulya. Omwenge ogw'emizabbibu gw'abo abanaazirikanga mu irungu kunhwangaku.” Kyabazinga Daudi yaamubuuza ati: “Ate musengwa wo Mefiboshethi mwidhukulu wa Saulo ali gha?” Ziba yaamwiramu ati: “Asigaireyo mu Yerusalemu ng'akoba ati, ‘Olwaleero Abaisiraeli baidha kundhiriza obwakyabazinga obwali obwa dhaadha wange.’ ” Kyabazinga yaakoba Ziba ati: “Byonabyona ebibaire ebya Mefiboshethi, mperaano bifuuse bibyo.” Ziba yaamukoba ati: “Isebantu kyabazinga, nkutaamu ekinhagansi! Era ngwananga naakola ebikusiimya buliidho.” Kyabazinga Daudi bwe yatuuka e Bahurimu, ghaabaagho omusaadha ow'oku lulyo lwa Saulo nga bamweta Shimei mutabane wa Gera. Omusaadha yaidha nga bw'avuma kyabazinga Daudi oyo aghazira kusalaku. Yaakonhoogerera kyabazinga Daudi oyo amabaale n'abagheereza be boonaboona, n'abantu boonaboona, n'abasaadha ab'amaani abaamuba ku luuyi olw'omukono gwe omusaadha ni ku lw'omugooda. Shimei oyo yaavuma Daudi ati: “Ja, ja! Omusaadha omutemo iwe era aziraku ky'agasa! Musengwa Katonda akwesasuuliizaaku olw'okwita ab'endhu ya Saulo, era n'omunhagaku obwakyabazinga bwe. Buti Musengwa Katonda obwakyabazinga obwo abughaire Abusalomu mutabane wo, era iwe otuuse okuzikirira olw'okuba omutemo.” Agho Abishai mutabane w'omukazi eyayetebwanga Zeruia, yaakoba kyabazinga Daudi ati: “Lwaki eno embwa obubwa enfu ekuvuma, iwe Isebantu kyabazinga? Ndeka mmujiire, mmutemeku omutwe.” Aye kyabazinga Daudi yaakoba Abishai ati: “Mundeke, imwe batabane ba Zeruia. Musengwa Katonda bw'aba nga n'amukobye ati, ‘Vuma Daudi’, naani aghanga okumubuuza ati, ‘Lwaki okoze otyo?’ ” Agho Daudi yaakoba Abishai oyo n'abagheereza be boonaboona ati: “Bona eno, ate oba mutabane wange mwene ayenda kundhita, me kitasi Omubenjamini oyo! Mumuleke avume, kuba Musengwa Katonda n'amulagiire. Oba katyo Musengwa Katonda anaalingirira okudaagadaaga kwange, yansasulamu ebirungi mu kuvumibwa kwange kuno olwaleero luno.” Kale Daudi n'abasaadha be beeyongerayo nga batambulira mu luguudo, ng'eno Shimei bw'abanonereza ng'atambulira ku mbali kw'olusozi. Yeeyongera okuvuma kyabazinga Daudi, eno nga bw'amukonhoogerera amabaale, n'okumusuulaku enkungu. Kyabazinga Daudi n'abantu be yali nabo, baatuuka ku mwiga Yorudani nga bakoowu inho, baawuumuliraku eyo. Agho Abusalomu ng'ali ni Ahithofeli era n'Abaisiraeli be yali nabo, baaja e Yerusalemu. Hushai Omuaraki, mukagwa wa Daudi, bwe yaja ye Abusalomu, yaakoba Abusalomu ati: “Ghangaala kyabazinga! Ghangaala Kyabazinga.” Abusalomu yaakoba Hushai ati: “Obwesigwa bwo eri mukagwa wo Daudi bwaja gha? Lwaki tiwaja naye?” Hushai yaamwiramu ati: “Busa, ndidha kubanga ku luuyi olw'oyo Musengwa Katonda y'alonze, era n'abantu bano boonaboona Abaisiraeli ye balonze. Kale nze ndidha kubanga ghalala n'iwe. Ate n'ekindi, naani owundi ye ngwaniire okugheereza okutoolaku mutabane wa musengwa wange? Nga bwe nagheerezanga lata wo, era ntyo weena bwe ndidha okukugheerezanga.” Agho Abusalomu yaakoba Ahithofeli ati: “Buti tughe ku magezi. Tukole ki?” Ahithofeli yaamwiramu ati: “Ja obe ni baka lata wo ab'embali mu buliri, be yaleka okukuuma ekisaagaati eky'obwakyabazinga. Olwo Abaisiraeli boonaboona bwe banaakiwulira, baidha kukitegeera bati ofuuse muzigu eri lata wo. Ekyo kireetere abantu abali n'iwe okweyongeramu amaani.” Kale baasimbira Abusalomu eweema ghaigulu ku ngulu kw'endhu ya kyabazinga, yaaja yaaba ni baka lata we ab'embali mu buliri, ng'Abaisiraeli boonaboona babona. Mu biseera ebyo amagezi goonagoona Ahithofeli ge yaghanga ng'abantu bagatwala ng'oti n'ole ge yeebuuziiza ku Katonda. Daudi ni Abusalomu boona batyo bwe baagatwalanga okuba. Ebyo nga bikaali agho, Ahithofeli yaakoba Abusalomu ati: “Ka nondeyo abantu omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000), nje nabo tubingirire Daudi obwire buno. Ndidha kumwagaana ng'akaali mukoowu inho era ng'awoiremu amaani. Olwo mmuleetere okutya einho, n'abantu boonaboona baali nabo balumukegho memale ndhite kyabazinga mwene yenka. Nga mmaze ekyo, ndidha kwiza y'oli abantu boonaboona b'ali nabo, ng'oti n'omugole omukazi bw'aira ewa iba. Iwe y'oyenda okwita ali mulala yenka, olwo abantu abandi boonaboona basigale nga bali miraala.” Abusalomu n'abakulembeze mu Isiraeli boonaboona, baasiima amagezi ago Ahithofeli ge yagha. Abusalomu yaakoba ati: “Mundhetere Hushai Omuaraki, tuwulire yeena ky'akoba.” Hushai bwe yatuuka, Abusalomu yaamukoba ati: “Ahithofeli akobye ati n'ati. Tukole nga bw'akobye oba busa? Bw'oba okoba oti tutakola tutyo, iwe tukobere bwe tube tukole.” Hushai yairamu Abusalomu ati: “Ku mukuzi guno amagezi Ahithofeli g'aghaire ti malungi.” Hushai era yaayongeraku ati: “Okiidhi nga lata wo n'abasaadha be ba maani agataloodheka, ate nga bali n'obusungu ng'oti n'ekisolo ekikambwe ekitooleibwaku ebyana byakyo. N'ekindi lata wo eby'entalo abiidhi inho, taidha kutenduka ghalala na bantu. Bona eno, ni saawa eno yeene aghanga okuba nga yeegisiisa mu biina oba okwegisa aghantu aghandi. Era ku bantu abaife bwe kunaabaaku abafa mu lulumba olusooka, kiisi anaakiwulira aidha kukoba ati, ‘Abantu ab'oku luuyi lwa Abusalomu baitiibwa inho.’ Olwo n'omulwani mwene aziramu ntete, ali n'omwoyo omugumu ng'oti gwa mpologoma, aidha kutekemuka atye kuba abantu boonaboona mu Isiraeli baidhi nga lata wo mulwani wa maani era nga n'abantu baali nabo balwani beene abaziramu ntete. Kale nze mpa amagezi gano: soloza Abaisiraeli boonaboona okuva e Dani okutuuka e Beerisheba, babe kamaala ng'oti musenho gwa ku nhandha, olwo iwe mwene oje nabo mu lutalo aghazira kutuma. Twidha kumutuukaku woonawoona gh'anaaba, tumugweku ng'oti n'omusulo bwe gugwa ku isubi. Era agho mwene, n'abantu boonaboona b'ali nabo twidha kubaita aghazira kulekagho waire omulala ati. Bw'anaalumukira mu kibuga, Abaisiraeli boonaboona baidha kuta emigugha ku kibuga ekyo tukikwekwebye okukituusa mu kiiko tukimaliregho irala ghalobe kusigalagho kabaale waire akalala kati.” Agho Abusalomu n'Abaisiraeli boonaboona baakoba bati: “Amagezi ga Hushai Omuaraki malungi okusinga aga Ahithofeli.” Musengwa Katonda yali asazeegho ng'aja kubaleetera balobe kukolera ku magezi amalungi Ahithofeli ge yagha, mu nsambo eyo aleete akabi ku Abusalomu. Agho Hushai yaakobera Zadoki ni Abiathari bakabona, amagezi mwene ge yagha Abusalomu n'abakulembeze mu Isiraeli, n'ago Ahithofeli ge yabagha. Hushai oyo yaayongeraku ati: “Buti ni mwangughe mugheereze Daudi obukwenda nga mumukoba muti, ‘Obwire bwaleero mutasula mu bifo eby'omu irungu omwiga ghe gusomokerwa, aye musomoke mweyongereyo, kuba iwe Isebantu kyabazinga n'abantu boonaboona b'oli nabo, abazigu basobola okubalumba baabasaaniagho.’ ” Mu kiseera ekyo Yonathani mutabane wa Abiathari ni Ahimaazi mutabane wa Zadoki, baali bateegereire nga bali mu kifo ekyetebwa Enirogeli, kuba baali tibenda bantu kubabona nga baingira mu kibuga. Omugheereza omughala n'eyabatwaliranga obukwenda, ni baja bakobera kyabazinga Daudi. Aye ghaabaagho omwisuka eyababona, yaaja yaakobera Abusalomu. Agho bombi baavaagho mangu, baaja baatuuka e Bahurimu ku ndhu ey'omusaadha eyali n'ensulo okumpi n'endhu ye baika mu nsulo omwo. Omukazi yaaghemba ekintu ku munwa ogw'ensulo eyo, ekintu ekyo yaakifukaku emere ey'empeke era yaagyandhalamu. Ghaaloba kubaagho kimanhikaku naire. Abagheereza ba Abusalomu bwe baidha ni batuuka ku ndhu eyo, baabuuza omukazi oyo bati: “Ahimaazi ni Yonathani bali gha?” Omukazi yaabairamu ati: “Basomoike akaiga baaja.” Agho baabanoonia aye baaloba kubabona, kale bairayo e Yerusalemu. Abo bwe baamala okuja, Ahimaazi ni Yonathani baavaayo mu nsulo, baaja baatwalira kyabazinga Daudi obukwenda. Baamukoba bati: “Musitukiremu mangu musomoke omwiga, kuba Ahithofeli aghaire Abusalomu amagezi ag'okubalwanisa, ati n'ati.” Kale Daudi yaasitukiramu ni boonaboona be yali nabo, baasomoka omwiga Yorudani. Obwire bwaja okusansaana nga ghaziragho akaali kusomoka. Ahithofeli bwe yabona ng'amagezi ge tibagajiiriireeku, yaata ku ndogoyi ye ekintu ekityamwaku yairayo eka mu kibuga eky'ewaibwe. Yaatereeza eby'omu ndhu ye, memale yeetuga. Baamuziika mu lwambiidhi lwa badhaadha be. Agho Daudi yaatuuka e Mahanaimu, eno nga Abusalomu bw'asomoka omwiga Yorudani n'Abaisiraeli boonaboona. Abusalomu yali nga yalonda Amasa okukulira amagye ng'aira mu kifo kya Yoabu. Amasa oyo yali mutabane w'omusaadha eyayetebwanga Ithura Omuishimaeli, eyali afumbiirwa Abigaili mughala wa Nahashi, era muganda wa Zeruia eyazaala Yoabu. Agho Abusalomu oyo n'Abaisiraeli, baasimba weema dhaibwe mu kiketezo ky'e Gileadi. Daudi bwe yaatuuka e Mahanaimu, Shobi mutabane wa Nahashi ow'e Rabba eky'Abammoni, ni Makiri mutabane wa Ammieli ow'e Lodebari, ni Barazillai Omugileadi ow'e Rogelimu, baaleeta ebyebwiko, ebbakuli, ebibya n'entamu, engaano, sayiri, obuwunga, emere ey'empeke enkalange, ebidhandhaali, empindi, omudheenene ogw'endhuki, amata amasaadhe, entaama, omuzigo omugemu. Ebyo byonabyona baabireetera Daudi n'abantu boonaboona be yali nabo, nga bakoba mule bati: “Abantu buti endhala n'endiwo biri kubaluma, ate nga bakoowu eyo mu irungu ye bali.” Agho Daudi yaabala abantu be yali nabo, yaabataaku abaduumizi ab'abaisirukale olukumi olukumi n'abaduumizi ab'abaisirukale ekikumi ekikumi. Yagabaniamu eigye mu bikunsu bisatu nga byagayaga: ekikunsu ekirala ku ebyo nga kiduumirwa Yoabu, ekindi kyaduumirwa Abishai mutabane wa Zeruia era muganda wa Yoabu, ate ekindi kyaduumirwa Ittai Omugitti. Era kyabazinga Daudi yaakoba abantu ati: “Ninze mwene zeena ndidha kuja n'imwe.” Aye abantu baamukoba bati: “Busa, iwe otaja n'ife, kuba ife bwetunaalumuka abazigu tibaidha kutufaaku. Ni bwetunaafa abangi, nga ku buli bantu ababiri ababiri kufaaku omuntu mulala mulala, era abazigu tibaidha kufaayo. Aye iwe ovaamu ife omutwalo mulamba (10,000). Kale, ekisingaku bukalamu, niiwe okusigala mu kibuga n'otugheerezanga obuyambi.” Kyabazinga Daudi yaabakoba ati: “Ndidha kukola kyonakyona kye mubona nga n'ekisinga byonabyona obukalamu.” Kale yaayemerera ku mbali kw'omulyango ogw'ekibuga, eigye lyonalyona lyafuluma nga liri mu bikunsu eby'abantu ekikumi ekikumi n'eby'abantu olukumi olukumi. Kyabazinga Daudi yaalagira Yoabu, ni Abishai, ni Ittai, ati: “Ku lwange, omwisuka oyo Abusalomu mutamukolaku kabi koonakoona.” Abantu boonaboona baawulira nga kyabazinga Daudi agha abaduumizi ekiragiro ekyo, ekigema ku Abusalomu. Kale eigye lya Daudi lyaja okulwana olutalo n'Abaisiraeli, era baalwanira mu kibira kya Efuraimu. Abasaadha ba Daudi baaghangula Abaisiraeli ku lunaku olwo, baabaitamu abantu kamaala abaghera emitwalo ebiri (20,000). Olutalo lwabunia ekiketezo ekyo kyonakyona, era ku lunaku olwo abantu abaafiira mu kibira baaba kamaala n'okusinga abaitibwa mu lutalo. Agho Abusalomu yaayagaanana n'abasaadha ba Daudi nga takyetegekeire. Yali ali kuvuga enhumbu ye. Enhumbu eyo yaabita ghansi agh'ensaga enzibirivu edh'omuti omukologho einho, omutwe gwe gwalaalira mu nsaga edho. Yaasigala agho ng'ali kulengeedhera mu ibbanga, aye ng'enhumbu ye yali ali kuvuga ekaaja bwa buje. Ghaabaagho omuntu eyabona, yaaja yaakobera Yoabu ati: “Bona eno, mboine Abusalomu ng'ali kulengeedhera mu muti omukologho!” Yoabu yaakoba omusaadha oyo ati: “Eki? Omuboine? Memale lwaki tomwitiireegho n'agwa ghansi? Nandisangaire inho, naakugha ebitundu bya feeza ikumi, n'olusibiro.” Aye omusaadha yairamu Yoabu ati: “Ni bwe nandibaire nga ngemye ku bitundu olukumi (1,000) ebya feeza, tyandighanze kugalula mukono okukola akabi mutabane wa kyabazinga. Twenatwena twawulira nga kyabazinga akulagira iwe ni Abishai, ni Ittai, ati, ‘Ku lwange, omwisuka oyo Abusalomu mutamukolaku kabi koonakoona.’ Kale nze bwe nandighemukiire kyabazinga ni nkola akabi ku mutabane we, ate nga ghazira kintu kyonakyona kighanga kugisibwa ku kyabazinga, olwo n'iwe mwene wandineefiireku.” Yoabu yaakoba omusaadha ati: “Tiidha kumalira biseera byange ku iwe.” Kale yaatoola obusaale busatu, yaabulasa bwafumita Abusalomu mu kifuba ng'akaali mulamu mu muti omukologho. Olwo abaisuka ba Yoabu ikumi abaamugemeranga eby'okulwanisa bye, beezungulula Abusalomu, baamukuba baamwita. Agho Yoabu yaafuuwa eigwala, yaalekeza eigye okubingirira Abaisiraeli, lyavaayo lyaira. Baatoola Abusalomu baamusuula mu gwina oguleeyi ogwali mu kibira omwo, baamubungaku emungo ey'amabaale enkologho. Abaisiraeli baalumuka buli muntu yaaja ewuwe. Abusalomu ng'akaali mulamu yeezimbira empango mu Kiiko kya Kyabazinga, ng'akoba ati: “Nziraku mwana mulenzi ye banaidhukirirangaku eriina lyange.” Kale empango eyo yaagituuma eriina lye, era ni ye buli eno eyetebwa Ekiidhukizo kya Abusalomu. Agho Ahimaazi mutabane wa Zadoki yaakoba ati: “Ka numukeku nje nkobere kyabazinga amawulire gano, nti Musengwa Katonda amuwoniiza abazigu be.” Aye Yoabu yaamukoba ati: “Busa, toidha kutwala mawulire ago lwaleero luno. Oghanga okugatwala olunaku olundi, aye olwaleero luno toidha kugatwala, kuba mutabane wa kyabazinga afiire.” Agho Yoabu yaakoba Omukushi ati: “Ja okobere kyabazinga by'oboine.” Omukushi yaakuba amakiryaivu mu maiso ga Yoabu, olwamala yaaja ng'alumuka. Ahimaazi mutabane wa Zadoki kabiri yaakoba Yoabu ati: “Ka kibe ki oba ki, zeena ka numuukirire Omukushi.” Yoabu yaamukoba ati: “Mwana wange, lwaki oli kwenda inho okulumuka ng'ate ghazira na mpeera y'oja kufuna lwa kutwala mawulire ago?” Ahimaazi yaakoba ati: “Ka kibe ki oba ki, ndidha kulumuka.” Yoabu yaamukoba ati: “Kale lumuka.” Ahimaazi yaalumuka ng'abitira mu kiketezo eky'oku museetwe, yaabisa Omukushi. Mu kiseera ekyo Daudi yali atyaime ghansi ghagati gh'emiryango egy'emikuzi ebiri egy'ekibuga, ogw'omunda n'ogw'oku luya. Agho omukuumi yaaniina ghaigulu ku mulyango okumpi n'ekimante. Yaja okulinga ati ng'abona omuntu ali kulumuka yenka. Omukuumi yaaba eyo yaalagiriza, yaakobera kyabazinga. Kyabazinga yaamukoba ati: “Bw'aba ng'ali yenka, ali n'amawulire amalungi g'aleese.” Agho omuntu yeeyongera okulumuka ng'ali kwidha bw'aseeta. Omukuumi yaabona omuntu owundi ng'ali kwidha ng'alumuka. Omukuumi oyo yaalagiriza yaakobera omwigazi w'omulyango ati: “Bona, eriyo omuntu owundi ali kulumuka yenka!” Kyabazinga yaakoba ati: “Oyo yeena ali kuleeta mawulire malungi.” Omukuumi yaakoba ati: “Ndi kubona ng'omuntu akulembeiremu alumuka ng'oti ni Ahimaazi, mutabane wa Zadoki.” Kyabazinga yaakoba ati: “Oyo muntu mukalamu era ali kuleeta mawulire malungi.” Ahimaazi olwatuuka ati, yaakoba kyabazinga mu mamiro ag'amaani ati: “Byonabyona biri miraala.” Bwe yamala yaakubira kyabazinga amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Yaakoba ati: “Musengwa Katonda wo asaakibwe, akughaire okughangula abantu abaakudheemera iwe Isebantu kyabazinga.” Kyabazinga yaamubuuza ati: “Omwisuka Abusalomu ali bukalamu?” Ahimaazi yairamu ati: “Yoabu bw'antumye nze omugheereza wo, mboine nga ghaligho akasasamalo ak'amaani aye nga tiidhi kye kaviireku.” Kyabazinga yaamukoba ati: “Ira eruuyi eno oyemerere eno.” Ahimaazi yaira eyo yaayemerera. Agho Omukushi yaatuuka yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, nkuleeteire amawulire amalungi. Olwaleero luno Musengwa Katonda akughaire okughangula abantu abaakudheemera.” Kyabazinga yaamubuuza Omukushi ati: “Omwisuka Abusalomu ali bukalamu?” Omukushi yaamwiramu ati: “Wo musengwa wange kyabazinga, ekyo ekituuse ku mwisuka oyo kigwananga kyatuuka ku bazigu bo, ni ku abo boonaboona abakudheemera ni bakukola akabi.” Agho kyabazinga enaku yaamugema ey'amaani. Yaaja ghaigulu mu kimante ekyali ku mulyango ogw'ekibuga, yaalira amaziga. Yaaja nga bw'alira ati: “Woowe omwana wange Abusalomu, omwana wange, omwana wange Abusalomu. Nze nandifiire mu kifo kyo. Woowe Abusalomu omwana wange, omwana wange!” Baakobera Yoabu bati: “Bona eno, kyabazinga ali kulira amaziga era yaagegenga olw'Abusalomu.” Kale abantu boonaboona abandibaire nga basagamba olw'obughanguzi ku lunaku olwo, baira bwa mu kunakughala, kuba baawulira ku olwo bati kyabazinga enaku emugemye olwa mutabane we. Ku lunaku olwo abantu baira mu kibuga nga bali kweiba bweibe, ng'oti n'abalwani bwe beiba nga baswaire olw'okulumuka mu lutalo. Kyabazinga yeeghemba mu maiso, yaawowoola ati: “Woowe, omwana wange Abusalomu! Woowe, Abusalomu omwana wange! Omwana wange!” Agho Yoabu yaidha, yangira mu kisaagaati kya kyabazinga yaamukoba ati: “Olwaleero oleeteire abagheereza bo boonaboona okuswala. Ate nga bawoniiza obulamu bwo, n'obwa batabane bo, n'obwa baghala bo, n'obwa bakazi bo ab'omu ndhu n'ab'embali. Oyoleike nga bw'ogonza abakukyagha ate n'okyagha abakugonza. Era okikakaisa olwaleero oti abaduumizi bo n'abagheereza bo, ti kintu y'oli. Olwaleero nkitegeire nti nguli Abusalomu n'abaire omulamu, ife abandi twenatwena nga tufiire, wandisangaire inho. Kale ni situkiramu oje oyogere bukalamu n'abagheereza bo, kuba ndayira Musengwa Katonda nti bw'otaaje, tighaidha kubaagho muntu asigala n'iwe obwire buno. Ekyo kiidha kukuviiramu akabi akatakobeka, akatakutuukangaku kasookanga obaagho.” Agho kyabazinga yaasituka, yaaja yaatyama ku kityamo kye gha mulyango ogw'ekibuga. Abantu boonaboona bwe baabakobera bati kyabazinga atyaime gha mulyango ogw'ekibuga, boonaboona beesololeza gh'ali. Mu kiseera ekyo Abaisiraeli boonaboona baali balumukiire mu maka gaibwe, buli muntu ng'aizeeyo ewuwe. Ghaidhagho okukaayana mu bika byonabyona ebya Isiraeli, ng'abantu bakoba bati: “Kyabazinga Daudi yatuwonianga abazigu baife, yaatuwonia n'Abafilisiti. Aye buti yalumuka Abusalomu, yaava mu nsi ye. Ate Abusalomu ye twasiiga omuzigo abe kyabazinga waife, wuuyo yafiira mu lutalo. Kale lwaki ghazira ayogeraku ku kya kwiza kyabazinga Daudi?” Agho kyabazinga Daudi yaagheereza obukwenda ye Zadoki ni Abiathari bakabona, ng'akoba ati: “Mukobe abakulembeze ab'ekika kya Yuda muti, ‘Lwaki niimwe omuli kusembayo mu ky'okwiza kyabazinga mu kisaagaati kye, ng'ate Abaisiraeli boonaboona bye bali kwogera bituuse ku kyabazinga? Muli baganda bange ab'omusaayi gwange gwene. Kale lwaki niimwe omuli kusembayo mu ky'okwiza kyabazinga?’ ” Kyabazinga Daudi era yaakoba Zadoki ni Abiathari ati: “Era mukobe Amasa muti, ‘Iwe ow'omusaayi ogwange gwene, okuva ni mpegaano bw'otaafuuke muduumizi wa igye lyange mu kifo kya Yoabu, Katonda agwananga yambonereza inho.’ ” Mu nsambo eyo Daudi yaikirizisa ab'ekika kya Yuda boonaboona, baafuuka muntu mulala. Kale baamugheereza obukwenda obukoba buti: “Ira, ghalala n'abagheereza bo boonaboona.” Agho kyabazinga Daudi yaira, yaatuuka ku mwiga Yorudani. Ab'omu kika kya Yuda baidha e Giligali okumusangaaza n'okumusomosa omwiga Yorudani. Mu kiseera n'ekirala ekyo, Shimei mutabane wa Gera Omubenjamini, yaayangughaku yaidhira mu b'ekika Yuda okusangaaza kyabazinga Daudi. Yaidha n'abantu lukumi (1,000) Ababenjamini. Ni Ziba omugheereza w'endhu ya Saulo yeena yaidha, ni batabane be ikumi na bataanu, n'abagheereza be amakumi abiri, baayangughaku okuja ku mwiga Yorudani okusangaaza kyabazinga Daudi. Baasomoka omwiga baghange okusomosa ab'endhu ya kyabazinga n'okukola kyonakyona kyabazinga kye yali ayenda kikolebwe. Kyabazinga Daudi bweyali ali kuja okusomoka omwiga Yorudani, Shimei mutabane wa Gera yeeyala ku itaka mu maiso ge, ng'amukoba ati: “Isebantu kyabazinga, nkusaba olobe kuneegemerera oba okwidhukira nze omugheereza wo bwe nakubisa obubi iwe musengwa wange kyabazinga, ku lunaku lwe wava mu Yerusalemu. Isebantu kyabazinga, ekyo otakisiba ku mwoyo, kuba nze omugheereza wo ndidhi nga nayonoona. Kyova obona nga ndidhie olwaleero luno, nga ninze asoose okuva mu ndhu yoonayoona eya Yosefu okwidha okukusangaaza iwe Isebantu kyabazinga.” Agho Abishai mutabane wa Zeruia yairamu ati: “Shimei ono eyavuma oyo Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo, tagwaniire kwitibwa bwitibwe?” Aye kyabazinga Daudi yaamukoba ati: “Ye mumbeereire ki imwe abaana ba Zeruia? Lwaki mwenda okundeetaku obuzibu olwaleero? Mudhuuba muti ghaligho anaitibwa mu Isiraeli olwaleero luno? Nkiidhi bukalamu nti mperaano ninze kyabazinga wa Isiraeli.” Agho kyabazinga yaalayirira Shimei ati: “Nkukakasa nti toidha kwitibwa.” Agho Mefiboshethi mwidhukulu wa Saulo yaidha okusangaaza kyabazinga. Mefiboshethi oyo yaloba okunaaba ebigere, waire okumwa ebirevu, oba okwoza engoye dhe, okuva ku lunaku kyabazinga lwe yava mu Yerusalemu okutuusa lwe yaira nga ghaligho emiraala. Agho bwe yava e Yerusalemu okuja okusangaaza kyabazinga, kyabazinga yaamubuuza ati: “Mefiboshethi, lwaki tiwaja ninze?” Yaamwiramu ati: “Isebantu kyabazinga, nze omugheereza wo nga bwendi omulema, nakoba omugheereza wange nti, ‘Nteera ekintu ekityamibwaku ku ndogoyi, nvuge nje ni kyabazinga,’ aye omugheereza wange oyo yanguya. Era yaidha yandhogeraku nze omugheereza wo, yaakoba ebintu bitali bituufu eri iwe musengwa wange kyabazinga. Aye iwe Isebantu kyabazinga, oli ng'oti malaika wa Katonda. Kale kola kyonakyona ky'onaabona nga n'ekirungi, Ab'endhu ya lata wange twenatwena twali tugwaniire bwa kwitibwa iwe Isebantu kyabazinga, aye nze omugheereza wo wanta mu abo abalya ku kiiwulo kyo. Kabiri obukumu mbutoola gha okusaba Isebantu kyabazinga okunkolera ekisinga agho?” Agho kyabazinga yaamwiramu ati: “Ye lwaki odaaga okwongera ebingi bityo? Nze mmaze okusalagho nti iwe ni Ziba mwidha kugabana eitaka.” Mefiboshethi yaakoba kyabazinga ati: “Leka Zika atwale lyonalyona, kasita iwe Isebantu kyabazinga oize eka mu miraala.” Agho Barazillai Omugileadi yaava e Rogelimu yaidha ku mwiga Yorudani, yaagherekeraku kyabazinga okusomoka. Barazillai oyo yali musaadha mukaire inho, ng'agheza emyaka kinaana egy'obukulu. Yali mukombe inho, nga n'agha kyabazinga emere ekiseera kyonakyona kyabazinga oyo kye yamala e Mahanaimu. Kyabazinga yaamukoba ati: “Idha tuje n'iwe e Yerusalemu, ndidha kukulabiriranga.” Aye Barazillai yaakoba kyabazinga ati: “Nkaaliyo n'emyaka emeka egy'obulamu bwange eginsigula okuja n'iwe Isebantu kyabazinga e Yerusalemu? Buti ndi ku myaka kinaana (80) egy'obukulu. Nkaasobola okwawulagho ekisanhusa n'ekitasanhusa? Nze omugheereza wo nkaasobola okuwoomerwa bye ndi kulya oba bye ndi kunhwa? Nkaasobola okuwulirisa amamiro ag'abasaadha n'ag'abakazi abali kwemba? Kale lwaki nze omugheereza wo neeyongera ku mugugu gw'oli nagwo, iwe Isebantu kyabazinga? Nze omugheereza wo ndidha kukugherekeraku katono, nkusomose omwiga Yorudani. Kale onsasulira ki empeera eyaga agho? Nze omugheereza wo nkweghemba ondeke ndhireyo nfiire mu kibuga eky'ewaife, kumpi n'amagombe ga lata ni maama. Aye omugheereza wo Kimuhamu wuuyo, leka aje n'iwe Isebantu kyabazinga. Oidha kumukolera kyonakyona ky'onaabona nga kirungi.” Kyabazinga Daudi yairamu ati: “Ndidha kuja ni Kimuhamu era ndidha kumukolera kyonakyona ky'onaaba ng'oyenze mmukolere. N'iwe weena kyonakyona ky'onaayenda nkukolere, ndidha kukikukolera.” Agho abantu boonaboona baasomoka Yorudani, ni kyabazinga Daudi yeena yaasomoka. Kyabazinga yaanhwegera Barazillai, yaamusabira enkabi. Barazillai yairayo eka ewuwe. Agho kyabazinga Daudi yaaja e Giligali ghalala ni Kimuhamu. Ab'omu kika kya Yuda boonaboona n'ekitundu ku Baisiraeli baamugherekera. Abaisiraeli boonaboona baaja ye kyabazinga baamukoba bati: “Lwaki baganda baife ab'omu kika kya Yuda baakutwibaku ni bakusomosa omwiga Yorudani iwe Isebantu kyabazinga, n'ab'endhu yo, n'abantu boonaboona be wali nabo?” Ab'omu kika kya Yuda bairamu Abaisiraeli bati: “Lwa kuba kyabazinga n'ife, tuli ba nda ndala. Kale lwaki ekyo kibasungughaza? Ghalighooku ekintu waire ekirala kiti ekya kyabazinga kye tuliire? Oba ghalighooku ekirabo kyonakyona ky'atughaire?” Abaisiraeli bairamu bati: “Ife tuli n'obukumu bwa mikuzi kikumi ku bwakyabazinga, okusinga imwe bwe muli nabwo. Era ni Daudi oyo waife inho okusinga bw'ali owaimwe. Kale lwaki mutunhoomerera? Ti niife abaasooka okuleeta ekidhuubo eky'okwiza kyabazinga waife?” Aye ab'omu kika kya Yuda bye baayogera byaba bikambwe okusinga eby'Abaisiraeli. Ghaaligho omusaadha azira ky'agasa nga bamweta Sheba, mutabane wa Bikiri Omubenjamini. Sheba oyo yaafuuwa eigwala, yaakoba ati: “Ife tuzira mugabo na Daudi, Era tuzira kya nsikirano kye tuli nakyo na mutabane wa Yesse. Imwe Abaisiraeli, ka twireyo ewaife.” Kale Abaisiraeli boonaboona bava ku Daudi, baaja ni Sheba mutabane wa Bikiri. Aye ab'omu kika kya Yuda baagumira ku kyabazinga waibwe, baaja naye okuva e Yorudani okutuuka e Yerusalemu. Daudi bwe yatuuka mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga e Yerusalemu, yaatoola bakazi be bale eikumi ab'embali be yaleka okulabiriranga ekisaagaati ekyo, yaabata mu ndhu ndala ng'agitaireku n'abakuumi. Abakazi abo yaabaghanga bye beetaaganga, aye nga taba nabo mu buliri. Kale yaabasibira mu ndhu eyo okutuusa okufa, nga bali ng'oti banamwandu. Agho kyabazinga Daudi yaakoba Amasa ati: “Yeta ab'omu kika kya Yuda boonaboona beesololeze ghano ghe ndi mu nnaku isatu, era weena oidhe obeegho.” Kale Amasa yaaja okweta ab'omu kika kya Yuda, aye yaalwayo yaaswisa mu kiseera kye baamugha. Daudi n'okukoba Abishai ati: “Sheba oyo mutabane wa Bikiri aidha kutukola ekibi ekiwulaku n'ekya Abusalomu kye yatukola. Kale twala ku bagheereza bange omubingirire, ng'akaali na kwefunira bibuga ebiriku ebimante ebigumu, kutufuukira kizibu.” Abishai bwe yamala okuja, kwairaku Yoabu n'abasaadha be, n'abaakuumanga kyabazinga Abakerethi n'Abapelethi, n'abasaadha ab'amaani boonaboona. Baava mu Yerusalemu, baaja okubingirira Sheba mutabane wa Bikiri. Bwe baatuuka ku ibaale eikologho mu Gibeoni, Amasa yaidha ye bali. Yoabu yali avaire ebivaalo eby'omu lutalo, nga yeesibye mu nkende olusibiro oluliku empiima ng'eri mu kiruutu kyayo. Aye bweyali ali kuseeta emberi eri Amasa, empiima eyo yaasowokayo. Yoabu yaabuuza Amasa ati: “Kiri mulaala, muganda wange?” Era yaakozesa omukono gwe omusaadha yaamugema ekirevu, okumunhwegera. Aye Amasa tiyabona mpiima Yoabu ye yali agemye. Kale Yoabu yaamufumita empiima omukuzi mulala guti aghazira kumwiramu gundi, n'ebyenda byamufukika ku itaka, yaafa. Ebyo bwe byawa, Yoabu ni muganda we Abishai beeyongerayo nga babingirira Sheba mutabane wa Bikiri. Ghaabaagho omuntu mulala ku basaadha ba Yoabu, yaayemerera kumpi ni Amasa yaakoba ati: “Kiisi ayenda Yoabu era ng'ali ku luuyi lwa Daudi, anonereze Yoabu.” Amasa yali yeegolomoire mu musaayi gwe agho mu luguudo. Kiisi eyaidhanga n'amubona ng'ayemerera. Omusaadha wa Yoabu bwe yabona ng'abantu boonaboona bali kwemereranga, yaatoola Amasa mu luguudo yaamutwala mu nsiko yaamusuulaku ekivaalo okumughembaku. Omulambo gwa Amasa bwe baamala okugutoola mu luguudo, abantu boonaboona baanonereza Yoabu okubingirira Sheba mutabane wa Bikiri. Agho Sheba yaabita mu bika byonabyona ebya Isiraeli, yaatuuka mu kibuga Abeli eky'e Bethi Maaka. Ababikiri boonaboona beesoloza, baamunonereza ng'aingira ekibuga. Abantu abaali ni Yoabu bwe baawulira ng'ali eyo, boonaboona baidha baazingiza ekibuga ekyo Abeli eky'e Bethi Maaka. Baabunga emungo ey'eitaka ey'okuniiniraku baagyazayaza n'ekimante ekigumu ekyezungulwire ekibuga, era baakiguumulaguumula kigwe. Ghaabaagho omukazi omugezi ng'ali mu kibuga ekyo, yaaba eyo yaayeta ati: “Muwulire, muwulire! Mbeeghembye munkobere Yoabu aseete ghano ndhogereku naye.” Yoabu yaaseeta kumpi n'omukazi ghe yali. Omukazi yaamubuuza ati: “Niiwe Yoabu?” Yoabu yairamu ati: “Ninze.” Omukazi yaamukoba ati: “Nkweghemba owulirise bye nkukoba nze omugheereza wo omukazi.” Yoabu yaamwiramu ati: “Ndi kuwulirisa.” Agho omukazi yaamukoba ati: “Ab'eira baakobanga bati, ‘Muje mwebuuzeeku amagezi mu kibuga Abeli.’ Kale baamaliranga eyo ensonga. Ninze omulala ku abo abenda emiraala era abeesigwa mu Isiraeli. Iwe oli kwenda okuzikiriza ekibuga ekizaire mu Isiraeli. Lwaki oli kwenda okusaaniagho abantu ba Musengwa Katonda?” Yoabu yaamwiramu ati: “Ekyo tikiribaagho, tikiribaagho naire, nze okwenda okusaaniagho oba okuzikiriza! Era ekyo ti kye ndi kuja okukola naire. Aye ghaligho omusaadha ava mu biketezo eby'oku nsozi ebya Efuraimu ng'ayetebwa Sheba mutabane wa Bikiri, eyadheemera kyabazinga Daudi. Kale ni mumugheeyo oyo yenka ati, ng'olwo nze ekibuga nkireka.” Omukazi yaamukoba ati: “Bona eno, omutwe gwe twidha kugukusuulira tugutumye ekimante.” Agho omukazi oyo yaaja y'abantu be mu magezi ge, baasala ku Sheba omutwe baagusuulira Yoabu ku luya ye yali. Kale Yoabu yaafuuwa eigwala, abasaadha be baagumbulukuka okuva ku kibuga ekyo, buli muntu yairayo ewuwe. Yoabu yairayo mu Yerusalemu ye kyabazinga. Yoabu n'eyali omuduumizi ow'eigye lyonalyona erya Isiraeli, ate Benaia mutabane wa Yehoiada yaaduumira abaakuumanga kyabazinga Abakerethi n'Abapelethi. Adoramu nga n'avunaanizibwa abo abakola emirimo egy'olukako, ate Yehoshafati mutabane wa Ahiludi yaakuuma ebighandiiko. Sheva yali mughandiisi ate Zadoki ni Abiathari baaba bakabona. Ira eyali Omuyairi, yeena yali kabona wa Daudi. Agho mu kiseera Daudi kye yafugiramu Isiraeli endhala yaagwa, yaalumira emyaka esatu egiiraganwaku. Daudi yaaja yeebuuza ku Musengwa Katonda. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Saulo n'ab'endhu ye baliku omusango ogw'obutemo, kuba Saulo yaita Abagibeoni.” Kale kyabazinga Daudi yaayeta Abagibeoni. Abagibeoni abo tibaali Baisiraeli, aye baali Abamori abaawonagho. Saulo yayenda okwita Abagibeoni abo kuba yalumirwanga inho Abaisiraeli n'ab'omu kika kya Yuda, waire nga Abaisiraeli abo baali bamaze okulayirira Abagibeoni abo obutabaita. Kale Daudi yaakoba Abagibeoni ati: “Mbakolere ki? Mutango ki gwe mbe mbaghe, memale musabire enkabi abantu ba Musengwa Katonda ababe ku bubwe?” Abagibeoni baamwiramu bati: “Ensonga eri ghagati ghaife ni Saulo oba n'ab'endhu ye, tesobola kuwaagho na feeza oba na zaabu. Era titwenda omuntu waire omulala ati aitibwe mu Isiraeli ku lwaife.” Agho Daudi n'okubabuuza ati: “Buti mukoba mbakolere ki?” Baamwiramu bati: “Saulo oyo yatutirimbula, yaayenda bwa kutuzikiriza twenatwena tuweegho mu Isiraeli. Kale ni batughe abantu musanvu ku baidhukulu be, tubasibe emigugha mu nkoto tubalengeedhie mu maiso ga Musengwa Katonda e Gibea ku lusozi lwa Musengwa Katonda.” Kyabazinga yaabairamu ati: “Ndidha kubagha abantu abo omusanvu.” Aye kyabazinga Daudi yaawonia Mefiboshethi mutabane wa Yonathani era mwidhukulu wa Saulo, yaaloba kumughaayo, olw'ekirayiro Daudi oyo ni Yonathani oyo mutabane wa Saulo kye baakola mu liina lya Musengwa Katonda. Kale kyabazinga yaaghaayo abalenzi ababiri batabane ba Saulo be yazaala mu Rizupa mughala wa Aya, omulala nga ni Arumoni ate owundi yaaba nga ni Mefiboshethi. Era yaaghaayo n'abalenzi abataanu Merabu mughala wa Saulo be yazaala ni Adirieli mutabane wa Barazillai Omumeholathi. Abo omusanvu yaabaghaayo eri Abagibeoni babaghanika baabalengeedhia mu maiso ga Musengwa Katonda ku lusozi, era baafiira ghalala boonaboona. Baabaita mu nnaku edhisooka edh'amakungula, ng'abantu baakainhama okukungula sayiri. Agho Rizupa mughala wa Aya era eyali muka Saulo ow'embali, yaatoola ekutiya yaagyeyalira ku lubaale, okuva ku kiseera eky'amakungula ghe kyainhamira okutuusa ku ekiseera ekya amaadhi okugwa. Omusana yaaloba kuganhanga nhonhi kwidha ku mirambo egyo, ate obwire yaalobanga kuganha nsolo kugiidhaku. Bwe baakobera Daudi ebyo Rizupa mughala wa Aya era eyali muka Saulo bye yakola, Daudi yaaja yaatoola amagumba ga Saulo n'aga Yonathani mutabane wa Saulo oyo, ku bantu ab'e Yabeshi eky'omu Gileadi. Abantu ab'e Yabeshi abo baali nga baibye amagumba ago mu luya olw'ekibuga Bethi Shani, Abafilisiti ye baabaghanika ni babalengeedhia ku lunaku lwe baabaitiraku ku lusozi Giliboa. Daudi yaatoolayo amagumba ga Saulo n'aga Yonathani mutabane we. Era baasoloza n'amagumba aga bale be baaghanika ni babalengeedhia. Kale baaziika amagumba ga Saulo n'aga mutabane we Yonathani mu magombe ga Kishi lata wa Saulo oyo e Zela mu kiketezo kya Benjamini. Era baakola byonabyona kyabazinga Daudi bye yalagira. Ebyo bwe byawa, Katonda yaabagha bye baasabira ensi yaibwe. Kabiri Abafilisiti bairamu okulwana n'Abaisiraeli. Kale Daudi yaaja n'abasaadha be okulwana n'Abafilisiti abo. Daudi oyo yaakoogha inho. Ghaabaagho Ishibibenobu nga wa ku lulyo olw'abantu abawaigufu. Yali n'eifumo lya kyuma kya kikomo nga lizitogha kilo ng'oti isatu n'ekitundu, era nga yeesibye olusibiro mu nkende olwaliku empiima empyaka. Agho omusaadha oyo yaagezaaku okwita Daudi. Aye Abishai mutabane wa Zeruia yaidha yaayamba Daudi, yaalumba Omufilisiti oyo yaamwita. Agho abasaadha ba Daudi baamulayirira bati: “Iwe oli ng'oti itaala lya Isiraeli, kale tokairayo kuja n'ife mu lutalo, tiikulwa ng'eitaala eryo lizima.” Olwo nga luwoire, kabiri ghaabalukagho olutalo olundi n'Abafilisiti e Gobu. Sibbekai ow'e Husha yaita Safi, ow'oku lulyo olw'abantu abawaigufu. Era ghaabalukagho kabiri olutalo olundi n'Abafilisiti e Gobu. Elihanani mutabane wa Yaareoregimu Omubethilehemu, Goliathi Omugitti eyali n'eifumo eryali n'olunhago olunene olwaga n'ekiti kye balukisa olugoye. Kabiri era ghaabaayo olutalo e Gathi omwali omusaadha omukologho ng'ali n'engalo mukaaga ku buli mukono, n'obugere mukaaga ku buli kigere byonabyona aghalala amakumi abiri na bina. Yeena yali wa ku lulyo olw'abantu abawaigufu. Oyo bwe yasoononkereza Abaisiraeli, Yonathani mutabane wa Shimei muganda wa Daudi, yaamwita. Abo abana baali ba ku lulyo olw'abantu abawaigufu abaali e Gathi, era Daudi n'abasaadha be n'abaabaita. Agho Daudi yaayembera Musengwa Katonda olwembo luno, ku lunaku Musengwa Katonda oyo lwe yamuwonia omuzigu we Saulo n'abazigu be abandi boonaboona: Musengwa Katonda n'olubaale mwe neegisa, era n'ekifo kyange eky'okwewogomamu, antoola mu bizibu. Musengwa Katonda ni Katonda wange, n'olubaale lwe numukiramu okwewonia, era n'engabo mwe neewoma; n'omulwanirizi wange amponia byonabyona. Musengwa Katonda n'obulumukiro bwange, era n'ekifo kyange eky'okwewogomamu, oyo n'amponia abakambwe. Ndirira Musengwa Katonda okumbeera, yamponia abazigu bange, era agwaniire okusaakibwanga. Olumbe lwanzingiza, omuzigu ng'ayenda kunsaaniagho ng'oti mataba. Emigugha egy'emagombe gyaneezungulula, era okufa kwantega olutuula. Bwenali ndi mu buzibu, nasaba Musengwa Katonda, naalirira Katonda wange ambeere; yaawulira amamiro gange ng'ali mu isinzizo lye, era okulira kwange kwamutuuka mu kutu. Olwo ensi yaayuuga, yeesunda, emisingi egy'eigulu gyatengeeta era gyadhugumira; kuba agho Musengwa Katonda yali asungughaire. Omwosi gwamuva mu nhindo, ate enimi edh'omuliro n'amanda agaaka, byamuva mu kanwa. Yaigulagho eigulu yaika ku nsi nga ghansi gh'ebigere bye ghaligho ekire ekiirugavu bezigizigi. Yaika ng'ali ku kitonde ekiri n'amaghagha ekyetebwa kerubi, era nga kiri kuguluka naye, baamubona ng'ali kuziinhuukira mu mpewo. Yeeghemberera enzikiiza, era yeegisa mu bire eby'amaadhi agazigwire. Mu bimyanso ebyali agho, mwavaamu amanda agaliku enimi edh'omuliro. Musengwa Katonda yaatyabuka oti lukuba mu igulu, oyo Ali Ghaigulu Yeene yaayogera n'amamiro ge. Yaalasa obulaso bwe yaasansaania abazigu be, yaamyansa olukuba yaababingagho. Musengwa Katonda bwe yabakaabukira, n'empiriito ey'omuuka ogw'omu nhindo dhe n'ewulirwa, emisingi egy'ensi gyayerulwa, n'entobo y'enhandha yaaboneka. Okuva ghaigulu eyo, yagolola omukono gwe yantoola, yaanhinhulula mu maadhi agenda okuumira. Yamponia abazigu bange ab'amaani n'abo abankyagha; kuba baali ba maani inho okunsinga. Baanumba ku lunaku lwe nali mu buzibu obutaloodheka, aye Musengwa Katonda yambeera. Yantuusa mu kifo ekigazi yaabamponia, kuba nali nga nkola by'ayenda. Musengwa Katonda yansasula ng'ajiira ku butuufu bwange yampa enkabi dhe, kuba nziraku musango. Nze njiira ku biragiro bya Musengwa Katonda, era tigwangaku mu kibi kya kudaaliima kuva ku Katonda wange. Ebiragiro bye byonabyona mbigema butiribiri, era mu mateeka ge ghazira lye ngayaalirira. Mu maiso ge nzira musango, era neekuuma ndobe kugwa mu kibi. Musengwa Katonda kyava n'ansasula ng'ajiira ku butuufu bwange, era ng'ajiira ku ky'okuba nti nzira musango mu maiso ge. Oli mwesigwa eri abeesigwa, era waaba wa mazima eri ab'amazima. Oli mutukuvu eri abo ab'emyoyo emitukuvu, olabukira mangu abo abakozi b'ebibi. Olokola abo abagonvu aye olingirira abo abeetwala nga ba ghaigulu, waabaisa ghansi. Wo Musengwa Katonda, bwenebwene oli itaala lyange, era niiwe Katonda wange amuliikirira mu nzikiiza. Ku lulwo nsobola okughangula eigye eiramba; iwe Katonda wange ombeera naaghalampa ebisenge mwe beegisa. Katonda ono, kiisi ky'akola kiba kituufu, kiisi ky'asuubiza akituukiriza, era yaaba ng'oti ngabo eri abo abamweyuna okubawonia. Ghazira Katonda wundi okutoolaku Musengwa Katonda; ghazira lubaale lundi lwa kwewogomamu okutoolaku Katonda waife oyo. Katonda oyo n'ekifo ekigumu eky'okwewogomamu, era yantoolera mu ngira ebizibu. Yangumya ebigere ku itaka ng'oti bya mpongo era yangumiza irala eyo ghaigulu mu nsozi. Andhegeresa okulwana olutalo, naasobola okukozesa akalaso kale keene ak'ekyuma eky'ekikomo. Iwe Musengwa Katonda, onkuuma era wandokola era olw'okumbeera kwo ndi mukologho. Ogha ebigere byange okwetaaya nga ghazira angemaku, byaloba kutyerera ni ngwa. Nabingirira abazigu bange naabatuukaku, naabazikiriza, era tyakyusa kwira okutuusa nga mmaze okubamulungula. Nabamulungula naabafumitafumita baaba nga tibaghanga kusituka, baagwa ku itaka naabaniinaniinaku. Niiwe owampa amaani ag'okulwana olutalo olwo, abo abaanumba waabasuula ku itaka naabaniinaniinaku. Waleetera abazigu bange okukyuka baalumuka naababona bwa nkoone, naazikiriza abo abankyagha. Baakanula amaiso aye nga tibabona wa kubawonia, baalirira Musengwa Katonda aye yaaloba kubavugira. Nabasekula, naabasa baaba ng'oti nkungu; naabatyankirira ng'oti bityanka eby'omu nguudo, naabasansaania. Wamponia abantu abadheemu, wanfuula omufuzi ow'amaghanga kamaala abantu be nali tiidhi waabafuula bagheereza bange. Abamaghanga agandi baidha ye ndi nga baavula bwavule; olwampuliraku bati, baatoolera okugondera ebiragiro byange. Emyoyo gyabawaamu ira, era baavaayo mu bufo bwaibwe obugumu obw'okwegisaamu nga badhugumira. “Musengwa Katonda mulamu! Oyo olubaale mwe neewogoma asaakibwenga; Katonda oyo obulokozi bwange agulumizibwenga! Katonda oyo, anwaniragho abazigu bange, n'ampangulira amaghanga ni ngafuga, yamponia abazigu bange. Bwenebwene ombeedie, abaanumbagana baasigala ghansi; omponiiza abo abakola eby'obukambwe. Kale ni nnaakusaakanga mu maghanga goonagoona, era naayembanga nga nsaaka eriina lyo. Katonda agha kyabazinga y'agonza obughanguzi, oyo ye yalonda amwoleka nga bw'amugonza einho, era oyo nga ni Daudi ni baidhukulu be ebyanda n'ebyanda.” Bino n'ebibono bya Daudi ebyasembayo: Kuno n'okwogera kwa Daudi mutabane wa Yesse, okwogera okw'omuntu Katonda ye yagulumiza, omuntu Katonda wa Yakobo oyo ye yasiiga omuzigo, omwembi wa zabbuli mu Isiraeli ataloodheka. Daudi oyo yakoba ati: “Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwogerera mu nze, antaire ebibono bye mu kanwa. Katonda wa Isiraeli yayogera, oyo olubaale lwa Isiraeli olw'okwewogomamu yankoba ati: Omuntu bw'afuga abantu ng'asala mu butuufu, n'afuga ng'atya Katonda, ababonekera ng'oti n'akasana ak'oku nkyo, ak'endhuba evaayo ku lunaku oluziraku bire ku igulu aba ng'oti maadhi agaleetera eisubi okusibuka okuva mu itaka. Bwenebwene atyo Katonda bw'ali eri ab'olulyo lwange, kuba yakola ninze endagaano ey'olubeerera, endagaano ensengeke obukalamu era etalivaagho. Nkakasa nti aidha kumbeeranga mu buli kintu, era ampenga byonabyona bye nhenda. Aye abantu abatatya Katonda boonaboona bali ng'oti mawa ge basuula obw'ere, kuba toghanga kugagema na ngalo. Aye ole ayenda okugagemaku, akozesa ekyuma ekigumu einho era n'olunhago olw'eifumo, yaagookya n'omuliro gwagamaliragho irala.” Gano n'amaina ag'abalwani ab'amaani Daudi be yali nabo: Asooka nga ni Yoshebu Basshebethi ow'e Tahakemoni n'eyali ng'akulira abasatu ab'amaani. Ono ghaligho omukuzi gwe yalwanisa eifumo lye n'abalwani olunaana (800), yaabaita boonaboona. Owokubiri ku basatu abo ab'amaani nga ni Eleazari mutabane wa Dodo, ate Dodo oyo yaaba mutabane wa Ahohi. Oyo n'eyali ni Daudi ni bakana okulwanisa Abafilisiti abaali beesoloiza okulwana, waire nga Abaisiraeli baaleka olutalo bairayo einhuma. Mwene yaakana yaita Abafilisiti okutuusa omukono gwe bwe gwakoogha, engalo ni dhimwefunhira ku mpiima. Musengwa Katonda yaabagha obughanguzi obw'amaani olunaku olwo. Abaisiraeli baamala baira bwa kutoola ku baitibwa bintu. Owokusatu ku basatu abo ab'amaani nga ni Shamma mutabane wa Agee ow'e Harari. Oyo ghaaligho olunaku Abafilisiti lwe beesololeza e Lehi aghaali omusiri ogwidhwire ebidhandhaali, Abaisiraeli baalumuka Abafilisiti abo. Aye Shamma oyo yaasigala mu musiri ogwo yaagulwanirira, yaita Abafilisiti. Musengwa Katonda yaagha Isiraeli obughanguzi obw'amaani. Agho nga mu biseera eby'amakungula, abasatu ku balwani amakumi asatu abaakuliranga banaibwe mu igye, baaja Daudi ye yali mu mpuku ey'e Adullamu. Ekikunsu eky'Abafilisiti kyali kisimbye weema dhaakyo mu kiiko eky'e Refa. Mu kiseera ekyo Daudi yali mu kifo eky'okwewogomamu, ate ekikunsu eky'Abafilisiti nga kisimbye enkambi yaakyo e Bethelehemu. Omwoyo gwadhuuba Daudi oyo, yaakoba ati: “Kale nguli ghaligho omuntu andeeteraku amaadhi ag'okunhwa agava mu nsulo eri ku mulyango ogw'ekibuga e Bethelehemu!” Agho abalwani bale abasatu ab'amaani baaja baaghaguza mu kifo Abafilisiti ghe baasimba weema dhaibwe, baasena amaadhi mu nsulo eyo, baagaleetera Daudi. Aye yaaloba kuganhwaku naire, yaagafukira Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, tikiribaagho nze okukola ekintu ng'oti n'ekyo. Olwo mba ng'ali kunhwa omusaayi ogw'abasaadha bano abaghaireyo obulamu bwaibwe ni baja okuganona!” Kale yaaloba kuganhwa. Ebyo n'ebikolwa abalwani abo abasatu ab'amaani bye baakola nga baziramu ntete naire. Abishai muganda wa Yoabu era nga inhina ni Zeruia, n'eyali akulira abalwani amakumi asatu ab'amaani. Abishai oyo yaalwanisa abantu ebikumi bisatu n'eifumo lye yaabaita, yeekolera eriina mu balwani amakumi asatu abo. Oyo n'eyasinga okumanhikana einho mu abo amakumi asatu, era yaafuuka muduumizi waibwe. Aye ti yatuuka ku idaala lya bale abasatu. Benaia ow'e Kabuzeeli era mutabane wa Yehoiada, yali mulwani wa ntalo aziramu ntete. Yakola eby'amaani kamaala, nga n'omuli n'okwita abalwani ab'amaani ababiri Abamoabu. Olundi yaita empologoma ng'eri mu kiina, mu biseera eby'omugozi nga gugwire. Era yaita Omumisiri nga wa kighaga, ate ng'agemye eifumo mu ngalo. Benaia oyo yaamulumba nga mwene ali na mwigo bwigo, yaamuswankulaku eifumo mu ngalo yaamwitisa lyene eryo. Ebyo n'eby'amaani Benaia mutabane wa Yehoiada bye yakola, ni yeekolera eriina mu abo amakumi asatu ab'amaani. Benaia oyo yamanhikana inho mu abo amakumi asatu, aye tiyatuuka ku idaala lya bale abasatu. Daudi yaamutaagho okukuliranga abaisirukale be abaamukuumanga. Abandi ku abo amakumi asatu ni bano: Asaheli muganda wa Yoabu, Elihanani mutabane wa Dodo ow'e Bethelehemu, Shamma ow'e Harodi, Elika ow'e Harodi, Helezi Omupaleti, Ira mutabane wa Ikkeshi ow'e Tekoa, Abiezeri ow'e Anathothi, Mebunnai Omuhushathi, Zalumoni Omuahohi, Maharai ow'e Netofa, Helebu mutabane wa Baana ow'e Netofa, Ittai mutabane wa Ribai ow'e Gibea eky'Ababenjamini, Benaia ow'e Pirathoni, Hiddai ow'oku bwiga obw'e Gaashi, Abialiboni Omuarubathi, Azimavethi ow'e Bahurimu, Eliahaba ow'e Shaaluboni, Batabane ba Yasheni, Yonathani, Shamma Omuharari, Ahiamu mutabane wa Sharari Omuharari, Elifeleti mutabane wa Ahasibai ow'e Maaka, Eliamu mutabane wa Ahithofeli ow'e Gilo, Heziro ow'e Karumeli, Paarai Omuarubi, Igali mutabane wa Nathani ow'e Zoba, Bani Omugadi, Zeleka Omuammoni, Naharai ow'e Beerothi eyagemeranga Yoabu mutabane wa Zeruia eby'okulwanisa bye, Ira Omuithiri, Garebu Omuithiri, ni Uria Omuhitti. Agho boonaboona aghalala baaba abantu amakumi asatu na musanvu. Agho Musengwa Katonda kabiri yaasungughalira inho Abaisiraeli, yaaleetera Daudi okubatuusaaku akabi. Yaakoba Daudi ati: “Ja obale Abaisiraeli n'Abayudaaya.” Kale Kyabazinga Daudi yaalagira Yoabu n'abaduumizi abandi ab'eigye be yali nabo ati: “Muje mubitebite mu bika byonabyona ebya Isiraeli okuva e Dani okutuuka e Beerisheba, mubale abantu mmanhe omughendo gwaibwe.” Yoabu yaamukoba ati: “Musengwa Katonda wo agwananga yaayongera ku bungi obw'abantu ba Isiraeli emikuzi kikumi okusinga bwe bali, era n'iwe Isebantu kyabazinga ekyo waakyeboneraku n'amaiso go. Aye Isebantu kyabazinga, eky'okubala abantu kikusanhukiza ki?” Aye Yoabu n'abaduumizi abandi ab'eigye, baalwa eira baakakibwa okukola ekyo kyabazinga kye yalagira. Kale baava mu maiso ga kyabazinga, baaja okubala abantu abaali mu Isiraeli. Baasomoka omwiga Yorudani, baaja okubala abantu nga basookera mu Aroeri ekiri ghagati mu kiiko, beeyongerayo mu kiketezo ky'e Gadi baatuuka e Yazeri. Olwo baaja baatuuka e Gileadi n'e Kadeshi mu kiketezo eky'Abahitti. Beeyongerayo baatuuka e Dani, ate baava eyo beezungulula baaja e Sidoni. Agho baatuuka e Tiro mu kifo eky'okwewogomamu, baamala baaja mu bibuga byonabyona eby'Abahivi n'Abakanaani, era baaja baabita mu kiketezo kya Buyudaaya ekikalukalu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, baatuuka e Beerisheba. Kale olumaliira olw'emyezi omwenda n'enaku amakumi abiri, bairayo e Yerusalemu nga bamaze okubitabita mu biketezo by'ensi eyo byonabyona. Yoabu yaatwalira kyabazinga Daudi omughendo ogw'abantu be baabala: mu Isiraeli mwalimu abasaadha abalwani b'entalo abaziramu ntete emitwalo kinaana (800,000), ate mu Buyudaaya mwabaamu emitwalo ataanu (500,000). Aye Daudi bwe yamala okubala abantu yeeraliikirira mu omwoyo, yaakoba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda nhonoine inho olw'ekyo kye nkoze. Era buti nkweghembye ntoolaaku ekibi ekyo nze omugheereza wo, kuba nkoze kya busiru inho.” Gadi omulanzi yali nga n'agha Daudi ku magezi. Kale Daudi oyo bwe yasitukagho ku nkyo, Musengwa Katonda yaakoba Gadi ati: “Ja okobe Daudi oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ndi kukugha ebintu bisatu, olondeku kirala kye mbe nkukole.’ ” Kale Gadi yaaja ye Daudi yaamukobera nga Musengwa Katonda bwe yamukoba. Yaamukoba ati: “Ku bisatu bino olondaku kirigha? Endhala okugwa mu nsi yo okumala emyaka esatu? Oba iwe okumala emyezi esatu ng'oli kulumuka abazigu bo abakuyiigania? Oba ekibamba okwidha mu nsi yo ni kigigoya okumala enaku eisatu? Buti dhuubiriza osalegho kye mbe ndhiremu oyo antumye.” Agho Daudi yaakoba Gadi ati: “Enaku engemye inho naasoberwa. Aye ekisinga leka Katonda ali n'ekisa ekyodo atubonereze mwene, mu kifo eky'abantu obuntu okutubonereza.” Kale Musengwa Katonda yasindika ku Isiraeli ekibamba okuva ku nkyo eryo okutuusa ku kiseera ekyateebwagho. Abantu baafa okuva e Dani okutuuka e Beerisheba abaaghera emitwalo omusanvu (70,000). Malaika bwe yagolola omukono gwe okuzikiriza Yerusalemu, Musengwa Katonda yaakyusa ekirowoozo kye eky'okukola Abaisiraeli akabi. Kale Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ekyo kinaamala. Lekera agho!” Agho malaika yali atuuse mu kifo aghakubirwa engaano ekya Arauna Omuyebusi. Daudi bwe yabona malaika eyali ali kwita abantu, yaasaba Musengwa Katonda ati: “Linga, nze ninze eyayonoona, naakola ekibi einho, aye abantu bano bazira kye baakola kiri kubaitisa. Kyenva ni nsaba nti, omukono gwo gugwaine kukuba nze n'ab'endhu ya lata wange.” Ku lunaku lwene olwo Gadi yaidha yaakoba Daudi ati: “Ja mu kifo aghakubirwa engaano agha Arauna Omuyebusi ozimbire agho Musengwa Katonda alutaari.” Kale Daudi yaaja ng'ajiira ku kiragiro kya Musengwa Katonda Gadi kye yamukobera. Arauna bwe yalinga ati yaabona kyabazinga Daudi n'abakungu be nga bali kwidha y'ali, yeena yaaja ye bali. Era bwe yatuuka ye kyabazinga yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Yaabuuza kyabazinga ati: “Kibaire ki iwe Isebantu kyabazinga okwidha ye nze omugheereza wo?” Daudi yaamwiramu ati: “Ndidhie kukugulaku kifo kyo aghakubirwa engaano nzimbiregho Musengwa Katonda alutaari olwo atoole ku bantu ekibamba.” Arauna yaakoba kyabazinga ati: “Niiwe Isebantu kyabazinga, toola kyonakyona ky'obona nga kirungi, okigheeyo. Ente dhiidho edh'okughaayo ng'ekigheebwayo ekyokebwa, n'ekiti ekibairenga kikozesebwa okumulungula engaano kiikyo, era n'emiti egibaire egy'ebikoligo by'ente, gikozese ng'enku. Ebyo byonabyona, Isebantu kyabazinga, nze Arauna mbikughaire iwe kyabazinga, era nsaba Musengwa Katonda asiime ekigheebwayo kyo.” Aye kyabazinga yaakoba Arauna ati: “Busa toidha kubimpa bughe, aye ndidha kubigula omughendo ogubijaamu. Tiidha kughaayo kigheebwayo kyokebwa eri Musengwa Katonda wange kye ntaguze na mughendo kuva mu nsawo yange.” Kale Daudi yaagula ekifo aghakubirwa engaano n'ente dhaaku ebitundu amakumi ataanu ebya feeza. Era yaazimbira agho Musengwa Katonda alutaari yaagheerayo ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Kale Musengwa Katonda yaabagha bye baasabira ensi era yaalekeza n'ekibamba ekyali kiri kwita abantu mu Isiraeli. Mu kiseera ekyo kyabazinga Daudi yali ng'akairiighe inho, era nga waire bamubwika ebyebwiko ebigheraku, nga tasuugha. Kale abagheereza be baamukoba bati: “Isebantu kyabazinga, ka tukunoonezeeyo omughala omutomuto akugheerezenga era ng'akulabirira. Era asulenga ghalala n'iwe musengwa waife kyabazinga, oghange okusuughanga.” Agho baayagala mu Isiraeli mwonamwona omughala aboneka obulungi, era baazuula Abishagi Omushunami, baamuleetera kyabazinga. Omughala oyo yali aboneka bulungi inho, era yaafuuka omugheereza wa kyabazinga, ng'amulabirira. Aye kyabazinga tiyamufuulaku mukazi we naire. Agho Adoniya mutabane wa kyabazinga Daudi, ye yazaala mu mukazi ayetebwa Haggithi, yeekuluntaza ng'akoba mule ati: “Ninze ndidha okuba kyabazinga.” Era yeetegekerayo ebigaali eby'omu lutalo, n'abavuzi b'embalaasi, n'abasaadha amakumi ataanu ab'okumukuumanga. Lata we Daudi, yali nga tamuneniangaku mu kintu kyonakyona. Adoniya oyo yali mulungi mu mboneka ye, era nga ni muto wa Abusalomu amwiraku. Adoniya oyo yaayogera ni Yoabu mutabane w'omukazi ayetebwa Zeruia, era yaayogera ni Abiathari kabona, era abo bombi baamughagira era baamubeera. Aye Zadoki kabona, ni Benaia mutabane wa Yehoiada, ni Nathani omulanzi, ni Shimei, ni Rei, n'abasaadha ba Daudi ab'amaani, tibaali ku luuyi lwa Adoniya. Agho Adoniya yaaghaayo bino ng'omusengo: entaama, ente enume n'ente entototo empiite ensavu. Yaabigheerayo agho gha ibaale eryetebwa Eibaale ery'Emisota, eriri okumpi n'akaiga akeetebwa Enirogeli. Yaayeta baganda be boonaboona, abo nga n'abaana ba kyabazinga Daudi, era yaayeta n'abakungu ba kyabazinga boonaboona ab'e Buyudaaya, okwidha okubaagho. Aye yaaloba kweta Nathani omulanzi, oba Benaia, oba abasaadha bale abalwani ab'amaani, waire okweta muganda we Solomoni. Agho Nathani omulanzi yaaja, yaakoba Bathisheba inhina wa Solomoni ati: “Iwe okaali kuwulira ng'Adoniya mutabane wa mughalikwa wo Haggithi yafuuse kyabazinga, era nga musengwa waife Daudi taidhi? Kale ni ka nkughe ku magezi osobole okuwonia obulamu bwo n'obwa mutabane wo Solomoni: Situkiramu oje ye kyabazinga Daudi, omukobe oti, ‘Isebantu kyabazinga, tiwandayirira nze omugheereza wo omukazi, oti mutabane wange Solomoni n'alikusikira era nga n'alityama ku kityamo kyo eky'obwakyabazinga? Memale kabiri Adoniya afuuse atya kyabazinga?’ ” Nathani yaayongeraku ati: “Agho bw'onaaba ng'okaayogera ni kyabazinga, zeena ndidha kutuukiragho mu kiseera ekyo era nkakase by'okoba.” Agho Bathisheba yaaja ye kyabazinga mu kisenge ye yali. Mu kiseera ekyo kyabazinga yali akairiighe inho, era nga Abishagi, omughala Omushunemi, n'amulabirira. Agho Bathisheba yaakubira kyabazinga amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Kyabazinga yaamubuuza ati: “Oyenda ki?” Bathisheba yairamu ati: “Isebantu kyabazinga, nze omugheereza wo omukazi wandayirira mu liina lya Musengwa Katonda wo, oti mutabane wange Solomoni n'alikusikira, era nga n'alityama ku kityamo kyo eky'obwakyabazinga. Aye mpegaano bona, Adoniya afuuse kyabazinga, waire nga iwe musengwa wange toidhi. Era aghaireyo bino ng'omusengo: ente enume, ente entototo empiite ensavu n'entaama kamaala. Era ayese batabane bo boonaboona, ni Abiathari kabona, ni Yoabu omuduumizi w'eigye. Aye Solomoni omugheereza wo tamwese. Agho ni Isebantu kyabazinga, Abaisiraeli boonaboona balingiriire ku iwe okubakobera ow'okukusikira ku bwakyabazinga. Bw'otaakole otyo, kiidha kuba nti iwe musengwa wange kyabazinga olulimala okufa ni weeyimba ku badhaadha bo, nze ni mutabane wange tuja kubalirwa mu bantu ababi.” Bathisheba yali akaayogera ni kyabazinga, Nathani omulanzi yaingira. Baakobera kyabazinga bati: “Nathani omulanzi wuuno aidhie.” Era Nathani oyo bwe yaingira aghali kyabazinga yaakuba amakiryaivu, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Agho yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, obwo bwene wakoba oti Adoniya n'alikusikira, era nga n'alityama ku kityamo kyo eky'obwakyabazinga? Olwaleero luno lwene, ajiire yaaghaayo bino ng'omusengo: ente enume, ente entototo empiite ensavu n'entaama. Era ayese batabane bo boonaboona, ni Yoabu omuduumizi w'eigye, ni Abiathari kabona. Era bali eyo bali kulya era baanhwera mu maiso ge, nga bwe bakoba bati, ‘Ghangaala, kyabazinga Adoniya!’ Aye nze omugheereza wo, ni Zadoki kabona, ni Benaia mutabane wa Yehoiada, ni Solomoni omugheereza wo, tatwese. Isebantu kyabazinga, niiwe eyakoze ekyo nga tokobeireeku bagheereza bo, muntu alikusikira ku bwakyabazinga?” Agho kyabazinga Daudi yairamu ati: “Ndhetera Bathisheba, aidhe.” Era Bathisheba yaidha, yaayemerera mu maiso ga kyabazinga. Kyabazinga yaalayira ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu eyamponia buli kabi koonakoona, ng'oti ni bwe nakulayirira mu Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, nga nkoba nti, ‘Solomoni n'alinsikira ku bwakyabazinga era n'aliira mu kifo kyange, atyamenga ku kityamo kyange eky'obwakyabazinga. Era ntyo bwe ndidha okukola olwaleero.’ ” Agho Bathisheba yaakuba amakiryaivu, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka mu maiso ga kyabazinga. Yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga Daudi, ghangaala byanda na byanda!” Agho kyabazinga Daudi yaayetesa Zadoki kabona, ni Nathani omulanzi, ni Benaia mutabane wa Yehoiada. Bwe baidha gh'ali, kyabazinga yaabakoba ati: “Muje n'abakungu bange, mutyamye mutabane wange Solomoni ku nhumbu yange yeene, y'abe avuge. Olwo muserengete e Gihoni, Zadoki kabona ni Nathani omulanzi bamusiigire eyo omuzigo, abe kyabazinga wa Isiraeli. Ekyo nga kiwoire, mwidha kufuuwa eigwala, mukobe muti, ‘Ghangaala kyabazinga Solomoni!’ Eyo mwidha kuvaayo nga mumunonereza, aidhe atyame ku kityamo kyange eky'obwakyabazinga kuba n'aidha okuba kyabazinga mu kifo kyange. Era mmutairegho okuba omufuzi wa Isiraeli ni Buyudaaya.” Benaia mutabane wa Yehoiada yairamu ati: “Amiina. Era, musengwa wange kyabazinga, neeghemba Musengwa Katonda wo akikakase. Nga Musengwa Katonda bw'abairenga n'iwe, Isebantu kyabazinga, era atyo bw'abe abenga ni Solomoni, era aleetere obufuzi bwe okuba obukologho einho okusinga obubwo.” Agho Zadoki kabona, ni Nathani omulanzi, ni Benaia mutabane wa Yehoiada, ni bale abaakuumanga kyabazinga Abakerethi n'Abapelethi, baatyamya Solomoni ku nhumbu ya kyabazinga Daudi, yaagivuga era baaja naye e Gihoni. Nga bali eyo, Zadoki kabona yaaja mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yaatoolayo eiyiga ery'ensolo lye baatangamu omuzigo, yaatoolamu omuzigo, yaagusiiga Solomoni. Olwo baafuuwa eigwala, era abantu boonaboona baakoba bati: “Ghangaala kyabazinga Solomoni.” Agho abantu boonaboona baaja nga bamunonereza nga bafuuwa endere, era nga basagambya n'eisanhu lingi inho, n'eitaka kumpi lyeyatiseemu olw'okuwowoigana kwaibwe. Adoniya n'abageni be boonaboona be yali nabo, baali nga bali kumaliriza ekibinuko kyaibwe, baawulira okuwowoigana okwo. Era Yoabu bwe yawulira okuvuga kw'eigwala, yaabuuza ati: “Okwasiikana okwo kwonakwona mu kibuga kutegeeza ki?” Yali akaayogera, yaja okubona, nga Yonathani mutabane wa Abiathari kabona, aidha. Adoniya yaakoba Yonathani oyo, ati: “Ingira, kuba oli musaadha mukalamu, era n'amawulire g'oleese malungi.” Yonathani yaira mu Adoniya ati: “Busa naire, kuba musengwa waife kyabazinga Daudi atairegho Solomoni okuba kyabazinga. Era atumye Zadoki kabona, ni Nathani omulanzi, ni Benaia mutabane wa Yehoiada, ni bale abaakuumanga kyabazinga Abakerethi n'Abapelethi, baaja baatyamya Solomoni ku nhumbu ya kyabazinga, era yaagivuga. Era Zadoki kabona ni Nathani omulanzi, bamusiize omuzigo e Gihoni, abe kyabazinga, era baavaayo baaja mu kibuga nga basagamba, olwo ekibuga kyabaamu okuwowoigana. Kale ni okwo n'okwasiikana kwe muwuliire. Solomoni buti ni kyabazinga. Ate ekindi, abakungu ba kyabazinga baidhie okweisuusa musengwa waife kyabazinga Daudi, baakoba bati, ‘Tweghemba Katonda wo afuule Solomoni okuba omumanhifu okusinga iwe bw'obaire, era afuule obwakyabazinga bwa Solomoni oyo bube bukologho inho okusinga obubwo bwe bubaire.’ Agho kyabazinga Daudi yeebaliza ku buliri bwe, era yasaaka Katonda ati, ‘Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli asaakibwe, oyo aghaire omulala ku b'omusaayi gwange okutyama ku kityamo kyange eky'obwakyabazinga, era n'anganha okuba omulamu ni mbona ku ekyo.’ ” Agho abageni ba Adoniya baadhugumira era baasituka, buli muntu yaagema engira yiye. Adoniya olw'okutya Solomoni, yaasituka, yaaja yeegema ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari, mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Baakobera Solomoni bati: “Bona, Adoniya akutiire iwe kyabazinga Solomoni, era wuule yeegemye ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari, ng'akoba ati, ‘Kyabazinga Solomoni asooke andayirire, nga taidha kundhita nze omugheereza we.’ ” Solomoni yairamu ati: “Bw'aneebisa obukalamu, ghazira luviiri waire olulala lwe baidha kwigha mu mutwe gwe. Aye bwe balimuzuula nga yeebisa bubi, balimwita.” Agho kyabazinga Solomoni yaatuma abantu, baaja baatoola Adoniya ku alutaari. Adoniya yaidha mu maiso ga kyabazinga Solomoni, yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Agho kyabazinga Solomoni yaamukoba ati: “Irayo ewuwo.” Agho Daudi bweyali ng'ali kumpi okufa, yaasikirira mutabane we Solomoni ati: “Ekiseera kyange eky'okufa ng'abantu boonaboona bwe bali n'okufa, kiri kumpi okutuuka. Kale oba nga wa maani era ogumanga kisaadha. Otuukirizanga ebyo byonabyona Musengwa Katonda wo by'ayenda okole, ng'ojiira ku ebyo by'akukoba mu mateeka ge ni mu biragiro bye, nga bwe byaghandiikibwa mu Mateeka ga Musa. Olwo obenga n'enkabi mu byonabyona by'onaakolanga, ni yoonayoona y'onaajanga. Era olwo Musengwa Katonda atuukirizenga kye yansuubiza, bwe yankoba ati ku baidhukulu bange n'okunaabanga anaafuganga Isiraeli, kasita baidhukulu bange abo baneegenderezanga okugema bye yalagira n'omutima gwaibwe gwonagwona, era n'omwoyo gwaibwe gwonagwona. “Ate era oidhi Yoabu mutabane wa Zeruia kye yankola, bwe yatemula abaduumizi b'eigye lya Isiraeli ababiri Abuneri mutabane wa Neri, ni Amasa mutabane wa Yetheri. Yabatemulira mu biseera eby'emiraala, ng'abeesasuulizaaku olw'abantu abaitibwa mu ntalo. Mu nsambo eyo yandeetera okuvunaanibwa ogw'okwita abantu abaziraku musango. Kale ni okolanga nga bw'oidhi. Otalobanga kumwita, ni bw'aliba nga mukaire wa nvu. “Aye bisanga bukalamu batabane ba Barazillai Omugileadi, era ka babenga mu abo b'onaalabiriranga, kuba bambisa bukalamu bwe nali nga ndi kulumuka muganda wo Abusalomu. “Era ghaligho ni Shimei ali n'iwe, ng'oyo ni mutabane wa Gera Omubenjamini ow'e Bahurimu. Shimei oyo yanvuma bubi inho ku lunaku lwe naja e Mahanaimu. Aye bwe yaidha okundhagaana ku mwiga Yorudani, namulayirira mu Musengwa Katonda nti, tiidha kumwita. Kale ni otamusonighanga naire. Oli musaadha mugezi era oidha kumanha eky'okumukola. Otalobanga kumwita waire nga mukaire.” Agho Daudi yaafa yeeyimba ku baadhaadha be abaafa, yaziikibwa mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Yali afugiire Isiraeli okumala entangama ya myaka amakumi ana; yafugira emyaka musanvu mu Heburoni, era yaafugira emyaka amakumi asatu n'esatu mu Yerusalemu. Agho Solomoni yaasikira lata we Daudi ku bwakyabazinga, era obwakyabazinga bwe bwaba bugumu bwene. Agho Adoniya mutabane wa Daudi ye yazaala mu Haggithi, yaidha eri Bathisheba inhina wa Solomoni. Bathisheba yaamubuuza ati: “Oidhie bya bulungi?” Adoniya yairamu ati: “Yii, bya bulungi.” Era yaakoba ati: “Ndi ni kye nhenda okukukoba.” Bathisheba yaakoba ati: “Kyogere.” Adoniya yaakoba ati: “Oidhi bukalamu nga ninze eyali ow'okusikira obwakyabazinga, era ng'abantu boonaboona mu Isiraeli ekyo kye baali basuubira. Aye muganda wange yaafuuka kyabazinga, kuba Musengwa Katonda atyo bwe yayenda. Kale, mpegaano ndi kukusaba ekintu kirala, era nkweghembye otakiinhima.” Bathisheba yaamukoba ati: “Kyogere.” Adoniya yaamukoba ati: “Nkweghembye nsabiraagho kyabazinga Solomoni, kuba iwe taidha kukwima, ampe Abishagi Omushunemi, abe mukazi wange.” Bathisheba yaakoba ati: “Kale ndhikiriiza. Ndidha kukwogererayo ye kyabazinga.” Kale Bathisheba yaaja ye kyabazinga Solomoni okwogererayo Adoniya. Kyabazinga yaasituka okusangaaza inhina ng'akutaimeku. Yaatyama ku kityamo kye eky'obwakyabazinga. Yaalagira baaleetera inhina ekityamo, inhina yaatyama ku luuyi olw'omukono omusaadha olwa kyabazinga. Inhina yaakoba ati: “Ndi n'akantu akatono kalala kati, ke nhenda okukusaba. Otakaanhima.” Kyabazinga yaamukoba ati: “Maama, kasabe. Tiidha kukakwima.” Inhina yaamukoba ati: “Leka muganda wo Adoniya atwale Abishagi Omushunemi, abe mukazi we.” Kyabazinga Solomoni yairamu inhina ati: “Lwaki oli kusabira Adoniya, Abishagi Omushunemi abe mukazi we? Musabire n'obwakyabazinga bwona, kuba ni mukulu wange, ate nga Abiathari kabona ni Yoabu mutabane wa Zeruia bali ku luuyi lwe.” Agho kyabazinga Solomoni yaalayira mu Musengwa Katonda ati: “Adoniya bw'ataitibwe olw'ekyo ky'asabye, Katonda agwananga yambonereza inho. Ndayira Musengwa Katonda omulamu eyampa obwakyabazinga bwa lata wange Daudi, nze n'ab'endhu yange, era n'andeetera okukakata ku kityamo eky'obwakyabazinga, nga bwe yasuubiza. Ndayira nti bwenebwene olwaleero Adoniya aidha kwitibwa.” Agho kyabazinga Solomoni yaalagira Benaia mutabane wa Yehoiada, yaaja yaita Adoniya. Kyabazinga Solomoni yaakoba Abiathari kabona ati: “Ja mu kyalo kyo mu Anathothi. Ogwaniire okwitibwa, aye tiidha kukwita mpegaano, kuba walabiriranga Esanduuku ya Musengwa Katonda ey'Endagaano, bwe wali ni lata wange Daudi, era waabanga ghalala naye mu bizibu bye byonabyona.” Kale atyo Solomoni yaabinga Abiathari ku mulimo ogw'okuba kabona wa Musengwa Katonda. Mu nsambo eyo, yaatuukiriza Musengwa Katonda kye yakoba ku b'endhu ya Eli mu Shilo. Amawulire ago bwe gaatuuka ku Yoabu, yaalumukira mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yeegema ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo, ebiri ku alutaari. Yoabu yatya, kuba yeeyimba ni Adoniya, waire nga tiyeeyimbaku na Abusalomu. Bwe baakobera kyabazinga Solomoni bati: “Yoabu alumukiire mu Weema ya Musengwa Katonda, era ali gh'alutaari,” Solomoni yaalagira Benaia mutabane wa Yehoiada ati: “Ja omwite.” Benaia yaaja yaatuuka ku Weema ya Musengwa Katonda, yaakoba Yoabu ati: “Kyabazinga akulagiire ati, ‘Fuluma.’ ” Yoabu yaakoba ati: “Busa, ndidha kufiira ghano.” Benaia yaiza ye kyabazinga obukwenda ati: “Yoabu akobye ati n'ati. Atyo bw'andhizeemu.” Agho kyabazinga yaakoba Benaia ati: “Kola nga bw'akobye. Mwite, omuziike, nze n'ab'endhu ya lata wange tulobe kuvunaanibwa kufa kwa bantu Yoabu oyo be yaita nga baziraku musango. Musengwa Katonda aidha kumubonereza ng'amulanga ebikolwa bye eby'ekitemo, kuba yaita abasaadha babiri nga lata wange Daudi taidhi. Abasaadha abo baali batuufu era nga bali n'ebisaanizo okumusinga, era nga ni bano: Abuneri mutabane wa Neri era omuduumizi w'eigye lya Isiraeli, ni Amasa mutabane wa Yetheri era omuduumizi w'eigye lya Buyudaaya. Yoabu n'eizaire lye baidha kubonerezebwanga enaku dhoonadhoona, nga babalanga olw'okwita abantu abo. Aye Daudi n'eizaire lye era n'abasika be ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, Musengwa Katonda aidha kubaghanga emiraala enaku dhoonadhoona.” Kale Benaia mutabane wa Yehoiada yaaja yaita Yoabu, baamuziika ewuwe mu irungu. Agho kyabazinga yaataagho Benaia mutabane wa Yehoiada okuba omuduumizi ow'eigye mu kifo kya Yoabu. Era kyabazinga yaataagho Zadoki kabona mu kifo kya Abiathari. Agho kyabazinga yaayetesa Shimei, yaamukoba ati: “Weezimbire endhu mu Yerusalemu, obenga omwo. Era otagezangaku kuva mu kibuga omwo, n'oja ghantu ghandi naire. Kimanhe bumanhe nti k'olivaayo n'osomoka akaiga Kiduroni, oliitibwa bwitibwe. Era oliba nga niiwe mwene weereeteire okufa.” Shimei yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, ky'okobye kirungi. Era nga bw'okobye, zeena omugheereza wo bwe ndidha okukola.” Kale Shimei yaaba mu Yerusalemu ekiseera kinene. Aye nga ghabiseegho emyaka esatu, babiri ku bairu ba Shimei baalumuka, baaja eri Akishi mutabane wa Maaka, kyabazinga w'e Gathi. Abantu baakobera Shimei bati: “Bona eno, abairu bo bali mu Gathi.” Shimei yaasituka, yaatyama ku ndogoyi ye, yaaja e Gathi ewa Akishi okunoonia abairu be. Bwe yatuukayo, yaabatoolayo. Abantu baakobera Solomoni bati Shimei yava e Yerusalemu yaaja e Gathi, era yaira. Kyabazinga yaayetesa Shimei, yaamukoba ati: “Tyakulayiza mu Musengwa Katonda, ni nkukaninkiriza nga nkoba nti k'oliva e Yerusalemu n'oja aghantu aghandi woonawoona, kimanhe bumanhe nti oliitibwa bwitibwe? Era tiwandhiramu oti, ‘Ky'okobye kirungi. Ndidha kukigondera?’ Kale, lwaki totuukiriiza kye walayira mu Musengwa Katonda, era lwaki omenhie ekiragiro kye nakulagira?” Kyabazinga era yaakoba Shimei ati: “Oidhi bukalamu mu mwoyo gwo ebibi byonabyona bye wakola lata wange Daudi. Kale Musengwa Katonda ky'anaava n'akubonereza. Aye nze Solomoni, Musengwa Katonda aidha kumpa enkabi era aidha kuleetera obwakyabazinga bwa Daudi okukakata enaku dhoonadhoona.” Agho kyabazinga Solomoni yaalagira Benaia mutabane wa Yehoiada, yaaja yaita Shimei. Agho obwakyabazinga bwakakata mu mikono gya Solomoni. Agho Solomoni yaaleetagho enkolagana ni kyabazinga w'e Misiri, ng'abayiza mughala wa kyabazinga oyo. Era Solomoni yaaleeta omughala oyo mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, okutuusa lwe yamala okwezimbira endhu n'ekisaagaati kyaku ekikye, n'eisinzizo lya Musengwa Katonda, n'ekimante okwezungulula ekibuga Yerusalemu. Okutuusa mu kiseera ekyo, abantu baali nga bakaagheerayo emisengo mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, kuba ghaali nga ghakaali kuzimbwagho ndhu ya kusinzizangamu Musengwa Katonda. Solomoni yagonzanga Musengwa Katonda ng'ajiira ku ebyo lata we Daudi bye yamusikirira. Aye era Solomoni oyo, yeena yagheerangayo emisengo era yaaniokezanga obubbaani mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu. Agho Solomoni yaaja e Gibeoni okugheerayo eyo emisengo, kuba ekyo n'ekyali ekifo ekigulumivu eky'oku kasozi ekyali ekikulu. Solomoni yagheerangayo ku alutaari y'omu kifo ekyo ebigheebwayo ebyokebwa bikumi na bikumi. Bwe yali ng'ali eyo e Gibeoni, Musengwa Katonda yaamubonekera obwire mu kirooto, yaamukoba ati: “Saba ky'oyenda, nkughe.” Solomoni yaakoba ati: “Buliidho obairenga ng'oyoleka nga bw'ogonza einho lata wange Daudi omugheereza wo obutalekera; kuba yali mwesigwa, omutuufu era omwesimbu mu kukolagana n'iwe. Era omukuumiire okugonza kwo okwo okutakoma, waamugha omwana omulenzi afuga mpegaano mu kifo kye. Wo Musengwa Katonda wange, iwe buti onfiire nze omugheereza wo, mbe kyabazinga mu kifo kya lata wange Daudi, waire nga ndi mwana muto. Nzira kye ndidhi naire. Ate nze omugheereza wo ndi mu bantu be walondamu, eighanga eikologho, olukunkumuli olw'abantu abatasoboka kubalika. Kale ni mpa nze omugheereza wo amagezi, nsobole okufuganga abantu bo, n'okwawulangagho ekirungi n'ekibi kuba naani aghanga okufuga eighanga lyo lino eikologho liti, aghazira ekyo?” Musengwa Katonda yaasangaala okubona nga Solomoni ekyo ky'asabye. Agho yaamukoba ati: “Nga bw'osabye ekyo, n'oteesabira kughangaala, oba obukombe, oba okufa kw'abazigu bo, aye ni weesabira amagezi okwawulangagho ekituufu, kale ky'osabye nkikughaire. Era bona eno, nkughaire amagezi n'okutegeera, ebisinga omuntu owundi yeenayeena ku abo abaakusookayo bye yaali afunie, era ebisinga omuntu owundi yeenayeena ku abo abalikwiririra, by'alifuna. Era nkughaire n'ebindi by'otasabye: obukombe n'ekitiibwa mu bulamu bwo bwonabwona, ghabule kyabazinga owundi yeenayeena ayagayaga n'iwe. Era bw'onaabanga omuwulize ye ndi, n'ogemanga amateeka gange n'ebiragiro byange byonabyona, nga lata wo Daudi bwe yakolanga, ndikugha obughanguzi.” Agho Solomoni yaasitukagho. Okuja okwetegereza ati nga kibaire kirooto. Yaaja e Yerusalemu, yaayemerera mu maiso g'Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda, yaaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Era yaakolera abagheereza be boonaboona embaga. Lwali lulala abakazi bamalaaya babiri baidha eri kyabazinga Solomoni, baayemerera mu maiso ge. Malaaya owundi yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, nze n'omukazi ono tusula mu ndhu ndala. Nazaala omwana nga tuli mu ndhu ndala n'omukazi ono. Ku lunaku olwokusatu nga mmaze okuzaala, omukazi ono yeena yaazaala. Era twali twenka nga ghazira muntu wundi, okutoolaku ife twenka ababiri mu ndhu. Agho omwana w'omukazi ono yaafa obwire, kuba omukazi ono yamulambaalaku. Omukazi ono yaasituka mu bwire ghagati, yaatoola omwana wange mu buliri bwange nga nze ndi mu ndoolo, yaamuta mu kifuba kye, ate yaata omwana we afiire mu kifuba kyange. Bwe nasitukagho enkyo okwonsa omwana wange, naja okubona ng'afiire. Aye bwe namwekalirisa obukalamu, naja okubona nga ti n'omwana wange ye nazaala.” Aye omukazi ole owundi yaakoba ati: “Busa, omwana omulamu n'owange, omufu n'owuwo.” N'ono eyasooka yaakoba ati: “Busa, omufu n'owuwo, omulamu n'owange.” Baakaayana batyo mu maiso ga kyabazinga. Agho kyabazinga Solomoni yaakoba ati: “Owundi ali kukoba ati, ‘Omwana omulamu n'owange, omufu n'owuwo.’ Ate owundi yaakoba ati, ‘Busa, omwana omufu n'owuwo, omulamu n'owange.’ ” Agho kyabazinga yaakoba ati: “Mundeetere empiima!” Bwe baagireeta, yaakoba ati: “Musalemu omwana omulamu ghabiri, ekitundu mukighe owundi, n'ekitundu mukighe owundi.” Agho inhina w'omwana omulamu, omwoyo gwamulumira omwana we, yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, omwana mutamwita. Mumumughe nga mulamu.” Aye omukazi ole owundi yaakoba ati: “Taidha kuba wange oba wuwo mumutugabaniemu.” Agho kyabazinga yaakoba ati: “Mutaita mwana, mumughe omukazi asoose, oyo ni inhina w'omwana mwenemwene.” Abaisiraeli boonaboona bwe baawulira kyabazinga Solomoni bw'asaze omusango ogwo, baamwewuunhia inho, kuba baabona ng'amagezi ga Katonda gamulimu, asobole okusalanga mu butuufu. Kyabazinga Solomoni yali kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona, era bano n'abakungu ab'oku ntwiko: Azaria mutabane wa Zadoki, n'eyali kabona. Elihorefu ni Ahiya nga bombi batabane ba Shisha, n'abaali abaghandiisi. Yehoshafati mutabane wa Ahiludi, n'eyali omukuumi w'ebighandiiko. Benaia mutabane wa Yehoiada, n'eyali omuduumizi w'eigye. Zadoki ni Abiathari baali bakabona. Azaria mutabane wa Nathani n'eyali akulira abakungu. Zabudi mutabane wa Nathani, yali kabona era nga mukagwa wa kyabazinga. Ahishari n'eyali alabirira ekisaagaati kya kyabazinga. Adoniramu mutabane wa Abuda, n'eyali akozesa abo abaakolanga emirimo egy'olukako. Solomoni yali n'abakungu ikumi na babiri mu Isiraeli mwonamwona, abaaleeteranga kyabazinga n'ab'omu ndhu ye eby'okulya. Buli muntu ku abo ng'ali n'okuleeta eby'okulya bya mwezi mulala buli mwaka. Gano n'amaina gaibwe: Benihuri nga n'alabirira ekiketezo eky'oku nsozi ekya Efuraimu; Benidekeri yaalabirira ebibuga Makazi, Shaalabimu, Bethishemeshi, Eloni ni Bethi Hanani; Benihesedi yaalabirira ebibuga Arubbothi, era ng'oyo ni mwene kibuga Soko ghalala n'ekiketezo kyonakyona eky'e Heferi; Benabinadabu yaalabirira ekiketezo kyonakyona eky'e Nafathidori, era ng'oyo n'eyabayiza Tafathi mughala wa Solomoni; Baana mutabane wa Ahiludi yaalabirira ebibuga Taanaki ni Megiddo, ghalala n'ekiketezo kyonakyona eky'e Bethi Sheani ekiriiraine ekibuga Zarethani, eifo gh'ekibuga Yezireeli. Baana oyo era yaalabirira n'ekiketezo ekiva e Bethi Sheani okutuuka ku kibuga Abeli Mehola, n'okutuukira irala ku luuyi lule olw'ekibuga Yokimeamu. Benigeberi yaalabirira ekibuga Ramothi eky'omu Gileadi, n'ebyalo bya Yairi mutabane wa Manasse ebiri mu Gileadi, n'ekiketezo ky'e Arugobu mu Bashani; woonawoona ng'ebyo n'ebibuga ebikologho enkaaga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu era ebiri n'eminhololo egisiba endhigi dhaabyo egyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo. Ahinadabu mutabane wa Iddo, yaalabirira ebiketezo by'e Mahanaimu; Ahimaazi yaalabirira ekiketezo kya Nafutali, era ng'oyo n'eyabayiza Basemathi owundi ku baghala ba Solomoni; Baana mutabane wa Hushai yaalabirira ekiketezo kya Asheri n'ekibuga Bealothi; Yehoshafati mutabane wa Parua yaalabirira ekiketezo kya Issakari; Shimei mutabane wa Ela yaalabirira ekiketezo kya Benjamini; Geberi mutabane wa Uri yaalabirira Gileadi ekyali ekiketezo kya kyabazinga Sihoni ow'Abamori ni kyabazinga Ogi ow'e Bashani. Era ghaabaagho omukulembeze mulala, eyalabiriranga Buyudaaya yoonayoona. Abantu mu Buyudaaya ni mu Isiraeli baali kamaala inho ng'oti musenho oguba ku mbali kw'enhandha, era baalyanga n'okunhwa baanhwanga, nga basangaavu. Solomoni yafuga obwakyabazinga obwali mu kiketezo ekiva ku mwiga Eufurate okutuuka ku nsi y'Abafilisiti, n'okutuuka ku nsalosalo ni Misiri. Abantu b'omu biketezo ebyo baamughanga empooza era baamugheerezanga ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu. Eby'okulya Solomoni bye yeetaaganga buli lunaku, byabanga kilo enkumi itaanu (5,000) edh'obuwunga obw'engaano obuseereibwa obukalamu, ni kilo omutwalo mulala (10,000) edh'obuwunga obundi, n'ente ikumi ensavu, n'ente amakumi abiri dhe baaya obwaye, n'entaama kikumi, nga tobaliireeku mpongo, na mpuuli, na nkoko mpiite ensavu. Solomoni yafuganga ekiketezo kyonakyona eky'e bugwandhuba bw'omwiga Eufurate, okuva ku Tifusha okutuuka e Gaza, ng'afuga bakyabazinga baamu boonaboona. Era yali mu miraala n'ebiketezo byonabyona ebyali bimwezungulwire. Ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu, abantu boonaboona mu Buyudaaya ni mu Isiraeli, baali mu miraala okuva e Dani okutuuka e Beerisheba. Buli maka gaabanga n'eisamba lyago ery'emizabbibu n'ery'emiti emitiini. Solomoni yali n'embalaasi emitwalo ena (40,000) edhaaghaluzanga ebigaali bye eby'omu lutalo, nga buli ndala eri n'akasenge kaayo. Era yali n'abavuzi b'embalaasi omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000). Abakungu bale eikumi n'ababiri, baalinga n'okuleetera kyabazinga Solomoni eby'okulya bye yeetaaganga, era n'okuleetera n'abo abaalyanga ewa kyabazinga oyo bye beetaaganga. Buli mukungu yaleetanga mu mwezi ogugwe, era nga tibaganha ni ghabaagho bwetaavu bwa kintu kyonakyona. Baaleetanga ni sayiri yeena, n'eisubi ery'embalaasi, n'ery'ensolo enumusi dh'embiro, nga babireeta woonawoona ghe byabanga nga byetaagibwa, buli muntu nga bwe yabanga ng'alagiirwa. Katonda yaagha Solomoni amagezi n'okutegeera mu nsambo eswikiriire, era n'obwongo obungi ng'oti musenho gwa ku mbali kwa nhandha. Amagezi ga Solomoni nga gasinga amagezi ag'abantu b'e buvandhuba n'ag'abagezi ab'e Misiri goonagoona. Solomoni n'eyali asinga abantu boonaboona amagezi. Yasinga Ethani Omuezera, yaasinga ni Hemani, ni Kalukoli, ni Darida, abo nga batabane ba Maholi. Era yaamanhikana mu maghanga goonagoona ageezungulwire agho. Yayiiya ensambo enkumi isatu (3,000), n'enhembo edhiswika mu lukumi (1,000). Yayogera ku miti, okuva ku muvule ogw'omu Lebanoni, okutuuka ku kati akeetebwa hissopu, akamera ku bimante. Yaayogera ni ku nsolo, ni ku nhonhi, ni ku byeghaluliza ku itaka, ni ku byenhandha. Abantu baava mu maghanga goonagoona okwidha okuwulira ku magezi ga Solomoni. Era bakyabazinga ab'ensi dhoonadhoona abaawulira ku magezi ge, baatuma abantu okwidha okugawulirisa. Agho kyabazinga Hiramu ow'e Tiro yaawulira nga Solomoni asiigiibwa omuzigo, okusikira lata we ku bwakyabazinga. Kale yaasindika abagheereza be ye Solomoni, kuba Hiramu oyo yali mukagwa wa Daudi okuva eira. Solomoni yaasindika obukwenda ye Hiramu ng'akoba ati: “Oidhi nga lata wange, olw'entalo dhe yali n'okulwana n'ensi dh'abazigu edhaali dhimwezungulwire ku ndhuyi dhoonadhoona, tiyaghanga kuzimbira Musengwa Katonda we isinzizo, okutuusa Musengwa Katonda oyo bwe yamusobozesa okughangula abazigu be boonaboona. Aye mpegaano Musengwa Katonda wange ampaire emiraala. Ku ndhuyi dhoonadhoona, ezira muzigu waire akabi koonakoona. Kale kye nviire ni nsalagho okuzimbira Musengwa Katonda wange eisinzizo, nga Musengwa Katonda oyo bwe yakoba lata wange Daudi ati, ‘Mutabane wo, ye ndita ku kityamo eky'obwakyabazinga okukusikira, n'alinzimbira eisinzizo.’ Kale, mpegaano lagira bantemere emivule e Lebanoni. Abagheereza bange baidha kukolera ghalala n'ababo. Era ndidha kukusasula empeera y'onaayenda olw'abagheereza bo abo. Nga bw'oidhi obukalamu, eno ewaife ezira baidhi kutema miti ng'oti n'Abasidoni bwe batema.” Hiramu bwe yafuna obukwenda bwa Solomoni, yaasagamba inho, era yaakoba ati: “Musengwa Katonda olwaleero asaakibwe, eyagha Daudi omwana ow'amagezi okufuga eighanga lino eikologho.” Agho Hiramu yaagheereza Solomoni obukwenda ati: “Nfunie obukwenda bwo. Era ebigema ku miti emivule n'emisipuressi, ndi mwetegefu okubikola byonabyona nga bw'oyenda. Abagheereza bange baidha kugitoola e Lebanoni, bagiserengese ku nhandha. Ndidha kubalagira bagisibe ghalala mu binhwa, bagibise ku nhandha gituuke mu kifo ky'onaalondagho. Era ndidha kubalagira bagisimululire eyo, memale ogitooleyo. Iwe kye nhenda okole, n'okufunira ab'endhu yange emere.” Kale Hiramu yaagha Solomoni emiti gyonagyona, emivule n'emisipuressi gye yayenda. Era buli mwaka Solomoni yeena yaaghanga Hiramu kilo dh'engaano edhigheza obukaire bubiri n'emitwalo amakumi ana (2,400,000), n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva omukenenule, ogugheza lita enkumi eina (4,000). Ebyo byonabyona nga byakuliisa ab'endhu ya Hiramu. Musengwa Katonda yaagha Solomoni amagezi nga bwe yasuubiza. Ghaabaagho emiraala ghagati gha Hiramu ni Solomoni, era baakola endagaano ghagati waibwe bombi. Agho kyabazinga Solomoni yaalagira baasoloza mu Isiraeli yoonayoona abasaadha emitwalo esatu (30,000) ab'okukolanga emirimo egy'olukako. Yaasindikanga e Lebanoni abasaadha omutwalo mulala mulala (10,000) buli mwezi, mu ngobo. Baamalanga omwezi mulala e Lebanoni, ate bairanga baamalanga emyezi ebiri ewaibwe eka. Adoniramu n'eyateebwagho okukuliranga abo abaasolozebwa. Solomoni era yali n'abasaadha emitwalo musanvu (70,000) abeetwisi, n'abandi emitwalo munaana (80,000) abaabaadhanga amabaale mu kiketezo eky'oku nsozi, nga tobaliireeku abasaadha enkumi eisatu n'ebisatu (3,300) abaakozesanga abantu emirimo. Kyabazinga yaalagira, baasima amabaale amakologho ag'omughendo, ag'okuzimbisa omusingi gw'eisinzizo. Kale abazimbi aba Solomoni, n'aba Hiramu, n'abasaadha abaava e Gebali, baabaadha amabaale era baatema emiti, baabitegeka okuzimbisa eisinzizo. Mu mwaka ogwebikumi ebina n'ekinaana (480) ng'Abaisiraeli bamaze okuva mu nsi Misiri, mu mwaka ogwokuna okuva Solomoni lwe yatoolera okufuga Isiraeli, mu mwezi ogwetebwa Zivu, ogwo nga n'omwezi ogwokubiri mu mwaka, Solomoni oyo yainhama okuzimba eisinzizo lya Musengwa Katonda. Eisinzizo kyabazinga Solomoni oyo lye yazimbira Musengwa Katonda lyali mita amakumi abiri na musanvu mu buleeyi, mita mwenda mu bugazi, era lyaba mita ikumi na isatu na kitundu mu bugungumavu. Baalizimbaku ekisasi emberi waalyo nga kya bugazi bwa mita ina n'ekitundu, ate nga mu buleeyi kya mita mwenda, okwagayaga n'obuleeyi bw'eisinzizo eryo. Eisinzizo eryo yalitaaku amadinisa ag'emyango egyaja nga gifundaghala okwira kuliya. Yaalizimbaku ekizimbe kya kalina isatu ekyakookerwaku okwezungulula ebimante eby'okuliya kwalyo, mu mbali n'einhuma. Buli kisenge mu kalina eya ghansi, kyali mita ibiri n'obutundu bubiri mu bugazi. Mu kalina eyokubiri, buli kisenge kyali mita ibiri n'obutundu musanvu mu bugazi. Ate mu kalina eyokusatu, buli kisenge kyali mita isatu n'akatundu kalala mu bugazi. Ekimante ky'eisinzizo ku buli kalina gh'etandiikira kyajanga nga kitonigha mu bunene bwakyo, okusinga ku kalina eri ghansi, olwo ebisenge ebyo byasobola okwesigama ku kimante ekyo, aye nga emiti gyabyo tibagizimbiire ku kyo. Eisinzizo bwe baali balizimba, amabaale ge baazimbisa baagabaadhiranga mu kifo ghe bagasima. Olwo kyaba nti tighaali nhundo, waire empasa, oba ekintu ekindi kyonakyona eky'ekyuma ekigumu einho ekyawulirwa mu isinzizo nga balizimba. Omulyango ogwingira mu kisenge ekya kalina ekya ghansi, gwali ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo. Era nga ghaligho amadaala ge baniiniraku okuja mu kisenge eky'omu kalina eyokubiri n'eky'omu yokusatu. Mu nsambo eyo, kyabazinga Solomoni yaazimba eisinzizo era yaalimaliriza. Yaalitaamu olubani olw'emyango n'embaawo, nga bya muvule. Yaazimba ekizimbe kya kalina ekyo okwezungulula eisinzizo eryo, nga buli kalina egheza mita ibiri n'obutundu bubiri mu buleeyi okuja ghaigulu. Era nga kalina edho dhiyungiibwa ku isinzizo n'embaawo edh'omuvule. Agho Musengwa Katonda yaakoba Solomoni ati: “Kino kigema ku isinzizo lino ly'oli kuzimba: bw'onaajiiranga ku mateeka gange, n'ogonderanga ebiragiro byange, era n'ogemanga ebyo bye nkoba, ndituukiriza kye nasuubiza lata wo Daudi okumukolera. Ndidha kubanga ghalala n'abantu bange Abaisiraeli era tiibalekulirenga agho.” Kale Solomoni yaazimba eisinzizo, yaalimaliriza. Munda mu isinzizo ku bimante kwonakwona, okuva ghansi okutuuka ku lubani, yaghembaku embaawo edh'emivule. Ate ghansi woonawoona yaayaliiragho embaawo edh'emiti emisipuressi. Einhuma munda mu isinzizo, yaazimbayo ekisenge eky'embaawo edh'emivule nga dhiva ghansi dhaatuuka ku lubani. Mu nsambo eyo yaayawula ku isinzizo ekifo kya mita mwenda, ekyo nga n'Ekifo Ekitukuvu Einho. Ekitundu eky'eisinzizo eryo ekyali emberi y'Ekifo Ekitukuvu Einho, kyali kigheza mita ikumi na munaana obuleeyi. Embaawo dhe baaghemba ku bimante by'eisinzizo, dhaali nga dhitoneibwaku ebifaananie by'amabuga, n'ebimuli ebyandhulwiza. Munda mwonamwona, ebimante baabighembaku embaawo edh'emivule, ng'amabaale ge baazimbisa tigaboneka. Munda mu isinzizo omwo, yaategekamu aghantu agheetebwa Ekifo Ekitukuvu, okutangamu Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda. Ekifo ekyo Ekitukuvu kyali mita mwenda mu buleeyi, mita mwenda mu bugazi, n'emita mwenda mu bugungumavu, era yaalimbya zaabu omukenenule munda mwakyo mwonamwona. Era yaakola alutaari mu mbaawo edh'emivule. Yaalimbya zaabu omukenenule munda mw'eisinzizo mwonamwona. Yaata endhegere edha zaabu aghaingirirwa mu Kifo Ekitukuvu Einho, nga dhoona adhirimbiizaaku zaabu. Eisinzizo lyonalyona yaalirimbyaku zaabu okulibunia. Ni alutaari ey'omu Kifo Ekitukuvu yoona yaagirimbyaku zaabu. Mu Kifo Ekitukuvu Einho yaakolerayo ebifaananie eby'ebitonde bibiri ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi. Yaabikola mu miti emyoliva, nga buli kifaananie kigheza mita ina n'obutundu buna mu bugungumavu. Eighagha eirala erya kerubi lyali ligheza mita ibiri n'obutundu bubiri mu buleeyi. Okuva ku ghasembayo ku ighagha eirala, okutuuka ku ghasembayo ku lindi, nga ghaligho obuleeyi bwa mita ina n'obutundu buna. Ni kikerubi kire ekindi kyali kigheza mita ina n'obutundu buna mu bugungumavu. Bikerubi ebyo byombi byali byagayaga era nga bifaanana. Kikerubi ekindi kyali kigheza mita ina n'obutundu buna mu bugungumavu, era nga ni kiinaakyo kityo bwe kyaga. Bikerubi ebyo yaabita ghagati mu Kifo Ekitukuvu Einho. Amaghagha gaabyo gaakolebwa nga mandhuluze, ng'eighagha ery'ekindi lituuka ku kimante eky'oluuyi olundi, n'ery'ekindi lyatuuka ku kimante eky'oluuyi olundi. Ate amaghagha gaabyo agandi nga gagemaganira ghagati gh'Ekifo Ekitukuvu Einho. Era bikerubi ebyo byombi yaabirimbyaku zaabu yaabibunia. Yaadholiga ku bimante eby'omu Kifo Ekitukuvu Einho n'eby'omu isinzizo lyonalyona, ng'atonaku ebifaananie ebya bikerubi, n'eby'emiti eminaazi, n'eby'ebimuli ebyandhulwiza. Ghansi mu Kifo Ekitukuvu Einho ni mu isinzizo lyonalyona, yaalimbyagho zaabu woonawoona. Mu mulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho, yaaghangamu olwigi olw'omuti omwoliva nga lulimu ebitundu bibiri ebiigulwa ku luuyi ni ku luuyi. Emyango gyalwo, egy'omu mbali gyombi, ogwa ghansi n'ogwa ghaigulu ogwalimu ensonda esonse ghaigulu, nga woonawoona gikola ensonda itaanu. Ebitundu by'olwigi olwo byombi yaabidholiga, ng'atonaku ebifaananie ebya bikerubi, n'eby'emiti eminaazi, n'eby'ebimuli ebyandhulwiza. Ebitundu eby'olwigi ebyo byombi, n'ebifaananie bya bikerubi, n'eby'emiti eminaazi, n'eby'ebimuli ebyandhulwiza, yaabirimbyaku zaabu. Era yaakola emyango egy'omulyango ogwingira mu isinzizo, nga gyonagyona gyagayaga mu buleeyi. Mu mulyango ogwo yaakoleramu endhigi ibiri edh'omuti omusipuressi, nga buli lulala lulimu pata ghagati, nga lughanga okwigukaku ekitundu. Yaadhitonaku ebifaananie ebya bikerubi, n'eby'emiti eminaazi, n'eby'ebimuli ebyandhulwiza. Era yaadhirimbyaku zaabu bukalamu ghalala n'ebifaananie ebyo bye yadhitonaku. Yaazimba oluya olw'omunda nga lwa myaliiro esatu egy'amabaale, n'omwaliiro mulala ogw'emiti emivule. Omusingi gw'eisinzizo eryo gwazimbibwa mu mwezi ogwokubiri ogwetebwa Zivu, mu mwaka ogwokuna ogw'obufuzi bwa Solomoni. Mu mwezi ogwomunaana ogwetebwa Buli, mu mwaka ogweikumi n'omulala ogw'obufuzi bwa Solomoni, eisinzizo eryo lyonalyona lyawa okuzimbibwa, ng'entegeka yaalyo bweyali. Solomoni lyamutwalira emyaka musanvu okulizimba. Solomoni yeezimbira ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga, kyamutwalira emyaka ikumi n'esatu okukimaliriza. Yazimba endhu eyayetebwanga Ekibira kya Lebanoni, ng'egheza mita amakumi ana na ina (44) mu buleeyi, mita amakumi abiri na ibiri (22) mu bugazi, n'emita ikumi na isatu n'ekitundu (13.5) mu bugungumavu. Yagizimbira ku nhiriri isatu edh'empango edh'omuvule, kwe baata emiti emikiika gyona nga gya muvule. Yaazimba ebisenge byayo ku mpango amakumi ana na itaanu (45), nga ku buli lunhiriri kuliku empango ikumi na itaanu (15). Yaataamu olubani olw'embaawo edh'omuti omuvule. Mu bisenge byayo mwalimu enhiriri isatu edh'amadinisa, nga galinzagainia. Emiryango gyayo n'emyango, gyali nga gyonagyona gyagayaga. N'amadinisa goona gaali n'emyango egyagayaga era nga gali mu nhiriri isatu, nga buli dinisa eringiriire yiinaayo ey'oku luuyi olundi. Era yaazimba endhu eyetebwa Endhu ey'Empango, ng'egheza mita amakumi abiri na ibiri (22) mu buleeyi, n'emita ikumi na isatu n'ekitundu (13.5) mu bugazi. Emberi waayo yaayemerezaayo empango, era yaadhizimbiraku ekisasi. Yaazimba endhu eyetebwa Endhu ey'Ekityamo eky'Obwakyabazinga era eyatuumibwa eriina Endhu ey'Okulamuliramu. Omwo mwe yasaliranga emisango. Ku bimante eby'omu ndhu eyo kwonakwona, okuva ghansi okutuuka ghaigulu, yaaghembaku embaawo edh'omuvule. Endhu Solomoni mwene mwe yasulanga, yali mu luya lundi olwali emandhu w'Endhu eyo ey'Okulamuliramu. Enzimba yaayo yali n'endala n'ey'ebizimbe ebindi. Solomoni yaazimbira ni mukazi we, mughala wa kyabazinga w'e Misiri, endhu efaanana ng'oti n'eyo. Endhu edho dhoonadhoona, ng'otwaliiremu n'oluya lwonalwona okuva ku isinzizo okutuuka ku luya olukologho, dhaazimbibwa mu mabaale ag'omughendo, okuva ku musingi okutuukira irala ghaigulu ebimante ghe bikoma. Amabaale ago baagasala n'emisumeeni nga bajiira ku bipimo, era baagaseena bukalamu munda ni ku ngulu. Omusingi gwona baaguzimba n'amabaale ag'omughendo amanene, ng'agandi gagheza mita ina mu buleeyi ate agandi gaagheza mita isatu n'ekitundu. Ku ngulu kw'amabaale ago, kwaliku amabaale agandi ag'omughendo ge baabaadha nga bajiira ku bipimo, era kwabaaku n'embaawo edh'emivule. Oluya olunene lwali lwezungulwirwa ekimante kye baazimba mu myaliiro esatu egy'amabaale amabaadhe, era nga lwezungulwirwa n'omwaliiro mulala ogw'embaawo edh'omuvule. N'oluya olw'omunda olw'eisinzizo, n'ekisasi ekyazimbibwa emberi w'eisinzizo eryo, byona bityo bwe baabizimba. Agho kyabazinga Solomoni yaatuma bamuleetere Hiramu okuva e Tiro. Hiramu oyo yali musaadha mugezi, ng'ali n'obumanhi mu kutetenkania n'okukola emirimo gyonagyona egy'okugheesa ebintu mu kyuma eky'ekikomo. Yali mutabane wa namwandu ow'omu kika kya Nafutali. Ise yali mutyamye ow'e Tiro, era nga mugheesi wa bintu eby'ekyuma eky'ekikomo. Hiramu oyo, yaidha eri kyabazinga Solomoni, yaamukolera emirimo gye gyonagyona. Hiramu yaagheesa empango ibiri mu kyuma eky'ekikomo, nga buli ndala egheza mita munaana mu buleeyi, era yaagheza emita itaanu n'obutundu busatu mu kugyezunguluza. Yalimu empongolo munda, era ng'obunene obw'omubiri gwayo bwaga ngalo ina. Era yaakola emitwe ebiri mu kyuma eky'ekikomo ekisaanuusiibwa, egy'okuta ku ntwiko edh'empango edho eibiri, nga buli mutwe gugheza mita ibiri n'obutundu bubiri mu buleeyi. Buli mutwe ogwali ku buli mpango, yaagwezunguluza ebifaananie eby'ebimuli, era yaakolaku n'ebifaananie eby'endhegere edhirukiibwa ng'oti katimba, era yaakolaku n'enhiriri ibiri edh'ebifaananie by'emikomamawanga okwezungulula akatimba ako. Emitwe egyali ku ntwiko dh'empango edh'omu kisasi gyali gifaanana ng'oti n'ebimuli ebyetebwa liri, era nga gigheza mita ndala n'obutundu munaana mu bugungumavu. Emitwe egyo gyali nga giteereibwa mu kitundu ekyezunguluvu ku mpango dhombi ghaigulu w'ekifaananie eky'endhegere edhirukiibwa ng'oti katimba. Ku buli mutwe kwaliku ebifaananie by'emikomamawanga ebikumi bibiri, nga biri mu nhiriri ibiri. Hiramu yaasimba empango edho dhombi gha kisasi ky'eisinzizo. Yaasimba ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, yaagituuma eriina Yakini. Era yaasimba n'ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, yaagituuma eriina Boazi. Ku ntwiko edh'empango edho baakoleraku ebifaananie eby'ebimuli ebyetebwa liri. Agho omulimo ogw'okukola empango gwawa. Hiramu yaasaanuusa ekyuma eky'ekikomo, yaakolamu tanka ey'amaadhi eneetooloovu. Yali egheza mita ina n'obutundu buna mu bukiika, okuva ku mugo gwayo ogw'oluuyi olundi okutuuka ku gw'olundi. Era nga mu bugungumavu egheza mita ibiri n'obutundu bubiri, n'emita ikumi na isatu n'obutundu bubiri okugyezunguluza. Ghansi gh'omugo ogw'etanka eyo okugyezunguluza, ghaaligho enhiriri ibiri edhaakolerwa aghalala nayo, nga dhiriku ebifaananie eby'amabuga, era nga dhigheza mita ikumi na isatu n'ekitundu okwezunguluza tanka eyo. Etanka eyo yatyamizibwa ku bifaananie by'ente enume ikumi na ibiri ebyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo. Ebifaananie ebyo byali biti: ebisatu nga biringiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'ebisatu ebindi ku luuyi olw'e bugwandhuba, n'ebisatu ebindi ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ate ebisatu ebisigairegho byalingirira ku luuyi olw'e buvandhuba, nga birinzagainia emikira. Omubiri ogw'etanka eyo gwali gugheza milimita nsanvu na itaanu obunene. Omugo gwayo gwakolebwa ng'ogw'ekibya era ng'oti n'ekimuli ekyetebwa liri. Etanka eyo yali ejaamu lita emitwalo ng'oti mukaaga (60,000). Hiramu yaakola ebituuti eby'ekyuma eky'ekikomo. Nga buli kituuti kigheza mita ndala n'obutundu munaana mu buleeyi, n'emita ndala n'obutundu munaana mu bugazi, n'emita ndala n'obutundu busatu mu bugungumavu. Ebituuti ebyo byakolebwa mu mabaati, nga gateereibwa mu fuleemu. Ku mabaati ago agaali mu fuleemu kwaliku ebifaananie by'empologoma, n'ente, n'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi. Ni ku fuleemu, ghaigulu ni ghansi gh'ebifaananie by'empologoma n'ente, ghaaligho emige gy'ebimuli egireebeeta. Buli kituuti kyaliku enkede ina edh'ekyuma eky'ekikomo, n'ebyuma, n'emisumaali egiba ghagati ghaadho kwe dheekulungulira, nga gyona gya kyuma kya kikomo. Ku nsonda dhaakyo eina, kwaliku ghe batengeka ebenseni. Ghe batengeka ebenseni agho baatonagho emige gy'ebimuli ku mbali ni ku mbali. Ku ngulu ku mutwe ogw'ekituuti kwaliku enkata ey'okutengekamu ebenseni, nga baagisitulaku sentimita amakumi ana na itaanu (45) okusingaku ekituuti, ate yaika mu kituuti munda sentimita ikumi na munaana (18), era nga neekulungirivu. Omunwa ogw'enkata gwali nga mutone gwaku. Amabaati ag'ekituuti gaali n'endhuyi ina edhaagayaga, nga ti neekulungirivu. Enkede eina dhaali ghansi gh'amabaati, ng'emisumaali egiba ghagati ghaadho kwe dheekulungulira gyakolerwa ghalala n'ebituuti nga tibyawukaineemu naire. Enkede edho dhaali dhigheza sentimita nkaaga na mukaaga mu bugungumavu nga dheemereire. Enkede edho dhaakolebwa ng'oti n'enkede dh'ebigaali eby'omu lutalo. Emisumaali egiba ghagati ghaadho kwe dheekulungulira, n'empanka dhaadho, n'empagi dhaadho, n'ebyoto byadho, byonabyona byakolebwa mu kyuma kya kikomo ekisaanuusiibwa. Mu buli nsonda ku dhoonadhoona eina edha buli kituuti, mwalimu emiziziko ena egy'ekintu ekitengekebwaku benseni, nga gyakolerwa ghalala n'ekituuti aghazira kwawukanaku naire. Entwiko ya buli kituuti baagyezuguluza ekintu ekiri ng'oti lusibiro, nga kigheza sentimita amakumi abiri na ibiri obugazi. Ebikondo eby'oku kituuti n'amabaati gaaku byakolerwa ghalala n'ekituuti nga tibyawukanamu naire. Ku ngulu okwa buli kituuti ni ku mabaati gaakyo, Hiramu yaatonaku ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, n'eby'empologoma, n'eby'emiti eminaazi, buli ghe byabanga nga bisobola okuja. Era yaatonaku emige egy'ebimuli okwezungulula woonawoona. Atyo bwe yakola ebituuti ebyo eikumi. Byonabyona yabikola mu nsambo ndala mu kyuma ekisaanuusiibwa, nga bifaanana mu mboneka era nga byagayaga mu bipimo. Hiramu era yaakola ebenseni ikumi edh'ekyuma eky'ekikomo, ndala ndala ku buli kituuti nga bwe byali eikumi. Buli benseni yali egheza mita ndala n'obutundu munaana mu bugazi, ng'ejaamu lita nga lunaana. Yaata ebituuti bitaanu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo, n'ebindi bitaanu ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'eisinzizo eryo. Era yaata etanka ere mu nsonda eringiriire ghagati gh'oluuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba n'oluuyi olw'e buvandhuba olw'eisinzizo. Hiramu era yaakola ensugha, n'ebitiiyo, n'ebenseni. Mu nsambo eyo, yaamaliriza omulimo gwonagwona gwe yakolera kyabazinga Solomoni mu isinzizo, ogwalimu bino: empango eibiri, emitwe ebiri egyakolebwa ng'oti bibya ku mpango edho eibiri, ebifaananie ebyalukibwa ng'oti katimba ni babitimba ku buli mpango, ebifaananie eby'emikomamawanga ebikumi ebina (400) bye baata mu nhiriri eibiri okwezungulula ebifaananie bire ebyalukibwa ng'oti katimba ebyali ku mutwe ogwa buli mpango, ebituuti eikumi n'ebenseni eikumi edh'oku bituuti ebyo, etanka n'ebifaananie by'ente enume eikumi n'eibiri tanka eyo kwe baagitengeka, ensugha, ebitiiyo, n'ebenseni. Ebintu ebyo byonabyona Hiramu bye yakolera kyabazinga Solomoni okukozesebwanga mu isinzizo, byali bya kyuma kya kikomo ekizigule. Kyabazinga yakola ebintu ebyo mu kyuma ekisaanuusiibwa, ere mu kiketezo eky'oku museetwe gwa Yorudani, aghali eitaka ery'eitosi, ghagati gh'ebibuga Sukkothi ni Zarethani. Ebintu ebyo byonabyona Solomoni tiyabipima buzito bwabyo, kuba byali kamaala inho. Kale obuzito obw'ekyuma eky'ekikomo kye baakozesa tibwamanhika. Solomoni yaakola mu zaabu omukenenule ebintu byonabyona eby'okukozesebwanga mu isinzizo, bino: alutaari ni meeza kwe bata emigaati egigheereibwayo eri Katonda, ebikondo eikumi eby'entaala bye bata mu maiso ag'Ekifo Ekitukuvu Einho, ng'ebitaanu biri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'ekifo ekyo ate ebitaanu byaba ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba waakyo. Solomoni oyo era yaakola ni bino: ebimuli, entaala, entooleso, ebikopo, makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi, ebibya, ebintu bye bataaku obubbaani, ebintu eby'okutwaliraku amanda agaliku omuliro, pata edh'endhigi edh'omu Kifo Ekitukuvu Einho n'edh'endhigi edh'eisinzizo edh'okuliya. Ebintu ebyo byonabyona byali bya zaabu. Mu nsambo eyo omulimo gwonagwona kyabazinga Solomoni gwe yakola ku isinzizo gwawa. Era Solomoni oyo yaingiza mu isinzizo eryo ebintu byonabyona lata we Daudi bye yaghaayo okubanga ebya Musengwa Katonda: feeza, ni zaabu, n'ebikozesebwa byonabyona, yaabitereka mu iterekero ery'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Agho kyabazinga Solomoni yaayeta abakulembeze boonaboona ab'omu Isiraeli, abakulu b'ebika n'abakulu b'enda dh'abantu, okwidha y'ali e Yerusalemu, baje batoole Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, ekyo nga ni Sioni. Kale abantu boonaboona beesoloza ewa kyabazinga Solomoni ku Kibinuko eky'Entindi, mu mwezi ogwomusanvu ogwetebwa Ethanimu. Abakulu ab'ebika ab'omu Isiraeli boonaboona bwe baidha, bakabona baabbeeda Esanduuku ey'Endagaano, baagitwala mu isinzizo. Era bakabona abo nga bali ghalala n'Abalevi, baatwala n'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ghalala n'ebintu byonabyona ebitukuvu ebyali mu Weema eyo, byona baabitwala mu isinzizo. Agho kyabazinga Solomoni n'Abaisiraeli boonaboona abaali beesoloiza gh'ali, baaba agho mu maiso g'Esanduuku ey'Endagaano, era baaghaayo ente n'entaama ng'omusengo, nga tidhibalika olw'obungi. Kale bakabona baaleeta mu isinzizo Esanduuku ya Musengwa Katonda ey'Endagaano, baagita mu kifo kyayo munda mu isinzizo, mu Kifo Ekitukuvu Einho, ghansi gh'amaghagha ag'ebitonde ebyetebwa bikerubi kuba bikerubi ebyo byakolebwa nga byandhulwiza amaghagha gabyo, era nga ghansi gh'amaghagha ago n'aghali ekifo kye bataamu Sanduuku eyo n'emiti gyayo egy'okugibbeedesa. Emiti egyo gyali mireeyi inho, ng'omuntu ali mu isinzizo ng'ali mu maiso g'Ekifo Ekitukuvu aghanga okubona enkomerero yagyo, aye ng'ole ali kuliya taghanga kugibona. Emiti egyo gikaaliyo ni ye buli eno. Mu Sanduuku ey'Endagaano eyo timwalimu kintu kindi, okutoolaku ebibaadho by'amabaale ebibiri, Musa bye yagitaamu ku lusozi Sinai, Musengwa Katonda bwe yakola endagaano n'Abaisiraeli nga baviire mu nsi Misiri. Agho bakabona bwe baamala okuva mu Kifo Ekitukuvu, ekire kyagema woonawoona mu isinzizo, nga bakabona tibaghanga kwingira kukola gwa bugheereza olw'ekire ekyo, kuba ekitiisa kya Musengwa Katonda kyabuna woonawoona mu isinzizo. Agho Solomoni yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, niiwe wata endhuba ghaigulu ku igulu, aye waakoba oti oidha kubanga mu nzikiiza egemye bedimudimu. Mpegaano nkuzimbiire eisinzizo ery'ekitiibwa, ekifo mw'onaabanga enaku dhoonadhoona.” Agho kyabazinga yaakyuka, yaalingirira Abaisiraeli boonaboona abaali beesoloiza nga bali agho, yaabasabira enkabi. Yaabakoba ati: “Musaake Musengwa Katonda wa Isiraeli, atuukiriiza kye yasuubiza lata wange Daudi, bwe yakoba ati, ‘Kasookanga ntoola abantu bange Abaisiraeli mu Misiri, tirondangaghooku mu bika bya Isiraeli byonabyona kibuga waire ekirala kiti, mwe bananzimbira eisinzizo. Aye nalonda Daudi akulembere abantu bange Abaisiraeli.’ ” Solomoni yaayongera okukoba ati: “Lata wange Daudi yali n'ekidhuubo eky'okuzimbira Musengwa Katonda wa Isiraeli eisinzizo. Aye Musengwa Katonda yaamukoba ati, ‘Wakola bukalamu okuba n'ekidhuubo eky'okunzimbira eisinzizo. Aye ti niiwe oja okulizimba. Mutabane wo, iwe mwene y'olizaala, n'alinzimbira eisinzizo.’ “Mpegaano Musengwa Katonda atuukiriiza kye yasuubiza, kuba nze nsikiire lata wange Daudi, n'atyama ku kityamo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli nga Musengwa Katonda bweyasuubiza. Era nzimbiire Musengwa Katonda wa Isiraeli oyo eisinzizo, naalitaamu ekifo ekibaamu Sanduuku y'Endagaano, endagaano eyo Musengwa Katonda ye yakola ni badhaadha baife, bwe yabatoola mu nsi Misiri.” Agho Solomoni yaayemerera mu maiso g'alutaari ya Musengwa Katonda, ng'Abaisiraeli boonaboona abeesoloiza baligho, yaayandhululiza emikono gye eri eigulu. Yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda wa Isiraeli, ezirayo katonda ali ng'oti niiwe, k'ebe ghaigulu mu igulu oba ghansi ku nsi; kuba iwe okuuma endagaano y'okola n'abantu bo era waabagonza obutalekera, kasita bagumira ku iwe n'omwoyo gwaibwe gwonagwona. Wakuuma ekyo kye wasuubiza omugheereza wo, lata wange Daudi. Bwenebwene wakimusuubiza iwe mwene, era olwaleero okituukiriiza. Wo Musengwa Katonda wa Isiraeli, mpegaano ni kuuma kye wasuubiza omugheereza wo lata wange Daudi oyo, bwe wakoba oti, ‘Mu b'eizaire lyo toobulengamu muntu ye ntaagho okutyama ku kityamo kyo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli, kasita banaawuliranga bye nkoba, ni bagumira ku nze nga iwe bwe wakola.’ Wo Musengwa Katonda wa Isiraeli, nkweghembye ni, ganha ekyo kye wasuubiza omugheereza wo lata wange Daudi kituukirire. “Aye obwo bwenebwene iwe Katonda oghanga okuba ku nsi? Ate oba waire mu igulu lyene, erisingayo okuba ghaigulu tosugamu, memale onaasuga otya mu isinzizo lino lye nzimbye! Wo Musengwa Katonda wange, nkweghemba owulire okusaba kwange n'okugegenga kwange nze omugheereza wo, ompe kye nkusaba olwaleero. Kuumanga eisinzizo lino omusana n'obwire, kuba kino n'ekifo kye wakoba oti, ‘Omwo mwe banansinzizanga.’ Nkweghembye wulirisanga bye nnaakusabanga nze omugheereza wo, nga ningiriire eisinzizo lino. Wulirisanga bye nnaakusabanga nze omugheereza wo, era n'abantu bo Abaisiraeli bye banaakusabanga nga balingiriire ekifo kino. Bwenebwene tuwulirisenga ng'oli mu igulu eyo y'oba, era otusonighenga ng'otuwuliire. “Omuntu bw'anaakolanga mwine ekibi ni bamukoba alayire, era n'aidha gh'alutaari yo mu isinzizo lino n'alayira, wuliranga ng'oli eyo mu igulu era olamulenga abagheereza bo. Era bonerezanga aliku omusango nga bw'agwaniire, ate weedheerezenga aziraku musango, omusasulenga ng'ojiira ku butuufu bwe. “Abantu bo Abaisiraeli bwe banaaghangulwanga abazigu baibwe olw'okukola ebibi y'oli, aye ni baira y'oli okwenenia era ni bakusaba nga bakweghemba mu isinzizo lino, bawulirenga eyo y'oli mu igulu. Era sonighanga ebibi by'abantu bo abo Abaisiraeli, obaizenga mu nsi ye wagha badhaadha baibwe. “Eigulu bwe lineesibanga amaadhi ni gatagwa, olw'abantu okuba nga bakoze ebibi ni bakusungughaza, aye olumaliira ni balekayo okukola ebibi ng'omaze okubabonereza, ni bakweghemba nga balingiriire ekifo kino, bawulirenga eyo y'oli mu igulu. Era sonighanga ebibi by'abagheereza bo, Abaisiraeli abantu bo, obeegeresanga okukola ebituufu. Era gwisanga amaadhi ku nsi yo eno, ye wagha abantu bo okuba omugabo gwaibwe. “Mu nsi bwe munaagwangamu endhala, oba ni mubaamu endwaire ya kawumpuli, oba ebirime ni bifungalala ni biidhaku obukuku, oba ni byonoonebwa enzige oba ebisiisa ebindi, oba abazigu ni balumba abantu bo mu kindi ku bibuga byaibwe, oba ni ghabaagho ekibamba kyonakyona oba okulumizibwa kwonakwona, memale abantu bo Abaisiraeli ni bakusaba nga bakweghemba nga bayandhululiza emikono okugyolekeza eisinzizo lino, omuntu omulala ku lulwe yenka oba boonaboona aghalala, olw'enaku ebaluma ku mwoyo, bawulirenga eyo y'oli mu igulu, era obasonighenga. Kiisi muntu omukoleranga ku bibye nga bw'agwaniire, kuba iwe wenka, niiwe oidhi emyoyo gy'abantu. Olwo bakutyenga ekiseera kyonakyona kye balimala mu nsi ye wagha badhaadha baife. “Omusenze ataba mu bantu bo Abaisiraeli, bw'anaavanga mu nsi ey'eghala ng'awuliire nga bw'oli omukologho, kuba abantu baliwulira nga bw'oli omukologho era nga bw'okola eby'amaani ebitaloodheka, memale n'aidha okukusinza ng'alingiriire eisinzizo lino, wuliranga by'akusaba eyo y'oli mu kifo kyo mu igulu. Olwo abantu boonaboona mu nsi baghange okukumanha era n'okukutya ng'oti n'abantu bo Abaisiraeli bwe bakuwulira. Era bamanhe bati eisinzizo lino lye nzimbye, n'ekifo eky'okukusinzizangamu. “Abantu bo bwe banaajanga y'onaabanga ng'obatumye okulwanisa abazigu baibwe, memale ni bakusaba nga balingiriire ekibuga kino kye walonda, era nga balingiriire eisinzizo lino lye nkuzimbiire, wuliranga okusaba kwaibwe nga bakweghemba eyo y'oli mu igulu, era obaghenga bye bakusaba. “Abantu bo bwe banaakolanga ebibi y'oli, nga bwekiri nti ghazira muntu atakola kibi, memale n'obasungughalira era n'oleka abazigu baibwe ni babaghangula era ni babatwala nga banhage mu nsi ey'abazigu k'ebe ey'okumpi oba ey'eghala, aye ni bamala beerowooza nga bali eyo mu nsi ye baatwalibwa ng'abanhage, ni beenenia era ni bakweghemba bati, ‘Twayonoona, twadaaliima era twakola ebibi’, wuliranga okusaba kwaibwe. Wo Musengwa Katonda, bawulirenga bwe baneenenianga n'omwoyo gwaibwe gwonagwona nga bali eyo mu nsi y'abazigu baibwe abaabatwala nga banhage. Era obawulirenga bwe banaakusabanga nga balingiriire ensi yaibwe ye wagha badhaadha baibwe, era nga balingiriire ekibuga kye walonda, era n'eisinzizo lino lye nkuzimbiire. Wuliranga bye bakusaba nga bakweghemba eyo y'oli mu igulu, era obaghenga bye bakusaba. Sonighanga abantu bo abo olw'okukola ebibi y'oli ni bakusungughaza, era oleeterenga abo abaabatwala nga banhage okubagemerwa ekivunika, kuba abo n'abantu bo ababo ku bubwo, be watoola mu nsi Misiri, ye baali ng'oti n'abali mu muliro ogw'amaani ogusaanuusa ekyuma ekigumu einho. “Wo Musengwa Katonda wange, buliidho mpulirisanga nze omugheereza wo, era owulirisenga n'abantu bo Abaisiraeli bye bakusaba nga bakweghemba, kuba wabalonda mu maghanga goonagoona ag'oku nsi, okuba ababo ku bubwo, nga bwe wakoba ng'obita mu mugheereza wo Musa, bwe watoola badhaadha baife mu Misiri.” Solomoni bwe yamala okusaba Musengwa Katonda ebyo byonabyona ng'amweghemba, yaasituka gh'alutaari ya Musengwa Katonda, ghe yali akubye amakiryaivu ng'ayandhululiiza emikono gye y'eigulu. Agho yaayemerera, yaasabira Abaisiraeli boonaboona abeesoloiza mu mamiro ag'amaani, ati: “Musengwa Katonda asaakibwe, oyo aghaire abantu be Abaisiraeli emiraala nga bwe yasuubiza. Ghaziragho waire ekintu ekirala kiti ky'atatuukiriiza, ku birungi bye yasuubiza ng'abita mu Musa omugheereza we. Musengwa Katonda waife abenga ghalala n'ife, nga bwe yabanga aghalala ni badhaadha baife, era alobenga kutuvaaku waire okutulekulira agho. Akyukizenga emyoyo gyaife y'ali, tughange okujiiranga ku by'akoba, era tugemenga amateeka ge n'ebiragiro, bye yagha badhaadha baife. Ebibono byange bino bye ndhogeire mu maiso ga Musengwa Katonda nga nsaba okubeerwa, Musengwa Katonda waife oyo abiidhukirenga omusana n'obwire, era ampenga nze omugheereza we kyabazinga ghalala n'abantu be Abaisiraeli, ebyetaago ebya buli lunaku. Olwo abantu ab'omu maghanga goonagoona ku nsi basobole okumanha nga Musengwa Katonda oyo Katonda, era nga ni Katonda yenka, ghazira wundi naire. Kale imwe abantu be, mubenga beesigwa eri Musengwa Katonda waife, mujiirenga ku mateeka ge era mugemenga ebiragiro bye, nga bwe mukola mpegaano.” Agho kyabazinga Solomoni ghalala n'Abaisiraeli boonaboona abaali naye, baaghaayo emisengo ye Musengwa Katonda. Solomoni yaghaayo ente emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000) n'entaama emitwalo ikumi n'ebiri (120,000) ng'ekigheebwayo olw'okutabagana. Kale atyo kyabazinga Solomoni n'Abaisiraeli baaghaayo eisinzizo okuba erya Musengwa Katonda. Ku lunaku olwo, kyabazinga yaatukuza oluya olwa ghagati olwali mu maiso g'eisinzizo, kuba eyo ye yagheerayo ekigheebwayo ekyokebwa kyonakyona okuwaagho, n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, n'amasavu agaava ku bigheebwayo olw'okutabagana. Yabigheerayo eyo, kuba alutaari ey'ekyuma eky'ekikomo eyali mu maiso ga Musengwa Katonda, yali ntono inho nga tibisobola kusugaku. Kale mu kiseera ekyo, Solomoni ng'ali ghalala n'Abaisiraeli boonaboona nga beesoloiza, baakola embaga ey'ekibinuko mu maiso ga Musengwa Katonda waife, kye baamalaku enaku omusanvu. Ekibinuko ekyo kyaliku abantu abeesoloiza kamaala inho, okuva eruuyi ere aghaingirirwa e Hamathi, okutuuka ku kaiga ak'oku nsalosalo ni Misiri. Ku lunaku olwomunaana, kyabazinga yaasiibula abantu okwirayo ewaibwe. Abantu baamusabira enkabi, bairayo ewaibwe nga basangaavu era nga basagamba mu myoyo gyaibwe olw'ebirungi Musengwa Katonda bye yagha Daudi omugheereza we, n'abantu be Abaisiraeli. Solomoni bwe yamala okuzimba eisinzizo n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga, era n'okumaliriza byonabyona bye yayenda okuzimba, Musengwa Katonda yaamubonekera omukuzi ogwokubiri, nga bwe yamubonekera e Gibeoni. Yaamukoba ati: “Mpuliire by'onsabye ng'oneeghemba agho mu maiso gange. Ntukwiza eisinzizo lino ly'onzimbiire, libe ery'okunsinzizangamu enaku dhoonadhoona. Ndidha kulikuumanga obutatemya enaku dhoonadhoona. Weena bw'onaajiiranga ku bye nkoba, n'oba omwesigwa era omwesimbu nga lata wo Daudi bwe yakolanga, n'ogonderanga biragiro byange era n'ogemanga amateeka gange, ndireetera obwakyabazinga bwo okusigalagho nga bugumu ebyanda n'ebyanda, nga bwe nasuubiza lata wo Daudi nti, ‘Mu b'eizaire lyo toobulengamu muntu atyama ku kityamo kya bwakyabazinga bwa Isiraeli.’ Aye iwe oba baidhukulu bo, bwe mulinvaaku ni mudheemera amateeka n'ebiragiro byange bye mbaghaire, ate ni mwira ku kugheereza n'okusinza bakatonda abandi, olwo nditoola Abaisiraeli mu nsi ye mbaghaire, era naalekulira agho eisinzizo lino lye ntukwiza okunsinzizangamu. Isiraeli erifuuka eky'okwogeraku era yaafuuka enseko dh'abalamu mu maghanga goonagoona. Eisinzizo lino lirifuuka mmungo ya bimunku, era kiisi baliribitangaku balitengeesanga bwa mitwe beewuunhia. Era balibuuzanga bati, ‘Lwaki Musengwa Katonda yakola atyo ensi eno n'eisinzizo lino?’ Olwo abantu baliirangamu bati, ‘Lwa kuba baava ku Musengwa Katonda waibwe, eyatoola badhaadha baibwe mu nsi Misiri, ate baira ku kugheereza n'okusinza bakatonda abandi. Musengwa Katonda kyaviire n'abatuusa ku kabi akaaga agho.’ ” Agho emyaka amakumi abiri Solomoni gye yazimbiramu ebizimbe byombi, eisinzizo n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga, bwe gyawaaku, kyabazinga Solomoni oyo yaagha kyabazinga Hiramu ebibuga amakumi abiri mu kiketezo ky'e Galilaaya. Hiramu oyo, kyabazinga w'e Tiro, n'eyaleeteranga Solomoni ebintu byonabyona bye yeetaaganga okuzimbisa: emivule, emiti emisipuressi, ni zaabu. Aye Hiramu oyo bwe yaja okulambuula ebibuga Solomoni bye yamugha, yaaloba kubisiima. Kyeyava n'akoba Solomoni ati: “Bibuga ki bino by'ompaire, muganda wange?” Okuva n'olwo, ebibuga ebyo byayetebwa Kabuli ni ye buli eno. Hiramu oyo, zaabu ye yagheereza kyabazinga Solomoni, yagheramu kilo ng'oti enkumi ina (4,000). Bino n'ebintu kyabazinga Solomoni bye yakola ng'akozesa abantu be yakakanga obukake: Yazimba eisinzizo n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga; yaazimba ekifo kye baidhuzaamu eitaka ekyetebwa Millo; yaazimba ekimante ku kibuga Yerusalemu okukyezunguluza; yaazimba n'ebibuga, Hazori, Megiddo ni Gezeri. Kyabazinga w'e Misiri yali yalumba Gezeri ekyo yaakigema, yaakyokya omuliro, yaita Abakanaani abaakirimu, yaakigha mughala we ng'ekirabo, bwe yabayira Solomoni. Kale Solomoni yaakizimba buyaaka. Era yaakozesa abaakakibwanga okukola emirimo, yaazimba ni Bethi Horoni eky'Eifo, ni Baalathi, ni Tamari mu irungu ery'e Buyudaaya, n'ebibuga bye ebyalimu amaterekero, n'ebibuga mwe yakuumiranga ebigaali bye eby'omu lutalo, n'ebibuga by'abasaadha be abavuzi b'embalaasi, n'ebindi byonabyona Solomoni bye yayenda okuzimba mu Yerusalemu ni mu Lebanoni, n'aghandi woonawoona mu biketezo bye yali afuga. Ghaaligho abantu abaawonagho abataali Baisiraeli, nga n'omuli Abamori, Abahitti, Abaperizzi, Abahivi, n'Abayebusi abaali mu nsi Kanaani. Abaidhukulu b'abantu abo, Abaisiraeli be bataaghanga kuzikiriza, Solomoni be yakozesanga emirimo egy'olukako egy'obwiru. Era abo n'abakaagikola ni ye buli eno. Aye ghazira muntu waire omulala ati ku Baisiraeli, Solomoni ye yafuulaku mwiru. Baabanga baisirukale be, na bakungu be, na baduumizi be ba magye, na bakulu be mu magye, na bavuzi be ba bigaali bya mu lutalo, na bavuzi be ba mbalaasi. Ghaaligho abakulembeze abakologho ebikumi bitaanu n'ataanu (550), abaakuliranga abantu abaakolanga emirimo gya Solomoni. Mughala wa kyabazinga w'e Misiri bwe yamala okuva mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi n'aira mu kisaagaati ekikye ku bubwe Solomoni kye yamuzimbira, agho Solomoni yaazimba ekifo kye baidhuzaamu eitaka ekyetebwa Millo. Emikuzi esatu buli mwaka, Solomoni yaaghangayo ku alutaari ye yazimbira Musengwa Katonda, ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Era yaaniokezanga obubbaani mu maiso ga Musengwa Katonda. Kale yaamaliriza eisinzizo. Kyabazinga Solomoni yaazimba olugololiro olw'amaato mu Ezionigeberi ekiriiraine Elothi, ku mbali kw'Enhandha Emyufu, mu nsi Edomu. Kyabazinga Hiramu yaasindika ku bagheereza be n'amaato, abaali n'obumanhi ku by'oku nhandha, baajiira mu maato ago ghalala n'abagheereza ba Solomoni. Baaja mu nsi Ofiri, baatoolayo zaabu agheza kilo ng'oti enkumi ina (4,000), baamuleetera kyabazinga Solomoni. Agho kyabazinga omukazi ow'e Sheba bwe yawulira obumanhifu bwa Solomoni obwamugheebwa Musengwa Katonda, yaidha n'ebibuuzo ebikalangafu okumuleba. Yaidha e Yerusalemu n'ekikunsu eky'abagheereza be nga kinene inho, n'engamiya edheetwise obuwoowo, ni zaabu mungi inho, n'amabaale ag'omughendo. Era bwe yatuuka ewa Solomoni yaamukobera byonabyona ebyamuli ku mwoyo. Solomoni yaamwiramu ebibuuzo bye. Ghazira kintu waire ekirala kiti ekyazibughalira Solomoni okwinhonhola. Kyabazinga omukazi ow'e Sheba oyo yaabona amagezi ga Solomoni, n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga kye yazimba, n'emere ye yagabulanga ku meeza ye, n'ensambo abakungu be ye baatyamangamu, n'ensambo abagheereza be ye baagheerezangamu nga bali mu bivaalo byaibwe, n'abo abaagheerezanga eby'okunhwa. Era yaabona n'ebigheebwayo ebyokebwa Solomoni bye yaghangayo mu isinzizo. Ebyo byonabyona byamwewuunhisa inho ekibitiriire. Agho yaakoba Solomoni ati: “Bye nawulira nga ndi mu nsi yange ku bikolwa byo ni ku magezi go, byali bituufu. Aye tyabiikiriza, okutuusa lwe ndidhie ni mbyeboneraku n'agange. Era bwenebwene bye nawulira byali katundu butundu ak'ebyo bye mboine. Amagezi n'obukombe by'oli nabyo bisingira ghala ebyo bye nawuliraku. Bakazi bo beesiimye! N'abagheereza bo ababa buliidho mu maiso go ni bawulira eby'amagezi by'oyogera beesiimye! Musengwa Katonda wo asaakibwe, eyayoleka nga bw'akusiimye, n'akufuula kyabazinga wa Isiraeli. Musengwa Katonda oyo agonza inho Isiraeli, kyeyava n'akufuula kyabazinga, olamulenga mu mazima ni mu butuufu.” Agho yaatonera kyabazinga zaabu agheza kilo ng'oti enkumi ina (4,000), n'obuwoowo kamaala inho, n'amabaale ag'omughendo. Era tighaidhangaghooku kabiri bya buwoowo byaga agho bungi ng'oti n'ebyo kyabazinga omukazi ow'e Sheba bye yatonera kyabazinga Solomoni. Olugololiro olw'amaato ga Hiramu olwaleeta zaabu okuva mu Ofiri, era ni lwene olwo olwaleeta n'embaawo edhaali kamaala einho edh'emiti egyetebwa emyalumugi, n'amabaale ag'omughendo. Kyabazinga Solomoni yaakozesa embaawo edho okukolera obukomera ku madaala ag'omu isinzizo, n'ag'omu kisaagaati kye. Yaadhikolamu n'endingidi, n'entongooli edh'abembi. N'okuva ku olwo, mu Isiraeli timwairamu kuleetebwamu waire okubonekamu embaawo edh'emiti emyalumugi edhiri ng'oti n'edho, okutuusa ni ye buli eno. Agho kyabazinga Solomoni yaagha kyabazinga omukazi ow'e Sheba byonabyona bye yayenda na buli kye yasaba, nga tobaliireeku ebyo kyabazinga Solomoni mwene bye yayiiya okumugha mu mwoyo omugabi. Kale kyabazinga omukazi oyo yaasiibula, yairayo mu nsi ye, ghalala n'abagheereza be. Zaabu Solomoni ye yafunanga omwaka, yaghezanga kilo ng'oti emitwalo ebiri n'enkumi isatu (23,000), nga tobaliireeku oyo eyavanga mu basuubuzi ni mu mpooza ku bitundibwa, n'oyo eyavanga mu bakyabazinga boonaboona ab'e Buwarabu, ni mu bafuzi ab'ebiketezo mu Isiraeli. Kyabazinga Solomoni yagheesa engabo enene ebikumi bibiri (200), buli ndala yaagirimbyaku zaabu azitogha kilo ng'oti musanvu. Yaagheesa n'engabo entono ebikumi bisatu, buli ndala yaagirimbyaku zaabu azitogha kilo ng'oti ibiri. Dhoonadhoona yaadhita mu ndhu eyayetebwanga Ekibira kya Lebanoni. Kyabazinga era yaakola ekityamo eky'obwakyabazinga ekikologho mu isanka, yaakirimbyaku zaabu omukenenule. Ekityamo ekyo kyaliku amadaala mukaaga, ng'einhuma waakyo eriyo ekifaananie eky'omutwe ogw'ente ento. Era kyaliku ekintu kw'owuumuliza emikono eruuyi n'eruuyi, nga ku mbali okwa buli kintu kw'owuumuliza emikono, ghaligho ekifaananie ky'empologoma eyemereire. Ghaaligho n'ebifaananie ebindi eby'empologoma ikumi na bibiri, nga dheemereire ndala ndala ku luuyi ni ku luuyi okwa buli idaala, ku madaala gale omukaaga. Tighaalighooku kityamo kya bwakyabazinga kyakolebwa kabiri mu bwakyabazinga bundi, nga kifaanana n'ekyo. Ebintu byonabyona ebya kyabazinga Solomoni bye yakozesanga ku by'okunhwa, byali bya zaabu. Era ebintu byonabyona ebyakozesebwanga ku by'okulya mu ndhu eyayetebwanga Ekibira kya Lebanoni, byali bya zaabu mukenenule. Tighaaligho kintu kyonakyona kya feeza, kuba mu biseera bya Solomoni, feeza tiyatwalibwanga ng'ekintu eky'omughendo. Kyabazinga yali n'olugololiro olw'amaato agaajanga e Tarushishi ku nhandha enene nga gali ghalala n'olugololiro olw'amaato ga Hiramu. Buli lumaliira lwa myaka esatu, olugololiro olw'amaato olwo lwairanga okuva e Tarushishi nga luleese zaabu, ni feeza, n'amasanka, n'ensude, n'enkembo. Kale atyo kyabazinga Solomoni yaasingira ghala bakyabazinga boonaboona ku nsi, obukombe n'amagezi. Abantu ab'omu nsi yoonayoona baayendanga okwidha aghali Solomoni oyo, okuwulira ebibono eby'amagezi ge, Katonda ge yamugha. Buli muntu eyaidhanga, ng'aleeta ekirabo: ebintu bya feeza n'ebya zaabu, ebivaalo, eby'okulwanisa, obuwoowo, embalaasi n'enhumbu. Abantu baaleetanga ebintu ebyo buli mwaka. Solomoni yasoloza ebigaali eby'omu lutalo n'abavuzi b'embalaasi. Yali n'ebigaali eby'omu lutalo lukumi na bina (1,400), n'abavuzi b'embalaasi omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000) abandi yaabata mu bibuga ebikuumirwamu ebigaali eby'omu lutalo, ate abandi yaabata mu Yerusalemu, mwene ye yali. Mu biseera bye, feeza yayala mu Yerusalemu, yaaba mungi ng'oti bwa mabaale. N'emivule gyaba mingi ng'oti miti emisikamore egy'omu biketezo eby'omu biiko. Embalaasi Solomoni dhe yali nadho, yadhiragirizanga kuva mu Misiri ni mu Kue, era abasuubuzi be baadhisasuliranga. Ekigaali eky'omu lutalo ekirala kyagulwanga mu Misiri ku bitundu lukaaga ebya feeza, n'embalaasi endala yaagulwanga ku bitundu kikumi n'ataanu ebya feeza. Bakyabazinga boonaboona ab'Abahitti n'ab'e Siria, baagulanga ebigaali eby'omu lutalo n'embalaasi, ku basuubuzi ba Solomoni abo. Kyabazinga Solomoni yayenda abakazi kamaala abamaghanga agandi, omwali ni mughala wa kyabazinga ow'e Misiri, n'abakazi Abamoabu, n'Abammoni, n'Abaedomu, n'Abasidoni, n'Abahitti. Solomoni yabayiza abakazi okuva mu maghanga ago, waire nga Musengwa Katonda yali amaze okukoba Abaisiraeli ati: “Mutafumbiraganwanga na bantu abo, kuba bwenebwene baja kubakyusa emyoyo gyaimwe, musinze emisambwa gyaibwe.” Aye Solomoni yaabeesibaku, yaabenda. Yali n'abakazi be abambeedha nga baghera lusanvu, ate yaaba n'abakazi be ab'embali nga baghera ebikumi bisatu. Abakazi abo baakyusa omwoyo gwe, era ghe yakairikira baali nga bamuleeteire okusinza emisambwa, yaaloba kugumira ku Musengwa Katonda we, nga lata we Daudi bwe yamugumiraku. Solomoni yaasinza omusambwa omukazi Ashitorethi ogw'Abasidoni, n'omusambwa Milikomu ogw'Abammoni, ogwenhinhalwa. Kale mu nsambo eyo Solomoni yaakola ekibi eri Musengwa Katonda, yaaloba kugumira ku Musengwa Katonda oyo, nga lata we Daudi bwe yamugumiraku. Agho yaazimba ku lusozi oluli ku luuyi olw'e buvandhuba wa Yerusalemu, ekifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu omusambwa Kemoshi ogw'Abamoabu ogwenhinhalwa, n'eky'okusinzizaamu omusambwa Moleki ogw'Abammoni, gwona era ogwenhinhalwa. Era mu nsambo n'endala eyo, yaazimbira bakazi be boonaboona abamaghanga agandi, ebifo mwe baaniokezanga obubbaani era ni baghangayo emisengo y'emisambwa gyaibwe. Musengwa Katonda yaasungughalira Solomoni, kuba yakyuka yaava ku Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, eyamubonekera emikuzi ebiri, n'amusikirira obutasinzanga misambwa, aye ate Solomoni n'aloba okujiira ku ebyo Musengwa Katonda oyo bye yamulagira. Kale Musengwa Katonda kyeyava n'akoba Solomoni ati: “Nga bw'okoze ekyo, n'oloba okukuuma endagaano ye nakola n'iwe, era n'odheemera amateeka ge nakulagira, bwenebwene ndidha kukutoolaku obwakyabazinga, mbughe owundi ku bagheereza bo. Aye ku lwa lata wo Daudi, ekyo tiidha kukikola ng'okaali mulamu, ndikikola ng'omwana wo n'afuga. Ate era tirimutoolaku bwakyabazinga bwonabwona, aye ndimulekeragho ekika kirala ku lwa Daudi omugheereza wange, ni ku lwa Yerusalemu, ekibuga kye nalonda okuba ekyange.” Agho Musengwa Katonda yaasiikuula omulangira Hadadi ow'e Edomu, yaafuuka omuzigu wa Solomoni. Einhuma ere nga bino bikaali kubaagho, Daudi bwe yaghangula Edomu, Yoabu omuduumizi w'eigye yaja okuziika abaitibwa, era yaita kiisi musaadha mu Edomu. Yoabu oyo n'Abaisiraeli boonaboona be yali nabo, baali eyo okumala emyezi mukaaga, okutuusa lwe baamala okwita kiisi musaadha, okutoolaku Hadadi n'abandi ku bagheereza Abaedomu aba lata we, abaalumuka ni baja e Misiri ni Hadadi oyo ng'akaali mwana muto. Baava mu Midia, baaja e Parani baatoolayooku abasaadha be baaja nabo e Misiri. Agho baatuuka ye kyabazinga w'e Misiri, yaagha Hadadi ekibandha n'endhu, era yaamughanga n'ensako kwe yalyanga. Hadadi yaaba mugonzi inho ye kyabazinga w'e Misiri, era kyabazinga oyo yaatoola mulamu we, muganda wa mukazi we, yaamumugha okumubayiza. Omukazi oyo yali inhebantu, ng'eriina lye ni Tahapenesi. Muganda wa Tahapenesi oyo yaazaalira Hadadi omwana omulenzi, yaamweta Genubathi. Omwana oyo yaatuusa okuva ku mabeere nga Tahapenesi ali mu kisaagaati kya kyabazinga. Kale Genubathi yaakulira mu kisaagaati kya kyabazinga w'e Misiri ghalala n'abaana ba kyabazinga. Agho Hadadi bwe yawulira ng'ali e Misiri ati, Daudi afiire era nga ni Yoabu omuduumizi w'eigye yeena afiire, yaakoba kyabazinga w'e Misiri ati: “Ndeka nje, ndhireyo mu nsi y'ewaife.” Aye kyabazinga yaamubuuza ati: “Kiki ky'oli kudhulirira ng'oli eno ewange, ekiri kukwendesa okwirayo mu nsi y'ewaimwe?” Hadadi yairamu ati: “Iwe ndeka buleke, nje.” Agho Katonda yaasiikuulira Solomoni omuzigu owundi, nga ni Rezori mutabane wa Eliada. Rezori oyo yalumuka ku musengwa we Hadadezeri, kyabazinga w'e Zoba. Daudi bwe yamala okwita ab'e Zoba, Rezori oyo yaasoloza abasaadha, yaaba mukulu waibwe. Baaja e Damasiko baaba eyo, era baamufuulira eyo kyabazinga waayo. Yaafuga Siria, era yaaba muzigu wa Isiraeli inho mu biseera bya Solomoni byonabyona, yaataghaania Isiraeli ng'oti ni Hadadi bwe yakola. Era ni Yeroboamu mutabane wa Nebati ow'e Zereda mu Efuraimu, inhina nga ni namwandu ayetebwa Zerua, yeena yaadheemera kyabazinga Solomoni, musengwa we. Ekyaviiraku Yeroboamu okudheema ni kino: Kyabazinga Solomoni yali ali kuzimba ekifo kye baidhuzaamu eitaka ekyetebwa Millo, era ng'ali kusemba mu bituli ebyali mu kimante ky'ekibuga ekyetebwa ekya Daudi lata we. Omusaadha oyo Yeroboamu yali wa maani. Era Solomoni bwe yamubona nga mwisuka akola n'amaani, yaamugha okulabiriranga emirimo gyonagyona egy'olukako egyakolebwanga mu kiketezo ky'Abamanasse n'eky'Abaefuraimu. Lwali lulala mu kiseera ekyo, Yeroboamu ng'ali kutambulaku ng'ava e Yerusalemu, omulanzi Ahiya ow'e Shilo yaamwagaana mu ngira, olwo baaba nga bali bwa babiri bonka mu irungu. Ahiya yali avaire ekivaalo ekiyaaka. Agho Ahiya oyo yaagema ekivaalo ekiyaaka kye yali avaire, yaakikanulakanulamu ebitundu ikumi na bibiri. Yaakoba Yeroboamu ati: “Twalaku ebitundu ikumi ku ebyo, kuba Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Ndidha kutoola obwakyabazinga ku Solomoni nkugheeku ebika ikumi. Solomoni aidha kusigaza ekika kirala ku lw'omugheereza wange Daudi, ni ku lwa Yerusalemu ekibuga kye nalondamu mu bika byonabyona ebya Isiraeli. Ndidha kukola ntyo, kuba Solomoni oyo yanvaaku yaasinza omusambwa omukazi Ashitorethi ogw'Abasidoni, n'omusambwa Kemoshi ogw'Abamoabu, n'omusambwa Milikomu ogw'Abammoni. Yandheemera yaakola ebibi, yaaloba kugema mateeka na biragiro byange, nga lata we Daudi bwe yakolanga. Aye tiidha kutoola ku Solomoni oyo bwakyabazinga bwe bwonabwona. Ndidha kumuleka afuge ekiseera kye ky'anaamala nga mulamu, ku lw'omugheereza wange Daudi ye nalondamu, eyagemanga ebiragiro byange n'amateeka gange. Nditoola obwakyabazinga ku mwana wa Solomoni oyo, naakugha iwe ebika ikumi. Aye ate omwana wa Solomoni oyo ndimulekera ekika kirala, olwo buliidho omugheereza wange Daudi abenga ng'akaaligho n'omuntu ow'oku lulyo lwe afuga mu Yerusalemu, ekibuga kye nalonda kibe ekifo mwe banansinzizanga. Iwe Yeroboamu ndidha kukutwala obe kyabazinga wa Isiraeli, era ofuge ekiketezo kyonakyona ky'onaayenda. Bw'onaatanga omwoyo ku byonabyona bye nkulagira, n'ogumira ku nze, n'okola bye nsiima, era n'ogemanga amateeka n'ebiragiro byange ng'omugheereza wange Daudi bwe yakolanga, ndidha kubanga ghalala n'iwe. Ndikugha okufuga Isiraeli, era naaleetera ab'endhu yo okusigalagho nga bakaafuga, nga bwe nagha omugheereza wange Daudi. Era ndibonereza baidhukulu ba Daudi olw'ebibi bya Solomoni, aye tiribabonereza byanda na byanda.’ ” Agho Solomoni yaasala amagezi okwita Yeroboamu, aye Yeroboamu yaalumukira mangu e Misiri ewa kyabazinga waayo eyayetebwanga Shishaki, yaaba eyo okutuusa Solomoni bwe yafa. Ebindi byonabyona ebyogerwa ku Solomoni, ni byonabyona bye yakola, era n'amagezi ge, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebikolwa bya Solomoni. Entangama Solomoni ye yamala ng'afuga Isiraeli yoonayoona mu Yerusalemu, yali ya myaka makumi ana (40). Agho Solomoni oyo yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, yaaziikibwa mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi lata we. Mutabane we Rehoboamu yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho Rehoboamu yaaja e Shekemu Abaisiraeli ye baali beesolokeiza okumufuula kyabazinga. Yeroboamu mutabane wa Nebati yaakiwulira ng'akaali mu Misiri ye yali alumukiire okuwona kyabazinga Solomoni. Agho yaira, kuba Abaisiraeli baamwetesa. Era bwe yatuuka, yaabeeyimbaku boonaboona abeesoloza, baaja baakoba Rehoboamu bati: “Lata wo Solomoni yatukaluubiriza inho ekibitiriire, yaatukozesa emirimo emikakali era emizito. Aye iwe tugondeze ku bulamu, otukendeereze ku buzito obwo, twidha kukugheerezanga.” Rehoboamu yaabakoba ati: “Muje, muliira ye ndi nga ghabiseegho enaku isatu.” Abantu baaja. Kyabazinga Rehoboamu yeebuuza ku bantu abakulu, abaaghanga lata we Solomoni amagezi ng'akaali mulamu. Yaababuuza ati: “Magezi ki ge mumpa? Abantu bano mbairemu ntya?” Baamwiramu bati: “Bw'oba ng'oyenda okuba omugheereza w'abantu bano olwaleero, oidha kubairamu ng'okozesa ebibono ebikalamu, olwo baidha kubanga bagheereza bo enaku dhoonadhoona.” Aye kyabazinga Rehoboamu yaava ku magezi g'abantu abakulu ge baamugha, yeebuuza ku baisuka abaakula naye era abaali nga n'abamugheereza mu kiseera ekyo. Yaababuuza ati: “Magezi ki ge mumpa? Twiremu tutya abantu bano abankobye bati, ‘Kendeeza ku buzito lata wo bwe yatutaaku?’ ” Agho abaisuka abo baamukoba bati: “Abantu abo abakukobye bati, ‘Lata wo yatukaluubiriza inho ekibitiriire, yaatukozesa emirimo emizito, aye iwe tukendeezeeku ku buzito obwo,’ bakobe oti, ‘Akaala kange akansubi, kanene okusinga enkende ya lata wange. Kale ni oba nga lata wange yabakaluubiriza ekibitiriire, nze ndidha kwongera bwongere okubakaluubiriza einho. Era oba nga lata wange yabakangaivulanga ng'abakubisa enkoba edhabuliidho, nze ndidha kubakangaivulanga nga mbakubisa enkoba edhiriku obusuna!’ ” Kale nga ghabiseegho enaku isatu, Yeroboamu n'abantu boonaboona baidha ye kyabazinga Rehoboamu nga bwe yabakoba, ati: “Muliira ye ndi nga ghabiseegho enaku isatu.” Agho kyabazinga yaabairamu na bukambwe, kuba yava ku magezi abantu abakulu ge baamugha, yaajiira ku g'abaisuka ge baamugha, ng'akoba ati: “Oba nga lata wange yabakaluubiriza ekibitiriire, nze ndidha kwongera bwongere okubakaluubiriza einho. Era oba nga lata wange yabakangaivulanga ng'abakubisa enkoba edhabuliidho, nze ndidha kubakangaivulanga nga mbakubisa enkoba edhiriku obusuna!” Kale atyo kyabazinga yaaloba kuwulirisa bantu. Musengwa Katonda n'eyaleetera ebintu okuja bityo, olwo atuukirize kye yakoba Yeroboamu mutabane wa Nebati ng'abita mu Ahiya ow'e Shilo. Abantu bwe baabona nga kyabazinga tabawuliriisa, baamwiramu bati: “Mugabo ki gwe tuli nagwo ni Daudi? Tuzira kye tuli nakyo kya nsikirano ni mutabane wa Yesse. Imwe Abaisiraeli, ka twireyo ewaife. Daudi alabirire ab'endhu ye.” Kale Abaisiraeli baagolola ewaibwe. Aye Rehoboamu yaasigala ng'akaafuga Abaisiraeli abaabanga mu kiketezo eky'e Buyudaaya bonka. Agho kyabazinga Rehoboamu yaatuma mu Baisiraeli Adoramu eyali akulira abo abaasaliranga abantu abaakolanga emirimo egy'olukako amakatala. Aye Abaisiraeli baamukuba amabaale, baamwita. Agho kyabazinga Rehoboamu yaayangugha, yaaniina ekigaali kye eky'omu lutalo, yaalumukira e Yerusalemu. Okuva n'olwo, Abaisiraeli ab'omu kiketezo eky'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba wa Isiraeli, baadheema okufugibwa ab'endhu ya Daudi ni ye buli eno. Agho abantu ab'omu Isiraeli yoonayoona, bwe baawulira nga Yeroboamu aize okuva e Misiri, baamwetesa okwidha ghe baali beesololeiza, era baamufuula kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona. Ekika kya Yuda kyonka n'ekyasigala nga kikaafugibwa ab'endhu ya Daudi. Agho Rehoboamu bwe yatuuka e Yerusalemu, yaayeta abantu ab'omu kika kya Yuda n'ekya Benjamini. Abasaadha abalwani einho abaghera emitwalo eikumi n'omunaana (180,000), beesoloza okuja okulwanisa Abaisiraeli ab'omu kiketezo eky'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba wa Isiraeli, Rehoboamu oyo asobole okukiizaayo mu bwakyabazinga bwe. Aye Katonda yaakoba omusaadha we Shemaia ati: “Koba Rehoboamu mutabane wa Solomoni era kyabazinga wa Buyudaaya, okobe n'ab'omu kika kya Yuda, n'ekya Benjamini, era n'abantu boonaboona abandi, oti, ‘Musengwa Katonda akoba ati mutaja kulumba baganda baimwe, Baisiraeli banaimwe. Mwireyo buli muntu mu maka ge, kuba ebyo ebibairegho, ninze nabireetagho.’ ” Agho baagondera ekiragiro kya Musengwa Katonda, bairayo ewaibwe nga Musengwa Katonda bwe yabalagira. Agho Yeroboamu yaazimba ekibuga Shekemu mu kiketezo kya Efuraimu eky'oku nsozi, yaaba omwo. Era yaava agho yaazimba ekibuga Penueli. Yaakoba mule ati: “Obwakyabazinga bwidha kabiri kwirira ab'endhu ya Daudi, kasita abantu bano banaajanga e Yerusalemu okughaayo emisengo ye Musengwa Katonda mu isinzizo. Olwo omwoyo gwaibwe kabiri gukyukire eri musengwa waibwe Rehoboamu kyabazinga wa Isiraeli, nze bandhite, baire y'ali.” Kale kyabazinga Yeroboamu oyo yaalowoolereza inho ku kintu ekyo, era yaamala yaakola ebifaananie eby'ente ento bibiri mu zaabu. Agho yaakoba abantu ati: “Mubairenga nga muja e Yerusalemu okumala ekiseera ekireeyi ekimala. Mubone eno, imwe Abaisiraeli, bano ni bakatonda baimwe abaabatoola mu Misiri.” Agho yaata ekifaananie eky'ente ento ekindi mu Betheli, n'ekindi yaakita mu Dani. Ekyo kyaleetera abantu okwonoona, kuba baajanga okusinza omusambwa ogwali mu Betheli, era baajanga n'okusinza gule ogwali eghala mu Dani. Yeroboamu era yaazimba amasabo mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, yaataagho bakabona ng'abatoola mu bantu abatali ba mu kika kya Levi. Era yaataagho ekibinuko, kibengagho mu mwezi ogwomunaana, ku lunaku olweikumi n'eitaanu, nga kye baabanga nakyo mu Buyudaaya. Yaaja ku alutaari e Betheli yaaghaayo emisengo y'ebifaananie eby'ente ento bye yakola, era yaataagho bakabona abaagheerezanga mu masabo ge yazimba. Ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogwomunaana, omwezi mwene gwe yalonda ku lulwe, yaaja ku alutaari ye yazimba e Betheli. Yaateeragho Abaisiraeli ekibinuko, yaaja ku alutaari yaaniokeza obubbaani. Agho omulanzi yaava mu Buyudaaya nga Musengwa Katonda n'amulagiire, yaaja e Betheli. Yaayagaana Yeroboamu ng'ayemereire aghali alutaari, okuniokeza obubbaani. Omulanzi oyo, yaavumirira alutaari eyo ng'ajiira ku ebyo Musengwa Katonda bye yamulagira, ati: “Alutaari iwe, alutaari iwe, Musengwa Katonda akoba ati, ‘Bona eno, omwana omulenzi alizaalibwa mu ndhu ya Daudi, ng'eriina lye ni Yosia. Aliitira ku iwe bakabona ab'ebifo ebigulumivu ebisinzibwamu abakuniokerezaaku obubbaani, baaba ng'oti n'omusengo ogugheebwayo. Era amagumba g'abantu galyokerwa ku iwe.’ ” Era omulanzi oyo yaagha akamanhiso ku lunaku olwo, ati: “Kino kw'onaamanhira nga Musengwa Katonda n'ayogeire: alutaari eno eidha kumenhekagho, eivu erigiriku liyuyike.” Agho kyabazinga Yeroboamu bwe yawulira ebyo omulanzi bye yayogera ng'avumirira alutaari mu Betheli, yaagalula omukono ghe yali gh'alutaari, yaamusonkaku ng'akoba ati: “Mumugeme!” Amangu ago omukono ogwo gwakadambala nga taghanga kugwiza. Alutaari yoona yaamenhekagho, eivu eryagiriku lyayuyika okutuukiriza akamanhiso omulanzi ke yagha mu liina lya Musengwa Katonda. Agho kyabazinga Yeroboamu yaakoba omulanzi ati: “Weeghembe Musengwa Katonda wo onsabire, omukono gwange gwiregho.” Omulanzi yeeghemba Musengwa Katonda, omukono gwa kyabazinga ogwo gwairagho, gwaba mu mbeera yaagwo eyabuliidho. Kyabazinga yaakoba omulanzi ati: “Idha tuje eka ewange, olye ku mere oiremu amaani, era ndidha kukugha n'ekirabo.” Omulanzi yaakoba kyabazinga ati: “Ni bwetugabaniramu ghagati obukombe bwonabwona obw'omu kisaagaati kyo, tiidha kuja n'iwe, waire okulya emere, oba okunhwa amaadhi mu kifo kino. Musengwa Katonda atyo bwe yandagiire, ng'akoba ati, ‘Otalyayo mere waire okunhwayo amaadhi, era otairira mu ngira ye wagemye ng'ojaayo.’ ” Agho yaabita mu ngira yindi, yaaloba kwirirayo mu eyo ye yabitamu ng'aja e Betheli. Mu kiseera ekyo, ghaaligho omulanzi omukaire eyali ng'aba mu Betheli. Agho batabane be baidha, baamukobera byonabyona omulanzi ole eyava mu Buyudaaya bye yakola mu Betheli ku lunaku olwo. Era baamukobera n'ebyo bye yakoba kyabazinga Yeroboamu. Iseibwe yaababuuza ati: “Ngira ki ye yagemye ng'ali kwirayo?” Batabane be baamulagirira engira omulanzi oyo ye yagema. Yaakoba batabane be ati: “Munteere ekintu ekityamibwaku ku ndogoyi.” Agho baakimuteera ku ndogoyi, yaatyama ku ndogoyi eyo era yaagivuga. Yaalumuukirira omulanzi ole, yaamwagaana ng'atyaime ghansi gh'omuti omukologho. Yaamubuuza ati: “Niiwe omulanzi eyaviire mu Buyudaaya.” Ole yaamwiramu ati: “Ninze.” Agho yaamukoba ati: “Idha tuje eka ewange, olye ku mere.” Aye omulanzi ole yaamukoba ati: “Tighanga kwirayo n'iwe waire okwingira n'iwe mu ndhu, era tiidha kulya mere waire okunhwa amaadhi n'iwe mu kifo kino kuba Musengwa Katonda yandagira ati, ‘Otalyayo mere waire okunhwayo amaadhi, era otairirayo mu ngira ye wagema ng'ojaayo.’ ” Agho omulanzi omukaire ow'e Betheli yaamukoba ati: “Zeena ndi mulanzi ng'oti niiwe. Musengwa Katonda yalagiire malaika yankoba ati, ‘Ja omwize, aidhe n'iwe mu ndhu yo, alye ku mere era anhwe ni ku maadhi.’ ” Aye nga yali ali kumulimba. Kale omulanzi eyava mu Buyudaaya yairayo ghalala n'omulanzi ow'e Betheli, yaalya emere mu ndhu ye era yaanhwa n'amaadhi. Agho bwe baali nga batyaime ku kiiwulo, ekibono kya Musengwa Katonda kyaidha y'omulanzi omukaire eyaiza ole. Yaakoba omulanzi ole eyava mu Buyudaaya, ng'alangirira, ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Nga bw'odheemeire nze Musengwa Katonda wo kye nakukoba, n'otakola kye nakulagira, aye n'oira, n'olya emere era n'onhwa amaadhi mu kifo kye nakulobera okulyamu emere n'okunhwamu amaadhi, omulambo gwo tiguliziikibwa mu badhaadha bo.’ ” Omulanzi omukaire bwe yamala okulya emere n'okunhwa, yaateera omulanzi ye yaiza ekintu ekityamibwaku ku ndogoyi ye. Era omulanzi oyo bweyali aja, yaayagaanana n'empologoma mu ngira, yaamwita. Omulambo gwe gwagwa agho mu ngira. Endogoyi n'empologoma byayemerera agho gha mbali ghaagwo. Abantu abaali nga bali kubitagho, baaja okulinga bati, nga babona omulambo ogugwire agho mu ngira, nga n'empologoma eyemereire kumpi nagwo. Baaja baakobera abantu ab'omu kibuga omulanzi omukaire mwe yabanga. Omulanzi omukaire eyaiza ole bwe yakiwulira, yaakoba ati: “Oyo n'omulanzi eyadheemera Musengwa Katonda kye yamulagira, olwo Musengwa Katonda oyo n'okumughaayo, empologoma n'emuyuzayuza n'emwita. Ekyo kyatuukiriza Musengwa Katonda oyo bye yakoba omulanzi oyo ati biidha kubaagho.” Agho yaakoba batabane be ati: “Munteere ku ndogoyi ekintu ekityamibwaku.” Baakimuteera ku ndogoyi. Yaavuga endogoyi, yaaja yaayagaana omulambo gw'omulanzi nga gugwire agho mu ngira. Era ng'endogoyi n'empologoma byemereire kumpi nagwo empologoma nga teguliire era nga teyuziizayuziiza ndogoyi. Omulanzi oyo omukaire, yaabbeeda omulambo yaaguta ku ndogoyi, yaira nagwo e Betheli mu kibuga okugulira n'okuguziika. Yaatoola omulambo ogwo, ogw'omulanzi oyo eyava mu Buyudaaya, yaaguta mu magombe agage mwene, era baalira omulanzi oyo bati: “Woowe, muganda wange kwe ndigwa!” Bwe yamala okumuziika, yaakoba batabane be ati: “Bwe nfanga, munziikanga mu magombe mwe tuziise omulanzi oyo. Amagumba gange mugatanga kumpi n'agage. Era Musengwa Katonda bye yamulagira okwogera, n'avumirira alutaari eri mu Betheli n'amasabo goonagoona ag'omu bifo ebigulumivu ebisinzibwamu ebiri mu bibuga by'e Samaria, tibiriroba kutuukirira.” Ebyo nga biwoire, kyabazinga Yeroboamu era tiyakyuka naire n'alekayo mpisa dhe mbi. Aye yeeyongera bweyongere okutaagho baakabona ab'ebifo ebigulumivu ebisinzibwamu, ng'abatoola mu bantu ababuliidho. Yaayawulanga kiisi muntu eyayendanga okuba kabona, yaamufuula kabona w'ekifo ekigulumivu ekisinzibwamu. Ekibi kya Yeroboamu ekyo, kyaleetera ab'endhu ye okuzikirira n'okuweekereragho irala ku nsi. Mu biseera ebyo, mutabane wa kyabazinga Yeroboamu yaalwala, eriina lye nga ni Abiya. Yeroboamu yaakoba mukazi we ati: “Kola weefuusefuuse olobe kumanhika nga niiwe mukazi wange. Olwo oje e Shilo eri omulanzi Ahiya, eyankoba ati ndiba kyabazinga w'abantu bano. Mutwalire emigaati eminene ikumi, otwale ni ku migaati emitono, n'ekidoome eky'omudheenene gw'endhuki. Aidha kukukobera omwana bw'anaaba.” Agho muka Yeroboamu yaakola atyo, yaasitula yaaja e Shilo, yaatuuka ku ndhu ya Ahiya. Ahiya yali takaaghanga kubona, ng'amaiso gamwidhieku ekifu olw'obukaire. Musengwa Katonda yaakoba Ahiya ati: “Muka Yeroboamu wuuyo ali kwidha okukwebuuzaaku amanhe mutabane we bw'anaaba, kuba mulwaire. Kale oidha kumukoba oti n'oti.” Muka Yeroboamu bwe yatuuka, yeefuula okuba omukazi owundi. Aye Ahiya yaawulira empindo dh'ebigere bye ng'atuuse ku mulyango okwingira. Yaakoba ati: “Muka Yeroboamu, ingira. Lwaki weefuula okuba omuntu owundi. Bye ntumiibwa okukukoba ti bikalamu naire. Ja okobere Yeroboamu oti Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Nakugulumiza, naakulondamu mu bantu, naakufuula omufuzi w'abantu bange Abaisiraeli. Natoola obwakyabazinga ku b'endhu ya Daudi, naabukugha iwe. Aye tobaire ng'oti n'omugheereza wange Daudi, eyagema ebiragiro byange, n'agumira ku nze n'omwoyo gwe gwonagwona, n'akolanga ebyo byonka ebituufu mu maiso gange. Wakola ebibi okusinga boonaboona abaakusooka okufuga. Wanvaaku waaja weekolera emisambwa n'ebifaananie mu kyuma ekisaanuusiibwa, waabisinza, olwo wandeetera okusungughala. Kale ni bona eno, ndidha kutuusa akabi ku b'endhu yo iwe Yeroboamu, mmaliregho irala kiisi wa ku lulyo lwo ayetebwa omusaadha, k'abe omusibe oba ow'eidembe. Era ndidha kusaanizaagho irala ab'endhu yo, ng'oti n'omuntu bw'ayokya obusa okutuusa lwe buweekereragho bwonabwona. Kiisi wa ku lulyo lwo anaafiiranga mu kibuga, embwa dhiidha kumulyanga, ate anaafiiranga mu irungu, enhonhi dhimulyenga. Musengwa Katonda n'ayogeire ekyo.’ ” Ahiya yaayongera okukoba muka Yeroboamu ati: “Kale ni kola oireyo eka. Era olunaaniina ekigere mu kibuga oti, ng'omwana afa. Abantu boonaboona mu Isiraeli baja kumulira, bamuziike. Ku bantu ab'oku lulyo lwa Yeroboamu, oyo yenka n'aidha okuziikibwa, kuba oyo n'ayagaaniibwa ng'alimu akalungi akasiimibwa Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Ate era olwaleero luno, Musengwa Katonda aja kweteeragho kyabazinga ow'okufuga Isiraeli. Kyabazinga oyo alisaaniagho ab'endhu ya Yeroboamu boonaboona. N'okuva ku olwo, Musengwa Katonda aja kubonereza ensi Isiraeli edhugumire ng'oti n'olugada bwe lutengeeta mu maadhi. Era aja kutoola Abaisiraeli mu nsi eno enungi ye yagha badhaadha baibwe, abasansaanize eyo ng'osomoike omwiga Eufurate, kuba baamusungughaza nga beekolera ebifaananie by'omusambwa omukazi, Ashera. Musengwa Katonda aja kulekulira agho Isiraeli olw'ebibi bya Yeroboamu bye yakola, n'ebyo bye yaleetera Abaisiraeli okukola.” Agho muka Yeroboamu yaasituka yaagolola, yaatuuka e Tiruza. Bwe yali ali kwingira ati mu mulyango gw'endhu, omwana yaafa. Isiraeli yoonayoona yaamulira era yaamuziika nga Musengwa Katonda bwe yakoba ng'abita mu mugheereza we omulanzi Ahiya. Ebindi byonabyona Yeroboamu bye yakola, entalo dhe yalwana, n'ensambo ye yafugamu, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Yeroboamu oyo yafugira emyaka amakumi abiri, yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Agho mutabane we Nadabu yaamusikira ku bwakyabazinga. Rehoboamu mutabane wa Solomoni yafuuka kyabazinga wa Buyudaaya ng'agheza emyaka amakumi ana na mulala (41). Yaafugira entangama ya myaka ikumi na musanvu (17) mu Yerusalemu, ekibuga Musengwa Katonda kye yalondamu okumusinzizangamu mu bibuga byonabyona eby'ebika bya Isiraeli. Inhina wa Rehoboamu oyo yali ayetebwa Naama, nga Muammoni. Abantu ab'omu Buyudaaya baakola ebibi ebisinga ebya badhaadha baibwe boonaboona bye baakola. Kale baaleetera Musengwa Katonda okuba n'enkikidi ku lwaibwe. Baamusungughaza kuba boona beezimbira ku buli lusozi olugulumivu, na buli ghansi mu kinsense kya muti muzibirivu, baataagho ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, n'empango, n'ebifaananie eby'omusambwa omukazi, Ashera. Era mu nsi eyo mwalimu abasaadha abaakolanga obwamalaaya obw'omu isabo. Kale abantu ab'omu Buyudaaya baakolanga ebyenhinhalwa eby'abamaghanga agandi, Musengwa Katonda be yabinga mu nsi eyo ng'Abaisiraeli bali kumpi okugituukamu. Agho mu mwaka ogwokutaanu nga kyabazinga Rehoboamu n'afuga Buyudaaya, Shishaki kyabazinga w'e Misiri yaidha yaalumba Yerusalemu. Yaanhaga eby'obukombe eby'omu isinzizo n'eby'omu kisaagaati kya kyabazinga, byonabyona yaabitwala. Yaatwala n'engabo dhoonadhoona edha zaabu, Solomoni dhe yagheesa. Kyabazinga Rehoboamu yaagheesa engabo mu kyuma ky'ekikomo okwira mu kifo ky'edho, yaadhigemya abakulu ab'abakuumi abaakuumanga omulyango gw'ekisaagaati kye. Kyabazinga buli lwe yaingiranga mu isinzizo, ng'abakuumi batwala engabo edho, ate baamalanga baadhiizaayo mu ndhu mwe baadhikuumiranga. Ebindi byonabyona Rehoboamu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo eky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Ekiseera ekyo kyonakyona, ghaabangagho entalo edhomwidhirano ghagati gha Rehoboamu ni Yeroboamu. Rehoboamu yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Yaaziikibwa mu lwambiidhi lwa badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Inhina wa Rehoboamu yali ng'ayetebwa Naama, era nga Muammoni. Mutabane wa Rehoboamu oyo eyayetebwanga Abiyamu, n'eyasikira ise oyo ku bwakyabazinga. Agho mu mwaka ogweikumi n'omunaana nga kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati n'afuga Isiraeli, Abiyamu yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yaafugira entangama ya myaka esatu mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Maaka, mughala wa Abishalomu. Abiyamu oyo yaakola ebibi nga lata we bwe yakola. Yaaloba kugumira ku Musengwa Katonda we, nga dhaadha we Daudi bwe yamugumiraku. Aye ku lwa Daudi, Musengwa Katonda yaagha Abiyamu oyo omwana omulenzi okumusikira ku bwakyabazinga mu Yerusalemu, n'okukuuma Yerusalemu nga kiri miraala. Musengwa Katonda yaakola ekyo, kuba Daudi yakolanga ebituufu mu maiso ga Musengwa Katonda oyo, era tiyavanga ku kye yamulagira enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwe, okutoolaku ekyo kye yakola Uria Omuhitti. Ekiseera kyonakyona Abiyamu kye yamala ng'afuga, entalo edhaatanukagho ghagati gha Rehoboamu ni Yeroboamu dhaasigala nga dhikaaja mu maiso. Era dhaaligho ghagati gha Abiyamu oyo ni Yeroboamu. Ebindi byonabyona Abiyamu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo eky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Abiyamu oyo yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Asa yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho mu mwaka ogwamakumi abiri (20) nga kyabazinga Yeroboamu n'afuga Isiraeli, Asa yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yaafugira entangama ya myaka amakumi ana na mulala (41) mu Yerusalemu. Dhaadha we omukazi nga ni Maaka mughala wa Abishalomu. Asa oyo yaakolanga ebituufu mu maiso ga Musengwa Katonda, nga dhaadha we Daudi bwe yakolanga. Yaatoolagho mu nsi eyo omuze ogw'abasaadha ogw'okukolanga obwamalaaya obw'omu isabo. Era yaatoolagho n'ebisinzibwa ebitali Katonda, badhaadha be bye baakola. Era yaatoola ni ku dhaadha we Maaka ekitiibwa eky'okuba inhina owa kyabazinga, kuba Maaka oyo yali n'ekifaananie ekyenhinhalwa ekyasinzibwanga eky'omusambwa omukazi Ashera. Asa yaatemagho ekifaananie ekyo, yaakyokera ku kaiga Kiduroni. Aye waire Asa oyo tiyatoolagho bifo bigulumivu bye baasinzizangamu emisambwa, obulamu bwe bwonabwona yali mwesigwa ye Musengwa Katonda. Yaata mu isinzizo ebintu lata we bye yeeyama okughaayo bibe ebya Musengwa Katonda, era ni mwene bye yeeyama okughaayo, ebya zaabu ni feeza. Asa kyabazinga wa Buyudaaya oyo ni Baasha kyabazinga wa Isiraeli, baalwanagananga mu ntalo mu kiseera kyonakyona eky'obufuzi bwaibwe. Kyabazinga Baasha owa Isiraeli yaalumba Buyudaaya. Yaazimba ekimante ekigumu okwezunguluza ekibuga Rama, ghalobe kubaagho ava mu Buyudaaya, waire ajaayo okutuuka ku kyabazinga waayo Asa. Agho Asa yaatoolayo feeza yeenayeena ni zaabu eyali asigaire mu iterekero ly'eisinzizo ni mu iterekero erirye nga kyabazinga, yaamugemya abagheereza be bamutwalire kyabazinga Benihadadi ow'e Siria, eyabanga mu Damasiko. Benihadadi oyo, nga ni mutabane wa Taburimmoni era mwidhukulu wa Hezironi. Kyabazinga Asa yaagheereza kyabazinga Benihadadi obukwenda obukoba buti: “Ka tukole endagaano ey'enkolagana ey'aghalala, nga balata baife ye baakola. Bona eno, nkugheereiza ekirabo ekya feeza ni zaabu. Ja omenhegho endagaano yo ey'enkolagana ni kyabazinga Baasha owa Isiraeli, olwo abe ng'ali n'okutoola amagye ge mu kiketezo kyange.” Agho Benihadadi yaaganha kyabazinga Asa bye yamukoba. Yaatuma abaduumizi b'eigye lye okulumba ebibuga bya Isiraeli, yaagema ebibuga bino: Iyoni, ni Dani, ni Abeli Bethi Maaka, ni Kinnerothi, n'ekiketezo kyonakyona ekya Nafutali. Kyabazinga Baasha bwe yawulira ebigwiregho, yaalekera agho okuzimba ekimante ekigumu okwezunguluza ekibuga Rama, yaaja yaaba e Tiruza. Agho kyabazinga Asa yaagha Abayudaaya boonaboona ekiragiro, aghazira okulekayo waire omulala ati, baaja baatoola e Rama amabaale n'emiti Baasha bye yali ali kuzimbisa. Asa yaabizimbisa ekimante ekigumu okwezunguluza ebibuga Mizipa era ni Geba eky'omu kiketezo kya Benjamini. Ebindi byonabyona Asa bye yakola eby'amaani, n'ebibuga bye yazimba, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Aye mu biseera eby'obukaire bwe, yalwala ebigere. Agho Asa oyo yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi dhaadha we. Mutabane we Yehoshafati, yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho mu mwaka ogwokubiri nga kyabazinga Asa n'afuga Buyudaaya, Nadabu mutabane wa Yeroboamu yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira entangama ya myaka ebiri. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda nga lata we bwe yakola n'ayonoona, era n'aleetera ni Isiraeli okwonoona. Agho Baasha mutabane wa Ahiya ow'omu kika kya Issakari, yaalya mu Nadabu oyo olukwe era yaamwitira e Gibbethoni eky'Abafilisiti, Nadabu oyo n'Abaisiraeli boonaboona kye baali bazingiiza okwezunguluza. Yamwita mu mwaka ogwokusatu ogwa kyabazinga Asa nga n'afuga Buyudaaya. Kale Baasha yaasikira Nadabu oyo ku bwakyabazinga bwa Isiraeli. Era olwamala okufuuka kyabazinga ati, ng'atoolera kwita ba ndhu ya Yeroboamu boonaboona okubasaaniagho, nga Musengwa Katonda bwe yayogera ng'abita mu mugheereza we omulanzi Ahiya ow'e Shilo. Ebyo byaligho olw'ebibi Yeroboamu bye yakola, n'aleetera Isiraeli okwonoona, era n'asungughaza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Ebindi byonabyona Nadabu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Kyabazinga Asa ni kyabazinga Baasha owa Isiraeli, bombi baalwanagananga mu ntalo ebiseera byonabyona eby'obufuzi bwaibwe. Agho mu mwaka ogwokusatu ogwa kyabazinga Asa nga n'afuga Buyudaaya, Baasha mutabane wa Ahiya yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi abiri n'ena, ng'aba e Tiruza. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda nga Yeroboamu bye yakola, n'aleetera Isiraeli okwonoona. Agho Musengwa Katonda yaayogera ni Yehu mutabane wa Hanani, yaamugha obukwenda obw'okutwalira Baasha okumuvumirira, ati: “Walinga ng'oli bw'agho otyo, naakugulumiza, naakufuula mukulembeze ow'abantu bange Abaisiraeli. Aye weena ogemye empisa dha Yeroboamu embi, waaleetera abantu bange Abaisiraeli okwonoona, naabasungughalira olw'ebibi byaibwe. Kale ni ndidha kusaanizaagho irala ab'endhu yo boonaboona, nga bwe nasaanizaagho irala ab'endhu ya Yeroboamu mutabane wa Nebati. Iwe Baasha, omuntu wo yeenayeena anaafiiranga mu kibuga, embwa dhiidha kumulyanga, n'oyo yeenayeena anaafiiranga mu nsiko enhonhi dhiidha kumulyanga.” Ebindi byonabyona Baasha bye yakola eby'amaani, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Baasha yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa e Tiruza. Mutabane we Ela, yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu butuufu Musengwa Katonda yayogera ng'abita mu mulanzi Yehu mutabane wa Hanani, yaavumirira Baasha n'ab'endhu ye, olw'ebibi byonabyona Baasha oyo bye yakola n'asungughaza Musengwa Katonda. Yasungughaza Musengwa Katonda ti lwa bibi bye yakola byonka nga Yeroboamu eyamusooka bwe yakola, aye n'olw'okwita ab'endhu ya Yeroboamu oyo boonaboona. Mu mwaka ogwamakumi abiri n'omukaaga (26) ogwa Asa nga n'afuga Buyudaaya, Ela mutabane wa Baasha yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira entangama ya myaka ebiri mu Tiruza. Aye Zimuri, owundi ku bakungu be eyaduumiranga ekitundu ku bigaali bye eby'omu lutalo, yaamulyamu olukwe. Lwali lulala, Ela yaanhwa omwenge, yaatamiirira mu maka ga Aruza eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga e Tiruza Zimuri yaingira, yaamufumita yaamwita. Agho Zimuri oyo yaamusikira ku bwakyabazinga, mu mwaka ogwamakumi abiri n'omusanvu (27) ogwa kyabazinga Asa nga n'afuga Buyudaaya. Zimuri olwamala okufuuka kyabazinga, nga yaakatyama ati ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, yaita ab'endhu ya Baasha boonaboona obutalekaagho naire omwana eyetebwa omulenzi, k'abe owuwe mwene, oba ow'ab'oku lulyo lwe, waire owa bakagwa be. Mu nsambo eyo, Zimuri yaazikiriza ab'endhu ya Baasha boonaboona, nga Musengwa Katonda bwe yayogera ng'abita mu mulanzi Yehu. Ebyo byaligho, lwa kuba ebibi byonabyona Baasha ni mutabane we Ela bye baakola nga basinza ebitali Katonda, era ni bye baakola ebyaleetera Isiraeli okwonoona, byasungughaza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Ebindi byonabyona Ela bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Mu mwaka ogwamakumi abiri n'omusanvu (27) ogwa kyabazinga Asa nga n'afuga Buyudaaya, Zimuri yaafuuka kyabazinga, era yaafuga okumala entangama ya nnaku musanvu e Tiruza. Abaisirukale Abaisiraeli baali nga bazingiiza ekibuga Gibbethoni eky'Abafilisiti okukyezunguluza. Era ab'amagye abo bwe baawulira nga Zimuri yaliire mu kyabazinga olukwe yaamwita, ku lunaku lwene olwo boonaboona, baafuula Omuri omuduumizi w'eigye okuba kyabazinga wa Isiraeli. Kale Omuri oyo n'Abaisiraeli boonaboona, baava e Gibbethoni, baaja baazingiza ekibuga Tiruza okukyezunguluza. Zimuri bwe yabona ng'ekibuga bakighambye, yaingira mu kifo eky'okwewogomamu eky'omu kisaagaati kya kyabazinga. Agho yaakunaania ku kisaagaati ekyo omuliro, ni mwene yeeyokeramu, yaafa. Yafa olw'ebibi bye, bye yakola eri Musengwa Katonda nga Yeroboamu bwe yakola, n'aleetera Isiraeli okwonoona. Zimuri oyo yakola nga Yeroboamu bwe yakola, yaasungughaza Musengwa Katonda olw'ebibi bye mwene bye yakola, era yaamusungughaza olw'okuleetera Isiraeli okwonoona. Ebindi byonabyona Zimuri bye yakola, omuli n'olukwe lwe yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Abaisiraeli beesalamu ebitundu bibiri: abandi nga benda Tibuni mutabane wa Ginathi ye babe bafuule kyabazinga, ate abandi nga benda Omuri. Abaayenda Omuri baasinza amaani bale abaayenda Tibuni mutabane wa Ginathi. Kale Tibuni yaafa, ate Omuri yaafuuka kyabazinga. Kale kyaba nti, mu mwaka ogwamakumi asatu n'omulala (31), ogwa kyabazinga Asa nga n'afuga Buyudaaya, Omuri yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafuga okumala entangama ya myaka ikumi n'ebiri. Ku myaka egyo eikumi n'ebiri, omukaaga yaagifugira mu Tiruza. Yaagula ku Shemeri olusozi Samaria ebitundu kakaaga (6,000) ebya feeza, yaaluzimbaku ekibuga. Ekibuga ekyo kye yaluzimbaku yaakituuma eriina Samaria, ng'ajiira ku liina lya Shemeri eyali mwene lusozi olwo. Omuri oyo yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, yaayonoona okusinga n'abaamusooka boonaboona. Yaakolera irala nga Yeroboamu mutabane wa Nebati bwe yakola, n'asungughaza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli era n'aleetera Abaisiraeli okwonoona nga basinza ebisinzibwa ebitali Katonda. Ebindi byonabyona Omuri bye yakola eby'amaani, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu Samaria. Mutabane we Ahabu, yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogwamakumi asatu n'omunaana (38) ogwa kyabazinga Asa nga n'afuga Buyudaaya, Ahabu mutabane wa Omuri yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafuga Isiraeli ng'ali mu Samaria okumala entangama ya myaka amakumi abiri n'ebiri. Ahabu oyo mutabane w'Omuri, yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, okusinga n'abaamusooka boonaboona. Eky'okukola ebibi nga Yeroboamu mutabane wa Nebati bwe yakola tikyamumala ng'oti se kitono, aye yaataaku n'okubayiza Yezebeli, mughala wa kyabazinga Ethibaali ow'Abasidoni. Ahabu oyo era yaatuuka n'okuja okugheereza omusambwa Baali era n'okugusinza. Yaazimbira omusambwa ogwo eisabo mu Samaria, era munda mu isabo eryo yaaguzimbiramu alutaari. Ahabu era yaakola ekifaananie ky'omusambwa omukazi Ashera. Ahabu oyo yaakola ebisungughaza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, okusinga bakyabazinga boonaboona aba Isiraeli abaamusooka. Mu biseera bye yafugiramu, Hieli ow'e Betheli mwe yazimbira obuyaaka ekibuga Yeriko. Bwe yali ng'ataagho omusingi gw'ekibuga ekyo, yaafiirwa mutabane we omuberi Abiramu. Ate bweyali aghangamu endhigi dhaakyo, yaafiirwa mutabane we Segubu, eyali nga n'asembayo obuto. Ebyo byali bityo, okutuukiriza Musengwa Katonda bye yakoba ng'abita mu Yoshua mutabane wa Nuni. Agho Eliya Omutishube ow'e Tishube, eky'omu Gileadi, yaakoba kyabazinga Ahabu ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda wa Isiraeli, Katonda oyo omulamu ye mpeereza, nti bwenebwene tighaidha kubangagho musulo waire amaadhi mu myaka gino, okutoolaku nga nkobye nti bibeegho.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Eliya ati: “Va ghano oje e buvandhuba, weegise okumpi n'akaiga Kerithi, e buvandhuba wa Yorudani. Mu kaiga ako mw'oidha okutoolanga amaadhi ag'okunhwa, era ndagiire amakoova gakuleeterenga eby'okulya.” Kale Eliya yaakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira. Yaaja yaaba okumpi n'akaiga Kerithi, e buvandhuba wa Yorudani. Amakoova gaamuleeteranga emere n'emamba enkyo n'eigulo, era yaanhwanga amaadhi mu kaiga ako. Bwe ghaabitaghooku ekiseera, akaiga kaakamiira olw'amaadhi obutagwa mu nsi eyo. Agho Musengwa Katonda yaakoba Eliya ati: “Situka oje e Zarefathi eky'omu Sidoni, obe eyo. Ndagiire namwandu okukughanga eby'okulya eyo.” Agho Eliya yaasituka, yaaja e Zarefathi. Bwe yatuuka ku mulyango ogw'ekibuga, yaayagaanagho namwandu ng'ali kulondereza obuku. Yaamweta, yaamukoba ati: “Nkweghembye ndeetera ku maadhi nhweku.” Omukazi bweyali ng'ali kuja okugaleeta, Eliya yaamweta yaamukoba ati: “Nkweghembye ndeeteraayooku ni ku kamere.” Omukazi yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda wo omulamu, nti bwenebwene nzira mere, okutoolaku omuganda ogw'obuwunga bw'engaano mu kaibo, n'otuzigo mu kadoome. Era mpegaano ndi kulondereza ku buku, nje eka, neefumbire akamere ako, nze n'omwana wange tukalye, memale tumale tufe endhala.” Agho Eliya yaamukoba ati: “Otatya. Ja okole nga bw'okobye. Aye sooka onfumbireku akamere okandeetere, memale weefumbire iwe n'omwana wo kuba Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Obuwunga obw'engaano mu kaibo ako tibuja kuwaagho, n'akadoome ak'omuzigo tikaja kuwaamu, okutuusa ng'olunaku Musengwa Katonda lw'anaagwisa amaadhi ku nsi lutuuse.’ ” Omukazi yaaja yaakola nga Eliya bwe yamukoba. Agho omukazi oyo, n'Eliya, ghalala n'ab'endhu y'omukazi oyo, baaba n'emere ey'okulya, okumala enaku kamaala. Obuwunga obw'engaano tibwawa mu kaibo, n'akadoome tikaawaamu muzigo, nga Musengwa Katonda bwe yakoba ng'abita mu Eliya. Nga ghabiseeghooku entangama, omwana w'omukazi oyo mwene ndhu, yaalwala. Obulwaire bwamutaamirira, yaawaamu n'akagheera. Agho omukazi yaakoba Eliya ati: “Ondiku nzigu yaaki, iwe omuntu wa Katonda? Waidha ghano kwidhusa Katonda bibi byange, na kwitisa mwana wange?” Eliya yaamukoba ati: “Leeta omwana wo.” Agho yaamumutoola mu kifuba, yaamubbeeda yaamutwala mu kisenge ekya ghaigulu mu kalina, mwene ye yasulanga, era yaamulambaaza ku buliri bwe bwene. Yeeghemba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda wange, obwo otuusiisa akabi ni ku namwandu ono ansuza, waita omwana we?” Agho yeegololera ku mwana emikuzi esatu, yeeghemba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda wange, ganha omwana ono airemu obulamu.” Musengwa Katonda yaikiriza Eliya kye yamusaba, omwana yaira engulu, yaalamuka. Agho Eliya yaagema omwana yaamutoola mu kisenge ekya ghaigulu mu kalina, yaamutwala yaamugha inhina, ng'akoba ati: “Omwana wo wuuno mulamu.” Agho omukazi yaakoba Eliya ati: “Mpegaano mmanhiire irala ng'oli muntu wa Katonda, era nga bwenebwene Musengwa Katonda ky'ayogera ng'abita mu iwe kiba kya mazima.” Nga ghabiseeghooku ekiseera, Musengwa Katonda yaakoba Eliya mu mwaka ogwokusatu ogw'endoboozi, ati: “Ja weeyoleke y'Ahabu. Ndidha kugwisa amaadhi ku nsi.” Kale Eliya yaaja yeeyoleka y'Ahabu. Olwo endhala yali eri kuluma inho mu Samaria. Kale Ahabu yaayeta Obadia eyali nga n'alabirira ekisaagaati kya kyabazinga. Obadia oyo yali ng'ata inho mu Musengwa Katonda ekitiisa, era Yezebeli bwe yaita abalanzi ba Musengwa Katonda, Obadia oyo yaatwala abalanzi kikumi yaabagisa mu mpuku mu bikunsu bibiri eby'abantu ataanu ataanu. Era yaabafuniranga emere n'amaadhi. Agho Ahabu yaakoba Obadia ati: “Ja ku nsulo edh'amaadhi dhoonadhoona ni mu biiko. Oba katyo tunaayagaanayo eisubi, twawonia embalaasi n'enhumbu okufa, olwo tulobe kubaaku nsolo dhe tufiirwa.” Kale baisania bombi ekitundu ky'ensi buli muntu ky'anaalambuula. Ahabu yaagema ku luuyi olundi, ni Obadia yaagema ku lundi. Obadia bweyali mu ngira ng'ali kutambula, yaja okubona ng'ayagaanana n'Eliya. Obadia yaamutegeera nga n'Eliya, agho yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, ng'akoba ati: “Bwenebwene niiwe musengwa wange Eliya?” Eliya yaamwiramu ati: “Ninze. Ja okobere musengwa wo kyabazinga oti ndi ghano.” Obadia yaakoba ati: “Kibi ki kye nakola memale oyende okumpaayo ye kyabazinga Ahabu andhite? Ndayira mu Musengwa Katonda wo, nti ezirayo ighanga waire obwakyabazinga, musengwa wange kyabazinga y'ataatumya kukunooniayo. Era bwe baakobanga bati, ‘Ghano aziragho’, ng'alayiza obwakyabazinga obwo oba eighanga eryo, okukakasa nga tibakubonangaku. Mpegaano iwe oli kunkoba nje nkobere musengwa wange nti oli ghano. Aye naaba naakava gh'oli nti, ng'omwoyo gwa Musengwa Katonda gukutwala ye ntaidhi! Agho bwe nnaatuuka ni nkobera Ahabu, aye ate n'atasobola kukubona, aidha kundhita, ate nga nze omugheereza wo ndhisiisa ekitiisa mu Musengwa Katonda okuviira irala mu buto bwange. Musengwa Katonda wange, tibaakukobera kye nakola, Yezebeli bweyali ng'ali kwita abalanzi ba Musengwa Katonda? Natwala abantu kikumi ku balanzi ba Musengwa Katonda abo, naabagisa mu mpuku mu bikunsu bya bantu makumi ataanu ataanu, era naabafuniranga emere n'amaadhi. Kale mpegaano iwe butya bw'onkoba nje nkobere musengwa wange nti oli ghano? Aidha kundhita bwite.” Eliya yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu Afuga Amagye, ye mpeereza, nti bwenebwene ndidha kweyolekera kyabazinga olwaleero.” Kale Obadia yaaja ye Ahabu, yaamukobera. Era Ahabu yaaja okubona Eliya. Ahabu bwe yabona Eliya, yaamukoba ati: “Bwenebwene obwo niiwe otabulatabula Isiraeli?” Eliya yaamwiramu ati: “Nze ti ninze atabulatabula Isiraeli, aye niiwe n'ab'endhu ya lata wo, kuba mwava ku biragiro bya Musengwa Katonda mwasinza emisambwa Baali. Mpegaano ni, soloza Abaisiraeli boonaboona, baidhe twagaanane ku lusozi Karumeli, ghalala n'abalanzi ba Baali ebikumi ebina n'ataanu (450) era n'abalanzi ebikumi ebina (400) ab'omusambwa omukazi Ashera, abalya ku kiiwulo kya Yezebeli.” Kale Ahabu yaayetesa Abaisiraeli boonaboona, beesololeza ku lusozi Karumeli ghalala n'abalanzi boonaboona. Agho Eliya yaaja eri abantu abo boonaboona, yaabakoba ati: “Mulituusa li okuyuugira eno n'ere nga timusalagho? Oba nga Musengwa Katonda ni Katonda, oyo ye mube musinze. Aye oba nga Baali ni Katonda, kale musinze oyo.” Aye abantu baaloba kumwiramu kibono waire ekirala. Agho Eliya yaakoba abantu ati: “Ninze zenka omulanzi wa Musengwa Katonda akaasigairegho, aye abalanzi ba Baali bali ebikumi bina n'ataanu. Kale batughe ente enume ibiri. Abalanzi ba Baali balondeku enaaba eyaibwe, bagisalesalemu bagite ku nku, aye batagikunaaniaku muliro. Zeena ndidha kutegeka ente ere eyindi, ngite ku nku nga tigikunaaniizaaku muliro. Olwo imwe mwidha kweta omusambwa gwaimwe, ate nze ndhete Musengwa Katonda. Kale oyo anaasindika omuliro mu kuvugira, nga ni Katonda.” Abantu boonaboona bairamu bati: “Ky'okobye kirungi.” Agho Eliya yaakoba abalanzi ba Baali ati: “Mwerondereku ente ndala era niimwe mube musooke okubaaga, kuba muli kamaala, memale mwete omusambwa gwaimwe. Aye mutagikunaaniaku muliro.” Abalanzi ba Baali baatwala ente ye baabagha, baagitegeka. Agho baayeta omusambwa baali okuva ku nkyo okutuuka mu kasana ghagati, nga bakoba bati: “Wo Baali, wulira otwiremu.” Aye ghaaloba kubaagho mamiro gawulikika, waire okubaagho airamu. Baatuumiratuumira gh'alutaari ye baazimba. Mu kasana ghagati Eliya yaabakiina, ng'akoba ati: “Mwete inho, kuba oyo katonda mwene. Bw'ataba nga ghaligho ky'ali kulowooza einho, asobola okuba ng'ajiire kwetereezaaku, oba ng'aliku gh'ajiire mu lugendo. Oba katyo asobola okuba ng'atendwike, nga kyetaagisa okumuzuusa.” Abalanzi ba Baali baayeta inho, era beesala n'empiima n'ebyambe, nga bweyali empisa yaibwe, okutuusa omusaayi okukuuluula. Ekiseera eky'omu kasana ghagati bwe kyabita, beeyongera okweyasa okutuuka ku kiseera ekyeigulo eky'okughaayo emisengo. Aye ghaaloba kubaagho mamiro gawulikika, waire okubaagho abairamu, oba abafaaku. Agho Eliya yaakoba abantu boonaboona ati: “Museete ghano ghe ndi.” Abantu boonaboona baaseeta gh'ali. Yaazimba buyaaka alutaari ya Musengwa Katonda eyali emenheibwagho. Yaatoola amabaale ikumi n'abiri, ng'ajiira ku bungi obw'ebika eby'abantu ebisimuka mu Yakobo. Yakobo oyo, Musengwa Katonda ye yakoba ati: “Oidha kwetebwanga Isiraeli.” Amabaale ago yaagazimbisa alutaari ey'okusinzizangaku Musengwa Katonda. Yaagisimaku olukonko okugyezunguluza, nga lujaamu lita ng'oti ikumi na ina edh'amaadhi. Agho yaatindirira enku ku alutaari, yaasalasala mu nte, yaagita ku nku edho. Yaakoba ati: “Mwidhuze ensugha ina amaadhi, mumale mugafuke ku kigheebwayo ekyo ekyokebwa ni ku nku.” Baakola batyo. Yaakoba ati: “Kabiri mukole mutyo omukuzi ogwokubiri.” Baakola batyo omukuzi ogwokubiri. Era yaakoba ati: “Kabiri mukole mutyo n'omukuzi ogwokusatu.” Era baakola batyo n'omukuzi ogwokusatu. Amaadhi gaakuuluula okwezungulula alutaari, gaidhuza n'olukonko. Ekiseera eky'okughaayo ekigheebwayo ekyeigulo bwe kyatuuka, Eliya omulanzi yaaseeta kumpi ni alutaari, yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, Katonda wa Aburahamu, owa Isaaka, era owa Yakobo, olwaleero ka bakimanhe nga niiwe Katonda mu Isiraeli, era nga nze ndi mugheereza wo, era nga bino byonabyona mbikoze nga iwe omaze kundagira. Wo Musengwa Katonda ndhiraamu, nkweghembye ndhiraamu, abantu bano baghange okumanha nga iwe Musengwa Katonda, niiwe Katonda, era ng'okyusiisa emyoyo gyaibwe okugiiza y'oli.” Agho Musengwa Katonda yaasindika omuliro gwaika, gwayokya ekigheebwayo ekyo n'enku n'amabaale n'eitaka, era gwakaza amaadhi agaali mu lukokonko. Abantu boonaboona bwe baabona ekyo, baakuba amakiryaivu era baakutama n'ebyeni bya tuuka ku itaka. Baakoba bati: “Musengwa Katonda ni Katonda! Musengwa Katonda ni Katonda!” Agho Eliya yaabakoba ati: “Mugeme abalanzi ba Baali, ghalobe kubaagho alumukagho waire omulala.” Kale baabagema. Eliya yaabaserengesa ku kaiga Kishoni, yaabaitira eyo. Agho Eliya yaakoba kyabazinga Ahabu ati: “Ja olye, onhwe. Ndi kuwulira okuwuuma okw'amaadhi amangi agatoonha.” Kale Ahabu yaaja okulya n'okunhwa. Ate Eliya yaaja ku ntwiko y'olusozi Karumeli, yaakutama ku itaka, yaata omutwe gwe mu bikiryaivu bye. Yaakoba omugheereza we ati: “Ja ghaigulu olinge ku luuyi olw'enhandha.” Omugheereza yaaja ghaigulu yaalingayo. Yaakoba ati: “Ezirayo kintu.” Eliya yaamukoba ati: “Irayo emikuzi musanvu.” Ku mukuzi ogwomusanvu, omugheereza yaakoba ati: “Mboine, akale akatono akaaga ng'oti mukono gwa muntu, kali kusituka nga kava ku nhandha.” Eliya yaakoba omugheereza we ati: “Ja okobe kyabazinga Ahabu oti, ‘Tegeka ekigaali kyo eky'omu lutalo, oireyo eka ng'amaadhi gakaali kukulobera.’ ” Mu kaseera katono, eigulu lyazibirira n'ebire, empewo yaatoolera okukunta, amaadhi gaagwa ebitaloodheka. Ahabu yaaniina mu kigaali kye eky'omu lutalo, yaavuga yaaja e Yezireeli. Agho amaani ga Musengwa Katonda gaidha ku Eliya, yaanhweza ekivaalo kye mu nkende, yaalumuka yeesooka Ahabu aghaingirirwa e Yezireeli. Agho Kyabazinga Ahabu yaakobera mukazi we Yezebeli byonabyona Eliya bye yakola, era nga bwe yaita abalanzi ba Baali boonaboona. Agho Yezebeli yaatuma omukwenda y'Eliya, ng'akoba ati: “Emisambwa gigwananga gyambonereza n'obukambwe, bwe bunaatuuka enkyo mu kiseera nga kino nga nkaali kukwita, ng'oti niiwe bwe waise abantu abo.” Agho Eliya yaatya, yaasituka yaalumuka okuwonia obulamu bwe. Yaaja e Beerisheba eky'omu Buyudaaya. Yaaleka eyo omugheereza we, aye mwene yaatambula mu irungu olugendo lwa lunaku lulamba, yaaja yaatyama ghansi gh'omuti ogw'ekyeyo, yaasaba afe ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda bye mboine bimala! Twala obulamu bwange mpegaano, kuba ghazira kye nsinga badhaadha bange!” Yaalambaala ghansi gh'omuti ogwo ogw'ekyeyo, endoolo dhaamugema. Yaja okubona nga malaika amusiinhaku, ng'amukoba ati: “Situka olye.” Eliya yaja okulinga ati, ng'abona agho gha mutwe gwe omugaati ogufumbiibwa ku manda, era n'ekidoome eky'amaadhi. Yaalya era yaanhwa, memale kabiri yairayo okulambaala. Malaika wa Musengwa Katonda yaidha omukuzi ogwokubiri, yaamusiinhaku ng'akoba ati: “Situka olye, tomanha lugendo bwe lukulemerera ng'ate lukaali luleeyi.” Eliya yaasituka yaalya era yaanhwa. Eby'okulya ebyo byamugha amaani, yaatambula enaku amakumi ana (40) omusana n'obwire, yaatuuka ku Sinai olusozi lwa Katonda. Eliya bwe yatuuka ku lusozi Sinai, yaayagaana empuku, yaasula omwo. Agho Musengwa Katonda yaayogera naye, ng'amubuuza ati: “Oli kukola ki ghano?” Eliya yairamu ati: “Enkikidi engemye ku lulwo, iwe Musengwa Katonda Afuga Amagye, kuba Abaisiraeli baamenha endagaano ye wakola nabo. Baamenhagho alutaari dho, era baita abalanzi bo. Nze zenka, ninze nsigairegho, ate zeena bali kwenda kundhita.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Fuluma, oje oyemerere ku lusozi mu maiso gange.” Agho Musengwa Katonda yaabitagho, kiwunga ow'amaani yaayuzayuza ensozi era yaamenhamenha embaale emberi wa Musengwa Katonda. Aye Musengwa Katonda nga tali mu kiwunga oyo. Kiwunga bwe yamala okubita, ghaabaagho musisi, yaatengeesa ensi. Aye Musengwa Katonda nga tali mu musisi oyo. Musisi bwe yalekera, ghaabaagho omuliro. Aye Musengwa Katonda nga tali mu muliro ogwo. Omuliro bwe gwavaagho, ghaabaagho akamiro akatono akaghegheevu. Eliya bwe yawulira akamiro ako, yeeghemba mu maiso ekivaalo kye, yaafuluma mu mpuku, yaayemerera ku mulyango gwayo. Olwo yaawulira amamiro nga gamukoba gati: “Eliya oli kukola ki ghano?” Eliya yairamu ati: “Enkikidi engemye ku lulwo, iwe Musengwa Katonda Afuga Amagye, kuba Abaisiraeli baamenha endagaano ye wakola nabo. Baamenhagho alutaari dho, era baita abalanzi bo. Nze zenka, ninze nsigairegho, ate zeena bali kwenda kundhita.” Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Irayo mu irungu ery'e Damasiko. Bw'onaatuukayo, oidha kusiiga Hazaeli omuzigo afuuke kyabazinga wa Siria, osiige ni Yehu mutabane wa Nimushi abe kyabazinga wa Isiraeli, era osiige ni Elisha mutabane wa Shafati ow'e Abeli Mehola abe omulanzi mu kifo kyo. Kale omuntu yeenayeena anaawonanga okwitibwa Hazaeli, aidha kwitibwanga Yehu. Ate anaawonanga okwitibwa Yehu, aidha kwitibwanga Elisha. “Aye ndirekagho abantu kasanvu (7,000) mu Isiraeli, abo boonaboona abataakubiranga Baali makiryaivu era abataamunhwegeranga.” Kale Eliya yaaja, yaayagaana Elisha mutabane wa Shafati ng'ali kulimisa ente yali n'emiyimbo gy'ente ikumi n'ebiri agho, nga mu kiseera ekyo yali ali kulimisa omuyimbo ogweikumi n'ebiri. Agho Eliya yaabita gh'ali, yaamusuulaku ekivaalo kye. Elisha yaaleka agho ente, yaalumuka embiro okunonereza Eliya, yaamukoba ati: “Ka mmale okunhwegera lata ni maama, memale ndidhe nje n'iwe.” Eliya yaamukoba ati: “Irayo, nze nkulobeire?” Agho yaasooka yaaleka eby'okunonereza Eliya, yairayo, yaagema ente dhe yali ali kulimisa, yaadhiita. Yaafumba emamba yaadho ng'akozesa ebikoligo byadho ng'enku, yaagigabula abantu baalya. Ebyo bwe byawa, Elisha yaaja yaabanga ewa Eliya ng'amugheereza. Benihadadi, kyabazinga wa Siria, yaasoloza eigye lye lyonalyona, era ni bakyabazinga abandi amakumi asatu na babiri baamweyimbaku, nga bali n'embalaasi n'ebigaali eby'omu lutalo. Agho yaaja, yaazingiza Samaria okukyezunguluza era yaakirwanisa. Yaatuma abakwenda mu kibuga ye kyabazinga Ahabu owa Isiraeli, okumukoba ati: “Feeza ni zaabu wo, byange, era ni bakazi bo n'abaana bo abasinga bulungi, bange.” Kyabazinga wa Isiraeli yairamu ati: “N'agh'agho musengwa wange kyabazinga, nze ndi wuwo ni byonabyona bye ndi nabyo, nga bw'okobye.” Nga ghabiseeghooku akaseera, abakwenda kabiri bairayo ye kyabazinga Ahabu, baakoba bati: “Benihadadi ali kukoba ati, ‘Natuma abakwenda y'oli, nga nkukoba ompeereze feeza wo ni zaabu wo, ni bakazi bo, n'abaana bo. Aye enkyo, mu kiseera ng'oti ni kino, ndidha kukusindikira abakungu bange, baidhe baagaaze mu ndhu yo ni mu ndhu dh'abakungu bo. Era kiisi ekinaabasanhusa kye banaagemangaku, baidha kukitwala.’ ” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaayeta abakulembeze boonaboona mu ighanga, yaabakoba ati: “Bwenebwene mugwaine mukimanhe nti omusaadha ono ali kutusonsoonia, kuba yansindikira abakwenda mbu mmughe abakazi bange, n'abaana bange, ni feeza wange, ni zaabu wange. Era tyamulobera naire.” Abakulembeze boonaboona era n'abantu boonaboona bairamu bati: “Otawulirisa ebyo, era otaganha naire.” Agho Ahabu yaakoba abakwenda ba Benihadadi ati: “Mukobe musengwa wange kyabazinga muti, nze omugheereza we ndidha kukola bire byonabyona bye yasooka okunkoba. Aye kino tighanga kukikola.” Abakwenda baagolola, baatwalira Benihadadi obukwenda obwo. Agho Benihadadi yaamusindikira obukwenda, ng'akoba ati: “Ndidha kuleeta abasaadha bange bazikirize Samaria, bakifuule ng'oti nkungu bukungu, ate era enkungu eyo erobe na kubabuna buli mulala okuyoolaku omuganda. Ekyo bwe ntaakituukirize, emisambwa gimbonerezanga n'obukambwe.” Kyabazinga wa Isiraeli yaamwiramu ati: “Mumukobe muti, ‘Ole agemye eby'okulwanisa okuja mu lutalo, tagwaine kwesuutiriza ng'oti n'ole amaze okubiisa ghansi ng'alughangwire.’ ” Benihadadi bwe yaawulira obukwenda obwo ng'ali kunhwa mu ntindi ghalala ni bakyabazinga bale abaamweyimbaku, yaalagira abasaadha be ati: “Mwemerere mu bifo byaimwe!” Baayemerera mu bifo byaibwe nga beetegeike okulumba ekibuga. Mu kiseera ekyo ghaabaagho omulanzi eyaja eri Ahabu kyabazinga wa Isiraeli, yaakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Oli kubona eigye eryo lyonalyona eikologho? Ndidha kulita mu ngalo dho olwaleero, memale omanhe nga ninze Musengwa Katonda.’ ” Ahabu yaabuuza ati: “Ni baani abanaalirumba?” Omulanzi yairamu ati: “Abaisuka, abagheereza ab'abafuzi ab'omu biketezo, n'abanaalirumba.” Kyabazinga yaabuuza ati: “Naani anaasooka okulumba?” Omulanzi yairamu ati: “Niiwe.” Agho kyabazinga Ahabu yaabala abaisuka abagheereza ab'abafuzi ab'omu biketezo, baaba nga baghera ebikumi bibiri n'asatu na babiri (232). Ng'amaze ekyo, yaabala eigye lyonalyona era Isiraeli lyaba nga ligheramu abantu kasanvu (7,000). Baalumba mu kasana ghagati, nga Benihadadi ni bakyabazinga amakumi asatu n'ababiri abaidha okumuyambaku mu lutalo, nga bali mu ntindi bali bwa kunhwa kutamiira! Abaisuka abagheereza ab'abafuzi ab'omu biketezo, n'abaasooka okulumba. Benihadadi yaatuma abakeesi, baamukobera bati ghaligho abalwani abaviire mu Samaria. Yaalagira ati: “Bwe baba nga baidhie lwa miraala, mubageme mubaleete nga balamu, ni bwe banaaba nga baidhie kulwana, era mubageme mubaleete nga balamu.” Kale abaisuka abagheereza ab'abafuzi ab'omu biketezo baafuluma ekibuga, n'eigye lyabavaaku einhuma. Era buli muntu ku beene, yaita omuntu ye yalwana naye. Abasiria baalumuka, era Abaisiraeli baababingirira. Aye Benihadadi kyabazinga wa Siria yaawona ng'alumukira ku mbalaasi, ghalala n'ab'eigye lye ab'oku mbalaasi. Kyabazinga wa Isiraeli yaalwana olutalo, yaanhaga embalaasi n'ebigaali eby'omu lutalo, era yaita Abasiria kamaala inho. Agho omulanzi ole yaaja ye kyabazinga wa Isiraeli, yaamukoba ati: “Ja weenhweze era weetegereze bukalamu ky'onaakola, kuba omwaka bwe gunaaba nga gwinhama, kyabazinga wa Siria aidha kwira akulumbe.” Agho abakungu ba kyabazinga wa Siria baamukoba bati: “Emisambwa gy'Abaisiraeli abo misambwa gya ku nsozi, kye baava ni batusinga amaani. Aye ka tulwane nabo ku museetwe, olwo bwenebwene twidha kubasinga amaani. Era kino ky'obe okole: toola bakyabazinga bale, buli mulala mu kifo ky'obaire omutairemu, mu kifo kyaibwe oteemu abaduumizi ab'amagye. Era bala, ogheze eigye eryagayaga ni lire lye wafiirwa: aghaali embalaasi oizeegho embalaasi, n'aghaali ekigaali eky'omu lutalo oizeegho ekigaali eky'omu lutalo. Memale olwo tulwane nabo ku museetwe, bwenebwene tituulobe kubasinga maani.” Kyabazinga Benihadadi yaikiriza amagezi ge baamugha, era yaakola nga bwe baamukoba. Omwaka bwe gwali nga guli kwinhama, yaasoloza Abasiria, yaaja nabo mu Afeki okulwanisa Abaisiraeli. N'Abaisiraeli boona baasolozebwa, baagheebwa ebikozesebwa, baaja okulwana n'Abasiria abo. Abaisiraeli baasimba weema dhaibwe nga balinzagainia nabo, nga bali ng'oti bwa bughaso bwa mbuzi bubiri obutono, aye Abasiria nga babunie woonawoona. Agho omuntu wa Katonda yaaja yaakoba Ahabu kyabazinga wa Isiraeli ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Olw'okuba Abasiria baakoba bati nze Musengwa Katonda ndi musambwa gwa ku nsozi ogutali gwa mu biiko, ndidha kukuta mu ngalo olukunkumuli olwo lwonalwona olw'abalwani, memale mumanhe nga ninze Musengwa Katonda.’ ” Abasiria n'Abaisiraeli baasimba weema dhaibwe nga badhirinzagainia okumala enaku musanvu. Ku lunaku olwomusanvu baatoolera okulwana. Mu lunaku lulala, Abaisiraeli baita mu igye lya Siria abaisirukale ab'oku bigere emitwalo ikumi (100,000). Abaawonagho baalumukira mu kibuga Afeki. Eyo ate ekimante eky'oku kibuga kyagwa ku baisirukale emitwalo ebiri na kasanvu (27,000). Benihadadi yeena yaalumuka, yaaja mu kibuga, yeegisa mu kisenge eky'omunda. Abakungu be baamukoba bati: “Twawulira tuti bakyabazinga ba Isiraeli baba ba kisa. Tukusaba otuganhe twesibe ekutiya mu nkende n'emigugha mu nkoto, tuje eri kyabazinga wa Isiraeli, tomanha bw'awonia bulamu bwo.” Kale beesiba ekutiya mu nkende n'emigugha mu nkoto, baaja eri kyabazinga wa Isiraeli, baakoba bati: “Omugheereza wo Benihadadi ali kukoba ati, ‘Nkweghemba ndekera obulamu bwange.’ ” Ahabu yaabuuza ati: “Akaali mulamu? Oyo muganda wange.” Abasaadha abo baali nga bali kwekalirisa inho Ahabu oyo ky'ayogera. Kale bwe yakoba ati: “Oyo muganda wange,” amangu ago beenhuka ku ekyo, baakoba bati: “Yii, muganda wo Benihadadi.” Ahabu yaakoba ati: “Muje mumuleete.” Benihadadi yaidha ye Ahabu. Ahabu oyo yaamuniinisa mu kigaali kye eky'omu lutalo. Agho Benihadadi yaakoba Ahabu ati: “Ebibuga lata wange bye yanhaga ku lata wo, nze ndidha kubikwiriza. Era oidha kuba wa idembe okwezimbira obutale mu Damasiko, nga lata wange bwe yeezimbira mu Samaria.” Ahabu yaamukoba ati: “Ku kakalu ako, ndidha kukuleka oje.” Agho yaakola naye endagaano, yaamuleka yaaja. Agho omusaadha mulala ku balanzi, nga Musengwa Katonda n'amulagiire, yaakoba mwine ati: “Nkweghembye nkuba.” Aye mwine yaaloba. Agho yaamukoba ati: “Nga bw'odheemeire ekiragiro kya Musengwa Katonda, bw'onaaba nga waakava ghe ndi, empologoma eidha kukwita.” Era olwali okuva oyo ghe yali ati, empologoma yaamwita. Agho omulanzi oyo yaayagaanana n'omusaadha owundi, yaamukoba ati: “Nkweghembye nkuba.” Omusaadha yaamukuba yaamunoza, yaamutaaku n'eibwa. Agho omulanzi oyo yeesiba ekighero mu maiso okwefuusafuusa, yaaja yaateega kyabazinga Ahabu ku ngira. Kyabazinga bweyali ng'ali kubitagho, omulanzi oyo yaamweta ng'akoba ati: “Isebantu kyabazinga, nze omugheereza wo bwe nali nga ndi kulwana mu lutalo, omwisirukale mulala yaava ere yandeetera omusaadha, era yankoba ati, ‘Kuuma omusaadha ono. Aye bwe kalikutanda n'akweibaku, obulamu bwo bw'olisasulamu obubwe, oba olirigha ebitundu bya feeza lukumi (1,000).’ Kale, nze omugheereza wo bwe nali nga ndi kukola ebintu kamaala eno n'ere, omusaadha yeiba.” Kyabazinga wa Isiraeli yaamukoba ati: “Omusango n'iwe mwene ogwesaliire.” Agho omulanzi yeetoola mangu ekighero mu maiso. Kyabazinga wa Isiraeli bwe yamubona, yaamutegeera nga n'omulala ku balanzi. Omulanzi yaakoba kyabazinga ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Nga bwe walekula omusaadha ye nalagira okwita, n'omuleka n'aja, obulamu bwo bw'oidha okusasuzaamu obubwe, n'abantu bo b'oidha okusasuzaamu ababe.’ ” Agho kyabazinga wa Isiraeli yairayo ewuwe e Samaria nga yeenhiinkaire era nga mweraliikirivu. Ebyo bwe byawa, ghaabaagho omusaadha Omuyezireeli ye baayetanga Nabothi, eyali n'eisamba ly'emizabbibu e Yezireeli okumpi n'ekisaagaati ky'Ahabu kyabazinga w'e Samaria. Agho Ahabu yaakoba Nabothi ati: “Mpa eisamba lyo ery'emizabbibu. Nga bwe liri okumpi n'ekisaagaati kyange, nhenda ndifuulemu enimiro yange ey'eiva. Ndidha kukughaamu eisamba erindi ery'emizabbibu erisingagho obulungi. Oba, bw'onaaba ng'oyenze, ndidha kukusasulamu omughendo gw'empiiya ogulijaamu.” Aye Nabothi yaakoba Ahabu ati: “Musengwa Katonda agwananga yaaloba kundeka ni nkugha omugabo ogw'ensikirano ogwagheebwa badhaadha bange.” Ahabu yairayo ewuwe nga yeenhiinkaire era nga musungughavu olw'ebibono Nabothi ow'e Yezireeli bye yamukoba ati: “Tiidha kukugha mugabo gwa nsikirano ogwagheebwa badhaadha bange.” Ahabu oyo yaalambaala ku buliri bwe, yaalinga n'ere, era yaaloba n'okulya emere. Mukazi we Yezebeli yaidha y'ali, yaamubuuza ati: “Kiki ekikunakughaiza obwaga agho, n'otuuka n'obutalya mere?” Ahabu yairamu ati: “Nkobye Nabothi ow'e Yezireeli nti, ‘Mpa eisamba lyo ery'emizabbibu ndigule. Oba, bw'onaaba oyenze, ndidha kukughaamu eisamba erindi ery'emizabbibu.’ Aye andhizeemu ati, ‘Tiidha kukugha isamba lyange lya mizabbibu.’ ” Mukazi we Yezebeli yaamwiramu ati: “Ti niiwe ofuga Isiraeli? Situka olye emere, era omwoyo ka gukwike. Nze ndidha kukugha eisamba ly'emizabbibu erya Nabothi ow'e Yezireeli.” Agho Yezebeli yaaghandiika embaluwa mu liina lya Ahabu, yaadhisibaku akamanhiso ka Ahabu oyo, yaadhigheereza abakulembeze n'abakungu ab'omu kibuga Nabothi mw'aba. Yaaghandiika mu mbaluwa edho ati: “Mulangirire olunaku olw'okusiiba, mwete abantu beesoloze, era mute Nabothi mu kifo eky'emberi eky'ekitiibwa. Olwo muleete mu maiso ge abantu babiri abazira kye bagasa, bamulumirize bati, ‘Wavuma Katonda era waavuma ni kyabazinga.’ Memale olwo mumutoolegho, mumutwale mumukube amabaale afe.” Agho abantu b'omu kibuga Yezireeli, abakulembeze n'abakungu, baakola nga Yezebeli bwe yabalagira mu mbaluwa dhe yabagheereza. Baalangirira olunaku olw'okusiiba, baayeta abantu beesoloza, era baata Nabothi mu kifo eky'emberi eky'ekitiibwa. Abantu babiri abazira kye bagasa baidha baatyama mu maiso ge, era baamulumiriza mu maiso g'abantu nga bakoba bati: “Nabothi yavuma Katonda era yaavuma ni kyabazinga.” Kale abantu baamutwala kuliya kw'ekibuga, baamukuba amabaale, yaafa. Agho baagheereza Yezebeli obukwenda bati: “Nabothi bamukubye amabaale, era afiire.” Yezebeli olwawulira ati Nabothi bamukubye amabaale, era afiire, yaakoba Ahabu ati: “Situka, oje weetwalire eisamba ery'emizabbibu erya Nabothi ow'e Yezireeli, lye yaloba okukuguza kuba Nabothi oyo takaali mulamu, aye mufu wa ira!” Ahabu olwawulira ati Nabothi afiire, yaasituka okuja okwetwalira eisamba ery'emizabbibu erya Nabothi oyo ow'e Yezireeli. Agho Musengwa Katonda yaakoba Eliya Omutishubi ati: “Situka oje eri Ahabu kyabazinga wa Isiraeli aba mu Samaria. Oidha kumwagaana mu isamba ery'emizabbibu erya Nabothi, ng'ajiire okulitwala libe lirye. Oidha kumukoba oti, ‘Musengwa Katonda akoba ati, omaze okutemula omuntu, obwo era otwale n'ebintu bye?’ Era oidha kumukoba oti, ‘Musengwa Katonda akoba ati, mu kifo mwene embwa mwe dhaakombeire omusaayi gwa Nabothi, era mwe dhiidha okukombera n'ogugwo.’ ” Ahabu bwe yabona Eliya, yaamukoba ati: “Ongwikiriiza, omuzigu wange iwe?” Eliya yaamwiramu ati: “Yii, nkugwikiriiza, kuba weegheereireyo irala mu kukola ebibi mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho ni Musengwa Katonda akoba ati, ‘Iwe Ahabu, ndidha kukutuusaaku akabi, nkuzikirize irala. Era ndimalagho mu Isiraeli buli muntu ayetebwa musaadha k'abe omusibe oba ow'eidembe. Ab'endhu yo ndibakola nga bwe nakola ab'endhu ya kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati. Era ndibakola nga bwe nakola ab'endhu ya kyabazinga Baasha mutabane wa Ahiya kuba wasiikuula obusungu bwange, ng'oleetera Isiraeli okwonoona.’ Era Musengwa Katonda akoba ni ku Yezebeli ati, ‘Embwa dhiidha kumuliira mu kibuga Yezireeli. Era iwe Ahabu, omuntu wo yeenayeena anaafiiranga mu kibuga, embwa dhiidha kumulyanga. Ate oyo yeenayeena anaafiiranga mu irungu, enhonhi dhiidha kumulyanga.’ ” Bwenebwene tighaalighooku muntu wundi kabiri eyeegheerayo irala okukola ebibi mu maiso ga Musengwa Katonda, ng'oti ni Ahabu eyapikirizibwanga mukazi we Yezebeli. Ahabu oyo yakolanga ebyenhinhalwa einho ng'asinza ebitali Katonda, ng'oti n'Abamori Musengwa Katonda be yabinga mu nsi eyo, ng'Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Ahabu bwe yawulira ebibono ebyo, yaakanulamu ebivaalo bye olw'enaku, yaavaala ekutiya. Yaaloba okulya emere, yaasulanga mu kutiya, era yaatambulanga nga munhiinkaavu ate nga mweraliikirivu. Agho Musengwa Katonda yaakoba Eliya Omutishubi ati: “Oboine Ahabu bwe yeewooyiiza mu maiso gange? Kale nga bwe yeewooyiiza mu maiso gange atyo, akabi tija kukaleeta mu biseera bye ng'akaali mulamu, aye ndikaleeta ku b'endhu ye mu biseera bya mutabane we.” Agho baamala emyaka esatu nga ghazira lutalo ghagati wa Siria ni Isiraeli. Aye mu mwaka ogwokusatu, Yehoshafati kyabazinga wa Buyudaaya yaaja okubona Ahabu kyabazinga wa Isiraeli. Agho kyabazinga wa Isiraeli yaakoba abakungu be ati: “Mwidhi bukalamu nga Ramothi eky'e Gileadi kyaife. Aye lwaki tusirika obusirike ni tutakitoola ku kyabazinga wa Siria?” Yaabuuza Yehoshafati ati: “Onaaja ninze mu Ramothi eky'e Gileadi okulwana olutalo?” Yehoshafati yaamwiramu ati: “Nze n'iwe tuli kirala. Abantu bange n'ekirala n'ababo, era embalaasi dhange n'ekirala n'edhidho.” Aye era Yehoshafati yaakoba kyabazinga wa Isiraeli ati: “Mala kwebuuza ku Musengwa Katonda owulire ky'akoba.” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaasoloza abalanzi ng'ebikumi bina, yaababuuza ati: “Nje numbe Ramothi eky'e Gileadi, oba ntakirumba?” Bairamu bati: “Ja okirumbe, Musengwa Katonda aidha kukikugha okighangule.” Aye Yehoshafati yaakoba ati: “Ghano ghaziraghooku mulanzi wa Musengwa Katonda wundi tumwebuuzeeku?” Kyabazinga wa Isiraeli yaakoba Yehoshafati ati: “Ghakaaligho omuntu ye tusobola okubitamu okwebuuzaaku ku Musengwa Katonda. Oyo ni Mikaia, mutabane wa Imula. Aye timwenda naire, kuba talangangaku bikalamu ku nze, okutoolaku ebibi.” Yehoshafati yaakoba ati: “Kyabazinga, otakoba otyo.” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaayeta mulala ku bakungu be, yaamukoba ati: “Ja mangu oleete ghano Mikaia mutabane wa Imula.” Kyabazinga wa Isiraeli ni kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya, baali bavaire ebivaalo byaibwe eby'obwakyabazinga, nga batyaime, buli muntu ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, agho gha kifo aghakubirwa engaano, okumpi n'omulyango ogwingira Samaria. Abalanzi boonaboona baali bali kulanga agho mu maiso gaibwe. Agho owundi ku balanzi abo, eriina lye nga ni Zedekia mutabane Kenaana, yeekolera amayiga mu kyuma ekigumu einho, yaakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Amayiga gano g'oidha okukozesa okufula Abasiria okutuusa lw'olibaghangula.’ ” N'abalanzi abandi boonaboona baalangirira batyo, nga bakoba bati: “Ja olumbe Ramothi eky'e Gileadi, oidha kukighangula. Musengwa Katonda aidha kukikugha okighangule.” Agho omukwenda eyaja okweta Mikaia, yaakoba Mikaia oyo ati: “Bona eno, abalanzi abandi boonaboona balanze bughanguzi eri kyabazinga. Weena ogwaine olange nga beene bwe bakoze, ng'oyogera bikalamu.” Aye Mikaia yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu nti, ndidha kwogera ekyo Musengwa Katonda oyo ky'anankoba okwogera.” Mikaia bwe yatuuka mu maiso ga kyabazinga Ahabu, kyabazinga oyo yaamubuuza ati: “Nje numbe Ramothi eky'e Gileadi, oba ntakirumba?” Mikaia yaamwiramu ati: “Ja olumbe Ramothi eky'e Gileadi, oidha kukighangula. Musengwa Katonda aidha kukikuta mu ngalo.” Aye Ahabu yaamukoba ati: “Nakukoba nti bw'obanga ng'oli kwogera ninze mu liina lya Musengwa Katonda, ogwaine oyogere mazima gonka. Oyenda nkwiraganemu ekintu ekyo mikuzi emeka?” Mikaia yaakoba ati: “Mboine abaisirukale ba Isiraeli boonaboona nga basansaaniire eyo ku nsozi, ng'oti n'entaama edhiziraku mwayi. Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Abantu abo baziraku mukulembeze, buli mulala leka aireyo miraala mu maka ge.’ ” Kyabazinga Ahabu owa Isiraeli yaakoba Yehoshafati ati: “Tyakukobeire nti taidha kulanga bikalamu ku nze, okutoolaku ebibi!” Mikaia yeeyongera okukoba ati: “Kale ni wulira Musengwa Katonda by'akoba: Mboine Musengwa Katonda oyo ng'atyaime ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, ng'eigye lyonalyona ery'omu igulu lyemereire ku luuyi lwe olw'omukono omusaadha ni ku lw'omugooda. Musengwa Katonda yaabuuza ati, ‘Naani anaasendasenda Ahabu okuja e Ramothi eky'e Gileadi, bamwite?’ Ono yaakoba kino, ate ole yaakoba kire. Agho ghaidhagho omwoyo gwayemerera mu maiso ga Musengwa Katonda, gwakoba guti, ‘Nze ndidha kumusendasenda.’ “Musengwa Katonda yaagubuuza ati, ‘Mu nsambo ki?’ “Omwoyo gwamwiramu guti, ‘Ndidha kuja ndhogeze abalanzi be boonaboona eby'obuguya.’ “Musengwa Katonda yaakoba ati, ‘Oidha kusobola okumusendasenda. Kale ja okole otyo.’ ” Mikaia yaamaliriza ng'akoba ati: “Kale ni Musengwa Katonda ataire omwoyo ogw'obuguya mu kanwa omw'abalanzi bo boonaboona, era iwe by'akwogeireku bya kabi.” Agho omulanzi Zedekia mutabane wa Kenaana, yaaseeta ye Mikaia, yaamukuba oluyi ku itama era yaamubuuza ati: “Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwanviireku gutya, memale gwogere n'iwe?” Mikaia yairamu ati: “Mu butuufu, ekyo olikimanha ku lunaku lw'olingira mu kisenge eky'omunda okwegisa.” Agho kyabazinga Ahabu yaalagira ati: “Mugeme Mikaia mumutwale eri Amoni omukulu w'ekibuga, n'eri omulangira Yoashi mutabane wa kyabazinga, mubakobe muti, ‘Kyabazinga alagiire ati omusaadha oyo mumute mu ikomera, era mumughenga emere n'amaadhi nga mumupimiraku bupimire, okutuusa nga ndhize bukalamu.’ ” Agho Mikaia yaakoba ati: “Bw'oiranga obukalamu, nga koodhi Musengwa Katonda tayogereire mu nze.” Era yaayongeraku ati: “Imwe abantu mwenamwena, muwulire kye ndhogeire.” Agho kyabazinga Ahabu owa Isiraeli ni kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya, baaja okulumba ekibuga Ramothi eky'e Gileadi. Ahabu yaakoba Yehoshafati ati: “Nze ndidha kuja mu lutalo nga neefuusiisafuusiisa ng'oti ndi muntu wundi, aye iwe oidha kuvaala ebivaalo byo eby'obwakyabazinga.” Kale baaja mu lutalo, nga kyabazinga wa Isiraeli yeefuusiisafuusiisa. Kyabazinga wa Siria yali amaze okulagira abaduumizi b'ebigaali bye amakumi asatu n'ebibiri eby'omu lutalo, ati: “Mutalwanisa muntu wundi yeenayeena, k'abe omukulu oba omuto, okutoolaku kyabazinga wa Isiraeli yenka.” Agho abaduumizi b'ebigaali eby'omu lutalo abo bwe baabona kyabazinga Yehoshafati, baadhuuba bati ni kyabazinga wa Isiraeli, era baakyuka okumulwanisa. Aye Yehoshafati oyo bwe yayana einho, abaduumizi abo baabona nga ti ni kyabazinga wa Isiraeli, era baalekera agho okumubingirira. Agho ghaabaagho omwisirukale Omusiria eyalasa akalaso ke eyo atyo, aye yaagemya kyabazinga wa Isiraeli, agho ekivaalo kye eky'omu lutalo eky'ekyuma ghe kyegaitira mu kifuba. Kyabazinga yaakoba omuvuzi w'ekigaali kye eky'omu lutalo ati: “Kyusa ekigaali ontoole mu lutalo, kuba banfumiite.” Olutalo lwataama inho ku lunaku olwo. Kyabazinga wa Isiraeli baamugemerera bugemerere mu kigaali kye eky'omu lutalo okwolekera Abasiria. Omusaayi gwava mu kibwa kye, gwakuuluulira mu kigaali kye ekyo, era yaafa eigulo eryo. Endhuba ng'eri kumpi okugwa, kyalangirirwa mu igye lyonalyona erya Isiraeli nti: “Buli muntu aireyo mu kiketezo ky'ewaibwe, ni mu kibuga ky'ewaibwe.” Mu nsambo eyo kyabazinga Ahabu yaafa, baamuleeta e Samaria baamuziika. Baanaakiza ekigaali kye eky'omu lutalo ku nsulo y'e Samaria, embwa dhaakombera eyo omusaayi gwe, ni bamalaaya baagunaabiramu eyo, nga Musengwa Katonda bwe yakoba. Ebindi byonabyona Ahabu bye yakola, n'endhu ye yazimba n'agitimba n'amasanka, n'ebibuga byonabyona bye yazimba, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Atyo Ahabu yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Mutabane we Ahazia yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogwokuna ogwa kyabazinga Ahabu nga n'afuga Isiraeli, Yehoshafati mutabane wa Asa yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali ng'agheza emyaka amakumi asatu n'etaanu egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi abiri n'etaanu mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Azuba, mughala wa Shilihi. Yehoshafati oyo yali wa mpisa nkalamu era nga tadhivaaku, ng'oti n'ise bweyali. Yaakolanga ebirungi Musengwa Katonda by'asiima, aye ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu tiyabitoolagho. Abantu baasigala nga bakaagheerayo eyo emisengo era nga bakaaniokeza eyo obubbaani mu bifo ebyo. Era Yehoshafati oyo yaakola endagaano ey'emiraala ni kyabazinga wa Isiraeli. Ebindi byonabyona Yehoshafati bye yakola eby'amaani, n'entalo dhe yalwana, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Yehoshafati oyo yamaliragho irala mu nsi ye, abasaadha abaakolanga obwamalaaya obw'omu isabo, abaali bakaasigairegho okuva mu byanda bya lata we Asa. Mu kiseera ekyo, ensi Edomu tiyali na kyabazinga, aye musigire n'eyagifuganga, nga kyabazinga wa Buyudaaya n'amutaagho. Yehoshafati yakola amaato amakologho ag'oku nhandha enene, nga ga kujanga mu Ofiri okunonayo zaabu. Aye gaaloba kuja, kuba gaamenhekera mu Ezionigeberi. Agho kyabazinga Ahazia mutabane wa Ahabu yaakoba Yehoshafati ati: “Abagheereza bange ka bajiire ghalala n'ababo mu maato.” Aye Yehoshafati yaaloba. Agho Yehoshafati oyo yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu lwambiidhi lwa badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi dhaadha we. Mutabane we Yehoramu yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogweikumi n'omusanvu (17) ogwa kyabazinga Yehoshafati nga n'afuga Buyudaaya, Ahazia yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafuga okumala entangama ya myaka ebiri mu Samaria. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, ng'ajiira ku mpisa embi edha lata we Ahabu, n'edha inhina Yezebeli, n'edha kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati eyaleetera Isiraeli okwonoona. Ahazia oyo yaagheerezanga omusambwa Baali era yaagusinzanga. Olwo yaasungughaza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, mu nsambo n'endala nga lata we bwe yakola. Kyabazinga Ahabu owa Isiraeli bwe yamala okufa, ensi Moabu yaadheemera Isiraeli. Agho kyabazinga Ahazia owa Isiraeli, yaaghanuka ku lubalaza olwa ghaigulu ku ndhu ye, mu kisaagaati kye mu Samaria, yagwa ghansi yeerumiriza inho. Kale yaatuma abakwenda ng'abakoba ati: “Muje mwebuuze ku musambwa Baalizebubu ogw'e Ekuroni, mmanhe oba nga nnaawona.” Aye malaika wa Musengwa Katonda yaakoba omulanzi Eliya ow'e Tishubi, ati: “Situka oje y'abakwenda ba kyabazinga Ahazia, obakobe oti, ‘Obwo muli kuja okwebuuza ku musambwa Baalizebubu ogw'e Ekuroni, lwa kuba mu Isiraeli muziramu Katonda? Kale ni mukobe kyabazinga muti, Musengwa Katonda akoba ati toidha kuwona ove ku buliri okwo kw'oli, oli wa kufa.’ ” Kale Eliya yaaja. Abakwenda bairayo ye kyabazinga, era kyabazinga yaababuuza ati: “Lwaki mwize?” Baamwiramu bati: “Omusaadha aidhie, yaatukoba ati, ‘Mwireyo ye kyabazinga abatumye, mumukobe muti Musengwa Katonda akoba ati, obwo oli kutuma abakwenda okuja okwebuuza ku musambwa Baalizebubu ogw'e Ekuroni, lwa kuba mu Isiraeli muziramu Katonda? Kale ni toidha kuwona ove ku buliri okwo kw'oli, oli wa kufa.’ ” Kyabazinga yaababuuza ati: “Omusaadha oyo aidhie n'abakoba ebibono ebyo, abaire afaanana atya?” Bairamu bati: “Abaire avaire ekivaalo ekyakolebwa mu buviiri, era nga yeesibye mu nkende olusibiro olw'oluwu.” Kyabazinga yaakoba ati: “Oyo ni Eliya Omutishubi.” Agho kyabazinga yaatuma omusaadha akulira abaisirukale amakumi ataanu, aje n'abaisirukale be amakumi ataanu, aleete Eliya. Omusaadha oyo yaaja yaaniina olusozi, yaayagaana Eliya ng'atyaime ku ngulu ku lusozi olwo. Yaamukoba ati: “Muntu wa Katonda iwe, kyabazinga alagiire ati, ‘Va ghaigulu ku lusozi oike.’ ” Aye Eliya yairamu omusaadha oyo akulira abalwani amakumi ataanu, ati: “Oba nga ndi muntu wa Katonda, omuliro ka guve mu igulu gukwokye gukusaaniegho, iwe n'abaisirukale bo amakumi ataanu.” Era mu kiseera kyene ekyo, omuliro gwava mu igulu gwamusaaniagho n'abaisirukale be amakumi ataanu. Agho kyabazinga yaatuma omusaadha owundi akulira abaisirukale amakumi ataanu, ng'ali n'abaisirukale be amakumi ataanu, yaaniina olusozi era yaakoba Eliya ati: “Muntu wa Katonda iwe, kyabazinga alagiire ati, ‘Va mangu ghaigulu ku lusozi, oike.’ ” Aye Eliya yaabairamu ati: “Oba nga ndi muntu wa Katonda, omuliro ka guve mu igulu gukwokye gukusaaniegho, iwe n'abalwani bo amakumi ataanu.” Era mu kiseera kyene ekyo, omuliro gwava mu igulu gwamusaaniagho n'abalwani be amakumi ataanu. Kyabazinga yaatuma omusaadha owokusatu akulira abaisirukale amakumi ataanu, ng'ali n'abaisirukale be amakumi ataanu, yaaniina olusozi yaakuba amakiryaivu mu maiso ga Eliya. Yaamwegayirira ng'akoba ati: “Nkweghembye muntu wa Katonda iwe, ngemerwa ekivunika owonie obulamu bwange n'obw'abagheereza bo bano amakumi ataanu. Bwenebwene omuliro gwaviire mu igulu gwasaaniagho abasaadha ababiri abakulira abalwani ataanu ataanu abaasoose, ghalala n'abalwani baibwe. Aye mpegaano, nkusaba owonie obulamu bwange.” Agho malaika wa Musengwa Katonda yaakoba Eliya ati: “Ika olusozi oje naye, otamutya.” Eliya yaasituka yaika olusozi ghalala n'omusaadha oyo akulira abaisirukale amakumi ataanu, yaaja ye kyabazinga. Eliya oyo bwe yatuuka ye kyabazinga, yaakoba kyabazinga ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Nga bwe watuma abakwenda okuja okwebuuza ku musambwa Baalizebubu ogw'Ekuroni, ng'oti se mu Isiraeli muziramu Katonda, kale ni toidha kuwona ove ku buliri okwo kw'oli, bwenebwene oidha kufa.’ ” Kale Ahazia yaafa nga Musengwa Katonda bwe yakoba ng'abita mu Eliya. Ahazia oyo yali aziraku mwana mulenzi, kale muganda we Yehoramu yaamusikira ku bwakyabazinga, mu mwaka ogwokubiri ogw'obufuzi bwa Yehoramu mutabane wa Yehoshafati kyabazinga wa Buyudaaya. Ebindi byonabyona kyabazinga Ahazia bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho ekiseera nga kiri kumpi okutuuka Musengwa Katonda atwale Eliya mu igulu, ng'amutwalira mu mpewo eyeezungulula n'amaani, Eliya oyo ni Elisha baali nga bali kuva Giligali. Agho Eliya yaakoba Elisha ati: “Nkweghemba osigale ghano, kuba nze Musengwa Katonda antumye nje ntuuke e Betheli.” Aye Elisha yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu era weena nga bw'oli omulamu nti tiidha kukuleka.” Kale baaja e Betheli. Agho ekikunsu eky'abalanzi abaali e Betheli baidha ye Elisha, baamubuuza bati: “Okiidhi nga Musengwa Katonda olwaleero aja kukutoolaku musengwa wo amutwale?” Elisha yairamu ati: “Yii, nkiidhi. Imwe mwesirikire.” Agho Eliya yaakoba Elisha ati: “Elisha, nkweghemba osigale ghano, kuba nze Musengwa Katonda antumye e Yeriko.” Aye Elisha yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu era weena nga bw'oli omulamu nti tiidha kukuleka.” Kale baaja e Yeriko. Agho ekikunsu eky'abalanzi abaali e Yeriko baaseeta ye Elisha, baamubuuza bati: “Okiidhi nga Musengwa Katonda olwaleero aja kukutoolaku musengwa wo amutwale?” Elisha yairamu ati: “Yii, nkiidhi. Imwe mwesirikire.” Agho Eliya yaakoba Elisha ati: “Nkweghemba osigale ghano, kuba nze Musengwa Katonda antumye nje ku mwiga Yorudani.” Aye Elisha yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu era weena nga bw'oli omulamu nti tiidha kukuleka.” Kale bombi beeyongerayo, baatuuka baayemerera ku mbali kw'omwiga Yorudani. Abalanzi amakumi ataanu okuva mu kikunsu ky'abalanzi, boona baaja, baayemerera nga ghakaalighooku akata okutuuka ku Eliya ni Elisha. Agho Eliya yaagema ekivaalo kye, yaakizingamu, yaakikozesa okukuba ku maadhi, amaadhi geegabamu ghabiri ku luuyi ni ku luuyi, bombi baasomoka nga babita ku itaka ikalu. Bwe baamala okusomoka, Eliya yaakoba Elisha ati: “Saba kye mbe nkukolere nga bakaali kuntwala kukuvaaku.” Elisha yairamu ati: “Nkusaba onganhe nfune omugabo gwa mikuzi ebiri ogw'omwoyo gwo.” Eliya yaamukoba ati: “Ky'osabye kikalangufu. Aye bw'onambona nga bali kuntwala okukuvaaku, oidha kukifuna. Aye bw'otambone, toidha kukifuna.” Bwe baali nga bakaatambula nga bwe baghaya, amangu ago ghaidhagho ekigaali eky'omu lutalo eky'omuliro n'embalaasi edh'omuliro, byayawula buli muntu ku mwine, Eliya yaatwalibwa ghaigulu ng'ali mu mpewo eyeezungulula n'amaani. Elisha yaakibona, era yaaleekaana ati: “Lata wange, lata wange! Iwe ow'amaani ng'oti n'ebigaali eby'omu lutalo n'embalaasi ebirwanirira Isiraeli!” Yaalekera agho okumubona. Agho Elisha oyo yaagema ebivaalo ebibye, yaabikanulamu ghabiri olw'okunakughala. Yaalonda ekivaalo ekyava ku Eliya ni kigwa, yairayo, yaayemerera ku mbali kw'omwiga Yorudani. Yaakozesa ekivaalo ekyava ku Eliya ni kigwa, yaakuba ku maadhi ng'akoba ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Eliya, ali gha?” Bwe yakuba ku maadhi, geegabamu ghabiri ku luuyi ni ku luuyi, Elisha oyo yaasomoka. Abalanzi abaali e Yeriko bwe baamubona, baakoba bati: “Obuyinza bwa Eliya buli ku Elisha.” Agho baidha okumweisuusaayo, era baakuba amakiryaivu agho mu maiso ge, baamukoba bati: “Bona eno, ife abagheereza bo tuli ghano n'abasaadha amakumi ataanu ab'amaani. Tukweghemba obaganhe baje, baagale musengwa wo. Kisoboka okuba nti omwoyo gwa Musengwa Katonda gwamubbeedie gwamuta ku lusozi, oba mu kiiko.” Elisha yaabairamu ati: “Busa, mutabatuma.” Aye baayongera okumupikiriza okutuusa ensoni lwe dhaamugema n'akoba ati: “Kale mubatume.” Agho baatuma abasaadha amakumi ataanu, baayagala Eliya okumala enaku isatu, aye baalemwa okumubona. Agho baira ye Elisha ng'abateegereire e Yeriko, yaabakoba ati: “Nze tyabakoba nti mutaja?” Agho abandi ku basaadha ab'omu kibuga Yeriko baaja ye Elisha, baamukoba bati: “Isebo, ekibuga kino kiri ghalungi, nga weena bw'oli kubona. Aye amaadhi gaagho mabi, n'eitaka tiribaza mere.” Elisha yaakoba ati: “Mute omuunhu mu kibya ekiyaaka, mukindeetere ghano.” Baakireeta gh'ali. Yaaja aghali ensulo y'amaadhi, yaasuulamu omuunhu ogwo ng'akoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Amaadhi gano ngafiire malamu. Tigakairayo kuvaamu lumbe waire okutoolamu abantu enda.’ ” N'okuva ku olwo, amaadhi ago gaasigala nga malamu ni ye buli eno, ng'Elisha bwe yakoba. Agho Elisha yaava e Yeriko, yaaja e Betheli. Bwe yali ng'ali kutambula mu ngira, abaisuka abatobato baava mu kibuga, baamuyeeyereza nga bakoba bati: “Va agho oje, iwe kapaata! Va agho oje, iwe kapaata!” Elisha yaakyuka, yaalinga einhuma yaababona, era yaabakolimira mu liina lya Musengwa Katonda. Agho ebisolo ebikambwe bibiri ebikazi byava mu kibira, byayuzayuza abaana amakumi ana n'ababiri (42) ku abo. Mwene yeeyongerayo yaatuuka ku lusozi Karumeli, ate yaamala yaava eyo yaaja e Samaria. Mu mwaka ogweikumi n'omunaana nga kyabazinga Yehoshafati n'afuga Buyudaaya, Yehoramu mutabane wa Ahabu yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka ikumi n'ebiri. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, aye tibyatuuka ku bya lata we na bya inhina kuba yamenhagho empango y'omusambwa Baali, lata we ye yakola. Aye era Yehoramu oyo yaakola ebibi ebyaleetera Isiraeli okwonoona ng'oti ni kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati bwe yakola. Era Yehoramu oyo yaaloba kuva mu bibi ebyo. Ghaabaagho Mesha kyabazinga wa Moabu eyali omwayi w'entaama. Buli mwaka ng'ali n'okugha kyabazinga wa Isiraeli entaama ento emitwalo ikumi (100,000), n'obuviiri obwavanga ku ntaama emitwalo ikumi (100,000) enume. Aye kyabazinga Ahabu owa Isiraeli bwe yafa, Mesha oyo yaadheemera kyabazinga wa Isiraeli. Kyabazinga Yehoramu kyeyava n'ava mu Samaria, n'asoloza eigye lye mu Isiraeli yoonayoona, era n'agheereza obukwenda ye Yehoshafati kyabazinga wa Buyudaaya, ng'akoba ati: “Kyabazinga wa Moabu andheemeire. Onaaneeyimbaku mu lutalo twaja okumulwanisa?” Kyabazinga Yehoshafati yairamu ati: “Yii, ndidha kukweyimbaku tuje. Nze n'iwe twisa kirala, abantu bange babo, n'embalaasi dhange dhidho.” Agho yaabuuza ati: “Tunaagema ngira ki okulumba?” Yehoramu yairamu ati: “Twidha kugema engira ey'omu irungu lya Edomu.” Agho kyabazinga wa Isiraeli, n'owa wa Buyudaaya, n'owa Edomu baajiira ghalala. Bwe baamala okutambula olugendo olw'enaku omusanvu nga lwa kwezungulula, baaba nga tibakaali na maadhi ga kugha igye waire ensolo dhe baali nadho. Kyabazinga wa Isiraeli yaakoba ati: “Tukagwireku! Musengwa Katonda atusoloiza ife bakyabazinga abasatu, atute mu ngalo dha Moabu.” Yehoshafati kyabazinga wa Buyudaaya yaabuuza ati: “Ghano ghaziraghooku mulanzi wa Musengwa Katonda, ye tusobola okubitamu ni twebuuzaaku ku Musengwa Katonda?” Agho owundi ku bagheereza ba kyabazinga wa Isiraeli yairamu ati: “Elisha mutabane wa Shafati eyali omugheereza wa Eliya, aligho ghano.” Kyabazinga Yehoshafati yaakoba ati: “Musengwa Katonda ayogera ng'abita mu oyo.” Kale kyabazinga owa Isiraeli, ni kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya, ni kyabazinga wa Edomu, baaja eri Elisha. Elisha yaakoba kyabazinga wa Isiraeli ati: “Nze ndi na nkolagana ki n'iwe? Ja y'abalanzi ba lata wo ni y'abalanzi ba inhoko.” Aye kyabazinga wa Isiraeli yairamu ati: “Busa, Musengwa Katonda n'atwese ife bakyabazinga abasatu okututa mu ngalo dha Moabu.” Elisha yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu Afuga Amagye ye mpeereza, nti ngoli ti kugemerwa nsoni Yehoshafati kyabazinga wa Buyudaaya, tyandikufiireku naire, waire okukulingaku obulinge. Aye mpegaano ndeetera omukubi w'entongooli.” Omukubi w'entongooli bwe yakuba, amaani ga Musengwa Katonda gaidha ku Elisha, yaakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ekiiko kino ekikalu ndidha kukiidhuza ensulo dh'amaadhi.’ Musengwa Katonda oyo era akoba ati, ‘Ti mwidha kubona mpewo ng'efuuwa, waire okubona amaadhi nga gagwa. Aye ekiiko ekyo kiidha kwidhula amaadhi, imwe munhwe era n'ensolo dhaimwe dhoona dhinhwe.’ ” Elisha yaayongera okukoba ati: “Ate ekyo kitono na inho mu maiso ga Musengwa Katonda, kuba era aidha kuta n'Abamoabu mu ngalo dhaimwe. Mwidha kumenha buli kibuga ekyezungulwirwa ekimante ekigumu, na buli kibuga ekiboneka obulungi, muteme buli muti omulungi, musembe ensulo dhoonadhoona edh'amaadhi, era mubunge amabaale mu buli bulime obulungi, mubwonoone.” Olunaku olwairirira, agho nga mu kiseera eky'okugheerayo emisengo, amaadhi gaidha nga gava ku luuyi lwa Edomu, okutuusa lwe gaidhula mu kiketezo ekyo kyonakyona. Abamoabu boonaboona bwe baawulira nga bakyabazinga abasatu baidhie okubalwanisa, baasoloza abantu boonaboona abato n'abakulu abaali nga basobola okugema eby'okulwanisa, baabaleeta ku nsalosalo. Abamoabu bwe baasitukagho enkyo ku nkyo, endhuba yaayaka ku maadhi agaboolekeire, baagabona nga gamyuse ng'oti musaayi. Baakoba bati: “Guno musaayi! Bwenebwene bakyabazinga balwanagaine beene na beene, baitagana. Imwe Abamoabu, mukole tuje ku munhago!” Aye bwe baatuuka Abaisiraeli ghe baasimba weema dhaibwe, Abaisiraeli baasituka baalumba Abamoabu abo, baabatwaliriza embiro. Abamoabu baalumuka, aye Abaisiraeli baababingirira nga baja bwe babaita. Abaisiraeli baazikiriza ebibuga, buli mulala yaasuula eibaale mu bulime obulungi, okutuusa nga babwidhwiza amabaale. Baasemba ensulo dhoonadhoona edh'amaadhi, era baatema emiti gyonagyona emirungi. Mu kibuga Kiriharesethi mwonka mwe baaleka amabaale gaamu, ab'ensuumulo baakyezunguluza baakighangula. Kyabazinga wa Moabu bwe yabona ng'olutalo luli kumunhigiriza, yaatwala abasaadha lusanvu abalwanisa empiima, baje baghaguze batuuke ku kyabazinga wa Edomu, aye baalemwa. Agho yaatoola mutabane we asinga obukulu eyali ow'okumusikira ku bwakyabazinga, yaamugheerayo ku kimante ekyezungulwire ekibuga, ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Abaisiraeli baatya inho, baalekera agho okumulwanisa, bairayo mu nsi y'ewaibwe. Agho namwandu ow'owundi ku b'ekikunsu ky'abalanzi, yaalirira Elisha ng'akoba ati: “Omugheereza wo, baze, yafa. Era oidhi omugheereza wo oyo nga bweyali atya Musengwa Katonda. Aye mpegaano omuntu eyali amubandha, aidhie okutwala abaana bange bombi abafuule abairu be.” Elisha yaamubuuza ati: “Oyenda nkukolere ki? Nkobera, kiki ky'oli nakyo mu ndhu yo?” Omukazi yairamu ati: “Nze omugheereza wo, nzira kantu naire mu ndhu, okutoolaku akadoome konka akalimu omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva.” Elisha yaamukoba ati: “Ja weeyazike ku baino boonaboona ab'oku muliiraano ebidoome ebikalu ate nga bingi. Memale oje oingire mu ndhu yo weigalizeemu ni batabane bo, olwo oitululire omuzigo mu bidoome ebyo byonabyona, nga buli ekiidhula okiiza gha mbali.” Kale omukazi yaava ye Elisha, yaaja yaingira mu ndhu ye ni batabane be, beigalizaamu. Yaagema akadoome ak'omuzigo, yaatoolera okwitulula nga batabane be bwe bamuleetera ebidoome eby'okwitululiramu. Ebidoome bwe byaidhula, yaakoba owundi ku batabane be ati: “Ndeetera ekidoome ekindi.” Mutabane we yaamukoba ati: “Ghaziragho kidoome kindi.” Agho omuzigo gwalekera agho okwidha. Omukazi yaaja yaakobera Elisha omusaadha wa Katonda. Elisha yaamukoba ati: “Ja otunde omuzigo ogwo, osasule eibandha ly'oli nalyo, ate ogunaafikagho mwidha kugukozesa, iwe ni batabane bo.” Lwali lulala, Elisha yaaja e Shunemu. Eyo e Shunemu yaliyo omukazi omukombe, yaamwegayirira alye ku mere mu maka ge. Era okuva ku olwo, Elisha buli lwe yabitanga oluuyi olwo, ng'aja yaalya emere mu maka ago. Omukazi oyo yaakoba iba ati: “Bona, mpegaano ntegeire ng'omusaadha oyo atera okubitira ewaife, muntu wa Katonda mutukuvu. Ka tumuzimbire akasenge ku kasolya k'endhu yaife tumuteeremu obuliri, n'emeeza, n'ekityamo, n'entaala, olwo asobole okubanga omwo buli lw'anaatukyaliranga.” Lwali lulala Elisha yaidha e Shunemu, yaingira mu kasenge ako, yaawuumuliraku omwo. Agho yaakoba Gehazi omugheereza we ati: “Yeta Omushunami oyo.” Gehazi yaayeta omukazi, yaidha yaayemerera agho. Elisha yaakoba Gehazi ati: “Mukobe oti, ‘Otawaine inho okutulabirira. Mpegaano kiki ky'oyenda tukukolere? Oyenda tuje tukwogerereyo ye kyabazinga oba y'omuduumizi w'eigye.’ ” Omukazi yairamu ati: “Nze ghano ndi mu bantu bange.” Elisha yaabuuza Gehazi ati: “Obwo kiki kye mbe mmukolere?” Gehazi yairamu ati: “Omukazi oyo aziraku mwana, ate iba mukaire.” Elisha yaakoba ati: “Kale mwete aidhe.” Gehazi yaamweta. Omukazi yaidha, yaayemerera mu mulyango. Elisha yaamukoba ati: “Mu kiseera nga kino omwaka ogwidha, oliba olera omwana owuwo omulenzi.” Omukazi yairamu ati: “Busa, musengwa wange, iwe oli muntu wa Katonda, otanguyaguya nze omugheereza wo.” Aye omukazi yaatoola enda, era mu kiseera ng'oti n'ekyo mu mwaka ogwairirira, yazaala omwana mulenzi, ng'Elisha bwe yamukoba. Lwali lulala omwana oyo ng'akuze, yaaja ye ise mu isamba ye yali n'abakunguzi b'emere. Yaalirira ise ati: “Omutwe guli kundhita, omutwe guli kundhita!” Ise yaakoba omugheereza we ati: “Mubbeede omutwale ye inhina.” Omugheereza yaamubbeeda, yaamutwala ye inhina. Inhina yaamulera. Bwe bwatuuka mu kasana ghagati, omwana yaafa. Inhina yaamutwala ghaigulu, yaamulambaaza ku buliri bwa Elisha, omuntu wa Katonda, yaamwigalizaamu, mwene yaafuluma. Yaayeta iba ng'akoba ati: “Nsindikira omugheereza mulala n'endogoyi ndala, nje mangu ew'omuntu wa Katonda era mmale ndhire.” Iba yaamubuuza ati: “Lwaki oli kuja y'ali olwaleero, ate nga ti lunaku lwa Sabbato waire okuba olw'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi?” Omukazi yairamu ati: “Iwe otafaayo.” Agho omukazi yaatyama ku ndogoyi, era yaalagira omugheereza we ati: “Vuga endogoyi eyangughe inho, era otakendeeza ku mbiro dhaayo okutoolaku nga nkukobye.” Kale yaaja yaatuuka y'Elisha omuntu wa Katonda, ku lusozi Karumeli. Omuntu wa Katonda bwe yalengera omukazi oyo ng'akaaliku ghala, yaakoba Gehazi omugheereza we ati: “Omukazi Omushunami wuule! Lumuka embiro omwagaane, omubuuze oti, ‘Oli bukalamu? Ni balo mukalamu? N'omwana mukalamu?’ ” Omukazi yairamu ati: “Tuli bukalamu.” Aye bwe yatuuka ku lusozi omuntu wa Katonda ghe yali, yaamugemerera ebigere. Gehazi yaaseeta okumughaluzaagho, aye omuntu wa Katonda yaakoba ati: “Muleke, kuba ali n'enaku nnene ku mwoyo. Ate Musengwa Katonda ekyo akingisiisa yaaloba kunkobera.” Omukazi yaakoba ati: “Isebo, nze nkusabangaku omwana omulenzi? Tyakukoba nti otanguyaguya?” Elisha yaakoba Gehazi ati: “Yangugha mangu ogeme omwigo gwange, oje. Bw'oyagaana omuntu mu ngira, otamulamusa. Era bweghabaagho akulamusa otamwiramu. Bw'onaatuuka oidha kuta omwigo gwange ku mwana.” Inhina w'omwana yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu, era nga weena bw'oli omulamu, nti tiidha kukuleka.” Kale, Elisha yaasituka, yaaja naye. Gehazi yaaja yaabeesookangayo, yaata omwigo ku mwana, aye omwana yaaloba kwesagasa waire okubaamu akakuba. Gehazi yairayo y'Elisha, yaamukobera ati: “Omwana tazuuse.” Elisha bwe yatuuka yaingira mu kisenge, yaabona ng'omwana afiire era nga bamulambaaziiza ku buliri bwe. Agho yeigalizaamu yenka n'omwana, yaasaba Musengwa Katonda. Yaaja ku buliri, yeeyala ku mwana, yaata omunwa gwe ku munwa gw'omwana, n'amaiso ge ku maiso g'omwana, n'emikono gye ku mikono gy'omwana. Bwe yeegololera ku mwana atyo, omubiri gw'omwana gwasuugha. Elisha yaasooka yaasitukagho yaatambulatambula mu kisenge omwo, ate kabiri yaamala yairayo yeegololera ku mwana. Omwana yaayasimula emikuzi musanvu, yaazibula amaiso. Elisha yaayeta Gehazi, yaamukoba ati: “Yeta Omushunami oyo.” Gehazi yaamweta. Era omukazi bwe yaidha, Elisha yaamukoba ati: “Omwana wo wuuyo.” Omukazi yaidha yaakuba amakiryaivu gha bigere bya Elisha, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaabbeeda omwana we, yaafuluma. Agho Elisha yaira e Giligali ng'endhala egwire. Ab'omu kikunsu eky'abalanzi bwe baali batyaime mu maiso ge, yaakoba omugheereza we ati: “Taaku entamu enene ofumbire abalanzi abo eby'okulya.” Omuntu owundi ku abo yaaja mu nsiko okunogayo eiva. Yaayagaana ekiryo eky'omu nsiko, yanogaku ebibala ebiri ng'oti mabuga. Yaatwalaku bingi nga bye yasobola okubbeeda, yaaja yaabisalirasalira mu ntamu erimu eby'okulya, aye nga tabiidhi. Agho baasenera abantu eby'okulya balye. Aye olwalyaku bati, baaleekaana bati: “Wo muntu wa Katonda, mu ntamu mulimu obutwa!” Era baaloba kwongera kulya. Elisha yaakoba ati: “Muleeteyooku ku buwunga.” Yaabumiigha mu ntamu. Yaakoba ati: “Mubasenere balye.” Agho mu ntamu mwaba nga timukaalimu kabi naire. Olundi ghaidhagho omusaadha eyava e Baali Shalisha ng'aleeteire mu nsawo ye ebirime ebisooka okukungulwa eri Elisha omuntu wa Katonda. Mwalimu obufaaganda obw'engaano ye baakakungula, n'emigaati amakumi abiri egya sayiri ye baasooka okukungula. Elisha yaakoba omugheereza we ati: “Ebyo bighe abantu balye.” Aye omugheereza we yaamukoba ati: “Nnaasobola ntya okugha obuntu buno bwonka, eri abantu ekikumi.” Elisha yairamu ati: “Iwe gha abantu balye, kuba Musengwa Katonda akoba ati, ‘Baidha kulya balekerere n'okulekerera.’ ” Kale omugheereza yaata eby'okulya ebyo mu maiso gaibwe, baalya era baalekerera n'okulekerera, nga Musengwa Katonda bwe yakoba. Agho olwatuuka ghaabaagho omusaadha nga ni Naamani, eyali omuduumizi w'eigye lya kyabazinga wa Siria. Naamani oyo yali muntu wa kitiibwa era ng'asiimibwa inho musengwa we, kuba olwa Naamani oyo, Musengwa Katonda yagha Siria obughanguzi. Naamani yali musaadha wa maani aziramu ntete naire, aye yali n'endwaire ey'ebigenge. Abasiria mu lulumba lwaibwe olundi ku edho dhe baalumbangamu Isiraeli, baali nga baanhaga omughala Omuisiraeli omutomuto, yaafuuka mugheereza wa muka Naamani. Lwali lulala, omughala oyo yaakoba muka Naamani ati: “Ngoli musengwa wange ajaaku y'omulanzi ali e Samaria, omulanzi oyo yandimuwoniiza endwaire ye ey'ebigenge.” Kale Naamani yaaja yaakobera musengwa we ati: “Omughala ye baatoola mu Isiraeli akobye ati n'ati.” Kyabazinga wa Siria yaakoba ati: “Kale ja. Ndidha kughandiikira kyabazinga wa Isiraeli embaluwa ogimutwalire.” Agho Naamani yaaja ng'atwaire n'ebitundu bya feeza enkumi isatu (3,000), n'ebya zaabu kakaaga (6,000), era n'ebivaalo ikumi ebirungi. Embaluwa ye yatwalira kyabazinga wa Isiraeli ng'ekoba eti: “Embaluwa eno bw'ekutuukaku, manha nga ninze ntumye Naamani omugheereza wange aidhe y'oli, osobole okumuwonia endwaire ye ey'ebigenge.” Kyabazinga wa Isiraeli bwe yasoma embaluwa eyo, yaakanulamu ebivaalo bye olw'okusoberwa. Yaakoba ati: “Obwo nze ndi Katonda, ali n'obuyinza okwita n'okugha obulamu? Omusaadha ono aghanga atya okunsindikira omuntu mmuwonie endwaire ye ey'ebigenge? Bwenebwene ali bwa kuneesonsaaku bwesonse afune bw'anaatoolereza okusoola ninze!” Elisha omuntu wa Katonda bwe yawulira nga kyabazinga wa Isiraeli akanwiremu ebivaalo bye olw'okusoberwa, yaamusindikira obukwenda ng'akoba ati: “Lwaki okanwiremu ebivaalo byo n'osoberwa otyo? Iwe muleke aidhe ye ndi aghange okumanha nga mu Isiraeli mulimu omulanzi.” Kale Naamani yaaja n'embalaasi dhe, n'ebigaali bye eby'omu lutalo, yaasibira ku mulyango gw'endhu ya Elisha. Elisha yaamutumira omukwenda okumukoba ati: “Ja onaabe emikuzi musanvu mu mwiga Yorudani, oidha kuwona obe mulongoofu.” Aye Naamani yaasungughala inho, yaaja ng'akoba ati: “Bona, mbaire ndhuuba nti anaavaayo yaidha yaayemerera ghe ndi, yeeghemba Musengwa Katonda we era yaagheegheeta n'engalo dhe aghali obulwaire, yamponia endwaire ey'ebigenge. Ate n'ekindi, emiiga Abana ni Farupari egy'e Damasiko giziramu maadhi agasinga amaadhi ag'omu Isiraeli goonagoona obulungi? Tisobola kunaaba omwo ni mba mulongoofu?” Kale yaakyuka yaagolola, nga musungughavu inho. Aye abagheereza be baaseeta gh'ali, baamukoba bati: “Isebo, ngoli omulanzi akukobye okukola ekintu ekikalangafu, tiwandikikoze? Kale tikikwanguyira inho, bw'akukoba ati, ‘Naaba obe mulongoofu.’ ” Agho Naamani yaaserengeta, yaaja yeinhika mu mwiga Yorudani emikuzi musanvu, ng'Elisha omuntu wa Katonda bwe yamukoba. Era omubiri gwe gwaira buto ng'oti gwa mwana muto, yaaba mulongoofu. Yairayo y'omuntu wa Katonda ghalala ni be yali nabo boonaboona, yaayemerera mu maiso ge, yaakoba ati: “Bona, mpegaano ntegeereire irala nga mu nsi muzira katonda wundi okutoolaku Katonda wa Isiraeli. Kale ganha nze omugheereza wo nkughe ekirabo kye nkuleeteire.” Elisha yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu ye mpeereza nti tiidha kubaaku kintu kye ntwala waire ekirala.” Naamani yaamwegayirira inho akitwale, aye yaaloba. Agho Naamani yaakoba ati: “Oba olobye okutwala ekirabo, nkweghemba ompe eitaka erighanga okwetwikibwa enhumbu eibiri, nditwale ewaife, kuba okuva ni mpegaano, nze omugheereza wo tiidha kughangayo bigheebwayo byokebwa oba misengo eri musambwa waire omulala, okutoolaku eri Musengwa Katonda. Aye nsaba Musengwa Katonda ansonighenga nze omugheereza wo, bwe naagherekerangaku musengwa wange kyabazinga wa Siria, okuja okusinziza mu isabo lya Rimmoni omusambwa gwa Siria. Bwe nnaakubanga amakiryaivu mu isabo lya Rimmoni, Musengwa Katonda ansonighenga mu ekyo.” Elisha yaamukoba ati: “Ja miraala.” Agho Naamani yaaja. Aye yali yaakatambulaku katono, Gehazi omugheereza wa Elisha omuntu wa Katonda, yaakoba mule ati: “Bona, musengwa wange alese Naamani Omusiria yaaja, nga tamutoireeku ebyo bye yaleeta! Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu nti ndidha kumulumuukirira mbeeku ni kye mmutoolaku.” Kale Gehazi oyo yaalumuukirira Naamani. Naamani bwe yabona omuntu ali kumulumuukirira ng'amuvaaku einhuma, yaava mu kigaali eky'omu lutalo okumubona. Yaamubuuza ati: “Eriyo ekizibu?” Gehazi yairamu ati: “Busa, ezirayo kizibu. Aye musengwa wange antumye nkukobe nti, ‘Mu kaseera kano abaisuka babiri ku b'omu kikunsu ky'abalanzi, bava kwidha ye ndi nga baviira mu kiketezo kya Efuraimu eky'ensozi. Nkweghemba obampeere ebitundu bya feeza enkumi isatu (3,000), n'ebivaalo ebirungi bibiri.’” Naamani yaakoba ati: “Ganha otwale ebitundu bya feeza kakaaga (6,000).” Yaamwegayirira inho, era yaasiba ebitundu bya feeza ebyo mu nsawo ibiri ghalala n'ebivaalo bibiri ebirungi, byonabyona yaabitwika abagheereza be, baabitwala nga bakulembeiremu Gehazi. Bwe baatuuka ku lusozi Elisha kwe yali, Gehazi yaabibatwikula, yaabitereka mu ndhu. Yaakoba abagheereza ba Naamani bairayo. Yaingira mu ndhu, yaayemerera mu maiso ga Elisha musengwa we. Elisha yaamubuuza ati: “Ova gha, Gehazi?” Gehazi yairamu ati: “Nze omugheereza wo nkaali kujaaku ghantu woonawoona.” Aye Elisha yaamukoba ati: “Tibaire n'iwe mu mwoyo, omusaadha bw'aviire mu kigaali kye eky'omu lutalo okukubona? Kino n'ekiseera okwefunira empiiya n'ebivaalo, amasamba g'emiti emyoliva n'ag'emizabbibu, entaama n'ente, oba abairu abasaadha n'abairu abakazi? Kale ni endwaire ey'ebigenge eya Naamani eidha kukugema, era egemenga n'ab'eizaire lyo ebyanda n'ebyanda.” Gehazi yaja okuva aghaali Elisha ng'ali n'endwaire ey'ebigenge, nga mweru ng'oti mugozi. Lwali lulala, ab'omu kikunsu ky'abalanzi abaabanga ni Elisha baamukoba bati: “Isebo, weena nga bw'oli kubona, ekifo kye tubaamu n'iwe kitono inho. Tuganhe tuje ku mwiga Yorudani tutemeyo omuti mulala mulala buli muntu, twezimbiregho ekifo eky'okubaamu.” Elisha yairamu ati: “Kale muje.” Omulala ku abo yaakoba ati: “Nkweghemba oganhe oje n'ife abagheereza bo.” Elisha yairamu ati: “Kale tuje.” Kale yaaja ghalala nabo, era bwe baatuuka ku mwiga Yorudani, baatema emiti. Aye omulala ku abo bweyali ali kutema omuti, empasa yaaghanguka mu muyini yaagwa mu maadhi. Yaaleekaana ng'akoba ati: “Nkagwireku nze, musengwa wange! Empasa ngyeyaziike bweyazike!” Elisha omuntu wa Katonda yaabuuza ati: “Egwire gha?” Ole yaamwoleka ekifo gh'egwire. Elisha yaatema akati, yaakasuula mu maadhi, yaaleetera empasa okulera ku maadhi. Agho yaakoba ati: “Gitooleyo.” Ole yaaghaaniriza omukono yaagitoolayo. Lwali lulala kyabazinga wa Siria yaatanula olutalo ku Isiraeli. Yeebuuza ku bakungu be, yaalondagho ekifo mwe banaasimba weema dhaibwe. Aye Elisha omuntu wa Katonda yagheereza kyabazinga wa Isiraeli obukwenda obulabula ng'akoba ati: “Otageza naire kubita mu kifo ekyo, kuba Abasiria bali kujaayo.” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaagheereza obukwenda obwo obulabula eri ab'omu kiketezo ekyo Elisha omuntu wa Katonda kye yamukoberaku. Elisha yalabulanga kyabazinga ku kifo ekyo emikuzi egigheraku, kale mu nsambo eyo kyabazinga yaawonanga akabi okumutuukaku mu kifo ekyo. Ekyo kyaleetera kyabazinga wa Siria okutabulwa einho. Yaayeta abakungu be, yaababuuza ati: “Naani mu ife ali ku luuyi lwa kyabazinga wa Isiraeli?” Owundi ku bakungu be yairamu ati: “Isebantu kyabazinga, ghaziragho waire omulala ati. Aye Elisha, omulanzi ali mu Isiraeli, n'akobera kyabazinga wa Isiraeli byonabyona, ni bwe biba ebyo by'oyogerera mu kisenge kyo ky'osulamu.” Kyabazinga wa Siria yaakoba ati: “Muje muzuule gh'ali, nsobole okutumayo abantu bamuleete.” Baamukobera bati: “Bona, Elisha ali Dothani.” Agho yaasindikayo eigye enene n'embalaasi, n'ebigaali eby'omu lutalo. Eigye eryo lyatuukayo bwire, lyazingiza ekibuga okukyezunguluza. Omugheereza wa Elisha omuntu wa Katonda bwe yazuuka enkyo ku nkyo, yaafuluma. Okuja okulinga ati, ng'abona eigye n'embalaasi, n'ebigaali eby'omu lutalo, nga bazingiiza ekibuga okukyezunguluza. Agho yaakoba Elisha ati: “Tukagwireku, musengwa wange! Tunaakola tutya?” Elisha yaamwiramu ati: “Otatya, kuba abali ku luuyi olwaife, bangi okusinga abali ku luuyi olwaibwe.” Agho Elisha yeeghemba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghemba oigule amaiso ge aghange okubona.” Musengwa Katonda yaigula amaiso g'omugheereza oyo. Yaja okulinga ati, ng'abona olusozi nga lwidhwire embalaasi n'ebigaali eby'omu lutalo ebiri kwaka omuliro, nga byezungulwire Elisha. Abasiria bwe baidha okulumba Elisha, Elisha oyo yaasaba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghemba oleetere amaiso g'abantu bano okutulughala.” Musengwa Katonda yaaleetera amaiso gaibwe okutulughala ng'Elisha bwe yasaba. Agho Elisha yaaja ye bali yaabakoba ati: “Eno engira ye mugemye ti n'entuufu, era kino ti n'ekibuga kye mwidhiriire. Muunonereze nze, ndidha kubatuusa ku muntu ye muli kwagala.” Yaabatwala e Samaria. Olwatuuka bati mu Samaria, Elisha yaasaba Musengwa Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghemba oigule amaiso g'abantu bano baghange okubona.” Kale Musengwa Katonda yaigula amaiso gaibwe, baabona. Baaja okulinga bati, nga bali mu Samaria ghagati. Kyabazinga wa Isiraeli bwe yabona Abasiria abo, yaabuuza Elisha ati: “Lata wange, mbaite? Mbaite?” Elisha yairamu ati: “Busa, otabaita. Ky'okoba oti n'abantu b'oba onhaze mu lutalo, obaita bwite? Baghe emere n'amaadhi balye era banhwe, memale obaleke baireyo ye musengwa waibwe.” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaabafumbira embaga enene. Bwe baamala okulya n'okunhwa, kyabazinga oyo yaabasiibula, bairayo ye musengwa waibwe. Okuva n'olwo, Abasiria baalekera agho okujanga okulumba ensi Isiraeli. Ebyo bwe byawa, Benihadadi kyabazinga wa Siria yaasoloza eigye lye lyonalyona, yaaja yaazingiza ekibuga Samaria. Okuzingiza okwo kwaleeta endhala ey'amaani mu kibuga, omutwe gw'endogoyi gwatuuka okugula ebitundu ekinaana ebya feeza, n'akatundu akalala ku buli butundu obuna obwa saabira w'enjiibwa kaagula ebitundu bitaanu ebya feeza. Kyabazinga wa Isiraeli bweyali ng'ali kubita kumpi n'ekimante ky'ekibuga, omukazi mulala yaamulirira ng'akoba ati: “Isebantu kyabazinga, nhamba.” Kyabazinga yaamwiramu ati: “Musengwa Katonda mwene bw'ataakuyambe, nze nnaatoola gha eby'okukuyamba, ate nga zeena mu kifo aghakubirwa engaano nzirayo ka kulya, waire mu kikunhiro eky'omwenge gw'emizabbibu okubaayo n'ak'okunhwa?” Kyabazinga yaamubuuza ati: “Kizibu ki ky'oli nakyo?” Omukazi yairamu ati: “Omukazi ono yankoba ati, ‘Leeta omwana wo tumulye olwaleero, ate olwaidho twidha kulya owange.’ Kale twafumba omwana owange, twamulya. Ku lunaku olwairirira naamukoba nti leeta omwana owuwo tumulye, aye mwene yaagisa owuwe!” Kyabazinga bwe yawulira omukazi oyo bye yayogera, yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala. Abantu abaali agho gha kimante ky'ekibuga ghe yali ali kubita, baabona ng'avaire ekutiya ku mubiri gwe olw'okwebonereza. Kyabazinga oyo yaakoba ati: “Katonda agwananga yambonereza n'obukambwe, Elisha mutabane wa Safati bwe bataamutemeku mutwe olwaleero.” Agho yaatuma omukwenda okweta Elisha. Mu kiseera ekyo Elisha yali ng'atyaime mu ndhu ye eka ghalala n'abakulembeze b'abantu abaidha okumubona. Omukwenda wa kyabazinga bweyali ng'akaali kutuuka, Elisha yaakoba abakulembeze abo ati: “Muli kubona omutemo oyo bw'atumye bantemeku omutwe? Kale mubone eno, omukwenda bw'anaatuuka, mwidha kwigalagho olwigi mulukalangule, alobe kwingira. Ni kyabazinga mwene aidha kuba ng'ali kumuvaaku einhuma.” Yali akaayogera nabo, kyabazinga yaatuuka gh'ali, yaamukoba ati: “Musengwa Katonda n'atutuusiisaaku akabi kano. Kale lwaki nhongera okuteega okubona Musengwa Katonda ky'anaakola?” Elisha yaakoba ati: “Muwulire Musengwa Katonda ky'akoba. Musengwa Katonda akoba ati, ‘Olwaidho mu kiseera ng'oti ni kino, ku mulyango ogwingira mu kibuga Samaria, kilo eisatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu dhiidha kuba nga dhigula ekitundu kirala ekya feeza, ni kilo omukaaga edha sayiri dhoona dhiidha kuba nga dhigula ekitundu kirala kyonka ekya feeza.’ ” Agho omugheereza wa kyabazinga ataamuvangaku, yaabuuza omuntu wa Katonda ati: “Ni bw'aba Musengwa Katonda mwene nga n'agwisiisa amaadhi amangu ago, bwenebwene ekyaga agho kighanga okubaagho?” Elisha yairamu ati: “Oidha kukibonera irala n'amaiso go geene oti, aye ebyo toidha kubiryaku naire.” Agho ghaabaagho abasaadha bana abali n'endwaire ey'ebigenge nga bali kuliya kw'omulyango ogwingira mu kibuga Samaria. Beekobaana beene na beene bati: “Lwaki tuli kutyama obwa ghano okutuusa lwe tunaafa? Bwe tukoba tuti, ‘Twingire mu kibuga,’ ekibuga kirimu endhala era twidha bwa kufiira eyo. Ate bwe tutyama obutyame ghano, era twidha kufa. Kale ni mukole tuje mu kifo Abasiria ghe baasimba weema dhaibwe. Bwe banaatuleka nga tuli balamu, twidha kuba balamu. Aye bwe banaatwita, twidha kufa.” Kale baasitula ng'obwire buli kuziba, baaja mu kifo Abasiria ghe baasimba weema dhaibwe. Bwe baakituukaku, baaja okulinga bati nga ghaziragho muntu waire omulala ati kuba Musengwa Katonda yaaleetera ab'eigye lya Siria okuwulira okupakalana okw'ebigaali eby'omu lutalo, n'okugabbalya okw'ebigere by'embalaasi, nga kuli ng'oti kwa igye inene. Kale beekobaana beene na beene bati: “Bona, kyabazinga wa Isiraeli apangiisa bakyabazinga ab'Abahitti n'ab'Abamisiri okwidha okutulwanisa!” Kale baalumukagho ng'obwire buli kuziba baaja, baalekulira agho eweema dhaibwe, n'embalaasi dhaibwe, n'endogoyi dhaibwe, era n'ekifo kyonakyona ghe baasimba weema dhaibwe baakireka nga bwe kyali. Abasaadha abo ab'endwaire ey'ebigenge bwe baatuuka ku kifo Abasiria ghe baasimba weema dhaibwe, baingira mu yindi ku weema, baalya, baanhwa, era baatoolamu feeza ni zaabu n'ebivaalo, baaja baabigisa. Baamala baira, kabiri baingira mu weema eyindi, baatoolamu ebyalimu, byona baaja baabigisa. Agho beekobaana beene na beene bati: “Kye tuli kukola ti kituufu. Olwaleero lwa mawulire malungi. Aye bwe tunaagasirikira ni tuteega obwire okukya memale tugasansaanie, baidha kutubonereza. Kale ni mwidhe tuje tukobere abakungu ba kyabazinga.” Agho bairayo ku kibuga Samaria, baayeta abaigazi b'ekibuga ekyo, baabakobera bati: “Tujiire mu kifo Abasiria ghe baasimba weema dhaibwe, twaloba kwagaanayo waire okuwulirayo omuntu naire omulala ati. Aye ghabairegho bwa mbalaasi na ndogoyi nga nsibe, ni weema nga badhirese nga bwe dhaabaire.” Abaigazi b'ekibuga baalangirira amawulire ago, era baagatuusa mu kisaagaati kya kyabazinga. Agho kyabazinga yaasituka mu bwire obwo, yaakoba abakungu be ati: “Ka mbakobere Abasiria kye bategeike: Baidhi ng'endhala etuli bubi, kye baviire ni bava mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, ni baja okwegisa mu irungu nga bakoba bati, ‘Abaisiraeli bwe banaafuluma mu kibuga, twidha kubagema nga balamu twingire ekibuga.’ ” Omulala ku bakungu be yaakoba ati: “Leka abasaadha bageme eitaanu ku mbalaasi edhikaasigaireyo, badhivuge bajeeyo, kuba era kiri nti abantu abasigairegho mu kibuga kino, ba kufa ng'oti n'Abaisiraeli abandi boonaboona abafiire. N'olw'ekyo ka tutumeyo tubone.” Kale baaleeta ebigaali bibiri eby'omu lutalo, kyabazinga yaatuma abantu okunonereza eigye ery'Abasiria, ng'akoba ati: “Muje mubone ekiriyo.” Abakwenda baaja baatuukira irala ku Yorudani, era baabona nga mu ngira mwonamwona mwidhwire ebivaalo n'ebintu ebindi Abasiria bye baasuula nga bali kulumuka. Agho bairayo baakobera kyabazinga. Abantu ab'omu Samaria baaja baanhaga ebintu mu kifo Abasiria ghe baasimba weema dhaibwe. Kilo eisatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu dhaagula ekitundu kirala ekya feeza, ni kilo omukaaga edha sayiri dhoona dhaagula ekitundu kirala kyonka ekya feeza, nga Musengwa Katonda bwe yakoba. Mu kiseera ekyo kyabazinga yali alonze omugheereza we ataamuvangaku, yaamutaagho okukuuma omulyango ogwingira mu kibuga. Abantu baatyankirira omugheereza oyo ng'ali mu mulyango, yaafa ng'Elisha omuntu wa Katonda bwe yalanga ku lule kyabazinga lwe yaja y'ali okumubona. Elisha oyo yali akobye kyabazinga ati: “Olwaidho mu kiseera ng'oti ni kino, ku mulyango ogwingira mu kibuga Samaria, kilo eisatu edh'obuwunga obuseereibwa obukalamu dhiidha kuba nga dhigula ekitundu kirala ekya feeza, ni kilo omukaaga edha sayiri dhoona dhiidha kuba nga dhigula ekitundu kirala kyonka ekya feeza.” Aye omugheereza oyo yairamu Elisha ati: “Ni bw'aba Musengwa Katonda mwene nga n'agwisiisa amaadhi amangu ago, bwenebwene ekyaga agho kighanga okubaagho?” Elisha yairamu ati: “Oidha kukibonera irala n'amaiso go geene oti, aye ebyo toidha kubiryaku naire.” Mu nsambo eyo ekyo kyatuukirira, kuba abantu baamutyankirira ng'ali mu mulyango, yaafa. Elisha yali akobye omukazi Omushunami mwene mwana Elisha oyo ye yaizaamu obulamu, ati: “Kola oje n'ab'endhu yo, obone y'onaaghanga okusenga, kuba Musengwa Katonda aja kusindika endhala ku nsi emale emyaka musanvu ng'eri kuluma.” Kale omukazi oyo yaasituka, yaakola ng'omuntu wa Katonda bwe yamukoba. Yaaja n'ab'endhu ye, yaasenga mu nsi ey'Abafilisiti okumala emyaka musanvu. Emyaka egyo omusanvu bwe gyawaaku, omukazi oyo yaava mu nsi ey'Abafilisiti, yairayo mu Isiraeli. Era yaaja eri kyabazinga okumusaba amwirize endhu ye n'ekibandha kye. Yaayagaana nga kyabazinga ali kwogera ni Gehazi omugheereza wa Elisha omuntu wa Katonda, ng'ali kukoba ati: “Nkobera byonabyona eby'amaani Elisha bye yakola.” Gehazi bweyali ali kukobera kyabazinga ng'Elisha bwe yaiza mu muntu eyali afiire obulamu, omukazi oyo mwene mwana Elisha ye yaizaamu obulamu yaatuuka mu kaseera ako, yaasaba kyabazinga amwirize endhu ye n'ekibandha kye. Agho Gehazi yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, omukazi ye ndi kwogeraku wuuno era n'omwana we n'ono Elisha ye yaizaamu obulamu!” Kyabazinga bwe yabuuza omukazi nga bwe byali, omukazi yaamukobera byonabyona. Kale ni, kyabazinga yaamutaaku omukungu ng'amukoba ati: “Omukazi ono mwirize ebintu byonabyona ebyali ebibye, oteeku n'omughendo oguja mu bibala byonabyona ebyava mu kibandha kye, ekiseera kyonakyona kye yamala ng'aziragho.” Agho Elisha yaaja e Damasiko. Mu kiseera ekyo Benihadadi kyabazinga wa Siria yali mulwaire. Bwe baakobera Benihadadi oyo bati: “Omuntu wa Katonda aidhie kuno,” yaakoba Hazaeli ati: “Twala ekirabo, oje obone omuntu wa Katonda, obite mu oyo weebuuze ku Musengwa Katonda oba nga nnaawona obulwaire buno.” Agho Hazaeli yaaja okubona Elisha, ng'atwaire ku bintu byonabyona ebirungi eby'omu Damasiko, ng'abitwise ku ngamiya amakumi ana (40). Bwe yatuuka aghali Elisha, yaakoba ati: “Mutabane wo Benihadadi kyabazinga wa Siria antumye y'oli nkubuuze oba nga anaawona obulwaire obumuluma.” Elisha yaamwiramu ati: “Iwe ja omukobe oti, ‘Bwenebwene oidha kuwona.’ Aye mu butuufu nze Musengwa Katonda andholeike ng'aidha kufa.” Agho Elisha yaalingirira Hazaeli obutatemya, okutuusa ensoni lwe dhaagema Hazaeli oyo. Elisha omuntu wa Katonda oyo yaalira amaziga. Hazaeli yaabuuza ati: “Musengwa Katonda wange, lwaki oli kulira?” Elisha yairamu ati: “Lwa kuba ndidhi ebiinoino by'olikola ku Baisiraeli. Olikuma omuliro ku bifo byaibwe eby'okwewogomamu, waita abaana baibwe abaakaisuka, era waabaagamu abakazi baibwe abali enda.” Hazaeli yaabuuza ati: “Katyo nze omugheereza wo ndi ng'embwa obubwa, ndisobola ntya okukola ekyaga agho?” Elisha yairamu ati: “Musengwa Katonda andholeike ng'oliba kyabazinga wa Siria.” Agho Hazaeli yairayo ye Benihadadi musengwa we. Benihadadi yaamubuuza ati: “Elisha akukobye ki?” Hazaeli yairamu ati: “Ankobye ati bwenebwene oidha kuwona.” Aye ku lunaku olwairirira, Hazaeli yaatoola ekyebwiko, yaakiinhika mu maadhi, yaakisemba mu nhindo ni mu kanwa mwa kyabazinga Benihadadi, yaafa ekiziyiro. Agho Hazaeli yaasikira Benihadadi ku bwakyabazinga bwa Siria. Mu mwaka ogwokutaanu nga kyabazinga Yoramu mutabane wa Ahabu n'afuga Isiraeli, Yehoramu yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yehoramu oyo yali mutabane wa Yehoshafati eyali kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka amakumi asatu n'ebiri egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka munaana mu Yerusalemu. Yafumbirwa mughala wa Ahabu, era yaakola ng'ab'endhu ya Ahabu oyo bwe baakola, yaajiira ku mpisa embi edha bakyabazinga ba Isiraeli, yaakola ebibi ye Musengwa Katonda. Aye Musengwa Katonda yaaloba kuzikiriza Buyudaaya, kuba yasuubiza omugheereza we Daudi ati eizaire lye n'erinaafuganga obwakyabazinga obwo ebyanda n'ebyanda. Mu biseera bya Yehoramu oyo, Abaedomu baadheemera Buyudaaya, beeteeragho obwakyabazinga obwaibwe. Yehoramu yaaja e Zairi n'ebigaali bye eby'omu lutalo byonabyona. Eigye ery'Abaedomu lyabazingiza okubeezunguluza. Agho mwene ghalala n'abaduumizi b'ebigaali bye eby'omu lutalo, baasituka obwire baita Abaedomu. Aye ab'eigye lye baalumuka, bairayo eka. Kale ensi Edomu yaadheema ku Buyudaaya ni ye buli eno. Era mu kiseera kyene ekyo, ekibuga Libuna kyona kyadheema. Ebindi byonabyona Yehoramu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Kale Yehoramu yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu lwambiidhi ni badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Ahazia yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogweikumi n'ebiri (12) nga Kyabazinga Yoramu mutabane wa Ahabu n'afuga Isiraeli, Ahazia mutabane wa Yehoramu yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka amakumi abiri n'ebiri egy'obukulu, era yaafugira entangama ya mwaka mulala mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Athalia mughala wa kyabazinga Ahabu, era mwidhukulu wa kyabazinga Omuri owa Isiraeli. Ahazia nga bweyali omwidhukulu mu ndhu ya Ahabu, yeena yajiira ku mpisa embi edh'ab'endhu ya Ahabu oyo, era yaakola ebibi ye Musengwa Katonda nga bwe baakola. Kyabazinga Ahazia oyo yaja mu lutalo ni kyabazinga Yoramu owa Isiraeli mutabane wa Ahabu, okulwanisa kyabazinga Hazaeli owa Siria. Olutalo olwo lwataamira e Ramothi Gileadi, Abasiria baafumitira eyo Yoramu ebibwa. Kyabazinga Yoramu oyo, yairayo e Yezireeli amale okuwona ebibwa Abasiria bye baamufumitira e Rama ng'alwanisa kyabazinga Hazaeli owa Siria. Agho kyabazinga Ahazia mutabane wa Yehoramu kyabazinga wa Buyudaaya, yaajaayo okumubona obulwaire. Agho Elisha omulanzi yaayeta omwisuka mulala ku b'ekikunsu eky'abalanzi, yaamukoba ati: “Weetegeke, ogeme akadoome kano ak'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, oje e Ramothi Gileadi. Bw'onaatuukayo oidha kwagala Yehu mutabane wa Yehoshafati era mwidhukulu wa Nimushi. Olwo oingire mu ndhu mw'ali, omutoole mu baine, omutwale mu kisenge eky'omunda. Agho otoole akadoome ak'omuzigo, ogumufuke ku mutwe ng'okoba oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Nkusiize omuzigo guno obe kyabazinga wa Isiraeli.’ Ng'omaze, oidha kwigulagho olwigi olumuke, oveeyo mangu.” Agho omwisuka omulanzi yaaja e Ramothi Gileadi, yaatuukayo ng'abaduumizi b'eigye batyaime mu lwekobaano. Yaakoba ati: “Isebo ndi n'obukwenda bwo.” Yehu yaamubuuza ati: “Naani ku ife y'oli kukoba.” Yairamu ati: “Iwe isebo.” Yehu yaasituka, bombi baingira mu ndhu. Omwisuka omulanzi yaafuka omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva ku mutwe gwa Yehu, ng'amukoba ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Nkusiize omuzigo guno obe kyabazinga w'abantu bange Abaisiraeli. Era oidha kwita ab'endhu ya Ahabu musengwa wo, mmwesasuulizeeku olw'abagheereza bange abalanzi n'olw'abagheereza bange abandi, Yezebeli be yaita. Ab'endhu ya Ahabu boonaboona balizikirira. Era ndimaliragho irala mu Isiraeli buli ayetebwa musaadha asimuka mu Ahabu, k'abe omwiru oba ow'eidembe. Ab'endhu ya Ahabu ndibakolaku nga bwe nakola ab'endhu ya kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati owa Isiraeli, era nga ni bwe nakola ku b'endhu ya kyabazinga Baasha mutabane wa Ahiya owa Isiraeli. Ghazira muntu aliziika Yezebeli, omulambo gwe embwa dhiriguliira mu kiketezo eky'e Yezireeli.’ ” Omwisuka omulanzi bwe yamala okwogera ebyo, yaigulagho olwigi, yaafuluma yaalumuka. Agho Yehu yaafuluma, yairayo ye baduumizi baine. Owundi ku abo yaamubuuza ati: “Bye mubaireku bya miraala? Omusaadha oyo omubbamu abaire ali kukukoba ki?” Yehu yaabakoba ati: “Mwena mwidhi bukalamu omusaadha oyo n'ebibono bye.” Baamukoba bati: “Busa, ife tukobere mpegaano.” Yehu yaakoba ati: “Akobye ati Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ndi kukusiiga omuzigo obe kyabazinga wa Isiraeli.’ ” Amangu geene ago buli muntu ku baduumizi abo, yaatoolamu ekivaalo kye ky'avaire, yaakyaliirira ku madaala Yehu aniineku. Baafuuwa eigwala baakoba bati: “Yehu ni kyabazinga!” Agho Yehu mutabane wa Yehoshafati era mwidhukulu wa Nimushi yaakola olukwe okwita Yoramu. Mu kiseera ekyo, Yoramu n'Abaisiraeli boonaboona baali nga bali kukuuma Ramothi Gileadi kirobe kunhagibwa Hazaeli, kyabazinga wa Siria. Aye kyabazinga Yoramu yali aizeeyo e Yezireeli amale okuwona ebibwa, Abasiria bye baamufumita ng'alwanisa Hazaeli kyabazinga wa Siria. Agho Yehu yaakoba baduumizi baine ati: “Oba nga muli ku luuyi lwange, mutaganha muntu yeenayeena kuseguka ni yeiba mu kibuga, okuja okukobera ab'e Yezireeli.” Agho Yehu yaaniina mu kigaali kye eky'omu lutalo, yaaja e Yezireeli Yoramu ye yali ng'ali kulwalira. Ni Ahazia kyabazinga wa Buyudaaya yali ajiireyo okumubona obulwaire. Agho omukuumi yali ayemereire ku kituuti ekirengererwaku mu Yezireeli, yaalengera Yehu n'ekikunsu kye eky'abantu nga kiri kwidha. Yaakoba ati: “Ndi kubona ekikunsu eky'abantu ekiri kwidha.” Yoramu yaakoba ati: “Funayo omuntu omutume ku mbalaasi, aje ye bali ababuuze ati, ‘Mwidhie lwa miraala?’ ” Kale omuntu yaajiira ku mbalaasi, yaaja ye Yehu. Yaamukoba ati: “Kyabazinga ali kubuuza ati, ‘Mbu oidhie lwa miraala?’ ” Yehu yairamu ati: “Emiraala oli ku gifaaku gyaki? Bitagho, oire einhuma wange, onnonereze!” Omukuumi eyali eyemereire ku kituuti ekirengererwaku, yaatuusa amawulire ati: “Omukwenda ye ntumye abatuuseeku ye bali, aye tali kwira!” Kabiri yaatuma owundi ku mbalaasi, yaabatuukaku era yaakoba ati: “Kyabazinga ali kubuuza ati, ‘Mbu oidhie lwa miraala.’ ” Yehu yairamu ati: “Emiraala oli ku gifaaku gyaki? Bitagho, oire einhuma wange, onnonereze!” Omukuumi oyo era yaatuusa amawulire ng'akoba ati: “Omukwenda abatuuseeku ye bali, aye tali kwira! N'envuga y'ekigaali eri ng'oti n'eya Yehu mwidhukulu wa Nimushi, avuga ekiralu!” Yoramu yaakoba ati: “Mutegeke ekigaali kyange eky'omu lutalo.” Baakitegeka. Agho Yoramu oyo kyabazinga wa Isiraeli ni Ahazia kyabazinga wa Buyudaaya, baasitula nga buli muntu ali mu kigaali kye eky'omu lutalo, baaja okwagaanana ni Yehu, baamwagaana mu kibandha ekyali ekya Nabothi Omuyezireeli. Yoramu bwe yabona Yehu, yaamubuuza ati: “Yehu, oidhie lwa miraala?” Yehu yairamu ati: “Miraala ki egisobola okubaagho, ng'okusinza ebitali Katonda n'obulogo ebya inhoko Yezebeli bikaaligho ebingi bityo?” Yoramu yaakyusa ekigaali kye eky'omu lutalo, yaalumuka nga bw'akoba Ahazi ati: “Ahazia, luno lukwe!” Yehu yaadhuumuula akalaso ke n'amaani ge goonagoona, yaalasa Yoramu akasaale mu mugongo, kaamubita mu mutima, yaagwa mu kigaali kye eky'omu lutalo. Yehu yaakoba omugheereza we Bidikari ati: “Mubbeede, omusuule mu kibandha ekyali ekya Nabothi Omuyezireeli, kuba oidhukira bukalamu nga iwe ninze bwe twali ku mbalaasi twembi nga tuli kunonereza lata we Ahabu, Musengwa Katonda yayogera ebibono bino ebikolimira Ahabu, ati, ‘Bwenebwene ng'olwaidho bwe naboine nga Nabothi ni batabane be babatemwire, nkukakasa nti ndikwesasuulizaaku ghano mu kibandha kino.’ Kale ni mubbeede, omusuule mu kibandha ekyo okutuukiriza ekyo Musengwa Katonda kye yakoba.” Ahazia kyabazinga wa Buyudaaya bwe yabona ebibairegho, yaalumukira mu kigaali kye eky'omu lutalo ng'agemye engira eja e Bethi Haggani. Yehu yaamubingirira, era yaakoba abasaadha be ati: “N'oyo yeena mumufumite.” Baamufumitira mu kigaali kye eky'omu lutalo, ere ng'oniinaniina Guri ekiri okumpi ni Ibuleamu. Yaalumukira e Megiddo yaafiira eyo. Abagheereza be baamutwalira mu kigaali eky'omu lutalo, baamwizaayo e Yerusalemu. Baamuziika mu magombe ge mu lwambiidhi lwa badhaadha be, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Ahazia oyo yali nga yafuuka kyabazinga wa Buyudaaya mu mwaka ogweikumi n'omulala (11) nga kyabazinga Yoramu mutabane wa Ahabu n'afuga Isiraeli. Agho Yehu yatuuka mu Yezireeli. Yezebeli yaategeera ebibairegho, yeetonatona amaiso era yaawoomya enviiri ku mutwe gwe, yaalingirira kuliya ng'ali mu idinisa. Yehu bweyali ng'ali kwingira mu mulyango, Yezebeli yaamweta ati: “Iwe Zimuri eyatemula musengwa wo, oidhie lwa miraala?” Yehu yaakyukiza amaiso ghaigulu aghali dinisa, yaakoba ati: “Naani ali ku luuyi lwange? Naani?” Abalaawe ab'omu kisaagaati kya kyabazinga babiri oba basatu, baamulengezaaku. Yehu yaabakoba ati: “Mumusuule ghansi!” Baamusuula ghansi, omusaayi gwe gwasambukira ku kimante ni ku mbalaasi. Era embalaasi dhaamutyankirira. Yehu yaingira mu kisaagaati kya kyabazinga, yaalya era yaanhwa. Memale yaakoba ati: “Mubone nti muziika omukazi oyo eyakolimirwa, kuba mughala wa kyabazinga.” Aye bwe baaja okumuziika tibaayagaanagho kitundu kindi ku mubiri gwe kyonakyona, okutoolaku ekighanga, n'ebigere bye, n'ag'engalo dhe byonka. Bwe baira ni bakobera Yehu, Yehu yaabakoba ati: “Ekyo Musengwa Katonda kye yakoba ng'abita mu mugheereza we Eliya Omutishubi ati, ‘Embwa dhiririira omulambo gwa Yezebeli mu kiketezo ky'e Yezireeli. Omulambo gwe guliba mu nsiko ey'eyo mu Yezireeli ng'oti bwa busa, ghabulegho aghanga n'okukoba ati ono ni Yezebeli.’ ” Ahabu yaliku abaana nsanvu mu kibuga Samaria. Kale Yehu yaaghandiika embaluwa, yaadhigheereza mu Samaria, eri abafuzi b'ekibuga, n'abakulembeze, n'abakuza ab'abaana n'abaidhukulu ba Ahabu, ng'akoba ati: “Mpegaano muli n'abaana aba musengwa waimwe, era mwaba n'ebigaali eby'omu lutalo, n'embalaasi, n'eby'okulwanisa, n'ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Kale ni embaluwa eno olunaabatuukaku eti, mulonde omwisuka mulala ku baana ba musengwa waimwe abo, asinga baine boonaboona era agwaniire, mumufuule kyabazinga, mulwanirire ab'endhu ya musengwa waimwe.” Aye bale bwe baasoma embaluwa eyo, baatya ekibitiriire, baakoba bati: “Oba nga bakyabazinga ababiri, Yoramu ni Ahazia, tibaaghanga kumulwanisa, memale ife tunaaghanga tutya?” Agho akulira ab'omu kisaagaati kya kyabazinga, n'abafuzi b'ekibuga, n'abakulembeze, n'abakuza ab'abaana, baagheereza obukwenda eri Yehu nga bakoba bati: “Ife tuli bagheereza bo, era twidha kukola byonabyona by'onaatulagira. Titwidha kutaagho muntu waire omulala ati okuba kyabazinga. Iwe kola kyonakyona ky'obona nga n'ekirungi.” Yehu yaabaghandiikira embaluwa eyindi ng'akoba ati: “Oba nga muli ku luuyi lwange, era nga muli beetegefu okukola bye mbalagira, kale ni muteme emitwe ku baana ba musengwa waimwe, mugindeetere olwaidho e Yezireeli mu kiseera ng'oti ni kino.” Abaana abo ensanvu aba kyabazinga Ahabu, baali mu mikono gy'abantu abakologho ab'omu kibuga abaabalabiriranga. Kale embaluwa ya Yehu bwe yabatuukaku, baatwala abaana abo boonaboona ensanvu baabaita, baata emitwe gyaibwe mu biibo, baagigheereza Yehu e Yezireeli. Agho omukwenda yaidha, yaakobera Yehu ati: “Baleese emitwe egy'abaana ba kyabazinga Ahabu.” Yehu yaalagira ati: “Mugibunge mu mmungo ibiri ku mulyango ogwingira ekibuga, gibe agho okutuusa enkyo.” Enkyo ku nkyo, yaafuluma yaakoba abantu boonaboona agho ku mulyango gw'ekibuga, ati: “Imwe muziraku musango. Ninze nakola olukwe ni ndhita musengwa wange. Aye naani eyaise bano boonaboona? Kale ni mukimanhe nga buli kintu Musengwa Katonda kye yakoba ku b'endhu ya Ahabu, tikiriroba kutuukirira. Musengwa Katonda akoze ekyo kye yayogera ng'abita mu mugheereza we Eliya.” Agho Yehu yaita abaali nga bakaasigairegho ku b'endhu ya Ahabu abaali mu Yezireeli, n'abakungu ba Ahabu oyo, ni bakagwa be einho, ni bakabona be. Yehu tiyalekagho muntu waire omulala ati owa Ahabu nga mulamu. Agho Yehu yaava e Yezireeli okuja e Samaria. Bwe yali ali mu ngira mu kifo ekyetebwa Endhu ey'Abaayi b'Entaama, yaayagaanana n'ab'endhu ya Ahazia eyali kyabazinga wa Buyudaaya. Yaababuuza ati: “Niimwe baani?” Baamwiramu bati: “Ife tuli ba ndhu ya Ahazia. Tuli kuja Yezireeli okulamusa ku baana ba Yezebeli inhebantu, era n'abalangira n'abambeedha abandi.” Yehu yaalagira ati: “Mubageme nga balamu.” Baabagema, baabaitira kumpi n'ekiina ekyali agho. Baali abantu amakumi ana na babiri (42), era ghazira waire omulala ku abo Yehu ye yalekagho nga mulamu. Yehu bwe yava agho, yaayagaana Yehonadabu mutabane wa Rekabu ng'ali kwidha okumubona. Yehu yaamulamusa, yaamubuuza ati: “Iwe ninze tufaanania endowooza?” Yehonadabu yairamu ati: “N'ekyo kyene, isebo.” Yehu yaakoba ati: “Oba nga kityo bwekiri, kale mpe eno omukono gwo.” Yehonadabu yaamugha omukono gwe. Yehu yaamuniinisa mu kigaali kye eky'omu lutalo, yaamukoba ati: “Idha tuje twembi, obone nga bwe neeghaireyo okutuukiriza ebya Musengwa Katonda.” Agho baajiira bombi mu kigaali kye eky'omu lutalo. Bwe baatuuka e Samaria, Yehu yaita ab'endhu ya Ahabu boonaboona abaali bakaasigairegho mu Samaria, nga Musengwa Katonda bwe yakoba Eliya. Agho Yehu yaayeta abantu boonaboona beesoloza, yaabakoba ati: “Ahabu yasinzanga omusambwa Baali katono, aye nze ndidha kugusinza okusingagho. Kale ni mundhetere abalanzi aba Baali boonaboona, n'abamusinza boonaboona, ni bakabona be boonaboona. Ghatabulagho waire omulala ati, kuba ndi n'omusengo omukologho gwe nja okughaayo eri Baali. Kiisi anaabulagho ku abo aidha kwitibwa.” Aye Yehu yali ali kusala bwa magezi aghange okuzikiriza boonaboona abaali basinza Baali. Agho Yehu yaalagira ati: “Mulangirire olunaku abantu lwe baneesolokezaaku okusinza Baali.” Era baalulangirira. Yehu yaayetesa mu Isiraeli mwonamwona abantu abasinza Baali. Baidha boonaboona, ghaaloba kubaayo waire omulala asigalayo. Agho baingira mu isabo lya Baali, lyonalyona lyaidhula. Yehu yaakoba oyo akulira eiterekero ery'ebivaalo, ati: “Toolerayo abasinza Baali boonaboona ebivaalo, obibaghe.” Yaabibatoolerayo, yaabibagha. Agho Yehu ni Yehonadabu mutabane wa Rekabu, baingira mu isabo lya Baali. Yehu yaakoba abasinza Baali ati: “Mwagaaze mubone nga ghano mu imwe ghaziragho muntu yeenayeena asinza Musengwa Katonda, okutoolaku abasinza Baali bonka.” Agho baingira okughaayo omusengo n'ebigheebwayo ebyokebwa. Yehu yali ng'amaze okutaagho abasaadha kinaana kuliya kw'eisabo, ng'abakobye ati: “Oyo anaaleka omuntu yeenayeena okulumuka n'awona, mwene n'aidha okwitibwa mu kifo kye.” Yehu bwe yamala okughaayo ekigheebwayo ekyokebwa, yaakoba abakuumi n'abaduumizi ati: “Mwingire mubaite, ghalobe kubaagho alumuka kuwona waire omulala.” Kale baasowolayo empiima baabaita, emirambo baagisuula kuliya. Olwo abakuumi n'abaduumizi baingira mu kifo eky'omunda eky'eisabo lya Baali, baatoolamu empango ya Baali, baagyokya. Kale baamenhagho empango ya Baali eyo, era baamenhagho n'eisabo lye. Eisabo eryo ghe lyali, baafuulagho ekifo eky'okujangamu okweyamba, era kityo bwe kikaali ni ye buli eno. Atyo Yehu bwe yazikiriza okusinza Baali, n'akumaliragho irala mu Isiraeli. Aye ate yeena yakola ebibi ng'oti ni Yeroboamu mutabane wa Nebati bwe yakola, ebyaleetera Abaisiraeli okwonoona nga basinza ebifaananie eby'ente ento ebyakolebwa mu zaabu, ebyali e Betheli n'e Dani. Musengwa Katonda yaakoba Yehu ati: “Nga bw'okoze obukalamu ebyo bye nsiima, n'otuukiriza byonabyona bye nayenda okukola ab'endhu ya Ahabu, nkusuubiza nti ab'eizaire lyo okutuuka ku luse olwokuna, balityama ku kityamo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli.” Aye Yehu yaaloba kufaayo kujiiranga ku mateeka ga Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli n'omwoyo gwe gwonagwona, yaasigala ng'akaakola ebibi ng'oti ni Yeroboamu bye yakola, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Mu kiseera ekyo, Musengwa Katonda yaatoolera okukendeeza ku nsi Isiraeli. Hazaeli kyabazinga wa Siria yaaghangula ekiketezo kya Isiraeli kyonakyona: okuva ku mwiga Yorudani okuja mu bugwandhuba, ekiketezo eky'e Gileadi, n'eky'Abagadi, n'eky'Abareubeni, n'eky'Abamanasse, okuva ku kibuga Aroeri okumpi n'ekiiko ekirimu omwiga Arunoni ekyo nga n'ekiketezo kyonakyona eky'e Gileadi n'e Bashani. Ebindi byonabyona Yehu bye yakola, omuli n'ebyo bye yakola eby'amaani, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Yehu yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu Samaria. Mutabane we Yehoahazi yaamusikira ku bwakyabazinga. Yehu yali ng'afugiire Isiraeli mu Samaria, okumala entangama ya myaka amakumi abiri na munaana. Agho Athalia inhina wa kyabazinga Ahazia bwe yabona nga mutabane we oyo bamwise, yaasituka, yaazikiriza ab'oku lulyo olulangira boonaboona. Aye Yehosheba mughala wa kyabazinga Yoramu era nga mwanhina Ahazia, yaawoniagho Yoashi omulala ku batabane ba Ahazia oyo. Yamutoola mu balangira abaali baja okwitibwa ng'amwibagho bwibe, yaaja yaamugisa ghalala n'omulezi we mu kisenge ekisulwamu, mu nsambo eyo yaamuwonia Athalia okumwita. Era Yehosheba oyo yaamulabiriranga ng'amugisiisa mu isinzizo, okumala entangama ya myaka mukaaga, nga Athalia n'afuga nga inhebantu. Aye mu mwaka ogwomusanvu, Yehoiada kabona yaayetesa abaduumizi b'abakuumi ekikumi ekikumi aba kyabazinga, era yaayetesa n'abakulira abakuumi b'ekisaagaati kya kyabazinga. Baidha y'ali mu isinzizo, yaakola nabo endagaano ng'abalayiza okutuukiriza kye yali ategeike okukola. Agho yaabooleka Yoashi mutabane wa kyabazinga, era yaabalagira ati: “Kino kye mwidha okukola: bwe munaidha okukuuma mu mpalo dhaimwe ku Sabbato, mwidha kwegabaniamu ebikunsu bisatu nga byagayaga. Ekikunsu ekindi ku ebyo ebisatu eby'abakuumi, baidha kukuuma ekisaagaati kya kyabazinga. Ekikunsu ekindi era ku bisatu ebyo baidha kuba ku mulyango ogwetebwa Suri. Ate ekikunsu ekinaasigalagho baidha kuba ku mulyango einhuma w'abakuumi bale abandi. Ab'omu bikunsu ebibiri abamaze empalo dhaibwe ku Sabbato, baidha kukuuma eisinzizo nga beezungulwire kyabazinga Yoashi. Mwidha kwemerera nga mwezungulwire kyabazinga ku ndhuyi dhoonadhoona, buli muntu ng'agemye eby'okulwanisa bye. Omuntu yeenayeena anaaseetaku okumpi n'enhiriri dhaimwe nga mumwita. Mwidha kuba ghalala ni kyabazinga buli gh'anaajanga.” Abaduumizi baakola byonabyona Yehoiada kabona bye yalagira: buli muduumizi yaaleeta eri Yehoiada oyo abasaadha be abaali baja okukuuma ku Sabbato, ghalala n'abo abaali bamaze okukuuma. Agho Yehoiada kabona yaagha abaduumizi amafumo n'engabo ebya kyabazinga Daudi, ebyali mu isinzizo. Abakuumi baayemerera nga buli muntu agemye eby'okulwanisa bye okuva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo, okutuuka ku luuyi lwalyo olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'okwezunguluza alutaari n'eisinzizo. Agho Yehoiada yaafulumya Yoashi, yaamuvaaza engule ey'obwakyabazinga, yaamugemya n'ekighandiiko ekirimu Amateeka. Agho baasiiga Yoashi omuzigo, baamufuula kyabazinga, era baakuba mu ngalo nga bwe bakoba bati: “Kyabazinga ghangaala!” Athalia bwe yawulira okuleekaana kw'abakuumi n'okw'abantu abandi, yaaja mu isinzizo abantu ye baali beesololeiza. Okuja okulinga ati, ng'abona kyabazinga ayemereire gha mpango, agheemerera kyabazinga ng'empisa bweyali, ng'abafuuyi b'amagwala bamuli kumpi. Era ng'abantu boonaboona bali kusagamba nga bwe bafuuwa amagwala. Agho Athalia yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala, nga bw'akoba ati: “Mundiiremu olukwe! Mundiiremu olukwe!” Yehoiada tiyayenda Athalia bamwitire mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Kale yaalagira abaduumizi b'eigye, ati: “Mumufulumye nga mumubikiza mu nhiriri dh'abaisirukale, era omuntu yeenayeena agezaaku okumutoola mu nhiriri, mumwite bwite.” Agho baagema Athalia, baamutwala ku mulyango embalaasi ghe dhingirira mu kisaagaati kya kyabazinga, baamwitira eyo. Yehoiada kabona yaaleetera kyabazinga n'abantu, okukola endagaano ni Musengwa Katonda ekakasa nga bwe baidha okubanga abantu aba Musengwa Katonda. Era yaakola endagaano ghagati gha kyabazinga n'abantu. Agho abantu boonaboona baaja baingira mu isabo lya Baali, baalimenhagho. Era baamenhamenha alutaari n'ebifaananie bye. Ni kabona we eyayetebwanga Mattani, baamwitira emberi w'alutaari. Yehoiada kabona yaataagho abakuumi okukuumanga eisinzizo lya Musengwa Katonda. Agho Yehoiada oyo, n'abaduumizi b'abakuumi ekikumi ekikumi aba kyabazinga, n'abakulira abakuumi b'ekisaagaati kya kyabazinga, era n'abantu boonaboona, baatoola kyabazinga mu isinzizo baamutwala mu kisaagaati kya kyabazinga, nga babitira mu Mulyango ogw'Abakuumi. Kyabazinga yaaja yaatyama ku kityamo eky'obwakyabazinga. Agho abantu boonaboona baasagamba, ekibuga kyatereera, nga bamaze okwitira Athalia mu kisaagaati kya kyabazinga. Yoashi yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya ng'agheza emyaka musanvu egy'obukulu. Mu mwaka ogwomusanvu nga kyabazinga Yehu n'afuga Isiraeli, Yoashi yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi ana (40) mu Yerusalemu. Eriina lya inhina nga ni Zibia ow'e Beerisheba. Yoashi yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima ekiseera kyonakyona, kuba Yehoiada kabona ng'atyo bw'amwegeresa. Aye era ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu tiyabitoolagho, kale abantu baasigala nga bakaagheera emisengo n'okuniokeza obubbaani mu bifo ebyo. Agho Yoashi yaakoba bakabona ati: “Empiiya dhoonadhoona edhiva mu bintu ebigheebwayo ye Musengwa Katonda edhireetebwa mu isinzizo, edho nga n'empiiya kiisi muntu dh'agerekerwa okugha, era oteeku n'edho omuntu dh'aba nga yeeyamye mwene okugha, dhigemesebwenga bakabona, nga buli kabona agema edh'abantu b'akolamu. Olwo empiiya edho dhiidha kukozesebwanga okulongoosa eisinzizo buli lwe kinaabanga nga kyetaagisa.” Aye omwaka ogwamakumi abiri n'esatu (23) nga kyabazinga Yoashi n'afuga gwatuuka, aye nga bazira ghe balongoosiisaaku naire. Kyabazinga Yoashi kyeyava n'ayeta Yehoiada kabona ni bakabona abandi, yaabakoba ati: “Lwaki timuli kulongoosa isinzizo? Kale ni mulekere agho okutoolanga empiiya ku bantu be mukolamu ni mu dhisigaza. Aye mudhighengayo dhikozesebwe okulongoosa eisinzizo.” Bakabona baikiriza obutayongera kutoola ku bantu mpiiya, era baikiriza obutalongoosa isinzizo eryo beene. Agho Yehoiada kabona yaatoola esanduuku, yaagitunamu ekituli ku kisandikiza kyayo, yaagita kumpi ni alutaari ku luuyi olw'omukono omusaadha, omuntu ng'ali kwingira mu isinzizo. Bakabona abaakuumanga omulyango ogwingira, n'abaatanga mu sanduuku eyo empiiya dhoonadhoona abantu dhe baaleetanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Bwe baabonanga nga mu sanduuku mughezeemu empiiya kamaala, omughandiisi wa kyabazinga n'Omukulu wa Bakabona baidhanga, baabala empiiya edho dhe baagaine mu isinzizo, baadhisiba mu bisawo. Empiiya edho dhe babaze, baadhigemya abo abalabirira omulimo ogw'okulongoosa eisinzizo, ate abo baadhisasula ababaadhi, n'abazimbi abakola mu isinzizo, n'abazimbisa amabaale, era n'abagatema. Era baagula emiti n'amabaale amateme, babikozese mu kulongoosa eisinzizo. Era baasasulira n'ebindi byonabyona ebyetaagisa ku mulimo ogwo. Aye empiiya edho dhe baasolozanga mu isinzizo, tibaadhikozesaaku kusasulira benseni edha feeza, ni makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi dh'entaala, n'ebibya, n'amagwala, n'ebintu ebindi byonabyona ebikozesebwa mu isinzizo, ka bibe bya zaabu oba bya feeza. Dhoonadhoona baadhikozesa kusasula bakozi na kugula byonabyona bye baakozesa mu kulongoosa eisinzizo. Era abantu be baagemyanga empiiya okusasula abakozi, tibaabasabanga kwinhonhola nsambo ye badhikozeisaamu, kuba abantu abo baadhikozesanga na bwesigwa. Empiiya edhaagheebwangayo ng'omutango era n'edho edhaagheebwangayo olw'ebibi, tibaadhireetanga mu isinzizo dhaabanga dha bakabona. Mu kiseera ekyo Hazaeli kyabazinga wa Siria yaalumba ekibuga Gathi yaakighangula. Agho yaakyuka okuja okulwanisa ekibuga Yerusalemu. Aye Yoashi kyabazinga wa Buyudaaya yaatoola ebintu byonabyona badhaadha be Yehoshafati ni Yehoramu ni Ahazia, abaaliku bakyabazinga ba Buyudaaya bye baaghaayo ye Musengwa Katonda, era n'ebyo mwene bye yali aghaireyo, ni zaabu yeenayeena eyali mu iterekero ly'eisinzizo ni mu ly'ekisaagaati kya kyabazinga, yaabigheereza Hazaeli kyabazinga wa Siria. Olwo Hazaeli yaava mu Yerusalemu, yaaja. Ebindi byonabyona Yoashi bye yakola byaghandiikibwa mu Kitabo eky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Abakungu be baakola olukwe baamwitira mu ndhu ey'omu kifo ekyaidhuzibwamu eitaka ekyetebwa Millo, ku ngira eja e Silla. Abakungu be, Yozakari mutabane wa Shimeathi ni Yehozabadi mutabane wa Shomeri, n'abaamufumita, n'afa. Era baamuziika mu badhaadha be abaafa, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Amazia yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogwamakumi abiri n'esatu (23) nga kyabazinga Yoashi mutabane wa Ahazia n'afuga Buyudaaya, Yehoahazi mutabane wa Yehu yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka ikumi na musanvu. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, nga kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati bye yakola, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Era Yehoahazi oyo yaaloba kuva mu bibi ebyo. Obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbukira ku Isiraeli ng'oti muliro, yaaleetera Hazaeli kyabazinga wa Siria ni mutabane we Benihadadi okubaghangulanga emikuzi egighera. Agho Yehoahazi yeeghemba Musengwa Katonda ng'amusaba, era Musengwa Katonda yaawulira okusaba kwe, kuba yabona kyabazinga wa Siria bweyali abisa obubi Abaisiraeli. Musengwa Katonda yaagha Abaisiraeli omuntu yaabanunula, yaabawonia okufugibwa Abasiria. Abaisiraeli baaba mu miraala nga bwe baabanga eira. Aye ate baaloba kuva mu bibi ab'endhu ya Yeroboamu bye baabaleetera okukola, beeyongera bweyongere okubikola. N'ekifaananie ky'omusambwa omukazi Ashera, kyasigala mu Samaria. Yehoahazi tiyasigazaagho igye lirimu balwani baswika mu makumi ataanu (50) ab'oku mbalaasi, oba ebigaali eby'omu lutalo ebiswika mu ikumi (10), waire abaisirukale abaswika mu mutwalo omulala (10,000) ab'oku bigere kuba kyabazinga wa Siria yazikiriza abandi boonaboona, yaabatyankirira ng'oti nkungu ey'omu kifo ghe bakubira engaano. Ebindi byonabyona Yehoahazi bye yakola, omuli n'eby'amaani bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Yehoahazi yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu Samaria. Mutabane we Yehoashi yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogwamakumi asatu n'omusanvu (37) nga kyabazinga Yoashi n'afuga Buyudaaya, Yehoashi mutabane wa Yehoahazi yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka ikumi na mukaaga. Yeena yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, ng'oti n'ebya kyabazinga Yeroboamu ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Era Yehoashi oyo yaaloba kuleka bibi ebyo, aye yaaja bwa mu maiso na kubikola. Ebindi byonabyona Yehoashi bye yakola, omuli n'eby'amaani bye yakola ng'ali kulwanisa Amazia kyabazinga wa Buyudaaya, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Yehoashi yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa e Samaria mu lwambiidhi lwa bakyabazinga ba Isiraeli. Mutabane we Yeroboamu yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho Elisha yaalwala obulwaire obwamuviiraku okufa. Yehoashi kyabazinga wa Isiraeli yaaja y'ali okumubona. Yaalira amaziga ng'akoba ati: “Lata wange, lata wange! Iwe ow'amaani ng'oti bigaali bya mu lutalo n'embalaasi, ebirwanirira Isiraeli!” Elisha yaamukoba ati: “Gema akalaso n'obusaale.” Yehoashi yaagema akalaso n'obusaale. Elisha yaakoba Yehoashi kyabazinga wa Isiraeli ati: “Dhuumuula akalaso.” Kyabazinga yaakadhuumuula. Elisha yaata emikono gye ku mikono gya kyabazinga. Yaakoba ati: “Igulagho eidinisa eriringiriire e buvandhuba.” Yaaliigulagho. Agho Elisha yaakoba ati: “Lasa akalaso.” Kyabazinga yaalasa. Elisha yaakoba ati: “Ako n'akalaso ka Musengwa Katonda ak'obughanguzi, akalaso akalighangula Siria. Olirwanisa Abasiria mu Afeki okutuusa lw'olibamalagho.” Agho Elisha yaakoba kyabazinga ati: “Gema obusaale.” Kyabazinga wa Isiraeli yaabugema. Elisha yaamukoba ati: “Bulase bukube ku itaka.” Kyabazinga yaabulasa emikuzi esatu bwakuba ku itaka, yaalekera agho. Omuntu wa Katonda oyo Elisha yaasungughalira kyabazinga, yaamukoba ati: “Wandibaire okubye emikuzi etaanu oba mukaaga. Olwo wandibaire okubye Abasiria okutuusa lwe wandibazikiriiza. Aye mpegaano oja kubaghangula bwa mikuzi esatu gyonka.” Agho Elisha yaafa, baamuziika. Ghaabaagho ebikunsu eby'Abamoabu ebyaidhanga okulumba ensi Isiraeli agho ng'omwaka gwakainhama. Lwali lulala, ghaabaagho Abaisiraeli abaali baja okuziika omuntu, baabona ekindi ku bikunsu ebyo nga kiri kwidha. Agho baasuula omulambo bwa mu magombe ga Elisha, baalumuka. Omulambo ogwo olwasiinha ku magumba ga Elisha guti, ng'omusaadha oyo alamuka, era ng'ayemerera. Kyabazinga Hazaeli owa Siria yatuntuzanga Abaisiraeli ekiseera kyonakyona kyabazinga Yehoahazi kye yafugiramu Isiraeli. Aye Musengwa Katonda yaabagemerwa ekivunika, yaabasaasira. Yaira ku luuyi lwaibwe yaababeera olw'endagaano ye yakola ni Aburahamu ni Isaaka ni Yakobo, era yaaloba kubazikiriza waire okubabinga mu maiso ge ni ye buli eno. Hazaeli kyabazinga wa Siria bwe yafa, mutabane we Benihadadi yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho kyabazinga Yehoashi owa Isiraeli, mutabane wa Yehoahazi, yaaghangula Benihadadi emikuzi esatu, yaamutoolaku ebibuga bya Isiraeli, Benihadadi oyo bye yali anhaze ng'alwanisa Yehoahazi lata wa Yehoashi oyo. Mu mwaka ogwokubiri nga kyabazinga Yehoashi mutabane wa Yehoahazi n'afuga Isiraeli, Amazia mutabane wa Yoashi yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi abiri na mwenda mu Yerusalemu. Eriina lya inhina nga ni Yehoaddini ow'e Yerusalemu. Amazia yakola ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, aye tiyatuuka ku ebyo dhaadha we Daudi bye yakola. Amazia oyo yakola ebyo byonabyona lata we Yoashi bye yakolanga. Aye ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu tibaabitoolagho. Abantu baasigala nga bakaagheera emisengo n'okuniokeza obubbaani mu bifo ebyo. Agho Amazia bwe yamala okukakata ku bwakyabazinga, yaita abakungu be abaita lata we, kyabazinga Yoashi. Aye tiyaita baana baibwe, kuba yajiira ku kyaghandiikibwa mu Kitabo eky'Amateeka ga Musa, nga Musengwa Katonda bwe yalagira ati: “Abazaire mutabaitanga lwa misango baana baibwe gye baiziiza, n'abaana mutabaitanga lwa misango gya bazaire baibwe gye baiziiza. Omuntu aidha kwitibwanga lwa musango gw'anaabanga ng'aiziiza mwene.” Amazia yaitiramu Kiiko ky'Omuunhu abaisirukale Abaedomu omutwalo mulala (10,000), yaanhaga ekibuga Sela mu lutalo, yaakituuma eriina Yokitheeli, lye bakaakyeta ni ye buli eno. Agho Amazia yaatuma abakwenda eri kyabazinga Yehoashi owa Isiraeli, mutabane wa Yehoahazi era mwidhukulu wa Yehu, ng'akoba ati: “Idha twagaanane, tulinzaganie obweni.” Ate kyabazinga Yehoashi owa Isiraeli yaagheereza kyabazinga Amazia owa Buyudaaya obukwenda ng'akoba ati: “Olukandwa olwali ku lusozi Lebanoni lwagheereza obukwenda eri omuvule ogwali ku lusozi olwo Lebanoni, nga lukoba luti: ‘Gha mutabane wange mughala wo amubayize.’ Agho ensolo ey'omu nsiko ey'oku lusozi Lebanoni bweyali ebita, yaatyankirira olukandwa olwo. Kituufu waghangula Edomu, ekyo kyakuleetera okwekuluntaza. Kale ni ba ewuwo weesaake n'ekyo. Lwaki onaawuula ebizibu eby'okukuzikiriza iwe ni Buyudaaya yoonayoona?” Aye Amazia yaaloba okuwulirisa. Kale Yehoashi kyabazinga wa Isiraeli kyeyava ni yeesowolayo okulumba Amazia kyabazinga wa Buyudaaya, baalinzagania obweni mu lutalo olwali e Bathi Shemeshi ekya Buyudaaya. Isiraeli yaaghangula Buyudaaya, kiisi mwisirukale wa Buyudaaya yaalumuka okwirayo ewuwe. Agho kyabazinga Yehoashi owa Isiraeli, yaagema kyabazinga Amazia owa Buyudaaya mutabane wa Yoashi era mwidhukulu wa Ahazia, ng'amugemera e Bethi Shemeshi. Yaamuleeta e Yerusalemu era Yehoashi oyo yaamenha ekisenge ekyezungulwire ekibuga Yerusalemu ekyo, okuva ku Mulyango gwa Efuraimu okutuuka ku Mulyango Ogwokunsonda obwo nga n'obuleeyi bwa mita ng'oti ebikumi bibiri (200). Yaanhaga zaabu ni feeza yeenayeena, n'ebintu ebikozesebwa byonabyona bye yayagaana mu isinzizo lya Musengwa Katonda, n'eby'obukombe eby'omu kisaagaati kya kyabazinga, era yaatwala n'abantu ng'omusingo. Agho yairayo e Samaria. Ebindi byonabyona Yehoashi bye yakola, omuli n'eby'amaani bye yakola, ni bwe yalwanisa Amazia kyabazinga wa Buyudaaya, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Yehoashi yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu lwambiidhi lwa bakyabazinga ba Isiraeli e Samaria. Mutabane we Yeroboamu yaamusikira ku bwakyabazinga. Kyabazinga Amazia owa Buyudaaya, mutabane wa Yoashi, yasigala ng'akaaligho okumala entangama ya myaka ikumi n'etaanu, nga kyabazinga Yehoashi mutabane wa Yehoahazi amaze okufa. Ebindi byonabyona Amazia bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Ghaaligho abaakola olukwe mu Yerusalemu okwita Amazia oyo. Kale yaalumukira mu kibuga ky'e Lakishi, aye era baatumayo abantu okumunooniayo, baamwitirayo. Omulambo gwe baaguleetera ku mbalaasi, baamuziika mu Yerusalemu mu lwambiidhi lwa badhaadha be, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya, baalonda Azaria eyali ng'agheza emyaka eikumi n'omukaaga egy'obukulu, baamufuula kyabazinga okusikira lata we Amazia. Azaria yaiza ekibuga Elathi ku Buyudaaya era yaakizimba buyaaka, nga lata we amaze okufa ni yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Mu mwaka ogweikumi n'etaanu (15) nga kyabazinga Amazia mutabane wa Yoashi n'afuga Buyudaaya, Yeroboamu mutabane wa Yehoashi yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka amakumi ana na mulala (41). Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda nga Yeroboamu mutabane wa Nebati bye yakola, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Yaghangula yaizaayo ensalosalo ya Isiraeli okuva aghaingirirwa e Hamathi okutuukira irala ku Nhandha Eyomuunhu, nga Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli bwe yakoba ng'abita mu mugheereza we, omulanzi Yona mutabane wa Amittai ow'e Gathi Heferi. Musengwa Katonda yabona okudaazibwadaazibwa okw'Abaisiraeli okutaloodheka, era nga ghaziragho muntu yeenayeena aghanga kubayamba, k'abe omusibe oba ow'eidembe. Aye Musengwa Katonda tiyayenda kusaaniagho Baisiraeli kubamalagho ku nsi. Kyeyava n'abawonia ng'abita mu Yeroboamu owokubiri mutabane wa Yehoashi. Ebindi byonabyona Yeroboamu owokubiri bye yakola, omuli n'eby'amaani bye yakola, n'entalo dhe yalwana, era n'ensambo ye yaizaamu ku Isiraeli ebibuga Damasiko ni Hamathi ebyali mu Buyudaaya, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Yeroboamu Owokubiri yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa bakyabazinga ba Isiraeli. Mutabane we Zekaria yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogwamakumi abiri n'omusanvu (27) nga kyabazinga Yeroboamu Owokubiri n'afuga Isiraeli, Uzzia mutabane wa Amazia yafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka ikumi na mukaaga egy'obukulu, era yaafugira mu Yerusalemu okumala entangama ya myaka amakumi ataanu n'ebiri (52). Inhina nga ni Yekolia ow'e Yerusalemu. Uzzia yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, nga lata we Amazia bye yakolanga. Aye ate ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu tiyabitoolagho. Kale abantu baasigala nga bakaagheera emisengo n'okuniokeza obubbaani mu bifo ebyo. Agho Musengwa Katonda yaaleetera Uzzia okulwala endwaire ey'ebigenge, yaaba nayo okutuusa lwe yafa. Yaabanga mu ndhu yiye yenka. Mutabane we Yothamu yaasigala nga n'alabirira ekisaagaati kye eky'obwakyazinga, era nga n'afuga ensi eyo. Ebindi byonabyona Azaria bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Uzzia yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu lwambiidhi lwa badhaadha be abo mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Yothamu yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogw'amakumi asatu n'omunaana (38) nga kyabazinga Uzzia n'afuga Buyudaaya, Zekaria yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, kyabazinga Yeroboamu owokubiri nga n'amuzaala. Yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myezi mukaaga. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda nga badhaadha be bwe baakolanga. Yaakola ebibi ng'ebya Yeroboamu mutabane wa Nebati, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Agho Shallumu mutabane wa Yabeshi yaamukolera olukwe, yaamufumitira mu Ibuleamu, yaamwita, era yaafuga mu kifo kye. Ebindi byonabyona Zekaria bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Ekyo kyatuukiriza Musengwa Katonda kye yasuubiza kyabazinga Yehu, ati: “Ab'eizaire lyo okutuuka ku luse olwokuna, balityama ku kityamo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli.” Mu mwaka ogwasatu n'omwenda (39) nga kyabazinga Uzzia n'afuga Buyudaaya, Shallumu mutabane wa Yabeshi yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira mu Samaria okumala entangama ya mwezi mulala. Agho Menahemu mutabane wa Gadi, yaava e Tiruza yaaja e Samaria, yaita Shallumu, yaafuga mu kifo kye. Ebindi byonabyona Shallumu bye yakola, omuli n'olukwe olw'okwita Zekaria lwe yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Menahemu yaazikiriza ekibuga Tappua, n'abaakirimu boonaboona, n'ebiketezo ebikiriiraine okuviira irala e Tiruza kuba baaloba okumwiguliragho okwingira. N'abakazi boonaboona abaakirimu nga bali mabunda, amabunda yaagabaagamu! Mu mwaka ogwamakumi asatu n'omwenda (39) nga Uzzia n'afuga Buyudaaya, Menahemu mutabane wa Gadi yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli. Yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka ikumi. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda, era enaku edh'obulamu bwe dhoonadhoona yaaloba kulekera okukola ebibi ng'ebya Yeroboamu mutabane wa Nebati, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Agho Puli kyabazinga w'e Siria, yaalumba Isiraeli. Menahemu yaagha Puli oyo kilo emitwalo amakumi asatu n'ena (340,000) edha feeza, olwo Puli oyo aghange okuyamba Menahemu okukakata ku bwakyabazinga. Empiiya edho dhe yagha kyabazinga w'e Siria, Menahemu yadhisoloza ku basaadha boonaboona abakombe ab'omu Isiraeli. Kiisi musaadha yaghaayo ebitundu amakumi ataanu ebya feeza. Agho Puli kyabazinga w'e Siria yaakyuka yairayo, yaaloba kusigala mu nsi eyo Isiraeli. Ebindi byonabyona Menahemu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho Menahemu yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Mutabane we Pekahia yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogwamakumi ataanu (50) nga kyabazinga Uzzia n'afuga Buyudaaya, Pekahia mutabane wa Menahemu yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli. Yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka ebiri. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda nga Yeroboamu mutabane wa Nebati bye yakola, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Agho omuduumizi ow'eigye lye ayetebwa Peka, mutabane wa Remalia, yaakola olukwe n'abasaadha amakumi ataanu abaava e Gileadi, yaamwitira e Samaria mu kifo eky'okwewogomamu eky'omu kisaagaati kya kyabazinga. Olwo Peka oyo yaafuuka kyabazinga mu kifo kya Pekahia. Ebindi byonabyona Pekahia bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Mu mwaka ogwamakumi ataanu n'ebiri (52) nga kyabazinga Uzzia n'afuga Buyudaaya, Peka mutabane wa Remalia yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli. Yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka makumi abiri. Yaakola ebibi eri Musengwa Katonda nga Yeroboamu mutabane wa Nebati bye yakola, ebyaleetera Isiraeli okwonoona. Mu biseera Peka bye yafugiramu Isiraeli, ghaabaagho kyabazinga Tigulathi Pileseri ow'e Assiria yaidha yaagema ebibuga Iyoni, ni Abeli Bethi Maaka, ni Yanoa, ni Kedeshi, ni Hazori, n'ebiketezo eby'e Gileadi, n'eby'e Galilaaya, n'eby'e Nafutali. Era yaatwala n'abantu mu Assiria nga banhage. Mu mwaka ogwamakumi abiri (20) nga kyabazinga Yothamu mutabane wa Uzzia n'afuga Buyudaaya, Hoshea mutabane wa Ela yaakola olukwe, yaafumita Peka mutabane wa Remalia, yaamwita. Olwo Hoshea oyo yaafuuka kyabazinga mu kifo kye. Ebindi byonabyona Peka bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Mu mwaka ogwokubiri nga kyabazinga Peka mutabane wa Remalia n'afuga Isiraeli, Yothamu mutabane wa Uzzia yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka ikumi na mukaaga mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Yerusha mughala wa Zadoki. Yothamu yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, nga lata we Uzzia bye yakolanga. Yaazimba omulyango ogw'eitale ogw'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Aye ate ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu tiyabitoolagho. Kale abantu baasigala nga bakaagheerayo emisengo n'okuniokeza obubbaani mu bifo ebyo. Ebindi byonabyona Yothamu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Mu biseera Yothamu bye yafugiramu, Musengwa Katonda mwe yatoolereza okusindika Rezini kyabazinga wa Siria ni Peka kyabazinga wa Isiraeli era mutabane wa Remalia, baaja baalumba Buyudaaya. Agho Yothamu yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi dhaadha we. Mutabane we Ahazi yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogweikumi n'omusanvu nga kyabazinga Peka mutabane wa Remalia n'afuga Isiraeli, Ahazi mutabane wa Yothamu yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka amakumi abiri egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka ikumi na mukaaga mu Yerusalemu. Tiyajiiranga ku mpisa nungi edha dhaadha we Daudi, eyakolanga ebituufu Musengwa Katonda we by'asiima. Aye yaajiiranga ku mpisa embi edha bakyabazinga ba Isiraeli. Yaatuuka n'okwokya mutabane we ng'ekigheebwayo, ng'empisa eyenhinhalwa bweyali ey'abamaghanga agandi, Musengwa Katonda be yabinga mu nsi eyo nga Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Yaaghangayo emisengo era yaaniokezanga obubbaani mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, ni ku nsozi, na buli ghansi mu kinsense kya muti muzibirivu. Agho Rezini kyabazinga wa Siria, ni Peka kyabazinga wa Isiraeli era mutabane wa Remalia, baidha okulumba Yerusalemu. Baazingiza Ahazi okumwezunguluza, aye baaloba kusobola kumughangula. Mu kiseera ekyo, kyabazinga wa Edomu yaaghangula ekibuga Elathi, yaakiizaayo ku Edomu kwe kyabanga. Era yaakibingamu Abayudaaya abaakirimu, Abaedomu baidha baakibaamu okutuusa ni ye buli eno. Agho Ahazi yaagheereza abakwenda ye kyabazinga Tigulathi Pileseri ow'e Assiria, ng'akoba ati: “Nze ndi mugheereza wo era mwana wo. Idha omponie kyabazinga wa Siria ni kyabazinga wa Isiraeli abaanumbye.” Agho Ahazi yaatoolayo feeza ni zaabu ebyali mu isinzizo ni mu iterekero ly'ekisaagaati kya kyabazinga, yaabigheereza kyabazinga w'e Assiria ng'ekirabo. Kyabazinga w'e Assiria yaikiriza, yaaja yaalumba ekibuga Damasiko yaakigema, yaita kyabazinga Rezini, era yaatwala abantu baayo e Kiri nga banhage. Agho kyabazinga Ahazi yaaja e Damasiko ye kyabazinga Tigulathi Pileseri ow'e Perusia. Ahazi oyo yaabona alutaari eyali e Damasiko. Agho yaagheereza Uria kabona ekifaananie ky'alutaari eyo, ekyoleka ensambo ye yakolebwamu, aghazira kulekayo kintu waire ekirala kiti. Uria kabona yaazimba alutaari ng'ajiira ku ebyo byonabyona kyabazinga Ahazi bye yamugheereza ng'ali e Damasiko. Yaagikola atyo era yaagimaliriza nga kyabazinga Ahazi akaali kwira okuva e Damasiko. Kyabazinga bwe yaira okuva e Damasiko, yaabona ng'alutaari ewoire okuzimba. Agho yaaseeta gh'eri, yaagyokeraku ekigheebwayo kye ekyokebwa, n'ekigheebwayo kye eky'emere ey'empeke, era yaagiyughaku ekigheebwayo eky'ebyokunhwa, era yaagimansiraku omusaayi ogw'ekigheebwayo olw'okutabagana. Alutaari ey'ekyuma eky'ekikomo eya Musengwa Katonda, yali ghagati gh'alutaari empyaka n'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Aye Ahazi yaagitoolagho, yaagita ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'alutaari ere empyaka. Agho kyabazinga Ahazi yaalagira Uria kabona ati: “Ku alutaari eno enkologho kw'onaayokeranga ebigheebwayo ebyokebwa eby'enkyo, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke eby'eigulo, n'ebigheebwayo ebyokebwa era n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke ebya kyabazinga n'eby'abantu ab'omu ighanga lino, era n'ebigheebwayo eby'abantu eby'okunhwa. Era ku alutaari eyo kw'onaamansiranga omusaayi ogw'emisengo egigheebwayo egyokebwa. Aye alutaari ey'ekyuma eky'ekikomo enaabanga yange, ya kwebuulizangaku eri Musengwa Katonda.” Uria kabona yaakola byonabyona nga kyabazinga Ahazi bwe yamulagira. Kyabazinga Ahazi yaasala ku bituuti fuleemu dhaaku, yaatoolamu ebenseni yaamu. Era yaatoola etanka ku bifaananie eby'ente enume eikumi n'eibiri ebyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo, yaagita ku musingi ogw'amabaale amataanhe. Era olw'okwenda okusanhusa kyabazinga w'e Assiria, Ahazi yaatoolagho olukuubo olusereke olw'okubitamu ku Sabbato olwali munda mu kisaagaati kya kyabazinga. Yaaziba n'omulyango kyabazinga gwe yaingirirangamu mu isinzizo. Ebindi byonabyona Ahazi bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Ahazi yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu badhaadha be abo mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Hezekia yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogweikumi n'ebiri nga kyabazinga Ahazi n'afuga Buyudaaya, Hoshea mutabane wa Ela yaafuuka kyabazinga wa Isiraeli, era yaafugira mu Samaria okumala entangama ya myaka mwenda. Yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, aye ate yaaloba kwagayaga na bakyabazinga abaamusooka okufuga Isiraeli. Agho kyabazinga Shalumaneseri ow'e Assiria, yaalumba Hoshea yaamughangula mu lutalo, Era Hoshea oyo yaaghanga Shalumaneseri omusolo. Aye kyabazinga oyo ow'e Assiria yaagwa mu lukwe lwa Hoshea olw'okudheema, nga Hoshea oyo agheereiza abakwenda okusaba kyabazinga So owa Misiri amuyambe, era nga Hoshea oyo alekeire n'okugha kyabazinga w'e Assiria omusolo nga bwe yakolanga buli mwaka. Agho kyabazinga w'e Assiria yaagema Hoshea oyo, yaamusiba mu ikomera. Agho kyabazinga Shalumaneseri ow'e Assiria yaalumba ensi Isiraeli, yaazingiza ekibuga Samaria okumala entangama ya myaka esatu. Mu mwaka ogwomwenda nga kyabazinga Hoshea n'afuga Isiraeli, kyabazinga w'e Assiria yaagema ekibuga Samaria, era yaakukumba abantu ab'omu Isiraeli yaabatwala mu Assiria nga banhage. Abandi yaabata mu kibuga Hala, abandi kumpi n'omwiga Habori mu kiketezo ky'e Gozani, ate abandi mu bibuga eby'Abamedia. Ebyo byabaagho, kuba Abaisiraeli baakola ebibi eri Musengwa Katonda waibwe, eyabatoola mu nsi Misiri mu mikono gya kyabazinga waayo. Abaisiraeli abo baasinzanga emisambwa, era baajiiranga ku mpisa dh'abamaghanga agandi, Musengwa Katonda ge yabinga mu nsi eyo nga beene Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Abaisiraeli abo baajiiranga ni ku mpisa bakyabazinga ba Isiraeli dhe baatangagho, era baakolanga mu ngiso ebintu ebitaalinga bituufu, Musengwa Katonda waibwe by'ataasiimanga. Beezimbiranga ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, mu bibuga byaibwe byonabyona, okuviira irala ku kisembayo obutono okutuukira irala ku kisingamu obunene. Baasimba empango n'ebifaananie eby'omusambwa omukazi, Ashera, ku buli lusozi olugungumavu, na buli ghansi mu kinsense kya muti muzibirivu. Baaniokezanga obubbaani mu bifo ebigulumivu byonabyona eby'okusinzizaamu, ng'abamaghanga agandi bwe baakolanga, Musengwa Katonda be yabingamu nga beene Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Baakolanga ebibi, baaleetera Musengwa Katonda okusungughala, baasinzanga ebitali Katonda, Musengwa Katonda bye yabakoba ati: “Mutabisinzanga!” Ate nga Musengwa Katonda yalabulanga Isiraeli ni Buyudaaya ng'abita mu balanzi ni mu baboni, ng'akoba ati: “Mukyuke, muve mu mpisa dhaimwe embi mugeme ebiragiro byange ebiri mu Mateeka gange, ge nagha badhaadha baimwe nga mbita mu bagheereza bange abalanzi.” Aye baaloba kuwulira, baaba ba mpwitu nga badhaadha baibwe bwe baakola, abaaloba okwesiga Musengwa Katonda waibwe. Baaloba kugemanga biragiro bye, waire okukuuma endagaano ye yakola ni badhaadha baibwe, era baaloba kufangayo ku kulabula, kwe yabalabulangamu. Baasinzanga ebisinzibwa ebitali Katonda ebitagasa, olwo ni beene baafuuka ebitagasa, era baajiiranga ku mpisa edh'abamaghanga agandi agabeezungulwire. Ate nga Musengwa Katonda yabalobera okwebisanga ng'oti n'abamaghanga ago. Baava ku biragiro byonabyona ebya Musengwa Katonda waibwe, beekolera ebifaananie bibiri eby'ente ento mu kyuma ekisaanuusiibwa, beekolera n'ekifaananie ky'omusambwa omukazi Ashera. Baasinzanga emuunienie dhoonadhoona edh'oku igulu, era baasinzanga ni Baali yeena. Baaghangayo abaana baibwe abalenzi n'abaghala ng'emisengo egyokebwa. Beeraguzanga era baakolanga eby'obulogo, era beegheerangayo irala okukola ebibi, baaleetera Musengwa Katonda okusungughala. Agho Musengwa Katonda yaasungughalira inho Abaisiraeli, yaababinga mu maiso ge ghaaloba kusigalagho waire omulala ati, okutoolaku ab'omu Buyudaaya bonka. N'ab'omu Buyudaaya boona tibaagema biragiro bya Musengwa Katonda waibwe, aye baajiiranga ku mpisa ab'omu Isiraeli dhe beeteeragho. Musengwa Katonda yaalekulira agho baidhukulu ba Isiraeli boonaboona, yaababonereza ng'abaghaayo mu mikono gy'abazigu baibwe, okutuusa lwe yababingira irala mu maiso ge. Musengwa Katonda bwe yamala okwawula Isiraeli ku b'endhu ya Daudi, ab'omu Isiraeli baafuula Yeroboamu mutabane wa Nebati kyabazinga waibwe. Yeroboamu oyo yaaleetera ab'omu Isiraeli okuva ku Musengwa Katonda, era mu nsambo eyo yaabaleetera okukola ebibi ebitaloodheka. Ab'omu Isiraeli abo baakolanga ebibi byonabyona Yeroboamu bye yakolanga, baaloba kulekera, okutuusa Musengwa Katonda lwe yababinga mu maiso ge, nga bwe yabalabula ng'abita mu bagheereza be abalanzi boonaboona. Agho ab'omu Isiraeli baabatoola mu nsi yaibwe, baabatwala mu Assiria ye bakaali ni ye buli eno. Agho kyabazinga w'e Assiria yaasengula abantu okubatoola mu bibuga, Babiloni, ni Kutha, ni Avva, ni Hamathi, ni Sefarivaimu. Yaabatwala okubasenza mu bibuga bya Samaria, mu kifo ky'Abaisiraeli. Abantu abo baatwala ensi Samaria yaaba yaibwe, baabanga mu bibuga byayo. Bwe baali nga baakatoolera okubaayo, tibaasinzanga Musengwa Katonda. N'olw'ekyo Musengwa Katonda oyo kyeyava n'abasindikira empologoma ni dhibaitamu abandi. Ghaabaagho abaakobera kyabazinga w'e Assiria bati: “Abantu be watwala okubasenza mu bibuga by'e Samaria, tibaidhi mateeka ga musambwa gwa mu nsi eyo. N'olw'ekyo omusambwa ogwo kye gwava ni gubasindikira empologoma, era dhiri eyo dhiri kubaita.” Agho kyabazinga w'e Assiria yaalagira ati: “Mutwaleyo owundi ku bakabona be mwatoolayo aje abenga eyo abeegerese amateeka ag'omusambwa gw'omu nsi eyo.” Agho owundi ku bakabona be baatoola mu Samaria, yaaja yaabanga e Betheli, yaabeegeresanga bwe bagwaine okutyanga Musengwa Katonda. Aye abantu aba buli ighanga mu bibuga byaibwe mwe baabanga, baayongeranga okwekolera ebifaananie by'emisambwa gyaibwe, baabita mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, Abasamaria bye baaleka nga bazimbye. Abantu abaava e Babiloni baakola ebifaananie by'omusambwa Sukkothi Benothi, abaava e Kuthi baakola eby'omusambwa Nerugali, Abaava e Hamathi baakola eby'omusambwa Ashima, abaava mu Avva baakola eby'emisambwa Nibuhazi ni Tarutaki, ate abantu abaava e Sefarivaimu baaghangayo abaana baibwe ng'emisengo egyokebwa eri emisambwa gyaibwe, Adurammeleki ni Anammeleki. Abantu abo baasinzanga ni Musengwa Katonda, era beerondangamu bakabona abaabagheerangayo emisengo mu masabo ag'omu bifo ebigulumivu bye baasinzizangamu. Kale ni baasinzanga Musengwa Katonda, aye nga era basinza n'emisambwa gyaibwe, nga bajiira ku mpisa dh'ensi ye baava. Ni ye buli eno bakaakola nga bwe baakolanga eira. Tibatya Musengwa Katonda, era tibagema mateeka ge waire okugondera ebiragiro bye, bye yagha ab'eizaire lya Yakobo ye yatuuma eriina Isiraeli. Musengwa Katonda yakola nabo endagaano, yaabalagira ati: “Mutasinzanga bakatonda bandi era mutabikubiranga makiryaivu, waire okughangayo emisengo ye bali. Aye mutyenga nze Musengwa Katonda eyabatoola mu nsi Misiri nga nkozesa amaani agataloodheka. Ninze ye munaakubiranga amakiryaivu era ninze ye munaaghanga emisengo. Mutenga inho omwoyo era mugemenga buliidho amateeka goonagoona n'ebiragiro bye nabaghandiikira. Mutasinzanga bakatonda bandi, era muteerabiranga ndagaano ye nakola n'imwe. Aye nze Musengwa Katonda waimwe, ninze ye mube mutyenga, era ninze ndidha okubawonianga abazigu baimwe boonaboona.” Aye abantu abo baaloba okuwulira, baasigala nga bakaajiira ku mpisa dhaibwe edh'eira. Kale abantu ab'amaghanga ago baasinzanga Musengwa Katonda, aye nga era basinza n'ebifaananie ebibaadhe eby'emisambwa gyaibwe. N'abaana baibwe boona baakolanga batyo, era n'abaidhukulu baibwe batyo bwe bakaakola ni ye buli eno. Mu mwaka ogwokusatu nga kyabazinga Hoshea mutabane wa Ela n'afuga Isiraeli, Hezekia mutabane wa Ahazi yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yali agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi abiri na mwenda mu Yerusalemu. Inhina nga bamweta Abi mughala wa Zekaria. Yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, ng'oti n'ebyo dhaadha we Daudi bye yakolanga. Yaatoolagho ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, yaamenhagho empango, era yaatematema ebifaananie by'omusambwa omukazi Ashera. Era yaamenhamenha omusota ogw'ekyuma eky'ekikomo Musa gwe yakola n'agweta Nehushitani kuba n'okutuusa mu biseera ebyo, Abaisiraeli baali bakaaguniokeza obubbaani. Hezekia yeesiganga Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, ghaaloba kubaagho kyabazinga wa Buyudaaya yeenayeena amutuukaku, ku baamusookagho n'abaamwiririra. Yaagumiranga ku Musengwa Katonda aghazira kumuvaaku naire, era yaagemanga ebiragiro Musengwa Katonda oyo bye yalagira Musa. Musengwa Katonda yaabanga ghalala naye, era ebintu byonabyona bye yakolanga byamujiira bukalamu. Yaadheemera kyabazinga w'e Assiria, yaaloba kumugheereza. Yaaghangula Abafilisiti okutuukira irala e Gaza n'ebiketezo ebikyezungulwire, okuva ku kabuga akasembayo obutono okutuuka ku kibuga ekisingayo obunene. Mu mwaka ogwokuna nga kyabazinga Hezekia n'afuga Buyudaaya, ogwo nga n'omwaka ogwomusanvu nga kyabazinga Hoshea mutabane wa Ela n'afuga Isiraeli, Shalumaneseri kyabazinga w'e Assiria yaalumba Isiraeli era yaazingiza ekibuga Samaria okukyezunguluza. Emyaka esatu bwe gyawaaku okuva lwe baakizingiza okukyezunguluza, baakighangula ogwo gwali nga n'omwaka ogwomukaaga nga kyabazinga Hezekia n'afuga Buyudaaya, ate gwaba omwaka ogwomwenda nga kyabazinga Hoshea n'afuga Isiraeli. Kyabazinga w'e Assiria yaakukumba abantu ab'omu Isiraeli yaabatwala mu Assiria. Abandi yaabata mu kibuga Hala, abandi kumpi n'omwiga Habori mu kiketezo ky'e Gozani, ate abandi mu bibuga eby'Abamedi. Ekibuga Samaria baakighangula kuba Abaisiraeli baaloba okugondera Musengwa Katonda waibwe, baamenha endagaano ye yakola nabo, era baadheemera byonabyona Musa omugheereza we bye yalagira, baaloba kubiwulirisa oba okubigondera. Mu mwaka ogweikumi n'ena (14) nga kyabazinga Hezekia n'afuga Buyudaaya, Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria yaalumba ebibuga byonabyona ebya Buyudaaya ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, yaabighangula. Agho kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya yaagheereza obukwenda eri kyabazinga w'e Assiria, eyali e Lakishi mu kiseera ekyo, nga bukoba buti: “Nayonoona. Nkusaba olekere agho okuunumba. By'onansalira byonabyona ndidha kubikugha.” Agho kyabazinga w'e Assiria yaasalira kyabazinga Hezekia kilo omutwalo mulala (10,000) edha feeza, ni kilo lukumi (1,000) edha zaabu. Hezekia yaamugha feeza yeenayeena eyali mu isinzizo, ni mu iterekero ly'ekisaagaati kya kyabazinga. Mu kiseera ekyo, Hezekia yaakakampula ni zaabu eyali ku ndhigi dh'eisinzizo ni ku myango, kyabazinga mwene oyo Hezekia ye yali alimbiizaaku, yaamugha kyabazinga w'e Assiria. Agho kyabazinga w'e Assiria ng'ali e Lakishi, yaasindika eigye eikologho nga likulirwa abakungu be basatu abakulira bakungu banaibwe boonaboona, lyaja okulumba Hezekia e Yerusalemu. Bwe baatuukayo, baayemerera gha mweta oguleeta amaadhi okuva mu nsulo y'eitale eri ku ngira eja mu kifo ekyetebwa Ekyolezo. Bwe baayetesa kyabazinga Hezekia, abakungu be bano baidha ye bali: Eliakimu mutabane wa Hilikia, nga n'eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga Shebuna eyali omughandiisi w'omu kisaagaati kya kyabazinga ni Yoa mutabane wa Asafu, nga n'eyali omukuumi w'ebighandiiko. Omukungu Omuassiria yaabakoba ati: “Mukobe kyabazinga Hezekia muti, ‘Kyabazinga omukologho ow'e Assiria ali kukubuuza ati, kiki ekiri kukwesiguza? Olowooza oti okwogera obwogere n'okunaafuuka amagezi n'amaani ag'okulwana olutalo? Naani y'oli kwesiga okutuuka n'okundheemera? Bona, oli kwesiga ensi Misiri eri ng'oti n'olugada olumenhefu, olufumita engalo dh'oyo alugema n'alwesigamaku. Atyo kyabazinga w'e Misiri bw'ali y'abo abamwesiga.’ ” Omukungu Omuassiria yaayongera okukoba ati: “Aye bwe munkoba muti, ‘Twesiga Musengwa Katonda waife,’ ndidha kubabuuza nti Musengwa Katonda oyo ti n'oyo Hezekia ye yatooleragho ebifo bye ebigulumivu eby'okusinzizangamu ni alutaari dhe, era Hezekia oyo n'akoba abantu ab'omu Buyudaaya ni mu Yerusalemu ati, ‘Mwidha kusinzizanga ku alutaari ey'omu Yerusalemu yonka?’ Mpegaano ni, ka mbasonsoonie mu liina lya musengwa wange kyabazinga w'e Assiria: ndidha kubagha imwe embalaasi enkumi ebiri (2,000), bwe munaasobola okufunayo abanaadhivuga! Oba nga timusobola naire kulwanisa muduumizi mulala ati ow'eidaala erisembayo mu baduumizi b'eigye lya musengwa wange, olwo musobola mutya okwesiga ensi Misiri olw'ebigaali byayo eby'omu lutalo n'olw'abavuzi baayo ab'embalaasi? Mulowooza muti nalumba ekifo kino okukizikiriza nga Musengwa Katonda tali ghalala ninze? Musengwa Katonda mwene n'eyankoba ati, ‘Lumba ensi eyo ogizikirize.’ ” Agho Eliakimu mutabane wa Hilikia, ni Shebuna, ni Yoa, baakoba omukungu oyo Omuassiria bati: “Tukweghembye, yogera n'ife mu lulimi Oluaramaika, kuba tulutegeera. Aye otayogera n'ife mu Luheburayi ng'abantu abali ku kimante bawulira.” Omukungu Omuassiria yairamu ati: “Mulowooza muti musengwa wange yantuma okukobera ebibono ebyo musengwa waimwe n'imwe mwenka? Busa, yantuma okubikobera n'abantu abo abatyaime ku kimante, abanaatuuka n'okulya obubi obwaibwe bwene n'okunhwa enkali eyaibwe yeene, ng'oti n'imwe bwe munaakola.” Agho omukungu Omuassiria oyo yaayemerera, yaalangirira mu lulimi Oluyudaaya, ng'ayogera mu mamiro ag'amaani ati: “Muwulire kyabazinga omukologho ow'e Assiria ky'akoba! Ali kubalabula ati Hezekia atabaguumaaza, kuba tasobola kubatoola mu ngalo dhange n'abawonia. Era atabasendasenda kwesigulira ku Musengwa Katonda, nga mukoba muti, ‘Musengwa Katonda aidha kutuwonia, era aidha kulobera kyabazinga w'Abassiria okugema ekibuga kyaife.’ Mutawulirisa Hezekia, kuba kyabazinga w'e Assiria akoba ati, ‘Muveeyo bya bulungi mwegheeyo ye ndi. Olwo kiisi muntu aidha kulyanga ku bibala by'emizabbibu egigye ku bubwe, n'eby'emiti emitiini egigye ku bubwe, era anhwenga amaadhi ag'omu nsulo eyiye ku bubwe, okutuusa lwe ndiidha ni mbatwala mu nsi eri ng'oti n'eyaimwe, ensi erimu engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'amasamba ag'emizabbibu, n'omuzigo ogw'emiti emyoliva, era n'omudheenene gw'endhuki. Bwe munaakola mutyo, mwidha kuba balamu mulobe kufa. Aye mutawulirisa Hezekia ali kubaguyaguya ati Musengwa Katonda aidha kubawonia! Ghalighooku omusambwa waire omulala guti ogw'abamaghanga agandi ogwali gusoboireku okuwonia ensi yaagwo ni gugitoola mu ngalo dha kyabazinga w'e Assiria? Emisambwa egy'e Hamathi n'egy'e Arupadi, buti giri gha? Ate emisambwa egy'e Sefarivaimu, n'egy'e Hena, n'egy'e Ivva, buti giri gha? Gyali giwoniizaaku ekibuga Samaria, kyanva mu ngalo? Musambwa ki, ku misambwa egy'ensi dhoonadhoona, ogwali guwoniizaaku ensi yaagwo ni gugintoola mu ngalo, memale olwo katyo mudhuube muti Musengwa Katonda aghanga okuwonia Yerusalemu, yaakintoola mu ngalo?’ ” Aye abantu baasirika busirike, baaloba kumwiramu kibono naire, kuba kyabazinga Hezekia yali abalagiire ati: “Mutamwiramu.” Agho Eliakimu mutabane wa Hilikia, nga n'eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga, ni Shebuna eyali omughandiisi w'omu kisaagaati kya kyabazinga, era ni Yoa mutabane wa Asafu, nga n'eyali omukuumi w'ebighandiiko, baaja eri Kyabazinga Hezekia nga bakanwirekanwire ebivaalo byaibwe olw'okunakughala. Baamukobera omukungu w'e Assiria bye yakoba. Kyabazinga Hezekia bwe yawulira ebibono ebyo, yaakanulamu ebivaalo bye era yaavaala ekutiya olw'okunakughala. Agho yaaja mu isinzizo. Yaatuma Eliakimu eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga, ni Shebuna omughandiisi w'omu kisaagaati kya kyabazinga, n'abakulira bakabona, baaja eri Isaia omulanzi mutabane wa Amozi nga bavaire ekutiya olw'okunakughala. Baamukoba bati: “Hezekia akoba ati, ‘Olunaku luno lwa kudaazibwadaazibwa, kubonerezebwa na kuswazibwa. Tuli ng'oti n'omukazi atuusiisa okuzaala, aye ng'aziramu maani gasindika mwana. Kyabazinga w'e Assiria yatuma omukungu we omukologho okwidha okudhooga Katonda omulamu. Musengwa Katonda wo agwaine awulire ebyo byonabyona omukungu oyo by'ayogeire, era amubonereze olw'okubyogera.’ Kale ni sabira abo abanaawonagho ni basigala nga bakaaligho.” Abakwenda ba kyabazinga Hezekia bwe baatuusa obukwenda bwe eri Isaia, Isaia yaabakoba okwirayo ye musengwa waibwe, bamukobe bati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Otatya bibono by'owuliire, abakungu ba kyabazinga w'e Assiria bye boogeire nga banvuma. Bona eno, ndidha kumutaamu ekidhuubo, mmuleetere okujiira ku lubono lw'awulira nga lwogerwa mu bantu, aireyo mu nsi ye. Era mmuleetere okwitibwa ng'ali eyo.’ ” Agho omukungu oyo Omuassiria yaawulira nga kyabazinga w'ewaibwe aviire e Lakishi, era ng'ali kulwanisa ab'omu kibuga Libuna, kale ni n'okuja y'ali. Agho kyabazinga w'e Assiria baamukobera bati: “Bona, Tirihaka kyabazinga w'e Ethiopia asitwire eigye okukulwanisa.” Bwe yakiwulira, yairamu okugheereza abakwenda ye kyabazinga Hezekia, ng'akoba ati: “Muje mukobe Hezekia kyabazinga wa Buyudaaya muti, ‘Katonda wo ye weesiga atakulimba ng'akoba ati Yerusalemu tikiidha kugheebwayo mu ngalo dha kyabazinga w'e Assiria. Wawulira bakyabazinga ab'e Assiria bye baakola ensi dhoonadhoona, ni badhizikiriza okudhisaaniagho. Obwo iwe olowooza oti onaawona? Badhaadha bange baazikiriza ebibuga, Gozani, ni Harani, ni Rezefu, era baazikiriza Abaedeni abaali mu Telassari. Aye ghaalighooku omusambwa waire omulala ogwasobola okubawonia? Bakyabazinga ab'ebibuga, Hamathi, ni Arupadi, ni Sefarivaimu, ni Hena, ni Ivva, buti bali gha?’ ” Kyabazinga yaatoola embaluwa eyo ku bakwenda, yaagisoma. Yaamala yaaja mu isinzizo, yaagyandhuluza mu maiso ga Musengwa Katonda, yaasaba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, iwe atyama ku bitonde eby'amaghagha ebyetebwa bikerubi, niiwe Katonda wenka. Niiwe wenka afuga obwakyabazinga bwonabwona ku nsi. Era niiwe watonda eigulu n'ensi. Wo Musengwa Katonda lingirira obone ebitutuuseeku, era otege kutu owulire ebibono Sennakeribu by'agheereiza okukuvuma, iwe Katonda omulamu. Wo Musengwa Katonda, mu butuufu bakyabazinga ba Assiria bazikiriiza amaghanga kamaala, baaleka ensi edh'amaghanga ago nga dhifafaagaine. Baayokya emisambwa gy'amaghanga ago, mu butuufu egitaali Katonda, aye ebifaananie obufaananie abantu bye baakola n'emikono gyaibwe mu miti ni mu mabaale. Ekyo n'ekyaleetera emisambwa egyo okuzikirizibwa. Wo Musengwa Katonda waife, mpegaano ni tukweghemba otuwonie, otutoole mu ngalo edh'Abassiria. Olwo abantu abamaghanga agandi boonaboona baghange okumanha nga iwe, Musengwa Katonda, niiwe Katonda wenka.” Agho Isaia mutabane wa Amozi yaagheereza Hezekia obukwenda obukoba buti Musengwa Katonda wa Isiraeli akoba ati awuliire okusaba kwo ku bigema ku Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria. Era bino Musengwa Katonda oyo by'akoba ku kyabazinga Sennakeribu oyo: “Ekibuga Sioni kikunhoomye, kyakusekerera iwe Sennakeribu; era ekibuga ekyo Yerusalemu kikukongoire. Olowooza oti naani y'ovumye era y'odhooze? Naani y'okaabukiire era y'oziimwire? Ninze Omutukuvu wa Isiraeli! Otumye abakwenda bo okuneesuutiraku nze Musengwa Katonda, nga bakoba nga bwe wakozesa ebigaali byo eby'omu lutalo, n'oghangula ensozi dhoonadhoona endeeyi edh'omu Lebanoni. Weesuuta ng'eyo bwe watemayo emivule egisinga obuleeyi, era n'otemayo n'emiti emisipuressi egisinga bulungi. Waakoba nga bwe waingirira irala mu bibira, mu kitundu ekisinga kuba kizibirivu. Weesuuta nga bwe wasima ensulo, n'onhwa amaadhi mu nsi edh'abagwira, era ng'ebigere eby'abaisirukale bo bwe byakaza emiiga gyonagyona egy'e Misiri. Towulirangaku ng'ebyo byonabyona nabitegeka ira nga byakubaagho? Ebyo bye ndeeteire okubaagho mpegaano, nabyekoota ira mu biseera ebyabita. Kyewava n'ozikiriza ebibuga ebyezungulwirwa ebimante, ni bifuuka bwa mmungo ya bimunku. N'abaabirimu kye baava bawaamu amaani, ni batya einho era ni baasaamirira, ni baba ng'oti isubi ery'omu nsiko, era ng'oti isubi erimeze ghaigulu ku ndhu, eriniala nga likaali kukula. Aye ndidhi byonabyona ebikufaaku, ndidhi buli ky'okola, naamanha na buli y'oja, era naamanha nga bw'oneedundeekezaaku. Mmaze okuwulira nga bw'oneedundeekezaaku era nga bw'oneekuluntalizaaku. Mpegaano nja kukutunga eirobo lyange mu nhindo yo, nkusibe n'olukoba lwange mu kanwa mwo, nkwiririzeeyo mu ngira yeene ye wabitamu ng'oidha.” Agho Isaia yaakoba kyabazinga Hezekia ati: “Kano n'akanaaba akamanhiso akakwoleka ebinaabaagho: Mu mwaka guno ni mu mwaka ogwidha, muja kulya emere ng'emeze yeene. Aye mu mwaka oguliiraku mulisiga emere yaimwe mwagikungula. Mulisimba amasamba g'emizabbibu, mwalya n'ebibala byamu. Abo abaliwonagho mu Buyudaaya, balisibuka ng'ebimera ebisimba emizi gyabyo ghansi mu itaka, ni bitaaku ebibala ghaigulu. Ghaja kubaagho abandi abaliwonagho mu Yerusalemu, abaliva ku lusozi Sioni. Musengwa Katonda amaliriire okutuukiriza ekyo. “Bino Musengwa Katonda by'akoba ku kyabazinga w'e Assiria: ‘Taidha kwingira mu kibuga kino, waire okulasaayo akasaale. Taidha kukirumba na ngabo, waire okukibungaku emungo ey'eitaka ey'okuniiniraku okukirwanisa. Engira emuleese yeene eyo yaidha okugema, aireyo nga taingiireeku mu kibuga kino. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Ndidha kulwanirira ekibuga kino, nkikuume olw'ekitiibwa kyange, ni ku olw'omugheereza wange Daudi.’ ” Agho obwire obwo, malaika wa Musengwa Katonda yaaja mu kifo Abassiria ghe baasimba weema dhaibwe, yaita abantu emitwalo ikumi na munaana n'enkumi itaanu (185,000). Abantu bwe baazuuka ku nkyo, baaja okulinga bati ng'abo boonaboona mirambo! Agho Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria yaavaagho yairayo, yaaja e Nineve yaaba eyo. Lwali lulala bweyali mu isabo ng'ali kusinza omusambwa gwe Nisiroki, batabane be Adurammeleki ni Sharezeri baamwita n'empiima, baamala baalumukira mu nsi y'e Ararati. Agho mutabane we owundi Esarahaddoni yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho mu biseera ebyo, Hezekia yalwala inho kumpi afe. Omulanzi Isaia mutabane wa Amozi yaajaayo okumubona, yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Tegeka eby'omu ndhu yo bukalamu, kuba oja kufa, toidha kuwona.’ ” Agho Hezekia yaakyuka yaalinga eri ekimante, yeeghemba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghemba oidhukire nga bwe mbairenga omwesigwa y'oli, nga ngondera by'ondagira n'omwoyo mulala, era nga nfuba buliidho okukola by'osiima.” Hezekia oyo yaatimbuka, yaalira inho amaziga. Agho Isaia bweyali ava aghali kyabazinga, aye ng'akaali na kubita mu luya olwa ghagati, Musengwa Katonda yaayogera naye. Yaamukoba okwirayo akobe Hezekia omukulembeze w'abantu ba Musengwa Katonda oyo ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Daudi dhaadha wo akoba ati, ‘Mpuliire ky'onsabye era naabona n'amaziga go. Kale ni bona, ndidha kukuwonia, era ku lunaku olwokusatu oidha kuja mu isinzizo. Ndidha kwongera emyaka ikumi n'etaanu ku bulamu bwo. Era ndidha kukuwonia iwe n'ekibuga kino Yerusalemu, nkutoole mu ngalo dha kyabazinga w'e Assiria. Ndidha kulwaniriranga ekibuga kino olw'ekitiibwa kyange n'olw'ebyo bye nasuubiza omugheereza wange Daudi.’ ” Agho Isaia yaakoba ati: “Muleete ekitole ky'ebibala ebikaziibwa eby'emitiini, mutoolekuuku, muteeku ku ibwa lya Hezekia, asobole okuwona.” Agho Hezekia yaabuuza Isaia ati: “Kamanhiso ki akanaakakasa nga Musengwa Katonda aidha kumponia, era nga ku lunaku olwokusatu nnaasobola okuja mu isinzizo?” Isaia yairamu ati: “Musengwa Katonda aidha kukugha akamanhiso akakakasa ng'aja kutuukiriza ekyo ky'akobye. Mpegaano londaku ky'oyenda: Oyenda ekinsense kije emberi obuleeyi bwa bigere ikumi, oba kiire einhuma obuleeyi bwa bigere ikumi?” Hezekia yairamu ati: “Kiba kyangu okuja emberi obuleeyi obw'ebigere eikumi. Aye kireke kiire einhuma obuleeyi obw'ebigere eikumi.” Isaia yaasaba Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo yaizaayo ekinsense einhuma ebigere ikumi, ku lupimo olw'amadaala kyabazinga Ahazi lwe yakola. Mu biseera ebyo, kyabazinga w'e Babilonia ng'ayetebwa Merodaki Baladani, mutabane wa Baladani, yaawulira nga Hezekia bweyali alwaire. Agho yaamughandiikira embaluwa, yaagigha abakwenda baagitwala, baatwaliraku n'ekirabo. Hezekia yaabasangaalira, yaabalaga eby'obukombe bwe byonabyona ebyali mu iterekero: feeza, zaabu, obuwoowo, omuzigo ogw'omughendo einho, eby'okulwanisa, ni byonabyona ebyali mu materekero ge. Ghazira kintu waire ekirala kiti ekyali mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga oba mu bwakyabazinga bwe bwonabwona, ky'ataabalaga. Agho Isaia omulanzi yaidha eri kyabazinga Hezekia, yaamubuuza ati: “Abasaadha bano baviiriire gha okwidha y'oli era bakobye ki?” Hezekia yairamu ati: “Baviire mu nsi ey'eghala, e Babilonia.” Era Isaia yaabuuza ati: “Baboine ki mu kisaagaati kyo eky'obwakyabazinga?” Hezekia yairamu ati: “Baboine ebiri mu kisaagaati kyange eky'obwakyabazinga byonabyona, ghazira kintu kiri mu materekero gange kya ntabalaze.” Isaia yaakoba Hezekia ati: “Wulira Musengwa Katonda ky'akoba: ‘Manha ng'ekiseera kiidha kutuuka, byonabyona ebiri mu kisaagaati kyo eky'obwakyabazinga, n'ebyo badhaadha bo bye baatereka okutuusa buti, babitwale e Babilonia. Tighalibaagho waire ekirala kiti ekirisigalagho. N'abandi ku batabane bo beene, balibatwala baabalaawa, baafuuka bagheereza ba mu kisaagaati ekya kyabazinga w'e Babilonia.’ ” Agho Hezekia yaakoba Isaia ati: “Musengwa Katonda by'ayogeire birungi.” Hezekia yakoba atyo, kuba yalowooza mule ati: “Bisobola bitya obutaba birungi, ng'ate ghaja kubaagho miraala na butebenkevu mu biseera byange?” Ebindi byonabyona Hezekia bye yakola, omuli n'eby'amaani bye yakola, n'ensambo ye yasimamu ensulo n'omweta n'aingiza amaadhi mu kibuga, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Hezekia yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Mutabane we Manasse yaamusikira ku bwa kyabazinga. Manasse yali agheza emyaka ikumi n'ebiri egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi ataanu n'etaanu (55) mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Hefuziba. Manasse oyo yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, ng'ajiira ku mpisa edheenhinhalwa edh'abamaghanga agandi Musengwa Katonda oyo be yabinga mu nsi eyo ng'Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Yaazimba buyaaka ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, lata we Hezekia bye yali azikiriiza. Yaataagho alutaari edh'okusinzizaaku omusambwa Baali, era yaakola ekifaananie eky'omusambwa omukazi Ashera, nga kyabazinga Ahabu owa Isiraeli bwe yakola. Yaasinzanga eby'oku igulu byonabyona era yaafuuka mugheereza waabyo. Yaazimba alutaari mu isinzizo Musengwa Katonda lye yayogeraku ati: “Mu Yerusalemu mwe banansinzizanga.” Era yaazimbira eby'oku igulu byonabyona alutaari mu mpya eibiri edh'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Yaayokya mutabane we ng'ekigheebwayo ekyokebwa, yaajanga mu balaguzi ni mu basamize, era yaakolanga eby'obulogo n'eby'emizimu. Yaakolanga inho ebibi eri Musengwa Katonda, yaamuleetera okusungughala. Yaata mu isinzizo ekifaananie eky'omusambwa omukazi Ashera kye yabaadha. Ate nga eisinzizo eryo Musengwa Katonda lye yakoba Daudi ni mutabane we Solomoni ati: “Mu isinzizo lino eriri mu kibuga Yerusalemu kye nalondamu mu bibuga byonabyona eby'ebika bya Isiraeli, mwe banansinzizanga enaku dhoonadhoona. Era tiriirayo kutoola Baisiraeli mu nsi ye nagha badhaadha baibwe, ni mbaleetera kutambulatambula eyo batyo, kasita banaatangayo omwoyo okukola byonabyona bye nabalagira, n'okukuuma amateeka goonagoona n'ebiragiro omugheereza wange Musa bye yabagha.” Aye abantu baaloba kugondera Musengwa Katonda, era Manasse yaabasendasenda yaabaleetera okukola ebibi okusinga n'abantu abamaghanga agandi bye baakola, Musengwa Katonda be yazikiriza ng'Abaisiraeli bali kumpi okutuuka yo. Agho Musengwa Katonda ng'abita mu bagheereza be abalanzi, yaakoba ati: “Kyabazinga Manasse owa Buyudaaya akoze ebyenhinhalwa ebyo, era yaakola ebibi ebisinga ebyo byonabyona Abamori abaamusooka bye baakola. Mu nsambo eyo aleeteire n'ab'omu Buyudaaya okwonoona nga basinza ebitali Katonda bye yataagho. N'olw'ekyo nze Musengwa Katonda wa Isiraeli, nkoba nti, ndidha kuleeta akabi ku Yerusalemu ni ku Buyudaaya, kiisi anaakawulirangaku amatu ge gamuwaawaalenga buwaawaale. Ndibonereza Yerusalemu ng'oti bwe nabonereza Samaria, era ng'oti bwe nabonereza kyabazinga Ahabu owa Isiraeli n'ab'endhu ye. Ndisaaniagho abantu mu Yerusalemu, ng'oti n'omuntu bw'asiimuula esowaani n'agikaza, ate n'amala n'agifundika. Ndirekulira agho abantu bange abaliwonagho, naabaghaayo mu ngalo dh'abazigu baibwe, baabeegabula era baabafuula omunhago gwaibwe. Abantu bange abo ndibakola ekyo, kuba baakola ebibi ye ndi bansungughaza, okuviira irala ku lunaku badhaadha baibwe lwe baaviiraku e Misiri n'okutuusa ni ye buli eno.” Kyabazinga Manasse yaita abantu kamaala inho abaziraku musango, yaidhuza Yerusalemu kyonakyona omusaayi kyabuna. Okwo yaayongeraku ekibi eky'okuleetera ab'omu Buyudaaya okukola ebibi eri Musengwa Katonda. Ebindi byonabyona Manasse bye yakola n'ebibi bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Manasse yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu nimiro y'omu kisaagaati kya kyabazinga, eyetebwa eya Uzza. Mutabane we Amoni yaamusikira ku bwakyabazinga. Amoni yali agheza emyaka amakumi abiri n'ebiri egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya, era yaafuga okumala entangama ya myaka ebiri mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Meshullemethi, mughala wa Haruzi ow'e Yotiba. Amoni oyo yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, nga lata we Manasse bye yakolanga. Yaajiiranga ku mpisa dha lata we, yaasinzanga ebitali Katonda lata we oyo bye yasinzanga, era yaabikubiranga amakiryaivu. Yaava ku Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha be, yaaloba kugema biragiro bye naire. Agho abakungu be baamukolera olukwe, baamutemulira mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Aye abantu ab'omu Buyudaaya baita abo boonaboona abaakolera Amoni oyo olukwe, era baataagho mutabane we Yosia yaamusikira ku bwakyabazinga. Ebindi byonabyona Amoni bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Amoni baamuziika mu magombe ge mu nimiro eyetebwa eya Uzza. Mutabane we Yosia yaamusikira ku bwakyabazinga. Yosia yali agheza emyaka munaana egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi asatu na mulala (31) mu Yerusalemu. Inhina yali ayetebwa Yedida, mughala wa Adaia ow'e Bozikathi. Yosia yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, yaajiira ku mpisa ng'edha dhaadha we Daudi, yaaloba kukyuka kudhireka kwira eno oba ere. Kyabazinga Yosia, mu mwaka gwe ogweikumi n'omunaana nga n'afuga Buyudaaya, yaatuma omughandiisi we Shafani, mutabane wa Azalia era mwidhukulu wa Meshullamu, aje mu isinzizo lya Musengwa Katonda, ng'amukoba ati: “Ja eri Hilikia Omukulu wa Bakabona, omukobe abale empiiya abaigazi b'omulyango ogwingira mu isinzizo dhe basoloizaagho ku bantu. Badhighe abasaadha abalabirira omulimo ogw'okulongoosa eisinzizo, ate abo badhisasule ababaadhi, n'abazimbi, n'abatemi b'amabaale, era baguleku embaawo n'amabaale amateme okulongoosa eisinzizo. Aye empiiya edhinaagemesebwa abasaadha abo, tidhiidha kwetaagisa kubalirirwa kubona bwe dhikozeseibwa, kuba bakola na bwesigwa.” Agho Hilikia Omukulu wa Bakabona yaakoba Shafani omughandiisi ati: “Nzwire ekitabo ky'Amateeka mu isinzizo.” Yaakigha Shafani, yaakisoma. Shafani oyo yairayo eri kyabazinga, yaamukobera ati: “Abagheereza bo batoireyo empiiya dhoonadhoona dhe baagaine mu isinzizo, baadhigemya abasaadha abali ku gw'okulongoosa eisinzizo lya Musengwa Katonda eryo.” Era Shafani yaakoba kyabazinga ati: “Hilikia kabona ampaire ekitabo.” Yaakisomeramu kyabazinga. Agho kyabazinga bwe yawulira ebyasomwa mu kitabo ky'Amateeka, yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala. Yaagha ekiragiro eri Hilikia kabona, ni Ahikamu mutabane wa Shafani, ni Akabori mutabane wa Mikaia, ni Shafani omughandiisi, ni Asaia omugheereza wa kyabazinga. Yaabakoba ati: “Muje mubuuze Musengwa Katonda ku lwange ni ku lw'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya, ebigema ku ebyo ebyaghandiikibwa mu kitabo kino ekizuuliibwa. Obusungu bwa Musengwa Katonda buli kututumbukiraku ng'oti muliro, kuba badhaadha baife tibaagondera bibono ebyo ebiri mu kitabo kino, ni babikoleraku nga bwe byali n'okukolerwaku.” Agho Hilikia kabona, ni Ahikamu, ni Akabori, ni Shafani, ni Asaia, baaja eri Huluda omulanzi omukazi, muka Shallumu. Shallumu oyo yali mutabane wa Tikava era mwidhukulu wa Harahasi. Omukazi oyo yabanga mu kiketezo ekiyaaka ekya Yerusalemu, era nga iba oyo Shallumu n'akuuma eiterekero ly'ebivaalo eby'omu isinzizo. Agho baayogera n'omukazi oyo ku nsonga eyo. Yaabakoba ati: “Musengwa Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Omuntu abatumye ye ndi mumukobe muti, Musengwa Katonda akoba ati, akabi akoogerwaku mu kitabo kino kyabazinga wa Buyudaaya ky'asomye, nja kukatuusa ku kifo kino ni ku bantu baamu. Nga bwe banviireku ni baniokeza obubbaani eri emisambwa, ni bansungughaza n'ebyo byonabyona bye bakoze, obusungu bwange bwidha kutumbukira ku kifo kino ng'oti muliro, era tibulizikira. Aye kyabazinga wa Buyudaaya, abatumye okuneebuuzaaku, mumukobe muti nze Musengwa Katonda wa Isiraeli nkoba nti, bw'owuliire ebyo ebighandiikiibwa mu kitabo ekyo, weeneniiza era weewombeeka mu maiso gange. Era okanwiremu ebivaalo byo olw'okunakughala era waalira amaziga, bw'owuliire ebyo bye nayogera ku kifo kino ni ku bantu abakibaamu, nga bwe balizikirira ni bafuuka ekibono abantu kye bakozesa okukolima. Kale ni mpuliire okusaba kwo. Ndikutwala weeyimba ku badhaadha bo abaafa, waaziikibwa mu miraala. Era tolibona ku kabi ke ndituusa ku kifo kino.’ ” Agho abasaadha bairayo baakobera kyabazinga ebibono ebyo. Agho kyabazinga Yosia yaayetesa abakulembeze boonaboona aba Buyudaaya n'aba Yerusalemu, beesololeza gh'ali. Yaaja nabo mu isinzizo, aghalala n'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya, n'abo boonaboona ab'omu Yerusalemu, ni bakabona, n'abalanzi, n'abantu abandi boonaboona abakologho n'abatali bakologho. Agho nga bali kuwulira, yaasoma ebyali mu kitabo eky'endagaano ekyazuulibwa mu isinzizo. Kyabazinga Yosia era yaayemerera gha mpango, yaakola endagaano mu maiso ga Musengwa Katonda, nga bw'aidha okugemanga amateeka n'ebiragiro bye n'omutima gwe gwonagwona era n'omwoyo gwe gwonagwona, era atuukirizenga ebiri mu ndagaano eyo, nga bwe byaghandiikibwa mu kitabo ekyo. Abantu boonaboona baakakasa nga bwe baidha okukuumanga endagaano eyo. Agho kyabazinga Yosia yaayeta Hilikia Omukulu wa Bakabona, ni bakabona abamwiririra, n'abaigazi b'eisinzizo, yaabalagira okufulumya mu isinzizo ebintu byonabyona ebyakozesebwanga mu kusinza omusambwa Baali n'omusambwa omukazi Ashera, ni mu kusinza ebyakira ku igulu byonabyona. Kyabazinga yaabyokera kuliya wa Yerusalemu mu nsiko, mu kiiko Kiduroni, era eivu lyabyo baalitwala e Betheli. Yaatoolagho bakabona abaasinzanga ebisinzibwa ebitali Katonda, bakyabazinga ba Buyudaaya be baataagho okuniokezanga obubbaani mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, ebyali mu bibuga bya Buyudaaya ni mu bifo ebyezungulwire Yerusalemu. Yaatoolagho bakabona abo abaaniokezanga obubbaani eri omusambwa Baali, n'endhuba, n'emuunienie, n'ebindi byonabyona ebiri ku igulu. Yaatoola mu isinzizo ekifaananie ky'omusambwa omukazi Ashera, yaakitwala kuliya wa Yerusalemu eri akaiga Kiduroni, yaakyokera eyo, yaakisekulasekula kyafuuka bwa nkungu, yaamansira enkungu eyo mu kifo mwe baaziikanga abantu ababuliidho. Yaamenhagho ebisulo ebyali mu isinzizo eby'abasaadha abaakolanga obwamalaaya obw'omu isabo. Mu bisulo ebyo abakazi mwe baalukiranga engoye edhaakozesebwanga mu kusinza omusambwa omukazi Ashera. Yaatoolayo bakabona boonaboona eyo ye baali mu bibuga bya Buyudaaya. Yaayonoona ebifo byonabyona ebigulumivu eby'okusinzizaamu mu ighanga lyonalyona, okuva e Geba okutuuka e Beerisheba, bakabona mwe baaniokezanga obubbaani. Era yaazikiriza ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu ebyali okumpi n'aghaingirirwa mu mulyango ogwetebwa ogwa Yoshua, eyali omukulu w'ekibuga. Omulyango ogwo gwali ku luuyi olw'omukono omugooda, ng'oli kwingira mu kibuga. Aye bakabona abo abaali ab'omu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, tibaabaikiriza kugheerezanga mu isinzizo lya Yerusalemu, okutoolaku okubaikiriza okulyanga ku migaati egitazimbulukusiibwa egigheereibwa bakabona banaibwe. Kyabazinga Yosia era yaayonoona ekifo ekyayetebwanga Tofethi, ekyali mu kiiko eky'Abahinnomu. Olwo ghalobenga kubaagho muntu yeenayeena ayokerayo mutabane we oba mughala we, ng'ekigheebwayo ekyokebwa eri omusambwa Moleki. Yaatoolayo embalaasi bakyabazinga ba Buyudaaya dhe baali baghaireyo eri endhuba. Era yaayokya ebigaali eby'omu lutalo ebyali mu luya okumpi n'aghaingirirwa mu isinzizo, okuliiraana n'endhu ya Nathani Meleki, eyali owundi ku bakungu. Yaamenhamenhagho alutaari, bakyabazinga ba Buyudaaya dhe baali bazimbye ghaigulu ku ngulu kw'endhu ya kyabazinga Ahazi, era n'edho kyabazinga Manasse dhe yali azimbye mu mpya dhombi edh'eisinzizo. Edho dhoonadhoona yaadhisaaniagho, dhaafuuka bwa nkungu, era enkungu eyo yaagiyugha mu kaiga Kiduroni. Kyabazinga Yosia yaayonoona ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu ebyali ku lwetebwa Olusozi olw'Okwonoona oluli ku luuyi olw'e buvandhuba wa Yerusalemu. Ebifo ebyo, kyabazinga Solomoni owa Isiraeli yali abizimbiire ebifaananie eby'emisambwa egyenhinhalwa: ekindi nga kya musambwa omukazi Ashera ogw'Abasidoni, ekindi kyaba kya musambwa Kemoshi ogw'Abamoabu, n'ekindi kyaba kya musambwa Moleki ogw'Abammoni. Kyabazinga Yosia yaamenhamenha empango, era yaatematema n'ebifaananie eby'omusambwa Ashera. Mu bifo byabyo yaidhuzaamu amagumba g'abafu. Kyabazinga Yosia yaamenhagho n'ekifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu ekyali e Betheli, kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Nebati kye yazimba n'aleetera Isiraeli okwonoona. Yosia oyo yaamenhagho alutaari ghalala n'ekifo ekyo ekigulumivu eky'okusinzizaamu, yaamulungula amabaale ge baabizimbisa gaafuuka bwa nkungu, era yaayokya n'ekifaananie ky'omusambwa omukazi Ashera. Agho Yosia oyo bwe yakyuka ati yaabona amagombe agali agho ku lusozi. Yaalagira bagaziikulemu amagumba, era amagumba ago yaagookera ku alutaari ng'agyonoona nga Musengwa Katonda bwe yakoba ng'abita mu mulanzi we eyalanga ebiribaagho mu kifo ekyo. Agho kyabazinga yaabuuza ati: “Amagombe ago ge ndi kubona g'ani?” Abantu ab'omu kibuga ekyo Betheli baamukobera bati: “Ago n'amagombe g'omuntu wa Katonda eyava mu Buyudaaya, n'alanga ebintu ebyo by'okoze ku alutaari eno ey'e Betheli.” Kyabazinga Yosia yaakoba ati: “Oyo mumuleke, ghatabaagho muntu yeenayeena agema ku magumba ge.” Kale ni baaleka amagumba ge, era baaleka n'amagumba g'omulanzi eyava e Samaria. Yosia yaatoolagho amasabo goonagoona ag'omu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu agaali mu bibuga eby'e Samaria, bakyabazinga ba Isiraeli ge baali bazimbye, ni baleetera Musengwa Katonda okusungughala. Amasabo ago yaagakolaku ebyo byonabyona nga bye yakola e Betheli. Yaitira bakabona ab'omu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu ku alutaari dhe baagheerezangaku, era alutaari edho yaadhookeraku amagumba g'abafu. Olwamala okukola atyo, yairayo e Yerusalemu. Agho kyabazinga Yosia yaalagira abantu ati: “Mukolere Musengwa Katonda waimwe Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, nga bwe kyaghandiikibwa mu kitabo kino eky'endagaano.” Okuviira irala mu biseera abalamuzi bye baafugiramu Isiraeli okutuukira irala mu biseera bakyabazinga bye baafugiramu Isiraeli ni Buyudaaya, ghaali nga tighabangaghooku Kibinuko kya Kubitizibwa ekyaga agho. Aye mu mwaka ogweikumi n'omunaana (18) nga kyabazinga Yosia n'afuga, Ekibinuko ekyo eky'Okubitizibwa baakikolera Musengwa Katonda mu Yerusalemu. Yosia era yaatoolagho mu Yerusalemu ni mu Buyudaaya mwonamwona, abasamize, n'abalogo, n'emisambwa egy'omu maka, n'ebisinzibwa ebitali Katonda, era n'ebintu ebindi byonabyona ebyenhinhalwa. Yaakola ekyo, aghange okuleetera amateeka ago okukakata mu bantu, agaaghandiikibwa mu kitabo Hilikia Omukulu wa Bakabona kye yazuula mu isinzizo. Mu bakyabazinga boonaboona abaasookagho Yosia, tighaalighooku waire omulala eyamutuukaku mu kugheereza Musengwa Katonda n'omutima gwe gwonagwona, n'omwoyo gwe gwonagwona, n'amaani ge goonagoona, ng'ajiira ku mateeka ga Musa goonagoona. Ni mu bakyabazinga abaamwiririra mwona timwalimu yamutuukaku. Aye era Musengwa Katonda yaaloba kulekeza busungu bwe kutumbukira ku Buyudaaya ng'oti muliro, olw'ebyo Manasse bye yakola ebyamusungughaza. Musengwa Katonda yaakoba ati: “Ndidha kubinga Buyudaaya mu maiso gange, ng'oti bwe nabinga Isiraeli. Ndidha kulekulira agho ekibuga kino Yerusalemu kye nalondamu, era ndekulire agho n'eisinzizo lye nakoba nti mwe banansinzizanga.” Ebindi byonabyona kyabazinga Yosia bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Mu biseera bye ng'akaali kyabazinga, kyabazinga Neko ow'e Misiri yaidha n'eigye okubeeraku kyabazinga w'e Assiria kumpi n'omwiga Eufurate. Agho kyabazinga Yosia yaaja okumulwanisa. Neko bwe yabona Yosia, yaamwitira e Megiddo. Abagheereza be baamutwalira mu kigaali eky'omu lutalo nga mufu, okumutoola e Megiddo okumutwala e Yerusalemu, baamuziika mu magombe ge. Abantu ab'omu Buyudaaya baalonda mutabane we Yehoahazi, baamusiiga omuzigo okumufuula kyabazinga mu kifo kya lata we oyo. Yehoahazi yali agheza emyaka amakumi abiri n'esatu egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafuga okumala entangama ya myezi esatu mu Yerusalemu. Inhina nga ni Hamutali, mughala wa Yeremia ow'e Libuna. Yehoahazi yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda ng'oti n'ebyo byonabyona badhaadha be bye baakola. Agho kyabazinga Neko ow'e Misiri yaasibira Yehoahazi e Ribula mu nsi y'e Hamathi, alobe kufuga mu Yerusalemu. Yaasalira Buyudaaya omusolo gwa kilo enkumi isatu na bina (3,400) edha feeza ni kilo amakumi asatu na ina (34) edha zaabu. Kyabazinga Neko oyo yaataagho Eliakimu mutabane wa Yosia, yaamufuula kyabazinga mu kifo kya lata we Yosia. Era yaakyusa eriina lya Eliakimu, yaamutuuma Yehoiakimu. Aye kyabazinga Neko oyo yaatwala Yehoahazi e Misiri, Yehoahazi yaafiira eyo. Kyabazinga Yehoiakimu yaasolozanga feeza ni zaabu ku bantu b'omu nsi ye ng'ajiira ku nfuna yaibwe, aghange okugheza omughendo gw'empiiya edh'omusolo kyabazinga w'e Misiri gwe yamulagira okusasulanga. Yehoiakimu yali agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafuga okumala entangama ya myaka ikumi na mulala mu Yerusalemu. Inhina nga ni Zebida, mughala wa Pedaia ow'e Ruma. Yehoiakimu yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda ng'oti n'ebyo byonabyona badhaadha be bye baakola. Yehoiakimu bweyali nga ni kyabazinga, ghaabaagho kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaalumba Buyudaaya. Yehoiakimu yaakakibwa okufuuka omugheereza we okumala entangama ya myaka esatu. Aye yaamala yaamwefuulaku, yaamudheemera. Agho Musengwa Katonda yaasindika ebikunsu eby'abalwani Abakaladea, n'eby'Abasiria, n'eby'Abamoabu, n'eby'Abammoni, baidha okulumba Yehoiakimu, bazikirize Buyudaaya nga Musengwa Katonda bwe yakoba ng'abita mu bagheereza be abalanzi. Bwenebwene Musengwa Katonda n'eyalagira kibe kityo, abantu b'omu Buyudaaya baghange okutoolebwa mu maiso ge, olw'ebibi byonabyona Manasse bye yakola, n'olw'abantu abaziraku musango Manasse oyo be yaita kuba yaidhuza Yerusalemu omusaayi gw'abantu be yaitira obwereere. Musengwa Katonda nga taghanga kusonigha Manasse oyo olw'ekyo. Ebindi byonabyona kyabazinga Yehoiakimu bye yakola, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya. Agho Yehoiakimu oyo yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Mutabane we Yehoiakini yaamusikira ku bwakyabazinga. Kyabazinga wa Misiri tiyairamu kabiri kuva mu nsi ye kwidha kulumba, kuba kyabazinga w'e Babilonia yali amaze okunhaga ekiketezo kyonakyona ekyabanga ekya kyabazinga w'e Misiri, okuva ku kaiga k'e Misiri okutuuka ku mwiga Eufurate. Yehoiakini yali agheza emyaka ikumi na munaana egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafuga okumala entangama ya myezi esatu mu Yerusalemu. Inhina nga ni Nehushita, mughala wa Elinathani ow'e Yerusalemu. Yehoiakini yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda ng'oti n'ebyo byonabyona badhaadha be bye baakola. Mu biseera ebyo, eigye lya kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia lyaidha e Yerusalemu, lyazingiza ekibuga okukyezunguluza. Ni Nebukadinezzari mwene yaidha e Yerusalemu, ng'eigye lye lizingiiza ekibuga okukyezunguluza. Kyabazinga Yehoiakini owa Buyudaaya, ng'ali ghalala n'inhina, n'abagheereza be, n'abakungu be, n'abakulira ekisaagaati kye, yaavaayo, yeeghaayo mu ngalo dha kyabazinga w'e Babilonia. Mu mwaka ogwomunaana ogwo, nga Nebukadinezzari n'afuga Babilonia, Nebukadinezzari oyo yaatwala Yehoiakini nga musibe. Yaatoola eby'obukombe byonabyona eby'omu isinzizo, n'eby'omu kisaagaati kya kyabazinga, yaabitwala. Era nga Musengwa Katonda bwe yakoba, Nebukadinezzari yaamenhamenha ebintu byonabyona ebya zaabu, kyabazinga Solomoni owa Isiraeli bye yali ataire mu isinzizo. Nebukadinezzari yaatwala abantu b'omu Yerusalemu ng'abanhage: abakungu boonaboona, n'abantu boonaboona ab'amaani abaziramu ntete naire, baagherera irala abasibe omutwalo mulamba (10,000) woonawoona. Era yaatwala abagheesi n'abakugu mu mirimo egya buli nsambo. Ghazira baasigalayo mu Buyudaaya, okutoolaku abo abaali abaavu bweyavuyavu. Kyabazinga w'e Babilonia yaatwala Yehoiakini e Babilonia ghalala n'inhina, ni bakazi be, n'abakungu be, n'abantu abakologho mu Buyudaaya. Yabatoola e Yerusalemu, yaabatwala e Babilonia nga basibe. Abasaadha boonaboona ab'amaani abaziramu ntete naire baali kasanvu (7,000). Ate abakugu mu kukola emirimo, omwali n'abagheesi, baali lukumi (1,000). Abo boonaboona baali ba maani abaziramu ntete naire, nga basobola okulwana olutalo. Abo boonaboona yaabatwala e Babilonia nga basibe. Agho kyabazinga w'e Babilonia yaataagho Mattania, lata wa Yehoiakini omuto, yaamufuula kyabazinga mu kifo kya Yehoiakini, era yaamukyusa n'eriina, yaamutuuma Zedekia. Zedekia yali agheza emyaka abiri na mulala egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mulala mu Yerusalemu. Inhina nga ni Hamutali, mughala wa Yeremia ow'e Libuna. Zedekia oyo yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, ng'oti ni byonabyona Yehoiakimu bye yakola. Musengwa Katonda yaasungughalira ab'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya ebitaloodheka, yaababingagho mu maiso ge. Agho Zedekia yaadheemera kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia. Ku lunaku olweikumi, mu mwezi ogweikumi, mu mwaka ogwomwenda nga Zedekia n'afuga Buyudaaya, kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaidha n'eigye lyonalyona okulumba ekibuga Yerusalemu. Baakizingiza era baakibungaku emungo ey'eitaka ey'okuniiniraku okukirwanisa. Kyasigala nga bakizingiiza batyo okutuusa mu mwaka ogweikumi n'omulala (11) nga Zedekia n'afuga Buyudaaya. Ku lunaku olwomwenda mu mwezi ogwokuna, endhala yeekalangula okuluma abantu mu kibuga, nga tibakaali na kya kulya. Agho baawomola ekituli mu kimante eky'oku kibuga, kyabazinga n'abaisirukale boonaboona baalumuka obwire, waire nga Abababilonia baali bazingiiza ekibuga ku ndhuyi dhoonadhoona. Baagema engira ebitira mu nimiro ya kyabazinga, baabita mu mulyango oguyimba ebimante ebibiri, baaja nga boolekeire ekiiko ekirimu omwiga Yorudani. Aye ab'eigye ly'Abababilonia baabingirira kyabazinga Zedekia, baamutuukaku mu kiketezo eky'oku museetwe eky'e Yeriko, eigye lye lyonalyona lyasansaana lyamulekulira agho. Agho Abababilonia baamugema baamutwala ye kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia ng'ali e Ribula, yaamusalira omusango gwamusinga. Baitira batabane be mu maiso ge ng'alingiriire ati. Era mwene baamutundulamu amaiso, baamusiba mu ndhegere, baamutwala e Babilonia. Ku lunaku olwomusanvu, mu mwezi ogwokutaanu, mu mwaka ogweikumi n'omwenda (19) nga kyabazinga Nebukadinezzari n'afuga Babilonia, omukungu akulira abakuumi ba kyabazinga w'e Babilonia ayetebwa Nebuzaradani, yaidha e Yerusalemu. Yaayokya eisinzizo lya Musengwa Katonda, n'ekisaagaati kya kyabazinga, n'ebizimbe byonabyona ebikologho eby'omu Yerusalemu. Era eigye ery'Abababilonia eryali naye, lyamenhagho ekimante ekyezungulwire Yerusalemu. Agho Nebuzaradani oyo yaabatwala e Babilonia mu bunhage, abantu abaali basigaire mu kibuga, n'abo abaali beeghaireyo ni baira ku luuyi lwa kyabazinga w'e Babilonia, era n'abandi boonaboona. Aye yaaleka mu Buyudaaya abandi ku bantu abaavu einho abazira ke bali nako, balimenga era balabirirenga amasamba g'emizabbibu. Abababilonia baamenhamenha empango edh'ekyuma eky'ekikomo edhaali mu isinzizo lya Musengwa Katonda, n'ebituuti ebiriku enkede eby'ekyuma eky'ekikomo, n'etanka enkologho nga yoona ya kyuma kya kikomo. Bwe baamala, baatoola ekyuma eky'ekikomo ekyava mu bintu ebyo, baakitwala e Babilonia. Baatwala ensugha, n'ebitiiyo, ni makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi dh'entaala, n'ebintu mwe baatanga obubbaani, n'ebintu ebindi byonabyona eby'ekyuma eky'ekikomo bye baakozesanga mu kugheereza mu isinzizo. Nebuzaradani yaatwala kiisi kintu ekyakolebwa mu zaabu oba mu feeza, omwali ebintu bye bataamu omuliro, n'ebibya. Obungi bw'ekyuma eky'ekikomo kyabazinga Solomoni kye yakolamu empango eibri, n'etanka enkologho, n'ebituuti ebiriku enkede, byonabyona ebyo nga byali mu isinzizo, bwali buzito inho baaloba kusobola kubupima. Empango endala ng'egheza mita munaana mu buleeyi, ng'eriku omutwe ogw'ekyuma eky'ekikomo ogugheza mita endala n'obutundu obusatu mu buleeyi. Ku mutwe ogwo nga kuliku ebifaananie eby'endhegere edhirukiibwa ng'oti katimba n'ebifaananie by'emikomamawanga, okugwezunguluza gwonagwona. N'empango eyokubiri yoona baali nga bagikoze mu nsambo n'endala eyo. Nebuzaradani era yaagema Seraia Kabona Omukulu, ni Zefania kabona amwiririra, n'abakuumi b'omulyango ogwingira mu isinzizo abasatu. Ni mu kibuga yaatoolamu omuduumizi w'eigye, n'abataanu ku bawi b'amagezi aba kyabazinga abaali bakaali mu kibuga, n'omughandiisi eyakuumanga enkalala edh'abaisirukale mu ighanga, n'abantu nkaaga abandi ku batyamye abaali bakaali mu kibuga. Nebuzaradani yaabatwala eri kyabazinga w'e Babilonia e Ribula, mu kiketezo ky'e Hamathi. Kyabazinga oyo yaabakuba era yaabaitira eyo. Batyo Abayudaaya bwe baabatoola mu nsi yaibwe nga basibe, baabatwala mu bunhage. Kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaataagho Gedalia, mutabane wa Ahikamu era mwidhukulu wa Shafani, abe omufuzi w'abantu abaasigala mu Buyudaaya, kyabazinga oyo be yalekamu. Ghaaligho abakulu mu magye ga Buyudaaya n'abaisirukale baibwe abaali mu irungu, nga bakaali kweghaayo. Bwe baawulira nga kyabazinga w'e Babilonia aghaire Gedalia obufuzi, baidha eri Gedalia oyo e Mizipa. Abaidha baali bano: Ishimaeli mutabane wa Nethania, ni Yohanani mutabane wa Karea, ni Seraia mutabane wa Tanhumethi ow'e Netofa, ni Yaazania mutabane w'omusaadha ow'e Maaka. Gedalia yaabalayirira, ng'akoba ati: “Mutatya bakungu Abababilonia. Imwe musigale mu nsi eno mugheereze bugheereze kyabazinga w'e Babilonia, byonabyona biidha kubajiira bukalamu.” Aye mu mwezi ogwomusanvu, Ishimaeli mutabane wa Nethania era mwidhukulu wa Elishama ow'oku lulyo olulangira, yaaja n'abantu ikumi e Mizipa, baalumba baita Gedalia, n'Abayudaaya, era n'Abababilonia abaali naye eyo. Agho abantu boonaboona, abakulu n'abato, nga kw'otaire n'abakulu mu magye bale, baasituka baalumukira e Misiri, nga bali kutya Abababilonia. Agho kyabazinga Evilimerodaki ow'e Babilonia, yaagemerwa kyabazinga Yehoiakini ow'e Buyudaaya ekivunika mu mwaka gwene Evilimerodaki oyo gwe yafuukiramu kyabazinga. Yaamutoola mu ikomera ku lunaku olwamakumi abiri n'omusanvu, mu mwezi ogweikumi n'ebiri (12), mu mwaka ogwamakumi asatu n'omusanvu (37), okuva Yehoiakini oyo kyabazinga wa Buyudaaya lwe yasibwa. Evilimerodaki oyo yaamubisa bukalamu, yaamuta mu kifo kya ghaigulu okusinga bakyabazinga abandi abaali naye mu bunhage e Babilonia. Yehoiakini baamuganha okutoolamu ebivaalo by'eikomera, era buli lunaku yaaliiranga ku kiiwulo kya kyabazinga. Kyabazinga yaalagira bamughenga omugabo ogwa buli lunaku, ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu. Adamu n'eyazaala Sethi, Sethi yaazaala Enoshi, Enoshi yaazaala Kenani, Kenani yaazaala Mahaleli, Mahaleli yaazaala Yaredi, Yaredi yazaala Enoka, Enoka yaazaala Methusela, Methusela yaazaala Lameka, Lameka yaazaala Noa, Noa yaazaala abaana basatu: Shemu, Hamu, ni Yafethi. Yafethi yaazaala: Gomeri, Magogi, Madai, Yavani, Tubali, Mesheki, ni Tirasi. Gomeri yaazaala: Ashekenazi, Difathi, ni Togarima. Yavani yaazaala: Elisha, Tarushishi, Kittimu, ni Rodanimu. Hamu yaazaala: Kushi, Misiri, Puti, ni Kanaani. Kushi yaazaala: Seba, Havila, Sabita, Raama, ni Sabiteka. Raama yaazaala: Sheba, ni Dedani. Kushi n'eyazaala Nimurodi eyasooka okuba omulwani ow'amaani ku nsi. Misiri yaazaala: Ludimu, Anami, Lehabu, Nafutu, Pathurusi, Kafutori, ni Kasulu eyasimukamu Abafilisiti. Kanaani yaazaala: Sidoni eyali omwana we omuberi, ni Hethi, era n'eyasimukamu Abayebusi, n'Abamori, n'Abagirigashi, n'Abahivi, n'Abaraki, n'Abasini, n'Abaruvadi, n'Abazemari, n'Abahamathi. Shemu yaazaala: Elamu, Assihuri, Aripakishadi, Ludi, Aramu, Uzi, Huli, Getheri, ni Mesheki. Aripakishadi yaazaala Shela, Shela yaazaala Eberi. Eberi yaazaala abaana babiri: eriina ery'owundi nga ni Pelegi, kuba mu biseera bye yabeeragho ensi yeeyawulamu. Ate eriina ery'owundi nga ni Yokutani. Yokutani yazaala: Alumodadi, Shelefu, Hazarimavethi, Yera, Hadoramu, Uzali, Dikula, Ebali, Abimaeli, Sheba, Ofiri, Havila, ni Yobabu. Abo boonaboona baali baana ba Yokutani. Okuva ku Shemu okutuuka ku Aburamu: Shemu yaazaala Aripakishadi, Aripakishadi yaazaala Shela, Shela yaazaala Eberi, Eberi yaazaala Pelegi, Pelegi yaazaala Reu, Reu yaazaala Serugi, Serugi yaazaala Nahori, Nahori yaazaala Tera, Tera yaazaala Aburamu, oyo nga ni Aburahamu. Aburahamu yazaala batabane be babiri: Isaaka ni Ishimaeli. Obuzaale bwaibwe ni buno: Nebaiothi n'eyali omwana omuberi owa Ishimaeli, ku oyo kwairaku Kedari, Adubeeli, Mibisamu, Mishama, Duma, Massa, Hadadi, Tema, Yeturi, Nafishi, ni Kedema. Abo n'abaana ba Ishimaeli. Aburahamu yali n'omukazi ow'embali ng'ayetebwa Ketura, ye yazaalamu abaana bano: Zimurani, Yokoshani, Medani, Midiani, Ishibaki, ni Shua. Yokoshani yaazaala Sheba, ni Dedani. Midiani yaazaala Efa, Eferi, Hanoka, Abida, ni Eluda. Abo boonaboona baali baidhukulu ba Ketura. Aburahamu yaazaala Isaaka. Isaaka yazaala Esau, ni Isiraeli. Esau yaazaala: Elifazi, Reweli, Yeusha, Yalamu, ni Kora. Elifazi yaazaala: Temani, Omari, Zefi, Gatamu, Kenazi, Timuna, ni Amaleki. Reweli yaazaala: Nahathi, Zera, Shamma, ni Mizza. Seiri yaazaala: Lotani, Shobali, Zibeoni, Ana, Dishoni, Ezeri, ni Dishani. Lotani yaazaala Hori, ni Homamu. Era Lotani oyo yali ni mwanhina nga ni Timuna. Shobali yaazaala: Aliani, Manahathi, Ebali, Shefi, ni Onamu. Zibeoni yaazaala Aya, ni Ana. Ana yaazaala Dishoni. Dishoni yaazaala: Hamurani, Eshibani, Ithirani, ni Kerani. Ezeri yaazaala Bilihani, Zaavani, ni Yaakani. Ate Dishani yaazaala Uzi, ni Arani. Bano ni bakyabazinga abaajanga nga bairaganwaku okufuga mu nsi Edomu, nga Abaisiraeli bakaali kubaaku na kyabazinga abafuga: Bela mutabane wa Beori, eriina ly'ekibuga kye nga ni Dinahaba. Bela bwe yafa, Yobabu mutabane wa Zera ow'e Bozira yaamusikira ku bwakyabazinga. Yobabu bwe yafa, Hushamu eyava mu nsi y'Abatemani yaamusikira ku bwakyabazinga. Hushamu bwe yafa, Hadadi mutabane wa Bedadi yaamusikira ku bwakyabazinga. Hadadi oyo n'eyaghangula Abamidia mu lutalo olwali mu nsi y'e Moabu, era eriina ly'ekibuga kye lyali Avithi. Hadadi bwe yafa, Samula ow'e Masireka yaamusikira ku bwakyabazinga. Samula bwe yafa, Shaulo ow'e Rohobothi ekiri ku Eufurate yaamusikira ku bwakyabazinga. Shaulo bwe yafa, Baali Hanani mutabane wa Akabori yaamusikira ku bwakyabazinga. Baali Hanani bwe yafa, Hadadi ow'e Pai yaamusikira ku bwakyabazinga. Muka Hadadi oyo yali nga ni Mehetabela mughala wa Matiredi era mwidhukulu wa Mezahabu. Hadadi bwe yafa, ensi Edomu yaafugibwa abakungu bano: Timuna, Aliva, Yethethi, Oholibama, Ela, Pinoni, Kenazi, Temani, Mibuzari, Magadieli, ni Iramu. Abo n'abakungu abaafuga Edomu. Bano n'abaana Yakobo be yazaala: Reubeni, Simeoni, Levi, Yuda, Issakari, Zebuluni, Dani, Yosefu, Benjamini, Nafutali, Gadi, ni Asheri. Yuda yaazaala abaana bano abasatu ni mukazi we Omukanaani eyayetebwanga Bathishua: Eri, Onani, ni Shela. Eri oyo, eyali omwana omuberi owa Yuda, yali muntu mubi inho, era Musengwa Katonda yaamwita n'okumwita. Yuda era yaazaala abaana abandi bano mu Tamari mukaamwana we: Perezi ni Zela. Abaana ba Yuda boonaboona aghalala, baali bataanu. Perezi yaazaala Hezironi ni Hamuli. Zera yaazaala abaana bataanu bano: Zimuri, Ethani, Hemani, Kalokoli, ni Dara. Karumi yaazaala Akari eyaleetera Abaisiraeli obuzibu, olw'okwonoona ebintu ebyali bigheereibwayo okuba ebya Katonda. Ethani yaazaala Azaria. Hezironi yaazaala: Yerahameeli, Ramu, ni Kelibai. Ramu yaazaala Amminadabu, Amminadabu yaazaala Nahashoni omukulembeze w'ab'ekika kya Yuda. Nahashoni yaazaala Saluma, Saluma yaazaala Boazi, Boazi yaazaala Obedi, Obedi yaazaala Yesse. Yesse yaazaala abaana abalenzi musanvu: Eliabu nga n'omuberi, kwairaku Abinadabu, kwairaku Shimea, kwairaku Nethaneli, kwairaku Raddai, kwairaku Ozemu, ate ku oyo kwairaku Daudi. Era yaazaala n'abaana abaghala babiri: Zeruia ni Abigaili. Zeruia yaazaala abaana abalenzi basatu: Abishai, Yoabu, ni Asaheli. Abigaili yaazaala Amasa. Lata wa Amasa oyo nga ni Yetheri Omuishimaeli. Kalebu mutabane wa Hezironi yaazaala ni mukazi we Azuba omwana omughala, nga ni Yeriothi. Era mukazi we Azuba oyo, yaazaala abaana abalenzi bano: Yesheri, Shobabu, ni Arudoni. Azuba bwe yafa, Kalebu yaabayiza Efurathi yaamuzaalamu omwana nga ni Huri. Huri oyo yaazaala Uri, ate Uri Yazaala Bezaleli. Hezironi bweyali ng'agheza emyaka nkaaga egy'obukulu, yaabayiza mughala wa Makiri yaamuzaalamu omwana nga ni Segubu. Makiri oyo nga ni lata wa Gileadi. Segubu yaazaala Yairi eyali mwene bibuga amakumi abiri n'ebisatu mu kiketezo ky'e Gileadi. Aye obwakyabazinga bw'e Geshuri ni mu Aramu bwabanhagaku ebibuga bya Yairi ni Kenathi nkaaga, ghalala n'ebyalo ebibyezungulwire. Abantu boonaboona abaali eyo, nga n'abasimuka mu Makiri, lata wa Gileadi. Hezironi bwe yamala okufa, Kalebu yaazaala ni Efurathi namwandu wa lata we Hezironi oyo omwana, nga ni Ashuhuri. Ashuhuri oyo ni lata wa Tekoa. Yerahameeli eyali omwana omukulu owa Hezironi, yaazaala abaana bano: Ramu nga n'omuberi, ni Buna, ni Oreni, ni Ozemu, ni Ahiya. Yerahameeli yali n'omukazi owundi nga ni Atara, ye yazaala naye Onamu. Ramu eyali omwana omukulu owa Yerahameeli, yaazaala Maazi, ni Yamini, ni Ekeri. Onamu yaazaala Shammai ni Yada. Ate Shammai yaazaala Nadabu ni Abishuri. Abishuri yaabayiza omukazi nga ni Abihaili, yaamuzaalamu Ahibani ni Molidi. Ate Nadabu yaazaala Seledi ni Appaimu. Aye Seledi yaafa nga tazaireeku mwana. Appaimu yazaala Ishi, Ishi yaazaala Sheshani, ate Sheshani yaazaala Ahalai. Yada muganda wa Shammai yaazaala Yetheri ni Yonathani. Aye Yetheri yaafa nga tazaireeku mwana. Yonathani yaazaala Pelethi ni Zaza. Abo ni baidhukulu ba Yerahameeli. Sheshani tiyazaalaku mwana mulenzi, yazaala baghala beereere. Aye yali n'omwiru we Omumisiri nga ni Yaruha. Kale Sheshani yaatoola mughala we yaamugha omwiru we oyo Yaruha yaamubayiza, era yaazaala naye Attai. Attai yaazaala Nathani, Nathani yaazaala Zabadi, Zabadi yaazaala Efulali, Efulali yaazaala Obedi. Obedi yaazaala Yehu, Yehu yaazaala Azaria. Azaria yaazaala Helezi, Helezi yaazaala Eleasa. Eleasa yaazaala Sisimai, Sisimai yaazaala Shallumu. Shallumu yaazaala Yekamia, Yekamia yaazaala Elishama. Mesha n'eyali omwana omukulu owa Kalebu, ate Kalebu oyo nga muganda wa Yerahameeli. Mesha oyo yaazaala Zifu, Zifu yaazaala Maresha, Maresha yaazaala Heburoni. Heburoni yaazaala Kora, ni Tappua, ni Rekemu, ni Shema. Shema yaazaala Rahamu eyali lata wa Yorukeamu, ate Rekemu yaazaala Shammai. Shammai yaazaala Maoni, ate Maoni yaazaala Bethizuri. Kalebu yali n'omukazi ow'embali nga ni Efa, yaamuzaalamu Harani, ni Moza, ni Gazezi. Harani oyo yazaala omwana yeena baamweta Gazezi. Yahadai yaazaala: Regemu, ni Yothamu, ni Geshani, ni Peleti, ni Efa, ni Shaafu. Kalebu yali n'omukazi owundi ow'embali nga ni Maaka, yaamuzaalamu Sheberi ni Tirihana. Era yaamuzaalamu Shaafu lata wa Madimanina, ni Sheva lata wa Makibena era lata wa Gibea. Kalebu yaliku mughala we nga bamweta Akisa. Bano n'abaasimuka mu Kalebu: Huri n'eyali omwana omukulu owa Kalebu, ye yazaala mu mukazi we Efuratha. Huri oyo yaazaala Shobali lata wa Kiriathi Yearimu. Mutabane we owokubiri Saluma ni lata wa Bethelehemu. Mutabane we owokusatu Harefu ni lata wa Bethigaderi. Shobali lata wa Kiriathi Yearimu, n'eyali dhaadha wa Haroe n'ekitundu ekirala ku bitundu ebibiri eby'Abamenuhothi. Era yaaba dhaadha w'ebika ebyali mu Kiriathi Yearimu, bino: Abaithiri, Abaputhi, Abashumathi, n'Abamishirai. Mu bika ebyo n'omwava Abazorathi n'Abeshitaoli. Saluma n'eyali lata wa Bethelehemu, era eyasimukamu Abanetofathi, Abatirothi Bethi Yoabu, era n'Abazori abaali ekitundu ekirala ku bitundu ebibiri eby'Abamanahathi. Bino n'ebika eby'abaghandiisi abaabanga e Yabezi: Abatirathi, Abashimeathi, n'Abasukathi. Abo n'Abakeni abaava e Hamathi eyasimuka Abarekabu. Bano n'abaana Daudi be yazaala ng'ali e Heburoni: Amunoni n'eyali omuberi, inhina nga ni Ahinoamu Omuyezireeli kwairaku Danieli, inhina nga ni Abigaili Omukarumeli kwairaku Abusalomu, inhina nga ni Maaka mughala wa kyabazinga Talumai ow'e Geshuri kwairaku Adoniya, inhina nga ni Haggithi kwairaku Shefatia, inhina nga ni Abitali Ithureamu, ate ono inhina nga ni Egula. Abo boonaboona omukaaga yabazaala ng'ali e Heburoni, ye yafugira okumala entangama ey'emyaka omusanvu n'emyezi omukaaga. Mu Yerusalemu Daudi oyo yafugiramu entangama ya myaka asatu n'esatu. Era bano n'abaana be yazaala ng'ali eyo: Shimea, Shobabu, Nathani, Solomoni. Abo bana, inhaibwe nga ni Bathishua mughala wa Ammieli. Era yaazaala n'abaana abandi mwenda: Ibuhari, Elishama, Elifeleti, Noga, Nefegi, Yafia, Elishama, Eliada, ni Elifeleti. Daudi era yazaala abaana abandi abalenzi ni bakazi be ab'embali. Era yaazaala n'omwana omughala nga ni Tamari. Solomoni yazaala Rehoboamu, Rehoboamu yaazaala Abiya, Abiya yaazaala Asa, Asa yaazaala Yehoshafati, Yehoshafati yaazaala Yoramu, Yoramu yaazaala Ahazia, Ahazia yaazaala Yoashi, Yoashi yaazaala Amazia, Amazia yaazaala Azaria, Azaria yaazaala Yothamu, Yothamu yaazaala Ahazi, Ahazi yaazaala Hezekia, Hezekia yaazaala Manasse, Manasse yaazaala Amoni, Amoni yaazaala Yosia. Yosia oyo yaazaala abaana bana: Yohanani nga n'omuberi, kwairaku Yehoiakimu, kwairaku Zedekia, kwairaku Shallumu. Yehoiakimu yaazaala abaana babiri: Yekonia ni Zedekia. Bano ni baidhukulu ba Yekonia eyatwalibwa e Babilonia nga munhage: Shealutieli, Malikiramu, Pedia, Shenazzari, Yekamia, Hoshama, ni Nedabia. Pedia yaazaala Zerubbabeli, ni Shimei. Zerubbabeli yaazaala Meshullamu, ni Hanania, ni Shelomithi mwanhinaibwe, n'abandi bataanu: Hashuba, Oheli, Berekia, Hasadia, ni Yushabu Hesedi. Hanania yaazaala abaana babiri, Pelatia ni Yeshaia. Yeshaia yaazaala Refaia, Refaia yaazaala Arunani, Arunani yaazaala Obadia, Obadia yaazaala Shekania. Shekania yaazaala omwana mulala, nga ni Shemaia. Shemaia oyo yaazaala: Hattushi, Igali, Baria, Nearia, ni Shafati. Nearia yaazaala abaana basatu, Elioenai, Hizikia, ni Azarikamu. Elioenai yaazaala abaana musanvu Hodavia, Eliashibu, Pelaia, Akkubu, Yohanani, Delaia, ni Anani. Bano n'abandi ku baidhukulu ba Yuda: Perezi, Hezironi, Karumi, Huri, ni Shobali. Shobali yaazaala Reaya, Reaya yaazaala Yahathi, Yahathi yaazaala Ahumai ni Lahadi abaasimukamu abatyamye b'e Zora. Etamu yaazaala abaana abalenzi basatu: Yezireeli, Ishima, ni Idibbashi. Era yaazaala n'omwana omughala mulala, nga ni Hazzeleliponi. Penueli lata wa Gedori ni Ezeri lata wa Husha, baali batabane ba Huri omwana omuberi owa Efuratha eyali muka Kalebu. Huri oyo n'eyasimukamu Bethelehemu. Ashuhuri lata wa Tekoa yali n'abakazi babiri: Hela ni Naara. Ashuhuri oyo yaazaala ni Naara abaana bano: Ahuzzamu, Heferi, Temeni, ni Haahashitari. Ate yaazaala ni Hela abaana bano: Zerethi, Izahara, ni Ethinani. Kozi yaazaala Anubu, ni Zobeba, era yaaba dhaadha w'enda edhaasimuka mu Ahariheli mutabane wa Harumu. Ghaaligho omusaadha nga ni Yabezi, eyali ow'ekitiibwa okusinga baganda be. Inhina yamutuuma eriina eryo Yabezi, kuba yamuluma inho ng'amuzaala. Yabezi yaasaba Katonda ati: “Wo Katonda, mpa enkabi, ogaziye ekiketezo kyange, era banga ghalala ninze okumponia buli kabi, kalobenga kuntuukaku.” Era Katonda yaamugha kye yasaba. Kalebu muganda wa Shuha yaazaala Mehiri, Mehiri yaazaala Eshitoni. Eshitoni yaazaala abaana basatu: Bethirafa, Pasea, ni Tehinna. Tehinna yaazaala Irinahashi. Abaasimuka mu abo, n'abatyamye b'e Reka. Kenazi yaazaala abaana babiri: Othinieli ni Seraia. Othinieli yaazaala abaana babiri: Hathathi ni Meonothai. Meonothai yaazaala Ofura. Seraia yaazaala Yoabu eyasimukamu ab'omu Kiiko ekyetebwa eky'Abagheesi, kuba abantu baamu baali bagheesi. Kalebu mutabane wa Yefune yazaala Iru, Ela, ni Naamu. Ela yaazaala Kenazi. Yehalleleli yaazaala: Zifu, Zifa, Tiria, ni Asareli. Ezira yaazaala: Yetheri, Meredi, Eferi, ni Yaloni. Meredi yaabayiza Bithia mughala wa kyabazinga w'e Misiri, baazaala omwana omughala nga ni Miriamu, era baazaala n'abaana abalenzi babiri: Shammai ni Ishiba. Ishiba oyo yaazaala Eshitemoa. Meredi yaabayiza n'omukazi Omuyudaaya, baazaala abaana abalenzi basatu: Yeredi eyazaala Gedori, Heberi eyazaala Soko, ni Yekuthieli eyazaala Zanoa. Hodia yaabayiza mwanhina Nahamu. Batabane ba muka Hodia oyo, baasimukamu Keila ow'e Garumi ni Eshitemoa ow'e Maakathi. Shimoni yaazaala: Amunoni, Rinna, Benihanani, ni Tiloni. Ishi yaazaala Zohethi ni Benizohethi. Shela mutabane wa Yuda n'eyasimukamu bano: Eri eyazaala Leka; ni Laada eyazaala Maresha, abo nga baali ba ku nda edh'abantu abaalukanga engoye empegheevu ab'e Bethi Ashibea; ni Yokimu n'abatyamye ab'e Kozeba; era ni Yoashi ni Sarafu, abaafuganga mu Moabu ni mu Bethelehemu (Ebyafaayo ebyo byaligho ira inho). Abantu abo baali bawumbi abaakoleranga kyabazinga, nga baba mu Netaimu ni mu Gedera. Simeoni yaazaala: Nemueli, Yamini, Yaribu, Zera, ni Shaulo. Shaulo yaazaala Shallumu, Shallumu yaazaala Mibusamu, Mibusamu yaazaala Mishima. Mishima yazaala Hammueli, Hammueli yaazaala Zakkuri, Zakkuri yaazaala Shimei. Shimei yaazaala abaana abalenzi ikumi na mukaaga, n'abaghala mukaaga. Aye baganda be tibaazaala baana kamaala, era ekika kyaibwe tikyayala ng'ekya Yuda bwe kyayala. Baidhukulu ba Simeoni baasenga mu bibuga bino: Beerisheba, Molada, Hazarishualo, Biliha, Ezemu, Toladi, Bethueli, Horuma, Zikulaga, Bethi Marukabothi, Hazarisusimu, Bethibiri, ni Shaaraimu. Ebyo n'ebyali ebibuga byaibwe okutuusa Daudi bwe yafuuka kyabazinga. N'ebyalo byaibwe byali bino: Etamu, Aini, Rimmoni, Tokeni, ni Ashani. Byonabyona aghalala byali ebibuga bitaanu, nga kw'otaire ebyalo ebyezungulwire ebibuga ebyo okutuukira irala e Baali. Bino n'ebighandiiko ebyogera ku bakulu b'enda dhe baasimukamu, ni ku biketezo bye baabangamu: Meshobabu, ni Yamuleki, ni Yosha mutabane wa Amazia, ni Yoeli, ni Yehu mutabane wa Yoshibia, Yoshibia eyali mutabane wa Seraia, Seraia eyali mutabane wa Asieli. Okwo waayongeraku ni Elioenai, ni Yaakoba, ni Yeshohaia, ni Asaia, ni Adieli, ni Yesimieli, ni Benaia, ni Ziza mutabane wa Shifi, Shifi eyali mutabane wa Alloni, Alloni eyali mutabane wa Yedaia, Yedaia eyali mutabane wa Shimuri, Shimuri eyali mutabane wa Shemaia. Abo beene maina agoogeirwaku baali bakulu ba nda dhaibwe. Era olulyo lwaibwe bwe lweyongera okwala einho, baasengukira ere aghaingirirwa e Gedori ku luuyi lw'e buvandhuba w'ekiiko, nga bali kwagalira ebyayo byaibwe eisubi. Baayagaanayo aghantu aghali eisubi eirungi eigimu, mu kiketezo ekigazi era ekiwolu ekiidhwire emiraala. Abatyamye baamu abaasooka baali nga basimuka mu Hamu. Mu biseera kyabazinga Hezekia bye yafugiramu Buyudaaya, abo beene maina agoogeirwaku baalumba ekiketezo ekyo, baazikiriza weema dh'abatyamye baayo, baazikiriza n'Abameuni be baayagaanayo. Beene baasenga mu kifo kyaibwe ni ye buli eno, kuba ghaaligho eisubi ery'okwayiramu ebyayo byaibwe. Ebikumi bitaanu ku abo baaja ku lusozi Seiri, nga bakulembeirwamu batabane ba Ishi bano: Pelatia, Nearia, Refaia, ni Uzzieli. Eyo baitirayo Abamaleki abaali bawoniegho nga balumukiireyo, beene baasengayo ni ye buli eno. Bano n'abaana n'abaidhukulu aba Reubeni omwana omuberi owa Isiraeli. Aye waire nga Reubeni oyo n'eyali omwana omuberi, omugabo gwe ogw'omwana omuberi baagumutoolaku, baagugha abaana ba Yosefu muganda we kuba Reubeni oyo yaba n'owundi ku baka lata we Yakobo mu buliri. Kale mu lukalala olw'obuzaale tiyaghandiikibwa ghe yandibaire ng'omwana omuberi. Mu butuufu, waire nga Yuda yafuuka ow'amaani mu baganda be boonaboona, era waire nga mu kika kye mwavaamu omukulembeze, aye era obukulu obw'okuzaalibwa bwasigala nga bwa Yosefu. Reubeni oyo omwana omuberi owa Isiraeli yazaala: Hanoka, ni Pallu, ni Hezironi, ni Karumi. Bano ni baidhukulu ba Yoeli: Shemaia yazaala Gogi, Gogi yaazaala Shimei, Shimei yaazaala Mika, Mika yaazaala Reaya, Reaya yaazaala Baali, Baali yaazaala Beera, kyabazinga Tigulathi Piluneseri ow'e Assiria ye yatwala mu bunhage. Beera oyo n'eyali akulira abasimuka mu Reubeni. Enkalala dhooleka ng'abakulira enda edhiri mu kika kya Reubeni ni bano: Yeieli, ni Zekaria, ni Bela mutabane wa Azazi, Azazi mutabane wa Shema, Shema mutabane wa Yoeli. Baidhukulu ba Reubeni abo baabanga mu kiketezo ekiva mu Aroeri okutuukira irala e Nebo n'e Baali Meoni. Mu buvandhuba baali mu kiketezo ekyali okuva eirungu ghe liinhamira, okutuukira irala ku mwiga Eufurate kuba ebyayo byaibwe byali nga byeyongeire inho obungi mu kiketezo ky'e Gileadi. Mu biseera bya kyabazinga Saulo, Abareubeni abo baalwana n'Abahagari mu lutalo baabaita, era baasenga mu kiketezo kyaibwe ekiri ku luuyi lw'e buvandhuba wa Gileadi. Ab'ekika kya Gadi baasenga ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba w'Abareubeni, okuva e Bashani okutuukira irala e Saleka. Yoeli nga n'abakulira, kwairaku Shafamu, kwairaku Yanai ni Shafati mu Bashani. Baganda baibwe ng'ojiira ku nda dha baiseibwe ni bano: Mikaeli, Meshullamu, Sheba, Yorai, Yakani, Zia, ni Eberi. Boonaboona n'abantu omusanvu. Abo baali baidhukulu ba Abihaili mutabane wa Huri, Huri yaaba mutabane wa Yaroa, Yaroa yaaba mutabane wa Gileadi, Gileadi yaaba mutabane wa Mikaeli, Mikaeli yaaba mutabane wa Yeshishai, Yeshishai yaaba mutabane wa Yahudo, Yahudo yaaba mutabane wa Buzi. Ahi mutabane wa Abudieli era mwidhukulu wa Guni, n'eyali akulira enda dha baiseibwe edho. Abagadi baabanga mu kiketezo ky'e Gileadi n'eky'e Bashani, mu bibuga byayo byonabyona ni mu biketezo eby'e Sharoni byonabyona ebyalimu ebyayiro. Abo boonaboona baaghandiikibwa mu nkalala ng'obuzaale bwaibwe bwe bwali, mu biseera kyabazinga Yothamu bye yafugiramu Buyudaaya, ni mu biseera kyabazinga Yeroboamu Owokubiri bye yafugiramu Isiraeli. Ekika kya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekitundu ku kika kya Manasse, byonabyona aghalala byali n'abalwani abaziramu ntete emitwalo ena n'enkumi ina na lusanvu na nkaaga (44,760) nga bali n'obumanhirivu mu kukozesa engabo, n'empiima, n'obulaso, era nga baatendekebwa bukalamu mu kulwana entalo. Agho baaja baatanula olutalo ku Bahagari, ni ku Bayeturi, ni ku Banafishi, ni ku Banodabu. Baata obwesige mu Musengwa Katonda nga bamusaba ababeere, era yaababeera yaabaleetera okughangula Abahagari ghalala ni boonaboona abaali nabo. Baanhaga ku bazigu abo engamiya emitwalo etaanu (50,000), entaama emitwalo amakumi abiri n'etaanu (250,000), n'endogoyi enkumi ibiri (2,000), era baatwala n'abasibe emitwalo ikumi (100,000). Era baita mu bazigu abo abantu kamaala, kuba Katonda n'eyalwana olutalo olwo. Baaba mu biketezo ebyo nga babyefuze, okutuusa lwe baatwalibwa mu bunhage. Ekitundu ku kika eky'Abamanasse baaja nga beeyongerera irala obungi, baabanga mu kiketezo eky'ensi eyo, okuva e Bashani okutuukira irala e Baali Herimoni, n'e Seniri, ni ku lusozi Herimoni. Bano nga n'abakulira enda dha baiseibwe: Eferi, Ishi, Elieli, Azarieli, Yeremia, Hodavia, ni Yahudieli. Abo boonaboona baali balwani abaziramu ntete, nga bamanhifu inho, era nga n'abakulira enda dha baiseibwe. Aye abantu abo baamala baaloba kuba beesigwa eri Katonda wa badhaadha baibwe. Baamuvaaku, baasinzanga emisambwa gy'abantu Katonda be yabinga mu nsi eyo nga beene Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Agho Katonda wa Isiraeli yaasiikuula enzigu mu mwoyo gwa Puli kyabazinga w'e Assiria, eriina lye erindi nga ni Tigulathi Pileseri, yaaja yaatwala mu bunhage Abareubeni, n'Abagadi, n'ekitundu ku Bamanasse. Yaabatwala e Hala, n'e Habori, n'e Hara, ni ku mwiga Gozani, baabeera irala eyo ni ye buli eno. Levi yazaala Gereshomu, ni Kohathi, ni Merari. Kohathi yaazaala Amuramu, ni Izahara, ni Heburoni, ni Uzzieli. Amuramu yaazaala Aaroni, ni Musa, ni Miriamu. Aaroni yaazaala Nadabu, ni Abihu, ni Eleazari, ni Ithamari. Eleazari yaazaala Finehasi, Finehasi yaazaala Abishua, Abishua yaazaala Bukki, Bukki yaazaala Uzzi, Uzzi yaazaala Zerahia, Zerahia yaazaala Meraiothi, Meraiothi yaazaala Amaria, Amaria yaazaala Ahitubu, Ahitubu yaazaala Zadoki, Zadoki yaazaala Ahimaazi, Ahimaazi yaazaala Azaria, Azaria yaazaala Yohanani, Yohanani yaazaala Azaria eyakola obwakabona mu isinzizo, Solomoni lye yazimba mu Yerusalemu. Azaria yaazaala Amaria, Amaria yaazaala Ahitubu, Ahitubu yaazaala Zadoki, Zadoki yaazaala Shallumu, Shallumu yaazaala Hilikia, Hilikia yaazaala Azaria. Azaria yaazaala Seraia, Seraia yaazaala Yehozadaki, Yehozadaki oyo yeena baamutwala mu bunhage, Musengwa Katonda bwe yatwala ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu mu bunhage ng'akozesa Nebukadinezzari. Levi yazaala Gereshomu, ni Kohathi, ni Merari: Gereshomu yaazaala Libuni ni Shimei Kohathi yaazaala Amuramu, ni Izahara, ni Heburoni, ni Uzzieli ate Merari yaazaala Mahili ni Mushi. Edho n'enda edhisimukamu Abalevi ng'ojiira ku baiseibwe. Bano n'abasimuka mu Gereshomu: Gereshomu yazaala Libuni, Libuni yaazaala Yahathi, Yahathi yaazaala Zimma, Zimma yaazaala Yoa, Yoa yaazaala Iddo, Iddo yaazaala Zera, Zera yaazaala Yeatherai. Bano n'abasimuka mu Kohathi: Kohathi yazaala Amminadabu, Amminadabu yaazaala Kora, Kora yaazaala Assiri. Assiri yaazaala Elukana, Elukana yaazaala Ebiasafu, Ebiasafu yaazaala Assiri, Assiri yaazaala Tahathi, Tahathi yaazaala Urieli, Urieli yaazaala Uzzia, Uzzia yaazaala Shaulo. Bano n'abasimuka mu Elukana: Elukana yazaala Amasai ni Ahimothi. Ahimothi yaazaala Elukana, Elukana yaazaala Zofai, Zofai yaazaala Nahathi, Nahathi yaazaala Eliabu, Eliabu yaazaala Yerohamu, Yerohamu yaazaala Elukana. Samueli yazaala abaana babiri: Yoeli nga n'omwana omuberi, ate Abiya nga n'omuto. Bano n'abasimuka mu Merari: Merari yazaala Mahili, Mahili yaazaala Libuni, Libuni yaazaala Shimei, Shimei yaazaala Uzza, Uzza yaazaala Shimea, Shimea yaazaala Haggia, Haggia yaazaala Asaia. Ghaligho abantu Daudi be yataagho okukulira eby'okwemba mu kifo eky'okusinzizaamu Musengwa Katonda, ng'Esanduuku y'Endagaano bamaze okugingiza mu kifo ekyo. Baagheerezanga mu ngobo nga bemba mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, okutuusa kyabazinga Solomoni bwe yazimba eisinzizo lya Musengwa Katonda mu Yerusalemu. Abantu abo abaateebwagho, ni bano n'abaana baibwe: Ku nda ya Kohathi kwaliku Hemani omukulu w'abembi, nga mutabane wa Yoeli, Yoeli mutabane wa Samueli, Samueli mutabane wa Elukana, Elukana mutabane wa Yerohamu, Yerohamu mutabane wa Elieli, Elieli mutabane wa Toa, Toa mutabane wa Zufu, Zufu mutabane wa Elukana, Elukana mutabane wa Mahathi, Mahathi mutabane wa Amasai, Amasai mutabane wa Elukana, Elukana mutabane wa Yoeli, Yoeli mutabane wa Azaria, Azaria mutabane wa Zefania, Zefania mutabane wa Tahathi, Tahathi mutabane wa Assiri, Assiri mutabane wa Ebiasafu, Ebiasafu mutabane wa Kora, Kora mutabane wa Izahara, Izahara mutabane wa Kohathi, Kohathi mutabane wa Levi, Levi mutabane wa Isiraeli. Eyabanga ku luuyi olw'omukono omusaadha ogwa Hemani era nga muganda we, nga ni Asafu mutabane wa Berekia, Berekia mutabane wa Shimea, Shimea mutabane wa Mikaeli, Mikaeli mutabane wa Baaseia, Baaseia mutabane wa Malikiya, Malikiya mutabane wa Ethini, Ethini mutabane wa Zera, Zera mutabane wa Adaia, Adaia mutabane wa Ethani, Ethani mutabane wa Zimma, Zimma mutabane wa Shimei, Shimei mutabane wa Yahathi, Yahathi mutabane wa Gereshomu, Gereshomu mutabane wa Levi. Ate eyabanga ku luuyi olw'omukono omugooda ogwa Hemani ni Ethani, nga wa ku nda ya Merari mutabane wa Kishi, Kishi mutabane wa Abudi, Abudi mutabane wa Malluki, Malluki mutabane wa Hashabia, Hashabia mutabane wa Amazia, Amazia mutabane wa Hilikia, Hilikia mutabane wa Amuzi, Amuzi mutabane wa Bani, Bani mutabane wa Shemeri, Shemeri mutabane wa Mahili, Mahili mutabane wa Mushi, Mushi mutabane wa Merari, Merari mutabane wa Levi. Balevi banaibwe abandi boonaboona, n'abaagheebwa emirimo egindi gyonagyona egyasigalagho mu kifo eky'okusinzizaamu. Aaroni ni baidhukulu be baagheerangayo ebigheebwayo ku alutaari edh'ebigheebwayo ebyokebwa, era baaniokezanga obubbaani ku alutaari edh'okuniokezaaku obubbaani. Baakolanga emirimo gyonagyona egy'omu Kifo Ekitukuvu Einho, era baasabiranga Abaisiraeli batoolebweku ebibi byaibwe, nga Musa omugheereza wa Katonda bwe yalagira. Era bano ni baidhukulu ba Aaroni: Aaroni yazaala Eleazari, Eleazari yaazaala Finehasi, Finehasi yaazaala Abishua, Abishua yaazaala Bukki, Bukki yaazaala Uzzi, Uzzi yaazaala Zerahia, Zerahia yaazaala Meraiothi, Meraiothi yaazaala Amaria, Amaria yaazaala Ahitubu, Ahitubu yaazaala Zadoki, Zadoki yaazaala Ahimaazi. Bino n'ebiketezo bye baagha baidhukulu ba Aaroni ng'akalulu kamaze okukubwa: Ab'oku nda ya Kohathi be baasooka okugha agh'okuba mu kiketezo ekyagheebwa Abalevi. Baabagha ekibuga Heburoni eky'omu Buyudaaya, n'ebiketezo ebikyezungulwire ebirimu eisubi ery'okwayiramu. Aye ebibandha byaku ghalala n'ebyalo byaku, byagheebwa Kalebu mutabane wa Yefunne. Era baagha baidhukulu ba Aaroni ab'oku nda ya Kohathi abo, ebibuga ebyalondebwa okulumukirangamu okwewonia ni bino: Heburoni, ni Libuna, ghalala n'ebyayiro byabyo; Yattiri, ni Eshitemoa, ghalala n'ebyayiro byabyo; Hileni, ghalala n'ebyayiro byakyo; Debiri, ghalala n'ebyayiro byakyo; Ashani, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Bethishemeshi, ghalala n'ebyayiro byakyo. Mu kiketezo ekyagheebwa Ababenjamini, Abalevi abo baafunayo ebibuga bino: Geba, ghalala n'ebyayiro byakyo; Alemethi, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Anathothi, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ebibuga byonabyona aghalala bye baabagha, byali ikumi na bisatu. Akalulu bwe kaakubwa kabiri, ab'oku nda ya Kohathi abandi baabagha ebibuga ikumi ebyali mu kiketezo ekyagheebwa ekitundu eky'ekika kya Manasse, nga bajiira ku nda dhaibwe. Ab'oku nda ya Gereshomu baabagha ebibuga ikumi na bisatu nga bajiira ku nda dhaibwe. Ebibuga ebyo bye baabagha baabitoola ku bika bino: ekya Issakari, n'ekya Asheri, n'ekya Nafutali, n'ekya Manasse mu Bashani. Ab'oku nda ya Merari baabagha ebibuga ikumi na bibiri nga bajiira ku nda dhaibwe. Ebibuga ebyo bye baabagha baabitoola ku bika bino: ekya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekya Zebuluni. Mu nsambo eyo, Abaisiraeli baagha Abalevi ebibuga eby'okubaamu, nga babagheeraku n'ebyayiro. Ebibuga ebyo ebyatwirwa amaina gaabyo, baabitoola ku kika kya Yuda, n'ekya Simeoni, n'ekya Benjamini, byona baabigha Abalevi nga babikubira kalulu. Abandi ku b'oku nda ya Kohathi baabagha ebibuga nga babitoola ku kika kya Efuraimu, ebyalondebwa okulumukirangamu okwewonia, era nga ni bino: Shekemu, ghalala n'ebyayiro byakyo eby'oku nsozi dha Efuraimu; Gezeri, ghalala n'ebyayiro byakyo; Yokimeamu, ghalala n'ebyayiro byakyo; Bethi Horoni, ghalala n'ebyayiro byakyo; Aiyaloni, ghalala n'ebyayiro byakyo; Gathi Rimmoni, ghalala n'ebyayiro byakyo. Era baabagha ebibuga ebyatoolebwa ku kiketezo ekyagheebwa ekitundu eky'ekika kya Manasse bino: Aneri, ghalala n'ebiketezo byakyo ebirimu eisubi ery'okwayiramu, ni Bileamu, ghalala n'ebiketezo byakyo ebirimu eisubi ery'okwayiramu. Ab'oku nda ya Gereshomu baabagha ebibuga bino nga babitoola ku kiketezo ekyagheebwa ekitundu eky'ekika kya Manasse: Golani eky'omu Bashani, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Ashitarothi, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ku bibuga eby'ekika kya Issakari baabaghaaku ebibuga bino: Kedeshi, ghalala n'ebyayiro byakyo; Daberathi, ghalala n'ebyayiro byakyo; Ramothi, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Anemu, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ku bibuga eby'ekika kya Asheri baabaghaaku ebibuga bino: Mashali, ghalala n'ebyayiro byakyo; Abudoni, ghalala n'ebyayiro byakyo; Hukoki, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Rehobu, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ku bibuga eby'ekika kya Nafutali baabaghaaku ebibuga bino: Kedeshi eky'omu Galilaaya, ghalala n'ebyayiro byakyo; Hammoni, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Kiriathaimu, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ab'oku nda ya Merari abaali basigairegho nga bakaali kufuna bibuga, baabagha bino ebyatoolebwa ku kika kya Zebuluni: Rimmono, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Tabori, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ku bibuga eby'ekika kya Reubeni e buvandhuba w'omwiga Yorudani, baabaghaaku ebibuga bino: Bezeri eky'oku museetwe, ghalala n'ebyayiro byakyo; Yahaza, ghalala n'ebyayiro byakyo; Kedemothi, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Mefaathi, ghalala n'ebyayiro byakyo. Ku bibuga eby'ekika kya Gadi baabaghaaku ebibuga bino: Ramothi eky'omu Gileadi, ghalala n'ebyayiro byakyo; Mahanaimu, ghalala n'ebyayiro byakyo; Heshiboni, ghalala n'ebyayiro byakyo ni Yazeri, ghalala n'ebyayiro byakyo. Issakari yali ni batabane be bana, nga ni bano: Tola, ni Pua, ni Yashubu, ni Shimuroni. Tola yaazaala: Uzzi, ni Refaia, ni Yerieli, ni Yahumai, ni Ibusamu, ni Shemueli, baaba nga n'abakulira enda edh'abaasimuka mu Tola oyo. Era baali balwani ba maani inho mu luse lwaibwe. Mu biseera bya kyabazinga Daudi, abantu abaasimuka mu Tola baali emitwalo ebiri n'enkumi ibiri na lukaaga (22,600). Uzzi yaazaala Izarahia. Izarahia oyo yaazaala abaana abalenzi bana, nga ni bano: Mikaeli, ni Obadia, ni Yoeli, ni Issihia, nga n'abakulira enda dha baiseibwe. Baabayiza abakazi kamaala era baazaala abaana kamaala, abaasobola okuvaamu eigye ly'abaisirukale emitwalo esatu n'akakaaga (36,000). Enkalala edh'obuzaale bw'abantu ab'oku nda edhaasimuka mu kika kya Issakari, dhiraga nga baalimu abalwani ab'amaani emitwalo munaana na kasanvu (87,000). Benjamini yazaala abaana abalenzi basatu, nga ni bano: Bela, ni Bekeri, ni Yediaeli. Bela yaazaala abaana abalenzi bataanu: Eziboni, ni Uzzi, ni Uzzieli, ni Yerimothi, ni Iri. Boonaboona baali bakulu ba nda dha baiseibwe era nga balwani ba maani. Enkalala edh'obuzaale bw'abantu ab'oku nda dha baiseibwe, dhiraga nga baalimu abalwani ab'amaani emitwalo ebiri n'enkumi ibiri n'asatu na bana (22,034). Bekeri yaazaala: Zemira, ni Yoashi, ni Eliezeri, ni Elioenai, ni Omuri, ni Yeremothi, ni Abiya, ni Anathothi, ni Alemethi. Abo boonaboona baali baana ba Bekeri. Era enkalala edh'obuzaale bw'abantu ab'oku nda dha baiseibwe, dhiraga nga baalimu abalwani ab'amaani emitwalo ebiri n'ebikumi bibiri (20,200). Yediaeli yaazaala Bilihani. Bilihani oyo yaazaala: Yeushi, ni Benjamini, ni Ehudi, ni Kenaana, ni Zethani, ni Tarushishi, ni Ahishahari. Abo boonaboona baali baana ba Yediaeli, nga bakulu ba nda dha baiseibwe. Era mu bantu abaasimuka mu nda edho, mwalimu abalwani ab'amaani omutwalo mulala na kasanvu na bibiri (17,200). Iri yaazaala Shuppimu ni Huppimu, ate Aheri yaazaala Hushimu. Nafutali yazaala Yahazieli, ni Guni, ni Yezeri, ni Shallumu abo nga baidhukulu ba Biliha. Manasse yali n'omukazi Omuaramea, ye yazaala naye abaana bano: Asirieli, ni Makiri eyasimukamu Abagileadi. Makiri yaafunira Huppimu omukazi era yaafunira ni Shuppimu yeena omukazi, eriina lya mwanhina nga ni Maaka. Ate omwana owokubiri omulenzi owa Makiri oyo nga ni Zelofehadi. Zelofehadi oyo yazaala baana baghala beereere. Maaka muka Makiri, yaazaala omwana omulenzi yaamutuuma eriina Pereshi. Era yaazaala omulenzi owundi muganda w'oyo, yaamutuuma eriina Shereshi. Pereshi yaazaala Ulamu ni Rakemu. Ulamu yaazaala Bedani. Abo ni baidhukulu ba Gileadi mutabane wa Makiri, ate Makiri oyo nga mutabane wa Manasse. Gileadi yaliku mwanhina nga ni Hammolekethi, eyazaala Ishihodi, ni Abiezeri, ni Mahala. Shemida yaazaala Ahiani, ni Shekemu, ni Likihi, ni Aniamu. Efuraimu yazaala Shuthela, Shuthela yaazaala Beredi, Beredi yaazaala Tahathi, Tahathi yaazaala Eleada, Eleada yaazaala Tahathi, Tahathi yaazaala Zabadi, Zabadi yaazaala Shuthela. Efuraimu era yaliku batabane be abandi babiri, Ezeri ni Eleadi, abantu Abagathi abazaale b'omu nsi eyo be baita nga bajiire okubanhagaku ebyayo byaibwe. Iseibwe Efuraimu yaabalira okumala enaku kamaala, baganda be baidha okumugumya. Agho Efuraimu oyo yaaba ni mukazi we mu buliri, omukazi oyo yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi. Efuraimu yaamutuuma eriina Beria, kuba akabi kaagwira amaka ge. Efuraimu yaliku omwana omughala nga ni Sheera, eyazimba ebibuga Bethi Horoni byombi, eky'Eifo n'eky'Eitale, era yaazimba ni Uzzeni Sheera. Efuraimu yaliku mutabane we owundi nga ni Refa. Refa oyo yaazaala Reshefu, Reshefu yaazaala Tela, Tela yaazaala Tahani, Tahani yaazaala Ladani, Ladani yaazaala Ammihudi, Ammihudi yaazaala Elishama, Elishama yaazaala Nuni, Nuni yaazaala Yoshua. Obutaka bwaibwe bwali Betheli n'ebibuga ebikyezungulwire, bwaja okutuukira irala e Naarani mu buvandhuba, n'e Gezeri mu bugwandhuba n'ebibuga ebikyezungulwire. Era bwatwalizaamu ebibuga Shekemu ni Ayya n'ebibuga ebibyezungulwire. Baidhukulu ba Manasse baali mu Bethi Sheani n'ebibuga ebikyezungulwire, ni mu Taanaki n'ebibuga ebikyezungulwire, ni mu Megiddo n'ebibuga ebikyezungulwire, ni mu Dori n'ebibuga ebikyezungulwire. Ebifo ebyo byonabyona, n'ebyasengamu baidhukulu ba Yosefu mutabane wa Isiraeli. Ashera yazaala abaana abalenzi bano: Imuna, ni Ishiva, ni Ishivi, ni Beria. Era yaazaala n'omwana omughala, nga ni Sera. Beria yaazaala Heberi, ni Malakieli eyali lata wa Birizaithi. Heberi yazaala abaana abalenzi bano: Yafuleti, ni Shomeri, ni Hothamu. Era yaazaala n'omwana omughala nga ni Shua. Yafuleti yaazaala Pasaki, ni Bimuhali, ni Ashuvati. Muganda we Shomeri yaazaala Rohuga, ni Yehubba, ni Aramu. Ate muganda we Helemu yaazaala Zofa, ni Imuna, ni Sheleshi, ni Amali. Zofa yaazaala Sua, ni Harineferi, ni Shuali, ni Beri, ni Imura, ni Bezeri, ni Hodi, ni Shamma, ni Shalisha, ni Ithurani, ni Beera. Yetheri yaazaala Yefunne, ni Pisipa, ni Ara. Ate Ulla yaazaala Ara, ni Hannieli, ni Rizia. Abo boonaboona baali baidhukulu ba Ashera, nga bakulu ba nda dha baiseibwe abamanhiibwa einho, era nga balwani ba maani. Enkalala edh'obuzaale bw'abantu ab'oku nda dha baiseibwe dhiraga nga baalimu abalwani ab'amaani emitwalo ebiri na kakaaga (26,000). Benjamini yazaala Bela, nga n'omwana omuberi, yaizaaku Ashibeli, yaizaaku Ahara, yaizaaku Noha, ate yaizaaku Rafa. Bela yaazaala Addari, ni Gera, ni Abihudi, ni Abishua, ni Naamani, ni Ahoa, ni Gera, ni Sefufani, ni Huramu. Bano n'abaasimuka mu Ehudi, abaakuliranga enda dha badhaadha b'abantu b'e Geba abaatwalibwa mu bunhage e Manahathi: Naamani, ni Ahiya, ni Gera eyabatwala mu bunhage era nga n'eyali lata wa Uzza ni Ahihudi. Shaharaimu bwe yamala okubinga bakazi be Hushimu ni Baara, yaazaala abaana bano e Moabu ni mukazi we Hodeshi: Yobabu, ni Zibia, ni Mesha, ni Malikamu, ni Yeuzi, ni Sakia, ni Mirama. Abo boonaboona baali batabane be abaafuuka abakulu b'enda dha baiseibwe. Mukazi we Hushimu yazaala naye abaana bano: Abitubu ni Elipaali. Elipaali yazaala Eberi, ni Mishamu, ni Shemedi. Shemedi oyo n'eyazimba ebibuga, Ono ni Lodi, era n'obubuga obubyezungulwire. Beria ni Shema n'abaali abakulu b'enda dha badhaadha b'abantu ab'e Aiyaloni, abaaja e Gathi ni babingayo abatyamye baayo. Mu basimuka mu Beria mwalimu Ahio, ni Shashaki, ni Yeremothi, ni Zebadia, ni Aradi, ni Ederi, ni Mikaeli, ni Ishipa, ni Yoha. Elipaali yazaala Zebadia, ni Meshullamu, ni Hiziki, ni Heberi, ni Ishimerai, ni Izilia, ni Yobabu. Shimei yaazaala Yakimu, ni Zikiri, ni Zabadi, ni Elienai, ni Zillethai, ni Elieli, ni Adaia, ni Beraia ni Shimurathi. Shashaki yaazaala Ishipani, ni Eberi, ni Elieli, ni Abudoni, ni Zikari, ni Hanani, ni Hanania, ni Elamu, ni Anathothiya, ni Ifudeia, ni Penueli. Yehoramu yaazaala Shamasherai, ni Sheharia, ni Athalia, ni Yaareshia, ni Eliya ni Zikiri. Abo n'abaali abakulu b'enda dha baiseibwe, ng'ense dhaibwe bwe dhaajanga nga dhiiraganwaku. Era baabanga mu Yerusalemu. Yeiyeli eyatandiikagho ekibuga Gibeoni yabanga yeene eyo e Gibeoni, nga mukazi we ayetebwa Maaka. Yaazaala abaana bano: Abudoni nga n'omuberi, yaizaaku Zura, ni Kishi, ni Baali, ni Nadabu, ni Gedori, ni Ahio, ni Zekeri, ni Mikilothi. Mikilothi oyo n'eyali lata wa Shimea. Abo boona baabanga mu Yerusalemu ghalala ni baganda baibwe, okumpi n'ab'ekika kyaibwe abandi. Neri yazaala Kishi, Kishi yaazaala Saulo, Saulo yaazaala Yonathani, ni Malakishua, ni Abinadabu, ni Eshibaali. Yonathani yaazaala Meribbaali, Meribbaali yaazaala Mika. Mika yaazaala Pithoni, ni Meleki, ni Tarea, ni Ahazi. Ahazi yaazaala Yehoadda, Yehoadda yaazaala Alemethi, ni Azimavethi, ni Zimuri. Zimuri yaazaala Moza, Moza yazaala Binea, Binea yaazaala Rafa, Rafa yaazaala Eleasa, Eleasa yaazaala Azeli. Azeli yaazaala abaana abalenzi mukaaga, nga ni bano: Azarikamu, ni Bokeru, ni Ishimaeli, ni Shearia, ni Obadia, ni Hanani. Abo boonaboona baali batabane ba Azeli. Esheki muganda wa Azeli oyo yaazaala abaana bano: Ulamu nga n'omuberi, yaizaaku Yeushi, ate yaizaaku Elifeleti. Batabane ba Ulamu baali balwani ba maani, abakugu mu kulasa obusaale. Baaliku abaana n'abaidhukulu kamaala, nga boonaboona aghalala baghera kikumi n'ataanu. Abo boonaboona n'abaali mu kika kya Benjamini. Abaisiraeli boonaboona baaghandiikibwa mu nkalala edh'obuzaale bwaibwe. Enkalala edho dhaaghandiikibwa mu Kitabo kya Bakyabazinga ba Isiraeli. Agho abantu b'omu kika kya Yuda baali nga bamaze okutwalibwa e Babilonia mu bunhage, ng'ekibonerezo olw'ebibi byaibwe. Kale abaasooka okwira mu bibandha byaibwe ni mu bibuga byaibwe, baali abandi ku Baisiraeli ababuliidho, ni bakabona, n'Abalevi, abaagheerezanga mu isinzizo. Abandi ku b'omu kika kya Yuda, n'ekya Benjamini, n'ekya Efuraimu, n'ekya Manasse, baaja baaba mu Yerusalemu. Era abantu abo, ni bano: Mu baasimuka mu Perezi mutabane wa Yuda, mwalimu Uthai mutabane wa Ammihudi, era mwidhukulu wa Omuri, mutabane wa Imuri, mutabane wa Bani. Mu baasimuka mu Shilo nga yeena mutabane wa Yuda, mwalimu Asaia eyali omwana omuberi, ni batabane be. Mu baasimuka mu Zera era nga yeena mutabane wa Yuda, mwalimu Yeueli ni baganda be. Ab'omu kika kya Yuda abo boonaboona aghalala, baali abantu lukaaga na kyenda (690). Mu baasimuka mu kika kya Benjamini mwalimu bano: Sallu mutabane wa Meshullamu, era mwidhukulu wa Hodavia eyali mutabane wa Hassenua ni Ibuneia mutabane wa Yerohamu ni Ela mutabane wa Uzzi era mwidhukulu wa Mikiri ni Meshullamu mutabane wa Shefatia, era mwidhukulu wa Reweli eyali mutabane wa Ibuniya. Ab'omu kika kya Benjamini abo boonaboona aghalala, ng'ense dhaibwe bwe dhaaja nga dhiiraganwaku, baali lwenda n'ataanu na mukaaga (956). Abo boonaboona baali bakulu ba nda dha baiseibwe. Bano ni bakabona abaabanga mu Yerusalemu: Yedaia, ni Yehoaribu, ni Yakini, ni Azaria mutabane wa Hilikia era mwidhukulu wa bano: Meshullamu, ni Zadoki, ni Meraiothi, ni Ahitubu eyalabiriranga eisinzizo. Bakabona abandi baali ni bano: Adaia mutabane wa Yerohamu era mwidhukulu wa bano: Pashuhuri, Malikiya, Maasai, Adieli, Yahuzera, Meshullamu, Meshillemithi, ni Immeri. Bakabona abo baali bakulu ba nda dha baiseibwe, era boonaboona aghalala ni baganda baibwe, baali lukumi na lusanvu na nkaaga (1,760). Baali bakugu inho mu kukola emirimo gyonagyona egy'omu isinzizo. Bano n'Abalevi abaabanga mu Yerusalemu: Shemaia mutabane wa Hassihubu, era mwidhukulu wa Azirikamu ni Hashabia abaasimuka mu Merari. Abalevi abandi baali ni bano: Bakubakkari, Hereshi, Galali, ni Mattania mutabane wa Mika, nga mwidhukulu wa Zikiri, era nga mwidhukulu wa Asafu. Era ghaabaagho n'Abalevi abandi bano: Obadia mutabane wa Shemaia era mwidhukulu wa Galali ni Yeduthuni ni Berekia mutabane wa Asa era mwidhukulu wa Elukana eyabanga mu byalo by'Abanetofa. Abakuumi b'eisinzizo baali bano: Shallumu, ni Akkubu, ni Talumoni, ni Ahimani, ni baganda baibwe. Shallumu n'eyali omukulu waibwe. Abo n'abaakuumanga omulyango ogw'e buvandhuba ogwetebwa Omulyango gwa Kyabazinga. Era n'abaakuumanga emiryango mu kifo Abalevi ghe baasimbanga weema dhaibwe. Shallumu mutabane wa Kore, era mwidhukulu wa Abiasafu eyali mutabane wa Kora, ghalala n'ab'oku nda ye abaasimuka mu dhaadha we Kora, n'abaakolanga ogw'okukuuma emiryango gy'Eweema nga badhaadha baibwe bwe baakuumanga emiryango gy'ekifo ghe baasimbanga Weema ya Musengwa Katonda. Finehasi mutabane wa Eleazari n'eyakuliranga abakuumi abo mu biseera eby'eira, Musengwa Katonda ng'aba ghalala naye. Zekaria mutabane wa Meshelemia n'eyali omukuumi w'omulyango ogwingira mu Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Abo boonaboona abaalondebwa okuba abakuumi b'emiryango, baali ebikumi bibiri na ikumi na babiri (212). Baabaghandiika mu nkalala edh'obuzaale bwaibwe, nga bajiira ku byalo byaibwe bye baabangamu. Kyabazinga Daudi n'omulanzi Samueli, n'abaataagho abantu abo okukolanga mu butongole. Kale abantu abo ghalala n'abaana, ni baidhukulu baibwe, baajanga nga bakuuma emiryango gy'eisinzizo. Abakuumi abo baabanga ku ndhuyi dhoonadhoona edh'eisinzizo: e buvandhuba, e bugwandhuba, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Aboluganda lwaibwe abaabanga mu byalo, baidhanga baababeeraku mu ngobo okukuuma emiryango, okumala enaku musanvu musanvu. Ku bakuumi ab'emiryango abo kwaliku abaabakuliranga bana nga Balevi, abaalabiriranga ebisenge n'amaterekero eby'oku isinzizo. Baasulanga agho nga beezungulwire eisinzizo, kuba baabagemya omulimo ogw'okulikuuma n'ogw'okuliigulangagho buli nkyo. Abandi ku Balevi baabagemya ogw'okulabiriranga ebintu ebikozesebwa mu kusinza kuba baabibalanga nga babitwala okubikozesa, era baabibalanga nga babiizaayo okubitereka. Abandi baabagemya ogw'okulabiriranga ebintu ebindi ebikozesebwa, n'okulabiriranga obuwunga obuseereibwa obukalamu, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'obubbaani, n'obuwoowo. Aye abandi ku bakabona n'abaatabulanga obuwoowo. Owundi ku Balevi abo ye baayetanga Mattithia, nga n'omwana omuberi owa Shallumu eyasimuka mu Kora, n'eyakolanga ogw'okufumba emigaati emitono. Abandi ku baganda baibwe ab'oku nda ya Kohathi, n'abaategekanga emigaati egigheebwayo eri Musengwa Katonda, gye baatanga mu maiso ga Musengwa Katonda buli Sabbato. Abandi ku Balevi baali bembi, era nga n'abakulira enda dha baiseibwe. Baasulanga mu bisenge by'oku isinzizo, era tibaabaghanga mulimo gundi gwonagwona, kuba ogwaibwe ogw'okwemba baagukolanga omusana n'obwire. Abantu abo boonaboona baali bakulu ba nda dha baiseibwe, ng'ense dhaibwe bwe dhairaganwangaku. Baali bakulembeze era nga baba mu Yerusalemu. Yeiyeli eyatandiikagho ekibuga Gibeoni yabanga yeene eyo e Gibeoni, nga mukazi we ayetebwa Maaka. Yaazaala abaana bano: Abudoni nga n'omuberi, yaizaaku Zura, ni Kishi, ni Baali, ni Neri, ni Nadabu, ni Gedori, ni Ahio, ni Zekaria, ni Mikilothi. Mikilothi oyo n'eyali lata wa Shimea. Abo boona baabanga mu Yerusalemu ghalala ni baganda baibwe, okumpi n'ab'ekika kyaibwe abandi. Neri yazaala Kishi, Kishi yaazaala Saulo, Saulo yaazaala Yonathani, ni Malakishua, ni Abinadabu, ni Eshibaali. Yonathani yaazaala Meribbaali, Meribbaali yaazaala Mika. Mika yaazaala Pithoni, ni Meleki, ni Taharea, ni Ahazi. Ahazi yaazaala Yara, Yara yaazaala Alemethi, ni Azimavethi, ni Zimuri. Zimuri yaazaala Moza, Moza yazaala Binea, Binea yaazaala Rafaia, Rafaia yaazaala Eleasa, Eleasa yaazaala Azeli. Azeli yaazaala abaana abalenzi mukaaga, era amaina gaibwe ni gano: Azarikamu, ni Bokeru, ni Ishimaeli, ni Shearia, ni Obadia, ni Hanani. Abo n'abaali batabane ba Azeli. Agho Abafilisiti baalwanisa Abaisiraeli. Abaisiraeli abo baalumuka, era kamaala baitirwa ku lusozi Giliboa. Abafilisiti baabingirira Saulo ni batabane be baabatuukaku, baita Yonathani, ni Abinadabu, ni Malakishua, batabane ba Saulo. Olutalo lwanhigiriza inho Saulo, ab'obulaso baamwagaana baamulasa, baamutaaku ebibwa ebinene einho. Agho Saulo yaakoba eyamugemeranga eby'okulwanisa ati: “Sowolayo empiima yo onfumite, abo abatali bakekete balobe kwidha kunfumita na kuneesanhukizaaku.” Aye eyamugemeranga eby'okulwanisa yaaloba kumufumita olw'okutya einho. Kale Saulo mwene yaasowolayo empiima eyiye, yaagyetungaku. Ole eyagemeranga Saulo eby'okulwanisa bwe yabona nga Saulo afiire, yeena yeetunga ku mpiima eyiye, yaafiira ghalala naye. Kale atyo Saulo yaafa, ni batabane bonsatule, n'ole eyamugemeranga eby'okulwanisa, era n'ab'endhu ya Saulo oyo boonaboona. Abo boonaboona baafiira ghalala. Abaisiraeli abaali mu kiiko bwe baabona ng'eigye lya Isiraeli lirumwike era nga Saulo ni batabane be bafiire, baalekulira agho ebibuga byaibwe, baalumuka. Abafilisiti baidha baabibaamu. Enkyo ku lunaku olwairirira ng'olutalo luwoire, Abafilisiti bwe baidha ku mirambo okugitoolamu ebivaalo, baayagaana nga Saulo ni batabane be abasatu nga baagwire ku lusozi Giliboa. Saulo baamuvaalulula eby'okulwanisa bye era baamutemaku omutwe baagutwala. Agho baatuma abakwenda woonawoona mu nsi y'Abafilisiti okutuusaayo amawulire ago, mu masabo ag'ebisinzibwa byaibwe ebitali Katonda era ni mu bantu boonaboona. Baata eby'okulwanisa bya Saulo mu isabo ly'emisambwa gyaibwe, era baakomerera omutwe mu isabo ly'omusambwa Dagoni. Abatyamye boonaboona ab'omu kibuga Yabeshi e Gileadi bwe baawulira ekyo Abafilisiti kye baakola Saulo, abasaadha abaziramu ntete boonaboona baasituka, baaja baatoolayo omulambo gwa Saulo n'emirambo gya batabane be, baagireeta e Yabeshi. Baaziika amagumba gaibwe eyo e Yabeshi ghansi gh'omuti omukologho, era baasiiba okumala enaku musanvu. Kale Saulo yaafa atyo, olw'obutaba mwesigwa eri Musengwa Katonda. Yaloba okukola ebyo Musengwa Katonda bye yamulagira, yaira mu kweraguza ku basamize, mu kifo eky'okwebuuza ku Musengwa Katonda. Musengwa Katonda oyo kyeyava n'amwita, obwakyabazinga yaabugha Daudi mutabane wa Yesse. Agho Abaisiraeli boonaboona beesoloza, baidha ye Daudi e Heburoni, baamukoba bati: “Bona eno, ife tuli baluganda era ba musaayi mulala n'iwe. Mu biseera ebyabita nga Saulo n'akaali kyabazinga waife, niiwe owakulemberangamu eigye lya Isiraeli okuja mu ntalo. Agho Musengwa Katonda wo yaakukoba ati, ‘Oidha kukulemberanga abantu bange Abaisiraeli, obenga mufuzi waibwe.’ ” Kale abakulembeze mu Isiraeli baidha ye kyabazinga Daudi e Heburoni. Daudi oyo yaakola nabo endagaano mu maiso ga Musengwa Katonda, baamusiiga omuzigo okumufuula kyabazinga wa Isiraeli, nga Musengwa Katonda bwe yakoba ng'abita mu Samueli. Agho Daudi n'Abaisiraeli boonaboona baaja, baalumba Yerusalemu. Mu biseera ebyo baali bakyeta Yebusi, ng'Abayebusi abatyamye b'omu nsi eyo n'abakibaamu. Abayebusi abo baakoba Daudi bati: “Toidha kungira ghano.” Aye ate Daudi yaagema ekifo kyaibwe eky'okwewogomamu eky'e Sioni, ekyo kyatuuka okwetebwa “Ekibuga kya Daudi”. Daudi yaakoba abasaadha be ati: “Omuntu yeenayeena anaasooka okwitayo Omuyebusi, n'aidha okuba omukulu era omuduumizi w'eigye.” Agho Yoabu, nga inhina ni Zeruia, yaakulembera okulumba okwasooka, era yaafuuka omukulu w'eigye. Agho Daudi yaaja yaaba mu kifo ekyo eky'okwewogomamu, kyebaava ni bakituuma eriina “Ekibuga kya Daudi”. Yaazimba ku kifo ekyo ekibuga okukyezunguluza, ng'aviira mu kifo kye baidhuzaamu eitaka olw'okwekuuma abazigu, ekyayetebwanga Millo, yaaja ng'aira munda. Ate Yoabu yaazimba buyaaka ebitundu ebindi eby'ekibuga ekyo. Daudi oyo yaajanga nga yeeyongera okuba omukologho, kuba Musengwa Katonda Afuga Amagye yali ali naye. Bano n'abaali abalwani ab'amaani abakologho Daudi be yali nabo. Abo nga bali ghalala n'Abaisiraeli boonaboona baamuleetera okufuuka kyabazinga nga Musengwa Katonda bweyasuubiza eighanga Isiraeli, era baaleetera obwakyabazinga bwe okukakata. Amaina ag'abalwani ab'amaani abo Daudi be yali nabo ni gano: Asooka nga ni Yashobeamu Omuhakimoni eyali nga n'akulira abasatu abo ab'amaani. Ono ghaligho omukuzi gwe yalwanisa eifumo lye n'abalwani ebikumi ebisatu, yaabaita boonaboona. Owokubiri ku basatu abo ab'amaani nga ni Eleazari mutabane wa Dodo Omuahohi. Oyo n'eyali ni Daudi e Pasi Dammimu, Abafilisiti ye baali beesololeiza okubalwanisa mu lutalo, mu musiri ogwalimu sayiri, Abaisiraeli abandi ni bamala balumuka. Aye mwene ng'ali ghalala n'abalwani be, baayemerera ghagati mu musiri baalwanisa Abafilisiti era baabaita. Musengwa Katonda yaabagha obughanguzi obw'amaani. Lwali lulala, abasatu ku balwani amakumi asatu abaakuliranga banaibwe mu igye, baaja ku lubaale Daudi ye yali kumpi n'empuku ey'e Adullamu. Ekikunsu eky'Abafilisiti kyali kisimbye weema dhaakyo mu kiiko eky'e Refa. Mu kiseera ekyo Daudi yali mu kifo eky'okwewogomamu, ate ekikunsu eky'Abafilisiti nga kisimbye enkambi yaakyo e Bethelehemu. Omwoyo gwadhuuba Daudi oyo, yaakoba ati: “Kale nguli ghaligho omuntu andeeteraku amaadhi ag'okunhwa agava mu nsulo eri ku mulyango ogw'ekibuga e Bethelehemu!” Agho abalwani bale abasatu ab'amaani baaja baaghaguza mu kifo Abafilisiti ghe baasimba weema dhaibwe, baasena amaadhi mu nsulo eyo, baagaleetera Daudi. Aye yaaloba kuganhwaku naire, yaagafukira Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, tikiribaagho nze okukola ekintu ng'oti n'ekyo. Olwo mba ng'ali kunhwa omusaayi ogw'abasaadha bano abaghaireyo obulamu bwaibwe ni baja okuganona!” Kale yaaloba kuganhwa. Ebyo n'ebikolwa abalwani abo abasatu ab'amaani bye baakola nga baziramu ntete naire. Abishai muganda wa Yoabu, n'eyali akulira abalwani amakumi asatu ab'amaani. Abishai oyo yaalwanisa abantu ebikumi bisatu n'eifumo lye, yaabaita, yeekolera eriina mu balwani amakumi asatu abo. Oyo n'eyasinga okumanhikana einho mu abo amakumi asatu, era yaafuuka muduumizi waibwe. Aye ti yatuuka ku idaala lya bale abasatu. Benaia ow'e Kabuzeeli era mutabane wa Yehoiada, yali mulwani wa ntalo aziramu ntete. Yakola eby'amaani kamaala, nga n'omuli n'okwita abalwani ab'amaani ababiri Abamoabu. Olundi yaita empologoma ng'eri mu kiina, mu biseera eby'omugozi nga gugwire. Era yaita Omumisiri nga wa kighaga eyali abisa mu mita eibiri mu buleeyi, ate ng'agemye eifumo mu ngalo eririku olunhago olwaga n'ekiti kye balukisa engoye. Benaia oyo yaamulumba nga mwene ali na mwigo bwigo, yaamuswankulaku eifumo mu ngalo, yaamwitisa lyene eryo. Ebyo n'eby'amaani Benaia mutabane wa Yehoiada bye yakola, ni yeekolera eriina mu abo amakumi asatu ab'amaani. Benaia oyo yamanhikana inho mu abo amakumi asatu, aye tiyatuuka ku idaala lya bale abasatu. Daudi yaamutaagho okukuliranga abaisirukale be abaamukuumanga. Amaina ag'abalwani abandi ab'amaani ni gano: Asaheli muganda wa Yoabu, Elihanani mutabane wa Dodo ow'e Bethelehemu, Shammothi ow'e Harodi, Helezi ow'e Peloni, Ira mutabane wa Ikkeshi ow'e Tekoa, Abiezeri ow'e Anathothi, Sibbekai ow'e Husha, Ilai Omuahohi, Maharai ow'e Netofa, Heledi mutabane wa Baana ow'e Netofa, Ithai mutabane wa Ribai ow'e Gibea eky'Ababenjamini, Benaia ow'e Pirathoni, Hurai ow'oku bwiga obw'e Gaashi, Abieli ow'e Araba, Azimavethi ow'e Baharumu, Eliahaba ow'e Shaaluboni, Batabane ba Hashemu ow'e Gizomu, Yonathani mutabane wa Shagee ow'e Harari, Ahiamu mutabane wa Sakari Omuharari, Elifali mutabane wa Uri, Heferi ow'e Mekera, Ahiya ow'e Peloni, Heziro ow'e Karumeli, Naarai mutabane wa Ezibai, Yoeli muganda wa Nathani, Mibuhari mutabane wa Hagari, Zeleka Omuammoni, Naharai ow'e Beerothi eyagemeranga Yoabu mutabane wa Zeruia eby'okulwanisa bye. Ira Omuithiri, Garebu Omuithiri, Uria Omuhitti, Zabadi mutabane wa Ahalai, Adina mutabane wa Shiza Omureubeni era omukulembeze mu kika kya Reubeni, n'ekikunsu kye eky'abalwani amakumi asatu. Hanani mutabane wa Maaka, Yoshafati ow'e Mithani, Uzzia ow'e Ashitera, Shama ni Yeiyeli batabane ba Hothamu ow'e Aroeri, Yediaeli ni Yoha batabane ba Shimuri ow'e Tizi, Elieli ow'e Mahava, Yeribai ni Yoshavia batabane ba Elinaamu, Ithima ow'e Moabu, Elieli, ni Obedi, ni Yaasieli ow'e Zoba. Daudi bweyali e Zikulaga ye yalumukira okuwona kyabazinga Saulo mutabane wa Kishi, bano n'abandi ku balwani ab'amaani abaaja y'ali okumweyimbaku okulwana entalo. Baali ba mu kika kya Benjamini nga Saulo bweyali, era nga baghanga okukozesa omukono gwonagwona, ka gube omusaadha oba omugooda, okulasa obusaale n'okuwoloba amabaale mu nsuumulo. Ahiezeri n'eyali akulira abalwani abo ate Yoashi yaamwiraku, abo bombi nga batabane ba Shema ow'e Gibea. Amaina ag'abalwani abo ni gano: Yezieli ni Peleti, batabane ba Azimafethi, Beraka, ni Yehu ow'e Anathothi, Ishimaia ow'e Gibeoni, omulwani ow'amaani mu bale amakumi asatu era omulala ku bakulembeze baibwe. Yeremia, ni Yahazieli, ni Yohanani, ni Yozabadi ow'e Gedera, Eluzai, ni Yerimothi, ni Shemaria, ni Shefatia ow'e Harufu. Elukana, ni Issihia, ni Azareli, ni Yoezeri, ni Yashobeamu ow'oku nda ya Kora. Yoela ni Zebadia, batabane ba Yerohamu ow'e Gedori. Mu kika kya Gadi mwavaamu abalwani ab'amaani, abaaja okweyimba ku Daudi mu kifo ye yeewogoma mu irungu. Baali n'obumanhirivu mu kulwana entalo, nga bakozesa engabo n'amafumo, nga bamoga bukambwe ng'oti mpologoma era nga basobola okuligita embiro ng'oti n'empuuli edh'oku nsozi. Amaina ag'abalwani abo ni gano nga bwe bairaganwangaku mu mase gaibwe: Ezeri nga n'abakulira, kwairaku Obadia, kwairaku Eliabu, kwairaku Mishimannu, kwairaku Yeremia, kwairaku Attai, kwairaku Elieli, kwairaku Yohanani, kwairaku Elizabadi, kwairaku Yeremia, kwairaku Makubannai. Abandi ku b'omu kika kya Gadi abo baali bakulu mu igye, ab'eidaala erya ghansi nga bakulira ebikunsu bya bantu kikumi kikumi, ate ab'eidaala erya ghaigulu baakulira ebikunsu bya bantu lukumi lukumi. Abo n'abaasomoka omwiga Yorudani mu mwezi ogusooka mu mwaka, ekiseera omwiga ogwo kye gwidhuliramu ni gubanda, amaadhi gaagwo ni gataalaalira ku mbali kwagwo kwonakwona. Bwe baasomoka, baabinga abatyamye boonaboona ab'omu biiko, baabasansaaniza e buvandhuba n'ebugwandhuba w'omwiga. Mu kika kya Benjamini n'ekya Yuda mwavaamu abantu baaja okweyimba ku Daudi mu kifo ye yeewogoma. Daudi yaavaayo okubabona, yaabakoba ati: “Oba nga mwidhie okumbeera nga bakagwa bange, mbasangaaliire. Aye oba nga mwidhie kundyamu lukwe mumpeeyo y'abazigu bange, waire nga ghazira kabi ke mbakoze, Katonda wa badhaadha baife agwananga yaakibona yaababonereza.” Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Amasai omukulu wa bale amakumi asatu, yaakoba ati: “Wo Daudi, ife tuli babo wo iwe omwana wa Yesse, ife tuli ku luuyi lwo! Emiraala gibenga n'iwe, era gibenga n'abo abakubeera, kuba Katonda wo n'akubeera.” Agho Daudi yaabasangaaza, yaabafuula bakulu mu igye lye. Abandi ku balwani ab'omu kika kya Manasse baira ku luuyi lwa Daudi, bweyali ng'ali kujiira ghalala n'Abafilisiti mu lutalo okulwanisa Saulo. Aye ate Daudi tiyamala n'abeera Bafilisiti abo, kuba abakungu baibwe baamala beeteesaamu, baasalagho okumulobera baamukoba aireyo, nga bakoba: “Tomanha bw'atughaayo eri musengwa we Saulo, ni batutemaku mitwe.” Daudi bweyali ng'airayo e Zikulaga, bano n'ab'omu kika kya Manasse abaira ku luuyi lwe: Adana, Yozabadi, Yediaeli, Mikaeli, Yozabadi, Elihu, ni Zillethai. Abo baalinga baduumizi ba bikunsu bya baisirukale lukumi lukumi mu igye ly'Abamanasse. Kale baabeeranga Daudi okulwanisa ebikunsu eby'abanhazi ebyamulumbanga, kuba boonaboona baali balwani ba maani abaziramu ntete. Kumpi nga buli lunaku abantu abayaaka baidha okwingira eigye lya Daudi, lyafuuka eikologho einho ng'oti n'eigye lya Musengwa Katonda mwene. Gino n'emighendo gy'abalwani abaidha nga bagemye eby'okulwanisa eri Daudi mu Heburoni okumuyambaku okufuuka kyabazinga mu kifo kya Saulo, nga Musengwa Katonda bweyasuubiza: Ab'omu kika kya Yuda baali kakaaga na lunaana (6,800), nga bagemye engabo n'amafumo, nga beetegeike okulwana olutalo. Ab'omu kika kya Simeoni baali kasanvu na kikumi (7,100), nga balwani ba maani abaziramu ntete. Ab'omu kika kya Levi baali enkumi ina na lukaaga (4,600). Abaidha nga bakulembeirwa Yehoiada mwidhukulu wa Aaroni, baali enkumi isatu na lusanvu (3,700). Abaidha ni Zadoki omwisuka omulwani ow'amaani aziramu ntete, nga bava mu b'endhu ya lata we, baali abakungu amakumi abiri na babiri (22). Ab'omu kika kya Benjamini, baganda ba Saulo, baali enkumi isatu (3,000) mu kiseera ekyo abasinga bungi ku b'omu kika ekyo baali nga bakaagumiire ku b'endhu ya Saulo. Ab'omu kika kya Efuraimu baali emitwalo ebiri na lunaana (20,800), nga balwani ba maani abaziramu ntete, era abamanhifu einho ku nda dha baiseibwe. Ab'omu kitundu ku kika kya Manasse baali omutwalo mulala na kanaana (18,000), nga n'abaalondebwa mu butongole okuja okufuula Daudi kyabazinga. Ab'omu kika kya Issakari baali abakulembeze ebikumi bibiri (200) nga bali ghalala ni baganda baibwe abagondera ebiragiro byaibwe boonaboona. Abakulembeze abo baali bantu abaategeera ng'ebiseera ebyo bwe byali, ni bamanha Isiraeli ky'egwaniire okukola. Ab'omu kika kya Zebuluni baali emitwalo etaanu (50,000), nga beesigwa era nga bamalirivu, abaatendekebwa okukozesa buli kya kulwanisa kyonakyona. Ab'omu kika kya Nafutali baali abaduumizi lukumi (1,000), nga bali ghalala n'abalwani baibwe emitwalo esatu na kasanvu (37,000) nga bagemye engabo n'amafumo. Ab'omu kika kya Dani baali abalwani emitwalo ebiri na kanaana na lukaaga (28,600), nga batendekeibwa bukalamu okulwana olutalo. Ab'omu kika kya Asheri baali emitwalo ena (40,000), nga beetegefu mu kulwana entalo. Ab'omu bika eby'e buvandhuba wa Yorudani: ekya Reubeni, n'ekya Gadi, n'ekitundu ku kika kya Manasse, baali emitwalo ikumi n'ebiri (120,000), nga bali n'eby'okulwanisa ebya buli nsambo. Abaisirukale abo boonaboona abaali batendekeibwa mu kulwana, baaja e Heburoni nga bamalirivu okufuula Daudi kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona. Abaisiraeli abandi boona baali bamalirivu mu nsambo n'endala eyo, okufuula Daudi kyabazinga. Baamalayo enaku isatu nga bali eyo ni Daudi, nga bali kulya era nga bali kunhwa ebyo ab'eighanga lyaibwe bye baabategekera. Abantu baaviira irala ghala mu bika: ekya Issakari, n'ekya Zebuluni, n'ekya Nafutali, baaleetera emere ku ndogoyi, ni ku ngamiya, ni ku nhumbu ni ku nte, nga n'omuli: obuwunga obuseereibwa obukalamu, ebitole eby'ebibala ebikalu eby'emitiini, obufaaganda obw'emizabbibu emikalu, omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Baaleeta n'ente, n'entaama kamaala edh'okwita okulya, kuba mu Isiraeli mwonamwona mwalimu eisanhu. Agho kyabazinga Daudi yeebuuza ku bakulu boonaboona abaduumira ebikunsu by'abalwani olukumi olukumi, n'abaduumira ebikunsu by'abalwani ekikumi ekikumi, n'abakulembeze abandi boonaboona. Yaakoba Abaisiraeli boonaboona abaali beesoloiza ati: “Bwe muba nga mukisiima era ni kiba nti ni Musengwa Katonda waife ekyo ky'ayenda, ka tutume abakwenda baje beete baganda baife abandi boonaboona mu biketezo bya Isiraeli byonabyona beete ni bakabona ghalala n'Abalevi be bali nabo mu bibuga byaibwe ebiriku ebyayiro, babakobe baidhe batweyimbeku. Olwo tuje twize Esanduuku y'Endagaano eya Katonda waife, ye twali tusuuliriire nga titukaagifaaku mu biseera Saulo bye yafugiramu.” Boonaboona abaali beesoloiza baakisiima, kuba baakibona nga kituufu. Agho Daudi yaasoloza Abaisiraeli boonaboona, okuva e Shihori ku nsalosalo ni Misiri okutuuka aghaingirirwa e Hamathi, baje batooleyo Esanduuku y'Endagaano eya Katonda e Kiriathi Yearimu. Kale Daudi yaasituka n'Abaisiraeli boonaboona, baaja e Baala, ekyo nga ni Kiriathi Yearimu eky'omu kiketezo kya Yuda, baaja okutoolayo Esanduuku ey'Endagaano ya Katonda eyetebwa eriina lya Musengwa Katonda, oyo atyama ku kityamo kye eky'obwakyabazinga ekiri ku bitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa bikerubi. Baata Esanduuku eyo ku kigaali ekiyaaka, Uzza ni Ahio batabane ba Abinadabu baakivuga nga bakitoola mu ndhu ya Abinadabu oyo. Daudi n'Abaisiraeli boonaboona baajanga nga bakina n'amaani gaibwe goonagoona mu maiso ga Katonda. Baayemba nga bwe bakuba endingidi, n'entongooli, n'obugoma, n'ensaasi, n'ebide, nga bwe bafuuwa n'amagwala. Bwe baatuuka mu kifo aghakubirwa engaano ekya Kidoni, ente dhaaba oti dhenda kugwa. Kale, Uzza yaagolola omukono, yaagema n'engalo dhe ku Sanduuku ey'endagaano erobe kugwa. Agho Musengwa Katonda yaamutumbukizaaku obusungu bwe ng'oti muliro, yaamwitiragho olw'okwetulinkiriza n'agema ku Sanduuku eyo. Uzza oyo yaafiira agho mu maiso ga Katonda. Daudi yaasungughala olwa Musengwa Katonda okubonereza Uzza atyo. Ekifo ekyo baakituuma eriina Perezi Uzza okutuusa ni ye buli eno. Ku lunaku olwo Daudi yaatya inho Musengwa Katonda, yaakoba ati: “Nnaasobola ntya okutwala Sanduuku ya Musengwa Katonda eno ey'Endagaano ewange?” Kale Daudi yaaloba kuganha kutwala Sanduuku ya Musengwa Katonda mu kibuga kye ekyetebwa ekya Daudi. Aye baagonhoka, baagitwala mu ndhu ya Obedi Edomu ow'e Gathi. Esanduuku ya Katonda eyo yaamala emyezi esatu n'ab'omu ndhu ya Obedi Edomu, era Musengwa Katonda yaagha enkabi Obedi Edomu oyo, n'ab'omu ndhu ye, n'ebintu bye yali nabyo byonabyona. Agho kyabazinga Hiramu ow'e Tiro yaagheereza Daudi abakwenda, n'emiti emivule, n'ababaadhi, n'abazimbisa amabaale, bazimbire Daudi ekisaagaati eky'obwakyabazinga. Agho Daudi yaakitegeera nga bwenebwene Musengwa Katonda amukakaisa ku bwa kyabazinga bwa Isiraeli, era ng'aleeteire obwakyabazinga obwo okugheebwa ekitiisa ku lw'abantu be Abaisiraeli. Daudi ng'ali eyo mu Yerusalemu, yeeyongera okubayiza abakazi, yaazaala abaana abandi abalenzi n'abaghala. Gano n'amaina ag'abaana be yazaala ng'ali mu Yerusalemu: Shammua, Shobabu, Nathani, Solomoni, Ibuhari, Elishua, Elupeleti, Noga, Nefegi, Yafia, Elishama, Beeliada, ni Elifeleti. Abafilisiti bwe baawulira nga Daudi asiigiibwa omuzigo okumufuula kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona, beesoloza boonaboona baaja okumuyiiga. Daudi bwe yakiwulira, yaidha okubalwanisa. Agho Abafilisiti baatuuka mu kiiko ky'e Refa, baakinhagulula. Daudi yeebuuza ku Katonda ati: “Nje nwane n'Abafilisiti? Onaabampa naabaghangula?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Ja. Bwenebwene ndidha kubakugha obaghangule.” Agho Daudi yaidha e Baali Perazimu, yaaghangulirayo Abafilisiti. Yaakoba ati: “Musengwa Katonda andeeteire okughaguza mu bazigu ng'oti n'omwidhuzo ogw'amaadhi bwe gughaguza ghe gubita.” Kale kyova ekifo ekyo bakyeta Baali Perazimu. Abafilisiti baalumuka, baaleka n'agho ebifaananie byaibwe bye baasinzanga. Daudi yaalagira abasaadha be baabyokya. Kabiri Abafilisiti baidha mu kiiko eky'e Refaimu, baakinhagulula. Era Daudi yeebuuza ku Katonda. Katonda yaamwiramu ati: “Otabalumba ng'ova ghano, aye weetooloole, obalumbire emberi w'emiti emibalisamu. Bw'onaawulira empindo edh'abali kukumba, nga dhiviira ghaigulu ku miti emibalisamu egyo, ng'olwo obalumba. Olwo nze Katonda naaba nkwesooseeyo emberi okughangula eigye ery'Abafilisiti eryo.” Daudi yaakola nga Musengwa Katonda bwe yamulagira, yaaja ng'aita Abafilisiti okuva e Geba okutuuka e Gezeri. Daudi oyo yaamanhika mu nsi dhoonadhoona, era Musengwa Katonda yaaleetera amaghanga goonagoona okumutya. Daudi yazimba amayumba ge mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Yaategeka n'ekifo eky'okutaamu Esanduuku ya Katonda, yaakisimbaku weema. Agho Daudi yaakoba ati: “Ghazira bantu bandi banaabbeeda Sanduuku ya Katonda okutoolaku Abalevi, kuba Musengwa Katonda abo be yalonda okugibbeedanga n'okugirabiriranga enaku dhoonadhoona.” Kale Daudi yaayeta Abaisiraeli boonaboona, baaja beesololeza e Yerusalemu okutwala Sanduuku ya Musengwa Katonda mu kifo kye yali agitegekeire. Yaayeta baidhukulu ba Aaroni, n'Abalevi abandi bano: Ku b'oku nda ya Kohathi kwaidhaku Urieli ng'akulembeire baganda be kikumi n'abiri (120) ku b'oku nda ya Merari kwaidhaku Asaia ng'akulembeire baganda be ebikumi bibiri n'abiri (220) ku b'oku nda ya Gereshoni kwaidhaku Yoeli ng'akulembeire baganda be kikumi n'asatu (130) ku b'oku nda ya Elizafani kwaidhaku Shemaia ng'akulembeire baganda be ebikumi bibiri (200) ku b'oku nda ya Heburoni kwaidhaku Elieli ng'akulembeire baganda be kinaana (80) ku b'oku nda ya Uzzieli kwaidhaku Amminadabu ng'akulembeire baganda be kikumi na ikumi na babiri (112). Agho Daudi yaayeta bakabona Zadoki, ni Abiathari, ghalala n'Abalevi bale omukaaga: Urieli, Asaia, Yoeli, Shemaia, Elieli, ni Amminadabu. Yaabakoba ati niimwe abakulu b'enda dha baiseimwe mu kika kya Levi. Mwetukuze imwe beene ni baganda baimwe, mughange okuleeta Sanduuku ya Musengwa wa Isiraeli mu kifo kye ngitegekeire. Olw'okuba ti niimwe omwagibbeeda ku mukuzi ogwasooka, Musengwa Katonda waife kyeyava n'atubonereza olw'obutakola nga bwe yalagira. Kale bakabona n'Abalevi abandi beetukuza, baghange okutwala Esanduuku ya Musengwa Katonda wa Isiraeli. Baagibbeedera ku mabega gaibwe n'emiti egy'okugibbeedesa, nga Musengwa Katonda bwe yalagira ng'abita mu Musa. Daudi yaalagira abakulu b'Abalevi bateegho Balevi banaibwe, bembe n'amaani enhembo edh'eisanhu nga bakubiraku entongooli, n'endingidi, n'ebide. Kale abalevi baataagho Hemani mutabane wa Yoeli, n'owundi ku baganda be Asafu mutabane wa Berekia ni Ethani mutabane wa Kushaia ow'oku nda ya Merari. Era baataagho Balevi banaibwe okwiririra abo, nga n'ab'okubabeeraku: Zekaria, Yaazieli, Shemiramothi, Yehieli, Unni, Eliabu, Benaia, Maaseia, Mattithia, Elifelehu, ni Mikaneia ghalala ni Obededomu, ni Yeiyeli, abakuumi b'emiryango. Baataagho abembi bano: Hemani, Asafu, ni Ethani, okukuba ebide eby'ekyuma eky'ekikomo. Ate baataagho ab'okukuba entongooli edhivuga mu maloboozi aga ghaigulu, nga ni bano: Zekaria, Azieli, Shemiramothi, Yehieli, Unni, Eliabu, Maaseia, ni Benaia. Baataagho n'ab'okukuba endingidi edhivuga mu maloboozi aga ghansi, nga ni bano: Mattithia, Elifelehu, Mikaneia, Obededomu, Yeiyeli, ni Azazia. Kenania omukulu w'Abalevi, nga bweyali omukugu mu by'okwemba, n'eyali ow'okukulira abembi. Berekia ni Elukana, n'abaali ab'okukuuma Esanduuku ey'Endagaano. Bakabona bano nga n'ab'okufuuwa amagwala mu maiso g'Esanduuku ya Katonda: Shebania, Yoshafati, Nethaneli, Amasai, Zekaria, Benaia, ni Eliezeri. Kale Daudi, n'abakulembeze mu Isiraeli, n'abaduumizi b'abaisirukale olukumi olukumi, baaja baatoolayo Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda mu ndhu ya Obedi Edomu, n'okusagamba okw'amaani. Baaghaayo omusengo ogw'ente enume musanvu n'entaama enume musanvu eri Katonda, kuba yasobozesa Abalevi okubbeeda Sanduuku y'Endagaano. Daudi yaavaala ekanzu ey'olugoye olughegheevu, era n'abembi, ni Kenania omukulembeze waibwe, n'Abalevi boonaboona abaabbeeda Esanduuku ey'Endagaano, nga boona bavaire batyo. Daudi yali avaire n'ekivaalo eky'obwakabona eky'olugoye olughegheevu. Kale batyo Abaisiraeli boonaboona baaleeta Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda nga bali kukuba emizira, eno nga bwe bafuuwa endeka n'amagwala, era nga bwe bakuba n'ebide, n'entongooli, n'endingidi, nga biri kuvuga inho. Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda bwe baali bali kugireeta mu kibuga ekyetebwa ekya Daudi, Mikali mughala wa Saulo yaabisa amaiso mu dinisa yaalinga kuliya, yaabona kyabazinga Daudi ng'ali kukina bw'asagamba. Yaamunhooma mule. Baaleeta Esanduuku ya Katonda baagita mu kifo kyayo, mu Weema Daudi ye yagisimbiragho. Olwo baaghaayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Daudi bwe yamala okughaayo ebigheebwayo ebyo, yaasabira abantu enkabi mu liina lya Musengwa Katonda, era yaagabula abantu boonaboona: buli muntu, k'abe musaadha oba mukazi, yaamugha omugaati, n'ekinofu eky'emamba, n'ekitole eky'ebibala eby'emizabbibu ebikalu. Daudi yaataagho abandi ku Balevi okugheerezanga mu maiso g'Esanduuku ya Musengwa Katonda nga basaba, beebaza, era baasaaka Musengwa Katonda, oyo Katonda wa Isiraeli. Asafu ye baataagho okuba omukulu, Zekaria nga n'amwiririra. Ate bano baabataagho okukubanga entongooli n'endingidi: Yeiyeli, Shemiramothi, Yehieli, Mattithia, Eliabu, Benaia, Obededomu, ni Yeiyeli owundi. Asafu n'eyakubanga ebide, ate bakabona babiri, Benaia ni Yahazieli, nga ba kufuuwanga buliidho amagwala mu maiso g'Esanduuku y'Endagaano ya Katonda. Ku lunaku olwo Daudi lwe yasooka okutaagho Asafu oyo ni Balevi baine abo, okwebazanga Musengwa Katonda nga bamwembera. Mwenamwena musiime Musengwa Katonda, musaake eriina lye, mumanhise amaghanga agandi ebyo bye yakola. Mumwembere, nga mwemba enhembo edhimusaaka, era nga mukobera abantu ebyewuunhisa byonabyona bye yakola. Muwulire okwesiima olw'eriina lye eitukuvu; abo abasinza Musengwa Katonda ka basagambe. Musabe Musengwa Katonda ababeerenga, mumusinzenga nga muli gh'ali ekiseera kyonakyona. Muteerabiranga ebyewuunhio n'eby'amaani bye yakola, era n'ensala ye yasalamu emisango, ku lwaimwe abaana ba Isiraeli omugheereza we, era baidhukulu ba Yakobo oyo ye yeerondera. Oyo ni Musengwa Katonda waife, ebiragiro bye bikola mu nsi yoonayoona. Akuuma endagaano ye ebyanda n'ebyanda, yaagumira ku kibono kye yasuubiza ni bweghabitagho ense olukumi (1,000). Akuuma endagaano ye yakola ni Aburahamu, n'ekisuubizo kye yasuubiza Isaaka nga yeerayirira. Endagaano eyo yagikola n'omugheereza we Yakobo, yaagitaagho ng'eiteeka era ng'endagaano n'Abaisiraeli etaliwaagho, ng'akoba ati: “Ndikugha ensi Kanaani, yaaba yaimwe ku bwaimwe.” Abantu ba Katonda baali bakaali batono abazira ghe baaga, era nga basenze mu nsi eyo. Baatambulatambulanga eyo batyo, baava mu nsi eyindi kabiri baaja mu yindi; baava mu bwakyabazinga obundi baaja mu bundi. Aye Katonda tiyaganha muntu yeenayeena kubatuntuza; ku lwaibwe yakaabukira bakyabazinga, ng'abakoba ati: “Ghatabaagho agema ku bantu bange be nasiiga omuzigo, abalanzi bange abo mutabakola kibi kyonakyona.” Mwembere Musengwa Katonda imwe ensi dhoonadhoona, era mukoberenga abantu buli kaakyeire nga bwe yatulokola. Mumanhise ensi dhoonadhoona nga Musengwa Katonda bw'ali ow'ekitiisa, era mumanhise abantu boonaboona nga bw'akola ebyewuunhisa. Musengwa Katonda mukologho era agwaine okusinzibwa einho. Oyo n'ali n'okutiibwa okusinga ebyo byonabyona ebyetebwa bakatonda. Emisambwa gyonagyona abantu gye basinza, bifaananie bufaananie. Aye Musengwa Katonda n'eyakola eigulu. Aidhwire ekitiisa era mufuzi, mu kifo kye mwidhwire ebyoleka nga wa maani era nga musangaavu. Imwe abantu ab'ensi dhoonadhoona musaake Musengwa Katonda, mwatule nga Musengwa Katonda bw'ali ow'ekitiisa era ow'obukumu. Mughe eriina lya Musengwa Katonda ekitiisa ekirigwaniire; mwidhe mu maiso ge era mumuleetere ebigheebwayo. Musinze Musengwa Katonda mu butukuvu bwe, imwe mwenamwena ab'oku nsi mudhugumire mu maiso ge. Yii, ensi ngumu mu kifo kyayo gh'eri, era ghazira kighanga kugisegenhia naire. Eigulu ka lisangaale n'ensi esagambe, era abantu bakobe mu nsi dhoonadhoona bati: “Musengwa Katonda ni kyabazinga!” Enhandha k'ewolomboke n'ebigirimu byonabyona olw'eisanhu. Enimiro n'ebidhirimu byonabyona bisangaale. Memale olwo emiti gyonagyona egy'omu kibira gyembe n'eisanhu mu maiso ga Musengwa Katonda, kuba ali kwidha okusalira ensi omusango. Kale ni mwenamwena musiime Musengwa Katonda kuba mulungi, era okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Era musabe Musengwa Katonda oyo muti: “Wo Katonda Omulokozi waife tuwonie, era otusoloze okuva eyo mu maghanga ye twasansaanira. Olwo tukusiimenga olw'eriina lyo eitukuvu, era tukusaakenga olw'ekitiisa kyo.” Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli asaakibwe! Asaakibwe buti, era asaakibwenga ebyanda n'ebyanda. Agho abantu boonaboona bakoba bati: “Amiina!” Era baasaaka Musengwa Katonda. Kale kyabazinga Daudi yaataagho Asafu ni Balevi baine, bakulirenga eby'okusinza, nga bwe kyali kyetaagisa buli lunaku, agho mu maiso ag'Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda. Yaataagho ni Obededomu mutabane wa Yeduthuni, ni Hosa, ghalala ni balevi banaibwe nkaaga na munaana nga bombi abo, Obededomu ni Hosa, n'abakulira abakuumi b'emiryango. Yaataagho Zadoki kabona ni bakabona baine bakulirenga eby'okusinza mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu ekyali e Gibeoni. Buli nkyo n'eigulo nga bali n'okughaayo eri Musengwa Katonda ku alutaari ebigheebwayo ebyokebwa, nga bajiira ku ebyo byonabyona ebyaghandiikibwa mu Mateeka ga Musengwa Katonda, ge yagha eighanga lya Isiraeli. Aghalala n'abo, yaataagho Hemani, ni Yeduthuni, n'abandi boonaboona abaalondebwa okwebazanga Musengwa Katonda, kuba okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Hemani ni Yeduthuni era n'abaakuumanga amagwala, n'ebide, n'ebivuga ebindi byonabyona bye baakubanga okwembera Katonda. Ate batabane ba Yeduthuni yaabata ku gw'okukuumanga emiryango. Agho abantu baagolola, buli muntu ewuwe. Ni Daudi yeena yairayo eka okuba n'ab'omu ndhu ye. Agho kyabazinga Daudi ng'amaze okutyama mu miraala mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga, yaakoba Nathani omulanzi ati: “Bona eno, nze nsula mu ndhu eyazimbwa n'emiti emivule, aye Esanduuku ya Musengwa Katonda yaaba bwa mu weema!” Nathani yaamwiramu ati: “Ja okole byonabyona ebikuli ku mwoyo, kuba Katonda ali n'iwe.” Aye obwire bwene obwo Musengwa Katonda yaakoba Nathani ati: “Ja okobe omugheereza wange Daudi oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ti niiwe oja okunzimbira endhu ey'okubangamu. Tibangaku mu ndhu okuviira irala ku lunaku lwe natoola Abaisiraeli e Misiri okutuusa ni ye buli eno. Buli ghe mbairenga nja, nga mba mu weema. Mu bifo byonabyona bye mbairenga njaamu nga ndi n'Abaisiraeli boonaboona, ghaligho ye nkobangaku waire omulala ati ku bakulembeze be nataagho okulabiriranga abantu bange Abaisiraeli, nti lwaki timunzimbira ndhu ya miti mivule?’ “Kale ni oidha kukoba omugheereza wange Daudi oti nze Musengwa Katonda Afuga Amagye nkoba nti, ‘Nakutoola ku gw'okwayanga entaama mu byayiro, naakufuula omukulembeze ow'abantu bange Abaisiraeli. Naabanga ghalala niiwe buli ye wajanga, naasaaniangagho abazigu bo ng'oli kumpi okutuukayo. Era ndidha kukufuula mukologho obe ng'oti n'abantu abakologho ab'oku nsi. Ntegekeire abantu bange Abaisiraeli ekifo, mbate omwo babenga mu kifo ekyo nga kyaibwe ku bwaibwe, ghalobe kubaagho ekibatabula kabiri. Abantu ababi tibaja kwirayo kubadaazadaaza, nga bwe baakolanga eira mu biseera bye nateeragho abalamuzi abaakulemberanga abantu bange Abaisiraeli. Ndidha kukuwonianga okulumbibwa abazigu bo boonaboona. N'ekindi, nze Musengwa Katonda nkukoba nti ndikwaliza abaana n'abaidhukulu. Enaku dho bwe dhiriwaaku n'ofa, n'oja okweyimba ku badhaadha bo abaafa, ndikusikiza owundi ku baana bo beene be weezaalira, naamutaagho okuba kyabazinga era naaleetera obwakyabazinga bwe okukakata. Oyo n'alinzimbira endhu, era ndireetera obwakyabazinga bwe okukakata ebyanda n'ebyanda. Nze ndiba lata we ate mwene yaaba mwana wange, era tija kukomya kumugonzanga, nga bwe nakomya okugonza Saulo, ye natoolagho memale iwe oiregho. Ndidha kumutaagho alabirirenga abantu bange n'obwakyabazinga bwange, era ndeeterenga n'obwakyabazinga bwe okukakata ebyanda n'ebyanda.’ ” Kale Nathani yaakobera Daudi byonabyona nga Musengwa Katonda bwe yabimukoba, era nga bwe yabimwoleka. Agho kyabazinga Daudi yangira mu Weema, yaatyama mu maiso ga Musengwa Katonda, yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda wange, katyo nze ninze ani era n'ab'endhu yange ni baani, iwe okutukolera ebyo byonabyona by'otukoleire? Ate nga ekyo kyali kintu kitono inho ku iwe Katonda wange, kuba era osuubiiza bingi ku izaire lyange mu biseera eby'omu maiso. Era ebyo, iwe Musengwa Katonda wange obyoleike nze omuntu obuntu naabimanha. Ate kiki ekindi nze Daudi kye nnaayongera okukukoba? Iwe Musengwa Katonda wange ondidhi bukalamu nze omugheereza wo. Olw'okwenda kwo waleetera ebintu bino byonabyona ebikologho okubaagho, ng'oyenda nze omugheereza wo mbimanhe. Wo Musengwa Katonda wange, bwenebwene tituwulirangaku wundi ali ng'oti niiwe. Niiwe Katonda wenka, ezira wundi. Kale ighanga ki erindi ku nsi, eriri ng'oti n'ery'abantu bo Abaisiraeli iwe Katonda be waja n'onunula babe abantu bo? Waabakolera ebintu ebikologho era ebitiisa, ebyaleetera eriina lyo okumanhika mu nsi yoonayoona, waabingayo abamaghanga agandi mu biketezo bye baalimu, ng'abantu bo be wanunula e Misiri bali kumpi okutuukayo. Wataagho Abaisiraeli babenga bantu bo ebyanda n'ebyanda, ate iwe Musengwa Katonda waafuuka Katonda waibwe. “Wo Musengwa Katonda wange, mperaano ni kuumanga ekyo ky'osuubiiza nze omugheereza wo n'ab'endhu yange era okituukirizenga ebyanda n'ebyanda. Oidha kubanga mukologho ebyanda n'ebyanda, abantu bakwogerengaku bati, ‘Musengwa Katonda Afuga Amagye oyo, ni Katonda wa Isiraeli.’ Era nkweghemba okuumenga ab'endhu yange nze omugheereza wo Daudi. Wo Katonda wange, nze omugheereza wo ngumye naakusaba ebintu ebyo, olw'ebyo by'ondholeike ng'okoba oti, olinsikiza abaana n'abaidhukulu abange ku bwakyabazinga bwange. Wo Musengwa Katonda wange, niiwe Katonda, otuukiriza buli ky'okoba, era niiwe osuubiiza nze omugheereza wo ebintu ebyo ebirungi. Era mpegaano siima okugha enkabi ab'endhu yange nze omugheereza wo, beeyongerenga okuba abagonzi y'oli enaku dhoonadhoona, kuba iwe Musengwa Katonda b'ogha enkabi, baba ba nkabi ebyanda n'ebyanda.” Ebyo bwe byawa, Daudi kabiri yaalwana n'Abafilisiti yaabaghangula, era yaabanhagaku ekibuga Gathi n'obubuga obukyezungulwire. Yaaghangula n'ensi Moabu, Abamoabu baafuuka bagheereza be era baamughanga omusolo. Bwe yamala yaaghangula ni kyabazinga Hadadezeri ow'e Zoba, ekiri okumpi n'e Hamathi. Hadadezeri oyo yali ali kuja okweiriza ebiketezo bye ebyali bimudheemyeku ku mwiga Eufurate. Daudi yaamunhagaku ebigaali eby'omu lutalo lukumi (1,000), n'abalwani ab'oku mbalaasi kasanvu (7,000), n'ab'oku bigere emitwalo ebiri (20,000). Yaasala eminho egy'embalaasi dhoonadhoona, aye yaalekagho edhimala okughaluza ebigaali eby'omu lutalo kikumi dhonka. Abasiria ab'e Damasiko bwe baidha okubeera Hadadezeri okulwana, Daudi yaabaitamu abasaadha emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000). Agho Daudi yaata enkambi edh'abalwani mu Siria eky'e Damasiko, Abasiria baafuuka bagheereza be nga bamugha omusolo. Musengwa Katonda yaaghanga Daudi obughanguzi buli ye yajanga. Daudi oyo yaanhaga engabo edha zaabu abalwani ba Hadadezeri dhe baali nadho, yaadhitwala e Yerusalemu. Era yaatoola n'ebintu kamaala eby'ekyuma eky'ekikomo okuva mu bibuga Tibahathi ni Kuni ebyafugibwanga Hadadezeri. Ekyuma eky'ekikomo ekyo Solomoni kye yakozesa okukola etanka enkologho, n'empango, n'ebintu ebindi eby'okukozesa eby'ekyuma ky'ekikomo. Kyabazinga Tou ow'e Hamathi bwe yawulira nga Daudi aghangwire eigye lyonalyona erya Hadadezeri. Kale yaatuma mutabane we Hadoramu ye Daudi oyo n'obukwenda obw'okumulamusa n'okumukangaalusa olw'okulwanisa Hadadezeri n'amughangula; kuba Hadadezeri oyo yalwanisanga Tou emikuzi kamaala. Hadoramu oyo yaatwalira Daudi ebintu ebya feeza, n'ebya zaabu, n'eby'ekyuma eky'ekikomo. Ebintu ebyo kyabazinga Daudi yaabighaayo byaba bya Musengwa Katonda, ghalala ni feeza ni zaabu Daudi oyo ye yanhaga ku maghanga goonagoona ge yaghangula, gano: Edomu, Moabu, Ammoni, Filisitia, ni Amaleki. Agho Abishai mutabane w'omukazi eyayetebwanga Zeruia, yaita Abaedomu omutwalo mulala na kanaana (18,000) mu Kiiko ekyetebwa eky'Omuunhu. Yaata enkambi edh'abalwani mu Edomu, Abaedomu boonaboona baafuuka bagheereza ba Daudi. Musengwa Katonda yaaghanga Daudi obughanguzi yoonayoona ye yajanga. Kale atyo Daudi yaafuga Isiraeli yoonayoona, yaakoleranga abantu be ebintu mu butuufu ni mu mazima. Yoabu mutabane w'omukazi eyayetebwanga Zeruia, nga n'aduumira amagye. Yehoshafati mutabane wa Ahiludi yaakuuma ebighandiiko. Zadoki mutabane wa Ahitubu ni Ahimeleki mutabane wa Abiathari, baaba bakabona. Shavusha yaaba mughandiisi. Benaia mutabane wa Yehoiada yaakulira Abakerethi n'Abapelethi. Ate batabane ba Daudi baaba bakungu abakulira emirimo gya kyabazinga. Ebyo bwe byawa, kyabazinga Nahashi ow'Abammoni yaafa, mutabane we Hanuni yaamusikira ku bwakyabazinga. Daudi yaakoba mule ati: “Ndidha kulaga Hanuni mutabane wa Nahashi omukwano ogw'amazima nga ise gwe yandaganga.” Kale Daudi yaatuma ku bagheereza be baje ye Hanuni, bamumusaasirire olw'okufiirwa ise. Agho abagheereza ba Daudi abo baatuuka bukalamu mu nsi ey'Abammoni. Aye abakulembeze ab'Abammoni baakoba musengwa waibwe Hanuni bati: “Odhuuba oti Daudi akutumiire abagheereza be okukusaasira, lwa kwenda kuta mu lata wo kinhagansi? Busa naire. Atumye abagheereza be kwagaaza kibuga bakikeete, era olumaliira bakigeme.” Kale Hanuni yaagema abagheereza ba Daudi, buli muntu yaamusalaku oluuyi olw'ekirevu kye era yaamusalaku ebivaalo bye okutuusa mu nkende, memale yaabalekula baaja. Daudi bwe baamukobera ebibairegho, yaatuma abakwenda y'abagheereza abo, kuba baali baswaziibwa inho. Yaabakoba basigale mu kibuga Yeriko okutuusa ng'ebirevu byaibwe bimaze okumera memale baireyo. Kyabazinga Hanuni n'Abammoni bwe baabona nga baleeteire Daudi okubakyagha, baasasula kilo dha feeza emitwalo esatu n'enkumi ina (34,000), okupangisa ebigaali eby'omu lutalo n'abavuzi b'embalaasi okuva e Mesopotamia, n'e Aramu Maaka ekya Siria, n'e Zoba. Era baapangisa ebigaali eby'omu lutalo emitwalo esatu n'enkumi ibiri (32,000), ni kyabazinga w'e Maaka n'eigye lye. Abo baidha baasimba weema dhaibwe okwolekera Medeba. Abammoni beesoloza okuva mu bibuga byaibwe, beetegeka okulwana olutalo. Daudi bwe yakiwulira yaatuma Yoabu n'eigye lyonalyona ery'abalwani ab'amaani. Abammoni beesowolayo baasimba enhiriri gha mulyango ogwingira mu kibuga kyaibwe, nga beetegeike okulwana olutalo. Ate bakyabazinga abaidha, baaba bonka mu irungu. Yoabu bwe yabona ng'abazigu beetegeike okumulumba nga bamuva emberi n'emugongo, yaalonda mu balwani ba Isiraeli abasaadha abasinga kulwana, baasimba enhiriri nga boolekeire Abasiria. Abalwani abaasigalagho yaabagemya muganda we Abishai, yaabasimbya enhiriri okwolekera Abammoni. Yoabu oyo yaakoba Abishai ati: “Abasiria bwe banansinga amaani munaidha mwambeera, mwena Abammoni bwe banaabasinga amaani tunaidha twababeera. Guma omwoyo, tulwane kisaadha ku lw'abantu baife n'ebibuga bya Katonda waife. Ka tusabe Musengwa Katonda akole ekyo ky'abona nga n'ekigwaine.” Kale Yoabu ni be yali nabo baaja okulumba Abasiria, Abasiria baabalumuka. Abammoni bwe baabona ng'Abasiria balumwike, boona baalumuka Abishai bangira mu kibuga. Agho Yoabu yaakyuka yaavaayo y'okulwana n'Abammoni, yaira e Yerusalemu. Aye Abasiria bwe baabona ng'Abaisiraeli babaghangwire, baatuma abakwenda baatoolayo Abasiria abaali ere ng'osomoike omwiga Eufurate baidha ni Shofaki omuduumizi w'eigye lya Hadadezeri nga n'ali kubakulembera. Ekyo bwe baakikobera Daudi, yeena yaasoloza eigye lya Isiraeli lyonalyona, baasomoka omwiga Yorudani yaatuuka ku Basiria abo, yeetegeka okubalwanisa. Abasiria abo baatoolera okumulwanisa. Abasiria baalumuka Abaisiraeli. Daudi yaita abalwani Abasiria ab'oku bigaali eby'omu lutalo kasanvu (7,000), n'ab'oku bigere emitwalo ena (40,000). Era yaita ni Shofaki omuduumizi ow'eigye ly'Abasiria. Bakyabazinga boonaboona abaali abagheereza ba Hadadezeri bwe baabona nga Abaisiraeli babaghangwire, baakola endagaano ey'emiraala ni Daudi, Daudi oyo yaabafuganga. Agho Abasiria baaloba kwirayo kabiri kubeera Bammoni. Agho omwaka nga gutoolera, mu kiseera bakyabazinga kye bajiiramu okulwana entalo, Yoabu yaakulembera eigye yaalumba ensi eya Abammoni. Yaazingiza ekibuga Rabba era yaakizikiriza. Aye kyabazinga Daudi yaasigala e Yerusalemu. Daudi oyo yaatoola engule ku mutwe gwa kyabazinga waibwe yaagita ku mutwe gwe. Engule eyo yali ya zaabu n'amabaale ag'omughendo einho, ng'ezitogha kilo ng'oti amakumi asatu na ina. Daudi oyo era yaanhaga ebintu kamaala inho mu kibuga ekyo. Era yaatwala n'abantu abaali mu kibuga omwo, yaabakozesanga emirimo nga bakozesa emisumeeni, ensuuluulu, n'empasa. Era atyo bwe yakola abantu boonaboona abaali mu bibuga eby'Abammoni byonabyona. Agho Daudi n'abantu be boonaboona bairayo e Yerusalemu. Ebyo nga biwoire, ghaabaagho olutalo e Gezeri ghagati gh'Abaisiraeli n'Abafilisiti. Sibbekai ow'e Husha yaita Sippai, ow'oku lulyo olw'abantu abawaigufu. Abafilisiti baaghangulwa. Kabiri ghaabalukagho olutalo olundi n'Abafilisiti. Elihanani mutabane wa Yairi yaita Lahimi muganda wa Goliathi Omugitti, eyali n'eifumo eryali n'olunhago olunene, olwaga n'ekiti kye balukisa engoye. Kabiri era yaabaayo olutalo e Gathi omwali omusaadha omukologho, ng'ali n'engalo mukaaga ku buli mukono n'obugere mukaaga ku buli kigere byonabyona aghalala n'amakumi abiri n'ebina (24). Yeena yali wa ku lulyo olw'abantu abawaigufu. Oyo bwe yayeeyereza Abaisiraeli, Yonathani mutabane wa Shimea muganda wa Daudi, yaamwita. Abo abasatu baali ba ku lulyo olw'abantu abawaigufu abaali e Gathi, era Daudi n'abasaadha be n'abaabaita. Agho Sitaani yaasituka okuleeta akabi ku Isiraeli, yaasendasenda Daudi okubala Abaisiraeli. Kale Kyabazinga Daudi yaalagira Yoabu n'abaduumizi abandi ab'eigye, be yali nabo ati: “Muje mu Isiraeli mwonamwona, okuva e Dani okutuuka e Beerisheba, mubale abantu mmanhe omughendo gwaibwe.” Yoabu yaamukoba ati: “Musengwa Katonda wo agwananga yaayongera ku bungi obw'abantu ba Isiraeli emikuzi kikumi okusinga bwe bali. Isebantu kyabazinga, abo boonaboona mbona bantu bo era bagheereza mulala iwe. Aye musengwa wange kyabazinga, lwaki oyenda okukola ekintu ekyo ekinaaleeta ku Isiraeli yoonayoona omusango?” Aye ekiragiro kya kyabazinga kyasinza Yoabu amaani. Kale Yoabu oyo yaaja ng'abitabita mu Isiraeli mwonamwona ng'abala abantu, olwo yaamala yaira e Yerusalemu. Yoabu yaatwalira kyabazinga Daudi omughendo ogw'abantu be baabala: mu Isiraeli mwonamwona mwalimu abasaadha abasobola okulwana entalo akakaire kalala n'emitwalo ikumi (1,100,000), ate mu Buyudaaya mwabaamu emitwalo amakumi ana na musanvu (470,000). Aye olw'okuba Yoabu tiyasiima kiragiro kya kyabazinga, ab'omu kika ekya Levi n'ekya Benjamini tiyababala. Katonda yaasungughala olw'ekyo ekyakolebwa, kyeyava n'abonereza Isiraeli. Daudi yaasaba Katonda ati: “Wo Musengwa Katonda nhonoine inho olw'ekyo kye nkoze. Era nkweghembye ntoolaaku ekibi ekyo nze omugheereza wo, kuba nkoze kya busiru inho.” Agho Musengwa Katonda yaakoba Gadi omulanzi eyaghanga Daudi ku magezi, ati: “Ja okobe Daudi oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ndi kukugha ebintu bisatu, olondeku kirala kye mbe nkukole.’ ” Kale Gadi yaaja ye Daudi yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ku bino olondaku kiri gha? Endhala okugwa mu nsi okumala emyaka esatu? Oba iwe okumala emyezi esatu ng'olumukanga abazigu bo abakuyiigania? Oba okumala enaku eisatu nga Musengwa Katonda ali kukugoyagoya, asindike ekibamba okwidha mu nsi yo ng'akozesa malaika we, okuja ng'aita abantu mu Isiraeli yoonayoona? Buti dhuubiriza osalegho kye mbe ndhiremu oyo antumye.’ ” Agho Daudi yaakoba Gadi ati: “Enaku engemye inho naasoberwa. Aye ekisinga leka Katonda ali n'ekivunika ekyodo ambonereze mwene, mu kifo eky'okubonerezebwa abantu obuntu.” Kale Musengwa Katonda yasindika ku Isiraeli ekibamba, mwafaamu abantu emitwalo musanvu (70,000). Agho Katonda oyo yaatuma malaika e Yerusalemu okukizikiriza. Aye Malaika oyo bwe yagolola omukono gwe okukizikiriza, Musengwa Katonda oyo yaakyusa ekirowoozo kye eky'okukola akabi. Kale yaakoba oyo azikiriza ati: “Ekyo kinaamala. Lekera agho!” Agho malaika yali atuuse mu kifo aghakubirwa engaano ekya Orunani Omuyebusi. Daudi yaja okulinga ati, ng'abona malaika wa Musengwa Katonda ayemereire ghagati gh'ensi n'eigulu, ng'asowoire empiima mu kiruutu kyayo yaagigema mu ngalo, era yaagigololera ku Yerusalemu. Agho Daudi n'abakulembeze b'abantu, baakuba amakiryaivu era baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka, nga bavaire ekutiya olw'okunakughala. Agho Daudi yaakoba Katonda ati: “Ninze nalagira okubala abantu. Ninze eyayonoona, naakola ekibi einho. Aye abantu bano abali ng'oti ntaama butaama bakoze ki? Kyenva ni nkusaba, iwe Musengwa Katonda wange, omukono gwo gukube nze n'ab'endhu ya lata wange. Otaganha kibamba kugwira bantu bo.” Agho malaika wa Musengwa Katonda yaalagira Gadi okukoba Daudi, aje mu kifo aghakubirwa engaano ekya Orunani Omuyebusi, azimbireyo Musengwa Katonda alutaari. Kale Daudi yaaja ng'ajiira ku kiragiro kya Musengwa Katonda Gadi kye yamukobera. Mu kiseera ekyo Orunani yali ng'ali mu kifo aghakubirwa engaano ni batabane be abana, ng'ali kukuba engaano. Olwakyuka ati, yaabona malaika, era batabane be beegisa. Orunani bwe yalengera kyabazinga Daudi ng'ali kwidha y'ali, yaava mu kifo aghakubirwa engaano, yaaja y'ali, yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Daudi yaamukoba ati: “Nguza ekifo kyo aghakubirwa engaano, nkisasule omughendo gwene ogukijaamu, nzimbiregho Musengwa Katonda alutaari olwo atoole ku bantu ekibamba.” Orunani yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, ekifo kitwale okikozese kyonakyona ky'oyenda. N'ente dhiidho ndhikughaire dhibe ekigheebwayo ekyokebwa, n'ekiti ekibairenga kikozesebwa okumulungula engaano kiikyo kikozese ng'enku, ate engaano ebe ekigheebwayo eky'emere ey'empeke.” Aye kyabazinga Daudi yaakoba Orunani ati: “Busa, ndidha kubigula bugule n'omughendo gwene ogubijaamu. Tiidha kutoola kintu kikyo kukigha Musengwa Katonda, waire okughaayo ekigheebwayo ekyokebwa eri Musengwa Katonda wange kye ntaguze na mughendo kuva mu nsawo yange.” Kale Daudi yaagula ekifo ekyo ebitundu lukaaga ebya zaabu. Era yaazimbira agho Musengwa Katonda alutaari yaaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Yaasaba Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo yaamwiramu ng'asindika omuliro ku alutaari nga guva mu igulu. Agho Musengwa Katonda yaalagira malaika okwiza empiima mu kiruutu kyayo. Daudi bwe yabona nga Musengwa Katonda amughaire ky'amusabye ng'ali mu kifo ekyo aghakubirwa engaano, yeeyongera okughangayo emisengo mu kifo ekyo. Mu kiseera ekyo Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda Musa ye yakolera mu irungu, ni alutaari ye baayokerangaku emisengo, byali bikaali mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu e Gibeoni. Aye Daudi nga tasobola kujaayo kwebuuza ku Katonda, kuba yali atya empiima ya malaika wa Katonda oyo. Kale Daudi yaakoba ati: “Ghano n'aghaidha okubanga eisinzizo lya Musengwa Katonda waife, era ghano n'aghaidha okubanga alutaari Abaisiraeli ye banaagheerangaku ebigheebwayo ebyokebwa.” Agho Daudi yaalagira okusoloza abasenze boonaboona abaali mu nsi Isiraeli. Yaalonda ab'okusiguukulula amabaale n'okugabaadha, nga ga kuzimbisa eisinzizo lya Katonda. Yaataagho ekyuma ekigumu einho mu bungi, nga kya kugheesaamu misumaali n'obubaati, eby'okukola ku ndhigi edhiigala emiryango eminene. Yaataagho n'ekyuma eky'ekikomo mu bungi, ekitasoboka na kupimika. Yaataagho n'embaawo edh'emiti emivule kamaala inho edhitasoboka kubalika, abantu b'e Sidoni n'ab'e Tiro dhe baamuleetera. Daudi yaakoba mule ati: “Eisinzizo lye baja okuzimbira Musengwa Katonda ligwaine okuba nga lya kitiisa inho era nga limanhikaine mu nsi yoonayoona. Aye Solomoni aja okulizimba akaali mwana muto, azira bumanhirivu naire. Kyenva ndi n'okutaagho eby'okulizimbisa.” Kale Daudi yaataagho eby'okuzimbisa kamaala inho ng'akaali kufa. Agho yaayeta mutabane we Solomoni, yaamusikirira okuzimbira Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli eisinzizo. Daudi yaakoba Solomoni oyo ati: “Mwana wange, nayenda inho okuzimbira Musengwa Katonda wange eisinzizo okumugheesa ekitiisa. Aye Musengwa Katonda yandobera ng'akoba ati, ‘Walwana entalo kamaala, waita abantu kamaala inho. Kale olw'omusaayi omungi gwe wayugha nga mbona, toidha kunzimbira isinzizo. Aye olizaala omwana mulenzi yaaba muntu wa miraala, kuba ndimugha emiraala yaaloba kulumbibwa bazigu be ku ndhuyi dhoonadhoona. Olimutuuma eriina Solomoni, kuba mu bufuzi bwe ndigha ensi Isiraeli okuba emiraala n'okutebenkera. Oyo n'alinzimbira eisinzizo okumpeesa ekitiisa. Aliba mwana wange, ate nze naaba lata we. Era ndireetera ekityamo kye eky'obwakyabazinga okukakata mu Isiraeli ebyanda n'ebyanda.’ ” Daudi yaayongera okukoba ati: “Kale ni mwana wange, nsaba Musengwa Katonda wo abenga n'iwe, akughe enkabi oghange okumuzimbira eisinzizo nga bwe yakusuubiza. Era nsaba inho Musengwa Katonda wo akughenga amagezi n'okutegeera, oghange okufuganga Isiraeli ng'ojiira ku Mateeka ge. Bw'onaagonderanga Amateeka n'ebiragiro Musengwa Katonda bye yagha Isiraeli ng'abita mu Musa, ebintu byonabyona biidha kukujiiranga bukalamu. Guma omwoyo, otatya, era otawaamu maani. Nze ku lwange mu bukaluubirivu obungi, nkoze kyonakyona ekisoboka, naateeragho eisinzizo talanta edha zaabu edhighera emitwalo eikumi (100,000) ni talanta edha feeza edhighera akakaire akalamba (1,000,000) n'ekyuma eky'ekikomo, taaku n'ekyuma ekigumu einho, ebitasoboka kupimika olw'obungi bwabyo. Era naataagho n'emiti, n'amabaale. Weena okwo kw'obe oyongereze ebindi. Era oli n'abakozi kamaala: ababaadhi ab'amabaale n'abo abagazimbisa, n'ababaadhi ab'emiti, n'abagheesi kamaala abaghanga okugheesa ebintu mu zaabu, ni mu feeza, ni mu kyuma eky'ekikomo, era ni mu kyuma ekigumu einho. Situkiramu otoolere omulimo. Nsaba Musengwa Katonda abenga n'iwe.” Daudi yaalagira abakulembeze boonaboona aba Isiraeli okubeeraku Solomoni omulimo ogwo. Yaakoba ati: “Musengwa Katonda waimwe ali ghalala n'imwe, era abaghaire emiraala ku ndhuyi dhoonadhoona. Yansobozesa okughangula abantu abaabanga mu nsi eno, era mpegaano bagondera Musengwa Katonda n'imwe abantu be. Kale ni, mperaano mugheerezenga Musengwa Katonda waimwe n'omutima gwaimwe era n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Musitukiremu, mutoolere okuzimba eisinzizo, musobole okutaamu Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda, n'ebintu ebindi byonabyona ebitukuvu eby'okukozesa, bibenga mu isinzizo lyemuja okuzimba okumugheesa ekitiisa.” Daudi bwe yakairigha einho, yaafuula mutabane we Solomoni kyabazinga wa Isiraeli. Agho kyabazinga Daudi yaayeta abakulembeze boonaboona mu Isiraeli, ni bakabona, n'abalevi, beesoloza. Yaabala abasaadha Abalevi boonaboona ab'emyaka amakumi asatu n'okusingagho, baaghera emitwalo esatu na kanaana (38,000). Ku abo yaatoolaku emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000), yaabagha gwa kukolanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda; akakaaga (6,000) yaabagha gwa kukulira banaibwe na kubalamula enkumi eina yaabagha gwa kuba bakuumi ba miryango ate enkumi eina (4,000) abandi yaabagha gwa kusaakanga Musengwa Katonda nga bakozesa ebivuga kyabazinga bye yataagho olw'omulimo ogwo. Daudi yaagaba mu Balevi ebikunsu bisatu, nga batabane ba Levi bwe baali: Gereshoni, Kohathi, ni Merari. Gereshoni yazaala Ladani ni Shimei. Ladani yaazaala abaana abalenzi basatu: Yehieli nga n'omukulu, yaazaala ni Zethamu, ni Yoeli. Shimei yaazaala abaana abalenzi basatu: Shelomothi, Hazieli, ni Harani. Abo n'abaali abakulu ab'enda edhaasimuka mu Ladani. Shimei yaazaala Yahathi, ni Zina, ni Yeushi, ni Beria abo abana n'abaali batabane ba Shimei. Yahathi n'eyali omukulu, Ziza yairaku. Aye Yeushi ni Beria tibaazaala baana bangi, kyebava babalibwa ng'enda endala. Kohathi yaazaala Amuramu, Izahara, Heburoni, ni Uzzieli. Amuramu yaazaala Aaroni ni Musa. Aaroni yaayawulibwa n'ab'oku nda ye okulabiriranga ebintu ebitukuvu ebyanda n'ebyanda, okuniokezanga obubbaani mu maiso ga Musengwa Katonda n'okumugheerezanga, n'okusabiranga abantu enkabi mu liina lye. Aye abaana ba Musa omuntu wa Katonda, baababalira mu Balevi. Musa oyo yazaala Gereshomu ni Eliezeri. Omukulu mu baana ba Gereshomu yali Shebueli. Eliezeri yazaala omwana mulala yenka, nga ni Rehabia. Aye Rehabia oyo yaazaala abaana kamaala. Mu baana ba Izahara, Shelomithi n'eyali omukulu. Mu baana ba Heburoni, Yeria n'eyali omukulu, kwairaku Amaria, kwairaku Yahazieli, ate ku oyo kwairaku Yekameamu. Uzzieli yaazaala Mika, nga n'omukulu, ate Issihia yairaku. Merari yaazaala Mahuli ni Mushi. Mahuli yaazaala Eleazari ni Kishi. Eleazari yaafa nga tazaireeku mwana mulenzi okutoolaku abaghala abeereere. Abaghala abo baafumbirwa baanhinaibwe, batabane ba Kishi eyali muganda wa iseibwe. Mushi yaazaala abaana abalenzi basatu: Mahuli, Ederi, ni Yeremothi. Abo n'ab'omu kika kya Levi ng'enda dhaibwe bwe dhaali, era nga n'abaali abakulu b'enda edho. Enda edho n'edhaavaamu abasaadha abaaba nga bagheziiza emyaka amakumi abiri n'okusingagho, abaabalibwa ni baghandiikibwa, nga n'ab'okukolanga omulimo ogw'okugheereza mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Daudi yaakoba ati: “Musengwa Katonda wa Isiraeli aghaire abantu be emiraala, era ni mwene yeena aidha kubanga mu Yerusalemu ebyanda n'ebyanda. Kale ni Abalevi tikikaabeetaagisa kubbeeda Weema ya Musengwa Katonda n'ebintu eby'okukozesa mu Weema eyo.” Olw'ebyo Daudi bye yasembyayo okusikirira abantu, Abalevi abaaba nga bagheziiza emyaka amakumi abiri n'okusingagho bonka, n'abaaghandiikibwanga okukolanga emirimo egy'okubeerangaku bakabona ab'oku lulyo lw'Aaroni, mu byonabyona ebigema ku kugheereza mu isinzizo lya Musengwa Katonda, era nga ni gino: okulabiriranga ebigema ku migaati egigheebwayo eri Musengwa Katonda, obuwunga bwe baakozesanga mu kigheebwayo eky'emere ey'empeke, emigaati emitono egitazimbulukusiibwa, ebigheebwayo ebifumbibwa, n'ebigheebwayo eby'obuwunga obutabwirwamu omuzigo ogw'ebibala by'emiti emyoliva. Era n'okupimanga obungi, n'obuzito, n'obunene obw'ebigheebwayo mu isinzizo. Abalevi abo nga bali n'okwebazanga Musengwa Katonda n'okumusaakanga buli nkyo n'eigulo, n'okughangayo eri Musengwa Katonda oyo ebigheebwayo ebyokebwa, ku Sabbato, ni ku buli Kibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, era ni ku nnaku edhindi edhaateebwagho. Ebyo byonabyona nga bali n'okubikolanga mu maiso ga Musengwa Katonda aghazira kwosaamu naire, era nga bajiira ku mughendo ogulagirwa. Era baagheebwa ogw'okulabiriranga Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, n'Ekifo Ekitukuvu, nga babeeraku baganda baibwe bakabona ab'olulyo lwa Aaroni okugheerezanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Ab'oku lulyo lwa Aaroni baabagabamu bati: Aaroni yazaala Nadabu, Abihu, Eleazari, ni Ithamari. Aye Nadabu ni Abihu baasooka iseibwe okufa ate nga tibazaireeku mwana naire. Kale Eleazari ni Ithamari baafuuka bakabona. Kyabazinga Daudi yagabamu bakabona mu bikunsu ng'ajiira ku mirimo gye baali baja okukolanga. Ekyo yakikola ng'ayambibwaku Zadoki mwidhukulu wa Eleazari, ni Ahimeleki mwidhukulu wa Ithamari. Mu bantu abaasimuka mu Eleazari mwalimu abakulu b'enda kamaala okusingaku abo abaali mu bantu abaasimuka mu Ithamari. Kale abo abaasimuka mu Eleazari baabagabamu mu bikunsu bya nda ikumi na mukaaga, ate abaasimuka mu Ithamari baabagabamu mu bikunsu bya nda munaana. Aye mu bantu ab'omu bikunsu ebyo byombi, eky'abaasimuka mu Eleazari n'eky'abaasimuka mu Ithamari, mwalimu abakulira eisinzizo n'abakulira eby'okusinza. Kale kyaba nti emirimo gyonagyona baagigaba nga bakuba bwa kalulu. Abaasimuka mu Eleazari n'abaasimuka mu Ithamari baakuba akalulu nga baja mu ngobo. Shemaia owundi ku Balevi, eyali mutabane wa Nethaneli era nga mughandiisi, yaabaghandiika mu nkalala nga bano boonaboona babona: Kyabazinga mwene, n'abakungu, ni Zadoki kabona, ni Ahimeleki mutabane wa Abiathari, n'abakulu b'enda dha bakabona n'edha Balevi. Agho akalulu akaasooka (1) kaagwa ku Yehoaribu, akokubiri (2) kaagwa ku Yedaia, akokusatu (3) kaagwa ku Harimu, akokuna (4) kaagwa ku Seorimu, akokutaanu (5) kaagwa ku Malikiya, akomukaaga (6) kaagwa ku Miyamini, akomusanvu (7) kaagwa ku Hakkozi, akomunaana (8) kaagwa ku Abiya, akomwenda (9) kaagwa ku Yeshua, akeikumi (10) kaagwa ku Shekania, akeikumi n'akalala (11) kaagwa ku Eliashibu, akeikumi n'obubiri (12) kaagwa ku Yakimu, akeikumi n'obusatu (13) kaagwa ku Huppa, akeikumi n'obuna (14) kaagwa ku Yeshebeabu, akeikumi n'obutaanu (15) kaagwa ku Biliga, akeikumi n'omukaaga (16) kaagwa ku Immeri, akeikumi n'omusanvu (17) kaagwa ku Heziri, akeikumi n'omunaana (18) kaagwa ku Happizzezi, akeikumi n'omwenda (19) kaagwa ku Pethahia, akamakumi abiri (20) kaagwa ku Yehezikeli, akamakumi abiri n'akalala (21) kaagwa ku Yakini, akamakumi abiri n'obubiri (22) kaagwa ku Gamuli, akamakumi abiri n'obusatu (23) kaagwa ku Delaia, ate akamakumi abiri n'obuna (24) kaagwa ku Maazia. Eyo n'engeri ye baabaghaamu omulimo ogw'okujanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda, bakolenga omulimo ogw'okugheereza, dhaadha waibwe Aaroni gwe yabateeragho ng'ajiira ku kiragiro kya Musengwa Katonda. Bano n'abakulu b'enda abandi abaasimuka mu Levi: Yehedeia eyasimuka mu Shubaeli, ate nga Shubaeli oyo yasimuka mu Amuramu. Issihia eyasimuka mu Rehabia, Yahathi eyasimuka mu Shelomithi, ate nga Shelomithi oyo yasimuka mu Izahara, batabane ba Heburoni bano: Yeria nga n'omukulu, kwairaku Amaria, kwairaku Yahazi, ate ku oyo kwairaku Yekameamu, Shamiri eyasimuka mu Mika, ate nga Mika oyo yasimuka mu Uzzieli, Zekaria muganda wa Mika, nga yasimuka mu Issihia eyasimuka mu Uzzieli, Mahuli, Mushi, ni Yaazia, abaasimuka mu Merari. Yaazia oyo yazaala abaana bano: Beno, Shohamu, Zakkuri, ni Ibiri. Eleazari ataazaalaku mwana mulenzi, yasimuka mu Mahuli. Aye Kishi, nga yeena mutabane wa Mahuli, yazaala omwana omulenzi, nga ni Yerahameeli. Ate Mushi yaazaala abaana bano: Mahuli, Ederi, ni Yeremothi. Abo n'abaasimuka mu Levi ng'enda dha baiseibwe bwe dhaali. Era abo baakola nga Balevi banaibwe abaasimuka mu Aaroni bwe baakola eira, nga kiisi mukulu wa nda ni muganda we omuto bakuba akalulu. Ekyo baakikola mu maiso ga kyabazinga Daudi, nga Zadoki ni Ahimeleki boona baligho, ghalala n'abakulu b'enda dha bakabona n'edha Balevi. Daudi ng'ali ghalala n'abaakuliranga eby'okusinza, baalonda ab'oku nda edh'Abalevi dhino okulangiriranga obukwenda bwa Musengwa Katonda nga bemba enhembo bwe bakubiraku endingidi, entongooli, n'ebide: ab'oku nda ya Asafu, n'ab'oku ya Hemani, n'ab'oku ya Yeduthuni. Luno n'olukalala olw'abo be baalonda okukola omulimo ogwo nga bajiira ku mirimo gye baali baja okukolanga: Mu bantu abaasimuka mu Asafu, baalondamu bano: Zakkuri, Yosefu, Nethania, ni Asharela. Asafu n'eyakulemberanga batabane be abo, baalangiriranga obukwenda bwa Musengwa Katonda, nga kyabazinga bwe yabalagiranga. Mu bantu abaasimuka mu Yeduthuni, baalondamu batabane ba Yeduthuni oyo omukaaga bano: Gedalia, Zeri, Yeshaia, Shimei, Hashabia, ni Mattithia. Iseibwe oyo Yeduthuni n'eyakulemberanga, baalangiriranga obukwenda bwa Musengwa Katonda, nga bemba enhembo edh'okumwebaza n'okumusaaka nga bwe bakubiraku endingidi. Mu bantu abaasimuka mu Hemani, baalondamu batabane ba Hemani oyo bano: Bukkia, Mattania, Uzzieli, Shebueli, Yerimothi, Hanania, Hanani, Eliatha, Gaddaliti, Romamutiezeri, Yoshibekasha, Mallothi, Hothiri, ni Mahaziothi. Katonda yagha Hemani oyo abaana abalenzi eikumi n'abana abo boonaboona era yaamugha n'abaghala basatu, olw'okumugheesa ekitiibwa nga bwe yamusuubiza. Hemani oyo n'eyaghanga kyabazinga amagezi ku bigema ku Katonda, era n'eyakulemberanga batabane abo mu nhembo edh'omu isinzizo lya Musengwa Katonda, nga bakubiraku ebide, endingidi n'entongooli. Asafu, Yeduthuni, ni Hemani, baakolanga nga kyabazinga bwe yabalagiranga. Abo boonaboona aghalala ni Balevi banaibwe abaatendekebwa ni baba abakugu mu by'okwembera Musengwa Katonda, baali ebikumi bibiri na kinaana na munaana (288). Boonaboona abo baabakubiranga bululu okubalonda okubagha emirimo, k'abe omukulu oba omuto, omukugu oba omwega. Mu b'oku nda ya Asafu akalulu akaasooka kaagwa ku Yosefu. Akokubiri kaagwa ku Gedalia, ni baganda be, era ni batabane be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akokusatu kaagwa ku Zakkuri, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akokuna kaagwa ku Iziri, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akokutaanu kaagwa ku Nethania, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akomukaaga kaagwa ku Bukkia, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akomusanvu kaagwa ku Yesharela, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akomunaana kaagwa ku Yeshaia, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akomwenda kaagwa ku Mattania, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi kaagwa ku Shimei, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'akalala kaagwa ku Shimei, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'obubiri kaagwa ku Hashabia, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'obusatu kaagwa ku Shubaeli, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'obuna kaagwa ku Mattithia, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'obutaanu kaagwa ku Yerimothi, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'omukaaga kaagwa ku Hanania, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'omusanvu kaagwa ku Yoshibekasha, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'omunaana kaagwa ku Hanani, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akeikumi n'omwenda kaagwa ku Mallothi, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akamakumi abiri kaagwa ku Eliatha, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akamakumi abiri n'akalala kaagwa ku Hothiri, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akamakumi abiri n'obubiri kaagwa ku Giddaluti, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Akamakumi abiri n'obusatu kaagwa ku Mahaziothi, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Ate akamakumi abiri n'obuna kaagwa ku Romamti Ezera, ni batabane be, era ni baganda be, boonaboona aghalala baaba abantu ikumi na babiri. Bano n'abaali abakuumi b'emiryango gy'eisinzizo: Mu bantu abaasimuka mu Kora, mwalimu Meshelemia mutabane wa Kore ow'oku nda ya Asafu. Meshelemia oyo yazaala abaana abalenzi bano: Zekaria nga n'omuberi, kwairaku Yediaeli, kwairaku Zebadia, kwairaku Yathinieli, kwairaku Elamu, kwairaku Yehohanani, memale kwairaku Eliehoenai. Ghaabaagho ni Obededomu, Katonda ye yagha enkabi n'azaala abaana abalenzi bano: Shemaia nga n'omuberi, kwairaku Yehozabadi, kwairaku Yoa, kwairaku Sakari, kwairaku Nethaneli, kwairaku Ammieli, kwairaku Issakari, memale kwairaku Peullethai. Shemaia mutabane wa Obededomu oyo, yeena yaazaala abaana abalenzi abaali abafuzi b'abantu ab'oku nda dha baiseibwe. Batabane ba Shemaia abo ni bano: Othini, Refaeli, Obedi, Elizabadi, ni baganda baibwe abaali abakugu mu kukola emirimo, Elihu ni Semakia. Abo boonaboona baali nga basimuka mu Obededomu, ghalala ni batabane baibwe, ni baganda baibwe. Baali ba maani, nga bakugu mu kukola emirimo era nga boonaboona aghalala bali nkaaga na babiri. Mu ndhu ya Meshelemia mwavaamu batabane be ni baganda be, abakugu mu kukola emirimo, nga baghera ikumi na munaana. Mu Balevi abaasimuka mu Merari, mwalimu Hosa eyazaala abaana abalenzi bano: Shimuri, ise ye yafuula omukulu waire nga ti n'eyali omwana omuberi. Kwairaku Hilikia, kwairaku Tebalia, memale kwairaku Zekaria. Batabane ba Hosa oyo boonaboona aghalala ni baganda be, baali baghera abantu ikumi na basatu. Abakuumi b'emiryango baabagaba mu bikunsu bikunsu, baabata mu ngobo edh'okugheereza mu isinzizo lya Musengwa Katonda nga bajiira ku bakulu b'enda dha baiseibwe, ng'oti bwe kyalinga ku Balevi banaibwe abandi. Buli nda, k'ebe nga yalimu abantu kamaala oba batono, baagikubiranga kalulu okubona omulyango gwe banaakuuma. Akalulu ak'okukuumanga omulyango ogw'e buvandhuba, kaagwa ku Shelemia. Ate ak'okukuumanga omulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, kaagwa ku mutabane we Zekaria, eyalinga omuwi w'amagezi omulungi. Obededomu yaalondebwa okukuumanga omulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omusaadha lw'e buvandhuba. Ate batabane be baalondebwa okukuumanga eiterekero. Shuppimu ni Hosa baalondebwa okukuumanga omulyango ogw'oku luuyi olw'e bugwandhuba, era n'omulyango ogwetebwa Shallekethi oguli ku luguudo oluniinaniina eitale. Bombi abo baakuumanga mu ngobo. Ku luuyi olw'e buvandhuba kwalingaku abakuumi mukaaga buli lunaku ku lw'omukono omugooda olw'e buvandhuba kwabangaku bana ni ku lw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba kwona kwabangaku bana, buli lunaku. Eiterekero lyakuumibwanga abantu babiri babiri buli lunaku. Ate okuliiraana n'olukuubo olw'e bugwandhuba, ghaaligho abakuumi bana abaakuumanga ku luguudo, n'abandi babiri abaakuumanga olukuubo lwene. Ebyo n'ebikunsu bye baagabamu abakuumi b'emiryango, abaasimuka mu Kora ni mu Merari. Abalevi abandi, nga n'omuli ni Ahiya, n'abaakuliranga eiterekero ly'eisinzizo n'amaterekero g'ebintu ebigheereibwayo okuba ebya Musengwa Katonda. Ladani, eyali owundi ku baana ba Gereshoni, yasimukamu enda kamaala, nga n'omuli n'eya Yehieli mutabane we. Batabane ba Yehieli oyo, bano: Zethamu ni muganda we Yoeli, n'abaakuliranga amaterekero g'eisinzizo. Mu Balevi abaasimuka mu Amuramu, ni Izahara, ni Heburoni, ni Uzzieli, mwalimu Shebueli ow'oku lulyo lwa Gereshomu mutabane wa Musa, nga n'akulira amaterekero. Shebueli oyo yali n'oluganda ku bantu abaasimuka mu Eliezeri muganda wa Gereshomu. Eliezeri oyo n'eyazaala Rehabia, Rehabia yaazaala Yeshaia, Yeshaia yaazaala Yoramu, Yoramu yaazaala Zikuri, Zikuri yaazaala Shelomothi. Shelomothi oyo ni baganda be, n'abaakuliranga amaterekero omwateebwanga ebintu byonabyona ebigheereibwayo okuba ebya Katonda nga bigheebwayo bano: kyabazinga, n'abaakuliranga enda dha baiseibwe, n'abaakuliranga ebikunsu by'abaisirukale olukumi olukumi n'ekikumi ekikumi, era n'abaduumizi mu magye. Ku munhago gwe baanhaganga mu ntalo, baatoolangaku ebintu ebindi baabighaayo ng'ebirabo, ebyakozesebwanga mu kulabirira eisinzizo lya Musengwa Katonda. Shelomothi oyo ni baganda be, n'abaakuumanga ebintu byonabyona kiisi muntu bye yaghangayo okuba ebya Musengwa Katonda; nga n'omwali n'ebyo Samueli omulanzi, ni kyabazinga Saulo mutabane wa Kishi, ni Abuneri mutabane wa Neri, ni Yoabu mutabane wa Zeruia, bye baaghaayo. Mu Balevi abaasimuka mu Izahara, mwalimu Kenania ni batabane be, abaagheebwa omulimo ogutali gwa mu isinzizo nga gwa kukulira banaibwe na kubalamula. Mu Balevi abaasimuka mu Heburoni, mwalimu Hashabia n'aboluganda lwe ab'amaani, nga baghera lukumi na lusanvu (1,700). Abo baagheebwa omulimo ogw'okulabiriranga Isiraeli mu by'okusinza Musengwa Katonda ni mu kugheereza kyabazinga, mu kiketezo eky'oku luuyi lw'e bugwandhuba bw'omwiga Yorudani. Yeriya n'eyali omukulembeze wa Abalevi boonaboona abaasimuka mu Heburoni, nga bwe baabaghandiika nga bajiira ku nkalala edh'obuzaale bwaibwe oba ku nda dha baiseibwe. Mu mwaka ogwamakumi ana (40) nga Daudi ni kyabazinga, ghaaligho okunoonenkereza okwakolebwa ku Balevi abo abaasimuka mu Heburoni. Kyazuulibwa nga ghaaligho abalwani ab'amaani ab'oku lulyo lwaibwe abaali e Yazeri mu kiketezo ky'e Gileadi. Agho Daudi yaalonda Yeriya oyo n'Abalevi abo abaamuliku oluganda, abasaadha abaali ab'amaani era abakulu b'enda dha baiseibwe, nga baghera enkumi ibiri na lusanvu (2,700). Yaabataagho okulabiriranga Abareubeni, n'Abagadi, n'ekitundu ku Bamanasse, mu by'okusinza Katonda n'okugheereza kyabazinga. Luno n'olukalala lw'abakulu b'enda dha baiseibwe, n'abaduumizi b'abaisirukale olukumi olukumi n'ekikumi ekikumi, n'abakungu abaagheerezanga kyabazinga mu bukulembeze mu Isiraeli. Buli mwezi, okumalaku omwaka gwonagwona, ghaabangagho ekikunsu ky'abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000) ekyabanga mu lugobo olw'okugheereza okwo, nga kiriku akikulira: Yashobeamu mutabane wa Zabadieli n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogusooka, olwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi eina (24,000). Yashobeamu oyo yali asimuka mu Perezi, era nga n'akulira abaduumizi boonaboona ab'eigye eryalinga mu lugobo olw'omwezi ogusooka. Dodai mwidhukulu wa Ahohi n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwokubiri, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Benaia mutabane wa Yehoiada kabona n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwokusatu, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Oyo nga ni Benaia eyali omulwani ow'amaani, owundi ku bale “Amakumi Asatu” era nga n'eyali omukulu waibwe. Ni mutabane we Ammizabadi yali mukulu mu lugobo lwe. Asaheli muganda wa Yoabu n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwokuna, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Mutabane we Zebadia n'eyamusikira. Shamahuthi mwidhukulu wa Izahara n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwokutaanu, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Ira mutabane wa Ikkeshi ow'e Tekoa n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwomukaaga, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Helezi Omuefuraimu ow'e Peloni n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwomusanvu, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Sibbekai ow'e Husha, asimuka mu Zera, n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwomunaana, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Abiezeri Omubenjamini ow'e Anathothi n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogwomwenda, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Maharai ow'e Netofa, asimuka mu Zera, n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogweikumi, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Benaia ow'e Pirathoni, asimuka mu Efuraimu, n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogweikumi n'omulala, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Heledai ow'e Netofa, asimuka mu Othinieli, n'eyakuliranga ekikunsu eky'omu lugobo olw'omu mwezi ogweikumi n'ebiri, lwona nga lwalimu abantu emitwalo ebiri n'enkumi ina (24,000). Luno n'olukalala olw'abaakuliranga ebika bya Isiraeli: Eliezeri mutabane wa Zikuri n'eyakuliranga ekika ekya Reubeni Sefatia mutabane wa Maaka yaakulira ekya Simeoni Hashabia mutabane wa Kemeuli yaakulira ekya Levi Zadoki yaakulira eky'abaasimuka mu Aaroni Elihu, owundi ku baganda ba kyabazinga Daudi, yaakulira ekya Yuda Omuri mutabane wa Mikaeli yaakulira ekya Issakari Ishimaia mutabane wa Obadia yaakulira ekya Zebuluni Yeremothi mutabane wa Azarieli yaakulira ekya Nafutali Hoshea mutabane wa Azazia yaakulira ekya Efuraimu Yoeli mutabane wa Pedaia yaakulira ekitundu ku kika ekya Manasse eky'e bugwandhuba Iddo mutabane wa Zekaria yaakulira ekitundu ku kika ekya Manasse eky'e buvandhuba mu Gileadi Yaasieli mutabane wa Abuneri yaakulira ekya Benjamini ate Azareli mutabane wa Yerohamu yaakulira ekya Dani. Abo n'abaali abakulu b'ebika bya Isiraeli. Kyabazinga Daudi tiyabala bantu abakaali okutuusa emyaka amakumi abiri egy'obukulu, kuba Musengwa Katonda yali amaze okusuubiza ng'aja kuleetera Abaisiraeli babe kamaala inho ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu. Yoabu mutabane w'omukazi eyayetebwanga Zeruia, yatoolera okubala abantu, aye yaaloba kusobola kumaliriza. Okubala okwo kwaleetera Musengwa Katonda okusungughalira Isiraeli, era omughendo gwe baabala tibaagughandiika mu kitabo eky'Ebyomubyanda bya kyabazinga Daudi. Azimavethi mutabane wa Adieli n'eyalabiriranga amaterekero ga kyabazinga ate Yonathani mutabane wa Uzzia yaalabiriranga amaterekero agandi agaabanga mu biketezo, ni mu bibuga, ni mu byalo, ni mu bisenge ebigumu. Eziri mutabane wa Kelubi n'eyakuliranga abaakolanga ogw'okulima mu nimiro Shimei ow'e Rama yaakuliranga amasamba g'emizabbibu ate Zabadi ow'e Shifamu yaalabiriranga emizabbibu gye baanoganga mu masamba, okugita mu bikunhiro by'omwenge. Baalihanani ow'e Gederi n'eyalabiriranga emiti emyoliva n'emisikamore mu biketezo eby'omu biiko ate Yoashi yaakuliranga amaterekero ge baatangamu omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva Shiturai ow'e Sharoni n'eyalabiriranga ente dhe baayayiranga mu Sharoni ate Shafati mutabane wa Adulai yaalabiriranga ente edhaabanga mu biiko. Obili Omuishimaeli n'eyalabiriranga engamiya Yehedeia ow'e Meronothi yaalabiriranga endogoyi ate Yazizi Omuhagari yaalabiriranga entaama n'embuzi. Abo boonaboona n'abaalabiriranga ebintu bya kyabazinga Daudi. Yonathani, muganda wa lata wa Daudi, yali muwi wa magezi, nga musaadha mutegeevu era nga mumanhi inho mu by'amateeka. Yonathani oyo ni Yehieli mutabane wa Hakimoni, n'abaalabiriranga batabane ba kyabazinga. Ahithofeli yali muwi wa magezi wa kyabazinga, ate Hushai Omuaraki yaaba mukagwa wa kyabazinga. Ahithofeli bwe yavaagho, Abiathari ni Yehoiada mutabane wa Benaia baira mu kifo kye. Yoabu n'eyali omuduumizi w'eigye lya kyabazinga. Kyabazinga Daudi yaalagira abakungu boonaboona mu Isiraeli okwesoloza. Kale bano beesololeza e Yerusalemu: abakulu b'ebika, n'abakulira ebikunsu ebyagheerezanga kyabazinga, n'abaduumizi b'abaisirukale olukumi olukumi n'ekikumi ekikumi, n'abaalabiriranga ebintu n'ebyayo bya kyabazinga ni batabane be, ghalala n'abakungu b'omu kisaagaati kya kyabazinga, era n'abaisirukale boonaboona ab'amaani. Agho kyabazinga Daudi yaayemerera, yaakoba ati: “Muwulire bye nkoba, imwe baganda bange era bantu bange. Nayenda inho okuzimbira Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda endhu mw'enaabanga, kibenga ekifo Katonda waife mw'afugira. Era nali ntegeike okuzimba, aye Katonda yankoba ati, ‘Busa, otanzimbira isinzizo, kuba iwe oli mulwani wa ntalo era wayugha omusaayi gw'abantu.’ Aye ate mu b'oku nda ya lata wange boonaboona, Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli ninze ye yalondamu okuba kyabazinga wa Isiraeli oyo ebyanda n'ebyanda. Mu nda edh'abaasimuka mu Yuda, yalondamu enda ya lata wange. Ate mu baana ba lata wange, yaasiimamu nze okunfuula kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona. Musengwa Katonda oyo yampa abaana kamaala era mu batabane bange boonaboona, yaalondamu Solomoni okutyama ku kityamo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli, Musengwa Katonda mwene oyo bwe yataagho. “Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Mutabane wo Solomoni n'alinzimbira eisinzizo ghalala n'empya dhange, kuba namulonda abe mutabane wange, nze mbe lata we. Ndidha kuleeteranga obwakyabazinga bwe okukakata ebyanda n'ebyanda, bw'anaafubanga okugondera amateeka gange n'ebiragiro byange nga bw'ali kukola mpegaano.’ “Kale ni bantu bange, mu maiso g'abantu ba Musengwa Katonda Abaisiraeli abeesoloiza, mbasikirira nga ni Katonda waife awulira, nti: Mwisengayo inho omwoyo okugondera ebiragiro byonabyona ebya Musengwa Katonda waimwe, mughange okusigala nga mukaali beene nsi eno enkalamu, mugirekere abaana baimwe n'abaidhukulu abanaabaiririranga, ebenga yaibwe ebyanda n'ebyanda.” Agho yaakoba Solomoni ati: “Era iwe mwana wange Solomoni, manhanga Katonda wange nze lata wo, omugheerezenga n'omwoyo mulala aghazira kusagansagana, kuba Musengwa Katonda oyo ayagaaza yaazuula ebiri mu myoyo gy'abantu era yaategeera bye bategeike okukola byonabyona. Bw'onaamunoonianga, oidha kumuzuulanga. Aye bw'onaamuvangaku, aidhanga kukulekulira agho ebyanda n'ebyanda. Kale ni ogwaine okimanhe nga Musengwa Katonda akulonze okuzimba endhu ey'okusinzizaamu. Kale omulimo ogwo gukole n'obumalirivu.” Agho Daudi yaagha mutabane we Solomoni entegeka ey'enzimba y'eisinzizo nga bw'eja okuba: ekisasi kyaku, n'endhu dhaaku, n'amaterekero gaaku, n'ebisenge byaku ebya ghaigulu, n'ebisenge byaku eby'omunda, n'Ekifo Ekitukuvu Einho ekisoniyirwamu ebibi. Yaamugha n'entegeka ey'enzimba y'ebyo byonabyona bye yayenda okuzimbira ku isinzizo eryo: empya dhaaku, n'ebimante ebyezungulwire empya edho, n'amaterekero g'ebintu eby'okukozesanga mu isinzizo, n'ago ag'okutangamu ebintu ebigheereibwayo okuba ebya Musengwa Katonda. Era yaamugha entegeka yoonayoona ey'engobo dha bakabona n'Abalevi, n'entegeka ey'omulimo gwonagwona ogw'okugheereza mu isinzizo lya Musengwa Katonda, n'ey'ebintu byonabyona eby'okukozesanga mu isinzizo eryo. Yaamugha n'obuzito bwa zaabu ni feeza ow'okukolamu ebintu byonabyona ebya zaabu ni feeza eby'okukozesanga ku buli mulimo n'obuzito bwa zaabu ow'okukolamu buli kikondo kya ntaala ghalala n'entaala dhaaku, nga bajiira ku mirimo ebintu ebyo gye bikola n'obuzito bwa zaabu ow'okukolamu buli meeza ey'okutangaku emigaati egigheereibwayo eri Katonda, n'obwa feeza ow'okukolamu meeza edha feeza. Yaamugha n'obuzito bwa zaabu omukenenule ow'okukolamu ebyuma eby'amaino ng'oti wuuma, n'ow'okukolamu ebibya n'ebikopo n'obuzito bwa zaabu n'obwa feeza ow'okukolamu entamu n'obuzito bwa zaabu omukenenule ow'okukolamu alutaari ey'okuniokezangaku obubbaani, n'ow'okukolamu ekigaali eky'okutaaku ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa bikerubi, ebyandhuluza amaghagha gaabyo okughemba Esanduuku y'Endagaano ya Musengwa Katonda. Kyabazinga Daudi yaakoba ati: “Ebyo byonabyona biri mu ntegeka eyaghandiikibwa ng'ejiira ku biragiro ebyo, Musengwa Katonda mwene bye yandagira okutuukiriza.” Agho Daudi yaakoba mutabane we Solomoni ati: “Guma omwoyo obe mumalirivu, okole omulimo ogwo. Otatyanga era otawangamu maani, kuba Musengwa Katonda wange ali ghalala n'iwe. Talikuvaaku, waire okukulekulira agho, aidha kubanga ghalala n'iwe akusobozese okumaliriza omulimo gwonagwona ogw'okukola ku isinzizo lye. Bakabona n'Abalevi baabo bamaze okugheebwa emirimo gyonagyona gye banaakolanga mu ngobo mu isinzizo. Abakozi abali n'obumanhirivu obw'okukola kiisi mulimo baligho era beetegefu okukola. N'abakulembeze boona, ghalala n'abantu boonaboona baidha kugonderanga by'onaabalagiranga.” Agho kyabazinga Daudi yaakoba abaali beesoloiza ati: “Mutabane wange Solomoni Katonda y'alonzeemu akaali mwana muto, ate nga omulimo oguli n'okukolebwa mukologho inho kuba kino ti kisaagaati kya bwakyabazinga bwa bantu buntu, aye isinzizo lya Musengwa Katonda. Kale kye nviire ni nfuba nga bwe nsoboire, ni ntaagho ebintu byonabyona eby'okuzimbisa eisinzizo lya Katonda wange, bino: zaabu ow'okukolamu ebintu ebya zaabu, ni feeza ow'okukolamu ebintu ebya feeza, n'ekyuma eky'ekikomo eky'okukolamu ebintu eby'ekyuma eky'ekikomo, n'ekyuma ekigumu einho eky'okukolamu ebintu eby'ekyuma ekigumu einho, n'emiti egy'okukolamu ebintu eby'emiti, n'amabaale ag'omughendo ageetebwa onikisi, n'agandi ag'okuzimbisa, n'ag'okudholigadholiga, n'agandi ag'omughendo agamirimiinha ag'ensambo kamaala. Era nhongereiza ku ebyo bye nteereiregho eisinzizo, naaghaayo zaabu ni feeza nga ntoola ku by'obukombe ebyange ku bwange, olw'okuba ngonza inho eisinzizo lya Katonda wange eryo. Mpaireyo talanta enkumi isatu (3,000) edha zaabu omukenenule ow'e Ofiri, naaghaayo ni talanta kasanvu (7,000) edha feeza nga yeena mukenenule, ow'okulimbya ku bimante by'eisinzizo, n'okukolamu ebintu byonabyona ebya zaabu n'ebya feeza, abagheesi bye balikola. Kale ni olwaleero luno, naani owundi omwetegefu okwevaamu ekyeyendere, okubaaku by'aghaayo bibe ebya Musengwa Katonda?” Agho abakulu b'enda dha baiseibwe, n'abakulu b'ebika, n'abaduumizi b'abaisirukale olukumi olukumi n'ab'ekikumi ekikumi, n'abo abaalabiriranga emirimo gya kyabazinga, baaghaayo ebigheebwayo eby'ekyeyendere, Edho ni kilo ng'oti kinaana na itaanu (85), kuba “dariki” olw'omulimo gw'eisinzizo: talanta enkumi itaanu (5,000) edha zaabu, n'ebidhegedhege ebya zaabu ebyetebwa dariki omutwalo mulala (10,000), n'ebindi ebya feeza omutwalo mulala (10,000) ni talanta omutwalo mulala na kanaana (18,000) edh'ekyuma eky'ekikomo ni talanta emitwalo ikumi (100,000) edh'ekyuma ekigumu einho. Abo abaali n'amabaale ag'omughendo, baagaghaayo mu iterekero ly'eisinzizo eryali lirabirirwa Yehieli eyasimuka mu Gereshoni. Agho abantu baasagamba olw'abo abaaghaayo ku byaibwe eri Musengwa Katonda n'omwoyo omulala ekyeyendere. Kyabazinga Daudi yeena yaasagamba inho. Agho kyabazinga Daudi yaasaaka Musengwa Katonda ng'abantu boonaboona abeesoloiza bali agho. Yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda wa dhaadha waife Isiraeli, ogwaine osaakibwenga ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, niiwe omukologho, ow'obuyinza, ow'ekitiisa, omughanguzi era omufuzi kuba byonabyona ebiri mu igulu n'ebiri mu nsi, bibyo iwe Musengwa Katonda. Niiwe kyabazinga ali ghaigulu gh'ebintu byonabyona. Niiwe ogaba obukombe n'ekitiibwa. Niiwe ow'amaani n'obuyinza, afuga ebintu byonabyona, era aleetera abantu okuba abakologho, era ab'amaani. Agho ni Katonda waife, ife tukusiima era twasaaka eriina lyo ery'ekitiisa. “Aye nze n'abantu bange katyo niife baani, twena okukoba tuti tughanga okukugha iwe ekintu kyonakyona nga twenda? Byonabyona niiwe obitugha, era ku bibyo by'otugha kwe tutoire okukutonera. Wo Musengwa Katonda, okiidhi bukalamu nga ku nsi kuno ife tuli ng'abatamanhiibwa y'oli, tuli basenze busenze abali mu lugendo, nga badhaadha baife boonaboona bwe baali. Enaku dhaife edh'oku nsi dhibitagho bubite ng'oti kinsense, tidhiraalagho naire. Wo Musengwa Katonda waife, ebintu bino byonabyona bye tutairegho okuzimbisa eisinzizo erinaagheesanga eriina lyo eitukuvu ekitiisa, niiwe owabitugha era byonabyona bibyo. Era ndidhi nga iwe Katonda wange oleba omwoyo gw'omuntu, waasangaalira omwesimbu. Zeena ni mpaireyo ebintu bino byonabyona kyeyendere n'omwoyo omwesimbu. Era mperaano mboine abantu bo abali ghano nga baleeta y'oli ebigheebwayo ekyeyendere era nga basangaavu. Wo Musengwa Katonda wa badhaadha baife, Aburahamu, Isaaka, ni Isiraeli, kuumanga buliidho enkola ey'okwevaamu eri ng'oti n'eyo mu bantu bo, era okuumenga emyoyo gyaibwe nga gigumiire ku iwe. Nkweghemba oghe mutabane wange Solomoni omwoyo ogw'okwegheerayo irala okugema amateeka go ni by'olagira byonabyona, n'okuzimba eisinzizo, lye nteereiregho ebintu ebyo.” Agho Daudi yaakoba abantu boonaboona abaali beesoloiza ati: “Musaake Musengwa Katonda, oyo Katonda waimwe.” Kale abantu boonaboona abaali beesoloiza baasaaka Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe. Baakuba amakiryaivu era baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka, baasinza Musengwa Katonda era baagha ni kyabazinga ekitiibwa. Baaghaayo emisengo eri Musengwa Katonda, era ku lunaku olwairirira baaghaayo emisengo egyokebwa gyonagyona okuwaagho: ente enume lukumi (1,000), n'entaama enume lukumi (1,000), n'entaama ento lukumi (1,000), n'ebigheebwayo eby'okunhwa ebijiiraku, n'emisengo egindi kamaala, gye baaghaayo ku lwa Isiraeli yoonayoona. Ku lunaku olwo baaliira era baanhwera mu maiso ga Musengwa Katonda, nga basagamba ebitaloodheka. Agho bairamu okulangirira Solomoni mutabane wa Daudi okuba kyabazinga, baamusiiga omuzigo abafugenga mu liina lya Musengwa Katonda, ni Zadoki abenga kabona. Kale Solomoni yaatyama ku kityamo eky'obwakyabazinga Musengwa Katonda kye yataagho, yaaba kyabazinga mu kifo kya lata we Daudi. Ebintu byajiiranga Solomoni oyo bukalamu, era eighanga Isiraeli lyamugonderanga. Abakungu boonaboona, n'abaisirukale, ni batabane ba kyabazinga Daudi abandi boonaboona, beeyama okugonderanga kyabazinga Solomoni. Musengwa Katonda yaaleetera Isiraeli yoonayoona okugha Solomoni ekitiibwa eky'obwakyabazinga, ekitabangaghooku ku kyabazinga wundi yeenayeena eyaali afuzeeku mu Isiraeli. Daudi mutabane wa Yesse yafuga Isiraeli yoonayoona okumala entangama ya myaka amakumi ana (40). Yafugira mu Heburoni emyaka musanvu, ni mu Yerusalemu emyaka amakumi asatu n'esatu. Yaafa ng'aghangaire inho, nga mukaire mwenemwene, nga mukombe, era nga wa kitiibwa. Mutabane we Solomoni yaamusikira ku bwakyabazinga. Byonabyona kyabazinga Daudi bye yakola, okuviira irala ku kyasooka okutuukira irala ku kyasembayo, biri mu bighandiiko by'abalanzi, Samueli, ni Nathani, ni Gadi. Ebighandiiko ebyo byogera ku bufuzi bwe nga bwe bwali, n'amaani ge yali nago, n'ebintu byonabyona ebyamutuukaku n'ebyatuuka ku Isiraeli, ni ku bwakyabazinga bwonabwona obw'ensi edhiriiraine agho. Solomoni mutabane wa Daudi yaakakata mu bufuzi mu bwakyabazinga bwe, era Musengwa Katonda we yaabanga ghalala naye, yaamufuula omukologho einho. Agho Solomoni oyo yaalagira abaduumizi ab'ebikunsu eby'abaisirukale olukumi olukumi n'ekikumi ekikumi, n'abalamuzi, n'abakulembeze boonaboona mu Isiraeli, era n'Abaisiraeli boonaboona. Abantu abo boonaboona abeesoloza, yaaja nabo mu kifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu ekyali e Gibeoni kuba mu kifo ekyo n'omwali Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, Musa omugheereza wa Musengwa Katonda oyo gye yakolera mu irungu. Aye Esanduuku ey'Endagaano yali mu Yerusalemu, nga bagikuumira mu kifo Daudi kye yagitegekera, bwe yagitoola e Kiriathi Yearimu. Ate alutaari ey'ekyuma eky'ekikomo, Bezaleli mutabane wa Uri era mwidhukulu wa Huri ye yakola, yoona yali e Gibeoni emberi w'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda. Kyabazinga Solomoni n'abantu boonaboona baasinziza eyo Musengwa Katonda. Solomoni oyo yaaniinaniina, yaaja yaaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa, nga buli kigheebwayo kyokebwa kyonakyona okuwaagho ku alutaari eyo ey'ekyuma eky'ekikomo. Yaaghaayo ensolo lukumi (1,000). Obwire obwo Katonda yaabonekera Solomoni, yaamukoba ati: “Saba ky'oyenda nkughe.” Solomoni yaakoba ati: “Buliidho obairenga ng'oyoleka nga bw'ogonza einho obutalekera lata wange Daudi, era mpegaano ondhikiriiza okumusikira ku bwakyabazinga. Wo Musengwa Katonda wange, tuukiriza kye wasuubiza lata wange. Nga bw'onfiire kyabazinga w'abantu abangi ng'oti n'enkungu eri ku nsi, nkusaba ompe amagezi n'okumanha, nsobole okukulembera abantu bano kuba naani asobola okufuga eighanga lyo lino eikologho liti?” Agho Katonda yaakoba Solomoni ati: “Nga bw'olowooziiza ku ekyo, n'oteesabira kufuna bukombe, oba ebintu, oba ekitiibwa, oba okuzikiriza abazigu bo, oba okughangaala, aye ni weesabira amagezi n'okumanha, osobole okufuganga abantu bange be nakugemya obe kyabazinga waibwe, kale amagezi n'okumanha by'osabye mbikughaire. Era ndidha kukugha obukombe, n'ebintu, n'ekitiibwa, nga tighabangaghooku kyabazinga owundi yeenayeena ku baakusooka eyaali abifunieku, waire okubaagho kyabazinga owundi yeenayeena alikwiririra alibifuna.” Agho Solomoni yaava e Gibeoni mu kifo eky'okusinzizaamu aghaali Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, yaira e Yerusalemu yaafugira eyo Isiraeli. Yaasoloza ebigaali eby'omu lutalo n'abavuzi b'embalaasi. Yali n'ebigaali eby'omu lutalo lukumi na bina (1,400), n'abavuzi b'embalaasi omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000) abandi yaabata mu bibuga ebikuumirwamu ebigaali eby'omu lutalo, ate abandi yaabata mu Yerusalemu, mwene ye yali. Mu biseera bye, feeza yayala mu Yerusalemu, yaaba mungi ng'oti bwa mabaale. N'emivule gyaba mingi ng'oti miti emisikamore egy'omu biketezo bya Buyudaaya eby'omu biiko. Embalaasi Solomoni dhe yali nadho, yadhiragirizanga kuva mu Misiri ni mu Kue, era abasuubuzi be baadhisasuliranga. Ekigaali eky'omu lutalo ekirala kyagulwanga mu Misiri ku bitundu lukaaga ebya feeza, n'embalaasi endala yaagulwanga ku bitundu kikumi n'ataanu ebya feeza. Bakyabazinga boonaboona ab'Abahitti n'ab'e Siria, baagulanga ebigaali eby'omu lutalo n'embalaasi, ku basuubuzi ba Solomoni abo. Agho Solomoni yaategeka okuzimba eisinzizo ery'okusinzizangamu Musengwa Katonda, era ni mwene okwezimbira ekisaagaati eky'obwakyabazinga. Yaataagho abantu emitwalo musanvu (70,000) ab'okubbeedanga ebintu eby'okuzimbisa, n'abandi emitwalo munaana (80,000) ab'okubaadhanga amabaale mu biketezo eby'oku nsozi. Era yaataagho n'abandi enkumi isatu na lukaaga (3,600) ab'okubalabiriranga. Solomoni yaagheereza Hiramu kyabazinga w'e Tiro obukwenda obukoba buti: “Ka ghabeegho enkolagana ninze nga ye wali nayo ni lata wange Daudi, bwe wamugheerezanga emivule gye yazimbisa ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Bona, ndi kutegeka okuzimbira Musengwa Katonda wange eisinzizo, okumugheesa ekitiisa. Ndidha kughaayo eisinzizo eryo libe lya Musengwa Katonda oyo olw'okumuniokezangamu obubbaani obuwunha akawoowo, n'okumuteerangamu emigaati egigheereibwayo y'ali, n'okumugheerangamu ebigheebwayo eby'enkyo n'eigulo ebya buli lunaku, n'eby'oku Sabbato, n'eby'oku mbaga edh'Ebibinuko eby'Okuboneka kw'Omwezi, n'eby'oku mbaga edh'ebibinuko ebindi ebyateebwagho, nga Musengwa Katonda waife oyo bwe yalagira Abaisiraeli okukolanga olubeerera. Era eisinzizo lye nja okuzimba lija kuba ikologho, kuba Katonda waife mukologho okusinga bakatonda boonaboona. Aye naani asobola okumuzimbira eisinzizo, ate nga n'eigulu lyene erisingayo okuba ghaigulu tirisobola kumumala kubaamu, waire nga inene okwaga agho? Ninze ani asobola okumuzimbira eisinzizo, okutoolaku okumuteeragho ekifo obufo eky'okumuniokezaamu obubbaani? Kale ni mpeereza omuntu omukugu mu kugheesa ebintu ebya zaabu, n'ebya feeza, n'eby'ekikomo, n'eby'ekyuma ekigumu einho, n'okukola engoye edha langi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi. Era nga mukugu mu kubaadha amabaale, asobole okukoleranga ghalala n'abakozi bange abakugu ghano mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, lata wange be yataagho. Mpeereza emiti emivule, n'emisipuressi, n'emyalumugi, okuva mu Lebanoni, kuba ndidhi ng'abantu bo bwe baidhi einho okutema emiti eyo mu Lebanoni. Era abantu bange baidha kukolera ghalala n'ababo, bantegekere emiti kamaala, kuba eisinzizo lye nja okuzimba lija kuba ikologho era nga irungi ebitaloodheka. Abantu bo abatema emiti ndidha kubafunira kilo dh'engaano ye bamaze okukuba edhigheza obukaire bubiri n'emitwalo amakumi ana (2,400,000), n'edha sayiri dhoona nga dhigheza kilo obukaire bubiri n'emitwalo amakumi ana (2,400,000), n'elita dh'omwenge ogw'emizabbibu emitwalo amakumi ana (400,000), n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva nga gwona gugheza lita emitwalo amakumi ana (400,000).” Agho Hiramu kyabazinga w'e Tiro yaaghandiikira Solomoni embaluwa emwiramu ng'ekoba eti: “Musengwa Katonda akufiire kyabazinga w'abantu be, lwa kuba agonza inho abantu be abo. Agho ni Musengwa Katonda, oyo Katonda wa Isiraeli asaakibwe, eyatonda eigulu n'ensi, era aghaire Daudi omwana ategeera era ow'amagezi amangi, aidha okuzimbira Musengwa Katonda oyo eisinzizo, ni mwene yeezimbire ekisaagaati eky'obwakyabazinga. Mperaano ndi kukugheereza omuntu omugezi ayetebwa Huramu. Inhina wa mu kika kya Dani, ate lata we yaaba omutyamye w'e Tiro. Huramu oyo mukugu mu kugheesa ebintu bya zaabu, n'ebya feeza, n'eby'ekyuma eky'ekikomo, n'eby'ekyuma ekigumu einho. Era mukugu mu kubaadha amabaale n'emiti, ni mu kukola ebintu mu ngoye edh'erangi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'empegheevu. Era mukugu mu kukola ogw'okutona ku bintu, n'okukola omusono gwonagwona gwe baba bamughaire. Wuuyo mmukugheereiza akolere ghalala n'abantu bo abakugu, abaakoleranga musengwa wange, lata wo Daudi. Kale ni tugheereze engaano, ni sayiri, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'omwenge ogw'emizabbibu, bye wasuubiza. Twidha kutema emiti gyonagyona gye weetaaga okuva mu Lebanoni, tugisibe mu binhwa, tugite ku nhandha giseeyeeye okutuuka e Yoppa. Eyo y'oligitoolera okugitwala e Yerusalemu.” Agho Solomoni yaalagira okubala abasenze boonaboona abaali mu Isiraeli, ng'oti ni lata we Daudi bwe yakola. Abasenze abo baagheramu emitwalo ikumi n'etaanu n'enkumi isatu na lukaaga (153,600). Ku abo, yaatoolaku emitwalo musanvu (70,000) yaabata ku gw'okubbeedanga ebintu eby'okuzimbisa, n'abandi emitwalo munaana (80,000) yaabata ku gw'okubaadhanga amabaale mu biketezo eby'oku nsozi. Ate abandi enkumi isatu na lukaaga (3,600) yaabata ku gw'okulabiriranga abantu abo. Kyabazinga Daudi, lata wa Solomoni, yali yamala ira okutegeka ekifo eky'okuzimbamu eisinzizo. Ekifo ekyo kyali mu Yerusalemu ku lusozi Moria, Musengwa Katonda ye yamubonekera. Ekifo ekyo, Arunani Omuyebusi kye yakubirangamu engaano. Agho kyabazinga Solomoni yaatoolera okuzimba mu mwezi ogwokubiri ogw'omwaka ogwokuna kasookanga afuuka kyabazinga. Eisinzizo kyabazinga Solomoni oyo lye yazimbira Katonda lyali mita amakumi abiri na musanvu mu buleeyi, ate mu bugazi lyaba mita mwenda. Baalizimbaku ekisasi emberi waalyo nga kya bugazi bwa mita mwenda okwagayaga n'obugazi bw'eisinzizo eryo, ate nga mu bugungumavu kya mita amakumi ataanu na ina. Munda ku bimante, baalimbyaku zaabu omukenenule. Ekisenge ekinene baakighembaku embaawo edh'emiti emisipuressi, ate ku ngulu kwadho baalimbyaku zaabu omukenenule era baatonaku ebifaananie eby'emiti eminaazi n'eby'endhegere. Baatonatona eisinzizo n'amabaale ag'omughendo, era baalitonatona ni zaabu eyava mu nsi y'Abaparavi. Baalimbya zaabu oyo ku bimante byalyo, ni ku mbaawo edh'akasolya kaalyo, ni ku myango egy'emiryango gyalyo, ni ku ndhigi dhaalyo. Era ku bimante byalyo ebyo yaatonaku ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi. Baazimba ekisenge eky'omunda ekyetebwa Ekifo Ekitukuvu Einho, nga mu buleeyi kiri mita mwenda ate ni mu bugazi mwona kyaba mita mwenda nga kyagayaga n'eisinzizo eryo mu bugazi. Baalimbya ku bimante by'Ekifo Ekitukuvu Einho ekyo zaabu omukenenule agheza talanta lukaaga (600). Okukola emisumaali kwatwala zaabu agheramu obuzito bwa guraamu ebikumi bitaanu na nsanvu (570). Era ebimante ebya ghaigulu byona baabirimbyaku zaabu. Yaakola ebifaananie eby'ebitonde bibiri ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, yaabita mu Kifo Ekitukuvu Einho. Yaabikola nga bya muti, era byombi yaabirimbyaku zaabu, yaabibunia. Amaghagha ga bikerubi ebyo byombi gaakolebwa nga mandhuluze, era nga gagheza mita mwenda mu buleeyi. Eighagha eirala erya kikerubi ekisooka lyali ligheza mita ibiri n'obutundu bubiri mu buleeyi, era nga lituuka ku kimante ky'eisinzizo ku luuyi olundi. Ate eighagha lyakyo eryokubiri nga lyona ligheza mita ibiri n'obutundu bubiri, lyagema ku ighagha eirala erya kikerubi ekyokubiri, lyona eryali nga ligheza mita ibiri n'obutundu bubiri mu buleeyi. Ate eighagha eryokubiri erya kikerubi ekyo ekyokubiri, lyona nga ligheza mita ibiri n'obutundu bubiri mu buleeyi era lyatuuka ku kimante ky'eisinzizo ku luuyi olundi. Amaghagha ga bikerubi ebyo byombi geeyandhuluza mu bugazi bwa mita mwenda, era byayemerera nga biringiriire mu ekisenge ky'eisinzizo ekya ghagati. Agho baakola olutimbe olw'omu Kifo Ekitukuvu Einho, mu ngoye edh'erangi ya bbululu, n'edh'eya nakasooma, n'edh'eya kasaayisaayi, n'empegheevu. Era olutimbe olwo baalutonatonamu ebifaananie bya bikerubi. Emberi gh'eisinzizo baakoleragho empango ibiri, nga dhigheza mita ikumi na itaanu obuleeyi, era nga buli ndala eriku omutwe ogugheza emita eibiri n'obutundu obubiri mu buleeyi. Buli mutwe ogwali ku buli mpango, yaagukoleraku ebifaananie eby'endhegere edhirukiibwa ng'oti katimba, n'ebifaananie by'emikomamawanga kikumi. Baasimba empango edho dhombi gha kisasi ky'eisinzizo, eyindi ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ate eyindi ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba baagituuma eriina Yakini, ate ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba baagituuma eriina Boazi. Kyabazinga Solomoni yaakola alutaari ey'ekyuma ky'ekikomo, ng'endhuyi dhaayo eina dhaagayaga, era nga dhigheza mita mwenda buli luuyi, ate obugungumavu ng'egheza mita ina n'ekitundu. Era yaasaanuusa ekyuma eky'ekikomo, yaakolamu tanka ey'amaadhi eneetooloovu. Yali egheza mita ina n'obutundu buna mu bukiika, okuva ku mugo gwayo ogw'oluuyi olundi okutuuka ku gw'olundi. Era nga mu bugungumavu egheza mita ibiri n'obutundu bubiri, ate yaagheza mita ikumi na isatu n'obutundu bubiri okugyezunguluza. Ghansi gh'omugo ogw'etanka eyo okugyezunguluza, ghaaligho enhiriri ibiri edhaakolerwa aghalala nayo, nga dhiriku ebifaananie eby'amabuga, era nga dhigheza mita ikumi na isatu n'ekitundu okwezunguluza tanka eyo. Etanka eyo yatyamizibwa ku bifaananie by'ente enume ikumi na ibiri ebyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo. Ebifaananie ebyo byali biti: ebisatu nga biringiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'ebisatu ebindi ku luuyi olw'e bugwandhuba, n'ebisatu ebindi ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ate ebisatu ebisigairegho byalingirira ku luuyi olw'e buvandhuba, nga birinzagainia emikira. Omubiri ogw'etanka eyo gwali gugheza milimita nsanvu na itaanu obunene. Omugo gwayo gwakolebwa ng'ogw'ekibya era ng'oti n'ekimuli ekyetebwa liri. Etanka eyo yali ejaamu lita emitwalo ng'oti mukaaga (60,000). Era yaakola ebenseni ikumi: eitaanu yaadhita ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo, ate eitaanu edhisigairegho yaadhita ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba waalyo. Ebenseni edho nga dha kunaakizangamu bye bakozesa mu bigheebwayo ebyokebwa. Amaadhi agaabanga mu tanka, nga ga bakabona ga kunaabisa. Yaakola ebikondo by'entaala ikumi mu zaabu, mu nsambo ye byali nga biri n'okukolebwa, yaabita mu isinzizo: ebitaanu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo eryo, n'ebitaanu ebindi ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba waalyo. Yaakola n'emeeza ikumi yaadhita mu isinzizo: eitaanu ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo eryo, n'eitaanu edhindi ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba waalyo. Yaakola n'ebibya kikumi mu zaabu. Yaakola oluya olwa bakabona, era n'oluya olukologho. Endhigi edh'oku mulyango ogwali ghagati gh'empya edho dhombi yaadhirimbyaku ekyuma eky'ekikomo. Etanka yaagita mu nsonda ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo, aye nga weekubiireku e buvandhuba. Huramu era yaakola ensugha, n'ebitiiyo, n'ebenseni. Mu nsambo eyo, yaamaliriza omulimo gwonagwona gwe yakolera kyabazinga Solomoni mu isinzizo, ogwalimu bino: empango eibiri, emitwe ebiri egyakolebwa ng'oti bibya ku mpango edho eibiri, ebifaananie ebyalukibwa ng'oti katimba ni babitimba ku buli mpango, ebifaananie eby'emikomamawanga ebikumi ebina (400) bye baata mu nhiriri eibiri okwezungulula ebifaananie bire ebyalukibwa ng'oti katimba ebyali ku mutwe ogwa buli mpango, n'ebenseni eikumi n'ebityamo byadho, etanka, n'ebifaananie by'ente enume eikumi n'eibiri tanka eyo kwe baagitengeka, ensugha, ebitiiyo, n'ebenseni. Ebintu ebyo byonabyona Huramu bye yakolera kyabazinga Solomoni okukozesebwanga mu isinzizo, byali bya kyuma kya kikomo ekizigule. Kyabazinga yakola ebintu ebyo mu kyuma ekisaanuusiibwa, ere mu kiketezo eky'oku museetwe gwa Yorudani, aghali eitaka ery'eitosi, ghagati gh'ebibuga Sukkothi ni Zereda. Ebintu ebyo byonabyona Solomoni tiyabipima buzito bwabyo, kuba byali kamaala inho. Kale obuzito obw'ekyuma eky'ekikomo kye baakozesa tibwamanhika. Solomoni yaakola mu zaabu omukenenule ebintu ebyo byonabyona eby'okukozesebwanga mu isinzizo: alutaari, ni meeza kwe bata emigaati egigheereibwayo eri Katonda, ebikondo by'entaala nga biriku n'entaala dhaaku edh'okwakiranga mu maiso ag'Ekifo Ekitukuvu Einho, ng'entegeka bwe yalinga, ebimuli, entaala, entooleso, makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi, ebibya, ebintu bye bataaku obubbaani, ebintu eby'okutwaliraku amanda agaliku omuliro, pata edh'endhigi edh'omu Kifo Ekitukuvu Einho n'edh'endhigi edh'eisinzizo edh'okuliya. Ebintu ebyo byonabyona byali bya zaabu mukenenule. Mu nsambo eyo omulimo gwonagwona kyabazinga Solomoni gwe yakola ku isinzizo gwawa. Era Solomoni oyo yaingiza mu isinzizo eryo ebintu byonabyona lata we Daudi bye yaghaayo okubanga ebya Musengwa Katonda: feeza, ni zaabu, n'ebikozesebwa byonabyona, yaabitereka mu iterekero ery'eisinzizo lya Katonda. Agho kyabazinga Solomoni yaayeta abakulembeze boonaboona ab'omu Isiraeli, n'abakulu b'ebika n'abakulu b'enda dh'abantu, okwidha y'ali e Yerusalemu, baje batoole Esanduuku ey'Endagaano ya Musengwa Katonda mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, ekyo nga ni Sioni. Kale abantu boonaboona beesoloza ewa kyabazinga Solomoni ku Kibinuko eky'Entindi, mu mwezi ogwomusanvu. Abakulu ab'ebika ab'omu Isiraeli boonaboona bwe baidha, Abalevi baabbeeda Esanduuku ey'Endagaano, baagitwala mu isinzizo. Era bakabona nga bali ghalala n'Abalevi abo, baatwala n'Eweema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda, ghalala n'ebintu byonabyona ebitukuvu ebyali mu Weema eyo, byona baabitwala mu isinzizo. Agho kyabazinga Solomoni n'Abaisiraeli boonaboona abaali beesoloiza gh'ali, baaba agho mu maiso g'Esanduuku ey'Endagaano, era baaghaayo ente n'entaama ng'omusengo, nga tidhibalika olw'obungi. Kale bakabona baaleeta mu isinzizo Esanduuku ya Musengwa Katonda ey'Endagaano, baagita mu kifo kyayo munda mu isinzizo, mu Kifo Ekitukuvu Einho, ghansi gh'amaghagha ag'ebitonde ebyetebwa bikerubi kuba bikerubi ebyo byakolebwa nga byandhulwiza amaghagha gabyo, era nga ghansi gh'amaghagha ago n'aghali ekifo kye bataamu Sanduuku eyo n'emiti gyayo egy'okugibbeedesa. Emiti egyo gyali mireeyi inho, ng'omuntu ali mu isinzizo ng'ali mu maiso g'Ekifo Ekitukuvu aghanga okubona enkomerero yagyo, aye ng'ole ali kuliya taghanga kugibona. Emiti egyo gikaaliyo ni ye buli eno. Mu Sanduuku ey'Endagaano eyo timwalimu kintu kindi, okutoolaku ebibaadho by'amabaale ebibiri, Musa bye yagitaamu ku lusozi Sinai, Musengwa Katonda bwe yakola endagaano n'Abaisiraeli nga baviire mu nsi Misiri. Bakabona boonaboona abaaligho, baali bamaze okwetukuza. Kale boonaboona baaseeta aghazira kufaayo ku bikunsu byaibwe bye baabangamu. Ate Abalevi abembi boonaboona: Asafu, ni Hemani, ni Yeduthuni, ghalala ni batabane baibwe n'aboluganda lwaibwe, baayemerera ku luuyi lw'alutaari olw'e buvandhuba nga bali mu bivaalo ebyakolebwa mu lugoye olughegheevu era nga bagemye ebide, n'entongooli, n'endingidi. Baali nga beemereire ghalala ni bakabona kikumi n'abiri (120) abafuuyi b'amagwala. Agho abembi n'ab'ebivuga baakwania amamiro, nga basaaka era nga beebaza Musengwa Katonda. Baagemagania ghalala mu lwembo amamiro gaibwe, n'ag'amagwala, n'ebide, n'ebivuga ebindi, bati: “Musaake Musengwa Katonda kuba mulungi, okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda.” Agho ekire kyagema woonawoona mu isinzizo, nga bakabona tibakaasobola kusigalamu kukola gwa bugheereza olw'ekire ekyo, kuba ekitiisa kya Katonda kyabuna woonawoona mu isinzizo. Agho Solomoni yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, iwe wakoba oti oidha kubanga mu nzikiiza egemye bedimudimu. Mpegaano nze nkuzimbiire eisinzizo ery'ekitiibwa, ekifo mw'onaabanga enaku dhoonadhoona.” Agho kyabazinga yaakyuka, yaalingirira Abaisiraeli boonaboona abaali beesoloiza nga bali agho, yaabasabira enkabi. Yaabakoba ati: “Tumusaake Musengwa Katonda, oyo Katonda wa Isiraeli, atuukiriiza kye yasuubiza lata wange Daudi, bwe yakoba ati, ‘Kasookanga ntoola bantu bange Abaisiraeli mu Misiri, tirondangaghooku mu bika bya Isiraeli byonabyona kibuga waire ekirala kiti, mwe bananzimbira eisinzizo. Era titangaghooku muntu waire omulala ati, akulemberenga abantu bange Abaisiraeli. Aye mpegaano nonzeegho Yerusalemu kibe ekifo mwe banansinzizanga, era naataagho iwe Daudi okulemberenga abantu bange Abaisiraeli.’ ” Solomoni yaayongera okukoba ati: “Lata wange Daudi yali n'ekidhuubo eky'okuzimbira Musengwa Katonda, oyo Katonda wa Isiraeli eisinzizo. Aye Musengwa Katonda yaamukoba ati, ‘Wakola bukalamu okuba n'ekidhuubo eky'okunzimbira eisinzizo. Aye ti niiwe oja okulizimba. Mutabane wo, iwe mwene y'olizaala, n'alinzimbira eisinzizo.’ “Mpegaano Musengwa Katonda atuukiriiza kye yasuubiza, nze naasikira lata wange Daudi, n'atyama ku kityamo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli, nga Musengwa Katonda bweyasuubiza. Era nzimbiire Musengwa Katonda, oyo Katonda wa Isiraeli eisinzizo. Naalitaamu ekifo ekibaamu Sanduuku y'Endagaano, endagaano eyo Musengwa Katonda ye yakola n'Abaisiraeli.” Solomoni yaayemerera mu maiso g'alutaari ya Musengwa Katonda, ng'Abaisiraeli boonaboona abeesoloiza bali agho, yaayandhuluza emikono gye. Solomoni oyo yali amaze okukola ekituuti mu kyuma eky'ekikomo, ng'endhuyi dhaakyo dhoonadhoona eina dhaagayaga, buli lulala lwa mita ibiri n'obutundu bubiri. Ate obugungumavu bw'ekituuti ekyo nga bwa mita ndala n'obutundu busatu. Era ng'amaze n'okukita ghagati mu luya. Agho yaaniina ghaigulu ku kituuti ekyo, yaakuba amakiryaivu ng'Abaisiraeli boonaboona abeesoloiza bali agho, era yaayandhululiza emikono gye eri eigulu. Yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, iwe Katonda wa Isiraeli, ezirayo katonda ali ng'oti niiwe, k'ebe mu igulu oba ku nsi; kuba iwe okuuma endagaano y'okola n'abantu bo era waabagonza obutalekera, kasita bagumira ku iwe n'omwoyo gwaibwe gwonagwona. Wakuuma ekyo kye wasuubiza omugheereza wo, lata wange Daudi. Bwenebwene wakimusuubiza iwe mwene, era olwaleero okituukiriiza. Wo Musengwa Katonda, iwe Katonda wa Isiraeli, mpegaano ni kuuma kye wasuubiza omugheereza wo lata wange Daudi oyo, bwe wakoba oti, ‘Mu b'eizaire lyo toobulengamu muntu ye ntaagho okutyama ku kityamo kyo eky'obwakyabazinga bwa Isiraeli, kasita banaawuliranga bye nkoba, ni bagumira ku nze nga iwe bwe wakola.’ Wo Musengwa Katonda, iwe Katonda wa Isiraeli, nkweghembye ni, ganha ekyo kye wasuubiza omugheereza wo Daudi kituukirire. “Aye obwo bwenebwene iwe Katonda osobola okuba aghalala n'abantu ab'oku nsi? Ate oba waire mu igulu lyene, erisingayo okuba ghaigulu tosugamu, memale onaasuga otya mu isinzizo lino lye nzimbye! Wo Musengwa Katonda wange, nkweghemba owulire okusaba kwange n'okugegenga kwange nze omugheereza wo, ompe kye nkusaba. Kuumanga eisinzizo lino omusana n'obwire, kuba kino n'ekifo kye wakoba oti mwe banaakusinzizanga. Nkweghembye wulirisanga bye nnaakusabanga nze omugheereza wo, nga ningiriire eisinzizo lino. Wulirisanga bye nnaakusabanga nze omugheereza wo, era n'abantu bo Abaisiraeli bye banaakusabanga nga balingiriire ekifo kino. Bwenebwene tuwulirisenga ng'oli mu igulu eyo y'oba, era otusonighenga ng'otuwuliire. “Omuntu bw'anaakolanga mwine ekibi ni bamukoba alayire, era n'aidha gh'alutaari yo mu isinzizo lino n'alayira, wuliranga ng'oli eyo mu igulu era olamulenga abagheereza bo. Era bonerezanga aliku omusango nga bw'agwaniire, ate weedheerezenga aziraku musango, omusasulenga ng'ojiira ku butuufu bwe. “Abantu bo Abaisiraeli bwe banaaghangulwanga abazigu baibwe olw'okukola ebibi y'oli, aye ni baira y'oli okwenenia era ni bakusaba nga bakweghemba mu isinzizo lino, bawulirenga eyo y'oli mu igulu. Era osonighenga ebibi by'abantu bo abo Abaisiraeli, obaizenga mu nsi ye wagha badhaadha baibwe. “Eigulu bwe lineesibanga amaadhi ni gatagwa, olw'abantu okuba nga bakoze ebibi ni bakusungughaza, aye ku nkomerero ni bamala balekayo okukola ebibi ng'omaze okubabonereza, era ni bakweghemba nga balingiriire ekifo kino, bawulirenga eyo y'oli mu igulu. Era osonighenga ebibi by'abagheereza bo, Abaisiraeli abantu bo, obeegeresanga okukola ebituufu. Era gwisanga amaadhi ku nsi yo eno, ye wagha abantu bo okuba omugabo gwaibwe. “Mu nsi bwe munaagwangamu endhala, oba ni mubaamu endwaire ya kawumpuli, oba ebirime ni bifungalala ni biidhaku obukuku, oba ni byonoonebwa enzige oba ebisiisa ebindi, oba abazigu ni balumba abantu bo mu kindi ku bibuga byaibwe, oba ni ghabaagho ekibamba kyonakyona oba okulumizibwa kwonakwona, memale abantu bo Abaisiraeli ni bakusaba nga bakweghemba nga bayandhululiza emikono okugyolekeza eisinzizo lino, omuntu omulala ku lulwe yenka oba boonaboona aghalala, olw'enaku ebaluma ku mwoyo, bawulirenga eyo y'oli mu igulu, era obasonighenga. Kiisi muntu omukoleranga ku bibye nga bw'agwaniire, kuba iwe wenka, niiwe oidhi emyoyo gy'abantu. Olwo bakutyenga ekiseera kyonakyona kye balimala mu nsi ye wagha badhaadha baife. “Omusenze ataba mu bantu bo Abaisiraeli, bw'anaavanga mu nsi ey'eghala ng'awuliire nga bw'oli omukologho, era ow'obuyinza, era nga bw'okola eby'amaani ebitaloodheka, memale n'aidha okukusinza ng'alingiriire eisinzizo lino, wuliranga by'akusaba eyo y'oli mu kifo kyo mu igulu. Olwo abantu boonaboona mu nsi basobole okukumanha era n'okukutya ng'oti n'abantu bo Abaisiraeli bwe bakuwulira. Era bamanhe bati eisinzizo lino lye nzimbye, n'ekifo eky'okukusinzizangamu. “Abantu bo bwe banaajanga y'onaabanga ng'obatumye okulwanisa abazigu baibwe, memale ni bakusaba nga balingiriire ekibuga kino kye walonda, era nga balingiriire eisinzizo lino lye nkuzimbiire, wuliranga okusaba kwaibwe nga bakweghemba eyo y'oli mu igulu, era obaghenga bye bakusaba. “Abantu bo bwe banaakolanga ebibi y'oli, nga bwekiri nti ghazira muntu atakola kibi, memale n'obasungughalira era n'oleka abazigu baibwe ni babaghangula era ni babatwala nga banhage mu nsi ey'abazigu k'ebe ey'okumpi oba ey'eghala, aye ni bamala beerowooza nga bali eyo mu nsi ye baatwalibwa ng'abanhage, ni beenenia era ni bakweghemba bati, ‘Twayonoona, twadaaliima era twakola ebibi’, bawulirenga bwe baneenenianga n'omwoyo gwaibwe gwonagwona nga bali eyo mu nsi y'abazigu baibwe abaabatwala nga banhage. Era obawulirenga bwe banaakusabanga nga balingiriire ensi yaibwe ye wagha badhaadha baibwe, era nga balingiriire ekibuga kye walonda, era n'eisinzizo lino lye nkuzimbiire. Wuliranga bye bakusaba nga bakweghemba eyo y'oli mu igulu, era obaghenga bye bakusaba. Sonighanga abantu bo abo olw'okukola ebibi y'oli ni bakusungughaza. “Wo Musengwa Katonda, mpegaano ni tulingeku n'amaiso go era otege kutu wo, owulire bye tukusaba mu kifo kino. Wo Musengwa Katonda waife, situkiramu otyame mu kifo kyo, obeemu n'Esanduuku yo ey'Endagaano eyoleka obukumu bwo. Bakabona bo baleetere okukolanga ebituufu buliidho, ekyo kibenga ng'ekivaalo ekitabavaaku; era abo abakutya baleetere okukubanga emizira olw'eisanhu. Wo Musengwa Katonda waife, kola nga bwe wasuubiza omugheereza wo Daudi, otamusuula ere oyo kyabazinga ye walonda.” Solomoni bwe yamala okusaba kwe, omuliro gwaghanuka okuva mu igulu, gwayokya ebigheebwayo ebyokebwa n'emisengo gwabisaanaigho. N'okumesunkana okw'ekitiisa kya Musengwa Katonda kwabuna eisinzizo eryo. Bakabona tibaasobola kwingira mu isinzizo, kuba okumesunkana okw'ekitiisa kya Musengwa Katonda kwali kulibunie lyonalyona. Abaisiraeli boonaboona bwe baabona omuliro n'okumesunkana okw'ekitiisa kya Musengwa Katonda nga biri kwika ku isinzizo, baakuba amakiryaivu ku mabaale amataanhe era baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka. Era baasinza Katonda nga bamwebaza, nga bakoba bati: “Musengwa Katonda mulungi okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda.” Agho kyabazinga n'abantu boonaboona, baaghaayo emisengo ye Musengwa Katonda. Kyabazinga Solomoni yaaghaayo ente emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000), n'entaama emitwalo ikumi n'ebiri (120,000) ng'emisengo. Kale atyo kyabazinga Solomoni n'abantu boonaboona baatukuza eisinzizo okulighaayo libe erya Katonda. Bakabona baayemerera mu bifo byaibwe. N'Abalevi boona baayemerera nga balingagaine ni bakabona abo, nga bagemye ebivuga Daudi bye yakola okusaakirangaku Musengwa Katonda era baabikozesa mu lwembo Daudi oyo lwe yabeegeresa olw'okwebaza Musengwa Katonda, olw'okuba okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Bakabona baafuuwa amagwala nga n'Abaisiraeli boonaboona beemereire. Kyabazinga Solomoni yaatukuza oluya olwa ghagati olwali emberi gh'eisinzizo, kuba eyo ye yagheerayo ekigheebwayo ekyokebwa kyonakyona okuwaagho, n'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, n'amasavu agaava ku bigheebwayo olw'okutabagana. Yabigheerayo eyo, kuba alutaari ey'ekyuma eky'ekikomo ye yakola, yali ntono inho ng'ebigheebwayo ebyo byonabyona tibisobola kusugaku. Kale mu kiseera ekyo, Solomoni ng'ali ghalala n'Abaisiraeli boonaboona nga beesoloiza, baakola embaga ey'ekibinuko kye baamalaku enaku omusanvu. Ekibinuko ekyo kyaliku abantu abeesoloiza kamaala inho, okuva eruuyi ere aghaingirirwa e Hamathi, okutuuka ku kaiga ak'oku nsalosalo ni Misiri. Baamala enaku omusanvu edh'okutukuza alutaari ebe eya Musengwa Katonda, n'enaku edhindi omusanvu edh'ekibinuko ekyo. Ku lunaku olwomunaana boonaboona beesoloza ghalala okusinza. Ku lunaku olwairirira, olwamakumi abiri n'eisatu (23) olw'omwezi ogwomusanvu, kyabazinga Solomoni yaasiibula abantu okwirayo ewaibwe. Abantu bairayo ewaibwe nga basangaavu era nga basagamba mu myoyo gyaibwe olw'ebirungi Musengwa Katonda bye yagha Daudi, ni Solomoni oyo, n'abantu be Abaisiraeli. Mu nsambo eyo, Solomoni yaamaliriza okuzimba eisinzizo n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga, era yaamaliriza byonabyona bye yayenda okuzimba nga bwe yabitegeka. Agho Musengwa Katonda yaamubonekera obwire, yaamukoba ati: “Mpuliire by'onsabye, era ndhikiriiza eisinzizo lino libenga ery'okugheerangamu emisengo ye ndi. Bwe nnaasibanga amaadhi ni gatagwa, oba ni nsindika enzige okulya ebirime, oba ninsindika obulwaire obubi mu bantu bange, aye abantu bange abo ni bagonda ni bansaba, era ni balekera agho okukola ebibi ni baira ye ndi, olwo nze ndidha kubawulirisanga eyo mu igulu ye mba, mbasonighenga ebibi byaibwe era mponienga ensi yaibwe. Ndidha kulabiriranga eisinzizo lino era ntegenga amatu okuwulira byonabyona bye banansabanga nga bali omwo kuba mpegaano ntukwiza eisinzizo lino, libe ery'okunsinzizangamu enaku dhoonadhoona. Ndidha kulikuumanga obutatemya enaku dhoonadhoona. Era iwe bw'onaajiiranga ku bye nkoba, nga lata wo Daudi bwe yakolanga, n'ogonderanga biragiro byange era n'ogemanga amateeka gange, ndireetera obwakyabazinga bwo okusigalagho nga bugumu, nga bwe nasuubiza lata wo Daudi nti, ‘Mu b'eizaire lyo toobulengamu muntu atyama ku kityamo kya bwakyabazinga bwa Isiraeli.’ Aye bwe mulinvaaku ni mudheemera amateeka n'ebiragiro byange bye mbaghaire, ate ni mwira ku kugheereza n'okusinza bakatonda abandi, olwo ndibinga Abaisiraeli mu nsi ye mbaghaire, era naalekulira agho eisinzizo lino lye ntukwiza okunsinzizangamu, naalifuula eky'okwogeraku era enseko dh'abalamu mu maghanga goonagoona. Eisinzizo lino mpegaano lya kitiisa inho, aye mu biseera ebyo buli abaliribitangaku balyewuunhianga. Era balibuuzanga bati, ‘Lwaki Musengwa Katonda yakola atyo ensi eno n'eisinzizo lino?’ Olwo abantu baliirangamu bati, ‘Lwa kuba baava ku Musengwa Katonda waibwe, eyatoola badhaadha baibwe mu nsi Misiri, ate baira ku kugheereza n'okusinza bakatonda abandi. Musengwa Katonda kyaviire n'abatuusa ku kabi akaaga agho.’ ” Agho emyaka amakumi abiri Solomoni gye yazimbiramu eisinzizo n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga bwe gyawaaku, Solomoni oyo yaazimba buyaaka ebibuga Hiramu bye yamugha, era yaabigha Abaisiraeli baabibaamu. Agho Solomoni oyo yaaja, yaanhaga ekiketezo ky'e Hamathi n'eky'e Zoba. Yaazimba ekibuga Tadimori mu irungu, era yaazimba n'ebibuga mu Hamathi ebyalimu amaterekero. Era yaazimba ebibuga Bethi Horoni eky'Eitale, ni Bethi Horoni eky'Eifo, nga byezungulwirwa ebimante ebigumu era nga biriku endhigi edhiriku ebisiba eby'ekyuma. Era yaazimba ekibuga Baalathi, n'ebibuga bye ebyalimu amaterekero, n'ebibuga mwe yakuumiranga ebigaali bye eby'omu lutalo, n'ebibuga by'abasaadha be abavuzi b'embalaasi, n'ebindi byonabyona Solomoni bye yayenda okuzimba mu Yerusalemu ni mu Lebanoni, n'aghandi woonawoona mu biketezo bye yali afuga. Ghaaligho abantu abaawonagho abataali Baisiraeli, nga n'omuli Abamori, Abahitti, Abaperizzi, Abahivi, n'Abayebusi, abaali mu nsi Kanaani. Abaidhukulu b'abantu abo, Abaisiraeli be bataazikiriza, Solomoni be yakozesanga emirimo egy'olukako. Era abo n'abakaagikola ni ye buli eno. Aye ghazira muntu waire omulala ati ku Baisiraeli, Solomoni ye yafuulaku mwiru wa kukola mirimo. Baabanga baisirukale be, na bakulu mu magye, na baduumizi ba magye, na bakulu ba bavuzi be ab'ebigaali eby'omu lutalo, na bavuzi be ba mbalaasi. Ghaaligho abakungu abakologho ebikumi bibiri n'ataanu (250), abaafuganga abantu. Agho Solomoni yaatoola mukazi we mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, yaamuta mu kisaagaati ekikye kye yamuzimbira, ng'akoba ati: “Mukazi wange taidha kuba mu kisaagaati kya kyabazinga Daudi owa Isiraeli, kuba ebifo Esanduuku ya Musengwa Katonda bye yatuukamuuku biba bitukuvu.” Mukazi wa Solomoni oyo yali mughala wa kyabazinga w'e Misiri. Agho Solomoni yaaghangayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa ku alutaari ye yazimba emberi gh'eisinzizo. Yaabighangayo nga bwe kyalinga kiragirwa buli lunaku, ng'Amateeka ga Musa bwe galagira okubighaayo: ku Sabbato, ni ku Kibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, ni ku bibinuko ebisatu ebya buli mwaka eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa, n'eky'Amakungula, n'eky'Entindi. Solomoni oyo yaakola nga lata we Daudi bwe yalagira, yaataagho engobo bakabona dhe baakolerangamu omulimo gwaibwe. Yaataagho n'engobo Abalevi dhe baakolerangamu omulimo gwaibwe ogw'okwemba enhembo edhisaaka, n'okugheereza nga bayambaku bakabona, nga bwe kyetaagisanga buli lunaku. Yaataagho n'abakuumi b'emiryango mu ngobo, ku buli mulyango kuba atyo Daudi omuntu wa Katonda bwe yalagira. Kyabazinga Daudi bye yalagira bakabona n'Abalevi ku bintu ebyaterekebwa ni ku bintu ebindi, baabituukiriza bukalamu. Mu nsambo eyo Solomoni yaamaliriza omulimo gwonagwona, okuviira irala ku lunaku lwe baataagho omusingi gw'eisinzizo, okutuusa lwe lyawa okuzimba. Kale eisinzizo eryo lyamalirizibwa. Agho Kyabazinga Solomoni yaaja mu Ezionigeberi ni mu Elothi, ku mbali kw'enhandha, mu nsi Edomu. Kyabazinga Hiramu yaasindika ku bagheereza be n'amaato, abaali n'obumanhi ku by'oku nhandha, baajiira mu maato ago ghalala n'abagheereza ba Solomoni. Baaja mu nsi Ofiri, baatoolayo zaabu agheza kilo ng'oti omutwalo mulala n'enkumi itaanu (15,000), baamuleetera kyabazinga Solomoni. Agho kyabazinga omukazi ow'e Sheba bwe yawulira obumanhifu bwa Solomoni, yaidha e Yerusalemu n'ebibuuzo ebikalangafu okumuleba. Yaidha n'ekikunsu eky'abagheereza be nga kinene inho, n'engamiya edheetwise obuwoowo, ni zaabu mungi inho, n'amabaale ag'omughendo. Bwe yatuuka ewa Solomoni yaamukobera byonabyona ebyamuli ku mwoyo. Solomoni yaamwiramu ebibuuzo bye byonabyona. Ghazira kintu waire ekirala kiti ekyazibughalira Solomoni okwinhonhola. Kyabazinga omukazi ow'e Sheba oyo yaabona amagezi ga Solomoni, n'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga kye yazimba, n'emere ye yagabulanga ku meeza ye, n'ensambo abakungu be ye baatyamangamu, n'ensambo abagheereza be ye baagheerezangamu nga bali mu bivaalo byaibwe, n'ensambo abo abaagheerezanga eby'okunhwa ye baavaalangamu. Era yaabona n'ebigheebwayo ebyokebwa Solomoni bye yaghangayo mu isinzizo. Ebyo byonabyona byamwewuunhisa inho ekibitiriire. Agho yaakoba Solomoni ati: “Bye nawulira nga ndi mu nsi yange ku bikolwa byo ni ku magezi go, byali bituufu. Aye tyabiikiriza, okutuusa lwe ndidhie ni mbyeboneraku n'agange. Era bwenebwene bye nawulira byali katundu butundu ak'ebyo bye mboine. Amagezi g'oli nago gasingira ghala ebyo bye nawuliraku. Bakazi bo beesiimye! N'abagheereza bo ababa buliidho mu maiso go ni bawulira eby'amagezi by'oyogera beesiimye! Musengwa Katonda wo asaakibwe, eyayoleka nga bw'akusiimye, n'akufuula kyabazinga, ofugenga mu liina lye. Musengwa Katonda oyo agonza inho abantu be Abaisiraeli era ayenda okubakuuma babeegho lubeerera, kyeyava n'akufuula kyabazinga waibwe, olamulenga mu mazima ni mu butuufu.” Agho yaatonera kyabazinga zaabu agheza kilo ng'oti enkumi ina (4,000), n'eby'obuwoowo kamaala inho, n'amabaale ag'omughendo. Era ghaali tighabangaghooku buwoowo ng'oti n'obwo kyabazinga omukazi ow'e Sheba bwe yatonera kyabazinga Solomoni. Abagheereza ba Hiramu n'aba Solomoni abaaleeta zaabu okuva mu Ofiri, baaleeta n'embaawo edh'emiti egyetebwa emyalumugi, n'amabaale ag'omughendo. Kyabazinga Solomoni yaakozesa embaawo edho okukola amadaala ag'omu isinzizo, n'ag'omu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Yaadhikolamu n'endingidi, n'entongooli edh'abembi. Mu Buyudaaya mwali timubangamuuku mbaawo edhiri ng'oti n'edho. Agho kyabazinga Solomoni yaagha kyabazinga omukazi ow'e Sheba byonabyona bye yayenda, na buli kye yasaba ng'otoireku ebyo kyabazinga omukazi oyo bye yamuleetera. Kale kyabazinga omukazi oyo yaasiibula, yairayo mu nsi ye, ghalala n'abagheereza be. Zaabu Solomoni ye yafunanga omwaka, yaghezanga kilo ng'oti emitwalo ebiri n'enkumi isatu (23,000), nga tobaliireeku oyo eyavanga mu musolo abasuubuzi gwe baasasulanga, ni mu mpooza ku bitundibwa. Ni bakyabazinga boonaboona ab'e Buwarabu, n'abafuzi ab'ebiketezo mu nsi eyo, boona baaleeteranga Solomoni zaabu ni feeza. Kyabazinga Solomoni yagheesa engabo enene ebikumi bibiri (200), buli ndala yaagirimbyaku zaabu azitogha kilo ng'oti musanvu. Yaagheesa n'engabo entono ebikumi bisatu, buli ndala yaagirimbyaku zaabu azitogha kilo ng'oti isatu. Dhoonadhoona yaadhita mu ndhu eyayetebwanga Ekibira kya Lebanoni. Kyabazinga era yaakola ekityamo eky'obwakyabazinga ekikologho mu isanka, yaakirimbyaku zaabu omukenenule. Ekityamo ekyo kyaliku amadaala mukaaga, n'ekintu ky'otaaku ebigere ekya zaabu. Kyabaaku ni kw'ota emikono eruuyi n'eruuyi, nga ku mbali okwa buli mukono, ghaligho ekifaananie ky'empologoma eyemereire. Ghaaligho n'ebifaananie ebindi eby'empologoma ikumi na bibiri, nga dheemereire ndala ndala ku luuyi ni ku luuyi okwa buli idaala, ku madaala gale omukaaga. Tighaalighooku kityamo kya bwakyabazinga kyakolebwa kabiri mu bwakyabazinga bundi, nga kifaanana n'ekyo. Ebintu byonabyona ebya kyabazinga Solomoni bye yakozesanga ku by'okunhwa, byali bya zaabu. Era ebintu byonabyona ebyakozesebwanga ku by'okulya mu ndhu eyayetebwanga Ekibira kya Lebanoni, byali bya zaabu mukenenule. Mu biseera bya Solomoni, feeza tiyatwalibwanga ng'ekintu eky'omughendo. Kyabazinga yali n'olugololiro olw'amaato agaajanga e Tarushishi ku nhandha enene nga gali ghalala n'olugololiro olw'amaato ga Hiramu. Buli ku nkomerero ya myaka esatu, olugololiro lw'amaato olwo lwairanga okuva e Tarushishi nga luleese zaabu, ni feeza, n'amasanka, n'ensude, n'enkembo. Kale atyo kyabazinga Solomoni yaasingira ghala mu bukombe n'amagezi bakyabazinga boonaboona ku nsi. Bakyabazinga ab'omu nsi yoonayoona baayendanga okwidha aghali Solomoni oyo, okuwulira ebibono eby'amagezi ge, Katonda ge yamugha. Buli eyaidhanga, ng'aleeta ekirabo: ebintu bya feeza n'ebya zaabu, ebivaalo, obuwoowo, embalaasi, n'enhumbu. Baaleetanga ebintu ebyo mu bungi buli mwaka. Solomoni era yali n'ebisenge enkumi ina (4,000) eby'embalaasi dhe, n'ebigaali byadho eby'omu lutalo, n'abavuzi ab'embalaasi omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000), be yata mu bibuga ebikuumirwamu ebigaali eby'omu lutalo ni mu Yerusalemu, mwene mwe yali. Era Solomoni oyo yafuganga bakyabazinga boonaboona okuviira irala ku mwiga Eufurate, okutuukira irala ku nsi y'Abafilisiti, ni ku nsalosalo y'e Misiri. Mu biseera bye, feeza yayala mu Yerusalemu, yaaba mungi ng'oti bwa mabaale. N'emivule gyaba mingi ng'oti miti emisikamore egy'omu biketezo bya Buyudaaya eby'omu biiko. Embalaasi Solomoni dhe yali nadho, yadhiragirizanga kuva mu Misiri ni mu nsi edhindi. Ebindi byonabyona Solomoni bye yakola, okuva lwe yainhama okufuga okutuuka ku nkomerero ye, byaghandiikibwa mu Byafaayo bya Nathani Omulanzi, ni mu Byalangibwa Ahiya ow'e Shilo, ni mu Byali mu Kubonekerwa kwa Iddo Omulanzi nga bigema ku Yeroboamu mutabane wa Nebati. Entangama Solomoni ye yamala ng'afuga Isiraeli yoonayoona mu Yerusalemu, yali ya myaka makumi ana (40). Agho Solomoni oyo yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, yaaziikibwa mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi lata we. Mutabane we Rehoboamu yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho Rehoboamu yaaja e Shekemu Abaisiraeli ye baali beesolokeiza okumufuula kyabazinga. Yeroboamu mutabane wa Nebati yaakiwulira ng'akaali mu Misiri ye yali alumukiire okwewonia kyabazinga Solomoni. Agho yaira, kuba Abaisiraeli baamwetesa. Era bwe yatuuka, yaabeeyimbaku boonaboona abeesoloza, baaja baakoba Rehoboamu bati: “Lata wo Solomoni yatukaluubiriza inho n'ekikoligo ekizito, yaatukozesa emirimo emikakali era emizito. Aye iwe tugondeze ku bulamu, otukendeereze ku buzito obwo, twidha kukugheerezanga.” Rehoboamu yaabakoba ati: “Muje, muliira ye ndi nga ghabiseegho enaku isatu.” Kale abantu baaja. Kyabazinga Rehoboamu yeebuuza ku bantu abakulu, abaaghanga lata we Solomoni amagezi ng'akaali mulamu. Yaababuuza ati: “Magezi ki ge mumpa? Abantu bano mbairemu ntya?” Baamwiramu bati: “Bw'onaaba ow'ekisa eri abantu bano, n'obawooyawooya ng'okozesa ebibono ebikalamu, era n'obasanhusa, baidha kubanga bagheereza bo enaku dhoonadhoona.” Aye kyabazinga Rehoboamu yaava ku magezi g'abantu abakulu ge baamugha, yeebuuza ku baisuka abaakula naye era abaali nga n'abamugheereza mu kiseera ekyo. Yaababuuza ati: “Magezi ki ge mumpa? Twiremu tutya abantu bano abankobye bati, ‘Kendeeza ku buzito lata wo bwe yatukaluubirizanga nabwo?’ ” Agho abaisuka abo baamukoba bati: “Abantu abo abakukobye bati, ‘Lata wo yatukaluubiriza inho n'ekikoligo ekizito, yaatukozesa emirimo emizito, aye iwe tukendeezeeku ku buzito obwo,’ bakobe oti, ‘Akaala kange akansubi, kanene okusinga enkende ya lata wange. Kale ni oba nga lata wange yabataaku ekikoligo ekizito, nze ndidha kukyongeraku obuzito. Era oba nga lata wange yabakangaivulanga ng'abakubisa enkoba edhabuliidho, nze ndidha kubakangaivulanga nga mbakubisa enkoba edhiriku obusuna!’ ” Kale nga ghabiseegho enaku isatu, Yeroboamu n'abantu boonaboona baidha ye kyabazinga Rehoboamu nga bwe yabakoba, ati: “Muliira ye ndi nga ghabiseegho enaku isatu.” Agho kyabazinga yaabairamu na bukambwe, kuba yaava ku magezi abantu abakulu ge baamugha, yaajiira ku g'abaisuka ge baamugha, ng'akoba ati: “Oba nga lata wange yabataaku ekikoligo ekizito, nze ndidha kukyongeraku obuzito. Era oba nga lata wange yabakangaivulanga ng'abakubisa enkoba edhabuliidho, nze ndidha kubakangaivulanga nga mbakubisa enkoba edhiriku obusuna!” Kale atyo kyabazinga yaaloba kuwulirisa bantu. Musengwa Katonda n'eyaleetera ebintu okuja bityo, olwo atuukirize kye yakoba Yeroboamu mutabane wa Nebati ng'abita mu Ahiya ow'e Shilo. Abantu bwe baabona nga kyabazinga tabawuliriisa, baamwiramu bati: “Mugabo ki gwe tuli nagwo ni Daudi? Tuzira kye tuli nakyo kya nsikirano ni mutabane wa Yesse. Imwe Abaisiraeli, ka twireyo ewaife. Daudi alabirire ab'endhu ye.” Kale Abaisiraeli baagolola ewaibwe. Aye Rehoboamu yaasigala ng'akaafuga Abaisiraeli abaabanga mu kiketezo eky'e Buyudaaya bonka. Agho kyabazinga Rehoboamu yaatuma mu Baisiraeli Adoramu eyali akulira abo abaasaliranga abantu abaakolanga emirimo egy'olukako amakatala. Aye Abaisiraeli baamukuba amabaale, baamwita. Agho kyabazinga Rehoboamu yaayangugha, yaaniina ekigaali kye eky'omu lutalo, yaalumukira e Yerusalemu. Okuva n'olwo, Abaisiraeli ab'omu kiketezo eky'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba wa Isiraeli, baadheema okufugibwa ab'endhu ya Daudi ni ye buli eno. Agho Rehoboamu bwe yatuuka e Yerusalemu, yaasoloza mu kika kya Yuda n'ekya Benjamini, abasaadha abalwani einho abaghera emitwalo eikumi n'omunaana (180,000). Abalwani abo nga ba kuja kulwanisa Abaisiraeli ab'omu kiketezo eky'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba wa Isiraeli, Rehoboamu oyo asobole okukiizaayo mu bwakyabazinga bwe. Aye Katonda yaakoba omusaadha we Shemaia ati: “Koba Rehoboamu mutabane wa Solomoni era kyabazinga wa Buyudaaya, okobe n'ab'omu kika kya Yuda, n'ekya Benjamini, oti, ‘Musengwa Katonda akoba ati mutaja kulumba baganda baimwe, Baisiraeli banaimwe. Mwireyo buli muntu mu maka ge, kuba ebyo ebibairegho, ninze nabireetagho.’ ” Agho baagondera ekiragiro kya Musengwa Katonda, bairayo ewaibwe, baaloba kuja kulumba Yeroboamu. Kale Rehoboamu yaasigala mu Yerusalemu, yaazimba ebimante ebigumu okwezunguluza ebibuga bino eby'omu kiketezo eky'omu Buyudaaya n'eky'omu Benjamini: Bethelehemu, ni Etamu, ni Tekoa, ni Bethizuri, ni Soko, ni Adullamu, ni Gathi, ni Maresha, ni Zifu, ni Adoraimu, ni Lakishi, ni Azeka, ni Zora, ni Aiyaloni, ni Heburoni. Yaazimba ebifo eby'okwewogomamu nga bigumu, yaabitaamu ababikulira, era yaabitaamu amaterekero g'emere, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'omwenge ogw'emizabbibu. Era ebibuga ebyo byonabyona yaabitaamu engabo n'amafumo. Mu ngeri eyo yaasigaza abantu ab'omu kika kya Yuda n'ekya Benjamini nga n'abafuga. Agho bakabona abaali mu Isiraeli mwonamwona, baava eyo yoonayoona ye baabanga, baidha eri Rehoboamu. Abalevi abo baaleka eyo ebyayiro byaibwe n'ebibandha, baidha mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, kuba kyabazinga Yeroboamu n'abo abaamusikira, baabinga Abalevi abo, baabalobera okugheereza Musengwa Katonda nga bakabona. Yeroboamu oyo yeeteeragho bakabona ababe abaagheerezanga mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, n'abo abaagheerezanga emisambwa n'ebifaananie eby'ente ento. Abantu ab'omu bika byonabyona eby'omu Isiraeli abaawulira mule nga benda okusinza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, boona baidha e Yerusalemu okughaayo emisengo eri Musengwa Katonda oyo, Katonda wa badhaadha baibwe. Kale abantu abo baaleetera obwakyabazinga bwa Buyudaaya okuba obugumu, era baamala emyaka esatu nga bagha Rehoboamu mutabane wa Solomoni amaani. Mu myaka egyo esatu, embeera y'obulamu yaaba nga bwe yabanga mu biseera bya Daudi n'ebya Solomoni. Rehoboamu yafumbirwa Mahalathi mughala wa Yerimothi, Yerimothi oyo nga mutabane wa Daudi. Ate inhina wa Mahalathi oyo nga ni Abihaili, mughala wa Eliabu, Eliabu oyo nga mutabane wa Yesse. Rehoboamu yazaala ni Mahalathi abaana abalenzi basatu: Yeushi, ni Shemaria, ni Zahamu. Rehoboamu yaamala yaafumbirwa ni Maaka mughala wa Abusalomu, ye baazaala naye abaana abalenzi bano: Abiya, ni Attai, ni Ziza, ni Shelomithi. Rehoboamu yayendanga inho Maaka oyo mughala wa Abusalomu, okusinga bakazi be abandi ab'omu ndhu boonaboona, ni bakazi be ab'embali boonaboona. Abakazi be ab'omu ndhu boonaboona aghalala baali ikumi na munaana, ate abakazi be ab'embali baaba nkaaga. Yaazaala abaana abalenzi amakumi abiri na munaana (28), n'abaana abaghala nkaaga (60). Rehoboamu yaalondamu Abiya mutabane wa Maaka okukulira baana baine boonaboona, kuba oyo ye yayenda amusikire. Era Rehoboamu oyo yaayiiya amagezi, yaata batabane be mu biketezo byonabyona ebya Yuda n'ebya Benjamini, babirabirirenga, nga boonaboona bali mu bibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Yaabagha ebintu eby'okukozesanga kamaala, era yaabafunira n'abakazi kamaala. Rehoboamu bwe yamala okukakata ku bwakyabazinga n'aba ow'amaani, olwo mwene n'Abaisiraeli boonaboona, baava ku mateeka ga Musengwa Katonda. Agho mu mwaka ogwokutaanu nga kyabazinga Rehoboamu oyo n'afuga Buyudaaya, Shishaki kyabazinga w'e Misiri yaidha yaalumba Yerusalemu olw'okuba baadheemera Musengwa Katonda. Yaidha n'eigye nga liri n'ebigaali eby'omu lutalo lukumi na bibiri (1,200), n'abalwani ab'oku mbalaasi emitwalo mukaaga (60,000), n'abaisirukale abandi abatasoboka kubalika olw'obungi, nga n'omuli Abalibiya, n'Abasukki, n'Abaethiopia. Yaanhaga ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu eby'omu Buyudaaya, okutuukira irala n'e Yerusalemu. Agho Shemaia omulanzi yaaja eri kyabazinga Rehoboamu ye yali ng'ali n'abakungu ba Buyudaaya abeesololeza mu Yerusalemu okulumuka Shishaki. Yaabakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Olw'okuba imwe mwanvaaku, zeena kyenviire ni mbaghaayo eri Shishaki.’ ” Agho kyabazinga n'abakungu ba Isiraeli baagonda, baakoba bati: “Musengwa Katonda mutuufu.” Musengwa Katonda bwe yabona nga bagonze, yaakoba Shemaia ati: “Nga bwebagonze batyo, tiidha kubazikiriza. Aye era ndidha kubasaasiramuuku bwa katono, olwo ndobe kumalira busungu bwange bwonabwona ku Yerusalemu, nga Shishaki akirumbye kuba bwenebwene Shishaki oyo aidha kubaghangula basobole okubona endhawulo ghagati gh'okugheereza nze n'okugheereza bakyabazinga ab'ensi.” Kale kyabazinga Shishaki ow'e Misiri yaidha yaalumba Yerusalemu. Yaanhaga eby'obukombe eby'omu isinzizo n'eby'omu kisaagaati kya kyabazinga, byonabyona yaabitwala. Yaatwala n'engabo dhoonadhoona edha zaabu, Solomoni dhe yagheesa. Kyabazinga Rehoboamu yaagheesa engabo mu kyuma ky'ekikomo okwira mu kifo ky'edho, yaadhigemya abakulu ab'abakuumi abaakuumanga omulyango gw'ekisaagaati kye. Kyabazinga buli lwe yaingiranga mu isinzizo, ng'abakuumi batwala engabo edho, ate baamalanga baadhiizaayo mu ndhu mwe baadhikuumiranga. Olw'okuba Rehoboamu yagonda, Musengwa Katonda kyeyava n'atamusungughalira kumuzikiriza, n'ensi Buyudaaya yaasigala ng'ebintu bikaagijiira bukalamu. Kale Rehoboamu yaakakata ku bwakyabazinga mu Yerusalemu. Ghe yainhamira okufuga yali agheza emyaka egy'obukulu amakumi ana na mulala (41), era yaafuga okumala entangama ya myaka ikumi na musanvu (17) mu Yerusalemu, ekibuga Musengwa Katonda kye yalondagho mu Isiraeli yoonayoona okumusinzizangamu. Inhina wa Rehoboamu yali ng'ayetebwa Naama, era nga Muammoni. Rehoboamu oyo yaakola ebibi, yaaloba kufaayo kujiiranga ku ebyo Musengwa Katonda by'ayenda. Ebindi byonabyona Rehoboamu bye yakola, okuva lwe yatoolera okufuga okutuuka ku nkomerero, byaghandiikibwa mu Kitabo eky'Ebyomubyanda eby'omulanzi Shemaia n'omulanzi Iddo. Ekiseera ekyo kyonakyona, ghaabangagho entalo edhomwidhirano ghagati gha Rehoboamu ni Yeroboamu. Agho Rehoboamu oyo yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, yaaziikibwa mu lwambiidhi lwa badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we eyayetebwanga Abiya, n'eyasikira ise oyo ku bwakyabazinga. Mu mwaka ogweikumi n'omunaana nga kyabazinga Yeroboamu n'afuga Isiraeli, Abiya yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya. Yaafuga okumala entangama ya myaka esatu mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Mikaia, mughala wa Urieli ow'e Gibea. Agho olwatuuka ghaatanukagho olutalo ghagati wa Abiya ni Yeroboamu. Abiya yaaja okulwana ng'ali n'eigye ery'abalwani abaziramu ntete, emitwalo amakumi ana (400,000), abaalondebwa n'obwegendereza. Ate Yeroboamu yaidha okumulwanisa ng'ali n'eigye ery'abalwani ab'amaani, emitwalo kinaana (800,000), boona nga baalondebwa n'obwegendereza. Abiya yaaniina ku lusozi Zemaraimu olw'omu kiketezo kya Efuraimu eky'oku nsozi, yaakoba ati: “Iwe Yeroboamu, n'imwe Abaisiraeli mwenamwena, muwulire bye nkoba. Timwidhi nti Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, ng'abita mu ndagaano etaja kukyusibwamu, yagha Daudi n'eizaire lye okufuganga nga bakyabazinga ba Isiraeli lubeerera? Aye ate Yeroboamu mutabane wa Nebati, omugheereza wa Solomoni mutabane wa Daudi, yaadheemera musengwa we. Abantu abazira kye bagasa baidha beeyimba naye, baanhooma Rehoboamu mutabane wa Solomoni era baamweyawulaku, alobe kuba kyabazinga waibwe. Rehoboamu oyo yali akaali muto, ng'azira bumanhirivu obumusobozesa okubalobera okukola ekyo. “Mpegaano muli kusala amagezi okulwanisa obwakyabazinga bwa Musengwa Katonda, mubutoole ku b'eizaire lya Daudi olw'okuba muli igye inene, era nga muli n'ebifaananie eby'ente ento ebya zaabu, Yeroboamu bye yabakolera bibenga bakatonda baimwe. Mwabinga bakabona ba Musengwa Katonda ob'oku lulyo lwa Aaroni, mwabinga n'Abalevi. Mweteeragho bakabona abaimwe, ng'abamaghanga agandi bwe bakola. Ole bw'aidha okwetukuza, ng'aleese ente enume ento ndala n'entaama enume musanvu, mumwikiriza yaafuuka kabona w'ebintu ebyo ebitali Katonda. Aye ife, Musengwa Katonda oyo ni Katonda waife era titumuvangaku naire. Bakabona be tuli nabo, abamugheereza, ba ku lulyo lwa Aaroni, era bayambibwaku Abalevi. Baniokeza obubbaani obuwunha akawoowo eri Musengwa Katonda, baaghaayo n'emisengo egyokebwa gyonagyona okuwaagho, buli nkyo na buli igulo. Baata emigaati egigheereibwayo eri Katonda ku meeza entukuvu, era buli igulo baalabiriranga ekikondo ky'entaala ekya zaabu, okubona ng'entaala dhaaku dhaaka. Ife tukola ebyo Musengwa Katonda waife bye yalagira. Aye imwe mwamuvaaku. Bona eno, Katonda mwene n'omuduumizi waife. Ni bakabona be, bali ghano nga bagemye amagwala ag'okufuuyira abaja okulwanisa imwe. Kale ni Abaisiraeli imwe, mutalwanisa Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe, kuba timwidha kughangula naire.” Mu kiseera ekyo, Yeroboamu yali amaze okusindika abandi ku balwani be, beeteege eigye lya Buyudaaya, balizinduukirize nga baliva einhuma. Ate abalwani abandi nga ba kulirumba nga baliva emberi. Abayudaaya baaja okulinga bati, nga babona olutalo luli kubava emberi n'einhuma. Agho baalirira Musengwa Katonda nga bamweghemba abawonie. Ni bakabona baafuuwa amagwala. Abayudaaya baaleekaana okuleekaana okw'omu lutalo, era bwe baaleekaana einho batyo, Katonda yaaghangula Yeroboamu n'Abaisiraeli boonaboona, mu maiso ga Abiya n'ag'Abayudaaya. Abaisiraeli baalumuka Abayudaaya, Katonda yaaleetera Abayudaaya okughangula Abaisiraeli abo. Abiya n'eigye lye, baaghangulira irala Abaisiraeli era Abaisiraeli abo baafiirwa abalwani baibwe ab'amaani einho, abaghera emitwalo amakumi ataanu (500,000). Kale Abaisiraeli baaghangulwa batyo ku mukuzi ogwo, ate Abayudaaya baaba baghanguzi, kuba Abayudaaya abo beesiga Musengwa Katonda, oyo Katonda wa badhaadha baibwe. Abiya yaabingirira Yeroboamu, yaamunhagaku ebibuga bino: Betheli, ni Yeshana, ni Efuroni, ghalala n'ebyalo ebyali bibiriiraine. Yeroboamu tiyairamu kuba wa maani, nga Abiya oyo akaali kyabazinga. Era ku nkomerero, Musengwa Katonda yaleetera Yeroboamu oyo okulwala, yaamala yaafa. Aye Abiya yaafuuka wa maani. Yaabayiza abakazi ikumi na bana. Yaazaala abaana abalenzi amakumi abiri na babiri, n'abaghala ikumi na mukaaga. Ebindi Abiya oyo bye yakola, n'empisa dhe, ni bye yayogera, byaghandiikibwa mu Byafaayo bya Iddo Omulanzi. Agho Abiya yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, yaaziikibwa mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Asa yaamusikira ku bwakyabazinga. Mu biseera bya Asa oyo, ensi yaaba mu miraala okumala entangama ya myaka ikumi. Asa yaasiimya Musengwa Katonda we, olw'ebirungi n'ebituufu bye yakola. Yaatoolagho alutaari edh'abamaghanga agandi n'ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, yaamenhamenhagho empango edh'amabaale, era yaatemagho n'ebifaananie bya Ashera, omusambwa gwaibwe omukazi. Yaalagira abantu b'omu Buyudaaya okukolanga ebyo Musengwa Katonda, oyo Katonda wa badhaadha baibwe by'ayenda, n'okugemanga amateeka ge n'ebiragiro bye. Era yaatoola mu bibuga byonabyona ebya Buyudaaya, ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, ni alutaari edh'okuniokezaaku obubbaani. Kale, mu biseera bye, obwakyabazinga bwe bwaba mu miraala. Yaazimba mu Buyudaaya ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, kuba ensi yali mu miraala. Mu myaka egyo, Asa tiyali na ntalo, kuba Musengwa Katonda yamugha okuba emiraala. Yaakoba abantu b'omu Buyudaaya ati: “Ka tuzimbe ebibuga bino, tubyezunguluzeeku n'ebimante ebigumu, tubizimbeku n'ebituuti ebirengererwaku, era tubiteeku n'endhigi edhiriku ebisiba munda. Ensi eno ekaali yaife, kuba twakola Musengwa Katonda waife by'ayenda. Twakola by'ayenda kyeyava n'atugha emiraala ku ndhuyi dhaife dhoonadhoona.” Kale baazimba, era ebintu byabajiiranga bukalamu. Kyabazinga Asa yali n'eigye ly'abalwani emitwalo amakumi asatu (300,000) abaava mu kika kya Yuda, abaalwanisanga engabo n'amafumo. Era yaaba n'abalwani emitwalo abiri na munaana (280,000) abaava mu kika kya Benjamini, abaalwanisanga engabo n'obulaso. Abo boonaboona baali balwani ba maani abaziramu ntete. Agho ghaabaagho Omwethiopia ayetebwa Zera, yaabalumba n'eigye lya balwani akakaire kalamba (1,000,000), n'ebigaali eby'omu lutalo ebikumi bisatu. Yaidha yaatuukira irala e Maresha. Asa yaaja okumulwanisa. Endhuyi dhombi dhaasimbya abalwani baadho enhiriri mu kiiko ky'e Zefatha okumpi n'e Maresha, baalingagana nga beetegeike okulwana. Asa yaasaba Musengwa Katonda we ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, ezirayo ali ng'oti niiwe mu kuyamba abanafu n'ab'amaani. Wo Musengwa Katonda waife, tuyambe ife, kuba niiwe ye twesiga era twidhie mu liina lyo okulwanisa eigye lino einene liti. Wo Musengwa Katonda, niiwe Katonda waife. Otaikiriza muntu kukughangula naire.” Agho Musengwa Katonda yaaghangula Abaethiopia mu maiso ga Asa n'ag'Abayudaaya. Abaethiopia baalumuka. Asa n'abantu be yali nabo baababingirira okutuuka e Gerari. Abaethiopia kamaala inho baitibwa, eigye lyaibwe nga tirikaasobola kwesoloza ghalala kulwana, kuba Musengwa Katonda yabaghangula yaabamala amaani n'eigye lye. Abayudaaya baatwala omunhago mungi inho. Baazikiriza ebibuga byonabyona ebyetooloire Gerari, kuba abantu baayo Musengwa Katonda yabaleetera okutya. Baanhagulula ebibuga ebyo byonabyona, kuba byalimu ebintu kamaala eby'okunhaga. Era baalumba ni weema edh'abaayi, baanhaga entaama n'engamiya kamaala inho. Bwe baamala, bairayo e Yerusalemu. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Azaria, mutabane wa Odedi. Azaria oyo yaaja ewa Asa, yaamukoba ati: “Isebantu kyabazinga, mpulirisa. N'imwe ab'ekika kya Yuda n'ab'ekya Benjamini, mumpulirise. Musengwa Katonda ali ghalala n'imwe, kasita mwena ni muba aghalala naye. Bwe mumunoonia, musobola okumuzuula, aye bwe mumuvaaku, nga yeena abalekulira agho. Abaisiraeli baamala ekiseera kinene nga bazira Katonda mwenemwene, era nga bazira kabona ayegeresa, waire okuba n'amateeka. Aye bwe baali mu buzibu, baakyukira eri Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, baamunoonia era baamuzuula. Mu biseera ebyo tighaaligho miraala. Ng'omuntu tasobola kutambula n'aja era n'aira nga ghazira kimutuuseeku, kuba ghaaligho obutabanguko kamaala obweraliikirizanga abatyamye boonaboona ab'omu nsi. Tighaaligho kwegaita: ng'ekiketezo kino kirwanisa kire, ate ekibuga kire kyalwanisa ekindi, kuba Katonda yabatuusa ku kudaazibwadaazibwa yaabaleetera okweraliikirira okutakobeka. Aye imwe mugume bugume, mulobe kuwaamu maani, muligheebwa empeera olw'ebyo bye mukola.” Asa bwe yawulira eby'obulanzi Azaria mutabane wa Odedi bye yayogera, yaafuna amaani. Yaatoola mu kiketezo kya Yuda n'ekya Benjamini, ebintu ebyenhinhalwa ebitali Katonda ebyasinzibwanga. Yaatoolayo n'ebyo ebyali mu bibuga ebyo byonabyona bye yanhaga mu kiketezo kya Efuraimu eky'oku nsozi. Era yaizaagho buyaaka alutaari ya Musengwa Katonda eyali emberi gh'eisinzizo. Agho Asa yaasoloza ab'ekika kya Yuda boonaboona, n'ab'ekya Benjamini. Yaasoloza n'abandi abaabanga aghalala n'abo eyo, abaava mu biketezo bino: ekya Efuraimu, n'ekya Manasse, n'ekya Simeoni kuba abantu kamaala inho baasenguka baava mu biketezo ebyo ebya Isiraeli, baasenga mu bwakyabazinga bwa Asa oyo, nga bamaze okubona Musengwa Katonda we, bw'ali aghalala naye. Agho beesololeza e Yerusalemu, mu mwezi ogwokusatu, mu mwaka ogweikumi n'etaanu, nga kyabazinga Asa oyo n'afuga. Baaghaayo emisengo eri Musengwa Katonda ku lunaku olwo, gino: ente enume lusanvu (700), n'entaama kasanvu (7,000), nga batoola ku munhago gwe baaleeta. Baakola endagaano okusinzanga Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe n'omutima gwaibwe gwonagwona era n'omwoyo gwaibwe gwonagwona. Era nga kiisi muntu aloba okusinza Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, omuntu oyo k'abe mukulu oba muto, k'abe musaadha oba mukazi, aba wa kwitibwa. Baalayirira Musengwa Katonda nga boogerera ghaigulu n'amaani, era nga bafuuwa amagwala n'endeka. Abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya baasangaalira okulayira okwo, kuba baalayira n'omutima gwaibwe gwonagwona. Era kuba baanoonia Musengwa Katonda n'omwoyo gwaibwe gwonagwona baamuzuula, yaabagha emiraala ku ndhuyi dhaibwe dhoonadhoona. Era kyabazinga Asa oyo yaatoola ni ku dhaadha we Maaka ekitiibwa eky'okuba inhina owa kyabazinga, kuba Maaka oyo yakola ekifaananie ekyenhinhalwa ekyasinzibwanga, eky'omusambwa omukazi Ashera. Asa yaatemagho ekifaananie ekyo, yaakimenhamenha, yaakyokera ku kaiga Kiduroni. Aye waire Asa oyo tiyamaliragho irala mu Isiraeli bifo bigulumivu bye baasinzizangamu, obulamu bwe bwonabwona yali mwesigwa ye Musengwa Katonda. Yaata mu isinzizo ebintu lata we bye yeeyama okughaayo bibe ebya Musengwa Katonda, era ni mwene bye yeeyama okughaayo, ebya zaabu ni feeza. Tighaalighooku lutalo kabiri, okutuusa mu mwaka ogwasatu n'etaanu (35) ogw'obufuzi bwa Asa oyo. Mu mwaka ogwasatu n'omukaaga (36) nga kyabazinga Asa n'afuga Buyudaaya, kyabazinga Baasha owa Isiraeli yaalumba Buyudaaya. Yaazimba ekimante ekigumu okwezunguluza ekibuga Rama, ghalobe kubaagho ava mu Buyudaaya, waire ajaayo okutuuka ku kyabazinga waayo Asa. Agho Asa yaatoola feeza ni zaabu mu iterekero ly'eisinzizo, ni mu iterekero erirye nga kyabazinga, yaamugheereza kyabazinga Benihadadi ow'e Siria, eyabanga mu Damasiko, ng'amukoba ati: “Ka tukole endagaano ey'enkolagana ey'aghalala, nga balata baife ye baakola. Bona eno, nkugheereiza feeza ni zaabu. Ja omenhegho endagaano yo ey'enkolagana ni kyabazinga Baasha owa Isiraeli, olwo abe ng'ali n'okutoola amagye ge mu kiketezo kyange.” Benihadadi yaaganha kyabazinga Asa bye yamukoba. Yaatuma abaduumizi b'eigye lye okulumba ebibuga bya Isiraeli. Baagema ebibuga bino: Iyoni, ni Dani, ni Abeli Maimu, n'ebibuga bya Nafutali byonabyona ebyalimu amaterekero. Kyabazinga Baasha bwe yawulira ebigwiregho, yaalekera agho okuzimba ekimante ekigumu okwezunguluza ekibuga Rama, yaakomya agho omulimo ogwo. Agho kyabazinga Asa yaatwala abantu ab'omu Buyudaaya boonaboona, baaja baatoola e Rama amabaale n'emiti, Baasha bye yali ali kuzimbisa. Asa yaabizimbisa ebibuga, Geba ni Mizipa. Mu kiseera ekyo, omulanzi Hanani yaaja ye kyabazinga Asa owa Buyudaaya, yaamukoba ati: “Olw'okuba weesiga kyabazinga wa Siria, waaloba kwesiga Musengwa Katonda wo, eigye lya Isiraeli likweibyeku lyakulumukaku. Abaethiopia n'Abalibiya tibaali igye inene inho, nga liri n'ebigaali eby'omu lutalo n'abavuzi b'embalaasi kamaala? Aye olw'okuba weesiga Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo yaakuleetera okubaghangula. Musengwa Katonda abona mu nsi mwonamwona buli kiseera, asobole okugha amaani abo ab'emyoyo egimwesiga. Kale kino ky'okoze kya kisiru. Okuva n'olwaleero oidha kubanga mu kulwana ntalo.” Agho Asa yaasungughalira inho omulanzi oyo olw'ebyo bye yayogera, yaamugema yaamuta mu ikomera. Mu biseera n'ebirala ebyo, Asa oyo yaabisanga bubi n'obukambwe abantu abandi. Asa bye yakola, okuva lwe yatoolera okufuga okutuuka lwe yakoma, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyafaayo ebya bakyabazinga ba Buyudaaya n'aba Isiraeli. Mu mwaka gwe ogwamakumi asatu n'omwenda (39) ku bwakyabazinga, yaalwala ebigere, yaaba bubi inho. Aye era, waire nga yalumizibwa inho, tiyasaba Musengwa Katonda kumuwonia. Yakozesanga bwa bayigha okumwidhandhaba. Agho Asa oyo yaafa mu mwaka gwe ogwamakumi ana n'omulala (41) ku bwakyabazinga, yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Era yaaziikibwa mu magombe, mwene ge yeesimira mu lubaale, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Omulambo gwe baagulambaaza ku buliri obwidhwire obuwoowo obwa buli ngeri, obwatabulwa abakugu. Baakuma ekisiki eky'omuliro ekikologho, olw'okumulira. Agho Yehoshafati yaasikira lata we oyo Asa ku bwakyabazinga, era yeenhweza okulwanisa Isiraeli. Yaata amagye mu bibuga bya Buyudaaya byonabyona ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Ni mu biketezo bya Buyudaaya eby'omu byalo yaataayo enkambi dh'abalwani, ni mu bibuga by'omu Efuraimu lata we Asa bye yanhaga, mwona yaataamu enkambi dh'abalwani. Musengwa Katonda yaagha Yehoshafati enkabi, kuba yajiiranga ku mpisa enkalamu edha lata we edhaasooka, yaaloba kusinzanga emisambwa egyetebwa Baali. Yaasinzanga Katonda owa lata we ng'agema ebiragiro bye, yaaloba kujiiranga ku ebyo abantu ab'omu Isiraeli bye baakolanga. Kale Musengwa Katonda yaaleetera obwakyabazinga bwa Yehoshafati okukakata, era abantu b'omu Buyudaaya boonaboona baaleeteranga Yehoshafati oyo omusolo, yaakombaghala era yaaba wa kitiibwa inho. Omwoyo gwe yagumaliranga ku kukola ebyo Musengwa Katonda by'ayenda, era yaatoolagho mu Buyudaaya ebifo ebigulumivu bye baasinzizangamu, n'ebifaananie by'omusambwa omukazi Ashera. Mu mwaka gwe ogwokusatu nga ni kyabazinga, yaatuma abakungu be okuja okwegeresa mu bibuga bya Buyudaaya, bano: Benihaili, ni Obadia, ni Zekaria, ni Nethaneli, ni Mikaia. Abakungu abo baagherekerwaku Abalevi bano: Shemaia, ni Nethania, ni Zebadia, ni Asaheli, ni Shemiramothi, ni Yehonathani, ni Adoniya, ni Tobiya, ni Tobadoniya. Ate Abalevi abo baagherekerwaku bakabona, Elishama ni Yehoramu. Baatwala ekitabo eky'Amateeka ga Musengwa Katonda, baaja nga babitabita mu bibuga byonabyona ebya Buyudaaya, nga beegeresa abantu amateeka ago. Musengwa Katonda yaata okutya mu bantu b'obwakyabazinga bwonabwona obwali bwetooloire Buyudaaya, baaloba kutanulagho lutalo lwonalwona ku Yehoshafati. Abandi ku Bafilisiti baaleetera Yehoshafati ebirabo era baamugha ni feeza ng'omusolo. Abawarabu boona baamugha entaama enume kasanvu na lusanvu (7,700), n'embuzi enume dhoona kasanvu na lusanvu (7,700). Yehoshafati yaaja nga yeeyongera okuba ow'amaani, yaazimba ebifo eby'okwewogomamu, n'ebibuga ebyalimu amaterekero, olwo yaaba ng'ali n'amaterekero amakologho mu bibuga bya Buyudaaya. Yaata mu Yerusalemu abaisirukale ab'amaani abaziramu ntete, nga bategekeibwa nga bajiira ku nda dha baiseibwe: Adana n'eyali akulira baduumizi baine abaaduumiranga ebikunsu eby'abaisirukale olukumi olukumi ab'omu kika kya Yuda boonaboona aghalala ng'akulira abaisirukale ab'amaani abaziramu ntete, emitwalo amakumi asatu (300,000). Yehohanani n'eyali omuduumizi amwiririra, ng'akulira abaisirukale emitwalo amakumi abiri na munaana (280,000). Ku oyo kwairaku Amasia mutabane wa Zikiri, eyeeghaayo ekyeyendere okugheereza Musengwa Katonda, ng'ali n'abaisirukale ab'amaani abaziramu ntete emitwalo amakumi abiri (200,000). Omuduumizi w'ebikunsu by'eigye ery'ekika kya Benjamini yali nga ni Eliada, omulwani ow'amaani aziramu ntete, ng'akulira abaisirukale emitwalo amakumi abiri (200,000) abalwanisa obulaso n'engabo. Yehozabadi n'eyali omuduumizi amwiririra, ng'akulira abaisirukale emitwalo ikumi na munaana (180,000) abatendekebwa obukalamu mu by'okulwana. Abo n'abaagheerezanga kyabazinga, nga tobaliireeku abo be yata mu Buyudaaya mwonamwona, mu bibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Agho kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya yaaba mukombe inho era nga wa kitiibwa. Yaataagho enkolagana ni kyabazinga Ahabu owa Isiraeli, ng'aleetagho okufumbiraganwa ghagati gh'ab'endhu ye n'ab'endhu ya Ahabu oyo. Emyaka nga gibiseeghooku, yaaja e Samaria ewa Ahabu. Ahabu yaitira Yehoshafati oyo n'abantu be yali nabo, entaama n'ente kamaala inho, era yaagezaaku okumwikirizisa aje alumbe ekibuga Ramothi eky'e Gileadi. Ahabu yaabuuza Yehoshafati ati: “Onaaja ninze okulumba Ramothi eky'e Gileadi?” Yehoshafati yaamwiramu ati: “Nze n'iwe tuli kirala. Abantu bange n'ekirala n'ababo. Twidha kuja n'iwe.” Aye Yehoshafati yaakoba kyabazinga wa Isiraeli ati: “Mala kwebuuza ku Musengwa Katonda owulire ky'akoba.” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaasoloza abalanzi ebikumi bina (400), yaababuuza ati: “Nje numbe Ramothi eky'e Gileadi, oba ntakirumba?” Bairamu bati: “Ja okirumbe, Musengwa Katonda aidha kukikugha okighangule.” Aye Yehoshafati yaakoba ati: “Ghano ghaziraghooku mulanzi wa Musengwa Katonda wundi tumwebuuzeeku?” Kyabazinga wa Isiraeli yaakoba Yehoshafati ati: “Ghakaaligho mulala ye tusobola okubitamu okwebuuza ku Musengwa Katonda. Oyo ni Mikaia, mutabane wa Imula. Aye timwenda naire, kuba talangangaku bikalamu ku nze, okutoolaku ebibi.” Yehoshafati yaakoba ati: “Kyabazinga, otakoba otyo.” Agho kyabazinga wa Isiraeli yaayeta mulala ku bakungu be, yaamukoba ati: “Ja mangu oleete ghano Mikaia mutabane wa Imula.” Kyabazinga wa Isiraeli ni kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya, baali bavaire ebivaalo byaibwe eby'obwakyabazinga, nga batyaime, buli muntu ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, agho gha kifo aghakubirwa engaano, okumpi n'omulyango ogwingira Samaria. Abalanzi boonaboona baali bali kulanga agho mu maiso gaibwe. Agho owundi ku balanzi abo, eriina lye nga ni Zedekia mutabane Kenaana, yeekolera amayiga mu kyuma ekigumu einho, yaakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Amayiga gano g'oidha okukozesa okufula Abasiria okutuusa lw'olibaghangula.’ ” N'abalanzi abandi boonaboona baalanga batyo, nga bakoba bati: “Ja olumbe Ramothi eky'e Gileadi, oidha kukighangula. Musengwa Katonda aidha kukikugha okighangule.” Agho omukwenda eyaja okweta Mikaia, yaakoba Mikaia oyo ati: “Bona eno, abalanzi abandi boonaboona balanze bughanguzi eri kyabazinga. Weena ogwaine olange nga beene bwe bakoze, ng'oyogera bikalamu.” Aye Mikaia yaakoba ati: “Ndayira mu Musengwa Katonda omulamu nti, ndidha kwogera ekyo Katonda oyo ky'anankoba okwogera.” Mikaia bwe yatuuka mu maiso ga kyabazinga Ahabu, kyabazinga Ahabu oyo yaamubuuza ati: “Nje numbe Ramothi eky'e Gileadi, oba ntakirumba?” Mikaia yaamwiramu ati: “Ja olumbe Ramothi eky'e Gileadi, oidha kukighangula. Musengwa Katonda aidha kukikuta mu ngalo.” Aye Ahabu yaamukoba ati: “Nakukoba nti bw'obanga ng'oli kwogera ninze mu liina lya Musengwa Katonda, ogwaine oyogere mazima gonka. Oyenda nkwiraganemu ekintu ekyo mikuzi emeka?” Mikaia yaakoba ati: “Mboine abaisirukale ba Isiraeli boonaboona nga basansaaniire eyo ku nsozi, ng'oti n'entaama edhiziraku mwayi. Musengwa Katonda yankoba ati, ‘Abantu abo baziraku mukulembeze. Leka buli muntu aireyo miraala mu maka ge.’ ” Kyabazinga Ahabu owa Isiraeli yaakoba Yehoshafati ati: “Tyakukobeire nti taidha kulanga bikalamu ku nze, okutoolaku ebibi!” Mikaia yeeyongera okukoba ati: “Kale ni wulira Musengwa Katonda by'akoba: Mboine Musengwa Katonda oyo ng'atyaime ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, ng'eigye lyonalyona ery'omu igulu lyemereire ku luuyi lwe olw'omukono omusaadha ni ku lw'omugooda. Musengwa Katonda yaabuuza ati, ‘Naani anaasendasenda Ahabu okuja e Ramothi eky'e Gileadi, bamwite?’ Ono yaakoba kino, ate ole yaakoba kire. Agho ghaidhagho omwoyo gwayemerera mu maiso ga Musengwa Katonda, gwakoba guti, ‘Nze ndidha kumusendasenda.’ “Musengwa Katonda yaagubuuza ati, ‘Mu nsambo ki?’ “Omwoyo gwamwiramu guti, ‘Ndidha kuja ndhogeze abalanzi be boonaboona eby'obuguya.’ “Musengwa Katonda yaakoba ati, ‘Oidha kusobola okumusendasenda. Kale ja okole otyo.’ ” Mikaia yaamaliriza ng'akoba ati: “Kale ni Musengwa Katonda ataire omwoyo ogw'obuguya mu kanwa omw'abalanzi bo boonaboona, era iwe by'akwogeireku bya kabi.” Agho omulanzi Zedekia mutabane wa Kenaana, yaaseeta ye Mikaia, yaamukuba oluyi ku itama era yaamubuuza ati: “Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwanviireku gutya, memale gwogere n'iwe?” Mikaia yairamu ati: “Mu butuufu, ekyo olikimanha ku lunaku lw'olingira mu kisenge eky'omunda okwegisa.” Agho kyabazinga Ahabu yaalagira ati: “Mugeme Mikaia mumutwale eri Amoni omukulu w'ekibuga, n'eri omulangira Yoashi mutabane wa kyabazinga, mubakobe muti, ‘Kyabazinga alagiire ati omusaadha oyo mumute mu ikomera, era mumughenga emere n'amaadhi nga mumupimiraku bupimire, okutuusa nga ndhize miraala.’ ” Agho Mikaia yaakoba ati: “Bw'oiranga emiraala, nga koodhi Musengwa Katonda tayogereire mu nze.” Era yaayongeraku ati: “Imwe abantu mwenamwena, muwulire kye ndhogeire.” Agho kyabazinga Ahabu owa Isiraeli ni kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya, baaja okulumba ekibuga Ramothi eky'e Gileadi. Ahabu yaakoba Yehoshafati ati: “Nze ndidha kuja mu lutalo nga neefuusiisafuusiisa ng'oti ndi muntu wundi, aye iwe oidha kuvaala ebivaalo byo eby'obwakyabazinga.” Kale baaja mu lutalo, nga kyabazinga wa Isiraeli yeefuusiisafuusiisa. Kyabazinga wa Siria yali amaze okulagira abaduumizi b'ebigaali bye eby'omu lutalo, ati: “Mutalwanisa muntu wundi yeenayeena, k'abe omukulu oba omuto, okutoolaku kyabazinga wa Isiraeli yenka.” Agho abaduumizi b'ebigaali eby'omu lutalo abo bwe baabona kyabazinga Yehoshafati, baadhuuba bati ni kyabazinga wa Isiraeli, era baakyuka okumulwanisa. Aye Yehoshafati oyo bwe yayana einho, Musengwa Katonda yaamubeera, yaamubawonia. Abaduumizi abo bwe baabona nga ti ni kyabazinga wa Isiraeli, baalekera agho okumubingirira. Agho ghaabaagho omwisirukale Omusiria eyalasa akalaso ke eyo atyo, aye yaagemya kyabazinga wa Isiraeli, agho ekivaalo kye eky'omu lutalo eky'ekyuma ghe kyegaitira mu kifuba. Kyabazinga yaakoba omuvuzi w'ekigaali kye eky'omu lutalo ati: “Kyusa ekigaali ontoole mu lutalo, kuba banfumiite.” Olutalo lwataama inho ku lunaku olwo. Kyabazinga wa Isiraeli baamugemerera bugemerere mu kigaali kye eky'omu lutalo okwolekera Abasiria. Yaamala yaafa eigulo eryo, ng'endhuba eri kugwa. Agho kyabazinga Yehoshafati owa Buyudaaya yaira miraala mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga e Yerusalemu. Omulanzi ayetebwa Yehu, mutabane wa Hanani, yaaja okumweisuusaayo, era yaamukoba ati: “Obwo bwene, obona nga iwe ogwaniire okuyamba ababi n'okugonza abo abakyagha Musengwa Katonda? Ekyo ky'okoze kikuleeteire obusungu bwa Musengwa Katonda okukwidhira. Aye era iwe okaaliku ebirungi, kuba wasaaniagho mu nsi yo ebifaananie by'omusambwa omukazi Ashera, era waafuba okukolanga ebyo Katonda by'ayenda.” Agho Yehoshafati yaabanga mu Yerusalemu. Aye era yaavangayo emikuzi egindi, yaajanga mu bantu olw'okubaiza eri Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe, ng'aviira irala e Beerisheba okutuukira irala mu biketezo bya Efuraimu eby'oku nsozi. Yaataagho abalamuzi mu kiisi kibuga kya mu Buyudaaya ekyezungulwirwa ebimante ebigumu. Era yaasikirira abalamuzi abo ati: “Mwegenderezenga bye mukola, kuba timulamula na bukumu bwa bantu buntu, aye mulamula ku lwa Musengwa Katonda aba aghalala n'imwe nga muli kusala emisango. Kale ni mutyenga Musengwa Katonda era mutenga omwoyo ku bye mukola, kuba Musengwa Katonda waife oyo aziramu kufuulaniafuulania nsonga, oba okusaliriza, waire okulya enguzi.” Ate mu Yerusalemu, Yehoshafati oyo yataamu Abalevi, ni bakabona, n'abandi ku bakulira enda mu Isiraeli, yaabagha okusalanga emisango egiizibwa ku Mateeka ga Musengwa Katonda, n'okulamulanga enkaayana mu bantu. Agho yaabasikirira ng'abakoba ati: “Mugwaine mukolenga omulimo ogwo nga mutya Musengwa Katonda, nga muli beesigwa, era nga mukola n'omutima gwaimwe gwonagwona. Baganda baimwe ababa mu bibuga ebindi bwe banaabaleeteranga emisango, ka gibe egy'obutemo, oba egy'okumenha amateeka n'ebiragiro, oba egy'obutatuukiriza byonabyona ebibalagirwa, mubagalagirenga balobe kwonoona ye Musengwa Katonda. Bwemutaakolenga mutyo, tomanha Musengwa Katonda bw'abasungughalira imwe ghalala ni baganda baimwe abo. Kale ni mukolenga mutyo, mulobenga kubaaku musango. Era bona eno, Amaria Kabona Omukulu n'aidha okubalabiriranga mu byonabyona ebigemagana ni Musengwa Katonda. Ate Zebadia mutabane wa Ishimaeli akulira endhu ya Yuda, n'aidha okubalabiriranga mu ebyo ebigemagana ni kyabazinga. Olwo Abalevi bavunaanizibwenga okubona ng'ebinaabanga bisaliibwagho bituukirizibwa. Mubenga bagumu nga mukola omulimo ogwo, era Musengwa Katonda abenga ghalala n'abo abeesimbu.” Ebyo nga biwoire, Abamoabu, n'Abammoni, ghalala n'abandi ku Bameuni, baidha baalumba Yehoshafati okumulwanisa. Ghaidhagho abakwenda baakoba Yehoshafati bati: “Eigye einene liidhie okukulumba nga liva mu Edomu, ere ng'osomoike Enhandha Eyomuunhu. Era mpegaano liri Hazazoni Tamari ekyo era nga n'ekiketezo ekyetebwa Engedi.” Yehoshafati yaatya, yaasaba Musengwa Katonda ng'amweghemba, era yaalangirira ghabeegho okusiiba mu Buyudaaya mwonamwona. Abantu baava mu bibuga bya Buyudaaya byonabyona, beesoloza okusaba Musengwa Katonda abayambe. Agho Yehoshafati yaayemerera mu maiso g'abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu abaali beesololeiza emberi gh'oluya oluyaaka olw'eisinzizo. Yaasaba ati: “Wo Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baife, iwe oba eyo mu igulu waafuga obwakyabazinga obw'amaghanga goonagoona. Oli n'obuyinza n'amaani, era ghazira asobola kukutakania. Wo Katonda waife, iwe wabinga mu nsi eno abantu abaagirimu ng'abantu bo Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Waagigha baidhukulu ba mukagwa wo Aburahamu, ebenga yaibwe lubeerera. Era bagibairemu baakuzimbira n'eisinzizo ery'okukusinzizangamu, nga bakoba bati, ‘Akabi bwe kanaatutuukangaku, ka lube olutalo, oba okusalirwa omusango, oba obulwaire obubi, oba endhala, twidha kwemereranga mu maiso go emberi gh'eisinzizo lino kuba agho ghe twidha twakusinza, twakukobera nga bwe tudaazibwadaazibwa, era iwe waatuwulirisa waatuwonia.’ “Mpegaano bona, Abammoni, n'Abamoabu, n'abantu ab'oku lusozi Seiri batulumbye. Ate nga badhaadha baife bwe baava mu nsi Misiri, tiwabaganha kulumba bantu abo. Badhaadha baife baabita ghala n'abantu abo, baaloba kuseeta ye bali era baaloba kubazikiriza. Buti bali kutusasulamu na kutubinga mu nsi ye watugha okubanga obutaka bwaife. Wo Katonda waife, babonereze, kuba ife tuzira maani ga kulwanisa igye inene lino eritulumbye. Titwidhi kya kukola, aye tulingiriire ku iwe.” Mu kiseera n'ekirala ekyo, abasaadha boonaboona ab'omu Buyudaaya baali beemereire agho ni bakazi baibwe, n'abaana baibwe. Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwaidha ku Mulevi eyali mu bantu abaali beesololeiza agho. Omulevi oyo ng'ayetebwa Yahazieli mutabane wa Zekaria, Zekaria mutabane wa Benaia, Benaia mutabane wa Yeieli, Yeieli mutabane wa Mattania, owundi ku baana ba Asafu. Yahazieli oyo yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga Yehoshafati, n'imwe mwenamwena abantu ab'omu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, muwulirise: Musengwa Katonda akoba ati, mutatya, era eigye lino einene litabamalamu maani, kuba olutalo luno ti niimwe mwidha okululwana, aye Katonda mwene n'aidha okululwana. Olwaidho imwe muje mubalumbe. Mwidha kubabona nga bali kuniinaniina ghale aghaingirirwa mu Zizi, olwo mubaagaane ekiiko ghe kikoma, aghatandiikira eirungu ery'e Yerueli. Tikiidha kubeetaagisa imwe kulwana lutalo luno. Imwe mwetegeke, mwemerere bwemerere, olwo mubone obughanguzi Musengwa Katonda bw'anaabagha. Imwe abantu ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, mutatya era mutawaamu maani. Olwaidho imwe muje mubalumbe, Musengwa Katonda aidha kuba ghalala n'imwe.” Agho Yehoshafati yaakuba amakiryaivu era yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. N'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu baakuba amakiryaivu mu maiso ga Musengwa Katonda, baamusinza. Abalevi abasimuka mu Kohathi ni mu Kora, baayemerera, baasaaka Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli mu mamiro ag'amaani einho. Bwe bwakya, baasituka ku nkyo okuja mu irungu ly'e Tekoa. Bwe baali bali kuja, Yehoshafati yaayemerera, yaakoba ati: “Imwe abantu ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, mumpulirise. Mwikirize Musengwa Katonda waimwe, olwo mwidha kuba bagumu. Mwikirize eby'abalanzi be, olwo mwidha kughangula.” Bwe yamala okwebuuzaaku ku bantu, yaataagho ab'okwembera Musengwa Katonda okumusaaka, nga bavaire ebivaalo eby'emikolo emitukuvu. Abo baakulemberamu eigye, baaja nga bemba bati: “Musaake Musengwa Katonda, kuba okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda.” Bwe baatoolera okwemba n'okusaaka, Musengwa Katonda yaazinduukiriza Abammoni, n'Abamoabu, n'abantu ab'oku lusozi Seiri, abaali balumbye Buyudaaya eigye lyaibwe lyagumbulukuka. Abammoni n'Abamoabu baalumba abantu ab'oku lusozi Seiri, baabaita okubasaaniagho. Era bwe baamala okubasaaniagho, olwo boonaboona baatoolera okwitagana beene na beene. Abayudaaya bwe baatuuka ku kituuti ekirengererwaku eky'omu mu irungu, baalengeza eri eigye ery'abazigu eribaire einene. Baabona nga boonaboona mirambo egigwire agho, era ghazira muntu awoniegho. Yehoshafati n'abantu be bwe baajaayo okutoolayo omunhago, baayagaanayo eby'obukombe kamaala, n'engoye, n'ebintu eby'omughendo, baatwalaku bye baasobola, ebindi byabalemeragho. Baamala enaku isatu nga bakaasomba omunhago ogwo, kuba gwali mungi. Ku lunaku olwokuna beesololeza mu kiiko kya Beraka, baasaaka Musengwa Katonda. Era okuva ku olwo ekifo ekyo kyayetebwanga ekiiko kya Beraka. Agho Yehoshafati yaakulembera abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, bairayo e Yerusalemu nga basangaavu, kuba Musengwa Katonda yaghangula abazigu baibwe. Bwe baatuuka e Yerusalemu, baaja mu isinzizo nga bali kukuba entongooli n'endingidi, eno nga bwe bafuuwa n'amagwala. Abantu ab'omu bwakyabazinga obw'ensi dhoonadhoona bwe baawulira nga Musengwa Katonda alwaniisa abazigu ba Isiraeli, baatya inho Katonda oyo. Kale obwakyabazinga bwa Yehoshafati bwaba bwa miraala, kuba Katonda yamugha emiraala ku ndhuyi dhoonadhoona. Yehoshafati yafuuka kyabazinga wa Buyudaaya ng'agheza emyaka amakumi asatu n'etaanu egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka amakumi abiri n'etaanu mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Azuba, mughala wa Shilihi. Yehoshafati oyo yali wa mpisa nkalamu era nga tadhivaaku, ng'oti ni lata we Asa bweyali. Yaakolanga ebirungi Musengwa Katonda by'asiima. Aye ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu tiyabitoolagho. Abantu baasigala nga bakaali kwemalira ku kugheereza Katonda wa badhaadha baibwe. Ebindi byonabyona Yehoshafati bye yakola, okuva lwe yatoolera okufuga okutuuka lwe yakoma, byaghandiikibwa mu kitabo kya Yehu mutabane wa Hanani, era byamala byaingizibwa mu kitabo eky'Ebyafaayo bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Ebyo nga biwoire, kyabazinga Yehoshafati oyo owa Buyudaaya, yeeyimba ni kyabazinga Ahazia owa Isiraeli eyakola ebibi kamaala. Baakola naye amaato ag'okujanga e Tarushishi, nga bagakolera mu Ezionigeberi. Agho Eliezeri mutabane wa Dodavahu ow'e Maresha, yaalanga ng'alabula Yehoshafati ati: “Nga bwe weeyimbye ni Ahazia, Musengwa Katonda aidha kuzikiriza by'okoze.” Kale amaato ago gaamenhekera mu nhandha, gaaloba kusobola kuja e Tarushishi. Agho Yehoshafati oyo yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu lwambiidhi lwa badhaadha be abo, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Yehoramu yaamusikira ku bwakyabazinga. Yehoramu yali ni baganda be bano: Azaria, ni Yehieli, ni Zekaria, ni Azaria owundi, ni Mikaeli, ni Shefatia boonaboona abo nga batabane ba Yehoshafati kyabazinga wa Buyudaaya. Iseibwe oyo Yehoshafati yabagha ebintu kamaala: feeza, ni zaabu, n'ebintu ebindi eby'omughendo, ghalala n'ebibuga mu Buyudaaya ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Aye obwakyabazinga yaabugha Yehoramu, kuba n'eyali omwana omuberi. Era Yehoramu oyo bwe baamala okumutyamya ku kityamo eky'obwakyabazinga bwa ise, n'amala n'okukakata ku bwakyabazinga obwo, yaita baganda be boonaboona, n'abandi ku bakungu mu Isiraeli. Yehoramu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya, yali agheza emyaka amakumi asatu n'ebiri egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka munaana mu Yerusalemu. Yafumbirwa mughala wa Ahabu, era yaakola ng'ab'endhu ya Ahabu oyo bwe baakola, yeebisa bubi nga bakyabazinga ba Isiraeli bwe baakola, yaakola ebibi ye Musengwa Katonda. Aye Musengwa Katonda yaaloba kwenda kuzikiriza bantu ba ndhu ya Daudi kubamaliriragho, kuba yasuubiza omugheereza we Daudi oyo ati eizaire lye n'erinaafuganga obwakyabazinga obwo ebyanda n'ebyanda. Mu biseera bya Yehoramu oyo, Abaedomu baadheemera Buyudaaya, beeteeragho obwakyabazinga obwaibwe. Agho Yehoramu n'abaduumizi be, ng'ali ghalala n'ebigaali bye eby'omu lutalo byonabyona, baaja baalumba ensi Edomu. Eigye ery'Abaedomu lyabazingiza okubeezunguluza. Agho mwene ghalala n'abaduumizi b'ebigaali bye eby'omu lutalo, baasituka obwire, baasobola okughaguza era baaja. Kale Abaedomu batyo bwe baadheemera Buyudaaya ni ye buli eno. Era mu biseera byene ebyo, n'ab'omu kibuga Libuna boona baadheemera Yehoramu oyo, olw'okuba yava ku Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha be. Ate n'ekindi, yazimba ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu ku biketezo bya Buyudaaya eby'oku nsozi, yaaleetera abantu ab'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya boonaboona, okwonoona eri Musengwa Katonda. Agho omulanzi Eliya yaagheereza Yeroboamu embaluwa ng'ekoba eti: “Musengwa Katonda, Katonda wa dhaadha wo Daudi akoba ati, waloba okwebisanga obukalamu nga lata wo Yehoshafati bwe yakolanga, era nga dhaadha wo Asa kyabazinga wa Buyudaaya yeena bwe yakolanga. Aye weebisanga bubi nga bakyabazinga ba Isiraeli bwe baakolanga, waaleetera abantu b'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya boonaboona okuva ku Musengwa Katonda, ng'oti ni Ahabu n'ab'endhu ye bwe baaleetera Abaisiraeli okuva ku Musengwa Katonda oyo. Era okwo waayongeraku n'eky'okwita baganda bo, abaana ba lata wo mwene, abaali abantu abakalamu okusinga n'iwe. Kale ni bona eno, Musengwa Katonda aidha kuleeta endwaire embi einho egeme abantu bo, n'abaana bo, ni bakazi bo, era aidha kuzikiriza n'ebintu byo byonabyona. N'iwe mwene weena oidha kulwala endwaire enkakali ey'omu byenda, erikuleetera ebyenda okukufulumanga buli lunaku aghazira kulekeraku naire.” Era Musengwa Katonda yaasiikuula obusungu bw'Abafilisiti n'obw'Abawarabu abaalinga nga baba kumpi n'Abaethiopia, yaabaleetamu omwoyo ogw'okulwanisa Yehoramu. Baalumba ensi Buyudaaya baagighangula, baanhaga ebintu byonabyona mu kisaagaati kya kyabazinga. Baanhaga ni bakazi be, n'abaana be boonaboona, okutoolaku Yehoahazi omwana we omulenzi nkoma. Ebyo byonabyona nga bimaze okubaagho, Musengwa Katonda yaaleetera Yehoramu oyo okulwala endwaire ey'omu byenda etawona. Bwe ghaabitagho entangama ya myaka ebiri, ebyenda byamufuluma mu nda olw'endwaire eyo, yaafiira mu bulumi obutaloodheka. Abantu be baaloba okumukumira ekisiki eky'omuliro okumulira, nga bwe kyakolebwanga ku badhaadha be. Yatoolera okufuga ng'agheza emyaka amakumi asatu n'ebiri egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka munaana mu Yerusalemu. Bwe yafa, ghazira muntu waire omulala ati eyawulira mule ng'amusaire. Agho baamuziika mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, aye ti mu lwambiidhi lwe baazikangamu bakyabazinga. Agho abantu b'omu Yerusalemu baataagho Ahazia, asembayo obuto mu batabane ba Yehoramu, yaasikira ise ku bwakyabazinga kuba ekikunsu eky'abalwani abaidha n'Abawarabu okulumba, kyali kimaze okwita abaana ba Yehoramu oyo abakulu boonaboona. Kale Ahazia mutabane wa Yehoramu kyabazinga wa Buyudaaya, yaatoolera okufuga. Yali agheza emyaka amakumi ana n'ebiri (42) egy'obukulu, era yaafugira entangama ya mwaka mulala mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Athalia mughala wa kyabazinga Ahabu, era mwidhukulu wa kyabazinga Omuri owa Isiraeli. Ahazia nga bweyali omwidhukulu mu ndhu ya Ahabu, yeena yajiira ku mpisa embi edh'ab'endhu ya Ahabu oyo, kuba inhina n'eyamughanga amagezi agaamukozesanga ebibi. Yaakolanga ebibi yaasungughaza Musengwa Katonda, ng'ab'endhu ya Ahabu bwe baakolanga kuba ise bwe yamala okufa, abo n'abaamughanga amagezi agaamutuusa ku kugwa. Era kyabazinga Ahazia oyo ng'ajiira ku magezi ge baamugha, yaaja mu lutalo ni kyabazinga Yoramu owa Isiraeli mutabane wa Ahabu, okulwanisa kyabazinga Hazaeli owa Siria. Olutalo olwo lwataamira e Ramothi Gileadi, Abasiria baafumitira eyo Yoramu ebibwa. Kyabazinga Yoramu oyo, yairayo e Yezireeli amale okuwona ebibwa Abasiria bye baamufumitira e Rama ng'alwanisa kyabazinga Hazaeli owa Siria. Agho kyabazinga Ahazia mutabane wa Yehoramu kyabazinga wa Buyudaaya, yaajaayo okumubona obulwaire. Aye Musengwa Katonda yali amaze okutegeka ng'okuzikirira kwa Ahazia kuja kumwidhira lwa kukyalira Yoramu, kuba Ahazia oyo bwe yatuukayo, yaja ni Yoramu okubona Yehu mutabane wa Nimushi, Musengwa Katonda ye yali amaze okulonda nga n'ow'okuzikiriza ab'endhu ya Ahabu. Agho Yehu bweyali ali kutuukiriza ekibonerezo Katonda kye yasalira ab'endhu ya Ahabu, yaayagaana abakungu ba Buyudaaya n'abaana ba baganda ba Ahazia, abaali bagherekeireku Ahazia oyo ku bugeni. Yehu yaabaita. Yaalagira baayagaaza woonawoona nga banoonia Ahazia, era baamugema nga yeegisiisa mu Samaria. Baamuleeta eri Yehu, baamwita, era baamuziika olw'okuba baakoba bati: “Ono mwidhukulu wa Yehoshafati eyafubanga einho okugheereza Musengwa Katonda n'omwoyo omulala.” Mu b'endhu ya Ahazia timwasigalamu muntu asobola kufuga bwakyabazinga. Agho Athalia inhina wa kyabazinga Ahazia bwe yabona nga mutabane we oyo bamwise, yaasitukiramu, yaazikiriza ab'oku lulyo olulangira boonaboona. Aye Yehosheba mughala wa kyabazinga Yoramu, ng'aba mwanhina Ahazia oyo era nga yafumbirwa Yehoiada kabona, yaawoniagho Yoashi owundi ku batabane ba Ahazia oyo. Yamutoola mu balangira abaali baja okwitibwa, ng'amwibagho, yaaja yaabagisa bombi n'omulezi we, mu kisenge ekisulwamu mu isinzizo mu nsambo eyo yaamuwonia Athalia okumwita. Era Yehosheba oyo yaabanga ghalala naye ng'amugisiisa mu isinzizo, okumala entangama ya myaka mukaaga, nga Athalia n'afuga nga kyabazinga omukazi. Aye mu mwaka ogwomusanvu, Yehoiada kabona yaaguma, yeekobaana n'abaduumizi b'abaisirukale, bano: Azaria mutabane wa Yerohamu, ni Ishimaeli mutabane wa Yehohanani, ni Azaria owundi mutabane wa Obedi, ni Maaseia mutabane wa Adaia, ni Elishafati mutabane wa Zikuri. Baaja nga babitabita mu bibuga byonabyona eby'omu Buyudaaya, baatoolayo Abalevi, n'abakulira enda dha balata b'abantu Abaisiraeli, baidha nabo e Yerusalemu. Boonaboona beesolokeza mu isinzizo, baakola endagaano ni Yoashi, mutabane wa kyabazinga. Yehoiada yaabakoba ati: “Bona eno, mutabane wa kyabazinga wuuno. Oyo n'abe afuuke kyabazinga, nga Musengwa Katonda bweyasuubiza baidhukulu ba Daudi.” Era yaabakoba ati: “Kino kye mwidha okukola. Imwe bakabona n'Abalevi, bwe munaidha okukuuma mu ngobo dhaimwe ku Sabbato, mwidha kwegabaniamu ebikunsu bisatu nga byagayaga. Ekikunsu ekindi ku ebyo ebisatu eby'abakuumi, baidha kukuuma emiryango gy'eisinzizo. Ekikunsu ekindi era ku bisatu ebyo baidha kukuuma ekisaagaati kya kyabazinga. N'ekikunsu ekinaasigalagho baidha kuba ku gwetebwa Omulyango ogw'Omusingi. Ate abantu boonaboona baidha kuba mu luya olw'eisinzizo. Ghatabaagho muntu yeenayeena aingira mu isinzizo, okutoolaku bakabona n'Abalevi abali mu lugobo olw'okugheereza. Abo ba idembe okwingira, kuba baatukuzibwa. Aye abantu abandi boonaboona baidha kujiira ku kiragiro kya Musengwa Katonda, basigale kuliya. Abalevi baidha kukuuma kyabazinga Yoashi nga bamwezungulwire era nga buli muntu agemye eby'okulwanisa bye. Omuntu yeenayeena anaingira mu isinzizo wa kwitibwa. Baidha kuba ghalala ni kyabazinga buli gh'anaajanga.” Abalevi n'abantu ab'omu Buyudaaya boonaboona, baakola byonabyona Yehoiada kabona bye yalagira. Buli muduumizi yaaleeta abasaadha be abaali baja okukuuma ku Sabbato, ghalala n'abo abaali bamaze okukuuma kuba Yehoiada oyo kabona tiyaleka bikunsu kuja eby'abo abamaze engobo dhaibwe ku Sabbato. Agho Yehoiada kabona yaagha abaduumizi amafumo n'engabo enene n'entono ebya kyabazinga Daudi, ebyali mu isinzizo. Era yaataagho abantu boonaboona okukuuma kyabazinga, nga buli muntu agemye eby'okulwanisa bye okuva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo, okutuuka ku luuyi lwalyo olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'okwezunguluza alutaari n'eisinzizo. Agho yaafulumya Yoashi, yaamuvaaza engule ey'obwakyabazinga, yaamugemya n'ekighandiiko ekirimu Amateeka, yaafuuka kyabazinga. Olwo Yehoiada oyo kabona ghalala ni batabane be, baasiiga Yoashi omuzigo, era baakoba bati: “Kyabazinga ghangaala!” Athalia bwe yawulira okuleekaana okw'abantu abali kusagamba nga bwe basaaka kyabazinga, yaaja mu isinzizo abantu ye baali beesolokeiza. Okuja okulinga ati, ng'abona kyabazinga ayemereire okumpi n'omulyango gha mpango agheemerera kyabazinga, ng'abaduumizi b'eigye n'abafuuyi ab'amagwala bamuli agho kumpi. Era ng'abantu boonaboona bali kusagamba nga bwe bafuuwa amagwala. N'abembi boona nga bali kukuba ebivuga byaibwe, nga bakulemberamu enhembo. Agho Athalia yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala, nga bw'akoba ati: “Mundiiremu olukwe! Mundiiremu olukwe!” Yehoiada kabona yaayeta abaduumizi b'eigye, yaabakoba ati: “Mutamwitira mu isinzizo. Aye mumufulumye nga mumubikiza mu nhiriri dh'abaisirukale, era omuntu yeenayeena agezaaku okumuwonia mu nhiriri, mumwite bwite.” Agho baagema Athalia, baamutwala ku gwetebwa Omulyango ogw'Embalaasi ku kisaagaati kya kyabazinga, baamwitira eyo. Agho Yehoiada kabona yaakola endagaano ni kyabazinga, era n'abantu boonaboona aghalala, ekakasa nga bwe baidha okubanga abantu aba Musengwa Katonda. Agho abantu boonaboona baaja baingira mu isabo ly'omusambwa Baali, baalimenhagho. Era baamenhamenha alutaari n'ebifaananie byagwo. Ni kabona waagwo eyayetebwanga Mattani, baamwitira emberi w'alutaari. Yehoiada yaagemya bakabona n'Abalevi omulimo ogw'okukolanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda abo nga Daudi be yataagho mu isinzizo eryo, okughangayo eri Musengwa Katonda ebigheebwayo ebyokebwa, nga bwe kyaghandiikibwa mu Mateeka ga Musa. Era ekyo bakikolenga nga basagamba era nga bemba, nga Daudi oyo bwe yalagira. Yehoiada era yaataagho abakuumi ku miryango gy'eisinzizo, lirobenga kwingirwamu atali mulongoofu. Agho Yehoiada oyo, n'abaduumizi b'eigye, n'abakungu, n'abakulembeze, era n'abantu boonaboona, baatoola kyabazinga mu isinzizo baamutwala mu kisaagaati kya kyabazinga, nga babitira mu mulyango ogw'eitale. Baamutyamya ku kityamo eky'obwakyabazinga. Agho abantu boonaboona baasagamba, ekibuga kyatereera, nga bamaze okwita Athalia. Yoashi yafuuka kyabazinga wa Buyudaaya, ng'agheza emyaka musanvu egy'obukulu, era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi ana (40) mu Yerusalemu. Eriina lya inhina nga ni Zibia ow'e Beerisheba. Yoashi yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima ekiseera kyonakyona Yehoiada kabona kye yamala nga mulamu. Yehoiada yaamufunira abakazi babiri, yaazaala nabo abaana abalenzi n'abaghala. Ebyo nga biwoire, Yoashi yaasalagho okulongoosa eisinzizo. Yaasoloza bakabona n'Abalevi, yaabakoba ati: “Mujenga mu bibuga bya Buyudaaya buli mwaka, musolozenga ku Baisiraeli boonaboona empiiya edh'okulongoosanga eisinzizo lya Katonda waimwe. Era mubone ng'ekyo mukikolaku mangu geene.” Aye Abalevi baalwagho okukikola. Kale kyabazinga yaayeta Yehoiada omukulu waibwe, yaamukoba ati: “Lwaki tiwasalira Balevi kuleetanga musolo okuva mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, ogwasalibwagho Musa omugheereza wa Katonda, era mwene gwe yatoolanga ku Baisiraeli olw'okulabirira Weema ey'Okwagaananirangamu ni Musengwa Katonda?” ( Batabane ba Athalia, omukazi omubi oyo, baali bamenhie eisinzizo lya Katonda, baingira era baatoolamu ebintu byonabyona ebyagheebwayo okuba eby'eisinzizo lya Musengwa Katonda eryo, baabigha emisambwa Baali.) Kale kyabazinga yaalagira okukola esanduuku, baagita kuliya gha mulyango ogw'eisinzizo. Agho baalangirira mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu mwonamwona, abantu baleete eri Musengwa Katonda omusolo, Musa omugheereza wa Katonda gwe yata ku Baisiraeli nga bali mu irungu. Abakungu n'abantu boonaboona baasanhukira ekintu ekyo, era baaleetanga empiiya baadhita mu sanduuku eyo, okutuusa boonaboona lwe baamalayo omusolo gwaibwe. Kale baakolanga batyo buli lunaku, era baasolozanga empiiya kamaala inho. Abalevi baatwalanga esanduuku eyo eri abakungu ba kyabazinga babone ekirimu. Bwe baabonanga nga mughezeemu empiiya kamaala, omughandiisi wa kyabazinga ni Kabona Omukulu baidhanga, baadhitoolamu, ate sanduuku baagiizaayo mu kifo kyayo. Kyabazinga ni Yehoiada, baagemyanga empiiya edho abo abaalabiriranga omulimo ogw'okulongoosa eisinzizo. Ate abo baapatananga n'abakozi ab'okulongoosa eisinzizo, bano: abazimbisa amabaale, n'ababaadhi, n'abagheesa ebintu mu kyuma eky'ekikomo ni mu kyuma ekigumu einho. Abakozi abo baalongoosa eisinzizo baaliiza buyaaka, era baaligumya inho. Bwe baamala omulimo ogwo, empiiya edhaasigalagho baadhigemya kyabazinga ni Yehoiada. Ate abo baadhigulamu ebintu eby'omu isinzizo, ebikozesebwa mu kusinza ni mu kughaayo ebigheebwayo ebyokebwa: ebintu ebiniokezebwaku obubbaani, n'ebintu ebindi ebya zaabu ni feeza. Ekiseera kyonakyona Yehoiada kye yamala ng'akaali mulamu, abantu baaghangayo mu isinzizo ebigheebwayo ebyokebwa, aghazira kwosaamu. Aye Yehoiada oyo yaamala yaakairika, era yaafa ng'agheziiza emyaka kikumi n'asatu (130) egy'obukulu. Baamuziika mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, mu lwambiidhi lwa bakyabazinga, kuba yali akoleire Katonda n'eisinzizo lye ebirungi mu Isiraeli. Yehoiada bwe yamala okufa, abakungu mu Buyudaaya baaja baakubira kyabazinga amakiryaivu era baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka. Agho kyabazinga yaawulirisa bye baamukoba. Baava ku kusinzizanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe, baira ku kusinzanga omusambwa omukazi Ashera n'ebisinzibwa ebindi ebitali Katonda. Era Musengwa Katonda oyo yaasungughalira Buyudaaya ni Yerusalemu, olw'omusango gwaibwe ogwo. Musengwa Katonda yaabagheereza abalanzi okubalabula baire y'ali, aye baaloba kwefiirayo. Agho omwoyo gwa Katonda gwaidha ku Zekaria mutabane wa Yehoiada kabona. Yaayemerera ghaigulu abantu ghe bamubonera obukalamu, yaakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, lwaki mudheemera ebiragiro bye, ni mwereetera akabi? Nga imwe bwe mwava ku Musengwa Katonda oyo, yeena abalekuliire agho.” Aye abantu baamukolera olukwe, baamukubira amabaale mu luya lw'eisinzizo, nga baajiira ku kiragiro kya kyabazinga. Mu ngeri eyo kyabazinga Yoashi yaaloba kwidhukira ekisa Yehoiada kye yamukolera, yaita Zekaria mutabane wa Yehoiada oyo. Zekaria bweyali ali kumpi okufa, yaakoba ati: “Musengwa Katonda agwananga yaabona kino ky'okoze, yaakwesasuulizaaku.” Agho ng'omwaka guli kuwaaku, ab'eigye ly'Abasiria baalumba Yoashi. Baidha mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, baita abakulembeze ab'abantu boonaboona okubasaaniagho, baatoola n'omunhago gwe baanhaga gwonagwona, baagutwala ye kyabazinga ow'e Damasiko. Waire ng'eigye ery'Abasiria lyali itono, Musengwa Katonda yaligha okughangula eigye ly'Abayudaaya eryali eikologho lyene kuba abantu b'omu Buyudaaya baali baviire ku Musengwa Katonda, oyo Katonda wa badhaadha baibwe. Kale kyabazinga Yoashi baamubonereza batyo. Abasiria bwe baagolola, baaleka Yoashi oyo nga bamufumiite inho ebibwa. Agho abagheereza be beene baamukolera olukwe, baamutemulira mu buliri bwe olw'okwita mutabane wa Yehoiada kabona. Kale yaafa, baamuziika mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi, aye ti mu lwambiidhi lwa bakyabazinga. Abaakola olukwe okumwita, baali: Zabadi mutabane w'omukazi Omuammoni ayetebwa Shimeathi, ni Yehozabadi mutabane w'omukazi Omumoabu ayetebwa Shimurithi. Byonabyona ebigema ku batabane ba Yoashi oyo, ni ku ebyo abalanzi bye baalanga okumuvumirira, ni ku kuzimba obuyaaka eisinzizo, byaghandiikibwa mu Kitabo ekiinhonhola ebifa ku bakyabazinga. Mutabane we Amazia n'eyamusikira ku bwakyabazinga. Amazia yaafuuka kyabazinga wa Buyudaaya ng'agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka amakumi abiri na mwenda mu Yerusalemu. Eriina lya inhina nga ni Yehoaddani ow'e Yerusalemu. Amazia yakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, aye nga tabikola na mwoyo mulala. Era olwamala okukakata ati ku bwakyabazinga, ng'aita abagheereza be bale abaita lata we. Aye tiyaita baana baibwe, kuba yajiira ku kyaghandiikibwa mu Kitabo eky'Amateeka ga Musa, nga Musengwa Katonda bwe yalagira ati: “Abazaire mutabaitanga lwa misango baana baibwe gye baiziiza, n'abaana mutabaitanga lwa misango gya bazaire baibwe gye baiziiza. Omuntu aidha kwitibwanga lwa musango gw'anaabanga ng'aiziiza mwene.” Agho Amazia yaasoloza abasaadha boonaboona ab'omu kika kya Yuda n'ab'omu kya Benjamini, yaabagabamu ebikunsu eby'abaisirukale ng'ajiira ku nda dha baiseibwe, nga bakulemberwa abaduumizi b'abaisirukale olukumi olukumi n'ekikumi ekikumi. Yaabala abo abaali nga bagheziiza emyaka amakumi abiri egy'obukulu n'okusingagho. Yaakizuula nga bagheramu abasaadha emitwalo amakumi asatu (300,000) abalondeibwa n'obwegendereza, nga basobola okuja mu lutalo, era nga bali n'obumanhirivu mu kulwanisa amafumo n'engabo. Era yaapangisa n'abaisirukale ab'amaani abaziramu ntete emitwalo ikumi (100,000), ng'abatoola mu Isiraeli, ku mughendo gwa talanta edha feeza kikumi. Aye omuntu wa Katonda yaidha yaamukoba ati: “Isebantu kyabazinga, otageza kuja na bantu ba igye lya Isiraeli, kuba Musengwa Katonda tali ghalala na bantu abo Abaefuraimu. Aye bw'obona ng'abo n'abanaakuleetera okuba ow'amaani mu lutalo, ja nabo. Aye Katonda aidha kukukuba enume y'ekigwo mu maiso g'abazigu bo, kuba Katonda oyo ali n'obuyinza obw'okubeera omuntu n'aghangula, era yaaba n'obw'okumuleka ni bamughangula.” Amazia yaakoba omuntu wa Katonda ati: “Ate nnaakola ntya talanta ekikumi, dhe mmaze okusasula eigye lya Isiraeli?” Omuntu wa Katonda yairamu ati: “Musengwa Katonda asobola okukugha n'ebisinga agho.” Agho Amazia yaasiibula ab'eigye eryali liidhie y'ali nga liva mu Efuraimu, yaabalagira okwirayo ewaibwe. Abantu abo bairayo ewaibwe nga basungughaliire abantu b'omu Buyudaaya ekibitiriire. Amazia yaasiba omwoyo, yaakulembera eigye lye, yaaja mu Kiiko ky'Omuunhu, yaitirayo abaisirukale Abaedomu omutwalo mulamba (10,000). Abayudaaya baagema n'abantu abandi omutwalo mulala, baabatwala ghaigulu ku ngulu ku lubaale, memale baabawoloba ghansi, boonaboona baamanhianguka. Ebyo nga bikaali agho, abaisirukale Abaisiraeli Amazia be yaizaayo ng'abalobeire okuja naye mu lutalo, baaja baalumba ebibuga bya Buyudaaya, okuva e Samaria okutuuka e Bethi Horoni, baitamu abantu enkumi isatu (3,000) era baatwala n'omunhago mungi. Amazia bweyali ng'amaze okwita Abaedomu, yaaleeta emisambwa gy'abantu abo ab'e Seiri. Yaagitaagho gibenga bakatonda be, era yaagisinza n'okuginiokeza obubbaani. Musengwa Katonda kyeyava n'asungughalira Amazia, yaamusindikira omulanzi. Omulanzi oyo yaamukoba ati: “Lwaki oli kusinza emisambwa egy'abantu egyalemwa okuwonia abantu baagyo okubatoola mu buyinza bwo?” Aye yali akaayogera, kyabazinga yaamukoba ati: “Twakulonda li okuba omuwi ow'amagezi wa kyabazinga? Sirika, okutoolaku ng'oli kunoonia kukwita!” Omulanzi yaasirika, aye era ng'amaze okumukoba ati: “Ndidhi nga Katonda mumalirivu okukuzikiriza, kuba okoze ekyo era waaloba kuwulirisa magezi ge nkughaire.” Agho kyabazinga Amazia owa Buyudaaya ng'amaze okwebuuzaaku ku bamugha amagezi, yaatuma abakwenda eri kyabazinga Yoashi owa Isiraeli, mutabane wa Yehoahazi era mwidhukulu wa Yehu, ng'akoba ati: “Ale idha twagaanane, tulinzaganie obweni.” Ate kyabazinga Yehoashi owa Isiraeli yaagheereza kyabazinga Amazia owa Buyudaaya obukwenda ng'akoba ati: “Olukandwa olwali ku lusozi Lebanoni lwagheereza obukwenda eri omuvule ogwali ku lusozi olwo Lebanoni, nga lukoba luti, ‘Gha mutabane wange mughala wo amubayize.’ Agho ensolo ey'omu nsiko ey'oku lusozi Lebanoni bweyali ebita, yaatyankirira olukandwa olwo. Mpegaano oli kukoba oti, ‘Bona eno, naghangula Edomu!’ Ekyo kyakuleetera okwekuluntaza. Kale ni ba ewuwo weesaake n'ekyo. Lwaki onaawuula ebizibu eby'okukuzikiriza iwe ni Buyudaaya yoonayoona?” Aye Amazia yaaloba okuwulirisa, kuba Katonda yayenda okubaghaayo baghangulwe abazigu baibwe, olw'okusinza emisambwa egya Abaedomu. Kale Yehoashi kyabazinga wa Isiraeli kyeyava ni yeesowolayo okulumba Amazia kyabazinga wa Buyudaaya, baalinzagania obweni mu lutalo olwali e Bathi Shemeshi ekya Buyudaaya. Isiraeli yaaghangula Buyudaaya, kiisi mwisirukale wa Buyudaaya yaalumuka okwiragho ewuwe. Agho kyabazinga Yehoashi owa Isiraeli, yaagema kyabazinga Amazia owa Buyudaaya mutabane wa Yoashi era mwidhukulu wa Ahazia, ng'amugemera e Bethi Shemeshi. Yaamuleeta e Yerusalemu, era Yehoashi oyo yaamenha ekimante ekyezungulwire ekibuga Yerusalemu ekyo, okuva ku Mulyango gwa Efuraimu okutuuka ku Mulyango Ogwokunsonda obwo nga n'obuleeyi bwa mita ng'oti ebikumi bibiri. Yaanhaga zaabu ni feeza yeenayeena, n'ebintu ebikozesebwa byonabyona bye yayagaana mu isinzizo lya Musengwa Katonda, ebyakuumibwanga Obedi Edomu. Yaatwala n'eby'obukombe eby'omu kisaagaati kya kyabazinga, era yaatwala n'abantu ng'omusingo. Agho yairayo e Samaria. Kyabazinga Amazia owa Buyudaaya, mutabane wa Yoashi, yasigala ng'akaaligho okumala entangama ya myaka ikumi n'etaanu, nga kyabazinga Yehoashi mutabane wa Yehoahazi amaze okufa. Ebindi byonabyona Amazia bye yakola okuva mu mainhama okutuuka ku nkomerero, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Buyudaaya n'aba Isiraeli. Okuviira irala Amazia lwe yakyuka n'ava ku Musengwa Katonda, ghaaligho abaakola olukwe mu Yerusalemu okumwita. Kale yaalumukira mu kibuga ky'e Lakishi, aye era baatumayo abantu okumunooniayo, era baamwitirayo. Omulambo gwe baaguleetera ku mbalaasi, baamuziika mu Yerusalemu mu lwambiidhi lwa badhaadha be, mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Agho abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya, baalonda Uzzia eyali ng'agheza emyaka eikumi n'omukaaga egy'obukulu, baamufuula kyabazinga okusikira lata we Amazia. Uzzia yaiza ekibuga Elothi ku Buyudaaya era yaakizimba buyaaka, nga lata we amaze okufa ni yeeyimba ku badhaadha be abaafa. Uzzia oyo yali agheza emyaka ikumi na mukaaga egy'obukulu, era yaafugira mu Yerusalemu okumala entangama ya myaka ataanu n'ebiri. Inhina nga ni Yekolia ow'e Yerusalemu. Uzzia yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, nga lata we Amazia bye yakolanga. Yeeghaayo yaagheerezanga Katonda, ebiseera byonabyona Zekaria eyamwegeresa okutyanga Katonda oyo bye yamala ng'akaali mulamu. Era Musengwa Katonda yaaleetera Uzzia ebintu okumujiiranga obukalamu, ekiseera kyonakyona Uzzia oyo kye yamala ng'amugheereza. Uzzia oyo yaaja yaalumba Abafilisiti, yaabalwanisa, yaamenhagho ebimante eby'oku bibuga, Gathi, ni Yabune, ni Ashidodi. Era yaazimba ebibuga mu biketezo by'e Ashidodi, n'aghandi mu nsi y'Abafilisiti. Katonda yaamubeeraku okughangula Abafilisiti, n'Abawarabu abaabanga e Gurubaali, n'Abameuni. Abammoni baamughanga omusolo, era yaamanhikana inho okutuukira irala ku nsalosalo ni Misiri, kuba yafuuka wa maani inho. Uzzia era yaazimba ebituuti ebirengererwaku, ku kimante ekyezungulwire Yerusalemu ku Mulyango ogw'omu Nsonda, ni ku Mulyango ogw'omu Kiiko, n'ekimante ghe kigonhokera. Era yaazimba ebituuti ebirengererwaku mu irungu, yaasima n'ensulo kamaala, kuba yali n'ebyayo kamaala mu biketezo eby'omu biiko n'eby'oku museetwe. Era yali n'abalimi abaalabiriranga emizabbibu mu nsozi, ni mu itaka eigimu, kuba yayendanga inho okulima. Uzzia era yali n'eigye ery'abaisirukale abeetegefu okulwana olutalo, nga bali mu bikunsu ebirimu abaisirukale ababaliibwa era ni baghandiikibwa Yeieli omughandiisi ni Maaseia omukungu, nga bombi bakulemberwa Hanania owundi ku baduumizi ba kyabazinga. Abaduumizi abo baakuliranga enda dha baiseibwe, nga ba maani abaziramu ntete, era nga baghera enkumi ibiri na lukaaga (2,600). Abo n'abaaduumiranga eigye ery'abaisirukale emitwalo amakumi asatu n'akasanvu n'ebikumi ebitaanu (307,500), abaabanga n'amaani amangi einho, nga basobola okuyamba kyabazinga okulwanisa abazigu be. Uzzia yaategekera eigye lyonalyona engabo, n'amafumo, n'enkuufiira edh'ekyuma, n'ebivaalo eby'omu kifuba eby'ekyuma, n'obulaso, n'amabaale ag'okusuula n'ensuumulo. Abasaadha abakugu baayiiya, baakola mu Yerusalemu ebyuma ebiteebwa ku bituuti ebirengererwaku ni ku nsonda dh'ebimante, ni birasa obusaale era ni bisuula amabaale amanene. Kale yaamanhika inho woonawoona, era yaaba wa maani olw'obuyambi obungi einho bwe yafuna. Aye kyabazinga Uzzia bwe yafuuka ow'amaani atyo, yaidhamu okwekuluntaza era ekyo kyamuviiraku okugwa kuba yeetulinkiriza yaingira mu isinzizo lya Musengwa Katonda, yaaniokeza obubbaani ku alutaari eniokezebwaku obubbaani. Aye Azaria kabona, ni bakabona ba Musengwa Katonda kinaana, abasaadha abaziramu ntete, baingira nga bali kumuvaaku einhuma, baamulobera nga bakoba bati: “Uzzia, ti mulimo gwo okuniokeza Musengwa Katonda obubbaani. Ogwo mulimo gwa bakabona ab'oku lulyo lw'Aaroni abaayawulibwa okubuniosanga. Fuluma mu kifo kino ekitukuvu kuba okoze kisobyo, era Musengwa Katonda taidha kukugha kitiibwa naire olw'ekyo ky'okoze.” Agho Uzzia yaasungughalira bakabona. Yali ayemereire agho mu isinzizo okuliiraana ni alutaari eniokezebwaku obubbaani, ng'agemye n'ekintu ekiniokezebwamu obubbaani. Bwe yasungughalira bakabona atyo, endwaire ey'ebigenge yaamufukumuka mu kyeni nga bakabona abo babona. Agho Azaria Kabona Omukulu ni bakabona abandi boonaboona, bwe baamulingirira baategeera ng'endwaire ey'ebigenge emufukumwike mu kyeni. Kale baamubinga ave mangu mu isinzizo. Ni mwene yeena yaayangughaku okufulumamu, kuba Musengwa Katonda yali amubonereiza. Kyabazinga Uzzia yaaba n'endwaire eyo ey'ebigenge okutuusa lwe yafa. Era olw'okuba yali n'endwaire eyo, yaabanga mu ndhu yiye yenka, nga taikirizibwa kwingira mu isinzizo. Mutabane we Yothamu yaasigala nga n'akulira ekisaagaati kye eky'obwakyazinga, era nga n'afuga abantu b'ensi eyo. Ebindi byonabyona Uzzia bye yakola mu mainhama okutuuka ku nkomerero, byaghandiikibwa Isaia omulanzi, mutabane wa Amozi. Agho Uzzia oyo yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa kumpi nabo, aye nga ti mu lwambiidhi lwa bakyabazinga, kuba abantu baakoba bati: “Ali n'endwaire ey'ebigenge.” Mutabane we Yothamu yaamusikira ku bwakyabazinga. Yothamu yafuuka kyabazinga ng'agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mukaaga mu Yerusalemu. Inhina yali nga ni Yerusha mughala wa Zadoki. Yothamu yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, nga lata we Uzzia bye yakolanga. Aye tiyaghaguza kwingira mu isinzizo kuniokeza bubbaani, ng'oti ni ise bwe yakola waire ng'abantu baaja mu maiso n'okukola ebibi. Yaazimba omulyango ogw'eitale ogw'eisinzizo lya Musengwa Katonda, era yaakola inho ku kuzimba ekimante ekigumu eky'oku kibuga Yerusalemu, mu kitundu ekyetebwa Ofeli. Yaazimba ebibuga mu biketezo bya Buyudaaya eby'oku nsozi, era yaazimba ebifo eby'okwewogomamu n'ebituuti ebirengererwaku mu bibira eby'oku nsozi. Yaalwanisa kyabazinga w'Abammoni yaamughangula. Abammoni abo baamugha omusolo mu mwaka ogwo, nga gwa talanta kikumi (100) edha feeza, n'ensawo omutwalo mulala (10,000) edh'engaano, n'ensawo omutwalo mulala (10,000) edhindi edha sayiri. Era baamugha omusolo ogwaga n'ogwo, mu mwaka ogwokubiri ni mu gwokusatu. Kale Yothamu yaafuuka wa maani, kuba yagonderanga Musengwa Katonda we. Ebindi byonabyona Yothamu bye yakola, n'entalo dhe dhoonadhoona dhe yalwana, era n'enkola ye, byaghandiikibwa mu Kitabo kya Bakyabazinga ba Isiraeli n'aba Buyudaaya. Yothamu oyo yafuuka kyabazinga ng'agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mukaaga mu Yerusalemu. Agho yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Mutabane we Ahazi yaamusikira ku bwakyabazinga. Ahazi yaafuuka kyabazinga ng'agheza emyaka amakumi abiri egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mukaaga mu Yerusalemu. Tiyajiiranga ku mpisa nungi edha dhaadha we Daudi, eyakolanga ebituufu Musengwa Katonda we by'asiima. Aye yaajiiranga ku mpisa embi edha bakyabazinga ba Isiraeli, era yaakola n'ebifaananie by'emisambwa Baali, mu kyuma ekisaanuusiibwa. Yaaniokezanga obubbaani mu kiiko kya mutabane wa Hinnomu. Yaatuuka n'okwokyanga batabane be ng'ebigheebwayo, ng'empisa eyenhinhalwa bweyali ey'abamaghanga agandi, Musengwa Katonda be yabinga mu nsi eyo nga Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Yaaghangayo emisengo era yaaniokezanga obubbaani mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, ni ku nsozi, na buli ghansi mu kinsense kya muti muzibirivu. Olw'ebibi ebyo Ahazi bye yakola, Musengwa Katonda we kyeyava n'amughaayo ye kyabazinga w'e Siria, yaamughangula, era yaatwala abantu be kamaala inho e Damasiko, nga basibe. Kabiri Musengwa Katonda oyo yaamughaayo ye kyabazinga Peka owa Isiraeli, yaamughangula ng'aise n'abantu be kamaala inho. Peka oyo mutabane wa Remalia yaita mu Bayudaaya abantu emitwalo ikumi n'ebiri (120,000) mu lunaku lulala, olw'okuba baava ku Musengwa Katonda, oyo Katonda wa badhaadha baibwe. Abantu abo boonaboona baali abasaadha abaziramu ntete. Ate Zikuri omulwani ow'amaani Omuisiraeli ow'omu kika kya Efuraimu, yaita Maaseia mutabane wa kyabazinga Ahazi, ni Azurikamu eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga, ni Elukana eyaiririranga kyabazinga mu buyinza. Abaisiraeli baagema abakazi Abayudaaya, n'abaana abalenzi n'abaghala, emitwalo amakumi abiri (200,000), baabatwala nga basibe waire nga Abayudaaya abo baluganda lwaibwe. Era baabatoolaku n'ebintu kamaala ng'omunhago omunhago ogwo baagutwala e Samaria. Aye ghaaligho omulanzi wa Musengwa Katonda ng'aba Samaria, eriina lye nga ni Odedi. Oyo yaaja okweisuusaayo eigye nga liri kwira e Samaria, yaabakoba ati: “Bona eno, olw'okuba Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe yasungughalira ab'omu Buyudaaya, kyaviire n'abaghaayo ye muli okubaghangula. Aye mperaano awuliire engeri ye mubaiseemu n'obukambwe obutaloodheka. Ate imwe buti muli kwenda kufuula abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, abasaadha n'abakazi, babe bairu baimwe. Aye obwo imwe muzirakuuku bibi byaimwe, bye mwakola ni musungughaza Musengwa Katonda waimwe? Kale ni muwulirise kye nkoba, mwizeeyo abasibe abo kuba baluganda lwaimwe. Bwe mutaakole mutyo, Musengwa Katonda aidha kubabonereza n'obukambwe.” Agho abandi ku bakulembeze, boona nga ba mu kika kya Efuraimu, baatakania abo abaali bali kwira okuva mu lutalo. Abakulembeze abo nga ni bano: Azaria mutabane wa Yohanani, ni Berekia mutabane wa Meshillemothi, ni Yehizekia mutabane wa Shallumu, ni Amasa mutabane wa Hadulai. Baakoba abo abaali bali kwira okuva mu lutalo, bati: “Timwidha kuleeta ghano basibe abo. Ife twakola ebibi twasungughaza Musengwa Katonda mu Isiraeli, era tuli n'omusango munene. Aye ate imwe muli kwenda kwongereza ku bibi bye twakola, ni ku musango gwe tuli nagwo.” Agho abaisirukale baaleka abasibe n'omunhago mu maiso g'abakulembeze n'ag'abantu boonaboona. Agho abasaadha bale ab'omu kika kya Efuraimu aboogeirwaku baasituka, baatwala abasibe abaali amadu, baabagha engoye nga batoola ku munhago baabavaaza era baabagha n'engaito. Baabafunira eby'okulya n'eby'okunhwa, era baabasiiga omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Abo abaali nga baziramu maani baabatwalira ku ndogoyi, baabatuusa mu boluganda lwaibwe e Yeriko, ekibuga eky'emiti eminaazi. Agho Abaisiraeli bairayo e Samaria. Mu biseera ebyo, kyabazinga Ahazi yaasaba kyabazinga w'e Assiria okumubeera, kuba Abaedomu baali kabiri nga balumbye ab'omu Buyudaaya, baabaghangula era baatwala n'abasibe. Abafilisiti boona nga balumbye ebibuga eby'omu biketezo eby'omu biiko bya Buyudaaya. Baagema ebibuga bino era baabibaamu: Bethi Shemeshi, ni Aiyaloni, ni Gederothi, ni Soko ghalala n'ebyalo byakyo, ni Timuna ghalala n'ebyalo byakyo, ni Gimuzo ghalala n'ebyalo byakyo. Ebyo byaligho, kuba kyabazinga Ahazi oyo yakola eidhoogo mu Buyudaaya era yaaloba kuba mwesigwa eri Musengwa Katonda, yaaleetera Musengwa Katonda okusindika ebizibu ku Buyudaaya. Era kyabazinga Tigulathi Pileseri ow'e Assiria bwe yaidha, tiyayamba Ahazi naire, aye yamukiriga bukirige, yaayongera bwa kumweraliikiriza. Ahazi yaatoola ku bintu ebyali mu isinzizo, ni mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga, ni mu ndhu edh'abakungu, yaabigha kyabazinga w'e Assiria oyo, aye era byona ghazira kye byamuyamba naire. Kyabazinga Ahazi oyo, ni mu kiseera kye yabeeramu mu buzibu, yeeyongera bweyongere okukola ebibi eri Musengwa Katonda. Yaaghaayo emisengo eri bakatonda b'e Damasiko abaamughangula, ng'akoba ati: “Bakatonda b'e Siria baayamba bakyabazinga baayo, zeena ka mbaghe emisengo baanhambe.” Aye byamuviiramu bwa kuzikirira, mwene n'ensi ye yoonayoona. Agho Ahazi yaasoloza ebintu ebikozesebwa mu isinzizo, yaabimenhamenha byonabyona. Yaigalagho eisinzizo, yeekolera alutaari mu buli kifo mu Yerusalemu. Ni mu buli kibuga kya Buyudaaya yaazimbamu ebifo ebigulumivu ebisinzibwamu, eby'okuniokezangaku obubbaani eri bakatonda ab'amaghanga agandi. Ekyo kyaleetera Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha be okumusungughalira. Ebindi byonabyona Ahazi bye yakola, n'empisa dhe dhoonadhoona, okuva mu mainhama okutuuka ku nkomerero, byaghandiikibwa mu Kitabo kya Bakyabazinga ba Buyudaaya n'aba Isiraeli. Agho Ahazi yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu kibuga Yerusalemu aye ti mu lwambiidhi lwa bakyabazinga. Mutabane we Hezekia yaamusikira ku bwakyabazinga. Hezekia yafuuka kyabazinga wa Buyudaaya ng'agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu, era yaafugira entangama ya myaka amakumi abiri na mwenda mu Yerusalemu. Inhina nga bamweta Abiya mughala wa Zekaria. Hezekia yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, ng'oti n'ebyo dhaadha we Daudi bye yakolanga. Mu mwezi gwe yatooleramu okufuga mu mwaka gwe ogwasooka, yaigulagho endhigi dh'eisinzizo era yaalirongoosa. Yaingiza bakabona n'Abalevi, beesololeza mu luya lw'eisinzizo ku luuyi olw'e buvandhuba. Yaabakoba ati: “Imwe Abalevi mumpulirise. Mukole mwetukuze, era mutukuze n'eisinzizo lya Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baimwe. Ekifo ekitukuvu kino mukitoolemu ebyo byonabyona ebikireetera okwonooneka. Badhaadha baife baakola ebibi baaloba kuba beesigwa eri Musengwa Katonda waife. Baamuvaaku, era n'ekifo ky'abaamu baakikuba bwa nkoone. Baigalagho endhigi edhingira mu isinzizo, baazikiza entaala, era baaloba okuniokeza obubbaani, waire okughaayo ebigheebwayo ebyokebwa eri Katonda wa Isiraeli, mu kifo kye ekitukuvu. Musengwa Katonda kyeyava n'asungughalira ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, yaabatuusa ku buzibu obuleetera buli muntu okubeewuunhia n'okubeesiimooza, nga bwe mukyeboneraku beene n'amaiso gaimwe. Balata baife babaitira mu ntalo, ate bakazi baife ni batabane baife era ni baghala baife, baabatwala mu bunhage. “Mperaano nsazeegho okukola endagaano ni Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, olwo alekere agho okutwolekeza obusungu bwe obubitiriire. Baana bange, mutalwa naire, kuba Musengwa Katonda abalonze okwemereranga mu maiso ge, mumugheereze nga mumusinza era nga mumuniokeza obubbaani.” Agho Abalevi bano baasituka: Ku b'oku nda ya Kohathi mwalimu, Mahathi mutabane wa Amasai, ni Yoeli mutabane wa Azaria. Ku b'oku nda ya Merari mwalimu, Kishi mutabane wa Abudi, ni Azaria mutabane wa Yehalleleli. Ku b'oku nda ya Gereshoni mwalimu, Yoa mutabane wa Zimma, ni Edeni mutabane wa Yoa. Ku b'oku nda ya Elizafani mwalimu, Shimuri ni Yeueli. Ku b'oku nda ya Asafu mwalimu, Zekaria ni Mattania. Ku b'oku nda ya Hemani mwalimu, Yehueli ni Shimei. Ku b'oku nda ya Yeduthuni mwalimu, Shemaia ni Uzzieli. Abalevi abo baasoloza Balevi banaibwe, beetukuza. Baingira ni mu isinzizo baalitukuza, nga kyabazinga bwe yabalagira ng'ajiira ku ebyo Musengwa Katonda bye yalagira. Ate bakabona baingira mu kisenge eky'omunda mu isinzizo, baakirongoosa. Baatoolayo ebyo byonabyona bye baayagaanayo ebitali birongoofu, baabireeta mu luya olw'eisinzizo. Abalevi baabifulumya kuliya, baabitwala baabisuula mu kaiga Kiduroni. Baatoolera okulongoosa eisinzizo ku lunaku olusooka olw'omwezi ogusooka. Era olunaku olwomunaana olw'omwezi gwene ogwo lwaja okutuuka, nga bamaze okutuuka ku kisasi aghaingirirwa mu isinzizo. Kabiri baakola enaku edhindi munaana nga bategeka eisinzizo okulitukuza. Ku lunaku olweikumi n'omukaaga olw'omwezi gwene ogwo, baamaliriza. Agho Abalevi baaja ye kyabazinga Hezekia, baamukoba bati: “Isebantu kyabazinga, tumaze okulongoosa eisinzizo lyonalyona, n'alutaari y'ebigheebwayo ebyokebwa ghalala n'ebikozesebwaku byonabyona, n'emeeza kwe bata emigaati egigheereibwayo eri Katonda ghalala n'ebikozesebwaku byonabyona. Ebikozesebwa byonabyona kyabazinga Ahazi bye yasuula ere, mu biseera bye yaviira ku Katonda, tubitegeike, twabitukuza, era buti biri mu maiso g'alutaari ya Musengwa Katonda.” Agho kyabazinga Hezekia yaasitukiramu ku nkyo, yaayetesa abakulembeze b'omu kibuga, beesoloza baaja mu isinzizo. Baaleeta ente enume musanvu, n'entaama enume musanvu, n'entaama ento musanvu, n'embuzi enume musanvu. Ebyo nga n'ekigheebwayo olw'ebibi, ku lw'obwakyabazinga, ni ku lw'eisinzizo, ni ku lwa Buyudaaya. Era yaalagira bakabona baidhukulu b'Aaroni okubigheerayo ku alutaari. Agho baita ente enume, bakabona baatoola omusaayi gwadho baagumansira ku alutaari. Ate baita entaama enume, baatoola omusaayi gwadho baagumansira ku alutaari. Era baita n'entaama ento, omusaayi gwadho gwona baagumansira ku alutaari. Olwo baaleeta embuzi enume mu maiso ga kyabazinga n'ag'abantu abeesoloiza, ng'ekigheebwayo olw'ebibi, era abo baadhitaaku emikono gyaibwe. Bakabona baadhiita, baayugha omusaayi gwadho ku alutaari, ng'ekigheebwayo olw'ebibi by'Abaisiraeli boonaboona, bisobole okubatoolebwaku kuba kyabazinga yalagira okughaayo ekigheebwayo ekyokebwa n'ekigheebwayo olw'ebibi, ku lw'Abaisiraeli boonaboona. Yaata Abalevi mu isinzizo nga bagemye n'ebide, n'entongooli, n'endingidi, ng'ajiira ku kiragiro Musengwa Katonda kye yagha kyabazinga Daudi, ng'abita mu Gadi omulanzi wa kyabazinga ni Nathani omulanzi. Abalevi baayemerera nga bagemye n'ebivuga bya Daudi, ni bakabona boona baayemerera nga bagemye amagwala. Agho Hezekia yaabalagira bagheeyo ekigheebwayo ekyokebwa ku alutaari. Era omukolo ogw'ekigheebwayo bwe gwatoolera, abantu baatoolera okwembera Musengwa Katonda, n'okufuuwa amagwala, n'okukuba ebivuga bya kyabazinga Daudi owa Isiraeli. Abantu boonaboona abaali beesolokeiza agho, baasinza. Abembi baayemba, n'abafuuyi b'amagwala baagafuuwa. Ebintu byaba bityo, okutuukiza irala ekigheebwayo ekyokebwa lwe kyawaagho. Ekigheebwayo ekyokebwa bwe kyawaagho, kyabazinga n'abaaligho boonaboona baakuba amakiryaivu, baasinza. Kyabazinga Hezekia n'abakungu be baalagira Abalevi okwemba enhembo edhisaaka Musengwa Katonda, edhaayiiyizibwa Daudi ni Asafu omulanzi. Baayemba enhembo edhisaaka nga basangaavu, era baakuba amakiryaivu, baasinza. Agho Hezekia yaakoba abantu ati: “Mpegaano ni, nga bwe mumaze okwetukuza ni muba aba Musengwa Katonda, museete muleete mu isinzizo emisengo n'ebigheebwayo olw'okwebaza.” Abantu abaali beesoloiza baaleeta emisengo n'ebigheebwayo olw'okwebaza. Era abandi baaleeta ebigheebwayo ebyokebwa eby'ekyeyendere. Baaleeta ente enume nsanvu (70), n'entaama enume kikumi (100), n'entaama ento ebikumi bibiri (200), ebyo byonabyona byaba ng'ekigheebwayo ekyokebwa eri Musengwa Katonda. Ebindi bye baaleeta okughaayo bibe ebya Musengwa Katonda, byali ente enume lukaaga (600), n'entaama enkumi isatu (3,000). Aye bakabona baali batono nga tibasobola kwita nsolo edho dhoonadhoona edh'ebigheebwayo ebyokebwa kuba Abalevi baafangayo inho okwetukuza okusinga bakabona. Kale baganda baibwe Abalevi baababeeraku, okutuusa ni bakabona abandi boona bwe baamala okwetukuza ni babeeyimbaku, okutuusa omulimo lwe gwawa. Okwongereza ku bigheebwayo ebyayokebwa byonabyona okuwaagho, ghaaligho n'amasavu ag'ebigheebwayo olw'okutabagana, n'ebigheebwayo ebifukibwa, ebyagheerwayo aghalala n'ebigheebwayo ebyayokebwa ebyo. Kale okusinza okw'omu isinzizo kwaizibwagho kutyo. Agho Hezekia n'abantu boonaboona baasagamba, kuba Katonda yababeera, baakola ebintu ebyo byonabyona amangu gatyo. Agho kyabazinga Hezekia yaagheereza obukwenda eri abantu boonaboona ab'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya, era yaaghandiikira n'ab'omu kiketezo kya Efuraimu n'ab'omu kya Manasse, ng'abakoba okwidha mu isinzizo e Yerusalemu, bakolere Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli Ekibinuko eky'Okubitizibwa. Kyabazinga oyo yali amaze okwekobaana n'abakungu be, era n'abantu boonaboona abaali beesolokeiza mu Yerusalemu, ng'ekibinuko ekyo ba kukikola mu mwezi gwakubiri. Aye tibaasobola kukikola mu nnaku dhaakyo, kuba omughendo gwa bakabona abaali beetukwiza gwali tigumala, ate n'abantu baali nga tibeesololeiza bukalamu mu Yerusalemu. Agho kyabazinga n'abantu boonaboona abaali beesoloiza, baasiima entegeka eyo. Kale baalagira kirangirirwe mu Isiraeli yoonayoona, okuva e Beerisheba okutuuka e Dani, nti abantu baidhe e Yerusalemu bakolere Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa kuba baali tibakikolangaku nga bali kamaala nga bwe kiragirwa. Agho abakwenda baakola nga kyabazinga bwe yalagira, baaja mu Isiraeli ni mu Buyudaaya mwonamwona nga bali n'embaluwa edhiva ye kyabazinga oyo n'abakungu be, edhikoba dhiti: “Imwe Abaisiraeli abaawonagho ni mutatwalibwa bakyabazinga ba Siria, mukyuke mwire eri Musengwa Katonda, Katonda wa Aburahamu, ni Isaaka, ni Isiraeli, memale yeena aire ye muli. Mulobe kuba ng'oti ni badhaadha baimwe ni baganda baimwe, abaasungughaza Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe, n'abaghaayo okuzikirizibwa nga bwe muli kubona. Era mulobe kuba na mpwitu ng'oti ni badhaadha baimwe, aye mwegheeyo eri Musengwa Katonda, mwingire mu isinzizo lye, lye yatukuza ebyanda n'ebyanda. Mugheerezenga Musengwa Katonda waimwe, olwo alekere agho okuboolekeza obusungu bwe obubitiriire. Bwe munaakyuka ni mwira eri Musengwa Katonda, abo abaatwala baganda baimwe n'abaana baimwe nga basibe, baidha kubagemerwa ekivunika, babalekule baire mu nsi eno kuba Musengwa Katonda waimwe wa kisa era asaasira. Taja kubakuba nkoone nga mwize y'ali.” Agho abakwenda baaja mu buli kibuga ekiri mu kiketezo kya Efuraimu n'ekya Manasse, era baaja baatuukira irala ni mu kiketezo kya Zebuluni. Aye abantu baayo baabasekerera busekerere era baabanhooma inho. Okutoolaku abatono bati ku b'omu bika, ekya Asheri, n'ekya Manasse, n'ekya Zebuluni, abaagonda ni baidha e Yerusalemu. Era amaani ga Katonda gaakolera mu Bayudaaya, beeyimba kitole nga bamalirivu okujiira ku kiragiro kyabazinga n'abakungu be, kye baabagha nga Musengwa Katonda bwe yalagira. Agho abantu kamaala inho beesolokeza e Yerusalemu mu mwezi ogwokubiri, okukuza Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa. Baasitukiramu, baatoolagho alutaari dhoonadhoona edhaali mu Yerusalemu, edhaagheerwangaku emisengo n'okuniokezebwangaku obubbaani, baadhisuula mu kaiga Kiduroni. Ku lunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogwokubiri, baita entaama ento edh'okukuza Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Bakabona n'Abalevi abaali nga bakaali kwetukuza, ensoni dhaabagema, baaja beetukuza era baamala baaleeta mu isinzizo ebigheebwayo ebyokebwa. Baayemerera mu bifo byaibwe, ng'Amateeka ga Musa omusaadha wa Katonda bwe galagira. Abalevi baatwaliranga bakabona omusaayi ogw'emisengo, ate bakabona baagumansiranga. Mu bantu abaali beesoloiza, mwalimu kamaala abaali nga tibeetukwiza. Kale Abalevi baaja nga baitira buli muntu ku abo entaama ento ey'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, esobole okugheebwayo eri Musengwa Katonda. Era mu bantu abaali kamaala batyo, mwalimu bangi ku baava mu bika, ekya Efuraimu, n'ekya Manasse, n'ekya Issakari, n'ekya Zebuluni, abaali nga tibeetukwiza. Olwo baaba nga bali kukuza Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa mu nsambo etali ntuufu. Aye Hezekia yali amaze okubasabira ng'akoba ati: “Musengwa Katonda omulungi asonighe buli muntu, ali kusinza Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baife oyo n'omwoyo omulala, waire ng'omuntu oyo tiimulongoofu ng'amateeka g'eisinzizo bwe galagira.” Musengwa Katonda yaawulira Hezekia kye yamusaba, yaasonigha abantu yaaloba kubakolaku kabi. Agho Abaisiraeli abaali beesololeiza mu Yerusalemu, baamala enaku musanvu nga bali kukola embaga ey'Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa mu kusagamba okungi. Abalevi ni bakabona baasaakanga Musengwa Katonda buli lunaku, nga bakuba ebivuga n'amaani gaibwe goonagoona. Hezekia yaasiima Abalevi abaayoleka obukugu mu kugheereza Musengwa Katonda. Yaayogera nabo ng'abaizaamu amaani. Kale abantu baamala enaku musanvu nga bali kulya ebyali ku kibinuko. Baaghaayo emisengo egy'okutabagana n'egy'okwebaza eri Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe. Agho boonaboona abaali beesoloiza, baasalagho okumala enaku edhindi musanvu nga bali kukuza ekibinuko ekyo. Kale baamala enaku edhindi musanvu nga bali kukikuza mu kusagamba. Kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya yaagha abantu abo boonaboona ente enume lukumi (1,000) n'entaama kasanvu (7,000), edh'okughaayo ng'ebigheebwayo. N'abakungu ba kyabazinga boona baagha abantu abo ente enume lukumi (1,000) n'entaama omutwalo mulala (10,000). Era bakabona bangi inho beetukuza. Kale abantu abeesoloza ab'omu Buyudaaya, ghalala ni bakabona, n'Abalevi, n'abantu abeesoloza okuva mu Isiraeli, n'abantu ab'endha abaasenga mu Isiraeli ni mu Buyudaaya, boonaboona baasagamba. Era ekibuga Yerusalemu kyaidhula okusagamba, kuba ghaali tighabangaghooku kiri ng'oti n'ekyo, okuva mu biseera bya Solomoni mutabane wa Daudi, kyabazinga wa Isiraeli. Agho bakabona n'Abalevi baasituka, baasabira abantu enkabi. Katonda yaawulira amamiro gaibwe, yaasiima okusaba kwaibwe mu kifo kye ekitukuvu y'aba mu igulu. Ebyo byonabyona nga biwoire, Abaisiraeli boonaboona abaaligho baaja mu bibuga bya Buyudaaya, baamenhamenha empango edh'amabaale, baasimulagho ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashera n'ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, ni alutaari. Baaja baakola batyo mu biketezo ebindi byonabyona ebya Yuda, n'ebya Benjamini, n'ebya Efuraimu, n'ebya Manasse, okutuusa lwe baabizikiriza byonabyona. Agho abantu boonaboona bairayo mu bibuga byaibwe, buli muntu mu kibandha kye. Agho kyabazinga Hezekia yaataagho bakabona n'Abalevi mu bikunsu bikunsu, nga bagheereza mu ngobo ng'omulimo gwa buli muntu bwe gwali okughangayo ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana, okwo nga kw'otaire okugheerezanga Musengwa Katonda, n'okumwebazanga, n'okumusaakanga mu isinzizo. Kyabazinga yaatoola ku bintu ebibye ku bubwe, yaaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa, ebya buli nkyo n'ebya buli igulo, n'eby'oku Sabbato, n'eby'oku mbaga ey'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, n'eby'oku mbaga edh'ebibinuko ebindi ebyalagirwa, nga bwe kyaghandiikibwa mu Mateeka ga Musengwa Katonda. Era yaalagira abantu ab'omu Yerusalemu okuleetanga omugabo ogw'okughanga bakabona, basobolenga okutuukiriza Amateeka ga Musengwa Katonda n'omwoyo mulala. Ekiragiro ekyo bwe kyamala okulangirirwa, baaleeta mu bungi ebisooka okukungulwa, ku ngaano, ni ku mwenge ogw'emizabbibu, ni ku muzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, ni ku mudheenene ogw'endhuki, ni ku birime byonabyona. Era baaleeta mu bungi n'ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi ku ebyo bye baali nabyo. Abantu boonaboona abaabanga mu bibuga bya Buyudaaya baaleeta ente ndala ndala ku buli nte ikumi, n'entaama ndala ndala ku buli ntaama ikumi dhe baali nadho. Era baaleeta n'ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi bye baali nabyo, baabibunga agho, nga babighaireyo bibe ebya Musengwa Katonda waibwe. Ebintu ebyo baatoolera okubibunga mu mwezi ogwokusatu, baamaliriza mu mwezi ogwomusanvu. Agho Hezekia n'abakungu be bwe baidha ni babona emungo edho, beebaza Musengwa Katonda, era beebaza n'abantu be Abaisiraeli. Hezekia oyo yaabuuza bakabona ebigema ku mmungo edho. Agho Azaria Kabona Omukulu, mwidhukulu wa Zadoki, yaakoba ati: “Okuva abantu lwe baatoolera okuleeta ebintu mu isinzizo, tulya emere twaiguta twalekerera n'okulekerera, yaasigalagho nhingi inho kuba Musengwa Katonda aghaire abantu be enkabi.” Agho Hezekia yaalagira bategekeyo ebisenge mu isinzizo, era baabitegeka. Baingiza omwo n'obwegendereza ebyagheebwayo okuba ebya Musengwa Katonda, n'ekintu ekirala ekirala ku buli bintu eikumi omuntu bye yali nabyo. Baataagho Konania Omulevi okukolanga ogw'okubirabirira, nga Shimei muganda we n'amwiririra. Ate abaayambangaku Konania oyo ni muganda we oyo Shimei, nga ni bano: Yehieli, ni Azazia, ni Nahathi, ni Asaheli, ni Yerimothi, ni Yozabadi, ni Elieli, ni Isimakia, ni Mahathi, ni Benaia. Era nga baalondebwa kyabazinga Hezekia ni Azaria Kabona Omukulu ow'eisinzizo lya Katonda. Ate Kore mutabane wa Imuna, omukuumi w'omulyango ogw'e buvandhuba, n'eyalabiriranga ebyo abantu bye baaghaayo ye Musengwa Katonda ekyeyendere nga n'agabaniamu ebigheereibwayo okuba ebitukuvu einho ebya Musengwa Katonda oyo. Abaamuyambangaku baali, Edeni, ni Miniaminu, ni Yeshua, ni Shemaia, ni Amaria, ni Shekania. Baamuyambangaku n'obwesigwa mu bibuga bya bakabona, okugabira Balevi banaibwe ebintu, abakulu n'abato, mu bikunsu byaibwe aye mu abo timwalimu abo abaali baghandiikiibwa mu nkalala edh'obuzaale. Baagabiranga abasaadha n'abaana abalenzi boonaboona, ab'emyaka esatu egy'obukulu n'okusingagho, abaajanga mu isinzizo okugheereza mu ngobo edh'ebikunsu byaibwe. Bakabona baaghandiikibwanga mu nkalala dh'obuzaale nga bajiira ku nda dha baiseibwe. Ate Abalevi baaghandiikibwanga okuva ku b'emyaka amakumi abiri egy'obukulu n'okusingagho, nga bajiira ku mirimo gye baakolanga mu bikunsu byaibwe. Bakabona baaghandiikibwanga ghalala ni bakazi baibwe, n'abaana baibwe abalenzi n'abaghala, n'ab'omu maka gaibwe boonaboona kuba kyabeetaagisanga okwekuuma nga batukuvu okukola omulimo gwaibwe ekiseera kyonakyona. Ebigema ku bakabona baidhukulu b'Aaroni abaabanga mu nimiro edh'omu byalo eby'oku bibuga byaibwe, ghaaligho abantu abaateebwagho mu butongole okughanga omugabo kiisi musaadha abalirwa mu bakabona, na kiisi Mulevi eyaghandiikibwa. Kale Hezekia yaakolanga atyo mu Buyudaaya yoonayoona. Yaakolanga ebirungi n'ebituufu ebisiimya Musengwa Katonda we, era yaabanga mwesigwa y'ali. Ebintu byamujiiranga bukalamu, kuba buli mulimo ogw'okusinza Katonda we mu isinzizo yagukolanga na mwoyo mulala, ng'ajiira ku mateeka n'ebiragiro. Ebyo Hezekia bye yakola n'obwesigwa nga bimaze okuwa, Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria yaidha okulumba Buyudaaya. Yaasimba weema dhe kumpi n'ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, ng'asuubira okubighangula abigeme. Hezekia bwe yabona nga Sennakeribu aidhie, era nga mwetegefu okulwanisa Yerusalemu, yaaba ghalala n'abakungu be era n'abasaadha be ab'amaani, baategeka okusemba ensulo edh'amaadhi edhaali kuliya kw'ekibuga. Agho abantu kamaala beesoloza, baasemba ensulo dhoonadhoona edh'amaadhi era n'akaiga akaakuuluuliranga mu kiketezo ekyo, nga bakoba bati: “Tusobola tutya okuleka obuleke bakyabazinga ba Assiria okwagaana amaadhi amangi gatyo nga baidhie?” Agho kyabazinga yaazimba n'omwoyo mulala ekimante eky'oku kibuga ekyali kimenheibwagho, era yaakizimbaku n'ebituuti ebirengererwaku. Yaazimba n'ekimante ekindi kuliya ku ekyo. Yaalongoosa mu Kibuga kya Daudi, ekifo kye baidhuzaamu eitaka olw'okwekuuma abazigu, ekyayetebwanga Millo, kyaba kigumu inho. Yaakola eby'okulwanisa kamaala n'engabo kamaala inho. Abantu yaabataaku abaduumizi b'amagye babalabirire, era yaabasololeza ghe yali mu luya olw'oku mulyango gw'ekibuga. Agho yaayogera nabo ng'abagumya ati: “Mube bagumu era nga muli bamalirivu. Mutatya era mutawaamu maani olw'okubona kyabazinga w'e Assiria, oba olw'okubona eigye lye einene, kuba ife tuli n'ali n'amaani okusinga abo. Mwene ali na igye lya bantu buntu, aye ife tuli ni Musengwa Katonda waife, nga n'atubeera era nga n'atulwaniragho entalo dhaife.” Agho abantu bairamu amaani olw'ebyo kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya bye yabakoba. Ebyo nga biwoire, kyabazinga Sennakeribu ow'e Assiria eyali ng'azingiiza Lakishi n'amagye ge goonagoona, yaatuma abagheereza be eri kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya, n'eri abantu b'omu Buyudaaya boonaboona abaali e Yerusalemu. Yaakoba ati: “Kyabazinga Sennakeribu ow'e Assiria akoba ati, ‘Kiki ekiri kubeesiguza, ni mulinda babazingirize mu Yerusalemu?’ Hezekia bw'abakoba ati, ‘Musengwa Katonda waimwe aidha kubawonia Abassiria,’ mulowooza muti aba tali kubasendasenda kubaghaayo, olwo mufe endhala n'endiwo? Hezekia mwene oyo ti n'eyatoolagho alutaari n'ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, memale n'alagira abantu b'omu Buyudaaya ni mu Yerusalemu okusinzizanga mu maiso g'alutaari endala obulala eti, era nga ku yeene eyo kwe bali n'okuniokezanga n'obubbaani? Timwidhi nze ni badhaadha bange kye twakola abantu abamaghanga agandi? Mulowooza muti bakatonda ab'abantu b'omu nsi edho baasobola okubaaku kye bakola, okuwonia ensi dhaibwe badhitoole mu buyinza bwange? Mundageku katonda yeenayeena, ku bakatonda boonaboona ab'amaghanga ago badhaadha bange ge baasaaniagho, eyasobola okutoola abantu be mu ngalo dhange n'abawonia. Obwo mperaano imwe kiki ekibalowoozesa nti Katonda waimwe aidha kusobola okubawonia, abatoole mu buyinza bwange? Kale ni mulobe kuganha Hezekia kubaguyaguya waire okubasendasenda atyo, mutaikiriza by'abakoba; kuba oba nga ghazira katonda yeenayeena wa ighanga oba wa bwakyabazinga, eyaali asoboireku okuwonia abantu be n'abatoola mu buyinza bwange oba mu bwa badhaadha bange, memale olwo Katonda owaimwe anaabawonia atya n'abatoola mu buyinza bwange?” N'abakungu ba Assiria boona baayongera okwo okuvuma Musengwa Katonda n'omugheereza we Hezekia, era baasinza nagho. Era kyabazinga w'e Assiria yaaghandiika embaluwa ey'okunhooma n'okuvuma Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, ng'akoba ati: “Nga bakatonda b'omu maghanga ag'omu nsi edhindi bwe bataawonia bantu baibwe kubatoola mu buyinza bwange, ni Katonda wa Hezekia yeena atyo bw'ataidha kuwonia bantu be kubatoola mu buyinza bwange.” Baasoma ebibono ebyo nga baasiikana mu lulimi lw'Abayudaaya, nga benda okutiisatiisa n'okumala amaani mu bantu b'e Yerusalemu abaali ku kimante eky'oku kibuga, olwo ekibuga ekyo kibanguyire okukigema. Baayogera ku Katonda wa Yerusalemu mu nsambo n'endala nga bwe boogera ku bakatonda b'amaghanga agandi, abantu bye baakola obukole n'engalo. Agho kyabazinga Hezekia ni Isaia omulanzi mutabane wa Amozi, baalirira Katonda nga bamusaba okubabeera. Musengwa Katonda yaatuma malaika, yaita okumaliragho irala abaisirukale boonaboona ab'amaani abaziramu ntete, n'abaduumizi, n'abakulu b'eigye, abaali mu kifo kyabazinga w'e Assiria mwe yasimba weema dhe. Agho kyabazinga w'e Assiria yairayo mu nsi ye nga yeenayeena ensoni dhimugemye. Lwali lulala ng'ali mu isabo lya katonda ye yasinzanga, abandi ku batabane be baamufumita empiima yaafa. Kale atyo Musengwa Katonda yaawonia Hezekia n'abantu ab'omu Yerusalemu, yaabatoola mu buyinza bwa kyabazinga Sennakeribu ow'e Assiria n'obw'abazigu baibwe abandi boonaboona. Yaabaleetera okuba mu miraala ku ndhuyi dhaibwe dhoonadhoona. Agho abantu kamaala baidha e Yerusalemu nga baleeteire Musengwa Katonda ebirabo, era nga baleeteire ni kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya ebintu eby'omughendo. Okuva ku olwo, amaghanga goonagoona gaatanga mu Hezekia oyo ekinhagansi kya maani. Mu biseera ebyo, Hezekia yalwala inho kumpi afe. Agho yaasaba Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo yaayogera naye, yaamugha akamanhiso ati aidha kuwona. Aye Hezekia yaamala yeekuluntaza bwekuluntaze, yaaloba kusiima Musengwa Katonda nga bwe kyali kigwaniire, olw'ekirungi kye yamukolera. Kale Musengwa Katonda yaamusungughalira, era yaasungughalira n'abantu b'omu Buyudaaya, n'ab'omu Yerusalemu. Aye Hezekia yaamala yaagonda ghalala n'abantu ab'omu Yerusalemu, era baalekera agho okwekuluntaza. Kale Musengwa Katonda yaaloba kubamaliraku busungu bwe mu biseera bya Hezekia oyo. Hezekia yafuuka mukombe inho era yaaba wa kitiibwa ekitaloodheka. Yaazimba amaterekero ag'okutangamu, feeza, ni zaabu, n'amabaale ag'omughendo, n'obuwoowo, n'engabo, n'ebintu ebindi eby'omughendo. Yaaba n'amaterekero ag'engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'ebigo by'ensolo edh'okwaya edha buli nsambo, n'ebisibo by'entaama. Era yaazimba ebibuga kamaala, yaafuna entaama n'embuzi n'ente kamaala, kuba Katonda yamugha ebintu kamaala inho. Era Hezekia mwene oyo, n'eyasemba omweta ogw'amaadhi ogw'eitale, ogw'ensulo ya Gihoni. Yaasimagho ogundi ogwaleetera amaadhi ago okukuuluulira ku luuyi olw'e bugwandhuba bw'ekibuga kya Daudi. Hezekia oyo ebintu byonabyona byamujiiranga bukalamu. Era n'abakwenda ab'abakungu b'e Babiloni bwe baidha, nga babatumye okubuuza Hezekia oyo ku byewuninkiriza ebyagwa mu nsi ye, Katonda yamuleka buleke asobole okumuleba, amanhe byonabyona ebiri mu mwoyo gwe. Ebindi byonabyona ebigema ku Hezekia, omuli n'ebirungi bye yakola, byaghandiikibwa mu Kubonekerwa kwa Isaia Omulanzi mutabane wa Amozi, ni mu Kitabo kya Bakyabazinga ba Buyudaaya ni Isiraeli. Agho Hezekia yaafa, yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu kitundu eky'eitale mu lwambiidhi lwe baazikangamu baidhukulu ba Daudi. Abantu ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu baamulira mu kitiibwa inho. Mutabane we Manasse yaamusikira ku bwa kyabazinga. Manasse yali agheza emyaka ikumi n'ebiri egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya, era yaafugira okumala entangama ya myaka amakumi ataanu n'etaanu mu Yerusalemu. Yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, ng'ajiira ku mpisa edheenhinhalwa edh'abamaghanga agandi Musengwa Katonda oyo be yabinga mu nsi eyo ng'Abaisiraeli bali kumpi okutuukayo. Yaazimba buyaaka ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, lata we Hezekia bye yali azikiriiza. Yaateeragho omusambwa Baali alutaari edh'okugusinzizaaku, era yaakola ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashera. Yaasinzanga eby'oku igulu byonabyona era yaafuuka mugheereza waabyo. Yaazimba alutaari mu isinzizo Musengwa Katonda lye yayogeraku ati: “Mu Yerusalemu mwe banansinzizanga lubeerera.” Era yaazimbira eby'oku igulu byonabyona alutaari mu mpya eibiri edh'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Yaayokyanga batabane be ng'ekigheebwayo ekyokebwa, yaajanga mu balaguzi ni mu basamize, era yaakolanga eby'obulogo n'eby'emizimu. Yaakolanga inho ebibi eri Musengwa Katonda, yaamuleetera okusungughala. Yaata mu isinzizo ekifaananie eky'omusambwa omukazi Ashera kye yabaadha. Ate nga eisinzizo eryo, Musengwa Katonda lye yakoba Daudi ni mutabane we Solomoni ati: “Mu isinzizo lino eriri mu kibuga Yerusalemu kye nalondamu mu bibuga byonabyona eby'ebika bya Isiraeli, mwe banansinzizanga enaku dhoonadhoona. Era tiriirayo kutoola Baisiraeli mu nsi ye nagha badhaadha baibwe, ni mbaleetera kutambulatambula eyo batyo, kasita banaatangayo omwoyo okukola byonabyona bye nabalagira, n'okukuuma amateeka goonagoona n'ebiragiro bye nabagha nga mbita mu Musa.” Aye Manasse yaasendasenda abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, yaabaleetera okukola ebibi okusinga n'abantu abamaghanga agandi bye baakola, Musengwa Katonda be yazikiriza ng'Abaisiraeli bali kumpi okutuuka yo. Agho Musengwa Katonda yaayogera ni Manasse n'abantu be, aye baaloba kufaayo naire. Kale Musengwa Katonda oyo yaaleeta abaduumizi b'eigye lya kyabazinga ow'e Assiria baalumba Buyudaaya, baagema Manasse n'ebyuma ebiri ng'oti malobo era baamusiba ku ndhegere edh'ekyuma ky'ekikomo, baamutwala e Babilonia. Agho bweyali ng'ali eyo mu kudaazibwadaazibwa, yeegayirira Musengwa Katonda we era yeewooya ekibitiriire mu maiso ga Katonda wa badhaadha be oyo. Yaasaba Katonda, era Katonda oyo yaikiriza okwegayirira kwe, n'okusaba kwe yaakuwulirisa, yaamwiza e Yerusalemu ku bwakyabazinga bwe. Olwo Manasse yaamanha nga Musengwa Katonda ni Katonda. Ebyo nga biwoire, Manasse yaazimba ekimante eky'okuliya ku kyetebwa Ekibuga kya Daudi ku luuyi lwa Gihoni olw'e buvandhuba mu kiiko, okutuuka aghaingirirwa mu gwetebwa Omulyango ogw'Ebyenhandha, n'okutuukira irala mu kitundu ekyetebwa Ofeli ekiri mu kibuga ekyo. Yaakizimba yaakituusa ghaigulu inho. Era yaata n'abaduumizi b'eigye mu bibuga ebindi ebyezungulwirwa ebimante ebigumu mu Buyudaaya. Yaatoola mu isinzizo bakatonda b'amaghanga agandi, n'ekisinzibwa ekitali Katonda kye yali atairemu, n'alutaari dhe yali azimbye ku lusozi olwazimbwaku eisinzizo eryo. Yaatoola ebintu ebyo ni mu bifo ebindi mu Yerusalemu, byonabyona yaabisuula kuliya kw'ekibuga. Yaazimba buyaaka alutaari ya Musengwa Katonda, era yaagheerayo ku alutaari eyo ebigheebwayo olw'okutabagana n'ebigheebwayo olw'okwebaza. Era yaalagira abantu b'omu Buyudaaya okusinzanga Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Aye waire ng'abantu baasigala nga bakaagheerayo emisengo mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, emisengo egyo baagighangayo eri Musengwa Katonda waibwe yenka. Ebindi byonabyona Manasse bye yakola, ni bye yasaba Katonda we, n'ebyo abalanzi bye baayogeranga naye mu liina lya Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga ba Isiraeli. Ate ebigema ku ebyo Manasse bye yasaba Katonda, n'ebyo Katonda oyo bye yamwiramu olw'okusaba okwo, n'ebibi ghalala n'ebisobyo byonabyona bye yakola, n'ebifo ebigulumivu bye yazimba okusinzizangamu, n'ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashera bye yataagho, n'ebisinzibwa ebitali Katonda bye yasinzanga ng'akaali kugonda kwenenia, byonabyona byaghandiikibwa mu Byafaayo eby'abalanzi. Agho Manasse yaafa yeeyimba ku badhaadha be abaafa, era yaaziikibwa mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Mutabane we Amoni yaamusikira ku bwakyabazinga. Amoni yali agheza emyaka amakumi abiri n'ebiri egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya, era yaafuga okumala entangama ya myaka ebiri mu Yerusalemu. Amoni oyo yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, nga lata we Manasse bye yakolanga. Yaaghangayo emisengo eri ebifaananie byonabyona ise bye yakola, era yaabisinzanga. Yaaloba kugonderanga Musengwa Katonda nga lata we Manasse bwe yakolanga, aye yeeyongeranga bweyongere kukola bibi. Agho abakungu be baamukolera olukwe, baamutemulira mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Aye abantu b'omu Buyudaaya baita abo boonaboona abaakolera Amoni oyo olukwe, era baataagho mutabane we Yosia yaamusikira ku bwakyabazinga. Yosia yali agheza emyaka munaana egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafuga okumala entangama ya myaka amakumi asatu na mulala mu Yerusalemu. Yosia oyo yaakolanga ebituufu Musengwa Katonda by'asiima, yaajiira ku mpisa enkalamu edha dhaadha we Daudi, yaaloba kukyuka kudhireka kwira eno oba ere. Kyabazinga Yosia bweyali ng'akaali muto, mu mwaka gwe ogwomunaana nga n'afuga Buyudaaya, yaatoolera okusinza Katonda wa dhaadha we Daudi. Era mu mwaka gwe ogweikumi n'ebiri yaatoolera okugogola mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, okumalamu ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, n'ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashera, n'ebifaananie ebindi ebibaadhe n'ebyo ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa. Baamenhamenha alutaari edh'omusambwa Baali nga Yosia aligho mwene, baatematema ni alutaari edh'okuniokezebwaku obubbaani edhaali ghaigulu gh'edho. Baamulungula ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashera, n'ebifaananie ebindi ebibaadhe, n'ebyo ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa, baabisa byafuuka nkungu era enkungu eyo baagimansira ku magombe g'abo abaaghangayo emisengo y'ebifaananie ebyo. Baayokera ku alutaari edho amagumba ga bakabona abaadhisinzizangaku. Mu nsambo eyo, Yosia yaagogola Buyudaaya ni Yerusalemu, byafuuka birongoofu. Yaakola atyo ni mu bibuga bya Manasse, n'ebya Efuraimu, n'ebya Simeoni, okutuukira irala ni mu Nafutali, ni mu bifo ebyazikirizibwa ebibyezungulwire. Yaamenhamenha alutaari, yaamulungula ebifaananie eby'omusambwa omukazi Ashera, n'ebifaananie ebindi, yaabisa byafuuka nkungu. Yaatematema n'alutaari dhoonadhoona edhiniokezebwaku obubbaani mu Isiraeli yoonayoona, memale yaira e Yerusalemu. Mu mwaka ogweikumi n'omunaana (18) nga kyabazinga Yosia n'afuga Buyudaaya, kyabazinga Yosia oyo bwe yamala okugogola ensi eyo n'eisinzizo n'abifuula ebirongoofu, yaatuma omughandiisi we Shafani mutabane wa Azalia, ni Maaseia omufuzi w'ekibuga, ni Yoa mutabane wa Yoahazi omukuumi w'ebighandiiko. Yaabakoba baje balongoose eisinzizo lya Musengwa Katonda we. Baaja eri Hilikia Omukulu wa Bakabona, baaghaayo empiiya edhaaleetebwa mu isinzizo, Abalevi abaigazi b'omulyango ogwingira mu isinzizo, dhe baasoloza ku bantu ba Manasse, n'aba Efuraimu, n'ab'ebiketezo ebindi byonabyona ebya Isiraeli, n'aba Yuda, n'aba Benjamini, n'ab'omu Yerusalemu. Baadhigemya abakozi abaalabiriranga omulimo ogw'okulongoosa eisinzizo, ate abo baadhighaayo okulongoosa eisinzizo lya Musengwa Katonda. Baadhisasula ababaadhi n'abazimbi n'abatemi b'amabaale, baguleku embaawo n'amabaale amateme, n'emiti, balongoose endhu bakyabazinga ba Buyudaaya dhe baaleka agho ni dhoonooneka. Abasaadha abo baakola omulimo n'obwesigwa, nga balabirirwa Abalevi bano: Yahathi ni Obadia ab'oku nda ya Merari, ni Zekaria ni Meshullamu ab'oku nda ya Kohathi. Abalevi boonaboona baali bakugu mu bivuga. Abalevi abandi baalabiriranga abo abeetwikanga ebintu, era baakozesanga n'abo boonaboona abaakolanga emirimo egya buli ngeri. Ate abandi baabanga baghandiisi, bakulembeze, oba baigazi ba miryango. Bwe baali batoolayo empiiya edhaaleetebwa mu isinzizo, Hilikia kabona yaazuula ekitabo ky'Amateeka, Musengwa Katonda ge yagha ng'abita mu Musa. Agho Hilikia oyo yaakoba Shafani omughandiisi ati: “Nzwire ekitabo ky'Amateeka mu isinzizo.” Yaakigha Shafani. Shafani yaakitwala eri kyabazinga, era yaamukobera ati: “Abagheereza bo bakoze byonabyona bye walagira. Batoireyo empiiya dhe baagaine mu isinzizo, baadhigemya abo abali kulabirira omulimo ogw'okulongoosa eisinzizo lya Musengwa Katonda eryo.” Era Shafani yaakoba kyabazinga ati: “Hilikia kabona ampaire ekitabo.” Agho yaakisomeramu kyabazinga. Agho kyabazinga bwe yawulira ebyasomwa mu kitabo ky'Amateeka, yaakanulamu ebivaalo bye olw'okunakughala. Yaagha ekiragiro eri Hilikia, ni Ahikamu mutabane wa Shafani, ni Abudoni mutabane wa Mika, ni Shafani omughandiisi, ni Asaia omugheereza wa kyabazinga. Yaabakoba ati: “Muje mwebuuze ku Musengwa Katonda ku lwange ni ku lw'abo abaasigalagho mu Isiraeli ni mu Buyudaaya, ebigema ku ebyo ebighandiikiibwa mu kitabo kino ekizuuliibwa. Obusungu bwa Musengwa Katonda buli kututumbukiraku ng'oti muliro, kuba badhaadha baife tibaagondera bibono bya Musengwa Katonda ebiri mu kitabo kino, ni babikoleraku nga bwe byali n'okukolerwaku.” Agho Hilikia n'abo kyabazinga be yatuma, baaja eri Huluda omulanzi omukazi, muka Shallumu. Shallumu oyo yali mutabane wa Tokathi era mwidhukulu wa Hasara. Omukazi oyo yabanga mu kiketezo ekiyaaka ekya Yerusalemu, era nga iba oyo Shallumu n'akuuma eiterekero ly'ebivaalo eby'omu isinzizo. Agho baayogera n'omukazi oyo ku nsonga eyo. Yaabakoba ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Omuntu abatumye ye ndi mumukobe muti, Musengwa Katonda akoba ati, ebikolimo ebyogerwaku mu kitabo kino kye basomeire kyabazinga wa Buyudaaya, nja kubituusa ku kifo kino ni ku bantu baamu. Nga bwe banviireku ni baniokeza obubbaani eri emisambwa, ni bansungughaza n'ebyo byonabyona bye bakoze, obusungu bwange bwidha kutumbukira ku kifo kino ng'oti muliro, era tibulizikira. Aye kyabazinga wa Buyudaaya, abatumye okuneebuuzaaku, mumukobe muti nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli nkoba nti, bw'owuliire ebyo ebighandiikiibwa mu kitabo ekyo, weeneniiza era weewombeeka mu maiso gange. Era okanwiremu ebivaalo byo olw'okunakughala era waalira amaziga, bw'owuliire ebibono bye nayogera ku kifo kino ni ku bantu abakibaamu. Kale ni mpuliire okusaba kwo. Era bona eno, ndikutwala weeyimba ku badhaadha bo abaafa, waaziikibwa mu miraala, waaloba kubona ku kabi ke ndituusa ku kifo kino ni ku bantu abakibaamu.’ ” Agho abasaadha bairayo baakobera kyabazinga obukwenda obwo. Agho kyabazinga Yosia yaayetesa abakulembeze boonaboona aba Buyudaaya n'aba Yerusalemu, beesolokeza gh'ali. Yaaja nabo mu isinzizo, aghalala n'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya, n'ab'omu Yerusalemu, ni bakabona, n'abalanzi, n'abantu abandi boonaboona abakologho n'ababuliidho. Agho nga bali kuwulira, yaasoma ebyali mu kitabo eky'endagaano ekyazuulibwa mu isinzizo. Kyabazinga Yosia yaayemerera mu kifo kye, yaakola endagaano mu maiso ga Musengwa Katonda, nga bw'aidha okugemanga amateeka n'ebiragiro bye n'omutima gwe gwonagwona era n'omwoyo gwe gwonagwona, era atuukirizenga ebiri mu ndagaano eyo, nga bwe byaghandiikibwa mu kitabo ekyo. Agho yaakubiriza abantu ba Benjamini n'abantu boonaboona abaaligho mu Yerusalemu, bakakase nga bwe baidha okukuumanga endagaano eyo. Era abantu b'omu Yerusalemu baakuuma endagaano eyo eya Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe. Yosia yaatoola ebyenhinhalwa byonabyona mu kiketezo ky'Abaisiraeli. Olwo yaaleetera Abaisiraeli boonaboona okugheereza Musengwa Katonda waibwe. Era ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu, abantu tibaalekeraku naire okugheereza Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baibwe. Agho kyabazinga Yosia yaakuza mu Yerusalemu Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa olwa Musengwa Katonda. Baita entaama ento dhe baakozesa ku mukolo ogwo, ku lunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogusooka. Kyabazinga yaataagho bakabona okukolanga emirimo mu isinzizo, era yaabakubirizanga okugikolanga obukalamu. Yaakoba Abalevi abaayegeresanga abantu mu Isiraeli mwonamwona era abaalinga abatukuvu eri Musengwa Katonda, ati: “Mute Esanduuku entukuvu ey'Endagaano mu isinzizo, Solomoni mutabane wa kyabazinga Daudi owa Isiraeli lye yazimba. Tikikaabeetaagisa kugibbeederanga ku mabega gaimwe. Mpegaano mugheereze Musengwa Katonda waimwe n'abantu be Abaisiraeli. Mwetegeke mukolere mu ngobo nga mujiira ku nda dha badhaadha baimwe nga bwe dhiri, era nga mujiira ku kiragiro kya kyabazinga Daudi owa Isiraeli ni mutabane we Solomoni. Muje mu isinzizo nga muli mu bikunsu bikunsu eby'enda dha badhaadha ba baganda baimwe abatali Balevi buli kikunsu kibeeku ab'oku nda ya badhaadha b'Abalevi. Olwo mwite entaama ento edh'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa era mwetukuze. Memale mutegekere baganda baimwe basobole okukola nga Musengwa Katonda bwe yalagira ng'abita mu Musa.” Agho Yosia yaatoola mu byayo ebibye entaama ento n'embuzi ento emitwalo esatu (30,000), n'ente enume enkumi isatu (3,000), yaadhigha abantu boonaboona abatali Balevi, dhibe ebigheebwayo eby'Ekibinuko eky'Okubitizibwa. N'abakungu be baaghaayo kyeyendere eri abantu ni bakabona n'Abalevi, ebintu eby'okukozesa. Hilikia ni Zekaria ni Yehieli abaakuliranga eisinzizo, baagha bakabona entaama ento n'embuzi ento enkumi ibiri na lukaaga (2,600), n'ente enume ebikumi bisatu, dhibe ebigheebwayo eby'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. N'abakulu b'Abalevi, Konania ni baganda be babiri Shemaia ni Nethaneli, ng'otaireku n'abakulu abandi, Hashabia ni Yeieli, ni Yozabadi, boona baagha Abalevi entaama ento n'embuzi ento enkumi itaanu (5,000), n'ente enume ebikumi bitaanu (500), dhibe ebigheebwayo eby'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Ebintu byonabyona bwe byamala okutegekebwa, bakabona n'Abalevi baayemerera mu bifo byaibwe nga kyabazinga bwe yalagira. Entaama ento n'embuzi ento edh'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa bwe dhaamala okwitibwa, Abalevi baadhibaagaku empu ate bakabona baamansira omusaayi ogudhiviiremu. Baatoola edhindi ku ntaama n'embuzi edho, dhaaba ebigheebwayo ebyokebwa, baadhigabaniamu nga bajiira ku bikunsu eby'enda dha badhaadha b'abantu abatali Balevi, basobole okudhighaayo eri Musengwa Katonda, nga bwe kyaghandiikibwa mu kitabo kya Musa. Era baakola batyo ni ku nte enume. Baayokya emisengo egy'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, ng'amateeka bwe galagira. Era baafumba ebigheebwayo ebitukuvu mu seepiki ni mu nsaka ni mu ntamu, baamala baabitwalira mangu abantu boonaboona abatali Balevi. Bwe baamala okukola ekyo, Abalevi abo beetegekera beene era baategekera ni bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni, kuba bakabona abo tibaafuna kiseera naire nga bali kughaayo ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona okuwaagho, n'okughaayo amasavu, okutuusa obwire okuziba. Kale abalevi kye baava beetegekera beene, era ni bategekera ni bakabona ab'oku lulyo lwa Aaroni. Abembi ab'oku nda ya Asafu bano: Asafu, ni Hemani, ni Yeduthuni omulanzi wa kyabazinga, baali mu bifo byaibwe nga kyabazinga Daudi bwe yalagira. N'abaigazi b'emiryango gy'eisinzizo tibaava ku miryango, kuba Balevi banaibwe abandi baabategekera. Kale omukolo gwonagwona ogw'okusinza Musengwa Katonda gutyo bwe gwategekebwa ku lunaku olwo, baakuza Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa era baaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa ku alutaari ya Musengwa Katonda, nga kyabazinga Yosia bwe yalagira. Abaisiraeli boonaboona abaaligho, baamala enaku musanvu nga bakuza Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa n'Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa. Okuviira irala mu biseera bya Samueli omulanzi, ghaali tighabangaghooku Kibinuko kya Kubitizibwa kyonakyona kye baakuza mu Isiraeli ng'oti ni kino. Era ku bakyabazinga boonaboona abaasooka, tikwaliku waire omulala ati eyakuza Ekibinuko eky'Okubitizibwa ng'oti ni Yosia bwe yakikuza, nga bakabona baligho, n'Abalevi, n'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Isiraeli, n'ab'omu Yerusalemu. Ekibinuko eky'Okubitizibwa ekyo kyakuzibwa mu mwaka ogweikumi n'omunaana (18) ogw'obufuzi bwa kyabazinga Yosia oyo. Ebyo byonabyona bwe byamala okuwa, Yosia ng'amaze okutegeka eisinzizo, kyabazinga Neko owa Misiri yaidha okulwanira olutalo e Karikemishi ku mwiga Eufurate. Yosia yaaja okumulwanisa. Aye Neko yaamugheereza abakwenda ng'akoba ati: “Ku iwe kyabazinga wa Buyudaaya ni ku nze, naani ali n'ensonga ku mwine? Nze leero tiidhie kulwanisa iwe. Ndidhie kulwanisa bazigu bange, era Katonda andagiire okwangughaku. Katonda ali ghalala ninze, kale loba kumulwanisa, olwo aleke okukuzikiriza.” Aye era Yosia yaaloba kubivaaku naire, yaaloba kuwulirisa Katonda bye yayogera ng'abita mu Neko. Kale yeefuusafuusa era yaaja okulwana olutalo mu kiketezo eky'oku museetwe e Megiddo. Agho abalasi b'obusaale baalasa kyabazinga Yosia, era yaakoba abagheereza be ati: “Mundhizeeyo, banfumiite inho ebibwa.” Kale abagheereza be baamutoola mu kigaali kye eky'omu lutalo kye yalimu, baamwiza mu kigaali kye ekindi eky'omu lutalo, olwo baamutwala e Yerusalemu. Yaafiira eyo era baamuziika mu lwambiidhi lwa badhaadha be. Abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu baamulira. Ni Yeremia omulanzi yeena yaalira Yosia. Era okulira kwe okwo, abembi boonaboona abasaadha n'abakazi baakufuulamu mpisa mu Isiraeli ni ye buli eno, okwembanga ku Yosia nga bamulira. Ebindi byonabyona ebigema ku Yosia, n'ebirungi bye yakola ng'ajiira ku byaghandiikibwa mu Mateeka ga Musengwa Katonda, era n'ebyo ebimugemaku ebyasooka n'ebyasembayo, byaghandiikibwa mu Kitabo kya Bakyabazinga ba Isiraeli ni Buyudaaya. Agho abantu ab'omu Buyudaaya baalonda Yehoahazi mutabane wa Yosia, baamufuula kyabazinga mu kifo kya lata we oyo mu Yerusalemu. Yehoahazi yali agheza emyaka amakumi abiri n'esatu egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafugira entangama ya myezi esatu mu Yerusalemu. Kyabazinga Neko owa Misiri yaamutoola ku bwakyabazinga mu Yerusalemu, era yaaleetera Buyudaaya okughanga omusolo gwa talanta kikumi edha feeza ni talanta ndala eya zaabu. Kyabazinga Neko oyo yaatoola Eliakimu muganda wa Yehoahazi, yaamufuula kyabazinga wa Buyudaaya ni Yerusalemu. Era yaakyusa n'eriina lya Eliakimu, yaamutuuma Yehoiakimu. Yaagema Yehoahazi muganda wa Yehoiakimu oyo, yaamutwala e Misiri. Yehoiakimu yali agheza emyaka amakumi abiri n'etaanu egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mulala mu Yerusalemu. Yaakolanga ebibi ebitaasiimya Musengwa Katonda we. Kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaidha yaamulwanisa, era yaamala yaamusiba ku ndhegere, yaamutwala e Babilonia. Nebukadinezzari oyo yaatoola n'ebindi ku bintu ebyakozesebwanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda, yaabitwala yaabita mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga e Babilonia. Ebindi byonabyona ebigema ku kyabazinga Yehoiakimu, omuli ebyenhinhalwa bye yakola, n'ebindi bye baamuvuunaana, byaghandiikibwa mu Kitabo ky'Ebyafaayo bya Bakyabazinga ba Isiraeli ni Buyudaaya. Mutabane we Yehoiakini yaamusikira ku bwakyabazinga. Yehoiakini yali agheza emyaka munaana egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafugira entangama ya myezi esatu n'enaku ikumi mu Yerusalemu. Yaakolanga ebibi ebitaasiimya Musengwa Katonda. Agho omwaka nga guli kutoolera, ekiseera ebimera kye bisibukiramu, kyabazinga Nebukadinezzari yaatwala Yehoiakini e Babilonia nga musibe, yaatwala n'ebintu eby'omughendo eby'omu isinzizo. Yaataagho Zedekia muganda wa Yehoiakini oyo, yaamufuula kyabazinga wa Buyudaaya ni Yerusalemu. Zedekia yali agheza emyaka abiri na mulala egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga. Era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mulala mu Yerusalemu. Yaakolanga ebibi ebitaasiimya Musengwa Katonda we. Yaaloba n'okugondera Yeremia omulanzi, ng'aidhie okumukobera Musengwa Katonda oyo bye yamutuma. Zedekia era yaadheemera ni kyabazinga Nebukadinezzari, eyali amaze okumulayiza mu Katonda, ng'ali n'okuwuliranga ebiragiro bya Nebukadinezzari oyo. Aye Zedekia oyo yaakola bwa mpwitu era yaakalangusa omwoyo gwe, yaaloba kwenenia kwira eri Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Ni bakabona abakulu nga kw'otaire n'abakulembeze abantu, boona baakola ebibi einho nga bajiira ku byenhinhalwa byonabyona eby'abamaghanga agandi. Kale baayonoona batyo eisinzizo Musengwa Katonda mwene lye yatukuza mu Yerusalemu. Musengwa Katonda oyo, Katonda wa badhaadha baibwe yayongera okubagheerezanga abakwenda aghazira kukoogha naire, kuba yali ayenda okubawonia beene era n'okuwonia eisinzizo lye. Aye baayeeyereza abakwenda ba Katonda baanhooma bye yabakoba, era baasekerera abalanzi be, okutuusa lwe baaleetera Musengwa Katonda oyo okubasungughalira ekibitiriire, nga tibakaasobola kuwona. Agho Musengwa Katonda yaaleeta kyabazinga w'e Babilonia okwidha okubalwanisa, yaitira abaana baibwe abaakaisuka ni mu isinzizo mwene, aghazira kusaasira muntu waire omulala k'abe mukulu oba muto, musaadha oba mukazi, mulamu oba mulwaire. Musengwa Katonda yaabaghaayo boonaboona mu ngalo edh'abazigu. Yaatoola n'ebintu byonabyona ebyakozesebwanga mu isinzizo ka bibe ebinene oba ebitono, n'eby'obukombe eby'omu isinzizo, n'eby'obukombe ebya kyabazinga, n'eby'abakungu be, byonabyona yaabitwala e Babilonia. Yaayokya eisinzizo, yaamenhagho ekimante ekyali kyezungulula Yerusalemu, yaayokya amayumba gaamu goonagoona, era yaazikiriza n'ebintu byamu ebirungi byonabyona. Yaatoola abo abaawonagho mu lutalo, yaabatwala e Babilonia. Baabanga eyo nga bamugheereza era baamala baagheereza n'abaamwiririra ng'aviiregho, okutuusa obwakyabazinga obw'e Perusia bwe bwaidhagho. Ekyo kyabaagho okutuukiriza Musengwa Katonda bye yayogera ng'abita mu Yeremia omulanzi, ati: “Ensi erirekebwa agho etyo okumala entangama ya myaka nsanvu ng'ewuumula, olw'okwesasuuza ekiwuumulo kya Sabbato kye baali tibakuzanga.” Mu mwaka ogwasooka ogwa kyabazinga Kuro okufuga Perusia, Musengwa Katonda yatuukiriza ekyo kye yayogera ng'abita mu Yeremia omulanzi. Musengwa Katonda oyo yaleetera kyabazinga Kuro oyo okulangirira ekiragiro mu bwakyabazinga bwe bwonabwona, era yaakita mu bughandiike ati: “Kyabazinga Kuro ow'e Perusia akoba ati: Musengwa Katonda, Katonda ow'eigulu, yampa obwakyabazinga bwonabwona obw'oku nsi, era ampaire obuvunaanizibwa okumuzimbira eisinzizo e Yerusalemu ekiri mu Buyudaaya. Kale ni buli muntu ku imwe abantu be, aje eyo. Nsaba Musengwa Katonda oyo abe n'imwe mwenamwena abantu be.” Mu mwaka ogwasooka ogwa kyabazinga Kuro okufuga Perusia, Musengwa Katonda yatuukiriza ekyo kye yayogera ng'abita mu Yeremia omulanzi. Musengwa Katonda oyo yaleetera kyabazinga Kuro oyo okulangirira ekiragiro mu bwakyabazinga bwe bwonabwona, nga kighandiikiibwa kiti: “Kyabazinga Kuro ow'e Perusia akoba ati: Musengwa Katonda ow'eigulu, yampa obwakyabazinga bwonabwona obw'oku nsi, era ampaire obuvunaanizibwa okumuzimbira eisinzizo e Yerusalemu ekiri mu Buyudaaya. Nsaba Katonda abe n'imwe mwenamwena abantu be. Mwidha kuja e Yerusalemu ekiri mu Buyudaaya, muzimbe buyaaka eisinzizo lya Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, oyo ni Katonda ali mu Yerusalemu. Kiisi Muyudaaya yeenayeena eyawonagho, eyo yoonayoona ye yasenga, agwaine ayambibwe abantu b'aba nabo aghalala, nga bamugha ebintu bino: feeza, ni zaabu, n'ebintu ebindi ebikozesebwa, n'ensolo ng'okwo kw'otaire n'ebigheebwayo eby'ekyeyendere eby'okughaayo mu isinzizo lya Katonda eriri mu Yerusalemu.” Agho abakulu b'enda dha baiseibwe mu bika, ekya Yuda n'ekya Benjamini, ni bakabona, n'Abalevi abandi, na buli muntu yeenayeena Katonda ye yaleetera okwenda okuja, baasituka okuja okuzimba obuyaaka eisinzizo lya Musengwa Katonda mu Yerusalemu. Abantu be baabanga nabo aghalala, baabayamba nga babagha ebintu ebya feeza, ni zaabu, n'ebintu ebindi, n'ensolo, n'ebintu eby'omughendo einho, nga kw'otaire n'ebigheebwayo eby'ekyeyendere. Era kyabazinga Kuro yaafulumya ebintu eby'omu isinzizo lya Musengwa Katonda, kyabazinga Nebukadinezzari bye yali atoire mu Yerusalemu n'abitwala n'abita mu masabo ag'emisambwa gye. Kuro oyo kyabazinga w'e Perusia, yaagemya ebintu ebyo Mithuredathi omughanika, eyabibala n'abigha Sheshibazzari eyali nga n'omufuzi ow'e Buyudaaya. Guno n'ogwali omughendo gwabyo: Ebbakuli dha zaabu lukumi (1,000), ebbakuli dha feeza lukumi (1,000), ebiniokezebwaku obubbaani amakumi abiri na mwenda, ebibya bya zaabu makumi asatu, n'ebibya bya feeza ebikumi bina na ikumi (410), n'ebikozesebwa ebindi lukumi (1,000). Ebintu byonabyona ebya zaabu n'ebya feeza aghalala, byali enkumi itaanu na bina (5,400). Ebintu ebyo byonabyona Sheshibazzari yabitwala e Yerusalemu ghalala n'abaali mu bunhage, okuva mu nsi Babilonia. Gano n'amaina ag'abantu ab'omu kiketezo eky'e Buyudaaya abaira okuva mu nsi Babilonia mu bunhage, kyabazinga waayo Nebukadinezzari ye yali abatwaire nga basibe. Abantu abo baira e Yerusalemu n'e Buyudaaya, buli muntu ng'airayo mu kibuga eky'ewaibwe. Abakulembeze baibwe baali: Zerubbabeli, Yoshua, Nehemia, Seraia, Reelaia, Morodekai, Bilishani, Misipari, Bigivai, Rehumu, ni Baana. Guno n'omughendo ogw'Abaisiraeli abaira okuva mu bunhage: Ab'oku nda ya Paroshi baali enkumi ibiri na kikumi na nsanvu na babiri (2,172); ab'oku nda ya Shefatia baali ebikumi bisatu na nsanvu na babiri (372); ab'oku nda ya Ara baali lusanvu na nsanvu na bataanu (775); ab'oku nda ya Pahathimoabu era nga baidhukulu ba Yeshua ni Yoabu baali enkumi ibiri na lunaana na ikumi na babiri (2,812); ab'oku nda ya Elamu baali lukumi na bibiri n'ataanu na bana (1,254); ab'oku nda ya Zattu baali lwenda n'ana na bataanu (945); ab'oku nda ya Zakkai baali lusanvu na nkaaga (760); ab'oku nda ya Bani baali lukaaga n'ana na babiri (642); ab'oku nda ya Bebai baali lukaaga n'abiri na basatu (623); ab'oku nda ya Azigadi baali lukumi na bibiri n'abiri na babiri (1,222); ab'oku nda ya Adonikamu baali lukaaga na nkaaga na mukaaga (666); ab'oku nda ya Bigivai baali enkumi ibiri n'ataanu na mukaaga (2,056); ab'oku nda ya Adini baali ebikumi bina n'ataanu na bana (454); ab'oku nda ya Ateri, era ayetebwa Hezekia, baali kyenda na munaana (98); ab'oku nda ya Bezai baali ebikumi bisatu n'abiri na basatu (323); ab'oku nda ya Yora baali kikumi na ikumi na babiri (112); ab'oku nda ya Hushumu baali ebikumi bibiri n'abiri na basatu (223); ate ab'oku nda ya Gibbari baaba kyenda na bataanu (95). Abantu ab'e Bethelehemu baali kikumi n'abiri na basatu (123); abantu ab'e Netofa baali amakumi ataanu na mukaaga (56); abantu ab'e Anathothi baali kikumi n'abiri na munaana (128); abantu ab'e Azimavethi baali amakumi ana na babiri (42); abantu ab'e Kiriathi Yearimu, n'ab'e Kefira, n'ab'e Beerothi baali lusanvu n'ana na basatu (743); abantu ab'e Rama n'ab'e Geba baali lukaaga n'abiri na mulala (621); abantu ab'e Mikimasi baali kikumi n'abiri na babiri (122); abantu ab'e Betheli n'ab'e Ayi baali ebikumi bibiri n'abiri na basatu (223); abantu ab'e Nebo baali amakumi ataanu na babiri (52); abantu ab'e Magibishi baali kikumi n'ataanu na mukaaga (156); abantu ab'e Elamu kire ekindi baali lukumi na bibiri n'ataanu na bana (1,254); abantu ab'e Harimu baali ebikumi bisatu n'abiri (320). Abantu ab'e Lodi, n'ab'e Hadida, n'ab'e Ono baali lusanvu n'abiri na bataanu (725); abantu ab'e Yeriko baali ebikumi bisatu n'ana na bataanu (345); ate abantu ab'e Sena baaba enkumi isatu na lukaaga n'asatu (3,630). Mu baira okuva mu bunhage mwalimu bakabona bano: Ab'oku nda ya Yedaia nga baasimuka mu Yeshua, baali lwenda na nsanvu na basatu (973); ab'oku nda ya Immeri baali lukumi n'ataanu na babiri (1,052); ab'oku nda ya Pashuhuri baali lukumi na bibiri n'ana na musanvu (1,247); ate ab'oku nda ya Harimu baaba lukumi na ikumi na musanvu (1,017). Mu baira okuva mu bunhage mwalimu Abalevi bano: Ab'oku nda ya Yeshua, n'ab'oku nda ya Kadimieli, nga baasimuka mu Hodavia, baali nsanvu na bana (74). Abembi b'omu isinzizo baali ba ku nda ya Asafu, era baali kikumi n'abiri na munaana (128). Abakuumi b'emiryango gy'eisinzizo baali, ba ku nda ya Shallumu, n'ab'oku ya Ateri, n'ab'oku ya Talumoni, n'ab'oku ya Akkubu, n'ab'oku ya Hatita, n'ab'oku ya Shobai boonaboona aghalala baaba kikumi n'asatu na mwenda (139). Abaagheerezanga mu isinzizo baali, ba ku nda ya Ziha, n'ab'oku ya Hasufa, n'ab'oku ya Tabbaothi; ab'oku nda ya Kerosi, n'ab'oku ya Siaha, n'ab'oku ya Padoni; ab'oku nda ya Lebana, n'ab'oku ya Hagaba, n'ab'oku ya Akkubu; ab'oku nda ya Hagabu, n'ab'oku ya Shamulai, n'ab'oku ya Hanani; ab'oku nda ya Giddeli, n'ab'oku ya Gahari, n'ab'oku ya Reayia; ab'oku nda ya Rezini, n'ab'oku ya Nekoda, n'ab'oku ya Gazzamu; ab'oku nda ya Uzza, n'ab'oku ya Pasea, n'ab'oku ya Besai; ab'oku nda ya Asina, n'ab'oku ya Meunimu, n'ab'oku ya Nefisimu; ab'oku nda ya Bakabuka, n'ab'oku ya Hakufa, n'ab'oku ya Harahura; ab'oku nda ya Bazaluthi, n'ab'oku ya Mehida, n'ab'oku ya Harasha; ab'oku nda ya Barakosi, n'ab'oku ya Sisera, n'ab'oku ya Tema; n'ab'oku nda ya Nezia, n'ab'oku ya Hatifa. Mu baira okuva mu bunhage mwalimu abagheereza aba Solomoni bano: Ab'oku nda ya Sotai, n'ab'oku ya Hassoferethi, n'ab'oku ya Peruda; ab'oku nda ya Yaala, n'ab'oku ya Darikoni, n'ab'oku ya Giddeli; ab'oku nda ya Shefatia, n'ab'oku ya Hattili, n'ab'oku ya Pokerethi; n'ab'oku ya Hazzebaimu, n'ab'oku ya Ami. Abagheereza ab'omu isinzizo n'abagheereza aba Solomoni boonaboona aghalala baali ebikumi bisatu na kyenda na babiri (392). Mu baira okuva mu bunhage mwalimu abaava e Telimela, n'e Teliharisha, n'e Kerubu, n'e Addani, n'e Immeri. Aye abantu abo baali bazira bukakafu bwoleka nda dha baiseibwe dhe baavaamu, waire obukakafu obwoleka oba nga baali Baisiraeli beenebeene. Baali ba ku nda ya Delaia, n'eya Tobia, n'eya Nekoda. Era boonaboona aghalala baali lukaaga n'ataanu na babiri (652). Ghaligho n'abandi abaali abaana ba bakabona, nga ni bano: Ab'oku nda ya Habaia, n'ab'oku ya Hakkozi, n'ab'oku ya Barazillai, ye baatuuma eriina eryo olw'okuba yafumbirwa owundi ku baghala ba Barazillai Omugileadi. Abantu abo baabanoonia mu nkalala dh'obuzaale aye nga tibabonekamu, kale baabalekeza okukola nga bakabona, nga batwalibwa ng'abatali balongoofu. Eyali omufuzi mu kiseera ekyo yaabalobera okulyanga ku bigheebwayo eri Katonda okutuusa nga bafunie kabona asobola okwebuuza ku Musengwa Katonda ng'akozesa Urimu ni Thummimu. Ekikunsu kyonakyona aghalala eky'abo abaira okuva mu bunhage, kyalimu abantu emitwalo ena n'enkumi ibiri na bisatu na nkaaga (42,360). Abagheereza abasaadha n'abakazi be baira nabo baali, kasanvu na bisatu n'asatu na musanvu (7,337). Baira n'abembi abasaadha n'abakazi ebikumi bibiri (200). Baira n'embalaasi dhaibwe lusanvu n'asatu na mukaaga (736), n'enhumbu ebikumi bibiri n'ana na itaanu (245), n'engamiya ebikumi bina n'asatu na itaanu (435), n'endogoyi kakaaga na lusanvu n'abiri (6,720). Abandi ku bakulu ab'enda dha baiseibwe bwe baatuuka e Yerusalemu aghaabanga eisinzizo lya Musengwa Katonda, baaghaayo ebigheebwayo eby'ekyeyendere olw'endhu ya Katonda eyo ezimbibwe mu kifo kyayo. Buli muntu yaaghaayo ebintu ebyakolanga omulimo ogwo nga bwe yasobola: kilo ebikumi bitaanu (500) edha zaabu, ni kilo enkumi ibiri na lunaana (2,800) edha feeza, n'ebivaalo bya bakabona kikumi (100). Agho bakabona, n'Abalevi, n'abembi, n'abakuumi b'emiryango gy'eisinzizo, n'abagheereza b'omu isinzizo, n'abantu abandi, baasenga mu Yerusalemu n'ebiketezo ebikiriiraine. N'Abaisiraeli abandi boonaboona baaja baasenga mu bibuga ebyalingamu badhaadha baibwe. Mu mwezi ogwomusanvu ng'Abaisiraeli boonaboona bamaze okuja mu bibuga byaibwe era nga batyaime batereire, beesololeza e Yerusalemu boonaboona nga bali kitole. Agho Yeshua mutabane wa Yozadaki, ni bakabona baine, ni Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli aghalala n'aboluganda lwe, baazimba buyaaka alutaari ya Katonda wa Isiraeli, ey'okugheerangaku ebigheebwayo ebyokebwa, nga bwe kyaghandiikibwa mu Mateeka ga Musa omuntu wa Katonda. Baazimba alutaari eyo mu kifo kye yalimu mu kusooka, waire nga baali batya abantu be baayagaana nga n'ababa mu biketezo ebyo. Era baaghangayo eri Musengwa Katonda, ebigheebwayo ebyokebwa ku alutaari eyo, buli nkyo n'eigulo. Baakolanga embaga ey'Ekibinuko eky'Entindi nga bwe kyaghandiikibwa, era baaghangayo ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku, nga bajiira ku mikuzi amateeka ge giragira okubighaayo ku lunaku olwo. Bwe baamalanga ekyo baayongeranga okughaayo ebigheebwayo ebya buli lunaku ebyokebwa byonabyona okuwaagho, n'ebigheebwayo ku mbaga edh'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, n'ebigheebwayo ku mbaga edh'ebibinuko ebindi Musengwa Katonda bye yalagira, n'ebigheebwayo ebya buli muntu eby'ekyeyendere. Okuviira irala ku lunaku olusooka olw'omwezi ogwomusanvu, baatoolera okughaayo ebigheebwayo ebyokebwa eri Musengwa Katonda, waire ng'omusingi ogw'eisinzizo baali bakaali na kugutaagho. Kale baaghaayo empiiya okusasulira abazimbisa amabaale n'ababaadhi. Baagha ab'e Sidoni n'ab'e Tiro emere n'eby'okunhwa, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, batoole emiti emivule e Lebanoni nga bagiseeyeeyeza ku maadhi bagireete e Yoppa, nga kyabazinga Kuro ow'e Perusia bweyali amaze okubaikiriza. Mu mwezi ogwokubiri ogw'omwaka ogwokubiri nga bamaze okutuuka mu kifo aghaali eisinzizo lya Katonda e Yerusalemu, Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli ni Yeshua mutabane wa Yozadaki, beeyimba ku Baisiraeli banaibwe, bakabona, Abalevi, ni boonaboona abaira e Yerusalemu nga baava mu bunhage. Agho baatoolera omulimo ogw'okuzimba. Baalonda Abalevi abaali bagheziiza emyaka amakumi abiri egy'obukulu n'okusingagho, balabirirenga omulimo ogwo ogw'okwiramu okuzimba eisinzizo lya Musengwa Katonda. Yeshua ni batabane be, n'ab'oluganda lwe, ni Kadimieli ni batabane be ab'oku nda ya Yuda, beeyimba ghalala baatwala obuvunaanizibwa obw'okulabiriranga abantu abaali ku gw'okuzimba eisinzizo lya Katonda. Ab'oku nda ya Henadadi, n'Abalevi nga bali ghalala ni batabane baibwe, n'aboluganda lwaibwe baabeeyimbaku mu kukola omulimo ogwo. Abazimbi bwe baatoolera okutaagho omusingi gw'eisinzizo lya Musengwa Katonda, bakabona nga bali mu bivaalo byaibwe eby'obwakabona baidha n'amagwala, n'Abalevi ab'oku nda ya Asafu boona baidha n'ebide, nga boonaboona baidha okusaaka Musengwa Katonda, nga Daudi kyabazinga wa Isiraeli bwe yalagira. Baayemba eno nga bwe bairamu, nga basaaka era nga basiima Musengwa Katonda, bati: “Musengwa Katonda mulungi okugonza kwe tikukoma, era kubaagho ghalala n'Abaisiraeli ebyanda n'ebyanda.” Abantu boonaboona baakuba emizira n'amaani agataloodheka, nga basaaka Musengwa Katonda olw'okuteebwagho okw'omusingi ogw'eisinzizo lya Musengwa Katonda oyo. Aye bangi ku bakabona, n'Abalevi, n'abakulu ab'enda dha baiseibwe, abaali abakulu mu myaka nga n'abaabona ku isinzizo eryasooka, bwe baabona omusingi ogwo nga guli kuteebwagho, baawowoola amaziga. Aye abandi abaali agho, baakuba emizira olw'eisanhu. Kale kyali kizibu okwawulagho emizira n'okuwowoola amaziga, kuba abantu baayasiikana n'amaani, amamiro gaibwe gaaja gaatuukira irala ghala. Agho abazigu ab'abantu b'ekika kya Yuda n'ekya Benjamini baawulira ng'abantu abaava mu bunhage bwe baali bali kuzimba obuyaaka eisinzizo lya Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Kale baaja ye Zerubbabeli ni y'abakulu ab'enda dha baiseibwe, baabakoba bati: “Ka tubeeyimbeku tuzimbire ghalala endhu ya Katonda kuba twena tusinza Katonda waimwe nga imwe bwe mukola, era tubairenga tughaayo emisengo y'ali okuviira irala mu biseera bya kyabazinga Esarahaddoni ow'e Assiria, eyatuleeta ghano.” Aye Zerubbabeli, ni Yeshua, n'abakulu ab'enda dha baiseibwe mu Isiraeli baabakoba bati: “Titwetaaga buyambi bwaimwe okusobola okuzimbira Musengwa Katonda waife isinzizo. Ife beene tuja kulizimba, nga kyabazinga Kuro ow'e Perusia bwe yatulagira.” Agho abantu abaali baba mu kiketezo ekyo baagezaaku okumala mu Bayudaaya amaani nga babatiisatiisa, balekere okuzimba. Baaguliriranga abafuzi babatabuletabule mu kigendererwa kyaibwe ekyo. Ekyo baakikola ekiseera kyonakyona Kuro kye yamala nga ni kyabazinga w'e Perusia, n'okutuusa mu biseera Daria mwe yabeera kyabazinga w'e Perusia. Agho mu mainhama g'obufuzi bwa kyabazinga Ahasuero, abantu abo baaghandiika embaluwa embi ku batyamye b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu nga babavunaana. Kabiri mu kiseera Arutazerizesi mwe yabeera nga ni kyabazinga w'e Perusia, Bishilamu, ni Mithuredathi, ni Tabeeli, ghalala ni bakagwa baibwe abandi boonaboona, baamughandiikira embaluwa. Embaluwa eyo yakyusibwa okuva mu lulimi Oluaramaika. Rehumu eyali omufuzi ni Shimushai omughandiisi, baaghandiikira kyabazinga Arutazerizesi embaluwa evunaana abantu ab'e Yerusalemu, ng'esoma eti: “Eviire wa Rehumu omufuzi, ni Shimushai omughandiisi, ni bakagwa baibwe abandi bano: abalamuzi, abafuzi, n'abantu ab'e Perusia, n'ab'e Ereki, n'ab'e Babilonia, n'ab'e Susa eky'omu nsi y'e Elamu, ghalala n'abantu abamaghanga agandi goonagoona, Osinappari omukologho be yatoola mu maka gaibwe eby'entaka, okusenga mu bibuga eby'e Samaria ni mu kiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate.” Bino n'ebibono ebyali mu mbaluwa eyo: “Ya kyabazinga Arutazerizesi. Ife abagheereza bo abali mu kiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, tukulamwisa inho. “Isebantu kyabazinga, tuli kukumanhisa tuti Abayudaaya abaidha eno nga baviire eyo iwe y'oli, baamala baaja Yerusalemu. Era bali kuzimba buyaaka ekibuga ekyo eky'abantu abadheemu era abakozi ab'ebibi bali kwizaagho omusingi n'ebimante byakyo. Bali kumpi na kumaliriza. Isebantu kyabazinga, abantu abo bwe bairamu okuzimba ekibuga ekyo, n'ebimante byakyo ebikyezungulwire ni babimaliriza, baidha kulekera agho okukughanga omusolo, n'empooza, n'ebisale ebindi byonabyona, era ekyo kiidha kukendeeza enfuna ey'obwakyabazinga. Kale ife nga bwe tufuna obuyambi obuva mu kisaagaati kyo eky'obwakyabazinga, titugwaine kusirika busirike, bwe tubona ng'ekitiibwa kyo iwe Isebantu kyabazinga, bali kukidhuuluusa. Kyetuviire ni tukugheereza amawulire gano okukumanhisa, oghe ekiragiro banoonereze mu bighandiiko bya badhaadha bo eby'ebyafaayo. Oidha kukizuula mu bighandiiko ebyo nga buliidho ekibuga ekyo kibaire kya bantu badheemu, abakaluubiriza bakyabazinga n'abafuzi ab'ebiketezo. Abantu baamu buliidho babaire bakalangafu inho okubafuga era ekibuga ekyo kye baava ni bakizikiriza. Isebantu kyabazinga, abantu abo bwe bairamu okuzimba ekibuga ekyo, n'ebimante byakyo ebikyezungulwire ni babimaliriza, onaaba nga tokaali na kiketezo ky'obala nga kikyo, ere ng'osomoike omwiga Eufurate.” Kyabazinga yaabairamu mu bughandiike ati: “Ya Rehumu omufuzi, ni Shimushai omughandiisi, ni bakagwa baimwe abandi boonaboona ababa mu Samaria ni mu biketezo ebindi ebiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate. Mbalamwisa inho. “Embaluwa ye mwatugheereza baaginsomera bukalamu, era naagha ekiragiro baanoonereza, baazuula ng'ab'omu kibuga ekyo kuva ira nga badheemera bakyabazinga, era nga n'okutuusa mpegaano bakeediima. Era bakyabazinga ab'amaani baafuganga Yerusalemu ekyo, era baafuganga n'ekiketezo ekyo kyonakyona ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, nga baasolozaamu empooza, n'omusolo, n'ebisale ebindi. Kale ni mughe abantu abo ekiragiro ekibalekeza okuzimba ekibuga ekyo, okutuusa lwe ndigha ekiragiro ekindi. Era mubone nti ekyo mukikola mangu, obwakyabazinga bulobe kwonoonekerwa na kufiirizibwa.” Embaluwa eyo eyava ye kyabazinga Arutazerizesi bwe baagisomera Rehumu, ni Shimushai omughandiisi, ni banaibwe abandi boonaboona, baasitukiramu baajiiragho y'Abayudaaya e Yerusalemu, baakaka bya ntaka Abayudaaya okulekera okuzimba. Kale omulimo ogwali guli kukolebwa e Yerusalemu ku isinzizo lya Katonda baagwemereza, okutuusa mu mwaka ogwokubiri ogw'obufuzi bwa kyabazinga Dario ow'e Perusia. Agho abalanzi babiri, Haggai ni Zekaria mutabane wa Iddo, baalanga eri Abayudaaya abaali mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, nga babita mu liina lya Katonda wa Isiraeli eyabalabiriranga. Kale Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli ni Yeshua mutabane wa Yozadaki, bairamu okuzimba eisinzizo lya Musengwa Katonda e Yerusalemu, nga bayambibwaku abalanzi abo bombi. Mu kiseera kyene ekyo Tattenai eyafuganga ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, ni Shetharibozenai, ni bakagwa baibwe abandi, baidha e Yerusalemu baababuuza bati: “Naani eyabagha obukumu okuzimba eisinzizo lino n'okulimaliriza?” Era baababuuza n'amaina ag'abo abaali bali kulizimba. Aye Katonda yaakuuma abakulembeze ab'Abayudaaya, kale abakungu abo ab'e Perusia baaloba kubalobera kuzimba, nga benda bagheereze kyabazinga Dario amawulire ago, era abairemu mu bughandiike memale. Eno n'embaluwa Tattenai eyafuganga ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, ni Shetharibozenai, ni bakagwa baibwe abandi bwe baafuganga ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, ye baagheereza kyabazinga Dario: “Ya kyabazinga Dario. Emiraala gibenga n'iwe. “Isebantu kyabazinga, tuli kukumanhisa tuti twaja mu kiketezo eky'e Buyudaaya, twatuuka ku isinzizo lya Katonda oyo omukologho. Twayagaana nga bali kulizimba n'amabaale amabaadhe amanene, nga n'emiti bali kugizimbira mu bimante. Omulimo bali kugukola n'obwegendereza era guli kuja mu maiso. “Agho twabuuza abakulembeze b'abantu tuti, ‘Naani eyabagha obukumu okuzimba eisinzizo lino n'okulimaliriza’? Era twababuuza n'amaina gaibwe, tusobole okukukobera abantu abakulira omulimo ogwo. “Baatwiramu bati, ‘Ife tuli bagheereza ba Katonda ow'eigulu n'ensi. Tuli kuzimba buyaaka eisinzizo kyabazinga wa Isiraeli eyali omukologho lye yazimba n'alimaliriza, buti ghabiseegho emyaka kamaala. Aye badhaadha baife baasungughaza Katonda oyo ow'eigulu, yaaleetera Nebukadinezzari eyali kyabazinga w'Abakaladea e Babilonia okubagema, yaabatwala mu nsi Babilonia eyo nga banhage, era n'eisinzizo lino yaalizikiriza. Aye mu mwaka ogwasooka nga kyabazinga Kuro n'afuga Babilonia, Kuro oyo yaagha ekiragiro okwiramu okuzimba eisinzizo lino. Era ghaligho ebintu ebya zaabu n'ebya feeza Nebukadinezzari bye yali atoire mu isinzizo lya Katonda lino e Yerusalemu n'abitwala mu isabo e Babilonia. Aye kyabazinga Kuro oyo yabitoolayo mu isabo e Babilonia, yaabigemya omusaadha ye baayetanga Sheshibazzari, kyabazinga Kuro oyo ye yali amaze okutaagho ng'omufuzi mu Buyudaaya. Yaamukoba okutwala ebintu ebyo, abiizeeyo mu isinzizo e Yerusalemu era abone ng'eisinzizo lya Katonda lizimbibwa buyaaka mu kifo ghe lyali. Kale Sheshibazzari oyo yaidha yaataagho omusingi ogw'eisinzizo lya Katonda e Yerusalemu. Era okuva n'olwo okutuusa ni ye buli eno babairenga balizimba era likaalinga kuwa.’ “Agho ni, Isebantu kyabazinga, bw'oba okisiimye lagira banoonereze mu bighandiiko eby'ebyafaayo eby'obwakyabazinga e Babilonia, babone oba nga bwenebwene kyabazinga Kuro yagha ekiragiro bazimbe buyaaka eisinzizo lya Katonda lino mu Yerusalemu. Era, Isebantu kyabazinga, tukusaba otumanhise ky'onaaba osiimye okukola ku nsonga eyo.” Agho kyabazinga Dario yaagha ekiragiro banoonereze mu bighandiiko eby'ebyafaayo eby'obwakyabazinga ebyali mu materekero g'ebitabo mu nsi Babilonia. Baayagaana mu kibuga Ekubatana ekyali mu kiketezo eky'e Media, enzingo y'ekitabo eyalimu ekighandiiko ekikoba kiti: “Mu mwaka ogwasooka nga kyabazinga Kuro n'afuga, kyabazinga Kuro oyo yagha ekiragiro ati, eisinzizo lya Katonda eriri e Yerusalemu bairemu okulizimba, libenga ekifo mwe bagheerayo emisengo n'ebigheebwayo ebyokebwa. Obugungumavu bube mita amakumi abiri na musanvu, n'obugazi bwalyo bwona bube mita amakumi abiri na musanvu. Ekisenge bakizimbe n'enhiriri isatu edh'amabaale amabaadhe amanene, ku ngulu kwago bateeku olunhiriri lw'embaawo lulala. Endyanga ey'obwakyabazinga n'ebe esasulire omulimo ogwo gwonagwona. Era n'ebintu ebya zaabu n'ebya feeza eby'omu isinzizo lya Katonda eryo, Nebukadinezzari bye yatoola e Yerusalemu n'abireeta e Babilonia, babiizeeyo babite mu isinzizo eryo, buli kintu mu kifo kyakyo.” Agho Dario yairamu ng'agheereza obukwenda buno, ati: “Ya Tattenai omufuzi ow'ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, ni Shetharibozenai, ni bafuzi banaimwe abali mu kiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate ogwo. “Ebigema ku mulimo ogw'okuzimba eisinzizo mubiveeku. Muleke omulimo ogwo gwe bali kukola ku isinzizo lya Katonda eryo guje mu maiso. Muleke omufuzi wa Buyudaaya n'abakulembeze b'Abayudaaya bairemu okuzimba eisinzizo eryo mu kifo kyalyo ghe lyalinga. Ate era ndi kubalagira kye munaakolera abakulembeze ab'Abayudaaya abali kuzimba eisinzizo lya Katonda eryo: Mwidha kubasasulanga mangu era mu bwidhuvu, nga mutoola mu ndyanga ey'obwakyabazinga ku misolo egiva mu kiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate. Era mughenga bakabona ab'e Yerusalemu, buli lunaku aghazira kukoosaamu, ebintu byonabyona ebineetaagisanga: ente enume entototo, n'entaama enume n'enkazi, bigheebwengayo eri Katonda ow'eigulu, ng'ebigheebwayo ebyokebwa. Era mubaghenga n'engaano, n'omuunhu, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Olwo baghengayo eri Katonda ow'eigulu emisengo gy'asiima, era bansabirenga nze kyabazinga n'eizaire lyange. Era ndi kulagira nti omuntu yeenayeena anaakyusaamu ku kiragiro kino, baidha kutoolanga omulabba ku ndhu ye yeene, bamale bamulengeedhezenga okwo afe. Era endhu ye baidha kugifuulanga kifo ghe babunga obusa. Nsaba Katonda eyalonda Yerusalemu okuba ekifo eky'okumusinzizangamu, azikirize kyabazinga yeenayeena oba omuntu owundi yeenayeena alikyusaamu ku kiragiro kino, oba okuzikiriza eisinzizo lya Katonda eryo eriri e Yerusalemu. Nze Dario, ninze mpaire ekiragiro kino. Byonabyona bye ndagiire bigwaine bikolebwe n'obwegendereza.” Kale Tattenai, omufuzi w'ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, ni Shetharibozenai, nga bali ghalala ni bakagwa baibwe, baakolera irala byonabyona nga kyabazinga Dario bwe yalagira. Era abakulembeze b'Abayudaaya baazimba eisinzizo eryo bukalamu. Abalanzi Haggai ni Zekaria mutabane wa Iddo baabaizangamu amaani olw'ebyo bye baalanganga. Baamaliriza okuzimba nga bajiira ku biragiro bya Katonda wa Isiraeli, ni ku kwikirizibwa kwa bakyabazinga, Kuro ni Dario ni Arutazerizesi, ab'e Perusia. Kale eisinzizo eryo lyawa okuzimba ku lunaku olwokusatu olw'omwezi ogwetebwa Adari, nga kyabazinga Dario ali kufuga omwaka gwe ogwomukaaga. Agho Abaisiraeli, ni bakabona, n'Abalevi, n'abantu abandi abaira okuva mu bunhage, baasagamba inho nga batukuza eisinzizo lya Katonda eryo. Era ku mukolo ogwo baaghaayo ente enume kikumi (100), entaama enume ebikumi bibiri (200), n'entaama ento ebikumi bina (400). Baaghaayo n'embuzi enume ikumi na ibiri (12), embuzi ndalandala olwa buli kika kya Isiraeli, kibe ng'ekigheebwayo olw'ebibi eby'Abaisiraeli boonaboona. Agho baataagho bakabona mu bikunsu byaibwe, n'Abalevi mu ngobo dhaibwe, baagheerezanga Katonda mu isinzizo e Yerusalemu, nga bwe kyaghandiikibwa mu kitabo kya Musa. Ku lunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogusooka, abo abaira okuva mu bunhage baakola Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Bakabona ghalala n'Abalevi baali bamaze okwetukuza, nga boonaboona balongoofu. Kale baita entaama ento edhigheebwayo ku Kibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa ku lw'abo boonaboona abaira okuva mu bunhage, ni ku lwa bakabona banaibwe, ni ku lwaibwe beene. Omusengo ogw'ekibinuko ekyo bano n'abaagulyaku: Abaisiraeli boonaboona abaira okuva mu bunhage, n'abo boonaboona abaabeyimbaku ni baleka empisa enhonoonefu edh'abantu abaabanga mu nsi eyo, olw'okwenda okusinzanga Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Baakola embaga ey'Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa okumala enaku musanvu nga basagamba kuba Musengwa Katonda yakyusa omwoyo gwa kyabazinga ow'e Assiria, yaamuleetera okuyamba Abaisiraeli abo ku mulimo ogw'okuzimba eisinzizo lya Katonda oyo owa Isiraeli. Ebyo bwe byawa, mu biseera kyabazinga Arutazerizesi bye yafugiramu Perusia, ghaabaagho omusaadha ng'eriina lye ni Ezera era nga mutabane wa Seraia, Seraia oyo yaaba mutabane wa Azaria, Azaria oyo yaaba mutabane wa Hilikia, Hilikia oyo yaaba mutabane wa Shallumu, Shallumu oyo yaaba mutabane wa Zadoki, Zadoki oyo yaaba mutabane wa Ahitubu, Ahitubu oyo yaaba mutabane wa Amaria, Amaria oyo yaaba mutabane wa Azaria, Azaria oyo yaaba mutabane wa Meraiothi, Meraiothi oyo yaaba mutabane wa Zerahia, Zerahia oyo yaaba mutabane wa Uzzi, Uzzi oyo yaaba mutabane wa Bukki, Bukki oyo yaaba mutabane wa Abishua, Abishua oyo yaaba mutabane wa Finehasi, Finehasi oyo yaaba mutabane wa Eleazari, ate Eleazari oyo yaaba mutabane wa Aaroni Kabona Omukulu. Ezera oyo yaava mu nsi Babilonia nga munamateeka mulamba eyali aidhi einho amateeka, Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli ge yagha Musa. Era olw'okuba Musengwa Katonda yabanga ghalala ni Ezera oyo, kyabazinga yaamugha byonabyona bye yamusabanga. Ezera yaatuuka e Yerusalemu n'Abaisiraeli abandi, omwali bakabona, Abalevi, abembi b'omu isinzizo, abakuumi b'emiryango, n'abagheereza b'omu isinzizo. Baasimbuka okuva mu nsi Babilonia ku lunaku olusooka olw'omwezi ogusooka, mu mwaka ogwomusanvu nga kyabazinga Arutazerizesi n'afuga. Katonda yaaba ghalala nabo, baatuuka e Yerusalemu ku lunaku olusooka olw'omwezi ogwokutaanu. Ezera yeefubirizanga inho okusoma Amateeka ga Musengwa Katonda, n'okugajiiraku, era n'okusomesa ebiragiro ebigalimu mu Isiraeli. Eno n'embaluwa eyakoopololwa ku ere kyabazinga Arutazerizesi ye yagha Ezera kabona era omunamateeka eyali aidhi einho amateeka n'ebiragiro Musengwa Katonda bye yagha Abaisiraeli: “Nze Arutazerizesi kyabazinga asinga mu bakyabazinga boonaboona, nkulamwisa iwe Ezera kabona aidhi einho amateeka ga Katonda ow'eigulu. “Buti ndi kugha ekiragiro, nti Omuisiraeli yeenayeena ali mu bwakyabazinga bwange, k'abe kabona oba Omulevi, ayenda okuja ekyeyendere e Yerusalemu, wa idembe okuja n'iwe. Nze kyabazinga n'abawi bange ab'amagezi omusanvu, tukutumye oje onoonereze mu Yerusalemu ni mu Buyudaaya, obone oba nga amateeka ga Katonda waimwe agaakugemesebwa, abantu bali kugajiiraku bukalamu. Oidha kutwala feeza ni zaabu nze kyabazinga n'abawi bange ab'amagezi bye tughaireyo ekyeyendere eri Katonda wa Isiraeli. Ono n'eyasalagho ati eriina lye balisinzizenga mu Yerusalemu. Era oidha kutwala feeza ni zaabu yeenayeena, by'onaasoloza mu kiketezo kya Babilonia kyonakyona. Otwale n'ebintu byonabyona, abantu ni bakabona bye beeyama okughaayo ekyeyendere olw'eisinzizo lya Katonda waibwe eriri mu Yerusalemu. “Oidha kukozesa empiiya edho n'obwegendereza ogule ente enume, n'entaama enume, n'entaama ento. Oguleku n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke ebijiiraku, n'ebigheebwayo eby'okunhwa ebijiiraku. Ebintu ebyo mwidha kubigheerayo ku alutaari ey'omu isinzizo lya Katonda eri e Yerusalemu. Iwe ni baino mwidha kukozesa feeza ni zaabu anaasigalagho, kyonakyona kye munaabona nga n'ekigwaine, nga mujiira ku ebyo Katonda by'asiima. Ebintu bye bakughaire okukozesebwanga mu isinzizo lya Katonda waimwe, mwidha kubitwala mubigheeyo eri Katonda e Yerusalemu nga mutuuse. Ebindi byonabyona ebinaaba byetaagibwa mu isinzizo lya Katonda waimwe, oidha kubifuna okuva mu ndyanga ey'obwakyabazinga. “Era nze kyabazinga Arutazerizesi ndi kugha ekiragiro abaghanika ab'ebiketezo Siria ni Foenikia, nti Ezera kabona eyasoma n'akuguka mu Mateeka ga Katonda ow'eigulu, bamughenga buli kintu kyonakyona ky'anaasabanga bakimukolerenga, aghazira kwegemya nsonga yoonayoona. Bamughenga nga tibaswisa kilo enkumi isatu na bina (3,400) edha feeza, ni kilo omutwalo mulala (10,000) edh'engaano, ni lita enkumi ibiri (2,000) edh'omwenge ogw'emizabbibu, ni lita enkumi ibiri (2,000) edh'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, era bamughenga omuunhu gwonagwona ogwetaagibwa. Ekintu kyonakyona Katonda ow'eigulu ky'alagira kigwaine kikolebwenga mu bwidhuvu olw'eisinzizo lya Katonda oyo ow'eigulu. Olwo Katonda oyo alobe kunsungughalira, waire okusungughalira abo abalinsikira ku bufuzi. Twenda n'okubamanhisa tuti timwikirizibwa kusoloza musolo, oba empooza, oba ebisale ebindi byonabyona, okuva ku kabona yeenayeena, oba ku Balevi, oba ku bembi, oba ku bakuumi b'emiryango, oba waire ku bagheereza abandi boonaboona ab'omu isinzizo. “Iwe Ezera, ng'okozesa amagezi ga Katonda wo ge yakugha, londa abafuzi n'abalamuzi abanaalamulanga abantu boonaboona abaidhi amateeka ga Katonda wo, abali mu kiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate. Era oyegerese amateeka ago abo abatagaidhi. Oyo yeenayeena anaadheemeranga amateeka ga Katonda wo oba aga kyabazinga, abonerezebwenga ng'amateeka bwe galagira: aitibwenga, oba atwalibwenga mu bunhage bamusibire eyo, oba bamugemengaku ebintu bye, oba bamusibenga mu ikomera.” Agho Ezera yaakoba ati: “Tusaake Musengwa Katonda, Katonda wa badhaadha baife, eyata ekidhuubo ekyo mu mwoyo gwa kyabazinga okulungiya eisinzizo lya Musengwa Katonda oyo, eriri mu Yerusalemu. Ansaasiire yaaleetera kyabazinga okungonza, aghalala n'abawi b'amagezi be, n'abakungu be abandi ab'amaani. Musengwa Katonda wange ampaire amaani, naasoloza abakulembeze mu Isiraeli, baaganha okuja ninze.” Luno n'olukalala olw'abakulu mu bika n'abakulu ab'enda dha baiseibwe abaira ninze Ezera, nga tuva mu nsi Babilonia mu kiseera Arutazerizesi kye yabeeramu kyabazinga: Gereshomu n'eyali akulira ab'oku nda ya Finehasi; Danieli yaakulira ab'oku nda ya Ithamari; Hattushi yaakulira ab'oku nda ya Daudi; Zekaria yaakulira ab'oku nda ya Shekania, baidhukulu ba Paroshi. Zekaria oyo yeeghandiisa n'abantu kikumi n'ataanu (150). Eliehoenai mutabane wa Zerahia yaakulira ab'oku nda ya Pahathimoabu, era yeeghandiisa n'abantu ebikumi bibiri (200). Shekania mutabane wa Yahazieli yaakulira ab'oku nda ya Zattu, era yeeghandiisa n'abantu ebikumi bisatu (300). Ebedi mutabane wa Yonathani yaakulira ab'oku nda ya Adini, era yeeghandiisa n'abantu amakumi ataanu (50). Yeshaia mutabane wa Athalia yaakulira ab'oku nda ya Elamu, era yeeghandiisa n'abantu nsanvu (70). Zebadia mutabane wa Mikaeli yaakulira ab'oku nda ya Shefatia, era yeeghandiisa n'abantu kinaana (80). Obadia mutabane wa Yehieli yaakulira ab'oku nda ya Yoabu, era yeeghandiisa n'abantu ebikumi bibiri na ikumi na munaana (218). Shelomithi mutabane wa Yosifia yaakulira ab'oku nda ya Bani, era yeeghandiisa n'abantu kikumi na nkaaga (160). Zekaria mutabane wa Bebai yaakulira ab'oku nda ya Bebai, era yeeghandiisa n'abantu amakumi abiri na munaana (28). Yohanani mutabane wa Hakkatani yaakulira ab'oku nda ya Azigadi, era yeeghandiisa n'abantu kikumi na ikumi (110). Elifeleti, Yeueli, ni Shemaia, abaira nga ghabiseeghooku ekiseera, baakulira ab'oku nda ya Adonikamu, era beeghandiisa n'abantu nkaaga (60). ate Uthai ni Zakkuri baakulira ab'oku nda ya Bigivai, era beeghandiisa n'abantu nsanvu (70). Agho naayeta abantu abo boonaboona, twesololeza ku mwiga ogukulukuta mu Ahava, twamalagho enaku isatu. Bwe nalingalinga mu bantu ni mu bakabona, naakizuula nga mu boonaboona muziramu Balevi. Kale naayetesa abakulembeze bano: Eliezeri, ni Arieli, ni Shemaia, ni Elinathani, ni Yaribu, ni Elinathani owundi, ni Nathani, ni Zekaria, ni Meshullamu. Era naayetesa Yoiaribu ni Elinathani, abaali abantu abategeera einho. Naabatuma ye Iddo omukulembeze w'e Kasifia, bamusabe ye mwene ni baine bwe bagheereza mu isinzizo eyo e Kasifia, batugheereze abantu ab'okugheerezanga Katonda waife mu isinzizo. Era nga bayambibwaku Katonda waife baatugheereza Sherebia, omusaadha Omuisiraeli omugezi, owundi ku batabane ba Mahili eyali mutabane wa Levi. Yaidha ni batabane be ni baganda be, baaghera abantu ikumi na munaana. Baatugheereza ni Hashabia ni Yeshaia eyali owundi ku batabane ba Merari, baidha ni baganda baibwe era ni batabane baibwe boonaboona aghalala baaghera abantu amakumi abiri. Okwo kweyongeraku abagheereza ab'omu isinzizo ebikumi ebibiri n'abiri (220), Daudi be yataagho ng'ali n'abakungu be, bagheerezenga Abalevi. Abo boonaboona baabaghandiika amaina gaibwe. Agho naalangirira okusiiba nga tuli eyo ku mwiga Ahava. Naakoba twewombeeke mu maiso ga Katonda waife nga tumusaba atukulembere mu lugendo lwaife, era atukuume n'abaana baife ni byonabyona bye twali nabyo. Ensoni dhangema okusaba kyabazinga atughe ekikunsu eky'abaisirukale ab'oku bigere n'ab'oku mbalaasi okutugherekera nga batukuuma tuwone abazigu mu ngira, kuba nali mmaze okumukoba nti: “Katonda waife agha enkabi kiisi amwesiga, aye yaasungughalira era yaabonereza kiisi amuvaaku.” Kale twasiiba era twasaba Katonda waife oyo okutukuuma, era yaawulira okusaba kwaife. Agho ku bakabona abaali nga n'abakulira banaibwe naalondaku bano: Sherebia, ni Hashabia, ni banaibwe abandi ikumi. Naapima feeza ni zaabu, n'ebintu kyabazinga n'abawi ab'amagezi be, n'abakungu be, era n'Abaisiraeli boonaboona, bye baaghaayo okukozesebwanga mu isinzizo lya Katonda waife. Byonabyona naabigemya bakabona abo, era nga biri mu buzito buno: feeza ng'azitogha kilo emitwalo ebiri n'enkumi ibiri (22,000); ebintu ebikozesebwa ebya feeza nga bizitogha kilo enkumi isatu na bina (3,400); zaabu ng'azitogha kilo enkumi isatu na bina (3,400); ebibya amakumi abiri ebya zaabu, nga bizitogha kilo nga munaana n'ekitundu; n'ebibya ebindi bibiri ebyazigulwa obukalamu mu kyuma eky'ekikomo era eby'omughendo ogwaga n'ogwa zaabu. Naabakoba nti: “Muli batukuvu eri Musengwa Katonda, n'ebikozesebwa bino byona bitukuvu. Era feeza ni zaabu ebyo, bigheereibwayo kyeyendere eri Musengwa Katonda wa badhaadha baife. Mu bikuume bukalamu okutuusa lwe mulituuka e Yerusalemu mu isinzizo lya Musengwa, ni mubipimira mu kisenge kya bakabona abakulu, memale ni mubibagemya ghalala, n'Abalevi, n'abakulu ab'enda dha baiseibwe mu Isiraeli.” Kale bakabona n'Abalevi baatoola feeza, ni zaabu, n'ebikozesebwa nga bwe byapimibwa, babitwale e Yerusalemu mu isinzizo lya Katonda waife. Agho twava ku mwiga Ahava ku lunaku olweikumi n'eibiri olw'omwezi ogusooka, twaja e Yerusalemu. Katonda waife yaaba ghalala n'ife, yaatuwonia okugwa mu ngalo edh'abazigu baife abaatweteeganga nga tuli mu ngira. Bwe twatuuka e Yerusalemu, twawuumulaku okumala enaku isatu. Ku lunaku olwokuna twaja mu isinzizo lya Katonda waife, twapima feeza, ni zaabu, n'ebintu ebikozesebwa. Byonabyona twabigemya kabona Meremothi mutabane wa Uria, ng'ali ni Eleazari mutabane wa Finehasi, n'Abalevi babiri Yozabadi mutabane wa Yeshua, ni Noadia mutabane wa Binnui. Buli kintu twakibala, twakipima obuzito bwakyo, era twakighandiika mu kiseera kyene ekyo. Mu kiseera ekyo, abo boonaboona abaira okuva mu bunhage, baaghaayo ebigheebwayo ebyokebwa eri Katonda wa Isiraeli. Baaghaayo ente enume ikumi na ibiri ku lwa Isiraeli yoonayoona, baaghaayo entaama enume kyenda na mukaaga, n'entaama ento nsanvu na musanvu. Era baaghaayo n'embuzi enume ikumi na ibiri, ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Ebyo byonabyona baabighaayo eri Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekyokebwa. Era baatwala ekighandiiko ekyalimu ebiragiro bya kyabazinga, baakigha abafuzi n'abakungu ab'ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate. Abo baabayamba inho era bairuukirira n'eisinzizo. Ebyo bwe byawa, abandi ku bakulembeze ab'abantu Abaisiraeli baidha ye ndi, bankoba bati: “Bakabona, n'Abalevi, n'Abaisiraeli abandi, bakaali n'enkolagana n'abantu ab'omu biketezo bino mwe tuli. Bakola ebintu ebyenhinhalwa ng'oti n'Abakanaani, n'Abahitti, n'Abaperizzi, n'Abayebusi, n'Abammoni, n'Abamoabu, n'Abamisiri, n'Abamori bye bakola. Abaisiraeli abo abantu ba Katonda abatukuvu baayonooneka, kuba beene ni batabane baibwe bafuna abakazi abamaghanga agandi. Aye ate abakungu n'abakulembeze, n'abasinze kwonooneka mu nsambo eyo.” Bwe nawulira ekyo naakanulamu ebivaalo byange olw'okunakughala, neemaanhuula enviiri ku mutwe ni ku kirevu, era naatyama ghansi nga nsobeirwa inho mu nnaku. Agho abo boonaboona abaalumirwa ebyo Katonda wa Isiraeli bye yayogera ku kibi ekyo abo abaira okuva mu bunhage kye baakola, baidha baaneetooloola agho ghe nali ntyaime nga nsobeirwa inho mu nnaku. Baabaagho okutuusa ku kiseera eky'okughaayo ekigheebwayo ekyeigulo. Ekiseera eky'okughaayo omusengo ogw'eigulo bwe kyatuuka, naasituka ghe nali ntyaime nga ndi kusiiba era nga nkaali mu bivaalo byange ebikanufu. Naakuba amakiryaivu era naayandhululiza eri Musengwa Katonda wange emikono nga nkoba nti: “Wo Katonda wange, nswaire inho era ensoni dhiri kungema okusitula amaiso ninge y'oli, iwe Katonda wange kuba ebibi byaife byebunze emungo etusinga n'obuleeyi, n'emisango gyaife gyebunga emungo etuuka ni ku igulu. Okuviira irala ku biseera bya badhaadha baife okutuusa ni ye buli eno, tukola inho ebibi. Era olw'ebibi byaife, ife, n'ebya bakyabazinga baife, n'ebya bakabona baife, tubairenga tugheebwayo mu ngalo dha bakyabazinga abamaghanga agandi, baatwitira mu ntalo, baatutwala mu bunhage, baatunhagaku ebyaife, era twaswala nga bwe tuli buti. Aye mperaano mu kiseera ekitono kiti, Musengwa Katonda waife atwoleike ekivunika, yaaleetera abandi ku ife okuwonagho era yaatugha okuba abagumu mu kifo kye kino ekitukuvu. Olwo Katonda waife oyo yaatuwonia obwiru, yaatugha obulamu obuyaaka. Tuli bairu, aye era Katonda waife tatulekuliire agho mu bwiru bwaife. Atwoleike nga bw'atugonza obutalekera, yaaleetera bakyabazinga b'e Perusia okutugonza, baatulekagho nga tukaali balamu. Olwo tusobole okuzimbira Katonda waife oyo eisinzizo lye eryali lyonooneibwa, era atukuumenga ng'atuwonia abazigu mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu. Wo Katonda waife, mperaano tunaakoba ki ng'ebyo byonabyona bimaze okubaagho? Tuviire ku biragiro byo, bye watugha ng'obita mu bagheereza bo abalanzi, ng'otukoba oti, ‘Ensi ye muli kwingiramu okutwala ebe eyaimwe, ti nongoofu naire. N'abantu baamu tiibalongoofu, kuba baagyonoona n'ebibi ebyenhinhalwa bye bagikoleramu okuva y'eva okutuuka y'ekanga. Mbeeni mutaganhanga baghala baimwe kubayira batabane baibwe, waire okuganha batabane baimwe okubayiza baghala baibwe. Era mutabendezanga miraala oba okukulankulana, olwo musobole okuba ab'amaani n'okulya ebirungi eby'ensi eyo era mugirekere abaana baimwe ng'obusika bwaibwe obw'olubeerera.’ Aye waire ng'ebyo byonabyona bitutuuseeku olw'ebikolwa byaife ebibi, n'olw'omusango omukologho ogutuliku, tubona nga iwe Katonda waife watugha ekibonerezo kitono inho ku ekyo ebibi byaife kye byali bigwaniire kuba watulekagho ife abaawonagho nga tuli bangi. Kale tughanga tutya okwiramu okudheemera ekiragiro kyo ni tufumbiraganwa n'abantu abo abakola ebintu ebyo ebyenhinhalwa? Leero tolitusungughalira n'otuzikiriza ni ghabulagho awonagho naire omulala ati? Wo Musengwa Katonda wa Isiraeli, iwe osala mu butuufu, aye watusaasira twawonagho okutuusa ni mperaano. Bona, tuli ghano mu maiso go nga tuliku omusango, ate nga titugwaniire na kwemerera mu maiso go olw'omusango ogwo.” Ezera bweyali ng'ali kusaba bw'ayatula ebibi, eno nga bw'alira amaziga ng'akubye amakiryaivu gha mberi gh'eisinzizo lya Katonda, eikuukuubira ery'Abaisiraeli abasaadha n'abakazi n'abaana abato, lyesololeza gh'ali. Boonaboona nga bali kulira inho amaziga. Agho Shekania mutabane wa Yehieli owundi ku batabane ba Elamu yaakoba Ezera ati: “Tusungughaiza inho Katonda waife, olw'okubayiza abakazi abamaghanga agandi agali mu nsi eno. Aye waire ebyo biri bityo, Isiraeli ekaaliyo n'eisuubi. Kale ni tukole endagaano ni Katonda waife, tutoolegho abakazi abo n'abaana baibwe, nga tujiira ku magezi ge tunaafuna okuva ye iwe musengwa wange, ni y'abo boonaboona abagondera ebiragiro bya Katonda waife oyo. Ekyo twidha kukikola nga tujiira ku mateeka. Situkiramu, kuba ogwo mulimo gwo era ife tuli ghalala n'iwe. Iwe guma okikole.” Ezera yaasituka, yaakoba abakulembeze ba bakabona, n'aba Abalevi, n'aba Abaisiraeli boonaboona, balayire bati baidha kwawukana n'abakazi abamaghanga agandi. Kale baakola omukolo ogw'okulayira. Agho Ezera yaava mu luya emberi gh'eisinzizo lya Katonda, yaaja mu kisenge kya Yehohanani mutabane wa Eliashibu, yaaba eyo okutuusa obwire okukya nga tali kulya waire okunhwa ekintu kyonakyona ng'enaku emugemye olw'Abaisiraeli abaava mu bunhage obutaba beesigwa. Agho baalangirira mu Buyudaaya mwonamwona ni mu Yerusalemu, bati abo boonaboona abaira okuva mu bunhage beesololeze e Yerusalemu. Era bati anaamala enaku eisatu ng'akaali kwidha, ng'abakungu n'abakulembeze bwe balagiire, ebintu bye byonabyona baja kubimutoolaku, ni mwene yeena bamubinge mu kikunsu eky'abaava mu bunhage. Agho abasaadha boonaboona ab'omu kika kya Yuda n'ekya Benjamini, beesololeza e Yerusalemu mu nnaku eisatu edho. Olwo n'olwali olunaku olwamakumi abiri (20) olw'omwezi ogwomwenda. Abantu boonaboona baatyama mu luya emberi gh'eisinzizo lya Katonda nga bali kudhugumira, olw'ensonga eyabeesa n'olw'amaadhi amangi einho agaali gali kugwa. Ezera kabona yaasituka yaakoba abantu ati: “Mwayonoona okubayiza abakazi abamaghanga agandi, kuba mwayongera bwongere ku musango ensi Isiraeli gw'eri nagwo. Kale ni mpegaano mwatule ebibi byaimwe eri Musengwa Katonda, oyo Katonda wa badhaadha baife, mukolenga ebyo by'ayenda. Mweyawule ku bantu abamaghanga agandi abali mu nsi eno, ni ku bakazi baimwe abamaghanga agandi.” Agho abantu boonaboona abaali beesoloiza bamwiramu nga baleekaana bati: “N'ekyo kyene. Tuteekwa kukola nga bw'okobye. Aye tuli abantu kamaala ate amaadhi gali kugwa mangi, titukaaghanga kugabaamu tuti. Ate era, ekintu ekyo titusobola kukikola mu lunaku lulala oba ibiri, kuba bwenebwene abaayonoona bangi inho mu ife. Leka abakulembeze baife babeegho mu liina lyaife twenatwena abeesoloiza. Olwo ab'omu bibuga byaife boonaboona abaabayiza abakazi abamaghanga agandi, baidhe mu kiseera ekiragaane nga bali ghalala n'abakulembeze n'abalamuzi okuva mu buli kibuga. Mu nsambo eyo ekiruyi ekitaloodheka Katonda waife ky'ali nakyo ku ife ku nsonga eyo, kiidha kutuvaaku.” Ghazira muntu yatakania ntegeka eyo, okutoolaku Yonathani mutabane wa Asaheli ni Yahazeia mutabane wa Tikuva, nga bayambibwaku Meshullamu ni Shabbethai Omulevi, boona abaali nga baisania nabo. Kale abaava mu bunhage baikiriza entegeka eyo. Ezera yaalonda abandi ku baakuliranga enda dha baiseibwe, ng'ajiira ku nda dhe basimukamu era amaina gaibwe gaaghandiikibwa. Ku lunaku olusooka mu mwezi ogweikumi, baatyama baatoolera okunoonereza ku nsonga eyo. Era olunaku olusooka, mu mwezi ogusooka mu mwaka, lwaja okutuuka nga bamaze okuzuula abasaadha abaali babayiiza abakazi abamaghanga agandi. Luno n'olukalala olw'abasaadha abaali babayiiza abakazi abamaghanga agandi: Mu bakabona mwalimu, Maaseia, Eliezeri, Yaribu, ni Gedalia nga ba ku nda ya Yeshua mutabane wa Yozadaki ni baganda be. Abo baasuubiza okwawukana ni bakazi baibwe abo abamaghanga agandi era baaghaayo entaama enume ng'ekigheebwayo olw'ebibi byaibwe. Mu b'oku nda ya Immeri mwalimu, Hanani, ni Zebadia. Mu b'oku nda ya Harimu mwalimu, Maaseia, Eliya, Shemaia, Yehieli, ni Uzzia. Mu b'oku nda ya Pashuhuri mwalimu, Elioenai, Maaseia, Ishimaeli, Nethaneli, Yozabadi ni Elasa. Mu Balevi mwalimu, Yozabadi, Shimei, Kelaia era eyayetebwanga Kelita, Pethahia, Yuda, ni Eliezeri. Mu bembi ab'omu isinzizo mwalimu, Eliashibu. Mu bakuumi b'emiryango gy'eisinzizo mwalimu: Shallumu, Telemu, ni Uri. Mu Baisiraeli abandi, mu b'oku nda ya Paroshi mwalimu: Ramia, Izzia, Malikiya, Miyamini, Eleazari, Hashabia, ni Benaia. Mu b'oku nda ya Elamu mwalimu: Mattania, Zekaria, Yehieli, Abudi, Yeremothi, ni Eliya. Mu b'oku nda ya Zattu mwalimu: Elioenai, Eliashibu, Mattania, Yeremothi, Zabadi, ni Aziza. Mu b'oku nda ya Bebai mwalimu: Yehohanani, Hanania, Zabbai, ni Athalai. Mu b'oku nda ya Bani mwalimu: Meshullamu, Malluki, Adaia, Yashubu, Sheali, ni Yeremothi. Mu b'oku nda ya Pahathi Moabu mwalimu: Adana, Kelali, Benaia, Maaseia, Mattania, Bezaleli, Binnui, ni Manasse. Mu b'oku nda ya Harimu mwalimu: Eliezeri, Issihiya, Malikiya, Shemaia, Shimeoni, Benjamini, Malluki, ni Shemaria. Mu b'oku nda ya Hashumu mwalimu: Mattenai, Mattatta, Zabadi, Elifeleti, Yeremai, Manasse, ni Shimei. Mu b'oku nda ya Bani mwalimu: Maadai, Amuramu, Ueli, Benaia Bedeia, Keluhi, Vania, Meremothi, Eliashibu, Mattania, Mattenai, ni Yaasu. Mu b'oku nda ya Binnui mwalimu: Shimei, Shelemia, Nathani, Adaia, Makinadebai, Shashai, Sharai, Azareli, Shelemia, ni Shemaria, Shallumu, Amaria ni Yosefu. Mu b'oku nda ya Nebo mwalimu: Yeiyeli, Mattithia, Zabadi, Zebina, Yaddai, Yoeli, ni Benaia. Abasaadha abo boonaboona baali n'abakazi abamaghanga agandi, baamala baabasiibula. Era abakazi abo baaja n'abaana baibwe. Bino n'ebibono bya Nehemia mutabane wa Hakalia: Mu mwezi ogwetebwa Kisilevu, mu mwaka ogwamakumi abiri (20) ogwa kyabazinga Arutazerizesi nga n'afuga Perusia, nali ndi e Susa mu kibuga ekikulu eky'ensi eyo Perusia. Owundi ku baganda bange ayetebwa Hanani, yaidha n'abantu abandi nga bava e Buyudaaya. Naababuuza ebifa ku Bayudaaya abaawonagho ni bava mu bunhage, n'ebifa ku Yerusalemu. Bankoba bati: “Abo abaawonagho ni bava mu bunhage, bali mu buzibu obw'amaani era baswavu inho. Ekimante ekyezungululanga ekibuga Yerusalemu kyamenhebwa n'emiryango gyakyo gyayokebwa omuliro.” Bwe nawulira ebyo byonabyona naatyama ghansi, naalira amaziga. Naamala enaku nga ndi kulira obughafu, naasiiba era naasaba Katonda ow'eigulu, nga nkoba nti: “Wo Musengwa Katonda ow'eigulu, oli mukologho era ow'entiisa. Iwe akuuma endagaano yo era waagonza obutalekera abo abakugonza ni bagema ebiragiro byo. Lingirira nze omugheereza wo, otege kutu wo owulire bye nkusaba omusana n'obwire ku lw'abagheereza bo Abaisiraeli. Ndhatula nti bwenebwene ife Abaisiraeli twayonoona. Twebisa bubi y'oli, twaloba okugema amateeka go n'ebiragiro bye watugha ng'obita mu mugheereza wo Musa. Idhukira ekibono kye wakoba omugheereza wo Musa, oti, ‘Bwe mutaabenga beesigwa ye ndi, ndidha kubasansaanizanga eyo mu maghanga. Aye bwe munaakyukanga ni mwira ye ndi, ni mujiira ku biragiro byange, ndidha kubakungaanianga ni bwe munaabanga nga musansaanire eyo eghala einho, mbaleete mu kifo kye nalonda okunsinzizangamu.’ “Wo Musengwa Katonda, abo n'abantu bo abakugheereza be wanunula n'obuyinza bwo obungi era n'amaani go agataloodheka. Wo Musengwa Katonda, tega kutu wo owulire nze omugheereza wo bye nkusaba, owulire n'eby'abagheereza bo abandi, abasanhukira einho okutya eriina lyo. Nze omugheereza wo nkusaba ompe obughanguzi olwaleero luno, oleetere omusaadha ono okunsaasira.” Mu kiseera ekyo, ninze nagheerezanga kyabazinga eby'okunhwa. Mu mwezi ogwetebwa Nisani mu mwaka ogwamakumi abiri (20) nga Arutazerizesi n'afuga Perusia, naaja naagheereza kyabazinga Arutazerizesi oyo omwenge ogw'emizabbibu ogwali mu maiso ge. Yali tambonangaku nga nnakughaire. Kale yambuuza ati: “Lwaki weekapye mu maiso, ate nga ndi kubona nga toli mulwaire? Kiboneka ghaligho enaku ekuli ku mwoyo.” Agho naatya inho, naakoba kyabazinga nti: “Isebantu kyabazinga, ghangaala byanda na byanda! Nnaalobera ki okwekapa mu maiso, ng'ate ekibuga omuli amagombe ga badhaadha bange bakizikiriiza kiri bifulukwa byereere, nga n'emiryango gyakyo bagyokiikya omuliro?” Kyabazinga yambuuza ati: “Buti oli kunsaba nkukolere ki?” Agho naasooka naasaba Katonda ow'eigulu, memale naakoba kyabazinga nti: “Isebantu kyabazinga, bw'oba ng'osiima bye nkola era nga tikiikusungughaze, nkusaba ondeke nje e Buyudaaya, mu kibuga omuli amagombe ga badhaadha bange, ndhiremu okukizimba.” Agho Isebantu kyabazinga oyo, nga n'inhebantu amutyamiire kumpi agho, yambuuza ati: “Oja kubaayo enaku imeka, era oliira li?” Kale kyabazinga yaaganha okundeka nje. Naamukobera ekiseera kye nali ow'okwiriraku. Era naasaba kyabazinga ampe embaluwa ndhitwalire abafuzi b'ebiketezo ebiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, banganhe mbite mu biketezo byaibwe okutuuka e Buyudaaya. Era naasaba n'embaluwa ntwalire Asafu omukuumi w'ekibira kya kyabazinga, aganhe okumpa emiti egy'okukolamu emiryango egy'ekifo eky'okwewogomamu ekyezungulwire eisinzizo, n'egy'okukolamu emiryango egy'ekimante ekyezungulwire ekibuga, era n'egy'okuzimbamu endhu ye nnaabangamu. Agho kyabazinga yaaganha okunkolera kye namusaba, kuba Katonda wange yali ghalala ninze. Naatuuka eri abafuzi b'ebiketezo ebiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate, naabagha embaluwa edhaava ye kyabazinga. Buti kyabazinga oyo yali amaze okuntuma, ghalala n'abandi ku bakulira amagye ge, n'abandi ku baisirukale ab'oku mbalaasi. Aye Saniballati ow'e Bethi Horoni ni Tobia omugheereza Omuammoni bwe baakiwulira, baanakughala ebitaloodheka, okubona nga ghaligho omuntu eyali ali kukola ku lw'obulungi obw'abantu Abaisiraeli. Kale naaja naatuuka e Yerusalemu, naabaayo enaku isatu. Agho naasituka obwire, naaja n'abasaadha batonotono, aye nga ghazira muntu yeenayeena ye nkobeireku ekindi ku mwoyo, Katonda kye yankoba okukolera Yerusalemu. Tyali na nsolo yindi yoonayoona okutoolaku eyo ye nali ntyaimeku, nga ndi kuvuga. Naaja obwire obwo naabita mu Mulyango ogw'omu Kiiko, era naabitira ku Nsulo ey'Ogusota, naatuuka ku Mulyango gw'Obusa. Naajanga nga neekebeedha ebimante ebyezungulwire Yerusalemu bye baamenhamenha, n'emiryango gyakyo gye baayokya omuliro. Agho naaja ku gwetebwa Omulyango ogw'Ensulo, ku Kidiba kya Kyabazinga. Aye ng'eyo ezira ngira mwe mpanga kubisa nsolo ye nali ndi kuvuga. Era obwire obwo naaja naabita mu kiiko nga bweneekebeedha ekimante ekyo. Bwe namala, naakyuka naira einhuma, naingirira mu Mulyango ogw'omu Kiiko, nairayo mu kibuga. Abafuzi ti baamanha ye naja waire kye nakolayo. Era nali nkaali na kukobera Bayudaaya banange, oba bakabona, oba abakungu, oba abakulembeze, waire abantu abandi boonaboona abaali baja okukola omulimo ogwo. Agho naabakoba nti: “Mubona obuzibu bwe tulimu? Buti Yerusalemu baakizikiriza kyafuuka bifulukwa byereere, n'emiryango gyakyo baagyokya omuliro. Kale ni mwidhe tuzimbe ekimante ku Yerusalemu tulekere agho kuswala.” Kale naabakobera nga Katonda wange bwe yaba aghalala ninze n'anhamba, era naabakobera n'ebyo kyabazinga bye yankoba. Agho bankoba bati: “Tusitukiremu tuzimbe.” Era baafungiza beetegekera okukola omulimo ogwo omukalamu. Aye Saniballati ow'e Bethi Horoni, ni Tobia omugheereza Omuammoni, ni Geshemu Omuwarabu, bwe baawulira kye tutegeka okukola, baatusekerera inho era baatunhooma. Batubuuza bati: “Muli kukola ki ekyo? Muli kudheemera kyabazinga?” Naabairamu nti: “Katonda ow'eigulu, aidha kutugha obughanguzi. Kale ni ife abagheereza be twidha kusitukiramu tuzimbe. Aye imwe mu Yerusalemu muno, muziramu mugabo gwaimwe, oba okubaamu n'ekintu ekyaimwe, waire ekiidhukizo obwidhukizo.” Agho Eliashibu Omukulu wa Bakabona ni bakabona baine, baasitukiramu baazimba ogwetebwa Omulyango ogw'Entaama, baakola omukolo ogw'okugutukuza, era baagutaamu n'endhigi dhaamu. Baatukuza ekimante ekyo okutuuka ku kyetebwa Ekituuti Ekirengererwaku Ekyekikumi, n'okutuuka ku kindi ekyetebwa Ekituuti ekya Hananeli. Abantu ab'e Yeriko baazimba ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Zakkuri mutabane wa Imuri yaazimba ekitundu ekyairaku. Batabane ba Hassena baazimba ogwetebwa Omulyango ogw'Ebyenhandha. Baasimbagho emyango gyagwo, baataamu endhigi dhaamu, era endhigi edho baadhitaaku eminhololo n'ebisiba ebindi. Ekitundu ekyairaku, Meremothi mutabane wa Uria era mwidhukulu wa Hakkozi, n'eyakizimba. Ku oyo kwairaku Meshullamu mutabane wa Berekia era mwidhukulu wa Meshezabeli, yaazimba ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Zadoki mutabane wa Baana yairaku, yaazimba ekitundu ekyairaku. Abantu ab'e Tekoa baazimba ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, aye abakungu baayo baaloba okukola omulimo Musengwa Katonda waibwe gwe yabagha. Yoiyada mutabane wa Pasea ni Meshullamu mutabane wa Besodeia, baalongoosa ogwetebwa Omulyango Omukaire. Baasimbagho emyango gyagwo, baataamu endhigi dhaamu, era endhigi edho baadhitaaku eminhololo n'ebisiba ebindi. Ku abo kwairaku Melatia ow'e Gibeoni, ni Yadoni ow'e Meronothi, n'abantu abandi ab'e Gibeoni n'ab'e Mizipa abaali bafugibwa omukungu w'ekiketezo ekiri ere ng'osomoike omwiga Eufurate abo boona baakola ogw'okulongoosa. Uzzieli mutabane wa Harihaia, omugheesi w'ebintu bya zaabu, yairaku, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Ku oyo kwairaku Hanania omukozi w'obuwoowo, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okutuuka ku Kimante Ekigazi. Ku oyo kwairaku Refaia mutabane wa Huri eyafuganga ekitundu ku kiketezo ky'e Yerusalemu, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Ku oyo kwairaku Yedaia mutabane wa Harumafa, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, ekyali okumpi n'endhu ye. Ku oyo kwairaku Hattushi mutabane wa Hashabuneia, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Malikiya mutabane wa Harimu, ni Hassihubu mutabane wa Pahathi Moabu, bombi baalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, era baalongoosa n'Omunaala ogw'Eziiko. Ku abo kwairaku Shallumu mutabane wa Halloheshi, eyafuganga ekitundu ekindi ku kiketezo kire eky'e Yerusalemu, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, ng'ayambibwaku baghala be. Hanuni n'abatyamye ab'omu kibuga Zanoa n'abaalongoosa ogwetebwa Omulyango ogw'omu Kiiko. Baaguzimba buyaaka, baagutaamu endhigi dhaamu, era endhigi edho baadhitaaku eminhololo n'ebisiba ebindi. Era baalongoosa ekitundu ku kimante ekyo nga kigheza mita ebikumi bina n'ana (440), baakituusa ku Mulyango gw'Obusa. Malikiya mutabane wa Rekabu eyafuganga ekiketezo ky'e Bethi Hakkeremu n'eyalongoosa ogwetebwa Omulyango ogw'Obusa. Yaaguzimba buyaaka, yaagutaamu endhigi dhaamu, era endhigi edho yaadhitaaku eminhololo n'ebisiba ebindi. Shallumu mutabane wa Kolihoze, eyafuganga ekiketezo ky'e Mizipa, n'eyalongoosa ogwetebwa Omulyango ogw'Ensulo. Yaaguzimba buyaaka, yaagusereka, yaagutaamu endhigi dhaamu, era endhigi edho yaadhitaaku eminhololo n'ebisiba ebindi. Era yaazimba n'ekimante eky'oku Kidiba kya Shela okumpi n'enimiro ya kyabazinga, yaakituukiza irala aghaali amadaala agaika okuva mu kyetebwa Ekibuga kya Daudi. Ku oyo kwairaku Nehemia mutabane wa Azibuka eyafuganga ekitundu ku kiketezo ky'e Bethizuri, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo okutuukira irala ku magombe ga Daudi, ni ku kidiba kye baasima obusime, ni ku ndhu ey'abalwani ab'amaani. Abalevi bano, n'abaalongoosa ebitundu ebyairaku ku kimante ekyo: Rehumu mutabane wa Bani n'eyasooka okulongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Ku oyo kwairaku Hashabia eyafuganga ekitundu ku kiketezo eky'e Keila, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, ku lw'abantu b'ekiketezo kye. Ku oyo kwairaku Bavvai mutabane wa Henadadi eyafuganga ekitundu ekindi ku kiketezo kire eky'e Keila, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Ku oyo kwairaku Ezeri mutabane wa Yeshua eyafuganga ekiketezo eky'e Mizipa, yaalongoosa ekitundu ekiringiriire ghe batereka eby'okulwanisa, okutuukira irala ku kimante ghe kigonhokera. Ku oyo kwairaku Baruku mutabane wa Zabbai, yaalongoosa ekitundu ekindi okuva ekimante ghe kigonhokera, okutuuka ku mulyango ogw'endhu ey'Omukulu wa Bakabona ayetebwa Eliashibu. Ku oyo kwairaku Meremothi mutabane wa Uria era mwidhukulu wa Hakkozi, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okuva ku mulyango gw'endhu ya Eliashibu okutuuka endhu eyo gh'ekanga. Bakabona ab'omu kiketezo eky'oku museetwe bano, n'abaalongoosa ebitundu ebyairaku ku kimante ekyo: Benjamini ni Hassihubu, n'abaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, ekyali nga kirinzagainia n'endhu dhaibwe. Ku abo kwairaku Azaria mutabane wa Maaseia era mwidhukulu wa Anania, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, ekyali kiriiraine endhu ye. Ku oyo kwairaku Binnui mutabane wa Henadadi, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okuva ku ndhu ya Azaria okutuuka ekimante ghe kigonhokera. Palali mutabane wa Uzai n'eyalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okuva ghale ng'olingiriiza ekimante ghe kigonhokera aghaali n'ekituuti ekirengererwaku ekiri ku ndhu ya kyabazinga ghaigulu, okumpi n'endhu y'abakuumi. Ku oyo kwairaku Pedaia mutabane wa Paroshi, n'abagheereza ab'omu isinzizo abaabanga mu kifo ekyayetebwanga Ofeli. Abo baalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okutuuka mu kifo ekiringiriire ogwetebwa Omulyango ogw'Amaadhi mu buvandhuba, era nga n'aghali ekituuti ekirengererwaku ekireeyiriri. Abantu ab'e Tekoa baalongoosa kabiri ekitundu ekindi ekyairaku ku kimante ekyo, okuva agho ng'olingiriire ekituuti ekirengererwaku ekikologho era ekireeyiriri, okutuuka ku kimante kya Ofeli. Ghaabaagho bakabona abaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okuva eitale ku Mulyango ogw'Embalaasi, nga buli muntu alongoosa ekitundu ku kimante ekyo ekiringiriire endhu ye. Ku abo kwairaku Zadoki mutabane wa Immeri, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo ekiringiriire endhu ye. Ku oyo kwairaku Shemaia mutabane wa Shekania omukuumi w'Omulyango ogw'e Buvandhuba, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo. Ku oyo kwairaku Hanania mutabane wa Shelemia, ni Hanuni omwana owomukaaga owa Zalafu, baalongoosa kabiri ekitundu ekindi ekyairaku ku kimante ekyo. Ku abo kwairaku Meshullamu mutabane wa Berekia, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo ekiringiriire endhu ye. Ku oyo kwairaku Malikiya omugheesi ow'ebintu bya zaabu, yaalongoosa ekitundu ekyairaku ku kimante ekyo, okutuuka ku ndhu ey'abagheereza ab'omu isinzizo n'ey'abasuubuzi, edhaali dhirinzagainia n'ogwetebwa Omulyango gwa Hammifakadi okumpi n'ensonda y'ekimante ekyo kwe baazimbira akasenge aka ghaigulu. Agho abagheesi ab'ebintu bya zaabu, N'abasuubuzi, baalongoosa ekitundu ekyasembayo ku kimante ekyo, okuva ku nsonda eyo eyaliku akasenge aka ghaigulu okutuuka ku Mulyango ogw'Entaama. Agho Saniballati bwe yawulira ati tuli kuzimba ekimante okwezunguluza Yerusalemu, yaasungughala inho era yaabaaku ekiruyi ekitaloodheka. Olwo yaatoolera okutuma ife Abayudaaya. Yaayogera ng'ali ghalala ni baine, n'eigye lya Samaria, yaakoba ati: “Katyo bano Abayudaaya abadoofu bali kugezaaku kukola ki? Basuubira okwizaagho ebintu nga bwe byali? Obwo basuubira kughaayo misengo? Obwo omulimo Banaagumala mu lunaku lulala? Obwo banaaghanga okutoola amabaale agaayonoonebwa omuliro mu mmungo edh'ebikaba, bairamu okugazimbisa?” Tobia Omuammoni eyali agho naye yaakoba ati: “Bwenebwene ekimante kyaibwe ekyo eky'amabaale kye bali kuzimba, ekibe bwe kikiniinaku kimenheka bumenheke.” Agho naasaba nti: “Wo Katonda waife, wulira bwe bali kutunhoomoola. Nkusaba ebivumo bye bali kutuvuma bibairirengaku beene. Era obagheeyo y'abazigu babanhageku ebyaibwe, babatwale mu nsi eyindi nga banhage. Otabasonigha naire omusango gwaibwe ogwo, waire okwerabira ekibi kyaibwe ekyo, kuba bakusoononkereiza, baakusungughaza mu maiso gaife abali kuzimba.” Kale tweyongera okuzimba ekimante, twaja nga tukiyunga ghalala kyonakyona okwezungulula, twakituusa ghagati mu kuja ghaigulu kuba abantu baali n'omwoyo ogwenda okukola. Aye Saniballati, ni Tobia, n'abantu ab'e Buwarabu, n'ab'omu Ammoni, n'ab'omu Ashidodi, bwe baawulira bati omulimo ogw'okulongoosa ekimante ekyezungulula Yerusalemu guli kuja mu maiso, era ng'abazimbi batooleire n'okusemba mu bituli ebyali mu kimante ekyo, baasungughala inho. Era boonaboona beekobaana okulumba Yerusalemu, bakireetemu okutabukatabuka. Aye twasaba Katonda waife era twataagho abakuumi omusana n'obwire okutangira abazigu abo. Abantu ab'omu Buyudaaya baakoba bati: “Abantu ababbeeda ebizito amaani gali kuja nga gabawaamu, ate ng'ebifunfugu bikeebunze agho! Kale titukaaghanga kuzimba kimante.” Abazigu baife beekobaana bati: “Tibaidha kumanha era tibaidha kubona, okutuusa bwe tunaabatuukamu ni tubaita, ni tulekeza omulimo ogw'okuzimba okuja mu maiso.” Abayudaaya abaabanga aghalala n'abazigu baife, nga baidha emikuzi kamaala baatukoba bati: “Abazigu baife baidha kuva mu bifo yoonayoona ye baba, baidhe batulumbe.” Kale buli inhuma gha kimante, ghe kyali nga kikaali kuwa kuzimbibwa, naajanga nga ntaayo abantu nga njiira ku nda dhaibwe, nga bagemye empiima dhaibwe, n'amafumo gaibwe, n'obulaso bwaibwe. Bwe nabona ntyo naasitukiramu, naakoba abakulembeze, n'abakungu, n'abantu abandi boonaboona nti: “Abazigu abo mutabatya. Mwidhukire nga Musengwa Katonda mukologho era wa ntiisa. Kale mulwanirire baganda baimwe, ni batabane baimwe, ni baghala baimwe, ni bakazi baimwe, era n'amaka gaimwe.” Abazigu baife baawulira nga twamanha olukwe lwaibwe, era nga Katonda n'eyatabulatabula entegeka dhaibwe. Agho twenatwena twairayo ku mulimo ogw'okuzimba ekimante. Okuva olwo n'okweyongerayo, omulala ku buli bakozi bange ababiri ababiri, yaakolanga ogw'okuzimba, ate owundi yaagemanga eifumo, n'engabo, n'akalaso, era yaavaalanga n'ekivaalo eky'omu lutalo. Abakulembeze baizanga inho amaani mu Bayudaaya abaali ku gw'okuzimba ekimante. Abo abaabbeedanga ebizito nga bakozesa omukono mulala, ate omukono ogundi gwagema eky'okulwanisa. Era buli muzimbi yazimbanga nga yeesibye empiima ye mu nkende. Omuntu ow'okufuuwa eigwala ng'akamanhiso k'olutalo, ng'aba ghalala ninze. Agho naakoba abakulembeze, n'abakungu, n'abantu abandi boonaboona, nti: “Omulimo gwe tuli kukola munene era gwesuulaine inho amabanga. Ekyo kituleeteire obutaba ghalala, buli muntu yaaba ghala okuva ku mwine. Kale bwe munaawuliranga eigwala eyo yoonayoona muli, mwidha kwesolokezanga ghe ndi. Katonda waife aidha kutulwaniriranga.” Mu nsambo eyo twafaabiikananga n'omulimo, okuva obwire ghe busansaanira okutuusa emuunienie ghe dhiviirayo nga ku buli bantu bange ababiri ababiri, omulala agema eifumo ate owundi yaakola. Era naakoba abantu mu kiseera ekyo nti: “Buli muntu ng'ali n'omugheereza we, basigalenga mu Yerusalemu, batukuumenga obwire era bakolenga omulimo omusana.” Ghazira muntu yeenayeena eyatoolangamu ebivaalo bye, k'abe nze, oba banange, oba abakozi bange, oba abankuumanga be natambulanga nabo. Buli muntu yagemanga eky'okulwanisa kye mu ngalo ekiseera kyonakyona. Agho ghaabaagho abasaadha ni bakazi baibwe abeemuluguunhiza Bayudaaya banaibwe. Abandi nga bakoba bati: “Ife n'abaana baife tuli abantu kamaala, kale twetaaga engaano tulye tube abalamu.” Ghaabaagho abandi nga bakoba bati: “Ife tuli kusinga enimiro dhaife, n'amasamba gaife ag'emizabbibu, n'endhu dhaife, okufuna engaano ey'okulya tuwone endhala.” Ate abandi nga bakoba bati: “Twewola empiiya okusasula omusolo gwa kyabazinga ku nimiro dhaife, ni ku masamba gaife ag'emizabbibu. Ate nga twena tuli ba musaayi mulala ni Bayudaaya banaife abo. Abaana abaife, boona baana ng'oti n'abaibwe bwe bali. Aye ife tukaka batabane baife ni baghala baife okuba abairu. Era baghala baife abandi twabatunda ira mu bwiru. Ate nga ekyo titughanga kukyebeera, kuba enimiro dhaife, n'amasamba gaife ag'emizabbibu, biri mu buyinza bwa bantu bandi.” Bwe nawulira okwemuluguunhia kwaibwe, naasungughala inho. Kale neebuuza mwene mule mu mwoyo eky'okukola. Agho naavumirira abakulembeze n'abakungu abo. Naabakoba nti: “Imwe muli kukamula mu baganda baimwe amagoba!” Era naayeta abantu okwesoloza, memale mbakobeku. Agho naabakoba nti: “Tukoze inho nga bwe tusobola, twanunula baganda baife, Bayudaaya banaife, okubatoola mu maghanga agandi ye baatundibwa. Aye mperaano mwena muli kutunda baganda baife abo, ife beene tubagule!” Abakulembeze abo baasiriikirira ng'eky'okwogera kibabuze. Naabakoba nti: “Kye muli kukola ti kirungi naire! Ekyandibagwaniire n'okutyanga Katonda waife memale olwo mwalobera abazigu baife abo abamaghanga agandi okutuyeeyerezanga. Nze mwene, ni banange, n'abakozi bange, tubairenga nga tuwola abantu abo empiiya n'engaano. Nze mbeeghemba tubasonighe amagoba ago. Mubairize olwaleero luno ebyo bye mubaire mubakakanga babaghe: enimiro dhaibwe, n'amasamba gaibwe ag'emizabbibu, n'ag'emiti emyoliva, n'endhu dhaibwe, n'ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu kikumi eby'empiiya dhe bafuna, n'engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'emiti emyoliva.” Agho abakulembeze abo baakoba bati: “Twidha kubairiza ebintu ebyo, era titukaababandha kintu kyonakyona. Twidha kukola nga bw'okobye.” Naayeta bakabona baalayiza abakulembeze abo, okukola nga bwe baasuubiza. Era naakunkumula olusibiro lwange nga nkoba nti: “Katonda agwananga yaakunkumula atyo omuntu yeenayeena ataatuukirizenga kisuubizo ky'akoze olwaleero luno, yaamutoola mu ndhu ye ni ku mulimo gwe. Omuntu oyo akunkumulwenga, asigalenga mukaya bekayakaya.” Abantu abaali beesoloiza bairamu buti: “Amiina!” Era baasaaka Musengwa Katonda. Abantu baakola nga bwe baasuubiza. Mu myaka gyonagyona eikumi n'ebiri gye namala nga ndi mufuzi wa Buyudaaya, okuva mu mwaka ogwamakumi abiri (20) nga Arutazerizesi ni kyabazinga, okutuuka mu mwaka gwe ogwamakumi asatu n'ebiri (32), nze waire baganda bange, ghazira yalya ku mere eyandibaire esalirwa abantu okugireetera omufuzi. Abafuzi abansooka okufuga Buyudaaya, baakaluubirizanga abantu nga babasalira okuleeta emere, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'ebitundu bya feeza amakumi ana (40). Ate n'abagheereza b'abafuzi abo, boona baakaluubirizanga abantu. Aye nze nga tikola ntyo, kuba nga ntya Katonda. Nze neefubirizanga ku mulimo gwa kuzimba kimante kino gwonka, naaloba kwegulira kibandha. N'abagheereza bange boonaboona beemalira ku kukolanga mulimo ogwo ogw'okuzimba. Ate nga naliisanga abantu kikumi n'ataanu (150), nga mu abo n'omuli Abayudaaya, n'abakulembeze, n'abantu abaidhanga ye tuli nga bava mu maghanga agatwezungulwire. Buli lunaku nagabulanga ente enume ndala, n'entaama ensavu einho mukaaga, n'enkoko kamaala. Era enaku eikumi buli lwe dhaawangaku, nga ngabula omwenge ogw'emizabbibu omuyaaka kamaala. Aye waire ebyo byali bityo, tyasaliraku bantu kundeeteranga mere eyandibaire egheebwa omufuzi, kuba abantu abo baakakibwanga okukola ebintu kamaala ebyabakaluubirizanga. Wo Katonda wange, idhukiranga ebyo byonabyona bye nkoleire abantu bano, zeena onsasulemu ebirungi. Agho baakobera Saniballati, ni Tobia, ni Geshemu Omuwarabu, n'abazigu baife abandi boonaboona, bati namala okuzimba ekimante ekyo, era nga tikikaalimu bituli aye nga mu butuufu, mu kiseera ekyo nali nkaali kuta ndhigi mu miryango. Saniballati ni Geshemu bampeereza obukwenda nga bakoba bati: “Idha twagaanane mu kyalo ekirala ku ebyo ebiri mu kiketezo eky'oku museetwe ogwetebwa Ono.” Aye nga baali n'ekigendererwa kyaibwe kya kunkola kabi. Naabagheereza abakwenda nga mbakoba nti: “Tighanga kwidha eyo, kuba omulimo gwe ndiku mukologho. Ndeka ntya omulimo ni gwemerera mbu kuba ndi kwidha eyo ye muli?” Bampeereza obwo batyo emikuzi ena, era zeena nga mbairamu mu nsambo n'endala. Agho Saniballati yaatuma omugheereza we mu nsambo n'endala eyo omukuzi ogwokutaanu, yaidha ng'ali n'embaluwa mu ngalo etali nsibe yaaku. Embaluwa eyo yagighandiika ati: “Abamaghanga agandi bakoba, era ni Geshemu yeena yaakikakasa ati, iwe n'Abayudaaya muli kwetegeka kudheema. Kyemuva muli kuzimba ekimante ekyo. Era akoba ati iwe oli kwenda kufuuka kyabazinga waibwe, era otairegho abalanzi akulangirira mu Yerusalemu bati niiwe kyabazinga wa Buyudaaya. Kale ni idha tugheedhagane amagezi ku nsonga eyo, kuba abantu tibaalobe kugikoberaku kyabazinga.” Agho naabagheereza obukwenda nga bukoba buti: “Ghazira ku ebyo byonabyona bye muli kukoba, kyali kibaireghooku naire, muli kubipaatiikagho bupaatiike imwe beene.” Baali bali kugezaaku bwa kututiisa nga badhuuba bati ekyo kinaatunafuya, twalekera agho okukola. Aye naasaba nti: “Wo Katonda wange nhongera amaani.” Agho naajaaku mu ndhu ya Shemaia mutabane wa Delaia era nga mwidhukulu wa Mehetabela, eyali nga taikirizibwa kuva agho. Yankoba ati: “Tuje tweigalize mu Kifo Ekitukuvu, mu isinzizo lya Katonda, kuba baidha kwidha bakwite. Obwire baidha kwidha bakwite.” Aye nze naamwiramu nti: “Omuntu ng'oti ninze nsobola ntya okulumukagho ni neegisa? Era nsobola ntya okuja mu isinzizo olw'okuwonia obulamu bwange? Busa, ekyo tiidha kukikola.” Bwe nakirowoozaaku einho, naakitegeera nga Katonda ti n'eyatuma Shemaia oyo okwogera ebyo, aye nga Tobia ni Saniballati, n'abaamugula yeeyogeze ebyo abe ng'oti n'ali kundabula. Baamugula ayogere atyo, nze ntye era nkole ekibi, olwo beene bandhogereku bubi era banswazeswaze. Agho naasaba nti: “Wo Katonda wange, otasonigha Tobia ni Saniballati okusinziira ku ebyo bye bakoze, oba waire okusonigha omulanzi omukazi Noadia, n'abalanzi abandi boonaboona abaayenda okuntiisatiisa.” Kale ku lunaku olwamakumi abiri n'eitaanu (25) olw'omwezi ogwetebwa Elulu, twamaliriza okuzimba ekimante ekyo. Omulimo ogwo twagukola mu nnaku amakumi ataanu na ibiri. Abazigu baife boonaboona abaali mu maghanga agandi agatwezungulwire bwe baakiwulira, baatya era baaweeramu irala amaani, kuba baakimanha ng'omulimo ogwo gwawa lwa Katonda mwene kutuyamba. Ate era, mu biseera ebyo abakungu Abayudaaya baaghandiikiranga Tobia embaluwa kamaala. Tobia yeena yaabairangamu. Baakolanga batyo, kuba mu Buyudaaya mwalimu abantu kamaala be yasala nabo omukago, bwe yabayiza mughala wa Shekania mutabane wa Ara. Ate ni mutabane we Yehohanani yali nga yabayiza mughala wa Meshullamu mutabane wa Berekia. Era abantu nga bwe baba ghe ndi, boogera ku birungi Tobaia oyo by'akola, era baamukoberanga bye nayogeranga. Agho Tobia oyo yaayongeranga okumpandiikira embaluwa okuntiisatiisa. Ekimante bwe kyawa okuzimbibwa era nga mmaze n'okutaamu endhigi dhaamu, naataagho abakuumi b'emiryango, n'abembi, era naagha n'Abalevi abandi emirimo gyaibwe egy'okukolanga. Agho naataagho muganda wange Hanani ni Hanania omufuzi eyakuliranga ekifo eky'okwewogomamu, naabagha obukumu okulabiriranga Yerusalemu. Hanania oyo yali mwesigwa era nga atya Katonda okusinga abantu abandi boonaboona. Naabakoba nti: “Mutalagiranga kwigulagho miryango gya Yerusalemu nkyo, okutuusa ng'akasana kali kwebbalangula. Era mulagirenga bagiigale bagisibe ng'abakuumi bakaakuma. Mutengagho abakuumi nga mubatoola mu batyamye b'omu Yerusalemu mwene omwo, bakuumenga mu mpalo, nga buli mukuumi akuuma ekiketezo ekiri emberi w'endhu ye.” Ekibuga Yerusalemu kyali kinene era nga kigazi, aye ng'abantu abakirimu batono era nga n'endhu dhe baakazimbamu ti nhingi. Katonda yanta mu mwoyo ekirowoozo, nkobe abakungu n'abakulembeze b'abantu, n'abantu abandi boonaboona, beesoloze beeghandiise ng'obuzaale bwaibwe bwe bwali. Era naazuula ekitabo kye baaghandiikamu obuzaale bw'abo abaasooka okuva mu bunhage nga kirimu bino: Gano n'amaina ag'abantu ab'omu kiketezo eky'e Buyudaaya abaira nga bava e Babilonia mu bunhage, kyabazinga waayo Nebukadinezzari ye yali abatwaire nga basibe. Abantu abo baira e Yerusalemu n'e Buyudaaya, buli muntu ng'airayo mu kibuga eky'ewaibwe. Abakulembeze baibwe baali bano: Zerubbabeli, Yeshua, Nehemia, Azaria, Raamia, Nahamani, Morodekai, Bilishani, Misiperethi, Bigivai, Nehumu, ni Baana. Guno n'omughendo ogw'Abaisiraeli abaira okuva mu bunhage: Ab'oku nda ya Paroshi baali enkumi babiri na kikumi na nsanvu na ibiri (2,172); ab'oku nda ya Shefatia baali ebikumi bisatu na nsanvu na babiri (372); ab'oku nda ya Ara baali lusanvu na nsanvu na bataanu (775); ab'oku nda ya Pahathimoabu, batane ba Yeshua ni Yoabu baali enkumi ibiri na lunaana na ikumi na babiri (2,812); ab'oku nda ya Elamu baali lukumi na bibiri n'ataanu na bana (1,254); ab'oku nda ya Zattu baali lwenda na bina n'ana na bataanu (945); ab'oku nda ya Zakkai baali lusanvu na nkaaga (760); ab'oku nda ya Bani baali lukaaga na bina na babiri (642); ab'oku nda ya Bebai baali lukaaga na bibiri na basatu (623); ab'oku nda ya Azigadi baali lukumi na bibiri n'abiri na babiri (1,222); ab'oku nda ya Adonikamu baali lukaaga na nkaaga na mukaaga (666); ab'oku nda ya Bigivai baali enkumi ibiri n'ataanu na mukaaga (2,056); ab'oku nda ya Adini baali ebikumi bina n'ataanu na bana (454); ab'oku nda ya Ateri, oyo era nga ni Hezekia, baali Kyenda na munaana (98); ab'oku nda ya Bezai baali ebikumi bisatu n'abiri na basatu (323); ab'oku nda ya Yora baali kikumi na ikumi na babiri (112); ab'oku nda ya Hushumu baali ebikumi bibiri n'abiri na basatu (223); ate ab'oku nda ya Gibbari baaba kyenda na bataanu (95). Abantu ab'e Bethelehemu n'ab'e Netofa baali kikumi na kinaana na munaana (188); abantu ab'e Anathothi baali kikumi n'abiri na munaana (128); abantu ab'e Bethi Azimavethi baali amakumi ana na babiri (42); abantu ab'e Kiriathi Yearimu, n'ab'e Kefira, n'ab'e Beerothi, baali lusanvu n'ana na basatu (743); abantu ab'e Rama n'ab'e Geba baali lukaaga n'abiri na mulala (621); abantu ab'e Mikimasi baali kikumi n'abiri na babiri (122); abantu ab'e Betheli n'ab'e Ayi baali ebikumi bibiri n'abiri na basatu (223); abantu ab'e Nebo kire ekindi baali amakumi ataanu na babiri (52); abantu ab'e Elamu kire ekindi baali lukumi na bibiri n'ataanu na bana (1,254); abantu ab'e Harimu baali ebikumi bisatu n'abiri (320); abantu ab'e Yeriko baali ebikumi bisatu n'ana na bataanu (345); Abantu ab'e Lodi, n'ab'e Hadida, n'ab'e Ono, baali lusanvu n'abiri na mulala (721); ate abantu ab'e Senaa baaba enkumi isatu na lwenda n'asatu (3,930). Mu baira okuva mu bunhage, mwalimu bakabona bano: Ab'oku nda ya Yedaia nga basimuka mu Yeshua baali lwenda na nsanvu na basatu (973); ab'oku nda ya Immeri baali lukumi n'ataanu na babiri (1,052); ab'oku nda ya Pashuhuri baali Lukumi na bibiri n'ana na musanvu (1,247); ate ab'oku nda ya Harimu baaba lukumi na ikumi na musanvu (1,017). Mu baira okuva mu bunhage mwalimu Abalevi bano: Ab'oku nda ya Yeshua, n'ab'oku nda ya Kadimieli, nga basimuka mu Hodavia, baali nsanvu na bana (74). Abembi b'omu isinzizo baali ba ku nda ya Asafu, era baali kikumi n'ana munaana (148). Abakuumi b'emiryango gy'eisinzizo baali, ba ku nda ya Shallumu, n'ab'oku ya Ateri, n'ab'oku ya Talumoni, n'ab'oku ya Akkubu, n'ab'oku ya Hatita, n'ab'oku ya Shobai boonaboona aghalala baaba kikumi n'asatu na munaana (138). Abagheereza b'omu isinzizo baali, ba ku nda ya Ziha, n'ab'oku ya Hasufa, n'ab'oku ya Tabbaothi; ab'oku nda ya Kerosi, n'ab'oku ya Sia, n'ab'oku ya Padoni; ab'oku nda ya Lebana, n'ab'oku ya Hagaba, n'ab'oku ya Shalimai; ab'oku nda ya Hanani, n'ab'oku ya Giddeli, n'ab'oku ya Gahari; ab'oku nda ya Reayia, n'ab'oku ya Rezini, n'ab'oku ya Nekoda; ab'oku nda ya Gazzamu, n'ab'oku ya Uzza, n'ab'oku ya Pasea; ab'oku nda ya Besai, n'ab'oku ya Meunimu, n'ab'oku ya Nefushesimu; ab'oku nda ya Bakubuku, n'ab'oku ya Hakufa, n'ab'oku ya Harihura; ab'oku nda ya Bazalithi, n'ab'oku ya Mehida, n'ab'oku ya Harisha; ab'oku nda ya Barakosi, n'ab'oku ya Sisera, n'ab'oku ya Tema; n'ab'oku nda ya Nezia, n'ab'oku ya Hatifa. Mu baira okuva mu bunhage mwalimu abagheereza aba Solomoni bano: Ab'oku nda ya Sotai, n'ab'oku ya Soferethi, n'ab'oku ya Perida; ab'oku nda ya Yaala, n'ab'oku ya Darikoni, n'ab'oku ya Giddeli; ab'oku nda ya Shefatia, n'ab'oku ya Hattili, n'ab'oku ya Pokerethi, n'ab'oku ya Hazzebaimu, n'ab'oku ya Amoni. Abagheereza b'omu isinzizo n'abagheereza aba Solomoni boonaboona aghalala baali ebikumi bisatu na kyenda na babiri (392). Mu baira okuva mu bunhage mwalimu abaava e Telimela, n'e Teliharisha, n'e Kerubu, n'e Addoni, n'e Immeri aye ng'abantu abo tibeekakasa nda dha baiseibwe dhe baavaaku, waire okukakasa nga Baisiraeli beenebeene. Abantu abo ni bano: Ab'oku nda ya Delaia, n'ab'oku ya Tobia, n'ab'oku ya Nekoda. Abo boonaboona aghalala baali lukaaga n'ana na babiri (642). Ghaligho n'abandi abaali abaana ba bakabona, nga ni bano: Ab'oku nda ya Habaia, n'ab'oku ya Hakkozi, n'ab'oku ya Barazillai, ye baatuuma eriina eryo olw'okuba yafumbirwa owundi ku baghala ba Barazillai Omugileadi. Abantu abo baabanoonia mu nkalala dh'obuzaale aye nga tibabonekamu, kale baabalekeza okukola nga bakabona, nga batwalibwa ng'abatali balongoofu. Eyali omufuzi mu kiseera ekyo yaabalobera okulyanga ku bigheebwayo eri Katonda okutuusa nga bafunie kabona aghanga okwebuuza ku Musengwa Katonda ng'akozesa Urimu ni Thummimu. Ekikunsu kyonakyona aghalala eky'abo abaira okuva mu bunhage, kyalimu abantu emitwalo ena n'enkumi ibiri na bisatu na nkaaga (42,360). Abagheereza abasaadha n'abakazi be baira nabo baali, kasanvu na bisatu na n'asatu na musanvu (7,337). Baira n'abembi abasaadha n'abakazi ebikumi bibiri n'ana na bataanu (245). Baira n'embalaasi dhaibwe lusanvu n'asatu na mukaaga (736), n'enhumbu ebikumi bibiri n'ana na itaanu (245), n'engamiya ebikumi bina n'asatu na itaanu (435), n'endogoyi kakaaga na lusanvu n'abiri (6,720). Agho abandi ku bakulu b'endhu dha baiseibwe baaghaayo ebintu eby'okukola omulimo ogw'okuzimba. Omufuzi w'omu kiketezo ekyo yaaghaayo: kilo munaana (8) edha zaabu, n'ebbakuli amakumi ataanu (50), n'ebivaalo bya bakabona ebikumi bitaanu n'asatu (530). N'abandi ku bakulu b'endhu dha baiseibwe baaghaayo: kilo kikumi na nkaaga na munaana (168) edha zaabu, ni kilo lukumi na bibiri n'ataanu (1,250) edha feeza. Abantu boonaboona abaasigalagho baaghaayo: kilo kikumi na nkaaga na munaana (168) edha zaabu, ni kilo kikumi n'ana (140) edha feeza, n'ebivaalo bya bakabona nkaaga na musanvu (67). Kale bakabona n'Abalevi, n'abaigazi b'emiryango, n'abembi, n'abandi ku bantu ababuliidho, n'abagheereza b'omu isinzizo, n'Abaisiraeli abandi, baaja baaba mu bibuga byaibwe. Era omwezi ogwomusanvu okuja okutuuka ng'Abaisiraeli abandi boonaboona bali mu bibuga byaibwe. Agho Abaisiraeli boonaboona nga bali kitole, beesololeza mu luya emberi gh'ogwetebwa Omulyango ogw'Amaadhi. Baakoba Ezera omunamateeka aleete Ekitabo ky'Amateeka, Musengwa Katonda ge yagha Isiraeli ng'abita mu Musa. Kale ku lunaku olusooka olw'omwezi ogwomusanvu, Ezera kabona yaaleeta Ekitabo ekyo mu kifo abantu boonaboona, abasaadha, abakazi, n'abantu abandi boonaboona abaali nga basobola okutegeera, ghe baali nga beesololeiza. Yaakibasomera boonaboona okuva ku nkyo okutuusa mu kasana ghagati, ng'alingiriire y'oluya oluli emberi gh'Omulyango ogw'Amaadhi. Era boonaboona baatega amatu okuwulirisa ebiva mu Kitabo ekyo eky'Amateeka. Ezera oyo, eyali omunamateeka, yaayemerera ku kituuti kye baakola mu mbaawo olw'omukolo ogwo. Era agho okumpi naye, ku luuyi lwe olw'omukono omusaadha ghaayemereragho, Mattithia, Shema, Anaia, Uria, Hilikia, ni Maaseia. Ate ku luuyi lwe olw'omukono omugooda, ghaayemereragho bano: Pedaia, Mishaeli, Malikiya, Hashumu, Hashibaddana, Zekaria, ni Meshullamu. Agho Ezera yaabwikula ekitabo ng'abantu boonaboona babona, kuba yali ghaigulu ghaibwe boonaboona. Olwakibwikula ati, abantu boonaboona baayemerera. Ezera oyo yaasaaka Musengwa Katonda, Katonda omukologho. Abantu boonaboona bairamu bati: “Amiina, Amiina,” nga basituliire emikono gyaibwe ghaigulu. Era baakuba amakiryaivu, baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka, baasinza Musengwa Katonda. Agho abantu baasigala mu bifo byaibwe, Yeshua, ni Bani, ni Sherebia, ni Yamini, ni Akkubu, ni Shabbethai, ni Hodia, ni Maaseia, ni Kelita, ni Azaria, ni Yozabadi, ni Hanani, ni Pelaia, n'Abalevi, bainhonhola abantu abo amateeka. Baasoma mu Kitabo eky'Amateeka ga Katonda mu nsambo etegeerekeka obukalamu, era nga bagha n'amakulu agalimu, abantu boonaboona baategeera ebisomeibwa. Abantu bwe baawulira Amateeka bye gabalagira okukola, boonaboona baalira amaziga. Kale Nehemia eyali omufuzi w'ekiketezo ekyo, ni Ezera kabona era omunamateeka, n'Abalevi abaayegeresa abantu Amateeka, baabakoba bati: “Olunaku luno lwa Musengwa Katonda waimwe era lutukuvu. Kale ni mulobe kunakughala waire okulira amaziga. Buti mwireyo ewaimwe, mulye ebisavu, munhwe omwenge ogw'emizabbibu oguwooma einho, era mugabireku n'abo abazira ghe batoola kuba olunaku lwa Musengwa Katonda waife luno lutukuvu. Agho ni mutanakughala, kuba eisanhu Musengwa Katonda ly'abagha imwe, n'eribaleetera okuba ab'amaani.” Kale Abalevi baawooyawooya abantu nga babakoba bati: “Mube baikaikamu kuba luno olunaku lutukuvu, mutanakughala.” Agho abantu boonaboona baagolola ewaibwe, baalya, baanhwa, era baagabiraku n'abo abazira ghe batoola. Baaba mu kusagamba okw'amaani olw'okuba baategeera ebibono bye baabakoba. Ku lunaku olwairirira, abakulu ab'enda dha balata b'abantu boonaboona, ghalala ni bakabona n'Abalevi, baidha ye Ezera omunamateeka okwega ebiri mu mateeka. Baazuula nga kyaghandiikibwa mu Mateeka, Musengwa Katonda ge yagha ng'abita mu Musa, kiti Abaisiraeli bali n'okusulanga mu ntindi mu kiseera eky'ekibinuko eky'omu mwezi ogwomusanvu. Era baazuula nga bali n'okulangirira bamanhise ab'omu bibuga byaibwe byonabyona ni mu Yerusalemu bati: “Muje mu nsozi muleete ensaga edh'emiti emyoliva, egyo gye baasimba obusimbe n'egyo egyamera gyene, n'ensaga edh'emiti eminaazi, n'edh'emiti egindi egy'amakaba amangi, muzimbise entindi, nga bwe kyaghandiikibwa.” Kale abantu baaja baaleeta ensaga edho, baazimba entindi ku ngulu kw'endhu dhaibwe, ni mu mpya dhaibwe, ni mu luya olw'eisinzizo lya Katonda, ni mu luya oluli gha Mulyango ogw'Amaadhi, ni mu luya oluli gha Mulyango ogw'Efuraimu. Abantu boonaboona abaira okuva mu bunhage, baazimba entindi, baadhisulamu. Guno n'ogwali omukuzi ogusooka okukola batyo, okuviira irala mu biseera bya Yoshua mutabane wa Nuni. Kale ghaabaagho okusagamba okw'amaani. Buli lunaku, okuva ku lwasooka mu kibinuko ekyo okutuuka ku lwasembayo, baasomanga ekitundu okuva mu Kitabo eky'Amateeka ga Katonda. Baaba ku kibinuko okumala enaku musanvu, ate ku lw'omunaana beesoloza okusinza Katonda, ng'Amateeka bwe galagira. Ku lunaku olwamakumi abiri n'eina (24) olw'omwezi gwene ogwo, Abaisiraeli beesoloza, baasiiba nga tibaliire, nga bavaire ekutiya era nga beefuse n'enkungu mu mitwe, olw'ebibi byaibwe okubanakughaza. Agho Abaisiraeli abo, nga beeyawire ku bamaghanga agandi, baayemerera okwatula ebibi byaibwe n'ebyonoono bya badhaadha baibwe. Baayemerera batyo okumala esaawa ng'oti isatu, nga bawulirisa Amateeka ga Musengwa Katonda waibwe ge baali bali kubasomera. Baamala esaawa ng'oti isatu edhindi nga baatula ebibi byaibwe era nga basinza Musengwa Katonda waibwe. Abalevi bano: Yeshua, Bani, Kadimieli, Shebania, Bunni, Sherebia, Bani, ni Kenani, baayemerera ku madaala g'Abalevi, baasaba Musengwa Katonda waibwe mu mamiro ag'amaani. Agho Abalevi bano: Yeshua, Kadimieli, Bani, Hashabuneia, Hodia, Shebania, ni Pethahia, baakoba abantu bati: “Mwemerere musaake Musengwa Katonda waimwe; mumusaakenga ebyanda n'ebyanda. Eriina lye ery'ekitiisa lisaakibwenga, eriswikiriire okusaaka okw'abantu kwonakwona.” Ezera yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, niiwe wenka eyatonda eigulu, n'ebiri ghaigulu mu ibbanga byonabyona. Niiwe eyatonda ensi n'ebigirimu byonabyona. Waatonda n'enhandha n'ebigirimu byonabyona, era byonabyona waabigha obulamu. Ebiri mu igulu byonabyona bikusinza. Niiwe Musengwa Katonda, Katonda oyo eyalonda Aburamu, n'omutoola mu Uri ensi ey'Abakaladea, n'omutuuma Aburahamu. Wamubona ng'omwoyo gwe mwesigwa y'oli, waakola naye endagaano. Waasuubiza okugha baidhukulu be, ensi ey'Abakanaani, n'Abahitti, n'Abamori, n'Abaperizzi, n'Abayebusi, n'Abagirigashi. Era waatuukiriza kye wasuubiza, kuba oli mutukuvu. Wabona okudaazibwadaazibwa kwa badhaadha baife nga bali mu Misiri, era waabawulira bwe baakulirira nga bali ku Nhandha Emyufu. Wakola ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza eri kyabazinga w'e Misiri, n'eri abakungu be boonaboona, n'abantu b'omu nsi ye, kuba wamanha nga bwe baatuntuza badhaadha baife. Agho weekolera eriina erikaaligho ni ye buli eno. Waleetera amaadhi g'enhandha okweyawulamu aghabiri, Abaisiraeli baabita ghagati mu nhandha ku itaka eikalu. Abo abaali bali kubabingirira waabasuula mu maadhi amaleeyi, ng'oti n'amabaale bwe gadimira mu maadhi amangi einho. Omusana wabakulemberangamu ng'oli mu kire ekiri ng'oti mpango ate obwire waabanga mu muliro oguli ng'oti mpango, okubamuliikirira engira ye babe babitemu. Wava mu igulu waika ku lusozi Sinai, waayogera nabo, waabagha endhegeresa entuufu, ey'amateeka n'ebiragiro eby'amazima. Wabeegeresa okukuumanga olunaku lwo olwa Sabbato nga lutukuvu, waabagha ebiragiro byo n'amateeka go ng'obita mu mugheereza wo Musa. Wabagha emere okuva mu igulu okubawonia endhala, era waabagha amaadhi okuva mu lubaale okubawonia endiwo. Waabakoba baje batoole ebiketezo bye wasuubiza okubagha, bibe ebyaibwe ku bwaibwe. Aye badhaadha baife beekuluntaza, baakalangusa emyoyo gyaibwe, baaloba kugondera biragiro byo. Baaloba kuwulira na kwidhukira ebyewuninkiriza bye wabakolamu. Baakalangusa bwa myoyo gyaibwe, baataagho omuntu abakulembere abaizeeyo mu bwiru e Misiri. Aye iwe oli Katonda asonigha, ekiseera kyonakyona. Oli wa kivunika, osaasira, era olwagho okusungughala. Era olw'okuba iwe obagonza inho obutalekera, tiwabalekulira agho. Beekolera ekifaananie eky'ente ento enume mu kyuma ekisaanuusiibwa, baakoba bati: ‘Isiraeli, ono ni katonda wo eyakutoola mu Misiri.’ Era baakola ebintu kamaala ebikunhoomesa. Aye iwe olw'okusaasira kwo okungi tiwabalekulira agho nga bali mu irungu. Tiwabatoolaku kire ekiri ng'oti mpango, ekyabakulemberangamu omusana, waire okubatoolaku omuliro oguli ng'oti mpango, ogwabamuliikiriranga obwire engira ye babe babitemu. Wabagha omwoyo gwo omulungi gubagalagirenga eky'okukola. Tiwalekeraku kubaghanga mannu kulya, era waabaghanga amaadhi okubawonia endiwo. Wabakuuma okumala emyaka amakumi ana (40) nga bali mu irungu, nga ghazira kye badhulirira. Ebivaalo byaimwe tibyakairighaku waire ebigere okubazimbaku. Wabagha okughangula bakyabazinga n'amaghanga agandi agabeezungulwire. Baatwala ensi ya Sihoni kyabazinga w'e Heshiboni, n'eya Ogi kyabazinga w'e Bashani, dhaaba dhaibwe ku bwaibwe. Wabagha abaidhukulu kamaala, baayala ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu, waabatuusa mu nsi ye wakoba badhaadha baibwe batwale ebe eyaibwe ku bwaibwe. Kale abaidhukulu abo bangira mu nsi eyo, baagitwala yaaba yaibwe ku bwaibwe. Waabaghangulira Abakanaani abaali abatyamye baamu. Bakyabazinga Abakanaani n'abantu baibwe, waabata mu ngalo dh'abaidhukulu abo, okubakola kye benda. Abaidhukulu abo baanhaga ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu baatoola eitaka eigimu n'endhu edhiidhwire ebintu ebirungi; baatoola ensulo ensime, amasamba ag'emizabbibu, n'ag'emiti emyoliva, n'ag'emiti egindi egy'ebibala kamaala. Kale baalyanga baigutanga era baageedha, beesanhukiza ku birungi ebingi bye wabagha. Aye abantu bo abo baakudheemera, baalobanga kukuwulira, baava ku Mateeka go. Baita abalanzi bo abaabalabulanga okubakyusa baire y'oli. Baakola ebintu kamaala ebikuvumagania. Kye wava n'obaghaayo mu ngalo edh'abazigu baibwe, abaabadaazadaaza. Nga bali mu kudaagadaaga batyo, baakulirira, waabawulira ng'oli mu igulu. Era olw'okusaasira kwo okungi einho, waabagheerezanga abanunuzi abaabanunulanga okuva mu ngalo dh'abazigu baibwe. Bwe baafunangamu emiraala, nga kabiri bairamu okwonoona. Era waabalekuliranga agho, abazigu baibwe baabafuganga. Ate bwe baakyukanga ni bakulirira, waabawuliranga ng'oli mu igulu. Emikuzi kamaala waabanunulanga olw'okusaasira kwo okutaloodheka. Waabalabulanga, basobole okukyuka bagondere amateeka go. Aye beekuluntaza, baaloba kugondera biragiro byo, baakola bukole bibi. Ate nga mu kutuukiriza ebiragiro omuntu mw'afunira obulamu. Aye baakolanga bwa mpwitu era baakalangusanga emyoyo gyaibwe, baaloba kukugondera. Waabaguminkiriza emyaka kamaala, era waata omwoyo gwo mu balanzi bo baje babalabule, aye nga basembye amatu gaibwe. Kyewava n'obaghaayo mu ngalo edh'abamaghanga agandi. Aye era olw'okusaasira kwo okutaloodheka, tiwabalekulira agho waire okubazikiriza, kuba oli Katonda wa kivunika era asaasira. Wo Katonda waife omukologho, oli w'amaani era wa ntiisa. Iwe okuuma endagaano era waagonza abantu obutakoma. Agho ni, ebizibu byonabyona ebyatwidhira, ife ni bakyabazinga baife, n'abakungu baife, ni bakabona baife, n'abalanzi baife, ni badhaadha baife, n'abantu bo boonaboona, okuviira irala ku byanda bya bakyabazinga ba Assiria, okutuusa ni ye buli eno, otabitwala ng'ekintu ekitono. Aye ate, mu byonabyona ebyatutuukaku, iwe wali mutuufu okutubonereza, kuba iwe wasigala ng'oli mwesigwa, aye ife twayonoona bwonoone. Bakyabazinga baife, n'abakungu baife, ni bakabona baife, ni badhaadha baife, tibaagemanga Mateeka go, oba okujiiranga ku biragiro byo, waire okufangayo ku kulabula kwo. Tibaakyuka ni bava ku bibi byaibwe kukugheereza, waire nga mu bwakyabazinga bwaibwe wabagha ebirungi kamaala, baaba mu ensi engazi era engimu. Bona, mperaano tuli bairu bwiru mu nsi ye wagha badhaadha baife okubangamu n'okulyanga ebibala byamu, n'ebirungi ebindi ebigirimu byonabyona. Bakyabazinga be wataagho okutufuganga, n'abatwala ebyo ebiva mu nsi eyo, olw'okuba twayonoona. Bali n'obuyinza okukola kye benda ku byayo byaife ni ku ife beene. Kale tuli mu bughafu obutoogerekeka.” “Olw'ebyo byonabyona, kyetuva tuli kukola endagaano enkakafu mu bughandiike. Era abakungu baife, n'Abalevi baife, ni bakabona baife, bagitaireku ebinkumu byaibwe.” Bano n'abantu abaataaku ebinkumu byaibwe: Nehemia eyali omufuzi era nga mutabane wa Hakalia, ni Zedekia. Bano ni bakabona abataaku ebinkumu byaibwe: Seraia, ni Azaria, ni Yeremia, ni Pashuhuri, ni Amaria, ni Malikiya, ni Hattushi, ni Shebania, ni Malluki, ni Harimu, ni Meremothi, ni Obadia, ni Danieli, ni Ginnethoni, ni Baruku, ni Meshullamu, ni Abiya, ni Miyamini, ni Maazia, ni Biligai, ni Shemaia. Bano n'Abalevi abaataaku ebinkumu byaibwe: Yeshua mutabane wa Azania, ni Binnui owundi ku batabane ba Henadadi, ni Kadimieli. Ni baganda baibwe bano: Shebania, ni Hodia, ni Kelita, ni Pelaia, ni Hanani, ni Mika, ni Rehobu, ni Hashabia, ni Zakkuri, ni Sherebia, ni Shebania, ni Hodia, ni Bani, ni Beninu. Bano n'abakulembeze ab'abantu abaataaku ebinkumu byaibwe: Paroshi, ni Pahathi Moabu, ni Elamu, ni Zattu, ni Bani, ni Bunni, ni Azigadi, ni Bebai, ni Adoniya, ni Bigivai, ni Adini, ni Ateri, ni Hezekia, ni Azzuri, ni Hodia, ni Hashumu, ni Bezai, ni Harifu, ni Anathothi, ni Nebai, ni Magipiashi, ni Meshullamu, ni Hezira, ni Meshezabeli, ni Zadoki, ni Yaddua, ni Pelatia, ni Hanani, ni Anaia, ni Hoshea, ni Hanania, Hassihubu, ni Halloheshi, ni Piliha, ni Shobeki, ni Rehumu, ni Hashabina, ni Maaseia, ni Ahia, ni Hanani, ni Anani, ni Malluki, ni Harimu, ni Baana. Ife Abaisiraeli abasigairegho twenatwena tuli kitole: bakabona, n'Abalevi, n'abakuumi ab'emiryango, n'abembi, n'abagheereza ab'omu isinzizo, n'abo boonaboona abeeyawula ku bantu b'omu kiketezo kino ni bagonderanga Amateeka ga Katonda, nga bali ghalala ni bakazi baibwe, ni batabane baibwe, ni baghala baibwe, boonaboona abalimu amagezi n'okutegeera. Tweyimba ku baganda baife, n'abakungu, nga tulayira tuti: “Tukolimirwanga bwe tulobanga okujiira ku Mateeka ga Katonda, ge yatugha ng'abita mu mugheereza we Musa, era ni tuloba okwegenderezanga okukola ng'ebiragiro bya Musengwa Katonda waife n'amateeka ge goonagoona bwe gakoba. Titwidha kufumbirwagananga na bamaghanga gandi, nga tughaayo baghala baife okubayira batabane baibwe, oba okutoola baghala baibwe okubayira batabane baife. Abamaghanga agandi abo bwe banaaleetanga eby'okulya oba ebintu ebindi byonabyona okubitunda ku Sabbato, oba ku lunaku olundi olutukuvu, titwidha kubagulangaku. “Buli mwaka ogwomusanvu titwidha kukungulanga bibala bya mu misiri, era twidha kusonighanga abantu amabandha ge tubabandha. “Buli mwaka twidha kutoolanga guraamu itaanu edha feeza, kiisi muntu, tudhigheeyo dhikole emirimo mu isinzizo lya Katonda waife. Era twidha kughangayo ebintu bino: emigaati egigheebwayo eri Katonda, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke ebya buli lunaku, n'ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku, n'ebigheebwayo ku buli lwa Sabbato, n'ebigheebwayo ku mbaga ey'Ekibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, n'ebigheebwayo ku mbaga edh'ebibinuko ebindi ebyalagirwa, n'ebintu ebindi ebitukuvu, n'ebigheebwayo ku lw'Abaisiraeli olw'okutoolebwaku ebibi. Twidha kughangayo n'ebintu ebindi byonabyona ebyetaagisa mu isinzizo. “Ife Abaisiraeli abandi, ni bakabona, n'Abalevi, twidha kukubanga akalulu buli mwaka okubona abanaaleetanga ekigheebwayo eky'enku mu isinzizo lya Katonda waife, olw'okwokya ebigheebwayo ku alutaari ya Musengwa Katonda waife, nga bwe kyaghandiikibwa mu Mateeka. Ekyo twidha kukikolanga nga tujiira ku nda dha baiseife. “Tweyamye okuleetanga mu isinzizo buli mwaka, ebirime bye tunaasookanga okukungula mu misiri gyaife, n'ebibala bye tunaasookanga okunoga ku miti gyonagyona egy'ebibala. “Twidha kutwalanga batabane baife ababeri, ye bakabona mu isinzizo, tubaghengayo eri Musengwa Katonda nga bwe kyaghandiikibwa mu Mateeka. Era twidha kughangayo eri Musengwa Katonda oyo, ente dhaife, n'embuzi, n'entaama, edhinaazaalibwanga mu luzaalo olusooka. “Buli mwaka twidha kuleetanga eri bakabona mu isinzizo, engaano ye tunaasookanga okukanda, n'ebintu ebindi, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'ebibala eby'oku miti egya buli nsambo. “N'Abalevi twidha kubaleeteranga ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi bye tufuna mu itaka lyaife, kuba Abalevi n'abasoloza ekirala ekirala ku buli bintu ikumi ebifunibwa mu byalo byaife byonabyona ye tulimira. Bakabona baidhukulu ba Aaroni baidha kubangagho ng'Abalevi bafuna ekintu ekirala ekirala ku buli bintu eikumi ebyo. Era Abalevi abo baidha kutoolanga ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi ku ebyo bye bafunie, babitwale babite mu iterekero ly'eisinzizo. Abaisiraeli abandi, n'Abalevi, baidha kutwalanga emere ey'empeke esondeibwa, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, babite mu iterekero omukuumirwa ebintu ebikozesebwa mu Kifo Ekitukuvu, okumpi n'ekifo bakabona abali ku mulimo, n'abakuumi, n'abembi, ghe baba. “Bwenebwene titwidha kulekuliranga agho ndhu ya Katonda waife.” Agho abakulembeze b'abantu baasenga mu Yerusalemu baabanga omwo, aye abantu abaasigalagho abandi baakuba obululu okulonda omuntu omulala omulala ku buli bantu eikumi, okubanga mu Yerusalemu ekibuga ekitukuvu. Ate bale omwenda abasigalagho ku buli bantu eikumi, nga ba kubanga mu bibuga ebindi. Era abantu nga basanhukira inho omuntu asalagho ku lulwe okuja okubanga mu Yerusalemu. Aye Abaisiraeli abandi, ni bakabona, n'Abalevi, n'abagheereza b'omu isinzizo, n'abaidhukulu ab'abagheereza ba Solomoni, nga buli muntu aba mu kibandha kye ekiri mu kibuga eky'ewaibwe. Bano n'abatyamye abakulu ab'omu kiketezo ekyo ekya Buyudaaya, abaabanga mu Yerusalemu: Mwalimu abandi ku baidhukulu ba Yuda, n'abandi ku baidhukulu ba Benjamini. Mu baidhukulu ba Yuda mwalimu: Athaia mutabane wa Uzzia era mwidhukulu wa Zekaria, Zekaria yaaba mutabane wa Amaria, Amaria yaaba mutabane wa Shefatia, Shefatia yaaba mutabane wa Mahalaleli asimuka mu Perezi mutabane wa Yuda. Mwalimu ni Maaseia mutabane wa Baruku, Baruku yaaba mutabane wa Kolihoze, Kolihoze yaaba mutabane wa Hazaia, Hazaia yaaba mutabane wa Adaia, Adaia yaaba mutabane wa Yoiaribu, Yoiaribu yaaba mutabane wa Zekaria asimuka mu Shela mutabane wa Yuda. Abantu boonaboona abaasimuka mu Perezi abaabanga mu Yerusalemu baali ebikumi bina na nkaaga na munaana (468), nga boonaboona bantu abaziramu ntete. Mu baidhukulu ba Benjamini mwalimu: Sallu mutabane wa Meshullamu, Meshullamu yaaba mutabane wa Yoedi, Yoedi yaaba mutabane wa Pedaia, Pedaia yaaba mutabane wa Kolaia, Kolaia yaaba mutabane wa Maaseia, Maaseia yaaba mutabane wa Ithieli, ate Ithieli yaaba mutabane wa Yeshaia. Baidhukulu ba Benjamini abandi baali, Gabbai ni Sallai. Ababenjamini boonaboona abaabanga mu Yerusalemu baali lwenda n'abiri na munaana (928). Yoeli mutabane wa Zikuri n'eyali omukulembeze waibwe, ate Yuda mutabane wa Hassenua n'eyaiririranga omukulu ow'ekibuga. Mu bakabona mwalimu: Yedaia mutabane wa Yoiaribu, ni Yakini, ni Seraia mutabane wa Hilikia, Hilikia mutabane wa Meshullamu, Meshullamu yaaba mutabane wa Zadoki, Zadoki yaaba mutabane wa Meraiothi, Meraiothi yaaba mutabane wa Ahitubu, eyali Omukulu wa Bakabona akulira eisinzizo. Abantu boonaboona aghalala abaagheerezanga mu isinzizo baali lunaana n'abiri na babiri (822). Okwo nga kw'otaire ni Adaia mutabane wa Yerohamu, Yerohamu mutabane wa Pelalia, Pelalia yaaba mutabane wa Amuzi, Amuzi yaaba mutabane wa Zekaria, Zekaria yaaba mutabane wa Pashuhuri, ate Pashuhuri yaaba mutabane wa Malikiya. Adaia oyo ni baganda be boonaboona aghalala, baali abantu ebikumi bibiri n'ana na babiri (242) abaakuliranga endha dha baiseibwe. Ate kabona owundi nga ni Amashisai mutabane wa Azareli, Azareli mutabane wa Ahazai, Ahazai yaaba mutabane wa Meshillemothi, Meshillemothi yaaba mutabane wa Immeri. Abo boonaboona ghalala ni baganda baibwe, baali abantu kikumi n'abiri na munaana (128) nga balwani ba maani abaziramu ntete. Omukulu waibwe yali Zabadieli mutabane wa Haggedolimu. Mu Balevi mwalimu: Shemaia mutabane wa Hassihubu, Hassihubu mutabane wa Azarikamu, Azarikamu yaaba mutabane wa Hashabia, ate Hashabia yaaba mutabane wa Bunni. Okwo nga kw'otaire Shabbethai ni Yozabadi abandi ku Balevi abakulu, abaalabiriranga emirimo egy'okuliya okw'eisinzizo. Waataaku ni Mattania mutabane wa Mika, Mika yaaba mutabane wa Zabadi, ate Zabadi yaaba mutabane wa Asafu, eyakulemberanga okusaba okw'okwebaza mu isinzizo. Waataaku ni Bakabukia, eyaiririranga Mattania, ni Abada mutabane wa Shammua, Shammua mutabane wa Galali, ate Galali yaaba mutabane wa Yeduthuni. Abalevi boonaboona aghalala abaabanga mu Yerusalemu ekibuga ekitukuvu, baali ebikumi bibiri na kinaana na bana (284). Mu bakuumi ab'emiryango egy'eisinzizo mwalimu: Akkubu, ni Talimoni, ni baganda baibwe. Boonaboona aghalala baali abantu kikumi na nsanvu na babiri (172). Abaisiraeli abandi, ni bakabona, n'Abalevi, baabanga mu bibuga ebindi byonabyona ebya Buyudaaya, nga buli muntu aba mu kibandha kye. Aye abantu abaagheerezanga mu isinzizo, baabanga mu Yerusalemu mu kiketezo ekyetebwa Ofeli, era Ziha ni Gishipa nga n'abalabirira emirimo gyaibwe. Eyalabiriranga Abalevi abaabanga mu Yerusalemu yali nga ni Uzzi mutabane wa Bani, Bani mutabane wa Hashabia, Hashabia mutabane wa Mattania, ate Mattania yaaba mutabane wa Mika. Uzzi ono yali asimuka mu Asafu, era ab'oku nda ya Asafu oyo n'abaali abembi mu isinzizo. Era kyabazinga yali nga yataagho enkola abembi abo ye baajiirangaku mu kukola omulimo gwaibwe buli lunaku. Pethahia mutabane wa Meshezabeli ow'oku nda ya Zera mutabane wa Yuda, n'eyayogererangayo abantu ye kyabazinga. Abantu abandi baabanga mu bibuga ni mu byalo ebyabanga okumpi n'enimiro dhaibwe. Ab'ekika kya Yuda nga baba mu bibuga Kiriathi Araba, ni Diboni, ni Yekabizeeli, ni mu byalo ebibyezungulwire. Abandi nga baba mu bibuga Yeshua, ni Molada, ni Bethipeleti, ni Hazarishualo, ni Beerisheba, ni mu byalo ebibyezungulwire. Abandi baaba mu bibuga Zikulaga, ni Mekona, ni mu byalo ebibyezungulwire. Abandi baaba mu bibuga Enarimmoni, ni Zora, ni Yaramuthi, ni Zanoa, ni Adullamu, ni mu byalo ebibyezungulwire. Ate abandi baaba mu Lakishi, ni mu masamba agakiriinaine, ni mu Azeka, ni mu byalo ebikyezungulwire. Kale kyaba nti ab'ekika kya Yuda baabanga mu kiketezo ekiri ghagati gha Beerisheba n'ekiiko ky'e Hinnomu. Ab'ekika kya Benjamini nga baba mu kibuga Geba, n'okweyongerayo okutuuka e Mikamashi, Aiya, Betheli, ni mu byalo ebibyezungulwire. Abandi baaba mu Anathothi, ni mu Nobu, ni mu Anania, ni mu Hazori, ni mu Rama, ni mu Gittaimu, ni mu Hadida, ni mu Zeboimu, ni mu Neballati, ni mu Lodi, ni mu Ono, ni mu kiiko eky'abagheesi. Ghaligho ebikunsu eby'Abalevi ebyabanga mu kiketezo kya Yuda, ebyasengulwa ni biizibwa mu kiketezo kya Benjamini. Luno n'olukalala lwa bakabona n'Abalevi abaira okuva mu bunhage, ni Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli, era ni Yeshua. Seraia, ni Yeremia, ni Ezera, ni Amaria, ni Malluki, ni Hattushi, ni Shekania, ni Rehumu, ni Meremothi, ni Iddo, ni Ginnethoi, ni Abiya, ni Miyamini, ni Maadia, ni Biliga, ni Shemaia, ni Yoiaribu, ni Yedaia, ni Sallu, ni Amoki, ni Hilikia, ni Yedaia. Abo n'abaakuliranga bakabona banaibwe mu biseera Yeshua ghe yabeera Kabona Omukulu. Abalevi baali bano: Yeshua, ni Binnui, ni Kadimieli, ni Sherebia, ni Yuda, ni Mattania. Abo n'abaakulemberanga enhembo edh'okwebaza ni Balevi banaibwe abandi. Ate Bakabukia, ni Unni, ni Balevi banaibwe abandi nga n'abeemerera emberi gh'abo, okwemba eby'okwiramu. Yeshua yazaala Yoiakimu, Yoiakimu yaazaala Eliashibu, Eliashibu yaazaala Yoiada, Yoiada yaazaala Yonathani, Yonathani yaazaala Yaddua. Mu biseera bya Yoiakimu, bano n'abaakuliranga enda dha bakabona: Meraia nga n'akulira enda ya Seraia; Hanania yaakulira eya Yeremia; Meshullamu yaakulira eya Ezera; Yehohanani yaakulira eya Amaria; Yonathani yaakulira eya Malluki; Yosefu yaakulira eya Shebania; Adana yaakulira eya Harimu; Helikai yaakulira eya Meraiothi; Zekaria yaakulira eya Iddo; Meshullamu yaakulira eya Ginnethoni; Zikiri yaakulira eya Abiya;... yaakulira eya Miniamini; Pilitai yaakulira eya Moadia; Shammua yaakulira eya Biliga; Yehonathani yaakulira eya Shemaia; Mattenai yaakulira eya Yoiaribu; Uzzi yaakulira eya Yedaia; Kallai yaakulira eya Sallai; Eberi yaakulira eya Amoki; Hashabia yaakulira eya Hilikia; ate Nethaneli yaakulira eya Yedaia. Mu biseera bya Eliashibu n'ebya Yoiada n'ebya Yohanani n'ebya Yaddua, bye baabeera nga n'Abakulu ba Bakabona, abakulu ab'enda edh'Abalevi aghalala n'abakulu ab'enda dha bakabona baaja nga baghandiikibwa okutuusa mu biseera Dario bye yabeeramu kyabazinga w'e Perusia. Aye abakulu ab'enda edh'Abalevi baaghandiikibwa mu kitabo ky'Ebyomubyanda bya Bakyabazinga, kutuuka bwa mu biseera bya Yohanani mutabane wa Eliashibu. Abalevi nga bakulemberwa Hashabia, ni Sherebia, ni Yeshua mutabane wa Kadimieli, beegabaniamu ebikunsu. Nga ku buli mukuzi ghabaagho ebikunsu bibiri ebiba biri kwemba enhembo edhisaaka n'okwebaza Katonda, ng'ekindi kiri kwemba eby'okwiramu, nga kyabazinga Daudi omuntu wa Katonda bwe yalagira. Mattania, ni Bakabukia, ni Obadia, ni Meshullamu, ni Talimoni, ni Akkubu, n'abaali abaigazi b'emiryango abaakuumanga amaterekero agaali ku miryango. Abantu abo baaligho mu kiseera kya Yoiakimu mutabane wa Yeshua era mwidhukulu wa Yozadaki, ni mu kiseera kya Nehemia eyali omufuzi, ni mu kya Ezera eyali kabona era omunamateeka. Ekiseera bwe kyatuuka okutukuza ekimante ekyezungulwire ekibuga Yerusalemu, baasoloza Abalevi boonaboona ye baali baba, baidhe beeyimbe mu mukolo ogwo ogw'okusagamba n'okwebaza, nga bemba enhembo era nga bakubiraku ebide, n'entongooli, n'endingidi. Abalevi ab'oku nda edh'abembi beesoloza okuva mu biketezo ebyezungulwire Yerusalemu ni mu byalo by'e Netofa, n'okuva e Bethigiligali, n'okuva mu kiketezo ky'e Geba ni mu Azimavethi kuba abembi baali basenze mu byalo ebyezungulwire Yerusalemu. Agho bakabona n'Abalevi baakola omukolo ogw'okwetukuza, n'okutukuza abantu, n'emiryango, n'ekimante ekyezungulwire ekibuga. Agho naayeta abakulu ab'omu Buyudaaya, beesololeza ku kimante ghaigulu. Naabagemya ebikunsu by'abantu bibiri ebikologho, byatambula nga bija bwe byemba enhembo edheebaza Katonda. Ekikunsu ekindi kyasimbira ku luuyi olw'omukono omusaadha, ku ngulu ku kimante, nga kyolekeire omulyango ogwetebwa Ogwobusa. Hoshaia yaabavangaku einhuma, ng'ali n'ekitundu ku bakulu bale ab'omu Buyudaaya, ni Azaria, ni Ezera, ni Meshullamu, ni Yuda, ni Benjamini, ni Shemaia, ni Yeremia, n'abandi ku bakabona abaajanga nga bafuuwa amagwala, bano: Zekaria mutabane wa Yonathani era mwidhukulu wa Shemaia, Shemaia yaaba mutabane wa Mattania, Mattania yaaba mutabane wa Mikaia, Mikaia yaaba mutabane wa Zakkuri, ate Zakkuri yaaba mutabane wa Asafu. Hoshaia oyo era yaaja n'aboluganda lwe abandi bano: Shemaia, ni Azareli, ni Milalai, ni Gilalai, ni Maai, ni Nethaneli, ni Yuda, ni Hanani, abaajanga nga bakuba ebivuga ng'ebya kyabazinga Daudi omuntu wa Katonda. Ezera omunamateeka n'eyabakulemberamu. Agho baatuuka ku gwetebwa Omulyango ogw'Ensulo, baaja busimbalaala baaniina amadaala ag'ekyetebwa Ekibuga kya Daudi, okutuuka ekimante ekyo ghe kibitira ku ndhu ya Daudi, olwo baatuuka ku gwetebwa Omulyango ogw'Amaadhi e buvandhuba w'ekibuga. Ekikunsu ekindi eky'abo abaali nga baidhie okwebaza, kyasimbira ku luuyi olw'omukono omugooda, era nga boona bali ku ngulu ku kimante. Nze n'ekitundu kire ekyasigalagho ku bakulu b'omu Buyudaaya bale, twabanonereza. Twabita ku kyetebwa Ekituuti Ekyebyokero, twatuuka ku kyetebwa Ekimante Ekigazi. Bwe twava agho, twatuuka ku gwetebwa Omulyango Ogwa Efuraimu, era twaja twatuuka ku gwetebwa Omulyango Omukaire. Era tweyongerayo twatuuka ku gwetebwa Omulyango ogw'Ebyenhandha, ni ku kyetebwa Ekituuti ekya Hananeli, era ni ku kyetebwa Ekituuti Ekyekikumi. Bwe twava agho twatuuka ku gwetebwa Omulyango gw'Entaama, olwo twatuuka ku gwetebwa Omulyango Ogwabakuumi, era twakoma agho. Kale ebikunsu ebyo byombi eby'abo abaali nga baidhie okwebaza, byatuuka aghali eisinzizo. Ninze zeena, nga ndi ghalala n'ekitundu kire ekyasigalagho ku bakulu b'omu Buyudaaya bale, twayemerera agho, aghalala ni bakabona bano: Eliakimu, ni Maaseia, ni Miniamini, ni Mikaia, ni Elioenai, ni Zekaria, ni Hanania, nga bali kufuuwa amagwala gaibwe. Ni bakabona bano boona baayemerera agho: Maaseia, ni Shemaia, ni Eleazari, ni Uzzi, ni Yehohanani, ni Malikiya, ni Elamu, ni Ezeri. Abembi baayemba nga bakulemberwa Yezerahia. Ku lunaku olwo baaghaayo emisengo kamaala inho, nga basagamba olw'okuba Katonda yabagha eisanhu lingi inho. Abakazi n'abaana boona baasagamba, era okusanhuka okwali mu Yerusalemu kwatuuka ghala inho okuva agho. Ku lunaku olwo baataagho abantu ab'okulabiriranga amaterekero omwateebwanga ebigheebwayo eby'eisinzizo bino: ebirime ebisooka okukungulwa, n'ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi omuntu by'afuna. Era mu materekero omwo, mwe baasololezanga emigabo egyagheebwanga bakabona n'Abalevi okuva mu misiri egya buli kibuga, ng'Amateeka bwe galagira. Abayudaaya baakola batyo kuba baasanhukira inho ensambo bakabona n'Abalevi ye baagheerezangamu Katonda, nga baakola emikolo egy'okwetukuza, n'emikolo egindi, ng'oti n'abembi boona bwe baakolanga ogw'okwemba, n'abakuumi b'emiryango ni baakola ogw'okukuuma, bajiira ku kiragiro kya Daudi ni mutabane we Solomoni. Okuviira irala mu biseera bya Daudi ni Asafu, ghaabangagho akulira abembi era ghaabangagho n'enhembo edh'okusaaka n'edh'okwebaza Katonda. Era mu biseera bya Zerubbabeli ni mu bya Nehemia, Abaisiraeli boonaboona baaghangayo omugabo buli lunaku gwe baaghanga abembi n'abakuumi ab'emiryango. Era baaghangayo n'emigabo gy'Abalevi, ate Abalevi boona baayawulanga ku egyo, baaghaaku abaana ba Aaroni. Ku lunaku olwo baasoma mu kitabo kya Musa ng'abantu boonaboona bawulira. Baayagaanamu nga kyaghandiikibwa kiti: “Omuammoni n'Omumoabu yeenayeena, taabalirwenga mu bantu ba Katonda, kuba abantu abo baaloba okugha Abaisiraeli emere n'amaadhi mu lugendo lwaibwe nga buli kuva e Misiri. Era baagulirira Balaamu abakolimire. Aye Katonda waife mu kifo eky'ekikolimo, yaatughaamu nkabi.” Abantu bwe baawulira eiteeka eryo, baayawula mu Baisiraeli abantu boonaboona abaasimuka mu bamaghanga agandi. Ebyo nga bikaali kubaagho, Eliashibu kabona eyateebwagho okukuliranga ebimante by'omu isinzizo lya Katonda waife, yali ali n'enkolagana ni Tobia. Kale yaaghaaku Tobia oyo ekisenge ekinene, mu kusooka kye baatangamu: ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'obubbaani, n'ebintu ebikozesebwa mu isinzizo, n'ebigheebwayo eby'ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu eikumi omuntu bye yafunanga eky'engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Ebintu ebyo, kyabanga kya iteeka nga bali n'okubigha: Abalevi, n'abembi, n'abakuumi ab'emiryango, era nga bali n'okusoloza eby'okugha bakabona. Ate ebyo byaja okubaagho nga nze tiri mu Yerusalemu, kuba mu mwaka ogwamakumi asatu n'ebiri (32) ogw'obufuzi bwa kyabazinga Arutazerizesi ow'e Babilonia, nali nga njiire Babilonia ye kyabazinga mwene oyo. Aye nga ghabiseeghooku entangama, naamusaba yanganha, naira e Yerusalemu. Bwe natuuka e Yerusalemu, naakizuula ekibi ekyo Eliashibu kabona kye yakola, okugha Tobia ekisenge ekiri mu isinzizo lya Katonda waife. Naasungughala inho era naatoola mu kisenge ekyo ebintu bya Tobia byonabyona, naabisuula kuliya. Agho naalagira batukuze ekisenge ekyo. Bwe baamala okukitukuza naizaamu ebintu ebikozesebwa mu isinzizo, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'obubbaani. Era naakizuula nti Abalevi n'abembi baali tibakaafuna migabo gyaibwe, kale nga baalumuka ku mirimo gyaibwe, buli muntu yairirayo mu kibandha kye. Kale neemuluguunhiza abafuzi nti: “Lwaki endhu ya Katonda mugirese bw'agho mutyo?” Agho naamala naaja, naasoloza Abalevi n'abembi, naabaiza ku mirimo gyaibwe. Olwo Abayudaaya boonaboona baatoolera okuleeta mu materekero ekitundu ekirala ekirala ku buli bitundu eikumi omuntu by'afuna eky'engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Agho naataagho abantu bano babenga abaghanika mu materekero ago: Shelemia kabona, Zadoki omunamateeka, ni Pedaia Omulevi. Era naabagha Hanani mutabane wa Zakkuri era mwidhukulu wa Mattania, okubayambangaku. Abantu abo baali nga bamanhiibwa okuba abeesigwa, era omulimo gwaibwe gwali gwa kughanga Balevi banaibwe emigabo gyaibwe. Naasaba nti: “Wo Katonda wange, oteerabiranga ebyo ebirungi bye nkoleire eisinzizo lyo, n'emirimo gye bakoleramu okukusinza. “Mu biseera ebyo, naabonanga mu Buyudaaya abantu abakunha omwenge ogw'emizabbibu ku lunaku lwa Sabbato! Abandi baatwikanga ku ndogoyi dhaibwe, emungo edh'engaano, n'omwenge gw'emizabbibu, n'emizabbibu gyene, n'ebibala eby'emiti emitiini, n'emigugu egya buli nsambo. Abantu abo naababonanga nga baleeta ebintu ebyo mu Yerusalemu ku lunaku lwa Sabbato! Aye nze naabalabulanga obutatunda kintu kyonakyona ku lunaku lwa Sabbato. Ghaabaagho n'abantu ab'e Tiro abaabanga mu Yerusalemu, baaleetanga ebyenhandha n'eby'amatano ebya buli nsambo, baabiguza Abayudaaya ku lwa Sabbato mu Yerusalemu! Kale neemuluguunhiza abakungu mu Buyudaaya: ‘Lwaki muli kukola ekibi kino eky'okwonoona olunaku lwa Sabbato? Badhaadha baimwe batyo ti bwe baakola, memale Katonda n'atuleetaku obuzibu buno bwonabwona, ife ni ku kibuga kino? Aye ate kabiri muli kwenda kuleetera Katonda oyo okusungughalira Isiraeli, nga mwonoona olunaku lwa Sabbato.’” Kale naalagira okwigalanga emiryango egingira mu Yerusalemu nga buli kuziba, ng'enkyo n'olunaaba olwa Sabbato, era girobe kwigulwanga okutuusa ng'olwa Sabbato lubise. Naata abandi ku bagheereza bange ku miryango egyo bagikuume, obutaikiriza kwingiza kintu kyonakyona mu Yerusalemu ku Sabbato. Olwo ku mikuzi ng'oti ebiri, abasuubuzi ghalala n'abo abaali batunda ebintu ebya buli nsambo, baasula kuliya kwa Yerusalemu. Aye naabalabula nti: “Mulekere agho okusulanga okumpi n'ekisenge eky'ekibuga. Bwe munairayo okusulagho ndidha kubagema.” Okuva ku olwo tibairayo kwidhanga ku Sabbato. Kale naalagira Abalevi okwetukuza, bamale baje bakuume emiryango olw'okukuuma Sabbato nga ntukuvu. Agho naasaba nti: “Wo Katonda wange, oteerabiranga n'ekyo kyona kye nkoze. Nkweghemba onsaasirenga, ongonze obutalekera.” Mu biseera ebyo, era naabona Abayudaaya abaabayiza abakazi abaava mu Ashidodi, ni mu Ammoni, ni mu Moabu. Nga buli mwana omulala ku baana baibwe ababiri, ayogera lulimi Olushidodi oba olulimi olundi, aye nga tibaidhi Luyudaaya. Naavumirira inho abasaadha abo, era naabakolimira. Ate abandi naabakuba, era naabakuunhuula n'enviiri. Naabalayiza mu liina lya Katonda nti: “Mutafumbirwagananga nabo, nga mughaayo baghala baimwe okubayira batabane baibwe, oba okutoola baghala baibwe okubayira batabane baimwe, oba okubayira imwe beene.” Naabakoba nti: “Timwidhi nga Solomoni kyabazinga wa Isiraeli, abakazi ng'oti n'abo n'abaamuleetera okwonoona? Mu maghanga goonagoona tiyabaayooku kyabazinga eyali ng'oti ni ye, era Katonda we yamwenda inho yaamufuula kyabazinga wa Isiraeli yoonayoona. Aye ate abakazi abamaghanga agandi baamuleetera yeena okwonoona. Obwo twenatwena tujiire ku kibi ekitakobeka imwe kye mwakola, tughemukire Katonda waife nga tubayiza abakazi okuva mu maghanga agandi?” Owundi ku batabane ba Yehoiada mutabane wa Eliashibu eyali Omukulu wa Bakabona, yali yabayiza mughala wa Saniballati Omuhoroni. Kale naamubinga mu Yerusalemu. Agho naasaba nti: “Wo Katonda wange, oteerabiranga ngeri ye boonoinemu obwakabona, ni basuula n'ere endagaano ye baakola ey'obwakabona n'Obulevi.” Kale, naatukuza abantu okubatoolaku byonabyona eby'abamaghanga agandi. Naasengeka bukalamu emirimo gya bakabona n'Abalevi. Buli muntu yaamanha omulimo gwe. Era naakola entegeka abantu okuleetanga enku mu biseera ebituufu, edh'okwokya ebigheebwayo ku alutaari. Era n'okuleetanga ebigheebwayo byaibwe eby'ebirime ebisooka okukungulwa. Naasaba nti: “Wo Katonda wange, oteerabiranga ebyo bye nkoze. Nkweghemba ompenga ebirungi.” Ghaaligho omusaadha mu nsi eyetebwa Uzi, ng'ayetebwa Yobu. Omusaadha oyo yali muntu aziraku musango era omwesimbu, ng'atya Katonda era nga yeekuuma obutakola kibi. Yali n'abaana abalenzi musanvu, n'abaana abaghala basatu. Yali n'entaama kasanvu (7,000), engamiya enkumi isatu (3,000), ente edhirima lukumi (1,000), endogoyi enkazi ebikumi bitaanu (500), era n'abairu kamaala inho. Omusaadha oyo n'eyali asinga okuba omukombe mu bantu ab'e buvandhuba boonaboona. Batabane be baafumbanga embaga mu mpalo, buli mulala mu ndhu ye, baayeta baanhinaibwe abasatu, baidha okulya n'okunhwa nabo. Enaku edh'embaga dhaibwe bwe dhaawangaku, Yobu yaabeetanga okubatukuza. Yaawuunanga mu nkyo, yaagheerayo buli muntu ekigheebwayo ekyokebwa. Kuba Yobu yakobanga mule ati: “Tomanha baana bange bwe baba nga baliku ekibi kye bakoze, ni bavuma Katonda mu myoyo gyaibwe.” Atyo Yobu bwe yakolanga buliidho. Olunaku lwali lulala, abakwenda ab'omu igulu baidha okweyandhula mu maiso ga Musengwa Katonda. Ni Sitaani yeena yaidhiramu. Musengwa Katonda yaabuuza Sitaani ati: “Ova gha?” Sitaani yairamu Musengwa Katonda ati: “Nva kubitabita mu nsi, n'okugitambulatambulamu.” Musengwa Katonda yaabuuza Sitaani ati: “Weekaliriisa bukalamu omugheereza wange Yobu? Omusaadha oyo azira amutuukaku kuba n'omuntu aziraku musango era omwesimbu, antya era eyeekuuma obutakola kibi.” Agho Sitaani yairamu Musengwa Katonda ati: “Olowooza Yobu akutiira bwereere? Wamukolera olukomera okumwezunguluza mwene n'amaka ge, n'ebibye byonabyona by'ali nabyo. By'akola byonabyona obigha enkabi, n'obukombe bwe, bweyongeire obungi mu nsi. Aye mpegaano golola omukono gwo omutooleku byonabyona by'ali nabyo, aja ku kuvuma ng'obona n'okubona.” Musengwa Katonda yaakoba Sitaani ati: “Kale, byonabyona by'ali nabyo biri mu buyinza bwo. Aye mwene otamukolaku kabi.” Agho Sitaani yaava mu maiso ga Musengwa Katonda. Lwali lulala, batabane ba Yobu ni baghala be bwe baali nga bali kulya era nga bali kunhwa omwenge ogw'emizabbibu mu ndhu ya muganda waibwe omukulu, omukwenda yaidha eri Yobu yaakoba ati: “Ente dhibaire dhiri kulima, n'endogoyi nga dhidhiriinaine agho dhiri kulya, abanhazi Abasabea baadhigwaku, baadhinhaga. Baita abagheereza bo boonaboona; era nze zenka ninze mponiegho okwidha okukukobera.” Oyo yali akaayogera, owundi yaidha yaakoba ati: “Omuliro gwa Katonda gugwire nga guva mu igulu, gwazikiriza entaama n'abaayi ababaire nga bali kudhaaya; era nze zenka ninze mponiegho okwidha okukukobera.” Oyo yali akaayogera, owundi yaidha yaakoba ati: “Abanhazi Abakaladea, nga beegabyemu ebikunsu bisatu, baidhie baagwa ku ngamiya, baadhinhaga. Baita abagheereza bo boonaboona; era nze zenka ninze mponiegho okwidha okukukobera.” Oyo yali akaayogera, owundi yaidha yaakoba ati: “Batabane bo ni baghala bo babaire bali kulya era nga bali kunhwa omwenge ogw'emizabbibu mu ndhu ya muganda waibwe omukulu, kiwunga ow'amaani yaava mu irungu yaakuba ensonda eina edh'endhu, endhu yaabagwaku era bafiire; era nze zenka ninze mponiegho okwidha okukukobera.” Agho Yobu yaasituka, yaakanulamu ekivaalo kye era yaamwa omutwe gwe olw'okunakughala, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaasinza Katonda. Yaakoba ati: “Mu nda ya maama navaamu nga ndi bwereere, era ndifa nga ndi bwereere. Musengwa Katonda n'eyampa ebyo, era Musengwa Katonda oyo n'atoiregho kale asaakibwe.” Mu ebyo byonabyona ebyagwagho, Yobu tiyayonoona, waire okunenia Katonda. Kabiri olunaku olundi, abakwenda ab'omu igulu baidha okweyandhula mu maiso ga Musengwa Katonda. Ni Sitaani yeena yaidhiramu okweyandhula mu maiso ga Musengwa Katonda. Agho Musengwa Katonda yaabuuza Sitaani ati: “Ova gha?” Sitaani yairamu Musengwa Katonda ati: “Nva kubitabita mu nsi, n'okugitambulatambulamu.” Musengwa Katonda yaabuuza Sitaani ati: “Weekaliriisa bukalamu omugheereza wange Yobu? Omusaadha oyo azira amutuukaku kuba n'omuntu aziraku musango era omwesimbu, antya era eyeekuuma obutakola kibi. Era akaagumiire ku bwesigwa bwe, waire nga iwe wagezaaku okundhikirizisa mmuzikirize eby'obwereere.” Agho Sitaani yairamu Musengwa Katonda ati: “Ekigema ku mubiri gw'omuntu, n'ekimulumya. Omuntu aghaayo by'ali nabyo byonabyona olw'obulamu bwe. Aye mpegaano golola omukono gwo ogeme ku mubiri gwe, aja kukuvuma ng'obona n'okubona.” Musengwa Katonda yaakoba Sitaani ati: “Kale, wuuyo ali mu buyinza bwo. Aye mulekere obulamu.” Agho Sitaani yaava mu maiso ga Musengwa Katonda, yaaja, yaaleetera omubiri gwa Yobu okumwaguka amabwa amabi einho, okuva ku mutwe okutuuka ku bigere. Yobu yaatoola akagyo ak'okweyagisanga ku mubiri, era yatyamanga mu ivu olw'okunakughala. Agho mukazi we yaamukoba ati: “Era okaagumiire ku bwesigwa bwo? Vuma Katonda, ofe.” Aye Yobu yaamukoba ati: “Oli kwogera ng'oti n'abakazi abasirusiru bwe boogera. Obwo, tunaasanhukiranga birungi byonka Katonda by'atugha, twaloba kusanhukira bitunhiga by'atugha?” Mu ebyo byonabyona ebyagwagho Yobu tiyayogera bubi ku Katonda. Agho bakagwa ba Yobu basatu: Elifazi Omutemani, Bilidadi Omushuhi, ni Zofari Omunaamathi, bwe baawulira ebizibu byonabyona ebyamugwaku, bonsatuli baasalagho okuja okumugumya. Bwe baamulengera, tibaamutegeereragho. Aye bwe baamutegeera, baawowoola era baalira amaziga. Baakanula ebivaalo byaibwe olw'okunakughala, beeyugha enkungu mu mitwe, nga bwe bagimansa ghaigulu. Era baatyama naye ku itaka okumala enaku musanvu, omusana n'obwire, nga ghazira ayogera naye kibono. Kuba baabona ng'okudaazibwadaazibwa kwe yalimu kwali kunene. Ebyo bwe byawa, Yobu yaatoolera okwogera, yaakolima olunaku lwe yazaalirwaku. Yobu oyo yaakoba ati: “Olunaku lwe nazaalirwaku luzikirire, era n'obwire obwakoba buti omukazi atoire enda ya mwana mulenzi. Olunaku olwo lube lwa nzikiiza Katonda mu igulu alwerabire, n'endhuba erobe kulwakiraku. Enzikiiza etiisa einho erutwale. Ekire kiruwembeku endhuba erobe kulwakaku, lwidhule okutya. Obwire obwo maama bwe yatooleramu enda yange, bwidhule enzikiiza egemye bedimudimu. Butoolebwe mu nnaku edh'omwaka, bulobe kubalirwa mu myezi. Bwenebwene obwire obwo, bulobe kwirayo kubaamu mukazi wundi abutooleramu nda bulobe kuwulirwamu muzira naire. Obwire obwo bukolimirwe abo abakolimira enaku; abo abali n'obusobozi obw'okusiikuula Leviathani okukola kye benda. Emuunienie edh'oku nkyo dhirobe kuboneka mu bwire obwo; obutangaavu bulobe kubaagho, n'endhuba erobe kuvaayo nga bukyeire. Kuba obwire obwo bwaleka maama yaatoola enda yange, bwandeetera okudaagadaaga n'enaku nti. Lwaki tyafiiragho nga naakazaalibwa, ni ndhisa ogusembayo nga nva mu nda ya maama? Lwaki maama yandera ku mubiri? Lwaki yaanhonsa amabeere? Kuba olwo nandifiire naasirika, era nanditendwike naawuumula, ghalala ni bakyabazinga n'abafuzi abandi ab'oku nsi, abaazimbira obuyaaka ebisaagaati ebyabanga ebifulukwa. Nanditendwike ghalala n'abalangira abaidhuzanga endhu dhaibwe zaabu ni feeza. Nandibaire nga ntooleibwagho ng'oti n'ekintu ekiviire mu nda eviiremu obuve, oba naaziikibwa ng'oti n'omwana azaalibwa nga mufu, atabona ku ndhuba naire. Eyo mu magombe, ababi balekera agho okutigomya abantu, era eyo, abaweekereiremu amaani ye bawuumulira. Eyo abasibe bafuna obugheereso, baawona okudhuukibwa abo ababasalira amakatala. Abantu ab'ebika n'ebika bali eyo, abamanhifu n'abatali bamanhifu, n'abairu nga tibakaafugibwa basengwa baibwe. Kigasa ki okuleka abantu abali mu nnaku, ni basigala nga bakaali balamu, n'okuleka abo abadaazibwadaazibwa okuba mu butangaavu? Abantu abo beegomba okufa, aye okufa kwabeesamba; era banoonia okufa okusingaku n'ole ayagaaza ng'anoonia obukombe obwakwekebwa. Basangaala inho era baasagamba, bwe bafa ni bateebwa mu magombe. Lwaki Katonda agha abantu obulamu ng'ate ebiseera byaibwe eby'omu maiso bikwekeibwa, era lwaki abataaku olukomera? Nze okulira n'okwafuuka emere yange, era okuwowoola okwange tikukoma. Ebintu bye ntya n'ebindidhira, era ebyo ebintiisa einho n'ebingwira. Nzira miraala waire obugheereso, bizibu byonka n'ebyesomba.” Agho Elifazi Omutemani yairamu Yobu ati: “Bwe nnaayogeraku kinaakubisa bubi? Aye tighanga kwefuga ni ntabaaku ni kye ndhogera. Bona, oyegereisa abantu kamaala, era waagumya abanafu. Ole bwe yeekontola omugemerera, yaaguma, yaaloba kugwa. Aye buti bwe kituuse ku iwe, waawaamu obuguminkiriza era kikutenhiiza weeraliikirira. Katonda wamusinzanga, waaba mwesigwa y'ali era waaba muntu mwesimbu. Ekyo tikikugha isuubi?” “Mpegaano sooka oidhukire: wawuliraku omuntu aziraku musango ng'asaaniziibwagho, oba omuntu omutuufu ng'azikiriziibwa? Nze mboine ng'abantu abakola ebikolwa ebibi, bakungulamu bibi. Katonda abafuuwa omuuka ogw'obusungu bwe oguli ng'oti kiwunga, yaabazikiriza. Abantu ababi bawologoma ng'oti n'empologoma enkambwe, aye Katonda abasirisa era yaabamenha amaino. Bafa ng'oti n'empologoma edhizira kye dhiita kulya, n'abaana baibwe basansaana.” “Lwali lulala naafuna obukwenda kisiriikiriza, nga buli mu kaama inho, kumpi ndobe n'okubuwulira. Nali mu kulogootana obwire, endoolo enhingi einho nga dhingemye. Entiisa yangema era naatengera; amagumba gange gaasagala. Empewo ey'omuzimu yanfuuwa mu maiso, enviiri dhampwa ku mutwe. Naabona ekintu ekyemereire agho; naamoga inho, aye naaloba kukitegeera. Woonawoona nga ghaligho kasiriikiriro. Agho naawulira eiroboozi nga likoba liti, ‘Omuntu alifa, asobola okuba omutuufu mu maiso ga Katonda? Oba, omuntu obuntu aghanga okuba omulongoofu mu maiso g'oyo Eyamutonda? Oba nga Katonda tiyeesiga waire abo abamugheereza mu igulu, era ni bamalaika be boona abanenia olw'ensobi dhaibwe, memale obwo waalowooza oti aneesiga abantu abakolebwa mu itaka, abali ng'oti nkungu era b'asobola n'okuniantula ng'oti bisiisa. Okuzikirira kwaibwe tikutwala na kiseera. Baba balamu okuva ku nkyo, aye buja okutuuka eigulo nga babuzeegho, baaloba na kwidhukirwa. Bafa nga bakaali kuba na magezi; bye babaire nabyo byonabyona byatwalibwa abandi.’ ” “Mpegaano yeta, obone oba nga ghaligho anaakuvugira. Onaakyukira ye malaika ki anaakubeera? Bwenebwene okweraliikirira kwita omusiru, n'ensaalwa eita azira magezi. Nabona omusiru eyambonekera okuba obulungi, aye nze mu kiseera kyene ekyo, naakolimira ekifo mw'aba. Abaana be baba mu kabi; emisango gyaibwe gisalirizibwa abalamuzi, ghaabula aboogererayo. By'akungula biriibwa abo abali endhala, baatoolayo n'ebyo ebyakulira mu mawa; obukombe bwe bwegombebwa abo ababuguniriire. Kuba okudaazibwadaazibwa tikumeruka kuva mu nkungu ng'oti nsigo, oba ebizibu okusibuka okuva mu itaka. Aye abantu beene n'abaazaalirwa okuba n'ebizibu, ng'oti n'obusambuka bw'omuliro bwe busambukira ghaigulu nga buva ku muliro.” “Ngoli mbaire nga ninze, nandyebuuziiza ku Katonda, era Katonda oyo ye nandyandhuliire ensonga dhange. Oyo akola eby'amaani bye tutasobola kutegeera bukalamu, era n'ebyewuunhisa ebitabalika. Agwisa amaadhi ku nsi, yaafukirira enimiro. Abo abeisa ghansi abasitula, era yaagumya abo abali mu maziga, yaabatuusa ku kusagamba. Alemesa entegeka edh'ab'olugezigezi, baalemwa okudhituukiriza. Ategamu abagezi, ng'abita mu magezi gaibwe geene, era yaakomya mangu entegeka edh'abali n'enkwe. Omusana baba bali mu nzikiiza, era baaghaamanta mu kasana ghagati oti bwire. Aye Katonda awonia abaghafu okwitibwa; abali mu bwetaavu yaabawonia okutuntuzibwa ab'amaani. Olwo abaavu baaba n'eisuubi, era abakozi ab'ebibi baabula eky'okwogera. Bona eno, wa nkabi omuntu Katonda y'agolola okuva mu nsobi. Kale otanhoomanga kukangaivulwa kw'Oyo Aghanga Ebintu Byonabyona. Kuba aja yaakuba omuntu oluguma, aye yaamunhiga amabwa; akubisa engalo dhe omuntu, aye engalo dhe edho dhaamuwonia. Aidha kukuwonianga mu bizibu byonabyona; buliidho tootuukibwengaku kabi koonakoona. Aidha kukuwonianga okufa ng'endhala egwire, era akukugirenga mu lutalo olobe kwitibwa. Aidha kukuwonianga abakwogeraku eby'obuguya; toidha kutyanga kuzikirira, bwe kunaidhanga. Endhala n'okuzikirira, biidha kubanga kintu kitono inho y'oli, era ensolo edh'omu nsiko toidhanga kudhitya; kuba mu nimiro yo timuubengamu mabaale, n'ensolo edh'omu nsiko tidhiikulumbenga. Oidha kubanga mugumu ng'oidhi oti mu ndhu yo oli miraala; era oidha kukeberanga mu byayo byo nga muziramu kibuze. Oidha kubanga n'abaidhukulu kamaala; eizaire lyo liidha kweyongeranga okwala ng'oti isubi ku nsi. Olifa waateebwa mu magombe ng'omaze okughangaala waawola, ng'oti n'engaano ye bakungwire mu biseera byayo ebituufu, n'ereetebwa ekubwe. Bona eno, ebyo ife twabyekebeedha, twabona nga bya mazima. Kale biwulire, obimanhe, ku lw'obulungi bwo.” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Ngoli okweraliikira kwange kupimwa, era n'enaku yange n'eteebwa ku minzaani, byandisinze omusenho ogw'enhandha obuzito. Kale bye ndhogeire bibaire bya kwanguuyiriza. Kuba Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona ankubye obusaale bwe bwanhingira mu mubiri, obusagwa bwabwo bwabuna omubiri gwange. Katonda aleese ebitiisa by'ali nabyo, yaabisimbya enhiriri okuntanulaku olutalo. Endogoyi emeera ng'eri n'eisubi ly'erya? Oba, ente emoola ng'eri n'emere yaayo? Ekintu ekiziramu nsa kiriika nga tikirungiirwamu muunhu? Oba, omuntu afunamu ki mu kulya ekintu ekitawooma? Nzira mwoyo gwenda kulya bintu biri ng'oti n'ebyo, kuba bineenhinhasa okubirya.” “Ngoli Katonda awulira kye nsaba, era n'ampa kye neegomba Ngoli aganha okuuniantula, n'andhita! Ekyo kyandindhizizaamu amaani, naasagamba, era neerabira n'obulumi obungi bwe ndimu; kuba tirobangaku Omutukuvu oyo by'alagira. Amaani gakaali gha, ge ndi nago okwongera okuba omulamu? Lwaki neeyongera okuba omulamu, nga nzira isuubi? Nze ndi mugumu ng'oti ibaale, oba omubiri gwange guli ng'oti gwakolebwa mu kyuma kya kikomo? Mu butuufu tikaali na maani geeyamba, era tikaali na kye nsobola.” “Omuntu ali mu buzibu ng'oti ni buno bwe ndimu, agwaine okuyambibwa baine, ni bw'aba nga yeegaine Katonda oyo Aghanga Ebintu Byonabyona. Aye bakagwa bange tibeesigika, bali ng'oti n'obwiga obubaamuuku amaadhi, ate ni gamala gakamiira. Obwiga obwo bugema omuzira bwabbalanguka. Aye bwekusuugha bukamiira era bwabulagho, olw'omusana okubwokya. Abatambuze bava mu njira yaibwe, nga baagala amaadhi; baatambulatambula eyo batyo mu irungu, baazikirira. Ababise ab'e Tema baagala obwiga obwo n'abatambuze ab'e Sheba baata eisubi mu bwiga obwo. Aye baswala, kuba baabwesigira bwereere bwe babutuukaku ni batabona maadhi, basoberwa baayasaamirira. Mwena muli ng'oti n'obwiga obwo ye ndi, kuba mubona nga ndi mu kabi, mwatya butye. Mbakobyeku nti, ‘Mumpe ekirabo?’ Oba nti, ‘Mutoole ku byaimwe mugheeyo enguzi ku lwange?’ Oba nti, ‘Mumponie omuzigu?’ Oba nti, ‘Muununule mu ngalo edh'abo abaanhigiriza?’ ” “Ka nsirike munsomese, munkobere mmanhe kye nasobya. Ebibono ebituufu bimatiza omuntu. Aye ebyo bye muli kwogera bigasa ki? Mudhuuba muti musobola okungalagira mu bye nkobye, ate nga beene imwe muli kumbona ng'omuntu ali kwogera eby'obwereere, ebiri ng'oti mpewo? Imwe musobola n'okukubira ku bamulekwa akalulu olw'okubafunamu! Era musobola n'okukola ekintu kyonakyona ku bakagwa baimwe, olw'okubafunamu amagoba! Aye mpegaano muuningirire mu maiso kuba tiibaguye nga muuningiriire. Mbeeghembye mweireku mwerowooze mulobe kunsibaku kibi. Mweireku mpegaano, mulobe kunsalira musango kunsinga, kuba ensonga dhange ntuufu. Ghaligho ekikyamu kye ndhogeire? Mudhuuba muti tisobola kwawulagho kirungi na kibi?” “Obulamu bw'omuntu buba bwa kukakaalukana ku nsi. Enaku dhe dhoonadhoona dhaaba dha kukola mirimo mikalangufu. Ng'omwiru bwe yeegomba okuwuumulaku mu kiwoleeze, era ng'omupakasi bw'asuubira empeera ye, zeena ntyo bwemala emyezi n'emyezi nga ghazira mugaso gwe nfuniemu, era obwire bwaira ku bwinaabwo nga nzira bugheereso. Bwenambaala obwire buba ng'oti n'obutaakye; neegalula mu buliri, neesinwa, naakoba mule nti, ‘Obwire bunaakya li?’ Omubiri gwange gwidhwire enhengere n'eiko; era gwidhwire bikobolo ebyesala ni bivaamu amasira. Enaku edh'obulamu bwange dhiziinhuuka okusinga empiso ey'ekyalaani; dhiwaaku mangu nga nzira isuubi lye ndi na lyo. Wo Katonda wange, idhukira nti obulamu bwange muuka buuka, tiriirayo kufuna isanhu. Eriiso ly'oyo aningirira buti tiririirayo kumbonaku kabiri; amaiso go galiinoonia aye nga tikaaligho.” “Ng'ekire bwe kiwaagho ni kibula, n'omuntu aika e magombe atyo bw'atairayo kuboneka. Tairayo kuba mu maka ge kabiri, waire abo be yabanga nabo okumwidhukira. Kale tiidha kusirika, ndidha kulira obughafu bwange, ndidha kwogera enaku endi ku mwoyo. Olowooza oti nze ndi nhandha oba ogusota ogw'omu nhandha, memale onteeku abankuuma? Bwe nkoba nti, ‘Ekitanda kyange ka kimpegheezeeku; obuliri bwange buneerabizeeku ku kwemuluguunhia kwange,’ iwe ontiisa n'ebirooto, wandholeka ebinzindula. Nze mmala gatugibwa naafa, ntabaire magumba meereere nti. Neesiniirwa obulamu tikaayenda kubaagho nga ndi mulamu. Ndeka, kuba obulamu bwange bwa kaseera buseera. Omuntu katyo ni, ki iwe okumufaaku n'okumudhuuba, era n'okumwekebeedha buli nkyo, n'okumuleba buli kaseera? Olikituusa gha obutantoolaku maiso, ni nsobola kumira ku matanta? Bwemba nga nkoze ekibi, mba nkukozeeku kabi ki iwe alingiriza abantu? Lwaki nkufuukiire ekikuzitoogherera? Kale lwaki tonsonigha kiisi kye nasobya kyonakyona, n'osasaagho ekibi kyange? Kuba mpegaano nja kufa nhingire eitaka, era olija okundhagala nga tikaaligho.” Agho Bilidadi Omushuhi yairamu ng'akoba ati: “Onaatuusa gha okwogera ebibono ebyo, ebiri ng'empewo obuwewo? Bwenebwene Katonda asobola okusaliriza ensonga? Oyo Aghanga Ebintu Byonabyona, asobola okugha ensala etali ntuufu? Abaana bo bateekwa okuba nga baakola ekibi baamusungughaza, kyeyava n'abagha ekibonerezo kyaibwe ekibasaana. Aye bw'onaakyuka n'ogondera Katonda, era n'omweghemba oyo Aghanga Ebintu Byonabyona, era bw'onaaba omwesimbu ng'oli mulongoofu, Katonda oyo taalobe kwidha kukubeera, nakukwirizaagho maka go agakusaaniire. Ebintu bye wafiirwa mu kusooka byali bitono inho, bw'obigerangerania ku ebyo by'olifuna mu biseera eby'oluvainhuma.” “Ndi kukusaba weebuuze ku magezi ag'ab'eira weetegereze badhaadha bye baazuula. Kuba obulamu bwaife bumpi, tuzira kye twidhi; enaku dhe tumala ku nsi, dhiri ng'oti kinsense ekibita obubite. Bwenebwene ab'eira abo baidha kukwegeresa, era bakukobere bye baidhi. Ebitoogo bisobola okukulira aghazira kibali? Ebigada bighanga okukulira aghazira maadhi? Amaadhi bwe gakala, ebyo n'ebisooka ebimera ebindi byonabyona okuwotoka, waire nga biba bikaali kutuuka kutemebwa bikozesebwe. N'abantu abava ku Katonda batyo bwe baba; abatatya Katonda abo tibaba na isuubi. Ekintu kye beesiga kikutuka ng'oti wuuzi; ekibayinula kinafu ng'oti n'olutuula lwa nabumbuli. Bwebeesigama ku ndhu dhaibwe, dhigwa bugwe ni bwebadhigemerera, tidhigumiragho. Baba ng'oti n'ebimera ebiboneka obulungi ng'omusana gukaali kwaka, ensaga dhaabyo ni dheeyandhalira mu nimiro. Emizi gyabyo gikunkuna mu mmungo y'amabaale, era gyerangira ku buli ibaale. Aye bwe babiighagho mu kifo ekyo, biba nga tibikaidhukirwa nga byalighooku. Oboine, eisanhu ery'ababi tiriraalagho kumala ntangama, era ababi abandi bamala baidha baira mu kifo ky'abo.” Aye Katonda talekulira agho bantu baziraku musango, ate tayamba bakozi ba bibi. Aidha kukwiza enseko ku matama, era okube emizira. Aidha kuleetera abakukyagha okuswala einho, era asaaniegho endhu edh'abakozi b'ebibi. Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Bwenebwene ndidhi ng'ebyo bityo bwe biri. Aye omuntu aghanga atya okuwoza ni Katonda, n'asinga? Bw'ayenda okuwoza naye, Katonda asobola okubuuza ebibuuzo olukumi (1,000), omuntu yaalemwa okwiramu waire ekirala. Katonda mugezi era wa maani. Naani aghanga okumwetantala? Ghazira aghanga kwetantala Katonda. Asiguukulula ensozi ng'azira y'akobeireku, yaadhisaaniagho mu busungu bwe. Aleetera ensi okutengeeta mu kifo kyayo, era yaaleetera empango kw'etyaime okuyuuga. Alobera endhuba okuvaayo; yaaghemba ku muunienie dhaaloba kwaka. Yabamba eigulu yenka, yaawoza okwefuukuula okw'enhandha. Yaghanika emuunienie mu ibbanga ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, era ni ghagati gh'endhuyi edh'oku mikono egyo gyombi. Akola eby'amaani bye tutategeera, n'ebyewuunhio ebitabalika. Bwenebwene ambitaku, naaloba kumubona aja, aye naaloba kutegeera ng'abiseegho. Bw'atwala ekintu kyonakyona ky'ayenda, naani asobola okumulobera? Naani akana okumubuuza ati, ‘Oli kukola ki ekyo?’ Obusungu bwa Katonda tibukoma, aghangula abazigu be, abayambi ba Rahabu. Kale nsobola ntya okufuna ebibono eby'okumwiramu nga ndi kwewozaaku? Waire nga nziraku musango, tisobola kwewozaaku, aye nsaba bwa Katonda oyo omulamuzi wange ansaasire. Ni bwe nandimwese okwidha okuwoza n'aganha, tinandiikiriiza nti awuliire kye nkoba. Ankubisa kiwunga yantentena, yandhidhuza ebinuubule ku mubiri aghazira nsonga. Tanganha kugheeraku naire, aye anhongera bwa nnaku. Bwe kuba kwegera maani, mwene yenka n'aligho! Bwe kuba kuwoza musango, naani aghanga okumweta, n'aganha okwidha okuwoza? Waire nga nziraku musango, bye ndhogera bigunsinza. Waire nga nziraku kye baananga, mwene ayoleka nga bwendi omukyamu. Nziraku musango aye neesiniirwa obulamu. Byonabyona n'ekirala era kye nva ni nkoba nti, azikiriza abaziraku musango n'abakozi b'ebibi. Akabi bwe kagwagho ni kaitiragho abantu, Katonda asekerera abantu abo abaziraku musango abagwiriirwa ekibamba ekyo. Yaghaayo ensi mu mikono gy'ababi bagifuge. Aghemba ku maiso g'abalamuzi balobe kusala misango mu butuufu. Oba Katonda ti n'akola ebyo, kale naani?” “Enaku dhange dhirumuka embiro okusinga omulumusi; dhiwaaku nga nze tidhifuniemu kalungi. Dhibita bubite ng'oti n'amaato ag'embiro, era ng'oti n'enkookooma eika ku muyiigo gwayo. Bwe nkoba nti, ‘Ka neerabire okwemuluguunhia kwange, mmwenheku, nsangaale,’ ndidhula okutya olw'okudaazibwadaazibwa kwange kuba ndidhi nti Katonda talikobaku ati nziraku musango. Nkiidhi nti omusango guli n'okunsinga, kale ndaagira ki okwewozaaku? Ni bwenaaba amaadhi, ni ntukuza engalo dhange ni saabbuuni, era oidha kunsuula mu kiina ekiidhwire obunhaga, n'engoye dhange dhineesinwe. Kuba ngoli Katonda abaire muntu buntu nga nze, nandimwizeemu, naawoza naye. Aye ghazira mulamuzi ghagati wange naye, anaatuwozesa n'atusaliragho. Neeghemba Katonda alekere agho okunkubisa omwigo gwe; alekere agho okunzindula n'okuntiisa. Memale olwo nsobole okweinhonholaku nga bwe nandyenze.” “Neesiniirwa obulamu, ndidha kwemuluguunhia abantu bawulire, ndidha kwatula enaku endi ku mwoyo. Ndidha kukoba Katonda nti otansalira bwa musango kunsinga, aye mmanhisa ky'onvunaana. Kirungi ki ky'ofuna mu kukayukira n'okunhooma ebintu mwene bye wakola n'engalo dho, ate n'osanhukira entegeka edh'ababi? Iwe ebintu obibona ng'omuntu bw'abibona? Oba obitegeera ng'omuntu bw'abitegeera? Enaku dh'oghangaala dhaaga n'edh'abantu abafa? Oba emyaka gy'oghangaala gyaga n'egy'abantu? Ku lwaki oyenda okubuuliriza ku bibi byange, n'okunoonereza ku kwonoona kwange? Ate nga oidhi nga nze nziraku musango, era nga ghazira asobola kumponia n'antoola mu ngalo dho.” “Niiwe mwene owampumba n'engalo dho. Aye mpegaano oneefuuliire okunsaaniagho. Idhukira nga wampumba mu itosi. Onandhizaayo wanfuula enkungu kabiri? Ti niiwe owanfuka ng'oti mata mu nda ya maama, n'ompumba ng'oti kitole kya muzigo? Wayunga amagumba gange n'emiziisa, waagaghembaku emamba n'omubiri. Wampa obulamu wangonza obutalekera, era wakuuma bukalamu obulamu bwange. Aye ghaligho bino bye wagisa nga bya kyama. Ndidhi nga wabitegeka bintuukeku. Waneekalirisanga obone oba nga nkola ekibi, olwo olobe okukinsonigha. Bwe nkola ekibi, olwo mba nga nkagwireku! Ni bwe nkola ekituufu nsigala nga neewumbye naidhula ensoni, era naawaamu olw'okudaazibwadaazibwa. Bwe nkola ekintu ekindeetera okwenhumiriza, oba ng'oti mpologoma wandhiiga; waakola ebyewuunhisa okuunumya. Onumba buyaaka okundaazadaaza weeyongera okunsungughalira era wansindikira ebizibu kamaala, ebiri ng'oti n'ebikunsu kamaala eby'abalwani ab'amaani.” “Kale ku lwaki waleka ni nzaalibwa? Kasinga nandifiire nga ghazira naire muntu amboineku. Olwandiviire mu nda nti, nga banziikiragho, naaba ng'atabangaghooku. Obulamu bwange tibusigaizaayo bwa nnaku ntono dhiti? Kale ni ndeka nsangaaleku akatono, nga nkaali kuja mu nsi eyo ey'ekinsense n'enzikiiza etiisa einho, ye ntaja kuva naire; ensi egemye enzikiiza bedimudimu, eidhwire okutabukatabuka, era obutangaavu ye buli ng'oti nzikiiza.” Agho Zofari Omunaamathi, yaakoba ati: Obwo, omuntu ayogera ebibono kamaala bityo, tasaine kwiribwamu? Okwogera ebingi kitegeeza kusinga musango? Obwo, Yobu olowooza oti okwesuutiriza kwo kunaasirisa abantu abandi? Bw'okiina abantu, obwo tighaabe akukobaku? Kuba okoba oti by'oikiriza n'ebituufu; era oti Katonda abona ng'oziraku musango. Aye ha, nguli Katonda ayogera n'iwe maiso ku maiso. Yandikukobeire eby'amagezi ebigisiibwa, ebitaghanga kumanhika ni biwaayo. Kale ni manha nti Katonda ali kukubonereza katono okusinga bw'ogwaine. Osobola okwagaaza ebifa ku Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, waabizuula waabimalayo? Bigulumivu okusinga eigulu. Oghanga kukola ki? Biika ghansi okusinga e magombe. Oghanga kubimanha otya? Bw'obipima bisinga ensi obunene, n'enhandha bigisinga obugazi. Katonda bw'aidha n'asiba abantu mu ikomera, n'abeeta okubasalira omusango, naani asobola okumulobera? Kuba aidhi abantu abazira kye bagasa. Abona ebibi bye bakola, yaabita ku mwoyo. Tikiribaagho bantu basiru kutegeera, ng'oti bwekitalibaagho endogoyi edh'omu nsiko okuzaala endogoyi enfuge. “Yobu, bw'oneenenia mu mwoyo gwo, oidha kusobola okugololera emikono gyo ye Katonda omusabe. Bw'oba ng'oli n'ebikyamu by'okola kanga agho, olobe kuganha bibi kubanga mu maka go. Olwo oidha kuba nga tokeebwalabwala, era oidha kuba ng'oli mugumu, nga ghazira ky'otya. Oidha kwerabira enaku yo, ng'oti ni bwe weerabira amaadhi agakuulwire ni gaja. Obulamu bwo bwidha kwakayakana okusinga obutangaavu obw'omu kasana ghagati. Ebizibu eby'omu bulamu bwo biidha kukyuka ng'oti n'enzikiiza bw'efuuka obutangaavu ku nkyo. Oidha kubanga n'emiraala olw'okuba n'eisuubi. Katonda aidha kukukuumanga owuumule ng'ozira ky'otya. Oidha kutendukanga nga ghazira akutiisa; abantu kamaala baidha kukusabanga obuyambi. Aye ababi baidha kumagamaganga, babulwe obulumukiro. Eisuubi lyaibwe liri mu kufa.” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Bwenebwene niimwe amamiro ag'abantu, era bwe mulifa, abagezi baliwaagho. Aye zeena ntegeera ng'oti niimwe; timunsinga naire. Naani ataidhi ebyo byonabyona bye mwogeire? Nsekererwa bakagwa bange, nze eyasabanga Katonda n'andhiramu. Nze omuntu akola ekituufu, aziraku musango, mpegaano nsekererwa bantu. Omuntu azira nnaku asekerera ole adaaga. Omuntu adaagadaaga era n'aidhirwa ebizibu. Amaka ag'abanhazi gaba bukalamu, n'abo abasungughaza Katonda bazira kibatiisa; amaani gaibwe n'agafuuka katonda waibwe ye beesiga.” “Aye buuza ensolo, dhiidha kukwegeresa; n'enhonhi dhiidha kukukobera. Oba buuza ebitonde eby'oku nsi, n'eby'omu nhandha, biidha kukwinhonhola. Mu bitonde ebyo byonabyona, kiri gha ekitaidhi, nti ebibaagho byonabyona bikolebwa Musengwa Katonda? Buli kintu ekiramu kiri mu mikono gye; obulamu bw'abantu bwona n'abufuga. Omuntu mu by'awulira, kutu we tayawulagho bituufu na bitali bituufu, ng'oti n'olulimi lwe bwelwawulagho emere ewooma n'etawooma? Amagezi gaba na bakaire, n'okutegeera kwajiira ku nnaku edh'obulamu bw'omuntu.” Katonda ali n'amagezi n'obuyinza; ali n'okutetenkania n'okutegeera. Katonda ekintu ky'amenhie ghazira asobola kukizimba buyaaka; Katonda omuntu y'asibiire mu ikomera ghazira asobola kumusibula. Bw'alobera amaadhi okugwa, ghabaagho endoboozi; bw'agaleka ni gagwa, omwidhuzo gughemba ensi. Katonda wa maani era mughanguzi, ole ye baguya n'ole aguya, bombi bali mu buyinza bwe. Abafuzi b'ensi abamalamu amagezi, abalamuzi yaabafuula abasirusiru. Avaalulula bakyabazinga ebivaalo eby'ekitiisa yaabafuula abairu, yaabasiba ebikerebetu. Bakabona abamalamu amagezi, abafuzi ab'amaani yaabatoola mu buyinza. Asirisa abo, abantu boonaboona be beesiga, n'abakaire yaabatoolaku okutegeera. “Aleetera abakungu okunhoomebwa, ab'obukumu yaabamala amaani. Ayoleka ebigise ebitaboneka, yaamulisa ebiri mu nzikiiza egemye bedimudimu. Akulankulania amaghanga, ate yaamala yaagazikiriza; agafuula ag'amaani, ate yaamala yaagasaaniagho. Abafuzi b'abantu abafuula basiru, yaabaleetera okuyengeetera eyo mu irungu ezira ngira. Baghaamanta mu nzikiiza eri bedimudimu, yaabaleetera okutagala ng'oti batamiivu.” “Bona, ebyo byonabyona nabibona ira, era naabiwulira, naabitegeera. Imwe bye mwidhi, zeena mbiidhi, timunsinga. Aye nze nhenda ndhogere ni Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, oyo ye nhenda okwoleka nti nziraku musango. Aye imwe mwogera bya buguya okughemba ku mazima muli ng'oti n'abayigha abatasobola kuwonia muntu. Nguli ni musiriike busirike, olwo mwandyoleike bwe muli abagezi.” “Muwulire kye nkoba; mutege amatu muwulire empoza yange. Mutyo bwe munaawolereza Katonda, nga mwogera ebitali bituufu, era nga muleeta eby'obuguya? Mutyo bwe munaasaliriza nga mwekubiire ku luuyi lwe, olwo muwoze omusango gwe asinge? Katonda bw'anaabeekebeedha einho, munaasigala ng'ebintu bikaabajiira bukalamu? Munaamuguya ng'oti bwe muguya abantu obuntu? Katonda oyo taalobe kubabonereza, ni bwe munaagisa okusaliriza kwaimwe. Obuyinza bwe tibuubatiise, ni bubagemya ntete? Endheso dhaimwe tidhigasa dhiri ng'oti ivu buvu. N'empoza yaimwe muzira makulu, emulunguka ng'oti itosi.” “Musirike, muleke nze ndhogere, ebintuukaku bintuukeku. Ndidha kwevaamu, mpeeyo n'obulamu. Bona, oba Katonda andhita, andhite, kiki kye nkaasuubirayo? Aye ndidha kwewozaaku mu maiso ge. Ekyo n'ekinandokola, kuba ezira mukozi wa bibi akana n'ayemerera mu maiso ge.” “Muwulirise bukalamu ebibono byange, mwekalirise bye nkoba. Bona, nsengeike empoza yange bukalamu, ndidhi nga ndidha kwedheerera. Naani anaanumiriza omusango? Kuba neetegeike okusirika era nfe bwe guba gunsinze. Nkusaba ebintu bibiri byonka, olwo ndobe kukwekweka: Lekera agho okumbonereza, era olobe kuneeraliikiriza na bintu bintiisa. Wo Katonda wange, iwe sooka oyogere, nze ndidha kukwiramu. Oba leka nze ndhogere memale iwe ondhiremu. Ndholeka ensobi dhange n'okudaaliima kwange. Nkobera obudheemu bwange n'ekibi kyange.” “Ku lwaki oneegisaaku, n'ondheta omuzigu wo? Oli kuntiisa nze ali ng'oti n'eikoola obukoola, eritwalibwa empewo? Oli kukiriga nze ali ng'oti n'akasubi obusubi akakalu? Onumiriza emisango emikakali, wanvunaana n'ensobi edh'omu buvubuka bwange. Osiba ebigere byange n'endhegere, waalingirira buli kigere kye nsitula, era buli ghe nniina waalambagho. Kyenva ni nseenena ng'oti n'ekintu ekivunda; oba ng'oti n'ekivaalo ekiriibwa ebisiisa.” “Buli muntu azaalibwa mukazi, era obulamu bwe buba bumpi ate nga bwidhwire bizibu. Omuntu akula yaaniala ng'oti kimuli, era yaabulagho yaaweekereragho ng'oti kinsense. Kale iwe Katonda waadaaga okulingirira omuntu ali atyo, era waamuleeta mu maiso go omusalire omusango? Naani aghanga okufuula ekintu ekitali kirongoofu, ni kiba ekirongoofu? Ghazira naire omulala ati. Buli muntu wamusaliragho enaku dh'alighangaala, waamugerera n'emyezi era waamupimira ekiseera kye, ky'ataghanga kuswisaagho. Kale lekera okumulingirira, omuleke awuumuleku, asobole okumalaku olunaku lwe ng'oti n'omupakasi.” “Bwe batema omuti, ghabaagho eisuubi ery'omuti ogwo okusibuka ni gwiragho. Waire emizi gyagwo gikairigha mu itaka, ekikonge kyagwo ni kivunda, bwe gutuukibwaku amaadhi, gulisibuka, gwaleeta ensaga ng'oti n'ekisimbe ekiyaaka. Aye omuntu afa yaaweeramu irala; bw'agheera ogw'enkomerero aba nga takaaligho. Ng'enhandha bw'ekamiira, era ng'omwiga bwe gukaliira, n'omuntu atyo bw'afa, yaagalaamirira obutasituka. Taja kwira ngulu naire, oba okuzuusibwa mu ndoolo dhe ng'eigulu likaaligho. Nguli ongisiisa e magombe n'onkuumira eyo, okutuusa obusungu bwo lwe buliwaagho. Era n'ongerera ekiseera n'omala n'ondidhukira. Omuntu bw'afa amala yairamu obulamu? Aye nze nandiguminkiriiza mu bizibu bino, okutuusa lwe nandirekwirwa. Olwo wandindhese naavugira wansangaalira nze ye wakola n'engalo dho. Olwo wandabirira buli kigere kye nsitula, aye waaloba kwekalirisa bibi byange. Olwo wansonigha ebibi byange ebyo, waabitoolagho; waasasaagho ebisobyo byange ebyo. Aye ensozi dhigwa dhaamulunguka, n'olubaale lwasiguukululwa mu kifo kya lwo. Era amaadhi gaseenenia amabaale, ni mukoka yaatwala eitaka. Weena otyo bw'ozikiriza eisuubi omuntu ly'aba nalyo. Oidha waamusinza amaani, waamumaliragho irala, era waamufaanania bundi mu maiso ng'afiire. Batabane be bwe batuuka ku kitiibwa, ebyo tabimanha; ni bwe batoolebwa ku kitiibwa, ebyo tabibona. Awulira bulumi obumuliku mwene bwonka, era awulira na nnaku emugemaku mwene yenka.” Agho Elifazi Omutemani yairamu ng'akoba ati: “Ow'amagezi tairamu na bibono biziramu makulu; tayogera bibono biri ng'oti mpewo buwewo. Tatakana biziramu muganhulo, oba okwogera ebibono ebitavaamu kalungi koonakoona. Otuuse okulobera abantu okutya Katonda, n'okuja mu maiso ge okumusaba. Ebibi byo byeyolekera mu ebyo by'oyogera, era okozesa lulimi lwa buguya. Omunwa gwo gwene n'ogukusalira omusango okukusinga, se ti ninze. By'oyogera byene n'ebikulumiriza. Olowooza oti niiwe owasooka abantu boonaboona okuzaalibwa? Oba oti iwe wazaalibwa nga n'ensozi dhikaali kubaagho? Katonda bweyali ng'ateesa mu igulu waliyo? Niiwe wenka omugezi? Kiki ky'oidhi ife kye tutaidhi? Kiki ky'otegeera ife kye tutategeera? Ife tuli ghano n'ab'envu era n'abakaire einho, abakulu okusinga ni lata wo. Katonda by'akukolera okukugumya, obitwala nga bitono inho y'oli? Tukukobeire ebibono ebikalamu ku lulwe. Ku lwaki osuuyirira otyo, n'omoga n'obukambwe otyo? Ku lwaki osungughalira Katonda, n'oyogera ebibono ebiri bityo? Omuntu obuntu asobola okuba omulongoofu? Omuntu eyazaalibwa obuzaalibwe, Katonda aghanga okumubala ati mutuufu? Ate oba Katonda tiyeesiga waire bamalaika be! Era nga n'eigulu ti irongoofu mu maiso ge! Memale olwo aghanga atya okwesiga omuntu omwonoonefu era atagasa, eyeededa ebyonoono ng'oti yeededa maadhi!” “Yobu, ntegera kutu ndhogere nkukobere bye mboine, n'ebyo abagezigezi bye bakoba nga babitoola ku badhaadha baibwe. Badhaadha baibwe abo bonka n'abaagheebwa ensi eno, ng'eziramu bantu bagwira; ng'eziramu muntu asobola kubadaaliimya kuva ku Katonda. Omuntu omubi, oyo abisa obubi abandi, adaagadaaga obulamu bwe bwonabwona. Awulira mu matu ge amamiro agatiisa. Lw'afunaku akalembereza lw'alumbibwa abanhazi. Tasuubira kuva mu nzikiiza; ateegerera bwa kwitibwa. Atambula eyo atyo ng'anoonia k'anaalya, nga yeebuuza y'anaakaagaana. Aidhi ati olunaku olw'enzikiiza lumukyereire. Enaku n'okweraliikirira bimutiisa, oti ni kyabazinga ow'amaani bw'atiisa be yeetegeike okulumba. Kuba asonse mu Katonda olwala, yaasonsoonia Aghanga Ebintu Byonabyona. Omuntu omubi oyo adheemera Katonda, yaaja okumulumba n'engabo ye enkologho, waire ng'azira ky'aghanga, olw'okugeedhagana. Era aba mu bibuga ebyasengukamu abantu; ate endhu, asula mu bifulukwa ebidhuliriire okugwa. Obukombe bwe bulibita bubite, talimala nabwo kiseera kireeyi, ni mwene yeena talighangaala. Era taja kuva mu nzikiiza. Aliba ng'oti n'ensaga dh'omuti edhibabwirwa omuliro, era nga n'ebimuli byagwo bitwaliibwa empewo. Bw'aira agho ni yeesiga ebiziramu muganhulo aba musiru, kuba byene ebyo by'alisasulwamu. Alikala mangu ng'ekiseera kye kikaali; taliiramu kusibuka ng'oti lusaga. Aliba ng'oti muzabbibu ogukunkumusa ebibala byagwo ebikaali kwenga; era ng'oti muti mwoliva ogukunkumusa ekimuli. Kuba abatatya Katonda baidha kubanga bagumba. Era omuliro gwidha kwokyanga endhu dhe bafuna mu kukupankupania. Abantu abo bategeka okukola ebibi, era baabikola, baidhwire buguya bwereere.” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Mpuliire ebintu kamaala ebiri ng'oti n'ebyo. Kale okunsaasira kwaimwe, nnaku ndhereere. Ebibono ebyo ebiri ng'oti mpewo buwewo, tibiikome? Ye kiki einho ekikusonsooniiza okundhiramu otyo? Zeena nandisoboire okwogera nga bwe mwogeire, ngoli niimwe omuli mu mbeera nze ye ndimu. Nandiboogereire ebisongovu, nga bwe ntengeesa n'omutwe nga mbanhooma. Nandyogeire ebibagumya na munwa bunwa gwonka, era bye nandibakobye obukobe byandibamaze okubawoleezaaku ku bulumi bwaimwe.” “Aye ni bwe ndhogera ntya, obulumi bwange tibuwoleera. Ni bwe nsiriikirira ntya, tighegheeraku naire. Katonda wange, bwenebwene ommaze amaani, n'abantu bange boonaboona obazikiriiza. Omaze okunsiba, oli muzigu wange. Obugoogombe bwange, abantu kwe bava okukakasa bati omusango gunsinga. Katonda ankyaye era mu busungu bwe yandhuzayuza; omuzigu wange oyo antunguliire amaiso. Abantu baaningiriire baayasaamirira. Baneebbuuseeku bankuba empi ku matama. Katonda ampaireyo y'ababi, yansuula mu ngalo dh'aboonooni. Nali nga ntyamiisa, aye yaidha yankontakonta yangema mu mamiro, yankuba ekigwo ghansi yaamaniangula. Yantaagho ng'ekintu eky'okwegeraku endeega, olwo abalasa obusaale bwe baaneezungulula. Atulisa ensigo dhange n'akasaale aghazira kusaasira naire, yaafumita akaka kange, amaadhi gaamu gaayuyika ku itaka. Anumba ng'oti n'omulwani ow'omu lutalo, yaamenhamenha buli buyungiro bwange. Neetungiire ekutiya era naagivaala olw'okunakughala, era naagyeta ku mubiri. Mpoiremu amaani, naagalaamirira agho mu nkungu. Amaiso gaamyuse olw'okulira, era ganzimbye gaidhaku ekifu. Ate nga tikolangaku bukambwe, era nsinza Katonda bukalamu.” “Iwe ensi otalobera musaayi gwange, n'ogulobera kululuma; otaganha kulira kwange kusirisibwa. Ni mu kaseera kano mu igulu eriyo andhulira; ghaigulu eyo eriyo ansemba nga ndi mutuufu. Bakagwa bange baanhooma, aye ye Katonda ye numukira nga ndira amaziga. Nandyenze ghabeegho ampolerezaayo ye Katonda, ng'oti n'omuntu bw'awolerezaayo muntu mwine, eri omuntu amuvunaana omusango. Kuba emyaka mitono gye nsigaiza, ntambule okuja eyo ye ntaliva kwira.” “Obulamu bwange bujiire, enaku dhange dhiwoireku; amagombe gonka ge nteegereire. Bwenebwene buli muntu anhooma mulala nze, era mbabona boonaboona nga bali kunsonsoonia.” “Wo Katonda, niiwe obe onteeregho akabega, ghazira wundi anampolerezaayo. Nga bw'obaleese enzimeera ku mwoyo ni batasobola kutegeera, otabaleka kughangula. Omuntu yeenayeena alya mu baine olukwe olw'okufuna ebintu byaibwe, abaana be balidaagadaaga.” “Nfuuliibwa nseko dha balamu, era abantu ye bafuudhaku amatanta. Amaiso gandidhieku ekifu olw'enaku, zeenazeena ngoogombye, nsigaire magumba. Abantu abeeyeta abalungi bwe babona kino batya inho, era bansungughalira nga banvunaana obutatya Katonda. Aye abo abeeyeta abatuufu, beeyongera bwa kwegumya bati batuufu. Aye ngoli boonaboona baidha baayemerera mu maiso gange, tyandyagainemu mugezi waire omulala ati.” “Enaku dhange dhijiire; bye ntegeka bifiire, era ni bye nsuubira byona bityo. Bakagwa bange obwire babweta musana, enzikiiza bw'eba erikugema, bati bunaatera okutangaala. E magombe ni yonka ye nsuubira okuba amaka gange, neeyalire eyo obuliri, ntenduke mu nzikiiza. Ndhete amagombe lata, n'enhengere ndheete maama era ndheete baanhinaze. Olwo eisuubi liri gha? Kye nsuubira naani ali kukibona? Ndiikirira n'eisuubi eryo e magombe? Tulija nalyo tutyo eyo mu itaka?” Agho Bilidadi Omushuhi yairamu ng'akoba ati: “Munaatuusa gha okunoonia eby'okwogera? Musooke mwefumintirize memale olwo twogere. Ku lwaki otubalira mu nsolo? Ku lwaki otufuula abasiru? Iwe ali kwekulubula omubiri mu busungu wulira: Olowooza oti ensi enaafuuka oti irungu ku lulwo? Oba oti ensozi dhinaasiguukululwa mu kifo kyadho olw'okukusanhusa? Bwenebwene obulamu bw'omubi buzimizibwa ng'oti ntaala, oba ng'oti mmuli edhimulika, edhitairayo kwaka. Ali ng'oti n'endhu eidhamu enzikiiza, entaala emulisaamu ng'ezikiire. Eyali atambula nga yeekakasa, mpegaano yeekengeera gh'aniina. Amagezi g'agha abandi mwene gamuswire. Ebigere bye bimutunze, yeeswire mwene mu mutego. Omutego gumugemye ekibbonge gwamukalangula. Bamuteze omugugha mu itaka gumugemye; bagisiisa olutuula mu ngira ye. Ebimutiisa bimuli ku buli luuyi, bimubingirira buli gh'atoola ekigere. Endhala emuluma y'awaamu amaani, akabi kali agho kamuteegereire. Endwaire embi emuliire omubiri, era yaamuvunza amakono n'amagulu. Bamughalwiza mu ndhu ye y'abaire nga yeesiga, baamughaluudhania okumutwala ye Kyabazinga afuga okufa. Omuntu aba ng'ayenze n'eyeesulira mu ndhu eyo etakaali yiye, nga bamaze okumansiramu obuganga bwa salufa. Ali ng'oti muti ogukala okuviira irala ku mizi, okutuuka ghaigulu ku busanso bw'ensaga Balimwerabirira irala ku nsi, ghaabulagho amwidhukira naire. Balimutoola mu butangaavu baamubingira mu nzikiiza, ave mu nsi y'abalamu. Ku babe tighalisigalagho mwana waire omwidhukulu. Era ye yabanga teriwonayo muntu naire omulala. E buvandhuba n'e bugwandhuba, abaliwulira ebimutuuseeku, baligemwa entiisa baatya inho. Bwenebwene eyo n'enkomerero y'ababi ekyo n'ekirituuka ku abo abateefiirayo ku Katonda.” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Mulituusa gha okuneeraliikiriza n'okuunumiriza n'ebibono. Mwiragainemu emikuzi kamaala nga muli ku nze mwevumira, timuswalaku kumbisa mutyo? Ni bwe kyandibaire ekituufu nti nasobya, ensobi yange imwe yandibagemeireku gha? Muli kuneekuluntalizaaku muti munsinga, era mwatoola enaku yange mwagifuula obukakafu nti ndi mwonooni. Aye mugwaine mukimanhe muti Katonda n'antuusisaaku ekyo, ng'anzingiza n'olutuula okungemya.” “Bona, ndi kwasiikana nti, ‘Bandhita’, aye ghaabula ampulira; ndi kukuba enduulu aye ghazira ali kumbisa mu butuufu. Katonda asembye engira yange, nzira bwe mbitagho; ansibiire mu nzikiiza, tikaabona ye nja. Antoireku ebitiibwa, yantoola n'engule ku mutwe. Antenteine ku ndhuyi dhoonadhoona, tikaaliku ni bwendi? Eisuubi lyange aliiyeegho ng'oti muti. Angemeirwa obusungu obwaka ng'oti muliro; ali kumbisa ng'oti ndi muzigu we. Amagye ge gaidhira ghalala nga gategeka okuunumba, gaabwama okuzingiza weema yange.” “Katonda andhawukainia ni baganda bange, n'abamanhe mbafuukiire ng'oti mugwira. Aboluganda ni bakagwa bange baneetoireku. Abantu be nakyazanga ewange baneerabiire, abairu bange abakazi bambisa ng'oti mugwira era ow'endha. Bwe ndheta omwiru tanvugira, ni bwe mmwegayirira tanfaaku. Mukazi wange aneesuula ghala olw'omuuka gwange; baganda bange tibanseetaku. N'abaana abato baanhooma, bwe bambona bansekerera. Bakagwa bange einho bankyaye; abo be nagonzanga einho baneegaine. Omubiri guneeriipye ku magumba, mponeire ghatono obutafa. Munsaasire, munsaasire imwe bakagwa bange, kuba Katonda ankubye. Ku lwaki Katonda ankiriga, n'imwe mwena ni munkiriga? Okudaazibwadaazibwa okwo kwe ntuuseeku tikubamala?” “Ngoli okwemuluguunhia kwange kughandiikiibwa, ni kukubwa mu kitabo! Ngoli kubaadhiibwa mu lubaale n'ekyuma ekisongovu, ni baidhuza mu nukuta eisasi eisaanuuse, olwo kusomebwenga enaku dhoonadhoona. Aye ndidhi ng'Omununuzi wange mulamu, era n'alisalagho eky'enkomerero ku nsi. Ndibona Katonda nga ndi n'omubiri, waire ng'endwaire egumazeegho. Ndimubona nze mwene n'amaiso gange, nga n'oyo mwene, se ti wundi. Omwoyo gwange gweraliikirira kuba mukoba muti, ‘Ka tumukirige inho, olw'okuba ensonga kwe tusinziira eva mu mwene.’ Aye mpegaano mutye empiima: empiima eyo ereeta ekibonerezo kya Katonda ku babi, olwo mumanhe nti eriyo okusala omusango.” Agho Zofari Omunaamathi yairamu ng'akoba ati: “Olw'ebibono by'oyogeire ebintabwire, mpulira mule nga ndi n'okukwiramu amangu einho. Mpuliire by'okobye ng'onenia era ng'onvuma, aye ndidhi munda mule kye ndidha okukwiramu.” “Bwenebwene oidhi bukalamu ng'okuva eira n'eira, bukyanga muntu ateebwa ku nsi, eisanhu ly'omubi likoma mangu; omuntu atatya Katonda asangaalaku kaseera buseera. Omubi asobola okukula yaawaiguka okutuuka ku igulu, ng'omutwe gwe gutuuka ku bire. Aye alifuuyibwa empewo yaawaagho ng'oti nkungu. Abo ababaire bamubona balyebuuza ye yaaja. Alibulagho ng'oti kirooto oba ng'oti kubonekerwa kwa mu bwire. Era taliirayo kubonekaku kabiri. Alibulagho mu kifo ghe yabanga, abantu baaloba kwirayo kumubona. Abaana be baliiriza abaavu obukombe bweyali abaibyeku. Amaani g'abaire ali nago mu buvubuka, aligalaamirira nago mu nkungu. Omuntu omubi awoomerwa ekibi ng'oti sukaali, yaakikwekaku ni ghansi gh'olulimi lwe. Akisigaza mu kanwa, akole ng'akaanuuna ku. Aye okudhuudhuula okwo kumala kwafuuka buka mu nda ye, obuli ng'oti busagwa. Asesema obukombe bwe yaiba, Katonda yaabumutoola mu nda. Ky'anuuna kiri ng'oti butwa; kimwita ng'oti n'amoodheibwa omusota ogw'obusagwa. Talighangaala kubona ku birungi Katonda by'agaba, ebingi einho ng'oti maadhi agaidhwire mu mwiga. Alighaayo bye yakolerera byonabyona, yaaloba kubyeyagaliramu amagoba ge yafuna mu bye yakola taligeesiimiramu, olw'okuba yatuntuza abaavu yaabalekulira agho, yaanhaga endhu dh'ataazimba. Olw'okululunkanira ebintu kw'ali nakwo okutakoma, taliwoniagho waire ekirala ku ebyo by'agonza einho. Ghazira ky'alya n'alekagho. N'eisanhu lye kye liriva ni limuwaaku. Ekiseera ky'alibeeramu n'ebintu ebingi ebivuluudha, ebizibu kamaala birimwidhira yaadaagadaaga. Omubi aliba ng'akaali kulya kwiguta, Katonda yaamumaliraku obusungu obubitirivu, bwamufuukira emere. Bw'aligezaaku okulumuka olw'okwewonia okufumitibwa eky'okulwanisa eky'ekyuma ekigumu einho, alifumitibwa akasaale ak'ekyuma eky'ekikomo. Kalimubitamu kaafuluma, omunwa gwako ogumesunkana gwabita mu ini lye, entiisa yaamugema. Eby'obukombe bwe biritokomoka, omuliro ogutakumiibwa bantu gulimwokya, gwasaaniagho ni by'asigaizaagho mu ndhu. Eigulu liryoleka ebibi bye, n'ensi yaamulumiriza. Eby'omu ndhu ye birinhagibwa, era byatwalibwa ku olwo Katonda lw'alisungughala. Ogwo n'omugabo Katonda gw'agha omwonooni, eyo n'enkomerero y'amuteeragho.” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Muwulirise bukalamu bye nkoba; okwo n'okungumya kwe mbasaba munkolere. Munganhe ndhogere, bwe nnaamala munaayongera okunsekerera. Nze ku lwange tiri kwemuluguunhiza bantu. Kale ku lwaki nteekwa okuba omuguminkiriza? Muuningirire, mwewuunhie, era mugeme ni ku minwa! Bwe ndhuuba ku kyantuukaku, neezinduka, naatengera n'okutengera. Ku lwaki abakola ebibi baghangaala ni bakairigha, nga bali n'obuyinza n'amaani? Bafuna abaana n'abaidhukulu, era baabaagho, baabona nga boonaboona bakula. Amaka gaibwe tigaba na bigatiisa, ni Katonda tababonereza naire. Ebisolo byaibwe bighaka, era byazaala bukalamu. Abaana baibwe baligita embiro, nga bali kuzaanha oti butaama buto. Bembera ku bugoma ni ku ntongooli, baawoomerwa okuvuga kw'endere. Bafuna ebirungi mu bulamu, era baafiira mu miraala. Bakoba Katonda bati, ‘Tuveeku! Titwenda kumanha by'oyenda tukole. Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona ni ki einho, memale obwo tumugheereze? Tuganhulwamu ki mu kumusaba?’ Bakoba mbu baghangaala lwa maani gaibwe. Aye nze amagezi g'ababi tigaikiririzaamu.” “Entaala ey'ababi yaali ezikiziibwaku? Akabi kaali kabatuuseeku? Era Katonda yaali ababonereizaaku mu busungu: ni baba ng'oti bikaba ebifuuyibwa empewo, oba enkungu etwalibwa kiwunga? Imwe mukoba muti, ‘Katonda abonereza abaana olw'ebibi bya baiseibwe.’ Aye leka Katonda abonereze abo beene, baghange okumanha nti babonerezeibwa lwa bibi byaibwe ebyo. Ababi abo ka babone beene nga bwe bazikirizibwa, bawulire obusungu bw'oyo Aghanga Ebintu Byonabyona. Kuba bwe bamala okufa baba bakaafaayo ki ku bituuka ku b'omu maka gaibwe? Basobola kwegeresa ki Katonda, oyo asalira omusango n'abo abali mu bifo ebya ghaigulu? Ghaligho abafiira mu maani ghagati nga bali bukalamu: emibiri gyaibwe nga migimu era nga minhirivu. Abandi baafa n'ekikansu ku mwoyo, nga tibabangaku basangaavu naire. Aye boonaboona baba bafiire, enhengere dhaabaidhula.” “Bona, ebidhuubo byaimwe mbiidhi era n'akabi ke mweteesa okunkolaku. Kuba mubuuza muti, ‘Endhu y'omukungu eri luuyi gha? Amaka ag'eyakolanga ebibi gali luuyi gha?’ Timwogerangaku na batambula ngendo? Timuwulirangaku mawulire ge baira nago? Ku lunaku Katonda lw'asungughala n'abonereza, omubi buliidho n'awonagho. Ghazira yeesimba mu maiso ge kumulumiriza musango gw'aiziiza, oba kumwesasuulizaaku olw'ebyo by'akoze. Bw'atwalibwa okuziikibwa, amagombe ge bagakuuma bukalamu. Olukunkumuli lw'abantu lumugherekera nga baja okumuziika: abandi bakulemberamu ate abandi baavaaku einhuma, era bamuyughaku eitaka bukalamu kawola. Kale imwe munangumya mutya n'ebibono ebiziramu makulu? Bye muli kundhiramu byonabyona biidhwire buguya!” Agho Elifazi Omutemani yairamu ng'akoba ati: “Omuntu asobola okuba ow'omugaso ye Katonda? Bwenebwene ni bw'aba omugezi, era aba yeegasa mwene. Oti iwe okuba omutuufu ghaligho kye kiganhulamu Katonda? Oba, iwe obutabaaku musango ghaligho kye kimwongeraku? Oti akuvunaana lwa kumwisaamu kitiisa, era oti ekyo ky'avaaku okukuwozesa? Busa, akuvunaana lwa bibi byo ebingi n'ebyonoono byo ebitakoma. Watoola ku baganda bo emisingo mu bukyamu nga weesasula by'obabandha; waabatoolamu ebivaalo byaibwe, wabaleka madu. Abakooye tiwabaghanga maadhi kunhwa, era waimanga abayala emere. Olw'okuba oli wa buyinza, eitaka lyonalyona walyefuga ng'olirekaku abo bonka abagonzi y'oli. Banamwandu wabeebingaku nga tobaghaire kantu; waalumyanga bamulekwa ng'obanhagaku ebyaibwe. Kyova mpegaano weezungulwirwa emitego, era waidhirwa ebitiisa ebikuzindula. Enzikiiza ekusandikiire waaloba kubona, era omiriibwa omwidhuzo gw'amaadhi.” “Katonda ali ghaigulu mu igulu, era abona n'emuunienie ye dheeghaniike. Osobola okwebuuza oti, ‘Katonda kiki ky'aidhi? Aghanga okusalira abantu emisango ate ng'aghembeibwaku ebire ebigemye enzikiiza?’ Olowooza oti ebire ebigemu bimulobera okubona, ng'ali kutambulira ku nsalosalo ey'eigulu n'ensi?” “Oli kwenda kukuuma mpisa edh'eira, ababi dhe beebisangamu? Baafa ng'ekiseera kyaibwe eky'okufa kikaali, baayeyebwagho ng'oti n'ekizimbe bwekyeyebwagho amaadhi ag'omwidhuzo. Abantu abo n'abaakoba Katonda bati, ‘Tuveeku.’ Era bati, ‘Oyo Aghanga Ebintu Byonabyona asobola kutukola ki?’ Ate nga Katonda n'eyaidhuza endhu dhaibwe ebirungi. Aye nze amagezi g'ababi tigaikiririzaamu. Abatuufu basangaala n'abaziraku musango baaseka, bwe babona ababi nga babonerezebwa. Bakoba bati, ‘Bwenebwene abazigu baife bazikiriziibwa. Ni bye baleseegho, omuliro gubisaaniizaagho.’ ” “Yobu, tabagana ni Katonda obe n'emiraala, olwo oidha kufuna ebirungi. Ikiriza by'akulagira, okuume ebibono bye mu mwoyo gwo. Weewooye, okyuke oire eri Aghanga Ebintu Byonabyona, okomye agho ebibi byonabyona ebikolebwa mu ndhu yo. Suula ere zaabu wo mu nkungu, ni zaabu wo omukenenule ow'e Ofiri omusuule mu mabaale ag'omu mwiga. Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, n'abe afuuke zaabu wo. Era n'abe afuuke emungo yo eya feeza. Olwo Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona aidha kukugha okusangaala einho, era omulingirire nga ghazira ky'otya. Aidha kukuwuliranga ng'oli ni ky'omusaba, era oidha kutuukirizanga ky'onaabanga weeyamye okukola. Buli ky'onaakolanga kiidha kukujiiranga bukalamu, n'engira y'obitamu eidha kubangamu obutangaavu; kuba Katonda aisa ghansi abo abeekuluntaza, aye yaalokola abo abeisa ghansi. Awonia omuntu aziraku musango. Kale aidha kukuwonianga bw'onaabanga ng'oziraku kibi.” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Olwaleero era ndi kwemuluguunhiza Katonda bubi inho; tisobola kulekera kusinda olw'obulumi. Ngoli mmanha ye nsobola okwagaana Katonda, ni ntuuka aghali ekityamo kye, nandisengeike ensonga dhange mu maiso ge, naaloba kulekayo waire endala. Nandimanhie by'andhiramu; naategeera by'ankoba. Obwo, bwenebwene yandiinumiriiza n'obuyinza bwe mu bukulu bwe obwo? Busa, yandiwuliriisa bye nkoba. Eyo omuntu omwesimbu asobola okuwoza naye, era omulamuzi wange oyo yandineedheereiza omusango, byawa.” “Bona, ndhagaire e buvandhuba, aye Katonda azirayo; n'e bugwandhuba yoona timuboineeyo. Era naayagala ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni ku lw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, aye era timuboine. Aye mwene aidhi engira ye ngema. Bw'alimala okundeba, alindhagaana nga ndi mutukuvu ng'oti ni zaabu omukenenule. Ntambulira mu ngira y'abitamu, era tigivaamu kudaaliima. Nkola by'andagira; naajiira ku by'ayenda, se ti ebyo nze bye neegomba.” “Aye Katonda takyuka era ghazira asobola kumukyusa, oba okumutakania alobe kukola ky'ayenda. Aidha kutuukiriza ekyo ky'antegekeire, era ali n'ebindi kamaala ebiri ng'oti n'ekyo by'ategeike. Kyenva ni ntengera nga ndi gh'ali era ni ntya nga mmulowooziiza. Katonda ammazeemu omwoyo; oyo Aghanga Ebintu Byonabyona andhugumiiza. Katonda mwene n'antiisa se ti nzikiiza, waire ng'enzikiiza n'engemye ku maiso.” “Ku lwaki oyo Aghanga Ebintu Byonabyona tataagho biseera bya kusaliramu musango? Ku lwaki abagheereza be tibabona bw'asala musango mu butuufu? Ghaligho abaiba eitaka lya banaibwe, baalyetwalira, baanhaga ensolo, baadhaaya ng'edhaibwe. Batwala endogoyi ya walekwa, baatoola ente ku namwandu ye baawola eibandha, baagisigaza ng'omusingo. Babinga abaavu babaviire mu ngira, baaghaliriza abaghafu okulumukagho n'okwegisa. Olwo abaavu baaba ng'oti ntulege, baaba eyo mu irungu nga baagala akamere, ak'okugha abaana baibwe balye. Era Baayagala eby'okuliisa ensolo dhaibwe, mu nimiro edhitali dhaibwe. Baanoga ku mizabbibu egirekeibwa mu nimiro dh'aboonooni. Abaavu basula madu, nga ghazira kye beebwise okuwona empewo okubafuuwa. Amaadhi gagwa gaababoleza mu nsozi, beegema ku lubaale olw'okubulwa ghe bageigama. Ghaligho abantu ababi abaswankula abaana abaziraku baiseibwe, baabatoola ku bainhaibwe, baatwala abaana abo ab'abaavu ng'omusingo gw'eibandha. Aye abaavu babita madu nga bazira kye bavaire. Endhala ebaluma nga beetwise emere y'empeke ye bakunguliire ababi. Baakamulira ababi abo omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, era baabakunhira omwenge ogw'emizabbibu, aye beene baasigala nga bali ndiwo. Abantu abali kufa basinda mu kibuga, n'abafumitiibwa baalira, aye Katonda yaaloba kufaayo ku bisobyo bikolebwa.” “Ghaligho abakyagha obutangaavu, nga tibakaabwenda era tibatambulira mu ngira muli butangaavu obwo. Omutemo azuuka mu nzikiiza, yaita omwavu n'omughafu, era obwire aba mwibi. Omusaadha omwenzi yeena ateega bwire kuziba, ng'akoba ati, ‘Ghazira aidha kumbona.’ Era yeefuusafuusa mu maiso, abantu balobe kumumanha. Mu bwire abaibi mwe basimira ebituli mu ndhu, omusana beigaliza baaloba kubona butangaavu. Batya ng'obwire bukyeire, aye ebiba mu nzikiiza tibibatiisa.” “Omubi amaadhi ag'omwidhuzo gamweyaagho, n'ekibandha kye kyakolimirwa Katonda, era tighakaaligho akola mu mizabbibu gye. Ng'akasana ak'endoboozi bwe kamalagho omugozi ogusaanuuse, n'amagombe gatyo bwe gamalagho omwonooni. Ni inhina ow'omwonooni oyo mwene amwerabira. Enhengere dhaamweriira yaazikirira ng'omuti ogukuukwikegho. Omwonooni abisa bubi omugumba, era ni namwandu tamukolera kalungi naire. Aye Katonda mu buyinza bwe azikiriza ab'amaani; asituka yaabamalaku eisuubi ery'okuba abalamu. Aja yaabagha emiraala baatoolera okwesigula, aye yaasigala ng'abasimbyeku amaiso. Ababi babaaku bukalamu kumala bwa ntangama, oluvainhuma baabulagho. Batoolebwagho ng'abandi boonaboona; baaba ng'oti n'ebifaaganda eby'engaano ebisaliibwa ku kikolo. Oba nga ti bwekiri, naani anaanumiriza ati ndi muguya, era n'ayoleka ati bye ndhogera muzira nsa?” Agho Bilidadi Omushuhi yairamu ng'akoba ati: “Katonda n'ali n'obukumu obufuga era atiibwa; aleeta emiraala mu bwakyabazinga bwe obw'omu igulu. Amagye g'ali nago tigabalika. Obutangaavu bwe bwakira buli ghantu. Ghaligho omuntu yeenayeena asobola okuba omutuufu mu maiso ga Katonda? Omuntu eyazaalibwa obuzaalibwe, aghanga okuba omulongoofu? Mu maiso ga Katonda, ni bwe guba omwezi tigwaka ni guboneka, n'emuunienie dhiba ng'oti dhizira butangaavu. Memale leero omuntu obuntu, enhengere obuyengere, omwana w'omuntu, olugereegere obugereegere!” Agho Yobu yairamu ng'akoba ati: “Kale ng'onhambye nze omunafu ali ati, bwenebwene onumuukiriire! Kale ng'ompaire amagezi nze azira ky'aidhi, era waayoleka by'otegeera obukalamu! Naani akuyambyeku okwogera obukalamu otyo? Naani akughaire by'oyogeire?” “Abafu batengera nga batiire, eyo e magombe mu maadhi agali ghansi. E magombe ezira kikwekeibwa ku Katonda; abona byonabyona ebiri mu kifo ekyo eky'okuzikirira. Abamba eigulu ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, era yaalengeedhia ensi mu ibbanga. Asibira amaadhi mu bire ebigemu, obuzito bwago bwaloba kubyabya. Agisa entebe ye ng'agighembaku ebire. Yataagho olukoloboze okwezunguluza enhandha, okwawula obutangaavu ku nzikiiza. Empagi dh'eigulu dhitengera era dhaadhugumira, Katonda bw'atiisaamu obutiise okudhisaaniagho. Olw'obuyinza bwe yaghangula enhanda; olw'amagezi ge yaazikiriza Rahabu ogusota gwamu. Yafuuwa ebire yaabyeya ku igulu; yaagema empiima yaafumita ogusota ogw'omu nhandha nga guli kulumuka okwewonia. Aye ebyo katundu butundu ak'ebintu by'akola. Era bye tumuwuliraku n'ebitono einho. Obukumu bwe obw'amaani bw'ali nabwo naani asobola okubutegeera?” Agho Yobu yairamu okwogera olughayo lwe, ng'akoba ati: “Katonda tambisiisa mu butuufu, era oyo Aghanga Ebintu Byonabyona andeeteire enaku ku mwoyo. Aye era ndi kumulayirira nti: nga nkaali mulamu era nga nkaagheera omuuka Katonda mwene oyo gwe yampa, omunwa gwange tigulikoba bya buguya, oba olulimi lwange okwogera eby'obulimba. Tirigeza naire kukoba imwe nti muli batuufu; ndidha kwekalangulanga ku kubakoba nti nziraku musango, okutuusa lwe ndifa. Ndidha kugumira ku kuba omutuufu; omwoyo gwange guzira kye gunvunaana obulamu bwange bwonabwona. Omuzigu wange abonerezebwe ng'omubi; n'oyo anwanisa akolweku ng'omwonooni. Atatya Katonda kiki ky'asuubirayo, nga Katonda amukomiiza yaamutoolaku obulamu? Bw'aliba mu buzibu, Katonda aliwulira okulira kwe? Ti n'omuntu asanhukira einho okusinza oyo Aghanga Ebintu Byonabyona, n'okumweghemba ekiseera kyonakyona. Ka mbeegerese imwe, nti Katonda wa bukumu, tiidha kubagisa bifa ku oyo Aghanga Ebintu Byonabyona. Aye bona, imwe beene mwena mubyeboneireku n'agaimwe. Kale ku lwaki mweyogeza ebiziramu makulu? Kino n'ekibonerezo Katonda ky'agha ababi abakiriga bantu banaibwe: Abaana be bazaala ni baala, baba ba kufa mpiima; eizaire lyaibwe tirifuna mere ya kulya erimala. Ababi abo bwe bafa, abaana be balekagho bafa lumbe lubi, banamwandu baibwe baaloba na kubalira. Omubi ni bw'alyesololeza empiiya edhitabalika, n'abunga ebivaalo ebisinga ni ku bye yeetaaga, ebyo by'aba abunze omulungi n'alibivaala, era ole aziraku musango n'aligabana empiiya edho. Endhu omubi y'azimba eba ng'oti kisu kya nhonhi, oba ng'oti n'entindi ey'omukuumi w'enimiro eba ey'akaseera obuseera. Aja okutenduka nga mukombe, aye yaaloba kwirayo kuba mukombe kabiri. Aja okuzibula amaiso ati, ng'obukombe bwe bubuzeegho. Ebitiisa bimugwira mangu ng'oti mwidhuzo gwa maadhi ogazindula obuzindule, era obwire kiwunga yaamutwaliriza. Empewo eva e buvandhuba emubbeeda yaaja naye, yaamweyaagho gh'aba. Emufuumuula aghazira kusaasira, eno nga mwene bw'afuba okugyeteekuluzaaku. Eja ng'ewolomya ebintu byamuwowoiganira.” “Bwenebwene eriyo ekirombe omusimibwa feeza, yaabaayo n'ekifo ye bakenenulira zaabu. Mu itaka, mwe basima ekyuma ekigumu einho. Era basaanuusa mabaale okufunamu ekyuma eky'ekikomo. Abantu babinga enzikiiza nga bakunaania entaala, baayagala eyo mu itaka ghansi, amabaale ge banaasimayo eyo mu nzikiiza egemye bedimudimu. Bayiikuula eitaka eyo eghala etaba bantu n'abatambuze ye batabita, nga beegemye ku migugha kwe beewuubira okwika, nga bali eyo bonka ku lwaibwe. Emere erimwa ku nsi. Aye ghansi gh'ensi eyo, ebintu byetabula ng'oti n'aghali omuliro. Mu mabaale gaayo mwe batoola amabaale ga bbululu ag'omughendo ageetebwa saffiro, mu nkungu yaayo mubaamu zaabu. Engira ey'omu birombe ghazira nhonhi eyiiga egiidhi, n'akakubi tikagibonangaku. Empologoma tegisimbangamuuku, oba ensolo eyindi yoonayoona enkambwe okugibitamu. Abantu basima mu lubaale olubbalangufu, baasima mu nsozi okutuuka ku ntobo dhaadho. Batema emyole mu lubaale, baazuula amabaale ag'omughendo. Bakugira emiiga girobe kukuuluula, baata gheeru ebintu ebyagisibwa. Aye amagezi gaagaanibwa gha? Luuyi gha aghaba okutegeera? Tigaagaanibwa mu nsi ya balamu, ghazira aidhi mughendo gugalimu. Entobo y'enhandha ekoba eti, ‘Tigali mu nze.’ N'enhandha yaakoba eti, ‘Tigali ghe ndi.’ Toghaayo zaabu n'ogafuna era topima feeza n'ogagula. Zaabu omulungi ow'e Ofiri tayagayaga nago mughendo, waire amabaale ag'omughendo ageetebwa onikisi ni saffiro. Zaabu n'ekirawuli tibisobola kwaga nago mughendo, waire ebyamadholobera ebyakolebwa mu zaabu omukenenule. Amagezi ga mughendo inho okusinga amabaale ag'omughendo ageetebwa korali oba kurisitalo. Eibaale ery'omughendo eryetebwa topazi ni zaabu omukenenule, tobigerangerania ku mughendo gwa magezi. Kale amagezi gava gha? Luuyi gha aghaba okutegeera? Ebiramu byonabyona tibisobola kugabona, n'enhonhi edh'omu ibbanga dhoona tidhighanga kugabona. Amagombe n'ekifo eky'okuzikirira bikoba biti, ‘Twewuliriraku n'agaife bye boogera ku magezi ago mu lubono bubono.’ ” “Katonda yenka n'aidhi aghaba amagezi; n'ategeera engira etuukayo. Kuba n'atuusa amaiso mu buli kankondo ka nsi, n'abona buli kantu akali ghansi gh'eigulu. Yagha empewo amaani, yaapimira amaadhi ghe gakanga. Yagha amaadhi ghe gagwa, yaagha n'olukuba engira ye lubitamu. Olwo yaabona amagezi, yaageekalirisa, yaageekebeedha era yaagalingirira. Yaakoba abantu ati, ‘Bona, mu kutya Musengwa Katonda n'omuli amagezi; mu kwesamba ekibi, n'omuva okutegeera.’ ” Agho Yobu yaayongera okwogera ng'akoba ati: “Ngoli mba nga bwenabanga eira. Ni mba mu biseera bire mwe nalabirirwanga Katonda, entaala ye yayakiranga agho ku mutwe gwange, okuumulisa mbite mu nzikiiza. Mu biseera ebyo nabanga bukalamu, nga Katonda ni mukagwa wange, akuuma amaka gange. Olwo oyo Aghanga Ebintu Byonabyona ng'aba ghalala ninze, nga n'abaana bange baneezungulwire. Ng'amata ge ndi nago nganaabya bwa bigere, olw'obungi. Nga n'olubaale ludhuluudha omuzigo gwe baakamulirangaku, mu bibala eby'emiti gyange emyoliva. Bwe najanga mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira mu kibuga, nga nja mu kifo ekyange abaisuka olwambonanga banviirayo, n'abakaire basituka baayemerera. Abakulembeze baasirikanga, baagema ni ku minwa. N'abakungu enimi dhaabeesibiranga ku bibuno!” “Abaawuliranga bye ndhogera n'abambonanga, nga baneesiimisa era nga bandhogeraku bikalamu byereere; kuba nawonianga omwavu eyandiriranga okumuyamba n'oyo eyafiirwaku ise, azira amugema ku mukono. Be nawonianga okufa bansabiranga nkabi. Banamwandu bye nabakoleranga byabasangaazanga inho, baakuba emizira. Buliidho nakolanga bituufu byereere. Okukola amazima kwanfuukira ng'oti n'ekivaalo kyange, era ng'oti n'ekitambaala eky'oku mutwe. Nagemanga abatulu ku mukono; naakongoodhianga abalema. Nafuuka ise w'abaavu, neekalirisanga ensonga dh'abantu be ntaidhi. Namenhanga emba dh'aboonooni, naabanhunhunkuza omuyiigo ogwababanga mu maino.” “Nadhuubanga nti ndighangaala inho, naafiira mu maka gange nga ndi bukalamu. Nali ng'oti muti ogulandiza emizi aghali amaadhi, nga n'omusulo gugwa ku nsaga dhaagwo obwire bwonabwona. Abantu bandhisangamu ekitiisa buliidho, n'amaani gange gaalobanga kukendeera. Baateegereranga n'obuguminkiriza, baawuliranga bukalamu bye mbalamba. Bye nayogeranga bwe byawanga, nga ghazira kye bongeraku. Ebibono byange byabanogananga ng'oti n'eitondo ery'amaadhi erigwa ku itaka eikalu. Banteegereranga ng'oti n'abateegerera amaadhi okugwa, baaba ng'oti n'abalimi bwe basangaalira ekire ky'amaadhi amatoigo. Be nasekerangaku nga tibasobola kukiikiriza bati kya bwene! Akamwenhu kange ku maiso kaabaizangamu amaani. Nabanga mubbede mu bo, naabasalirangagho eky'okukola. Nababangamu ng'oti ni kyabazinga mu igye lye; era ng'oti n'omuntu ali kugumya abafiiriirwa.” “Aye mpegaano abantu be nsinga obukulu n'abaanhooma. Ate nga baiseibwe nze nabanhoomanga, nga tibaganha na kuba ghalala na mbwa dhikuuma byayo byange. Nandibafuniemu ki abantu abo abaali nga tibakaalimu maani? Olw'obwavu n'endhala, baagugunanga ebikalukalu obwire mu nzikiiza mu irungu. Baanoganga ku bisaka amakaba g'ebimera; emizi egy'akeeyoyeyo gyabanga emere yaibwe. Baabingibwanga mu bantu, baabakubiriranga enduulu ng'oti baibi. Baasigalira kubanga eyo mu nkonko dh'amaadhi, ni mu biina, ni mu mpuku edh'omu lubaale. Baaliriranga mu nsiko ng'oti nsolo, baabanga ghansi mu bisaka nga beenhize ghalala. Bali agho batyo basirusiru era tibamanhiibwa. Baakubwa emiigo, baabingibwa mu ighanga. Aye mpegaano mbafuukiire lwembo, ndi nsambo yaibwe ya kudhondha. Baneesiniirwa, tibakaaseeta ghe ndi, tibatya na kwidha kunfuudha mu maiso matanta. Olw'okuba Katonda ammaze amaani y'andekaagho atyo, kye benda okunkola kye bankola. Ekikuukuulu ky'abaisuka abo kiimingirira embiro; bali kutegeka okuunumba bantemule. Bazingiiza engira yange baghange okunzikiriza, nga ghazira ababeereireku. Bawomola ekituli mu kisenge kyange ekigumu, baidha okuunumba nga banziinduukiriza. Ebintiisa bindidhira. Ekitiibwa kyange kijiire ng'oti mpewo. Eisuubi ery'okuwona kwange libise ng'oti kire.” “Mpegaano mpoiremu obulamu; ekiseera eky'okudaazibwadaazibwa kwange kituuse. Obwire amagumba gaanuma; obulumi bwe ndi nabwo tibusalaku. Bungema n'amaani bwankunhakunha omubiri. Bwanhwegula enkoto yange yaaba ng'oti kitogi butogi eky'ekivaalo kyange. Katonda ankubye mu bitosi, nfuuse ng'oti nkungu bukungu na ivu buvu. Wo Katonda wange, bwe nkulirira tondhiramu, bwe nkweghemba tonfaaku. Onfuukire mukambwe, wankiriga n'amaani go goonagoona. Oleka empewo yantwaliriza, wandhuuzayuuza eno n'ere mu kiwunga ow'amaani. Bwenebwene ndidhi nti oli kuntwala magombe, mu kifo erija abalamu boonaboona. Ku lwaki olumba omuntu ali kuzikirira, atakaali na ky'asobola kukola, okutoolaku okusaba okusaasirwa? Tyaliriranga maziga ghalala n'abali mu nnaku yaibwe? Tyalumirwanga bali mu bwetaavu? Aye bwe nasuubira ebirungi, ate bibi n'ebyaidha. Bwe nateegerera obutangaavu, ate nzikiiza n'eyaidha. Omwoyo gumpakukapakuka, tiguntereera; ekiseera ky'okudaazibwadaazibwa kintuuseeku. Ntambula nga ndi munakughavu, ghaabula ansaasiraku. Neesimba abantu ghe beesololeiza, naabeeghemba okuunhamba. Nafuuka muganda wa bibe, nsama busame oti byene; era naafuuka mukagwa wa maaya, nkyolya bukyolye. Omubiri gundhirugaire, era gundhokerera ng'oti muliro. Mpegaano entongooli yange ngikubiraku nhembo dha kugegenga; endere yange ngifuuyira balizi.” “Neeyama ira okwekuumanga amaiso gange, kabiri ate nandisoboire ntya okulingirira omughala omuguna nga ndi kumwegomba? Katonda yampa mugabo ki okuva ghaigulu y'ali? Nagheebwa ki okuva mu igulu ew'oyo Aghanga Ebintu Byonabyona? Akabi tikaidhira boonooni, n'okuzikirira tikugwira babi? Katonda tabona bwe neebisa, era tabona buli kigere kye nsitula? Nze ndayira nti tiguyangaku era tikupankupaniangaku muntu yeenayeena. Kale Katonda ampime ku minzaani epima ekituufu, abone nga bwe nziraku musango.” “Bwemba nga nadaaliima naava ku ngira entuufu, naatwalirizibwa bye mbona, era naakola ebibi ebyandeetera okuba atali mulongoofu, kale bye nsiga ka biriibwe abandi. Emere ye mbaza ka bagiighe bagisuule. Bwemba nga neegomba muka omusaadha, ni mmuleemesa ku mulyango gwa muliraanwa, kale mukazi wange k'afumbirwe omusaadha owundi, era abandi basule naye. Kuba ekyo kyandibaire kiive, kyandibaire ekibi ekibonerezebwa abalamuzi. Kyandibaire ng'oti n'omuliro oguzikiriza ng'ogwa geyeena, gwandisiriiziiza buli kye ndi nakyo kyonakyona.” “Bwemba nga naloba okuwulirisa omwiru wange k'abe omusaadha oba omukazi ng'aneemuluguunhiiza, kale ndikola ntya, Katonda bw'alisituka okunsalira omusango? Ndimwiramu ki bw'aliidha okumbuuza? Eyatonda nze mu nda ya maama, era ti n'eyatonda n'omwiru oyo? Ti n'omulala oyo eyatuwumba mu nda twembi? Naali nhimyeku abaavu bye beetaaga? Naali mmazeeku mu namwandu eisuubi? Naali ndiireku emere yange zenka, nga mulekwa taliire? Obulamu bwange bwonabwona, mbaire ndabiriranga bamulekwa ng'oti ndi iseibwe. Bwe nabonanga omuntu ali kufa empewo olw'okubulwa ekivaalo, oba omwavu azira kye yeebwika, nga mmugha ekivaalo ekikoleibwa mu buviiri bw'entaama edhange. Agho yaba musiimu ye ndi. Tikupankupaniangaku mulekwa, nga neesiga nti abalamuzi baidha kumbeera. Aye bwemba nga nakikola, eibega lyange ka liwogokeku, omukono gwange gukutukeku. Nali tisobola kukola bintu biri ng'oti n'ebyo, olw'okutya Katonda okumbonereza.” “Titangaku isuubi lyange mu bya bukombe, oba okwesiga ebintu bye mba nabyo. Tibangaku musangaavu lwa bukombe bwange bungi, waire okwesiima olw'empiiya kamaala. Tisinzangaku ndhuba na kwaka kwayo, oba okusinza omwezi n'okumesunkana kwagwo. Tidaaliimangaku ni mbisinza mu ngiso, nga nnhwegera engalo dhange okwoleka bwe mbigulumiza. Ekyo kyona kyandibaire kibi ekibonerezebwa abalamuzi, kuba nandibaire neegaine Katonda ali ghaigulu. Tisangaalirangaku kuzikirira kw'oyo ankyaye, oba okusagamba ng'akabi kamugwiriire. Tiganhangaku munwa gwange kwonoona, ni nsaba nga nkolima, nti afe. Abantu boonaboona ababa mu maka gange baidhi bati kiisi muntu eyaidhanga ye ndi, yagabulwanga eby'okulya yaiguta. Abatambuze nabasangaazanga, tyabalekanga kusula ku ngira. Tigisangaku ku bantu bibi byange, ng'oti n'abantu bwe bakweka ebintu mu ngoye dhe bavaire. Tirekerangaku kwogera oba ni ndoba kufuluma mu ndhu, olw'okutya okwogerwaku abantu, n'okunhoomebwa aboluganda.” “Kale ngoli ghaligho awulirisa bye nkoba! Nkakasa nga bye nkoba bituufu. Aghanga Ebintu Byonabyona leka andhiremu. Ngoli omuntu yeenayeena aliku ky'anvunaana ampa omusango mu bughandiike, bwenebwene nandigubbeedeire ku ibega gwabonebwa. Nandigutaire ku mutwe gwange ng'oti ngule. Nandikobeire Katonda byonabyona bye nakola; nandyemereire mu maiso ge nga ndi mugumu ng'oti muntu mubbede. Bwemba nga naiba bwibe ekibandha kye nnimamu, era nga kiri kulirira okwirizibwa mwene kyo, era bwemba nga ndya ebibala byamu aghazira kusasula, ni ndeka beene byo okufa endhala, kale leka enkandwa dhikulemu mu kifo ky'engaano, n'obukaala mu kifo kya sayiri.” Ebibono bya Yobu bikanze agho. Agho abasaadha bale abasatu baalekera agho okwiramu Yobu, kuba yali yeekakasa ng'aziraku musango. Aye Elihu, mutabane wa Barakeli Omubuza, ow'oku lulyo lwa Ramu, yaasungughala inho kuba Yobu yeeyeta aziraku musango, yaanenia Katonda. Era Elihu yaasungughalira ni bakagwa ba Yobu abasatu. Kuba baabulwa kye banairamu Yobu, waire nga baali bamaze okumusalira omusango okumusinga. Elihu yali akaateeze bale bamale okwogera, memale abeeku ky'akoba Yobu. Kuba mwene n'eyali omuto ku bale. Kale bwe yabona ng'abasaadha bale abasatu babuzeeku eky'okwiramu Yobu, yaasungughala inho. Agho Elihu oyo mutabane wa Barakeli Omubuza, yairamu ng'akoba ati: “Nze ndi muto mu myaka aye imwe muli bakulu, kye nviire ni ntya, ni ntabakobera kye ndidhi. Naakoba mule nti, ‘Ab'emyaka ka boogere, abakaire baghe amagezi.’ Aye omwoyo gwa Katonda oguli ku bantu, omuuka ogwo ogubateebwamu oyo Aghanga Ebintu Byonabyona, n'ogubagha okutegeera. Okukula ti n'okugezighala, n'okukairigha ti n'okutegeera ekituufu. Kyenva nkoba nti, ‘Muntegere kutu, zeena nkobe kye ndidhi.’ Bona, mubaire nga mukeekoota bye munaayogera, nga nze nteegereire ebibono byaimwe, mpulire eby'amagezi ebibavaamu. Mbawuliriisa n'obwegendereza, aye ku imwe ghaabulagho waire omulala atakainia Yobu, oba n'airamu by'akobye. Mwegendereze mulobe kwesuuta muti amagezi mugazwire: Katonda n'asobola okughangula Yobu, se ti bantu. Yobu by'akobye tabyolekeiza nze. Era nze tyandimwizeemu na bibono ng'oti n'ebyo ebyaimwe.” “Yobu, bano basobeirwa, baabulwa eby'okwiramu. Bazira na kye bakaakoba. Obwo nga bwebasiriike, nze nteegerere buteegerere? Beemereire agho, bazira na kya kwiramu kindi. Nze ndidha kubaaku ni kye ndhiramu, ndidha kukoba kye ndidhi. Kuba eby'okwogera ndi na kamaala. Mpulira mule ekimpika ndhogere. Nziyiire, nziraku bugheereso. Bona, ndi ng'oti mwenge gwa mizabbibu omusu ogusandikiirwa, ogwenda okutulisa ekintu mwe bagutaire. Ndi n'okwogera nsobole okugheera. Nteekwa okubaaku kye nkoba. Tiidha kwekubira ku luuyi lw'ono oba olw'ole. Tiidha kubaaku ye nsuutiriza. Kuba tiidhi kusuutiriza, era Omutonzi wange asobola n'okuntoolagho amangu bwe nkola ntyo.” “Mpegaano ni Yobu, wulira bye nja okwogera; wulirisa ebibono byange byonabyona. Kale ka ntoolere okwogera, nfulumye ekindi ku mwoyo. Ebibono byange byoleka nga ndi mwesimbu, era nga ndhogera mazima. Omwoyo gwa Katonda n'ogwantonda, omuuka ogw'oyo Aghanga Ebintu Byonabyona n'ogwampa obulamu. Oba osobola ndhiraamu. Sengeka bukalamu ensonga dho, oyemerere odhoogere. Mu maiso ga Katonda, nze n'iwe tufaanana; twembi twawumbibwa mu itaka. Kale otantya naire, tiidha kukubitiriraku. Bwenebwene oyogeire nga mpulira, amamiro go gaavuga mu matu gange nga gakoba gati, ‘Nziraku musango, ghazira kikyamu kye nakola. Nziraku kye nvunaanibwa era nziraku kibi. Aye Katonda yeegemya ensonga edhiziramu, yambisa ng'oti muzigu we. Asiba ebigere byange n'endhegere, yaalingiriza bye nkola byonabyona.’ Aye ka nkukobere iwe Yobu nti oli mukyamu bw'okoba otyo. Katonda tomugeza ku muntu, kuba amusinga ghala inho. Ku lwaki omuvunaana olw'obutakwiramu by'okoba? Ekituufu kiri nti Katonda ayogera mu nsambo eno oba ere, aye ng'abantu tibeeteerayo mwoyo ku ky'akoba. Obwire abantu nga batendwike ku buliri mu ndoolo enhingi einho, baba ni bye babonera mu birooto ni mu kubonekerwa. Agho Katonda gh'aigulira amatu g'abantu yaabaleetera okuwulira by'akoba, era yaalekagho akamanhiso akabalabula akatiisa. Katonda ayogera asobole okutoola abantu mu bikolwa ebibi, era abawonie okwekuluntaza. Abawonie okwika e magombe, n'okuzikirizibwa olumbe. Katonda akangaivula omuntu ng'amusuula ku ndiri n'obulwaire, yaidhula obulumi mu mubiri. Obulamu bwe bwesinwa emere, n'ebyamuwoomeranga yaaba nga takaabyegomba. Omubiri gumuwaaku yaagoogomba; amagumba ge agataabonekanga, gaakukunala. Atuukira irala ku mugo gw'amagombe, yaabulaku katono okuzikirira.” “Aye ghasobola okubaagho owundi ku bamalaika ba Katonda enkumi n'enkumi, yaidha yaamuwonia; abo nga ni bamalaika abayamba abantu okubooleka ekituufu. Malaika oyo asobola okumugemerwa ekivunika, era yaakoba Katonda ati, ‘Muwonie alobe kwika magombe. Leka mmununule. Leka omubiri gwe gwire buyaaka ng'oti gwa mwana muto, airemu amaani ng'ag'omu buvubuka bwe.’ Olwo omuntu yaasinza Katonda, era Katonda yaamugemerwa ekivunika, yaaja mu maiso ge nga musangaavu, kuba amuwoniiza okufa. Era yaakobera abantu ati, ‘Nayonoona, naakola ebikyamu, aye Katonda taneesasuliizaaku. Annunwire naaloba kwika magombe, ndidha kwongera okuba omulamu.’ Bona, ebyo byonabyona Katonda abikolera abantu emikuzi kamaala, okubawonia amagombe, abaghe eisanhu ery'okuba abalamu.” “Mpegaano ni Yobu, wulirisa bye nkoba; sirika ondeke ndhogere. Aye oba nga oli ni ky'okoba, kyogere mpulire. Yogera, kuba nhenda kukakasa nti oziraku musango. Aye oba nga okizira, sirika owulire bye nkoba. Ndidha kukwegeresa eby'amagezi.” Agho Elihu yaakoba ati: “Muwulirise bye nkoba imwe abantu abagezigezi. Muntegere kutu imwe abaidhi ebintu; kuba omuntu mu by'awulira, kutu we ayawulagho ebituufu n'ebitali bituufu, ng'oti n'olulimi lwe bwerwawulagho emere ewooma n'etawooma. Ka twawulegho ekituufu. Twesaliregho beene na beene, kye tubona nga kikalamu.” “Kuba Yobu akobye ati, ‘Nziraku musango, aye Katonda tambisiisa mu butuufu. Waire nga ndi mutuufu, ndhetebwa muguya, waire nga tiizangaku musango, nfumitibwa nfe bufe.’ Ezirayo muntu ali ng'oti ni Yobu, anhooma Katonda n'atamubona namu kantu. Ajiira mu ikumbe ghalala n'abakozi b'ebyambyone, yaatambulira ghalala n'aboonooni; kuba akobye ati, ‘Omuntu azira ky'afuna mu kuba mukagwa wa Katonda.’ Kale muntegere kutu imwe abantu abategeevu. Tikisoboka waire akatono Katonda okukola ebibi; oyo Aghanga Ebintu Byonabyona okukola ebikyamu. Kuba aja kugha kiisi muntu empeera ng'ajiira ku muntu oyo bye yakola. Alibisa kiisi muntu ng'ajiira ku muntu oyo bwe yeebisa. Bwenebwene Katonda takola kibi; oyo Aghanga Ebintu Byonabyona tasala musango mu butali butuufu. Naani eyagha Katonda okulabirira ensi? Naani eyamugemya buli kintu? Ngoli yasalagho okweiriza omwoyo gwe n'omuuka gwe, ebigha obulamu, kiisi kiramu kyandizikiriire, abantu baira mu nkungu.” “Kale oba nga oli mugezi, wulirisa kye nkoba. Bwenebwene ngoli Katonda takola bituufu, yandighanze okufuga? Osobola okusalira Katonda ow'amaani era omutuufu, omusango okumusinga? Bakyabazinga n'abakungu bwe baba nga babi era abazira kye bagasa, Katonda oyo ti n'abasalira omusango okubasinga? Katonda tiyeekubira ku luuyi lwa bafuzi, abisa bulala abakombe n'abaavu; kuba boonaboona bitonde bye. Abantu bafa mu kaseera buseera, mu bwire ghagati. Katonda abakuba baabulagho. Ab'amaani batoolebwagho nga ghazira na muntu abagemyeku. Alingirira ensambo omuntu ye yeebisaamu, era abona buli kigere ky'asitula. Ghazira kinsense waire nzikiiza egemye bedimudimu, abakola ebibi mwe baghanga okwegisa ku Katonda. Katonda tiyeetaaga kumala kulaalika muntu, aidhe mu maiso ge okumusalira omusango. Tiyeetaaga kumala kubuuliriza, memale akuukulegho ab'amaani era aizeegho abandi mu kifo kyaibwe. Nga bye yakola bw'abiidhi obukalamu, abakuukulagho bwire yaabazikiriza. Ababonereza olw'ebibi byaibwe ng'abantu babona; kuba baamuvaaku, baamudheemera, baalekera okufaayo ku biragiro bye. Baaleetera abaavu okumulirira. Yaawulira okulira kwaibwe nga babadaazadaaza. Katonda bw'asalagho obutabaaku ky'akolagho, naani asobola okumusalira omusango okumusinga? Bw'agisa amaiso ge, naani asobola okumubona, k'abe omuntu omulala ati oba eighanga eiramba? Katonda mwene n'alobera abantu abatamutya okufuga amaghanga n'okutuntuza abantu.” “Yobu, waali okobyeku Katonda oti, ‘Nayonoona, tikairayo kusobya? Ndhegeresa kye ntabona bwemba nga nakola ekibi era tikairayo kukikola.’ Oba nga otakania Katonda ky'akola, oghanga otya okumusuubira okukola ky'oyenda? Agho niiwe oli n'okusalagho, se ti ninze. Tukobere ky'olowooza. Abantu abategeevu baidha kunkoba, era kiisi muntu ow'amagezi awulira bye ndhogera, aidha kunkoba ati, ‘Yobu ayogeza butamanha, ni by'ayogera muzira magezi.’ Yobu agwaine awozesebwe mu bwidhuvu buli kye yakola, kuba ayogera ng'oti n'abantu ababi. Ku bibi bye ayimbiraku n'obudheemu, yaanhooma Katonda nga tubona era yaamwogeraku ebibono ebitakutuka.” Agho Elihu yaakoba ati: “Yobu, iwe okibona nga kituufu okukoba oti oziraku musango mu maiso ga Katonda? Oba okubuuza Katonda oti, ‘Ekibi kyange kikukolaku ki? N'obutakola kibi bungasiisa ki?’ Nze ndidha kukwiramu ni bakagwa bo. Lingirira eigulu obone. Weekalirise ebire ebyeghaniike y'otatuuka. Bw'oyonoona, Katonda omukolaku kabi ki? Ebibi byo bwe byeyongera obungi, bimukolaku ki? Bw'oba omutuufu, Katonda aganhulwamu ki? Era ky'afunamu n'ekiri gha? Obubi bwo busobola kulumya muntu buntu ng'oti niiwe, n'ebirungi by'okola muntu ye biganhula. Olw'okutuntuzibwa okungi, abantu bakuba enduulu, baalira nga benda okufuna anaabawonia. Aye ghazira akobaku ati, ‘Katonda ali luuyi gha eyantonda, asobozesa abantu okwemba ni bwe baba nga bali mu kiseera ekizibu; atwegeresa ni tuba nga tusinga ensolo, era atugha amagezi ni tuba nga tusinga enhonhi?’ Abantu baba eyo baalira aye Katonda tabairamu, kuba beekuluntaza era babi. Bwenebwene balirira bwereere, Katonda tabawulira naire, oyo Aghanga Ebintu Byonabyona talingaku ye bali. Memale olwo iwe anaakuwulira atya, oli kukoba oti tomubona, era oti omusango gwo guli mu maiso ge, iwe omuteegereire buteegerere? Era mpegaano oli kukoba oti obusungu bwe buzira ye bubonereza, era ghazira ky'afaayo ku bibi. By'okoba biziramu nsa; by'oyogera tobiidhi.” Agho Elihu yaayongera, yaakoba ati: “Kola ng'okanguminkiriza mmale okukwinhonhola, kuba nkaaliyo ni kye nhenda okukoba ku lwa Katonda. Ndidha kuleeta bye ndidhi okuva ghano ni ghale, okukakasa nti Omutonzi wange mutuufu. Kuba tiguya mu bye ndhogera; nze y'oli kubona ndi n'okumanha okwidhuvu. Bona eno, Katonda wa maani, ezira muntu y'alekulira agho, era ghazira ky'atategeera. Taleka babi kusigalagho nga bakaali balamu. Era abanhigirizibwa abagha ekibagwaniire. Abatuufu abakuuma; abatyamya ng'oti bakyabazinga, baagulumizibwa ebyanda n'ebyanda. Aye bwe basibwa n'endhegere ni badaazibwadaazibwa, Katonda abooleka nga bwe baakola ekibi olw'okwekuluntaza. Aigula amatu gaibwe, bawulire by'abalabula, era yaabalagira okuva mu bibi byaibwe. Bwe bawulira ni bamugheereza, bamalaku obulamu bwaibwe nga bafunie ebirungi kamaala, era nga basangaavu. Aye bwe batawulira balizikirizibwa olumbe, baafa olw'obutamanha bwaibwe. Abo abatatya Katonda basiba obusungu ku mwoyo. Bw'ababonereza tibamusaba kubayamba. Bafa nga bakaali baisuka, baamalaku obulamu bwaibwe nga baswavu. Aye Katonda ayegeresa abantu ng'abita mu kubadaazadaaza, era abaigula amaiso ng'abita mu nnaku ye baagaana.” “Katonda yakutoola aghazibu, yaakuta mu idembe, era waafuna eby'okulya waasinwa n'okusinwa. Aye mpegaano oli kubonerezebwa nga bw'ogwaniire, omusango gukusinze. Weegendereze olobe kuguyibwaguyibwa bya bukombe. Era enguzi erobe kukwonoona. Okulira amaziga tikuukuyambe, waire amaani go goonagoona okukuwonia okudaazibwadaazibwa. Oteegomba bwire kwidha, amaghanga mwe gazikirizibwa. Weegendereze olobe kukola bibi, kuba Katonda yakusindikira okudaazibwadaazibwa kukuwonie ebibi byo.” “Bona eno, Katonda ni yenka agulumizibwa! Mwegeresa ki owundi ali ng'oti niye? Naani amukobera eky'okukola? Oba naani aghanga okumukoba ati, ‘Ky'akoze ti kituufu?’ Ogwaine okumusaakanga olw'ebyo by'akola, abantu bye basaaka mu nhembo. Abantu boonaboona babibona, aye nga babirengerera ghala. Bona eno, Katonda mukulu era titumwidhi mu bwidhuvu, emyaka gye tigibalika. Atwala ghaigulu amatondo g'amaadhi, yaagafuulamu amaadhi agatoonha, ebire ge biyugha ni gatoonhera abantu mu bungi. Ghalighooku omuntu ategeera ebire bwe bighembebwa ku igulu, oba okutyabuka kw'eigulu Katonda y'aba? Bona, aidhuza okumyansa kw'olukuba ku igulu kwonakwona. Aye entobo y'enhandha yaagighembaku enzikiiza. Aleetera amaadhi okugwa, yaaliisa abantu; yaabagha emere kamaala. Agema olukuba mu ngalo dhe, yaalulagira okukuba gheenegheene gh'ayenda. Okutyabuka kw'olukuba kwoleka kuti kiwunga aseese, n'ente dhimanha dhiti ali kwidha.” “Kiwunga antengeza omwoyo gwampakukapakuka. Muwulire okutyabuka kw'amamiro ga Katonda, n'okuduma okuva mu kanwa mwe! Asindika okumyansa ghansi gh'eigulu woonawoona, era kwabuna ensi yoonayoona. Olwo amamiro ge gaawologoma, era gaatyabuka n'amaani. Gawulirwa, eno nga n'okumyansa bwe kuja mu maiso. Okutyabuka kw'amamiro ga Katonda kwewuunhisa! Akola ebyewuninkiriza ebitulema okutegeera. Kuba alagira omugozi ati, ‘Gwa ku nsi’ n'ekire eky'amaadhi ati, ‘Gwa n'amaani.’ Ayemereza emirimo gya buli muntu, abantu boonaboona be yatonda bamanhe by'akola. Ensolo dhija ye dheegisa, dhaaba mu mpuku dhaadho. Kiwunga ava ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'empewo eri benhogonhogo yaava ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Katonda agheera omuuka gwaleeta omugozi, amaadhi gaagema ng'oti ibaale. Ekire ekigemu akiidhuza amaadhi, ebire byabunia woonawoona okumyansa kwe. Ebire byezungulula eno n'ere, nga bw'aba abiragiire. Bikolera ku biragiro bye buli ghantu ghe bija. Agwisa amaadhi okufukirira ensi. Olundi agagwisa lwa kubonereza bantu, ate olundi kaaba kamanhiso akooleka ekisa kye. Yobu, wulira kino: siriikirira olowooze ku byewuninkiriza Katonda by'akola. Oidhi Katonda nga bw'alagira ebire, ni bivaaku okumyansa? Oidhi ebire bwe biseeyeeya mu ibbanga, okwoleka obukugu bwa Katonda obutaloodheka? Iwe adaagadaaga n'olwota mu bivaalo byo, ng'empewo ensu eva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, eri kufuuwa, osobola okugemeraku Katonda okubamba eigulu, ni limesunkana ng'oti mbonerwamu? Twegerese bye tube tukobe Katonda, ghazira kye twidhi naire. Tuli ng'oti n'abali mu nzikiiza. Nze tyenda kwogera naye, ghazira muntu eyaali yeeyendeireku Katonda amuzikirize. Empewo bw'emala okweyaagho ebire, kiba kizibu okulinga mu butangaavu obumesunkana ku igulu. Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba evaayo okumesunkana okuli ng'oti zaabu. Ekitiisa kya Katonda kituleetera okumutya! Okumanha nga Aghanga Ebintu Byonabyona wa bukumu inho, titusobola kuseeta gh'ali. Mutuufu, tasaliriza era azira muntu y'anhigiriza. Abantu kyebava bamutya, kuba tamalira biseera bye ku abo abeeyeta abagezi.” Agho Musengwa Katonda ng'ali mu kiwunga ow'amaani, yairamu Yobu ng'akoba ati: “Niiwe ani atakania entegeka yange, ng'oyogera ebibono ebyoleka obutamanha? Kale ni fungiza ondhiremu bye nkubuuza.” “Wali oli luuyi gha bwe nataagho emisingi gy'ensi? Nkobera, oba nga otegeera inho. Naani eyasalagho bw'enaayaga obunene? Oba naani eyagipima n'omugugha? Tokobye oti oli mumanhi? Emisingi gyayo giri ku ki? Oba naani eyasimba eibaale lyayo ery'omu nsonda? Nga buli kukya ku lunaku olwo, emuunienie edh'oku nkyo dhaayembera ghalala, n'ab'omu igulu baakuba emizira. Oba naani eyaigaliza enhandha n'endhigi, ng'eghagwiza ng'oti n'ekintu ekiva mu nda ya inhaakyo? Ninze nafuula ebire ekivaalo ky'enhandha, n'enzikiiza egemye naagifuula obugoye obugighemba. Nagiteeragho ensalosalo kw'ekanga, naataagho endhigi edhigisiba. Naagikoba nti: ‘Kanga ghano, era otaswikangagho. N'okwesiikuula kwo okw'amaani kunaakomanga ghano.’” “Bukyanga obaagho, waali olagiireku endhuba okuvaayo ku nkyo, oba okulagira obwire bukye? Waali olagiireku obutangaavu okubuna buli kankondo ak'ensi, n'okubulagira bubingegho ababi mu bifo mwe beegisa? Olwo ensi evaayo yaaboneka, ng'oti n'akamanhiso akateebwa ku kiwumbe eky'eitosi ng'eri ng'oti kivaalo ekya langi kamaala. Ababi obutangaavu bubamalaku emiraala, bwabalobera okukola eby'obukambwe. Waali otuuseeku ku ntobo y'enhandha aghali ensulo dh'enhandha? Waali otambuliireku ghansi eyo ku ntobo y'enhandha? Ghaligho eyaali akwoleikeku emiryango gy'e magombe, egingira mu nzikiiza aghakuumirwa abaafa? Waali otegeireku ensi bw'eyaga mu bwagaagavu? Ndhiraamu oba nga byonabyona obiidhi. Oidhi engira etuuka aghasula obutangaavu, oba ekifo enzikiiza gh'eba? Osobola okubitwala mu kifo kyabyo? Era otegeera engira etuuka ye bisula? Bwenebwene osobola, kuba wali muzaale mu kiseera ekyo! Nga mingi emyaka gy'oghangaire! Waali oingiireku mu kifo ghe nkuumira omuzira n'amabaale ag'omugozi? Ebyo mbiterekera ekiseera ekizibu; olunaku olw'okulwana entalo. Oidhi engira etuuka endhuba gh'eva? Oba oidhi empewo ey'e buvandhuba gh'eva okusansaanira ku nsi? Naani eyatema ku igulu emyeta amaadhi mwe gabita okuyuyika, oba eyataagho engira ey'olukuba? Naani aleetera amaadhi okugwa mu biketezo ebitabaamu bantu, ni gagwa mu irungu omutaba muntu waire omulala? Naani afukirira ensi eyazika enkalu erekeibwa agho, n'esobola okumeramu eisubi eito? Amaadhi gali ni lata waago, oba naani azaala amatondo g'omusulo? Omugozi guva mu nda y'ani? N'omusulo ogutoonherera ng'oti luudhiidhi ni gugema, naani aguzaala? Amaadhi gafuuka mabbalangufu ng'oti ibaale, ni ku ngulu kw'enhandha kwagema. Osobola okusiba emuunienie edheetebwa Puleyadesi mu kibbuututu? Oba okusimulula emigugha egiyimba aghalala emuunienie edheetebwa Orioni? Osobola okufulumya emuunienie dhaaboneka mu biseera bya dho, oba okukuumira muunienie edho dhoonadhoona, entono n'enene, mu ngira yaadho? Oidhi ebiragiro ebifuga mu igulu? Osobola okubikozesa okufuga ni mu nsi? Osobola okuduumira ebire, byavaamu omwidhuzo gw'amaadhi, gaakumira? Osobola okweta ebimyanso by'olukuba biidhe obitume, byakukoba biti, ‘Tuli ghano?’ Naani eyata mu bire amagezi ag'okugwisa amaadhi? Era naani eyagha olufu okutegeera ensambo ye lunaagwangamu? Naani asobola okukozesa amagezi n'abala ebire? Oba okubighendheka n'afuka amaadhi agabirimu, enkungu n'efuuka ebitosi, ebityanka ni byegema?” “Osobola okuyiigira empologoma by'erya? Oba okuliisa empologoma ento n'odhiigusa, nga dheegisiiza mu mpuku dhaadho, oba nga dhibwaime mu bisaka okuteega? Naani aliisa amakoova bwe gatambulatambula eyo okwagala emere, ng'abaana baago bali kundirira?” “Oidhi ebiseera empongo edh'omu nsozi bye dhizaaliramu? Oba waali weekaliriisaaku empuuli bw'ezaala? Oidhi emyezi gye dhimala nga dhiri mughako? Era oidhi ekiseera kye dhizaaliramu, nga dhikuba amakiryaivu dhaazaala abaana baadho? Abaana baadho bafuna amaani baakulira kuliya mu nsiko, era baajiira irala baaloba kwira ghe dhiri. Naani eyaleetera entulege okuba n'eidembe? Naani eyagirekula erumuke nga yeetaaya? Ninze nagigha eirungu okuba amaka gaayo, naagireka okuba mu nsi ey'omuunhu. Yeekuumira eyo ezira kwasiikana kwa mu bibuga. Era tewulirayo muvuzi agidhuuka, ng'agiragira kukola mirimo. Eyagaaza mu nsozi omuli ebyayiro mw'eriira, era omwo mw'enooneza buli kimera ky'erya. Embogo eganha okukukolera omulimo gwonagwona? Erisulaku aghali ekintu ensolo dho mwe dhiriira? Osobola okugisibaku embago yaakulimira? Oba yaakughaluliza embago yaakukumulira enimiro? Onaagyesiga olw'amaani gaayo amangi, waagirekera omulimo gw'enaakukolera? Ogisuubira okukuleetera by'okungwire, yaabibunga mu kifo aghakubirwa emere ey'empeke?” “Maaya ekinia amaghagha gaayo ng'esagamba. Aye amaghagha gaayo ago n'amooya gaayo, oti gaba gali kwoleka kisa? Kuba ereka amagi gaayo ku itaka, gasuuyizibwe omusenho. Aye yeerabira eti ekigere kisobola okugamanhiangula, oba ensolo edh'omu nsiko okugatyankirira. Ebisa bubi abaana baayo, ng'oti ti n'eyabazaala. Era tiyeefiirayo kubona nti tedaagira bwereere. Kuba tyagitaamu magezi, era tyagigha kutegeera. Aye bw'etoolera okulumuka, embalaasi n'omuvuzi waayo tebabonamu kantu. Embalaasi niiwe ogigha amaani, n'enkoto yaayo niiwe ogireetera okuba engumu? Niiwe ogituumya ng'oti nzige, era n'eba n'okugufula okutiisa? Esamba n'obukambwe mu kiiko; eziinhuuka ng'eja okulumba eby'okulwanisa eby'omuzigu. Teidhi kyetebwa kutya era teira inhuma kuva mu lutalo. Ekiruutu omuli obusaale, n'eifumo einene erimesunkana, ghalala n'eifumo eitono, byonabyona birengeedhera era byakubaganira ku ndala eyo. Eziinhuuka embiro mu busungu obungi; tetereera ng'ewuliire okuvuga kw'endeka. Buli endeka lw'evuga, egufula eti, ‘Otyo.’ Olutalo n'okuleekaana kw'abaduumizi, ebiwunhiza ng'ekaali ghala. Niiwe oyegeresa ensega okweruupa, n'eyandhuluza amaghagha gaayo ng'eyolekeire oluuyi lw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba? Niiwe olagira enkookooma okuniina n'ekola ekisu kyayo ghaigulu mu nsozi? Ezimba mu mpampagama edh'embaale engulumivu einho, yaaba eyo. Eyo y'eba okuleemesa ky'enaita erye, amaiso gaayo gakirengerera ghala. Abaana baayo banuuna omusaayi. Aghali ekifiire, yo gh'eba.” Musengwa Katonda yaakoba Yobu ati: “Onsonsooniiza wanvunaana, mpegaano obwo tondhiremu, onaasirika busirike?” Agho Yobu yairamu Musengwa Katonda ati: “Nze bwendi era bwendi, nnaakwiramu ntya? Ka ngeme bwa ku munwa, nsirike busirike. Nayogeire ira emikuzi kamaala, tiidha kwiramu kwogera.” Agho Musengwa Katonda, ng'ali mu kiwunga ow'amaani, yairamu Yobu ng'akoba ati: “Kale ni fungiza, ondhiremu bye nkubuuza. Onaatuuka n'okuntwala okuba ng'asaliriza? Onaasalira nze omusango okunsinga, iwe oyetebwe omutuufu? Iwe oyaga ninze amaani? Era osobola okutyabuka n'amamiro agali ng'oti n'agange? Kale ka mbone bw'ofuuka omukungu era omwekuluntaze, ofuuke omubbede ow'ekitiisa. Yolesa obusungu bwo obubitirivu, olingirire buli mwepansi omwise olusisi. Bwenebwene lingirira buli mwepansi omumale amaani. Otyankirire ababi agho gheene ghe bali. Baziike boonaboona ghalala mu nkungu, basibire mu kifo ekigisiibwa. Olwo zeena nnaakusaaka, nti obuyinza bwo n'obughangwire. Kale bona envubu ye natonda, ng'oti bwe natonda iwe: Erya isubi ng'oti nte, aye amaani gaayo gagiri mu nkende ni mu miziisa egy'oku nda yaayo. Ebbalangusa omukira gwesimba ng'oti muvule, emiziisa gy'amagulu gaayo gyasibagana. Amagumba gaayo magumu ng'oti kyuma kya kikomo. Amagulu gaayo gali ng'oti mitayimbwa egy'ekyuma ekigumu einho. Eyo n'ensolo esinga okwewuunhisa, mu nsolo dhoonadhoona. Omutonzi waayo yenka n'asobola okugiseetaku n'empiima. Aye ensozi okuzaanhirwa ensolo dhoonadhoona edh'omu nsiko, n'edhigigha by'erya. Erambaala ghansi gh'obuti obw'amawa, yeegisa mu bitoogo mu bibali. Yeigama mu binsense by'obuti obw'amawa, yaabwama mu myeta gy'amaadhi. Omwiga bwegusiikuuka, tetya. Amaadhi ga Yorudani ni bwe gaidhula okutuuka ku munwa gwayo, eguma omwoyo. Ghaligho asobola okugigema ng'eri kumoga? Oba aghanga okugigemya ku mutego, n'okugifumita enhindo?” “Engoina osobola okugivubisa eirobo, oba okusiba olulimi lwayo n'omugugha? Osobola okwingiza omugugha mu nhindo yaayo, oba okuwumula oluba lwayo n'eirobo? Enaakwegayirira ogireke eje? Enaayogera n'iwe bukalamu ogisaasire? Enaakola n'iwe endagaano ebenga mugheereza wo enaku dhoonadhoona? Onaazaanhanga nayo ng'oti bw'ozaanha n'enhonhi? Oba onaagisibiranga abagheereza bo abaguna ebasanhuse. Abavubi banaagiramuzanga? Abasuubuzi banaagitematemanga okugitunda? Osobola okugifumita eifumo lyabita mu luwu lwayo? Oba omutwe gwayo okugufumita n'amafumo agafumita ebyenhandha? Geza ogisiinheku, toliirayo lundi kabiri. Era olutalo tolirwerabira. Okugibona obubone, omuntu awaamu amaani, yaagwa ghansi ku itaka. Ghazira muntu akana n'asiikuula ngoina. Kale naani aguma okwemerera ghe ndi? Naani eyasooka okumpa, ye nteekwa n'okwiriza? Kiisi ekiri ghansi gh'eigulu kyange. Tiirobe kwogera ku magulu gaayo, ni ku maani gaayo, ni ku kikula kyayo ekikalamu. Naani aghanga okugitoolamu ekivaalo kyayo eky'oku ngulu, oba okugifumita n'abita mu luwu lwayo olw'emibiri ebiri. Naani asobola okwasamya omunwa gwayo? Amaino gaayo nga gagemya entiisa! Ebigalagamba byayo ebigumu bigyewuliza. Bisibagaine byabbalanguka ng'oti ibaale. Buli kirala kiyungibwa ku kiinaakyo, ghaaloba kusigalagho kaghagaanhia waire akatono omubita empewo. Byegema ghalala byakalanguka, ghazira kisobola kubyawula. Bw'eyasimula evaamu okumyansa. Amaiso gaayo gaamyuka oti n'endhuba eri kuvaayo. Omunwa gwayo guvaamu omuliro ogwaka, gwavaamu n'obusambuka obw'omuliro. Enhindo yaayo evaamu omuuka, oguli ng'oti n'oguva ku ntamu eri kutogota. Omuuka gw'egheera gukuma amanda, enimi edh'omuliro dhaava mu munwa gwayo. Eri n'amaani mu nkoto etiisa buli agyagaana. Emamba yaayo yeegema ghalala yaagyeriipiraku, aghazira kuleberamu. Omwoyo gwayo tigutya, gwakula ng'oti ibaale; mubbalangafu ng'oti lubengo. Bw'ekola eti n'esituka, n'emisambwa gitya. Gyezinduka gyabula eky'okukola. Ghazira mpiima eghanga kugifumita, waire eifumo, oba eisinku, oba akasaale. Ekyuma ekigumu einho ekibona ng'oti isubi ikalu, ekyuma eky'ekikomo ekibona ng'oti muti gwa mpumbi. Tosobola kugibingisaagho kasaale. Amabaale ag'ensuumulo gaba ng'oti bikabakaba ku yo. Emiigo gy'entole gyona bikaba bukaba ku yo. Amafumo ge basuula okugifumita egasekerera busekerere. Ebigalagamba by'oku nda yaayo, biri ng'oti n'engyo edh'obwogi. Bwe yeeghaluliza mu bitosi, ghaba ng'oti ekintu kye bamulungulisa engaano n'ekibiseegho. Bw'eingira enhandha esiikuula amaadhi, yaaba ng'oti n'entamu etogota, era ng'oti n'ensaka ey'omuzigo etogota. Mu maadhi gh'ebise, erekamu okwesiikuula okweru, kyaba ng'oti entobo y'enhandha emeze envu. Ghazira kigifaanana ku nsi, yatondebwa ng'eziramu kutya. Enhoomerera buli nsolo eneepansipansi, yeene ni kyabazinga w'ensolo dhoonadhoona edh'omu nsiko.” Agho Yobu yairamu Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Musengwa Katonda, ndidhi ng'oghanga ebintu byonabyona. Era ky'oba osazeegho okukola, ghazira kikiziyiza. Obuuziiza oti, ‘Niiwe ani okutakania entegeka yange, ng'oyogera ebyoleka obutamanha?’ Bwenebwene ndhogeire ebintu bye ntategeera, ebinswikiriire era ebiinemye okumanha. Onkobye oti, ‘Wulirisa ndhogere, nkubuuze ebibuuzo ondhiremu.’ Nawuliranga buwulire bye bakwogerangaku, aye mpegaano nkweboneireku n'agange. Kale ni neemenhie era neenenia naatyama mu nkungu ni mu ivu.” Agho bwe yamala okwogera ni Yobu ebibono ebyo, yaakoba Elifazi Omutemani ati: “Nkusungughaliire inho iwe ni baino bombi, kuba timundhogeireeku bituufu ng'oti n'omugheereza wange Yobu bw'ayogeire. Kale ni, mpegaano mutwale ente enume musanvu, n'entaama enume musanvu eri omugheereza wange Yobu, mugheeyo ku lwaimwe ekigheebwayo ekyokebwa. Omugheereza wange Yobu aidha kubasabira, era ndidha kuganha by'anaabasabira, ndobe kubakolaku ng'obusirusiru bwaimwe bwebubagwaniza. Kuba timundhogeireeku bituufu ng'oti n'omugheereza wange Yobu bw'ayogeire.” Agho Elifazi Omutemani, ni Bilidadi Omushuhi, ni Zefari Omunaamathi, baaja, baakola nga Musengwa Katonda bwe yabalagira. Era Musengwa Katonda yaaganha okuwulira Yobu bye yabasabira. Agho Yobu bwe yamala okusabira bakagwa be, Musengwa Katonda yaamwirizaagho obukombe bwe; nga bwe yali nabwo mu mainhama okubyamu emikuzi ebiri. Agho baganda ba Yobu ni baanhina, ni boonaboona abaali bamwidhi baidha, baaliira ghalala naye ekiiwulo mu nnaku ye. Era baamusaasira olw'ebizibu byonabyona Musengwa Katonda bye yamutuusaaku. Buli muntu yaamugha ekitundu kya feeza n'empeta eya zaabu. Musengwa Katonda yaagha Yobu enkabi mu kiseera eky'obulamu bwe eky'oluvainhuma, okusingaku ni mu kyasooka. Yobu yaaba n'entaama omutwalo mulala n'enkumi ina, n'engamiya kakaaga, n'ente edhirima lukumi, n'endogoyi enkazi lukumi. Era yaazaala abaana abalenzi musanvu, n'abaghala basatu. Omughala asooka yaamutuuma eriina Yemima, owokubiri Kezia, n'owokusatu Kereni Happuki. Mu nsi yoonayoona nga ghazira bakazi baboneka bulungi ng'oti ni baghala ba Yobu. Era iseibwe yaabagha emigabo egy'obusika aghalala ni baanhinaibwe. Ebyo bwe byawa, Yobu yaaghangaala emyaka kikumi n'ana, yaabona ni ku biidhukulu n'ebiidhukulu. N'oluvainhuma Yobu yaafa nga musaadha mukaire, ow'emyaka emingi gyenegyene. Wa nkabi oyo atawulirisa magezi ga babi, era atajiira ku boonooni waire okweyimba n'abo abanhooma Katonda. Aye ng'asangaalira mu Mateeka ga Musengwa Katonda, era yaagasoma yaageekalirisa omusana n'obwire. Ali ng'oti n'omuti ogwasimbibwa ku mwiga, ogwama ebibala mu biseera byagwo, era oguli n'amakaba agataniala. Ghazira ky'akola ni kimufiiririra. Aye ababi tibali batyo, bali ng'oti musinsi empewo gw'efuuwa ere. Kyova mu kusalirwa omusango, ababi guja kubasinga. Era aboonooni bazira kifo mu kikunsu ky'abatuufu. Katonda alabirira era yaakugira abatuufu, aye ababi balizikirira. Lwaki amaghanga geesigulana okudheema, n'abantu ni beeteesa ebiziramu? Bakyabazinga ab'oku nsi baafungiza, n'abafuzi baibwe beeteesa, badheemere Musengwa Katonda ni kyabazinga ye yasiiga omuzigo. Nga bakoba bati: “Ka twekutule ku ndhegere dhaibwe, era ka twetoole ebikoligo byaibwe mu nkoto!” Musengwa Katonda ali ku kityamo kye eky'obwakyabazinga mu igulu, abasekerera era anhooma entegeka dhaibwe edh'ekidoofu. Agho nga yeenayeena adhuunie abadhuuka, mu busungu obutiisa einho yaabakoba ati: “Kyabazinga wange ye nalonda, namuta ku lusozi lwange olutukuvu Sioni.” Agho kyabazinga yaakoba ati: “Ka mbakobere Musengwa Katonda kye yankoba. Yankoba ati, ‘Iwe oli mwana wange, olwaleero nkuzaire. Bw'onsaba eky'okufuga amaghanga goonagoona ndidha kukikugha, era nkughe ensi yoonayoona ebe yiyo. Amaghanga ago oligamenhamenha n'omwigo ogw'ekyuma, era waagamaniangula ng'oti ntamu ya muwumbi.’ ” Agho ni imwe bakyabazinga muwulire okulabulwa kuno, era imwe abafuzi ab'oku nsi mwege. Mugheereze Musengwa Katonda nga mumutya, mumukubire amakiryaivu nga mutengera, tiikulwa nga asungughala, mwazikirira; kuba asungughala mangu. Ba nkabi abo boonaboona Musengwa Katonda b'akuuma. Wo Musengwa Katonda, abazigu ndi na kamaala! Abali kuneefuukira baja nga beeyongera! Abantu kamaala bankoba mbu iwe Katonda tolimbeera. Ate nga iwe Musengwa Katonda, niiwe engabo mwe neewogoma, niiwe ompeesa ekitiisa, naatambula nga ndi mugumu. Ndheta Musengwa Katonda n'amaani goonagoona, yeena yanvugira ng'ali ku lusozi lwe olutukuvu. Nambaala, naatenduka, kabiri naazuuka, kuba Musengwa Katonda ankuuma. Tiitye lukunkumuli lwa bazigu, abagumbye okuneezungulula. Wo Musengwa Katonda, idha omponie, iwe Katonda wange! Abazigu bange boonaboona bakube empi ku matama, omulungule amaino g'aboonooni abo. Okuwonezebwa kuva eri iwe, Musengwa Katonda. Enkabi dho dhibe ku bantu bo. Katonda wange, iwe aidhi obutuufu bwange ndi kukweta otansiriikirira. Bwe nali ghagati mu buzibu, wanteewuluza. Idha ondhune, owulirise okusaba kwange. Bantu imwe, mulirekera li okusiiga eriina lyange enziro? Mulirekera li okugonza ebiziramu muganhulo, n'okujiira ku buguya? Aye mukimanhe, nga Musengwa Katonda yeeronderayo, era yeekuumira abo abamutya. Musengwa Katonda ampulira bwe mmweta. Bwe musungughala, obusungu butabasindikanga mu kwona. Mwefumintirize ku kino mu myoyo gyaimwe, nga muli mu buliri mulambaire. Mughengayo emisengo mu butuufu, era mwesigenga Musengwa Katonda. Abantu kamaala bakoba bati: “Wo! Tugwana twafuna bikalamu byereere! Wo Musengwa Katonda, tulingeku n'amaiso ag'ekisa!” Aye iwe eisanhu ly'ompaire mu mwoyo gwange lisinga ery'abo lye baba nalyo, nga bali mu mwero gw'emere yaibwe, n'ogw'omwenge ogw'emizabbibu. Bwe nambaala, ntenduka n'emiraala, kuba niiwe Musengwa Katonda wenka onkuuma obukalamu, ni ghabula akantuukaku naire. Wo Musengwa Katonda, wulirisa ebibono byange, era otansiriikirira bwe nsinda. Wulira okulira kwange, kuba niiwe ye nsaba, iwe Kyabazinga wange era Katonda wange! Mpuuna bwe pwi pwi pwi naakusaba, wampulira. Mu nkyonkyo neetegeka okuwulira ebiva y'oli. Iwe Katonda tosangaalira kwonoona naire. Era ekibi tokiganha kuseeta gh'oli naire. Toyenda na kulinga ku beesaakiriza, era okyagha abakozi b'ebibi. Ozikiriza abo boonaboona abaguya waakyagha abaisi n'abaghaayiriza. Aye nze, olw'okungonza einho, ndidha kwingira mu isinzizo lyo nkusinze mu kifo kyo ekitukuvu, nga nkukubira amakiryaivu okwoleka nga bwe nkutya. Wo Musengwa Katonda, nkulemberaamu mu ngira ey'obutuufu bwo kuba abazigu ndi na kamaala longoola engira mwe mbe ntambulire. Mu minwa gy'abazigu bange timuva kya mazima naire, mu myoyo gyaibwe benda bwa kuzikiriza. Ebibono byaibwe magombe geene, enimi dhaibwe badhoogeza bya buguya. Wo Katonda, basalire omusango gubasinge amagezi gaibwe geene n'agabe gabasuule. Babinge gh'oli olw'ebibi byaibwe kamaala, era n'olw'okukudheemera. Aye abo abakwesiga balisagamba era baayemba olw'eisanhu. Bakuumenga abo abakugonza kuba basangaavu inho olw'okuba iwe; kuba abagondera ebiragiro byo iwe Musengwa Katonda, obagha enkabi, era okugonza kwo kubawonia ebizibu ng'oti n'engabo. Wo Musengwa Katonda, otandhuuka na busungu, era otankangaivula na kiruyi. Wo Musengwa Katonda, idha ondhune, gampweire, mponia ebiinuma, nsigaire magumba meereere. Zeenazeena ndi agho ntyo, omwoyo n'omubiri. Aye Musengwa Katonda otalwa kumbeera. Ndhiriraamu, Musengwa Katonda, ondhirize obulamu; olw'okungonza einho mponia okufa; kuba mu bafu ghazira akwidhukira era mu bali e magombe ghazira akusaaka. Ndi munafu mwene olw'okusula nga nsinda. Obwire bukya ng'obuliri bwange buboze olw'okulira, n'akaito ke neeziziike kaatoonha amaziga. Amaiso gali kuunafugha, era gali kunfaamu olw'abazigu abandiza. Munveeku imwe mwenamwena abakozi ab'ebibi; kuba Musengwa Katonda awulira okulira kwange. Ampulirisa nga ndi kumusaba okumbeera era aidha kwiramu okusaba kwange. Abazigu bange boonaboona baja kugemwa ensoni n'entiisa era okutemya n'okuzibula nga bali kutebenta emisinde olw'okuswala. Wo Musengwa Katonda wange niiwe ye neesiga, mponia abankiriga era obalobere okuntuukaku. Tiikulwa nga bandhuzayuza ng'oti mpologoma, bankwekwebya nga ghazira n'ambeera. kale leka abankiriga bangeme, oba bankube enume ey'ekigwo, bandhite, era bandeke mu nkungu nga nfiire. Wo Musengwa Katonda, idha obakambughalire. Situka Katonda wange tala, olwanise ekiruyi ky'abazigu bange, kuba iwe toyenda kusaliriza. Abantu boonaboona basololeze gh'oli era obafuge ng'oli ghaigulu ghaibwe. Niiwe osala emisango egy'abantu boonaboona. Sala ogwange oyoleke nga bwendi omutuufu era nga bwenzira musango gwonagwona. Wo Katonda wange, oli mutuufu era weekebeedha emyoyo n'ebidhuubo eby'abantu. Lekeza ababi okukola obubi, oghe abo abakola obulungi okuba obukalamu. Katonda n'engabo mwe neewogoma, alokola abo abagondera ebiragiro bye. Katonda asala omusango mu butuufu, era abakozi b'ebibi abasalira omusango okubasinga. Omuntu yeenayeena bw'ateenenia, Katonda aja kughagala empiima ye. Amaze okudhuumuula akalaso ke, amaze okutegeka ebiisi eby'okubaitisa, era n'obulaso obwaka omuliro. Bona, omukozi w'ebibi aba ng'oti mukazi, yaatoola enda ey'ebibi, yaaba enda erimu entegeka edh'okukola ebibi, era yaazaala obuguya. Asima ebiina okutega baine, aye ate mwene yaabigwamu. Entegeka dhe edh'okukola ebibi dhimwiriraku mwene, era obukambwe bwene bw'akozesa n'obumutaaku enguma. Neeyanza Musengwa Katonda olw'obutuufu bwe, era nhemba enhembo edhisaaka Musengwa Katonda, oyo Katonda Ali Ghaigulu Yeene. Wo Musengwa Katonda waife, eriina lyo nga ikulu inho mu nsi yoonayoona! Ekitiisa kyo ekiswikirira eigulu lyonalyona, kisaakibwa ku minwa egy'abaana abato n'abo abayonka. Wataagho ekimante olw'abo abakola by'otayenda, okulobera abakulwanisa, n'abenda okulwana enzigu. Bweningirira eigulu lye wakola n'engalo dho, ni mbona omwezi ni muunienie bye wataagho, nkoba nti: Omuntu katyo ni ki, iwe okumudhuuba; era omwana w'omuntu ni ki iwe okumulumirwa? Aye ate nga wamukola ng'abulaku katono okuba nga Katonda, waamuvaaza engule ey'ekitiisa era waamugha okutiibwa. Wamugha okufuga ebintu byonabyona bye wakola. Ebintu byonabyona waabita mu buyinza bwe, entaama n'ente, n'ensolo dhoonadhoona edhiba mu nsiko, enhonhi, n'ebyenhandha, ni byonabyona ebyagaanibwa mu maadhi. Wo Musengwa Katonda waife, eriina lyo nga ikulu inho mu nsi yoonayoona! Neeyanza Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona, era ndidha kwogeranga ku by'okola ebyewuninkiriza. Ndidha kusangaala era nsagambire mu iwe; ndidha kwembanga nga nkusaaka, iwe Ali Ghaigulu Yeene. Bw'obonekaku abazigu bange bakyusa baalumuka, baagangalima baafa. Iwe olw'obutukuvu bwo osaze omusango waayoleka nga bwendi omutuufu. Abatatya Katonda obasaliire omusango gwabasinga, waazikiriza abakozi b'ebibi. Ghazira aja kubaidhukira naire ebyanda n'ebyanda. Abazigu bawoiregho ebyanda n'ebyanda, ebibuga byaibwe wabizikiriza, era tibaja kwidhukirwa naire. Aye Musengwa Katonda aba kyabazinga ebyanda n'ebyanda, atyama ku kityamo kye eky'obwakyabazinga kye yataagho okusaliraku omusango. Asalira ensi omusango mu butuufu, era asalira abantu omusango nga tasaliriza. Musengwa Katonda n'obulumukiro bw'abo abazira bwogerero, era n'obubudamo mu biseera ebizibu. Abo abakwidhi, obwesige bwaibwe babuta mu iwe, kuba Musengwa Katonda tiweerabira abo abatakabana okwidha y'oli. Mwembe enhembo edhisaaka Musengwa Katonda atyama mu Sioni; mukobere abamaghanga goonagoona ebyo by'akola. Musengwa Katonda afaayo inho ku abo abadaazibwadaazibwa, era tasiriikirira kulira kwaibwe. Yeesasuuza olw'omusaayi gwaibwe ng'abonereza abo ababaita. Wo Musengwa Katonda, nkusaba ondhune! Bona bwe ndaazibwadaazibwa abazigu! Ntoola mu ngalo dha walumbe nsobole okwemerera mu maiso g'abantu ab'e Yerusalemu, mbakobere byonabyona ebindeetera okukusaaka. Ndidha kusagamba olw'okundokola. Abatatya Katonda baagwa mu biina bye baasima okutega abantu abandi era baagwa mu ntuula beene dhe baatega. Musengwa Katonda yeeyoleike ng'asala omusango mu butuufu, era abakozi b'ebibi beetegamu beene n'ebikolwa byaibwe byene. Abakozi b'ebibi, n'abo boonaboona abava ku Katonda, ba kuja magombe. Abanaku tibaja kwerabirwanga buliidho, waire abaavu okuweeramu irala eisuubi ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, idha! Otaganha bantu kukunhooma! Abatatya Katonda boonaboona baleete gh'oli, obasalire omusango. Wo Musengwa Katonda, baleetere okutya, bategeere nga bantu buntu. Wo Musengwa Katonda, lwaki oba ghala otyo? Lwaki weegisa mu biseera ebizibu? Abakozi b'ebibi beebona nga ba ghaigulu era baakiriga abaavu. Emitego gyene gye batega banaibwe, n'egibe gibategemu. Omukozi w'ebibi yeesaakiriza olw'okwegomba kwe okubi, era omuntu oyo agwidhubanira eby'okufuna, ayogera bubi ku Musengwa Katonda era yaamunhooma. Omukozi w'ebibi nga bwe yeebona nga wa ghaigulu, tatwala Musengwa Katonda ng'ekikulu. Mu by'akola byonabyona talaadha Katonda. Omukozi w'ebibi kiisi ky'agemaku kimulamira. Tafaayo ku nsambo Katonda y'asaliramu bantu misango, era abazigu be ababona ng'omuzira kantu. Munda mule akoba ati: “Nzira kindhugumiza, tija kutuukaku kizibu kyonakyona ebyanda n'ebyanda.” Mu by'ayogera n'omwidhwire okukolima, okuguya, n'okwesoomera; olulimi lwe lwidhwire eitima n'okwonoona. Yeeteega abantu mu byalo, yaitira abantu mu ngiso abaziraku musango. Aleemesa abo abaziraku ababeera, ng'ayenda okubakola akabi. Yeegisa yaabeeteega ng'oti mpologoma eri mu ndungu. Yeegisa asobole okutuumira ku baavu n'okubagema, era yaabagemya mu lutuula lwe yaabakwekwebya. Abagwaku n'amaani ge amangi einho, baasigala ku itaka nga gabawoire. Munda mule akoba ati: “Katonda tafaayo! Yeeghembye mu maiso era kino taidha kukibona!” Wo Musengwa Katonda, idha! Katonda wange, kozesa omukono gwo ogw'amaani. Oteerabira abo abadaazibwadaazibwa! Lwaki abakozi ab'ebibi banhooma Katonda, ni badhuuba bati Katonda taja kubabonereza? Aye iwe obona, yii, weetegereza abali mu buzibu n'abadaazibwadaazibwa, era weetegeike okukozesa omukono gwo ogw'amaani. Oyo azira amubeera yeeta mu ngalo dho, kuba buliidho niiwe obeera abaghafu. Toolagho amaani g'omukozi w'ebibi n'omwonooni. Ja ng'omutondolamu okwonoona kwe, okutuusa lw'olikumumalamu. Musengwa Katonda ni kyabazinga ow'ebyanda n'ebyanda, abatamutya tibaja kubanga mu nsi ye. Wo Musengwa Katonda, iwe owulirisa okusaba kw'abo abagonvu, era obagumya emyoyo. Tega kutu owulirise bamulekwa n'abatuntuzibwa, obasalire omusango mu butuufu basinge, olwo ghabule omuntu yeenayeena ku nsi atiisatiisa obulamu bwa baine. Oba nga Musengwa Katonda ye neesiga, imwe mukana mutya okunkoba muti: “Guluka ng'enhonhi oje mu nsozi, kuba abakozi b'ebibi baghese obulaso bwaibwe, baata obusaale ku bugugha, era baalasa mu nzikiiza abo abagondera ebiragiro bya Katonda? Ghaligho omuntu omutuufu ky'asobola okukola, ng'ebintu byonabyona bifafaagaine?” Musengwa Katonda ali mu isinzizo lye eitukuvu, ekityamo kye eky'obwakyabazinga kiri mu igulu. Alingirira abantu, yaabeekebeedha, era yaamanha kye baliku. Musengwa Katonda yeekebeedha abatuufu n'abakozi b'ebibi, era tayendera irala abo abagonza ebikolwa eby'obukambwe. Aja kulagira omuliro ogw'amanda n'obuganga bwa salufa, okumagalika ng'oti maadhi ku bakozi b'ebibi, n'empewo ebabula okubafuuwa. Ebyo n'ebiri mu kikopo kye yabategekera okunhwa. Musengwa Katonda mutuufu era agonza ebikolwa eby'obutuufu. Abo abagondera ebiragiro bye n'abanaabanga mu maiso ge nga bamubona. Wo Musengwa Katonda, tubeere otuwonie, kuba tighakaaligho bantu bakaakutya iwe, waire okubaagho abakaakwesiga. Buli muntu aguya mwine, yaasuutiriza mwine ku munwa, aye nga mu mwoyo muguya. Wo Musengwa Katonda, sirisa abo abasuutiriza banaibwe, n'abo abeesaaka ebiziramu nga bakoba bati: “Ife mu kwogera mwe tufunira bye twenda. Ife ab'eminwa gyaife naani atukobaku?” Aye Musengwa Katonda akoba ati: “Leka ndidhe, kuba abakozi b'ebibi badaazadaaza abaavu era baakiriga abaghafu. Ndidha kukuuma abaavu n'abaghafu abo, kuba ekyo kye beegomba.” Ebisuubizo bya Musengwa Katonda byesigika ng'oti ni feeza alongooseibwa, ng'abisibwa mu muliro emikuzi omusanvu. Wo Musengwa Katonda, tukuume era otughambaatire, otuwonie abantu ab'oluse luno. Buli gh'olinga obona abakozi b'ebibi abatambula, era abantu bakibona ng'okukola ekibi kintu kya ghaigulu. Wo Musengwa Katonda, olikituusa gha obutanfaaku! Byanda na byanda? Olikituusa gha obutenda kuuningaku? Ndikituusa gha okugumira ebizibu bino? Ndikituusa gha okuwulira enaku ku mwoyo omusana n'obwire? Ndikituusa gha abazigu okumpangulanga? Wo Musengwa Katonda wange, mbeera otansiriikirira, ndhiriza amaani gange ndobe kufa. Abazigu bange basobola okukoba bati: “Tumumaze amaani!” Era baasagamba olw'okuba ngwire. Aye nze nkwesiga olw'okungonza einho, mu mwoyo gwange nsagamba kuba ndidhi ng'oidha kumponia. Ndidha kukwemberanga iwe Musengwa Katonda, kuba onkoleire bukalamu. Abasiru bakoba mu myoyo gyaibwe bati: “Katonda azirayo.” Baidhwire obukupya, bakola ebyenhinhasa era boonaboona bakola bikyamu byereere. Musengwa Katonda aba mu igulu yaalingirira ghansi, okubona oba nga eriyo omuntu alimu amagezi, asinza Katonda. Aye boonaboona baaghaba, boonaboona baidhwire bukupya. Ghazira akola kituufu, ghazira naire omulala ati. Aye abakozi b'ebibi bano boonaboona, abalya abantu bange ng'oti balya mere, kiki kyene kye bataidhi, ekibalobera okusinza Musengwa Katonda? Aye ni, baidha kuba mu kutya okw'amaani, kuba abatuufu Katonda b'afaaku. Abakozi b'ebibi balemya omwavu okutuukiriza entegeka dhe, ate nga Musengwa Katonda n'amukuuma. Katonda agwananga yaaleetagho alizaawula Isiraeli ng'ava mu Sioni! Musengwa Katonda bw'aliiriza abantu be obukombe, aba Yakobo balisagamba, aba Isiraeli baasangaala! Wo Musengwa Katonda, naani agwaine okuba mu isinzizo lyo? Naani agwaine okukusinza ku lusozi lwo olutukuvu Sioni? N'oyo omutuufu aziraku musango, ng'akola ekituufu, era nga by'ayogera muzira buguya. Tasiiga liina lya muntu yeenayeena nziro, takola mwine kibi, era taja ng'ageya baliraanwa be. Anhooma abo abatasanhusa Musengwa Katonda, aye yaata ekinhagansi mu abo abatya Musengwa Katonda. Atuukiriza bye yeeyamye, ni bwebimufiiriza takyusaamu. Bw'awola empiiya tasuubira magoba, era ole tasobola kumugula kulumiriza muntu aziraku musango. Omuntu ng'oti n'oyo ghazira kisobola kumutengeesa. Wo Katonda wange, nkweghembye nkuuma, niiwe ye neesiga. Nze nkoba Musengwa Katonda nti: “Niiwe Musengwa Katonda wange, nzira kikalamu kyonakyona okutoolaku iwe.” Abatuukirivu abali mu nsi balungi inho ebitaloodheka, era mbeesiimisa. Abo abagwidhubanira emisambwa, beereetaku beene ebizibu kamaala. Nze tija kubeeyimbaku nga baghaayo emisengo gyaibwe, era tija kusinza misambwa gyaibwe. Musengwa Katonda n'ekirungi kyonka kye ndi nakyo, oyo n'ekikopo ekyantegekerwa okunhwa, era obulamu bwange buli mu ngalo dhe. Ongabainia ebirungi kamaala, era bwenebwene omugabo gwange gwidhwire bikalamu byereere. Nsaaka Musengwa Katonda kuba angalagira, era ni mu bwire ghagati omwoyo gunkobera. Buli kaakyeire ndidhi nga Musengwa Katonda andi kumpi era ghazira kisobola kuntengeesa, kuba andi ghano gheene gha mukono gwange omusaadha. Kyenva ni nsangaala era ni nsagamba, zeenazeena ni mba mu miraala; kuba tiwandekulira agho ni bantwala magombe, oba okuleka omwiru wo akutya okuja mu bafu. Ondholeka engira entuusa mu bulamu; gh'oli n'aghali okusangaala okwidhuvu, mu mukono gwo omusaadha n'omuva okusagamba. Wo Musengwa Katonda, wulira okulira kwange nga nkusaba oyoleke obutuufu bwo. Ntegera kutu owulirise okusaba kwange okuziramu kuguya. Lingirira ensonga mu butuufu bwayo, oyoleke nga bwenzira musango. Oidhi omwoyo gwange, oidha waagukyalira obwire, waaneekebeedha wankenenula, aye ghaabula ekibi ky'ondhagaanamu. Tyogera bya buguya ng'oti n'abandi bwebakola. Ngondera by'olagira era neeghala okukola ebikolwa eby'obukambwe. Buliidho ntambulira mu ngira ye wandholeka, aghazira kugivaamu na kudaaliima. Wo Katonda wange, nkusaba kuba iwe ondhiramu. Tega kutu owulire bye nkoba. Yoleka okugonza kwo mu nsambo eyeewuninkiriza, iwe awonia abo abalumuka abazigu baibwe, ni baidha okwewogoma gh'oli gha mukono gwo omusaadha. Nkuuma ng'oti mboni ya liiso lyo; mpambaatira ng'oti n'enkoko bw'ekola obwana bwayo. Omponie abakozi b'ebibi abenda okunzikiriza, abazigu abo era abaisi abanzingiiza. Abantu abo bazira kusaasira mu myoyo gyaibwe naire, era mu kanwa baidhwire kwesaakiriza. Baanondoola era buti banzingiiza; baaningiriire butatemya basobole okunsuula ghansi. Bali ng'oti mpologoma nto eyeeteeze, eyenda okundhuzayuza. Wo Musengwa Katonda, idha olwane n'abazigu bange obaghangule! Kozesa empiima yo omponie, nve mu ngalo dh'abakozi b'ebibi. Wo Musengwa Katonda, kozesa omukono gwo omponie abantu abazira mugabo ghandi, okutoolaku mu bulamu obw'oku nsi. Baiguse okudaagadaaga kwe wabaterekera, ghasigale naghooku okundi okumala okwigusa n'abaana baibwe n'okubasina, ate balekereghooku n'abaidhukulu. Aye nze ndidha kulingiriranga amaiso go, kuba nziraku musango. Buli lwe nnaazuukanga ndidha kubanga musangaavu okukubona nga bw'oli. Wo Musengwa Katonda, nkugonza inho. Niiwe omukuumi wange. Musengwa Katonda n'olubaale mwe neegisa, era n'ekifo kyange eky'okwewogomamu, oyo n'antoola aghabi. Musengwa oyo ni Katonda wange, era n'engabo mwe neewoma; n'omulwanirizi wange amponia byonabyona. Ndirira Musengwa Katonda okumbeera, era yaidha yamponia abazigu bange Agwaniire okusaakibwanga. Olumbe lwali lunsibye emigugha, omuzigu ng'ayenda kunsaaniagho ng'oti mataba. Emigugha egy'e magombe gyaneezungulula, era okufa kwantega olutuula. Bwenali ndi mu buzibu nasaba Musengwa Katonda, naalirira Katonda wange ambeere; yawulira amamiro gange ng'ali mu isinzizo, era okulira kwange kwamutuuka mu kutu. Olwo ensi yaayuuga yeesunda, emisingi egy'ensozi gyatengeeta era gyadhugumira; kuba agho Musengwa Katonda yali asungughaire. Omwosi gwamuva mu nhindo, ate enimi edh'omuliro n'amanda agaaka, byamuva mu kanwa. Yaigulagho eigulu yaika ku nsi, nga ghansi gh'ebigere bye ghaligho ekire ekiirugavu bezigizigi. Yaika ng'ali ku kitonde ekiri n'amaghagha ekyetebwa kerubi, era nga kiri kuguluka naye, yaaziinhuukira mu mpewo. Yeeghemberera enzikiiza, era yeegisa mu bire eby'amaadhi agazigwire. Mu bimyanso ebyali agho, mwavaamu omugozi n'amanda agaliku enimi edh'omuliro, byaghaguza byabita mu bire eby'amaadhi agazigwire. Musengwa Katonda yaatyabuka oti lukuba mu igulu, oyo Ali Ghaigulu Yeene yaayogera n'amamiro ge, nga gali ng'oti n'omugozi era ng'oti n'omuliro ogw'amanda. Yaalasa obulaso bwe yaasansaania abazigu be; yaamyansa olukuba yaababingagho. Iwe Musengwa Katonda bwe wabakaabukira n'empiriito ey'omuuka ogw'omu nhindo yo n'ewulirwa, emisingi egy'ensi gyayerulwa, n'entobo y'enhandha yaaboneka. Okuva ghaigulu eyo yagolola omukono gwe yangema, yaanhinhulula mu maadhi agenda okuumira. Yamponia abazigu bange ab'amaani n'abo abankyagha; kuba baali ba maani inho okunsinga. Baanumba ku lunaku lwe nali mu buzibu obutaloodheka, aye Musengwa Katonda yambeera. Yantuusa mu kifo ekigazi yaabamponia, kuba nali nga nkola by'ayenda. Yansasula ng'ajiira ku butuufu bwange; yampa enkabi dhe kuba nziraku musango. Nze njiira ku biragiro bya Musengwa Katonda, era tigwangaku mu kibi kya kudaaliima kuva ku Katonda wange. Ebiragiro bye byonabyona mbigema butiribiri, era mu mateeka ge ghazira lye ngayaalirira. Mu maiso ge nzira musango, era neekuuma ndobe kugwa mu kibi. Musengwa Katonda kyava n'ansasula ng'ajiira ku butuufu bwange, era ng'ajiira ku ky'okuba nti nzira musango mu maiso ge. Wo Musengwa Katonda, oli mwesigwa eri abo abeesigwa y'oli; oli mulungi eri abo abalungi abaziraku musango. Oli mutukuvu eri abo ab'emyoyo emitukuvu, aye olabukira mangu abo abakozi b'ebibi. Olokola abo abagonvu aye waisa ghansi abo abeetwala nga ba ghaigulu. Wo Musengwa Katonda, onkunaanikiiza eitaala waamingaku enzikiiza. Ku lulwo nsobola okughangula eigye eiramba, era naaghalampa ebisenge mwe beegisa. Katonda ono kiisi ky'akola kiba kituufu; kiisi ky'asuubiza akituukiriza, era yaaba ngabo y'abo abamweyuna okubawonia. Ghazira Katonda wundi okutoolaku Musengwa Katonda; ghazira lubaale lundi lwa kwewogomamu okutoolaku Katonda waife oyo. Katonda oyo n'ampa amaani era yantoolera mu ngira ebizibu, yangumya ebigere ku itaka ng'oti bya mpongo, era yangumiza irala eyo ghaigulu mu nsozi. Andhegeresa okulwana entalo, naasobola okukozesa akalaso kale keene ak'ekyuma eky'ekikomo. Iwe Musengwa Katonda onkuuma era wandokola. Amaani ag'omukono gwo omusaadha gambeera mu bye nkola, era olw'okumbeera kwo ndi mukologho. Ogha ebigere byange okwetaaya nga ghazira angemaku, byaloba kutyerera ni ngwa. Nabingirira abazigu bange naabatuukaku era tyakyusa kwira okutuusa nga mmaze okubamulungula. Nabafumitafumita baaba nga tibasobola kusituka, baagwa ku itaka naabaniinaniinaku. Niiwe owampa amaani ag'okulwana olutalo olwo, abo abaanumba waabasuula ku itaka naabaniinaniinaku. Waleetera abazigu bange okukyuka baalumuka, naababona bwa nkoone, naazikiriza abantu abo abankyagha. Baalira nga benda okubabeera aye ghaabula abawonia; baalirira Musengwa Katonda aye yaaloba kubavugira. Nabasekula, naabasa ng'oti nkungu etwalibwa empewo, naabatyankirira ng'oti bityanka eby'omu nguudo. Wamponia abantu abadheemu, wanfuula omufuzi ow'amaghanga kamaala, abantu be nali tiidhi waabafuula bagheereza bange. Olwampuliraku bati, baatoolera okugondera ebiragiro byange, abamaghanga agandi baidha ye ndi nga baavula bwavule. Emyoyo nga gyabawaamu ira, era baavaayo mu bufo bwaibwe obugumu obw'okwegisaamu nga badhugumira. Musengwa Katonda mulamu! Oyo n'olubaale mwe neewogoma, agwaine asaakibwenga; Katonda oyo n'obulokozi bwange, agulumizibwenga! Katonda oyo anwaniragho n'abazigu bange, yampangulira amaghanga n'agafuga, yamponia abazigu bange. Bwenebwene ombeedie, abo abaanumbagana baasigala ghansi; omponiiza abo abakola eby'obukambwe. Kale ni ndidha kukusaakanga mu maghanga goonagoona, era ndidha kwembanga nga nsaaka eriina lyo. Katonda agha kyabazinga y'agonza obughanguzi, oyo ye yalonda amwoleka nga bw'amugonza einho, era oyo nga ni Daudi ni baidhukulu be ebyanda n'ebyanda. Eigulu lyoleka ekitiisa kya Katonda, waikendi yaatukobera oyo Katonda bye yakola n'engalo dhe. Buli lunaku lukobera lwinaalwo ekintu ekyo, era buli bwire bwakimanhisaaku ku bwinaabwo obubwiririra. Tibyogera, tibikozesa kibono kyonakyona, oba amamiro gaabyo okuwulirwa, aye ate amamiro gaabyo gabitabita mu nsi yoonayoona, era kye bikoba kyatuukira irala ensi y'ekoma. Mu ebyo byene Katonda mwe yazimbira endhuba edhu yaayo. Endhuba evaayo ng'oti n'omusaadha eyaakabayiza, era ng'oti n'omulumusi ow'amaani ali kwesunga okulumuka mu ntaka. Esituka ku luuyi olundi olw'eigulu, yaasenvula olugendo lwayo okulutuusa ku luuyi lundi. Ghazira kintu kisobola kwegisa ku kwokya kwayo. Musengwa Katonda yataagho amateeka ge na bwegendereza; gaiza obulamu mu mwoyo oguziriike. Kiisi Musengwa Katonda ky'akoba kyesigika, kifuula azira magezi okuba omugezi. Ebiragiro bya Musengwa Katonda bituufu, bisangaaza abo ababigondera; amateeka ga Musengwa Katonda matukuvu, gazibula amaiso. Okutya Musengwa Katonda kulungi; era kuligho ebyanda n'ebyanda. Okusala omusango okwa Musengwa Katonda tikubaamu kwekubira; era kuba kutuufu buliidho. Okusala omusango okwa Musengwa Katonda kwegombebwa okusinga zaabu, waire zaabu ole omukenenule; kudhuudhuula okusinga omudheenene, waire gule ogutoonha obutoonhe okuva mu bisasala. Ate era mu kusala omusango okwa iwe Musengwa Katonda, ole akugondera mw'alabulirwa, n'ole akwekuuma mw'afunira empeera enene. Naani asobola okubona ensobi dhe mwene? Wo Musengwa Katonda, nsonigha ebisobyo bye ngwamu nga tiidhi. Era nkuuma ndobe kugwa mu bisobyo nga ngendereire, otabiganha kunfuga. Olwo ndidha kuba omutukuvu era aziraku musango gwa kibi. Nkusaba osiime bye ndhogera era osiime n'ebidhuubo ebindi ku mwoyo. Wo Musengwa Katonda, niiwe olubaale mwe neegisa, era niiwe omulwanirizi wange! Musengwa Katonda awulire okusaba kwo mu bizibu byo, iwe kyabazinga. Katonda oyo owa Yakobo akuwonie abazigu. Akugheereze obuyambi okuva mu isinzizo lye eitukuvu, era akughe obughagizi okuva ku lusozi lwe Sioni. Asiime ebigheebwayo by'omugha byonabyona, era asangaalire emisengo gyo gyonagyona egyokebwa. Akughe byonabyona omwoyo gwo bye gwegomba, era akubeere okutuukiriza byonabyona by'otegeike. Olwo tukube emizira ng'oghangwire, era tube mu bikuudhuko olw'obughanguzi obwo, nga tusaaka Musengwa Katonda. Musengwa Katonda akughe by'osaba byonabyona. Buti ntegeire nga Musengwa Katonda aleetera kyabazinga we ye yasiiga omuzigo okughangula; awulira okusaba kwe ng'ali mu igulu lye eitukuvu, yaamugha obughanguzi obutaloodheka, ng'akozesa omukono gwe omusaadha ogw'amaani. Abalwani abandi beesigulira ku bigaali eby'omu lutalo, ate abandi ku mbalaasi, aye ife twesigulira ku maani ga Musengwa Katonda waife. Abo balitondoka baagwa ere, aye ife tulisituka twayemerera nga tuli bagumu. Wo Musengwa Katonda, gha kyabazinga obughanguzi, tukweghembye wulira okusaba kwaife. Wo Musengwa Katonda, olw'amaani go kyabazinga asangaire; era olw'obuyambi bwo asagambira ghaigulu. Omughaire byonabyona by'ayenda, era waamugha kye yasaba. Wamuleetera enkabi edhitaloodheka, era waamuvaaza engule eya zaabu omukenenule. Yakusaba obulamu waabumugha, waamugha obughangaazi obw'ebyanda n'ebyanda. Ekitiisa kye kikologho olw'obuyambi bwo; wamugha okumanhikana einho n'okufuga. Bwenebwene omugha enkabi ebyanda n'ebyanda era musangaavu inho olw'okuba oli naye. Kyabazinga yeesiga Musengwa Katonda, era olw'okuba oyo Ali Ghaigulu Yeene amugonza inho, ghazira kimutengeesa naire. Aligema abazigu be n'omukono gwe; omukono gwe omusaadha guligema abo abamukyagha boonaboona. Bw'aliboneka alibookya n'omuliro ng'ogw'oluyiira. Musengwa Katonda alibasaaniagho mu kiruyi kye; balikeenha n'omuliro. Kyabazinga alizikiriza abaana baibwe okubamala ku nsi, era taja kulekera okutuusa nga boonaboona abamazeegho. Waire bategeka okumukola akabi oba okuyiiya ngeri y'okumutegamu, entegeka dhaibwe tidhirituukirira; kuba bw'alibalingirizaamu akalaso ke, balikyuka baalumuka bulumuke. Wo Musengwa Katonda, ogulumizibwenga buliidho olw'amaani go. Ife tunaayembanga era twakusaakanga olw'obukumu bwo. Katonda wange, Katonda wange, lwaki ondekuliire agho? Lwaki oba ghala otyo n'otanhamba, n'okuwologoma kwange ni kutakutuukaku naire? Wo Katonda wange, ndira omusana gwonagwona, aye waaloba kundhiramu; naalira n'obwire aye naaloba kufuna kuwoleeraku naire. Ate nga niiwe Omutukuvu, asaakibwa Isiraeli yoonayoona. Niiwe badhaadha baife ye baataamu obwesige, baakwesiga era waabawonia. Baakulirira era waabalokola; baakwesiga era waabawonia okuswala. Aye nze ndi ng'oti lugereegere tikaali muntu, ndi nseko dha balamu era abantu ye banhooma. Boonaboona bambona ng'omudoofu, bankongoola, baatengeesa n'emitwe nga bakoba bati: “Yeesiga Musengwa Katonda, lwaki buti tamuwonia? Oba nga Musengwa Katonda amugonza lwaki tamuyamba?” Ate nga niiwe owantoola mu nda ya maama, ni bwe nali ku mabeere nga nhonka ng'onkuuma. Mu kuva mu nda nateebwa mu ngalo dho, era kasookanga maama anzaala niiwe Katonda wange. Otamba ghala, ebizibu bineezungulwire, ate ghazira wa kuunhamba. Abazigu kamaala baneezungulwire ng'oti gate galume; oti ni gale geene agafulagani agava ku itale ku Bashani. Baasaamiriiza eminwa, bali ng'oti mpologoma eyeeruga ng'ate bw'ewologoma. Zeenazeena mpoiremu ndi kiwooboloolo, buli igumba liviire ku buyungiro bwalyo, omwoyo gunseeneine. Amaani gankaze ng'oti n'olujo olukalanga, olulimi lwaneesibira ku kibuno naasigala agho mu nkungu ng'omufu. Ekikuukuulu eky'abakozi ab'ebibi kineezungulwire, bali ng'oti gabwa geene. Banfumiite engalo n'ebigere. Amagumba gange goonagoona geegeze, abazigu baaningaku baaneerolera. Bagabana ebivaalo byange nga bakuba akalulu, babone buli muntu ky'atwala. Aye Musengwa Katonda, otamba ghala! Niiwe omuyambi wange, yangughaku ombeere. Mponia empiima, otoole obulamu bwange mu maino g'embwa edho. Mponia okuliibwa empologoma edho omponie okufulibwa n'amayiga g'embogo edho. Ndidha kukoberanga abantu bange by'onkoleire; ndidha kukusaakanga nga ndi mu bantu abeesoloiza okukusinza. Musaake Musengwa Katonda imwe mwenamwena abamutya. Mumughe ekitiisa imwe mwenamwena baidhukulu ba Yakobo! Mumutye imwe mwenamwena Abaisiraeli, kuba taloba kufaayo oba okutuumya amaiso oyo adaaga; bwenebwene tamulekulira agho, aye amuwulirisa buli lw'amulirira. Nga ndi mu bantu kamaala abeesoloiza, ndikusaaka olw'ebyo by'okola. Ndighaayo kye neeyama, nga ndi mu maiso g'abo abakutya. Abaavu balirya baiguta; abo abanoonia Musengwa Katonda balimusaaka! Mbendeza mubenga bwera ebyanda n'ebyanda! Okuva ku ndhuyi dhoonadhoona edh'ensi amaghanga galiidhukira Musengwa Katonda. Galikyuka gaira y'ali; ebika byonabyona birimusinza; kuba obufuzi bwonabwona bwa Musengwa Katonda, era oyo n'afuga amaghanga. Bwenebwene abo boonaboona ab'oku nsi abeekudumbaza, n'abo boonaboona abantu obuntu abafa, balyeyala mu maiso ge nga kw'otaire na kiisi muntu atasobola kwekuuma mwene nga mulamu. Ense edh'abaliiragho dhirimugheereza, abantu balighayira oluse olwidha ku Musengwa Katonda, era balikobera abo abaja okuzaalibwa, nga Musengwa Katonda bw'awonia abantu be. Musengwa Katonda n'omwayi, nze ndi ntaama ye era nzira kye ndhulirira. Aghali eisubi eirungi, gh'andeka okuwuumulira, era antwala aghali amaadhi amalaavu. Omwoyo gwange agwizaamu amaani, yambisa mu ngira edh'obutuufu, nga bwe yasuubiza. Era ni bwemba nga ndi kutambulira mu kikonko ekiidhwire enzikiiza etiisa ng'oti kufa, ezira kibi kye ntyamu, kuba iwe oli ninze. Mpulira emiraala bw'oba ng'ogemye omwigo gwo ogunkuuma, era ng'ogemye n'ogwo ogundholeka engira. Ontegekera embaga wantyamya, ng'abazigu bange babona. Wanfuula omugeni ow'ekitiisa ng'onsiiga omuzigo ogw'akawoowo, wampa eby'okunhwa okutuusa ku nkooye. Bwenebwene olw'okungonza kwo n'olw'okunsaasira kwo, oidha kubanga ghalala ninze, enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwange. Era nga nkaagheeragho tija kuvanga mu ndhu ya Musengwa Katonda. Ensi ya Musengwa Katonda n'ebigiriku byonabyona; n'Abantu boonaboona abali ku nsi ba Musengwa Katonda; kuba n'eyagikola, yaagizimba ku nhandha eri ghansi ghaayo, era yaakuba emisingi gyayo ghansi gh'entobo y'enhandha. Naani oyo aikirizibwa okuniina ku lusozi lwa Musengwa Katonda? Era naani aikirizibwa okwingira mu isinzizo lye eitukuvu? N'oyo ow'omwoyo omunaabuufu era akola ebituufu; oyo atasinza bitali Katonda, oba okulayirira obwereere. Musengwa Katonda aja kumugha enkabi; Katonda omulokozi we taja kumubonamu kibi kyonakyona. Abantu abali ng'oti n'oyo n'abanoonia Katonda, era ni baidha mu maiso ga Katonda wa Yakobo. Mwigulegho endhigi bukalamu, mughaluzeeyo endhigi enkaire edh'eira, Kyabazinga omukologho aingire. Naani oyo Kyabazinga omukologho? Ni Musengwa Katonda, ow'amaani agataloodheka era Aghanga Ebintu Byonabyona Musengwa Katonda oyo aghangula mu buli lutalo. Mwigulegho endhigi bukalamu mughaluzeeyo endhigi enkaire edh'eira, Kyabazinga omukologho aingire. Naani oyo Kyabazinga omukologho? Musengwa Katonda Afuga Amagye ni Kyabazinga omukologho. Wo Musengwa Katonda, niiwe ye nsaba. Katonda wange, niiwe ye neesiga, mponia okuswala otaganha bazigu bange kuneeyagaliraku. Bwene otaganha abo abasuubirira mu iwe kuswala, aye abo ab'empwitu abakudheemera, ka baswale. Wo Musengwa Katonda, mmanhisa bw'oyenda neebise, era ndhegeresa okutambula nga bw'oyenda ntambule. Ndagirira era ondhegerese okutambulira mu mazima go, kuba niiwe Katonda era omulokozi wange mwe nsuubirira buliidho. Wo Musengwa Katonda, oteerabira nga bw'obairenga ng'otusaasira era ng'otugonza inho, okuva eira n'eira. Otaidhukira bibi byange na bisobyo byange eby'omu, buto aye olw'okugonza kwo okungi, n'olw'obulungi obw'eriina lyo, nze ondidhukiranga. Olw'okuba Musengwa Katonda mulungi era nga mutuufu, kyava n'agalagira aboonooni engira. Abateekudumbaza abalagirira mu kusalagho okutuufu, era abamanhisa by'ayenda. Okugonza kwa Musengwa Katonda okungi n'obwesigwa bwe, byeyolekera mu nsambo y'atwalamu abo abakuuma endagaano ye era ni bagondera ebiragiro bye. Wo Musengwa Katonda, ku lw'obulungi obw'eriina lyo nsonigha ebibi byange, kuba biri kamaala inho. Omuntu oyo atya Musengwa Katonda, Musengwa Katonda alimulagirira engira entuufu okugema. Mwene anaabanga n'ebirungi kamaala, ate abaana be n'abaidhukulu balitwala ensi. Musengwa Katonda aba mukagwa w'abo abamutya, era akakasa endagaano ye nabo. Amaiso gange ngata ku Musengwa Katonda buliidho, kuba n'anteekuluza mu lutuula olw'omuzigu wange. Wo Musengwa Katonda, otankuba nkoone aye nkusaba ondhune, kuba nsigaire zenka era ndaazibwadaazibwa. Obweraliikirivu buneeyongeireku ku mwoyo, ntoola mu kudaazibwadaazibwa kuno. Lingirira okudaazibwadaazibwa kwange n'obuzibu bwe ndimu, onsonighe ebibi byange byonabyona. Lingirira obungi obw'abazigu bange era obone nga bwe baneeguguna nga benda bwa kundhita Kuuma obulamu bwange era omponie, kuba niiwe ye neesiga, otandeka kuswala! Wo Musengwa Katonda, nkusaba obwesigwa n'obutuukirivu binkuumenga, kuba eisuubi lyange liri mu iwe. Wo Katonda wange, nunula Abaisiraeli abantu bo, obatoole mu bizibu byaibwe byonabyona. Wo Musengwa Katonda, sala omusango oyoleke nga bwe nziraku kinvunaanibwa, kuba mbairenga mwesigwa y'oli, aghazira kudaaliima naire. Wo Musengwa Katonda, neekebeedha era ondebe; lingirira omwoyo gwange n'ebidhuubo byange, kuba okugonza kwo okutakoma n'okunkuuma, era mu bwesigwa bwo mwe ntambulira. Tyeyimba mu bantu baguya, era tyereeterezaaku bantu batali beesimbu. Tyenda naire kubita na bakozi ba bibi, era neeghala okutyamira mu babi. Wo Musengwa Katonda, okumanha nga nziraku musango, nnaabye mu ngalo, era naatambula okwezungulula alutaari nga nkusinza. Nja nga nhembera ghaigulu olwembo olw'okukusiima, nga nkobera abantu ebyo by'okola ebyewuninkiriza. Wo Musengwa Katonda, ngonza endhu yo mw'oba, n'ekifo ekitiisa kyo ghe kibonekera. Otantwaliza ghalala n'aboonooni, oba okusaaniagho obulamu bwange aghalala n'abatemo, abayiiya okukola ebibi buli kaseera, era abaidhwire enguzi. Aye nze atambulira mu bwesigwa, nsaasira era onnunule. Nhemereire aghatuufu, ndidha kusaakanga Musengwa Katonda nga ndi mu bantu be abeesoloiza okumusinza. Musengwa Katonda n'entaala yange emmuliikirira era n'omulokozi wange, kale ni ghazira ye ntya. Musengwa Katonda n'ekisenge ekigumu mwe neewogoma, kale ni ghazira alintiisatiisa. Abakozi ab'ebibi bwebaanumba nga bali ng'oti benda kundya bulye, beene abo abazigu bange baja kugangalima ere bagwe. Ni bweririba eigye nga n'erinzingiiza okuunumba, tija kuwuliramu kutya naire. Abazigu bange ni bwebantanulaku olutalo, nze ndidha kuba mugumu. Ekintu kirala kiti kye nsaba Musengwa Katonda, kye nhenda kiri kirala nti mbenga mu ndhu ya Musengwa Katonda enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwange, okulingirira obulungi bwa Musengwa Katonda, n'okumusaba angalagire; kuba mu biseera ebizibu aja kumpa obubudamo, aja kunkuumira mu ndhu ye, ante ghaigulu ku ibaale abazigu ye batatuuka. Olwo mbe nga mpangwire abazigu bange abaneezungulwire; olwo nkube emizira nga mpaayo emisengo mu ndhu ye, era nhembere Musengwa Katonda enhembo edhimusaaka. Wo Musengwa Katonda, otansiriikirira nga ndi kulira! Nsaasira ondhiremu! Wankoba oti: “Idha onsinze.” Mpegaano nze nkoba nti: “Musengwa Katonda, ndidhie okukusinza otaneegisaaku.” Otansungughalira nze omugheereza wo, otaaminga mu maiso go. Niiwe omubeezi wange. Otansuula ere na kundekulira agho, Katonda wange iwe obulokozi bwange. Waire bbaaba ni maama bandekulira agho, Musengwa Katonda ananzaala. Wo Musengwa Katonda, ngalagira bwe mbe neebise, era ombise mu ngira entuufu, kuba ndi n'abazigu. Otandekulira agho bazigu kunkola kye benda, kuba abaguya abo baanumbye era bali kuneesoomera okunkankada. Aye nze nkakasa bukalamu nti ndibona nga Musengwa Katonda bw'ali omulungi: nga nkaali ku nsi mu bulamu buno. Weesige Musengwa Katonda otawaamu maani, guma omwoyo. Bwenebwene weesige Musengwa Katonda. Wo Musengwa Katonda, iwe olubaale mwe neewogoma, nze ndi kukulirira: otaloba kumpulira. Bw'onsiriikirira ndidha kuba ng'oti n'abo abaaja e magombe. Ganha owulirise okulira kwange, nga nkusaba okumbeera, era nga nsituliire emikono eri eisinzizo lyo eitukuvu einho. Otantwaliza ghalala n'ababi, n'abo abakozi b'ebibi aboogera obukalamu ni banaibwe, ate nga mu myoyo gyaibwe baidhwire enge. Basasulemu ekigwana ebikolwa byaibwe n'ebibi bye bakola. Basasule ekyo ekigwana ebyo byonabyona bye baakola; ekyo ekibagwaniire ky'obe obaghe. Olw'okuba banhoomerera ebyo Musengwa Katonda by'akola n'ebyo bye yatonda, aja kubabonereza era abazikirize. Musengwa Katonda asaakibwe, kuba yawulira okulira kwange, nga ndi kumusaba. Musengwa Katonda n'amaani gange era n'engabo yange, oyo ye neesiga n'omwoyo omulala. Ambeera era yansanhusa, ndidha kumwembera olwembo olw'okumusiima. Musengwa Katonda n'amaani g'abantu be, era n'ekisenge ekigumu kyabazinga we ye yasiiga omuzigo mwe yeewogoma. Wo Musengwa Katonda, lokola abantu bo, era oghe enkabi abo be weerobozaamu, iwe obenga mwayi waibwe, era obalabirirenga ebyanda n'ebyanda. Imwe abali mu igulu, musaake Musengwa Katonda, mwatule nga Musengwa Katonda bw'ali ow'ekitiisa era ow'amaani. Mwatule muti eriina lya Musengwa Katonda liri n'ekitiisa, musinze Musengwa Katonda ng'aboneike mu butukuvu bwe. Amamiro ga Musengwa Katonda ogawulirira ku maadhi; Katonda ow'ekitiisa abwatuka ng'oti lukuba; Musengwa Katonda awulirwa ku maadhi amangi. Amamiro ga Musengwa Katonda gali n'obukumu; amamiro ga Musengwa Katonda gawulikika nga ga buyinza. Amamiro ga Musengwa Katonda gamenha emivule; Musengwa Katonda amenha emivule egy'e Lebanoni. Atuumya ensozi edh'omu Lebanoni ng'oti nte nto, era yaatuumya Sirioni ng'oti n'embogo enume entototo. Amamiro ga Musengwa Katonda gavaamu enimi edh'omuliro edhimyansa. Amamiro ga Musengwa Katonda gatengeesa eirungu; Musengwa Katonda atengeesa eirungu ery'e Kadeshi. Amamiro ga Musengwa Katonda gatengeesa emiti emikologho, era gaakunkumusa amakaba okuva ku miti gyonagyona, n'abali mu isinzizo lye boonaboona baayasiikana bati: “Katonda wa kitiisa!” Musengwa Katonda n'afuga omwidhuzo gw'amaadhi; afuga nga ni kyabazinga ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda aghenga abantu be amaani, era aghenga abantu be enkabi babe miraala. Wo Musengwa Katonda, ndidha kukusaakanga buliidho, kuba wamponia, waalobera abazigu bange okuneeyagaliraku. Wo Musengwa Katonda wange, nakulirira okumbeera, era wamponia. Wantoola mu bafu, wandhiriza obulamu, naaloba kuja magombe. Musaake Musengwa Katonda imwe mwenamwena abamutya! Mwidhukire Omutukuvu by'akoze mumusiime! Kuba obusungu bwe bubaagho kaseera buseera, aye obulungi bwe bubaagho mu bulamu obw'omuntu bwonabwona. Omuntu asobola okulira obwire bwonabwona, ate bwe bukya yaaseka. Bwe nali nga ndi bukalamu, naja neekiina nga nkoba nti: “Ezira kirindhugumiza.” Iwe olw'obulungi bwo wankuuma naaba mugumu ng'oti lusozi, aye bwe watuuka ku ky'obutenda kuuningaku, naatya inho. Wo Musengwa Katonda, nakulirira era naakusaba okumbeera. Bwe nfa oganhulwamu ki? Bwe nja e magombe, enkungu erikusaaka? Erikobera abantu obwesigwa bwo? Wo Musengwa Katonda, mpulira era ongemerwe ekivunika. Wo Musengwa Katonda, mbeera! Onkyukiiza okulira kwange waakufuula kukina, onsibwire ebikaakaati eby'okunakughala wandhidhuza okusangaala. Olw'ekyo ndidha kukusaakanga n'omwoyo gwange gwonagwona obutasirika. Wo Musengwa Katonda wange, ndidha kukusiimanga ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, niiwe ye neesiga otandeka kuswala. Niiwe Katonda ow'obutuufu, nkusaba ondokole. Tega kutu ompulirise, yangughaku omponie, onfuukire olubaale olw'okwewogomamu era ekimante ekigumu ekineezungulwire eky'okumponia. Bwenebwene oli ng'oti lubaale era ng'oti kimante kigumu mwe neewogoma; ku lw'obulungi obw'eriina lyo ngema ku mukono ombise aghabi. Mbisa aghalungi ndobe kugwa mu lutuula lwe banteze, kuba niiwe ye neesiga. Ntaire obulamu bwange mu ngalo dho, kuba onnunwire, niiwe Musengwa Katonda omwesigwa. Toyenda abo abeesiga ebisinzibwa ebitali Katonda, ebizira muganhulo, aye nze neesiga iwe Musengwa Katonda. Ndidha kusangaalanga era nsagambenga olw'okugonza kwo okutakoma; kuba obona okudaazibwadaazibwa kwange, era ofaayo ku bizibu byange. Toganhie bazigu bange kuntuukaku, era ompaire eidembe neetaaya. Wo Musengwa Katonda, nkusaba ondhune, kuba ndi mu buzibu, amaiso gali kuunafugha olw'enaku era zeenazeena mpweireiremu irala amaani. Obulamu bwange buseeneine olw'enaku n'emyaka gyange gyakendeera olw'okusinda. Amaani gampwamu olw'ebiinuma ku mwoyo, n'amagumba gaanafugha. Abazigu bange boonaboona bambona nga ndi kiwooboloolo; ab'oku muliinaano baaneenhinhata; bakagwa bange bantya era abambona mu nguudo baanumuka. Abantu nabava ira mu birowoozo ndi oti n'eyafa, nfuuse ng'oti n'ensuwa emaniangwike ye baswire ere. Bwenebwene mpulira abantu kamaala nga boogera obwama; buli ghe nninga mpulira kutya kwereere nga baneegeyaamu, era nga beekobaana okundhita. Aye nze neesiga iwe Musengwa Katonda. Era nkyogera nti: “Niiwe Katonda wange.” Obulamu bwange buli mu ngalo dho; ntoola mu ngalo dh'abazigu bange abankiriga. Nningaaku n'amaiso ag'ekisa, ondokole olw'okugonza kwo okutakoma. Wo Musengwa Katonda, otandeka ni nswala, kuba niiwe ye nsaba. Abakozi b'ebibi baswaze, baje e magombe nga basiriikiriire. Sirisa abaguya abo kuba baidhwire okwebona. Boogera bubi ku bantu abatuufu nga babanhoomerera. Bwenebwene ebirungi biri kamaala, by'oterekeire abo abakutya. Abantu boonaboona babona by'okolera abo abakwesiga. Obagisa gh'oli, waalobera abo ababeekobaana baaloba kubatuukaku. Obakuumira agheekusifu waabawonia ebivumo eby'abazigu baibwe. Musengwa Katonda asaakibwe, kuba yangonza inho ebitaloodheka, bwe nali nga neezungulwirwa abazigu era ni baanumba. Mu kutya okungi nadhuuba nti “Oba katyo aminze gh'ali!” Aye bwe namulirira yampulirisa nga ndi kumusaba okumbeera. Mugonzenga Musengwa Katonda imwe mwenamwena abamusinza, Musengwa Katonda akuuma abo abamwesiga, aye abonereza nga bwe kigwaniire abo abeetwala nga ba ghaigulu. Mwiremu amaani era mugume emyoyo, imwe mwenamwena abasuubirira mu Musengwa Katonda. Wa nkabi oyo asoniyibwa ebyonoono bye, ebibi bye ni bimutoolebwaku. Wa nkabi oyo Musengwa Katonda y'abala ng'azira kibi, era nga mu mwoyo gwe muzira buguya. Bwe nali nkaali kwatula bibi bye nakolanga nagoogomba, kuba nawologomanga olunaku lwonalwona. Wambonerezanga omusana n'obwire, amaani gampweramu irala ng'oti n'ebisimbe bwe bikala okw'endoboozi. Agho naayatula y'oli ebibi bye nakolanga, era naaloba kukugisa mikuzi gye nayonoonanga. Naakoba nti: “Nteekwa okwatula okwonoona kwange ye Musengwa Katonda.” Agho weena wansonigha omusango ogw'ebibi bye nakola. Kyenva ni nkoba kiisi akutya, akusabenga mu biseera eby'enaku, olwo ebizibu ebyekuluumulula ng'oti mwiga gwa mwidhuzo lwe bitalimutuukaku. Oli kifo kyange mwe neewogoma, niiwe omponia ebizibu wandhidhuza eisanhu olw'okuwonezebwa. Musengwa Katonda ankoba ati: “Ndidha kukugalagiranga era nkwegerese ensambo ey'okwebisaamu, era ndidha kukulagiriranga nga nkulabirira. Otabanga ng'embalaasi oba enhumbu edhizira kutegeera, edhitasobola kukola muntu ky'ayenda, okutoolaku nga adhisibyemu ekyuma mu kanwa n'enkoba mu kifuba, memale ni dhikola ky'ayenda.” Ebizibu ebiidhira ababi biri kamaala, aye Musengwa Katonda agonza abo abamwesiga n'okugonza okutakoma. Imwe abatuufu musangaale era musagambe olw'ebyo Musengwa Katonda by'akola. Imwe abagondera ebiragiro bye, mukube emizira. Imwe abatuufu musagambe olw'ebyo Musengwa Katonda by'akola; kituufu okumusaaka imwe abagondera ebiragiro bye. Mukube endingidi nga musaaka Musengwa Katonda, mutabulemu n'entongooli ey'enkosi eikumi. Mumwembere olwembo oluyaaka, mukube ebivuga n'obukugu muteeku n'emizira egy'amaani. Musengwa Katonda kiisi ky'akoba akituukiriza, era kiisi ky'akola kyoleka nga bw'ali omwesigwa. Ayenda abo abakola ebituufu n'abo abatasaliriza; okugonza kwa Musengwa Katonda eri abantu tikukoma. Musengwa Katonda yalagira eigulu lyakolebwa; ebiririmu byonabyona byakolebwa olw'ekibono kye. Yasololeza amaadhi ag'enhandha goonagoona ghalala; amaadhi ag'oku ntobo y'enhandha yaagakuumira ghalala, ng'oti n'omuntu bw'atereka ebintu bye mu byagi. Ensi yoonayoona etyenga Musengwa Katonda! Kiisi kiri ku nsi kimughe ekitiisa; kuba yayogera bwogere ensi yaabaagho, yaalagira bulagire buli kintu kyabaagho. Amaghanga bwe geekobaana, Musengwa Katonda yaagalemya; abantu bwe bategeka ebyaibwe Musengwa Katonda abitabulatabula. Aye mwene bw'ategeka ebibye bituukirira ebyanda n'ebyanda; ebidhuubo bye bisigalagho ense n'ense. Eighanga eriri ni Musengwa Katonda nga ni Katonda waalyo, lya nkabi; abantu Musengwa Katonda b'alonda okuba ababe, ba nkabi. Musengwa Katonda aba mu igulu yaalinga ghansi, yaabona abantu boonaboona. Ng'ali ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, alingirira abantu boonaboona ababa ku nsi. Oyo eyawumba emyoyo gy'abantu boonaboona, ategeera byonabyona bye gikola. Kyabazinga okuba n'eigye ery'amaani ti n'ekimuwonia okughangulwa, ate omulwani okuba n'amaani kamaala ti n'ekimuleetera okughangula. Ole aba yeerimba bw'asuubira okughangula olutalo n'embalaasi; amaani gaayo amangi tigasobola kumuwonia. Bona eno, Musengwa Katonda alabirira abo abamutya, era abo abasuubirira mu kugonza kwe okutakoma abawonia okufa, yaabakuuma nga balamu mu biseera eby'endhala. Eisuubi lyaife liri mu Musengwa Katonda; oyo n'atubeera era oyo n'engabo yaife. Bwenebwene emyoyo gyaife misangaavu olwa Musengwa Katonda, kuba twesiga eriina lye eitukuvu. Wo Musengwa Katonda, tugonzenga obutalekera, ng'eisuubi lyaife lyonalyona bwe liri mu iwe. Ndidha kusiimanga Musengwa Katonda ebiseera byonabyona, tija kulekera kumusaakanga. Nze neenhumiriza mu Musengwa Katonda, imwe abadaazibwadaazibwa muwulire era musangaale. Muneeyimbeku twatule nga Musengwa Katonda bw'ali omukulu, era tusaakire ghalala eriina lye. Nasaba inho Musengwa Katonda yankolera kye nayenda, yamponia okutya kwonakwona. Abo abadaazibwadaazibwa oyo ye beesiga era baasangaala, taja kubaleka kuswala. Omuntu omunaku Musengwa Katonda amuwulira yaamuwonia, yaatoolagho ebizibu bye byonabyona. Malaika wa Musengwa Katonda akuuma abo abatya Musengwa Katonda, yaabawonia ebizibu. Mwidhe mubone Musengwa Katonda nga bw'ali omulungi! Ba nkabi abo abamwesiga! Mutye Musengwa Katonda imwe abamusinza, kuba abo abamutya ghazira kye badhulirira. Ni bwedhiba empologoma edh'amaani dhibula emere, aye abo abasaba Musengwa Katonda tibabulwa kintu kirungi. Mwidhe baana bange mumpulirise, ndidha kubeegeresa okutya Musengwa Katonda. Naani oyo ayenda okufuna obulamu, era eyeegomba okughangaala nga musangaavu? Akuume olulimi lwe lulobe kwogera bibi, n'omunwa gwe gulobe kwogera bya buguya. Ave mu kukola ebibi akole ebituufu, anoonie eidembe era alitambuliremu. Amaiso ga Musengwa Katonda tigava ku batuufu, era talekera kuwulirisa kusaba kwaibwe. Aye abo abakola ebibi abakambughalira, bwe bafa abantu ab'oku nsi baabeerabira. Abatuufu bwe basaba okubeerwa, Musengwa Katonda abawulira yaabawonia, era yaatoolagho ebizibu byaibwe byonabyona. Abo abawoiremu amaani, Musengwa Katonda tabasuulirira, era alokola abo abaweireiremu irala eisuubi. Ebizibu ebigwa ku batuufu biri kamaala, aye Musengwa Katonda abawonia yaatoolagho ebizibu byaibwe byonabyona. Akuuma amagumba gaibwe goonagoona, ghaabula erimenhekaku waire eirala liti. Aidha kuleetera omukozi w'ebibi okufa olw'ebibi bye, era abo abakyagha abantu abatuufu abasalire omusango gubasinge. Musengwa Katonda anunula obulamu bw'abagheereza be, ghazira ku abo abamwesiga aja kusalirwa musango kumusinga. Wo Musengwa Katonda, balumbe abo abaanumbagana, balwanise abo abaanwanisa. Gema engabo enene n'entono, ositukiremu oidhe ombeere. Bbeeda amafumo aga buli nsambo, ogoolekeze abo abaamingirira. Onkobere oti oidha kumponia abazigu. Abo abayiiga obulamu bwange baswaze era banhoomebwe! Era oyemereze abo ababaire baidha n'entegeka ey'okuunumba, obairirizeeyo nga n'okutegeera tibategeera. Malaika wa Musengwa Katonda k'abasindiikirize, babe ng'oti musinsi empewo gw'efuuwa obw'ere. Ka baje mu nzikiiza ni mu butyerezi, nga malaika wa Musengwa Katonda ababingirira. Bantega olutuula mu nkweko aghazira nsonga, era baasima ebiina okuntega nga nzira kye mbakoze. Aye ka batuuke ku kuzikirizibwa nga tibaidhi, olutuula lwe baagisa lugemye beene abo, balugwemu bazikirire. Olwo ndisagamba olwa Musengwa Katonda, era naasangaala kuba yandokola. Ndisaaka Musengwa Katonda n'amaani gange goonagoona, nti: “Wo Musengwa Katonda, naani ali ng'oti niiwe? Iwe atoola omunafu n'omuwonia ow'amaani amuswikirira, era atoola omwavu n'omuwonia amunhagaku ebibye?” Abadhulizi abaguya basituka bampaama ebintu bye ntaidhiiku naire. Bwe mbakolera ebirungi bansasulamu bibi, baaleetera omwoyo gwange okuwaamu amaani. Ate nga beene bwe baali abalwaire, nze nanakughala, neerumya nga nsiiba endhala, naasaba nga nkotaimya omutwe, ng'oti nsabira mukagwa wange oba muganda wange. Naatambula n'amakono ku mutwe ng'oti n'alira inhina. Aye lwe nagwa mu bizibu, beene baasangaala busangaale, beesoloza, baaneezungulula, bankongoola, ni be nali tiidhi bankuba nga tibalekera naire. Beekalangula okunkiina ng'oti n'abatatya Katonda bwe bakola, baaningirira nga baneeguguna. Wo Musengwa Katonda, onaabalingirira obulingirire otyo kutuuka li? Mponia obukambwe bwaibwe era owonie obulamu bwange empologoma edho! Olwo ndikusiima nga ndi mu bantu bo abeesoloiza okukusinza, era naakusaaka nga ndi mu ikuukuubira ery'abantu. Abo abeefuula abazigu bange aghazira nsonga ntuufu, otabaganha kusagamba lwa kugwa kwange, era abo abankyagha nga ghazira kye mbakoze, otabaikiriza kunhiira maiso gaibwe kunsekerera. Tibakolerera miraala, okutoolaku okughaayira ebibono ku abo abeebeera obwagho ni beesirikira. Baanangira ebintu bye ntakola nga bakoba bati: “Otyo, otyo! Tukuboine!” Aye iwe Musengwa Katonda oboine bino, otaloba kumpulira! Wo Musengwa Katonda, otamba ghala! Situkiramu onwanirire, yemereragho ompolezeegho niiwe Katonda wange era Musengwa Katonda wange! Sala omusango oyoleke nga bwe nziraku musango, kuba iwe oli mutuufu, era otabaganha kusagamba lwa kugwa kwange. Otabaganha kukoba bati: “Otyo, kye tubairenga twenda buti tukituuseeku!” Nga bakoba bati: “Oyo buti awoire!” Abo abasagamba ng'ebizibu bingwireku, batabule emitwe era obaswaze. Abo abaneekulumbalizaaku baswakize irala era banhoomebwe. Aye abo abasangaala okumbona nga nziraku musango, ka bakube emizira nga basagamba. Era baatule emikuzi kamaala nga Musengwa Katonda bw'ali omukologho era nga bw'asangaala buli mugheereza we lw'aba obukalamu. Olwo ndidha kulangiriranga nga bw'oli omutuufu, era nkusaakenga olunaku lwonalwona. Omwonooni awulira mule ng'ekibi kyogera naye, era tatya Katonda naire; kuba yeebona nga wa ghaigulu inho, era nga ghazira asobola kumanha bibi bye na kubivumirira. Byonabyona by'ayogera byoleka itima na buguya; by'akola tibikaali bya magezi waire okuba ebirungi. Akola entegeka ey'okukola eby'eitima ng'ali mu buliri, yaasituka nga ghazira kirungi kye yeetegeike kukola, era ghazira kibi kimugemya ntete kukola. Aye iwe Musengwa Katonda okugonza tikukoma era kugungumavu okutuuka mu igulu, ate obwesigwa bwo butuuka mu bire. Obutuufu bwo bugulumivu ng'oti nsozi, ate ensala yo ey'amazima eika yaatuuka ku ntobo ey'enhandha. Niiwe owonia abantu n'ensolo obutagwa mu kabi. Okugonza kwo okutakoma nga kwa mughendo inho! Oghambaatira abaana b'abantu ng'oti n'enkoko bw'eghambaatira obwana bwayo. Batoola ku bungi bw'emere eri mu ndhu yo baakola embaga, era baafuna ku birungi byo ebikuuluula ng'oti mwiga. Kuba niiwe oli n'ensulo ey'obulamu, era mu butangaavu bwo mwe tubonera obutangaavu bwene. Otakomya kugonzanga abo abakutegeera, waire okulekera okulokolanga abo abagondera ebiragiro byo. Otaganha abo abeetwala okuba aba ghaigulu kwidha kuunumba; waire okuleka ababi abo okuuminga gh'oli. Bona, ababi bali ku itaka, bagwire baaloba kusobola kusituka. Tofangayo ku babi, oba okwesiimisanga abakola ebibi, kuba amangu n'embiro baja kuwaagho ng'oti isubi, baniale ng'oti n'ebimera. Weesige Musengwa Katonda era okole ebirungi, oidha kuba bukalamu mu nsi era ghabule ekikweraliikiriza. Eisanhu lyo lyagalire mu Musengwa Katonda, aidha kukugha omwoyo gwo bye gwenda. Eneebisa yo gigemye Musengwa Katonda, omwesige aidha kukubeera. Aidha kwoleka nga bw'oziraku omusango, n'obutuufu bwo bumesunkane ng'endhuba ey'omu kasana ghagati. Sirikanga ng'oli aghali Musengwa Katonda, oteegerere ky'anaakola. Ole ebintu ni bwebimujiira obukalamu, oba n'afuna ebintu ng'abita mu magira amabi, otafangayo. Weesambenga ekiruyi, olekenga n'obusungu n'okweraliikirira, byonabyona bivaamu bibi, kuba ababi baja kuwaagho aye abo abasuubirira mu Musengwa Katonda balitwala ensi. Mu kaseera katono ababi baja kuwaagho, nga ni bw'obaagala ghe baalinga tobabona. Aye abo abawombeefu balitwala ensi, era baaba miraala ng'ebintu bibajiira bukalamu. Omubi yeesoomera okukola omuntu omutuufu obubi era amweguguna. Aye Musengwa Katonda asekerera omubi, kuba aidhi ati olunaku lwe tiruli ghala. Ababi basowolayo empiima dhaibwe, era baadhuumuula obulaso bwaibwe okusuula abanaku n'abaavu, n'okwita abo abagondera ebiragiro bya Katonda. Aye empiima dhaibwe dhirifumita myoyo gyaibwe beene, n'obulaso bwaibwe bulimenhekamu. Akantu akatono omuntu omutuufu k'ali nako, kasinga ekyodoodo ky'ebyo ababi abangi bye baba nabyo; kuba Musengwa Katonda aja kuzikiriza amaani g'ababi, aye abeere abo abatuufu. Musengwa Katonda alabirira abaziraku musango, era omugabo gwaibwe gwa kutwala nsi ebyanda n'ebyanda. Waire mu biseera ebizibu tibadaagadaaga, endhala bw'egwa beene baba mu mwero. Aye ababi baja kufa; abazigu ba Musengwa Katonda abo baja kuwaagho mangu ng'oti munhiriro gwa isubi, era ng'oti n'omwosi bwegubulagho. Omubi bwe yeewola tasasula, aye omutuufu aba mugabi nga ti mukenge. Abo Musengwa Katonda be yagha enkabi dhe baja kutwala ensi, aye abo be yakolimira baja kuwaagho. Musengwa Katonda alabirira obulamu bw'omuntu, era oyo akola Musengwa Katonda by'ayenda, Musengwa Katonda amukuuma. Ni bw'agwa, taja kuweera ku itaka, kuba Musengwa Katonda amugema ku mukono. Okuva mu buto, buti nkairiighe, aye tibonangaku nga Musengwa Katonda alekulira agho omutuufu, waire okubona ng'abaana ab'omutuufu basabiriza. Omuntu ng'oti n'oyo aba mugabi inho ng'awola n'abantu abandi, era eizaire lye limuleetera okuba ow'enkabi. Lekera agho okukola ebibi, okole ebikalamu, oidha kuba ku nsi ebyanda n'ebyanda. Kuba Musengwa Katonda ayenda inho ekituufu kikolebwe, era taja kulekulira agho abo abamutya. Taja kuganha kibi kutuuka ku bantu batuufu ebyanda n'ebyanda aye eizaire ly'ababi lija kuwaagho. Abatuufu baja kutwala ensi era bagibeeku ebyanda n'ebyanda. Omunwa ogw'omuntu omutuufu gwogera bya magezi, era olulimi lwe lwogera bituufu. Amateeka ga Katonda we tigamuva ku mwoyo, era mw'atambulira aghazira kudaaliima. Omubi yeeteega omuntu omutuufu nga ayenda amwite. Aye Musengwa Katonda taja kumulekera muzigu oyo amukole ky'ayenda, waire okumuleka bamusalire omusango okumusinga ng'ali kuwozesebwa. Weesige Musengwa Katonda okolenga nga bw'alagira, aja kukugha ekitiisa otwale ensi, era obone ng'ababi bawaagho. Ghaligho omuntu omubi ye nabona ng'atiisa abantu boonaboona baadhugumira, era ng'abaswikiriire boonaboona ng'oti n'emivule egy'omu Lebanoni emireeyiriri. Aye olundi naja okubitayo nga takaaliyo, naamwagalaku aye naaloba kumubona. Weekalirisenga omuntu aziraku musango era omutuufu; omuntu ayenda emiraala tabula izaire. Aye abo abamenha amateeka ga Katonda baja kuzikirizibwa baweegho, n'eizaire lyaibwe lyeyebwegho. Musengwa Katonda alokola abo abatuufu, era abakuuma mu biseera ebizibu. Ababeera era yaabawonia ng'abatoola mu ngalo dh'ababi, kuba bamwesiga. Wo Musengwa Katonda, otandhuuka na busungu era otankangaivula na kiruyi. Onfumiite n'obulaso bwo era wankuba n'omukono gwo. Ku mubiri gwange kuzira ghalamu olw'obusungu bwo; ni ku magumba gange kuzira iramu olw'ebibi byange. Ebibi byange byebunze emungo ensinga n'obuleeyi, era bizitogha inho tisobola na kubibbeeda. Amabwa gange gavunda era gaaduuka olw'obusiru bwange obwandeetera okudaaliima. Ti kaali na maani geemerera, nja bwe ngwa; olunaku lwonalwona nsiiba nga ndira. Mpulira okwokerera mu nkende, era ku mubiri gwange kuzira ghalamu. Banteinteine inho era amaani gampoire; mu mwoyo nzira idembe, mba bwagho naawologoma n'obulumi. Wo Musengwa Katonda, kye neegomba okiidhi bukalamu, okusinda kwange kwonakwona okuwulira. Omwoyo gumpakukapakuka, amaani gampoire, amaiso gange tigakaabona bulungi. Bakagwa bange be nabitanga nabo buti tibenda na kuseeta ye ndi olw'obulwaire obwantuukaku, n'abekika kyange beene buti baba bw'ere. Abo abenda okundhita bantega entuula dhaibwe; abo abenda ngwe mu bizibu beekobaana bwe banaakola okunzikiriza, olunaku lwonalwona baalumala nga bategeka bwe banandyamu olukwe. Aye nze mba agho ng'oti ndi musigha atabawulira, era naaba ng'oti ndi kasiru atasobola kwogera. Bwenebwene mba ng'oti n'omuntu atawulira era azira kya kwiramu. Aye nze, niiwe ye neesiga. Iwe Musengwa Katonda wange niiwe oidha okumpa kye nkusaba. Nkusaba nti otabaganha kusagamba lwa nze okuba aghazibu, era otabaganha kusagamba nga ntyereire ni ngwa. Kuba ndi kumpi n'okugwa, n'obulumi bulobye okundekula. Neenenia olw'ebibi byange, era bingemya enaku. Abo abeefuula abazigu bange aghazira nsonga ntuufu, balamu era ba maani, n'abo abankyagha nga ghazira kye mbakoze bali kamaala. Abo abansasulamu ebibi nga mbakoleire ebikalamu, bazigu bange; kuba nze ngezaaku okukola ekituufu. Wo Musengwa Katonda, otandekulira agho! Niiwe Katonda wange, otamba ghala! Yangughaku okumbeera, iwe Musengwa Katonda era omulokozi wange. Nakoba nti: “Ndidha kwegenderezanga mu bye nkola, ndobe kuganha lulimi lwange kunsuula mu kibi. Omunwa gwange ndidha kugutangaku kuufulu, kasita ghanaabangagho abakozi b'ebibi.” Nasirika ng'oti ni kasiru, nga waire ekirungi tikyogeraku! Aye obuzibu bwange nga bweyongera bweyongere, omwoyo gwaneeghanika. Ye nakoma okudhuubiriza, n'omwoyo ye gwakoma okuneeghanika. Agho n'okukoba nti: “Wo Musengwa Katonda, nkusaba ommanhise enkomerero yange n'ekigero ky'enaku dhange, mmanhe obumpi bw'obulamu bwange.” Bona, enaku dhange wadhikola nga nhimpi inho mu maiso go, obulamu bwange buli ng'akantu akazira ghe kaaga. Bwenebwene buli muntu ali ku nsi, ali ng'oti muuka buuka gwa mu nhindo! Buli muntu ali ng'oti kinsense! Atawuka, yaazunga, aye nga byonabyona bya bwereere. Omuntu atakabana okufuna eby'obukombe, aye nga taidhi aja kubitwala. Wo Musengwa Katonda, nze nzira kindi kyonakyona kye neesiga, mu iwe mwe nsuubirira. Ntoola mu kwonoona kwange kwonakwona, omponie okufuuka enseko dh'abasiru. Ka nsirike, tiidha kwogera kibono kyonakyona, kuba okudaagadaaga kwange kuva y'oli. Ntoolaaku obulwaire buno, mbulaku bwa katono okufa olw'omukono gwo okunkuba einho. Iwe okangaivula omuntu ng'omudhuuka olw'ebibi bye, era omuntu ky'atwala okuba eky'omughendo iwe okizikiriza, ng'oti n'ekintu ekiriiriibwa ekisiisa. Bwenebwene buli muntu muuka buuka gwa mu nhindo! Wo Musengwa Katonda, ndhiraamu okusaba kwange era ofeeyo ku kulira kwange. Idha ombeere ng'oboine amaziga gange, kuba nze ndi musenze busenze, nga badhaadha bange boonaboona bwe baali. Otaaningirira na bukambwe, ndeka nfuneku eisanhu, nga nkaali kufa na kubulagho. Eisuubi lyange lyonalyona nalita mu Musengwa Katonda era yaatega kutu yaawulira okulira kwange. Yaanhinhulula mu lwina olw'okufa, yantoola mu bitosi eby'olutente, yaanhemereza ku lubaale, naatambula nga ndi mugumu. Yandeetera okumwembera olwembo oluyaaka, olwembo olw'okusaaka Katonda waife. Abantu kamaala balibona kino baatya, era baata obwesige bwaibwe mu Musengwa Katonda. Ba nkabi abo abeesiga Musengwa Katonda, abatakyuka ni basinza bitali Katonda waire okweyimba ku abo abasinza emisambwa. Wo Musengwa Katonda waife, otukoleire ebintu kamaala ebyewuninkiriza, era ezira akutuukaku mu ngeri y'otuyiiyizaamu. Ni bwengezaaku okubyogeraku n'okubibala, biri kamaala tibibalika. Emisengo, n'ebigheebwayo tobyegomba, era tosabangaku bigheebwayo byokebwa byonabyona kuwaagho, waire ebigheebwayo olw'okusoniyisa ebibi. Aye nze wampa amatu okukuwuliranga. Agho naakoba, nti: “Bona, ndidhie; ebinfaaku byaghandiikibwa mu nzingo y'ekitabo. Wo Katonda wange, nhenda inho okukola by'oyenda, era amateeka go gandi ku mwoyo.” Naja mu bantu bo abeesoloiza okukusinza, naabakobera amawulire amalungi ag'okulokolwa. Wo Musengwa Katonda, nga bw'oidhi tija kulekera kugalangirira. Tyasirikira mu mwoyo gwange mawulire malungi ag'okulokolwa. Buliidho nkobera abantu ku bwesigwa bwo ni ku buyambi bwo. Era nga ndi mu bantu bo abeesoloiza okukusinza, tyaloba kwogera ku kugonza kwo okutakoma, ni ku bwesigwa bwo. Wo Musengwa Katonda, otalekera kunsaasiranga, nkuumanga buliidho olw'okugonza kwo okutakoma n'olw'obwesigwa bwo. Ebizibu kamaala bineezungulwire, tibibalika na kubalika. Ebibi byange bimbitiriireku obungi, buti tibinganha na kubona. Obungi bwabyo businga enviiri edhiri ku mutwe gwange, n'amaani gampoiremu. Wo Musengwa Katonda, mponia, yangughaku ombeere, Musengwa Katonda. Abo abenda okundhita, baswaze era basoberwe. Abo abenda okuunumya, bairirizeeyo era banhoomebwe. Abo abansungiriza baleetere okwezinduka, olw'okubona nga baswaziibwa. Aye abo boonaboona abeefubiriza okwidha y'oli, ka basagambe era basangaale olw'ebyo by'obakolera; n'abo abeegomba obulokozi bwo, ka bakobenga buliidho bati: “Musengwa Katonda mukologho.” Aye nze waire ndi munaku era omwavu, Musengwa Katonda taneerabira. Wo Katonda wange, niiwe ombeera era ontoola mu bizibu, yangughaku ombeere! Wa nkabi oyo afaayo ku baavu, Musengwa Katonda aidha kumutoolanga mu bizibu, ng'ali mu biseera ebizibu. Musengwa Katonda aidha kumukuuma nga mulamu, aidha kwetebwanga wa nkabi mu nsi. Musengwa Katonda talimulekulira agho bazigu be kumukola nga bwe benda. Musengwa Katonda n'alimugenza ng'alwaire, yaamuwonia kiisi kimuluma. Nze naakoba nti: “Wo Musengwa Katonda idha ondhune, ndidhi nga nayona, naakusungughaza, aye mala gamponia.” Abazigu bange baneeguguna, bandhogeraku bubi, bati: “Alifa li ni yeerabirwa?” Abaidha okumbona, mu kifo ky'okunsaasira boogera biziramu, baidha kubona bwendaaga olwo bafune eky'okughayaku buli ghe baja. Boonaboona abataanhenda bandhogeraku mu bwama, baakola entegeka ey'okuntuusa ku buzibu. Bakoba bati: “Obulwaire bw'alwaire tibwakuwona, era taja kuva ku ndiri.” Ni mukagwa wange mwene ow'omukago ye nali neesiga era ye nalyanga naye, yeena aneefuuliire. Aye iwe Musengwa Katonda, idha ondhune, ontoole mu bulwaire buno, memale mbeesasuulizeeku bye bankola. Ndidhi ng'abazigu tibaidha kumpangula, era ekyo kiidha kundaga nga bw'osiima bye nkola. Ndidhi nga toidha kubaganha kunsuula, kuba nkola by'oyenda. Era oidha kunkuumira gh'oli ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda asaakibwe, Katonda wa Isiraeli! Asaakibwe buti era n'ebyanda n'ebyanda! Amiina era Amiina! Ng'empongo bweyeegomba okutuuka ku mwiga ogw'amaadhi amainhogovu, zeena ntyo bweneegomba okutuuka gh'oli, iwe Katonda wange. Ng'omuntu ali n'endiwo bw'aba, zeena ntyo bwe nhenda einho okuba iwe Katonda wange gh'oli, Katonda iwe omulamu. Ndituukaku li mu maiso go ni nkubona? Omusana n'obwire, okulira amaziga n'okwafuuka emere yange, eno abantu nga tibalekera kundheeyereza bati: “Katonda wo ali gha?” Omwoyo guunuma bwe ndidhukira eby'eira, bwe nakulemberangamu olukunkumuli olw'abantu abali ku kibinuko, nga tuja mu ndhu ya Katonda nga tuja bwe tukuba emizira era nga bwe twemba enhembo edh'okwebaza Katonda. Aye neebuuza nti: “Lwaki omwoyo gungwa mu bigere? Era lwaki mbula emiraala? Ka nsuubire mu Katonda, luliba lulala nairamu okumusaaka, oyo ni Katonda wange era n'ambeera.” Wo Katonda wange, omwoyo gundi mu bigere, aye nkwidhukira nga ndi mu biketezo by'e Yorudani, n'e Herimoni, ni ku lusozi Mizari. Iwe oleetera amaadhi okwefuukuula, gaatyabuka oti lukuba, era geekuluumulula, nga genda kuumira. Omusana Musengwa Katonda andholeka nga bw'angonza obutalekera, obwire nze naamwembera olwembo nga mmusaba oyo Katonda ampa obulamu. Nze nkoba Katonda wange, oyo olubaale mwe neegisa, nti: “Lwaki oneerabiire? Lwaki ondekera abazigu okundiza amaziga nga bandaazadaaza?” Abazigu bange, bandi ng'oti ibwa lya ku mwoyo. Bandheeyereza n'ebivumo, eno bwebandeeba buli kiseera, bati: “Katonda wo ali gha?” Aye neebuuza nti: “Lwaki omwoyo gungwa mu bigere? Era lwaki mbula emiraala? Ka nsuubire mu Katonda, luliba lulala nairamu okumusaaka, oyo ni Katonda wange era n'ambeera.” Wo Katonda wange, sala mu butuufu oyoleke nga bwe nziraku musango, era mpolezaagho nga ndi kuwoza n'abantu abatatya Katonda; ntoola mu ngalo dh'abantu abaguya era abatali beesimbu. Iwe Katonda wange niiwe ye neesiga, kale lwaki onsuuliriire? Lwaki ondekera abazigu okundiza amaziga nga bandaazadaaza? Nsindikira obutangaavu bwo n'amazima go, bindholeke engira, bindeete ku lusozi lwo olutukuvu, ni mu isinzizo lyo mw'oba. Olwo ndidha kuja ku alutaari yo iwe Katonda wange ansanhusa ekibitiriire, nkusaake n'endingidi yange iwe Katonda wange. Aye neebuuza nti: “Lwaki omwoyo gungwa mu bigere? Era lwaki mbula emiraala? Ka nsuubire mu Katonda, luliba lulala nairamu okumusaaka, oyo ni Katonda wange era n'ambeera.” Wo Katonda waife, twawulira n'amatu gaife nga badhaadha baife batukobera ebyo bye wakolanga mu nnaku dhaibwe, mu biseera ebyabita. Nga bwe wabingagho amaghanga agandi mu bifo byago n'oizaamu abantu bo, nga bwe wadaazadaaza amaghanga ago era n'osobozesa abantu bo okukulankulana. Abantu bo tibaakozesa mafumo gaibwe okughangula ensi mwe bali, oba okukozesa amaani gaibwe okufuna obughanguzi. Aye amaani go n'obukumu bwo, era n'obukakafu bwo bwe wabagha oti oli ghalala nabo, n'ebyabalaga nga bw'obagonza. Niiwe Kyabazinga wange era Katonda wange, niiwe asobozesa Yakobo okughangula. Bwetubita mu iwe tusindika ere abazigu baife, era mu liina lyo tutyankirira abatulumbagana. Nze tyesiga kalaso kange, n'eifumo lyange tirisobola kumponia. Aye niiwe owatuwonia abazigu baife, era waaswaza abo boonaboona abatukyagha. Twenhumiririza mu iwe Katonda buliidho, era tunaakusiimanga ebyanda n'ebyanda. Aye ate buti otusuuliriire era waatuleetera okuswala. Tokaaja na igye lyaife nga lija okulwana olutalo. Otuleeteire okukyuka twalumuka abazigu baife, abazigu abo baatwala ebyaife ng'omunhago. Watuleka baatwita ng'oti ntaama, watusansaaniza mu maghanga agandi. Abantu bo waabatundamu akaghendo akazira ghe kaaga, waaloba kufunamu magoba naire. Otufiire ekivume eri ab'oku muliiraano, baatusekerera era baatuyeeyereza. Otufiire ekibono eky'okudhondha mu bamaghanga agandi; baatukanta era baatwesiimooza. Nnhoomebwa olunaku lwonalwona, era tikaayala mu bantu, olw'abazigu bange n'abo abankyagha okundheeyereza n'okunvuma. Bino byonabyona bitutuuseeku, waire nga titukwerabiranga, oba okumenha endagaano ye wakola n'ife. Titulobangaku kujiira ku biragiro bye watugha, waire okudaaliima okuva mu ngira ye watugemya. Aye otutenteine era waatuleka mu nsolo edh'omu nsiko, mu nzikiiza eri bedimudimu. Ngoli twali tulekeire agho okusinza Katonda waife, oba ni tukuba amakiryaivu okusaba katonda ow'amaghanga agandi, Katonda waife oyo yandirobye okumanha, ate nga aidhi n'ebyama ebiri mu myoyo gyaife? Busa naire, kuba ku lulwo twitibwa omusana n'obwire; tuli ng'oti n'entaama edhija okwitibwa. Wo Musengwa Katonda, zuuka! Lwaki otenduka? Situka! Otatusuula ere n'otwerabirira irala! Lwaki otwegisaaku? Lwaki oleka ni batukiriga era ni batudaazadaaza? Batufuuta mu itaka baatutentena, twasigala agho nga twegolomoire gatuwoire. Situka oidhe otubeere! Tulokole olw'okuba otugonza obutalekera. Omwoyo gwange gwidhwire ebibono ebikalamu bye nja okughandiika. Olwembo luno ndi kuluyiiyiza kyabazinga, olulimi lwange lwetegeike ng'oti n'ekalaamu ey'omughandiisi omukugu. Iwe osinga abasaadha abandi boonaboona abali ku nsi obulungi. Bw'oyogera ghazira ayenda olekere, olw'ekyo Katonda yakugha enkabi edhitaja kukuvaaku. Gema empiima yo, Iwe kyabazinga ow'amaani, mu kitiisa kyo nga kyabazinga! Iwe kyabazinga, ja mu lutalo obe mughanguzi ng'olwanirira amazima n'obutuufu. Amaani go ka gakole ebyewuunhisa! Obulaso bwo bwogi bwene, bufumita omwoyo gw'abazigu bo, amaghanga n'amaghanga gaagwa ghansi ku bigere byo. Obwakyabazinga bwo, Katonda bwe yakugha, bwidha kusigalagho ebyanda n'ebyanda. Obufuzi bwo bube obufuzi obuziramu kyekubira. Ogonza ebikolwa ebituufu, waakyagha ebikolwa ebibi. Kyova Katonda, Katonda Oyo owuwo, yakusiiga omuzigo mu isanhu okusinga abantu abandi boonaboona. Ebivaalo byo biwunha kawoowo ka mirra, alowe ni kassia. Entongooli n'endingidi dhivuga dhaakusanhusa mu bisaagaati ebidholige n'amasanka. Abandi ku bakazi ab'ebitiisa abali mu luya lwo, baana ba bakyabazinga, ku luuyi lw'omukono gwo omusaadha n'aghali inhebantu, ng'avaire ebya zaabu ole mwene ava mu Ofiri. Iwe inhebantu, tega amatu owulire, weerabire abantu bo n'ab'endhu ya lata wo, kyabazinga aidha kwenda obulungi bwo. Oyo ni musengwa wo, oteekwa okumuwuliranga. Abantu ab'e Tiro balikuleetera ebirabo obasiime, abantu abo abasinga kuba bakombe, abali n'obukombe obwa buli nsambo. Omumbeedha ali kwingira mu kisaagaati kya kyabazinga, aboneka bulungi inho, ebivaalo bye byakolebwa mu zaabu. Ng'ali mu kivaalo kye ekidholige atwalibwa ye kyabazinga ni baine abaguna, ng'emperekezi. Nga basangaavu era nga bali kusagamba, bangira mu kisaagaati kya kyabazinga. Iwe kyabazinga, abaana bo balisikira badhaadha bo nga bakyabazinga. Olibafuula bafuzi okufuga ensi eno yoonayoona. Mu lwembo lwange, abantu ab'ense n'ense baja kwidhukiranga obumanhifu bwo, olw'ekyo amaghanga gaja kukusaakanga ebyanda n'ebyanda. Katonda n'omukuumi waife, era oyo n'amaani gaife, buliidho abaagho era nga mwetegefu okutubeera nga tuli mu buzibu. Olw'ekyo tituja kutya, ensi ni bw'etengeesebwa, n'ensozi ni dhidhugumira okuviira irala ku ntobo y'enhandha, n'amaadhi gaamu ni gawologoma ng'oti mpologoma era ni gafuukeera, n'ensozi ni dheesundasunda n'amaani amangi einho. Eriyo omwiga oguli n'emyala egireeta eisanhu mu kibuga kya Katonda, agho mu ndhu entukuvu aghali oyo Ali Ghaigulu Yeene. Katonda mwene aba mu kibuga ekyo, era tikisobola kuzikirizibwa; Katonda awuuna buwuune mu nkyonkyo okukirwanirira. Katonda bw'aboigoka, abamaghanga baidhamu okutya okw'amaani, obwakyabazinga bwatengeesebwa n'ensi yoonayoona yaatengera. Musengwa Katonda Afuga Amagye ali n'ife; Katonda wa Yakobo n'omukuumi waife. Mwidhe mubone ebikulu Musengwa Katonda by'akoze; mubone ebyewuninkiriza by'akoze ku nsi. Alekeza okulwana entalo mu nsi yoonayoona; yaakutulakutula mu bulaso, era yamenhamenha amafumo, n'engabo yaadhikumaku omuliro. Era alagira ati: “Mulekere agho! Mumanhe nga ninze Katonda. Nsinzibwa amaghanga goonagoona, era nsinzibwa ebiri ku nsi byonabyona.” Musengwa Katonda afuga amagye ali n'ife; Katonda wa Yakobo n'omukuumi waife. Abantu mwenamwena mukube mu ngalo! Mukubire Katonda emizira, mumwembere n'enhembo edh'eisanhu. Kuba Musengwa Katonda oyo Ali Ghaigulu Yeene agheebwa ekitiisa. Oyo ni kyabazinga omukologho afuga ensi yoonayoona. Yatughangulira abantu baatugondera, yaatugha okufuga amaghanga. Yatulondera ensi mwe tuli, mwe twesiimira ife abantu be b'agonza. Katonda ajiire ghaigulu, abantu baakuba emizira era baafuuwa endeka. Mwembe enhembo edhisaaka Katonda, mumusaake. Mwembe enhembo edhisaaka Kyabazinga waife, mumusaake; kuba Katonda ni Kyabazinga w'ensi yoonayoona, kale mumusaake mu nhembo. Katonda atyama ku kityamo kye ekitukuvu eky'obwakyabazinga, yaafuga amaghanga goonagoona. Abafuga amaghanga beesoloza baaba ghalala n'abantu ba Katonda oyo Aburahamu y'asinza; kuba Katonda n'afuga abafuzi boonaboona ab'oku nsi era n'abaswikiriire. Musengwa Katonda mukologho, era ni yenka agwaine okusinzibwa mu kibuga kya Katonda waife, ku lusozi lwe olutukuvu. Sioni olusozi lwa Katonda luleeyiriri era luboneka bulungi; ekibuga kya kyabazinga omukologho kisanhusa ensi yoonayoona. Katonda ayoleike nga mwene n'omukuumi w'ekibuga ekyo. Bakyabazinga n'amagye gaibwe beesoloza baidha okukirumba. Aye olwakibona bati beewuunhia, baatya, baakyuka baalumuka. Baatya inho era baalumwa ng'oti n'omukazi bw'alumwa ng'azaala. Era baaba ng'oti n'amaato ag'e Tarushishi, agamenhebwamenhebwa kiwunga ow'amaani ava e buvandhuba. Katonda waife, oyo Musengwa Katonda Afuga Amagye, ebyo bye twawuliranga obuwulire bye yakola, ni mpegaano tubiboine mu kibuga kye ky'akuuma obutalumbwa ebyanda n'ebyanda. Wo Katonda waife, nga tuli mu isinzizo lyo twefumintiriza inho ku ngeri y'otugonzaamu obutalekera. Okuva ensi y'eva okutuuka y'ekoma, abantu boonaboona bakwidhi era bakusaaka. Obufuzi bwo buziramu kwekubira. Abantu ab'oku lusozi Sioni ka basanhuke, n'ab'omu bibuga bya Yuda basagambe; kuba osala ensonga mu butuufu. Mutambule mu Sioni mwonamwona mukyezungulule, muje nga mubala ebituuti ebirengererwaku ebirimu; mulingirire bukalamu obugumu bw'ebimante ebikyezungulwire, mukebere ebifo byakyo eby'okwewogomamu, olwo musobole okukobera ab'oluse oluliiragho muti: “Katonda ono, ni Katonda waife ebyanda n'ebyanda. Ono n'aidha okutukulemberangamu ebyanda n'ebyanda.” Imwe abantu mwenamwena muwulire bino! Mutege kutu imwe mwenamwena ab'oku nsi, abakologho n'abatali bakologho, abakombe n'abaavu. Nja kwogera bya magezi n'omunwa gwange, ebidhuubo eby'omu mwoyo gwange biidha kwoleka okutegeera. Ndidha kuwulirisa ensambo, era nhembe amakulu g'ebikoiko ku ndingidi. Tiidha kutyanga nga ndi mu buzibu, waire ng'abankiriga baneezungulwire, abantu abo beesiga bukombe bwaibwe era beesuuta olw'ebintu kamaala bye baba nabyo. Bwenebwene ghazira muntu asobola kwenunula mwene, oba okusasula Katonda omughendo oguja mu bulamu bwe; kuba obulamu bw'omuntu bwa mughendo inho, era ghazira muntu ky'agha ni kimala, n'asobola kuba mulamu ebyanda n'ebyanda, era naaloba kufa. Bwenebwene tubona nga n'abagezi bafa, era nga n'abasiru ghalala n'abadoofu bawaagho, obukombe bwaibwe baabulekera bantu bandi. Amagombe gaibwe n'amaka gaibwe ebyanda n'ebyanda, ense n'ense dhaabitagho nga bali eyo, waire nga baaliku n'amataka agaibwe ku bwaibwe. Ebitiibwa by'omuntu tibimulobera kufa; awaagho ng'ensolo bwedhiwaagho. Bino n'ebituuka ku basiru abeesiga amagezi gaibwe, era eno n'enkomerero y'abo ababona ng'ebintu bye bali nabyo bya makulu inho: Basindikibwa mu nsi ey'abafu ng'oti ntaama, olumbe lwabaaya, baaserengeta mu magombe aghazira kusibamu, emibiri gyaibwe gyavundira eyo. Mu nsi y'abafu n'eri amaka gaibwe. Aye nze, Katonda alimponia okufugibwa ensi y'abafu, kuba aliinunula. Tiweegombanga muntu akombaghala, ebitiibwa by'endhu ye ni byeyongera, kuba bw'alifa ghazira ky'aja kuja nakyo, oba ebitiibwa bye okumunonereza mu magombe. Waire nga yeebala okuba ow'enkabi ng'akaali mulamu, era waire ng'asaakibwa olw'ebintu okumujiira obukalamu, aja kufa yeeyimbe ku badhaadha be abaafa, obutaja kwirayo kubona ku ndhuba kabiri. Ebitiibwa by'omuntu tibimulobera kufa, awaagho ng'ensolo bwedhiwaagho. Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, ayogera ng'ayeta abantu boonaboona okuva endhuba y'eva okutuuka y'egwa. Katonda oyo ayakaayakana ng'ali mu Sioni ekibuga ekituukiriire mu bulungi bwakyo. Katonda waife aidha, aye taidha kisiriikiriza; omuliro ogwaka einho gumukulemberamu nga kiwunga ow'amaani amwezungulwire. Ayeta eby'omu igulu ghaigulu n'eby'oku nsi, okubaagho ng'asalira abantu be omusango. Yaakoba ati: “Munsololeze abantu bange abeesigwa, abaakola ninze endagaano nga baghaayo omusengo ye ndi.” Eby'omu igulu birangirira nga Katonda bw'ali omutuufu, kuba mwene n'asala omusango. “Imwe abantu bange mumpulirise, ndi ni kye mbakoba; imwe Abaisiraeli, ndidha kubalumiriza. Ninze Katonda, Katonda waimwe. Tiri kubanenia lwa misengo gyaimwe, oba olw'ebigheebwayo ebyokebwa bye mumpa. Tineetaaga nte dhaimwe nume okuva mu ngo dhaimwe, waire embuzi dhaimwe enume okuva mu bisibo byaimwe; kuba kiisi nsolo yoonayoona ey'omu nsiko yange, n'ente dhoonadhoona edhiri eyo ku nsozi enkumi n'enkumi, dhoona dhange. Enhonhi dhoonadhoona edh'omu ibbanga dhange, n'ebiramu ebindi byonabyona ebitambula ku nsi. Ni bwenandibaire endhala, tinandibakobye kumpa mere, kuba ensi yoonayoona n'ebigirimu byange. Mulowooza nze ndya emamba y'ente enume, oba okunhwa omusaayi gw'embuzi? Omusengo gwaimwe ka gubenga okunsiima nze Katonda, era mutuukirizenga bye mweyama eri nze Ali Ghaigulu Yeene. Munsabenga nga muli mu bizibu, ndidhanga kubawonia, imwe muntengamu ekitiisa.” Aye abakozi b'ebibi Katonda ababuuza ati: “Mudaagiranga ki okudeeberera amateeka gange, oba okughaya ku ndagaano yange? Timwenda kugalagirwa, era bye mbakoba mubisuula bw'ere. Bwemubona omwibi, ng'oyo afuuka mukagwa waimwe, era omwenzi mumwaniriza. Mulekera eminwa gyaimwe eidembe okukola ebibi; n'enimi dhaimwe dhaayogera eby'obuguya. Mutyama mwayogera ebibi ku baganda baimwe beene, era mwabasiiga n'enziro. Mwakola ebintu ebyo nze naasirika, mwalowooza muti zeena ndi ng'oti niimwe. Aye buti ndi kubanenia nti mukola bubi inho, era omusango ogwo nhenda ngwerule mugubone bukalamu. Mumanhe kino imwe abatanfaaku nze Katonda: nsobola okubayuzayuza ate nga ghazira na muntu wa kubawonia. Ole bw'asiima, aba aghaireyo omusengo ogumpeesa ekitiisa, era nja kulokola oyo atambulira mu ngira entuufu.” Wo Katonda, nsaasira, olw'okugonza kwo okutakoma sasaagho ebibi byange, olw'okusaasira kwo okungi einho. Nnaaliza irala omaleku embiidhabiidha, era ontukuze nveeku ebibi! Ndidhi okusobya kwange era ndidhukira ebibi byange buli kiseera. Nasobya eri iwe mwene wenka, era naakola ebibi mu maiso go, kale oli mutuufu mu ky'oba ng'osazeegho, era tonenezebwa bw'oba ng'onsaliire omusango okunsinga. Bona, nagwa mu nda ya maama nga ndi mu kibi; nazaalibwa nga ndi mwonooni. Iwe oyenda okumanha amazima agali mu muntu, kale ni ndidhuza amagezi mu mwoyo gwange. Nnaazaaku ebibi ndidha kutukula; era onhamule ndidha kuba mweru okusinga n'omugozi. Mpa okuwulira eisanhu n'okusagamba; oleke amagumba ge wamenhamenha gairemu okusangaala. Otalingirira bibi byange, era sasaagho okwonoona kwange kwonakwona. Katonda wange, ntonderaamu omwoyo omulungi, ondhizeemu omwoyo ogukuwulira buli kiseera. Otansuula ere kuva gh'oli, era otantoolaku mwoyo gwo omutukuvu. Ndhiriza eisanhu ery'obulokozi bwo, ompe omwoyo ogwenda okukugonderanga. Olwo ndyegeresa abasobya y'oli baatambulira mu ngira yo, n'aboonooni baakyuka baira y'oli. Wonia obulamu bwange iwe Katonda wange ondokole, ndidha kukoberanga abantu obulungi bwo. Wo Musengwa Katonda, nhamba ompe okwogera, ndidha kukusaakanga. Emisengo tineegikusangaaza ni bwenandigighaireyo; ni bwenandighaireyo ebigheebwayo ebyokebwa, tineebikusanhusa. Omusengo gw'osiima, n'omwoyo ogumenheike, Wo Katonda wange, omwoyo ogweneniiza era ogubonereire toligugaya naire. Wo Katonda waife, ba wa kisa okolere Sioni bulungi, ebimante bya Yerusalemu bizimbibwe buyaaka. Olwo oidha kufuna emisengo gyene emituufu gy'osiima, olwo osanhukire mu bigheebwayo ebyokebwa, n'ebyo ebyokebwa ebiromba, n'ente enume dhigheebweyo ku alutaari yo. Iwe ow'amaani, lwaki weesaaka olw'ebibi by'okola ku abo abatya Katonda? Olunaku lwonalwona olumala ng'otegeka kuzikiriza. Olulimi lukuli ng'oti kamwano akoogi, omuguya iwe. Ogonza okukola ebibi okusinga okukola ebikalamu era ogonza okusubagha okusinga okwogera ebituufu. Omuguya iwe, osanhukira inho okwogeza omunwa gwo ebirumya abandi. Aye Katonda aidha kukuzikiriza ebyanda n'ebyanda; aidha kukuswankula mu ndhu yo akukwekwebye; aidha kukutoola mu nsi ey'abalamu. Abatuufu bwebalibona ebyo ensisi eribagema, baakuseka nga bakoba bati: “Mubone omusaadha eyaloba okweguya Katonda okumukuuma, nga yeesigulira ku bukombe bwe obungi, era nga yeesiga enkwe dhe edh'obuguya okumukuuma.” Aye nze ndi ng'oti n'omuti omwoliva omugimu, ogukulira mu ndhu ya Katonda. Nkakasa nga Katonda aidha kungonzanga obutalekera ebyanda n'ebyanda. Ndidha kukusiimanga ebyanda n'ebyanda olw'ebyo bye wakola mu bantu bo abakutya ndidha kukoberanga abantu nga bw'oli omulungi. Abasiru bakoba mu myoyo gyaibwe bati: “Katonda azirayo.” Baidhwire obukupya, era bakola ebyenhinhasa; boonaboona bakola bikyamu byereere. Katonda aba mu igulu yaalingirira ghansi, okubona oba nga mu bantu mulimu alimu amagezi, asinza Katonda. Aye boonaboona baaghaba; boonaboona baagayaga obubi. Ghazira akola kituufu, ghazira naire omulala ati. Aye abakozi b'ebibi bano, abalya abantu bange ng'oti balya mere, kiki kyene kye bataidhi, ekibalobera okusinza Katonda? Aye ni, baidha kuba mu kutya okubitirivu, okutya kwe batabangamuuku mu bulamu bwaibwe. Katonda aidha kusuulasuula eyo atyo amagumba g'abazigu b'abantu be, abafuudhe ere, baswale. Katonda agwananga yaaleetagho alizaawula Isiraeli ng'ava mu Sioni! Katonda oyo bw'aliiriza abantu be obukombe, aba Yakobo balisagamba, aba Isiraeli baasangaala. Wo Katonda wange, ndokola olw'obuyinza bwo, era omponie abo abampaghabira. Wulirisa okusaba kwange, ontegere kutu owulire bye nkoba. Abantu abeekuluntaza baneesimbyemu; abantu abakambwe benda kundhita, abatafaayo ku Katonda. Aye nze Katonda n'ambeera. Musengwa Katonda n'akuuma obulamu bwange. Aidha kwiriza abazigu bange ebibi byaibwe byene bibabonereze; aidha kubazikiriza kuba mwesigwa. Ndidha kughaayo omusengo nze mwene kyeyendere. Wo Musengwa Katonda, ndidha kukusiimanga kuba oli mulungi. Wamponia wantoola mu bizibu byange byonabyona, naabona abazigu bange nga baghangwirwa. Wo Katonda wange, wulira okusaba kwange, otankuba nkoone nga ndi kukweghemba. Nkusaba ompulirise era ombeere; okweraliikirira kunseeneinia. Ndhugumira olw'okutiisibwatiisibwa abazigu bange, gampweire olw'okuba abakozi b'ebibi bankiriga. Bandeetera ebizibu, era bantaaku enzigu nga baneeguguna. Omwoyo guntyemuka naatya, n'enviiri dhampwa ku mutwe olw'okutya okufa, naadhugumira olw'okutya, n'ensisi yankuba ere. Naakoba nti: “Yii kale ngoli ndi n'amaghagha ng'oti ighemba! Nandigulwike naatuuka ghe nsobola okuwuumulira. Bwenebwene nandipaire bupaale, naaja naasenga eyo mu irungu. Nandyangwighe naabona ghe neigama, naawona amaadhi gano agalimu kiwunga n'omugozi.” Wo Musengwa Katonda, zikiriza olulimi lw'abazigu bange, otabuletabule bye boogera; kuba mbona ekibuga kiidhwire okwegugunga n'ebikolwa eby'obukambwe. Omusana n'obwire beezungulula ebisenge byakyo, baakola ebikolwa eby'obukambwe, era baakola ku banaibwe ebibi. Bazikiriza ebintu mu kibuga woonawoona, era mu nguudo dhaakyo timuwaamu bantu batuntuza banaibwe, n'abaguya banaibwe. Ngoli muzigu wange n'eyali ali kundheedha, tinandifiire yo. Oba ngoli oyo ye tutaisania naye n'eyali ali kuneeyagaliraku, naalimwegisiisaaku. Aye mbo iwe bwetufaanana, bwetubita, era mukagwa wange mwene, niiwe okola ekyo? Twalinga nga tughaya bukalamu, era ng'okuja mu isinzizo titulekagana. Abazigu bange mbendeza kufa kikutuko, baaziikibwa nga balamu. Amaka gaibwe gaidhwire abakozi b'ebibi, ebiidhwire mu myoyo gyaibwe. Aye nze nsaba Katonda, era Musengwa Katonda oyo aidha kundokola. Enkyo, n'omusana, n'eigulo, mmukobera ebiinuma, n'ebindeetera okusinda era aidha kumpulira. Aidha kundhiza bwera okuva mu ntalo dhe nwana, kuba bali kamaala abeetegeike okulwana ninze. Katonda oyo Kyabazinga ow'eira, aidha kumpulira era abaghangule; kuba tibamutya era tibaganha kukyuka. Munange bwe twabitanga yatanula olutalo ku bakagwa be, yaamenhagho omukago gwe nabo. Ng'akozesa olulimi olw'okwewooya, ate nga mu mwoyo gwe mwidhwire nzigu ebibono bye nga biwooma okuwulirisa, aye nga bifumita oti mafumo geene. Ebizibu byo birekere Musengwa Katonda, aidha kukukuuma. Taleka bantu bakola bituufu kughangulwa. Aye iwe Katonda wange, abantu abo abatemo era abaguya, oidha kubasindika mu magombe gaibwe nga bakaali na kutuuka ghagati gha nnaku dha bulamu bwaibwe. Aye nze ndidha kukwesiganga buliidho. Wo Katonda wange nsaasira, kuba abantu baanumba; buli kiseera abazigu bange bankiriga. Buli kiseera abatanhenda baanumba, kuba abankyagha bali kamaala. Wo Musengwa Katonda iwe Aghanga ebintu byonabyona, ni bwemba nga ntiire inho, obwesige bwange bundi mu iwe. Iwe Katonda wange nkusaaka olw'ebyo by'onsuubiza, era nkwesiga nga nzira kintiisa. Omuntu obuntu katyo asobola kunkola ki? Buli kiseera bagezaaku okundeetera ebizibu. Buli kaakyeire basala amagezi ag'okuunumya. Beekolamu obukuukuulu mu ngiso, baanondoola mu buli kye nkola, nga banoonia akaghagaanhia okundhita. Wo Katonda wange, baghe ekibonerezo ekigwanira ebibi byaibwe; yoleka obusungu bwo obakube ghansi. Iwe oidhi nga bwendaazibwadaazibwa einho, n'amaziga ge naakalira ogaidhi. Byonabyona biri mu kitabo kyo. Ku lunaku lwe ndikusaba, oliiririzaayo abazigu bange einhuma; kuba ndidhi nti oli ku luuyi lwange. Iwe Katonda wange nkusaaka olw'ebyo by'onsuubiza; Iwe Musengwa Katonda nkusaaka olw'ebyo by'onsuubiza, era nkwesiga nga nzira kintiisa. Omuntu obuntu katyo aghanga kunkola ki? Wo Katonda wange, nteekwa okutuukiriza obweyamo bwange; ndidha kughaayo omusengo olw'okukusiima, kuba wamponia okufa era wamponia okughangulwa naatambula, nga niiwe omukuumi wange, mu butangaavu obwakira abalamu. Wo Katonda wange, nsaasira era nsaasirira irala, kuba niiwe ye neesiga. Mpambaatira ng'oti n'enkoko bw'ekola obwana bwayo, okutuusa kiwunga ono azikiriza ng'amaze okubita. Nze ndi kulirira Katonda Ali Ghaigulu Yeene, oyo atuukiriza mu nze ekigendererwa kye. Aidha kutuma amaani okuva mu igulu okwidha okumponia. Abo abankiriga aidha kubaswaza. Katonda aidha kundholeka nga bw'angonza obutalekera era nga bw'ali omwesigwa. Buti ndi ghagati mu mpologoma edhikankamira abantu, edhiri n'amaino ng'oti mafumo na bulaso, edhiri n'enimi endhogi ng'oti mpiima. Wo Katonda wange, yoleka obukulu bwo bubonebwe ghaigulu okusinga eigulu, era n'ekitiisa kyo kimaamire ensi yoonayoona. Abazigu bange bantega olutuula, naazirika mu mwoyo gwange. Baasima ebiina mu ngira ye mbitamu, aye baabigwamu beene! Wo Katonda wange, omwoyo gwange guli ku iwe, era ku iwe wenka! Ndidha kwembanga enhembo edhiwooma! Iwe omwoyo gwange zuuka! Iwe entongooli yange, n'iwe endingidi yange muzuuke. Leero ndidha kuzuusa endhuba. Wo Musengwa Katonda, ndidha kukusiimanga nga ndi mu bantu, era nkusaakenga nga ndi mu maghanga. Kuba okugonza kwo okutakoma kungi inho, kutuuka ni mu igulu; obwesigwa bwo butuuka mu bire. Wo Katonda wange, yoleka obukulu bwo bubonebwe ghaigulu okusinga eigulu, n'ekitiisa kyo kimaamire ensi yoonayoona. Imwe abafuzi, mugha ensala y'emisango entuufu? Timusaliriza bwemusalira abantu emisango? Busa! Mu myoyo gyaimwe muyiiya bwa ngeri ye munaakolamu ekikyamu, era imwe beene mukola ebikolwa eby'obukambwe ku nsi. Ababi badaaliima okuviira irala nga bakaali na mu nda; basobya okuviira irala ku kuzaalibwa, nga boogera eby'obuguya. Bali n'obusagwa ng'oti bwa musota, ate baaba basigha ng'oti kiyiri, ekisemba amatu gaakyo, kirobe kuwulira mamiro g'oyo agema emisota, oba okuwulira oluluzi lw'oyo agizaanhisa. Wo Katonda wange, bamenhemu amaino mu kanwa. Wo Musengwa Katonda, igha mu mpologoma edho ento amaino amasongero. Leka babulegho ng'oti n'amaadhi agakuuluula; batyankirire babe ng'oti isubi baniale. Ka babe ng'oti ikovu erisaanuukira mu lugezi lwalyo ni liwaagho. Oba babe ng'oti n'enda evaamu, ekintu ekivaamu ni kitabona ku ndhuba. Katonda agwana yaabasaaniagho amangu geene, nga n'entamu ekaali kuwulira muliro gwa mawa, ka gabe amabisi oba agali kwaka. Abatuufu balisagamba okubona nga Katonda abonereiza aboonooni; balityankirira omusaayi ogw'ababi. Agho abantu ghe balikobera bati: “Bwenebwene Katonda asasula abatuufu yaabasiima; bwenebwene eriyo Katonda asala emisango ku nsi.” Wo Katonda wange, mponia abazigu bange, nkuuma abaanumba balobe kuntuukaku. Mponia abakozi b'ebibi, ondokole okuva mu batemo. Bona ere, baneeteeze benda kundhita; abantu abakambwe beesoloiza baanumbe. Ti lwa kuba nti ndaaliimye oba nti nkoze ekibi kyonakyona. Aghazira kisobyo kye nkoze, beeyuniriza emberi wange okuneeteega. Musengwa Katonda balingirire obone, era ositukiremu oidhe ombeere. Iwe Musengwa Katonda Afuga Amagye, niiwe Katonda wa Isiraeli. Situka obonereze abantu abatakutya; otasaasira waire mulala ku abo abakudheemera ni bakola ebibi. Buli igulo baira nga bawowoigana ng'oti mbwa, era baaja nga baluga mu kibuga. Wulira bwe bawowoigana nga baasaime. Ebibava mu kanwa mpiima dheene edhifumita, aye ng'ate balowooza bati ghazira ali kubawulira. Aye iwe Musengwa Katonda obasekerera busekerere; abantu boonaboona abatakutya obakongoola bukongoole. Niiwe amaani gange, niiwe ye ningiriireku, kuba iwe Katonda wange, niiwe ye neesiga. Katonda wange olw'okungonza einho, aliidha yambeera, naabona abazigu bange nga baghangwirwa. Wo Katonda wange, otabaita, kuba tiikulwa ng'abantu bange beerabira. Aye kozesa obukumu bwo obasansaanie era obasuule ghansi, iwe Musengwa Katonda engabo yaife. Ka basigale nga bagemeibwa mu kwebona kwaibwe, ng'oti n'ensolo bw'egwa mu lutuula. Kuba boonoona n'eminwa gyaibwe, na kiisi kibono kye boogera. Era olw'okuba bakolima era baaguya, bazikirize mu busungu bwo; bazikirize bagheekereregho irala. Abantu boonaboona bakimanhe nga Katonda n'afuga mu Isiraeli, n'okutuukira irala ensi y'ekoma. Buli igulo baira nga bawowoigana ng'oti mbwa, era baaja nga baluga mu kibuga. Beewunhawunha ghano ni ghale nga baagala eky'okulya, era baatolotooma bwebaba nga tibaigwite. Aye nze ndidha kwembanga nga nsaaka amaani go; buli nkyo ndidha kwemberanga ghaigulu okugonza kwo okutakoma, kuba buliidho niiwe obairenga obubudamo bwange, era niiwe obairenga obulumukiro mu biseera ebizibu. Niiwe amaani gange, niiwe ye ningiriireku, kuba iwe Katonda wange, niiwe ye neesiga, Katonda angonza obutalekera. Wo Katonda waife, otuswire ere era waatutentena. Twakusungughaza aye twiriremu. Oleeteire ensi yaife okutengeeta, yeetema agatanda. Tukweghembye ziba agatanda ago, kuba eja kwawukamu. Abantu bo obaleeteire obuzibu obukalangufu; otughaire omwenge ogw'emizabbibu okunhwa, gwatugaaliisa ng'oti batamiivu. Ofuuyiire endeka abo abakutya balumuke bawone okuzikirira. Ife b'ogonza tuwulirise otuwonie, otughe obughanguzi n'obuyinza bwo. Katonda yayogerera mu kifo kye ekitukuvu ati: “Mu kusagamba okw'obughanguzi, ndidha kwawuzayawuza mu Shekemu, era ngabaniegabaniemu ekikonko eky'e Sukkothi mu bantu bange. Ensi ya Gileadi yange, n'eighanga ery'Abamanasse lyange; ate ery'Abaefuraimu n'enkoofiira yange ey'ekyuma; ery'Abayudaaya lyaba omwigo gwange ogw'obwakyabazinga. Ensi ya Moabu n'ekyogero kyange; ate mu Edomu mwe ndisuula engaito dhange okwoleka nga bwekiri ekyange. Buti nkuba emizira olw'okuba mpangwire ab'e Filisitia.” Naani alintwala mu kibuga ekyezungulwirwa ebimante ebigumu? Naani alinkulembereramu okuntuusa mu Edomu? Wo Katonda waife, mbo bwenebwene otusuuliire irala ere? Tooje na magye gaife kulwana? Tubeere tulwanise omuzigu, kuba okwesigulira ku muntu okutubeera kiziramu muganhulo. Kasita Katonda n'aba ku luuyi olwaife twidha kuba ba maani; kuba oyo n'aja okutyankirira abazigu baife boonaboona. Wo Katonda wange, wulira okulira kwange; owulirise ni bye ndi kukusaba. Ndi kukwetera eno eghala ng'omwoyo gunziriike. Nginga ontwale mu kifo kye naabaamu nga nzira kutya; kuba niiwe ye neesiga, oli ng'oti n'ekimante ekigumu ekikingiriza omuzigu. Leka mbenga mu isinzizo lyo lubeerera; mpambaatira ng'enkoko bw'eghambaatira obwana bwayo. Iwe Katonda wange ompuliire nga neeyama, era ompaire omugabo ku ebyo by'oterekera abakutya. Ghangaaza obulamu bwa kyabazinga, emyaka gye gibite mu nse dhoonadhoona, abeegho mu maiso ga Katonda nga kyabazinga ebyanda n'ebyanda. Era olw'obwesigwa bwo mukuumenga ng'omugonza obutalekera. Nze ndidha kwembanga enhembo edhisaaka eriina lyo, nga bwempaayo kye neeyama buli kaakyeire. Nteegerera Katonda n'obuguminkiriza aidhe andokole; oyo n'omulokozi wange yenka. Oyo yenka n'olubaale lwange mwe neegisa era n'obulokozi bwange; oyo n'ekifo kyange mwe neewogoma era ghazira kisobola kuntengeesa. Imwe, mulirekera li okulumba omuntu nga mwenda okumutemula, waire ng'omuntu oyo munafu ng'oti n'ekimante ekyeghendheike, era ng'oti n'olukomera oluja okugwa? Kye mutegeka kyonka, n'okumusuula ave mu kitiibwa kye; mwenda inho okuguya. Ghano ku munwa mwogera ng'oti mumwendeza nkabi, ate nga munda mule muli kumukolimira. Nteegerera Katonda n'obuguminkiriza aidhe andokole, mu oyo eisuubi lyange mwe liva. Oyo yenka n'olubaale lwange mwe neegisa era n'obulokozi bwange; oyo n'ekifo kyange mwe neewogoma era ghazira kisobola kuntengeesa. Katonda yenka n'amponia era yampa ekitiibwa; oyo n'omukuumi wange, ali ng'eibaale eikologho. Bantu bange, mumwesigenga ebiseera byonabyona, mumukobere ebiri mu myoyo gyaimwe byonabyona; kuba oyo n'omukuumi waife. Abantu abayabayaba bali ng'oti muuka gwa mu nhindo; ate abantu abakologho biwooboloolo, boonaboona bw'obata ku minzaani teika, eja bwa ghaigulu; bagheghere okusinga omuuka ogw'omu nhindo. Oteesiganga bikolwa bya bukambwe; otasuubiriranga mu kukambula. Eby'obukombe bwebyeyongeranga otabitangaku mwoyo gwo. Nkiwuliire emikuzi egisinga mu mulala nga Katonda akoba ati ni mwene buyinza, era ng'akoba ati atugonza obutalekera; kuba agha kiisi muntu empeera ng'ajiira ku bikolwa bye. Wo Katonda, niiwe Katonda wange, omwoyo guunumira iwe. Nhenda inho okuba gh'oli; ng'oti n'eitaka eikalu bwe lyetaaga maadhi. Nhenda inho okukubona mu kifo kyo ekitukuvu; mbone obukumu bwo n'ekitiisa kyo. Ndidha kukusaakanga, engeri y'ongonzaamu obutalekera ensingira n'obulamu bwene. Kale ni ndidha kukusiimanga obulamu bwange bwonabwona; ndidha kukusabanga n'emikono gyange ghaigulu. Ndidha kuwuliranga mule bukalamu ng'oti n'omuntu aliire ku mbaga ensavu, era ndidha kukusaakanga n'eisanhu. Ni bwenja mu buliri nkulowooza; obwire bwonabwona tikwerabira, kuba buli kaakyeire niiwe ombeera. Bwemba mu ngalo dho nhemba olw'eisanhu. Neekalanguliire ku iwe, kuba onkuuma n'omukono gwo ogw'amaani. Aye abo abanoonia okuzikiriza obulamu bwange, baidha kwika ghansi abafu ye baja. Baidha kufiira mu kulwana ntalo emirambo gyaibwe giriibwe ebibe. Aye kyabazinga aidha kusagambanga olw'obughanguzi Katonda bw'amutuusaaku. Abo boonaboona abalayira eriina lya Katonda baidha kumusaakanga, kuba Katonda alisirisa eminwa egy'abaguya. Wo Katonda wange mpulirisa, nzira idembe, mponia abazigu bange abantiisa einho. Iwe nkuuma ababi balobe kunkola ebyo bye bali kuneeteesaaku mu ngiso; era onkuume ebikuukuulu by'abakozi b'ebibi balobe kunkola ebyo bye bategeike. Bakozesa enimi dhaibwe ng'oti mpiima, baakozesa ebibono ebikambwe ng'oti bulaso bwa busagwa. Beeteega baazinduukiriza omuntu aziraku musango, baamulasa mangu nga bazira ni kye batya. Beekalangula mu bikolwa ebibi, beekobaana gha ghe banaatega emitego, nga bakoba bati: “Naani anaatubona? Naani asobola okwiguka mu butemo buno? Tukozeisa amagezi kamaala okuyiiya entegeka eno.” Ebiri mu mwoyo gw'omuntu era n'ebyo by'alowooza, kizibu okubitegeera. Aye Katonda aja kubalasa akalaso ke, era amangu ago geene baja kulumizibwa. Aja kubazikiriza olw'ebibono byaibwe bye boogera. Boonaboona abalikibona baja kutengeesa emitwe nga beewuunhia. Olwo abantu boonaboona baja kutya, baghaye ku ebyo Katonda bye yakola, era bisigale ku myoyo gyaibwe nga babidhuuba. Abatuufu ka basagambe, kuba Musengwa Katonda by'abakoleire bikulu, era ka beeyune gh'ali bawone abazigu. Abo abagondera ebiragiro bya Katonda ka basaake Musengwa Katonda. Wo Katonda waife, tusaine tukusaakenga mu Sioni, era kiisi yeeyama y'oli asaine atuukirizenga kye yeeyama eri iwe akolera abantu ebyo bye bakusaba. Abantu boonaboona baliidha y'oli olw'ebibi byaibwe, kuba ebibi byaife bwe bitubitiriraku obitusonigha. Wa nkabi oyo y'olonda n'omuseesa okumpi n'iwe, abenga mu kifo kyo ekitukuvu. Bwe tufuna ebirungi eby'omu ndhu yo, ni tufuna n'enkabi edhiva mu isinzizo lyo eitukuvu, titudhulirira kindi. Bwe tukusaba otwiramu, waatuwonia ng'okola ebyewuninkiriza. Niiwe Katonda atulokola, era eisuubi ery'abantu boonaboona ab'oku nsi n'abo abali eyo ng'otuumye enhandha edhiri eghala einho. Iwe wataagho ensozi olw'amaani go, kuba oli wa maani mangi. Oikaikania okuwolomboka okw'enhandha, n'okuyira okw'amaadhi g'enhandha; era waikaikania okuwowoigana okw'abadheemu. Abantu boonaboona ab'oku nsi waire ab'omu biketezo eby'eghala einho, batya olw'ebyo ebyewuninkiriza by'okola. Iwe oleetera ensi yoonayoona okukuba emizira, okuva endhuba y'eva okutuuka y'egwa. Otugheereza amaadhi gaagwa okwoleka nga bw'olabirira ensi, waagigha eitaka eigimu einho, waagigha emiiga egitakala, ebirime byakula bukalamu. Otyo bwe wabikola. Ofukirira obulime n'amaadhi amangi, waamulungula ebifunfugu, waagonza eitaka n'amaadhi amangi ago, ebirime byakula bukalamu. Ogha abantu bo okukungula ebingi kuba oli mulungi. Buli ghantu ghaligho ebirungi kamaala. Abantu bo eyo ye baayira ebyayo byaibwe, eisubi litoonha butoonhe. Buli kasozi kanhoonha okubona. Ebifo ebyayirwamu biidhwire byayo; ebiiko biidhwire misiri gya mere, nga byonabyona byemba era nga bwe bikuba emizira. Abantu mwenamwena mukubire Katonda emizira. Mwembe enhembo edhooleka ekitiisa ky'eriina lye; musaake ekitiisa kye. Mukobe Katonda muti: “By'okola nga bya ntiisa! Obuyinza bwo bungi, bukaka n'abazigu bo okwidha nga bagwirana okukukubira amakiryaivu. Abantu boonaboona ku nsi bakusinza; bakwembera enhembo edhikusaaka nga basaaka eriina lyo.” Mwidhe mubone Katonda by'akoze, ebintu by'akola mu bantu bya ntiisa. Yafuula enhandha ng'oti bukalu abantu baasala omwiga nga batambula ku bigere. Agho twasagamba olw'ebyo bye yakola. Olw'amaani ge afuga ebyanda n'ebyanda; era yaalingirira amaghanga n'amaiso ge ekiseera kyonakyona, abadheemu balobe kumudheemera. Musaake Katonda waife imwe amaghanga; mumusaakire irala abantu babawulire. Atugha obulamu yaatukuuma, era tatuganha kugwa. Iwe Katonda waife, watugezesa, waatwekebeedha ng'oti ni feeza bw'alongoosebwa. Watuleka twagwa mu lutuula, era watutwika ebintu ebizito. Waleka abantu baatuniina mu mitwe; twabita mu bizibu ebyokya ng'oti muliro. Twabita ni mu bizibu ebingi ng'oti maadhi ga mwidhuzo. Aye buti watutuusa aghalungi. Ndidha kuleetanga mu ndhu yo ebigheebwayo ebyokebwa, ntuukirizenga bye neeyama, ebyo bye nasuubiza okukugha bwe nali nga ndi mu buzibu. Ndidha kukughanga ensolo empiite ensavu ng'ebigheebwayo ebyokebwa; era ndidha kughangayo embuzi n'ente enume, aghalala n'entaama enume, memale omwosi gwabyo gunioke nga guja ghaigulu. Imwe mwenamwena abatya Katonda mwidhe muwulire, ndidha kubakobera nze by'ankoleire. Namulirira amaziga geene, naamwembera enhembo edhimusaaka. Ngoli nali n'ebibi mu mwoyo gwange, Musengwa Katonda tiyandiwuliriisa kusaba kwange. Aye bwenebwene Katonda yawulirisa okusaba kwange, era yankolera bye namusaba. Katonda asaakibwe, kuba talobye kuwulirisa kusaba kwange, oba okulekera agho okundholeka nga bw'angonza obutalekera. Wo Katonda waife, tugemerwe ekivunika, otughe enkabi; tulingeku n'amaiso ag'ekisa. Olwo ensi yoonayoona emanhe ebyo by'oyenda; amaghanga goonagoona gamanhe amaani go agawonia. Imwe abantu mwenamwena musaake Katonda; mwenamwena mumusaake. Imwe amaghanga mwenamwena musangaale era mwembe olw'eisanhu, kuba Katonda asalira abantu emisango ng'aziramu kyekubira, era yaafuga amaghanga goonagoona ag'oku nsi. Imwe abantu mwenamwena musaake Katonda; mwenamwena mumusaake. Ebirime bibaze inho ku nsi. Katonda, oyo Katonda waife, atughaire enkabi. Katonda atughaire enkabi; ensi yoonayoona k'emutye okuva y'eva okutuuka y'ekanga. Wo Katonda, situkiramu osansaanie abazigu bo; abo abatakwenda balumuse embiro okuva mu maiso go. Ng'empewo bw'efuuwa omwosi ni guvaagho, weena otyo bw'obe obafuumuule embiro baje. Ng'omuzigo bwe gusaanuuka nga guli gha muliro, n'ababi boona batyo bwe babe bazikirire, baweegho mu maiso ga Katonda. Aye abatuufu ka basangaale, basagambire mu maiso ga Katonda; ka basanhuke nga bakuba emizira. Mwembere Katonda, mwembe enhembo edhisaaka eriina lye. Mumutegekere engira oyo aseeyeeya ku bire, eriina lye ni Musengwa Katonda, musagambire mu maiso ge. Oyo ni Katonda aba mu kifo kye ekitukuvu, ni lata w'abo abazira balata baibwe era n'akuuma banamwandu. Abo abazira ghe baba abafunira amaka ag'okubangamu, yaatoola abasibe mu makomera, yaabatuusa ku idembe ery'okusanhuka. Aye abadheemu abaleetera okusenga ku itaka ery'olubbalangu. Wo Katonda, iwe wakulemberamu abantu bo waatambula ng'osala eirungu, ensi yatengeeta, eigulu lyayugha amaadhi, olusozi Sinai lwadhugumira olw'okwidha kwo, iwe Katonda wa Isiraeli. Iwe wagwisa amaadhi kamaala, waiza buyaaka eitaka lyo eryali lyoneike. Abantu bo baakolamu ebisulo, era olw'obulungi bwo waagha abaavu ebyetaago byaibwe. Musengwa Katonda yagha ekiragiro, abantu kamaala baatambuza amawulire bati: “Bakyabazinga n'amagye gaibwe balumuka era balumuka!” Abakazi abaasigala eka n'abaagabana omunhago ogw'enjiibwa edhiriku feeza, ng'amaghagha gaadho gamesunkana ni zaabu, waire ng'abakazi abo baasigala nga beegisiisa bwa mu bigo bya ntaama. Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona bwe yasansaaniza bakyabazinga eyo, omugozi gwagwa ku lusozi Zalumoni. Bashani nga lusozi lukologho, luli n'emitwe kamaala emigulumivu! Lwaki iwe olusozi oluli n'emitwe kamaala emigulumivu, olingirira n'ensaalwa olusozi Katonda lwe yeeroboza okubangaku? Bwenebwene Musengwa Katonda aja kubanga ku lusozi olwo ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda yaidha ku lusozi Sinai mu kifo ekitukuvu, ng'ali n'ebigaali bye eby'amaani eby'omu lutalo enkumi n'enkumi. Yaaniina eyo ghaigulu ng'atwala abanhage kamaala; abantu nga mw'otwaliire n'abadheemu, baamutonera ebirabo. Musengwa Katonda eyo y'aja okubanga. Tusaakenga Musengwa Katonda, oyo n'atwetwikira ebizibu byaife buli kaakyeire. Oyo ni Katonda atulokola. Katonda waife ni Katonda alokola, era Katonda waife ni Musengwa Katonda waife atuwonia okufa. Katonda aja kutentena emitwe egy'abazigu be, abo abeekalangulira mu bibi byaibwe. Musengwa Katonda yakoba ati: “Ndidha kubaiza okuva e Bashani, ndidha kubaiza okuva ku ntobo y'enhandha, memale mutyankirire omusaayi gwaibwe, n'embwa dhaimwe dhigunhwe okutuusa ku nkooye.” Abantu boonaboona babona nga bw'otambula n'ekitiisa iwe Katonda, otambula iwe Katonda wange era kyabazinga wange, ng'oingira mu kifo kyo ekitukuvu. Abembi n'abakulemberamu, abaghala abakuba obugoma n'ensaasi bairirira, memale ab'entongooli n'endingidi baakoobera. Nga bemba bati: “Musaake Katonda mu bantu be abeesoloiza; musaake Musengwa Katonda imwe mwenamwena aba Yakobo.” Ekika kya Benjamini ekisembayo okuba ekitono, nga n'ekikulemberamu, abakulu mu kika kya Yuda bairaku mu bikunsu byaibwe. Abakulu mu kika kya Zebuluni, n'abakulu mu kika kya Nafutali boona bairaku. Wo Katonda, yolesa nga bw'oli ow'amaani, yoleka amaani go g'okozesa okutubeera, ng'oli mu isinzizo lyo e Yerusalemu bakyabazinga ye bakutonerera ebirabo. Kaabukira ensolo edho edh'omu nsiko edhisula mu bigada; okaabukire abantu abo abaayira enume n'obuyana aghalala, era obatyankirire okutuusa lwe banaakuba amakiryaivu ni bakutonera feeza. Sansaania abantu abo abenda einho okutanula entalo. Abakwenda abakologho balireetebwa okuva e Misiri; ate ab'e Ethiopia baagololera Katonda emikono gyaibwe. Imwe abantu mwenamwena ab'oku nsi mwembere Katonda; mwembe enhembo edhisaaka Musengwa Katonda, oyo aseeyeeya ku igulu, eigulu eryaligho okuva eira n'eira. Wulira bw'akaabuka n'amamiro ag'amaani. Mulangirire nga Katonda bw'ali ow'amaani; obufuzi bwe bumaamira ensi Isiraeli yoonayoona amaani ge gabonekera ku igulu. Katonda ng'ali mu kifo kye ekitukuvu atiisa, Katonda oyo owa Isiraeli agha abantu be amaani n'obukumu. Katonda oyo asaakibwe! Wo Katonda wange mponia, amaadhi gantuuse mu nkoto. Ndi kudimira mu bitosi omuzira gha kuniina naire. Ndi kweyongerayo bwa mu maadhi amaleeyi, omwidhuzo gw'amaadhi gwenda kundheyaagho. Mpoiremu olw'okulira nga nkweta, amamiro gansaakaala. Amaiso tikaaghanga na kumoga, olw'okuteegerera Katonda wange okumbeera. Abankyagha ng'ate ghazira kye mbakoze bali kamaala okusinga enviiri edhiri ku mutwe gwange. Abo abenda okusirisa obulamu bwange nga bampaama bye ntakoze, ba maani beenebeene. Bampaliriza okuligha ebintu bye ntaibangaku naire. Wo Katonda wange, niiwe oidhi nga bwendi omusirusiru, ghazira kibi kye nakola ky'otaidhi. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, ka ndobe kuswaza abo abasuubira mu iwe. Wo Katonda wa Isiraeli, nhamba ndobe kunhoomesa abo abakusinza. Ku lulwo abantu banvuma, era tikaayala na mu bantu. Aboluganda lwange baaningaku ng'oti tibandidhi, baganda bange ku maama bambona ng'oti ndi wa ndha. Okugonza einho eisinzizo lyo kuumazeegho; ebivumo by'abo abakuvuma biira ku nze. Bwe neerumya nga nsiiba endhala, kinfuukira ekivumo. Bwe nvaala ekutiya olw'enaku, nfuuka kibono kya kudhondha. Nafuuka kya kughayaku eri abo abatyama mu kifo ky'olwekobaano, ku mulyango ogwingira mu kibuga, n'abatamiivu bandhiiyaamu enhembo. Aye nze nsaba iwe Musengwa Katonda. Wo Katonda wange, ndhiraamu mu kiseera kyo mwene ky'oba ng'olonze, olw'okugonza kwo okungi okutakoma, era n'olw'okusuubiza kwo okwesigika. Mponia okudimira mu bitosi ontoole mu ngalo edh'abazigu bange ndobe kweyongerayo mu maadhi maleeyi. Otaganha mwidhuzo gwa maadhi kundheyaagho waire okundeka okudimira okutuuka ku ntobo. Era otaganha magombe kunsandikira. Wo Musengwa Katonda, olw'okugonza kwo okutakoma n'olw'obulungi bwo ndhiraamu bye nkusaba; olw'okusaasira kwo okungi ba ku luuyi lwange. Nze omwiru wo otankuba nkoone, yangughaku ombeere kuba ndi mu buzibu bunene. Ndhiruukirira omponie, era nteekuluza abazigu bange. Oidhi bwebanvuma ni banswazaswaza ni baanhooma; era oidhi abazigu bange boonaboona. Banvumye bankutula n'omwoyo, buti n'eisuubi nzira. Nanoonia anansaasiraku yambula; naanoonia anandhizaamu amaani, yambula. Endhala bwe yaanuma, mu kifo eky'okumpa emere enkalamu, bampa eri ng'oti butwa; endiwo yaanuma bampa omwenge endoota. Kale ni embaga dhaibwe dhe balya ka dhibafuukire ng'oti lutuula olubagemya; ebibinuko byaibwe eby'emisengo gye baaghaayo, ka bibaviiremu okugwa. Amaiso gaibwe ka gazibibwe, balobe kubona, era emigongo gyaibwe gifunhibwe enaku dhoonadhoona. Babonereze n'ekiruyi kyo, obamalireku obusungu bwo obwokya ng'oti muliro. Ebifo byaibwe mwe baba ka bisigale byanhe byereere ebizise; n'endhu dhaibwe dhisigale bifulukwa. Kuba baja baakiriga abo b'obonereiza; baayongera obulumi ku abo b'ofumiite. Kale babungeku ebibonerezo, ghabule y'osonighaku naire. Amaina gaibwe ka gasasibwe mu kitabo eky'obulamu; gatoolebwe mu lukalala olulimu abatuufu. Aye nze ndi kudaazibwadaazibwa era ndi mu bulumi. Wo Katonda wange mponia, onkuumire ghe batantuukiraku. Ndidha kusaakanga eriina lya Katonda mu lwembo; era ndhatulenga obukulu bwe nga mmusiima. Ekyo n'ekisiimya Musengwa Katonda okusinga okumugha ente ng'ekigheebwayo, oba okumugha ente enume ng'omusengo, waire nga nkulu yeene eriku n'amayiga. Abo abadaazibwadaazibwa bwe bakibona basangaala; abo abasinza Katonda bwe bakibona kibaizaamu amaani, kuba Musengwa Katonda awulirisa okusaba kw'abo abali mu bwetaavu era tiyeerabira bantu be abali mu busibe. Imwe eigulu n'ensi, n'enhandha ni byonabyona ebirimu, musaake Katonda. Katonda aliwonia Sioni abazigu, yairamu okuzimba ebibuga bya Yuda, abantu be baabityamangamu nga byaibwe ku bwaibwe. Biribanga bya nsikirano mu baana b'abantu be, n'abo abamugonza omwo mwe balibanga. Wo Katonda mponia. Wo Musengwa Katonda yangughaku ombeere. Abo abenda okundhita baswaze era basoberwe. Abo abenda okuunumya bairirizeeyo era banhoomebwe. Abo abansungiriza baleetere okwezinduka, olw'okubona nga baswaziibwa. Abo boonaboona abeefubiriza okwidha y'oli, basagambe era basangaale olw'ebyo by'obakolera. Abo abeegomba obulokozi bwo buliidho ka bakobenga bati: “Katonda mukologho!” Aye nze ndi munaku era omwavu. Wo Musengwa Katonda, niiwe ombeera era n'ontoola mu bizibu, yangughaku ombeere! Wo Musengwa Katonda, niiwe ye neesiga, otandeka kuswala. Olw'obutuufu bwo ntoola aghabi omponie, tega kutu ompulirise era ondokole. Nfuukira olubaale olw'okwewogomamu, era ombeere ekimante ekigumu ekineezungulwire eky'okumponia; kuba oli ng'oti lubaale era ng'oti kimante kigumu mwe neewogoma. Wo Katonda wange, ntoola mu ngalo edh'ababi, ontoole mu buyinza obw'abantu abakambwe era ababi. Wo Musengwa Katonda, niiwe mwe nsuubirira era nakwesiga ira okuva mu buto bwange. Mu kuva mu nda mbairenga neesiga iwe; niiwe owantoola mu nda ya maama. Buli kaakyeire ndidha kukusaakanga. Mbairenga kya kuboneraku eri abantu kamaala, olw'okuba iwe oli mukuumi wange ow'amaani. Nkusaaka omusana n'obwire, era naakobera abantu nga bw'oli ow'ekitiisa. Ni bwendikairigha otansuula ere; otandekulira agho ng'ate amaani gampweire. Abazigu bange bandhogeraku; abo abaguniriire okumalagho obulamu bwange baneegeyaamu, nga bakoba bati: “Katonda amulekuliire agho, ka tumujiire tumugeme, kuba era ghazira muntu aidha kumututoola mu ngalo.” Wo Katonda wange, otamba ghala, yangughaku okumbeera. Abo abaanumba baswaze era obazikirize. Abo abagezaaku okuntuusaaku ebizibu, baswalize irala era banhoomebwe. Aye nze ndidha kusuubirira mu iwe buliidho; ndidha kweyongeranga okukusaaka obutalekera. Omusana n'obwire ndidha kukoberanga abantu ebikolwa byo eby'obutuufu, mbakoberenga n'ebyo eby'obulokozi, waire nga tisobola kubitegeera kubimalayo. Ndidha kutambuliranga mu maani go iwe Musengwa Katonda; ndidha kusaakanga obutuufu bwo, obubwo iwe wenka. Wo Katonda wange, onsomeisa okuva mu buto bwange, ni ye buli eno nkaakobera abantu ebyewuunhisa by'okola. Wo Katonda wange, ni bwendikairigha ni mmera envu, otandekuliranga agho, okutuusa nga nkobeire abantu amaani go n'obukumu bwo, ense dhoonadhoona edhija okwiragho. Obutuufu bwo butuuka ni mu igulu. Okoze ebintu ebikologho, ezira ali ng'oti niiwe. Wansidikira ebizibu kamaala n'okudaagadaaga, aye olindhiriza amaani gange kabiri; olintoola ghansi eyo abantu ye baja, wamponia okufa. Oidha kwongera okunfuula ow'ekitiisa; era ondhizeemu amaani kabiri. Ndidha kukusaakanga n'entongooli olw'obwesigwa bwo, iwe Katonda wange. Ndidha kwembanga enhembo edhikusaaka n'endingidi, iwe Omutukuvu wa Isiraeli. Ndidha kukubanga emizira nga nkwembera enhembo edhikusaaka, kuba wandokola. Era ndidha kukoberanga abantu omusana n'obwire, nti niiwe obabeera mu butuufu; kuba abo abagezaaku okuntuusaaku ebizibu, banhoomeibwa era baaswazibwa. Wo Katonda, gha kyabazinga okusala emisango mu butuufu bwo; era oghe omulangira oyo okutuukirira ng'okukwo. Afuge abantu bo mu butuufu, era agoloze abatuntuzibwa nga tasaliriza. Ensi eveemu amakungula amalungi, n'obutuufu bwo bweyoleke. Kyabazinga asale mu butuufu ensonga edh'abaavu; ayambe abali mu bwetaavu, atyankirire abo abaniinirira abaghafu. Aghangaale ng'oti ndhuba, era ng'oti mwezi, ense n'ense. Abe wa mugaso ng'amaadhi agagwa ku bisimbe mu nimiro, agagwa okufukirira eitaka. Abantu abatuufu beeyongerenga okwala mu nnaku dhe, abantu babenga mu miraala okutuusa omwezi lwe guliwaagho. Obwakyabazinga bwe bugazighe okuva ku nhandha okutuuka ku nhandha. Era buve ku mwiga Eufurate okutuuka ensi y'ekoma. Abantu ababa mu irungu bamukubire amakiryaivu, n'abazigu be bakombe enkungu. Bakyabazinga ab'e Tarushishi n'ab'omu bizinga bamutonere ebirabo; ni bakyabazinga ow'e Sheba n'ow'e Seba, boona bamughe ebirabo. Bakyabazinga boonaboona beeyale mu maiso ge; abantu abamaghanga goonagoona babe bagheereza be. Kuba abeera omunaku ng'amuliriire, era yaayamba n'omwavu aziraku amugha. Agemerwa abanafu n'abaavu ekivunika, yaawonia obulamu bw'abanaku okuzikirira. Abatoola ku abo ababadaazadaaza; n'ababakola eby'obukambwe, obulamu bwaibwe yaabutwala nga bwa mughendo inho y'ali. Aghangaale! Abantu ab'omu Sheba bamughenga zaabu; abantu bamusabirenga era bamwendezenga enkabi buliidho omusana n'obwire. Emere ebenga ya mwero mu byalo; ensozi dhoonadhoona dhiidhule misiri, ebibala byagyo bibe ng'oti n'ebibala eby'omu Lebanoni. Ebibuga biidhule abantu abangi ng'oti isubi. Eriina lya kyabazinga liidhukirwenga ebyanda n'ebyanda. Obumanhifu bwe busigalegho ng'oti ndhuba. Abantu abamaghanga goonagoona bamwetenga wa nkabi, era basabenga Katonda okubafuula ab'enkabi oti ni kyabazinga oyo. Musengwa Katonda asaakibwe, Katonda wa Isiraeli, ni yenka akola ebyewuunhisa. Eriina lye ery'ekitiisa lisaakibwenga ebyanda n'ebyanda. Ekitiisa kye kiidhule ensi yoonayoona! Amiina era Amiina. Okusaba kwa Daudi mutabane wa Yesse ghano ghe kukanga. Bwenebwene Katonda mulungi eri Abaisiraeli, n'eri abo abamuwulira n'omwoyo omulala. Aye nze neekontola kata ngwe; ebigere byange kumpi bityerere, kuba bwe nabona ng'ababi ebintu bibajiira bukalamu, naabasaalirirwa olw'okwekuluntaza kwaibwe. Bazira kibaluma naire; emibiri gyaibwe miramu bukalamu era gya maani. Bazira bizibu ng'abantu abandi bwebaba nabyo; bazira nnaku ebaluma oba ekintu kyonakyona ekibamalaku emiraala. Kyova okwekuluntaza kwaibwe kuboneekerera ng'oti n'ebinhere eby'omu nkoto, n'ebikolwa byaibwe eby'obukambwe ni bibabwikirira ng'oti kivaalo. Bageedhie n'amaiso gaabafunduka, emyoyo gyaibwe gyaidhula okwenda okukola ebibi. Boogera ku bantu abandi nga banhoomerera, nga benda okubakola obubi. Olw'okwekuluntaza kwaibwe beesoomera okukiriga bantu banaibwe. Boogera ebivuma Katonda mwene igulu n'eminwa gyaibwe gyene, baakozesa enimi dhaibwe okutontogola ab'oku nsi. Kyova abantu ba Katonda bakyukira ye bali ni babasaaka era ni baganha okuwulirisa kiisi kye babakoba. Beebuuza bati: “Aye Katonda alimanha atya? Oyo Ali Ghaigulu Yeene alisobola atya okutegeera?” Ababi batyo bwe bali, baba n'ebintu kamaala ate beeyongera okufuniraku ebindi. Aye nze ndaagiire bwereere okwekuuma obutagwa mu bibi. Ndaazibwadaazibwa okugwisa endhuba, naabonerezebwa buli nkyo. Ngoli nakoba nti ka ndhogere ng'oti n'abo, nandibaire nkoze ng'oti n'atali wa mu bantu bo. Bwe nalowooza einho ku kintu ekyo, kyanema okutegeera, okutuusa bwe naja mu kifo kya Katonda ekitukuvu, memale olwo naategeera ebija okutuuka ku babi. Bwenebwene iwe obata aghali obutyerezi, waabaleetera okugwa baazikirira. Tibalwagho naire kuzikirira, kutemya na kuzibula, ng'entiisa ebeeyaagho. Ng'ekirooto bwe kyerabirwa ng'omuntu asitwike, n'iwe Musengwa Katonda weena otyo bw'obeerabira amangu, ng'otooleire okukola ebibyo. Nawuliranga okulumwa munda mule, ng'ekintu kinfumita ku mwoyo. Nali musiru era nga nzira kye ndidhi, nga y'oli neebisa ng'oti ndi nsolo busolo. Aye nga kwo okuba, nze ndi n'iwe buliidho era ongemereire n'omukono gwo. Ntambula nga njiira ku kugalaga kwo era ku nkomerero oliinanhiriza mu kitiisa. Eyo mu igulu nzirayo wundi ali ku lwange okutoolaku iwe era ni ku nsi kuzira kye neetaaga okutoolaku iwe. Waire omubiri gwange n'omwoyo binafugha, Katonda n'amaani gange era oyo n'omugabo gwange ebyanda n'ebyanda. Abo abakuvaaku baja kuzikirira, oja kumalagho abo abadaaliima. Aye nze nkibona nga kikalamu inho okuba ni Katonda, era nasalagho Musengwa Katonda abe omukuumi wange, olwo nkoberenga abantu byonabyona by'akola. Wo Katonda, lwaki otuswire ere n'otwerabira ebyanda n'ebyanda? Lwaki otusungughaliire ife entaama dho dh'oyaya? Idhukira abantu bo be weerondera eira, be watoola mu bwiru, babe eighanga eriryo ku bubwo. Idhukira olusozi Sioni kwe wabanga. Tambula mu kyanhe aghaali eisinzizo, abazigu baife lye baazikiriza ni lisaanagho n'ebyalimu. Abazigu baayasiikana mu kifo kyo ekitukuvu nga beesuuta olw'obughanguzi; era baasimbamu ebendera dhaibwe ng'obumanhiso obw'obughanguzi. Baaba ng'oti n'abatemi b'emiti abagemye empasa okutema emiti mu kibira. Baamenhamenha ebibaadhe eby'emiti, nga bakozesa empasa n'enhundo. Eisinzizo lyo baalikumaku omuliro baalizikiriza, baayonoona ekifo kyo ekitukuvu abantu ghe bakusinziza. Baagenderera okututyama ku mitwe batughangulire irala, era baidha mu nsi yaife baayokya ebifo ebitukuvu byonabyona mwe tusinziza Katonda. Titukaabona bumanhiso bwaife obutukuvu, abalanzi baawaagho ira era ghazira aidhi bino ghe birikoma. Wo Katonda, abazigu baife balituusa li okukusekerera? Obwo baja kuvumanga eriina lyo byanda na byanda? Lwaki oloba okutuyamba ng'ate tuli mu bwetaavu? Lwaki otulingirira obulingirire n'ozingira bwa makono? Ate nga iwe Katonda waife, okuva eira n'eira oli Kyabazinga waife; otulokoire emikuzi kamaala. Enhandha wagigabaniamu ghabiri n'amaani go, waakonkona emitwe egy'agasota ag'omu maadhi. Wakonkona emitwe egy'ogusota ogwetebwa Leviathani, omulambo gwagwo waagugha ebisolo eby'omu irungu ng'emere. Wayatisa entanda mwavaamu enhindo dh'ensulo n'obwiga; ate waakaliiza emiiga egitakaliirangaku. Omusana n'obwire byombi bibyo; niiwe owataagho endhuba n'omwezi mu bifo byabyo. Niiwe owataagho ensalosalo ku ndhuyi dhoonadhoona edh'ensi, era wataagho endoboozi n'ebiseera eby'ekiinhogogo. Aye Musengwa Katonda oteerabira kino nti abazigu bo bakusekerera, abantu abatakutya baakunhooma. Otalekulira bantu bo mu makono ga bazigu baibwe; oteerabira bulamu bwa bantu bo abadaazibwadaazibwa. Idhukira endagaano ye wakola n'ife, kuba kiisi ghali nzikiiza ku nsi ghaidhwire ebikolwa eby'obukambwe. Otaganha abo abazira bwogerero kuswazibwa; yamba abaavu n'abali mu bwetaavu basobole okusaaka eriina lyo. Wo Katonda, situkiramu oyoleke nga bw'oli omutuufu. Oteerabira abantu abatakutya bwe bakusekerera omusana n'obwire. Oteerabira kukaabuka kw'abo abakukyagha, n'okuboigoka okw'abazigu bo okutakoma. Wo Katonda waife, tusiimye inho, tusiimiire irala! Tusaaka eriina lyo nga tuloodha ebyewuunhisa kamaala by'okola. Katonda akoba oti: “Nataagho ekiseera eky'okusaliramu emisango, nja kusala nga nziramu kyekubira.” Era akoba oti: “Waire ensi etengeeta, n'ebigirimu byonabyona ni bitengera, nze ndidha kugumya emisingi gyayo. Nkoba abo abeekuluntaza nti mulekere okwekuluntaza; naakoba abakozi b'ebibi nti mulekere kwebona nga muli ba ghaigulu. Mulobe kwekulumbaza, waire okwogera nga mumadalaiza emitwe.” Omuntu okusalirwa omusango, tikiva buvandhuba oba bugwandhuba, waire okuva mu irungu. Katonda mwene n'asala omusango owundi gwamusinga ate owundi yagusinga. Katonda agemereire mu ngalo ekikopo eky'omwenge ogw'emizabbibu omuka ogw'obusungu bwe. Aja kugufukira ababi ab'oku nsi boonaboona, bagunhwe gwonagwona okutuuka ni ku iseedha. Aye nze ndidha kusagambanga ebyanda n'ebyanda, era ndidha kwembanga enhembo edhisaaka Katonda wa Yakobo. Amaani ag'ababi goonagoona aligazikiriza, ate amaani ag'abatuufu aligongeraku obungi. Katonda amanhiibwa mu Buyudaaya; eriina lye ligheebwa ekitiisa mu Isiraeli. Katonda aba Yerusalemu ku lusozi Sioni. Eyo ye yamenheramenhera obulaso obuziinhuuka, n'engabo n'empiima n'eby'okulwanisa ebindi abazigu be bye baakozesanga mu kulwana olutalo. Ekitiisa kye kimesunkana, era atambula ng'akaadha, bw'aba ng'ava mu nsozi ye yaghangulira abazigu be. Abalwani baibwe abaziramu ntete baabasuuza byonabyona bye baali nabyo. Era buti bali mu ndoolo dhire dheene edh'okufa. Amaani gaibwe n'obumanhi bwaibwe mu by'okulwana entalo tibyabagasa. Bwe wabakaabukira iwe Katonda wa Yakobo, embalaasi dhaagwa, n'abavuzi baadho baagwa ghansi, baafa. Wo Musengwa Katonda, ghazira atakutya, ghazira akana n'asigala agho mu maiso go, bw'oba ng'osungughaire. Waba mu igulu waalangirira ensala yo, ensi yaatya era yaasiriikirira, iwe ng'ositwike okukoba kye wasalagho, okulokola abo boonaboona abadaazibwadaazibwa abali ku nsi. Iwe oleetera obusungu obw'abantu okukusaaka obusaake, abo abaliwonagho mu ntalo balikusinza ku nnaku dho edh'ebibinuko. Imwe abantu mutuukirize eri Musengwa Katonda, oyo Katonda waimwe ebyo bye mweyama; imwe abali mu biketezo ebimwezungulwire mwenamwena mumutonere ebirabo, oyo atiibwa abantu boonaboona. Abafuzi abamalamu emyoyo, era bakyabazinga abali ku nsi abatiikiza irala baatenha. Ndirira Katonda; mmulirira nga nhenda ampulirise. Bwemba mu bizibu nsaba Musengwa Katonda; obwire bwonabwona mpanika amakono gange nga tiwulira na kuluyirira, aye naabulwa ansaasiraku. Bwendowooza ku Katonda ndira bwa maziga; bweneefumintiriza einho n'amaani gampwamu, naazirika. Obwire bwonabwona tanganha kutenduka ku ndoolo naire; ndi mweraliikirivu tisobola na kwogera. Ndowooza ku biseera eby'eira, naidhukira emyaka egyabita. Nkyesa obwire ng'ebidhuubo biri kwekuluumulula mu mwoyo gwange. Neefumintiriza era neebuuza mule nti: “Mbo Musengwa Katonda anaatusuula ere yaatwerabirira irala? Taliirayo kutusiima naire? Yalekera agho okutugonza? Ekisuubizo kye tikikaaligho? Katonda takaali na kivunika naire? Obusungu n'obumuleeteire okulekera okutusaasira?” Agho naakoba nti: “Ekisinga okuunuma, n'okubona ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene takaali ku luuyi lwaife.” Ndidha kulowoozanga ku ebyo Musengwa Katonda by'akola; ndidhukirenga n'ebyewuunhio bye yakolanga eira. Ndidha kwetegerezanga emirimo gye yakola; neefumintirizenga ku by'amaani bye yakola. Wo Katonda, kiisi ky'okola kitukuvu, ezirayo katonda mukologho kwaga ni Katonda waife. Niiwe Katonda akola ebyewuunhio, era wayoleka amaghanga ebikolwa byo eby'amaani. Wakozesa amaani go, waatoola abantu bo mu bwiru, abo baidhukulu ba Yakobo ni Yosefu. Amaadhi bwe gaakubona iwe Katonda, amaadhi ago olwakubona gati, gaatya, bwenebwene entobo y'enhandha yatengeeta. Ebire byayugha amaadhi, ku igulu kwavaaku olukuba, obulaso bwo bwamyansa okuva ku buli luuyi. Olukuba lwo lwatyabuka mu kiwunga nga luvuga ng'oti nkede ya kigaali, okumyansa kwamulisa ensi yoonayoona, ensi yaatengeeta era yeesunda. Watambula ku nhandha, waakola akagira ku maadhi amangi, aye ebigere mw'obise byaloba kuboneka. Wabisa abantu bo ku maadhi ng'omwayi bw'atambuza ebyayo bye, ng'okozesa Musa ni Aaroni. Bantu bange, mutege kutu muwulire bye mbeegeresa; mwetegereze kiisi kibono kye mbakoba. Ndidha kwogera mu nfumo; ndidha kwatula ebitaatulwanga eby'eira, badhaadha baife bye batukobera, ni tubiwulira era ni tubyega. Tituja kubigisa baana baife, tuja kukobera abo ab'oluse olwidha, eby'amaani Musengwa Katonda bye yakola ebimuleetera okusaakibwa, n'ebyewuunhisa bye yakola. Yateeragho abantu ba Isiraeli amateeka, yaateeragho baidhukulu ba Yakobo ebiragiro yaakoba badhaadha baife beegeresenga ebyo abaana baibwe. Olwo kiisi luse olwiragho, n'abaana abakaali kuzaalibwa, basobole okubimanha era boona babikobere abaana baibwe. Memale olwo batenga obwesige bwaibwe mu Katonda, nga tibeerabira bye yakola, aye nga bagondera ebiragiro bye. Balobe kuba ng'oti ni badhaadha baibwe, ab'oluse olw'empwitu era oludheemu oluse olw'abantu ab'emyoyo egitaagumira ku Katonda era abaalekera agho okumwikiriza. Aba Efuraimu nga bagemye obulaso ku lunaku olw'olutalo, baakyuka baalumuka abazigu. Tibaakuuma ndagaano yaibwe ni Katonda era baaloba okugondera amateeka ge. Beerabira bye yakola, waire ebyewuunhio mwene bye yakola nga babona. Katonda yakola ebyewuunhio nga badhaadha baibwe babona bati bye yakolera eyo mu biketezo eby'e Zoani mu nsi Misiri. Yagabaniamu amaadhi g'enhandha ghabiri, yaageemereza ng'oti bimante eruuyi n'eruuyi yaabaleka baagabitamu ghagati. Omusana yaboolekanga engira ng'akozesa ekire ekyabakulemberangamu ate obwire yaagibooleka n'ekintu ekyaka ng'oti muliro. Yayatisa embaale mu irungu, yaabafunira amaadhi ag'okunhwa kamaala ng'agava ku ntobo y'enhandha. Yakola emiiga gyakuuluula okuva mu lubaale yaaleetera amaadhi okukuuluula ng'oti mwiga gwene. Aye ate baaja bwa mu maiso n'okwonoona y'ali baamudheemera eyo mu irungu, oyo Ali Ghaigulu Yeene. Baaleba Katonda mu bugenderevu nga bamusaba emere olw'amairu gaibwe. Baayogera bubi ku Katonda, bati: “Katonda asobola okutufunira emere mu irungu? Kituufu yakuba olubaale mwavaamu amaadhi gaatiiriika, n'emiiga gyakuuluula, gyabanda n'okubanda aye asobola okutufunira emere, oba okutufunira emamba ife abantu be?” Kale Musengwa Katonda bweyawulira ebyo yaidhula ekiruyi, yaalumba abantu be ng'ali ng'oti muliro era obusungu bwe bweyongera okubaakiraku kuba tibamwikiriza, waire okwesiga amaani ge agawonia. Ng'ate yagha ekiragiro ghaigulu ku igulu, yaigulagho emiryango gy'eigulu mannu yaamagalika, baalya empeke dheene edhiva mu igulu dhe yabagha. Katonda yaagha abantu emere baalya baalekerera abantu baalya ku mere ya bamalaika. Kabiri yaafuuyisa empewo ku igulu eva e buvandhuba era olw'obukumu bwe yaafuuyisa n'empewo eyindi eva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Olwo emamba yaamagalika enhonhi dheene enhingi ng'oti musenho gwa ku nhandha. Dhaamagalika munda mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, okwezungulula kiisi weema ya buli muntu. Abantu baalya era baiguta, kuba yabagha ng'amairu gaibwe bwe gaali. Aye amairu gaali gakaali kubawaamu, era nga bakaalya, Katonda yaabasungughalira, yaitamu abasaadha abaali basingamu amaani abasaadha aba Isiraeli abaalondebwa n'obwegendereza. Aye waire ng'ebyo byonabyona byali bityo, baaja bwa mu maiso na kwonoona era waire nga baabona ebyewuunhio bye, tibaamwikiriza. Kyeyava n'aleetera enaku dhaibwe okuwaagho amangu ng'oti muuka gwa mu nhindo n'enkomerero y'emyaka gyaibwe n'eba ya kikutuko. Bwe yabaitamu banaibwe atyo, abaasigalagho baakyuka baira y'ali beenenia, baatoolera okumusinza n'omwoyo mulala. Baidhukira nga Katonda n'abakuuma era baidhukira ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene n'abanunula. Aye ebibono byaibwe byali bya kumusuutiriza busuutirize na munwa, nga bye boogera buguya bwereere. Baali nga tibasobola kugumira ku Katonda, era nga tibatuukiriza ebyo ebiri mu ndagaano ye. Aye Katonda olw'okuba n'okusaasira okungi einho, yaabasonigha okwonoona kwaibwe, yaaloba kubazikiriza kubamalagho. Emikuzi kamaala ng'afuga obusungu, yaamira ekiruyi kye ng'aidhukira bwe bali abantu obuntu abafa, abali ng'oti mpewo efuuwa n'ebulagho. Emikuzi kamaala baamudheemeranga eyo mu irungu baamusungughazanga inho. Baamulebanga emikuzi kamaala, baamusonsoonia Oyo Omutukuvu wa Isiraeli. Beerabira obuyinza bw'ali nabwo beerabira n'olunaku lwe yabawonia abazigu baibwe, ng'akola eby'amaani era n'ebyewuunhio, eyo mu biketezo eby'e Zoani mu nsi Misiri. Yafuusa amaadhi ag'omu miiga gyaibwe gaafuuka musaayi Abamisiri baabula amaadhi ag'okunhwa. Yabasindikira ebikuukuulu by'ensowera ebyabaluma ni bibadaazadaaza, n'ebikere ebyaitaitana ensi yaibwe. Yaasindika ebisiisa mu nimiro dhaibwe, byalya ebirime ebyava mu maani gaibwe. Yazikiriza emizabbibu gyaibwe n'omugozi, era yaazikiriza emitiini gyaibwe emisikamore n'ekiinhogogo. Yaita ente dhaibwe n'omugozi yaita n'ebyayo byaibwe ebindi n'olukuba. Abantu abo yabamaliraku obusungu bwe nga yeesiniirwa ekibitiriire. Obusungu bwe obwo bwali ng'oti n'ekikunsu kya bamalaika be, abazikiriza. Tiyalobera busungu bwe kubaakiraku waire okubasaasira balobe kufa, aye yabasindikira kawumpuli yaabaita. Katonda yaita abaana ab'Abamisiri abalenzi ababeri boonaboona, ab'amaani, abasooka mu kiisi ndhu ya Hamu. Agho yaakulemberamu abantu be okubatoola mu Misiri ng'omwayi bw'akulemberamu entaama dhe, yaababisa mu irungu ng'omwayi bw'atambuza ebyayo bye. Yabatambuza n'emiraala nga bazira kye batya mu ngira. Aye abazigu baibwe enhandha yaabamira baafa. Agho yaabatuusa mu nsi ye entukuvu ku lusozi mwene lwe yabingaku abantu n'amaani ge. Kiisi ghe baatuukanga, yaabingangagho abatyamye baagho ensi yaibwe yaagigabania mu bika bya Isiraeli, n'amaka gaibwe yaagagha abantu be Abaisiraeli. Aye baaleba Katonda era baamudheemera oyo Ali Ghaigulu Yeene baaloba kugondera biragiro bye, baamughemukira ng'oti ni badhaadha baibwe bwe baalekera okuba abeesigwa nga tibeesigika ng'oti n'akalaso akeghetamu. Basonsoonia Katonda baamusungughaza olw'ebifo byaibwe ebigulumivu bye baasinzizangamu era baamuleetera okuba n'enkikidi olw'ebifaananie ebibaadhe bye baasinzanga. Katonda bwe yabona ebyo yaidhula ekiruyi, era yaabatooleraku irala omwoyo. Yaalekulira agho weema ye eyali mu Shilo mwe yabanga ng'ali mu bantu be abo. Yaaleka abazigu baanhaga Sanduuku y'Endagaano akamanhiso ke ak'obukumu n'ekitiisa. Yasungughalira abantu abo ababe ku bubwe, yaaleka abazigu baibwe baabaita. Olutalo lwabalyaku abaana baibwe abaakaisuka, era abaguna baibwe baabula ab'okubabayiza. Bakabona baibwe baabaita n'empiima, era banamwandu baibwe baabalobera okubalira. Agho Musengwa Katonda yaazuuka ng'oti n'ava mu ndoolo, era ng'oti n'omuntu ow'amaani asuuyiriire olw'okunhwa omwenge ogw'emizabbibu. Yairirizaayo abazigu be ng'abaghangwire era nga baswaliire irala. Yaaboola baidhukulu ba Yosefu, yaaloba kulonda kika kya Efuraimu aye yaalonda ekika kya Yuda, n'olusozi Sioni lw'agonza einho. Okwo kwe yazimba eisinzizo lye eireeyi okutuuka ku igulu yaaligumya ng'oti n'ensi etawaagho ebyanda n'ebyanda. Yalonda omugheereza we Daudi, yaamutoola mu byayiro eby'entaama, eyo ye yalinga ng'ayaya entaama edhonsa yaamuleeta alabirirenga abantu ba Katonda Abaisiraeli. Era Daudi oyo yeeghaayo okubalabirira n'omwoyo mulala, ng'abafuga n'amagezi. Wo Katonda, abantu abatakutya bakwingiriire mu nsi yo, baayonoona eisinzizo lyo eitukuvu, baaleka ekibuga Yerusalemu nga bakizikiriiza. Emirambo egy'abagheereza bo bagirekeire nhonhi kulya, emirambo egy'abantu bo abakutya baagigabwire nsolo dha mu nsiko. Bayuye omusaayi gw'abantu bo ng'oti n'abayugha amaadhi obuudhi, gwakuuluula ng'oti maadhi mu Yerusalemu mwonamwona, ghaaloba kusigalagho waire omuntu omulala aziika abafu. Tufuuse ekivume eri amaghanga agatuliiraine, era batuyeeyereza bwe batusekerera. Wo Musengwa Katonda, oja kutusungughalira kutuusa li? Byanda na byanda? Enkikidi y'oli nayo olw'abantu bo eneeyongera kwaka bwake ng'oti muliro? Kyukiza obusungu bwo ku maghanga agatakutya, ni ku bwakyabazinga obutakusinza; kuba bamazeegho abantu bo okwita, baaleetera ensi yo okufafaagana. Otatubonereza lwa bibi bya badhaadha baife, aye yangughaku otwoleke okusaasira kwo, kuba tuwoiremu amaani. Wo Katonda waife omuzaawuzi, tubeere ku lw'ekitiisa eky'eriina lyo, otuwonie era otusonighe ebibi byaife, ku lw'obulungi obw'eriina lyo. Lwaki oleka amaghanga okutubuuza gati: “Memale Katonda waimwe ali gha?” Iwe beesasuulizeeku nga tubona, olw'omusaayi ogw'abagheereza bo be baita n'amaghanga goonagoona gakimanhe. Wulirisa okusinda kw'abasibe, okozese obuyinza bwo owonie abo abasalirwa ogw'okufa. Weesasuulize ku maghanga ago agatuliiraine emikuzi musanvu, olw'okukuyeeyereza kwonakwona kwe babairenga bakola. Olwo ife abantu bo, entaama dho dh'oyaya, twidha kukusiimanga ebyanda n'ebyanda, era tukusaakenga mu nse n'ense. Wo Katonda tukusaba otuwulirise, iwe alabirira abantu ba Isiraeli ng'oti n'omwayi ow'entaama, era n'okuuma aba Yosefu ng'oti byayo byo. Iwe ali ku kityamo kyo eky'obwakyabazinga ekiri ku bitonde eby'amaghagha ebyetebwa bikerubi, weeyolekere abantu ba Efuraimu, n'aba Benjamini, n'aba Manasse. Situka n'amaani go oidhe otulokole. Wo Katonda waife, twirizeegho ensi yaife nga bwe yali. Tulingeku n'amaiso ag'ekisa era otulokole. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, mbo onaasungughalira okusaba okw'abantu bo kutuuka li? Mu kifo ky'emere otuleetera nnaku, mu kifo ky'amaadhi otugha kikopo kiidhuvu eky'amaziga. Oleka amaghanga agatuliiraine gaalwanira eitaka lyaife, abazigu baife baatusekerera. Wo Katonda Afuga Amagye, twirizeegho ensi yaife nga bwe yali. Tulingeku n'ekisa era otulokole. Watuleeta ng'omuzabbibu okuva mu Misiri, waabinga amaghanga agaali mu nsi eno, waagusimbamu. Waagulimaku, gwasimba emizi, gwabuna ensi. Ekinsense kyagwo kyaghemba ensozi, ensaga dhaagwo dhaaghemba n'emivule emikologho. Ensaga dhaagwo dhaaja dhaatuuka ku Nhandha Eyaghagati, era dhaatuuka ni ku mwiga Eufurate. Kale lwaki wamenha olugo lwe wagusitaku, n'oleka kiisi abitagho okunoga ebibala byagwo? Embiidhi edh'omu nsiko dhaagutyankirira, na kiisi kya mu nsiko kyonakyona kyeriira okwo. Wo Katonda Afuga Amagye, kyusaamuuku. Ng'oli eyo mu igulu, linga ghansi otubone; labirira omuzabbibu guno, gwe wasimba iwe mwene, n'ogukuza nga gwa maani. Abazigu baife baagutema baagutaaku n'omuliro; bagwananga baazikirira ng'obalingiriire okubasalira omusango. Aye kuuma abantu bo be weerondera, olabirire eighanga lye wafuula ery'amaani. Tituja kwirayo kudaaliima kukuleka; tughe obulamu twidha kukusaakanga. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, twirizeegho ensi yaife nga bwe yali. Tulingeku n'amaiso ag'ekisa era otulokole. Mwembere ghaigulu olwembo olusaaka Katonda oyo amaani gaife; mumukubire emizira oyo Katonda wa Yakobo. Mutoolere olwembo, ow'obugoma ateeku, memale ow'endingidi ewooma n'ow'entongooli beeyimbe okwo. Mufuuwe eigwala ku Kibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, ni ku lunaku lwe gutyaime ku ntebe. Ekyo kya iteeka mu Isiraeli, era kiragiro kya Katonda wa Yakobo. Eiteeka eryo yaliragira abantu ng'abita mu Yosefu, bweyaja okutanula olutalo ku Bamisiri. Mpulira amamiro g'omuntu ye ntaidhi nga gakoba gati: “Nabatwikula emigugu naabawonia okubbeedanga ebizito. Bwe mwali mu buzibu mwansaba, era naabawonia, naabairamu nga neegisiisa mu kire eky'amaadhi n'olukuba, naabaleba nga muli ku maadhi ag'e Meriba. Imwe abantu bange, mumpulire nga ndi kubalamba; iwe Isiraeli, ngoli ompulirisa kyandibaire kikalamu. Mutasinzanga katonda wundi okutoolaku nze Katonda zenka; mutakubiranga makiryaivu misambwa egisinzibwa abamaghanga agandi. Ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu nsi ey'e Misiri. Bwe mwasama ndidha kubaliisa mwigute. Aye abantu bange baaloba okumpulira! Isiraeli yaaloba okukolagana ninze! Kale n'okubaleka bajiire ku ebyo emyoyo gyaibwe emidheemu bye gibalagira, beebise nga beene bwebalowooza. Kale ngoli abantu bange bampulira; kale ngoli Isiraeli ajiira ku bye mmukoba, nandyangwighe okulwanisa abazigu baibwe, naaghangula abo ababakyagha. Abo abankyagha nze Musengwa Katonda, bandiidhye ye ndi nga baavula bwavule, naababonereza ebyanda n'ebyanda. Aye imwe nandibaliisiisa engaano esinga bulungi, naabaigusa omudheenene ogw'endhuki ogw'omu nsiko.” Katonda atyama mu kityamo kye mu lwekobaano olw'omu igulu; emisambwa gyesoloza yaagisalira omusango ati: “Mulituusa gha okusalirizanga emisango, n'okwekubiranga ku luuyi olw'abakozi b'ebibi? Mukolerenga abaavu ni bamulekwa amazima; mukolerenga abali mu bwetaavu n'abanaku ekituufu kye bagwaniire. Mulwanirirenga abali mu bwetaavu n'abateesobola, mubawonienga abakozi b'ebibi obutabakola nga bwe benda. Muli na butamanha bwaga gha? Muli basiru ba nkula ki? Lwaki mukola eby'obukupya ebyereere? Abantu tibakaakola mazima mu nsi. Nkoba nti, ‘Muli bakatonda, mwenamwena muli baana ba oyo Ali Ghaigulu Yeene.’ Aye muja kuzikirira ng'abantu obuntu, era mugwe ng'oti n'omufuzi owundi yeenayeena.” Wo Katonda, situkiramu ofuge ensi yo, kuba amaghanga goonagoona gago. Wo Katonda, otasirika busirike, waire okuba obwagho nga toli kufaayo. Bona, abazigu bo bali kwegugunga; abo abakukyagha bali kudheema. Bakola entegeka edh'okulumba abantu bo; era beeteesa bwe banaalumba abantu bo b'okuuma. Bakoba bati: “Ka tumalegho eighanga lya Isiraeli, ghabule aidhukira nga ghaalighooku eighanga eryetebwa Isiraeli.” Bwenebwene beekobaana eky'okudheema, era beeyimba baakola endagaano ey'okukwesonsaaku. Abazigu abo ni bano: Abaedomu, Abaishimaeli, Abamoabu, Abahagari, Abagebali, Abammoni, Abamaleki, Abafilisiti n'Abatiro. N'Abassiria boona baabeeyimbyeku, bayambe abasaadha ab'amaani baidhukulu ba Loti. Aye iwe bakole kye wakola Abamidia, era kye wakola Sisera ni Yabini ku mwiga Kishoni, abaitirwa mu kibuga Endori, ni baba agho ku itaka ng'oti mmungo ya busa. Abafuzi baibwe bakole nga bwe wakola Orebu ni Zeebu, n'abakungu baibwe obakole nga bwe wakola Zeba ni Zalumunna. Abo n'abaakoba bati: “Ka twetwalire eitaka lya Katonda libe lyaife ku bwaife.” Wo Katonda wange, bafuule ng'oti n'enkungu eri kwezungululira mu mpewo ey'amaani, babe ng'oti n'omusinsi empewo gw'efuuwa ere. Ng'oluyiira bwerusenkeenha ekibira, n'enimi edh'omuliro ni dhikoleeza ensozi, weena otyo bw'obe obabingirire n'amaadhi agalimu kiwunga ow'amaani, obatiikize irala n'empewo ere yeene ezikiriza. Baswaze ebitoogerekeka, balwe eira baire y'oli iwe Musengwa Katonda. Ensoni ka dhibagemenga era basoberwenga ebyanda n'ebyanda; bafe nga banhoomebwa. Ka bamanhe nga iwe wenka niiwe Musengwa Katonda, era nga niiwe oyo Ali Ghaigulu Yeene asinga ebintu byonabyona eby'oku nsi. Wo Musengwa Katonda iwe Afuga Amagye, eisinzizo lyo nga irungi! Neegomba inho okuba mu isinzizo lya Musengwa Katonda! Zeenazeena ndidhwire eisanhu, nga nhembera Katonda omulamu. Wo Musengwa Katonda iwe Afuga Amagye, mbo n'enkazaluya dhoona dhifuna agh'okusula, n'obumiini bwona bwezimbira ebisu mwe bukuumira obwana bwabwo agho okumpi ni alutaari dho, iwe Kyabazinga wange era Katonda wange. Ba nkabi abo ababa mu ndhu yo, nga buli kaakyeire bemba enhembo edhikusaaka. Ba nkabi abo abafuna amaani okuva y'eiwe, era ng'olugendo olw'okuja e Sioni lubali ku mwoyo. Bwe babita mu kiiko eky'e Baka, kifuukamu enhindo edhivaamu emiiga, amaadhi agasookereza okugwa gakiidhuza ebidiba. Bwe batambula baja nga bwe beeyongera okufuna amaani; balibona Katonda asinga bakatonda mu Sioni. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, wulirisa okusaba kwange. Ntegera kutu iwe Katonda wa Yakobo. Wo Katonda, gha kyabazinga enkabi oyo atulwanirira, saasira oyo ye wasiiga omuzigo. Okumala olunaku olulala mu isinzizo lyo, kusinga okumala enaku olukumi aghantu aghandi woonawoona. Mmala gaba mukuumi ku mulyango gw'endhu ya Katonda wange, ntabaire munda mwa ndhu dha bakozi ba bibi; kuba Musengwa Katonda oyo n'endhuba etumuliikirira ye tuja era n'atuwonia ng'oti ngabo. Atusaasira era yaatugha ekitiisa. Abo abakola by'ayenda ghazira kirungi ky'abaima. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, nga beesiimye abakwesiga. Wo Musengwa Katonda, wagonza inho ensi yo wairiza Yakobo obukombe. Wasonigha abantu bo ebibi byaibwe, waabasaasira olw'okwonoona kwaibwe. Walekera okubabaaku ekiruyi, waalekera okubasungughalira n'obusungu obungi. Wo Katonda iwe omulokozi waife, iramu okutugonza olekere agho okutusungughalira. Mbo bwene oja kutusungughalira byanda na byanda, obusungu bwo bugeme ni ku nse edhiriiragho? Totwizeemu maani buyaaka, ife abantu bo tusagambenga olw'ebyo by'otukolera? Wo Musengwa Katonda, twoleke nga bw'otugonza obutalekera, era otuzaawule. Leka mpulire Musengwa Katonda ky'aja okukoba, kuba ndidhi aja kwogera ebituleetera emiraala ife abantu be abamutya, kasita tuba nga titwizeeyo mu bya kisiru. Mu butuufu bwene mwetegefu okulokola abo abamugha ekitiisa, olwo ekitiisa kye kibe nga kibonebwa mu nsi yaife. Okugonza okutakoma kwidha kwagaanana n'obwesigwa; ate obutuufu bunhwegeragane n'emiraala. Okwikiriza kwa Isiraeli kuja kusituka okuva mu nsi, ate obutukuvu bwa Katonda bulingirire ensi nga buli mu igulu. Bwenebwene Musengwa Katonda aidha kutugha ebirungi, ensi yaife ebale ebibala kyodo. Obutuufu bwa Musengwa Katonda bumukulemberamu, bwaja nga bukubira ebigere bye engira. Wo Musengwa Katonda, ntegera kutu owulire okusaba kwange, kuba ndi muntu mughafu era mwavu. Kuuma obulamu bwange, kuba nkutya; era omponie ebizibu nze omugheereza wo akwesiga. Niiwe Katonda wange. Wo Musengwa Katonda, nkusaba ondhune kuba niiwe ye ndirira omusana n'obwire. Nze omugheereza wo mpa okuba omusangaavu, kuba niiwe ye nsinza. Wo Musengwa Katonda iwe oli mulungi, onsonigha era tolekera kugonza abo abakusinza. Wo Musengwa Katonda, ntegera kutu nga nkusaba; owulire okulira kwange nga nkweghemba okumbeera. Bwemba mu bizibu nkusaba, kuba iwe oiramu okusaba kwange. Mu bakatonda ab'amaghanga agandi boonaboona ghazira ali ng'oti niiwe, era ghazira akola biri ng'oti n'ebibyo by'okola. Amaghanga goonagoona ge watonda, gaja kwidha gakukubire amakiryaivu, era gaatule ng'eriina lyo bwe liri ery'ekitiisa. Iwe oli mukologho, ni by'okola byewuunhisa; niiwe Katonda wenka. Wo Musengwa Katonda, ngalagira bwembe neebise, memale olwo ntambulirenga mu mazima go; era ondhegerese okukutyanga n'omwoyo mulala. Wo Musengwa Katonda wange, nsiima inho n'omwoyo gwange gwonagwona by'onkolera, era ndidha kughanga eriina lyo ekitiisa ebyanda n'ebyanda. Kuba ongonza inho obutalekera era wamponia okwikirira e magombe. Wo Katonda wange, abantu abeekuluntaza baneesimbyemu; ekikuukuulu ky'abantu abakambwe kyenda kundhita, era abantu abo tibakufaaku naire. Aye iwe Musengwa Katonda, niiwe Katonda asaasira era agemerwa abantu ekivunika, olwagho okusungughala, ogonza abantu obutalekera era oli mwesigwa inho. Otankuba nkoone aye idha ondhune, ompe ku maani go nze omugheereza wo, era ondokole nze omwana w'omwiru wo omukazi. Nkolera ekinaayoleka nga bw'ongonza, olwo abo abankyagha baswale, okubona nga iwe Musengwa Katonda onhambye wandhizaamu amaani. Ku lusozi lwa Katonda olutukuvu n'okuli ekibuga kya Musengwa Katonda kye yazimba. Musengwa Katonda agonza Yerusalemu okusinga ebifo ebindi byonabyona ebiri mu Isiraeli. Iwe ekibuga kya Katonda, ebintu eby'ekitiibwa kamaala bikwogerwaku. Katonda akoba ati: “Mu bantu abantya n'omuli ab'e Rahabu, ab'e Babiloni, ab'e Filisitia, ab'e Tiro n'ab'e Ethiopia. Ndibabalira mu bazaale ab'e Yerusalemu.” Sioni kiryogerwaku kiti: “Ono era n'ole, omwo mwe baazaalirwa”, kuba oyo Ali Ghaigulu Yeene n'alikizimba. Musengwa Katonda alikola enkalala edh'abantu, yaghandiikamu ati: “Ono yeena yazaalibwa omwo.” Abembi n'abakini bakoba bati: “Mu Sioni n'omuva enkabi dhaife dhoonadhoona.” Wo Musengwa Katonda wange, omusana nkulirira n'obwire naakweghemba oidhe ondokole. Wulirisa okusaba kwange, otege kutu owulire okulira kwange. Ebizibu bindhidhwire, ndi kumpi na kuja mu magombe. Mbalirwa mu abo ab'okwika e magombe; amaani gampoire. Ndi ng'oti n'ole ye balekuliire agho mu bafu; nkani ng'oti n'abaitiibwa abali mu magombe, oba ng'oti n'abo be weerabira eira b'otakaayamba. Wansuula mu magombe eyo ghansi einho era mu nzikiiza. Ekiruyi kyo kinzitooghereire, era kyambuutikira ng'oti n'amaadhi ag'enhandha ageekuluumulula. Ondeeteire ab'emikwano okuneesamba; wanfuula ekintu ekyenhinhalwa ye bali. Nsibiirwa aghantu ghe ntasobola waire okweiba. Amaiso gali kuunafugha olw'enaku. Buli kaakyeire nkweta iwe Musengwa Katonda, naasitulira emikono y'oli nga nkusaba. Abafu obakolera ebyewuunhio? Basobola okusituka baakusaaka? Okugonza kwo okutakoma basobola okukwogeraku eyo mu magombe, waire obwesigwa bwo okubwogeraku mu nsi eyo ey'abafu? Ebyewuunhio byo babibona eyo mu nsi ey'enzikiiza, waire amaani go agalokola okugabona eyo mu nsi ey'abo abeerabirwa? Wo Musengwa Katonda, aye nze nkulirira, era buli nkyo nkusaba. Wo Musengwa Katonda, lwaki onsuula ere n'oneerabira? Lwaki toyenda na kuuningaku? Ndaazedaaze okuva mu buto era kata nfe. Onkoze ebitiisa kamaala, gampoire. Ekiruyi kyo kimbuutikiire kyanfuuta, n'okunkuba kwo okw'amaani kwanafuya. Ebyo bineezungulwire ng'oti mwidhuzo gwa maadhi olunaku lwonalwona, era bija nga biinumba okuva mu buli nsonda. Ondeeteire bakagwa bange abangonza einho okuneesamba, era buti enzikiiza ni munange yenka ye nasigaza. Wo Musengwa Katonda, ndidha kwembanga okugonza kwo okutakoma ebyanda n'ebyanda era ndidha kukoberanga abantu ab'ense n'ense nga bw'oli omwesigwa. Okugonza kwo kwa kubaagho byanda na byanda, n'obwesigwa bwo bugumu begulugulu ng'oti igulu. Wakoba oti: “Nakola endagaano ni Daudi ye neerondera; era naasuubiza omugheereza wange oyo nti, ‘Baidhukulu bo n'abaja okutyamanga mu kityamo kyo nga bakyabazinga, era ni bonkabonka abanaafuganga ebyanda n'ebyanda.’ ” Wo Musengwa Katonda, eby'omu igulu byonabyona ka bikusaake olw'ebyewuunhio by'okola; n'abatukuvu abatyama mu igulu ka bembe obwesigwa bwo, kuba bwene naani ku bali ghaigulu eyo ayaga ni Musengwa Katonda? Oba naani ku bali mu igulu ali ng'oti ni Musengwa Katonda? Niiwe Katonda atiibwa abatukuvu boonaboona abatyama mu igulu; era omukologho atiisa ebyo byonabyona ebimwezungulwire. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, naani ow'amaani ng'oti niiwe? Oli mwesigwa mu buli kintu. Niiwe ofuga okwefuukuula okw'enhandha, era bwe yeefuukuula ogiragira yaalaala. Watentena ogusota gu Rahabu waagwita; waabinga abazigu bo n'omukono gwo ogw'amaani, baasansaana. Eigulu liryo, n'ensi yiyo n'ebigirimu byonabyona, niiwe owabikola. Niiwe owatonda ebiri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ensozi Tabori ni Herimoni dhisaaka eriina lyo n'eisanhu. Oli wa buyinza bungi, oli wa maani inho atatuukikaku. Obwakyabazinga bwo bujiira ku kukola ebituufu n'okukola amazima; okugonza kwo okutakoma n'obwesigwa bwo byeyolekera mu buli ky'okola. Wo Musengwa Katonda, nga ba nkabi abo abakukubira emizira, ni batambula nga bagonzi y'oli. Ni basagamba olw'eriina lyo olunaku lwonalwona, nga bakusaaka ebitaloodheka olw'obutuufu bwo. Kuba niiwe otugha obughanguzi obutaloodheka; era olw'okutugonza waatugha okusagamba ng'abaghanguzi. Iwe Musengwa Katonda watulondera atukuuma ng'oti ngabo; iwe Omutukuvu wa Isiraeli waatugha kyabazinga owaife. Wabonekera abagheereza bo abeesigwa mu biseera eby'eira, waabakoba oti: “Ntaire omukono gwange ku mulwani ow'amaani okumubeera; ngulumiiza oyo ye nalonda mu bantu. Ntoire omugheereza wange Daudi naamufuula kyabazinga, nga mmusiiga omuzigo gwange omutukuvu. Ndidha kumughanga amaani gange buliidho; obuyinza bwange bwidha kumufuulanga ow'amaani. Abazigu be tibaja kumusinza magezi; ababi tibaja kumughangula. Nja kusaaniagho abazigu be ng'abona, ndhite n'abo boonaboona abamukyagha. Ndidha kubanga mwesigwa y'ali era mmugonzenga obutalekera. Ndidha kumugha okusagambanga ng'omughanguzi. Obwakyabazinga bwe ndibugaziya okuva ku Nhandha Eyaghagati okutuuka ku mwiga Eufurate. Daudi oyo aidha kundhetanga ati, ‘Niiwe Lata era niiwe Katonda wange; niiwe onkuuma era niiwe ondokola.’ Ndimufuula mutabane wange omuberi, kyabazinga omukologho asinga bakyabazinga boonaboona ab'oku nsi. Ndidha kumugonzanga obutalekera ebyanda n'ebyanda, n'endagaano yange naye eja kubangagho byanda na byanda. Obwakyabazinga bwe ndidha kubufuula bwa nsikirano ebyanda n'ebyanda; buja kubaagho ekiseera kyonakyona eigulu kye lirimala nga lirigho. Aye baidhukulu be bwebanaalekangayo okuwulira amateeka gange, ni batajiira ku bye mbalagira, ni badobania bye mbeegeresa, era ni batakuuma biragiro byange, ndibabonereza olw'okwonoona kwaibwe, naabaleetera okudaagadaaga olw'ebibi byaibwe. Aye tirilekera kumugonza oba okulekera okuba omwesigwa y'ali. Tirimenha ndagaano yange naye, waire okukyusaamu ku bye namusuubiza. Mu butukuvu bwange neeyamye omukuzi mulala guti nga gumala: tija kusubagha Daudi naire. Olulyo lwe luja kubangagho ebyanda n'ebyanda, n'obwakyabazinga bwe bubeegho okutuusa endhuba bw'eriva ku nsi. Tibuja kuvaagho ng'oti n'omwezi bwe gutavaagho, era buja kuguma begulugulu ng'oti n'eigulu bwe liri.” Aye kabiri mpegaano iwe Musengwa Katonda oswire ere omuntu ye wasiiga omuzigo era tokaamulaadha; oidhwire ekiruyi ku muntu ye walonda. Osaziizaamu endagaano yo n'omugheereza wo, n'engule ye waagifuuta mu itaka. Owomoirewomoire ebituli mu bimante bye, waamenhamenha ebifo bye eby'okwewogomamu. Buti ababise boonaboona bamumazeeku ebibye nga babinhaga; ab'oku muliinaano baamusekerera. Oghaire abazigu be obughanguzi; waaleetera abazigu be boonaboona okusagamba. Eby'okulwanisa bye obiitaitaine, waamuleka baamughangula mu lutalo. Omutoire mu ngalo omwigo gwe ogw'obufuzi, n'ekityamo kye eky'obwakyabazinga waakisuula ku itaka. Omuleeteire okukairigha ng'akaali muto, waamuleetera okuswala einho. Wo Musengwa Katonda, oja kwegisa kutuusa li? Byanda na byanda? Ekiruyi kyo kija kulekera li okwaka ng'oti muliro? Wo Musengwa Katonda, idhukira obulamu bwange nga bwe buli obumpi! Obulamu obw'abantu boonaboona muzira muganhulo! Muntu ki asobola okuba omulamu n'atafa? Naani aghanga okwekuuma n'ataja mu magombe? Musengwa Katonda, okugonza kwo okutakoma okw'eira kwalaga gha? Ebyo bye wasuubiza Daudi byaja gha? Wo Musengwa Katonda, bona nze omugheereza wo bwendhuuluusiibwa, abantu ni banvuma ebitakobeka. Wo Musengwa Katonda, abazigu bo batyo bwe bavuma oyo ye wasiiga omuzigo, batyo bwe bamuvuma buli gh'aniina ekigere. Musengwa Katonda asaakibwenga ebyanda n'ebyanda! Amiina era Amiina! Wo Musengwa Katonda, okuva eira n'eira niiwe otukuuma. Ng'ensozi dhikaali kubaagho, era ng'okaali kutonda nsi n'ebirimu byonabyona, niiwe Katonda eyaligho, era alibaagho ebyanda n'ebyanda. Iwe oizaayo omuntu mu nkungu mwe yakolebwa, ng'olagira oti: “Omwana w'omuntu irayo ye wava.” Emyaka olukumi y'oli giri ng'oti n'olwaidho olwabise; oba ng'oti n'esaawa entono dhiti edhiwaaku amangu mu biseera eby'obwire. Osaaniagho obulamu bw'abantu, baabulagho mangu ng'oti kirooto; oba ng'oti n'eisubi erinhirira ku nkyo: ku nkyo lisituka lyaboneka bukalamu, aye eigulo lyaniala lyafa. Iwe bw'osungughala, obusungu bwo butuzikiriza; ekiruyi kyo kyatutiisa twawaamu. Iwe obona ebibi byaife, ni bwebiba ebyo bye tukola mu ngiso. Obusungu bwo busala ku nnaku edh'obulamu bwaife; obulamu bwaife bwawaagho mangu geene. Emyaka gyaife egy'obughangaazi giri nsanvu, oba kinaana, bwe tuba abagumu. Aye ng'ate giidhwire okufaabiikana n'ebizibu kamaala, era giwaaku mangu twabulagho. Naani aidhi amaani g'obusungu bwo kye gasobola okukola? Era naani ategeera obusungu bwo nga bwe butiisa? Tukusaba otwegerese okumanha obulamu bwaife nga bwe buli obumpi, tusobole okufuna amagezi. Wo Musengwa Katonda, oja kusungughala kutuusa li? Twiriremu ife abagheereza bo otusaasire. Twidhuzenga okugonza kwo okutakoma buli nkyo, olwo tusobole okusagambanga nga tuli basangaavu obulamu bwaife bwonabwona. Tughe okusanhuka einho tusobole okwesasuuza olw'enaku kamaala dhe watulumya, n'olw'emyaka kamaala gye twabeera mu bizibu. Yoleka abagheereza bo eby'amaani by'okola; oyoleke n'abaidhukulu baibwe obukumu bwo obw'ekitiisa. Wo Musengwa Katonda waife, tukusaba enkabi dho dhibenga n'ife, kiisi kye tugemaku kitujiirenga bukalamu bwenebwene ghabule ekitulema. Omuntu asula mu ndhu y'oyo Ali Ghaigulu Yeene, n'akuumibwa oyo Aghanga Ebintu Byonabyona, alikoba Musengwa Katonda ati: “Niiwe onkuuma, niiwe ekifo kyange oky'okwewogomamu. Niiwe Katonda wange ye neesiga.” Katonda aidha kukuwonianga emitego gye bakutega, era akuwonienga n'endwaire edhiita. Aidha kukughembaku n'amaghagha ge ghabulenga ekikutuukaku, akukuumenga olw'obwesigwa bwe ng'akulwanirira. Ghazira kinaakutiisanga obwire, waire ebizibu okukutiisa omusana. Olumbe olukunkuna mu nzikiiza tiruukutiisenga, waire namuzisa okukwita omusana. Abantu olukumi basobola okwitibwa baagwa ku luuyi lwo olundi, ate omutwalo baagwa ku mukono gwo omusaadha, aye iwe akabi tikalikutuukaku. Iwe olitaagho bwa maiso, waabona abakozi b'ebibi nga bwebabonerezebwa. Olw'okuba iwe weesize Musengwa Katonda, era waatwala oyo Ali Ghaigulu Yeene okuba omukuumi wo, ghazira kibi kija kukutuukaku, waire ekiinoino kyonakyona okuseeta okumpi n'endhu yo; kuba aliragira bamalaika be baakulabirira, nga baakukuuma buli gh'oja. Balikulera mu ngalo dhaibwe olobe kwekonta kigere ku ibaale. Olibita ghagati mu nsolo enkambwe, era waaniinirira emisota egy'obusagwa. Kuba Katonda akoba ati: “Ndidha kumutoola aghazibu olw'okuba angonza inho, era ndidha kumukuumanga olw'okuba ayatula eriina lyange, yaalisaaka. Bw'anandhetanga ndidha kumuvugiranga; ndidha kubanga ghalala naye mu buli kizibu. Mmuwonienga ebimunhigiriza, era mmugheesenga ekitiisa. Ndidha kumughangaaza inho era mmulokole.” Kigwaine okukusiima by'okola, iwe Musengwa Katonda! Kigwaine okwemba enhembo edhisaaka eriina lyo, iwe Ali Ghaigulu Yeene! Era kigwaine buli nkyo okukoberanga abantu nga bw'obagonza obutalekera, na buli igulo okubamanhisanga nga bw'oli omwesigwa; eno nga bwe tukuuta endingidi era nga bwetusuna ebivuga eby'enkosi ebindi. Wo Musengwa Katonda, nasangaala inho olw'ebyo eby'amaani bye wakola; naayemba n'eisanhu olw'ebyo bye wakola n'engalo dho. Wo Musengwa Katonda, by'okola byewuninkiriza! Ebidhuubo byo biswikiriire inho okutegeera okw'omuntu! Omudoofu tasobola kumanha kino, n'omusiru taghanga kukitegeera, ati waire ababi bamera ng'oti isubi, abakozi b'ebibi kiisi kye bakola ni kibalamira, baategekerwa kuzikirira okw'olubeerera. Aye iwe Musengwa Katonda niiwe ofuga ebintu byonabyona ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, ife twidhi ng'abazigu bo baja kuzikirira, abakozi b'ebibi boonaboona baja kusasika. Aye nze ompaire amaani ng'oti ga mbogo nume, wansiiga omuzigo. Mboine n'amaiso gange okugwa okw'abazigu bange, era naawulira n'amatu gange okulira okw'ababi abo abaanumbagana. Abatuufu baja kweyongeranga okuba obulungi ng'oti n'omuti omunaazi, era bakule ng'oti n'emivule egy'e Lebanoni. Bali ng'oti n'emiti egyasimbwa mu ndhu ya Musengwa Katonda, era bakula bukalamu mu isinzizo lya Katonda waife. Waire bakaire aye bakaabala ebibala, era bakaali bagimu ababoneka obukalamu. Kino kyoleka nga Musengwa Katonda bw'aziramu kwekubira, oyo n'ankuuma, era aziramu bukyamu bwonabwona. Musengwa Katonda ni Kyabazinga ali n'ekitiisa n'amaani. Ensi kyeva n'eba engumu mu kifo kyayo, ni ghabula ekisobola okugiseseetula. Wo Musengwa Katonda, okuva eira n'eira ekityamo kyo eky'obwakyabazinga kigumu begulugulu, era iwe oligho lubeerera. Wo Musengwa Katonda, omwidhuzo gw'amaadhi gusitwike n'empiriito, geefuukuula era gaayira. Musengwa Katonda wa maani, azira kimusinga! Wa maani okusinga empiriito ey'amaadhi amangi, era wa maani okusinga okwefuukuula okw'enhandha okw'amaani. Wo Musengwa Katonda, amateeka go geesigika era bwenebwene esinzizo lyo itukuvu ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, niiwe Katonda abonereza nga weesasuuza, idha oyoleke obusungu bwo. Situkiramu, niiwe asalira ensi emisango, abo abeebona nga ba ghaigulu obasasule ekyo ekibagwaniire. Wo Musengwa Katonda, ababi balituusa li, bwenebwene balituusa li okweyagala? Ababi boonaboona beesaaka olw'ebikolwa byaibwe ebibi bye bakola. Banhigiriza abantu bo, baadaazadaaza eighanga lyo lye weerondera. Baita banamwandu ni bamulekwa, era baatemula abasenze be tusenza mu nsi yaife. Bakoba mule bati: “Musengwa Katonda tatubona. Katonda wa Yakobo tafaayo.” Mulitegeera li imwe abadoofu abasembayo? Mulibaamuuku li ku magezi imwe abasiru? Katonda oyo eyakola kutu asobola atya obutawulira? Oyo eyatonda eriiso aghanga atya obutabona? Oyo akangaivula amaghanga agandi, taababonereze? Oyo ayegeresa abantu okumanha, asobola atya obutamanha? Musengwa Katonda aidhi ebidhuubo eby'abantu, era aidhi nga tibigasa. Wo Musengwa Katonda, nga wa nkabi omuntu y'okangaivula, oyo y'oyegeresa amateeka go. Iwe omugha okuwuumulaku ebizibu, okutuusa lw'obonereza ababi. Musengwa Katonda taja kusuulirira bantu be; taja kulekulira agho ighanga lye yeerondera. Balisalanga emisango mu butuufu, abo abatya Katonda baajiiranga ku bisaliibwagho. Naani eyambeeraku ng'ababi abo bantanwireku olutalo? Oba naani eyayemerera ku luuyi lwange ng'abakozi b'ebibi baanumbye? Ngoli Musengwa Katonda tiyandhuna, ngoli nze naja ira mu nsi ey'abafu. Bwe nayana nti: “Ndi kutyerera,” iwe Musengwa Katonda wangemerera olw'okuba ongonza obutalekera. Buli lwemba n'ebineeraliikiriza, ongumya wandeetera okusangaala. Iwe tosobola kuba ku luuyi lwa bafuzi babi, abafuulania amateeka, ekibi ni bakyeta ekirungi. Beeteesa okulumba abantu abalungi, baasalira abantu ogw'okufa abaziraku musango. Aye nze, Musengwa Katonda n'obulumukiro bwange, era ni Katonda wange ambudamya mu biseera ebizibu. Abo aidha kubabonereza olw'obubi bwaibwe, era aidha kubazikiriza olw'okwonoona kwaibwe; bwenebwene Musengwa Katonda aja kubasaaniagho. Mwenamwena mwidhe twembere Musengwa Katonda, mwidhe tumukubire emizira oyo omukuumi era omulokozi waife! Ka tuje y'ali tumusiime tumukubire emizira nga twemba n'enhembo edh'okumusaaka; kuba Musengwa Katonda ni Katonda mwene omukologho, era ni Kyabazinga omukologho asinga bakatonda ab'amaghanga agandi. Oyo n'afuga ebiiko ebiri ku nsi n'ensozi endeeyiriri dhoona dhidhe. Enhandha yiye kuba n'eyagikola, n'obukalu n'eyabutaagho n'engalo dhe. Mwidhe tumusinze nga twewombeese, tumukubire amakiryaivu oyo Musengwa Katonda, Omutonzi waife. Oyo ni Katonda waife, ife tuli bantu be b'alabirira, era tuli ntaama dhe dh'ayaya. Kale ngoli ni olwaleero muwulira ky'akoba! Akoba ati: “Mulekere agho okukalangusa emyoyo gyaimwe nga badhaadha baimwe bwe baakola nga bali e Meriba. Ku lunaku olwo nga bali e Massa mu irungu, bandeba era bankemenkereza, waire nga baali bamaze okubona bye nabakolera. Abantu abo baamala emyaka amakumi ana (40) nga banguuda ku mwoyo, bansina. Naakoba nti, ‘Abantu bano badheemu okuviira irala mu myoyo gyaibwe, era amateeka gange tibagajiiraku naire.’ Kyenava ni ndayira mu busungu nti, ‘Tija kubaganha kutuuka ghe nali nja okubagheera okuwuumula.’ ” Mwenamwena mwembere Musengwa Katonda olwembo oluyaaka, ensi yoonayoona k'eyembere Musengwa Katonda. Mwembere Musengwa Katonda mumusaake, mukoberenga abantu buli kaakyeire nga bwe yatulokola. Mumanhise ensi dhoonadhoona nga bw'ali ow'ekitiisa, abantu boonaboona bamanhe nga bw'akola eby'amaani. Musengwa Katonda mukologho era ni yenka agwaine okusinzibwa. Oyo n'ali n'okutiibwa okusinga bakatonda ab'amaghanga agandi boonaboona; kuba bakatonda boonaboona ab'amaghanga agandi, bintu buntu ebisinzibwa ebitali Katonda, aye Musengwa Katonda n'eyakola eigulu. Aidhwire ekitiisa era mufuzi; mu kifo kye ekitukuvu mwidhwire ebyoleka nga wa maani era nga mulungi. Imwe abantu ab'ensi dhoonadhoona mwatule Musengwa Katonda; mwatule Musengwa Katonda nga bw'ali ow'ekitiisa era ow'obukumu. Mwatule eriina lya Musengwa Katonda nga bwe liri n'ekitiisa; mwidhe ku mpya dhe nga mumuleetera ebigheebwayo. Musinze Musengwa Katonda ng'aboneike mu butukuvu bwe; imwe mwenamwena ab'oku nsi mumutye mu maiso ge. Mukobere amaghanga goonagoona muti: “Musengwa Katonda ni Kyabazinga! Ensi kyeva n'eba engumu mu kifo kyayo, ni ghabula ekisobola okugiseseetula. Aja kusalira abantu omusango nga tasaliriza.” Eigulu ka lisangaale n'ensi esagambe, enhandha k'ewolome n'ebirimu byonabyona olw'eisanhu. Enimiro n'ebidhirimu byonabyona ka bisangaale, olwo emiti gyonagyona egy'omu kibira gyembe n'eisanhu, byonabyona nga biri mu maiso ga Musengwa Katonda ali kwidha. Aidha kusalira ensi omusango mu butuufu, ni mu mazima nga tasaliriza. Musengwa Katonda ni Kyabazinga, ensi yoonayoona k'esagambe, n'ebiketezo eby'oku nhandha eby'okumpi n'eghala bisangaale. Ali ghagati mu bire n'enzikiiza eri bedimudimu, afuga mu butuufu ng'akolera ku mazima. Akulembezaamu omuliro, gwaja nga gwokyayokya abazigu be abamwezungulwire. Olukuba lwe lumyansa lwamulisa ensi; ensi yaalubona yaatengeeta. Ensozi dhisaanuuka ng'oti muzigo aghaba Musengwa Katonda, oyo Musengwa Katonda afuga ensi yoonayoona. Eby'omu igulu birangirira nga bw'ali omutuufu, abantu b'ensi dhoonadhoona baabona ekitiisa kye. Abo boonaboona abasinza ebitali Katonda, ni beesaaka olw'okwesiga ebifaananie obufaananie ebyo ebiziramu na muganhulo, baswazibwa; kuba ebyo byonabyona bimukubira amakiryaivu. Ab'e Sioni bawulira era baasangaala, n'ab'omu bibuga bya Buyudaaya basagamba olw'ensala yo iwe Musengwa Katonda. Wo Musengwa Katonda, niiwe oli ghaigulu yeene, ofuga ebintu byonabyona eby'oku nsi; oli mukologho okusinga bakatonda ab'amaghanga agandi boonaboona. Musengwa Katonda agonza abo abakyagha ebibi; yaakuuma abantu be abamutya; era yaabatoola mu buyinza obw'ababi, yaabawonia. Obutangaavu bwakira abatuufu, n'eisanhu lyaidhira abo abagondera ebiragiro bya Katonda. Imwe abatuufu, musagambe olw'ebyo Musengwa Katonda by'akola era mumusiimenga. Mwenamwena mwembere Musengwa Katonda olwembo oluyaaka, kuba akoze ebyewuunhisa! Olw'obutukuvu bwe ayoleike ng'ali n'obuyinza n'amaani, ebimuleeteire obughanguzi. Musengwa Katonda amanhiisa ensi yoonayoona obughanguzi bwe, yaayoleka ensi dhoonadhoona obukumu bwe obuwonia. Yakuuma ekisuubizo, kye yasuubiza endhu ya Isiraeli, eky'okubagonzanga obutalekera n'okubanga omwesigwa ye bali. Okuva ensi y'eva okutuuka y'ekanga, abantu boonaboona baabona obughanguzi bwa Katonda waife obulokola. Abantu mwenamwena ab'oku nsi mukubire Musengwa Katonda emizira; mutimbuke mu mwembere enhembo edh'eisanhu edhisaaka! Mwembe enhembo edhisaaka Musengwa Katonda, mumukubire enhembo ku ndingidi. Mufuuwe amagwala n'endeka! Mukubire Musengwa Katonda emizira, oyo Kyabazinga waife. Enhandha k'ewolome n'ebirimu byonabyona olw'eisanhu; n'ensi eyembe n'ebigiriku byonabyona. Omwidhuzo gw'amaadhi ka gukube mu ngalo; n'ensozi dhembere ghalala n'eisanhu mu maiso ga Musengwa Katonda, kuba ali kwidha okusalira ensi omusango mu butuufu. Aidha kufuga abantu boonaboona, ng'akolera ku mazima. Musengwa Katonda ni Kyabazinga; abantu ka badhugumire olw'okumutya! Ekityamo kye eky'obwakyabazinga kiri ku bitonde eby'amaghagha ebyetebwa bikerubi, ensi k'etengeete olw'okumutya. Musengwa Katonda mukologho mu Sioni; atiibwa ensi dhoonadhoona. Abantu boonaboona ka basaake eriina lye eikulu eritiibwa, kuba mutukuvu! Iwe Kyabazinga ow'amaani, toyenda kusaliriza, wataagho ensala ejiira ku mazima, era waaleetagho obutuufu mu Isiraeli. Musaake Musengwa Katonda waife, mumusinze nga muli mu maiso ag'ekityamo kye eky'obwakyabazinga, kuba mutukuvu! Musa ni Aaroni baali bakabona be, ate Samueli yaaba owundi ku abo abaamusabanga. Abantu abo baaliriranga Musengwa Katonda, yaabaghanga kye baamusabanga. Yayogeranga nabo ng'ali mu kire ekyesimbanga oti mpango, baagemanga kiisi kye yabakobanga; baagonderanga amateeka, ge yabaghanga. Wo Musengwa Katonda waife, abantu bo wabaghanga bye baakusabanga, waabasonighanga bye baakusobyanga, waire nga wababonerezanga olw'ebibi byaibwe. Musaake Musengwa Katonda waife, mumusinze nga muli ku lusozi lwe olutukuvu; kuba Musengwa Katonda waife mutukuvu. Abantu mwenamwena ab'ensi mukubire Musengwa Katonda emizira. Mwidhe y'ali nga mwemba mumusinze nga muli basangaavu. Mukitegeere muti Musengwa Katonda oyo ni Katonda. Oyo n'eyatutonda era tuli babe. Tuli bantu be era ntaama dh'alabirira. Mungire mu miryango gy'eisinzizo lye nga mumusiima, mutuuke ku mpya dhe nga mumusaaka. Mumusiime era musaake eriina lye, kuba Musengwa Katonda mulungi okugonza kwe tikukoma kubaagho byanda na byanda, n'obwesigwa bwe buligho eri ense n'ense edh'abantu. Ka nhembe ku bwesigwa ni ku nsala ey'amazima nga nhembera iwe Musengwa Katonda. Ndidha kwebisanga mu ngeri etandeetere kwogerwaku. Oliidhaku li ye mba? Ndidha kubanga mwesigwa okuviira irala mu ndhu yange. Tija kuganhanga kwereeterezaaku kintu kyonakyona kibi. Nkyaghira irala ebikolwa by'abo abava ku Katonda. Tija kukolagananga nabo naire. Tija kwereeterezangaku buguya, era ndidha kwesambiranga irala ekibi. Nja kuzikirizanga omuntu yeenayeena ageya mwine, era tija kuguminkiriza muntu eyeekulumbaza era eyeesaakiriza. Abo abeesigwa baidha kubanga bagonzi ye ndi, era baidha kubanga ghalala ninze. Ate abo ab'empisa enkalamu baidha kubanga bagheereza bange. Tija kuganha muntu muguya kubanga mu ndhu yange; n'oyo asalira baine enkwe ndidha kumubinganga ghe ndi. Buli lunaku ndidha kuzikirizanga abakozi b'ebibi mu nsi, ndekeze ababi okubanga mu kibuga kya Musengwa Katonda. Wo Musengwa Katonda, ndhiraamu okusaba kwange, owulire okulira kwange. Bwembanga mu buzibu otandekuliranga bw'agho. Wuliranga kye nkoba, oyangughengaku okumbeera nga nkwese. Obulamu bwange buwaagho ng'oti mwosi; n'amagumba gange gaaya omuliro ng'oti gwa mu luyiira. Ndi muniavu ng'oti n'eisubi lye bakubye, era neerabira n'okulya emere. Olw'okuwowoola kwange okungi, nsigaire magumba meereere. Ndi ng'oti nhonhi ya mu irungu, era nfuuse ng'oti kiwigulu eky'omu mayumba agaavaamu abantu. Ni bwenambaala titenduka. Ndi ng'oti n'enhonhi eri yonka edaagira ku kasolya k'enhumba. Omusana n'obwire abazigu banvuma, era abo abanvumirira bakozesa eriina lyange nga bakolima banaibwe. Nsiiba mu ivu era n'eryanfuukira emere, ate mu buli kye nhwa mwetabulamu amaziga ge ndira. Olw'ekiruyi n'obusungu by'oli nabyo, wangema wansuula ere. Obulamu bwange buwaagho ng'oti n'ekinsense ekyeigulo ng'endhuba egwire. Ndi ng'oti isubi erikala ni liwaagho. Aye iwe Musengwa Katonda oli kyabazinga ebyanda n'ebyanda era omanhiibwa abantu ab'ense n'ense. Olisitukiramu, waidha waagemerwa Sioni ekivunika; ekiseera kituuse eky'okulinga ku Sioni n'ekisa; eno n'esaawa entuufu. Abagheereza bo bagonza inho Sioni waire nga kyazikirizibwa; era bakirumirwa inho waire nga kyasigala bwa bifunfugu. Ensi dhoonadhoona dhija kutya eriina lya Musengwa Katonda; ni bakyabazinga boonaboona ab'oku nsi baja kutya ekitiisa kye. Musengwa Katonda bw'alizimba Sioni n'akiizaagho alyoleka ekitiisa kye. Aliwulira okusaba kw'abantu be abanaku, era yaawulirisa okweghemba kwaibwe. Bino ka bighandiikibwe, abaana ab'oluse oluliidha babisomeku, olwo abantu abakaali kuzaalibwa balisaaka Musengwa Katonda, bati: yali ghaigulu eyo mu kifo kye ekitukuvu yaalinga ghansi, Musengwa Katonda oyo yaba mu igulu yaalinga ghansi ku nsi. Yawulira okusinda okw'abasibe abali mu ikomera, yaasibula abo abaali balindiriire okwitibwa obwitibwe. Olwo abantu balimanhisa eriina lya Musengwa Katonda mu Sioni, baamusaaka mu Yerusalemu, ng'abantu beesoloiza okuva mu bwakyabazinga obw'endhawulo n'ensi edh'endhawulo, okusinza Musengwa Katonda. Ansaze ku maani nga nkaali muto; akendeeziiza ku nnaku edh'obulamu bwange. Naakoba nti: “Wo Katonda wange, otantwala buti nga nkaali kukairigha, iwe ow'emyaka egitasalikaku ebyanda n'ebyanda.” Eira einho wataagho emisingi egy'ensi, n'eigulu lyona walikola na ngalo dho. Ebyo biidha kuwaagho, aye iwe oligho ekiseera kyonakyona; byonabyona birikairigha ng'oti kivaalo. Olibisuula ere ng'oti ngoye nkaire, byabulagho. Aye iwe osigala nga bw'oli era emyaka gyo tigisalikaku. Abaana b'abo abakutya baidha kubangagho ng'obakuuma, n'abaidhukulu baibwe boona baidha kubanga bagumu gh'oli. Ka nsaake Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona, na buli kitundu kya mubiri gwange kisaake eriina lye eitukuvu. Ka nsaake Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona, ndobe na kwerabira ebirungi byonabyona by'ankoleire. N'oyo asonigha okwonoona kwange kwonakwona, yaawonia endwaire dhange dhoonadhoona. Amponia okunserengeta e magombe, yangonza obutalekera n'okusaasira kwe okungi. Ampa buli kikalamu kye neetaaga mu bulamu bwange bwonabwona, naasigala nga ndi mugumu era wa maani ng'oti n'enkookooma. Musengwa Katonda asalagho mu butuufu, yaaleetera n'abazira bwogereso okusinga omusango, baakolerwa ebituufu bye bagwaniire. Yamanhisa Musa enkola ye, yaalaga Abaisiraeli ebikulu bye yakola. Musengwa Katonda asaasira era wa kivunika, alwagho okusungughala era yaagonza inho abantu obutalekera. Tajiirajiira inho ku muntu akoze kibi era tiyeegemerera. Tatubonereza nga bwe tugwaniire olw'ebibi bye tukola, waire okutusasula ekibonerezo ekituukana n'okwonoona kwaife. Ng'eigulu bwe liri eghala einho n'ensi, n'okugonza kwe eri abo abamutya kutyo ye kukoma okuba okungi. Ng'e buvandhuba bw'eri eghala einho n'e bugwandhuba, n'ebibi byaife atyo bw'abighereekereza, by'atuba ghala. Ng'omuzaire bw'aghembeera abaana be, ni Musengwa Katonda atyo bw'aghembeera abo abamutya. Aidhi bwe twawumbibwa; aidhukira nga tuli nkungu. Enaku edh'obulamu bw'omuntu ntono ng'oti n'eisubi lye dhimala. Omuntu akula bukalamu yaagimuka ng'oti kimuli kya mu nsiko, aye empewo olukifuuwaku nga kibulagho, nga ni ghe kyali tighakaamanhika naku. Aye abo abatya Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo abagonza obutalekera ebyanda n'ebyanda. Obutukuvu bwe abwoleka ense n'ense, era yaabwoleka abo abakuuma endagaano, ni bagumira ku biragiro bye. Musengwa Katonda yata ekityamo kye eky'obwakyabazinga mu igulu, yaakigumya, era ni kyabazinga afuga ebintu byonabyona. Musaake Musengwa Katonda imwe bamalaika be mwenamwena ab'amaani, abawulira ebiragiro bye era abagondera by'akoba. Musaake Musengwa Katonda imwe ab'omu igulu ab'amaani mwenamwena, imwe abagheereza be abakola by'ayenda. Musaake Musengwa Katonda imwe ebitonde bye mwenamwena, mu bifo yoonayoona y'afuga. Nze ka nsaake Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona. Ka nsaake Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona. Wo Musengwa Katonda wange, oli mukologho inho. Oidhwire ekitiisa n'obwakyabazinga, weebwika obutangaavu ng'oti kivaalo, era waayandhuluza eigulu ng'oti weema. Oba eyo ghaigulu ku maadhi, waavuga ebire ng'oti n'ekigaali kyo eky'omu lutalo, waajiira ku maghagha ag'empewo. Ofuula empewo okuba abakwenda bo, n'enimi edh'omuliro waadhifuula okuba abagheereza bo. Wataagho ensi ku misingi gyayo, yaaba nga tesobola kuseetuka. Waagighembaku amaadhi ag'enhandha gaaba ng'ekivaalo kyayo, amaadhi gaaba ghaigulu gh'ensozi. Bwe wagakaabukira gaalumukagho; bwegaawulira amamiro go ng'oli kutyabuka gaaswankukagho. Gaakuuluulira ghaigulu ku nsozi, ni ghansi mu biiko, okutuuka mu kifo kye wagategekera. Wataagho ensalosalo ye gatateekwa kubitaku galobe kwiramu kabiri kughemba ku nsi. Oleetera emiiga okutiiriika nga giva mu biiko, gyakuuluula nga gibita ghagati gh'ensozi. Olwo gyagha ensolo edh'omu nsiko edha buli ngeri amaadhi ag'okunhwa; endogoyi edh'omu nsiko dhaawona endiwo. Era agho gha miiga, enhonhi edh'omu ibbanga ghe dhikola ebisu, dhaayemba nga dhiri eyo mu nsaga edh'emiti. Ng'oli eyo ghaigulu y'oba, ofukirira ensozi amaadhi, ensi yeesiima n'ebibala ebiva mu ngalo dho. Okuza eisubi olw'ente okulya era waakuza ebirime eby'omuntu, omuntu asobole okufuna emere ku nsi. Afune n'omwenge ogw'emizabbibu ogumusangaaza, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva ogumusanhusa, era afune n'emere emugha amaani mu mubiri. Emiti gya Musengwa Katonda gifuna amaadhi kamaala agagwa, era egyo nga n'emivule egy'e Lebanoni mwene gye yasimba. Omwo enhonhi mwe dhizimba ebisu byadho, ni sekanhulya ku miti emireeyiriri kw'akola ebisu. Mu nsozi endeeyiriri n'eba embuzi edh'omu nsiko, ate obuduuyu bwegisa mu gabaale. Wataagho omwezi okugereraku ebiseera eby'omwaka, n'endhuba yaamanha ekiseera kyayo eky'okugwa. Wakola enzikiiza ereetera obwire okuziba, ensolo dhoonadhoona edh'omu nsiko dhaatoolera okutambula. Empologoma ento dhaawologoma nga dhiri ku muyiigo, nga dhaagala eky'okulya Katonda ky'anaadhigha. Endhuba bw'evaayo dhiirayo, dhalambaala mu bifo bya dho. Abantu baaja ku mirimo gyaibwe, era baatakabana okutuusa bwebuziba. Wo Musengwa Katonda, nga wakola ebintu nga bya nsambo kamaala! Ate waabikola mu magezi amangi oti ki! Ensi eidhwire ebitonde byo. Enhandha yiire ogibona nga nkologho era nga ngazi inho. Eidhwire ebintu ebiramu ebitabalika, ebitono n'ebinene. Okwo n'okuseeyeeyeza emeeri, era omwo n'omuzaanhira ogusota ogwetebwa Leviathani. Bino byonabyona biringirira ku iwe okubigha emere yaabyo mu kiseera ekituufu. Bw'obigha nga bitoola; bw'obigha biiguta ghaabula ekisigala nga kikaayenda. Bw'otabifaaku biwaamu inho omwoyo; bw'obitoolamu omuuka gwo, olwo nga bifa, nga biirayo mu nkungu mwe by'ava. Aye bw'obigha omuuka gwo bitondebwa, n'ensi yaafuna obulamu obuyaaka. Ekitiisa kya Musengwa Katonda ka kibengagho ebyanda n'ebyanda, era kiisi Musengwa Katonda ky'akola kimuleeterenga okusangaala. Oyo alinga bulinge ku nsi yaadhugumira, ate yaagema bugeme ku nsozi dhaanioka omwosi. Nze ndidha kwemberanga Musengwa Katonda oyo obulamu bwange bwonabwona; nga nkaali mulamu tija kulekera kwemba nhembo dhisaaka Katonda wange oyo. Nsaba Musengwa Katonda asiime olwembo lwange, kuba okusagamba kwange kuva y'ali. Aye aboonooni bagwananga baazikirira baava ku nsi, n'abakozi ab'ebibi baabuliragho irala. Ka nsaake Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda. Mwenamwena musiime Musengwa Katonda, musaake eriina lye; mumanhise amaghanga agandi ebyo bye yakola. Mumwembere nga mwemba enhembo edhimusaaka; nga mukobera abantu ebyewuunhisa byonabyona bye yakola. Muwulire okwesiima olw'eriina lye eitukuvu; abo abasinza Musengwa Katonda ka basagambe. Musabe Musengwa Katonda ababeerenga; mumusinzenga nga muli gh'ali ekiseera kyonakyona. Muteerabiranga ebyewuunhio, n'eby'amaani bye yakola era n'ensala ye yasalamu emisango, imwe abaana ba Aburahamu omugheereza we era baidhukulu ba Yakobo ye yeerondera. Oyo ni Musengwa Katonda waife, ebiragiro bye bikola mu nsi yoonayoona. Akuuma endagaano ebyanda n'ebyanda, yaagumira ku bye yasuubiza ni bweghabitagho ense olukumi. Akuuma endagaano ye yakola ni Aburahamu, n'ekisuubizo kye yasuubiza Isaaka nga yeerayirira. Endagaano eyo yagikola n'omugheereza we Yakobo, yaagitaagho ng'eiteeka era nga n'endagaano n'Abaisiraeli etaliwaagho, ng'akoba ati: “Ndibagha ensi Kanaani, yaaba yaimwe ku bwaimwe.” Abantu ba Katonda baali bakaali batono abazira ghe baaga, era nga basenze busenze mu nsi eyo. Baatambulatambula eyo batyo baava mu nsi eyindi kabiri baaja mu yindi, era baava mu bwakyabazinga obundi, baaja mu bundi. Aye Katonda tiyaganha muntu yeenayeena kubakiriga; ku lwaibwe yakaabukira ba kyabazinga ng'abakoba ati: “Ghatabaagho agema ku bantu bange be nasiiga omuzigo; abalanzi bange mutabakola kibi kyonakyona.” Bwe yabaleetera endhala okugwa mu nsi mwe baali, n'ababuzaaku kiisi kantu koonakoona akasobola okuliibwa, yali yamala ira okugheerezaayo emberi waibwe, omusaadha ayetebwa Yosefu, ye baatunda yo mu bwiru. Yateebwa mu ikomera, baamusiba n'endhegere ku bigere, n'ekikomo eky'ekyuma mu nkoto okutuusa ekyo kye yakoba ati kiribaagho lwe kyatuukirira, ekibono kya Musengwa Katonda ni kimukakasa okuba omutuufu. Olwo Kyabazinga yaatuma baamusibula; oyo afuga abantu yamulekula yeetaaya. Yaagha Yosefu oyo okukuumanga amaka ge goonagoona, yaamugha okulabiriranga ebibye byonabyona. Kyabazinga yaamugha obukumu okulagira abakungu be boonaboona nga bwe yayendanga, n'okugha abaami be amagezi. Agho Isiraeli yaaja mu Misiri; Yakobo yaasenga mu nsi ya Hamu. Musengwa Katonda yaabagha okuzaalagana baayala, baaba ba maani okusinga abazigu baibwe. Yaakyusa emyoyo gy'Abamisiri baakyagha abantu be, era baatoolera okulya mu bagheereza be abo enkwe. Yaabatumira Musa omugheereza we, ni Aaroni ye yeerondera. Baabakolera ebyewuunhio nga babona, era baabakolera eby'amaani nga bali mu nsi ya Hamu. Yabasindikira enzikiiza yaagema ensi yoonayoona, aye era Abamisiri tibaagondera kiragiro kye. Yaakyusa amaadhi gaibwe gaafuuka musaayi, era yaaleetera ebyenhandha byaibwe okufa. Ensi yaibwe yaidhula ebikere, nga biidhwire ni mu kisaagaati kya kyabazinga waibwe. Yalagira ebikuukuulu by'ensowera n'obudhuuni byabunia ensi yaibwe. Yabasindikira mugozi mu kifo ky'amaadhi okugwa, n'olukuba lwamyansa lwamazaaku ensi yaibwe. Yazikiriza emiti gyaibwe emizabbibu n'emitiini, yaamenhamenha n'emiti gyonagyona egy'omu nsi yaibwe! Yalagira enzige dhaidha kamaala, nga n'okubalika tidhibalika, dhaalya kiisi kimera kyonakyona ekyali mu nsi omwo, na kiisi kisimbe kyonakyona. Yaita abaana ababeri abalenzi mu nsi omwo boonaboona, abasooka mu kiisi ndhu. Agho yaatoola Abaisiraeli mu nsi omwo, baaja n'ebintu ebya feeza n'ebya zaabu, nga boonaboona balamu era nga ba maani. Bwe baavaayo Abamisiri baasangaala, kuba baali batooleire okubatya einho. Katonda yaayandhuluza ekire kyabwika abantu be, ate obwire yaataagho omuliro gwabamuliikirira. Baamusaba, yaabasindikira obunhonhi obuli ng'oti bukologo, yaabagha n'emere kamaala okuva mu igulu. Yakuba olubaale lwayawuka, mwafukumukamu amaadhi, gaakuuluula mu irungu ng'oti mwiga; kuba yaidhukira endagaano ye entukuvu, ye yakola ni Aburahamu omugheereza we. Kale yaatoola abantu be mu nsi omwo nga basangaavu, abantu be abo be yeerondera baavaamu nga bemba. Yaabagha ensi edh'abamaghanga agandi, era beiriza amasamba abantu abandi ge baatakabanira okulima, ng'ayenda abantu be abo bagonderenga amateeka ge, era bajiirenga ku biragiro bye. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Musiime Musengwa Katonda kuba mulungi; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Naani asobola okulomboodha n'amalayo eby'amaani Musengwa Katonda by'akola? Naani asobola okumusaaka nga bw'agwaine okusaakibwa? Beesiimye abo abakolera ku mazima, ni bakola ebituufu ekiseera kyonakyona. Wo Musengwa Katonda, ondidhukiranga lw'oligemerwa abantu bo ekivunika; ombeeranga wamponia ghalala nabo. Nsobole okubona ng'abantu bo be weerondera, obulamu bubajiira bukalamu. Olwo nsagambire ghalala n'eighanga lyo, era neesiime n'abo ababo. Ife, ni badhaadha baife twayonoona; twakola ebibi ebitasaana. Badhaadha baife nga bakaali mu Misiri, ebyewuunhisa Musengwa Katonda bye yakolanga tibaabitwalanga ng'ekikulu; tibaidhukirangaku naire bwe yabagonzanga obutalekera. Baadheemera oyo Ali Ghaigulu Yeene, bwe baali mu Nhandha Emyufu. Aye era yabawonia okuzikirira ku lw'obulungi obw'eriina lye, asobole okwoleka obuyinza bwe obungi. Yakaabukira Enhandha Emyufu yaakala; yaasomosa abantu be okubita ku ntobo y'enhandha ng'ekaze ng'oti irungu. Kale yaabatoola mu ngalo dh'abazigu baibwe; yaabawonia abo ababakiriga. Amaadhi gaafundekeza abazigu baibwe; ghaabula asigalagho waire omulala ati. Olwo abantu be baakakasa bye yabasuubiza, era baayemba enhembo edhimusaaka. Aye beerabira mangu bye yabakolera, baalekera n'agho okumalanga okumwebuuzaaku abaghe ku magezi. Ate baidhamu amairu amabitirivu nga bali eyo mu irungu, baaleba Katonda nga bali eyo. Kale yaabagha kye baamusaba, aye kabiri yaamala yaabaleetera endwaire embi einho eyabagoogombyanga. Olundi nga bali mu kifo ghe baasimba weema dhaibwe, ghaabaagho abantu abaagemerwa Musa ensaalwa, ni Aaroni omugheereza wa Musengwa Katonda omutukuvu. Aye ensi yaayasama yaamira Dathani, era yaabuutikira Abiramu n'abantu be. N'omuliro gwaika ku bantu abo, gwayokya abakozi b'ebibi abo. Ate olundi Abaisiraeli baakola ekifaananie eky'ente ento nga bali ku lusozi Horebu, era baasinza ekifaananie ekyo ekyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa. Baalekera okugha Katonda ekitiisa, baakigha ekifaananie eky'ente erya obw'eisubi! Baava ku Katonda eyabawonia okuzikirira, era eyakola ebintu ebikologho mu Misiri, eyakola ebyewuninkiriza mu nsi ya Hamu, era eyakola ebyewuunhisa nga bali mu Nhandha Emyufu. Kyeyava n'akoba ati aja kubazikiriza, okutuusa Musa omulonde we, bweyayemereragho mu maiso ge, n'abawolerezaayo, era n'aikaikania obusungu bwa Katonda eyali aja okubazikiriza. Agho baanhoomerera ensi engimu, olw'okuba baali tibaikiriza Katonda kye yabasuubiza. Baaduuduumira mu weema dhaibwe, baaloba kugondera ebyo Musengwa Katonda bye yabakoba. Kyeyava n'abalabula nga yeerayirira, boonaboona okubaitira mu irungu omwo, asansaanie abaana baibwe n'abaidhukulu, eyo mu nsi edh'abatatya Katonda, bafiire eyo mu nsi edh'eghala. Agho beeyimba n'abantu mu kusinza omusambwa Baali ogw'e Peori, era baalya ku misengo egigheebwayo eri ebintu ebiziramu na bulamu. Olw'ebikolwa byaibwe ebyo baaleetera Musengwa Katonda okusungughala, yaabaleetamu endwaire embi einho eyabamulungula. Aye Finehasi yaasitukiramu yaabonereza abo abaakola ekibi, olwo Musengwa Katonda yaalekeza endwaire eyo embi. Kino kyamuleetera okusiimibwa, era abantu ab'ense n'ense banaamwidhukiranga olw'ekyo. Olundi era, baaleetera Musengwa Katonda okusungughala nga bali gha maadhi ag'e Meriba, baaleetera Musa obuzibu olw'ekyo kye baakola; kuba baamuleetera okusungughala einho, kyaviiramu Musa oyo okwogera nga tasoose kulowooza. Baaloba okuzikiriza abamaghanga agandi, nga Musengwa Katonda bwe yabalagira, aye baafumbiraganwa nabo, era baayega empisa dhaibwe, nga basinza ebitali Katonda era ekyo kyabaviiraku okuzikirira. Baaghangayo abaana baibwe abalenzi n'abaghala ng'emisengo eri emizimu emibi. Baayughanga emisaayi egyo egiziraku musango, egy'abaana baibwe abalenzi n'abaghala be baaghangayo ng'emisengo eri ebintu ebyo ab'e Kanaani bye baasinzanga ebitali Katonda. Olwo ensi yaafuuka nnhonoonefu olw'obutemo obwo. Batyo beene beereetaku okuba aboonoonefu olw'ebikolwa byaibwe ebyo, era baava ku Katonda. Agho obusungu bwa Musengwa Katonda bwatumbukira ku bantu be abo ng'oti muliro, Musengwa Katonda oyo yaatuuka okwesinwa abantu be abo beene be yeerondera. Kyeyava n'abaleka mu buyinza bw'abamaghanga agandi, abantu abo baabafuga n'enfuga embi. Abazigu baibwe baababuza obwogereso, era baabakaka okuba mu bufuge bwaibwe. Emikuzi kamaala nga Musengwa Katonda abatoola mu bizibu, aye baamala baasalagho okumudheemera. Kale beeyongera okuba ababi olw'ebibi byaibwe. Aye waire nga beebisa batyo, tiyabatoolaku mwoyo. Bwebaalira yabafaaku. Ku lwaibwe yaidhukira endagaano ye era yaabairiramu olw'okugonza kwe okutakoma. Yaleetera abo boonaboona abaali babakiriga, okubagemerwa ekivunika. Wo Musengwa Katonda waife kola otuwonie, otusoloze okuva eyo mu maghanga ye twasansaanira. Olwo tukusiimenga olw'eriina lyo eitukuvu, era tukusaakenga olw'ekitiisa kyo. Musengwa Katonda asaakibwe, oyo Katonda wa Isiraeli! Asaakibwe buti era n'ebyanda n'ebyanda. Abantu boonaboona ka bakobe bati: “Amiina!” Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Bakagwa, musiime Musengwa Katonda kuba mulungi; okugonza kwe okutakoma kubaagho byanda na byanda! Abo Musengwa Katonda be yanunula boona ka bakobe batyo; abo be yatoola mu buyinza bw'abazigu, n'abaiza okuva mu nsi kamaala e buvandhuba n'e bugwandhuba, ni mu nsi edhiri ku luuyi olw'omukono omugooda ni ku lw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Abandi baatambulatambula eyo batyo mu irungu omuzira kantu, engira yaababula ebatuusa ghe basobola okuba. Endhala yaabaluma n'endiwo yaabagema, beegomba okutyama bamale gafiira agho! Agho baalirira Musengwa Katonda nga bali mu buzibu bwaibwe, Musengwa Katonda yaabawonia. Yaabagemya engira entuufu eyabatuusa mu kibuga ghe baali basobola okuba. Bagwainenga okwebaza Musengwa Katonda olw'okugonza kwe okutakoma, n'olw'ebyewuunhisa by'akolera abantu! Oyo agha abali endiwo okunhwa nga bwe beetaaga, ate abayala yaabaigusa ebirungi. Abandi baali nga baba mu nzikiiza etiisa einho, nga basibe ku ndhegere era nga badaazibwadaazibwa; kuba baali badheemeire ebiragiro bya Katonda, baanhooma ebyo Ali Ghaigulu Yeene bye yabakoba. Baali nga bawoiremu olw'emirimo emikalangufu, era ng'ole bw'agwa tighaba amubeera kumubbeedagho. Agho baalirira Musengwa Katonda nga bali mu buzibu bwaibwe, Musengwa Katonda yaabawonia. Yaabatoola mu nzikiiza etiisa einho, yaakutulakutula endhegere edhaali dhibasibye. Bagwainenga okwebaza Musengwa Katonda olw'okugonza kwe okutakoma, n'olw'ebyewuunhisa by'akolera abantu! Oyo n'amenhamenha endhigi edhaakolebwa mu kyuma eky'ekikomo, era n'amaniangula empango edhaakolebwa mu kyuma ekigumu einho! Abandi baali basirusiru olw'ebibi byaibwe, okwonoona kwaibwe okwo nga kubadaazadaaza. Ku mwoyo nga kwabasemba, nga ghazira mere ebawoomera. Kumpi bafe! Agho baalirira Musengwa Katonda nga bali mu buzibu bwaibwe, Musengwa Katonda yaabawonia. Yaalagira bulagire baawona, yaabatoola mu maino ga walumbe. Bagwainenga okwebaza Musengwa Katonda, olw'okugonza kwe okutakoma, n'olw'ebyewuunhisa by'akolera abantu! Era bagwainenga bagheeyo emisengo olw'okumwebaza, bembenga n'enhembo edh'eisanhu edhoogera ku by'abakolera. Abandi baavuganga maato ku nhandha, baakoleranga emirimo gyaibwe ku maadhi, baabona ebyewuunhisa Musengwa Katonda by'akola mu maadhi omwo; kuba yalagira empewo ey'amaani, yaaleetera enhandha okwefuukuula einho. Empewo yaabbeedera amaato mu ibbanga, ate gaamala gaika ghansi ku ntobo y'enhandha, agho emyoyo gyabagwa mu bigere. Amaato gaabayuuzayuuza, baagaaliita ng'oti batamiivu. Waire nga baali bagavugiire entangama, ku olwo baaba ng'oti beega. Agho baalirira Musengwa Katonda nga bali mu buzibu bwaibwe, Musengwa Katonda yaabawonia. Yaalekeza empewo ey'amaani, n'okwefuukuula okw'enhandha. Agho baasangaala olw'enhandha okulaala, Musengwa Katonda yaabatuusa bukalamu ku kisomoko kye baayenda. Bagwainenga okwebaza Musengwa Katonda olw'okugonza kwe okutakoma, n'olw'ebyewuunhisa by'akolera abantu! Bagwaine bamugulumizenga ng'abantu beesoloiza okumusinza, era bamusaakenga mu lwekobaano olw'abakulu ab'ebika. Musengwa Katonda oyo afuula aghabaire emiiga ghairagho eirungu, ate aghabaire enhindo edh'emiiga ghaafuuka eitaka eikalu lyene. Eribaire eitaka eigimu alifuula ery'oluunhu erizira muganhulo, olw'obubi bw'abo abalityamaku. Afuula aghabaire eirungu ghairagho ebidiba eby'amaadhi, ate aghabaire eitaka eikalu, ghaafuukagho enhindo edhivaamu emiiga. Era yaaganha abayala baasenga mu bifo ebyo, baatuuka n'okuzimbamu ebibuga byaibwe, baasiga enimiro edha buli nsambo, baasimba n'amasamba ag'emizabbibu, era baafuna amakungula mangi inho. Abagha enkabi baazaala abaana kamaala, n'ebyayo byaibwe byaloba kukendeera naire. Abazigu baibwe bwebabaghangula era ni babaniinirira nga babatuntuza era nga babadaazadaaza, Katonda aleetera abazigu abo okunhoomebwa, baaja nga batambulatambula eyo batyo mu irungu omuzira waire akagira. Aye abanaku abairuukirira, yaabatoola mu kudaagadaaga, baazaalagana, baaghera mangu ng'oti byayo. Bino abatuufu babibona baasangaala, aye abakozi b'ebibi baabula eky'okwogera. Buli ali n'amagezi agwaine ebyo okubitangaku omwoyo, era abantu bagwaine okulowoozanga einho ku kugonza kwa Musengwa Katonda okutakoma. Wo Katonda wange, omwoyo gwange gwonagwona guli ku iwe era ku iwe wenka! Ndidha kwembanga enhembo edhiwooma! Iwe omwoyo gwange zuuka! Iwe entongooli yange n'iwe endingidi yange, muzuuke! Leero ndidha kuzuusa endhuba. Wo Musengwa Katonda, ndidha kukusiimanga nga ndi mu bantu, era nkusaakenga nga ndi mu maghanga. Okugonza kwo okutakoma kungi inho okusinga n'eigulu mu bugungumavu, ate obwesigwa bwo butuuka ni ku bire. Wo Katonda wange, laga obukulu bwo bubonebwe ghaigulu okusinga eigulu, n'ekitiisa kyo kimaamire ensi yoonayoona. Ife b'ogonza tubeere n'amaani go otuwulire, olwo abantu bo basobole okuwonezebwa. Katonda yayogera mu kifo kye ekitukuvu ati: “Mu kusagamba okw'obughanguzi, ndidha kwawuzayawuza mu Shekemu, era ngabaniegabanie ekikonko eky'e Sukkothi mu bantu bange. Ensi Gileadi yange, n'eighanga ery'Abamanasse lyange, ate ery'Abaefuraimu n'enkoofiira yange ey'ekyuma, olwo ery'Abayudaaya lyaba omwigo gwange ogw'obwakyabazinga. Ensi Moabu n'ekyogero kyange ate mu Edomu mwe ndisuula engaito dhange okwoleka nga bwekiri ekyange. Buti nkuba emizira olw'okuba mpangwire ab'e Filisitia.” Naani alintwala mu kibuga ekyezungulwirwa ebimante ebigumu? Naani alinkulembereramu okuntuusa mu Edomu? Wo Katonda, mbo bwenebwene otusuuliire irala ere? Tooje na magye gaife kulwana? Tubeere tulwanise omuzigu, kuba okwesigulira ku muntu okutubeera kiziramu muganhulo. Kasita Katonda aba ku luuyi lwaife twidha kughangula; kuba oyo n'aja okutyankirira abazigu baife boonaboona. Wo Katonda wange, niiwe ye nsaaka, otansiriikirira! Abakozi b'ebibi n'abaguya bandhogeraku nga bampaama bye ntakola. Buli kiseera bandhogeraku eby'obukyayi, ate nga baanumbagana bya bwereere. Bandhogeraku bibi byereere, waire nga nze mbagonza era naabasabira. Kale bwe mbakolera ebikalamu bansasulamu bibi, bwe mbagonza bansasulamu kunkyagha! Wo Katonda wange, omuzigu wange musimbe mu maiso ag'omulamuzi omubi asaliriza, era owundi ku bazigu be beene n'abe amulumirize. Muwozese omusango gumusinge, n'okwewolereza kwe kufuukemu kibi. Enaku edh'obulamu bwe dhigwananga dhaakendeera; omuntu owundi yaatwala ebintu bye Abaana be bagwananga bafuuka bamulekwa, ni mukazi we yaaba namwandu. Abaana be bagwananga baatambulatambula eyo batyo nga basabiriza, era baabingibwa mu bifulukwa mwe baba. Ole amubandha agwananga yaamugemaku ebibye byonabyona yaabitwala, n'abantu b'ataidhi baamukambulaku ebintu bye byonabyona bye yafuna mu maani ge. Agwananga yaabulwa omuntu amugemerwa ekivunika, waire asaasira abaana be bamulekwa. Abaana be n'abaidhukulu bagwananga baawaagho, ghaabula ow'oluse olwidha amwidhukira naire. Musengwa Katonda agwananga yaidhukira okwonoona kwa badhaadha be, yaalobera irala n'okusonigha ebibi bya inhina. Musengwa Katonda agwananga yaidhukira ebibi byaibwe buli kaakyeire, ate beene, abantu baabeerabirira irala ku nsi. Kuba omuntu oyo tiyaliimu kisa naire, aye yakiriga abanaku n'abaavu n'abawoiremu emyoyo, yaabatuusa ni ku kufa. Yayendanga inho okukolimira abantu abandi, yeena ka bamukolimire. Era nga tayendeza muntu wundi nkabi, yeena ka ghabule amwendeza enkabi. Okukolima abandi tikwamuvangaku ng'oti kivaalo, aye ebikolimo bye byene ka bimwirireku bimuboze omubiri ng'oti maadhi era bimungire bimutuuke ni mu magumba ng'oti muzigo. Leka abivaale nga tibimuvaaku ng'oti kivaalo, era abyesibe mu nkende ng'oti lusibiro. Wo Musengwa Katonda, otyo bw'obe obonereze abazigu bange abo abandhogeraku obubi. Aye iwe Musengwa Katonda wange, ba ku luuyi lwange ombeere nga bwewasuubiza, ondokole kuba okugonza kwo okutakoma kulungi. Nze ndi mughafu era omwavu, ndi n'enaku nnene ku mwoyo. Ndi kuwaagho ng'oti n'ekinsense ekyeigulo ng'endhuba egwire, era baamansulira bw'ere ng'oti nzige. Ebivu biinafiighe olw'okusiiba endhala, n'omubiri gwange guniaire, guli magumba meereere. Abazigu bange bansekerera, baatengeesa n'emitwe nga bandhogeraku. Wo Musengwa Katonda wange, mbeera era ondokole kuba ongonza obutalekera. Wo Musengwa Katonda, abazigu bange ka bamanhe nga niiwe ondokola. Ka bankolimire aye nga iwe ompa bwa nkabi! Ni bwe baanumba, ka baswale aye nga nze omugheereza wo nsangaala busangaale. Abazigu bange bagwananga baanhoomebwa, baidhula ensoni edhitabavaaku ng'oti kivaalo. Ndidha kusiimanga inho Musengwa Katonda; mmusaakenga nga ndi mu bantu be abeesoloiza okumusinza, kuba aba ku luuyi lw'omwavu, yaamuwonia abo abamusalira ogw'okufa. Musengwa Katonda yakoba musengwa wange ati: “Tyama ghano ku luuyi lw'omukono gwange omusaadha, okutuusa lwe ndita abazigu bo ghansi gh'ebigere byo.” Musengwa Katonda era abunisa obufuzi bwo woonawoona ng'aviira mu Sioni. Fuga abazigu bo abakwezungulwire. Ku lunaku lw'olija n'eigye lyo okulwana, abantu bo baja kweghaayo kyeyendere aghazira kukakibwa. Abavubuka bo baja kwidha y'oli ku nsozi entukuvu ng'oti musulo gwa nkyo. Musengwa Katonda yalayira era talyeidhusa: “Iwe oli Kabona ebyanda n'ebyanda ng'oti ni Melekizedeki bwe yali.” Iwe kyabazinga, Musengwa Katonda ali agho ku mukono gwo omusaadha, aidha kufafaagania bakyabazinga abandi, ku lunaku olw'ekiruyi kye. Aidha kusalira ensi dhoonadhoona omusango, adhiidhuze emirambo era afafaaganie bakyabazinga mu nsi yoonayoona. Kyabazinga alinhwa amaadhi ag'omu kaiga akali ku ngira, olwo yaatambula n'obughanguzi nga mugumu. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda. Ndidha kusiimanga Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona, nga ndi mu bantu abeesoloiza okumusinza. Ebintu Musengwa Katonda by'akola bikologho ate bikulu, abo boonaboona ababyenda babyetegereza. Ebyo by'akola biidhwire ekitiisa n'obufuzi, era mutuufu ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda by'akola byewuunhisa, tabiganha kwerabirwa; wa kivunika era musaasizi. Abo abamutya abafunira eky'okulya, era tiyeerabira ndagaano ye. Yayoleka abantu be nga bw'ali ow'obukumu mu by'akola, yaabafuula beene nsi, mu nsi edhitaali dhaibwe. Mu byonabyona by'akola yesigika era wa mazima; ebiragiro bye biziramu buguya, tibikyukamu naire ebyanda n'ebyanda, byakolebwa mu bwesigwa ni mu butuufu. Yanunula abantu be, yaakola nabo endagaano etavaagho ebyanda n'ebyanda. Eriina lye itukuvu era litiibwa. Mu kutya Musengwa Katonda n'omusookera amagezi; abo abagondera ebiragiro bye abagha okutegeera. Musengwa Katonda asaakibwenga ebyanda n'ebyanda. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda. Wa nkabi omuntu atya Musengwa Katonda, asangaalira okukola ng'ebiragiro bye bwebikoba. Abaana be n'abaidhukulu baba ba maani mu nsi; oluse oluva mu muntu oyo atya Katonda luba lwa nkabi. Ab'omu maka ge baba bafuni nga bakombe, era wa kusiimibwanga Katonda ebyanda n'ebyanda. Obutangaavu bwidha mu nzikiiza bwamuliikirira abo abatya Katonda, era bwayakira abo ab'ekivunika, abasaasizi era abatuufu. Wa nkabi omuntu oyo omugabi era awola baine empiiya, n'akola buli kintu mu mazima. Omuntu atya Katonda ghazira kisobola kumutengeesa; aidha kwidhukirwanga ebyanda n'ebyanda. Amawulire amabi tigamutiisa, omwoyo gwe mugumu nga yeesiga Musengwa Katonda. Omwoyo gwe tigukyukakyuka waire okutya; okutuusa lw'abona ng'abazigu be baghangwirwa. Agabira abaavu na mwoyo mulala, era ekisa kye tikimuwaaku, aidha kusiimibwanga Katonda era agheebwenga ekitiibwa ebyanda n'ebyanda. Omubi bw'abona ekyo asungughala, yeeguguna era yaaseenena, aye bye yeegomba okukola tabifuna. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Imwe abagheereza ba Musengwa Katonda mumusaake, musaake eriina lye. Musaake eriina lya Musengwa Katonda okuva ni buti, ni ye bwidha eyo ebyanda n'ebyanda. Eriina lya Musengwa Katonda lisaakibwe okuva endhuba y'eva okutuuka y'egwa. Musengwa Katonda n'afuga amaghanga goonagoona, n'ekitiisa kye kisinga n'eigulu. Naani ali ng'oti ni Musengwa Katonda waife, oyo aba eyo ghaigulu yeene, n'alinga ghansi ku biri mu igulu ni ku nsi? Abbeeda abanaku yaabatoola mu nkungu; yaatoola abaavu aghabi, yaabafuula bakologho yaabatuusa ku bitiibwa eby'abalangira. Aleetera omukazi omugumba okusangaala mu maka; yaamugha okuzaala abaana. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda. Abaisiraeli lwe baava mu Misiri, baidhukulu ba Yakobo abo ni bava mu nsi etaali yaibwe, olwo Abayudaaya lwe baafuuka abantu ba Musengwa Katonda abatukuvu, Abaisiraeli lwe baafuuka abantu be, be yeerondera. Enhandha bwe yabona yaalumukagho; omwiga Yorudani gwakyuka gwakuuluula kyainhumainhuma. Ensozi enene dheezinduka, dhaatuumaga ng'oti ntaama nume; obusozi obutono bwona bwezinduka, bwatuumatuuma ng'oti ntaama nto. Kyali ki, iwe enhandha okulumukagho, n'iwe Yorudani okukyuka n'okuuluula ekyeinhumainhuma, n'imwe ensozi enene okwezinduka, ni mutuumaga ng'oti ntaama nume, era n'imwe obusozi obutono mwena okwezinduka ni mutuumatuuma ng'oti ntaama nto? Iwe ensi dhugumira nga Musengwa Katonda atuuse, nga Katonda wa Yakobo aboneike, oyo afuula aghabaire olubaale ni ghabaagho ekidiba eky'amaadhi, era n'afuula aghabaire eibaale eikalangafu ni ghaidhagho enhindo edhivaamu amaadhi agakuuluula. Aa Musengwa Katonda, ti niife abagwaniire okugheebwa ekitiisa, ti niife naire naire. Aye niiwe oteekwa okugheebwa ekitiisa, olw'okugonza kwo okutakoma n'obwesigwa bwo. Lwaki oleka amaghanga ni gabuuza gati: “Memale Katonda waibwe ali gha?” Ife Katonda owaife ali mu igulu era ky'ayenda ky'akola. Aye beene basinza ebitali Katonda ebya feeza ni zaabu, abantu beene bye bakola n'engalo dhaibwe. Bibaaku eminwa aye nga tibyogera, byabaaku amaiso aye nga tibibona. Biri n'amatu aye nga tibiwulira, byaba n'enhindo aye nga tibiwunhiza. Biriku engalo aye nga tibisobola kugema ku kintu ni bikiwulira, byabaaku ebigere aye nga tibitambula, era ghazira iroboozi naire eriva mu mamiro gaabyo. Abo ababikola bagwananga boona baaba ng'oti ni byene bwe biri, n'abo ababyesiga boona baabanga batyo. Imwe Abaisiraeli mwesigenga Musengwa Katonda! Oyo n'ababeera era n'abakuuma. Imwe bakabona abagheereza Katonda, mwesigenga Musengwa Katonda! Oyo n'ababeera era n'abakuuma. Mwenamwena abatya Katonda mwesigenga Musengwa Katonda! Oyo n'ababeera era n'abakuuma. Musengwa Katonda oyo tatwerabira naire, aidha kutughanga enkabi; aidha kughanga Abaisiraeli enkabi, aghenga bakabona abagheereza Katonda enkabi, era aghenga n'abo boonaboona abamutya enkabi, abakologho n'abatali bakologho. Nsaba Musengwa Katonda mwenamwena abaghe eizaire, imwe n'abaana baimwe. Musengwa Katonda oyo eyakola eigulu n'ensi abaghenga enkabi. Musengwa Katonda ni mwene igulu, aye ensi yagigha abantu. Abafu tibasaaka Musengwa Katonda, n'abo abaja e magombe tibamusaaka naire. Aye ife abakaali abalamu twidha kumusaakanga okuva ni mpegaano n'okutuusa ebyanda n'ebyanda. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda. Nze ngonza Musengwa Katonda olw'okuba awulira amamiro gange nga ndi kumweghemba. Era olw'okuba ampulirisa, ndidha kumuliriranga okutuusa lwe ndiva ku nsi. Olumbe lwaneezungulula ng'oti lutuula lwa muyiizi; amagombe gaayasama okuumira, naidhula okutya n'okweraliikirira. Olwo naalirira Musengwa Katonda nti: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye mponia okufa.” Musengwa Katonda wa kivunika era mulungi. Katonda waife asaasira! Musengwa Katonda akuuma abaghafu; bwe nali nga ndi mu buzibu n'eyamponia. Olwo naalekera okweraliikirira, kuba Musengwa Katonda yankolera bukalamu. Musengwa Katonda yamponia okufa, yandheya amaziga, era yamponia okughangulwa. Era buti ntambula mu maiso ge nga ndi ku nsi ey'abalamu. Nasigala nga nkaikiriza Musengwa Katonda, waire nga mule nakoba nti: “Yii, nga numizibwa inho.” Era nga ndi mu kutya naakoba nti: “Okwesiga omuntu kuba kumala biseera.” Musengwa Katonda ndimugha ki oyo ankoleire ebirungi ebyaga agho? Ndidha kughaayo ekigheebwayo eky'omwenge ogw'emizabbibu, mmusiime olw'okundokola. Era ndidha kutuukiriza ebyo bye neeyama eri Musengwa Katonda, nga ndi mu bantu be abeesoloiza okumusinza. Musengwa Katonda atwala okufa okw'abantu be abamutya nga kwa mughendo inho. Wo Musengwa Katonda, nze ndi mugheereza wo nga maama bwe yali. Niiwe omponiiza okufa! Wo Musengwa Katonda, ndidha kukugheereza omusengo olw'okukusiima, era mpeereze n'okusaba kwange y'oli. Era ndidha kutuukiriza ebyo bye neeyama y'oli, nga ndi mu bantu bo abeesoloiza okukusinza ghano mu Yerusalemu, mu mpya edh'eisinzizo lyo. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Amaghanga goonagoona gasaake Musengwa Katonda! Imwe abantu mwenamwena mumusaake; kuba atugonza inho ekibitiriire era mwesigwa ebyanda n'ebyanda. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Bakagwa, musiime Musengwa Katonda kuba mulungi, okugonza kwe tikukoma kubaagho byanda na byanda. Abaisiraeli ka bakobe bati: “Okugonza kwe tikukoma kubaagho byanda na byanda.” Bakabona abagheereza Katonda ka bakobe bati: “Okugonza kwe tikukoma kubaagho byanda na byanda.” Abo abatya Musengwa Katonda ka bakobe bati: “Okugonza kwe tikukoma kubaagho byanda na byanda.” Bwenali ndi mu kweraliikirira nalirira Musengwa Katonda yampulira, yantoola mu buzibu. Musengwa Katonda n'omubeezi wange, ghazira kye nsobola kutya. Omuntu obuntu katyo asobola kunkola ki? Musengwa Katonda ali ku luuyi lwange okumbeera, ndidha kubona abazigu bange nga baghangwirwa. Okwesiga Musengwa Katonda n'ekisingaku okwesiga abantu. Okwesiga Musengwa Katonda n'ekisinga, okusinga okwesiga abafuzi. Abazigu kamaala baali baneezungulwire, aye olw'amaani ga Musengwa Katonda, boonaboona naabamulungula! Baali nga baneezungulwire ku buli luuyi, aye olw'amaani ga Musengwa Katonda boonaboona naabamulungula! Baaneebungaku ng'oti muzinga gwa ndhuki, aye baazikira mangu ng'oti muliro gwa isandha, olw'amaani ga Musengwa Katonda boonaboona naabamulungula. Nanhigirizibwa kumpi ngwe, aye Musengwa Katonda yambeera. Musengwa Katonda n'omubeezi wange ampa amaani era n'eyandokola. Wulira emizira egy'obughanguzi egiri kuva mu weema edh'abantu ba Katonda! Bali kwemba bati: “Omukono gwa Musengwa Katonda gukoze eby'amaani! Omukono gwa Musengwa Katonda mughanguzi! Omukono gwa Musengwa Katonda gukoze eby'amaani!” Tiri wa kufa, ndidha kuba mulamu, nomboodhe ebyo Musengwa Katonda bye yankolera. Waire yankangaivula inho, tiyaleka lumbe kuntwala. Mundhiguliregho emiryango egy'eisinzizo, egibitamu abantu ba Katonda abatuufu, nhingire nje neebaze Musengwa Katonda. Guno n'omulyango gwa Musengwa Katonda abantu ba Katonda abatuufu mwe banaingirira. Wo Musengwa Katonda, nsiimye kuba onkoleire nga bwe nkusabye era wampa obughanguzi. Eibaale abazimbi lye baaloba bati lizira mugaso, n'eryafuuka empagi ey'omusingi mu nsonda. Ekyo Musengwa Katonda n'eyakikola, era okukibona tukyewuunhia inho. Luno n'olunaku Musengwa Katonda lw'aghanguliireku, ka tusangaale era tusagambe. Wo Musengwa Katonda, tukweghembye tuwonie okuzikirira Wo Musengwa Katonda, tukweghembye tughe okughangula mu kiisi kye tukola. Katonda aghe enkabi oyo aingira mu liina lya Musengwa Katonda! Tubasabira Katonda abaghe enkabi mwenamwena, nga tuli ghano mu ndhu ya Musengwa Katonda. Musengwa Katonda ni Katonda, yatukolera ebirungi kamaala. Aleeni mutoolere ekibinuko nga mugemye ensaga, nga mukaadha okutuukira irala ku alutaari. Niiwe Katonda wange, era ndidha kukusiimanga iwe Katonda wange, ndidha kukoberanga abantu nga bw'oli omukologho. Bakagwa, musiime Musengwa Katonda kuba mulungi, okugonza kwe tikukoma kubaagho byanda na byanda. Ba nkabi abo abaziraku kye banenezebwa, abatambulira ku mateeka ga Musengwa Katonda. Ba nkabi abo abakola kiisi Musengwa Katonda ky'abakoba, ni bajiira ku by'abagalagira n'omwoyo gwonagwona era abatakola bibi, ni bajiira ku by'ayenda. Wo Musengwa Katonda, niiwe wataagho amateeka go era waalagira gakuumibwe butiribiri. Ha, kale ngoli neekuuma ni ntasobya, ni nkuuma by'olagira! Olwo tyandiswaziibwa, kuba omwoyo gwange gwonagwona gwandibaire ku biragiro byo byonka. Ndidha kukusaakanga n'omwoyo omunaabuufu, nga mmaze okwega ensala yo entuufu. Ndidha kugonderanga by'olagira; nkweghembye otandekulira agho ntyo. Omwisuka asobola atya okukuuma obulamu bwe nga butereevu? Kasita aba nga yeekuuma, n'ajiira ku kibono ky'okoba. Nfuba inho okukugheereza n'omwoyo gwange gwonagwona, otandeka kuva ku biragiro byo. By'onkoba mbita ku mwoyo buliidho, ndobe kwonoona y'oli. Wo Musengwa Katonda, nkusaaka ndhegeresa okukola by'olagira. Nze mwene ndidha kulomboodheranga abantu amateeka go. Wo Musengwa Katonda, mba musangaavu okukola iwe by'onkoba, okusinga okuba omukombe einho. Ndidha kwefumintirizanga ku mateeka go, era amaiso gange tigaavenga ku biragiro byo. Ndidha kubanga musangaavu okukola iwe by'olagira, era tyerabirenga kibono ky'onkobye. Wo Musengwa Katonda, ndhughaaku enkabi dho nze omugheereza wo, mbenga mulamu era ngonderenga ebiragiro byo. Nzibula amaiso, nsobole okubona endhegeresa eyewuunhisa eri mu mateeka go. Ku nsi kuno ndiku ng'omugeni omugenze; mpa okutegeera ebiragiro byo. Omwoyo gunsiriira olw'okwegomba einho okumanha buli kiseera ensala yo entuufu. Ovumirira abo abeekuluntaza, abalaame abo, abava ku biragiro byo. Balekeze okunvumanga n'okuunhoomereranga, kuba nze neekuumye nga nkola by'okoba. Waire abafuzi ab'obukumu batyama beeteesa okuunumba, nze omugheereza wo ndidha kwefumintirizanga ku ebyo by'olagira. Mba musangaavu okukola nga bw'onkoba, kuba by'onkoba n'ebimpa amagezi. Neegolomoire agho ku itaka gampweire. Wo Musengwa Katonda, ndhizaamu amaani buyaaka nga bwe wansuubiza. Bwe nakukobera byonabyona bye nakola, wandhiramu; ndhegeresa okukola by'olagira. Iwe nhamba okutegeera amateeka go bye gakoba, olwo ndidha kwefumintirizanga inho ku byewuunhisa by'okola. Nseeneine olw'enaku enhingi. Wo Musengwa Katonda, ndhizaamu amaani buyaaka nga bwe wansuubiza. Ntoolaamu emize emibi, olw'ekisa kyo ondhegerese amateeka go. Nsazeegho okuba omwesigwa y'oli, nga buli kaseera njiira ku nsala yo. Wo Musengwa Katonda, neekalanguliire ku kukola by'okoba; mponia okuswala. Ndidha kwangughangaku okukola ng'ebiragiro byo bwe binkoba, ng'ogaziiya okutegeera kwange. Wo Musengwa Katonda, ndhegeresa okutegeera ebyo by'olagira, ndidha kubijiirangaku ekiseera kyonakyona. Ngalagira ntegeere amateeka go; ndidha kugagonderanga n'omwoyo mulala. Nhamba okwebisa ng'ebiragiro byo bwe bikoba, kuba mba musangaavu okukola nga bwe bikoba. Nhamba okwendanga okukola by'okoba, okusinga okwendanga eby'obufuni. Nkyusa nve ku bintu ebiziramu muganhulo; ombeere okwebisa nga bw'oyenda. Tuukiriza ekyo kye wansuubiza nze omugheereza wo, ekyo ky'osuubiza abo abakutya. Mponia okuvumibwa kwe ntya ekibitiriire; kuba ensala yo ntuufu yeeneyeene. Bona, neegomba inho amateeka go; mpa obulamu olw'obutuufu bwo. Wo Musengwa Katonda, ndaga nga bw'ongonza einho, ondokole nga bwe wansuubiza. Olwo ndidha kwiramu abo abandheeyereza, kuba neesiga ekisuubizo kyo. Nhamba okwogeranga amazima buli kiseera, kuba eisuubi lyange liri mu nsala yo. Ndidha kujiiranga ku mateeka go buli kaseera ebyanda n'ebyanda. Era ndidha kutambulanga nga neetaaya, kuba nfuba inho okujiira ku mateeka go ago. By'okoba byonabyona ndidha kubikoberanga bakyabazinga, nga ghazira kingemya nsoni. Mba musangaavu okukola ebyo by'olagira, kuba ebyo bye nhenda einho. Ebiragiro byo mbyenda inho era mbigha ekitiisa; ndidha kwefumintirizanga ku ebyo by'olagira. Wo Musengwa Katonda, oteerabira kibono kye wankoba nze omugheereza wo; kuba ekyo n'ekyandeetera okusuubira. Ni bwemba nga ndi mu buzibu, okusuubira okwo n'okumpa obulamu. Abo abeekuluntaza baanhoomerera, aye tija kukyuka kuva ku mateeka go. Wo Musengwa Katonda, bwendidhukira ensala yo ey'eira, nsigala nga ndi mugumu. Bwembona abakozi b'ebibi nga tibali kujiira ku mateeka go, obusungu bungema bungi. Ebiragiro byo n'ebimpa amaani, nga ndi ku nsi kuno ng'omugeni omugenze. Wo Musengwa Katonda, tyerabira liina lyo waire buba bwire, ebirowoozo byange biba ku mateeka go. Mba musangaavu okujiira ku biragiro byo. Wo Musengwa Katonda, niiwe ekirungi kyonka kye ndi nakyo; nkusuubiza okugemanga ebiragiro byo. Nkweghembye n'omwoyo gwange gwonagwona, ongemerwe ekivunika nga bwe wansuubiza. Neefumintiriiza ku mpisa dhange, era ndi kukusuubiza okujiiranga ku by'onkoba byonka. Nze nsitukiramu busitukire, naayangugha okukola ng'ebiragiro byo bwe binkoba. Waire ababi bantega entuula dhaibwe, tija kwerabira mateeka go. Mu bwire ghagati nsituka, naakusaaka olw'ensala yo entuufu eziramu kwekubira. Abo boonaboona abakutya n'ababa bakagwa bange, abo boonaboona abajiira ku mateeka go. Wo Musengwa Katonda, okugonza kwo eri abantu kungi tikukoma; ndhegeresa okukola by'olagira. Wo Musengwa Katonda, ombisiiza bukalamu nze omugheereza wo, nga bwe wansuubiza. Nkusaba ompe okumanha n'okusalangagho ekituufu, kuba neesiga ebiragiro byo. Nali ndaaliimye okuva mu ngira entuufu, iwe wankangaivula, aye buti tiva ku kibono kyo. Oli mukalamu, ni by'okola bikalamu; nkweghemba ondhegerese okukola by'olagira. Abo abeekuluntaza bandhogeraku eby'obuguya, ate nga nze njiira ku mateeka go n'omwoyo gwange gwonagwona. Abantu abo baziramu kategeera naire, aye nze mba musangaavu okujiira ku mateeka go. Okukangaivulwa kwange kwankola bukalamu, kuba kwandeetera okwega okukola by'olagira. Amateeka ge watugha ga mughendo ye ndi okusinga emungo ya feeza ni zaabu. Niiwe wampumba n'engalo dho wantaagho, nkusaba ompe okutegeera, memale ndhege ebiragiro byo kye binkoba. Abo abakutya bwe banambonanga baidha kusagambanga, kuba neesiga kye wasuubiza. Wo Musengwa Katonda, ndidhi ng'ensala yo ntuufu eziramu kwekubira, era ndidhi nga wankangaivula kuba oli mwesigwa mu by'osuubiza. Nkusaba ongumye ng'ongonza obutalekera, nga bwe wansuubiza nze omugheereza wo. Nsaasira ompe obulamu, kuba mba musangaavu okujiira ku mateeka go. Swaza abo abeekuluntaza, kuba baanumiriza bye ntakolangaku; aye nze ndidha kwefumintirizanga inho ku mateeka go. Abo abakutya baidhe ye ndi, baidha kumanha by'okoba. Nkusaba ombeere okugema ebiragiro byo n'omwoyo gwange gwonagwona, ndobe kuswala. Omwoyo gunsiriira olw'okuteegerera einho iwe okwidha okundokola; aye neesiga kye wayogera. Nkooye okukanula amaiso nga nteegerera kye wansuubiza, era mbuuza nti: “Oliidha li okumbeera?” Nze nafuuka ng'oti n'endyanga ey'oluwu etakaagasa; aye tyerabirangaku biragiro byo naire. Wo Musengwa Katonda, nze omugheereza wo ndiguminkiriza kutuuka li? Abankiriga oja kubasalira li omusango? Abantu abeekuluntaza abatagema mateeka go, baasima ebiina okuntega ngwemu. Abantu abo bankiriga nga bandhogeraku eby'obuguya; aye iwe ebiragiro byo byesigika lubeerera. Wo Musengwa Katonda, nhamba. Abantu abo baabulaku katono okundhita, aye tyakyuka kuva ku mateeka go. Olw'okungonza kwo okutakoma, kuuma obulamu bwange, olwo nkolenga by'onkoba. Wo Musengwa Katonda, iwe ky'okoba kirigho era kya kubaagho mu igulu ebyanda n'ebyanda. Oli mwesigwa eri abantu mu nse dhoonadhoona; wataagho ensi era waagigumya mu kifo kyayo. Olw'ekiragiro kyo ebintu byonabyona bikaaligho ni ye buli eno, kuba ebintu byonabyona bigheereza mulala iwe. Nguli amateeka go ti n'agandeetera okuba omusangaavu, nandibaire nga nazikirira bwe nadaazibwadaazibwa. Tija kwerabira by'olagira, kuba mu ebyo mwe wampeera okuba omulamu. Ndi wuwo, mponia abazigu, kuba nfuba okujiira ku mateeka go. Abakozi b'ebibi baneeteeze benda kunzikiriza, aye nze neefumintiriza inho ku by'okoba. Nkizwire nga buli kintu kibaaku enkomerero; aye ebiragiro byo biziraku ghe bikoma. Wo Musengwa Katonda, nze nga ngonza inho amateeka go! Tirekera kugeefumintirizaaku olunaku lwonalwona. Ebiragiro byo binfuula okuba omugezi okusinga abazigu bange, kuba buli kaseera mbyefumintirizaaku. Ntegeera inho okusinga abandhegeresa, kuba omwoyo gwange guli ku by'okoba buli kaseera. Ntegeera inho okusinga n'abakaire, kuba buli kaseera nkola by'olagira. Neesamba empisa embi dhoonadhoona, nsobole okukola by'onkoba. Tirekerangaku kujiira ku by'olagira, kuba wandhegeresa. By'ondhegeresa bidhuudhuula, bwene byasinga n'omudheenene ogw'endhuki! Mu mateeka go nfunamu okutegeera, kyenva ni nkyagha empisa edh'obuguya dhoonadhoona. Ekibono kyo n'eitaala eriimuliikirira ghe mbita, ni mbona engira. Neeyamye era tija kwerabira okujiiranga ku nsala yo entuufu eziramu kwekubira. Wo Musengwa Katonda, ndaazibwadaazibwa ebitaloodheka; nkweghembye mpa obulamu nga bwe wasuubiza. Wo Musengwa Katonda, siima okusaba kwange nga nkwebaza, ondhegerese okujiira ku nsala yo entuufu. Waire nga obulamu bwange buli mu kabi ka kufa buli kiseera, tija kwerabira mateeka go. Abakozi b'ebibi bantega omutego, aye naaloba kudaaliima kuva ku biragiro byo. By'okoba mbitwala ng'omugabo ogwange ku bwange ebyanda n'ebyanda; bwenebwene mu ebyo n'omuva okusangaala okw'omwoyo gwange. Nsazeegho okukolanga ng'amateeka go bwe gakoba ekiseera kyonakyona. Nkyagha abantu abayuugayuuga ni batagema mateeka na mwoyo mulala, aye nze ngonza inho amateeka go. Niiwe onkuuma era n'onwanirira, nze nsuubirira mu bye wankoba. Muve ghe ndi imwe abakozi b'ebibi, nze ngeme ebiragiro bya Katonda wange. Ngemaaku ongumye mbe mulamu nga bwe wansuubiza; otandeka kuswala kubona nga bye nasuubira tibituukiriire. Ngemerera ghabule ekibi ekintuukaku, ndidha kwegenderezanga ebyo by'olagira buli kaseera. Iwe okyagha abo boonaboona abadaaliima ni bava ku biragiro byo, olugezigezi lwaibwe lwonalwona muzira makulu. Abakozi b'ebibi boonaboona obabona nga baziramu makulu ng'oti bidomboodo, kyenva ni ngonza okukola ebyo by'okoba. Zeenazeena ndhugumira olw'okukutya; ensala yo ngitya inho. Nze nkola ebikalamu era ebituufu; otandekulira agho mu ngalo edh'abazigu bange. Otandekulira bwagho aye mbeera nze omugheereza wo; otaganha abo abeekuluntaza kuunhigiriza. Nkooye okukanula amaiso nga nteegerera iwe okundokola, otuukirize ekyo kye wasuubiza. Ndaga nga bw'ongonza einho obutalekera nze omugheereza wo, ondhegerese okukolanga by'olagira. Nze ndi mugheereza wo, mpa okutegeera, nsobole okumanhanga by'olagira. Wo Musengwa Katonda, ekiseera kituuse obeeku ni ky'okola, kuba abantu bamenha amateeka go. Nze ngonza inho ebiragiro byo, mbigonza inho okusinga ni zaabu, zaabu ole mwene omukenenule. Kyenva neesibirira ku kujiira ku ebyo by'olagira; ni nkyagha empisa embi dhoonadhoona. By'okoba bikalamu inho kyenva ni mbigondera n'omwoyo gwange gwonagwona. Omuntu bw'ainhonholwa ebibono byo afunamu obutangaavu n'ole azira magezi yaafunamu amagezi. Ndhasaime omunwa ndi kulakalaka olw'amairu ge ndi nago, ag'okwenda okukola ebyo by'olagira. Nningirira ongemerwe ekivunika, nga bw'okola abo abakugonza. Gumya ebigere byange ku itaka ndobe kugwa nga bwe wasuubiza; otaganha kibi kyonakyona kumpangula. Mponia okunhigirizibwa abantu, nsobole okugema amateeka go. Nningaaku n'amaiso ag'ekivunika nze omugheereza wo, ondhegerese okukola by'olagira. Amaziga gakuuluula okunva mu maiso ng'oti miiga, olw'okubona ng'abantu tibagema mateeka go. Wo Musengwa Katonda, iwe watuukirira mu buli ngeri, n'ensala yo ntuufu. Bye wakoba byonabyona bituufu, byesigika ekiseera kyonakyona. Obusungu bungema inho naayenda na kwabika, olw'abazigu bange abatajiira ku by'okoba. Ebisuubizo byo byesigika, era nze omugheereza wo mbigonza inho! Nze ndi ng'oti kanampuni abantu ke banhooma, aye era tisobola kwerabira mateeka go. Oli mutuufu ebyanda n'ebyanda, n'amateeka go matuufu lubeerera. Ebizibu n'obweraliikirivu ndi na kamaala, aye okugema ebiragiro byo kunsangaaza. By'okoba byonabyona bituufu, biziramu kwekubira ebyanda n'ebyanda; mpa okubitegeeranga nsobole okuba omulamu. Wo Musengwa Katonda, nkweta n'omwoyo gwange gwonagwona nga nkweghemba; ndhiraamu, olwo ndidha kugonderanga by'olagira. Nkweghembye mponia abazigu, nsobole okukolanga by'okoba. Mu nkyonkyo mpuuna naakusaba okumbeera nga neesiga ekisuubizo kyo. Obwire bwonabwona titenduka, nga ndi kwefumintiriza ku bye walagira. Wo Musengwa Katonda, olw'okungonza kwo einho obutalekera, wulirisa bye nkusaba; okuume obulamu bwange iwe asala mu mazima. Abankiriga banseetaku nga benda okunkola akabi, abantu abo tibagema mateeka go. Aye iwe Musengwa Katonda ondi kumpi, n'ebiragiro byo bituufu lubeerera. Okuva eira nayega by'olagira; naamanha nga wabitaagho bibeegho ebyanda n'ebyanda. Nkusaba obone bwendaazibwadaazibwa omponie, kuba nze tyerabira mateeka go. Mpolerezaayo omponie abazigu, mbe mulamu nga bwe wasuubiza. Abakozi b'ebibi tibaja kulokolebwa, kuba tibakola by'olagira. Aye iwe Musengwa Katonda, okusaasira kwo kungi inho; nkweghemba ompe obulamu kuba oli mutuufu. Abankiriga ndi na kamaala n'abazigu ndi na kyodo, aye tidaaliimangaku kuva ku by'olagira. Abantu abatakutya bangemya obusungu inho buli lwe mbabona, kuba tibagema biragiro byo. Bona nga bwe ngonza einho amateeka go onkuume nga ndi mulamu, kuba iwe ongonza inho obutalekera. Ekibono kyo n'amazima geene, n'ensala yo yoonayoona ntuufu eziramu kwekubira ebyanda n'ebyanda. Abantu abali n'obuyinza bankiriga ng'ate bazira nsonga ntuufu, aye nze ntya inho ebiragiro byo. Nsagamba inho olw'ebyo bye wasuubiza, naaba ng'oti n'ole agwire mu by'obukombe kamaala. Tyenda buguya era mbwenhinhala, aye ngonza inho amateeka go. Nkusaaka emikuzi musanvu olunaku, olw'ensala yo entuufu eziramu kwekubira. Abagonza amateeka go bawulira miraala myereere, ghazira kisobola kubasuula. Wo Musengwa Katonda, nsuubira nga niiwe oidha okundokola, era nkola ng'ebiragiro byo bwebikoba. Ngondera n'omwoyo gwange gwonagwona ebyo by'onkoba, era mbigonza ebitaloodheka. Ngema amateeka go ni by'onkoba byonabyona; kuba iwe ombona nga bwe neebisa. Wo Musengwa Katonda, nkweghemba owulire kye nsaba, ompe okutegeera nga bwe wasuubiza. Ganha owulire okusaba kwange, ontoole mu ngalo dh'abazigu nga bwe wasuubiza. Ndidha kukusaakanga buli kaakyeire, kuba niiwe ondhegeresa amateeka go. Ndidha kwembanga bye walagira, kuba ebiragiro byo bituufu lubeerera. Banga mwetegefu okumbeera buliidho, kuba nasalagho okujiiranga ku mateeka go. Wo Musengwa Katonda, neegomba inho ondokole, era mba musangaavu okugema amateeka go. Mpa obulamu nsobole okukusaakanga, ng'ensala yo entuufu n'enkuuma. Nadaaliima ng'oti n'entaama eyabula, nkusaba onnoonie ye ndi kuba tyerabiranga biragiro byo. Bwe nali mu kabi nalirira Musengwa Katonda ampulire antoole mu kabi ako. Naakoba nti: “Wo Musengwa Katonda, mponia abantu abaguya, aboogera eby'okusubagha.” Abaguya imwe! Oba Katonda alibakola atya? Oba alibabonereza na ki? Mugwana kwitibwa na byogi, na kwokebwa kusiriira! Nkagwireku nze, okusenga mu bantu abali ng'oti n'ab'e Mesheki, ni mba mu bantu abali ng'oti n'ab'e Kedari! Nga mmaze ekiseera kinene inho nga mba mu bantu abatenda miraala! Nze nhenda miraala aye bwe ndhogera, beene benda kutanula bwa lutalo. Ningirira ensozi neebuuza nti: “Naani anambeera?” Musengwa Katonda n'ambeera, oyo eyakola eigulu n'ensi. Musengwa Katonda oyo taja kukuganha kugwa, oyo n'omukuumi wo ataja kuwongera naire. Bona, oyo omukuumi wa Isiraeli taja kutenduka, waire okuwongera obuwongere. Musengwa Katonda n'akulabirira, era akuli kumpi agho ng'akukuuma. Ghazira kabi kalikutuukaku, ka gube omusana ng'endhuba eri kwaka, oba obwire ng'omwezi guli kwaka. Musengwa Katonda aja kukuwonianga olobe kugwa mu kabi koonakoona; akukuumenga ng'oli mulamu. Musengwa Katonda aja kukukuumanga ng'ofuluma era akukuumenga ng'oingira, okuva buti n'okweyongerayo ebyanda n'ebyanda. Nasangaala inho bwe bankoba bati: “Tuje mu ndhu ya Musengwa Katonda.” Bona iwe Yerusalemu, ife twatuuse ira mu miryango gyo era buti mwe twemereire! Ekibuga Yerusalemu kyazimbibwa nga kyonakyona kyagemagana bukalamu. Omwo ebika byonabyona mwe bija, ebika ebyo eby'Abaisiraeli, nga bija okusiima Musengwa Katonda, nga Musengwa Katonda oyo mwene bwe yalagira. Omwo bakyabazinga boonaboona abaajanga nga basikira kyabazinga Daudi, mwe baatyamanga okulamula abantu baibwe. Musabire Yerusalemu kibenga miraala nga mukoba muti: “Abo abakugonza ka babenga n'enkabi. Abantu abakulimu ka babenga miraala, n'abo ababa mu bisaagaati bya bakyabazinga bo ghabule ekibatiisa.” Olwa baganda bange ni bakagwa bange, nsaba nti: “Emiraala gibenga mu iwe.” Olw'okuba ngonza inho endhu ya Musengwa Katonda, oyo Katonda waife, nkwendeza bikalamu byereere. Wo Musengwa Katonda, ningiriire ku iwe eyo mu igulu, y'oli ku kityamo eky'obwakyabazinga. Ng'omugheereza omusaadha bw'alingirira ku musengwa we omusaadha, n'omugheereza omukazi n'alingirira ku musengwa we omukazi, twena tutyo bwe tulingirira ku Musengwa Katonda, oyo Katonda waife, okutuusa lw'alitugemerwa ekivunika. Wo Musengwa Katonda, tusaasire era tusaasirire irala, kuba tunhoomeibwa inho okusinga bwe tugwaniire. Tusiniirwa okuvumibwanga abo abali obukalamu n'okunhoomebwanga abo abeekuluntaza. Ha, ngoli Musengwa Katonda tiyali ku luuyi lwaife, abantu ba Isiraeli mukobe muti: “Ngoli Musengwa Katonda tiyali ku luuyi lwaife, abazigu lwe baatulumba banditumaliireku obusungu, beegomba na kutumira bumire nga tumoga; banditweyiiyaagho ng'oti mwidhuzo gwa maadhi; baatuyoolookeraku ng'oti n'omwiga ogw'amaani, era twandifiire bubi ng'oti n'abatubira mu maadhi agali kwefuukuula.” Musengwa Katonda asaakibwe olw'obutatulekera bazigu baife kutuzikiriza. Tuwonie twalekuka ku mutego gwe batuteze; omutego gukutwike ife twawona! Musengwa Katonda n'atubeera, oyo eyakola eigulu n'ensi. Abo abeesiga Musengwa Katonda bali ng'oti n'olusozi Sioni, olutatengeeseka era olutavaagho ebyanda n'ebyanda. Ng'ensozi bwe dheezungulwire Yerusalemu, ni Musengwa Katonda atyo bwe yeezungulwire abantu be ng'abakuuma okuva buti n'okweyongerayo ebyanda n'ebyanda. Abakozi b'ebibi tibalifuga nsi ya bantu batuufu, kuba abatuufu basobola boona okugwa mu kibi. Wo Musengwa Katonda, kolera bukalamu abo abalungi n'abo abagondera ebiragiro byo. Aye abo abaleka ebiragiro byo ni badaaliima, babonereze ghalala n'abakozi ab'ebibi. Emiraala gibe mu Isiraeli. Musengwa Katonda lwe yatwiza mu Sioni, twali ng'oti tuloota buloote. Ku matama twaidhula enseko, era twayemba nga tukuba n'emizira. Agho abantu abamaghanga agandi baakoba bati: “Musengwa Katonda abakoleire ebyewuunhisa.” Mu butuufu Musengwa Katonda atukoleire ebyewuunhisa era tusangaire. Wo Musengwa Katonda, twirizeegho Sioni nga bwe kyalinga eira, ng'oti bw'oiza amaadhi ni gaidha mu miiga egyakala mu kiketezo kya Buyudaaya ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Abo abasiga nga balira amaziga, ka bakungule nga bakuba emizira! Abo abaja nga balira, nga batwala ensigo, baliira nga bakuba mizira, nga beetwise bye bakungwire. Musengwa Katonda mwene bw'atazimba ndhu, abagizimba badaagira bwereere; Musengwa Katonda mwene bw'atakuuma kibuga, omukuumi amogera bwereere. Kuba kudaagira bwereere ole okuwuunanga enkyo, n'afaabiikana okufuna eky'okulya nga mweraliikirivu, era n'airamu okutenduka ng'obwire bujiire, kuba Musengwa Katonda alabirira abo b'agonza nga bali mu ndoolo. Bona eno, abaana n'omugabo omuntu gw'afuna okuva ku Musengwa Katonda. Bw'ozaala, Musengwa Katonda aba akughaire bwa kirabo. Abaana omuntu b'azaala ng'akaali mwisuka, bali ng'oti n'obulaso omulwani bw'aba nabwo mu ngalo. Yeesiimye oyo ali n'ekiruutu kye ekiidhwire obulaso obwo, kuba abazigu be tibaja kumusinga ng'ali mu kifo aghasalirwa ensonga. Wa nkabi oyo atya Musengwa Katonda, n'atambulira ku mateeka ge. Oidha kutoolanga eky'okulya mu mirimo gy'okola; oidha kubanga musangaavu, nga buli kintu kikujiira bukalamu. Mu maka go, mukazi wo aidha kubanga ng'oti n'omuzabbibu ogwama einho, ate abaana bo babenga oti miti emyoliva emito, nga beezungulwire ekiiwulo. Oboine? Atyo omuntu atya Musengwa Katonda bw'aliba n'enkabi. Nsaba Musengwa Katonda oyo ali mu Sioni akughenga enkabi, obonenga ekibuga Yerusalemu nga kiri bukalamu enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwo. Oghangaale obone ni ku baidhukulu. Emiraala gibe mu Isiraeli. “Okuva mu buto bwange abazigu bange babaire bandaazadaaza inho.” Abantu ba Isiraeli mukobe muti: “Okuva mu buto bwange abazigu bange babaire bandaazadaaza inho, aye baalemwa okumpangula. Omugongo gundidhwire bigufulugufulu, ng'oti n'enimiro ye balimiisa embago y'ente. Aye Musengwa Katonda oyo Omutuufu, yasala emigugha egy'ababi egyali ginsibye.” Boonaboona abakyagha Sioni, bagwananga baabairirizaayo ekyeinhumainhuma baaswala. Ka babe ng'oti n'eisubi erimera ku ngulu kw'endhu, aye erikala nga likaali na kukula, omuntu ly'atasobola na kusibamu kinhwa, waire akafaaganda akaidhuza engalo. Era bagwananga baabulwa omuntu abitagho ng'abakoba ati: “Enkabi dha Musengwa Katonda dhibe n'imwe.” Olwo boona ni bairamu bati: “Tubendeza enkabi mu liina lya Musengwa Katonda.” Wo Musengwa Katonda, nkulirira kuba ndi mu buzibu kamaala inho. Wo Musengwa Katonda, wulirisa okweghemba kwange, otege kutu owulire okusaba kwange, ombeere. Wo Musengwa Katonda, nguli weegemerera ebibi by'abantu, naani eyandiwonie okuzikirira? Aye iwe otusonigha, tusobole okukugha ekitiisa. Nze nteegerera Musengwa Katonda aidhe ambeere, eisuubi lyange lyonalyona liri mu kisuubizo kye. Nteegerera Musengwa Katonda nga neesumba okusingaku n'abakuumi ab'obwire bwe beesumba obwire bukye; okusingaku abakuumi bwe bateega nga beesumba enkyo lituuke. Imwe Abaisiraeli, mwesigenga Musengwa Katonda, kuba abagonza obutalekera era buliidho mwetegefu okubanunula. Era aja kununula abantu ba Isiraeli mu bibi byaibwe byonabyona. Wo Musengwa Katonda, nze tyekuluntaza, era tyebona nga ndi wa ghaigulu. Timala biseera byange nga neegomba bintu ebikologho bye ntatuukaaniraku, oba ebiswikiriire okutegeera kwange. Nze ndi muwolu era nsiriike. Ng'omwana ye basiriisaagho bw'aba ng'ali ku ibeere lya inhina, zeena ntyo bwensiriike. Imwe Abaisiraeli mwesigenga Musengwa Katonda okuva buti n'okweyongerayo ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, oteerabira mugheereza wo Daudi era oteerabira bukaluubirivu bwe yagumira. Wo Musengwa Katonda, idhukira ebyo Daudi oyo bye yasuubiza, ebyo bye yeeyama eri iwe Omukologho wa Yakobo. Yakoba ati: “Tiidha kuja ka, waire okungira mu buliri bwange; tija kuganha maiso gange kukomba ku ndoolo naire, waire okuganha ebigowe byange okuwongera, okutuusa nga ntairegho ekifo Musengwa Katonda mw'aba, ekifo Omukologho wa Yakobo mw'asula.” Bona, Esanduuku ey'Endagaano twagiwuliza ng'eri e Bethelehemu, twagibona ng'eri mu biketezo bya Yaari. Agho twakoba tuti: “Ka tuje mu ndhu ya Musengwa Katonda, tuje tweyale gha bigere bye tumusinze.” Wo Musengwa Katonda, situkiramu oje otyame mu kifo kyo obeemu n'Esanduuku yo ey'Endagaano eyoleka obukumu bwo. Bakabona bo baghe okukolanga ebituufu buliidho; abo abakutya obaghe okukuba emizira olw'eisanhu. Wo Musengwa Katonda, kola nga bwe wasuubiza omugheereza wo Daudi; otamusuula ere oyo kyabazinga ye walonda. Kuba wasuubiza era toja kukyusaamu oti: “Nditoola mulala ku baana bo, naamufuula kyabazinga, yaafuga nga iwe oviiregho. Ekyo kiribaagho kasita abaana bo abo bakuuma ndagaano, ni bagema n'ebiragiro byange bye mbalagira. Era boona, abaana abaibwe n'abaja okukusikiranga ku bwakyabazinga ebyanda n'ebyanda.” Musengwa Katonda yeerondera Sioni, ng'agho gh'aidha okubanga. Yaakoba ati: “Kino n'ekifo kyange ebyanda n'ebyanda; ghano ghe ndidha okubanga, kuba mwene ntyo bwe nhenze. Ab'omu Sioni ndidha kubagha byonabyona bye beetaaga mu bungi, abaavu baamu boonaboona baidha kulyanga emere baigute. Bakabona baamu ndidha kubagha enkabi mu bye bakola byonabyona, n'abantu baamu abatya Katonda mbaleetere okukuba emizira olw'eisanhu. Omwo mwe nditoola kyabazinga, nga wa ku nda ya Daudi; omulonde wange oyo afugenga nga ninze mmukuuma. Abazigu be nja kubaswaza, aye obwakyabazinga bwe buja kusigala nga bukaaligho.” Bwenebwene nga kirungi inho abantu ba Katonda okuba aghalala nga baisania! Kiri ng'oti n'omuzigo ogw'omughendo gwe baasiiga ku mutwe gwa Aaroni Omukulu wa Bakabona, ogwakuuluula okutuuka ku kirevu kye, era ni gutuukira irala ni ku kitogi ky'ekanzu ye. Kiri ng'oti n'omusulo ogw'oku lusozi Herimoni ogugwa ku nsozi dha Sioni. Eyo mu Sioni Musengwa Katonda ye yasuubiza okugha abantu enkabi, obwo nga n'obulamu obutawaagho. Mwidhe tusaake Musengwa Katonda, imwe mwenamwena abagheereza ba Musengwa Katonda ababa mu ndhu ye obwire nga mugheereza. Musaake Musengwa Katonda. Mulingirize emikono gyaimwe eri ekifo ekitukuvu, musaake Musengwa Katonda. Musengwa Katonda oyo aba mu Sioni abaghenga enkabi, oyo eyakola eigulu n'ensi. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Imwe mwenamwena abagheereza ba Musengwa Katonda, mumusaake. Musaake Musengwa Katonda imwe ababa mu ndhu ye mu luya olw'endhu ya Katonda waife. Musaake Musengwa Katonda kuba mulungi inho! Era mwembe enhembo edhisaaka eriina lye, kuba wa kivunika. Musengwa Katonda yeerondera aba Yakobo, abantu ba Isiraeli, yaabafuula ababe ku bubwe. Nze ndidhi nga Musengwa Katonda mukologho, era nga n'asinga bakatonda boonaboona ab'amaghanga agandi. Musengwa Katonda ky'ayenda ky'akola, ka mube mu igulu oba ku nsi, ka mube mu nhandha oba ku ntobo y'enhandha. Oyo n'asitusa ebire okuva ensi y'ekoma n'asindika olukuba mu maadhi agali kugwa, era n'atoolayo empewo ng'oti n'omuntu bw'atoolayo ebintu bye mu byagi. Oyo n'eyaita abaana boonaboona ababeri ab'Abamisiri, n'ensolo dhoonadhoona edh'Abamisiri edhaazaalibwa mu luzaalo olusooka. Oyo n'eyakolera mu Misiri ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza, okubonereza kyabazinga wa Misiri n'abantu be. Oyo n'eyazikiriza amaghanga kamaala, era n'eyaita bakyabazinga ab'amaani bano: Sihoni kyabazinga w'Abamori, ni Ogi kyabazinga wa Bashani, ni bakyabazinga boonaboona ab'e Kanaani. Eitaka lyaibwe yaaligha abantu be Abaisiraeli, ng'omugabo gwaibwe. Wo Musengwa Katonda, eriina lisigalagho ebyanda n'ebyanda; abantu ab'ense n'ense baidha kukumanhanga. Musengwa Katonda aidha kulwaniriranga abantu be; aidha kugemerwanga abagheereza be ekivunika. Ebintu abamaghanga agandi bye basinza, bya feeza na zaabu, abantu bye bakola n'engalo dhaibwe. Bibaaku eminwa aye nga tibyogera, byabaaku amaiso aye nga tibibona. Bibaaku n'amatu aye nga tibiwulira era tibisobola waire na kugheera. Abo ababikola ghalala n'abo ababyesiga, bagwananga boona baaba ng'oti ni byene bwe biri. Imwe Abaisiraeli, musaake Musengwa Katonda; imwe bakabona abagheereza Katonda, musaake Musengwa Katonda! Imwe Abalevi abagheereza mu ndhu ya Katonda, musaake Musengwa Katonda! Imwe mwenamwena abatya Musengwa Katonda, mumusaake! Musengwa Katonda asaakibwe mu Sioni, oyo aba mu Yerusalemu. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Musiime Musengwa Katonda kuba mulungi; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Musiime Katonda owa bakatonda boonaboona; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Musiime Musengwa Katonda owa basengwa; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo ni yenka akola ebyewuunhio ebikologho; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyakola eigulu mu magezi ge; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyataagho ensi ku maadhi; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyakola ebyaka eby'amaani; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Endhuba efugenga omusana; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Omwezi ni muunienie bifugenga obwire; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyaita abaana ababeri ab'Abamisiri; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyatoola Abaisiraeli mu Bamisiri abo; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyagolola omukono gwe ogw'amaani, n'abatoolayo n'engalo dhe; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyayawula mu Nhandha Emyufu aghabiri; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Yaabisa Abaisiraeli ghagati ghaayo; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Aye yaasuula kyabazinga wa Misiri n'eigye lye mu Nhandha Emyufu; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyabisa abantu be mu irungu; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyaita bakyabazinga ab'amaani; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Era yaita bakyabazinga abaali abamanhifu einho; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Yaita Sihoni, kyabazinga ow'Abamori; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Ni Ogi kyabazinga ow'e Bashani; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Yaatoola eitaka lyaibwe yaaligha abantu be Abaisiraeli ng'omugabo; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Yaaligha Abaisiraeli abagheereza be ng'omugabo; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'eyatubeera ng'omuzigu atughangwire; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Yaidha yaatuwonia omuzigu eyali atughangwire; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Oyo n'agha kiisi ekiri n'obulamu emere ey'okulya; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Musiime Katonda ow'eigulu; okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Eyo ku miiga egy'e Babilonia twatyamanga, twalira nga twidhukiire Sioni. Endingidi dhaife twalekera okudhikuba, twadhighanika ku bikondo. Kuba, nga tuli eyo, abaatunhaga okututoola ewaife, baatukobanga tubembere; abantu abo abaatulumyanga, baatukoba bati: “Mutwembereku ku nhembo dhe mwayembanga mu Sioni.” Aye nga tughanga tutya okwemba olwembo lwa Musengwa Katonda mu nsi ey'abamaghanga agandi. Ha, bwenkwerabiranga iwe Yerusalemu, omukono gwange omusaadha gugwananga gwaniala, naaloba kwiramu kukukubira ndingidi. Bwenebwene bwe ntakwidhukiranga iwe Yerusalemu, ni ndoba okukutwala nga niiwe ondeetera eisanhu lyenelyene, olulimi lugwananga lwaneesibira ku kibuno, naaloba kwiramu kukwembera. Wo Musengwa Katonda, idhukira Abaedomu kye baakola ku lunaku Abababilonia lwe baagema Yerusalemu. Baakobanga bati: “Mu kisaaniegho kyonakyona. Mutuukire irala ku musingi!” Imwe abantu ab'e Babiloni, mwidha kuzikirizibwa! Omuntu yeenayeena bw'alibasasula ekyo kyene kye mwatukola, aliba akoze kikalamu kyene. Omuntu oyo bw'alitoola abaana baimwe n'abakuba ku mabaale ni bafa, aliba akoze kikalamu kyene! Wo Musengwa Katonda, nsiimye inho n'omwoyo gwange gwonagwona; nze ndidha kukwemberanga enhembo edhikusaaka, nga ni bakatonda ab'amaghanga agandi babona. Neeyala ghansi nga ningiriire eisinzizo lyo eitukuvu naasaaka eriina lyo, olw'okungonza einho obutalekera n'olw'okuba omwesigwa, era n'olw'okuba ogulumiza eriina lyo n'ebiragiro byo okusinga ebintu ebindi byonabyona. Olunaku lwe nakulirira waidha wambeera, waayongera okundhizaamu amaani. Wo Musengwa Katonda, bakyabazinga boonaboona ab'oku nsi baidha kukusaakanga, kuba baawulira bye wakoba. Era baidha kwembanga ku ebyo bye wakola, kuba ekitiisa kyo kinene. Waire nga iwe oli ghaigulu inho, ofaayo inho ku abo abawombeefu. Aye abo abeetwala okuba aba ghaigulu obategeera mangu. Nze waire mba ghagati mu bizibu, iwe okuuma obulamu bwange, waalwanisa abazigu bange waabalobera okunkola obubi, wantoola ku bazigu bange olw'obukumu bwo. Wo Musengwa Katonda, iwe oidha kunkolera byonabyona bye wasuubiza; okugonza kwo tikukoma, kubaagho byanda na byanda. Otalekulira agho ekyo kye wakola n'engalo dho. Wo Musengwa Katonda, waneekalirisa era wantegeera. Oidhi bye nkola byonabyona; otegeera bye ndowooza waire ng'oli ghala. Ombona nga ndi kutambula oba nga ndi kulambaala; ghazira kye nkola ky'otaidhi. Ni bwe kuba okwogera mba nkaali, nga wamanhie ira kye nja okukoba. Oneezungulwire ng'oti kikomera, wankuuma n'amaani go. Okuntegeera kwo okwaga agho kuneewuninkiriza, era kuswikiriire amagezi gange. Katyo gha ye nsobola okuja ni nkuvaaku? Era nsobola kulumukira gha y'otali? Bwe niina mu igulu oliyo, ni bwe nambaala mu nsi ey'abafu yoona oliyo. Bwenguluka ni nja eyo e buvandhuba, oba ni nsenga eyo eghala einho mu bugwandhuba, yoonayoona oliyo okundaga engira n'okumbeera. Bwenkoba nti ka neegise mu nzikiiza, oba nti omusana oguli ghe ndi gufuuke bwire, n'enzikiiza yeene teba nzikiiza ku iwe, era obwire bwaka ng'oti musana, kuba enzikiiza eba ng'oti butangaavu ku iwe. Niiwe wankola, na buli kitundu kyange eky'omubiri; niiwe wayungayunga ebitundu byange nga ndi mu nda ya maama. Nkusaaka kuba weewuunhisa era otiibwa. By'okola byonabyona byewuninkiriza. Ekyo nkiidhi bukalamu. Wamanha bukalamu ng'amagumba gange gakolwa, gaayungwayungwa n'obwegendereza mu ngiso mu nda ya maama. Amaiso go gaabona ebitundu byange nga bikaali na kukolebwa. Enaku edh'obulamu bwange dhaaghandiikibwa mu kitabo kyo nga dhikaali na kutoolera. Wo Katonda wange, ng'ebidhuubo byo bya mughendo inho ye ndi! Bw'obisoloza nga biba kamaala! Bwengezaaku okubibala bisinga omusenho obungi. Bwenzuuka era mba nkaali n'iwe. Wo Katonda wange, nguli oita ababi, n'obaamingaku abatemo abo! Abantu abo bakwogeraku bubi, baakutakania nga bakola ebibi. Wo Musengwa Katonda, nze nkyagha abo abakukyagha, naawulira enaku nga mbona abantu abakudheemera. Mbakyaghira irala, era mbatwala ng'abazigu bange beene. Wo Katonda wange, neekalirisa otegeere omwoyo gwange, era ondebe omanhe ebidhuubo byange. Bona oba nga mu nze mulimu ekintu ekibi kyonakyona, era ontuuse mu ngira ey'ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, ntoola mu buyinza bw'abakozi b'ebibi; omponie abantu bano abakambwe, abayiiya okukola ebibi, ni basiikuula entalo ekiseera kyonakyona. Enimi dhaibwe dhiita ng'oti misota; n'eminwa gyaibwe giri ng'oti girimu busagwa bwa kiyiri. Wo Musengwa Katonda, nkuuma ababi balobe kungemaku; omponie abantu abo abakambwe abali kweteesa okunsuula. Abantu bano abeekuluntaza banteze omutego; bantega n'olutuula n'emigugha, ni mu ngira ye mbitamu baasimamu ebiina okuntega. Nze nkoba Musengwa Katonda nti: “Niiwe Katonda wange.” Wo Musengwa Katonda, wulira bye ndi kukusaba, onhambe. Wo Musengwa Katonda, niiwe Musengwa Katonda wange ow'amaani anwanirira era n'ankuuma mu lutalo. Wo Musengwa Katonda, otaganha babi abo kye benda kituukirire; entegeka dhaibwe edh'okuunumya ka dhife dhityo. Waire baneezungulwire, otabaganha kumpangula; ebibi bye bandhogeraku byonabyona ka bibairirengaku. Omuliro ogw'amanda ka gubamagalikeku gubasiriize, basuulibwe mu biina eyo ye batasobola kuva. Abo abaghaama banaibwe ka babule ekibajiira obukalamu ku nsi kuno; obuzibu obw'okulalakulala bwidhire abakola eby'obukambwe bubazikirize. Wo Musengwa Katonda, ndidhi nti olwanirira abadaazibwadaazibwa, waalwanirira n'abaavu balobe kunhigirizibwa. Bwenebwene abatuufu baidha kukusaakanga; abo abagondera ebiragiro byo baidha kubanga gh'oli. Wo Musengwa Katonda, ndi kukulirira yangughaku ombeere, era ompulirisenga nga nkwese. Ganha okusaba kwange kukutuukeku ng'oti n'akawoowo ak'obubbaani, n'emikono gyange gye nsituliire y'oli gibe ng'oti n'omusengo ogw'eigulo. Wo Musengwa Katonda, omunwa gwange guteeku kuufulu, n'ensaya dhange odhiwumbeku. Otanganha kwendanga kukola bibi, n'okumala ebiseera byange nga ndi kutwalirizibwa mu kukola ebibi ghalala n'abo abakozi b'ebibi. Era otanganha kweyimbanga mu bibinuko byaibwe. Omuntu omukalamu amala gambonereza oba yandhuuka olw'okungemerwa ekisa, okusinga okuganha ekitiibwa ekimpeebwa abantu ababi, kuba tirekerangaku kusaba nga nvumirira ebikolwa byaibwe ebibi. Lwe baligheebwayo y'abo abalibasalira omusango okubasinga, olwo lwe balimanha nga Musengwa Katonda ky'akobye kiba kituufu. N'amagumba gaibwe galisuulibwa agho ku munwa ogw'amagombe, ng'oti n'olubaale, lwe bamenhiemenhie, ni baluleka agho ku itaka. Aye nze amaiso gange gali ku iwe Musengwa Katonda wange. Niiwe ye neesiga, otandekulira agho mu batemo. Nkuuma ndobe kugwa ku mutego gwe banteze, era omponie ndobe kugwa mu lutuula olw'abakozi b'ebibi abo. Abakozi b'ebibi bagwananga baagwa mu ntuula dhaibwe dheene, aye nze naawona. Ndirira Musengwa Katonda aidhe ambeere; era mmweghemba awulire okusaba kwange. Mmulomboodhera ebineeraliikiriza; naamukobera ebizibu byange byonabyona. Amaani bwe gampwamu, ankuuma yandabirira. Mu ngira mwe mbita, abazigu bange batezeemu omutego okungemya. Nninga eno n'ere mbone munange, aye nga ghazira andiku naire, ghazira ye naalumukira, era ghazira muntu yeenayeena anfaaku. Wo Musengwa Katonda, nkulirira oidhe ombeere; niiwe onkuuma era niiwe wenka ye neesiga mu nsi muno. Otaloba kumbeera nga nkulirira, kuba mpoiremu eisuubi. Mponia abo abankiriga, kuba ba maani inho okunsinga. Ntoola mu ikomera, nsobole okukusiimanga buliidho era nkusaakenga nga ndi mu bantu bo abeesoloiza okukusinza; kuba onaaba onkoleire bukalamu. Wo Musengwa Katonda, wulirisa okusaba kwange. Nga bw'oli omutuufu era omwesigwa, wulira okukweghemba kwange, onkolere kye ndi kukusaba. Nze omugheereza wo otandhiza mu bya kwewozaaku, kuba ezira muntu mulamu azira musango mu maiso go. Abazigu bange baamingirira bantuukaku, bankuba bantentena era banta mu nzikiiza bansibira omwo, naaba ng'oti ni bale abaafa eira. Kale amaani gampoiremu naaweeramu irala eisuubi. Ndidhukira ebiseera ebyabita, neefumintiriza ku ebyo byonabyona bye wakola, era neetegereza ebyo byonabyona by'ojiire ng'oleetagho. Nze nsitulira y'oli emikono gyange naakusaba. Ng'eitaka eikalu bwe lyetaaga einho amaadhi, zeena ntyo bwe nhenda einho okuba gh'oli. Wo Musengwa Katonda, yangughaku ombeere! Mpoiremu eisuubi. Otaneegisaaku, ndobe kuba ng'oti n'abali e magombe. Nkusaba buli nkyo ondholekenga nga bw'ongonza obutalekera, kuba niiwe ye neesiga. Ngalagira bwe mbe neebise, kuba niiwe ye nsaba. Wo Musengwa Katonda, numukiire y'oli onkuume, omponie abazigu bange. Ndhegeresa okukolanga nga bw'oyenda, kuba niiwe Katonda wange! Olw'omwoyo gwo omulungi mbisa mu ngira entuufu. Wo Musengwa Katonda, nkuuma mbe mulamu nga bwe wasuubiza. Olw'obutuufu bwo ntoola mu buzibu. Era olw'okungonza einho obutalekera, zikiriza abazigu bange boonaboona, osaaniegho abo boonaboona abankyagha; kuba nze nkugondera. Musengwa Katonda asaakibwe, oyo ankuuma n'andhegeresa okulwana entalo. Oyo n'ankuuma, era ow'amaani anwanirira n'andokola. Oyo n'amponia ng'oti ngabo mu lutalo, era oyo n'obulumukiro bwange. Oyo n'aghangula amaghanga, yaagampa naagafuga. Wo Musengwa Katonda, omuntu katyo ni ki iwe okumufaaku; omwana ow'omuntu ni ki iwe okumudhuuba? Omuntu ali ng'oti muuka buuka gwa mu nhindo; enaku edh'obulamu bwe dhiri ng'oti kinsense ekibita obubite. Wo Musengwa Katonda, igulagho eigulu oike ku nsi; gema ku nsozi dhinioke omwosi. Myansa olukuba obasansaanie; olase obulaso bwo obabinge. Golola omukono gwo okuva ghaigulu eyo, onhinhulule mu maadhi agenda okuumira omponie; ontoole ku bamaghanga agandi abankiriga era abaguya buli kiseera, ni bwe baba nga beerayiriire obutaguya. Wo Katonda wange, ndidha kukwembera olwembo oluyaaka, nkubireku n'entongooli ey'enkosi eikumi, iwe ogha bakyabazinga obughanguzi, n'owonia omugheereza wo Daudi. Mponia abazigu bange abakambwe, ontoole ku bamaghanga agandi abankiriga era abaguya buli kiseera, ni bwe baba nga beerayiriire obutaguya. Batabane baife nga bali kwisuka bagwananga baaba oti bisimbe ebikula n'amaani ni baghala baife baaba ng'oti n'empango endholige, edhigemerera endhu ya kyabazinga mu nsonda. Ebyagi byaife bigwananga byaidhula emere eya buli nsambo, n'entaama dhaife dhaazaalagana mitwalo na mitwalo, n'ente dhaife dhaazaalagana aghazira kusondhola oba okufiisa. N'ebibuga byaife byona bigwananga byaloba kulumbibwa bazigu, enguudo dhaamu dhaabulamu enduulu n'okulira. Beesiimye abo abali mu mbeera ng'oti n'eyo. Beesiimye abali ni Musengwa Katonda nga ni Katonda waibwe! Wo Katonda wange era Kyabazinga wange, ndidha kukusaakanga olw'obukulu bwo, era nkusiimenga ebyanda n'ebyanda. Buli kaakyeire ndidha kukusiimanga era nkusaakenga ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda mukologho, era ni yenka agwaine okusinzibwa; ghazira muntu ategeera bukalamu bukologho bwe. Buli luse lwa bantu lwidhanga kukobera olulwiraku ebyewuunhisa bye wakola, lwogerenga ku bikolwa byo eby'amaani. Baidha kughayanga ku kitiisa kyo n'obwakyabazinga bwo, ninze zeena neefumintirizenga ku bikolwa byo ebyewuninkiriza. Abantu baidha kughayanga ku bye wakola eby'amaani, ninze zeena nkoberenga abantu nga bw'oli omukologho. Baidha kulomboodhanga nga bw'oli omulungi einho, bembenga inho ku butuufu bwo. Musengwa Katonda wa kivunika era asaasira, alwagho okusungughala era agonza inho abantu obutalekera. Musengwa Katonda mulungi eri abantu boonaboona, alumirwa kiisi kye yakola. Wo Musengwa Katonda, ebitonde byo byonabyona biidha kukusaakanga, n'abantu bo boonaboona abakutya baidha kukusiimanga. Baidha kughayanga ku kitiisa eky'obwakyabazinga bwo, bakoberenga abantu nga bw'oli ow'obukumu, olwo abantu bamanhe ebikolwa byo eby'amaani n'obulungi obw'ekitiisa eky'obwakyabazinga bwo. Obwakyabazinga bwo bwa byanda na byanda, era oja kufuga abantu ense n'ense. Musengwa Katonda mwesigwa mu by'akoba byonabyona era asaasira mu by'akola. Musengwa Katonda atoola abo abali mu buzibu, ate abawoiremu eisuubi yaabaizaamu amaani. Ebitonde byonabyona biringirira ku iwe, okubigha emere yaabyo mu kiseera ekituufu. Obigha byonabyona byafuna, ghaabulagho ekisigala nga kikaayenda. Musengwa Katonda akola byonabyona mu butuufu era wa kivunika mu by'akola. Abo abasaba Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo tabasuulirira, abo ababa nga bamusabye n'omwoyo omulala. Abo boonaboona abamutya awulira okulira kwaibwe yaabawonia, era yaabagha bye benda. Musengwa Katonda akuuma obulamu bw'abo abamugonza, aye abakozi b'ebibi boonaboona aidha kubazikiriza. Nze ndidha kusaakanga Musengwa Katonda, na buli kitonde kisaakenga eriina lye eitukuvu ebyanda n'ebyanda. Nze ka nsaake Musengwa Katonda. Ka nsaake Musengwa Katonda n'omwoyo gwange gwonagwona. Nze ndidha kusaakanga Musengwa Katonda obulamu bwange bwonabwona, era nhembenga enhembo edhisaaka Katonda wange nga nkaali mulamu. Muteesiganga bafuzi ba ku nsi; waire okwesiganga omuntu obuntu, kuba azira ky'ayamba. Omuntu olufa ati ng'aira mu itaka; era ku olwo ebyo by'abaire ng'ategeike okukola, byonabyona lwe bikoma. Yeesiimye oyo ayambibwa Katonda wa Yakobo, era n'asuubirira mu Musengwa Katonda nga ni Katonda we. Oyo n'eyakola eigulu n'ensi, n'enhandha, n'ebirimu byonabyona. Era oyo tiyeerabira ky'aba asuubiiza. Abanhigirizibwa abasalira omusango mu butuufu era yaagha abayala emere. Musengwa Katonda oyo asibula abasibe mu makomera, era yaazibula amaiso g'abatulu. Abo abawoiremu eisuubi abaizaamu amaani era agonza abakola by'asiima. Musengwa Katonda akuuma abasenze, be tusenza mu nsi yaife, yaayamba banamwandu ni bamulekwa. Aye azikiriza ebyo abakozi ab'ebibi bye bakola. Musengwa Katonda ni kyabazinga ebyanda n'ebyanda. Iwe Sioni, Katonda wo aja kufuga abantu ab'ense n'ense. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Nga kirungi okwemba enhembo edhisaaka Katonda waife! Olw'ekisa kye agwaine okwemberwa enhembo edhimusaaka. Musengwa Katonda ali kuzimba Yerusalemu buyaaka; ali kwiza Abaisiraeli abaali abanhage. Abo abawoiremu amaani abaizaamu amaani, yaasiba ebighero ku mabwa gaibwe. Oyo n'eyasalagho muunienie bwe dhibe dhaage obungi, era dhoonadhoona yaadhigha amaina gaadho. Musengwa Katonda waife mukologho era wa buyinza, ali n'amagezi agatawaayo. Musengwa Katonda asitusa abo abaniinirirwa, aye abakozi ab'ebibi yaabasuula ku itaka. Mwembere Musengwa Katonda nga mumusiima; mutabulemu n'entongooli nga mwembera Katonda waife. Aghemba ku igulu ebire, yaasindika amaadhi agagwa ku nsi era yaameza eisubi ku nsozi. Agha ensolo emere yaadho, era atyo bw'akola n'amakoova amato, bwegaba gali kulira endhala. Eisanhu lye tiriri mu kuba na mbalaasi dha maani, waire okuba n'abalwani ab'amaani, aye asangaalira abo bamutya, abo abasuubirira mu kugonza kwe okutakoma. Imwe ab'omu Yerusalemu, musaake Musengwa Katonda! Imwe ab'omu Sioni Musaake Katonda waimwe! Agumya emiryango gyaimwe, era yaagha enkabi abantu baimwe. Akuuma ensalosalo edh'ekiketezo kyaimwe nga dhirimu emiraala, era yaabagha emere enkalamu yeene nga ya mwero. Agha ensi ebiragiro, era ky'alagiire bakigondera mangu. Asindika omugozi gwaghemba ku itaka nga gutukula inho, ate yaafuumuula olufu ng'oti nkungu. Amansa omugozi ng'oti bubaale; ghazira asobola kugumira kiinhogogo ky'asindika. Agho yaalagira omugozi gwasaanuuka era yaatuma empewo, amaadhi gaakuuluula. Akobera Yakobo obukwenda bwe, yaakobera Isiraeli ebiragiro bye n'amateeka ge. Ekyo takikolerangaku nsi yindi yoonayoona, era tibaidhi by'alagira. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Musaake Musengwa Katonda mwenamwena abali mu igulu, musaake Musengwa Katonda imwe mwenamwena abali ghaigulu. Musaake Musengwa Katonda imwe bamalaika be mwenamwena, musaake Musengwa Katonda imwe ab'omu igulu ab'amaani mwenamwena. Iwe endhuba n'iwe omwezi mumusaake, mumusaake imwe emuunienie edhaaka mwenamwena. Mumusaake imwe eigulu erisingayo okuba ghaigulu, n'imwe amaadhi agali ghaigulu gh'eigulu. Ebintu byonabyona ka bisaake eriina lya Musengwa Katonda, kuba yalagira bulagire byatondebwa. Yaata ebintu ebyo mu bifo byabyo, bibenga omwo ebyanda n'ebyanda, yaabiteeragho eiteeka lye biri n'okujiiraku. Musaake Musengwa Katonda mwenamwena abali mu nsi, imwe mwenamwena agasota ag'omu maadhi ni byonabyona ebiri ku ntobo y'enhandha. N'imwe omuliro, omugozi, omuzira, n'olufu era n'empewo ya kiwunga ejiira ku biragiro bye, mumusaake. Mumusaake imwe ensozi n'obusozi mwenamwena, imwe emiti egy'ebibala n'emiti egy'omu nsiko; imwe ensolo mwenamwena edh'omu nsiko n'edha ghaka, ebintu ebyeghaluliza ku itaka n'enhonhi edhiguluka. Musaake Musengwa Katonda imwe bakyabazinga ab'oku nsi mwenamwena n'abantu baimwe, imwe abakungu n'abafuzi abandi boonaboona ab'oku nsi; imwe abaisuka n'imwe abaguna, abakaire n'abaana abato. Boonaboona ka basaake eriina lya Musengwa Katonda, kuba eriina lye n'erisinga agandi goonagoona obukologho; ekitiisa kye kiri ghaigulu okusinga ensi n'eigulu. Eighanga lye alighaire amaani, abantu be abamutya baamusaaka, abo nga n'Abaisiraeli b'agonza einho. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Mwembere Musengwa Katonda olwembo oluyaaka; mumusaake nga muli mu bantu be abeesoloiza okumusinza. Abaisiraeli ka basangaale olw'oyo Eyabatonda; abantu ab'omu Sioni basagambe olwa Kyabazinga waibwe oyo. Basaake eriina lye nga bakina, nga bakubiraku entongooli n'engoma. Musengwa Katonda asangaalira abantu be; abo abawombeefu yaabatuusa ku kitiisa eky'obughanguzi. Abantu be ka basagambe inho olw'obughanguzi, era bembe olw'eisanhu nga bali mu buliri bwaibwe. Basaake Katonda nga baleekaanira ghaigulu, bageme n'empiima nga buli ndala eri n'obwogi ku ndhuyi dhaayo dhombi, bakole omulimo ogw'okwesasuuliza ku maghanga agandi, n'okubonereza abantu abatatya Katonda. Basibe bakyabazinga abamaghanga ago n'endhegere, n'abakungu baago babasibe n'empingu, babonereze amaghanga ago nga Katonda bwe yalagira. Kino n'ekitiisa eky'obughanguzi obw'abantu ba Katonda. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Musaake Katonda waife mu kifo kye ekitukuvu, mumusaake ere y'ali ghaigulu mu igulu. Mumusaake olw'ebyo by'akola ebyoleka amaani ge agataloodheka, mumusaake kuba mukologho era ghazira amusinga. Mumusaake nga mufuuwa amagwala, mumusaake nga mukuba endingidi n'entongooli. Mumusaake nga mukuba engoma bwe mukina, mumusaakire ku bivuga eby'enkosi n'endere. Mumusaake nga mukuba obude obutono, mumusaake nga mukuba ebide ebinene. Buli kintu kyonakyona ekiri n'obulamu ka kisaake Musengwa Katonda. Mwenamwena musaake Musengwa Katonda! Dhino n'Ensambo dha Solomoni, mutabane wa Daudi era kyabazinga wa Isiraeli. Ensambo dhino dhiyamba omuntu okufunamu amagezi, n'okugalagirwa, n'okutegeera amakulu ag'omunda einho. Dheegeresa omuntu okwebisa obukalamu, okukola ebisiimya Katonda, okusala mu butuufu, n'obutasaliriza. Dhireetera omuntu azira ky'aidhi okufuna amagezi, n'omwisuka okumanha ekigwaine okukolebwa. Omugezi bw'adhiwulira yeeyongera okwega era omutegeevu yaafuna okulambibwa. Olwo omuntu yaategeera amakulu ag'omunda einho agali mu nsambo, n'amagezi agali mu bikoiko. Omuntu okuba n'obumanhi, asooka na kutya Musengwa Katonda. Abasiru banhooma amagezi era tibenda kugalagirwa. Mwana wange, owulirisanga inho lata wo by'akugalagira, era otavanga ku inhoko by'akwegeresa; kuba biwoomya empisa dho, ng'oti n'ekitambaala ekidholige eky'oku mutwe n'ebinhere eby'omu nkoto, bwe biwoomya abivaire. Mwana wange, abakozi ab'ebibi bwe bakusendasendanga toganhanga. Kuba basobola okukoba bati: “Idha tweteege omuntu tumwite, tulumbe omuntu aziraku musango tumugwikirize.” Leka tubamire nga balamu ng'amagombe bwe gakola, basaanegho ng'abo abaika eyo ghansi mu lwina. Twidha kubanhagaku eby'obukombe ebya buli nsambo, twidhuze endhu dhaife omunhago. Kola otweyimbeku tukubire ghalala obululu, twidha kugabanira ghalala bye tunaanhaga. Mwana wange, otajiiranga ku bantu bali ng'oti n'abo, obeesambiranga irala; kuba banguyiriza inho okukola ebibi, era okwita kubanguyira inho. Kizira makulu okutega enhonhi omutego, ng'eri agho ebona. Aye abantu abo beetegamu beene omutego beite, baabwama okuzikiriza obulamu obwaibwe bwene. Ebyo n'ebituuka ku abo boonaboona abafuna obukombe mu kunhaga; mu bukombe bwene obwo n'omuva ekibaita. Amagezi gabita mu nguudo edh'ekibuga nga galeekaana; era gaalangirira mu mpya edh'ekibuga. Gaja aghali ekifo eky'olwekobaano; ekifo abantu ghe beesololeza, gaakoba gati: “Imwe abazira kye mwidhi, mulirekera li okugonza okubanga obwagho nga muzira kye mwidhi? Imwe abanhoomi, mulirekera li okusangaalira obunhoomi bwaimwe obwo? Era imwe abasiru mulirekera li okukyagha okumanha? Mufeeyo inho ku bye ndi kubanenia; nja kubakobera byonabyona ebindi ku mwoyo, era mbaghe ku magezi ge ndi nago. Nabeeta mwaloba kuvugira, naabagololera omukono mwaloba kwidhayo. Amagezi ge mbagha timugatwala ng'ekikulu, era timwenda ni mbanenia. Mbeeni, lwemuliba mu buzibu obutaloodheka, zeena nja kubasekerera busekerere; ebitiisa bwe biribaidhira nja kubayeeyereza buyeeyereze. Ebitiisa lwe biribaidhira ni bibeeyughaku ng'oti kiwunga, obuzibu obutaloodheka ni bubeezungulula ng'oti n'empewo eyeezungulula n'amaani, ni bibaleetera okulumwa n'okweinhamira, olwo mulindheta aye naabasiriikirira, mulindhagala mu buli kankondo aye nga timulimbona. Mwakyagha okugheebwa amagezi, era mwaloba kutya Musengwa Katonda. Timwenda kujiira ku magezi gange, era munhooma okubanenia kwange. Mbeeni mwidha kwesasuuzibwanga olw'ebyo bye mukola, era mubonerezebwenga ebyo beene bye muyiiya okukola. Abazira kye baidhi bafa lwa butenda kugalagirwa, abasiru baazikirira lwa butafaayo. Aye oyo awulira bye nkoba aidha kubanga mu miraala, era atyamenga atereere ng'aziramu kutya naire.” Mwana wange, gemanga bye nkukoba, era otwalenga ebiragiro byange ng'eky'omughendo einho. Wulirisanga inho amagezi g'ofuna, era oisengayo inho omwoyo okugategeera. Bwenebwene sabanga inho ofune amagezi, era weegayirirenga inho ofune okutegeera. Noonianga woonawoona amagezi ng'oti n'ole anoonia feeza, era ogaagalenga buli ghantu ng'oti n'ayagala eky'obukombe kye baagisa. Olwo olyega okutya Musengwa Katonda, era waamanhira irala Katonda ky'ali. Musengwa Katonda n'agha abantu amagezi; era mu by'akoba n'omuva okumanha n'okutegeera. Agha abantu be abeesimbu amagezi agabayamba; era yaaba ngabo eri abo abeesigwa y'ali okubawonia. Akubiriza abantu be okusalanga mu obutuufu, era yaalabirira abo abamutya. Bw'onaagemanga bye nkoba, olwo olitegeera okukola ebisiimya Katonda, n'okusala mu butuufu n'obutasaliriza. Buli kiseera oidha kumanhanga ekituufu eky'okukola. Oidha kubanga mugezi, era okumanha kwidha kukusangaazanga. Oidha kubanga n'obumanhi obw'okusalagho ekigwaine okukolebwa nga bukukuuma; era obenga n'okutegeera nga kukulabirira. Era bwidha kukuwonianga okukola ebibi, olobenga kujiira ku bantu aboogera ebibono ebikiidhamya, abalekerera okukola ebituufu, ni baira ku kukola ebibi. Abantu abo basangaalira okukola ebibi, era baasanhukira okukola eby'obudankaanu. Bagodobanu mu ngeri dhaibwe, era tibeesigika. Amagezi gaidha kukuwonianga omukazi omwenzi, akusendasenda ng'akozesa olulimi olw'okwewooya. Omukazi oyo aja yaava ku iba ye babaire naye okuva mu buto, era yeerabira endagaano ye baakola ye Katonda. Okuja mu ndhu ye, oba oli kudimira bwa mu magombe, engira dhe dhiigukira mu nsi ya bafu. Ezira aja wuwe n'avaayo, waire okwirayo okutambulira mu ngira emutuusa ku bulamu. Mbeeni iwe jiiranga ku ky'okuboneraku eky'abantu abalungi, era gemanga engira edh'abatuufu. Abeesimbu n'abaja okuba beene nsi eno, era abeesigwa n'abaja okugisigalamu. Aye Katonda aja kuzikiriza abakozi ab'ebibi, era abantu abateesigika abaiwululegho ng'oti bisimbe. Mwana wange, oteerabiranga bye nkwegeresa, era idhukiranga byonabyona bye nkulagira. Kuba bija kukuleetera okughangaala emyaka kamaala, era ebintu bikujiirenga bukalamu. Otavanga ku buwulize na ku bwesigwa; bivaalenga ng'oti kinhere kya mu nkoto, era leka bikubenga ku mwoyo ng'oti bighandiike byaku. Agho Katonda aidha kukusiimanga era n'abantu batyo, olwo oyetebwe ow'empisa enungi. Weesigenga Musengwa Katonda n'omwoyo gwo gwonagwona, se ti kwesiga kutegeera kwo. Idhukiranga nga Musengwa Katonda ali emberi wo okukugalagira mu byonabyona by'okola, era aidha kukutereekezanga by'okola byonabyona. Iwe mwene oteebonanga ng'omugezi einho, aye tyanga Musengwa Katonda era weekuumenga obutakola bibi. Agho oidha kuwonezebwanga mu mubiri obulwaire bwonabwona, era obenga n'amaani mu magumba. Oghanga Musengwa Katonda ekitiisa ng'omugha ebisinga bulungi ku by'ofuna byonabyona, era ng'omugha ku byonabyona ebisooka okukungulwa eby'omu misiri gyo. Memale olwo ebyagi byo biidhule emere, n'ebikunhiro byo eby'omwenge ogw'emizabbibu biidhule omwenge. Mwana wange, otanhoomanga Musengwa Katonda by'akugalagira, oba okwesinwa by'akuneniamu. Musengwa Katonda anenia oyo y'agonza, ng'omuzaire bw'anenia omwana ye yeesiimiramu. Wa nkabi oyo ayagala era n'azuula amagezi, era wa nkabi oyo afuna okutegeera; kuba amagoba g'afunamu gasinga g'afuna mu feeza, era omugaso gw'afunamu gusinga gw'afuna mu zaabu. Amagezi ga mughendo inho okuwula amabaale ag'omughendo, era mu bintu byonabyona ebyegombebwa ezira kisobola kugeefaanaanirizaaku. Amagezi galeetera omuntu okughangaala, gaamuleetera n'okuba omukombe era ow'ekitiisa. Amagezi galeetera omuntu okuba mu bulamu obukalamu, era gaamuleetera okububaamu mu miraala. Abafuna amagezi bafuna obulamu; abo abagagumiraku baba ba nkabi. Musengwa Katonda yatonda ensi n'amagezi amangi, era yaakozesa okutegeera yaataagho eigulu n'ebiririku. Magezi ge n'agaleetera amaadhi okutiirikira ku nsi nga gava mu itaka, era gaaleetera n'ebire okutoonhesa ku nsi omusulo. Mwana wange weegemenga ku magezi amatuufu ni kukukola ekigwaine, era otaganhanga bintu ebyo kukuvaaku. Biidha kukuleetera okughangaala, era bikuleetere n'obulamu obweyagaza. Olwo oidha kutambulanga bukalamu mu ngira yo nga ghazira kikutiisa, era ekigere kyo tikiidhanga kwekontola naire. Bw'onalambaalanga tighaabengagho kikutiisa, era bw'onaatendukanga oidha kuwomerwanga endoolo dho. Toobenga na kweraliikirira kabi kukwidhira, waire okweraliikirira okuzikirira okukuzinduukiriza, ng'oti n'okwo okwidhira abakozi b'ebibi. Musengwa Katonda aidha kukugumyanga, era aidha kukukuumanga olobe kugwa mu mitego. Otalobanga kukolera muntu kirungi ky'agwaniire, kasita onaabanga ng'osobola okukikola. Otakobanga muntu kwira lwaidho, ng'ate ky'ayenda oli nakyo agho. Otategekanga kukola muntu mwino bubi, oyo aba agho okumpi n'iwe era ng'akwesiga. Otaniobananga na muntu bya bwereere nga ghazira kibi ky'akukoze. Oteegombanga muntu akozesa bukambwe, era otasalangagho ku kujiira ku ngeri dhe. Musengwa Katonda yeenhinhata omukozi w'ebibi, aye abeesimbu abeesiga. Musengwa Katonda akolimira ab'endhu edh'abakozi ab'ebibi, aye yaagha enkabi ab'endhu edh'abatuufu. Anhooma abo abeekuluntaza, aye abawombeefu abagemerwa ekivunika. Abagezi baligheebwa ekitiisa, aye abasiru balyeyongera kunhoomebwa. Baana bange, muwulirisenga inho nze omuzaire waimwe bye mbagalagira, era mwetegerezenga inho mughange okuba n'okutegeera. Bye ndi kubeegeresa birungi byene, kale mutabivangaku naire. Bwe nali nkaali n'abazaire bange nga ndi muto mwene era nga ninze omwana waibwe omulala ati, omuzaire wange yandhegeresanga ati: “Idhukiranga bye nkukoba, era otabyerabiranga. Bw'onaagemanga bye nkulagira oidha kubanga mulamu. Otabyerabiranga waire okubivaaku. Funanga amagezi n'okutegeera. Otavanga ku magezi, gaidha kukukuumanga; yendanga amagezi ago gaidha kukuwonianga mu bizibu. Amagezi n'ekintu ekiwula obukulu. Kale ni funanga amagezi. Era mu byonabyona by'onaafunanga, twalanga amagezi nga n'ekintu ekikulu. Twalanga amagezi ng'eky'omughendo, goona gaidha kukufuulanga mukologho; gatenga mu kifuba kyo, goona gaidha kukugheesanga ekitiisa. Galikusiba ekitambaala ekidholige ku mutwe gwo, era gaakuvaaza engule eboneka obulungi einho.” Mwana wange, gemanga bye nkoba era obitwalenga ng'ekikulu, olwo oidha kughangaala emyaka kamaala. Nakwegeresa eby'amagezi; era naakwoleka empisa enungi. Ezira kiidha kukwekiikanga mberi ng'oli kutambula; era toidha kwekontolanga ng'oli kulumuka. Kuumanga by'oyeze, otabivangaku; bigemenga bukalamu, kuba obwo n'obulamu bwo. Otajiiranga ku bakozi ba bibi, era otakolanga bye bakola. Weesambirenga irala abantu abo, era otaseetanga ye bali. Bakubenga bwa nkoone iwe weejiire. Kuba tibasobola kutenduka okutoolaku nga bamaze kukola kibi; endoolo dhibabulira irala okutuusa nga bamaze okugwisa omuntu. Kuba okukola ebibi n'okukola ebikolwa eby'obukambwe, kwabafuukira ng'oti n'emere ye balya, era ng'oti n'omwenge gwe banhwa. Obulamu obw'abatuufu buli ng'oti ndhuba ku nkyo, etoolereza okuvaayo yaaja nga yeeyongera okwaka, okutuuka mu kasana ghagati. Aye obulamu obw'abakozi ab'ebibi buli ng'oti nzikiiza egemye bedimudimu; ni bwe bagwa tibamanha na kye beekontoireku. Mwana wange, wulirisanga inho bye nkoba; era otenga inho omwoyo ku bye ndhogera. Otabiganhanga kukuvaaku naire; bitenga ku mwoyo gwo. Omuntu bw'abyagala bimugha obulamu, era bya muwonia ebimuluma mu mubiri. Weekuumenga inho by'odhuuba mu mwoyo gwo, kuba obulamu bwo bufugibwa ebyo ebikuli ku mwoyo. Otakobanga kintu kyonakyona kitali kituufu, era weesambirenga irala okwogera eby'obuguya. Amaiso galingirizenga mberi y'oli kuja, se ti kugalingirizanga mbali. Tegekanga by'oja okukola byonabyona, olwo ghabulenga ekisoba mu byonabyona by'onaakolanga. Tambulanga butereevu aghazira kudaaliimira eno n'ere; otaganhanga kigere kyo kuja mu ngira ya kukola bibi. Mwana wange wulirisanga inho amagezi ge nkugha, era oisengayo inho omwoyo ku bye nkwegeresa, olwo oidha kusalangagho ekigwaine okukolebwa, n'omunwa gwo gwogerenga eby'amagezi. Omunwa ogw'omukazi omwenzi gwogera ebibono ebidhuudhuula ng'oti mudheenene oguli kutoonha obutoonhe okuva mu bisasala, era akozesa amamiro amaghegheevu agali ng'oti n'omuzigo ogw'emiti emyoliva. Aye ku nkomerero akaayirira ng'oti lubiriizi, era yaaba mwogi ng'oti mpiima yeene eri n'obwogi ku ndhuyi dhaayo dhombi. Bw'oja naye akutuusa bwa ku kufa; engira ye eigukira bwa mu magombe. Omukazi oyo tagema ngira ya bulamu naire, aye atambulatambula eyo atyo ate nga takiidhi. Buti ni, mwana wange, wulirisanga bye nkoba, era oteerabiranga bibono bye ndhogera. Weesambirenga irala omukazi ng'oti n'oyo, era otaseetanga kumpi na mulyango gwa ndhu ye naire. Kuba bw'otaamwesambirenga irala, abantu abandi baidha kutwala ekitiibwa ky'obairenga nakyo, era oitibwe abantu abakambwe ng'okaali mwisuka. Era abagwira balitwala ebintu bye wakolerera; abantu ab'endha baidhuza endhu dhaibwe ebintu byo bye wafuna mu kutakabana. Ku nkomerero ey'obulamu bwo oliririra ku ndiri ng'omubiri gwo gwonagwona guli kuseenena guwaagho. Olirira ng'okoba oti: “Kale lwaki nalobanga okugalagirwa? Era lwaki nanhoomereranga okunenezebwa? Nalobanga okuwulirisa abasomesa bange bye bankobanga, era naaloba kwisanga mwoyo ku bye bangalagiranga. Nali ntuuse okuswazibwa mu bantu abeesoloiza.” Mwana wange, mukazi wo ali ng'oti n'ensulo ey'amaadhi amalungi. Kale ni banga mwesiga ng'onhwa amaadhi ag'omu nsulo yo yonka. Iwe okibona nga kikalamu amaadhi agava mu nsulo yo okukuuluulira eyo gatyo, ni gaba ng'oti mukoka mu nguudo edh'omu bibuga? Leka amaadhi ag'omu nsulo yo gabe gago iwe wenka, se ti ga bantu bandi. Banga musangaavu olw'ensulo yo eyo, osagambenga olwa mukazi wo oyo ye wafuna ng'okaali mwisuka. Aboneka bulungi ng'oti mpongo, era anhirira ng'oti mpuuli. Leka akusanhusenga enaku dhoonadhoona, era akugonzenga mu bwidhuvu. Mwana wange, lwaki owaamu olw'omukazi omwenzi? Lwaki ota muka beene mu kifuba kyo? Musengwa Katonda abona buli muntu ky'akola, era yeekalirisa ensambo ye yeebisaamu. Ebibi eby'omubi bimufuukira ng'oti lutuula, era bimugema ng'oti n'omutego bwe gugema enhonhi. Obuteefuga bumuleetera okufa, era obusiru bwe obungi bwamuleetera okuja e magombe. Mwana wange, bwe weeyimiriranga omuntu, ni weeyama okumusasuliragho eibandha, olwo onaabanga weetaire mwene omugugha mu nkoto olw'ebibono byo, era nga weesibye mwene olw'ebisuubizo byo. Era olwo nga weetaire mwene mu ngalo edh'omuntu owundi. Kale ni okumwewonia tezangaku oje y'ali omweghembe akusaasire. Lekanga kusooka kutendukaku waire okutyamaku n'owuumula. Omuntu oyo mwewonienga mangu ng'empongo bwe yeewonia mu ngalo edh'omuyiizi, oba ng'enhonhi bwe yeewonia omutego ogw'omutezi. Imwe abagayaavu, muje mubone ebisimizi, mwetegereze bye bikola era mwege. Bizira mukulembeze waire mwami oba omufuzi, aye byeyagalira emere mu biseera eby'omwero, byeterekera eby'okulya mu biseera eby'amakungula. Imwe abagayaavu, muja kulambaala kutuuka li? Muja kuzuuka li mu ndoolo dhaimwe? Eby'okutendukaku akatono n'eby'okulambaalaku akatono, era n'eby'okuzingiraku amakono okuwuumulaku, n'ebireetera obwavu okubalumba ng'oti mukambuzi, n'obwetaavu okubeeyongeraku ng'oti n'abantu omunhazi ali n'ekiisi b'anhazeeku ebyaibwe. Omuntu omukozi ow'ebibi era azira mugaso, aja ng'ayogerayogera eby'obuguya, yaanhiiranhiira amaiso, yaasiita ebigere ku itaka, oba yaaghemya n'engalo dhe. Buli kiseera ategeka okukola ebibi mu mwoyo gwe ogwakiidhama eira, era yaasiikuulira baine ebizibu. Kyova aligwa ku buzibu obutaloodheka nga tabwetegekeire, era mu kaseera buseera balimutentena nga takairayo kuwona. Ghaligho ebintu mukaaga Musengwa Katonda by'akyagha, nkani biri musanvu bye yeenhinhata: okwebona ng'owa ghaigulu, okuba omuguya, okutemula abantu abaziraku musango, okuba n'omwoyo ogutegeka enkwe, okuba n'ebigere ebyanguyiriza okukola ebibi, okugha obudhulizi obw'obuguya, n'okusiikuulira abantu abali aghalala ebizibu. Mwana wange, gemanga ebyo lata wo by'akulagira, era otavanga ku ebyo inhoko by'akwegeresa. Bitenga ku mwoyo gwo buliidho, era obivaalenga ng'oti kinhere kya mu nkoto. Biidha kukukulemberangamu buli gh'onaajanga, bikukuumenga ng'otendwike obwire, era bikughenga amagezi ng'ozuuse ku nkyo. Kuba ebyo bye bakulagira biri ng'oti itaala eryaka mu nzikiiza, n'ebyo bye bakwegeresa byaba ng'oti butangaavu, ate ebyo bye bakuneniamu byakutuusa ku bulamu. Bikuwonia omukazi omukozi ow'ebibi, muka beene oyo, akusendasenda ng'akozesa olulimi olw'okwewooya. Otamwegwanizanga mu mwoyo gwo olw'obulungi obw'emboneka ye, era otatwalirizibwanga lwa mmoga ye. Kuba ole asobola okukozesa malaaya ng'amughaire bwa mpiiya dhigula kya kulya, aye ole akwana muka beene aghaayo bulamu bwe bwene. Omuntu asobola okubbeedera omuliro mu kifuba, gwaloba kumwokya? Oba, omuntu aghanga okutambulira ku manda agaliku omuliro, ebigere bye byaloba kuya? Kityo bwekiri, ni ku ole ayenda ku muka beene; oyo akikola yeenayeena aja kubonerezebwa. Abantu tibanhooma mwibi, aiba olw'okwewonia endhala? Era bwe bamugema bamuliyisa emikuzi musanvu, yaaghaayo ebintu ebiri mu ndhu ye byonabyona. Omuntu ayenda ku muka beene tabaamu kategeera. Aba ali bwa kwezikiriza mwene. Balimunhooma, baamukuba, yaanuubukanuubuka, era okuswala kwe tikuja kumuvaaku naire. Eiruba lifuula omusaadha okuba omukambwe einho, era bw'aba yeesasuuza tabaamu kusaasira naire. Ezira mutango gw'aliganha kutwala, era talinhiigulukuka ni bw'omugha ebirabo eby'okulala okulala. Mwana wange, gemanga bye nkoba era otwalenga ebiragiro byange ng'eky'omughendo einho. Bw'onaagemanga bye nkulagira oidha kuba mulamu. Era bye nkwegeresa bikuumenga, ng'oti bw'okuuma emboni ey'eriiso lyo. Banga nabyo ekiseera kyonakyona ng'oti mpeta ku ngalo, era bitenga ku mwoyo gwo ng'oti bighandiike byaku. Twalanga amagezi ng'oti bw'otwala mwanhoko, era otwalenga okutegeera ng'oti bw'otwala mukagwa wo einho. Ebyo biidha kukuwonianga omukazi omwenzi, oyo muka beene akusendasenda ng'akozesa olulimi olw'okwewooya. Lwali lulala nga ndi mu ndhu yange, naabisa amaiso mu lutanda oluli mu idinisa, naalengera abaisuka abazira kye baidhi, era mu baisuka abo naabonamu omwisuka aziramu kategeera. Yali ali kutambulatambula mu nguudo, mu ikoona aghali endhu ey'omukazi, era ng'ali kuja ku ndhu eyo. Lyali iguloigulo, agho nga mu kanzimyenzimye, ng'enzikiiza ey'obwire eri kugema. Naja okubona, nga baagaanana n'omukazi oyo, eyali avaire nga malaaya era ng'ategeike ky'aja okukola. Yayogeranga mu mamiro aga ghaigulu, ng'azira miraala naire. Era buli kiseera nga yeewuuba mu nguudo. Olundi ng'aba ku luguudo, olundi yaaba mu mpya edh'ekibuga, era kiisi ghali ikoona ng'aba agho yeeteega. Agho omukazi yeevumba omwisuka era yaamunhwegera, yaamulingirira mu maiso, yaamukoba ng'akanaghaire ati: “Olwaleero mpaireyo ekigheebwayo olw'okutabagana, era naasasula kye neeyama. Kale ndi n'emamba kamaala eka. Kyenviire ni nfuluma nga ndi kwenda inho okukwagaana. Nfubye inho okukunoonia era buti nkwagaine. Ku buliri bwange ndhazeeku amasuuka, amaghegheevu geene ag'erangi, agava e Misiri. Era naamansiraku obuwoowo obwakolebwa: mu mirra, ni mu alowe, ni mu kinnamoni. Idha tuje tusanhusaganie obwire bwonabwona; tube mu kwegonza tuwoomerwe inho. Eka baze azirayo, yaja mu lugendo oluleeyi. Era yaja n'empiiya kamaala. Kale asuubirwa okwira eyo nga mu mwezi ghagati.” Agho omukazi yaakozesa ebibono ebisendasenda yaikirizisa omwisuka, era yaakozesa olulimi olw'okwewooya, yaamughangula. Amangu ago omwisuka yaatoolera okunonereza omukazi, ng'oti n'ente ye bali kutwala okwita, oba ensolo eri kuja okwingira mu lutuula, akalaso mwe kagifumitira mu byenda. Omwisuka yali ng'oti n'enhonhi bw'eziinhuuka, ng'eri kuja okugwa ku mutego. Yali taidhi ng'ali kweita mwene. Mperaano ni baana bange, muwulirisenga bye nkoba, era mwetegerezenga inho ebibono byange. Mutaganhanga mukazi oti n'oyo kuwungula myoyo gyaimwe, era mutajiiranga ku mpisa dhe. Abasaadha bangi b'azikiriiza; bwenebwene abantu b'aitaitaine bali lukunkumuli. Bw'oja mu ndhu ye, oba oseese mu magombe, era oba otuuse mu nsi ey'abafu. Muwulirise amagezi gali kwogera. Okutegeera kuli kulangirira. Amagezi geemereire ku bifo ebisitufu ku mbali okw'enguudo, ni mu maagaanana ag'enguudo. Galangirira nga gali mu kifo eky'olwekobaano gha mulyango ogwingira ekibuga, mu kifo abantu ghe beesololeza. Gakoba gati: “Ndi kukoba imwe mwenamwena, buli muntu ali ku nsi yeenayeena awulire. Imwe abazira kye mwidhi, mwege okumanha ekigwaine okukolebwa; imwe abasiru, mwege okutegeera. Mumpulirise kuba bye nja okwogera bikulu, buli kibono ekinva mu kanwa kituufu. Nze ndhogera mazima meereere; neenhinhata eby'obuguya byonabyona. Ebibono byonabyona ebinva mu kanwa bituufu, muzira kya buguya waire ekibuzaabuza. Byanguyira ole ategeera era byaba bituufu eri ole ali n'okumanha. Mwendenga bye ndhegeresa mu kifo ky'okwenda feeza, era mugonzenga okumanha mu kifo ky'okugonza zaabu omukenenule. Amagezi ga mughendo inho okuwula amabaale ag'omughendo, era mu bintu byonabyona ebyegombebwa ezira kisobola kugeefaanaanirizaaku.” “Ninze Magezi, mba ghalala ni Kutegeera, era nkozesa okumanha naasalagho ekigwaine okukolebwa. Okutya Musengwa Katonda kitegeeza kukyagha kukola bibi. Nze nkyagha okwekuluntaza n'okwetwala ng'owa ghaigulu n'okukola ebibi, era n'okwogera eby'obuguya. Ninze agha abantu amagezi ni bakola ebikalamu. Ntegeera era ndi n'amaani. Ninze agha bakyabazinga okufuga, era naagha abafuzi okutaagho amateeka amakalamu. Ninze agha buli mufuzi okufuga, k'abe mukungu oba mulamuzi. Ngonza abo abangonza, abo abandhagala n'omwoyo omulala bambona. Ninze ngaba obukombe n'ekitiisa, obukombe obutuufu era obutawaagho. Bye ngaba biwula zaabu, ni bw'aba omulungi einho, era byawula ni feeza omukenenule. Ntambulira mu butuufu, naakola ebyo ebituufu. Mpa abo abangonza obukombe, naidhuza endhu dhaibwe ebintu eby'omughendo.” “Ninze Musengwa Katonda ye yasookeraku okutonda, ninze ekintu kye yasookeraku okukola eira einho. Nateebwagho mu biseera ebyabita, naligho mu kusooka ng'ensi ekaali kubaagho. Nazaalibwa ng'enhandha dhikaali kubaagho, era nga n'enhindo edh'ensulo edhikuuluula dhoona dhikaali kubaagho. Nazaalibwa ng'ensozi enene dhikaali kuwumbibwa, waire obusozi obutono okuteebwagho. Katonda yali akaali kukola nsi na misiri gyaku, waire omuganda ogusooka ogw'enkungu. Bwe yali ng'abamba eigulu naligho, era naabaagho ng'akola ensalosalo enhandha kw'ekoma. Ni lwe yata ebire ku igulu, n'ata n'enhindo edh'ensulo mu nhandha naligho. Nali naye lwe yataagho ensalosalo enhandha kw'enaakomanga, amaadhi galobe kuswikangagho. Era nali naye lwe yataagho emisingi egy'ensi. Nabanga gh'ali ng'omwana omuto, nga buli lunaku mmusanhusa, era zeena naasagambanga okuba gh'ali. Nga nsagambira mu nsi ye, era nga nsanhuka olw'abantu abagirimu.” “Agho ni, baana bange, mumpulirise. Ba nkabi abo abagema bye nkoba. Muwulirisenga bye mbagalagira mube bagezi, mutabigayaaliranga. Wa nkabi oyo awulira bye nkoba, buli lunaku n'atatoola maiso ku lwigi lwange, era n'aba agho gha mulyango gwange ng'aguniriire. Abo abandhagala ni banzuula bafuna obulamu, era Musengwa Katonda abasanhukira. Aye oyo akola ebibi yeerumiriza mwene, era oyo ankyagha aba ayenda kufa.” Amagezi gaazimba endhu yaago, gaagikolera n'empango musanvu. Gaita ku nsolo dhaago olw'embaga, gaayiisa omwenge gwago ogw'emizabbibu, era gaategeka ekiiwulo. Gaatuma abagheereza baago abaguna, baaja ku bifo ebisinga bugulumivu mu kibuga, baayeta bati: “Buli muntu yeenayeena azira ky'aidhi, aidhe mu ndhu muno.” Era amagezi ago gaakoba buli muntu aziramu kategeera, gati: “Idha olye ku mere yange ye nfumbye, era onhwe ni ku mwenge gwange ogw'emizabbibu gwe mpiisiisa. Va mu bantu abazira kye baidhi obe mulamu, era weebise mu nsambo eyoleka ng'otegeera.” Ole bw'alamba omuntu eyeekuluntaza yeereetera mwene ebivumo, ole anenia omukozi ow'ebibi yeerumiriza mwene. Otanenianga muntu yeekuluntaza, aja bwa kukukyagha. Aye onenianga muntu mugezi, kuba oyo aja kukusiima. Bw'ogalagira omuntu omugezi yeeyogeraku okuba omugezi. Bw'oyegeresa omuntu akola ebituufu yeeyongeraku okwega. Omuntu okuba n'amagezi asooka na kutya Musengwa Katonda, era omuntu aidhi oyo Omutukuvu, aba n'okutegeera. Nze amagezi ndidha kukughangaaza enaku kamaala, era nhongere emyaka ku bulamu bwo. Bw'oba n'amagezi ofunamu omuganhulo. Bw'oganhooma ofiirwa. Omukazi omusiru ayogera mu mamiro aga ghaigulu, azira ky'aidhi era taba na nsoni. Atyama ku mulyango ogw'endhu ye, oba yaatyama mu bifo ebigulumivu mu kibuga. Aba agho ng'ayeta ababitagho, ababa bali kwejiira mu ngendo dhaibwe, ati: “Buli muntu yeenayeena azira ky'aidhi aidhe mu ndhu muno!” Era yaakoba buli muntu aziramu kategeera, ati: “Amaadhi amaibe obwibe gawooma inho, n'emere eriirwa mu ngiso n'esinga kuwooma.” Aye abo b'ayeta tibaidhi ng'abantu abaja mu ndhu y'omukazi oyo bafiirayo, era ng'abageni be bali ghansi ere yeene mu magombe. Dhino n'ensambo dha Solomoni. Omwana omugezi yeesiimisa ise, aye omusiru aleetera inhina enaku. Eby'obukombe ebifunibwa mu kukola ebibi biziramu muganhulo, aye obutuufu buwonia omuntu okufa. Musengwa Katonda taleka batuufu ni balambuka ndhala, aye alobera abakozi b'ebibi okufuna bye balulunkanira. Emikono eminafu giisa mwene gyo obwavu, aye emikono emikozi einho gireetera mwene gyo obukombe. Omuntu akungula emere mu biseera eby'omwero aba mugezi, aye ole atenduka obutenduke mu biseera eby'amakungula aswaza. Abantu abatuufu bafuna enkabi, aye ababi boogera nga bagisa obukambwe obubaidhwire. Omuntu omutuufu aidhukirwa nga wa nkabi, aye eriina ery'omubi lyerabirirwa irala. Abantu abali n'okutegeera bawulira bye babalagira, aye abaziramu kategeera bazikirira. Abantu abeesimbu era abeesigwa baba n'emiraala, aye abaguya baja kuzuulibwa. Ole agisa amazima ku muntu amuleetera obuzibu, aye ole anenia omuntu maiso ku maiso amuleetera emiraala. Abantu abatuufu bye boogera biba ng'oti nsulo ereeta obulamu, aye ababi boogera nga bagisa obukambwe obubaidhwire. Okukyagha kusiikuula entalo, aye okugonza kusonigha ebisobyo byonabyona. Ebibono eby'omuntu ali n'okutegeera bibaamu amagezi, aye omuntu aziramu kategeera agwana kukubwa lwigo. Abantu abagezi bakozesa amagezi ge bafuna n'obwegendereza, aye abaziramu kategeera boogerayogera eyo batyo, beereetera okuzikirira. Omuntu omukombe, eby'obukombe by'aba nabyo n'ebimukuuma, aye omwavu, obwavu bwe n'obumuzikiriza. Omuntu omutuufu by'akola bimuleetera okuba omulamu, aye omukozi ow'ebibi yeeyongera bwa kukola bibi. Ole awulira bye bamugalagira akuuma obulamu bwe, aye aloba okunenezebwa adaaliima. Ole agisa obukyayi obumuli ku mwoyo aba muguya, ate ole asalagania ebibono ku bandi aba musiru. Mu kwogera ebibono ebingi timubulamu kwonoona, kale omuntu afuga omunwa gwe aba mugezi. Omuntu omutuufu by'ayogera biri ng'oti ni feeza asinga bulungi, aye ebidhuubo eby'omubi ghazira kye bigasa. Ebibono eby'omutuufu bigasa abantu kamaala, aye abasiru bafa mangu olw'okubulamu akategeera. Enkabi dha Musengwa Katonda n'edhireeta obukombe, okukola einho ghazira kye kwongera ku bukombe bwo. Okukola ebibi kuli ng'oti muzaanho buzaanho eri omusiru, aye okukola eby'amagezi n'ekisanhusa omuntu ali n'okutegeera. Omubi ekintu ky'atya kija kumutuukaku, aye omutuufu ky'ayenda baja kukimugha. Kiwunga bw'akunta ababi basaanagho, aye abatuufu basigalagho nga bagumu begulugulu. Bw'otuma omugayaavu akulumya ng'oti n'omwenge endoota bwe gusala mu maino ag'ole agubutiike mu kanwa, era ng'oti n'omwosi bwe gubuuguuka mu maiso. Okutya Musengwa Katonda kuleetera omuntu okughangaala, aye emyaka egy'ababi gisalibwaku. Abatuufu bye basuubira bituukirira baasangaala, aye ababi bye beesumba tibabifuna naire. Musengwa Katonda n'ekifo eky'okwewogomamu eri oyo omwesimbu, aye omubi amuzikiriza buzikirize. Abatuufu ghazira kiribasengula mu nsi naire, aye ababi tibalityama ni batereera mu nsi. Omuntu omutuufu ayogera bya magezi, aye omuguya baja kumulekeza okwogera. Abantu abatuufu bamanha ebigwaine okwogerwa, aye ababi boogera bya buguya. Musengwa Katonda akyagha abakozesa minzaani enkyamu, aye abakozesa ebipimo ebituufu abasiima. Bwe weekuluntaza toloba kuswala, aye abawombeefu n'ababa n'amagezi. Abantu abeesimbu bamanha ekituufu eky'okukola, aye abaguya bazikirizibwa obukupankupania bwaibwe bwene. Ku lunaku Katonda lw'alamuliraku abantu, okuba omukombe kizira kye kiyamba, aye obutuufu buwonia omuntu okufa. Obwesigwa obw'omuntu omwesimbu butereeza obulamu bwe, aye obubi obw'omuntu omubi n'obumugwisa bwene. Obutuufu obw'abantu abeesimbu bubakuuma, aye abo abakupankupania, entegeka dhaibwe dheene n'edhibagemya ng'oti mutego. Omubi bw'afa by'abaire asuubira byonabyona agho ghe bikoma, era ole atatya Katonda bye yeesumba tabifuna naire. Katonda akuuma omutuufu yaaloba kugwa mu bizibu, aye omubi yaabigwamu. Omuntu atatya Katonda by'ayogera bighanga okuzikiriza muntu mwine, aye omutuufu amagezi gamuwonia okugwa mu bizibu. Abantu ab'ekibuga basagamba ng'ebintu biri kujiira abatuufu bukalamu, era bakuba emizira ng'ababi bazikiriire. Abantu abeesimbu baleetera ekibuga enkabi kyakula, aye ababi ebibono bye boogera bikireetera okuzikirira. Ole anhooma baine aba aziramu kategeera, aye ali n'okutegeera asirika busirike. Omuntu ayengeesa olubono, ayogera ebyama, aye omwesigwa aghanga okugisa ebyama. Abantu bazikirira nga bazira abalamba, aye aghali abawi ab'amagezi abangi ghabaagho emiraala. Ole eyeeyimirira omuntu okumusasuliragho eibandha yeidhusa, aye ole aloba okumweyimirira awulira emiraala. Omukazi ow'ekisa ateebwamu ekinhagansi, aye omukazi atali mwesimbu aswaza. Omuntu ow'ekisa akifunamu omuganhulo, aye akola eby'obukambwe yeerumya mwene. Omukozi w'ebibi yeerimba ati katyo anaabifunamu empeera emugasa, aye ate omuntu omutuufu n'afuna empeera yeene egasa. Ole eyeekalangulira ku butuufu aghangaala, aye ole ajiira ku kukola ebibi yeita mwene. Musengwa Katonda yeenhinhata abantu ab'ebirowoozo ebibi, aye yaagonza abo abaziraku musango. Ekikakafu kiri nti abakozi b'ebibi baja kubonerezebwa, aye abatuufu akabi tikaja kubatuukaku naire. Omukazi aboneka obulungi aye ng'azira mpisa, ali ng'oti mpeta ya zaabu eri mu nhindo ey'embiidhi. Abantu abatuufu bye benda bibaviiramu birungi byereere, aye abakozi b'ebibi bye basuubira bibaviiramu Katonda kubasungughalira. Ghaligho omuntu aba omugabi einho aye yeeyongera bweyongere kugaigaghala, ate owundi yaaba mukodo ekibitiriire aye yeeyongera bweyongere kwavughala. Omuntu omugabi aidha kugheebwanga obukombe, era ole agha abandi amaadhi ag'okunhwa, yeena aidha kugheebwanga amaadhi anhwe. Omuntu aloba okuguza baine emere, abantu bamukolimira, aye ole aganha okugibaguza bamusabira enkabi. Ole eyeefubiriza okukola obukalamu n'omwoyo omulala, aidha kusiimibwanga, aye ebibi biidha kwidhiranga ole abisiikuula ghe biri. Ole eyeesiga obukombe bwe aja kukala ng'oti ikaba lya muti oguwaawiiza, aye omutuufu aja kugimuka ng'oti ikaba lya muti ogusibwisa. Ole adaazadaaza ab'endhu ye azira mugabo gw'alisikira. N'omusiru aidha kubanga mugheereza wa mugezi. Omuntu omutuufu by'akola bireeta obulamu, aye omuntu akola eby'obukambwe azikiriza obulamu. Bona eno, oba nga abantu abatuufu mu nsi bagheebwa empeera ebagwaniire, memale ababi n'aboonooni baliroba batya okusasulwamu ekibajaamu? Oyo asangaalira okugalagirwa aba ayenda okumanha, aye akyagha okunenezebwa aba ng'oti nsolo busolo. Omuntu omulungi asiimibwa Musengwa Katonda, aye ole ali n'entegeka edh'okukola ebibi amusalira omusango gwamusinga. Okukola ebibi tikuganha muntu kuba na miraala, aye omutuufu aba mugumu buli gh'aba. Omukazi akola ebirungi ateesa mu iba ekinhagansi, aye ole aswaza aba ng'oti bulwaire bwa kokolo mu magumba ga iba. Ebidhuubo eby'omutuufu biba ku kukola mazima, aye eby'omubi byaba ku kuguya. Ebibono eby'omubi biri ng'oti mutemo eyeeteeze okwita omuntu, aye omwesimbu by'ayogera biwonia abantu. Katonda azikiriza ababi baaloba kulekaghooku waire omwidhukulu, aye enda edh'abatuufu tidhiweekereragho. Omuntu ali n'amagezi abantu bamwogeraku bukalamu, aye ole ali n'ebirowoozo ebyakyama bamunhooma. Omuntu owabuliidho eyeekolera, awula ole eyeekuluntaza ate ng'azira kya kulya. Omuntu akola ebituufu afaayo ku nsolo dhe, aye omukozi w'ebibi tasaasira dhidhe naire. Omuntu alima eitaka lye aba n'emere kamaala, aye ole amala ebiseera ku mirimo egitaleeta magoba aba aziramu kategeera. Abantu ababi balowooza kukola bibi ekiseera kyonakyona, aye abatuufu basigala nga bagumu woonawoona ghe baba. Ebibono eby'omubi byene bifuuka mutego ogumugemya, aye omutuufu abita mu bizibu byaloba kumugemaku. Omuntu mu by'ayogera mw'afuna ebirungi, era mu by'akola mw'afuna empeera. Omusiru buli ky'akola alowooza nga n'ekituufu, aye omugezi awulirisa bye bamugalagira. Omusiru bw'asungughala kimanhikiragho, aye omugezi amanha okughemba ku busungu. Omuntu agha obudhulizi obw'amazima aleetagho ensala entuufu, aye ole agha obudhulizi obw'obuguya aleetagho okusaliriza. Omuntu ayogera nga tasoose kulowooza, ebibono bye bifumita ng'oti mpiima, aye ebibono ebyogerwa n'amagezi biwonia. Ebibono eby'amazima tibikyuka ebyanda n'ebyanda, aye ebibono eby'obuguya bibaaghooku kaseera buseera. Abo abayiiya okukola ebibi beerimba beene, aye abo abategeka okukola ebirungi bafunamu eisanhu. Akabi tikagwira mutuufu, aye ababi baba mu bizibu buli kiseera. Musengwa Katonda akyagha aboogera eby'obuguya, aye asangaalira abo abeesigwa mu bye bakola. Omuntu omutegeevu taja nga yeerangirira kiisi ky'aidhi, aye abasiru booleka bukalamu nga ghazira kye baidhi. Emikono emikozi einho gireetera mwene gyo okuba omufuzi, ate emikono eminafu gyaleetera mwene gyo okuba omwiru. Okweraliikirira tikuganha muntu kusangaala, aye ebibono ebigumya bireetera omuntu eisanhu. Omuntu akola ebituufu n'akulemberamu baine, aye omukozi w'ebibi abaleetera okudaaliima. Omuntu omugayaavu tasobola kugemya ky'ali kuyiiga, aye omukozi einho afuna obukombe kamaala. Mu kukola ebituufu n'omuli obulamu, aye mu kukola ebibi mulimu kufa. Omwana omugezi awulira ise by'amugalagira, aye omunhoomi tayenda kunenezebwa. Omuntu omulungi mu by'ayogera mw'afuna, ebirungi aye ateesigika yeeguguna kukola bya bukambwe. Omuntu afuga omunwa gwe akuuma obulamu bwe, aye ole ayogerayogera eyo atyo yeezikiriza mwene. Omuntu omugayaavu taghanga kufuna kye yeegomba, aye omukozi einho afuna obukombe kamaala. Omuntu akola ebituufu akyagha obuguya, aye omukozi w'ebibi yeebisa mu nsambo eswaza era anhoomebwa. Obutuufu bukuuma omuntu omwesimbu, aye okukola ebibi kuleetera aboonooni okugwa. Ghaligho omuntu eyeebisa ng'oti mukombe, ate nga ghazira kantu k'ali nako; ate owundi yeebisa ng'oti mwavu, ate ng'ali n'ebintu kamaala. Omugaiga aghaayo eby'obugaiga bwe okununula obulamu bwe, aye omwavu ghazira ky'asabibwa kughaayo naire. Omuntu omutuufu ali ng'oti n'entaala eyaka obukalamu, ate omubi yaaba ng'oti n'entaala eri kuzikira. Okwekuluntaza kuleeta okutabukatabuka, aye okwebuuza ku magezi kuleetera omuntu okuba omugezi. Obukombe obufunibwa amangu buwaagho mangu, aye obusolozebwa empolampola buja nga bweyongeraku. Okulwagho okufuna ky'osuubira kuleetera omwoyo okuzirika, aye bw'ofuna kye weegombanga kikuleetera obulamu. Ole anhooma okugalagirwa yeereetera mwene okuzikirira, aye ole agondera ekiragiro aligheebwa empeera. Abagezi bye beegeresa biri ng'oti nsulo ereeta obulamu, biwonia omuntu okufa. Omuntu ali n'okutetenkania, abantu bamwenda, aye ole ateesigika azikirira. Omuntu omugezi asooka kulowooza memale yakola ekintu, aye omusiru ayanika obusiru bwe. Omukwenda ateesigika asuula abantu mu buzibu, aye omutume omukalamu aleeta emiraala. Omuntu atafaayo ku bye bamugalagira, ayavughala era yaanhoomebwa, aye ole awulirisa bye bamunenia agheebwa ekitiisa. Omuntu asangaala okufuna kye yeegomba. Abasiru tibendera irala kulekera kukola bibi. Ole abita n'abagezi yeena afuuka mugezi, aye ole aba mu basiru alizikirizibwa. Ebizibu bija nga binoonereza aboonooni, aye abatuufu baligheebwa ebirungi. Omuntu omulungi aba n'obukombe bw'alekeraku n'abaidhukulu, aye obukombe obw'aboonooni bugheebwa abatuufu. Enimiro edh'abaavu edhawuumuzibwaku okulimwa dhibala emere kamaala, aye abantu abatakola mazima babaswankulaku emere eyo. Ole atayenda kubonereza mwana we aba amukyagha, aye ole agonza omwana we afuba okumukangaivula. Abatuufu baba n'emere ebamala, aye ababi baba bayala buli kiseera. Amagezi ag'omukazi n'agazimba amaka ge, aye obusiru bwe bugasaaniagho. Omuntu omwesimbu atya Musengwa Katonda, aye ateesigika amunhooma. Omusiru by'ayogera n'ebimukubya olw'okwekuluntaza, aye omugezi by'ayogera n'ebimukuuma. Aghazira nte dhirima, mu byagi timuba mere, aye bw'oba n'ente edhirima edh'amaani ebyagi biidhula emere. Omudhulizi omwesigwa talimba, aye atali mwesigwa ayogera bya buguya byereere. Omunhoomi ni bw'ayagala amagezi tagafuna, aye omutegeevu ageega mangu. Tobanga mu basiru, kuba ozirayo kya magezi ky'obafunamu. Amagezi ag'omutegeevu gamuleetera okumanha eky'okukola, aye obusiru obw'abasiru bubaleetera kwerimba. Abasiru tibafaayo nga bakoze ebibi, aye abeesimbu Katonda abasanhukira. Omuntu amanha nnaku eri ku mwoyo gwe, era ghazira ategeera isanhu liri ku mwoyo gwa mwine. Endhu ey'omubi eja kuzikirira, aye entindi ey'omwesimbu esigale ng'ekaaligho. Omuntu asobola okugema engira ng'adhuuba ati ntuufu, aye yaamutuusa ku kufa. Omuntu asobola okuseka aye ng'ali n'obughafu ku mwoyo, era aghava eisanhu ghairagho nnaku. Omuntu omubi alifuna ebigwaniire ebikolwa bye ebibi, n'omulungi yaafuna ebigwaniire ebikolwa bye ebirungi. Omuntu omusiru aikiriza buli kintu, aye omutegeevu amala kwetegereza memale. Omugezi asooka kwekengeera era yeesamba ebizibu, aye omusiru aghalambuka bughalambuke nga tafaayo. Omuntu asungughala amangu akola eby'ekisiru, aye omwegendereza aba muguminkiriza. Abasiru bafuna busiru, aye abagezi bagheebwa amagezi ng'empeera yaibwe. Ababi balikubira abatuufu amakiryaivu, era aboonooni abo baliba ku miryango egy'abatya Katonda nga babeegayirira. Omwavu akyayibwa ni bakagwa be beene, aye omukombe aba n'emikwano kamaala. Ole anhooma muntu mwine aba akoze kibi, aye wa nkabi oyo agemerwa omwavu ekivunika. Abo abategeka okukola ebibi baba badaaliimye mu ndowooza yaibwe, aye abategeka okukola obukalamu beesigibwa era baateebwamu ekinhagansi. Mu kukola muvaamu amagoba, aye okwogera obwogere kuleeta bwavu. Amagezi galeetera abagezi okuba abakombe, aye abasiru basirughala busirughale. Omudhulizi ayogera amazima awonia obulamu obw'abantu, aye ole ayogera eby'obuguya abalyamu bwa lukwe. Okutya Musengwa Katonda kuleetera omuntu okuba omugumu, era n'ab'omu maka ge kubakuuma. Okutya Musengwa Katonda kuli ng'oti nsulo ereeta obulamu, kuwonia omuntu okufa. Abantu kyabazinga b'afuga ye bakoma okuba abangi, n'ekitiisa kye ye kikoma okuba ekikologho, aye b'afuga bwe batabaagho, n'ekitiisa kye tikibaagho. Omuntu alwagho okusungughala aba mutegeevu mu by'akola, aye ole asungughala amangu akola eby'ekisiru. Omuntu bw'aba n'emiraala ku mwoyo, n'omubiri guba mulamu, aye ensaalwa egulya ng'oti bulwaire bwa kokolo. Omuntu atuntuza omwavu aba ali kuvuma Katonda eyamutonda, aye ole agemerwa omuntu ali mu bwetaavu ekivunika aba atya Katonda. Ababi beereetera beene okugwa olw'ebikolwa byaibwe ebibi, aye abatuufu, obwesigwa bwaibwe n'obubakuuma. Omuntu omutegeevu aba n'amagezi, aye omusiru tagawulirangaku naire. Obutuufu buleetera eighanga okugheebwa ekitiisa, aye okwonoona kwalivumagania. Omugheereza akola emirimo obukalamu kyabazinga amusanhukira, aye ole akola ebiswaza amusungughalira. Omuntu airamu nga yeewooya amalagho obusungu, aye ole ayogera n'eikabyo abusiikuula busiikuule. Omugezi ayogera ebigwaniire, aye omusiru alokompoka busiru bwereere. Eriiso lya Musengwa Katonda ghazira ghe litabona, alingirira abalungi n'ababi. Ebibono eby'ekisa bireeta obulamu, aye eby'obuguya bikutula omwoyo. Omusiru anhooma abazaire be bye bamugalagira, aye ole aganha okunenezebwa aba mutegeevu. Mu ndhu edh'abatuufu mubaamu eby'obukombe kamaala, aye ababi bye bafuna tibabifunamu kalungi naire. Abagezi bye boogera bibunisa okumanha mu bantu, aye abasiru tibakola batyo. Musengwa Katonda yeenhinhata emisengo egy'ababi, aye yaasanhukira okusaba okw'abeesimbu. Musengwa Katonda yeenhinhata eneebisa ey'ababi, aye agonza abo abajiira ku butuufu. Ole ava ku ngira entuufu alikangaivulwa inho; ole akyagha okunenezebwa wa kufa. Oba nga ebiri e magombe eri okuzikirira Musengwa Katonda abibona bukalamu, memale obwo ebiri mu myoyo gy'abantu by'ataamanhe? Omuntu omunhoomi tayenda kunenezebwa, era taghanga kuja kwebuuzaaku ku bamusinga magezi. Ali n'eisanhu ku mwoyo omubonera ku kumwenha, aye ali n'enaku ku mwoyo aba munhiinkaavu. Omuntu omutegeevu anoonenkereza okufuna amagezi, aye omusiru awulira nga obusiru bumumala. Obulamu obw'omuntu omughafu bwonabwona buba bubi, aye omuntu omusangaavu aba ng'oti ali mu mbaga ekiseera kyonakyona. Omuntu amala gaba mwavu aye ng'atya Musengwa Katonda, atabaire mukombe aye ng'ali mu bizibu. Abantu bamala galiira katunkuma nga bagonzania, bataliiriire mmamba nsavu nga baakyaghagana. Omuntu asungughala amangu asiikuula okusoola, aye ole alwagho okusungughala amalagho obutaisania. Obulamu obw'omugayaavu bwidhula bizibu, aye obw'omwesimbu buba bukalamu era nga bweyagaza. Omwana omugezi yeesiimisa ise, aye omuntu omusiru anhooma inhina. Omuntu aziramu kutegeera asangaalira obusiru, aye omutegeevu akola ebyo ebituufu. Aghazira bawi ba magezi entegeka dhidobana, aye aghali abaghabuzi kamaala dhituukirira. Okwiramu ekituufu kusanhusa omuntu, era ekibono ekyogerwa mu kiseera ekigwaine kiba kirungi inho. Omuntu omugezi agema engira emutwala ghaigulu eri obulamu, awone okuja ghansi mu magombe. Musengwa Katonda azikiriza endhu edh'abantu abeekuluntaza, aye yaakuuma ebintu bya banamwandu. Musengwa Katonda yeenhinhata ebidhuubo ebibi, aye asangaalira ebibono ebirungi. Omuntu alulunkanira okufuna amagoba mu kukupankupania aleetera ab'omu maka ge ebizibu, aye ole akyagha enguzi aghangaala. Omuntu omutuufu asooka kulowooza memale yairamu, aye omubi alokompoka bibi byereere. Musengwa Katonda aba ng'oti ali ghala inho okuwulira ababi nga bamusaba, aye awulirisa mangu okusaba okw'abatuufu. Omuntu amoga n'eisanhu asanhusa, era amawulire amalungi gaizaamu amaani. Ole aganha okunenezebwa okulungi afuuka mugezi. Ole aloba okugalagirwa yeefiiriza mwene, aye ole aganha okunenezebwa afuuka mutegeevu. Okutya Musengwa Katonda kwegeresa omuntu amagezi, era okwewombeeka n'okusooka, memale omuntu baamutaamu ekinhagansi. Omuntu ategeka by'anaakola mu mwoyo gwe, aye Musengwa Katonda n'asalagho eky'okukola. Ole asobola okwebona nga by'akola bituufu, aye Musengwa Katonda yeekebeedha ebigendererwa eby'omuntu oyo. By'okolanga byonabyona bigemye Musengwa Katonda, olwo entegeka dho dhiidha kutuukiriranga. Buli kintu Musengwa Katonda yakikola n'ekigendererwa kyakyo, n'omubi yamukolera olunaku olw'okubonerezebwaku. Musengwa Katonda yeenhinhata kiisi eyeekuluntaza, era ekikakafu kiri nti taliroba kumubonereza. Musengwa Katonda atoola ebibi ku muntu omuwulize era omwesigwa, era yaawonia omuntu amutya, okukola ebibi. Omuntu bw'akola ebisanhusa Musengwa Katonda, Musengwa Katonda oyo afuula n'ababaire abazigu b'omuntu oyo baaba bakagwa be. Omuntu akatono k'afuna ng'akola amazima, kawula obukombe obungi bw'afuna mu bukupankupania. Omuntu asobola okutegeka by'anaakola, aye Musengwa Katonda n'abituukiriza. Katonda n'agalagira kyabazinga by'ayogera, olwo mu nsala ye mwaloba kuba kisobu. Ebipimo ebituufu Musengwa Katonda by'ayenda bikozesebwe mu kupima; amabaale goonagoona agakozesebwa n'eyagakola. Okukola ebibi tikusiimya bakyabazinga naire, kuba obwakyabazinga bujiira ku butuufu. Kyabazinga asanhukira aboogera ebituufu, era yaagonza kiisi ayogera mazima. Kyabazinga bw'asungughala asobola n'okwita, kale omugezi ky'akola n'okumuwooyawooya. Kyabazinga bw'aba omusangaavu abantu be balama, era ekivunika kye kiba ng'oti bire ebivaamu amaadhi ag'omutoigo. Okuba n'amagezi kuwula okuba ni zaabu, era ole okulondagho okuba omutegeevu kiwula okulondagho feeza. Abantu abeesimbu beekuuma obutagwa mu kibi; abo abeegendereza bakuuma obulamu bwaibwe. Okwekuluntaza kuleeta okuzikirira, n'okwegulumiza kwavaamu okugwa. Okwewombeeka n'oba aghalala n'abaavu, kuwula okugabana ku munhago ogw'abeekuluntaza. Omuntu omwegendereza mu buli kintu, ebintu biidha kumujiiranga bukalamu, era wa nkabi oyo eyeesiga Musengwa Katonda. Omuntu omugezi bamweta mutegeevu, era olw'ebibono bye ebikalamu aikirizisa abantu. Amagezi eri abagezi gali ng'oti nsulo ereeta obulamu, ate obusiru bwaba kibonerezo eri abasiru. Omugezi ayogera bya makulu, era by'ayogera byongera okwikirizisa abantu. Ebibono ebirungi bidhuudhuula ng'oti mudheenene, biizaamu amaani by'aleeta n'obulamu mu mubiri. Omuntu asobola okugema engira ng'adhuuba ati ntuufu, aye yaamutuusa ku kufa. Okwenda okulya kuleetera omuntu okukola, era enda ye n'emukubiriza okukola. Omuntu omubi era azira mugaso asala amagezi okukola ebibi, ni by'ayogera biba ng'oti muliro oguleeta okuzikirira. Omuntu omudankaanu aleeta okukoodhana mu bantu, era ow'olubono akyaghagania ab'omukago. Omuntu akola eby'obukambwe asendasenda n'abandi, yaabakoza ebintu ebitali bikalamu. Ole akunhiira eriiso aba ategeka kukola bikyamu, ate ole akusonkezaaku omunwa aba ategeka kukukola kabi. Envu edh'obukaire dhiri ng'oti n'engule ey'ekitiisa, dhifunibwa abo abeebisiisa mu bulamu obutuufu. Omuntu alwagho okusungughala aba muzira okuwula omulwani ow'amaani, n'ole eyeefuga mu mwoyo gwe awula ole aghangula ekibuga ekiramba. Abantu baghanga okukuba akalulu babone ekinaavaamu, aye Musengwa Katonda mwene n'asalagho eky'enkomerero. Omuntu amala galya bumere bukalukalu ng'ali n'emiraala, ataliire mbaga ng'ali mu maka agalimu okusoola. Omugheereza akola emirimo obukalamu alifuga omwana waagho akola ebiswaza, era alifuna omugabo ogw'obusika. Omuliro n'ogukozesebwa okukenenula feeza ni zaabu okubona obulungi bwabyo, aye Musengwa Katonda n'aleba emyoyo gy'abantu okubona obutukuvu bwagyo. Omukozi w'ebibi awulirisa empayo edh'abakozi b'ebibi; n'omuguya yaajiira ku baguya bye boogera. Omuntu akiina abaavu aba ali kuvuma Katonda eyabatonda; n'oyo asekerera abali mu bizibu taliroba kubonerezebwa. Abakaire badhuga olw'okuba n'abaidhukulu, n'abaana beenhumiririza mu bazaire baibwe. Omusiru tasuubirwa kwogera bya makulu, n'omuntu ow'ekitiisa tasuubirwa kuba muguya. Abantu abakozesa enguzi bagyesiga ng'oti bulezi, era bagyesiguliraku bati ezira ky'eremwa. Ole anoonia okwendebwa asonigha abasobya, aye ole adeeberera ebisobyo ayawukania ab'omukago. Omuntu ategeera omunenia lulala yaayega, aye omusiru ni bw'omukuba emikuzi ekikumi ghazira ky'ayega. Omuntu omubi buli kiseera ayenda kudheema, aye balimusindikira omukwenda omukambwe. Omuntu amala gaagaanana na nsolo nkambwe enhagiibwaku abaana baayo, atayagaanaine na musiru ng'ali kukola obusiru bwe. Akabi tikaliva mu ndhu y'oyo asasulamu mwine ekibi ng'amukoleire ekirungi. Okusoola kutoolereza mpola ng'oti n'okutoonherera okw'amaadhi, kale ekiwula n'okumalagho entaka nga mukaali kukoodhana. Musengwa Katonda yeenhinhata oyo eyeedheereza omubi eyaiza omusango, n'oyo asalira omutuufu omusango okumusinga ate nga tagwizanga. Kigasa ki omusiru okuba n'empiiya edh'okusasulira amagezi, ng'ate azira kutegeera? Ab'omukago bagonzania enaku dhoonadhoona, n'aboluganda baabaagho okuyambagana mu bizibu. Omuntu aziramu kategeera n'eyeeyimiriragho omuntu, era ni yeeyama okumusasuliragho eibandha. Ole agonza okusoola aleeta kutabukatabuka; era ole eyeekuluntaza anoonia kuzikirira. Omuntu ow'ebirowoozo ebibi ebintu tibimujiiranga bukalamu, n'omuguya yeena talwa kugwa mu bizibu. Omwana omusiru agemya abazaire be enaku; era abazaire ab'omusiru bazira isanhu naire. Okuba omusangaavu, bulezi bwene obuwonia, aye okuba omunakughavu kugoogombya omubiri. Omulamuzi omubi aganha baamugha enguzi mu ngiso, olwo yaabuzaabuza amazima. Omuntu omutegeevu ategeka kukola bya magezi, aye omusiru akolakola eyo atyo. Omwana omusiru agemya abazaire be enaku, era yaabaleetera obulumi. Tikiba kirungi kutanza muntu akola bituufu ataiziiza musango, era tikiba kituufu kubonereza muntu mukalamu. Omuntu eyeefuga mu by'ayogera aba mugezi, n'omuntu atava mangu mu mbeera aba mutegeevu. N'omusiru yeena bw'asirika atwalibwa okuba omugezi; bw'atayasamya munwa kwogera aloowozebwa okuba omutegeevu. Omuntu omweyawuze yeerowoozaaku yenka, era atakania abandi boonaboona bye babona nga n'ebituufu. Omusiru taisa mwoyo ku kutegeera, aye ayenda bwa kwogera ekimuli ku mwoyo. Okukola ebibi kuleeta okunhoomebwa; era okukola ebiswaza kuvaamu okuvumirirwa. Omuntu by'ayogera bisobola okubaamu amagezi amangi ng'oti n'amaadhi amaleeyi; era byabaamu amagezi amalungi ng'oti n'ensulo evaamu amaadhi agakuuluula. Ti kituufu kwekubira ku luuyi lwa mwizi wa musango n'agusinga, era ti kituufu kusaliriza muntu akola ebituufu n'otamusalira mu butuufu. Omusiru by'ayogera bireeta kusoola, era byamuleetera okukubwa. Ebibono by'omusiru bimuleetera okuzikirira, era bw'ayogera yeetegamu mwene. Ebibono eby'omuntu ow'olubono biri ng'oti mere ewooma einho, biika byatuukira irala mu nda. Omugayaavu mu mirimo aba mubi, okwagayaga n'oyo agyonoona. Musengwa Katonda ali ng'oti n'ekisenge ekigumu, abakola ebituufu mwe balumukira okuwona ebizibu. Aye omukombe alowooza ati eby'obukombe by'aba nabyo n'ebimukuuma, era ati eby'obukombe ebyo n'ekimante ekigumu ekimwezungulwire okumuwonia abazigu. Okwekuluntaza n'okukulembera okuzikirira, aye okwewombeeka n'okusooka memale omuntu baamutaamu ekinhagansi. Omuntu airamu ekintu nga tamaze kuwulirisa bukalamu, aba musiru era aswala. Omuntu omugumu aghanga okuguminkiriza obulwaire yaabaagho, aye awoiremu eisuubi taghanga kubaagho. Omuntu omutegeevu ayenda okwega, era omugezi anoonenkereza okumanha. Omuntu ali n'ekirabo ky'aleeta bamusegulira yaabita, yaatuuka ni mu maiso ag'abantu abakologho. Omuntu asooka okuwoza mu musango aboneka ng'oti n'omutuufu, okutuusa owundi lw'aidha naamulumiriza. Okukuba akalulu kulekeza entaka, era kwalamula ab'amaani. Bw'oyamba owoluganda, akukuuma ng'oti n'ekimante ekigumu ekyezungulwire ekibuga, aye bw'osoola naye takuganha kuja y'ali, ku ndhigi ataaku bwa minhololo. Omuntu ali n'okugumira byonabyona ebiva mu ebyo by'ayogera. Omuntu by'ayogera bisobola okwita oba okulamya. Kale abo abenda einho okwogera bali n'okugumira byonabyona ebiva mu bye boogera. Omuntu afuna omukazi ow'okufumbirwa aba wa nkabi, era Musengwa Katonda amusanhukira. Omwavu ayogera nga yeewooya, aye omukombe airamu na bukambwe. Ab'emikwano abandi baba ba kiseera buseera, aye ghaligho abagumya omukwano okuwula n'owoluganda. Omuntu amala gaba mwavu aye nga mwesigwa, atabaire muguya era omusiru. Ti kirungi muntu kukola kintu nga tasoose kulowooza, era ole agwidhubana n'ebintu talwa kugwa mu nsobi. Omuntu asobola okukola eby'ekisiru yeereetera mwene okuzikirira, aye yaamala yaasungughalira Musengwa Katonda. Omukombe yeeyongera okufuna emikwano emiyaaka, aye omwavu ni gy'ali nagyo gimulekulira agho yenka. Omuntu agha obudhulizi obw'obuguya aja kubonerezebwa, era oyo ayogera eby'obulimba azira gh'aliwonera. Abantu kamaala benda okukwana omuntu ow'ekitiisa, era buli muntu yeegomba abe mukagwa w'omuntu omugabi. Omwavu akyayibwa aboluganda be boonaboona, era bwe kituuka ku bakagwa be, bamwesamba bwesambe! Ni bw'abeetereza atya tibaidha. Omuntu afuna amagezi yeerabirira; oyo agema by'ayeze, ebintu bimujiira bukalamu. Omuntu agha obudhulizi obw'obuguya aja kubonerezebwa, era oyo ayogera eby'obulimba wa kuzikirira. Omusiru tagwana kuba mu bulamu bwa kwedhalabya, era bwekituuka ku mwiru obwiru, oyo tagwana kufuga bakungu naire. Okutegeera kuleetera omuntu okulwagho okusungughala, era kiba kya kitiisa omuntu okusonigha abasobya. Kyabazinga bw'asungughala aba ng'oti n'empologoma eri kuwologoma, aye ekivunika kye kiri ng'oti n'omusulo ogughegheeza ebisimbe ni birama. Omwana omusiru aleetera omuzaire we okuzikirira, ate omukazi asoolasoola ali ng'oti n'amaadhi agatoonherera obutalekera. Endhu n'eby'obukombe ebindi bisikirwa okuva ku bazaire, aye omukazi omutegeevu aba kirabo okuva ye Musengwa Katonda. Omuntu omugayaavu afuluuta bwa ndoolo ekiseera kyonakyona, era omuntu atayenda kukola yeereetera mwene endhala. Omuntu agondera ebiragiro akuuma obulamu bwe, aye ole abinhooma obunhoome wa kufa. Agemerwa omwavu ekivunika aba ng'oti awoze Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo aja kumusasula olw'ekikolwa kye ekyo. Kangaivula omwana wo nga ghakaaligho eisuubi ery'okumugolola, otamuleka kuzikirira. Omuntu ow'obusungu omuleka yaaguma n'ebizibu ebiva mu busungu bwe, kuba bw'omutoola mu kizibu omukuzi ogusooka, oba oli n'okumutoola ni mu kindi omukuzi ogundi. Bw'owulirisa amagezi agakugheebwa era n'oganha okugalagirwa, olwo olifuna amagezi mu biseera eby'omu maiso. Omuntu ategeka by'anaakola mu mwoyo gwe, aye Musengwa Katonda ky'asalagho n'ekibaagho. Obwesigwa n'obuleetera omuntu okwendebwa, era omwavu awula omuguya. Okutya Musengwa Katonda kuleetera omuntu obulamu, yaaba bukalamu ng'ali miraala, ghaabulagho akabi akamutuukaku naire. Omuntu omugayaavu akoza emere mu kibya, aye yaalemwa okugita mu kanwa. Omunhoomi ali n'okubonerezebwa, olwo abazira magezi basobole okwega; era bw'onenia omutegeevu yeeyongeraku okutegeera. Omuntu atuntuza ise era n'abinga inhina ghaka, aba yeebisiisa mu nsambo eswaza era anhoomebwa. Mwana wange, bw'olekera okuwulirisa bye nkugalagira, oidha kwerabira ni bye wali oidhi. Omuntu agha obudhulizi obw'obuguya anhooma ensala entuufu ey'omusango, era omuntu omubi awoomerwa okukola ebibi ng'oti bwa mere. Abanhoomi tibaliwona kusalirwa musango kubasinga, n'abasiru tibaliwona kukubwa. Omuntu anhwa einho omwenge yeereetera okunhoomebwa, yaasoola era yaalwana; era ole yeenayeena atwalirizibwa omwenge aba musiru. Kyabazinga bw'asungughala atiisa ng'oti n'empologoma eri kuwologoma; era ole yeenayeena amusonsoonia aba anoonia kufa. Kiba kya kitiisa okwesamba aghali okusoola; aye abasiru buli kiseera baba mu kusoola. Omugayaavu bw'aloba okwiruula enimiro ye mu kiseera, alinoonia ky'akungula nga takibona. Omuntu by'alowooza biba ng'oti maadhi agaba mu nsulo endeeyi, aye omuntu ali n'okutetenkania aghanga okugasenayo. Abantu kamaala beesuuta okuba ab'ekisa, aye omwesigwa naani asobola okumuzuula? Abaana abasikira iseibwe omulungi era omwesigwa, baba ba nkabi. Kyabazinga bw'atyama okusala emisango, anoonenkereza yaazuula buli kibi. Naani aghanga okukoba ati: “Nnaaziiza omwoyo gwange, buti nzira kibi kyonakyona.” Musengwa Katonda yeenhinhata abo abakozesa ebipimo ebitali bituufu. N'omwana omuto by'akola byoleka ki ky'ali, osobola okumanha oba nga mwesigwa era nga mulungi. Amatu ge tuwuliza n'amaiso ge tubonesa, goonagoona Musengwa Katonda n'eyagakola. Otagonzanga inho ndoolo, kuba ekyo kisobola okukwavughaza; moganga okole inho, oidha kuba n'emere kamaala. Omuguzi akaayana ng'ayenda okwisa ku mighendo egy'ekintu ky'ali kulamuza; aye bw'amala okugula, aja nga yeesuuta nga bw'adondoire. Eriyo zaabu era yaabaayo n'amabaale ag'omughendo kamaala; aye omuntu ayogera eby'amagezi wa mughendo inho okuwulagho. Ole eyeeyimirira omuntu y'ataidhi, ali n'okutoolebwaku ekintu ky'asinzeegho, okukakasa ng'eibandha liidha kusasulwa. Omuntu by'afuna mu kukupankupania bisooka byawoomerera ng'oti mere, aye oluvainhuma aba ng'oti ali kulya bubaale. Entegeka edh'omuntu dhituukirira lwa kugalagirwa. Kale sooka weebuuzenga ku magezi ng'okaali kutanula lutalo. Omuntu ayengeesa olubono ayogera ebyama. Kale weesambanga abantu aboogerayogera eyo batyo. Omuntu akolimira ise oba inhina, obulamu bwe bulikoma ng'oti n'entaala ezikiziibwa mu nzikiiza eri bedimudimu. Obukombe omuntu bw'asikira obusikire nga tabukolereire, tibutera kubangamu mukisa ku nkomerero. Oteesasuuzanga muntu akukoze kibi, aye weesigenga bwa Musengwa Katonda aidha kukuyambanga. Musengwa Katonda yeenhinhata abo abakozesa ebipimo ebitali bituufu, era yaakyagha abakozesa minzaani enkyamu. Musengwa Katonda n'asalagho obulamu obw'omuntu bwe bunaaba. Kale omuntu asobola atya okumanha engira obulamu bwe ye bunaagema? Kuba kwesuula ku mutego, omuntu okusuubiza okugha Katonda ekintu, ate n'amala yeidhusa kye yeeyamye. Kyabazinga omugezi anoonenkereza yaazuula ababi, era yaababonereza n'obukambwe. Ebidhuubo eby'omuntu biri ng'oti ntaala Musengwa Katonda y'agha omuntu okweringa munda mwe. Kyabazinga ow'ekivunika era akolera ku mazima aghangaalira ku bufuzi, era olw'okugonza kwe asigala ng'akaali ku kityamo kye eky'obwakyabazinga. Okwenhumiriza okw'abaisuka kuli mu maani gaibwe, aye omutwe ogw'envu n'oguwoomya abakaire. Emiigo eginuubula gigolola empisa embi, n'okuwaiga omuntu kwamumaliramu irala emize emibi. Omwoyo gwa kyabazinga guba mu buyinza bwa Musengwa Katonda; agukyukiza buli y'ayenda ng'oti n'omweta ogw'amaadhi. Ole asobola okwebona nga by'akola bituufu, aye Musengwa Katonda n'abona ebigendererwa eby'omuntu oyo. Okukola ebituufu n'okukolera ku mazima, bisiimya Musengwa Katonda okuwula okumugha emisengo. Ababi batwalirizibwa okwebona n'okwekuluntaza, era ekyo kibi. Entegeka edh'omuntu omukozi einho dhimufunisa ebintu kamaala, aye ole agwidhubanira ebintu yeereetaku obwavu. Eby'obukombe ebifunibwa mu kukupankupania bibita bubite ng'oti mpewo, ole bw'abinoonia aba anoonia kufa. Obukambwe obw'ababi buja kubaviiramu kuzikirira, kuba tibenda kukola kituufu. Abantu ababi baba bakuyikuyi, aye abalungi bakola ebituufu. Omuntu amala gasula ghaigulu ku ndhu, atasuze mu ndhu ndala na mukazi asoolasoola. Omubi buli kaseera ayenda kukola bibi, era azira y'agemerwa kivunika. Omunhoomi bwe bamubonereza, olwo n'ole azira magezi ayega; aye omugezi bwe bamugalagira yeeyongera bwa kumanha. Katonda mu butuufu bwe amanha ebikolebwa ab'omu ndhu edh'ababi, era alibasuula ghansi yaabazikiriza. Ole aloba okuwulirisa omwavu ng'ali kumulirira, yeena lw'alirira tibalimuwulirisa. Ekirabo ekigheerwa mu ngiso kiikaikania obusungu; era enguzi egabibwa mu kyama ewooyawooya ali n'ekiruyi. Abantu abatuufu basangaala ng'amazima gakoleibwa, aye ababi kibaleetera kuzirika buzirike. Omuntu adaaliima n'awaamu amagezi, alyeyagaana ng'ali mu bafu. Omuntu agonza einho amasanhu aidha kwavughalanga; n'ole agonza einho omwenge n'amasavu talikombaghala naire. Abantu ababi n'ababonerezebwa mu kifo eky'abatuufu, era abatatya Katonda n'ababonerezebwa mu kifo eky'abeesimbu. Omuntu amala gaba eyo yenka mu irungu, atabaire na mukazi asoolasoola era asungughalasungughala. Abagezi baba n'omuzigo n'eby'obukombe ebindi kamaala era n'amasavu, aye abasiru babimalagho bumale byonabyona. Omuntu afuba einho okuba omutuufu era ow'ekivunika, aghangaala era yaaba wa kitiibwa. Omuduumizi ow'amagezi aghangula ekibuga eky'ab'amaani, era yaamenhagho ebifo byaibwe eby'okwewogomamu bye beesiga. Omuntu eyeekuuma n'atayogerayogera eyo atyo, aba yeekuuma bizibu butamutuukaku. Omuntu eyeekuluntaza era eyeebona yenka, ayetebwa munhoomi, omuntu oyo aba mwekudumbaze era nga yeerowoozaaku yenka. Okwegomba okw'omugayaavu n'okumwita, kuba tayenda kukola. Olunaku lwonalwona omubi yeegomba okubaaku ni ky'afuna, aye omutuufu agaba na mwoyo mulala nga tiyeesuniriza. Musengwa Katonda yeenhinhata emisengo egy'ababi, n'okusingira irala bwe baba nga bagireese n'ekigendererwa ekibi. Omuntu agha obudhulizi obw'obuguya aja kuzikirira, aye ole eyeefumintiriza by'awuliire, by'ayogera babiikiriza. Omuntu omubi yeekazakaza mu maiso, aye omwesimbu aba mukakafu mu by'akola. Amagezi, n'okutegeera era n'okugalagirwa, byonabyona tibisobola kutakania Musengwa Katonda ni bimusinga. Abantu basobola okutegeka embalaasi okulwana olutalo, aye Musengwa Katonda n'agaba obughanguzi. Okuba n'empisa enkalamu mu bantu kuwula okuba n'eby'obukombe kamaala, era okuba omugonzi kuwula okuba ni zaabu oba feeza. Ekiyimba omukombe n'omwavu ni kino: bombi Musengwa Katonda n'eyabakola. Omuntu omutegeevu abona akabi nga kali kwidha yaakeesamba; aye ole azira magezi aja buje yaakagwamu. Abantu abawombeefu era abatya Musengwa Katonda, bafuna obukombe n'ekitiibwa n'obughangaazi. Amawa n'emitego biba mu ngira ey'ababi, aye ole ayenda okwekuuma nga mulamu abyesambira irala. Oyegeresanga omwana okwebisanga obukalamu, ni bw'alikula taja kwerabira. Abakombe n'abafuga abaavu, era ole eyeewola afuuka mwiru w'ole amuwola. Omuntu asiga mu bantu obutakola mazima alikungula obuzibu obutaloodheka era alirekera agho okutuntuza baine. Wa nkabi oyo omugabi, kuba agha abaavu ku mere ye. Bw'obingagho omunhoomerezi, olwo oba obinzeegho n'entalo, era okusoolasoola n'okuvumagana agho ghe bikoma. Omuntu ayenda okuba n'omwoyo omunaabuufu, era nga by'ayogera bya kivunika, n'aliba mukagwa wa kyabazinga. Musengwa Katonda yeekalirisa okubona ng'amazima gakuumibwa, aye atakania obulimba obw'abaguya. Omugayaavu yeegemenkereza ng'akoba ati: “Bwe nja kuliya eriyo empologoma.” Kabiri ati: “Baidha kundhitira mu nguudo.” Olulimi olw'okwewooya omukazi omwenzi lw'akozesa, luli ng'oti lwina luleeyiriri, omuntu Musengwa Katonda y'asungughalira, n'alugwamu. Kiri mu butonde obw'omwana omuto okukola eby'ekisiru, aye omwigo gubimutoolamu. Omuntu atuntuza omwavu ng'ayenda okweyongeraku obukombe, oba n'agha abakombe ebirabo, amala mwene yaayavughala. Wulirisanga abantu ab'amagezi bye baakoba, era oisengayo inho omwoyo ku bye nkwegeresa. Kuba bw'obigema ku mwoyo oidha kubanga musangaavu, era nga bikuli ku munwa ekiseera kyonakyona. Ndi kuja kubikwegeresa buti, oyege okwesiganga Musengwa Katonda. Nkughandiikiire endhogera amakumi asatu edhiidhwire amagezi n'okulambibwa. Dhiidha kukwegeresa omanhe amazima, olwo abakutumye okuganoonia onaabairangamu ekituufu. Otatetenkerezanga mwavu olw'okuba ti yeeghanga, oba okukiriga omughafu ali kuwoza omusango. Kuba Musengwa Katonda aja kubalwanirira, era aja kwesimba mu abo ababatiisatiisa. Otakwananga muntu wa busungu, oba okubita n'ole nga mukambwe. Kuba oghanga okugema emize gyaibwe egyo, gy'akugemya ng'oti mitego, waaloba kugivaamu. Otabanga mu abo abeeyama okusasuliragho omuntu eibandha nga bamweyimirira. Bw'olemwa okusasula bakutwalaku n'obuliri bwo bw'osulaku. Otakyusanga ensalosalo ey'eira, kugitoola badhaadha bo ghe baagita. Omuntu akola omulimo gwe obukalamu aba nga takaali mu bantu babuliidho, aba agwanira kuba mu bakyabazinga. Bw'otyamanga ku kiiwulo okulya n'omuntu ow'ekitiibwa, weegenderezanga bye bataire mu maiso go. Bw'oba ng'oli muntu alya einho, weepimiranga. Otavuvuuganiranga birungo bye by'agabula, kuba asobola okuba ng'ali kukuleba. Oteekanulanga olw'okwenda okufuna obukombe, banga mugezi ng'obalirira obulamu bwo. Kuba obukombe osobola okububona oti, aye bwavaagho mangu bwaba ng'oti bumeze maghagha, bwagulukagho ng'oti n'enkookooma bw'egulukira ghaigulu n'ebulagho. Otaganhanga kuja kulya mere ya mukodo era otavuvuuganiranga birungo bye by'agabula. Kuba, nga bw'alowooza munda, ni ku ngulu bw'ali. Akukoba ati: “Lya era onhwe,” aye ng'omwoyo gwe gukuziraku. Olisesema by'oliire byonabyona, ni by'oyogeire ebirungi bya kufa bityo. Otayogeranga na musiru, kuba amagezi g'omugha aja kuganhooma bunhoome. Otakyusanga mbibi ey'eira, oba okutoola eitaka lya bamulekwa kuba Musengwa Katonda Omununuzi waibwe w'amaani, era alibawolezagho omusango gwaibwe n'iwe. Oisanga omwoyo ku bye bakugalagira, era waawulirisanga eby'amagezi bye bakwegeresa. Otalobanga kukangaivula mwana okumukuba omwigo ti kumwita. Mu butuufu okumukuba, kuwonia obulamu bwe. Mwana wange, bw'oba omugezi zeena nsangaala. Ndisagamba bwe ndikuwulira ng'oyogera ebituufu. Oteegombanga boonooni naire, aye sigalanga ng'otya Musengwa Katonda ekiseera kyonakyona. Olwo obulamu bwo obw'omu maiso bubenga bukalamu, n'ebyo by'osuubira birobenga kukufa busa. Mwana wange, wulirisanga bukalamu obe mugezi, era ofengayo inho okutereeza obulamu bwo mu ngira entuufu. Weesambenga abantu abanhwa einho omwenge, n'abo abeesokera emere embitirivu kuba abatamiivu n'abaluvu baavughala, era ole bw'aba ng'akola gwa kulya na gwa kutenduka, talwa kuvaala nkanda. Wulirisanga lata wo, kuba n'eyakuzaala era otanhoomereranga inhoko, waire ng'akairiighe. Oghangayo empiiya waagula amazima, n'amagezi, n'okugalagirwa, n'okutegeera, aye otabitundanga naire. Omuntu omutuufu, aleetera ise okusagamba einho, era ole ali n'amagezi, aleetera eyamuzaala okusangaala. Leka lata wo n'inhoko basangaale leka omukazi eyakuzaala asagambe. Mwana wange, tanga omwoyo ku bye nkukoba, era otwale obulamu bwange ng'eky'okuboneraku. Malaaya ali ng'oti n'olwina oluleeyiriri era omukazi omwenzi yaaba ng'oti n'ensulo enfunda mw'otaghanga kuva. Yeeteega abantu ng'oti munhazi, era yaayongera ku mughendo ogw'abasaadha abatali beesigwa. Naani agwirwa ebizibu buli kiseera? Naani aba mu kusoolasoola? Naani aba mu kwemuluguunhia? Naani ye banuubulanuubula eby'obwereere? Era naani aba n'amaiso nga gamumyuse? N'abo abatava ku kunhwa mwenge era abenda okunhwa ku bika kamaala eby'omwenge. Otaganhanga mwenge kukusendasenda, ng'oli kubona gumyuse bukalamu, nga guli kumesunkana mu giraasi, era nga gughegheeza gha mamiro ng'ogunhwa. Ku nkomerero gukudhumika ng'oti n'omusota ogw'obusagwa. Olwo waatoolera okubona ebintu ebitategeerekeka, era nga toghanga kulowooza oba kwogera bukalamu. Era waawulira ng'oti ogalaamiriire ku maadhi mu nhandha, era waawulira akantoolooze ng'oti oli kwewuubira ghaigulu ku mulongooti. Agho waakoba oti: “Bankonse aye tibaanoziiza! Bankubye aye tiwuliire bulumi. Oba nnaasituka li nfuneyo ogundi nhweku kabiri?” Oteegombanga bakozi ba bibi naire, era otagezanga kubafuula bakagwa bo. Mu myoyo gyaibwe bayiiya kukola bya bukambwe era bye boogera bireeta kutabulatabula. Endhu ezimbwa na magezi, era yaaguma bweghabaagho okutegeera. Okumanha kwidhuza ebisenge byayo ebintu eby'omughendo era ebirungi. Omuntu omugezi awula ole ow'amaani era ali n'okumanha awula ow'obuyinza. Kuba okulwana olutalo osooka kwebuuza ku magezi era aghali abawi ab'amagezi kamaala ghabaagho okughangula. Amagezi gaswikiriire inho okutegeera okw'omusiru, era azira ky'ayogera nga bali mu kifo eky'olwekobaano. Omuntu ategeka okukola akabi buli kiseera, balimweta, “mwene kubidooma”. Omusiru by'ategeka okukola byonabyona, bivaamu bibi byereere, era abantu bakyayira irala omuntu omunhoomi. Bw'owaamu amaani mu kiseera ekizibu, oba oli munafu. Owonianga abantu be bali kutwala okwita, era waaloberanga abantu okubaghaluudhania, okuja okubatirimbula. Osobola okwewuuguusa oti: “Bona eno, ekyo nze tikimanhangaku naire.” Aye Katonda abona ebigendererwa eby'omuntu era yaabimanha. Oyo n'akuuma obulamu bwo, era abona buli kintu. Era aja kusasula buli muntu, ng'ajiira ku bikolwa bye. Mwana wange, lyanga ku mudheenene ogw'endhuki, kuba mulungi. Nga bwe gudhuudhuula ku lulimi lwo, nga guva mu bisasala byagwo, manha oti n'amagezi goona gatyo bwe gali amalungi y'oli. Bw'ogafuna, obulamu bwo obw'omu maiso, bwidha kubanga bukalamu, n'ebyo by'osuubira birobenga kukufa busa. Otabanga ng'ababi abeeteega amaka ag'abatuufu, era ni bagalumba okugakolaku eby'obukambwe. Abakola ebituufu ni bwe bagwa emikuzi kamaala gitya, bamala baasituka aye abakozi b'ebibi bazikirira buzikirire ng'akabi kabaidhiire. Otasagambanga ng'omuzigu wo agwire waire okusanhuka ng'agangaliime. Musengwa Katonda aidha kukibona anakughale, era alekere agho okusungughalira ole. Otafangayo ku abo abakola ebibi, era oteesiimisanga babi. Omubi azira ky'asuubira mu biseera bya mu maiso, era aja kuzikira ng'oti ntaala. Mwana wange otyanga Musengwa Katonda ni kyabazinga, era otabadheemeranga. Akabi Musengwa Katonda ni kyabazinga ke balisindika, kaja kukugwaku bugwe. Era ghazira aidhi kuzikirira okuliva mu kabi ako ghe kulyaga. Dhino dhoona ndhogera dha ba magezi: Kiba kibi omuntu okusaliriza ng'ali kusala emisango. Ole akoba omuntu eyaiza omusango ati: “Ja, oziraku musango,” abantu balimukolimira n'amaghanga gaamukyagha. Aye ole abonereza omuntu eyaiza omusango ebintu biri mujiira bukalamu, era abantu baamusabira enkabi. Omuntu okukwiramu ekituufu, ako kaba kamanhiso ka mukwano. Sooka otereeze emirimo gyo egy'okuliya, era otegeke bukalamu emisiri gyo, memale weezimbire endhu. Otaghanga budhulizi ku muntu ng'ozira nsonga ntuufu, era otayogeranga bya buguya. Otakobanga oti: “Ky'ankoze zeena kye ndimukola; ndimwesasuuza olw'ekyo ky'ankoze.” Lwali lulala, naabita ku musiri ogw'omugayaavu; ku isamba ery'emizabbibu ery'omuntu aziramu kategeera. Naja okubona, nga mwonamwona muzise n'amawa; era nga ku itaka kwidhwire isubi, n'olukomera lwaku olw'amabaale nga lwagwa. Bwe nakibona naalowooza inho, era naafunamu eky'okwega kino: Eby'okutendukaku akatono n'eby'okulambaalaku akatono, era n'eby'okuzingira amakono okuwuumulaku, n'ebireetera obwavu okulumba omuntu ng'oti mukambuzi, n'obwetaavu okumweyongeraku ng'oti n'ole omunhazi ali n'ekiisi y'anhazeeku ebibye. Dhino n'ensambo dha Solomoni edhindi, abaghandiisi ba Kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya dhe baakoopolola. Tugha Katonda ekitiisa olw'ebyo by'atugisa, aye twagha bakyabazinga ekitiisa olw'ebyo bye banoonereza ni bazuula. Ng'eigulu bwe litweswire ghaigulu mu ibbanga, era ng'entobo y'ensi bw'etweswire ghansi mu itaka, mu nsambo n'endala n'ebidhuubo bya bakyabazinga bityo bwe byeswire okumanha kwaife. Feeza bamala kumukenenulamu iseedha, memale omugheesi yaasobola okumukolamu ekintu ekikalamu. Mu nsambo n'endala, n'ababi bali n'okutoolebwa aghali kyabazinga, memale obufuzi bwe bwajiira ku butuufu. Oteetanga mberi mu maiso ga kyabazinga, oba okuba mu kifo aghaba abantu abakologho. Kiba kikalamu abantu okukukoba bati: “Seeta eno emberi,” okusinga okukuswaza mu maiso ag'omuntu ow'ekitiisa nga bakwiza einhuma. Oteeyunirizanga kuseegha muntu mu mbuga olw'ekyo ky'oboine, kuba omuntu owundi asobola okuleeta obudhulizi obukontana n'obubwo yaakuswaza. Bw'obanga n'ensonga ku mwino mugyogerengaku nga muli mwenka, era buli muntu ataghembulanga byama bya mwine. Ole bw'aliwulira ekyama ekyo aja kukwanika mu bantu, era osigale ng'okaaswala. Ekibono ekyogeirwa mu kiseera ekituufu, kiba kirungi ng'oti ni zaabu atoneibwatoneibwa mu feeza. Ow'amagezi by'agalagira omuntu eyeetegeike okuwulirisa, biba bya mughendo okuwula empeta ya zaabu n'ebintu ebyakolebwa mu mabaale ga zaabu. Omukwenda omwesigwa aizaamu amaani abo abaamutuma, ng'oti n'amaadhi ag'okunhwa amainhogovu bwe gaghegheeza abaganhwa mu kasana mu biseera eby'okukungula. Omuntu asuubiza ekirabo aye n'atakigha, ali ng'oti bire na mpewo ebitavaamu maadhi ni gagwa. Omuguminkiriza aikirizisa omufuzi okukola ekintu, n'olulimi olw'okwewooya lwaghangula ebizibu. Bw'oyagaananga omudheenene gw'endhuki olyangaku ogukumala obumale, tomanha bwegubitirira ni gukwesuukuula ku mwoyo n'ogusesema. Otakyaliranga muntu mikuzi kamaala, kuba tomanha bw'omusina n'akukyagha. Omuntu agha ku mwine obudhulizi obw'obulimba, aba wa kabi ng'oti n'omwigo ogw'entole bwe gutentena, oba ng'empiima bw'efumita, oba ng'akalaso bwe kakubitamu. Okwesiga omuntu ateesigika mu biseera ebizibu, kuli ng'oti kulya na liino irwaire, oba kutambula na kigere ekibinwike. Okwembera omuntu ali mu nnaku, kuli ng'oti kumwambulamu kivaalo mu kiinhogogo, oba kumufuka muunhu mu ibwa. Omuzigu wo endhala bw'emulumanga omughanga eky'okulya, era bw'abanga endiwo omughanga eky'okunhwa. Bw'okola otyo olimuswaza, era Musengwa Katonda alikugha empeera. Ng'empewo ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba bw'ereeta amaadhi, n'okugeya kutyo bwe kuleeta obusungu. Omuntu amala gasula ghaigulu ku ndhu, atasuze mu ndhu ndala na mukazi asoolasoola. Okuwulira amawulire amalungi agava eghala, kuli ng'oti n'okunhwa amaadhi amainhogovu ng'endiwo ebaire ekuluma. Omuntu akola ebituufu bw'aganha okutwalirizibwa omukozi w'ebibi, aba ng'oti n'ensulo eidhwire ebitosi, oba ye basiikwire. Nga bwe kitali kirungi kunhwa mudheenene gwa ndhuki mungi, era kityo bwe kitali kirungi muntu kwenda inho kusaakibwa. Omuntu ataidhi kwefuga ali ng'oti n'ekibuga ekirumbiibwa ni kirekebwa agho kityo, nga tikikaali na kimante kikyezungulwire. Ng'omugozi bwe gutagwanira kugwa mu ndoboozi, oba amaadhi okugwa mu biseera eby'amakungula, n'omusiru atyo bw'atagwaine kuba na kitiibwa. Ng'enkazaluya bw'epuuluukira eyo etyo, n'akamiini ni kagulukira eyo katyo, n'ekikolimo eri omuntu aziraku nsonga kityo bwe kiba, tikimugema. Ng'embalaasi bw'eri n'okukubwa enkoba, n'endogoyi okusibwa enkoba mu nkoto, n'omusiru atyo bw'ali n'okukubwa emiigo. Otaizaganianga bibono bya kisiru na musiru, olwo olobe kuba ng'oti ni mwene. Omusiru omwirangamu bya kisiru, olwo alobe kwebona ng'omugezi. Omuntu atuma omusiru okutwala obukwenda, aba ng'oti yeetemyeku mwene amagulu era yeereetera mwene ebizibu. Omusiru okukozesa ensambo kuba kudaagira bwereere, ng'oti n'omulema okukozesa amagulu ge agalengeedha obulengeedhe. Okuta mu musiru ekitiibwa kuziramu makulu, ng'oti n'okusuula eibaale mu nsuumulo ng'olisibiiremu. Omusiru okukozesa ensambo kuba kudaagira bwereere, ng'oti n'omutamiivu okugezaaku okwetundula eiwa mu ngalo. Omuntu atoola buli musiru y'aboine n'amutaagho okumukolera omulimo, aba ng'oti n'omulasi ow'obulaso afumita buli muntu. Omusiru airamu okukola eby'ekisiru omukuzi ogundi, aba ng'oti n'embwa emala n'erya by'eseseime. Omusiru ghabaaghooku k'omusuubiramu, okusingaku ole eyeebona nga mugezi. Omugayaavu yeegemenkereza ng'akoba ati: “Bwe nja mu ngira eriyo empologoma, ni mu nguudo edh'ekibuga yoona eriyo empologoma.” Ng'olwigi bwe lwewuubira ku pata dhaalwo nga luzira ghe luja, n'omugayaavu yeena atyo bwe yeekyukiza mu buliri bwe. Omuntu omugayaavu akoza emere mu kibya, aye kyamukaluubiriza inho okugita mu kanwa. Omugayaavu yeebona nga mugezi, okuwula abantu omusanvu abasobola okumwiramu obukalamu. Omuntu eyengiza mu kusoola okutamugemaku, aba ng'oti n'omuntu agema ku matu g'embwa y'ataidhi. Ng'omulalu asuulasuula ebisiki eby'omuliro era n'alasa obulaso obwita bw'aba ow'akabi, n'omuntu alimba mwine n'amala n'amukoba ati: “Mbaire ndi kudhondha” yeena atyo bw'aba. Ng'okuwaagho okw'enku bwe kuleetera omuliro okuzikira, n'omuntu ow'olubono bw'avaagho okusoola kukoma. Ng'amanda bwe gakuuma omuliro mu ziiko, n'enku ni dhikuuma omuliro nga gukaayaka, n'omuntu asoolasoola atyo bw'akuuma ebizibu nga bikaaligho. Ebibono eby'omuntu ow'olubono biri ng'oti mere ewooma einho, biika byatuukira irala mu nda. Ebibono ebiwoomerera, omuntu by'ayogera ni bigisa omwoyo omubi gw'ali nagwo, biri ng'oti kiwumbe kya itosi butosi kye baasiigaku feeza. Omuguya agisa obukyayi bw'ali nabwo ku mwoyo, ng'ayogera ebiwooyawooya. Aye ni bw'ayogera ebibono ebiwooma bitya, otamwikirizanga, kuba mu mwoyo gwe mwidhwire ebintu kamaala ebyenhinhalwa. Era ni bw'aghemba atya ku bukyayi bw'ali nabwo, obubi bwe buja kumanhibwa abantu boonaboona. Ole asima ebiina okutega baine aja kubigwamu mwene, n'ole asiringisa ogubaale gugwe ku baine guja kumwiriraku mwene. Omuntu omuguya, aba yakyagha abo b'aguya. Era okusuutasuuta omuntu kumuleetera kuzikirira. Oteesuutanga lw'ebyo by'onaakola lwaidho, kuba toidhi lunaku bye lunaakya nabyo. Lekanga abantu abandi n'ababe bakusaake ni bwe baba nga bagwira, se ti iwe mwene kwesaaka. Waire amabaale n'omusenho bizitogha, aye ebizibu omusiru by'aleeta bizitogha okuwula ebyo byombi. Waire ng'omuntu aliku ekiruyi n'obusungu aba mukambwe era wa kabi, aye tatuuka ku wa nsaalwa. Okunenia omuntu maiso ku maiso, kuwula okugisa ensobi ye ng'oyenda okumulowoozesa nga bw'omwenda einho. Weesigenga mukagwa wo akunenia waire nga by'akuneniamu bikunhiga, se ti kwesiga omuzigu wo akusuutasuuta. Omuntu aigwite tawoomerwa ni bweguba omudheenene ogw'endhuki, aye omuyala awoomerwa n'ebikaagha. Omuntu atambulatambula eyo atyo okuva ghaka we, aba ng'oti n'enhonhi egulukira eyo etyo okuva mu kisu kyayo. Ebizigo n'obuwoowo obwesiigibwa bisangaaza omuntu, aye ebizibu bimuleetera okweinhamira. Otavanga ku bakagwa bo, oba bakagwa ba lata wo. Otanoonerezanga waluganda lwo ng'oli mu buzibu. Muliraanwa wo akuli okumpi awula owoluganda ali eghala. Mwana wange, banga mugezi ondeeterenga okusangaala, olwo nfunenga eky'okwiramu oyo ananvumanga. Omuntu omutegeevu abona akabi nga kali kwidha yaakeeghala, aye ole aziramu magezi aja buje yaakagwamu. Ole eyeeyimirira omuntu y'ataidhi ali n'okutoolebwaku ekintu ky'asinzeegho, okukakasa ng'eibandha liidha kusasulwa. Omuntu awuuna mu nkyo einho n'ayasiikana ng'alamusa mwine, aba ng'oti ali kumukolimira bukolimire. Omukazi asoolasoola ali ng'oti n'amaadhi agatoonherera obutalekera. Okumusirisa kuba kuzibu inho ng'oti n'okulobera empewo okufuuwa, oba okugema omuzigo ogukuuluula mu ngalo. Omuntu ayegera ku mwine, ng'ekyuma ekigumu einho bwe kighagala kyuma kiinaakyo. Omuntu alabirira omuti omutiini alya ku bibala byagwo, n'ole alabirira musengwa we ateebwamu ekitiibwa. Ng'omuntu bwe yeebona mu maiso ng'alinze mu maadhi, era otyo bwe yeebona nga bw'afaanana ng'alinze mu mwoyo gwe. Ng'amagombe bwe gatalekera kumira bafu, n'amaiso g'omuntu goona gatyo bwe gataiguta kubona. Ng'omuliro bwe gukozesebwa okukenenula feeza ni zaabu okubona obulungi bwabyo, n'omuntu atyo bwe bamulamula nga bajiira ku birungi ebimwogerwaku. Omusiru ni bw'omusekula mu kinu ng'oti ni bwe basekula engaano okugitoolaku obukaba, obusiru bwe tibumuvaaku. Olabiriranga bukalamu ebyayo byo, era waafangayo inho ku nsolo dho. Eby'obukombe tibibaagho lubeerera, era engule y'ofuna teba ya baana na baidhukulu nse na nse. Eisubi ery'ebyayo bwe liba nga limaze okusalibwa era ng'eito liri kumera, n'ery'oku nsozi nga lyona limaze okusalibwa lyaterekebwa, osobola okwekolera eby'okuvaala mu buviiri obw'entaama dho ento, n'okutunda ku mbuzi dho waagula eitaka. Era waaba n'amata ag'embuzi agakumala okufunamu emere ey'okuliisa ab'omu maka go, ghalala n'abairu bo abakazi. Ababi balumuka nga ghazira na kiri kubabinga, aye abatuufu baba bagumu ng'oti mpologoma. Ensi erimu aboonooni ebaamu abafuzi kamaala, aye bweghabaagho abafuzi abategeevu era abagezi, ebaamu emiraala. Omufuzi omubi, atuntuza abaavu, ali ng'oti n'amaadhi ag'omugozi agazikiriza emere yoonayoona. Abo abatajiira ku mateeka basaaka ababi, aye abagajiiraku babalwanisa. Ababi tibategeera kukola mazima kye kitegeeza, aye abasinza Musengwa Katonda bakitegeera bukalamu. Omuntu amala gaba mwavu aye nga mwesigwa, atabaire mukombe aye nga mukupankupania. Omwana agema amateeka aba mugezi, aye ole eyeeyimba mu bawuuduukira eby'okulya, aswaza omuzaire we. Omuntu afuuka omukombe ng'aseera afune amagoba, obukombe bwe bulija y'oyo agemerwa abaavu ekivunika. Omuntu atenda kuwulira mateeka, n'okusaba kwe Katonda akwenhinhata. Ole akiidhamya omuntu omwesimbu n'amukozesa ekibi, ebiina by'asima okutega baine, mwene n'alibigwamu. Aye ole aziraku musango alifuna ebirungi kamaala. Omukombe yeebona nga mwene mugezi, aye omwavu omutegeevu azuula ki kyene omukombe oyo ky'ali. Omutuufu bw'afuuka omufuzi abantu basangaala, aye omubi bw'akuzibwa abantu beegisa bwegise. Ole akweka ebibi bye, ebintu tibiidha kumujiiranga bukalamu, aye ole abyatula era n'atabiiramu, Katonda alimusaasira. Wa nkabi ole atya Musengwa Katonda buliidho, aye ole akalangusa omwoyo gwe afuna ebizibu ebitaloodheka. Ng'empologoma oba ekisolo ekikambwe ekindi, bwe biba eby'akabi eri kye byenda okugema, n'omufuzi omubi yeena atyo bwaba ow'akabi eri abaavu. Omufuzi aziramu kategeera anhigiriza b'afuga n'obukambwe, aye ole akyagha amagoba agava mu kukupankupania aghangaala. Omuntu bw'atemula mwine aba yeesimiire mwene amagombe amangu ago, era ghatabangagho amuyamba. Omuntu omwesigwa aidha kubanga bukalamu, aye atali mwesigwa aja kugwa mangu inho. Ole alima eitaka lye aidha kubanga n'emere kamaala, aye ole amala ebiseera bye ku mirimo egitaleeta magoba, aidha kubanga mwavu lubeerera. Omuntu omwesigwa aidha kubanga n'enkabi kamaala, aye ole afuna obukombe obw'amangu aidha kubonerezebwanga. Omuntu okusaliriza kiba kibi, aye abantu bakikola olw'okufuna ke banaalya ni bwekaba katono katya. Omuntu omukenge agwidhubanira okufuna okukombaghala, nga taidhi ng'obwavu bulimwidhira. Ole anenia omuntu, amala yaasiimibwa omuntu oyo, okusinga ole amusuutasuuta. Ole anhaga ku bazaire be ebyaibwe ng'alowooza ati ti kibi, aba n'ekirala n'omutemo. Omuntu eyeeyendeza buli kintu asiikuula okusoola mu bantu, aye ole eyeesiga Musengwa Katonda aligheebwa obukombe. Omuntu eyeesiga ebyo mwene by'alowooza aba musiru, aye ole ajiira ku kwegeresa okw'abagezi akabi tikalimutuukaku. Omuntu agabira abaavu taja kwavughalanga, aye ole ababona n'atabafaaku alikolimirwa inho. Omubi bw'afuuka omufuzi abantu beegisa bwegise, aye bw'atoolebwa mu bufuzi, abatuufu beeyongera obungi. Omuntu ye banenia emikuzi kamaala ng'ayongera bwa kukalambalira mu nsobi, mu kaseera buseera balimutentena nga takairayo kuwona. Abatuufu bwe bafuuka abafuzi, abantu basagamba; aye ababi bwe baba mu bufuzi abantu baba mu bulumi. Omwana ayenda einho okuba omugezi yeesiimisa abazaire be, aye ole aba mu bamalaaya amalagho ebintu okubisansaania. Kyabazinga ajiira ku kukola amazima aleetera ensi ye okuba emiraala, aye ole ayenda enguzi buli kiseera aitaitana ensi. Omuntu asuutasuuta mwine, aba ali kumutega mutego. Omuntu omubi, ebibi by'akola bimugemya ng'oti mutego, aye ole akola ebituufu abaagho ng'asagamba era ng'ayemba. Omuntu akola ebituufu amanha omwavu by'agwaniire okukolerwa, aye omukozi w'ebibi tabifaaku naire. Abantu abatalumirwa banaibwe basiikuula abantu ab'omu kibuga baatabukatabuka, aye abategeevu baikaikania obusungu bw'abantu. Omugezi bw'atakana n'omusiru, omusiru asungughala yeesesasesa era yaaloba kusirika. Abatemo bakyayira irala omuntu aziraku musango, aye abeesimbu balabirira omuntu oyo. Omusiru bw'asoola tiyeerekaamu, aye omugezi afuga obusungu bwe. Omufuzi awulirisa einho eby'obuguya, abakungu be boonaboona baba babi. Ekiyimba omwavu n'ole atuntuza bantu baine, ni kino: bombi Musengwa Katonda n'abagha okubona endhuba. Kyabazinga akolera abaavu kye bagwaniire okukolerwa, obwakyabazinga bwe bwidha kubangagho byanda na byanda. Okukangaivula n'okunenia byegeresa, aye omwana alekebwa agho atyo n'atakobwaku, aswaza omuzaire we. Ababi bwe baba mu bufuzi, okwiza emisango kweyongera, aye abatuufu baja kwerolera okugwa kw'ababi abo. Kangaivulanga omwana wo, aidha kukweyagazanga; era akufuulenga okuba omusangaavu. Bwe ghabula okugalaga okuva ye Katonda abantu bataamuuka eyo batyo, aye wa nkabi oyo ajiira ku mateeka ga Katonda. Okwogera obwogere tikumala kukangaivula mugheereza, kuba ni bw'ategeera by'okoba tabifaaku. Omusiru ghabaaghooku k'omusuubiramu, okusinga ole amala gaghalambula bwa bibono. Omuntu ayola obubi omugheereza we okuva mu buto, ku nkomerero yeeyagaana ng'amukikinaireku. Omuntu asungughala amangu asiikuula okusoola, n'omuntu omukambwe agwa mu bizibu kamaala. Okwekuluntaza okw'omuntu kumuleetera okugwa, aye obuwombeefu bw'omuntu bumuteesaamu ekinhagansi. Omuntu akolagana n'omwibi akyagha obulamu obubwe mwene, era ni bwe bamulayiza takwekula mazima. Omuntu ali n'okutya aba mu kabi, aye ole eyeesiga Musengwa Katonda, Katonda oyo amuwonia ebizibu. Abantu kamaala benda okuba abagonzi eri omufuzi, aye Musengwa Katonda yenka n'akolera abantu obutuufu. Ababi bakyagha abatuufu, n'abatuufu baakyagha ababi. Bino n'ebibono bya Aguru mutabane wa Yake ow'e Massa, bye yakoba Ithieli ni Ukali, ati: “Bwenebwene ndi ng'oti nsolo busolo, nziramu kutegeera kwa buntu. Tyegangaku magezi, waire okumanha ebifa ku Katonda. Naani eyaali aniinieku mu igulu, n'aniinukayo n'aika ku nsi? Naani eyaali asoloizaaku empewo n'agigemera mu ngalo dhe? Naani eyaali azingiireku amaadhi mu kivaalo kye? Naani eyataagho ensalosalo ensi kw'ekoma? Eriina lye naani, era mutabane naani, bw'oba ng'oidhi? Kiisi Katonda ky'akoba kiba kituufu, era Katonda oyo aba ngabo eri abo abamweyuna okubawonia. Ku bibono bye otakookerangaku bibyo, olwo alobe kukubonereza na kwanika buguya bwo. Wo Musengwa Katonda, nkusaba ebintu bibiri, obimpe nga nkaali kufa: Mponia ebikyamu n'obuguya, era otampa kuba mwavu oba mukombe. Aye nkusaba ompenga eby'okulya bye neetaaga byonka. Olwo ndobe kuba na bingi inho, okutuuka n'okukwegaana nti, ‘Musengwa Katonda naani?’ Oba bwemba omwavu ndobe kwiba na kuvumagania liina lyo iwe Katonda wange. Otayogeranga kibi ku mugheereza ye musengwa we, olwo alobe kukukolimira na kukuleetera kubonerezebwa. Ghaligho abantu abakolimira baiseibwe, era abatasabira bainhaibwe nkabi. Ghaligho abeerowooza okuba abalongoofu, aye nga baidhwire bibi. Ghaligho abeetwala okuba aba ghaigulu, era nga batwala abandi boonaboona okuba ghansi ghaibwe. Abandi bakambwe inho, nga bali n'amaino ng'oti mpiima dheene, era ng'oti biso byene. Banhunhunta abaavu n'abaghafu kwenda bwa kubamaliriragho ku nsi. Omudindiri guli n'abaana babiri, nga buli kiseera balira bati: ‘Mpa.’ Ghaligho ebintu bisatu oba bina ebitaiguta, era ni bino: Amagombe, enda ey'omukazi omugumba, eitaka eikalu bekalukalu, n'omuliro ogutaiguta nku. Amaiso g'oyo anhooma ise oba ag'oyo atagondera inhina, galimodhebwamu amakoova ag'omu nsiko, era gaaliibwa ensega. Eriyo ebintu bisatu ebineewuunhisa ekibitiriire, mu butuufu biri bina ebiinema okutegeera, era ni bino: Engeri enkookooma y'emanhamu engira mw'egulukira ku igulu, engeri omusota ye gumanha engira ye gubitamu ku lubaale, engira eryato ye libitamu mu nhandha ghagati, n'engeri omukwano ye gwidhamu ghagati agh'omusaadha n'omukazi. Eno n'enkola ey'omukazi omwenzi: bw'amala okwenda anaaba yeenhiriza, era yaakoba mule ati: ‘Ghazira kibi kye nkoze.’ Eriyo ebintu bisatu ebireetera ensi okutabulwa, mu butuufu biri bina ebirema ensi okuguminkiriza, era ni bino: Omwiru okufuuka kyabazinga, n'omusiru okufuna buli ky'ayenda. Omukazi aziraku amwenda okufuna omusaadha, n'omwiru omukazi okwira mu kifo kya muka mwene wo. Ku nsi kuliku obutonde obutonioli buna, aye nga buli n'amagezi mangi inho, era ni buno: Obusimizi n'obuntu obuzira maani, aye bweyagalira emere mu biseera eby'omwero. Obuduuyu ti n'obw'amaani einho, aye bukola amaka gaabwo mu gabaalebaale Enzige dhizira kyabazinga, aye dhijiira mu bikunsu ng'oti baisirukale Omunha osobola okugugema mu ngalo dho, aye ogyagaana nga giri eyo mu bisaagaati bya bakyabazinga. Eriyo ebintu bisatu ebitambula n'osiima, mu butuufu biri bina ebitambula n'osigala ng'obyegomba, era ni bino: Empologoma, nga n'ensolo esinga dhoonadhoona amaani era ezira yindi y'esegulira. Enkoko empanga etambula ng'eyemereiza oluyundhu, era n'embuzi enume, ni kyabazinga ng'ali n'eigye lye. Bw'oba ng'okoze eky'obusiru ni weekuluntaza, oba n'otegeka okukola ekibi, sooka weekube mu kifuba obuuze omwoyo. Bw'osaadha amata muvaamu omuzigo, bw'onhigiriza enhindo muvaamu omusaayi, era bw'osiikuula obusungu muvaamu okusoola.” Bino n'ebibono bya kyabazinga Lemueli ow'e Massa. Ebibono ebyo inhina n'eyabimwegeresa ng'akoba ati: “Iwe mwana wange, omwana eyanva mu nda. Omwana ye neeyama ye Katonda, wulirisa bukalamu. Otamaliranga maani go ku bakazi waire okumalira ebibyo ku abo abazikiriza bakyabazinga. Lemueli, bakyabazinga tibagwaniire kunhwa inho mwenge, oba okutwalirizibwa einho ebitamiiza ebika. Bwe banhwa batyo basobola okwerabira amateeka, era baavuyavuya ebyo abatuntuzibwa bye bagwaniire okukolerwa. Ebitamiiza ebika birekerenga oyo aja okufa, n'omwenge ogughenga oyo ali n'enaku embitirivu. Abo leka banhwenga beerabirenga ku bizibu byaibwe, era balobenga kwidhukira nnaku yaibwe. Yogererangagho abazira bwogereso era olwanirirenga abanhigirizibwa, babakolerenga nga bwe bagwaniire. Boogererengagho, obasalirenga mu butuufu, era olwanirirenga ebyo abaavu n'abali mu bwetaavu bye bagwaniire okukolerwa.” Naani asobola okuzuula omukazi ow'empisa enkalamu? Omukazi oyo wa mughendo okusinga ebintu ebyakolebwa mu mabaale ag'omughendo. Iba amwesiga na mwoyo mulala, era talekera kumufunamu muganhulo. Buli kiseera akolera iba bikalamu byereere, era tamutuusaaku kabi koonakoona. Anoonia obuviiri obw'entaama n'ewuuzi empegheevu, yaabirukamu engoye nga musangaavu. Emere eya ghaka agitoola ghala, ng'oti n'amaato ag'abasuubuzi bwegatoola eby'okusuubula eghala. Ava mu buliri nga bukaali na kukya bukalamu, okutegekera ab'omu maka ge eby'okulya, era yaagha abairu be abaguna emirimo. Abona eitaka y'aligula, era yaakozesa empiiya dh'afuna yaasimbisa eisamba ery'emizabbibu. Afungiza yaakola n'amaani, era yaakola n'emikono gye buli kiseera. Abona omuganhulo oguli mu ebyo by'akola, era entaala ye obwire kumpi tezima olw'okukola einho. Yeerangira mwene ewuuzi, era mwene yaadhirukamu engoye. Mwetegefu okugabira abaavu, n'okuyamba abali mu bwetaavu. Ebiseera eby'ekiinhogogo tibimweraliikiriza, kuba ab'omu maka ge baba n'ebivaalo ebizito ebisuugha. Yeekolera mwene emyebwiko, era yaavaala engoye empegheevu n'edha nakasooma. Iba aba mumanhifu mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira mu kibuga, ng'atyaime n'abakulembeze ab'omu kiketezo kye. Omukazi oyo atunga engoye empegheevu yaadhitunda yaakola ensibiro yaadhiguza abasuubuzi. Aba mumalirivu era wa kitiibwa, era ebiseera eby'omu maiso tibimweraliikiriza. By'ayogera bya magezi, era agalagira abantu n'ekivunika. Alabirira bukalamu eby'omu maka ge, era eby'obugayaavu abiziraku. Abaana be bamutendereza, n'iba yaamusaaka nga akoba ati: “Abakazi kamaala bakoze ebintu ebikalamu bingi, aye niiwe obasinga boonaboona.” Amaiso agasikiriza galimbalimba ababoni, n'obulungi bw'omuntu buwaagho aye omukazi atya Musengwa Katonda agwaniire okusaakibwa. Oyo mumughenga ku bintu by'akolereire, era agwaniire okusaakibwanga mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira ekibuga. Omulangirizi eyali mutabane wa Daudi, era nga kyabazinga mu Yerusalemu, akoba ati: Ghazira kintu kiri na muganhulo, bwenebwene ebintu byonabyona biziramu muganhulo naire. Magoba ki omuntu g'afuna mu kufaabiikana kwe kwonakwona, kw'afaabiikanira ku nsi? Oluse luno luvaagho, oluse olundi lwairagho, aye ensi esigalagho byanda na byanda. Endhuba evaayo ku nkyo, yaamala yaagwa eigulo, kabiri yaayangugha okwirayo y'eviira. Empewo efuuwa yaaja ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ate yaakyuka yaaja ku luuyi olw'omugooda. Kabiri yaafuuwa nga yeezungulula, olwo yaira ye yaviire. Emiiga gyonagyona gikuuluula gyafuka mu nhandha, aye enhandha teidhula. Buli mwiga gusigala nga gukuuluulira eyo ye gukuuluulira buliidho. Ebintu byonabyona bikooya, byaleetera omuntu okwesinwa ebitaloodheka. Amaiso tigalingirira ni gaiguta bye gabona, waire amatu okuwulira ni gaiguta bye gawulira. Ekintu ekyalighooku era n'ekija okubangagho, n'ekintu ekyakolebwaku era n'ekija okukolebwanga. Ghazira kintu kiyaaka ku nsi. Ghaligho ekintu ole ky'asobola okukoba ati: “Bona eno, kino kiyaaka?” Aye nga mu butuufu tikiba kiyaaka naire, kiba kyaligho ira nga n'ife tukaali kubaagho. Abantu abaligho buti tibaidhukira byaligho. N'abantu abalibaagho ye bwidha eyo, tibaliidhukira ebyo ebiriba nga bimaze okubaagho. Nze Omulangirizi nali kyabazinga wa Isiraeli mu Yerusalemu. Neeghaayo n'amagezi gange, naanoonereza era naayagaaza byonabyona ebikolebwa ku nsi. Naabona ng'ebyo byonabyona, n'omulimo omukalangufu ogutasanhusa naire, Katonda gwe yagha abaana ab'abantu okwetawulamu. Nalingirira ebintu byonabyona ebikolebwa ku nsi, naabona nga byonabyona biziramu muganhulo, nga kuli ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Ekintu eky'engode ole tasobola kukigodolola, n'ekintu ekiziragho ole tasobola kukibala. Agho naakoba mule nti: “Nfuuse muntu mukologho era omugezi einho, naasinga abo boonaboona abansooka okufuga mu Yerusalemu. Bwenebwene mboine ebintu kamaala, byandeetera okumanha n'okutegeera.” Neeghaayo inho nsobole okumanha okwawulagho amagezi n'eiralu, n'obusiru. Aye naabona nga kyona kiri ng'oti kubinga mpewo kugigema. Omuntu y'akomya okuba n'amagezi amangi, y'akomya n'okusoberwa; era y'akoma okweyongera okumanha ebingi, y'akoma n'okuba n'enaku. Naakoba mule nti: “Kale ni ka ngezeeku ebinhumo, neesanhuse.” Aye naabona nga kyona kiziramu muganhulo. Naakoba nti: “Okwira agho mu kuseka obuseke, kuli ng'oti kugwa iralu, n'amasanhu gazira kye gagasa.” Naanoonereza inho n'amagezi, naalowooza ku ky'okwesanhusa nga nhwa omwenge gw'emizabbibu, mbe ng'omusiru bw'akola. Nga nkoba nti oba katyo, ekyo abantu kye bagwaine okukola ku nsi mu nnaku entono edho, dhe bamala ku nsi nga balamu. Neekolera ebintu kamaala: naazimba amayumba, naasimba amasamba ag'emizabbibu. Naalima enimiro, naadhisimbamu emiti egy'ebibala egya buli kika. Naasima ebidiba eby'okutoolangamu amaadhi ag'okufukirira emiti egyo. Naagula abairu abasaadha n'abakazi, era n'abairu abandi baabazaalira mu maka gange. Naaba n'ebyayo kamaala, omuli ente n'entaama n'embuzi, naasinga n'abo boonaboona abansooka okuba mu Yerusalemu. Naasoloza feeza, ni zaabu, n'eby'obukombe ebindi kamaala okuva mu biketezo bye nafuganga. Naataagho abasaadha n'abakazi abaanhemberanga, era naaba n'abakazi ab'embali ng'omusaadha yeenayeena bwe yaalyenze. Nafuuka mukologho okusinga abo boonaboona abansooka okuba mu Yerusalemu, era naasigala nga ndi mugezi. Buli kintu amaiso gange kye geegombanga, nga nkifuna. Na buli ekisanhusa kyonakyona omwoyo gwange kye gwayendanga, nga nkyetuusaaku. Kale naasanhukanga olw'ebyo byonabyona bye nakolanga, era eyo yaaba nga n'empeera ye nafunanga mu ebyo byonabyona bye nakolanga. Agho naalowooza ku bintu byonabyona bye nakola, n'okufaabiikana kwange nga mbikola, naabona nga byonabyona muzira muganhulo, nga kiri ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Mu butuufu ghazira kintu kiri na mugaso ku nsi. Kale naira ku kulowooza ku magezi n'eiralu n'obusiru, kuba kyabazinga azira kiyaaka ky'asobola kukola ole ye yasikira ky'ataamala ira kukola. Agho naabona ng'amagezi malungi okusinga obusiru, ng'obutangaavu bwe buli obulungi okusinga enzikiiza. Omuntu omugezi atambula ng'abona y'aja, aye omusiru atambula ng'oti ali mu nzikiiza. Aye ate nazuula nti ekija okutuuka ku musiru, n'ekija okutuuka ni ku mugezi. Olwo naakoba mule nti: “Ekituuka ku musiru n'ekija okutuuka ni ku nze, kale nabeerera ki omugezi einho ntyo?” Kyenava ni nkoba mule nti ekyo kyona muzira muganhulo, kuba omugezi tibamwidhukira, ng'oti n'omusiru yeena bwe batamwidhukira. Mu biseera ebiidha, boonaboona baliba beerabirwa ira. Ng'omugezi bw'afa, n'omusiru yeena bw'afa. Kale naakyagha obulamu, kuba kiisi ekikolebwa ku nsi kiinumya bulumye. Byonabyona biziramu muganhulo, biri ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Agho naakyagha ebintu byonabyona bye nakola ku nsi nga nfaabiikana, kuba nabona nga nja kubirekera oyo aja okwiragho nga nze nviiregho. Ate nga waire ghazira aidhi, oba omuntu oyo aja kuba mugezi oba musiru, aye era oyo n'aja okwefuga ebyo bye nfaabiikaniire ku nsi nga nkozesa amagezi gange. Ekyo kyona muzira muganhulo. Kale naatuuka okweidhusa n'okuwaamu eisuubi mu mirimo gyange gye nakola ku nsi nga nfaabiikana, kuba omuntu asobola okukola ebintu n'amagezi ge, n'obukugu, era n'obwegendereza, aye by'akoze byonabyona yaabirekera omuntu owundi ataabikolerera. Ekyo kyona muzira muganhulo, era kibi inho. Kale olwo omuntu afunamu ki mu bintu by'afaabiikanira nga yeerumya ku nsi? Ekiseera eky'obulamu bwe akimala mu bulumi na kweraliikirira, n'obwire yaaloba kutenduka, kuwuumuza ku birowoozo. Ekyo kyona muzira muganhulo. Omuntu kye yandikoze ekisinga, kyandibaire kulya, na kunhwa, na kweyagalira mu ebyo by'aba afunie mu kufaabiikana kwe. Aye ekyo kyona nabona nga kiri mu buyinza bwa Katonda kuba aghazira Katonda naani asobola okulya oba okusanhuka? Omuntu asiimya Katonda, Katonda amugha amagezi n'okumanha era n'eisanhu, aye omwonooni Katonda amugha gwa kusoloza nga bw'atereka obukombe, amale abughe oyo asiimya Katonda. Ekyo kyona muzira muganhulo, era kiri ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Buli kintu ekiba ku nsi kibaaku ekiseera kyakyo, era buli kintu ekikolebwa kiba n'ekiseera kyakyo ekituufu: Ekiseera eky'okuzaalibwa, n'ekiseera eky'okufa; ekiseera eky'okusiga, n'ekiseera eky'okukungula ebyasigibwa. Ekiseera eky'okwita, n'ekiseera eky'okuwonia. Ekiseera eky'okumenha, n'ekiseera eky'okuzimba. Ekiseera eky'okuwowoola, n'ekiseera eky'okuseka. Ekiseera eky'okulira, n'ekiseera eky'okukina. Ekiseera eky'okusuula ere amabaale, n'ekiseera eky'okusoloza amabaale. Ekiseera eky'okugwa omuntu mu kifuba, n'ekiseera eky'okuloba okumugwamu. Ekiseera eky'okufuna, n'ekiseera eky'okufiirwa. Ekiseera eky'okukuuma ekintu, n'ekiseera eky'okukisuula ere. Ekiseera eky'okukanulamu engoye olw'enaku, n'ekiseera eky'okutunga. Ekiseera eky'okusirika, n'ekiseera eky'okwogera. Ekiseera eky'okugonzania, n'ekiseera eky'okukyagha. Ekiseera eky'entalo, n'ekiseera eky'emiraala. Magoba ki omukozi g'afuna mu kufaabiikana kwe? Nabona nga Katonda yateeragho abantu okwetawulanga mu kufaabiikana. Yaakola buli kintu nga kija bukalamu mu kiseera kyakyo. Yaata mu bantu omwoyo ogwenda okumanha ebyaligho, n'ebirigho, era n'ebiribaagho, aye yaaloba kubagha kumanha mwene Katonda by'akola okuva mu kwinhama okutuuka ku nkomerero. Ndidhi nti abantu kye bandikoze ekisinga, kyandibaire kya kubanga basangaavu, na kwesanhusanga ekiseera kyonakyona kye baba abalamu. Era ndidhi nga Katonda n'agha omuntu okulya, n'okunhwa, n'okweyagalira mu ebyo by'aba afunie mu kufaabiikana kwe. Katonda oyo buli ky'akola kibaagho byanda na byanda, ghazira kisoboka kwongerwaku waire okutoolebwaku. Yakola atyo, abantu bamutyenga. Ebintu ebirigho buti byalighooku, n'ebyo ebija okubaagho byaligho ira. Katonda alagira ebyo ebyalighooku, kabiri byairamu okubaagho. Era nabona nga ku nsi, mu kifo aghandibaire okukola amazima oyagaanagho bikolwa bibi, ni mu kifo aghandibaire obutuufu woona waayagaanagho bikolwa bibi. Naakoba mule nti: “Katonda aja kusalira abatuufu n'ababi omusango, kuba buli kintu na buli kikolwa yakiteeragho ekiseera kyakyo.” Era naakoba mule nti Katonda aleba abantu, asobole okubalaga nga beene boona bali ng'oti nsolo busolo kuba ekija okutuuka ku beene, n'ekija okutuuka ni ku nsolo. Beene baja kufa, n'ensolo dhoona dhife, empewo ye bagheera dhoona ye dhigheera. Abantu bazira kye basinga nsolo, kuba obulamu bw'omuntu n'obw'ensolo buziramu muganhulo. Ekifo abantu ye baja, n'ensolo ye dhija: bava mu nkungu era kabiri baira mu nkungu, n'ensolo dhityo. Naani aidhi oba ng'omwoyo gw'omuntu guja ghaigulu ate ogw'ensolo gwaja ghansi mu itaka? Kale naabona ng'omuntu kye yandikoze ekisinga, kyandibaire kya kweyagalira mu ebyo by'akoze. Ogwo nga n'omugabo gwe. Kuba naani asobola okumwiza okubona ebija okubaagho nga mwene amaze okufa? Bwe nava ku ebyo, naabona abantu bwe batuntuzibwa mu nsi, ni balira amaziga, aye nga ghazira n'abayamba. Abantu abo tibafuna abayamba, kuba ababatuntuza, ni beene abo abali mu buyinza. Ekyo kyandeetera okulowooza nti abaafa eira beesiimye okusinga abo abakaali abalamu. Aye abo abakaali kuzaalibwa n'abeesiimye einho, okusinga abo abakaali abalamu ni bale abaafa kuba bakaali kubona bikolwa bibi ebikolebwa mu nsi. Agho naabona ng'ekireetera abantu okukola einho ni bakuguka mu mirimo, kuba kwegomba kufuna ebirungi banaibwe bye baba nabyo. Ekyo kyona muzira muganhulo, era kiri ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Ghaligho ensambo ekoba eti: Omusiru azingira emikono, okutuusa lw'atuuka okweisa endhala mwene. N'eyindi eti: Omala gafuna katono k'ogemera mu mukono omulala ng'oli n'emiraala, otafunie kinene ky'ogemera mu mikono ebiri ng'oli kufaabiikana, ng'oti n'abinga empewo okugigema. Kabiri naabona ekindi ekiziramu muganhulo mu nsi. Ghabaagho omuntu aziraku mwana oba muganda we, aye nga buli kiseera ayenda kweyongera kufuna bya bukombe. Nga tiyeebuuzaaku ati: “Ndi kufaabiikanira ani, ni ndoba okwesanhusa?” Ekyo kyona kiziramu muganhulo, era kireeta n'enaku. Abantu ababiri basingaku omulala, kuba bwe bakolera aghalala babeeranwa. Bwe bagwa, owundi abbeedagho mwine yaamwemereza. Aye ali yenka akagwireku, kuba bw'agwa azira amubbeedagho kumwemereza. Era abantu ababiri bwe balambaala aghalala mu biseera eby'empewo basuugha, aye omulala asobola atya okusuugha? Waire ng'omuntu asobola okulwanisa ole ali yenka yaamughangula, bwe baba ababiri bamulema. Omugugha ogw'enkosi eisatu tigukutuka mangu. Omala gaba muto ng'olimu amagezi waire ng'oli mwavu, aye otabaire kyabazinga mukaire omusiru era atawulirisa magezi ge bamugha. Omuntu asobola okuzaalibwa mu nsi ye nga mwavu oba yaaviira mu ikomera, yaafuuka kyabazinga. Nabona abantu boonaboona ababa ku nsi, nga n'omuli n'omwisuka aja okwira mu kifo kya kyabazinga oyo. Abantu kyabazinga b'afuga baba kamaala inho abatabalika, aye bw'afa ezira aidhukira kumusiima olw'ebyo bye yabakoleranga. Bwenebwene ekyo kyona muzira muganhulo, era kiri ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Weegenderezenga inho ng'oli kuja mu isinzizo. Okujaayo n'owulirisa oyege, kisingaku okumala gaghaayo misengo ng'abasiru bwe bakola; kuba tibaidhi nga bali kukola kibi. Toyanguyirizanga kwogera n'osuubiza Katonda kintu, kuba Katonda ali mu igulu ate iwe oli ku nsi. Kale oyogeranga bitono kuba y'okomya okwetawula mu bintu kamaala, y'okomya n'okuloota. Era y'okomya okwogera einho, y'okomya n'okwoleka bw'oli omusiru. Bw'obanga weeyamye ekintu eri Katonda, otalwangagho kukituukiriza, kuba Katonda tasanhukira basiru. Tuukirizanga kye weeyamye okukola. Omala galekayo okweyama, aye oteeyamye n'oloba kutuukiriza kye weeyama. Otaganhanga munwa gwo kukuleeteranga kukola kibi, olwo omale okobe omukwenda wa Katonda oti tiwagenderera kukoba otyo. Lwaki okoba ebisungughaza Katonda n'omuleetera okuzikiriza bye wakolerera? Bwenebwene omuntu y'akomya okuloota ebirooto ebiziramu makulu, y'akomya n'okwogera ebimuleetera okuzikirira. Aye iwe sigalanga ng'otya Katonda. Bw'obonanga abakungu mu ighanga nga batuntuza abaavu, baaloba kubakolera mazima, era baaloba kubakolera ebyo bye bagwaniire okukolerwa, oteewuunhianga kuba buli mukungu abaaku n'omuntu amusingaku amufuga, era n'oyo amusingaku yeena yaabaaku abamufuga. Aye nga mu kutwalira aghalala, eitaka ligasa boonaboona, ni kyabazinga yeena aganhulwa mu bikungulwa mu nimiro. Omuntu ayenda einho empiiya tidhirimumala n'adhiiguta. N'oyo ayenda einho eby'obukombe, ezira magoba galimumala n'agaiguta. Ekyo kyona kiziramu muganhulo. Omuntu y'akomya okufuna ebintu ebingi, n'abo ababirya ye bakoma okweyongera okuba abangi. Kale magoba ki mwene bintu ebyo g'abifunamu, okutoolaku okubiringangaku obulinge? Omuntu akola n'emikono gye atenduka endoolo dhaamuwoomera, ni bw'aba nga taliire n'aiguta, aye omukombe tatenduka olw'okweraliikirira ebintu by'ali nabyo. Ghaligho ekintu kye nabona mu nsi nga kya nnaku inho: eky'omuntu okutereka eby'obukombe nga yeerumya, aye eby'obukombe ebyo yaabifiirwa bubi inho, yaaloba kusigazaagho kantu ate ng'aliku abaana. Nga bwe yava mu nda ya inhina ng'ali bwereere, era atyo bw'aja okuva ku nsi. Ghazira ky'alitwala ku ebyo bye yafaabiikanira. Ekyo kyona kya nnaku inho, omuntu okuja ng'azira k'ali nako nga bwe yaidha. Olwo magoba ki g'aba afunie mu kufaabiikana kwe ng'oti n'abinga empewo okugigema? Yaamala enaku dhe dhoonadhoona ng'aliira mu nzikiiza, ng'ali mu bulumi, ni mu bweraliikirivu, era nga munakughavu. Bona eno, nze ekirungi kye nabona omuntu ky'agwaine okukola, kyandibaire kulya, na kunhwa, na kweyagalira mu ebyo by'aba afunie mu kufaabiikana kwe ku nsi, mu nnaku entono edho Katonda dhaamugha okuba omulamu. Ogwo n'omugabo gwe. Katonda n'agha omuntu obukombe obw'okuba n'ebintu, era yaamugha n'okweyagalira mu bintu ebyo, ng'omugabo gwe Katonda oyo gwe yamutegekera oguva mu kufaabiikana kwe. Ekyo kiba kirabo ekiva eri Katonda. Katonda aleetera omuntu okuba mu masanhu amangi, olwo omuntu oyo yaaloba kulowooza inho ku kiseera kya bulamu bwe. Ghaligho ekintu ekibi einho kye nabona ku nsi, ekinhiga abantu: Katonda aja yaagha omuntu okuba omukombe, yaaba n'ebintu kamaala, era yaaba n'ekitiibwa, nga ghazira kintu ky'atali nakyo. Aye ate Katonda oyo yaaloba okumuganha okweyagalira mu bintu ebyo, kabiri omuntu atamanhiibwa naire yaabyeyagaliramu. Ekyo kiziramu muganhulo, era kiruma inho. Omuntu asobola okuzaala abaana ekikumi, era yaaghangaala emyaka kamaala. Aye ni bw'aghangaala einho, bw'aba nga tafunie isanhu mu bulamu bwe era nga taziikiibwa bukalamu, nze nkoba nti omwana azaalibwa nga mufu asinga omuntu oyo; kuba omwana oyo omufu ghazira muganhulo gw'afuna mu kuzaalibwa. Aidhira mu nzikiiza, era yaajiira mu nzikiiza yeerabirwa. Tabona ku ndhuba waire okumanha ekintu kyonakyona, aye awuumula okusinga omuntu ole, atafunie isanhu mu bulamu bwe waire ng'aba aghangaire emyaka enkumi eibiri (2,000), kuba era bombi baja mu kifo kirala ekyo. Omuntu mu by'akola byonabyona akolerera kufuna kya kulya, aye by'afuna tibimwigusa. Omuntu omugezi kiki ky'asingaku omusiru? Ate omuntu omwavu afunamu ki bwe yeebisa obukalamu mu bantu? Ekintu ekikyo ky'oli nakyo, kisinga ky'ozira kye weegomba obwegombe. Ekyo kyona muzira muganhulo, era kiri ng'oti kubinga mpewo ogigeme. Buli kintu ekirigho, kyamala ira okutuumibwa eriina. N'omuntu ekikula kye kimanhiibwa: tasobola kutakana n'oyo amusinga maani. Omuntu y'akoma okwogera ebingi, ni by'ayogera ye bikoma obutabaamu makulu. Kale ekyo omuntu kimugasa ki? Bwenebwene naani aidhi omuntu ky'agwaniire okufuna mu bulamu bwe obumpi butyo obuziramu muganhulo, era obubitagho obubite ng'oti kinsense? Era naani asobola okukobera omuntu ebiribaagho ku nsi, ng'omuntu oyo aviiregho? Okuba n'eriina eirungi kuba kwa mughendo okusinga eby'akawoowo eby'omughendo; n'olunaku omuntu lw'afiiraku luba lulungi okusinga lw'azaalibwaku. Okuja mu ndhu omuli okulira omufu, kusinga okuja omuli embaga; kuba okufa n'enkomerero ya buli muntu, era abalamu bagwaine okukirowoozangaku. Okubona enaku kusinga okusanhuka, kuba waire enaku yeenhiinkaaza omuntu mu maiso, aye etereeza omwoyo gwe. Omuntu omugezi olowooza inho ku nnaku ey'okufa; aye omusiru buli kiseera aba bwa mu binhumo. Omala gawulirisa omuntu omugezi ng'akunenia, otawuliriisa nhembo dha basiru. Kuba, ng'enku edh'amawa bwe dhitulikatulika mu ziiko ghansi gh'entamu, n'enseko edh'abasiru dhityo bwe dhiwulikana, dhaaloba kubaamu makulu naire. Bwenebwene okunhigirizibwa kuleetera omuntu omugezi okukola eby'ekisiru, n'enguzi yaaleetera omuntu okwonooneka. Omuntu ali kumaliriza ekintu asinga ole ali kutoolera obutoolere, n'omuntu omuguminkiriza yaasinga ole eyeekuluntaza. Otayanguyirizanga kusungughala, kuba mu mwoyo ogw'omusiru mwidhula busungu bwereere. Otabuuzanga oti: “Lwaki ebiseera eby'eira byalinga birungi okusinga ebirigho buti?” Ekibuuzo ekyo ti kya magezi. Amagezi malungi gali ng'oti kufuna bya busika, gali n'omuganhulo eri boonaboona abali ku nsi; kuba gakuuma omuntu ng'oti n'empiiya bwe dhimukuuma. Aye ekireetera omuntu omugezi okusingaku abandi kiri nti: amagezi g'aba nago gamugha obulamu. Lowooza ku ebyo Katonda bye yakola. Naani asobola okugodolola ekyo Katonda kye yagodagoda? Olunaku ebintu lwe bikujiiriire obukalamu, osangaalanga, ate lwe bikujiiriire obubi, oidhukiranga oti: Katonda naataagho ebyo byombi, olwo abantu balobenga kumanha biribaagho. Mu bulamu bwange buno obuziramu muganhulo, mboine ebintu kamaala: Mbona abantu abakola ebituufu nga bafa mangu, waire nga bantu balungi ate naabona abakozi b'ebibi nga baaghangaala, waire nga boonooni. Kale ni otabitirizanga kuba mutuufu, oba kuba mugezi. Oidha kweita mwene. Aye era otabitirizanga kuba mwonooni, waire okuba omusiru. Oidha kufa ng'entuuko dho dhikaali. Kirungi weefugenga, olobenga kubitiriza mu ebyo byombi, kuba oyo atya Katonda aja kuwona ebyo byonabyona. Omuntu omugezi, amagezi gamuleetera okuba ow'amaani agasinga ag'abafuzi eikumi abali mu kibuga. Bwenebwene ezira muntu mutuufu ku nsi, akola ebirungi ebyereere n'atayonoonaku naire. Otatanga inho mwoyo ku buli kintu abantu kye bakoba, olirwa eira waawulira n'ebibi omugheereza wo by'akwogeraku kuba okiidhi bukalamu nga iwe weena, emikuzi kamaala oyogera ebibi ku bantu abandi. Ebyo byonabyona nabigezaaku nga nkozesa amagezi gange. Agho naakoba nti: “Ndidha kuba mugezi.” Aye amagezi gaanema okugatuukaku. Ebintu ebirigho buti biswikiriire amagezi gaife. Titusobola kubitegeera ni tubimalayo. Naani asobola okubinoonerezaaku n'abitegeera? Agho neemalira ku kunoonereza, nsobole okufuna n'okumanha amagezi, era ntegeere ebintu byonabyona nga bwe biri. Olwo mmanhe ng'omuntu okuba omubi kiba kya busiru, era ng'obusiru buli ng'oti iralu lyene. Nazuula ekintu ekikakali okusinga n'okufa kwene: oyo nga n'omukazi akwenda n'akugemya ng'oti mutego oba ng'oti lutuula, n'akusiba mu mikono gye ng'oti ndhegere. Omuntu akola Katonda by'ayenda asobola okuwona omukazi oyo, aye omwonooni amugwa bwa mu ngalo. Bona eno, Omulangirizi akoba ati ekyo nakizuula mpola nga nja bwe neekalirisa ekintu kirala kirala, nga nhenda okumanha ebintu nga bwe biri. Ekintu kye mbairenga nnoonerezaaku emikuzi kamaala, aye nga nkaali kukizuula, ni kino: Mu bantu olukumi nazuulamu omusaadha mulala yenka omukalamu, aye mu bantu abo boonaboona tyazuulamu mukazi naire mulala ati. Era bona n'ekindi kye nazuula: Katonda yakola abantu nga balungi, aye beene baaja nga beeyonoona. Naani atuuka ku muntu omugezi? Naani aidhi okwinhonhola amakulu g'ebintu? Amagezi galeetera omuntu okumoga obulungi, yaalekera n'okwenhiinkaala mu maiso. Ogonderanga ekiragiro kya kyabazinga olw'ekirayiro kye walayira. Toyanguyirizanga kuva gh'ali nga tosoose kwefumintiriza, oba okumweyawulaku n'oba n'abamutakania kuba kyabazinga ky'ayenda ky'akola. Era bw'alagira ghazira airamu, oba okumubuuza ati: “Oli kukola ki ekyo?” Oyo agondera ekiragiro kya kyabazinga tafuna buzibu, era omugezi amanha ekiseera n'ensambo ey'okutuukirizaamu ekiragiro ekyo kuba buli kintu kiba n'ekiseera kyakyo eky'okukikoleramu, waire ng'ebizibu eby'omuntu biba bingi. Omuntu tamanha kija kubaagho, era ghazira asobola kumukobera bwe kija kuba. Ghazira muntu ali na buyinza bwa kulobera ku bulamu bwe, oba okusalagho olunaku lw'alifiiraku. Ng'olutalo bwe lutaganha ole alulimu okuluvaamu, n'ekibi kityo bwe kitalekula ole akikoze. Ebyo byonabyona nabyetegereza bwe nalowooza einho ku ebyo abantu bye bakola ku nsi, naabona ng'abantu abandi bwe bafugisa banaibwe obukambwe, aye ate boonaboona ni balumizibwa abafuzi beene n'abo be bafuga. Era naabona ababi nga baziikibwa mu kitiibwa. Abantu abo baajanga mu kifo ekitukuvu emikuzi mingi era abantu baabasaakanga mu kibuga mwene mwe baakoleranga ebibi. Ekyo kyona kiziramu muganhulo. Olw'okuba ekibonerezo ekisalirwa omuntu akoze ekibi tibakigheeragho mangu, abantu kyebava beeyongerera irala okukola ebibi. Aye waire ng'omwonooni asobola okukola ebibi emikuzi kamaala ate yaaghangaala inho, nze ndidhi nti abo abatya Katonda baidha kubanga bukalamu olw'okumutya. Aye aboonooni tibaidha kubanga bukalamu, era obulamu bwaibwe bwidha kubanga bumpi ng'oti n'ekinsense bwe kitalwagho, kuba tibatya Katonda. Ghaligho ekintu ekiziramu muganhulo ekibaagho ku nsi: abantu abatuufu okufuna ekibonerezo ekyandibaire eky'aboonooni, ate aboonooni ni bafuna empeera eyandibaire ey'abatuufu. Ekyo kyona kiziramu muganhulo. Kale nze mbona ng'omuntu agwaniire okwesanhusanga kuba ku nsi kuzira kirungi kindi okutoolaku okulya, n'okunhwa, n'okwesanhusa. Eryo n'eisanhu omuntu ly'aba nalyo mu kiseera eky'obulamu bwe kyonakyona Katonda ky'amugha ng'ali mu kufaabiikana ku nsi. Bwe nafuba einho okufuna amagezi, n'okumanha emirimo egikolebwa ku nsi, ni mbona n'engeri abantu ye batatenduka ku ndoolo omusana n'obwire, naazuula ng'omuntu tasobola kutegeera Katonda by'akola ku nsi ni bwe yeefubiriza atya okubinoonerezaaku. Waire ng'abantu abagezi basobola okukoba nga bwe babiidhi einho, aye mu butuufu tibabiidhi. Ebyo byonabyona nabirowoozaaku inho era naabyekebeedha, naabona nga Katonda n'afuga abatuufu n'abagezi, n'ebyo bye bakola. Aye tibasobola kumanha oba nga Katonda oyo abagonza oba abakyagha. Ebintu byonabyona ebija okubatuukaku ye bwidha biziramu muganhulo kuba enkomerero y'abantu boonaboona eri ndala, ka babe abatuufu oba ababi, abalungi oba aboonooni, abalongoofu oba abatali balongoofu, abaghaayo emisengo oba abataghaayo misengo. Omuntu omulungi n'ole atali mulungi, bombi bafaanana. N'omuntu alayira n'ole atalayira, boona bafaanana. Ekibi ekiri mu byonabyona ebikolebwa ku nsi, kiri nti enkomerero yaabyo byonabyona eri ndala. Mu myoyo gy'abantu abalamu mwidhwire bibi na iralu, era ekisembayo kuba kufa bufe. Aye era ole ng'akaali mu nsi ey'abalamu aba akaali n'eisuubi, kuba embwa enamu esinga empologoma enfu. Bwenebwene abantu abalamu bamanha nga baja kufa, aye abafu baba bazira kye baidhi era nga bazira kye bakaasuubira kufuna, kuba baba tibakaidhukirwa naire. Baba tibakaali na kugonza, oba okukyagha, waire okwegomba byonabyona biba byawaagho ira, era nga tibakaasobola kukola kintu kyonakyona ekikolebwa ku nsi. Kale ja olye emere yo ekuwoomere, onhwe omwenge gwo ogw'emizabbibu osangaale, kuba Katonda ekyo kye yakutegekera. Kuumanga ebivaalo byo nga biyondho, era otalobanga kwesiiga bizigo mu maiso n'onhirira. Sanhukiranga mu bulamu buno ni mukazi wo y'ogonza, enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwo buno obuziramu muganhulo. Ogwo n'omugabo gwo Katonda gw'akugha mu kufaabiikana kwo ku nsi. Buli mulimo gw'okola gukolenga na maani, kuba eyo e magombe y'olija ezira kukola oba okubaayo okulowooza, era ezira kumanha waire okubaayo amagezi. Kabiri neetegereza eby'oku nsi, naabona nti omuntu omulumusi einho ti n'aghangula embiro edh'okusinganwa, ow'amaani ti n'aghangula olutalo, omugezi ti n'afuna eky'okulya, omutegeevu ti n'aba omukombe, n'omukugu ti n'afuna emirimo egya ghaigulu. Boonaboona bibagwaku bugwe kuba ghazira muntu aidhi kiseera kye. Ng'ebyenhandha bwe babigemya mu katimba k'omuvubi, n'enhonhi ni badhigemya ku mutego gw'omuyiizi, n'abantu boona batyo bwe bagwa ku bizibu, byabazinduukiriza ng'oti mutego. Ghaligho eky'okuboneraku ekindi ku nsi ekigema ku magezi, ekyambonekera nga kikulu: Ghaaligho ekibuga ekitono nga kirimu n'abantu batono. Yaavaayo kyabazinga ow'amaani yaalumba ekibuga ekyo, yaakizingiza era yaakibungaku emungo y'eitaka okukyezunguluza, asobole okuniiniraku okukirwanisa. Mu kibuga omwo mwabaamu omuntu omugezi aye nga mwavu. Omuntu oyo yaakozesa amagezi ge, yaawonia ekibuga ekyo, aye ghaaloba kubaagho yaidhukira muntu oyo omwavu. Nze nkoba nti amagezi gasinga amaani, waire ng'amagezi ag'omuntu omwavu ganhoomebwa, ni by'ayogera ghaabulagho abiwulirisa. Omala gawulirisa omugezi by'ayogera empola empola, otawuliriisa mufuzi by'ayogera mu basiru ng'akaabuka. Amagezi ga maani okusinga eby'okulwanisa eby'omu lutalo, aye omwonooni omulala ati asobola okuzikiriza ebirungi kamaala. Ng'ensowera enfu edhigwire mu by'obuwoowo bwe dhibireetera okuwunha ekivundu; n'ekikolwa eky'obusiru kityo bwe kimalagho amagezi n'ekitiibwa, ekikolwa ekyo ni bwekiba ekitono einho. Omugezi buli kiseera akola bituufu, aye omusiru buli kiseera akola bibi. Omusiru ni bw'atambula obutambule mu luguudo tabaamu magezi, era alaga abantu nga bw'ali omusiru. Ole akufuga bw'akusungughaliranga otavanga ku mulimo gwo, kuba bwe weewooya asobola okukusonigha n'emisango eminene. Ghaligho ekintu ekibi einho kye nabona ku nsi, nga kiva ku nsobi ekolebwa abafuzi: eky'okutoola abantu abasiru ni babata mu bifo ebya ghaigulu, ate abakombe ni babata mu bya ghansi. Era naabona abairu nga bali kutambulira ku mbalaasi, ate abakungu baatambula na bigere ng'oti bairu. Omuntu asimira baine ebiina, mwene n'alibigwamu; n'ole aghaguza n'amenha ekisenge, mwene oyo omusota ye gulimoodha. Omuntu asima amabaale, amabaale geene ago n'agamusala; n'ole ayasaaga ebisiki, ebisiki byene ebyo n'ebimuviiramu akabi. Empasa bw'ewaaku obwogi, omuntu n'atagighagala, ateekwa okukozesa amaani mangi; aye amagezi galeetera omuntu okughangula. Omusota bwe gumala okumoodha omuntu, olwo ole aloga emisota ni gitamoodha aba takaagasa. Omugezi by'ayogera bimuleetera okufuna ekitiibwa, aye omusiru by'ayogera bimuzikiriza buzikirize. Omusiru bw'atoolera okwogera, by'akoba biba bya kisiru, era ku nkomerero biba bya kiralu kyene. Omusiru afukumula ebibono ebitawa. Ghazira muntu aidhi biri kwidha, era ghazira asobola kukobera muntu biribaagho ng'omuntu oyo aviiregho. Omusiru by'akola bimukooya inho, yeerabira n'engira eja mu kibuga. Ensi eba ekagwireku, bw'eba n'omufuzi nga mwana muto, ate nga abakungu baayo bawuuna buwuune mu binhumo. Ensi eba yeesiimye, omufuzi waayo bw'aba omukulembeze omulungi, era ng'abakungu baayo bakola ebinhumo mu kiseera ekituufu, lwa kwewuumuza bairemu amaani, se ti lwa kutamiira. Omugayaavu olw'obutenda kukola, endhu ye etoonha, n'akasolya kaalwa eira kaagwa. Okulya emere kuleetera abantu okusanhuka, n'okunhwa omwenge kwaleetera obulamu okusangaala, aye empiiya n'edhigula buli kintu. Otayogeranga bubi ku mufuzi waire mu kaama, oba waire ng'oli mu kisenge kyo mw'osula; kuba enhonhi dhisobola okuguluka, dhaatwala by'okobye dhaabyogerayo. Banga mugabi, osuulenga emere yo ku maadhi, nga ghabiseegho ekiseera eidha kukwirizibwanga. Ebintu byo obigabirangaku abantu abagheraku, ng'oti musanvu oba munaana, kuba tosobola kumanha kizibu kija kukugwira ku nsi kuno. Ebire bwe biidhula amaadhi, bigafuka gaagwa ku nsi; n'omuti ghe gugwire, ghe gusigala gheene agho, ka ghabe ku luuyi olw'omukono omusaadha oba ku lw'omugooda, olw'e buvandhuba. Ole eyeetegereza empewo nga bw'eri kuja, tasiga mu biseera bitali bituufu; n'ole eyeekalirisa ebire nga bwe byekuluumulula, takungula mu biseera bitali nibyo. Nga bw'otaidhi ngira empewo y'ebitamu, waire okumanha amagumba bwe gakulira mu nda ey'omukazi ali enda, era otyo bw'otaidhi ngeri Katonda y'akolamu ebintu byonabyona. Osiganga ensigo dho ku nkyo era n'eigulo otyo aghazira kwisa mukono, kuba toidhiiku dhinaakula bukalamu; ka dhibe dh'osize ku nkyo oba dh'osize eigulo oba dhoonadhoona. Obutangaavu bulungi, era omuntu bw'abona endhuba asangaala. Omuntu bw'aghangaala emyaka emingi, agwaine agisanhukirengamu gyonagyona. Aye ate aidhukirenga ng'enaku edh'okuba mu kizikiiza ng'afiire dhija kuba kamaala. Ebyo byonabyona ebiriidha biziramu muganhulo. Iwe omwisuka, sagambira mu bwisuka bwo era weeyagale ng'okaali mwisuka. Kolanga ebyo by'oyenda, era weetuusengaku ebyo omwoyo gwo bye gwegomba. Aye manha nti Katonda aja kukusalira omusango olw'ebyo byonabyona. Weewonienga ebyo ebikweraliikiriza mu mwoyo, n'ebyo ebikuleetera okulumizibwa mu mubiri, kuba okuba omuto n'okuba omwisuka, byombi biziramu muganhulo. Idhukiranga Omutonzi ng'okaali mwisuka, enaku embi nga dhikaali kutuuka n'emyaka nga gikaali kutuuka mw'olikobera oti: “Tikaanhumirwa bulamu.” Mu kiseera ekyo oliba nga tokaabona bulungi butangaavu bwa muunienie, oba bwa mwezi, waire obw'endhuba. Era ng'olwo ebire biira ku igulu byagema ng'amaadhi gamaze okugwa. Ng'olwo emikono gyo egyakutaasanga gidhugumira, n'amagulu go buti ag'amaani, nga ganafiighe. Ng'amaino tigakaanoza mere olw'okusigalamu amatono, era nga n'amaiso gaidhieku ekifu. Amatu go nga tigakaawulira bulungi maloboozi ga bantu bali mu nguudo, oba okuwulira abaghala abali kwemba, waire okuwulira okusa kw'olubengo. Era nga n'amamiro ag'akanhonhi obunhonhi akali kwemba gakuzuusa mu ndoolo. Ng'otya okuba mu bifo ebyeruupye ghaigulu, era ng'otya n'okutambula mu ngira wenka. Olwo nga n'enviiri dhifuuse ndheru, ng'okwetuka bukwetuke ng'oti isisi, era nga tokaali na kye weegomba. Ng'otuusiiza okuja mu kiwuumulo kyo eky'olubeerera, era nga n'abalizi bali kwesomba mu nguudo. Omugugha ogwa feeza guliba gukutwike, n'ekibya ekya zaabu nga kimenheike, n'omugugha gwe basibaku ensugha esena amaadhi mu nsulo nga gukutwike, nga n'ensugha yeene emenheike. Olwo ng'omubiri gwira mu itaka mwe gwava, n'omwoyo nga gwirayo ye Katonda eyagukugha. Omulangirizi akoba ati Ghazira kintu kiri na muganhulo, bwenebwene ebintu byonabyona biziramu muganhulo naire. Olw'okuba Omulangirizi yali mugezi, yeeyongeranga okusomesa abantu eby'okumanha. Yeekebeedhanga ensambo, yaadhisengeka bukalamu n'obwegendereza bungi. Yakozesanga ebibono ebinhoonha, aye nga by'aghandiika bituufu era nga bya mazima. Abantu abagezi bye boogera byogi, ng'oti n'oluti olusongovu omwayi lw'akozesa okusindiikiriza ente okutambula. Ate ensambo edhaasolozebwa dhisigala nga dhikaaligho, ng'oti n'omusumaali gwe baakomerera ni guguma begulugulu. Era ensambo edho dhaatugheebwa Katonda, Omwayi waife atulabirira. Mwana wange, ghaligho ekintu ekindi ky'ogwaine okumanha: okughandiika ebitabo tikukoma, n'okusoma einho kukooya omubiri. Byonabyona bye nkobye obiwuliire. Kale ni tyanga Katonda era ogemenga amateeka ge, kuba eyo n'ensonga eyatondesa omuntu. Era Katonda aja kutusalira omusango ku byonabyona bye tukola, ka bibe ebirungi oba ebibi, nga kw'otaire n'ebyo ebikolebwa mu ngiso. Luno n'Olwembo Olusinga mu Nhembo, olwa Solomoni. Nnhwegera n'omunwa gwo zeenazeena, kuba okugonza kwo kuwooma okusinga omwenge gw'emizabbibu. Ebizigo bye weesiize biwunha kawoowo; eriina lyo irungi ng'oti n'ebizigo eby'akawoowo. Abaghala abaguna kyebava bakwegomba einho. Ntwala y'oli kuja tuve ghano mangu, onhingize ewuwo iwe kyabazinga wange. Twidha kusangaala tusagambire ghalala n'iwe; era tusaake inho okugonza kwo, kuba kusinga omwenge ogw'emizabbibu. Abakwegomba batuufu okukwegombanga. Imwe abaghala ab'e Yerusalemu, nze ndi mwirugavu aye mboneka bulungi, ng'oti ni weema edh'e Kedari era ng'oti n'ensuubo edh'omu kisaagaati kya Kyabazinga Solomoni. Mutaaningirira nga mundalula olw'okuba ndi mwirugavu, kuba akasana n'akambabula. Baanhinaze bansungughalira, banta ku kulabirira eisamba ly'emizabbibu. Aye ate eisamba eryange lyene tyalirabirira! Iwe omwoyo gwange ye gugonza, nkobera y'oyayira ebyayo byo, ni ye birambaala okuwuumulaku mu kasana ghagati. Lwaki mba ng'oti n'omuntu ali kutambulatambula eyo atyo, nga ndi kukunooneza mu byayo bya baayi baino? Mukazi iwe asinga obulungi mu bakazi boonaboona, obwo toidhiiyo? Nonereza ebigere eby'ebyayo mwe bibita, oje oyayire embuzi dho agho okumpi n'eweema edh'abaayi. Iwe omugonzi wange, oleetera abasaadha okusuuyirira, ng'oti n'embalaasi enkazi bwe dhireetera ensaadha okusuuyirira edhighaluza ebigaali bya kyabazinga w'e Misiri eby'omu lutalo. Amatama go gaboneka bulungi n'ebyamadholobera ebigalengeedheraku nga biri ku nviiri, ni mu nkoto yo mwabaamu ebinhere ebyakolebwa mu mabaale ag'omughendo. Twidha kukukolerayo n'ebyamadholobera ebya zaabu, tubidholigedholige ni feeza. Kyabazinga wange bwe yali yeeziziike akaito ng'ali kuwuumulaku, endhu yoonayoona yaidhula akawoowo ka narudo nga kava ku bizigo byange. Omugonzi wange ali ng'oti n'akasawo akalimu akawoowo ka mirra, ke nta mu mabeere gange. Omugonzi wange ali ng'oti n'ekifaaganda eky'ebimuli eby'omu nsiko ebiwunha akawoowo, ebiba mu masamba ag'emizabbibu mu kiketezo ekyetebwa Engedi. Ng'oboneka bulungi iwe omugonzi wange! Bwenebwene oboneka bulungi. Amaiso go malungi ng'oti njiibwa. Bona eno iwe omugonzi wange, ng'oboneka bulungi, mu mazima geene oli mulungi. Eisubi erya kiragala n'eriidha okuba obuliri bwaife; emiti emivule gibe empango edh'omu ndhu yaife, ate emiti emisipuressi gibe embaawo edh'akasolya kaayo. Nze ndi kimuli kya mu nsiko eky'e Sharoni, ndi kimera ekyetebwa eky'omu biiko. Ng'ekimuli ekyetebwa liri bwe kiboneekerera nga kiri mu mawa, n'omugonzi wange atyo bw'aboneekerera ng'ali mu bakazi baine. Ng'omuti ogw'ebibala bwe guba n'omuganhulo okusinga emiti egindi egy'omu kibira, n'omugonzi wange atyo bw'abasinga basaadha baine. Nnhumirwa okutyama mu kinsense eky'omuti ogwo, era ebibala byagwo bimpoomera inho. Yaanhingiza mu kisenge mwe baliira embaga, okugonza kwe yandaga kwaba ng'oti ni bendera gye bawuubira omuntu ow'ekitiibwa. Mumpe ku mizabbibu emikalu ndyeku ndhiremu amaani, munkamulire ni ku bibala nhweku mpulire ku bulamu; kuba okugonza kwenda bwa kundhita bwite! Omukono gwe omugooda aguziziike ghansi agh'omutwe gwange, ate omukono gwe omusaadha gungemereire. Imwe abaghala ab'e Yerusalemu, ndi kubakoba mulayire empuuli n'empongo edh'omu nsiko, muti timwidha kutabulatabula, waire okusiikuula okugonza kwaife, okutuusa nga ife beene twenze. Ndi kuwulira amamiro ag'omugonzi wange! Bona ere, wuule. Ali kwidha ng'atuumiratuumira ku nsozi enene, era yaidha ng'adalandira ku busozi obutono. Omugonzi wange ali ng'oti mpuuli, oba ng'oti mpongo nto. Bona ere, wuule ayemereire kuliya kw'endhu yaife. Ali kulengeza mu idinisa, yaabisa amaiso mu katimba kaamu. Agho omugonzi wange yaayogera, yankoba ati: “Omugonzi wange, situka. Omulungi wange, idha tuje. Bona, ebiseera eby'ekiinhogogo biwoireku, amaadhi galekeire okugwa gaajiire, era buti ebimuli biri buli ghantu. Ebiseera eby'okwemba bituuse, enjiibwa odhiwulira nga dhembera mu nsi yaife. Emitiini gitooleire okubala, n'emizabbibu gimuliisa ebimuli, gyaleeta akawoowo. Omugonzi wange, situka. Omulungi wange, idha tuje. Oli ng'oti njiibwa eyeegisiisa mu ntanda edheeyatisa mu lubaale, mu nkompe edhiri mu nsozi. Leka nkulingirireku mu maiso, kuba muboneka bulungi. Era leka mpulire ku mamiro go ng'oyogera, kuba gawooma okuwulirisa. Mutugemere ebibe, ka bibe bito oba bikulu, ebyo ebyonoona amasamba gaife ag'emizabbibu; kuba emizabbibu gyaife gimuliisa ebimuli.” Omugonzi wange oyo, wange, zeena ndi wuwe. Ayayira ebyayo bye mu bimuli ebyetebwa liri. Omugonzi wange, kyuka oire, obe eno ng'oti n'empuuli oba empongo ento bw'eba mu nsozi edh'e Betheli, okutuusa obwire bwe bunaakya buli kazikiiza nga kaweereiregho irala. Nga ndi ku buliri bwange obwire, naloota oyo ye ngonza, era naamunoonia, aye naaloba kumuzuula. Naakoba mule nti: “Ka nsituke nje ntambuletambule eyo mu kibuga, mu nguudo dhaakyo ni mu mpya dhaakyo, mmunoonie oyo ye ngonza.” Naamunoonia aye naaloba kumuzuula. Abakuumi bandhagaana nga bali kulawuna ekibuga. Naababuuza nti: “Mumboneireku oyo ye ngonza?” Aye mba naakamala okubabitaku nti, nga ndhagaana oyo ye ngonza. Naamugemerera, naaloba kumulekula, okutuusa bwe namutwala mu ndhu ya maama, mu kisenge kyenekyene eky'oyo eyanzaala. Imwe abaghala ab'e Yerusalemu, ndi kubakoba mulayire empuuli n'empongo edh'omu nsiko, muti timwidha kutabulatabula waire okusiikuula okugonza kwaife, okutuusa nga ife beene twenze. Naani oyo ali kwidha ng'ava mu irungu, ng'ali ng'oti n'ekire eky'omwosi ekiri ng'oti mpango, nga bamusiize obuwoowo bwa mirra, baamuniokeza n'obubbaani, n'obuwoowo obwa buli nsambo abasuubuzi bwe batunda? Bona, Solomoni n'ali kwidha nga bamubbeedeire mu kityamo kye. Abalwani ab'amaani nkaaga bamwezungulwire, abasingayo okuba ab'amaani mu Isiraeli. Boonaboona bali n'empiima, era bakugu mu kulwana entalo. Buli muntu yeesibye empiima ye nga yeetegeike okulwana bwe bamulumba obwire. Kyabazinga Solomoni yeekolera ekityamo kye, mu miti egy'e Lebanoni. Empango dhaakyo yadhikola nga dha feeza, ekintu kye yeesiiraku yaakikola nga kya zaabu, ate ky'atyamaku nga kya langi ya nakasooma, era nga kyakolebwa abakazi ab'e Yerusalemu n'okugonza okungi einho. Imwe abaghala ab'e Sioni, mwidhe mubone kyabazinga Solomoni, ng'avaire ku mutwe engule inhina ye yamuvaaza, ku lunaku lwe yafumbirirwaku, olunaku olwo lwe yafuniraku eisanhu eritaloodheka. Ng'oboneka bulungi, iwe omugonzi wange! Bwenebwene oboneka bulungi. Amaiso go gali ng'oti ga njiibwa, nga gali mu kitambaala kyo kye weebwikiriire. Enviiri dho dhiikirira ku mutwe gwo ng'oti n'ekighaso eky'embuzi bwe kiikirira ku lusozi Gileadi. Amaino go gatukula ng'oti kighaso kya ntaama, dhe baakamala okusalaku obuviiri ni badhinaaza, ni dhitambula nga dhiri ibiri ibiri, nga ghazira eziragho. Omunwa gwo guli ng'oti n'ewuuzi ey'olugoye olw'ekitiibwa olwa langi ya kasaayisaayi. Bwe gwogera gusanhusa. Amatama go nga gali mu kitambaala kyo kye weeghembereire, gaboneka bulungi ng'oti kibala kya ku mukomamawanga, kye basazeemu aghabiri. Enkoto yo ndeeyi ng'oti munaala gwa Daudi, gwe baazimba okuterekangamu eby'okulwanisa. Erimu ekinhere ekiri ng'oti n'engabo olukumi (1,000), dhe baghaniike ku munaala okugwezunguluza. Amabeere go gombi gaboneka bulungi, ng'oti n'empuuli ento eibiri enongo, nga dhiri kuliira mu bimuli ebyetebwa liri. Ndidha kuja ku lusozi okuli akawoowo ka mirra, ni ku kasozi okuli akawoowo k'obubbaani, mbe eyo okutuusa obwire bwe bunaakya, n'enzikiiza n'ewaagho. Omugonzi wange, oboneka bulungi weenaweena! Oziraku kakyamu naire. Omugole wange, idha tuje, tuve ku nsozi dh'e Lebanoni; idha tuje, tuve mu Lebanoni. Vaayo ku mutwe ogw'olusozi Amani, ove n'eyo ku mitwe egy'ensozi Seniri ni Herimoni, eri empologoma n'empala. Mwanhinaze iwe omugole wange, ontwaliriiza omwoyo. Ontwaliriiza omwoyo olw'eriiso ly'oninzeeku, n'olw'ekinhere ekikuli mu nkoto. Mwanhinaze iwe omugole wange, engeri y'ongonzaamu ensanhusa inho. Engeri y'ongonzaamu ensanhusa inho okusinga okunhwa omwenge ogw'emizabbibu. Obuwoowo bwo buwunha bulungi okusinga obuwoowo obundi bwonabwona. Iwe omugole wange, omunwa gwo gudhuudhuula ng'oti guliku mudheenene gwa ndhuki. Olulimi lwo luwoomerera ng'oti luliku bwa mudheenene gwa ndhuki na mata. Ebivaalo byo biwunha ng'oti n'obuwoowo bwonabwona obw'e Lebanoni. Mwanhinaze iwe omugole wange, oli ng'oti nimiro ye baazimbaku ekisenge ni bagyezunguluza, era oli ng'oti nsulo eriku kuufulu, omuntu owundi y'atasobola kusenamu maadhi. Oli ng'oti isamba lya mikomamawanga, egitaaku ebibala ebirungi einho. Era ng'eisamba eryo lirimu n'ebivaamu obuwoowo, obwa henna ni narudo, ni saffuroni, ni kalamu, ni kinnamoni, n'obubbaani obwa buli nsambo, ni mirra ni aloe, n'obuwoowo obundi bwonabwona obuwunha obulungi einho. Oli ng'oti nsulo edh'amaadhi amalungi agafukirira enimiro, era waaba ng'oti n'obwiga obukuuluula, nga buva ku lusozi Lebanoni. Iwe empewo eva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'iwe empewo eva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, musituke mwidhe mufuuwe ku nimiro yange, akawoowo akagirimu kaje, kasansaanire woonawoona. Olwo omugonzi wange aidhe mu nimiro ye, alye ku bibala byayo ebirungi einho. Mwanhinaze iwe omugole wange, ndidhie mu nimiro yange, naasoloza obuwoowo bwange obwa mirra n'obuwoowo obundi, naalya ku mudheenene gwange ogw'endhuki ni ku bisasala byagwo, era naanhwa ni ku mwenge gwange ogw'emizabbibu ni ku mata gange. Imwe abagonzania, mulye era munhwe, munhwere irala mwigute omukwano. Nali ntendwike, aye nga omwoyo gwange guli kuwulira. Agho naawulira ng'omugonzi wange ali kukonkona ku lwigi, ng'akoba ati: “Ndhiguliraagho, mwanhinaze iwe omugonzi wange, iwe aziraku ghakyamu naire era ali ng'oti njiibwa. Omutwe gwange n'enviiri dhange biboze n'omusulo.” Mbaire mmaze okutoolamu ebivaalo byange, kabiri ndhiremu okuvaala? Mbaire mmaze okunaaba ku bigere, kabiri ndhiremu okubifuutuusa? Omugonzi wange yaabisa omukono mu kituli eky'omu lwigi, omwoyo gwange gwampakukapakuka. Naasituka okwiguliragho omugonzi wange, ng'amakono gange n'engalo dhange biri kutoonha ebizigo eby'akawoowo ka mirra, era ebizigo ebyo byatoonha ni ku munhololo ogw'olwigi. Naiguliragho omugonzi wange, aye nga yaviiregho ira yaaja! Neegomba mpulireku ng'ayogera, era naamunoonia aye nga timubona. Naamweta aye nga tandhiramu. Abakuumi bandhagaana nga bali kulawuna ekibuga, bankuba, bantaaku ebinuubule. Abakuumi b'ekibuga abo bantoolaku n'ekitambaala kye nali neeghembereire. Imwe abaghala ab'e Yerusalemu, ndi kubakoba mulayire, muti bwe munaabona omugonzi wange, munaamunkobera muti ndwaire olw'okumugonza einho. Mukazi iwe asinga obulungi mu bakazi boonaboona, omugonzi wo kiki ekimuleetera okuba ow'endhawulo ku bandi? Kiki ekimufuula ow'endhawulo einho, memale otulayize otyo? Omugonzi wange anhirira era aboneka bulungi; mu bantu omutwalo omulamba (10,000), yenka n'abonekamu. Mu maiso ali ng'oti zaabu omukenenule, enviiri dhe dha mutere, ndhirugavu ng'oti ikoova. Amaiso ge gali ng'oti njiibwa edhiri gha nsulo edh'amaadhi, era nga enjiibwa edho badhinaaziiza n'amata, dhaatereera bukalamu. Amatama ge gavaaku akawoowo ng'oti nimiro ya buwoowo bwa mere. Omunwa gwe guli ng'oti bimuli ebyetebwa liri, ebiri kutoonhologoka akawoowo ka mirra. Amakono ge gaakolebwa bulungi ng'oti mpeta dha zaabu, edhaateebwaku amabaale ag'omughendo. Omubiri gwe mulungi ng'oti isanka lye baalimbyaku amabaale ag'omughendo ageetebwa saffiro. Amagulu ge malungi ng'oti n'empango dhe baakola mu mabaale ag'omughendo agamirimiinha, ni badhita mu bikolo ebya zaabu. Era wa kitiibwa ng'oti n'ensozi edh'e Lebanoni, n'emiti gyaku emivule egyegombebwa. By'ayogera biwooma okuwulirisa, era yeenayeena nga bw'ali ansanhusa. Imwe abaghala ab'e Yerusalemu, atyo bw'ali omugonzi, era oyo ni mukagwa wange. Mukazi iwe asinga obulungi mu bakazi boonaboona, omugonzi wo ajiire gha, tukubeereku okumunoonia? Omugonzi wange ajiire mu nimiro ye omuli obuwoowo obw'omu mere. Ajiire kwayira eyo ebyayo bye n'okusolozaayo ebimuli ebyetebwa liri. Omugonzi wange oyo, wange, zeena ndi wuwe. Ayayira ebyayo bye mu bimuli ebyetebwa liri. Iwe omugonzi wange, oboneka bulungi ng'oti n'ekibuga Tiruza, oboneka bulungi ng'oti n'ekibuga Yerusalemu. Ate otiisa ng'oti n'eigye erisitwike okulwana. Lekera agho okuuningirira otyo, kuba amaiso go gampangwire. Enviiri dho dhiikirira ku mutwe gwo ng'oti n'ekighaso eky'embuzi, bwe kiikirira ku lusozi Gileadi. Amaino go gatukula ng'oti kighaso kya ntaama dhe baakamala okusalaku obuviiri ni badhinaaza, ni dhitambula nga dhiri ibiri ibiri, nga ghazira eziragho. Amatama go nga gali mu kitambaala kyo kye weeghembereire, gaboneka bulungi ng'oti kibala kya ku mukomamawanga, kye basazeemu aghabiri. Waire nga kyabazinga ali ni bainhebantu nkaaga (60), n'abakazi abandi ab'embali kinaana (80), n'abaghala kamaala nga tibabalika, nze omugonzi wange ali mulala yenka omulungi ng'oti njiibwa, era aziraku ghe yakyama naire. Oyo n'omwana omughala yenka ku inhina, era omugonzi einho ku inhina oyo. Abaghala boonaboona abamubonaku bamwesiimisa, ni bainhebantu n'abakazi ba kyabazinga abandi ab'embali boona bamusaaka. Nga bakoba bati: “Naani ono ali n'amaiso ng'oti n'endhuba eri kuvaayo, aboneka obulungi ng'oti mwezi, amesunkana ng'oti kwaka kwa ndhuba, ate atiisa ng'oti n'eigye erisitwike okulwana.” Agho nze naikirira, naatuuka mu nimiro ey'amaido ag'oku muti, okubona ebibala eby'omu kiiko nga bwe bimuliisa ekimuli, n'okubona oba nga emizabbibu gitaireku ebituutwa, era oba nga emikomamawanga gireese ekimuli. Naja okweidhuukiriza nga ndi kuloota, nga ndi mu kigaali eky'omu lutalo ghalala n'omugonzi wange. Ira eno, iwe omughala Omushulamu, ira eno tukulingirire ku. Lwaki mwenda okuuningirira nze Omushulamu, ng'oti n'abalingirira omukini akinira mu nhiriri edh'abantu abali kubona bw'akina? Iwe omughala omumbeedha, ebigere byo nga birungi mu ngaito. Ebiteege byo birungi ng'oti n'amabaale ag'omughendo, agaaseeneibwa omukozi omukugu einho. Omudondo gwo guli ng'oti kikopo ekirimu omwenge ogw'emizabbibu omutabule obukalamu. Enda yo eri ng'oti kinhwa kya ngaano kye basibiisa ebimuli ebyetebwa liri. Amabeere go gombi gaboneka bulungi, ng'oti n'empuuli ento eibiri enongo. Enkoto yo ndeeyiriri ng'oti n'omunaala ogwakolebwa mu masanka. Amaiso go gamesunkana ng'oti n'amaadhi agali mu bidiba, ebiri gha mulyango ogwetebwa ogwa Bathirabbimu, mu kibuga Heshiboni. Enhindo yo ntereevu ng'oti n'ekituuti ekirengererwaku eky'e Lebanoni, ekiringiriiza Damasiko. Omutwe gwo guli ghaigulu bulungi ng'oti n'olusozi Karumeli. Enviiri dho dha kitiibwa ng'oti langi ya nakasooma. Obulungi bwo bwasaamiriza ni kyabazinga. Omugonzi wange iwe, ng'oli mulungi okufa obufe! Ng'okugonza kwo kuneesiimisa ebitaloodheka! Oli mulangaadhu ng'oti n'omuti omunaazi, n'amabeere go gali ng'oti n'ebifaaganda eby'ebibala byaku. Era naakoba nti: “Ndidha kuniina ku muti omunaazi ogwo, neegeme ku nsaga dhaagwo.” Amabeere go gali ng'oti n'ebifaaganda eby'emizabbibu, n'akawoowo ak'omuuka gw'ogheera kaaba ng'oti kawoowo ka bibala. Omunwa gwo bye gwogera biwooma ng'oti n'omwenge ogw'emizabbibu ogusingayo bulungi. Ogwo n'omwenge ogugwaniire okunhwebwa omugonzi wange, gumubite mu kanwa ni mu maino, gumughegheeze amamiro. Omugonzi wange oyo, nze ndi wuwe, era yeena ayenda nze. Idha eno, omugonzi wange iwe, tujeeku mu byalo tubeeku eyo. Ka tuwuune inho, tuje mu masamba ag'emizabbibu, tubone oba nga emizabbibu gitaireku ebituutwa, era nga gimuliisa n'okumulisa, era oba nga emikomamawanga gireese ekimuli. Eyo ye ndidha okukulaga nga bwe nkugonza. Eyo oidha kuwunhiza akawoowo akava ku bimera ebyetebwa mandurake. Era ebibala byonabyona ebirungi biidha kuba agho ku mulyango gwaife. Omugonzi wange iwe, nkuleeteire ebisanhusa ebiyaaka n'ebikaire. Ha, kale ngoli wali mwanhinaze eyayonka ku mabeere ga maama, memale ni nkwagaana eyo ku luya, nandikunhwegeire ghaabulagho n'omuntu ankobaku. Nandikutwaire naakwingiza mu ndhu ya maama, wandhegeresa okugonza nga tuli eyo. Nandikughaire waanhwa omwenge ogw'emizabbibu ogutabwirwamu ebiguwoomya, naakugha waanhwa n'omubisi gwe bakunhie mu mikomamawanga gyange. Omukono gwe omugooda aguziziike ghansi agh'omutwe gwange, ate omukono gwe omusaadha gungemereire. Imwe abaghala ab'e Yerusalemu, ndi kubakoba mulayire, muti timwidha kutabulatabula waire okusiikuula okugonza kwaife, okutuusa nga ife beene twenze. Naani oyo ali kwidha ng'aviira mu irungu, nga bagemagaine n'omugonzi we? Nasiikuula okugonza kwo nga ndi ghansi agh'omuti ogw'ebibala, agho mu kifo inhoko ghe yali mu kulumwa ng'akuzaala. Gonzanga mulala nze zenka, onsibe ku omwoyo gwo ng'akamanhiso. Olobenga kugemerera wundi mu makono go okutoolaku nze zenka. Kuba okugonza kuli n'amaani agaagayaga n'ag'olumbe; eighali liri n'obukambwe obwagayaga n'obw'okufa. Okugonza kutumbuka ng'oti muliro gwene, kwayokya ng'oti n'omuliro oguli kubbeibbera ogw'amaani. Okugonza ni bw'okufukirira amaadhi amangi einho tikuzima; ni bwe guba omwidhuzo gw'amaadhi tigasobola kumira kugonza okwo, ni kudimira. Ole bw'aghaayo obukombe bwonabwona bw'ali nabwo agule okugonza, bamunhooma bunhoome. Tuli ni mwanhinaife omuto, akaali okusunia amabeere. Tulimukolera ki bwe ghalibaagho aidha okumukobya? Mwanhinaife oyo bw'anaaba ekisenge, twidha kumuzimbaku omunaala ogwa feeza. Aye bw'anaaba olwigi, twidha kumukomereraku embaawo edh'omuvule, abe munda mwadho. Ndi kisenge, era amabeere gange n'eminaala egy'oku kisenge ekyo. Bwemba aghali omugonzi wange, mba bukalamu naawulira emiraala. Solomoni yali n'eisamba ery'emizabbibu e Baali Hammoni. Abalimi baalipangisa, nga buli muntu asasula ebitundu bya feeza lukumi (1,000) okulimiramu. Solomoni k'afune ebitundu bye ebya feeza olukumi (1,000), n'abalimi abapangisa bafunemu ebitundu ebikumi ebibiri (200). Aye eisamba eryange lirigho nga lyange ku bwange. Iwe omugonzi wange aba eyo mu nimiro, banange bali kuteegerera okuwulira amamiro go. Kale ni yogeraku mpulire. Omugonzi wange iwe, yangughaku oidhe ng'oti n'empuuli, oba ng'oti n'empongo ento ku nsozi edhimeraku ebiwoomesa emere. Buno n'obukwenda obugema ku Buyudaaya ni Yerusalemu, Katonda bwe yagha Isaia mutabane wa Amozi mu kubonekerwa. Yabumugha mu kiseera eky'obufuzi bwa bakyabazinga ba Buyudaaya bano: Uzzia, ni Yothamu, ni Ahazi, ni Hezekia. Musengwa Katonda yaakoba ati: “Iwe eigulu wulira n'iwe ensi tega kutu, muwulirise bye nkoba. Abaana be nalera ni nkuza, bandheemeire. Ente emanha mwene yo, n'endogoyi yaamanha ekintu musengwa waayo mw'agigheera eby'okulya; aye abantu bange Abaisiraeli okumanha okwaibwe tikutuuka agho, era abantu bange abo baziramu kategeera naire.” Okagwireku iwe eighanga eikozi ly'ebibi, abantu aboonooni imwe, abaidhukulu ab'abakozi b'ebibi imwe, era abaana aboonoonefu. Muviire ku Musengwa Katonda, mwamunhooma Omutukuvu wa Isiraeli oyo, mwamwetooleraku irala. Iwe Buyudaaya, lwaki oyongera okuba omudheemu otyo? Oyenda bongere okukubonereza? Omutwe gwo gwonagwona gwidhwire bibwa byereere, n'omwoyo gwo gwazirika. Okuviira irala ku mutwe okutuukira irala ku bigere ghaziraku ghalamu naire. Oidhwire bwa binuubulenuubule, na bikwadulekwadule, na bibwa ebiri kutiiriika omusaayi, ebitanaaziibwa waire okusibwaku ekighero, oba okuteebwaku obulezi. Ensi yaimwe bagizikiriiza, n'ebibuga byaimwe baabyokya omuliro byasiriira; abantu abagwira balumbye ensi yaimwe; baaginhaga era baazikiriza n'ebigirimu nga mubona muti. Ekibuga Sioni kisigaire agho kityo ng'oti n'ekibuga kye bazingiiza, kiri ng'oti n'entindi eyeewolookereire mu isamba ly'emizabbibu, era ng'oti n'ekigangu kye bakuumiramu enimiro y'amaliibwa. Ngoli Musengwa Katonda Afuga Amagye tiyatulekeraghooku bantu batono abaawonagho, twandibaire ng'oti n'ab'e Sodoma, era twafaanana ng'oti n'ab'e Gomorra mu ebyo ebyabatuukaku. Muwulirise Musengwa Katonda by'akoba, imwe abakulembeze ba Yerusalemu abali ng'oti n'ab'e Sodoma; mutege kutu imwe abantu abali ng'oti n'ab'e Gomorra, mwetegereze Katonda waife by'abeegeresa. Musengwa Katonda oyo akoba ati: “Emisengo gyaimwe olukunkumuli gye mughaayo, nze gingasa ki? Nsiniirwa entaama enume dhe mughaayo, n'amasavu g'ensolo dhaimwe empiite ge mughaayo ng'ebigheebwayo ebyokebwa. Nzira isanhu lye nfuna mu kumpa musaayi gwa nte nume, waire ogw'entaama n'ogw'embuzi enume. Naani eyabakoba okwidhanga mu maiso gange, ni mutyankirira empya dh'eisinzizo lyange? Mulekere agho okuleetanga ebigheebwayo ebiziramu makulu. Obubbaani bwe muniokeza buneenhinhasa, oteeku n'Ebibinuko eby'Okuboneka kw'Omwezi bye mukuza, n'enaku dha Sabbato dhe mukuza, n'okwesoloza kwaimwe okw'okusinza. Tisobola kuguminkiriza bibi byaimwe, ni nguminkiriza na kwesoloza kwaimwe okwo okw'okusinza. Tyendera irala mbaga dha bibinuko byaimwe eby'Okuboneka kw'Omwezi, waire edh'ebibinuko byaimwe ebindi ebyalagirwa. Mbyesiniirwa inho, era nkooye okubiguminkiriza. Agho ni, bwe munaayandhuluzanga emikono gyaimwe nga muneeghemba, tiidhanga kubalingaku; ni bwe munansabanga einho mutya, tiidhanga kubawulirisa; kuba engalo dhaimwe dhisaabaine musaayi. Munaabe, mutukule mukomye agho bye mukola nga mbona, ebitali bya butuukirivu. Mulekere agho okukolanga ebibi, mwege okukolanga ebirungi. Mufubenga okukola mu butuufu, mulekezenga agho abantu okutuntuza banaibwe, mulwanirirenga bamulekwa era muwolerezenga banamwandu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Kale ni mwidhe twogere ku bintu ebyo twisanie. Ebibi byaimwe ni bwe biba nga byabamyusa bwe myu myu myu, ndidha kubanaaza mutukule ng'oti mugozi; era ebibi ebyo ni bwe biba nga byabafuula ba kasaayisaayi omugemu, ndidha kubaamula mube beeru ng'oti n'enhonhi dhe beeta enhange. Bwe munaabanga abagonvu era abawulize, mwidha kulyanga ku bibala ebirungi ebiva mu nsi yaimwe. Aye bwe munaadheemanga obudheeme, mwidha kwitibwanga bwitibwe. Nze Musengwa Katonda, ninze ndhogeire.” Kyewuunhisa okubona ng'ekibuga ekyalinga ekyesigwa, kifuuse ng'oti malaaya. Ate nga kyaidhulangamu abantu abakola amazima, era kyabangamu abantu abatuufu. Aye mperaano kirimu batemo beereere. Iwe Yerusalemu wali wa mughendo ng'oti feeza, aye mperaano ozira mugaso ng'oti iseedha buseedha; wali mulungi ng'oti mwenge gwa mizabbibu, aye mperaano oli ng'oti maadhi buudhi. Abakulembeze bo badheemu, era bagemagana na baibi. Buli muntu agonza kulya nguzi era yaagunirira okugheebwa ebirabo. Tibalwaniriraku bamulekwa, waire okuwulirisa ensonga banamwandu dhe babaleetera. Kale ni Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda oyo owa Isiraeli Aghanga Ebintu Byonabyona, akoba ati: “Ha, imwe abazigu bange ndidha kubamaliraku obusungu bwange, era mbeesasuulizeeku imwe abantakania. Ndidha kubakolaku, mbasaanuuse ng'oti bwe basaanuusa ekyuma, era mbakenenule mbamaliremu irala ebidomboodo byonabyona ebibalimu. Ndidha kubairizaagho abakulembeze abakalamu ng'oti ni bale abaasooka, mbairizeegho n'abawi b'amagezi abakalamu ng'oti ni bale be mwasooka nabo. Olwo Yerusalemu baliiramu okukyetanga ekibuga eky'abantu abatuufu era ekibuga eky'abantu abeesigwa.” Olw'okuba Musengwa Katonda akolera ku mazima era nga mutukuvu, alinunula Yerusalemu n'abantu baamu boonaboona abeenenia. Aye alizikiriza abo abamudheemera n'abo abakola ebibi, era yaasaaniagho abo abamuvaaku. Ensoni dhiribagema imwe olw'emiti emikologho gye mwasinzanga, n'olw'enimiro dhe mwasengangamu emisambwa. Muliba ng'oti n'omuti omukologho oguniala amakaba, era mwaba ng'oti n'enimiro etafuna ku maadhi naire. Ab'amaani baliba ng'oti isubi ikalu, ate ebibi bye bakola byaba ng'oti nnimi dha muliro, olwo baliyiira ghalala nabyo, era ghaabulagho n'omuntu asobola okulobera okuzikirizibwa kwaibwe. Buno n'obukwenda obugema ku Buyudaaya ni Yerusalemu, Katonda bwe yagha Isaia mutabane wa Amozi. Olunaku lwidha kutuuka, olusozi oluliku eisinzizo, lube nga n'olusinga buleeyi mu dhoonadhoona, era nga lusooloobye n'obusozi bwonabwona. Abantu abamaghanga kamaala balisomboka, baidha ku lusozi olwo, abantu abangi abo balikoba bati: “Mwidhe tuje ku lusozi lwa Musengwa Katonda, mu isinzizo lya Katonda wa Isiraeli, atwegerese by'ayenda tukole, era tujiire ku ebyo by'atwegeresa; kuba Musengwa Katonda aba eyo mu Yerusalemu yaayegeresa abantu be, era aba eyo mu Sioni yaayogera n'abantu be.” Musengwa Katonda aliramula amaghanga, yaasalira abantu kamaala emisango gyaibwe. Edhibaire empiima dhaibwe edh'okulwanisa balidhigheesaamu mbago, ate amafumo gaibwe baagagheesaamu busolobyo bwa kuwoolera. Amaghanga tigaliirayo kugema bya kulwanisa kuja kulumba gainaago, waire okwirayo okutendekebwa mu by'entalo. Kale ni, imwe baidhukulu ba Yakobo, mwidhe tutambulire mu butangaavu bwa Musengwa Katonda. Wo Katonda waife, bona olekuliire agho abantu bo baidhukulu ba Yakobo. Ensi yaibwe bagiidhwiza bya bulogo ebiva e buvandhuba, n'eby'obulaguzi ebiva mu Filisitia. Era bajiira ku mpisa dh'abagwira. Ensi yaibwe eidhwire feeza ni zaabu, era obukombe bwaibwe tibukoma. Ensi yaibwe eidhwire mbalaasi, era ebigaali byaibwe eby'omu lutalo tibiwaayo. Ensi yaibwe eidhwire ebisinzibwa ebitali Katonda, abantu baasinza ebyo beene bye bakola n'emikono gyaibwe; ebintu obuntu bye bakola n'engalo dhaibwe. Omuntu owabuliidho yaakuba amakiryaivu, n'omukungu yeena yeewombeeka. Kale ni, Wo Musengwa Katonda, otabasonigha naire. Muje mwingire mu mpuku edh'omu gabaale, mwegise ni mu biina mu itaka, mulumuke Musengwa Katonda atiisa, oyo ow'ekitiisa era ow'obuyinza. Olunaku lwidha kutuuka, okwekuluntaza okuli mu bantu kumalibwegho, n'okwegulumiza kwaibwe kusaanizibwegho. Ku olwo, Musengwa Katonda yenka n'aligulumizibwa. Kuba ghaligho olunaku, Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye lw'aliikizaaku ghansi, abo abeekuluntaza ni beebona nga ba ghaigulu, n'abo abeekudumbaza ni beegulumiza. Musengwa Katonda alizikiriza emiti emivule gyonagyona egy'e Lebanoni egyaleegherera ni gigungumala, era yaazikiriza n'emiti emikologho gyonagyona egy'e Bashani. Alisaaniagho ensozi dhoonadhoona endeeyi, yaasaaniagho n'obusozi bwonabwona obugungumavu. Alisaaniagho kiisi kituuti ekirengererwaku ekireeyiriri, yaasaaniagho na kiisi kifo kya kwewogomamu. Alisaaniagho amaato goonagoona ag'e Tarushishi, yaasaaniagho n'ebintu byonabyona ebyakolebwa ebisanhusa okubona. Okwekuluntaza okuli mu bantu kulimalibwagho, n'okwegulumiza kwaibwe kwasaanizibwagho. Ku olwo Musengwa Katonda yenka n'aligulumizibwa. N'ebisinzibwa byonabyona ebitali Katonda biriweekereragho irala. Abantu balingira mu mpuku edh'omu gabaale, ni mu biina mu itaka, nga balumuka olw'okutya Musengwa Katonda ow'ekitiisa era ow'obuyinza, lw'alisituka okwidha okudhugumiza ensi. Ku lunaku olwo, abantu balisuula ere ebisinzibwa ebitali Katonda ebya feeza ni zaabu. Ebintu ebyo beene bye beekolera okubisinzanga, balibirekera mpube na buwundowundo, beene baingira mu mpuku edh'omu gabaale, ni mu ntanda edh'omu nsozi, nga balumuka olw'okutya Musengwa Katonda ow'ekitiisa era ow'obuyinza, lw'alisituka okwidha okudhugumiza ensi. Muve ku kwesiganga abantu, kuba, okutoolaku omuuka ogw'omu nhindo gwe bagheera, kiki ekindi eky'omughendo kye bali nakyo? Bona eno, Musengwa Katonda Afuga Amagye aja kutoola mu Yerusalemu ni mu Buyudaaya, kiisi kintu ekisobozesa abantu okuba abalamu: Aja kutoolagho emere yoonayoona, atoolegho n'amaadhi goonagoona. Aja kutoolagho abantu ab'amaani n'abaisirukale, abalamuzi n'abalanzi, abalaguzi n'abakulu b'ebika, n'abo abakulira abalwani amakumi ataanu ataanu, n'ababbede ab'ebitiibwa, n'abawi b'amagezi, n'abakola eby'ekikugu, n'abalengera ebiribaagho. Musengwa Katonda alireetera abalenzi obulenzi okufuuka abakulembeze ab'abantu be, era yaaleetera abaana obwana okufuga. Abantu balituntuza bantu banaibwe, buli muntu yaakiriga mwine era yaanhigiriza muliraanwa we. Abato balinhooma abakulu, n'abantu abazira kye bagasa baanhooma ab'ebitiibwa. Olunaku lwidha kutuuka, abantu ab'omu ndhu endala bakobe owundi ku baganda baibwe bati: “Iwe nga bw'oliku ni ky'ovaala, niiwe obe otukulire, bino ebyonooneibwa obe nga niiwe obifuga.” Aye ole alyewozaaku ng'akoba ati: “Tiidha kusobola kuwonia muntu yeenayeena, kuba zeena ewange nzirayo mmere waire eky'okuvaala. Mutaanonda kubakulira.” Bwenebwene ekibuga Yerusalemu bakizikiriiza n'ensi Buyudaaya baagireetera okugwa; kuba byonabyona abantu bye bakola ni bye boogera, bivumirira Musengwa Katonda, byanhooma n'ekitiisa kye. Okuboolagana kwaibwe kwene kubalumiriza omusango; ebibi byaibwe babikolera gheeru ng'oti n'abe Sodoma, tibabigisaaku naire. Bakagwireku! Kuba beereeseeku beene akabi. Mukobere abatuufu muti ebyaibwe birungi, kuba baidha kuganhulwanga mu biva mu kukola kwaibwe. Aye ababi bakagwireku! Ebyaibwe bibi, kuba byene bye baakolanga ku bandi, ni byene ebyo bye baidhanga boona okubakolaku. Abantu bange batuntuzibwa abaana obwana, era abakazi obukazi baabafufunkiriza. Imwe abantu bange, bwenebwene abakulembeze baimwe babakiidhamya, baabaleetera okudaaliima. Musengwa Katonda asitwike yaidha okulumiriza abantu be, yeetegeike okubasalira omusango. Musengwa Katonda aja kusalira omusango abakulembeze n'abakungu ab'abantu be, ati: “N'imwe omwamaliriragho amasamba g'emizabbibu, era endhu dhaimwe dhiidhwire bintu bye mwanhagulula ku baavu. Lwaki mufuutafuuta abantu bange, ni mutentenatentena abantu abaavu mutyo? Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze ndi kubuuza.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Abakazi b'omu Yerusalemu beebona nga ba ghaigulu, baatambula nga bamadalaiza emitwe, era baamoga bwenzi bwereere. Batambula mpolampola kasaalizo, baaja nga bawolomya obulege bwe bavaala mu bukongoivule. Aye nze Musengwa Katonda ndidha kuleetera emitwe gy'abakazi b'omu Yerusalemu abo okugwa empaata basigale nga bazira nviiri ku mitwe, era mpembule ebitundu byaibwe eby'ekyama.” Olunaku olwo bwe lulituuka, Musengwa Katonda alitoola ku bakazi ab'e Yerusalemu ebintu eby'okwewoomya byonabyona ebibaleetera okwekuluntaza: ebyamadholobera bye bavaala mu bukongoivule, ni bye bavaala ku mitwe, ni bye bavaala mu nkoto, ni bye bavaala ku mikono, ni bye bavaala ku matu. Era alibatoolaku n'ebitambaala bye beeghemberera mu maiso, ni bye beesiba ku mitwe, n'obukomo obuleeta enkabi bwe bavaala ku mikono, n'obunhere bwe beesiba mu nkende, n'empeta edh'oku ngalo, n'edh'omu nhindo, n'ebivaalo byaibwe eby'omughendo, n'ebivaalo bye bavaala munda n'ebyo bye bavaala ku ngulu. Era alibatoolaku n'ensawo edh'omu ngalo, n'embonerwamu dhe beeboneramu, n'engoye dhe baaluka ng'oti butimba n'edho empegheevu, n'ebitambaala eby'oku mutwe, n'engoye edh'okweghemberera. Mu kifo eky'okuwunha akawoowo, baliwunha kivundu; mu kifo eky'okwesiba ensibiro, balyesiba migugha; mu kifo eky'okuba n'enviiri ensunsule obukalamu, baliba na mpaata; mu kifo eky'okuvaala engoye enungi, balivaala kutiya; era obulungi bwaibwe bulifuukamu nsoni. Abasaadha ab'omu Yerusalemu waire abo abalwani ab'amaani, baliitirwa mu ntalo. Endhigi dha Yerusalemu dhiriwowoola amaziga, dhaagegenga. Ate ekibuga Yerusalemu kyene kiriba ng'oti n'omukazi enaku y'ekubye, n'atyama obwagho ku itaka amadu. Olunaku olwo bwe lulituuka, abakazi musanvu balyegema omusaadha mulala baamwesibaku, nga bakoba bati: “Ife tuneeyagaliranga beene eky'okulya n'eky'okuvaala. Aye mala gaikiriza twetebwenga bakazi bo, otuwonie okuswalanga olw'obutafumbirwa.” Olunaku olwo bwe lulituuka, Musengwa Katonda alireetera ebimera byonabyona n'emiti okuboneka obulungi era nga bya kitiisa. N'ebibala eitaka bye liribaza biriba bikalamu, byawoomera inho abo abaliba bawoniegho mu Isiraeli. Kiisi muntu yeenayeena aliba ng'asigairegho mu Sioni, ng'alondeibwa okusigala nga mulamu mu Yerusalemu, alyetebwa mutukuvu. Agho Musengwa Katonda aliba ng'amaze okukozesa obuyinza bwe okusalira omusango abantu b'omu Yerusalemu, n'okubanaazaaku ebibi byaibwe, n'okutoola ku Yerusalemu omusango ogw'obutemo bwe baakikoleramu. Musengwa Katonda omusana alitaagho ekire ku Lusozi Sioni ni ku boonaboona abaliba balwesololeizaaku. Ate obwire yaataagho omwosi n'okwaka okw'enimi edh'omuliro. Ekitiisa kya Katonda oyo kirimaamira ekibuga kyonakyona, kyakikuuma. Ekitiisa ekyo, omusana kirikingiriza ekibuga kyonakyona okukiwonia olwota, kyakifuula ekifo eky'okwewogomamu okuwona amaadhi ni kiwunga. Ka nhembere omugonzi wange, olwembo olugema ku isamba ly'emizabbibu. Omugonzi wange yali n'eisamba ery'emizabbibu ku lusozi olugimu einho. Yaalitoodha bukalamu era yaalirondalondamu amabaale agaalimu, yaalisimbamu emizabbibu egisingamu bulungi. Yaalizimbamu ekituuti ekirengererwaku, yaalisimamu n'ekikunhiro ky'omwenge gw'emizabbibu. Yaasuubira ati eisamba eryo liidha kubaza emizabbibu emirungi, aye lyabaza bwa gikaagha ng'oti gya mu nsiko. Mukagwa wange oyo mperaano akoba ati: “Kale ni, imwe abatyamye b'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya, mbasaba mutusalire omusango ghagati ghange n'eisamba lyange eryo ery'emizabbibu. Kiki ekindi kye nali n'okukolera eisamba lyange eryo, kye ntaalikolera? Lwaki bwe nasuubira eisamba eryo okubaza emizabbibu emirungi, ate lyabaza bwa gikaagha ng'oti gya mu nsiko? Mpegaano ka mbakobere kye nja okukolera eisamba lyange eryo: Nja kulitoolaku olukomera olulyezungulwire, mmenhegho n'ekigo ekirikuuma, ensolo dhiriire omwo era dhirityankirire. Ndidha kulizisa, emizabbibu balobe kugiwooleranga waire okugirimangamu. Mwidha kumeramu bwa nkandwa na mawa, era nja kulobera n'ebire okugwisanga amaadhi mu isamba eryo.” Isiraeli n'eisamba eryo ery'emizabbibu erya Musengwa Katonda Afuga Amagye; abantu b'omu Buyudaaya n'ekirime kye yasimba nga musangaavu. Yabasuubiramu okukola amazima, aye baakola bwa butemo. Yabasuubiramu okukola ebituufu, aye baakola bwa biriza bantu maziga! Mukagwireku imwe abagula endhu nga mwongereza ku dhe muli nadho, ni mugula n'enimiro okwongereza ku dhe muli nadho, okutuusa nga ghazira ghe mutaguze, olwo ensi mugibeemu mwenka. Mpuliire Musengwa Katonda Afuga Amagye ng'akoba ati: “Bwenebwene endhu kamaala dhirifuuka bifulukwa, endhu enkologho era edhiboneka obulungi dhirisigala ndhereere omuzira bantu. Eisamba ery'emizabbibu ery'eyiika eikumi, liidha kuvangamu bwa lita munaana edh'omwenge ogw'emizabbibu. Ate omusiri ogusigibwamu ekiibo ekiramba eky'ensigo, gwidha kukungulwangamu kaibo bwibo.” Bakagwireku abo abawuuna ku nkyo okunoonia eby'okunhwa ebitamiiza, ni banhwa omwenge okuzibya obwire okutuusa lwe gubatamiiza. Ebibinuko byaibwe bibaaku endingidi, entongooli, obugoma n'endere, era n'omwenge gw'emizabbibu. Aye tibalowooza ku ebyo Musengwa Katonda by'akola, waire okubifaaku naire. Kale abantu bange kye baliva ni batwalibwa mu bunhage, olw'obutaba na kumanha. Abakungu baibwe endhala eribaita, n'abantu baibwe boonaboona baafa olw'endiwo. Amagombe kye gava ni gabeeguguna, ni gaasamya omunwa okumira abakungu b'omu Yerusalemu aghalala n'eikuukuubira ery'abantu baamu, abaakiwowoiganirangamu nga basagamba. Buli muntu aliswazibwa, n'abo abeekuluntaza baliisibwa ghansi. Aye Musengwa Katonda Afuga Amagye agulumizibwa ng'asalira abantu mu mazima, era ayoleka obutukuvu bwe ng'akolera abantu mu butuufu. Entaama ento dhiririira mu bibuga nga bizise ng'oti n'edhiri kuliira mu byayiro, n'edho edhipiitibwa obupiitibwe ensavu era n'embuzi ento, dhoona dhirifuna omwo eisubi. Bakagwireku abo abaloba okuva ku kwonoona, obuguya bwaibwe ni bubasibiikirira ku kukola ebibi ng'oti n'emigugha bwe gisibiikirira ekigaali ekighaluzibwa. Bakoba bati: “Musengwa Katonda atere ayanguyeeku by'akola tusobole okubibona; Omutukuvu wa Isiraeli oyo akole mangu by'ategeka tusobole okubimanha.” Bakagwireku abo abafuulania ebintu, ekibi ni bakyeta ekirungi ate ekirungi ni bakyeta ekibi; enzikiiza ni bagyeta obutangaavu ate obutangaavu ni babweta enzikiiza; ekikaagha ni bakyeta ekidhuudhuula ate ekidhuudhuula ni bakyeta ekikaagha. Bakagwireku abo abeetwala okuba abagezi, ni beesuuta okuba abaidhi buli kintu. Bakagwireku abo abamanhifu einho mu kunhwa omwenge, abaziramu ntete kutabikatabika bya kunhwa bitamiiza. Beedheereza abantu abaliku emisango baabaleetera okugisinga olw'enguzi, aye abaziraku musango baaloba okubakolera ekituufu ekibagwaniire. Kale ni ng'omuliro bwe gumamula ebikaba, n'eisubi eikalu ni liya okuweekereragho, boona ebyo bye beesiga bwe birivunda, n'ebyo bye bakola byafuumuuka ng'oti nkungu; kuba baaloba amateeka ga Musengwa Katonda Afuga Amagye, baanhooma ekiragiro eky'Omutukuvu wa Isiraeli. Obusungu bwa Musengwa Katonda butumbukiire ku bantu be ng'oti muliro, era agalwire omukono gwe okubabonereza. Ensozi dhiidha kutengeeta, n'emirambo gy'abo abaitiibwa gisigale agho mu nguudo dh'ebibuga ng'oti bikaba. Aye waire ng'ebyo bimaze okubaagho, obusungu bwe bwidha kusigala nga bukaaligho. Era asigale ng'akaasitwire omukono gwe okubabonereza. Musengwa Katonda alikola akamanhiso okweta abamaghanga agali eghala. Alibafuuyira endeka baava ensi y'ekoma, baidha amangu geene ago nga balumuka embiro. Mu abo timulibaamu akoogha waire eyeekontola kugwa; timulibaamu awongera waire atenduka. Ensibiro edh'omu nkende dhaibwe tidhirirebera naire, waire obukosi bw'engaito dhaibwe okukutuka. Obusaale bwaibwe bwogi, n'obulaso bwaibwe bwonabwona babudhuumwire. Ebinuulo by'embalaasi dhaibwe bibbalangafu ng'oti mabaale, n'enkede edh'ebigaali byaibwe eby'omu lutalo dhirumuka ng'oti n'empewo eyeezungulula n'amaani. Bawologoma ng'oti mpologoma egemye ensolo y'eyiize, ng'eri kugikwekwebya okugitwala era nga ghazira asobola kugigitoolaku. Olunaku olwo bwe lulituuka, baliwologomera mu Isiraeli, ng'oti n'enhandha bw'ewolomboka. Omuntu bw'aliringirira ensi eyo, alibona nzikiiza na nnaku byonka, ng'ebire bikingiriiza omusana, enzikiiza yaidha. Mu mwaka kyabazinga Uzzia gwe yafiiramu, nabona Musengwa Katonda ng'atyaime ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, ekigungumavu era nga kya kitiisa. Era ng'ekivaalo kye eky'oku ngulu kyeyandhulwiza okubuna eisinzizo. Ghaigulu gha kyabazinga oyo, ghaali nga gheemereiregho ebitonde ebyetebwa serafimu, nga buli kirala kiri n'amaghagha mukaaga: abiri nga kigeeghembye mu maiso, abiri agandi kyageeghemba ku bigere, ate abiri agasigairegho kyagakozesa okuguluka. Buli kitonde kyali nga kiri kukoba kiinaakyo kiti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye mutukuvu, mutukuvu, mutukuvu. Ekitiisa kye kibunie ensi yoonayoona.” Amamiro gaabyo gaatengeesa emisingi egy'emiryango gy'eisinzizo, era eisinzizo lyaidhula omwosi. Naakoba nti: “Nkagwireku era nfiire nze, kuba kiisi kye ndhogera tiikirongoofu, era n'abantu be ndimu bye boogera tiibirongoofu. Aye ate nze mwene mboine Kyabazinga Musengwa Katonda Afuga Amagye.” Agho ekindi ku bitonde kyaguluka, kyaidha ye ndi nga kiri n'eryanda eririku omuliro, lye kyatoola ku alutaari nga kikozesa entooleso. Kyansiinha ku munwa n'eryanda eryo nga kikoba kiti: “Eryanda lino nga bwe likusiinhie ku munwa, omusango gukutooleibwaku, n'ebibi byo bisoniyiibwa.” Agho naawulira amamiro ga Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Naani ye nnaatuma? Naani anaaba omukwenda waife?” Naakoba nti: “Nze ndi ghano, tuma nze.” Yankoba ati: “Ja okobe abantu abo oti, ‘Okuwulira muliwulira, aye timuja kutegeera naire, n'okubona mulibona, aye timuja kwekalirisa naire.’ ” Era yankoba ati: “Kalangusa emyoyo gy'abantu bano, osembe n'amatu gaibwe, otulughaze n'amaiso gaibwe; kuba tomanha bwe babona n'amaiso gaibwe, ni bawulira na matu gaibwe, era ni bategeera na myoyo gyaibwe, ni bakyuka ni mbawonia.” Nze naabuuza nti: “Wo Musengwa Katonda, ekyo kiriba kityo kumala kiseera ki?” Yandhiramu ati: “Okutuusa ng'ebibuga bifuuse bifulukwa, nga tibikaalimu bantu babibaamu, n'amayumba nga tigakaalimu bantu, n'ensi ng'ezikiriire okuweekereragho. Nze Musengwa Katonda nditoola abantu naabatwala eghala einho, ebifulukwa byaba kamaala mu nsi eyo. Era ni bwe ghalisigalagho mu nsi eyo omuntu omulala omulala ku buli bantu eikumi, yeena alizikirizibwa kabiri, yaaba ng'oti n'ekikolo eky'omuti omukologho, ekisigalagho nga gutemeibwagho.” Ekikolo ekyo n'ekiba ensigo kwe gusibukira. Mu biseera Ahazi mutabane wa Yothamu era mwidhukulu wa Uzzia bye yafugiramu Buyudaaya, Rezini kyabazinga wa Siria, ni Peka mutabane wa Remalia era kyabazinga wa Isiraeli, baalumba Yerusalemu aye kyabalema okughangula. Kyabazinga wa Buyudaaya bwe yawulira nga Abasiria beeyimbye n'Abaefuraimu, agho mwene ghalala n'abantu be emyoyo gyabatengera ng'oti n'emiti egy'omu kibira bwe gitengeeta n'empewo. Musengwa Katonda yaakoba Isaia ati: “Ja ni mutabane wo Sheari Yashubu, ye kyabazinga Ahazi agho gha mweta oguleeta amaadhi okuva mu nsulo y'eitale eri ku ngira enene eja mu kifo ekyetebwa Ekyolezo. Omukobe oti, ‘Guma obe mwikaikamu, otatya era otawaamu maani. Obusungu obubitirivu obwa Rezini, n'obw'Abasiria, n'obwa Peka mutabane wa Remalia, buli ng'oti mwosi bwosi oguva ku buti obubiri obunioka. Siria ni Isiraeli ghalala ni kyabazinga waayo, bakusaliire olukwe, nga benda baidhe balumbe Buyudaaya bagitiisetiise bagighangule, era bateegho mutabane wa Tabeeli abe kyabazinga waayo. “‘Aye nze Musengwa Katonda nkoba nti ekyo tikiidha kubaagho, era tikiidha kutuukirira naire kuba Rezini afuga Siria yonka n'ekibuga kyayo ekikulu Damasiko. Ate mu myaka nkaaga n'etaanu, Isiraeli eriba yeekutwirekutwiremu nga tekaali ighanga irala. Ekibuga ekikulu ekya Isiraeli kiri Samaria, era Peka mutabane wa Remalia ni kyabazinga wa Isiraeli. “‘Bwe muliroba okwikiriza, timuligumiragho ni mukakasibwa.’” Agho Musengwa Katonda yaagheereza Ahazi obukwenda obundi ng'amukoba ati: “Saba Musengwa Katonda wo akughe akamanhiso, ka kabe nga kava ghansi e magombe oba nga kava ghaigulu mu igulu.” Aye Ahazi yairamu ati: “Tiidha kusaba kamanhiso, era tiidha kuleba Musengwa Katonda.” Agho Isaia yaakoba ati: “Mbeeni muwulire imwe baidhukulu ba Daudi. Imwe okukooya abantu ababaguminkiriza tikibamala, memale mwende okukooya ni Katonda wange? Kale ni Musengwa Katonda mwene ku lulwe alibagha akamanhiso, era ni kano: Omughala omwegha alitoola enda, yaazaala omwana omulenzi yaamutuuma eriina Emmanueli Omwana oyo gh'alituukira okwawulagho ekirungi n'ekibi, abantu baliba banhwa mata na kulya mudheenene gwa ndhuki, ng'eyo n'emere yaibwe. Era aliba akaali na kwawulagho kirungi na kibi, ng'ensi dha bakyabazinga ababiri ababatiisa dhaamala ira okusigala agho nga ndhereere. Musengwa Katonda alikuleetera iwe ebizibu, n'abantu bo, n'ab'endhu ya lata wo, nga tibibangaghooku okuva obwakyabazinga bwa Isiraeli lwe bweyawula ku bwa Buyudaaya. Kuba aja kubaleetera kyabazinga w'e Assiria. “Olunaku olwo bwe lulituuka, Musengwa Katonda alifuuwa endeka okweta Abamisiri baidhe ng'oti nsowera, nga baviira ku mwiga gw'e Misiri. Era alyeta n'Abassiria baidhe ng'oti ndhuki, nga baviira mu nsi yaibwe. Baliidha beeyugha mu biiko, ni mu ntanda edheeyatisa mu mbaale, ni mu bisaka byonabyona eby'amawa, ni mu byayiro byonabyona. “Olunaku olwo bwe lulituuka, Musengwa Katonda alibasala enviiri n'akamwano k'alipangisa okuva ere ng'osomoike omwiga Eufurate oyo nga ni kyabazinga w'e Assiria. Alibasalaku enviiri ku mitwe, n'ebirevu, n'obuviiri obw'oku mibiri gyaimwe. “Olunaku olwo bwe lulituuka, omuntu ni bw'aliba ng'asigaizaagho bwa nte ndala eyonsa ento, n'entaama ibiri bubiri, dhiriva amata mangi inho agamumala okunhwa. Bwenebwene kiisi aliba asigaire mu nsi eyo, alinhwanga amata era yaalyanga n'omudheenene gw'endhuki. “Olunaku olwo bwe lulituuka, buli kifo aghaabanga emizabbibu olukumi (1,000), nga buli mulala gujaamu ebitundu bya feeza lukumi, ghalizika ghaameragho nkandwa na mawa. Abantu baliidhanga omwo okuyiiga n'obulaso n'obusaale, kuba ensi eyo yoonayoona eriba eidhwire nkandwa na mawa. Obusozi bwonabwona abantu bwe baalimangaku buliba buzise na nkandwa na mawa, ng'omuntu atya n'okujaayo. Kiriba nga kifuuse kifo kya kusindikangamu nte na ntaama, dhije dhiriirenga omwo.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Toola ekipande ekinene okighandiikeku mu nhuguta enene, oti: OMUNHAGO OGW'AMANGU, OKUSWANKULA BYE BANHAGULWIRE Nze ndidha kutaagho Uria kabona ni Zekaria mutabane wa Yeberekia, babe abadhulizi bange abeesigwa, okukakasa ekyo.” Agho naaja naaba ni mukazi wange, yaatoola enda era yaazaala omwana mulenzi. Musengwa Katonda yankoba ati: “Mutuume eriina OMUNHAGO OGW'AMANGU, OKUSWANKULA BYE BANHAGULWIRE kuba omwana oyo aliba akaali na kwega kweta ati ‘Baaba’ oba ati ‘Maama’, ng'obukombe bw'e Damasiko n'ebintu byonabyona Samaria bye yanhaga, byamala ira okutwalibwa kyabazinga w'e Assiria.” Musengwa Katonda yaayogera ninze olundi kabiri. Yankoba ati: “Abantu bano nga bwe balobye amaadhi ag'akaiga Shiloa agakuuluula empola, aye ni basanhuka olwa Rezini ni Peka mutabane wa Remalia abaidhie okubabeera, kale ni bona eno, nze Musengwa Katonda nja kubaleetera amaadhi amangi ate ag'amaani agava mu mwiga Eufurate, oyo nga ni kyabazinga w'e Assiria n'abalwani be boonaboona. Amaadhi ago galiidha gaidhuza emyeta gy'amaadhi egy'omu Buyudaaya mwonamwona, gaakuuluulira ni ku mbali kwagyo. Galyeyongera okukuuluulira mu Buyudaaya, gaidhulamu mwonamwona okutuuka ni mu nkoto, gaidhuza n'ensi yoonayoona y'ekoma.” Katonda aba ghalala n'ife. Mwesoloze imwe amaghanga, aye balibatentena; mutege kutu imwe mwenamwena ab'omu nsi edh'eghala, mwetegeke okulwana, aye balibatentena; mwetegeke okulwana, aye balibatentena. Mukolere ghalala entegeka dhaimwe, aye tidhirituukirizibwa; mwisanie ku kye munaakola, aye tikiidha kutuukirira; kuba Katonda ali ghalala n'ife. Musengwa Katonda yandabula inho ng'ansikirira ndobe kujiiranga ku mpisa dha bantu bano. Yaakoba ati: “Iwe oteeyimbanga mu nkwe abantu bano dhe bakola, era ebyo bye batya iwe otabityanga naire, waire okuwaamu omwoyo. Mumanhe nga nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ndi mutukuvu. Ninze ye mube mutyenga era mumpenga ekitiisa. Ninze ekifo ekitukuvu mwe muliwonera. Aye ab'omu bwakyabazinga bwombi, obwa Isiraeli n'obwa Buyudaaya, nga kw'otaire n'abatyamye b'omu Yerusalemu, ndibafuukira eibaale kwe beekontola n'ekitimuguunha kwe beeguunha ni bagwa, era naabafuukira olutuula olubagemya. Bwenebwene bangi abalineeguunhaku ni bagwa, ni bategebwa olutuula ni lubagemya.” Imwe abeegeresebwa bange mugumire ku bye mbasikiriire era mukalangukire ku bye mbeegereisa. Ndidha kuteegerera Musengwa Katonda atubeere, waire nga mpegaano yeegisiisa ku bantu be. Oyo nze ye ndidha okusuubiriramu. Bona eno, Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye era atyama ku kityamo kye ku lusozi Sioni, yatutaagho nze n'abaana bange tube obumanhiso n'ebyamagero mu Isiraeli. Kale batabakobanga bati: “Mwebuuze ku basamize n'abalaguzi, abalira ng'oti binhonhi era aboogera obwama.” Timwidhi ng'abantu bagwaine kwebuuza ku Katonda waibwe? Ebigema ku balamu ate byebuuzibwa ku bafu? Mubairangamu muti: “Ka twekalangulire ku ebyo Musengwa Katonda bye yatusikirira ni bye yatwegeresa.” Bwenebwene abo abatajiira ku ebyo nga bwe biri, tibalikyesa bwire nga bakaali kufa. Era baidha kuyengeeteranga mu nsi nga beeraliikirivu inho, era nga balumwa endhala. Ng'endhala eri kubaluma, baidha kwesinwanga bakolime kyabazinga waibwe ni Katonda waibwe. Ni bwebaliringa ghaigulu batya, oba ni balinga ghansi ku itaka, tibalibona kintu kindi naire, okutoolaku enaku n'enzikiiza etiisa, egemye bedimudimu, era mu yeene eyo mwe balibabingira. Bazira ngeri ye baliwonamu lunaku lwa kabi olwo. Ebika bya Zebuluni n'ebya Nafutali eira byanhoomebwanga, aye ye bwidha ekiketezo ekyo kiriba kya kitiisa, okuviira irala ku Nhandha Eyaghagati okuja okutuuka e buvandhuba ng'osomoike Yorudani, n'okutuukira irala e Galilaaya abamaghanga agandi ye baba. Abantu abaabanga mu nzikiiza, baboine obutangaavu bungi; abo abaabanga mu nzikiiza eri bedimudimu ng'oti n'ey'e magombe, ekimulika kibaakiire. Oleeteire abantu okweyongera obungi mu ighanga, waabaleetera okweyongera okusangaala. Basagambira mu maiso go ng'oti bwe basagamba mu makungula, oba ng'oti n'abantu bwe basagamba nga bagabana omunhago. Kuba obatoireku obuzito obwabavunanga, waamenhamenha emiigo gye baabakubisanga ku mabega, waaghangula amaghanga agaatuntuzanga abantu bo, ng'oti ni bwe waghangula Abamidia. Engaito dh'abaisirukale abayoolooka okwidha okulumba, n'ebivaalo byaibwe bye bafuusefuuse mu musaayi, birifuulibwa nku byayokebwa omuliro. Kuba ife omwana atuzaaliirwa, omwana omulenzi atugheereibwa, aidha okubanga omufuzi waife. Aidha kwetebwanga “Omuwi w'Amagezi Eyeewuunhisa, Katonda ow'Obuyinza, Iseife aligho ebyanda n'ebyanda, Omulangira Aleeta Emiraala”. Obufuzi bwe bwidha kweyongeranga aghazira kukoma emiraala mu bwakyabazinga bwe gyeyongerenga aghazira kusalaku. Alifuga ng'omusika wa Daudi, obuyinza bwe nga bujiira ku kukola mazima na butuufu, okuva mpegaano n'okutuusa ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda Afuga Amagye aidha kutuukiriza ekyo. Musengwa Katonda yalabula baidhukulu ba Yakobo, yaasalira eighanga Isiraeli omusango. Abantu boonaboona ab'omu Isiraeli n'abatyamye b'omu Samaria balimanha. Buti beekuluntaza era beesaakiriza nga bakoba bati: “Ebizimbe by'amatoofaali bigwire, aye twidha kubizimbisa mabaale geene amabaadhe. Emiti emisikamore bagitemye, aye mu kifo kyagyo twidha kwizaagho mivule gyene.” Kale ni, Musengwa Katonda ky'aliva n'asiikuula abazigu ba Rezini, n'abaleetera okulumba Isiraeli. Abasiria baliva e buvandhuba n'Abafilisiti baava e bugwandhuba, baayasamya eminwa gyaibwe okumira Isiraeli. Aye waire ng'ebyo bimaze okubaagho, obusungu bwa Musengwa Katonda oyo bulisigala nga bukaaligho. Era alisigala ng'akaagalwire omukono gwe okubabonereza. Waire nga Musengwa Katonda Afuga Amagye yabonereza Abaisiraeli, aye era Abaisiraeli abo tibeeneniaku, waire okukyuka okwira y'ali. Kale ni, Musengwa Katonda oyo ky'aliva n'abonereza ensi Isiraeli ku lunaku lulala luti, ebe ng'oti n'ekitonde kye batemyeku omutwe n'omukira, oba ng'ekimera kye batemyeku ensaga n'emizi; omutwe ogwo nga n'abantu abakaire era ab'ebitiibwa, ate omukira nga n'abalanzi abeegeresa eby'obuguya. Abakulembeze ab'abantu bano babakiidhamya bukiidhamye, era baabaleetera okudaaliimira irala. Kale ni, Musengwa Katonda talireka abaana baibwe abaakaisuka kuwonagho, waire okusaasira banamwandu baibwe oba abaana baibwe bamulekwa; kuba abantu boonaboona tibatya Katonda, bakola ebibi era boogerayogera eby'ekisiru. Aye waire ng'ebyo bimaze okubaagho, obusungu bwe bwidha kusigala nga bukaaligho. Era asigale ng'akaagalwire omukono gwe okubabonereza. Ebyonoono by'abantu byokya ng'oti muliro, ogusaaniagho enkandwa n'amawa; ni gumamula ebibira, ni guvaamu ebire eby'omwosi ebiri ng'oti mpango, era ni gunioka nga guja ghaigulu. Olw'ekiruyi Musengwa Katonda Afuga Amagye ky'ali nakyo, ensi ekunaine omuliro, abantu baaba ng'oti n'enku dhe guli kwokya, ghaabulagho omuntu waire omulala ati asaasiraku muganda we n'aloba kumukola kabi. Abantu balinhakula buli ghantu mu nsi eyo aye nga tibamatira, era baalya buli kamere ke balyagaana ghano ni ghale aye nga tibaiguta. Balituuka n'okulya abaana abaibwe beene. Abamanasse n'Abaefuraimu balirwanagana beene na beene, ate baamala beeyimba okulwanisa ab'ekika kya Yuda. Aye waire ng'ebyo bimaze okubaagho, obusungu bwe bwidha kusigala nga bukaaligho. Era asigale ng'akaagalwire omukono gwe okubabonereza. Mukagwireku imwe abataagho amateeka agatakolera ku mazima, ni mutaagho ebighandiiko ebireetera abantu okutuntuzibwa. Mulemesa abanaku okusalirwa emisango mu mazima, mwalemya abaavu okukolerwa ebituufu bye bagwaniire, mwanhaga ebintu bya banamwandu, n'ebya bamulekwa mwabinhaagaana. Mulikola mutya ku lunaku Musengwa Katonda lw'alibabonerezaaku, n'abatuusaaku akabi akaliva mu nsi ey'eghala? Mulirumukira y'ani okubayamba? Era mulikweka gha obukombe bwaimwe? Muliba nga muzira kindi kya kukola okutoolaku okutwalibwa mu busibe, oba okwitibwa mu lutalo. Aye waire ng'ebyo bimaze okubaagho, obusungu bwe bwidha kusigala nga bukaaligho. Era asigale ng'akaagalwire omukono gwe okubabonereza. Musengwa Katonda yaakoba ati: “Assiria, n'omwigo gwe ngema nga nsungughaire, gwe nkozesa okubonereza abo be ndiku n'ekiruyi. Ndituma Assiria oyo okulumba eighanga eritantya, era naamulagira okulwanisa abantu abandeeteire okusungughala. Ndimutuma yaanhaga ebintu by'abantu abo, era yaabatyankirira ng'oti bityanka bya mu nguudo. Aye nze bye nhenda Assiria oyo akole, ti n'ebiri mu ntegeka dhe, era bizira mu bidhuubo bye naire. By'alowoozaaku n'okuzikiriza n'okusaaniagho amaghanga kamaala. Yeesuuta ati, ‘Kiisi muduumizi wa magye gange yeenayeena, aba kyabazinga mulamba. Naghangula ekibuga Kalino ng'oti ni bwe naghangula ekibuga Karikemishi, naaghangula ni Hamathi ng'oti ni bwe naghangula Arupadi, era naaghangula ni Samaria ng'oti ni bwe naghangula Damasiko. Era naghaguza naalumba ensi dha bakyabazinga edhisinza ebifaananie ebibaadhe ebikologho okusinga n'ebyo ebyali mu Yerusalemu ni mu Samaria. Nga bwe nazikiriza Samaria n'ebisinzibwa byamu ebitali Katonda, era ntyo bwe ndizikiriza Yerusalemu n'ebifaananie byamu ebisinzibwa.’ “Aye Musengwa Katonda akoba ati: ‘Bwe ndimala okukola ekyo kye ndi n'okukola ku Lusozi Sioni ni ku Yerusalemu, ndibonereza kyabazinga w'e Assiria olw'okwesuuta n'okwekuluntaza.’” Kyabazinga oyo yeesuuta ati, “Ebyo nze nabikola lwa maani gange, na lwa magezi gange, kuba ndi mugezigezi. Namala okutoolagho ensalosalo edh'amaghanga, naanhagulula eby'obukombe byago, naadhooga abantu baago, naabatoola ku bityamo eby'obwakyabazinga ng'oti nte nume etyankirira isubi. Nayagaana amaghanga nga gali ng'oti kisu kya nhonhi, naasoloza obukombe bwago ng'oti n'ali kusoloza amagi ge balese obwagho, nga ghazira na nhonhi epapazaaku ighagha kuntiisa, waire okwasamya omunwa n'ekyolya okunzindula.” Aye Musengwa Katonda akoba ati: “Empasa esobola okwesuuta eti n'esinga ole agitemesa? Oba, omusumeeni gusobola okwekuluntaliza ku muntu ali kugusaza? Ate oba oluga ti n'oluwuuba ole alugemye, oba omwigo okubbeeda omuntu atali kiti!” Kale ni, Musengwa Katonda Afuga Amagye alisindika obulwaire bwagoogombya abalwani ba kyabazinga w'Assiria abageedhu obukalamu, yaabaleetera okukyemuka mu mibiri ng'oti bwa muliro. Musengwa Katonda oyo eitaala lya Isiraeli aliba omuliro, Katonda oyo Omutukuvu wa Isiraeli yaaba enimi edh'omuliro; ogulyokya ni gusaaniagho mu lunaku olulala, abo boonaboona abali ng'oti n'amawa n'enkandwa. Musengwa Katonda alizikiriza ebibira ebyesiimisa Assiria, n'amasamba amagimu, ng'oti n'obulwaire namusiza bwe bugoogombya omuntu n'aweekereragho. Emiti egirisigalagho mu kibira ekyo giriba mitono inho, nga n'omwana omuto asobola okugibala. Mu kiseera ekyo, Abaisiraeli baidhukulu ba Yakobo abalisigalagho nga n'abawoniegho, baliba nga tibakeesiga ighanga eryo eryabaghangula, aye nga mu mazima beesiga Musengwa Katonda, Omutukuvu wa Isiraeli. Abatono abo abaliwonagho, baliira eri Katonda ow'amaani. Waire nga mpegaano Abaisiraeli bali kamaala ng'oti n'omusenho bwe guba ku mbali okw'enhandha, aye batono abaliwonagho ni baira. Katonda yasalagho bazikirizibwe, ng'ekyo n'ekibagwaniire. Bwenebwene Musengwa Katonda Afuga Amagye aja kuleeta okuzikirira mu ighanga lyonalyona, nga bwe yategeka okukola. Kale Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Imwe abantu bange ababa mu Sioni, mutatya Bassiria bwe babaswanhula era ni babakuba emiigo ng'Abamisiri bwe baakolanga kuba akaseera kasigaireyo katono inho, ndekere agho okubabonereza imwe, obusungu bwange mbwolekeze beene, mbazikirize. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ndibakuba abo naababonereza nga bwe naitira Abamidia ku lubaale lw'e Orebu. Ndiita Abassiria abo nga bwe naitira Abamisiri mu nhandha. Olunaku olwo bwe lulituuka, imwe ndibatoola mu buyinza bw'Abassiria, naabatwikula n'obuzito bwe baabatwikanga, naazikiriza ebikoligo ebibali ku mabega.” Omuzigu atuuse mu kibuga Ayi, yaabitira mu Miguroni, era ebintu bye yaabitereka e Mikamashi. Bamaze okubita aghaingirirwa, baaja baasula e Geba. Ab'omu kibuga Rama bali kudhugumira olw'okutya, ab'omu kibuga kya kyabazinga Saulo eky'e Gibea balumwike. Mwasiikane imwe ab'e Gallimu! Muntegere kutu imwe ab'e Laisha! Mundhiremu imwe ab'e Anathothi! Ab'e Madumena balumwike, n'ab'e Gebimu bali kunoonia ye banaalumukira okuwona. Olwaleero omuzigu aidha kuba e Nobu, ali kwesoomera Olusozi Sioni nga yeesumba ekibuga Yerusalemu. Bona eno, Musengwa Katonda Afuga Amagye alibaghanulayo ng'oti n'olusaga olutemeibwa ku muti ni lugwa. Abaleeyi abaawaiguka alibasuula ghansi, n'abeetwala okuba aba ghaigulu yaabaisa. Musengwa Katonda alibatema n'empasa ng'oti n'atema emiti mu kibira ghagati, n'agwisa n'emiti emirungi egy'e Lebanoni. Ng'olusaga bwe lusibukira ku kikonge ky'omuti ogutemeibwa, ni mu baidhukulu ba Yesse mutyo bwe mulisimukamu kyabazinga. Omwoyo gwa Musengwa Katonda gulimubaaku, gwamugha amagezi n'okutegeera, era gwamulamba yaafuna amaani, agalimusobozesa okumanha Musengwa Katonda. Era aidha kusanhukiranga mu kutya Musengwa Katonda. Taasalenga misango ng'ajiira ku by'abona obubone oba ku by'awulira obuwulire. Aye aidha kusalanga emisango gy'abaavu mu butuufu, era akolerenga abaziraku bwogereso ebyo bye bagwaniire okukolerwa. Aliragira bulagire, abantu mu nsi baabonerezebwa, era ababi baitibwa. Aidha kufuganga mu butuufu ni mu bwesigwa. Emisege n'entaama ento biidha kubanga ghalala mu miraala, empala n'embuzi ento birambaalenga ghalala, n'empologoma ento ebenga ghalala n'ente empiite, omwana omuto nga n'ali kubyaya. Ente n'ebisolo ebikambwe binaaliranga ghalala, n'abaana baabyo baalambaalanga ghalala. N'empologoma dhinaalyanga isubi ng'oti nte. Omwana akaayonka aidha kuzaanhiranga ku kiina eky'omusota ogw'obusagwa, n'omwana ye baakaziza amabeere aidha kutanga omukono mu kiina omuli ekiyiri. Ku Sioni olusozi lwa Katonda olutukuvu, tikulibaaku kintu kizikiriza kiinaakyo waire okukituusaaku obulumi; kuba ensi eriidhula okumanha Musengwa Katonda, ng'oti n'enhandha bw'eidhula amaadhi. Olunaku lwidha kutuuka, oyo asimuka mu Yesse abe akamanhiso eri amaghanga. Amaghanga ago galyesolokeza gh'ali, era ekifo mw'alifugira kiriba kya kitiisa. Olunaku olwo bwe lulituuka, Musengwa Katonda aliiramu okukozesa obuyinza bwe, yaiza abantu be abaliba bawoniegho, yaabatoola mu Assiria, ni mu Misiri, ni mu Pathirosi, ni mu Ethiopia, ni mu Elamu, ni mu Shinari, ni mu Hamathi, ni mu biketezo eby'oku nhandha. Musengwa Katonda alighanikira amaghanga bendera, yaagamanhisa nga bw'ali kusoloza abantu abaabingibwa mu Isiraeli ni mu Buyudaaya, abatoole eyo ye baabasansaaniza mu ndhuyi eina edh'ensi. Ensaalwa ya Isiraeli eriwaagho, n'abazigu ba Buyudaaya baazikirizibwa; obwakyabazinga bwa Isiraeli tibuligemerwa nsaalwa bwakyabazinga bwa Buyudaaya, era Abayudaaya tibalikiriga Baisiraeli. Balyeyimba ghalala baalumba Abafilisiti e bugwandhuba, era baaja baanhagulula abantu b'e buvandhuba. Balighangula Abaedomu n'Abamoabu, n'Abammoni boona balibagondera. Musengwa Katonda alikozesa empewo ye ebabula yaakaza ekikono ky'enhandha y'e Misiri; era yaasonka omukono gwe ku mwiga Eufurate, yaagwawulamu obwiga musanvu, abantu bwe basobola okusomoka nga tibabozeeku naire. Ghalibaagho oluguudo abantu be Abaisiraeli abaliwonagho mwe balibita nga bava mu Assiria, ng'oti ni bwe ghaaligho oluguudo Abaisiraeli mwe baabita nga bava mu Misiri. Olunaku olwo bwerulituuka, abantu balyemba bati: “Wo Musengwa Katonda, nze ndidha kukusiimanga. Waire nga wali onsungughaliire, obusungu bwo bwamala bwawaagho, wangumya. Bona, Musengwa Katonda n'omulokozi wange; ndidha kumwesiganga nga ghazira kye ntya. Musengwa Katonda oyo n'amaani gange, oyo n'olwembo lwange, era n'omulokozi wange. Ng'amaadhi amalungi bwe gasanhusa abali endiwo, n'abantu ba Katonda batyo bwe basagamba nga Katonda abalokoire.” Ku lunaku olwo mulikoba muti: “Musiime Musengwa Katonda, mumusaake. Mumanhise amaghanga goonagoona by'akola, mubakobere nga bw'ali omukologho. Mwembe nga musaaka Musengwa Katonda olw'eby'amaani by'akoze, mubimanhise ensi yoonayoona. Mwembe mukube n'emizira imwe abatyamye b'omu Sioni, kuba Katonda oyo Omutukuvu wa Isiraeli mukologho era aba ghalala n'imwe abantu be.” Buno n'obukwenda obugema ku Babiloni, Isaia mutabane wa Amozi bwe yafuna mu kubonekerwa. “Mughanike bendera ey'olutalo ku lusozi oluziraku isubi naire. Mukaabuke mwete abaisirukale, mubaghemye n'emikono baje ku miryango gy'ekibuga ekirimu abakungu, bakirumbe bakingire. Nze Musengwa Katonda mwene ninze ndagiire abalonde bange, abalwani bange abo ab'amaani mbeese okubonereza abo be nsungughaliire.” Muwulire akasasamalo akali ku lusozi ng'oti n'amamiro ag'olukunkumuli lw'abantu. Muwulire okwasiikana okw'obwakyabazinga, okwasiikana okw'amaghanga agali kwesoloza. Musengwa Katonda Afuga Amagye ali kusoloza eigye okulwana olutalo. Bava mu maghanga ag'eghala ere ensi y'ekanga. Musengwa Katonda ali kwidha n'obusungu okuzikiriza ensi yoonayoona. Muwowoole amaziga kuba olunaku lwa Musengwa Katonda luli kumpi; olunaku oyo Aghanga Ebintu Byonabyona lw'alireeteraku okuzikirira. Emikono egya buli muntu girinafugha, abantu boonaboona emyoyo gyabatekemuka. Abantu baliidhula okutya baaba n'obulumi, ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala. Baliringaganaku mu kutya, nga buli muntu ensoni dhimugemye. Bona, olunaku lwa Musengwa Katonda luli kwidha! Ku lunaku olwo aliraga ekiruyi n'obusungu obubitiriire, yaaleka ensi ng'eri bwa bifulukwa byereere era yaasaaniagho abakozi b'ebibi boonaboona mu nsi. Emuunienie edha buli nsambo ku igulu dhirirekera agho okwaka, endhuba yaagema enzikiiza ng'eri kuvaayo, n'omwezi gwaloba kwaka. Musengwa Katonda akoba ati: “Ndisindika ekibamba ku nsi, naabonereza abantu olw'ebibi byaibwe. Ndiisa ghansi abo abeetwala okuba aba ghaigulu, naabonereza abo abeekuluntaza n'abakola ebikolwa eby'obukambwe. Abo abaliwonagho ndibafuula ba mughendo okusinga zaabu omukenenule; bwenebwene baliba ba ibula okusinga ni zaabu omulungi ow'e Ofiri. Ku lunaku nze Musengwa Katonda Afuga Amagye lwe ndiragiraku obusungu obubitirivu, ndidhugumiza eigulu, n'ensi yaaseetuka okuva mu kifo kyayo. Olunaku olwo bwe lulituuka, abasenze abaliba mu Babiloni balirumuka okwirayo ewaibwe, ng'oti n'empuli dhe bali kuyiiga, era baasansaana ng'oti n'entaama edhiziraku mwayi, buli muntu yaira mu bantu be. Kiisi ye baligwikiriza alifumitibwa, na kiisi ye baligemyaku aliitibwa n'empiima. Abaana baibwe abaghere balibakuba ghansi, baabamanhiangula okutuusa okufa, nga balingiriire bulingirire. Endhu dhaibwe balidhinhagululamu ebintu, ni bakazi baibwe baabagema baabakaka.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, nja kubaghendulira Abamedi abatafa ku feeza waire okusendebwasendebwa ni zaabu, baidhe babalumbe babalwanise. Balikozesa obulaso bwaibwe okutirimbula abaisuka, aghazira kusaasira baana bato, waire okusonigha abaana abaghere. Waire obwakyabazinga bwa Babilonia n'obusingamu okuba obw'ekitiisa era obweyagaza inho abantu baayo, nze Musengwa Katonda ndibuzikiriza ng'oti ni bwe nazikiriza Sodoma ni Gomorra. Tikiriiramu kabiri kubaamu bantu. Tighalibaagho Muwarabu asimbayo weema, waire okubaagho omwayi ayayirayo ebyayo bye. Ensolo edh'omu nsiko n'edhinaabanga eyo, n'endhu dhaabyo dhinaidhulanga ebintu ebirira. Era maaya dhinaabanga eyo, n'emisambwa gyakiniranga eyo. Empiti dhinaabwigukiranga mu minaala gyayo, n'ebibe byaboigokeranga mu ndhu dhaayo enkalamu. Ekiseera kya Babiloni eky'enkomerero kituuse! Enaku dhaakyo dhinaatera okuwaaku!” Musengwa Katonda aliiramu okugemerwa Abaisiraeli ekivunika, yaabalonda kabiri okuba abantu be. Era alibaizaayo mu nsi yaibwe, baaba omwo. N'abasenze baliidha baabeeyimbaku, baabanga ghalala ni baidhukulu ba Yakobo abo. Amaghanga kamaala galiyamba Abaisiraeli okwirayo mu nsi yaibwe, Musengwa Katonda ye yabagha. Era abamaghanga agandi balifuuka bairu ba Baisiraeli abo, baabagheerezanga. Olwo abo abaatwala Abaisiraeli nga banhage baaba nga bafuulibwa okuba abanhage ab'Abaisiraeli abo. Era Abaisiraeli abo balifuganga abo abaabatuntuzanga. Musengwa Katonda alireetera Abaisiraeli okuwona obulumi n'okudaazibwadaazibwa, n'emirimo egy'olukako gye baabakozesanga. Musengwa Katonda bw'alituukiriza ekyo, Abaisiraeli baliyeeyereza kyabazinga w'e Babilonia, nga bakoba bati: “Omufuzi kaabuluuku akomye, n'obukambwe bwe tibukaaligho! Musengwa Katonda atoiregho abafuzi ob'omwoyo ogw'ekyoniyoni, yaatoolagho obufuzi bwaibwe, abo abaatuntuzanga abantu n'obukambwe aghazira kusalaku, ni bafuganga amaghanga n'ekiruyi, nga bagakiriga akadeeberero. Ensi yoonayoona mpegaano efunie obugheereso era etereire, abantu bali mu kusagamba na mu kwemba. Emiti emisipuressi gisagambya olw'okugwa kwo iwe kyabazinga w'e Babilonia, n'emivule gy'e Lebanoni gyakoba giti, ‘Kasookanga agwa tighakaaligho atutema!’ Abali e magombe bagugumwike okukusangaaza ng'otuuseeyo. Bali kusiikuula bale boonaboona abaliyo abaali abafuzi ku nsi, baidhe okukulamusa. Boonaboona abaali bakyabazinga basitwike ku bityamo byaibwe eby'obwakyabazinga. Boonaboona balyogera baakukoba bati, ‘Leero weena amaani gakuwoire, waafuuka munafu ng'oti niife, waatufaananira irala? Ebitiibwa byo n'enhembo dhe baakwemberanga ku ntongooli, byonabyona babiisiisa e magombe. Enhengere buti n'edhifuuse omufaliso gw'osulaku, era dhaafuuka emyebwiko gye weebwika.’ Iwe emuunienie eyaka einho ku nkyo, oghanwike ku igulu waagwa! Iwe eyaghangulanga amaghanga, buti osuuliibwa ku itaka! Wakobanga mule oti, ‘Ndidha kuniina mu igulu nte eyo ekityamo kyange eky'obwakyabazinga ere ghaigulu gh'emuunienie dha Katonda. Ndidha kutyama ku lusozi emisambwa lwe gyesolokezaaku, eyo eghala ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ndidha kuniina neeruupe okubisa n'ebire, mbeere irala ng'oti n'ole Ali Ghaigulu Yeene.’ Aye mperaano bakwisiisa e magombe, ere ghansi ku ntobo yeene ey'olwina. Abanaakubonanga ng'oli eyo baidha kukulingiriranga obutatemya, nga beebuuza bati, ‘Bwenebwene ono n'omusaadha ole eyayuuguumyanga ensi era n'adhugumizanga buli bwakyabazinga? Bwenebwene n'ole eyazikirizanga ebibuga, n'ensi n'agifuula eirungu, era ataalekulanga basibe kwirayo waibwe?’ Bakyabazinga boonaboona ab'ensi baziikibwa mu bitiibwa, buli kyabazinga mu magombe agage geene. Aye iwe bakuswire bw'ere amagombe go ye gatali, ng'oti n'omwana avaamu ng'akaabulaku, ekintu abantu kye batenda naire. Bakubunzeeku emirambo gy'abo abaitiirwa mu lutalo, baakusuula ghalala nagyo mu lwina olw'amabaale, waafuuka omulambo gwe batyankirira n'ebigere. Nga bwe wazikiriza ensi yo n'oita abantu bo, toliziikibwa ng'oti ni bakyabazinga baino. Eizaire lyo eikozi ly'ebibi ligwananga lyaweekereragho lyaloba kwidhukirwa. Mukole mwite abaana ba kyabazinga oyo olw'ebibi bya badhaadha baibwe, balobe kusituka kutoola nsi efuuke yaibwe, na kugiidhuza yoonayoona bibuga.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Ndirumba Babiloni naakizikiriza kyerabirwa n'okwerabirwa, ghaabulagho awonagho k'abe omwana oba omwidhukulu. Nze Musengwa Katonda ntyo bwe nkobye. Ndikifuula ekifo ekibaamu obw'ebiwigulu n'ebidiba by'amaadhi, era ndikyeya n'olweyo oluzikiriza. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ntyo bwe nkobye.” Musengwa Katonda Afuga Amagye yeerayiriire ati: “Bwenebwene nga bwe ntegeike okukola, era bwe kiidha okuba; nga bwe nsazeegho, era bwe kiidha okukolebwa. Ndizikiriza Abassiria mu nsi yange, naabatyankirira n'ebigere ku nsozi dhange. Nditoola ku bantu bange ekikoligo eky'Abassiria abo, naabatwikula ebizito bye baabatwikanga. Ekyo kye ntegekeire ensi, era buti mmaze okugalula omukono gwange, nja kubonereza amaghanga goonagoona.” Musengwa Katonda Afuga Amagye ekyo ky'ategeike, era ghazira asobola kukirobera. Buti amaze okugalula omukono gwe okubonereza, era ghazira asobola kugwizaayo. Buno n'obukwenda obwalangibwa mu mwaka kyabazinga Ahazi gwe yafiiramu. “Imwe Abafilisiti mwenamwena, mulobe kusanhuka inho waire ng'omwigo ogwabakuba mwenamwena gumenheike; kuba aghabairenga omusota ogwabuliidho, ghaidha kwiragho kiyiri. Era mu igi ly'ekiyiri mulivaamu omusota oguguluka ng'oti nhonhi. Musengwa Katonda aligha abaana ababeri ab'abanaku einho eky'okulya, n'abali mu bwetaavu baliba mu miraala. Aye imwe Abafilisiti Musengwa Katonda alibaisa endhala, n'abo abaliba bawoniegho boona alibaita n'obukambwe. Imwe Abafilisiti ababa mu bibuga, mulire amaziga! Imwe Abafilisiti mwenamwena, mutekemuke mutye! Enkungu eri ng'oti kire eri kuva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba; eryo nga n'eigye ly'abazigu eriziramu mulwani adhugumira waire omulala ati. Kale abakwenda b'eighanga ly'Abafilisiti abaliidha ye tuli tulibairamu tutya? Tulibairamu tuti, ‘Musengwa Katonda yataagho Sioni, era mu Sioni omwo abantu be abadaazibwadaazibwa mwe balirumukira.’ ” Buno n'obukwenda obugema ku Moabu. Ebibuga Ari ni Kiri ebya Moabu babizikiriiza mu bwire bulala buti byafuuka bifunfugu, era ensi Moabu yaawolongera. Abantu b'e Diboni baniinieniinie, baaja mu bifo ebigulumivu bye basinzizaamu ku busozi, baalirira eyo amaziga. Abamoabu bali kuwowoola amaziga olw'ebibuga Nebo ni Medeba. Basazeeku enviiri ku mitwe gyaibwe baadhimaliriraku ng'oti mpaata, baasalaku n'ebirevu okwoleka nga bwe bali mu nnaku. Abantu boonaboona mu nguudo bavaire kutiya olw'enaku; n'abali ghaigulu ku ndhu ni mu mpya edh'ekibuga bali kumagaza maziga meereere nga bawowoola. Ab'omu Heshiboni n'ab'omu Eleale bali kukuba bwa mpungu, era amamiro gaibwe gawulikika okutuukira irala e Yahazi. Abaisirukale ba Moabu bali kulira nga baasiikana, n'amaani gabawoiremu. Omwoyo guli kuunumira ensi Moabu. Abantu baayo balumukiire e Zoari ni mu Egulathi Shelishiya. Abandi baniinieniinie baaja e Luhithi nga bali kulira amaziga. N'abandi baagema engira ey'e Horonaimu, nga bali kuwowoola ebitaloodheka. Akaiga Nimurimu kakaze, eisubi ku mbali kwako liniaire, ghazira ito likaameraku naire, n'ebimera byonabyona biweekereiregho. Abantu bali kubitira mu kyetebwa Ekiiko ky'obuti obukulira ku mbali kw'omwiga, nga batwala ebintu byaibwe ebingi bye babaire nabyo ni bye baatereka. Ensi Moabu yoonayoona eidhwire kuwowoola maziga, era okuwowoola okwo kuwulikika okutuukira irala mu kibuga Egulaimu, era kwatuuka ni mu kibuga Beerelimu. Amaadhi g'e Diboni gaidhwire musaayi, aye era nze Musengwa Katonda ndireetayo n'akabi akandi ku bantu baayo: Empologoma dhirirya Abamoabu boonaboona abaliba basigairegho nga bawoniegho. Abantu b'e Moabu baatoola entaama ento okuva mu kibuga Sela ekiri mu irungu, baadhigheereza ng'ekirabo, eri oyo afuga mu Yerusalemu. Abamoabu abo buti bali ku kifo abantu ghe basomokera omwiga Arunoni. Bali kupapala nga baguluka ng'oti n'enhonhi dhe babinze mu kisu ni dhisansaana. Bali kukoba ab'omu Buyudaaya bati: “Mutughe ku magezi, mutukobere eky'okukola. Mukingirize akabi kalobe kututuukaku ng'oti n'omuti bwe gutaagho ekinsense mu kasana ghagati. Mutuleke twewogome mu kinsense ekyo. Ife tuli kunoonia bubudamo mutukweke aghantu ghe bataatubone. Mutuleke tusenge mu nsi yaimwe, mutuwonie oyo ali kwenda okutuzikiriza; kuba oyo atunhigiriza alituusa ekiseera yaavaagho, yaalekera agho okutuzikiriza. Oyo atutyankirira n'ebigere aliva mu nsi yaife. Olwo omuntu ow'oku lulyo lwa Daudi, alityama ku kityamo eky'obwakyabazinga, yaafuga abantu n'ekisa ng'abagonza obutalekera era nga tasaliriza. Aliba mwangu mu kukola ebituufu ng'akolera ku mazima.” Aye ab'omu Buyudaaya bakoba bati: “Twawulira ira okwekuluntaza kw'Abamoabu, n'okwebona bonka. Era twidhi nga bwe beetwala okuba aba ghaigulu nga beepankapanka. Aye ebyo bye beesaakiriza nabyo bya bwereere.” Abamoabu baliwowoola amaziga olw'okudaagadaaga okutakobeka, n'abantu boonaboona baawowoola ku lwa Moabu. Balirira nga baidhukiire emere enungi, ye baalyanga mu kibuga Kiriharesethi era balituuka n'okuwaamu eisuubi. Amasamba g'e Heshiboni gakaze, n'emizabbibu gy'e Sibima gyona gikaze, gye baakunhangamu omwenge ogwatamiizanga abafuzi b'amaghanga. Amasamba g'emizabbibu egyo nga gaja gaatuukira irala e Yezeri, gaava eyo gaatuuka ku irungu, era gaava eyo gaabitira ku luuyi olundi, gaatuuka ere ku Nhandha Eyomuunhu. Mpegaano ndi kulira olw'emizabbibu egy'e Yazeri era naalira n'emizabbibu egy'e Sibima; era ndi kumagaza amaziga olwa Heshiboni ni Eleale, kuba amakungula g'ebibala byaimwe gamiriibwa olutalo. Tighakaaligho muntu asanhukiraku mu masamba ago amagimu, waire okwemberaku enhembo mu mizabbibu, oba okwasiikaniramu. Ghazira akunha mizabbibu kugikolamu mwenge, era emizira gy'abakunhi ngikomiiza. Kyenva ni ngegenga olwa Moabu, era ni ndira enaku olwa Kiriheresi. Abamoabu beekooyeza bwereere okuja mu bifo ebigulumivu bye basinzizaamu, okusaba emisambwa gyaibwe. Ghazira kye baliganhulwamu naire. Obwo n'obukwenda obugema ku Moabu, Musengwa Katonda bwe yayogera. Aye mpegaano Musengwa Katonda akoba ati: “Mu myaka esatu gyonka, ebitiibwa bya Moabu biriba nga tibikaaligho. Ku bantu baakyo waire nga bangi batyo, batono bati n'abalisigalagho ate nga tibakaali na maani naire.” Buno n'obukwenda obugema ku Damasiko. Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, Damasiko kija kulekera agho okuba ekibuga, kifuuke bwa mmungo dha bifunfugu. Ebibuga by'e Aroeri biidha kusigala nga biziramu bantu ebyanda n'ebyanda. Biidha kubanga byayiro bya ntaama na mbuzi, dhibenga omwo nga ghazira adhitiisa naire. Ensi Isiraeli eriba nga tekaali na bifo bya kwewogomamu kwewonia bazigu, ni Damasiko nga tikikaali na bwakyabazinga. Abasiria abaliwonagho baliswala inho ng'oti n'Abaisiraeli. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ntyo bwe nkobye.” Musengwa Katonda era akoba ati: Olunaku olwo bwe lulituuka, ebitiibwa by'ensi Isiraeli birikendeera, era mu kifo ky'okukombaghala, eryavughala bwavughale. Isiraeli eriba ng'oti n'enimiro ye bakesiisaamu engaano, era eriba ng'oti n'eisamba ly'omu kiiko ky'e Refa, lye bamaze okukesaamu ni balondereramu ebikeseibwa okubimaliriramu. Abantu abalisigalagho mu Isiraeli baliba batono inho, ng'oti n'omuti omwoliva gwe banozeeku emyoliva, ni gusigazaaku ebiri oba esatu ghaigulu ku busanso bw'ensaga obusembayo, oba ni gusigazaaku ena oba etaanu ku nsaga dhaagwo edha ghansinsi. Nze Musengwa Katonda wa Isiraeli ntyo bwe nkobye. Olunaku olwo bwe lulituuka, abantu balita omwoyo ku Mutonzi waibwe, n'amaiso baagakyukiza eri oyo Omutukuvu wa Isiraeli. Balirekera agho okufangayo einho ku alutaari dhe beekolera beene n'engalo edhaibwe, era baalekera agho okwesiganga ebintu obuntu beene bye beekolera ka bibe ebifaananie bya Ashera omusambwa gwaibwe omukazi, oba alutaari edhiniokezebwaku obubbaani. Olunaku olwo bwe lulituuka, ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu biriba ng'oti n'ebifo by'Abahivi n'Abamori bye baalekulira obwagho ni bifuuka ebifulukwa, bwe baali nga bali kulumuka Abaisiraeli. Iwe Isiraeli weerabiire Katonda wo akuwonia, waamuvaaku oyo ali ng'oti lubaale mwe weewogoma. Oize mu kusimba nimiro dh'omala n'osengamu emisambwa. Aye ebisimbe ni bwe bimereragho ku lunaku lwene lw'obisimbye mu nimiro edho, ni byanizaagho enkyo ly'olunaku lw'obisimbiireku, era tighalibaagho bikungulwa naire, okutoolaku okugemwa obw'enaku n'okulumizibwa okutakoma. Ha, wulira abantu abangi nga bwe bali kuwolomboka! Bali kuwolomboka ng'oti nhandha! Ha, wulira empiriito y'amaghanga! Gali kuyoolooka ng'oti n'enhandha eri kwefuukuula! Amaghanga gali kuyoolooka ng'oti n'enhandha eri kwefuukuula. Aye Musengwa Katonda aligadhuuka budhuuke gaalumukagho. Galiba ng'oti bikaba ku lusozi empewo by'efuuwa, era ng'oti n'enkungu eri kwezungululira mu mpewo ey'amaani. Eigulo balireetagho okutya okungi, aye bulija okukya enkyo nga babuzeegho. Ebyo n'ebituuka ku abo abatutoolaku ebyaife, era ogwo n'omugabo gw'abo abanhagulula ensi yaife. Eruuyi ere ng'osomoike emiiga gy'e Ethiopia, eriyo ensi ewulirwamu okuziinhuuka ng'oti kwa maghagha ga nhonhi. Ensi eyo etuma abakwenda baidhire ku mwiga Kiyira, babitire ku maadhi mu maato agaakolebwa mu bitoogo, nga batumiibwa bati: “Muje mangumangu mu nsi yaimwe emiiga ye gyayawulamu, eighanga eryo ery'amaani era eighanguzi. Mutwale obukwenda eri abantu abaleeyi ab'emibiri emighegheevu, abatiibwa ensi yoonayoona. Mubakobe muti, ‘Imwe abantu mwenamwena abali mu nsi, mwekalirisenga mubone nga bendera esimbiibwa ku lusozi, era mutegenga kutu muwulire ng'eigwala lifuuye.’ Musengwa Katonda ankobye ati aliba mu kifo kye mw'aba, yaalingirira kisiriikiriza ng'oti n'olwota bwe lukunkunira mu kasana akali kwememula, era yaaba ng'oti n'omusulo ogutoonhera mu lwota olw'obwire mu biseera by'amakungula. Alizikiriza abalwani b'abantu abo nga bakaali na kulumba, ng'oti n'omuntu bwe yandiidhie ku muti ogumaze okumulisa ekimuli, nga gutaireku n'ebibala era nga biri na kwenga, aye nga bakaali bwa kubinoga, memale n'atema ensaga n'adhighanulayo yoonayoona ye dhaalandira. Emirambo gyaibwe baligireka agho okuliibwa enhonhi edh'oku nsozi n'ensolo edh'omu nsiko. Enhonhi dhirirya ku egyo mu biseera eby'endoboozi, n'ensolo dhaalya okwo mu biseera eby'ekiinhogogo.” Abantu abo abaleeyi ab'emibiri emighegheevu, abatiibwa ensi yoonayoona era beene nsi emiiga ye gyayawulamu, eighanga eryo ery'amaani era eighanguzi, ekiseera kiidha kutuuka baleetere Musengwa Katonda Afuga Amagye ebirabo, mu kifo kye bamusinzizaamu ku lusozi Sioni. Buno n'obukwenda obugema ku Misiri. Bona, Musengwa Katonda atyaime ku kire ekirumuka embiro, ali kukivuga ng'aja e Misiri. Ebisinzibwa ebitali Katonda eby'e Misiri bija kudhugumira mu maiso ge, n'Abamisiri emyoyo gija kubatekemuka. Musengwa Katonda akoba ati: “Ndisiikuula Abamisiri baalwanagana beene na beene, aboluganda baalwanagana beene na beene, ab'omuliiraano baalwanagana beene na beene, ebibuga byalwanagana buli kirala ni kiinaakyo, ni bakyabazinga baalwanagana buli mulala ni mwine. Ndivuyavuya entegeka dh'Abamisiri, naabaleetera okuwaamu amaani. Balyebuuza ku misambwa, ni ku balogo, ni ku balaguzi, ni ku b'amaghembe. Ndighaayo Abamisiri abo, naabataaku omufuzi omukakali kaabuluuku; kyabazinga omukambwe yaabafuga. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ntyo bwe nkobye.” Amaadhi ag'omwiga Kiyira galikendeera, omwiga ogwo gwaja nga guseenena okutuusa okukala. Emyala egigufukamu amaadhi giriwunha ekivundu, era gyaja nga giwaamu amaadhi okutuusa okukala, n'ebitoogo byaniala. Eisubi n'ebintu ebirimiibwa ku mbali kw'omwiga ogwo biriniala byafa, empewo yaabifuuwa ere. Ab'amalobo n'obutimba abavuba ebyenhandha mu mwiga ogwo, balinakughala baalira amaziga. Abalusi b'engoye empegheevu n'edha pamba, baliwaamu amaani beinhamira. Abakugu mu kuluka ni mu kukola ebintu ebindi balisoberwa, n'abo boonaboona abapangisibwa okukola emirimo baanakughala. Abakulembeze b'e Zoani baweereereimu irala amagezi; abawi ba kyabazinga ab'amagezi abo, amagezi ge bamugha ga kisiru, kuba bakana batya bwenebwene ni bamukoba bati mbu beene n'abaana abaasikira abawi b'amagezi ab'eira, era mbu n'abaana abaasikira ni bakyabazinga ab'eira? Iwe kyabazinga w'e Misiri, abagezi abo abakugha amagezi bali gha? Ka bakukobere omanhe, oba nga baidhi akabi ke ntegekeire Misiri nze Musengwa Katonda Afuga Amagye. Abakulembeze ab'e Zoani baafuuka basiru, n'ab'e Menfisi baabuzibwabuzibwa. Mu kifo ky'okukulembera ensi Misiri, bagireeteire kudaaliima budaaliime. Musengwa Katonda abaleeteire okugha abantu amagezi agabawubisawubisa, ekyo kyaleetera ab'omu Misiri okudaaliima mu byonabyona bye bakola, baaba ng'oti n'omutamiivu bw'atagalira mu biseseme bye mwene by'aseseime. Mpegaano mu Misiri timukaalimu muntu akola bigasa, k'abe mukulu oba muto, k'abe mukulembeze oba akulemberwa. Olunaku olwo bwe lulituuka, Abamisiri baliba bati inho ng'oti bakazi. Balitya era baadhugumira, bwe balibona nga Musengwa Katonda Afuga Amagye agalwire omukono okubabonereza. Eighanga Buyudaaya lirireeteranga Abamisiri okutya einho. Buli aliwuliranga nga balyogeraku alityanga inho, olw'akabi Musengwa Katonda Afuga Amagye k'ategeike okubakola. Olunaku olwo bwe lulituuka, abantu balyogera olulimi Olukanaani mu bibuga bya Misiri bitaanu, era baalayira mu liina lya Musengwa Katonda Afuga Amagye. Ekibuga ekindi ku ebyo balikyeta, Ekibuga ky'Endhuba. Olunaku olwo bwe lulituuka, mu nsi Misiri balizimbamu alutaari yaaba ya Musengwa Katonda, ni ku nsalosalo y'ensi eyo balimuzimbirayo empango ey'amabaale. Obwo buliba bumanhiso obwoleka nga Musengwa Katonda Afuga Amagye ali mu nsi Misiri. Era abantu bwe balimulirira nga bali kutuntuzibwa, alibatumira omuyambi yaabalwanirira era yaabawonia. Ku lunaku olwo Musengwa Katonda alyeyoleka mu Bamisiri, baamumanha, baamusinza nga baghaayo emisengo n'ebigheebwayo ebyokebwa. Balyeyama y'ali era baatuukiriza bye beeyamye. Musengwa Katonda alibonereza Abamisiri, aye ate b'abonereiza alimala yaabawonia. Balikyukira y'ali baamusaba, era yaawulira okusaba kwaibwe yaabawonia. Olunaku olwo bwe lulituuka, ghalibaagho oluguudo oluva mu Misiri okuja mu Assiria. Abassiria baliidhanga mu Misiri, n'Abamisiri baajanga mu Assiria, era Abamisiri n'Abassiria balisinzizanga ghalala Musengwa Katonda. Olunaku olwo bwe lulituuka, ensi Isiraeli, ni Misiri, ni Assiria, dhiryazayaza ekitiibwa era dhaagheesa ensi yoonayoona enkabi. Musengwa Katonda Afuga Amagye alidhigha enkabi ng'akoba ati: “Misiri eighanga lyange, ni Assiria nze mwene lye natonda, ni Isiraeli lye nalondamu okuba eryange, gagheebwenga enkabi.” Agho kyabazinga Sarugoni ow'e Assiria yaatuma omuduumizi w'eigye lye, yaidha yaalumba ekibuga Ashidodi era yaakigema. Mu kiseera kyene ekyo Musengwa Katonda yaakoba Isaia mutabane wa Amozi ati: “Ja otoolemu ekutiya y'ovaire, otoolemu n'engaito mu bigere.” Isaia yaakola atyo, yaatambula ng'ali madu era ng'azira ngaito mu bigere. Musengwa Katonda yaakoba ati: “Omugheereza wange Isaia amaze emyaka esatu ng'atambula madu, okwoleka ebirituuka ku b'e Misiri n'ab'e Ethiopia. Kale ni kyabazinga w'e Assiria yeena atyo bw'alitwala abanhage ab'e Misiri n'ab'e Ethiopia, abakulu n'abato, nga bali madu era nga bazira na ngaito mu bigere. Balija batyo nga n'obunhuma bwaibwe ti bughembe bwaku, ekyo kireetere Misiri okuswala. Abo abaali beesigulira ku Ethiopia okubabeera, n'abaali beenhumiriza mu Misiri, balisoberwa baawaamu n'eisuubi. Olunaku olwo bwe lulituuka, abantu ababa ku mbali kw'enhandha balikoba bati, ‘Oboine ekituuse ku be twesigulirangaku tuti balituwonia kyabazinga w'e Assiria? Kale obwo ife tuliwona tutya?’ ” Buno n'obukwenda obugema ku Babiloni. Ng'empewo eyeezungulula n'amaani bw'eidha ng'ebitira mu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, n'akabi katyo bwe kaliidha nga kava mu nsi etiisa. Mbonekeirwa akabi akaja okugwagho; mboine anhagulula ng'ali kunhagulula, naabona azikiriza ng'ali kuzikiriza. Iwe eigye ly'omu Elamu, ja olumbe, n'iwe eigye ly'e Media, ja ozingize omuzigu. Katonda aidha kumalagho okudaazibwadaazibwa kwonakwona Babiloni kw'aleeta. Obulumi bwe ndi nabwo bwenda kundhita bwite; ndi ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala. Obulumi tibunganha kubona waire okuwulira. Akazunguluze kangemye era ndi kudhugumira olw'okutya. Enzikiiza ey'eigulo ye mbaire neegomba etuuke, eri ku ntiisa butiise. Mbonekeirwa nga bategeike ekiiwulo, baayala ghansi engoye edh'okutyamaku, baatyama, baalya era baanhwa. Okuja okutemya n'okuzibula nga kirangiriirwa kiti: “Imwe abakulu b'abaisirukale, musituke, mutegeke engabo dhaimwe!” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Ja oteegho omukuumi, omukobe alangirire by'ali kubona. Bw'anaabona embalaasi edhiri eibiri eibiri nga buli ndala eriku ali kugivuga, n'abona n'endogoyi nga dhoona bali kudhivuga, era n'abona n'engamiya nga dhoona bali kudhivuga, yeekalirise bukalamu n'obwegendereza.” Agho omukuumi yaayasiikana ati: “Musengwa Katonda, nze mba ghano ku kituuti ekirengererwaku nga nkuuma omusana n'obwire.” Okuja okutemya n'okuzibula ng'embalaasi edhiri eibiri eibiri dhiri kwidha, nga buli ndala eriku ali kugivuga. Omukuumi yaayongeraku yaakoba ati: “Babiloni kigwire, Babiloni kigwire. N'ebifaananie bya bakatonda baakyo byona bigwire agho ghansi byamenhekamenheka.” Imwe abantu bange Abaisiraeli, mubairenga mumulungulwa era mwasensebwa ng'oti ngaano. Aye mpegaano mbakobera amawulire amalungi ge mpuliire okuva ye Musengwa Katonda wa Isiraeli, Afuga Amagye. Buno n'obukwenda obugema ku Edomu: Ghaligho omuntu ali ku lusozi Seiri, ali kundheta ati: “Omukuumi, nkobera obwire bwe bwabaire. Omukuumi, obwire bwakyeire butya?” Nze omukuumi naamwiramu nti: “Bwidha kukya, kabiri bwiremu buzibe. Bw'onaayenda okubuuza kabiri, onaira waabuuza.” Buno n'obukwenda obugema ku Buwarabu: Imwe abatambuze Abadedani mwidha kusulanga mu bisaka mu Buwarabu, mughenga amaadhi abo abali endiwo abaidha ye muli. Imwe abantu ab'e Tema, mughenga emere abali endhala abanoonia obubudamo. Kuba bali kulumuka empiima edhenda okubaita, bali kulumuka obusaale obudhuumwirwa mu bulaso, obwenda okubafumita. Bali kulumuka olutalo olwenda okubamalagho. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Mu mwaka mulala gwonka guti, ebitiibwa bya Kedari biriba nga tibikaaligho. Waire ng'abalasi b'obusaale Abakedari n'abasinga okuba abalwani ab'amaani, aye abalisigalagho baliba batono. Nze Musengwa Katonda wa Isiraeli, ntyo bwe nkobye.” Buno n'obukwenda obugema ku kyetebwa Ekiiko eky'Okubonekerwa. Kiki ekibatuuseeku ekibaniiniisa mwenamwena, ni muja ghaigulu ku busolya bw'endhu? Iwe ekibuga ekiidhwire okwasiikana, akeegugungo n'okusasamala, abantu bo abaitiibwa, tibaitiibwa mpiima waire okufiira mu lutalo. Abakulembeze bo boonaboona baalumuka, era abazigu baamala baabagema nga tibalasiisaaku kasaale waire akalala kati. Abazigu baagema abo boonaboona be baayagaana, waire nga baali balumwike nga batuuse ghala. Agho naakoba nti: “Muleke kuuningirira. Muje ere, mundeke nze ndire enaku yange, olw'abantu bange be nfiiriirwa. Mutadaaga na kunsaasira.” Kino kiseera kya kutya kungi, kutyankirirwa, na kusoberwa, ebyo nga Musengwa Katonda Afuga Amagye by'atutuusiisaaku mu Kiiko kino eky'Okubonekerwa. Ebimante by'ekibuga kyaife babiguumwireguumwire byagwa ghansi, abantu baakubira enduulu eyo mu nsozi nga benda babayambe. Abaisirukale b'omu nsi Elamu baidhira ku bigaali by'omu lutalo ni ku mbalaasi, nga bagemye obulaso n'obusaale. N'abaisirukale b'omu nsi Kiri baidha nga bagemye engabo. Ebiiko bya Buyudaaya ebisingamu bugimu byaidhula bwa bigaali bya mu lutalo. Abaisirukale ab'oku mbalaasi beesimba ku miryango gy'ekibuga Yerusalemu. Olwo obusobozi bwa Buyudaaya okwekuuma abazigu, bwaba nga tibukaaligho naire. Ebyo nga bimaze okubaagho, mwaja mwaleeta eby'okulwanisa okuva mu eyetebwa Endhu ey'Ekibira. Mwabona ng'ebituli biri kamaala bye baawomola mu kimante ky'oku kibuga Yerusalemu. Agho mwaleeta ghalala amaadhi g'omu kidiba ky'eifo, era mwabala endhu edhaali mu Yerusalemu dhoonadhoona, mwamenhaku edhindi okufunamu eby'okuzimbisa buli aghaawomolwa. Mwasima ekidiba mu kibuga, okukuumiramu amaadhi agava mu kidiba kire ekikaire. Aye timwafaayo ku Katonda eyategeka okuva eira ng'ebintu ebyo byakubaagho, era n'abireetera okubaagho. Era mu biseera ebyo, Musengwa Katonda Afuga Amagye, yali ali kubeeta mulire era mube mu nnaku, mumwe ku mitwe gyaimwe enviiri okudhimaliriraku ng'oti mpaata, era muvaale ekutiya. Aye mu kifo ky'okukola mutyo, imwe mwaira bwa mu masanhu na kusagamba, mwaita ente n'entaama, mwalya emamba era mwanhwa n'omwenge. Eno nga mukoba muti: “Ka tunhwe era tulye, kuba enkyo tuja kwefiira.” Musengwa Katonda Afuga Amagye yankoba ati: “Bwenebwene ekibi ekyo tija kukibasonigha okutuusa lwe mulifa.” Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye atyo bw'akoba. Musengwa Katonda Afuga Amagye, yankoba ati: “Ja eri Shebuna omughanika alabirira ekisaagaati kya kyabazinga, omukobe oti, ‘Weeyeta ki iwe? Era naani akwidhi weena, memale obwo otuuke n'okwesimira amagombe mu lubaale? Kale ni waire ng'oli w'amaani otya, Musengwa Katonda aliidha yaakugingulagho, yaakusuula ere bya ntaka. Bwenebwene alikusikambulasikambula, yaakukanhuugirira ere ng'oti mupiira, waagwa eyo mu nsi enene. Olifiira eyo, n'ebigaali byo eby'omu lutalo bye weesuuta nabyo byasigala eyo. Bwenebwene oswaza n'okuswaza ab'endhu ya musengwa wo. Musengwa Katonda alikutoola ku bukulu bw'oliku, yaakughanula mu kifo kyo ekya ghaigulu, yaakusuula ghansi.’ ” Musengwa Katonda yaakoba Shebuna ati: “Olunaku olwo bwe lulituuka, ndyeta omugheereza wange Eliakimu mutabane wa Hilikia, naamuvaaza ekivaalo kyo eky'obukulu bw'oliku, naamusiba n'olusibiro lwo, era naamugha n'obuyinza bw'obaire oli nabwo. Aliba ng'oti ni lata ow'abatyamye b'omu mu Yerusalemu era ow'Abayudaaya boonaboona. Ndimugha obuyinza bwonabwona obw'okulabirira eby'obwakyabazinga bwa Daudi. Ndimugha n'ebisimuluzo, nga bw'aba aigwiregho tighabaagho asobola kwigalagho, era nga bw'aba aigairegho tighabaagho asobola kwigulagho. Ndimuleetera okugumira mu kifo kye, ng'oti n'enkondo ye bakomereire n'eguma, era alireetera ab'endhu ya ise okuteebwamu ekinhagansi. “Aye ab'endhu ya ise abo balimutwika ebizibu byaibwe, byamuzitoogherera ng'oti n'enkaayi, n'ebikopo, n'ebikozesebwa ebindi ebighanikiibwa ku nkondo ni bigirengeedheraku.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Olunaku olwo bwerulituuka, enkondo ye baali bakomereire mu kifo kyayo n'eguma, erisimbukayo yaagwa. Era eyo n'eriba enkomerero y'ebyo byonabyona ebigighanikiibwaku.” Musengwa Katonda n'ayogeire. Buno n'obukwenda obugema ku Tiro. Muwowoole amaziga imwe ab'amaato g'e Tarushishi. Ekibuga kyaimwe Tiro bakizikiriiza, tighakaaligho ndhu oba kifo kya kwewogomamu. Amawulire ago gabatuuseeku nga gaviira mu nsi Kupuro. Musirike be kye, imwe ababa ku bukalu bw'enhandha imwe abasuubuzi b'e Sidoni. Mwatuma abakwenda nga babitira ku maadhi, baasaabala enhandha okuja okugula engaano y'e Misiri, eyakuzibwa omwiga Kiyira, baaja baasuubulagana n'amaghanga agandi. Oswaire iwe Sidoni! Enhandha ekwegaine n'amaadhi gaayo amangi, eti: “Nze tirumwangaku kuzaala, era tizaalangaku naire. Tikuzangaku mwana, k'abe mulenzi oba mughala.” Amawulire ag'okuzikirizibwa kwa Tiro bwe galituuka e Misiri, abaayo baliwaamu n'omwoyo. Muwowoole amaziga imwe abatyamye b'oku bukalu bw'enhandha, era mulumukire e Tarushishi. Bwenebwene kino n'ekibuga ky'e Tiro ekisangaavu ekyazimbibwa eira einho? Ekibuga ekyavangamu abantu ni baja okusenga mu biketezo eby'e ghala? Naani eyaleetera ebyo okutuuka ku Tiro ekibuga bakyabazinga mwe batyama, era ekibuga ekirimu abasuubuzi abakologho, abazira muntu wundi abasinga kuba na kitiibwa mu nsi? Musengwa Katonda Afuga Amagye n'eyaleetera ebyo okubaagho, asobole okumalagho okwekuluntaza kwaibwe, era aise ghansi abo abazira muntu wundi abasinga kuba na kitiibwa mu nsi. Imwe abatyamye b'e Tarushishi, mwidhule ensi ng'oti n'omwiga Kiyira bwe gwidhula ni gubanda n'okubanda. Buti tighakaaligho kibalobera, ensi yaimwe. Musengwa Katonda agololeire omukono gwe ku nhandha, yaayuuzayuuza obwakyabazinga bungi. Alagiire ebifo eby'okwewogomamu eby'e Kanaani babizikirize. Akobye ati: “Iwe ekibuga Sidoni, eisanhu lyo likomye, abantu bo bali kutuntuzibwa. Ni bwe banaalumukira e Kupuro, yoona tibalifunirayo miraala.” Baali Bababiloni abaafuula Tiro ekifo eky'ensolo edh'omu nsiko, se ti Bassiria. Baakizimbaku ebituuti ebirengererwaku, baakizingiza okukyezunguluza, baamenha endhu dhaamu, era baazikiriza byonabyona ebyakirimu. Muwowoole amaziga imwe ab'amaato g'e Tarushishi, kuba ebifo byaimwe eby'okwewogomamu babizikiriiza. Olunaku olwo bwe lulituuka, abantu balyerabira Tiro, okumala entangama ya myaka nsanvu, egiri ng'oti n'egya kyabazinga gy'amala ng'ali kufuga. Egyo bwe giriwaaku, Tiro kiriba ng'oti ni malaaya mu lwembo luno: “Iwe malaaya ye beerabira, gema entongooli, oje ng'otambulatambula mu kibuga. Ogikube bukalamu nga bw'oyemba olwembo olunhuma, memale olwo bakwidhukire.” Emyaka ensanvu bwe giriwaaku, Musengwa Katonda alireka Tiro kyaira ku bye kyakolanga eira. Kiriiramu kabiri okusuubulagana n'obwakyabazinga bwonabwona ku nsi. Ebirivanga mu kusuubula kwakyo, balibighangayo byaba bya Musengwa Katonda. Abantu abasinza Musengwa Katonda balibikozesanga okugula emere n'engoye bye beetaaga, mu kifo ky'okubitereka ni byebunga obwa agho. Bona, Musengwa Katonda alyonoonayonoona ensi eno yaagireka ng'eri bw'agho etyo aligifunhafunha yaaleetera abagibaamu okusansaana. Kiisi muntu alibisibwa mu nsambo n'endala: abantu babuliidho ni bakabona, abairu ni basengwa baibwe, abaguzi n'abatunzi, abawola n'abo ababeewolaku, ababandha n'abo ababandhibwa. Musengwa Katonda alyonoonayonoona ensi yaagimalamu buli kantu. Atyo bw'akobye era taliroba kukituukiriza. Ensi ewolongeire n'ebigiriku byayongobera; eitaka likaze n'ebiririku byaniala. Ebiri ghaigulu ku igulu n'ebiri ghansi ku itaka byonabyona bifafaagaine. Abantu boonoine ensi nga bava ku mateeka ga Musengwa Katonda, baadheemera ebiragiro bye, era baamenha endagaano ye etawaagho. Musengwa Katonda kyaviire n'akolimira ensi, abantu baayo yaabasingisa omusango era yaabazikiriza mu bungi. Abasigairegho baaba nga bali bwa batono bati. Emizabbibu giniaire, omwenge gw'emizabbibu gwakendeera. Abantu boonaboona abaalinga abasangaavu, buti bali bwa mu nnaku. Abaakolanga ebinhumo nga bakubiraku obugoma, baalekera. Abaakubanga emizira baazima, n'abaakubanga endingidi tibakaadhikuba. Baakomya ira okunhwa omwenge gw'emizabbibu, nga bemberaku enhembo. Abaagunhwanga mpegaano gubakaayira bukaayire. Ekibuga kitabangwiketabangwike, buli muntu yeigaliza mumwe ghalobe kubaagho amwingirira. Abantu baasiikanira bwa mu nguudo olw'okubulwa omwenge gw'emizabbibu. Amasanhu goonagoona gaamala okutuuka ghe gakoma, era okusagamba mu nsi kwamala okukomezebwa. Ekibuga kisigaire agho kityo, nga kiri bwa bifulukwa byereere. Emiryango gyakyo bagikubyekubye, baagireka nga gimenheikemenheike. Kityo bwe kiriba mu maghanga goonagoona ag'omu nsi. Kiriba ng'oti ni mu biseera eby'amakungula nga bamaze okukuba ebibala okuva ku miti emyoliva, n'okunoga emizabbibu egisembayo. Abo abaliba bawoniegho balyemba n'eisanhu lingi; abaliba ku luuyi olw'e bugwandhuba balisaaka ekitiisa kya Musengwa Katonda. Abo abaliba ku luuyi olw'e buvandhuba boona balimusaaka; n'abo abaliba mu biketezo eby'oku nhandha baamusaaka, oyo Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli. Tuliwulira enhembo okuva ensi y'ekoma nga dhisaaka ekitiisa ky'oyo Omutukuvu. Aye nze nkoba nti nga nkagwireku! Ndi kuseenena buseenene mwoyo era naagoogomba naawaagho. Abantu ab'enkwe baba bwa mukusalira banaibwe nkwe. Era enkwe dhaibwe dheeyongera bweyongere okuba embi. Imwe abantu b'oku nsi mumpulirise! Entiisa n'olwina n'omutego, bibateegereire. Ole alirumuka n'awona entiisa, aligwa mu lwina. Ate ole aligezaaku n'ava mu lwina, aligwa bwa ku mutego gwamugemya. Ebituli eby'oku igulu biigule, kale amaadhi galiyuyika okuva ku igulu, n'emisingi gy'ensi gyatengeeta. Ensi eryetema entanda, yaagabulukukamu, era yaatengeesebwa ebitaloodheka. Ensi eritagala ng'oti mutamiivu, yaayuuzibwayuuzibwa ng'oti ntindi. Ebibi byayo bigizitooghereire byagigwisa, era teja kwirayo kusituka. Ku lunaku olwo Musengwa Katonda alibonereza obuyinza bwonabwona obuli ghaigulu mu igulu, n'abafuzi abali ghansi ku nsi. Musengwa Katonda alibasolokeza ghalala mu lwina ng'oti basibe. Alibasibira mu ikomera, yaamala yaababonereza ng'ekiseera kituuse. Olwo omwezi guligema enzikiiza, n'endhuba yaaloba kwaka; kuba Musengwa Katonda Afuga Amagye n'aliba kyabazinga ku lusozi Sioni ni mu Yerusalemu. Era alyoleka ekitiisa kye eri abakulembeze b'abantu. Wo Musengwa Katonda wange, ndidha kukugulumizanga era nsaakenga eriina lyo. Kuba okoze ebyewuninkiriza, waatuukiriza n'obwesigwa n'amazima ebyo bye wategeka okukola okuva eira. Ebibuga obireeteire okufuuka emungo dh'ebimunku, waazikiriza ebifo byamu eby'okwewogomamu. Ebisaagaati eby'abazigu baife eby'obwakyabazinga tibikaaligho, era tibiriiramu kuzimbwa kabiri. Abantu b'omu maghanga ag'amaani baidha kukughanga ekitiisa; n'ebibuga by'amaghanga amakambwe biidha kukutyanga. Niiwe obulumukiro abanaku n'abaavu mwe bafunira obuyambi, niiwe ekifo mwe beewogoma okuwona kiwunga, era niiwe ekiwoleeze ekibakingiriza ni bawona olwota. Kuba obuluukuuli bw'abakambwe buli ng'oti n'amaadhi agalimu kiwunga bwe gasaamira ebimante, era bwaba ng'oti n'olwota bwe lumamula mu nsi enkalu. Aye iwe Musengwa Katonda osiriisa abazigu baife, waakomya okwasiikana kw'abakambwe abo, ng'oti n'ekire bwekiwoleezaaku ku lwota lw'omu kasana ghagati. Ku lusozi luno Sioni, Musengwa Katonda Afuga Amagye alifumbira amaghanga goonagoona embaga, ng'eriku emere esinga bulungi n'omwenge gw'emizabbibu ogusinga bulungi. Alizikiriza ku lusozi luno enaku egemye abantu mu maghanga goonagoona n'ebafundekeza. Musengwa Katonda alizikiriza okufa kwasaaniragho irala ebyanda n'ebyanda. Alyeya abantu be boonaboona amaziga, yaatoolagho n'okuswazibwa kwe baali nakwo mu nsi yoonayoona. Musengwa Katonda oyo mwene n'ayogeire. Ku lunaku olwo balikoba bati: “Mubone, Katonda waife wuuno. Tubairenga tumuteegerera okwidha okutuwonia. Ono ni Musengwa Katonda ye tubairenga tuteegerera, mpegaano ka tusangaale era tusagambe, kuba atulokoire.” Musengwa Katonda alikuuma olusozi luno Sioni, aye Abamoabu balityankirirwa ng'oti n'eisubi bwe balityankirira mu busa okukolamu ebigimusa. Balyandhuluza emikono gyaibwe ng'oti n'omuntu ali kwewuga mu maadhi, aye Musengwa Katonda alibamala amaani ago agabaleetera okwekuluntaza. Alizikiriza ebifo byaibwe eby'okwewogomamu n'ebimante byaibwe ebigulumivu, yaabigwisa ghansi ku itaka okutuukira irala mu nkungu. Ku lunaku olwo abantu balyemba olwembo luno mu Buyudaaya, bati: Ekibuga kyaife kigumu begulugulu. Katonda mwene n'eyakizimbaku ebimante ebigumu, era mwene n'akikuuma. Mwigulegho emiryango gyakyo, muleke abantu ab'eighanga eryesiga Katonda baingire, abantu abo abakola ebituufu. Wo Musengwa Katonda, abo abagumira ku iwe, obaleetera okuba mu miraala gyenegyene, kuba bakwesiga. Mwesigenga Musengwa Katonda ebyanda n'ebyanda, kuba Musengwa Katonda oyo ali ng'oti lubaale olwewogomwamu, aidha kubakuumanga ebyanda n'ebyanda. Abo abaali beetwala okuba aba ghaigulu abaisiisa ghansi, yaazikiriza ekibuga kyaibwe ekigumu, yaakigwisa ku itaka ghaasigala bwa nkungu. Mpegaano abaavu n'abanaku, n'abali kukityankirira n'ebigere byaibwe. Musengwa Katonda atereeza engira ey'abeesimbu; yaagyerula baabita nga ghazira kibatetegania. Wo Musengwa Katonda, ife tujiira ku ebyo by'oyenda, era titwerabira liina lyo; kuba mu eryo mwe tufunira bye twegomba. Omwoyo gwange gwegomba okuba aghalala n'iwe obwire, era nkunoonia obutakoogha. Kuba bw'osalira abantu emisango mu nsi, olwo beega okukola ebituufu. Ababi ni bw'obakolera ekisa, tibeega kukola bituufu. Ni mu nsi y'abantu abeesimbu mwona bakoleramu bwa bikyamu, baaloba kubona Musengwa Katonda nga bw'ali omukologho. Wo Musengwa Katonda, iwe ogalwire omukono gwo okubabonereza, aye era ekyo tibakibona naire. Kale iwe babonereze obaswaze nga bwe weesoomera okukola abazigu bo. Balage nga bw'olumirwa abantu bo. Wo Musengwa Katonda, iwe oidha kutugha tubenga mu miraala, kuba ni bye tukola byonabyona niiwe obireetera okutujiira obukalamu. Wo Musengwa Katonda waife, waire ng'abandi baatufugaku, aye niiwe wenka ye twidhi ng'Omufuzi waife. Abo buti bafu era tibaliiramu kabiri kuba balamu; abo buti mizimu buzimu egitaja kwiramu bulamu naire. Kuba wababonereza waabazikiriza, era tighalibaagho abaidhukira kabiri. Wo Musengwa Katonda, oleeteire eighanga lyaife okweyongeraku obunene, waagaziya ensalosalo dhaalyo dhoonadhoona, era ekyo kyayongera okukugheesa ekitiisa. Wo Musengwa Katonda, abantu bo bwe baali mu buzibu, baidha baakwagala y'oli; bwe wabakangaivula, baakusaba nga bakweghemba. Wo Musengwa Katonda, ng'omukazi ali enda bw'ayana ng'ali kulumwa ebisa by'omwana, ni yeegoniola ng'ebiseera bye eby'okuzaala bituuse, twena tutyo bwe twabanga mu maiso go. Twaba enda, twalumwa okuzaala, aye ghazira kye twazaala. Tuzira kya mugaso kye tufuniemu, waire okubaaku n'obughanguzi bwe tuleetera ensi yaife. Abantu bo abaafa baliba balamu kabiri, emibiri gyaibwe gyairamu obulamu. Abo boonaboona abalambaire e magombe, balisituka baayemba olw'eisanhu. Ng'amatondo g'omusulo gw'oku nkyo bwe galeetera ebimera ku nsi okwiramu okuboneka obulungi, ni Musengwa Katonda atyo bw'aliiza obulamu mu abo abaafa eira. Mwidhe imwe abantu bange, mwingire mu ndhu dhaimwe, mweigalize mwegise omwo okumala akaseera, okutuusa obusungu bwa Katonda lwe buliwaagho. Musengwa Katonda wuuyo ali kuva mu igulu y'aba, ng'aidha okubonereza abantu ku nsi olw'ebibi byaibwe. Abantu abaatemulwa mu ngiso balimanhibwa mu lwatu. Eitaka liriba tirikaasobola kugisa abo abaitibwa. Ku lunaku olwo, Musengwa Katonda alikozesa empiima ye enkalangufu enkologho era endhogi einho, yaabonereza ogusota ogwetebwa Leviathani, ogwezingulula ni gulumuka. Aliita ogusolo ogwo oguba mu nhandha. Ku lunaku olwo, Musengwa Katonda alikoba ati: “Mubone, eisamba lyange ery'emizabbibu eirungi. Mukole mulyembemu olwembo. Nze mwene ndirabirira, naalifukirira amaadhi buli kaseera. Era ndikuuma omusana n'obwire ghalobe kubaagho ekirituukaku okulyonoona. Mpegaano ndekeire agho okusungughalira eisamba eryo. Nguli gabaire mawa na nkandwa nga bye ndi n'okulwanisa, nandibibunziiza byonabyona, naabyokera ghalala. Aye oba nga abazigu b'abantu bange benda nze okubakuuma, baidhe batabagane ninze. Batyo bwe babe bakole: baidhe batabagane ninze.” Mu biseera ebiri kwidha, Abaisiraeli baidhukulu ba Yakobo balisimba emizi ng'oti muti, baamulisa ekimuli, era baataaku ebibala ebiidhuza ensi. Musengwa Katonda tiyabonereza inho bantu be Baisiraeli na bukambwe, ng'oti ni bwe yabonereza abazigu baibwe. Era tibaafiirwa bantu kamaala inho ng'oti n'abaabaitanga bwe baafiirwa. Musengwa Katonda yabonereza abantu be ng'abatwala mu bunhage. Yabakunguudhia n'empewo ye enkambwe eva e buvandhuba. Aye Abaisiraeli balisoniyibwa ebibi byaibwe, nga bamaze okumenhamenha alutaari dh'emisambwa n'okusekulasekula amabaale gaadho ni gafuuka ensaano. Era nga bamaze okukomya okuniokezanga obubbaani ku alutaari edho, era nga basaaniizaagho kiisi kamanhiso akooleka omusambwa omukazi Ashera. Ekibuga ekyabangaku ebimante ebigumu ebikyezungulwire, mpegaano kiri bifulukwa byereere, era kirekeibwa bwagho nga kyereere ng'oti irungu. Kifuuse kyayiro ensolo mwe dhiriira nga dhikooza amakaba g'emiti, era ni dhiwuumulira omwo. Ensaga dh'emiti gyamu bwe dhikala, abakazi badhikookola, baadhigherera ng'enku. Era ng'abantu abo bwe baziramu naire akategeera, Katonda eyabatonda talibasaasira waire okubagemerwa ekivunika. Ku lunaku olwo, Musengwa Katonda alisoloza abantu be Abaisiraeli, okuva ku mwiga Eufurate okutuuka ku kaiga ak'oku nsalosalo ni Misiri, ng'oti n'omuntu asensa engaano okuva mu biwusu. Ku lunaku olwo, eigwala lirivuga n'amaani, okweta Abaisiraeli boonaboona abaliba mu Assiria ni mu Misiri, baidha baasinza Musengwa Katonda ku lusozi olutukuvu mu Yerusalemu. Obwakyabazinga bwa Isiraeli bukagwireku, olw'abantu baamu okwekuluntaza n'okuba abatamiivu. Ekitiibwa kyaibwe kiri kuwaagho, ng'oti n'engule dh'ebimuli edhinialiire ku mitwe gy'abakulembeze baibwe, abatamiira ni bawaamu. Bona, Musengwa Katonda ali n'omuntu we ow'amaani aziramu ntete naire, eyeetegeike okubalumba n'amaani. Omuntu oyo ali ng'oti ni kiwunga namuzisa alimu n'omugozi; ali ng'oti ni kiwunga ow'amaani einho, era ng'oti n'amaadhi ag'omwidhuzo agataalaala ni gaidhula ensi. Okwekuluntaza okw'abakulembeze abatamiivu, alikutyankirira n'ebigere. Ekitiibwa ky'abakulembeze abo abatamiivu kiriwaagho mangu ng'oti n'ebibala by'emiti emitiini ebisookereza okwenga, abantu bye babona ni babinoga, era ni babirya amangu geene nga byakenga. Olunaku lwidha kutuuka, Musengwa Katonda Afuga Amagye mwene abe ng'oti n'engule y'ebimuli ey'ekitiisa, eri abantu be abaliwonagho. Aligha abalamuzi omwoyo ogw'okukolanga amazima, era yaagha abaisirukale amaani okukuumanga emiryango gy'ekibuga, okukiwonia okulumbwa abazigu. Bakabona n'abalanzi boona omwenge guboonoine, baatuuka n'okutagala olw'obutamiivu. Abalanzi tibakaategeera ebibalagibwa mu kubonekerwa, ni bakabona tibakaasala bukalamu nsonga dha bantu. Emeeza edhiba ghe batyama dhiidhula bwa biseseme, nga ghaziraghooku kifo kitukula naire. Bakoba bati: “Oyo yeena ayegeresa ani? Naani eyeetaaga ebyo by'ayegeresa? Koodhi aje ayegerese abato abaakava obw'oku mabeere! Aja yaayegeresa eisomo ku isomo, ekiragiro ku kiragiro, n'akanhiriri ku kanhiriri.” Aye oba nga tibenda kuwulira bye nkoba, Musengwa Katonda alibeegeresa ng'abita mu bantu abagwira aboogera olulimi olugwira. Yabakoba okughanga akaseera abo abakooye, bawuumulengaku baghegheere, aye baaloba okuwulira. Kale ni, Musengwa Katonda ky'aliva n'abeegeresa eisomo ku isomo, ekiragiro ku kiragiro, n'akanhiriri ku kanhiriri. Olwo baje ekyeinhumainhuma bagwe enume y'ekigwo, olutuula lubagemye babatwale nga basibe. Kale muwulire imwe abanhoomi abafuga abantu bano mu Yerusalemu. Musengwa Katonda akoba ati: “Mwesuuta mbu mwakola endagaano n'okufa, era mbu mwataagho entegeeragana ghagati ghaimwe n'amagombe. Era mukoba muti akabi namuzisa bwe kaliidha, imwe tikalibatuukaku, kuba obulimba n'obuguya bye mufiire obulumukiro bwaimwe obubawonia.” Kale ni, Musengwa Katonda Afuga Amagye kyava n'akoba ati: “Mubone, ndi kuta mu Sioni eibaale erikakasiibwa nga igumu, libe eibaale ery'omughendo ery'omusingi mu nsonda era likole omusingi omugumu begulugulu. Ndidha kulighandiikaku nti, ‘Okwikiriza okugumu era kubaamu n'obuguminkiriza.’ Okukola amazima n'okulifuuka olukoba olupima, ate obutuufu bwaba akagugha akatereeza ekisenge ekizimbibwa.” Kiwunga alimu omugozi alyeyaagho obuguya bwaimwe bwe mwesiga, amaadhi ag'omwidhuzo gaazikiriza ebyo bye mwesiguliraku. Olwo endagaano yaimwe ye mwakola n'okufa naagimenhagho, n'entegeeragana ye mwataagho ghagati ghaimwe n'amagombe naagisazaamu. Era akabi namuzisa bwe kaliidha, kalibaleka nga kabatenteinetenteine. Akabi ako buli lwe kalibitanga, kalibakubanga. Kalibitanga omusana n'obwire. Era buli bukwenda obulivanga ye Katonda, bulyongeranga kubaleetera kutya. Muliba ng'oti n'omuntu asula ku buliri obumpi bw'atasobola kwegololeraku, era nga n'omwebwiko gwona mumpi, ogutasobola kumubunia. Musengwa Katonda alisituka okulwana ng'oti bwe yakola ku lusozi Perazimu, era alisungughala ng'oti bwe yakola mu kiiko ky'e Gibeoni. Memale olwo yaakola omulimo gwe ogwo ogwewuunhisa ogutali gwabuliidho, era yaayoleka ebintu bye ebyo by'akola ebyewuninkiriza. Kale ni mulobe kunhoomerera kulabula kuno, tiikulwa ng'endhegere edhibasibye bongera bwa kudhinhwegula; kuba mpuliire nga Musengwa Katonda Afuga Amagye mumalirivu okusaaniagho ensi eno. Mutege amatu muwulire kye nkoba; mute omwoyo ku bye ndhogera. Omulimi ng'ali kutegeka enimiro ye okugisigamu, akola gwa kutegeka ogwo gwonka ekiseera kyonakyona aghazira kukoma? Ekiseera kyonakyona akimala ku kutoodha na kwandhala mu nimiro eyo kwonka aghazira kulekera? Bw'amala okutereeza eitaka obukalamu, tasigamu buwoowo buwoomesa iva, anetho ni kumino? Era tasiga ngaano ni sayiri mu nhiriri dhaabyo, ate ku mbibi y'enimiro n'asimbayo ebirime ebindi? Omulimi oyo amanha okukola omulimo gwe obukalamu, kuba Katonda we amwegeresa. Obuwoowo bw'anetho tibabusekula na kintu kye bamulungulisa ngaano, n'obuwoowo bwa kumino tibabuniiniaku kigaali kighaluzibwa mbalaasi. Aye obuwoowo obwo bwombi, babukubisa mwigo bwigo okubumulungula. Omuntu tamulungula ngaano ya migaati kadeeberero n'atuuka na kugitentena. Bw'aba ali kuginiiniaku ekigaali ekighaluzibwa embalaasi okugimulungula, agyegendereza yaaloba kumanhiangula mpeke. Amagezi ago goonagoona gava wa Musengwa Katonda Afuga Amagye. Oyo n'omuwi w'amagezi ataloodheka era n'omugezi ekibitiriire, atatuukikaku. Arieli, Arieli, okagwireku! Okagwireku iwe Yerusalemu ekibuga Daudi mwe yasimba weema dhe! Omwaka leka gwire ku gwinaagwo, era n'ogundi gutyo; era leka mukuze ebibinuko nga bwe biiraganwaku, memale mbabonereze. Abantu baliwowoola amaziga baanakughala, era ekibuga ekyo kiriba ng'oti alutaari yeene, nga kisaabaine omusaayi. Ndikisimbaku weema dhange okukyezunguluza, naakizingiza n'ebituuti ebirengererwaku, era naakibungaku emungo y'eitaka ey'okuniiniraku okukirwanisa. Yerusalemu kiriba ng'oti n'omuzimu ogwekakaba okwogera nga guli ghansi mu itaka; amamiro gaakyo galiwulikana ng'oti kaama bwama okuva eyo mu nkungu. “Aye iwe Yerusalemu, waire abazigu bo bali lukunkumuli, balifuumuulwa ng'oti nkungu, n'abalwani baibwe abakambwe olukunkumuli, baliba ng'oti bikaba empewo by'efuuwa ere. Ate amangu geene, mu kaseera buseera, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ndibalwanirira, nga nkozesa okutyabuka kw'olukuba okw'amaani, era nga ntengeesa ensi ni musisi. Era ndikozesa n'empewo eyeezungulula n'amaani, naakozesa n'enimi edh'omuliro oguzikiriza kiisi kiri mu ngira yaagwo. Agho amaghanga olukunkumuli agalwanisa Arieli ekibuga ky'alutaari ya Katonda, ni galumba ebifo byakyo eby'okwewogomamu era ni gakidaazadaaza, galiwaagho ng'oti kirooto bulooto, ng'oti n'ekintu ole kye yeefaanaaniriiza obwefaanaanirize mu bwire. Amaghanga ago olukunkumuli ageesoloza okulwanisa Olusozi Sioni, galiba ng'oti n'omuntu endhala y'eruma n'aloota ng'ali kulya, aye n'azuuka ng'ekaamuluma. Oba ng'oti n'ole ali n'endiwo, n'aloota ng'ali kunhwa, aye ate n'azuuka ng'akaali nayo era ng'emukaziiza gha mamiro.” Mwesirughaze mufuuke basirusiru! Mwetulughaze mufuuke batulu! Mutamiire nga timunhweire na ku mwenge! Mutagale nga timukombye ku kitamiiza naire! Musengwa Katonda abaleeteire okuwongera ng'oti n'abaja okutenduka endoolo enhingi einho. Imwe abalanzi, amaze okubaziba amaiso. N'imwe ababoni ababonekerwa, emitwe gyaimwe amaze okugighembaku. Amakulu goonagoona agali mu kubonekerwa, gabafuukiire ng'oti n'ekitabo kye basibyeku akamanhiso ekitasoboka kuwumbululwa naire. Bw'okitwalira ole aidhi okusoma, n'omukoba oti: “Nsomeraamuuku,” airamu ati: “Tisobola, kuba bakisibyeku akamanhiso, tikisoboka kuwumbululwa.” Bw'okitwalira ataidhi kusoma, n'omukoba oti: “Nsomeraamuuku,” airamu ati: “Tisobola kusoma.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Abantu bano baidha ye ndi bantaamu ekitiisa mu bibono bubono, aye ng'emyoyo gyaibwe gindi ghala. Ensinza ye bansinzaamu ejiira ku ndhegeresa na mateeka abantu bye bataagho, ni babigema obugeme mu mitwe gyaibwe ng'oti nkusu. Kale ni ndikola mu bantu bano ebyewuunhisa n'ebyewuninkiriza. Ndizikiriza amagezi g'abagezi, era naamaliragho irala okumanha okw'abeegerese.” Bakagwireku abo abagezaaku okukweka ku Musengwa Katonda entegeka dhaibwe, era bye bakola ni biba bya mu nzikiiza, nga bakoba bati: “Naani atubona? Era naani aidhi bye tukola?” Bafuulaniafuulania ebintu inho! Bwenebwene ole asobola okugeza omuwumbi ku itosi obutosi? Ekintu omuntu ky'akoze kisobola okukoba eyakikola kiti: “Ti niiwe eyankola?” Oba, ekiwumbe okukoba eyakiwumba kiti: “Totegeera naire?” Ekaabulayo akaseera katono, ekibaire ekibira ekizibirivu eky'e Lebanoni bakifuulemu enimiro edhigimusa ebirime, ate ebaire enimiro egimusa ebirime eiremu okuba ekibira. Ku lunaku olwo, abaasemba amatu baliwulira ng'ekitabo kiri kusomwa, n'amaiso g'abatulu ababaire mu nzikiiza etiisa einho, galimoga gaabona. Abawombeefu baliiramu kabiri okusagambiranga mu Musengwa Katonda, n'abaavu beesiimiranga mu Katonda oyo Omutukuvu wa Isiraeli. Abantu abakambwe balimalibwagho, abo abeekuluntaza baakomezebwa, n'abo boonaboona abanhumirwa okukola ebibi baazikirizibwa. Katonda alizikiriza abo abaghaayiriza banaibwe emisango gye batakoze, n'abo abayamba abaizi ab'emisango ni batabonerezebwa, era n'abo abaguya ni balemesa omutuufu okusalirwa omusango mu mazima. Musengwa Katonda eyanunula Aburahamu kyava n'ayogera ku b'endhu ya Yakobo ati: “Imwe abantu bange, timuliiramu kuswazibwa kabiri, era timuliiramu kusiiwuuka mu maiso lwa nsoni kubagema. Bwe mulibona ku ebyo bye ndibakolera, ni mubona ku baana be ndibagha, muligulumiza eriina lyange, mwayatula nga bwendi Omutukuvu wa Yakobo, era mwantaamu ekitiisa nze Katonda wa Isiraeli. Abasirusiru balifuuka abategeevu, n'abo abatasiima abeemuluguunhia buli kiseera balisangaala olw'okwegeresebwa.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bakagwireku abakulembeze abo abadheemu, abajiira ku ntegeka nze dhe ntakoze, era ni bakola endagaano edh'enkolagana n'amaghanga agandi; kuba agho baba bongera kibi ku kibi. Baasalagho baaja e Misiri okunoonia obuyambi, nga tibamaze kuneebuuzaaku. Beesiga inho amaani ag'ensi Misiri, baaja ye kyabazinga waayo, baamusaba abakuume! Aye ni, amaani ga Misiri ge beesiga galibaviiramu kuswala, n'ekya kyabazinga waayo okubakuuma kiribaviiramu kabi keereere. Waire abakwenda ba Buyudaaya baamala ira okutuuka mu bibuga Zoani ni Hanesi, ensoni dhirigema abantu b'e Buyudaaya, era beidhusa n'ekyabeesiza abantu abatasobola kubayamba waire okubaaku engeri ye babagasaamu, okutoolaku okubaswaza n'okubaleetera okunhoomebwa.” Buno n'obukwenda bwa Katonda obugema ku nsolo edh'omu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba: “Abakwenda ba Buyudaaya babita mu nsi eidhwire ebizibu ebitiisa, erimu empologoma n'emisota egy'obusagwa egya buli nsambo, nga n'omuli n'egyo egiguluka ng'oti nhonhi. Batwika eby'obukombe byaibwe ku ndogoyi ni ku mabbango g'engamiya, baabitwalira abantu abatasobola kubagasa naire. Obuyambi ensi Misiri bw'ebagha buzira kye bubaganhula waire okubagasa. Kyenviire ntuuma Misiri eyo eriina, ‘Ogusota Rahabu ogutamoodha.’ ” Agho Katonda yankoba ati: “Ebyo ja obighandiike ku kipande nga babona, era obighandiike mu kitabo, bibenga obudhulizi obw'olubeerera obukakasa obubi bw'abantu bano. Badheema buliidho era baajiira ku kuguyaguya, baaloba okugondera amateeka ga Musengwa Katonda. Bakoba ababoni bati, ‘Mulekere agho okubonekerwa’ baakoba n'abalanzi bati, ‘Mutalanga bituufu bye mubonekeirwa. Aye mulange ebyo ebitunhoonha, ebitali bituufu naire era eby'obuguya. Mutuviire mu ngira mulobe kutwekiika mberi. Mulekere agho okutukobera ebigema ku Mutukuvu wa Isiraeli.’ ” Kale ni Omutukuvu wa Isiraeli akoba ati: “Nga bwe munhooma bye mbakoba, ni mwesigulira ku kutuntuza abandi n'okukola eby'obudankaanu, agho ni muliku omusango era gubaleeteire okuba ng'oti n'ekimante ekigungumavu ekyetemye ogutanda, nga kiruyiriire era nga kiri kugwa amangu geene, mu kaseera buseera. Mulimenhekamenheka ng'oti nsugha ya itosi, ye bakubiiregho ku itaka n'emulunguka obutasigalagho waire katundu ka lugyo ak'okutoolesa omuliro mu ziiko, oba okusenesa amaadhi mu kidiba.” Musengwa Katonda Omutukuvu wa Isiraeli, akoba ati: “Mwire ye ndi mugumire ku nze, ndidha kubalokola; mwewombeeke era muneesige, ndidha kubagha amaani.” Aye imwe mwaloba okukola ekyo. Mwakoba muti: “Busa naire! Titwidha kukola ekyo, twidha kuvuga embalaasi dhaife tulumuke ku bazigu baife.” Aye waire mwesigulira ku mbalaasi dhaimwe muti dhirumuka inho, embalaasi edh'abazigu abababingirira n'edhisinga kuba na mbiro. Omwisirukale ow'abazigu aliba mulala ati, yaatiisa abantu lukumi (1,000) ku imwe baalumuka. Ate abaisirukale abataanu obutaanu, balibatiisa mwenamwena mwalumuka. Amagye gaimwe galiweekereragho, ghaasigalagho bwa kikondo kya bendera ku ngulu ku lusozi ng'akamanhiso. Aye ate Musengwa Katonda ali agho ateegereire ng'ayenda abagemerwe ekivunika. Yeetegeike okubasaasira, kuba by'akola byonabyona bituufu nga tiyeekubira. Ba nkabi abo boonaboona abamwesiga. Imwe abantu ababa mu Yerusalemu, timukairamu kabiri kulira maziga. Oluliba okulira muti, nga Musengwa Katonda abagemerwa kivunika ng'awuliire okulira kwaimwe, ng'abagha kye mumusabye. Waire Musengwa Katonda alibaleka mwabona ebizibu n'okudaazibwadaazibwa, aye era taliiramu kubeekwekaku. Mwene n'aliba Omwegeresa waimwe era nga mumubona bukalamu. Bwe munaadaalimiranga ku luuyi olw'omukono omusaadha oba ku lw'omugooda, ni muva ku ngira, mwidha kuwuliranga amamiro ge emugongo waimwe nga gabakoba gati: “Eno n'engira ye mube mutambuliremu.” Olwo mulitoola ebifaananie byaimwe ebibaadhe bye mwalimbyaku feeza, n'ebyo bye mwakola mu zaabu, mwabisuula ere ng'ebintu ebitali birongoofu, nga mukoba muti: “Muje ere, era timwiranga!” Olwo buli bye mulisiganga, Musengwa Katonda alibifukiriranga amaadhi agagwa byakula, yaabaleetera okukungula ebirime eby'omwero. Ensolo dhaimwe dhiriba n'ebyayiro ebigazi obukalamu. Ate ente dhaimwe n'endogoyi dhe mulimisa mu nimiro, dhiriryanga eby'okulya ebirimu omuunhu ebimaze okusensebwa obukalamu. Ku lunaku ebimante ebigumu eby'abazigu baimwe lwe birigemwa era abazigu ni baitibwa kamaala, amaadhi amangi galiba gakuuluula nga gava ku nsozi dhoonadhoona endeeyi ni ku busozi bwonabwona obugulumivu. Ku lunaku Musengwa Katonda lw'alinhigiraku ebinuubule n'ebibwa by'abantu be, n'abawonia enguma dhe yabataaku, omwezi gulyaka ng'oti ndhuba. Ate okwaka kw'endhuba kulyeyongeramu amaani emikuzi musanvu ng'okwaka okw'omu lunaku olulala kuli ng'oti kwa nnaku musanvu. Bona ere, obuyinza n'ekitiisa kya Musengwa Katonda biri kwidha, waire nga bikaali ghalaku. Omwosi ghalala n'omuliro, byoleka obusungu bwe obubitirivu. Bw'ayogera, ebyo by'ayogeire byokya ng'oti bwa muliro gwene oguzikiriza. Omuuka gw'agheera guli ng'oti n'omwiga ogubanze ni gutaayaaya, ng'amaadhi gaagwo gatuuka mu nkoto, olwo gaaja nga geeyaagho amaghanga bwe gagazikiriza, era gaalekeza amaghanga okutuukiriza entegeka dhaago embi. Aye imwe abantu ba Katonda, mulyemba era mwasagamba nga bwe mukola obwire nga mukuza ekibinuko ekitukuvu. Muliba basangaavu ng'abo abatambulira ku lwembo olw'endere, nga baja ku lusozi lwa Musengwa Katonda, oyo olubaale Isiraeli lwe yeewogomamu. Musengwa Katonda alireetera abantu boonaboona okuwulira amamiro ge ag'ekitiisa, n'okubona omukono gwe ogubonereza nga gwika. Ghalibaagho enimi edh'omuliro oguzikiriza buli kiri mu ngira yaagwo, era ghaabaagho okughemya n'okutyabuka kw'olukuba, ni kiwunga, n'amaadhi agalimu amabaale ag'omugozi. Abassiria balitya inho bwe baliwulira amamiro ga Musengwa Katonda, ng'ali kubabonereza n'omwigo gwe mu bukambwe. Musengwa Katonda alibanga eno ng'alikubabonereza, ng'ere abantu be bali kusagambira na kwembera ku bugoma na ku ndingidi. Musengwa Katonda mwene n'alirwanisa abazigu abo Abassiria, ng'akozesa eby'okulwanisa ebitiisa. Ekifo eky'okwokeramu kyabazinga w'e Assiria kyategekebwa ira. Ekifo ekyo kinene era kirimu olwina oluleeyi, olwidhwire enku. Musengwa Katonda alifuuwa omuuka oguli ng'oti buganga bwa salufa, gwakikunaaniaku omuliro. Bakagwireku abo abaja e Misiri okufunayo obuyambi, abeesiga embalaasi dhaayo, ni beesiga n'abavuzi baadho olw'okuba ab'amaani, era ni beesiga n'ebigaali byayo eby'omu lutalo olw'okuba ebingi einho. Aye ni baaloba okwesiga Musengwa Katonda Omutukuvu wa Isiraeli, waire okumwebuuzaaku abayambe! Ate ng'aidhi bukalamu by'akola. Aja yaaleetagho akabi era yaaloba kukyusaamu ky'akobye naire. Yaabonereza abakozi b'ebibi, n'abo ababayambaku okukola ebibi. Abamisiri bantu buntu, se ti Katonda. N'embalaasi dhaibwe dhiri na mubiri, se ti mwoyo mwereere. Musengwa Katonda bw'aligalula omukono gwe okubonereza, abayambi baligangalima, era n'abo be bayamba baagwa, olwo boonaboona baazikirira. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Abaayi ab'ensolo bwebaidha abangi okulumba empologoma eri n'ensolo y'eyiize, tibasobola kugitiisatiisa ni bwe bawowoigana okwekutula. Kale ninze Musengwa Katonda Afuga Amagye, zeena ntyo bwe ndirwanirira olusozi Sioni, nga ghazira kindobera naire. Ng'enhonhi bw'eghambaatira abaana baayo okubakuuma, ninze zeena Musengwa Katonda Afuga Amagye ntyo bwe ndidha okukuumanga Yerusalemu, nkirwanirirenga okukiwonia abazigu.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Imwe Abaisiraeli, mwandheemera inho mwakola ebibi. Aye mpegaano mukyuke mwire ye ndi. Ku lunaku olwo, mwenamwena mulisuula ere ebisinzibwa ebitali Katonda ebya feeza ni zaabu, imwe beene bye mwekolera ebibaleetera okukola ebibi. Abassiria baliitibwa inho mu lutalo, aye nga bantu ti n'ababaita. Abassiria abo balirumuka olutalo, era abaisuka baibwe balifuulibwa bairu. Kyabazinga waibwe alitya inho yaalumuka. N'abakungu baibwe baalumuka, era nga bali mu kabuguutano ako, baalekulira agho bendera dhaibwe edh'omu lutalo.” Musengwa Katonda oyo abantu ye basinziza mu Sioni, era ye bookera emisengo mu Yerusalemu, atyo bw'akobye. Bona, ekiseera kiri kwidha ghabeegho kyabazinga alifugira ku butuufu, ghabeegho n'abakulembeze abalikolera ku mazima. Buli muntu ku abo aliba ng'oti kifo kya kwekwekamu okuwona empewo era ng'oti mpuku ya kwewogomamu okuwona kiwunga. Baliba ng'oti miiga gya maadhi mu nsi enkalu ey'eirungu, era ng'oti kinsense eky'ogubaale ogukologho mu kiketezo ekikalukalu. Amaiso gaibwe galibonanga ebizibu by'abantu, n'amatu gaibwe gaawulirisanga ebibaluma. Abantu aboogera nga tibasoose kulowooza baliba n'obuguminkiriza, n'enimi edh'abali n'ebiguguma dhiryogera ebitegeerekeka obukalamu. Omusiru aliba takaayetebwa ati wa kitiibwa, waire omukupankupania okwetebwa ati wa mazima. Omusiru ayogera bya kisiru, era mu mwoyo gwe ayiiya amagezi ga kukola bibi. Mu by'akola tatya Katonda naire, era by'ayogera bivuma bwa Musengwa Katonda. Abali endhala tabagha mere, waire okugha abali endiwo eby'okunhwa. Omukupankupania muntu mubi, ni by'akola bibi byereere. Asala amagezi okwitaitana abaavu ng'ayogera eby'obuguya, ni bwe baba nga bye basaba okukolerwa n'ebyo ebituufu bye bagwaniire. Aye omuntu omwesigwa alowooza ku kukola bwesigwa, era ebituufu byonka by'agumiraku. Imwe abakazi abali obukalamu mu idembe, muwulire bye nkoba. Mpegaano muli mu idembe, aye mu mwaka mulala guti gwonka, muliba mu kudhugumira budhugumire, kuba emizabbibu gye mukungula buti, ku olwo tigiryama. Imwe abakazi abali obukalamu mutengere olw'okutya, imwe abali mu idembe mudhugumire. Mutoolemu ebivaalo byaimwe mube madu, mwesibe ekutiya mu nkende olw'enaku. Mute emikono mu nkoto munakughale, olw'enimiro enungi n'emizabbibu egyama einho, n'olw'ensi ey'abantu bange eri kumeramu amawa n'enkandwa. Bwenebwene munakughale olw'amayumba agasanhusa, abantu ge baasagambirangamu mu kibuga ekyo ekyeyagaza. Kuba ekisaagaati kya kyabazinga balikirekulira bw'agho, n'ekibuga ekyali kikubyeku abantu kyasigala agho kityo. Ensozi n'ebituuti ebirengererwaku, birifuuka bwa mpuku ebyanda n'ebyanda, endogoyi edh'omu nsiko dhaazaanhiranga omwo, n'ebyayo by'abantu byalyanga omwo eisubi. Aye ekiseera kirituuka, Katonda yaatuyughaku omwoyo gwe okuva ghaigulu. Olwo eribaire eirungu lyafuuka enimiro egimusa ebirime, ate ebaire enimiro egimusa ebirime yaatwalibwa okuba ng'ekibira. Mu lyali eirungu mulibaamu okujiira ku mazima, era mu nimiro eyo egimusa ebirime mwabaamu okukola ebituufu. Era olw'abantu okukola ebituufu kirireetera ensi eno okubaamu emiraala, era kyagiviiramu okuba n'obutebenkevu, n'obwesige, ebyanda n'ebyanda. Abantu ba Musengwa Katonda baliba mu miraala, baatyamisa mu maka gaibwe era baawuumula nga ghazira kibatiisa naire. Aye amabaale ag'omugozi galikuba ebibira byasaanagho, n'ekibuga kyazikirizibwa. Muliba ba nkabi imwe abalirimiranga okumpi n'amaadhi, ni muba n'ebyayiro buli ghantu, ente n'endogoyi mwe dhiryeyayiranga dheene. Mukagwireku imwe abazikiriza banaimwe, ate nga imwe ghazira abazikirizangaku; n'imwe abaghemukira abantu ni mubeefuulaku ate nga imwe ghazira abaghemukirangaku n'abeefuulaku. Ekiseera kyaimwe eky'okuzikiriza bwe kiriwaaku, olwo mwena balibazikiriza; era ekiseera kyaimwe eky'okughemukira abantu nga mubeefuulaku bwe kiriwaaku, olwo mwena balibaghemukira baabeefuulaku. Wo Musengwa Katonda, tugemerwe ekivunika, kuba eisuubi lyaife liri mu iwe. Tukuumenga buli kaakyeire, era otulokolenga mu biseera ebizibu. Bw'osituka okutulwanirira, amaghanga gasansaana gaalumuka okuwowoigana kw'olutalo. Abantu baatwala ebintu byago ng'omunhago, baabituumiraku ng'oti nzige, baabinhaagaana. Musengwa Katonda mukologho, kuba n'afuga ebintu byonabyona. Aliidhuza mu Sioni amazima n'obutuufu, era yaaleetagho emiraala mu nsi eno. Buliidho akuuma abantu be, yaabagha amagezi n'okumanha. Era okumutya, n'eky'obukombe kyaibwe ekisinga mughendo mu byonabyona. Bona, abalwani abaziramu ntete bali kulira bulire; abakwenda abaatumibwa okuleetagho emiraala bali kuwowoola buwowoole. Enguudo tidhikaabitikamu kuba dhitiisa, abatambuze abaadhibitangamu baawaayo. Endagaano kamaala dhimenheibwa, n'ebibuga byanhoomebwa. Era tighakaali ateebwamu kinhagansi. Abantu tibakaalima, eitaka liri bw'agho. Ebibira by'e Lebanoni biri kuwaagho. Ekiiko ky'e Sharoni kiri ng'oti irungu. Ate mu kiketezo ky'e Bashani ni ku lusozi Karumeli, emiti giwaawiiza amakaba. Musengwa Katonda akoba amaghanga ati: “Mpegaano ndidha kusituka, ndholeke obuyinza bwange n'amaani gange. Entegeka dhaimwe dhiri ng'oti bikaba bukaba, ni bye mukola byonabyona biri ng'oti bisubi bikalu omuuka ogwaimwe gwene gwe mugheera, n'ogulibamamula okubamaliriragho ng'oti muliro. Mulifaanana ng'oti babookiikya mwafuuka bwa ivu, era mwaba ng'oti mawa ge batemye ni bagookya gasiriira mu muliro. Imwe mwenamwena ab'okumpi n'ab'eghala, muwulire bye nkoze, mukakase nga ndi n'obuyinza.” Aboonooni abali mu Sioni bali mu kutya kwereere; abantu abo abatatya Katonda bali kudhugumira, nga bakoba bati: “Musengwa Katonda ali ng'oti muliro oguzikiriza buli ekiri mu ngira yaagwo. Kale naani ku ife asobola okusigala ng'akaali mulamu mu kwokerera okwo okutalekera ebyanda n'ebyanda?” Ole akola ebituufu era n'ayogera eby'amazima, atakozesa buyinza bwe kunhigiriza baavu olw'okwenda okubafunamu, atayenderaku irala kulya nguzi, ateeyimba na bantu abatemula banaibwe, era atayendera irala kubona muntu akola kibi, oyo n'aliba aghalungi, mu kifo eky'okwewogomamu ekigumu einho ng'oti n'olubaale. Aliba n'emere ey'okulya era yaaba n'amaadhi ag'okunhwa aghazira kubulirirwa naire. Mulibona kyabazinga mu kitiisa kye, era mwabona n'ensi enene einho y'afuga. Okutya kwe mwabangamu, olw'abagwira abaabasolozangaku omusolo, n'abakeesi abaabalingirizanga, kulifuuka lufumo bufumo. Muliba timukairamu kubona bantu abo abeetwalanga okuba aba ghaigulu, abagwira abo abaayogeranga olulimi lwe mutategeera. Mulingirire Sioni ekibuga kye tukulizaamu embaga edh'ebibinuko byaife ebyalagirwa. Mubone Yerusalemu nga bwe kirimu emiraala, kuba era ekyo n'ekifo ekibeekamu. Kiriba ng'oti ni weema ye batatoolagho, ng'enkondo dhaayo tidhisimbulwagho, waire emigugha gyayo okukutuka. Eyo Musengwa Katonda y'alitwolekera ekitiisa kye, twaba mu kifo ekirimu ensulo, era ekirimu n'emiiga eminene okutabita maato ga bazigu. Musengwa Katonda mwene n'aliba omulamuzi waife, yaaba kyabazinga waife atufuga, era yaaba omulokozi waife. Emigugha egy'abazigu tigikaasobola kunhwegula mulongooti gwa lyato mu kifo kyagwo, waire okwandhuluza eitanga. Kale ebintu byonabyona eby'abazigu ebingi einho, birifuuka omunhago gwaife, nga n'abalema boona basobola okunhaga ku ogwo. Tighalibaagho muntu waire omulala ati ku b'omu nsi yaife, alikoba ati alwaire. Abantu abaliba eyo boonaboona balisoniyibwa ebibi byaibwe. Imwe abantu ab'amaghanga goonagoona museete kumpi. Abantu mwenamwena mutege amatu muwulire. Iwe ensi idha owulirise, ghalala n'ebikulimu byonabyona. Musengwa Katonda asungughaliire amaghanga goonagoona, yaasungughalira n'amagye gaago goonagoona, era yaagaghaayo y'abazigu bagazikirize goonagoona. Abantu abaliitibwa tibaliziikibwa, aye balisigala bw'agho ekiwunha kyagema woonawoona, n'ensozi dhaakuuluula bwa musaayi gwaibwe. Endhuba n'omwezi n'emuunienie, birighanuka ku igulu byagwa, eigulu lyazingibwaku ng'oti nzingo ya kitabo. Eby'oku igulu byonabyona birimagala, ng'oti n'amakaba bwe gava ku muzabbibu oba ku mutiini, ni gagwa. Musengwa Katonda ng'ali eyo mu igulu, ategeike empiima ye, era eidha kwidha eike ku Edomu, esobole okwita abo boonaboona b'asaliire ogw'okuzikirizibwa. Empiima ya Musengwa Katonda erisaabaana omusaayi n'amasavu eby'abantu, yaaba ng'oti bw'esaabaana omusaayi n'amasavu eby'entaama ento n'embuzi, edhimugheebwa ng'emisengo. Musengwa Katonda mwene n'alighaayo omusengo ogwo e Bozira, ng'aita abantu kamaala inho mu nsi Edomu. Abantu baliitibwa ng'oti bwa mbogo era baitibwa ng'oti bwa nte nume entototo edh'amaani. Era ensi yaibwe erisaabaana omusaayi, n'eitaka lyaibwe lyagimuka n'amasavu. Ekyo n'ekiseera Musengwa Katonda ky'alyesasuuliza ku bazigu ba Sioni, n'ababonereza olw'ebyo bye baakola abantu be. Amaadhi ag'omu miiga egy'omu Edomu galiirugala geegema ng'oti koolaasi. Eitaka lyayo lirikyuka lyafuuka buganga bwa salufa. Era ensi eyo yoonayoona erigema omuliro oguli ng'oti gwa koolaasi. Omuliro ogwo tigulizikira omusana n'obwire, era guliniokanga omwosi lubeerera. Ensi eyo erifuuka bifulukwa ebyanda n'ebyanda, era ghazira muntu aliirayo kugibitamu kabiri. Ebiwigulu n'amakoova n'enhonhi edhindi, n'ebirifuuka byenemu okubanga omwo. Musengwa Katonda alireeta mu nsi eyo okutabukatabuka, yaaleetera n'abakungu baayo okufuuka ng'oti bintuntu eyo bityo ebitakaali na mugaso naire. Eriba tekaalimu kyabazinga, era nga n'abakulembeze baayo tibakaaliyo. Endhu dhaayo dirimeramu amawa, n'ebifo byayo eby'okwewogomamu byameramu ensiko n'enkandwa. Era biribangamu bwa bibe na biwigulu. Ensolo edh'omu nsiko dhiritambuliranga omwo, n'emizimu gyayetaganiranga eyo. Bwenebwene n'ensolo ey'obwire eriidhanga omwo, yanoonia ekifo agh'okuwuumulira. Ebiwigulu birizimba eyo ebisu byabyo, byabiikira eyo amagi, byagagonera, byagaalula, era n'ebito byakulira eyo. N'ensega dhoona ensaadha n'enkazi, dhiryesolokezanga eyo. Mwagaaze mu kitabo kya Musengwa Katonda, musomemu mubone: Mwidha kuzuula nga ku bitonde ebyo tikulibaaku waire ekirala kiti ekitaliba eyo. Era tighalibaagho kisaadha kitaliba na kiinaakyo ekikazi. Musengwa Katonda mwene n'eyalagira bibe bityo, era mwene oyo n'alibisolokeza aghalala. Musengwa Katonda n'alibigabaniamu ensi eyo, yaabisimbira n'ebiroowa ku bitundu byabyo. Ensi eyo eriba yaabyo ense n'ense, era birigibangamu ebyanda n'ebyanda. Eirungu lirisagamba, ensi enkalukalu yaamulisa ebimuli. Eirungu liryemba lyakuba emizira. Liriboneka bulungi nga lisanhusa ng'oti n'ensozi dh'e Lebanoni, era lyaba igimu ng'oti n'enimiro edh'e Karumeli n'e Sharoni. Abantu boonaboona balibona ekitiisa kya Musengwa Katonda, baabona n'amaani n'obuyinza bwe. Mwize amaani mu mikono gy'abantu egikooye, era mugumye ebivu ebiri kudhugumira olw'okunafugha. Mukobe abo abawoiremu amaani muti: “Mube bagumu, mutatya. Mubone, Katonda waimwe ali kwidha okubalokola, yeesasuulize ku bazigu baimwe ng'ababonereza.” Olwo amaiso g'abatulu galizibuka, n'amatu g'abasigha gairamu okuwulira. Olwo omulema alituuma ng'oti mpongo, ni kasiru yaayemba olw'eisanhu; kuba amaadhi galitimbuka mu nhindo edh'ensulo mu irungu, gaakuuluulira mu nsi eyo enkalukalu. Omusenho ogwokya gulifuukamu nhandha, n'eitaka eikalu ery'olubbalangu lyafuuka nsulo dha maadhi. Ekifo ebibe mwe byabanga, mulimeramu isubi na bitoogo. Ghalibaagho oluguudo olulyetebwa “Engira ey'Obutukuvu.” Buli atali mulongoofu talibita mu ngira eyo. Era abaligitambuliramu ni bwe baliba abasiru einho, tibaja kubulira mu ngira eyo. Eyo teribaayo mpologoma, waire okubaayo ensolo yoonayoona enswankuzi eriidha okutambulira mu ngira eyo. Aye abo Musengwa Katonda b'alinunula n'abaligibitamu. Abo Musengwa Katonda b'alinunula balisituka bairayo e Yerusalemu nga bemba. Baliba mu masanhu era baaba mu kusagamba enaku dhoonadhoona, ng'enaku n'okusinda biwoiregho. Mu mwaka ogweikumi n'ena (14) nga kyabazinga Hezekia n'afuga Buyudaaya, Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria yalumba ebibuga byonabyona ebya Buyudaaya ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, yaabighangula. Agho kyabazinga w'e Assiria oyo yaasindika omukungu we akulira baine boonaboona, ave e Lakishi ng'ali n'eigye eikologho, aje alumbe kyabazinga Hezekia e Yerusalemu. Bwe baatuukayo, baayemerera gha mweta oguleeta amaadhi okuva mu nsulo y'eitale eri ku ngira eja mu kifo ekyetebwa Ekyolezo. Agho abakungu bano Abayudaaya baidha ye bali: Eliakimu mutabane wa Hilikia, nga n'eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga Shebuna eyali omughandiisi w'omu kisaagaati kya kyabazinga ni Yoa mutabane wa Asafu, nga n'eyali omukuumi w'ebighandiiko. Omukungu oyo Omuassiria yaabakoba ati: “Mukobe kyabazinga Hezekia muti, ‘Kyabazinga omukologho ow'e Assiria ali kukubuuza ati, kiki ekiri kukwesiguza? Olowooza oti okwogera obwogere n'okunaafuuka amagezi n'amaani ag'okulwana olutalo? Naani y'oli kwesiga okutuuka n'okundheemera? Bona, oli kwesiga ensi Misiri eri ng'oti n'olugada olumenhefu, olufumita engalo dh'oyo alugema n'alwesigamaku. Atyo kyabazinga w'e Misiri bw'ali y'abo abamwesiga.’ ” Omukungu Omuassiria yaayongera okukoba ati: “Aye bwe munkoba muti, ‘Twesiga Musengwa Katonda waife,’ ndidha kubabuuza nti, ‘Musengwa Katonda oyo ti n'oyo Hezekia ye yatooleragho ebifo bye ebigulumivu eby'okusinzizangamu ni alutaari dhe, era Hezekia oyo n'akoba abantu ab'omu Buyudaaya ni mu Yerusalemu ati okusinzizanga ku alutaari endala ey'omu Yerusalemu yonka?’ Mpegaano ni, ka mbasonsoonie mu liina lya musengwa wange kyabazinga ow'e Assiria: ndidha kubagha imwe embalaasi enkumi ebiri (2,000), bwe munaasobola okufunayo abanaadhivuga! Oba nga timusobola naire kulwanisa muduumizi mulala ati ow'eidaala erisembayo mu baduumizi b'eigye lya musengwa wange, olwo musobola mutya okwesiga ensi Misiri olw'ebigaali byayo eby'omu lutalo n'olw'abavuzi baayo ab'embalaasi? Mulowooza muti nalumba ekifo kino okukizikiriza nga Musengwa Katonda tali ghalala ninze? Musengwa Katonda mwene n'eyankoba ati, ‘Lumba ensi eyo ogizikirize.’ ” Agho Eliakimu mutabane wa Hilikia, ni Shebuna, ni Yoa, baakoba omukungu oyo Omuassiria bati: “Tukweghembye, yogera n'ife mu lulimi Oluaramaika, kuba tulutegeera. Aye otayogera n'ife mu Luheburayi ng'abantu abali ku kimante bawulira.” Omukungu Omuassiria yairamu ati: “Mulowooza muti musengwa wange yantuma okukobera ebibono ebyo musengwa waimwe kyabazinga n'imwe mwenka? Busa, yantuma okubikobera n'abantu abo abatyaime ku kimante, abanaatuuka n'okulya obubi obwaibwe bwene n'okunhwa enkali eyaibwe yeene, ng'oti n'imwe bwe munaakola.” Agho omukungu Omuassiria oyo yaayemerera, yaalangirira mu lulimi Oluyudaaya, ng'ayogera mu mamiro ag'amaani ati: “Muwulire kyabazinga omukologho ow'e Assiria ky'akoba! Ali kubalabula ati Hezekia atabaguumaaza, kuba tasobola kubatoola mu ngalo dhange n'abawonia. Era atabasendasenda kwesigulira ku Musengwa Katonda, nga mukoba muti, ‘Musengwa Katonda aidha kutuwonia, era aidha kulobera kyabazinga w'Abassiria okugema ekibuga kyaife.’ Mutawulirisa Hezekia, kuba kyabazinga w'e Assiria akoba ati, ‘Muveeyo bya bulungi mwegheeyo ye ndi. Olwo kiisi muntu aidha kulyanga ku bibala eby'emizabbibu egigye gyene, n'eby'emiti emitiini egigye gyene, era anhwenga amaadhi ag'omu nsulo eyiye yeene, okutuusa lwe ndiidha ni mbatwala mu nsi eri ng'oti n'eyaimwe yeene, ensi erimu engaano ey'okufumbamu emigaati, n'amasamba ag'emizabbibu ag'okutoolangamu omwenge ogw'emizabbibu.’ Aye mutawulirisa Hezekia ali kubaguyaguya ati, ‘Musengwa Katonda aidha kutuwonia!’ Ghalighooku omusambwa waire omulala guti ogw'abamaghanga agandi ogwali gusoboireku okuwonia ensi yaagwo ni gugitoola mu ngalo dha kyabazinga w'e Assiria? Emisambwa egy'e Hamathi n'egy'e Arupadi, buti giri gha? Ate emisambwa egy'e Sefarivaimu, buti giri gha? Gyali giwoniizaaku ekibuga Samaria, kyanva mu ngalo? Musambwa ki, ku misambwa egy'ensi dhoonadhoona, ogwali guwoniizaaku ensi yaagwo ni gugintoola mu ngalo, memale olwo katyo mulowooze muti Musengwa Katonda asobola okuwonia Yerusalemu, yaakintoola mu ngalo?” Aye abantu baasirika busirike, baaloba kumwiramu kibono naire, kuba kyabazinga Hezekia yali abalagiire ati: “Mutamwiramu.” Agho Eliakimu mutabane wa Hilikia, nga n'eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga, ni Shebuna eyali omughandiisi w'omu kisaagaati kya kyabazinga, era ni Yoa mutabane wa Asafu, nga n'eyali omukuumi w'ebighandiiko, baaja eri Kyabazinga Hezekia nga bakanwiremu ebivaalo byaibwe olw'enaku. Baamukobera omukungu w'e Assiria bye yakoba. Kyabazinga Hezekia bwe yawulira ebibono ebyo, yaakanulamu ebivaalo bye era yaavaala ekutiya olw'enaku. Agho yaaja mu isinzizo. Yaatuma Eliakimu eyalabiriranga ekisaagaati kya kyabazinga, ni Shebuna omughandiisi, n'abakulira bakabona, baaja eri Isaia omulanzi mutabane wa Amozi nga bavaire kutiya olw'enaku. Baamukoba bati: “Hezekia akoba ati, ‘Olunaku luno lwa kudaazibwadaazibwa, kubonerezebwa na kuswazibwa. Tuli ng'oti n'omukazi atuusiisa okuzaala, aye ng'aziramu maani gasindika mwana. Kyabazinga w'e Assiria yatuma omukungu we akulira bakungu baine boonaboona okwidha okudhooga Katonda omulamu. Musengwa Katonda wo agwaine awulire ebyo byonabyona omukungu oyo by'ayogeire, era amubonereze olw'okubyogera.’ Kale ni sabira abo abanaawonagho ni basigala nga bakaaligho.” Abakwenda ba kyabazinga Hezekia bwe baatuusa obukwenda bwe eri Isaia, Isaia oyo yaabakoba okwirayo ye musengwa waibwe, bamukobe bati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Otatya bibono by'owuliire, abakungu ba kyabazinga w'e Assiria bye boogeire nga banvuma. Bona eno, ndidha kumutaamu ekidhuubo, mmuleetere okujiira ku lubono lw'awulira nga lwogerwa mu bantu, aireyo mu nsi ye. Era mmuleetere okwitibwa ng'ali eyo.’ ” Agho omukungu oyo Omuassiria yaawulira nga kyabazinga w'ewaibwe aviire e Lakishi, era ng'ali kulwanisa ab'omu kibuga Libuna, kale ni n'okuja y'ali. Agho kyabazinga w'e Assiria baamukobera bati: “Bona, Tirihaka kyabazinga w'e Ethiopia asitwire eigye okukulwanisa.” Bwe yakiwulira, yairamu okugheereza abakwenda ye kyabazinga Hezekia, ng'akoba ati: “Muje mukobe Hezekia kyabazinga wa Buyudaaya muti, ‘Katonda wo ye weesiga atakulimba ng'akoba ati Yerusalemu tikiidha kugheebwayo mu ngalo dha kyabazinga w'e Assiria. Wawulira bakyabazinga ab'e Assiria bye baakola ensi dhoonadhoona, ni badhizikiriza okudhisaaniagho. Obwo iwe olowooza oti onaawona? Badhaadha bange baazikiriza ebibuga, Gozani, ni Harani, ni Rezefu, era baazikiriza abantu Abaedeni abaali mu Telassari. Aye ghaalighooku omusambwa waire omulala ogwasobola okubawonia? Bakyabazinga ab'ebibuga, Hamathi, ni Arupadi, ni Sefarivaimu, ni Hena, ni Ivva, buti bali gha?’ ” Kyabazinga yaatoola embaluwa eyo ku bakwenda, yaagisoma. Yaamala yaaja mu isinzizo, yaagyandhuluza mu maiso ga Musengwa Katonda, yaasaba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, iwe atyama ku bitonde eby'amaghagha ebyetebwa bikerubi, niiwe Katonda wenka. Niiwe wenka afuga obwakyabazinga bwonabwona ku nsi. Era niiwe watonda eigulu n'ensi. Wo Musengwa Katonda lingirira obone ebitutuuseeku, era otege kutu owulire ebibono Sennakeribu by'agheereiza okukuvuma, iwe Katonda omulamu. Wo Musengwa Katonda, mu butuufu bakyabazinga ba Assiria bazikiriiza amaghanga kamaala, baaleka ensi edh'amaghanga ago nga dhifafaagaine. Baayokya emisambwa gy'amaghanga ago, mu butuufu egitaali Katonda, aye ebifaananie obufaananie abantu bye baakola n'emikono gyaibwe mu miti ni mu mabaale. Ekyo n'ekyaleetera emisambwa egyo okuzikirizibwa. Wo Musengwa Katonda waife, mpegaano ni tukweghembye tuwonie, otutoole mu ngalo edh'Abassiria. Olwo abantu abamaghanga agandi boonaboona basobole okumanha nga iwe, Musengwa Katonda, niiwe Katonda wenka.” Agho Isaia mutabane wa Amozi yaagheereza Hezekia obukwenda obukoba buti: “Musengwa Katonda wa Isiraeli akoba ati awuliire okusaba kwo ku bigema ku Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria. Era bino Musengwa Katonda oyo by'akoba ku kyabazinga Sennakeribu oyo, ati, ‘Ekibuga Sioni kikunhoomye kyakusekerera iwe Sennakeribu; era ekibuga ekyo Yerusalemu kikukongoire. Olowooza oti naani y'ovumye era y'onhoomye? Naani y'okaabukiire era y'oziimwire? Ninze Omutukuvu wa Isiraeli! Otumye abakwenda bo okuneesuutiraku nze Musengwa Katonda, nga bakoba nga bwe wakozesa ebigaali byo eby'omu lutalo, n'oghangula ensozi dhoonadhoona endeeyi edh'omu Lebanoni. Weesuuta ng'eyo bwe watemayo emivule egisinga obuleeyi, era waatemayo n'emiti emisipuressi egisinga bulungi. Waakoba nga bwe waingirira irala mu bibira, mu kitundu ekisinga kuba kizibirivu. Weesuuta nga bwe wasima ensulo, n'onhwa amaadhi mu nsi edh'abagwira. Era ng'ebigere eby'abaisirukale bo bwe byatyankirira ni bikaza emiiga gyonagyona egy'e Misiri. Towulirangaku ng'ebyo byonabyona nabitegeka ira nga byakubaagho? Ebyo bye ndeeteire okubaagho mpegaano, nabyekoota ira mu biseera ebyabita. Kyewava n'ozikiriza ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, ni bifuuka bwa mmungo ya bimunku. N'abaabirimu kye baava ni baweeramu irala amaani, ni batya einho era ni batabulwa, ni baba ng'oti n'eisubi erimera mu nimiro, era ng'oti n'ebisubi ebimera ghaigulu ku ndhu, ebiniala nga bikaali na kukula. Aye ndidhi byonabyona ebikufaaku, ndidhi buli ky'okola, naamanha na buli y'oja, era naamanha nga bw'oneedundeekezaaku. Mmaze okuwulira nga bw'oneedundeekezaaku, era nga bw'oneekuluntalizaaku. Mpegaano nja kukutunga eirobo lyange mu nhindo yo, nkusibe n'olukoba lwange mu kanwa mwo, nkwiririzeeyo mu ngira yeene ye wabitamu ng'oidha.’ ” Agho Isaia yaakoba kyabazinga Hezekia ati: “Kano n'akanaaba akamanhiso akakwoleka ebinaabaagho: Mu mwaka guno ogusooka mwidha kulya mere emera n'ekula yeene. Ate mu gule ogwokubiri muja kulya endhiraira y'eyo. Aye mu mwaka ogwokusatu mulisiga emere yaimwe mwagikungula. Mulisimba amasamba g'emizabbibu, mwalya n'ebibala byamu. Abo abaliwonagho mu Buyudaaya, balisibuka ng'ebimera ebisimba emizi gyabyo ghansi mu itaka, ni bitaaku ebibala ghaigulu. Ghaja kubaagho abaliwonagho mu Yerusalemu, n'abandi abaliva ku lusozi Sioni. Musengwa Katonda amaliriire okutuukiriza ekyo. “Bino Musengwa Katonda by'akoba ku kyabazinga w'e Assiria, ati, ‘Taidha kwingira mu kibuga kino, waire okulasaayo akasaale. Taidha kukirumba na ngabo, waire okukibungaku emungo y'eitaka ey'okuniiniraku. Engira emuleese yeene eyo yaidha okugema, aireyo nga taingiireeku mu kibuga kino. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Ndidha kulwanirira ekibuga kino nkikuume, ku lwange ni ku lw'omugheereza wange Daudi.’ ” Agho obwire obwo, malaika wa Musengwa Katonda yaaja mu kifo Abassiria ghe baasimba weema dhaibwe, yaita abantu emitwalo ikumi na munaana n'enkumi itaanu (185,000). Abantu bwe baazuuka ku nkyo, baaja okulinga bati ng'abo boonaboona mirambo! Agho Sennakeribu kyabazinga w'e Assiria yaavaagho yairayo, yaaja e Nineve yaaba eyo. Olundi bwe yali mu isabo ng'ali kusinza omusambwa gwe Nisiroki, batabane be Adurammeleki ni Sharezeri baamwita n'empiima, baamala baalumukira mu nsi y'e Ararati. Agho mutabane we owundi Esarahaddoni yaamusikira ku bwakyabazinga. Agho mu biseera ebyo, Hezekia yaalwala inho kumpi afe. Omulanzi Isaia mutabane wa Amozi yaajaayo okumubona, yaamukoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Tegeka eby'omu ndhu yo bukalamu, kuba oja kufa, toidha kuwona.’ ” Agho Hezekia yaakyuka yaalinga eri ekimante, yaasaba Musengwa Katonda ng'akoba ati: “Wo Musengwa Katonda, nkweghemba oidhukire nga bwe mbairenga omwesigwa y'oli, nga ngondera by'ondagira n'omwoyo mulala, era nga nfuba buliidho okukola by'osiima.” Hezekia oyo yaatimbuka, yaalira inho amaziga. Agho Isaia bwe yali ava aghali kyabazinga, aye ng'akaali na kubita mu luya olwa ghagati, Musengwa Katonda yaayogera naye. Yaamukoba okwirayo akobe Hezekia ati: “Musengwa Katonda, Katonda wa Daudi dhaadha wo akoba ati, ‘Mpuliire ky'onsabye era naabona n'amaziga go. Kale ni bona, ndidha kwongera emyaka ikumi n'etaanu ku bulamu bwo. Era ndidha kukuwonia iwe n'ekibuga kino Yerusalemu, nkutoole mu ngalo dha kyabazinga w'e Assiria. Era ndidha kulwaniriranga ekibuga kino.’ ” Isaia yairamu ati: “Musengwa Katonda aidha kukugha akamanhiso akakakasa ng'aja kutuukiriza ekyo ky'akobye. Ekinsense ekijiira ku ngeri endhuba y'etambulamu, ekiri ku lupimo olw'amadaala kyabazinga Ahazi lwe yakola, Musengwa Katonda oyo aidha kukiizaayo einhuma obuleeyi bwa bigere ikumi.” Kale ekinsense ekyo kyairayo einhuma obuleeyi obwo obw'ebigere eikumi. Luno n'olwembo kyabazinga Hezekia owa Buyudaaya lwe yaghandiika ng'amaze okuwona obulwaire bwe: “Nali nkoba nti nja kufiira mu maani ghagati, nje bansibire e magombe nga nkaali kumalayo myaka gya bulamu bwange. Nali nkoba nti olwo tikairayo kubona Musengwa Katonda, mu nsi ey'abalamu, waire okwirayo okubona abantu abagibaamu. Obulamu bwange bwantoolebwaku era bwaja nga buweekereragho, ng'oti ni weema ey'omwayi ye basimbwiregho; era ng'oti n'ekighero kye basaze ku lugoye. Omusana gwonagwona n'obwire bwonabwona naalowoozanga nti Katonda aja kumalagho obulamu bwange. Nasulanga nga nsinda businde obwire okukya, ng'oti n'ole empologoma y'eri kumemena amagumba. Omusana gwonagwona n'obwire bwonabwona naalowoozanga nti Katonda aja kumalagho obulamu bwange. Nabanga agho nga nsinda ng'oti nhonhi. Amaiso ganduyirira olw'okulingiriranga eigulu. Wo Musengwa Katonda, idha omponie obuzibu bwe ndimu. Tiidhi na kya kwogera, kuba Musengwa Katonda mwene n'aleeteire ebyo okubaagho. Ndi n'enaku nhingi ku mwoyo, n'amaani gampoiremu. Era tikaatenduka na ndoolo. Wo Musengwa Katonda, nze ndidha kubangagho ku lulwo, nga niiwe ompa obulamu. Nkweghembye mponia mbe mulamu. Bwenebwene okuba n'enaku enhingi nakufunamu omuganhulo; kuba iwe olw'okungonza einho wamponia amagombe agazikiriza, wansonigha ebibi byange byonabyona. E magombe ezirayo asobola kukwebaza waire okukusaaka. Abafu baba tibakaasuubirira mu bwesigwa bwo naire. Abalamu bonka n'abakusiima, nga nze bwe ndi kukola olwaleero. Abazaire bakobera abaana baibwe nga bw'oli omwesigwa. Wo Musengwa Katonda, ondokoire. Kale ni twidha kukwemberanga mu bulamu bwaife bwonabwona, nga bwe tukuba entongooli n'endingidi mu isinzizo lyo.” Agho Isaia yali amaze okulagira baleete ekitole ky'ebibala ebikaziibwa eby'emitiini, batoolekuuku, bateeku ku ibwa lya Hezekia, asobole okuwona. Era Hezekia yali amaze okubuuza Isaia ati: “Kamanhiso ki akanaakakasa nga ndidha kuwona, era nsobole okuja mu isinzizo?” Mu biseera ebyo, kyabazinga w'e Babilonia ng'ayetebwa Merodaki Baladani, mutabane wa Baladani, yaawulira nga Hezekia bwe yali alwaire era nga bwe yamala n'awona. Agho yaamughandiikira embaluwa, yaagigha abakwenda baagitwala, baatwaliraku n'ekirabo. Hezekia yaabasangaalira, yaabalaga eby'obukombe bwe byonabyona ebyali mu iterekero: feeza, zaabu, obuwoowo, omuzigo ogw'omughendo, eby'okulwanisa, ni byonabyona ebyali mu materekero ge. Ghazira kintu waire ekirala kiti ekyali mu kisaagaati kye eky'obwakyabazinga oba mu bwakyabazinga bwe bwonabwona, ky'ataabalaga. Agho Isaia omulanzi yaidha eri kyabazinga Hezekia, yaamubuuza ati: “Abasaadha bano baviiriire gha okwidha y'oli era bakobye ki?” Hezekia yairamu ati: “Baviire mu nsi ya ghala, Babilonia.” Era Isaia yaamubuuza ati: “Baboine ki mu kisaagaati kyo eky'obwakyabazinga?” Hezekia yairamu ati: “Baboine ebiri mu kisaagaati kyange eky'obwakyabazinga byonabyona, ghazira kintu kiri mu materekero gange kye ntabalaze.” Isaia yaakoba Hezekia ati: “Wulira Musengwa Katonda Afuga Amagye ky'akoba, ati, ‘Manha ng'ekiseera kiidha kutuuka, byonabyona ebiri mu kisaagaati kyo eky'obwakyabazinga, n'ebyo badhaadha bo bye baatereka okutuusa buti, batwalibwe e Babilonia. Tighalibaagho waire ekirala kiti ekirisigalagho. N'abandi ku batabane bo beene, balibatwala baabalaawa, baafuuka bagheereza ba mu kisaagaati ekya kyabazinga w'e Babilonia.’ ” Agho Hezekia yaakoba Isaia ati: “Musengwa Katonda by'ayogeire birungi.” Hezekia oyo yakoba atyo, kuba yalowooza mule ati: “Kasita mu bulamu bwange twidha kubanga mu miraala nga ghazira kitweraliikiriza?” Katonda waimwe akoba ati: “Mugumye abantu bange, bwenebwene mubagumye. Mwize amaani mu bantu b'omu Yerusalemu. Mubakobe muti mpegaano okudaazibwadaazibwa kukomye, era ebibi byaibwe bisoniyiibwa. Nze Musengwa Katonda namala okubagha ekibonerezo ekibajaamu olw'ebibi byaibwe.” Ghaligho amamiro g'oyo alangirira ati: “Mutegeke Musengwa Katonda gh'anaabita mu nsi enkalukalu, mutereeze oluguudo lwa Katonda waife mu irungu. Buli kiiko kiriidhuzibwamu eitaka, buli lusozi na buli kasozi byasendebwa. Engira engodegode dhiritereezebwa, n'edh'ebikonko dhaanhirizibwa. Olwo ekitiisa kya Musengwa Katonda kiryeyoleka, abantu boonaboona baakibona. Musengwa Katonda mwene n'akobye.” Agho naawulira amamiro nga gakoba gati: “Langirira!” Nze naabuuza nti: “Kiki kye mbe nangirire?” Amamiro gandhiramu gati: “Langirira oti buli ekiri n'omubiri kiri ng'oti isubi, n'omunhiriro gwakyo guli ng'oti kimuli kya mu nsiko. Musengwa Katonda bw'agheera obugheere ati omuuka, eisubi liniala n'ekimuli kyamagala. Bwenebwene abantu bali ng'oti isubi, tibaghangaala naire. Waire nga kituufu ng'eisubi liniala n'ekimuli kyamagala, aye ekibono kya Katonda kibaagho ebyanda n'ebyanda.” Iwe aleetera Sioni amawulire amalungi, niina ghaigulu ku lusozi oluleeyi. Iwe aleetera Yerusalemu amawulire amalungi, kangula ku mamiro, oyogere n'amaani. Okobe ab'omu bibuga by'e Buyudaaya, oti: “Mubone, Katonda waimwe wuuyo aidha!” Bwenebwene Musengwa Katonda wuuyo aidha ng'afuga n'amaani n'obuyinza. Wuuyo aidha n'ebirabo eby'okugabira abantu be, n'ebibonerezo eby'okwesasuuliza ku bazigu be. Aidha kulabirira entaama dhe ng'oti n'omwayi bw'akola: asoloze edhikaali ento adhibbeedere mu kifuba, ate enzaire edhiyonsa adhitambuze mpola n'obwegendereza. Naani eyaali apimyeku obungi obw'amaadhi g'enhandha ng'agasenesa bwa ngalo dhe? Oba okupima eigulu ng'akozesa bwa mikono gye? Naani eyaali apimyeku obungi obw'enkungu eri ku nsi? Oba okuta ensozi n'obusozi ku minzaani okubipima? Naani eyaali alagiireku Musengwa Katonda eky'okukola? Oba okumugalagira ng'omuwi ow'amagezi? Naani Katonda ye yaali yeebuuziizaaku amughe ku magezi, olwo asobole okusala ensonga mu mazima? Naani eyaali amwegereisaaku asobole okumanha okukola ebintu n'okubitegeera? Bona eno, Musengwa Katonda abona amaghanga goonagoona nga gaziramu muzindo, ng'oti n'eitondo obutondo ery'amaadhi. Era abona ebizinga nga biwewufu ng'oti nkungu bukungu. Ensolo edhiba mu bibira eby'e Lebanoni dhoonadhoona aghalala, tidhimala kuvaamu bigheebwayo byokebwa eri Katonda. N'emiti egiba mu bibira ebyo gyonagyona aghalala tigivaamu nku dhimala kukuma muliro gwetaagisa. Amaghanga goonagoona gali oti ti kintu naire mu maiso ge, gali bwa biwooboloolo. Kale olwo Katonda tunaamugeza ku ani, oba kiki kye tunaamufaanania? Tali ng'oti n'ekisinzibwa ekitali Katonda omukozi ky'ayiiya obuyiiye, ate omugheesi w'ebintu bya zaabu n'akirimbyaku zaabu, era n'akitaaku ebintu ebiri ng'oti ndhegere dha feeza. Aye omwavu atasobola kukozesa zaabu oba feeza, alondagho yaakozesa omuti ogutavunda. Yaanoonia omubaadhi omukugu, yaagukolamu ekifaananie ekitaatengeesebwe ni kigwa. Obwo bwenebwene timukiidhi era timukiwulirangaku? Ghazira muntu akibakoberangaku okuva mu mainhama? Era timukitegeerangaku okuva ku kutondebwa kw'ensi? Kale ni bwenebwene Katonda oyo n'atyama ghaigulu gh'ensi eneetooloovu. Abantu abagibaaku baboneka nga batini ng'oti masisi. Katonda oyo yabambagho eigulu ng'oti lutimbe, yaalyandhuluza ng'oti weema ya kubaamu. Oyo n'aleetera abafuzi okugwa, baasigala agho batyo nga bazira bwe bali. Baba ng'oti n'ebimera bye baakasimba, ebikaali kusimba mizi ghala inho mu itaka. Musengwa Katonda oyo bw'asindika empewo ebifuuwa byaniala. Agho empewo erimu kiwunga yaabifuuwa ng'ebitwaliriza ng'oti isubi ikalu. Kale olwo Katonda oyo Omutukuvu tunaamugeza ku ani? Ghaligho omuntu ye tunaamufaanania? Mulinge ghaigulu mubone! Naani eyatonda ebyo ebiri ku igulu? Ni Katonda omulala oyo abiduumira ng'oti igye, n'ayeta buli kirala eriina lyakyo. Era nga bw'ali omukologho ow'amaani agataloodheka, ghaziragho waire ekirala kiti ku ebyo ekitabaagho ng'ayese. Kale imwe baidhukulu ba Yakobo, nkoba imwe Abaisiraeli, lwaki mwemuluguunhia muti Musengwa Katonda tabalumirwa, era muti bwe munhigirizibwa, Katonda waimwe oyo tabafaaku naire? Obwo bwenebwene timukiidhi era timukiwulirangaku? Kale ni bwenebwene Musengwa Katonda oyo ni Katonda atawaagho, eyatonda ensi yoonayoona okuva y'eva okutuuka y'ekanga. Takoogha waire okuwaamu amaani. Era titusobola kutegeera bukalamu magezi ge. Abo abakooye abaizaamu amaani, n'abanafu yaabongeramu amaani. Abaisuka boona bakoogha, n'abakaali abato boona baawaamu amaani. Aye abo abeesiga Musengwa Katonda baliiramu amaani: baatambula nga tibakoogha, baaligita embiro nga tibasalaku naire, era baaguluka n'amaghagha ng'oti nkookooma. Katonda akoba ati: “Musirike imwe ab'omu biketezo eby'oku nhandha, muwulirise kye nkoba. Abantu abamaghanga ka bairemu amaani buyaaka, baseete beewozeeku. Ka baseete tube ghalala omusango gusalwe. Naani eyasiikuula omuntu oyo ow'e buvandhuba n'amuleetera okwidha, aje ng'aghangula buli gh'atuuka woonawoona? Naani amuleetera okughangula amaghanga, naatyankirira bakyabazinga n'ebigere bye n'abaitisa empiima ye, n'abafuuta ni baba ng'oti bwa nkungu, era n'abasansaania n'obusaale bwe ni baba ng'oti n'eisubi eikalu empewo ly'efuuwa n'eritwaliriza? Aja ng'ababingirira yaatambula bukalamu aghazira kufuna buzibu bwonabwona, ng'abitira mu ngira dh'atabitangamuuku. Naani eyaleetera ebyo byonabyona okubaagho, n'abitegeka okuviira irala mu mainhama? Ninze Musengwa Katonda eyaligho ku ntoolo, era ninze alibaagho ku nkomerero. Abantu b'omu biketezo eby'oku nhandha baabona bye nakola baatya, n'ab'omu nsi edh'eghala boona baabibona baadhugumira; kale ni, n'okwesoloza ni baidha. Buli muntu ayamba mwine, era yaamukoba ati, ‘Guma omwoyo!’ Omubaadhi ow'ekisinzibwa ekitali Katonda agumya omugheesi ow'ebintu bya zaabu. N'ole akonta ekisinzibwa ekyo n'enhundo okukisaania obukalamu, agumya ole akonta ekyuma ekisu nga kyengereire n'omuliro, bombi baakoba ole ayokya n'eisasi bati, ‘Kye tukoze n'ekyo kyene!’ Olwo baakikomerera n'emisumaali kirobe kuseseetuka mu kifo kyakyo. Aye iwe eighanga Isiraeli, oli mugheereza wange, oli mwidhukulu wa Yakobo, era niiwe ye nalondamu, iwe eizaire lya Aburahamu mukagwa wange. Nakutoola eyo ensi y'ekanga, naakweta okuva eyo mu nsonda dhaayo edhisinga kuba dha ghala. Naakukoba nti, ‘Niiwe omugheereza wange.’ Nakulondamu era tikuzirangaku. Otatya, kuba nze ndi ghalala n'iwe. Oteeraliikirira, kuba nze ninze Katonda wo. Ndidha kukuyamba nkughe amaani, era nkulwanirire nkuleetere okughangula. Bona eno, abo boonaboona abakuliku enzigu, ensoni dhiribagema baaswala. Abo abakulwanisa balizikirira baasaanagho. Abo abakutakania olibanoonia aye nga tibakaaligho. Abo abakutanulaku entalo balizikirira baasaanagho ku nsi. Nze Musengwa Katonda wo ninze nkugha amaani, era ninze ndi kukukoba nti, ‘Otatya, ndidha kuyamba.’ Musengwa Katonda Omununuzi wo era Omutukuvu wo, iwe Isiraeli ninze nkoba ati: Otatya, waire ng'oli mugoogombe era omunafu ng'oti lugereegere. Nze ndidha kukuyamba. Bona, ndikufuula waaba ng'oti n'ekintu kye bamulungulisa engaano, ekiriku amaino amayaaka amoogi. Olimulungula ensozi dhaaba bumulumulu, n'obusozi waabusa bwaba ng'oti nkungu. Olibisensa, empewo yaabifuumuula yaabitwala, ni kiwunga yaabisansaania. Olwo waasagambira mu nze Musengwa Katonda, era wansaaka nze Omutukuvu wa Isiraeli. Abantu bange abaavu n'abali mu bwetaavu, bwe balinoonia amaadhi ni gababula, amamiro ni gatuuka n'okubakala olw'endiwo, nze Musengwa Katonda ndiiramu okusaba kwaibwe nze Katonda wa Isiraeli tiribalekulira agho. Ndireetera emiiga okukuuluula nga giva ghaigulu ku nsozi edhiziraku kantu, naataagho enhindo edh'ensulo dh'amaadhi mu biiko. Ndifuula eirungu lyaba kidiba kya maadhi, n'eitaka eikalu lyabaamu ensulo edh'amaadhi agakuuluula. Ndimeza mu irungu emiti emivule, n'emikasia, n'emyoliva, n'emiti egindi. Ndimeza mu itaka eikalu emiti emisipuressi, n'emipulane, n'emyalumugi, gyonagyona gyakulira ghalala. Olwo abantu balibona baamanha nga nze Musengwa Katonda ninze nkoze ekyo. Era balikirowoozaaku baakitegeera nga nze Omutukuvu wa Isiraeli ninze nkireeteire okubaagho.” Musengwa Katonda kyabazinga wa Isiraeli akoba ati: “Imwe bakatonda ab'amaghanga mwandhule ensonga dhaimwe, mutooleyo n'obudhulizi obukakasa. Mwidhe mutukobere ebiribaagho, tumanhe bukalamu ghe biribeeragho. Mutukobere n'ebyabita, mutwinhonhole n'amakulu gaabyo, tubirowoozeeku tumanhe ekiribivaamu. Mutukobere ebiribaagho ye bwidha, olwo tukakase nga bwene muli bakatonda. Mubeeghooku n'ekirungi kye mukola, oba akabi ke muleetaghooku, olwo tutye era tudhugumire. Bwona, mwenamwena muziramu makulu naire, ni bye mukola biziramu muganhulo. Era ole alondagho okubasinza, afuuka kyenhinhalwa. Nasiikuula omuntu ava ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, era wuuyo atuuse. Alikozesa eriina lyange, yaatyankirira abafuzi ng'oti bityanka yaaba ng'oti n'omuwumbi bw'asamba eitosi. Naani ku imwe eyalangaku nga bukaali ati kino kiribaagho, olwo tusobole okumanha nga yali mutuufu? Ghazira waire omulala ati ku imwe eyakirangiriraku, oba okubaagho omuntu eyawuliraku nga mukyogeraku. Nze Musengwa Katonda ninze nasooka okukikobera Sioni naatuma abakwenda okukobera Yerusalemu amawulire amalungi nti, ‘Bona baabo. Baabo abantu bo bali kwira!’ Bwe ningirira bakatonda b'amaghanga tibonamu alimu makulu, era tibonamu ye nsobola kubuuza n'andhiramu kumpa magezi. Boonaboona ghazira kye bagasa, era ghazira kye basobola kukola naire. N'ebifaananie byaibwe ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa, biziramu makulu naire.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ono n'omugheereza wange ye mpa amaani, era ye nalondamu aneesiimisa. Namutaamu omwoyo gwange, aleetere amaghanga okusalanga mu mazima. Talikaabuka waire okwogera n'amaani, era ghazira alimuwulira ng'alangiriza mu nguudo. Olugada oluvuniike talirukutulamu, n'olutambi olw'entaala olulikufenfeenha taliruzikiza, aye alireetera abantu okukolerwanga eby'amazima ebibagwaniire. Taliwaamu maani waire okuwaamu eisuubi. Alireetagho okukolanga eby'amazima mu nsi ebigwaniire. N'ebiketezo eby'oku nhandha biri eyo biteegereire amateeka ge.” Musengwa Katonda n'eyatonda eigulu yaalibambagho, era yaayandhagho ensi yaagitaamu n'ebigirimu byonabyona. Abantu ababa mu nsi eyo ni bagitambuliramu, yabataamu omuuka gwe bagheera n'omwoyo ogw'obulamu. Era Musengwa Katonda oyo akoba omugheereza we ati: “Nze Musengwa Katonda nakweta oleetere abantu okukolerwanga eby'amazima ebibagwaniire. Nakugema ku mukono naakukuuma. Era ndibita mu iwe naakola endagaano n'abantu boonaboona, era naaleetera amaghanga goonagoona obutangaavu. Olizibula abatulu amaiso, waatoola abasibe mu makomera, waabawonia okubanga mu nzikiiza. Nze ninze Musengwa Katonda, eryo n'eriina lyange. Ekitiisa kyange tikigabiraku muntu wundi, waire okusaakibwa kwange okukughaaku ebifaananie ebibaadhe. Bona, ebintu bye nalangirira eira biibyo bituukiriire. Mpegaano nja kubakobera ebiyaaka, nga bikaali na kutoolera kubaagho.” Mwembere Musengwa Katonda olwembo oluyaaka. Ensi yoonayoona leka emusaake! Enhandha leka ewolome n'ebirimu byonabyona olw'eisanhu N'ebiketezo eby'oku nhandha leka byembe n'ababibaaku boonaboona. Eirungu n'ebibuga ebirimu ka byembere kulala nga bisaaka Katonda, n'abantu ab'e Kedari bamusaake. Abantu b'e Sela leka bakube emizira nga bali ku ngulu ku nsozi. Abo abali mu biketezo eby'oku nhandha leka basaake Musengwa Katonda, era bamuteemu ekitiisa. Musengwa Katonda avaayo, yaaja okulumba ng'omulwani ow'amaani. Ayoleka obukambwe ng'omwisirukale, yaakaabuka ng'ataireku n'enduulu edh'omu lutalo, yaayolesa amaani amabitirivu ag'okulwanisa abazigu be. Katonda akoba ati: “Mmaze ekiseera nga nsiriike busirike, naaba muguminkiriza era neefuga. Aye mpegaano nja kwasiikana ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala, asika omuuka nga tigwidha n'alakalaka obulakelake. Ndyonoonayonoona ensozi n'obusozi, naakaza eisubi n'emiti ebidhiriku. Emiiga ndigifuula bizinga, naakaza n'ebidiba eby'amaadhi. Ndikulemberamu abatulu, naababisa mu ngira dhe bataidhi. Enzikiiza ye balimu ndigifuula butangaavu, naasaania aghali ebikonko, baabita aghatereevu. Ebyo ndibibakolera, era tiribalekulira agho. Abo abeesiga ebifaananie ebibaadhe, ni bakoba ebifaananie ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa bati, ‘Niimwe bakatonda baife’, ndibaleetera okunhoomebwa n'okuswazibwa.” Musengwa Katonda akoba ati: “Muwulire imwe abaasemba amatu, n'imwe abatulu mumoge inho musobole okubona. Naani omutulu okusinga omugheereza wange? Oba naani eyasemba amatu okusinga omukwenda wange ye ntuma? Iwe Isiraeli oboine bingi, aye ofuniemu makulu ki? Oli n'amatu agawulira, aye kiki kyene ky'owuliiremu?” Musengwa Katonda olw'okuba yayenda okulokola abantu, yasalagho okugulumiza amateeka ge, abantu bagatengamu ekitiisa. Aye abantu bano abazigu baabaiba era baabanhaga, era baabatega boonaboona baagwa mu biina, baabasibira mu makomera. Abazigu baabayiiga baabagemya aye nga ghazira abawonia, era baabanhaga aye ghaabulagho abanunula okubaiza. Naani ku imwe anaawulirisa ekyo? Naani aneetegereza n'amanha ebinaabaagho ye bwidha? Naani eyaghaayo Abaisiraeli okunhagibwa? Naani eyalekulira baidhukulu ba Yakobo abo mu ngalo dh'abanhazi? Ti ni Musengwa Katonda mwene, ye twasungughaza nga tukola ebibi, ni tuloba okukola by'ayenda, era ni tudheemera amateeka ge? Kale kyeyava n'atumaliraku obusungu bwe, era n'atusindikira entalo. Yatutumbukizaaku obusungu bwe ng'oti muliro bwayaka mu Isiraeli mwonamwona, aye twaloba kumanha birigho, bwatwokya aye era twaloba kubaagho ni kye twegamu naire! Aye mpegaano iwe Isiraeli, Musengwa Katonda eyakutonda akoba ati: “Otatya, kuba ndidha kukununula. Era namala irala okukweta eriina lyo, buti oli wange. Bw'olibita mu maadhi agenda okukumira, ndiba ghalala n'iwe. Ni bwe galiba ag'emiiga tigalikweyaagho. Ni bw'olibita mu muliro tigulikwokya, ezira kabi kalikutuukaku; kuba ninze Musengwa Katonda wo, Omutukuvu wa Isiraeli era Omulokozi wo. Ndighaayo Misiri olw'okukununula, era naaghaayo Ethiopia ni Seba olw'okukuwonia. Ndighaayo abantu kamaala olw'okukuzaawula, era naaghaayo amaghanga mangi ku lw'obulamu bwo; kuba nkugonza inho era nkutwala ng'oli wa mughendo era wa kitiibwa ye ndi. Otatya, kuba nze ndi ghalala n'iwe. Ndisoloza abantu bo nga mbatoola e buvandhuba n'e bugwandhuba, naabaiza ghalala. Ndiragira oluuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba lwabalekula, naalagira n'oluuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba lwaloba kubaloberaku. Olwo mwaleeta batabane bange okuva eyo eghala, era mwaleeta ni baghala bange okuva eyo mu nsi dhoonadhoona. Abantu abo boonaboona bange ku bwange, era beetebwa liina lyange. Ekyabantondesa ni mbataagho, n'okumpeesanga ekitiisa.” Katonda akoba ati: “Muleete abantu bange bawozesebwe abatulu abo ate nga bali n'amaiso, era abasigha ate nga bali n'amatu. Mwete abantu abamaghanga goonagoona beesololeze ghalala. Naani ku bakatonda baibwe asobola okulanga ebiribaagho, n'atukobera n'ebyaligho eira? Baleete obudhulizi bwaibwe obukakasa nga batuufu, era obudhulizi obwo n'obube bukakase amazima agali mu ebyo bye boogera. Imwe Abaisiraeli niimwe abadhulizi bange era niimwe abagheereza bange be nalondamu, musobole okuumanha era mundhikirize. Olwo mukitegeere nga ninze Katonda zenka. Tebangayooku katonda yansooka kubaagho, era tighalibaagho alindhiririra naire. Nze zenka, ninze Musengwa Katonda, era nze zenka, ninze omulokozi waimwe. Imwe nabakobera ebiribaagho era naabalokola. Ghazira katonda wa bamaghanga gandi eyaali akozeeku ekyo, era niimwe abadhulizi bange. Nze ninze Katonda okuva eira n'eira, era buliidho ndidha kusigalanga nga ninze Katonda. Ghazira asobola kutoola kintu kyonakyona mu buyinza bwange, era ghazira asobola kukyusaamu mu kye mba nkoze.” Musengwa Katonda Omununuzi waimwe era Omutukuvu wa Isiraeli akoba ati: “Olw'okwenda okubawonia ndisindika eigye okulumba Babiloni. Ndimenha eminhololo egisiba endhigi dh'ekibuga, era okwasiikana kw'abantu baayo okubaire okw'amasanhu, ndikufuulamu kulira maziga. Ninze Musengwa Katonda Omutukuvu waimwe, Omutonzi wa Isiraeli era Kyabazinga waimwe.” Eira einho, Musengwa Katonda oyo n'eyatema oluguudo mu nhandha, yaakola engira mu maadhi amaleeyi. Yaazikiriza eigye ery'abalwani ab'amaani abaali n'embalaasi n'ebigaali eby'omu lutalo. Baagangalima baagwa obutairayo kusitukagho kabiri, olwo baazima era baawola ng'oti lutambi lwa ntaala. Aye Musengwa Katonda oyo akoba ati: “Mulobe kwesibirira ku bya ira, waire okwemalira ku byabita. Mpegaano mulingirire mubone ekiyaaka kye nja okukola. Era nakitandiseeku ira. Timuli kukibona? Nja kutema oluguudo mu irungu, era nte n'emiiga mu nsi eyo enkalukalu. Ensolo edh'omu nsiko dhirintaamu ekitiisa, n'ebibe ni maaya byansaaka; olw'okuba ntaagho emiiga mu nsi enkalukalu naaleetera amaadhi okuba mu irungu, olwo naagha abantu bange be nalondamu okunhwa. Abo n'abantu bange, nze mwene be neeteeragho, bansaakenga.” Musengwa Katonda akoba ati: “Aye imwe Abaisiraeli baidhukulu ba Yakobo, nze mwamala mwaneesinwa bwesinwe, mwaloba okunsinza. Timwandeetera ntaama dhaimwe ng'ebigheebwayo ebyokebwa, waire okuntaamu ekitiisa nga mumpa emisengo. Nze tibakaluubirizangaku nga mbasaba ebigheebwayo, waire okubakooya nga mbapikiriza okumpa obubbaani obw'okuuniokeza. Timwaghaayooku mpiiya kungulira bubbaani buwunha kawoowo, waire okundhigusa n'amasavu g'ensolo dhaimwe. Aye mu kifo ky'okukola ebyo, mwantwika bwa mugugu gwa bibi byaimwe, mwankooya n'ebyonoono byaimwe. Aye era nze, ninze mwene nsonigha ebibi byaimwe nze ku bwange, era tija kabiri kubibavunaana. Mwidhukire eby'eira era tunoonereze ensonga. Mughe empoza yaimwe mwoleke nga bwe muli abatuufu. Dhaadha waimwe eyasooka yakola ebibi, n'abakulembeze baimwe boona baayonoona bansungughaza. Kyenava ni ndeetera abo abalabirira Ekifo Ekitukuvu okunhoomebwa, naaghaayo baidhukulu ba Yakobo okuzikirizibwa, era naaleka Abaisiraeli abo baafuuka nseko dha balamu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Mpegaano muwulire imwe baidhukulu ba Yakobo omugheereza wange, imwe Abaisiraeli be nalondamu. Mulobe kutya, kuba muli bagheereza bange, era abantu bange be nalondamu, be ngonza. Nze ninze Musengwa Katonda eyabatonda ni mbata mu nda dha bainhaimwe, era ndidha kubayambanga. Ndireeta amaadhi gaagwa mu nsi eziramu waire itondo lya maadhi, era naata emiiga mu itaka eryakala. Ndireeta omwoyo gwange gwaika ku baana baimwe, era naayugha enkabi dhange ku baidhukulu baimwe. Balikula bukalamu ng'oti isubi eriri kumpi n'amaadhi, era baagimuka ng'oti n'obuti obukulira ku mbali kw'omwiga. Ghalibaagho omuntu alikoba ati, ‘Nze ndi wa Musengwa Katonda.’ Ate ole alyetuuma eriina lya Yakobo, n'owundi yaaghandiika ku mukono gwe ati, ‘Nze ndi wa Musengwa Katonda,’ era yeebalira mu Baisiraeli.” Musengwa Katonda Afuga Amagye, Kyabazinga era Omununuzi wa Isiraeli, akoba ati: “Ninze entoolo era ninze enkomerero, era nze zenka, ninze Katonda. Ezirayo kyetebwa katonda okutoolaku nze zenka. Naani ali ng'oti ninze? Bw'aba ng'aliyo, akyogere akikakase mu maiso gange. Naani okuva eira n'eira eyalangiriranga ebyali bija okubaagho? Kale buti leka akobere abantu n'ebyo ebija okubaagho. Mutatya era mutawaamu maani. Mukiidhi bukalamu ng'okuva eira n'eira n'okutuusa ye buli eno, mbairenga mbakobera ebiribaagho. Era niimwe abadhulizi bange. Ate eriyo ekyetebwa katonda okutoolaku nze? Ninze zenka ali ng'oti n'olubaale mwe mwewogoma, ezirayo wundi ye ndidhi.” Abo boonaboona abakola ebisinzibwa ebitali Katonda bali agho batyo, bazira kye bagasa naire. N'ebisinzibwa byaibwe ebyo ebibeesiimisa, biziramu muganhulo. N'abo ababisinza batulu beene, era tibaidhi ng'ekyo kye bakola kisobola okubaleetera okuswala obuswale. Ole akola ekifaananie n'akyeta katonda oba n'akiwumba obuwumbe, aba adaagiire bwereere. Buli alikisinza ensoni dhirimugema, kuba abakola ebifaananie ebyo bantu buntu. Bagwaine boonaboona babaleete babeemereze ghalala, bawozesebwe. Memale olwo batye era baswazibweswazibwe. Omugheesi bw'aba ali kugheesa ekifaananie ekisinzibwa, atoola ekyuma yaakifuguta mu manda ag'omuliro, yaagema enhundo mu ngalo dhe edh'amaani yaakikonta okukitereeza. Bweyeeyongera okuja ng'akola atyo, endhala emuluma, yaakoogha, era bw'atanhwa ku maadhi awaamu amaani. Ate omubaadhi apima omuti n'olukoba, yaagulambaku n'ekalaamu. Yaagulanda n'eranda, era yaagulambaku n'ekyuma ekipima, yaagukolamu ekifaananie ekirungi kyene ekiri ng'oti muntu, eky'okuteebwa mu isabo. Asobola okutema omuvule mu kibira yaakozesa ogwo, oba yaakozesa omusipuressi, oba omuti omukologho ogundi. Oba yaasimba omuti ogundi, amaadhi gaagwa gaagukuza. Omuntu oyo atoola ku muti gw'atemye yaakolamu ekisinzibwa ekitali Katonda, era ekifaananie ekyo ekibaadhe yaakikubira amakiryaivu, yaakisinza. Bw'amala, omuti ogusigairegho agufuulamu nku, yaatwala yaakumisa omuliro, yaayota yaasuugha, era yaafumbisa n'emere. Enku edhindi adhikumisa omuliro yaatalika emamba, yaalya yaiguta. Era yaayota omuliro, yaamala yaakoba ati: “Ha, akaliro akalungi kansuuyiiza!” Ekitundu kire ekindi eky'omuti akikolamu ekisinzibwa, yaakikubira amakiryaivu, yaakisinza ng'akoba ati: “Nkweghembye mponia, kuba niiwe katonda wange!” Abantu abo bazira kye baidhi era bazira kye balowooza kikalamu. Baaziba amaiso gaibwe n'emyoyo gyaibwe, baaloba kubona waire okutegeera. Omuntu akola ekisinzibwa ekitali Katonda, taidhukira waire okwefumintirizaaku mule ati: “Ekitundu ky'omuti ogwo nkikumiisa omuliro naagufumbisa emere, era naatalikaku n'emamba naagirya. Memale obwo ekitundu kyagwo ekisigairegho ate kye nnaafuula ekisinzibwa ekyenhinhalwa, era ni nkikubira n'amakiryaivu, ate nga kiti buti?” Omuntu oyo ali ng'oti n'ole alya eivu. Aba yeerimbye era ng'adaaliimye, nga takaasobola kuwonia bulamu bwe, waire okwebuuzaaku mule ati: “Ekifaananie kye ngemye mu ngalo dhange ti kya buguya bwereere?” Musengwa Katonda akoba ati: “Iwe Yakobo idhukiranga ebintu ebyo, kuba oli mugheereza wange iwe Isiraeli. Nakutonda obe mugheereza wange, era tirikwerabira naire. Ndheyiiyaagho ebibi byo byavaagho ng'oti kire, ebyonoono byo ebyo byabulagho ng'oti lufu. Kyuka oire ye ndi, kuba ninze nakununula.” Iwe eigulu yemba, kuba Musengwa Katonda n'akoze ekyo. Imwe ebitundu ebiri eyo ghansi mu itaka, muleekaane. Imwe ensozi n'emiti gyonagyona egy'omu bibira, mwembe, kuba Musengwa Katonda yanunula baidhukulu ba Yakobo, era alyoleka ekitiisa kye mu Baisiraeli abo. “Ninze Musengwa Katonda Omununuzi waimwe, eyabatonda ni mbata mu nda dha bainhaimwe. Ninze Musengwa Katonda eyakola ebintu byonabyona, ni mmambagho eigulu zenka, era ni nhandhagho ensi nga ghazira angemeireku naire. Ninze mmala amakulu mu ebyo abalaguzi bye balagula, n'ebyo abalogo bye bakola. Ndhuuluusa abagezi bye boogera, naayoleka nti bye beeta eby'amagezi byaga busiru. Aye nkakasa ebyo omugheereza wange by'ayogera, naatuukiriza omukwenda wange oyo by'alangirira. Ekibuga Yerusalemu nkikakasa nga bwe kiidha okubangamu abantu, n'ebibuga bya Buyudaaya ebyayonoonebwa naabikakasa nga bwe birizimbibwa obuyaaka. Ninze ndagira amaadhi g'enhandha amangi gaakala, n'emiiga gyona gyakala. Ninze nkoba Kuro nti, ‘Niiwe omufuzi ye ntairegho otuukirize byonabyona bye nhenda.’ Naalagira Yerusalemu nti, ‘Oidha kuzimbibwa buyaaka,’ era naakoba n'eisinzizo nti, ‘Omusingi gwo gwidha kuteebwagho.’ ” Musengwa Katonda yalonda kyabazinga Kuro, yaamutuma okughangula amaghanga, n'okutoola ku bakyabazinga obukumu. Musengwa Katonda alimwiguliragho emiryango gy'ebibuga, ghaaloba kubaagho agiigalagho. Musengwa Katonda akoba Kuro oyo ati: “Nze mwene ndikukulemberamu, naasenda ensozi dhaafuuka museetwe. Ndimenhamenha endhigi dh'ekyuma ky'ekikomo, naakutulamu eminhololo egidhisiba egy'ekyuma ekigumu einho. Ndikugha obukombe bwe baakweka mu bifo ebyekusifu, olwo omanhe nga nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli, ninze nkwese eriina lyo obe wange. Nkwese eriina lyo obe wange, oyambe omugheereza wange Yakobo, era nga oyo ni Isiraeli ye nalondamu. Nkughaire ekitiibwa eky'okwetebwa owange, waire nga iwe tondhidhi. Ninze Musengwa Katonda zenka, ezirayo Katonda wundi naire. Ndikugha amaani ge weetaaga, waire nga iwe tondidhi. Kino nkikoze, abantu boonaboona okuva e buvandhuba okutuuka e bugwandhuba, basobole okumanha nga ninze Musengwa Katonda zenka, ezirayo Katonda wundi naire. Ninze ndeetagho obutangaavu era ninze ndeetagho n'enzikiiza; ninze ndeetagho enkabi era ninze ndeetagho n'akabi. Nze Musengwa Katonda, ninze nkola ebyo byonabyona. Iwe eigulu, toonhesa obutuufu buve ku igulu ng'oti maadhi, era ensi eyasame ebumire, bumerukemu eidembe n'amazima, bibe ku nsi. Nze Musengwa Katonda ninze ndidha okuleetera ekyo okubaagho.” Akagwireku oyo atakania Eyamutonda, kuba aba ng'oti n'ekiwumbe bwe kyanditakainia ole akiwumbye. Aye nga bwenebwene eitosi lisobola okubuuza aliwumbisa liti: “Oli kuwumba ki?” Oba okukoba liti: “Ozira bukugu?” Akagwireku oyo akoba lata we n'inhina ati: “Ku lwaki mwanzaala?” Musengwa Katonda Omutukuvu wa Isiraeli era omutonzi we, akoba ati: “Imwe muzira bukumu bwa kumbuuza ebigema ku baana bange, waire okundagira eky'okukola. Ninze natonda ensi, naatonda n'abantu abagibaamu. Nakozesa obuyinza bwange, naabamba eigulu, era ninze nfuga n'ebiri ghaigulu mu ibbanga byonabyona. Ninze nasiikuula Kuro naamuleetera okuja okutereeza ebyali byonooneike. Era ndidha kuleeteranga by'akola byonabyona okuja obukalamu. Alizimba buyaaka ekibuga kyange Yerusalemu, era yaaleetera abantu bange okuva mu bunhage. Ekyo alikikola aghazira muntu kumugulirira waire okumugha empeera.” Musengwa Katonda Afuga Amagye, n'akobye. Musengwa Katonda era akoba Isiraeli ati: “Obukombe bwa Misiri n'ebintu by'Ethiopia eby'okusuubula birifuuka bibyo. N'abantu b'e Seba abawaigufu balifuuka bairu bo, baakunonereza nga bali ku ndhegere, era baidha y'oli okukukubira amakiryaivu nga baatula bati, ‘Bwenebwene Katonda ali n'iwe wenka, era oyo ni Katonda yenka, ezirayo wundi. Katonda Omulokozi wa Isiraeli, ni Katonda eyeekweka. Abo boonaboona abakola ebisinzibwa ebitali Katonda, ensoni dhiribagema era baaswazibwaswazibwa. Aye Musengwa Katonda buliidho aidha kulokolanga Isiraeli. Imwe Abaisiraeli ensoni tidhiribagema waire okuswazibwaswazibwa ebyanda n'ebyanda.’ ” Musengwa Katonda yatonda eigulu, era oyo ni Katonda. Yaawumba ensi yaagikola, yaagitaagho yaaba ngumu begulugulu. Tiyagitondera kubaagho nga ntabangufutabangufu, yagitaagho nga ya kubangamu bantu. Era akoba ati: “Ninze Musengwa Katonda zenka, ezirayo Katonda wundi naire. Tyogerangaku mu kaama ng'oti n'ali mu nsi ey'enzikiiza. Tikobangaku Baisiraeli kuunooneza mu nsi ntabangufutabangufu, ni badaagira bwereere nga ti bambona. Nze Musengwa Katonda ndhogera mazima, naakobera abantu ebituufu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Mwidhe mwesolokeze ghalala, museete imwe abaawonagho mu maghanga. Abantu abo abaja nga bagemereire ebisinzibwa ebitali Katonda ebyakolebwa mu biti obuti, era ni basaba katonda atasobola kubalokola, baziramu magezi naire. Muleete empoza yaimwe mugyandhuleyo, n'abo ababawolezaagho beebuuzaganie buli muntu ku mwine. Naani eyalanga eira einho ebyo ebyali biri n'okubaagho? Ti ninze Musengwa Katonda? Kale ni ezirayo kyetebwa katonda okutoolaku nze, Katonda Omutukuvu era Omulokozi. Bwenebwene ezirayo wundi okutoolaku nze. Imwe abantu b'ensi yoonayoona okuva y'eva okutuuka y'ekanga, mukyuke mwire ye ndi mbalokole, kuba ninze Katonda zenka, ezirayo wundi. Neerayiriire mwene, era kye ndhogera tija kukitoolagho naire: Kiisi muntu alinkubira amakiryaivu, era kiisi lulimi lulyeyama mu liina lyange. Balikoba bati mu nze Musengwa Katonda mwonka n'omuli obutuufu n'amaani. Aye abo boonaboona abankyagha, ensoni dhiribagema baaswazibwaswazibwa. Mu nze Musengwa Katonda, eizaire lyonalyona erya Isiraeli mwe lirifunira obughanguzi n'ekitiisa.” “Eno n'enkomerero y'emisambwa egy'e Babiloni! Ebifaananie eby'emisambwa Beli ni Nebo egyasinzibwanga eira, buti babitwise ku ndogoyi na ku nte. Ebifaananie ebyo byafuuka migugu ku migongo gy'ensolo okudhiruyiriza. Emisambwa egyo amaani gagiwoire, ghazira ye gisobola kuyamba waire gyene okwewonia. Bagigema bugeme baagitwala mu bunhage. Eno n'enkomerero y'emisambwa egy'e Babiloni! Mumpulirise imwe ab'endhu ya Yakobo, imwe mwenamwena Abaisiraeli abaawonagho. Bukyanga muzaalibwa, ninze mbalabirira okuviira irala mu nda dha bainhaimwe. Ni bwe mulikula ni mukairigha ni mumera n'envu, era ndidha kubalabiriranga. Ninze eyabatonda, era ndidha kubakuumanga mbayambe mbalokole. Naani ye mulingezaaku ni mumwagayaza ninze, oba naani ye mulingeragerania naye ni tufaanana naye? Abantu baja baafukumula mu nsawo dhaibwe zaabu, baapima ni feeza ku minzaani. Olwo baasasula omugheesi era baalagira ebintu ebyo abigheeseemu ekifaananie eky'omusambwa, era baamala baakikubira amakiryaivu baakisinza. Bakibbeedera ku mabega baakitwala, baakita mu kifo kyakyo, kyaba agho nga tikisobola kwesegenhiaku waire okuvaaghooku. Bwe ghabaagho aidha okukisaba tikisobola kumwiramu, waire okumuwonia mu bizibu bye. Imwe abakozi b'ebibi, mwidhukire ekintu ekyo era mukirowoozeeku. Mwidhukire ebyaligho mu biseera eby'eira, mumanhe nga ninze Katonda zenka, ezirayo wundi; era ezirayo ali ng'oti ninze. Nalangirira okuviira irala mu mainhama ebyo ebyali eby'okwidha ku nkomerero; okuviira irala mu biseera eby'eira naayoleka ebyo ebyali n'okubaagho. Naakoba nti, ‘Ndituukiriza bye ntegeike, era naakola byonabyona bye nhenda.’ Ndyeta omuntu yaidha okuva e buvandhuba. Aliidha ng'oti n'enhonhi eyiiga, yaaja yaakola kye ntegeike. Ntyo bwe nkobye era tiriroba kukituukiriza. Imwe abantu ab'empwitu mumpulirise, imwe abali eghala einho n'okulokolebwa: Obulokozi bwange mbuseesiisa kumpi, tibukaali ghala naire. Tija kulwagho kulokola bantu bange. Ndinunula Yerusalemu olwa Isiraeli okumpeesanga ekitiisa.” Musengwa Katonda akoba ati: “Iwe Babiloni, va ku kityamo eky'obwakyabazinga oike ghansi otyame mu nkungu. Ng'okaali kughangulwa waliku ng'oti n'omughala omwegha. Aye mpegaano tibakaakwegomba, kuba obulungi n'obunhirivu bye wali nabyo tibikaaligho. Ja ku lubengo ogeme enso, ose ensaano. Weeghembule mu maiso ekitambaala, otoolemu ekivaalo kyo eky'oku ngulu, ofungize ku bikooyi byo, oje odooke emiiga osomoke. Abantu balikubona ng'oli madu, nga bakuswaziiza n'ensoni dhaakugema. Nja kwesasuuza era ezira muntu ye ndisaasira naire.” Eriina ly'Omununuzi waife, ni Musengwa Katonda Afuga Amagye, era oyo n'Omutukuvu wa Isiraeli. Musengwa Katonda oyo akoba Babiloni ati: “Tyama osirike, weewumbe mu nzikiiza, kuba tibaliirayo kabiri kukweta inhebantu wa maghanga. Nasungughalira abantu bange, naababisa ng'oti tibakaali bange. Naabakugha okubafuga, waaloba kubasaasiraku naire. N'abakaire boona waabafugisa bukambwe. Walowoozanga oti oliba inhebantu byanda na byanda, waaloba kutaayo mwoyo na kwidhukira nti buli kintu kiri n'enkomerero. Kale ni wulira kino, iwe ayenda einho amasanhu: Oja waatyama waasiira n'enkondo, waakoba mule oti, ‘Ninze aligho, ezirayo wundi okutoolaku nze. Nze tija kuba namwandu, waire okufiirwaku abaana.’ Aye ebyo byombi birikwidhira mu kaseera buseera era ku lunaku lulala luti, waafiirwa abaana era wafuuka namwandu. Era waire eirogo lyo n'okulagula kwo, by'okozesa tibirikuwonia naire. Waja weesigulira ku kukola ebibi, waalowooza oti ghazira akubona. Amagezi go n'okumanha kwo byakuleetera okudaaliima, waakoba mule oti, ‘Ninze aligho, ezirayo wundi okutoolaku nze.’ Aye ebizibu birikwidhira ebikusinga amaani, akabi k'otalisobola kwetoolaku kaakutuukaku mu kaseera buseera, waatuuka ku kuzikirira kw'otasobola kwewonia. Kale iwe weekalangulire ku irogo lyo ni ku kulagula kwo, by'obaire okozesanga okuva mu buto bwo. Oba katyo wandibifunamu omuganhulo, byakuyamba okutiisa abazigu bo. Abawi b'amagezi b'oli nabo abangi bakumenhera bwereere: oli n'abeetegereza ebiri ku igulu, waaba n'abeekebeedha emuunienie, n'abo abalagula nga bajiira ku kuboneka kw'omwezi. Kale ku lwaki abo tibavaayooku kukuyamba, bakukobere ebirikutuukaku? Bona eno, abo baliba ng'oti isubi ikalu, omuliro gwabookya okubasaaniagho. Tibalisobola kwewonia kubbeibbera kwa muliro gwa maani gutyo. Tiguliba gwa kisuusu abantu gwe batyama agho ni boota. Batyo bwe baliba abo be weesiguliraku, be wakolagananga nabo okuva obuto. Boonaboona balikuvaaku, buli muntu yaaja mu ngira ye ng'atambulatambula eyo atyo yenka, ghaabulagho akuwonia waire omulala ati.” Imwe ab'endhu ya Yakobo muwulire kino: Mwetebwa Baisiraeli abasimuka mu Yuda. Mulayira mu liina lya Musengwa Katonda, era mwayatula nga Katonda wa Isiraeli oyo, ni Katonda waimwe, aye nga bya ku munwa bunwa, ebiziramu mazima waire obwesimbu. Era mweyeta ba mu kibuga ekitukuvu, abeesiga Katonda wa Isiraeli, eriina lye nga ni Musengwa Katonda Afuga Amagye. Musengwa Katonda oyo akoba Isiraeli ati: “Okuva eira n'eira, nze nabakoberanga ebiribaagho, era mwene nze naamalanga naabireetera okubaagho amangu geene, byatuukiriranga. Namanha nga bwe muli ab'empwitu, abali n'emyoyo emibbalangafu ng'oti n'ekyuma ekigumu einho, era abali n'ebirowoozo ebikalangafu ng'oti n'ekyuma ky'ekikomo. Kyenava ni mbakobereragho ebiribaagho, naabiranga mu bimanhe nga bikaali na kubaagho. Olwo mulobe kukoba muti, ‘Ebifaananie byaife ebibaadhe bye tusinza, era n'ebyo ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa, n'ebireeteire ebintu ebyo okubaagho.’ Ebyo byonabyona mwabiwulira, era muli n'okwatula muti byali bituufu, kuba mwabibona byatuukirira. Okuva ni mpegaano nja kubakobera ebiyaaka, bye ntabamanhisangaku naire. Ebintu bino naakaja okubireetera okubaagho, tibibangaghooku naire. Olwo mulobe na kukoba muti mubaire mubiidhi. Okuva eira n'eira timubiwulirangaku na matu gaimwe, waire okubimanhaku, kuba namanha nga mwefuulafuula, era ng'okuva lwe mwazaalibwa muli badheemu. Olw'okukuuma ekitiisa kyange, ka nfuge obusungu bwange mbaguminkirize, ndobe kubazikiriza. Mubone eno, nabaleba nga mbabisa mu kudaazibwadaazibwa, ng'oti ni feeza bwe bamukenenula mu muliro. Era naakizuula nga ghazira kye mugasa. Kale bye nkola byonabyona, mbikola lwa bulungi bwange nze, ndobe kuleka liina lyange kuswazibwa, oba okuleka ekitiisa kyange owundi okukigabanaku.” Musengwa Katonda akoba ati: Imwe Abaisiraeli be nayeta, baidhukulu ba Yakobo mumpulirise. Ninze Katonda eyaligho ku ntoolo, era ninze ndibaagho ku nkomerero. Ninze mwene eyataagho omusingi gw'ensi, era nze mwene naabambagho eigulu; bwe mbyeta bivugira era byaidha mangu. Mwidhe mwenamwena mwesolokeze ghalala, muwulire. Naani ku bakatonda boonaboona eyaali alanzeeku ati nze nonze omuntu ye nhenda, aja okulumba Babiloni asobole okukikolaku nga nze bwe nhenda? Nze mwene, ninze nayogera era ninze namweta. Naamulagira okuja, era olugendo lwe naalugha enkabi. Museete ghe ndi muwulire kino: Okuviira irala mu mainhama n'okutuusa mpegaano, tyogerangaku mu kyama. Era bye ndhogera bimala byatuusa ekiseera byabaagho. Mpegaano Musengwa Katonda antumye n'amaani ag'omwoyo gwe. Iwe Isiraeli, Musengwa Katonda Omununuzi wo era Omutukuvu, akoba ati: Ninze Musengwa Katonda wo akwegeresa ebikuganhula, era akukulemberamu mu ngira y'ogwaine okubitamu. “Ha, kale ngoli wawulira ebiragiro byange! Wandibaire mu miraala egikuuluula ng'oti mwiga ogutakala, era waaba n'obughanguzi obw'amaani ng'oti kwefuukuula kwa nhandha. Ab'eizaire lyo bandibaire kamaala ng'oti musenho, nga tibabalika ng'oti mpeke dhaagwo. Era nandibakugiire baaloba kuwaagho kuzikirira.” Muve mu Babiloni, mulumuke muje! Mulangirire amawulire gano buli ghantu nga mukuba emizira, mugasansaanie gatuuke eyo yoonayoona ensi y'ekanga. Mukobe muti: “Musengwa Katonda anunwire omugheereza we Yakobo.” Musengwa Katonda oyo bwe yali ng'ali kubisa abantu be mu irungu, endiwo tiyabagema naire; kuba yayatisa olubaale, amaadhi gaatiiriika nga gava mu lutanda olwo, atyo yaabagha amaadhi okuva mu lubaale olwo. Musengwa Katonda akoba ati: “Abakozi b'ebibi tibaja kuba na miraala naire.” Imwe ebiketezo eby'oku nhandha muwulirise kye nkoba, imwe amaghanga agali eyo e ghala mumpulirise. Musengwa Katonda yandheta nga nkaali na kuzaalibwa, yaanonda nga nkaali na mu nda ya maama, mbe mugheereza we. Yaleetera ebibono bye ndhogera okuba ng'oti mpiima endhogi. Yankuuma n'omukono gwe naaba ng'oti kalaso ke akaghagale mu kiruutu kye. Era yankoba ati: “Isiraeli, n'iwe omugheereza wange ye ndyolekeramu ekitiisa kyange.” Agho naakoba nti: “Bwenebwene nadaagiranga busa okukola, neemalangamu amaani gange bya bwereere. Aye ate nkakasa ng'aliinwanirira, era yampa empeera olw'ebyo bye nkola.” Musengwa Katonda oyo n'eyampumbira mu nda ya maama, yantegeka okuba omugheereza we, nje mmusolokeze ab'eizaire lya Yakobo, abantu be abo abaasansaanizibwa. Musengwa Katonda oyo anfuula wa kitiisa mu maiso ge, era oyo ni Katonda wange, ensimuko ey'amaani gange. Musengwa Katonda oyo yankoba ati: “Iwe eky'okuba omugheereza wange n'okola ogw'okwizaagho ekitiisa ky'ebika bya Yakobo, n'okwiza Abaisiraeli abaawonagho, tikimala. Ku ebyo ndyongerezaaku okukufuula eitaala eri amaghanga, olwo ensi yoonayoona erokolebwe.” Musengwa Katonda Omutukuvu era Omununuzi wa Isiraeli, yeeyongera yaayogera n'omugheereza w'abafuzi oyo abantu ye banhooma einho, n'amaghanga ye gakyagha. Yaamukoba ati: “Bakyabazinga balikubona ng'osibwirwa, baasituka baakutaamu ekinhagansi, n'abakungu boona balikubona baakukubira amakiryaivu; kuba Musengwa Katonda omwesigwa era Omutukuvu wa Isiraeli n'eyakulonda.” Musengwa Katonda era akoba abantu be ati: “Ekiseera eky'okusaasiriramu bwe kirituuka ndikusaasira, naakuyamba ku lunaku olw'okulokolwa. Ndikulwanirira naakukuuma, era naabita mu iwe okukola endagaano n'abantu boonaboona. Oliizaagho ensi buyaaka, abantu bairamu okubanga mu biketezo byaibwe ebyazika buti. Olikoba abasibe oti, ‘Mufulume eikomera, buti muli ba idembe,’ n'abo abali mu nzikiiza oti, ‘Muve mu nzikiiza, mwire mu butangaavu.’ Baliba ng'oti n'entaama edhifuna kye dhirya ku ngira kwe dhibita obubite, era ni dhiba n'eisubi ghaigulu ku nsozi edhitaabangaku kantu. Endhala teribalumanga waire endiwo okubagemanga. Empewo ebabula teribafuuwanga waire omusana okubookyanga; kuba oyo abagemerwa ekivunika alibakulembera, yaabatuusa ku nsulo dh'amaadhi. ‘Ensozi dhange dhoonadhoona ndidhitaamu engira, dhaafuuka enguudo abantu bange mwe balitambuliranga. Mubone eno, abantu bange baliva ghala eyo: abandi baliva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, abandi baava e bugwandhuba, n'abandi baava mu kiketezo ky'e Sinimu.’ Iwe eigulu yemba olw'eisanhu, n'iwe ensi osagambe. Imwe ensozi mutimbuke mwembe enhembo; kuba Musengwa Katonda aiziiza mu bantu be amaani. Era aligemerwa ekivunika abantu be abadaazibwadaazibwa. Aye abantu b'e Yerusalemu baakoba bati: ‘Musengwa Katonda atulekuliire agho, era atwerabiire.’ Musengwa Katonda oyo yaabairamu ati: Omukazi asobola okwerabira omwana we ayonka, yaaloba kugemerwa kisa mwana we oyo ye yazaala? Aye waire ng'omukazi asobola okwerabira, nze tiribeerabira naire. Bona eno iwe ekibuga Yerusalemu, nkoze ekifaananie kyo mu ngalo dhange, era ebisenge byo mbibona n'amaiso gange buli kaseera. Abo abalikuzimba okukwizaagho obuyaaka, baabo bali kwidha mbiro, ate abo abaakuzikiriza, balituusa ekiseera baakuvaamu baaja. Linga ere ku ndhuyi dhoonadhoona obone. Baabo bali kwesoloza okwidha y'oli. Nze Musengwa Katonda nkoba nti nga bwendi omulamu, abantu bo abo baidha kukuleeteranga okwesiima, ng'oti n'ebyamadholobera bwe bireetera omugole abivaire okwesiima. Waire ng'ensi yo yali ezikiriziibwa yaalekebwagho etyo ng'ezise, aye olwo eriba ntono nga tesugamu abo abaliidha okugibaamu. Era abo abaagireka nga bamaze okugizikiriza, eriba ebali ghala inho. Abantu bo abaazaalirwa mu bunhage balikukoba bati, ‘Ensi eno efuuse ntono inho, tekaatumala, tughe aghantu aghandi ghe tunaaba.’ Agho olyebuuza mule oti, ‘Naani eyanzaalira abaana bano boonaboona? Nze nafiirwa abaana, naasigalagho mulala ati ng'oti n'ole atazaalangaku, era abazigu bantoolagho, bantwala mu bunhage. Kale, naani eyaleeta abaana bano, ate nga bwenebwene nze naasigalagho mulala nti? Abaana bano baava gha.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndikolera ab'amaghanga akamanhiso, naabalagira baaleeta batabane baimwe nga bababbeedeire mu bifuba byaibwe, era baaleeta ni baghala baimwe nga bababeese ku migongo gyaibwe. Bakyabazinga balibalabirira imwe ng'oti ni baiseimwe beene, ni bainhebantu ba bakyabazinga abo baabalabirira ng'oti ni bainhaimwe beene.” Balibakubira amakiryaivu, baakutama n'ebyeni byatuuka ku itaka, baakomba enkungu ku bigere byaimwe. Olwo mwamanha nga ninze Musengwa Katonda era mwamanha muti abaneesiga tibaliswazibwa. Ghaligho asobola okulekuza ow'amaani omunhago gw'ali nagwo, oba okutoola ku mufuzi omukambwe abantu b'anhaze? Aye Musengwa Katonda airamu ati: “Ekyo kyene n'ekija okubaagho. Ow'amaani balimulekuza omunhago gw'ali nagwo, n'omufuzi omukambwe bamutoolaku abantu b'anhaze. Ndirwanisa abo ababalwanisa imwe, era naanunula abaana baimwe. Abo abakukiriga iwe Yerusalemu ndibaleetera okwitagana beene na beene, baatamiira okuyugha omusaayi gw'abantu ng'oti bwe batamiira omwenge. Olwo abantu boonaboona balimanha nga ninze Musengwa Katonda Omulokozi era Omununuzi waimwe. Era balimanha nga ninze Katonda wa Isiraeli Aghanga Ebintu Byonabyona.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Imwe abantu bange mulowooza muti nababinga, ng'oti n'omusaadha bw'abinga mukazi we? Bwe kiba kityo, memale embaluwa ey'okubabinga eri gha? Oba, mulowooza muti nabatunda mube bairu ng'oti n'omuntu bw'atunda abaana be? Aye naani eyali ammandha memale mmubaguze? Busa naire, mwatwalibwa mu bwiru lwa bibi byaimwe, era ebyonoono byaimwe n'ebyababinza. Lwaki tyayagaanagho muntu waire omulala ati lwe naidha okubawonia? Lwaki nayeta ni ghatabaagho anvugira? Omukono gwange n'ogufuuse omumpi einho, nga tigukaasobola kubatuukaku kubanunula? Oba amaani ag'okubawonia ge nzira? Mubone eno, nze nsobola okukaabukira enhandha yaakala, era naafuula aghabaire emiiga ghaaba irungu, ebyenhandha byamu byafa olw'okubulwa amaadhi era byawunha. Nsobola okwirugaza eigulu, lyaba ng'oti ndivaaziiza kutiya lyoleke nga bwerinakughaire.” Musengwa Katonda andhegereisa bye nnaayogera, bisobole okwiza amaani mu muntu akooye. Katonda oyo anzuusa buli kaakyeire yampa amaani, ag'okuwulira by'aba aja okundhegeresa. Musengwa Katonda yampa okutegeera, naaloba kudheema era naaloba kwira inhuma kumuvaaku. Nataagho omugongo gwange baakuba, naataagho amatama bankuunhuula ekirevu, era naaloba kukyukira mbali, nga bali kunfuudha mu maiso okunswaza. Aye ebyo nze tibiimalaamu maani waire okuntabula, kuba Musengwa Katonda ambeera. Kale ni neevaamu naabagumira ng'oti ibaale, era ndidhi nga tiidha kuswazibwa. Katonda oyo ali kumpi, era aidha kwoleka nga bwe nziraku musango. Kale naani ali ni ky'anvunaana? Aseete ghe ndi. Naani ali kuneesimbamu? Ka yeesimbegho tuwoze naye. Bona, Musengwa Katonda mwene n'ambeera. Kale naani alinsalira omusango okunsinga? Abazigu bange boonaboona balikairigha baazikirira baawaagho ng'oti kivaalo ensiiriri ky'eriire. Buli muntu ata mu Musengwa Katonda ekitiisa, era n'ajiira ku ebyo omugheereza wa Musengwa Katonda oyo by'akoba, ni bw'atambulira mu nzikiiza ng'azira kimulika, yeesigenga bwa Musengwa Katonda oyo, agumirenga ku Katonda oyo. Imwe mwenamwena abasala enkwe okuzikiriza banaimwe, mumanhe nti imwe beene niimwe mulyezikiriza mu nkwe dhaimwe dheene. Ekyo Musengwa Katonda mwene n'alikireetera okuba kityo, era mulifiira mu bulumi. Musengwa Katonda akoba ati: “Mumpulirise imwe abanoonia okulokolebwa, mulowooze ku ibaale kwe mwabaadhibwa, ni ku kirombe eky'amabaale mwe baabasima. Mulowooze ku Aburahamu ni Sara, badhaadha baimwe abo imwe mwe mwasimuka. Ghe nayetera Aburahamu oyo yali aziraku mwana, naamugha enkabi yaazaala abaana, naamuleetera okuba n'abaidhukulu kamaala. Ndisaasira Yerusalemu n'abantu boonaboona ababa mu bifo byakyo ebyayonoonebwa. Ebiketezo byakyo eby'eirungu ndibifuula byaba ng'oti n'enimiro y'Edeni, ng'oti n'enimiro yange yeene nze mwene ye neerimira. Okusangaala n'okusagamba n'ebiribanga eyo, nga kw'otaire n'enhembo edh'okuneebaza n'okunsaaka. Imwe abantu bange mumpulirise; imwe eighanga lyange mutege kutu muwulire bye nkoba. Nditaagho amateeka gange, naayegeresa abantu boonaboona okukola amazima agaliba ekimulika eri amaghanga goonagoona. Ndija mangu naabawonia, era ekiseera kyange eky'okulokola kiri kumpi. Mwene nze ninze ndifuga amaghanga. Era ensi edh'eghala dhinteegereire nga dhisuubirira mu nze okudhirokola. Mulinge ku igulu, mulinge ni ku nsi. Eigulu eryo liriwaagho ng'oti n'omwosi bwegubulagho, ensi yaakairigha ng'oti kivaalo, n'abagibaamu baafa ng'oti nsowera. Aye obulokozi bwange bwe ndeeta bwidha kubangagho byanda na byanda, mbawonienga aghazira kukoma. Imwe abaidhi obutuufu era abagema amateeka n'omwoyo omulala, muwulirise kye nkoba. Mutatyanga bantu kubayeeyereza, era bwe babavumanga mutawangamu maani; kuba baliwaagho ng'oti n'ekivaalo ekiriiriibwa ensiriri oba enseete. Aye obulokozi bwange bwe ndeeta bwidha kubangagho byanda na byanda, mbawonienga aghazira kulekera.” Wo Musengwa Katonda, situka otuyambe. Kozesa obuyinza bwo otuwonie, nga bwe wabukozesa mu biseera ebyabita, eira einho. Niiwe wafumita ogusota ogwetebwa Rahabu, era waagutematemamu. Niiwe owakaza amaadhi amangi ag'enhandha, waata engira ku ntobo yaayo, abantu bo b'onunwire basobole okusomoka. Abo iwe Musengwa Katonda b'onunwire baliirayo e Yerusalemu nga bemba. Baliba mu masanhu na kusagamba enaku dhoonadhoona, ng'okunakughala n'okusinda biwoiregho. Musengwa Katonda era akoba ati: Nze mwene, ninze mbagumya mu bizibu, kale lwaki mutya abantu obuntu, abalifa ni bawaagho ng'oti isubi? Obwo mwerabiire Musengwa Katonda Omutonzi waimwe eyabamba eigulu, n'ataagho n'emisingi gy'ensi? Lwaki buli kaakyeire muba mu kutya, olw'obusungu bw'abo ababatuntuza, abeetegeike okubazikiriza? Mpegaano obusungu bwaibwe mukaabubonaku naire? Abo abali mu bunhage baidha kulekulwa mangu; tibaidha kufa kuja mu magombe, waire okubulwa emere ye balya. “Ninze Musengwa Katonda wo asiikuula enhandha, n'agireetera okuwolomboka nga yeekuluumulula. Katonda Afuga Amagye. Nkutaire ebibono byange mu kanwa mwo, era ndidha kukukuumanga n'omukono gwange. Ninze eyabamba eigulu, ni ntaagho n'emisingi gy'ensi, era ni nkoba ab'omu Yerusalemu nti, ‘Niimwe abantu bange.’ ” Situka, situka iwe Yerusalemu, situkiramu mangu oyemerere! Situka iwe owanhwa ekikopo eky'obusungu bwa Musengwa Katonda obungi, mwene kye yakugha okunhwa, n'okimaliramu irala era ni kikuleetera okutagala. Mu baana boonaboona be wazaala, muziramu waire omulala ati akukulemberamu; mu bantu bo abo boonaboona be wakuza, muziramu waire omulala ati akugema ku mukono. Obuzibu bukwidhiire bwa mikuzi ebiri: olutalo lwonoineyonoine ensi yo, n'abantu bo baafa endhala n'empiima. Naani anaakusaasiraku n'anaakugumya? Abantu bo baziriike bali agho beegolomoire mu maagaanana aga buli luguudo. Bali ng'oti mpongo egwire mu lutuula lw'omuyiizi. Musengwa Katonda abanoziiza n'obusungu bwe, Katonda oyo abakangaiviire n'amaani. Kale ni, imwe abadaazibwadaazibwa, ni mutamiira nga timunhweire na ku mwenge, Musengwa Katonda oyo alwanirira abantu be akoba ati: “Mubone, mbatoire mu ngalo ekikopo eky'obusungu bwange obungi timukairamu kukinhwa kubaleetera kutagala. Ekikopo ekyo ndikigemya abo ababalumya ni bakoba bati, ‘Mweyale ghansi ku itaka tubatambulireku tuje’, era mwena ni mutaagho emigongo gyaimwe ni gifuuka oluguudo kwe batambulira.” Iwe Sioni situka, situka oiremu obe wa maani. Iwe Yerusalemu ekibuga ekitukuvu, vaala ebivaalo byo ebiboneka obulungi; kuba bale abatatya Katonda n'abatali balongoofu tibakairayo kwingira mu iwe. Iwe Yerusalemu ekibuga eky'abaatwalibwa mu bunhage, situka weekunkumule ove mu nkungu; imwe ab'e Sioni abazigu be baatwala mu bunhage, mwesibule endhegere edhibali mu nkoto. Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe abantu bange mwatundibwa mu bwiru nga ghazira asaswire mpiiya naire, era mulinunulwa nga ghazira asaswire mpiiya. Mwasooka mwaja mwasenga e Misiri, aye Abassiria baamala baabatwala mu bunhage nga bazira kye basaswire naire. Nze Musengwa Katonda kye nva ni nkoba nti, ‘Mpegaano kiki kye nnaakola, nga ndi kubona abantu bange babatwalira ku bwereere? Abo ababafuga beesuuta, era buli kaakyeire nze baanhooma.’ Kale ni ekiseera kirituuka abantu bange baamanha nga ninze Katonda, era nga ninze ndhogeire.” Nga kisangaaza okubona omukwenda ng'ali kubitira mu nsozi okwidha okuleeta amawulire amalungi, amawulire agalangirira emiraala era agalangirira obulokozi n'obughanguzi! Omukwenda oyo akoba ati: “Katonda waimwe n'afuga!” Muwulire abakuumi b'ekibuga kyaimwe bwe baasiikana! Bali kwembera ghalala olw'eisanhu, kuba bali kubonera irala n'amaiso gaibwe nga Musengwa Katonda ali kwira e Sioni. Imwe ebifo bya Yerusalemu ebyayonoonebwa, mutimbuke mwembe enhembo; kuba Musengwa Katonda agumiiza abantu be, yaanunula Yerusalemu. Musengwa Katonda alikozesa omukono gwe omutukuvu ogw'obuyinza, yaalokola abantu be ng'ensi yoonayoona eri kubona. Muje, muje, muve mu Babiloni, imwe ababbeeda ebintu ebikozesebwa mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Mutagema ku kintu kyonakyona ekitali kirongoofu. Muje mwekuume nga muli balongoofu. Eyo timulivaayo nga mugwidhubana waire okuvaayo nga mulumuka; kuba Musengwa Katonda mwene n'alibakulemberamu, era Katonda oyo owa Isiraeli alibavaaku einhuma ng'abakuuma. Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, omugheereza wange ebintu birimujiiranga bukalamu. Aligheebwanga ekitiisa ekitaloodheka era yaagulumizibwa inho. Abantu kamaala baamwewuunhia inho, okumubona ng'ayonooneibwa emboneka ye okusinga omuntu owundi yeenayeena bwe yaali ayonooneibwaku. Yali afuusefuuse nga takaafaanana bantu. Atyo bw'alyewuunhisa amaghanga kamaala, bakyabazinga baabulwa eky'okwogera; kuba balibona ekitabakoberwangaku era baategeera kye batawulirangaku.” Abantu bairamu bati: “Naani asobola okwikiriza bye tuwuliire? Era naani asobola okwikiriza ati omukono gwa Musengwa Katonda n'ogwakola ekyo? Omugheereza wa Musengwa Katonda oyo yakulira mu maiso ga Musengwa Katonda, ng'oti n'ekisimbe ekito ekisimba emizi mu itaka eikalu. Yali agho atyo ng'aziraku kisikiriza naire: tiyaliiku munhiriro ogwandituleeteire okumulingirira, oba okuba omulungi mu mboneka, ekyandituleeteire okumwegomba. Abantu baamunhooma era baamulekulira agho. Enaku yaamuluma nga ghazira ayenda kumulingaku. Atyo bwe yanhoomebwa, twaloba kumutaamu kanhagansi naire. Bwenebwene yatwala obughafu bwaife, yeetwika enaku yaife. Aye ife twalowooza tuti okukubibwa n'okufumitibwa n'okudaazibwadaazibwa kwe kyali kibonerezo Katonda kye yamusindikira. Aye olw'ensobi dhaife baamufumita baamutaaku ebibwa, era olw'ebibi byaife baamunuubulanuubula. Baamudaazadaaza ife tuwonezebwe, era baamukuba emiigo ife tube abalamu. Ife twenatwena twabula ng'oti ntaama, buli muntu yaagema njira ye. Aye Musengwa Katonda yaatoola ekibonerezo ekyali kitugwaniire olw'ebibi byaife, yaakita ku mugheereza we oyo. Baamudaazadaaza era baamukiriga, aye yaaba mugonvu yaakigumira, yaaloba waire okubumbula omunwa. Yaaba ng'oti n'entaama ye batwala okwita, era ng'oti n'entaama ye basalaku ebiviiri, n'etaliraku naire. Tiyabumbula munwa naire. Baamutoolagho, baamutwala okumusalira omusango mu kusaliriza. Ghazira yalowooza ku buzaale bwe, aye yaitibwa bwitibwe yaatoolebwa mu nsi ey'abalamu. Ekyo kyamutuukaku olw'ebibi by'abantu baife. Baamuta mu magombe ghalala n'ababi, baamuziika ghalala n'abakombe. Ate nga yali taizangaku musango, waire okwogera ekibono eky'obuguya.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ninze namuleetera okumunuubulanuubula, era naamuleetera okwetwika obughafu bwaimwe; kuba bw'aghaayo obulamu bwe ng'ekigheebwayo olw'ebibi, alibona abaidhukulu abamusimukamu, yaayongera ku nnaku dhe edh'oku nsi. Olwo bye nhenda byaba nga bituukirizibwa mu oyo. Bw'alibona ku ebyo ebiriva mu kudaazibwadaazibwa kwe, alisangaala. Olwo yaamanha nga tiyadaazibwadaazibwa bwereere. Omugheereza wange oyo aneesiimisa, era alyetwika ekibonerezo ky'ebibi eby'abangi, nze naabasonigha ku lulwe. Kye ndiva ni mmugha omugabo aghalala n'abakologho, yaagabana omunhago aghalala n'ab'amaani; kuba yaaghaayo obulamu bwe yaitibwa, yaabalirwa mu bamenhi ab'amateeka. Aye ate yaaba nga yeetwika ebibi eby'abantu kamaala, era yaabasabira ekisonigho.” Iwe Yerusalemu, obairenga oti n'omukazi omugumba, omukazi atazaalanga ku mwana naire. Aye mpegaano timbuka oyembe era okube emizira; kuba oidha kuba n'abaana kamaala okusinga n'omukazi iba y'atavangaku n'amulekulira agho. Kola ogaziye weema yo, ogaziye n'ensuubo dhaamu, oleeye n'emigugha gyayo, era onhweze n'enkondo dhaayo. Oligaziya ensalosalo edh'ekiketezo kyo dhaaja ku ndhuyi dhoonadhoona edh'ensi. Abantu bo balitwala ebiketezo eby'abamaghanga agandi, era baliidhula mu bibuga ebyali birekeibwa obwagho. Leka kutya, kuba toliiramu kuswazibwa kabiri; leka na kutabulwa, kuba ensoni tidhiriiramu kukugema kabiri. Olyerabira ensoni edh'omu buto bwo edh'obutaba mwesigwa, weerabira n'enaku ey'okulekebwa agho otyo nga namwandu. Omutonzi wo mwene n'aliba balo, era eriina lye ni Musengwa Katonda Afuga Amagye. Omutukuvu wa Isiraeli n'aliba Omununuzi wo, era oyo ni Katonda w'ensi yoonayoona. Isiraeli, oli ng'oti n'omukazi omufumbo akaali omuto, iba ye yabayiza, ate n'amala n'amuvaaku n'amulekulira agho mu nnaku; era oli ng'oti n'omukazi iba ye yabinga n'asigala nga munakughavu. Aye mpegaano Musengwa Katonda akweta oire y'ali, ng'akoba ati: “Nakulekulira agho okumala akaseera, aye ndikwiza ye ndi, kuba nkugonza inho. Nga ndidhwire obusungu obubitirivu, naloba n'okukulingaku okumala akaseera. Aye okuva ni mpegaano ndidha kukugemerwanga ekivunika, olw'okugonza kwange okutawaagho ebyanda n'ebyanda.” Musengwa Katonda Omununuzi wo, atyo bw'akobye. “Nga bwe nalayira mu biseera bya Noa obutairamu kabiri kuleeta maadhi ga mwidhuzo kubanda ku nsi, ni leero ntyo bwe ndi kulayira obutairamu kabiri kukusungughaliranga na kukudhuukanga, waire okukubonerezanga. Ensozi dhisobola okuvaagho, n'obusozi bwawaagho. Aye nze okugonza kwe nkugonzaamu tikuja kuvaagho, n'endagaano ey'emiraala ye nakola n'iwe teja kukoma.” Atyo bw'akoba Musengwa Katonda oyo akugemerwa ekivunika. Musengwa Katonda akoba ati: “Iwe ekibuga Yerusalemu odaazibwadaazibwa era oyuuzibwayuuzibwa kiwunga, ghaaloba kubaagho akugumyaku naire. Aye bona eno, ndikuzimbisa amabaale ag'okudholigadholiga, emisingi gyo naagizimbisa amabaale ag'omughendo ageetebwa saffiro. Obusolya obw'endhu dho ndibuzimbisa amabaale ageetebwa agate, emiryango gyo naagizimbisa ageetebwa karabunkule, ate ebimante byo ebikwezungulwire naabizimbisa amabaale agandi ag'omughendo aga buli nsambo. Nze Musengwa Katonda mwene ninze ndyegeresa abantu bo, naabaleetera ebintu okubajiiranga obukalamu nga bali mu miraala. Okukola amazima n'obutuufu birikuleetera okuba ow'amaani. Oliwona okutuntuzibwa, era ebintu ebitiisa tibiriseeta gh'oli. Omuntu yeenayeena alikutanulaku olutalo, ti ninze ndiba nga mmuganhie akole atyo. Buli alikutanulaku olutalo olimughangula yaagwa ere. Bona, ninze ntonda omugheesi w'ebintu by'ekyuma, yaafuguta amanda ag'omuliro, yaagheesa eby'okulwanisa. Era ninze ntonda omwisirukale akozesa eby'okulwanisa ebyo okwita. Aye tighalibaagho bya kulwanisa bye baligheesa birisobola kukulumya. Era kiisi aliwoza n'iwe olimusinga. Ndidha kulwaniriranga abagheereza bange, era mbaleeterenga okughangula.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Musengwa Katonda akoba ati: “Mwidhe mwenamwena abali endiwo, mwidhe aghali amaadhi. N'imwe abazira mpiiya mwidhe, mugule emere mulye. Mwidhe mugule omwenge ogw'emizabbibu n'amata aghazira kusasula naire. Lwaki mumalira empiiya dhaimwe ku ebyo ebitali mere? Lwaki mufaabiikanira ebyo ebitabaigusa? Mumpulirise bukalamu kye nkoba, olwo musobole okulyanga ebyo ebisinga kuba birungi, era mubenga basangaavu. Mwidhe ye ndi mutege amatu; muwulirise bye nkoba musobole okufuna obulamu. Ndikola n'imwe endagaano etaliwaagho, ey'okugonza kwange okutakoma kwe nagonzangamu Daudi. Daudi oyo namufuula omukulembeze era omufuzi ow'amaghanga asingayo kuba wa ghaigulu, naakozesa oyo okwoleka ab'amaghanga obuyinza bwange. Ekiseera kirituuka mwayeta amaghanga ge mutaidhiiku naire, gaalumuka gaidha ye muli waire nga goona imwe tigabaidhi. Nze Musengwa Katonda waimwe, Omutukuvu wa Isiraeli, ninze ndireetera ekyo okubaagho, olw'okubagheesa imwe ekitiisa.” Munoonie Musengwa Katonda nga mukaasobola okumubona gh'ali, mumusabe ng'akaabali kumpi. Ababi balekeyo empisa dhaibwe embi; aboonooni bave mu ndowooza yaibwe embi. Baire eri Musengwa Katonda, aidha kubagemerwa ekivunika; Katonda waife oyo aidha kubasoniyira irala na mwoyo mulala. Musengwa Katonda era akoba ati: “Ebidhuubo byange tibiri ng'oti n'ebyaimwe, waire engeri dhaimwe okuba ng'oti n'edhange. Era ng'eigulu bwe liri ghaigulu einho okusinga ensi, n'engeri dhange dhityo bwe dhiri edha ghaigulu einho okusinga edhaimwe, n'ebidhuubo byange byaba bya ghaigulu inho okusinga ebyaimwe. Amaadhi n'omugozi biva ku igulu byagwa, byaloba kwirayo ghaigulu kabiri, aye byafukirira eitaka, byameza ebimera era ebimera ebyo byamala byataaku ebibala. Olwo byagha omulimi ensigo ey'okusiga n'emere ey'okulya. Kale ni, n'ekibono kye ndhogera kityo bwe kinaabanga. Tikiirenga ye ndi nga kiri makaya, aye kiidha kukolanga ebyo bye nhenda, kituukirizenga bukalamu bye nnaabanga nkitumye. Muliva mu Babiloni nga muli basangaavu; mwavaayo mwatwalibwa nga muli mu miraala. Ensozi n'obusozi biritimbuka byayemba, n'emiti gyonagyona gyasangaala gyakuba mu ngalo. Emiti emisipuressi girimera aghabaire emiwa; n'eminaazi gyaira mu kifo ky'enkandwa. Ako kaliba kamanhiso akatalivaagho ebyanda n'ebyanda, ak'okwidhukirirangaku nze Musengwa Katonda bye nkola.” Musengwa Katonda akoba abantu be ati: “Mukolenga amazima n'obutuufu, kuba ndi kumpi kwidha okubalokola, era ndholeke nga ninze mbawonia ebizibu byaimwe. Ndigha enkabi abo abakuuma Sabbato buliidho ni batagyonoona, era naagha enkabi abo abeekuuma ni batakola bibi.” Omugwira eyasenga mu bantu ba Musengwa Katonda, atakobanga ati: “Nze bwenebwene Musengwa Katonda aidha kumboola mu bantu be.” N'omulaawe, olw'obutasobola kuzaala baana, atakobanga ati: “Bona, nze ndi ng'oti bwa muti mukalu.” Musengwa Katonda akoba abantu abo ati: “Omulaawe akuuma Sabbato dhange, n'asalagho okukolanga bye nsiima, era ni yeekalangula ku ndagaano yange, ndireetera eriina lye okwidhukirwanga buliidho mu isinzizo lyange ni mu bantu bange aghazira kwerabirwa naire, okusinga bwe yandibaire azaire abaana abalenzi n'abaghala.” Ate eri abagwira abaasenga mu bantu ba Musengwa Katonda, ni bagheereza Musengwa Katonda oyo nga bamugonza, ni beekalangula ku ndagaano ye, era ni bakuuma Sabbato dhe ni batadhoonoona, Musengwa Katonda abakoba ati: “Ndibatwala ku Sioni olusozi lwange olutukuvu, naabagha eisanhu mu ndhu yange ey'okusinzizaamu. Ebigheebwayo byaibwe ebyokebwa n'emisengo gyaibwe ndibiikiriza ku alutaari yange, kuba endhu yange enaayetebwanga ndhu ya kusinzizaamu ab'amaghanga goonagoona.” Musengwa Katonda, oyo asoloza abantu be Abaisiraeli abaabingibwa mu nsi yaibwe, akoba ati alisolozaayo n'abandi, boona baidha beeyongera ku abo abaamala eira okusolozebwa. Musengwa Katonda era akoba ati: “Imwe mwenamwena amaghanga ag'endha mwidhe muzikirize abantu bano ng'oti n'ensolo edh'omu nsiko bwe dhizikiriza. Abakulembeze b'abantu bange bali ng'oti batulu beene. Tibakaalimu magezi, bali ng'oti n'embwa edhitaboigola. Baba mu kuwongera, na mu kutenduka ndoolo, na mu kuloota. Bali ng'oti mbwa edh'amairu amangi, edhitaiguta naire. Abakulembeze abo tibakaalimu kategeera, buli muntu yeefubiriire ku bibye, nga yeenooneza by'anaafunamu amagoba. Bakobagana bati, ‘Mwidhe tufuneyo ku mwenge ogw'emizabbibu tunhweku. Ka twerenge ebitamiiza, n'olwaidho lwona lwidha kuba ng'oti n'olwaleero, era n'okulusingaku.’ ” Omuntu akola ebituufu afa, era ghaaloba kubaagho ekyo akitaaku mwoyo omuntu atya Katonda yaatwalibwa, era ghaaloba kubaagho ekyo akitegeera. Aye ng'abantu abalungi abo baba bawonezeibwa akabi akandibaidhiire. Bwe bafa bafuna emiraala, baawuumula mu idembe. Aye imwe abalogo, n'imwe abenzi, n'imwe bamalaaya, museete ghano musalirwe omusango. Imwe aboonooni era abaguya, naani ye muli kuleetaku omuzaanho? Naani ye muli kwasamizaaku eminwa okumusungiriza? Mweguguna okukola obwamalaaya obw'omu masabo, nga musinza emisambwa ghansi mu binsense eby'emiti emikologho emizibirivu. Era mwitira abaana baimwe mu biiko ebirimu entanda edheeyatisa mu mbaale. Mutoola eyo amabaale amaseene obukalamu mwagasinza ng'oti bakatonda. Mugafukira ebigheebwayo eby'okunhwa era mwagaleetera ebigheebwayo eby'emere ey'empeke. Mulowooza muti munampooyawooya nga mukola ebyo? Mwala obuliri bwaimwe ku nsozi endeeyi engungumavu, era eyo ye muja ni mughaayo emisengo, ni mukola n'obwamalaaya obw'omu masabo. Mughanika munda einhuma gh'endhigi dhaimwe ebifaananie ebyenhinhalwa. Nze mwaneerabira, mwasasula abantu empiiya, mwatoolamu ebivaalo byaimwe, mwaniina nabo obuliri bwaimwe obugazi, baaba n'imwe mu buliri obwo nga muli kwesanhusa. Mwebbaaka ebizigo n'obuwoowo kamaala, mwaja okusinza omusambwa Moleki. Era olw'okwenda einho okufuna bakatonda bye musinza, musindika abakwenda baimwe baaja eyo eghala einho. Mwatuuka n'okubasindika baje ghansi mu magombe. Mwekaluubiriza inho nga muli kunooniayo bakatonda abandi, aye era mwaloba kukoogha waire okuwaamu amaani; kuba mulowooza muti ebitali Katonda ebyenhinhalwa ebyo bye musinza, bibagha amaani. Musengwa Katonda akoba ati: “Bwenebwene bakatonda ki abo be mutya einho mutyo, ni mutuuka n'okuunimba nze era ni muneerabirira irala? Obwo mulekeire agho okuntya, lwa kuba nasirika busirike okumala ekiseera ekinene kityo? Imwe mulowooza muti bye mukola bituufu, aye nze ndyerula ebikolwa byaimwe, era ebyo bye musinza ebitali Katonda biriba tibikaabagasa naire. Kale ni bwe munandiriranga mbayambe, ebisinzibwa byaimwe ebyo bye musoloza n'ebibe bibawonienga. Aye empewo obuwewo eribifuumuula yaabitwala. Ate nga abo abaneesiga nze, n'abalitwala ensi yaaba yaibwe era bansizizanga ku lusozi lwange olutukuvu.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Muteegho oluguudo, muteegho oluguudo mangu, mutegeke abantu bange ghe banaabita. Mutoole ebitimuguunha byonabyona mu ngira y'abantu bange. “Ninze Katonda Omutukuvu aligho ebyanda n'ebyanda, aswikiriire ebintu byonabyona. Mba mu kifo ekiri ghaigulu era ekitukuvu. Aye era mba ni mu bantu abawombeefu era abeenenia, nsobole okubaizaamu omwoyo n'eisuubi. Ninze nafuuwa omuuka ogw'obulamu mu bantu bange, era tiribasungughaliranga bujiiririire waire okubavunaananga emisango buliidho kuba ekyo kisobola okubaleetera okufa, ate nga ninze mwene eyabagha obulamu. Abantu abo nabasungughalira olw'ebibi byaibwe n'okwegomba kwaibwe okubi. Kye nava ni mbabonereza era ni mbalekulira agho nga tikaabalingaku naire. Aye beene beeyongera okunvaaku, era beekalangulira mu mpisa dhaibwe embi. “Waire namala ira okubona nga bwe beebisa obubi, aye era ndibakyusa naabawonia, naabakulemberamu, era ebibi byaibwe naabisasulamu ebirungi olwo naasangula amaziga g'abo abalira. Nze Musengwa Katonda nkoba nti ninze ndeetera abantu ab'okumpi n'eghala okuba mu miraala. Era ninze ndiwonia abantu bange. Aye abantu ababi bali ng'oti nhandha eyeefuukuula ekiseera kyonakyona, amaadhi gaayo ni gasiikuula ebitosi n'ebikaba, aghazira kulaalaku. Aboonooni tibaba na miraala naire.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Musengwa Katonda era akoba ati: “Kaabuka era oyasiikane nga bw'osobola, obe ng'oti kuvuga kwa igwala. Okobere abantu bange okusobya kwaibwe; oyatulire ab'endhu ya Yakobo abo ebibi byaibwe. Buli kaakyeire beekoza, baidha bansinza, era baayoleka nga bwe benda einho okumanha bye nkoba n'okugema ebiragiro byange; baaba ng'oti n'eighanga eriri agho erikola ebituufu, eritavangaku ku biragiro byange. Era bansaba mbaghe amateeka ag'okukola mu butuufu ni mu mazima, nga bakoba nga bwe kibasangaaza einho okunsinza nze Katonda. “Baja baabuuza bati, ‘Lwaki tusiiba ng'ate Musengwa Katonda tafaayo? Era lwaki twebonereza aye n'atatufaaku naire?’ “Nze Musengwa Katonda naabairamu nti, ‘Mubone eno, ku lunaku lwe musiibiraku, muba muli kwenooneza bibasanhusa imwe beene. Era mutuntuza n'abakozi baimwe. Okusiiba kwaimwe kubaleetera bukambwe, mwasoola era mwalwana, mwafuntagana bwa bifunsi.’ “Mulowooza muti bwe musiiba mu nsambo ng'oti n'eyo, nze nsobola okuwulirisa okusaba kwaimwe? Mulowooza muti okwo n'okusiiba nze kwe nhenda ku lunaku omuntu lw'agwaine okwewombeekeraku einho? Muja mwakotesa emitwe ng'oti n'ekitoogo bwekikoteka. Era mweyalira ekutiya mu ivu, mwadhirambaalaku, okwoleka nga bwe munakughaire. Obwo ekyo kye mweta okusiiba ku lunaku nze Musengwa Katonda lwe nsiima? “ ‘Okusiiba nze kwe nhenda ni kuno: Musibule endhegere n'ebikoligo ebisibiriire abantu mu kutuntuzibwa. Abasibe abatuntuzibwa, mubalekule baje nga ba idembe. Mumaliregho irala ebikoligo byonabyona ebireetera abantu okutuntuzibwa. Abo abali endhala mubaghenga ku mere yaimwe, n'abaavu abazira maka mubaingizenga mu maka gaimwe. Abo ababita amadu mubaghenga eby'okuvaala, era mutalobanga kuyamba bantu babaliku luganda. “Olwo mulimesunkana ng'oti n'endhuba eri kuvaayo, era mwawonezebwa mangu. Ebikolwa byaimwe ebirungi biribakulemberangamu, n'ekitiisa kyange nze Musengwa Katonda kyabavangaku einhuma nga kibakuuma. Bwe munandhetanga ndidha kuvugiranga, era bwe munandiriranga ndidhanga kubairamu nti, ‘Ndi ghano!’ “Bwe mulyetoolamu omuze ogw'okutuntuza banaimwe, okubanhoomerera, n'okuboogeraku ebibi, ni mugha abali endhala emere, n'abo abadaazibwadaazibwa ni mubagha bye beetaaga, olwo enzikiiza egemye bedimudimu ebeezungulwire imwe, erifuuka ng'oti n'obutangaavu obw'omu kasana ghagati. Nze Musengwa Katonda mwene ndibakulemberangamu buli kaakyeire, naabagha ebirungi ebibamala obukalamu era naabaleetera okuba abagumu era ab'amaani. Mulibanga ng'oti n'enimiro ye bafukirira amaadhi, era ng'oti n'ensulo y'amaadhi etakala. Mulizimba buyaaka ebifo eby'eira ebyayonoonebwa, mwaizaagho emisingi egy'ebyanda eby'eira einho, era mwamanhibwa nga niimwe abaalongoosa ni mwiza obuyaaka endhu edhaayonoonebwa.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bwe munaakuumanga Sabbato ni mutagikoleraku byaimwe bye mwenda, aye n'eba olunaku lwange olutukuvu, lwe mutaamu ekitiisa ni mutalutambuliraku ngendo, waire okulukoleraku emirimo, oba okulwogereraku ebitasaana, olwo mulifuna eisanhu eriva mu kumpeereza nze Musengwa Katonda. Ndireetera abantu b'ensi dhoonadhoona okubatangamu imwe ekinhagansi, era imwe ndibagha ensi ye nagha dhaadha waimwe Yakobo, yaaba butaka bwaimwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Mutalowooza muti amaani ga Musengwa Katonda gaakoma, yaaba nga takaasobola kubalokola. Oba okulowooza muti amatu ge gaasemba, gaaba nga tigakaabawulira, nga muli kumweta okubayamba. Aye mumanhe nti ebibi byaimwe byene n'ebireetera Katonda waimwe okubalekulira agho, yaaloba kubalingaku, waire okuwulirisa bye mumusaba. Muli n'omusango kuba mwogera eby'obuguya, era mwakola ebikolwa eby'obukambwe n'obutemo. Ghaziragho muntu awoza musango mu butuufu ng'ali kukolera ku mazima. Aye muwoza ebiziragho, mwayogera eby'obuguya, memale mwasinga omusango. Mutegeka okukola ebibi era mwamala mwabikola, mwayonoonera irala. Enkwe dhe musala dhiba dha kabi ng'amagi g'omusota ogw'obusagwa. Kiisi igi ly'omenha livaamu musota gwa busagwa, era buli alya ku igi ng'oti n'eryo afa bufe. Bye mukola tibyesigika ng'oti n'olutuula lwa nabumbuli. Aye enkwe dhaimwe tidhiribaviiramu kalungi. Dhiriba ng'oti lugoye olukoleibwa mu wuuzi dha nabumbuli, oluzira muganhulo naire. Mwangugha inho okukola ebibi aghazira kusibamu, era mwayanguyirwa inho okwita abantu abaziraku musango. Buli ghe mubita muzikirizaagho, mwaleka bifulukwa byereere. Ebirowoozo byaimwe mubimalira ku kukola bibi byonka. Timwidhi kyetebwa miraala, era bye mukola tibijiira ku mazima. Mutambulira mu ngira engodegode, era kiisi adhibitamu taba na miraala naire. Abantu bakoba bati: “Bwenebwene okukola amazima kutuli ghala, n'okukola ebituufu kutuziramu. Tunoonia obutangaavu, aye twabona bwa nzikiiza ndhereere eri bedimudimu. Tuja nga tughaamanta ku bimante ng'oti n'abatulu abatabona. Era twaja nga twekontola ni mu kasana ghagati nga buli ng'oti bwire, twaba ng'oti n'abali mu nsi y'abafu. Twenatwena twidhula okutya, twavuuma ng'oti bisolo bikambwe, era twalira ng'oti maghemba. Twegomba Katonda aidhe atuwonie okutuntuzibwa, aye ghazira kikolebwa naire. Era twegomba okulokolebwa, aye kwatuba ghala inho. “Wo Musengwa Katonda, twakola ebibi kamaala y'oli, era okusobya kwaife okwo kwene kutulumiriza kuba ebibi byaife tubibona, n'okusobya kwaife tukwidhi bukalamu. Twakudheemera twakuvaaku iwe Musengwa Katonda, twaloba kukunonereza iwe Katonda waife. Twatuntuza banaife era twakudheemera. Bye tulowooza bikyamu, ni bye twogera bya buguya. Tubingagho amazima twaloba kugakoleraku, n'okukola ebituufu kwaloba kuseeta ghe tuli. Amazima tigakaakolebwa mu mpya dha bibuga, n'obwesimbu tibukaaliyo. Obwesigwa buziragho mu bantu, era oyo alekayo okukola ebibi bamuyiiga n'obukambwe.” Musengwa Katonda ekyo yakibona era yaasungughala, olw'obutabaagho kukolera ku mazima. Yeewuunhia okubona nga ghaziragho muntu waire omulala ati, afaayo kuwolerezaagho abo abatuntuzibwa. Kale mwene alikozesa obuyinza bwe n'obutuufu bwe, yaanunula abantu be okubatuusa ku bughanguzi. Alivaala obutuufu ng'ekivaalo eky'omu kifuba eky'ekyuma, yaavaala obulokozi ku mutwe gwe ng'enkuufiira ey'ekyuma. Era okwesasuuliza ku bazigu be kulimubaaku ng'oti kivaalo kya munda, n'obusungu bwamubaaku ng'oti kivaalo kya ku ngulu. Alibonereza abazigu be ng'ajiira ku bye baakola, ng'atwaliiremu n'abo ababa mu biketezo eby'eghala. Abantu okuva e buvandhuba okutuuka e bugwandhuba balimutya, era baatya n'ekitiisa kye kuba aliidha ng'oti n'omwiga oguwolomboka n'amaani, nga gutwalibwa empewo Musengwa Katonda mwene y'asindika. Musengwa Katonda era akoba abantu be ati: “Ndija e Sioni okununula baidhukulu ba Yakobo abakyuka ni bava mu kwonoona kwaibwe. Nkoze n'imwe endagaano, era mbaghaire obuyinza bwange n'endhegeresa yange, bibenga byaimwe buliidho. Era okuva ni mpegaano mwidha kungonderanga era mwegeresenga abaana baimwe okumpuliranga ebyanda n'ebyanda.” Iwe Yerusalemu, situka oyake ng'oti ndhuba, kuba obutangaavu bwo butuuse, n'ekitiisa kya Musengwa Katonda kiri kwakira ku iwe. Bona eno, enzikiiza erigema ku nsi, enzikiiza eri bedimudimu yaasandikira amaghanga. Aye Musengwa Katonda alivaayo ng'oti ndhuba yaakwakiraku, n'ekitiisa kye kya bonekera ku iwe. Amaghanga galiidha eri obutangaavu bwo, ni bakyabazinga baidha eri okumesunkana kwo. Weezunguluze amaiso obone, abantu boonaboona nga bwe bali kwesololeza aghalala nga baidha y'oli. Batabane bo baliva eghala eyo baidha; ni baghala bo balibabbeeda baabaleeta y'oli. Olibona ekyo waasangaala; omwoyo gwakupakukapakuka olw'eisanhu. Kuba obukombe obw'amaghanga balibukuleetera; ebintu ebingi einho baabibisa ku nhandha byafuuka bibyo. Engamiya olukunkumuli dhiriidhula mu iwe nga dhiva mu Midia ni mu Efa, era dhaava ni mu Sheba, nga dhiri kuleeta zaabu n'obubbaani. Abantu balirangirira ebirungi Musengwa Katonda by'akoze. Abantu balikuleetera entaama dhoonadhoona edh'e Kedari n'edh'e Nebaiothi, baadhighaayo ng'omusengo. Balidhireetanga ku alutaari, Musengwa Katonda yaadhisiima. Era Musengwa Katonda oyo alyongeranga okufuula eisinzizo lye okuba ery'ekitiisa. Ebyo biki ebiri kuseeyeeya ng'oti bire, era ebiri kuguluka ng'oti njiibwa edhiri kwira mu bisu byadho? Ago n'amaato agava mu nsi edh'eghala, nga gakulembeirwamu amaato ag'e Tarushishi, agali kuleeta abantu ba Musengwa Katonda okuva eyo eghala. Abantu abo baleese feeza waibwe ni zaabu waibwe, okugha ekitiisa Musengwa Katonda Omutukuvu wa Isiraeli, kuba ataire ekinhagansi mu bantu be. Musengwa Katonda akoba Yerusalemu ati: “Ab'amaghanga agandi balizimba ebimante byo ebikwezungulwire, ni bakyabazinga baibwe baakugheereza. Nze nakubonereza nga ndiku obusungu, aye mpegaano nkugemeirwa ekivunika, naakusaasira. Emiryango gyo giidha kubanga miigule, tigiidha kwigalwanga omusana n'obwire. Olwo abantu basobole okukuleeteranga obukombe bw'amaghanga gaibwe, nga bakyabazinga baibwe beene n'ababakulembeiremu mu nhiriri. Aye eighanga n'obwakyabazinga ebiriroba okukugheereza, biryonoonebwayonoonebwa era byasaanizibwagho irala. Abantu balireeta emiti egiva e Lebanoni, emisipuressi, emipulane, n'emyalumugi, baagizimbisa buyaaka eisinzizo lyange okuliwoomya, n'okugheesa ekibuga kyange ekitiisa. Era abaana b'abo abaakutuntuzanga, baliidha baakukubira amakiryaivu; n'abo boonaboona abaakunhoomanga balikotesa emitwe gyaibwe agho gha bigere byo, baakweta ‘Ekibuga kya Musengwa Katonda,’ baakweta ‘Sioni, Ekibuga kya Katonda, Omutukuvu wa Isiraeli.’ Walekulirwa agho waakyayibwa, nga ghazira na muntu akubitamu. Aye ndikuleetera buliidho okubonekanga obulungi einho, era waaba kifo kya isanhu ebyanda n'ebyanda. Amaghanga ni bakyabazinga balikulabirira ng'oti n'inhina w'omwana bw'amulabirira. Era olimanha nga ninze Musengwa Katonda Omulokozi wo era Omununuzi wo, Katonda Owamaani owa Isiraeli. Ndikuleetera zaabu mu kifo eky'okukuleetera ekyuma eky'ekikomo, naakuleetera feeza mu kifo eky'okukuleetera ekyuma ekigumu einho; naakuleetera ekyuma eky'ekikomo mu kifo eky'okukuleetera omuti, era naakuleetera ekyuma ekigumu einho mu kifo eky'okukuleetera amabaale. Ndireetera abakulabirira okubanga ab'emiraala aghazira kukunhigiriza; era naaleetera abo abakusalira amakatala, baakukoleranga ebituufu. Obukambwe tibuliwulirwaku kabiri mu nsi yo, era ensi yo terizikirizibwa waire okufuuka ebifulukwafulukwa. Ebimante byo ebikwezungulwire olibyeta ‘Bulokozi bwa Musengwa Katonda,’ n'emiryango gyo waagyeta ‘Kusaaka Musengwa Katonda.’ Omusana toidha kwetaaganga ndhuba kukumuliikirira, waire obwire okwetaaganga omwezi okukwakira. Nze Musengwa Katonda mwene, ninze nnaabanga eitaala lyo ebyanda n'ebyanda; okumesunkana okw'ekitiisa kyange kunaakwakirangaku. Enaku edh'okulira kwo dhiriba dhikomye. Nze Musengwa Katonda mwene, ninze nnaabanga eitaala lyo ebyanda n'ebyanda, erisinga endhuba emala n'egwa eigulo, n'omwezi ogumala ni gwirayo enkyo. Abantu bo boonaboona balikolanga ebituufu, era baatwala ensi yaaba yaibwe ebyanda n'ebyanda. Baliba lusaga nze mwene lwe neesimbira era omulimo nze mwene gwe neekolera, nsobole okugheebwanga ekitiisa. N'amaka agasingayo obutono galifuuka ekika ekiramba, era ekika ekisembayo obutono kirifuuka eighanga ery'amaani. Nze Musengwa Katonda ekyo ndikireetera okwangugha okubaagho, ng'ekiseera kyakyo kimaze okutuuka.” Omwoyo gwa Musengwa Katonda gundiku, kuba yansiiga omuzigo, yantuma okukobera abadaazibwadaazibwa amawulire amalungi. Yantuma okugumya abaawaamu emyoyo, n'okulangirira eri abali mu bunhage nti baidha kulekulwa babe ba idembe, n'abasibe nti baidha kusibulwa mu ikomera. Yantuma okulangirira nti ekiseera kituuse, Musengwa Katonda agemerwe abantu be ekivunika, era yeesasuulize ku bazigu baibwe. Era yantuma okugumya abo boonaboona abalira olw'okuba mu nnaku. Era yantuma eri abo abali mu Sioni, mbavaaze engule ku mitwe gyaibwe mu kifo ky'eivu lye beebbaase. Era mbaleetere okusangaala mu kifo eky'okunakughala, mbaleetere n'olwembo olw'okusaaka mu kifo eky'okuba mu bughafu. Olwo babe ng'oti n'emiti emikologho Musengwa Katonda mwene gye yeesimbira; era bakolenga ebituufu ebireetera Musengwa Katonda oyo okugheebwa ekitiisa. Balizimba buyaaka ebifo eby'eira ebyayonooneka, era baizaagho buyaaka ebyo ebyali bifuuse ebifulukwafulukwa. Balirongoosa ebibuga ebyayonoonebwa ni bimala emyaka kamaala nga birekeibwa bw'agho bityo. Abantu abamaghanga agandi n'abalibagheerezanga, imwe abantu bange, era baabaayiranga ebyayo byaimwe; abagwira abo n'abalibalimiranga era baalabiriranga amasamba gaimwe ag'emizabbibu. Aye imwe, abantu balibeetanga bakabona ba Musengwa Katonda, era abagheereza ba Katonda waife. Mulikozesanga obukombe bw'amaghanga, bwabaleeteranga imwe okuteebwamu ekinhagansi. Mulibanga mu nsi eyaimwe ku bwaimwe, obukombe bwaimwe bweyongerangaku obungi bwa mikuzi ebiri, mu kifo kyaimwe okwira agho okugemwanga obw'ensoni n'okunhoomebwa. Era eisanhu lyaimwe liribangagho ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda akoba ati: “Nze nhenda abo abakola amazima, aye nkyagha abo abanhazi n'abakozi b'ebibi. Ndigha abantu bange empeera yaibwe nga njiira ku mazima, era naakola nabo endagaano ey'ebyanda n'ebyanda. Abaana baibwe balimanhikana mu maghanga, n'abaidhukulu baibwe baaba bamanhifu mu bantu boonaboona. Buli muntu anaababonanga alimanha ng'abo n'abantu, nze Musengwa Katonda be mpaire enkabi.” Ekibuga Yerusalemu kikoba kiti: “Ndisagamba inho olwa Musengwa Katonda era naasangaala olwa Katonda wange oyo; kuba anvaaziiza obulokozi n'obutuufu ng'oti bivaalo. Ndi ng'oti n'omugole omusaadha ye bavaaziiza engule ku mutwe, era ng'oti n'omugole omukazi ye badholiige n'ebyamadholobera.” Bwenebwene ng'eitaka bwe limeza ebimera, era ng'enimiro bw'ekuza bye bagisimbyemu, ni Musengwa Katonda atyo bw'alireetera obutuufu okumeruka mu bantu be, amaghanga goonagoona gaamutaamu ekitiisa. Ku lwa Sioni nze tiidha kusirika, ku lwa Yerusalemu tiidha kuwuumula naire, okutuusa nga kimaze okununulwa, n'obughanguzi bwakyo bwayaka ng'oti muliro. Yerusalemu, amaghanga galibona bw'onunwirwa, ni bakyabazinga boonaboona baabona ekitiisa kyo. Olituumibwa eriina eiyaaka, Musengwa Katonda mwene ly'alikugha. Oliba ng'engule eboneka obulungi Musengwa Katonda y'agemye mu ngalo dhe, engule ey'obwakyabazinga eri mu makono ga Katonda wo. Toliiramu kabiri kwetebwa “Eyalekulirwa agho,” oba ensi yo okwiramu okwetebwa “Ekifulukwafulukwa.” Aye olyetebwa “Eyasiimibwa,” n'ensi yo yaayetebwa “Mufumbo”; kuba Musengwa Katonda akusiima, era ensi yo eriba ng'omukazi omufumbo. Ng'omwisuka bw'abayiza omughala omwegha, n'abantu bo batyo bwe baliba ng'oti bakubayiiza. Era ng'omusaadha bw'asagamba olw'omugole y'abayiiza, ni Katonda atyo bw'alisagamba olwa iwe. Iwe Yerusalemu, ntaire abakuumi ku bimante byo, abataidha kusirikanga omusana n'obwire. Bateekwa okwidhukizanga Musengwa Katonda atuukirize bye yasuubiza, nga tibawuumulamu naire. Batamuganha kuwuumulaku naire, okutuusa ng'aiziizaagho Yerusalemu obuyaaka, yaakireetera okusaakibwa mu nsi yoonayoona. Musengwa Katonda yeerayiriire mu buyinza bwe ati: “Bwenebwene tiriirayo kuwaayo mere yaimwe ya mpeke kuliibwa bazigu baimwe. Abagwira tibalinhwa mwenge gwaimwe gwa mizabbibu gwe mwafaabiikanira. Aye abo abaakungula emere eyo, n'abaligirya baasaaka Musengwa Katonda. N'abo abaanoga emizabbibu n'abalinhwera omwenge gwagyo mu mpya dh'ekifo kyange ekitukuvu.” Imwe abantu bange ab'omu Yerusalemu mufulume, mufulume emiryango gy'ekibuga. Muje mutegeke abantu ghe banaabita mutemegho oluguudo. Mutemegho oluguudo mangu, mulumalemu ebibaalebaale. Mughanikire abantu ebendera ng'akamanhiso, bamanhe nga Musengwa Katonda ali kulangirira mu nsi yoonayoona ati: “Mukobe ab'omu Sioni muti, bona, omulokozi wuuyo aidha, ng'ali n'ebirabo eby'okugabira abantu be, n'empeera ey'okubasasula.” Mulyetebwa “Bantu batukuvu,” era “Abantu aba Musengwa Katonda abaanunulwa.” N'iwe Yerusalemu olyetebwa “Kibuga Katonda ky'ayenda,” era “Kibuga Katonda ky'atalekulirangaku agho.” “Naani oyo ali kuviira mu kibuga Bozira eky'omu nsi Edomu ng'ali mu ngoye edh'erangi ya kasaayisaayi? Naani oyo ali kutoonha mu bivaalo bye eby'ebitiibwa, ali kukumba n'obukumu n'amaani atyo?” “Ninze Musengwa Katonda ali n'obuyinza obw'okulokola, era ndi kwidha okulangirira obughanguzi bwange.” “Lwaki ebivaalo byo bimyukiriire ng'oti n'eby'ole atyanka emizabbibu mu kikunhiro okugikolamu omwenge?” Musengwa Katonda airamu ati: “Natyankirira amaghanga zenka ng'oti n'ole atyanka emizabbibu mu kikunhiro, aye mu bantu mwaloba kubaamu anhambaku. Nagatyankirira n'obusungu bwange, omusaayi gwago gwasambukira ku bivaalo byange byonabyona, byaidhula ebimyamya kuba ekiseera kyali kimaze okutuuka eky'okununula abantu bange, n'okwesasuuliza ku bazigu baibwe. Nalingirira inho, aye nga tibona aidha ye ndi kuunhamba. Naatya inho, aye nga ghazira angumya. Kale naakozesa amaani gange n'obusungu bwange, byandeetera okughangula. Natyankatyanka mu busungu amaghanga, naagamanhiangula n'ekiruyi kyange, naayugha ku itaka omusaayi gw'abantu ogubagha obulamu.” Ndiromboodha nga Musengwa Katonda bw'atugonza nga talekera, era naamusaaka olw'ebyo byonabyona by'atukoleire. Era ndimusaaka kuba ayoleike ekisa ekitaloodheka eri ab'endhu ya Isiraeli, olw'okusaasira kw'ali nakwo okwidhwire okugonza okungi einho. Musengwa Katonda yakoba ati: “Bwenebwene bano bantu bange, abataja kunguyaguya.” Kale ni yaaba Omulokozi waibwe. Yaabalumirwa mu kudaazibwadaazibwa kwaibwe kwonakwona, era yaabawonia mwene, se ti malaika we. Era olw'okugonza kwe n'okusaasira kwe by'ali nabyo, yaabanunula era yaabalabiriranga okuva eira n'eira. Aye baamala beene baadheema, baanakughaza omwoyo gwe omutukuvu. Kale Musengwa Katonda oyo yaakyuka yaafuuka muzigu waibwe, era yaabalwanisa mwene. Agho baidhukira ebyaligho eira mu biseera bya Musa omugheereza wa Musengwa Katonda, baabuuza bati: “Musengwa Katonda ali gha, eyasomosa abakulembeze b'abantu n'abawonia enhandha? Musengwa Katonda oyo ali gha, eyasindika omwoyo gwe omutukuvu mu bantu be? Musengwa Katonda oyo ali gha, eyakozesa obuyinza bwe, n'akola eby'amaani ng'abita mu Musa, n'ayawulamu amaadhi g'enhandha ng'abantu babona olwo eriina lya Musengwa Katonda oyo ni limanhikananga ebyanda n'ebyanda?” Yababisa mu nhandha ghagati nga tibeekontola naku, ng'oti n'embalaasi bw'ebita mu irungu. Omwoyo gwa Musengwa Katonda gwagha abantu ba Musengwa Katonda oyo okuwuumula, baaba ng'oti n'ente edhitwaliibwa mu kiiko ekigimu. Kale Musengwa Katonda atyo yaabakulemberamu era yaaleetera eriina lye okugheebwanga ekitiisa. Wo Musengwa Katonda, ng'oli eyo mu igulu y'oba mu butukuvu bwo ni mu kitiisa kyo, ganha otulingeku eno ghansi. Okutulumirwa kwo n'amaani go biri gha? Obwo tokaatugonza, waire okutusaasira? Bwenebwene n'iwe Iseife. Waire dhaadha waife Aburahamu tatwidhi, era nga ni Yakobo takyatula, iwe niiwe Iseife Omununuzi waife, okuva eira n'eira. Wo Musengwa Katonda, lwaki otuleka okudaaliima ni tuva ku ngira y'otwoleka? Lwaki oleetera emyoyo gyaife okukalanguka ni tutakutya? Ganha oire ye tuli, ku lw'abantu bo abagheereza bo, abantu ababo ku bubwo ab'omu bika bya Isiraeli. Ife abantu bo abatukuvu twabaaku mu kifo kyo ekitukuvu kumala kaseera buseera, abazigu baife baamala baakityankirira. Twafuuka ng'oti n'abantu b'otafugangaku, abatabangaku babo naire. Wo Musengwa Katonda, ngoli ni oyabuluza eigulu lyaghembuka, waidha eno ghansi! Ensozi dhanditengeese mu maiso go, ng'oti n'ebisaka ebigemye omuliro, oba ng'amaadhi bwegasambira nga gali ku muliro. Idha oyoleke obuyinza bwo eri abazigu bo, era oleetere amaghanga okudhugumirira mu maiso go. Olundi, bwe waika n'okola ebitiisa bye twali titusuubire, ensozi dhaatengeetera mu maiso go. Okuva eira n'eira ghazira muntu yaali aboineku waire okuwuliraku, oba okulowoozaaku ku Katonda owundi akolera abamusinza ebyewuninkiriza, okutoolaku iwe wenka. Osangaalira abo abasanhukira okukola ebituufu, ni baidhukira okwebisa nga bw'oyenda. Iwe watusungughalira, aye ife tweyongera bweyongere kukola bibi. Era kuva ira nga tuli mu kukola bibi okwo. Aye oba tulibiwona? Twenatwena twafuuka ng'oti n'abatali balongoofu, n'ebikolwa byaife byonabyona ebirungi, biri ng'oti n'ekivaalo ekikongeire eiko. Olw'ebibi byaife, twenatwena tuli ng'oti makaba maniavu, era empewo etufuuwa ere yaatutwalikiza irala. Ghazira aidha y'oli kukusaba ghazira asitukiramu kulumukira y'oli omuyambe. Iwe watwegisaaku era waatulekulira agho mu bibi byaife. Wo Musengwa Katonda, aye iwe niiwe Iseife. Ife tuli ng'eitosi eriwumba, ate iwe waaba ng'omuwumbi. Twenatwena niiwe watukola n'engalo dho. Kale ni otatusungughalira kibitiriire, waire okutuvunaana ebibi byaife ebyanda n'ebyanda. Tugemerwe ekivunika, kuba twenatwena nga bw'otubona tuli bantu bo. Ebibuga byo ebitukuvu byafuuka ng'oti irungu: olusozi Sioni luli ng'oti irungu, ekibuga Yerusalemu kyafuuka ng'oti kifulukwa. Eisinzizo lyo eitukuvu eriboneka obulungi, badhaadha baife mwe baakusaakiranga, lyayokebwa omuliro. N'ebifo byaife byonabyona ebisanhusa, byafuuka bifulukwafulukwa. Wo Musengwa Katonda, bwenebwene ozira ky'ofaayo naire ku ebyo byonabyona ebibairegho? Bwenebwene oja kusirika busirike, otuleke tudaazibwedaazibwe ebitaloodheka tutyo? Musengwa Katonda akoba ati: “Abo abatabuulirizangaku bingemaku, nabagha okuunoonia era abo abatandhagalangaku nabaganha okumbona. Eighanga eritayetangaku liina lyange, nalivugira nti, ‘Ndi ghano, ndi ghano.’ Olunaku lwonalwona nayandhuluzanga emikono gyange okusangaaza abantu abadheemu, abeebisa mu nsambo etali nkalamu nga bajiira ku ebyo beene bye bayiiya okukola. Bansoononkereza ekiseera kyonakyona nga bagheera emisengo mu nimiro dhe baasengamu emisambwa, era nga baniokeza obubbaani mu bifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu. Obwire baja mu lwambiidhi omuziikibwa abantu, baatyama ku magombe era baaba mu bifo ebyekusifu. Balya emamba y'embiidhi, baawuutira mu bibya byaibwe omuunhu ogw'omu mamba eyenhinhalwa. Bakoba banaibwe bati, ‘Mwemerere ere ghala, mutatuseetaku. Ife baatulondamu, tituli ng'oti niimwe.’ Aye nze tisobola kuguminkiriza bantu bali ng'oti n'abo. Bangemya obusungu obwokya ng'oti muliro ogutazikira. Bona, nze nasalagho era kyamala ira okughandiikibwa nga ndibabonereza. Ekyo tija kukisirikira naire. Bwenebwene ndibabonereza, naabeesasuulizaaku nga njiira ku bye baakola, olw'ebibi byaibwe ghalala n'ebya badhaadha baibwe kuba baaniokezanga obubbaani ku nsozi enene, era banvumiranga ku busozi obutono. Kale ni ndibabonereza, naabeesasuulizaaku nga njiira ku bye baakola. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Ng'abantu bwe balondamu emizabbibu emirungi ni bagikunhamu omwenge, nga bakoba bati, ‘Egyo mutagizikiriza kuba giri n'omugaso,’ zeena ntyo bwe ndikola ku lw'abagheereza bange, ndobe kubazikiriza boonaboona. Nditaagho ku baidhukulu ba Yakobo n'aba Yuda, baatwala ensi eyo erimu ensozi dhange. Abantu bange abo be nalondamu era abagheereza bange abo baligitwala yaaba yaibwe ku bwaibwe, era baagibangamu. Balinsinzizanga e Sharoni era baatwalanga ebyayo byaibwe, baabyayira mu biketezo eby'e Sharoni eyo, ate byawuumuliranga mu kyetebwa Ekiiko eky'Ebizibu. “Aye embeera eriba yindi eri imwe abanvaaku nze Musengwa Katonda, ni mwerabira Sioni olusozi lwange olutukuvu, ni musinza omusambwa Gadi gwe bakoba mbu guleetera abantu okuba ab'enkabi, n'omusambwa Meni gwe bakoba mbu n'oguleetera ebyo ebituuka ku bantu okubaagho. Imwe muliitirwa mu ntalo mwatirimbulwa kuba bwe nabeeta timwanvugira waire okufaayo okuwulirisa bye nkoba. Aye mwakola ebibi ye ndi, mwalondagho okukola ebitansangaaza. Kale ni, nze Musengwa Katonda nkoba nti, abo abansinza balirya era baanhwa, aye imwe endhala eribaluma n'endiwo yaabagema. Beene balisagamba, aye imwe muliswazibwa. Abo abakola bye nhenda balyemba olw'eisanhu, aye imwe mwalira olw'enaku era mwawowoola olw'obulumi. Abo be nalondamu balikozesanga eriina lyaimwe nga bakolima. Era imwe, nze Musengwa Katonda, ninze mwene ndibaita, aye abo abakola bye nhenda ndibatuuma eriina eiyaaka. Olwo kyaba nti, ole bw'aneesabiranga okugheebwa enkabi, enkabi edho aidha kudhisabanga nze Katonda ow'amazima. N'ole bw'anaalayiranga, aidha kulayiranga nze Katonda ow'amazima kuba ebizibu ebyabita biriwaagho byerabirwa, naaba nga tikaabifaaku naire. “Bona, buti ndi kutonda eigulu eiyaaka n'ensi empyaka. Era ebintu ebyabita tibiriidhukirwa waire okulowoozebwaku. Aye musangaale era musagambe ebyanda n'ebyanda olw'ekyo kye ndi kutonda kuba Yerusalemu kye ndi kutonda kiriba kya kusagambiramu, n'abantu baamu baliba basangaavu. Nze mwene ndisangaala olwa Yerusalemu, era naasagamba olw'abantu bange abo. Tighalibaagho kabiri kukuba mpungu waire okulira amaziga. Abaana baliba tibakaafa nga bato, era abantu boonaboona balighangaalanga emyaka gyaibwe emiidhuvu. Abo abalighangaalanga emyaka ekikumi, balibalirwanga mu bato. Era ole okufa nga tagigheziiza, kalibanga kamanhiso ka kukolimirwa. Abantu balizimba endhu baadhibaamu, era baasimba amasamba g'emizabbibu baalya ebibala byamu. Ole talizimba ndhu, kabiri omuntu wundi n'agibaamu. Era ole talisimba kintu, kabiri owundi n'akirya. Ng'emiti bwe gighangaala emyaka kamaala, n'abantu bange batyo bwe balighangaala. Abantu bange abo be nalondamu, balirwagho nga bakaalya ku bintu byaibwe bye baafaabiikanira. Emirimo gye balikola tibalidaagira bwereere. N'abaana be balizaala tibalituukibwaku kabi naire kuba nze Musengwa Katonda mwene ndibagha enkabi ghalala n'eizaire lyaibwe. Banaabanga bakaali na kundheta nga nabawuliire ira, era banaajanga okumala okunsaba nga nabaizeemu ira. Omusege n'entaama ento biidha kuliiranga ghalala, empologoma eryenga isubi ng'oti nte, n'omusota gulyenga enkungu nga n'emere yaagwo. Ku Sioni olusozi lwange olutukuvu, tikulibaaku kintu kituusa ku kiinaakyo bulumi, waire okukizikiriza. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Eigulu n'ekityamo kyange eky'obwakyabazinga, ate ensi, kwe nta ebigere byange. Kale mulinzimbira ndhu nabaki? Era kifo ki mwe ndiwuumulira? Ebintu byonabyona ninze nabikola n'engalo dhange. Kale byonabyona byange. Aye omuntu ye nsangaalira n'oyo omuwombeefu era eyeeneniiza, antaamu ekitiisa era n'akola bye ndagira.” “Ghaligho abantu abasalagho okukola ebintu nga bwebenda, nga tibataagho ndhawulo naire ghagati gha kino ni kire: Ole okughaayo ente ng'omusengo, akibona nga n'ekirala n'ole aghaireyo omuntu. Ole okughaayo entaama ento ng'omusengo, akibona nga n'ekirala n'ole amenha enkoto y'embwa. Ole okuleeta ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, akibona nga n'ekirala n'ole aghaireyo omusaayi gw'embiidhi. Ole okuniokeza obubbaani, akibona nga n'ekirala n'ole asaba enkabi eri ekisinzibwa ekitali Katonda. Abantu abo kye benda kye bakola, era basanhukira inho ebyenhinhalwa bye bakola. Kale zeena ndibasindikira ebyo byene bye batya ebibaleetera obulumi kuba bwe nayeta ghazira waire omulala ati eyavugira, era bwe nayogera ghazira yafaayo kuwulira. Aye baakola bwa bibi ye ndi, baalondagho okukola ebitansangaaza.” Imwe abafuba einho okugondera Musengwa Katonda by'alagira ni mubikola, muwulire Musengwa Katonda oyo ky'akoba: “Olw'okuba muli beesigwa ye ndi, abandi ku bantu baimwe beene babakyagha era baababingagania, nga babayeeyereza bati, ‘Musengwa Katonda leka abawonie ayolese nga bw'ali ow'ekitiisa, tuboneku nga bwe musagamba.’ Aye beene n'abaliswazibwa. Muwulire akasasamalo akali kuva mu kibuga! Ghaligho amamiro agali kuva mu isinzizo, era amamiro ago n'aga Musengwa Katonda nga yeesasuuliza ku bazigu be. “Ekibuga kyange Sioni kiri ng'oti mukazi azaala ng'akaali kulumwaku naire! Ebisa byali bikaali na kumuluma, ng'azaala omwana mulenzi. Naani eyaali awuliireku ekintu ng'oti n'ekyo, era naani eyaali akiboineku? Ensi esobola okuzaalibwagho mu lunaku olulala luti? Eighanga lisobola okumerukagho mu kaseera obuseera? Aye Sioni yali yaakalumwa ati, ng'azaala abaana be. Mulowooza muti nze ndituusa abantu bange mu kaseera ak'okuzaalibwa, aye naabalekayo mu nda, naaloba kubatuusa ku kuzaalibwa? Imwe mwenamwena abagonza Yerusalemu, musangaalire ghalala naye, era musagambe ku lulwe. Imwe mwenamwena abalira ku lulwe era abamulumirwa, mweyimbe ghalala mu isanhu lye musagambe, musobole okwonka mwigute amabeere ge agaidhwire, era mugabane ku kitiisa kye ekiswikiriire.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, ndireetera ebirungi okuba mu Yerusalemu ebingi einho, nga bikuuluula bukuuluule ng'oti mwiga. Obukombe obw'amaghanga buliyoolookera omwo ng'oti n'omwiga ogwidhwire ni gubanda n'okubanda. Era imwe mulirabirirwa ng'oti mwana mughere inhina y'ayonsa, n'amulera era n'amutenga ku mubiri. Ndibaghemberera mu Yerusalemu ng'oti n'inhina w'omwana bw'aghemberera omwana we okumusirisaagho. Ekyo mulikibona mwasagamba mu myoyo ni mu mibiri, mwairamu obulamu n'amaani. Era kirimanhikana nga nze Musengwa Katonda nhamba abagheereza bange abampulira, aye naasungughalira abazigu bange.” Bona, Musengwa Katonda aliidhira mu muliro ng'ali n'ebigaali eby'omu lutalo ebiziinhuuka ng'oti kiwunga, ng'aidha okwolesa obusungu bwe obubitirivu, n'okubonereza ng'akozesa enimi edh'omuliro. Musengwa Katonda alibonereza abantu boonaboona ng'akozesa muliro na mpiima, era abo b'aliita baliba kamaala. Musengwa Katonda akoba ati: “Abo abeerongoosa ni beetukuza, era ni basimba enhiriri okuja ku mikolo egiba mu nimiro dhe basengamu emisambwa, ni balya emamba y'embiidhi, n'empube, n'ebyenhinhalwa ebindi, balizikirizibwa boonaboona ghalala. Nze ndidhi bye bakola ni bye balowooza. Ekiseera kiidha kutuuka nsoloze ab'amaghanga goonagoona aboogera enimi edha buli nsambo. Baliidha baabona ekitiisa kyange, era naakola akamanhiso nga babona. Abo abaliwonagho ku abo, ndibatuma mu maghanga ni mu biketezo eby'oku nhandha eby'eghala ye batampulirangaku, waire okubona ku kitiisa kyange. Balija baalangirira ekitiisa kyange mu maghanga: e Tarushishi, e Puti, e Ludi eri abakugu mu kulasa obusaale, e Tubali, n'e Yavani. Baliiza baganda baimwe boonaboona nga babatoola mu maghanga goonagoona, baabaleeta ng'ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda, ku lusozi lwange olutukuvu Yerusalemu. Balibaleetera ku mbalaasi, ku nhumbu, ku ngamiya, ku bigaali eby'omu lutalo, ni ku bigaali ebindi, ng'oti n'Abaisiraeli bwe baleeta ebigheebwayo eby'emere ey'empeke mu isinzizo nga babitaire mu bintu ebirongoofu ebireeterwamu. Abandi ku abo ndibafuula bakabona na Balevi. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. “Ng'eigulu eiyaaka n'ensi empyaka bye ndikola bwe birisigalagho mu maiso gange, n'eizaire lyaimwe lityo bwe lirisigalagho era n'eriina lyaimwe lyona lyasigalagho. Buli ku kuboneka kw'omwezi na buli ku Sabbato, abantu boonaboona baliidhanga baasinza mu maiso gange. Bwe balibanga bavaayo, baliringanga ku mirambo egy'abantu abandheemera, kuba enhengere edhibalya tidhirifa, n'omuliro ogubookya tigulizikira, era baliba kyenhinhalwa eri abantu boonaboona.” Bino n'ebibono Yeremia bye yayogera. Yeremia oyo yali mutabane wa Hilikia, eyali owundi ku bakabona ab'e Anathothi mu kiketezo kya Benjamini. Musengwa Katonda yayogera ni Yeremia mu mwaka ogweikumi n'esatu (13) ogwa kyabazinga Yosia mutabane wa Amoni, eyali nga n'afuga Buyudaaya mu kiseera ekyo Era Musengwa Katonda yairamu okwogera ni Yeremia nga Yehoiakimu mutabane wa Yosia ni kyabazinga wa Buyudaaya. Kabiri era yeeyongera okwogeranga naye okutuukiza irala mu mwaka ogweikumi n'omulala (11) ogw'obufuzi bwa kyabazinga Zedekia owa Buyudaaya. Mu mwaka ogwo, mu mwezi ogwokutaanu, abantu ab'omu Yerusalemu baatwalibwa mu bunhage. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Nakulonda nga nkaali na kukuwumba mu nda ya inhoko. Era wali okaali kuzaalibwa naakutukuza naakulonda obe mulanzi eri amaghanga.” Nze naakoba nti: “Aa, Musengwa Katonda wange, bona eno, nze tiidhi kwogera kuba nkaali muto inho.” Aye Musengwa Katonda yankoba ati: “Otakoba oti okaali muto inho. Aye oidha kuja eri abantu eyo yoonayoona ye nnaakutuma, obakobere byonabyona bye nnaakulagira okwogera. “Otatya muntu yeenayeena, kuba nze ndi ghalala n'iwe okukukuumanga. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaagolola omukono gwe, yangema ku munwa. Yankoba ati: “Bona eno, nkutaire mu kanwa mwo, ebibono byange by'onaayogera. Olwaleero luno, nkugemiisa amaghanga n'obwakyabazinga, oiwululengagho era omenhemenhenga, ozikirizenga era osaaniengagho ozimbenga era osimbenga.” Agho Musengwa Katonda yambuuza ati: “Yeremia, oli kubona ki?” Naamwiramu nti: “Ndi kubona olusaga olw'omuti omwalumondi.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Oboine bukalamu, kuba ndi kwetegereza inho ekibono kyange kye nja okutuukiriza.” Kabiri Musengwa Katonda yambuuza omukuzi ogwokubiri, ati: “Oli kubona ki?” Naamwiramu nti: “Ndi kubona entamu eri kutogota, ng'eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba era nga yeeghendhekeire eruuyi eno.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Akabi kaliva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, kaatuuka ku bantu boonaboona ababa mu kiketezo kino. Bona eno, ndyeta abantu b'omu bwakyabazinga bw'eyo ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Bakyabazinga baayo baliidha baata ebityamo byaibwe eby'obwakyabazinga ku miryango gy'e Yerusalemu, n'okwezunguluza ebimante ebikiriku, era n'okwezunguluza ebibuga ebindi eby'omu Buyudaaya. Ndisalira abantu bange omusango gwabasinga olw'obubi bwaibwe; kuba banvaaku baaniokeza bakatonda abandi obubbaani, era baasinza ebintu bye baakola beene n'engalo dhaibwe. Iwe mperaano situkiramu, weesibe weenhweze, oje obakobe ebyo byonabyona bye nnaakulagira okubakoba. Otabatya naire, tiikulwa nga nkutiisa nga bali kubona, ng'ojiire ye bali. “Bona eno, olwaleero nkufiire ng'oti n'ekibuga ekyezungulwirwa ebimante ebigumu, oba ng'oti n'empango eyakolebwa mu kyuma ekigumu einho, oba ng'oti n'ekisenge ekyakolebwa mu kyuma eky'ekikomo olwanise bakyabazinga ba Buyudaaya, n'abakungu baayo, ni bakabona baayo, era n'abantu baayo boonaboona. Balikulwanisa, aye tibalikughangula kuba nze ndi ghalala n'iwe okukukuumanga. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Ja olangirire eri ab'omu Yerusalemu boonaboona, oti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ndidhi nga bwe wali omwesigwa ng'okaali muto, era nga bwe wali n'okugonza ng'okaali mugole. Waanonerezanga nga tuli mu irungu, mu nsi ezira kintu kisigibwamu naire. Iwe Isiraeli wali mutukuvu, ng'oli wange ku bwange ng'oti n'ebirime ebisooka okukungulwa. Nga kiisi akugemaku aba aiziiza omusango, era nga mmutuusaaku akabi.’ ” Muwulire obukwenda obuva ye Musengwa Katonda, imwe baidhukulu ba Yakobo, imwe Abaisiraeli mwenamwena. Musengwa Katonda akoba ati: “Kisobyo ki badhaadha baimwe kye bambonamu, memale ni basalagho okunvaaku. Ni baja okusinza ebintuntu ebiziramu makulu, era ni beene ni bafuuka abaziramu makulu? Baaloba okwebuuzaaku naire bati, ‘Musengwa Katonda ali gha? Oyo n'eyatutoola mu nsi Misiri, yaatubisa mu irungu, mu nsi enkalu eidhwire ebiina, eziramu maadhi era ey'akabi, eziramu muntu agibitamu, era etabaamu bantu.’ Nabaleeta mu nsi erimu ebirungi kamaala, muwoomerwe ebibala byamu n'ebintu byamu ebirungi. Aye imwe bwe mwagituukamu, mwagyonoona bwonoone, omugabo nze gwe nabagha mwagufuula ekyenhinhalwa. Bakabona baaloba naire okwebuuzaaku bati, ‘Musengwa Katonda ali gha?’ N'abanamateeka boona baaloba okuumanha. Abafuzi bandheemera, abalanzi baalanga mu liina ly'omusambwa Baali, baajiira ku bintuntu ebiziramu makulu.” “Kale ni ndidha kusigala nga nkaabalumiriza omusango gwaimwe, era nsigale nga nkaagulumiriza n'abaana baimwe n'abaidhukulu. Ale musomoke enhandha muje ku kizinga ky'e Kupuro, oba mutume omuntu e Kedari anoonereze n'obwegendereza, memale mubone oba nga ekintu ng'oti ni kino kibangaghooku! Ghaligho eighanga eryafaanisaaku bakatonda baalyo, waire nga mu butuufu ti bakatonda beene? Aye abantu bange bafaanisaamu nze Katonda abagheesa ekitiisa, baaja n'ebintuntu ebiziramu makulu naire. Kale ni, nze Musengwa Katonda ndagira imwe ebiri ku igulu mwenamwena, mutye inho olw'okubona ekyo, n'entete ebageme muweeremu irala emyoyo. Kuba abantu bange bakoze ebintu ebibi bibiri: banvaaku nze, ali ng'oti n'ensulo ey'amaadhi ag'obulamu, beesimira ebidiba ebiwomofuwomofu, ebitasobola kukuuma maadhi. Abaisiraeli ti bairu. Era tibaazaalibwa mu bwiru. Memale lwaki abazigu baibwe babayiigania? Abazigu baibwe babawologomera na maani ng'oti mpologoma. Era baleeteire ensi Isiraeli okufuuka eirungu, baazikiriza ebibuga byamu byafuuka bifulukwa byereere, ghaabulagho omuntu abibaamu. Abazigu baava e Menfisi n'e Tahapanhesi, baabakuba emitwe baagyawula. Ekyo Abaisiraeli baakyereetera beene, bwe banvaaku nze Musengwa Katonda waibwe, ng'ate ninze eyaboolekanga engira ey'okubitamu. Mpegaano muganhulwamu ki okuja e Misiri, ni munhwa amaadhi ag'omwiga Kiyira? Oba, kibagasa ki okuja mu Assiria, ni munhwa amaadhi ag'omwiga Eufurate? Ebibi byaimwe byene n'ebiribakangaivula imwe, era okunvaaku kwaimwe n'okulibasalira omusango okubasinga. Mukibone era mukimanhe nga bwekiri ekibi einho era eky'obulumi, okunvaaku nze Musengwa Katonda waimwe era n'obutantya. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe Abaisiraeli, mwava ira nga muloba nze okubafuga, mwandheemera, mwakoba muti, ‘Titwidha kumusinzanga.’ Era mwasinzizanga emisambwa ku buli lusozi olugulumivu, na buli ghansi mu kinsense eky'omuti omuzibirivu. Ate nga nali mbasimbye ng'omuzabbibu ogw'embala, ogw'ensigo esingamu bulungi. Aye bona bwe mwonooneike ni mufuuka ng'oti n'omuzabbibu ogw'omu nsiko! Ni bwe munaabisa saabbuuni omungi einho, era nsigala nga nkaabona ekimyamya ky'ebibi byaimwe. Musobola mutya okukoba muti, ‘Titubangaku boonoonefu, era titusinzangaku musambwa Baali?’ Mubone nga bwe mwebisa obubi mu kiiko, mutegeere bye mwakola. Muli ng'oti ngamiya ebbaamuuse n'erumukira eno n'ere. Muli ng'endogoyi enkazi eyanala okuba mu irungu, bw'eghengereza enhindo okuwunhiriza mu mpewo ng'eriku omusalo. Naani asobola okugirobera? Enume edhiginoonia tidhidaaga kwekooya; dhigyagaana mu kiseera kyayo eky'omusalo. Mulobe kuseenenia ngaito dhaimwe, waire okwereetera ekigheeghe, nga mulumuka okunonereza emisambwa. Aye imwe mukoba muti, ‘Titusobola kulekera agho, kuba tugonza inho emisambwa egy'abamaghanga agandi, era egyo gye twidhanga okunonereza.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Ng'omwibi bw'aswala nga bamugemye, mwena Abaisiraeli mutyo bwe muliswala aghalala ni bakyabazinga baimwe, n'abakungu baimwe, ni bakabona baimwe, n'abalanzi baimwe. Mukoba omuti muti, ‘Niiwe iseife,’ n'eibaale muti, ‘Niiwe inhaife.’ Nze mwankuba bwa nkoone, mwaloba kukyukira ye ndi. Aye bwe muba mu buzibu, munsaba muti, ‘Idha otulokole.’ “Mpegaano emisambwa gyaimwe gye mwekolera giri gha? Kale ka gisituke gibalokole mu biseera ebizibu, bwe giba nga gisobola. Imwe abantu b'omu Buyudaaya, muli n'emisambwa egyagayaga n'ebibuga byaimwe obungi. Musango ki gwe muunumiriza? Lwaki mwenamwena mundheemeire? Waire nga nababonereza aye tikyavaamu muganhulo, kuba timwaganha kukangaivulwa naire. Mwatemula abalanzi baimwe nga muli ng'oti n'empologoma ezikiriza bwe yeeruga. Imwe Abaisiraeli muwulire nze Musengwa Katonda kye nkoba. Nabeefuukirakuuku naababeera ng'oti irungu, era ng'oti n'ensi egemye enzikiiza eri bedimudimu? Kale imwe bantu bange kiki ekiboogeza muti, ‘Tuli ba idembe, titukaira y'oli?’ Omughala asobola okwerabira ebyamadholobera bye by'avaala? Oba omugole okwerabira ebivaalo bye eby'obugole? Aye abantu bange baneerabiire enaku kamaala edhitabalika! Nga mwidhi inho okukiiya abantu mubafuule abagonzi baimwe! Kyaba nti n'abakazi ab'empisa embi, basobola okwegera ku imwe. Ebivaalo byaimwe biriku ebimyamya by'omusaayi gw'abaavu abaziraku musango, era be mutagemangaku nga bali kwiba. “Aye waire ng'ebyo biri bityo, era mukoba muti, ‘Tuziraku musango. Bwenebwene Musengwa Katonda takaali na busungu ku ife.’ Aye nze Musengwa Katonda imwe ndidha kubabonereza, kuba mukoba muti timukolanga kibi naire. Lwaki mukyukakyuka ni mujiira ku misambwa gy'abamaghanga agandi? Kale ni Misiri eidha kubaleka mu ibbanga, ng'oti ni Assiria bwe yakola. N'eyo e Misiri mulivaayo nga mwetwise emikono gyaimwe ku mitwe, nga muswaire. Abo be mwesiga, nze Musengwa Katonda mbalobye, era timulibafunamu kalungi naire.” Musengwa Katonda akoba ati: “Omusaadha bw'abinga mukazi we, omukazi oyo naabayira omusaadha owundi, omusaadha oyo asobola kabiri okwiza omukazi oyo? Olwo ensi eyo eba teyonooneike? Aye imwe Abaisiraeli timwali beesigwa ye ndi, mwaba ng'oti malaaya bw'aba n'abagonzi be abangi. Aye obwo mwenda kabiri kwira ye ndi? Mulingirire ghaigulu ku nsozi edhiziraku kantu, mubone oba nga ghaligho waire olulala ku nsozi edho, lwe mutaakoleraku bwamalaaya. Mubwama ku mbali kw'enguudo, mwateega be munaayenda nabo, ng'oti n'abanhazi b'omu irungu bwe beeteega abantu. Mwonoine ensi n'obwamalaaya bwaimwe obutakobeka. Amaadhi amasambya kye gaviire ni gatagwa, n'amatoigo goona ni gasibibwa. Aye ate mwekazakaza mu maiso nga bamalaaya beene, mwaloba na kuswala. Mpegaano muva kunkoba mbu, ‘Niiwe iseife eyatugonza okuva obuto. Memale oja kutusungughalira byanda na byanda? Ekiruyi kyo tikija kuwaagho naire?’ Mutyo bwe mukoba, aye mwaja bwa mu maiso n'okukola ebibi nga bwe musobola.” Yosia bwe yaba nga ni kyabazinga, Musengwa Katonda yankoba nti: “Oboine abantu abo Abaisiraeli abatali beesigwa ng'oti n'omukazi malaaya, kye baakola? Banvaaku ng'oti n'omukazi malaaya bw'ava ku iba, baajanga ku buli lusozi olugulumivu na buli ghansi mu kinsense eky'omuti omuzibirivu, baasinziza eyo. Naalowooza nti bwe balimala okukola ebyo byonabyona, baliira ye ndi. Aye tibaamala ni baira. Ni baganda baibwe ab'omu kiketezo ky'e Buyudaaya, boona abataali beesigwa, baabibona ebyo byonabyona. Baabona nga mminga Abaisiraeli abo naabagha n'embaluwa ebabinga, olw'obutaba beesigwa ng'oti n'omukazi malaaya. Aye ab'e Buyudaaya abo baganda b'Abaisiraeli, tibaatya naire. Boona baaja buje, baafuuka abatali beesigwa ng'oti n'omukazi malaaya, baaloba kugemwa na nsoni. Olwo baaleetera ensi okwonooneka, olw'obutaba beesigwa ye ndi, ni baja basinza obw'amabaale n'emiti. Era ng'ebyo byonabyona bimaze okubaagho, Abayudaaya abo abataali beesigwa era baganda ba Abaisiraeli, baaloba okukyuka okwira ye ndi n'omwoyo gwaibwe gwonagwona. Aye beefuula bwefuule okuba ng'abakyuse. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Waire nga Abaisiraeli tibaali beesigwa ye ndi, aye beeyoleike ng'omusango ogwaibwe mutono ku gw'Abayudaaya abo abaguya. Kale ja olangirire bino eri Abaisiraeli oti, ‘Imwe Abaisiraeli abatali beesigwa, Musengwa Katonda akoba ati mwire y'ali. Taidha kubalingirira na bukambwe, kuba mwene asaasira. Era taidha kubasungughalira byanda na byanda. Aye mwikirize nga muli n'omusango olw'okudheemera nze Musengwa Katonda waimwe, ni mweghaayo okusinza bakatonda abagwira buli ghansi mu kinsense eky'omuti omuzibirivu. Era mwaloba kumpulira na kugondera biragiro byange. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Imwe abantu abatali beesigwa, mwire ye ndi, kuba ninze musengwa waimwe. Ndidha kutoolanga omuntu mulala mulala okuva mu buli kibuga, era ntoole abantu babiri babiri okuva mu buli maka, mbaleete e Sioni.’ ” Musengwa Katonda era akoba ati: “ ‘Ndidha kubaghanga abakulembeze abakola bye nhenda, babalabirirenga nga baidhwire okumanha n'okutegeera, ng'oti n'omwayi bw'alabirira ebyayo bye. Bwe mulizaalagana ni mweyongera okuba abangi mu nsi eyo, olwo abantu baliba tibakaayogera ku Sanduuku ya Ndagaano ya Musengwa kuba baliba tibakaagirowoozaaku waire okugiidhukira. Tighalibaagho muntu awulira mule ng'agyetaaga ebeegho, era tibaja kukolayo yindi kabiri. Mu kiseera ekyo Yerusalemu kiriba kyetebwa ekityamo eky'obwakyabazinga ekya Musengwa Katonda. Abantu abamaghanga goonagoona balyesololeza eyo okunsinza nze Musengwa Katonda, nga tibakairayo kukola ebyo emyoyo gyaibwe emikalangufu era emibi bye gyenda. Mu nnaku edho abantu b'omu Buyudaaya balyeyimba ku b'omu Isiraeli, baajiira ghalala okuva mu bunhage mu nsi eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, baingira mu nsi ye nagha badhaadha baimwe nga yaibwe ku bwaibwe.” “Musengwa Katonda era akoba ati: ‘Imwe Abaisiraeli, nze nayenda inho okubatwala ng'abaana abange, mbaghe ensi esanhusa era esingira irala okuboneka obulungi mu maghanga goonagoona, ebe yaimwe ku bwaimwe. Era naalowooza nti munandhetanga, Lata, mulobe kukyuka kunvaaku. Aye imwe bwenebwene mwakyuka mwaloba kuba beesigwa ye ndi, ng'oti n'omukazi ava ku iba n'aloba okuba omwesigwa y'ali. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ Amamiro gawulikika ghaigulu eyo ku nsozi edhiziraku kantu. Ago n'amamiro ag'Abaisiraeli abali kulira amaziga nga beenenia, olw'okudaaliima ni bava mu ngira entuufu, ni beerabira Musengwa Katonda waibwe. Musengwa Katonda akoba nti: ‘Imwe abatali beesigwa, mwire ye ndi, ndidha kubawonia mbafuule beesigwa.’ Ate imwe mukoba muti: ‘Bona eno, twidhie y'oli, kuba niiwe Musengwa Katonda waife. Okusinza kwe twasinzanga ku busozi, n'okwasiikana kwe twayasiikananga ku nsozi, bwenebwene byali bya kwerimba. Mu butuufu Musengwa Katonda waife ni yenka alokola Isiraeli.’ “Okuva mu buto bwaife, omusambwa oguswaza n'okuswaza gujiire nga gumalagho ebintu badhaadha baife bye baafaabiikanira: embuzi dhaibwe, n'ente dhaibwe, ni batabane baibwe, ni baghala baibwe. Twidha kulambaala mu nsoni, okuswala kwaife kutubwike ng'oti mwebwiko kuba ife ni badhaadha baife twakola ebibi eri Musengwa Katonda waife, okuva mu buto okutuusa ni ye buli eno, twaloba kugondera Musengwa Katonda waife by'akoba.” Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe Abaisiraeli, oba nga bwene mwenda okukyuka, mukyuke mwire ye ndi. Bwe mutoolagho ebyenhinhalwa byaimwe bye musinza, ni mugumira ku nze aghazira kudaaliima naire, era ni muba abatuufu nga mulayira mu mazima era nga muli beesimbu, muti, ‘Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu.’ Olwo amaghanga gaidha kunsabanga ngaghe enkabi, era gampenga ekitiibwa.” Musengwa Katonda akoba abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, ati: “Mulime enimiro dhaimwe edhaawuumuzibwaku okulimwa, mutasiga nsigo mu mawa. Mukuume endagaano ye mwakola ninze, nze Musengwa Katonda, era mwegheeyo ye ndi, imwe abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, ekiruyi kyange kirobe kutumbuka ng'oti n'omuliro omuntu gw'atasobola kuzikiza, olw'ebibi bye mwakola.” Mulangirire mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, mukobe abantu muti: “Mufuuwe amagwala mu kiketezo ekyo, mwete abantu n'amaani, muti, ‘Mwesoloze, mwidhe tuje tulumukire mu bibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Mughanike bendera nga mugiringiriiza e Sioni, mulumuke mwewonie aghazira kugayaala naire; kuba Musengwa Katonda aja kuleeta akabi n'okuzikirira okunene einho, okuva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Azikiriza amaghanga aviireyo, aviireyo ng'oti mpologoma eva mu kisaka kyayo. Aidhie okufafaagania ensi yaimwe; ebibuga byaimwe biidha kufuuka bifulukwa byereere, nga biziramu bantu babibaamu. Kale ni muvaale ekutiya olw'enaku, mulire amaziga era muwowoole; kuba Musengwa Katonda akaatusungughaliire ekibitiriire.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Ku lunaku olwo, kyabazinga n'abakungu baliwaamu amaani. Bakabona balisoberwa inho, n'abalanzi beewuunhia inho.” Agho naakoba nti: “Wo Musengwa Katonda waife, walimbalimba abantu bano ab'e Yerusalemu, waabakoba oti, ‘Mwidha kubanga mu miraala,’ ng'ate empiima dhiseese okubasaaniagho!” Mu kiseera ekyo balikobera abantu abo ab'e Yerusalemu, bati: “Ghaligho empewo ebabula eri kufuuwa ng'eva ghaigulu ku nsozi edhiziraku kantu edh'omu irungu, ng'eri kwidha ye muli. Aye nga ti n'empewo ey'empolampola efuuwa ebiwusu ku ngaano enkube. Eno eidha kuba ya maani okusingagho. Nze Musengwa Katonda mwene ninze nja okusalira abantu bange omusango.” Bona, abazigu baabale bali kwidha ng'oti bire. Ebigaali byaibwe eby'omu lutalo birumuka ng'oti mpewo eyeezungulula n'amaani bw'eidha; n'embalaasi dhaibwe dhiziinhuuka okusingaku n'enkookooma. Tukagwireku ife era tuzikiriire! Imwe ab'e Yerusalemu, munaaze emyoyo gyaimwe mugimalemu ebibi, memale mulokolebwe. Mulituusa li okubanga n'ebirowoozo ebibi mu myoyo gyaimwe? Ghaligho abakwenda abaviire mu kibuga Dani ni mu nsozi dh'omu Efuraimu, okulangirira akabi akali kwidha. Baidhie okulabula amaghanga n'okukobera ab'omu Yerusalemu, bati: “Musengwa Katonda akoba ati abazigu bali kwidha nga bava mu nsi ey'eghala. Balirangirira olutalo ku bibuga bya Buyudaaya. Balizingizanga Yerusalemu okukyezunguluza, ng'oti n'abakuuma enimiro bwe bakola, kuba abantu baamu bandheemera. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Imwe Abayudaaya, niimwe beene abeereetera ebyo, olw'ensambo ye mwebisangamu n'ebintu bye mwakolanga. Ebibi byaimwe n'ebyabaleetera okudaagadaaga okwo, era bibafumitiire irala ku mwoyo.” Obulumi bwe ndi nabwo bwenda bwa kundhita! Omwoyo guunumirira era gwampakukapakuka! Kino tisobola kukisirikira, kuba mpulira amagwala agali kuvuga, n'enduulu edh'olutalo. Akabi oluba okuvaagho kati ng'akandi kairagho; ensi yoonayoona efuuse bifulukwa byereere. Okuja okutemya n'okuzibula nga weema dhaife badhizikiriiza, nga n'ensuubo dhaamu badhikanwirekanwire mu kaseera buseera. Ndituusa li okulingiriranga bendera dh'olutalo, n'okuwuliranga okuvuga okw'amagwala? Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu bange basiru tibandidhi naire. Basiru ng'oti bwa baana bato; baziramu kutegeera naire. Bakugu mu kukola ebibi, aye tibaidhi kukola birungi.” Nalingirira ensi, naabona nga ndhereere era nga ntabuletabule; ate naalinga ku igulu nga kuzira kyaka naire. Nalingirira ensozi, naabona nga dhiri kutengeeta, n'obusozi bwonabwona nga buli kwewuubira eno n'ere. Naalingirira nti, naabona nga ghaziragho muntu naire omulala ati; nga n'enhonhi dhoonadhoona dhigulwike dhaaja. Naalingirira nti, naabona ng'ensi eyali engimu efuuse irungu; nga n'ebibuga byamu babizikiriiza byafuuka bifulukwa byereere. Kuba Musengwa Katonda yabasungughalira ekibitiriire. Musengwa Katonda akoba ati: “Ensi eyo yoonayoona eidha kusigala agho etyo, ng'eri bwa bifulukwa byereere. Aye era tirigizikiriza yoonayoona kuwaagho. ‘Ekyo kirireetera ensi okulira, ni ku igulu kwairugala; kuba nze kye ndhogeire tiidha kukikyusaamu naire, era kye nsazeegho tiidha kukivaaku naire.’ Abantu b'omu bibuga oluliwulira empindo dh'abavuzi b'embalaasi n'edh'abalasa obusaale, ng'olwo boonaboona balumukamu. Abandi balyekuba mu bibira, ate abandi baniina ghaigulu mu gabaalebaale. Ebibuga byonabyona birisigala bwagho bityo nga biziramu bantu naire. Iwe Yerusalemu ye balekuliire obwagho, obwo bwene okuvaala ebivaalo eby'ebitiibwa ebya kasaayisaayi oba otegeeza ki, era n'okuvaala amadholobera aga zaabu oba otegeeza ki? Lwaki osiiga amaiso go langi okugalungiya? Weewoomeza bwereere! Abo be weegonzanga nabo buti bakunhooma bunhoome, era benda na kukwita. Mpuliire okusinda ng'oti n'okw'omukazi ali kulumwa okuzaala, era naawulira okwana ng'oti n'okw'omukazi ali kuzaala omwana we omuberi. Okwo n'okulira kwa Yerusalemu ali kusika omuuka nga tigwidha, n'ayandhuluza emikono ng'akoba ati: ‘Nkagwireku nze! Abatemo bali kwenda kundhita!’” Imwe abantu b'omu Yerusalemu, muje eno n'ere nga mubitabita mu nguudo dh'ekibuga kyaimwe kino Yerusalemu. Muje nga mwetegereza buli kye mubona, mwagaaze mu mpya dh'ekibuga mubone oba nga munaabonayo omuntu waire omulala ati, akola ebituufu era ajiira ku mazima. Bwemunaamubona, ndidha kusonigha ekibuga kino. Waire nga mulayira muti, “Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu,” aye era bye mulayira bya buguya. Wo Musengwa Katonda, bwenebwene iwe onoonia mazima. Wabakuba aye baaloba kuwulira, waabatyankatyanka kwenda kubazikiriza, aye baaloba kweiraku. Baakalangusa emyoyo gyaibwe okusinga n'olubaale baaloba kwenenia naire. Agho naakoba mule nti: “Abantu bano baavu inho era bazira kye baidhi. Tibaidhi Musengwa Katonda by'ayenda, waire okumanha amateeka ga Katonda waibwe oyo. Ndidha kuja y'abakulembeze ndhogere nabo; kuba abo baidhi Musengwa Katonda by'ayenda, era baidhi amateeka ga Katonda waibwe oyo.” Aye boonaboona aghalala baadheemera Musengwa Katonda, baaloba kuwulira mateeka ge. Abantu abo bali n'ebibi kamaala era baava inho ku Katonda. Kale ni empologoma dhiriva mu kibira dhaabaita, emisege gyava mu irungu gyabazikiriza, n'empala dhaabeeteega mu bibuga byaibwe, nga kiisi muntu afuluma dhimuyuzayuza. Musengwa Katonda era akoba ati: “Nsobola ntya okubasonigha abantu bange abo, abanvaaku ni balayira ebintu ebisinzibwa ebitali Katonda? Nabagha buli kye beetaaga, aye baaja baafuuka abatali beesigwa, era beesololezanga mu ndhu dha bamalaaya. Beegombanga baka beene ng'oti mbalaasi nume enhirivu obukalamu, edhimoolera okuniina enkazi.” Musengwa Katonda akoba ati: “Nsobola ntya obutabonereza bantu abo, olw'okukola ebintu ebyo? Era nsobola ntya obuteesasuuliza ku ighanga eryo? Ndidha kukoba abazigu baibwe nti, ‘Mubitebite mu masamba gaibwe ag'emizabbibu, muje nga mugazikiriza, aye mutagamalaagho. Mukookole ensaga mudhitooleku, kuba ensaga edho ti dhange.’ Abantu ab'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya, tibabaire beesigwa ye ndi naire. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” “Abantu abo boogeire eby'obuguya ku Musengwa Katonda, nga bakoba bati, ‘Musengwa Katonda azira kyaidha kutukola. Ezira kabi kaidha kututuukaku, waire olutalo okutwidhira, oba endhala okugwa mu nsi yaife.’ Abalanzi bali ng'oti muuka buuka, bazira bukwenda bwe baleeta naire. Bye boogera biidha bwa kubairirangaku beene.” Kale ni, Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Bona eno, olw'okuba abantu abo boogeire batyo, ndidha kufuula ebibono byange by'oyogera bibe ng'oti muliro, ate abantu abo babe ng'oti nku. Olwo omuliro gubasenkeenhe ng'oti nku. Bona, nze Musengwa Katonda ndidha kubasindikaku imwe Abaisiraeli, eighanga eriva eghala liidhe libalumbe. Eryo nga n'eighanga ery'eira eriri n'amaani, eryogera olulimi lwe mutaidhi, era lwe mutategeera. Abantu b'omu ighanga eryo boonaboona balwani ba maani, era ebiruutu bye bataamu obusaale bwaibwe bitiisa ng'oti magombe masime. Balirya emere yaimwe ni byonabyona bye muli kukungula. Balizikiriza emizabbibu gyaimwe n'emitiini gyaimwe, baasaaniagho embuzi dhaimwe n'ente dhaimwe, era baita batabane baimwe ni baghala baimwe. N'ebibuga byaimwe ebyezungulwirwa ebimante ebigumu bye mwesiga, balibizikiriza mu lutalo.” Musengwa Katonda akoba ati: “Waire enaku edho dhiriba dhityo, aye era tiribazikiriza mwenamwena kubamalagho. Era iwe Yeremia, abantu bwebalibuuza bati, ‘Lwaki Musengwa Katonda waife yatuleetera bino byonabyona okututuukaku?’ Olibairamu oti, ‘Nga bwe mwamuvaaku ni musinza mu nsi yaimwe bakatonda ab'amaghanga agandi, mwidha kutwalibwa mugheereze abagwira mu nsi etali yaimwe.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Kobera baidhukulu ba Yakobo, olangirire eri abantu b'omu Buyudaaya abo, oti Muwulire kino imwe abantu abasiru era abatategeera. Muli n'amaiso aye timubona, era muli n'amatu aye timuwulira. Lwaki timuntyaku naire nze Musengwa Katonda? Lwaki timudhugumiraku naire mu maiso gange? Ninze nataagho omusenho okuba ensalosalo enhandha kw'ekoma, ensalosalo ey'olubeerera enhandha y'etasobola kutuuma. Enhandha ni bwe yeefuukuula etya tesobola kughaguza, era amaadhi gaayo ni bwe gawolomboka okwaga gha, tigaghanga kubitagho. Aye abantu imwe muli n'emyoyo emikalangafu era emidheemu. Mwakyuka, mwanvaaku mwaja ye mwenda. Timukoba naku mule muti, ‘Ka tutye Musengwa Katonda waife aleetera amaadhi okugwa mu biseera byago, mu mutoigo ni mu musambya, era n'atuteeragho ebiseera eby'amakungula buli mwaka.’ Aye ebibi byaimwe bibaleetera obutafuna bintu ebyo; okwonoona kwaimwe okwo kubafiiriza ebirungi ebyo. Mu bantu bange mulimu abakozi b'ebibi, ababwama ni beeteega abantu ng'oti batezi ba nhonhi. Batega emitego baagemya abantu. Ng'ole omutezi w'enhonhi bw'aidhuza ekiibo enhonhi, boona batyo bwe baidhuza endhu dhaibwe n'ebintu bye bafuna mu kukupankupania. Kyebava baba n'obuyinza era nga bakombe, era baaba banene nga banhirivu. Tibalekera kukola bibi. Tiboogererayo bamulekwa kufuna bye bagwaniire, waire okulwanirira abatuntuzibwa.” Musengwa Katonda akoba ati: “Nsobola ntya obutabonereza bantu abo olw'okukola ebintu ebyo? Era nsobola ntya obuteesasuuliza ku ighanga eryo? Ekintu ekitiisa einho era ekyenhinhalwa kibairegho mu nsi eyo: Abalanzi balanga bya buguya, ni bakabona bafuga nga bajiira ku balanzi bye balagira, n'imwe abantu bange mwena mwaloba kukitakaniaku naire. Aye mulikola ki ng'enkomerero etuuse?” Imwe abantu ba Benjamini mulumuke mwewonie. Muve mu kibuga Yerusalemu. Mufuuyire e Tekoa amagwala, era mute mu kibuga Bethi Hakkeremu akamanhiso; kuba akabi n'okuzikirira biri kwidha nga biva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Waire ng'ekibuga Sioni kirungi inho, aye era ndidha kukizikiriza. Abafuzi balikirumba n'amagye gaibwe, nga bali ng'oti baayi abaidha n'ebyayo byaibwe. Balisimba weema dhaibwe okwezunguluza ekibuga ekyo, buli muntu yaata amagye ge mu kifo kye, nga gali ng'oti ntaama edhiri mu byayiro. Bakyabazinga abo balikoba bati: “Mwetegeke okulwanisa ekibuga ekyo Yerusalemu. Musitukiremu tukirumbe mu kasana ghagati! Aye nga tukagwireku! Olunaku luseeneine, kuba n'ebinsense eby'eigulo biri kuleegha. Muleke twidha kusitukiramu tukirumbe obwire, tuzikirize ebifo byakyo eby'okwewogomamu.” Musengwa Katonda Afuga Amagye alagiire bakyabazinga ati: “Muteme emiti gyakyo, mukibungeku emungo ey'eitaka ey'okuniiniraku okukirwanisa. Ekibuga ekyo kiteekwa okubonerezebwa, kuba kiidhwire kutuntuza bantu kwereere. Ng'ensulo bw'etawaamu maadhi malungi, n'ekibuga ekyo kityo bwe kitalekera kukola bibi byakyo. Bikolwa bya bukambwe na kuzikiriza bye nkiwuliraku byonka, era nkibonamu ndwaire na kulumizibwa buli kaakyeire. Imwe ab'e Yerusalemu, mweizeemu ku magezi, oba ti n'ekyo ndidha kubalekulira agho, n'ekibuga kyaimwe kisigale agho kityo nga kiri bwa bifulukwa byereere, era nga kiziramu muntu waire.” Agho Musengwa Katonda Afuga Amagye yankoba nze Yeremia, ati: “Ng'omunozi w'emizabbibu bw'airayo einhuma okulonderera egyo egiba gisigaireyo, weena otyo bw'oidha okwirayo einhuma osoloze Abaisiraeli abaliwonagho bawonezebwe.” Nze nairamu nti: “Ni baani be nnaayogera nabo ni bampulirisa mbalabule? Baakalangusa emyoyo gyaibwe, tibenda kuwulira by'okoba. Obukwenda bw'ontuma okubakobera babusekerera, baaloba kubusanhukira naire. Obusungu obungi kye buviire ni bungema ng'oti n'obubwo. Era bumbitiriireku tikaasobola kubufuga.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Obusungu obwo bumalire ku baana abato mu nguudo, ni ku baisuka abeesoloiza. Abasaadha ni bakazi baibwe baja kutwalibwa, n'abantu abakulu n'abakaire einho boona batwalibwe. Abantu abandi n'abalitwala endhu dhaibwe, okwo nga kw'otaire emisiri gyaibwe ni bakazi baibwe. Nja kugolola omukono mbonereze abantu boonaboona ababa mu nsi eno, kuba okuviira irala ku basembayo ghansi okutuukira irala ku babbede beene, boonaboona bagwidhubanira bya kufuna mu bukyamu. Waire abalanzi ni bakabona, boona bakupankupania. Amabwa g'abantu bange bagawonia bwa ku ngulu. Baalamusagania bati, ‘Emiraala gibe n'iwe,’ ate nga ghazira miraala. Bandibaire baswalanga nga bakoze ebyenhinhalwa! Aye busa naire, tibaswala waire akatono kati. N'ensoni tidhibagemaku naire. Kale ni kyebaliva ni baghangulwa ng'oti n'abandi bwe baaghangulwa, era ni bazikirira lwe ndiidha okubonereza. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda yaakoba abantu be ati: “Mwemerere mu maagaanana g'engira, mulinge eno n'ere, mubuuze babooleke aghali obugira obw'eira, n'aghali engira enungi. Mutambulire omwo, olwo mufune emiraala.” Aye beene baakoba bati: “Busa, titwidha kutambulira omwo.” Agho Musengwa Katonda yaabateeragho abakuumi, yaabakoba ati: “Muwulirise eigwala bwe banaalifuuwa okubalabula.” Aye baakoba bati: “Titwidha kuwulirisa.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Muwulirise imwe amaghanga, imwe abantu abeesoloiza mumanhe ekija okutuuka ku bantu bange. Iwe ensi wulira. Ndidha kuleeta akabi ku bantu bano, olw'entegeka dhaibwe edh'olugezigezi dhe bayiiya; kuba baaloba okuwulira bye mbakoba, era baaloba okugondera amateeka gange. Obubbaani bwe bandeetera okuva e Sheba bungasa ki, waire obuwoowo obuva mu nsi edh'eghala? Tiidha kusiima bigheebwayo byaimwe ebyokebwa, waire okusanhukira emisengo gye mumpa. Kale ni ndidha kubateera ebitimuguunha mu ngira, beekontole okwo bagwe. Abazaire ghalala n'abaana baibwe, bakagwa baibwe ni baliraanwa baibwe, baja kuzikirira.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, ghaligho abantu abaidha okwidha nga bava mu nsi eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, eighanga ery'amaani eryo eriva eghala einho liri kwetegekera okulwana olutalo. Bagemye obulaso n'amafumo, bakambwe era tibasaasira naire. Empindo dhaibwe nga bali ku mbalaasi dhivuuma ng'oti kuwolomboka kwa maadhi ga nhandha. Beetegekeire olutalo, okulwanisa imwe abantu b'omu Yerusalemu.” Agho abantu b'omu Yerusalemu baakoba bati: “Tuwuliire ebiri kutwidhira, n'emikono gyatuwaamu amaani, twawulira obulumi ng'oti bwa mukazi ali kulumwa okuzaala. Ghatabaagho muntu aja mu nimiro, waire atambulatambula mu ngira; kuba abazigu baife bagemye empiima, buli ghantu ghali ntiisa ndhereere.” Musengwa Katonda yaakoba abantu be ati: “Imwe abantu bange, muvaale ekutiya era mwevulunge mu ivu olw'enaku. Mulire ng'oti n'alira mutabane we omulala bedengedenge. Mulire lukalukalu, kuba oyo ali kwidha okuzikiriza, aidha kubagwaku bugwe nga timwidhi. Iwe Yeremia nkutairegho mu bantu bange, obalebe obone bwe bafaanana ng'omuntu bwe yeekebeedha ekyuma. Boonaboona badheemu era bampwitu. Baja nga basalaganaku ebibono. Emyoyo gyaibwe mikalangufu ng'oti kyuma kya kikomo era ng'oti n'ekyuma ekigumu einho. Era boonaboona bakupankupania. Ng'omuntu bw'asaanuusa ekyuma n'omuliro ogw'amaani ogukumiibwa emivuba gy'abagheesi, aye nikisigala nga kikaalimu ebiteetaagibwa, n'abantu bange boona batyo bwe bali, tosobola kubatoolamu kukola bibi. Baidha kwetebwanga biseedha bya feeza, kuba nze Musengwa Katonda mbalekuliire agho.” Agho Musengwa Katonda yankoba nze Yeremia, nje nhemerere mu mulyango gw'eisinzizo, nangirire eri abantu ab'omu Buyudaaya boonaboona abangira okusinza Musengwa Katonda, nga mbakoba nti, Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Mulongoose empisa dhaimwe n'ebikolwa byaimwe, olwo ndidha kubaleka mubenga mu kifo kino. Mulobe kwesiga bino bye mwerimba nabyo nga mukoba muti, ‘Eisinzizo lya Musengwa Katonda lirigho, eisinzizo lya Musengwa Katonda lirigho, eisinzizo lya Musengwa Katonda lirigho.’ “Mulongoose empisa dhaimwe n'ebikolwa byaimwe. Mukolenga ebituufu mu nkolagana ni banaimwe. Mutanhigirizanga basenze, oba bamulekwa, oba banamwandu, oba okwitanga abantu abaziraku musango mu ighanga lino. Era mutasinzanga bakatonda bandi ni mwereetera kwerumya imwe beene. Olwo ndidha kubaleka mubenga mu nsi eno ye nagha eira badhaadha baimwe, ebe yaibwe byanda na byanda. “Aye kale muja mwesigulira ku bibono eby'obuguya ebitayamba naire. Mwiba, mwatemula, mwakola obwenzi, mwalayira eby'obuguya, mwaniokeza omusambwa Baali obubbaani, mwasinza ni bakatonda be mwali timwidhiiku naire. Mpegaano mwidha mutya okwemerera mu maiso gange, mu isinzizo lino eryange lyene, mwakoba muti, ‘Tuli bukalamu’, nga kabiri mumala muja bwa mu maiso na kukola ebyenhinhalwa ebyo byonabyona? Obwo mulowooza muti eisinzizo lino eryange lyene lifuuse mpuku ya banhazi? Bona eno, nze mwene mboine bye muli kukola. Muje mu kifo kye nasooka okulonda okunsinzizangamu e Shilo, mubone kye nakikola olw'ebibi by'abantu bange Abaisiraeli. Mukoze ebibi ebyo byonabyona emikuzi kamaala nga mbalabulanga aghazira kukoogha naire, aye mwaloba kuwulira, era naabeeta aye mwaloba kuvugira. Kale ni kye nakola Shilo, kye ndidha okukola n'eisinzizo lino eryange lyene lye mwesiga. Ekifo kino kye nabagha imwe ni badhaadha baimwe, ndidha kukikola ekintu n'ekirala ng'oti ni kye nakola Shilo. Era imwe ndidha kubabinga munve mu maiso, nga bwenabinga baganda baimwe abasimuka mu Efuraimu boonaboona. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Iwe Yeremia, otadaaga kusabira bantu bano. Era otandirira ku lwaibwe waire okunsaba ng'obeewolereza, kuba tiidha kukuwulirisa. Tobona bye bakola mu bibuga bya Buyudaaya ni mu nguudo dha Yerusalemu? Abaana bagherera enku, baiseibwe baakuma omuliro, bainhaibwe baakanda engaano okufumba emigaati. Nga bafumbira omusambwa gwe beeta Kyabazinga Omukazi ow'Eigulu. Baafukira emisambwa egindi ebigheebwayo eby'okunhwa, bansoononkereza bandeetera okusungughala. Aye nga bwene nze Musengwa Katonda, ninze ye bali kusoononkereza? Tibali kwesoononkereza beene na beene, ate bamale baswale n'okuswala? Kale ni bona eno, obusungu bwange n'ekiruyi kyange ndidha kubimalira ku kifo kino, ni ku bantu, ni ku nsolo, ni ku miti, ni ku birime, ng'oti n'omuliro omuntu gw'atasobola kuzikiza.” Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Mutoole ebigheebwayo byaimwe ebyandibaire eby'okwokebwa biweekereregho, mubyongereze ku misengo gyaimwe egindi, byonabyona mubirye. Bwe natoola badhaadha baimwe mu nsi Misiri, tyabagha biragiro bigema ku bigheebwayo byokebwa, na ku misengo. Aye nabalagira kino nti, ‘Mumpulirenga, olwo nze ndidha kubanga Katonda waimwe, imwe mube bantu bange. Mujiirenga ku mateeka ge mbagha, olwo byonabyona biidha kubajiiranga bukalamu.’ Aye baaloba kumpulirisa waire okugondera bye ndagira. Baajiira ku ebyo emyoyo gyaibwe emikalangufu era emibi bye gyenda. Mu kifo ky'okuba abalungi, beeyongera bwa kuba babi inho. Okuva ku lunaku badhaadha baimwe lwe baava mu nsi Misiri okutuusa ni ye buli eno, mbaire nga ntumanga ye muli abagheereza bange abalanzi aghazira kukoogha naire. Aye mwaloba kumpulirisa waire okugondera bye ndagira, mweyongera bwa kukalangusa myoyo gyaimwe era mwebisa bubi inho mwasinga ni badhaadha baimwe. “‘Kale ni, iwe Yeremia, oidha kubakobera ebibono bino. Aye era tibaidha kukuwulirisa. Ni bw'onaabeeta, tibaidha kuvugira. Oidha kubakoba oti eighanga lyaibwe tirimpulira nze Musengwa Katonda waalyo era tiriganha kugalagirwa. Tirikaali na mazima, waire okugoogeraku obwogere.’” “Imwe abantu b'e Yerusalemu, musaleku enviiri dhaimwe mudhisuule ere; mulirire eyo ku nsozi edhiziraku kantu, kuba nze Musengwa Katonda nsungughaire era ndekuliire agho abantu bange. “Abantu b'omu Buyudaaya, bakoze ekibi ye ndi, nze Musengwa Katonda. Batoire emisambwa egyenhinhalwa, baagita mu isinzizo lyange, baalyonoona. Era baaja baazimba ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu e Tofethi, mu kyetebwa Ekiiko ekya mutabane wa Hinnomu, baayokeranga mu muliro batabane baibwe ni baghala baibwe. Ate nga nze tibalagirangaku kukola kintu ekyo, waire okukirowoozaaku obulowooze mu mwoyo gwange. Kale ni bona, ekiseera kiri kwidha, ekifo ekyo kirekere okwetebwa Tofethi, oba ekiiko kya mutabane wa Hinnomu, aye kyetebwe Ekiiko eky'Okutirimbuliramu kuba balikiziikamu abantu kamaala abaliba nga bazira ghandi gha kubaziika. Emirambo gy'abantu giriba mere ya nhonhi, na ya nsolo dha mu nsiko, nga ghazira adhirobera naire. Mu bibuga bya Buyudaaya ni mu nguudo dha Yerusalemu, ndidha kulekeza emizira egy'abali mu binhumo ni mu kusagamba, ndekeze n'egy'abo abali mu mbaga edh'obugole kuba ensi eyo ya kufuuka bifulukwafulukwa omutaba bantu.” “Mu kiseera ekyo, amagumba ga bakyabazinga ba Buyudaaya, n'ag'abakungu ba Buyudaaya, n'aga bakabona, n'ag'abalanzi, n'ag'abantu abandi ab'omu Yerusalemu, gaja kutoolebwa mu magombe gaago. Gaja kusansaanira buli ghantu, ghansi gh'endhuba, n'omwezi, n'emuunienie dhoonadhoona edh'oku igulu. Ebyo n'ebintu, abantu abo bye baagonzanga, ni babijiirangaku, ni babigheerezanga era ni babisinzanga. Era amagumba gaibwe ago tigaja kusolozebwa waire okuziikibwa, aye gaja kubanga ku itaka okwo ng'oti busa. Abantu boonaboona ab'omu ighanga lino eibi, abaliwonagho eyo yoonayoona ye ndiba mbabingiire, balyegomba okufa okusinga okuba abalamu. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yandagira nkobe abantu be nti: “Omuntu bw'agwa, tamala n'asituka? Omuntu bw'adaaliima n'abita ku ngira, tamala naira inhuma? Memale lwaki imwe abantu bange mwadaaliima ni munvaaku obutenda kwira naire? Mwekalangula ku by'obuguya mwaloba okwira ye ndi. Nafaayo inho okubawulirisa, aye ghaabulagho ayogera ekituufu. Ghazira muntu yeeneniaku lwa bibi bye, n'akoba ati, ‘Kiki kino kye nkoze?’ Buli muntu agema bwa ngira ye, yaasimba busimbe ng'oti n'embalaasi eri kweyuna mu lutalo. Ni bw'aba sekanhulya amanha ebiseera bye eby'okwiriramu eka. Enjiibwa n'obumiini ni ŋaali, bikuuma ebiseera byabyo eby'okusengukiramu. Aye imwe abantu bange timwidhi mateeka gange nze Musengwa Katonda. Musobola mutya okukoba muti, ‘Tuli bagezi, era twidhi amateeka ga Musengwa Katonda,’ aye ng'ate abanamateeka baagafuulaniafuulania, gaafuuka ga buguya? Abagezi baidha kuswazibwa, batye inho era baweemu n'amaani; kuba baaloba okwikiriza ebibono byange nze Musengwa Katonda. Kale agho magezi ki ge bali nago? Kye ndiva ni mbatoolaku bakazi baibwe ni mbagha abasaadha abandi, n'emisiri gyaibwe ni ngigha abantu abandi; kuba okuviira irala ku basembayo ghansi okutuukira irala ku babbede beene, boonaboona bagwidhubanira bya kufuna mu bukyamu. Waire abalanzi ni bakabona, boona bakupankupania. Amabwa g'abantu bange bagawonia bwa ku ngulu. Baalamusagania bati, ‘Emiraala gibe n'iwe,’ ate nga ghazira miraala. Bandibaire baswalanga nga bakoze ebyenhinhalwa! Aye busa naire, tibaswala waire akatono kati. N'ensoni tidhibagemaku naire. Kale ni kyebaliva ni baghangulwa ng'oti n'abandi bwe baaghangulwa, era ni bazikirira lwe ndiidha okubonereza. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” “Nayenda okusoloza abantu bange ng'oti n'omuntu bw'asoloza by'akungula. Aye nga bali ng'oti n'omuzabbibu oguziraku mizabbibu, oba ng'oti n'omutiini oguziraku mitiini. Era n'amakaba nga gaaniala. Kale ni, n'ebyo bye nali mbaghaire biribatoolebwaku.” Agho abantu ba Musengwa Katonda baakoba bati: “Lwaki tutyaime bwa ghano? Mukole twesoloze, tuje mu bibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu tufiire eyo. Musengwa Katonda waife atughaireyo tufe. Atughaire amaadhi agalimu eirogo tunhwe, olw'okuba twakola ebibi twamusungughaza. Twasuubira okufuna emiraala, aye ghazira kalungi ke twafunamu. Era twasuubira okufuna ekiseera eky'okuwonezebwa, aye bona eno, twafuna bwa bitutiisa. Abazigu baife bamaze okutuuka mu kibuga ky'e Dani. Embalaasi dhaibwe tudhiwulira nga dhiri kugufula, era nga dhiri kukuba emyasi, n'ensi yoonayoona yaadhugumira. Abazigu baife bali kwidha okuzikiriza ensi yaife n'ebigirimu byonabyona, era bazikirize ebibuga byaife n'abantu ababirimu boonaboona.” Musengwa Katonda abakoba ati: “Bona eno, ndidha kubasindikira emisota egy'obusagwa gibalume; ndidha kubasindikira ebiyiri byene, biidhe bibalume, nga timukaasobola kubidoosa naire.” Enaku yange, nze Yeremia, teja kuwaagho. Mpulira ng'endidhwire bwa ku mwoyo. Wulira, abantu bange bali kulira woonawoona mu ighanga, bati: “Musengwa Katonda takaaba mu Sioni? Oyo Kyabazinga ow'ensi eno takaabaamu?” Aye Musengwa Katonda yaabairamu ati: “Lwaki mwansoononkereza ni mundeetera okusungughala, nga musinza ebifaananie ebibaadhe, ni musinza ebintu ebitali Katonda?” Abantu baalira bati: “Amakungula gaagano gawoireku, n'ebiseera by'endoboozi byona bibise, aye era tukaali kuwonezebwa.” Omwoyo guunuma olw'abantu bange abalumizibwa. Era ntiire inho naawaamu amaani n'enaku yangema. Mu Gileadi tekaaliyo bulezi? Tekaaliyo bayigha? Kiki ekirobeire abantu bange okuwona? Nguli omutwe gwange gwali n'amaadhi mangi ng'oti kidiba, n'amaiso gange ni gaba n'amaziga mangi ng'oti maadhi agakuuluula okuva mu nhindo dh'ensulo, nandirizenga amaziga omusana n'obwire olw'abantu bange abaitibwa. Nguli ndi n'ekifo mu irungu mwe nsobola okuba, nandiviire mu bantu bange naaja naaba eyo; kuba boonaboona ti beesigwa naire, baafuuka kikuukuulu kya bantu ba nkwe. Olulimi lwe bakozesa ti lutereevu naire, lwidhwire buguya bwereere. Ensi yaibwe mu kifo ky'okubaamu amazima, eidhwire bukupankupania. Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu bange beeyongera bwa kukola bibi, era nze tibandidhi naire.” Kale ni omuntu yeekuumenga mwine, era alobenga kwesiga muganda we; kuba muganda wo akwefuulaku, ate era buli muntu ayogera ku baine ebibi. Buli muntu aguya mwine, ezira ayogera bya mazima. Baanalirira kwogera bya buguya byereere, era tibalekera kwonoona ni beenenia. Baja bwa mu maiso na kukiriga bandi, na kwogera bya buguya. era baaloba okuumanha. Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Kale ni Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati: “Bona eno, ndidha kubasaanuusa ng'omuntu bw'asaanuusa ekyuma, era mbeekebeedhe; kuba nzira kindi kya kukolera bantu bange abo. Ebibono bye boogera biri ng'oti kalaso namuzisa, era bya buguya bwereere. Buli muntu alamusa mwine ng'amwendeza emiraala, aye nga mule ali kutegeka kumweteega. Nze Musengwa Katonda nkoba nti, nsobola ntya obutabonereza bantu abo olw'okukola ebintu ebyo? Era nsobola ntya obuteesasuuliza ku ighanga eryo?” Nze Yeremia naakoba nti: “Ndidha kulira amaziga nga ndirira ensozi, era mpowoole olw'ebyayiro ensolo mwe dhiriira; kuba bikaze era biziramu muntu abibitamu naire. Tokaawulira nte nga dhimooleramu. Enhonhi n'ensolo edh'omu nsiko dhaalumukamu dhaaja.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Ndidha kufuula ekibuga Yerusalemu kibe mmungo dha bifunfugu, era kibe ekifo omusula ebibe. Ebibuga by'omu Buyudaaya byonabyona bija kusigala bifulukwa byereere, ghabulegho omuntu abibaamu.” Nze naabuuza Musengwa Katonda nti: “Wo Musengwa Katonda, lwaki ensi eyonooneike n'eba nkalu ng'oti irungu, era ni ghabula omuntu agibitamu? Naani omugezi asobola okutegeera kino? Naani ye wakiinhonhola asobola okukobera abandi?” Musengwa Katonda yairamu ati: “Ekyo kiri kityo, lwa kuba abantu baava ku mateeka gange ge nabateeragho. Baaloba okungondera waire okukola bye nabakoba. Aye baakola bw'ebyo emyoyo gyaibwe emikalangufu bye gyenda, nga bajiira ku musambwa Baali nga badhaadha baibwe bwebaabeegeresa. N'olw'ekyo, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, kyenva ni nkoba nti: Bona eno, ndidha kubagha olubiriizi balulye lubakaayire, mbaghe n'amaadhi agalimu eirogo baganhwe. Ndidha kubasansaaniza mu maghanga, beene ni badhaadha baibwe, ge batawulirangaku naire. Era ndidha kubasindikaku amagye gabalumbe, okutuusa lwe ndibazikiriza okubamalagho.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Mudhuubirize ku bibairegho! Mwetese abakazi abalira baidhe, abo abaidhi okugegenga obukalamu.” Abantu baakoba bati: “Mubakobe bangughe batuliriseeku, amaziga gamagale okutuva mu maiso, n'ebigoghe byaife bibole bubole.” Wulira amaliro agali kuva mu Sioni nga gakoba gati: “Tuzikiriire! Era tuswaire inho; kuba bakonseegho endhu dhaife, twava mu nsi yaife.” Nze naakoba nti: “Bakazi imwe, muwulire ebibono bya Musengwa Katonda, era mwetegereze by'akoba. Mwegerese baghala baimwe okulira amaziga, era buli muntu ayegerese mwine okugegenga; kuba okufa kutwidhiire, kwabitira mu madinisa gaife, kwaingira mu ndhu dhaife, kwaita abaana mu nguudo n'abaisuka mu mpya edh'ebibuga. Emirambo gy'abantu gija kusigala bw'agho gityo, ng'oti mmungo dha busa mu nimiro, era ng'oti binhwa bya ngaano bye bakesiisa ni baleka obwagho, ni ghabulagho omuntu abitoolagho.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abagezi balobe kwesuuta lwa magezi gaibwe, n'ab'amaani bateesuuta lwa maani gaibwe, waire abakombe okwesuuta olw'obukombe bwaibwe. “Aye buli yeesuuta, yeesuutenga lwa kuba nti: antegeera era andidhi nga ninze Musengwa Katonda agonza abantu obutalekera, era ni nkola amazima n'ebituufu. Ebintu ebyo n'ebinsanhusa. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona eno, ekiseera kiidha kutuuka mbonereze abo abakekete aye abeebisa ng'oti ti bakekete. Abantu abo ni bano: Abamisiri, Abayudaaya, Abaedomu, Abammoni, Abamoabu, nabo boonaboona ababa mu irungu abasala ku nviiri dhaibwe. Kale ni waire ng'ab'eighanga lya Isiraeli lyonalyona bakekete, aye era beebisa ng'abatali bakekete.” Imwe Abaisiraeli, muwulire Musengwa Katonda by'ali kubakoba. Musengwa Katonda oyo akoba ati: “Mutayeganga mpisa dha bamaghanga gandi. Mutatyanga olw'obumanhiso obubabonekera ku igulu waire nga abamaghanga agandi babutya. Empisa edh'abamaghanga ago muzira muganhulo. Omuntu aja yaatema omuti mu kibira, omubaadhi yaatoola ebyuma yaagubaadhamu ekifaananie n'engalo dhe. Abantu baakinhiriza ni feeza ni zaabu, era baakikomereramu emisumaali n'enhundo, kirobe kugwa. Ebifaananie byaibwe ebyo biri ng'oti ni bire bye bata mu nimiro okutiisa enhonhi. Tibisobola kwogera. Era tibisobola kutambula, babibbeeda bubbeede. Mutabityanga naire, kuba ghazira kabi ke bisobola kubakola, waire okuba n'akalungi ke bisobola okubakolera.” Wo Musengwa Katonda, ghazira ali ng'oti niiwe. Oli mukologho, n'eriina lyo lyona ikologho era lya maani. Naani asobola obutakutya, iwe kyabazinga ow'amaghanga goonagoona? Bwenebwene ogwaniire okutiibwanga, kuba mu bagezi boonaboona abali mu maghanga goonagoona ni mu bwakyabazinga bwaibwe bwonabwona, muzira ali ng'oti niiwe. Abo boonaboona basiru era baziramu kategeera, kuba bazira kye basobola kwegera ku bifaananie ebyo eby'ekiti obuti. Ebifaananie ebyo baabirimbyaku feeza ye baatoola e Tarushishi, ni zaabu ye baatoola mu Ufazi. Era abagheesi b'ebintu bya zaabu n'abakola ebifaananie ebyo n'obukugu. Baabivaaza engoye dha langi ya bbululu n'edh'eya nakasooma, edhaakolebwa abalusi b'engoye abakugu. Aye iwe Musengwa Katonda, niiwe Katonda mwenemwene, niiwe Katonda omulamu era kyabazinga ow'ebyanda n'ebyanda. Bw'osungughala ensi etengeeta, era amaghanga goonagoona tigasobola kugumira kiruyi kyo. Iwe Musengwa Katonda kyova n'okoba oti: “Emisambwa egyo ti n'egyakola eigulu n'ensi, era gija kuzikirizibwa give ku nsi ni ghansi gh'eigulu.” Musengwa Katonda n'eyakola ensi n'obuyinza bwe, yaataagho eby'oku nsi n'amagezi ge, era yaabamba eigulu n'okutegeera kwe. Bw'alagira, amaadhi ku igulu gadudumuka, era asitusa olufu ku ndhuyi dhoonadhoona edh'ensi. Aleetera olukuba okughemya ng'amaadhi gali kugwa, era yaatoolayo empewo mu materekero ge, yaagireeta. Olwo abantu boonaboona baaba nga basirughaire era nga tibakaalimu kategeera. Buli mugheesi wa bintu bya zaabu yaaswala olw'ebifaananie ebisinzibwa by'agheesa; kuba bya buguya bwereere, era biziramu bulamu naire. Biziramu muganhulo era bya buguya bwereere. Ku lunaku Musengwa Katonda lw'alibisaliraku omusango okubisinga, bija kuzikirira. Aye Katonda wa Yakobo tali ng'oti ni byene, kuba n'eyakola ebintu byonabyona. Era yaalonda Isiraeli okuba eighanga erirye ku bubwe. Eriina lye ni Musengwa Katonda Afuga Amagye. Imwe abantu ab'omu Yerusalemu, musibe emigugu, kuba abazigu babazingiiza. Musengwa Katonda akoba ati: “Bona eno, ku luno ndi kuja kuwoloba ere abantu b'omu nsi eno, ng'oti bali bwa mu nsuumulo. Ndidha kubaleetera enaku ebalume ebitaloodheka.” Agho abantu bairamu bati: “Tukagwireku okufumitibwa ebibwa tuti. Batutaireku ebibwa ebitaja kuwona. Aye tuzira kya kukoba: enaku eno etutuuseeku tuteekwa kugigumira. Eweema dhaife badhoonoine, n'emigugha egidhibamba gyonagyona gikutwike. Abaana baife batuviireku, tibakaaligho. Ghazira muntu wa kutubambira weema dhaife, na kudhitaamu nsuubo dhaamu.” Nze naabakoba nti: “Abakulembeze baife basiru, tibeebuuzaaku ku Musengwa Katonda. Kyova ebintu ni bitabajiira bukalamu, n'abantu be batwala ni basansaana obusansaane. Wulira oluvuuvuumo luli kwidha. Ghaligho akabuguutano nga kava mu nsi eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Eigye lyayo lija kufuula ebibuga bya Buyudaaya bifulukwa byereere, omuba obw'ebibe.” Wo Musengwa Katonda, ndidhi nti ghazira muntu ali na buyinza ku bulamu bwe, waire okuba n'obusobozi obubukuuma. Lamba abantu bo balongooke empisa, aye otabakayukira inho, oba okubabonereza mu busungu; kuba agho oba otusaaniagho busaanie. Kyukiza obusungu bwo ku maghanga agatakusinza, ni ku bantu abo abaloba okukugondera; kuba baatwita ife abantu bo, baatuzikiriza okutumaliriragho, era baaleka ensi yaife ng'eri bifulukwa byereere. Agho Musengwa Katonda yankoba nze Yeremia ati: “Wulirisa endagaano eno by'ekoba, era oje obikobere ab'omu Yerusalemu n'abantu abandi ababa mu Buyudaaya, oti Nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli nkoba nti, omuntu yeenayeena ataatuukirizenga ndagaano eno by'ekoba akolimirwenga. Endagaano eno nagikola ni badhaadha baibwe, bwe nabatoola mu nsi Misiri, ye baabanga ng'oti n'abali mu muliro ogw'amaani ogusaanuusa ekyuma ekigumu einho. Naabakoba okungonderanga n'okukolanga kiisi kye nalagira olwo babenga bantu bange, nze mbenga Katonda waibwe. Memale ntuukirizenga ekisuubizo kye nasuubiza badhaadha baibwe, nti ndibagha ensi engimu erimu ebirungi kamaala, era mwe bali buti.” Nze nairamu nti: “Wo Musengwa Katonda, ndidha kubakobera nga bw'okobye.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Ja olangirire ebibono bino mu bibuga byonabyona ebya Buyudaaya ni mu nguudo dha Yerusalemu. Obakobe bagonderenga endagaano eno by'ekoba kuba bwe natoola badhaadha baibwe mu nsi Misiri, nabalabuliragho irala okumpuliranga. Era nkaabalabula ni ye buli eno aghazira kukoogha naire. Aye baaloba kumpulirisa waire okugondera bye ndagira, era buli muntu yeeyongera bwa kukola ebyo omwoyo gwe omukalangufu era omubi bye gwenda. Naabalagira bakuumenga endagaano eyo, aye baaloba. Kye nava ni mbasindikira ebibonerezo byonabyona ebiri mu ndagaano eyo.” Musengwa Katonda era yankoba ati: “Abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu bali kutegeka okundheemera. Baizeeyo mu kukola ebibi badhaadha baibwe bye baakolanga, ni baloba okugonderanga bye nabalagira. Era buti abantu b'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya basinza bakatonda abandi, baamenha endagaano ye nakola ni badhaadha baibwe. Mperaano ni, nze Musengwa Katonda ndi kubalabula nti nja kubasindikira akabi ke bataidha kuwona. Ni bwebalirira nga benda nze mbayambe, tiribafaaku naire. Olwo abantu b'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya balija ye bakatonda be baniokeza obubbaani, baabalirira babayambe. Aye bakatonda abo tibalisobola kubawonia ng'akabi kaidhie. Abantu b'omu Buyudaaya bali ni bakatonda kamaala, abaagayaga n'obungi bw'ebibuga byaibwe. N'abantu b'omu Yerusalemu baazimba alutaari edhaagayaga n'obungi bw'enguudo dh'omu kibuga omwo. Alutaari edho nga dha kuniokezaaku bubbaani eri omusambwa Baali ogwenhinhalwa.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Yeremia, otadaaga kusabira bantu bano. Era otandirira ku lwaibwe waire okunsaba ng'obeewolereza, kuba bwe baliba mu buzibu ni bansaba mbayambe tiribawulirisa naire. Kale oba nga abantu abo be ngonza ntyo bakoze ebibi, memale bakaagwaniire okungira mu isinzizo lyange? Balowooza bati obweyamo bwe bakola, n'ensolo dhe baghaayo ng'emisengo, bisobola okulobera akabi okubatuukaku, era byabaleetera okusagamba? Ghaligho olundi lwe nabeetaku omuti omwoliva ogusagaatiriire amakaba n'ebibala ebiboneka obulungi einho. Aye buti ndidha kugusindikaku kiwunga ow'amaani alimu n'okutyabuka, agukunaanieku omuliro, ensaga dhaagwo dhisiriire. “Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, nali ntairegho Abaisiraeli n'Abayudaaya. Aye mperaano ndi kubeesoomera kubasindikira kabi. Ekyo bakyereeteire beene olw'ebibi bye bakola, ni bansungughaza nga baniokeza omusambwa Baali obubbaani.” Agho Musengwa Katonda yankobera naamanha enkwe edh'okundhita, abazigu bange dhe baali bali kutegeka. Aye nali ng'oti n'entaama ento empolu ye bali kutwala okwita. Nali tiidhi nga ninze ye baali bali kutegekera okukola akabi, nga bakoba bati: “Ka tutemegho omuti nga gukaali mulamu bulungi. Ka tumwite aveegho ghalobe kubaagho amwidhukira naire.” Agho nze naasaba nti: “Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, niiwe omulamuzi asala mu mazima, waaleba emyoyo n'ebirowoozo by'abantu. Kale ka nteege mbone nga bw'onaaneesasuulizaagho ku bantu abo; kuba ensonga dhange ndhandhwire mu maiso go.” Bino Musengwa Katonda by'akoba abantu ab'omu Anathothi, abenda okundhita nga bakoba bati: “Bw'onaalangirira mu liina lya Musengwa Katonda, twidha kukwita.” Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati: “Abantu abo ndidha kubabonereza. Abaisuka baibwe baidha kufiira mu lutalo, n'abaana baibwe baidha kulambuka ndhala. Namala okutaagho ekiseera mwe ndisindikira akabi ku bantu abo ab'omu Anathothi, era ekiseera ekyo bwe kirituuka ghazira ku abo aliwonagho.” Wo Musengwa Katonda, ni bwentakana niiwe, niiwe oba omutuufu. Aye era ka nkubuuze ebigema ku kukola mu butuufu. Lwaki abakozi b'ebibi ebintu bibajiira bukalamu? Lwaki abakupankupania bali mu miraala? Oja waabasimba ng'oti bisimbe baasimba emizi. Baakula baatuuka okubala ebibala. Buliidho baakwogerangaku bukalamu, waire nga bwenebwene tibakufaaku. Wo Musengwa Katonda, aye iwe nze ondidhi bukalamu, oneekebeedha wambona nga bwe nfaanana. Kwekwebya abantu ababi abo obatoolegho, ng'oti n'omuntu bw'atwala entaama edh'okwita. Era obakuume okutuusa ng'ekiseera kyaibwe eky'okwitibwa kituuse. Ensi yaife erituusa li okukala, n'eisubi lyamu lyonalyona okuniala? Ensolo n'enhonhi dhiri kufa, olw'obubi bw'abantu baife abo abakoba bati: “Katonda tabona bye tukola.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Yeremia, oba nga okulumuka n'ab'ebigere kukukooyiiza, onaasobola otya okulumuka n'abali ku mbalaasi? Oba nga tosobola kwemerera ghantu ghatereevu nga togwire, olikola otya bw'oliba mu kibira ky'oku mwiga Yorudani? Abantu bo beene b'oba nabo aghalala n'ab'ekika kyo, baakuliiremu olukwe. Beeyimbye n'abo abakukiriga. Otabeesiganga ni bweboogera ebiwooma bitya.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndekuliire agho Abaisiraeli, eighanga eryo lye neerondera ndiviireku. Abantu abo be ngonza einho mbaghaireyo mu ngalo dh'abazigu baibwe. Abantu bange be neerondera banfuukiire ng'oti mpologoma bw'ewologomera mu kibira, bankaabukira nga banvuma. Kyenviire ni mbakyagha. Abantu bange be neerondera bali ng'oti n'enhonhi erumbiibwa ensega ku ndhuyi dhoonadhoona. Ja oyete ensolo edh'omu nsiko dhoonadhoona dhiidhe dhirye. Abafuzi kamaala boonoine eisamba, eisamba lyange eryo ery'emizabbibu, baatyankirira obulime bwange. Ensi yange enungi bagirese bw'agho etyo, ng'eri bwa bifulukwa byereere omutaba bantu. Bagifiire bifulukwa byereere omuzira kalungi ke mbonaku. Ensi eyo yoonayoona efuuse irungu, aye ghazira na muntu afaayo naire. Abanhazi babisebise mu nsozi dhoonadhoona edh'omu irungu edhiziraku kantu. Nze Musengwa Katonda nsindiike olutalo okuzikiriza ensi eyo yoonayoona. Era ghazira muntu ali mu miraala. Abantu bange baasiga engaano, aye baakungula mawa. Baafaabiikana inho, aye baaloba kufunamu muganhulo. Baaswala olw'obutabaagho ke bafunamu, kuba obusungu bwange obubitirivu bwabalemeesa.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Kino kye ndidha okukola ab'omu maghanga agaliiraine Isiraeli agoonoona ensi ye nagha abantu bange Abaisiraeli. Ndidha kubatoola mu nsi dhaibwe, ng'oti n'omuntu bw'aiwululagho ekisimbe n'emizi gyakyo. Era ndiwonia Abayudaaya naabatoola mu ngalo dh'abantu abo ababi. Aye bwendimala okubatoola mu nsi dhaibwe, ndiiramu okubagemerwa ekivunika, naiza buli ighanga mu kiketezo kyalyo ni mu nsi yaalyo. Ate bwebalyega empisa dh'abantu bange n'omwoyo omulala, ni balayiranga mu liina lyange bati, ‘Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu,’ nga bwe baayegeresa abantu bange okulayiranga omusambwa Baali, olwo boona baliba bantu bange, n'ebintu biribajiiranga bukalamu. Aye eighanga lyonalyona eritalingondera nja kulitoola mu nsi yaalyo, ng'oti n'omuntu bw'aiwululagho ekisimbe n'emizi gyakyo. Era nja kulizikiriza. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Ja weegulire ekivaalo ky'omu nkende eky'olugoye olughegheevu, okyesibe mu nkende aye nga tokyoziizaamu.” Agho naakigula era naakyesiba mu nkende. Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Toola ekivaalo ky'omu nkende ekyo, oje okikweke mu kiina ekiri mu lwatika olw'olubaale okumpi n'omwiga Eufurate.” Kale naaja naakikweka kumpi n'omwiga ogwo Eufurate. Nga ghabiseegho enaku kamaala, Musengwa Katonda yankoba ati: “Situkiramu oje ku mwiga Eufurate, otooleyo ekivaalo ky'omu nkende kye nakulagira okukwekayo.” Agho nairayo ku mwiga Eufurate, naanoonia ekivaalo ekyo mu kifo mwe nakikweka. Aye naja okukyagaana nga kyonooneike era nga tikikaali na mugaso naire. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Nze Musengwa Katonda ntyo bwe nja okumalagho okwekuluntaza okw'abantu b'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya yoonayoona. Abantu abo ababi baaloba okukola bye mbalagira. Baira mu kukolanga ebyo emyoyo gyaibwe emikalangufu bye gyenda, ni mu kusinzanga n'okugheerezanga bakatonda abandi. Kale ni, baja kuba ng'oti n'ekivaalo ky'omu nkende ekyo, ekitakaali na mugaso naire. Ng'ekivaalo ky'omu nkende bwe kyegemera irala ku nkende y'omuntu, ntyo bwe nayenda n'abantu b'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya boonaboona baneegemereku irala. Olwo babenga bantu bange abaleetera eriina lyange okusaakibwa n'okutiibwa. Aye beene baaloba okungondera.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, kobera abantu b'omu Isiraeli oti Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Buli kidoome kya mwenge gwa mizabbibu kiidhuzibwa mwenge gwa mizabbibu.’ Baidha kukwiramu bati, ‘Obwo olowooza oti titwidhi nga buli kidoome kya mwenge gwa mizabbibu kiidhuzibwamu mwenge gwa mizabbibu?’ Olwo omale obakobe oti, nze Musengwa Katonda nja kutoola abantu b'omu nsi eno: bakyabazinga baidhukulu ba Daudi, ni bakabona, n'abalanzi, n'abantu boonaboona ab'omu Yerusalemu, mbaidhuze omwenge gw'emizabbibu ng'oti n'omuntu bw'aidhuza ekidoome, okutuusa nga boonaboona batamiire. Memale mbakontaganie buli muntu ku mwine, k'abe omuto oba omukulu. Nga ghazira kusaasira, oba okusonigha, waire okugemerwa omuntu ekivunika, aye okutoolaku okubazikiriza obuzikirize.” Imwe abantu Abaisiraeli, muwulire era muteeyo omwoyo. Musengwa Katonda akobye ati mubenga bawombeefu era mumuwulirenga. Mughe Musengwa Katonda waimwe ekitiisa ng'akaali kuleeta nzikiiza ni mwekontola ku nsozi. Era nga n'obutangaavu bwe mwasuubira akaali kubufuula nzikiiza eri bedimudimu. Aye bwe munaaloba okuwulirisa bye nkoba, ndidha kulira mule mu ngiso olw'okwekuluntaza kwaimwe. Ndidha kulira inho mmagaze n'amaziga, olw'abantu ba Musengwa Katonda abatwaliibwa nga banhage. Musengwa Katonda yankoba ati: “Koba kyabazinga n'inhina oti, ‘Muve ku bityamo byaimwe eby'obwakyabazinga, kuba engule dhaimwe edhiboneka obulungi dhibaviire ku mitwe gyaimwe dhaagwa.’ Ebibuga ebiri mu kiketezo kya Buyudaaya ekikalukalu ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, babizingiiza. Ghazira muntu asobola kubita kubituukaku. Abantu b'omu Buyudaaya boonaboona batwaliibwa mu bunhage.” Iwe Yerusalemu, bona ere! Abazigu bo bali kwidha nga bava ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba! Abantu abaakugemesebwa okulabirira, abantu abo abaakweyagazanga einho, buti bali gha? Olyogera ki, ng'abantu be wadhuubanga okuba bakagwa bo bakughangwire era baakufuga? Toliwulira bulumi ng'oti n'obw'omukazi ali kulumwa okuzaala? Bwe weebuuza mule lwaki ebyo byonabyona bikutuuseeku, ni bakukanulaku ebivaalo byo, ni bakugema eby'entaka era ni bakukaka okuba niiwe? Okwiramu kuli nti, lwa kuba ebibi byo binene inho. Omuntu asobola okukyusa langi y'omubiri gwe? Oba empala esobola okukyusa obudholodhondho bwayo ku mubiri? Ebyo bwebiba bisoboka, olwo n'imwe mwena omwamanhirira okukola ebibi, mwandibaire musobola okwega okukola ebirungi. Musengwa Katonda aidha kubasansaania ng'oti n'empewo eva mu irungu bw'esansaania ebikaba. Musengwa Katonda oyo akobye ati ekyo n'ekija okubatuukaku. Ekyo ky'asazeegho okubakola, kuba mwamwerabira, mwesiga bakatonda ab'obuguya. Musengwa Katonda mwene aja kubatoolamu ebivaalo byaimwe, mube madu muswale. Musengwa Katonda oyo ababona nga mukola ebintu ebyenhinhalwa. Era yaababona nga muja eri bakatonda ab'amaghanga agandi ku nsozi ni mu nsiko. Mwaba ng'oti n'omuntu omwenzi, oba ng'oti n'embalaasi enume bw'emoolera okuniina enkazi. Imwe abantu ab'e Yerusalemu mukagwireku! Mulibaaku li abalongoofu? Bino Musengwa Katonda bye yakobera Yeremia nga bigema ku ndoboozi, ati: “Ensi Buyudaaya eri mu kulira, ebibuga byamu biri kufaagho. Abantu baamu balambaala ku itaka olw'okunakughala. N'ab'omu Yerusalemu baawowoola ebitaloodheka. Abakungu batuma abagheereza baibwe banone amaadhi. Abagheereza baaja baatuuka ku bidiba aye baayagaana nga muziramu maadhi; baira n'ensugha dhaibwe nga nkaya. Ensoni dhaabagema, beeghemba mu maiso nga baswaire. Abalimi basoberwa, beeghemba mu maiso nga baswaire, olw'amaadhi obutagwa eitaka ni libbalanguka. N'empongo erekulira eyo mu nsiko enhanha ye yaakamala okuzaala, olw'okubulwa eisubi. N'endogoyi edh'omu nsiko dheemerera ghaigulu ku nsozi, dhaalakalaka nga dhaasaamiriire ng'oti bibe, dhaaloba kubona ku ka kulya naire. Abantu bange bandirira bati, ‘Wo Musengwa Katonda, waire ebibi byaife bitulumiriza olw'okukuvaaku emikuzi kamaala ni twonoona, iwe mala gaganha otuyambe nga bwe watusuubiza. Niiwe wenka eisuubi ly'Abaisiraeli; niiwe otuwonia mu biseera ebizibu. Lwaki oba mu nsi yaife ng'oti n'omuntu omusenze obusenze, era ng'oti n'omugeni omubise asula obw'olunaku olulala lwonka? Lwaki oba ng'omuntu asobeirwa, era n'oba ng'omulwani ow'amaani aye atasobola kutuwonia naire? Ate nga bwenebwene iwe Musengwa oli mu ife. Ife tuli bantu bo, otatulekulira agho.’ ” Abantu abo Musengwa Katonda abairamu ati: “Abantu bange benda inho okunvaaku, baaloba kwefuga naire. Zeena kyenva ni ntabasiima naire, era ndidha kwegemerera ensobi dhaibwe, mbabonereze olw'ebibi byaibwe.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, otadaaga kusabira bantu bano nze kubayamba. Ni bwe banaasiiba, nze tija kuwulirisa bye bansaba nga bandirira. Era ni bwe banampanga ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo eby'emere y'empeke, nze tiidha kubasiimanga. Aye ndidha bwa kubazikiriza mu ntalo era mbasindikire endhala n'endwaire ya kawumpuli bibaite.” Nze naakoba nti: “Aa, Musengwa Katonda waife, abalanzi bakobera abantu abo bati, ‘Tighaja kubaagho lutalo waire endhala, kuba mbu iwe wasuubiza oti ghaidha kubangagho miraala myereere mu nsi yaife.’ ” Aye Musengwa Katonda yankoba ati: “Abalanzi abo balanga bya buguya mu liina lyange. Nze tibatumangaku oba okubalagira ekintu kyonakyona, waire okwogera nabo. Okubonekerwa kwe boogeraku kwa buguya, ni bye balagula biziramu makulu, babiyiiya buyiiye beene. Agho ni, nze Musengwa Katonda ka nkukobere kye nja okukola abalanzi abo be ntatumangaku, aye ate ni balanga mu liina lyange nga bakoba mbu tighaja kubaagho lutalo waire endhala mu nsi eno: Ndidha kubazikiriza mu lutalo era mbasindikire endhala ebaite. N'abantu be bakobera obulanzi obwo boona baliitibwa mu nsambo n'endala. Emirambo gyaibwe, ghalala n'egya bakazi baibwe, n'egya batabane baibwe ni baghala baibwe, gija kusuulibwa mu nguudo dha Yerusalemu, nga ghazira na muntu agiziika mu nsambo eyo mbeesasuulizeeku olw'ebibi byaibwe.” Agho Musengwa Katonda yandagira okukobera abantu enaku yange nti: “Amaziga ka gakuuluule okunva mu maiso omusana n'obwire aghazira kulekera, kuba abantu bange bafumitiibwa ebibwa ebinene era baalumizibwa inho. Bwentambula ni njaaku eyo mu byalo, mbona mirambo gy'abaitirwa mu lutalo. Bwenhingira mu bibuga, mbona bantu bali kulambuka ndhala. Abalanzi ni bakabona bakola emirimo gyaibwe nga buliidho mu nsi, aye bazira kye baidhi.” Wo Musengwa Katonda, obwo Abayudaaya wabaviiraku irala, waakyagha abantu b'e Sioni? Lwaki watulumya n'otutaaku ebibwa otyo, ni tutasobola kuwonezebwa? Twasuubira okufuna emiraala, aye ghazira kalungi ke twafunamu. Era twasuubira okufuna ekiseera eky'okuwonezebwa, aye bona, twafuna bwa bitutiisa. Wo Musengwa Katonda, bwenebwene twayonoona y'oli, twikiriza ebibi ebyaife era n'ebya badhaadha baife. Idhukira bye watusuubiza olobe kutusuula bw'ere. Otaswaza Yerusalemu ekifo eky'ekitiisa ekibaamu ekityamo kyo eky'obwakyabazinga. Otamenhagho ndagaano ye wakola n'ife. Ku bakatonda ab'amaghanga agandi abaziramu makulu, ghaligho asobola okugwisa amaadhi? N'eigulu ku bwalyo lyonka lisobola okutoonhesa waire obw'olumiiyirizi? Ti niiwe Musengwa Katonda waife? Eisuubi lyaife lyonalyona liri mu iwe, kuba niiwe okola ebintu ebyo byonabyona. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Musa ni Samueli ni bwe bandyemereire ghano ninze, okuwolereza abantu abo ye ndi, era nze tinandisaasiire bantu abo naire. Babinge baje, banve mu maiso. Bwe bakubuuza ye babe baje, bakobe oti nze Musengwa Katonda nkobye nti, ‘Ab'okufa endwaire ya kawumpuli, baje eri endwaire ya kawumpuli. Ab'okufiira mu lutalo, baje eri olutalo. Ab'okufa endhala, baje eri endhala. Ab'okutwalibwa mu busibe, baje mu busibe.’ ‘Nze Musengwa Katonda ndidha kubataaku eby'okubazikiriza bina: olutalo lwidha kubaita, embwa dhiyuzeyuze emirambo gyaibwe, enhonhi dhibamoodhogole, n'ensolo edh'omu nsiko dhibakankamire okubamalagho. Ndidha kubafuula ekintu ekitiisa einho abantu boonaboona ku nsi, olw'ebyo Manasse mutabane wa Hezekia bye yakola mu Yerusalemu nga ni kyabazinga wa Buyudaaya.’ “Musengwa Katonda akoba ati: ‘Imwe abantu bange ab'e Yerusalemu, naani alibasaasira? Naani aliwulira enaku olwaimwe? Naani alikyukira ewaimwe ababuuze okumanha embeera ye mulimu? Imwe mwanvaaku, mwaja mu bye mwalimu eira. Kale zeena n'okugolola omukono ni mbazikiriza; kuba nkooye okubasaasiranga. Mu buli kibuga eky'omu nsi eno, imwe abantu bange nabasensa n'olugali ng'oti n'ole asensa engaano enkube, empewo n'efuuwa ere ebiwusu byaku. Naita abaana baimwe, niimwe abantu bange naabazikiriza, olw'okuba mwaloba okukyuka ni muva mu mpisa dhaimwe embi. Ensi yaimwe nagyongeramu banamwandu bangi, okusinga n'omusenho oguba ku mbali kw'enhandha. Naitira abaisuka baimwe mu maani ghagati, bainhaibwe enaku yaabaluma. Nabasindikira obulumi n'okutya nga tibabyetegekeire naire. Omukazi eyazaala abaana omusanvu aziriike, amaani gaamuwaamu. Abona nzikiiza waire nga bukaali musana. Ensoni dhimugemye yaaswala. Abo abaliba nga bakaasigairegho ku imwe, ndibaleka abazigu baabaita. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Ye nga nkagwireku nze Yeremia! Maama yanzaalira ki ku nsi kuno? Ku nsi kuno ndi n'okusoola era n'okutakana n'abantu boonaboona. Tiwolangaku muntu, waire nze mwene okwewola ku muntu yeenayeena, aye ate abantu boonaboona bankolimira. Aa, Musengwa Katonda, kale ka kibe kityo, ebikolimo byaibwe bingeme, bwemba nga tyakugheereza bukalamu, era bwemba nga tyewolerezaagho muzigu mu biseera ebizibu era eby'obulumi. Ka mbuuzeeku: Ghaligho omuntu asobola okumenha ekintu eky'ekyuma ekigumu einho, ekyuma ekigumu einho kye batabwiremu ekikomo, nga kiva ere ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba? Musengwa Katonda yankoba ati: “Eby'obukombe n'ebintu eby'omughendo eby'abantu bange, nja kubighaayo abazigu babinhage olw'okusasulamu ebibi ebingi bye bakoze mu nsi eno. Nja kubafuula bagheereza ba bazigu baibwe eyo mu nsi ye bataidhi naire, kuba obusungu bwange butumbwike ng'oti muliro era tiguja kuzikira.” Agho naakoba Musengwa Katonda nti: “Wo Musengwa Katonda, iwe ondidhi! Nkusaba ondidhukire oidhe onhambe, oneesasuulizeegho ku abo abankiriga. Otabaguminkiriza kubagha kaghagaanhia ka kundhita. Oteerabira nga buliidho banvuma ku lulwo. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, Iwe wayogera ninze, naawulirisa buli kibono kye wakoba. Ekyo kyaleetera omwoyo gwange okusanhuukirira; kuba nze ndi wuwo. Tibangaku na bantu ku binhumo mu kusagamba. Aye nabanga agho zenka nga njiira ku biragiro byo, nga ndidhwire obusungu. Lwaki obulumi bwange bweyongera bweyongere? Lwaki eibwa lyange lifuuse lya kokolo, ni litawona? Oyenda kunfuukira ng'oti n'akaiga akateesigika, akakala mu biseera by'endoboozi? Oba ng'oti n'amaadhi agaloba okugwa mu biseera ebituufu?” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Bw'onaira ye ndi, zeena ndidha kukwiza obe wange ompeerezenga. Bw'onaalekera okwogera ebiziramu makulu, n'oyogeranga eby'amakulu, oidha kwiramu okuba omulanzi wange. Abantu baidha kwidhanga y'oli, se ti iwe okujanga ye bali. Ndidha kukufuula obe ye bali ng'oti kimante ekigumu eky'ekyuma eky'ekikomo. Balikulwanisa aye tibalikughangula, kuba ndidha kubanga ghalala niiwe okukukuuma n'okukuwonia ebizibu. Ndikutoola mu buyinza bw'ababi, era naakuwonia abakambwe balobe kukukola kabi. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Ng'oli mu kifo kino otabayiza mukazi era otazaala baana. Ndidha kukukobera ekija okuba ku baana abazaalibwa mu kifo kino, ni ku bazaire baibwe: Baja kufanga endwaire embi einho, era ghazira aja kubalira waire okubaziika. Emirambo gyaibwe gija kubanga ku itaka okwo ng'oti mmungo ya busa. Baja kwitibwanga mu ntalo oba balambukenga endhala bafe, n'emirambo gyaibwe giriibwenga enhonhi n'ensolo dh'omu nsiko. “Otangiranga mu ndhu omuli abali kulira abafu. Otajangayo kubalirisaaku waire okubagumya. Abantu abo, nze Musengwa Katonda, nabatoolaku emiraala gyange, naalekera agho okubagonzanga n'okubasaasiranga. Abantu ababbede beene n'abo abasembayo ghansi balifiira mu nsi eno aye ghaabulagho omuntu abaziika oba abalira, nga yeesalasala ku mubiri gwe, oba ng'amwa enviiri gha mberi ku mutwe gwe gwaba ng'oti gwa mpaata olw'okunakughala. Tighalibaagho atwalira mulizi kya kulya okumugumya ng'afiiriirwa, waire okumusaasira n'amugha eky'okunhwa ni bw'aliba ng'afiiriirwa ise oba inhina. “Era otangiranga mu ndhu omuli abali ku mbaga, n'otyama nabo okulya n'okunhwa nabo. Wulirisa bukalamu, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye era Katonda wa Isiraeli, bye ndi kubakoba: Bona, ndidha kulekeza amamiro ag'abali mu binhumo ni mu kusagamba galobe kuwulirwaku naire, ndekeze n'emizira gy'abo abali mu mbaga dh'obugole. Ekyo nja kukikola nga n'imwe mukaali balamu era nga mubona. “Bw'onaakobera abantu ebintu ebyo byonabyona, baidha kukubuuza bati, ‘Lwaki Musengwa Katonda alangiriire akabi akanene katyo okututuukaku? Twiziiza musango ki? Era kibi ki kye tukoze eri Musengwa Katonda waife?’ Agho iwe oidha kubakoba oti, ‘Badhaadha baimwe banvaaku baaja ye bakatonda abandi, baabagheerezanga era baabasinzanga. Nze baaneerabira baaloba kukuuma mateeka gange. Aye imwe mukoze bubi n'okusinga badhaadha baimwe abo. Buli muntu ku imwe akola ebyo omwoyo gwe omukalangufu era omubi bye gwenda, yaaloba okumpulira. Kyenva ndidha okubatoola mu nsi eno, mbasuule mu nsi imwe beene ni badhaadha baimwe ye mutawulirangaku naire. Eyo ye mwidha okubanga nga mugheereza bakatonda ab'amaghanga agandi omusana n'obwire. Era tija kubagemerwanga kivunika naire.’ “Musengwa Katonda yaakoba ati, ekiseera kiri kwidha, mube nga timukaalayira mu liina lyange nga Katonda omulamu eyatoola Abaisiraeli mu nsi Misiri. Aye mulayirenga mu liina lyange nga Katonda omulamu eyatoola Abaisiraeli mu nsi eri ku luuyi lw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni mu nsi edhindi dhoonadhoona ye nali mbabingiire kuba nja kubaiza mu nsi yaibwe ye nagha badhaadha baibwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, nze nja kwetesa abavubi kamaala, baje bavube abantu abo ng'oti byanhandha. Memale kabiri ndhetese abayiizi kamaala, baje babayiige ng'oti nsolo ku buli lusozi, ni ku buli kasozi, ni mu buli mpuku eri mu lwatika lw'olubaale. Buli kye bakola nkibona, ghazira kye basobola kungisa. Buli kibi kye bakola nkibona bukalamu. Nja kubabonereza nga mbeesasuulizaaku emikuzi ebiri olw'okwonoona kwaibwe n'ebibi byaibwe kuba baayonoona ensi yange baagireetamu ebisinzibwa byaibwe ebitali Katonda ebyenhinhalwa ebiri ng'oti bwa mirambo, era bagiidhuza emisambwa.” Wo Musengwa Katonda, niiwe amaani gange era niiwe onkuuma; niiwe onhamba mu biseera ebizibu. Amaghanga galiva mu buli nsonda y'ensi, gaidha y'oli, gaakoba gati: “Badhaadha baife tibaali na Katonda, aye baali na bisinzibwa ebitali Katonda, ebintu obuntu ebiziramu muganhulo naire. Bwenebwene omuntu asobola okwekolera mwene bakatonda ababe? Busa naire, ebintu omuntu by'akola obukole tibiba Katonda mwene.” Musengwa Katonda akoba ati: “Kale ni bona, amaghanga ago ndigooleka obuyinza bwange n'amaani gange, omukuzi mulala guti aye nga gumala. Era galimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yakoba ati: “Imwe abantu b'omu Buyudaaya, ebibi byaimwe tibibavaaku naire. Biri ng'oti byaghandiikibwa ku myoyo gyaimwe ni ku bintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku nsonda eina edh'alutaari dhaimwe. Ebibi byaimwe biri ng'omuntu bweyandibighandiise ku bipande n'ekalaamu ey'ekyuma ekigumu einho eri n'omunwa ogw'eibaale ery'omughendo eryetebwa diamondi. Abantu baimwe tibeerabiranga kusinziza Ashera omusambwa omukazi, ku alutaari dhaibwe, ni buli ghansi mu kinsense eky'omuti omuzibirivu, ni ku buli kasozi, ni ku buli lusozi olugulumivu oluli mu irungu. Eby'obukombe byaimwe n'ebintu byaimwe eby'omughendo, nja kubighaayo abazigu babinhage olw'okusasulamu ebibi ebingi bye mukoze mu nsi eno. Mulirekula ensi ye nabagha ng'omugabo ogwaimwe, abazigu baagitwala. Nja kubafuula bagheereza ba bazigu baimwe eyo mu nsi ye mutaidhi naire, kuba obusungu bwange butumbwike ng'oti muliro era tiguja kuzikira.” Musengwa Katonda akoba ati: “Omuntu yeenayeena akyuka n'anvaaku nze Musengwa Katonda, ni yeesiga omuntu obuntu era n'amwesiguliraku, akolimirwe. Omuntu oyo aba ng'oti muti oguli mu irungu, ogukulira eyo enkalu ku itaka ery'oluunhu, ezira kintu kindi kisobola kukulirayo. Omuntu oyo azira kikalamu ky'afuna naire. Aye wa nkabi oyo aneesiga nze Musengwa Katonda era n'asuubirira mu nze. Ali ng'oti n'omuti ogwasimbibwa ku mwiga, ogukunkunia emizi gyagwo ni gituuka ku maadhi. Tigutya musana ni bwe gwaka okwaga gha, kuba amakaba gaagwo gasigala nga ti maniavu. Ghazira kigweraliikiriza oba amaadhi gagwa oba tigagwa, kuba buli kiseera gutaaku ebibala.” “Naani asobola okutegeera omwoyo gw'omuntu? Ezira kirimbalimba nga gwene; mubi inho ebitaloodheka. Nze Musengwa Katonda neekebeedha ebidhuubo by'abantu era naaleba emyoyo gyaibwe. Ngabira buli muntu nga njiira ku neebisa ye ni ku bikolwa bye.” Omuntu afuna eby'obukombe mu bukupankupania, aba ng'oti n'enhonhi egonera amagi g'etaabiika; kuba eby'obukombe ebyo bimuwaaku mangu ng'akaali na kukairigha, olwo ku nkomerero ya byonabyona yaasigala agho nga musiru. Ekifo kyaife ekitukuvu kiri ng'oti kityamo kya bwakyabazinga eky'ekitiisa, kye baata ghaigulu ku lusozi oluleeyi okuviira irala mu mainhama. Wo Musengwa Katonda, niiwe wenka eisuubi ly'Abaisiraeli. Ensoni dhija kubagema abo boonaboona abakuvaaku, baswale, era amaina gaibwe gaja kughandiikibwa mu nkungu olw'okukweyawulaku, ate nga iwe Musengwa Katonda oli ng'oti n'ensulo ey'amaadhi ag'obulamu. Wo Musengwa Katonda, nkweghemba omponie, ndidha kuwonera irala; era nkusaba ondokole, ndidha kulokolebwa irala, kuba niiwe ye nsaaka. Abantu bankoba bati: “Musengwa Katonda bye yatwesoomera okutukola biri gha? Ka bituukirire tubone!” Aye nze tikupikirizangaku iwe obasindikire akabi koonakoona, era tibendezangaku batuuke ku buzibu. Ekyo iwe Musengwa Katonda okiidhi bukalamu. Bye nayogera byonabyona obiidhi. Otanfuukira ekintu ekitiisa, kuba niiwe ekifo kyange eky'okwewogomamu mu kiseera ekizibu. Abo abankiriga bagwananga baaswala, aye nze, iwe Musengwa Katonda, mponia okuswala. Beene n'ababe beeraliikirirenga, aye nze otandekanga kweraliikirira. Basindikire akabi kabasaanizeegho irala. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, ja ku gwetebwa Omulyango gwa Benjamini bakyabazinga ba Buyudaaya mwe babita nga bangira era nga bafuluma mu Yerusalemu, olangirire obukwenda bwange. Era omale oje ni ku miryango egindi gyonagyona egya Yerusalemu, yoona olangirireyo. Koba bakyabazinga n'abantu ab'omu Buyudaaya boonaboona, ni boonaboona ababa mu Yerusalemu abaingirira mu miryango egyo, bawulire bye nkoba. Bakobe oti oba nga benda obulamu bwaibwe, batabbeedanga bintu ku lwa Sabbato, era batabibisanga mu miryango gya Yerusalemu. Era batafulumyanga kintu kyonakyona mu ndhu dhaibwe ku lwa Sabbato, waire okukolanga omulimo gwonagwona ku lunaku olwo. Balukuumenga nga lutukuvu, nga bwe nalagira badhaadha baibwe. Aye badhaadha baibwe baaloba kumpulirisa waire okugondera bye nabalagira, beeyongera bwa kukalangusa myoyo gyaibwe na butenda kugalagirwa. “Koba abantu abo oti bateekwa okugonderanga ebiragiro byange byonabyona. Balobe kubbeedanga kintu kyonakyona kukibisa mu miryango egy'ekibuga kino ku lwa Sabbato, waire okukolanga omulimo gwonagwona. Aye bakuumenga olunaku olwo nga lutukuvu. Olwo bakyabazinga baibwe n'abakungu, baidha kwingiranga mu miryango gya Yerusalemu nga bali n'obukumu obw'okufuga nga Daudi bwe yali nabwo. Nga bali ghalala n'abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, baidha kuvuganga ebigaali by'omu lutalo, bajiirenga ni ku mbalaasi, era ekibuga Yerusalemu kinaabanga kiidhuvu kya bantu. Abantu baidha kuvanga mu bibuga by'omu Buyudaaya ni mu byalo ebyezungulwire Yerusalemu, baidhenga mu Yerusalemu. Abandi baidha kuvanga mu biketezo bya Benjamini, ni mu biketezo eby'omu biiko, ni mu biketezo eby'oku nsozi, ni mu biketezo bya Buyudaaya ebikalukalu ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Baidha kuleetanga mu isinzizo ebigheebwayo ebyokebwa, n'emisengo, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'obubbaani, ghalala n'ebigheebwayo olw'okwebaza. Aye bateekwa okungonderanga n'okukuumanga olunaku lwa Sabbato nga lutukuvu. Batabbeedanga kintu kyonakyona ni bakibisa mu miryango gya Yerusalemu ku lunaku olwo. Aye bwe balikola ekyo kye mbalobeire, nja kukunaania omuliro ku miryango egyo. Omuliro ogwo gulyokya ebisaagaati bya bakyabazinga eby'omu Yerusalemu, era tighalibaagho muntu asobola kuguzikiza.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Kola oje mu ndhu ey'omuwumbi, era eyo ye ndidha okukugheera obukwenda bwange.” Kale naaja ew'omuwumbi, naayagaana ng'ali kukola omulimo gwe, ku nkede y'awumbiraku. Buli lwe yawumbanga ekintu ni kiroba okuvaamu nga bw'akyenze, ng'olwo eitosi lyakyo aligoita, era ng'alikolamu ekintu ekindi. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Imwe Abaisiraeli, mulowooza muti nze tisobola kukola ku imwe ekyo omuwumbi oyo ky'akola ku itosi? Muli mu ngalo dhange ng'eitosi bweriba mu ngalo edh'omuwumbi. Bwe nkoba nti nja kwiwululagho, mmenhegho era nzikirize eighanga oba obwakyabazinga, aye eighanga eryo ni likyuka okuva mu bibi byalyo, olwo mba tiikole ekyo kye mbaire nsazeegho okukola. Ate bwe nkoba nti nja kutaagho era nzimbegho eighanga oba obwakyabazinga, aye eighanga eryo ni lindheemera era ni likola ebibi, olwo mba tiikole ekyo kye mbaire nsazeegho okukola. Kale ni kobera abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, oti ndi kukola entegeka okubakolaku akabi, era neetegeike okubabonereza. Bakobe buli muntu alekere okukola ebibi, era akyuse empisa dhe n'ebikolwa bye ebibi. “Aye baidha kwiramu bati, ‘Busa, lwaki tukyusa? Ife twidha kusigala nga tukola ebyo emyoyo gyaife emikalangufu era emibi bye gyenda.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Mubuuze amaghanga goonagoona oba nga ekintu ng'oti n'ekyo kyali kibaireghooku. Abaisiraeli bakoze ekintu ekitiisa einho! Empampagama dh'omu mabaale amagulumivu ag'oku nsozi edh'e Lebanoni dhaali dhibeereireku agho nga tidhigwireeku mugozi? Amaadhi amainhogovu agava mu nsozi edho ghalighooku lwe gaalekeraku okukuuluula? Aye abantu bange baaneeyawulaku, baaniokeza obubbaani ebisinzibwa ebitali Katonda. Baajanga bwe beekontola mu nguudo dhe baatambulirangamu okuva eira, baalekerera enguudo enene; baatambulira mu bugira obw'omu nsiko. Ensi yaibwe baagifuula ekintu ekitiisa einho, abantu kye baneesimoozanga buliidho. Buli muntu anaagibitangaku aidha kutengeesanga bwa mutwe olw'okutya okungi. Ndidha kusansaaniza abantu bange y'abazigu baibwe, ng'oti n'empewo eva mu buvandhuba bw'efuuwa enkungu. Akabi bwekalibaidhira, nja kubakuba bwa nkoone, tija kubayamba naire.” Agho abantu beeteesa bati: “Mwidhe tubeeku ni kye tukola Yeremia ono. Ni bwetunaamutoolagho, tituja kubula bakabona ba kutugalagiranga, era tituja kubula bagezi ba kwebuuzangaku, waire okubulwa abalanzi abatukobera obukwenda bwa Katonda. Ka tumuteeku emisango, era tulekere okuwulirisanga by'akoba.” Agho nze naasaba nti: “Wo Musengwa Katonda, wulira bye nkoba. Wulira abazigu bange bye bandhogeraku. Omuntu akoze ekirungi, bwenebwene agwanira kusasulwamu kibi? Oidhukira nga bwenaidhanga y'oli ni mbawolerezaagho olobe kubamaliraku busungu. Aye ate buti basimye ebiina nga benda ngwemu nfe! Wo Musengwa Katonda, kale ni leka abaana baibwe balambuke endhala bafe, obaleke bafiire mu ntalo. Abakazi baibwe ka babuleku abaana era babe banamwandu. Abasaadha ka bafe endwaire ya kawumpuli, abaisuka baitibwe mu ntalo. Basindikire eikuukuubira ery'abanhazi libazinduukirize libagweku, olwo bawowoole mu ndhu dhaibwe; kuba basimye ebiina mbigwemu, bantega n'emitego gingemye. Aye iwe Musengwa Katonda oidhi enkwe dhaibwe dhoonadhoona edh'okwenda okundhita. Otabasonigha kwonoona kwaibwe, waire okusasaagho ebibi byaibwe n'obyerabira. Batandigire ekigwo ghansi obaghangule, obakoleku n'obusungu bwo.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, kola oje ogule akadoome ak'eitosi. Otoole ku bakulu b'ebika ni ku bakulira bakabona, oje nabo mu kiiko ekyetebwa ekya mutabane wa Hinnomu, ng'obitira mu gwetebwa Omulyango ogw'Engyo. Era eyo y'oidha okukobera abantu obukwenda bwe nnaakugha. Oidha kubakoba oti, ‘Imwe bakyabazinga ab'omu Buyudaaya n'imwe abantu ab'omu Yerusalemu, mumpulirise nze Musengwa Katonda Afuga Amagye era Katonda wa Isiraeli. Nja kuleeta ku kifo kino akabi nga kiisi akawuliraku, amatu ge gamuwaawaala buwaawaale. Nja kukola ntyo kuba abantu abo banviireku baayonoona ekifo kino nga baghaayo emisengo eri bakatonda abandi, ate nga beene, waire badhaadha baibwe, oba bakyabazinga b'omu Buyudaaya, tibamanhangaku bakatonda abo naire. Era abantu abo baidhwiza ekifo kino omusaayi ogw'abantu abaziraku musango be baita. Era baaja baazimbira omusambwa Baali ebifo ebigulumivu ebisinzibwamu, eby'okwokerangaku abaana baibwe n'omuliro ng'ebigheebwayo ebyokebwa. Ate nga nze tibalagirangaku kukola kintu ekyo, waire okukirowoozaaku obulowooze mu mwoyo gwange. Kale ni bona eno, ekiseera kiri kwidha, ekifo ekyo kirekere okwetebwa Tofethi, oba ekiiko kya mutabane wa Hinnomu, aye kyetebwe Ekiiko eky'Okutirimbuliramu. Mu kifo ekyo mwe nditabuliratabulira entegeka dhoonadhoona edh'abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu. Ndireetera abazigu baibwe okubaghangula era baabaitira mu ntalo. Emirambo gyaibwe ndigigabula enhonhi n'ensolo edh'omu nsiko dhaagirya. Ndizikiriza ekibuga kino mu nsambo etiisa einho, buli muntu yaakyesimoozanga bwesimooze. Era buli muntu anaabitangagho ensisi eidha kumugemanga olw'okuzikiriza okwo. Abazigu balizingiza ekibuga kino okukyezunguluza nga benda okwita abantu baamu. Okuzingiza ekibuga kino kuliba kukambwe inho, abantu abaliba munda baatuuka n'okulya banaibwe, era n'okulya abaana baibwe beene.’ ” Agho Musengwa Katonda yankoba mmenhe akadoome kale ak'eitosi ng'abantu be naja nabo babona, era mbakobere nti Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Ntyo bwendizikiriza abantu bano n'ekibuga kino, ng'oti n'omuntu bw'amanhiangula akadoome ak'eitosi, ni katasobola kuyungibwa kukaizaagho kabiri. Abantu baliziika abafu baibwe ni mu Tofethi olw'okubulwa aghandi agh'okubaziika. Ntyo bwendikola ekibuga kino n'abantu baamu, ng'oti bwe nakola ekifo ky'e Tofethi. Endhu edh'omu Yerusalemu, n'edha bakyabazinga ab'omu Buyudaaya, ghalala n'edho dhoonadhoona abantu dhe baaniokezangaku obubbaani ghaigulu ku busolya bwadho nga babuniokereza emuunienie edh'oku igulu, era mwe baafukiranga ebigheebwayo eby'okunhwa eri bakatonda abandi, dhoonadhoona dhiriba nga ti nongoofu ng'oti n'ekifo ky'e Tofethi.” Agho Yeremia yaira okuva e Tofethi, Musengwa Katonda ye yamutuma okulangirira obukwenda bwe. Yaayemerera mu luya olw'eisinzizo lya Musengwa Katonda, yaakobera abantu boonaboona ati: “Musengwa Katonda Afuga Amagye era Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Ndidha kutuukiriza akabi ke nakoba okuleeta ku kibuga kino ni ku bubuga obutono obukiriiraine, kuba mwakalangusa emyoyo gyaimwe, mwaloba kuwulirisa bye mbakoba.’ ” Agho Pashuhuri kabona mutabane wa Immeri, era eyakuliranga eisinzizo, bwe yawulira nga ndi kulangirira ebintu ebyo ku kibuga Yerusalemu, yaalagira bangeme bankube, era bamale bansibire mu nkoligo. Enkoligo eyo yali kumpi n'omulyango ogw'eitale ogw'eisinzizo ogwetebwa Omulyango gwa Benjamini. Enkyo ku lunaku olwairirira, Pashuhuri bwe yalagira ni bansibulula mu nkoligo, nze naamukoba nti: “Musengwa Katonda takaakweta liina lyo Pashuhuri, aye aidha kukwetanga ‘Entiisa Egemye Bulighantu.’ Musengwa Katonda mwene akobye ati, ‘Bona, ndidha kukufuula ekintu ekitiisa eri iwe mwene n'eri bakagwa bo, era olibona nga boonaboona baitibwa abazigu baibwe mu lutalo. Nja kughaayo abantu b'omu Buyudaaya boonaboona mu ngalo dha kyabazinga w'e Babilonia. Abandi alibatwala e Babilonia ng'abanhage, ate abandi yaabaita. Era nja kuleka abazigu baimwe banhage eby'obukombe byaimwe byonabyona ebiri mu kibuga muno, n'ebintu abantu bye baafaabiikanira, n'eby'omughendo einho omuli n'ebya bakyabazinga ab'omu Buyudaaya. Ebyo byonabyona abazigu abo balibinhaga baabitwala e Babilonia. N'iwe Pashuhuri, balikugema baakutwala e Babilonia ghalala n'ab'omu maka go boonaboona. Era eyo y'olifiira, waaziikibwa iwe ni bakagwa bo boonaboona be wakoberanga obulanzi obw'obuguya.’ ” Wo Musengwa Katonda waanimba era naalimbibwa. Onsinga amaani era ompangwire. Nafuuka nseko dha balamu, buli muntu ankongoola buli kaakyeire. Buli lwe ndhogera nkaabuka bukaabuke, nalangirira nti: “Ebikolwa eby'obukambwe n'okuzikirira biri kwidha!” Wo Musengwa Katonda, abantu banvuma era bandheeyereza olw'okulangirira obukwenda bwo. Bwe nkoba mule nti: “Ka ndobe kwogera mu liina lya Musengwa Katonda oba waire okumwogeraku obwogere,” obukwenda bwo buba ng'oti muliro oguli kwakira munda mu nze. Era bumbitiriireku tikaasobola kubufuga. Mpulira nga boonaboona boogera obwama bati: “Entiisa egemye buli ghantu. Ka tumwogereku bubi, tumuseeghe mu b'obuyinza!” Bakagwa bange beene n'abakoba batyo, nga baguniriire okubona bwe ngwa. Era nga bakoba bati: “Oba katyo tunaamusalira amagezi twamugemya, olwo twamwesasulizaaku.” Aye iwe Musengwa Katonda oli ku luuyi lwange, era oli ng'oti mulwani wa maani atatuukikaku. Abo abankiriga tibaidha kumpangula. Baidha kuswala ebitaloodheka, kuba tibaidha kunsobola. Era okuswala kwaibwe okwo, abantu tibalikwerabira byanda na byanda. Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, iwe oleba abantu mu mazima waabona bye balowooza mu myoyo gyaibwe. Kale leka nteege mbone nga bw'onaaneesasulizaagho ku bantu abo; kuba ensonga dhange ndhandhwire mu maiso go. Mwembere Musengwa Katonda, era musaake Musengwa; kuba atoola abatuntuzibwa mu ngalo dh'ababi. Olunaku lwe nazaalibwa lukolimirwe! Olunaku maama lwe yanzaala lwerabirwe. Omuntu oyo akolimirwe, eyaleetera lata wange amawulire agaamusanhusa, ati: “Bakuzaaliire omwana mulenzi.” Omuntu oyo agwananga yaaba ng'oti n'ebibuga Musengwa Katonda bye yazikiriza nga tabisaasira naire. Agwananga yaawulira ku nkyo okuwowoola okw'abali mu bulumi, era mu kasana ghagati yaawulira enduulu edh'olutalo; kuba yaloba okundhita nga nkaali kuzaalibwa, ate nga ekyo n'ekyandireeteire enda ya maama okuba amagombe gange. Kale lwaki nazaalibwa? Nazaalibwa kubona nnaku na kudaagadaaga, na kutuusa kufiiririra nga ndi mu buswavu? Agho Zedekia kyabazinga wa Buyudaaya yaatuma ye ndi Pashuhuri mutabane wa Malakia ni Zefania kabona mutabane wa Maaseia, ng'akoba ati: “Nkweghembye twogerereyo eri Musengwa Katonda, kuba kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia atulumbye n'eigye lye okutulwanisa. Oba katyo Musengwa Katonda anaatukolera ekyewuunhisa, yaamwiririzaayo.” Agho nze naabakoba nti: “Muje mukobe Zedekia muti Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati, ‘Nja kughangula eigye lyo eriri kulwanisa kyabazinga w'e Babilonia n'eigye lye eribazingiiza okubeezunguluza. Era nja kusolokeza eby'okulwanisa byaimwe ghagati mu kibuga. Nze mwene nja kukulwanisa n'amaani gange goonagoona, mu busungu obubitirivu, n'ekiruyi era n'obukambwe. Nja kwita abantu abali mu kibuga muno abantu n'ensolo baja kufa endwaire ya kawumpuli. Aye iwe Zedekia, n'abakungu bo, n'abantu abandi abaliwona olutalo n'endwaire eyo n'endhala, nja kubalekera kyabazinga Nebukadinezzari n'abazigu baimwe abandi abendanga okubaita, babageme. Nebukadinezzari oyo aja kubaita aghazira kusonigha waire okusaasira. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ ” “Era oidha kukoba abantu abo oti, ‘Mubone eno, nze Musengwa Katonda ndi kubateeragho ebintu bibiri, mulondeku kirala: engira etuuka mu bulamu, n'engira etuuka mu kufa. Omuntu yeenayeena anaasigala mu kibuga aidha kwitirwa mu lutalo, oba okufa endhala, oba okufa endwaire ya kawumpuli. Aye anaakifuluma ni yeeghaayo eri Abababilonia ababazingiiza, taidha kwitibwa. Aidha kuwoniagho obulamu bwe. Namala okusalagho obutasaasira kibuga kino, okutoolaku okukizikiriza nga nkighaayo mu ngalo dha kyabazinga ow'e Babilonia akyokye omuliro kiweeregho irala. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ ” Agho Musengwa Katonda yankoba nkobere ab'oku lulyo olulangira mu Buyudaaya, baidhukulu ba Daudi, nti: “Imwe baidhukulu ba Daudi, muwulirise nze Musengwa Katonda bye nkoba: Musalenga emisango mu mazima buli lunaku. Omuntu ye bakiriga mumuwonienga ole amukiriga. Olwo ekiruyi kyange kirobe kutumbuka ng'oti n'omuliro omuntu gw'atasobola kuzikiza, olw'ebibi bye mukola. Mubone eno, imwe abantu ababa mu kiiko. Ndidha kubakolaku waire mugungumala ng'oti ibaale eikologho eriri ku museetwe. Era mukoba mule muti, ‘Naani anaidha okutulumba? Era naani anaatuuka eno ye tuba?’ Aye nja kubabonereza nga njiira ku bikolwa byaimwe. Ndikunaania omuliro ku kisaagaati kyaimwe eky'obwakyabazinga, gwayokya ebikyezungulwire agho byonabyona. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba nje mu kisaagaati kya kyabazinga wa Buyudaaya, mmukobe nti: “Iwe kyabazinga wa Buyudaaya era mwidhukulu wa Daudi atyama ku kityamo eky'obwakyabazinga, wulirisa Musengwa Katonda by'ali kukoba iwe, n'abakungu bo, ghalala n'abantu b'omu Yerusalemu: Musengwa Katonda oyo akoba ati mukolenga amazima n'ebituufu. Omuntu ye batuntuza mumuwonienga ole amutuntuza. Era mutakolanga kibi kyonakyona oba ekikolwa eky'obukambwe ku basenze, oba bamulekwa, oba banamwandu, oba okwitanga abantu abaziraku musango mu ighanga lino. Bwe munaatuukirizanga bye mbalagira, olwo baidhukulu ba Daudi n'abanaabanga bakyabazinga. Era nga bali ghalala n'abakungu baibwe, n'abantu baibwe, baidha kwingiranga mu miryango gy'ekisaagaati kino eky'obwakyabazinga, nga bali ku bigaali eby'omu lutalo ni ku mbalaasi. Aye bwe mutaagonderenga bye ndagira, nze neerayirira mwene nti ekisaagaati kino eky'obwakyabazinga kija kufuuka bifulukwa byereere. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda ati bw'akoba ku kisaagaati kya kyabazinga wa Buyudaaya: “Ekisaagaati kya kyabazinga wa Buyudaaya kiboneka bulungi ng'oti n'ensi Gileadi, era ng'oti n'ensozi edh'e Lebanoni. Aye nja kukifuula ekifo ekisigaire obwagho kityo, era ekibuga ekiziramu muntu akibaamu naire. Nja kusindika abantu baidhe bakizikirize. Baliidha n'empasa dhaibwe, baatematema empango dhaakyo edh'emivule edhiboneka obulungi einho, baadhisuula mu muliro. “Abantu kamaala abamaghanga agandi bwe balibitanga ku kibuga kino, balyebuuzanga bati, ‘Lwaki Musengwa Katonda yakola ekintu ng'oti n'ekyo ku kibuga kino ekikologho?’ Agho baamala beiramu bati, ‘Lwa kuba abantu baakyo baava ku ndagaano ye baakola ni Musengwa Katonda waibwe, baaja baasinza era baagheereza bakatonda abandi.’ ” Imwe abantu b'omu Buyudaaya, mutalirira kyabazinga Yosia eyafa era mutamulumirwa mwoyo. Aye mulirire inho mutabane we Yoahazi ye bali kutwala nga ti wa kwira; kuba taja kwirayo kubona ku nsi ye yazaalibwamu kabiri. Ebigema ku mutabane wa kyabazinga Yosia eyasikira ise oyo ku bwakyabazinga bwa Buyudaaya, aye ni bamutoola kuno, Musengwa Katonda abyogeraku ati: “Yava kuno, yaaja era takaira. Aja kufiira eyo mu nsi ye baamutwala. Taja kwirayo kubona nsi eno kabiri.” “Akagwireku oyo azimba endhu ye mu kukupankupania, n'agitaaku n'ebisenge ebya ghaigulu mu kulyaka, ng'akozesa abantu emirimo ku bwereere aghazira kubagha mpeera yaibwe. Akagwireku oyo akoba mule ati, ‘Ndidha kwezimbira endhu enkologho, ng'eriku ebisenge ebya ghaigulu ebigazi. Ngiteeku amadinisa, ngidholigedholige n'embaawo edh'omuvule, era ngisiige langi ya kasaayisaayi.’ Olowooza oti okuzimbisa omuvule, kikufuula kyabazinga inho okusinga bakyabazinga abandi? Lata wo yalyanga era yaanhwanga ng'akola amazima n'ebituufu. Era ebintu byamujiiranga bukalamu. Yasaliranga abaavu n'abali mu bwetaavu emisango mu butuufu, era ng'ebintu bimujiira bukalamu. Okwo kwe beeta okumanha Musengwa Katonda. Aye iwe weemalira mu bya kufuna mu bukyamu byonka, waita abantu abaziraku musango, era waatuntuza abantu b'ofuga n'obukambwe.” Kale ni, Musengwa Katonda bino by'akoba ebigema ku Yehoiakimu mutabane wa Yosia, era kyabazinga wa Buyudaaya: “Tibalimulirira mbu, ‘Wo muganda wange!’ Oba mbu, ‘Wo mwanhinaze!’ Tibaligegenga mbu, ‘Wo musengwa wange!’ Oba mbu, ‘Wo kyabazinga wange!’ Balimuziika nga bwe baziika endogoyi: balimukwekwebya bukwekwebye, baamusuula kuliya kw'emiryango gya Yerusalemu.” “Imwe ab'e Yerusalemu, muje ku nsozi dh'e Lebanoni mwasiikane, muje mu nsi y'e Bashani mulire; muje ku nsozi dh'e Moabu muwowoole, kuba abo be mwakolagananga nabo boonaboona bazikiriziibwa. Musengwa Katonda yayogera n'imwe ng'ebintu bikaabajiira bukalamu, aye mwaloba kuwulirisa. Era mutyo bwe mubaire mukolanga buliidho, mwalobera irala okugondera by'akoba. Abakulembeze baimwe boonaboona balitwalibwa ng'oti n'ebikaba empewo bw'ebifuuwa ere. Abo be mwakolagananga nabo balitwalibwa mu bunhage. Olwo ensoni dhaabagema mwaswala olw'ebibi byonabyona bye mwakola. Imwe buti mweyagalira mu mivule egyava e Lebanoni, aye muja kusaasirwa inho ng'obulumi bubatuuseeku, obulumi obuli ng'oti bwa mukazi ali kulumwa okuzaala.” Musengwa Katonda akoba ati: “Nga bwendi omulamu, iwe kyabazinga Konia mutabane wa Yehoiakimu kyabazinga wa Buyudaaya, ni bwe wandibaire ng'oli mpeta eba ku lwala lwange ku mukono omusaadha, eriku akamanhiso ak'obwakyabazinga, era nandikutoireku. Nandikughaireyo y'abantu b'otya, abenda okukwita. Era ndikughaayo eri Nebukadinezzari kyabazinga w'e Babilonia, n'eri abaisirukale be. Ndidha kukutoola mu nsi eno ng'oli ghalala n'inhoko akuzaala, nje mbasuule mu nsi ye mutaazaalibwamu, era mwembi eyo ye mulifiira. Mulyegomba okwira mu nsi eno kabiri, aye timuliira naire.” Agho naakoba nti: “Omusaadha ono Konia afuuse ng'oti nsugha eyamenheka ni bagisuula ere ng'eziraku agyenda? Eyo n'ensonga lwaki mwene n'abaana be baabingibwa baasuulibwa mu nsi ye bataidhi?” Iwe nsi, iwe ensi, ensi yaife, wulira Musengwa Katonda bw'akoba, ati: “Omusaadha ono mumughandiike mu kitabo eky'abaziraku baana, abe ng'oti tabangaku na mwana naire. Era abe ng'oti n'omuntu atalifuna kalungi mu bulamu; kuba taja kubaaku na mwana oba mwidhukulu aja kwiramu kufuga Buyudaaya ng'omusika wa Daudi. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Bakagwireku abakulembeze abo abasansaania abantu ba Musengwa Katonda ni babazikiriza. Kale ni, Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli bino by'akoba ebigema ku bakulembeze abalabirira abantu be, ati: “Imwe timwafaayo naire kulabirira bantu bange. Mwababinga era mwabasansaania. Aye bona eno, nze ndidha kufaayo inho okubona nga imwe mbabonereza olw'ebibi bye mwakola. Nze mwene ndidha kusoloza abantu bange abaliwonagho nga mbatoola mu nsi dhoonadhoona ye nababingira, mbaize mu nsi yaibwe. Balizaalagana baaba kamaala. Ndibateeragho abakulembeze okubalabiriranga, abantu bange abo baalekera agho okutya n'okweraliikirira, era ghaaloba kubaagho waire omulala ati abula. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Bona eno, ekiseera kiri kwidha, nteegho omwidhukulu omutuufu owa Daudi abe kyabazinga. Aja kufuganga n'amagezi era aidha kukolanga amazima n'ebituufu mu nsi ye. Mu kiseera ky'alifugiramu, abantu b'omu Buyudaaya baliba bukalamu, n'ab'omu Isiraeli baaba mu miraala. Balimweta eriina ‘Musengwa Katonda n'obulokozi bwaife.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Ekiseera kiri kwidha, abantu babe nga tibakaalayira mu liina lyange nga Katonda omulamu eyatoola Abaisiraeli mu nsi Misiri. Aye balayirenga mu liina lyange nga Katonda omulamu eyatoola Abaisiraeli mu nsi eri ku luuyi lw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni mu nsi edhindi dhoonadhoona ye nali mbabingiire. Agho baliba mu nsi eyaibwe yeene.” Omwoyo gumpoiremu, zeenazeena ndi kudhugumira budhugumire, ku lwa Musengwa Katonda, ni ku lw'ebibono bye ebitukuvu. Ndi ng'oti n'omuntu atamiire, omuntu abitiriiza okunhwa omwenge. Ensi eidhwire abantu abatali beesigwa eri Musengwa Katonda. Bakola ebibi era baakozesa bubi obuyinza bwaibwe. Ensi erira bulire, n'eisubi lyakala mu byayiro, olw'ekikolimo kya Musengwa Katonda. Musengwa Katonda era akoba ati: “Abalanzi ni bakabona tibatya Katonda era nabaagaana nga bakola ebibi ni mu isinzizo mwene. Kale ni baidha kubanga ng'oti n'abatambulira mu nzikiiza mu ngira etyerera, batyererenga omwo bagwe. Nja kubatuusaaku akabi, kuba ekiseera kyaibwe eky'okubonerezebwamu kiri kwidha. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Era mboine ekibi abalanzi b'omu Samaria kye baakola: Baalanganga mu liina lya Baali baakiidhamya abantu bange Abaisiraeli. Aye ate mboine ng'abalanzi b'omu Yerusalemu, bakola ebibi n'okusinga agho: bakola obwenzi era baaguya, baleetera abantu okukola ebibi. Olwo ghaabula akyuka okuva mu bibi bye. Nze mbona nga boonaboona babi ng'oti n'abantu b'e Sodoma n'ab'e Gomorra.” “Agho ni, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, nkoba abalanzi b'omu Yerusalemu nti: ‘Mubone eno, ndidha kubagha olubiriizi balulye lubakaayire, mbaghe n'amaadhi agalimu eirogo baganhwe; kuba baleeteire abantu boonaboona mu nsi eno obutatya Katonda.’ “Agho Musengwa Katonda Afuga Amagye yaakoba abantu b'e Yerusalemu ati: ‘Mutawulirisa balanzi bye babakoba, nga babasuubiza ebizirayo. Ebyo bye babakobera babiyiiya buyiiye mu myoyo gyaibwe, se ti ebyo nze bye mbakoba. Buli kaakyeire bakobera abantu abaloba okuwulirisa nze Musengwa Katonda bye nkoba, bati, Mwidha kubanga mu miraala.’ Era baakobera buli muntu akola ebyo omwoyo gwe omukalangufu bye gwenda, bati, ‘Ezira kabi kaidha kukutuukaku naire.’ ” Aye nze naakoba nti: “Naani ku balanzi abo eyaali amanhieku Musengwa Katonda by'alowooza mule. Era ezira ku abo yaali awulireku bukwenda bwa Musengwa Katonda, waire okutaayo omwoyo ku ebyo Musengwa Katonda oyo by'akoba. Bona, obusungu bwa Musengwa buli ng'oti kiwunga, era buli ng'oti n'empewo ey'amaani erifuuwa nga yeezungululira ku mitwe gy'ababi. Era obusungu bwa Musengwa tibuja kwika, okutuusa ng'amaze okukola n'okutuukiriza ky'asazeegho okukola. Imwe abantu be, ekyo mulikitegeera bukalamu mu biseera eby'oluvainhuma.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Nze tyatuma balanzi abo, aye beene baaja buje. Tyabagha bukwenda naire, aye beene baalanga bulange mu liina lyange. Nguli baali bamanhie bye ndowooza mule, bandikobeire abantu bange obukwenda bwange, era baabakyusa baava mu bikolwa byaibwe ebibi ni mu mpisa dhaibwe embi. “Nze ndi Katonda aba buli ghantu, se ti mu kifo kirala kyonka. Ghazira muntu asobola kwegisa ghe ntasobola kumubona. Timwidhi nga ndi buli ghantu, mu igulu ni mu nsi? Ndidhi abalanzi abo bye bakoba, abalanga eby'obuguya mu liina lyange, nga bakoba mbu nze nabagha obukwenda bwange nga bali mu birooto byaibwe. Abalanzi abo balikomya li okudaaliimya abantu bange, nga babakobera eby'obuguya bye bayiiya obuyiiye? Balowooza bati ebirooto byaibwe bye bakobera abantu, binaaleetera abantu bange abo okuneerabira, ng'oti ni badhaadha baibwe bwe baaneerabira ni baira mu kusinza omusambwa Baali? Omulanzi aloose ekirooto agwaine akobe ati ekyo kirooto bulooto. Ate omulanzi afunie obukwenda okuva ye ndi agwaine alangirire obukwenda obwo n'obwesigwa. Omusiisi guba mulungi ng'engaano yeene? Obukwenda bwange buli oti muliro, era bwaba ng'oti n'enhundo ekonta amabaale ni gafuuka obumulumulu. Kale ni nkyagha abalanzi abo abatoola ebibono okuva ku banaibwe, memale ni babirangirira ng'obukwenda obuva ye ndi. Era nkyagha n'abalanzi abo abatoola ebibono ebyaibwe ku bwaibwe, ni babikobera abantu bati, ‘Musengwa Katonda atyo bw'akoba.’ Muwulire nze Musengwa Katonda kye nkoba: Nkyagha abalanzi abo abakobera abantu ebirooto byaibwe ebiidhwire obuguya, ni badaaliimya abantu bange n'obuguya bwaibwe obwo, nga babeesuutiraku. Tibatumangaku, naire okubalagira baje bakole batyo! Era bazira kya makulu kye batwalira bantu abo naire. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, omuntu yeenayeena, oba omulanzi, oba kabona, bw'aidhanga n'akubuuza ati, ‘Bukwenda ki obuva ye Musengwa?’ Iwe omwirangamu oti, ‘Niiwe omugugu omuzito eri Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo akoba ati aidha kukusuula ere.’ Omulanzi, oba kabona, oba omuntu owundi yeenayeena alikoba ati, ‘Omugugu gwa Musengwa Katonda,’ ndimubonereza mwene n'ab'omu maka ge. Aye buli muntu aidha kubuuzanga bakagwa be oba aboluganda lwe ati, ‘Musengwa Katonda aizemu atya? Musengwa Katonda akobye ki?’ Kale ni batakozesanga bibono ebyo, ‘Omugugu gwa Musengwa Katonda,’ kuba oyo alibikozesa yeenayeena, nja kufuula obukwenda bwange bube omugugu gwene omuzito eri omuntu oyo. Abantu bafuulaniafuulania ebibono byange nze Musengwa Katonda waibwe, Afuga amagye. Iwe Yeremia, oidha kubuuzanga abalanzi oti, ‘Musengwa Katonda akwizeemu atya? Musengwa Katonda akobye ki?’ Aye bwe badheemera ekiragiro kyange ni bakozesa ebibono bino, ‘Omugugu gwa Musengwa Katonda,’ olwo oidha kubakobanga oti nze Musengwa Katonda nja kubabbeeda mbasuule ere banve mu maiso. Ndidha kubasuula ere, beene ghalala n'ekibuga kyaibwe kye nabagha era kye nagha ni badhaadha baibwe. Era ndidha kubaleetera ensoni okubagemanga, abantu babanhoomenga aghazira kwerabira naire.” Agho Musengwa Katonda yandeetera okubonekerwa ebiibo bibiri nga birimu emitiini, nga biri agho emberi w'eisinzizo lye. Ekyo kyaligho nga Nebukadinezzari kyabazinga w'e Babilonia amaze okutoola e Yerusalemu kyabazinga Yekonia mutabane wa Yehoiakimu, yaamutwala e Babilonia mu bunhage ghalala n'abakungu b'omu Buyudaaya, n'abagheesi, n'abakugu mu mirimo egy'endhawulo. Ekiibo ekindi kyalimu emitiini emirungi einho ng'oti n'egyo egisookereza okwenga ku muti. Aye ekiibo ekindi kyabaamu emitiini nga mibi inho, egitasobola na kuliibwa. Agho Musengwa Katonda yambuuza ati: “Yeremia, kiki ky'oli kubona?” Naamwiramu nti: “Ndi kubona emitiini emirungi einho, era naabona n'emibi, nga mibi inho egitasoboka na kuliibwa.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli mbona ng'abantu be nasindika e Babilonia mu bunhage, bali ng'oti n'emitiini egyo emirungi, era ndidha kubabisanga bukalamu n'ekivunika. Ndidha kubalabiriranga, mmale mbaize mu nsi eno. Ndibazimba, mu kifo ky'okubasansula, era naabasimba, mu kifo ky'okubaiwululagho. Ndidha kubaleeteranga okuumanha nga ninze Musengwa Katonda. Olwo beene babenga bantu bange, ate nze mbenga Katonda waibwe, kuba baja kukyuka baire ye ndi n'omwoyo gwaibwe gwonagwona. “Aye kyabazinga Zedekia owa Buyudaaya, n'abakungu be, n'abantu b'omu Yerusalemu abaasigala mu nsi eno, n'abo abaalumukira e Misiri, nze Musengwa Katonda abo boonaboona ndibabisa ng'oti n'emitiini egyo emibi einho, egitasobola na kuliibwa. Ndidha kubafuula ekintu ekitiisa einho abantu boonaboona ku nsi, bafuuke eky'okwogerwaku era eky'okuyeeyereza. Baidha kubanga kivumo era kikolimo, eyo yoonayoona ye ndibasansaaniza. Ndibaleetera entalo era naabasindikira endhala n'endwaire ya kawumpuli, okutuusa lwe balizikirira ni bawaagho mu nsi ye nabagha beene ni badhaadha baibwe.” Mu mwaka ogwokuna nga Yehoiakimu mutabane wa Yosia ni kyabazinga wa Buyudaaya, nafuna obukwenda bwa Musengwa Katonda, nga bugema ku bantu boonaboona ab'omu Buyudaaya. Ogwo n'ogwali omwaka ogusooka nga Nebukadinezzari ni kyabazinga w'e Babilonia. Agho naakoba abantu b'omu Yerusalemu ni mu Buyudaaya boonaboona nti: “Okuva ku mwaka ogweikumi n'esatu (13) nga Yosia mutabane wa Amoni ni kyabazinga wa Buyudaaya okutuuka ni ye buli eno, giri emyaka abiri n'esatu nga Musengwa Katonda ampa obukwenda bwe. Era mbakoberanga obukwenda obwo aghazira kukoogha naire, aye imwe mwaloba kutaayo mwoyo. Mwaloba okuwulirisa waire okufaayo, ate nga Musengwa Katonda oyo yatumanga abagheereza be abalanzi ye muli aghazira kukoogha naire, abaabakobanga bati, ‘Buli muntu alekere okukola ebibi era akyuse empisa dhe embi. Memale olwo musigale nga muli mu nsi Musengwa Katonda ye yabagha, imwe ni badhaadha baimwe, ebenga yaimwe ku bwaimwe. Mutasinzanga waire okugheerezanga bakatonda abandi. Era mutasoononkerezanga Musengwa Katonda ni mumuleetera kusungughala nga musinza ebintu obuntu imwe beene bye mwekolera. Bwe muligondera Musengwa Katonda oyo, talibakolaku kabi koonakoona.’ Aye Musengwa Katonda mwene akoba ati mwaloba okumuwulirisa, mwamusoononkereza mwamuleetera okusungughala nga musinza ebintu obuntu imwe beene bye mwekolera, olwo mwereetera okwerumya imwe beene. “Agho ni, nga bwe mwaloba okumuwulirisa, Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati, ‘Bona, nja kwetesa abantu boonaboona ababa ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, era ndhetese n'omugheereza wange Nebukadinezzari kyabazinga w'e Babilonia. Memale mbaleete balwanise abantu b'omu Buyudaaya, n'ab'omu maghanga goonagoona agaliiraine agho. Nja kuzikiriza nsaaniegho eighanga lino Buyudaaya ghalala n'amaghanga agaliiraine agho, mu nsambo etiisa einho, buli muntu ageesimoozenga bwesimooze era agavumirirenga ebyanda n'ebyanda. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. N'ekindi, nja kusirisa emizira egy'abali mu binhumo ni mu kusagamba, nsirise n'egy'abo abali mu mbaga edh'obugole. Tibaliba na mafuta ga kwasa ntaala, waire okuba n'emere ey'empeke ey'okusa ku mmengo. Ensi eyo yoonayoona eja kufuuka bifulukwa byereere mu nsambo etiisa einho, era amaghanga agaliiraine agho galigheerezanga kyabazinga wa Babilonia okumala entangama ya myaka nsanvu. Emyaka ensanvu egyo bwe giriwaayo, ndibonereza kyabazinga w'e Babilonia n'ab'omu ighanga eryo olw'ebibi byaibwe, naazikiriza ensi yaibwe yaasigala agho etyo ng'eri bwa bifulukwa byereere, ebyanda n'ebyanda. Ndituusa ku Babilonia buli kabi akaaghandiikibwa mu kitabo kino, ke neesoomera okusindikira amaghanga goonagoona, nga bwe nayogera nga mbita mu Yeremia. Ndyesasuliza ku Bababilonia olw'ebyo bye baakola. Era amaghanga kamaala ni bakyabazinga abakologho balifuula Abababilonia abo okuba abairu baibwe.’ ” Agho Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli yankoba ati: “Toola ekikopo kye ngemye mu ngalo dhange eky'omwenge ogw'emizabbibu ogw'obusungu bwange. Okitwale okighe amaghanga goonagoona ye nnaakutuma, bakinhweku. Bwe galimala okukinhwaku, galitagala gaagwa n'eiralu olw'olutalo lwe nja okugasindikira.” Kale naatoola ekikopo mu ngalo dha Musengwa Katonda, naakitwala naakigha abantu boonaboona Musengwa Katonda oyo be yantuma okukigha, baakinhwa. Ab'omu Yerusalemu n'ab'omu bibuga byonabyona ebya Buyudaaya, ghalala ni bakyabazinga n'abakungu baabyo baakinhwa. Olwo, ebibuga ebyo bisobole okufuuka ebifulukwafulukwa mu nsambo etiisa einho. Era olwo abantu babyesimoozenga bwesimooze era babikolimirenga, nga bwekiri ni ye buli eno. Abandi abaali n'okunhwa ku kikopo ekyo ni bano: kyabazinga wa Misiri, n'abagheereza be, n'abakungu be, n'abantu be boonaboona abasenze boonaboona abaali mu Misiri, ni bakyabazinga ab'omu nsi Uzi, ni bakyabazinga boonaboona ab'omu bibuga eby'Abafilisiti eby'e Ashikeloni, n'e Gaza, n'e Ekuroni, n'abandi abasigairegho ab'e Ashidodi abantu ab'omu Edomu, n'ab'e Moabu, n'ab'omu Ammoni bakyabazinga boonaboona ab'e Tiro n'ab'e Sidoni, ni bakyabazinga ab'ebiketezo eby'oku nhandha bakyabazinga b'ebibuga Dedani, ni Tema, ni Buza, n'abantu boonaboona abaasalanga ku nviiri dhaibwe bakyabazinga boonaboona ab'e Buwarabu, ni bakyabazinga boonaboona ab'abantu ababa mu irungu bakyabazinga boonaboona ab'e Zimuri, n'e Elamu, n'e Media ni bakyabazinga boonaboona ababa ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ab'okumpi n'eghala. Boonaboona abo balinhwa, mulala mulala nga banonaganwa. N'obwakyabazinga obundi bwonabwona obuli ku nsi bulinhwa. Abo bwebalimala, olwo kyabazinga ow'e Babilonia yeena yaanhwa. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Kobera abantu oti nze Musengwa Katonda Afuga Amagye Katonda wa Isiraeli, nkoba nti, ‘Munhwe mutamiire mutuuke n'okwegoga, era mugwe ghansi nga timukaasobola na kusituka, olw'olutalo lwe nja okubasindikira.’ Bwe baliroba okutoola ekikopo ekiri mu ngalo dho okukinhwaku, olibakoba oti, ‘Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati muteekwa okukinhwaku, kuba bona, nja kusookera mu kibuga kyange mwene okukola akabi. Balowooza bati beene baliwona okubonerezebwa? Busa, tibaliwona kubonerezebwa naire, kuba nja kusindika olutalo ku bantu boonaboona ab'oku nsi. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye.’ “Agho ni, iwe Yeremia oteekwa okulangirira ebintu byonabyona bye ndhogeire ebiri kubaidhira, obakobe oti, ‘Musengwa Katonda aliwologoma ng'ali mu igulu, era yaakaabuka ng'ali mu kifo kye ekitukuvu. Aliwologomera abantu be n'amaani, yaayasiikana ng'oti n'abakunha emizabbibu okugikolamu omwenge. Abantu boonaboona abali ku nsi balimuwulira. Amamiro ge baligawulira eyo yoonayoona ensi y'ekanga, kuba ghaligho omusango Musengwa Katonda oyo gw'avunaana amaghanga. Aliwozesa abantu boonaboona, yaabaghaayo baabaita.’ ” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Bona, akabi kali kwidhira amaghanga irala ku irala, nga kava ku lino kaaja ku lire. Kiwunga ow'amaani ali kusiikuuka ere eghala ensi y'ekanga. “Ku lunaku olwo, emirambo gy'abo Musengwa Katonda b'aliita, girisansaanira woonawoona okuva ensi y'eva okutuuka y'ekanga. Abantu abo tighalibaagho abalira waire atoolagho mirambo gyaibwe kuja kugiziika. Balisigala agho ku itaka ng'oti mmungo dha busa. Muwowoole imwe abakulembeze, mulire amaziga. Imwe abalabirira abantu bange, mwevulunge mu nkungu. Ekiseera kituuse eky'okubaita, babasalesale ng'oti bwe baita entaama enume enungi einho. Muzira ghe mulirumukira imwe abakulembeze, waire okubaaku ghe muliwonera imwe abalabirira abantu. Wulira abakulembeze bwe bali kulira, n'abo abalabirira abantu bwe bali kuwowoola. Musengwa Katonda azikiriiza eighanga lyaibwe, era ensi yaibwe eyabangamu emiraala agirese agho etyo ng'eri bifulukwa byereere, olw'obusungu bwe obubitirivu. Musengwa Katonda alekuliire agho abantu be, ng'oti n'empologoma bw'eva mu mpuku yaayo. Ebitiisa eby'omu lutalo n'obusungu bwa Musengwa Katonda obubitirivu, bireeteire ensi yaibwe okufuuka ng'oti bwa irungu.” Yehoiakimu mutabane wa Yosia bwe yali nga yaakamala okufuuka kyabazinga wa Buyudaaya, Musengwa Katonda yankoba ati: “Yemerera mu luya olw'eisinzizo, olangirire ebyo byonabyona bye nkulagira okukobera abantu abaidha okusinza, nga bava mu bibuga bya Buyudaaya. Ghatabaagho ky'olekayo naire ekirala kiti. Oba katyo banaawulira, baakyuka baalekayo empisa dhaibwe embi. Olwo nze ndidha kukyusa ekirowoozo kyange, ndobe kubakolaku kabi olw'ebikolwa byaibwe ebibi, nga bwembaire ntegeike okukola. “Era bakobe, oti nze Musengwa Katonda mbakobye nti muteekwa okungonderanga nga mujiira ku bye nabeegeresa. Era mutenga omwoyo ku ebyo abagheereza bange abalanzi be mbatumira buliidho, bye babakobera. Aye ate imwe timuwulirisa bye babakoba. Era bwemutaalekere agho kubanga badheemu, nja kukola eisinzizo lino kye nakola Shilo. Olwo amaghanga goonagoona ku nsi, gaidha kukozesanga eriina ery'ekibuga kino nga gakolima.” Bakabona, n'abalanzi, n'abantu abandi boonaboona, bampulira nze Yeremia nga nkoba ebintu ebyo mu isinzizo. Era olwamala nti okubyogera, bangwaku bangema nga bwe baasiikana bati: “Ogwaine kwitibwa olw'ebyo by'okobye. Lwaki olanze mu liina lya Musengwa Katonda oti eisinzizo lino lija kufuuka nga Shilo, era oti ekibuga kino kija kuzikirizibwa ghabule n'omuntu akibaamu?” Agho abantu boonaboona beesololeza ghe ndi, baaneezungulula mu isinzizo. Abakungu b'omu Buyudaaya bwe baawulira ebyaligho, baayangugha okuva mu kisaagaati kya kyabazinga, baaja mu isinzizo. Baatyama mu bifo byaibwe, agho ku gwetebwa Omulyango Omuyaaka ogw'eisinzizo. Agho bakabona n'abalanzi baakoba abakungu n'abantu abandi boonaboona, bati: “Omusaadha ono agwaniire kumusalira gwa kumwita, kuba ayogeire bubi ku kibuga kyaife, nga mwena bwe muwuliire n'amatu agaimwe geene.” Agho naakoba nti: “Musengwa Katonda yantuma okulangirira ebyo byonabyona ebirituuka ku isinzizo lino ni ku kibuga kino, bye muwuliire nga nkoba. Kale ni mulongoose empisa dhaimwe n'ebikolwa byaimwe, era mugonderenga Musengwa Katonda waimwe. Olwo Musengwa Katonda oyo aidha kukyusa ekirowoozo kye, alobe kubakolaku kabi nga bw'abaire ategeike okukola. Nze ku lwange, buti ndi mu ngalo dhaimwe. Munkole kyonakyona kye mubona nga n'ekirungi era nga n'ekituufu. Aye mukimanhe bukalamu nti bwe mundhita, imwe n'abantu b'omu kibuga kino munaaba mwereeseeku ekibi eky'okwita omuntu aziraku musango, kuba Musengwa Katonda mwene n'eyantuma okwidha okubalabula.” Agho abakungu n'abantu abandi boonaboona baakoba bakabona n'abalanzi bati: “Omusaadha ono ayogeire n'ife mu liina lya Musengwa Katonda waife, kale tagwaniire kwitibwa.” Agho abandi ku bakulu b'ebika baasituka baayemerera, baakoba abantu abaali agho nga beesoloiza bati: “Hezekia bwe yali nga ni kyabazinga wa Buyudaaya, omulanzi Mika eyabanga e Moreshethi yakobera abantu ati Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati, ‘Olusozi Sioni balirulima ng'oti nimiro; ekibuga Yerusalemu kirifuuka mmungo dha bifunfugu, n'olusozi lwonalwona oluliku eisinzizo lwafuuka kibira.’ Abakulu ab'ebika abo baayongera okukoba bati: Mulowooza muti kyabazinga Hezekia n'abantu b'omu Buyudaaya baamala baita Mika oyo? Busa naire. Mu kifo eky'okumwita, kyabazinga Hezekia oyo yata bwa mu Musengwa Katonda kitiibwa era yaagezaaku okukola ebisiimya Musengwa Katonda oyo. Era Musengwa Katonda yakyusa ekirowoozo kye, yaaloba kubaleetaku kabi ke yali akobye okubaleetaku. Aye ife mperaano tuli kwenda okwereetaku akabi akanene einho.” Era ghaalighooku n'omuntu owundi nga bamweta Uria mutabane wa Shemaia ow'e Kiriathi Yearimu, eyayogera mu liina lya Musengwa Katonda ku kibuga kino ni ku ighanga lino, ng'oti ni Yeremia bwe yakola. Kyabazinga Yehoiakimu n'abalwani be ab'amaani, ghalala n'abakungu be, bwe baawulira Uria oyo bye yakoba, kyabazinga yaayenda okumwita. Aye ekyo Uria yaakimanhaku era yaatya inho, kale yaalumukira e Misiri okwewonia. Aye ate kyabazinga Yehoiakimu yaatuma Elinathani mutabane wa Akabori ghalala n'abantu abandi, baje e Misiri okunooniayo Uria oyo. Era baamwiza, bamutwala ye kyabazinga Yehoiakimu, yaalagira baamwita era omulambo gwe baagusuula ghe baaziikanga abantu ababuliidho. Aye nze Yeremia tibampaayo eri bantu kundhita, kuba Ahikamu mutabane wa Shafani yampolerezaayo inho. Bwe baali baakamala okufuula Zedekia mutabane wa Yosia abe kyabazinga wa Buyudaaya, Musengwa Katonda yankoba nze Yeremia, neekolereyo ekikoligo mu miti nga ngisibye n'enkoba, nkivaale mu nkoto. Memale mpeereze obukwenda eri bakyabazinga bano: ow'e Edomu, n'ow'e Moabu, n'ow'e Ammoni, n'ow'e Tiro, n'ow'e Sidoni, nga mbita mu bakwenda baibwe abaidha e Yerusalemu okubona kyabazinga Zedekia. Nkobe abakwenda ba bakyabazinga abo, bakobere bakyabazinga baibwe abo bati, Musengwa Katonda Afuga Amagye Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Nze Musengwa Katonda nakozesa obuyinza bwange obungi n'amaani gange agataloodheka, natonda ensi n'abantu baamu, n'ensolo dhaamu dhoonadhoona. Era ensi eyo ngigha oyo ye mba nga nsazeegho okugigha. Era mperaano ninze mpaire omugheereza wange, kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia, okufuga amaghanga gano goonagoona. Era naamugha n'ensolo edh'omu nsiko dhoona dhimugheereze. Amaghanga goonagoona galimugheereza era gaagheereza ni mutabane we ni mwidhukulu we, okutuusa ekiseera bwe kirituuka eighanga lye ni ligwa. Olwo eighanga lye lyona lyafuuka mugheereza wa amaghanga kamaala ag'amaani, agafugibwa bakyabazinga abakologho. “Aye eighanga lyonalyona oba obwakyabazinga, abaliroba okufugibwa Nebukadinezzari, ni baloba okugonda ng'oti n'ensolo bw'egonda n'evaala mu nkoto ekikoligo kya musengwa waayo, ndibabonereza nga mbazikiriza mu ntalo era nga mbasindikira endhala n'endwaire ya kawumpuli bibaite, okutuusa lwe ndireetera Nebukadinezzari oyo okubasaanizaagho irala. Mutajiira ku bya balanzi baimwe oba balaguzi baimwe, waire okujiira ku muntu yeenayeena abakoba ati asobola okulagula ebiribaagho ng'abita mu kuvuunula ebirooto, ni mu kukola eby'obulogo n'eby'emizimu. Abantu abo boonaboona babakoba obutaganha kyabazinga w'e Babilonia kubafuga. Ebyo bye balagula bya buguya, era, imwe, birindeetera nze, okubatwala eghala einho okuva mu nsi yaimwe. Ndibabinga mu nsi yaimwe, mwaja mwazikiririra eyo. Aye abantu ab'eighanga, abaliganha okufugibwa kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia, ni bagonda ng'oti n'ensolo bw'egonda n'evaala mu nkoto ekikoligo kya musengwa waayo, ndibaleka baasigala mu nsi yaibwe, baagirimamu emere era baatyama baatereera. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Ekintu n'ekirala ekyo, kye nakoba kyabazinga Zedekia ow'e Buyudaaya nti: “Ganha kyabazinga ow'e Babilonia akufuge, ogonde ng'oti n'ensolo bw'egonda n'evaala mu nkoto ekikoligo kya musengwa waayo. Omugheereze mwene n'abantu be, memale obe omulamu. Lwaki iwe n'abantu bo mwenda okufiira mu ntalo, oba okulambuka endhala, oba okufa endwaire ya kawumpuli? Ebyo Musengwa Katonda bye yakoba ati n'ebirituuka ku ighanga lyonalyona eririroba okufugibwa kyabazinga w'e Babilonia. Mutawulirisa bya balanzi ababakoba bati, ‘Mutaganhanga kugheereza kyabazinga w'e Babilonia’. Abalanzi abo balanga bya buguya. Musengwa Katonda mwene akoba ati tabatumangaku, kale ni bye balanga mu liina lye bya buguya. Era birireetera Musengwa Katonda oyo okubabinga imwe mu nsi yaimwe, mwaja mwazikiririra eyo ghalala n'abalanzi abo ababaguya.” Agho naakobera bakabona n'abantu abandi nti Musengwa Katonda yakoba ati: “Mutawulirisa bya balanzi abalanga bati, ‘Mubone eno, ebintu by'eisinzizo bali kumpi okubiiza okuva e Babilonia’. Ebyo balanga bya buguya. Mutawulirisa bye babakoba. Mugondere kyabazinga w'e Babilonia, olwo mwidha kuba balamu. Lwaki ekibuga kino kyandifuuse emungo edh'ebifunfugu? Bwe baba nga bwenebwene balanzi, era nga bali n'obukwenda obuva ye ndi, kale bansabe nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ndobe kuganha bintu ebyasigala mu isinzizo ni mu kisaagaati kya kyabazinga kutwalibwa Babilonia.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati, ku bigema ku mpango, ni ku tanka, ni ku bikolo ebityamaku benseni, ni ku bintu ebikozesebwa mu isinzizo ebindi ebyasigala mu kibuga Yerusalemu, ebintu ebyo, kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia by'ataatwala, lwe yatwala mu bunhage Yekonia mutabane wa Yehoiakimu kyabazinga wa Buyudaaya, n'abakungu boonaboona ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu. Musengwa Katonda akoba ati: “Muwulire bino nze Musengwa Katonda Afuga Amagye bye nkoba, ebigema ku bintu ebyasigala mu isinzizo, ni mu kisaagaati kya kyabazinga wa Buyudaaya e Yerusalemu: Biidha kutwalibwa e Babilonia, era bisigale eyo okutuusa lwe ndiiramu kabiri okubirowoozaaku, ni mbiiza mu kifo kino. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Mu mwaka gwene ogwo, mu mwezi ogwokutaanu nga Zedekia ni kyabazinga wa Buyudaaya, Hanania mutabane wa Azzuri nga yali mulanzi eyava mu kibuga Gibeoni, yaayogera ninze nga tuli mu isinzizo, nga ghaligho ni bakabona, n'abantu abandi boonaboona. Yankoba ati, Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Namenhamenha obuyinza bwa kyabazinga w'e Babilonia, bwe yabakakaatikaku ng'oti kikoligo mu nkoto y'ensolo. Mu myaka ebiri egiidha, nja kwiza mu kifo kino ebintu byonabyona eby'eisinzizo, kyabazinga Nebukadinezzari bye yatwala e Babilonia. Era nja kwiza kyabazinga wa Buyudaaya Yehoiakini mutabane wa Yehoiakimu, ghalala n'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya abaatwalibwa e Babilonia mu bunhage. Yii, bwenebwene nze nja kumenhamenha obuyinza bwa kyabazinga ow'e Babilonia. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho nga bakabona baligho, ghalala n'abantu boonaboona abaali beemereire agho mu isinzizo, nze naakoba Hanania nti: “N'ekyo kyene! Ka nsuubire nti Musengwa Katonda aja kukola atyo, atuukirize by'olanze, aize okuva e Babilonia ebintu byonabyona bye baanhaga mu isinzizo, era aize n'abantu boonaboona abaatwalibwa mu bunhage. Aye wulirisa kino kye nja okukukoba iwe Hanania era kye nja okukoba n'abantu abandi boonaboona. Abalanzi abaayogera eira, nga iwe ninze tukaali, baakoba entalo, n'endhala, n'endwaire ya kawumpuli, ebyali eby'okwidha biite abantu mu maghanga kamaala ni mu bwakyabazinga obw'amaani. Aye omulanzi alanga ati ghaja kubaagho miraala, ky'alanze kimala kutuukirira memale yaakakasibwa nga mulanzi mwenemwene atumiibwa Musengwa Katonda.” Agho Hanania yatoola ekikoligo mu nkoto yange, yaakimenhamenha. Yaakoba ng'abantu boonaboona bali agho ati: “Musengwa Katonda akoba ati, atyo bw'alimenhamenha ekikoligo kyabazinga Nebukadinezzari kye yata mu nkoto edh'amaghanga goonagoona. Era ekyo alikikola mu myaka ebiri.” Agho nze naavaagho naaja. Ebyo nga bimaze okuwa, Musengwa Katonda yankoba nje nkobe Hanania nti: “Musengwa Katonda akoba ati iwe omenhiemenhie kikoligo kya kiti buti, aye mwene alikola ekikoligo eky'ekyuma ekigumu einho, kyaira mu kifo ky'ekyo. Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati aidha kuta ekikoligo eky'ekyuma ekigumu einho mu nkoto edh'amaghanga gano goonagoona gagheerezenga kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia. Musengwa Katonda era akoba ati n'ensolo edh'omu nsiko dhoona aidha kudhireetera okugheerezanga Nebukadinezzari.” Agho naakobera Hanania ebintu ebyo, era naayongeraku ni kino nti: “Wulira iwe Hanania, Musengwa Katonda ti n'eyakutuma. Oli kuleetera bwa bantu bano kwesiga bya buguya. Kale ni, Musengwa Katonda mwene akoba ati aja kukutoola ku nsi. Oidha kufa ng'omwaka guno gukaali kuwaaku, olw'okukoba abantu badheemere Musengwa Katonda oyo.” Agho Hanania yaafa mu mwezi ogwomusanvu ogw'omwaka gwene ogwo. Eno n'embaluwa ye naghandiikira bakabona, n'abalanzi, n'abakulu ab'ebika, n'abantu abandi boonaboona Nebukadinezzari be yatoola e Yerusalemu, n'abatwala e Babilonia mu bunhage. Nagighandiika nga kyabazinga Nebukadinezzari oyo amaze okutwala mu bunhage, kyabazinga Yehoiakini, n'inhina wa Yehoiakini oyo, n'abagheereza ghalala n'abakungu b'omu kisaagaati kya kyabazinga, n'abakulembeze b'omu Yerusalemu ni mu Bayudaaya yoonayoona, n'abagheesi, n'abakugu mu mirimo egy'endhawulo. Embaluwa eyo nagigemya Elasa mutabane wa Shafani ni Gemaria mutabane wa Hilikia, kyabazinga Zedekia owa Buyudaaya be yatuma ye kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia. Embaluwa eyo yali ekoba eti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba abo boonaboona be yaganha Nebukadinezzari okubatoola mu Yerusalemu n'abatwala e Babilonia mu bunhage, ati, ‘Muzimbe endhu, mudhibeemu mutereere. Musimbe emisiri gy'emere, mulye bye mukungulamu. Mufumbiraganwe, muzaale abaana. Muleke n'abaana baimwe boona bafumbiraganwe, bazaale abaana. Muzaale mwale eyo ye muli, mulobe kukendeera. Mukolerere obulungi obw'ebibuga ye nabasindika mu bunhage. Mubisabirenga ye ndi, ebintu bisobole okubijiiranga obukalamu, olwo mwena ebintu biidha kubajiiranga bukalamu. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, ndi kubalabula nti mutaganhanga balanzi ababa mu imwe kubaguya, waire omuntu owundi yeenayeena akoba ati asobola okulagula ebiri mu maiso. Mutawulirisanga birooto byaibwe bye beeroosaloosa. Ebyo bye balagula nga bakozesa eriina lyange bya buguya, kuba nze tibatumangaku naire. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ ” “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Emyaka ensanvu gye nagha Babilonia okubafugiramu bwe giriwaaku, imwe ndibooleka nga bwe mbalumirwa, naatuukiriza kye nasuubiza eky'okubaiza eka. Nze mwene zenka, ninze ndidhi kye mbategekeire imwe. Mbategekeire bintu kubajiiranga bukalamu, se ti kubajiiranga bubi. Era ndidha kubatusaaku ebyo byonabyona bye musuubira mu maiso eyo. Olwo mulindheta okubayamba era mwansaba, naabawulirisa. Muliinoonia nze ghe ndi mwambona, kuba muliinoonia n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Bwenebwene mulimbona, naabaleetera ebintu byairamu okubajiiranga obukalamu. Era naabasoloza okuva mu nsi dhoonadhoona ni mu bifo byonabyona mwe nababingira, naabaiza mu nsi mwe nabatoola okubasindika mu bunhage. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ “Mukoba muti, ‘Musengwa Katonda yatugha abalanzi mu Babilonia.’ Aye muwulire Musengwa Katonda by'ayogera ku kyabazinga afuga obwakyabazinga Daudi bwe yafugaku, ni by'ayogera ku baganda baimwe ababa mu kibuga kino, abataatwalibwa ghalala n'imwe mu bunhage. Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati, ‘Ndidha kubaleetaku entalo, n'endhala, n'endwaire ya kawumpuli, bibaite, era mbafuule ng'oti mitiini emibi einho, egitasobola na kuliibwa. Ndibakiriga n'entalo, n'endhala, n'endwaire ya kawumpuli, era naabafuula ekintu ekitiisa einho abantu boonaboona ku nsi. Yoonayoona ye ndibasansaaniza baidha kubanga kintu kya kukolima, kya kwesimooza, era kya kuvuma. Ebyo biribatuukaku lwa butagondera bukwenda bwe nabagheerezanga aghazira kukoogha naire, nga mbubisa mu bagheereza bange abalanzi. Aye beene baaloba kuwulira. Kale ni, imwe mwenamwena be nasindika mu bunhage e Babilonia muwulire nze Musengwa Katonda kye ndi kubakoba.’ “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, bino by'ayogera ku Ahabu mutabane wa Kolaia ni ku Zedekia mutabane wa Maaseia, abaja nga babakobera imwe eby'obuguya nga bakozesa eriina lye. Akoba ati alibaghaayo mu ngalo dha kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia, yaabaita nga mubona muti. Era abantu abaatoolebwa e Yerusalemu ni batwalibwa e Babilonia mu bunhage, bwe banaayendanga okukolimira omuntu, baidha kukobanga bati, ‘Musengwa Katonda agwananga yaakukola kye yakola Zedekia ni Ahabu, kyabazinga ow'e Babilonia be yayokya mu muliro ni bafa.’ Ebyo n'ebiribatuukaku kuba beereetaku omusango bwe baakola ebibi ebitakobeka mu Isiraeli. Baayenda ku baka banaibwe, era baayogera eby'obuguya nga bakozesa eriina lya Musengwa Katonda, ate nga Musengwa Katonda oyo tabatumangaku kubyogera. Musengwa Katonda mwene oyo aidhi bye baakola era mwene n'omudhulizi abalumiriza. Musengwa Katonda mwene, n'akobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba nje nkobe Shemaia ow'e Nehelamu nti Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: Waghandiika embaluwa ku bubwo iwe mwene, waadhigheereza eri abantu boonaboona mu Yerusalemu, n'eri Zefania kabona mutabane wa Maaseia, n'eri bakabona abandi boonaboona, nga dhikoba dhiti, “‘Musengwa Katonda yakufuula kabona mu kifo kya Yehoiada, buti niiwe akulira eisinzizo. Mulimo gwo okubona nga buli muntu eyeeralusa ni yeefuula okuba omulanzi, bamusiba ku ndhegere era baamuta ekikoligo mu nkoto eky'ekyuma ekigumu einho. Aye lwaki tokoze otyo Yeremia ow'e Anathothi, ate ng'ali kukobera abantu obukwenda ng'omulanzi? Oteekwa okumulekeza, kuba yagheereza abantu abali mu Babilonia obukwenda obukoba buti, obunhage bwe balimu bwidha kutwala entangama. Kale, nga bali n'okuzimba endhu, badhibeemu batereere. Basimbe emisiri gy'emere, balye bye bakungulamu.’ ” Zefania yansomera embaluwa eyo, era agho Musengwa Katonda yankoba ati: Agho Musengwa Katonda yankoba nze Yeremia ati: “Ghandiika mu kitabo ebintu byonabyona bye nkukobeire, kuba bona eno, ekiseera kiri kwidha lwe ndireetera abantu bange Abaisiraeli n'Abayudaaya ebintu okwiramu okubajiiranga obukalamu. Ndibaiza mu nsi ye nagha badhaadha baibwe, era bairamu okugitwala yaaba yaibwe ku bwaibwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba abantu b'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya ati: “Nawulira amamiro g'omuntu ali kudhugumira, omuntu atiire einho era azira miraala naire. Buti sooka olowooze era weebuuze! Bwenebwene omusaadha asobola okuzaala omwana? Memale lwaki mbona buli musaadha ng'agemereire enda ye ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala? Lwaki buli muntu ayakaanhiriire? Tukagwireku! Olunaku olutiisa einho luli kwidha, era ezira lundi lw'olugerangeraniaku. Luliba lwa bulumi ku bantu bange, aye balirubitamu baabaagho.” Musengwa Katonda Afuga Amagye, akoba ati: “Olunaku olwo bwe lulituuka ndimenhamenha ebikoligo ebiri mu nkoto dhaibwe, era naakutulakutula n'endhegere dhe baabasiba. Tibaliiramu kabiri kuba bairu ba bamaghanga gandi. Aye baidha kumpeerezanga, nze Musengwa Katonda waibwe, era bagheerezenga ni mwidhukulu wa Daudi ye ndibateeragho okuba kyabazinga waibwe. Kale ni, imwe abantu bange Abaisiraeli, mutatya, waire okweraliikirira. Mubone eno, nze ndibanunula, naabatoola mu nsi eyo ey'eghala, ensi ye mulimu ng'abasibe. Muliira ewaimwe mwatyama mwatereera nga muli mu miraala, era nga ghazira kibatiisa naire. Ndi ghalala n'imwe era ndidha kubalokola. Ndidha kuzikiriza amaghanga goonagoona ye nabasansaaniza. Aye imwe tija kubazikiriza. Waire nga tija kubaleka buleke agho nga tibabonereiza, aye era ndibabonereza ekigwaniire nga mbasaasira. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda era akoba abantu be ati: “Amabwa gaimwe tigasobola kuwonezebwa, gafuuse ga kokolo, tigawonezeka naire. Ghazira muntu wa kubalabirira, ghazira bulezi bwa kuta ku mabwa gaimwe, era muzira isuubi lya kuwonezebwa. Abo be mwakolagananga nabo baabeerabira tibakaabafaaku naire. Nze nabalumba imwe ng'oti ndi bwa muzigu waimwe, naababonereza aghazira kusaasira naire, olw'ebibi byaimwe ebingi n'olw'emisango gyaimwe egitaloodheka. Mulekere agho okwemuluguunhia olw'obulumi, kuba amabwa gaimwe tigasoboka kuwonezebwa. Nababonereza ntyo olw'ebibi byaimwe ebingi, n'olw'emisango gyaimwe egitaloodheka. Aye mpegaano imwe abantu bange mulobe kutya: Abo boonaboona ababaita, boona baliitibwa. Abazigu baimwe boonaboona balitwalibwa mu bunhage. Abo boonaboona ababatuntuza, boona balituntuzibwa. N'abo ababanhagaku ebyaimwe, boona balinhagibwaku ebyaibwe. Ndibalongoosa mwairagho bukalamu nga bwe mwali, era naawonia amabwa gaimwe waire ng'abazigu baimwe bakoba bati, ‘Sioni kiri ng'oti n'omuntu ye baabinga adaagiradaagira eyo atyo. Ghazira akifaaku naire.’ Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Bona, ndiizaagho abantu bange, naabaiza mu nsi yaibwe, era buli maka naagagemerwa ekivunika. Ekibuga Yerusalemu baliiramu okukizimba kabiri ku kasozi kaakyo, n'ekisaagaati kyakyo baakiizaagho mu kifo kyakyo. Abantu abakibaamu balyemba enhembo edh'okwebaza, baakuba emizira nga basagamba. Ndibagha enkabi beeyongera okuba abangi nga tibakendeera naire. Abantu balibaghanga ekitiibwa aghazira kunhoomebwa. Baliiramu okuzaala abaana kamaala nga bwe baalinga eira, n'abantu beesolozanga okusinza mu maiso gange. Era ndibonereza abo ababakiriga. Mu ighanga lyaibwe lyene n'omuliva alibafuga; kyabazinga waibwe aliva mu beene. Ndimala kumweta memale yaaseeta ye ndi. Ghaligho akana n'aseeta ye ndi ku bubwe yenka? Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Beene baliba bantu bange, nze naaba Katonda waibwe. Bona, obusungu bwa Musengwa buli ng'oti kiwunga, era buli ng'oti n'empewo ey'amaani. Empewo eyo erifuuwa nga yeezungululira ku mitwe gy'ababi. Era obusungu bwa Musengwa Katonda obubitirivu tibuja kwika, okutuusa ng'amaze okukola n'okutuukiriza ky'asazeegho okukola. Imwe abantu be, ekyo mulikitegeera bukalamu mu biseera eby'oluvainhuma. Musengwa Katonda akoba ati: “Ekiseera kiri kwidha, mbe Katonda w'ebika byonabyona ebya Isiraeli, ate beene babe bantu bange. Nga bakaali mu irungu nze nagemerwa ekivunika abo abaawonagho ni bataitibwa. Era Abaisiraeli abo bwe beegomba einho okuwuumulaku, nze nababonekera nga ndi ghala okuva ghe baali. Imwe Abaisiraeli, nze nava ira nga mbagonza, era ndidha kweyongeranga okubagonza obutalekera. Ndiiramu kabiri okubazimba imwe abantu bange mube eighanga eiyaaka. Muliiramu kabiri okugema obugoma bwaimwe, mwabukuba nga musagamba. Muliiramu kabiri okusimba amasamba ag'emizabbibu ku nsozi dh'e Samaria, era abo abaligasimba balirya ku bibala ebigavaamu. Bwenebwene ekiseera kiri kwidha, abakuumi beete nga bali ku nsozi edh'e Efuraimu bati, ‘Mwidhe tuniineniine Sioni, tuje eri Musengwa Katonda waife.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Mwembe n'amaani nga musagamba ku lwa Isiraeli. Mukubire emizira eighanga erisinga agandi goonagoona obukologho. Mwembe olwembo lwaimwe olusaaka, mulangirire muti, ‘Musengwa Katonda alokoire abantu be Abaisiraeli abaawonagho.’ Bona eno, ndibaiza okuva mu bunhage mu nsi eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, naabasoloza okuva eghala einho. Abatulu n'abalema, abakazi abali enda n'abali okumpi okuzaala, boonaboona baliidhira ghalala nabo. Baliira baaba eighanga eikologho. Abantu bange baliira nga bali kulira amaziga eno nga bwe basaba, nga nze ndi kubaiza ewaibwe. Ndibabisa eri obwiga obulimu amaadhi, era naababisa mu ngira entereevu baaloba kwekontola kugwa; kuba nze, ninze lata w'Abaisiraeli, era Efuraimu ni mutabane wange omuberi.” Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe amaghanga mumpulirise, era mulangirire bye nkoba mubituuse mu biketezo eby'oku nhandha ebiri eghala, muti, ‘Musengwa Katonda mwene n'eyasansaania abantu be. Era mwene oyo n'alibasoloza, n'abakuuma ng'omwayi bw'akuuma ebyayo bye.’ Nnunwire Abaisiraeli, naabawonia eighanga ery'amaani. Baliidha baayemba n'amaani nga basagamba ku lusozi Sioni. Era baaba basangaavu olw'ebirabo bye mbagha: engaano, omwenge ogw'emizabbibu, omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, entaama, n'ente. Baliba ng'oti n'enimiro efukirirwa amaadhi obukalamu, era nga tibadhulirira kintu kyonakyona. Abaghala balisangaala baakina, n'abasaadha abakulu n'abato baasagamba. Ndibagumya, naabaleetera okuseka enseko mu kifo ky'okulira amaziga, naabaleetera eisanhu mu kifo ky'enaku. Ndigha bakabona emere enhingi einho esinga bulungi, naagha n'abantu bange byonabyona bye beetaaga. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Mu Rama yaawulikikayo amamiro ag'okugegenga n'okukuba empungu edh'amaani. Rakeli ng'agegenga olw'abaana be era nga tayenda na kusaasirwa, kuba baali nga tibakaaligho. Aye nze Musengwa Katonda nkoba nti lekera agho okulira, weeyeye amaziga mu maiso. Byonabyona bye wakolera abaana bo biidha kukusasulwamu empeera, kuba baliira okuva mu nsi ey'abazigu. Eriyo eisuubi mu biseera byaimwe eby'omu maiso. Abaana baimwe baliira mu nsi eyaibwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Mpulira ab'omu Isiraeli abalira nga banakughaire, bati, ‘Wo Musengwa Katonda, twalinga ng'oti n'ensolo edhitafugibwangaku, aye iwe waatwegeresa okukugondera. Ganha otwize y'oli, kuba niiwe Musengwa Katonda waife. Twakuvaaku twadaaliima, aye mangu ago twamala twenenia. Bwe watubonereza twagonda, twakoteka emitwe nga tuswaire inho. Ensoni dhaatugema twaswala, kuba twatoolera okwonoona nga tukaali bato.’ Iwe Isiraeli, niiwe mutabane wange andeetera okusangaala, omwana ye nsinga kugonza. Waire ni bwe nkunenia, era nsigala nga nkaakulowooza, naakulumirwa omwoyo, era nakugemerwa ekivunika. Muteegho obumanhiso ghe mubita, mumanhe engira ye mwagema nga muja. Mwire imwe Abaisiraeli, mwire ewaimwe mu bibuga bye mwavaamu. Imwe abantu abatali beesigwa, mulirekera li okudaaliimira eno n'ere? Nze Musengwa Katonda ntonzeegho ekintu ekiyaaka ku nsi era nga kya ndhawulo, eky'omukazi okuba nga n'omukuumi w'omusaadha.” Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Bwendiiza abantu bange mu nsi yaibwe, mu Buyudaaya ni mu bibuga byayo, ni mbaleetera ebintu kabiri okubajiiranga obukalamu, baliiramu okukobanga bati, ‘Musengwa Katonda akughe enkabi iwe olusozi olutukuvu, iwe ekifo ekitukuvu Musengwa Katonda mw'aba.’ Abantu baliba mu Buyudaaya ni mu bibuga byakyo byonabyona. Mulibaamu abalimi n'abaayi nga bali n'ebyayo byaibwe. Ndiizaamu amaani abo abakooye, era naigusa emere abo boonaboona abaanafugha olw'endhala. Agho abantu balikobanga bati, ‘Najiire naatenduka, era nzuuse nga ndhizeemu amaani.’ “Nze Musengwa Katonda nkoba nti ekiseera kiri kwidha, ndidhuze Isiraeli ni Buyudaaya abantu n'ensolo. Era nga bwe nakola einho okubabonereza, n'okubaiwululagho, n'okubamenhamenha, n'okubaleetera okughangulwa, n'okubazikiriza, era ntyo bwe ndifaayo einho okubasimba n'okubazimba. Ekiseera ekyo bwe kirituuka abantu baliba tibakaakoba bati, ‘Abazaire baalya emizabbibu egikaagha, aye ate abaana n'abaagemwa engigina ku maino.’ Buli anaalyanga emizabbibu egikaagha, mwene n'anaagemwanga engigina ku maino. Era buli muntu aidha kufanga lwa bibi bye mwene.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona eno, ekiseera kiri kwidha nkole endagaano empyaka n'abantu ab'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya. Teriba ng'oti n'ere ye nakola ni badhaadha baibwe, lwe nabagema ku mukono ni mbatoola e Misiri kuba waire nga nze nali Musengwa Katonda waibwe, aye era tibaakuuma ndagaano eyo Ekiseera ekyo bwe kirituuka, eno n'endagaano ye ndikola n'Abaisiraeli: Ndibataamu amateeka gange, naagaghandiika ku myoyo gyaibwe. Nze ndiba Katonda waibwe, beene baaba bantu bange. Kiriba tikikeetaagisa muntu kwegeresa mwine amanhe Musengwa Katonda, kuba boonaboona baliimanha okuviira irala ku basembayo ghansi okutuukira irala ku babbede beene. Ndibasonigha ebibi byaibwe era neerabirira irala okwonoona kwaibwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda yataagho endhuba emuliikirirenga omusana. Era yaataagho omwezi n'emuunienie byakenga obwire. Era mwene oyo n'asiikuula enhandha n'agireetera okuwolomboka nga yeekuluumulula. Eriina lye ni Musengwa Katonda Afuga Amagye. Yasuubiza ati ekiseera obutonde bw'ensi kye bulimala nga buligho, era n'ekirala ekyo n'Abaisiraeli kye balimala nga bakaali ighanga. Nga bwekitasoboka muntu kupima igulu ghaigulu eyo, waire okuja ni yeekebeedha emisingi egy'ensi eyo ghansi, era kityo bwekitasoboka Musengwa Katonda okulekulira agho Abaisiraeli, waire nga baakola ebibi kamaala. Musengwa Katonda mwene n'akobye. Musengwa Katonda era akoba ati: “Ekiseera kiri kwidha bairemu okuzimba ekibuga Yerusalemu, okuva ku kituuti ekyetebwa ekya Hananeli mu bugwandhuba, okutuuka ku gwetebwa Omulyango ogw'omu Nsonda. Era ensalosalo yaakyo eja kweyongerayo okuva agho, eje etuuke ku kasozi Garebu, memale yeetooloole etuuke e Goa. Ekiiko kyonakyona kye baziikamu abafu era kye basuulamu n'ebikaba, n'enimiro dhoonadhoona okutuuka ku kaiga Kiduroni n'okutuuka ku gwetebwa Omulyango ogw'Embalaasi mu buvandhuba, biidha kubanga byange era nga bitukuvu. Ekibuga tikiriiramu kabiri kumenhebwagho waire okuzikirizibwa.” Musengwa Katonda yayogera ninze mu mwaka ogweikumi (10) nga Zedekia ni kyabazinga wa Buyudaaya, era ng'ogwo n'ogwali omwaka ogweikumi n'omunaana (18) nga Nebukadinezzari ni kyabazinga wa Babilonia. Mu kiseera ekyo, eigye erya kyabazinga w'e Babilonia lyali lirumbye Yerusalemu, nga likizingiiza okukyezunguluza. Era nga nze bansibiire mu luya lw'ekisaagaati kya kyabazinga. Kyabazinga Zedekia n'eyalagira bansibe kuba nalanga nti Musengwa Katonda yakoba ati: “Nja kuleka kyabazinga w'e Babilonia ageme ekibuga kino. Ni kyabazinga Zedekia yeena taliwona, balimutwala ye kyabazinga w'e Babilonia oyo, yaayogera naye nga babonagana maiso ku maiso. Zedekia balimutwala e Babilonia yaaba eyo okutuusa lwe ndisalagho eky'okumukolera. Ni bw'anaagezaaku atya okulwanisa Abababilonia taja kubaghangula. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Bona eno, muganda wo Hanameli azaalibwa lata wo omuto Shallumu, aidha kwidha y'oli akusabe omuguleku ekibandha kye ekiri mu Anathothi mu kiketezo kya Benjamini kuba niiwe amuliku oluganda einho era niiwe ali n'obukumu okukigula kibe ekikyo.” Agho, nga Musengwa Katonda bwe yankoba, Hanameli yaidha ye nali mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga, yansaba mmuguleku ekibandha kye. Agho naategeera nga bwene Musengwa Katonda n'eyayogera ninze. Kale naagula ekibandha ekyo ku Hanameli, naamusasula empiiya edhigheza ebitundu bya feeza ikumi na musanvu. Naata omukono ku ndagaano, twagisibaku akamanhiso okugikakasa, era naayeta n'abadhulizi baabagho. Agho twapima feeza oyo ku minzaani. Agho naagema endagaano eyo ye twasibaku akamanhiso, eyalimu ebyo bye twaisaniaku ng'amateeka bwe galagira. Era naagema ni kopi etali nsibe ye twakoopolola ku ndagaano eyo, byombi naabigemya Baruku mutabane wa Neria era nga mwidhukulu wa Mahaseia. Naabimugemya nga ghaligho Hanameli, n'abadhulizi abaata ku ndagaano eyo emikono, era n'abantu abaali batyaime mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga. Era naakoba Baruku, ng'abo boonaboona bawulira, nti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akulagiire otwale endagaano dhino dhombi, ere ye twasibaku akamanhiso n'ere kopi yaayo etali nsibe ye twagikoopololaku, oje obite mu kasugha bisobole okukuumibwa emyaka n'emyaka. Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akobye ati endhu, n'ebibandha, n'amasamba g'emizabbibu, biriiramu kabiri okugulwa mu nsi eno.” Bwenamala okugha Baruku endagaano ey'okugula ekibandha, naasaba nti: “Aa, Musengwa Katonda wange, niiwe owatonda eigulu n'ensi ng'okozesa obuyinza bwo obungi n'amaani go agataloodheka. Ghazira kintu kikalangufu inho iwe ky'otasobola. Ogonza enkumi n'enkumi edh'abantu aghazira kulekera, aye ate weesasuuliza ku baana olw'ebibi by'abazaire baibwe. Oli Katonda mukologho era ow'amaani. Niiwe Musengwa Katonda Afuga Amagye. Okola entegeka edh'amagezi agataloodheka, era waakola eby'amaani. Obona ebintu byonabyona abantu bye bakola, era waabasasulamu ng'ojiira ku bikolwa byaibwe. Wakola ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza mu Misiri, era ni ye buli eno okaabikola mu Isiraeli, ni mu maghanga agandi goonagoona. Kale kyaba nti buli ghantu bakwidhi. Watoola abantu bo Abaisiraeli mu Misiri ng'okozesa amaani go agataloodheka. Waakola ebyewuunhio n'ebyewuninkiriza, era waaleetera ebintu ebitiisa einho okubaagho. Waabagha ensi eno engimu era erimu ebirungi kamaala, nga bwe wasuubiza badhaadha baibwe. Aye bwe baatuuka mu nsi eno ni bagitwala n'eba eyaibwe ku bwaibwe, tibaagondera biragiro byo, waire okwebisa nga bwe wabagalagira. Ghazira kye baakolaku ku ebyo bye wabalagira okukola. Kale ni, iwe n'okubaleetaku okuzikirira kuno kwonakwona. Bona, Abababilonia babunze ku kibuga emungo ey'eitaka ey'okuniiniraku, nga benda bakirumbe bakigeme. Olw'okuba ghaligho olutalo, n'endhala, n'endwaire ya kawumpuli, Abababilonia abo baidha kusobola okugema ekibuga kino. Era obona nga bye wakoba byonabyona bituukiriire. Aye ate iwe Musengwa Katonda waife, niiwe wandagira okugula ekibandha nga ghaligho n'abadhulizi, waire nga Abababilonia bali kumpi kugema ekibuga.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Bona eno, nze ninze Musengwa Katonda, Katonda w'abantu boonaboona. Ghazira kintu kikalangufu inho nze kye ntasobola. Nja kugha kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia n'eigye lye, ekibuga kino bakigeme. Baidha kukikunaaniaku omuliro bakyokye kyonakyona, ghalala n'endhu edho abantu mwe bansungughalizanga nga baniokeza obubbaani ghaigulu ku busolya bwadho nga babuniokereza omusambwa Baali, era nga bafukira bakatonda baibwe ebigheebwayo eby'okunhwa. Abantu b'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya, okuviira irala mu mainhama ag'ebyafaayo byaibwe, tibansiimya naire olw'ebikolwa byaibwe, era bansungughaza busungughaze mu bye bakola. Abantu b'omu kibuga kino bansungughaza ebitaloodheka okuviira irala ekibuga kino lwe baakizimba. Kale nsazeegho okukizikiriza, olw'ebibi byonabyona abantu b'omu Isiraeli n'ab'omu Yerusalemu bye baakola. Baakola ebibi ghalala ni bakyabazinga baibwe, n'abakulembeze baibwe, ni bakabona baibwe, era n'abalanzi baibwe. Nze nga bankuba bwa nkoone, baaloba kukyukira ye ndi. Era waire nga nabagalagiranga aghazira kukoogha naire, aye nga tibenda kuwulirisa beege. Baatoola emisambwa gyaibwe egyenhinhalwa, baagita mu isinzizo lyange, baalyonoona. Era baaja baazimbira omusambwa Baali ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu, mu kyetebwa Ekiiko ekya mutabane wa Hinnomu, baayokeranga okwo batabane baibwe ni baghala baibwe n'omuliro. Ate nga nze tibalagirangaku kukola kintu kyenhinhalwa ekyo, waire okukirowoozaaku obulowooze mu mwoyo gwange. Kale baaleetera abantu b'omu Buyudaaya okwonoona.” Agho Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli yankoba ati: “Yeremia, abantu bali kukoba bati olutalo, endhala, n'endwaire ya kawumpuli bija kuleetera ekibuga kino okugheebwayo mu ngalo dha kyabazinga w'e Babilonia. Aye mpegaano nkoba nti: Bona, ndidha kusoloza abantu bange okuva mu nsi dhoonadhoona ye nabasansaaniza nga mbasungughaliire ebitaloodheka, mbaize mu kifo kino era mbaleetere okukibaamu mu miraala. Baliba bantu bange, nze naaba Katonda waibwe. Ndibaleetera okweyimba ekitole era nga bali n'ekigendererwa kirala, eky'okuntaamu ekitiisa olubeerera ku lw'obulungi bwaibwe beene n'obwa baidhukulu baibwe. Ndikola nabo endagaano etaliwaagho. Tirirekeranga kubakolera birungi. Ndibaleetera okuntangamu ekitiisa n'omwoyo gwaibwe gwonagwona, babe nga tibakairayo kunvaaku. Ndidha kusangaalanga okubakolera ebirungi n'okubaleetera okutyama mu nsi eno nga batereire. “Nga bwenaleeta ku bantu bano akabi akanene katyo, era ntyo bwendibatuusaaku ebirungi byonabyona bye nabasuubiza. Abantu bali kukoba bati ensi eno eidha kusigala agho etyo ng'eri bwa bifulukwa byereere, ng'eziramu muntu waire ensolo, era bati eja kugheebwayo mu ngalo dh'Abababilonia. Aye abantu baliiramu kabiri okugulanga ebibandha mu nsi eno. Abantu baidha kugulanga ebibandha, batenga ku ndagaano emikono era badhisibengaku obumanhiso nga ghaligho n'abadhulizi. Ebyo biidha kubangagho mu biketezo bya Benjamini, ni mu byalo ebyezungulwire Yerusalemu, ni mu bibuga eby'omu Buyudaaya, ni mu bibuga eby'omu biketezo eby'oku nsozi, ni mu bibuga eby'omu biketezo eby'omu biiko, ni mu bibuga eby'omu biketezo bya Buyudaaya ebikalukalu ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ndiizaagho abantu mu nsi yaibwe, naabaleetera ebintu kabiri okubajiiranga obukalamu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Bwe baali nga bakansibiire mu luya lw'ekisaagaati kya kyabazinga, Musengwa Katonda yayogera ninze kabiri. Musengwa Katonda oyo n'eyakola ensi, n'agiwumba era n'agitengeka mu kifo kyayo. Era eriina lye, ni Musengwa Katonda. Agho yankoba ati: “Bw'onandheta nze Musengwa Katonda, ndidha kukuvugira era nkukobere ebintu ebyewuunhisa ebyagisibwa by'otaidhi. Nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli nkoba nti endhu edh'omu Yerusalemu n'ekisaagaati kya bakyabazinga ba Buyudaaya, bija kumenhebwagho. Nga kino kiidha kuva ku bazigu abaja okubunga emungo dh'eitaka edh'okuniiniraku ekibuga Yerusalemu nga bakirumba. Abababilonia bali kwidha okulwana, baidhuze endhu edho n'ekisaagaati ekyo emirambo egy'abo be nja okwita mu busungu n'ekiruyi. Ekibuga kino nkirekuliire agho olw'ebikolwa ebibi abantu baamu bye bakola. Aye bona eno, ndiizaagho ekibuga kino bukalamu era naakireetera okuwona. Abantu baamu ndibaleetera okuba mu miraala kamaala, ng'ebintu bibajiira bukalamu. Abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Isiraeli ndibaleetera ebintu okwiramu okubajiiranga obukalamu. Ndiiramu okubazimba babe nga bwe baalinga eira. Ndibanaazaaku ebibi byaibwe byonabyona bye baakola ye ndi, naabasonigha ensobi dhaibwe n'obudheemu bwaibwe. Ekibuga kino Yerusalemu kirindeetera eisanhu n'ekitiisa era kyaneesiimisa. Amaghanga goonagoona ag'omu nsi galitya era gaadhugumira nga baboine nga bwe nkolera abantu b'omu Yerusalemu ebirungi, era nga bwe mbaleetera ebintu okubajiira obukalamu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu bakoba bati ekifo kino kiri ng'oti irungu, era bati kiziramu bantu bakibaamu waire ensolo. Era batuufu okukoba batyo, kuba ebibuga eby'omu Buyudaaya biziramu bantu, n'enguudo edh'omu Yerusalemu nkalu. Ghazira bantu babaamu waire nsolo dhibaamu. Aye mu bifo ebyo oliiramu okuwulira emizira egy'abali mu binhumo ni mu kusagamba, n'egy'abo abali mu mbaga edh'obugole. Era oliwulira abantu abemba nga bali kuleeta ebigheebwayo olw'okwebaza mu isinzizo lyange, nga bakoba bati, ‘Mwebaze Musengwa Katonda Afuga Amagye, kuba Musengwa Katonda oyo mulungi. Okugonza kwe tikukoma, kubaagho byanda na byanda.’ Ndiizaagho ebirungi mu nsi eno, ebe nga bwe yalinga okusooka. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Ensi eno eri ng'oti irungu, eziramu bantu waire ensolo, eriiramu okubaamu ebyayiro abaayi mwe batwala ensolo dhaibwe okuliira. Abaayi baliiramu kabiri okubaliranga ebyayo byaibwe mu bibuga eby'omu biketezo eby'oku nsozi, n'eby'omu biketezo eby'omu biiko, n'eby'omu biketezo bya Buyudaaya ebikalukalu ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ni mu biketezo bya Benjamini, ni mu byalo ebyezungulwire Yerusalemu, ni mu bibuga eby'omu Buyudaaya. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Bona, ekiseera kiri kwidha ntuukirize ekisuubizo kye nasuubiza abantu ab'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya. Mu kiseera ekyo nditaagho omuntu omutuufu, nga mwidhukulu wa Daudi, yaaba kyabazinga. Kyabazinga oyo alikola amazima n'ebituufu mu nsi. Abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu balirokolebwa baaba mu miraala. Era ekibuga ekyo balikyeta eriina ‘Musengwa Katonda n'obulokozi bwaife.’ Nze Musengwa Katonda nsuubiza nti buliidho ghaidha kubangagho omuntu ku baidhukulu ba Daudi, anaabanga kyabazinga wa Isiraeli. Era buliidho ghaidha kubangagho bakabona ab'omu kika kya Levi abanampeerezanga, nga baghaayo ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'emisengo.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Nakola endagaano n'omusana era naakola endagaano n'obwire, nti bibengagho mu kiseera kyabyo ekituufu, era endagaano eyo ghazira asobola kugimenhagho. Era ntyo bwe nkoze endagaano n'omugheereza wange Daudi, nti buliidho ghaidha kubangagho omuntu ku baidhukulu be anaabanga kyabazinga. Era naakola endagaano nti buliidho ghaidha kubangagho bakabona ab'omu kika kya Levi abanampeerezanga. Era endagaano edho ghazira asobola kudhimenhagho. Ng'emuunienie edh'oku igulu bwedhitabalika, era ng'omusenho ku mbali kw'enhandha bwe gutapimika, zeena ntyo bwe ndireetera baidhukulu ba Daudi omugheereza wange, ni bakabona ab'omu kika kya Levi, okuba abangi einho.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, oboine abantu bwe bali kukoba bati nalekulira agho abantu ab'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya, endhu edho eibiri dhe nalonda? Kale banhooma abantu bange abo baaloba kubatwala ng'eighanga. Aye nze Musengwa Katonda nakola endagaano n'omusana era naakola endagaano n'obwire, nti bibengagho mu kiseera kyabyo ekituufu. Era endagaano eyo ghazira asobola kugimenhagho. Kale ni ng'endagaano eyo bw'etasobola kumenhebwagho, zeena ntyo bwe ntalisobola kulekulira agho baidhukulu ba Yakobo n'aba Daudi omugheereza wange, ni ntalonda owundi ku baidhukulu be afugenga baidhukulu ba Aburahamu, n'aba Isaaka, n'aba Yakobo. Bwenebwene ndigemerwa abantu bange ekisa, naabaleetera ebintu byairamu okubajiiranga obukalamu.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, mu kiseera kyabazinga Nebukadinezzari owa Babilonia, n'eigye lye, era n'amagye ag'amaghanga agandi goonagoona ge yali afuga, nga bali kulumba Yerusalemu n'ebibuga ebindi ebyali okumpi agho. Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli yankoba nje nkobe kyabazinga Zedekia owa Buyudaaya nti Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli nja kughaayo ekibuga kino mu ngalo dha kyabazinga ow'e Babilonia, era aja kukyokya omuliro. Era iwe kyabazinga Zedekia weena toliwona. Balikugema baakutwala ye kyabazinga w'e Babilonia oyo, waayogera naye nga mubonagana maiso ku maiso. Era balimala baakutwala e Babilonia. Iwe Zedekia, wulirisa bye nja okukukoba ebikugemaku: Tibalikwitira mu lutalo. Olifa bya bulungi mu miraala. Era ng'abantu bwe baaniosanga obubbaani nga baziika badhaadha bo abaali bakyabazinga okukusooka, weena batyo bwe balikuniokeza obubbaani. Baja kukulira nga bakoba bati, ‘Wo Kyabazinga waife atufiireku!’ Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Kale nze naaja, naakobera kyabazinga Zedekia obukwenda obwo ng'ali mu Yerusalemu. Mu kiseera ekyo eigye lya kyabazinga w'e Babilonia lyali lirumbye ekibuga ekyo Yerusalemu, era nga lirumbye n'ebibuga Lakishi ni Azeka, ebyali nga ni byonka ebyali bikaasigairegho mu Buyudaaya ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Kyabazinga Zedekia yaisania n'abantu ab'omu Yerusalemu ku ky'okulekula abairu babe ba idembe. Buli muntu yali n'okulekula abairu be Abaheburayi abasaadha n'abakazi babe ba idembe, ghabule omuntu aba ni Muisiraeli mwine ng'omwiru. Kale abantu boonaboona n'abakulembeze baibwe, baisania okulekula abairu baibwe abasaadha n'abakazi babe ba idembe, era nga tibakairayo kabiri kubafuula bairu. Agho baabalekula. Aye ate baamala baakyusa ekirowoozo, baiza abairu abo be baali balekwire, era bairamu okubakozesa obwiru kabiri. Agho Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli yankoba nkobere abantu nti: “Nze Musengwa Katonda nakola endagaano ni badhaadha baimwe, bwe nabatoola mu nsi Misiri ye mwabanga nga muli bairu. Naabakoba nti, ‘Buli ku nkomerero y'emyaka omusanvu, mwidha kulekulanga Baheburayi banaimwe be mwagula ng'abairu, babe ba idembe, nga bamaze okubagheereza okumala emyaka omukaaga.’ Aye badhaadha baimwe abo baaloba kumpulirisa waire okugondera kye nabakoba. Ghano dhuuzi imwe mwakola ekyansanhusa, mwakyusa ekirowoozo, mwalangirira okulekula Baisiraeli banaimwe abairu babe ba idembe, era mwakola endagaano mu maiso gange mu isinzizo lino eryange lyene. Aye kabiri mwakyusa ekirowoozo mwayonoona eriina lyange. Mwaiza abairu abo be mwali mulekwire okuja nga ba idembe nga bwe benda, mwairamu okubakozesa obwiru kabiri. Nze Musengwa Katonda nkoba nti mwandheemera mwaloba kugha Baisiraeli banaimwe idembe lyaibwe. Kale ni mubone eno, nze ndidha kubagha imwe eidembe ery'okufiira mu lutalo, n'ery'okufa endwaire ya kawumpuli, n'ery'okufa endhala. Ndidha kubafuula ekintu ekitiisa einho abantu boonaboona ku nsi. Ndibaghaayo mu ngalo dh'abazigu baibwe abenda okubaita, era emirambo gyaibwe giriba mere ya nhonhi, na ya nsolo dha mu nsiko. Era ndighaayo kyabazinga Zedekia owa Buyudaaya n'abakungu be mu ngalo dh'abazigu baibwe abenda okubaita. Ndibaghaayo eri eigye lya Babilonia, waire nga lyalekera okubalumba. Nze Musengwa Katonda ndiragira Abababilonia baira okulumba ekibuga kino, era baakirwanisa baakigema, baakyokya omuliro. Ebibuga eby'omu Buyudaaya ndibifuula bifulukwa byereere, ghaabulagho omuntu abibaamu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Yehoiakimu mutabane wa Yosia bwe yali nga ni kyabazinga wa Buyudaaya, Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, ja y'ab'ekika kya Rekabu oyogere nabo. Memale obatwale mu kisenge ekindi ku ebyo ebiri ku isinzizo, obaghe ku mwenge ogw'emizabbibu banhwe.” Kale naatoola ab'ekika kya Rekabu boonaboona: Yaazania mutabane wa Yeremia atali nze aye mutabane wa Habazzinia, ni baganda be, ni batabane baibwe boonaboona, naabatwala mu isinzizo. Agho naabaingiza mu kisenge ky'abeegeresebwa ab'omulanzi ayetebwa Hanani mutabane wa Igadalia. Ekisenge ekyo kyali ghaigulu gh'ekisenge kya Maaseia mutabane wa Shallumu eyakuumanga omulyango gw'eisinzizo. Era nga kiri kumpi n'ebisenge eby'abakungu abandi ab'omu isinzizo. Agho naata ensugha n'ebikopo mu maiso g'Abarekabu abo, nga biidhwire omwenge ogw'emizabbibu, era naabakoba nti: “Munhwe.” Aye bairamu bati: “Ife titwidha kunhwa mwenge gwa mizabbibu, kuba dhaadha waife Yonadabu mutabane wa Rekabu, yatukoba ife beene, n'abaana baife, era ni baidhukulu baife, obutanhwanga mwenge gwa mizabbibu. Ekindi yatukoba obutazimbanga ndhu, n'obutalimanga nimiro, oba okusimbanga amasamba g'emizabbibu, waire okugagula obugule. Yatulagira tusulenga mu weema buliidho, olwo tusobole okusigala nga tukaali mu nsi eno mwe tuli ng'abasenze. Kale tugondera ebyo byonabyona dhaadha waife Yonadabu bye yatulagira. Ife beene, ni bakazi baife, ni batabane baife, era ni baghala baife, titunhwera irala ku mwenge gwa mizabbibu naire. Era titwezimbira ndhu dha kubangamu, waire okuba n'amasamba g'emizabbibu, oba enimiro, oba ensigo. Aye tusula mu weema, era tugondera byonabyona Yonadabu dhaadha waife bye yatulagira. Aye kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia bwe yaidha n'alumba ensi eno, ife twasalagho okwidha e Yerusalemu nga tulumuka amagye ag'Abababilonia n'ag'Abasiria. Kale n'okuba nti buti tuba mu Yerusalemu.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Yeremia, Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli nkulagiire oje obuuze abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu ensonga lwaki baloba okuwulira bye mbalagira ni bye mbagalagira. Baidhukulu ba Yonadabu mutabane wa Rekabu baagondera ekiragiro kya Yonadabu oyo eky'obutanhwanga mwenge gwa mizabbibu. Era ni ye buli eno tibagunhweraku irala naire. Aye imwe nze buliidho mbakoba aghazira kukoogha naire, aye mwaloba kumpulirisa. Buliidho mbaire ntumanga ye muli abagheereza bange abalanzi aghazira kukoogha naire, babakobe mulekere okukola ebibi, mukole ebituufu. Era mulobe kujiiranga ku bakatonda abandi nga mubasinza, olwo musobole okusigalanga mu nsi ye nabagha imwe ni badhaadha baimwe. Aye nga imwe timumpulirisa, waire okufaayo ku bye nkoba. Baidhukulu ba Yonadabu mutabane wa Rekabu baagondera ekiragiro dhaadha waibwe kye yabagha, aye abantu imwe mwadheema okukola bye mbalagira. Kale ni, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, nja kutuusa abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu ku kuzikirira, nga bwe nabeesoomera eira. Kino nja kukikola lwa kuba nayogera n'imwe aye mwaloba kumpulirisa, era naabeeta aye mwaloba kunvugira.” Agho naakobera ab'ekika kya Rekabu nti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati, ‘Mwagondera ebyo dhaadha waimwe Yonadabu bye yabakoba okukola, era mwajiira ku ebyo byonabyona bye yabalagira ni bye yabagalagira. Kale ni, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, nsuubiza nti buliidho ghaidha kubangagho omusaadha ku baidhukulu ba Yonadabu mutabane wa Rekabu, anampeerezanga.’ ” Mu mwaka ogwokuna nga Yehoiakimu mutabane wa Yosia ni kyabazinga wa Buyudaaya, Musengwa Katonda yankoba ati: “Toola enzingo y'ekitabo oghandiikemu ebintu byonabyona bye nkukobeire ebigema ku Isiraeli, ni ku Buyudaaya, ni ku maghanga agandi goonagoona. Ghandiika ebintu byonabyona bye mbairenga nga nkukobera okuviira irala ku lunaku lwe natoolera okwogera n'iwe, nga Yosia ni kyabazinga, okutuusa olwaleero. Oba katyo abantu b'omu Buyudaaya bwe baliwulira ku kuzikirira okwo kwonakwona kwe ndi kutegeka okubasindikira, balikyuka baava mu mpisa dhaibwe embi. Olwo naabasonigha olw'obubi bwaibwe n'ebibi bye bakola.” Kale naayeta Baruku mutabane wa Neria. Naayogeranga, eno nga bw'aghandiika mu nzingo y'ekitabo bye ndhogera, ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yankoba. Agho naagha Baruku oyo ebiragiro bino nti: “Nze tibakandhikiriza kuja mu isinzizo. Kale nhenda iwe ojeeyo ku lunaku abantu lwe baba mu kusiiba. Agho osome enzingo y'ekitabo eyo, abantu boonaboona abali mu isinzizo bawulire bukalamu ebyo byonabyona Musengwa Katonda bye yankoba, era bye ndhogeirenga eno nga bw'obighandiika. Oidha kusoma ebintu ebyo nga n'abantu ab'omu Buyudaaya abava mu bibuga byaibwe ebindi bali kuwulira. Oba katyo balitoolera okusabanga Musengwa Katonda, era baakyuka baaleka empisa dhaibwe embi, kuba Musengwa Katonda yeesoomeire okukola ku bantu abo mu busungu n'ekiruyi ebitaloodheka.” Kale Baruku yaasomera ebibono bya Musengwa Katonda mu isinzizo, mu nsambo yeene nga bwe namukoba asome. Mu mwezi ogwomwenda ogw'omwaka ogwokutaanu nga Yehoiakimu ni kyabazinga wa Buyudaaya, baalangirira ekisiibo olw'okusaba Musengwa Katonda. Abantu boonaboona ab'omu Yerusalemu, n'abo boonaboona abaidha nga bava mu bibuga eby'omu Buyudaaya ebindi, baasiiba. Agho Baruku yaasoma, ng'abantu boonaboona bali kuwulira, ebyali mu nzingo y'ekitabo bye namukoba okughandiika. Yabisomera mu isinzizo, ng'ali mu kisenge kya Gemaria mutabane wa Shafani era omughandiisi. Ekisenge ekyo kyali ghaigulu gh'oluya olw'eisinzizo, kumpi n'ogwetebwa Omulyango Omuyaaka ogw'eisinzizo. Agho Mikaia mutabane wa Gemaria era mwidhukulu wa Shafani, yaawulira Baruku ng'asoma mu nzingo y'ekitabo ebyo Musengwa Katonda bye yakoba. Yaaja mu kisaagaati kya kyabazinga, mu kisenge eky'omughandiisi abakungu boonaboona ye baali nga batyaime: Elishama omughandiisi, ni Delaia mutabane wa Shemaia, ni Elinathani mutabane wa Akabori, ni Gemaria mutabane wa Shafani, ni Zedekia mutabane wa Hanania, n'abakungu abandi boonaboona. Mikaia yaabakobera byonabyona bye yawulira nga Baruku asomera abantu. Agho abakungu abo baatuma Yehudi mutabane wa Nethania, era nga mwidhukulu wa Shelemia, era nga mwidhukulu wa Kushi, aje akobe Baruku abaleetere enzingo y'ekitabo ye yasomera abantu. Baruku yaagibaleetera. Bamukoba bati: “Tyama otusomere ebiri mu nzingo y'ekitabo eyo.” Baruku yaabibasomera. Bwe baamala okubiwulira byonabyona, baalingaganaku nga batiire, era baamukoba bati: “Ebyo tuli n'okubikobera kyabazinga.” Agho baabuuza Baruku bati: “Aye tukobere, wasobola otya okughandiika ebyo byonabyona? Yeremia n'eyabikukoberanga, eno nga bw'obighandiika?” Baruku yairamu ati: “Yeremia n'eyabinkoberanga, eno nga bwe mbighandiika ni bwino mu nzingo eno ey'ekitabo.” Agho baamukoba bati: “Iwe ni Yeremia muje mwegise, mulobe kuganha muntu yeenayeena kumanha ghe muli.” Abakungu baata enzingo y'ekitabo mu kisenge kya Elishama omughandiisi. Baamala baaja mu luya lwa kyabazinga, era baakobera kyabazinga byonabyona. Kyabazinga yaatuma Yehudi okunona enzingo y'ekitabo eyo. Yehudi yaaja yaagitoola mu kisenge kya Elishama, yaagisomera kyabazinga n'abakungu boonaboona abaali beemereire agho okumwezungulula. Gwali mwezi gwa mwenda, nga kyabazinga atyaime mu ndhu ye y'abaamu mu biseera eby'ekiinhogogo, ng'ali kwota muliro. Agho Yehudi bwe yamalanga okusoma ebitundu ebibiri oba ebina ku nzingo y'ekitabo eyo, nga kyabazinga abisalaku n'akambe akatono, ng'abisuula mu muliro. Yaakola atyo okutuusa enzingo y'ekitabo yoonayoona bweyawaagho okuya. Aye k'abe kyabazinga mwene, oba abakungu be abaawulira ebyo nga bisomebwa, tighaaligho naire omulala ati eyatya oba eyakanulamu ebivaalo bye okwoleka nga bw'anakughaire. Era waire nga Elinathani, ni Delaia, ni Gemaria beeghemba kyabazinga alobe kwokya nzingo ya kitabo eyo, kyabazinga oyo tiyabawulirisa naire. Agho yaalagira omulangira ayetebwa Yerahameeli ghalala ni Seraia mutabane wa Azarieli, ni Shelemia mutabane wa Abudeeli, batugeme nze n'omughandiisi wange Baruku. Aye Musengwa Katonda yaatugisa. Nga kyabazinga Yehoiakimu amaze okwokya enzingo y'ekitabo omwali bye nayogeranga eno nga Baruku bw'abighandiika, Musengwa Katonda yankoba ati: “Toola enzingo y'ekitabo eyindi, oghandiikeku byonabyona ebyali ku nzingo y'ekitabo ere, kyabazinga Yehoiakimu owa Buyudaaya ye yayokya. Era kyabazinga oyo omukobe oti, ‘Wayokya enzingo y'ekitabo era waabuuza Yeremia lwaki yaghandiika ati kyabazinga ow'e Babilonia aliidha yaazikiriza ensi eno, era yaita abantu baamu n'ensolo dhaamu.’ Kale ni, nze Musengwa Katonda nkukoba iwe kyabazinga Yehoiakimu nti toliba na mwidhukulu yeenayeena alifuga bwakyabazinga bwa Daudi. Omulambo gwo baligusuula kuliya, akasana kaagwokya omusana ate empewo ey'ekiinhogogo yaagufuuwa obwire. Ndikubonereza iwe, n'abaana bo, ni baidhukulu bo, n'abakungu bo, olw'ebibi mwenamwena bye mukola. Ndibaleetaku akabi ke neesoomera okubatuusaaku imwe, n'abantu b'omu Yerusalemu, n'ab'omu Buyudaaya, kuba nabalabula aye mwaloba kufaayo naire.” Agho naatoola enzingo y'ekitabo eyindi, naagigha omughandiisi wange Baruku. Yaaghandiika bire byonabyona, bye nayogeranga eno nga bw'abighandiika, ebyali mu nzingo y'ekitabo kyabazinga Yehoiakimu ye yayokya. Era ku ebyo yaayongeraku n'obukwenda obundi obufaanana n'obwo. Kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia, yafuula Zedekia mutabane wa Yosia okuba kyabazinga wa Buyudaaya mu kifo kya Yehoiakini mutabane wa Yehoiakimu. Aye Zedekia oyo, n'abakungu be, era n'abantu abandi mu ighanga, tibaagondera bukwenda Musengwa Katonda bwe yayogerera mu nze. Agho kyabazinga Zedekia oyo yaatuma Yehukali mutabane wa Shelemia, ni kabona Zefania mutabane wa Maaseia, baidha bankoba bati: “Tusabire eri Musengwa Katonda waife.” Mu kiseera ekyo nali nga bakaali kunta mu ikomera, nga ntambula mu bantu nga bwe nhenda. Eigye ery'Abababilonia lyali lizingiiza Yerusalemu okugyezunguluza. Aye bwe baawulira bati eigye erya Abamisiri lyali limaze okusala ensalo okuva mu Misiri, baaleka olutalo bairayo einhuma. Agho Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli yankoba ati: “Nze Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli nkoba nti, kyabazinga oyo Zedekia eyakutuma okwidha okuneebuuzaaku, ja omukobe oti, ‘Eigye lya Misiri libaire liri mu ngira nga liri kwidha okubayamba, aye lija bwa kwirayo ewaibwe. Olwo Abababilonia baidha kwira kabiri, balumbe ekibuga kino bakigeme, era bakyokye omuliro. Nze Musengwa Katonda mbalabula mulobe kwerimba muti Abababilonia tibaidha kwira. Bwenebwene baidha kwira. Ni bwemughangula eigye lyonalyona ery'Abababilonia ni ghasigalagho bw'abo be bafumiite ebibwa bonka, nga balambaire mu weema dhaibwe, era abo balisituka baayokya ekibuga kino omuliro.’ ” Eigye ery'Abababilonia lyali lirese okulumba Yerusalemu lyairayo einhuma, olw'okuba eigye ery'Abamisiri lyali liri kwidha. Agho nze naava mu Yerusalemu, naaja mu kiketezo kya Benjamini nfune omugabo mu b'ekika kyange. Aye bwe natuuka ku gwetebwa Omulyango gwa Benjamini, ghaabaagho omukulu w'abaisirukale nga bamweta Iriya mutabane wa Shelemia era nga mwidhukulu wa Hanania. Yaanhemereza yankoba ati: “Oli kulumuka oire ku luuyi olw'Abababilonia!” Nze naamwiramu nti: “Busa, tiri kulumuka kwira ku luuyi lwa Bababiloni.” Aye Iriya yaaloba kuwulirisa bye namukoba. Kale yangema bugeme, era yantwala y'abakungu. Abakungu bankambughalira, baalagira bankube, era bansibira mu ndhu ya Yonathani omughandiisi, kuba endhu eyo baali bagifiiremu ikomera. Bansibira mu kasenge ak'omu ikomera erya ghansi mu itaka, naamalayo enaku kamaala. Nga ghabiseeghooku ekiseera, kyabazinga Zedekia yandhetesa bantwale ye yali, era bwenatuukayo yambuuza nga tuli twenka ati: “Ghalighooku obukwenda obuva ye Musengwa?” Nze naamwiramu nti: “Buligho.” Era naamukoba nti: “Iwe baidha kukughaayo eri kyabazinga ow'e Babilonia.” Agho naamubuuza nti: “Musango ki gwe naiza ku iwe, oba ku bakungu bo, oba ku bantu bano, memale ove okwo onsibe mu ikomera? Abalanzi baimwe baaja gha, abaalanganga bati kyabazinga ow'e Babilonia talibalumba imwe, waire okulumba ensi eno? Mpegaano ni, Isebantu kyabazinga, nkweghembye wulirisa kye nkusaba: otandhizaayo mu ikomera mu ndhu ya Yonathani, kuba nja kufiira eyo.” Kale kyabazinga Zedekia yaalagira bansibire mu luya olw'ekisaagaati kye eky'obwakyabazinga. Naaba omwo, era bampanga omugaati mulala buli lunaku nga bagutoola mu kifo ye baagifumbiranga. Baakola batyo, okutuusa mu kibuga bwe mwawa emigaati. Agho Shefatia mutabane wa Mattani, ni Gedalia mutabane wa Pashuhuri, ni Yehukali mutabane wa Shelemia, ni Pashuhuri mutabane wa Malakia, baawulira nga nkobera abantu nti: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Omuntu yeenayeena anaasigala mu kibuga kino aidha kwitirwa mu lutalo, oba okufa endhala, oba okufa endwaire ya kawumpuli. Aye anaakifuluma ni yeeghaayo eri Abababilonia, aidha kuwoniagho obulamu bwe.’ Era naakobera abantu nti Musengwa Katonda akoba ati, ‘Bwenebwene nze Musengwa Katonda nja kughaayo ekibuga kino eri Abababilonia bakigeme.’ ” Agho abakungu baaja ye kyabazinga, baamukoba bati: “Omusaadha ono bamwite bwite, kuba ensambo y'ali kwogeramu emala mu baisirukale amaani abali mu kibuga kino, era n'abantu abandi abakaasigaire mu kibuga kino. Tali kukolerera bulungi bwa bantu bano, aye ali kubaitaitana bwitaitane.” Kyabazinga Zedekia yairamu ati: “Wuuyo ali mu ngalo dhaimwe, nze tiidha kubalobera.” Kale bangema bantwala, bandhisa n'emigugha mu nsulo eyali mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga, nga mwene yo n'omulangira Malakia. Ensulo eyo tiyaliimu maadhi, aye yalimu bwa bitosi. Era naadimira mu bitosi omwo. Agho Ebedimeleki Omwethiopia omulaawe, eyagheerezanga mu kisaagaati kya kyabazinga, yaawulira nga bantaire mu nsulo. Mu kiseera ekyo, kyabazinga yali atyaime ku gwetebwa Omulyango gwa Benjamini ng'ali mu lwekobaano. Kale Ebedimeleki oyo yaaja y'ali, yaamukoba ati: “Isebantu kyabazinga, abantu bano bakoze bubi inho. Bataire Yeremia mu nsulo mw'aidha okufiira endhala, kuba mu kibuga timukaali mere.” Agho kyabazinga yaalagira Ebedimeleki afuneyo abasaadha basatu, baidhe bantooleyo mu nsulo nga nkaali kufa. Ebedimeleki yaaja n'abasaadha abo mu iterekero ery'omu kisaagaati kya kyabazinga, yaatoolayo ebigoye ebikaire ebikanufukanufu, yaabinsuulira mu nsulo ng'akozesa emigugha. Yankoba ati: “Toola ebigoye ebyo obizingirire mu nkwagha dho, emigugha girobe kukusala.” Zeena naakola ntyo. Bampaluza bantoolayo mu nsulo. Era baamala bankuumira mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga. Agho kabiri kyabazinga Zedekia yandhetesa bantwale ye yali ku mulyango ogwokusatu ogw'eisinzizo. Bwe natuukayo yankoba ati: “Nja kukubuuza ekibuuzo, era nhenda onkobere amazima geene nga tolekaayo.” Naamwiramu nti: “Isebantu kyabazinga, bwe nnaakukobera amazima oidha kundhita bwite. Era ni bwenaakugha amagezi toidha kumpulirisa.” Kyabazinga Zedekia oyo yandayirira mu kaama ati: “Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu, Katonda oyo eyatugha obulamu, tiidha kukwita waire okukughaayo y'abo abenda okukwita.” Agho naamukobera nti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati, ‘Bwoneeghaayo eri abakungu ba kyabazinga w'e Babilonia, tibaja kukwita, n'ekibuga kino tibaja kukyokya muliro. Baja kukuleka iwe n'ab'omu maka go musigale nga mukaali balamu. Aye bw'onaaloba okweghaayo eri abakungu ba kyabazinga w'e Babilonia, Musengwa Katonda aja kughaayo ekibuga kino eri Abababilonia bakyokye omuliro, era n'iwe weena olobe kubawona.’ ” Aye kyabazinga yairamu ati: “Nze ntya Bayudaaya banaife abaamala okweghaayo ni baira ku luuyi lw'Abababilonia. Abababilonia basobola okumpaayo eri Abayudaaya abo bandeetera okulumizibwa nga bandaazadaaza.” Nze naamukoba nti: “Abababilonia tibaidha kukuwaayo eri Bayudaaya abo. Nkweghembye gondera obukwenda bwa Musengwa Katonda bwe ndi kukukobera, olwo byonabyona biidha kukujiira bukalamu era baidha kukuleka osigale ng'okaali mulamu. Aye bw'onaaloba okweghaayo, bino n'ebija okukutuukaku Musengwa Katonda bye yandholeka mu kubonekerwa: Mu kubonekerwa okwo nabona abakazi boonaboona abaali basigaire mu kisaagaati kya kyabazinga wa Buyudaaya, ng'abaisirukale bali kubatwalira abakungu ba kyabazinga w'e Babilonia. Era nga bali kuja bwe bakoba bati, ‘Bakagwa ba kyabazinga be yeesiganga n'abaamubuzaabuza, baamuwubisawubisa; mpegaano bwe baboine ng'atubiire mu bitosi bamulekuliire bw'agho.’ ” Agho naayongeraku kino nti: “Abaisirukale baja kutoola bakazi bo boonaboona n'abaana bo, babatwale e Babilonia. N'iwe mwene toja kubawona, baja kukugema bakugheeyo eri kyabazinga w'e Babilonia, n'ekibuga kino bakyokye omuliro.” Agho Zedekia yankoba ati: “Otamanhisaaku muntu yeenayeena ku bibono ebyo, olwo ezira kabi kanaakutuukaku. Abakungu bwe banaawulira nga ndhogeire n'iwe, baidha kwidha bakubuuze kye twogeire, nga bakusuubiza obutakwita bw'onaabakobera byonabyona. Aye iwe bakobe bukobe oti obaire oli kuneeghemba ndobe kukwizaayo kukusibira mu ndhu ya Yonathani, na kufiira eyo.” Agho abakungu boonaboona baidha bambuuza, era zeena naabakobera byenebyene kyabazinga bye yankoba okubakoba. Kale bandeka, ghazira muntu yawuliraku bye twayogera. Agho nze bankuumira mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga, okutuusa ku lunaku abazigu lwe baagema Yerusalemu. Mu mwezi ogweikumi ogw'omwaka ogwomwenda nga Zedekia ni kyabazinga wa Buyudaaya, kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaidha n'eigye lye lyonalyona, yaalumba Yerusalemu, yaakizingiza okukyezunguluza. Ku lunaku olwomwenda olw'omwezi ogwokuna, mu mwaka gwa Zedekia ogweikumi n'omulala nga ni kyabazinga, Abababilonia abo baawomola ekituli mu kimante ky'ekibuga. Bwe baamala okugema Yerusalemu, abakungu abakulu boonaboona aba kyabazinga w'e Babilonia bangira baatyama mu bifo ebyali ku gwetebwa Omulyango Ogwaghagati. Abakungu abo nga ni bano: Nerugali Sharezeri, Shamugari Nebo, Sarasekimu Rabusarisi, ni Nerugali Sharezeri owundi. Kyabazinga Zedekia n'abaisirukale be boonaboona bwe baabona ebigwiregho, baalumuka bave mu kibuga obwire. Baagema engira ebitira mu nimiro ya kyabazinga, baabita mu mulyango oguyimba ebimante ebibiri, baaja nga boolekeire ekiiko ekirimu omwiga Yorudani. Aye eigye ery'Abababilonia lyababingirira, lyagemera Zedekia mu biketezo eby'oku museetwe kumpi n'e Yeriko. Baamutwala ye kyabazinga Nebukadinezzari ng'ali mu kibuga Ribula mu kiketezo ky'e Hamathi, era Nebukadinezzari oyo yaamusalira eyo omusango okumusinga. Era yeene eyo e Ribula, kyabazinga w'e Babilonia oyo ye yaitira batabane ba Zedekia nga ni Zedekia mwene alingiriire. Yaita n'abakungu ba Buyudaaya boonaboona. Bwe yamala, yaalagira baatundulamu Zedekia amaiso era baamusiba ku ndhegere okumutwala e Babilonia. Era Abababilonia baayokya ekisaagaati kya kyabazinga, n'endhu dh'abantu, n'ekimante eky'oku kibuga Yerusalemu baakikontakontagho. Agho Nebuzaradani omukulu w'abaisirukale Abababilonia yaatwala e Babilonia mu bunhage, abantu abaali basigaire mu kibuga, n'abo abaali beeghaireyo ni baira ku luuyi lwa kyabazinga w'e Babilonia, era n'abandi boonaboona. Yaaleka mu Buyudaaya abandi ku bantu abaavu einho abazira ke bali nako, yaabagha amasamba ag'emizabbibu n'ebibandha. Agho kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaalagira Nebuzaradani omukulu w'abaisirukale ati: “Muje mubone Yeremia gh'ali era mumulabirire bulungi. Mutamukola kabi koonakoona, aye mumukolere kyonakyona ky'ayenda.” Kale Nebuzaradani oyo ng'ali ghalala n'abakungu, Nebushazibani Rabusarisi ni Nerugali Sharezeri, n'abakungu ba kyabazinga w'e Babilonia abandi, bandhetesa bantoolayo mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga. Bangemya Gedalia mutabane wa Ahikamu era mwidhukulu wa Shafani, antwale ewange. Kale naasigala nga ndi mu bantu be bataatwala Babilonia mu bunhage. Bwe baali nga bakansibiire mu luya olw'ekisaagaati kya kyabazinga, Musengwa Katonda yankoba okukobera Ebedimeleki Omwethiopia nti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati, ‘Bona eno, ndituukiriza bye neesoomera ekibuga kino, naakireetera okuzikirira mu kifo ky'okukireetera ebintu okukijiiranga obukalamu. Ekyo ghe kiribeeragho, weena olibaagho waakibona. Aye nze Musengwa Katonda ndikukuuma, naaloba kukughaayo eri abantu abo b'otya Bwenebwene ndikuwonia baaloba kukwita, waawoniagho obulamu bwo olw'okuneesiga. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ ” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, nga Nebuzaradani omukulu w'abaisirukale amaze okunsibulula mu ikomera e Rama. Eyo baali bantwaireyo nga bansibye ku ndhegere, ghalala n'abantu boonaboona abaatoolebwa mu Yerusalemu ni mu Buyudaaya nga bali kutwalibwa e Babilonia mu bunhage. Omukulu w'abaisirukale oyo yandhiza gha mbali, yankoba ati: “Musengwa Katonda wo yeesoomera okuleetera ensi eno okuzikirira. Era mperaano akituukiriiza kye yakoba okukola. Ebyo byonabyona bibairegho, lwa kuba abantu bo baakola ebibi eri Musengwa Katonda era baamudheemera. Bona, mperaano ndi kukusibululaku endhegere dhino ku mikono obe wa idembe. Bw'oba oyenda okuja ninze e Babilonia, idha tuje, era ndidha kukulabiriranga bulungi. Aye bw'oba toyenda kuja, otaidha. Bona, ensi yoonayoona eri agho ekuteegereire. Londaku gh'oyenda okuja woonawoona, oje.” Agho yankoba ati: “Bw'oba ng'onaasigala, irayo ye Gedalia mutabane wa Ahikamu era mwidhukulu wa Shafani, kyabazinga w'e Babilonia ye yagha okufuga Buyudaaya. Osobola okusigala n'oyo, olwo waaba ng'osigaire mu bantu be bataatwala Babilonia mu bunhage, oba okuja aghandi woonawoona gh'oyenda okuja.” Agho omukulu w'abaisirukale oyo yampa eby'okulya era yampa n'ekirabo, memale yandeka naaja. Naaja ye Gedalia e Mizipa, naabanga eyo ghalala naye mu bantu be bataatwala Babilonia mu bunhage. Ghaaligho abandi ku bakulu mu magye ga Buyudaaya n'abaisirukale baibwe abaali mu irungu, nga bakaali kweghaayo kwira ku luuyi lwa kyabazinga w'e Babilonia. Bwe baawulira nga kyabazinga w'e Babilonia aghaire Gedalia mutabane wa Ahikamu okufuga ensi yaibwe n'abantu boonaboona abasembayo okuba abaavu abataatwalibwa Babilonia mu bunhage, baidha eri Gedalia oyo e Mizipa. Abaidha baali bano: Ishimaeli mutabane wa Nethania, ni Yohanani mutabane wa Karea, ni Seraia mutabane wa Tanhumethi, ni batabane ba Efai ow'e Netofa, ni Yezania mutabane w'omusaadha ow'e Maaka. Era baidha nga bali ghalala n'abaisirukale baibwe. Gedalia yaabalayirira ghalala n'abaisirukale baibwe, ng'akoba ati: “Mutatya kugheereza Bababilonia. Imwe musigale mu nsi eno mugheereze bugheereze kyabazinga w'e Babilonia, byonabyona biidha kubajiira bukalamu. Nze mwene ndidha kuba e Mizipa nsobole okuboogereragho imwe nga Abababilonia baidhie ye tuli. Aye imwe muje mube mu byalo byaimwe, musoloze era mutereke omwenge ogw'emizabbibu, n'ebibala eby'ekyengera, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva.” Mu nsambo n'endala, Abayudaaya abandi abaali mu Moabu, ni mu Ammoni, ni mu Edomu, ni mu nsi edhindi, baawulira nga kyabazinga ow'e Babilonia yaganha Abayudaaya abandi okusigala mu Buyudaaya era nga Gedalia ni ye yabagha okubafuga. Kale baava eyo yoonayoona ye baali basansaaniire, baira mu Buyudaaya. Baaja e Mizipa ye Gedalia era baasoloza omwenge ogw'emizabbibu n'ebibala eby'ekyengera kamaala. Agho Yohanani mutabane wa Karea, n'abakulu ab'abaisirukale abaali mu irungu abaaloba okweghaayo okwira ku luuyi lwa kyabazinga w'e Babilonia, baidha ye Gedalia e Mizipa. Baakoba Gedalia bati: “Oidhi nga kyabazinga Baalisi owa Ammoni yatuma Ishimaeli aidhe akutemule?” Aye Gedalia yaaloba kukiikiriza. Agho Yohanani yaamukoba mu kyama ati: “Ka nje ndhite Ishimaeli, ghazira aidha kumanha amwise. Lwaki tumuganha okukutemula? Ekyo kiidha kuleetera Abayudaaya boonaboona abeesololeza ghano gh'oli okusansaana, era kireeta akabi ku abo abaasigala mu Buyudaaya boonaboona.” Aye Gedalia yaamwiramu ati: “Otakikola. Ebyo bye muli kwogera ku Ishimaeli ti bituufu naire.” Mu mwezi ogwomusanvu mu mwaka gwene ogwo, Ishimaeli mutabane wa Nethania era mwidhukulu wa Elishama, nga wa ku lulyo lulangira era nga n'owundi ku bakungu ba kyabazinga abakologho, yaaja n'abantu ikumi eri Gedalia e Mizipa. Bwe baali eyo nga bali kuliira ghalala emere, Ishimaeli ni bale eikumi be yaidha nabo, baasituka, baasowolayo empiima dhaibwe baita Gedalia, kyabazinga w'e Babilonia ye yali aghaire okufuga ensi eyo. Ishimaeli era yaita n'Abayudaaya boonaboona abaali ni Gedalia e Mizipa, n'abaisirukale Abababilonia abaali agho mu kiseera ekyo. Olunaku olwairirira, nga kikaali kumanhikana nga batemwire Gedalia, abasaadha kinaana baatuuka nga bava e Shekemu, n'e Shilo, n'e Samaria. Baali basazeeku ebirevu byaibwe, nga bakanwire ebivaalo byaibwe, era nga beesazesaze n'emisale ku mubiri. Baali baleese emere ey'empeke n'obubbaani mu isinzizo, ng'ebigheebwayo. Agho Ishimaeli yava e Mizipa, yaaja okubasangaaza ng'ali kulira amaziga. Bwe yabatuukaku yaabakoba ati: “Mukole muje mungire, mubone ku Gedalia.” Olwangira mu kibuga bati, nga Ishimaeli n'abasaadha be yali nabo baatoolera okubaita, nga bwe basuula emirambo gyaibwe mu nsulo. Aye mu abo mwalimu abasaadha ikumi abaakoba Ishimaeli bati: “Tukweghembye otatwita! Tuli n'engaano, ni sayiri, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'omudheenene ogw'endhuki, era twabikwese mu nimiro.” Kale abo yaabaleka, yaaloba kubaita. Ensulo Ishimaeli ye yasuulamu emirambo egy'abasaadha be yaita, yali nga n'ere enene kyabazinga Asa owa Buyudaaya ye yasima, bweyalumbibwa kyabazinga Baasha owa Isiraeli. Ishimaeli yaidhuza ensulo eyo emirambo. Agho baghala ba kyabazinga n'abantu abandi abaali bakaasigairegho e Mizipa, Nebuzaradani omukulu w'abaisirukale be yali agemiisa Gedalia abalabirire, Ishimaeli yaabatwala ng'abasibe, yaasimbira ku luuyi olw'ekiketezo kya Ammoni. Agho Yohanani mutabane wa Karea, n'abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona be yali nabo, baawulira obutemo obwo Ishimaeli bwe yakola. Kale baaja n'abalwani baibwe boonaboona, baamubingirira era baamwagaana kumpi n'ekidiba ekinene ekiri e Gibeoni. Abantu Ishimaeli be yali ali kutwala ng'abasibe, bwe baabona Yohanani n'abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona be yali nabo, baasangaala era baakyuka baalumuka okwira ye bali. Aye Ishimaeli n'abasaadha be munaana, baalumukira mu kiketezo kya Ammoni, baawona. Agho Yohanani n'abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona be yali nabo, baalabirira abantu Ishimaeli be yali atoire e Mizipa ng'abasibe, ng'amaze okutemula Gedalia. Mu abo mwalimu, abaisirukale, n'abakazi, n'abaana, n'abagheereza. Kale baabaiza okuva e Gibeoni. Baaja baabaaku e Geruthi Kimuhamu, okumpi n'e Bethelehemu nga beetegeka okuja e Misiri. Baayenda okuja e Misiri olw'okutya Abababilonia, kuba Ishimaeli mutabane wa Nethania yatemula Gedalia mutabane wa Ahikamu, kyabazinga w'e Babilonia ye yali aghaire okufuga Buyudaaya. Agho abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona, ni Yohanani mutabane wa Karea, ni Azaria mutabane wa Hoshaia, n'abantu abandi boonaboona okuviira irala ku basembayo ghansi okutuukira irala ku babbede beene, baidha ye ndi nze Yeremia. Bankoba bati: “Tukweghembye ganha otukolere kye tuja okukusaba! Tusabire eri Musengwa Katonda waife. Tusabire ife twenatwena abaawonagho, kuba eira twali abantu kamaala, aye mpegaano nga bw'obona twasigala batono bati. Tusabire eri Musengwa Katonda waife atwoleke engira yetube tugeme, era atukobere kyetube tukole.” Nze naabairamu nti: “Bye mukobye mbiwuliire. Bwenebwene ndidha kusaba Musengwa Katonda waife, nga bwe munsabye. Era by'anankoba byonabyona ndidha kubibakobera, aghazira okulekayo waire ekirala kiti.” Agho bankoba bati: “Musengwa Katonda mwene n'ab'abe omudhulizi omutuufu era ow'amazima atulumiriza omusango, bwe tulobanga okugondera ebiragiro byonabyona Musengwa Katonda waife oyo by'anaakutuma okutukobera. Oba binaatusanhusa oba tibiitusanhuse, twidha kugondera Musengwa Katonda waife ye tuli kukukoba otusabire y'ali. Memale ebintu bisobole okutujiiranga obukalamu.” Nga ghabiseegho enaku ikumi, Musengwa Katonda yaayogera ninze. Kale naayeta Yohanani, n'abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona abaali naye, n'abantu abandi boonaboona okuviira irala ku basembayo ghansi okutuukira irala ku babbede. Naabakoba nti: “Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli ye mwantuma okubasabira y'ali, akoba ati, ‘Bwe muliganha okubanga mu nsi eno, ndibazimba mu kifo ky'okubasansula, era naabasimba mu kifo ky'okubaiwululagho kuba nnakughaire inho olw'akabi ke nabatuusaaku. Mulekere agho okutya kyabazinga w'e Babilonia. Nze ndi n'imwe era ndidha kubatoola mu ngalo dhe mbawonie. Nga nze mwene bwendi ow'ekivunika, yeena ndimuleetera okubagemerwa ekivunika, yaabaleka mwasigala mu nsi yaimwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.’ “Aye bwe muloba okuwulira kye ndi kubakoba, nze Musengwa Katonda waimwe, ni mukoba mule muti, ‘Titwidha kusigala mu Buyudaaya. Ka twejiire e Misiri tube eyo, tulobe kubona ntalo, waire okuwulira amagwala agalaalika entalo, oba waire okufa endhala olw'okubulwa emere’, imwe abaawonagho mu Buyudaaya abali n'endowooza eyo, muwulire Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, bw'akoba: Akoba ati, ‘Oba nga muli bamalirivu okuja e Misiri okuba eyo, mumanhe ng'entalo dhe mutya dhiribaagaana eyo. N'endhala ye muli kulumuka eribanonereza, era mulifiira eyo e Misiri. Abantu boonaboona abamaliriire okuja okuba e Misiri, balifiira eyo mu ntalo, oba baafa endhala, oba baafa endwaire ya kawumpuli. Ghazira naire omulala ati ku abo aliwonagho. Ghazira naire omulala ati ku abo aliwona akabi ke ndibasindikira.’ “Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati, ‘Nga bwe namalira obusungu bwange n'ekiruyi kyange ku bantu b'omu Yerusalemu, era ntyo bwe ndibimalira ni ku imwe, bwe musalagho okuja e Misiri. Mulifuuka ekintu ekitiisa einho, abantu baaboogerangaku nga babayeeyereza bwe babavuma. Era balikozesanga eriina lyaimwe ng'ekikolimo. Era timuliira kabiri mu Buyudaaya naire.’” “Imwe abaawonagho mu Buyudaaya, Musengwa Katonda abakobye ati, ‘Mutaja Misiri.’ Kale ni mumanhire irala nga nze Yeremia mbalabwire nti, munaaba mukoze ekisobyo ekija okubaitisa kuba mwantuma okubasabira ye Musengwa Katonda waife, nga mukoba muti, ‘Tusabire ye Musengwa Katonda waife, era buli ky'anairamu okitukobere ife. Era twidha kukikola.’ Aye waire nga mpegaano nze ndi kubaidhukiza, imwe muli kudheemera byonabyona Musengwa Katonda waife bye yantuma okubakobera. Kale ni mukimanhire irala muti muja kufiira mu ntalo, oba okufa endhala, oba okufa endwaire ya kawumpuli, eyo mu nsi ye muli kwenda okuja okuba.” Bwe namala okukobera abantu ebyo byonabyona Musengwa Katonda waibwe bye yantuma okubakobera, Azaria mutabane wa Hoshaia, ni Yohanani mutabane wa Karea, n'abasaadha abandi abeetwala okuba aba ghaigulu, bankoba bati: “Oli kulimba. Musengwa Katonda waife tiyakutuma iwe kwidha kutukoba tulobe kuja mu Misiri kuba eyo. Aye Baruku mutabane wa Neria n'akupikiriiza otute mu ngalo dh'Abababilonia, basobole okutwita oba okututwala e Babilonia mu bunhage.” Kale Yohanani, n'abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona, era n'abantu abandi boonaboona, baaloba kugondera kiragiro kya Musengwa Katonda eky'okusigala mu Buyudaaya. Era Yohanani n'abakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale boonaboona, baatwala e Misiri abantu boonaboona abaali basigaire mu Buyudaaya, ghalala n'abo boonaboona abaali baize okuva mu maghanga ye baali basansaaniire. Mu abo mwalimu abasaadha, n'abakazi, n'abaana, ni baghala ba kyabazinga, n'abantu abandi boonaboona Nebuzaradani omukulu w'abaisirukale Abababilonia, be yali agemiisa Gedalia okubalabirira. Era mu abo baatwaliramu ni Baruku, ninze. Kale baadheemera batyo ekiragiro kya Musengwa Katonda, baaja e Misiri era baatuukira irala ere mu kibuga ekyetebwa Tahapanhesi. Bwe twali nga tuli eyo e Tahapanhesi, Musengwa Katonda yankoba ati: “Toola amabaale amanene ng'abandi ku Bayudaaya babona, ogaziike ogakweke mu nkokoto, ghansi agh'amabaale ge baayaliira agali gha mulyango ogw'ekisaagaati kya kyabazinga ekya ghano e Tahapanhesi. Memale obakobe oti nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, ndyetesa ghano omugheereza wange Nebukadinezzari kyabazinga ow'e Babilonia. Yaidha yaata ekityamo kye eky'obwakyabazinga ghano ku mabaale gano ge nziise, era yaagasimbaku ni weema ye ey'obwakyabazinga. Nebukadinezzari oyo aliidha yaalwanisa Misiri era yaagighangula. Abo abaategekerwa okufa endwaire ya kawumpuli balifa endwaire ya kawumpuli, abo abaategekerwa okutwalibwa mu busibe balitwalibwa mu busibe, n'abo abaategekerwa okufiira mu lutalo balifiira mu lutalo. Ndikunaania omuliro ku masabo aga bakatonda b'e Misiri, era kyabazinga w'e Babilonia alyokya bakatonda abo, oba yaababbeeda yaaja nabo. Era ng'omwayi bw'alondalonda ensekere ku kivaalo kye n'adhimaliraku irala, ni kyabazinga w'e Babilonia atyo bw'alirondalonda buli kantu mu nsi Misiri, n'agitukuza. Memale yaatambula yaaja nga ghazira n'amukobaku. Kyabazinga oyo alimenhamenha empango dh'amabaale edh'ebiidhukizo edhiri e Heliopoli mu nsi Misiri, era yaayokya n'amasabo ga bakatonda baayo.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze ku bigema ku Baisiraeli boonaboona abaali nga baba mu nsi Misiri, mu bibuga Migidoli, Tahapanhesi, ni Menfisi, ni mu biketezo ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba bwa Misiri. Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, yaakoba ati: “Imwe beene mwabona bukalamu akabi ke natuusa ku Yerusalemu, ni ku bibuga ebindi eby'omu Buyudaaya byonabyona. Ni ye buli eno byasigala agho bityo nga biri bifulukwa byereere omutaba bantu, olw'okuba abantu baamu baakola ebibi bandeetera okusungughala baaniokezanga bakatonda abandi obubbaani, era baasinzanga bakatonda abo, beene waire badhaadha baibwe, be baali nga tibasinzangaku naire. Ate nga natumanga ye muli abagheereza bange abalanzi aghazira kukoogha naire, babakobe bati, ‘Mutakola bintu ebyo ebyenhinhalwa bye nkyagha!’ Aye nga imwe timuwulira waire okufaayo. Mukyuke muve mu kibi kyaimwe eky'okuniokezanga bakatonda abandi obubbaani. Kyenava ni mmalira obusungu bwange n'ekiruyi kyange ku bibuga by'omu Buyudaaya, ni mu nguudo dh'omu Yerusalemu. Naabikunaaniaku omuliro, byasigala agho bityo nga bifuuse bifulukwa byereere, nga bwe bikaali ni ye buli eno. “Kale ni, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, mperaano ndi kubabuuza lwaki muli kwereetaku akabi akaaga agho. Lwaki muli kwenda okuzikiriza abasaadha, n'abakazi, n'abaana abato, n'abaghere, ghalobe kuwonagho waire omulala ati ku bantu baimwe? Lwaki munsungughaza n'ebyo bye mukola, nga muniokeza obubbaani bakatonda ab'omu nsi Misiri ye mwaja okuba? Lwaki muli kukola ebyo okwereetera imwe beene okuzikirira, n'okuleetera abamaghanga agandi okuboogerangaku imwe nga babayeeyereza era nga bwebabakolimira? Mwerabiire ebikolwa ebibi badhaadha baimwe, ni bakyabazinga ab'omu Buyudaaya ni bakazi baibwe bye baakolanga, era n'imwe beene ni bakazi baimwe bye mwakolanga mu bibuga eby'omu Buyudaaya ni ku nguudo edh'omu Yerusalemu? Aye ni ye buli eno timwegangaku kwewombeeka mu maiso gange, waire okuntya, oba waire okwebisa nga mujiira ku mateeka ge nabagha, imwe ni badhaadha baimwe. “Kale ni, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, nja kubeefuulira nzikirize Buyudaaya yoonayoona. Abantu boonaboona abaali bawoniegho mu Buyudaaya, aye ni basalagho nga bamaliriire okuja okuba mu nsi Misiri, ndibaleetera boonaboona okuzikiribwa. Okuviira irala ku basembayo ghansi okutuukira irala ku babbede beene, balifiira mu nsi Misiri, nga babaitira mu ntalo oba nga bafa endhala. Balifuuka ekintu ekitiisa einho, abantu baaboogerangaku nga babayeeyereza bwe babavuma. Era abantu balikozesanga eriina lyaibwe ng'ekikolimo. Ndibonereza abantu abo ababa mu nsi Misiri, ng'oti bwe nabonereza ab'omu Yerusalemu, nga nkozesa olutalo, n'endhala, n'endwaire ya kawumpuli. Ku bantu b'omu Buyudaaya abaali bawoniegho ni baja okuba mu nsi Misiri, tikulibaaku waire omulala ati aja okuwonagho oba okusigalagho. Tikulibaaku aliirayo mu Buyudaaya ye beegomba okwira babe eyo. Tikulibaaku aliirayo okutoolaku abatono bati, abalirumuka ni bawonagho.” Agho abasaadha boonaboona abaamanha nga bakazi baibwe baaniokezanga bakatonda obubbaani, n'abakazi boonaboona abaali beesoloiza nga beemereire agho, ghalala n'Abaisiraeli kamaala abaali nga baba mu biketezo bya Misiri ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, bankoba bati: “Ife tulobye, titwenda kuwulira by'oli kutukoba mu liina lya Musengwa Katonda. Twidha kwongera okukolanga byonabyona bye tweyama okukola. Twidha kuniokezanga obubbaani omusambwa gwaife omukazi, ogwetebwa Kyabazinga Omukazi ow'Eigulu, era twidha kugughanga ebigheebwayo ebifukibwa. Ebyo twidha kubikolanga, ng'oti niife beene bwe twabikolanga, era ng'oti ni badhaadha baife, ni bakyabazinga baife, n'abakungu baife, bwebaabikolanga mu bibuga eby'e Buyudaaya ni mu nguudo edh'omu Yerusalemu kuba mu biseera ebyo twabanga n'emere kamaala, nga buli kintu kitujiira bukalamu, era nga tuzira bizibu naire. Aye okuvanga lwe twalekera okuniokeza obubbaani omusambwa Kyabazinga Omukazi ow'Eigulu ogwo, ni tulekera n'okugughanga ebigheebwayo ebifukibwa, ghazira ke tukaafunayo, n'abantu baife abandi bafiiriire mu ntalo, n'abandi baafa endhala.” Abakazi baayongeraku bati: “Bwe twafumbanga emigaati nga gikoleibwa mu kifaananie ky'omusambwa Kyabazinga Omukazi ow'Eigulu ogwo, era ni tugughanga ebigheebwayo ebifukibwa, baibaife baasiimanga bye twakolanga.” Agho naakoba abasaadha boonaboona n'abakazi boonaboona abandhiramu batyo, nti: “Obubbaani imwe beene bwe mwaniokezanga, era ni badhaadha baimwe, ni bakyabazinga baimwe, n'abakungu baimwe, bwe baaniokezanga mu bibuga eby'e Buyudaaya ni mu nguudo edh'omu Yerusalemu, mulowooza muti Musengwa Katonda tiyabimanha, oba muti yabyerabira? Ni ye buli eno ensi yaimwe yaasigala agho etyo ng'eri bifulukwa byereere omutaba bantu. Era abantu bagivumirira, baakozesa n'eriina lyayo ng'ekikolimo. Olw'okuba Musengwa Katonda yali tasobola kuguminkiriza bikolwa byaimwe ebibi ebyenhinhalwa. Kano akabi akabatuuseeku mpegaano, kaligho lwa kuba mwaniokeza obubbaani bakatonda abandi, mwasungughaza Musengwa Katonda nga muloba okujiira ku mateeka ge ni ku biragiro bye byonabyona.” Era naakobera abantu boonaboona, n'okusingira irala abakazi, ebyo Musengwa Katonda bye yakoba abantu b'omu Buyudaaya abaali nga baba mu nsi Misiri mu kiseera ekyo. Naakoba nti Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Imwe ni bakazi baimwe mweyamye y'omusambwa Kyabazinga Omukazi ow'Eigulu, nga bwenebwene mwidha kuguniokezanga obubbaani era mugughenga n'ebigheebwayo ebifukibwa. Kale, mutyo mukole bye musuubiiza, mutuukirize ebyo bye mweyamye! Aye mperaano, muwulire nze Musengwa Katonda kye neeyamye eri imwe mwenamwena Abaisiraeli abali mu Misiri. Neeyamye mu liina lyange ery'amaani nti tija kuganha muntu waire omulala ati ku imwe, okwirayo okukozesa eriina lyange mu kulayira, ng'akoba ati, ‘Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu.’ Ndibatuusaaku okuzikirira, mu kifo ky'okubaleetera ebintu okubajiiranga obukalamu. Mwenamwena mulifa, ng'abandi bafiira mu ntalo ate abandi baafa endhala, okutuusa nga mwenamwena muweekereiregho. Aye ghalibaagho abatono bati ku imwe abaliwona okufa, ni bava e Misiri ni baira mu Buyudaaya. Olwo abo abaliwonagho balimanha oba nga ebibono ebyange n'ebituukiriire, oba ebyaibwe. Nze Musengwa Katonda nja kubagha obukakafu obulaga nga ndibabonereza mu kifo kino, era obulaga ng'okuzikirira kwe nabeesoomera okubatuusaaku ndikutuukiriza. Ndighaayo kyabazinga Hofura ow'e Misiri mu ngalo edh'abazigu be abenda okumwita, ng'oti ni bwe naghaayo kyabazinga Zedekia ow'e Buyudaaya mu ngalo dha kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia, eyali omuzigu we era ng'ayenda okumwita.” Mu mwaka ogwokuna nga Yehoiakimu mutabane wa Yosia ni kyabazinga wa Buyudaaya, nze Yeremia naakoba Baruku mutabane wa Neria, yaaghandiika ebibono bino byonabyona nga bwe nabyogera. Era naamukoba nti, Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli akoba ati: “Baruku, oli kukoba oti, ‘Nkagwireku, Musengwa Katonda andeeteire enaku okwongereza ku bulumi bwe ndi nabwo. Mpoiremu olw'okusinda einho. Nzira ghe mpuumuliraku naire!’ “Aye nze Musengwa Katonda nkoba nti, ndi kumenhamenhagho kye nazimba era ndi kwiwululagho kye nasimba. Era nja kukola ntyo ensi eno yoonayoona. Obwo iwe oli kwenda obisibwe mu nsambo ey'endhawulo? Busa naire, ebyo biveeku. Ndidha kuleeta akabi ku bantu boonaboona. Aye iwe weesuneku, kuba oidha kuwoniangagho obulamu bwo, eyo yoonayoona y'olija. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze ebigema ku maghanga, ng'atoolera ni Misiri. Bino bye yayogera ku igye lya kyabazinga Neko ow'e Misiri, Nebukadinezzari kyabazinga w'e Babilonia lye yaghangulira e Karikemishi okumpi n'omwiga Eufurate, mu mwaka ogwokuna nga Yehoiakimu ni kyabazinga wa Buyudaaya: “Abaduumizi Abamisiri baakaabuka bati, ‘Mugeme engabo dhaimwe enene n'entono, mwetegekere okuja mu lutalo. Imwe abavuzi b'embalaasi, musibe ebigaali byaimwe eby'omu lutalo ku mbalaasi dhaimwe. Mughagale amafumo gaimwe, muvaale enkuufiira dhaimwe edh'ekyuma, n'ebivaalo eby'omu kifuba eby'ekyuma. Muniine ku bigaali eby'omu lutalo ebyo, musimbe enhiriri.’ ” Aye Musengwa Katonda yeebuuza ati: “Kiki kye ndi kubona? Batiire inho era bali kwira einhuma! Abalwani baibwe ab'amaani baghangwirwa, baaziinhuuka embiro nga bagwidhubana, aghazira kulinga na inhuma. Era buli ghantu ghali ntiisa ndhereere! Ni bale abasinga kuziinhuuka mbiro tibasobola kulumukagho; abalwani ab'amaani abo tibasobola okwewonia. Ere ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, okumpi n'omwiga Eufurate, bagangaliime baagwa. Naani ono ali kusituka ng'oti kwefuukuula kwa mwiga Kiyira, ng'oti n'omwiga ogwidhwire ni gubanda? Ensi Misiri n'eri kusituka ng'oti kwefuukuula kwa mwiga Kiyira, ng'oti n'omwiga ogwidhwire ni gubanda. Ensi eyo Misiri n'eyakoba eti, ‘Ndidha kusituka ng'oti kwefuukuula kwa mwiga Kiyira, mmaamire ensi yoonayoona. Era nzikirize ebibuga n'abantu ababibaamu. Muduumire embalaasi dhije dhirumbe, n'ebigaali eby'omu lutalo biwuluguke embiro! Imwe abalwanisa engabo ab'e Ethiopia n'ab'e Puti, muje mulumbe. N'imwe abakugu mu kulasa obusaale ab'e Ludi, muje mulumbe.’ ” Luno n'olunaku lwa Musengwa Katonda afuga Amagye, olunaku olw'okwesasuuza nga yeesasuuliza ku bazigu be. Empiima ye eja kubalya eigute, era enhwe omusaayi gwaibwe okutuusa ku nkooye; kuba Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye aja kubaghaayo ng'oti musengo, ere mu nsi eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba kumpi n'omwiga Eufurate. Imwe abantu ab'omu Misiri, muje e Gileadi mufuneyooku ku bulezi obuwonia! Mukozeisa obulezi ebika n'ebika aye nga tibukola. Timukaasobola kuwonezebwa. Amaghanga kamaala gaawulira bwemwaswala, buli muntu yaabawulira nga mulira amaziga. Abalwani baabandagana beene na beene, boonaboona baagwa ghansi. Kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia bwe yaidha okulumba Misiri, Musengwa Katonda yayogera ninze. Yankoba ati: “Mulangirire mu nsi Misiri ni mu bibuga byamu, Migidoli, Menfisi, ni Tahapanhesi, muti, ‘Mwetegeke okwerwanaku. Byonabyona bye muli nabyo baja kubizikiriza mu lutalo. Lwaki Apisi katonda waimwe ow'amaani yagwa? Lwa kuba Musengwa Katonda yamukuba yaamugwisa ghansi.’ Abalwani baimwe baagangalima baagwa, buli muntu yaakoba mwine ati, ‘Situka, tuje eka y'abantu baife, tulumuke empiima y'omuzigu.’ Mutuume kyabazinga wa Misiri eriina eiyaaka muti ni, ‘Kyasiikano, ayasiikana obwasiikane. Eyaleka omukisa gwe ni guja obuje gutyo.’ Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze kyabazinga, era ninze Katonda omulamu. Ng'olusozi Tabori bwe lweruupiise ghaigulu okusinga ensozi edhindi dhoonadhoona, era ng'olusozi Karumeli bwe lugungumaire ku mbali kw'enhandha, n'amaani g'oyo aja okubalumba imwe gatyo bwe galisinga ag'omuntu owundi yeenayeena. Imwe abantu b'e Misiri, mwetegeke okutwalibwa mu bunhage. Abazigu balizikiriza Menfisi kyafuuka bifulukwa, ghaabulagho omuntu akibaamu. Ensi Misiri eri ng'oti n'ente ento eboneka obulungi, erumbiibwa ekisukuma ekiviire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. N'abalwani ba Misiri abapangise boona bali bw'agho batyo, ng'oti n'ente entototo empiite ensavu, ghazira kye basobola kukola. Baalemwa okwesimbagho okulwana, boonaboona baakyuka baalumuka bulumuke; kuba olunaku lwaibwe olw'okubonerezebwa lwali lutuuse, era nga n'olunaku lwaibwe olw'okuzikirira. Abamisiri baalumukagho nga badhwira ng'oti musota, ng'eigye ery'abazigu liri kuseeta. Abazigu balibalumba n'empasa ng'oti n'abantu abaja okutema emiti, baatema ekibira kya Misiri, waire nga kizibirivu inho. Kuba eigye ery'abazigu abo lirimu abalwani kamaala inho abatabalika, abasinga n'enzige obungi. Ndita abantu b'e Misiri mu ngalo dh'abantu ab'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, baabaghangula. Olwo naaleetera Abamisiri abo okuswazibwa. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, akoba ati: “Nja kubonereza Amoni katonda ow'ekibuga Thebesi, ghalala n'ensi Misiri yoonayoona ni bakatonda baayo, era ni bakyabazinga baayo. Nja kutoola kyabazinga wa Misiri n'abo abamwesiga, mbagheeyo y'abo abenda okubaita, mbate mu ngalo dha kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia n'eigye lye. Aye nga ghabiseeghooku entangama, abantu baliirayo baaba mu Misiri nga bwe baalinga eira. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” “Aye imwe abantu bange Abaisiraeli, mutatya, waire okweraliikirira. Mubone eno, nze ndibanunula naabatoola mu nsi eyo ey'eghala, ensi ye muli ng'abasibe. Muliira ewaimwe mwatyama mwatereera nga muli mu miraala, era nga ghazira kibatiisa naire. Ndi ghalala n'imwe era ndidha kubalokola. Ndidha kuzikiriza amaghanga goonagoona ye nabasansaaniza. Aye imwe tija kubazikiriza. Waire nga tija kubaleka buleke agho nga tibabonereiza, aye era ndibabonereza ekigwaniire nga mbasaasira. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho nga kyabazinga wa Misiri akaali kulumba Gaza, Musengwa Katonda yayogera ninze ebigema ku Filisitia. Yaakoba ati: “Bona! Abazigu bali kwesololeza ere ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga bali ng'oti n'omwiga oguli kubanda. Baidha kubuutikira ensi n'ebigiriku byonabyona, babuutikire n'ebibuga n'abantu ababibaamu. Abantu baliririra nze mbayambe, buli muntu ali ku nsi aliwowoola amaziga. Baliwulira ebinuulo by'embalaasi nga biri kubbagalya ku itaka, baawulira okupakalania okw'ebigaali eby'omu lutalo, n'okuwoloma okw'enkede dhaabyo. Abazaire tibalikyuka kunona baana baibwe, emikono giribalekuka nga giwoiremu amaani. Ekiseera kituuse eky'okuzikiriza Filisitia, okulekeza obuyambi bwonabwona obukaasigairegho, obuva e Tiro n'e Sidoni. Nze Musengwa Katonda ndizikiriza Abafilisiti abo boonaboona abakaasigairegho abaava ku kizinga Kafutori. Abantu b'e Gaza bamweire enviiri gha mberi ku mitwe gyaibwe gyaba ng'oti gya mpaata, olw'okunakughala! Ab'e Ashikeloni bafiire baasirika. Abanaki abakaasigairegho, balituusa li okwesalasala ku mibiri gyaibwe olw'okunakughala? Mulirira amaziga muti, ‘Wo empiima ya Musengwa Katonda iwe! Olirekera li okuja ng'osaagha? Irayo mu kiruutu kyo osigale omwo owuumule!’ Aye empiima enaawuumula etya nga ngighaire omulimo ogw'okukola? Ngiragiire okulumba Ashikeloni n'abantu ababa ku mbali kw'enhandha.” Bino Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, by'akoba ku Moabu: “Bakagwireku abantu ab'e Nebo, ekibuga kyaibwe abazigu bakizikiriiza. Kiriathaimu baakigemye, ekifo kyakyo eky'okwewogomamu bakimenhiegho n'abantu baamu baaswazibwa. Ekitiibwa kya Moabu kiwoiregho. Abazigu bagemye ekibuga Heshiboni ye baategekera okuzikiririza eighanga ly'e Moabu eryo. Imwe abantu b'omu kibuga Madimeni, abazigu baidha kubasirisa, amagye gaibwe gaidha kwidha galumbe ekibuga kyaimwe ekyo. Wulira! Abantu ab'e Horonaimu bali kulira bati, ‘Bikolwa bya bukambwe na kuzikiriza n'ebiri buli ghantu byonka.’ Ensi Moabu bagizikiriiza! Wulira abaana baayo bwe balira! Abantu baniinaniina okuja e Luhithi nga bwe balira engira eyo yoonayoona; era baaserengeta okuja e Horonaimu nga bwe bawowoola mu nnaku embitirivu. “Baakoba bati, ‘Mulumuke muwonie obulamu bwaimwe. Muziinhuuke ng'oti n'endogoyi ey'omu irungu!’ Iwe Moabu, eira weesiganga amaani go n'obukombe bwo, aye mpegaano weena baja kukughangula; era katonda wo ayetebwa Kemoshi, baidha kumutwala mu bunhage, ghalala ni bakabona be n'abakungu be. Oyo ali kwidha okuzikiriza, aligwa ku buli kibuga yaakizikiriza, aghazira kulekagho waire ekirala kiti. Alizikiriza ebiiko n'emiseetwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Musimire ensi Moabu amagombe, kuba ebulaku katono inho bagizikirize, ebibuga byayo bifuuke bifulukwa byereere, ghabulegho omuntu abibaamu. “Omuntu atakola mulimo gwa Musengwa Katonda na mwoyo mulala akolimirwe! N'oyo alobera empiima ye okwita akolimirwe!” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Abantu b'omu Moabu buliidho babaire nga baba mu miraala, nga bazira kibeeraliikiriza, era nga tibatwalibwangaku mu bunhage. Bali ng'oti n'omwenge ogw'emizabbibu ogulekeibwa agho okulaala, nga ghazira agulengulula kugutoola mu nsugha eno kugufuka mu yindi. Akawoowo kaagwo nga tikakyukangaku era nga n'obuwoomi bwagwo tibukendeerangaku naire. “Kale ni ekiseera kiri kwidha ntume abantu, bafuke ere abantu b'omu Moabu ng'oti mwenge gwa mizabbibu. Bagumaliriremu mu nsugha gwonagwona, n'ensugha badhimenhemenhe. Olwo Kemoshi katonda w'Abamoabu, alitoolera okugemya Abamoabu abo ensoni, ng'oti ni Betheli ekifo Abaisiraeli kye beesiganga, bwe kyagemya Abaisiraeli abo ensoni. Imwe ab'e Moabu, lwaki mweyeta ab'amaani era ni mweyeta abalwani abaziramu ntete? Omuzigu azikiriiza ensi Moabu n'ebibuga byayo. Abaisuka baayo abasingayo okuba ab'amaani babaise. Ninze kyabazinga ayetebwa Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye. Akabi akali kwidhira Moabu kali kumpi, okuzikirira kwayo kuseese. Mulire olw'eighanga eryo imwe abaliriiraine; imwe mwenamwena abaliidhi nga bwe liri eimanhifu, mulire amaziga. Mukobe muti, ‘Obufuzi bwalyo obw'amaani, era obw'ekitiisa babumenhiegho.’ Imwe ababa mu Diboni, muveeyo mu kifo kyaimwe eky'ekitiisa, mwike mutyame ghansi mu nkungu; kuba oyo ow'okuzikiriza Moabu abaidhiire, azikiriiza ebifo byaimwe eby'okwewogomamu, byafuuka bifulukwa byereere. Imwe ababa mu Aroeri, mwemerere ku mbali kw'enguudo muteegerere, mubuuze abo abali kuziinhuuka nga balumuka okwewonia, muti, ‘Kiki ekigwiregho?’ Baidha kubairamu bati, ‘Ensi Moabu egwire. Mulire amaziga olw'ensi eyo, kuba eswaziibwa. Muje mulangirire mu biketezo eby'oku mwiga Arunoni, muti Moabu bagizikiriiza!’ “Musengwa Katonda asaliire ebibuga eby'oku museetwe omusango gwabisinga. Ebibuga ebyo ni bino: Holoni, Yahaza, Mefaathi, Diboni, Nebo, Bethi Dibulathaimu, Kiriathaimu, Bethigamuli, Bethimeoni, Keriothi, Bozira, n'ebibuga byonabyona eby'omu nsi Moabu eby'okumpi n'eghala. Amaani ag'ensi Moabu gatyankiriirwa, n'obuyinza bwayo bwazikirizibwa. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Mutamiize Moabu, etuuke n'okwegalangula mu biseseme byayo, kuba yandheemera. Olwo efuuke enseko dh'abalamu. Iwe Moabu, lwaki mwasekerera Abaisiraeli? Lwaki mwababisa ng'oti ni be mugemeire mu kikuukuulu eky'abaibi nga bali kunhagulula? “Imwe abantu b'e Moabu, muve mu bibuga byaimwe, muje mubenga mu mbaalebaale. Mube ng'oti mayemba agazimba mu ndhatika edhiba mu gabaale. Nawulira abantu b'e Moabu nga bwe beekuluntaza. Beekuluntaza inho, beetwala okuba aba ghaigulu, beedundeeza, beedunkumaza, era beebona inho bonka. Nze Musengwa Katonda ndidhi okwekuluntaza kwaibwe. Bye beesuuta nabyo biziramu makulu. Ni bye bakola biziramu nsa. Kale ni ndidha kulira amaziga olw'ensi Moabu, mpowoole olw'abantu boonaboona ab'e Moabu, era ngegenge olw'abantu b'e Kiriheresi. Ndidha kulira abantu b'e Sibuma okusingaku bwe ndira abantu b'e Yazeri. Iwe ekibuga Sibuma, oli ng'oti muzabbibu oguli n'ensaga endeeyiriri edhituuka ku Nhandha Eyomuunhu, ni dhituukira irala n'e Yazeri. Aye mperaano ole azikiriza agwire mu bibala byaimwe eby'ekyengera n'emizabbibu gyaimwe, yaabizikiriza. Ntoiregho okusangaala n'okusagamba mu nsi engimu ey'e Moabu. Era naalekeza omwenge ogw'emizabbibu okudhuluudha okuva mu bikunhiro eby'omwenge ogw'emizabbibu. Tighakaaligho bakunha mwenge gwa mizabbibu nga bwe baasiikana olw'eisanhu. Okwasiikana okuligho buti tikwa isanhu naire. “Abantu ab'e Heshiboni n'ab'e Eleale balikuba empungu dhaaja dhaatuukira irala n'e Yahazi. Abantu b'e Zoari, n'ab'e Horonaimu, n'ab'e Egulathi Shelishiya, baliwulira empungu edho. N'akaiga ak'e Nimurimu kalikala. Nja kulekeza abantu ab'omu Moabu okughangayo emisengo egyokebwa mu bifo byaibwe ebigulumivu eby'okusinzizaamu, era ndekeze n'okuniokezanga bakatonda baibwe obubbaani. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. “Kyenva ni ndira amaziga olw'abantu ab'e Moabu, era naalira olw'abantu ab'e Kiriheresi, nga ndi ng'oti n'ole afuuwa olwembo olw'enaku ku ndere. Ndira, kuba buli kintu kye baali nakyo kizikiriire. Boonaboona bamweire enviiri ku mitwe gyaibwe, baasalaku n'ebirevu byaibwe. Era beesazesaze emisale ku mikono gyaibwe, baavaala n'ekutiya olw'enaku. Ghaigulu ku ndhu edh'e Moabu ni mu mpya edh'ebibuga byayo, eriidhula kulira maziga, kuba nja kusaaniagho Moabu ng'oti n'omuntu bw'amaniangula ensugha eziraku agyenda. Moabu bagimaniangwire! Abantu bali kulira bwa maziga! Mpegaano efuuse ekintu ekitiisa einho, era yaafuuka nseko dha balamu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Eighanga lirirumba Moabu lyagigwaku ng'oti n'enkookooma eyandhulwiza amaghagha gaayo. Abazigu baligema ebibuga n'ebifo byayo eby'okwewogomamu. Ku lunaku olwo, abalwani ba Moabu ab'amaani baliidhula okutya ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala. Moabu baligizikiriza, yaalekera agho okuba eighanga, olw'okuba yandheemera. Entiisa, n'ebiina, n'emitego, n'ebirindiriire abantu b'e Moabu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Buli aligezaaku okulumuka okwewonia entiisa, aligwa mu biina. Ate oyo aliniina n'ava mu biina, aligwa ku mutego, olw'okuba nze Musengwa Katonda namala okutaagho ekiseera eky'okuzikirizaamu Moabu. Abalirumuka ni bawonagho balyewogomaku mu kibuga Heshiboni nga bawoiremu amaani, nga benda babeeku mu kibuga ekyo kyabazinga Sihoni kye yafugaku. Aye balyagaana Heshiboni nga kiri kubbeibbera muliro. Omuliro guliba gumaze okwokya ebiketezo eby'oku nsalosalo dh'ekibuga n'ebiketezo eby'oku nsozi eby'abantu b'e Moabu abenda einho okulwana entalo. Okagwireku iwe ensi Moabu! Abantu abasinza omusambwa Kemoshi abazigu babazikiriiza, batabane baibwe ni baghala baibwe baabatwala mu banhage. “Aye mu biseera eby'oluvainhuma, nze Musengwa Katonda ndireetera ebintu okwiramu okujiiranga Abamoabu obukalamu.” Ebyo byonabyona, Musengwa Katonda bye yakoba okutuuka ku nsi Moabu. Bino Musengwa Katonda bye yakoba ku nsi Ammoni, ati: “Abantu ab'omu Isiraeli bali gha? Ezira muntu asobola kulwanirira nsi yaibwe? Lwaki baaleka abantu abasinza omusambwa Milikomu okutoola ekiketezo eky'ab'ekika kya Gadi ni bakifuula ekyaibwe? Aye bona, ekiseera kiidha kutuuka, abantu ab'omu Rabba ekibuga ekikulu eky'Abammoni, mbaleetere okuwulira okwasiikana okw'omu lutalo. Abazigu balikireka agho kityo nga kifuuse bifulukwa byereere, era nga bookiikya n'ebyalo byakyo omuliro byawaagho. Olwo Abaisiraeli balyeiriza ekiketezo kyaibwe, baakitoola ku abo abaali bakibatoireku. Imwe abantu b'e Heshiboni, muvaale kutiya era muwowoole! Mulumukirerumukire eno n'ere olw'okusoberwa. Omusambwa gwaimwe Milikomu baja kugutwala mu bunhage, ghalala ni bakabona baagwo n'abakungu baagwo. Lwaki abantu imwe abatali beesigwa mwesuutiriza? Amaani gaidha kubawaamu. Lwaki mwesigulira ku bukombe bwaimwe, nga mukoba muti ghazira asobola kukana n'abalumba? Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye nkoba nti ndidha kubaleetera okutya okungi nga kubava ku buli luuyi. Mwenamwena mulirumukagho, nga buli muntu ayenda kuwonia bulamu bwe. Era nga ghazira asobola kusoloza bamagye gaimwe kugaiza ghalala. “Aye nga ghabiseegho ekiseera, ndireetera Abammoni ebintu okwiramu kabiri okubajiiranga obukalamu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Bino Musengwa Katonda Afuga Amagye bye yakoba ku nsi Edomu, ati: “Abantu ab'omu Temani eky'omu nsi Edomu tibakaalimu magezi? Abawi b'amagezi tibakaabakobera kya kukola? Obwo amagezi gabaweereiremu irala? Imwe abantu ab'e Dedani, mukyuke mulumuke, muje mwegise! Nja kuzikiriza baidhukulu ba Esau, kuba ekiseera kituuse eky'okubabonereza. Abantu bwe baba banoga emizabbibu balekakuuku egindi, n'abaibi bwe baidha okwiba obwire batwalaku ebyo bye benda byonka. Aye nze baidhukulu ba Esau mbatoireku buli kantu baasigala bwereere. Era mbwikwire ebifo bye beegisaamu, baaba nga tibakaasobola kwegisa. Abantu boonaboona ab'omu Edomu bazikiriziibwa, tighakaaligho muntu waire mulala ati asigairegho. Muleke bamulekwa baimwe, nze ndidha kubalabirira. Ni banamwandu baimwe beesige nze. “Ate oba n'abo abaali tibagwaine kubonerezebwa, baali n'okunhwa ku kikopo eky'ekibonerezo, obwo imwe mulowooza muti timulibonerezebwa? Busa naire, muteekwa okunhwa ku kikopo ekyo eky'ekibonerezo. Nze ndayira mu liina lyange mwene nti ekibuga Bozira kirifuuka ekintu ekitiisa einho, abantu baakisekerera era baakozesa eriina lyakyo ng'ekikolimo. Ebyalo byonabyona ebikiri okumpi birifuuka bifulukwa byereere eby'olubeerera. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho nze Yeremia naakoba nti: “Edomu, nawulira amawulire okuva ye Musengwa Katonda. Era ghaligho omukwenda eyatumwa okuja ng'abitabita mu maghanga, ng'akoba ati, ‘Mwetegeke, muje mulumbe Edomu.’ Musengwa Katonda oyo yakwesoomera iwe Edomu ati, alikufuula omunafu asembayo mu maghanga goonagoona, era buli muntu alikunhooma. Okwekuluntaza kwo kukulimbye, era ghazira akutya kuba olowooza oti ekifo ky'olimu kyesigika inho, ng'oti n'ekifo ekigumu eky'okwewogomamu ekyabaadhibwa mu ibaale. Era weesigulira inho ku ky'amaka go okuba nga gali ghaigulu mu nsozi. Aye Musengwa Katonda oyo alikughanulayo yaakwisa ghansi. Musengwa Katonda mwene n'akobye.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Edomu erifuuka ekintu ekitiisa einho, era buli muntu anaagibitangaku aidha kutengeesanga bwa mutwe olw'okutya okungi. Nga Sodoma ni Gomorra bwe baabizikiriza aghalala n'ebibuga ebyali agho okumpi nabyo, n'ensi Edomu etyo bwe baligizikiriza, yaaloba kwiramu kubangamu bantu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Ng'empologoma bw'evaayo mu kibira ekizibirivu ekiri ku mbali kw'omwiga Yorudani n'eja n'erumba ebyayiro by'ensolo ebirungi, zeena ntyo bwendiidha okuzindula Abaedomu, balumuke bave mu nsi yaibwe. Olwo omuntu ye ndirondagho n'alifuga eighanga eryo. Naani asobola okwegeza ku nze? Naani asobola okuneesonsaaku? Era mufuzi ki asobola okuntakania? Kale ni muwulire kye ntegeike okukola abantu b'omu Edomu, akabi ke neesoomeire okutuusa ku bantu b'omu kibuga Temani. Ni bwe baba abaana baibwe, abazigu balibakwekwebya baabatwala, era abantu boonaboona balitya inho. Ensi Edomu bw'erigwa, omuvuuma guliba gwa maani inho n'ensi yoonayoona yaatengeeta. Era okulira kwaibwe kulija ghala inho kwatuuka ni ku Nhandha Emyufu. Abazigu balirumba Bozira baakigwaku ng'oti n'enkookooma eyandhulwiza amaghagha gaayo. Ku lunaku olwo, abalwani ba Edomu ab'amaani baliidhula okutya ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala.” Bino Musengwa Katonda bye yakoba ku Damasiko, ati: “Abantu b'omu bibuga Hamathi ni Arupadi beeraliikirivu era basobeirwa, kuba baawulira amawulire amabi agatiisa. Okweraliikirira kuli kubeefuukuula mu myoyo gyaibwe ng'oti kwefuukuula kwa nhandha. Era bazira miraala naire. Abantu b'e Damasiko bawoiremu amaani era balumwikegho nga batiire inho. Bali mu bulumi era beeraliikirivu, ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala. Ekibuga ekyali kimanhikaine einho era nga kirimu eisanhu, buti baakireka bw'agho. Ku lunaku olwo abazigu baliitira abaisuka b'omu kibuga ekyo mu nguudo dhaakyo, n'abaisirukale baakyo boonaboona baabazikiriza. Ndikunaania omuliro ku bimante ebyezungulwire ekibuga Damasiko, era naayokya ekisaagaati kya kyabazinga Benihadadi. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Bino Musengwa Katonda bye yakoba ku kika kya Kedari ni ku biketezo ebifugibwa Hazori, kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia bye yaghangula. Yakoba ati: “Muje mulumbe abantu ba Kedari, muzikirize ekika ekyo eky'abantu ab'e buvandhuba. Munhage weema dhaibwe, n'ensuubo dhaamu, n'ebirimu byonabyona. Mutwale ebyayo byaibwe n'engamiya dhaibwe. Era mukobere abantu muti, ‘Buli ghantu ghali ntiisa ndhereere!’ “Imwe abantu b'e Hazori, nze Musengwa Katonda mbalabula nti mulumuke muje ghala inho mwegise. Kyabazinga Nebukadinezzari abeesoomeire okubakola akabi, ng'akoba ati, ‘Mwidhe tuje, tulumbe abantu abo abawulira mule nga bali mu miraala. Ekibuga kyaibwe kiziraku ndhigi, oba okubaaku ebisiba, oba okubaaku abakikuuma.’ “Munhage engamiya dhaibwe n'ebyayo byaibwe byonabyona. Abantu abo abasala ku nviiri dhaibwe, ndibasansaaniza mu ndhuyi dhoonadhoona. Era ndibatuusaaku akabi nga kava mu ndhuyi dhoonadhoona. Hazori kija kufuulibwa irungu ebyanda n'ebyanda, era kibe ekifo omuba obw'ebibe. Abantu tibaliiramu kusengayo. Tighaliba muntu alibangayo kabiri. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Zedekia nga yaakamalanga okufuuka kyabazinga wa Buyudaaya, Musengwa Katonda yaayogera ninze Yeremia, ebigema ku nsi Elamu. Yakoba ati: “Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ndiita abalasa obusaale boonaboona abaleeteire Elamu okuba ey'amaani etyo. Ndireeta kiwunga yaakunta mu nsi Elamu ng'ava ku ndhuyi dhoonadhoona. Olwo naasansaaniza abantu baayo ku ndhuyi dhoonadhoona, okutuusa nga mu buli nsi mulimu abalumukiireyo. Ndireetera abantu ab'e Elamu okutya abazigu baibwe abenda okubaita. Mu busungu bwange obubitirivu, ndibatuusaaku akabi nga mbasindikira entalo edhiribaita okutuusa lwe ndibasaaniagho. Ndizikiriza bakyabazinga baibwe n'abakungu baibwe, naamala naataagho ekityamo kyange eky'obwakyabazinga. Aye mu biseera eby'oluvainhuma, ndireetera ebintu okwiramu okujiiranga Elamu obukalamu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Buno n'obukwenda Musengwa Katonda bwe yampa obugema ku kibuga Babiloni n'abantu baamu: “Langirira amawulire gano ogakobere amaghanga! Ghanika bendera osansaanie amawulire gano! Otagakweka ng'oti kyama! Aye koba bukobe oti, ‘Babiloni bakigemye! Omusambwa gwakyo Merodaki baguswaziiza, baaguleetera okutya einho. Ebifaananie by'ekibuga ekyo baabimenhiemenhie, n'ebisinzibwa byakyo ebitali Katonda baabizikiriza!’ “Eighanga liviire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, lyalumba ensi Babilonia era lija kugireetera okufuuka eirungu. Abantu n'ensolo baja kugirumukamu, ghabulegho omuntu agibaamu waire omulala ati.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ekiseera ekyo bwe kirituuka, abantu b'omu Isiraeli n'ab'omu Buyudaaya baliidha nga balira amaziga, nga baanoonia nze Katonda waibwe. Balibuuza engira eja e Sioni, era baasimba mu ngira eyo nga bakoba bati, ‘Mwidhe tweyimbe ku Musengwa Katonda, tukole naye endagaano ey'ebyanda n'ebyanda, ye tutaja kumenhagho naire.’ “Abantu bange bali ng'oti n'entaama abaayi dhe balese ni dhibulira eyo mu nsozi. Batambulatambula eyo batyo nga bava ku lusozi luno baaja ku lule, baatuuka n'okwerabira amaka gaibwe. Buli abababona babalumba. Abazigu baibwe bakoba bati, ‘Baayonoona eri Musengwa Katonda, kale kye tukoze ti kibi naire. Badhaadha baibwe beesiganga Musengwa Katonda kale beene boona bandibaire bamwesiga!’ “Imwe Abaisiraeli, mulumuke e Babilonia! Muve mu nsi eyo ey'Abakaladea! Niimwe mube musooke okugireka. Ndi kuja kusiikuula amaghanga ag'amaani agali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ngaleetere okulumba ensi Babilonia. Balisimba enhiriri baalumba ensi eyo, baagighangula. Abantu abo bakugu mu kulasa obulaso, era mu kuteeba tibasubwa naire. Abazigu balinhagulula ensi Babilonia. Era abo abaliginhagulula balitwala kiisi kye balyenda. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe abantu b'omu nsi Babilonia, mwanhagulula eighanga lyange. Muli basangaavu era muli kusagambya, ng'oti n'ente ento bw'etuumiratuumira mu isubi, era muli kugufula ng'oti mbalaasi nume. Aye ekibuga kyaimwe ekyabalabirira obukalamu ng'oti ni maama eyabazaala, abazigu balikinhoomoola era baakiswazaswaza. Eighanga lyaimwe n'eririsembayo mu maghanga goonagoona. Era ensi yaimwe eyo erifuuka irungu omuzira maadhi. Olw'obusungu bwange, ezira muntu aliirayo kubanga mu nsi Babilonia, erisigala agho etyo ng'eri bifulukwa byereere. Abantu boonaboona abaligibitangamu baligyezindukanga era baatya einho olw'okuzikirizibwa kwayo. “Imwe mwenamwena abalasa obulaso, musimbe enhiriri muzingize Babiloni okukyezunguluza era mukirwanise. Mulase obulaso bwaimwe bwonabwona, aghazira kulekagho waire akalala kati, mukizikirize olw'okuba abantu baakyo baakola ebibi eri nze Musengwa Katonda. Mwasiikanire ku ndhuyi dh'ekibuga ekyo dhoonadhoona nga mukirwanisa. Abantu baakyo bamaze okweghaayo mu ngalo edh'abazigu baibwe. Ekimante kyakyo ekigumu ekikyezungulwire bakiwomoirewomoire era baakimenhagho. Nze Musengwa Katonda ndi kwesasuuliza ku Bababilonia. Kale ni, imwe mubeesasulizeeku era mubabise nga beene bwe baabisanga abandi. Mutaganha bantu ba mu nsi eyo Babilonia kusiga nsigo, waire okubaganha okugema emiwolo okuwoobya amakungula mu nimiro. Kiisi mugwira ali mu nsi eyo alitya eigye erija okugirumba, yaalumuka yairayo ewaibwe ye yava.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abaisiraeli bali ng'oti ntaama edhirumuka ni dhisansaana ng'empologoma dhiri kudhibinga. Kyabazinga ow'e Assiria n'eyasooka okubalumba, memale kabiri kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaababegeta amagumba. Kale olw'ekyo, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, nkoba nti ndibonereza kyabazinga Nebukadinezzari n'ensi ye, ng'oti ni bwe nabonereza kyabazinga ow'e Assiria. Ndiizaayo Abaisiraeli mu nsi yaibwe, baalya emere erimwa ku lusozi Karumeli, ni mu kiketezo ky'e Bashani. Era balirya nga bwe benda, ku bibala ebirimwa mu kiketezo kya Efuraimu ni mu kya Gileadi. Ekiseera ekyo bwe kirituuka, tighaliba kwonoona mu Isiraeli, waire okubaagho ebibi mu Buyudaaya kuba ndisonigha abantu boonaboona be ndiba mponiizaagho. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba abazigu ati: “Muje mulumbe abantu ab'e Merathaimu n'ab'e Pekoda, mu baite mubazikirize. Mukole byonabyona bye mbalagiire. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Abantu b'omu Babilonia bali kuwulira mu nsi yaibwe eyo okwasiikana okw'omu lutalo, era baabona n'okuzikirira okunene einho. Ensi Babilonia yakontakontanga amaghanga agandi goonagoona ag'omu nsi, ng'oti nhundo, yaagamaniangula. Aye yoona mperaano bagikonsekonse baagimaniangula. Era amaghanga goonagoona gatiire inho olw'ebyo ebigituuseeku. Iwe Babilonia, waanwanisa nze Musengwa Katonda, aye omutego gukugemiisa gwe nakutega nga toidhiiku naire. Ndhigwiregho eiterekero ery'eby'okulwanisa byange, era naabifulumya nga nsungughaire inho kuba nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ndi ni kye nja okubikozesa mu nsi eyo ey'Abakaladea. Mugirumbe nga mugiva ku ndhuyi dhoonadhoona, mubandulegho endhigi ku materekero gaayo. Mubunge omunhago mu mmungo, ng'oti dha ngaano. Muzikirize ensi eyo, mulobe kulekagho kintu kyonakyona. Mugeme abalwani baayo boonaboona, ab'amaani ng'oti gate galume, muje mubaite. Abantu ab'e Babilonia bakagwireku, kuba ekiseera kyaibwe eky'okubabonereza kituuse.” “Wulira! Abaalumwike e Babilonia ni bawona, baize e Yerusalemu baloodhe nga Musengwa Katonda waife bwe yeesasuuza olw'ebyo Abababilonia bye baakola eisinzizo lye. “Musoloze abakugu boonaboona mu kulasa obusaale, n'abo boonaboona abaidhi okukozesa obulaso n'obusaale, baje balumbe ekibuga Babiloni. Bakizingize okukyezunguluza, era balobe kuganha muntu yeenayeena kulumuka kuwona. Olwo mukyesasulizeeku byonabyona bye kyakola era mukibise nga kyene bwe kyabisanga abandi kuba kyaneekudumbalizaaku nze Omutukuvu wa Isiraeli. Kale ni, ku lunaku olwo abazigu baliitira abaisuka b'omu kibuga ekyo mu nguudo dhaakyo, n'abaisirukale baakyo boonaboona baabazikiriza. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. “Iwe ensi Babilonia, weekuluntaza inho. Kale ni, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ndidha kukukolaku. Ekiseera kituuse nze nkubonereze. Iwe ensi eyeekuluntaza, olyekontola waagwa aye ghaabulagho n'omuntu alikuyamba okusitukagho. Ebibuga byo ndibikunaaniaku omuliro, gwazikiriza ebintu byonabyona ebyezungulwire agho.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Abantu Abaisiraeli n'Abayudaaya batuntuzibwa. Era abo boonaboona abaabagema ni babatwala mu bunhage babakuuma butiribiri, aghazira kubalekula kuja. Aye Omununuzi waibwe wa maani. Eriina lye ayetebwa Musengwa Katonda Afuga Amagye. Oyo n'alibalwanirira mwene, yaaleeta emiraala ku nsi, aye mu Babilonia yaaleetamu bizibu byereere.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu b'omu kibuga Babiloni ka bafe, n'abantu b'omu nsi Babilonia yoonayoona ka bafe, ghalala n'abakungu baibwe, n'abantu baibwe abagezi. Abalanzi baayo abaguya ka basirughale bafe, n'abalwani baayo ab'amaani ka bafe, bazikirire! Embalaasi dhaayo n'ebigaali byayo eby'omu lutalo, abazigu ka babizikirize. Abaisirukale baayo abapangise ka bafuuke banafu inho, bafe! Abazigu ka bagwe ku bintu byayo eby'obukombe babinhage. Akasana k'endoboozi leka kaidhe kaake, kakaze amaadhi gaayo goonagoona; kuba ensi Babilonia eyo eidhwire ebifaananie ebibaadhe n'ebisinzibwa ebitali Katonda, ebisirughaiza abantu einho. “Kale ni ekibuga Babiloni kiribangamu bisolo bya mu irungu, na mpiti, na nhonhi dhitali nongoofu. Tikiriirayo kabiri kubaamu bantu mu biseera byakyo byonabyona eby'omu maiso. Nga bwe nazikiriza Sodoma, ni Gomorra, aghalala n'ebibuga ebyali agho okumpi nabyo, n'ekibuga Babiloni ntyo bwe ndikizikiriza, kyaloba kwiramu kubangamu bantu. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Bona, ghaligho abantu abaliidha nga bava mu nsi eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba; eighanga ery'amaani ni bakyabazinga kamaala baliva eghala einho beetegekera okulwana olutalo. Baligema obulaso n'empiima, nga bakambwe era nga tibasaasira naire. Empindo dhaibwe nga bali ku mbalaasi dhirivuuma ng'oti kuwolomboka kwa maadhi ga nhandha. Balyetegekera olutalo, okulwanisa imwe abantu b'omu Babiloni. Kyabazinga w'ensi Babilonia aliwulira ebiri kwidha, n'emikono gyamuwaamu amaani; yaawulira obulumi ng'oti bwa mukazi ali kulumwa okuzaala. “Ng'empologoma bw'evaayo mu kibira ekizibirivu ekiri ku mbali kw'omwiga Yorudani n'eja n'erumba ebyayiro by'ensolo ebirungi, zeena, nze Musengwa Katonda, ntyo bwendiidha okuzindula Abababilonia, balumuke bave mu kibuga kyaibwe. Olwo omuntu ye ndirondagho n'alifuga eighanga eryo. Naani asobola okwegeza ku nze? Naani asobola okuneesonsaaku? Era mufuzi ki asobola okuntakania? Kale ni muwulire kye ntegeike okukola ku kibuga Babiloni, akabi ke neesoomeire okutuusa ku bantu baakyo. Ni bwe baba abaana baibwe, abazigu balibakwekwebya baabatwala, era abantu boonaboona balitya inho. Babiloni bwe kirigwa, omuvuuma guliba gwa maani inho n'ensi yoonayoona yaatengeeta. Era okulira kw'abantu baakyo kulija ghala inho kwatuuka ni mu maghanga goonagoona.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndisindika ku nsi Babilonia ni ku bantu baayo empewo ezikiriza. Ndisindika abagwira baazikiriza Babilonia ng'oti n'ole asensa ebikaba mu ngaano. Olunaku olw'okuzikiriza bwe lulituuka, baligirumba nga bava ku ndhuyi dhoonadhoona, baagimaliriramu ebintu byonabyona. Ndibalagira nti, ‘Mutaganha baisirukale baayo kuvaala bivaalo byaibwe eby'omu kifuba eby'ekyuma, waire kulasa busaale bwaibwe. Muzikirize eigye lyayo lyonalyona! Mutalekaagho waire abo abaisirukale abakaali abaisuka.’ Kale balibafumita, bafiira mu nguudo edh'omu bibuga byaibwe kuba nze Musengwa Katonda, Katonda Afuga Amagye, tirekuliire agho Baisiraeli na Bayudaaya, waire nga beene baiza omusango ye ndi, nze Omutukuvu wa Isiraeli. “Imwe Abaisiraeli n'Abayudaaya, mulumuke muve mu nsi Babilonia muwonie obulamu bwaimwe! Mulobe kufiira bwereere olw'ebibi bya Babilonia, kuba kino n'ekiseera nze Musengwa Katonda neesasulize ku nsi eyo nga ngibonereza nga bw'egwaniire. Ensi Babilonia yali ng'oti kikopo ekyakolebwa mu zaabu ekiri mu ngalo dhange, ekyatamiizanga ensi yoonayoona. Amaghanga gaanhwanga ku mwenge ogw'emizabbibu mu kikopo ekyo, gaagwa eiralu. Aye buti egwire mangu inho yaazikirira! Mugiririre inho amaziga! Mugifunireyooku ku bulezi olw'obulumi bw'erimu, oba katyo enaawona. Abagwira abaabanga mu Babilonia baakoba bati, ‘Twagezaaku okuyamba ensi Babilonia eno, aye nga tikikaasoboka naire. Kale ife ka tugiveemu twireyo ewaife ye twava, kuba Katonda abonereiza inho Babilonia eno, yaagisaanizaagho irala.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe abantu bange, mukube emizira mukobe muti, ‘Musengwa Katonda ayoleike nga tuziraku musango. Mukole tuje tukobere abali mu Yerusalemu, Musengwa Katonda waife by'akoze.’ ” Musengwa Katonda asiikwire enzigu mu bakyabazinga ab'e Media, baidhe balumbe Babilonia, kuba ayenda kugizikiriza. Olwo agyesasulizeeku olw'okuzikiriza eisinzizo lye. Agho abaduumizi b'eigye einunuzi, baalagira bati: “Mughagale obusaale bwaimwe! Mugeme engabo dhaimwe! Mughanike ebendera muje mulumbe ekimante ekyezungulwire ekibuga Babiloni. Mwongere ku baisirukale abali kukikuuma babe bangi. Muteegho abakuuma omusana n'abakuuma obwire, era muteegho n'abeeteeze okuzinduukiriza abazigu.” Musengwa Katonda atuukiriiza ekyo kye yeesoomera okukola abantu b'omu Babilonia. Iwe ensi erimu emiiga kamaala n'eby'obukombe ebingi, enkomerero yo etuuse, akawuuzi akagemereire obulamu bwo bakakutwire. Musengwa Katonda Afuga Amagye yeerayiriire mwene ati alireeta abantu kamaala inho ng'oti kikuukuulu kya nzige, baalumba Babilonia. Era balyasiikana n'eisanhu nga baghangwire. Musengwa Katonda n'eyakola ensi n'obuyinza bwe, yaataagho eby'oku nsi n'amagezi ge, era yaabambagho eigulu. Bw'alagira, amaadhi ku igulu gadudumuka, era asitusa olufu ku ndhuyi dhoonadhoona edh'ensi. Aleetera olukuba okughemya ng'amaadhi gali kugwa, era yaatoolayo empewo mu materekero ge, yaagireeta. Olwo abantu boonaboona baaba nga basirughaire era nga tibakaalimu kategeera. Buli mugheesi wa bintu bya zaabu yaaswala olw'ebifaananie ebisinzibwa by'agheesa; kuba bya buguya bwereere era biziramu bulamu naire. Biziramu muganhulo era bya buguya bwereere. Ku lunaku Musengwa Katonda lw'alibisaliraku omusango okubisinga, bija kuzikirira. Aye Katonda wa Yakobo tali ng'oti ni byene, kuba n'eyakola ebintu byonabyona. Era yalonda Isiraeli okuba eighanga erirye ku bubwe. Eriina lye, ni Musengwa Katonda Afuga Amagye. Musengwa Katonda akoba ati: “Iwe ensi Babilonia, oli nhundo yange era eky'okulwanisa kyange mu lutalo. Nakukozesa okuzikiriza amaghanga n'okusaaniagho obwakyabazinga. Nakukozesa okuniantula embalaasi n'abavuzi baadho, n'okuniantula ebigaali eby'omu lutalo n'abavuzi baabyo. Nakukozesa okwita abasaadha n'abakazi, n'abakulu n'abato, n'abalenzi n'abaghala. Nakukozesa okwita abaayi n'ebyayo byaibwe, n'abalimi n'ensolo dhaibwe dhe balimisa, n'abafuzi era n'abaduumizi b'amagye.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Mulibona nga neesasuliza ku nsi Babilonia n'abantu baayo, olw'ebibi byonabyona bye baakola Yerusalemu. Iwe Babilonia, oli ng'oti lusozi oluzikiriza ensi yoonayoona. Aye nze Musengwa Katonda mwene ndikukolaku. Ndigolola omukono gwange naakumaniangulamaniangula, naakuleka ng'oli bwa ivu, ng'oti n'olusozi lwe bookiikya omuliro. Olisigala agho otyo ng'oli bifulukwa byereere lubeerera. Era ezira ibaale lye balitoola mu bifunfugu ebyo, ni balizimbisa musingi mu nsonda. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. “Mughanike ebendera mu nsi, era mufuuwe amagwala ng'akamanhiso ak'okuja okulumba, olwo mutegeke amaghanga okulwanisa Babilonia. Mukobe obwakyabazinga bw'e Ararati, n'obwa Minni, n'obwa Ashekenazi, bwidhe bugirumbe. Mulonde anaaduumira okulumba okwo. Musoloze embalaasi dhibe kamaala ng'oti bikuukuulu bya nzige. Mutegeke amaghanga galwanise Babilonia. Mwetese bakyabazinga ab'e Media, n'abafuzi baibwe ab'ebiketezo, n'abakungu baibwe, n'amagye ag'ensi dhoonadhoona dhe bafuga. Ensi eri kudhugumira era yaatengeeta, kuba Musengwa Katonda aja kutuukiriza entegeka ye ey'okufuula Babilonia eirungu omutaba bantu. Abalwani Abababilonia ab'amaani baleseeyo okulwana, baasigala bwa mu bifo byaibwe eby'okwewogomamu. Amaani gabawoiremu, baafuuka banafu inho. Emiryango egy'ekibuga abazigu bagimenhiegho, n'endhu dhoonadhoona baadhikunaaniaku omuliro. Abakwenda bali kwidhira kulalakulala, okukobera kyabazinga ow'e Babilonia bati ekibuga kye abazigu bakimenhiemenhie okuva ku ndhuyi dhoonadhoona. Abazigu bagemye ebifo aghasomokerwa omwiga era bakunaaniiza omuliro ku bifo eby'okwewogomamu. Abaisirukale Abababilonia bali kudhugumira olw'okutya. Akaseera kasigaire katono abazigu batyankiririre abantu b'omu Babilonia, ng'oti ngaano mu kifo aghakubirwa engaano. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, Katonda wa Isiraeli, ninze nkobye.” Kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yasalasala ekibuga Yerusalemu yaakirya. Yaakimalamu ebintu, kyasigala nga kikaya ng'oti n'ensugha ye bavudhumwiremu amaadhi. Yaaba ng'oti n'ogusota ogw'omu nhandha, yaakimira. Yaatwala buli kye yeerobozaamu, ebyasigalagho yaasuula ere. Abantu ab'omu Sioni ka bakobe bati: “Obukambwe Abababilonia bwe baatukolaku, ka bubairirengaku beene abo!” Abantu ab'e Yerusalemu ka bakobe bati: “Omusaayi ogw'abantu baife ogwayuyika, ka gwirirenga ku Bababilonia beene abo!” Kale ni, Musengwa Katonda akoba ab'e Yerusalemu ati: “Bona, nja kubalwanirira, neesasulize ku bazigu baimwe olw'ebyo bye baabakola. Ndikaza enhandha y'Ababilonia era naalekeza n'emiiga gyaibwe okukuuluula amaadhi. Ensi eyo erifuuka bwa mmungo dha bifunfugu, era yaafuuka ekifo ekitiisa einho omuba obw'ebibe, nga ghazira muntu akibaamu. Abababilonia baliwologoma ng'oti mpologoma nkulu, era baavuuma ng'oti mpologoma nto. Nga bwe bali n'amairu, ndibategekera embaga, naabatamiiza baasangaala. Memale baaja baatenduka endoolo, aye baaloba kwiramu kuzuuka. Ndibatwala okubaita nga bali ng'oti bwa nsolo mpiite edh'omu maka. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda ayogera ku Babiloni ati: “Kyewuunhisa okubona nga Babiloni, ekibuga ensi yoonayoona kye yasaakanga, bakighangwire baakigema! Era kyewuunhisa okubona nga kifuuse ekifo ekitiisa einho eri amaghanga! Enhandha etaalaaliire ku kibuga Babiloni, yaakimira n'amaadhi gaayo agawolomboka nga geefuukuula. Ebibuga byakyo bifuuse bifo ebitiisa einho. Biri ng'oti irungu omuzira maadhi, era omuzira bantu babibaamu waire ababibitamu obubite. Ndibonereza Beli katonda wa Babiloni, naamuleetera n'okwiza bye yaiba, n'amaghanga galekera agho okumusinzanga. “Ekimante eky'oku kibuga Babiloni kigwire ku itaka. Imwe Abaisiraeli mulumuke muveegho. Muwonie obulamu bwaimwe, bulobe kutuukibwaku kabi ke nnaaleeta mu busungu bwange obubitirivu. Mutawaamu myoyo oba okutya, olw'amawulire ge muwulira mu nsi. Buli mwaka amawulire ag'endhawulo gasansaanizibwa: ka tukobe, ng'ago agoogera ku bikolwa eby'obukambwe mu nsi eno, n'aga kyabazinga ono okulwana ni kyabazinga owundi. Kale ni bona, ekiseera kiri kwidha, nsitule olutalo ku bifaananie bye basinza mu Babilonia. Ensi eyo yoonayoona eriswazibwa n'abantu baayo baitibwa, emirambo gyaibwe gyaba bw'agho gityo. Ebintu byonabyona ebiri ku nsi n'ebiri ku igulu, biryemba olw'eisanhu nga Babilonia egwire mu ngalo dh'abo abazikiriza, abaliva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba okwidha okugizikiriza. Babilonia yaitisa abantu mu nsi yoonayoona. Kale ni, mpegaano yoona baja kugizikiriza olw'okwitisa Abaisiraeli kamaala. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaakoba abantu abali mu Babilonia ati: “Imwe muwonie okwitibwa! Mperaano muje, era mutalwa naire! Waire nga muli ghala inho mutyo n'eka, aye mundidhukire nze Musengwa Katonda waimwe era mulowooze ku Yerusalemu. Imwe mukoba muti, ‘Baatuvuma era baatuswazaswaza inho. Ensoni dhaatugema ira, kuba abagwira bangira baatwala ebifo ebitukuvu eby'omu isinzizo.’ Kale ni, nze nkoba nti, ekiseera kiri kwidha nsitule olutalo ku bifaananie bye basinza mu Babilonia, era abantu abaliba bafumitiibwa balisinda mu nsi eyo yoonayoona. Abababilonia ni bwebaniina ku igulu, ni bazimba okwo ekifo eky'okwewogomamu, era ndisindikayo abo abazikiriza, baaja baakizikiriza. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Wulira okulira okuli mu Babiloni n'okuwowoola okuli eyo, olw'okuzikirira okw'ensi eyo. Ndi kuzikiriza Babiloni era ndi kukisirisa be kye! Amagye gali kukiyoolookeraku ng'oti n'amaadhi bwegawolomboka nga geefuukuula. Era gali kukirumba nga gaasiikana. Amagye agazikiriza ago gaidhiire Babiloni, gakiidhiire okukizikiriza. Abaisirukale baakyo babagemye, n'obulaso bwaibwe baabumenhamenha; kuba nze ndi Katonda abonereza, era ndyesasuliza ku Babiloni nga bwekigwaine. Nditamiiza abakungu baakyo, n'abantu baakyo abagezi, n'abafuzi baakyo, n'abaduumizi baakyo ab'amagye, n'abalwani baakyo ab'amaani. Balitenduka endoolo aye baaloba kwiramu kuzuuka. Nze Kyabazinga, Musengwa Afuga Amagye, ninze nkobye. Ekimante eky'oku kibuga Babiloni ekikologho balikigwisa ghansi, n'emiryango gyakyo emireeyiriri baligyokya omuliro. Emirimo abantu gye baakolanga gyabadaakiza bwereere, n'amaghanga bye gaakola bya kwokebwa muliro. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye.” Omugheereza wa kyabazinga Zedekia eyamulabiriranga nga tamuvaaku, baamwetanga Seraia, nga mutabane wa Neria era nga mwidhukulu wa Mahaseia. Mu mwaka ogwokuna nga Zedekia ni kyabazinga wa Buyudaaya, Seraia oyo bwe yali ng'ali kuja e Babilonia ni Zedekia oyo, nze Yeremia naabaaku bye namulagira. Naghandiika mu kitabo, byonabyona ebigema ku kuzikirizibwa okwali kuja okutuuka ku Babilonia, era ni bino byonabyona ebigema ku nsi Babilonia eyo Nakoba Seraia nti: “Bw'olituuka e Babiloni bona nti osomera abantu baawulira bukalamu byonabyona ebighandiikiibwa mu kitabo kino. Bw'olimala olisaba Katonda oti, ‘Wo Musengwa Katonda, wakoba oti oidha kuzikiriza ekifo kino ghabule ekiramu kyonakyona ekikisigalamu, k'abe omuntu oba kibe ekisolo olwo ekifo kino kifuuke irungu ery'olubeerera.’ Seraia, bw'olimala okusomera abantu ekitabo kino, olikisibaku eibaale waakisuula mu mwiga Eufurate. Agho waakoba oti, ‘Ensi Babilonia etyo bw'eridimira, era teriinhululwayo kabiri, kuba Musengwa Katonda aja kugizikiriza.’ ” Ebibono bya Yeremia ghano ghe bikoma. Zedekia yali agheza emyaka abiri na mulala egy'obukulu ghe yafuukira kyabazinga wa Buyudaaya. Era yaafugira entangama ya myaka ikumi na mulala mu Yerusalemu. Inhina nga ni Hamutali, mughala wa Yeremia ow'e Libuna. Zedekia oyo yaakolanga ebibi eri Musengwa Katonda, ng'oti n'ebyo byonabyona Yehoiakimu bye yakola. Musengwa Katonda yaasungughalira ab'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya ebitaloodheka, yaababingagho mu maiso ge. Agho Zedekia yaadheemera kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia. Agho ku lunaku olweikumi, mu mwezi ogweikumi, mu mwaka ogwomwenda nga Zedekia n'afuga Buyudaaya, kyabazinga Nebukadinezzari owa Babilonia yaidha n'eigye lyonalyona okulumba ekibuga Yerusalemu. Baakizingiza era baakibungaku emungo y'eitaka ey'okuniiniraku, basobole okukirwanisa. Kyasigala nga bakizingiiza batyo okutuusa mu mwaka ogweikumi n'omulala (11) nga Zedekia n'afuga Buyudaaya. Ku lunaku olwomwenda mu mwezi ogwokuna, endhala yeekalangula okuluma abantu mu kibuga, nga tibakaali na kya kulya. Agho baawomola ekituli mu kimante eky'oku kibuga, kyabazinga n'abaisirukale boonaboona baalumuka obwire, waire nga Abababilonia baali bazingiiza ekibuga ku ndhuyi dhoonadhoona. Baagema engira ebitira mu nimiro ya kyabazinga, baabita mu mulyango oguyimba ebimante ebibiri, baaja nga boolekeire ekiiko ekirimu omwiga Yorudani. Aye ab'eigye ly'Abababilonia baabingirira kyabazinga Zedekia, baamutuukaku mu kiketezo eky'oku museetwe eky'e Yeriko, eigye lye lyonalyona lyasansaana lyamulekulira agho. Agho Abababilonia baamugema baamutwala ye kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia, ng'ali e Ribula mu kiketezo ky'e Hamathi, yaamusalira omusango gwamusinga. Nebukadinezzari oyo yaitira eyo e Ribula batabane ba Zedekia, nga ni Zedekia mwene alingiriire. Era yaita n'abakungu ba Buyudaaya boonaboona. Ate yaatundulamu Zedekia amaiso, yaamusiba ku ndhegere, yaamutwala e Babilonia. Zedekia yaasigala mu Babilonia nga musibe okutuusa lwe yafa. Ku lunaku olweikumi mu mwezi ogwokutaanu, mu mwaka ogweikumi n'omwenda (19) nga kyabazinga Nebukadinezzari n'afuga Babilonia, omukungu akulira abakuumi ba kyabazinga w'e Babilonia ayetebwa Nebuzaradani, yaidha e Yerusalemu. Yaayokya eisinzizo lya Musengwa Katonda, n'ekisaagaati kya kyabazinga, n'ebizimbe byonabyona ebikologho eby'omu Yerusalemu. Era eigye ery'Abababilonia eryali naye, lyamenhagho ekimante ekyezungulwire Yerusalemu. Agho Nebuzaradani oyo yaabatwala e Babilonia mu bunhage, abandi ku bantu abaali abaavu einho, nabo abaali basigaire mu kibuga, n'abo abaali beeghaireyo ni baira ku luuyi lwa kyabazinga w'e Babilonia, era n'abo abaali abakugu mu mirimo egy'endhawulo. Aye yaaleka mu Buyudaaya abandi ku bantu abaavu einho abazira ke bali nako, balimenga era balabirirenga amasamba g'emizabbibu. Abababilonia baamenhamenha empango edh'ekyuma eky'ekikomo edhaali mu isinzizo lya Musengwa Katonda, n'ebituuti ebiriku enkede eby'ekyuma eky'ekikomo, n'etanka enkologho nga yoona ya kyuma kya kikomo. Bwe baamala, baatoola ekyuma eky'ekikomo ekyava mu bintu ebyo, baakitwala e Babilonia. Baatwala ensugha, n'ebitiiyo, ni makansu edhisala ebisiriiza ku ntambi dh'entaala, n'ebintu mwe baatanga obubbaani, n'ebintu ebindi byonabyona eby'ekyuma eky'ekikomo bye baakozesanga mu kugheereza mu isinzizo. Nebuzaradani yaatwala kiisi kintu ekyakolebwa mu zaabu oba mu feeza, omwali ebintu eby'okutwalirangaku amanda agaliku omuliro, n'ebibya ebitono, n'ebibya ebibaamu omusaayi ogw'okumansira, n'obulobo obw'okusuulangamu eivu, n'ebikondo eby'entaala, n'ebintu ebiteebwamu obubbaani, n'ebintu ebikozesebwa mu kuwaayo ebigheebwayo ebifukibwa. Obungi bw'ekyuma eky'ekikomo kyabazinga Solomoni kye yakolamu empango eibri, n'etanka enkologho, n'ebifaananie eby'ente enume eikumi n'eibiri etanka eyo kw'etyama, byonabyona ebyo nga byali mu isinzizo, bwali buzito inho baaloba kusobola kubupima. Empango endala ng'egheza mita munaana mu buleeyi, era yaagheza emita itaanu n'obutundu busatu mu kugyezunguluza. Obunene obw'omubiri gwayo nga bwaga ngalo ina, era ng'erimu empongolo munda. Empango eyo ng'eriku n'omutwe ogw'ekyuma eky'ekikomo ogugheza emita eibiri n'obutundu obubiri mu buleeyi. Ku mutwe ogwo nga kuliku ebifaananie eby'endhegere edhirukiibwa ng'oti katimba n'ebifaananie eby'emikomamawanga, nga baabikola mu kyuma eky'ekikomo okugwezunguluza gwonagwona. N'empango eyokubiri yoona baali nga bagikoze mu nsambo n'endala eyo. Ku buli kifaananie eky'endhegere edhirukiibwa ng'oti katimba ekya ku buli mpango, nga kuliku ebifaananie eby'emikomamawanga kikumi, era ng'ekyenda n'omukaaga ku ebyo biri mu mbali omw'empango. Nebuzaradani omuduumizi w'abakuumi ba kyabazinga w'e Babilonia, era yaagema Seraia Kabona Omukulu, ni Zefania kabona amwiririra, n'abakuumi b'omulyango ogwingira mu isinzizo abasatu. Ni mu kibuga yaatoolamu omuduumizi w'eigye, n'abataanu ku bawi b'amagezi aba kyabazinga abaali bakaali mu kibuga, n'omughandiisi eyakuumanga enkalala edh'abaisirukale mu ighanga, n'abantu nkaaga abandi ku batyamye abaali bakaali mu kibuga. Nebuzaradani yaabatwala eri kyabazinga w'e Babilonia eyali e Ribula mu kiseera ekyo, mu kiketezo ky'e Hamathi. Kyabazinga oyo yaabakuba era yaabaitira eyo. Batyo Abayudaaya bwe baabatoola mu nsi yaibwe nga basibe, baabatwala mu bunhage. Bano n'abantu kyabazinga Nebukadinezzari be yatwala mu bunhage: Mu mwaka gwe ogwomusanvu nga ni kyabazinga, yatwala abantu enkumi isatu n'amakumi abiri na basatu (3,023). Mu mwaka gwe ogweikumi n'omunaana yaatwala abantu lunaana n'asatu na babiri (832) ng'abatoola mu Yerusalemu. Mu mwaka gwe ogwamakumi abiri n'esatu (23) yatwala abantu lusanvu n'ana na bataanu (745), abo nga Nebuzaradani omuduumizi w'abakuumi ba kyabazinga w'e Babilonia, n'eyabatwala. Okugaitamu baaba abantu enkumi ina na lukaaga (4,600) abaatwalibwa mu bunhage. Agho kyabazinga Evilimerodaki ow'e Babilonia, yaagemerwa kyabazinga Yehoiakini ow'e Buyudaaya ekivunika mu mwaka gwene Evilimerodaki oyo gwe yafuukiramu kyabazinga. Yaamutoola mu ikomera ku lunaku olwamakumi abiri n'eitaanu (25), mu mwezi ogweikumi n'ebiri, mu mwaka ogwamakumi asatu n'omusanvu (37), okuva Yehoiakini oyo kyabazinga wa Buyudaaya lwe yasibwa. Evilimerodaki oyo yaamubisa bukalamu, yaamuta mu kifo kya ghaigulu okusinga bakyabazinga abandi abaali naye mu bunhage e Babilonia. Yehoiakini baamuganha okutoolamu ebivaalo by'eikomera, era buli lunaku yaaliiranga ku kiiwulo kya kyabazinga. Kyabazinga yaalagira bamughenga omugabo ogwa buli lunaku, ekiseera kyonakyona kye yamala nga mulamu. Ha, ekibuga ekyaidhulanga abantu kamaala, kyasigalira kweinhamira. Ekibuga ekyateebwangamu ekitiisa ensi yoonayoona, buti kiri ng'oti namwandu! Ekyalinga ng'oti ni muka omufuzi, buti kyafuuka ng'oti mukazi mwiru. Omukazi ono asiiba mu maziga era yaasula ng'alira, amaziga gaamukuuluula ku matama. Abo abaalinga bakagwa be ghazira ali agho kumusaasiraku. Era be yakolagananga nabo bamughemukiire tibakaali beesigwa, era baafuuka bazigu y'ali. Abantu ab'omu kibuga ekyo n'ab'omu Buyudaaya mwonamwona baatwalibwa mu bunhage era eyo ye bali mu bwiru. Baba eyo mu maghanga agandi etali waibwe era ye batawuliriraku miraala naire. Beezungulwirwa abazigu be batasobola kunuuka. N'enguudo edhingira mu kibuga ekyo Sioni dhirira bulire, kuba abantu tibakaidha ku mbaga dha bibinuko bya kusinza Katonda ebyalagirwa. Emiryango gyakyo giwuubaire, ghazira akaabitamu. Bakabona baamu bali mu nnaku. Abaghala baamu abaayembanga bali agho badaaga budaage. Ekibuga kyonakyona kiri mu bulumi obutaloodheka. Abazigu baakyo buti n'abakifuga era buli kintu kibajiira bukalamu. Musengwa n'eyakireetera okudaagadaaga okwo olw'ebibi byakyo kamaala bye kyakolanga. Abaana baamu baabagema, baabakulembezaamu, baabatwala mu bunhage. Sioni tikikaali kya kitiisa naire. Abakungu baamu bali ng'oti n'empongo edhiri endhala olw'okubulwa eisubi ery'okulya. Era mu bunafu obwo baalumuka abazigu baibwe ababayiiga. Mu biseera ebyo eby'okudaazibwadaazibwa, ab'omu Yerusalemu baidhukira ebintu byaibwe eby'omughendo, bye baalinga nabyo mu biseera ebyabita. Baidhukira bwe baaghangulwa abazigu ni ghabula omuntu ababeeraku yeenayeena. Abazigu baibwe abo baabalingirira baabasekerera olw'okughangulwa okwo. Abantu ab'omu Yerusalemu abo baayonoona inho mu maiso ga Katonda, baamufuukira ekyenhinhalwa. Abaabatangamu ekitiisa baatoolera okubanhooma nga bababona ng'oti n'omuntu ali amadu. Bwenebwene bali mu nnaku era beebwalabwala olw'ensoni. Abantu abo baliku ekibi ekibonekeragho. Aye baaloba okwidhukira ng'eriyo okubonerezebwa ku nkomerero. Okugwa kwaibwe kye kuva ni kuba okw'entiisa era ni ghabula abasaasiraku. Olwo baira bwa mu kulira bati: “Wo Musengwa Katonda, bona nga bwe tuli kudaazibwadaazibwa olw'okughangulwa abazigu baife, otubeere.” Abazigu baaja baidha, baanhaga ebintu eby'omu kibuga byonabyona eby'omughendo. Bwenebwene ab'omu kibuga ekyo baabona bukalamu abamaghanga agandi nga bangirira irala mu kifo ekitukuvu, Musengwa ghe yalobera abamaghanga agandi okutuuka. Abantu baamu boonaboona baagala eky'okulya nga bali mu nnaku. Baafaanisaamu ebintu byaibwe eby'omughendo einho basobole okufunamu emere, balobe kulambuka ndhala. Agho baalirira Musengwa bati: “Wo Musengwa Katonda, lingirira obone nga bwe tuli kunhoomebwa!” “Imwe mwenamwena abali kubitagho muuningirire, mubone. Ghazira kye mwegamu? Mubonangaku obughafu ng'oti n'obwange bwe ndimu? Musengwa Katonda n'eyansuula mu bughafu buno ng'asungughaire ekibitiriire. Yagheereza omuliro nga guva ghaigulu, gwantuukira mu magumba gwagamamula. Yataagho olutuula lwangema ebigere, lwanzingamya naabula ghe nja, naasigala agho nga gampoire nga ndi mu bulumi obutasalaku ekiseera kyonakyona. Ebibi byange byonabyona yabisoloza era mwene n'engalo dhe yaabikolamu ekikoligo, yaakinsiba mu nkoto kyanduyiriza. Musengwa yampaayo mu ngalo dh'abazigu bange be ntasobola kutuulana nabo. Abalwani bange ab'amaani, Musengwa yabasuula ere ng'oti n'abatagasa. Yaataagho eigye okuunumba, okufafaagania abasaadha bange ab'amaani. Antyankiriire n'abantu bange ng'oti mizabbibu mu kikunhiro eky'omwenge ogw'emizabbibu. Bino bindiza, amaziga gaafukumuka okunva mu maiso; kuba ghazira asobola kunsaasiraku, ghazira asobola kundhizaamu maani. Abazigu bange bampangula era abantu bange baasigala nga bawuubaire. Ekibuga Sioni kiri ng'oti n'omuntu agoloire omukono ng'ali kusabiriza, aye ghaabula amusaasiraku. Musengwa yalagira abantu abeezungulwire abantu ba Yakobo boonaboona, babe bazigu baibwe. Yerusalemu kyafuuka ekyenhinhalwa eri abantu abo. Aye Musengwa mutuufu, kuba ninze eyadheemera ekibono kye. Aye bantu imwe muwulire mwenamwena, mubone nga bwe ndaagadaaga. Abaisuka bange n'abaguna boonaboona baabatwala mu bunhage. Nayeta bakagwa bange baidhe baanhambe, aye baaloba kwidhayo. Bakabona bange n'abantu abakulu baafiira mu kibuga, nga bali kwagala emere ey'okulya balobe kulambuka ndhala. Wo Musengwa Katonda, bona eno ndi mu buzibu bwa maani era ntabwirwa mu mwoyo. Olw'obudheemu bwange ndi mughafu adaaga. Mu nguudo edh'omu kibuga abatemo bali kwita abantu bange, ate mu ndhu mba ng'oti ndi bwa mu magombe. Wulira nga bwe ndi kulira n'enaku nga ghazira na muntu wa kunsaasiraku. Abazigu bange boonaboona baawulira nga bwendi mu buzibu, era basangaavu okubona nga niiwe owabuntuusaaku. Wo Musengwa Katonda, tuusa mangu olunaku lwe wabeesoomera, era leka boona babe ng'oti ninze bwendi buti. Lingirira ebibi byaibwe byonabyona, obakole nga zeena kye wankola olw'ebibi byange byonabyona bye nakola; kuba ndi kulira n'enaku nnene era gampoire.” Ha, Musengwa asungughaire era yeesoomeire okubonereza ekibuga Sioni! Ebintu byamu abantu bye baatwalanga okuba eby'omughendo, abiswire ghansi ng'oti bikaba. Waire ng'ekibuga ekyo n'ekibaire ekityamo eky'obwakyabazinga bwe, Musengwa oyo akirekuliire agho olw'okuba asungughaire. Musengwa yazikiriza ebibuga eby'Abaisiraeli ng'aziramu kusaasira naire. Olw'obusungu yamenhamenha ebifo Abayudaaya mwe beewogomanga. Yaasuula obwakyabazinga n'abafuzi baamu ghansi. Amaani Abaisiraeli ge baali nago, Musengwa yasungughala ekibitiriire yaagabamalamu. Yaalekera agho okubabeera, baalumbibwa abazigu. Obusungu bwe bwayakira ku Bayudaaya ng'oti muliro, yaazikiriza buli kintu. Yadhuumuula akalaso ke n'omukono gwe omusaadha, yaakabalinzaamu ng'oti muzigu waibwe. Yaita abo boonaboona abaabeeyagazanga. Obusungu bwe bwabookya ng'oti muliro. Musengwa yafuuka ng'oti muzigu wa Baisiraeli yaabazikiriza; yaazikiriza ebisaagaati eby'abakungu byonabyona era yaamenhamenha ebifo eby'okwewogomamu byafuuka bifulukwa byereere. Yaaleetera okulira mu Bayudaaya okweyongera. Yamenhagho eisinzizo lye ng'ole bw'amenhagho entindi eba ng'eri mu musiri, endhu eyo abantu mwe baajanga olw'embaga edh'ebibinuko ebyalagirwa, yaagizikiriza yafuuka bifulukwa byereere. Musengwa yalekeza agho ebibinuko ebyalagirwa, yaalekeza ni Sabbato. Era olw'obusungu obungi, kyabazinga ni bakabona takaabaliku naire. Musengwa yazira alutaari ye, yaalekulira agho eisinzizo lye. Era yaganha abazigu baamenha ebisenge byalyo. Abazigu baakubira mu ndhu ya Musengwa emizira egy'obughanguzi, ng'oti n'Abaisiraeli beene bwe baakubirangamu emizira egy'embaga edh'ebibinuko ebyalagirwa. Musengwa yasalagho nga mumalirivu okuzikiriza ekimante ekyezungulwire ekibuga Sioni. Yasooka kukipima n'oluwuuzi olupima, ghabule akasigalagho nga tikamenheibwa. Yakizikiriza n'omukono gwe gwene, ng'obona ebituuti ebirengererwaku n'ebimante ebyali byezungulwire ekibuga nga biri ng'oti biri kulira maziga, era byaba agho bityo nga gabiwoire. Endhigi dhaakyo dhaagwa era ebiwumpu byadheebungaku, n'eminhololo egyadhisibanga gyamenhekamenheka. Kyabazinga waamu n'abakungu be bali eyo mu maghanga mu bunhage, era mu kibuga ekyo timukaalimu mateeka. Abalanzi baamu tibakaabonekerwa Musengwa Katonda. Abasaadha abakaire ab'omu kibuga Sioni batyama agho ku itaka baasiriikirira. Beeyugha enkungu mu mitwe nga beesibye ebikaakaati olw'enaku. N'abaghala baamu boona baakuba amakiryaivu agho ku itaka. Amaiso gaanafiighe olw'okulira, era ntabwirwa mu mwoyo. Amaani gampoire n'enaku yangema olw'okuzikirizibwa okw'abantu bange, n'olw'abaana abato abayonka era n'abo abakuzekuzeemu abalambukira ku nguudo edh'ekibuga. Balira nga basuubira bakaire baibwe okubagha eky'okulya n'eky'okunhwa. Batondoka baagwa ku nguudo edh'ekibuga ng'oti n'abasaadha abatabaazi be bafumiite. Obulamu obw'abaana abo buja nga buweeragho mu ngalo dha bakaire baibwe. Abantu ab'e Yerusalemu, imwe be ngonza oti ki, nkobe ki? Mbageze ku ki? Mbafaananie ki imwe, ekinaabaleetera okusaasirwa? Okuzikirizibwa kwaimwe tikwakukoma oti n'amaadhi ag'enhandha agaidha ni gaabeeyaagho obweye; ghazira aghanga kwizaagho bintu byazikirizibwa. Abalanzi baimwe, mu kifo eky'okubakobera okubonekerwa okuva ewa Katonda, baabakoberanga bya buguya, ebibi byaimwe baabighembaku bughembe okubafiiriza enkabi. Obukwenda obuva ye Katonda baabubakobera mu busobu, bwabaleetera okudaaliima. Abantu boonaboona ababita ku kibuga ekyo, bakiziimuula era baakisekerera. Beesiimooza, baatengeesa emitwe nga bavuma ekibuga ekyo Yerusalemu, nga beebuuza bati: “Kino bwene n'ekibuga kye baayetanga ekituukiriire mu bulungi era ekyeyagazanga abantu ab'ensi yoonayoona?” Abazigu baimwe boonaboona babaziimuula, beesiimooza, baaluma emba nga bakoba bati: “Otyo, tukizikiriiza! Olunaku luno lulongoire lwatuuka twalubonaku, tubaire tumaze entangama nga tuluteegereire.” Musengwa alwire eira yaatuukiriza ekigendererwa kye, nga bwe yatwesoomera. Era nga bwe yasalagho eira einho, azikiriiza ng'aziramu na kusaasira. Aghaire abazigu baife okusagamba olw'obughanguzi, yaabongera okuba ab'amaani einho. Imwe abantu ab'omu Sioni, muwowoole Musengwa abawulire! Muwowoole amaziga gakuuluule ng'oti mwiga omusana n'obwire! Mutaganha kuwoleeraku naire waire okumalaku akaseera ng'amaiso gaimwe gabakaze amaziga. Muzuuke obwire emikuzi egigheraku mulirire Musengwa! Mumukobere ebibali ku mwoyo byonabyona ng'awulira. Mughanike amakono mugoolekeze Musengwa Katonda, nga musabira abaana baimwe abali kulambukira endhala ku nguudo dh'ekibuga. Wo Musengwa Katonda, tulingirire obone bwe tudaaga. Naani ye waali obisiisaaku oti? Kibangaghooku abakazi okulya abaana abaibwe beene, be baakuza obukalamu nga babagonza? Kibangaghooku bakabona n'abalanzi okwitirwa mu kifo kya Musengwa ekitukuvu? Abakaire n'abato baagaanibwa nga bafu, nga bagwire agho ghansi ku nguudo edh'ekibuga, abaisuka n'abaguna baitibwa n'empiima. Iwe mwene wabasala ku lunaku lwe wasungughaliraku waabaita ng'oziramu na kusaasira. Wayeta abazigu bange baaneezungulula, ng'oti n'abantu abeesoloiza ku lunaku olw'embaga ey'ekibinuko ekyalagirwa. Era Musengwa Katonda, ku olwo lunaku lwe wasungughaliraku, nga ghazira asobola kukunuuka oba kukuwona. Abazigu bange baazikiriza abaana be nalera ni nkuza. Ninze ndidhi okubonerezebwa Katonda kye kitegeeza; ninze ndidhi omwigo gwe bwe guluma ng'asungughaire. Yansindiikiriza yaanhingiza mu nzikiiza eri bedimudimu. Bwenebwene yanfunta ebifunsi n'omukono gwe olunaku lwonalwona, ng'aziramu na kusaasira. Yangoogombya naaweera mu luwu, n'amagumba gange yaagamenhamenha. Yanzingiza ku ndhuyi dhoonadhoona, naasigala agho nga ndi kudaagadaaga n'ebizibu kamaala. Yanta mu nzikiiza yansibira omwo, naaba ng'oti n'abaafa eira. Yanzimbaku ekimante okuneezunguluza nga tighanga kumunuuka kulumuka, era yansibaku endhegere enzito. Mba agho naamusaba nga ndira, aye yaaloba okuwulirisa okusaba kwange. Buli ghe nhenda okubita azimbagho ekimante eky'amabaale amabaadhe amanene, era aleetera engira dhe mbitamu okuba enzibu. Aneeteega ng'oti n'ekisolo ekikambwe bwe kyeteega obusolo bwe kirya, era ng'oti n'empologoma ebwama ng'eyenda okutuumira ku nsolo. Yankwekwebya okuntoola mu ngira yange yankankanula, yandekulira agho ntyo nga ndaaga. Yaadhuumuula akalaso ke yaakaaningiriza, obusaale bwe bunkube. Yatoola obulaso bwe mu kiruutu kyabwo, bwanfumitira irala ku mwoyo. Nafuuka ekisekererwa eri abantu boonaboona, era olunaku lwonalwona bemba enhembo edh'okundheedha. Yandeetera okudaagadaaga okutaloodheka, kwankaayirira ng'oti n'omuntu ye bakaka ebikaagha. Yansindika ku mabaale naamenheka amaino, era yanvulunga mu nkungu okwoleka nga bwenzira mugaso. Omwoyo gwange taguganha kufuna miraala, era nze neerabira ira ekyetebwa isanhu. Kyenva ni nkoba mule nti okuguminkiriza kwange n'okusuubira kwange mu Musengwa Katonda, bituuse okuwaagho. Bwe ndidhukira okudaazibwadaazibwa kwange n'okutambulatambula eyo ntyo ng'azira waibwe, mba ng'ali kunhwa eirogo erikaagha. Ekyo nja naakirowoozaaku buli kiseera omwoyo gwangwa mu bigere. Aye eriyo kye ndidhukira nairamu eisuubi: Okugonza kwa Musengwa tikukoma n'ekisa kye tikiwa. Buli nkyo biba ng'oti biyaaka, bwenebwene obwesigwa bwo tibukoma. Nkiidhi bukalamu mu mwoyo gwange nti Musengwa ye neesiga ku nsi. Olw'ekyo eisuubi lyange liri mu oyo. Musengwa mulungi eri abo abamwesiga, mulungi eri omwoyo ogufaayo okukola by'ayenda. Kale kiba kikalamu ole yaasirika, yaateegerera obulokozi obuva eri Musengwa Katonda. Era kiba kikalamu omuntu okwega okuguminkiriza okwo ng'akaali muto. Kale leka omuntu yeenayeena adaazibwadaazibwa Musengwa, atyamenga yenka asiriikirire, era yeewooye abenga gha bigere bya Musengwa Katonda; kuba ghasobola okuba nga ghakaaligho eisuubi. Era omuntu oyo atafangayo ku mikuzi emeka gy'akubiibwa, oba ku bivumo ki by'avumiibwa. Musengwa talekulira agho muntu n'amwerabirira irala. Waire asobola okuleetera omuntu okudaagadaaga, aye olw'okugonza kwe okungi okutakoma, amala yaamugemerwa ekivunika; kuba takikola nga yeeyendeire okudaazadaaza oba okulumya omuntu. Musengwa amanha bweghabaagho omuntu yeenayeena omusibe anhigirizibwa ku nsi kuno. Era amanha bweghabaagho omuntu atakoleirwa kintu mu butuufu. Era yaamanha bweghabaagho omuntu asaliirwa omusango mu bukyamu. Naani asobola okulagira ekintu ni kibaagho okutoolaku nga Musengwa n'asazeegho kibeegho? Ghaligho ekirungi oba ekibi ekigwagho ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene ti n'akiragiire? Lwaki omuntu yeemuluguunhia ng'ali kubonerezebwa olw'ebibi bye? Ka twekebere tubone ensambo ye twebisaamu, twire ye Musengwa Katonda. Ka twiguliregho Katonda ow'eigulu emyoyo gyaife era tumusabe. “Wo Musengwa twayonoona twakudheemera, era tiwatusonigha. Waidhula obusungu bwakubwikirira, waatubingirira era waatumulungula ng'oziramu na kusaasira. Weebwikirira ekire olobe kuwulira nga tuli kukusaba. Ife watufuula ng'ebisoodo omuntu bye yeeyeya mu bigere n'aleka agho. Abazigu baife boonaboona batuvuma, baatuziimuula. Batulumba twatya inho, baatufafaagania era baatuzikiriza. Nja naalira amaziga ganfukumuka mu maiso ng'oti miiga, olw'okuzikirizibwa okw'abantu bange. Amaiso gange gakuuluula amaziga ekiseera kyonakyona aghazira kulekeramu naire, okutuusa Musengwa ali mu igulu lw'alinga ghansi naabona abantu be bwe bali kudaagadaaga. Amaiso gange bye gabona ebyatuuka ku bakazi ab'ekibuga kyange bindeeta enaku ku mwoyo. Abo abeefuula abazigu bange nga bazira na nsonga ntuufu, bandhiiga ng'oti bayiiga nhonhi. Bansuula mu kiina nga ndi mulamu, baamala baakitaaku n'eibaale. Bwe nabona ng'amaadhi gatooleire okuumira, naakoba nti: ‘Leero luno nfiire.’ Wo Musengwa Katonda, nga ndi eyo ku ntobo ey'ekiina nakulirira. Wampulirisa bwe nakweghemba nti, ‘Otaloba kumpulira nga ndi kukusaba okumbeera.’ Bwe nakulirira waseeta kumpi ninze era wankoba oti, ‘Otatya.’ Wampolezaagho nga ndi ku musango, wamponia okwitibwa. Wo Musengwa Katonda, iwe bona ebibi bye bankola, nkusaba obasalire omusango gubasinge. Obona nga bwe beeguguna okuneesasuulizaaku, era waabona entegeka dhaibwe dhoonadhoona edh'okunkola obubi. Wo Musengwa Katonda, owulira bwe bandheedha, era omanha n'entegeka dhaibwe dhoonadhoona edh'okunkola obubi. Ebibono abazigu bange bye boogera n'ebidhuubo bye baba nabyo olunaku lwonalwona, biba bya kuunumya nze. Okuva enkyo okutuusa igulo, bemba enhembo edh'okundheedha. Wo Musengwa Katonda, baneesasuulizeeku olw'ebyo bye bankola. Bateeku ekikolimo obooleke nga bw'oli omukambwe. Wo Musengwa Katonda, babingirire ng'osungughaire, era obazikirize baweegho ghansi ghe igulu.” Ha, nga kyewuunhisa engeri zaabu ye yalekeramu okumesunkana; zaabu mwenemwene omukenenule n'afuukafuuka! Amabaale geenegeene agaabanga mu kifo ekitukuvu, okwagaanibwa mu nguudo dhoonadhoona edh'omu kibuga nga masuulesuule. Abaisuka ab'omu Sioni abaatwalibwanga okuba ab'omughendo ng'oti zaabu mukenenule, buti batwalibwa ng'oti bitamutamu bya itosi. Ni bwebiba ebibe, biyonsa era byalabirira ebyana byabyo, aye abantu bange bakambughala baaba ng'oti ni maaya edh'omu irungu edhitafa ku baana baadho. Baleka abaana baibwe enimi dhaabakalira mu kanwa mwaibwe olw'endiwo ey'amaadhi; abaana baasaba emere aye ghaabula agibagha. Abo abaalyanga ebiiwulo ebigwanira okuliibwa bakyabazinga, buti balambukira ku nguudo edh'ekibuga; n'abo abaakuzibwa ng'abaana b'abakombe, buti obaagaana nga bali kwebuguya ku mmungo dh'ebikaba. Ekibonerezo abantu bange kye baafuna kinene okusinga ekibonerezo ekyagheebwa Sodoma, Katonda kye yazikiriza mu kaseera akazira ghe kaaga. Abakungu ab'omu Yerusalemu baali nga batukula okusinga amabaale ag'omugozi era nga beeru okusinga amata; emibiri gyaibwe nga gya maani era nga ginherengeta okusinga eibaale ery'omughendo eryetebwa korali, era nga baboneka bulungi inho ng'oti n'eibaale ery'omughendo eryetebwa saffiro. Aye buti mu maiso bairugavu okusinga enziro, era ole ni bw'abaagaana mu ngira takaabamanha. Emibiri gyaibwe gyabakala ng'oti muti mukalu, era gyabeeriipira ku magumba. Abaafumitibwanga empiima baafanga bulungiku okusinga abaafanga endhala; kuba bano baalambukanga mpola okutuusa lwe baafanga, olw'okubulwa emere ey'okubabeesaagho nga balamu. Mu biseera abantu bange bye baazikiriramu, abakazi beenebeene abaamanhibwa okuba abasaasizi, baatuuka okufumba abaana baibwe beene baabafuula emere. Musengwa Katonda yadhuuna obutalekamu, era obusungu bwe bwayaka ng'oti muliro yaateera oluyiira olwayokya Sioni okutuukira irala ku misingi gyakyo. Mu bakyabazinga boonaboona ni mu bantu abandi boonaboona ab'oku nsi, yali ezira asobola kwikiriza nga ghaligho omuzigu oba omulumbagani yeenayeena, asobola okwingira mu miryango gya Yerusalemu. Aye ekyo kyabaagho olw'ebibi eby'abalanzi baamu, n'olw'okwonoona okwa bakabona baamu, abaakiitirangamu abantu abatuufu. Abalanzi abo ni bakabona abo baatambulatambulanga eyo batyo mu nguudo edh'ekibuga ng'oti batulu, nga boonoonefu olw'omusaayi gw'abantu be baitanga, era ng'olw'ekyo ghazira muntu agema ku bivaalo byaibwe. Nga kiisi muntu ababonaku abasama busame ati: “Ja ere. Oli mwonoonefu. Ja, ja, ja. Tongema naku.” Kale baatambulatambulanga eyo batyo nga bazira ghe baba, era nga mu nsi dhoonadhoona ezira abasangaaza. Musengwa mwene yabasansaania, nga takaabafaaku, nga takaata mu bakabona kitiisa, era nga takaagemerwa bakulembeze kivunika. Twalingirira, amaiso gaatuuka okutunafugha, aye ng'ezira buyambi. Ghaligho eighanga lye twalingirirangaku nga tudhuuba tuti lighanga okutubeera, aye tiryatubeera. Ng'abazigu batulondoola buli ghe tuta ekigere, baatutiisa n'okutambulira mu nguudo, twawulira mule nga okufa tikuli ghala, ng'enaku dhisigaireyo mbale bubale. Abazigu nga batubingirira embiro okusingaku n'enkookooma bw'eguluka mu ibbanga; baatubingirira mu nsozi, era baatweteega ni mu irungu. Baasima ebiina okutega kyabazinga, oyo Musengwa Katonda ye yasiiga omuzigo abenga obugheereso bwaife, era baamala baamugemya. Ate ng'oyo ye twali tudhuuba tuti n'anaatulwaniriringa nga tulumbiibwa. Imwe abantu ab'e Edomu n'imwe ababa mu Uzi museke inho era musagambe inho nga mukaali. Aye olwaimwe luli kwidha, lwe muligemesebwa ekikopo eky'obusungu bwa Musengwa Katonda. Mulikinhwa mwatamiira mwatoolera n'okubita amadu. Imwe ab'omu Sioni ekibonerezo kyaimwe olw'okwonoona kiwoire, Musengwa Katonda takaayongera kubakuumira mu bunhage. Aye imwe Abaedomu, Musengwa aja kwoleka okwonoona kwaimwe era ababonereze. Wo Musengwa Katonda, idhukira ebyo abazigu baife bye baatutuusaaku. Bwenebwene lingirira obone bwe twaswala! Ebintu ebyaife bye twagheebwa, kabiri byamala byagheebwa bantu bandi be tutaidhi; abantu abamaghanga agandi buti n'abali mu ndhu dhaife. Abazigu abo baatwitaku balata baife, twafuuka bamulekwa; ate bakaire baife baafuuka banamwandu. Buti tuli n'okusasulira amaadhi ge tunhwa era n'enku dhe tufumbisa. Batusindiikiriza bya ntaka ng'ate tuli n'ebikoligo mu nkoto; ni bwetukoogha tutya tibatuganha kuwolaku. Twakakibwa okusabiriza emere okuva e Misiri ni mu Assiria, tulobe kulambuka ndhala. Badhaadha baife baayonoona era baamala baafa, buti niife tudaazibwadaazibwa olw'okwonoona kwaibwe okwo. Tufugibwa abairu obwiru era twabulaku abatuwonia. Okuja okwagala emere tweghaayo bweghe, olw'abatemo ababa eyo mu irungu. Emibiri gitusuuyiriire ng'oti n'abali gha ziiko, olw'endhala etuleetera okwokererwa. Abazigu abo baagema abakazi baife n'abaghala abaguna baabakaka, mu Sioni era ni mu bibuga ebindi eby'omu Buyudaaya. Baasiba abakungu baife ku migugha, baabaghanika baabalengeedhia ku miti okutuusa lwe bafa, era ghazira kitiisa kye bata mu bakaire. Bakaka abaisuka baife okusa ku mmengo, abalenzi abato baayuuga n'ebinhwa by'enku ebizito. Abakaire baalekera okutyama mu kifo eky'olwekobaano ku mulyango ogwingira mu kibuga, n'abaisuka baalekera agho okukuba enhembo. Eisanhu mu myoyo gyaife lyawaamu, n'agaali amakina gaafuuka kulira na kwekuba bigwo. Ghazira akaatutaamu kitiisa. Tukagwireku, kuba twayonoona. Olw'ekyo, omwoyo gwatulwala era amaiso gaatuwaaku obwogi, tutangaala butangaale. Olw'okuba olusozi Sioni lwasigalira agho nga tighakaali alubaaku, ebibe ni byonka ebirutambuliratambuliraku nga byagala eky'okulya. Aye iwe Musengwa Katonda, niiwe ofuga ebyanda n'ebyanda, era ekityamo kyo eky'obwakyabazinga kibaagho mu nse dhoonadhoona. Lwaki otwerabiire obwaga agho? Lwaki otulekuliire agho? Wo Musengwa Katonda, twize y'oli, twidha kwira! Twirizeegho ekitiisa kyaife nga bwetwalinga eira. Obwo bwenebwene watusuulira irala ere nga toliirayo kutwiza y'oli? Okusungughala kwo tikuja kukoma? Ku lunaku olwokutaanu mu mwezi ogwokuna, mu mwaka ogwamakumi asatu (30), nze Ezekieli kabona mutabane wa Buzi, mu biseera ebyo nali mba ghalala ni banhage banange agho kumpi n'omwiga ogwetebwa Kebari mu Babilonia. Agho eigulu lyaghembuka era naabonekerwa Katonda. Ogwo gwali nga n'omwaka ogwokutaanu kasookanga kyabazinga Yehoiakini atwalibwa mu bunhage. Nga tuli eyo e Babilonia okumpi n'omwiga Kebari, Musengwa Katonda yayogera ninze era naawulira mule ng'amaani ge gandidhieku. Bwe nali nga nkaalingiriire, naabona empewo ey'amaani ng'ekunta okuva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Naabona n'ekire ekikologho nga kyezungulwirwa okumyansa, era nga kirimu n'omuliro oguli kwaka obutalekera. Ghagati mu muliro ogwo nga ghali kumirimiinha ng'oti kyuma kya kikomo ekizigule. Era ghagati agho nga ghaligho ebintu bina, ebyaboneka ng'oti n'ebitonde ebiramu. Byali biboneka ng'oti bantu, aye nga buli kirala kiri n'obweni bwa mikuzi ena era kyaba n'amaghagha ana. Amagulu gaabyo gaali matereevu agaziramu ngode naire, n'ebibbonge byabyo byaba ng'oti binuulo bya nte nto. Byali biri kumesunkana ng'oti n'ekyuma eky'ekikomo ekizigule. Ebitonde ebiramu ebyo ebina (4) ebyaliku obweni obw'emikuzi ena ni bibaaku n'amaghagha ana, era byaliku n'emikono ena egiri ng'oti gya bantu, nga giri ghansi w'amaghagha gaabyo, ku ndhuyi dhaabyo eina. Buli kirala kyali kyandhulwiza amaghagha gaakyo, kyaba nti buli nkomerero ey'eighagha lyakyo egema ku nkomerero edh'amaghagha ga biinaakyo ebikiri eruuyi n'eruuyi. Kale nga buli ye bija, bijiira ghalala nga bigemagaine aghazira kukyuka naire. Buli kirala ku bitonde ebiramu ebyo ebina (4) kyaliku obweni nga bwa mikuzi ena: kyaliku obwali ng'oti bwa muntu nga buli emberi waakyo, kyabaaku obwali ng'oti bwa mpologoma ku luuyi lwakyo olw'omukono omusaadha, kyabaaku obwali ng'oti bwa nte nume ku luuyi lwakyo olw'omukono omugooda, era kyabaaku obwali ng'oti bwa nkookooma y'enkoone yaakyo. Bityo bwe byali nga biboneka mu maiso. Era buli kirala kyali kyandhulwiza amaghagha gaakyo, abiri nga gagemye ku nkomerero edh'amaghagha ga biinaakyo ebikiri eruuyi n'eruuyi, ate abiri agandi nga kigaghembye ku mubiri gwakyo. Olw'okuba nti buli kirala kyali n'obweni obulingiriire ku ndhuyi eina, kyasobolanga okuja buli ghantu omwoyo ye gwayendanga kije, aghazira kukyetaagisa kukyuka. Ghagati agh'ebitonde ebiramu ebyo ghaaligho ebintu ebyaboneka ng'oti manda agaliku omuliro, oba ng'oti bisiki ebiri kwaka. Ebintu ebyo byali nga biri kutambula bwe biira eno n'ere ghagati mu bitonde ebiramu ebyo. Era omuliro ogwo nga guli kumalanga gwayaka inho, gwavaamu okumyansa ng'oti kwa lukuba. N'ebitonde ebiramu ebyo byona byali biri kumansuka embiro ng'oti kughemya kwa lukuba, nga biira eno n'ere. Bwe nali nkaalingiriire ebitonde ebiramu ebyo ebina (4), naabona enkede ina nga dhiri ku itaka, nga buli gha mbali gha kitonde ghaligho enkede ndala ndala. Enkede edho eina dhoonadhoona dhaakolebwa nga dhifaanana era nga dhimirimiinha ng'oti ibaale ery'omughendo eryetebwa kurisolito. Buli nkede yali eboneka ng'oti erimu enkede eyindi ghagati ghaayo obukiika. Kale enkede edho nga dhisobola okuja ku ndhuyi eina aghazira kudheetaagisa kukyuka. Enkede edho dhaaliku empanka n'empagi, era nga dhiriku amaiso dhoonadhoona okudheezunguluza. Ebitonde ebiramu ebyo buli ghe byajanga, nga n'enkede edho dhoona dhijiira ghalala nabyo. Era bwe byasitukanga mu ibbanga, nga n'enkede edho dhoona dhisitukira ghalala nabyo. Ebitonde ebiramu ebyo byajanga yoonayoona ye byayendanga, era nga n'enkede edho dhoona dhijiira ghalala nabyo, kuba omwoyo gwabyo gwali mu nkede edho. Kale ebitonde ebiramu ebyo bwe byabanga ni ye bija, oba ni byemerera, oba ni bisituka mu ibbanga, nga n'enkede edho dhoona dhikola dhityo kuba omwoyo gwabyo gwali mu nkede edho. Ghaigulu gh'emitwe egy'ebitonde ebiramu ebyo ghaaligho ekintu ekyaboneka ng'oti ni ku igulu era nga kimesunkana ng'oti n'eibaale ery'omughendo eryetebwa kurisitalo. Ghansi agho agh'ekintu ekyaboneka ng'oti ni ku igulu, n'aghaali ebitonde ebiramu ebyo nga buli kirala kyandhulwiza amaghagha gaakyo abiri, buli ighagha lyatuuka ku ly'ekitonde ekiramu ekindi ekikiriiraine. Era buli kitonde nga kiri n'amaghagha agandi abiri ge kyakozesa okweghemba ku mubiri gwakyo. Bwe byaguluka ni bija, naawulira omuvuuma ogw'amaghagha gaabyo nga guli ng'oti mpiriito ya maadhi, kabiri ng'oti n'okutyabuka okw'amamiro ag'oyo Aghanga Ebintu Byonabyona, era ng'oti n'okuwowoigana okw'eigye. Ate bwe byalekera okuguluka, byaisa amaghagha gaabyo. Bwe byalekera okuguluka ni biisa amaghagha gaabyo, ghaabaagho amamiro agaawulikika nga gali kuva ghaigulu gh'ekintu ekyaboneka ng'oti ni ku igulu ekyali gha mitwe gyabyo. Ghaigulu agh'emitwe egy'ebitonde ebiramu ebyo, mu ibbanga eryali ghaigulu ku ngulu, ghaaligho ekyaboneka ng'oti kityamo kya bwakyabazinga, nga kifaanana ng'oti n'eibaale ery'omughendo eryetebwa saffiro. Ku kityamo ekyo ekyaboneka ng'oti kya bwakyabazinga kwali kutyaimeku eyaboneka ng'oti muntu. Okuva aghaaboneka ng'oti n'enkende ye okuja ghaigulu, yali amesunkana ng'oti n'ekyuma eky'ekikomo ekizigule era ng'ali ng'oti omuliro gumwezungulwire yeenayeena. Ate okuva aghaaboneka ng'oti n'enkende ye okwika ghansi, ng'ali ng'oti ali mu muliro era ng'obutangaavu bumwezungulwire yeenayeena, obufaanana ni musoke asala ku igulu ng'amaadhi gali kughemya. Ekyo n'ekifaananie ekyaligho ekyayoleka ekitiisa kya Musengwa Katonda. Bwe nabona ebyo naakuba amakiryaivu era naakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Agho naawulira amamiro agakoba gati: “Iwe omuntu, yemerera ku magulu go ndhogere n'iwe.” Amamiro ago bwe gaali gali kwogera ninze, omwoyo gwa Katonda gwandidhaku, gwanginga gwanhemereza ku magulu gange. Naawulira ng'amamiro gali kwogera ninze, nga gakoba gati: “Iwe omuntu, ndi kukutuma y'Abaisiraeli, eighanga eryo ery'abadheemu. Abantu abo banvaaku baakola ebibi ye ndi ng'oti ni badhaadha baibwe bwe baakola, era bakandheemera ni ye buli eno. Bali n'empwitu era tibantaamu kanhagansi naire. Kale ndi kukutuma ye bali, obakobere nze Musengwa Katonda bye ndi kubakoba. Oba abadheemu abo bakuwulirisa oba tibakuwulirisa, aye era balimanha nga ghaalighooku omulanzi eyababaamu. “Era iwe omuntu otabatyanga waire okutyanga bye boogera. Ni bw'onaababangamu ng'oti n'omuntu ali mu nkandwa ni mu mawa, oba ng'oti n'atyaime ku siga, otatyanga badheemu abo bye boogera waire okudhugumira olw'emmoga yaibwe eidhwire obukambwe. Oidha kubakobera bye ndi kukutuma okubakobera, oba bawulirisa oba tibawulirisa. “Aye iwe omuntu wulirisa kye ndi kukukoba: otaba mudheemu ng'oti ni beene. Kola oyasame, olye kye nja okukugha.” Naja okulinga nti, nga mbona omukono ogusonse ye ndi. Era okuja okwetegereza nga mbona gugemye enzingo ey'ekitabo erimu ebighandiikiibwaku. Agho yaazingulula enzingo ey'ekitabo eyo mu maiso gange, naabona nga yaghandiikibwaku munda ni ku ngulu. Yali nga yaghandiikibwaku ebibono eby'okulira enaku, n'okugegenga, n'okuwowoola. Agho Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, lya enzingo ey'ekitabo eyo ekugheereibwa, omale oje oyogere n'abantu b'omu Isiraeli.” Kale naayasama, yampa enzingo ey'ekitabo eyo okugirya. Era yankoba ati: “Iwe omuntu, lya enzingo ey'ekitabo eyo ye nkughaire ekutuuke mu nda ekwigute.” Agho naagirya era mule mu kanwa yaadhuudhuula ng'oti mudheenene gwa ndhuki. Katonda oyo yankoba ati: “Iwe omuntu, ja y'abantu b'omu Isiraeli obakobere bye nja okukukoba. Tiri kukutuma ya ighanga lyogera by'otategeera era ery'olulimi olukalangafu, aye ndi kukutuma y'abantu b'omu Isiraeli. Ngoli ndi kukutuma ya maghanga mangi agoogera by'otategeera era ag'enimi enkalangafu, bwenebwene abantu b'omu maghanga ago bandikuwuliriisa. Aye ab'eighanga lya Isiraeli tibaidha kukuwulirisa, kuba tibenda kuwulira nze bye mbakoba, olw'okuba ba mpwitu era baakalanguka emyoyo. Bona eno, mperaano weena nkufiire obe n'empwitu era okalanguke omwoyo ng'oti ni beene. Nkufiire obe mubbalangafu okusinga n'olubaale. Kale otatyanga badheemu abo waire okudhugumira olw'emmoga yaibwe eidhwire obukambwe.” Era Katonda oyo yankoba ati: “Iwe omuntu, tega kutu owulire byonabyona bye nja okukukoba era obiteeku omwoyo. Memale olwo oje ye Baisiraeli baino abali mu bunhage, obakobere ebyo nze Musengwa Katonda bye nhenda okubakoba, oba bakuwulirisa oba tibakuwulirisa.” Agho omwoyo gwa Katonda gwambeeda, ekitiisa kya Musengwa Katonda kyasituka nga kiva mu kifo kyakyo, era naawulira emugongo wange omuvuuma oguli ng'oti kugugumuka kwa musisi ow'amaani einho. Omuvuuma ogwo gwe nawulira, gaali amaghagha ag'ebitonde ebiramu ebina (4) nga gali kugemaganaku, ng'otaireku n'okuvuga okw'enkede edhaajiiranga aghalala n'ebitonde ebiramu ebyo. Ebyo n'ebyawulikika ng'oti kugugumuka kwa musisi ow'amaani einho. Omwoyo gwa Katonda gwambeeda gwantwala, naaja nga ndiku obusungu n'enaku, era amaani ga Musengwa Katonda gandidhaku mangi inho. Agho naatuuka e Telabibu kumpi n'omwiga Kebari, abantu be baatwala mu bunhage ghe baabanga. Naaba ghalala nabo okumala enaku musanvu, nga ntiire olw'ebyo bye nabona ni bye nawulira. Enaku edho omusanvu bwe dhaawaaku, Musengwa Katonda yaayogera ninze. Yankoba ati: “Iwe omuntu, nkutairegho obe omukuumi ow'abantu b'omu Isiraeli. Buli lw'onaawuliranga bye nkoba, ng'olwo oja obatuusaaku okulabula kwange kwe nnaabanga nkutumye. Bwe nkoba omuntu omukozi w'ebibi nti, ‘Bwenebwene oidha kufa,’ aye iwe n'otalabula muntu oyo kuva mu bibi bye asobole okuwonia obulamu bwe, omuntu oyo alifiira mu bibi bye. Aye omusango ogw'okufa kwe ndiguta ku iwe. Aye bw'olabula omubi, n'aloba okukyuka okuva mu bibi bye oba okuva mu ngeri dhe embi, omuntu oyo alifiira mu bibi bye. Aye iwe oliba owoniiza obulamu bwo. “Ate omuntu akola ebituufu bw'akyuka n'ava ku kukola ebituufu n'akola ebibi, era zeena ni mmuleka obuleke yeekontole agwe, omuntu oyo bw'otalimulabula aja kufiira mu bibi bye. N'ebikolwa ebirungi by'aliba akoze tija kubiraadha naire. Ate omusango ogw'okufa kwe ndiguta ku iwe. Aye bw'olabula omuntu akola ebituufu alobe kukola bibi, era n'akuwulira n'atakola bibi, omuntu oyo bwenebwene aliba mulamu olw'okuwulirisa okulabula kwo. N'iwe weena oliba owoniiza obulamu bwo.” Agho naawulira mule ng'amaani ga Musengwa Katonda gandidhieku. Era Musengwa Katonda oyo yankoba ati: “Situkiramu oje mu kiketezo eky'oku museetwe, eyo ye ndidha okwogerera n'iwe.” Kale naasitukiramu, naaja mu kiketezo eky'oku museetwe. Bwe natuukayo naja okulinga nti, nga mbona ekitiisa kya Musengwa Katonda, ng'oti ni bwe nakibona nga ndi kumpi n'omwiga Kebari. Agho naakuba amakiryaivu naakutama n'obweni bwatuuka ku itaka. Aye omwoyo gwa Katonda gwandidhaku, gwansitusa gwanhemereza ku magulu gange, era gwayogera ninze. Gwankoba guti: “Ja weigalize mu ndhu yo. Era iwe omuntu, bona eno, baidha kukutaaku emigugha bagikusibise, obe nga tosobola kuja mu bantu. Era nja kuleetera olulimi lwo okukwesibira ku kibuno, obe ng'oti kasiru olwo olobe kusobola kulabula bantu abo abadheemu. Aye bwendiiramu okwogera niiwe, ndisimulula olulimi lwo, waabakobera nze Musengwa Katonda bye nhenda okubakoba. Abo abalyenda okuwulirisa baliwulirisa ate abatalyenda kuwulirisa balirekayo; kuba eighanga eryo lya bantu badheemu.” Agho Katonda yaakoba ati: “Iwe omuntu, funayo eitoofaali olite agho mu maiso go, olikubeku ekifaananie eky'ekibuga Yerusalemu. Bw'omala, zimba ku kibuga ekyo ekimante eky'okukizingiza, obunge n'emungo dh'eitaka ku kimante ekyo edh'okuniiniraku okukirwanisa. Bw'omala, okisimbeku weema okukyezunguluza edh'abazigu ab'okukirumba, era okisimbeku n'ebintu eby'okukozesa okuwomola ekimante kyakyo. Olwo otoole olubaati, olusimbe lukole ng'ekisenge eky'ekyuma ghagati gh'ekibuga ekyo n'iwe. Omale amaiso go ogalingirize ekibuga ekyo, obe ng'oti bazigu bakizingiiza. Ako n'akanaaba akamanhiso eri eighanga lya Isiraeli. “Ng'omaze ekyo, oidha kulambaala kya mbavu ku luuyi olw'omukono gwo omugooda, nze nkuteeku ebibi eby'abeighanga lya Isiraeli. Enaku dh'onaamala ng'olambaaliire ku luuyi olwo, oidha kudhisasuliramu ebibi eby'eighanga Isiraeli. Nkusaliire enaku ebikumi bisatu na kyenda (390), odhimale agho ng'oli kukola ekibonerezo ekyo olw'ebibi eby'eighanga Isiraeli. Enaku edho dhitegeeza emyaka gye balimala nga bali kubonerezebwa. Edho bw'olidhimalaku, kabiri olirambaala omukuzi ogwokubiri eky'embavu, aye ku luuyi lule olundi olw'omukono gwo omusaadha. Naakusalira enaku amakumi ana (40), odhimale ng'oli kukola ekibonerezo olw'ebibi eby'eighanga Buyudaaya. Enaku edho dhitegeeza emyaka gye balimala nga bali kubonerezebwa. “Amaiso go galingirize ku Yerusalemu kye bazingiiza, osonkerere olwala lwo ku kibuga ekyo, era olange akabi akali kukiidhira. Era bona eno, nja kukusiba n'emigugha obe nga tosobola kuva ku luuyi lw'olambaaliireku kwekyukiza ku lundi, okutuusa ng'enaku edh'okuzingizibwa okwo dhiwoireku. “Oidha kutoola engaano, ni sayiri, n'ebidhandhaali, n'empindi, n'obwita, n'omutaamataama, obitabulire ghalala era obifumbemu emere ey'omugoyo. Eyo n'emere y'onaalyangaku mu nnaku ebikumi ebisatu n'ekyenda (390), dh'onaamala ng'olambaire eky'embavu ku luuyi olw'omukono gwo omugooda. Emere oidha kulyanga ya kibu kirala olunaku, era nga mpime bupime eidha kughezanga guraamu ebikumi bibiri n'asatu (230) dhonka. N'amaadhi goona oidha kuganhwanga mukuzi mulala olunaku, era nga goona mapime bupime nga gasingaku katono ku kitundu kya lita. Oidha kukozesanga obubi bw'abantu obukalu ng'enku, obukumisenga omuliro gw'onaafumbisanga emere, ng'eri mu nsambo ya mugaati gwa sayiri. Ekyo oidha kukikolanga ng'abantu babona.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Batyo Abaisiraeli bwe banaalyanga emere etali nongoofu, bwe baliba nga bali eyo mu maghanga ye ndibasansaaniza.” Aye nze naamwiramu nti: “Aa, Musengwa Katonda wange, bona eno, nze tyeyonoonangaku naire. Okuva mu buto bwange okutuuka ni ye buli eno, tiryangaku kifiire bufe kyene, oba ekiitiibwa ensolo edh'omu nsiko. Era tiryangaku kintu kyonakyona ekitali kirongoofu.” Agho Katonda yankoba ati: “Kale ndidha kukuleka okozese busa bwa nte, bw'obe okumise omuliro gw'onaafumbisa emere yo.” Era yaayongera okunkoba ati: “Iwe omuntu, bona eno, nja kulekeza emere okwidha mu Yerusalemu. Abantu baidha kulyanga mere mpime bupime nga bali mu kutya kwereere, n'amaadhi goona banhwenga mapime bupime nga beeraliikirivu. Emere n'amaadhi bija kubawaaku, olwo balingaganeku nga bawoiremu eisuubi, batuuke n'okugoogomba baweere mu luwu, olw'ebibi byaibwe.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Iwe omuntu, funayo empiima endhogi ogikozese okwemwaku enviiri dhoonadhoona n'ekirevu. Bw'omala, funayo minzaani, ogiteeku enviiri edho odhipime era omale odhaawulemu ebitundu bisatu. Ekitundu ekisooka oidha kukyokera mu kibuga ng'enaku edh'okuzingiza ekibuga ekyo dhiwoireku. Ekitundu ekyokubiri oidha kukigema mu ngalo oje ng'okisalasala n'empiima obukutukutu okwezunguluza ekibuga. Ate ekitundu ekyokusatu ekinaaba kisigairegho, oidha kukisansaaniza mu mpewo ekitwalirize. Nze mwene ndisowolayo empiima mu kiruutu yaaja ng'ebingirira enviiri dho. Ku nviiri edho oidha kulekaghooku butono buti, obusibe mu katu ku igemo ly'ekanzu yo. Ku obwo oidha kutoolaku obundi obusuule mu muliro buye, buveeku omuliro gusansaanire eighanga lya Isiraeli lyonalyona.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Ekibuga kino Yerusalemu nakita ghagati agh'ensi dhoonadhoona, olwo amaghanga goonagoona gaaba nga gakyezungulwire. Aye abantu baamu baakola bwa bibi, baadheemera ebiragiro byange okusinga n'abamaghanga agandi, baaloba okugondera amateeka gange okusinga n'ab'ensi edhibeezungulwire. Baava ku mateeka gange, baaloba okujiira ku biragiro byange. Nze Musengwa Katonda nkoba nti: Muli babi okusinga n'abamaghanga agabeezungulwire, kuba muloba okujiira ku mateeka gange oba okugondera ebiragiro byange, aye mwajiira ku mpisa edh'abamaghanga agandi. Kale ni mubone eno, buti nze Musengwa Katonda waimwe, zeena ndi muzigu ye muli, era ndibasalira imwe omusango naababonereza ng'abamaghanga agabeezungulwire boonaboona babona. Era olw'ebyenhinhalwa byonabyona bye mukola, ndibakola kye ntakolangaku era kye ntaliirayo kukola kabiri. Abazaire b'omu Yerusalemu balirya abaana baibwe, n'abaana baalya abazaire baibwe. Ndibasalira imwe omusango gwabasinga naababonereza, era naasansaaniza ku ndhuyi dhoonadhoona abo abaliba basigairegho nga balamu. “Agho ni, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, bino bye nkoba ku imwe ab'omu Yerusalemu: mwayonoona eisinzizo lyange nga mulikoleramu ebibi byaimwe byonabyona ebyenhinhalwa. Kale ndibatirimbula, naaloba kusaasiraku naire omulala ati oba okumugemerwa ekivunika. Ndibaawulamu ebitundu bisatu: Abaliba mu kitundu ekisooka mulifa endwaire era mwalambuka endhala. Abaliba mu kitundu ekyokubiri muliitibwa mu ntalo edhiryezungulula ekibuga kyaimwe. Ate abaliba mu kitundu ekyokusatu ndibasansaaniza ku ndhuyi dhoonadhoona, empewo yaabatwaliriza. Era ndisowolayo empiima mu kiruutu yaaja ng'ebabingirira. “Obusungu bwange butyo bwe bulibaidhira. Ndibamaliraku ekiruyi kyange, memale naasiima. Era bwendimala okubamaliraku ekiruyi kyange, olwo mulimanha nga nze Musengwa Katonda, ninze ndhogeiza enkikidi imwe abantu bange ye mwandeetera okuba nayo olw'obutaba beesigwa ye ndi. Ekibuga kyaimwe Yerusalemu ndikifuula kifulukwa, era kyaba ekivumo eri amaghanga goonagoona agabeezungulwire, n'eri ababise boonaboona ababitagho. “Bwendibasalira omusango ni mbabonereza nga ndi mu busungu obubitirivu, olwo ab'amaghanga agabeezungulwire balitya inho. Mulifuuka kivumo era eky'okuyeeyereza ye bali, era mwafuuka akamanhiso ak'okubalabula. Nze Musengwa Katonda, ninze ndhogeire. Ndirekeza emere ye mubairenga mufuna, olwo endhala yaabaluma, mwawulira obulumi ng'oti n'obw'obusaale obuliku obusagwa, obulasiibwa okwidha okubazikiriza. Era ndibasindikira endhala n'ensolo enkambwe edh'omu nsiko, byabaitaku abaana baimwe. Naabasindikira n'endwaire, n'obutemo, n'entalo, byabaidhira okubaita. Nze Musengwa Katonda, ninze ndhogeire.” Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize ku nsozi edh'omu Isiraeli, olange akabi akali kudhiidhira. Okobe ensozi edho edh'omu Isiraeli, dhiwulire nze Musengwa Katonda bye ndi kukoba ensozi n'obusozi, aghalala n'obwinhamo n'ebiiko: Bona eno, nze mwene, ninze ndisindika entalo okuzikiriza ebifo ebigulumivu abantu bye basinzizaamu ebitali Katonda. Alutaari dhaibwe dhirisigala bw'agho bifulukwa, n'edho edhiniokezebwaku obubbaani dhoona dhaamenhebwamenhebwa. Emirambo egy'abantu abaliitibwa girisuulibwa agho mu maiso ag'ebisinzibwa byaibwe ebitali Katonda. Ndibunga emirambo egy'Abaisiraeli mu maiso ag'ebisinzibwa byaibwe ebitali Katonda, era naasansaania amagumba gaibwe okwezunguluza alutaari dhaibwe. Ebibuga eby'omu Isiraeli byonabyona birizikirira, n'ebifo ebigulumivu abantu mwe basinziza byasigala bw'agho nga bifuuse bifulukwa byereere. Alutaari dhaibwe dhiryonoonebwa okuweekereragho, n'ebifaananie byaibwe bye basinza ebitali Katonda byamenhebwamenhebwa okusaanizibwagho. Ni alutaari dhaibwe edhiniokezebwaku obubbaani, dhoona abazigu balidhikontakonta baadhimaniangula, era baayeyaagho ebintu byonabyona abantu b'omu Isiraeli abo bye baakola. Buli ghantu ghalibaagho abantu abaitiibwa, olwo abantu baamanha nga ninze Musengwa Katonda. “Aye ndirekaghooku abandi abaliwona okwitibwa, naabasansaaniza eyo mu maghanga, baaba eyo mu bunhage. Abo balindidhukira nga bali eyo era baamanha nga bwe namenha emyoyo gyaibwe egitali myesigwa egyanvaaku, ni giira ku kusinza ebifaananie ebitali nze Katonda. Kale balituuka beene okwesinwa olw'ebibi byaibwe, n'olw'ebyenhinhalwa bye bakola. Baliimanha nga ninze Musengwa Katonda, era nga bwe nabalabula nti nja kubabonereza nali tiri kudhondha budhondhe.” Musengwa Katonda yaakoba ati: “Kuba mu ngalo, era osaamire ebigere ghansi, olire n'enaku olw'ebibi byonabyona ebyenhinhalwa, Abaisiraeli bye baakola kuba baja kufiira mu lutalo, oba okufa endhala, oba okufa endwaire ya kawumpuli. Abo abali eghala baja kufa endwaire ya kawumpuli abo abali okumpi bafiire mu lutalo ate abo abaliwonagho balambuke endhala bafe. Ntyo bwe ndibamaliraku ekiruyi kyange. Emirambo gy'abo abaitiibwa girigwa bw'agho gityo ghagati mu bisinzibwa ebitali Katonda, okwezunguluza alutaari dhaibwe. Era gityo bwe girigwa ku buli kasozi kagungumavu, na buli ku ngulu kwa lusozi lunene, na buli ghansi gha muti mukologho muzibirivu, na buli mu kifo abantu kye baajangamu okughaayo ebigheebwayo eby'obuwoowo obusangaaza. Olwo abantu boonaboona baamanha nga ninze Musengwa Katonda. Ndigolola omukono gwange naababonereza, era naazikiriza ensi yaibwe yaafuuka bifulukwa, okuviira irala ku irungu okutuukira irala e Ribula. Olwo abantu boonaboona baamanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, nze Musengwa Katonda ndi kukoba ensi Isiraeli nti: Enkomerero etuuse! Enkomerero ey'ensi Isiraeli yoonayoona etuuse! “Imwe Abaisiraeli, enkomerero ebatuuseeku. Nja kubamaliraku obusungu bwange, mbasalire omusango nga njiira ku ebyo bye mwakola, era mbabonereze olw'ebibi byonabyona ebyenhinhalwa bye mwakola. Tija kusaasiraku naire omulala ati oba okumugemerwa ekivunika. Nja kubabonereza olw'ebibi byonabyona ebyenhinhalwa bye mwakola. Olwo mumanhe nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, akabi akomwidhirano kaidha kubaidhira nga kano kaba kaakamala okuvaagho, kabiri ng'akandi kaidha! Bona, enkomerero etuuse. Bwenebwene ebaidhiire era yiiyo etuuse. Imwe abatyamye b'omu nsi eno, akabi kabaidhiire. Ekiseera kituuse era olunaku luseese, olunaku olw'entiisa enene, se ti olw'okukubiraku emizira ghaigulu ku nsozi. “Buti ndi kumpi okubamaliraku ekiruyi kyange, mboolekeze obusungu bwange. Olwo mbasalire omusango nga njiira ku neebisa yaimwe, era mbabonereze olw'ebibi bye mwakola ebyenhinhalwa. Tija kusaasiraku naire omulala ati oba okumugemerwa ekivunika. Nja kubabonereza olw'ebibi byonabyona ebyenhinhalwa bye mwakola. Olwo mumanhe nga ninze Musengwa Katonda, era nga ninze abonereza.” Bona, olunaku luuluno lutuuse, olunaku olw'akabi! Obutajiira ku mazima bweyongeire, n'okwekuluntaza kwabitirira. Ebikolwa eby'obukambwe byeyongeire, ekyo kyaleetera abantu okukola akabi ku bandi. Aye ku bye bali nabyo byonabyona ghazira kirisigalagho, ka bibe ebintu byaibwe ebingi, oba obukombe bwaibwe, oba ebitiibwa byaibwe. Ekiseera kituuse, olunaku lutuuse, omuguzi alekere okusagamba, n'omutunzi alekere okulira amaziga kuba boonaboona Katonda abasungughaliire. Omutunzi talighangaala kusobola kwizaagho bintu by'afiiriirwa, kuba boonaboona Katonda abasungughaliire. Olw'ebibi byaibwe ghazira alisigalagho ng'akaali mulamu. Eigwala livuze basobole okutegekebwa, aye ghazira ali kuseguka kuja mu lutalo kuba boonaboona Katonda abasungughaliire. Abantu abaliba kuliya baliitagana, n'abaliba mu ndhu baafa endwaire ya kawumpuli n'endhala. Abaliba mu byalo baliitagana, ate abaliba mu kibuga baafa kulambuka ndhala na ndwaire ya kawumpuli. Aye abaliwonagho balirumukira mu nsozi, baaba ng'oti n'amayemba ag'omu biiko agatiire ni galumukayo. Boonaboona baliba mu kulira maziga, nga buli muntu alira olw'ebibi bye. Amakono gaibwe galibalebera, n'ebikiryaivu byaibwe byabadhugumira. Balivaala ekutiya baadhugumira olw'okutya, baamwa emitwe gyaibwe okugimaliriraku enviiri ng'oti mpaata, n'ensoni dhaabagema baaswala. Balisuula ere feeza waibwe mu nguudo, baasuula n'ere zaabu waibwe ng'oti n'ekintu ekitagasa naire kuba feeza ni zaabu tibirisobola kubanunula ku lunaku Musengwa Katonda lw'aliragiraku obusungu bwe. Era tibirisobola kubaigusa mu kwegomba kwaibwe waire okubaigusa ni bibamalaku endhala okubaluma, kuba byene ebyo n'ebyabaleeteranga okwekontola ni bagwa mu kwonoona. Ebyamadholobera byaibwe ebyabonekanga obulungi era nga bibeeyagaza, baabigheesaamu bwa bifaananie ebyenhinhalwa ebiziramu muganhulo naire. Kale ni, Musengwa Katonda kyaviire n'abireetera okubafuukira ebitali birongoofu. Musengwa Katonda akoba ati: “Ndireka abagwira n'abakozi b'ebibi, baanhagulula eby'obukombe ebyo era baabireetera okuba ebitali birongoofu. Tiribakobaku naire, nga bali kwonoona eisinzizo lyange eitukuvu. N'abanhazi boona balingira mu isinzizo lyange eryo baalyonoona era baalireka nga liri bifulukwafulukwa. “Olw'okuba ensi yaimwe eidhwire ebikolwa eby'obutemo n'ekibuga kyaidhula ebikolwa eby'obukambwe, ndireeta amaghanga agasingayo okuba amabi einho gaatwala endhu dhaimwe, dhaafuuka dha bantu baago. Ndinafuya abalwani baimwe ab'amaani, naaleetera amaghanga ago okwonoona ebifo byaimwe ebitukuvu. Okuzikirira kuukwo kuli kwidha. Mulinoonia emiraala aye nga ghazira ghe giri. Akabi olulibanga okuvaagho kati ng'akandi kairagho, era mulibanga mwakamala okuwulira olubono olwogeirwa nga kabiri muwulira n'olundi. Mulisaba abalanzi babakobere bye bafunie mu kubonekerwa. Bakabona baliba tibakaali na mateeka ge basomesa bantu, n'abantu abakulu balibulwa amagezi ge bagha. Kyabazinga alirira amaziga, abakungu bawaamu eisuubi, n'abantu boonaboona baadhugumira olw'okutya. Ndibabonereza nga njiira ku bye mwakola, era ndibasalira omusango nga bwe mwagusalira abandi. Olwo mwenamwena mulimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olwokutaanu mu mwezi ogwomukaaga, mu mwaka ogwomukaaga nga tuli mu bunhage, nali nga ntyaime mu ndhu yange aghalala n'abakulembeze ab'abanhage abaava e Buyudaaya. Agho amaani ga Musengwa Katonda gandhikaku. Naja okulinga nti nga mbona ekiri ng'oti muntu, aye nga okuva aghaaboneka ng'oti n'enkende ye okwika ghansi, yali afaanana ng'oti muliro. Ate okuva aghaaboneka ng'oti n'enkende ye okuja ghaigulu, yali amesunkana ng'oti n'ekyuma eky'ekikomo ekizigule. Agho yaagolola ekyaboneka okuba ng'oti n'omukono gwe, yaavuunhia enviiri edh'oku mutwe gwange, yambeedera ku nviiri edho naalengeedhera okwo. Era nga nkaali mu kubonekerwa kwa Katonda okwo, omwoyo gwa Katonda gwambeedera mu mpewo gwantwala e Yerusalemu. Gwantuusa ku mulyango ogwingira mu luya olw'eisinzizo olw'omunda olwali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Mu luya olwo n'omwali ekifaananie abantu kye baasinzanga ni basungughaza Katonda einho, ni bamuleetera okuba n'enkikidi. Bwe nali ndi eyo, naja okulinga nti nga mbona okumesunkana okw'ekitiisa kya Katonda wa Isiraeli, ng'oti ni bwe nakubona nga ndi mu kiketezo eky'oku museetwe. Katonda oyo yankoba ati: “Iwe omuntu, lingirira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba.” Agho naalingirira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Era okuja okulinga nti nga mbonayo ekifaananie abantu kye baasinzanga ni basungughaza Katonda einho, ni bamuleetera okuba n'enkikidi. Kyali agho gha mulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, okumpi ni alutaari. Era Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, oli kubona bye bali kukola? Oli kubona ebyenhinhalwa ebibitiriire, Abaisiraeli bye bali kukolera ghano, ebindeetera okwesamba eisinzizo lyange ni mba eghala einho nalyo? Aye ate oidha kubona ebyenhinhalwa ebibitiriire einho ebisinga n'agho.” Agho yantwala ku mulyango ogw'oluya olw'okuliya. Naja okulinga nti nga mbona ekituli mu kisenge. Yankoba ati: “Iwe omuntu, womola agho mu kisenge ekyo.” Naakiwomola era okuja okulinga nti nga mbona omulyango. Agho yankoba ati: “Ingira obone ebyenhinhalwa ebitoogerekeka bye bakolera ghano.” Kale naingira, naabona ng'ebimante byonabyona baabitonatona n'ebifaananie eby'ebitonde ebyeghaluliza ku itaka ebya buli nsambo, n'eby'ensolo edhitali nongoofu, n'eby'ebintu ebindi Abaisiraeli bye baasinzanga. Era naabona abandi ku bakulembeze ab'eighanga lya Isiraeli nsanvu nga beemereire omwo, nga n'omuli ni Yaazania mutabane wa Shafani. Buli mulala yali agemye ekiniokezebwamu obubbaani, era ng'ebiniokezebwamu obubbaani ebyo birikuvaaku omwosi gwaja ghaigulu. Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, oboine abakulembeze ab'eighanga lya Isiraeli bye bali kukola mu nzikiiza? Buli muntu ali kusinziza mu kisenge omuli ebifaananie. Bakoba bati, ‘Musengwa Katonda tatubona, era yalekulira agho ensi yaife.’ ” Katonda era yankoba ati: “Oidha kubona ebyenhinhalwa ebibitiriire einho ebisinga n'agho, bye bakola.” Agho yantwala gha mulyango ogw'eisinzizo lya Musengwa Katonda ogwali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Okuja okulinga nti nga mbonayo abakazi abatyaime nga bali kulira Omusambwa ogwetebwa Tammuza. Yambuuza ati: “Iwe omuntu, oboine ebyo? Oidha kubona ebyenhinhalwa ebibitiriire einho ebisinga n'agho.” Kabiri yantwala mu luya olw'omunda olw'eisinzizo lya Musengwa Katonda. Okuja okulinga nti nga mbona gha mulyango ogw'eisinzizo eryo erya Musengwa Katonda, ghagati gh'ekisasi ni alutaari, nga ghaligho abantu ng'oti amakumi abiri na bataanu (25). Baali nga bakubye eisinzizo lya Musengwa Katonda omugongo, nga balingiriire e buvandhuba, era nga bali kusinza endhuba eri kuvaayo. Musengwa Katonda era yambuuza ati: “Iwe omuntu, oboine ebyo? Abantu b'omu Buyudaaya bakibona nga kintu kitono inho okukola ebyenhinhalwa ebyo bye bakola ghano. Bongera okwo n'okwidhuza ensi eno ebikolwa eby'obukambwe, era bansoononkereza nhongere okubasungughalira. Kale bona nga bwe bandhooga mu nsambo esingayo kuba ya bunhoomi. Kale ni ndibakolaku n'ekiruyi ekindiku. Tirisaasiraku naire omulala ati oba okumugemerwa ekivunika. Era ni bwe balinsaba nga baleekaanira ghaigulu, tija kubawulira naire.” Agho naawulira Katonda ng'akaabuka, ng'akoba ati: “Museete, imwe abaja okubonereza ekibuga. Buli muntu aidhe ng'agemye mu ngalo eky'okulwanisa ky'aja okukozesa okuzikiriza.” Naja okulinga nti, nga mbona abasaadha mukaaga nga bali kuviira mu mulyango ogw'eisinzizo ogw'eitale, ogulingiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Buli muntu yali agemye mu ngalo ky'aja okwitisa. Baali n'omuntu owundi eyali avaire engoye empegheevu, era ng'ali n'ebintu eby'okughandiikisa. Abantu abo boonaboona bangira, baayemerera gha mbali gh'alutaari ey'ekyuma eky'ekikomo. Agho okumesunkana okw'ekitiisa kya Katonda wa Isiraeli kwasituka, kwava ku bitonde eby'amaghagha ebyetebwa kerubi kwe kwali kuli, kwaja ku mulyango ogw'eisinzizo. Musengwa Katonda yaayeta ole eyali avaire engoye empegheevu era ng'ali n'ebintu eby'okughandiikisa. Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ja ng'obita mu kibuga Yerusalemu, ote obumanhiso ku byeni by'abo abawulira enaku n'obulumi olw'ebyenhinhalwa byonabyona ebikolerwa mu kibuga ekyo.” Ni bale abandi yaabakoba, era nga mpulira, ati: “Muje nga mubita mu kibuga nga munonereza oyo, muje nga mwita. Mutasaasiraku naire omulala ati oba okumugemerwa ekivunika. Muje nga mwita abakaire, abaisuka, abaghala abaguna, abaana abato, n'abakazi. Aye mutagema ku muntu yeenayeena aliku kamanhiso. Era mutandiikire ghano ku isinzizo lyange.” Kale baatandiikira ku bakulembeze abaali agho gha isinzizo. Era yaabakoba ati: “Mwonoone eisinzizo, era mwidhuze empya dhaalyo emirambo egy'abo be mwise. Muje mangu.” Kale baaja mangu, baita abantu mu kibuga. Bwe baali nga bali kwita, nze nali nsigaire agho zenka. Agho naakuba amakiryaivu era naakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Naakuba empungu, naakoba nti: “Wo Musengwa Katonda, obwo bwenebwene oja kwita buli muntu asigairegho mu Isiraeli olw'ekiruyi ekikuliku olwa Yerusalemu?” Katonda oyo yandhiramu ati: “Ebibi eby'eighanga Isiraeli ni Buyudaaya bibitiriire obungi. Ensi yaibwe eidhwire ebikolwa eby'obutemo, n'ekibuga kyaidhula obutajiira ku mazima. Bakoba bati, ‘Musengwa Katonda yalekulira agho ensi yaife, era tatubona.’ Aye tirisaasiraku naire omulala ati, oba okumugemerwa ekivunika. Ndibeesasuulizaaku olw'ebyo bye baakola.” Agho omuntu ole eyali avaire engoye empegheevu era ng'ali n'ebintu eby'okughandiikisa, yaiza obukwenda bwe ati: “Nkoze nga bw'ondagiire.” Agho naja okulinga nti nga mbona ghaigulu agh'emitwe egy'ebitonde ebiramu ebyo, mu ibbanga eryali ghaigulu ku ngulu, nga ghaligho ekiri ng'oti kityamo kya bwakyabazinga, nga kifaanana ng'oti n'eibaale ery'omughendo eryetebwa saffiro. Katonda yaakoba omuntu eyali avaire engoye empegheevu ati: “Ja ghagati mu nkede edhiri kwezungulula ghansi agh'ebitonde bikerubi, oyoole amanda agaidhula engalo dho agaliku omuliro, oje ogamansire ku kibuga.” Omuntu oyo yaaja nga ndi kubona. Mu kiseera ekyo, bikerubi byali byemereire ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'eisinzizo. Omuntu oyo bwe yangira mu isinzizo, ekire kyagema woonawoona mu luya olw'omunda. Ekitiisa kya Musengwa Katonda kyasituka nga kiva gha bikerubi, kyaja ku mulyango ogw'eisinzizo. Ekire kyagema woonawoona mu isinzizo, oluya lwaidhula obutangaavu obw'ekitiisa kya Musengwa Katonda. Omuvuuma ogw'amaghagha ga bikerubi gwawulirwa n'ere mu luya olw'okuliya, nga guli ng'oti n'amamiro ga Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona bwe gawulirwa, bw'aba ng'ayogeire. Musengwa Katonda bwe yalagira omuntu ole eyali avaire engoye empegheevu okuyoola omuliro ng'agutoola ghagati agh'enkede edhaali dhiri kwezungulula ghansi gha bikerubi, omuntu oyo yaaja yaayemerera munda okumpi n'eyindi ku nkede edho. Agho ekindi ku bikerubi, kyagolola omukono nga kiri ghagati gha bikerubi bire ebindi, kyatoola ku muliro ogwali ghagati ghaabyo kyaguta mu ngalo dh'omuntu ole eyali avaire engoye empegheevu. Oyo yaagugema yaafuluma nagwo. Buli kikerubi kyaliku ekintu ekiboneka ng'oti mukono gwa muntu, nga kiri ghansi mu maghagha gaakyo. Era naja okulinga nti nga mbona enkede ina kumpi agho ni bikerubi, nga buli gha mbali gha kikerubi ghaligho enkede ndala ndala. Enkede edho dhaali nga dhimirimiinha ng'oti ibaale ery'omughendo eryetebwa kurisolito. Enkede dhoonadhoona eina dhaali dhifaanagana, ate buli nkede ng'eboneka ng'oti erimu enkede eyindi ghagati ghaayo obukiika. Kale nga bikerubi bisobola okuja ku ndhuyi eina edh'enkede edho aghazira kubyetaagisa kukyuka. Enkede edho dhoonadhoona dhaajiiranga ghalala buli ye dhaajanga nga tikidheetaagisa kumala kukyuka. bikerubi byali biidhwire amaiso ku mibiri gyabyo gyonagyona, ni ku mikono gyabyo, ni ku maghagha gaabyo, ni ku nkede dhaabyo, ni ku mpagi edh'omu nkede edho. Nawulira ng'enkede edho bali kudheeta “Enkede edheezungulula.” Buli kikerubi kyali n'obweni bwa mikuzi ena. Obweni obwasooka bwali ng'oti bwa nte nume, obwokubiri bwaba ng'oti bwa muntu, obwokusatu bwaba ng'oti bwa mpologoma, ate obwokuna bwaba ng'oti bwa nkookooma. Agho bikerubi ebyo byaguluka byaja. Bikerubi ebyo, byali nga n'ebitonde ebiramu ebina (4) bye nabona mu kubonekerwa nga ndi kumpi n'omwiga Kebari. Bikerubi ebyo bwe byagulukanga ni bija, nga n'enkede dhoona dhijiira ghalala nabyo. Bwe byayandhuluzanga amaghagha gaabyo ni biva ku itaka, nga n'enkede dhoona dhija nabyo. Bwe byalekeranga okuguluka ni byemerera, nga n'enkede dhoona dheemerera. Ate bwe byagulukanga ni bija, nga n'enkede edho dhoona dhijiira ghalala nabyo, kuba omwoyo gwabyo gwali mu nkede edho. Agho ekitiisa kya Musengwa Katonda kyava gha mulyango gw'eisinzizo, kyaja kyaba ghaigulu gha bikerubi. Bikerubi byayandhuluza amaghagha gaabyo byava ku itaka nga ndi kubona, byaja nga n'enkede dhoona dhiri kujiira ghalala nabyo. Byayemerera ku lwigi olw'omulyango ogw'e buvandhuba ogw'eisinzizo, era okumesunkana okw'ekitiisa kya Katonda wa Isiraeli kwaba ghaigulu ghaabyo. Ebyo n'ebyali ebitonde ebiramu bye nabona ghansi gha Katonda wa Isiraeli gha mwiga Kebari era naamanha nga byali bikerubi. Buli kikerubi kyali n'obweni bwa mikuzi ena, kyabaaku n'amaghagha ana, era kyabaaku n'ekintu ekiboneka ng'oti mukono gwa muntu, nga kiri ghansi mu maghagha gaakyo. Emboneka yaabyo mu maiso, yali nga n'eyo yeeneyeene ye nabona okumpi n'omwiga Kebari. Buli kirala kyasobolanga okuja ku ndhuyi dhoonadhoona aghazira kukyetaagisa kumala kukyuka. Agho omwoyo gwa Katonda gwambeeda gwantwala ku mulyango ogw'eisinzizo lya Musengwa Katonda ogulingiriire ku luuyi olw'e buvandhuba. Okuja okulinga nti nga mbona abasaadha abiri na bataanu nga bali agho gha mulyango. Nga mu abo mulimu ni Yaazania mutabane wa Azzuri, ni Pelatia mutabane wa Benaia, bombi abaali bakulembeze b'abantu. Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, abo n'abantu abayiiya okukola ebibi era abagha abantu ab'omu kibuga kino amagezi amabi, nga bakoba bati, ‘Ekiseera eky'okuzimbiramu amayumba kinaatera okutuuka.’ Era bati, ‘Ekibuga kino n'ensaka efumba, ate ife niife emamba.’ Kale ni, iwe omuntu, langirira obavumirire.” Agho omwoyo gwa Musengwa Katonda gwandhikaku, Musengwa Katonda yankoba ati: “Yogera oti Musengwa Katonda akoba ati imwe abantu Abaisiraeli, nze ndidhi bukalamu bye mulowooza. Mweyongeire inho okuja nga mwita abantu mu kibuga kino, mwaidhuza enguudo dhaakyo emirambo. “Kale nze Musengwa Katonda kyenva nkoba nti ekibuga kino n'ensaka, era abantu be mutirimbula ni mubaleka omwo nga bagwire, n'emamba. Aye imwe ndibabinga naabafulumya mu kibuga kino. Waire nga mutya okwitibwa empiima, ndireeta abantu abali n'empiima baabalumba. Ndibatoola mu kibuga kino, naabata mu ngalo edh'abagwira, babaite. Ekyo n'ekibonerezo kyaimwe kye nabasalira. Ndibabonereza yoonayoona ye muliba mu Isiraeli, naabaleetera okwitibwa mu ntalo. Memale olwo mwamanha nga ninze Musengwa Katonda. Ekibuga kino tikiribakuuma ng'oti n'ensaka bw'ekuuma emamba egirimu. Ndibabonereza yoonayoona ye muliba mu Isiraeli. Olwo muliimanha nga ninze Musengwa Katonda, kuba timwajiira ku mateeka gange waire okukola ng'ebiragiro byange bwe bikoba. Aye mwajiira bwa ku mateeka ga nsi edhibaliiraine.” Nali nkaalangirira ebyo, Pelatia mutabane wa Benaia yagwa ghansi yaafa. Agho naakuba amakiryaivu era naakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Naaleekaana nti: “Aa, Musengwa Katonda, obwo bwenebwene oja kumaliragho irala buli muntu eyali awoniegho mu Isiraeli?” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, abatyamye b'omu Yerusalemu bakwogeraku iwe ni Baisiraeli baino abali mu bunhage, nga bakoba bati, ‘Abo abaatwalibwa mu bunhage baviire inho ku Musengwa Katonda. Era buti Musengwa Katonda oyo yatugha ensi eno ebe yaife ku bwaife.’ “Kale kobera abo bwe muli mu bunhage, oti nze Musengwa Katonda nkoba nti waire nga nabatoola mu nsi yaibwe, naabasindika mu nsi edh'eghala era naabasansaaniza mu maghanga kamaala, aye ndidha kubanga ghalala nabo eyo mu nsi dhe balimu okumala ekiseera. “Kale bakobere oti nze Musengwa Katonda nkoba nti, Ndibatoolayo eyo mu maghanga, naabasolozaayo eyo mu nsi ye nabasansaaniza, naabairiza ensi yaibwe Isiraeli. Era bwe baliira, balitoolagho ebintu byonabyona ebibi ebyenhinhalwa. Ndibagha omwoyo omuyaaka n'endowooza empyaka. Naabatoolamu omwoyo omukalangafu oguli ng'oti ibaale, naabataamu omwoyo omugonvu omuwulize. Baajiiranga ku mateeka gange era baagemanga bye nkoba. Olwo baabanga bantu bange, nze naabanga Katonda waibwe. Aye abo abamaliire omwoyo gwaibwe ku kusinza ebintu ebibi ebyenhinhalwa, ndibeesasulizaaku olw'ebikolwa byaibwe. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho bikerubi byayandhuluza amaghagha gaabyo byaguluka. Byaja nga n'enkede dhoona dhiri kujiira ghalala nabyo, era nga n'okumesunkana okw'ekitiisa kya Katonda wa Isiraeli kuli ghaigulu ghaabyo. Ekitiisa kya Musengwa Katonda kyasituka kyava ghagati mu kibuga, kyaja kyaba ku lusozi olwali ku luuyi olw'e buvandhuba olw'ekibuga ekyo. Agho omwoyo gwa Katonda gwambeeda nga ndi mu kubonekerwa okwo, gwandhizaayo y'abaali mu bunhage e Babilonia. Olwo bye nabona mu kubonekerwa byakoma agho. Naakobera abaali mu bunhage ebintu byonabyona Musengwa Katonda bye yandholeka. Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, oli mu bantu abadheemu, abali n'amaiso aye nga tibabona era abali n'amatu aye nga tibawulira, olw'okuba badheemu. “Kale ni, iwe omuntu, siba omugugu obe ng'oti n'omuntu ali kulumuka okuja okunoonia obubudamo, ositule oje musana mukulu ng'abantu bakubona. Ove mu kifo kyo, oje osenge mu kindi nga bakubona. Oba katyo banaategeeramuuku, waire nga badheemu. Oidha kubbeeda omugugu gwo ogwo musana mukulu ng'abantu bakubona, obe ng'oti n'omuntu ali kulumuka okuja okunoonia obubudamo. Ositule oveegho eigulo ng'abantu bakubona, obe ng'oti n'abantu be bakaka okuja mu bunhage bwe baba. Oidha kuwomola ekituli mu kimante ky'endhu yo, obikize omwo ebintu byo ng'abantu bakubona. Olwo obibbeedere ku ibega, ofulume mu nzikiiza nga bakubona, oje nga weeghembye mu maiso nga tobona y'oja. Ebyo byonabyona biidha kuba kamanhiso ak'okulabula Abaisiraeli.” Kale nze Ezekieli naakola nga Musengwa Katonda bwe yandagira. Naafulumya ebintu byange era naasiba omugugu gwange ng'oti n'omuntu aja mu bunhage. Eigulo nze mwene naawomola mu kimante ekituli, mwe nabitira ng'enzikiiza eri kugema. Era naabbeedera ebintu byange ku ibega ng'abantu babona, naaja. Bwe bwakya enkyo, Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, Abaisiraeli abadheemu abo tibaakubuuziizaaku bati, ‘Oli kukola ki?’ Bakobe oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba nti obukwenda buno bugema ku mufuzi ali mu Yerusalemu, ni ku Baisiraeli boonaboona abali mu kibuga ekyo. Bakobe oti ekyo ky'okoze n'akamanhiso k'ebyo ebija okubatuukaku. Balibabinga ewaibwe, baaja mu bunhage. N'omufuzi ali mu bantu abo yeena alibbeeda omugugu gwe ku ibega ng'enzikiiza egemye, yaafuluma. Alibitira mu kituli kye baliwomola mu kimante, yaaja nga yeeghembye mu maiso nga tabona y'aja. Ndimutega naamugemya mu lutuula lwange, naamutwala mu kibuga Babiloni mu nsi ey'Abakaladea, yaafiira eyo aye nga ekibuga ekyo takiboineeku naire. Abantu be boonaboona abamwezungulwire ndibasansaaniza eyo ku ndhuyi dhoonadhoona edh'ensi nga n'omuli abayambi be, n'abaisirukale be. Era ndireetera entalo okubaagho, dhaabaita. “Bwe ndibasansaaniza eyo mu maghanga ni mbaidhuza eyo mu nsi enhingi, balimanha nga ninze Musengwa Katonda. Aye ndirekaghooku abatono baawona okwitibwa mu ntalo, n'okulambuka endhala, n'okufa endwaire ya kawumpuli. Olwo basobole okutegeera, eyo ye baliba mu maghanga, nga baakola ebyenhinhalwa. Era olwo bamanhe nga ninze Musengwa Katonda.” Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, kola olye emere yo ng'oli kutengera, era onhwe amaadhi ng'oli kudhugumira olw'okutya. Kobera abantu boonaboona ab'omu nsi yo oti Musengwa Katonda akoba ati: Abaisiraeli abakaali mu Yerusalemu baliryanga emere nga bali mu kutya, era baanhwanga amaadhi nga beeraliikirivu kuba ensi yaibwe eritoolebwamu byonabyona ebigirimu, olw'okuba nti abantu abagirimu bakola ebikolwa eby'obukambwe. Ebibuga byonabyona buti ebirimu abantu birizikirizibwa, ensi eyo yaasigala agho bifulukwa byereere. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, lwaki mu nsi yaimwe Isiraeli mukoba mu nsambo muti, ‘Ebiseera bija nga bibita, aye nga ebyalangibwa mu kubonekerwa ghazira kituukirira.’ Kale ni bakobere oti nze Musengwa Katonda ndireetera ensambo eyo okukoma. Tibaliirayo kugikozesa mu Isiraeli kabiri. Era bakobe oti ekiseera kituuse ebyalangibwa mu kwolekebwa byonabyona bituukirizibwe. “Mu Isiraeli timulibaamu kabiri kubonekerwa kwa buguya, waire obulanzi obubuzaabuza. Nze Musengwa Katonda mwene, ninze ndidha okwogeranga, era nga kye nkoba kituukirizibwa. Tighaabengagho kulwisa naire. Kye nnaayogeranga mu biseera byaimwe, imwe abadheemu, ndidha kukituukirizanga. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Era Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu bona eno, Abaisiraeli bakoba bati iwe by'obona mu kubonekerwa tibyakutuukirira mu nnaku dhino, era mbu by'olanga bya mu biseera biri mberi inho. Kale ni bakobere oti nze Musengwa Katonda nkoba ati: Tighaabengagho kulwisa naire. Kye nnaayogeranga kiidha kutuukirizibwanga. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, langirira akabi akali kwidhira abalanzi b'omu Isiraeli, aboogera ebyo bye bayiiyiiza obuyiiye beene, ni babyeta obulanzi. Bakobe bawulirise nze Musengwa Katonda bye nkoba.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abalanzi abo abasiru bakagwireku, abajiira ku bye bayiiyiiza obuyiiye beene nga ghazira na kubonekerwa kwonakwona kwe bafunie. Imwe Abaisiraeli, abalanzi baimwe bali ng'oti bwa bibe ebiri mu bifunfugu. Tibakuuma mu bifo ebimante ghe byawomolwa ebituli, waire okuzimba obuyaaka ebimante ebyo, basobole okulwanirira abantu b'eighanga Isiraeli mu lutalo, ng'olunaku lwa Musengwa Katonda lutuuse. Balimba abantu bati babonekeirwa era baalanga eby'obuguya. Baabakobera mbu bali kwogera bukwenda bwange nze Musengwa Katonda, ate nga ti ninze mbatumye. Era basuubira mbu nze ndidha kutuukiriza bye bakobye. Aye nze mbakoba nti: Okubonekerwa kwe bakoba mbu bafunie kwa bulimba, n'ebyo bye balanga bya buguya. Bakoba mbu nze Musengwa Katonda ninze ndhogeire ebyo, ate nga nkaali kubibakobaku naire!” Kale Musengwa Katonda akoba nti: “Olw'okuba okubonekerwa kwe mukoba mbu mufunie kuba kwa bulimba, n'ebyo bye mulanga byaba bya buguya, mbakyaye era buti nfuuse muzigu ye muli. Nja kubabonereza imwe abalanzi abafuna okubonekerwa okw'obulimba era abalanga eby'obuguya. Timulityama mu lwekobaano lwa bantu bange, waire okughandiikibwa mu kitabo eky'ab'eighanga lya Isiraeli. Era timuliirayo mu nsi yaimwe Isiraeli naire. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Abalanzi abo babuzaabuza abantu bange, nga babakoba bati, ‘Miraala myereere,’ ate nga ghazira miraala naire. Abantu bwe bazimba ekimante ekitagumye, abalanzi abo bakisiigaku langi endheru kinhirire. Iwe omuntu, kobera abo abakisiigaku langi endheru oti kiidha kugwa. Ekire eky'amaadhi ekinene kiidha kuyiyika nga mulimu amabaale ag'omugozi amakologho, n'empewo ey'amaani. Era bwe kirigwa, balibabuuza bati, ‘Obwo langi endheru ye mwasiigaku yagasa ki.’ “Musengwa Katonda kyava n'akoba ati: Mu busungu obungi ndisindika empewo ey'amaani, naaleetera n'ekire eky'amaadhi ekinene kyayuyika nga kirimu n'amabaale ag'omugozi amakologho, byasaaniagho ekimante ekyo. Ndimenhagho ekimante ekyo kye baasiigaku langi endheru, naakisuulira irala ku itaka, n'omusingi gwakyo gwaira ku ngulu. Kiribagwaku baazikirira ghalala nakyo, olwo baamanha nga ninze Musengwa Katonda. Ntyo bwe ndimalira obusungu bwange ku kimante ekyo ni ku abo abaakisiigaku langi. Era imwe ndi kubakobera nti ekimante tikikaaligho, n'abo abaakisiigaku langi boona mye; abo nga n'abalanzi ab'omu Isiraeli abaalanga ku Yerusalemu, bati baabonekerwa nga kija kubaamu miraala myereere, waire nga mu butuufu bwene tighaali miraala naire. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Iwe omuntu, kyukira abakazi abo abali mu bantu bo, aboogera ebyo bye bayiiyiiza obuyiiye beene, ni babyeta obulanzi. Langirira ng'obavumirira, obakobe oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba, nti mukagwireku imwe abakazi abatungira buli muntu eyirizi edh'okuvaala ku mikono n'ebitambaala eby'okwesiba ku mitwe ebya buli nsambo, basobole okufuga obulamu obw'abantu abandi. Mwenda okuba n'obuyinza okufuga obulamu bw'abantu bange, imwe muganhulwe. Mwonoona eriina lyange mu bantu bange, nga mwenda okufunayo emiganda obuganda egya sayiri, n'ebitole obutole eby'emere. Mwaita abantu abatagwaniire kufa, ate abatagwaniire kuba balamu mwabawonia. Era mwakobera abantu bange eby'obuguya, era boona baabawulirisa.” “Kyenva, nze Musengwa Katonda, ni nkoba nti ndidha kulwanisa eyirizi edho dhe mukozesa okudaazadaaza n'okwita obulamu bw'abantu. Era ndidhikutula naadhitoola ku mikono gyaimwe, naabalekuza abo be mudaazadaaza, baaba ba idembe. N'ebitambaala byaimwe byona ndibikanula ku mitwe, natoola abantu bange mu buyinza bwaimwe, baawona okuyiigibwanga. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Muja mwabuzaabuza abantu bange abalungi mwabamalamu amaani, nze be mba tyenze batuukibweku kulumizibwa kwonakwona. Ate mwaghaga abakozi b'ebibi balobe kukyuka kuva mu bibi byaibwe, kuwonia bulamu bwaibwe. Kale ni timukairayo kufuna kubonekerwa kwa bulimba, waire okwiramu kabiri okulanga eby'obuguya. Nja kuwonia abantu bange mbatoole mu buyinza bwaimwe, olwo mumanhe nga ninze Musengwa Katonda.” Agho abandi ku bakulembeze ab'omu Isiraeli baidha okuneebuuzaaku, baatyama agho mu maiso gange. Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, abantu abo baghaireyo emyoyo gyaibwe okusinza ebitali nze Katonda, era ebyo bye bajiiraku byabaleetera okukola ebibi. Kale nsobola ntya okubaganha baneebuuzeeku? “Agho ni yogera nabo, obakobe oti nze Musengwa Katonda nkoba nti: Omuntu yeenayeena ow'omu ighanga Isiraeli aghaayo omwoyo gwe okusinza ebitali nze Katonda, era n'abijiiraku ni bimuleetera okukola ebibi, memale kabiri n'aidha okwebuuza ku mulanzi, nze Musengwa Katonda mwene, ninze ndimwiramu mu nsambo egwaniire obungi obw'ebisinzibwa ebitali Katonda omuntu oyo by'ajiiraku. Olwo nsobole okwiza ye ndi ab'omu ighanga Isiraeli boonaboona, ebisinzibwa ebyo ebitali Katonda be byaleetera okunvaaku. “Kale ni kobera ab'eighanga Isiraeli oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba nti: Mwenenie, mukyuke muve mu kusinza ebitali nze Katonda. Mukyuke muve ku ebyo byonabyona ebyenhinhalwa bye mujiiraku. “Omuntu yeenayeena ow'omu ighanga Isiraeli, oba omusenze yeenayeena eyasenga mu Isiraeli, bw'anvaaku n'aghaayo omwoyo gwe okusinza ebitali nze Katonda, era n'abijiiraku ni bimuleetera okukola ebibi, memale kabiri n'aidha okwebuuza ku mulanzi, nze Musengwa Katonda mwene, ninze ndimwiramu. Ndimwefuulira naamukyagha, naamufuula akamanhiso ak'okulabulanga abandi era eky'okuyeeyereza. Era ndimuboola naalekera agho okumubalira mu bantu bange, memale olwo mwamanha nga ninze Musengwa Katonda. “Omulanzi bw'alimbibwa n'abaaku ni by'ayogera eby'obulimba, nze Musengwa Katonda mwene ninze mba mmulimbye, era ndigolola omukono gwange naamubonereza naamutoolayo mu bantu bange Abaisiraeli. Omulanzi, n'oyo amwebuuzaaku, bombi balibonerezebwa. Era ekibonerezo eky'omulanzi kiriba n'ekirala n'eky'oyo amwebuuzaaku. Olwo ab'omu ighanga Isiraeli balobe kabiri kunvaaku ni badaaliima, era ni beeyonoona nga bakola ebibi, aye babenga bantu bange, ate nze mbenga Katonda waibwe. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Musengwa Katonda era yankoba ati: “Iwe omuntu, ensi bw'ekola ebibi n'ensungughaza ng'ezira bwesige ye ndi, ndigolola omukono gwange naagibonereza, naazikiriza emere yaayo, naagisindikira endhala era naita abantu baayo n'ensolo. Abantu bano abasatu: Noa, Danieli ni Yobu, ni bwe bandigibairemu, bandiwoniizaagho bwa bulamu bwaibwe bwonka olw'obutuufu bwaibwe.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Bwe nsindika ensolo edh'omu nsiko mu nsi, ni dhigyonoona nga dhija dhiita abantu, ensi eyo n'efuuka ebifulukwa era n'ewolongera nga ghazira na muntu agibitamu olw'okutya ensolo edho, abantu abo abasatu ni bwe bandigibairemu, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, tibandiwoniizaagho waire abaana baibwe. Beene bonka bati n'abandiwonezeibwa, aye ensi eyo yaasigala bifulukwa byereere. “Oba bwe ndeetera olutalo okwidha mu nsi, ni ndulagira okwita abantu n'ensolo okumaliriragho, abantu abo abasatu ni bwe bandigibairemu, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, tibandiwoniizaagho waire abaana baibwe. Beene bonka bati n'abandiwonezeibwa. “Oba bwe nsindika endwaire ya kawumpuli mu nsi eyo, ni ngimaliraku obusungu bwange okwita abantu n'ensolo okumaliriragho, Noa ni Danieli ni Yobu ni bwe bandigibairemu, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, tibandiwoniizaagho waire abaana baibwe. Bandiwoniizaagho bwa bulamu bwaibwe bwonka olw'obutuufu bwaibwe.” Agho ni Musengwa Katonda akoba ati: “Bwenebwene tikirisingagho inho bwe ndisindika ku Yerusalemu ebibonerezo byange ebina ebikakali: olutalo, endhala, ensolo edh'akabi, n'endwaire ya kawumpuli, okuja okukiitamu abantu n'ensolo? Aye ghalibaagho abaliwonagho ni basigalagho n'abaana baibwe. Abo bwe balireetebwa ye muli ni mubona emize gyaibwe n'ebibi bye bakola, mulikakasa ng'ekibuga Yerusalemu kigwaniire okukibonereza mu nsambo eyo. Olwo mulimanha nga nali mutuufu okukola ebyo bye nakola mu Yerusalemu.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze ng'akoba ati: “Iwe omuntu, omuzabbibu oli ni bw'ogugeza ku muti, oba ku lusaga lwonalwona olw'oku muti ogw'omu kibira? Omuzabbibu basobola okugusalamu embaawo baadhibaadhamu ekintu kyonakyona? Oba basobola okugutoolaku waire enkondo obukondo baaghanikaku ekintu kyonakyona? Omuti ogwo bagukumisa bwa muliro. Aye omuliro bwe gumala okugwokya eruuyi n'eruuyi, ni ghagati ni guya, basobola kabiri okugukozesa ekintu kyonakyona? Bona eno, oba bwe gwali nga gukaali omulamba tigwali na mugaso, memale obwo omuliro nga gumaze okugwokya eruuyi n'eruuyi, ni ghagati nga gumaze okuya, bwe gunaaba n'omugaso?” Musengwa Katonda kyava n'akoba ati: “Nga bwe mpaayo omuzabbibu ni bagutoola mu miti egy'omu kibira okuja okugukumisa omuliro, era ntyo bwe ndighaayo abatyamye ab'omu Yerusalemu ni mbabonereza. Ndibeefuulira naababonereza ni bwe balirumuka batya okuwona omuliro, era gulibookya. Kale ni bwendyefuulira abantu abo ni mbabonereza, mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. Ndizikiriza ensi eyo yaafuuka bifulukwa byereere, kuba abantu baamu tibaali beesigwa ye ndi. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Kabiri Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, manhisa Yerusalemu ebyenhinhalwa bye kikola, okikobere bino, nze Musengwa Katonda, bye ndi kukikoba nti: “Iwe Yerusalemu, ensimuko yo n'obuzaale bwo biri mu nsi Kanaani. Lata wo yali Muamori ate inhoko yaaba Muhitti. Bwe wazaalibwa tibaakusalaku lulira, waire okukunaazaaku n'amaadhi okutukula. Era tibaakusiigaku muunhu waire okukubwikaku engoye. Ghazira muntu yakusaasira n'akukolera waire ekintu ekirala kiti ku ebyo. Olwazaalibwa oti baakukyayiragho, baakusuula bwa mu nsiko. “Bwe nali ndi kubitagho nti naakubona ng'oli kusambagalira mu musaayi gwo. Wali osaabaine omusaayi aye nga tisobola kukuleka kufa. Kale naakulabirira waakula n'amaani ng'oti n'ekimera eky'omu nimiro. Era waakulira irala waafuuka mughala muguna mwene atoonha obutoonhe. Waasunia amabeere era waakuza n'enviiri, aye ng'oli madu geene, tovaire. “Kabiri bwe nali ndi kubitagho nti naakubona ng'otuusiiza ekiseera eky'okufumbirwa. Agho naakughembaku ekivaalo kyange waalekera okuba amadu. Bwenebwene naakusuubiza okukufumbirwa era naamala naakola n'iwe endagaano ey'okufumbiraganwa, waafuuka wange.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Agho naatoola amaadhi naakunaazaaku omusaayi gwo gwonagwona, era naakusiiga omuzigo. Nakuvaaza engoye edhaalukibwa obukalamu, n'engaito edh'oluwu olulungi einho, naakughemberera olugoye olughegheevu, era naakusiba n'ekitambaala ekya liiri. Nakuvaaza ebyamadholobera: ebikomo ku makono, n'ebinhere mu nkoto. Naakutaaku n'empeta ey'oku nhindo, n'eby'oku matu, naakuvaaza n'engule eboneka obulungi ku mutwe. Kale waaba nga weenaweena nkudholiige ni zaabu ni feeza, era ng'ovaala engoye empegheevu, n'edha liiri edhaalukibwa obukalamu. Waalyanga emere esinga obulungi, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, era waanhwanga n'omudheenene ogw'endhuki. Olwo weeyongera okuba omuntu aboneka obulungi einho, waanhirira ng'oti bwa muka kyabazinga. Era wamanhikana inho mu maghanga kamaala olw'obulungi obw'emboneka yo obwo, obwali bubitiriire einho olw'ebyo bye nakukolaku.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Aye weesigulira ku bulungi obw'emboneka yo obwo ni ku kumanhikana kwo, waakola obwamalaaya. Waalaaya ku buli muntu eyabitangagho. Watoola ku bivaalo byo waatimba amasabo go okugadholiga, waakolera omwo obwamalaaya mu nsambo etabangaghooku era etaja kubaagho kabiri. Watoola ebyamadholobera ebirungi einho ebya zaabu n'ebya feeza bye nakugha, weekoleramu ebifaananie ebiri ng'oti basaadha wabisinza, waaloba kuba mwesigwa ng'oti n'omuntu akola obwamalaaya. Waatoola engoye edhaalukibwa obukalamu dhe nakugha, wadhibivaaza. Waatoola omuzigo gwange ogw'ebibala eby'emiti emyoliva n'obubbaani bwange, waabighaayo ye biri ng'ebigheebwayo. Emere yange ye nakugha ey'obuwunga obuseereibwa obukalamu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'omudheenene ogw'endhuki, waabighaayo ye biri ng'ebigheebwayo ebiri n'akawoowo akasanhusa ebifaananie ebyo.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Era waatoola batabane bo ni baghala bo be wanzaalira, waabaghaayo ye biri ng'emisengo egyokebwa. Olowooza oti ekya iwe obutaba mwesigwa ye ndi kyali kitono, memale otoole n'abaana bange boona obatirimbule okubaghaayo y'ebifaananie ebyo, bookebwe mu muliro ng'emisengo? Mu ebyo byonabyona ebyenhinhalwa n'obwamalaaya bye wakola, tiwaidhukiraku na bya mu buto bwo, nga bwe wali amadu geene, era ng'oli kusambagalira mu musaayi gwo.” Musengwa Katonda akukoba iwe Yerusalemu ati: “Okagwireku, era okagwireku inho! Bwe wamala okukola ebibi ebyo byonabyona, kabiri waayongeraku n'okwezimbira mu buli luya lwa kibuga, amasabo okukoleramu obwamalaaya n'ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu ebintu ebyo ebitali nze Katonda. Olw'emboneka yo enungi, mu buli maagaanana ga luguudo wataagho ekifo okukoleramu obwamalaaya, weekubanga ku buli muntu eyabitangagho. Mu nsambo eyo obwamalaaya bwo bweyongerangaku buli lunaku. Wayendaku ni ku Bamisiri, baliraanwa bo abeegombi ng'oti ki! Obwamalaaya bwo bweyongerangaku bweyongere, wansonsoonia wandeetera okusungughala. “Kale buti ngalwire omukono gwange okubabonereza. Era nja kukendeeza ku mugabo gwo, nkugheeyo y'abazigu bo Abafilisiti abakweguguna obwegugune, era abeesinwa eira ebikolwa byo eby'obwenzi. “Wayendaku ni ku Bassiria boona, olw'obutasinwa bw'oli nabwo. Bwenebwene waalaaya nabo, aye era waasigala ng'okaayenda bwende. Weeyongera okukola obwamalaaya, waayendaku ni ku basuubuzi Abababilonia. Aye era waasigala ng'okaayenda bwende.” Musengwa Katonda akoba ati: “Omwoyo gwo gwakula gutya, iwe okukola ebintu ebyo byonabyona ng'oti ni malaaya ataswalaku naire: ni weezimbira mu buli maagaanana ga luguudo amasabo okukoleramu obwamalaaya, ni mu buli luya lwa kibuga n'ozimbamu ebifo ebigulumivu eby'okusinzizaamu ebintu ebyo ebitali nze Katonda. Aye ate waaba nga toli kunoonia mpiiya ng'oti ni malaaya eyeetunda! Aye waaba ng'omukazi omufumbo omwenzi alekerera iba, n'aja n'ayenda abasaadha abandi. Kya buliidho nti abasaadha n'abatonera bamalaaya ebirabo. Aye kabiri iwe mwene niiwe otonera abagonzi bo ebirabo, okubagulirira olw'obwenzi bwo, baidhe okuva mu ndhuyi dhoonadhoona bakole niiwe obwamalaaya. Kale waaba ng'oli wa ndhawulo ku bakazi abandi bamalaaya, kuba ghazira yakupikiriza kufuuka malaaya. Kabiri iwe mwene niiwe ogulirira abasaadha, se ti beene okukusasula. Bwenebwene oli wa ndhawulo.” Kale ni, iwe Yerusalemu malaaya, wulira Musengwa Katonda by'akoba. Musengwa Katonda oyo akoba ati: “Waweesa ensoni, waatoolamu engoye waasigala madu, era olw'obwenzi bwo weeghaayo y'abagonzi bo, ni y'ebitali nze Katonda bye wasinzanga. Era waaghangayo abaana bo ye biri, baitibwe ng'emisengo. Olw'ebyo bye wakola, ndisoloza abagonzi bo boonaboona be wasanhukanga nabo, abo be wayendanga n'abo be wakyaghanga. Ndibasoloza baava ku ndhuyi dhoonadhoona, baidha baakwefuulira baakulumba. Olwo naakutoolamu engoye dho, boonaboona baakubona ng'oli madu. Ndikusalira omusango gwe basalira abakazi abafumbo abenzi era abatemo, naakugha ekibonerezo eky'okwitibwa, olw'obusungu n'enkikidi bye wandeetera okuba nabyo olw'obwenzi bwo. Ndikughaayo mu ngalo edh'abagonzi bo abo, baaja baasuula ghansi amasabo go era baamenhagho ebifo byo ebigulumivu by'osinzizaamu ebintu ebitali nze Katonda. Balikutoolamu engoye dho, era baakutoolaku ebyamadholobera byo ebirungi einho, baakuleka ng'oli madu ng'ozira kantu naire. “Balikuleetaku eigye iramba, baakukuba amabaale era baakutematema n'empiima dhaibwe. Balyokya endhu dho, baakubonereza ng'abakazi abandi kamaala babona. Nze ndikulekeza okukola obwamalaaya, waaba nga tokaagulirira bagonzi bo. Ntyo bwendikumaliraku obusungu bwange, olwo naalekera agho okuba n'enkikidi ku lulwo, ye wandeetera okuba nayo olw'obutaba mwesigwa ye ndi. Nditereera naalekera agho okukusungughalira. Olw'okuba tiwaidhukira bya mu buto bwo, aye waakolanga ebinsungughaza, kyendiva ni nkwesasuulizaaku. Kale lwaki ku bikolwa byo bire ebindi byonabyona ebyenhinhalwa, wayongerezaaku n'obwenzi?” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu baidha kukozesanga ensambo eno nga bakwogeraku bati, ‘Inhina w'omughala ni mughala we bafaanania empisa.’ Bwenebwene oli mughala wa inhoko, eyakyagha iba n'akyagha n'abaana be. Era oli nga baganda bo, abaakyagha baibaibwe ni bakyagha n'abaana baibwe. Inhaimwe yali Muhitti, ate iseimwe yaaba Muamori. “Mukulu wo bamweta Samaria, ng'ali ku luuyi lwo olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ghalala n'ebibuga bye. Ate muto wo bamweta Sodoma, ng'ali ku luuyi lwo olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ghalala n'ebibuga bye. Aye tikyakumala kwebisa nga beene, oba okukola ebyenhinhalwa nga beene kuba ghaabitagho bwa kaseera katono, waayonooneka n'okubasinga mu byonabyona by'okola. “Nze Musengwa Katonda omulamu, ndayira nti muganda wo Sodoma aghalala n'ebibuga bye tibaakola bibi nga iwe aghalala n'ebibuga byo bye mwakola. Bona eno, ekibi Sodoma kye yakola ghalala n'ebibuga bye, kyali kwekuluntaza olw'okuba n'emere enhingi, era nga buli kintu kibajiira bukalamu mu miraala, aye ni baloba okuyamba abaavu n'abali mu bwetaavu. Beetwalanga nga ba ghaigulu era baakolanga ebyenhinhalwa nga mbona. Kyenava ni mbazikiriza nga mboine ebyo. “Ni muganda wo Samaria ebibi bye yakola tibyagheza waire ekitundu ekirala kiti ku bibi byo ng'obigabainiamu aghabiri. Bw'otoola ebyenhinhalwa Samaria bye yakola n'obigeza ku bibyo iwe bye wakola, Samaria aboneka ng'oti azira na kibi kye yakola, era ng'oti aziraku na musango. Mpegaano oli n'okugumira ensoni dho, kuba olw'okukola ebibi ebyenhinhalwa einho n'okusinga ebya baganda bo, oleeteire baganda bo abo okuba abalungi okukusinga. Kale ni swala era ofe ensoni, kuba niiwe mwene oleeteire baganda bo okuboneka ng'oti balungi.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndireetera Sodoma aghalala n'ebibuga bye, kabiri ebintu byairamu okubajiiranga obukalamu. Era naaleetera ni Samaria aghalala n'ebibuga bye, boona kabiri ebintu byairamu kubajiiranga obukalamu. N'iwe Yerusalemu weena ndikuleetera kabiri ebintu byairamu okukujiiranga obukalamu. Olwo oswale era ofe ensoni olw'ebyo byonabyona bye wakola. Ekyo kireetere baganda bo okuwulira mule nga bali bulungi. Baganda bo abo, Sodoma ni Samaria aghalala n'ebibuga byaibwe, baliirayo baaba mu mbeera dhaibwe edh'eira. N'iwe weena aghalala n'ebibuga byo, muliirayo mwaba mu mbeera dhaimwe edh'eira. Koodhi tiwayeeyerezanga muganda wo Sodoma bwe wali ng'okeebona ng'oli wa ghaigulu, era nga n'ebibi byo bikaali kumanhika? Aye mpegaano weena Abaedomu, n'Abafilisiti, n'abo boonaboona abakukyagha abakwezungulwire, bali kukunhooma. Era ogwaniire okugumira ekibonerezo eky'obwenzi bwo, n'eky'ebibi byo ebindi byonabyona ebyenhinhalwa bye wakola.” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. Musengwa Katonda era akoba ati: “Bwenebwene ndikubisa nga bw'ogwaniire, olw'okunhoomoola kye weeyama n'omenha endagaano. Aye nze ndikuuma endagaano ye nakola n'iwe ng'okaali muto, era ndikola niiwe endagaano ey'ebyanda n'ebyanda. Baganda bo bombi, mukulu wo ni muto wo, bwe baliira y'oli ensoni dhiri kugema olw'ebyo bye wakola. Ndibakwiriza baaba ng'oti bwa baghala bo, waire ng'ekyo tikiri mu ndagaano yange n'iwe. Ndiizaagho endagaano yange n'iwe. Era ndikusonigha ebyo byonabyona bye wakola, aye waabiidhukiranga ensoni dhaakugema, nga tosobola kwogera kintu kyonakyona olw'okuswala.” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, kobera abantu ab'eighanga lya Isiraeli olufumo luno, bamanhe nga nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Ghaaligho enkookooma enene, ng'eri n'amaghagha amanene era amaleeyi. Era yali ng'eriku amooya ag'erangi kamaala. Enkookooma eyo yaaguluka yaaja ku nsozi edh'e Lebanoni, ku muti omuvule ghaigulu ku busanso bw'ensaga dhaagwo. Yaamenhaku akasaga akasembayo ghaigulu ku busanso bw'ensaga dhaagwo, yaakatwala mu nsi erimu abasuubuzi, era yaakasimba mu kibuga eky'abasuubuzi. Era yaatoola ensigo mu nsi Isiraeli yaagitwala yaagisimba mu kifo ekigimu okumpi n'amaadhi amangi, yaaba ng'oti n'obuti obukulira ku mbali kw'omwiga. Ensigo eyo yaamera, yaavaamu omuzabbibu ogukulira ghansighansi ku itaka nga gulanda. Ensaga dhaagwo dhaakula nga dhisonse enkookooma ye yali, n'emizi gyagwo gyasimba ghansi mu itaka. Gwataaku ensaga kamaala n'amakaba kamaala. “Aye yaabaayo enkookooma eyindi enene, nga yoona eri n'amaghagha amanene n'amooya kamaala. Okuja okubona, ng'omuzabbibu ogwo gukyusa emizi gyagwo okugitoola mu nimiro mwe baagusimba, nga gugiringiriza enkookooma eyo eyindi ye yali. Gwakyusa n'ensaga dhaagwo dhoona gwadhiringiriza enkookooma eyo ye yali, esobole okugufukiriranga. Ate nga baagusimba mu itaka eirungi aghaali amaadhi amangi, olwo gwidheku ensaga era guteeku n'ebibala, gube omuzabbibu omulungi einho. “Kale nze Musengwa Katonda mbuuza nti: Omuzabbibu ogwo gulibaagho era gwakula? Enkookooma eyagusimba terigwiwululagho n'emizi gyagwo, n'egutemaku na nsaga dhaagwo, n'amakaba gaagwo amabisi ni ganiala? Tikiryetaagisa maani mangi, waire abantu kamaala okugwiwululagho n'emizi gyagwo. Bona eno, omuzabbibu ogwo bwe bagusimba gulibaagho gwakula? Tigulikala bukale ng'empewo eva e buvandhuba egufuuyiriire, nga guli mu kifo ghe baagusimba?” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Buuza abantu abo abadheemu, oba nga baidhi amakulu ag'olufumo luno. Bakobere oti: Kyabazinga ow'e Babilonia yaidha e Yerusalemu, yaatwala kyabazinga waayo n'abakungu baayo, yaaja nabo e Babilonia. Yaatwala mulala ku balangira, yaakola naye endagaano era yaamulayiza okuba omwesigwa. Yaatwala n'abantu abakologho mu nsi eyo ng'omusingo, olwo obwakyabazinga obwo bulobe kwegugunga, aye bukuume endagaano eyo busobole okusigalagho. Aye kyabazinga wa Buyudaaya yaadheema, yaatuma abakwenda e Misiri bamugheereze embalaasi n'eigye einene. Aye bwenebwene entegeka ya kyabazinga oyo esobola okutuukirira? Omuntu asobola okwewonia ng'akoze ebintu ng'oti n'ebyo? Omuntu asobola okumenha endagaano baaloba kumubonereza? “Aye nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, kyabazinga oyo alifiira mu Babilonia, kuba yamenha endagaano ye yakola ni kyabazinga waayo, ate nga kyabazinga w'e Babilonia oyo n'eyamufuula kyabazinga. Ni bw'aba kyabazinga w'e Misiri n'eigye lye ery'amaani ery'abaisirukale abangi, talisobola kumuyamba mu lutalo, nga Abababilonia babunze emungo dh'eitaka edh'okuniiniraku okulumba, era nga bazimbye ekimante eky'okuzingiza abantu abangi babazikirize. Taliwona olw'okunhoomoola kye yeeyama n'amenha endagaano, ate nga yagitaaku omukono aye kabiri yaaloba okugijiiraku.” Musengwa Katonda kyava n'akoba nti: “Bwenebwene ndayira nti nga bwendi omulamu, ndimwesasulizaaku olw'okunhoomoola kye yeeyama ye ndi, n'amenha endagaano yange. Ndimutega naamugemya mu lutuula lwange, naamutwala mu Babilonia. Naamusalira eyo omusango gwamusinga, era naamubonereza olw'obutaba mwesigwa ye ndi. Abaisirukale be abasinga kulwana baliitirwa mu lutalo, ate abalirumuka ni bawonagho baasansaanira mu ndhuyi dhoonadhoona. Olwo mulimanha nga nze Musengwa Katonda ninze ndhogeire.” Musengwa Katonda akoba ati: “Nze mwene ndija naamenha akasaga ku muti omuvule omuleeyiriri, kale keene akato akasembayo ghaigulu ku busanso bw'ensaga dhaagwo. Era nze mwene ndija naakasimba ghaigulu ku lusozi oluleeyi einho. Ndikasimba ku lusozi lwa Isiraeli olusinga kuba luleeyi, kamere kaidheku ensaga era kateeku n'ebibala, kafuuke omuvule omulungi einho. Ensolo edh'omu nsiko edha buli nsambo dhiidhe dhisulenga ghansi ghaagwo, n'enhonhi edha buli ngeri dhizimbenga ebisu byadho ku nsaga dhaagwo. Olwo emiti gyonagyona egy'omu nsiko girimanha nga nze Musengwa Katonda mwene, ninze ndeetera omuti omuleeyiriri okuyimpagha, ate naaleetera omuti omumpi okuleegherera. Nkaza omuti omubisi, ate naasibusa omuti omukalu. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye era ekyo ndikituukiriza.” Kabiri Musengwa Katonda yaayogera ninze yankoba ati: “Mutera okukozesa endhogera ekoba eti, ‘Abazaire baalya emizabbibu egikaagha, aye ate abaana n'abaagemwa engigina ku maino.’ Muba mutegeeza ki? “Aye nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, endhogera eyo timwidha kwiramu kugikozesa mu Isiraeli kabiri. Bona eno, nze ninze nfuga obulamu obwa buli muntu, ka bube obw'omuzaire oba obw'omwana. Kale omuntu akola ebibi n'alifa. “Omuntu omutuufu n'oyo akola ebituufu ebigwaniire ng'ajiira ku mateeka. Atasinza ebyo ebitali nze Katonda ab'eighanga Isiraeli bye basinza, era atalya ku misengo gye bagheerayo mu masabo ku nsozi. Atasendasenda muka beene n'aba naye mu buliri, era ataba mu buliri na mukazi ng'ali mu biseera bye eby'okulwala. Atafufunkiriza muntu yeenayeena, era atanhaga kintu kyonakyona ku muntu. Airiza eyamwewolaku omusingo gwe, n'agha omuyala eky'okulya, era n'agha ali amadu eky'okuvaala. Atawola muntu lwa kumufunaku magoba olwo mwene yeeyongere okuba omukombe, era eyeesamba okukola ebibi, ate n'asalira abantu emisango mu mazima. Ajiira ku biragiro byange era n'akuuma amateeka gange. Oyo n'omuntu omutuufu era bwenebwene aliba mulamu.” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. “Aye omuntu asobola okuzaala omwana omunhazi, omutemo, oba akola ebintu ng'oti ni bino: ng'alya ku misengo abantu gye bagheerayo mu masabo ku nsozi, yaasendasenda baka beene yaaba nabo mu buliri, yaakiriga abaavu n'abali mu bwetaavu, yaakola obunhazi, yaaloba kwiriza muntu eyamwewolaku musingo gwe, yaasinza ebyo ebitali nze Katonda, yaakola ebyenhinhalwa, era yaawola omuntu lwa kumufunaku magoba olwo mwene yeeyongere okuba omukombe. Bwenebwene omuntu oyo agwaniire okuba omulamu? Busa naire, tibalimulekagho nga mulamu. Alifa olw'okukola ebyenhinhalwa ebyo byonabyona, era aliba nga ni mwene eyeereeteire okufa. “Ate omuntu oyo asobola okuzaala omwana, era omwana oyo yaabona ebibi byonabyona ise bye yakola, aye yaaloba kubikola. Nga tasinza ebyo ebitali nze Katonda ab'eighanga Isiraeli bye basinza, waire okulya ku misengo abantu gye bagheerayo mu masabo ku nsozi. Nga tasendasenda baka beene n'aba nabo mu buliri, era nga ghazira muntu yeenayeena y'akolaku kibi. Nga tatwala musingo gwa muntu yamwewolaku, waire okunhaga ekintu ku muntu yeenayeena. Aye ng'agha abayala eby'okulya, n'abali amadu yaabagha eby'okuvaala. Nga yeesamba okukola ebibi, tawola muntu lwa kumufunaku magoba olwo mwene yeeyongere okuba omukombe, akuuma ebiragiro byange era yaajiira ku mateeka gange. Omuntu oyo talifa lwa bibi ise bye yakola. Bwenebwene aliba mulamu. Aye ise olw'okuba yali mukupankupania, ng'anhaga ku bantu ebyaibwe era ng'akola ebitali birungi, alifa olw'ebibi bye yakola. “Aye musobola okwebuuza muti, ‘Lwaki omwana tibamuvunaana bibi ise bye yakola?’ Eky'okwiramu kiri nti omwana bw'aba nga yakola ebituufu ebigwaniire ng'ajiira ku mateeka, era nga yali mwegendereza okukuuma ebiragiro byange, aliba mulamu. Kale omuntu akola ebibi n'alifa. Omwana tibalimuvunaana bibi muzaire we bye yakola, waire omuzaire okuvunaanibwa ebibi omwana we bye yakola. Omuntu omutuufu aligheebwa empeera olw'ebituufu by'akola, ate omubi yaavunaanibwa olw'ebibi by'akola. “Aye omuntu omubi bw'akyuka n'aleka ebibi bye byonabyona bye yakola, n'akola ebituufu ng'ajiira ku mateeka, talifa. Bwenebwene aliba mulamu. Ebibi byonabyona bye yakola birimusoniyibwa, yaaba mulamu olw'ebituufu bye yakola. Mulowooza muti nze nhumirwa okubona omwonooni ng'afiire? Busa naire! Nhenda bwende akyuke aleke ebibi bye, abe mulamu.” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. “Aye omuntu omutuufu bw'akyuka n'alekera okukola ebituufu, naakola ebibi, era n'akola ebyenhinhalwa byonabyona abantu ababi bye bakola, mulowooza muti aliba mulamu? Busa naire! Ghazira naire ekirala ku bikolwa bye eby'obutuufu bye yakola, kiriidhukirwa. Era alifa olw'obutaba mwesigwa, n'olw'ebibi by'akola. “Aye imwe mukoba muti, ‘Musengwa Katonda mu nkola ye tasala nsonga mu butuufu.’ Aye muwulire imwe ab'eighanga Isiraeli: Obwo bwenebwene nze mu nkola yange tisala nsonga mu butuufu? Nti katyo niimwe mutasala nsonga mu butuufu mu nkola dhaimwe! Omuntu omutuufu bw'akyuka n'alekera okukola ebituufu, naakola ebibi, alifa olw'ebibi by'akola. Aye omwonooni bw'akyuka n'alekera okukola ebibi, n'akola ebituufu ebigwaniire ng'ajiira ku mateeka, aliwonia obulamu bwe kuba olwo aba yeefumintiriiza yaakyuka, yaalekera okukola ebibi byonabyona bye yakola. Bwenebwene talifa, aliba mulamu. Aye imwe ab'eighanga Isiraeli mukoba muti, ‘Musengwa Katonda mu nkola ye tasala nsonga mu butuufu.’ Ee, imwe Abaisiraeli, obwo bwenebwene nze mu nkola yange tisala nsonga mu butuufu? Nti katyo niimwe mutasala nsonga mu butuufu mu nkola dhaimwe! “Nze Musengwa Katonda ndi kubakobera imwe Abaisiraeli, nti ndisalira buli muntu ku imwe omusango nga njiira ku bikolwa bye. Mwenenie mukyuke muve mu bibi byaimwe byonabyona, olwo ebibi byaimwe ebyo lwe bitaabaviiremu kuzikirira. Mwetooleku ebibi byonabyona bye mubairenga mukola, mufune emyoyo emiyaaka n'endowooza empyaka. Imwe abantu b'eighanga Isiraeli, lwaki mwenda okufa? Nze tinhumirwa kubona muntu yeenayeena ng'afiire. Kale ni mukyuke muve mu bibi byaimwe, memale mube balamu.” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. Agho Musengwa Katonda yankoba nhembere abakulembeze ba Isiraeli olwembo luno olw'enaku, nga nkoba nti: Inhoko yali ng'oti mpologoma nkazi, yaatyama yaayonsa ebyana byayo nga n'empologoma enume enkambwe dhiri agho! Yakuza ekirala ku byana byayo, kyafuuka empologoma enume ento. Empologoma enume ento eyo yaayega okuyiiga, era yaalya n'abantu. Amaghanga gaafuuwa amagwala okugiyiiga, baagigemya mu lwina lwe baagitega. Baagighaluza n'amalobo baagitwala mu nsi Misiri. Inhoko bwe yabona nga biri bityo, eisuubi lyamuwaamu. Yaakuza ekindi ku byana byayo ebyo, kyafuuka empologoma enume ento. Era kyakulira irala, kyatambulatambulanga nga kiri ghalala n'empologoma dhiinaakyo. Kyayega okuyiiga n'okulya n'abantu. Kyayonoonayonoona ebifo byaibwe eby'okwewogomamu, kyazikiriza ebibuga byaibwe. Nga buli lwe kiwologoma kiti, abantu batya inho n'ebyalo byaibwe byawolongera. Agho amaghanga gaava ku ndhuyi dhoonadhoona, geesoloza okwidha okukirumba. Baakitega olutuula, baakigemya mu lwina lwe baakitega. Baakighaluza n'amalobo baakisibira mu kaguli, era baakitwalira omwo eri kyabazinga wa Babilonia. Baakikuuma butiribiri, olwo abantu balobe kukiwulira kabiri nga kiwologomera ku nsozi dha Isiraeli. Inhoko yali ng'oti muzabbibu gwe basimbye mu isamba kumpi n'amaadhi, ni guba n'ensaga kamaala era nga gubala inho ebibala. Olusaga lwagwo olwasingamu obugumu lwakula lwaleegha, baalukolamu omwigo ogw'obwakyabazinga. Omuzabbibu ogwo gwakula gwaleegha inho ghaigulu, ng'ensaga dhaagwo edhiriku amakaba amangi badhirengerera ghala. Aye abantu baagwiwululagho n'emizi mu busungu, baagusuula ghansi. Empewo eva e buvandhuba yaidha yaagukaza. Ebibala byagwo baabikunkumusa ghansi, n'ensaga dhaagwo baadhikookola dhaakala, era baadhookya omuliro. Buti baagusimba mu irungu, mu itaka eikalu ery'olubbalangu. Enduli y'omuzabbibu ogwo yaagema omuliro, omuliro ogwo gwayokya ensaga dhaagwo n'ebibala byaku. Tigukaaliku nsaga ngumu dha kutema kukolamu miigo gya bwakyabazinga. Olwo n'olwembo olw'enaku, era baidha kulwembanga buli kaakyeire. Ku lunaku olweikumi mu mwezi ogwokutaanu, mu mwaka ogwomusanvu nga tuli mu bunhage, ghaabaagho abandi ku bakulembeze ab'omu Isiraeli abaidha ni batyama agho mu maiso gange nga benda okwebuuza ku Musengwa Katonda. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, yogera n'abakulembeze ab'omu Isiraeli abo obakobe oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba nti: Mwidhie kuneebuuzaaku? Aye ni, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu tiidha kubaganha naire kuneebuuzaaku. “Iwe omuntu, oli mwetegefu okubasalira omusango? Bwenebwene oli mwetegefu? Kale ni baidhukize ebyenhinhalwa badhaadha baibwe bye baakola. Era obakobe oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba nti: Olunaku lwe neeroboza eighanga Isiraeli, abaana ba Yakobo abo, nabeeyandhulira nga bali mu nsi Misiri, naabamanhisa nti ninze Musengwa Katonda waibwe. Era ku olwo nabasuubiza okubatoola mu nsi Misiri, mbatwale mu nsi ye nabategekera engimu era erimu ebirungi kamaala, esinga edhindi dhoonadhoona ekitiibwa. Naabakoba nti basuule ere ebyenhinhalwa ebibasikiriza, era balobe kweyonoona nga basinza ebitali nze Katonda eby'omu Misiri, kuba ninze Musengwa Katonda waibwe. Aye bandheemera, baaloba kuwulirisa bye nabakoba. Baaloba kusuula ere ebyenhinhalwa ebyabasikirizanga, waire okuva ku bisinzibwa ebitali nze Katonda eby'omu Misiri. Agho naayenda okubamaliraku ekiruyi kyange, mboolekeze obusungu bwange nga bali eyo mu nsi Misiri. Aye ekyo tyakikola ku lw'eriina lyange, lirobe kunhoomebwa mu maghanga ge baalimu, kuba ab'omu maghanga ago baaligho nga nsuubiza Abaisiraeli abo nti ndi kuja kubatoola mu nsi Misiri. “Kale naabatoola mu nsi Misiri naabatwala mu irungu. Naabagha ebiragiro byange, naabeegeresa n'amateeka gange kuba ebyo nga n'ebireetera omuntu okuba omulamu ng'abituukiriiza. Era naabateeragho n'olunaku lwa Sabbato ng'akamanhiso ghagati ghange ni beene, okubaidhukizanga nti nze Musengwa Katonda mwene, ninze mbatukuza. Aye abantu ab'eighanga Isiraeli bandheemera nga bali eyo mu irungu, baaloba kujiira ku mateeka gange era baava ku biragiro byange, ebireetera omuntu okuba omulamu ng'abituukiriiza. Era baayonoona olunaku lwange olwa Sabbato. Agho naayenda mbamalireku ekiruyi kyange nga bali eyo mu irungu, mbazikirize mbamaliriregho. Aye ekyo tyakikola ku lw'eriina lyange, lirobe kunhoomebwa mu maghanga ge baalimu, kuba ab'omu maghanga ago baabona nga ndi kubatoola mu nsi Misiri. Kale, nze neerayirira mwene nga bali eyo mu irungu, nti tiribatuusa mu nsi ye nabagha, ensi engimu era erimu ebirungi kamaala, esinga edhindi dhoonadhoona ekitiibwa. Neerayirira ntyo lwa kuba baava ku biragiro byange era baaloba kujiira ku mateeka gange. Baayonoona n'olunaku lwange olwa Sabbato, era baasinzanga ebitali nze Katonda. “Aye nabasaasira, naaloba kubazikiriza kubamaliriragho nga bali eyo mu irungu. Agho naalabula abaana baibwe nga bali eyo mu irungu, nti mutajiira ku mateeka badhaadha baimwe ge baataagho, era mutagondera biragiro byaibwe, waire okweyonoona nga musinza ebyo bye basinza ebitali nze Katonda. Nze Musengwa Katonda ninze Katonda waimwe, mujiirenga ku mateeka gange era mukolenga bye ndagira. Mukuzenga olunaku lwa Sabbato nga lutukuvu, lubenga akamanhiso ak'endagaano nze ye nakola n'imwe, era lubaidhukizenga nga nze Musengwa Katonda mwene, ninze Katonda waimwe. “Aye abaana boona bandheemera, baaloba kujiira ku mateeka gange era baava ku biragiro byange, ebireetera omuntu okuba omulamu ng'abituukiriiza. Baayonoona n'olunaku lwange olwa Sabbato. Agho naayenda okubamaliraku ekiruyi kyange, mboolekeze obusungu bwange nga bali eyo mu nsi Misiri. Aye neefuga, ekyo naaloba kukikola ku lw'eriina lyange, olwo lirobe kunhoomebwa mu maghanga ge baalimu, kuba ab'omu maghanga ago baabona nga ndi kubatoola mu nsi Misiri. Kale, nze n'okwiramu kabiri okwerayirira mwene nga bali eyo mu irungu, nti ndidha kubasansaaniza eyo mu maghanga, mbaidhuze eyo mu nsi enhingi. Neerayirira ntyo lwa kuba baava ku biragiro byange era baaloba kujiira ku mateeka gange. Baayonoona n'olunaku lwange olwa Sabbato, era baasinzanga ebitali nze Katonda ebya badhaadha baibwe. “Agho naabaleka bajiire ku mateeka ni ku biragiro, ebitaleetera muntu abijiiraku kuba mulamu naire. Naabaleka beeyonoona nga bagheereza eri emisambwa ebigheebwayo, era nga baghaayo y'emisambwa egyo abaana baibwe ababeri bookebwe mu muliro ng'emisengo. Ekyo nakikola nga nhenda mbabonereze era bamanhe nga ninze Musengwa Katonda. “Agho ni, iwe omuntu, yogera n'ab'eighanga Isiraeli, obakobe oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba ati: Eyo n'eyindi ku ngeri badhaadha baimwe dhe baanhoomangamu nze Musengwa Katonda, era ni balobanga okuba abeesigwa ye ndi. Bwe nabatuusa mu nsi nze mwene ye neerayirira okubagha, ng'olwo buli ghe baabonanga akasozi akagulumivu oba omuti ogw'amakaba amangi amazibirivu, ng'agho bagheeragho emisengo gyaibwe. Ebigheebwayo byaibwe bye baagheeranga mu bifo ebyo, n'obuwoowo bwe baaniokezangayo, era n'ebigheebwayo eby'okunhwa bye baafukangayo, byansungughazanga busungughaze. Naababuuza nti, ‘Kifo ki ekigulumivu eyo ye mujanga okusinziza?’ N'okuva ku olwo kyayetebwanga ‘Ekifo ekigulumivu eky'okusinzizaamu’ ni ye buli eno. Agho ni, kobera abantu ab'eighanga Isiraeli oti nze Musengwa Katonda ndi kubabuuza ati: Mwena muli kwenda kweyonoona ng'oti ni badhaadha baimwe, nga musinza ebitali nze Katonda ebyenhinhalwa bye baasinzanga? Ni ye buli eno mukeeyonoona nga musinza ebitali nze Katonda, mwaghaayo ebigheebwayo byaimwe, era mwaghaayo n'abaana baimwe bookebwe mu muliro ng'emisengo. Memale ng'obwo era imwe abantu ab'eighanga Isiraeli mwidha mbu kuneebuuzaaku? Bwenebwene nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, tija kubaganha kuneebuuzaaku. Ni bwekiba ekyo kye mulowooza mbu mwenda mube ng'abamaghanga agandi n'abantu ab'omu nsi edhindi, musinze emiti n'amabaale, tikija kubaagho naire. “Nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, mu busungu obubitirivu ndikozesa obuyinza bwange obungi n'amaani gange agataloodheka, naabafuga nga ninze kyabazinga waimwe. Mu busungu obubitirivu ndikozesa obuyinza bwange obungi n'amaani gange agataloodheka, naabatoolayo eyo mu maghanga, naabasolozaayo eyo mu nsi ye mwasansaanira. Ndibatwala mu irungu ery'abamaghanga agandi, naabasalirira eyo omusango nga tubonagana maiso ku maiso. Nga bwe nasalira badhaadha baimwe omusango mu irungu ery'ensi Misiri, mwena ntyo bwenja okubasalira.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Ndibafuga na mwigo naabaleetera okugondera endagaano yange. Ndibasunsulamu abo abadheemu, n'abo abakola ebibi ni bansungughaza. Ndibatoola mu nsi dhe baasengamu, aye tiribaganha kwirayo mu Isiraeli. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Mperaano imwe Abaisiraeli, oba nga timwenda kumpulira, buli muntu aje agheereze ebisinzibwa bye ebitali nze Katonda. Aye mbalabula obutairayo kwonoona liina lyange eitukuvu, eno nga mumpa ebigheebwayo ate ere nga bwemusinza ebitali nze Katonda. “Mu kifo eky'okusinza ebyo, mwenamwena mulisinzanga nze Musengwa Katonda waimwe, ku lusozi lwange olutukuvu, olusozi oluleeyi olw'omu nsi Isiraeli. Eyo ye ndibasangaalira, era naasiima ebirabo byaimwe ebisinga kuba birungi, ghalala n'ebigheebwayo byaimwe ebitukuvu. Bwendimala okubatoolayo eyo mu maghanga, ni mbasolozaayo eyo mu nsi ye mwasansaanira, ndisiima emisengo gyaimwe egyokebwa, era mulirangirira eri amaghanga nga bwendi omutukuvu. Bwe ndibatuusa mu nsi Isiraeli, ensi ye nalayira okugha badhaadha baimwe, olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. Nga muli eyo muliidhukira emize gyaimwe n'ebikolwa byaimwe byonabyona bye mweyonoona nabyo. Olwo mwenenia era mwawulira n'enaku olw'ebibi byaimwe byonabyona bye mwakola. Imwe abantu b'eighanga Isiraeli, ku lw'eriina lyange bwe ndibabisa obukalamu mu kifo eky'okubabisa obubi nga njiira ku bikolwa byaimwe ebikyamu ni ku mpisa dhaimwe embi, olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Olange ng'ovumirira ekiketezo ekyo ekikalukalu, era ng'ovumirira n'ekibira ekiri mu kiketezo ekyo. Koba ekibira ekyo ekiri mu kiketezo ekikalukalu ekyo, kiwulirise nze Musengwa Katonda bye ndikukoba nti: Bona eno, ndikukunaaniaku omuliro gwayokya buli muti gwonagwona ogukulimu, ka gube omubisi oba omukalu. Omuliro gulibbeibbera era tighalibaagho muntu asobola kuguzikiza. Gulyokerera buli muntu, okuva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba okutuuka ku luuyi olw'omugooda olw'e buvandhuba. Abantu boonaboona balibona nga nze Musengwa Katonda mwene, ninze nkunaaniza omuliro ogwo, era tighalibaagho asobola kuguzikiza.” Aye nze naakoba nti: “Aa, Musengwa Katonda, abantu bali kundhogeraku bati nze buli kiseera ndhogera mu nfumo.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize ku Yerusalemu. Olange ng'ovumirira ebifo abantu bye basinzizaamu, era ng'olabula ensi Isiraeli. Kobera ensi Isiraeli oti nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Bona eno, buti nze nfuuse muzigu y'oli, era ndisowola empiima yange mu kiruutu kyayo naita abantu abakulimu, abatuufu n'ababi, naabakumalamu. Olw'okukumalamu iwe abantu abakulimu, abatuufu n'ababi, ndisowola empiima yange mu kiruutu kyayo naalwanisa abantu boonaboona, okuva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba okutuuka ku luuyi olw'omugooda olw'e buvandhuba. Abantu boonaboona balimanha nga nze Musengwa Katonda mwene, ninze nsowoire empiima yange mu kiruutu kyayo, era nga tija kugiizaamu. “Kale ni, iwe omuntu, sinda inho ng'omuntu ali n'enaku enene ku mwoyo, sinda nga weenhiinkaire inho, bakubone. Bwebakubuuza bati, ‘Lwaki oli kusinda?’ Ng'obairamu oti, ‘Ndi kusinda olw'amawulire ge mpuliire, ag'ebyo ebiri kwidha. Bwe birituuka, boonaboona emyoyo giribatekemuka, emikono gyabalebera, ebikiryaivu byabadhugumira, era baazirika. Bona eno, ebyo bija kubaagho bituukirire.’ ” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, langa okobere abantu, oti nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Empiima, empiima bagighagaire era baagizigula. Bagighagaire kutirimbula, baagizigula emyanse ng'oti lukuba. “Kale tighasobola kubaagho kusagamba, kuba abantu bange banhoomye buli kibonerezo, ghalala n'okulabulwa kwonakwona. Agho ni empiima bagizigwire nga bagitegeka okukozesebwa. Bagighagaire era baagizigula, omwisi agigeme mu ngalo. Iwe omuntu, lira amaziga era owowoole, kuba empiima eno eidhiriire bantu bange, n'abakulembeze boonaboona ab'omu Isiraeli. Baja kugheebwayo baitibwe ghalala n'abantu bange abandi boonaboona. Agho ni weekube ku bisambi weepampagule olw'okusoberwa. Abantu bange ndidha kusooka mbalebe mbone bwe bali. Aye bwebanaanhooma okulabulwa, ebyo byonabyona biidha kubaagho.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Kale, iwe omuntu langa, okube mu ngalo empiima eidhe eteme emikuzi ebiri, kabiri eteme n'ogwokusatu. Eyo n'empiima ebazingiiza okubatirimbula mu bungi. Empiima eyo ereetera emyoyo gy'abantu okutekemuka, beekontola baagwa n'okugwa. Ngitaire mu kibuga nga bagizigwire, eri kumyansa ng'oti lukuba, ng'eteegereire okutirimbula. Iwe empiima, tema ku luuyi olw'omukono omusaadha, ni ku lw'omugooda, yoonayoona obwogi bwo ye bunaalinga. Zeena ndidha kukuba mu ngalo neemaleku obusungu.” Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, taagho engira ibiri, kyabazinga ow'e Babilonia mw'asobola okubita ng'agemye empiima ye. Dhiteegho nga dhombi dhiviira mu kiketezo kirala ekyo, era ote n'ekipande engira edho dhombi ghe dhaagaananira. Laga engira kyabazinga mw'anaabisa empiima okutuuka ku kibuga Rabba eky'Abammoni, n'engira mw'anaagibisa okutuuka e Buyudaaya ku kibuga Yerusalemu ekyezungulwirwa ebimante ebigumu. Kyabazinga ow'e Babilonia oyo ayemereire ghale engira dhombi ghe dhaagaananira. Olw'okwenda okuzuula engira y'anaagema, ali kusuula obulaso ghansi, yeeraguza ku misambwa, era yaakebera eini ery'ensolo y'aghaireyo ng'omusengo. Mperaano agemye akalaso mu mukono gwe omusaadha, ng'akalulu kagwire ku kibuga Yerusalemu. Akalaso ako kamukoba aje akisimbeku ebintu eby'okukozesa okuwomola ekimante kyakyo, akizimbeku ebituuti ebirengererwaku, n'ebintu eby'okukontesa endhigi dh'emiryango gyakyo, era abunge n'emungo dh'eitaka edh'okuniiniraku okukirumba. Olwo akube enduulu edh'omu lutalo, era aite. Aye okulagula okwo kwidha kuboneka ng'oti kwa buguya eri ab'omu Yerusalemu, kuba baakola endagaano ni kyabazinga oyo. Aye ate okulagula okwo kwidhie okubaidhukiza ebibi byaibwe bye baakola, n'okubalabula nti baidha kutwalibwa mu bunhage. “Agho ni, nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Ebibi byaimwe bimanhiike era biboneekerera mu bikolwa byaimwe byonabyona. Kale ni nga bwemubindidhukiza buli kaseera, nja kubaghaayo eri abazigu baimwe, babageme. “Iwe omufuzi wa Isiraeli, omubi era atasiimya Katonda naire, olunaku lwo lutuuse, n'ekiseera eky'okubonerezebwa kwo okusembayo. Nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Toolaku engule yo ku mutwe era osibuleku n'ekitambaala kyo ku mutwe, kuba ebintu tibirisigala nga bwe biri naire. Niinia abanafu babe bafuzi, ate ab'obukumu obaniinuse babe ghansi. Ekibuga ekyo ndikizikiriza kyafuuka bifulukwafulukwa, okutuusa oyo ye nhenda okukigha lw'aliidha, ni nkimugha. “Iwe omuntu, langa okobere abantu bino, nze Musengwa Katonda, bye ndi kukoba Abammoni, abavuma Abaisiraeli. Bakobere oti: ‘Bona empiima, empiima yiiyo bagisowoireyo okutirimbula era baagizigula emyanse ng'oti lukuba. “‘Okubonekerwa kwe mufuna kwa buguya, ni bye mulagula ti bituufu naire. Muli babi abatasiimya Katonda naire, era olunaku lwaimwe lutuuse, n'ekiseera eky'okubonerezebwa kwaimwe okusembayo. Empiima eja kusala amamiro gaimwe. “ ‘Mwize empiima mu kiruutu kyayo. Mu kifo kyene mwe mwatonderwa, mu nsi yeene mwe baabazaalira, mwe ndibasalirira omusango. Ndibamaliraku obusungu bwange, ekiruyi kyange kyabatumbukiraku ng'oti muliro, era naabaghaayo mu ngalo edh'abantu abakambwe ng'oti nsolo, abali n'obumanhirivu mu kuzikiriza. Muliba ng'oti nku nga muli mu muliro oguli kwaka. Omusaayi gwaimwe guliyuyika mu nsi yaimwe yeene, olwo ghalobe kubaagho muntu airamu kubaidhukira.’ ” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, onaasala omusango? Onaasalira ekibuga ekyo omusango ekiidhwire abatemo? Kale ni kimanhise ebyenhinhalwa byonabyona bye kikola. Kobera ekibuga ekyo oti nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Olw'okuba waita abantu bo kamaala ababa mu iwe, era weeyonoona n'okusinza ebitali Katonda, ekiseera kyo kiri kwidha. Waiza omusango ogw'obutemo olw'okwita abantu kamaala batyo, era weeyonoona n'ebifaananie ebisinzibwa ebitali Katonda bye wakola. Olwo waaleetera olunaku lwo okutuuka amangu n'ekiseera kyo okuwaaku. Kyenava ni nkuleka okuvumibwa amaghanga, n'okunhoomebwa ensi dhoonadhoona. Abakuli okumpi n'abakuli eghala balikunhooma, kuba oli n'eriina eibi era oidhwire obusasamalo. “Bona eno, abakulembeze ab'omu Isiraeli ababa mu iwe, baita abantu nga bakozesa obukumu bwaibwe. Abazaire mu iwe batwalibwa ng'ekitagasa, ebintu by'abasenze byakupankupanizibwa, banamwandu ni bamulekwa baatulugunhizibwa. Onhoomerera ebintu byange ebitukuvu, era waayonoona n'olunaku lwange olwa Sabbato. Mu iwe mulimu abantu abaghaayiriza banaibwe olw'okwenda okubaitisa, mwabaamu abalya ku misengo gye bagheerayo mu masabo ku nsozi, mwabaamu n'abeesanhusa n'okukola obwenzi. Mu iwe mulimu abasaadha ababa ni baka baiseibwe mu buliri, era mwabaamu n'abo abakaka abakazi ni baba nabo mu buliri nga bali mu biseera byaibwe eby'okulwala. Mu iwe mulimu abenda ku baka beene, mwabaamu abenda ku baka batabane baibwe, n'abenda ku baanhinaibwe abaana ba baiseibwe. Era mu iwe mulimu abagulirirwa okutemula abantu. Mwabaamu abawola banaibwe olw'okubafunaku amagoba olwo beene beeyongere okuba abakombe. Era mwabaamu n'abatoola ebintu bya banaibwe mu kukupankupania. Abantu abo baaneerabira ira.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. “Kale bona eno, ndikubonereza n'amaani olw'obunhazi bwo n'obutemo bwo. Olowooza oti mu biseera bye ndikukangaivuliramu, oliba okaalimu amaani era ng'okaasobola waire okugalula omukono gwo? Nze Musengwa Katonda ninze mwene nkobye, era ekyo ndikikola. Abantu bo ndibasansaaniza eyo mu maghanga, naabaidhuza eyo mu nsi enhingi, olwo naakumalamu ebikolwa byo ebibi byonabyona. Agho amaghanga ago galikunhoomoola waawaamu ekitiibwa, era waamanha nga ninze Musengwa Katonda.” Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, Abaisiraeli bafuuse iseedha omuzira mugaso. Bafuuse iseedha eriviiremu feeza n'ekyuma eky'ekikomo, n'eibaati, n'ekyuma ekigumu einho, n'ekyuma ekizitogha einho, oluvainhuma lw'okusaanuusibwa n'okukenenulwa mu muliro. Agho ni, nze Musengwa Katonda kyenva ni mbakoba nti: Olw'okuba boonaboona baafuuka iseedha buseedha, ndibasololeza ghalala mu Yerusalemu, ng'abantu bwe basoloza feeza, n'ekyuma eky'ekikomo, n'ekyuma ekigumu einho, n'ekyuma ekizitogha einho n'eibaati, ni babita mu kyokero ni babisaanuusa. Zeena ntyo bwe ndibasoloza, nga ndiku obusungu n'ekiruyi, naabata agho naabasaanuusa. Bwenebwene ndibasoloza naabakumaku omuliro ogw'obusungu bwange, baasaanuukira mu Yerusalemu. Nga feeza bw'asaanuukira mu kyokero, boona bwe balisaanuukira mu Yerusalemu, memale baamanha nga nze Musengwa Katonda mwene, ninze mbamaliireku obusungu bwange.” Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, kobera Abaisiraeli oti ensi yaibwe ti nongoofu, era ndigibonereza olw'obusungu obundiku. Abakulembeze baamu bali ng'oti mpologoma ewologoma, n'ekankanula ky'egemye. Baita abantu, baanhaga empiiya n'eby'obukombe, era baaleka abakazi kamaala nga bafuuse banamwandu. Bakabona baamu baamenha amateeka gange. Tibaawulagho bintu bitukuvu na bitali bitukuvu, waire okwawulagho ebirongoofu n'ebitali birongoofu. Era tibakuza lunaku lwange lwa Sabbato, baaleetera abantu obutampa kitiisa. Abakulembeze baamu bali ng'oti misege egikankanula kye gigemye. Baita abantu baabazikiriza, basobole okutwala ebintu byaibwe, bakombaghale. Abalanzi baamu baghemba ku bibi ebyo, ng'omuntu bw'asiiga ekimante langi endheru. Okubonekerwa kwe bafuna kwa buguya, ni bye balagula ti bituufu naire, nga bakoba mbu, ‘Musengwa Katonda akoba ati,’ ate nga nze Musengwa Katonda nzira kye nkobye naire. Abatyamye b'omu nsi eyo bakola obukupankupania, baanhaga ku bantu ebyaibwe. Banhigiriza abaavu n'abali mu bwetaavu, baakupankupania ebintu by'abasenze aghazira kusaasira naire. Nanoonia mu bantu abo aye tyafunamu waire mulala, asobola okuzimba obuyaaka ekimante waire okukuuma mu bifo ekimante ghe kyawomolwa ebituli, asobole okuwonia ensi eyo, ndobe kugizikiriza. Kale ndibamaliraku obusungu bwange, naabazikiriza n'omuliro gw'ekiruyi ekindiku, naabeesasuulizaaku olw'ebyo bye baakola. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, ghaaligho abakazi babiri nga inhaibwe mulala. Bwe baali bakaali bato nga bali e Misiri baakola obwa malaaya, abasaadha baabaniogerezanga amabeere, baafiirwa okusigala nga bakaali beegha. Omukulu eriina lye nga ni Ohola, ate omuto nga ni Oholiba. Ohola oyo ng'aligho okutegeeza Samaria, ate Oholiba yaabaagho okutegeeza Yerusalemu. Abakazi abo bombi nabafumbirwa, banzaalira abaana. “Waire Ohola yali mukazi wange, aye era yakolanga obwamalaaya, yeefulugutanga n'abagonzi be Abassiria. Abassiria abo baalinga balwani abaavaalanga engoye dha nakasooma, nga bakungu, era nga baduumizi mu magye. Boonaboona baali baisuka ababoneka obulungi, era nga baisirukale ba ku mbalaasi. Ohola oyo yalaaya ku buli musaadha Mussiria yeenayeena eyali asinga kuboneka bulungi. Era okwefuluguta nabo einho kwamuleetera okweyonoona ng'asinza ebisinzibwa byaibwe byonabyona ebitali Katonda. Tiyalekayo bwamalaaya bwe, bwe yakola okuviira irala ng'ali e Misiri, ye yabeera n'abasaadha mu buliri ni bamwesanhukizaaku ng'akaali muto, ni bamuleetera okuba nga takaali mwegha. Kale nze kyenava ni mmughaayo mu ngalo edh'abagonzi be Abassiria be yeefulugutanga nabo. Abo baamutoolamu engoye dhe baamuleka madu, baagema batabane be ni baghala be, era mwene baamwita n'empiima. Bwe yamala okusalirwa atyo omusango ni gumusinga, yaafuuka kya kuyeeyereza mu bakazi. “Waire muganda we Oholiba yabona ebyo, aye era yamala yaaba mubi n'okusinga Ohola oyo mu kwefuluguta n'abasaadha n'okukola obwamalaaya. Yeena yeefuluguta n'Abassiria abakungu, abaduumizi mu magye, abalwani abaavaalanga engoye enungi einho, n'abaisirukale ab'oku mbalaasi, nga boonaboona baisuka ababoneka obulungi. Naabona nga yayonooneka, era kyaba nti aboluganda bombi baagema ngira ndala. “Aye ono yaswisaagho mu bwamalaaya bwe, kuba yabona ebifaananie eby'abasaadha Abababilonia bye baakuba ku bimante mu langi ya kasaayisaayi, nga beesibye emisipi mu nkende era nga beesibye ku mitwe ebitambaala eby'omusono. Boonaboona nga bavaire ng'oti n'abakungu ab'omu nsi Babilonia. Bwe yababona yaabeegomba n'omwoyo gwamudunguda, yaabatumira abakwenda mu Babilonia. Era Abababilonia baidha baaba naye mu buliri. Baamumaliraku obwenzi bwaibwe, baamwonoona. Yaamala yaabeesinwa, yaakyuka yaabavaaku. Bwe yaja mu maiso n'okukola obwamalaaya bwe ng'abantu boonaboona babona era ni yeeyanikanga amadu, nze naakyuka naamuvaaku nga mwesiniirwa, nga bwe nakyuka ninva ku muganda we. Aye era yeeyongera bweyongere kukola bwamalaaya, nga bwe yabukolanga nga mughala muto e Misiri. Omwoyo gwamweyongera okumudunguda olw'okwegomba abasaadha abali ng'oti bwa ndogoyi oba mbalaasi nume, abaatamiira obutamiire okuba n'abakazi mu buliri. “Oholiba, wayenda okwira mu bwenzi bwe wakolanga e Misiri ng'okaali muto. Eyo abasaadha ye baakuniogererezanga amabeere, n'ofiirwa okusigala ng'okaali mwegha.” “Kale ni, iwe Oholiba, nze Musengwa Katonda ndi kukukoba nti: Bona eno, ndikusiikuulira abaali abagonzi bo be wakyuka n'oleka nga bakusinie, naabasoloza baava ku ndhuyi dhoonadhoona, baidha baakwefuulira baakulumba. Ndireeta Abababilonia n'Abakaladea boonaboona, n'abasaadha abava e Pekoda, n'abava e Shoa, n'abava e Koa, n'Abassiria boonaboona. Ndisoloza abaisuka ababoneka obulungi, abakungu era abaduumizi mu magye, abasaadha ab'ebitiibwa, era nga boonaboona baisirukale ba ku mbalaasi. Balikulumba nga baviira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga bali na igye iramba, n'ebigaali eby'omu lutalo, n'eby'okutambuliramu. Baliidha n'enkoofiira edh'ekyuma ku mitwe, nga bagemye engabo entono n'enene, baakulumba nga bakuva ku buli luuyi. Ndikughaayo mu ngalo dhaibwe, baaja baakusalira omusango nga bajiira ku mateeka gaibwe. Olw'obusungu obundiku, ndibasindika baakukolaku baakumaliraku ekiruyi kyaibwe. Balikusalaku enhindo n'amatu, baita n'abaana bo. Bwenebwene balitwala batabane bo ni baghala bo baabookya omuliro. Balikutoolamu engoye dho, era baakutoolaku ebyamadholobera byo ebirungi einho. Agho ndirekeza obwenzi n'obwamalaaya bye watoola mu nsi Misiri. Era toliiramu kabiri kulingirira bifaananie bya misambwa gya Bamisiri, waire okwiramu okulowooza ku nsi Misiri.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona eno, ndikughaayo mu ngalo dh'abo be wakyagha, abo be wakyuka n'oleka nga bakusinie. Nga bwe bakukyaye, balikutoolaku byonabyona bye wakolerera, baakuleka ng'oli madu ng'oti malaaya, era ng'ozira kantu naire. Obwenzi bwo n'obwamalaaya bwo, n'obukuleeteire ebyo byonabyona, kuba wakola obwenzi n'amaghanga, weeyonoona n'okusinza ebitali nze Katonda beene bye baasinzanga. Wagema engira n'endala eyo nga muganda wo, kale ni ndikugha ekikopo eky'ekibonerezo ng'ekikye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Olinhwa ku kikopo kya muganda wo eky'ekibonerezo, ekireeyi era ekinene. Balikusekerera era bakukiina; kuba ekikopo ekyo kiidhuvu. Kirikutamiiza era kyakuleetera enaku, kuba ekikopo ekyo ekya muganda wo Samaria, kitiisa inho era kireeta ekiwuubaalo. Olikinhwa waakimaliriramu, waatoola endhawu dhaakyo edhimenheike waadheekalabuza mu kifuba olw'okunakughala. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Kale nga bwewanvaaku n'oneerabirira irala, oli n'okugumira ekibonerezo olw'obwenzi bwo n'obwamalaaya bwo.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, onaasalira Ohola ni Oholiba omusango? Kale bakobere ebyenhinhalwa bye baakola obalumirize. Baakola obwenzi era baatemula. Baakola obwenzi nga basinza ebitali nze Katonda, baaghaayo n'abaana baibwe beene be banzaalira, baabookya ng'emisengo eri ebisinzibwa ebyo. Era tibaakoma agho, aye ku lunaku lulala baayonoona eisinzizo lyange era baayonoona n'olunaku lwange olwa Sabbato. Ku lunaku lwene lwe baitiraku abaana baibwe ni babaghaayo ng'emisengo eri ebisinzibwa byaibwe ebyo, era ni ku lwene olwo lwe baidhiraku mu isinzizo lyange ni balyonoona. “Era baatumanga n'abakwenda baaja mu biketezo eby'eghala baayetayo abasaadha, era abasaadha baidhanga. Olwo ng'aboluganda abo bombi banaaba, nga basiiga amaiso gaibwe kalaamu, era nga beewoomya n'ebyamadholobera. Agho baatyama ku buliri obw'ekitiibwa, ng'emberi ghaabwo ghaligho emeeza kwe bataire obubbaani n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva bye nabagha. Olwo ng'owulira amamiro ag'abantu abangi abali mu idembe lyaibwe. Era ghaabaagho n'ebisaadhasaadha ebitamiivu, ebireetebwa okuva eyo mu irungu. Byata obukomo ku mikono gy'abakazi abo, era byata engule edhiboneka obulungi, ku mitwe gyaibwe. “Agho nze neebuuza mule nti abasaadha bano banaakola obwenzi n'omukazi eyaweekererayo n'obwamalaaya? Era bairaganangayo ye bamalaaya abo, Ohola ni Oholiba, abakazi abenzi abo. Aye abantu abakola ebituufu balibasalira emisango, ogw'obwenzi n'ogw'obutemo, gyombi gyabasinga kuba benzi era batemo.” Musengwa Katonda akoba ati: “Mubasindikeku ekikuukuulu ky'abantu kibatuntuze era kibanhagululeku ebyaibwe. Kibakube amabaale, kibafumite empiima, kimale kiite n'abaana baibwe, era kyokye n'endhu dhaibwe. Ntyo bwendirekeza obwenzi mu nsi eno, okwo kwaba okulabula eri abakazi boonaboona, balobe kukola bwenzi bw'abo. Era imwe abakazi aboluganda mwembi, ndibeesasulizaaku naababonereza olw'obwenzi bwaimwe n'olw'okusinza ebitali Katonda. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olweikumi mu mwezi ogweikumi, mu mwaka ogwomwenda nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, ghandiika olunaku lw'omwezi olw'olwaleero luno, kuba luno n'olunaku kyabazinga ow'e Babilonia lw'atandiikiireku okuzingiza ekibuga Yerusalemu. Kale ni ja okobere eighanga eryo eidheemu olugero, oti Musengwa Katonda akoba ati: Ta sefuliya ku muliro, giteeku omale ogifukemu amaadhi. Suula mu maadhi ago ebinofu by'emamba nga birungi, ekisambi n'omukono. Omale oidhuzeegho emamba ey'oku magumba esinga bulungi. Kozesa emamba ey'entaama esingamu obulungi, obunge enku kamaala ghansi gh'esefuliya, otogose emamba eyo n'amagumba ago, biye bukalamu.” Musengwa Katonda kyava n'akoba nti: “Ekibuga ekyo ekirimu abatemo kikagwireku! Kiri ng'oti sefuliya erimu obutalaivu, ng'obutalaivu bwamu tibutoolwangamuuku. Toolamu emamba kinofu kirala kirala nga tiweeroboza. Omusaayi ogw'abantu be baatemula gukaali mu kibuga ekyo. Tibaaguyugha mu nkungu n'egughembaku. Aye baaguyugha bwa ku lubaale lwereere. Omusaayi ogwo nkaagulese agho ku lubaale gulobe kughembwaku, gusiikuule obusungu bwange mbeesasuulizeeku.” Musengwa Katonda kyava n'akoba nti: “Ekibuga ekyo ekirimu abatemo kikagwireku! Nze mwene ndibunga emungo y'enku enene. Yongeraku enku kamaala okumeku omuliro. Fumbira irala bulungi emamba okutuusa bw'enaakaliira n'amagumba ni gasiriira. Agho leka sefuliya eyo endhereere ey'ekyuma ky'ekikomo esigale ku muliro, esuughe eyengerere, eikoodera lyonalyona erigirimu lisaanuuke n'obutalaivu buye buweemu. Aye ndaagiire bwereere, omubiri gw'obutalaivu munene inho, tigusobola kuwaamu na muliro. Yerusalemu, obutalaivu obwo n'obwo obwenzi bwo bw'okola. Era olw'okuba nafuba inho okukulongoosa aye nga tosobola kulongooka n'owaamu ikoodera, toliiramu kabiri kulongooka okutuusa lwe ndikumaliraku obusungu bwange. Nze Musengwa Katonda mwene, ninze nkobye. Era ekyo ndikikola naakituukiriza. Tiriira inhuma, tirisaasira era tiryeidhusa naire. Ndikusalira omusango nga njiira ku mpisa dho ni ku bikolwa byo.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Musengwa Katonda kabiri yankoba ati: “Iwe omuntu, bona, onaaja okutemya n'okuzibula nga nkutoire ku maiso oyo asinga okukusanhusa. Aye otalira, oba okuwowoola, oba okutoonhia eiziga waire eirala liti. Sindira mule kisiriikiriza, otalira oyo afiire. Otaleka kusiba kitambaala kyo ku mutwe, waire okuleka okuvaala engaito mu bigere olw'enaku. Era oteeghemba ku maiso, waire okulya emere abalizi ye balya ku lumbe.” Kale nze Ezekieli mu biseera eby'enkyo naaba agho nga mpaya n'abantu bukalamu. Aye eigulo eryo mukazi wange yaafa. Ku lunaku olwairirira, naakola nga Musengwa Katonda bwe yandagiire. Abantu bambuuza bati: “Lwaki toli kutukobera bukwenda bw'oli nabwo, obukuleeteire okwebisa otyo?” Agho naabakobera nti: “Musengwa Katonda yayogeire ninze, yankoba mbakobere imwe abantu ab'eighanga Isiraeli nti: Bona eno, ndyonoona eisinzizo lyange, eribaleetera okwebona nga muli ba maani, ni libasanhusa okulingirira, ni mwegomba okulingiramu. N'abaana baimwe be mwaleka mu Yerusalemu, balifiira mu lutalo. Era olwo mwena mulikola nga nze bwenkoze, timulyeghemba ku maiso, waire okulya emere abalizi ye balya ku lumbe. Timulireka kusiba bitambaala byaimwe ku mitwe, waire okuleka okuvaala engaito mu bigere olw'enaku. Era timulirira maziga waire okuwowoola. Aye muligoogomba mwawaagho olw'ebibi byaimwe, buli muntu yaasindira mwine enaku. Olwo nze Ezekieli ndiba akamanhiso ye muli: byonabyona bye nkoze, mwena bye mulikola. Era Musengwa Katonda akoba ati ebyo bwe biribatuukaku, mulimumanha ng'oyo ni Musengwa Katonda.” Era Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, olunaku lulituuka naabatoolaku eisinzizo eribaleetera okwebona nga ba maani era nga ba bitiibwa, beesuuta, era lyabasanhusa okulingirira, beegomba okulingiramu. Era ku lunaku olwo ndibatoolaku n'abaana baibwe. Ku lunaku olwo, oyo alirumuka n'awonagho aliidha y'oli yaakukobera. Ku lunaku olwo olulimi lwo lulisibulukuka waasobola okwiramu okwogera, era waayogera n'oyo alirumuka n'awonagho. Olwo iwe waaba akamanhiso akalabula abantu abo, era olwo beene baamanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize Abammoni, olange akabi akali kubaidhira. Koba Abammoni bawulire nze Musengwa Katonda bye ndi kubakoba nti: Imwe mwasanhuka mwakoba muti, ‘Otyo, kirongoolo,’ eisinzizo lyange lwe baalyonoona, ensi Isiraeli ni bagizikiriza, n'Abayudaaya ni babatwala mu bunhage. Kale ni ndibaghaayo mu ngalo edh'abantu ab'e buvandhuba baabaghangula, baasimba weema dhaibwe mu nsi yaimwe baagibaamu. Baliryanga ebibala era baanhwanga amata ebyandibaire ebyaimwe. Ndifuula ekibuga Rabba kyaba kyayiro kya ngamiya, ate ebibuga by'omu Ammoni ebindi naabifuula bigo bya ntaama na mbuzi. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda waife ayongera yaakoba ati: “Mwakuba mu ngalo, mwasambagala olw'eisanhu, mwalaga omwoyo gwaimwe omubi ogwidhwire obukyayi eri ensi Isiraeli. Kale ni bona eno, ndigolola omukono gwange naababonereza, naabaghaayo eri amaghanga agandi gaabanhagululaku ebyaimwe. Ndibaita naabamaliriragho, mwaloba kwirayo kabiri kuba ighanga, waire okuba n'ensi eyaimwe ku bwaimwe. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda akoba ati: “Olw'okuba ab'e Moabu baakoba bati Buyudaaya eri ng'amaghanga agandi goonagoona, ndireka ebibuga ebikuuma ensalosalo edh'ensi eyo Moabu era ebigigheesa ekitiisa, baabirumba. Ebibuga ebyo ni bino: Bethi Yeshimothi, Baali Meoni ni Kiriathaimu. Ndireka abantu ab'e buvandhuba baalumba Abamoabu n'Abammoni baabaghangula, baaloba kwirayo kabiri kuba ighanga. Ntyo bwendisalira ensi Moabu omusango ni ngibonereza. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda akoba ati: “Olw'okuba Abaedomu beesasuuliza ku Bayudaaya bubi inho, olwo beereetaku omusango omunene einho, nze Musengwa Katonda kyenva nkoba nti, ndigolola omukono gwange naabonereza ensi Edomu eyo naagimalamu abantu n'ensolo, era nagyonoonayonoona. Abantu baamu balibaitira mu lutalo, okuva e Temani okutuukira irala e Dedani. Ndikozesa abantu bange Abaisiraeli baaneesasuulizaagho ku Edomu. Baligikolaku nga bwe nhenda, baagimaliraku obusungu bwange n'ekiruyi kyange. Olwo Abaedomu balimanha nga bwe neesasuuliza ku bantu.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Musengwa Katonda akoba ati: “Olw'okuba Abafilisiti beesasuliza ku bazigu baibwe ab'olubeerera baababisa bubi inho n'omwoyo ogwidhwire obukyayi, nze Musengwa Katonda kyenva nkoba nti, ndigolola omukono gwange naabonereza ensi Filisitia eyo naagimalamu abantu. Ndizikiriza n'abaliba basigairegho mu kiketezo eky'oku nhandha. Ndibabonereza n'obukambwe, naabeesasulizaaku mu busungu obubitirivu. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olusooka mu mwezi, mu mwaka ogweikumi n'omulala nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda kabiri yankoba ati: “Iwe omuntu, mpulira abantu b'e Tiro nga boogera ku Yerusalemu bati, ‘Otyo, Yerusalemu ekyali omulyango ogw'obusuubuzi bw'amaghanga nga bwe bakimenhie ni kifuuka ebifulukwa, buti niife twize mu kifo kyakyo, tukombaghale.’ “Kale ni, nze Musengwa Katonda kyenva ni nkoba nti: Bona eno iwe ekibuga Tiro, buti nze nfuuse muzigu y'oli. Era ndisitula amaghanga kamaala, gaidha gaakulumba ng'oti kwefuukuula kwa nhandha. Galimenhamenha ebimante byo ebikwezungulwire n'ebituuti byo ebirengererwaku. Era nze Musengwa Katonda mwene ndighalagata eitaka lyonalyona erikulimu iwe Tiro, naalimalamu waasigala lubaale lwereere. Agho gh'oli mu nhandha, olibanga kifo kya bavubi kwanikangamu butimba bwaibwe. Era nze Musengwa Katonda nkoba nti oliba munhago eri abamaghanga agandi. N'abantu abali mu bubuga bwo ere ku bukalu ng'osomoike enhandha, baliitibwa mu lutalo. Olwo iwe Tiro olimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Era Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, ndireeta Nebukadinezzari kyabazinga ow'e Babilonia, kyabazinga asinga mu bakyabazinga boonaboona. Aliidha yaalumba Tiro ng'aviira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ng'ali n'eigye einene inho, eririmu embalaasi, n'ebigaali eby'omu lutalo, n'abaisirukale ab'oku mbalaasi. Baliitira mu lutalo abantu bo iwe Tiro, abali mu bubuga bwo ere ku bukalu ng'osomoike enhandha. Balikuzimbaku ekimante eky'okukuzingiza, baakubungaku n'emungo dh'eitaka edh'okuniiniraku okukulumba, olwo baagema engabo dhaakola ekimante ekigumu. Balikonta ebimante byo n'ebintu ebiwomola, era baamenhagho ebituuti byo ebirengererwaku n'empasa. Baliba n'embalaasi kamaala, dhaasiikuula enkungu waagibuliramu n'okugibuliramu. Empindo ey'embalaasi, n'ebigaali eby'okutambuliramu, n'ebigaali eby'omu lutalo, eritengeesa ebimante byo nga bali kubita mu miryango gyo, okwingira mu kibuga ekimaze okuwomolwawomolwa. Embalaasi dhaibwe dhirityankirira enguudo dho dhoonadhoona, era baliita abantu bo n'empiima, n'empango dho edh'amaani baadhisuula ghansi. Balyagaaza eby'obukombe byo n'eby'obusuubuzi byo ye biriba yoonayoona, baabinhagulula. Baamenhagho ebimante byo ebikwezungulwire, era baasaaniagho n'endhu dho enungi. Baatoola amabaale go, n'embaawo dho, n'ebintu byo ebindi bye boonoine, baabisuula mu nhandha. Ndirekeza abantu okwembera mu iwe enhembo, naasirisa n'entongooli dho dhoonadhoona nga tidhikaawulirwaku naire. Ndikufuula lubaale lwereere, waasigala ng'oli kifo kya bavubi kwanikangaku butimba bwaibwe. Era tibaliiramu kukuzimba kabiri. Nze Musengwa Katonda mwene, ninze nkobye.” Musengwa Katonda era akoba ekibuga Tiro, ati: “Abantu ab'omu biketezo eby'oku nhandha bwe baliwulira okubwatuka kwo ng'oli kugwa, n'okuwowoola kw'abo abafumitiibwa mu iwe mu kutirimbula, balitya inho baadhugumira. Agho bakyabazinga boonaboona ab'ensi edhiriiraine ku nhandha, baliva ku bityamo byaibwe eby'obwakyabazinga, baatoolamu ebivaalo byaibwe ebiriku amadholobera. Baatyama ku itaka era baadhugumira buli kaseera, nga batiire inho olw'ebyo ebikutuuseeku. Balirira amaziga ku lulwo nga bakoba bati: Wo, ozikiriire iwe ekibuga ekibaire ekimanhifu einho. Iwe owalinga n'amaato ag'amaani ku nhandha. Iwe n'abatyamye bo mwaleeteranga abantu abasaabala ku maadhi okutya okw'amaani! Mperaano ebizinga biri kudhugumira ku lunaku lw'ogwiriireku. Bwenebwene ebizinga byonabyona ebiri mu nhandha byeraliikirivu okubona okuzikirira kwo.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndikufuula ekibuga ekyonooneibwa ni kifuuka ebifulukwa, olwo waaba ng'ebibuga ebindi ebitakaabaamu bantu. Ndikuyoolookezaaku amaadhi amangi ag'enhandha gaakusandikira. Ndikusindika waaja ghansi, waaba eyo n'abafu ab'eira abaika e magombe. Ndikuta ghansi eyo waaba mutyamye w'eyo mu nsi ey'abafu, ghalala n'abo abaika eyo mu lwina, mu bifulukwafulukwa eby'ebyanda ebyabita. Olwo ghabulegho omuntu asenga mu iwe kabiri, waire iwe mwene okwirayo okubalirwa mu nsi ya balamu. Ndikutuusa ku nkomerero etiisa inho, waasaaniragho irala. Abantu ni bwe balikunoonia batya, toliirayo kuboneka kabiri.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, yemba olwembo olw'enaku ku lw'ekibuga Tiro, ekyazimbwa ku mwalo ogw'enhandha, era ekisuubulagana n'abantu ab'omu biketezo eby'oku nhandha kamaala. Kikobe oti Musengwa Katonda akoba ati: Iwe Tiro, weesaaka ng'okoba oti obulungi obw'emboneka yo buziraku kamogo. Ensalosalo dho dhiri ghagati mu nhandha. Abazimbi bo baakuzimba waaba ng'oti lyato erikoleibwa obulungi. Baakozesa embaawo edh'emiti emireeyiriri, egyavanga e Seniri. Baatoola omuvule e Lebanoni, baakukoleramu omulongooti. Baakola enkasi dho mu miti emikologho, egyavanga e Bashani. Baakwaliiramu munda embaawo edh'emiti emyalumugi egyavanga ku kizinga ky'e Kupuro, ate ku mbaawo okwo baayaliiraku amasanka. Baakola amatanga go mu ngoye edhaalukibwa obukalamu einho edhaavanga e Misiri. Amatanga ago nga n'agakola nga bendera yo. Baakughembaku engoye enungi edh'erangi ya bbululu n'edh'eya nakasooma, okuva mu bizinga eby'e Elisha. Abaakubanga enkasi dho okukuvuga baali batyamye b'e Sidoni n'ab'e Aruvadi, ate abavuzi bo baaba abantu ab'e Zemeri abali n'obukugu. Mu iwe n'omwali abakungu ab'e Gebali ghalala n'abantu baayo abaali n'obukugu, abaakolanga amaato go. Mu iwe n'omwali emeeri dhoonadhoona edh'oku nhandha n'abavuzi baadho, olw'okusuubula ebintu byo. “Abaisirukale ab'e Perusia, n'ab'e Ludi, n'ab'e Puti, baalinga mu magye go ng'abalwani bo. Era mu iwe mwe baaghanikanga engabo dhaibwe n'enkoofiira dhaibwe edh'ebyuma, olwo baakuleetera okuba ow'ekitiisa. Abaisirukale ab'e Aruvadi n'abe Heleki n'abaakuumanga ebimante byo ebikwezungulwire. Ate ab'e Gamadi n'abaabanga mu bituuti byo ebirengererwaku. Era baaghanikanga engabo dhaibwe ku bimante ebikwezungulwire, olwo baakuleetera okulungiya einho emboneka yo. “Ab'e Tarushishi baasuubulagananga n'iwe olw'ebintu eby'obukombe kamaala by'oli nabyo, baakusasulangamu feeza, ekyuma ekigumu einho, amabaati, n'ekyuma ekizitogha. Ab'e Yavani, n'ab'e Tubali, n'ab'e Mesheki boona baasuubulagananga n'iwe. Nga bakuleetera abairu n'ebintu eby'ekyuma eky'ekikomo, waabasasulamu bye wasuubulanga. Ab'e Bethi Togarima baagulanga ebintu bye wasuubulanga, baakusasulangamu embalaasi edh'okutambuliraku, n'edh'omu lutalo, n'enhumbu. Ab'e Dedani baasuubulagananga n'iwe, n'ab'omu biketezo eby'oku nhandha kamaala boona baasuubulagananga n'iwe, baakuleeteranga amasanka n'embaawo, waabasasulamu bye wasuubulanga. Ab'e Assiria baasuubulagananga n'iwe olw'ebintu ebingi bye wakolanga, baakughangamu amabaale ag'omughendo ageetebwa emeraludo, n'engoye edh'erangi ya nakasooma, n'emidaliso, n'engoye empegheevu, n'amabaale ag'omughendo ageetebwa korali n'ageetebwa agate. Ensi Buyudaaya ni Isiraeli dhaasuubulagananga n'iwe. Waadhighanga bye wasuubulanga, ate dheene dhaakughangamu engaano, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'emitiini egisookereza okwama, n'omudheenene ogw'endhuki, n'omuzigo, n'obuwoowo obwetebwa balamu. Ab'e Damasiko baakugulangaku ebintu bye wakolanga ebingi, n'eby'obukombe bye wali nabyo ebya buli nsambo. Baakusasulangamu omwenge ogw'emizabbibu ogw'e Heluboni, n'ebiviiri eby'entaama ebyeru, n'omwenge ogw'emizabbibu ogundi ogw'e Uzali. Era baakuleeteranga n'ekyuma ekigumu einho ekimesunkana, n'obuwoowo bwa kassia n'obwa kalamu, iwe waabafaanisangamu bye wasuubulanga. Ab'e Dedani baasuubulagananga n'iwe nga bakuleetera engoye dhe bakolamu ebintu ebityamibwaku ku migongo egy'ensolo dhe bavuga. Ab'e Arabia n'abakungu boonaboona ab'e Kedari, baakuleeteranga entaama n'embuzi, mwasuubulagananga bukalamu. Abasuubuzi b'e Sheba n'ab'e Raama baakuleeteranga obuwoowo obusinga bulungi, ni zaabu, n'amabaale ag'omughendo, iwe waabaghangamu bye wasuubulanga. Ab'e Harani, n'ab'e Kanne, n'ab'e Edeni, n'ab'e Sheba, n'ab'e Assihuri, n'ab'e Kilimadi, boonaboona baasuubulagana n'iwe. Abo baakuguzanga ebintu ebirungi einho, engoye dha langi ya bbululu, n'engoye dhe baatungirangamu eby'okudholiga, n'ebisampa ebya langi kamaala, n'emigugha egyalukibwa obukalamu. Eby'okusuubula byo baabitwaliranga mu maato amakologho ag'e Tarushishi. Kale waaba ng'oti n'emeeri eidhwire ebintu n'ezitogha, ng'eri ghagati mu nhandha. Abaakubanga enkasi dho okukuvuga baakutuusa mu nhandha ghagati. Empewo eva e buvandhuba yaakumenheramenhera eyo ghagati mu nhandha. Obukombe bwo n'ebintu byo bye wasuubulanga, abantu abaakubanga enkasi okukuvuga n'abakozi baaku abandi, abaatambuzanga bye wasuubulanga, n'abaisirukale bo boonaboona abaali mu iwe, n'abantu abandi boonaboona abaali mu iwe, abo boonaboona baadimira ghagati mu nhandha, ku lunaku olw'okuzikirira kwo. Abavuzi bo bwe baakuba enduulu, ab'oku bukalu bw'enhandha baadhugumira. Agho abakuba enkasi n'abavuga amaato, n'abakozi baaku abandi boonaboona baava mu maato gaibwe, baayemerera ku mbali kw'enhandha. Baalira inho amaziga era baawowoola ku lulwo. Beeyugha enkungu mu mitwe era beevulunga mu ivu. Ku lulwo baamwa emitwe gyaibwe okugimaliriraku enviiri ng'oti mpaata, baavaala ekutiya olw'okunakughala, era baagegenga olw'enaku eyabali ku myoyo embitirivu, baalira inho amaziga. Baalira amaziga nga bali kuwowoola ku lulwo bati, ‘Naani agezeka ku kuzikirizibwa kwa Tiro, ekibuga ekyo ekyazikirizibwa ghagati mu nhandha? Ebintu byo bye waleetanga okuva mu nhandha, byesiimisanga abantu kamaala mu bwetaavu bwaibwe. Waaleetera bakyabazinga kamaala okukombaghala olw'obukombe bwo n'olw'ebyo bye wasuubulanga. Aye Mpegaano enhandha ekumenhiemenhie, ebintu bye wasuubulanga byonabyona, n'abakozi bo boonaboona baadimira ghalala n'iwe mu maadhi amaleeyi.’ Abantu ab'omu biketezo eby'oku nhandha boonaboona baatya inho olw'ebyo ebyakutuukaku. Ni bakyabazinga baibwe beeraliikirira ekibitiriire, nga ni mu maiso bamoga kutya kwereere. Abasuubuzi ab'omu maghanga goonagoona beeraliikirivu inho olw'enkomerero etiisa inho y'otuuseeku, kuba tokairayo kubaagho ebyanda n'ebyanda.” Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, kobera omufuzi ow'e Tiro oti nze Musengwa Katonda ndi kumukoba nti: Olw'okwekudumbaza kw'oli nakwo, weeyeta katonda. Okoba oti niiwe otyama ku kityamo kya bakatonda, eyo ghagati mu nhandha. Ate nga oli muntu buntu toli katonda naire, waire nga weetwala okuba ng'oli katonda mulamba. Olowooza oti oli mugezi okusinga Danieli, era nga ghazira kyama kikwekeibwa ky'otaidhi. Wakozesa amagezi go n'okutetenkania waafuuka omukombe. Weesolokeza zaabu ni feeza mu materekero go. Olw'amagezi amangi g'oli nago mu by'obusuubuzi, weeyongeire okukombaghala, era waatoolera okwekudumbaza olw'obukombe obwo. Kale nze Musengwa Katonda nkoba nti: Olw'okuba weetwala okuba omugezi einho nga bakatonda, ndikusindikaku abantu abamaghanga agandi abasingayo obukambwe. Balikulumba mu lutalo, baazikiriza ebintu ebirungi bye wafuna mu magezi go, era baayonoona ekitiisa kyo. Balikwita baakusindika e magombe. Era olifa ng'abo abaitirwa eyo mu nhandha ghagati. Obwo era oliba ng'okaakoba oti oli katonda, ng'oli mu maiso g'abo abaja okukwita? Busa naire, bw'oliba ng'oli mu ngalo dhaibwe oliba muntu buntu se ti katonda. Oliitibwa abantu abatatya Katonda waafa ng'oti bwa mbwa. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Musengwa Katonda era yankoba ati: “Iwe omuntu, lira amaziga ku lwa kyabazinga wa Tiro, omukobe oti nze Musengwa Katonda ndi kumukoba nti: Wali kya kuboneraku eky'omuntu atuukiriire, ng'oidhwire amagezi era ng'oli mulungi inho mu mboneka. Wabanga mu Edeni, enimiro ya Katonda. Ng'ovaala eby'okwewoomya ebyakolebwa mu mabaale ag'omughendo: sarudio, topazi, yasipera, kurisolito, berulo, onikisi, saffiro, karabunkule ni emeraludo. Era ng'oba n'ebyamadholobera ebya zaabu. Ebyo byonabyona byakolebwa ku lunaku lwe watonderwaku. Nalonda ekitonde eky'amaghagha ekyetebwa kerubi naakitaagho okukukuuma. Waabanga ku lusozi lwa Katonda olutukuvu, ng'otambulira ghagati mu mabaale ag'omughendo agamirimiinha. Empisa dho dhaali nkalamu okuva lwe watondebwa okutuusa lwe kyazuulibwa nti otooleire okukola ebibi. Weemalira inho mu by'okusuubula byakuleetera okukozesa obukambwe, waakola ebibi. Kale naakubinga ku lusozi lwange olutukuvu ng'oli mwonoonefu. Era kikerubi ekyakukuumanga kyakubingirira okukutoola mu mabaale ag'omughendo agamirimiinha. Weekudumbaza olw'obulungi obw'emboneka yo. Ebitiibwa bye wali nabyo byakuleetera okwebisa ng'omusiru. Kyenava ni nkusuula ghansi ku itaka, naakuleka agho, bakyabazinga abandi baakwerolera beene n'amaiso gaibwe. Olw'ebibi byo olukunkumuli n'obukupankupania obungi mu kusuubula kwo, waleetera ebifo byo ebisinzibwamu okwonooneka. Kyenava ni ntumbusa omuliro mu iwe gwakwokya, abo boonaboona abakulingangaku baabona ng'osiriire ofuuse ivu. Abantu ab'omu maghanga goonagoona abaali bakwidhi baatya inho olw'ebyo ebyakutuukaku. Era enkomerero y'otuuseeku etiisa inho, kuba tokairayo kubaagho ebyanda n'ebyanda.” Kabiri Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize ekibuga Sidoni, olange akabi akali kukiidhira. Okikobere bino, nze Musengwa Katonda, bye ndi kukikoba nti: Bona eno iwe ekibuga Sidoni, buti nfuuse muzigu y'oli, era abantu balisaaka ekitiisa kyange olw'ebyo bye ndikola mu imwe. Bwe ndyoleka nga bwendi omutukuvu, ni nsalira abo abakubaamu omusango era ni mbabonereza, olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. Ndisindika endwaire ya kawumpuli mu iwe, era omusaayi gulikuuluulira mu nguudo dho. Abantu bo baliitibwa ng'olumbiibwa olutalo okuva ku ndhuyi dhoonadhoona, Olwo olimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Ku maghanga goonagoona ageezungulwire ensi Isiraeli agaaginhoomanga, tighalibaagho waire eirala liti eririgifuukira olukandwa okugikwadula oba okugifuukira eiwa okugifumita. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Bwe ndimala okusoloza Abaisiraeli ni mbatoola mu maghanga mwe baasansaanira, olwo ab'amaghanga goonagoona balibona bwendi omutukuvu. Era Abaisiraeli abo baliba mu nsi yaibwe, ye nagha omugheereza wange Yakobo. Baligibaamu mu miraala, baazimba amayumba, baasimba n'amasamba ag'emizabbibu. Baliba mu miraala bwe ndisala omusango ni mbonereza baliraanwa baibwe boonaboona abaabanhoomanga. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olweikumi n'eibiri mu mwezi ogweikumi, mu mwaka ogweikumi nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize kyabazinga w'e Misiri, olange akabi akalimutuukaku mwene, n'ako akalituuka ku nsi Misiri yoonayoona. Mukobe oti, nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Bona eno, buti nfuuse muzigu y'oli, iwe kyabazinga wa Misiri. Niiwe ogusota ogukologho oguba mu miiga ni gukoba guti, ‘Omwiga Kiyira gwange ku bwange, ninze eyagukola.’ Olw'ekyo ndikutunga mu mba dho amalobo, era naaleetera ebyenhandha ebiba mu mwiga gwo okukweriipa ku bigalagamba byo. Memale naakughaluzaayo mu mwiga gwo, ghalala n'ebyenhandha byo byonabyona nga bikweriipye ku bigalagamba. Naakusuula mu irungu, iwe mwene ghalala n'ebyenhandha ebyo byonabyona ebiba mu mwiga gwo. Oligwa mu nsiko waafiira eyo, ghaabulagho atoolagho omulambo gwo waire okuguziika. Nkughaireyo obe emere ey'enhonhi n'ey'ensolo edh'omu nsiko. “Olwo abantu boonaboona ab'omu Misiri balimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Nze Musengwa Katonda era nkoba imwe Abamisiri nti: Abaisiraeli baabeesiga, aye imwe mwababeera ng'oti mwigo gwa lugada. Bwe baabagemaku okubeesiiraku mwamenheka bumenheke, mwabafumita enkwawa era mwabaluyiriza inho, mwabaleetera n'emigongo okubeekaasa. Kale ni, nze Musengwa Katonda kyenva ni nkoba nti: Bona eno iwe ensi Misiri, ndikusindikira olutalo, lwakwitamu abantu n'ensolo. Era olisigala bw'agho otyo ng'oli bifulukwa byereere omutaba bantu. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Era olw'okuba wakoba mbu omwiga Kiyira gugwo, niiwe eyagukola, bona eno, buti nfuuse muzigu y'oli era naafuuka muzigu n'eri emiiga gyo. Ndikuleetera okusigala obwagho otyo ng'oli bifulukwa byereere, okuva e Migidoli okutuuka e Siyene, n'okutuukira irala ku nsalosalo ni Ethiopia. Ezira kigere kya muntu waire kya nsolo ekiribita omwo. Ensi Misiri erisigala agho ng'eziramu muntu agibaamu okumala emyaka amakumi ana (40). Ndigifuula bifulukwa byereere okusinga n'ensi edhindi dhoonadhoona edhaali dhifuuliibwaku ebifulukwa. N'ebibuga byayo birizika okumala emyaka makumi ana (40), byaba bubi inho okusinga ebibuga ebindi byonabyona ebyali bizikiriziibwaku. Ndisansaaniza Abamisiri mu maghanga kamaala, naabasindika mu nsi enhingi baanoonia eyo obubudamo.” Musengwa Katonda akoba ati: “Oluvainhuma olw'emyaka amakumi ana, ndisoloza Abamisiri naabatoola eyo mu bantu abamaghanga agandi ye nabasansaaniza. Ndibaleetera ebintu okwiramu okubajiiranga obukalamu, naabaiza mu nsi yaibwe mwe baava, mu kiketezo eky'e Pathirosi. Baliba eyo nga bali bwakyabazinga bulamba, aye nga bunafu. Buliba bwakyabazinga obusingayo kuba bunafu, obutaliiramu kabiri kwekudumbaliza ku maghanga gandi. Ndibufuula butono inho obutasobola kwiramu kufuga maghanga gandi. Eighanga Isiraeli tiririirayo kabiri kwesiga Bamisiri, okutoolaku okweidhusanga olw'ekibi kye baakola okuja ye bali okufuna obuyambi. Olwo Abaisiraeli balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olusooka, mu mwezi ogusooka, mu mwaka ogwamakumi abiri n'omusanvu (27) nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, kyabazinga Nebukadinezzari owa Babilonia yasitula eigye lye, lyalumba Tiro n'amaani. Emitwe gy'abaisirukale be gyagwa empaata n'amabega gaabanuubuka, olw'okubbeeda ebizito. Aye ate k'abe kyabazinga mwene oba abaisirukale be, bazira naire kye baaganhulwa mu kulumba Tiro. Agho ni, nze Musengwa Katonda kyenva ndi kukoba nti: Nditoola ensi Misiri naagigha kyabazinga Nebukadinezzari owa Babilonia, yaanhagulula obukombe bwayo yaabutwala ng'omunhago oguliba empeera ey'abaisirukale be. Mmughaire ensi Misiri okumusasula olw'okufaabiikana kwe, kuba eigye lye lyakolera nze. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” “Ekyo bwe kirituukirira, eighanga Isiraeli ndirifuula lya maani, era iwe Ezekieli ndikugha okulanga n'amaani, abantu boonaboona baakuwulira. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, langa okobere abantu, nze Musengwa Katonda bye ndi kukoba. Bakobere oti: Muwowoole amaziga nga mukoba muti: Tukagwireku! Olunaku olw'akabi luli kwidha! Olunaku lwa Musengwa Katonda luli kumpi, oluliba olw'ebire ebyereere ku igulu era olw'akabi eri amaghanga. Ghalibaagho olutalo mu Misiri, ghaabaagho n'obulumi mu Ethiopia. Ku lunaku olwo, abantu baliitibwa bangi mu nsi Misiri, n'eby'obukombe byayo byanhagululwa, n'emisingi gyayo gyamenhebwagho. Abantu ab'e Ethiopia, n'ab'e Puti, n'ab'e Ludi, n'ab'e Arabia, n'ab'e Libya, era n'ab'ensi dhoonadhoona edhiryeyimba aghalala okuyambagana nabo, baliitibwa mu lutalo.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Abo abayamba ensi Misiri baligwa. Era eigye lyayo ery'amaani erigireetera okwekudumbaza lirizikirizibwa. Era abantu baliitirwa mu lutalo, okuva e Migidoli okutuuka e Siyene. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Ensi eyo Misiri ndigifuula bifulukwa byereere okusinga n'ensi edhindi dhoonadhoona edhaali dhifuuliibwaku ebifulukwa. N'ebibuga byayo birizika okusinga ebibuga ebindi byonabyona ebyali bizikiriziibwaku. Era bwe ndikukunaania omuliro ku nsi eyo, n'abo boonaboona ababaire bagiyambanga ni baweekereragho okufa, olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Ku lunaku olwo ndituma abakwenda baaziinhuuka embiro, baaja baadhugumiza abantu b'e Ethiopia abaliba nga bali mu miraala, nga baziramu kwekengeera naire. Era obulumi bulibaidhira ku lunaku olwo ensi Misiri lw'eribonerezebwaku. Bwenebwene olunaku olwo luli kwidha.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndirekeza eby'obukombe bya Misiri, nga nkozesa Nebukadinezzari kyabazinga wa Babilonia. Ndimuleeta ghalala n'abaisirukale be abasingayo mu maghanga obukambwe, baidha okuzikiriza Misiri. Balisowolayo empiima dhaibwe baalwanisa ensi eyo, baagiidhuza emirambo egy'abo be baliita. Ndikaliiza omwiga Kiyira, naaghaayo ensi Misiri efugibwe abantu ababi. Ndireetera ensi eyo okuzikirira n'ebintu byonabyona ebigirimu, nga nkozesa abagwira. Nze Musengwa Katonda, ninze ndhogeire.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndizikiriza ebisinzibwa ebitali Katonda, naalekeza okusinza ebifaananie okuli mu Menfisi. Teribaayo mufuzi kabiri mu Misiri, era ensi eyo ndigireetamu entiisa. Ekiketezo eky'e Pathirosi ndikifuula bifulukwa byereere, naayokya ekibuga Zoani omuliro, era naasalira ekibuga Thebesi omusango naakibonereza. Ndimalira obusungu bwange ku kibuga Pelusiumu ekifo kya Misiri ekyo eky'okwewogomamu, era naamaliragho irala olukunkumuli olw'abantu ab'e Thebesi. Ndikunaania omuliro ku Misiri, ab'e Pelusiumu baawulira obulumi obutaloodheka, n'ebimante eby'oku kibuga Thebesi byawomolwawomolwa ebituli. Abaisuka ab'omu bibuga Oni ni Pibesethi baliitirwa mu lutalo, ate abantu abandi baatwalibwa mu bunhage. Lwe ndikomya obufuzi bwa Misiri enzikiiza erigema mu kibuga Tehafunehesi, olwo naalekeza amaani agabaleetera okwekuluntaza. Ekire kirighemba ku Misiri, abantu baamu baatwalibwa mu bunhage. Ntyo bwendisalira Misiri omusango naagibonereza. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olwomusanvu mu mwezi ogusooka, mu mwaka ogweikumi n'omulala (11) nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, mmenhie kyabazinga wa Misiri omukono. Era ghazira muntu aguzingiriireku kighero, okuguyunga guwone gwiremu amaani, gusobole okwiramu okuzunza empiima. Agho ni, nze Musengwa Katonda kyenva ndi kukoba nti: Bona eno, buti nfuuse muzigu wa kyabazinga wa Misiri. Era ndimumenha emikono gyombi, gule ogw'amaani ni gule ogwamenheka, naamulekuza empiima yaamuva mu ngalo yaagwa. Ndisansaaniza Abamisiri mu maghanga, naabaidhuza eyo mu nsi enhingi. Olwo naaleetera emikono gya kyabazinga w'e Babilonia okuba egy'amaani era naamuta mu ngalo empiima yange. Aye naamenha emikono gya kyabazinga wa Misiri, yaasindira mu maiso ga kyabazinga ow'e Babilonia ng'oti n'omuntu afumitiibwa ebibwa ebija okumwita. Bwenebwene ndireetera emikono gya kyabazinga w'e Babilonia okuba egy'amaani, era naamuta mu ngalo empiima yange, aye naanafuya egya kyabazinga w'e Misiri. Bwe ndita empiima yange mu ngalo dha kyabazinga w'e Babilonia, n'agyolekeza ensi Misiri, olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. Ndisansaaniza Abamisiri mu maghanga, naabaidhuza eyo mu nsi enhingi. Memale olwo baamanha nga ninze Musengwa Katonda.” Ku lunaku olusooka mu mwezi ogwokusatu, mu mwaka ogweikumi n'omulala (11) nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, koba kyabazinga wa Misiri n'abantu be boonaboona oti: “Nnaabageza ku ani omukologho ng'oti niimwe? Bona eno, ndidha kubageza ku muti omuvule mu kibira e Lebanoni. Oguli n'ensaga enungi edhikola ekinsense ekizibirivu, era omuleeyiriri, ng'obusanso bw'ensaga dhaagwo butuuka ni mu bire. Ghe gwali nga ghaligho amaadhi ge gunhwa, ensulo edh'omu itaka edhaakuuluulanga okwezungulula agho ghe gwasimbibwa, dhaaguleetera okukula. Era ensulo edho dhaatuuka ni ku miti egindi gyonagyona egyali mu kibira. Olw'okufunanga obukalamu amaadhi, gwakula gwaleegherera inho ghaigulu okusinga emiti egindi gyonagyona egy'omu kibira ekyo. Ensaga dhaagwo dhaageedha era dhaaleegha. Enhonhi dhoonadhoona edhiguluka mu ibbanga dhaazimba ebisu byadho mu nsaga dhaagwo. Ensolo dhoonadhoona edh'omu nsiko dhaazaaliranga abaana baadho ghansi gh'ensaga dhaagwo. N'amaghanga ag'amaani gaawuumuliranga ghansi mu kinsense kyagwo. Omuti ogwo gwali mukologho nga guboneka bulungi, n'ensaga dhaagwo dhaaba ndeeyiriri; kuba emizi gyagwo gyaikanga ghansi inho eri amaadhi amangi. Nga togugeza ku mivule gya mu nimiro ya Katonda, waire ensaga dhaagwo okudhigeza ku dh'emiti egindi emireeyiriri. Nga n'emiti emipulane gyona gizira nsaga dhaaga na dhaagwo. Mu nimiro ya Katonda timwalimu muti guboneka bulungi ng'ogwo. Nagukola gwaboneka bulungi olw'ensaga dhaagwo enhingi enzibirivu. Nga n'emiti egindi gyonagyona egy'omu Edeni, enimiro ya Katonda, gigwegomba. “Agho ni, nze Musengwa Katonda kyenva ndi kukoba nti: Ng'omuti ogwo bwe gwaleegherera, obusanso bw'ensaga dhaagwo butuuka ni mu bire, era ni gwekuluntaza olw'obuleeyi obwo, nze buti nguviireku. Era ndigughaayo mu ngalo edh'omufuzi ow'amaani, yaagubonereza olw'ebibi byagwo. Abantu abamaghanga agandi abasingayo obukambwe baligutema baaguleka agho. Ensaga dhaagwo dhirigwa eyo dhityo ku nsozi ni mu biiko byonabyona, n'obusanso bw'ensaga dhaagwo bwamenhekera mu myala gyonagyona egy'amaadhi mu nsi eyo. Era abantu boonaboona ab'oku nsi baliva mu kinsense kyagwo baaja baaguleka agho. Enhonhi edhiguluka dhoonadhoona dhiriidha dheebunga ku muti ogwo ghe guligwa, n'ensolo edh'omu nsiko dhoonadhoona dhaatyankirira ensaga dhaagwo. Ekyo kiriba kityo, olwo ghalobe kubaagho muti gwonagwona guleegherera nga guli n'obusanso bw'ensaga dhaagwo obutuuka ni mu bire, waire nga guliba aghali maadhi. Era ghalobe kubaagho muti ogulinhwa amaadhi ni gutuuka ku buleeyi bwa gule, kuba emiti gyonagyona giteekwa kufa ng'abantu obuntu bwe bafa. Era giteekwa okuja mu nsi ey'abafu ghalala n'abo abaika eyo ghansi mu lwina.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Omuti ogwo bwe guliserengeta e magombe, ndireetera emiiga egy'omu itaka okulira olwagwo. Ndirekeza emiiga n'ensulo okukuuluula, naaleeta enzikiiza ku nsozi edh'e Lebanoni, era naaleetera emiti egy'omu kibira gyonagyona okukala. Bwe ndigusuula e magombe ghalala n'abo abaika eyo mu lwina, omuvuuma ogw'okugwa kwagwo gulitengeesa amaghanga. Emiti gyonagyona egy'omu Edeni, n'egyo egy'e Lebanoni gyonagyona egisinga bulungi egyanhwa amaadhi, era egyaserengeta mu itaka, girisangaala olw'okugwa kwagwo. Girija nagwo mu nsi ey'abafu, eri abo abaamala eira okwitirwa mu ntalo. Bwenebwene abo abaabanga mu kinsense kyagwo balisansaanira mu maghanga baazikirira. “Mu miti gyonagyona egy'omu Edeni, nnaakugeza ku guli gha, mu kitiibwa ni mu bukologho? Aye era weena oliika ghansi ghalala n'emiti egy'omu Edeni, waaba eyo mu nsi ey'abafu ghalala n'abatatya Katonda abo abataali bakekete abaitirwa mu lutalo. “Omuti ogwo ni kyabazinga wa Misiri n'abantu be boonaboona. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Ku lunaku olusooka mu mwezi ogweikumi n'ebiri, mu mwaka ogweikumi n'ebiri (12) nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, lira amaziga kulwa kyabazinga wa Misiri, omukobe oti: Weebisa ng'oti mpologoma mu maghanga, aye nga bwene oli ng'oti ngoina mu maadhi. Otuumira mu maadhi waagataabuulataabuula n'ebigere byo, waasiikuulasiikuula emiiga. Nze Musengwa Katonda kyenva nkoba nti ndikusuulaku olutuula lwange ng'amaghanga kamaala galigho, naakwinhulula mu maadhi n'olutuula lwange olwo. Ndi kusuula eyo mu nsiko, naaleeta enhonhi dhoonadhoona dhaakwebungaku dhaakumoodhogola, n'ensolo dhoonadhoona edh'oku nsi dhaakukankamira. Ndisuulasuula emamba ey'omulambo gwo ku nsozi, naagiidhuza ni mu biiko. Ndiyugha omusaayi gwo mu nsi, gwaboza ensozi dhaatoonha butoonhe, era gwaidhula ni mu miiga. Lwe ndikuzikiriza ndighemba ku igulu, nairugaza emuunienie dhaaloba kwaka, naaghemba ni ku ndhuba ekire, era n'omwezi gwaloba kuvaaku butangaavu naire. Ndizikiza ebyaka byonabyona eby'oku igulu ebiri ghaigulu wo, ensi yo naagireka mu nzikiiza. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Ndireetera amaghanga kamaala okweraliikirira, bwe ndituusa amawulire ag'okuzikirira kwo mu nsi dh'otawulirangaku naire. Ndireetera amaghanga kamaala okutya einho, nga gaboine bye mbatuusiisaaku. Era bakyabazinga baago balidhugumira, bwe balibona nga ngalwire empiima yange. Ku lunaku olwo lw'oligwiraku n'oghangulwa, abantu boonaboona balitengera nga batya olw'obulamu bwaibwe.” Musengwa Katonda akoba kyabazinga w'e Misiri ati: “Empiima ya kyabazinga w'e Babilonia eri kukwidhira. Ndikusindikaku abaisirukale ab'amaani ab'omu maghanga agasingayo obukambwe, baita abantu bo boonaboona era baazikiriza ebintu byo ebikwesiimisa. Ndiita ensolo dho dhoonadhoona buli aghali amaadhi mu Misiri. Ghalobe kubaagho muntu agatambuliramu okugataabuula, waire ensolo eganiinamu okugasiikuula. Agho naaleetera amaadhi go okulaala, n'emiiga gyo gyakuuluula amaadhi amalungi. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Bwe ndifuula Misiri ebifulukwa ebyereere, ni nzikiriza ebintu ebigirimu, ni ndhita n'abantu abagibaamu, olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Okulira okwo kulifuuka lwembo, abakazi ab'omu maghanga baalwembanga okulira Misiri n'abantu baamu boonaboona. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Ku lunaku olweikumi n'eitaanu mu mwezi ogusooka, mu mwaka ogweikumi n'ebiri (12) nga tuli mu bunhage, Musengwa Katonda yayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, wowoola amaziga olw'abantu kamaala ab'e Misiri, era obasindike mu nsi ey'abafu babe ghalala n'ab'ensi edhindi edh'amaani abaamala eira okwika eyo mu lwina. Bakobe oti, Mulowooza muti imwe musinga abantu abandi boonaboona obulungi mu mboneka? Mwidha kwika ghansi mu nsi ey'abafu mubenga eyo ghalala n'abatatya Katonda.” “Abantu b'e Misiri baligwa ghalala n'abo be baitira mu lutalo. Empiima ey'okubaita boonaboona etegekeibwa. Eyo mu nsi ey'abafu, abantu ab'amaani abaalwaniranga ku luuyi olw'Abamisiri abo, baliboogeraku bati, ‘Bona, abatatya Katonda abaitirwa mu lutalo baabo baise eno ghansi, era balambaire baasirika aghazira kwesegenhia naire!’ “Ensi Assiria eri eyo, n'abaisirukale baayo boona bali eyo mu magombe gaibwe okugyezunguluza. Boonaboona baitirwa mu lutalo. Amagombe gaibwe gali mu kifo ekisembayo ghansi, mu nsi ey'abafu. Abaisirukale baayo boonaboona bali eyo mu magombe gaibwe okugyezunguluza, nga boonaboona baitirwa mu lutalo. Ate nga bwe baali bakaali balamu baaleeteranga abantu okutya einho mu nsi. “Ensi Elamu eri eyo, n'abaisirukale baayo boonaboona bali eyo mu magombe gaibwe okugyezunguluza. Boonaboona baitirwa mu lutalo, baika ghansi mu nsi ey'abafu nga ti bakekete. Buti bali eyo mu kuswala kwaibwe ghalala n'abo abaika eyo ghansi mu lwina. Ate nga bwe baali bakaali balamu baaleeteranga abantu okutya einho mu nsi. Ensi Elamu eyo egalaamiriire ghansi mu abo abaitibwa, n'abaisirukale baayo boonaboona bali mu magombe gaibwe okugyezunguluza. Boonaboona baitirwa mu lutalo nga ti bakekete. Bwe baali bakaali balamu baaleeteranga abantu okutya einho mu nsi, aye mpegaano bali eyo mu kuswala kwaibwe ghalala n'abo abaika eyo ghansi mu lwina. Bateereibwa ghalala n'abo abaitirwa mu lutalo. “Ensi Mesheki ni Tubali dhiri eyo, n'abaisirukale baadho boona bali eyo mu magombe gaibwe okudheezunguluza. Boonaboona abo abataali bakekete baitirwa mu lutalo. Ate nga bwe baali bakaali balamu baaleeteranga abantu okutya einho mu nsi. Aye tibaaziikibwa ghalala na balwani ab'eira abaali ab'amaani abataali bakekete, abaika ghansi mu nsi ey'abafu n'eby'okulwanisa byaibwe: ng'empiima dhaibwe dhiteereibwa emintwetwe waibwe, n'engabo dhaibwe dhaateebwa ku mibiri gyaibwe. Abasaadha abo baali ba maani nga baleetera abantu okutya einho mu nsi. “Kale ni weena Misiri balikuzikiriza waasigala agho ng'ogalaamiriire ghalala n'abatatya Katonda abataali bakekete abaitirwa mu lutalo. “Ensi Edomu eri eyo ghalala ni bakyabazinga baayo n'abakungu baayo. Baali balwani ba maani, aye mpegaano bagalaamiriire ghalala n'abo abatatya Katonda abataali bakekete, abaitirwa mu lutalo ni baika eyo ghansi mu lwina. “Era eyo n'eri n'abakungu ab'omu kiketezo ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'Abasidoni boonaboona, abaafiira aghalala n'abo abatatya Katonda abaitirwa mu lutalo nga ti bakekete. Waire nga baatiisanga abantu olw'amaani gaibwe, mpegaano bali eyo mu kuswala kwaibwe ghalala n'abo abaika eyo ghansi mu lwina. “Kyabazinga wa Misiri bw'alibona abo boonaboona abaitirwa mu lutalo, alyerabiraku enaku ey'abantu be boonaboona abaafa.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Musengwa Katonda era akoba ati: “Ninze mwene eyataagho kyabazinga wa Misiri aleeterenga abantu okutya einho ku nsi. Aye yeena ghalala n'abaisirukale be boonaboona, baliitibwa era baalambaazibwa ghalala n'abatatya Katonda abataali bakekete abaitirwa mu lutalo.” Musengwa Katonda oyo atyo bw'akoba. Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, kobera abantu b'eighanga lyo oti bweghabaagho ensi ye nsidikira olutalo, memale abantu ab'ensi eyo ni balonda munaibwe mulala ni bamufuula omukuumi, oyo ye balonze ati bw'ali n'okukola: Bw'abona ng'olutalo luli kwidha, afuuwa eigwala okulabula abantu. Kale omuntu bw'awulira eigwala, aye n'atafaayo ku kulabulwa okwo, olutalo ni lwidha n'afiiramu, olwo omusango ogw'okufa kwe gunairiranga ku mufu mwene kuba yawulira eigwala aye yaaloba kufaayo ku kulabulwa okwo, kale yaafa era omusango ogw'okufa kwe gwamwiriraku mwene. Ngoli yafaayo ku kulabulwa okwo, yandiwoniiza obulamu bwe. Aye omukuumi bw'abona olutalo nga luli kwidha, n'atafuuwa igwala kulabula bantu, olutalo ni lwidha era owundi ku bantu abo n'afiiramu ng'ali mu bibi bye, olwo omusango ogw'okufa kwe ndiguta ku mukuumi oyo. “Kale, iwe omuntu, ndi kukufuula omukuumi mu ighanga lya Isiraeli. Buli lw'onaawuliranga okulabula okuva ye ndi, oidha kukubatuusangaku. Bwe nkoba omuntu yeenayeena omukozi w'ebibi nti, ‘Iwe omubi, bwenebwene oidha kufa’, memale n'otayogera kumulabula akyuke aleke ebibi bye, omuntu oyo alifiira mu bibi bye. Aye omusango ogw'okufa kwe ndiguta ku iwe. Aye ate bw'olabula omuntu oyo omubi akyuke aleke ebibi bye, aye n'atakyuka kubireka, alifiira mu bibi bye. Aye iwe oliba owoniiza obulamu bwo.” Musengwa Katonda era yankoba ati: “Iwe omuntu, yogera eri ab'eighanga Isiraeli ku ebyo bye bakoba bati, ‘Ebibi byaife n'ensobi dhaife bitutwaliriiza inho, byatugoogombya twaweera mu luwu. Kale tunaaba tutya abalamu?’ Bakobe oti nze Musengwa Katonda nga bwendi omulamu, tinhumirwa kubona mwonooni ng'afiire. Aye nhenda akyuke aleke ebibi bye, abe mulamu. Imwe abantu b'eighanga Isiraeli, mukyuke. Mukyuke muve mu mpisa dhaimwe embi. Lwaki mwenda okufa? “Agho ni, iwe omuntu, kobera ab'eighanga lyo oti omuntu omulungi bw'akola ebibi, ebirungi bye yakola eira tibirimuwonia kubonerezebwa. Ate omuntu omubi bw'alekera okukola ebibi, talibonerezebwa lwa bibi bye eby'eira. N'omuntu omulungi bw'atoolera okukola ebibi, taliwonia bulamu bwe lwa bulungi bwe obw'eira. Ni bwensuubiza omuntu omulungi nti bwenebwene aliba mulamu, aye ni yeesigulira ku bulungi bwe obw'eira n'atoolera okukola ebibi, agho ebirungi bye yakola tibiriidhukirwa naire. Era alifiira mu bibi bye ebyo bye yakola. Era bwendabula omuntu omubi nti bwenebwene aidha kufa, aye n'akyuka n'alekera okukola ebibi, n'akola ebituufu ebigwaniire ng'ajiira ku mateeka, ng'airiza eyamwewolaku omusingo gwe, yairiza omuntu ebintu bye yamunhagaku, yaajiira ku mateeka agagha obulamu, era ng'azira kibi ky'akola, bwenebwene talifa, aliba mulamu. Ebibi byonabyona bye yakola birimusoniyibwa yaaba mulamu, kuba yakola ebituufu ebigwaniire ng'ajiira ku mateeka. “Abantu b'eighanga lyo bakoba bati nze Musengwa Katonda mu nkola yange tisala nsonga mu butuufu, ate nga ni beene mu nkola yaibwe abatasala nsonga mu butuufu. Omuntu akola ebituufu bw'akyuka n'ava ku kukola ebituufu n'akola ebibi, alifa olw'ekyo. Ate omuntu akola ebibi bw'akyuka n'ava ku kukola ebibi, n'akola ebituufu ebigwaniire ng'ajiira ku mateeka, aliba mulamu olw'ekyo. Imwe mumala mwakoba muti nze Musengwa Katonda mu nkola yange tisala nsonga mu butuufu. Aye ndi kubakobera imwe Abaisiraeli, nti ndisalira buli muntu ku imwe omusango nga njiira ku bikolwa bye.” Ku lunaku olwokutaanu mu mwezi ogweikumi, mu mwaka ogweikumi n'ebiri (12) nga tuli mu bunhage, omuntu eyawonagho mu Yerusalemu yaidha yankobera ng'ekibuga bwe kyali kimaze okugwa. Eigulo ng'omuntu oyo eyawonagho akaali kwidha, naawulira mule ng'amaani ga Musengwa Katonda gandidhieku. Era omuntu oyo yaja okwidha enkyo nga Musengwa Katonda anzibwire omunwa, nga nsobola okwogera era nga tikaali ng'oti kasiru. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu bona eno, abantu abali mu bifo ebyayonoonebwa mu nsi Isiraeli bakoba bati, ‘Oba nga Aburahamu yali muntu mulala yenka aye yaagheebwa ensi eno yoonayoona, kale ife abangi tuti eteekwa okuba nga yatugheebwa ebe yaife.’ “Agho ni bakobere oti nze Musengwa Katonda nkoba nti: Mulya emamba ng'ekaalimu n'omusaayi gwayo, mwasinza ebintu ebisinzibwa ebitali nze Katonda, era mwatemula abantu. Era mwalowooza muti mulitwala ensi eno yaaba yaimwe? Mwesiga bya kulwanisa byaimwe, mwakola ebintu ebyenhinhalwa, mwasendasenda baka beene mwaba nabo mu buliri. Era mwalowooza muti mulitwala ensi eno yaaba yaimwe? “Era bakobe oti nze Musengwa Katonda ndi kubalabula nti nga bwendi omulamu, bwenebwene abantu abo abali mu bifo ebyayonoonebwa, baliitibwa mu lutalo. Abo abaliba eyo mu nsiko ndigha ensolo emirambo gyaibwe dhaagikankamira. Ate abo abaliba mu bifo eby'okwewogomamu n'abo abaliba mu mpuku, balifa endwaire ya kawumpuli. Ndireetera ensi eno okusigala agho etyo ng'eri bifulukwa byereere omutaba bantu, era naanafuya n'abalwani baayo ab'amaani. Ensozi edh'omu Isiraeli dhirifuuka bifulukwa era dhaawolongera nga ghazira na muntu adhibitamu. Bwe ndibonereza abantu olw'ebyo ebyenhinhalwa bye bakola, ndireetera n'ensi eno okusigala agho etyo ng'eri bifulukwa byereere omutaba bantu, olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, wulira abantu bo bye bakwogeraku nga baagaanaine ku kimante ekyezungulwire ekibuga, ni ku miryango gy'endhu dhaibwe. Buli muntu akoba mwine ati, ‘Mwidhe tuje tuwulire Musengwa Katonda by'atukoba.’ Olwo nga baidha y'oli bya bulungi ng'abantu bange, era nga bawulira by'obakoba, aye baaloba kubikola. Booleka nga bwe bali n'okugonza okungi, mu bibono bubono bye boogera. Aye ng'emyoyo gyaibwe giri ku bya kufuna. Era, bona eno, iwe bakutwala ng'omwembi ow'enhembo edh'okugonzania, ayemba mu mamiro amalungi okuwulira era n'akubiraku ebivuga obukalamu. Bawulirisa bukalamu by'obakoba, aye ghazira naire ekirala kiti kye bata mu nkola. Aye by'obakoba bwe birituukirira, ate nga era bija kutuukirira, olwo balimanha ng'omulanzi ababairengamu.” Kabiri Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, langirira akabi akali kwidhira abakulembeze b'omu Isiraeli. Langa obakobere nze Musengwa Katonda bye ndi kubakoba nti: Mukagwireku imwe abakulembeze b'omu Isiraeli. Muligho kweigusa beene nga timulabirira ntaama dhe mwaya. Munhwa amata n'omuzigo, mwavaala ebivaalo ebikolebwa mu buviiri bwadho, mwaita edhipiitiibwa ensavu mwadhirya, aye nga timulabirira ntaama edho naire. Enafu timudhirabirira kudhiizaamu maani, endwaire timudhiwonia, edhimenheike timudhisibaku kintu ni dhiyunga, edhitambulatambula eyo dhityo timudhiiza mu kisibo, n'edhibula timudhinoonia. Aye mudhitwala bya ntaka na bukambwe. Kale dhaasansaana olw'okubula omwayi, ensolo edh'omu nsiko dhaadhiita dhaadhirya. Entaama dhange edho dhaaja nga dhitambulatambula eyo dhityo, ku nsozi enene ni ku busozi obutono. Dhaasansaanira mu nsi yoonayoona aghazira adhinonerezaaku oba adhinooniaku. “Agho ni, imwe abaayi, muwulirise nze Musengwa Katonda bye ndi kukoba. Era nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, mugwaine mute omwoyo ku bye ndi kubakoba. Entaama dhange dhaafuuka muyiigo era mere ya nsolo dha mu nsiko, olw'okubula omwayi. Abaayi be nadhitaaku baaloba okudhinoonia, aye baira bwa mu kweigusa beene nga tibadhirabirira naire. Kale ni, imwe abaayi, muwulirise nze Musengwa Katonda kye ndi kukoba. Nze Musengwa Katonda ndi kubakoba imwe abaayi, nti buti nfuuse muzigu waimwe. Ndibavunaana olw'entaama dhange, naabalekeza okuba abaayi baadho, n'imwe beene mwena naabalekeza okweigusanga beene mwenka. Ndibatoolaku entaama dhange, mulobe kudhifuulanga kya kulya kyaimwe nga mudhikankamira.” “Nze Musengwa Katonda nkoba nti, nze mwene ndinoonia entaama dhange, naayagaaza woonawoona okuzuula ye dhiri. Ng'omwayi bw'ayagaaza buli ghantu, nga ghaligho edhindi ku ntaama dhe edhisansaine, zeena ntyo bwe ndyagaaza woonawoona okuzuula entaama dhange ye dhiri. Ndidhitoola eyo yoonayoona ye dhaasansaanira ku lunaku olwo olw'ebire ebyereere ku igulu n'enzikiiza agemye bedimudimu! Ndidhitoola eyo mu maghanga, naadhisoloza okuva mu nsi ye dhaasansaanira, naadhiiza mu nsi yaadho. Naadhaayiranga ku nsozi edh'omu Isiraeli, aghali ensulo edh'amaadhi, mu bifo ebibaamu abantu. Ndidhaayiranga aghali eisubi eirungi, ere ku nsozi endeeyi edh'omu Isiraeli. Dhiririiranga eyo eisubi eigimu mu byayiro ebirungi, dhaawuumuliranga n'eyo ku nsozi edh'omu Isiraeli. Nze mwene ninze ndiba omwayi ow'entaama dhange, era naadhifunira n'ekifo eky'okuwuumuliramu. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Ndinoonia edhibuze, naiza edhitambuliratambulira eyo dhityo, edhimenheike naadhisibaku ekintu dhaayunga, n'enafu naadhiizaamu amaani. Era edho edhaageedha edh'amaani ndidhirabirira, kuba nze ndi mwayi akolera ku mazima. “Kale nze Musengwa Katonda ndi kukoba imwe Abaisiraeli entaama dhange nti ndisala omusango ghagati gh'entaama n'entaama, naayawula enungi ku mbi. Abandi ku imwe okulya eisubi eirungi tikubamala, mutaaku n'okutyankirira n'ebigere eryo lye mutaliire. Era bwe mumala okunhwa amaadhi amalaavu, mutaabuula n'ebigere ago agasigairegho. Olwo entaama dhange edhindi dhaalya eisubi lye mutyankiriire n'ebigere byaimwe, era dhaanhwa amaadhi ge mutaabwire n'ebigere byaimwe. Agho ni nze Musengwa Katonda kyenva ni mbakoba nti: Nze mwene ndisala omusango ghagati gh'entaama engeedhu n'engoogombe, kuba muguumula entaama enafu n'amabega gaimwe, mwadhifula n'amayiga gaimwe, okutuusa lwe mudhisansaaniza eyo kuliya. Aye ndiwonia entaama dhange edho mwalekera agho okudhituntuza. Era ndisala omusango ghagati gh'entaama n'entaama. Ndidhiteeragho omwayi mulala yenka, ali ng'oti n'omugheereza wange Daudi. Oyo n'alidhirabiriranga ng'omwayi waadho. Nze Musengwa Katonda mwene ninze ndiba Katonda waadho, n'omugheereza wange ali ng'oti ni Daudi yaaba omufuzi waadho. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Ndikola nadho endagaano ey'emiraala, naamalagho mu nsi eyo ensolo enkambwe. Olwo entaama dhisobole okubanga eyo mu nsiko nga dhiri mu miraala, era dhitendukenga n'eyo mu bibira. “Ndibagha enkabi, era baabanga mu kiketezo ekyezungulwire olusozi lwange. Naabaleeteranga amaadhi amalungi okugwa mu biseera byago mwe bageetaagira. Ensi eidha kubazanga ebirime, emiti gibalenga ebibala, n'abantu babenga mu nsi mu miraala. Era bwe ndimala okumenhamenha ebikoligo ebiri mu nkoto dh'abantu bange, ni mbawonia abo abaabafuula abairu, olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. Amaghanga agandi galiba nga tigakaabatuntuza, waire ensolo edh'omu nsiko mu nsi eyo okubakankamira. Baliba mu miraala nga ghazira kintu kyonakyona kibatiisa naire. Ndireetera enimiro dhaibwe okuba engimu, naamalagho endhala mu nsi eyo. Era amaghanga agandi tigaliiramu kubavumanga kabiri. Olwo balimanha nga nze, Musengwa Katonda waibwe, mba ghalala nabo, era nga beene, ab'eighanga Isiraeli, bantu bange. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Imwe muli ntaama dhange, entaama dhe ndhaya, ate nze naaba Katonda waimwe.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Kabiri Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize ku lusozi Seiri, olange akabi akali kulwidhira. Lukobe oti nze Musengwa Katonda, ndi kulukoba nti: Bona eno iwe olusozi Seiri, nze buti nfuuse muzigu y'oli. Era ndigolola omukono gwange naakubonereza, naakuleetera okusigala agho otyo ng'oli bifulukwa byereere omutaba bantu. Ndizikiriza ebibuga byo, n'iwe mwene naakuleetera okusigala agho otyo ng'oli bifulukwa byereere. Olwo olimanha nga ninze Musengwa Katonda. Wali n'enzigu ku Baisiraeli ey'olubeerera, wabaghaayo okwitibwa mu lutalo mu kiseera kye baabeera mu kabi, ekiseera eky'okubonerezebwa kwaibwe okusembayo. Agho ni, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, nkutegekeire kwitibwa era tolikuwona naire, kuba oli n'omusango ogw'obutemo. Ndireetera ensi ey'ensozi Edomu okusigala agho etyo ng'eri bifulukwa byereere omutaba bantu, era naita n'abantu boonaboona abagibitamu. Ndiidhuza ensozi emirambo gy'abantu abaitiibwa mu lutalo, gyaidhula ni ku busozi, ni mu biiko, era ni mu bwinhamo. Ndikuleetera okusigala agho otyo ng'oli bifulukwa byereere ebyanda n'ebyanda, n'ebibuga byo byaloba kwirayo kubangamu bantu. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. “Wakoba oti eighanga Buyudaaya ni Isiraeli, gombi gago ghalala n'ebiketezo byago, waire nga nze Musengwa Katonda waibwe nali nga ndigho. Agho ni, nze Musengwa Katonda ndayira nti nga bwendi omulamu, nja kukukolaku nga njiira ku busungu, n'ensaalwa, n'obukyayi bye wali nabyo ku bantu bange abo. Era bwe ndikusalira omusango ni nkubonereza, ndikuleetera okuumanha. Olimanha nga nze Musengwa Katonda nawulira byonabyona bye wayogera ng'onhooma ensozi dh'omu Isiraeli, oti dhaalekebwa agho dhityo nga dhiri bifulukwa byereere, era oti dhaakugheebwa iwe odhinhage. Era naawulira ebibono byaimwe ebibi kamaala bye mwandhogeraku n'eminwa gyaimwe nga muli kuneekudumbalizaaku.” Kale Musengwa Katonda oyo kyava akoba ati: “Ndikuleetera okusigala agho otyo ng'oli bifulukwa byereere. Olwo ensi yoonayoona yaasagamba, ng'oti niiwe bwe wasagamba nga Isiraeli, ensi yange, erekeibwa agho etyo ng'eri bifulukwa byereere. Olusozi Seiri ndidha kulukolaku n'ensi Edomu yoonayoona ngikoleku, birekebwe agho bityo nga biri bifulukwa byereere. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, langa eri ensozi edh'omu Isiraeli, odhikobe dhiwulirise bino nze Musengwa Katonda bye ndi kudhikoba nti: Iwe Isiraeli, abazigu bo bakwesuutiraku baakoba bati, ‘Otyo, buti ensozi edho edh'eira dhifuuse dhaife ku bwaife.’ “Kale ni langa era olangirire bino, nze Musengwa Katonda bye ndi kukoba nti: Imwe ensozi edh'omu Isiraeli, amaghanga agabaliinaine bwe gaabalumba okuva ku ndhuyi dhoonadhoona, gaabanhagulula era gaabaleka agho mutyo nga muli bifulukwa byereere. Olwo amaghanga ago gaabafuula nsozi dhaago, abantu baaboogerangaku era baabayeeyerezanga. Agho ni, imwe ensozi edh'omu Isiraeli, muwulirise bino nze Musengwa Katonda bye ndi kukoba ensozi, n'obusozi, n'obwinhamo, n'ebiiko, n'ebifo bye baazikiriza ni bisigala agho bityo nga biri bifulukwa byereere, n'ebibuga bye baanhagulula ni babireka agho nga muzira bantu, buti ebyafuuka enseko eri amaghanga goonagoona agabaliinaine. “Nze Musengwa Katonda kyenva ni nkoba nti ndi kwogeza busungu bwereere eri amaghanga goonagoona, n'okusingira irala Edomu, olw'enkikidi ye ndi nayo ku lw'abantu bange. Amaghanga ago gaanhaga ensi yange gaagifuula eyaago ku bwago, era gaaginhagulula mu masanhu amangi n'obunhoomi obubitirivu. “Agho ni langa ebigema ku nsi Isiraeli, era okobere ensozi, n'obusozi, n'obwinhamo, n'ebiiko, oti nze Musengwa Katonda ndi kwogeza obusungu bubitirivu olw'enkikidi ye ndi nayo ku lwabyo, kuba byavumibwa amaghanga. Era nze Musengwa Katonda neerayiriire nti amaghanga geene agaliinainegho, n'agalivumibwa. Aye imwe ensozi edh'omu Isiraeli, mulimeraku emiti, gyataaku n'ebibala, ku lw'abantu bange Abaisiraeli abali kumpi okwira eka. Nze ndi ku luuyi lwaimwe, era nja kubona nti mulimwaku enimiro, era dhaasigibwamu ensigo. Ndireetera abantu okwala mu ighanga Isiraeli, baidhula mu nsozi imwe. Ebibuga biriidhula abantu, n'ebifo byonabyona ebyayonoonebwa byairamu okuzimbibwa obuyaaka. Ndireetera abantu n'ensolo okuzaalagana n'okweyongera obungi mu imwe, okusinga ni bwe kyalinga eira. Naaleetera n'ebintu okujanga obukalamu mu imwe, okusinga ni ghale ghe mwasookera okusengebwamu. Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. Bwenebwene ndireka abantu bange Abaisiraeli baabanga mu imwe, olwo imwe mwaba ensi ey'obutaka bwaibwe. Era timuliirayo kabiri kubaitaku baana baibwe. “Nze Musengwa Katonda era nkoba nti: Abantu bakoba bati, ‘Iwe ensi Isiraeli oita abantu, waafiiriza eighanga lyo.’ Aye okuva ni mpegaano tokairamu kwita bantu, waire okufiiriza eighanga lyo. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Tiriganha maghanga gandi kukuvumanga, waire okuleka abantu okukuswazanga, oba iwe ensi Isiraeli yeene okwirayo okufiirizanga eighanga lyo. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho kabiri Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, abantu ab'eighanga Isiraeli bwe baali mu nsi yaibwe, baagyonoona olw'emize gyaibwe n'ebibi bye baakola. Ensambo ye beebisangamu, nga ti nongoofu ng'oti n'omukazi bw'aba ng'ali mu biseera bye eby'okulwala. Kale, nze kyenava ni mbamaliraku obusungu bwange, olw'obutemo bwe baakola mu nsi eyo, n'olw'okwonoona ensi eyo nga basinza ebitali nze Katonda. Nabasalira omusango nga njira ku neebisa yaibwe ni ku bikolwa byaibwe. Era naabasansaaniza eyo mu maghanga, naabaidhuza eyo mu nsi enhingi. Aye mu buli ighanga mwe baajanga, nga boonoona eriina lyange eitukuvu, abantu baatuuka n'okuboogeraku bati, ‘Bano n'abantu ba Musengwa Katonda, aye ate baava mu nsi ye!’ Agho naalumirwa eriina lyange eitukuvu, Abaisiraeli abo lye baayonoona mu maghanga ye baajanga. “Kale ni kobera ab'eighanga Isiraeli oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba nti: Kino kye nja okukola tirikikola lwa kuba imwe ab'eighanga Isiraeli, aye ku lwa liina lyange eitukuvu lye mwayonoona mu maghanga ye mwajanga. Ndyoleka eri amaghanga eriina lyange eikologho bwe liri eitukuvu, eriina imwe lye mwayonoona mu maghanga ago. Olwo amaghanga ago galimanha nga ninze Musengwa Katonda. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Bye ndikolera mu imwe, biryoleka amaghanga ago nga bwendi omutukuvu. Ndibatoolayo eyo mu maghanga, naabasolozaayo eyo mu nsi dhoonadhoona, naabaiza mu nsi eyaimwe. Ndi bamansiraku amaadhi amalungi, gaabanaazaaku obwonoonefu bwaimwe bwonabwona n'okusinza ebitali nze Katonda. Ndibagha omwoyo omuyaaka n'endowooza empyaka. Naabatoolamu omwoyo omukalangafu oguli ng'oti ibaale, naabataamu omwoyo omugonvu omuwulize. Ndibataamu omwoyo ogwange, naabaleetera okujiira ku mateeka gange, nga mukola bye mbalagira. Olwo mwabanga mu nsi ye nagha badhaadha baimwe, era mwabanga bantu bange, nze naaba Katonda waimwe. Ndibawonia byonabyona ebibaleetera obutaba balongoofu, era naaleetera engaano okubaalira einho, olwo endhala yaaloba kubalumaku naire. Ndireetera emiti egy'ebibala n'enimiro edh'emere okwama einho, endhala erobe kabiri kwirayo kubaluma na kubaswaza mu maghanga gandi. Agho muliidhukira empisa dhaimwe edhaali embi n'ebikolwa byaimwe ebyali ebibi. Olwo mwekyagha olw'ebibi byaimwe n'olw'ebikolwa ebyenhinhalwa bye mwakola. Imwe ab'eighanga Isiraeli, mukimanhe bukalamu nti ekyo tirikikola lwa kuba imwe. Nhenda ensoni dhibageme muswale olw'ebyo bye mwakola.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Ku lunaku olwo lwe ndibanaazaaku ebibi byaimwe byonabyona, ndibaleetera okwiramu okubanga mu bibuga byaimwe, n'okuzimba obuyaaka ebifo ebyayonoonebwa. Kiisi eyabitanga ku nimiro dhaimwe, yabonanga bwe dhaali dhizise nga dhifuuse bwa nsiko. Aye ndibaleetera okwiramu okudhirimanga. Era balikoba bati, ‘Eno ensi eyali erekeibwa obwagho etyo ng'eri bifulukwa byereere, buti efuuse ng'oti n'enimiro ey'e Edeni! N'ebibuga ebyali byonooneibwa era nga byona birekeibwa bw'agho bityo nga biri bifulukwa byereere, buti birimu abantu era byezungulwirwa ebimante ebigumu!’ Olwo amaghanga agabeezungulwire agaliba gasigairegho, galimanha nga nze Musengwa Katonda, ninze nazimba obuyaaka ebifo ebyali bisigaire ebyanhe n'ebifunfugu ebyereere. Era naasimba buyaaka emere mu bifo ebyali birekeibwa obwagho nga biwolongeire nga bitiisa. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye, era ndikituukiriza.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Ndiiramu okuganha ab'eighanga Isiraeli, bansaba okubakolera ekintu kyonakyona, era ndibaleetera okweyongera obungi ng'oti n'entaama bwe dheeyongera. Ebibuga ebyayonoonebwa biriidhula abantu, ng'oti ni Yerusalemu bwe kyaidhulanga entaama edh'okughaayo ng'emisengo ku mbaga edh'ebibinuko ebyalagirwa. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho amaani ga Musengwa Katonda gandidhaku, era omwoyo gwa Musengwa Katonda oyo gwantwala gwandhisa mu kiiko ekyali kiidhwire amagumba. Gwaja nga gumbisa mu magumba ago. Naabona nga gaali mangi inho mu kiiko omwo, era neetegereza amagumba ago naabona nga gaali makalu inho. Yambuuza ati: “Iwe omuntu, amagumba gano gasobola okwiramu obulamu?” Naamwiramu nti: “Wo Musengwa Katonda, niiwe oidhi.” Yankoba ati: “Langa okobe amagumba gano gawulire nze Musengwa Katonda bye nkoba. Gakobere oti nze Musengwa Katonda ndi kugakoba nti: Bona, nja kubafuuwamu omuuka, mube balamu. Nja kubayunga n'emiziisa, mbaghembeku emamba n'omubiri, era mbafuuwemu omuuka mube balamu. Olwo mumanhe nga ninze Musengwa Katonda.” Kale naalanga nga bwe yandagira. Bwe nali ndi kulanga, ghaabaagho okupakalana ng'oti kwa bintu ebirikukontagana! Agho amagumba gaatoolera okweyunga, buli igumba ku liinaalyo. Naja okwetegereza nti, nga mbona amagumba gaidhieku emiziisa, n'emamba, n'omubiri nga gughembye ku ngulu. Aye nga gaziramu muuka. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, langa okobe omuuka oti nze Musengwa Katonda ndi kugulagira guve ku ndhuyi dhoonadhoona, gwidhe gufuuwe ku mirambo gy'abantu bano abaitibwa, bairemu okuba abalamu.” Kale naalanga nga bwe yandagira, omuuka gwabaingiramu, baafuuka balamu baayemerera ku magulu gaibwe, nga bagheramu eigye eikologho. Kabiri yankoba ati: “Iwe omuntu ka nkukobere, abantu ab'eighanga Isiraeli lyonalyona bali ng'oti n'amagumba gano. Bakoba bati baakala baawaamu eisuubi lyonalyona, baasaaniragho irala. Kale ni langa obakobe, oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba nti: Imwe abantu bange, ndisandukula amagombe gaimwe, imwe naabatoolamu naabaiza eka mu nsi yaimwe Isiraeli. Era bwe ndisandukula amagombe gaimwe ago, imwe ni mbatoolamu, mulimanha nga ninze Musengwa Katonda. Ndibataamu omwoyo ogwange mwairamu okuba abalamu, naabata mu nsi eyaimwe. Olwo mulimanha nga nze Musengwa Katonda ninze ndiba nkobye, era nga ndikituukiriza. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, toola omwigo ogughandiikeku oti, ‘Gwa Yuda ni Baisiraeli baine.’ Kabiri otoole n'ogundi ogughandiikeku oti, ‘Gwa Yosefu ni Baisiraeli baine, era ng'ogwo n'omwigo gwa Efuraimu.’ Emiigo egyo gite ghalala, ogigemere mu mukono mulala ng'oti guli mwigo mulala. Abantu b'eighanga lyo bwe bakubuuza ekyo kye kitegeeza, oidha kubakoba oti nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Bona, ndi kumpi okutoola omwigo gwa Yosefu, era ng'ogwo n'omwigo gwa Efuraimu ni Baisiraeli baine, ngute ghalala n'ogwa Yuda, gyombi ngifuule omwigo mulala, ngugeme mu ngalo. “Emiigo gy'oghandiiseeku bwe ginaaba nga gikaali mu ngalo dho, abantu nga bali kugibona bukalamu, olwo oidha kubakoba oti nze Musengwa Katonda ndi kukoba nti: Bona, nditoola Abaisiraeli mu maghanga ye baaja, naabasoloza okuva ku ndhuyi dhoonadhoona, naabaiza mu nsi eyaibwe. Ndibafuulamu eighanga irala mu nsi eyo, ku nsozi edh'omu Isiraeli. Kyabazinga mulala n'aja okubafuganga boonaboona, nga tibakaali maghanga abiri, waire okweyawulamu okuba obwakyabazinga obubiri. Baliba tibakeereetera kuba batali balongoofu olw'okusinza ebitali nze Katonda n'okukola ebyenhinhalwa, oba okweyonoona olw'okukola ebibi ebindi. Ndibatoola mu mpisa dhaibwe embi edhaabaleeteranga okwiramu okwonoona, naabatukuza. Olwo baabanga bantu bange, nze naabanga Katonda waibwe. Kyabazinga ali ng'oti n'omugheereza wange Daudi, n'aja okubafuganga boonaboona, nga bali ng'oti ntaama edhiriku omwayi omulala. Baidha kukuumanga ebiragiro byange era bajiirenga ku mateeka gange. Baliba mu nsi ye nagha Yakobo omugheereza wange, ensi badhaadha baibwe mwe baabanga. Beene, n'abaana baibwe, ni baidhukulu baibwe, omwo mwe baliba ebyanda n'ebyanda. Era kyabazinga ali ng'oti n'omugheereza wange Daudi, n'aja okubafuganga ebyanda n'ebyanda. Ndikola nabo endagaano ey'emiraala etawaagho byanda na byanda. Naabagha enkabi beeyongera obungi, era naabataamu eisinzizo lyange libabeemu ebyanda n'ebyanda. Ndidha kubanga ghalala nabo, olwo mbenga Katonda waibwe, beene babenga bantu bange. Bwe ndibataamu eisinzizo lyange ni libabaamu ebyanda n'ebyanda, olwo amaghanga galimanha nga nze Musengwa Katonda mwene, ninze nalonda Abaisiraeli babe abantu abange ku bwange.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Iwe omuntu, amaiso go galingirize Gogi omufuzi ow'ab'e Mesheki n'ab'e Tubali, mu nsi y'e Magogi. Olange akabi akali kumwidhira. Mukobere bino, nze Musengwa Katonda, bye ndi kukoba nti: Bona eno, nze buti nfuuse muzigu y'oli iwe Gogi omufuzi ow'ab'e Mesheki n'ab'e Tubali. Ndikukyusa naakulingiriza ye ndi, naakutunga mu mba dho amalobo era naakukwekwebya, naakutoolayo n'eigye lyo lyonalyona omuli embalaasi, n'abaisirukale ab'oku mbalaasi, boonaboona nga bavaire eby'omu lutalo mu bwidhuvu, nga bali igye ikologho lyene. Era nga bagemye engabo enene n'entono, eno bwe bazunza empiima. Abalwani ab'e Perusia, n'ab'e Ethiopia, n'ab'e Puti, boona baliba ghalala nabo, nga boonaboona bagemye engabo era nga bavaire enkoofiira edh'ekyuma. Abalwani abava e Gomeri, n'abava e Bethi Togarima ere eghala einho ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, n'abava mu maghanga agandi kamaala, boona baliba ghalala n'eigye lyo. “Ba mwetegefu, n'amagye go goonagoona ogalagire gabe nga geetegeike. Nga ghabiseeghooku ekiseera kinene, mu biseera eby'oluvainhuma ndikulagira okulumba ensi Isiraeli, olutalo ye lwagoya einho ni lugireka agho etyo ng'eri bifulukwa byereere omutaba bantu okumala entangama. Abantu baamu baali basansaine aye mpegaano baira nga bava mu maghanga kamaala, baaba ku nsozi dh'ensi yaibwe eyo nga bali mu miraala. Oliidha n'eigye lyo lyonalyona, ghalala n'abalwani abava mu maghanga agandi kamaala, mwalumba ensi eyo ng'oti n'amaadhi agalimu kiwunga era mwagighembaku ng'oti kire.” Musengwa Katonda era akoba, ati: “Ku lunaku olwo ebidhuubo biriidha mu mwoyo gwo, waategeka okukola akabi, ng'okoba mule oti, ‘Ndidha kuja numbe abantu ab'omu nsi eyo ey'ebibuga ebiteezungulwirwa bimante bigumu. Ndibagwaku nga bali mu miraala, nga bazira kye beekengeera naire, era nga bazira ntegeka yoonayoona ya kwekuuma.’ Olirumba abantu abali mu bifo ebyali byonooneibwa, waabanhagululaku ebintu byaibwe waabitwala ng'omunhago. Ebifo ebyo mpegaano birimu abantu abaasolozebwa eyo mu maghanga, nga buti bali n'ebyayo n'ebintu ebindi, era nga bamanhiibwa mu nsi yoonayoona. Abantu ab'e Sheba, n'ab'e Dedani, N'abasuubuzi ab'omu bibuga eby'e Tarushishi, balikubuuza bati, ‘Oidhie kunhagulula? Osoloiza eigye lyo osobole okutwala ebintu ng'omunhago? Oidhiriire feeza, na zaabu, na kutwala bintu na byayo, ng'omunhago.’ ” Kale ni, iwe omuntu, langa okobere Gogi oti nze Musengwa Katonda ndi kumukoba nti: “Mu biseera abantu bange Abaisiraeli bye balibeera mu miraala, ng'olwo ositukiramu obalumba. Oliviira mu nsi yo, eyo eghala einho ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, waidha n'eigye einene ery'amaani, ghalala n'abalwani abava mu maghanga agandi kamaala nga boonaboona baisirukale ba ku mbalaasi. Olirumba abantu bange Abaisiraeli waababuutikira ng'oti kire kighembye ku nsi. Mu biseera ebyo eby'oluvainhuma ndikuleetera okulumba ensi yange, amaghanga gasobole okuumanha nze. Bye ndikolera mu iwe, biryoleka amaghanga ago nga bwendi omutukuvu. Nze Musengwa Katonda nkukakasa nti: Niiwe ye nayogeraku mu biseera eby'eira nga mbita mu bagheereza bange abalanzi ab'omu Isiraeli, baamala emyaka kamaala nga balanga bati ndikusindika waabalumba.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ku lunaku olwo Gogi lw'alirumbiraku ensi Isiraeli, ekiruyi kija kunsituka. Ndi kwogeza enkikidi endiku olw'abantu bange, n'obusungu obundiku obuli kutumbuka ng'oti muliro, era ndi kulangirira nti ku lunaku olwo ghalibaagho musisi ow'amaani mu nsi Isiraeli. Ebyenhandha mu maadhi, enhonhi edhiguluka, ensolo edh'omu nsiko, ebyeghaluliza ku itaka byonabyona, n'abantu boonaboona ku nsi, biritengera olw'okuntya nga ntuuse. Ensozi dhirisuulibwa ghansi, ebifo ebiri mu biiko byagwa, n'ebimante ebyezungulwire ebibuga byamenhekamenheka. Ndireetera Gogi oyo ebitiisa ebya buli nsambo, n'abalwani be baitagana beene na beene. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Ndimubonereza n'endwaire ya kawumpuli n'okutemulagana. Era mwene, n'eigye lye, n'abalwani abava mu maghanga agandi kamaala abaliba aghalala naye, ndibasindikira amaadhi ag'omwidhuzo, ni kiwunga alimu amabaale g'omugozi, n'omuliro, n'obunhota bwa salufa. Kale ntyo bwe ndyoleka amaghanga nga bwendi omukologho era omutukuvu. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, langa akabi akali kwidhira Gogi omufuzi ow'ab'e Mesheki n'ab'e Tubali. Mukobere bino, nze Musengwa Katonda, bye ndi kukoba nti: Bona eno, nze buti nfuuse muzigu y'oli iwe Gogi. Ndikukyusa naakulingiriza eruuyi, naakutoolayo eyo eghala einho ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, naakutwala okulwanisa ensozi edh'omu Isiraeli. Agho ndikuba akalaso ko, kaakuva mu mukono omugooda, era naaleetera obusaale bwo bw'ogemye mu mukono omusaadha okugwa. Era iwe mwene, n'eigye lyo lyonalyona, n'abalwani abava mu maghanga agandi abaliba aghalala n'iwe, muligwa ku nsozi edh'omu Isiraeli. Olwo naaghaayo emirambo gyaimwe eri enhonhi edh'oku nsozi n'ensolo edh'omu nsiko, dhaagikankamira. Mulifiira eyo mu nsiko. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Ndikunaania ku nsi Magogi omuliro gwagyokya, era gwayokya n'abantu ab'omu biketezo eby'oku nhandha ababa mu miraala. Olwo balimanha nga ninze Musengwa Katonda. Ndimanhisa abantu bange Abaisiraeli eriina lyange eitukuvu, era tiriganha bantu kabiri kwiramu kulyonoona. Olwo amaghanga galimanha nga ninze Musengwa Katonda, Omutukuvu wa Isiraeli.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona, olunaku lwe ndhogeireku luli kwidha, era luja kutuukirizibwa. Olwo abantu abaliba mu bibuga bya Isiraeli, balija baasoloza eby'okulwanisa abazigu bye balekuliire agho, baabifuula nku: nga n'omuli engabo enene n'entono, obulaso n'obusaale, amafumo n'emiigo. Ebyo biribamala okukumisa omuliro okumala emyaka musanvu. Kale kiriba tikikaabeetaagisa kuja mu nsiko kugherera nku, waire okuja mu kibira okutemerera emiti kuba eby'okulwanisa ebyo n'ebiriba enku. Balinhagulula ebintu by'abazigu baibwe abo beene abaabanhagaku ebyaibwe, baabibatoolaku baabitwala ng'omunhago.” Musengwa Katonda n'akobye. Musengwa Katonda era akoba ati: “Ebyo byonabyona bwe birimala okubaagho, ndigha Gogi ekifo eky'okumuziikamu mu Isiraeli, nga bakyeta Ekiiko eky'Abatambuze. Kiriba ku luuyi olw'e buvandhuba olw'enhandha, era kirireetera ekifo ekyo obutabitangamu batambuze. Omwo mwe baliziika Gogi n'eigye lye lyonalyona, era kye baliva ni bakyeta Ekiiko eky'Eigye lya Gogi. Ab'eighanga Isiraeli balimala emyezi musanvu nga baziika mirambo, basobole okulongoosa ensi eyo. Abantu b'omu Isiraeli boonaboona balibeeraganwa baaziika emirambo egyo, era ekyo kiribaleetera okuteebwamu ekinhagansi, ku lunaku lwe ndyoleka ekitiisa kyange. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Emyezi omusanvu nga giwoireku, balironda abantu baabataagho baaja nga babitabita mu nsi eyo okunoonia n'okuziika emirambo egiriba gikaasigaire ku ngulu, basobole okulongoosa ensi eyo. Abantu abo bwe balija nga babitabita mu nsi eyo, memale ni babona eigumba ery'omuntu lyonalyona, balitangagho akamanhiso, okutuusa abaziisi lwe baliziikanga eigumba eryo mu Kiiko eky'Eigye lya Gogi. Era ghalibaagho n'ekibuga kye balyeta Eigye. Batyo bwe Balirongoosa ensi eyo.” Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, koba enhonhi edha buli nsambo n'ensolo dhoonadhoona edh'omu nsiko, dheesoloze okuva woonawoona dhiidhe ku kibinuko eky'omusengo kye nja okudhitegekera. Kiriba ekibinuko eky'omusengo ekikologho ku nsozi edh'omu Isiraeli. Dhirirya emamba, dhaanhwa n'omusaayi. Dhirirya emamba ey'abalwani ab'amaani, dhaanhwa n'omusaayi ogw'abafuzi b'ensi, ng'oti gwa ntaama nume na ntaama nto, oba ng'oti gwa mbuzi na gwa nte nume nga dhoonadhoona baadhipiitira e Bashani. Era enhonhi edho n'ensolo edho, nga dhiri ku kibinuko eky'omusengo kye nja okudhitegekera, dhirirya amasavu okutuusa nga dhiigwite, dhaanhwa n'omusaayi okutuusa nga dhigutamiire. Dhirityama okulya ekiiwulo kye nja okudhitegekera, dhaiguta embalaasi, n'abavuzi baadho, n'abalwani ab'amaani, era n'abaisirukale abandi boonaboona. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Ndyoleka ekitiisa kyange mu maghanga, abantu baabona bwe nkozesa mu mazima obuyinza bwendi nabwo, okutuukiriza bye mba nsazeegho okukola. Okuva ku olwo n'okweyongerayo, ab'eighanga Isiraeli balimanha nga ninze Musengwa Katonda waibwe. Era amaghanga galimanha ng'ab'eighanga Isiraeli baatwalibwa mu bunhage lwa bibi byaibwe, kuba baaneefuulaku bandeetera okubalekulira agho, naabaghaayo mu ngalo edh'abazigu baibwe baabaita boonaboona. Nababisa nga bwe baali bagwaniire, naabalekulira agho, olw'obutaba balongoofu n'olw'ebibi byaibwe.” Agho ni, Musengwa Katonda kyava ali kukoba ati: “Aye mpegaano nja kuleetera baidhukulu ba Yakobo ebintu okwiramu okubajiiranga obukalamu, ngemerwe ekivunika eighanga lyonalyona Isiraeli, era nkuume n'ekitiisa ky'eriina lyange eitukuvu. Bwe baliiramu kabiri okuba mu nsi yaibwe mu miraala nga ghazira abatiisa naire, balyerabira bwe baaswazibwa olw'obutaba beesigwa ye ndi. Bwe ndimala okubasoloza okuva mu nsi edh'abazigu baibwe, ni mbaiza okuva mu maghanga, ndyoleka amaghanga kamaala nga bwendi omutukuvu. Olwo abantu bange balimanha nga ninze Musengwa Katonda waibwe kuba ninze nabasindika mu bunhage mu maghanga, kabiri naamala naabasoloza, naabaiza mu nsi eyaibwe nga ghazira waire omulala ati ye ndeseeyo mu maghanga. Ndiyugha omwoyo gwange ku b'eighanga Isiraeli, era tiriiramu kabiri kubalekulira agho. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Lwali lunaku lwa ikumi mu mwaka nga gwakatoolera, omwaka ogwamakumi abiri n'etaanu (25) nga tuli mu bunhage, era nga n'ogwali omwaka ogweikumi n'ena (14) kasookanga abazigu bagema Yerusalemu. Ku lunaku olwo naawulira mule ng'amaani ga Musengwa Katonda gandidhieku. Era nga ndi mu kubonekerwa, Katonda yambeeda yantwala mu nsi Isiraeli, yandhisa ku lusozi oluleeyi, olwaliku ekyaboneka ng'oti kibuga, nga kiri agho emberi wange. Bwe yamala okundhisa eyo, naja okulinga nti nga mbona omusaadha eyali ali kumirimiinha ng'oti kyuma kya kikomo. Yali agemye oluwuuzi olw'olugoye olughegheevu n'omwigo ogupima, era ng'ayemereire mu mulyango. Omusaadha oyo yankoba ati: “Iwe omuntu, lingirira weekalirise bye nja okukwoleka, obitegere amatu, era obiteeku omwoyo kuba ekyo n'ekikuleeteisa ghano mbikwoleke. Bw'onaamala, byonabyona oidha kubikobera ab'eighanga Isiraeli.” Agho naabona eisinzizo nga baalizimbaku ekimante okulyezunguluza. Omusaadha oyo yaagema omwigo ogupima ogwali gugheza mita eisatu obuleeyi. Yaapima omubiri ogw'ekimante nga gugheza mita isatu, n'obugungumavu bwakyo nga bwona bugheza mita isatu. Agho yaaja mu mulyango gwe baalingiriza e buvandhuba, yaaja ng'aniina amadaala gaagwo. Yaapima omulyango ogwo ghe gwingirirwa, nga ghaligho obugazi bwa mita isatu. Okweyongerayooku ghaaligho ekikuubo nga kiriku obusenge obw'abakuumi, busatu busatu ku mbali ni ku mbali, nga buli kalala kagheza mita isatu obuleeyi era n'obugazi kaagheza mita isatu. Okuva ku kasenge akandi okutuuka ku kandi nga ghaaligho ekimante ekiri n'omubiri ogugheza emita ibiri n'ekitundu. Okubita ku busenge obwo ghaaligho obuleeyi bwa mita isatu okutuuka ku kisasi ky'ongiriramu mu luya olw'omunda. Omusaadha yaapima ekisasi ekyo nga kigheza mita ina obugazi, ate ekimante kyakyo nga kiri n'omubiri gugheza mita ndala. Obusenge obwo obw'abakuumi obwali ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo ekingira mu isinzizo, bwali bwagayaga bwonabwona. Era n'emibiri ogy'ebimante ebyali ghagati ghaabwo ebyabwawulanga, nga gyona gyagayaga. Agho omusaadha yaapima obugazi obw'ekikuubo ekiva gha mulyango okungira mu isinzizo, nga bugheza mita mukaaga n'ekitundu. Ate obugazi obw'omulyango gwene bwali mita itaanu. Emberi gh'obusenge obw'abakuumi obwali ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo, ghaaligho ebigulumo buli kirala nga kigheza kitundu kya mita obugungumavu, era nga n'omubiri gwakyo gwona gugheza kitundu kya mita. Ate buli kalala ku busenge obwo obw'abakuumi kaali kaagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, mita isatu ku isatu. Era yaapima obugazi obw'ekikuubo, okuva ku kimante eky'einhuma eky'akasenge akandi okutuuka ku kimante eky'einhuma eky'akasenge akandi, nga bwe bwali bulingagaine. Obugazi obwo bwali bwa mita ikumi na ibiri n'ekitundu. Bwe yamala yaapima ekisasi eky'oku mulyango ogwingira mu luya olw'omunda, ng'obugazi bwakyo buli mita ikumi. Obuleeyi bw'ekikuubo okuva ku mulyango aghangirirwa okutuuka ku kisasi ekyo eky'oku mulyango ogwingira mu luya olw'omunda, bwali mita abiri na itaanu. Obusenge obwo obwali ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo, bwaliku amadinisa bwonabwona. Amadinisa ago nga gaja bwe gafundaghala okwingira munda mu kimante. N'ekisasi kyona kyaliku amadinisa. Ebimante byonabyona ebyali biringiriire ekikuubo byaliku ebifaananie eby'emiti eminaazi. Agho omusaadha yambisa mu mulyango yanfulumya mu luya olw'okuliya. Naabona obusenge amakumi asatu nga baabuzimbira ku kimante eky'okuliya okwezunguluza oluya. Nga n'emberi ghaabwo baayaliiragho amabaale okwezunguluza oluya olwo. Oluya olwo olw'okuliya lwali ghansiku okusinga oluya olw'omunda. Ghaaligho omulyango ogwingira mu luya olw'omunda, nga gwali ghaiguluku okusinga ogwo ogufuluma mu luya olw'okuliya. Era omusaadha yaapima obuleeyi obwali ghagati agh'emiryango gyombi, nga bwa mita amakumi ataanu (50). Agho omusaadha yaaja yaapima obuleeyi n'obugazi bw'omulyango ogufuluma mu luya olw'okuliya, ogwali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Obusenge obusatu obusatu ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo, n'emibiri egy'ebimante ebyali ghagati ghaabwo ebyabwawulanga, n'ekisasi ky'ongiriramu mu luya, byonabyona byali byagayaga n'eby'omu kikuubo eky'omulyango ogwalingiriranga e buvandhuba. Obuleeyi obw'omulyango ogwo bwali mita amakumi abiri na itaanu, ate obugazi bwagwo bwaba mita ikumi na ibiri n'ekitundu. Amadinisa, n'ekisasi ky'ongiriramu mu luya, n'ebifaananie eby'emiti eminaazi, byonabyona byali byagayaga n'eby'omulyango ogwalingiriranga ku luuyi olw'e buvandhuba. Okutuuka ku mulyango ogwo ogwalingiriranga ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga ghaligho amadaala musanvu. Era ekisasi kyagwo ky'ongiriramu mu luya, kyali ku nkomerero yaagwo okulingiriza mu luya. Omulyango guno gwali gulingiriire omulyango ogundi ogwingira mu luya, ng'oti ni gule ogwalingiriranga ku luuyi olw'e buvandhuba bwe gwali. Omusaadha yaapima obuleeyi ghagati gh'emiryango egyo gyombi nga bugheza mita amakumi ataanu. Agho omusaadha yantwala ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, naabona nga yoona eriyo omulyango. Yaapima ebimante byaku n'ekisasi ky'ongiriramu mu luya, byonabyona nga byagayaga n'eby'oku miryango gire ebiri. Obusenge obwali ku kikuubo kyagwo bwaliku amadinisa bwonabwona, n'ekisasi kyagwo kyona kyabaaku amadinisa ng'oti n'agaali ku busenge n'ebisasi ebyali ku miryango gire egindi. Era ng'obuleeyi bwagwo bwali mita amakumi abiri na itaanu, ate obugazi bwagwo bwaba mita ikumi na ibiri n'ekitundu. Okutuuka ku mulyango ogwo, nga ghaligho amadaala musanvu. N'ekisasi kyagwo ky'ongiriramu mu luya, kyali ku nkomerero yaagwo okulingiriza mu luya. Ebimante ebyali biringiriire ekikuubo kyagwo byaliku ebifaananie eby'emiti eminaazi. Ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba ghaaligho omulyango ogundi ogwingira mu luya. Omusaadha yaapima obuleeyi ghagati gh'emiryango egyo gyombi nga bugheza mita amakumi ataanu. Agho omusaadha yantwala mu luya olw'omunda nga tubitira mu mulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Yaapima omulyango ogwo nga gwagayaga ni gire egindi. Obusenge obusatu obusatu ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo kyagwo, n'emibiri ogy'ebimante ebyali ghagati ghaabwo ebyabwawulanga, n'ekisasi ky'ongiriramu mu luya, byonabyona byali byagayaga n'eby'omu bikuubo eby'emiryango gire egindi. Era ng'obusenge obwo buliku amadinisa bwonabwona, n'ekisasi ekyo kyona kyabaaku amadinisa. Obuleeyi obw'omulyango ogwo bwali mita amakumi abiri na itaanu, ate obugazi bwagwo bwaba mita ikumi na ibiri n'ekitundu. Omulyango ogwo era ni gire egindi gyonagyona, gyaliku ebisasi nga bigheza mita abiri na itaanu obuleeyi, ate obugazi byagheza mita itaanu. Ekisasi eky'oku mulyango ogwo ky'ongiriramu mu luya, kyali kiringiriire oluya olw'okuliya. Era ng'ebimante ebyali biringiriire ekikuubo kyagwo byaliku ebifaananie eby'emiti eminaazi. Okutuuka ku mulyango ogwo, nga ghaligho amadaala munaana. Omusaadha yambisa mu mulyango ogw'oku luuyi olw'e buvandhuba, yantwala mu luya olw'omunda. Yaagupima nga gwagayaga ni gire egindi. Obusenge obusatu obusatu ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo kyagwo, n'emibiri ogy'ebimante ebyali ghagati ghaabwo ebyabwawulanga, n'ekisasi ky'ongiriramu mu luya, byonabyona byali byagayaga n'eby'omu bikuubo eby'emiryango gire egindi. Era ng'obusenge obwo buliku amadinisa bwonabwona, n'ekisasi ekyo kyona kyabaaku amadinisa. Obuleeyi obw'omulyango ogwo bwali mita amakumi abiri na itaanu, ate obugazi bwagwo bwaba mita ikumi na ibiri n'ekitundu. Ekisasi eky'oku mulyango ogwo ky'ongiriramu mu luya, kyali kiringiriire oluya olw'okuliya. Ebimante ebyali biringiriire ekikuubo kyagwo byaliku ebifaananie eby'emiti eminaazi, era nga ghaligho amadaala munaana okugutuukaku. Omusaadha yantwala ku mulyango ogw'oku luuyi olw'omugooda olw'e buvandhuba, era yaagupima nga gwagayaga ni gire egindi. Obusenge obusatu obusatu ku mbali ni ku mbali okw'ekikuubo kyagwo, n'emibiri ogy'ebimante ebyali ghagati ghaabwo ebyabwawulanga, n'ekisasi ky'ongiriramu mu luya, byonabyona byali byagayaga n'eby'omu bikuubo eby'emiryango gire egindi. Era ng'obusenge obwo buliku amadinisa bwonabwona. Obuleeyi obw'omulyango ogwo bwali mita amakumi abiri na itaanu, ate obugazi bwagwo bwaba mita ikumi na ibiri n'ekitundu. Ekisasi eky'oku mulyango ogwo ky'ongiriramu mu luya, kyali kiringiriire oluya olw'okuliya. Ebimante ebyali biringiriire ekikuubo kyagwo byaliku ebifaananie eby'emiti eminaazi, era nga ghaligho amadaala munaana okugutuukaku. Mu luya olw'okuliya ghaaligho ekisenge kye baakookera ku kisasi ky'ongiriramu mu luya, nga kiriku olwigi olwigulira mu kisasi ekyo ekyali ku mulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Mu kisenge ekyo mwe baanaalizanga ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona okuwaagho. Era mu kisenge ekyo mwalimu emeeza ibiri ibiri ku luuyi ni ku luuyi. Ku meeza edho kwe baitiranga ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona okuwaagho, n'ebigheebwayo olw'ebibi, n'ebigheebwayo ng'omutango. Era ni kuliya okw'ekisenge ekyo, woona ghaaligho emeeza ibiri ibiri ku luuyi ni ku luuyi. Ekitegeeza nti munda mu kisenge ekyo kye baakookera ku kisasi ky'ongiriramu mu luya, mwalimu emeeza ina. Ni kuliya ku luuyi olw'omulyango yaabaayo emeeza ina. Woonawoona dhaaba nga dhiri meeza munaana, kwe baitiranga ebigheebwayo ng'omusengo. Ghaaligho n'emeeza edhindi ina, dhe baategekerangaku ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona okuwaagho, nga baadhikola mu mabaale amabaadhe. Mu bugungumavu nga buli ndala egheza sentimita amakumi ataanu, ate mu bugazi yaagheza sentimita nsanvu na itaanu ku ndhuyi dhaayo dhoonadhoona. Ku meeza edho kwe baatanga ebintu bye baakozesanga mu kwita ebigheebwayo ng'omusengo. Mu kisenge ekyo mwalimu amalobo ge baakomereramu okukyezunguluza, nga mu buleeyi gaagayaga n'ekyala eky'omuntu. Ate ku meeza nga kwe bata emamba ey'ebigheebwayo. Agho yaanhingiza mu luya olw'omunda, naabona nga ghaligho ebisenge bibiri. Ekisenge ekindi kyali ku mbali kw'omulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga kiringiriire ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ate ekindi kyaba ku mbali kw'omulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, nga kiringiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Omusaadha ole yankobera ati ekisenge ekiringiriire ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba kya bakabona abalabirira eisinzizo. Era ati ekisenge ekiringiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba kya bakabona abalabirira alutaari. Abo nga n'abasimuka mu Zadoki, era nga ni bonka ku b'omu kika kya Levi abaikirizibwa okuseeta ye Musengwa Katonda okumugheereza. Agho omusaadha yaapima oluya olw'omunda nga lwagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, mita amakumi ataanu (50) ku makumi ataanu (50). Alutaari yali ng'eba mberi wa isinzizo. Yamala yantwala mu kisasi ky'ongiriramu eky'eisinzizo. Yaapima ekimante kyakyo ng'obugazi kigheza mita ibiri n'ekitundu ku luuyi ni ku luuyi, era nga kiri n'omubiri gugheza mita ndala ndala ku luuyi ni ku luuyi. Kyaliku amadaala ge baaniinanga okukituukaku. Era nga obuleeyi bwa kyo buli mita ikumi, ate obugazi bwaba mita mukaaga. Agho omusaadha yantwala mu kisenge eky'eisinzizo era nga kyetebwa Ekifo Ekitukuvu. Yaapima emyango egy'oku mulyango ogwingirayo, nga gigheza mita isatu isatu ku luuyi ni ku luuyi. Obugazi obw'omulyango gwene bwali mita itaanu, ate ebimante byaku byaba mita ibiri n'ekitundu ku luuyi ni ku luuyi. Ekisenge kyene eky'eisinzizo kyali kigheza mita amakumi abiri mu buleeyi, ate mu bugazi kyagheza mita ikumi. Agho yaaja mu kisenge eky'omunda einho, yaapima emyango egy'oku mulyango gwakyo nga gigheza mita ndala obugazi. Ate obugazi obw'omulyango gwene bwali mita isatu, n'ebimante byaku byaba mita isatu n'ekitundu ku luuyi ni ku luuyi. Yaapima n'ekisenge ekyo kyene eky'omunda einho, nga kyagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, mita ikumi ku ikumi. Ekisenge ekyo n'ekyali kisinga okuba munda einho. Omusaadha yankoba ati: “Kino n'Ekifo Ekitukuvu Einho.” Agho omusaadha yaapima ekimante eky'eisinzizo, nga kiri n'omubiri gugheza mita isatu. Ku mbali okw'ekimante ekyo baazimbiraku ebisenge okukyezunguluza, nga buli kirala kigheza mita ibiri obugazi. Ebisenge ebyo byali bya kalina isatu, era nga buli kalina eriku ebisenge amakumi asatu. Ekimante ky'eisinzizo ku buli kalina gh'etandiikira kyajanga nga kitonigha mu bunene bwakyo, okusinga ku kalina eri ghansi, olwo ebisenge ebyo byasobola okwesigama ku kimante ekyo, nga tibabizimbiireeku. Ebisenge ebyabanga mu kalina eri ghaigulu byabanga bigazi okusingaku biinaabyo eby'omu kalina eri ghansi, kuba ekimante ky'eisinzizo kyajanga nga kifundaghala okuja ghaigulu. Obugazi obw'ebisenge kye bwavanga ni bweyongera mu kuja ghaigulu. Era ku mbali kw'ekimante ky'eisinzizo kwaliku amadaala ge baabitangaku okuva ghansi okutuuka ku kalina eya ghaigulu, nga babitira mu kalina eya ghagati. Era naabona ng'eisinzizo lyonalyona baalizimba ku ngulu ku kigulumo. Era ng'emisingi gy'ebisenge bya kalina bye baazimbira ku kimante gyali ghaigulu okuva ku itaka mwigo mulamba ogw'emita eisatu. Obugazi obw'ebimante eby'okuliya eby'oku bisenge bya kalina ebyo, bwali mita ibiri n'ekitundu. Era okuva ku bimante eby'oku bisenge ebyo okutuuka ku bisenge bakabona bye baakozesanga, ghaaligho eibanga okwezungulula eisinzizo nga lya bugazi bwa mita ikumi. Ebisenge ebyo bye baazimbira ku kimante eky'eisinzizo, byaliku emiryango nga giigulira mu ibbanga eryo omulyango ogundi nga gulingiriire ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ate ogundi gwalingirira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ghaaligho ekizimbe ekyali kiringiriire mu luya olw'eisinzizo, nga kiri mu bugwandhuba bwalyo. Kyali kigheza mita amakumi ana na itaanu (45) obuleeyi, ate obugazi kyagheza mita amakumi asatu na itaanu (35). Ebimante byakyo okukyezunguluza nga biri n'omubiri gugheza mita ibiri n'ekitundu. Agho omusaadha yaapima eisinzizo, nga ligheza mita amakumi ataanu obuleeyi. Yaapima n'einhuma w'eisinzizo eryo, yaatwalizaamu n'eibanga eryali agho, okutuukira irala ekizimbe eky'omu bugwandhuba ghe kikanga. Obuleeyi bwagho bwona bwagheza mita amakumi ataanu. N'obugazi obw'emberi waalyo ku luuyi olw'e buvandhuba ng'otwaliiremu n'oluya, bwona bwali mita amakumi ataanu. Omusaadha yaapima n'obuleeyi bw'ekizimbe ekyali mu bugwandhuba nga kiringiriire mu luya olw'einhuma w'eisinzizo, yaatwalizaamu n'ebimante byaku eby'oku mbali ni ku mbali. Obuleeyi bwabyo bwona bwaba mita amakumi ataanu. Ekisasi ky'ongiriramu mu isinzizo, n'ekisenge eky'eisinzizo kyene, era n'Ekifo Ekitukuvu einho, baali nga baabirimbyaku embaawo okuva ghansi okutuuka agho nga ku madinisa. Era amadinisa ago gaali maghembe gaaku. Ebimante byonabyona eby'omu isinzizo munda, okuva ghansi okutuuka ghaigulu agh'emiryango, baali nga baabitonaku ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, n'ebifaananie eby'emiti eminaazi. Nga bwe bamala okutonaku ekifaananie ekya kikerubi, baizaaku eky'omuti omunaazi, kabiri baizaaku ekya kikerubi, batyo batyo okutuusa ekimante lwe kiwaaku. Buli kikerubi kyali n'obweni bwa mikuzi ebiri. Era nga bwe bamala okutona ku luuyi luno ekifaananie ekiri n'obweni ng'oti bwa muntu nga bakiringiriiza omuti omunaazi, ate ku luuyi lule batonaku ekiri n'obweni ng'oti bwa mpologoma nga bakiringiriiza omuti omunaazi ogundi ku luuyi lule olundi. Batyo bwe baabikuba okwezunguluza ebimante byonabyona eby'eisinzizo. Okuva ghansi okutuuka ghaigulu gh'emiryango, baatonaku ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, n'ebifaananie eby'emiti eminaazi. Emyango egy'omulyango ogwingira mu isinzizo gyali nga gyonagyona gyagayaga mu buleeyi ni mu bugazi. Emberi gh'omulyango ogwingira mu Kifo Ekitukuvu einho, ghaaligho ekintu ekyafaanana ng'oti alutaari ya mbaawo. Kyali n'obugulumivu okuja ghaigulu nga bugheza mita isatu, era kyaba n'obuleeyi ghansi nga bwagayaga n'obugazi bwakyo, mita ndala ndala. Kyaliku ebikondo mu buli nsonda nga byonabyona bya muti, era nga mu mbali mwakyo mulimu mbaawo, ni ghansi waakyo woona ghaabaagho mbaawo. Omusaadha yankoba ati: “Eno n'emeeza eba mu maiso ga Musengwa Katonda.” Ghaaligho olwigi olwingira mu kisenge ky'eisinzizo, ghaabaagho n'olundi olwingira mu Ekifo Ekitukuvu Einho. Buli lwigi nga lulimu ebitundu bibiri ebiigulira ghagati, nga byewuubira ku luuyi ni ku luuyi. Ku lwigi olw'eisinzizo olwo baatonaku ebifaananie eby'ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, n'ebifaananie eby'emiti eminaazi, ng'oti bwe baakola ku bimante. Era kuliya ghaigulu gh'ekisasi ky'ongiriramu oluya, baalimbyagho embaawo. Ku mbali ni ku mbali okw'ebimante eby'ekisasi ekyo kwaliku amadinisa, munda nga manene aye kuliya gaaja nga gafundaghala. Era kwaliku n'ebifaananie eby'emiti eminaazi. Agho omusaadha yantwala mu luya olw'omunda, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Yanhingiza mu kizimbe ekyali kiringiriire oluya olw'eisinzizo, era nga kirinzagainia n'ekizimbe ekindi ekyali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Obuleeyi bw'ekizimbe ekyo bwali mita amakumi ataanu, ate obugazi bwaba mita amakumi abiri na itaanu. Ku luuyi olundi ekizimbe ekyo kyali kiringiriire mu luya lw'eisinzizo olw'omunda, olwali n'obugazi nga bwa mita ikumi. Ate ku luuyi olundi nga kyali kiringiriire amabaale ge baayaliira ku luya olw'eisinzizo olw'okuliya. Baakizimba nga kya kalina isatu nga kalina eya ghansi esingaku yiinaayo egiri ghaigulu obugazi. Ku kizimbe ekyo kwaliku ekikuubo nga kiri n'obugazi bwa mita itaanu n'obuleeyi bwa mita amakumi ataanu. Era nga n'emiryango gyakyo giringiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ebisenge ebyali mu kalina eya ghaigulu byali bifunda okusingaku biinaabyo ebyali mu kalina eya ghansi, kuba embalaza dhe baabitaaku dhaajanga nga dheeyongera okugazigha okuva ghansi okuja ghaigulu mu nsambo eyo dhaaja nga dhikendeeza ku bugazi bw'ebisenge ebyali ku buli kalina. Ebisenge ebyali ku kalina edho eisatu tibaabizimbira ku mpango ni dhibigemerera, ng'ebizimbe ebindi ebyali mu luya olwo. Kale ekisenge eky'oku ngulu nga bali n'okukizimbiraku munda, kyaba kifunda okusingaku kiinaakyo kwe baakizimbira eky'oku kalina eya ghansi. Emberi w'ebisenge ebyo ghaaligho ekimante nga kirinzagainia n'ebisenge ebyo, era nga kija ng'ebisenge ebyo bwe byajanga, okwolekera oluya olw'okuliya. Obuleeyi obw'ekimante ekyo bwali mita amakumi ataanu. Obuleeyi bw'ebisenge ebyali birinzagainia n'ekimante ekyo bwali mita amakumi abiri na itaanu, ate obw'ebisenge ebyali birinzagainia n'eisinzizo bwaba mita amakumi ataanu. Ghansi w'ebisenge ebyo ghaaligho omulyango ku luuyi olw'e buvandhuba, nga gwigukira mu luya olw'okuliya, agho ekimante eky'okuliya ghe kitandiikira. Ku luuyi olw'e buvandhuba olw'eisinzizo yoona yaliyo ekizimbe ng'oti ni kire ekyali ku luuyi olw'e bugwandhuba olw'eisinzizo. Ku kizimbe ekyo kwona kwaliku ekikuubo ng'oti ni kire ekyali ku kizimbe eky'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ebizimbe ebyo byombi byali byagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, era n'enzimba yaabyo nga n'endala eyo, ghalala n'emiryango n'endhigi. Ghaaligho omulyango ogwali ghansi gh'ebisenge by'oku kizimbe ekyo eby'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, nga gulingiriire e buvandhuba. Gwali gwigukira mu kikuubo ekyo era nga gulinzagainia n'ekimante ekyali nga n'ekyawulamu. Agho omusaadha yankoba ati: “Ebizimbe ebyo byombi ebirinzagainia n'oluya, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, bizimbe bitukuvu. Omwo bakabona abaseeta ye Musengwa Katonda, mwe banaaliiranga ebigheebwayo ebitukuvu einho. Era olw'okuba ebizimbe ebyo bitukuvu, omwo mwe banaaterekanga n'ebigheebwayo ebitukuvu einho: ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, ebigheebwayo olw'ebibi, n'ebigheebwayo ng'omutango. Bakabona bwe banaingiranga mu Kifo Ekitukuvu, tibaakivengamu kuja mu luya lwa kuliya nga tibatoiremu bivaalo byaibwe mwe bagheerereza, kuba ebivaalo ebyo bitukuvu. Banaavaalanga ebivaalo ebindi memale baaja mu kifo abantu abandi ghe beesololeza.” Bwe yamala okupima munda mw'eisinzizo, yanfulumya nga tubitira mu mulyango ogwalingiriranga ku luuyi olw'e buvandhuba. Agho yaapima ekifo ekyalimu eisinzizo okukyezunguluza kyonakyona. Yaapima oluuyi olw'e buvandhuba n'omwigo ogupima, nga luliku mita ebikumi bibiri n'ataanu (250). Yaapima oluuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, nga lwona luliku mita ebikumi bibiri n'ataanu (250). Kabiri yaakyuka yaapima n'oluuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, era nga lwona luliku mita ebikumi bibiri n'ataanu (250). Agho yaakyukira ku luuyi olw'e bugwandhuba yaalupima, era nga lwona luliku mita ebikumi bibiri n'ataanu (250). Yaapima endhuyi edh'eisinzizo eryo eina dhoonadhoona. Era eisinzizo eryo lyaliku ekimante nga kiryezungulwire lyonalyona, nga kyagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, mita ebikumi bibiri n'ataanu (250), ku mita ebikumi bibiri n'ataanu (250). Ekimante ekyo n'ekyayawulanga ebitukuvu ku bitali bitukuvu. Omusaadha yaamala yantwala ku mulyango ogwalingiriranga ku luuyi olw'e buvandhuba. Okuja okulinga nti nga mbona okumesunkana okw'ekitiisa kya Katonda wa Isiraeli, nga kuli kuva e buvandhuba. Yaidha n'omuvuuma nga guli ng'oti mpiriito ya maadhi, ensi yaayakaayakana olw'ekitiisa kye. Okubonekerwa okwo kwali ng'oti ni kwe nabonekerwa Katonda oyo lwe yaidha okuzikiriza ekibuga Yerusalemu. Era ng'oti ni kwe nabonekerwa nga ndi ku mwiga Kebari. Agho naakuba amakiryaivu era naakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Okumesunkana okw'ekitiisa kya Musengwa Katonda kwangira mu isinzizo nga kubitira mu mulyango ogwalingiriranga ku luuyi olw'e buvandhuba. Era omwoyo gwa Musengwa Katonda oyo gwambeeda gwantwala mu luya olw'omunda. Okuja okulinga nti nga mbona okumesunkana okw'ekitiisa kya Musengwa Katonda kubunie eisinzizo. Agho omusaadha ole ng'ayemereire ghe ndi, naawulira ankoba ng'ali mu isinzizo ati: “Iwe omuntu, kino n'ekifo ekibaamu ekityamo kyange eky'obwakyabazinga, ekifo mwe nnaabanga nga ndi mu bantu bange Abaisiraeli okubafuganga ebyanda n'ebyanda. Ka babe abantu beene ab'eighanga Isiraeli oba bakyabazinga baibwe, ghazira aliirayo kabiri kwonoona liina lyange eitukuvu, n'anvaaku kusinza bintu ebitali nze Katonda, oba okuzimbira emirambo gya bakyabazinga ebiidhukizo kuba bakyabazinga baazimba ebisaagaati byaibwe eby'obwakyabazinga nga baliinaania emiryango gyabyo n'endhigi dhaabyo kumpi n'emiryango n'endhigi eby'eisinzizo lyange. Olwo nga kimante bumante n'ekitwawula nze nabo. Baayonoona eriina lyange eitukuvu olw'ebyenhinhalwa bye baakola. Kyenava ni mbazikiriza n'obusungu. Kale ni, bwe banaalekera okusinza ebitali nze Katonda, ni batoolagho n'ebiidhukizo by'emirambo gya bakyabazinga baibwe, olwo ndidha kubabangamu ebyanda n'ebyanda.” Era yankoba ati: “Iwe omuntu, inhonhola abantu b'eighanga Isiraeli ebigema ku isinzizo, basobole okumanha bukalamu nga bwe liri n'enzimba yaalyo. Balumirize ebibi bye baakola, ensoni dhibageme baswale. Bwe banaamala okuswala olwa byonabyona bye baakola, oidha kubainhonhola enfaanana yaalyo, enzimba yaalyo, emiryango egifuluma n'egingira, entegeka yaalyo, ebiragiro n'amateeka gaamu. Ebyo bighandiike nga babona, babyetegereze era bakole ng'amateeka n'ebiragiro byamu bwe bikoba. Lino n'eiteeka ery'eisinzizo: Ekifo kyonakyona ekyezungulwire eisinzizo agho ku ngulu kw'olusozi, kifo kitukuvu inho. Eryo n'eiteeka ly'eisinzizo.” Bino n'ebipimo eby'alutaari, era nga bye baakozesa ni mu kupima eisinzizo. Ekikolo kyayo kw'etyama kyaliku olukonko lwa sentimita amakumi ataanu mu buleeyi, era nga ni mu bugazi lwa sentimita amakumi ataanu. Ghaigulu olukonko olwo lwabaaku omugo okugyezunguluza nga gugheza sentimita amakumi abiri na itaanu obugulumivu. Okuva ku kikolo kyayo kw'etyama okutuuka ku mugo ogwa ghansi, ghaaligho obugulumivu bwa mita ndala, n'obugazi bwa sentimita amakumi ataanu. Ate okuva ku mugo omutono okutuuka ku mugo omunene, ghaaligho obugulumivu bwa mita ibiri (2), n'obugazi bwa sentimita amakumi ataanu (50). Ekitundu eky'alutaari eyo ekya ghaigulu ekyokerwaku emisengo, kyali n'obugungumavu bwa mita ibiri. Buli nsonda ng'eriku eiyiga ng'oti lya nsolo, erigheza obuleeyi bwa sentimita amakumi ana na ina (44). Ekitundu ekya ghaigulu eky'alutaari ekyo, kyali n'endhuyi dhaakyo eina nga dhaagayaga, nga dhiriku mita mukaaga mukaaga mu buleeyi ni mu bugazi. Omugo ogwali ghagati gh'alutaari eyo, gwona gwali gwagayaga ku ndhuyi dhaagwo eina, nga dhiriku mita musanvu musanvu mu buleeyi ni mu bugazi. Era ng'omugo ogwo guliku olukonko okugwezunguluza olugheza sentimita amakumi ataanu obugazi. Amadaala ge baniiniraku okuja okwokya emisengo ku alutaari eyo gaali ku luuyi olw'e buvandhuba. Agho omusaadha yankoba ati: “Iwe omuntu, Musengwa Katonda akoba ati bino n'ebiragiro ebijiira ku alutaari: Bwe balimala okutaagho alutaari ey'ebigheebwayo ebyokebwa era ey'okumansiraku omusaayi, bakabona Abalevi ab'oku nda ya Zadoki, nga ni bonka abaseeta ye ndi okumpeereza, olibagha ente enume ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. Olitoola ku musaayi gwayo waagusiiga ku bintu bire ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiri ku alutaari eyo, waagusiiga ni ku nsonda eina edh'omugo gwayo era ni ku mugo ogwo gwene okugwezunguluza. Mu nsambo eyo oliba ogitoireku okuba nga ti nongoofu, waagitukuza. Era olitwala ente eyo enume ey'ekigheebwayo olw'ebibi, baagyokera mu kifo eky'eisinzizo ekyateebwagho okwokerwangamu, kuliya okw'eisinzizo. Ku lunaku olwiririra, olighaayo embuzi enume eziraku kikyamu kyonakyona, yaaba ekigheebwayo olw'ebibi. Olwo alutaari baliba bagitukwiza n'omusaayi gw'embuzi eyo, nga bwe baagitukuza n'ogw'ente enume. Bw'olimala okutukuza alutaari olitoola mu byayo byo, ente enume eziraku kikyamu kyonakyona n'entaama enume nga yoona eziraku kikyamu kyonakyona, waadhireeta mu maiso gange, nze Musengwa Katonda. Bakabona baadhimansiraku omuunhu, era baamala baadhookya dhaaba ekigheebwayo eri nze Musengwa Katonda ekyokebwa. Olimala enaku musanvu nga buli lunaku otoola mu byayo byo, embuzi, n'ente enume, n'entaama enume, nga dhoonadhoona dhiziraku kikyamu kyonakyona, waadhitaagho dhibe ekigheebwayo olw'ebibi. Bakabona balimala enaku musanvu nga bali kulongoosa alutaari okugitukuza. Bwe balimala okukola batyo mu nnaku omusanvu edho, olwo okuviira irala ku lunaku olwomunaana n'okweyongerayo, bakabona baligheerangayo ku alutaari eyo ebigheebwayo byaimwe ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Era nze ndibasiimanga imwe abantu bange. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” Agho omusaadha yandhizaayo ku mulyango ogw'okuliya ogwalingiriranga ku luuyi olw'e buvandhuba. Omulyango ogwo gwali mwigale. Musengwa Katonda yankoba ati: “Omulyango guno guja kusigala nga mwigale, tiguja kwigulwa era ezira muntu yeenayeena aligubitamu ngaingira, kuba nze Musengwa Katonda wa Isiraeli ngubiseemu nga nhingira. Olw'ekyo guja kusigala nga mwigale. Omufuzi anaabangagho mu kiseera ekyo, yenka n'anaagubitangamu okuja okulya ku kiiwulo ekitukuvu mu maiso gange nze Musengwa Katonda. Aidha kwingiriranga mu kisasi eky'oku mulyango, era yeene eyo y'aidha okufulumiranga.” Agho omusaadha yambisa mu mulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omugooda, yantwala emberi w'eisinzizo. Okuja okulinga nti nga mbona okumesunkana okw'ekitiisa kya Musengwa Katonda kubunie eisinzizo. Agho naakuba amakiryaivu era naakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Musengwa Katonda yankoba ati: “Iwe omuntu, weetegereze inho by'oli kubona n'amaiso go ni by'oli kuwulira n'amatu go, otegeere ebiragiro n'amateeka bye nja okukukobera, ebigema ku isinzizo. Weetegereze bantu ki abaikirizibwa okwingira mu isinzizo, n'abo abataikirizibwa kwingira mu Kifo Kitukuvu. Kobera abantu b'eighanga Isiraeli, abadheemu abo, oti nze Musengwa Katonda ndi kubakoba balekere agho okukola ebyenhinhalwa. Boonoona eisinzizo lyange eitukuvu nga baganha abagwira abatali bakekete okulingiramu. Abantu abo abatajiira ku mateeka gange naire, baja baingira mu isinzizo nga n'abantu bange bali kughaayo ye ndi amasavu n'omusaayi, ebiva mu misengo gye bampeereza. Olwo abantu bange abo baamenha endagaano yange olw'ebyenhinhalwa ebyo byonabyona abantu abo bye bakola. Baaloba okukuuma ebintu byange ebitukuvu beene, aye baabitaaku bwa bantu bagwira babibakuumire. “Kale ni, nze Musengwa Katonda nsazeegho nti ezira mugwira yeenayeena ataakeketebwa era atajiira ku mateeka gange, anaikirizibwanga kwingira mu isinzizo lyange, waire omugwira oyo aba aghalala n'abantu bange Abaisiraeli.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Nze Musengwa Katonda ndidha kubonereza Abalevi abo abanvaaku ni badaaliima ghalala ni Baisiraeli banaibwe, ni baja okusinza ebitali nze Katonda. Banaabanga bakuumi ba miryango gya isinzizo lyange, nga bakola n'emirimo egindi ng'oti ni gino: okwitanga ebyo abantu bye baleeta ng'ebigheebwayo eby'emisengo egyokebwa, n'okugheerezanga abantu abo. Aye olw'okuba baayambanga abantu mu kusinza ebitali nze Katonda, baaleetera eighanga Isiraeli okwonoona, nze Musengwa Katonda kye nviire neerayirira okubabonereza. Tibaidha kuseetanga ye ndi kumpeereza nga bakabona, waire okwingira mu Kifo Ekitukuvu, oba okuseeta obuseete kumpi n'ebintu byange ebitukuvu. Baliba bwa mu kuswala nga babonerezebwa olw'ebyenhinhalwa bye baakola. Aye ate nja kubagha ogw'okulabirira eisinzizo n'okukola emirimo gyamu gyonagyona.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Aye ghaligho bakabona Abalevi ab'oku nda ya Zadoki, abaasigala nga bakampeereza mu isinzizo lyange n'obwesigwa mu kiseera Abaisiraeli abandi boonaboona kye banviiraku ni badaaliima. Bakabona abo n'abaidha okumpeerezanga nga baseeta ye ndi okughaayo amasavu n'omusaayi eby'emisengo. Abo bonka n'abaidha okwingiranga mu isinzizo lyange okumpeereza ku alutaari yange entukuvu, era baidha kutuukirizanga bye mbalagira. Bwe banaabanga nga baja okwingira mu luya olw'omunda, baidha kuvaalanga engoye empegheevu. Tibaidha kuvaalanga kintu kyonakyona kyakolebwa mu buviiri bwa ntaama, nga bali kugheereza mu luya olw'omunda oba mu isinzizo mwene. Baidha kwesibanga ku mitwe ebitambaala by'olugoye olughegheevu, bavaalenga n'empale nga dhoona dha lugoye lughegheevu. Tibaidha kuvaalanga kintu kyonakyona kibaleetera kugezimula. Bwe banaabanga nga bafuluma okuja mu luya olw'okuliya eri abantu, baidha kutoolangamu ebivaalo bye bakozesa mu kugheereza babirekenga mu bisenge ebitukuvu, bamale baavaalenga ebivaalo ebindi. Olwo ebivaalo byaibwe ebitukuvu birobenga kukola kabi ku bantu. “Bakabona tibaidhanga kumwa nviiri ku mitwe gyaibwe kudhimaliriraku, waire okudhirekanga okuleegha inho, aye baidha kudhisalangaku busale dhibenga nhimpiyimpi. Kabona taidha kwingiranga mu luya lwa munda ng'anhweire omwenge. Kabona taafumbirwenga mukazi eyanoba, oba ye baabinga mu irya. Aidha kufumbirwanga mughala Muisiraeli omwegha, oba namwandu ow'eyali kabona eyafa. “Bakabona banaayegeresanga abantu bange okwawulagho ebintu ebitukuvu n'ebitali bitukuvu, n'okwawulagho ebirongoofu n'ebitali birongoofu. Bwe ghanaabangagho enkaayana mu bantu, bakabona n'abanaalamulanga nga bajiira ku mateeka gange. Baidha kukuumanga embaga edh'ebibinuko byange bye nalagira, n'enaku dhange edha Sabbato entukuvu, nga bajiira ku mateeka gange n'ebiragiro byange. “Kabona taidhanga kuseeta ku muntu afiire, olwo alobe kwereeteranga okuba atali mulongoofu. Okutoolaku ng'omuntu oyo abaire ise, oba inhina, oba omwana we, oba muganda we, oba mwanhina atali mufumbo. Bw'anaamalanga okwiramu okuba omulongoofu, anaabisangagho enaku musanvu, memale yaaghangayo ekigheebwayo olw'ebibi ekikye, ku lunaku lw'anaingirirangaku mu luya olw'omunda olw'eisinzizo okugheereza. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Bakabona tibaabenga na kintu kyonakyona kya nsikirano. Nze Musengwa Katonda ninze obusika bwaibwe. Era mutabaghanga mugabo gwonagwona mu Isiraeli. Nze ninze omugabo gwaibwe. Baidha kulyanga ebyo abantu bye banaaleetanga, ng'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, ebigheebwayo olw'ebibi, n'ebigheebwayo ng'omutango. Na buli kintu kyonakyona ekinaagheebwangayo mu Isiraeli okuba ekyange kinaabanga kyaibwe. Ku bintu bye musooka okukungula byonabyona, ni ku bintu bye mughaayo ye ndi, mwidha kutoolangaku ebisinga bulungi bibenga bya bakabona. Era mwidha kubaleeteranga n'engaano ye munaasookanga okukanda, olwo enkabi dhibenga mu maka gaimwe. Kabona taalyenga ku mamba ya nsolo oba ya nhonhi efiire yeene, waire eyo eitiibwa ensolo eyindi.” Bwe muliba mugabania emigabo gy'eitaka mu bika, mwawulangaku ekiketezo mwakighaayo kyaba kya Musengwa Katonda nga kitukuvu. Kiriba kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu ku kilomita itaanu. Ekiketezo ekyo kyonakyona kiriba kitukuvu eyo yoonayoona ye kikoma. Ku kiketezo ekyo mulitoolaku ekifo eky'okuzimbamu eisinzizo nga kyagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, mita ebikumi bibiri n'ataanu (250) ku mita ebikumi bibiri n'ataanu. Nga kiriku n'oluya olwezungulula eisinzizo eryo nga lwagayaga ku ndhuyi dhaalwo eina, mita amakumi abiri na itaanu. Kale ekifo ekyo ky'olipima kirigheza kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu obuleeyi, ni kilomita itaanu obugazi. Era n'ekiribaamu eisinzizo, Ekifo Ekitukuvu Einho. Ekitundu ekyo kiriba kitukuvu inho mu nsi Isiraeli, nga kya bakabona abaseeta ye Musengwa Katonda okumugheereza mu isinzizo. Kiribaamu endhu dha bakabona n'ekifo ekitukuvu eky'eisinzizo. Ekitundu ekindi ekirisigalagho kiriba mugabo gwa Balevi abagheereza mu isinzizo, nga kye balizimbamu endhu dhaibwe amakumi abiri edh'okubangamu. Okuliinaana n'ekiketezo ekitukuvu mulirekagho ekiketezo ekindi, nga kya kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu obuleeyi, ni kilomita ibiri n'ekitundu obugazi, nga kya kubaamu kibuga omuntu yeenayeena Omuisiraeli mw'asobola okuba. Ni kyabazinga yeena mulimugha eitaka, okuva ku kiketezo ekitukuvu ku luuyi olw'e bugwandhuba okutuuka ku Nhandha Enene, n'okuva ku kiketezo eky'ekibuga okutuuka ensi Isiraeli gh'ekanga ku luuyi olw'e buvandhuba. Obuleeyi bw'eitaka eryo buliba nga bwagayaga n'obuleeyi obw'eitaka ery'ekika ekiramba mu Isiraeli. Ogwo n'oguliba omugabo ogw'eitaka ogwa kyabazinga mu nsi Isiraeli. Olwo kyabazinga alobenga kutuntuza bantu bange, aye abalekenga bagabane mu bika byaibwe eitaka lyonalyona eririba lisigairegho. Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Imwe abafuzi mu Isiraeli, mukange agho okutuntuzanga abantu be mufuga n'obukambwe, mukolenga amazima n'ebituufu. Mulekere okubingagania abantu bange mu itaka lyaibwe. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Mukozesenga minzaani entuufu nga n'ebipimo byonabyona bituufu. “Ekipimo ekyetebwa efa kye bapimisa ebintu ebikalu, kibenga nga kyagayaga n'ekipimo ekyetebwa bathi kye bapimisa ebintu ebiyuyika ng'oti maadhi. Olwo ekipimo ekyetebwa homeri kibenga nga n'ekiyimba ebyo byombi aghalala. Homeri ekyo kibengamu efa ikumi era kibengamu ni bathi dhoona ikumi. Ekikoba nti efa ni bathi dhibenga nga dhaagayaga. Ekipimo ekyetebwa shekeli kibenga nga kijaamu ekipimo ekyetebwa gera emikuzi amakumi abiri, ate shekeli enkaaga dhikolenga ekipimo ekyetebwa mina. “Muti bwe mwidha okughangayo ebigheebwayo: Mwidha kutoolanga ekitundu kirala kirala ku buli bitundu mukaaga eby'engaano ye mukungula, era mutoolenga n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu mukaaga ebya sayiri ye mukungula. Ku muzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva mwidha kughangayo ekitundu kirala kirala ku buli bitundu ikumi eby'ekipimo kya bathi okuva ku buli kipimo kya kori (kori eyo yoona ebaamu bathi ikumi, ekikoba nti eyagayaga ni homeri). Ku ntaama edhiri mu byayiro mu nsi Isiraeli, mwidha kughangayo entaama ndala ndala ku buli ntaama ebikumi ebibiri (200). Ebyo n'ebinaabanga ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana, abantu basoniyibwe ebibi byaibwe. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Abantu boonaboona ab'omu nsi Isiraeli baidha kuleetanga ebigheebwayo ebyo ye kyabazinga wa Isiraeli. Era kyabazinga oyo n'aidha okutangagho ebigheebwayo ebyokebwa byonabyona okuwaagho, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'ebigheebwayo eby'okunhwa, ku mikolo gino: ku mbaga edh'Ebibinuko eby'Okuboneka kw'Omwezi, ni ku Sabbato, ni ku mbaga edh'ebibinuko ebindi ebyalagirwa mu ighanga Isiraeli. Era aidha kutangagho ebigheebwayo olw'ebibi, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, n'ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo olw'okutabagana, olw'okusabira abantu b'eighanga Isiraeli basoniyibwe ebibi byaibwe.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Ku lunaku olusooka, mu mwezi ogusooka, mwidha kutoolanga ente enume entototo era eziraku kikyamu kyonakyona, mugigheeyo olw'okutukuza eisinzizo. Kabona aidha kutoolanga omusaayi ogw'ekigheebwayo ekyo olw'ebibi, agusiige ku myango egy'endhigi dh'eisinzizo, ni ku nsonda eina edh'omugo gw'alutaari, ni ku bikondo eby'omulyango ogwingira mu luya olw'omunda. Ni ku lunaku olwomusanvu olw'omwezi mwidha kukolanga mutyo, olwa buli muntu anaabanga ng'akoze ekibi, nga tagendereire oba nga taidhi nga ky'ali kukola kibi. Mutyo bwe munaakuumanga eisinzizo nga itukuvu. “Ku lunaku olweikumi n'eina olw'omwezi ogusooka, mwidha kutooleranga embaga ey'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, era munaamalanga enaku musanvu nga mulya migaati gitazimbulukusiibwa. Ku lunaku olwo olusooka, kyabazinga anaatangagho ku lulwe ni ku lw'abantu boonaboona, ente enume entototo ng'ekigheebwayo olw'ebibi. Buli lunaku okumala enaku omusanvu edh'ekibinuko, aidha kutangagho ente enume musanvu entototo n'entaama enume musanvu nga dhiziraku kikyamu kyonakyona, dhibenga ekigheebwayo ekyokebwa. Era buli lunaku aidha kutangagho n'embuzi enume ndala, ebenga ekigheebwayo olw'ebibi. Ku buli nte ni ku buli ntaama aidha kuteerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ikumi na musanvu n'ekitundu, ateereku ni lita isatu edh'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. “Ni ku mbaga ey'Ekibinuko eky'Entindi, etoolera ku lunaku olweikumi n'eitaanu olw'omwezi ogwomusanvu, kyabazinga era aidha kukolanga mu nsambo n'endala eyo: buli lunaku okumala enaku omusanvu edh'ekibinuko, aidha kutangagho ebintu bityo olw'ekigheebwayo olw'ebibi, n'olw'ekigheebwayo ekyokebwa kyonakyona okuwaagho, n'olw'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Era atengagho n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva.” Musengwa Katonda era yaakoba ati: “Omulyango ogwingira mu luya olw'omunda ogulingiriire ku luuyi olw'e buvandhuba gwidha kubanga mwigale mu nnaku omukaaga dhe bakoleraku emirimo. Aye gwidha kwigulwanga ku lunaku lwa Sabbato, ni ku lunaku olw'okuboneka kw'omwezi. Kyabazinga aidha kwingiranga mu mulyango ogwo ng'aviira ku luya olw'okuliya, yaabitira mu kisasi eky'oku mulyango. Aidha kwemereranga gha bikondo eby'omulyango ogwingira mu luya olw'omunda, nga bakabona bali kughaayo ku lulwe ebigheebwayo ebyokebwa n'ebigheebwayo olw'okutabagana. Era kyabazinga oyo aidha kusinzizanga agho gha mulyango, memale afulume. Aye omulyango gwidha kusigalanga nga mwigule okutuusa eigulo. Buli ku Sabbato ni ku kuboneka kw'omwezi, abantu boonaboona baidha kunsinzanga nze Musengwa Katonda nga bali agho gha mulyango. “Kyabazinga aidha kuleetanga ye ndi nze Musengwa Katonda ku Sabbato, entaama ento mukaaga n'entaama enume ndala, edhiziraku kikyamu kyonakyona, adhigheeyo ng'ebigheebwayo ebyokebwa. Ku buli ntaama nume aidha kuteerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ikumi na musanvu n'ekitundu. Ate ku buli ntaama nto aidha kuteerangaku obuzito obw'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke bwonabwona bw'anaasobolanga. Aye nga ku buli kigheebwayo kya mere ya mpeke, aleeteraku ni lita isatu edh'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. “Ku Kibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, kyabazinga aidha kughangayo ekigheebwayo nga kya nte enume ndala entototo, n'entaama ento mukaaga, n'entaama enume ndala, edhiziraku kikyamu kyonakyona. Ku buli nte nume ni ku buli ntaama nume, aidha kuteerangaku ekigheebwayo eky'emere ey'empeke, nga kya kilo ikumi na musanvu n'ekitundu. Ate ku buli ntaama nto aidha kuteerangaku obuzito obw'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke bwonabwona bw'anaasobolanga. Aye nga ku buli kigheebwayo kya mere ya mpeke, aleeteraku ni lita isatu edh'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Kyabazinga aidha kwingiranga ng'abitira mu kisasi eky'oku mulyango, era mwene omwo mw'anaabitanga okufuluma. “Abantu bwe banaidhanga okunsinza nze Musengwa Katonda ku mbaga edh'ebibinuko ebyalagirwa, ghazira anaafulumiranga mu mulyango gwangiriiremu. Kiisi anangiriranga mu mulyango oguli ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, aidha kufulumiranga mu mulyango oguli ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ate kiisi anangiriranga mu mulyango oguli ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, aidha kufulumiranga mu mulyango oguli ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Kyabazinga aidha kwingiriranga ghalala n'abantu nga bali kwingira. Era aidha kufulumiranga ghalala nabo nga bali kufuluma. Ku mbaga edh'ebibinuko ebyalagirwa ni ku nnaku enkulu, omuntu aidha kughangayo ekigheebwayo eky'emere ey'empeke nga kya buzito bwa kilo ikumi na musanvu n'ekitundu, ku buli nte enume ento ni ku buli ntaama enume. Ate ku buli ntaama ento aidha kuteerangaku obuzito obw'ekigheebwayo eky'emere ey'empeke bwonabwona bw'anaasobolanga. Aye nga ku buli kigheebwayo kya mere ya mpeke, aleeteraku ni lita isatu edh'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. “Kyabazinga bw'anaayendanga okughaayo ekigheebwayo eky'ekyeyendere eri nze Musengwa Katonda, ka kibe ekyokebwa kyonakyona okuwaagho oba ekigheebwayo olw'okutabagana, baidha kumwigulirangagho omulyango ogulingiriire e buvandhuba. Aidha kughangayo ekigheebwayo kye ekyokebwa kyonakyona okuwaagho, n'ekigheebwayo kye olw'okutabagana, ng'oti ni bw'akola ku nnaku dha Sabbato. Bw'anaamalanga aidha kufulumanga, omulyango ogwo bagwigalengagho.” Musengwa Katonda akoba ati: “Buli lunaku mwidha kutegekangagho entaama ento ndala ey'omwaka omulala, ng'eziraku kikyamu kyonakyona, bagighengayo eri nze Musengwa Katonda ng'ekigheebwayo ekyokebwa kyonakyona okuwaagho. Okwo mwidha kuleeterangaku buli lunaku, kilo ibiri edh'obuwunga ni lita ndala ey'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva ogw'okutabula mu buwunga obwo ekyo kibe ekigheebwayo eky'emere ey'empeke. Eiteeka erigema ku kigheebwayo kino liidha kubangagho byanda na byanda. Kale entaama ento, n'obuwunga, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, biidha kugheebwangayo eri nze Musengwa Katonda buli nkyo, ng'ekigheebwayo ekyokebwa eky'ebyanda n'ebyanda.” Musengwa Katonda akoba ati: “Kyabazinga bw'anaaghanga mutabane we ekirabo ku itaka lye yasikira, eitaka eryo linaabanga lya baana ba mutabane we oyo, nga lya nsikirano. Aye kyabazinga bw'anaaghanga owundi ku bagheereza be ekirabo ku itaka lye yasikira, eitaka eryo linaabanga ly'oyo y'alighaire okutuuka mu mwaka omutukuvu. Olwo lyamala lyairira kyabazinga kuba batabane ba kyabazinga bonka n'abasobola okutwalira irala eitaka ni liba lyaibwe, kyabazinga lye yasikira aye n'alibagha ng'ekirabo. Era kyabazinga taatoolenga itaka lya bantu bandi n'alibabingamu. Eitaka ly'anaaghangaku abaana be liidha kubanga eryo lye yafuna ng'obusika bwe. Olwo alobe kutuntuzanga bantu bange ng'ababinga mu itaka lyaibwe.” Agho omusaadha yantwala gh'oingirira ebizimbe ebiringiriire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, okumpi n'omulyango ogwingira mu luya olw'omunda oguli ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ebyo nga n'ebizimbe ebitukuvu ebya bakabona. Agho ku luuyi olw'e bugwandhuba olw'ebizimbe ebyo aghasemberayo irala naabonayo ekifo. Omusaadha yankoba ati: “Kino n'ekifo bakabona mwe banaafumbiranga emamba ey'ebigheebwayo olw'ebibi, n'ey'ebigheebwayo ng'omutango. Era mwe banaakalangiranga n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke. Olwo balobenga kubifulumya mu luya olw'okuliya, kuba obutukuvu bwabyo busobola okukola akabi ku bantu.” Olwava agho yantwala ku luya olw'okuliya, yaaja ng'ambisa mu nsonda dhaalwo eina. Naabona nga mu buli nsonda mwalimu oluya. Empya edho edhaali mu nsonda dhaali ntono, ng'obuleeyi dhigheza mita amakumi abiri ate obugazi dhaagheza mita ikumi na itaanu. Era empya edho eina dhoonadhoona dhaali dhaagayaga. Mu buli luya mwalimu ebimante bye baazimbisa amabaale, era nga ghansi gh'ebimante ebyo ghaligho eziiko okwezunguluza buli kimante. Omusaadha yankoba ati: “Ago n'amafumbiro abagheereza ab'omu isinzizo ge banaafumbirangamu emamba ey'emisengo, abantu gye baghaayo.” Agho omusaadha yandhizaayo ku mulyango ogw'eisinzizo. Okuja okulinga nti nga mbona amaadhi gali kuva ghansi gh'omulyango ogwo, gaakuuluula nga gaja e buvandhuba eisinzizo ye lyalingirira. Amaadhi ago gaali gali kuviira ghansi ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba w'eisinzizo, nga gali kujiira ku luuyi lwene olwo olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'alutaari. Agho yanfulumya nga tubitira mu mulyango ogw'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, yantwala yaneetolooza eyo kuliya, yantuusa ku mulyango ogw'okuliya ogulingiriire e buvandhuba. Naabona amaadhi nga gali kukuuluula nga gava ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olw'omulyango ogwo. Agho omusaadha yaakozesa olupimo, yaapima obuleeyi bwa mita ebikumi bitaanu (500), ng'ali kujiira ku luuyi olw'e buvandhuba amaadhi ye gaali gali kuja. Yaamala yambisa mu maadhi ago, nga gatuuka mu bukongoivule. Yaapima obuleeyi obundi nga bwona bwa mita ebikumi bitaanu (500). Era yaamala yambisa mu maadhi ago, nga gatuuka mu bivu. Kabiri yaapima obuleeyi obundi nga bwona bwa mita ebikumi bitaanu (500). Era yaagambisaamu nga gatuuka mu nkende. Kabiri era yaapima obuleeyi obundi nga bwona bwa mita ebikumi bitaanu (500). Agho gwali gufuuse mwiga gwene nga tisobola kugutambulamu, kuba amaadhi gaali maleeyi inho. Omuntu nga tasobola kugatambulamu okutoolaku nga yeewuze bwewuge. Yankoba ati: “Iwe omuntu ebyo obiboine?” Agho yandhizaayo nga tubitira ku mbali okw'omwiga ogwo. Naabona nga ku mbali ni ku mbali okw'omwiga ogwo kuliku emiti kamaala. Agho yankoba ati: “Amaadhi ago gakuuluula nga gaja mu biketezo eby'e buvandhuba ebiri mu kiiko ekirimu omwiga Yorudani. Bwe gatuuka mu maadhi ag'omu nhandha, galongoosa amaadhi ago ag'omu nhandha gaafuuka malungi. Amaadhi ago ag'omu mwiga ogwo, buli ye galikuuluulira eribaayo ebitonde ebiramu kamaala, yaabaayo ebyenhandha kamaala, era buli kintu ekiriba eyo kirifuna obulamu kuba galirongoosa amaadhi ag'omu nhandha gaafuuka malungi. Abavubi baliba ku mbali okw'omwiga ogwo, okuva mu kiketezo ekyetebwa Engedi okutuukira irala ku kyetebwa Enegulaimu. Balyanikanga okwo obutimba bwaibwe bwakala. Era ebyenhandha biriba eyo bya bika kamaala ng'oti n'ebiri mu Nhandha Eyaghagati. Aye amaadhi ag'omu bibali ni mu bidiba ebiriba ku mbali okw'enhandha, tigalirongoosebwa kufuuka malungi. Galisigala nga ga muunhu. Ku mbali ni ku mbali okw'omwiga ogwo kulimeraku emiti egya buli nsambo, nga gibalaku ebibala ebiriibwa. Amakaba g'emiti egyo tigalinialanga, era emiti egyo tigirirekeranga kutaaku bibala. Giidha kutangaku ebibala ebiyaaka buli mwezi, olw'okuba ginhwa amaadhi agava mu isinzizo. Ebibala byagyo binaabanga mere, n'amakaba gaagyo gaabanga bulezi obuwonia.” Agho Musengwa Katonda yaakoba ati: “Dhino n'ensalosalo edh'ensi ey'ensikirano ye muligabania mu bika eikumi n'ebibiri eby'Abaisiraeli aye ekika kya Yosefu nga kifuna emigabo ebiri. Nalayirira badhaadha baimwe okubagha ensi eno. Kale mugigabananga nga mwazayaza, yaafuuka eyaimwe ey'ensikirano. “Ensalosalo dhaayo dhiriba dhiti: Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ensalosalo eriva ku Nhandha Eyaghagati yaabitira e Hethiloni, yaatuuka gh'oingirira e Hamathi, yaatuuka e Zedadi, n'e Berotha, n'e Siburaimu ekiri ku nsalosalo eyawula ekiketezo eky'e Damasiko n'eky'e Hamathi, yaaja yaatuuka e Hazeri Hattikoni ekiri ku nsalosalo ni Haurani. Kale ni ensalosalo eyo ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba etyo bw'eriba ng'eva ku Nhandha Eyaghagati, yaaja yaatuuka e Hazari Enoni ekiri ku nsalosalo y'ekiketezo ky'e Damasiko n'eky'e Hamathi, ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. “Ku luuyi olw'e buvandhuba, ensalosalo eriva e Hazari Enoni, ekiri ghagati gh'e Haurani n'e Damasiko, yaaja ng'enonereza omwiga Yorudani ghagati gha Gileadi n'ensi Isiraeli. Agho yeeyongerayo ku Nhandha Eyomuunhu e buvandhuba, yaatuuka e Tamari. “Ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ensalosalo eriva e Tamari yaaja yaatuuka ku maadhi ag'e Meriba mu Kadeshi. Era erija nga yeeyongerayo, ng'enonereza akaiga ak'e Misiri okutuuka ku Nhandha Eyaghagati. “Ku luuyi olw'e bugwandhuba, Enhandha Eyaghagati n'eriba ensalosalo okuva ku nsalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba okutuuka aghangirirwa e Hamathi. “Kale muligabana ensi eyo Isiraeli nga mujiira ku bika byaimwe, yaaba yaimwe ey'ensikirano. N'abagwira abaasenga mu imwe era ni bazaalira mu imwe n'abaana, boona balifuna omugabo ng'Omuisiraeli owundi yeenayeena. Omuntu omugwira ekika ky'aliba asenzeemu, mw'alifuna omugabo gwe ogw'ensikirano. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye.” “Gano n'amaina ag'ebika nga bwe baligabana eitaka: Ekika kya Dani kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekiva ku nsalosalo eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Nga kiviira ku Nhandha Eyaghagati, kyabitira e Hethiloni, kyatuuka gh'oingirira e Hamathi, era kyeyongerayo kyatuuka e Hazari Enoni, ku nsalosalo ey'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ghagati gha Damasiko ni Hamathi. Ekika kya Asheri kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Dani. Nga kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Nafutali kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Asheri. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Manasse kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Efuraimu. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Efuraimu kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Manasse. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Reubeni kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Efuraimu. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Yuda kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Reubeni. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. “Ghalibaagho ekiketezo kye mulyawulaku eky'endhawulo, nga kigabana ensalosalo ndala n'ekiketezo eky'ekika kya Yuda. Kiriba n'obugazi bwa kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu, ate nga mu buleeyi kyagayaga n'ekiketezo eky'ekika ekiramba, okuva mu buvandhuba okutuuka mu bugwandhuba. Ghagati gh'ekiketezo ekyo n'aghaliba eisinzizo. Ekiketezo ekyo kye mulyawulaku nga kya Musengwa Katonda, kiriba n'obuleeyi bwa kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu, ate obugazi kyaba ni kilomita ikumi. Ekyo n'ekiketezo ekitukuvu era muti bwe mulikigabaniamu: Bakabona balifunaku ekitundu ekigheza obuleeyi bwa kilomita ikumi na ibiri okuva mu buvandhuba okutuuka mu bugwandhuba, era nga kigheza n'obugazi bwa kilomita itaanu okuva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba okutuuka ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e bugwandhuba. Ekitundu ekyo ekitukuvu n'ekiribaamu eisinzizo lya Musengwa Katonda ghagati ghaakyo. Era kiriba kya bakabona Abalevi abaatukuzibwa nga ba ku nda ya Zadoki, abaasigala nga bakampeereza mu isinzizo lyange n'obwesigwa, mu kiseera Abaisiraeli abandi boonaboona kye banviiraku ni badaaliima, ng'oti n'Abalevi abandi bwe baakola. Kiriba kyaibwe ng'omugabo gwaibwe ogwayawulwa okuva ku kiketezo ekitukuvu einho, era kiriba nga kiriiraine n'ekitundu eky'Abalevi abandi. Abalevi abandi boona baliba n'ekitundu ekyaibwe ng'omugabo, nga kiriiraine n'ekya bakabona ab'oku nda ya Zadoki. Kyona kirigheza obuleeyi bwa kilomita ikumi na ibiri okuva mu buvandhuba okutuuka mu bugwandhuba, era kyagheza n'obugazi bwa kilomita itaanu okuva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba okutuuka ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e bugwandhuba. Ng'ogaise aghalala ekitundu kyonakyona, ekya bakabona n'eky'Abalevi, kiriba kilomita ikumi na ibiri mu buleeyi, ni kilomita ikumi mu bugazi. Ekiketezo ekyo kye mulyawulaku nga kya Musengwa Katonda mwene, n'ekirisinga bulungi mu nsi eyo yoonayoona era kiriba kitukuvu. Tikiritundibwaku naire, waire okukifaanisaamu, oba okukigha omuntu owundi yeenayeena. “Ekitundu ekirisigalagho ku kiketezo ekitukuvu, nga kya kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu obuleeyi ni kilomita ibiri n'ekitundu obugazi, kiriba kya kukozesebwanga bantu boonaboona. Kiribaamu amayumba g'abantu, n'ebifo eby'okulimiramu emere, n'eby'okwayiramu ebyayo. Era ghagati ghaakyo n'aghaliba ekibuga, nga kyagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, mita enkumi ibiri na bibiri n'ataanu (2,250), ku mita enkumi ibiri na bibiri n'ataanu (2,250). Ekibuga ekyo kiryezungululwa ekifo ekirisigala nga kyereere, nga kya mita kikumi n'abiri na itaanu (125) ku ndhuyi dhoonadhoona ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ku luuyi olw'e buvandhuba, ni ku luuyi olw'e bugwandhuba. Eitaka eririsigalagho okuliiraana n'ekiketezo ekitukuvu ekyayawulwaku, nga lya buleeyi bwa kilomita itaanu e buvandhuba ni kilomita itaanu e bugwandhuba, abantu ababa mu kibuga n'abanaalirimangamu emere. Abantu ababa mu kibuga nga bava mu bika byonabyona eby'omu Isiraeli, agho ghe banaalimiranga. “Kale ekiketezo kyonakyona kye mulyawulaku, kiriba nga kyagayaga mu buleeyi ni mu bugazi, kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu ku kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu. Era nga kizingiramu ekitundu ekitukuvu n'ekitundu eky'okuzimbamu ekibuga. “Ekiketezo ekirisigalagho ku luuyi ni ku luuyi okw'ekifo ekitukuvu, ni ku luuyi ni ku luuyi okw'ekifo omuli ekibuga, kinaabanga kya kyabazinga. Ekiketezo ekyo kinaajanga nga kinonereza ensalosalo edhikyawula ku migabo gy'ebika, era kirimalirayo irala obuleeyi bwa kilomita ikumi na ibiri n'ekitundu okuva ku nsalosalo ey'e buvandhuba okutuuka ku nsalosalo ey'e bugwandhuba. Kale ekifo ekitukuvu ekyayawulwaku, n'eisinzizo lyene, biriba mu kiketezo kya kyabazinga. Era n'ekifo kya bakabona, n'eky'Abalevi abandi, n'eky'ekibuga, byonabyona biribanga mu kiketezo kya kyabazinga. Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, aligabananga ensalosalo n'ekika kya Yuda, ate ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba yaagabana ensalosalo n'ekika kya Benjamini. “N'ebika ebindi birigabana eitaka biti: Ekika kya Benjamini kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Simeoni kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Benjamini. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Issakari kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Simeoni. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Zebuluni kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Issakari. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekika kya Gadi kyona kirifuna omugabo mulala nga gwa kiketezo ekigabana ensalosalo endala n'ekiketezo eky'ekika kya Zebuluni. Nga kyona kiva ku nsalosalo ey'e buvandhuba kyatuuka ku y'e bugwandhuba. Ekiketezo ekyo eky'ekika kya Gadi, kirituuka ku nsalosalo y'ensi Isiraeli ey'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, eviira e Tamari n'etuuka ku maadhi ag'e Meriba e Kadeshi. Era erija nga yeeyongerayo, ng'enonereza akaiga ak'e Misiri okutuuka ku Nhandha Eyaghagati. Mutyo bwe muligabaniamu ensi Isiraeli mu bika, nga buli kika kifuna omugabo gwakyo ogw'ensikirano. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Gino n'egiriba emiryango gy'ekibuga Yerusalemu: Ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, oluligheza mita enkumi eibiri n'ebibiri n'ataanu (2,250) obuleeyi, eribaayo emiryango esatu egirituumibwa amaina ag'ebika eby'Abaisiraeli omulyango gwa Reubeni, n'ogwa Yuda, n'ogwa Levi. Ku luuyi olw'e buvandhuba, lwona oluliba nga lugheza mita enkumi eibiri n'ebibiri n'ataanu (2,250) obuleeyi, yoona eribaayo emiryango esatu egirituumibwa amaina ag'ebika eby'Abaisiraeli omulyango gwa Yosefu, n'ogwa Benjamini, n'ogwa Dani. Ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, lwona oluliba nga lugheza mita enkumi eibiri n'ebibiri n'ataanu (2,250) obuleeyi, yoona eribaayo emiryango esatu egirituumibwa amaina ag'ebika eby'Abaisiraeli omulyango gwa Simeoni, n'ogwa Issakari, n'ogwa Zebuluni. Ni ku luuyi olw'e bugwandhuba, lwona oluliba nga lugheza mita enkumi eibiri n'ebibiri n'ataanu (2,250) obuleeyi, yoona eribaayo emiryango esatu egirituumibwa amaina ag'ebika eby'Abaisiraeli omulyango gwa Gadi, n'ogwa Asheri, n'ogwa Nafutali. Obuleeyi bwonabwona aghalala obw'ekisenge kye mulizimba ku kibuga okukyezunguluza, buliba mita kenda (9,000). Era ekibuga ekyo kiryetebwanga eriina, Musengwa Katonda ali omwo.” Mu mwaka ogwokusatu nga kyabazinga Yehoiakimu n'afuga Buyudaaya, kyabazinga Nebukadinezzari ow'e Babilonia yaalumba ekibuga Yerusalemu n'eigye lye, yaakizingiza okukyezunguluza. Musengwa yaaghaayo kyabazinga Yehoiakimu owa Buyudaaya mu buyinza bwa Nebukadinezzari ghalala n'ebindi ku bintu ebyakozesebwanga mu isinzizo lya Katonda. Nebukadinezzari yaabitwala mu nsi Shinari mu isabo lya katonda we, yaabita mu iterekero ery'eisabo eryo. Kyabazinga Nebukadinezzari yaalagira Ashipenazi eyali akulira bagheereza baine abalaawe, alonde mu Baisiraeli abaaleetebwa mu bunhage, atoolemuuku abaisuka ab'oku lulyo olulangira n'abandi ku batabane b'abakungu. Abaisuka abo baali n'okuba nga baziraku kikyamu kyonakyona, nga baboneka bulungi, nga bali n'obukugu mu bye bakola, nga bagezi, nga beega mangu, era nga basobola okugheereza mu kisaagaati kya kyabazinga. Era baali n'okusomesebwa empandiika n'endhogera ey'olulimi Olubabilonia. Kyabazinga yaalagira buli lunaku babaghenga ku mere mwene ye yalyangaku, ni ku mwenge ogw'emizabbibu mwene gwe yanhwangaku. Era yaalagira babasomese okumala emyaka esatu, memale babandhuleyo ye kyabazinga bamugheerezenga. Mu baisuka abaalondebwa n'omwali Danieli, Hanania, Mishaeli ni Azaria, ab'omu kika kya Yuda. Agho eyali akulira bagheereza baine abalaawe yaatuuma abaisuka abo amaina agandi: Danieli yaamutuuma Beluteshazzari, Hanania yaamutuuma Shaduraka, Mishaeli yaamutuuma Meshaki, ni Azaria yaamutuuma Abedinego. Aye Danieli yaasalagho obutalya ku mere kyabazinga mwene ye yalyangaku, waire okunhwa ku mwenge ogw'emizabbibu gwe yanhwangaku, olwo alobe kwereetera kuba atali mulongoofu. Kale yaasaba Ashipenazi eyali akulira bagheereza baine abalaawe amuyambe. Agho Katonda yaaleetera Ashipenazi okugonza Danieli n'okumugemerwa ekivunika. Aye Ashipenazi oyo yaakoba Danieli ati: “Ntya nti musengwa wange kyabazinga eyalagira bye munaalyanga ni bye munaanhwanga, bw'ababona nga timuboneka bulungi ng'oti ni baisuka banaimwe abandi bwe baboneka obulungi, olwo obulamu bwange asobola okubutuusaaku akabi.” Agho Danieli yaaja y'omukuumi, Ashipenazi oyo ye yataagho okubalabiriranga; mwene Danieli, Hanania, Mishaeli ni Azaria. Danieli yaamukoba ati: “Nkweghembye ganha otugezese ife abagheereza bo okumala enaku ikumi, ng'otughanga bwa bya kulya biva ku bisimbe byonka era nga tunhwanga bwa maadhi gonka. Olwo omale ogerangeranie emboneka yaife ku mboneka y'abaisuka abanaabanga nga balya ku mere kyabazinga mwene y'alyaku. Memale osalegho eky'okukola ng'ojiira ku mboneka ye tuliba tubonekamu.” Omukuumi oyo yaakola kye baamusaba, yaabagezesa okumala enaku ikumi. Enaku eikumi bwe dhaawaaku, abaisuka abo baaba nga baboneka bulungi era nga banherengeta okuwula abaisuka bale abaalyanga ku mere kyabazinga mwene ye yalyangaku. Okuva olwo, omukuumi oyo eyabalabiriranga yaabatoola ku mere kyabazinga mwene ye yalyangaku ni ku mwenge ogw'emizabbibu gwe yanhwangaku, yaaja mu maiso n'okubaghanga eby'okulya ebiva ku bisimbe byonka. Katonda yaagha abaisuka abo abana okwega n'okukuguka mu mpandiika edha buli nsambo, ni mu magezi aga buli nsambo. Ate Danieli yaamwongeraku okutegeera ebibaagho mu kubonekerwa, n'okuvuunula ebirooto. Ekiseera eky'emyaka esatu kyabazinga Nebukadinezzari kye yalagira okusomekezangamu abaisuka bwe kyawaaku, Ashipenazi eyakuliranga bagheereza baine abalaawe yaatwala abaisuka boonaboona ye kyabazinga Nebukadinezzari oyo, yaabamwandhulira. Kyabazinga yaayogera nabo, era mu boonaboona yaasinga kusiimamu Danieli, ni Hanania, ni Mishaeli ni Azaria. Kale abo abana, kyabazinga yaabalondamu bamugheerezenga. Kiisi kibuuzo kyabazinga kye yababuuzanga nga kigema ku magezi ni ku kutegeera, ng'abana abo basingira ghala emikuzi ikumi abalaguzi boonaboona n'abasamize abaali mu bwakyabazinga bwe bwonabwona, okukiiramu. Danieli yaasigala ng'akaagheereza kyabazinga okutuukiza irala mu mwaka ogusooka ogwa kyabazinga Kuro. Nebukadinezzari bwe yali nga ni kyabazinga, mu mwaka gwe ogwokubiri, yaloota ekirooto kyamweraliikiriza, n'endoolo dhaamubula. Agho yaalagira bamwetere abalaguzi, n'abasamize, n'abalogo, n'ab'amaghembe, baidhe bamukobere eby'ekirooto kye. Kale baidha baayemerera agho mu maiso ge. Kyabazinga yaabakoba ati: “Naloose ekirooto era ndi kweraliikirira, nhenda okumanha amakulu gaakyo.” Baamwiramu mu lulimi Oluaramaika bati: “Isebantu kyabazinga, ghangaala byanda na byanda. Ife abagheereza bo tuli kukusaba otukobere ekirooto ekyo, twidha kuvuunula amakulu gaakyo.” Kyabazinga yaabakoba ati: “Kino kye nja okubakobera kiri n'okutuukirira: Bwe mutankobere kirooto kye naloose ni muvuunula na makulu gaakyo, ndidha kulagira babatemeteme, emigulu gigwe ghaagyo n'emikono gigwe ghaagyo. Era endhu dhaimwe baidha kudhizikiriza dhifuuke bifulukwa byereere. Aye bwe munankobera ekirooto kye naloose ni muvuunula n'amakulu gaakyo, ndidha kubagha ebirabo ng'empeera era mbaleetere okuba ab'ebitiibwa einho. Agho ni munkobere ekirooto ekyo muvuunule n'amakulu gaakyo.” Baamukoba omukuzi ogwokubiri bati: “Isebantu kyabazinga, ife abagheereza bo tuli kukusaba otukobere ekirooto ekyo, twidha kuvuunula amakulu gaakyo.” Agho kyabazinga yairamu ati: “Nga bwenebwene bwendowooziiza, muli kugezaaku bwa kusenda biseera, kuba mwidhi bukalamu nga kye nva okubakobera kiri n'okutuukirira, eky'okubabonereza mwenamwena, bwe mutankobere kirooto kye naloose. Mweteesiisa okwogeranga eby'obuguya ebitali bituufu ye ndi, nga musuubira muti ebiseera bwe binaaja nga bibitagho ebintu biidha kukyuka. Kale ni munkobere ekirooto ekyo, olwo mmanhe nga musobola okunkobera amakulu gaakyo.” Baamwiramu bati: “Isebantu kyabazinga, ghazira muntu waire omulala ati ku nsi kuno asobola kukola ekyo ky'oyenda tukole. Era tebangayooku kyabazinga k'abe mukologho oba wa bukumu, akobangaku balaguzi, na basamize, na ba maghembe, kintu ng'oti n'ekyo. Isebantu kyabazinga, ekyo ky'oli kutukoba okukola kikalangufu inho era ghazira muntu asobola kukikukobera, okutoolaku bakatonda bonka. Aye ate bakatonda abo tibaba mu ife, ife abantu obuntu.” Agho kyabazinga yaasungughala inho ekibitiriire era yaalagira baite abagezigezi boonaboona ab'omu Babiloni. Kale kyabazinga yaagha ekiragiro abagezigezi boonaboona baitibwe. Era yaalagira baje baleete Danieli ni baine, boona baitibwe. Agho Danieli yaaja ye Arioki omukulu w'abaisirukale abaakuumanga kyabazinga, eyali aidhie okwita abagezigezi ab'omu Babilonia. Yaakozesa amagezi n'obwegendereza, yaabuuza Arioki oyo ati: “Kiki ekiviiriireku kyabazinga n'agha ekiragiro ekikambwe kityo.” Arioki yaamwinhonhola bwe byali. Agho Danieli yaaja okweghemba kyabazinga amughe ekiseera, asobole okumukobera amakulu ag'ekirooto ekyo. Bwe yava eyo yairayo eka, yaakoberaku Hanania, Mishaeli, ni Azaria, ebibairegho. Era yaabakoba basabe Katonda ow'eigulu abasaasire ku bigema ku kyama ekyo, balobe kwitirwa ghalala n'abagezigezi ab'omu Babiloni. Obwire obwo Katonda yaayoleka Danieli ekyama ekyo mu kubonekerwa. Era Danieli oyo yaasaaka Katonda ow'eigulu, ng'akoba ati: “Katonda asaakibwenga ebyanda n'ebyanda, oyo ni mwene magezi era ow'amaani. Aleetera enaku n'ebiseera okukyukakyuka, yaataagho era yaatoolagho bakyabazinga. Aleetera abantu okuba n'amagezi, era yaabaleetera okuba n'okutegeera. Ayoleka ebintu eby'ekyama ebitaboneka; yaamanha ebiri mu nzikiiza, era mwene gh'aba n'obutangaavu ghe buba. Wo Katonda wa badhaadha bange, nze nkwebaza era naakusaaka; kuba wampa amagezi n'amaani. Era ni mpegaano omanhiisa kye tukusabye, waatwoleka eky'okukobera kyabazinga.” Agho Danieli yaaja ye Arioki, kyabazinga ye yali alagiire okwita abantu abagezigezi ab'omu Babilonia. Yaamukoba ati: “Otazikiriza bantu bagezigezi abo ab'omu Babilonia. Ntwala mu maiso ga kyabazinga mmukobere amakulu g'ekirooto kye yaloota.” Agho amangu geene ago, Arioki yaatwala Danieli mu maiso ga kyabazinga. Era yaakoba kyabazinga ati: “Isebantu kyabazinga, nzwire nga mu bantu abaanhagibwa e Buyudaaya mulimu omusaadha asobola okuvuunula ekirooto kyo.” Kyabazinga yaabuuza Danieli, era ye baatuuma eriina Beluteshazzari, ati: “Osobola okunkobera ekirooto kye naloota n'amakulu gaakyo?” Danieli yairamu ati: “Isebantu kyabazinga, ekyo ekyama ky'oli kubuuza, ghazira bagezigezi basobola kukikukobera, waire abasamize, oba abalaguzi, oba abo abeetegereza ebiri ku igulu. Aye ghaligho Katonda mu igulu ayoleka ebyama. Oyo n'ali kukumanhisa ebija okubaagho mu biseera eby'oluvainhuma. Mpegaano ni, ka nkukobere kye wabona mu kirooto ng'otendwike mu buliri bwo. “Isebantu kyabazinga, iwe bwe wali otendwike mu buliri bwo, waloota ebiribaagho ye bwidha, era Katonda oyo ayoleka ebyama yaakumanhisa ebyo ebiribaagho. Katonda, nze yandholeka ekyama ekyo ti lwa kuba nga ninze nsinga okuba omugezi mu bantu abandi boonaboona abalamu, aye lwa kuba yayenda akumanhise amakulu ag'ekirooto kyo era otegeere ebidhuubo ebyakwidhira mu mwoyo gwo. “Isebantu kyabazinga, iwe waja okulinga oti ng'obona ekiwumbe ekikologho nga kyemereire agho mu maiso go. Ekiwumbe ekyo kyali kikologho inho, nga kimesunkana era nga kitiisa inho okukiringaku. Omutwe gwakyo nga gwakolebwa mu zaabu omukenenule. Ekifuba n'amakono nga bya feeza. Enda n'ebisambi nga bya kyuma kya kikomo. Amagulu gaakyo nga ga kyuma ekigumu einho. Ebigere byakyo, ekitundu nga kya kyuma ekigumu einho, ate ekitundu ekindi nga kya itosi. Bwe wali okaakiringirira, eibaale lyamogoka lyonka aghazira muntu aligemyeku, lyakuba ebigere eby'ekiwumbe ekyo eby'ekyuma ekigumu einho n'eitosi, lyabimanhiangula. Agho mu kiseera kyene ekyo, ekyuma ekigumu einho, n'eitosi, n'ekyuma eky'ekikomo, ni feeza, ni zaabu, byonabyona byamanhiangukira ghalala. Byafuuka ng'oti musinsi oguba mu bifo aghakubirwa engaano mu biseera eby'ekyeya. Empewo yaabifuuwa okubimaliriragho, ghaabulagho n'akamanhiso akalaga nga bibaireghooku. Aye eibaale eryakuba ekiwumbe ekyo lyafuukamu olusozi olukologho olwabuna ensi yoonayoona. “Ekyo n'ekirooto kyo. Mperaano ni, Isebantu kyabazinga, ka tukukobere amakulu gaakyo. Iwe Isebantu kyabazinga, niiwe kyabazinga asinga mu bakyabazinga boonaboona. Niiwe Katonda ow'eigulu ye yagha obwakyabazinga, n'obukumu, n'amaani, n'ekitiisa. Era Katonda yakuta mu ngalo byonabyona ebiri ku nsi okubifuga: abantu, ensolo, n'enhonhi. Niiwe omutwe ogwa zaabu. Iwe bw'olivaagho ghalisitukagho obwakyabazinga obundi, aye nga tibwa maani ng'obubwo buno. Era kabiri ghalisitukagho obwakyabazinga obwokusatu obw'ekyuma eky'ekikomo bwafuga ensi yoonayoona. Era kabiri ghaliidhagho obwakyabazinga obwokuna nga bwa maani ng'oti n'ekyuma ekigumu einho. Era ng'ekyuma ekigumu einho bwe kimenhamenha ni kimanhiangula ebintu byonabyona okubizikiriza, n'obwakyabazinga obwo bwona butyo bwe bulimenhamenha era bwamanhiangula obwakyabazinga obundi bwonabwona. Era nga bwe wabona ebigere n'obunwe bwaku ng'ekitundu ekindi bwa kyuma ekigumu einho ate ekindi nga bwa itosi lya muwumbi, obwakyabazinga obwo buliba nga bweyawireyawiremu. Aye bulibaamuuku n'amaani ag'ekyuma ekigumu einho, nga bwe wabona ng'ekyuma ekyo kitabwirwamu eitosi. Era ng'obunwe obw'oku bigere bwe bwali, ng'ekitundu ekindi bwa kyuma ekigumu einho ate ekindi nga bwa itosi, n'obwakyabazinga obwo bwona butyo bwe buliba: ng'ekitundu ekindi bugumu ate ekindi nga bunafu. Era nga bwe wabona ekyuma ekigumu einho nga kitabuletabule n'eitosi, n'abantu ab'omu bwakyabazinga obwo batyo bwe baligezaaku okugemagana nga bakozesa okufumbiraganwa. Aye tibalisobola, ng'oti n'ekyuma bwekitasobola kwetabula mu itosi. Mu biseera eby'abafuzi abo, Katonda ow'eigulu alitaagho obwakyabazinga nga ghazira kisobola kubuzikiriza, era ng'ezira ighanga lisobola kubaghangula. Aye bulimaniangula obwakyabazinga obundi bwonabwona bwabusaaniagho, bwene bwabaagho ebyanda n'ebyanda. Era wabona eibaale eryamogoka lyonka ku lusozi nga ghazira muntu aligemyeku, lyamaniangula ekyuma ekigumu einho, n'ekyuma eky'ekikomo, n'eitosi, ni feeza, ni zaabu. Isebantu kyabazinga, Katonda omukologho n'akumanhiisa ebyo ebiribaagho. Ekyo n'ekirooto kyo kyene kye waloota, era ago n'amakulu gaakyo geene agaziramu kubuusabuusa naire.” Agho kyabazinga Nebukadinezzari yaakuba amakiryaivu, yaakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka, yaasaaka inho Danieli. Era yaalagira bagheeyo ebigheebwayo, n'obubbaani, eri Danieli. Kyabazinga yaakoba Danieli ati: “Bwenebwene Katonda waimwe n'asinga bakatonda boonaboona era ni Musengwa wa bakyabazinga boonaboona. Oyo n'ayoleka ebyama, kuba iwe osoboire okwinhonhola ekyama ekyo.” Agho kyabazinga yaafuula Danieli omuntu omukologho era yaamugha ebirabo ebirungi einho kamaala. Yaamugha okufuga ekiketezo kyonakyona eky'e Babiloni, era yaamufuula omukulu ow'abagezigezi boonaboona ab'omu Babilonia. Danieli yaasaba kyabazinga, era kyabazinga yaagha Shaduraka ni Meshaki, ni Abedinego, baakolanga ku nsonga edh'endhawulo mu kiketezo eky'e Babiloni. Aye Danieli mwene yaasigala mu kisaagaati kya kyabazinga. Kyabazinga Nebukadinezzari yaalagira baakola ekiwumbe ekya zaabu, nga mu buleeyi kigheza mita amakumi abiri na musanvu, ate mu bugazi kyagheza mita isatu. Era yaalagira baakita ku museetwe ogw'e Dura, mu kiketezo eky'e Babiloni. Agho yaalagira beete abakungu be boonaboona, babeegho ku mukolo ogwigulagho okusinza ekiwumbe ekyo. Bano n'abakungu abaayetebwa: ab'amasaza ni bakatuukiro baibwe, n'ab'amagombolola, n'abawi b'amagezi, n'abaghanika, n'abalamuzi, n'abanamateeka, n'abafuzi boonaboona ab'omu biketezo. Kale abakungu abo boonaboona beesoloza, baayemerera mu maiso ag'ekiwumbe ekyo kyabazinga Nebukadinezzari kye yataagho. Agho omulangirizi yaalangirira mu mamiro ag'amaani ati: “Imwe abantu mwenamwena, abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona, kyabazinga ali kubalagira ati, bwe munaawulira okuvuga okw'endeka, n'endere, n'endingidi, n'endongo, n'entongooli, n'ebivuga ebindi, nga mweyala ghansi okusinza ekiwumbe kya zaabu ekyo kyabazinga Nebukadinezzari kye yataagho. Era kiisi anaaloba okweyala ghansi okukisinza, baidha kumusuula mangu ago mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro.” Kale abantu boonaboona, abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona, bwe baawulira okuvuga okw'endeka, n'endere, n'endingidi, n'endongo, n'entongooli, n'ebivuga ebindi, beeyala ghansi okusinza ekiwumbe kya zaabu ekyo kyabazinga Nebukadinezzari kye yataagho. Mu kiseera ekyo ghaabaagho Abababilonia, baidha baaseegha Abayudaaya aye nga bali kubaghaayiriza bughaayirize. Baakoba kyabazinga Nebukadinezzari bati: “Isebantu kyabazinga, ghangaala byanda na byanda! Iwe Isebantu wagha ekiragiro oti kiisi awulira okuvuga okw'endeka, n'endere, n'endingidi, n'endongo, n'entongooli, n'ebivuga ebindi, aidha kweyala ghansi asinze ekiwumbe kya zaabu ekyo. Era oti yeenayeena anaaloba okweyala ghansi okukisinza, baidha kumusuula mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro. Kale ghaligho Abayudaaya bano, Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, iwe Isebantu kyabazinga be wagha bakolenga ku nsonga edh'endhawulo mu kiketezo eky'e Babiloni. Aye abantu abo tibagondera biragiro byo, era tibagheereza bakatonda bo waire okusinza ekiwumbe ekya zaabu kye wataagho.” Agho Nebukadinezzari yaasungughala ekibitiriire, yaalagira baleete Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego. Era baabaleeta mu maiso ge. Yaababuuza ati: “Imwe, Shaduraka, Meshaki, ni Abedinego, obwo bwenebwene kituufu nti muloba okugheereza bakatonda bange waire okusinza ekiwumbe kya zaabu kye nataagho? Mpegaano ni, oba nga olunaawulira muti okuvuga okw'endeka, n'endere, n'endingidi, n'endongo, n'entongooli, n'ebivuga ebindi, munaaba beetegefu okweyala ghansi musinze ekiwumbe kya zaabu kye nakola, olwo ghazira kabi kaidha kubatuukaku. Aye bwe munaaloba okukisinza, baidha kubasuula mangu ago mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro. Ghaligho katonda yeenayeena anaabawonia nabatoola mu buyinza bwange?” Shaduraka, Meshaki ni Abedinego baamwiramu bati: “Isebantu kyabazinga, tikitwetaagisa na kwewozaaku ku nsonga eyo. Bwe kunaaba okutusuula mu muliro, Katonda waife ye tugheereza asobola bukalamu okutuwonia yaatutoola mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro, era yaatutoola ni mu buyinza bwo. Aye Katonda waife ni bw'aba nga taakole atyo, twenda okukumanhisa, iwe Isebantu kyabazinga, nga tituja kugheereza bakatonda bo waire okusinza ekiwumbe kya zaabu kye wataagho.” Agho Nebukadinezzari yaasungughala ekibitiriire, yaatungulira Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, amaiso. Yaalagira bakume ekikoomi kigeigere emikuzi musanvu okusinga bwe kigeigeranga buliidho. Era yaalagira abasaadha ab'amaani mu igye lye, basibe Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, babasuule mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro. Kale baabasiba nga bali mu bivaalo byaibwe: eky'oku ngulu, ekanzu, enkoofiira, n'ebivaalo byaibwe ebindi byonabyona. Baamala baabasuula mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro. Olw'okuba kyabazinga yalagira bakume ekikoomi kigeigere inho omuliro, enimi edh'omuliro dhaakomba dhaita abasaadha abaatwala Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, okubasuula mu kikoomi ekyo. Abasaadha abo bonsatule Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, baagwa mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro nga basibe. Aye kyabazinga Nebukadinezzari yeewuunhia inho era yaasituka mangu ghe yali. Yaabuuza abakungu be ati: “Titwasibye abasaadha basatu ni tubasuula mu kikoomi ekiri kugeigera omuliro?” Baamwiramu bati: “Kituufu, Isebantu kyabazinga.” Yaakoba ati: “Aye lwaki ndi kubona abasaadha bana abali kutambulira ghagati mu muliro nga ti basibe, era nga baziraku kabi kabatuuseeku naire? Ate owokuna afaanana ng'oti malaika!” Agho Nebukadinezzari yaaseeta kumpi n'olwigi olw'ekikoomi ekiri kugeigera omuliro, yaayeta ati: “Shaduraka, Meshaki, ni Abedinego, imwe abagheereza ba Katonda Ali Ghaigulu Yeene, mufulume mwidhe ghano.” Era Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, baafuluma mu muliro. Ab'amasaza ni bakatuukiro baibwe, n'ab'amagombolola, n'abakungu ba kyabazinga abandi boonaboona, beesololeza aghaali abasaadha abo bonsatule. Baabona ng'omuliro ghazira kye gwakola ku mibiri gya basaadha abo bonsatule. Enviiri dhaibwe ku mitwe nga tidhaayokebwaku naire, waire ebivaalo byaibwe okuyaaku. Era ni beene nga tibawunha mwosi naire. Agho Nebukadinezzari yaakoba ati: “Katonda wa Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego asaakibwe. Oyo n'atumye malaika we yaawonia abagheereza be bano abaamwesize, ni badheemera ekiragiro kyange nze kyabazinga. Bataire obulamu bwaibwe mu kabi, mu kifo ky'okugheereza n'okusinza katonda yeenayeena okutoolaku Katonda owaibwe. “Kale ni mpegaano ndi kugha ekiragiro nti: abantu boonaboona, abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona, bwebanaayogera ekibi kyonakyona ku Katonda wa Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, ndidha kulagira babatemeteme, emigulu gigwe ghaagyo n'emikono gigwe ghaagyo. Era endhu dhaimwe baidha kudhizikiriza dhifuuke bifulukwa byereere; kuba ezirayo katonda asobola kuwonia bantu be mu nsambo ng'oti n'eyo.” Agho kyabazinga oyo yaakuza Shaduraka, ni Meshaki, ni Abedinego, baafuuka bakulu mu kiketezo eky'e Babiloni. Buno n'obukwenda kyabazinga Nebukadinezzari bwe yagheereza eri abantu boonaboona ab'omu nsi yoonayoona, abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona: “Emiraala gyeyongerenga okuba mu imwe. Kimbonekeire nga kirungi okubakobera ku bumanhiso n'ebyewuunhio, Katonda Ali Ghaigulu Yeene bye yankolera. Obumanhiso bwe nga bukologho! Ebyewuunhio bye nga bya maani! Obwakyabazinga bwe bwa kubaagho byanda na byanda, era aja kufuganga abantu ense n'ense. “Nze Nebukadinezzari nali ndi mu miraala mu ndhu yange, ng'ebintu binjiira bukalamu mu kisaagaati kyange eky'obwakyabazinga. Aye lwali lulala naaloota ekirooto ekyantiisa, ebifaananie byaidha byambonekera byamalamu omwoyo. Kale naagha ekiragiro bandhetere abagezigezi boonaboona ab'omu Babiloni, baidhe bankobere amakulu g'ekirooto ekyo. Agho abalaguzi, n'abasamize, n'ab'amaghembe, n'abo abeetegereza ebiri ku igulu, baidha. Nze naabakobera ekirooto kyange, aye amakulu gaakyo gaabalema okunkobera. Aye oluvainhuma lwa byonabyona Danieli yaidha. Danieli oyo nga baamutuuma eriina Beluteshazzari erya katonda wange era ng'omwoyo ogwa bakatonda abatukuvu gumuliku. Agho naamukobera ekirooto nti, ‘Iwe Beluteshazzari omukulu w'abalaguzi boonaboona, ndidhi ng'omwoyo gwa bakatonda abatukuvu gukuliku, era ghazira kyama kikulema kuzuula. Kale ka nkukobere ekirooto kye naloose, onkobere amakulu gaakyo.’ “Bwe nali nga ntendwike mu buliri, bino bye nabona mu kirooto: naja okulinga nti nga mbona omuti omukologho omuleeyiriri, nga guli ghagati mu nsi. Omuti ogwo gwakula gwaba gwa maani, era gwaleegha gwatuuka ku igulu, ng'abantu basobola okugubona ye bali yoonayoona ku nsi. Amakaba gaagwo nga gaboneka bulungi, era nga gwataaku ebibala kamaala, ebisobola okuliisa ensi yoonayoona. Ensolo edh'omu nsiko nga dhiwuumulira mu kinsense kyagwo, n'enhonhi edh'omu ibbanga dhaasula mu nsaga dhaagwo. Era ebitonde byonabyona ebiri n'omubiri, nga birya ku muti ogwo. “Bwe nali nga nkaatendwike mu buliri, naabona ni bino mu kirooto: naja okulinga nti nga mbona malaika omukuumi omutukuvu, ng'ali kwika okuva mu igulu. Malaika oyo yaayogera mu mamiro ag'amaani ati: ‘Temagho omuti ogwo, oguwaawuleku ensaga n'amakaba, era ogutooleku ebibala obisansaaniesansaanie. Olwo ensolo edhibairenga ghansi ghaagwo dhirumukegho, n'enhonhi edhibairenga ku nsaga dhaagwo dhije. Aye lekagho ekikolo kyagwo kisigale mu itaka, nga bakisibyeku endhegere edhaakolebwa mu kyuma ekigumu einho ni mu kyuma eky'ekikomo. Ekikolo ekyo ka kisigale eyo mu isubi mu nsiko. “ ‘Omusulo oguva ku igulu ka gukube omuntu oyo gumuboze, era asigale eyo mu isubi ghalala n'ensolo edh'omu nsiko. Era ebidhuubo bye ka bikyusibwe okuva ku by'omuntu, bifuuke bya nsolo okumala emyaka musanvu. Ekyo n'ekibonerezo ekyasalibwagho, ni kirangirirwa bamalaika abakuumi abatukuvu. Olwo abantu boonaboona eyo ye bali, basobole okumanha ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene n'afuga obwakyabazinga obw'abantu. Era ng'abugha y'ayenda yeenayeena, ni bw'aba nga n'asingamu okuba omuwombeefu mu boonaboona.’ ” “Ekyo n'ekirooto nze kyabazinga Nebukadinezzari kye naloota. Buti iwe Beluteshazzari, nkobera amakulu gaakyo, kuba abantu abagezigezi ab'omu bwakyabazinga bwange, amakulu gaakyo gaabalemye okunkobera. Aye iwe osobola, kuba omwoyo gwa bakatonda abatukuvu gukuliku.” Agho Danieli oyo, era ye baatuuma eriina Beluteshazzari, yaamala akaseera ng'asobeirwa era ng'ali kutya okwogera. Kyabazinga yaamukoba ati: “Beluteshazzari, ekirooto n'amakulu gaakyo birobe kukutiisa bityo.” Beluteshazzari yaamwiramu ati: “Isebantu kyabazinga, kyandibaire kirungi nguli ekirooto ekyo kibaire kigema ku abo abakukyagha, n'amakulu gaakyo gaaba nga gagema ku bazigu bo! Wabona omuti ogwakula ni guba ogw'amaani, era ni guleegha okutuuka ku igulu, ng'abantu basobola okugubona ye bali yoonayoona ku nsi. Amakaba gaagwo nga gaboneka bulungi, era nga gwataaku ebibala kamaala, ebisobola okuliisa ensi yoonayoona. Ensolo edh'omu nsiko nga dhiwuumulira mu kinsense kyagwo, n'enhonhi edh'omu ibbanga dhaasula mu nsaga dhaagwo. “Isebantu kyabazinga, niiwe omuti ogwo. Wakula era waaba wa maani, ekitiibwa kyo kyeyongera kyatuuka ku igulu, n'obufuzi bwo bwatuuka ensi y'ekanga. Isebantu kyabazinga, era wabona nga malaika omukuumi omutukuvu ali kwika okuva mu igulu. Malaika oyo yaakoba ati, ‘Temagho omuti ogwo oguzikirize, aye olekegho ekikolo kyagwo kisigale mu itaka, nga bakisibyeku endhegere edhaakolebwa mu kyuma ekigumu einho ni mu kyuma eky'ekikomo. Ekikolo ekyo ka kisigale eyo mu isubi mu nsiko. Omusulo oguva ku igulu ka gukube muntu oyo gumuboze, era asigale eyo mu isubi ghalala n'ensolo edh'omu nsiko, okumala emyaka musanvu.’ “Kale ni Isebantu kyabazinga, amakulu ni gano: Ekyo, oyo Ali Ghaigulu Yeene, n'ekyo kye yalagira ekija okukutuukaku. Baidha kukubinga bakutoole mu bantu, bakusindike mu nsolo edh'omu nsiko. Omale emyaka musanvu ng'olyanga isubi ng'oti nte, n'omusulo oguva ku igulu gukukubenga obole, okutuusa lw'olimanha ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene n'afuga obwakyabazinga obw'abantu. Era ng'abugha oyo y'ayenda yeenayeena. Era nga malaika bwe yalagira okulekagho ekikolo eky'omuti ogwo mu itaka, obwakyabazinga bwo baliiramu okubukugha, bw'olimala okwatula oti Katonda n'afuga ensi. Agho ni, Isebantu kyabazinga, ganha amagezi ge nja okukugha: Lekera okukola ebibi okole ebituufu, era olekere okwonoona oyoleke okusaasira eri abo abanhigirizibwa. Oba katyo, olwo ebintu binaakujiiranga bukalamu.” Ebyo byonabyona byatuuka ku kyabazinga Nebukadinezzari. Kyabazinga Nebukadinezzari oyo bwe yali ali kutambulatambula ghaigulu ku ngulu okw'endhu ye ey'obwakyabazinga, nga ghaakabitagho emyezi ikumi n'ebiri, yaakoba ati: “Ha, bona Babiloni bwekiri ekikologho! Nakizimba n'obukumu bwange n'amaani gange, kibe ekibuga omuli ekisaagaati kyange eky'obwakyabazinga obw'ekitiisa.” Aye yali akaayogera, amamiro gaawulikika nga gava mu igulu gaakoba gati: “Kyabazinga Nebukadinezzari ndi kukukobera nti obwakyabazinga bukutooleibwaku. Baidha kukubinga bakutoole mu bantu, bakusindike mu nsolo edh'omu nsiko. Omale emyaka musanvu ng'olyanga isubi ng'oti nte, okutuusa lw'olimanha ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene n'afuga obwakyabazinga obw'abantu. Era ng'abugha oyo y'ayenda yeenayeena.” Mu kaseera keene ako ebibono ebyo byatuukirira ku Nebukadinezzari. Baamubinga baamutoola mu bantu, yaalyanga isubi ng'oti nte, n'omusulo oguva ku igulu gwamukubanga yaabola. Era enviiri dhe dhaakula dhaaleegha ng'oti mooya ga nkookooma, n'enkumu dhe dhaaleegha ng'oti dha nhonhi. Agho kyabazinga Nebukadinezzari yaakoba ati: “Ekiseera ekyo nga kiwoireku, nze Nebukadinezzari nalinga ghaigulu ku igulu, nairamu okutegeera obukalamu. Agho neebaza oyo Ali Ghaigulu Yeene, naamusaaka era naamugha ekitiisa, oyo omulamu ebyanda n'ebyanda. Kuba obwakyabazinga bwe bwa byanda na byanda, era obufuzi bwe bulibaagho ense n'ense. Abona abantu ab'oku nsi boonaboona ng'oti n'ebintuntu ebitagasa naire. Akola kyonakyona ky'aba eyenze ku ebyo ebiba ku igulu, era yaakola kyonakyona ky'ayenda ku bantu boonaboona ababa ku nsi. Ghazira asobola kumutakania, oba okumubuuza ky'akoze. “Bwe nairamu okutegeera obukalamu, Katonda yandhiriza obwakyabazinga bwange nairamu okuba ow'ekitiisa era omukologho. Abawi bange ab'amagezi n'abakungu bange, baidha baaneisuusaayo era bandhiza ku bwakyabazinga bwange. Neeyongeraku okuba omukologho okusinga bwe nalinga. “Era mperaano, nze Nebukadinezzari nsaaka Katonda ow'eigulu, naamugulumiza era naamutaamu ekitiisa kuba by'akola byonabyona bituufu era tasaliriza nsonga. Abo abeetwala okuba aba ghaigulu abaisa.” Lwali lulala, kyabazinga Beleshazzari yaafumbira abakungu be abaghera olukumi (1,000) embaga enene, era yaanhwa nabo omwenge ogw'emizabbibu. Beleshazzari bwe yanhwa omwenge n'aghezaamu, yaalagira baje baleete ebikopo bya zaabu n'ebya feeza, lata we Nebukadinezzari bye yatoola mu isinzizo e Yerusalemu olwo nga Beleshazzari oyo ayenda, mwene, n'abakungu be, ni bakazi be ab'omu ndhu n'ab'embali, babinhweremu. Agho baaja baaleeta ebikopo bya zaabu Nebukadinezzari bye yatoola mu isinzizo, endhu ya Katonda mu Yerusalemu. Kyabazinga mwene, n'abakungu be, ni bakazi be ab'omu ndhu n'ab'embali, baabinhweramu. Baanhwa omwenge era baasaaka ebisinzibwa ebitali Katonda abyakolebwa mu zaabu, ni mu feeza, ni mu kyuma eky'ekikomo, ni mu kyuma ekigumu einho, ni mu miti, ni mu mabaale. Baaja okulinga bati nga babona omukono ogw'omuntu oguli kughandiika ku seminti ye baakuba ku kimante eky'ekisaagaati kya kyabazinga. Omukono ogwo gwali guli kughandiika gha mberi gh'ekikondo eky'entaala, era kyabazinga yaabona bukalamu nga guli kughandiika. Agho kyabazinga amaiso gaamumyuka, yaatya inho, amagulu gaamudhugumira, n'ebikiryaivu byakontagana. Yaayasiikana yaayetesa abalaguzi, abasamize, ab'amaghembe, n'abo abeetegereza ebiri ku igulu. Abagezigezi abo ab'omu Babiloni bwe baatuuka, kyabazinga yaabakoba ati: “Omuntu yeenayeena anaasoma ekighandiiko ekyo, n'ankobera amakulu gaakyo, baidha kumuvaaza engoye edh'erangi ya nakasooma, bamute n'omukuufu ogwa zaabu mu nkoto, era bamukuze abe omufuzi ow'eidaala eryokusatu mu bwakyabazinga bwange.” Agho abagezigezi abo boonaboona aba kyabazinga baaseeta, aye baaloba kusobola kusoma kighandiiko ekyo waire okukobera kyabazinga amakulu gaakyo. Kyabazinga Beleshazzari yaayongera okutya einho, amaiso gaayongera okumumyuka, n'abakungu be baasoberwa. Inhina wa kyabazinga bwe yawulira okwasiikana kwa kyabazinga n'okw'abakungu be okwali mu kisenge eky'embaga, yaingira mu kisenge ekyo. Inhina wa kyabazinga oyo yaakoba ati: “Isebantu kyabazinga, ghangaala byanda na byanda! Leka kutya inho otyo, na maiso kukumyuka gatyo. Mu bwakyabazinga bwo mulimu omusaadha aliku omwoyo ogwa bakatonda abatukuvu. Mu biseera bya lata wo kyabazinga Nebukadinezzari, omusaadha oyo yeeyoleka okuba omuntu alengera eghala, ng'ali n'okutegeera, era ng'ali n'amagezi agali ng'oti n'aga bakatonda. Era kyabazinga Nebukadinezzari oyo lata wo, yaamufuula okuba omukulu ow'abalaguzi, abasamize, ab'amaghembe, n'abo abeetegereza ebiri ku igulu. Omusaadha oyo akola ebintu n'obusobozi obubitirivu, ali n'amagezi, n'obukugu mu kuvuunula ebirooto, n'okwinhonhola amakulu ag'ebintu ebizibu ebyagisibwa. Kale ni ka beete Danieli oyo kyabazinga ye yatuuma eriina Beluteshazzari, oyo n'aidha okukukobera amakulu g'ekighandiiko ekyo.” Agho baaleeta Danieli mu maiso ga kyabazinga. Kyabazinga yaamubuuza ati: “Niiwe Danieli, owundi ku bantu lata wange kyabazinga be yanhaga e Buyudaaya n'abaleeta eno? Nawulira nga bakwogeraku bati oliku omwoyo gwa bakatonda abatukuvu, era bati weeyoleka okuba omuntu alengera eghala, ng'ali n'okutegeera, era ng'ali n'amagezi agabitiriire. Mpegaano mbaire naakamala okwetesa abagezigezi n'abasamize, era baabandeetera ghano basome ekighandiiko ekyo, bankobere n'amakulu gaakyo, aye tibasoboire kuzuula makulu ago. Aye mpuliire mbu iwe osobola okuvuunula amakulu ag'omunda einho n'okwinhonhola ebintu ebizibu ebyagisibwa. Kale bw'onaasobola okusoma ekighandiiko ekyo, n'onkobera amakulu gaakyo, baidha kukuvaaza engoye edh'erangi ya nakasooma, bakute n'omukuufu ogwa zaabu mu nkoto, era bakukuze obe omufuzi ow'eidaala eryokusatu mu bwakyabazinga bwange.” Agho Danieli yaamwiramu ati: “Isebantu kyabazinga, ebirabo byo bisigaze iwe mwene, oba obighe omuntu owundi. Aye nze ndidha kukusomera ekighandiiko ekyo, nkukobere n'amakulu gaakyo. “Kale ni Isebantu kyabazinga, wulira: oyo Ali Ghaigulu Yeene yagha lata wo Nebukadinezzari okuba kyabazinga omukologho, ow'ekitiisa, era ow'amaani. Era olw'okuba yamugha okuba omukologho, ekyo kyaleetera abantu boonaboona, abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona, okumutyanga n'okudhugumiranga mu maiso ge. Oyo ye yayendanga okwita ng'amwita, ate ye yayendanga okulekagho ng'akaali mulamu ng'amulekagho ng'akaali mulamu. Oyo ye yayendanga akugha ekitiisa ng'akimugha, ate ye yayendanga okukimutoolaku ng'akimutoolaku yaamuleetera okunhoomebwa. Aye bwe yatoolera okwekuluntaza, n'akalangusa omwoyo gwe nga takaagondera biragiro, Katonda oyo yaamutoola ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, era yaamutoolaku n'ekitiisa kye yali nakyo. Era yaamubinga yaamutoola mu bantu, ebidhuubo bye byafuulibwa ng'eby'ensolo, yaatoolera okubanga mu nsiko ghalala n'endogoyi edh'omu nsiko, yaalyanga eisubi ng'oti nte, n'omusulo oguva ku igulu gwamukubanga yaabola. Byaba bityo okutuusa lwe yamanha ng'oyo Ali Ghaigulu Yeene n'afuga obwakyabazinga obw'abantu. Era ng'abugha oyo y'ayenda yeenayeena. “Aye iwe Beleshazzari, mutabane we, weena tiweewombeeseeku naire, waire ng'ebyo byonabyona wabimanha. Weekuluntaliiza ku Musengwa ow'eigulu. Waalagira baaleeta ebikopo ebyatoolebwa mu isinzizo lye, olwo iwe mwene n'abakungu bo, ni bakazi bo ab'omu ndhu n'ab'embali, mwabinhweramu omwenge ogw'emizabbibu. Era mwasaaka ebisinzibwa ebitali Katonda, ebitabona, waire okuwulira, oba okutegeera, bye baakola obw'omu zaabu, ni mu feeza, ni mu kyuma eky'ekikomo, ni mu kyuma ekigumu einho, ni mu miti, ni mu mabaale. Aye mwaloba kuta kitiisa mu Katonda oyo agemereire obulamu bwaimwe era abalabirira mu buli nsambo. Kale kyaviire n'atuma omukono ogwo okwidha okukola ekighandiiko ekyo. “Bino n'ebighandiikiibwa: ‘OKUBALA, OKUBALA, OKUPIMA, OKUGABANIA.’ Amakulu gaabyo ni gano: ‘OKUBALA,’ Katonda amaze okubala enaku edh'obwakyabazinga bwo, yaabona nga dhiwoireku. ‘OKUPIMA,’ Katonda akupimye ku minzaani, yaabona ng'oli muwewere inho, okaabulaku. ‘OKUGABANIA,’ obwakyabazinga bwo abugabainiamu ghabiri, yaabugha Abamedi n'Abaperusi.” Agho Beleshazzari yaalagira baavaaza Danieli engoye edh'erangi ya nakasooma, baamuta n'omukuufu ogwa zaabu mu nkoto, era yaamukuza okuba omufuzi ow'eidaala eryokusatu mu bwakyabazinga. Obwire bwene obwo Beleshazzari oyo, kyabazinga Omubabilonia, yaitibwa. Dario Omumedi, yaafuuka kyabazinga wa Babilonia ng'agheza emyaka oti nkaaga n'ebiri egy'obukulu. Agho Dario yaasalagho okutaagho abafuzi ab'amasaza kikumi n'abiri (120), bafugenga mu bwakyabazinga bwe bwonabwona. Abafuzi abo yaabataaku abakungu basatu ab'oku ntwiko okubakuliranga, olwo kyabazinga alobe kufiirizibwanga mu mirimo egikolebwa mu bwakyabazinga bwe. Danieli yali mulala ku bakungu abasatu abo. Mu kiseera kitono kiti, Danieli oyo yaaboneka ng'asinga bakungu baine bale ab'oku ntwiko ababiri, ghalala n'abafuzi ab'amasaza, mu kukola emirimo obulungi kuba yalimu omwoyo omulungi einho. Era olw'okuba yali akola bulungi atyo, kyabazinga yali ategeka okumugha okukuliranga obwakyabazinga bwonabwona. Bakungu baine bale ab'oku ntwiko ababiri, ghalala n'abafuzi ab'amasaza, baanoonia bazuuleyo ekintu eky'okwemuluguunhia ku Danieli ku bigemagana n'obwakyabazinga. Aye baalemwa okufuna kye banaavaaku okumwemuluguunhiaku, kuba yali mwesigwa, ng'azira nsobi y'akola waire okuba n'ekikyamu ky'akola. Agho abasaadha abo, owundi yaakobanga baine ati: “Bana, tituja kufuna kya kwemuluguunhia ku Danieli, okutoolaku nga kigema ku mateeka ga Katonda we.” Kale baaja ye kyabazinga nga bali ghalala, baamukoba bati: “Isebantu kyabazinga Dario, ghangaala byanda na byanda! Ife abakungu ab'oku ntwiko mu bwakyabazinga bwo, n'ab'amasaza, n'abawi b'amagezi, n'ab'amagombolola, twisainia tuti oteegho ekiragiro era obone nga kiteebwa mu nkola. Kibe nti okumala enaku amakumi asatu, omuntu anaasaba katonda yeenayeena, oba n'asaba omuntu owundi yeenayeena atali iwe Isebantu kyabazinga, asuulibwe mu kiina omuli empologoma. Mpegaano ni, Isebantu kyabazinga, kola ekighandiiko eky'ekiragiro ekyo okiteeku n'ekinkumu, kibe nga tikisoboka kukyusibwamu, ng'oti n'amateeka ag'Abamedi n'Abaperusi bwe gatamenhebwagho naire.” Agho kyabazinga Dario yaakola ekighandiiko eky'ekiragiro ekyo, yaakitaaku n'ekinkumu. Danieli bwe yamanha ng'ekighandiiko eky'ekiragiro ekyo kiteirebwaku ekinkumu, yairayo eka ewuwe mu ndhu ye. Amadinisa ag'endhu eyo ag'omu kisenge ekya ghaigulu, gaali nti bwe gaigulwanga nga galingirira okwolekera Yerusalemu. Kale bwe yatuuka eyo yaakuba amakiryaivu, yaasaba era yeebaza Katonda we nga bwe yakolanga okuva eira, emikuzi esatu buli lunaku. Agho abasaadha abo baaja nga bali ghalala, baamubona ng'ali kusaba era ng'alikweghemba Katonda we. Era baamala baaja ye kyabazinga baayogera ku kiragiro kye yakola. Baamukoba bati: “Isebantu kyabazinga, tiwata kinkumu ku kiragiro ekikoba kiti okumala enaku amakumi asatu, omuntu anaasaba katonda yeenayeena, oba n'asaba omuntu owundi yeenayeena atali iwe Isebantu kyabazinga, asuulibwe mu kiina omuli empologoma.” Kyabazinga yaabairamu ati: “Ekyo kituufu, era ekiragiro ekyo tikisoboka kukyusibwamu naire, ng'oti n'amateeka ag'Abamedi n'Abaperusi bwe gatamenhebwagho.” Agho baakoba kyabazinga bati: “Danieli oyo, omulala ku bantu abaanhagibwa e Buyudaaya, takutaamu kitiisa iwe Isebantu waire okugondera ekiragiro kye wataaku ekinkumu. Era asaba Katonda we emikuzi esatu buli lunaku.” Kyabazinga bwe yawulira ebyo enaku yaamugema inho. Yaasala amagezi goonagoona okuwonia Danieli, okutuusa endhuba bwe yagwa. Abasaadha abo era bairayo ye kyabazinga nga bali ghalala, baamukoba bati: “Isebantu kyabazinga, idhukira nga mu mateeka ag'Abamedi n'Abaperusi, ezira kiragiro kiteereibwagho kyabazinga kisobola kumenhebwagho.” Kale kyabazinga yaalagira batoole Danieli bamusuule mu kiina omwali empologoma. Kyabazinga yaakoba Danieli ati: “Katonda wo oyo y'ogheereza n'obwesigwa akuwonie!” Baaleeta eibaale baalisemba gha munwa ogw'ekiina ekyo. Kyabazinga yaalisibaku akamanhiso ak'empeta ye ey'obwakyabazinga era yaalisibaku n'akamanhiso aka bakungu be, ghalobe kubaagho ekikyusibwamu ku bigema ku Danieli. Agho kyabazinga yairayo mu kisaagaati kye. Yaamala obwire obwo nga taliire ku mere, waire okuganha bamuleetere ebisanhusa n'endoolo dhaamubula. Ku nkyo einho, kyabazinga yaasituka yaayanguyirira okuja ku kiina omwali empologoma. Ng'ali kumpi okutuuka ku kiina ekyo Danieli mwe yali, yaayeta mu mamiro ag'enaku ati: “Wo Danieli, iwe omugheereza wa Katonda omulamu, Katonda wo y'ogheereza n'obwesigwa yasoboire okukuwonia empologoma?” Danieli yaamwiramu ati: “Isebantu kyabazinga, ghangaala byanda na byanda! Katonda wange yatumye malaika we, yaaziba eminwa egy'empologoma dhaaloba kunkolaku kabi koonakoona, kuba mu maiso ga Katonda oyo nze nziraku musango gwonagwona. Era ni mu maiso go, iwe Isebantu kyabazinga, ghazira kibi kye nakola.” Agho kyabazinga yaasangaala ebitaloodheka era yaalagira batoole Danieli mu kiina omwali empologoma. Kale baamutoolayo mu kiina ekyo nga ghazira kabi koonakoona kamutuuseeku, kuba yeesiga Katonda we. Kyabazinga yaalagira baaleeta abasaadha bale abaaghaayiriza Danieli, baabasuula mu kiina ekyo omwali empologoma, ghalala ni bakazi baibwe, n'abaana baibwe. Era baabanga bakaali na kutuuka ku ntobo ya kiina ekyo, ng'empologoma dhaabamemeine ira amagumba goonagoona. Ebyo nga biwoire, kyabazinga Dario yaaghandiikira abantu boonaboona, abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona, ati: “Emiraala gyeyongerenga okuba mu imwe. Ndi kugha ekiragiro nti mu biketezo byonabyona ebiri mu bwakyabazinga bwange, abantu boonaboona batyenga Katonda wa Danieli, bamutengamu ekitiisa. Kuba oyo ni Katonda omulamu, aligho ebyanda n'ebyanda. Obwakyabazinga bwe ghazira asobola kubuzikiriza, n'obukumu bwe tibuliwaagho. Awonia era yaalokola abantu, yaakola obumanhiso n'ebyewuunhio mu igulu ni mu nsi. Era n'awoniiza Danieli okwitibwa empologoma.” Kale Danieli oyo ebintu byaba nga bimujiira bukalamu mu biseera Dario Omumedi, ni Kuro Omuperusi, bye baafugiramu. Mu mwaka ogusooka nga kyabazinga Beleshazzari n'afuga Babilonia, Danieli bwe yali ng'alambaire mu buliri bwe yaabonekerwa mu kirooto. Bwe yamala yaaghandiika ekirooto ekyo ng'akoba byonabyona nga bwe byali. Yakoba ati: Mu kubonekerwa kwange kwe nafuna obwire, naja okulinga nti nga mbona empewo ng'eri kuva ghaigulu ku ndhuyi dhoonadhoona, yaasiikuula enhandha enkologho. Ebisolo ebikologho bina byakukunuka okuva mu nhandha eyo, nga buli kirala kifaanana bwakyo. Ekyasooka nga kiri ng'oti mpologoma, aye nga kiri n'amaghagha ng'oti ga nkookooma. Bwe nali nga nkaalingiriire, baakimaanhuulaku amaghagha. Baamala baakisitusa, baakyemereza ku magulu abiri ng'oti muntu, era baakigha okulowooza ng'oti kwa muntu. Kabiri naja okulinga nti nga mbona ekisolo ekyokubiri ekikambwe. Kyali kisitwikeku oluuyi olundi aye ng'olundi luli ku itaka. Era nga kiri n'embavu isatu mukanwa dhe kigemereire n'amaino gaakyo. Baakikoba bati: “Situka olye emamba nhingi.” Nali nkaalingirira ekyo, okuja okubona ng'eri kuvaayo ekisolo ekindi ekifaanana ng'oti mpala. Kyali n'amaghagha ana agali ng'oti ga nhonhi ku mugongo gwakyo, era nga kiri n'emitwe ena. Ekisolo ekyo baakigha obuyinza okufuga. Ebyo nga biwoire, kabiri naja okulinga nti nga mbona ekisolo ekyokuna, nga kitiisa inho kyagemya n'entete, era nga kiri n'amaani amabitirivu. Kyali n'amaino amakologho nga ga kyuma ekigumu einho. Nga kikaavuula bye kyagaaniriiza, kyabimenhamenha, era kyatyankirira ebifiiseegho n'ebigere byakyo. Kyali nga kyawukana inho ku bisolo bire ebisatu ebyasooka, nga kiri n'amayiga ikumi. Nali nkeerolera amayiga ago, okuja okulinga nti nga mbona akayiga akatono nga kali kukukunuka okuva mu ago eikumi. Era kaamala kaighagho amayiga asatu ku ago eikumi agaasookagho. Akayiga ako kaaliku amaiso ng'oti ga muntu, era kaabaaku n'omunwa nga guli kwogera eby'okwesuutasuuta. Nali nkaalingirira ebyo, baataagho ebityamo eby'obwakyabazinga. Oyo eyaligho okuva eira n'eira yaatyama ku kindi ku bityamo ebyo. Ebivaalo bye byali byeru ng'oti mugozi, n'enviiri dhe dhaaba ndheru ng'oti buviiri bwa ntaama. Ekityamo kye ekyo nga kiriku enkede edhivaaku omuliro, n'ekityamo kyene kyavaaku enimi edh'omuliro. Ghamberi ghe nga ghali kuvaagho omuliro ogw'amaani ng'oti n'amaadhi bwe gawolomboka mu mwiga. Abantu enkumi n'enkumi nga bali kumugheereza, n'abantu emitwalo n'emitwalo baayemerera agho mu maiso ge. Okusala emisango kwatoolera, n'ebitabo byawumbululwa. Bwe nali nga nkaalingiriire, naawulira ng'akayiga kali kwogera eby'okwesuutasuuta. Naja okubona ng'ekisolo ekyokuna bakiise, omulambo gwakyo gwagheebwayo okwokebwa omuliro. Ebisolo bire ebindi baabitoolaku obukumu bwabyo obw'okufuga, aye baabireka byasigala nga bikaali biramu okumala ekiseera ekigere. Mu kubonekerwa okw'omu bwire obwo, naja okulinga nti nga mbona afaanana ng'oti mwana wa muntu, ng'ali kwidhira mu bire. Era yaaja y'Oyo eyaligho okuva eira n'eira, baamwandhulayo. Era baamugha obukumu, ekitiisa, n'obwakyabazinga. Olwo abantu boonaboona abava mu maghanga goonagoona, era aboogera enimi dhoonadhoona, basobole okumugheerezanga. Obufuzi bwe tibukoma, bubaagho byanda na byanda, era obwakyabazinga bwe tibalibuzikiriza. Nze Danieli neeraliikirira era naatya olw'okubonekerwa okwo. Kale naatuukirira owundi ku bantu abaali beemereire agho, naamubuuza ekituufu ekigema ku kubonekerwa okwo. Agho yankobera amakulu g'ebyo bye nabonekerwa, ati: “Ebisolo ebyo ebikologho ebina, bitegeeza bakyabazinga abana abalibaagho mu nsi. Aye abatukuvu b'oyo Ali Ghaigulu Yeene, baligheebwa obwakyabazinga bwaba bwaibwe ebyanda n'ebyanda.” Agho naayenda okumanha ekituufu ekigema ku kisolo ekyokuna ekyali eky'endhawulo ku bire ebindi byonabyona. Ekyali nga kitiisa einho, era ng'amaino gaakyo ga kyuma ekigumu einho, n'enkumu dhaakyo dhaaba dha kyuma eky'ekikomo. Nga kikaavuula bye kyagaaniriiza, kyabimenhamenha, era kyatyankirira ebifiiseegho n'ebigere byakyo. Era naayenda okumanha ebigema ku mayiga eikumi agaali ku mutwe gwakyo. Mmanhe n'ebigema ku iyiga lire erindi eryamera, ni ligwisa ghansi amayiga asatu ku ago eikumi. Eiyiga eryo lyaliku amaiso, era lyabaaku n'omunwa nga guli kwogera eby'okwesuutasuuta. Era eiyiga eryo nga libonekera okuba eigumu okusinga gale agandi. Nali nkeerolera eiyiga eryo, lyatanula olutalo ku batukuvu ba Katonda era lyabaghangula. Agho Oyo eyaligho okuva eira n'eira yaidha, yaasala omusango, era abatukuvu b'oyo Ali Ghaigulu Yeene baagusinga. Era ekiseera kyamala kyatuuka abatukuvu abo baagheebwa obwakyabazinga. Agho yaaninhonhola ati: “Ekisolo ekyokuna buliba bwakyabazinga obwokuna obulibaagho ku nsi, nga bwa ndhawulo ku bundi bwonabwona. Obwakyabazinga obwo bulimaamira ensi yoonayoona, bwagityankirira era bwagimenhamenha. Ate amayiga ago eikumi, ni bakyabazinga eikumi abaliidhagho ni bafuga obwakyabazinga obwo. Era ghalimala ghaidhagho owundi ng'abo baviireku, aliba ow'endhawulo ku abo abaamusookagho. Oyo alighangulaku bakyabazinga basatu ku abo. Alyogera bubi ku oyo Ali Ghaigulu Yeene, era yaadaazadaaza abatukuvu b'oyo Ali Ghaigulu Yeene. Aligezaaku okukyusa ebibinuko ebyabalagirwa n'amateeka agaabagheebwa. Era abantu ba Katonda abo baliba mu buyinza bwe okumala emyaka esatu n'ekitundu. Aye ghalibaagho okutyama mu igulu okumusalira omusango, obufuzi bwe baabumutoolaku era baamuzikiriza okumumaliragho irala. Olwo obwakyabazinga, n'obukumu, n'ekitiisa, ebiri ghansi gh'eigulu, balibigha abatukuvu b'oyo Ali Ghaigulu Yeene. Obwakyabazinga bwaibwe buliba bwa byanda na byanda, era abafuzi boonaboona ab'ensi balibagonderanga baabagheereza.” Ebyo agho ghe byakoma. Era nze Danieli naatya inho mule, n'okusiiwuuka naasiiwuuka. Aye era ebintu ebyo naabita ku mwoyo. Mu mwaka ogwokusatu ogw'obufuzi bwa kyabazinga Beleshazzari, nze Danieli nafuna okubonekerwa okwairirira kule okwasooka. Mu kubonekerwa kuno naja okulinga nti, nga mbona ndi mu Susa ekibuga ekyezungulwirwa ebimante ebigumu, ekyali mu kiketezo ky'e Elamu. Nali nga nhemereire ku mbali okw'omwiga Ulai. Okuja okulinga nti, nga mbona entaama enume eyemereire ku mbali okw'omwiga. Yaliku amayiga abiri nga gombi maleeyi, aye nga erindi ireeyi ku okusingaku liinaalyo. Era eryo eireeyi okusingaku liinaalyo n'eryasembayo okumera. Naabona entaama eyo ng'eri kulumba yaafula mu biketezo eby'oku luuyi olw'e bugwandhuba, ni mu by'oku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ni mu by'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Ghaabulagho ensolo yoonayoona eyasobola okugirwanisa, waire okubaagho asobola okugirekuza ekintu ekiri mu buyinza bwayo. Nga buli ky'eyenda ky'ekola, era nga yeekudumbazakudumbaza. Nali nkeefumintiriza ku makulu g'ebyo, okuja okulinga nti nga mbona embuzi enume ng'eri kuva e bugwandhuba. Yali eri kuziinhuuka embiro, nga n'ebigere byayo tibiri kutuuka ku itaka. Era ng'eri n'eiyiga eriboneekerera irala liti, nga liri ghagati gh'amaiso gaayo. Yaalumuka n'amaani mu busungu okuja okulumba entaama enume ere eyali n'amayiga abiri, ye nabona ng'eyemereire ku mbali okw'omwiga. Naagibona ng'eri kulumba entaama enume eyo n'obusungu obungi, yaagifula n'amayiga gaayo gombi gaamenheka. Entaama eyo tiyali na maani ga kulwanisa mbuzi eyo. Kale embuzi yaagisuula ghansi ku itaka, yaagityankirira. Ghaabulagho eyasobola okuwonia entaama eyo. Embuzi enume eyo yeeyongera okwekudumbaza ekibitiriire. Aye bwe yali ekeeragalaga nga bw'eri n'amaani amangi, eiyiga lyayo eikologho lyamenheka. Mu kifo kyalyo ghaakukunukagho amayiga agandi agaboneekerera ana, nga gasonse mu ibbanga ku ndhuyi eina edh'ensi. Ghaabaagho akayiga akatono akaakukunuka okuva mu lindi ku mayiga ago ana, kaakula kaaba ka maani inho era obuyinza bwako bwamaamira mu buvandhuba, ni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ni ku luuyi olw'ensi ey'ekitiisa. Akayiga ako kaakula kaaba ka maani inho, nga kasobola n'okulumba eigye ery'omu igulu. Kaalumba edhindi ku muunienie edh'oku igulu, kaadhisuula ghansi kaadhityankirira. Keekudumbaza inho, kaatuuka n'okwesonsa ku Mulangira akulira amagye ag'omu igulu. Kaalekera agho okumugha ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku, kaayonoona n'eisinzizo lye. Kaatoolagho ensinza entuufu, kaataagho ensinza etakania okughaayo ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku. Olwo kaakolanga buli kye kaayendanga, era ebintu byakajiiranga bukalamu. Agho naawulira omutukuvu mulala ng'ali kwogera. Era omutukuvu owundi yaabuuza ole eyayogera ati: “Ebyo ebiboneibwa mu kubonekerwa biribaagho kutuuka li? Ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku birimala kiseera ki nga bikaali kwizibwagho? Okwonoona kulizikiriza ensi kutuuka li? Eigye ery'omu igulu n'eisinzizo birityankirirwa kutuuka li?” Ole yairamu ati: “Okumala enaku enkumi ibiri na bisatu (2,300) enkyo n'eigulo, memale eisinzizo litukuzibwe.” Nze Danieli, bwe namala okubona ebyali mu kubonekerwa okwo, naagezaaku okutegeera amakulu gaabyo. Naja okulinga nti nga mbona agho emberi wange ekyemereire ng'oti muntu. Naawulira amamiro ag'omuntu nga gava ghagati mu mwiga Ulai, gaayeta gati: “Gaburieli, kobera omusaadha oyo amakulu g'ebyo by'aboine.” Kale Gaburieli yaaseeta ghe nali nhemereire. Bwe yaidha naatya inho, naakuba amakiryaivu era naakutama n'ekyeni kyatuuka ku itaka. Yankoba ati: “Iwe omuntu obuntu, tegeera ng'okubonekerwa okwo kugema ku biseera bya nkomerero ya nsi.” Bwe yali ali kwogera ninze, nze neeyala agho ku itaka nga neefundiike, endoolo enhingi einho dhangema. Aye yangemaku yaanhemereza ku magulu gange. Yankoba ati: “Bona, nja kukwoleka ebiribaagho Katonda ng'asungughaire. Okubonekerwa okwo kw'oboine kugema ku biseera ebyategekebwa okuba eby'enkomerero y'ensi. “Entaama enume ebaire n'amayiga abiri y'oboine, etegeeza obwakyabazinga bwa Media n'obw'e Perusia. Embuzi enume etegeeza obwakyabazinga bwa Bugureki, ate eiyiga eikologho mu bweni bwayo lyategeeza kyabazinga eyasooka ow'ensi eyo Bugureki. Amayiga ana agaameze mu kifo kya lire eirala eryamenheike, gategeeza obwakyabazinga obuna obuliidhagho nga bule obwa Bugureki bugabaniziibwamu. Aye obwakyabazinga obwo obuna tibuliba bwa maani ng'oti ni bule obwasooka. “Enkomerero y'obwakyabazinga obwo bw'eriba ng'eri kumpi okutuuka, era nga n'abantu babitiriiza inho okukola ebibi, ghaliidhagho kyabazinga amoga obukambwe era omukuyikuyi einho. Aliba wa buyinza inho, aye ng'obuyinza obwo ti bubwe ku bubwe. Alireetagho okuzikirira okutiisa einho era byonabyona by'alikola birimujiira bukalamu. Alizikiriza abantu ab'amaani, n'abantu ba Katonda abatukuvu. Alikozesa olugezigezi lwe yaatuukiriza enkwe dh'ayenda okukola. Alyekudumbazanga era yaazinduukirizanga abantu kamaala nga tibeetegeike yaabazikiriza. Alituuka n'okulwanisa Kyabazinga asinga mu bakyabazinga boonaboona. Aye mwene talizikirizibwa na maani ga bantu buntu. Era okubonekerwa okugema ku misengo egigheebwayo enkyo n'eigulo kwe nkwinhonhoire, kwidha kutuukirira. Aye iwe kuuma ebiri mu kubonekerwa okwo nga bya kyama, kuba ghaidha kubitagho ekiseera kinene memale bituukirire.” Nze Danieli amaani gampwamu, era naabeera irala mulwaire okumala enaku. Oluvainhuma naamala naasituka, naaja ku mirimo kyabazinga gye yampa. Aye okubonekerwa okwo kwasigala nga kukantabwire, nga tisobola kukutegeera naire. Mu mwaka ogwasooka nga kyabazinga Dario mutabane wa Ahasuero n'afuga Babilonia, nze Danieli nali ndi kwetegereza ebyaghandiikibwa ebitukuvu, naabona ng'emyaka gija kuba nsanvu, ekibuga Yerusalemu gye kiri n'okumala nga kisigaire bifulukwa byereere, nga Musengwa bwe yamanhisa Yeremia omulanzi. Agho naakyukira eri Musengwa Katonda wange, naamusaba nga mweghemba, naasiiba, naavaala ekutiya, era naatyama mu ivu. Naasaba Musengwa Katonda wange oyo nga ndhatula ebibi eby'abantu bange. Naakoba nti: “Musengwa Katonda wange, oli mukologho era ow'entiisa. Iwe okuuma endagaano yo era waagonza obutalekera abo abakugonza ni bagema ebiragiro byo. “Ife twakola ensobi, twayonoona, era twakola ebibi. Twadheema, era twakyuka twava ku mateeka go, ni ku by'otulagira. Titwawulirisa bagheereza bo abalanzi, abaayogeranga mu liina lyo eri bakyabazinga baife, n'eri abakulembeze baife, n'eri badhaadha baife, n'eri eighanga lyonalyona. Wo Musengwa, iwe buliidho okola ebituufu, aye ife buliidho twakola bwa bituleetera kuswala, nga bwekiri n'okutuusa mpegaano. Ekyo kiri ku twenatwena ng'otwaliizaamu: abantu ab'omu Buyudaaya, n'ab'omu Yerusalemu, n'Abaisiraeli boonaboona abali okumpi n'abali eghala, eyo mu nsi dhoonadhoona ye wabasansaaniza olw'obutaba beesigwa y'oli. Wo Musengwa, ife twenatwena ng'otwaliizaamu, bakyabazinga baife, n'abakulembeze baife, ni badhaadha baife, twakola ebibi y'oli byatuleetera okuswala. Aye iwe Musengwa Katonda waife osaasira era waasonigha, waire nga twakudheemera. Titwagondera ebyo iwe Musengwa Katonda waife bye watulagira, waire okujiira ku mateeka go ge watugha ng'obita mu bagheereza bo abalanzi. Abaisiraeli boonaboona baamenha amateeka go era baakyuka baakuvaaku, baaloba kugondera by'okoba. Olw'okuba twakola ebibi y'oli, kye wava n'otutuusaaku ebikolimo bye weerayirira okutusindikira, ebyaghandiikibwa mu mateeka ga Musa omugheereza wo. Otuukiriiza ekyo kye watwesoomera okutukola ife n'abafuzi abatufuga waatutuusaaku akabi akataloodheka, kuba wabonereza Yerusalemu ekibitiriire okusinga ebibuga ebindi byonabyona ebiri ghansi gh'eigulu. Aye waire akabi ako akaaghandiikibwa mu mateeka ga Musa kaatutuukaku, era titukweghembangaku iwe Musengwa Katonda waife otugemerwe ekivunika, waire okukyuka tuve mu bibi byaife tujiirenga ku mazima go. Kale ni kyewava n'otegeka okutusindikira akabi ako, era n'omala n'okatutuusaaku kuba iwe Musengwa Katonda waife buliidho okola bituufu, aye ife titugondera by'okoba. “Wo Musengwa Katonda waife, iwe watoola abantu bo mu nsi Misiri n'amaani go agataloodheka, era ni ye buli eno amaani go ago abantu bakaagaidhukira. Aye ife twayonoona y'oli twakola ebibi. Wo Musengwa, ku lwaife wakola ebintu kamaala ebyoleka ng'oli mutukuvu, kyenva ni nkusaba olekere okusungughalira einho otyo ekibuga kyo Yerusalemu, olusozi lwo olwo olutukuvu. Abantu boonaboona abali mu nsi edhitwezungulwire banhooma inho ekibuga kyo Yerusalemu, n'ife abantu bo twena baatunhooma, kuba ife ni badhaadha baife twayonoona. Wo Katonda waife, mperaano ni wulira okusaba kwange n'okwegayirira kwange, nze omugheereza wo. Nkweghemba ogemerwe ekisa eisinzizo lyo eryalekebwa agho lityo, olwo oyoleke ekitiisa kyo. Wo Katonda wange, tega kutu owulire, era ozibule amaiso obone nga ife bwetulekeibwa obwagho tutyo, n'ekibuga ekyetebwa ekikyo bwe kisigaire obwagho kityo. Tituli kukusaba lwa kuba twakola ebituufu, aye lwa kuba iwe oli n'okusaasira kungi inho. Wo Musengwa Katonda, ganha owulire. Wo Musengwa, ganha osonighe. Wo Musengwa Katonda, taayo inho omwoyo okoleregho. Otalwa naire. Tubeere olw'ekitiisa kyo, kuba ekibuga kino kikyo, n'abantu bano babo.” Agho neeyongera okusaba, n'okwatula ebibi byange n'eby'abantu bange Abaisiraeli, n'okweghemba Musengwa Katonda wange, nga mmusaba aizeegho ekitiisa ky'olusozi lwe olutukuvu. Bwe nali nga nkaasaba naabona omuntu ole, Gaburieli, eyali mu kubonekerwa okwasooka. Yaaguluka yaidha ghe nali mu kiseera eky'okugheerayo emisengo egy'eigulo. Yaidha yankoba ati: “Danieli, ndidhie okukuyamba ofune amagezi otegeere. Bw'otooleire okusaba kwo, ghaligho Katonda ky'akwizeemu. Era ekyo kye ndidhie okukukobera, kuba oli mugonzi inho y'ali. Kale ni weetegereze nga nkwinhonhola, otegeere amakulu ag'okubonekerwa okwo. “Katonda yalagira ekiseera kya myaka nsanvu emikuzi musanvu ku bantu bo ni ku kibuga kyo ekitukuvu, memale okwonoona kukomezebwe, n'okukola ebibi kuweegho. Olwo ebyonoono bisoniyibwe, ghairegho okukola amazima ebyanda n'ebyanda, n'okubonekerwa n'obulanzi bituukirizibwe, era n'eisinzizo eitukuvu liiremu okutukuzibwa. Agho ni kimanhe era okitegeere ng'okuva ku kiseera ekiragiro eky'okuzimba Yerusalemu obuyaaka lwe kirigheebwa, okutuuka ku kwidha kw'omukulembeze omulonde wa Katonda, ghaja kubitagho emyaka nsanvu emikuzi musanvu. Olwo ghabeegho emyaka nkaaga n'ebiri emikuzi musanvu, egy'okuzimbiramu Yerusalemu obuyaaka, n'enguudo dhaakyo, n'ekimante ekigumu okukyezunguluza. Aye ekiseera ekyo kiriba kya bizibu. Ng'emyaka enkaaga n'ebiri emikuzi omusanvu gibiseegho, omukulembeze omulonde wa Katonda aja kwitibwa, aye ng'aziraku musango. Ghalibaagho omufuzi ow'amaani aliidha n'eigye lye, yaazikiriza ekibuga n'eisinzizo. Enkomerero ye eriba ng'oti maadhi ga mwiga ogubanze. Era ghalibaagho olutalo n'okuzikirizibwa. Omufuzi oyo alikola endagaano ey'amaani n'abantu kamaala okumala emyaka musanvu, era ghagati gh'emyaka egyo alirekeza okughaayo emisengo n'ebigheebwayo. Ole akola ogw'okuzikiriza alitaagho ku ntwiko y'eisinzizo Ekyenhinhalwa Ekizikiriza, okutuusa enkomerero eyategekerwa oyo azikiriza bw'erituuka.” Mu mwaka ogwokusatu nga kyabazinga Kuro n'afuga Perusia, Katonda yaayoleka Danieli, ye baamutuuma eriina Beluteshazzari, obukwenda. Obukwenda obwo bwali bwa mazima aye nga bukalangafu inho okubutegeera. Aye yaamala yaabutegeera nga babumwinhonhoire mu kubonekerwa. Mu kiseera ekyo, nze Danieli namala wiiki isatu nga ndi mu nnaku. Nga tirya mere nungi, oba okulya emamba, oba okunhwa omwenge ogw'emizabbibu, waire okwesiiga ebizigo, okumala wiiki edho eisatu enamba. Ku lunaku olwabiri n'eina olw'omwezi ogusooka mu mwaka, nali nhemereire ku mbali okw'omwiga omukologho Tiguri. Naja okulinga nti, nga mbona omusaadha ng'avaire engoye empegheevu, era nga yeesibye mu nkende olusibiro lwa zaabu ow'e Ufazi. Omubiri gwe gwali gumesunkana ng'oti ibaale lya mughendo eryetebwa berulo. Nga mu maiso amyensuuka ng'oti kughemya kwa lukuba. Amaiso ge nga gali ng'oti gaaka omuliro. Amakono ge n'amagulu ge nga gamirimiinha ng'oti kyuma kya kikomo ekizigule. Nga bw'ayogera, amamiro ge gaba ng'oti n'ag'olukunkumuli olw'abantu. Nze Danieli zenka, ninze nabona okubonekerwa okwo kuba abantu abaali ninze agho ghazira kye baabona naire, aye baadhugumira olw'okutya einho, baalumukagho baaja beegisa. Nze naasigala agho zenka nga ndi kubona okubonekerwa okwo okwewuunhisa einho, aye nga n'amaani ga mpoiremu. Nze eyabonekanga obulungi einho, naakyuka naabiigha inho era naaweeramu irala amaani. Agho naawulira amamiro ge. Era bwe nawulira amamiro ge ng'ali kwogera, naagwa ghansi kya bweni, nga tikaategeera naire. Naasigala agho nga neefundiikiriire. Naja okuba agho ng'omukono gungemaku okunsitusa, naaba ku bivu byange nga nsimbye amakono gange ghansi, era nga ndi kudhugumira. Malaika yankoba ati: “Danieli, oli mugonzi inho ye Katonda. Situka oyemerere weesimbe bukalamu, owulirise bye nja okukukoba, kuba ntumiibwa y'oli.” Bwe yamala okunkoba ebyo, nze naayemerera nga nkaadhugumira. Agho yankoba ati: “Danieli otatya, kuba Katonda awuliire okusaba kwo, okuviira irala ku lunaku lwe watoolera okwewombeeka mu maiso ge ng'oyenda okutegeera obukwenda obw'okubonekerwa. Era nze ndidhie olw'okusaba kwo okwo. Malaika omukuumi w'obwakyabazinga bw'e Perusia yamala enaku amakumi abiri na lulala (21) nga tali kunganha kwidha, okutuusa Mikaeli owundi ku bamalaika abakulu bwe yaidha n'anhamba. Naamala naamulekayo eyo ng'ali ghalala ni bakyabazinga b'e Perusia. Ndidhie okukuyamba otegeere ebirituuka ku bantu bo ye bwidha kuba bye wabona mu kubonekerwa, byakubaagho mu biseera eby'oluvainhuma.” Bwe yankoba ebyo, nze naisa amaiso naalingirira ghansi, nga tisobola kwogera; nga ndi ng'oti kasiru. Agho malaika eyafaanana ng'oti muntu yangema ku munwa. Olwo naatoolera okwogera, naamukoba nti: “Isebo, okubonekerwa kuno kundeeteire okunakughala kungi, era kwamaliramu irala amaani. Kale nze omwiru wo, nnaasobola ntya okwogera n'iwe Musengwa wange? Tikaalimu maani waire okubaamu omuuka gwe mpeera.” Agho kabiri yangemaku era naayongera okufuna amaani. Yankoba ati: “Iwe oli mugonzi inho ye Katonda, kale otatya. Ba mugumu era emiraala gibe n'iwe.” Bwe yankoba atyo, neeyongera okuwulira mule amaani era naamukoba nti: “Musengwa, yogera, kuba buti ondhiziizaamu amaani.” Yambuuza ati: “Oidhi lwaki ndidhie y'oli? Mperaano ndidha kwirayo okulwanisa malaika omukuumi w'obwakyabazinga bw'e Perusia. Bwendimala okumughangula, olwo malaika omukuumi w'ensi Bugureki aliidha. Aye ndidha kukukobera ebyaghandiikibwa mu kitabo ekirimu eby'amazima. Ezira anhambaku kulwanisa bamalaika abo, okutoolaku Mikaeli, malaika oyo omukuumi w'ensi yaimwe Isiraeli. Nze nali ku luuyi lwe era naamugumya, mu mwaka ogwasooka nga kyabazinga Dario Omumedi n'afuga. Mperaano nja kukukobera amazima.” Agho malaika oyo yaayongera okukoba ati: “Bona, ghalisitukagho bakyabazinga abandi basatu mu nsi Perusia baagifuga. Era ghaamala ghaasitukagho kyabazinga owokuna, aliba omukombe einho okusinga abo boonaboona. Oyo bw'alimala okufuuka ow'amaani olw'obukombe bwe, alisiikuula abantu okulwanisa obwakyabazinga bw'e Bugureki. “Olwo ghalisitukagho kyabazinga ow'amaani alifuga ekiketezo ekinene einho, era nga ky'ayenda ky'akola. Aye oyo bw'alimala okwenhweza mu buyinza, obwakyabazinga bwe balibumenhagho era baabwawulamu mu ndhuyi eina edhiri ghansi gh'eigulu. Tibalibugha ba izaire lye, waire okubufuga n'obuyinza nga bwe yali nabwo; kuba obwakyabazinga bwe balibusalasalamu bwatwalibwa abantu abandi abatali ba izaire lye. “Kyabazinga wa Misiri aliba wa maani, aye owundi ku bakungu be aliba wa maani inho n'okumusinga. Era omukungu oyo alifuga ekiketezo ekinene einho eky'obwakyabazinga, okusinga kyabazinga oyo ky'aliba afuga. Nga ghabiseeghooku emyaka, kyabazinga wa Misiri alitaagho enkolagana ni kyabazinga wa Siria. Era olw'okunhweza enkolagana eyo alighaayo mughala we, aje afumbirwe kyabazinga wa Siria oyo. Aye obufumbo obwo tibulighangaala naire. Omughala oyo aliitibwa ghalala n'iba, n'omwana we, n'abagheereza abaliba bamugherekeireku boonaboona. Aye mu kiseera ekyo, owundi ku b'oku nda omughala oyo mw'asimuka, alifuuka kyabazinga. Yaaja yaalumba eigye lya kyabazinga wa Siria, yaingira mu kifo kya kyabazinga oyo eky'okwewogomamu, era yaabalwanisa yaabaghangula. Alinhaga ebifaananie bya bakatonda baibwe eby'ekyuma ekisaanuusiibwa, yairayo nabyo e Misiri ghalala n'ebintu bye bakozesa mu isinzizo eby'omughendo, ebya feeza ni zaabu. Alibisaagho emyaka nga talumba kyabazinga wa Siria. Nga ghabiseegho emyaka egyo, kyabazinga wa Siria alirumba kyabazinga w'e Misiri, aye yaamala yairayo mu nsi ye. “Batabane ba kyabazinga wa Siria oyo balitegeka okulwana olutalo, baasoloza eigye einene einho. Eigye eryo liriidha nga liri kubanda bubande ng'oti n'amaadhi ag'omwidhuzo, lyataalaala mu nsi eyo era lyatuukira irala ni mu kifo kya kyabazinga eky'okwewogomamu. Agho kyabazinga wa Misiri alivaayo n'obusungu yaaja okulwana ni kyabazinga wa Siria, yaaghangula eigye lya kyabazinga oyo einene einho. Bw'alimala okughangula eigye einene lityo, alyewulira mule nga wa maani, era aliita enkumi n'enkumi edh'abantu. Aye obughanguzi bwe tibulirwagho naire. “Kyabazinga wa Siria aliirayo yaasoloza eigye erindi einene okusinga lire eryasooka. Era nga ghabiseegho emyaka, aliira n'eigye ery'amaani n'eby'okulwanisa kamaala. Era mu biseera ebyo abantu kamaala balisituka okulwanisa kyabazinga w'e Misiri. Era, Danieli, abantu abakambwe okuva mu nsi yo baligezaaku okudheema olw'okubonekerwa kwe balibonekerwa, aye tibalisobola. Agho kyabazinga wa Siria aliidha yaabungisa emungo y'eitaka ku kimante ekigumu ekyezungulwire ekibuga, ey'okuniiniraku okukirwanisa, era yaakigema. Abaisirukale ab'omu igye ly'e Misiri baliba tibakaasobola kulwana. Ni bwebaba bale beene abasingiramu irala okulwana, tibaliba na maani gamala kwongera kulwana. Olwo kyabazinga wa Siria aliba ng'alumbye, alikola nga bw'ayenda nga ghazira amulobera naire. Alyemerera mu Nsi ey'Ekitiisa, era ensi eyo yoonayoona eriba mu buyinza bwe. “Kyabazinga oyo alikola entegeka, yaidha n'eigye ery'ensi ye lyonalyona nga mumalirivu okulumba. Alikola endagaano ey'emiraala ni kyabazinga w'e Misiri, era yaamugha mughala we amufumbirwe, olw'okwenda okuzikiriza obwakyabazinga bwe. Aye entegeka ye terimuyamba waire okutuukirira. Ebyo nga biwoire, alija yaalumba ebiketezo eby'oku nhandha era yaaghangula bingi ku byo. Aye ghalibaagho omuntu aliidha n'aduumira eigye, n'aghangula kyabazinga wa Siria oyo okumulekeza okwekuluntaza kwe. Era alimwesasuulizaaku olw'okwekuluntaza kwe okwo. Agho kyabazinga oyo alikyusa yairayo mu bifo eby'okwewogomamu eby'omu nsi ye. Aye balimughangula era eyo n'eriba enkomerero ye. “Ghalisitukagho kyabazinga owundi yaasikira oyo, era yaatuma omukungu we okuja okubinika abantu emisolo olw'okwenda okukombaghaza obwakyabazinga bwe. Aye mu kiseera ekitali kireeyi kyabazinga oyo balimwita aghazira nkaayana oba olutalo.” Agho malaika yaayongera okwinhonhola ati: “Kyabazinga wa Siria aliiragho mu kifo ky'oyo, aliba muntu anhoomebwa era atagwanira kuba kyabazinga naire. Alirebereza abantu, yaabalimbalimba, yaabaikirizisa nga tibaidhi, baaja okweidhuukiriza ng'afuuse kyabazinga. Alyeyaagho yaazikiriza kiisi muntu yeenayeena aligezaaku okumulwanisa, ni bw'aliba Omukulu wa Bakabona ba Katonda. Alirimbalimba abamaghanga agandi yaakola nabo endagaano, era yaafuuka wa maani, waire nga mwene aliba afuga kasi katono. Alirumba abantu b'omu biketezo ebisingamu kuba na bukombe, nga tibeetegeike naire. Era alikola ebintu ba ise ni badhaadha be bye bataakola. Yaagabania mu bantu be abamwikiririzaamu, omunhago ogw'ebintu n'ogw'abantu gw'alinhaga mu ntalo. Alikola entegeka okulumba ebifo eby'okwewogomamu, aye ekiseera kye kiriwaaku mangu. “Alisoloza eigye einene yaalitendeka n'obumalirivu, aje alirumbise kyabazinga w'e Misiri. Ni kyabazinga w'e Misiri oyo yeena alyetegeka okwerwanaku n'eigye einene ery'amaani einho, aye talighangula, kuba balimulyamu olukwe baamugemya. Abo beenebeene b'alya nabo ku kiiwulo, n'abalimuzikiriza. Balireetera abazigu be okughangula eigye lye, era baita abaisirukale be. Mu birowoozo bya bakyabazinga abo bombi, mulibaamu kintu kirala kya kukolaganaku bulabe kyonka. Buli muntu aliguya mwine, ate nga batyaime ku kiiwulo kirala. Aye bye benda tibalibifuna, kuba ekiseera Katonda kye yategeka okubituukirizaamu kiriba kikaali. Agho kyabazinga wa Siria aliirayo mu nsi ye ng'akukumbye omunhago omungi einho, era nga mumalirivu okumalagho mu bantu omwoyo ogw'okusinza Katonda. Alikola byonabyona nga bw'alyenda, memale yairayo mu nsi ye. “Ekiseera Katonda kye yategeka bwe kirituuka, kyabazinga wa Siria kabiri aliira yaalumba ensi Misiri. Aye ku mukuzi ogwo ebintu tibirimujiira nga ku lule, kuba abantu ab'e Rom balimwidhira nga bali mu maato, yaatya era yaaloba kweyongerayo. “Agho alikyuka okwirayo, yaamalira obusungu bwe ku kulekeza bantu kusinza Katonda, ng'ajiira ku magezi g'abo abaava eira ku kusinza Katonda. Abaisirukale be balija baayonoona eisinzizo n'ebifo byalyo eby'okwewogomamu, baalireetera okuba nga ti irongoofu. Balirekeza abantu okughaayo ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku, baataagho Ekyenhinhalwa Ekizikiriza. Kyabazinga oyo aliwooyawooya era yaasuutiriza abo abaava eira ku kusinza Katonda. Aye abo abaidhi Katonda waibwe obukalamu, balisigala nga bagumu era beerwanaku. Abakulembeze abagezi mu ighanga balyegeresa abantu kamaala baaba bategeevu, waire nga ghalibitagho ekiseera ng'abandi ku bakulembeze abo baitibwa mu ntalo, abandi baayokebwa omuliro baafa, abandi baatwalibwa mu bunhage, n'abandi baanhagibwaku ebyaibwe. Mu kiseera ekyo ng'okwitibwa kukaaja mu maiso, abantu ba Katonda baliyambibwa katono inho. Era ghaligho abalibeeyimbaku, aye nga baidhwire nkwe. Abandi ku bakulembeze abagezi abo baliitibwa. Olwo okwitibwa kwaibwe okwo kwaleetera abantu okwamulwa, baatukuzibwa era baafuulibwa balongoofu. Ekyo kiribaagho okutuusa ekiseera eky'enkomerero Katonda mwene kye yategeka nga kimaze okutuuka. “Kyabazinga wa Siria oyo alikola nga bw'ayenda, yeegulumiza era yeekudumbaza ng'alowooza ati n'asinga bakatonda boonaboona. Alyogera ebintu ebitiisa einho ku Katonda asinga bakatonda boonaboona. Era ebintu birimujiira bukalamu okutuusa Katonda lw'alimumaliraku obusungu bwe kuba Katonda oyo kye yategeka kiri n'okutuukirira. Kyabazinga oyo talifaayo ku bakatonda ba badhaadha be, waire okufaayo ku katonda abakazi ye basinza, oba okufaayo ku katonda owundi yeenayeena; kuba alyekudumbaza ng'alowooza ati n'abasinga boonaboona. Mu kifo eky'okuta mu bakatonda abo ekinhagansi, ekinhagansi ekyo alikita mu katonda akuuma ebifo eby'okwewogomamu, badhaadha be ye bataamanhaku naire. Alighaayo ye katonda oyo ebigheebwayo ebya zaabu, ni feeza, n'amabaale ag'omughendo, n'ebintu ebindi eby'omughendo. Alikozesa abantu abasinza katonda oyo omugwira, okumukuumira ebifo bye eby'okwewogomamu. Era abo boonaboona abamwisaamu ekitiisa, alibakuza yaabagha ebifo eby'ebitiibwa, yaabafuula bafuzi ba bantu kamaala era yaabagha n'eitaka ng'empeera. “Ekiseera eky'enkomerero eya kyabazinga wa Siria bwe kiriba nga kiri kumpi kutuuka, kyabazinga w'e Misiri alimulumba. Era kyabazinga wa Siria oyo aliziinhuuka okuja okumulwanisa ng'oti n'empewo eyeezungulula n'amaani bw'eidha. Alikozesa ebigaali eby'omu lutalo, n'abalwani ab'oku mbalaasi, n'amaato kamaala. Aliidha n'eigye lye eryo, lyalumba ensi kamaala nga liri kubanda bubande ng'oti n'amaadhi ag'omwidhuzo, era lyataalaalira mu nsi edho. Alirumba n'Ensi ey'Ekitiisa, yaita enkumi n'enkumi edh'abantu. Aye ensi dhino dhirimuwona: ey'Abaedomu, n'ey'Abamoabu, n'ekitundu ekisinga bunene eky'ensi ey'Abammoni. Bw'alirumba ensi edho dhoonadhoona, n'ensi Misiri yoona terimuwona. Alitoola eby'obukombe bya Misiri ebyaterekebwa, omuli zaabu, ni feeza, n'eby'omughendo ebindi. Era alighangula Libya ni Ethiopia. Aye amawulire agaliva e buvandhuba ni ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba galimutiisa inho, yaalwana n'obusungu bungi, yaita era yaasaaniagho abantu kamaala. Alisimba weema dhe enkologho edh'obwakyabazinga, ghagati gh'enhandha n'olusozi olutukuvu oluliku eisinzizo. Aye ate alituuka okufa nga ghazira n'amuyamba.” Malaika yaayongera okukoba ati: “Mu kiseera ekyo, Mikaeli, malaika oyo omukologho omukuumi w'abantu bo, aliboneka. Olwo ghalibaagho ekiseera ekizibu ekitabangaghooku kasookanga nsi dhibaagho. Era ekiseera ekyo bwe kirituuka, abantu bo abo beene maina agaliba nga gaaghandiikibwa mu kitabo kya Katonda, n'abalirokolebwa. Era bangi ku abo abali e magombe abaafa balizuukira, abandi baliba mu bulamu obutawaagho ate abandi baaba mu kuswazibwa n'okunhoomebwa okutakoma. Abakulembeze abagezi balimesunkana ng'oti n'okumesunkana okw'oku igulu. N'abo abakyusa abantu ni bakola ebituufu balyakaayakana ng'oti muunienie ebyanda n'ebyanda.” Agho yankoba ati: “Mperaano ni, iwe Danieli, wumbaku ekitabo ekyo okisibeku n'akamanhiso, okutuusa ku kiseera eky'enkomerero. Abantu kamaala balizungira eno n'ere nga benda okwongera ku bumanhi bwaibwe.” Ebyo nga biwoire, naja okulinga nti nga mbona abantu abandi babiri nga beemereire ku mbali okw'omwiga, owundi ng'aguli ku luuyi olw'eno n'owundi yaaguba ku luuyi olw'ere. Owundi ku abo yaabuuza malaika ole eyali avaire engoye empegheevu era eyali ere omwiga ye gwali guli kuviira, nti: “Bino ebyewuunhisa biribaagho kutuusa kiseera ki?” Agho Malaika oyo eyali avaire ebivaalo ebighegheevu era eyali ere omwiga ye gwali guli kuviira, yaagololera emikono gye gyombi y'eigulu. Era naamuwulira ng'ali kulayira Katonda omulamu ebyanda n'ebyanda, ng'akoba ati: “Giriba emyaka esatu n'ekitundu. Abazigu bwebalikiriga abantu ba Katonda okutuusa okubamala amaani, ebintu ebyo byonabyona birituukirizibwa.” Nze naawulira bye yakoba, aye nga tiri kubitegeera. Kale n'okumubuuza nti: “Musengwa wange, kiki ekiriva mu ebyo byonabyona?” Yandhiramu ati: “Danieli, gema engira yo oje, kuba ebintu ebyo biidha kukuumibwa nga bya kyama era bikwekebwe okutuusa ku kiseera eky'enkomerero. Abantu kamaala balinaazibwa, baatukuzibwa era baizibwa buyaaka. Aye ababi balyeyongera bwa kukola bibi, era ezira waire omulala ati ku babi abo alitegeera. Aye abagezi balitegeera. “Okuva abantu lwe balirekera okughaayo ebigheebwayo ebyokebwa ebya buli lunaku, ng'Ekyenhinhalwa Ekizikiriza kimaze okuteebwagho, ghalibaagho enaku lukumi na bibiri na kyenda (1,290). Ba nkabi abo abalisigala nga beesigwa okutuusa enaku olukumi n'ebisatu n'asatu n'eitaanu (1,335) lwe dhiriwaaku. “Kale ni iwe Danieli, gema engira yo oje, osigale ng'oli mwesigwa okutuusa ku nkomerero. Era waire olifa, olimala waazuukira wagheebwa empeera yo mu kiseera eky'oluvainhuma.” Buno n'obukwenda Musengwa Katonda bwe yatuma Hosea mutabane wa Beeri, mu biseera bakyabazinga bano bye baafugiramu Buyudaaya: Uzzia, Yothamu, Ahazi, ni Hezekia. Era ni mu biseera kyabazinga Yeroboamu mutabane wa Yehoashi bye yafugiramu Isiraeli. Omukuzi ogwasooka Musengwa Katonda okwogerera mu Hosea, Musengwa Katonda oyo yakoba Hosea ati: “Ja ofumbirwe omukazi atali mwesigwa malaaya, ozaale naye abaana ab'obwamalaaya, kuba abantu bange banviireku nze Musengwa Katonda, tibakaali beesigwa naire.” Kale Hosea yaaja, yaafumbirwa Gomeri mughala wa Dibulaimu, era Gomeri oyo yaatoola enda, yaazaala omwana mulenzi. Musengwa Katonda yaakoba Hosea ati: “Mutuume eriina ‘Yezireeli,’ kuba esigaireyo ekiseera kitono mbonereze kyabazinga wa Isiraeli olw'obutemo dhaadha we Yehu bwe yakolera e Yezireeli. Nja kulekeza ab'oku nda ya Yehu okufuga obwakyabazinga bwa Isiraeli. Era mu kiseera ekyo, ndisaaniagho eby'okulwanisa bya Isiraeli mu kyetebwa Ekiiko ky'e Yezireeli.” Gomeri yaatoola enda kabiri, yaazaala omwana mughala. Musengwa Katonda yaakoba Hosea ati: “Mutuume eriina ‘Tasaasirwa,’ kuba nze tikaasaasira Baisiraeli, waire okubasonigha. Aye ndisaasira ab'omu Buyudaaya naabawonia abazigu baibwe, nze Musengwa Katonda waibwe, nga tikozeisa lutalo: tirikozesa bulaso, oba empiima, oba embalaasi, oba abalwanira ku mbalaasi.” Gomeri bwe yamala okukuza mughala we Tasaasirwa n'ava ku mabeere, yaatoola enda kabiri era yaazaala omwana mulenzi. Musengwa Katonda yaakoba Hosea ati: “Mutuume eriina ‘Tiibantubange,’ kuba imwe timukaali bantu bange, era zeena tikaali Katonda waimwe.” Abaisiraeli baliba bangi inho ng'oti musenho gwa ku nhandha ogutasoboka kubalibwa oba okupimwa. Mperaano Katonda abakoba ati: “Timuli bantu bange,” aye ekiseera kirituuka yaabakoba ati: “Muli baana ba Katonda omulamu.” Abantu ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Isiraeli baliiramu okuba aghalala, beerondera omukulembeze mulala. Era ebintu biriiramu okubajiira obukalamu mu nsi yaibwe. Bwenebwene olunaku lw'e Yezireeli luliba lukologho inho. Kale mukobere Baisiraeli banaimwe, bamanhe bati “Bantu ba Katonda” era bati “Bagonzi ba Musengwa Katonda.” Baana bange, mukobe ku inhaimwe, waire nga takaali mukazi wange, era nga zeena tikaali iba. Mumukobeku alekere okukola obwenzi n'obwamalaaya. Bw'ataalekere ndidha kumwambulamu ebivaalo asigale madu ng'oti ni bwe yali ku lunaku lwe baamuzaaliraku. Ndidha kumufuula ng'oti irungu, abe ng'oti itaka ikalu ery'olubbalangu, era mmuleetere okufa endiwo. Tija kusaasira baana be naire, kuba baazaalibwa mu bwamalaaya. Inhaibwe yakola obwamalaaya, oyo eyabazaala yeebisa mu nsambo eswaza ng'akoba ati: “Ndidha kuja y'abagonzi bange, bampe emere, n'amaadhi, n'engoye empegheevu, n'edho edhaakolebwa mu buviiri bw'entaama, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, n'eby'okunhwa.” Kale ni ndidha kumukolera olukomera olw'amawa okumwezunguluza, era nzimbe ekimante okumwezunguluza abulwe gh'abita. Alirumuukirira abagonzi be, aye talibaagaana. Alibanoonia, aye talibabona. Agho alikoba ati: “Ka nje ndhireyo ye baze wange eyasooka, kuba eyo nabanga bulungi okusinga bwendi mperaano.” Tiyayatulaku naire ati ninze eyamughanga engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva. Waire okwatulaku ati ninze eyamudoomooleranga feeza ni zaabu bye yaghangayo mu kusinza omusambwa Baali. Kale ni ndimutoolaku engaano yange n'omwenge ogw'emizabbibu mu biseera eby'amakungula. Era naamutoolaku n'engoye empegheevu, n'edho edhaakolebwa mu buviiri bw'entaama, dhe yavaalanga n'awona okuba amadu. Ndimutoolamu ebivaalo yaaba madu mu maiso g'abagonzi be, ghaabulagho amutoola mu buyinza bwange. Ndirekeza ebintu byonabyona ebimuleetera okusagamba: embaga edh'ebibinuko bye byonabyona eby'Okuboneka kw'Omwezi, n'edha Sabbato, n'edh'ebibinuko bye ebindi byonabyona ebyalagirwa. Ndyonoonayonoona emizabbibu gye n'emiti gye emitiini, gye yakoba ati: “Gino n'empeera yange abagonzi bange ye bampa olw'okubagheerezanga.” Aye nze ndigireetera okuzika gyafuuka kibira. Era ensolo edh'omu nsiko dhiriidha dhaalya emizabbibu n'emiti emitiini egyo. Ndimubonereza olw'okukuzanga ebibinuko by'omusambwa Baali era n'aguniokezanga obubbaani. Era ndimubonereza olw'okuvaala empeta n'ebyamadholobera, n'aja n'abagonzi be, olwo nze n'aneerabira. Musengwa Katonda n'akobye. Kale ni bona eno, ndimulembereza naamutwala mu irungu, naayogera naye mu kugonza okungi. Eyo ye ndimugheera amasamba ge ag'emizabbibu. Era ekyetebwa Ekiiko eky'Ebizibu ndikifuula omulyango ogwingira mu kusuubira. Era ng'ali eyo aliiramu okumpulira, nga bwe yampuliranga mu buto bwe mu kiseera kye yaviiramu e Misiri. Agho mu biseera ebyo aliiramu okundheta iba yaalekera agho okundheta Baali, kuba tirimuganha kwiramu kabiri kwatula liina eryo. Mu biseera ebyo ndikola endagaano n'ensolo edh'omu nsiko, n'enhonhi edhiguluka, n'ebyo ebyeghaluliza ku itaka, bibe nga tibikola kabi ku bantu bange. Era nditoolagho obulaso, n'empiima, n'eby'okulwanisa ebindi byonabyona mu nsi, olwo abantu bange babenga mu miraala. Iwe Isiraeli, nze ndikwandhula waaba mukazi wange ebyanda n'ebyanda. Ndiba wa mazima era omutuufu y'oli, era ndikugonza n'ekisa obutalekera. Ndiba mwesigwa y'oli, era olwo olimanha nga ninze Musengwa Katonda. Mu biseera ebyo nze Musengwa Katonda, ndiwulira okusaba kw'abantu bange Abaisiraeli, naalagira eigulu lyagwisa ku nsi amaadhi. N'ensi eribaza engaano, n'emizabbibu, n'emyoliva. Ndita abantu bange mu nsi yaibwe, baaba bukalamu. Ndisaasira abo abaali beetebwa bati “Tibasaasirwa,” era abo abaali beetebwa bati “Timuli bantu bange,” ndibakoba nti: “Muli bantu bange.” Boona baliiramu bati: “Niiwe Katonda waife.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Ja kabiri ogonze omukazi omwenzi ali n'omusaadha owundi y'ayenda. Omugonze nga nze Musengwa Katonda bwengonza Abaisiraeli, waire nga bakyuka baasinza bakatonda abandi era baasanhukira inho okughaayo emizabbibu egikaziibwa ng'ebigheebwayo eri bakatonda abo.” Kale naasasula omwandu gwa bitundu ikumi na bitaanu ebya feeza, ni kilo kikumi n'ataanu edha sayiri. Naamukoba nti: “Oteekwa okumala ekiseera ekireeyi ng'oli wange. Otakola bwamalaaya waire okwenda omusaadha owundi, era zeena ntyo bwendidha okwebisa y'oli.” Mu nsambo ng'oti n'eyo, Abaisiraeli boona balimala ekiseera kireeyi nga bazira kyabazinga waire omukulembeze, nga bazira misengo gye baghaayo waire okuba n'empango dh'amabaale edhisinzibwa, nga bazira bivaalo bakabona bye bakozesa mu kulagula waire okuba n'ebifaananie ebisinzibwa ebyetebwa terafimu. Aye mu biseera eby'oluvainhuma abantu bange Abaisiraeli balikyuka, kabiri baira eri Musengwa Katonda waibwe n'eri Daudi kyabazinga waibwe. Baliiramu okutya Musengwa Katonda oyo, era baafunanga ebirungi ebiva y'ali. Imwe Abaisiraeli muwulire Musengwa Katonda by'akoba. Ghaligho omusango gw'ali kulumiriza abantu ababa mu nsi eno, kuba abantu b'omu nsi eno ti beesigwa era ti ba kisa, waire okutya Katonda. Balayira bye bataatuukirize, balimba, batemula, baiba, era baakola obwenzi. Okwiza emisango kweyongera bweyongere, era obutemo bubaagho buli kiseera. Kale ni ensi eno erikala, na buli kiramu ekigiriku kyafa. Ensolo edh'omu nsiko, n'enhonhi edhiguluka, n'ebyenhandha, byonabyona birifa. Musengwa Katonda akoba ati: “Ghatabaagho alumiriza bantu musango waire okubanenia, kuba imwe bakabona niimwe be ndi kulumiriza. Imwe bakabona mugwa mu nsobi omusana n'obwire, n'abalanzi boona baakola n'ekirala ng'oti niimwe. Kale ni ndizikiriza Isiraeli inhaimwe. Abantu bange bazikirira olw'okuba tibandidhi nze. Imwe bakabona mwaloba okuumanha nze, kale ni zeena ndibaloba okuba bakabona bange. Era nga bwe mwerabira amateeka gange nze Katonda waimwe, zeena nja kwerabira abaana baimwe. Imwe bakabona ye mukoma okweyongera okuba abangi, ye mukoma n'okweyongera okwonoona ye ndi. Kale ni ndibaleetera okuswazibwa mu kifo eky'okuteebwamu ekinhagansi. Mufuuka bakombe olw'ebyo ebigheebwayo abantu bange ku lw'ebibi byaibwe, kyemuva mwenda inho beeyongere okwonoona. Ekibonerezo abantu kye balifuna, mwena bakabona kye mulifuna. Ndibabonereza olw'engeri dhaimwe embi, naabeesasuulizaaku olw'ebikolwa byaimwe ebibi. Baliryanga era baalyanga aye nga tibaiguta. Era balikolanga obwamalaaya obw'omu masabo aye nga tibazaalagana naire; kuba banvaaku nze Musengwa Katonda baira ku kusinza bakatonda abandi.” Musengwa Katonda akoba ati: “Omwenge omusu n'oguwoze, gumala mu bantu bange okutegeera. Beebuuza ku bintu ebyakolebwa mu muti obuti. Omwigo obwigo n'ogubakobera bye benda okumanha. Bali ng'oti mukazi mwenzi: banvaaku nze Katonda waibwe, baadaaliima, baaja baasinza bakatonda abandi. Baghaayo emisengo ku ngulu okw'ensozi enene, baaghaayo ebigheebwayo ku busozi obutono, ni ghansi gh'emiti emikologho emizibirivu, kuba ebinsense byagyo birungi. Baghala baibwe kyebava ni bakola obwamalaaya, ni bakazi baibwe ni bakola obwenzi. Tiribonereza baghala baimwe nga bakoze obwamalaaya, waire okubonereza bakazi baimwe nga bakoze obwenzi; kuba n'imwe abasaadha beene muja n'abakazi bamalaaya ab'omu isabo, era mwabeeyimbaku mwaghaayo emisengo. Kale ni abantu abatategeera balizikirira. Waire nga imwe Abaisiraeli timuli beesigwa ye ndi, Abayudaaya bagwananga baaloba kugwa mu nsobi eyo. Mutajanga kusinziza mu Giligali waire okusinziza mu Bethaveni. Era mutalayiranga muti, ‘Nga Musengwa Katonda bw'ali omulamu.’ Abaisiraeli bamagalavu ng'oti nte nto. Kale nze Musengwa Katonda nnaasobola ntya okubaliikiza mu kyayiro ekigazi, ng'omuntu bw'aliisa entaama ento? Ebisinzibwa ebitali Katonda bipaaziiza Abaisiraeli. Kale ka basigale batyo. Bwe bamala okutamiira beemalira mu bwenzi; baasanhukira ebibaswaza, okusinga ebyo ebibateesaamu ekinhagansi. Empewo eribawungula yaaja nabo, era ensoni dhiribagema olw'emisengo gye baghaayo mu kusinza ebitali Katonda.” “Imwe bakabona muwulire kino! Imwe Abaisiraeli mufeeyo ku kye nkoba! Imwe ab'endhu ya kyabazinga mutege kutu! Omusango baligubasalira; kuba e Mizipa mwafuukira abantu ekizibu ng'oti mutego, e Tabori mweraliikiriza abantu ng'oti lutuula olutegeibwa, era e Shittimu mwatiisa abantu ng'oti kiina ekireeyi. Aye ndibabonereza imwe mwenamwena. Nze ndidhi Abaisiraeli nga bwe bafaanana era tibasobola kuneegisaaku. Abaisiraeli abo tibabaire beesigwa naire, era bafuuse abatali balongoofu.” Ebikolwa byaibwe tibibaganha kukyuka kwira ye Katonda waibwe; kuba batwalirizibwa okusinza ebitali Katonda, baaloba okumanha Musengwa Katonda oyo. Abaisiraeli abo okwekuluntaza kwaibwe kubabonekera ni ku maiso. Ebibi byaibwe biribaleetera okugwa, n'Abayudaaya boona baagwa ghalala nabo. Ni bwebalija okunoonia Musengwa Katonda bagheeyo ku mbuzi, ni ku nte, ni ku ntaama dhaibwe ng'emisengo, tibalimuzuula gh'ali; kuba yabavaaku. Tibabaire beesigwa naire ye Musengwa Katonda era bazaire abaana abatali babe. Aye tibaabite mu Kibinuko eky'Okuboneka kw'Omwezi, baja kuzikirira beene ghalala n'enimiro dhaibwe. Mufuuwe endeka e Gibea! Mufuuwe amagwala e Rama! Era mukube enduulu edh'omu lutalo e Bethaveni! Mwete Ababenjamini baidhe mu lutalo. Ensi Isiraeli erifuuka bifulukwafulukwa ku lunaku olw'okubonerezebwaku. Bwenebwene nangirira mu bika bya Isiraeli, nti kye ndikukoba kiri n'okutuukirira. Musengwa Katonda akoba ati: Abakulembeze b'omu Buyudaaya, bafuuse ng'oti n'abantu abakyusa embibi ni banhaga eitaka lya banaibwe. Kale ndibamaliraku ekiruyi kyange ng'oti n'ali kubabboomaku amaadhi. Isiraeli bamutuntuza era baamusaliriza omusango gwamusinga, olw'okuba yaikiriza okukolera ku biragiro eby'abo abatandigwaniire kumulagira naire. Kale kyendiva ni nsaaniagho Isiraeli ng'oti n'ekintu ekiriiriibwa ebisiisa, ni mmaliragho irala Buyudaaya ng'oti n'ekintu ekivunze n'enhengere. Isiraeli bwe yabona obulwaire bwayo, ni Buyudaaya n'ebona ebibwa byayo, Isiraeli eyo yaatumisa kyabazinga omukologho ow'e Assiria aidhe agiyambe. Aye nga tasobola kuwonia bulwaire obwo waire ebibwa ebyo. Kale ndirumba Isiraeli ni Buyudaaya ng'oti mpologoma. Era nze mwene, ninze ndibayuzayuza, memale neejiira. Ndibaghaluudhania naabatwala nga ghazira n'asobola kubawonia. Ndiirayo mu kifo kyange ye mba, okutuusa lwe baliikiriza ni baatula ebibi byaibwe era ni baanoonia ye ndi. Bwe baliba mu kudaagadaaga kwaibwe baliinoonia ye ndi. Abantu baja baakoba bati: “Mukole twire ye Musengwa Katonda. Waire nga mwene n'eyatuyuzayuza aye alituwonia; era waire nga n'eyatufumita aye alitunhiga ebibwa ebyo. Mu nnaku ibiri oba isatu alitwizaamu obulamu, twaba balamu mu maiso ge. Ka tufube inho okumanha Musengwa Katonda. Okwidha kwe ye tuli kukakafu ng'oti bwire kukya. Aliidha ye tuli ng'oti maadhi matoigo, agagwa ni gafukirira ensi.” Aye Musengwa Katonda akoba ati: Imwe Isiraeli ni Buyudaaya, mbakolere ki? Engeri ye mungonzaamu ya kiweeragho, ng'oti lufu lwa ku nkyo bwe luwaagho amangu, era ng'oti musulo bwegukala amangu. Kyenva ni ntuma abalanzi ye muli, ni babaleetera obukwenda bwange obw'okubazikiriza era obubalumiriza imwe omusango. Kye mbendaku kibonekeragho ng'oti butangaavu. Mbendaku okungonzanga obutalekera, aye ti misengo; n'okuumanhanga nze Katonda waimwe, okusinga okumpa ebigheebwayo ebyokebwa. “Aye boona okufaananaku ni Adamu baamenha endagaano ye nakola nabo, baaloba kuba beesigwa ye ndi. Gileadi kibuga kya bakozi ba bibi, era kiidhwire bitaba bya musaayi ogw'abantu be baise. Ng'ekikuukuulu ky'abanhazi bwe kyeteega omuntu, ni bakabona boona batyo beeyimba, baatemula abantu ku ngira eja mu kifo ekitukuvu e Shekemu. Bwenebwene bakola ebibi ebyo nga bagendereire. Mu Isiraeli mboinemu ekintu ekibi einho. Abantu bange abo ti beesigwa ye ndi naire. Bali ng'oti n'omwenzi era beereeteire okuba abatali balongoofu. N'imwe Abayudaaya mwena, ekiseera namala okukitaagho, eky'okubabonereza olw'ebyo bye mukola.” “Buli lwe ngezaaku okuwonia abantu bange Abaisiraeli, nga nhenda ebintu biiremu okubajiira obukalamu, neeyongera bwa kubona obwonoonefu bwaibwe n'ebikolwa ebibi bye bakola: Baguyaguya abantu, baamenha endhu dh'abantu baibamu, era baanhagulula abantu ku ngira. Aye baaloba kulowooza naku nga nze tyerabira bikolwa byaibwe byonabyona ebibi. Kale ni mpegaano ebibi byaibwe bibazingiiza, era nze ndi kubibona bukalamu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu beefuula okuba ng'abasanhusa kyabazinga, aye nga baguya buguye, era beefuula okuba ng'abasanhusa abafuzi baibwe, aye nga balimba bulimbe. Boonaboona ba nkwe era tibeesigika. Bali n'enzigu embitirivu ng'oti n'omuliro ogwaka einho mu ziiko ey'omufumbi w'emigaati, nga tigwetaagisa kuseesaamu okuva gh'akandira engaano okutuusa ng'emaze okuzimbuluka. Ku lunaku kyabazinga lw'akoleraku embaga, abantu abo abanhoomi basirughaza kyabazinga n'abakungu be nga babatamiiza omwenge. Era ni beene boona gwabagema. Bookya ng'oti muliro mu ziiko, nga benda okukola akabi. Obusungu bwaibwe bunioka obwire bwonabwona, ku nkyo bwatumbuka ng'oti muliro. Obusungu bwaibwe bwe butumbuka ng'oti muliro mu ziiko, olwo baatemula abafuzi baibwe. Era bajiire nga baita bakyabazinga baibwe mulala mulala, aye ghazira muntu waire omulala ati ansaba kubayamba.” Musengwa Katonda era akoba ati: “Abaisiraeli bali ng'oti mugaati ogufumbiibwa ni guyaaku oluuyi olulala lwonka. Beetabula n'abamaghanga agandi, aye tibaidhi ng'okwetabula n'abamaghanga agandi kubaleetera okuwaamu amaani, n'eighanga lyaibwe lyatuuka ku kuzikirira. Okwekuluntaza okw'Abaisiraeli kubalumiriza omusango. Aye waire ng'ebyo byonabyona bibairegho, tibakyukangaku ni baira eri nze Musengwa Katonda waibwe. Abaisiraeli bali ng'oti ighemba eisiru eriziramu magezi. Baasooka baayeta ensi Misiri eidhe ebayambe, baamala kabiri baaja baayeta ni Assiria. Aye buli ye balija ndibasuulaku olutuula lwange, naabaghanulayo ghaigulu ng'oti nhonhi edhiguluka, naabasuula ghansi. Ndibabonereza olw'ebibi bye bakola. Bakagwireku olw'okudaaliima ni banvaaku! Ka bazikirire olw'okundheemera! Nandibaire mbanunula, aye bandhogeraku eby'obuguya. Tibansabangaku na mwoyo mulala, aye beetandigira bwa bigwo ku itaka baawowoola ng'oti n'abataidhi Katonda. Era bwebasaba engaano n'omwenge ogw'emizabbibu, beesalasala ku mubiri ng'oti n'abatatya Katonda bwe bakola. Aye nze bandheemera budheemere! Waire nga ninze eyabagundhula ni mbaleetera okuba ab'amaani, aye era bayiiya bwa kukola bibi ye ndi. Banvaaku baasinza omusambwa Baali, bali ng'oti kalaso akagodobanu akateesigika kuteeba. Abakulembeze baibwe balifiira mu ntalo olw'okwogera nga beesuuta. Era balisekererwa mu nsi Misiri.” Musengwa Katonda akoba ati: “Mufuughe amagwala agalaalika olutalo! Abazigu bali kwidha okugwa ku nsi yange Isiraeli ng'oti nsega; kuba abantu bange Abaisiraeli baamenha endagaano ye nakola nabo, baadheemera amateeka gange. Waire bandirira bati, ‘Ife Abaisiraeli tukwidhi nga niiwe Katonda waife,’ aye Abaisiraeli abo baasuula ere ekintu ekyali ekirungi kyafuuka ng'ekitagasa. Abazigu kyebaliva ni bababingirira. Baataagho bakyabazinga nga tibambuuziiza naku, era baataagho abakulembeze nga tibankobeire naku. Baatoola feeza waibwe ni zaabu waibwe, baamukolamu ebisinzibwa ebitali Katonda, ebija okubaleetera beene okuzikirira. Nze nakyagha ekifaananie eky'ente ento eya zaabu, abantu b'omu Samaria kye basinza. Obusungu bwange buja kubatumbukiraku ng'oti muliro. Balirekera li okusinza ebitali Katonda, ni bafuuka abalungi? Omuisiraeli omugheesi n'eyakola ekifaananie ekyo, aye nga ekifaananie ekyo ti Katonda. Kale ni kirimenhebwamenhebwa kyasigala bukutukutu. Nga bwe baasiga empewo era balikungula kiwunga ow'amaani. Engaano nga tetaireeku bifaaganda, terivaamu mere naire. Aye ni bweyanditaireku ebifaaganda n'ebala, era abagwira n'abandigiriire. Abaisiraeli boona bafuuse ng'oti n'abamaghanga agandi, era tibakaali na mugaso ng'oti n'entamu emenheike. Baaja baatuuka ni mu Assiria nga bali ng'oti ndogoyi ya mu nsiko eri kutambulatambula eyo etyo yonka. Baamala baapangisa abamaghanga agandi okubakuuma. Aye waire baapangisa abamaghanga agandi, nze ndibasololeza ghalala naababonereza. Era bali kumpi na kulira maziga, nga kyabazinga w'e Assiria atooleire okubatuntuza. Abaisiraeli ye bakoma okuzimba alutaari edh'ebigheebwayo ebyokebwa olw'ebibi, ye bakoma n'okwonoona. Ni bwenandibaghandiikiire amateeka gange nga gali nkumi na nkumi, era bandigalobye ng'oti tibagawulirangaku. Benda inho okumpa emisengo, baaleeta emamba ng'omusengo era baamala baagirya. Aye nze Musengwa Katonda tibasiima, waire okwerabira ebibi byaibwe. Ndibabonereza olw'ebibi ebyo, nabasindika okubaizaayo kabiri e Misiri. Abaisiraeli bazimbye endhu edh'omughendo aye baaneerabira nze eyabatonda. N'ab'omu Buyudaaya bongeire okuzimba ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu. Aye ndisindika omuliro gwayokya ebibuga byaibwe, era gwasaaniagho ebifo byaibwe eby'okwewogomamu.” Imwe Abaisiraeli, mulobe kusagamba waire okuba abasangaavu ng'oti n'abantu abatatya Katonda; kuba mwaloba okuba abeesigwa mwava ku Katonda waimwe. Mwasanhukira inho engaano eva mu bifo aghakubirwa engaano, nga mulowooza muti eyo n'empeera emisambwa ye gibagha olw'okwetunda ye giri nga bamalaaya. Aye mu bifo aghakubirwa engaano ghaidha kulekera okuvaagho engaano ebamala, ni mu bikunhiro by'omwenge ogw'emizabbibu mulekere okuvaamu omwenge ogw'emizabbibu omusu. Imwe Abaisiraeli, timulisigala mu nsi yange nze Musengwa Katonda. Aye muliirayo kabiri mu nsi Misiri, mwaja ni mu nsi Assiria, ye muliriiranga emere etali nongoofu. Nga muli mu nsi edho edh'abamaghanga agandi, timulisobola kugheereza Musengwa Katonda mwenge gwa mizabbibu ng'ekigheebwayo ekifukibwa, waire okumusiimyanga n'emisengo gyaimwe. Emere yaimwe erireeteranga kiisi bantu abaligiryangaku okufuuka abatali balongoofu, ng'oti n'abaliiriire emere aghali omufu. Emere eyo baligiryanga lwa kubamalaku ndhala kyonka. Tibaligitwalanga kugighaayo mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Mulikola mutya ku nnaku edh'ebibinuko ebyalagirwa, enaku edh'okukuza embaga ya Musengwa Katonda? Okuzikirira bwe kulituuka ni kubasansaania, Abamisiri balibasoloza imwe baabaziika e Menfisi. Aghaali eby'obukombe byaimwe ebya feeza ghalimeragho bisaka, n'aghaali weema dhaimwe ghaameregho amawa. Ekiseera eky'okubonerezebwa kituuse, ekiseera ekya buli muntu okufuna ekimusaana. Mulikoba muti: “Omulanzi ono musiru,” era muti: “Omuntu ono aliku omwoyo gwa Katonda, mulalu.” Mukoba mutyo, kuba ebibi byaimwe bingi inho, n'obukyayi bwe muli nabwo bubitirivu. Nze, ninze omulanzi Katonda ye yatuma, ndabule abantu be Abaisiraeli. Aye buli ghe nja bantega emitego mu ngira ng'oti nhonhi. Ni mu isinzizo lya Katonda lyene, mwona abantu baba bazigu ba mulanzi. Beeyonoine inho ng'oti bwe beeyonoona e Gibea. mu biseera ebyabita. Aye Katonda talyerabira bibi byaimwe, alibabonereza olw'okwonoona kwaimwe. Musengwa Katonda akoba ati: “Nayagaana ensi Isiraeli ng'oti n'ole bw'ayagaana emizabbibu egiri kukulira eyo mu irungu. Era naabona badhaadha baimwe ng'oti n'ole bw'abona ebibala eby'omutiini ebisooka okwenga mu mwaka. Aye bwe baatuuka ka lusozi Peori baatoolera okusinza omusambwa Baali, olwo baafuuka ekyenhinhalwa ng'oti n'omusambwa gwene ogwo gwe baasinzanga bwe gwali. Kale ni ekitiibwa kya Isiraeli kirigulukagho ng'oti nhonhi edhiguluka. Tighalibaagho mukazi azaala, waire ali nda, waire atoola nda. Aye ni bwe balizaala abaana, era ndibabatoolaku boonaboona ghaaloba kusigalagho waire omulala ati omulamu. Lwe ndibavaamu ni mbalekulira agho, baliba bakagwireku!” Wo Musengwa Katonda, ndi kubona abaana ba Isiraeli, ng'abazigu bali kubayiiga bwe babaita. Kiki kye mbe mbasabire iwe obaghe? Kale baghe okutoolanga enda eno nga bwe dhivaamu, oleetere n'amabeere gaibwe obutabaamu mata. Musengwa Katonda akoba ati: “Baatandiikira Giligali okukola ebibi. Era eyo nze ye natandiikira okubakyagha. Kale ni ndibabinga mu nsi yange olw'ebibi bye bakola. Tiriiramu kabiri kubagonza. Abakulembeze baibwe boonaboona bandheemera. Abaisiraeli bali ng'oti kisimbe kye batemye emizi ni gikala, ni kitataaku bibala. Boona tibalizaala baana. Aye era ni bwebandizaire, nandiise abaana baibwe abo abagonzi.” Katonda wange alirekulira agho abantu be, kuba baaloba okuwulira by'abakoba. Balitambulatambula eyo batyo mu maghanga agandi. Abaisiraeli bali ng'oti n'omuzabbibu ogubala emizabbibu kamaala. Ye baakoma okweyongera obungi, ye baakoma n'okuzimba alutaari enhingi. Era ensi yaibwe ye yakoma okweyongera okuba enungi, ye baakoma n'okulungiya empango dh'amabaale dhe baasinzanga. Bali n'emyoyo emiguyaguya. Kale ni buti bali n'okubonerezebwa olw'ebibi byaibwe. Musengwa Katonda alimenhagho alutaari dhaibwe, era yaazikiriza empango edh'amabaale dhe basinza. Abantu abo balikoba bati: “Tuzira kyabazinga kuba twaloba okutya Musengwa Katonda. Aye era kyabazinga ni bwe yandibairegho, yanditukoleire ki?” Boogera bibono bubono aye nga biziramu makulu naire. Balayira ebiziramu era baakola endagaano edhitagasa. Kale ni ensala y'omusango ebeefuukiire, yaaba ng'oti n'eisubi ery'obutwa erimeze mu bigufulugufulu eby'enimiro ye balimiisa embago y'ente. Abatyamye ab'omu Samaria balidhugumira olw'okuviibwaku ekifaananie eky'ente ento eky'e Bethaveni. Abantu abakisinza balikiririra amaziga, ni bakabona abagheereza ekisinzibwa ekyo ekitali Katonda, baliwowoola, nga kitooleibwaku ekitiibwa kyakyo. Bwenebwene ekifaananie ekyo abazigu balikitwala mu Assiria ng'ekirabo eri kyabazinga waayo omukologho. Ensoni dhirigema Abaisiraeli, baaswala olw'ekisinzibwa kyaibwe ekyo ekitali Katonda. Kyabazinga w'e Samaria balimutwalagania, ng'oti kibaadho kya muti bwe kitwalibwa amaadhi. Ebifo ebigulumivu ebisinzibwamu ebiri mu Aveni, Abaisiraeli bye bajaamu ni bakola ebibi, birizikirizibwa. Amawa n'enkandwa birimera ku alutaari dhaibwe. Balikoba ensozi bati: “Mutugweku,” baakoba n'obusozi bati: “Mutusandikire!” Musengwa Katonda akoba ati: “Abaisiraeli tibalekeranga kukola bibi, okuviira irala ku biseera bye baakoleramu ebibi e Gibea. Kale yeene eyo e Gibea olutalo ye lulibaagaana. Ndirumba abantu abo aboonooni naababonereza. Amaghanga galyesoloza ghalala okubalwanisa, baabonerezebwa olw'ebibi byaibwe ebingi. Isiraeli eira yali ng'oti nte nto eyatendekebwa obukalamu, ng'eyenda inho okusibwaku ekintu ekimulungula engaano, nze nga mmusaasiranga olw'enkoto ye enungi. Aye Isiraeli oyo ndimuta ekikoligo mu nkoto ekiriku embago, era alikumula eitaka, ni Buyudaaya yaatoodha eitaka. Nze naakoba nti, ‘Mulime enimiro dhaimwe edhaawuumuzibwaku okulimwa, musige ensigo ey'obutuufu. Mwidha kukungula ebibala olw'okungonza nze obutalekera. Kino n'ekiseera okuunoonia nze Musengwa Katonda. Era ndidha kwidha mbamwageku emikisa egy'obulokozi mingi ng'oti n'amaadhi agagwa.’ Aye ate mwasiga kukola bibi, mwakungulamu obutakola mazima, era mwalya ebibala ebiva mu buguyaguya; kuba mwesiga ebigaali byaimwe eby'omu lutalo, n'abalwani baimwe olukunkumuli. Kale ni olutalo luliidhira abantu baimwe, n'ebifo byaimwe eby'okwewogomamu byazikirizibwa. Kiriba ng'oti bwe kyali mu lutalo kyabazinga Shalumani mwe yazikiririza ekibuga Betharubeli, ni bakuba ghansi abakazi ghalala n'abaana baibwe, ni babamanhiangula okutuusa okufa. Mwena Abaisiraeli batyo bwe balibakola olw'ebibi byaimwe ebitaloodheka. Kyabazinga wa Isiraeli aliitibwa ng'olutalo lwakatoolera.” Musengwa Katonda akoba ati: “Isiraeli bwe yali omuto namugonzanga, naamweta okuva e Misiri nga mwana wange. Aye Abaisiraeli abo ye nakoma okubeeta, boona ye baakoma okunvaaku. Baaghangayo emisengo eri omusambwa Baali; baaniokezanga ebisinzibwa ebitali Katonda obubbaani. Ate nga ninze eyayegeresa Abaisiraeli okusiirula ekigere okutambula, era nga mbalera mu ngalo dhange. Aye baaloba kumanha nga ninze eyabalabiriranga. Nabatwalanga na kisa, naabaleeteranga okwidha ye ndi nga mbagonza. Nabaghembereranga ng'oti n'aghemberera omwana okumusirisaagho, era naakutamanga okubaliisa. Baliirayo e Misiri, kyabazinga w'e Assiria yaabafuga, kuba baaloba okwira ye nze. Abazigu balirumba ebibuga byaibwe, baamenhamenha endhigi dhaabyo. Era balibazikiriza olw'okukola ebyo beene bye baayendanga. Ng'abantu bange abo bwe bamaliriire okunvaaku, balirira olw'ekikoligo ekibaliku, aye nga ghazira akibatoolaku. Abaisiraeli nsobola ntya okubaghaayo? Nsobola ntya okubalekulira agho? Nsobola ntya okubazikiriza ng'oti bwe nakola Adama? Nsobola ntya okubabisa ng'oti bwe nabisa Zeboiimu? Omwoyo gwange tigunganha kukikola; kuba mbagonza inho ebitaloodheka. Tiribamaliraku busungu bwange obubitirivu, tiriirayo kabiri kubazikiriza; kuba nze ndi Katonda, se ti muntu buntu. Ninze Omutukuvu ali mu imwe, era tiribazikiriza. Nze Musengwa Katonda ndiwologoma ng'oti mpologoma yeene, abantu bange baayangugha okwidha ye ndi, nga bava e bugwandhuba. Baliidha nga baziinhuuka ng'oti nhonhi nga bava mu Misiri, nga baziinhuuka ng'oti ighemba nga bava mu Assiria. Era ndibaizaayo mu maka gaibwe. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abaisiraeli bandidhwizaaku obuguya bwaibwe okuneezunguluza. Aye ab'omu Buyudaaya, nze Katonda mbaidhi, era beesigwa eri Nze Omutukuvu.” “Abaisiraeli bye bakola biziramu muganhulo. Kuli ng'oti n'okwaya empewo eva e buvandhuba, n'ogibingirira olunaku lwonalwona. Beeyongera bweyongere kuguya na kukola bikolwa bya bukambwe. Bakola endagaano ni Assiria, era baasuubulagana ni Misiri.” Musengwa Katonda ali n'omusango gw'avunaana Abayudaaya, era alibonereza ni Isiraeli olw'eneebisa abantu baayo ye beebisaamu. Alibeesasuulizaaku olw'ebikolwa byaibwe ebibi. Dhaadha waibwe Yakobo yagemerera mu mukono gwe ekibbonge kya muganda we Esau, nga bakaali mu nda ya inhaibwe. Yakobo oyo bwe yakula yaalwana ni Katonda. Yalwana ni malaika yaaghangula, era yalira ng'asaba okugheebwa enkabi. Bwe yali e Betheli yabona Katonda era Katonda oyo yaayogera naye. Katonda oyo nga ni Musengwa Katonda Afuga Amagye, era eriina lye ni Musengwa Katonda. Kale imwe baidhukulu ba Isiraeli, mwire ye Katonda waimwe oyo aidha kubayambanga. Mwekalangulenga okugonzania n'okukola amazima. Era aghazira kukoogha naire, muteegererenga okubona ky'anaabakoleranga. Musengwa Katonda akoba ati: “Abaisiraeli ti beesigwa, bali ng'oti basuubuzi abakozesa minzaani enkyamu, okuseera be basuubulagana nabo. Bakoba bati, ‘Tuli bakombe, era ebintu ebingi bye tuli nabyo, ghazira asobola kutulumiriza ati twabifuna mu kukupankupania.’ Aye nze, ninze Musengwa Katonda waimwe, eyabatoola mu nsi Misiri. Era ndibaleetera kabiri okusula mu ntindi nga dhe mwasulangamu nga muli mu irungu. Nayogeranga n'abalanzi, naabaleeteranga okubonekerwa emikuzi kamaala. Era naabitanga mu balanzi abo okulabula abantu bange, nga bakozesa enfumo dhe nabaghanga. Abakozi b'ebibi ab'omu Gileadi, bwenebwene balizikirira. N'alutaari edh'omu Giligali dhe bagheeraku ente enume ng'emisengo, dhirifuuka ng'oti mmungo dha mabaale edhiri mu nimiro.” Yakobo yalumukira mu nsi Aramu, yaatuuka eyo yaayayiranga omuntu entaama, ng'apakasa asobole okufuna omukazi. Musengwa Katonda yatuma omulanzi, yaaja yaatoola Abaisiraeli mu nsi Misiri era yaabalabirira. Abaisiraeli baasonsoonia Musengwa Katonda, baamuleetera okubasungughalira einho. Kale Musengwa Katonda talibasonigha olw'emisango gy'obutemo gye baiza. Alibabonereza olw'okumuleetera okuvumirirwa. Mu biseera ebyabita, ab'ekika kya Efuraimu bwe baayogeranga, ng'ab'ebika ebindi mu Isiraeli badhugumira. Abaefuraimu abo baateebwangamu ekinhagansi. Aye nga bwe beereetera omusango olw'okusinza omusambwa Baali, bali n'okufa. Ni ye buli eno bakaaja mu maiso n'okukola ebibi, nga bakola ebifaananie mu kyuma ekisaanuusiibwa. Ebifaananie ebyo babikola n'obukugu mu feeza waibwe nga bigheesebwa bantu buntu. Agho baakoba abantu bati: “Mugheeyo emisengo eri ebifaananie ebyo.” Aye abantu basobola batya okunhwegera ebifaananie ebyo eby'ente ento bye bakola obukole? Kale ni abantu abo baliwaagho ng'oti lufu lwa ku nkyo, era ng'oti musulo ogukala nga bukaali na nkyo. Baliba ng'oti musinsi empewo gw'efuuwa okuva ghe bakubira engaano, era ng'oti mwosi ogufuumuukira mu kituli ni gubulagho. Musengwa Katonda akoba ati: “Ninze Musengwa Katonda waimwe eyabatoola mu nsi Misiri. Muzira Katonda wundi okutoolaku nze. Era muzira mulokozi wundi okutoolaku nze. Ninze eyabalabiriranga nga muli mu irungu, mu nsi enkalu. Aye bwe mwatuuka mu nsi enungi, ni mulya era ni mwiguta, olwo mwatoolera okwekuluntaza, mwaneerabira. Kale ndibalumba ng'oti mpologoma, era naabwama ku mbali kw'engira ng'oti mpala, naabeeteega. Ndibatuumiraku ng'oti n'ekisolo ekikambwe kye banhazeeku obwana bwakyo, naabayuzaamu ghabiri. Ndibakankamira nga muli gheene agho ng'oti mpologoma yeene, naabayuzayuzaamu bukutukutu ng'oti nsolo ya mu nsiko. Ndibazikiriza imwe Abaisiraeli. Naani alisobola okubayamba? Imwe mwaidha mwansaba muti, ‘Tughe kyabazinga, otughe n'abakulembeze.’ Aye mperaano kyabazinga waimwe ali gha abalokole? Abakulembeze baimwe boonaboona bali gha babalwanirire? Nabagha bakyabazinga nga ndiku obusungu, era naamala naababatoolaku nga ndiku ekiruyi. Ekibi n'omusango eby'Abaisiraeli byaghandiikibwa bukalamu, byateebwa mu iterekero. Abaisiraeli abo bali n'omukisa ogw'okuba abalamu. Aye olw'obusiru bwaibwe tibasobola kugukozesa. Bali ng'oti mwana atuuse okuzaalibwa, aye n'aloba okufuluma mu nda ya inhina! Tirinunula bantu bano kubatoola mu magombe, waire okubawonia okufa. Iwe Okufa, ebibamba by'osindikira abantu biri gha? Iwe Amagombe, okuzikiriza kwo kuli gha? Nze tikaali na kusaasira naire. Abaisiraeli ni bwe baliba nga n'abali obulungi mu baganda baibwe, nze Musengwa Katonda ndisindika empewo yange ey'e buvandhuba eva mu irungu, yaidha yaakaza ensulo dhaibwe n'emiiga gyaibwe. Era erikokoobya ebintu byaibwe eby'omughendo byonabyona bye baatereka. Ab'e Samaria balivunaanibwa omusango olw'okundheemera nze Katonda waibwe. Abazigu balibaitira mu ntalo, era abazigu abo balikuba abaana baibwe abaghere ku itaka, baabasekembula okutuusa okufa. N'abakazi baibwe abali enda balibasala amabunda baagaawuza.” Imwe Abaisiraeli, mwire eri Musengwa Katonda, oyo Katonda waimwe, kuba ebibi byaimwe byabaleetera okwekontola mwagwa. Mwire eri Musengwa Katonda era okusaba kwaimwe n'okube kufuuke ekigheebwayo kyaimwe kye mumugha, nga mumweghemba muti: “Tusonighe ebibi byaife byonabyona, osanhukire ebyo ebirungi mu ife. Twidha kukusaakanga n'eminwa gyaife. Ensi Assiria tesobola kutuwonia, n'embalaasi edh'omu lutalo tidhiidha kutuyamba. Era tituliirayo kabiri kweta ebintu bye twekolera n'engalo dhaife, tuti, ‘Katonda waife’; kuba iwe ogemerwa ekisa abo abaziraku babayamba.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ndiiza abantu bange ye ndi, naabagonzanga n'omwoyo gwange gwonagwona; kuba ndekeire okubasungughalira. Ng'amaadhi bwe gagwa ku itaka eikalu ni linoga amaadhi obukalamu, zeena ntyo bwe ndigha Abaisiraeli ebirungi kamaala. Baliba ng'oti kisimbe ekimuliisa ekimuli, era baasimba emizi mu itaka, baagumiragho ng'oti miti emipopulari egy'e Lebanoni. Baliba n'obulamu buyaaka ng'oti muti ogusibwisa ensaga ni dheeyandhala, era nga baboneka bulungi ng'oti miti myoliva. Baliwunha akawoowo ng'oti ka miti egy'e Lebanoni. Baliira ye ndi naabakuumanga nga mbalabirira. Baliba ng'oti nimiro ebaziiza emere, era baamulisa ekimuli ng'oti muzabbibu. Balimanhikana inho ng'oti n'omwenge ogw'emizabbibu ogw'e Lebanoni. Abaisiraeli tibaliirayo kabiri kusinza ebitali Katonda. Ndidha kubaghanga kye banansabanga, era ndidha kubalabiriranga. Ndidha kubateerangagho ekinsense ng'oti n'omuti ogutawaawuza makaba. Ninze ensimuko ey'ebirungi byonabyona bye bafuna.” Buli ali n'amagezi agwaine ategeere ebyo, era kiisi ali n'okutegeera agwaine abitengaku omwoyo; kuba Musengwa Katonda by'akola bituufu. Abo abeesimbu babijiiraku, aye aboonooni babyekontolaku baagwa bugwe. Buno n'obukwenda Musengwa Katonda bwe yatuma Yoeli mutabane wa Pethueli aje akobere abantu. Imwe abantu abakaire, muwulire kino imwe mwenamwena ab'omu mu Buyudaaya, mutege amatu. Ekintu ng'oti ni kino kibangaghooku mu biseera byaimwe oba mu bya badhaadha baimwe? Mukikoberenga abaana baimwe, boona bakikoberenga abaana baibwe, n'abo boona bakoberenga ab'oluse oluliiragho. Ebikuukuulu n'ebikuukuulu eby'enzige byaidha, byagwa ku bisimbe; nga buli kikuukuulu ekisookagho kirya nga bwe kisobola, ate bye kireseegho byaliibwa ekikuukuulu ekindi ekiiragho. Imwe abatamiivu, muzuuke mulire amaziga; muwowoole imwe abanhwa omwenge; kuba emizabbibu mwe bakola omwenge ogubawoomera gizikiriziibwa! Eigye ery'enzige lirumbye ensi yaife. Dhiri kamaala inho edhitabalika era nga dha maani. Amaino gaadho masongovu era moogi ng'oti ga mpologoma. Dhaazikiriza emizabbibu gyaife, dhaaguguna n'emiti gyaife emitiini. Dhaagimalaku ebiwuudhu byonabyona era ensaga dhaagyo dhaalanguka ng'obona bwa byeru. Mulire amaziga imwe, ng'oti n'omughala omwegha eyeesibye ekikaakaati, ng'alirira omusaadha afiire y'abaire aja okufumbirwa. Bakabona abagheereza Musengwa Katonda bali mu kulira maziga; kuba tighakaali bigheebwayo bya mere ya mpeke, waire ebigheebwayo eby'okunhwa bye batwala mu isinzizo lya Musengwa Katonda. Enimiro dhaazika, eitaka lyawolongera; kuba engaano yazikirizibwa, emizabbibu mwe bakunha omwenge gyaniala, n'ebibala eby'emiti emyoliva mwe bakamula omuzigo byakala. Imwe abalimi munakughale; imwe abalabirira emizabbibu muwowoole. Kuba engaano, ni Sayiri, n'ebindi byonabyona ebikungulwa bizikiriire. Emizabbibu n'emitiini gyaniala. Emikomamawanga, n'eminaazi, n'emiti egindi gyonagyona egy'ebibala gyakala. Era eisanhu mu bantu lyabula. Imwe bakabona muvaale ekutiya mulire enaku, muwowoole imwe abagheereza ku alutaari. Imwe abagheereza ba Katonda wange, mwingire mu isinzizo musule nga muvaire kutiya olw'okunakughala; kuba tighakaali bigheebwayo bya mere ya mpeke waire ebigheebwayo eby'okunhwa ebireetebwa mu isinzizo lya Katonda waimwe. Mulangirire ghabeegho okusiiba, mwete abantu beesoloze ghalala. Musoloze abakulembeze n'abantu boonaboona ab'omu Buyudaaya, baidhe mu isinzizo lya Musengwa Katonda waimwe, mumulirire amaziga, ababeere. Tukagwireku! Olunaku lwa Musengwa Katonda luli kumpi; olunaku oyo Aghanga Ebintu Byonabyona lw'alireeteraku okuzikirira. Ebirime byaife babizikiriiza nga tulingiriire tuti, n'eisanhu lyawaagho mu isinzizo lya Katonda waife. Ensigo dhaife dhifiira mu biwumpu eby'eitaka eikalu. Amaterekero gawolongeire gaayonooneka, kuba tighakaali mere ya kugaterekamu. Wulira ensolo nga bwe dhirira! Ente dhisobeirwa olw'okubulwa eisubi ery'okulya. N'entaama dhoona dhiri kudaagadaaga. Wo Musengwa Katonda, niiwe ye ndirira, kuba eisubi mu byayiro n'emiti mu nsiko bikaze ng'oti babyokiikya bwa muliro. N'ensolo edh'omu nsiko dhikulirira, olw'amaadhi agaakala mu miiga n'olw'eisubi eryakala mu byayiro ng'oti lye bookiikya omuliro. Mufuuwe eigwala mu Sioni; mukube enduulu ku lusozi lwa Katonda olutukuvu. Abantu b'omu Buyudaaya boonaboona ka badhugumire, kuba olunaku lwa Musengwa Katonda luli kwidha, era luli kumpi kutuuka. Luliba lunaku nga lwa kifu era nga lwa kazigizigi, olwidhwire ebire ebyereere ku igulu n'enzikiiza agemye bedimudimu! Eigye eikologho ery'enzige liiryo liri kwidha, nga libuutikiire ensozi ng'oti nzikiiza. Tighabangaghooku nzige dhaaga n'edho bungi, era tidhiribaagho kabiri ebyanda n'ebyanda. Aghantu ghe dhiriire ebimera ghaba ng'oti muliro n'ogwokiikyagho. Emberi ye dhikaali kutuuka, ensi eba ng'oti n'enimiro ey'e Edeni, aye einhuma ye dhimaze okubita efuuka bifulukwa byereere omutaba bantu. Ghazira kintu waire ekirala kiti kye dhitazikiriza. Mu mboneka, enzige edho dhiboneka ng'oti mbalaasi, era dhirumuka ng'oti mbalaasi dha mu lutalo. Dhituumiratuumira ku ngulu kw'ensozi nga dhivuuma ng'oti n'okupakalania okw'ebigaali eby'omu lutalo; era ng'oti n'okutulikatulika okw'eisubi eikalu nga liri kumamulwa omuliro. Dhisimbye enhiriri ng'oti igye lya maani eryetegeike okulwana. Abantu bwe badhirengera nga dhija ye bali, batya inho baasiiwuuka n'okusiiwuuka. Dhirumba ng'oti balwani, dhaaghalampa ebimante ng'oti baisirukale. Buli ndala ejiira mu luje lwayo, aghazira kuluvaamu naire. Tidhisindikagana naire, buli ndala ejiira mu ngira yaayo. Ni bweghabaagho abakuumi dhighaguza bughaguze, ghaaloba kubaagho adhirobera kuja. Dhituumira mu kibuga dhaakirumba, dhaatuuka ku mayumba, dhaaghalampa ebimante byago, dhaingirira mu madinisa ng'oti baibi. Bwe dhiba dhiidha, ensi yeesunda n'eigulu lyatengeeta. Endhuba n'omwezi biirugala, n'emuunienie dhaalekera okwaka. Musengwa Katonda atyabuka ng'oti lukuba, yaagha eigye lye ebiragiro. Ebikunsu by'abaisirukale be ebingi era eby'amaani, bigondera ebiragiro bye. Bwenebwene olunaku lwa Musengwa Katonda nga lutiisa! Naani aliruwona? Musengwa Katonda akoba ati: “Ni bweriba mperaano, kwona mwenenie bya bwenebwene. Mwire ye ndi nga musiiba era nga mulira amaziga. Mutakanulamu bivaalo byaimwe okwoleka nga bwe munakughaire, aye mwemenhe mu myoyo gyaimwe, ekyo n'ekibe kyoleke okwenenia kwaimwe.” Kale ni mwire ye Musengwa Katonda waimwe, kuba wa kivunika era asaasira inho. Agonza inho abantu obutalekera era yaabaguminkiriza. Buliidho aba mwetegefu okukyusa ebirowoozo bye, yaaloba kubabonereza. Tomanha, oba katyo asobola okukyusa ekirowoozo kye yaabasonigha, yaaleka ng'abaghaire enkabi, mwabaza ebirime. Agho mwasobola okumugha ebigheebwayo eby'emere ey'empeke n'eby'okunhwa. Mufuuwe amagwala mu Sioni, mulagire abantu basiibe, okusiiba okutukuvu. Era mwete abantu beesololeze okusinza. Musololeze ghalala abantu, beetukuze nga beetegekera okusinza. Mwete abantu abakulu, n'abaana abato, era n'abayonka. N'abagole abaakafumbiraganwa, boona bave mu bisenge byaibwe baidhe. Bakabona abagheereza Musengwa Katonda, ka balirire amaziga ghagati gh'omulyango gw'eisinzizo ni alutaari, nga bakoba bati: “Wo Musengwa Katonda saasira abantu bo. Otatuleka kufuuka kivumo era eky'okwogeraku mu bamaghanga agandi, nga bakoba bati, ‘Memale Katonda waibwe aligha.’ ” Agho Musengwa Katonda yaalumirwa ensi ye, era yaasaasira abantu be. Yairamu abantu be ati: “Bona eno, ndidha kubagha engaano, n'omwenge ogw'emizabbibu, n'omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, ebiidha okubaigusa. Era tikaabaleka kuba kivumo eri bamaghanga gandi. Ndidha kutoolagho eigye ery'enzige edhaava ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Edhindi ndidha kudhibingira mu irungu ezira bantu: edho edhiri mu bikunsu ebikulembeiremu ndidha kudhisindika mu Nhandha Eyomuunhu. Ate edho edhiri mu bikunsu eby'einhuma ndidha kudhisindika mu Nhandha Eyaghagati. Ndidhizikiriza olw'ebibi bye dhaabakola, era emirambo gyadho giriwunha inho. Imwe enimiro, mutatya, aye musangaale era musagambe, kuba Musengwa Katonda atukoleire eby'amaani. Imwe ensolo edh'omu nsiko, mutatya, kuba eisubi lisibwike mu nsiko; emiti gibaze ebibala, emitiini n'emizabbibu gitaireku ebibala kamaala. Imwe abantu ab'e Sioni, musangaale era musagambire mu Musengwa Katonda waimwe; kuba abaleeteire amaadhi agasooka gaagwa mu bungi obutuufu bwene. Abaghaire amaadhi amatoigo n'amasambya, gaagwa mu bungi nga bwe kyalinga eira. Ebifo aghakubirwa engaano biriidhula engaano, n'ebikunhiro eby'omwenge ogw'emizabbibu byaidhula omwenge, era n'ebifo aghakamulirwa omuzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva byona byaidhula omuzigo. Ndibairizaagho bye mwafiirwa ebyaliibwa ebikuukuulu n'ebikuukuulu eby'enzige edhaidha, nze mwene dhe nasindika okubalumba ng'eigye eryange eikologho. Mwidha kubanga n'eby'okulya kamaala ebinaabaigusanga, ni musaaka eriina lyange nze Musengwa Katonda waimwe, eyabakolera ebyewuunhisa. Abantu bange tibaliirayo kabiri kuswazibwa. Olwo imwe Abaisiraeli mulimanha nga nze mba mu imwe, era nga nze Musengwa Katonda, ninze zenka Katonda waimwe, ezirayo wundi. Abantu bange tibaliirayo kabiri kuswazibwa.” “Ebyo nga biwoire, ekiseera kirituuka naayugha omwoyo gwange ku bantu boonaboona. Batabane baimwe ni baghala baimwe baliranga ebiribaagho, abakaire mu imwe baaloota ebirooto, n'abaisuka baimwe baabonekerwa. Mu biseera ebyo ndiyugha omwoyo gwange ni ku bagheereza, ka babe basaadha oba abakazi. “Ndyoleka ebyamagero ku igulu ni ku nsi. Ghalibaagho omusaayi, n'omuliro, n'omwosi ogwesimbye ng'oti mpango. Endhuba erifuuka nzikiiza, n'omwezi gwamyuka ng'oti musaayi, memale olunaku lwa Musengwa Katonda olukulu era olw'entiisa lwatuuka. Aye kiisi alisaba Musengwa Katonda okumubeera alirokolebwa, kuba ku lusozi Sioni mu Yerusalemu eribaayo abaliwona, nga Musengwa Katonda mwene bwe yakoba. Abo Musengwa Katonda mwene baalirondamu n'abaliwonagho.” Musengwa Katonda akoba ati: “Bona eno, mu kiseera ekyo kyene ndireetera abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu, ebintu byairamu okubajiiranga obukalamu kabiri. Ndisoloza abamaghanga goonagoona, naabatwala mu kyetebwa Ekiiko kya Yehoshafati. Era nga bali eyo, ndibasalira omusango olw'ebyo bye baakola ku bantu bange Abaisiraeli kuba baabasansaaniza eyo mu maghanga, era baagabana ensi yange Isiraeli. Baakubira obululu ku bantu bange, baaghaayo abalenzi okusasulira abakazi bamalaaya, era baaghaayo abaghala okubagulamu omwenge, era baagunhwa. “Muli kugezaaku kunkola ki, imwe ab'e Tiro, n'ab'e Sidoni, n'ab'omu biketezo by'e Filisitia? Ghaligho kye muli kwenda okuneesasuulizaaku? Oba nga ekyo kye muli kwenda, nze mwene ndibeesasuulizaaku imwe amangu n'embiro, olw'ebikolwa byaimwe. Olw'okuba mwatoola feeza wange ni zaabu wange, mwatoola n'eby'obukombe byange, mwabitwala mu masabo gaimwe. Mwatoola abantu b'omu Buyudaaya n'ab'omu Yerusalemu mu nsi yaibwe, mwabatwaliriza eghala, mwabaguza Abagureki. Aye mperaano nja kuleetera abantu abo okuva eyo ye mwabatunda, olwo mwena mbeesasuulizeeku nga mbakola kyene ekyo kye mwabakola. Ndidha kuleetera batabane baimwe ni baghala baimwe okutundibwa mu Bayudaaya. Ate boona bamale babaguze Abasabea, eighanga eriri eyo eghala einho. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. Mulangirire kino eyo mu maghanga, muti, ‘Mutegeke olutalo; mwete abalwani ab'amaani, mukobe abaisirukale beesoloze baidhe. Edhibaire embago dhaimwe edh'okulimisa, mudhigheeseemu mpiima dha kulwanisa; n'obusolobyo obw'okuwoolera, mubugheeseemu mafumo ga kulwanisa. N'abanafu boona ka bafuuke balwani. Mwanguye mwidhe, imwe abamaghanga goonagoona ageezungulwire agho, mukole mwesololeze eyo mu kiiko.’ ” Wo Musengwa Katonda, leeta abalwani bo ab'amaani. “Abantu ab'amaghanga ka basitukiremu, baje mu Kiiko kya Yehoshafati; kuba eyo nze Musengwa Katonda ye ndityama okulamula amaghanga goonagoona ageezungulwire agho. Ekibi kyaibwe kye baakola kinene inho! Kale mubasale n'emiwolo ng'oti n'engaano etuuse okukungula. Mubatyankirire ng'oti n'emizabbibu egiidhwire mu kikunhiro eky'omwenge ogw'emizabbibu ni gibanda n'okubanda.” Abantu enkunkumuli n'enkunkumuli bali mu Kiiko eky'Okusaliramu Omusango, kuba eyo olunaku lwa Musengwa Katonda ye luja okutuukira amangu geene. Endhuba n'omwezi biirugaire, n'emuunienie dhaalekera okwaka. Musengwa Katonda awologoma ku lusozi Sioni era yaakaabuka mu Yerusalemu, eigulu n'ensi byatengeeta. Aye Musengwa Katonda oyo n'ekifo abantu be Abaisiraeli mwe balumukira okwewonia, era n'ekifo mwe beewogoma. “Olwo mulimanha nga ninze Musengwa Katonda waimwe, era nga mba ku lusozi lwange olutukuvu Sioni. Yerusalemu kiriba kibuga kitukuvu, era abagwira tibaliiramu kukighangula kabiri. Mu kiseera ekyo, ensozi dhiriidhula enimiro dh'emizabbibu, n'obusozi bwaidhula ente edhikamwa. Obwiga bw'omu Buyudaaya bwonabwona buliidhula amaadhi. Era ghalibaagho ensulo ey'amaadhi erikuuluula ng'eva mu isinzizo lya Musengwa Katonda, yaaja yaafukirira Ekiiko eky'e Shittimu. Ensi Misiri erifuuka irungu, n'ensi Edomu yaafuuka bifulukwa byereere; kuba abantu b'omu nsi edho baalumba Buyudaaya, baita abantu abaziraku musango. Aye mu Buyudaaya ni mu Yerusalemu, mwidha kubangamu abantu ebyanda n'ebyanda. Ndyesasuuza olw'omusaayi gw'abo abaitibwa aghazira kusaasira muntu yeenayeena aliku musango. Era nze Musengwa Katonda ndidha kubanga mu Sioni.” Bino n'ebibono bya Amosi, eyali omwayi ow'oku kyalo Tekoa, ng'ekaabulayo emyaka ebiri musisi abite. Mu kiseera ekyo Uzzia yali nga ni kyabazinga ow'e Buyudaaya, ate Yeroboamu mutabane wa Yehoashi, yaaba nga n'owa Isiraeli. Katonda yayoleka Amosi ebintu bino byonabyona ebyali bija okuba ku Isiraeli. Amosi yakoba ati: “Musengwa Katonda awologoma ku lusozi Sioni, era yaakaabuka mu Yerusalemu. Ebyayiro abaayi mwe baayira bikala, n'eisubi ku lusozi Karumeli lyawotoka.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'e Siria bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza. Kuba baabisa abantu ab'e Gileadi mu bukambwe obutaloodheka. Kale nja kusindika omuliro gwokye ekisaagaati kya kyabazinga Hazaeli, era gusenkeenhe ebifo byonabyona eby'okwewogomamu ebya kyabazinga Benihadadi. Era nja kumenha olwigi olwigala ekibuga ekyo Damasiko, nzikirize abantu ababa mu kiiko ekyetebwa Aveni, n'omufuzi ow'e Bethedeni. Abantu ab'e Siria baja kutwalibwa mu nsi Kiri nga banhage.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'e Filisitia bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba baatwala abantu ab'eighanga eiramba nga banhage, baabatunda mu Edomu babe abairu. Kale nja kusindika omuliro gwokye ekimante ekyezungulwire ekibuga Gaza, era gusenkeenhe ebifo byakyo byonabyona eby'okwewogomamu. Era nja kuzikiriza abafuzi ababa mu bibuga Ashidodi ni Ashikeloni, era mbonereze ekibuga Ekuroni, n'Abafilisiti abaliba bawoniegho bazikirire.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'e Tiro bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba baatwala abantu ab'eighanga eiramba mu bunhage mu nsi Edomu, baaloba kukuuma ndagaano ye baakola. Kale nja kusindika omuliro gwokye ekimante ekyezungulwire ekibuga ekyo Tiro, era gusenkeenhe ebifo byakyo byonabyona eby'okwewogomamu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'e Edomu bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba baayiiga baganda baibwe Abaisiraeli, baabaita aghazira kusaasira naire. Era obusungu bwaibwe bwaloba kukendeeraku naire, aye baabusiba ku mwoyo enaku dhoonadhoona. Kale nja kusindika omuliro gwokye ekibuga Temani, era gusenkeenhe ebifo byonabyona eby'okwewogomamu ebiri e Bozira.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'omu Ammoni bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba, mu ntalo dhe baalwana okugaziya ekiketezo kyaibwe, baasalanga amabunda g'abakazi be baayagaananga nga bali nda mu Gileadi. Kale nja kusindika omuliro gwokye ekimante ekyezungulwire ekibuga Rabba, era gusenkeenhe ebifo byakyo byonabyona eby'okwewogomamu. Ghaja kubaagho okuleekaana ku lunaku olw'olutalo, era okulwana kuja kuwuuma ng'oti ni kiwunga ow'amaani. Olwo kyabazinga ow'Abammoni balimutwala mu bunhage aghalala n'abakungu be.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'e Moabu bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba baayokya amagumba aga kyabazinga ow'Abaedomu gafuuka ivu. Kale nja kusindika omuliro gwokye Abamoabu, era gusenkeenhe ebifo byaibwe byonabyona eby'okwewogomamu eby'omu kibuga Keriothi. Abantu Abamoabu balifiira mu kuwowoigana okw'omu lutalo, ng'abalwani bali kwasiikana nga n'endeka dhiri kuvuga. Nja kwita omufuzi w'Abamoabu aghalala n'abakungu boonaboona ab'omu nsi eyo.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu ab'e Buyudaaya bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba baanhooma amateeka gange, n'ebiragiro byange baaloba kubigema. Baatwalirizibwa emisambwa badhaadha baibwe gye baasinzanga. Kale nja kusindika omuliro gwokye Abayudaaya abo, era gusenkeenhe ebifo byaibwe eby'okwewogomamu eby'omu Yerusalemu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu Abaisiraeli bakoze ebibi emikuzi kamaala. N'olw'ensonga eyo nteekwa buteekwe okubabonereza kuba batunda abantu abatuufu mu bwiru, olw'obutasobola kusasula mabandha agababandhibwa. Era baatunda abaavu, olw'obutasobola kusasula waire omughendo ogugula omuyimbo gw'engaito. Batyankirira abaavu ng'oti n'abatyankirira enkungu, baasindika ere abaghafu babaviire mu ngira. Omulenzi n'ise baja ku mukazi mulala, mu nsambo eyo baaba nga boonoona eriina lyange eitukuvu. Batenduka mu masinzizo ku ngoye dhe batoola ku baavu ng'omusingo. Era mu ndhu yange nze Katonda waibwe banhweramu omwenge gwe babaleeteire ng'omutango.” “Ate nga ku lwaibwe nze nazikiriza nasaaniagho Abamori, abaali abaleeyiriri ng'oti mivule era ab'amaani ng'oti n'emiti emikologho. Era ninze eyabatoola mu nsi Misiri, naababisa mu irungu okumala emyaka amakumi ana (40), naabaleeta mutwale ensi ey'Abamori abo ebe yaimwe. Naalonda abandi ku batabane baimwe naabafuula abalanzi, n'abandi ku baisuka baimwe naabafuula Abanaziri. Imwe Abaisiraeli ekyo ti bwekiri? Nze Musengwa Katonda ninze ndi kubabuuza. Aye mwaleetera Abanaziri okunhwa omwenge era mwalobera abalanzi akukobera abantu obukwenda bwange. “Kale ni bona eno, nja kubasiinhira ku itaka, mube ng'oti n'ekigaali ekighaluzibwa ekiidhwire engaano. Waire abalumusi einho mu imwe, embiro dhija kubabula, n'ab'amaani amangi gaja kubawaamu, n'abalwani ab'amaani einho tibaja kusobola kwewonia beene. Abalasi ab'obulaso tibaja kukana kwemereragho, waire ab'amagulu agalumuka einho okusobola okwewonia, oba abavuzi ab'embalaasi okuwonia bulamu bwaibwe. Ku lunaku olwo, n'abalwani ab'amaani abaziramu ntete baja kusuula eby'okulwanisa byaibwe balumuke.” Atyo Musengwa Katonda bw'akoba. Imwe Abaisiraeli abantu Musengwa Katonda be yatoola mu Misiri, muwulire Musengwa Katonda oyo by'aboogeireku. Akoba ati: “Mu maghanga goonagoona agali ku nsi, eryaimwe lyonka lye nalondamu. Ekyo n'ekireetera okwonoona kwaimwe okuba okubi einho, era zeena kyenva ni nteekwa okubabonereza olw'okwonoona kwaimwe okwo.” Era Amosi yaakoba ati, abantu ababiri basobola okutambulira aghalala nga tibaisainia? Empologoma ewologomera mu kibira nga ghazira ky'ezize? Empologoma ento evuumira mu mpuku yaayo nga ghazira ky'egemiisa? Enhonhi egwa ku mutego nga tibagiteze na kya kulya? Omutego gumasuka nga ghazira kigukonseeku? Eigwala eriraalika olutalo, lifuuyibwa mu kibuga abantu baaloba kutya? Akabi kagwa ku kibuga nga Musengwa Katonda ti n'akasindiike? Mu butuufu bwene, ghazira Musengwa Katonda ky'akola mu kyama nga takyoleike bagheereza be abalanzi. Empologoma bw'ewologoma, naani asobola obutatya? Musengwa Katonda bw'ayogera, naani aghanga okuloba okulangirira obukwenda bwe? Mulangirire eri ababa mu bisaagaati mu Ashidodi n'eri ababa mu bisaagaati mu nsi Misiri. Mubakobe muti: “Mwesololeze ku nsozi dha Samaria mubone ebikolwa eby'obukambwe ebitiisa, n'eby'okutuntuzibwa ebikolebwa mu Samaria.” Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu abo tibaidhi kukolera ku butuufu, okutoolaku okwidhuza endhu dhaibwe ebintu ebinhage n'ebiibe. Kyova abazigu baliidha baazingiza ensi yaibwe, baamenhamenha ebimante byaibwe ebigumu era baanhaga eby'omu ndhu dhaibwe.” Musengwa Katonda akoba ati: “Ng'omwayi w'entaama bw'awoniagho amagulu abiri obubiri, oba akatundu obutundu aka kutu, n'Abaisiraeli ababa mu Samaria boona batyo bwe baliwonezebwa n'ensonda ey'omwito, n'akatundu ak'obuliri.” Musengwa Katonda afuga amagye akoba ati: “Muwulire bino era mulabule baidhukulu ba Yakobo: Ku lunaku lwe ndibonerezaaku Abaisiraeli olw'ebibi byaibwe, nja kuzikiriza alutaari edh'e Betheli. N'ebintu ebiri ng'oti mayiga ga nsolo ebiba ku nsonda dhaadho nja kubimenhaku mbisuule ku itaka. Nja kuzikiriza endhu dhe babaamu mu biseera eby'ekiinhogogo, ni dhe babaamu mu biseera eby'akasana. Endhu dhe baazimba n'amasanka dhija kusaanagho, n'endhu enkologho dhija kuzikirizibwa.” Muwulire bino imwe abakyala ababa mu Samaria, abageedhie ng'oti n'ente edh'e Bashani. Mutuntuza abaghafu era mwakamula abaavu, mwalagira baibaimwe okubasombera ebitamiiza: Musengwa Katonda alayiire mu butukuvu bwe ati: “Ekiseera kiidha kutuuka abantu babatunge ku malobo, babaghaluudhanie ng'oti n'ebyenhandha bwebabighaluza mu maadhi mwenamwena muja kuba ng'oti n'ebyenhandha ebiri ku malobo. Balibaghaluliza mu bituli ebibali okumpi nga bibbomoirwa mu kimante ekyezungulwire ekibuga. Ng'olwo babatwala babasuula e Harumoni.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe Abaisiraeli, muje mu kifo ekitukuvu eky'e Betheli mukole ebibi, muje n'e Giligali mweyongere okwonoona. Muleete emisengo buli nkyo era mugheeyo ekintu ekirala ekirala ku buli ikumi bye mufuna buli luvainhuma lwa nnaku isatu. Era mugheeyo emigaati egizimbulukusiibwa ng'omusengo ogw'okwebaza Katonda. Era mulangirire ebigheebwayo byaimwe eby'ekyeyendere okumanhisa buli muntu kuba ekyo mukyenda inho! “Ninze eyabasindikira endhala mu bibuga byaimwe byonabyona, emere yaabula buli ghantu woonawoona. Aye era mwaloba okwira ye ndi. Naagemerera amaadhi gaaloba kugwa mu kiseera ebirime byaimwe ghe byageetaagira einho, ng'ekaabulayo emyezi esatu okutuuka ku kukungula. Naatoonhesaaku amaadhi mu kibuga ekindi aye nga mu kindi tigagwa. Amaadhi gaagwa mu musiri ogundi aye ogundi gwakala olw'amaadhi obutagwa. Kale abantu ab'omu bibuga ebibiri oba ebisatu, baaja nga batambulatambula eyo batyo mu kibuga ekirala okufuna ku maadhi ag'okunhwa, aye nga ti gabamala. Aye era mwaloba okwira ye ndi. “Era ninze eyasindikira ebisimbe byaimwe okuvuluka n'okwengerera, era naakaza emisiri gyaimwe n'amasamba gaimwe ag'emizabbibu. Enzige dhaidha dhaalya emiti gyaimwe emitiini n'emyoliva. Aye era mwaloba okwira ye ndi. “Era ninze eyabasindikira ebibamba okubagwaku, ng'ebyo ebyagwa ku Bamisiri. Naita abaisuka baimwe mu lutalo era abazigu baaja n'embalaasi dhaimwe. Era naidhuza enhindo dhaimwe ekivundu eky'emirambo woonawoona ghe mwasimba weema dhaimwe. Aye era mwaloba okwira ye ndi. “Era ninze eyazikiriza abandi ku imwe nga bwe nazikiriza ab'e Sodoma n'ab'e Gomorra. Imwe abaawonagho mwaba ng'oti n'oluti olutooleibwa mu muliro. Aye era mwaloba okwira ye ndi. “Kale ni Baisiraeli imwe, nja kubabonereza era olw'ekyo mwetegekerenga omusango gwe nja okubasalira.” A! Katonda n'eyawumba ensozi era yaatonda empewo. Amanhisa abantu ebiri mu mwoyo gwe. Ogubaire omusana abufuula obwire. Atambulira ghaigulu ng'ensi emuli ghansi. Eriina lye ni Musengwa Katonda Afuga Amagye. Imwe Abaisiraeli muwulire nze Amosi bwe ndi kubembamu olwembo olw'okubalira: “Isiraeli omughala omwegha agwire butasituka. Alekeibwa agho ku itaka nga yeegolomoire. Ghazira naire wa kumuyambaku okusitukagho!” Kuba Musengwa Katonda akoba ati: “Ekibuga eky'omu Isiraeli ekirisindika abantu olukumi okulwana, kuliiraku kikumi kyonka n'ekyo ekirisindika abantu ekikumi, kuliiraku ikumi lyonka.” Musengwa Katonda akoba Abaisiraeli ati: “Mwiremu okunsinza memale mubenga balamu. Aye mutaja Betheli kunsinza, kuba kija kuwaagho. Oba okwingira mu Giligali, kuba ab'eyo bwenebwene baja kutwalibwa mu bunhage. Oba waire okuja e Beerisheba okunsinza.” Muje musinze Musengwa Katonda memale mube abalamu. Aye bwe mutaaje kumusinza, aidha kutumbukira ku kibuga Betheli ng'oti muliro, gwokye Abaisiraeli nga guziraku n'aguzikiza. Abantu imwe mukagwireku, kuba mufuulaniafuulania amazima, obutuufu mwabusuula ere. Musengwa Katonda n'eyakola emuunienie edheetebwa Puleyadesi ni Orioni. Oyo afuula aghabaire enzikiiza ni ghaaka akasana. Yairugaza obubaire omusana bwafuuka bwire. Era yaayetesa amaadhi ag'omu nhandha yaagafuka ku bukalu. Eriina lye ni Musengwa Katonda. N'oyo aleetera ab'amaani okuzikirira okw'ekibwatukira, n'ebifo byaibwe eby'okwewogomamu okusaanagho. Abantu imwe, mukyagha omuntu abatakania olw'okusaliriza mu mbuga dh'amateeka. Era n'omuntu ayogera amazima abasina. Mutuntuza abaavu, era mwabakaka babaghe imwe engaano yaibwe. Kale ni waire mwazimba endhu edh'amabaale amabaadhe edh'omulembe, timulidhisulamu. Waire mwasimba amasamba ag'emizabbibu agasanhusa, timuja kunhwa ku mwenge gwamu kuba ndidhi ebibi byaimwe bwe byaga obungi, era naamanha emisango gye mwaiza bwe gyaga obunene. Mudaazadaaza abantu abatuufu, mwalya enguzi. Era mwafuulaniafuulania ensonga edh'abaghafu, mwabasaliriza mu mbuga dh'amateeka. Kale omugezi asirika busirike mu biseera oti n'ebyo, kuba biseera bibi. Mufubenga okukola obulungi era mweghalenga okukola ebibi, memale mubenga abalamu. Olwo Musengwa Katonda Afuga Amagye anaabanga n'imwe, nga bwe mukoba muti ali n'imwe. Mukyaghe ebibi, mugonze ebirungi. Musalenga mu mazima mu mbuga dhaimwe edh'amateeka. Oba katyo Musengwa Katonda Afuga Amagye, yaakagemerwa abaliwonagho ku Baisiraeli ekivunika. Kale ni Musengwa Katonda Afuga Amagye kyava n'akoba ati: “Ghalibaagho okuwowoola mu mpya edh'ekibuga, ni mu nguudo dhaakyo dhoonadhoona, ng'abantu balira bati, ‘Woowe! Woowe!’ Abalimi ghalala n'abo abakola ogw'okugegenga, balyetebwa okukuba empungu n'okuwowoola. Abantu baliwowoola mu masamba g'emizabbibu mu kifo eky'okuzaanha n'okuseka, kuba ndidha kubabonereza nze Musengwa Katonda mwene.” Mukagwireku, imwe abenda einho olunaku lwa Musengwa Katonda lutuuke! Mulwenda lwaki? Tiruliba lunaku lwa isanhu, aye luliba lwa bizibu. Kiriba ng'oti n'omuntu ali kulumuka ku mpologoma, kabiri n'ayagaanana n'ekisolo ekikambwe. Oba ng'oti n'omuntu angira mu ndhu ni yeesiira ku kimante, omusota ni gumumoodha omukono. Mudhuuba muti olunaku lwa Musengwa Katonda tiruliba lwa bizibu, aye luliba lwa isanhu? Luliba lwa bizibu oluziraku isanhu naire. Musengwa Katonda akoba ati: “Nsiniirwa era tibona makulu mu bibinuko byaimwe. Era timuunhoonha naire, bwe mwesoloza okwidha okunsinza. Ni bwe mumpa ebigheebwayo ebyokebwa, n'ebigheebwayo eby'emere ey'empeke, tiidha kubisiima. Ni bwe mulireeta ensolo dhaimwe empiite ensavu, ni mudhighaayo ng'ebigheebwayo olw'okutabagana, tija kubiringaku naire. Mulekere agho okundhasiikanira mbu munhembera. Era tiidha kuwulirisa kuvuga kwa ntongooli dhaimwe. Aye muleke amazima gabe ga mwero ng'oti maadhi, n'obutuufu bube ng'oti n'omwiga ogutakala. “Imwe Abaisiraeli, nze tyabasabaaku kundeeteranga misengo na bigheebwayo, emyaka amakumi ana (40) gye nababisa mu irungu. Aye buti olw'okuba musinza ebifaananie bya Sakkuthi, omusambwa gwaimwe gukyabazinga, n'ebya Kaiwani, omusambwa gwaimwe ogw'emuunienie, mulija n'ebifaananie ebyo bye mwekolera, ku lunaku lwe ndibaghaayo okutwalibwa mu bunhage mu nsi eri eyo ng'omaze okubisa Damasiko.” Atyo Musengwa Katonda bw'akoba, ayetebwa eriina, “Katonda Afuga Amagye.” Mukagwireku imwe abali obukalamu mu Sioni! Mukagwireku imwe abawulira emiraala nga muli eyo ku nsozi edh'e Samaria imwe abantu ab'ebitiisa mu ighanga eikologho ery'Abaisiraeli, imwe Abaisiraeli boonaboona ye baidha okunoonia obuyambi. Muje mukyalireku ekibuga Kalune. Era mukyalireku ni Hamathi ekikologho, era mutuukeku ni mu ky'e Gathi eky'abafilisiti. Ebibuga ebyo n'ebisinga obwakyabazinga bwa Isiraeli n'obwa Yuda mu bulungi n'obugazi? Mukagwireku imwe abatwala olunaku olw'akabi okuba nga lukaali ghala inho, aye bye mukola ni byongera obwongere okuluseesa okumpi. Mukagwireku imwe abalambaala mu buliri obw'amasanka, era mwegolomola mu miito, nga muli kulya emamba ye mutoire mu bisibo byaimwe eno ya ntaama, kabiri ere ya nte. Mwembera ku ntongooli enhembo edh'ekigayaavu, era mweyiiyiza beene ebivuga ng'oti ni Daudi bwe yakola. Munhwa amabuga amalamba ag'omwenge ogw'emizabbibu, era mwesiiga ebizigo ebisinga kuba birungi, aye mwaloba kulumirwa nsi Isiraeli ezikiriire. Olw'ensonga eyo niimwe abalikulemberamu ku abo abalitwalibwa mu bunhage. N'ebibinuko byaimwe eby'ekigayaavu birikoma. Musengwa Katonda afuga amagye, alayiire ati: “Neesiniirwa okwekuluntaza kw'Abaisiraeli, era endhu dhaibwe edhibeeyagaza tidhiinhoonha naire. Kye ndiva ni mpaayo ekibuga kyaibwe ekikulu n'ebikirimu byonabyona eri abazigu baibwe.” Abantu eikumi bwebalyegisa mu ndhu endala okwewonia, era kwona balimala baafa. Omuntu ali n'oluganda ku mufu era akola ku by'okuziika, bw'aliidha okutoola omulambo mu ndhu, alibuuza oyo aliba ng'akaasigairemu ati: “Eriyo omuntu owundi ali eyo n'iwe?” Ole alimwiramu ati: “Busa.” Olwo ono yaamukoba ati: “Sirika! Tulobe na kwogera ku liina lya Musengwa Katonda.” Bona eno, Musengwa Katonda bw'aliragira, endhu enkologho n'edho entono dhija kumenhebwamenhebwa dhisigale bumulumulu. Embalaasi dhisobola okulumukira ku mabaale ag'oku nsozi? Omuntu asobola okulima mu nhandha n'embago ey'ente? Aye imwe amazima mugafiiremu butwa, n'obutuufu mwabufuulaniafuulania. Mweyagala mbu kuba mwagema ekibuga Lodebari, era mwesuuta nga mukoba muti: “Titwaghamba kibuga Karanaimu na maani gaife beene?” Aye Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Imwe Abaisiraeli mubone eno, nja kubasindikaku eighanga libalumbe. Lirituntuza abantu okuviira irala ku mwiga Araba okutuuka ku Hamathi.” Bino Musengwa Katonda bye yandholeka: naja okulinga nti nga mbona ekibbuututu eky'enzige dhe yali ali kutonda. Byali biseera agho eisubi ghe lisibukira nga baakamala okusalaku ery'okugha ensolo dha kyabazinga. Enzige bwe dhaamala okulya eisubi lyonalyona eryali buli ghantu, naakoba nti: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye sonigha abantu bo! Abaisiraeli banaawonera gha, ate nga batono era banafu?” Musengwa Katonda yaakyusa ekidhuubo kye. Yaakoba ati: “Kale, ky'oboine tikiidha kubaagho.” Kabiri Musengwa Katonda yandholeka bino: naja okulinga nti nga mmubona ng'alikweta okwokya okw'endhuba okuli ng'oti muliro, kwidhe kubonereze abantu be. Enhandha yali emaze okwokebwa okuva ku ntobo era nga n'obukalu butooleire okuya. Agho naakoba nti: “Wo Musengwa Katonda, nkweghembye lekeza okwokya okwo. Abaisiraeli banaawonera gha, ate nga batono era banafu?” Musengwa Katonda yaakyusa ekidhuubo kye. Yaakoba ati: “Kale, ekyo ky'oboine kyona tikiidha kubaagho.” Kabiri Musengwa Katonda yandholeka bino: naja okulinga nti nga mmubona ayemereire gha kimante ekyazimbibwa nga bapimisa omugugha. Yali agemye omugugha ogupima. Agho yambuuza ati: “Amosi, kiki ky'oli kubona?” Naamwiramu nti: “Ndi kubona omugugha ogupima.” Olwo yankoba ati: “Ndi kukozesa omugugha ogupima okwoleka nti abantu bange Abaisiraeli, bali ng'oti n'ekimante ekitatereire. Kale nteekwa buteekwe okubabonereza. Nja kuzikiriza ebifo ebigulumivu baidhukulu ba Isaaka mwe basinziza. Nja kusaaniagho ebifo eby'Abaisiraeli abo ebitukuvu, era nja kusindika abazigu ku kyabazinga Yeroboamu bamughangule.” Agho Amazia kabona ow'e Betheli yaagheereza Yeroboamu, kyabazinga wa Isiraeli obukwenda nga bukoba buti: “Isebantu kyabazinga, Amosi ng'ali ghano mu bwakyabazinga bwo bwene, ali kukola entegeka edh'okubumalagho. By'ali kukoba bija kutabulatabula abantu ab'omu bwakyabazinga buno. Ali kukoba ati, ‘Kyabazinga Yeroboamu aja kufiira mu lutalo, era Abaisiraeli baja kutwalibwa mu bunhage bave mu nsi yaibwe!’ ” Agho Amazia yaakoba Amosi ati: “Iwe munaife omulanzi, lumukagho oje mu Buyudaaya. Ja okolere eyo obulanzi bwo era bakugheere eyo empeera yo olye. Aye ghano e Betheli otairayo kukoleragho bulanzi bwo, kuba ghano n'aghali ekifo kyabazinga mw'asinziza, era n'aghali eisinzizo ery'obwakyabazinga bwonabwona.” Amosi yairamu Amazia ati: “Nze tiri mulanzi akolerera empeera, waire okuba mu lulyo olw'abalanzi. Nze ndi mwayi era omulimi ow'emiti emitiini. Eyo Musengwa Katonda ye yantoola ku gw'okwaya ensolo, yankoba ati, ‘Ja olange eri abantu bange Abaisiraeli.’ Buti ni wulira Musengwa Katonda by'akoba, iwe ali kunkoba ndekere okulanga ebivumirira Isiraeli, n'okukoba ebitali bikalamu ku baidhukulu ba Isaaka. Musengwa Katonda ali kukukoba iwe Amazia ati, ‘Mukazi wo aidha kuba malaaya mu kibuga, ate batabane bo ni baghala bo babaitire mu lutalo. Eitaka lyo baidha kulipima n'omugugha baligabane, n'iwe mwene baidha kukutwala mu nsi etali nongoofu y'olifiira. Era Abaisiraeli bateekwa okutwalibwa mu bunhage bave mu nsi yaibwe.’ ” Kabiri Musengwa Katonda yandholeka bino: naja okulinga nti nga mbona ekiibo eky'ebibala ebituuse okulya. Yambuuza ati: “Amosi, kiki ky'oli kubona?” Naamwiramu nti: “Ndi kubona ekiibo eky'ebibala ebituuse okulya.” Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Ekiseera kituuse eky'okuzikiriza abantu bange Abaisiraeli. Tija kabiri kwirayo kukyusa kidhuubo kyange ni ndoba kubabonereza. Ku lunaku olwo, edhibairenga enhembo dhe bembera mu isinzizo, dhirifuuka maliro. Ghalibaagho emirambo kamaala inho, nga giri kusuulibwa buli ghantu mu kasirise.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Imwe abatyankirira abateeghanga era ni muzikiriza abaavu mu nsi eno, muwulire bino: Muja mwakoba muti: “Enaku enkulu dhiriwaaku li memale tutunde ku birime? Ni Sabbato enaawaku li memale tutunde engaano? Olwo tukendeeze ku bipimo, ate twongezeemu n'emighendo, tusibe minzaani tuseere be tuguza. Tutunde n'obukaba obuva ku ngaano. Era tugule abaavu abatasobola kusasula mabandha agababandhibwa, waire okusasula omughendo ogugula omuyimbo gw'engaito, babe bairu baife.” Musengwa Katonda, Katonda wa Isiraeli alayiire ati: “Bwenebwene tija kwerabira waire ekirala ku bikolwa byaimwe ebibi. Olw'ebikolwa ebyo, ensi eritengeeta, n'abantu boonaboona baagemwa enaku ensi erisiikuuka, yeefuukuula ng'oti n'omwiga Kiyira. Ku lunaku olwo, ndiragira endhuba yaagwa mu kasana ghagati, era naasindika enzikiiza yaagema ku nsi.” Musengwa Katonda atyo bw'akoba. Era akoba ati: “Ndifuula ebibinuko byaimwe byaba mikolo gya kulira, n'enhembo dhaimwe dhaaba kugegenga. Ndibamwesaaku enviiri ku mitwe gyaimwe okudhimaliriraku ng'oti mpaata, naabaleetera okwesiba ebikaakaati mu nkende mwanakughala, mwaba ng'oti n'abazaire abafiiriirwa omwana waibwe omulenzi omulala bedengedenge. Olunaku olwo luliba lwa bulumi lwonalwona. “Bona eno, ekiseera kiidha kutuuka nsindike endhala ku nsi. Abantu baja kulumwa endhala ti lwa kubulwa mere, era bawulire endiwo ti lwa kubula maadhi, aye lwa kubulwa kibono ekiva ye nze Musengwa Katonda. Abantu balitambulatambula eyo batyo okuva ku nhandha okutuuka ku nhandha, n'okuva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba okutuuka ku luuyi olw'omukono omusaadha era olw'e buvandhuba. Balirumukira eno n'ere nga baagala ghe banaawulira ku kibono kyange, aye tighaliba ghe bakyagaana. Ku lunaku olwo abaguna ababoneka obulungi, n'abaisuka ab'amaani, balizirika olw'endigho. Abo abalayira emisambwa egy'e Samaria nga bakoba bati, ‘Wo katonda ow'e Dani omukulu.’ Oba bati, ‘Wo katonda ow'e Beerisheba omulamu,’ baja kugwa era balobe kwirayo kusituka.” Nabona Musengwa Katonda ng'ayemereire ku mbali kw'alutaari, era yaalagira ati: “Kuba emitwe egy'empagi edh'eisinzizo okutuusa lwe linaatengeeta. Era menha emitwe egy'empagi edho dhikube emitwe egy'abantu boonaboona. Abo abataafe mu nsambo eyo, ndidha kubasindika bafiire mu lutalo. Ku abo ezira aja kulumukagho waire okuwonagho. Waire basima baatuuka e magombe, ndidha kubatuukaku mbatooleyo. Era waire baniina baatuuka mu igulu, ndidha kubaghanulayo. Ni bwe balyegisa ghaigulu ku lusozi Karumeli, era nja kubaagala mbatuukeku mbatooleyo. Ni bwe balyegisa ghansi ku ntobo ey'enhandha, era nja kulagira ogusota gwamu gubalume. Ni bwebalitwalibwa abazigu baibwe mu bunhage, era nja kulagira abantu babaite. Mmaliriire okubakola akabi, se ti kubayamba.” Musengwa Katonda afuga amagye agema ku nsi, ensi yaatengeeta n'abantu boonaboona baagemwa enaku. Ensi esiikuuka yeefuukuula ng'oti n'omwiga Kiyira. Musengwa Katonda oyo azimba endhu ye eyo ghaigulu mu igulu, era ghaigulu gh'ensi yataagho eibanga. Yaayetesa amaadhi ag'omu nhandha, yaagafuka ku bukalu. Eriina lye ni Musengwa Katonda. Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe Abaisiraeli, mulowooza muti muli ba ndhawulo ku Baethiopia? Kituufu imwe nabatoola mu Misiri mu bwiru, aye n'Abafilisiti boona nabatoola mu Kafutori, n'Abasiria naabatoola mu Kiri. Bona eno, nze Musengwa Katonda ntaire eriiso lyange ku bwakyabazinga bwaimwe Abaisiraeli obwonooni. Era ndidha kubuzikiriza buve ku nsi kuno. Aye tiidha kuzikiriza nda ya Yakobo kugimaliriragho. “Ndidha kulagira abazigu bakunguute Abaisiraeli nga bali eyo mu maghanga, ng'oti n'omuntu bw'akunguuta engaano mu kakunguuto, era ezira mubi aja kubitira. Ababi boonaboona baja kwitibwa mu lutalo abo abeekiina nga bakoba bati, ‘Katonda taidha kuganha kibi kyonakyona kututuukaku.’ ” Musengwa Katonda akoba ati: “Olunaku lwidha kutuuka ndhizeegho obwakyabazinga bwa Daudi, nga bwe bwalinga mu biseera Daudi mwe yabeera kyabazinga kuba buti buli ng'oti n'endhu eyagwa. Kale nja kuzimba ebimante byayo buyaaka, ngiizeegho nga bwe yalinga eira. Olwo Abaisiraeli baghangule ebiketezo by'ensi Edomu ebisigairegho, ghalala n'amaghanga agandi goonagoona agaali gamanhiibwa nga gange, nga gafugibwa Baisiraeli.” Atyo Musengwa Katonda bw'akoba, aja okutuukiriza ekyo. Musengwa Katonda era akoba ati: “Bona eno, enaku dhiidha kutuuka, engaano ekule mangu okutuuka ku kukungulwa, nga n'abasizi bakaali kumala kusiga. Era emizabbibu giryenga mu bungi gyatuuka ni mu biseera eby'okusiga. Omwenge ogw'emizabbibu ogudhuudhuula guli kuuluula okuva ku nsozi ni mu busozi. Ndidha kwirizaagho abantu bange Abaisiraeli ebirungi. Baidha kwiramu okuzimba ebibuga byaibwe ebyazikirizibwa era babityamemu. Baidha kusimbanga amasamba ag'emizabbibu, era banhwenga omwenge ogugivaamu. Baidha kulimanga emere era bagirye. Ndidha kubafuula bataka mu nsi ye nabagha, era ezira aja kubasiguukulula kabiri.” Atyo Musengwa Katonda bw'akoba. Buno n'obukwenda Musengwa Katonda bwe yatuma Obadia okulanga, nga bugema ku ighanga ly'Abaedomu. Obukwenda bukoba buti: Twawulira amawulire okuva ye Musengwa Katonda. Era ghaligho omukwenda eyatumwa okuja ng'abitabita mu maghanga ng'akoba ati, “Mwetegeke tuje tulumbe Edomu.” Musengwa Katonda yeesoomera Edomu ati: “Bona eno, ndidha kukufuula munafu asembayo mu maghanga goonagoona, era buli muntu aidha kukunhooma. Okwekuluntaza kwo kukulimbye, kuba odhuuba oti ekifo ky'olimu kyesigika inho ng'oti n'ekifo ekigumu eky'okwewogomamu ekyabaadhibwa mu ibaale. Era olw'okuba amaka go gali ghaigulu mu nsozi, okoba oti, ‘Naani alisobola okumpanula eno n'andhisa ghansi?’ Aye waire ojiira ghaigulu inho ng'enkookooma, era waazimba ekisu eyo ghaigulu mu muunienie, ndidha kukughanulayo. Abaibi bwe baidha okwiba obwire, batwalaku ebyo bye benda byonka. N'abanoga emizabbibu balekakuuku egindi. Aye iwe abazigu bo baidha kukuzikiriza! Iwe Esau, eby'obukombe bye wali ogisiisa baidha kubizuula babinhage. Abairuukirize bo boonaboona baidha kukulyamu olukwe, bakusindiikirize bakubinge mu nsi yo. Abantu abakuziraku mpalana baidha kukwefuukira era bakughangule. Abo be weesiganga einho baidha kukutega olutuula ogwe, era bamale bakugeye bati: ‘Yeeyetanga mugezi inho, memale amagezi ge gajiire gha?’ Ku lunaku olwo nja kuzikiriza abantu abagezi boonaboona ab'omu Edomu, era mmalemu okutegeera kwonakwona. Abalwani ab'omu Temani baja kutya badhugumire, era kiisi mulwani wa Edomu yeenayeena aja kwitibwa.” “Edomu, oidha kuzikirizibwa era onhoomebwenga ebyanda n'ebyanda; kuba wanhaga ebintu eby'aboluganda bo, ab'enda ya Yakobo, era waabaita. Ku lunaku olwo wayemerera ku mbali, waalingirira ng'abazigu bamenha endhigi edh'emiryango egingira mu Yerusalemu. Waaba mubi okwagayaga n'abagwira abo, abaaja n'eby'obukombe bye baatoola mu Yerusalemu, ni babigabana beene na beene. Ti niiwe owandisekereire ab'oluganda bo ab'e Buyudaaya, ng'obona ebintu biri kubajiira bubi bityo. Ti niiwe owandisagambye ku lunaku lwe wabona ng'Abayudaaya bali kuzikirizibwa; kuba bwenebwene, iwe oseka otya nga beene bali mu bughafu? Tiwandingiire mu kibuga kya bantu bange okubasekerera nga bali kudaazibwadaazibwa, n'okunhaga eby'obukombe byaibwe, ku lunaku lwe baafuniraku ekizibu. Tiwandyemereire mu maagaanana kugema abo abaali bagezaaku okulumuka okwewonia. Era tiwandibaghaireyo mu ngalo dha bazigu baibwe, ku lunaku olwo lwe baafuniraku ekizibu.” “Olunaku luli kumpi kutuuka, nze Musengwa Katonda lwe ndisalira amaghanga goonagoona omusango. Edomu, kye wakola baino weena baidha kukikukola. Kiisi kibi kye wakola kija kusasulwamu ekibi. Abantu bange baanhwa ekikopo ekikaagha eky'okubonerezebwa, ku lusozi lwange olutukuvu. Aye amaghanga goonagoona ageezungulwire ghano, gaja kunhwa ekikopo eky'okubonerezebwa ekisingaku agho okukaagha. Bwenebwene gaja kukinhwa kyonakyona era gamale gazikirire.” “Aye ku lusozi Sioni eribaayo abaliwonagho era olusozi olwo luliba lutukuvu. Abantu ab'oku nda ya Yakobo baliba n'ensi nga yaibwe ku bwaibwe. Abantu ab'oku nda ya Yakobo n'ab'oku nda ya Yosefu baliba ng'oti muliro, ate ab'oku nda ya Esau baaba ng'oti isubi ikalu. Omuliro ogwo guliryokya gwalimalagho, olwo ghabulegho awonagho waire omulala ati ku b'oku nda ya Esau. Nze Musengwa Katonda ninze ndhogeire. Abaisiraeli ab'omu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, baja kunhaga Edomu. Ab'omu biketezo eby'omu biiko baja kutwala ekiketezo Filisitia. Abandi baja kutwala ebiketezo Efuraimu ni Samaria. Olwo Ababenjamini batwale ekiketezo Gileadi. Abaisiraeli abaanhagibwa ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba bwa Isiraeli, baliira okuva mu bunhage, baalwanisa era baaghangula Foenikia yoonayoona okutuukira irala e Zaregatha. Abo abaanhagibwa mu Yerusalemu ni batwalibwa e Sefarada, baliira baanhaga ebibuga ebiri mu kiketezo ekikalukalu eky'oku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Abasaadha abalwani ab'amaani ab'omu Yerusalemu baja kulumba Edomu bakighangule era bakifuge. Era Musengwa Katonda mwene n'anaabanga kyabazinga.” Lwali lulala Musengwa Katonda yaakoba omusaadha ye baayetanga Yona, mutabane w'Amittai ati: “Situkiramu oje okobe abantu ab'omu kibuga Nineve, ekibuga ekikologho ekyo, oti, ‘Mboine okwonoona kwaibwe.’ ” Aye Yona yaalumuka okuva aghali Musengwa Katonda aje e Tarushishi. Agho yaaja e Yoppa, ye yayagaana eryato eryali liri kutegekebwa okuja e Tarushishi. Yaasasula empiiya edh'olugendo oluja e Tarushishi, yaaniina mu lyato aje nabo okutuuka ye baali bali kuja, alumuke okuva aghali Musengwa Katonda. Aye Musengwa Katonda yaagheereza empewo ey'amaani ku nhandha, kiwunga yaasiikuula enhandha ebitakobeka, kumpi n'eryato limenhekemenheke. Olw'okutya okunene, abavuzi b'eryato baalira, buli muntu yaayeta omusambwa gwe. Baatoola ebintu ebyali mu lyato baabisuula mu nhandha olw'okuwewula ku lyato. Aye Yona yali aserengeite mu kisenge ekya ghansi eky'omu lyato, era ng'atendwike endoolo enhingi einho. Omukulu w'eryato yaaja y'ali yaamukaabukira ati: “Osobola otya okuba ng'oli kutenduka butenduke? Situka, osabe omusambwa gwo! Katyo gwakatusaasira twaloba kuzikirira.” Agho abavuzi baakoba bati: “Ka tweraguze tubone atuleeseeku ekibambulira kino.” Bwe beeraguza, baazuula nga kiri kuvanga ku Yona. Kale n'okumukoba bati: “Tukobere, ekibambulira kino kiri kuva ku ki? Okola mulimo ki? Ova gha? Oli wa mu nsi ki? Oli wa ighanga ki?” Yaabairamu ati: “Nze ndi Muheburayi. Nsinza Musengwa Katonda, Katonda ow'eigulu, eyakola enhandha n'obukalu.” Abasaadha baatya inho era baamukoba bati: “Ekyaga agho kikoleka?” Kuba yali amaze okubakobera ati ali kulumuka ku Musengwa Katonda. Olwo enhandha yali eri kweyongera bweyongere okusiikuuka. Agho baamubuuza bati: “Mperaano tuli na kukukola ki enhandha okulaala?” Yaabairamu ati: “Munsuule mu nhandha eidha kulaala, kuba ndidhi nti musango gwange. Ninze mbaleeseeku ekibambulira kino.” Aye beene kye baakola n'okugezaaku einho n'amaani gaibwe goonagoona okukuba enkasi baizeeyo eryato ku bukalu. Aye tibaasobola, kuba enhandha yeeyongeranga bweyongere okusiikuuka. Agho baasaba Musengwa Katonda bati: “Tukweghembye Musengwa Katonda, otatuzikiriza ng'otulanga okwita musaadha ono. Niiwe mwene oleese kiwunga ono nga mwene bw'oyenze.” Agho batoola Yona baamusuula mu nhandha, enhandha yaalaala. Abasaadha baatya Musengwa Katonda ekibitiriire. Baamugha omusengo era beeyama. Aye Musengwa Katonda yaataagho ekyenhandha ekikologho kyamira Yona, yaaba munda omw'ekyenhandha ekyo okumala enaku isatu, omusana n'obwire. Yona, ng'ali munda omw'ekyenhandha yasaba Musengwa Katonda we ati: “Wo Musengwa Katonda, bwe nali nga ndi mu bizibu nakweta era wampulira wampa kye nakusaba. Bwenali nga mbalirwa mu bafu, tiwansiriikirira nga ndi kukulirira okumbeera. Wali onswire ghala ku ntobo yeene ey'enhandha, omwidhuzo gwa maadhi gwekuluumulula okuneezungulula, okwefuukuula kwago okw'amaani kwamira zeenazeena. Nali nkoba nti onswire ere nve gh'oli, era nga tiriirayo kabiri kubona ku isinzizo eitukuvu. Nali mu maadhi kata nfe nga ngwire ku ntobo ey'enhandha, ebisubi eby'omu nhandha byaneezingirira ku mutwe. Nagwa eyo ensozi ye dhisimuka, endhigi ye dhiigalwa ni dhitaigulwa ebyanda n'ebyanda. Aye iwe Musengwa Katonda wange wantoolayo nga ndi mulamu. Wo Musengwa Katonda, bwe nali nga ndi kumpi kufa naidhukira okukusaba, era iwe wampa kye nakusaba ng'oli mu isinzizo lyo eitukuvu. Abo abasinza ebitali Katonda ebitagasa, beefiiriza beene obusaasizi bwo. Aye nze ndidha kukwembera enhembo edhikusaaka, nkugheereze omusengo era ntuukirize ebyo bye neeyama. Ghazira wundi alokola okutoolaku Musengwa Katonda.” Agho Musengwa Katonda yaalagira ekyenhandha kyasesema Yona ku bukalu. Agho Musengwa Katonda yaakoba Yona omukuzi ogwokubiri ati: “Situkiramu oje eri abantu ab'omu kibuga Nineve, ekibuga ekikologho ekyo, obakobere obukwenda bwe nakukoba.” Yona yaasitukiramu yaaja e Nineve nga Musengwa Katonda bwe yamukoba. Nineve kyali kikologho, ng'okutambula okukibitamu omala enaku isatu. Yona yatoolera okutambula mu kibuga okumala olunaku lulamba, agho yaalangirira ati: “Nga ghabiseegho enaku amakumi ana (40) Nineve kija kuzikirizibwa.” Abantu ab'e Nineve baikiriza obukwenda bwa Katonda, era baalangirira buli muntu okusiiba endhala okuviira irala ku babbede okutuukira irala ku basembayo ghansi. Baavaala ekutiya okwoleka okwenenia kwaibwe. Kyabazinga w'e Nineve bwe yabiwulira, yaaleka ghale ekityamo kye n'ebivaalo bye eby'obwakyabazinga, yaavaala ekutiya era yaatyama mu ivu okwoleka okwenenia kwe. Era yaalangirira mu biketezo byonabyona eby'e Nineve ng'akoba ati: “Kino kiragiro okuva ye kyabazinga n'abakungu be, ekikoba kiti, ‘Ghatabaagho muntu yeenayeena alya oba anhwa kintu kyonakyona, oba okuganha ekisolo kyonakyona eky'omuntu okulya oba okunhwa. Buli muntu ateekwa okwesiba ekutiya, na buli nsolo esibibwe ekutiya. Buli muntu ateekwa okulekayo ebibi by'akola n'ebikolwa eby'obukambwe, yeeghembe Katonda n'omwoyo mulala okumusonigha. Tomanha, oba katyo Katonda asobola okukyusa ekirowoozo kye, yaalekera okusungughala ekibitiriire, yaaloba kutuzikiriza.’ ” Katonda bwe yabona bino bye baakola, ni balekayo ebikolwa byaibwe ebibi, yaakyusa ekidhuubo kye, yaaloba kubazikiriza nga bwe yali akobye. Kino kyaleetera Yona okusungughala ebitakobeka. Agho yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda, bino ti bye nakoba nga nkaali mu nsi yange? Nze namanha ng'oli wa kivunika era asaasira einho. Ogonza inho abantu obutalekera era obaguminkiriza buliidho oli mwetegefu okukyusa ebidhuubo byo waaloba kubabonereza. Era kyova obona nali numukiire e Tarushishi. Wo Musengwa Katonda, nkusaba otwale obulamu bwange, kuba mboine ng'okufa kusinga okuba omulamu.” Musengwa Katonda n'okumubuuza ati: “Bwenebwene oli mutuufu okusungughala?” Agho Yona yaava mu kibuga yaaja ku luuyi olw'e buvandhuba bwakyo yaazimba eyo entindi, yaatyama omwo ng'ateega abone ebinaagwa ku Nineve. Musengwa Katonda, Katonda yaamezaagho ekimera agho Yona ghe yali, kyamukolera ekiwoleeze okumuwonia akasana. Aye enkeera, endhuba ng'ekaali kuvaayo Katonda yaalagira ekisiisa kyaidha kyalumba ekimera ekyo, kyafaagho. Endhuba bwe yavaayo akasana kaidha, Katonda yaatuma empewo ensu ng'eva ku luuyi olw'e buvandhuba, akasana kaayokya Yona mu mutwe kata azirike yeegomba okufa. Yaakoba ati: “Okufa kusinga okuba omulamu!” Aye Katonda yaamubuuza ati: “Bwenebwene oli mutuufu okusungughala olw'ekimera ekifiire?” Yona yairamu ati: “Ndi mutuufu, era nsungughaire ekiimala, nhenda kufa.” Musengwa Katonda yaamukoba ati: “Ekimera kino ky'oli kufaaku einho ti niiwe owakisimba, era ti niiwe owakikuza. Kyamera kyakula igulo irala, olunaku olwokubiri kyafaagho. Memale nze tigwaine kufaayo ku Nineve, ekibuga ekikologho ekyo, ekirimu abaana abaziraku musango abaswika mu mitwalo eikumi n'ebiri (120,000), era nga kirimu n'ensolo kamaala?” Mu biseera bya Yothamu, n'ebya Ahazi, n'ebya Hezekia, abaali ba kyabazinga ba Buyudaaya, Musengwa Katonda yayoleka Mika ow'omu kyalo Moreshetha ebintu bino ebigema ku Samaria ni ku Yerusalemu. Abantu mwenamwena ab'amaghanga muwulirise; imwe mwenamwena ababa ku nsi mutege kutu. Muwulire! Musengwa Katonda aja kwogerera mu isinzizo lye ery'omu igulu. Aja kubaghaaku obudhulizi obunaabalumiriza. Bona eno, Musengwa Katonda aja kuva mu kifo kye ekitukuvu aidhe. Era bw'aliidha aja kutambulira ku nsozi. Buli lusozi lw'alitangaku ekigere nga lusaanuuka ng'oti muzigo bagutaire ku muliro. Era nga luyuyika mu kiiko ng'oti maadhi gayuyika kuva ku lusozi. Ebyo bija kubaagho olw'okuba Abaisiraeli baaloba okugondera amateeka ga Musengwa Katonda, baayonoona. Mukoba muti ogwo musango gw'ani? Musango gwa Samaria ekibuga ekikulu kyene! Era mulowooza muti naani avuunaanibwa olw'Abayudaaya okusinza ebitali Katonda? Ti ni Yerusalemu ekibuga ekikulu kyene! Kyova Musengwa Katonda akoba ati: “Nja kufuula Samaria kibe mmungo ya bifunfugu ebiri eyo mu nsiko, kibe ekifo ekigwaine obw'okusimbamu amasamba g'emizabbibu. Amabaale ge baazimbisa endhu dhaamu nja kugayugha ere mu kiiko, emisingi gyadho gisigale agho nga gidangalaire? “Ebifaananie abantu baamu bye babaire basinzanga, abazigu baibwe baja kubimenhamenha. Ebintu ebyagheebwanga bamalaaya ab'omu masabo byonabyona bija kwokebwa omuliro. Ebyo byonabyona ebisinzibwa ebitali Katonda bija kubungibwa bwagho. Olw'okuba ebintu ebyo byafunibwa mu ebyo ebigheebwa bamalaaya, era n'abazigu boona baidha kubitwala bigheebwe bamalaaya abandi.” Agho Mika yaakoba ati: “Ebyo n'ebindiza amaziga naagegenga. Era ndidha kutambulanga madu nga tivaire na ngaito, okwoleka nga bwendi mu bughafu. Ndidha kukubanga oluwungu ng'oti kibe, era ndidha kujanga nga ndira ng'oti maaya. Kuba Samaria alwaire amabwa ga kokolo agatali ga kuwona, era gatuuse n'okugema Buyudaaya okuzikirira kuseese kwatuukira irala ku mulyango gwa Yerusalemu, ekibuga abantu bange mwe baba.” Aye mutakobera bazigu baife abali mu Gathi, era mutabaganha kubabona nga mulira. Imwe abantu ab'e Betha Leafura mwegalangule mu nkungu okwoleka obubi obw'embeera ye tulimu. Imwe abantu ab'e Shafira mwidha kutwalibwa mu bunhage nga muli madu era nga muswaire. Imwe ababa mu kibuga Zaanaani mutageza ni muva mu kibuga kyaimwe. Bwe munaawulira okulira okuva e Bethezeli munaamanha ng'eyo bw'ezira gha kwewogoma. Abantu ab'e Marothi beeraliikirivu nga tibaidhi oba banaafuna anaabayamba, kuba babona nga Musengwa Katonda aseesiisa ebizibu kumpi inho ni Yerusalemu. Imwe abantu ababa mu kibuga Lakishi musibe ebigaali byaimwe eby'omu lutalo ku mbalaasi dhaimwe mwetegeke. Mwakoopa ebibi eby'Abaisiraeli, mwaleetera ab'e Yerusalemu boona baababoneraku, baatoolera okukola ebibi n'ebirala ebyo. Mperaano ni, musiibule ekibuga Moreshethi Gathi mukighe n'ebirabo kuba baja kukinhaga. Abantu ab'ekibuga Akazibu, baguya, tibaja kubeera bakyabazinga ba mu Isiraeli naire. Imwe abantu ab'e Maresha, Musengwa Katonda akobye ati aja kubaleetaku abazigu abanaabaghangula ni bagema ekibuga kyaimwe. Era abakulembeze mu Isiraeli baja kwegisa mu mpuku eri e Adullamu. Mumweku enviiri okwoleka nga muli kulira abaana baimwe be mugonza. Mughalagate emitwe mube n'empaata ng'oti nsega, kuba abaana baimwe baja kutwalibwa mu bunhage. Bakagwireku abantu abo ababa mu buliri bwaibwe ni bakyesa obwire nga bayiiya ebibi bye banaakola. Era obwire olukya buti nga bakola nga bwe baba bayiiyiiza. Bwe beegwaniza omusiri, nga bagunhaga, oba ndhu, nga batwala butwale. Era nga bwebabisa ebintu eby'omuntu, n'omuntu mwene yeena bwe bamubisa. Musengwa Katonda kyava n'akoba ati: “Bona eno, ndi kuyiiya akabi ke nnaatuusa ku bantu imwe, era ghazira ghe mughanga kukawonera. Mwidha kweyagaana mu buzibu obutoogerekeka n'amalala gabaweemu. Olunaku olwo bwe lulituuka, abantu balibayiiyaamu olwembo olw'okubayeeyereza, era beeriza amaziga nga bakoba bati: Ee, ebintu nga bitufiiririire! Musengwa Katonda atutoireku eitaka lyaife, yaaligabira abo abaatutwala mu bunhage.” Kale ni ekiseera bwe kirituuka okwiriza abantu ba Musengwa Katonda eitaka abaliba bava mu bunhage, imwe abatuntuza abaavu timuliba na mugabo. Abantu bankoba bati: “Totukobera ebyo. Omuntu tagwaine kukoba ku bintu oti n'ebyo. Musengwa Katonda taja kutubonereza na kutuswaza bwaga agho. Odhuuba oti Abaisiraeli Musengwa Katonda yatukolimira? Oba oti okuguminkiriza kwe kwakendeera? Mbo bwenebwene Musengwa Katonda aghanga okukola ebintu oti n'ebyo? Buliidho tayogera na kivunika n'abo abakola obulungi?” Aye Musengwa Katonda abairamu ati: “Imwe mulumba abantu bange ng'oti abantu abo bazigu baimwe, mwabanhagaku ebivaalo nga tibabakobyeku. Ate nga abantu abo bababitaku nga bali kubeesiga bati ghazira kibi kye munaabakola, era nga tibali kulowooza ku lutalo naire. Mubinga abakazi ab'abantu bange mu ndhu dhaibwe mwe bawulirira eisanhu, mwalobera abaana baibwe okubona ku kitiibwa kyange ebyanda n'ebyanda. Musituke muje, ghano tighakaali miraala. Ekifo kino kija kuzikirizibwa olw'ebibi byaimwe. “Abantu bano benda omulanzi aja ng'abakobera obukwenda obwidhwire okuguya, ng'abakoba ati, ‘Mwidha kufunanga omwenge ogw'emizabbibu n'ebitamiiza ebindi.’ “Aye imwe abantu bange Abaisiraeli, abaliwonagho, nja kubasoloza mbaleete ghalala ng'omwayi bw'asoloza entaama dhe mu kisibo kyadho. Era ekiketezo kyaimwe kija kwiramu okwidhula abantu nga baseregulya buseregulye ng'oti n'ekyayiro ekirimu entaama kamaala.” Agho Mika yaalanga ati: “Katonda mwene aja kwiguliragho abantu be, abakulemberemu ng'abatoola mu bunhage. Baja kughagulagho omulyango ogw'ekibuga, babitemu baje nga ghazira na kibakobaku. Musengwa Katonda mwene era kyabazinga waibwe, n'aja okubakulemberamu abafulumye.” Imwe abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli, muwulirise bino: Niimwe abateekwa okumanha abantu bwe bagwaniire okubisibwa mu butuufu. Aye kabiri niimwe abatenda kukola bulungi, mwagonza okukola obubi. Bye mukola, muli ng'ababaaga abantu bange ni mubatoolaku oluwutu, era ni mughalagata emamba ku magumba gaibwe. Abantu bange mubabaagaku oluwutu, mwatematema emamba yaibwe, mwamenhamenha n'amagumba gaibwe, mwabafumba mu nsaka mwabalya. Aye ekiseera kiri kwidha, mulirire Musengwa Katonda, aye alobe kubafaaku. Mumusabe, aye alobe kubakolera kye muli kumusaba. Kuba ebikolwa byaimwe bibi. Abalanzi abaguya badaaliimya abantu nga basuubiza miraala oyo abagha eky'okulya, ate baalanga okwidha kw'olutalo eri oyo azira ky'abaghaire. Musengwa Katonda akoba abalanzi abo ati: “Abalanzi imwe, obwaimwe buli kuziba, endhuba eri kugwa! Olw'okuba mudaaliimya abantu bange, timukaayolekerwa, era timukaasobola kulanga kintu ni kituukirira.” Abo abalengera ebiri mu maiso n'abalaguzi boonaboona baja kuswazibwa olw'okulemwa okukoba ebituufu. Baja kwegema mu maiso nga baswaire olwa Katonda okubasiriikirira. Aye nze, Musengwa Katonda andidhwiza omwoyo gwe, era yampa amaani n'obutatya, okukobera Abaisiraeli omuntu bw'agwaine okubisibwa mu butuufu, era n'okubakobera ebibi bye bakola. Imwe abakulu ab'ebikunsu mu Isiraeli muwulire bino: mukyagha okukola ebituufu, era ebikolwa ebyandibaire ebirungi mwabifuulania byaba bibi. Muzimba Yerusalemu ekibuga kya Katonda nga mukozesa ebyo bye mufuna mu kutemula, ni mu magira agandi agatali matuufu. Abakulembeze baamu bagulirirwa nguzi memale baalamula. Bakabona baamu tibeegeresa mateeka ga Katonda okutoolaku nga bapangisiibwa. Era waire abalanzi baamu, boona bamala kugheebwa mpiiya memale baakoba okwolekebwa kwaibwe. Ate nga boonaboona beefuula okuba nga beesigama ku Musengwa Katonda, era baakoba bati: “Ghazira kabi koonakoona kaja kututuukaku kuba Musengwa Katonda ali n'ife.” Kale ni ku lwaimwe, olusozi Sioni balirulima ng'oti nimiro, ekibuga kya Katonda Yerusalemu kyasigala agho nga mmungo ya bifunfugu n'olusozi lwonalwona oluliku eisinzizo lwafuuka kibira. Ekiseera kiidha kutuuka, olusozi oluliku eisinzizo lube nga n'olusinga buleeyi mu dhoonadhoona, era nga lusooloobye obusozi bwonabwona. Abantu abamaghanga kamaala balisomboka baidha ku lusozi olwo, abantu abangi abo balikoba bati: “Mwidhe tuje ku lusozi lwa Musengwa Katonda, mu isinzizo lya Katonda wa Isiraeli, atwegerese by'ayenda tukole era tujiire ku ebyo by'atwegeresa; kuba Musengwa Katonda aba eyo mu Yerusalemu yaayegeresa abantu be, era aba eyo mu Sioni yaayogera n'abantu be.” Musengwa Katonda aliramula amaghanga ag'amaani, ag'okumpi n'eghala. Edhibaire empiima dhaibwe edh'okulwanisa balidhigheesaamu mbago, ate amafumo gaibwe baagagheesaamu busolobyo bwa kuwoolera. Amaghanga tigaliirayo kulwana ntalo, waire okwirayo okutendekebwa mu by'entalo. Buli muntu aidha kuwuliranga emiraala ng'ali mu masamba ge ag'emizabbibu n'ag'emiti emitiini, nga ghazira muntu yeenayeena amutiisa naire. Kuba Musengwa Katonda afuga amagye, mwene n'akobye. Abantu aba buli ighanga basinza era baagondera bakatonda baalyo, aye ife twidha kusinzanga era tugonderenga Musengwa Katonda, Katonda waife ebyanda n'ebyanda. Musengwa Katonda akoba ati: “Ekiseera kiidha kutuuka, nsoloze ghalala abantu be nabonereza, ni mbaleka batwalibwa mu bunhage okudaagiradaagira eyo. Waire nga balema era nga baatwalibwa eghala einho okuva ewaibwe, ndidha kubafuula bakaawonagho era mbafuule eighanga ery'amaani. Era nze Musengwa Katonda mwene, ndidha kubafugiranga ku lusozi Sioni okuva n'olwo okutuusa ebyanda n'ebyanda.” Era iwe Yerusalemu, ekibuga Katonda mw'aba n'alengera abantu be, ng'omwayi bw'ayemerera ku kituuti n'alengera entaama dhe, oliiramu waaba ekibuga ekikulu eky'obwakyabazinga nga bwe wabanga eira. Yerusalemu, lwaki olira n'owowoola? Lwaki osinda ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala? Lwa kubula kyabazinga? Lwa kuba tokaali na bakugha magezi? Abantu ab'omu Yerusalemu, mwegalangule era musinde ng'oti n'omukazi ali kulumwa okuzaala. Kuba mutuuse okutoolebwa mu kibuga kyaimwe muje nga musula eyo mutyo mu nsiko, mutwalibwe e Babiloni. Aye nga muli eyo, Musengwa Katonda aja kubanunula abatoole mu ngalo edh'abazigu baimwe. Amaghanga kamaala geesoloiza okubalumba, nga gakoba gati: “Yerusalemu kizikirizibwe, tukibone nga kisigaire bifunfugu byereere.” Aye amaghanga ago tigaidhi Musengwa Katonda ky'ategeike kugakola. Tigaidhi nga Musengwa Katonda agasoloiza ghalala kugabonereza ng'oti n'engaano bwe solozebwa mu kifo gh'ekubirwa. Musengwa Katonda akoba abantu be ati: “Imwe abantu ab'e Yerusalemu, musitukiremu muje mukube abazigu baimwe. Imwe ndidha kubafuula mube ba maani ng'oti n'ensolo enume eri n'amayiga ag'ekyuma ekigumu einho, n'ebigere ebiriku ebinuulo eby'ekyuma eky'ekikomo. Mwidha kukuba era mumulungule abantu ab'amaghanga kamaala, eby'obukombe byaibwe bye bali nabyo ni bye baanhaga, mwidha kubighaayo ye Musengwa Katonda ow'ensi yoonayoona.” Abantu ab'e Yerusalemu mwesoloze mukole eigye! Batuzingiiza! Bakubye omufuzi wa Isiraeli ku itama n'olwigo. Musengwa Katonda akoba ati: “Bethelehemu Efuratha, waire oli katono mu bibuga bya Buyudaaya, nja kukutoolamu omufuzi alifuga Isiraeli, ng'ali ku lulyo olw'abantu ab'eira einho abataja kwerabirwa.” Kale Musengwa Katonda aja kulekulira agho abantu be Abaisiraeli okumala entangama, okutuusa omukazi ali kulumwa okuzaala lw'alizaala omufuzi oyo. Olwo Baisiraeli baine baja kwira okuva mu bunhage, beeyimbe ku baganda baibwe abaasigala. Aja kufuga abantu be mu maani ga Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda oyo amufuule okuba kyabazinga omukologho. Abantu be baja kuba n'emiraala, kuba ensi yoonayoona eja kumubona nga mukologho. Kino kija kuleetagho emiraala. Ab'e Assiria bwe balitulumba, ni baghagula ebifo byaife ebigumu bye twesiga, tuja kusindika abakulembeze ab'amaani babalwanise. Abo, nga bakozesa eby'okulwanisa byaibwe, baja kughangula ekiketezo ekyo Assiria, ensi ya Nimurodi, batuwonie Abassiria bwe baliba batabaire nsi yaife. Olwo Abaisiraeli abaliwonagho eyo ye baliba mu maghanga mu bunhage, baliba ng'oti n'omusulo oguva ye Musengwa Katonda, era baaba ng'oti n'amaadhi agagwa agakuza ebisimbe. Baja kwesiga maani ga Katonda gonka, se ti ga bantu. Abaisiraeli abo abaliwonagho eyo mu maghanga, baliba ng'oti n'empologoma eri kuyiiga ensolo edh'omu nsiko mu kibira, oba eri kuyiiga entaama mu kyayiro. Kiisi y'etuukaku egituumiraku yaagikankanula nga ghazira isuubi lyonalyona lya kuwona. Mu nsambo n'endala, Abaisiraeli baja kughangula abazigu baibwe boonaboona era babazikirize. Musengwa Katonda akoba ati: “Mu kiseera ekyo ndizikiriza embalaasi dhaimwe n'ebigaali byaimwe eby'omu lutalo. Ndizikiriza ebifo byaimwe eby'okwewogomamu n'ebibuga byonabyona. Ndizikiriza bye mukozesa okuloga byonabyona, era naatoolagho n'abalaguzi boonaboona. Ndizikiriza ebintu bye musinza ebitali Katonda n'empango edh'amabaale dhe musinza, era naabalobera okusinza ebintu bye mwekoleire n'engalo dhaimwe beene. Ndiiwululagho ebifaananie eby'omusambwa omukazi ogwetebwa Ashera era naazikiriza n'ebibuga byaimwe. Olw'obusungu n'ekiruyi bye ndi nabyo, ndibonereza amaghanga agatangondera.” Muwulire omusango Musengwa Katonda gw'aghaghabira Abaisiraeli. Wo Musengwa Katonda, situkiramu oyandhe omusango gwo. Leka ensozi enene n'entono dhiwulire by'oja okukoba. Imwe ensozi n'imwe emisingi egy'ensi egy'olubeerera, muwulirise omusango gwa Musengwa Katonda. Musengwa Katonda ali n'omusango gw'aghaghabira abantu be. Aja kulumiriza Abaisiraeli. Akoba ati: “Bantu bange, kiki kye nabakola? Nabakaluubiriza mu nsambo ki? Mundhiremu. Kuba nabatoola e Misiri, naabanunula okuva mu bwiru era naabagha Musa, ni Aaroni, ni Miriamu, okubakulembera. Bantu bange, mwidhukire Balaki Kyabazinga w'e Moabu bye yali ategeike okubakola, era ni Balaamu mutabane wa Beora bye yamwiramu. Era mwidhukire ebyali mu ngira nga muva e Shittimu nga muja e Giligali. Bwe munaidhukira ebyo byonabyona munaategeera bye nkola okubalokola.” Kiki kye nnaaleetera Musengwa Katonda, oyo Katonda ow'eigulu, nga ndidha okumusinza? Mmuleetere ente ento edh'omwaka omulala edhisinga bulungi ndhigheeyo ng'ebigheebwayo ebyokebwa? Musengwa Katonda anansiima bwemmuleetera enkumi n'enkumi edh'entaama enume oba omuzigo ogukuuluula ng'oti miiga? Oba mpeeyo omwana wange omuberi olw'ebibi byange? Busa, Musengwa Katonda yatukobera ekikalamu kye tube tukole, era ni kino: Ayenda tukolenga ebintu mu butuufu, twolekenga okugonza okutakoma, era tumusinzenga nga tuli bawombeefu. Kya magezi inho okutya Musengwa Katonda. Musengwa Katonda ayeta abanakibuga yaabakoba ati: “Imwe abeesololeza mu kibuga, muwulire. Mu ndhu edh'abakozi ab'ebibi mwidhwire eby'obukombe bye baafuna mu magira agatali malungi. Bakozesa ebipimo ebikyamu ekikolwa ekyo nkivumirira inho. Nsobola ntya okusonigha abantu abakozesa ebipimo ebikyamu ng'oti n'ebyo? Abakombe mu imwe batuntuza abaavu era mwenamwena mwidhwire buguya. Kale, olw'ebibi byaimwe, ntooleire okubabonereza n'okubazikiriza. Mwidha kulyanga aye nga timwiguta; mwidha kusigalanga nga muli bayala ng'oti timuliire naku. Ebintu bye munaawoniangagho timuja kughanga kubitereka, era bye munaagezangaku okutereka ndidha kubizikirizanga. Mwidha kusiganga, aye nga timukungula, mukamule omuzigo mu bibala eby'emiti emyoliva, aye nga timughanga kugukozesa. Era mukunhe omwenge ogw'emizabbibu, aye gubaleme okunhwaku. Ebyo bija kuba bityo lwa kuba mwasalagho okugema empisa embi edha kyabazinga Omiri ni mutabane Ahabu n'ab'endhu y'Ahabu oyo. Era timulekerangaku kujiira ku ngeri dhaibwe, kale nja kubazikiriza era abantu boonaboona babalingengaku nga babeesiimooza era nga bwe babasekerera.” Nkagwireku nze! Ndi oti n'omuntu ali endhala aja ku muti ogw'ebibala n'ayagaana nga baagumalaku, era n'aja ku mizabbibu nga kwona baaginogaku. Olwo yaaba ng'asubiibwa obuwoomi bw'emizabbibu n'obw'ebibala eby'emitiini ebisookereza okwenga! Mu Isiraeli muzira muntu mwesimbu akaasigairemu. Timukaali atya Katonda! Buli muntu aguniriire kakisa ka kutemula, era olw'ekyo buli muntu atega mwine olutuula. Abantu banaze okukola ebibi, abafuzi n'abalamuzi balya enguzi. Omukungu bw'abakobera ekibi ky'ayenda okukola, beeyimba naye baayiiya bwe babe bakikole. N'omuntu oyo atwalibwa okuba nga n'abasingamu obulungi n'obwesigwa, yeena muzira makulu ng'oti n'eisubi erizira muganhulo. Aye ekiseera kituuse Katonda ababonereze, nga bwe yabalabula ng'abita mu balanzi, abantu baibwe, ababalengeza ku bija okubaagho. Buti basobeirwa! Otaikirizanga muntu muliraanwa wo ky'akoba, era oteesiganga ni bw'aba mukagwa wo. Weegenderezenga inho mu by'oyogera, ni bw'oba ng'oli kwogera ni mukazi wo y'oyenda. Kuba abalenzi banhooma balata baibwe, abaghala baasitukira mu bainhaibwe, bakaabaana baasoola ni bainhazaala baibwe, abazigu ab'omuntu baava mu bantu be beene b'aba nabo mu ndhu endala. Aye nze, amaiso ndidha kugatanga ku Musengwa Katonda yenka. Katonda oyo ye ndidha okuteegereranga aidhe andokole. Katonda wange aidha kuwuliranga okusaba kwange. Abazigu baife, mulobe kutusekerera mbu kuba tugwire. Tuja kusituka! Waire tuli mu nzikiiza buti, Musengwa Katonda aidha kutugha obutangaavu. Twakola ebibi eri Musengwa Katonda, kale tuli n'okugumira by'ali kutukola. Aye tikiidha kuba kiseera kireeyi, aidha kutuwolereza era atweye amaziga ge tulira olw'ebiinoino abazigu bye batukola. Aidha kutufulumya ku luya eri obutangaavu era twidha kubaagho atulokole nga tubona tuti. Ekyo abazigu baife baidha kukibona baswale abo abaatuyeeyerezanga nga bakoba bati: “Musengwa Katonda waimwe ali gha?” Tulisangaala okubona nga batyankirirwa mu nguudo ng'oti bityanka! Abantu ab'e Yerusalemu, ekiseera kiidha kutuuka musobole okuzimba ekimante okwezunguluza ekibuga kyaimwe. Era agho Yerusalemu kija kugazigha ensalosalo dhaakyo. Era mu biseera ebyo abantu baimwe baja kwira nga bava mu ndhuyi dhoonadhoona okuva Assiria e buvandhuba, Misiri ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, okuva mu biketezo eby'omwiga Eufurate, n'okuva eghala, ku nhandha ni ku nsozi. Aye ensi eja kufuuka irungu olw'abo abagibaamu ng'ebyo n'ebibala bye bakungula mu bikolwa byaibwe ebibi. Wo Musengwa Katonda, ife abantu bo be weerondera okuba ababo ku bubwo, tulabirire ng'omwayi bw'agema omwigo n'alabirira entaama dhe. Waire tuli eyo twenka mu irungu, aye ensi etwezungulwire ngimu. Tuleke tuje tukozese ebiketezo by'e Bashani n'e Gileadi ebigimu obulungi nga bwe twakolanga eira. Wo Musengwa Katonda, tukolere ebyewuunhio nga bwe wakolanga mu biseera bye twalinga e Misiri. Abantu ab'omu maghanga balibona bino, baatenha waire nga ba maani. Balibulwa eky'okwogera ng'ate bazira na kye bawulira, olw'okutya n'okusoberwa. Balyeghaluliza mu nkungu ng'oti misota, nga bava mu bifo byaibwe eby'okwewogomamu, baira ye iwe Musengwa Katonda waife, nga badhugumira olw'okutya einho. Ezirayo katonda ali ng'oti niiwe, Musengwa Katonda. Osonigha ebibi eby'abantu bo abawoniegho. Tosungughala bujiiririire, aye osangaala okutwoleka okugonza kwo okutakoma. Oidha kutugemerwa kabiri ekivunika. Oidha kutyankirira ebibi byaife n'ebigere byo, memale obisuule mu nhandha bidimire okutuukira irala ghansi ku ntobo. Oidha kutwoleka obwesigwa bwo n'okugonza kwo okutakoma, ife abantu bo baidhukulu ba Aburahamu era aba Yakobo, nga bwe wasuubiza badhaadha baife eira einho. Buno n'obukwenda obwava ye Katonda nga bugema ku kibuga Nineve. Nahumu ow'oku kyalo Elikoshi yafuna okwolekebwa, era bye yabona mu kwolekebwa ni bino ebyaghandiikibwa mu kitabo kino. Musengwa Katonda wa nkikidi, tayenda bantu be kusinza bakatonda bandi. Abatakola nga bw'ayenda ababonereza; abamutakania abasungughalira era yaabasasulamu ebibonerezo ebikakali. Musengwa Katonda alwagho okusungughala, era ali n'obuyinza obutaloodheka. Musengwa Katonda taleka muntu aliku musango nga tamubonereiza. Musengwa Katonda gh'atambulira ghabaagho kiwunga n'empewo eyeezungulula n'amaani. Era ebire, n'ebiba enkungu ebigere bye ye bisiikuula ng'ali kutambula. Alagira enhandha yaakala, era akaliiza emiiga. Olwo emisiri egy'e Bashani gyawotoka, ate n'egy'oku lusozi Karumeli gyakala era n'ebimuli eby'oku nsozi edh'e Lebanoni byona byakala. Musengwa Katonda gh'aba, musisi atengeesa ensozi enene, obusozi obutono bwasaanuuka, ensi yoonayoona yeesunda, n'abantu baamu boonaboona baadhugumira. Bw'asungughala ghazira abaagho nga mulamu, era ghazira aghanga kugumira busungu bwe obuli ng'oti muliro. Obusungu bwe obwo bwe butumbuka, ni bwe luba olubaale lumenhekamenheka, lwesa ng'oti nkungu. Musengwa Katonda mulungi, oyo n'ekifo eky'okwewogomamu mu biseera ebizibu; alabirira abo abamwesiga. Aye abazigu be abazikiriza n'omwidhuzo ogw'amaadhi ag'amaani. Abo abamutakania abasindika mu nzikiiza ey'omu magombe. Imwe muli kwesoomera kukola ki Musengwa Katonda? Aidha kubazikiriza. Ezira asobola kumutakania kuswika ku mukuzi mulala. Waire muli ng'oti n'amawa amakaadaanie, era mwaba ng'oti n'abanhwi b'omwenge abatamiire, muja kusaanagho ng'eisubi eikalu bwe limamuka n'omuliro. Omuntu yava mu imwe eyo e Nineve ng'ali n'ebibi kamaala by'ategeike okukola yaidha yeesoomera Musengwa Katonda. Aye Musengwa Katonda akoba ati: “Abantu bange Abaisiraeli, waire nga Abassiria bali kamaala batyo era nga ba maani inho, nja kubazikiriza baweegho. Imwe waire nabatuusa ku kudaazibwadaazibwa, tija kwirayo kubaganha kudaagadaaga. Buti ni, nja kumenhamenha ebikoligo Abassiria abo bye baabata imwe mu nkoto, n'endhegere dhe baabasibya.” Kino Musengwa Katonda ky'alagiire ekigema ku imwe Abassiria ati: “Eriina lyaimwe lija kwerabirwa, kuba tija kubaganha kufuna baidhukulu. Nja kuzikiriza ebifaananie eby'emisambwa gyaimwe ebyabaadhibwa, n'ebyo ebyakolebwa mu kyuma ekisaanuusiibwa ebiri mu masabo. Ndidha kubasimira amagombe, kuba timugwaine kuba ku nsi nga muli balamu.” Abantu ab'e Buyudaaya mubone eno! Omukwenda ali kwidhira ku nsozi ng'aleeta amawulire amalungi era ng'alangirira emiraala. Buti ni mukole ekibinuko era mutuukirize bye mweyama ye Musengwa Katonda kuba ababi abo tibaja kwirayo kabiri kulumba nsi yaimwe. Bazikiriziibwa baawaagho. Imwe abantu ab'e Nineve, babalumbye. Oyo aja okumenhamenha ekibuga abatuuseeku! Mute abaisirukale ghaigulu ku kimante ekigumu ekyezungulwire ekibuga era mukuume enguudo edh'omu kibuga. Mwesibe mwenhwegule. Mwetegeke okulwana olutalo. Kuba Musengwa Katonda aja kwirizaagho Yakobo ekitiibwa kye ekyo nga n'ekitiibwa eky'Abaisiraeli ekyaligho ng'abazigu bakaali kwidha abaanhaga ebintu. Abalwani abaziramu ntete ab'oyo aja okumenhamenha ekibuga Nineve, bagemye engabo emyufu, era baavaala ebivaalo ebya kasaayisaayi. Bali kwetegekera kulumba. Ebigaali byaibwe eby'omu lutalo bimyansa ng'oti muliro, n'embalaasi edhisika ebigaali ebyo dhiri kweguguna kutoolera. Ebigaali byaibwe eby'omu lutalo bali kubighalabania mu nguudo edh'ekibuga, baabivuga okubiiza eno n'ere mu mpya dh'ekibuga. Biri kumyansa ng'oti ngada edhiri kwaka, era byamansuka embiro ng'oti kughemya kwa lukuba. Abakulu bali kuduumirwa, baaja eno nga bwe bagwa. Abazigu bali kweyuna ekimante ekyezungulwire ekibuga, baataagho ekintu ekikingiriza abalwani abasuula oguntu oguwomola ekimante. Endhigi edh'oku mwiga dhiigwike, abantu ab'omu kisaagaati kya kyabazinga baidhula okutya. Inhebantu bamutoiremu ebivaalo era baaja naye nga musibe. Abaghala abamugheereza bali kugegenga, baalira ng'oti njiibwa, nga beekuba mu bifuba olw'okunakughala. Abantu bali kulumuka okuva mu kibuga Nineve ng'oti n'amaadhi bwe gayoolooka okuva mu kidiba ekyabiike. Omuduumizi ali kukanda kweta ati: “Mwemerere! Mwemerere,” aye nga ghazira akyuka kwira. Munhage feeza! Munhage zaabu! Ekibuga kiidhwire eby'obukombe eby'omughendo einho! Nineve kizikiriire, kirekeibwa agho kityo, era kiwolongeire. Abantu emyoyo gyabawaamu ira, amagulu gabadhugumira budhugumire, mu mikono muzira maani, n'ensaya dhaabalekuka. Ekibuga kino kyaba ki ekyalinga oti mpuku ya mpologoma, empologoma ento mwe dhaabanga enkulu n'edhireetera by'eyiize nga ghazira kidhitiisa? Empologoma ensaadha yakankanulanga emamba emala abaana baayo, era yaayiigiranga enkazi dhaayo ensolo, yaidhuza mu mpuku dhaayo. Musengwa Katonda afuga amagye akoba ati: “Bona eno, buti nze nfuuse muzigu y'oli iwe Nineve, era nja kwokya ebigaali byo eby'omu lutalo, n'empologoma dho edho ento dhija kwitibwa n'empiima mu lutalo. Nja kukutoolaku ebyo byonabyona bye wanhaga ku bandi, era tekaaba biragiro bya bakwenda bo.” Ekibuga kino kikagwireku, kiidhwire obuguya n'obutemo. Era kiidhwire eby'obukombe ebija okunhagibwa abazigu. Wulira omuvuuma ogw'enkoba nga bali kukuba embalaasi dhe bali kuvuga. Wulira okuwoloma okw'enkede edh'ebigaali eby'omu lutalo, n'empindo edh'ebigere eby'embalaasi, n'okupakalana okw'ebigaali eby'omu lutalo. Ab'oku mbalaasi bali kulumba ng'empiima dhaibwe dhiri kumyansa era nga n'amafumo gaibwe gali kumirimiinha. Emirambo giri kugwa mmungo na mmungo, era abalwani bali kuja nga bagyekontolaku. Ebyo byonabyona biri kutuuka ku kibuga ekyo Nineve olw'okwebisa nga malaaya asikiriza ali n'obulezi bwene obwita; kuba kisendasenda amaghanga okugakiidhamya era kyakozesa obulezi bwakyo okugafuula abairu. Musengwa Katonda afuga amagye akoba ati: “Bona eno, buti nze nfuuse muzigu y'oli iwe Nineve. Nja kukughembula, amaghanga gakwerolere ng'oli madu, gabone bw'oswala. Ndidha kukusuulaku ebikaba, nkudhoogere irala, era nkufuule enseko dh'abalamu. Boonaboona abanaakubona baidha kwesisighalanga nga bakoba bati, ‘Ee, Nineve nga kyafafaagana! Naani aja okukirumirwa omwoyo? Naani ayenda okugumya abantu baamu.’ ” Nineve, niiwe osinga Thebesi, ekibuga ekikulu mu Misiri? Kyali ku Mwiga Kiyira ng'amaadhi gakyezungulwire. Ng'enhandha yakitaaku ekigo, ng'amaadhi gali ng'oti n'ebimante eby'ekigo ekyo. Nga n'ekifuga Misiri ni Ethiopia aghazira kukoma. Era ng'ensi Puti ni Libya dhikiiruukirira. Aye waire kyali kityo, abantu b'omu kibuga ekyo Thebesi baabatwala mu bunhage. Abaana baamu abato baabakuba ghansi mu buli maagaanana gaakyo baabasekembula okutuusa okufa. Abantu baamu ab'ekitiisa baasibwa ku ndhegere era baakubwaku akalulu okusalagho abe abatwale. Nineve, weena oja kuba ng'oti n'omutamiivu ali kutagala. Olyagala agh'okulumukira owone abazigu, aye nga ghazira. Ebifo byo eby'okwewogomamu bija kuba ng'oti n'ebibala ebisooka okwenga ku muti omutiini, ole bw'atengeesa omuti bigwa butereevu mu munwa ogw'omuli. Bona eno, abalwani bo bafuuse ng'oti n'abakazi abataidhi bya kulwana. Engira edhingira mu nsi yo ndhigule, abazigu baingira nga bwe benda. Emiti gye badhikiikamu giidha kuya omuliro. Abantu ab'e Nineve mwesombere amaadhi ag'okukozesa nga mwetegekera okuzingizibwa. Mwongere okugumya ebifo byaimwe eby'okwewogomamu. Muje mu itosi mulisambe era mugeme obutiba obw'amatoofaali. Aye, ni bwemunaakola mutya, era omuliro gwidha kubookya, babaitire mu lutalo, era babamalegho ng'enzige bwe dhimalagho ebisimbe. Mwazaalagana inho ng'oti nzige. Mwayeza abasuubuzi baimwe, baasingaku ni muunienie edhiri ku igulu obungi. Aye buti boonaboona baaja, ng'enzige bw'eyandhuluza amaghagha gaayo n'egulukagho. Abakungu baimwe bali kamaala ng'oti n'enzige bwe dhiba enhingi einho. Bwe kuba okwinhogovu dhiba ku nkomera, aye endhuba bw'evaayo ni kusuughaku, dhiguluka dhaabulagho nga ghazira n'asobola kumanha ghe dhijiire. Isebantu kyabazinga ow'e Assiria, abakungu bo bali mu ndoolo dhe bataja kuvaamu ebyanda n'ebyanda. Abantu bo basansaaniire mu nsozi era ghazira muntu wa kubasololeza ghalala. Ghazira kighanga kukutoolaku bulumi bw'otuuseeku, n'ebibwa bye bakufumiite tibisobola kuwona. Abo boonaboona abawulira ku kuzikirizibwa kwo, bakuba mu ngalo olw'eisanhu. Kuba mpaagho y'otaatuusaaku bikolwa byo eby'obukambwe. Buno n'obukwenda bwa Katonda omulanzi Habakkuku bwe yafuna mu kwolekebwa. Wo Musengwa Katonda, ndituusa li okukulirira okutuyamba ng'otusiriikiriire? Oli tuwonia li abo abatukola ebikolwa eby'obukambwe? Lwaki ondeka ni ngwa ku bizibu? Lwaki olingirira bulingirire ng'abantu bakola ebibi? Buli ghe ninga mbona bikolwa bya bukambwe na kuzikiriza, abantu basoola era baalwana. Amateeka tigakaakola era abantu tibakaajiira ku butuufu bwa nsonga. Abakozi ab'ebibi basinga abatuufu emisango lwa kusaliriza kwa balamuzi. Mu nsambo eyo bavuluga obutuufu obw'ensonga. Agho Musengwa Katonda yaakoba abantu be ati: “Mulingirire amaghanga agabeezungulwire, era mwidha kubona ebinaabeewuunhisa ni bibasamaaliriza. Kuba nja kukola ekintu kye mutaghanga kwikiriza nga bakibakobeire bukobere. Bona eno, nja kuleetera Abababilonia babe eighanga ery'amaani einho era ery'obukumu. Baje n'obukambwe mu nsi yoonayoona nga banhaga ebiketezo eby'abantu abandi. Abababilonia abo batiisa era beeraliikiriza bubi inho. Beidhi nga bonka n'ab'amaani, era ng'ezira iteeka libafuga. “Embalaasi dhaibwe dhirumuka embiro okusingaku n'empala, era nkambwe okusingaku emisege egiri endhala einho; dhimaduka nga dhizira kye dhitya. Abadhivuga bava ghala, baidha nga baguluka buguluke ng'oti n'enkookooma bw'eika n'eswankula ky'eja okulya. Boonaboona baidha okulwana nga bakambughaire, era entiisa yaibwe n'ebeesookayo emberi. Baasoloza abanhage abangi einho ng'oti musenho. Tibata kinhagansi mu bakyabazinga, era batwala buli mufuzi ng'eky'okuzaanhisa. Ezira kifo kya kwewogomamu kibalema; bakibungaku emungo ey'eitaka kwe baniinira, baakitwala. Agho baafuumuuka embiro ng'oti mpewo baaja. Abantu abo bali n'omusango, amaani gaibwe ge batwala okuba katonda waibwe.” Wo Musengwa Katonda wange, oli Katonda okuva eira n'eira. Oli Mutukuvu ow'ebyanda n'ebyanda. Wo Musengwa Katonda, niiwe olubaale mwe twewogoma era niiwe walonda Abababilonia, waabafuula ba maani era waabagha okutubonereza. Amaiso go matukuvu tigagwaine kubona kibi, oba okulinga ku akola ekibi. Kale lwaki olingirira obulingirire abantu abo abateesigika? Lwaki osirika busirike ng'abakozi b'ebibi bazikiriza abantu ababasinga obulungi? Bona, abantu obafiire okuba ng'oti byanhandha, era ng'oti n'ebintu ebyeghaluliza ku itaka ebizira mukulembeze. Abababilonia abo bagema abantu ng'oti n'ole bw'agemya ebyenhandha ku irobo baabaghaluza ng'oti n'ole bw'aghaluza ebyenhandha mu katimba akatono oba mu katimba akanene ka kokota. Era bwe bamala beeseka baasagamba olw'obungi bw'abo be bagemiisa. Era baaghaayo n'emisengo eri obutimba bwaibwe obutono, baaniokeza obutimba bwaibwe obunene obubbaani; kuba ebyo n'ebibafunisa ebirungi mu bulamu era ni balya emere esinga bulungi. Aye mbo baja kutuusa li okuzikiriza amaghanga aghazira na kusaasira, byanda na byanda? Ndidha kuniina ku kituuti kye nengereraku, nteege mbone Musengwa Katonda ky'anankoba okwogera, era ni ky'aja okundhiramu ku kwemuluguunhia kwange. Agho Musengwa Katonda yandhiramu ati: “Ghandiika bino bye ndi kukwoleka. Obisengeke bukalamu ku kipande nga byangu okubisoma. Bighandiike kuba ekiseera kyabyo eky'okutuukirizibwa kikaali. Aye nga kiri kwidha mangu, era bye ndi kukwoleka biri n'okubaagho. Ni bwebiboneka okuba ng'oti biidha mpola, era biteegerere. Tibiriroba kubaagho, era biryangughaku. Buno ni, n'obukwenda bw'obe oghandiike, oti, ‘Abo boonaboona abatali beesimbu, ba kufa. Aye abo abatuufu baidha kuba balamu olw'obwesige bwaibwe ye ndi.’ ” Obukombe tibwesigika. Abantu abalulunkanira eby'obukombe beekuluntaza inho aye tibatereera. Bali ng'oti magombe geene, basigala nga bakaayenda. Kyebava ni balwanisa amaghanga n'amaghanga, ni baja nga banhagamu abantu n'ebintu. Aye abantu abo abaghangulwa baja kuyeeyereza abo ababaghangula, era babanhoome nga babakoba bati: “Mukagwireku! Mubaire munhaganga ebitali byaimwe era mwebungaku emisingo gy'abo be muwola. Aye ebyo muja kubirekera li?” Imwe abaghangula banaimwe, mwena mwidha kufunayo abababandha amagoba, babasitukiremu. Baja kubatiisa mudhugumire. Olwo mwena mufuuke omunhago ye bali. Olw'okuba mwanhaga amaghanga kamaala, abo abaawonagho mwena baja kubanhaga, olw'abantu be mwaita n'olw'ebikolwa eby'obukambwe bye mwakola ku nsi mu bibuga ni ku bantu baamu. Mukagwireku, imwe abakombaghaza ab'omu ndhu dhaimwe nga munhaga ebintu eby'abantu abandi. Era ni muzimba endhu dhaimwe mu bifo ebitatuukikamu, nga mugenderera okwewonia. Ebyo bye muyiiya bireeteire ab'endhu dhaimwe abo okuswala. Era olw'okuba muzikiriiza amaghanga kamaala, kibaleeteire imwe beene okweitaitana. Amabaale ge muzimbisa ebimante galibakubirira enduulu, n'embaawo edh'akasolya dhoona dhaateera okwo. Mukagwireku, imwe abazimba ekibuga mu ebyo bye mufuna mu kutemula, era ni mukibeesaagho mu ebyo bye mufuna mu kukola ebibi. Bona eno, Musengwa Katonda Afuga Amagye n'eyaleetera amaghanga ge mwaghangula, gakola emirimo emikalangufu, aye nga bye bakola bija kwokebwa bwokebwe. Era Musengwa Katonda oyo n'agaleetera okufaabiikana nga tigaja kuganhulwa naire. Aye ensi eja kwidhula abantu abaidhi ekitiisa kya Musengwa Katonda ng'oti n'enhandha bw'eidhula amaadhi. Mukagwireku, imwe abakozesa obukambwe ku maghanga ge mwaghangula, ni mubaleetera okutagala ng'oti n'abatamiire, era ni baswala. N'imwe mwena mu kifo eky'okugheebwa ekitiisa mwidha kuswazibwa. Mwidha kunhwa mutamiire era mutagale. Musengwa Katonda aidha kubanhwesa ekikopo kyaimwe eky'okubonerezebwa, olwo mu kifo eky'okugheebwa ekitiisa muswale bwa buswale. Obukambwe bwe mwakozesa ku Lebanoni, n'obuja okukozesebwa ku imwe beene. Nga bwe mwazikiriza ensolo, era ensolo n'edhiidha okubatiisa. Olw'ebikolwa eby'obutemo bye mwakola mu nsi, ni mu bibuga, ni ku bantu baamu. Muganhulo ki oguli mu musambwa omuntu gw'abaadha oba n'agukola mu kyuma ekisaanuuse? Omusambwa ogwo gwegeresa buguya bwereere. Omuntu afuna ki mu kwesiga ekintu ky'akoze mwene n'akyeta katonda, ekintu ekitaghanga na kwogera? Mukagwireku imwe abakoba ekiti muti: “Zuuka,” oba eibaale eritaghanga na kwogera muti: “Situka.” Ghaligho okwolekebwa kw'oghanga okufuna okuva y'ekintu ng'oti n'ekyo? Ni bwe baba nga baakirimbyaku kyonakyona feeza ni zaabu, era kisigala nga kiziramu bulamu naire. Aye Musengwa Katonda ali mu isinzizo lye eitukuvu ensi dhoonadhoona ka dhisirike mu maiso ge. Kuno n'okusaba kw'omulanzi Habakkuku: Wo Musengwa Katonda, nawulira bye wakola era naatya inho. Ni mperaano tukolereku mu biseera byaife bino eby'amaani bye wakolanga eira. Tusaasirenga ni bw'oba ng'osungughaire. Katonda aidha kwidha kabiri ng'ava e Temani eky'omu Edomu; Omutukuvu oyo aidha kuviira ku nsozi edh'e Parani. Okumesunkana kwe kuja kumaamira eigulu lyonalyona, n'ensi yoonayoona emusaake. Aidha kwidha ng'amyansa ng'oti lukuba; ng'okughemya okw'olukuba kuli kuva mu mukono gwe, omuli amaani ge. Asindika obulwaire bwamukulembera, yaalagira okufa kwamunonereza. Bw'ayemerera ensi etengeeta; bw'alinga ku amaghanga ati, gadhugumira. Ensozi edh'emyaka n'emyaka dhimenhekamenheka dhaawaagho; obusozi obw'olubeerera budimira mu itaka bwabuliramu. Edho n'ensozi dhe yatambuliraku ebiseera eby'eira. Nabona abantu ab'e Kushani nga bali mu kutya, n'ab'e Midia nga bali kudhugumira. Wo Musengwa Katonda, wasungughalira miiga? Oba, ekiruyi kyakugema lwa nhandha? Ekyo n'ekyakuleetera okuvuga ebire ng'oti mbalaasi, era ng'oti n'avuga ekigaali eky'omu lutalo n'obughanguzi? Wasowolayo akalaso mu kiruutu kyako, waakata ku kagugha nga weetegeike okulasa. Waayasamya ensi mwavaamu emiiga. Ensozi dhaakubona dhaatengeeta; amaadhi ag'amaani gaayuyika. Amaadhi ag'enhandha gawolomboka era geefuukuula inho. Endhuba n'omwezi byayemerera, olw'obutangaavu obwavanga mu bulaso bwo nga buziinhuuka, n'olw'okumesunkana okw'eifumo lyo erimyansa. Watambula mu nsi ng'oliku ekiruyi, era waatyankirira amaghanga mu busungu obungi. Waja okulokola abantu bo, okulokola oyo eyasiigibwa omuzigo okuba kyabazinga. Wakuba omukulembeze w'abakozi b'ebibi waamutentena, era waamaliragho irala be yakulemberanga. Wafumita omuduumizi ow'abalwani be n'obulaso, ku lule lwe baidha okutusansaania nga bali ng'oti ni kiwunga ow'amaani, nga beesuuta ng'oti n'abaja okutuntuza abaavu aghazira kubakobaku naire. Watyankirira enhandha n'embalaasi dho, waaleetera amaadhi okusiikuuka, gaafuukeera eiwovu. Bwe mpulira ebyo byonabyona ndhugumira, n'ensaya dhantengera olw'okutya. Amagumba gange gaanafugha, n'ebigere byange byatengeeta ku itaka. Ndidha kusirika nteegerere olunaku Katonda lw'alituusa obuzibu ku abo abatulumba. Waire emiti emitiini giroba okutaaku ebibala, n'emizabbibu gyaloba okubala, n'emyoliva gyona gyabulaku ekivaaku, ni mu misiri mwabulamu ekikungulwa, n'entaama n'embuzi dhoonadhoona ni dhifa, ni mu kigo eky'ente ni mubula akamoola, nze ndidha kusigala nga nsagamba era nga ndi musangaavu. Kuba Musengwa Katonda n'omulokozi wange. Musengwa Katonda n'ampa amaani, yaagumya ebigere byange ku itaka oti bya mpongo, yankuuma naaloba kutyerera ku nsozi kugwa. Buno n'obukwenda Musengwa Katonda bwe yatuma Zefania aje akobere abantu, mu biseera bya kyabazinga wa Buyudaaya eyayetebwanga Yosia, eyali mutabane wa Amoni. Zefania oyo yali mutabane wa Kushi, Kushi yali mutabane wa Gedalia, Gedalia yali mutabane wa Amaria, Amaria yali mutabane wa kyabazinga Hezekia. Musengwa Katonda yakoba ati: “Nja kuzikiriza ebintu byonabyona ebiri ku nsi: abantu, n'ensolo, n'enhonhi, n'ebiba mu nhandha. Nja kuzikiriza aboonooni boonaboona, n'abantu boonaboona baaweegho ku nsi. Nze Musengwa Katonda ninze nkobye. “Nja kubonereza abantu ab'omu Yerusalemu boonaboona n'abo ababa mu Buyudaaya mwonamwona. Era nja kuzikiriza abasinza omusambwa Baali boonaboona abakaasigairegho, n'amaina aga bakabona abamugheereza goonagoona geerabirirwe irala. Nja kuzikiriza abo abaaniina ghaigulu ku ndhu okusinza ebintu eby'oku igulu, n'abo boonaboona abansinza nze Musengwa Katonda, kabiri ni bamala balayira omusambwa Moleki. Era nja kuzikiriza abo boonaboona abatakaidha ye ndi waire okunsaba okubabeera.” Musiriikirire aghali Musengwa Katonda, kuba olunaku lwe luli kumpi kutuuka. Musengwa Katonda ategeike okughaayo abantu be basalibwe ng'oti musengo, era amaze n'okweta abageni abaja okukola omukolo ogwo. Musengwa Katonda akoba ati: “Nja kubonereza abakungu ba kyabazinga, n'ab'endhu ye, n'abo boonaboona abaagema empisa edh'abamaghanga agandi. Ku lunaku olwo, nja kubonereza abo boonaboona abasinza mu nsinza ey'abamaghanga agandi, era ni baidhuza endhu ya musengwa waibwe omunhago gwe bafuna mu kwiba ni mu kutemula.” Era Musengwa Katonda akoba ati: “Ku lunaku olwo, ghaja kubaagho okulira gha Mulyango ogwetebwa ogw'Ebyenhandha ogw'ekibuga Yerusalemu, era ghabeegho okuwowoola mu Kiketezo Ekiyaaka eky'ekibuga ekyo, era ghabeegho okugwa okw'amaani mu nsozi. Muwowoole inho imwe ababa mu kiketezo eky'eifo eky'ekibuga, kuba abasuubuzi baimwe boonaboona bawoiregho okufa. “Mu kiseera ekyo nja kutoola entaala nje nga ndhagaaza mu Yerusalemu mwonamwona. Nja kubonereza abantu boonaboona abali obulungi abazira kibeeraliikiriza, abakoba mule bati, ‘Musengwa Katonda ghazira ky'aidha kukola, ka kibe ekirungi oba ekibi.’ Eby'obukombe byaibwe bija kunhagibwa, n'endhu dhaibwe dhimenhebwegho. Waire bali kuzimba endhu, aye tibaja kudhisulamu. Waire bali kusimba amasamba ag'emizabbibu, aye tibaja kunhwa ku mwenge gwa mizabbibu guva mu masamba ago.” Olunaku lwa Musengwa Katonda olukologho luli kumpi era luli kwangughaku inho. Olunaku olwo okuluwuliraku lwa bulumi, era luliza n'abasaadha abalwani ab'amaani! Olunaku olwo luja kuba lwa busungu, lwa bizibu, lwa kuzikirira era lwa bulumi. Luja kuba lunaku lwa kuzikirira na kusaanagho. Luja kuba lunaku lwa kivumbi era lwa kazigizigi, olwidhwire ebire n'enzikiiza agemye bedimudimu. Ku lunaku olwo amagwala agalaalika olutalo gaja kuvuga, okuleekaana okw'abalwani kuwulirwe nga balumbye ebibuga ebyezungulwirwa ebimante ebigumu, n'ebituuti byaku ebireeyiriri ebirengererwaku. Musengwa Katonda akoba ati: “Nja kuleetera abantu ebizibu batuuke n'okutambula nga bamaamanta ng'oti batulu, kuba bakoze ebibi ebinsungughaza. Omusaayi gwaibwe guja kuyuyibwa ku itaka ng'oti maadhi, n'emirambo gyaibwe girekebwe agho ng'oti busa.” Ku lunaku olwo Musengwa Katonda lw'aliragiraku obusungu bwe ezira kirisobola kubawonia, waire feeza ni zaabu waibwe yeenayeena. Obusungu bwe obuli ng'oti muliro, obuva ku nkikidi y'ali nayo ku lw'abantu be, buja kuzikiriza ensi yoonayoona. Aja kutuusa abantu boonaboona ababa ku nsi, ku nkomerero yaibwe eriba ya mangu inho ng'oti kutemya na kuzibula. Imwe eighanga eriziramu nsoni mwenenie era mweireku, nga mukaali kufuuyibwa ere na mpewo ng'oti bikaba. Mwenenie ng'obusungu bwa Musengwa Katonda obwokya ng'oti muliro bukaali kubaidhaku, era ng'olunaku lw'aja okulagiraku ekiruyi kye lukaali kutuuka. Imwe abantu ab'ensi eno abeesigwa eri Musengwa Katonda era abagondera ebiragiro bye, mukole ebyo ebituufu era muteekuluntaza mu maiso ga Musengwa Katonda. Oba katyo mwakawona ekibonerezo ku lunaku Musengwa Katonda lw'aja okulagiraku obusungu bwe. Ekibuga Gaza kija kulekebwa agho kyereere, n'ekibuga Ashikeloni kyona kija kuwolongera. Abantu ab'omu kibuga Ashidodi baja kubingibwamu mu kitundu butundu kya lunaku. N'ekibuga Ekuroni kija kuzikirizibwa. Imwe Abafilisiti ababa mu kiketezo eky'oku nhandha, mukagwireku, kuba Musengwa Katonda abasaliire omusango okubasinga. Aidha kubazikiriza mwenamwena ghabule asigalagho. Ekiketezo kyaimwe eky'oku nhandha kija kufuuka kyayiro, nga kiidhwire entindi edh'abaayi n'ebigo eby'ebyayo byaibwe. Ekiketezo ekyo eky'oku nhandha kija kufuuka kya Bayudaaya. Eyo ye balyayiranga ebyayo byaibwe, era baasula mu ndhu edh'omu kibuga Ashikeloni kuba Musengwa Katonda waibwe aidha kubalabiriranga, abaleetere ebintu kabiri okubajiiranga obukalamu. Musengwa Katonda Aghanga ebintu byonabyona akoba ati: “Mpuliire abantu Abamoabu n'Abammoni nga bavuma era nga bayeeyereza abantu bange. Era naawulira nga beesuuta nga bwe baidha okubanhagaku ekiketezo kyaibwe. Kale ni, nze Musengwa Katonda omulamu afuga amagye, Katonda wa Isiraeli, ndayiire nti ebiketezo eby'Abamoabu n'Abammoni bija kuzikirira, nga Sodoma ni Gomorra bwe byazikirira. Bija kufuuka ekifo ekiidhwire ebisubisubi ebifumita n'ebiina ebisimwamu omuunhu. Bifuuke ekifo ekiziramu kirungi kye kivaamu ebyanda n'ebyanda. Abantu bange abaliwonagho balinhaga ekiketezo ekyo kyaba kyaibwe.” Ekyo n'ekija okuba ekibonerezo eky'Abamoabu n'Abammoni olw'okwekuluntaza kwaibwe, n'olw'okuvuma n'okwesuutira ku bantu ba Musengwa Katonda afuga amagye. Musengwa Katonda oyo aja kubatiisa inho ekibitiriire. Bwenebwene emisambwa gyonagyona aja kugifuula ebintu ebiziramu kantu, era olwo buli ighanga lirisinza mwene nga liri mu kiketezo kyalyo. N'imwe Abaethiopia mwena, Musengwa Katonda aja kubasindikaku abazigu babaite. Musengwa Katonda aja kukozesa obuyinza bwe azikirize abantu ab'e Assiria abali ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Aja kuzikiriza ekibuga Nineve kisigale nga kyanhe bwanhe, era nga kikalu ng'oti irungu lyene. Kija kufuuka ekifo ebyayo n'ensolo edh'omu nsiko mwe birambaala ebiwigulu nga mwe bisula era byaba ku madinisa byawigula. Amakoova gaja kulirira mu miryango gyakyo. Embaawo edh'emivule dhe baazimbisa dhoona dhija kutwalibwa. Ebyo n'ebija okutuuka ku kibuga ekyali kyeidhi nga n'ekirigho kyonka, era nga kirowooza kiti ezira kibuga kindi kyaga nakyo bukologho. Aye kija kuzikirira kifuuke ekifo ensolo edh'omu nsiko ghe dhisula. Buli muntu anaakibitangaku, aneesimoozanga era yaata omukono mu nkoto yeinhamira. Ekibuga Yerusalemu kikagwireku. Kiidhwire abantu abadheemu, n'aboonooni, n'abatuntuza banaibwe. Kizira muntu ye kiwulirisa era tikiganha kugololwa mu nsobi dhaakyo. Tikyesiga Musengwa Katonda, era tikisaba Katonda waakyo oyo akibeere. Abakungu mu kibuga omwo bali oti mpologoma edhiwologoma. Abalamuzi baamu baaba ng'oti n'emisege egiyiiga eigulo nga giri ndhala inho, ni gitalekaagho kagumba kusigala kubonebwaku nga bukyeire. Abalanzi baamu baawaamu ensa era ba nkwe. Bakabona baamu boonoona ebintu ebitukuvu, era baafuulaniafuulania amateeka bafune bye benda. Aye Musengwa Katonda ali mu kibuga omwo, era akola bituufu byonka, takola kibi. Buli nkyo, aghazira kwosaamu, ayoleka ng'aziramu kwekubira. Aye abatenda kujiira ku mazima tibabaamu na nsoni, bongera kukola bibi. Musengwa Katonda akoba ati: “Nzikiriiza amaghanga, naasaaniagho ebimante ebigumu ebyezungulwire ebibuga byago, n'ebituuti ebirengererwaku. Naazisa enguudo dh'omu bibuga ebyo nga ghazira adhibitamu ebibuga ebyo byawolongera nga ghazira muntu abibaamu. Naadhuuba nti abantu bange banantya era baaganha okugololwa ensobi dhaibwe. Era naadhuuba nti tibaidha kwerabira ebyo byonabyona bye nababonerezaamu. Aye beeyongera bweyongere okukola ebikolwa ebibi.” Musengwa Katonda akoba ati: “Kale ni muteegerere olunaku lwe ndyesimbagho okugha obudhulizi obulumiriza amaghanga ebibi bye gakola. Nsazeegho okusololeza aghalala amaghanga n'obwakyabazinga, mbamalireku ekiruyi kyange kyonakyona kuba obusungu bwange obuli ng'oti muliro, obuva ku nkikidi ye ndi nayo ku bantu bange, buja kuzikiriza ensi yoonayoona. “Bwenebwene mu kiseera ekyo nja kukyusa abantu abamaghanga goonagoona basabenga nze zenka, era bampeerezenga n'omwoyo mulala. N'abantu bange abaasansaanira eghala, eyo ng'osomoike emiiga egy'omu Ethiopia, baja kundeetera ebigheebwayo. Mu kiseera ekyo, imwe abantu bange timuja kugemwa nsoni kabiri olw'okudheema kwe mwandheemeranga. Nja kubatoolamu abo boonaboona abeekuluntaza mu imwe n'abo abeegulumiza. Era timuja kwirayo kundheemera ku lusozi lwange olutukuvu. Be ndirekagho mu imwe, n'abo abawombeefu n'abaavu abanaidhanga okunsaba okubeerwa. Era abantu abo abaliwonagho mu Isiraeli tibalikola kisobu naire, tibalyogera bya buguya, oba okukozesa olulimi olubuzaabuza. Baidha kubanga bulungi nga bazira kye badhulirira, era nga ghazira kintu kyonakyona kibatiisa.” Imwe Abaisiraeli, mwembe era mukube n'emizira. Imwe ab'e Yerusalemu, musangaale era musagambe n'omwoyo gwaimwe gwonagwona. Musengwa Katonda atoiregho ekibonerezo kyaimwe, abinze abazigu baimwe boonaboona. Musengwa Katonda oyo kyabazinga wa Isiraeli ali mu imwe buti, ghazira kye mukaatya. Mu kiseera ekyo, abantu baja kukoba ab'e Yerusalemu bati: “Sioni, otatya! Guma omwoyo! Musengwa Katonda waimwe, ali mu imwe. Oyo n'omulwanirizi abagha obughanguzi. Ku lwaimwe aidha kusagambanga n'eisanhu era olw'okugonza kwe aidha kubagha obulamu obuyaaka. Aidha kwembanga okwoleka nga bw'abasangaaliire, ng'ali masanhu meereere ng'oti n'omuntu ali ku mbaga.” Musengwa Katonda akoba ati: “Nja kutoolagho akabi ke neesoomera okubasindikira, era mbatooleku okuswazibwa. Mu kiseera ekyo nja kubonereza abo ababatuntuza boonaboona; nja kuwonia abalema, era nsololeze ghalala abo abaatwalibwa mu bunhage. Okubairenga okuswala kwaibwe nja kukufuula kitiisa kyaibwe, era bamanhibwe ensi yoonayoona. Mu kiseera ekyo mwenamwena nja kubasololeza ghalala mbaize eka. Bwenebwene nja kubafuula bamanhifu era abasaakibwa mu nsi yoonayoona, era mbairizeegho ebirungi nga mwenamwena mubona.” Musengwa Katonda n'akobye. Mu mwaka ogwokubiri nga Dario ni kyabazinga w'e Perusia, ku lunaku olusooka mu mwezi ogwomukaaga, Musengwa Katonda yaagha Haggai omulanzi obukwenda. Haggai oyo ng'ali n'okutwala obukwenda obwo abukobere Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli era omufuzi wa Buyudaaya, ni Yoshua mutabane wa Yehozadaki era omukulu wa bakabona. Musengwa Katonda Afuga Amagye yakoba Haggai ati: “Abantu bano bakoba bati, ‘Kino ti n'ekiseera ekituufu eky'okwiramu okuzimba obuyaaka eisinzizo lya Musengwa Katonda.’ ” Agho Musengwa Katonda yaamala yaayogera ng'abita mu Haggai omulanzi, ati: “Lwaki imwe beene musula mu mayumba amayooyoote, aye ng'eisinzizo lyange liri bifulukwa byereere? Aye kale ni, mubone ebibatuuseeku? Mwasiga bingi aye mwakungula bitono. Muli n'emere ey'okulya aye tebamala kubaigusa. Muli n'omwenge ogw'okunhwa aye tigubamala ndiwo! Muli n'engoye edh'okuvaala aye tidhibamala kusuugha. Abakozi empeera ye bafuna tebamala mu byetaago byaibwe. Aye kale ni, muboine ebibatuuseeku? Mpegaano ni muje mu nsozi muleete emiti, mwiremu okuzimba buyaaka eisinzizo, memale nsiime. Olwo ekitiisa kyange kyeyoleke. Nze Musengwa Katonda, ninze nkobye. “Mwasuubira okukungula ebirime kamaala, aye wo, mwafunayo bitono. Era n'ebitono ebyo bwe mwabituusa eka, naabyonoona. Lwaki nabyonoona? Lwa kuba eisinzizo lyange liri bifulukwa byereere, aye nga imwe buli muntu yeefubiriire ku kulabirira ndhu ye. Kyova eigulu ligemereire amaadhi obutagwa, n'eitaka lyaloba kubaza birime. Ndeeteire endoboozi okugwa mu nsi eno: egwe ku nsozi dhaayo, ni ku nimiro dhaayo edh'engaano, n'edh'emizabbibu, n'edh'emiti emyoliva, ni ku birime byonabyona. Era egwe ni ku bantu, ni ku nsolo, ni ku ebyo byonabyona bye mukola.” Agho Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli era omufuzi wa Buyudaaya, ni Yoshua mutabane wa Yehozadaki era omukulu wa bakabona, n'abantu boonaboona abaira okuva mu bunhage e Babilonia, baakola ekyo Musengwa Katonda waibwe kye yabalagira. Baatya era baagondera obukwenda bwa Haggai omulanzi Musengwa Katonda ye yatuma. Haggai oyo yaakobera abantu obukwenda bwa Musengwa Katonda ati: “Musengwa Katonda akoba ati, ‘Ndidha kubanga ghalala n'imwe.’ ” Agho Musengwa Katonda yaata mu bantu abo boonaboona omwoyo ogwenda okukola. Omwoyo ogwo yaaguta mu Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli era omufuzi wa Buyudaaya, ni mu Yoshua mutabane wa Yehozadaki era omukulu wa bakabona, ni mu bantu boonaboona abaira okuva mu bunhage. Baatoolera okukola ku isinzizo lya Musengwa Katonda Afuga Amagye Katonda waibwe, ku lunaku olwamakumi abiri n'eina, olw'omwezi ogwomukaaga, mu mwaka ogwokubiri nga Dario ni kyabazinga. Ku lunaku olwamakumi abiri n'olulala, olw'omwezi ogwomusanvu mu mwaka gwene ogwo, Musengwa Katonda kabiri yaayogera ng'abita mu mulanzi Haggai. Yaakoba Haggai aje ye Zerubbabeli mutabane wa Shealutieli era omufuzi wa Buyudaaya, ni Yoshua mutabane wa Yehozadaki era omukulu wa bakabona, n'abantu boonaboona abaira okuva mu bunhage, abakobe ati: “Naani ku imwe abakaasigairegho, eyabona eisinzizo lino mu kitiisa kyalyo ekyasooka? Mperaano libabonekera litya? Liteekwa kuba nga lyaweeramu irala ekitiisa! Aye iwe Zerubbabeli, n'iwe Yoshua mutabane wa Yehozadaki era omukulu wa bakabona, n'imwe abantu mwenamwena abali mu nsi eno, mutawaamu maani naire. Mukole bukole mulimo, kuba ndi ghalala n'imwe, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye. Nga muli kuva mu nsi Misiri, nabasuubiza okubanga aghalala n'imwe buliidho. Kale ni mulobe kutya. “Esigaireyo akaseera katono ntengeese eigulu n'ensi, n'obukalu n'enhandha. Nja kutengeesa amaghanga goonagoona, eby'obukombe byago byonabyona bireetebwe ghano, olwo ndidhuze eisinzizo lino eby'obukombe. Feeza yeenayeena ni zaabu yeenayeena ebiri ku nsi, byange. Eisinzizo eiyaaka liriba lya kitiisa okusinga lire eryasooka. Era mu eryo mwe ndireetera abantu bange ebintu okubajiiranga obukalamu nga bali mu miraala. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye.” Ku lunaku olwamakumi abiri n'eina olw'omwezi ogwomwenda, mu mwaka ogwokubiri nga Dario ni kyabazinga, Musengwa Katonda era yaayogera ni Haggai omulanzi. Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye yaakoba ati: “Buuza bakabona obone kye bakoba ku kintu kino: Ole asobola okutoola ekinofu ky'emamba ey'omusengo emaze okutukuzibwa, yaakitwalira mu lugoye lw'avaire. Aye bw'aleka akatundu ku lugoye olwo ni kasiinha ku mugaati, oba ku mere enfumbe yoonayoona, oba ku mwenge ogw'emizabbibu, oba ku muzigo ogw'ebibala eby'emiti emyoliva, oba ku ky'okulya ekindi kyonakyona, obwo eky'okulya ekyo kifuuka kitukuvu kyona?” Bakabona bairamu bati: “Busa.” Kabiri Haggai yaababuuza ati: “Ole asobola okufuuka atali mulongoofu olw'okugema oba okusiinha ku mulambo, ate yaamala yaagema ku by'okulya ebyo. Mpegaano eky'okulya ky'agemyeku, kyona kifuuka ekitali kirongoofu nga mwene?” Bakabona bairamu bati: “Yii, kifuuka ekitali kirongoofu.” Agho Haggai yaabakoba ati: “Musengwa Katonda akoba ati kityo bwekiri ni ku bantu ab'eighanga lino, ni ku byonabyona bye bakola. Era ni byonabyona bye baghaayo ku alutaari, tiibirongoofu.” Musengwa Katonda akoba ati: “Mpegaano mugwaine mulowooze inho ku binaabaagho okuva olwaleero n'okweyongerayo. Bwe mwali mukaali kwiramu kuzimba buyaaka isinzizo lyange, ng'omuntu asobola okuja ku mmungo ey'engaano ng'asuubira okwagaanayo kilo ebikumi bibiri, aye ghaabangagho bwa kilo kikumi kyonka. Ate omuntu bwe yajanga okusena lita ekikumi edh'omwenge ogw'emizabbibu ku kikunhiro, yayagaanangayo lita makumi ana (40) gonka. Nasindikanga empewo ensu yaavulusa ebirime byaimwe byonabyona, era naasindikanga n'omugozi gwabifungalaza, aye era mwaloba okwenenia. Olwaleero n'olunaku olwamakumi abiri n'eina olw'omu mwezi ogwomwenda, lwe mumaliireku okutaagho omusingi ogw'eisinzizo lyange. Kale ni mulowooze ku binaabaagho okuva olwaleero n'okweyongerayo. Mperaano mu iterekero timukaalimu ngaano, era n'emizabbibu, n'emitiini, n'emikomamawanga, n'emiti emyoliva, bikaali kutaaku. Aye okuva n'olwaleero ndidha kubaghanga enkabi.” Ku lunaku lwene olwo olwabiri n'eina Musengwa Katonda era yaayogera ni Haggai omulanzi omukuzi ogwokubiri. Yaamukoba aje ye Zerubbabeli omufuzi wa Buyudaaya, amukobe ati: “Nze Musengwa Katonda ndi kumpi okutengeesa eigulu n'ensi, ntoolegho obwakyabazinga obw'amaghanga, era nkomye obuyinza bwago. Ndidha kusuula ere ebigaali by'omu lutalo n'abavuzi baabyo. N'embalaasi dhiidha kufa, n'abavuzi baadho baitagane beene na beene. Ku lunaku olwo, ndikutwala iwe Zerubbabeli omugheereza wange era mutabane wa Shealutieli, naakutaagho ofuge mu liina lyange kuba niiwe ye nonze. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze nkobye.” Mu mwezi ogwomunaana, mu mwaka ogwokubiri nga Dario ni kyabazinga w'e Perusia, Musengwa Katonda yayogera ni Zekaria omulanzi, mutabane wa Berekia era nga mwidhukulu wa Iddo. Yaamukoba ati: “Nze Musengwa Katonda nasungughalira inho badhaadha baimwe. Aye mperaano ndi kukoba abantu nti mwire ye ndi nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, olwo zeena ndidha kwira ye muli. Mutaba ng'oti ni badhaadha baimwe, abalanzi ab'eira be baakoberanga obukwenda bwange nze Musengwa Katonda Afuga Amagye. Abalanzi baakobanga badhaadha baimwe okuva mu mpisa dhaibwe embi ni mu bikolwa byaibwe ebibi. Aye badhaadha baimwe baaloba kuwulira nze Musengwa Katonda bye mbakoba, waire okufaayo okukola bye mbalagira. Aye buti badhaadha baimwe abo bali gha? N'abalanzi abo babaagho nga balamu byanda na byanda? Aye okulabula kwange n'ebiragiro byange, bye nabisa mu bagheereza bange abalanzi, byatuukirira ku badhaadha baimwe abo, baatuuka n'okwenenia. Baakoba bati, ‘Musengwa Katonda Afuga Amagye akoze nga bwe yasalagho, yaatubonereza olw'empisa dhaife embi n'olw'ebikolwa byaife ebibi nga bwe tugwaniire.’ ” Lwali lunaku lwa makumi abiri na ina olw'omwezi ogweikumi n'omulala ogwetebwa Shebati, mu mwaka ogwokubiri nga Dario ni kyabazinga w'e Perusia. Musengwa Katonda yaayogera ninze Zekaria omulanzi, mutabane wa Berekia era mwidhukulu wa Iddo, mu kubonekerwa obwire. Naabona malaika wa Musengwa Katonda ng'ali kuvuga embalaasi emyufu, ng'agyemereiza mu miti egy'ebisaka egyali mu kiiko. Einhuma we yaliyo embalaasi edhindi emyufu, n'edha kikuusikuusi, n'endheru. Agho naamubuuza nti: “Musengwa, embalaasi edho dhitegeeza ki?” Malaika yandhiramu ati: “Ndidha ku kwoleka kye dhitegeeza.” Kale malaika oyo eyali ayemereire mu miti egy'ebisaka, yandhiramu ati: “Edho, Musengwa Katonda n'eyadhituma okuja okukebera ensi.” Era dhaakobera malaika wa Musengwa Katonda oyo eyali ayemereire mu miti egy'ebisaka, dhiti: “Tumaze okukebera ensi, twabona ng'eri agho etyo.” Agho malaika oyo yaakoba ati: “Wo Musengwa Katonda Afuga Amagye, oligemerwa li ekisa Yerusalemu n'ebibuga eby'omu Buyudaaya, by'osungughaliire emyaka gino ensanvu?” Musengwa Katonda yaamwiramu n'ekisa ng'amugumya. Malaika oyo yankoba nangirire Musengwa Katonda Afuga Amagye bye yakoba ati: “Enkikidi engema inho olw'okugonza kwange okungi eri Yerusalemu ni Sioni. Era nsungughaliire inho amaghanga agali mu miraala, kuba nze nasungughaliraku abantu bange akatono kati, aye amaghanga ago gaayongeranga bwongere kuleetera bantu bange abo kudaazibwadaazibwa. Kale buti ndhize mu Yerusalemu n'okusaasira okungi. Eisinzizo lyange baja kwiramu okulizimba, ni Yerusalemu bakizimbe buyaaka.” Malaika era yankoba okulangirira nti: “Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati ebibuga bye biriiramu okuba obukalamu. Era akoba ati aliiramu okuyambanga Yerusalemu, yaakitwala ng'ekibuga ekikye ku bubwe.” Kabiri naafuna okubonekerwa okundi, era okuja okulinga nti nga mbona amayiga ag'ensolo ana. Naabuuza malaika eyali alikwogeranga ninze nti: “Amayiga ago gategeeza ki?” Yandhiramu ati: “Gategeeza amaghanga ag'obuyinza agaasansaania abantu ab'omu Buyudaaya, n'ab'omu Isiraeli, n'ab'omu Yerusalemu.” Agho Musengwa Katonda yandholeka abagheesi bana. Nze naabuuza nti: “Abo baidhie kukola ki?” Yandhiramu ati: “Baidhie okudhugumiza n'okusaaniagho amaghanga ag'obuyinza agaatyankirira Buyudaaya, ni gasansaania abantu baamu.” Kabiri nafuna okubonekerwa okundi, era okuja okulinga nti nga mbona omuntu ali n'olukoba olupima mu ngalo. Naamubuuza nti: “Oli kuja gha?” Yandhiramu ati: “Ndi kuja kupima Yerusalemu mbone obuleeyi bwakyo n'obugazi bwakyo.” Agho malaika eyali ali kwogeranga ninze, bwe yaba ng'oti atambula okuja, ghaabaagho malaika owundi eyatambula ng'aidha y'ali baagaanane. Malaika eyasooka yaakoba ole owundi ati: “Lumuka oje, okobe omwisuka oyo ali n'olukoba olupima mu ngalo oti, mu Yerusalemu muja kubaamu abantu kamaala inho era nga bali n'ebyayo byaibwe kamaala. Kale nga tibasobola kuweera mu kibuga ekyo nga kyezungulwirwa ekimante. Musengwa Katonda akoba ati mwene n'aliba ekimante eky'omuliro okwezungulula ekibuga ng'akikuuma, era ati mwene n'aliba ekitiibwa ky'ekibuga ekyo.” Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe bantu bange! Musitukiremu mulumuke, muve mu nsi eyo eri ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ye nabasansaaniza ku ndhuyi dhoonadhoona ng'oti n'empewo ey'oku igulu. Mulumuke muve eyo ye muli mu bantu Abababilonia, mwire mu Sioni. Buli agema ku imwe aba asiinhie ku mboni ya liiso lyange.” Musengwa Katonda Afuga Amagye ow'ekitiisa, yantuma nje y'amaghanga agaanhagulula abantu be, ngakobe nti: “Mubone eno, nze Musengwa Katonda mwene ninze ndibalwanisa imwe, naabaghaayo mu ngalo edh'abaali abagheereza baimwe, era baabanhagulula.” Ebyo bwe birimala okubaagho, mulimanha nga Musengwa Katonda Afuga Amagye n'eyantuma. Musengwa Katonda akoba ati: “Mwembe era musagambe, imwe abantu b'omu Yerusalemu, kuba ndi kwidha mbenga ghalala n'imwe.” Mu kiseera ekyo, abantu abamaghanga kamaala baliidha ye Musengwa Katonda baafuuka bantu be. Musengwa Katonda alibanga ghalala n'imwe, era imwe mulimanha nga oyo n'eyantuma ye muli. Musengwa Katonda oyo aliiramu kabiri okulonda Buyudaaya yaagifuula ensi eyiye ku bubwe entukuvu. Era yairamu n'okulonda Yerusalemu kibe ekibuga kye ky'agonza einho. Abantu mwenamwena musiriikirire mu maiso ga Musengwa Katonda, kuba asitwike alikwidha ng'aviira mu kifo kye ekitukuvu mw'aba. Kabiri nafuna okubonekerwa okundi, Musengwa Katonda yandholeka Yoshua Omukulu wa Bakabona ng'ayemereire mu maiso ga malaika wa Musengwa Katonda oyo. Era ku luuyi lwa Yoshua olw'omukono omusaadha, ghaali gheemereiregho Sitaani nga yeetegeike okulumiriza Yoshua oyo omusango. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaakoba Sitaani ati: “Iwe Sitaani, Musengwa Katonda agwananga yaakusalira omusango. Musengwa Katonda oyo eyalonda Yerusalemu agwananga yaakusalira omusango gwakusinga. Oyo y'oli kwenda okulumiriza ali ng'oti n'ekisiki kye baswankwire mu muliro.” Yoshua yali ayemereire mu maiso ga malaika ng'ali mu bivaalo ebiidhwire eikoodera. Malaika yaakoba abaali beemereire mu maiso ge ati: “Mumutoolemu ebivaalo ebyo ebiidhwire eikoodera.” Era yaakoba Yoshua ati: “Bona eno, nkutoireku ebibi byo byonabyona, era nja kukuvaaza ebivaalo eby'ekitiibwa.” Era yaalagira ati: “Mumusibe n'ekitambaala ekitukula ku mutwe.” Kale baamusiba ekitambaala ekitukula ku mutwe, baamuvaaza n'ebivaalo ebitukula, nga malaika wa Musengwa Katonda ayemereire agho. Agho malaika wa Musengwa Katonda yaagumya Yoshua ng'akoba ati Musengwa Katonda Afuga Amagye akobye ati: “Bw'onaagemanga amateeka gange era n'ojiiranga ku biragiro byange, oidha kusigala nga niiwe olabirira eisinzizo lyange ghalala n'empya dhaalyo. Era ndidha kukuganha okuseetanga ye ndi ng'oti ni bamalaika abo abali agho. Kale ni, iwe Yoshua Omukulu wa Bakabona ghalala ni bakabona baino, muwulire kino: Niimwe akamanhiso ak'ebiseera ebirungi eyo ye bwidha. Era nja kubooleka omugheereza wange ayetebwa Olusaga! Bona, nja kuta mu maiso ga Yoshua eibaale nga liriku endhuyi musanvu, nditoneku n'ekighandiiko. Era nditoolagho ekibi eky'ensi eno mu lunaku lulala luti lwonka. Okuva olunaku olwo, buli muntu alyetanga mwine aje ewuwe awuumulireku mu isamba lye ery'emizabbibu n'ery'emitiini.” Agho malaika eyali ali kwogeranga ninze yaidha kabiri, yanzuusa ng'oti mbairenga ntendwike. Yambuuza ati: “Kiki ky'oli kubona?” Naamwiramu nti: “Ndi kubona ekikondo eky'entaala ekyakolebwa mu zaabu, nga ku ngulu kwakyo kuliku akadoome akabaamu amafuta. Ku kikondo ekyo kuliku entaala musanvu, nga buli ntaala eriku entambi musanvu musanvu. Era nga ku mbali kw'ekikondo ekyo kuliku emiti emyoliva ebiri, ogundi ku luuyi olw'omukono omusaadha n'ogundi ku luuyi olw'omugooda.” Agho naabuuza malaika eyali ali kwogeranga ninze nti: “Musengwa Katonda wange, ebyo bitegeeza ki?” Malaika yambuuza ati: “Toidhi ebyo kye bitegeeza?” Naamwiramu nti: “Musengwa Katonda wange, tiidhi.” Agho malaika oyo yankoba okutwalira Zerubbabeli obukwenda bwa Musengwa Katonda obukoba buti: “Olighangula ti lwa kuba wa maani, waire okuba ow'obuyinza, aye lwa Musengwa Katonda Afuga Amagye okukugha omwoyo gwe. Ebizibu ebiri ng'oti nsozi ndeeyiriri birivaagho ghaaba ng'oti museetwe. Oliiramu okuzimba obuyaaka eisinzizo, era bw'oliba otaaku eibaale erisembayo, abantu balyasiikana bati, ‘Liboneka bulungi, obulungi bwenebwene!’ ” Era Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Zerubbabeli atairegho omusingi ogw'eisinzizo lino, era mwene oyo n'aidha okumaliriza okulizimba. Olwo abantu bange balimanha nga nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, ninze eyakutuma ye bali. Abo boonaboona ababaire bawoiremu amaani olw'okubona ng'ebintu biri kuja kasoobo, baja kusangaala nga baboine Zerubbabeli bw'ali kuja mu maiso n'okuzimba eisinzizo.” Malaika era yankoba ati: “Entaala omusanvu dh'oboine, ago n'amaiso ga Musengwa Katonda agabona woonawoona ku nsi.” Agho naamubuuza nti: “Ate emiti emyoliva ebiri egiri ku mbali kw'ekikondo ekyo, ogundi ku luuyi olw'omukono omusaadha n'ogundi ku luuyi olw'omugooda, gitegeeza ki?” Era naamubuuza nti: “Ensaga eibiri edh'omuti omwoliva edhiri ku mbali okw'emikonda ebiri egya zaabu egikozesebwa okwitulula amafuta ag'entaala, dhitegeeza ki?” Malaika yambuuza ati: “Toidhi ebyo kye bitegeeza?” Naamwiramu nti: “Musengwa Katonda wange, tiidhi.” Agho yankobera ati: “Abo n'abantu ababiri Musengwa Katonda ow'ensi yoonayoona be yalonda, era yaabasiiga omuzigo bamugheerezenga.” Kabiri naafuna okubonekerwa okundi, era okuja okulinga nti nga mbona enzingo y'ekitabo, ng'eri kugulukira mu ibbanga. Malaika yambuuza ati: “Kiki ky'oli kubona?” Nairamu nti: “Ndi kubona enzingo y'ekitabo ng'eri kugulukira mu ibbanga. Obuleeyi bwayo buli mita mwenda, ate obugazi bwayo bwaba mita ina n'ekitundu.” Agho yankoba ati: “Mu nzingo y'ekitabo eyo mwaghandiikibwamu ekikolimo ekija okugema ensi yoonayoona. Olwo kibe nti omuntu yeenayeena anaibanga baidha kumutoolanga mu nsi eno, n'omuntu yeenayeena anaalayiranga eby'okusubagha, yeena bamutoolenga mu nsi eno. Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati alisindika ekikolimo ekyo kyangira mu ndhu dh'abaibi, ni mu ndhu dh'abo abanaalayiranga eby'okusubagha mu liina lya Musengwa Katonda. Era ekikolimo ekyo kiriba mu ndhu edho kyadhisaaniagho okudhimaliriragho.” Agho malaika eyali ali kwogeranga ninze yaaseeta, yankoba ati: “Linga ere obone ekiri kwidha.” Naamubuuza nti: “Kiki ekyo?” Yairamu ati: “Kiibo, era kitegeeza ekibi eky'ensi yoonayoona.” Ekiibo ekyo kyaliku ekisandikira ekyakolebwa mu kyuma ekizito. Naja okulinga nti nga mbona bali kukisandukula, era naabona nga mu kiibo mulimu omukazi atyaime. Malaika yankoba ati: “Omukazi oyo ategeeza ekibi.” Agho yaasiinhira omukazi okumwiza mu kiibo, era yaakiizaaku ekisandikira kyaku ekizito. Kabiri naja okulinga nti, nga mbona ghaligho abakazi babiri abali kwidha, nga bali kuguluka n'amaghagha ng'oti ga sekanhulya. Baidha baatoolagho ekiibo ekyo baguluka, baaja nakyo. Naabuza malaika nti: “Bali kukitwala gha?” Yandhiramu ati: “Bali kukitwala Babilonia, ye baja okukizimbira eisabo. Bwe balimala okulizimba, balita ekiibo ekyo mu isabo eryo baakisinza.” Kabiri naafuna okubonekerwa okundi, era okuja okulinga nti nga mbona ebigaali eby'omu lutalo bina biri kuviira ghagati gh'ensozi ibiri. Ensozi edho dhaali nga dha kyuma kya kikomo. Ekigaali ekyasooka kyali n'embalaasi dha kasaayisaayi nga dhiri kukighaluza, ate ekyokubiri kyaba n'embalaasi ndhirugavu nga n'edhiri kukighaluza. Ekigaali ekyokusatu kyali n'embalaasi ndheru nga dhiri kukighaluza, ate ekyokuna kyaba n'embalaasi dha kikuusikuusi nga n'edhiri kukighaluza. Agho naabuza malaika eyali ali kwogeranga ninze nti: “Musengwa, ebigaali eby'omu lutalo ebyo bitegeeza ki?” Yandhiramu ati: “Ebyo biri kuja ku ndhuyi eina edhiri ghansi gh'eigulu, era byakamala okuva ghale mu maiso ga Musengwa Katonda ow'ensi yoonayoona.” Ekigaali ekiri n'embalaasi endhirugavu edhiri kukighaluza, kiri kuja ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba. Ekiri n'embalaasi endheru kiri kuja ku luuyi lwa bugwandhuba. Ate ekiri n'embalaasi edh'ekikuusikuusi kiri kuja ku luuyi lwa mukono musaadha olw'e buvandhuba. Embalaasi edho bwe dhaavaayo dhaali kasukasu okuja okukebera ensi. Malaika yaadhikoba ati: “Muje mukebere ensi.” Kale dhaaja dhaagikebera. Agho malaika yaakaabuka yankoba ati: “Bona eno, embalaasi edhijiire ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba dhireeteire obusungu bwa Musengwa Katonda okuwoleera.” Agho Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Toola ebirabo ebigheereibwayo Heledai ni Tobiya ni Yedaia, abaakaira okuva e Babiloni mu bunhage, omale oje olunaku lwene olwo mu ndhu ya Yosia mutabane wa Zefania. Oidha kutoola ku feeza ni zaabu bye baghaireyo, okolemu engule ogivaaze ku mutwe gwa Yoshua Omukulu wa Bakabona, mutabane wa Yehozadaki. Omukobe oti Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati, ‘Bona eno, omuntu ayetebwa eriina Olusaga aja kukulira gheene agho mwene gh'ali, era aja kuzimba eisinzizo lya Musengwa Katonda. Oyo n'alizimba eisinzizo eryo, era oyo ye baligha ekitiisa eky'obwakyabazinga, yaaba mufuzi. Ghalibaagho kabona alibanga agho okumpi n'ekityamo kye eky'obwakyabazinga, nga bombi bategeeragana mu miraala.’ Heledai, Tobiya, Yedaia ni Yosia mutabane wa Zefania, n'abaidha okulabiriranga engule eyo eidha kubanga mu isinzizo lya Musengwa Katonda ng'ekiidhukizo.” Abantu ab'eghala baliidha baayamba mu kuzimba obuyaaka eisinzizo lya Musengwa Katonda, olwo mwamanha nga Musengwa Katonda Afuga Amagye n'eyantuma ye muli. Ebyo birituukirira, bwe muligondera n'omwoyo omulala ebyo Musengwa Katonda waimwe by'alagira. Ku lunaku olwokuna olw'omwezi ogwomwenda ogwetebwa Kisilevu, mu mwaka ogwokuna nga Dario ni kyabazinga, Musengwa Katonda yaayogera ninze Zekaria omulanzi. Mu kiseera ekyo, abantu ab'e Betheli baali bamaze okutuma Sharezeri ni Regemmeleki n'abasaadha baibwe, baje ye Musengwa Katonda bamweghembe abagemerwe ekisa. Era baabatuma n'okubuuza bakabona b'omu isinzizo lya Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye aghalala n'abalanzi bati: “Tuje mu maiso n'okuliranga amaziga olw'okuzikirizibwa kw'eisinzizo, era nga tusiiba mu mwezi ogwokutaanu nga bwe tubairenga tukola mu myaka egyo gyonagyona egibiseegho?” Agho Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye yaayogera ninze, yankoba ati: “Kobera abantu boonaboona abali mu nsi eno, ni ba kabona, oti bwe baasiibanga ni baliranga maziga mu mwezi ogwokutaanu n'ogwomusanvu okumala emyaka egyo ensanvu, tibaabikolanga lwa kugheesa nze kitiisa. Era bwe baalyanga ni banhwa, byalinga bya kweigusa beene.” Byene ebyo Musengwa Katonda bye yayogera ng'abita mu balanzi abaaligho mu biseera eby'eira. Mu biseera ebyo ekibuga Yerusalemu bye kyabeeranga ng'ebintu bikijiira bukalamu nga kiidhwire abantu. Era ng'abantu bali kamaala mu bibuga ebikyezungulwire, ni mu biketezo ebiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, n'ebyo ebiri mu biiko. Kabiri Musengwa Katonda yaayogera ninze, yankoba ati: “Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye nagha ira abantu bange ebiragiro bino nti, ‘Musalenga emisango mu butuufu, buli muntu agemerwenga mwine ekivunika era amusaasirenga. Mutafuginkirizanga muntu yeenayeena, k'abe namwandu, oba mulekwa, oba omusenze, oba omwavu. Era mutayiiyanga mu myoyo gyaimwe kukola kabi ku banaimwe.’ “Aye abantu bange baakola bwa mpwitu, baaloba kuwulira waire okufaayo. Baakalangusa emyoyo gyaibwe ng'oti ibaale, baaloba kujiira ku mateeka na biragiro, nze Musengwa Katonda Afuga Amagye bye nabagha nga mbita mu balanzi abaaligho mu biseera eby'eira. Kyenava ni mbasungughalira ekibitiriire, era olw'okuba baaloba okuwulira bye nabakobanga, zeena naalobanga okubagha bye bansabanga. Nabasansaania mu maghanga goonagoona ge baali tibaidhi naku naire, nga ndi ng'oti n'empewo eyeezungulula n'amaani. Olwo ensi yaibwe enungi einho yaasigala bwagho nga ghazira muntu agirimu, yaafuuka bifulukwa byereere.” Kabiri Musengwa Katonda Afuga Amagye yaayogera ninze, yankoba ati: “Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye enkikidi engema ku lw'ekibuga Yerusalemu, kuba ngonza inho abantu baakyo. Era okugonza kwe ndi nakwo okunene okwo kundeetera okusungughalira abazigu baibwe. Luliba lulala naira ku lusozi lwange Sioni, naaba mu kibuga kyange Yerusalemu. Olwo ekibuga ekyo balikyetanga ekibuga eky'abantu abeesigwa, era baakyetanga olusozi lwange nze Musengwa Katonda Afuga Amagye olutukuvu. Abasaadha n'abakazi abakaire einho abatambulira obw'oku mikoomo olw'emyaka, baliiramu okutyamanga mu mpya edh'ekibuga Yerusalemu. Era enguudo dhaakyo dhiriiramu okwidhula abalenzi n'abaghala abali kuzaanha. “Ekyo kiboneka okuba ng'ekitasoboka eri abo abaawonagho abali mu ighanga lino buti, aye eri nze ghazira kitasoboka. Bona eno, ndinunula abantu bange, naabatoola mu nsi edh'e buvandhuba n'e bugwandhuba ye baatwalibwa. Ndibaiza mu Yerusalemu baabanga omwo. Baliba bantu bange, nze naaba Katonda waibwe omwesigwa era omutuufu. “Mugume imwe abali kuwulira mpegaano ebibono bino abalanzi bye baakoba, mu biseera abazimbi bye baateeragho omusingi ogw'eisinzizo lyange, nga lija okwiramu okuzimbibwa. Ebiseera ebyo bwe byali nga bikaali kutuuka, tighaalingagho muntu asobola kusasulira mupakasi oba ensolo okumukolera omulimo. Era nga ghaziragho muntu atali mu bweraliikirivu bwa bazigu kumulumba, kuba naleetera abantu okukyaghagana. Aye mpegaano, nze Musengwa Katonda Afuga amagye, tija kubisa bantu ba ighanga lino abaawonagho nga bwe nabisanga abaaligho mu biseera ebyo. Baidha kusiganga emere nga bali mu miraala, emizabbibu gibalenga ebibala, eitaka lyeyongerenga okubaaku ebirime, n'amaadhi gagwenga. Ebyo byonabyona ndibigha abantu b'eighanga lino abaawonagho. Imwe ab'omu Buyudaaya n'ab'omu Isiraeli, mwali mufuuse ekibono abamaghanga agandi kye baakozesanga okukolima. Aye buti ndidha kubanunula, olwo bakozesenga eriina lyaimwe okusabiranga abantu enkabi. Kale mutatya naire, mugume bugume.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Badhaadha baimwe bwe bansonsoonia ni bandeetera okusungughala, nategeka okubakola akabi era naatuukiriza entegeka eyo aghazira kukyusaamu kirowoozo kyange naire. Aye mpegaano ntegeike okugha abantu b'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya enkabi. Kale mutatya naire. Bino bye mugwaine okukolanga: buli muntu akobere mwine amazima. Musalenga mu mazima mu mbuga dhaimwe edh'amateeka, mu nsambo ereetagho emiraala. Era mutayiiyanga mu myoyo gyaimwe kukola kabi ku banaimwe, waire okulayiranga ebiziramu kuba ebyo byonabyona, nze Musengwa Katonda, mbikyayira irala inho.” Kabiri Musengwa Katonda Afuga Amagye yaayogera ninze, yankoba ati: “Okusiiba kwaimwe okw'omu mwezi ogwokuna, n'okw'omu gwokutaanu, n'okw'omu gwomusanvu, n'okw'omu gweikumi, kulifuukamu biseera bya masanhu na kusagamba eri ab'eighanga Buyudaaya nga bali mu bibinuko. Agho ni mugwaine mugonzenga okukolerera amazima n'emiraala.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Ekiseera kirituuka, abantu abamaghanga kamaala n'ab'omu bibuga kamaala baidha e Yerusalemu. Abantu ab'omu kibuga kino balikoba ab'omu kibuga ekindi bati, ‘Mwidhe tuje ye Musengwa Katonda Afuga Amagye, tumweghembe atugemerwe ekivunika. Ife tujiire.’ Abantu abamaghanga kamaala nga mulimu n'ag'amaani, baliidha e Yerusalemu ye Musengwa Katonda Afuga Amagye, okumusinza n'okumweghemba abagemerwe ekisa. Era Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati mu biseera ebyo, abantu ikumi abamaghanga agandi balyegema ku Muyudaaya mulala, nga bakoba bati, ‘Tuganhe tuje n'iwe, kuba twawulira tuti Katonda ali n'imwe.’ ” Buno n'obukwenda bwa Musengwa Katonda: Musengwa Katonda asazeegho okubonereza ensi Haduraki n'ekibuga ky'e Damasiko. Era ekibuga kya Siria ekikulu kya Musengwa Katonda oyo, n'ebika byonabyona eby'omu Isiraeli byona bibye. Hamathi ekigabana ensalosalo ni Haduraki kya Musengwa Katonda oyo, ni Tiro ni Sidoni ebirimu abantu abagezi einho byona bibye. Tiro kyamala okwezimbaku ekimante ekigumu okukyezungulula, kyabunga feeza omungi ng'oti nkungu, ni zaabu omungi ng'oti bityanka bya mu nguudo. Aye bona eno, Musengwa Katonda alikitoolaku ebintu byakyo byonabyona, yaawoloba obukombe bwakyo mu nhandha. Era omuliro gulyokya ekibuga ekyo gwakisaaniagho. Ekibuga Ashikeloni kiribona ebyo, kyatya. Gaza kiritengera olw'obulumi, ni Ekuroni kyona kyalumwa okubona ng'eisuubi lyakyo liwoiregho. Gaza kirifiirwa kyabazinga waakyo, ni Ashikeloni kyasigala agho kityo nga kiziramu bantu. Mu Ashidodi mulibaamu abantu ab'omusaayi omutabike. Era Musengwa Katonda akoba ati: “Ndireetera Abafilisiti abo abeetwala okuba aba ghaigulu, okwewombeeka. Ndibalekeza okuliira omusaayi mu mamba, n'okulya ebintu ebindi byonabyona ebyenhinhalwa. Abaliwonagho boona balitwalibwa ng'abantu bange, baaba ng'oti n'ekindi ku bika kya Yuda. Abantu ab'e Ekuroni boona balifuuka bantu bange, ng'Abayebusi bwe baafuuka. Olwo ndibanga mu nsi yange eyo ng'omukuumi waayo, ndobere abazigu okugibitamu. Tija kuganha mufuzi mubi kabiri kutuntuza bantu bange, kuba mpegaano nze mwene mboine n'amaiso gange, abantu bange nga bwe badaazibwadaazibwa. Musagambe, musagambe imwe abantu b'e Sioni! Mukube emizira imwe abantu b'e Yerusalemu! Mubone, Kyabazinga waimwe ali kwidha ye muli. Ali kwidhira mu kitiibwa n'obughanguzi. Muwombeefu era ali kwidhira ku ndogoyi; atyaime ku ndogoyi ento.” Musengwa Katonda akoba ati: “Nditoola mu Isiraeli ebigaali eby'omu lutalo, naatoola ni mu Yerusalemu embalaasi. Obulaso obukozesebwa mu lutalo bulizikirizibwa. Kyabazinga oyo alireetagho emiraala mu maghanga. Alifuga ekiketezo ekiva ku nhandha okutuuka ku nhandha, n'okuva ku mwiga Eufurate okutuusa ensi y'ekanga.” Musengwa Katonda akoba ati: “Olw'endagaano ye nakola n'imwe, n'eteebwaku n'akamanhiso ak'omusaayi ogw'ensolo edh'emisengo, ndirekula abantu baimwe baaba ba idembe, naabatoola mu biina ebitaalingamu maadhi, mwe baabasibiranga nga bali mu bunhage. Imwe abali mu bunhage, mwire mu kifo kyaimwe eky'okwewogomamu. Mwire kuba mpegaano muli n'eisuubi. Olwaleero ndi kubakakasa nti ebyaimwe byonabyona ebyayonoonebwa mu kudaazibwadaazibwa kwaimwe, ndibibairizaagho naasinzaagho emikuzi ebiri. Ndikozesa Buyudaaya ng'oti kalaso ka mulwani, era naakozesa Isiraeli ng'oti n'obusaale bwaku. Ndikozesa ab'e Sioni ng'oti mpiima, naalwanisa Abagureki.” Agho Musengwa Katonda alibonekera ghaigulu gh'abantu be, era yaalasa obusaale bwe bwaja ng'oti kumyansa kwa lukuba. Musengwa Katonda oyo alifuuwa eigwala, memale yaakumbira mu mpewo eyeezungulula n'amaani, eva ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye alikuumanga abantu be, yaabaleetera okuzikiriza abazigu baibwe, baabatyankirira. Balitamiira okuyugha omusaayi gw'abazigu, baaba ng'oti n'abatamiire omwenge. Era omusaayi ogwo guliba mungi ng'oti n'ogw'emisengo, gwe bayugha n'ekibya ku alutaari ni gutoonherera ku nsonda dhaayo. Ku lunaku olwo, Musengwa Katonda wa Isiraeli aliwonia abantu be abo, ng'oti n'omwayi bw'awonia ebyayo bye obutatuukibwaku kabi. Balimesunkanira mu nsi ye ng'oti n'amabaale ag'omughendo bwe gamesunkanira ku ngule. Bwenebwene ensi eriba nungi era ng'esikiriza! Abalenzi n'abaghala tibalibulirirwa ngaano ya kulya, waire okubulirirwa omwenge ogw'emizabbibu ogw'okunhwa, basobole okuba obukalamu. Imwe abantu ba Musengwa Katonda, mumusabenga abaghe amaadhi mu biseera byago bye gagwiramu. Musengwa Katonda oyo n'aleetera ebire okwekuluumulula, olwo yaagha abantu amaadhi, gaagwa mu nimiro dhaibwe dhaameramu ebisimbe. Abantu beebuuza ku misambwa, ni ku balaguzi, ni ku bavuunuzi b'ebirooto, aye bye babairamu bya buguya byereere era bizira kye bibayamba naire. Kale ekyo kyaleetera abantu okutambulatambula eyo batyo ng'oti ntaama edhibuze. Olwo baadaazibwadaazibwa olw'okubulwa omukulembeze. Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Nsungughaliire inho abakulembeze abo abafuga abantu bange, era ndidha kubabonereza. Nze Musengwa Katonda Afuga Amagye, mwene ndirabiriranga abantu bange Abayudaaya ng'oti n'omwayi bw'alabirira ebyayo bye. Era ndibaleetera okuba ng'oti n'embalaasi edh'omu lutalo edhitatya naire. Mu abo n'omuliva abafuzi, n'abakulembeze, n'abaduumizi mu magye, abalifuga abantu bange. Abantu b'omu Buyudaaya baliba ng'abalwani ab'omu lutalo ab'amaani, nga batyankirira abazigu baibwe mu bisoodo eby'omu nguudo. Balirwana baghangula n'abazigu baibwe ab'oku mbalaasi, kuba nze Musengwa Katonda ndi ghalala nabo. Ndireetera abantu b'omu Buyudaaya okuba ab'amaani, era naawonia abantu b'omu Isiraeli abo okuzikirizibwa. Ndibagemerwa ekisa, naabaiza eka ewaibwe. Baliba ng'oti se tibalekulirangaku agho, kuba ninze Musengwa Katonda waibwe, era nze ndiiramu okusaba kwaibwe. Olwo abantu b'omu Isiraeli baliba ng'oti n'abalwani abaziramu ntete. Era mule baliba basanhuukirivu ng'oti n'abanhweire omwenge ogw'emizabbibu. Baidhukulu baibwe bwe baliidhukiranga obughanguzi buno, balisagambanga olw'ebyo nze Musengwa Katonda bye nkoze. Ndifuuwa akaleetu okweta abantu bange abo, naabasololeza ghalala; kuba ninze nabanunula. Era ndibaleetera okwiramu okwala, baaba kamaala nga bwe baalinga eira. Waire nabasansaaniza mu maghanga, aye era balindidhukiranga nga bali eyo mu nsi edh'eghala. Era beene aghalala n'abaana baibwe balisigala nga bakaali balamu, baamala baira eka ewaibwe. Ndibasoloza naabatoola mu Misiri, naabatoola ni mu Assiria naabaiza ewaibwe. Naabata mu Gileadi ni mu Lebanoni, woonawoona ghaidhula abantu. Bwe baliba nga bali kubita mu nhandha ey'e Misiri, nze Musengwa Katonda ndikuba okwefuukuula okw'enhandha eyo, n'entobo ey'omwiga Kiyira yaakala. Okwekuluntaza kw'Abasiria kuliisibwa ghansi, n'obuyinza bw'Abamisiri bwawaagho. Ndireetera abantu bange okuba ab'amaani. Era baligheesanga eriina lyange ekitiisa.” Musengwa Katonda atyo bw'akobye. Iwe Lebanoni igulagho endhigi dho, omuliro gwokye emiti gyo emivule gugizikirize! Imwe emiti emisipuressi muwowoole kuba emivule gigwire, emiti egyo emirungi einho bagizikiriiza. Imwe emiti emikologho egy'e Bashani muwowoole, kuba ekibira ekibaire ekizibirivu bakitemyegho! Wulira abaayi bwe bawowoola, olw'okufiirwa ekitiibwa kyaibwe. Wulira empologoma bwe dhiwologoma, olw'okuba ekibira ky'e Yorudani mwe dhiba bakizikiriiza. Agho Musengwa Katonda wange yankoba ati: “Fuuka mwayi wa ntaama edh'okwitibwa. Abo abadhigula, baja baadhiita era ghaaloba kubaagho ababonereza. Abo abadhitunda bakoba bati, ‘Musengwa Katonda asaakibwe, tufuuse bakombe!’ Era abaayi baadho tibadhisaasira naire.” Musengwa Katonda kyava n'akoba ati: “Zeena tikairayo kusaasira muntu mu nsi eno. Bona eno, nze mwene ndighaayo abantu boonaboona, naabata mu buyinza bw'abafuzi baibwe. Abafuzi abo balizikiriza ensi eno, era ezira muntu ye ndinunula kumutoola mu buyinza bwaibwe.” Kale naafuuka mwayi wa ntaama edh'okwitibwa, nga ndhayira abo abaadhisuubulanga. Era naatoola emiigo ebiri, naagigema mu ngalo: ogundi naagutuuma eriina “Nkabi” ate ogundi naagutuuma eriina “Kweyimba”. Agho naasigala nga ndi kulabirira entaama edho. Ghaabaagho abaayi basatu abankyagha ni bandeetera okubeesinwa. Kale naababinga mu mwezi mulala guti. Agho naakoba entaama nti: “Tikaali mwayi waimwe. Edho edh'okufa ka dhife, edho edh'okuzikirira ka dhizikirire, edho edhinaasigalagho ka dhiriidhagane emamba.” Agho naatoola omwigo gwe natuuma eriina “Nkabi” naagumenhamu, okusazaamu endagaano Musengwa Katonda ye yali akoze n'abantu ab'amaghanga goonagoona. Kale endagaano eyo yaasazibwamu ku lunaku olwo. Era abo abaasuubulanga entaama baali agho nga baaningiriire, baategeera nga Musengwa Katonda n'eyali ali kwogerera mu ekyo kye nakola. Naabakoba nti: “Bwe muba nga musazeegho okunsasula, mumpe empeera yange. Aye oba timwenda kugimpa, mugisigaze.” Kale bampa ebitundu bya feeza amakumi asatu, nga n'empeera yange. Musengwa Katonda yankoba ati: “Ebitundu bya feeza ebyo bite mu ndyanga ey'eisinzizo.” Kale naatoola ebitundu bya feeza amakumi asatu ebyo, empeera ey'ekikungu ye baabona nga n'engyamu, naagita mu ndyanga ey'eisinzizo. Naatoola omwigo ogwokubiri gwe natuuma eriina “Kweyimba”, naagumenhamu okusazaamu okweyimba kwa Buyudaaya ni Isiraeli. Agho Musengwa Katonda yankoba ati: “Kabiri fuuka mwayi wa ntaama, aye ku luno fuuka mwayi wa ntaama azira ky'agasa naire kuba, bona eno, ndi kutaagho mu nsi eno omwayi w'entaama atafaayo ku edho edhiri kuzikirira, oba okwagala edho edhiri kutambulatambula eyo dhityo. Era ataidhandhaba edho edhighenhera, waire okutwala edho edhikaali enamu aghali eisubi dhirye. Aye aligho okulya obulye emamba y'edho ensavu, n'alya n'amabbonge. Akagwireku omwayi w'entaama oyo azira ky'agasa naire, alekulira obwagho ekisibo! Olutalo lugwananga lwamukuba yaava mu buyinza yaagwira irala. Era omukono gwamuniala n'eriiso lye ery'oku mukono omusaadha lyamutulughala.” Buno n'obukwenda bwa Musengwa Katonda obugema ku Isiraeli. Musengwa Katonda oyo n'eyabambagho eigulu, yaatonda n'ensi, era yaagha abantu obulamu. Era akoba ati: “Bona eno, ndifuula Yerusalemu kyaba ng'oti kikopo kya mwenge gwa mizabbibu. Abantu ab'amaghanga agakyezungulwire balikinhwa kyabaleetera okutagala ng'oti batamiivu. Era abazigu bwe balizingiza Yerusalemu, balizingiza n'ebibuga eby'omu Buyudaaya byonabyona. Mu kiseera ekyo ndireetera Yerusalemu okuba ng'oti n'eibaale eizito, nga kiisi ighanga erigezaaku okulibbeeda, lirumizibwa inho. Era amaghanga goonagoona ag'oku nsi galyeyimba gaakirumba. Mu kiseera ekyo ndireetera embalaasi dhoonadhoona okutya einho, dhaagwamu akatambala, era naaleetera n'abavuzi baadho okugwa eiralu. Ndirabirira abantu b'omu Buyudaaya, aye naaleetera embalaasi edh'abazigu baibwe okutulughala. Agho abantu b'omu bika bya Buyudaaya balikoba mule bati, ‘Musengwa Katonda Afuga Amagye, agha abantu be ab'omu Yerusalemu amaani.’ “Mu kiseera ekyo ndireetera ebika eby'omu Buyudaaya okuba ng'oti n'omuliro gwe bakunaaniiza mu mmungo y'enku, oba mu binhwa by'engaano. Birizikiriza amaghanga goonagoona agabyezungulwire agho. Aye abantu b'omu Yerusalemu balisigala nga ghazira kabi kabatuuseeku naire. “Nze Musengwa Katonda ndisooka kuleetera magye ga Buyudaaya okughangula, olwo ekitiisa baidhukulu ba Daudi n'abantu b'omu Yerusalemu kye balifuna, kirobe kusinga ekyo abantu b'omu Buyudaaya abandi boonaboona kye balifuna. Mu kiseera ekyo nze Musengwa Katonda ndikuuma abantu b'omu Yerusalemu, kyaba nti ole aliba nga n'asembayo kuba munafu mu abo, alifuuka wa maani ng'oti ni Daudi bwe yali. Era baidhukulu ba Daudi oyo n'abalibakulemberamu ng'oti ni malaika wa Musengwa Katonda, era ng'oti ni Katonda mwene. Mu biseera ebyo ndizikiriza kiisi ighanga eririgezaaku okulumba Yerusalemu.” “Era ndita mu baidhukulu ba Daudi ni mu bantu ab'omu Yerusalemu abandi boonaboona, omwoyo omusaasizi era ogwenda einho okusinza. Kale bwe baliringa ku ole ye baafumita, balimulira ng'oti n'omuntu alira omwana we y'abaire naye yenka ati. Baliwowoola ng'oti n'omuntu alira omwana we omuberi. Mu kiseera ekyo, okulira mu Yerusalemu kuliba kwa maani ng'oti bwe baalira Hadadi Rimmoni mu kiketezo eky'oku museetwe e Megiddo. Ensi yoonayoona eririra amaziga, nga buli maka galira lwago: Abasaadha ab'omu maka ag'oku nda ya Daudi balirira ku lwaibwe, ni bakazi baibwe boona baalira ku lwaibwe. Abasaadha ab'omu maka ag'oku nda ya Nathani balirira ku lwaibwe, ni bakazi baibwe boona baalira ku lwaibwe. Abasaadha ab'omu maka ag'oku nda ya Levi balirira ku lwaibwe, ni bakazi baibwe boona baalira ku lwaibwe. Abasaadha ab'omu maka ag'oku nda ya Shimei balirira ku lwaibwe, ni bakazi baibwe boona baalira ku lwaibwe. Ni mu maka agasigaireyo goonagoona, abasaadha aba buli mu maka balirira ku lwaibwe, ni bakazi baibwe boona baalira ku lwaibwe.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Ekiseera ekyo bwe kirituuka, ensulo eriigulwagho olw'okunaaza ebibi n'obwonoonefu ku baidhukulu ba Daudi n'abantu b'omu Yerusalemu, basobole okwetukuza. Nditoola mu nsi Isiraeli ebisinzibwa ebitali Katonda, ghalobe kubaagho muntu abiidhukira waire okwidhukira amaina gaabyo. Nditoolagho n'abo boonaboona abeeyeta abalanzi, era naatoola ni mu bantu omwoyo ogwenda okusinza ebitali Katonda. Bwe ghalibaagho ole alyenda okweyeta omulanzi, ise n'inhina balimukoba bati ateekwa okwitibwa, olw'okwogera eby'obuguya aye ate n'abyeta ebibono bya Musengwa Katonda. Era bw'aligezaaku okukola obulanzi, ise n'inhina abo balimufumita yaafa. Mu kiseera ekyo, buli mulanzi okubonekerwa kwe kulimugemya ensoni, yaatya n'okukola obulanzi, waire okuvaala ekivaalo eky'obuviiri okulimbira okwo abantu. Aye alikoba bukobe ati, ‘Nze tiri mulanzi, ndi mulimi bulimi. Era eitaka n'ekibaire eky'obukombe kyange okuva mu buto.’ Era ole bw'alimubuuza ati, ‘Ate ebibwa ebikuli mu mugongo?’ Alimwiramu ati, ‘Ebibwa ebyo nabifunira mu ndhu ya bakagwa bange.’ ” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Iwe empiima yange situkiramu, ja olumbe omwayi wange andhayira entaama. Ita omwayi oyo entaama dhisansaane. Nze mwene ndirumba abantu bange. Abantu ab'omu nsi yoonayoona baligabanizibwamu ebitundu bisatu. Abaliba mu bitundu ebibiri ku bisatu ebyo baliitibwa baazikirira. Kitundu kirala kyonka ku ebyo n'ekiribaamu abalisigalagho nga balamu. Era abo abaliba mu kitundu ekyo ekirala ndibatukuza ng'oti ni feeza bwe bamukenenula mu muliro, era naabagezesa ng'oti ni zaabu bwe bamugezesa. Balinsaba, era zeena naabairamu. Ndibeeta bantu bange, era boona bandheta Katonda waibwe.” Olunaku lwa Musengwa Katonda lw'alisaliraku omusango luli kwidha, olwo abazigu banhage ebintu byaimwe era babigabane nga mulingiriire. Musengwa Katonda akoba ati alisoloza abantu b'amaghanga goonagoona, baalumba Yerusalemu mu lutalo. Balikighangula, baanhagulula ebintu mu mayumba, era baagema abakazi baabakaka. Ekitundu ku bantu baamu balitwalibwa mu bunhage, aye abalisigalagho tibalitoolebwa mu kibuga. Agho Musengwa Katonda alimala yaalumba amaghanga ago, yaagalwanisa ng'oti bwe yalwana mu ntalo edhaabita. Mu kiseera ekyo alyemerera ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, oluli ku luuyi olw'e buvandhuba olwa Yerusalemu. Olusozi olwo lulyeyatisaamu endhawu ibiri okuva e buvandhuba okutuuka e bugwandhuba, lwaidhamu ekiiko ekigazi einho. Olwawu olundi olw'olusozi olwo luliseseetukira ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, ate olwawu olundi lwaseseetukira ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Muliwona nga mubitira mu kiiko ekyo ekirigabaniamu olusozi aghabiri. Mulirumuka nga badhaadha baimwe bwe baakola ku lule musisi lwe yabita mu biseera bya kyabazinga Uzzia ow'e Buyudaaya. Agho Musengwa Katonda waife aliidha ng'ali ghalala n'abatukuvu boonaboona. Mu kiseera ekyo teribaayo kiinhogogo waire olufu. Era teribaayo nzikiiza. Bulibanga musana ekiseera kyonakyona. Ni mu kiseera eky'obwire, ghalibangagho butangaavu ng'oti musana. Aye Musengwa Katonda yenka naidhi ekiseera ekyo ghe kiribeeragho. Mu kiseera ekyo amaadhi amalungi galikuuluula nga gava mu Yerusalemu. Galyegabamu ghabiri agandi gaaja mu nhandha eri e buvandhuba, ate agandi gaaja mu nhandha eri e bugwandhuba. Galikuuluula omwaka gwonagwona nga tigalekera, ka bibe ebiseera eby'akasana oba eby'ekiinhogogo. Agho Musengwa Katonda n'aliba Kyabazinga ow'ensi yoonayoona, abantu boonaboona baamusinzanga nga ni Musengwa Katonda yenka ye baidhi. Ekiketezo kyonakyona ekiri ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba olwa Yerusalemu, okuva e Geba okutuuka e Rimmoni, kirifuulibwa museetwe mwereere. Aye Yerusalemu kirisigala mu kifo kyakyo nga kiri ghaigulu okuwula ebiketezo byonabyona ebikyezungulwire. Era ekibuga ekyo kiriva ku gwetebwa Omulyango gwa Benjamini, kyaja kyatuuka ku gwetebwa Omulyango ogw'omu Nsonda aghaali omulyango omukaire, era kyatuuka ku kyetebwa Ekituuti ekya Hananeli, ni ku bikunhiro bya kyabazinga eby'omwenge ogw'emizabbibu. Abantu balibanga mu Yerusalemu nga bali mu miraala, kuba baliba tibakeeraliikirira kuzikirizibwa olw'ekikolimo okuba ku kibuga ekyo. Musengwa Katonda alibonereza abantu b'amaghanga agalitanula olutalo ku Yerusalemu, ng'abasindikira endwaire embi einho: emibiri gyaibwe girivunda nga bakaatambula, amaiso gaibwe gaabavundira mu bighanga, n'enimi dhaibwe dhaabavundira mu kanwa. Mu kiseera ekyo Musengwa Katonda alibaleetera okwezinduka einho, baasoberwa n'okusoberwa. Olwo buli muntu yaagema mwine amuli okumpi, yaamulwanisa. N'abantu ab'omu Bayudaaya boona balirwanisa abazigu abo ku lwa Yerusalemu. Balisoloza eby'obukombe eby'amaghanga agandi nga bingi inho: zaabu, feeza, n'engoye. Endwaire embi einho erigema n'embalaasi, n'enhumbu, n'engamiya, n'endogoyi, era na buli nsolo yoonayoona eryagaanibwa mu nkambi y'abazigu. Olwo abo boonaboona abaliwonagho ku b'amaghanga agaliba galumbye Yerusalemu, baliniinaniinanga buli mwaka, baajanga okusinza Musengwa Katonda Afuga Amagye era Kyabazinga, n'okukolanga Ekibinuko eky'Entindi. Era eighanga lyonalyona eritaaniineniinenga kuja Yerusalemu, okusinza Musengwa Katonda Afuga Amagye era Kyabazinga, ekiketezo kyalyo tikiigwengamu maadhi naire. Abamisiri bwe baliroba okuja okukola Ekibinuko eky'Entindi ekyo, Musengwa Katonda alibasindikira endwaire embi y'alisindikira amaghanga agandi agaloba okuja okukikuza. Ekyo n'ekibonerezo ekirigheebwa Misiri, n'amaghanga agandi goonagoona agataaniineniinenga kuja kukola Kibinuko kya Ntindi. Mu kiseera ekyo, ni bwebiba ebide obude bye basiba mu mbalaasi, byona biriba bighandiikiibwaku biti: “Yayawulibwa nga ya Musengwa Katonda.” N'entamu edh'omu isinzizo lya Musengwa Katonda dhiritwalibwanga okuba entukuvu ng'oti n'ebibya ebiba emberi gh'alutaari. Entamu dhoonadhoona mu Yerusalemu ni mu Buyudaaya dhiryawulibwa nga dha Musengwa Katonda Afuga Amagye. Olwo abaja okughaayo emisengo balitoolanga ku edho baafumbamu emamba ey'omusengo. Mu kiseera ekyo, mu isinzizo lya Musengwa Katonda Afuga Amagye timulibaamu kabiri musuubuzi waire omulala ati. Buno n'obukwenda Musengwa Katonda bwe yagha Malaki okutwalira Abaisiraeli. Musengwa Katonda akoba ati: “Imwe bantu bange, nze nava ira nga mbagonza. Aye imwe mumala mwakoba muti, ‘Otugonza otya?’ ” Musengwa Katonda oyo yaayongera okukoba ati: “Esau muganda wa Yakobo. Aye nze ngonza Yakobo, ate naakyagha Esau. Era ekiketezo kya Esau eky'oku nsozi nakifuula bifulukwa byereere, ensi eyo eyiye naagirekera bwa bibe bya mu irungu.” Abantu Abaedomu baidhukulu ba Esau, basobola okukoba bati: “Waire endhu dhaife baadhimenhamenha, tuliiramu twadhizimba twadhiizaagho.” Aye Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Baleke bazimbe, aye era nja kudhimenhamenha, okutuusa bwe balyetebwa ‘Eighanga ery'abakozi b'ebibi’, era ‘Abantu Musengwa Katonda be yasungughalira okuva eira n'eira, ebyanda n'ebyanda.’ ” Imwe Abaisiraeli mulikibona ekyo n'amaiso gaimwe, era mwakoba muti: “Musengwa Katonda mukologho, ti mu Isiraeli mwonka aye n'okutuuma ensalo ya Isiraeli.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba bakabona ati: “Imwe bakabona, omwana ata mu ise ekinhagansi, n'omugheereza yaakita mu musengwa we. Kale ni oba nze ndi lata waimwe, lwaki timuntaamu kinhagansi? Era oba ndi musengwa waimwe, lwaki timuntya? Lwaki muunhooma, aye kabiri mwamala mwambuuza muti, ‘Tukunhooma tutya?’ Muti bwe muunhooma: Mughaayo emere eyonooneike ku alutaari yange. Ate mwamala mwambuuza muti, ‘Alutaari yo tugyonoine tutya?’ Aye nga muba muginhoomye olw'okukola ekyo. Mulowooza muti bwe mutoola ensolo entulu, oba enema, oba endwaire, ni mudhighaayo ng'emisengo, ekyo tikiba kibi? Kale lwaki ensolo ng'oti n'edho timudhitoneraku bafuzi baimwe? Obwo bwenebwene abafuzi abo banaabasangaalira era baabasiima?” Imwe bakabona, ni bwemweghemba einho Katonda atugemerwe ekivunika, aye nga mumugheereiza ekigheebwayo ng'oti n'ekyo, ghaligho y'anaasiimaku ku imwe waire omulala ati? Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Kyandibaire kikalamu ngoli owundi ku imwe aigalagho endhigi dh'eisinzizo, mwalekera agho okukumira obwereere emiriro ku alutaari yange! Bye mukola tibiinhoonha naire, n'ebigheebwayo ebiva mu ngalo dhaimwe tiidhanga kubisiima. Okuva e buvandhuba okutuuka e bugwandhuba, abantu ab'amaghanga goonagoona bantaamu ekitiisa. Buli ghantu baniokeza obubbaani ye ndi era baagheereza ye ndi ebigheebwayo ebirongoofu. Boonaboona bantaamu ekitiisa. Aye imwe muunhooma nga mukoba muti alutaari yange yayonooneka, n'emere egiriku ti nongoofu. Mukoba muti, ‘Bino nga tubikooye’, era mwaneesimooza. Mwaleeta ensolo dhe munhaze obunhage, oba enema, oba endwaire, mwadhighaayo ye ndi ng'ebigheebwayo byaimwe. Olwo mulowooza muti nze Musengwa Katonda nsobola okusiima ebigheebwayo ng'oti n'ebyo, ebiva mu ngalo dhaimwe? Omuntu omukupankupania akolimirwenga, oyo eyeeyama okughaayo ensolo enume enungi y'ali nayo mu kisibo kye, aye ate n'amala n'aghaayo eriku ekikyamu. Akolimirwenga kuba nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ndi kyabazinga mukologho, era abantu ab'amaghanga goonagoona bantya.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Imwe bakabona, kino ekiragiro kyaimwe: Muli n'okuntaamu ekitiisa. Aye ekyo bwe munaaloba okukitaaku omwoyo, ndibasindikira ekikolimo, n'edhandibaire enkabi dhoona naadhireetera okufuuka ebikolimo. Mu butuufu ekyo namala ira n'okukikola, kuba ekiragiro kyange timukitaaku mwoyo. Ndibonereza abaana baimwe, n'imwe beene naababbaaka obusa bw'ensolo dhe mughaayo ng'emisengo. Era ndibabinga ghe ndi. Agho mulimanha nga nze Musengwa Katonda Afuga Amagye ninze mbaghaire ekiragiro ekyo. Olwo endagaano yange ye nakola ni bakabona, baidhukulu ba Levi, erobe kumenhebwa. “Mu ndagaano yange nabasuubiza okubagha obulamu n'emiraala. Naamala naabibagha, basobole okuntangamu ekitiisa. Era mu biseera ebyo bantangamu ekitiisa era bantyanga. Baasomesanga bituufu byereere nga muzira kisobu. Baabanga ghalala ninze mu miraala ni mu bwesimbu. Era baaleeteranga abantu kamaala okulekera okukola ebibi, kuba bakabona omulimo gwaibwe gwa kwegeresa magezi amatuufu agava ye nze Musengwa Katonda Afuga Amagye. Era abantu bandibairenga nga baja ye bakabona abo okugalagirwa bye nhenda bakole. “Aye ate kabiri imwe bakabona mwava ku ngira entuufu, mwadaaliima. Mwaleetera abantu kamaala okukola ebibi, olw'ebyo bye mwegeresa, era mwamenha endagaano ye nakola n'imwe, baidhukulu ba Levi. Kale zeena kyenviire ni mbaleetera okufuuka abanhoomebwa era abatakaalimu kanhagansi mu bantu boonaboona, kuba timukola bye mbalagira, era muboola mu bantu bange nga muli kubeegeresa.” Twenatwena tuli n'iseife mulala, Katonda omulala oyo eyatutonda. Memale lwaki tuloba okwesigagana? Era lwaki tunhooma endagaano Katonda ye yakola ni badhaadha baife? Abantu b'omu Buyudaaya tibabaire beesigwa ye Katonda naire. Bakoze ebyenhinhalwa mu Yerusalemu, ni mu nsi Isiraeli yoonayoona. Bafumbiirwa abakazi abasinza bakatonda ab'amaghanga agandi. Mu nsambo eyo baayonoona obutukuvu bw'eisinzizo lya Musengwa Katonda ly'agonza. Musengwa Katonda agwananga yaatoola mu Baisiraeli omuntu yeenayeena eyakola ekyo, era yaaloba kwirayo kumuganha kweyimba na bantu ba ighanga lyaife nga baleeta ebigheebwayo eri Musengwa Katonda Afuga Amagye. Ekindi kye mukola ni kino: Muboza alutaari ya Musengwa Katonda n'amaziga ge mulira nga muwowoola, olw'okuba ebigheebwayo bye mumuleetera takaabisiima waire okubiringaku. Era mwebuuza muti: “Lwaki takaabisiima?” Ekituufu kiri nti takaabisiima, lwa kuba Musengwa Katonda oyo yali mudhulizi wa ndagaano ey'obufumbo ye mwakola ni bakazi baimwe be mwafumbirwa mu buvubuka bwaimwe. Aye buti timukaali beesigwa ye bali, ate nga ni banaimwe beene era bakazi baimwe ab'endagaano. Katonda imwe tiyabatonda nga muli omwoyo mulala n'omubiri mulala ni bakazi baimwe? Yali na kigendererwa ki? Yayenda muzaale abaana abamutya. Kale mwegenderezenga ghalobe kubaagho atali mwesigwa eri mukazi we ow'omu buvubuka bwe. Musengwa Katonda wa Isiraeli akoba ati: “Nkyagha ekikolwa eky'abafumbo okwawukana.” Era Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye akoba ati: “Nkyagha ekikolwa ekyo eky'obukambwe eky'omusaadha okubinga mukazi we. Kale mwegenderezenga mulobe kubanga batali beesigwa.” Mukooya Musengwa Katonda n'ebyo bye mwogera. Aye ate mwamala mwabuuza muti: “Tumukooya tutya?” Ate nga mumukooya bwe mukoba muti: “Kiisi muntu akola kibi aba mulungi mu maiso ga Musengwa Katonda, era Musengwa Katonda amusangaalira.” Oba bwe mubuuza muti: “Katonda oyo akola ebituufu nga tasaliriza ali gha?” Agho Musengwa Katonda Afuga Amagye yaabairamu ati: “Bona eno, ndituma omukwenda wange yantegekera engira mwe ndibita. Olwo Musengwa Katonda ye muli kwagala alibazinduukiriza nga timwetegeike, yaidha mu isinzizo lye. Era omukwenda oyo ye mwegomba okubona, aliidha yaalangirira endagaano yange.” Aye naani alisobola okugumira olunaku olwo lw'aliidhiraku? Era bw'aliboneka, naani alisobola okusigalagho ng'akaali mulamu? Ali ng'oti ni saabbuuni atumbeera einho, era ng'oti n'omuliro ogukenenula ebyuma. Alityama okusala omusango ng'omufumbi w'ebyuma bw'akenenula feeza. Alisengeedha bakabona baidhukulu ba Levi yaabakenenula, ng'ole bw'akenenula zaabu ni feeza, okutuusa lwe balitoolera okughaayo ebigheebwayo ebituufu eri Musengwa Katonda. Olwo ebigheebwayo, abantu b'omu Yerusalemu n'ab'omu Buyudaaya bye balileeteranga Musengwa Katonda, birimusangaazanga nga bwe kyalinga eira. Era Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Olwo ndiseeta ye muli naasala omusango. Amangu geene ndirumiriza abalogo, abenzi, abalayira eby'obuguya, abakupankupania empeera y'abapakasi, abakiriga banamwandu ni bamulekwa n'abasenze, n'abo boonaboona abatantya.” “Nze Musengwa Katonda tikyukangaku, era n'imwe mwena baidhukulu ba Yakobo timumalibwangagho. Nga badhaadha baimwe bwe baakolanga mu biseera byaibwe, mwena buti bwemukola: Mwakyuka mwava ku biragiro byange mwaloba kubituukiriza. Aye mwire ye ndi zeena ndidha kwira ye muli, waire nga mumala kabiri mwabuuza muti: ‘Tukole tutya okwira y'oli?’ Zeena ka mbabuuze nti: ‘Kiba kituufu omuntu okukupankupania ebintu bya Katonda?’ Aye ate imwe mukupankupania ebyange, era mwamala mwabuuza muti: ‘Tubikupankupania tutya?’ Mubikupankupaniza mu ebyo bye mwandighaireyo ng'ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi bye mufuna, era ni mu bigheebwayo ebindi, bye muloba okumpa. Mukolimiirwa mwenamwena ghalala ng'eighanga, olw'okukupankupania ebintu byange. Ale muleeteku mu bwidhuvu ebintu byonabyona ebiva mu kintu ekirala ekirala ku buli bintu eikumi bye mufuna, mwidhuze eiterekero ly'eisinzizo lyange libeemu emere kamaala. Mugezeeku mube ng'abali kundeba, mubone oba nga tiribaiguliragho igulu ni mbadhogomolera bintu birungi kamaala? Tiriganha bisiisa kuzikiriza birime byaimwe. N'emizabbibu gyaimwe tigiriroba kubala. Olwo abantu b'omu maghanga goonagoona balibeetanga ab'enkabi, kuba ensi yaimwe eriba yeesiimisa okubaamu.” Musengwa Katonda Akoba ati: “Mwandhogeraku bubi inho. Aye ate mwamala mwabuuza muti, ‘Twakwogeraku tutya obubi?’ Mwakoba muti, ‘Kuba kudaagira bwereere okugheereza Katonda. Kigasa ki okugondera Musengwa Katonda oyo Afuga Amagye, n'okweyoleka y'ali nti tuli mu nnaku? Mu kubona okwaife, abo abeetwala okuba aba ghaigulu n'abafuna enkabi. Era abakozi b'ebibi tibakoma ku bintu kubajiira bukalamu kyonka, aye ni bwe baleba Katonda ghazira kibakolebwaku naire.’ ” Agho abantu abaalaga nga batya Musengwa Katonda, baayogeramuuku beene na beene. Musengwa Katonda yaabawulirisa era yaawulira bye baakoba. Era agho mu maiso ga Musengwa Katonda oyo, ghaabaagho ekitabo ekyaghandiikibwamu amaina g'abo abaalaga nga bamutya era nga bamutaamu ekitiisa. Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Abo baliba bantu bange, nga bange mu ngeri ey'endhawulo. Era ku lunaku lwe ndituukirizaaku ekibonerezo kye ntegeike, abo ndibasaasira ng'omuzaire bw'asaasira omwana we omugonvu amugheereza. Olwo kabiri muliiramu okwawulagho omutuufu n'omukozi w'ebibi, n'okwawulagho oyo ampeereza nze Katonda n'oyo atampeereza.” Musengwa Katonda Afuga Amagye akoba ati: “Olunaku luli kwidha abo abeetwala okuba aba ghaigulu n'abakozi ab'ebibi, lwe baliya ng'oti isubi ikalu. Ku lunaku olwo baliya ensaga n'emizi, okutuuka okuweekereragho. Aye imwe abantaamu ekitiisa, ndireetera amaani gange agalokola okuvaayo, gaababuna ng'oti butangaavu obuva ku ndhuba erimu ekiwonia. Muliba ba idembe, mwaja nga mumaduka ng'oti bunhana buva mu kigo. Ku lunaku lwe ndituukiriza ekibonerezo kye ntegeike, mulityankirira abakozi b'ebibi, kuba baliba ng'oti ivu buvu ghansi gh'ebigere byaimwe. “Mugemenga ebyo Musa omugheereza wange bye yabeegeresa, amateeka n'ebiragiro, bye namugheera ku lusozi Horebu, abikobere Abaisiraeli boonaboona. “Aye bona eno, olunaku lwa Musengwa Katonda olukologho era olw'entiisa bwe luliba lukaali kutuuka, ndibatumira Eliya omulanzi. Oyo alireetera balata b'abaana okwisania n'abaana baibwe, olwo ndobe kwidha kuzikiriza nsi yaimwe.” Oluzi lwa Yesu Kurisito mwidhukulu wa Daudi, mwidhukulu wa Aburahamu luti bwe lwali: Aburahamu yazaala Isaaka, Isaaka yaazaala Yakobo, Yakobo yaazaala Yuda ni baganda be. Yuda yazaala Perezi ni Zera mu Tamari Perezi yaazaala Hezironi, Hezironi yaazaala Ramu. Ramu yazaala Amminadabu, Amminadabu yaazaala Nahashoni, Nahashoni yaazaala Salumoni. Salumoni yazaala Boazi mu Rahabu, Boazi yaazaala Obedi mu Ruthi, Obedi yaazaala Yesse. Yesse yazaala Daudi kyabazinga ate Daudi yaazaala Solomoni mu oyo eyali muka Uria. Solomoni yazaala Rehoboamu, Rehoboamu yaazaala Abiya, Abiya yaazaala Asa. Asa yaazaala Yehoshafati, Yehoshafati yaazaala Yoramu, Yoramu yaazaala Uzzia. Uzzia yazaala Yothamu, Yothamu yaazaala Ahazi, Ahazi yaazaala Hezekia. Hezekia yazaala Manasse, Manasse yaazaala Amoni, Amoni yaazaala Yosia. Yosia yazaala Yekonia ni baganda be, mu byanda eby'okuwangangusibwa okw'e Babiloni. Nga batwaliibwa e Babiloni, Yekonia yazaala Shealutieli, Shealutieli yaazaala Zerubbabeli. Zerubbabeli yazaala Abiudi, Abiudi yaazaala Eliakimu, Eliakimu yaazaala Azori. Azori yazaala Zadoki, Zadoki yaazaala Akimu, Akimu yaazaala Eliudi. Eliudi yazaala Eleazari, Eleazari yaazaala Matthani, Matthani yaazaala Yakobo. Yakobo yazaala Yosefu iba Maria, eyazaala Yesu ayetebwa Kurisito. Kale ense dhityo bwe dhaali: Okuva ku Aburahamu okutuuka ku Daudi, ense ikumi na ina okuva ku Daudi okutuuka ku kuwangangusibwa okw'e Babiloni ense ikumi na ina okuva ku kuwangangusibwa okw'e Babiloni okutuuka ku Kurisito, ense ikumi na ina. Okuzaalibwa kwa Yesu Kurisito kuti bwe kwali. Maria, inhina, ng'amaze okwandhula Yosefu, aye ng'akaali kumubayira, kyaboneka ng'ali nda ku bwa Mwoyo Mutukuvu. Yosefu iba, olw'okuba yali muntu mutuufu, era nga tiyayenda kumuswaza, mule yaasalagho okumulekagho mu ngiso. Aye aba akaalowooza ekyo, malaika wa Musengwa yaamubonekera mu kirooto yaamukoba ati: “Yosefu omwana wa Daudi, otatya kutwala Maria abe mukazi wo, kuba ky'alinda kya Mwoyo Mutukuvu. Aidha kuzaala omwana wa bulenzi, era oidha kumutuuma eriina lya Yesu, kuba n'oyo alirokola abantu mu bibi byaibwe.” Bino byonabyona byaligho okutuukiriza Musengwa kye yayogerera mu mulanzi ati: “Bona, omughala omwegha aja kutoola enda azaale omwana wa bulenzi, era eriina balimweta Emmanueli”, ekitegeeza kiti: “Katonda ali n'ife.” Yosefu bwe yasisimuka mu ndoolo yaakola nga malaika wa Musengwa bweyamulagira, yaatwala Maria mukazi we, aye nga ghazira bya bufumbo okutuusa bwe yazaala omwana ow'obulenzi era yaamutuuma eriina Yesu. Agho Yesu bwe yazaalibwa e Bethelehemu mu Buyudaaya, mu byanda bya kyabazinga Herode, ghaabaagho abakugu mu by'emuunienie abaava e buvandhuba baatuuka mu Yerusalemu. Baakoba bati: “Ali gha oyo azaaliibwa okuba kyabazinga ow'Abayudaaya? Kuba tuboine emuunienie y'e buvandhuba era n'okwidha tumusinze.” Olwawulira bino, kyabazinga Herode ni Yerusalemu yoonayoona baatabulwa. Agho Herode yaasoloza Bakabona Abakulu boonaboona n'Abanamateeka ab'eighanga yaababuuza gha Kurisito ye yali ow'okuzaalibwa. Baamukoba bati: “Mu Bethelehemu eky'e Buyudaaya kuba kyaghandiikibwa omulanzi kiti: ‘Iwe Bethelehemu mu nsi ya Yuda, toli mutene mu bwami obw'omu Yuda, kuba mu iwe n'omwidha okusimuka omufuzi, anaalabirira abantu bange Abaisiraeli.’ ” Agho ni Herode yaayeta abasaadha mu kyama yaababuuza ku biseera emuunienie bye yabonekeramu. Yaabatuma e Bethelehemu ng'akoba ati: “Muje mwagale bukalamu omwana oyo, era bwe mumuzuula muntemyaku zeena nsobole okwidha okumusinza.” Olwamala okuwulira ebya kyabazinga baasimbula, aye okuja okubona nga muunienie ye baabona e buvandhuba ebakulembeiremu okutuusa bwe yatuuka n'eyemerera ghaigulu gh'ekigo aghaali omwana. Bwe baabona emuunienie baasangaala ekibitiriire. Agho baingira mu ndhu, baabona omwana ghalala n'inhina Maria, beeyala ku itaka baamusinza era baasibulula ebitereke byaibwe baamugha ebirabo: Zaabu, obubbaani ni mirra. Era nga bwe baalabulwa mu kirooto obutaira wa Herode, baagema engira eyindi okuja mu nsi ey'ewaibwe. Agho ng'abo baakavaagho, malaika wa Musengwa yaabonekera Yosefu mu kirooto yaamukoba ati: “Situka otoole omwana n'inhina mulumukire e Misiri, era musigale eyo okutuusa lwe ndiba ni kye nkukoba, kuba Herode aja kunoonia omwana okumwita.” Agho Yosefu yaasituka yaagema ku mwana n'inhina obwire obwo baaja e Misiri era baasigala eyo okutuusa Herode bwe yafa. Kyali kityo okutuukiriza Musengwa kye yayogerera mu mulanzi ati: “Nayeta omwana wange ave mu Misiri.” Agho Herode bwe yategeera nga bamutebwike, yaasungughala ekibitiriire era yaalagira okwita abaana abalenzi boonaboona ab'emyaka ebiri n'okwika ghansi abaali mu Bethelehemu n'ebiketezo ebikiriinaine, okusinziira ku biseera bye yali amaze okukakasa obukalamu n'abasaadha bale. Kityo ni kyatuukirira omulanzi Yeremia kye yakoba ati: “Mu Rama yaawulikikayo amamiro ag'okugegenga n'okukuba empungu edh'amaani. Rakeli ng'agegenga olw'abaana be, era nga tayenda na kusaasirwa, kuba baali nga tibakaaligho.” Agho Herode bwe yamala okufa, malaika wa Musengwa yaabonekera Yosefu mu kirooto, e Misiri. Yaamukoba ati: “Situka ogeme ku mwana n'inhina muje mu nsi ya Isiraeli, kuba abaali banoonia okwita omwana bamaze okufa.” Agho Yosefu yaasituka yaagema ku mwana n'inhina yaaja mu nsi ya Isiraeli. Aye bwe yawulira ati Arikelao n'eyali afuga Buyudaaya ng'omusika wa Herode, yaatya okuja eyo. Era bwe yalabulwa mu kirooto yaaja mu biketezo eby'e Galilaaya. Era bwe yatuuka yaatyama mu kibuga ekyetebwa Nazarethi kyatuukirira kityo ekyayogerwa abalanzi kiti: “Alyetebwa Munazarethi.” Mu nnaku edho, Yoanne Omubatiza yaatuuka era yaayegeresa mu irungu ery'e Buyudaaya, yaakoba ati: “Mwenenie kuba Obwakyabazinga obw'omu igulu buseese.” Ono, omulanzi Isaia ye yayogeraku bwe yakoba ati: “Ghaligho amamiro g'oyo alangirira mu irungu ati: ‘Mutegeke Musengwa gh'anaabita, era mutereeze obugira bwe.’ ” Yoanne ono, yali n'ekivaalo kye nga kya buviiri bwa ngamiya n'olukoba olw'oluwu mu nkende era emere ye yali nga nzige na mudheenene gwa mu nsiko. Abantu okuva e Yerusalemu ni mu Buyudaaya mwonamwona, ni mu biketezo ebiriinaine omwiga Yorudani boonaboona baaja y'ali era yaababatiza mu mwiga Yorudani nga bwe baatula ebibi byaibwe. Bwe yabona Abafarisaayo kamaala n'Abasaddukaayo nga baidha y'ali okubatizibwa, yaabakoba ati: “Imwe eizaire ery'emisota naani eyabalabula okulumuka ekibonerezo ekiri kwidha? Kale ni mwanie ebibala ebyoleka okwenenia. Era muteeyinula nga mukoba muti, ‘Tuli ni iseife Aburahamu,’ kuba, ka mbakobere, mu mabaale gano Katonda aghanga okufuniramu Aburahamu abaana! Kwo n'okuba empasa eteereibwa ku kikolo eky'emiti kale buli muti ogutaania bibala bikalamu gwa kutemebwa gusuulibwe mu muliro. “Bwenebwene nze mbabatiza na maadhi okulaga okwenenia kwaimwe, aye anvaaku einhuma n'asinga nze obukumu, oyo ye ntagwanira na kuba mu kifo kye alibatiza mu Mwoyo Mutukuvu ni mu muliro. Agemye olugali mu ngalo, aidha kulongoosa bukalamu ekifo kye aghakubirwa engaano, engaano agikungaanize mu kyagi, omusinsi agwokye mu muliro ogutazikira.” Agho Yesu yaava e Galilaaya yaatuuka ku Yorudani ye Yoanne, Yoanne amubatize. Yoanne yaagezaaku okumulobera ng'akoba ati: “Ninze ngwaine iwe ombatize kabiri niiwe oidha ye ndi?” Yesu yaamukoba ati: “Mperaano leka kibe kityo kuba tutyo ife bwe tugwaine okutuukiriza obutuufu bwonabwona.” Agho yaamuganha. Yesu bwe yamala okubatizibwa, mangu ago yaava mu maadhi, era okuja okubona ng'eigulu limubwikulirwa, yaabona Mwoyo wa Katonda ng'aika ng'enjiibwa, ng'amwikaku. N'eiroboozi lyava mu igulu lyakoba liti: “Ono ni mutabane wange omugonzi, mwe neesiimira einho.” Agho Mwoyo yaatwala Yesu mu irungu, Sitaani amukeme. Bwe yamala okusiiba enaku amakumi ana (40), omusana n'obwire, endhala yaamuluma. Omukemi yaaseeta, yaamukoba ati: “Oba oli Mwana wa Katonda koba amabaale gano gafuuke emigaati.” Aye Yesu yaakoba ati: “Kyaghandiikibwa kiti: ‘Omuntu taba mulamu lwa mugaati gwonka, aye na buli kibono ekiva mu munwa gwa Katonda.’ ” Agho Sitaani yaatwala Yesu mu kibuga ekitukuvu, yaamuniinia ku kasulya ak'eisinzizo, yaamukoba ati: “Oba oli Mwana wa Katonda, weesuule ghansi kuba kyaghandiikibwa kiti: ‘Aliragira bamalaika be baakugemerera mu mikono gyaibwe, olobe kwekontola kigere ku ibaale.’ ” Yesu yaamukoba ati: “Era kyaghandiikibwa kiti, ‘Tokemanga Musengwa Katonda wo.’ ” Kabiri Sitaani yaamutwala ku lusozi oluleeyi einho, yaamulaga obwakyabazinga obw'ensi n'ekitiisa kyabwo. Era yaamukoba ati: “Ebyo byonabyona ndidha kubikugha bwe weeyala ghansi n'onsinza.” Agho Yesu yaamukoba ati: “Sitaani ja ere! Kuba kyaghandiikibwa kiti, ‘Osinzanga Musengwa Katonda wo, era ni yenka y'ogheerezanga.’ ” Agho Sitaani yaamuleka, era bamalaika baidha baamugheereza. Agho Yesu bwe yawulira ati Yoanne bamugemye, yaaja e Galilaaya. Yaava e Nazarethi, yaaja yaaba e Kaperinaumu eky'oku nhandha, mu biketezo eby'e Zebuluni ni Nafutali okutuukiriza omulanzi Isaia kye yakoba, ati: “Ekiketezo kya Zebuluni n'ekya Nafutali, ku ngira ey'oku nhandha ng'osomoike Yorudani. Galilaaya ey'abamaghanga agandi! Abantu abaabanga mu kizikiiza baboine obutangaavu obunene. N'abo ababaire mu nsi ey'olumbe n'ekinsense kyayo, ekimulika kibaakiire.” Okuva olwo Yesu yainhama okwegeresa n'okukoba ati: “Mwenenie kuba Obwakyabazinga obw'omu igulu buseese.” Yesu yali ng'atambula ku mbali okw'enhandha ey'e Galilaaya, yaabona aboluganda babiri: Simoni ayetebwa Petero ni Anderea muganda we, nga bali kutega akatimba mu nhandha kuba baali bavubi. Yaakoba ati: “Munnonereze, ndidha kubafuula abavubi ab'abantu.” Era mangu ago baaleka obutimba baamunonereza. Bwe yava agho, yeeyongerayo, yaabona aboluganda abandi babiri: Yakobo ni Yoanne, abaana ba Zebedaayo, nga bali mu lyato n'iseibwe Zebedaayo nga batereeza obutimba bwaibwe yaabeeta. Era mangu ago baaleka eryato ni iseibwe, baamunonereza. Agho Yesu yeezungulula Galilaaya yoonayoona, ng'ayegeresa mu sinagoga dhaibwe, era ng'abakobera Amawulire Amalungi ag'Obwakyabazinga yaawonia buli bulwaire na buli bugodhe mu bantu. Yaawulikika mu Siria mwonamwona baamuleetera boonaboona abaali obubi: abaalwala endwaire edha buli nsambo, n'abaali na buli kibaluma, abaaliku emizimu, n'abasimbu, n'abalema, era yaabawonia. Ebiyindi by'abantu byava mu Galilaaya, ni mu Dekapoli, ni mu Yerusalemu, ni mu Buyudaaya, n'okusomoka Yorudani, byamunonereza. Agho Yesu bwe yabona abantu kamaala batyo, yaaniina ku lusozi, era bwe yamala okutyama, Abeegeresebwa be baaseeta gh'ali. Yaabeegeresa ng'akoba ati: “Ba nkabi abaavu mu mwoyo, kuba Obwakyabazinga obw'omu igulu bwaibwe. Ba nkabi abagegenga, kuba balyesiima. Ba nkabi abawombeefu, kuba baligheebwa ensi Katonda ye yasuubiza. Ba nkabi abalumwa endhala n'endiwo ey'okukola ebituufu, kuba baliigusibwa. Ba nkabi ab'ekisa, kuba balisaasirwa. Ba nkabi ab'omwoyo omulungi, kuba balibona Katonda. Ba nkabi abakolerera emiraala, kuba balyetebwa baana ba Katonda. Ba nkabi abakirigibwa olw'obutuufu, kuba Obwakyabazinga obw'omu igulu bwaibwe. “Muli ba nkabi bwe banaabavumanga, ni babakiriga, era ni baboogeraku buli kibi kyonakyona olw'okuba nze, nga basubagha. Musangaale era musagambe, kuba empeera yaimwe eri mu igulu nnene. Kuba batyo bwe baakiriga abalanzi abaabasooka. “Niimwe omuunhu ogw'ensi. Aye omuunhu bwe guwaamu ensa gwiramu gutya ensa! Kuba guba tigukaali na mugaso okutoolaku okusuulibwa ku luya abantu baagutyankirira. “Niimwe ekimulika eky'ensi. Ekibuga ekizimbwa ku lusozi tikighanga kugisibwa. Era tibakunaania itaala ni balifundikira mu kiibo, aye balighanika ku kikondo lyamulisa boonaboona ababa mu ndhu. Ekimulika kyaimwe kyakire abantu kityo, babone ebikolwa byaimwe ebikalamu, baghe Iseimwe ow'omu igulu ekitiisa. “Muleke kudhuuba muti naidha okudibya Amateeka oba abalanzi, tyaidha kudibya aye kutuukiriza. Bwenebwene mbakobera nti, okutuusa ng'eigulu n'ensi biwoiregho, enukuta endala waire akatoonheze akalala, tibiridibizibwa mu Mateeka, okutuusa nga byonabyona bibairegho. Kale oyo yeenayeena alimenha ekirala ku biragiro bino ebitonioli, era n'ayegeresa atyo abantu, alyetebwa asembayo mu Bwakyabazinga obw'omu igulu aye oyo abigema era n'abyegeresa, alyetebwa wa kitiisa mu Bwakyabazinga obw'omu igulu. Ka mbakobere: okutoolaku ng'obutuufu bwaimwe busingaku obw'Abanamateeka n'Abafarisaayo, timulingira mu Bwakyabazinga bwa mu igulu. “Mwawulira nga bakoba ab'eira bati, ‘Otaitanga, oyo yeenayeena aliita alisalirwa omusango.’ Aye nze mbakoba nti, buli muntu alikoba muganda we ati, ‘Raka,’ alisalirwa omusango mu mbuga ate oyo alikoba ati, ‘Musiru iwe’, alisalirwa omusango gwa kusuulibwa mu muliro gwa geyeena.” Kale ni bw'oba otwala ekirabo kyo ku alutaari n'oidhukirira eyo oti muganda wo akuliku ekibono, leka agho ekirabo kyo mu maiso ga alutaari, oje otabagane ni muganda wo, memale oidhe ogheeyo ekirabo kyo. Isania ni y'owoza naye nga mukaali mu ngira, y'owoza naye alobe kukutwala ya mulamuzi, omulamuzi kukugemya mwisirukale kukusuula mu ikomera. Bwenebwene nkukobera nti, toliva omwo okutuusa ng'omaze okusasula n'akasente akasembayo. “Mwawulira nga bakoba bati, ‘Toyendanga.’ Aye nze mbakoba nti, buli alingirira omukazi olw'okumwegomba, aba amwenzeeku mule mu mwoyo. Kale oba nga eriiso lyo ery'oku mukono omusaadha likusuula mu kibi, litoolemu olisuule ekisingaku n'ekitundu ekirala ku iwe okuzikirira aye omubiri gwo gwonagwona gwaloba kusuulibwa mu geyeena. Oba nga omukono gwo omusaadha gukusuula mu kibi, gutemeku ogusuule kuba kisinga, ekitundu ekirala ku iwe okuzikirira aye omubiri gwo gwonagwona gwaloba kuja mu geyeena. “Era kyakobwa kiti, ‘Oyo yeenayeena abinganga mukazi we amughanga embaluwa ey'okumubinga.’ Aye nze mbakoba nti, kiisi anaabinganga mukazi we, okutoolaku ng'amulanga bwenzi, aba amuleeteire okwenda ate n'oyo abayiza omukazi ye babinze aba ayenze. “Era mwawulira nga bakoba ab'eira bati, ‘Tolayiranga bya kusubagha, aye otuukirizanga by'olayiriire Musengwa.’ Aye nze mbakoba nti: Mutalayiranga naire, waire okulayira eigulu, kuba n'ekityamo kya Katonda; waire ensi, kuba ni kw'ata ebigere bye; waire Yerusalemu, kuba n'ekibuga kya Kyabazinga omukulu; waire okulayira omutwe gwo, kuba n'oluviiri olulala tosobola kulufuula lweru oba lwirugavu. Endhogera yaimwe ebenga eti, ‘Yii,’ oba eti, ‘Busa!’ Kuba ekisinga ku ebyo nga kiviire mu mubi. “Mwawulira nga bakoba bati, ‘Eriiso lisasulwa na liiso, n'eriino lisasulwa na liino.’ Aye nze mbakoba nti: Mutatakanianga mubi era ole bw'akukubanga ku itama ery'omukono omusaadha omugaluliranga n'erindi. Ole ayenda okuwoza n'iwe atwale ekanzu yo, omulekeranga n'ekooti Era oyo akukaka okuja naye kilomita endala, ojanga naye ibiri. Oyo akusabanga omughanga, era n'oyo ayenda okukweyazikwaku omughanga. “Mwawulira nga bakoba bati, ‘Ogonzanga mukagwa wo era waakyagha omuzigu wo.’ Aye nze mbakoba nti: Mugonzanga abazigu baimwe, era musabiranga abo ababakiriga. Memale olwo mube abaana ba Iseimwe ali mu igulu ayakiza endhuba ye abalungi n'ababi, n'agwikiza amaadhi ge abo abakolera ku mazima n'abatagakoleraku kuba bwe mugonza abo ababagonza mufunamu ki? Abaghooza boona tibwebakola? Era oba nga mulamusa baganda baimwe bonka, kye musinga abandi kiri gha? N'abantu ab'ensi batyo tibwebakola? Kale ni, imwe mubenga batukuvu nga Iseimwe ow'omu igulu bw'ali omutukuvu. “Mwegendereze ebikolwa byaimwe ebirungi obutabikola mu maiso ga bantu nga mwenda bababone, kuba bwe mukola mutyo timulifuna mpeera wa Iseimwe ali mu igulu. “Kale ni bw'ogabiranga abaavu, otajanga ng'ofuuwa magwala, ng'abakuusa bwe bakola mu sinagoga ni mu nguudo, nga benda abantu babaghe ekitiisa. Bwenebwene mbakobera, nti empeera yaibwe bagifunie. Aye iwe bw'ogabanga, toganhanga mukono gwo mugooda kumanha musaadha kye gukola. Kityo ni ky'ogabye kyaba kya kyama era Lata wo abona eby'ekyama alikugha empeera. “Bwe mubanga nga musaba mutabanga ng'abakuusa kuba benda okusaba nga beemereire mu sinagoga ni mu maagaanana ag'enguudo, abantu bababone bwenebwene mbakobera nti empeera yaibwe bagifunie. Aye iwe bw'obanga ng'osaba, ongiranga mu kisenge kyo waigalagho olwigi, memale ni waasaba Lata wo oyo ataboneka. Era Lata wo oyo abona eby'ekyama alikugha empeera. “Aye mu kusaba mutabalankananga ng'abatatya Katonda bwe bakola, kuba badhuuba bati mu bibono byaibwe kamaala mwe bawulirirwa. Kale ni mutafaanana ng'abo, kuba Iseimwe aidhi kye mwenda nga mukaali na kukisaba. Agho ni musabanga muti: ‘Iseife ali mu igulu, eriina lyo litiibwe. Obwakyabazinga bwo bwidhe. By'oyenda bikolebwe mu nsi nga bwe bikolebwa mu igulu. Tughe leero emere yaife eyabuliidho. Tusonighe ebibi byaife, nga bwe tusonigha abatukola ebibi. Totutwala mu kulebwa, aye tulokole mu bubi.’ “Bwe munaasonighanga abantu ebibi byaibwe Iseimwe ow'omu igulu mwena anaabasonighanga ebibi byaimwe. Aye bwe mutaasonighenga bantu, ni Iseimwe taabasonighenga bibi byaimwe. “Bwe musiibanga, mutadhuunianga ng'abakuusa: Kuba beeyonoona emboneka yaibwe baboneke mu bantu nga basiiba. Bwenebwene ka mbakobere, abo empeera yaibwe bagifunie. Iwe bw'osiibanga, osiiganga omutwe gwo omuzigo, era amaiso go oganaabanga, olobe kuboneka mu bantu ng'osiiba, aye Lata wo ali mu ngiso n'abe akubone oyo Lata wo abona eby'ekyama alikugha empeera. “Oteebiikiranga bya bukombe mu nsi muno, ebisiisa n'okutalaiga mwe bibyonoonera, n'abaibi mwe basima ni babiiba. Mwebiikire eby'obukombe mu igulu, eyo ebisiisa waire okutalaiga ye kutabyonoonera, era abaibi ye batasima waire okwiba; kuba obukombe bwo ghe buli n'omwoyo gwo ghe guba. “Eriiso n'eitaala ery'omubiri. Kale eriiso lyo bweriba eiramu, omubiri gwo gwonagwona gwidhula obutangaavu. Aye eriiso lyo bweriba eibi, omubiri gwo gwonagwona guba mu nzikiiza. Kale ni oba nga obutangaavu obuli mu iwe bufuuse nzikiiza, memale olwo enzikiiza yeene enaayaga gha? “Ghazira asobola kugheereza basengwa babiri kuba, oba alikyagha mulala yaayenda owundi, oba aligumira ku mulala yaasambaadha owundi. Timusobola kugheereza Katonda ate na bya bufuni. “Kyenva mbakoba nti: muteeraliikiriranga mu bulamu bwaimwe kye munaalya oba kye munaanhwa, waire omubiri gwaimwe kye munaavaala. Obulamu ti bwa mughendo okusinga emere? N'omubiri ti gwa mughendo okusinga eby'okuvaala? Mubone enhonhi tidhirima mere, tidhikungula, tidhitereka mu byagi, aye Iseimwe ali mu igulu adhigha okulya! Imwe timuli ba mughendo y'ali okusinga enhonhi? Naani ku imwe, ni bwe yeeraliikirira atya, asobola okwongera akaseera ku bulamu bwe? “Eby'ebivaalo lwaki mubyeraliikirira? Mudhuubirize ku bimuli eby'omu nsiko nga bwe bikula: ghazira kye bikola waire kuluka ngoye. Aye ka mbakobere, waire Solomoni mu kitiisa kye kyonakyona tiyavaalanga ng'ekirala ku ebyo. Kale oba Katonda avaaza atyo eisubi ery'omu nsiko eririgho leero ate enkyo ni lisuulibwa mu muliro, talisingagho kubavaaza, imwe abali n'okwikiriza okutono? “Kale ni muteeraliikiriranga nga mukoba muti tunaalya ki? Oba muti tunaanhwa ki? Oba muti tunaavaala ki? Abataidhi Katonda n'abanoonia ebyo imwe Iseimwe ali mu igulu aidhi ati ebyo byonabyona mubyenda. Kale ni musookenga kunoonia Bwakyabazinga bwa Katonda n'obutuufu bwe, era byonabyona biribongerwaku. Mulekenga ni kweraliikirira byaidho kuba olwaidho lulyeraliikirira ebyalwo, buli lunaku luli n'ebizibu ebirumala. “Mutasaliranga bandi musango, olwo mwena bwe gutalibasalirwa kuba nga bwe musalira abandi omusango, mwena bwe gulibasalirwa, era n'ekipimo kye munaapimirangamu banaimwe, mwena n'ekiribapimirwamu. Lwaki olingirira akakaba akali mu liiso lya muganda wo, aye n'oloba okubona ekisiki ekiri mu liryo? Oba, okoba otya muganda wo oti, ‘Ka nkutoole akakaba mu liiso,’ aye nga mu liiso lyo mulimu ekisiki? Mukuusa iwe, sooka otoole ekisiki mu liiso eriryo, memale obone bukalamu akakaba akali mu liiso lya muganda wo n'okukatoolamu. “Embwa mutadhighanga bitukuvu, kuba dhisobola okubakyukira dhaabakankada. Ate amabaale ag'omughendo mutagasuuliranga mbiidhi, kuba dhiganiinirira buniinirire. “Musabe muligheebwa mwagale mulizuula mukonkone ku lwigi muliigulirwagho. Kuba buli asaba afuna, oyo ayagala azuula, n'oyo akonkona ku lwigi aliigulirwagho. Kale naani mu imwe agha omwana we eibaale ng'amusabye omugaati? Oba ng'amusabye ekyenhandha n'amugha omusota? Kale, oba nga imwe ababi mwidhi okugha abaana baimwe ebirabo ebirungi, Iseimwe ali mu igulu talisingagho inho okugha ebirungi abamusaba? “Kale ni ebyo byonabyona bye mwenda abantu babakolere, mutyo mwena mubibakolerenga kuba ekyo Amateeka n'abalanzi kye bitegeeza. “Mwingirire mu mulyango omutono kuba omulyango omunene, n'engira enene etuuka mu kuzikirira, era abantu kamaala bagema eyo. Ate omulyango omutono, n'engira enfunda etuuka mu bulamu, era n'abagizuula batono. “Mwekuume abalanzi abaguya, abo abaidha ye muli nga beefuula bawolu oti ntaama, ate nga munda n'emisege emiswankuzi. Mulibamanhira ku bikolwa byaibwe. Koodhi emizabbibu baginoga ku miwa, oba emitiini ku lukandwa? Omuti omulungi gwania ebibala bikalamu, n'omuti omubi gwayania ebibala ebibi. Omuti omulungi tigusobola kwania bibala bibi, era n'omuti omubi tigusobola kwania bibala bikalamu. Buli muti ogutaania bibala bikalamu gutemebwa era gwasuulibwa mu muliro. Kale, ku bikolwa byaibwe kwe mulibamanhira. “Buli muntu andheta ati: ‘Musengwa, Musengwa’, ti n'alingira mu Bwakyabazinga obw'omu igulu, aye oyo akola Lata wange ali mu igulu ky'ayenda. Ku lunaku olwo, abantu kamaala balinkoba bati, ‘Musengwa, Musengwa, titwalanganga mu liina lyo, twabinganga emizimu emibi, era titwakolanga byewuunhio kamaala mu liina lyo?’ Agho ni ndibaatulira nti: tibaidhi naire, munve mu maiso imwe abadheemu. “Kale buli awulira ebibono byange bino n'abijiiraku afaanana ng'omusaadha omugezigezi eyazimba endhu ye ku lubaale: Amaadhi gaagwa, omwidhuzo gwayoolooka, kiwunga yaakunta, byakuba endhu eyo aye tiyagwa; kuba yali ezimbiibwa ku lubaale. “Aye buli awulira ebibono byange bino n'atabijiiraku afaanana omusaadha omusirusiru eyazimba endhu ye ku musenho: Amaadhi gaagwa, mukoka yayoolooka, kiwunga yaakunta, byakuba endhu eyo era yaagwa, yaamenhekeragho irala.” Yesu bwe yamala okwogera ebibono ebyo abantu beewuunhia endhegeresa ye kuba yali abeegeresa nga mwene buyinza, ti ng'Abanamateeka baibwe. Agho Yesu bwe yava ku lusozi, ebikunsu eby'abantu byamunonereza. Agho omuntu ow'endwaire ey'ebigenge yaidha ye Yesu yaakuba amakiryaivu yaakoba ati: “Musengwa, bw'oyenda oghanga okumponia.” Yesu yaagolola omukono gwe yaamugemaku ng'akoba ati: “Nhenda, wona.” Era mangu ago yaawona endwaire ey'ebigenge. Yesu yaamukoba ati: “Bona nti tokoberaku muntu, aye ja weeyandhule ewa kabona era ogheeyo ekirabo Musa kye yalagira, kwe banaakakalisa.” Yesu bwe yangira mu Kaperinaumu, Omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale yaidha yaamweghemba, ng'akoba ati: “Musengwa, omugheereza wange agoomeire ghaka mu bulumi obubitirivu.” Yesu yaamukoba ati: “Leka ndidhe mmuwonie.” Omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale yairamu ati: “Musengwa, tigwanira iwe kwingira mu ndhu yange, aye yogera bwogere kibono omugheereza wange aidha kuwona. Nze zeena ndi muntu atwalibwa, ate ndi n'abaisirukale be ntwala. Era bwe nkoba ono nti, ‘Ja,’ aja n'owundi nti, ‘Idha,’ aidha n'omwiru wange nti, ‘Kola kino,’ akikola.” Yesu bwe yawulira ebyo, yeewuunhia, era yaakoba abaali bamunonereza, ati: “Bwenebwene ka mbakobere tyagaananga muntu ali na kwikiriza nga kuno mu Isiraeli! Era ka mbakobere: abantu kamaala baliva ku luuyi olw'e buvandhuba n'olw'e bugwandhuba, baatyama ni Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo mu Bwakyabazinga obw'omu igulu aye abaana ab'omu Bwakyabazinga balibingirwa ku luya mu kizikiiza, omuliba okugegenga n'okuluma emba olw'obulumi obubitirivu.” Agho Yesu yaakoba omukulu w'ekikunsu eky'abaisirukale ati: “Ja, kikukolerwe nga bw'oikiriiza.” Era mu saawa yeene eyo, omugheereza yaawona. Agho Yesu yaatuuka mu nhumba ya Petero, yaabona mukoirume wa Petero nga alambaire agho omusuudha gumuli bubi. Yaamugema ku mukono, omusuudha gwamuleka yaasituka yaamugheereza. Obwire bwe bwali nga buziba, baamuleetera abantu kamaala abaaliku emizimu emibi era yaabinga emizimu egyo ng'ayogera bwogere, era yaawonia abalwaire boonaboona. Kino kyatuukiriza omulanzi Isaia kye yakoba ati: “Yatuwonia ebituluma, yeetwika ebirwaire byaife.” Yesu bwe yabona ng'abantu kamaala bamwetooloire, yaalagira Abeegeresebwa be basomoke enhandha. Munamateeka mulala yaaseeta yaamukoba ati: “Mwegeresa ndidha kukunonereza buli gh'onaajanga.” Yesu yaamukoba ati: “Ebibe biri n'ebiina, n'enhonhi edh'omu ibbanga dhiri n'ebisu, aye Omwana ow'Omuntu azira gh'aisa mutwe.” Owundi, mulala ku Beegeresebwa be, yaamukoba ati: “Sooka onganhe nje nziike lata wange.” Aye Yesu yaamukoba ati: “Nnonereza, leka abafu baziike abafu baibwe.” Agho Yesu yaaniina eryato, n'Abeegeresebwa be baaja naye. Tibwalwa kiwunga ow'amaani yaasituka ku nhandha, amayengo nga genda kusaaniagho bwa lyato. Yesu yali atendwike. Kale Abeegeresebwa baaseeta gh'ali baamuzuusa nga bakoba bati: “Musengwa, tuwonie tuli kusaanagho.” Yesu yaabakoba ati: “Lwaki mutiire, imwe ab'okwikiriza okutono!” Yaasituka, yaakaabukira kiwunga n'enhandha, era kyaba mulaala inho. Abantu beewuunhia nga bakoba bati: “Ono muntu wa kika ki kiwunga n'enhandha ye biwulira!” Agho bwe yatuuka eruuyi ere mu nsi ey'Abagadara, abantu babiri abaaliku emizimu emibi baamwagaana nga bava mu lwambiidhi omwaziikibwanga abantu, nga bakambwe ekibitiriire era nga ghazira muntu asobola kubita mu ngira eyo. Olwamubona baawowoigana nga bakoba bati: “Otwendeza ki iwe Omwana wa Katonda? Oidhie ghano okutudaazadaaza ng'obwire bukaali kutuuka?” Ghaaligho ekighaso eky'embiidhi kamaala edhaali dhiri kulya, nga dheeswireku akata. Emizimu gyamweghemba nga gikoba giti: “Bw'otubinga ghano, tusindike mu kighaso eky'embiidhi.” Yaagikoba ati: “Kale muje.” Agho gyabavaaku, gyaja mu mbiidhi. Ekighaso kyonakyona kyalindimukira ku kiyiriro embiidhi dhaagwa mu nhandha, dhaafiira mu maadhi. Abaali badhaaya baalumuka baaja mu kibuga, baaghaya byonabyona n'ebyafa ku baaliku emizimu. Agho ab'omu kibuga boonaboona baavaayo baidha ye Yesu. Era bwe baamubona baamweghemba ave mu kiketezo kyaibwe. Agho Yesu yaaniina mu lyato, yaasomoka yaatuuka mu kibuga eky'ewaibwe. Tibwalwa, nga bamuleetera omuntu eyagogoma, ng'alambaire ku ndiri. Yesu bwe yabona okwikiriza kwaibwe, yaakoba omugogomu ati: “Guma omwoyo mwana wange, ebibi byo bikusoniyiibwa.” Agho, abandi ku Banamateeka, mule munda baakoba bati: “Ono avuma Katonda!” Aye Yesu yategeera ebidhuubo byaibwe, yaakoba ati: “Lwaki muba n'ebidhuubo ebibi bityo? Kiki ekisinga obwangu? Okukoba oti, ‘Ebibi bikusoniyiibwa,’ oba okukoba oti, ‘Situka otambule’? Aye ka mbalage ng'Omwana ow'Omuntu ali n'obukumu ku nsi obusonigha ebibi.” Agho yaakoba omugogomu ati: “Situka, ogeme endiri yo, oje ewaimwe.” Yaasituka yaaja ewaibwe. Abantu bwe baabona, baatya era baagha Katonda ekitiisa eyagha abantu obukumu obwaga agho. Agho Yesu bwe yali ng'atambula, ng'ava eyo, yaabona omuntu ng'atyaime ghe bawooleza, nga bamweta Matayo, era yaamukoba ati: “Nnonereza.” Yaasituka yaamunonereza. Bwe yali ng'atyaime ku kiiwulo mu ndhu, abaghooza kamaala n'aboonooni baidha baatyama ni Yesu n'Abeegeresebwa be okulya. Abafarisaayo bwe baabona ekyo, baakoba Abeegeresebwa be bati: “Lwaki omwegeresa waimwe alya n'abaghooza n'aboonooni?” Yesu bwe yawulira, yaakoba ati: “Abalamu ti n'abenda omuyigha aye abalwaire. Kale muje mwege amakulu ga kino, ‘Ekisa kye nhenda aye ti misengo.’ Tinaidha kweta batuufu, aye aboonooni.” Agho abeegeresebwa ba Yoanne baidha ye Yesu nga bakoba bati: “Lwaki ife n'Abafarisaayo tusiiba emikuzi kamaala aye nga Abeegeresebwa bo tibasiiba?” Yesu yaabakoba ati: “Abageni b'oyo abayiiza basobola okunakughala ng'abayiiza akaali nabo? Enaku bwe dhirituuka, abayiiza n'abatoolebwaku, olwo ni balisiiba. “Ghazira atunga kighero kya lugoye luyaaka mu lugoye lukaire, kuba kikanukagho, ekituli kyeyongera bweyongere. Era tibata mwenge gwa mizabbibu musu mu nsawo dha luwu nkaire. Bwe bakikola, ensawo dhitulika, omwenge gwafukika era n'ensawo dhaadhagalika. Aye omwenge gw'emizabbibu omusu baguta mu nsawo dha luwu mpyaka, olwo byombi byakuumibwa bukalamu.” Yesu bwe yali ng'akaayogera nabo ebyo, omukungu mulala yaatuuka, yaakuba amakiryaivu, yaakoba ati: “Mughala wange yaakakutuka aye idha omugemeku n'omukono gwo, aidha kulama.” Yesu yaasituka yaamunonereza ghalala n'Abeegeresebwa be. Ghaabaagho omukazi eyali alwaire ekikulukuto okumala emyaka ikumi n'ebiri, yaava emugongo wa Yesu, yaagema ku lusa lw'ekivaalo kye kuba mule yali akoba ati: “Ni bwenaagema obw'oku kivaalo kye ndidha kuwona.” Yesu bwe yakyuka yaamubona, yaakoba ati: “Mughala iwe guma omwoyo okwikiriza kwo kukuwoniiza.” Era ku saawa eyo yeene omukazi yaawona. Yesu bwe yatuuka mu ndhu ey'omukungu, yaabona abafuuyi b'endere n'abantu abaali babyangatana, yaakoba ati: “Muveeyo, omughala tafiire, aye atendwike!” Baamusekerera. Aye bwe baamala okufulumya abantu, Yesu yangira yaamugema ku mukono, omughala yaayemerera. Amawulire gano gaabuna ekiketezo ekyo kyonakyona. Olwava agho, abatulu babiri baamunonereza, bwe baasiikana nga bakoba bati: “Omwana wa Daudi tusaasire!” Yesu bwe yatuuka mu ndhu abatulu baaseeta gh'ali, era yaabakoba ati: “Mwikiriza nga nsobola okubawonia?” Baamukoba bati: “Yii, Musengwa!” Agho yaagema ku maiso gaibwe yaakoba ati: “Kibe kityo nga bwe mwikiriiza.” Agho amaiso gaibwe gaazibuka. Yesu yaabasikirira ati: “Mubone nga tighaba akimanha.” Aye bano olwava agho baaja baamulaalaisa mu nsi eyo yoonayoona. Abo bwe baali nga bafuluma, ghaabaagho kasiru ng'aliku omuzimu omubi. Omuzimu bwe gwamala okubingibwa, kasiru yaayogera abantu kamaala beewuunhia inho, baakoba bati: “Ekintu kiti tikibonekangaku mu Isiraeli!” Aye Abafarisaayo baakoba bati: “Emizimu agibinga na buyinza bwa mukulu waagyo.” Agho Yesu yaaja ng'abita mu bibuga byonabyona ni mu byalo, nga bw'ayegeresa mu sinagoga dhaibwe era nga bw'abakobera Amawulire Amalungi ag'Obwakyabazinga yaawonia kiisi bulwaire na bugodhe. Bwe yabona abantu kamaala batyo, yaabagemerwa ekisa, kuba baali beinhamiire era nga babundaire ng'oti n'entaama edhiziraku mwayi. Agho ni yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Eby'okukungula biri kamaala, aye abakungula n'abatono. Kale ni musabe mwene bikungulwa asindike abakozi mu bikungulwa bye.” Agho Yesu yaayeta Abeegeresebwa be Eikumi n'Ababiri, yaabagha obuyinza ku mizimu emibi bagibingenga era bawonienga kiisi bulwaire na bugodhe. Amaina ag'Abatume eikumi n'Ababiri ni gano: asooka ni Simoni ayetebwa Petero, ni Anderea muganda we, ni Yakobo mutabane wa Zebedaayo ghalala ni Yoanne muganda we. Filipo ni Barutholomayo, Thomasi ni Matayo omughooza, Yakobo mutabane wa Alufaayo ni Thaddaayo, Simoni Omukananayo ni Yuda Isikarioti eyamulyamu olukwe. Bano Eikumi n'Ababiri Yesu be yatuma, yaabalagira ati: “Mutajanga mu biketezo bya bamaghanga gandi, era mutangiranga mu bibuga bya Basamaria. Aye, muje eri entaama edhaabula edh'omu ndhu ya Isiraeli. Bwe muja mubakobenga muti, ‘Obwakyabazinga obw'omu igulu buseese.’ Abalwaire mubawonianga, abafu mubazuukizanga, abali n'endwaire ey'ebigenge mubalongoosanga, emizimu emibi mugibinganga. Mwafuna kya busa mwena mukigheerenga busa. Timutwalanga zaabu, waire feeza, waire mpiiya, waire nsawo ya lugendo oba ebivaalo ebibiri, waire ngaito oba mwigo kuba omukozi agwana okusasulwa enkemba ye. “Mu buli kibuga oba kyalo kye munaajangamu, mwagale aganha okubakyaza era agho ghe mube mubenga okutuusa lwe muva mu kifo ekyo. Ate nga mungira mu ndhu eyo, mukobanga muti, ‘Emiraala gibe n'imwe.’ Era endhu eyo bw'eba ng'egwaine, emiraala gyaimwe ginaagisigalangaku aye bw'eba tegwaine, emiraala gyaimwe ginaabairiranga. Bwe ghabangagho omuntu yeenayeena aloba okubakyaza, oba okuwulira ebibono byaimwe, mukunkumulanga enkungu mu bigere byaimwe nga muva mu ndhu ye oba mu kibuga ekyo. Bwenebwene ka mbakobere ku lunaku olw'okusalirwaku omusango, Sodoma ni Gomorra birisaasirwa okusinga ekibuga ekyo. “Bona, ndi kubatuma, nga muli oti ntaama ghagati mu misege. Kale ni mube bakabwidhibwidhi ng'emisota, ng'ate muli bawolu ng'oti njiibwa. Mwekuume abantu kuba balibaghaayo mu mbuga, era ni mu sinagoga dhaibwe, balibakuba enkoba. Balibatwala mu maiso ag'abafuzi ni bakyabazinga nga babalanga nze, mube badhulizi bange mu abo ni mu bamaghanga agandi. Aye bwe babaghangayo muteeraliikiriranga kye munaayogera, oba kye munaakoba kuba mu kaseera keene ako munaagheebwanga eky'okwogera. Ti niimwe munaayogeranga ku bwaimwe, aye Mwoyo wa Iseimwe. “Omuntu alighaayo muganda we okwitibwa ate omuzaire yaaghaayo omwana we, n'abaana balidheemera abazaire era baabaita. Abantu boonaboona balibakyagha olw'eriina lyange. Aye oyo alyekalangula okutuusa ku nkomerero, alirokolwa. Era bwe babakiriganga nga muli mu kibuga kino, mulumukiranga mu kindi kuba bwenebwene mbakobera: Timulimaza bibuga bya Isiraeli ng'Omwana w'Omuntu akaali kwidha. “Ayegeresebwa tasinga amwegeresa, waire omugheereza okusinga musengwa we. Kimala ayegeresebwa okuba ng'omwegeresa we, n'omugheereza okuba nga Musengwa we. Kale oba nga mwenemu bamweta Beelezebulu, memale leero balyaza gha okubiiya ab'omu maka ge! “Kale abo mutabatyanga kuba ghazira kibwikiibwa kitalibwikulibwa, oba ekigisiibwa ekitalimanhibwa. Kye mbakobera mu kizikiiza, mukyogeranga mu musana ate kye muwulira mu kyama, mukirangiriranga ghaigulu ku mayumba. Mutatyanga abo abaita omubiri aye nga tibaghanga kwita mwoyo, aye mutye oyo aghanga okuzikiriza omwoyo n'omubiri mu geyeena. Kale enkazaluya eibiri tidhigula sente ndala eti? Ate nga ghazira ndala ku edho egwa ku itaka nga Lata waimwe tayenze. Aye imwe n'enviiri edh'oku mitwe gyaimwe dhoonadhoona mbale. Kale ni mulekenga kutya, muli ba mughendo okusinga enkazaluya kamaala. “Kale, kiisi ayatula mu maiso ag'abantu ati wange, nze zeena ndikobera Lata wange ali mu igulu nti wange. Ate kiisi alineegaana mu maiso ag'abantu, nze zeena ndimwegaana mu maiso ga Lata wange ali mu igulu. “Mutadhuuba muti naidha kuleeta miraala ku nsi tyaidha kuleeta miraala, aye ntalo. Kuba naidha okuleetagho obutaisania ghagati gh'omwana ni lata we, ghagati gh'omughala n'inhina, ghagati gha namughala n'inhazaala we. Era abazigu b'omuntu banaabanga ba mu ndhu beene. “Oyo agonza lata we oba inhina okusinga nze, tangwanira, n'oyo agonza mutabane oba mughala we okusinga nze, tangwanira. Oyo atabbeeda musalaba gwe n'annonereza, tangwanira. Oyo agezaaku okuwonia obulamu bwe abufiirwa, ate oyo afiirwa obulamu bwe olw'okuba nze abuwonia. “Asangaalira imwe, aba asangaaliire nze ate asangaalira nze aba asangaaliire ole eyantuma. Oyo asangaalira omulanzi olw'okuba nga mulanzi, empeera alifuna ya mulanzi n'oyo asangaalira omuntu akola ebituufu olw'okuba akola ebituufu, empeera alifuna ya muntu mutuufu. Era yeenayeena aligha omulala ku bato bano olwendo olw'amaadhi amainhogovu okunhwa, olw'okuba Mwegeresebwa wange, bwenebwene mbakobera nti taliroba kufuna mpeera ye.” Agho Yesu bwe yamaliriza bye yagalagira Abeegeresebwa be Eikumi n'Ababiri, yaava agho yaaja okulangirira n'okwegeresa abantu mu bibuga byaibwe. Yoanne bwe yali mu ikomera, yaawulira Kurisito by'ali kola. Agho yaatuma abeegeresebwa be okumubuuza bati: “Niiwe ow'okwidha, oba tuteegerere wundi?” Yesu yaabakoba ati: “Muje mukobere Yoanne bye muwulire ni bye muboine. Abatulu babona, abalema batambula, abali n'endwaire ey'ebigenge balongooka, abaasemba amatu bawulira, abafu bazuukizibwa, n'abaavu bakoberwa Amawulire Amalungi. Era wa nkabi atambona ng'ekitimuguunha.” Abo bwe baali bali kuja, Yesu yaatoolera okukobera ebiyindi by'abantu ebigema ku Yoanne ati: “Kiki kye mwaja okubona mu irungu? Lugada empewo lw'etengeesa? Kale mwaja kubona ki? Muntu avaire madholobera? Abavaala amadholobera baba mu bisaagaati bya bakyabazinga. Aye kale imwe mwaja kubona ki? Mulanzi? N'agh'agho, ka mbakobere: Mwaja kubona asingaku n'omulanzi kuba n'oyo eyaghandiikibwaku ati, ‘Bona, ndi kutuma omukwenda wange akukulembereremu, aidha kukutegekera engira yo mw'olibita.’ Bwenebwene ka mbakobere, mu baali bazaaliibwa abakazi timubangamu asinga Yoanne Omubatiza, ate ng'asembayo mu Bwakyabazinga obw'omu igulu amusinga. Okuva mu byanda bya Yoanne okutuusa buti, Obwakyabazinga obw'omu igulu butwalibwa na maani, era abakozesa amaani n'ababutwala kuba Amateeka n'Abalanzi boonaboona okutuukira irala ku Yoanne baayogera ku Bwakyabazinga buno. Era oba nga mwenda okukimanha oyo ni Eliya ow'okwidha. Ali n'amatu awulire. “Abantu ab'oluse luno nnaabagerangerania ku ki? Bali ng'oti n'abaana abato abatyama mu biya baayeta abandi nga babakoba bati, ‘Twabafuuyira endere timwakina, twakuba empungu, aye timwagegenga!’ “Yoanne yaidha nga talya era nga tanhwa, baakoba bati, ‘Aliku omuzimu omubi.’ Ate Omwana ow'Omuntu yaidha ng'alya era ng'anhwa, baakoba bati, ‘Mubone omusaadha omulyalya, omutamiivu, mukagwa w'abaghooza era n'aboonooni.’ Ate nga obutuufu bw'amagezi bubonekera mu bikolwa byago.” Agho Yesu yaatoolera okuvumirira ebibuga mwe yali akoleire ebyewuunhio kamaala, ni biroba okwenenia. Yaakoba ati: “Abantu ab'e Korazini, mukagwireku! N'abe Bethisaida, mukagwireku! Kuba ebyewuunhio ebikolerwa mu imwe nguli byali bikoleirwa mu Tiro ni Sidoni, nguli beenenia, baavaala ekutiya, beebbaaka n'eivu. Aye ka mbakobere: Ku lunaku olw'okusalirwaku omusango, Tiro ni Sidoni birisaasirwa okusinga imwe. Ate imwe abantu be Kaperinaumu, koodhi mwegulumiza kwenda kutuuka bwa mu igulu? Mwidha kwisibwa bwa mu magombe kuba nguli ebyewuunhio ebyabaagho mu imwe byali kubaagho mu Sodoma, nguli kikaaligho n'okutuusa olwaleero. Aye ka mbakobere: Ku lunaku olw'okusalirwaku omusango, Sodoma kirisaasirwa okusinga imwe.” Mu kiseera ekyo Yesu yaakoba ati: “Lata nkusaaka, Musengwa ow'eigulu n'ensi, kuba bino wabigisa abagezi n'abamanhi, waabimanhisa abato. N'agh'agho Lata, kuba iwe otyo bwe wasiima. “Byonabyona Lata wange yabingemya, era ghazira aidhi Mwana okutoolaku Lata, waire aidhi Lata okutoolaku Mwana, n'oyo Mwana y'aba asiimye okumumanhisa. “Mwidhe ye ndi imwe mwenamwena abadaaga n'abali n'ebibavuna, ndidha kubawuumuza. Mubbeede ekikoligo kyange, era mundhegereku kuba nze ndi muwombeefu era tyegulumiza agho emyoyo gyaimwe giribatereera kuba ekikoligo kyange kyangu, n'omugugu gwange mugheghere.” Agho olwatuuka Yesu yaabita mu misiri egy'engaano ku lwa Sabbato. Abeegeresebwa be endhala yaabaluma, era batandiika okuwulula engaano bwe balya. Aye Abafarisaayo olwakibona baamukoba bati: “Bona, Abeegeresebwa bo bali kukola ekitaikirizibwa kukola ku Sabbato.” Aye Yesu yaabakoba ati: “Timusomangaku Daudi kye yakola, endhala bwe yamuluma ni be yali nabo? Bwe yangira mu ndhu ya Katonda, n'alya emigaati egigheereibwayo eri Katonda, gye yali taikirizibwa kulya, waire be yali nabo okutoolaku bakabona bonka? Oba timusomangaku mu Mateeka muti ku lwa Sabbato, bakabona boonoona Sabbato mu isinzizo, aye baaloba kuba na musango? Aye ka mbakobere: ghano ghaligho asinga n'eisinzizo. Ate nguli mubaire mwidhi ekyaghandiikibwa kino bwe kikoba, ‘Nhenda kisa aye ti misengo’, mwandibaire nga timusalira banaimwe musango abazira kye basobiiza kuba Omwana w'Omuntu ni Musengwa wa Sabbato.” Olwava agho, Yesu yaaja yangira mu sinagoga yaibwe. Mwalimu omuntu eyali n'omukono ogwaniala. Agho baamubuuza oba nga kiikirizibwa okuwonia ku Sabbato nga benda bamuseeghe. Yesu yaabakoba ati: “Naani ku imwe aba n'entaama ye, n'egwa mu kiina ku Sabbato, aloba okugigema n'agitoolamu? Omuntu tasinga ntaama mughendo? Agho ni kiikirizibwa okukola obulungi ku Sabbato.” Agho yaakoba omusaadha ati: “Funhulula omukono gwo.” Yaagufunhulula era gwairagho okuba omulamu nga gule ogundi. Aye Abafarisaayo olwafuluma nga beekobaana kubona ngeri ya kumuzikirizaamu. Yesu olwamanha olukwe olwo yaava agho. Era abantu kamaala baamunonereza, era yaabawonia boonaboona. Yaabasikirira n'obutamulaalaisa. Kino kyatuukiriza Isaia omulanzi kye yalanga ati: “Ono n'omugheereza wange ye nalonda omugonzi, omwoyo gwange mwe gusagambira. Ndidha kumutaamu Mwoyo wange, akobere amaghanga eby'amazima. Taliba wa ntaka oba akaabuka, era ghazira aliwulira iroboozi lye mu maagaanana. Olugada oluvuniike talirukutulamu, n'olutambi olunioka taliruzikiza, okutuusa ng'atuusiiza amazima ku bughanguzi. Era mu liina lye, amaghanga agandi mwe galisuubirira.” Agho Yesu baamuleetera omuntu aliku omuzimu omubi nga mutulu era kasiru, yaamuwonia yaaba ng'aghanga okwogera era n'okubona. Abantu boonaboona beewuunhia inho era baakoba bati: “Ono ti ni mwidhukulu wa Daudi?” Aye Abafarisaayo olwakiwulira baakoba bati: “Ono emizimu emibi tagibinga na buyinza bundi, okutoolaku obwa Beelezebulu omukulu waagyo.” Yesu bwe yamanha bye balowooza yaabakoba ati: “Obwakyabazinga bwonabwona omuzira kwisania buzikirira era n'ekibuga oba amaka omuzira kwisania, tibisobola kubaagho. Kale ni oba Sitaani abinga Sitaani, mwene aba yeeyawiiremu kale obwakyabazinga bwe bughanga butya okubaagho? Ye oba nga nze emizimu emibi ngibinga na buyinza bwa Beelezebulu, ab'ekikunsu kyaimwe bagibinga na buyinza bw'ani? Abo ni n'abalibasalira omusango. Aye, oba nga emizimu emibi ngibinga na buyinza bwa Mwoyo wa Katonda, Obwakyabazinga bwa Katonda butuuse mu imwe. “Ole aghanga atya okungira mu ndhu y'omuntu ow'amaani n'anhaga ebibye okutoolaku ng'asoose kusiba muntu oyo ow'amaani? Memale olwo ni yaanhaga eby'omu ndhu ye! “Oyo ataba ninze aba muzigu wange n'oyo atasololeza ghalala ninze asansaania. Kale ni ka mbakobere: Abantu balisoniyibwa buli kibi ni mu nsambo yoonayoona evuma Katonda aye alivuma Mwoyo Mutukuvu talisoniyibwa. Era n'oyo alisala ku Mwana w'Omuntu ekibono alisoniyibwa aye oyo alyogera ekibi ku Mwoyo Mutukuvu, talisoniyibwa, idho ni lule. “Omuti mugwete mukalamu nga n'ekibala kyagwo kikalamu oba omuti mugwete mubi nga n'ekibala kyagwo kibi kuba omuti gumanhirwa ku kibala kyagwo. Imwe eizaire ery'emisota, musobola mutya okwogera ebikalamu nga muli babi! Ebiidhwire mu mwoyo, omunwa ti bye gwogera? Omuntu omulungi, ku birungi by'abiika kw'atoola ebirungi, n'omuntu omubi, ku bibi by'abiika kw'atoola ebibi. “Aye ka mbakobere: ku lunaku olw'okusaliraku omusango abantu balyewozaaku ebyakalebule bye boogera. Ebibono byo n'ebirikuviiraku okusinga omusango, era ebibono byo n'ebirikuviiraku omusango okukusinga.” Agho abandi ku Banamateeka n'Abafarisaayo baamwiramu nga bakoba bati: “Mwegeresa twenda otughe akamanhiso.” Aye Yesu yaabairamu yaabakoba ati: “Abantu ab'oluse luno aboonooni, abatatya Katonda, nga benda obumanhiso! Ate ng'ezira kamanhiso ke baja kugheebwa okutoolaku aka Yona omulanzi: Nga Yona bwe yali munda y'ogwenhandha okumala enaku eisatu, omusana n'obwire, n'Omwana w'Omuntu atyo bw'aliba mu itaka munda enaku isatu, omusana n'obwire. Ab'e Nineve, mu kusalirwa omusango, balisituka baalumiriza abantu ab'oluse luno kuba beenenia Yona bwe yalangirira okwenenia ate nga ghano ghaligho n'asinga Yona. Kyabazinga omukazi ow'e Sheba, mu kusalirwa omusango alisituka, yaalumiriza abantu b'oluse luno kuba yava etali kumpi yaidha okuwulirisa amagezi ga Solomoni. Aye ghano ghaligho asinga Solomoni. “Omuzimu omubi bwe guva mu muntu, guja nga gubita mu bifo ebikalukalu nga gwagala agh'okuba, gwaloba kuzuulagho. Agho nga gukoba guti, ‘Ka ndhireyo mu ndhu yange mwe nava.’ Era bwe gwira gujaagaana nga ndhereere, ndheye era nga etegekeibwa bukalamu. Agho ni nga guja guleeta giinaagwo egigusinga n'obubi, nga gingira nga giba omwo era olumaliira obulamu obw'omuntu oyo buba bubi okusinga obwasooka. Kityo bwe kiriba ku bantu ab'oluse luno aboonooni.” Yesu yali akaayogera eri abantu, baganda be n'inhina baaba ku luya nga benda okwogera naye. Ghaabaagho omuntu yaamukoba ati: “Bona, inhoko ni baganda bo bali ku luya benda kwogera n'iwe.” Yesu yairamu eyamukobera ati: “Naani mukaire wange era ni baani baganda bange?” Agho yaasonka ku Beegeresebwa ng'akoba ati: “Bano ni mukaire wange, ni baganda bange. Buli akola Lata wange ali mu igulu ky'ayenda, oyo ni muganda wange, ni mwanhinaze ni mukaire wange.” Ku lunaku olwo Yesu yaafuluma mu ndhu yaaja yaatyama ku mbali okw'enhandha. Ebiyindi eby'abantu byesololeza gh'ali, era yaaniina bwa mu lyato yaatyama, eikuukuubira lyonalyona lyayemerera ku bukalu. Yaabakobera ebintu kamaala mu nfumo yaakoba ati: “Omusizi yafuluma okusiga ensigo. Bwe yali asiga, edhindi dhaagwa ku ngira enhonhi dhaidha dhaadhirya. Ate edhindi dhaagwa ku lubaalebaale okuzira itaka lingi, era mangu ago dhaamera kuba tidhaali na itaka lingi. Aye endhuba olwavaayo, ng'edho edhaali dhimeze dhiniala, era olw'obutaba na mizi nga dhikala. Edhindi dhaagwa mu mawa, amawa gaadhifundekeza. Ate edhindi dhaagwa mu itaka eirungi dhaayama, okundi kikumi, okundi nkaaga, okundi asatu. Ali n'amatu awulire.” Agho Abeegeresebwa baaseeta gh'ali, baamukoba bati: “Lwaki oyogera nabo mu nfumo?” Yaabairamu ati: “Kuba imwe mwagheebwa okumanha ebyama eby'Obwakyabazinga obw'omu igulu, aye abo tibagheebwanga. Kuba aliku ni k'ali nako alyongerwaku yaaba na bingi. Aye azira, ni k'ali nako kalimutoolebwaku. Kale ni ndhogera nabo mu nfumo kuba babona aye tibabona, bawulira aye tibawulira waire okutegeera. Era abo batuukiriza Isaia kye yalanga ng'akoba ati, ‘Okuwulira muliwulira aye timulitegeera, era n'okubona mulibona aye timulitegeera; kuba omwoyo ogw'abantu bano mukalangafu, amatu gaibwe gasembye, n'amaiso gaibwe bagazibye. Nkani bandiboine n'amaiso gaibwe, bandiwuliire n'amatu gaibwe, baategeera n'omwoyo, baakyukira ye ndi naabawonia.’ “Aye imwe mwesiimye, kuba amaiso gaimwe gabona n'amatu gaimwe gawulira. Bwenebwene mbakobera nti, abalanzi kamaala n'abantu abatuufu beegomba okubona bye mubona, aye tibaabibona era n'okuwulira bye muwulira aye tibaabiwulira. “Kale imwe muwulire olufumo luno olw'omusizi. Yeenayeena awulira ekibono eky'Obwakyabazinga n'atakitegeera, ali ng'oti n'ensigo eyagwa ku ngira omubi aidha yaswankula ekyo ekisigiibwa mu mwoyo gwe. Ensigo eyagwa ku lubaalebaale, n'oyo awulira ekibono, mangu ago yaakisangaalira n'eisanhu. Aye ng'azira mizi, era asigala atyo akaseera katono. Ebizibu oba okukirigibwa bwe bibaagho olw'ekibono, mangu ago ng'alekayo. Ensigo edhaagwa mu mawa, n'oyo awulira ekibono aye okweraliikirira eby'obulamu obw'ensi, n'okuguyibwa eby'obukombe bifundekeza ekibono kyaloba kwama naire. Ate ensigo edhaagwa mu itaka eirungi, n'oyo awulira ekibono yaakitegeera, yaayama ebibala: owekikumi, owenkaaga, n'owasatu.” Kabiri yaabakobera olufumo olundi ng'akoba ati: “Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana ng'omuntu eyasiga ensigo enungi mu nimiro ye. Abantu bwe baali batendwike, omuzigu yaidha yaamansa ensigo edh'eisubi eibi mu ngaano, yeejiira. Ebisimbe bwe byakula ni bitaaku n'ebibala, ng'eisubi eibi lyona liboneka. Agho abagheereza ba mwenemu baaseeta gh'ali baamukoba bati, ‘Musengwa, mu nimiro yo tiwasigamu nsigo nungi? Memale lwaki mulimu eisubi eibi?’ Yaabakoba ati, ‘Omuzigu n'eyakola ekyo.’ Abagheereza baamukoba bati, ‘Buti oyenda tuje tuliighemu?’ Aye yaabakoba ati, ‘Busa, tomanha bwe muba mwigha eisubi ibi ni mwighiramu na ngaano. Muleke byombi bikulire ghalala okutuuka mu kukesa, era mu kukesa ndikoba abakesi baasooka okwighamu eisubi eibi, baalisiba ghalala mu binhwa baalyokya, ate engaano baagisololeza mu kyagi kyange.’ ” Yaabakobera olufumo olundi ati: “Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana ng'oti n'akamuuma ka kaladaali, omuntu ke yatoola n'asiga mu nimiro ye. Waire nga n'akatonioli mu nsigo dhoonadhoona, bwe kamera kakula kaaba kabba okusinga ebimera ebindi kaafuuka muti, era enhonhi edh'omu ibbanga dhiidha dhaazimba ebisu mu nsaga dhaagwo.” Yaabakobera olufumo olundi ati: “Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana ng'oti n'ekizimbulukusa, omukazi kye yatoola n'atabika mu biibo ebisatu eby'engaano, okutuusa byonabyona bwe byazimbuluka.” Ebyo byonabyona Yesu yabikoberanga abantu mu nfumo, era ghazira kye yabakobera nga takozeisa lufumo. Kino ni kyatuukiriza omulanzi kye yakoba ati: “Ndyogeranga mu nfumo, ndyatula ebitaatulwanga okuva ku kwinhama okw'ensi.” Agho Yesu yaasiibula abantu, yangira mu ndhu. Abeegeresebwa be baaseeta, baamukoba bati: “Twinhonhole olufumo olw'eisubi eibi ery'omu nimiro.” Yesu yaabakoba ati: “Asiga ensigo enungi n'Omwana w'Omuntu, enimiro n'ensi, ensigo enungi n'abaana ab'Obwakyabazinga, ate eisubi eibi n'abaana ab'omubi. Omuzigu asiga eisubi eibi ni Sitaani, okukesa n'enkomerero ey'ensi, abakesi ni bamalaika. Kale ni ng'eisubi eibi bwerisolozebwa ni lyokebwa mu muliro, kityo bwe kiriba ku nkomerero ey'ensi. Omwana w'Omuntu alituma bamalaika be baasunsula mu Bwakyabazinga bwe ebyo byonabyona ebireetera abantu okwonoona, era n'abakola ebibi baabasuula mu nkoomi ey'omuliro, omuliba okugegenga n'okuluma emba olw'obulumi obubitirivu. Abo abatuufu balimesunkana oti ndhuba mu Bwakyabazinga bwa Iseibwe. Ali n'amatu awulire. “Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana n'eky'obukombe ekyagisibwa mu nimiro. Omuntu bw'akizuula akigisa, ate olw'eisanhu ly'aba nalyo, aja yaatunda ebibye byonabyona yaagula enimiro eyo. “Era Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana omusuubuze eyayagala amabaale ag'omughendo. Bwe yazuula eibaale eirala ery'omughendo einho, yaaja yaatunda ebibye byonabyona yaaligula. “Era Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana ng'akatimba akategebwa mu nhandha kaasoloza buli kika kya kyanhandha. Bwe kaidhula baakasika baakatuusa ku bukalu, baatyama, baalondamu ebirungi nga bata mu nsawo, ng'ebibi babisuula ere. Kityo bwe kiriba ku nkomerero ey'ensi: Bamalaika baliidha baayawula ababi mu balungi baabasuula mu nkoomi ey'omuliro omuliba okugegenga n'okuluma emba olw'obulumi obubitirivu. “Ebyo byonabyona mubitegeire?” Baamukoba bati: “Yii.” Yaabakoba ati: “Kale ni kiisi Munamateeka ayega mu by'Obwakyabazinga obw'omu igulu afaanana ng'oti n'omuntu mwenemu, atoola mu iterekero lye ebiyaaka n'ebikaire.” Yesu bwe yamaliriza enfumo edho, yaava agho, yaatuuka mu kibuga eky'ewaibwe yaayegeresa mu sinagoga yaibwe, era baayasaamirira inho baakoba bati: “Ono amagezi agaaga agho agatoola gha, era aghanga atya okukola ebyewuunhio by'akola? Ono ti n'omwana ow'omubaadhi? Inhina ti ni Maria? Ni baganda be ti ni Yakobo, ni Yosefu, ni Simoni, ni Yuda? Baanhina boonaboona tibali kwaife? Memale ono ebyo byonabyona abitoola gha?” Kale baamuboola. Aye Yesu yaabakoba ati: “Omulanzi azira ye batamutaamu kitiisa, okutoolaku mu kyalo eky'ewaibwe ni mu ndhu ey'ewaibwe.” Era eyo tiyakolayo byewuunhio kamaala kuba tibaikiriza. Mu kiseera ekyo, Herode omufuzi wa Galilaaya yaawulira okwatiikirira kwa Yesu, era yaakoba abagheereza be ati: “Oyo ateekwa kuba nga ni Yoanne Omubatiza n'azuukiire mu bafu, kyava aghanga okukola ebyewuunhio ebyo.” Herode oyo yali yagema Yoanne yaamuliidha, yaamuta mu ikomera olwa Herodia muka muganda we Filipo kuba Yoanne yamukoba ati: “Ti kituufu iwe okumubayiza.” Aye waire yeegomba okumwita, yatya abantu abaali bamutwala nga mulanzi. Mperaano ku lunaku olw'amazaalibwa ga Herode, mughala wa Herodia yakina mu maiso g'abaaligho boonaboona, yaasangaaza Herode. Herode yaamusuubiza nga n'okwefuugha yeefuugha, okumugha kyonakyona ky'aghanga okusaba. Omughala nga yeeyambisa amagezi inhina ge yamugha, yaakoba ati: “Mpa ghano buti ku lusowaani omutwe gwa Yoanne Omubatiza.” Kyabazinga yeidhusa, aye olw'okuba nga yali amaze okulayira mu maiso g'abo be yatyama nabo, yalagira bagumughe. Yaatuma mu ikomera, baatema ku Yoanne omutwe, baaguleetera ku lusowaani, baagugha omughala, omughala yaagutwalira inhina. Abeegeresebwa be baidha baatwala omulambo, baaguziika era baaja baakobera Yesu. Yesu olwabiwulira yaava agho, yaagema eryato yaaja eyo yenka mu kifo ezira bantu. Aye abantu olwamanha, baava mu bibuga baamunonereza nga babita ku lukalu. Yesu bwe yava mu lyato yaabona olukunkumuli olw'abantu yaabagemerwa ekisa era yaawonia abalwaire baibwe. Obwire nga buli kuziba, Abeegeresebwa baaseeta gh'ali baamukoba bati: “Ekifo kino kiziramu bantu, ate n'obwire bujiire siibula abantu baje mu byalo baghange okwegulirayo ku kamere.” Aye Yesu yaabakoba ati: “Ghazira kibatwala, imwe mubaghe balye.” Aye baamukoba bati: “Tuzira kantu ghano okutoolaku emigaati etaanu n'ebyenhandha ebibiri.” Yaabakoba ati: “Mubindeetere ghano.” Bwe yamala okulagira abantu okutyama ku busubi, yaatoola emigaati etaanu n'ebyenhandha ebibiri, yaalinga ghaigulu, yaabigha enkabi nga yeebaza Katonda, yaamegulamegulamu emigaati, era yaagigha Abeegeresebwa be, era Abeegeresebwa be baagigabula abantu. Boonaboona baalya baiguta. Baasoloza ebitundu ebyafiikagho, ebiibo ikumi na bibiri ebiidhuvu. Abaalya baali abasaadha ng'oti enkumi itaanu (5,000), nga tobaze bakazi na baana. Era tibwalwa Yesu yaalagira Abeegeresebwa be okuniina mu lyato bamwembereremu basomokenga eruuyi ere, mwene nga bw'asiibula abantu. Bwe yamala okusiibula abantu yaaja okusaba yenka eyo ku lusozi. Eigulo lyatuuka ng'ali eyo yenka. Eryato mu kiseera ekyo lyali liri ghagati mu nhandha era ng'amayengo gali kulisunda inho olwa kiwunga eyalifuluma emberi. Nga buli kumpi okukya, Yesu yaidha ye bali ng'ali kutambulira ku maadhi. Aye Abeegeresebwa be olwamubona ng'ali kutambulira ku maadhi, baadhugumira era baakoba bati: “Muzimu!” Era baayana olw'okutya. Aye Yesu tiyalwa, yaayogera nabo, yaabakoba ati: “Mugume emyoyo mutatya, ninze.” Agho Petero yaamukoba ati: “Musengwa, oba niiwe lagira ndidhe y'oli nga ntambulira ku maadhi.” Yesu yaamukoba ati: “Idha.” Agho Petero yaava mu lyato, ng'atambulira ku maadhi okuja eri Yesu. Aye bwe yabona kiwunga yaadhugumira, era bwe yatoolera okudhugumira yaawowoigana ng'akoba ati: “Musengwa mponia!” Era Yesu yaagolola mangu omukono yaamugema, era yaamukoba ati: “Okwikiriza kwo nga kutono! Lwaki obuusiizabuusiiza?” Bwe baamala okuniina mu lyato nga kiwunga awoleera. Era abaali mu lyato baamusinza nga bakoba bati: “Bwenebwene, oli Mwana wa Katonda!” Bwe baasomoka, baatuuka mu kiketezo eky'e Gennesareti. Ab'eyo bwe baamumanha baatuma woonawoona mu nsi eyo baaleeta ye yali abalwaire boonaboona. Baamweghemba aganhe kasinga bageme bwa ku lusa olw'ekivaalo kye era boonaboona abaagemaku baawona. Agho Abafarisaayo n'Abanamateeka okuva e Yerusalemu baaseeta aghaali Yesu baakoba bati: “Lwaki Abeegeresebwa bo baloba okugema empisa dha badhaadha dhe baatulekera? Tibanaaba mu ngalo dhaibwe nga baja okulya omugaati.” Yesu yaabairamu ati: “Lwaki imwe muloba okugema ekiragiro kya Katonda nga mwegemya empisa dha badhaadha baimwe? Ate nga Katonda yakoba ati, ‘Lata wo ni inhoko obatangamu ekitiisa,’ era ati, ‘Oyo avuma Ise oba inhina aitibwenga bwitibwe.’ Aye imwe mukoba muti, ‘Ole bw'akoba Ise oba inhina ati kye nandikughaire nakisengamu Katonda, aba takeetaaga kuta kitiisa mu Ise.’ Mu ngeri eyo ekibono kya Katonda mwakidibya olw'empisa ya badhaadha baimwe. Bakuusa imwe! Isaia bye yalanga ku imwe bituufu inho, bwe yakoba ati, ‘Abantu bano bantaamu ekitiisa mu bibono bubono, aye omwoyo gwaibwe gundi ghala. Bansinza mu nsinza eziramu, nga beegeresa endhegeresa abantu ye bataagho obute, n'eba ng'oti n'endhegeresa eyange.’ ” Agho Yesu yaayeta abantu baseeta y'ali, yaabakoba ati: “Muwulirise era mutegeere: ekingira mu kanwa ti n'ekireetera omuntu okuba omwonoonefu, aye ekiva mu kanwa n'ekimuleetera okuba omwonoonefu.” Abeegeresebwa be baaseeta, baamukoba bati: “Oidhi nga Abafarisaayo basungughaire olw'ebibono byo?” Yesu yaabakoba ati: “Buli kisimbe ekitasimbwa Lata wange ow'omu igulu kiriighibwagho. Mubaleke abo abatulu abakulemberamu batulu banaibwe ate nga omutulu bw'akulemberamu mutulu mwine, bombi bagwa mu kiina.” Petero yaamukoba ati: “Twinhonhole olufumo olwo!” Yesu yaakoba ati: “Olwo mwena mukaali kutegeera? Timubona nga buli ekingira mu kanwa kija mu nda, era mwe kiva ni kifuluma? Aye ebintu ebiva mu kanwa biva ku mwoyo, era ebyo n'ebireetera omuntu okuba omwonoonefu kuba ku mwoyo n'okuva ebidhuubo ebibi, obutemo, okwenda, okwemadula, obwibi, okughaayiriza, n'okuvuma Katonda. Bino n'ebireetera omuntu okuba omwonoonefu.” Yesu olwava agho yaaja mu biketezo eby'e Tiro ni Sidoni. Ghaabaagho omukazi Omukanaani eyava mu kiketezo ekyo, yaaseeta yaayogerera ghaigulu ati: “Musengwa, mwidhukulu wa Daudi, nkusaba ondhune. Mughala wange aliku omuzimu omubi gumutawaania.” Aye Yesu yaaloba kumwiramu waire kibono. Abeegeresebwa be baaseeta baamweghemba nga bakoba bati: “Musiibule aje kuba ali kutunonereza bw'awowoigana.” Yesu yairamu ati: “Tyatumibwa ghandi okutoolaku eri entaama edhaabula edh'omu ndhu ya Isiraeli.” Aye omukazi yaidha bwidhe yaakuba amakiryaivu yaakoba ati: “Musengwa nhamba.” Aye Yesu yaamwiramu ati: “Ti kikalamu okutoola emere ey'abaana waagisuulira obubwa.” Omukazi yaakoba ati: “N'agh'agho Musengwa aye n'obubwa bulya ku bukunkumuka obumagala okuva ku meeza dha beene bwo.” Agho Yesu yaamukoba ati: “Mukazi iwe okwikiriza kwo kunene! Kikukolerwe nga bw'oyenda.” Era okuva ku saawa eyo omughala yaawona. Yesu yaava agho yaabita ku nhandha ey'e Galilaaya, yaaniina ku lusozi ghaigulu yaatyama eyo. Abantu kamaala baasombokera y'ali, nga baleese abalema, n'abatulu, n'abateesobola, ni bakasiru, n'abandi kamaala, baabata agho mu maiso ge, yaabawonia. Abantu beewuunhia inho okubona bakasiru nga boogera, n'abateesobola nga balamu, n'abalema nga batambula, n'abatulu nga babona. Agho baagha Katonda wa Isiraeli ekitiisa. Agho Yesu yaayeta Abeegeresebwa be, yaabakoba ati: “Abantu bano bangemya ekisa, kuba buti enaku isatu nga bali ninze, ate nga bazira ka kulya tyenda kubasiibula nga bayala, kuba baghanga okugwa ku ngira.” Abeegeresebwa be baamukoba bati: “Memale ife tunaafuna gha mu irungu muno emigaati egimala okwigusa abantu abaaga agho?” Yesu yaabakoba ati: “Muligho n'emigaati emeka?” Baakoba bati: “Musanvu, n'obwenhandha butonotono.” Agho yaalagira abantu batyame ghansi, yaatoola emigaati omusanvu, n'obwenhandha, yeeyanza yaabimegulamu, yaagha Abeegeresebwa be, era Abeegeresebwa be baabigabula abantu. Boonaboona baalya baiguta, baasoloza ebitundu ebyafiikagho, ebiibo musanvu ebiidhuvu. Abaalya baali abasaadha enkumi ina (4,000) nga tobaze bakazi na baana. Agho Yesu yaasiibula abantu yaaniina mu lyato yaaja mu kiketezo eky'e Magadani. Agho Abafarisaayo n'Abasaddukaayo baaseeta aghaali Yesu, nga bamuleba, abaghe akamanhiso akava mu igulu. Aye Yesu yairamu yaabakoba ati: “Eigulo bwe bwerituuka, mukoba muti, ‘Obwire bunaaba bukalamu kuba eigulu limyuse’ ate mu nkyo eigulu bwe limyuka mukoba muti, ‘Gazigwire era gandiba amabi.’ Mwidhi emboneka ey'eigulu ky'etegeeza aye mwaloba okumanha obumanhiso obw'ebiseera bino? Abantu ab'oluse luno aboonooni era abatatya Katonda benda akamanhiso! Ate nga akamanhiso tikaidha kubagheebwa, okutoolaku akamanhiso aka Yona.” Yaabavaaku yaaja. Abeegeresebwa bwe baasomoka enhandha beerabira okutwala emigaati. Yesu yaabakoba ati: “Mwekuume era mwegendereze ekizimbulukusa eky'Abafarisaayo n'Abasaddukaayo!” Aye baatoolera okwebuuzagania beene na beene nga bakoba bati: “Kuba tituleese migaati?” Yesu yaakimanha n'okubakoba ati: “Ye bano abali n'okwikiriza okutono! Lwaki mwogera ku ky'okubula emigaati? Mukaali kutegeera, naire okwidhukira emigaati etaanu gye mwagabula abantu enkumi eitaanu, n'ebiibo bye mwasoloza? Waire emigaati omusanvu gye mwagabula enkumi eina, n'ebiibo bye mwasoloza? Kale kitya bwe mutategeera nti bye mbakobye tibigema ku migaati? Aye mwegendereze ekizimbulukusa eky'Abafarisaayo n'Abasaddukaayo.” Agho ni baategeera bati takobye kwegendereza kizimbulukusa kya migaati, aye ebyegeresebwa Abafarisaayo n'Abasaddukaayo. Agho Yesu bwe yatuuka mu biketezo bya Kaisaria Filippi, yaabuuza Abeegeresebwa be ati: “Omwana w'Omuntu abantu bamweta batya?” Baakoba bati: “Abandi bamweta Yoanne Omubatiza, abandi Eliya, ate abandi Yeremia, oba omulanzi ng'abalanzi abandi.” Yaabakoba ati: “Aye imwe mundheta mutya?” Simoni Petero yaamwiramu ati: “Niiwe Kurisito Omwana wa Katonda omulamu.” Yesu yaamukoba ati: “Simoni mutabane wa Yona, oli wa nkabi, kuba ti muntu buntu eyakubwikulira ekyo, aye Lata wange ow'omu igulu. Era zeena ka nkukobere, Petero, ‘Oli lubaale, era ku lubaale kuno, kwe ndizimba Ekikunsu kyange eky'Abaikiriza mu Kurisito n'emiryango egy'e magombe tigirikisobola naire. Ndikugha ebisumuluzo eby'Obwakyabazinga obw'omu igulu, era kyonakyona ky'olisiba ku nsi nga ni mu igulu kisibiibwa, ate kyonakyona ky'olisimulula ku nsi nga ni mu igulu kisimulwirwa.’ ” Agho ni yaasikirira Abeegeresebwa obutakobera ku muntu yeenayeena bati ni Kurisito. Okuva ku olwo Yesu yaatoolera okulaga Abeegeresebwa be ati ali n'okuja e Yerusalemu, n'okudaazibwadaazibwa einho abakulu ab'ebika, Bakabona Abakulu, n'Abanamateeka, era bamwite, ate azuukire ku lunaku olwokusatu. Agho Petero yaamwiza gha mbali yaamukoba ati: “Musengwa tokoba otyo, Katonda agwana ayambe ebyo birobe kukutuukaku.” Aye Yesu yaakyuka yaakoba Petero ati: “Nva mu maiso Sitaani, oli kitimuguunha mu ngira yange kuba ebya Katonda tobitegeera, otegeera bya bantu.” Agho Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Oba nga ghaligho ayenda okuunonereza, alobe kwefaaku naire, abbeede omusalaba gwe annonereze kuba buli ayenda okuwonia obulamu bwe abufiirwa aye oyo afiirwa obulamu bwe ku lwange alibufuna. Omuntu aganhulwamu ki okufuna ensi yoonayoona aye n'afiirwa obulamu bwe? Oba omuntu aghanga kughaayo ki okununula obulamu bwe? Omwana w'Omuntu aja kwidha mu kitiisa kya Ise, ni bamalaika be, era buli muntu amughe ekimugwana ng'ajiira ku bikolwa bye. Bwenebwene ka mbakobere ghaligho abandi ku beemereire ghano abataja kukomba ku kufa okutuusa nga baboine Omwana w'Omuntu ng'aidha nga Kyabazinga.” Nga ghabiseegho enaku mukaaga, Yesu yaagema ku Petero, Yakobo ni Yoanne muganda we, yaabakulemberamu baaja ku lusozi oluleeyi baaba eyo bonka. Agho yaafuuka obundi nga babona, amaiso ge gaayaka oti ndhuba, n'ebivaalo bye byayakaayakana oti musana. Okuja okulinga nga Musa n'Eliya baboneka nga bali kwogera ni Yesu. Agho Petero yaakoba Yesu ati: “Musengwa, tulongoire twaba ghano era bw'osiima ndidha kuseementa ghano entindi isatu: eyindi yiyo, eyindi ya Musa n'eyindi y'Eliya.” Yali akaayogera, ekireri ekimesunkana kyabakingiriza era eiroboozi lyava mu kireri lyakoba liti: “Ono ni mutabane wange omugonzi, aneesiimisa, mumuwulirenga.” Abeegeresebwa olwawulira ekyo, baatya inho, era beeyala ghansi nga beefundiike. Aye Yesu yaaseeta yaabagemaku, yaakoba ati: “Musituke, muleke kutya.” Bwe baalinga ghaigulu, ghazira wundi ye baabona okutoolaku Yesu yenka. Bwe baali baikirira ku lusozi Yesu yaabasikirira, yaakoba ati: “Ghatabaagho ye mukobera ku kye muboine okutuusa ng'Omwana w'Omuntu amaze okuzuukira mu bafu.” Abeegeresebwa baamubuuza bati: “Lwaki Abanamateeka bakoba bati Eliya n'ow'okusooka okwidha?” Yaabairamu ati: “Kituufu Eliya n'ow'okusooka okwidha, era wa kutereeza byonabyona aye ka mbakobere: Eliya yaidha ira, aye tibaamumanha era baamukola byonabyona nga bwe baasiima. Mu nsambo n'endala bwe baja okudaazadaaza n'Omwana w'Omuntu.” Agho Abeegeresebwa baamanha nga mu bye yali abakoba, yali ayogera ku Yoanne Omubatiza. Bwe baatuuka mu lukunkumuli olw'abantu, ghaabaagho omuntu yaaseeta ye Yesu, yaakuba amakiryaivu gha bigere bye. Yaakoba ati: “Musengwa, saasira mutabane wange, agwa ensimbu era adaagadaaga inho kuba emikuzi kamaala agwa mu muliro, ate n'olundi mu maadhi. Namuleeta y'Abeegeresebwa bo aye tibaaghanga kumuwonia.” Yesu yaakoba ati: “Yii, oluse luno oluzira kwikiriza, era olw'abantu abadankaanu! Ndituusa gha okuba n'imwe? Ndituusa gha okubaguminkiriza? Mumundeetere ghano.” Yesu yaakaabukira omuzimu omubi gwamuvaaku, era omulenzi yaawona, mu saawa yeene eyo. Agho Abeegeresebwa baidha ye Yesu nga bali bonka baakoba bati: “Lwaki ife titwasobola kugubinga?” Yaabakoba ati: “Kuba muli n'okwikiriza kutono. Bwenebwene ka mbakobere: bwe muba n'okwikiriza okwaga akamuuma ka kaladaali, mulikoba olusozi luno muti, ‘Va ghano, ja ghale,’ lwaja, era ghazira kye mutalighanga kukola. [ Aye ogw'engeri eno tiguva ku muntu okutoolaku ng'obise mu kusaba n'okusiiba.]” Bwe baali mu Galilaaya Yesu yaabakoba ati: “Omwana w'Omuntu aja kugheebwayo mu mikono egy'abantu, era baidha kumwita ate ku lunaku olwokusatu alizuukira.” Abeegeresebwa baanakughala inho. Agho baatuuka e Kaperinaumu. Abasoloza empooza ey'eisinzizo baaseeta ghe Petero baakoba bati: “Omwegeresa waimwe tagha mpooza ya isinzizo?” Yaakoba ati: “Agha.” Yesu yaamwesooka, yaakoba ati: “Simoni, olowooza otya? Bakyabazinga ab'ensi, empooza oba omusolo babitoola ku baani? Ku bataka oba ku basenze?” Yaakoba ati: “Ku basenze.” Yesu yaamukoba ati: “Ekikoba abataka ba idembe obutagha. Aye obutabanhiiza ja osuule eirobo mu nhandha, era ekyenhandha ky'onaagemya okusooka okitoole okyasamye omunwa. Oidha kwagaanamu empiiya ndala ogitoole ogibaghe, weesasulire era osasulire ninze.” Mu kiseera kyene ekyo Abeegeresebwa baidha ye Yesu baamubuuza bati: “Naani asinga obubbede mu Bwakyabazinga obw'omu igulu?” Yesu yaayeta omwana omuto, yaamuta ghagati ghaibwe, yaakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere okutoolaku nga mukyuse mwaba ng'oti baana bato, timughanga naire kwingira mu Bwakyabazinga bwa mu igulu. Kale buli eyeisa n'afaanana ng'omwana omuto, oyo n'asinga obubbede mu Bwakyabazinga obw'omu igulu. Ate buli asangaalira omuto oti n'ono mu liina lyange, aba asangaalira nze. “Aye aleetera omulala ku bato bano abandhikiriza okwona, oyo ekyandiwuze n'okusibibwa olubengo mu nkoto n'asuulibwa mu nhandha ghagati. Ensi ekagwireku olw'ebisendasenda abantu okwonoona! Kituufu ebisendasenda okwona tibiroba kubaagho, aye oyo abireeta akagwireku! “Omukono gwo, oba ekigere kyo bwe kiba kikusendasenda okwona, kitemeku okisuule ghala omala gaba na mukono mulala oba kigere kirala, waafuna obulamu, otasuuliibwa mu muliro ogutazikira ng'oli n'emikono ebiri oba n'ebigere bibiri. Era, oba eriiso lyo likusendasenda okwona, litoolemu olisuule ghala omala gaba ow'eitulu, waafuna obulamu otasuuliibwa mu muliro gwa geyeena ng'oli n'amaiso abiri. “Mwegendereze, obutanhoomanga ni bw'aba omulala ku bato bano. Kuba ka mbakobere, mu igulu, bamalaika baibwe buliidho babona amaiso ga Lata wange ali mu igulu. [ Kuba Omwana w'Omuntu yaidha okuzaawula abazaaye.] “Imwe mukibona mutya? Omuntu bw'aba n'entaama dhe ekikumi, memale endala n'ebula, taleka kyenda na mwenda eyo ku nsozi, n'aja n'ayagala eyo ebuze? Era bw'agizuula, bwenebwene ka mbakobere: Asagamba inho olw'eyo okusinga olwa dhire ekyenda n'omwenda edhitaabula. Atyo ni, ni Lata waimwe ali mu igulu tayenda waire mulala ku bato bano azikirire. “Muganda wo bw'akukola ekibi, ja omunenie nga muli bwa babiri mwenka. Bw'akuwulirisa, ng'olwo muganda wo oyo omuwoniiza. Aye bw'atakuwulirisa, otoola mwino mulala oba babiri waaja nabo: Buli kibono kyakakasibwa abadhulizi babiri oba basatu. Aye bw'aloba okuwulirisa abo, olwo ni ng'okobera Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito. Bw'aloba okuwulirisa n'Ekikunsu eky'Abaikiriza, ng'olwo ni mumubisa ng'azira kwikiriza era ng'omughooza w'omusolo. “Bwenebwene ka mbakobere: Byonabyona bye munaasibanga ku nsi nga ni mu igulu bisibiibwa ate byonabyona bye munaasimululanga ku nsi nga ni mu igulu bisimulwirwa. “Era ka mbakobere: Ababiri ku imwe bwe baisania ku kintu kye basaba, Lata wange ali mu igulu alikibakolera kuba ababiri oba abasatu ghe beesololeza mu liina lyange, zeena mbaagho agho ghagati waibwe.” Agho Petero yaaseeta yaamukoba ati: “Musengwa, muganda wange ng'ankoze ekibi nnaamusonighanga kutuusa li? Okutuusa ku mikuzi musanvu?” Yesu yaamukoba ati: “Tikukoba nti okutuuka ku mikuzi musanvu aye, okutuuka ku nsanvu emikuzi musanvu. Obwakyabazinga obw'omu igulu kyebuva bufaananizibwa ku kyabazinga eyayenda okugondhoola n'abagheereza be ebigema ku bintu bye, bye baali nabyo. Bwe yatoolera okutereeza embalirira ye, baamuleetera eyali n'eibandha lye lya mutwalo gwa talanta. Aye olw'okuba yali nga tasobola kulisasula, musengwa we n'okulagira bamutane, ni mukazi we, n'abaana, n'ebintu bye byonabyona bye yali nabyo, eibandha lisasulwe. “Agho omugheereza yaakuba amakiryaivu yaamweghemba ng'akoba ati, ‘Nguminkiriza, ndidha kukusasula byonabyona.’ Musengwa w'omugheereza oyo yaamugemerwa ekisa yaamuleka, era yaamusonigha n'eibandha. “Aye omugheereza oyo bwe yali afuluma yaayagaana mugheereza mwine ye yali abandha dinari kikumi. Yaamugema, yaamugwa mu mamiro nga bw'amukoba ati, ‘Nsasula eibandha lyange.’ Mugheereza mwine ono yaakuba amakiryaivu yaamweghemba ng'akoba ati, ‘Nguminkiriza ndidha kukusasula.’ Aye yaaloba, era yaaja yaamuta mu ikomera okutuusa ng'amusaswire eibandha. Bagheereza baine bwe baabona ebikoleibwa, baanakughala inho, era baaja baakobera musengwa waibwe byonabyona ebyabaagho. Agho musengwa we yaamweta, yaamukoba ati, ‘Mugheereza iwe omubi, nakusoniighe eibandha eryo lyonalyona kuba waneegayiriire kale iwe weena obaire togwaniire kusaasira mugheereza mwino nga nze zeena bwe nakusaasiire?’ Musengwa yaanakughala inho, era yaamughaayo mu ikomera bamudaazedaaze, okutuusa ng'asaswire eibandha lyonalyona. Atyo ni, Lata wange ali mu igulu bw'alibakola, okutoolaku nga buli muntu asonigha muganda we mu mwoyo gwe.” Mperaano Yesu bwe yamala okwogera ebyo, yaava e Galilaaya yaaja mu biketezo eby'e Buyudaaya, ng'osomoike Yorudani. Abantu lukunkumuli baamunonereza era yaabawoneza eyo. Agho Abafarisaayo baaseeta gh'ali, baamuleba nga bakoba bati: “Kiikirizibwa omusaadha okubinga mukazi we ng'amulanga ensonga yoonayoona?” Yesu yaakoba ati: “Timusomangaku muti, ‘Okuviira irala mu mainhama, omutonzi yakola omusaadha n'omukazi?’ Yaabakoba ati, ‘N'olw'ensonga eyo kyova omuntu alekanga ise n'inhina yeeyimba ghalala ni mukazi we, ababiri baafuuka omuntu mulala’ nga tibakaali babiri, aye muntu mulala. Agho ni Katonda kye yayimba omuntu atakiyimbululanga.” Baamukoba bati: “Memale lwaki Musa yalagira okukola embaluwa emubinga era n'okumusiibula?” Yesu yaabakoba ati: “Musa yabaganha okubinga bakazi baimwe olw'okuba muli ba nkandya, aye nga okuva mu mainhama kityo ti bwe kyali. Aye ka mbakobere: Oyo yeenayeena abinga mukazi we, okutoolaku nga lwa bwenzi, memale n'abayiza owundi, oyo aba ayenze.” Abeegeresebwa baamukoba bati: “Oba nga ensonga dhityo bwe dhiri ku musaadha ni ku mukazi we ekisinga n'obutabayiza.” Yesu yaabakoba ati: “Ti kiri nti abantu boonaboona baghanga okutegeera ekibono kino, okutoolaku abo be kyagheebwa. Kuba eriyo abatabayiza olw'okuba baazaalibwa nga tibaghanga kubayiza, yaabaayo abaafuulibwa okuba abatasobola kubayiza, ate yaabaayo abaasalagho beene obutabayiza olw'Obwakyabazinga obw'omu igulu. Kale oyo akitegeire, atyo akitegeere.” Agho ghaabaagho abaamuleetera abaana abato, abagemeku nga bw'abasabira aye Abeegeresebwa be baabadhuuka. Yesu yaabakoba ati: “Abaana mubaleke mutabalobera kwidha ye ndi, kuba abali ng'oti n'abo n'ababa mu Bwakyabazinga obw'omu igulu.” Bwe yamala okubaisaaku emikono yaava agho. Agho ghaabaagho omuntu mulala yaidha ye Yesu yaakoba ati: “Mwegeresa, kirungi ki kye nteekwa okukola okughanga okufuna obulamu obutawaagho?” Yesu yaamukoba ati: “Ombuuliza ki ku kirungi? Omulungi ali mulala. Aye oba nga oyenda okufuna obulamu obutawaagho, gema ebiragiro.” Yaamukoba ati: “Ebiri gha?” Yesu yaakoba ati: “Toitanga, toyendanga, toibanga, otaghaayirizanga, lata wo n'inhoko obaghanga ekitiisa, era ogonzanga mwino nga bwe weegonza mwene.” Omwisuka yaamukoba ati: “Bino byonabyona nabigema. Kiki kye nkaabulaku?” Yesu yaamukoba ati: “Oba ng'oyenda okuba atuukiriire, ja otane ebibyo, oghe abaavu, era oidhe onnonereze, obukombe oliba nabwo mu igulu.” Aye omwisuka olwawulira ekyo, yaaja ng'afootookereire, kuba yali n'ebintu kamaala. Agho Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Bwenebwene ka mbakobere: Kiriba kikalangufu omukombe okungira mu Bwakyabazinga obw'omu igulu. Era ka mbakobere: Kiba kyangu engamiya okubita mu mpami ey'empiso okusinga omukombe okutuuka mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Abeegeresebwa olwawulira ekyo, beewuunhia ekibitiriire nga bakoba bati: “Memale olwo naani aghanga okulokolebwa?” Yesu yaabalingirira, yaabakoba ati: “Ku bw'omuntu kino tikisoboka, aye mu Katonda byonabyona bisoboka.” Agho Petero yaamukoba ati: “Bona eno, ife twaleka byonabyona twakunonereza olwo ife tulifuna ki?” Yesu yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere mu kiseera eky'okwiza byonabyona obuyaaka, ng'Omwana w'Omuntu atyaime ku kityamo kye eky'ekitiisa, imwe abaanonereza mwena mulityama ku bityamo ikumi n'abiri mwafuga ebika eikumi n'ebibiri ebya Isiraeli. Era yeenayeena aleka enhumba, oba baganda be, oba baanhina, oba ise, oba inhina, oba abaana, oba ebibandha, ku lwange aliirizibwagho emikuzi kikumi, era yaafuna n'obulamu obutawaagho. Aye abantu kamaala ab'emberi abaliba ab'ensembo, n'ab'ensembo abaliba ab'emberi. “Kuba Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaanana ng'oti ni mwene ghaka eyawuuna okuta abakozi mu isamba lye ery'emizabbibu. Ng'amaze okwisania n'abakozi okubagha dinari ndala buli lunaku, yaabasindika mu isamba lye ery'emizabbibu. Yaafuluma ku saawa eyokusatu yaabona abandi nga beemereire agho mu kiya nga bazira kye bakola. Era abo yaabakoba ati: Mwena muje mu isamba lyange ery'emizabbibu, ndidha kubagha ekyo ekinaabagwanira.” Era baaja. Kabiri yaafuluma ku saawa eyomukaaga, n'eyomwenda yaakola n'ekirala. Era ni ku saawa oti ikumi na ndala yaafuluma, yaayagaana abandi abeemereire, yaabakoba ati: “Lwaki mwemereire ghano olunaku lwonalwona nga muzira kye mukola?” Baamukoba bati: “Kuba ghazira atughaire kya kumukolera.” Yaabakoba ati: “Mwena muje mu isamba ery'emizabbibu.” Eigulo bwe bweryatuuka, mwene isamba ery'emizabbibu yaakoba omusaadha we akozesa abakozi ati: “Yeta abakozi obasasule enkemba ng'otoolera n'abasembyeyo okwidha, okutuuka ku basoose.” Ab'esaawa eikumi nga n'endala baatuuka, baafuna dinari ndala buli muntu. Abaasooka bwe baatuuka baadhuuba nga baakufuna ekisingagho aye boona baafuna dinari ndala buli muntu. Olwagifuna beemuluguunhiza mwene ghaka bati: “Bano abasembyeyo okwidha bakoleire bwa saawa ndala, aye mbo waabaazayaza n'ife abakoze olunaku lwonalwona nga n'omusana gutumamula?” “Aye mwene ghaka yaakobaku mulala ati, ‘Muna tikuseire. Titwaisainia n'iwe kukolera dinari ndala? Gema ekikyo weejiire nze nhenze okugha ono asembyeyo okwidha ng'oti niiwe bwe nkughaire. Ghaligho ekindobera okukozesa ebyange nga bwe nhenda? Oba, nze okuba omulungi n'okuuninga ekimodi?’ “Kale ab'ensembo batyo bwe baliba ab'emberi ate n'ab'emberi baaba ab'ensembo.” Agho Yesu bwe yali ng'ali kumpi okuniinaniina e Yerusalemu, yaatoola Abeegeresebwa Eikumi n'Ababiri yaabaiza embali mu kyama, era mu ngira yaabakoba ati: “Bona eno, buti tuli kuniinaniina e Yerusalemu, Omwana w'Omuntu aidha kugheebwayo mu Bakabona Abakulu n'Abanamateeka bamusalire ogw'okufa. Era balimughaayo mu bamaghanga agandi, baamukiina, baamukuba enkoba, baamukomerera ni ku musalaba aye ku lunaku olwokusatu alizuukira.” Agho inhina w'abaana ba Zebedaayo yaaseeta Yesu gh'ali, n'abaana be, yaakuba amakiryaivu yaabaaku ni ky'amusaba. Yesu yaamukoba ati: “Oyenda ki?” Yaamukoba ati: “Koba abaana bange bano bombi batyame, omulala ku mukono gwo omusaadha ate owundi ku mugooda, mu Bwakyabazinga bwo.” Yesu yairamu ati: “Kye musaba timukiidhi. Mughanga okunhwa ku kikopo kye nja okunhwa?” Baamukoba bati: “Tughanga.” Yaabakoba ati: “N'agh'agho, ekikopo kyange mulikinhwaku, aye eky'okutyama ku mukono gwange omusaadha ni ku mugooda, kino ti kyange okukibagha, aye kirigheebwa abo Lata wange be yakitegekera.” Abandi eikumi bwe baakiwulira, baasungughalira aboluganda bano ababiri. Agho Yesu yaabeeta y'ali, yaakoba ati: “Mwidhi ng'abafuzi abamaghanga agandi bagafuga, era n'abakulu baibwe baba n'obuyinza ku banaibwe. Kityo ti bwekiri mu imwe. Yeenayeena ayenda okuba omukulu mu imwe abe mugheereza waimwe, era buli ayenda kuba asooka mu imwe, abe mwiru waimwe. Ng'Omwana w'Omuntu bw'ataidha kugheerezebwa aye okugheereza, n'okughaayo obulamu bwe olw'okununula abantu kamaala.” Baava e Yeriko, eikuukuubira ery'abantu lyamunonereza. Ghaabaagho abatulu babiri abaali batyaime embali ku luguudo, kale olwawulira bati Yesu ali kubita agho, baayasiikana nga bakoba bati: “Musengwa, mwidhukulu wa Daudi tusaasire!” Abantu kamaala mu ikuukuubira baabadhuuka nga babakoba basirike aye abatulu baayongera bwa kwasiikana bati: “Musengwa, mwidhukulu wa Daudi, tusaasire!” Agho Yesu yaayemerera, yaabeeta, yaakoba ati: “Mwenda mbakolere ki?” Baamukoba bati: “Musengwa tuzibule amaiso.” Yesu ekisa kyamugema, yaabagema ku maiso era mangu ago baaghanga okubona era baamunonereza. Nga bali kumpi okutuuka e Yerusalemu, nga batuuse e Bethifage, nga ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, Yesu yaatuma Abeegeresebwa babiri. Yaabakoba ati: “Muje mu kyalo ekibali emberi olunaakingira muti nga mwagaana endogoyi ng'esibiibwa n'akaana kaayo mudhisibule mudhindeetere. Bwe ghabaagho ali ni ky'abakoba, mumukoba muti, ‘Musengwa n'ali kudhenda’ era aidha kudhigheereza mangu inho.” Bino byali bityo okutuukiriza omulanzi bye yayogera ati: “Mukobe abantu b'e Sioni muti: Mubone, Kyabazinga waimwe ali kwidha ye muli. Muwombeefu era ali kwidhira ku ndogoyi, atyaime ku ndogoyi ento.” Abeegeresebwa baaja baakola nga Yesu bwe yabakoba. Baaleeta endogoyi n'akaana kaayo, baadhaalaku ebivaalo byaibwe, Yesu yaatyamaku. Abantu kamaala mu ikuukuubira baayala ebivaalo byaibwe mu ngira, n'abandi baatema obusaga ku miti baabwala mu ngira. Eikuukuubira ery'abantu abaamukulemberamu n'abaamunonereza baaleekaana bati: “Hosanna mwidhukulu wa Daudi. Wa nkabi oyo aidha mu liina lya Musengwa, Hosanna mu igulu eyo.” Bwe yangira mu Yerusalemu, ekibuga kyonakyona kyasaatira, eno nga bwe bakoba bati: “Naani oyo!” Eikuukuubira lyakoba liti: “Ono ni Yesu omulanzi ow'e Nazarethi mu Galilaaya.” Agho Yesu yangira mu isinzizo lya Katonda, yaabingamu boonaboona abaali batundira n'abaali bagulira mu isinzizo. Yaafundika emeeza edh'abaali bafaana empiiya, n'ebityamo eby'abaali batunda enjiibwa. Era yaabakoba ati: “Kyaghandiikibwa kiti, ‘Endhu yange enaayetebwanga ndhu ya kusabiramu,’ aye imwe mugifiire mpuku ya banhazi!” Abatulu n'abalema baaja ghe yali mu isinzizo, era yaabawonia. Aye Bakabona Abakulu n'Abanamateeka bwe baabona ebyewuunhisa bye yakola, ni babona n'abaana nga baleekaanira mu isinzizo bati: “Hosanna mwidhukulu wa Daudi,” baanakughala. Baamukoba bati: “Owulira abo kye bakoba?” Yesu yaabakoba ati: “Yii, imwe timusomangaku ekikoba kiti, ‘Mu minwa egy'abaghere n'abayonka mwe wafunira okusaaka okutuufu?’ ” Agho yaabaleka yaava mu kibuga, yaaja e Bethania yaasula eyo. Ku nkyo Yesu bwe yali ali kwira mu kibuga, endhala yaamuluma. Yaabona omuti omutiini ku ngira, yaaja ghe guli, aye tiyayagaanaku kantu okutoolaku amakaba gonka. Yaagukoba ati: “Otaanianga ebyanda n'ebyanda!” Era omuti omutiini gwakaliragho. Abeegeresebwa olwakibona beewuunhia inho, baakoba bati: “Omuti omutiini gukaze gutya amangu gatyo?” Yesu yaabairamu ati: “Bwenebwene ka mbakobere, bwe muba n'okwikiriza, nga timubuusabuusa, timulikola ekyo ekikoleibwa ku mutiini kyonka, aye ni bwe mulikoba olusozi luno muti, ‘Va ghano weesuule mu nhandha,’ kityo bwe kiriba. Era byonabyona bye munaasabanga, nga muli n'okwikiriza, mwidha kubifunanga.” Agho Yesu yaidha mu isinzizo, era bwe yali ayegeresa Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika baaseeta gh'ali baamukoba bati: “Buyinza ki obukukoza bino, era naani eyakugha obuyinza obwo?” Yesu yaabairamu ati: “Zeena ka mbabuuzeeyo ekibono kirala, bwe mundhiramu ekyo, zeena nga mbakobera obuyinza obunkoza ebyo. Okubatiza kwa Yoanne kwava gha? Kwava mu igulu oba mu bantu?” Agho beebuuzagania nga bakoba bati: “Bwe tukoba tuti, ‘Kwava mu igulu,’ aidha kutukoba ati, ‘Memale lwaki timwamwikiriza?’ Ate bwe tukoba tuti, ‘Kwava mu bantu,’ tuba twereeteire omutawaana ogw'abantu, kuba boonaboona bakiidhi nga Yoanne yali mulanzi mwene.” Agho baakoba Yesu bati: “Titwidhi.” Agho yaakoba ati: “Zeena tiidha kubakobera buyinza bunkoza ebyo.” “Kale mudhuuba mutya ku kino? Ghaaligho omusaadha ng'ali n'abaana be babiri. Yaaja y'asooka yaamukoba ati, ‘Mwana wange, ja olwaleero okole mu isamba ery'emizabbibu.’ Omwana yaamwiramu ati, ‘Tiije.’ Aye olumaliira yeenenia yaaja. Omusaadha yaaja y'owokubiri yaamukoba n'ekirala. Oyo yairamu ati, ‘Isebo ndidha kuja.’ Aye tiyaja. Ku babiri abo naani eyakola lata we kye yayenda?” Baakoba bati: “N'eyasooka.” Agho ni, Yesu yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere: abaghooza b'omusolo ni bamalaaya balibasooka mu Bwakyabazinga bwa Katonda kuba Yoanne yaidha ye muli ng'agemye engira entuufu mwaloba kumwikiriza, aye abaghooza ni bamalaaya baamwikiriza. Aye imwe waire nga mwabona ekyo, era timwenenia ni mu mwikiriza. “Muwulire olufumo olundi. Ghaaligho omuntu mulala eyali n'eisamba lye ery'emizabbibu, yaalisitaku olukomera, yaasimamu ekikunhiro eky'omwenge gw'emizabbibu, yaazimbamu ekituuti ekireeyi, yaataamu abakozi, yaaja mu nsi eyindi. Ebiseera eby'okukungula bwe byatuuka yaatuma abagheereza be eri abakozi afune ebiva mu isamba lye. Aye abakozi baagema abagheereza be abo, omulala baamukuba, owundi baamwita, ate owundi baamukanhuugirira amabaale. Kabiri yaatuma abagheereza abandi abasingaku abaasooka aye era baabakola n'ekirala. Olumaliira yaabatumira omwana we, mule ng'akoba ati, ‘Omwana wange baidha kumutaamu ekinhagansi.’ Aye olwabona omwana, nga beekoba bati, ‘Ono n'omusika, mukole tumwite obusika bube bwaife.’ Agho baamugema, baamusindiikiriza ku luya okw'eisamba ery'emizabbibu, baamwita. “Kale mwene isamba bw'aliidha, alikola ki abakozi abo?” Baamukoba bati: “Abakozi ababi abo, abatemo alibazikiriza bubi inho, era eisamba yaalitaamu abakozi abandi abalimugha ebibala mu biseera byabyo.” Agho Yesu yaabakoba ati: “Timusomangaku kino ekyaghandiikibwa kiti, ‘Eibaale abazimbi lye baaloba bati lizira mugaso, n'eryafuuka empango ey'omusingi mu nsonda. Ekyo Musengwa n'eyakikola, era okukibona tukyewuunhia.’ “Kale ni ka mbakobere: Obwakyabazinga bwa Katonda bulibatoolebwaku bwagheebwa eighanga eryama ebibala byabwo. [ Yeenayeena agwa ku ibaale lino amenhekamenheka, aye eibaale lino ye ligwaku limumaniangula. ]” Bakabona Abakulu n'Abafarisaayo bwe bawulira enfumo dhe, baakimanha nga beene be yali ayogeraku. Baagezaaku okumugema, aye baatya olukunkumuli olw'abantu abaali bamwidhi nga mulanzi. Agho kabiri Yesu yaayongera okubeegeresa mu nfumo, yaakoba ati: “Obwakyabazinga obw'omu igulu bufaananizibwa ng'oti ni kyabazinga eyategekera mutabane embaga ey'obufumbo. Yaatuma abagheereza be okuja okunona abaayetebwa ku mbaga, aye baaloba okwidha. Kabiri yaatuma abagheereza abandi yaabakoba ati, ‘Mukobe abaayetebwa muti, embaga etuuse, mmaze okwita ente endaagho n'ente entototo empiite, era mmaze okutegeka buli kintu baidhe ku mbaga.’ Aye era tibaafaayo beetambulira ku dhaibwe, omulala yaaja ku bya kibandha kye, owundi yaaja mu bya kutunda. Abaasigalagho baagema abagheereza baababisa bubi era baabaita. Kyabazinga yaanakughala, yaasindika amagye ge gaazikiriza abaisi abo era gaayokya n'ekibuga kyaibwe. Agho yaakoba abagheereza be ati, ‘Kituufu embaga ewoire okutegeka, aye ababaire beeteibwa ti n'abaali bagwaine. Kale ni muje eyo mu maagaanana, be munaayagaana boonaboona mubeete ku mbaga.’ Agho abagheereza baaja eyo mu maagaanana baasoloza buli ye baayagaana, abalungi n'ababi, era ekisenge eky'embaga kyaidhula abageni. “Agho kyabazinga bwe yangira okulamusa ku bageni yaayagaanamu omuntu atavaire kivaalo kya ku mbaga. Yaamukoba ati, ‘Muna, ongire otya muno ng'ozira kivaalo kya ku mbaga?’ Ole yaabuudhaala bubuudhaale. Agho kyabazinga yaakoba abagheereza ati, ‘Mumusibe amakono n'amagulu mumusuule ku luya mu kizikiiza eri okugegenga n'okuluma emba olw'obulumi obubitirivu.’ “Abantu kamaala abeetebwa, aye batono abalondebwa.” Agho Abafarisaayo baaja beekobaana engeri ye baghanga okumuleba mu by'ayogera. Baamutumira abeegeresebwa baibwe, ni baine ba Herode, baakoba bati: “Mwegeresa twidhi oli wa mazima era oyegeresa mu mazima engira ya Katonda, ozira ye weeguya, kuba tojiira ku mboneka ya bantu. Kale tukobere, odhuuba otya? Kiikirizibwa okugha Kaisari omusolo oba bbe?” Yesu bwe yamanha olukwe lwaibwe yaabakoba ati: “Bakuusa imwe, lwaki mundeba? Mundage ku mpiiya dhe bagha omusolo.” Baamuleetera edinari. Yaabakoba ati: “Kino ekifaananie ni bino ebighandiiko ebiriku by'ani?” Baakoba bati: “Bya Kaisari.” Agho yaabakoba ati: “Kale ni ebya Kaisari mubiirize Kaisari n'ebya Katonda mubiirize Katonda.” Olwawulira ekyo beewuunhia inho, era baamuleka baaja. Ku lunaku lwene olwo, Abasaddukaayo, abakoba bati ezira kuzuukira, baaseeta aghaali Yesu, baamubuuza bati: “Mwegeresa, Musa yakoba ati, ‘Omusaadha bw'afanga ng'azira mwana, muganda w'omufu atwalanga namwandu oyo yaafunira muganda we eizaire.’ Kale ni ghaaligho aboluganda musanvu ewaife eyo, omuberi yaabayiza, yaafa nga talese izaire, era omukazi yaamulekera muke we. Kyaba kityo ku wokubiri, ni ku wokusatu, okutuusa ku womusanvu. Olumaliira lwa boonaboona okufa, omukazi yeena yaafa. Kale ni ku lw'okuzuukira aliba muka ani ku abo omusanvu? Kuba boonaboona baamubayizaaku.” Yesu yaabairamu ati: “Mughaba inho olw'obutamanha Byaghandiikibwa, waire okumanha amaani ga Katonda kuba ku lw'okuzuukira ezira kubayiza waire kubayira, aye baliba nga bamalaika mu igulu bwe bali. Aye ebigema ku kuzuukira okw'abafu, timusomangaku Katonda kye yabakoba, bwe yakoba ati: ‘Ninze Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka, Katonda wa Yakobo?’ Ti Katonda wa bafu aye Katonda wa balamu.” Ebiyindi eby'abantu bwe baawulira ebyo baayasaamirira olw'endhegeresa ye. Abafarisaayo bwe baawulira bati Yesu asiriisa Abasaddukaayo, beesoloza. Era mulala ku abo, nga Munamateeka, yaamubuuza ng'amuleba ati: “Mwegeresa kiragiro ki ekisinga mu Mateeka?” Yesu yaamukoba ati: “ ‘Ogonzanga Musengwa Katonda wo n'omutima gwo gwonagwona, n'omwoyo gwo gwonagwona, n'okutegeera kwo kwonakwona.’ Kino n'ekiragiro ekisooka era ekisinga. Ekyokubiri kifaanana ng'oti n'ekyo: ‘Ogonzanga muntu mwino nga bwe weegonza mwene.’ Mu biragiro bino ebibiri n'omuva Amateeka goonagoona n'eby'abalanzi.” Agho Abafarisaayo bwe baali nga bakeesololeiza ghalala, Yesu yaababuuza ati: “Mudhuuba mutya ku Kurisito? Mwana w'ani?” Baamukoba bati: “Wa Daudi.” Yesu yaabakoba ati: “Memale lwaki Daudi ng'aidhuziibwa Mwoyo, amweta ‘Musengwa’ ng'akoba ati, ‘Musengwa yakoba Musengwa wange ati: Tyama ku mukono gwange omusaadha, okutuusa bwe ndita abazigu bo ghansi gh'ebigere byo’ Agho ni oba Daudi amweta ‘Musengwa’, kabiri aba atya mwidhukulu we?” Tighaaba amwiramu kibono, era okuva ku olwo tighaaba akana kwongera kumubuuza. Agho Yesu yaayogera eri ebiyindi eby'abantu n'Abeegeresebwa be. Yaakoba ati: “Abanamateeka n'Abafarisaayo n'abatyama ku kityamo kya Musa. Kale byonabyona bye bakoba mubikole era mubigeme, aye mutakola bye bakola, kuba bye bakoba ti bye bakola. Basiba emigugu emizito, egiteetwikika baagitwika abantu, ate nga beene tibenda na kugigemaku. Era mu byonabyona bye bakola benda abantu bababone, kuba bagaziya fulakiteria dhaibwe, baaleeya amadhwenge ag'ebivaalo byaibwe. Bagonza okuba mu bifo eby'ekitiisa ku mbaga, era ni mu sinagoga bagonza ebifo ebisinga bukalamu okulamusibwa mu biya, n'abantu okubeeta bati, ‘Mwegeresa.’ “Aye imwe batabeetanga bati, ‘Mwegeresa,’ kuba muli n'omwegeresa mulala ate mwenamwena muli baluganda. Era ku nsi kuno mutabanga na muntu ye mweta ‘Lata’, kuba Iseimwe ali mulala, ali mu igulu. Waire imwe okwetebwa abalanzi kuba omulanzi waimwe ali mulala, ni Kurisito. Asinga obukulu mu imwe ali n'okuba mugheereza waimwe. Oyo eyeetwala okuba owa ghaigulu aliisibwa ghansi, ate eyeisa ghansi alitwalibwa okuba owa ghaigulu. “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo abakuusa imwe, kuba mwigaliragho abantu Obwakyabazinga obw'omu igulu kuba imwe beene timungira waire okuganha abenda okwingira.” [ “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo, abakuusa imwe, mukaavuula eby'omu ndhu dha banamwandu, ate mwasaba esaala edhitakutuka nga mwenda okweraga. Kale ekibonerezo kyaimwe kikakali.] “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo, abakuusa imwe, kuba mubunia ebifo eby'oku nhandha ni ku bukalu, okufunayo omuntu omulala ye mukyusa ate bwe mumala okumufuna, mwamufuula agwanira geyeena emikuzi ebiri okubasinga. “Mukagwireku imwe, abakulembera abandi nga muli batulu. Mukoba muti, ‘Alayira mu liina ery'eisinzizo ekirayiro tikimusiba, aye alayira mu zaabu ow'eisinzizo asibwa ekirayiro kye.’ Muli basiru ate abatulu einho. Kiki ekisinga, zaabu oba eisinzizo eritukuza zaabu? Era mukoba muti, ‘Ole bw'alayira mu alutaari, ekirayiro tikimusiba, aye yeenayeena alayira mu kirabo ekiri ku alutaari asibwa ekirayiro kye.’ Abatulu imwe, kiki ekisinga, ekirabo oba alutaari etukuza ekirabo ekyo? Kale ni ole alayira alutaari, alayira mu alutaari n'ebyo byonabyona ebigiriku. Era n'oyo alayira mu isinzizo, alayira mu isinzizo ni mu Katonda oyo aba mu isinzizo eryo. Ate alayira mu igulu, alayira mu kityamo kya Katonda ni mu Katonda akityamaku. “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo, abakuusa imwe, kuba mughaayo ekitundu kirala kirala ku buli bitundu ikumi eky'obuwoowo obuwoomesa eiva, nga buno: eduosimo, anetho, ni kumino. Aye mwaleka ebisinga obukulu ebiri mu Mateeka, bino: Okukolera banaimwe ebibagwaniire, ekisa, n'okwikiriza. Ebyo mugwaine okubikola ate ni bire obutabireka. Imwe abakulemberamu abandi nga muli batulu, musengeedha ensowera egwire mu maadhi ge muja okunhwa, aye ate mwamira engamiya enamba! “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo, abakuusa imwe, ebikopo n'esowaani mubinhiriza ku ngulu ate nga munda mwidhwire bukambuzi na bya mulyakubi. Mufarisaayo iwe omutulu, sooka onaaze munda mu kikopo, memale onhirize ni ku ngulu. “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo, abakuusa imwe, kuba mufaanana ng'amagombe ge basiizeeku langi endheru obulungi, nga gaboneka bulungi ku ngulu, aye nga munda gaidhwire magumba ga bafu na buli kivundu kyonakyona. Mutyo mwena bwe muli: Ku ngulu mufaanana ng'abantu abatuukirivu, aye munda mwidhwire buguya na budheemu. “Mukagwireku Abanamateeka n'Abafarisaayo abakuusa imwe, kuba muzimba amagombe g'abalanzi, mwatimba ebiidhukizo eby'abatuukirivu, era mwakoba muti, ‘Nguli twaligho mu biseera bya badhaadha titwandyeyimbye nabo mu kuyugha musaayi gwa balanzi.’ Kale mutyo beene mwakakasa muti muli baana b'abo abaita abalanzi. Kale ni mumalirize badhaadha baimwe kye batoolera. “Imwe emisota, abaana ab'emisota egy'obusagwa! Muliwona mutya okusalirwa omusango gwa geyeena? Kale ndidha kubatumira abalanzi, n'abasaadha abagezi n'abeegeresa abandi mulibaita, mwabakomerera ku misalaba, abandi mulibakuba enkoba mu sinagoga dhaimwe, era mwabakiriga mu buli kibuga. Agho ni mulibaaku omusango olw'omusaayi ogw'abatuufu ogwayuyibwa mu nsi, okuva ku musaayi gwa Abeli ataali na musango okutuuka ku musaayi gwa Zekaria omwana wa Berakia ye mwaitira ghagati gh'eisinzizo n'alutaari. Bwenebwene, ka mbakobere: Bino byonabyona biribaagho ku bantu ab'oluse luno. “Yerusalemu, Yerusalemu iwe aita abalanzi, n'okuba abatumiibwa y'oli amabaale! Emikuzi emeka gye nayenda okusoloza abaana bo aghalala ng'enkoko bw'esoloza obwana bwayo mu maghagha, aye nga tonganha? Kale ni endhu yaimwe yaakulekebwa agho ebe kifulukwa, kuba ka mbakobere: Timuliirayo kumbona okutuusa lwe mulikoba muti, ‘Wa nkabi oyo aidha mu liina lya Musengwa.’ ” Agho Yesu bwe yava mu isinzizo, ng'agolola, Abeegeresebwa be baidha okumulaga enzimba ey'eisinzizo. Yaabakoba ati: “Ebyo byonabyona timuli kubibona? Bwenebwene ka mbakobere: Ghano tighaliba ibaale lirisigala ku liinaalyo nga tirisuuliibwa ghansi.” Bwe yali ng'atyaime ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, Abeegeresebwa baidha y'ali mu kyama, baakoba bati: “Tukobere ebyo biribaagho li, era kiki ekiriba akamanhiso ak'okwidha kwo, n'okufundikira okw'ebyanda?” Yesu yaabairamu ati: “Mwekuume, ghalobe kubaagho abaghabya. Abantu kamaala baliidha mu liina lyange nga beeyeta nze, Kurisito, era balighabya abantu kamaala. Muliwulira entalo ghano ni ghale, mwekuume, mutatabulwa ebyo biri n'okubaagho, aye ng'enkomerero ekaali. Eighanga lirirumba liinaalyo, n'obwakyabazinga bwalumba bwinaabwo. Ghalibaagho endhala ni musisi mu biketezo kamaala. Aye bino byonabyona, biriba oti bisa ebisooka eby'omukazi alumwa. “Mu biseera ebyo balibagema baabaghaayo okudaazibwadaazibwa, n'okwitibwa. Abamaghanga agandi boonaboona balibakyagha nga babalanga nze. Agho abantu kamaala baliterebuka, baaliidhaganamu enkwe, era baakyaghagana. Abalanzi abaguya kamaala baliboneka era balikyamya abantu kamaala. Olw'okuba obudheemu bulyeyongera, okugonza kw'abantu kamaala kuja kwiririra. Aye oyo alyekalangula okutuusa ku nkomerero, alirokoka. Era n'Amawulire Amalungi ag'Obwakyabazinga galirangirirwa mu nsi yoonayoona, ng'amazima ag'okudhulirwa amaghanga goonagoona agho ni ng'enkomerero etuuka. “Kale bwe mubonanga Ekyenhinhalwa Ekizikiriza, ekyayogerwaku Danieli omulanzi, nga kiri mu kifo ekitukuvu, asoma bino ategeere. Abo abaliba mu Buyudaaya balumukiranga mu nsozi. Oyo aliba ghaigulu ku ndhu ataikanga kutoola mu ndhu ye bibye. Era oyo aliba mu nimiro atakyukanga kwira inhuma kunona kivaalo kye. Abalinda n'abayonsa mu nnaku edho nga balidaagadaaga inho! Musabe, obwire bwaimwe obw'okulumukiramu bulobe kubaagho mu biseera bya kiinhogogo oba ku Sabbato kuba ghalibaagho okudaagadaaga okw'amaani, nga tikubangaghooku kutyo okuva ku mainhama ag'ensi, okutuuka buti, era okutaja kubaagho kabiri. Nguli enaku edho tidhaakendeezebwaku, ghazira muntu yandiwonie. Aye ku lw'abalonde enaku edho dhirikendeezebwaku. “Agho ni bweghabaagho abakoba ati, ‘Bona, Kurisito wuuno’ oba ati, ‘Wuule.’ Mutaikirizanga kuba ghaliidhagho abantu abeeyeta Kurisito n'abeeyeta abalanzi, era baakola obumanhiso obw'amaani n'ebyewuunhio, nga benda okuwubania n'abalonde, bwe kiba kisoboka. “Mwekuume mbakobeire nga bukaali. Kale ni, bwe bakoba bati, ‘Kurisito ali mu irungu,’ timujangayo oba bati, ‘Wuuno, ali mu kisenge,’ mutaikirizanga. Kuba ng'olukuba bwe lumyansa okuva ku luuyi olw'e buvandhuba ni lutuuka ku luuyi olw'e bugwandhuba, n'okwidha kw'Omwana w'Omuntu kutyo bwe kuliba. Aghaba omulambo ensega ghe dheesololeza. “Okudaagadaaga okw'enaku edho nga kwakawa, endhuba eriirugala, omwezi guliroba okwaka, emuunienie dhirimagalika okuva mu igulu, n'amaani ag'omu igulu galitengeesebwa. Agho akamanhiso ak'Omwana w'Omuntu kaliboneka mu igulu era abantu boonaboona ab'oku nsi balikuba empungu, nga babona Omwana w'Omuntu aidhira mu bire eby'omu igulu n'amaani, n'ekitiisa ekinene. Eigwala ery'amaani bwe lirifuuwa, alituma bamalaika be baasoloza abalonde be okuva mu mpewo eina, okuva eigulu ye liva okutuusa ye likoma. “Mwegere ku lufumo olw'omuti omutiini. Ensaga bwe dhiira obuto mumanha muti endoboozi eri kumpi. Kale imwe mwena bwe mubonanga ebintu bino byonabyona, mumanhanga muti ali kumpi, ku mulyango kwene. Bwenebwene ka mbakobere: abantu ab'oluse luno baliba bakaali kuwaagho ng'ebintu bino byonabyona bibairegho. Eigulu n'ensi biriwaagho aye ebibono byange tibiriwaagho. “Aye ghazira aidhi lunaku olwo ni saawa, ni bwebaakaba bamalaika ab'omu igulu, waire Mwana, okutoolaku Lata yenka. Nga bwe kyali mu biseera bya Noa, ni mu kwidha kw'Omwana w'Omuntu bwe kiriba. Nga bwe kyali mu nnaku edho edhaakulembera amaadhi ag'omwidhuzo, abantu baali mu kulya na kunhwa, kubayiza na kubayira, okutuusa olunaku Noa lwe yangira mu lyato. Aye tibaamanha okutuusa amaadhi ag'omwidhuzo bwe gaidha ni gabasaaniagho. Kale atyo n'Omwana w'Omuntu bw'aliidha. Agho abaliba ababiri mu nimiro, omulala alitwalibwa owundi yaalekebwa. Ababiri abaliba basa ku lubengo, omulala alitwalibwa owundi yaalekebwa. “Kale ni mumoge, kuba timwidhi kiseera Musengwa waimwe ky'alituukiramu. Mutegeere ni kino: Nguli mwenemu amanha bwire ki omwibi bw'anaatuukiramu, nguli akuuma yaaloba kuganha ndhu ye kusimibwa. Kale imwe mwena mwetegeke, kuba mu kiseera kye mutamusuubiriramu, Omwana w'Omuntu mw'alituukira. “Naani omugheereza omulungi era omugezi? Oyo musengwa we ye yalekera ab'omu maka ge okubaghanga emere yaibwe mu kiseera ekituufu? Wa nkabi omugheereza oyo Musengwa we bw'aira n'amwagaana ng'ali kukola atyo. Bwenebwene ka mbakobere: Aja kumusigira ebibye byonabyona. Aye omugheereza bw'aba mubi n'akoba mule mu mwoyo gwe ati Musengwa we taidha kwira mangu, era n'atoolera okukuba bagheereza baine, n'okulya n'okunhwa n'abatamiivu, Musengwa w'omugheereza aliidha mu kiseera ky'atamusuubiriramu, ku saawa gy'ataidhi. Musengwa we alimubonereza inho, yaamuta mu bakuusa omuli okugegenga n'okuluma emba olw'obulumi obubitirivu. “Agho ni, Obwakyabazinga obw'omu igulu bulifaanana ng'abaghala eikumi abaagema amataala gaibwe ni baja okusangaalira eyali abayiiza. Abataanu ku abo baali basiru, ate abataanu nga bagezi. Kuba abasiru baatwala amataala gaibwe, aye tibaatwala mafuta. Aye abagezi baatwala enthupa edh'amafuta ghalala n'amataala gaibwe. Abayiiza bwe yalwagho okutuuka, boonaboona baawongera era baatenduka. “Mu bwire ghagati ghabaagho aleekaana ati, ‘Abayiiza wuuno atuuse! Mwidhe mumusangaalire.’ Agho abaghala boonaboona baazuuka, baatereeza amataala gaibwe. Abasiru baakoba abagezi bati, ‘Mutughe ku mafuta gaimwe, kuba amataala gaife gali kuzikira.’ Aye abagezi baabakoba bati, ‘Gasobola obutatumala ife n'imwe ekisinga muje ye bagatunda mwegulireyo.’ Bwe baaja okugula amafuta abayiiza yaatuuka, era abo abaali beetegeike bangira naye ku mbaga, olwigi lwaigalwa. “Nga ghabiseegho entangama, abaghala bale abandi boona baidha, baakoba bati, ‘Musengwa, Musengwa twiguliregho.’ Aye yaabairamu ati, ‘Bwenebwene ka mbakobere, tibaidhi.’ “Agho ni, mumoge kuba timwidhi lunaku waire saawa. “Kuba kiriba oti n'omuntu eyali aja mu lugendo n'ayeta abagheereza be n'abagemya ebintu bye. Mulala yamugha talanta itaanu, owundi ibiri, n'owundi ndala, ng'ajiira ku busobozi bwaibwe, yaaja. Eyafuna talanta eitaanu yaja mangu ago yaadhisuubuza, yaazaazaamu talanta edhindi itaanu. N'eyafuna talanta eibiri yeena atyo, yaaja yaazaazaamu edhindi ibiri. Aye ole eyafuna endala, yaaja yaasima mu itaka, yaaziika omwo lupiiya ya musengwa we. “Nga ghabiseegho entangama, musengwa w'abagheereza abo yaira yaababuuza ebigema ku bibye. Eyafuna talanta eitaanu yaaseeta ni talanta edhindi itaanu yaakoba ati, ‘Musengwa, wampa talanta itaanu aye bona nazaazaamu talanta edhindi itaanu.’ Musengwa we yaamukoba ati, ‘Weekaza, omugheereza omulungi era omwesigwa obaire mwesigwa mu bitono, ndidha kukugemya ebingi ingira mu isanhu lya Musengwa wo.’ “N'oyo eyafuna talanta eibiri yaaseeta, yaakoba ati, ‘Musengwa, wampa talanta ibiri aye bona, nazaazaamu talanta edhindi ibiri.’ Musengwa we yaamukoba ati, ‘Weekaza, omugheereza omulungi era omwesigwa obaire mwesigwa mu bitono, ndidha kukugemya ebingi ingira mu isanhu lya musengwa wo.’ “Era n'oyo eyafuna talanta endala yaaseeta, yaakoba ati, ‘Musengwa, namanha ng'oli muntu mukalangufu, okungula by'otaasimba, ate waasololeza y'otaasigira. Kale, natya, talanta yo naaja naagigisa mu itaka gema, ebibyo biibyo.’ “Aye musengwa we yaamwiramu ng'akoba ati, ‘Mugheereza iwe omubi, era omugayaavu! Wamanha oti nkungula ye ntaasimba, oti era nsoloza ye ntaasigira. Agho ni, wali ogwaine okugha lupiiya yange abasuubuzi, era okwira nga nfuna kyange n'amagoba. Kale mumutooleku talanta eyo mugighe ole ali n'eikumi. Kuba buli aliku ni ky'ali nakyo alyongerwaku yaaba na bingi, aye azira, n'ekyo ky'ali nakyo kirimutoolebwaku. Era n'oyo omugheereza azira mugaso mumusuule ku luya mu kizikiiza. Eyo eriba okugegenga n'okuluma emba olw'obulumi obubitirivu.’ “Omwana w'Omuntu bw'aliidha mu kitiisa kye eky'Obwakyabazinga ng'ali ni bamalaika boonaboona, alityama ku kityamo kye eky'ekitiisa. Amaghanga goonagoona galyesololeza mu maiso ge, era yaabaawulamu, ng'omwayi bw'ayawula entaama mu mbuzi, entaama yaadhiiza ku luuyi olw'omukono gwe omusaadha, ate embuzi yaadhiiza ku luuyi olw'omugooda. Agho Kyabazinga alikoba abo abaliba ku luuyi olw'omukono gwe omusaadha ati, ‘Mwidhe imwe Lata wange be yagha enkabi, mube mu Bwakyabazinga obwabategekerwa okuva ensi lwe yatondebwa. Kuba nali muyala mwampa eky'okulya endiwo yaanuma mwampa eky'okunhwa nali nga timundidhi mwansangaalira. Nali nga mbita madu mwampa eky'okuvaala, nali mulwaire mwangenza, naaba mu ikomera mwaidha mwambona.’ “Agho abatuufu balimwiramu bati, ‘Musengwa twakubona li ng'endhala ekuluma ni tukugha eky'okulya, oba nga endiwo ekuluma ni tukugha eky'okunhwa? Twakubona li nga titukwidhi ni tukusangaalira oba ng'oli madu ni tukugha eky'okuvaala? Era twakubona li ng'oli mu ikomera ni twidha okukubona?’ “Agho Kyabazinga alibairamu ati, ‘Bwenebwene ka mbakobere buli kye mwakolera omulala ati ku baganda bange bano abato, mwakikolera nze.’ “Agho, alikoba abo abaliba ku mugooda ati, ‘Munve mu maiso imwe abalaame, muje mu muliro ogutazikira ogwategekerwa Sitaani ni bamalaika be! Kuba nali ng'endhala enuma timwampa kya kulya, nali nfa endiwo, timwampa kya kunhwa. Bwe nali timanhiibwa ye muli timwansangaalira, bwe nali amadu timwampa kya kuvaala, bwe nali omulwaire, ni bwe nali mu ikomera ti mwaidha kumbona.’ “Agho boona baliiramu baakoba bati, ‘Musengwa, twakubona li ng'endhala ekuluma, oba ng'ofa endiwo, oba nga titukwidhi, oba ng'oli madu, oba ng'oli mugodhe, oba ng'oli mu ikomera ni tuloba okukulaadha?’ “Agho alibairamu ati, ‘Bwenebwene ka mbakobere buli lwe mutaalaadha omulala ku bato bano timwalaadha nze.’ Ng'olwo bano baja ku kibonerezo ekitawaagho, aye abatuufu nga baja mu bulamu obutawaagho.” Agho olwatuuka, Yesu bwe yamala okwogera ebyo byonabyona yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Mwidhi ng'ebulayo enaku ibiri Ekibinuko eky'Okubitizibwa kituuke, era Omwana w'Omuntu aidha kugheebwayo akomererwe ku musalaba.” Agho Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika beesololeza mu kisaagaati kya Kayafa Omukulu wa Bakabona, baasala olukwe olw'okugema Yesu mu ngiso bamwite. Aye Bakabona baakoba bati: “Tutakikola ku lunaku lukulu, tomanha bantu bwe bakola keegugungo.” Agho Yesu bwe yali e Bethania mu ndhu ya Simoni eyali n'endwaire ey'ebigenge, ng'ali ku kiiwulo alya, omukazi yaidha ng'ali n'akadoome ka alabasituro, nga kalimu omuzigo ogw'omughendo, yaagusiiga ku mutwe gwa Yesu! Abeegeresebwa olwakibona baanakughala, baakoba bati: “Lwaki omuzigo ogwo gwonooneibwa? Omuzigo ogwo gwandibaire gusobola okutanibwamu empiiya kamaala, dhaagheebwa abaavu.” Aye Yesu yaakimanha, yaakoba ati: “Lwaki mutabula omukazi ono? Ekikolwa ky'ankoleire kikalamu kuba abaavu muli nabo buliidho, aye nze timwidha kuba ninze buliidho. Era kino ky'akoze okunsiiga omuzigo ku mubiri kibaire kunziraga. Bwenebwene ka mbakobere: Buli Amawulire Amalungi gano ye galikoberwa, mu nsi yoonayoona, kino omukazi ky'akoze kyona kinaayogerwangaku okumwidhukira.” Agho mulala ku ikumi n'Ababiri ayetebwa Yuda Isikarioti, yaaja eri Bakabona Abakulu, yaabakoba ati: “Munampaamu ki nze mmubagemye?” Baamugha ebitundu bya feeza amakumi asatu. Era okuva ku olwo yaanoonia bwa kaghagaanhia ka kumubagemya. Ku lunaku olusooka mu dh'emigaati egitazimbulukusiibwa, Abeegeresebwa baidha ye Yesu baakoba bati: “Gha y'oyenda tukutegekere, y'onaaliira Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa?” Yaakoba ati: “Muje ewa nankani mu kibuga, mumukobe muti Omwegeresa akobye ati, ‘Ekiseera kyange kituuse, ewuwo ye nnaaliira Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa n'Abeegeresebwa bange.’ ” Abeegeresebwa baakola nga Yesu bwe yabakoba, baategeka Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Eigulo bwe lyatuuka yaatyama ku kiiwulo ghalala n'Abeegeresebwa be eikumi n'ababiri. Bwe baali bali kulya yaakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere, mulala ku imwe aidha kumpaayo.” Abeegeresebwa baanakughala inho, era baatoolera okumukoba mulala mulala bati: “Musengwa, otakoba oti ninze?” Yesu yaabairamu ati: “Oyo akoza ninze mu kibya, oyo n'aidha okumpaayo. Kale Omwana w'Omuntu aja kufa nga bwe kyamughandiikibwaku, aye akagwireku oyo anaaghaayo Omwana w'Omuntu! Omuntu oyo kyandimubeereire kikalamu nguli tiyazaalibwa.” Yuda, eyamulyamu olukwe, yaakoba ati: “Mwegeresa, otakoba oti ninze?” Yaamukoba ati: “Niiwe okyogeire.” Bwe baali balya, Yesu yaatoola omugaati, yaagugha enkabi nga yeebaza, yaagumegulamegulamu, yaagha Abeegeresebwa yaakoba ati: “Mutoole, mulye guno mubiri gwange.” Ate yaatoola ekikopo, yeeyanza, yaakibagha ng'akoba ati: “Munhwe kuno mwenamwena kuba guno musaayi gwange, ogw'endagaano empyaka oguyuyibwa olw'abantu kamaala okusoniyibwa ebibi. Ka mbakobere: tiriirayo kunhwa ku kibala kino eky'omuzabbibu, okutuusa ku lunaku olwo lwe ndikinhwa n'imwe nga kiyaaka mu Bwakyabazinga bwa Lata wange.” Era bwe baamala okwemba olwembo baafuluma baaja ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva. Agho Yesu yaabakoba ati: “Imwe mwenamwena, obwire bwaleero, mwidha kuneegaana kuba kyaghandiikibwa kiti, ‘Ndiita omwayi, n'entaama edh'omu kisibo dhaasansaana.’ Aye bwe ndimala okuzuukira ndibeesookayo e Galilaaya.” Petero yaamwiramu ati: “Waire abandi boonaboona banaakwegaana, nze tiidha kukwegaana naire.” Yesu yaamukoba ati: “Bwenebwene ka nkukobere obwire bwaleero bwene, enkoko enaaba ekaali kukolyoka, ng'oneegaaniire emikuzi esatu.” Petero yaamukoba ati: “Ni bwe kiba nga kyetaagisa nze okufa n'iwe, tiidha kukwegaana naire.” Era n'Abeegeresebwa boonaboona baakoba batyo. Agho Yesu yaatuuka nabo mu kifo ekyetebwa Gethisemane, era yaakoba Abeegeresebwa ati: “Imwe mutyame ghano, nze njenga ere nsabe.” Yaatoola Petero ni batabane ba Zebedaayo bombiriri yaaja nabo yaawulira enaku n'okweraliikirira. Agho yaabakoba ati: “Ndi n'enaku ku mwoyo eyenda kundhita. Imwe musigale ghano mumoge ghalala ninze.” Yeeyongerayooku katono, yaakuba amakiryaivu yaasaba ng'akoba ati: “Lata oba kisoboka mponia ekikopo kino, ti nga nze bwe nhenda, aye nga iwe bw'oyenda.” Yaidha eri Abeegeresebwa, yaayagaana nga batendwike, agho yaakoba Petero ati: “Olwo imwe timughanze kumogaku ninze saawa ndala eti? Mumoge era musabe mulobe kulebwa kuba omwoyo mumalirivu aye omubiri munafu.” Kabiri yaaja omukuzi ogwokubiri yaasaba ng'akoba ati: “Lata, oba nga ekikopo kino tikighanga kuntoolebwaku, okutoolaku nga nkinhweire, kikolebwe nga bw'oyenda.” Yaira kabiri, yaabaagaana nga batendwike, kuba amaiso gaibwe gaali gazitoighe. Yaabaleka kabiri yaaja yaasaba omukuzi ogwokusatu, ng'ayogera ebibono n'ebirala ebyo. Agho yaaja eri Abeegeresebwa yaabakoba ati: “Imwe buti mutenduke era muwuumule. Biwoire. Esaawa etuuse, era Omwana w'Omuntu aja kugheebwayo mu mikono egy'aboonooni. Musituke, tuje, anampaayo ali kumpi.” Yesu bwe yali ng'ayogera, Yuda, omulala ku Ikumi n'Ababiri yaatuuka n'eikuukuubira ery'abantu okuva eri Bakabona Abakulu, n'abakulu ab'ebika, nga bagemye empiima n'emiigo. Mperaano, eyamulyamu olukwe yabagha akamanhiso. Yali abakobye ati: “Ye nnaalamusa nga mmugwa mu kifuba nga n'oyo, mumugeme.” Era mangu ago olwatuuka ghe Yesu ng'amukoba ati: “Ba miraala Mwegeresa!” Ng'amugwa mu kifuba. Aye Yesu yaamukoba ati: “Muna kiki ekikuleese?” Agho, nga bale baseeta bamugema nga bamukalangula. Aye mulala ku abo abaali ni Yesu yaasowolayo empiima ye, yaatema omwiru w'Omukulu wa Bakabona yaamukutulaku kutu. Yesu yaamukoba ati: “Empiima yo giize mu kiruutu kyayo kuba abo boonaboona abakozesa empiima, empiima n'eribazikiriza. Olowooza oti tisobola kusaba Lata wange n'ampeereza magye ga bamalaika gaswika ikumi n'abiri buti buti? Aye ng'olwo kabiri Ebyaghandiikibwa bituukirira bitya, ebikoba biti kiri n'okuba kityo?” Mu saawa yeene eyo, Yesu yaakoba eikuukuubira ati: “Mwidhie okungema ng'abaja okugema omunhazi, mwaidha n'empiima n'emiigo? Buli lunaku natyamanga mu isinzizo naayegeresa, aye timwangema. Aye bino byonabyona bibairegho okutuukiriza ebyo ebyaghandiikibwa abalanzi.” Agho Abeegeresebwa boonaboona baamuleka baalumuka. Abo abaagema Yesu, baamutwala ewa Kayafa Omukulu wa Bakabona, eyeesolokeza Abanamateeka n'abakulu ab'ebika. Petero yaamunonereza ng'aleseeghooku akata, okutuukira irala mu kisaagaati eky'Omukulu wa Bakabona yangira yaatyama n'abakuumi, abone ebinairirira. Bakabona Abakulu, n'embuga yoonayoona, baanoonia obudhulizi obw'okusubaayiriza ku Yesu, kwe babe basinziire okumwita. Aye ti baabufuna naire, waire ng'abadhulizi kamaala abaguya baavaayo baamughaayira. Aye olumaliira babiri bavaayo, baakoba bati: “Ono yakoba ati asobola okumenha eisinzizo lya Katonda ate era mu nnaku isatu yaalizimba.” Omukulu wa Bakabona yaasituka, yaamukoba ati: “Bano bye bali kukuseegha, ozira ky'oiramu?” Aye Yesu yaasirika busirike. Agho Omukulu wa Bakabona yaamukoba ati: “Mu ga Katonda omulamu, tukobere oba nga niiwe Kurisito Omwana wa Katonda.” Yesu yaamukoba ati: “Niiwe okyogeire. Aye ka mbakobere: okuva ni buti, mwidha kubona Omwana w'Omuntu ng'atyaime ku luuyi olw'omukono omusaadha ogw'ow'obukumu, era ng'aidhira mu bire eby'eigulu.” Agho Omukulu wa Bakabona yaakendebula ebivaalo bye, era yaakoba ati: “Avumye Katonda! Tukaayenderaki abadhulizi? Mumaze okuwulira bw'avuma Katonda! Imwe mukoba mutya?” Baamwiramu bati: “Agwaine afe.” Baamufuudha mu maiso, baamudaazadaaza inho, baamukuba empi, nga bwe bamukoba bati: “Kurisito, teeba, naani akukubye?” Agho Petero bwe yali ng'atyaime agho ku luya mu kisaagaati, omughala yaaseeta gh'ali, yaakoba ati: “Iwe weena obaire ni Yesu Omugalilaaya.” Aye yeegaana mu maiso ga boonaboona ati: “Tiidhi ky'okoba.” Bwe yali afuluma ku luya omughala owundi yaamubona era yaakoba abaali beemereire agho ati: “Ono abaire ni Yesu ow'e Nazarethi.” Kabiri era yeegaana nga n'okwefuugha kw'ataire, ati: “Nze oyo omusaadha timwidhi.” Nga ghabiseegho akaseera katono, abaali beemereire agho baaseeta, baakoba Petero bati: “Bwenebwene oli munaibwe inho, kuba endhogera yo yeene ekuseegha.” Agho yaatoolera okwefuugha era n'okulayira ati: “Nze omusaadha timwidhi.” Era mangu ago, enkoko yaakolyoka. Petero yaidhukira ekibono Yesu kye yali amukobye ati: “Enkoko enaaba ng'ekaali kukolyoka, oidha kuba ng'oneegaine emikuzi esatu.” Agho yaafuluma ku luya, yaalira inho. Obwire bwe bwakya, Bakabona Abakulu boonaboona n'abakulu ab'ebika baateesa ensambo ey'okwitamu Yesu. Agho baamusiba baamutwala era baamughaayo ew'omufuzi Pilato. Agho Yuda, eyamulyamu olukwe, bwe yabona nga bamusalire gwa kufa, yeenenia. Yaizaayo ebitundu bya feeza bire amakumi asatu ye Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika. Yaabakoba ati: “Nayona okughaayo omusaayi ogw'omuntu azira musango.” Aye baamukoba bati: “Ebyo bibyo ife tibitugemaaku.” Agho Yuda yaasuula ebitundu bya feeza bire mu isinzizo. Yaava agho, yaaja yeetuga. Aye Bakabona Abakulu baatoola ebitundu bya feeza ebyo bakoba bati: “Tikiikirizibwa kuta mpiiya dhino mu ndyanga ya isinzizo, kuba mpiiya dha musaayi.” Agho ni baateesa, era baadhigulamu ekibandha eky'omuwumbi, nga n'omw'okuziikanga abatamanhiibwa. Kyova ekibandha ekyo kyetebwa ekibandha eky'omusaayi ni ye buli eno. Agho kyatuukirira Yeremia omulanzi kye yalanga ng'akoba ati: “Baatoola feeza emwamwa amakumi asatu, omughendo ogugula oyo, abandi ku bantu ba Isiraeli gwe baasalagho okumutunda, baagulamu ekibandha eky'omuwumbi, nga Musengwa bwe yankoba.” Agho Yesu yaayemerera mu maiso ag'omufuzi, Pilato era Pilato yaamubuuza ati: “Niiwe kyabazinga ow'Abayudaaya?” Yesu yaakoba ati: “Niiwe okyogeire.” Aye Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika bwe baamuseegha azira kye yairamu. Agho Pilato n'okumukoba ati: “Towulira byaga agho bano bye bakuvunaana?” Yaaloba kumwiramu waire kibono kirala, era omufuzi oyo yeewuunhia ekibitiriire. Mperaano, buli ku lunaku olw'Ekibinuko eky'Okubitizibwa, omufuzi oyo yali amanhiriire okulekulirayo abantu omusibe mulala ye baabanga nga basabye. Ku mukuzi guno ghaaligho omusibe eyali amanhiibwa einho, nga ni Barabba. Kale, bwe baali nga beesoloiza, Pilato yaabakoba ati: “Mwenda mbalekulire ani? Barabba oba Yesu ayetebwa Kurisito?” Kuba yali aidhi nga baamughaayo lwa nsaalwa. Mperaano, Pilato bwe yali ng'atyaime ku kityamo kye eky'obulamuzi, mukazi we yaamutumira obukwenda nga bukoba buti: “Omuntu oyo azira musango otaba ni ky'omukola kuba ebintu by'oyo kamaala byandaaziiza mu kirooto.” Aye Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika baapikiriza abantu basabe Barabba, aye Yesu aitibwe. Omufuzi oyo yairamu kabiri yaabuuza ati: “Ku babiri naani ye mwenda mbalekulire?” Baakoba bati: “Barabba.” Pilato yaabakoba ati: “Memale olwo Yesu ayetebwa Kurisito mmukole ki?” Boonaboona baakoba bati: “Mukomerere ku musalaba.” Aye yaabakoba ati: “Lwaki, yakola kibi ki?” Aye bale baakaalaama bukaalaame nga bakoba bati: “Akomererwe ku musalaba.” Pilato bwe yabona nga byonabyona bya bwereere, okudhagalala nga n'okuligho, yaatoola amaadhi yaanaaba mu ngalo mu maiso ag'eikuukuubira ng'akoba ati: “Nze nzira musango ku kuyugha omusaayi ogw'omuntu ono niimwe beene abalibona.” Abantu boonaboona baakoba bati: “Omusaayi gwe gube ku ife ni ku baana baife.” Agho Pilato yaabalekulira Barabba ate Yesu nga bamaze okumuwaiga enkoba, yaamubagemya bamukomerere ku musalaba. Agho abaisirukale ab'omufuzi oyo baatwala Yesu munda mu kisaagaati ekyetebwa Puraetorio, era eigye lyonalyona lyesololeza gh'ali. Baamutoolamu ebivaalo bye, baamuvaaza olugoye olw'ekitiibwa olwa kasaayisaayi. Baaluka engule ey'amawa baagimuta ku mutwe, baamugemya n'olugada mu mukono omusaadha. Agho ni baakuba amakiryaivu mu maiso ge baamukiina nga bakoba bati: “Ghangaala Kyabazinga ow'Abayudaaya!” Baamufuudhaku amatanta, baatoola olugada baamukonta mu mutwe. Agho nga bamaze okumudaazadaaza, baamutoolamu olugoye olumyufu, baamuvaaza ebivaalo bye, baamutwala okumukomerera ku musalaba. Bwe baali bafuluma bati, baayagaana omusaadha Omukurenayo, ye baayetanga Simoni ono baamukaka okubbeeda omusalaba gwa Yesu. Baatuuka mu kifo ekyetebwa Gologotha, ekitegeeza ekifo eky'ekighanga. Agho baamugha omwenge ogw'emizabbibu okunhwa nga gutabwirwamu ekintu ekikaagha era bwe yakombaku yaaloba kugunhwa. Bwe bamala okumukomerera ku musalaba, baagabana ebivaalo bye nga babikubaku akalulu. Baatyama agho baamukuuma. Agho nga ghaigulu gh'omutwe gwe baataagho ensonga ye baamulanga ng'eghandiikiibwa eti: ONO NI YESU KYABAZINGA OW'ABAYUDAAYA. Baamukomerera n'abanhazi babiri omulala ku mukono omusaadha, ate owundi ku mugooda. Ababise baamuvuma bwe batengeesa emitwe gyaibwe, nga bakoba bati: “Iwe omenha eisinzizo, ate n'olizimba mu nnaku eisatu! Oba ng'oli Mwana wa Katonda weewonie, va ku musalaba oike.” Era ni Bakabona Abakulu baakoba n'ekirala, baamukiina, aghalala n'Abanamateeka n'abakulu ab'ebika baakoba bati: “Yawonianga abandi, mwene taghanga kwewonia! Mbu ni kyabazinga wa Isiraeli, mperaano aike ave ku musalaba, olwo tumwikirize. Yeesiga Katonda. Mperaano amuwonie, oba nga amwenda kuba yakobanga ati Mwana wa Katonda.” Abanhazi be baamukomerera nabo boona batyo baamuduula. Mperaano, okuva ku saawa eyomukaaga enzikiiza yaagema ensi yoonayoona okutuuka ku saawa eyomwenda. Era nga ku saawa eyomwenda, Yesu yaaleekaana ati: “Eloi, Eloi, lama sabakitani?” Ekitegeeza kiti: “Katonda wange, Katonda wange, lwaki ondekuliire agho?” Abandi ku baali beemereire agho olwakiwulira baakoba bati: “Ali kweta Eliya!” Era mangu ago owundi yaalumuka yaatoola ekyangu yaakiinhika mu mwenge ogw'emizabbibu endoota, era yaakita ku lugada yaamugha anhwe. Aye abandi baakoba bati: “Leka tubone oba nga Eliya anaidha okumuwonia.” Yesu kabiri yaaleekaana mu iroboozi ery'amaani, era bwe yamala yaisa omuuka ogwasembayo. Agho olusuubo olw'omu isinzizo lwakanukamu ghabiri, okuva ghaigulu okutuuka ghansi ensi yeesuukunda, embaale dhaayatika. Amagombe gaiguka, era emibiri kamaala egy'abatuukirivu abaafa gyazuukizibwa, baava mu magombe. Era ng'amaze okuzuukira baaja mu kibuga ekitukuvu era abantu kamaala baababona. Agho omukulu w'ekikunsu eky'abaisirukale n'abo abaali naye nga bakuuma Yesu bwe baabona musisi n'ebintu engeri ye byabaamu, baatya ekibitiriire, baakoba bati: “Bwenebwene, ono abaire Mwana wa Katonda!” Agho era ghaaligho abakazi kamaala, abaali bali kulengera nga baliku ghala, abaanonereza Yesu okuva e Galilaaya nga bamugheereza. Mu abo mwalimu Maria Magadalene ni Maria mukaire wa Yakobo ni Yosefu, ni mukaire wa batabane ba Zebedaayo. Eigulo bwe lyatuuka ghaidhagho omusaadha omukombe okuva mu Arimathea, eriina lye nga ni Yosefu, ate ng'era yali mwegeresebwa wa Yesu. Ono yaaja ye Pilato yaamusaba omulambo gwa Yesu. Pilato yaalagira bagumughe. Agho Yosefu yaatoola omulambo yaaguzinga mu lugoye olweru. Yaaguta mu magombe agage amayaaka, ge yali asimye mu lubaale. Agho yaagalangula ogubaale ogunene yaaguta mu mulyango ogw'amagombe, yaagolola. Maria Magadalene ni Maria ole owundi baali agho nga batyaime nga balingiriire amagombe. Ku lunaku olwairirira nga n'olunaku olwiririra okutegeka, Bakabona Abakulu n'Abafarisaayo baaja ewa Pilato. Baakoba bati: “Musengwa twidhukiire ng'omuguya oyo bwe yali ng'akaali mulamu yakoba ati, ‘Nga ghabiseegho enaku isatu ndizuukira.’ Kale ni lagira amagombe gakuumirwe irala okutuusa olunaku olwokusatu, tomanha Beegeresebwa bwe baidha ni bamwiba ate ni bakoba bantu bati, ‘Azuukire mu bafu.’ Era olwo obuguya obunairirira bwidha kuba bubi okusinga obwasooka.” Pilato yaabakoba ati: “Abakuumi muli nabo. Muje mukuume nga bwe mughanga.” Agho baaja baakalangula amagombe nga eibaale balitaaku akamanhiso, era baataagho n'abakuumi. Olwa Sabbato bwe lwabita memale mu nkyonkyo ku lunaku olusooka ku Sabbato, Maria Magadalene ni Maria ole owundi baaja okuluutaku y'amagombe. Ghaabaagho musisi ow'amaani kuba malaika wa Musengwa yaikirira okuva mu igulu, yaidha yaagalangula eibaale yaalitoolagho yaalityamaku. Yali afaanana ng'oti lukuba, n'ekivaalo kye nga kyeru oti mugozi. Abakuumi baamutya inho baadhugumira, baaba oti bafiire. Malaika yaakoba abakazi ati: “Mutatya, kuba ndidhi muli kwagala Yesu eyakomererwa ku musalaba. Muno aziramu kuba azuukire nga bwe yakoba. Mwidhe mubone ekifo ghe yabaire ateereibwa. Era mutezeeku muje mukobere Abeegeresebwa be muti, ‘Azuukire mu bafu, era abeesoosengayo e Galilaaya, eyo ye mulimubonera.’ Timwerabira bye mbakobeire.” Baafuluma mangu mu magombe nga batya, ate n'eisanhu lingi baalumuka okukobera Abeegeresebwa be. Tibwalwa Yesu yaabaagaana yaabakoba ati: “Miraala!” Baaseeta baamugema ku bigere, baamusinza. Yesu yaabakoba ati: “Mutatya aye muje mukobere baganda bange, baje e Galilaaya eyo ye balimbonera.” Bwe baali baja abandi ku bakuumi baidha mu kibuga baakobera Bakabona Abakulu byonabyona ebyaligho. Bakabona Abakulu beesoloza n'abakulu ab'ebika, beekobaana baagha abakuumi empiiya kamaala. Baabakoba bati: “Mukobere abantu muti, ‘Abeegeresebwa be baidha obwire baamwiba nga ife tutendwike.’ Era ekyo omufuzi bw'anaakiwulira, ife twidha kumwinhonhola tubawonie omusango.” Baatwala empiiya baakola nga bwe baabakoba. Ekibono ekyo kyabuna mu Buyudaaya n'okutuusa buti. Agho, Abeegeresebwa eikumi n'omulala baaja e Galilaaya, ku lusozi Yesu lwe yali abakobye. Bwe baamubona, baamusinza aye abandi tibaakakasa. Yesu yaaseeta yaayogera nabo ati: “Nagheebwa obuyinza bwonabwona mu igulu ni mu nsi. Kale ni muje mu maghanga goonagoona, abantu mubafuule beegeresebwa, nga mubabatiza mu liina lya Lata n'erya Mwana, n'erya Mwoyo Mutukuvu nga mubeegeresa okugema byonabyona bye nabalagira, era mwidhukire nga nze ndi n'imwe enaku dhoonadhoona okutuusa ku nkomerero ey'ensi.” Entandiika y'Amawulire Amalungi aga Yesu Kurisito Omwana wa Katonda. Era nga bwe kyaghandiikibwa Isaia omulanzi kiti: “Bona, ndi kutuma omukwenda wange akukulembereremu akutegekere gh'onaabita.” Nti era eriyo n'eiroboozi ery'oyo alangirira mu irungu ati: “Mutegeke engira ya Musengwa, mutereeze gh'anaabita.” Ng'olwo ni Yoanne Omubatiza aboneka mu irungu ng'alangirira abantu beenenie, babatizibwe, memale basoniyibwe ebibi. Abantu beesombanga okuva mu kiketezo eky'e Buyudaaya yoonayoona n'ab'omu Yerusalemu boonaboona baaja ye Yoanne, yaababatiza mu mwiga Yorudani, nga bwe baatula ebibi byaibwe. Ekivaalo kya Yoanne kyali nga kya buviiri bwa ngamiya era nga yeesiba olukoba olw'oluwu mu nkende, era yalyanga nzige na mudheenene gwa mu nsiko. Yayegeresa ati: “Oyo anandhiririra ansingira irala ghala obukumu era tigwanira na kukutama kusibulula busibiro bwa ngaito dhe. Nze mbabatiza na maadhi, aye oyo alibatiza na Mwoyo Mutukuvu.” Agho Yesu yaidha ng'ava e Nazarethi eky'e Galilaaya, Yoanne yaamubatiza mu mwiga Yorudani. Olwava mu maadhi ati yaabona eigulu nga liryebuka, agho ni Mwoyo Mutukuvu yaamwikaku ng'oti njiibwa. Era n'eiroboozi lyawulikika okuva mu igulu nga likoba liti: “Niiwe mutabane wange omugonzi, nkwesiimiramu inho.” Tighaabita na ntangama, Mwoyo Mutukuvu yaamusindika mu irungu. Eyo Yesu yaamalayo enaku amakumi ana (40), Sitaani yaamukema. Yaabanga ghalala n'ensolo edh'omu nsiko, aye bamalaika nga bamugheereza. Agho Yoanne ng'amaze okugemwa, Yesu yaaja e Galilaaya yaalangirira Amawulire Amalungi agava ewa Katonda. Era ng'akoba ati: “Obwire butuuse, Obwakyabazinga bwa Katonda buseese, mwenenie era mwikirize Amawulire Amalungi.” Yesu bwe yali atambula ku mbali okw'enhandha ey'e Galilaaya, yaabona Simoni ni muganda we Anderea nga bali kutega obutimba mu nhandha kuba baali bavubi. Yesu yaabakoba ati: “Munnonereze ndidha kubafuula abavubi ab'abantu!” Mangu ago baaleka obutimba bwaibwe baamunonereza. Bwe yeeyongeraku emberi katono, yaabona Yakobo ni Yoanne, batabane ba Zebedaayo. Baali mu lyato nga batereeza obutimba bwaibwe. Era boona mangu ago yaabeeta baaleka iseibwe Zebedaayo n'abakozi mu lyato, baanonereza Yesu. Baatuuka e Kaperinaumu era Yesu tiyalwa, ku lwa Sabbato yangira mu sinagoga yaayegeresa. Abantu baayasaamirira olw'endhegeresa ye, kuba yabeegeresa nga mwene buyinza, aye ti ng'Abanamateeka. Tibwalwa ng'omuntu aliku omuzimu omubi aboneka mu sinagoga era yaayasiikana ati: “Otwendeza ki iwe Yesu ow'e Nazarethi? Oidhie kutuzikiriza? Nkwidhi niiwe omutukuvu wa Katonda.” Yesu yaakaabukira omuzimu ati: “Sirika, era omuntu ono muveeku.” Agho omuzimu gwamusikambula inho, gwamuvaaku nga gwana. Abaaligho boonaboona beewuunhia era beebuuzagania beene na beene bati: “Kino naani eyali akiboine? Eno ndhegeresa ki empyaka ey'obuyinza? Ono alagira n'emizimu gyamuwulira!” Era ebigema ku Yesu byasansaana mangu mu biketezo eby'e Galilaaya byonabyona. Agho, Yesu aghalala ni Yakobo ni Yoanne baava mu sinagoga baaja mu ndhu ya Simoni n'Anderea. Mukoirume wa Simoni yali mulwaire wa musuudha era ng'alambaire. Era Yesu olwatuuka ati nga bamukobera. Yesu yaaja, yaamugema ku mukono, yaamusitusa. Era omusuudha gwawona yaabagheereza. Endhuba bwe yagwa nga ni kanzimyenzimye agemye, baaleetanga gh'ali abalwaire aba buli nsambo nga n'abagemeibwa emizimu bali omwo. Abantu ab'omu kibuga boonaboona beesololeza agho ku mulyango. Yaawonia abantu kamaala abaali n'obulwaire obwa buli nsambo, emizimu kamaala yaagibinga ku be gyali gigemye, era nga tagiganha na kwogera, kuba gyali gimwidhi. Enkyo Yesu yaawuuna be pwi pwi pwi nga n'endhuba ekaali kuvaayo, yaasituka yaaja mu kifo ezira bantu yaaba eyo ng'asaba. Simoni, ni baine bwe baali, baaja nga bamwagala. Era bwe baamuzuula baamukoba bati: “Abantu boonaboona bali kukwagala.” Yesu yaabakoba ati: “Tuje aghandi mu bibuga ebiriinaine ghano, yoona ndhegereseeyo abaayo kuba ekyo kye naidhirira.” Atyo ni, Yesu yaatambula mu Galilaaya mwonamwona ng'ayegeresa mu sinagoga dhaibwe era n'abaaliku emizimu ng'abawonia. Ghaabaagho omuntu ow'endwaire ey'ebigenge, yaidha ye Yesu, yaakuba amakiryaivu era yaamweghemba ati: “Bw'oyenda oghanga okumponia.” Agho Yesu yaamugemerwa ekisa, yaagolola omukono yaamugemaku, yaamukoba ati: “Nhenda, wona!” Era mangu ago ng'endwaire ey'ebigenge eyo esaanagho, ng'awona. Yesu yaamusikirira inho, yaamusiibula, era yaamukoba ati: “Bona nga ghazira y'okoberaku, aye ja busimbalaala weeyandhule ewa kabona, ogheeyo ekirabo olw'okuwona kwo nga Musa bwe yalagira, memale boonaboona bakakase.” Aye, ono olwafuluma ng'atoolera kukobera buli ye yayagaananga, era atyo yaasansaania amawulire woonawoona. Era okuva ku olwo nga Yesu takaaghanga kungira mu kibuga mu lwatu, aye yaasigalira kubanga mu bifo eby'embali ezira bantu. Eyo, abantu okuva buli ghantu ye baamwagaananga. Nga ghabiseegho enaku, Yesu yangira mu Kaperinaumu, era kyawulikika ng'aize eka. Abantu kamaala beesoloza baidhula ni ku mulyango era Yesu ng'abakobera ekibono. Agho ghaidhagho abaaleeta omugogomu nga bamusitwire bana. Aye tibaaghanga kumutuusa aghaali Yesu olw'eikuukuubira ery'abantu. Baaghenha ekituli mu kasulya, gheene Yesu ghe yali, baisiza agho endiri omugogomu kwe yali alambaire. Yesu bwe yabona okwikiriza kwaibwe, yaakoba omugogomu ati: “Mwana wange ebibi byo bisoniyiibwa.” Aye agho ghaali ghatyaimegho abandi ku Banamateeka, nga bali kwebuuza mule munda bati: “Ono lwaki ayogera atyo? Avuma Katonda! Ani aghanga okusonigha ebibi okutoolaku Katonda yenka!” Mangu ago nga Yesu mule munda amaze okutegeera bye balowooza, yaabakoba ati: “Lwaki mulowooza mutyo mu myoyo gyaimwe? Kiki ekisinga bwangu, okukoba omugogomu ono nti, ‘Ebibi byo bisoniyiibwa’, oba nti, ‘Situka ogeme endiri yo otambule’? Aye leka mumanhe muti, Omwana w'Omuntu ali n'obuyinza ku nsi obw'okusonigha ebibi!” Agho yaakoba omugogomu ati: “Iwe, situka, gema endiri yo oje eka!” Mangu ago yaasituka, yaagema endiri ye yaaja nga boonaboona balingiriire era boonaboona baayasaamirira era baagha Katonda ekitiisa nga bakoba bati: “Kino titukibonanga!” Agho Yesu kabiri yaaja ku nhandha, n'eikuukuubira ery'abantu lyonalyona lyaidha y'ali, era yaabeegeresa. Era bwe yali ng'atambula yaabona Levi mutabane wa Alufaayo ng'atyaime agho ghe baawoolezanga omusolo yaamukoba ati: “Nnonereza!” Agho yeena yaasituka yaamunonereza. Mperaano, Yesu bwe yali ng'atyaime mu nhumba ya Levi okulya, abaghooza b'omusolo kamaala n'aboonooni, boona baatyama okulya ni Yesu n'Abeegeresebwa be, kuba kamaala ku baghooza ni ku boonooni baali batandiise okumunonereza. Agho Abanamateeka ab'omu Bafarisaayo bwe baabona ng'alya n'aboonooni n'abaghooza, baakoba Abeegeresebwa be bati: “Lwaki alya n'abaghooza n'aboonooni, n'okunhwa n'anhwa nabo?” Yesu olwawulira ebyo, yaabakoba ati: “Abalamu ti n'abenda omuyigha, aye abalwaire kuba abatuufu ti be naidha okweta, aye aboonooni.” Mu kiseera ekyo abeegeresebwa ba Yoanne n'Abafarisaayo baali basiiba agho ni abantu n'okwidha eri Yesu baamukoba bati: “Abeegeresebwa ba Yoanne n'abeegeresebwa b'Abafarisaayo basiiba, aye lwaki ababo tibasiiba?” Yesu yaabakoba ati: “Abali ku mbaga basobola okusiiba ng'omugole akaali nabo? Entangama yoonayoona y'amala nabo tibasiiba. Aye enaku dhiidha kutuuka omugole abatoolebweku, ng'olwo ni basiiba. “Ezira atunga kighero kya lugoye luyaaka mu lugoye lukaire, kuba oluyaaka lukanula olukaire ekituli kyeyongera obunene. Era ezira afuka mwenge ogw'emizabbibu musu mu nsawo dha luwu nkaire kuba ensawo dhikanuka n'omwenge ogw'emizabbibu gwafukika. Omwenge omusu guli na kufukibwa mu nsawo dha luwu mpyaka.” Olundi Yesu yaabita mu musiri ogw'engaano ku lwa Sabbato, era Abeegeresebwa be baatoolera okuja bwe banoga ku ngaano. Agho Abafarisaayo n'okukoba Yesu bati: “Abeegeresebwa bo lwaki bakola ku Sabbato ekiroberwa mu Mateeka?” Yesu yaabakoba ati: “Timusomangaku ku Daudi kye yakola bwe yali mu kizibu ng'endhala emuluma, ye mwene ni be yali nabo, bwe yangira mu nhumba ya Katonda, mu byanda bya Abiathari eyali Omukulu wa bakabona n'alya emigaati egigheereibwayo eri Katonda, egyali nga tigiriibwa bantu bandi, okutoolaku bakabona bonka ate era n'aghaaku n'abo be yali nabo?” Yesu n'okukoba ati: “Sabbato yateebwagho lwa bulungi bwa muntu aye ti omuntu ku lw'obulungi bwa Sabbato. Kyova ni, Sabbato eri mu buyinza bw'Omwana w'Omuntu.” Agho kabiri yangira mu sinagoga, era omwo mwalimu omuntu ow'omukono ogwaniala. Abaaligho beekalirisa Yesu babone oba nga awonia omuntu oyo ku Sabbato, memale bamuseeghe. Yesu yaakoba ole eyali n'omukono ogwaniala ati: “Situka oyemerere ghagati.” Era yaakoba ati: “Kigwaine ku Sabbato okukola obulungi oba okukola obubi? Okuwonia obulamu oba okubuzikiriza?” Aye baasirika busirike. Agho Yesu ng'asungughaire, yaabeezunguluza amaiso era nga n'okunakughala anakughaire olw'obukalangufu obw'emyoyo gyaibwe. Yaakoba ow'omukono ogwaniala ati: “Golola omukono.” Yaagugolola era gwawona! Olwava agho ng'Abafarisaayo mangu ago bagemagana ni baine ba Herode nga beekobaana ngeri ya kuzikirizaamu Yesu. Yesu yaava agho n'Abeegeresebwa be, baaja ku nhandha. Eikuukuubira ery'abantu lyava mu Galilaaya ni mu Buyudaaya lyamunonereza. Era n'abaava mu Yerusalemu, ni mu biketezo bya Idumea abaasomoka Yorudani, n'abaava mu biketezo eby'e Tiro n'e Sidoni, boonaboona bwe baawulira bye yali akola, abantu kamaala beesomba okuja y'ali. Yesu yaakoba Abeegeresebwa be okutegekayo akaato okumpi, eikuukuubira lirobe okumunhigiriza. Olw'okuba yawonianga ebirwaire ebya buli nsambo baamwenhigirizangaku baamugemaku. N'emizimu bwe gyamubonanga nga gyeyala agho mu maiso ge gyayasiikana giti: “Niiwe Omwana wa Katonda!” Aye yaagisikirira inho girobe kumulaalaisa. Agho yaaniina mu nsozi yaayeta be yayenda, baaja y'ali. Yaalondaku eikumi n'ababiri be yayeta Abatume, babenga naye abatume okwegeresa era babenga n'obukumu okubinga emizimu. Ati ni bwe yalonda Eikumi n'Ababiri: Simoni ye yatuuma erya Petero, Yakobo mutabane wa Zebedaayo ni Yoanne muganda we, be yatuuma eriina “Boanerigesi”, ekitegeeza, “Abaana ab'olukuba”, ni Anderea, Filipo, Barutholomayo, Matayo, Thomasi ni Yakobo mutabane wa Alufaayo, Thaddaayo, Simoni Omukananayo, ni Yuda Isikarioti eyamulyamu olukwe. Agho yaira eka, abantu kamaala kabiri beesoloza, Yesu n'Abeegeresebwa be nga tibakaaghanga waire kukomba ku kamere. Ababe bwe baawulira, baaja okumugema baali bakoba bati: “Alalwike!” Abanamateeka abaali baviire e Yerusalemu baakoba bati: “Abandwa Beelezebulu, era emizimu agibinga ku buyinza bwa mukulu waagyo!” Agho yaabeeta era yaabakoba mu nfumo ati: “Sitaani aghanga atya okubinga Sitaani? Era obwakyabazinga obweyawulamu tibusobola kubaagho. N'abantu ab'endhu endala bwe beeyawulamu, endhu eyo nga tekaaligho. Era, oba nga Sitaani yeeyawiiremu yeerwanisa mwene, taghanga kubaagho, enkomerero ye etuuse! “Ezira aghanga kwingira mu ndhu ya muntu wa maani okumunhaga ebibye, okutoolaku ng'asoose okusiba ow'amaani oyo memale yaanhaga eby'omu ndhu ye. Bwenebwene ka mbakobere: Abantu balisoniyibwa ebibi byonabyona, n'ebivumo bye bavuma Katonda. Aye, alivuma Mwoyo Mutukuvu, oyo talisoniyibwa ebyanda n'ebyanda, aliba n'ekibi ekitawaagho.” Yakoba atyo kuba baali bakoba bati aliku omuzimu omubi. Agho baganda ba Yesu n'inhina baatuuka, baayemerera ku luya baamutumisa. Abantu kamaala abaali batyaime nga bamwetooloire baamukoba bati: “Ng'okaayogera, baganda bo, baanhoko n'inhoko baabano ku luya bali kukwagala.” Yaabairamu ati: “Mukaire wange ni baganda bange ni baani?” Era yeezunguluza amaiso abaali batyaime okumwezungulula yaabakoba ati: “Bano ni baganda bange, ni mukaire wange! Buli akola Katonda ky'ayenda, oyo ni muganda wange, ni mwanhinaze, ni mukaire wange.” Agho kabiri yainhama okwegeresa eyo ku nhandha. Abantu lukunkumuli beesololeza gh'ali, era yaaniina bwa mu lyato eryali mu nhandha yaatyama omwo, abantu boonaboona baasigala ku bukalu. Yaabeegeresa ebintu kamaala mu nfumo era mu kubeegeresa yaabakoba ati: “Muwulirise! Olwatuuka, omusizi yaafuluma okuja okusiga ensigo. Bwe yali asiga, ensigo edhindi dhaagwa mu ngira, era enhonhi dhaidha dhaadhirya. “Edhindi dhaagwa ku lubaalebaale aghaali eitaka eitonioli, era tidhaalwa dhaamera. Aye olw'eitaka okuba eitono, tidhaaba na mizi, era endhuba olwavaayo ng'obusimbe buniala, nga bukala. “Edhindi dhaagwa mu mawa, amawa gaaduuma gaadhifundekeza era edho tidhaabala. “Edhindi dhaagwa ku itaka eirungi, dhaamera dhaakula, dheeyongera okwama ndala yaavaamu asatu, eyindi nkaaga n'eyindi kikumi!” Agho yaakoba ati: “Ali n'amatu agawulira awulire.” Agho Yesu bwe yali embali yenka, abaali agho, n'Eikumi n'Ababiri baamubuuza ku nfumo. Yaabakoba ati: “Imwe mwagheebwa okumanha ebyama eby'Obwakyabazinga bwa Katonda, aye abandi ab'endha, buli kintu kibakoberwa mu nfumo: olwo babe, ng'okumoga bamoga aye nga tibabona, n'okuwulira baawulira aye nga tibategeera; kuba bandibaire bakyuka baasoniyibwa ebibi byaibwe.” Era yaabakoba ati: “Olufumo luno timulutegeire! Memale enfumo edhindi dhoonadhoona mulidhitegeera mutya? “Omusizi asiga kibono. Agho ni, abali ku ngira okusigibwa ekibono n'abo oluwulira ekibono, mangu ago Sitaani ng'aidha aswankula ekibasigiibwamu. Era edho edhisigibwa mu itaka ery'oku lubaalebaale, n'abo abawulira ekibono baakitwala n'eisanhu. Aye olw'okuba bazira mizi, ekibono bakisanhukira akaseera katono era ebizibu oba okukirigibwa bwe kwidha olw'ekibono, bawaamu mangu amaani. “Edhindi edhaasigibwa mu mawa, n'abo abawulira ekibono aye olw'okweraliikirira eby'obulamu obw'oku nsi, okuguyibwa eby'obukombe, n'okwegomba kwonakwona okundi, bwe bibangiramu, bifundekeza ekibono, kyaloba kubala naire. Ate edho edhaasigibwa mu itaka eirungi, n'abo abawulira ekibono baakiikiriza n'omwoyo mulala era kyayama, okundi asatu, okundi nkaaga, n'okundi kikumi.” Agho Yesu era yaakoba ati: “Eitaala balireeta kulifundikira mu kiibo, oba kulita mu kunkuliisi? Ti kulighanika ku kikondo kyalyo? Ghazira kikwekeibwa kitalikwekulwa, era ghazira kyama kitalimanhika mu lwatu! Ali n'amatu agawulira, awulire.” Ekindi, yaabakoba ati: “Mwegendereze bye muwulira, ekigero ky'ogerera abandi weena ky'oligererwa, ate n'okwongerwa kiryongerwaku; kuba ali nakyo aligheebwa ate ole azira, n'ako k'ali nako kalimutoolebwaku.” Era yaakoba ati: “Obwakyabazinga bwa Katonda bufaanana ng'oti n'omuntu asiga ensigo mu itaka, yaatenduka era yaazuuka, omusana n'obwire ensigo eyo yaamera yaakula nga taidhi. Eitaka lyene n'erikuza ekimera ekyo okutuusa ku kwama ebibala. Ekimera ekyo kisooka kuleeta makaba, kyabeeka ebifaaganda ebito. Ate ebifaaganda ebyo byakula byabaamu empeke edhikuze obukalamu. Era empeke edho olwenga dhiti ng'omuntu aja na muwolo kuwoobya, kuba okukungula kutuuse.” Agho yaakoba ati: “Obwakyabazinga bwa Katonda tunaabufaanania ki? Oba tunaabugeza ku ki? Buli ng'akamuuma ka kaladaali bwe kasimbibwa mu itaka, katonioli okusinga emuuma dhoonadhoona edhiri mu nsi. Aye bwe kasimbibwa mu itaka kakula kaaleegha okusinga ebisimbe byonabyona, era kaleeta ensaga enene nga n'enhonhi edh'omu ibbanga dhisobola okuzimba ebisu mu kinsense kyako.” Era yaabakobera ekibono mu nfumo kamaala edhifaananaku n'edho, nga bwebaaghanganga okutegeera. Tiyayogeranga nabo nga takozeisa lufumo aye bwe baasigalanga bonka ng'Abeegeresebwa be abainhonhola byonabyona. Ku lunaku lwene olwo nga buli kuziba, Yesu yaabakoba ati: “Tusomoke tuje eruuyi ere.” Baaleka ekiyindi eky'abantu, baamutwala nga bwe yali mu lyato, n'amaato agandi gaaja naye. Agho kiwunga ow'amaani yaatoolera era amayengo gaafukika mu lyato, kumpi kwidhula bwidhule. Yesu yali atendwike mu kalumba ak'eryato nga yeeziziike akaito, baamuzuusa baamukoba bati: “Mwegeresa, tofaayo ng'obona tufa!” Yesu yaasituka yaakaabukira kiwunga, n'enhandha yaagikoba ati: “Sirika, laala!” Era kiwunga yaalekera, n'enhandha yaalaala inho. Agho yaabakoba ati: “Lwaki mutiire mutyo? Muzira kwikiriza?” Baatya n'okutya kunene era buli muntu yaakoba mwine ati: “Ono oba muntu wa nsambo ki? Kiwunga n'enhandha bimuwulira!” Agho Yesu n'Abeegeresebwa be baasomoka enhandha baaja eruuyi ere mu kiketezo eky'e Gerasa. Bwe yali ava mu lyato ati, mangu ago omuntu aliku omuzimu omubi yaidha gh'ali ng'ava mu lwambiidhi omwaziikibwanga abantu. Yali asula mu lwambiidhi omwo, nga ghazira aghanga kumusiba waire na ndhegere. Emikuzi kamaala yali asibibwa endhegere aye nga adhikutula bukutule, era nga ghazira amughanga. Omusana n'obwire yabanga eyo mu lwambiidhi ni mu nsozi ng'ayasiikana bwe yeekulubula n'amabaale. Olwalengera Yesu yaalumuka yaidha yaamusinza, era yaayasiikana ati: “Yesu Omwana wa Katonda Ali Ghaigulu Yeene onhendeza ki? Mu ga Katonda otandaazadaaza!” Kuba Yesu yali akobye ati: “Iwe omuzimu omubi, va ku muntu ono!” Agho Yesu yaamubuuza ati: “Eriina lyo niiwe ani?” Yaamukoba ati: “Ninze Igye, kuba tuli kamaala.” Era yeeghemba inho Yesu alobe kubabinga mu nsi eyo. Okumpi agho ku lusozi ghaaligho embiidhi edhaali dhiri kulya. Agho emizimu n'okusaba Yesu giti: “Tusindike mu mbiidhi omwo, tube omwo.” Yaagiganha, gyamuvaamu gyangira mu mbiidhi era ekighaso kyonakyona eky'embiidhi edhaali dhighera ng'enkumi eibiri (2,000) dhaalindimukira ku kiyiriro, dhaagwa mu nhandha dhaadimira. Abaali bali kudhaaya baalumuka baaja baakobera ab'omu kibuga n'ab'omu byalo, era abantu baidha okubona ebibairegho. Era baatuuka aghaali Yesu baalingirira omuntu eyaliku eigye eiramba ery'emizimu, ng'atyaime, avaire, era ng'ategeera bukalamu, baatya! Abo abaali baboine ebyaligho ku muntu eyaliku emizimu, ni ku mbiidhi, babaghayira nga bwe byali. Agho ni baatoolera okweghemba Yesu ave mu kiketezo kyaibwe. Yesu bwe yali ng'aniina mu lyato, ole eyaliku emizimu yaamusaba baje boona. Yesu tiyaganha, aye yaamukoba ati: “Ja eka ye ab'ewaimwe obakobere Musengwa by'akukoleire n'ekisa ky'akulaze.” Yaaja era yaatoolera okukobera ab'omu kiketezo eky'e Dekapoli Yesu kye yamukolera, era boonaboona baayasaamirira. Kabiri Yesu bwe yasomoka eruuyi ere, abantu kamaala inho beesololeza gh'ali, era ng'ali kumpi n'enhandha. Agho mulala ku bakulu ba sinagoga, eriina lye nga ni Yairo, yaidha. Bwe yabona Yesu, yaakuba amakiryaivu gha bigere bye, yaamweghemba inho ati: “Mughala wange ali kumpi kufa, idha omugemeku awone, abe mulamu.” Agho Yesu yaaja naye, n'eikuukuubira ery'abantu lyamunonereza era baaja nga bamwenhigirizaaku. Ghaaligho omukazi eyali alwaire ekikulukuto okumala emyaka ikumi n'ebiri. Yaadaagira mu bayigha kamaala yaaghaayo ebibye byonabyona, aye yaabulayo amuwonia, yeeyongeranga bweyongere okuba obubi. Bwe yawulira ku Yesu, yaidhira emugongo mu ikuukuubira yaagema ku kivaalo kye. Kuba yakoba mule ati: “Nguli ngema kasinga ku kivaalo kye ndidha kuwona.” Tibwalwa ng'omusaayi gulekera era ni mwene mule yaawulira ng'awonie ekirwaire. Mu kiseera kyene ekyo Yesu yaamanha nga ghaligho amaani agamuviiremu, era n'okugaluka n'abuuza eikuukuubira ery'abantu ati: “Naani agemye ku bivaalo byange?” Abeegeresebwa be baamukoba bati: “Weena obona abantu bwe bali kukwenhigirizaaku aye era waabuuza akugemyeku?” Aye Yesu yaamagamaga abone eyali akikoze. Omukazi yaatya era yaadhugumira, ng'ategeire ekimukoleirwa. Yaidha yaakuba amakiryaivu agho mu maiso ga Yesu yaamukobera byonabyona nga bwe byali. Agho Yesu yaamukoba ati: “Mwana wange, okwikiriza kwo kukughaire obwibuka, ja bwera era sagaalukira irala.” Yali akaayogera, abaava ew'omukulu wa sinagoga baidha baakoba bati: “Mughala wo afiire! Omwegeresa okaamudaagiza ki?” Ekyo Yesu yaaba oti takiwuliire, yaakoba omukulu wa sinagoga ati: “Otatya, ikiriza bwikirize.” Tiyaganha muntu yeenayeena kumunonereza okutoolaku Petero ni Yakobo ni Yoanne muganda wa Yakobo. Baatuuka mu ndhu ey'omukulu wa sinagoga baabona okuwowoigana okw'amaani, abali kugegenga n'abali kukuba empungu. Yesu bwe yangira yaabakoba ati: “Lwaki muwowoigana era mwagegenga mutyo? Omwana tafiire, atendwike butenduke.” Baamusekerera, aye yaabafulumya ku luya yaasigaza ise w'omwana n'inhina ni bale abaali naye bangira aghaali omwana. Agho yaagema omughala ku mukono yaamukoba ati: “Talitha Kumi”, ekitegeeza kiti: “Iwe omughala nkukoba situka.” Mangu ago omughala yaasituka yaatambula, kuba yali wa myaka ikumi n'ebiri. Era kino kyabeewuunhisa ekibitiriire. Yesu yaabasikirira obutakobera muntu yeenayeena, era yaabakoba okufunira omughala eky'okulya. Yesu yaava agho, yaaja ewaibwe, n'Abeegeresebwa be baamunonereza. Olwa Sabbato bwe lwatuuka, yaatoolera okwegeresa, mu sinagoga. Abantu kamaala abaamuwulira beewuunhia baakoba bati: “Ono bino abitoola gha? Magezi ga kika ki agaamugheebwa, n'ebyewuunhio ebyaga agho n'asobola okubikola! Ono ti n'omubaadhi mutabane wa Maria? Ti muganda wa Yakobo, ni Yose, ni Yuda, ni Simoni? Baanhina tituli nabo kuno?” Kale baamuboola. Yesu yaabakoba ati: “Omulanzi azira ye batamutaamu kitiisa okutoolaku mu kyalo ky'ewaibwe, mu b'enda ye, ni mu b'endhu ye.” Eyo tiyaghanga kukolerayo kyewuunhio naire, okutoolaku yawonia abalwaire batonotono ng'abagemaku. Era yeewuunhia inho obutaikiriza bwaibwe. Yaabitabita mu byalo ebiriinaine agho ng'ayegeresa. Agho yaayeta Eikumi n'Ababiri era yatoolera okubatuma babiri babiri, yaabagha n'obuyinza ku mizimu emibi. Yaabalagira obutatwala kintu kyonakyona mu lugendo lwaibwe, okutoolaku mwigo gwonka, aye tiikutwala mugaati, waire ndyanga, waire mpiiya mu nsibiro dhaibwe. Yaabakoba bateemu engaito, aye batavaala bivaalo bibiri. Era yaabakoba ati: “Buli ndhu ye mungirangamu, mubanga omwo okutuusa lwe muvaayo. Ate mu kifo kyonakyona mwe batabasangaalira waire okubawulira, bwe mubanga mukivaamu mukunkumulanga enkungu eri mu bigere byaimwe, kabe akamanhiso okubalaga nti musango gwaibwe.” Kale baaja nga balangirira okwenenia. Baabinga emizimu kamaala era baawonia abalwaire kamaala nga babasiiga omuzigo. Agho Herode kyabazinga yaawulira ku Yesu, kuba eriina lye lyali limanhikaine inho era abandi nga bakoba bati: “Yoanne Omubatiza n'azuukiire mu bafu era kyava akola ebyewuunhio”. Abandi baakoba bati: “Oyo Eliya.” Abandi baakoba bati: “Oyo mulanzi, ng'abalanzi abandi.” Herode olwakiwulira yaakoba ati: “Yoanne ye natemaku omutwe n'oyo azuukiire!” Herode mwene oyo n'eyatuma bageme Yoanne, era yaamuta mu ikomera olwa Herodia ye yali asigwire ku muganda we Filipo kuba Yoanne yakobanga Herode ati: “Tikiikirizibwa iwe okusigula muka muganda wo.” Olw'ekyo Herodia yeegemerera Yoanne nga yeeguguna na kumwita, aye yaaloba kusobola. Herode yali atya Yoanne, ng'amwidhi bw'ali omuntu omutuufu era omutuukirivu n'okumukuumanga obukalamu. Yayagaananga obuzibu mu bye yayogeranga, aye ng'amuwulirisa bukalamu. Aye olunaku lwatuuka, Herodia yaafuna akakisa. Lwali lunaku lwa mazaalibwa ga Herode. Era Herode oyo yaagabula abaami, n'abakulu ab'abaisirukale, n'abataka abakulu mu Galilaaya. Ku mbaga eyo mughala wa Herodia bwe yangira n'akina, Herode n'abageni be basiima. Agho Herode yaakoba omughala ati: “Nsaba kyonakyona ky'oyenda ndidha kukikugha.” N'okwefuugha yeefuugha ati: “Kyonakyona ky'onansaba ndidha kukikugha, waire kukwawuliraku ku bwakyabazinga bwange.” Omughala yaafuluma yaakoba inhina ati: “Nsabe ki?” Mukaire we yaakoba ati: “Omutwe gwa Yoanne Omubatiza.” Omughala yaayangughaku okwira eri Herode yaamukoba ati: “Nhenda butibuti, ompe ku lusowaani omutwe gwa Yoanne Omubatiza.” Kino Herode kyamukosa inho, aye olw'okuba yali yeefuuye ate n'olw'abageni be, yali tasobola kuloba. Kale mangu ago, yaalagira omwisirukale aje aleete omutwe gwa Yoanne. Era omwisirukale yaaja mu ikomera yaatema ku Yoanne omutwe. Yaaleeta omutwe nga guli ku lusowaani yaagugha omughala, ate omughala yaagugha inhina. Abeegeresebwa be bwe baawulira baaja, baatwala omulambo baaguziika mu magombe. Abatume bwe baira aghaali Yesu baamukobera byonabyona bye baakola ni bye baayegeresa. Yaabakoba ati: “Mwidheku embali ezira bantu, ye munaaghanga okuba mwenka mughegheereku katono.” Kuba abantu kamaala baidhanga bwe baja, baabula obugheereso nga tibaghanga na kulya. Agho baaniina mu lyato baaja bonka mu kifo omuzira bantu. Abantu kamaala baababona nga baja era baabamanha. Kale abantu okuva mu bibuga byonabyona baalumuka ku bigere baabeesookayo. Yesu bwe yali atuuka ku bukalu ati yaabona eikuukuubira ery'abantu, yaabasaasira, kuba baali oti n'entaama edhiziraku mwayi. Agho yaatoolera okubeegeresa ebintu kamaala. Ebiseera bwebyaja nga biseenena, Abeegeresebwa be baidha baamutuukirira baamukoba bati: “Kino ekifo timuba bantu ate n'obwire bujiire siibula abantu baje mu biya okumpimpi ni mu byalo beegulireyo kye banaalya.” Yesu yaabakoba ati: “Imwe mubaghe balye.” Baamukoba bati: “Tuje tugule emigaati egy'edinari ebikumi ebibiri (200) tubaghe balye!” Yesu yaabakoba ati: “Muligho n'emigaati emeka? Muje mubone.” Olwamanha baamukoba bati: “Etaanu n'ebyenhandha bibiri.” Agho yaalagira babatyamye mu bikunsu ku busubi. Baabatyamya mu bikunsu bya kikumi kikumi n'ataanu ataanu. Agho yaatoola emigaati etaanu n'ebyenhandha ebibiri, yaalinga ghaigulu, yaabigha enkabi nga yeebaza yaamegulamegulamu emigaati yaagha Abeegeresebwa be bagabule abantu. N'ebyenhandha ebibiri yaabigabania mu boonaboona. Boonaboona baalya baiguta. Abeegeresebwa baasoloza ebiibo ikumi na bibiri ebiidhuvu eby'ebitundu ebyasigala ku migaati n'ebyenhandha. Ku baalya emigaati, abasaadha baali enkumi itaanu (5,000). Tibwalwa, Yesu yaalagira Abeegeresebwa be baniine eryato basomoke enhandha, beesookengayo e Bethisaida, mwene ng'asiibula abantu. Bwe yamala okubasiibula, yaaja ku lusozi okusaba. Agho obwire bwaziba, ng'ab'omu lyato bali mu nhandha ghagati, ate nga mwene ali yenka ku bukalu. Yaabalengera nga bali kufaabiina n'enkasi kuba empewo yali ebava mberi, era agho nga buli kumpi okukya yaabatuukaku ng'ali kutambulira ku maadhi. Yaayenda okubabitaku, aye bale olwamubona ng'ali kutambulira ku maadhi baadhuuba bati musambwa era baayana. Kuba boonaboona baamubona, baatya inho. Aye mangu ago yaayogera nabo, yaabakoba ati: “Mugume emyoyo, ninze mutatya.” Agho yaaniina mu lyato mwe baali empewo yaalekera agho, baayasaamirira inho, kuba n'eky'emigaati baali tibakitegeire olw'obukalangufu obw'emyoyo gyaibwe. Bwe baasomoka, baatuuka mu kiketezo eky'e Gennesareti, baatuuka ku bukalu. Olwava mu lyato bati, Yesu baamutegeera mangu ago. Baabitabita mu kiketezo kyonakyona, era baatoolera okutwalira abalwaire ku ndiri buli ghe baawuliranga bati Yesu gh'ali. Era kiisi ghe yajanga, mu byalo, oba mu bibuga, oba mu buduuka, abalwaire nga babata mu biya era baamweghemba abaganhe kasinga bagemeku bugeme ku lusa olw'ekivaalo kye era boonaboona abaakigemaku, baawona. Agho olwatuuka, ng'Abafarisaayo n'abandi ku Banamateeka okuva e Yerusalemu baidha aghaali Yesu. Baabona ng'Abeegeresebwa be abandi balya n'engalo embi, nga tibanaabye. Ate nga Abafarisaayo n'Abayudaaya boonaboona, nga bajiira ku mpisa ya badhaadha baibwe, tibalya nga tibanaabye ngalo okutuusa mu nkokola. Era nga bwe bava mu kiya, tibalya nga tibanaabye. Eriyo n'empisa edhindi kyodo dhe baali nga bajiiraku ng'okwamula amabuga, ebibya, ensugha, n'ebintu ebindi eby'ebyuma. Kale Abafarisaayo n'Abanamateeka baamubuuza bati: “Lwaki Abeegeresebwa bo tibabisa mu mpisa ya badhaadha, baalya omugaati nga tibanaabye mu ngalo?” Yesu yaabakoba ati: “Bakuusa imwe, Isaia yalanga bukalamu ku imwe nga bwe kyaghandiikibwa kiti, ‘Abantu bano bantaamu ekitiisa mu bibono bubono, aye omwoyo gwaibwe gundi ghala. Bansinza mu nsinza eziramu, nga beegeresa endhegeresa abantu ye bataagho, yaaba ng'oti n'endhegeresa eyange.’ “Kale muleka eiteeka lya Katonda mwagema empisa edh'abantu.” Era yaayongera yaabakoba ati: “Nga mwidhi bukalamu obutafa ku iteeka lya Katonda musobole okukuuma agaimwe! Kuba Musa yakoba ati, ‘Lata wo ni inhoko obatangamu ekitiisa’, era ati, ‘Oyo avuma ise oba inhina aitibwenga bwitibwe.’ Aye imwe mukoba muti ole bw'akoba ise oba inhina ati kyonakyona kye nandikughaire kiri ‘Korubani’, ekitegeeza kiti nakisengamu Katonda, ng'omuntu oyo timukaamuganha kuba na kantu k'akolera lata we oba inhina. Mu nsambo oti n'eyo mudibya ekibono kya Katonda nga mwegeresa empisa dha badhaadha baimwe. Era n'ebindi kamaala eby'ensambo ng'oti n'eyo bye mukola.” Agho Yesu kabiri yaayeta abantu gh'ali, yaabakoba ati: “Mumpulirise mwenamwena era mutegeere. Ghazira kiva ku luya wa muntu ni kimwingiramu ni kimwonoona, aye ebyo ebiva mu muntu n'ebyonoona omuntu. [ Ali n'amatu agawulira, awulire.]” Bwe yangira mu ndhu ng'aviire mu bantu, Abeegeresebwa be baamubuuza ku lufumo lwe. Aye yaabakoba ati: “Mwena obwo timutegeire? Timubona nga buli kintu ekiva ku luya okungira mu muntu tikighanga kumwonoona? Kuba tikingira mu mwoyo gwe, aye kija mu nda, ate era yaakifulumya.” Mu ngeri eno yaakakasa ati emere yoonayoona nungi. Yaakoba ati: “Ekiva mu muntu n'ekyonoona omuntu kuba mu mwoyo ogw'omuntu n'omuva ebidhuubo ebibi, obwenzi, obwibi, obutemo, omuluulu, omulyakubi, obugwenhufu, obuguya, ensaalwa, okughaayiriza, olunkulu n'obusirusiru. Ebibi bino byonabyona biva mu muntu era byayonoona omuntu.” Olwava agho yaasituka yaaja mu biketezo eby'e Tiro ni Sidoni, yangira mu ndhu nga tayenda ghabeegho amanha, aye tiyasobola kwegisa. Ghaaligho omukazi eyali ni kaghala ke nga kaliku omuzimu omubi. Oyo olwamuwuliraku yaidha yaakuba amakiryaivu gha bigere bye. Omukazi ono yali Mugureki, nga wa ighanga lya Surofenisia yaasaba Yesu abinge omuzimu ku kaghala ke. Aye Yesu yaamukoba ati: “Linda abaana baigute memale, kuba ti kituufu okutoola omugaati ogw'abaana n'ogusuulira bubwa!” Omukazi yairamu, yaakoba ati: “N'agh'agho, Musengwa aye n'obubwa, bulya ku bukunkumuka abaana bwe bamagaza nga balya.” Yesu yaamukoba ati: “Oba bw'okobye, ja, omwana wo omuzimu gumuviireku.” Era yairayo eka yaayagaana omwana ng'alambaire ku buliri, ng'omuzimu gumulese. Agho kabiri yaava mu kiketezo ky'e Tiro, yaabita mu Sidoni okuja ku nhandha ey'e Galilaaya, ng'abitira irala mu kiketezo eky'e Dekapoli. Baamuleetera omusigha era atayogera bukalamu, baamweghemba amugemeku. Agho yaamutoola mu bangi, yaamwiza gha mbali, yaamuta engalo mu matu, yaafuudha, yaamugema ku lulimi yaalinga ghaigulu, yaisa omuuka, yaakoba ati: “Effatha!” Ekitegeeza kiti: “Iguka.” Okutemya n'okuzibula ng'amatu gaiguka, n'olulimi lwasibulukuka, yaayogera bukalamu. Yesu yaabasikirira obutakobera muntu yeenayeena aye ye yakoma okubasikirira, beene ye baakoma okubyogera. Era beewuunhia inho baakoba bati: “Byonabyona abikola bukalamu. Abasigha abazibula amatu, ni bakasiru aboogeza!” Mu nnaku edho kabiri abantu baaba kamaala, nga bazira na ka kulya. Yaayeta Abeegeresebwa be yaabakoba ati: “Abantu bano bangemya ekisa, kuba buti enaku isatu nga bali ninze, aye bazira ka kulya! Ate nga bwe mbasiibula ni bairayo eka nga bayala batyo, baidha kugwa ku ngira, kuba abandi bava ghala.” Abeegeresebwa be baamwiramu bati: “Otoola gha ghano mu irungu emigaati egiigusa abo boonaboona?” Yesu yaababuuza ati: “Muligho n'emigaati emeka?” Baamwiramu bati: “Musanvu.” Yaalagira abantu batyame ghansi. Yaatoola emigaati omusanvu, yeeyanza, yaagimegulamegulamu, yaagigha Abeegeresebwa be bagabule era baakola batyo baagabula olukunkumuli olw'abantu. Era baaliyo n'obwenhandha butono buti, bwona yaabugha enkabi nga yeebaza era yaakoba bwona babugabule. Baalya, baiguta era baasoloza ebiibo musanvu eby'ebitundu ebyafiikagho. Abaalya baali ng'oti nkumi ina (4,000). Yaabasiibula, era tiyalwa yaaniina mu lyato n'Abeegeresebwa be baaja mu kiketezo eky'e Dalumanutha. Agho ghaidhagho Abafarisaayo, okutakana ni Yesu, baamuleba, nga bamwendaku akamanhiso okuva mu igulu. Yesu yaisa ekikoowu, yaakoba ati: “Lwaki abantu ab'enaku dhino benda akamanhiso? Bwenebwene ka mbakobere, ghazira kamanhiso kaidha kugheebwa bantu ba nnaku dhino!” Yaabaleka yaaniina mu lyato kabiri, yaasomoka. Bwe bwatuuka, ng'Abeegeresebwa be beerabira okuja n'emigaati okutoolaku omulala gwe baali nagwo mu lyato. Yaabalabula yaabakoba ati: “Mwekuume, mwegendereze ekizimbulukusa eky'Abafarisaayo n'ekya Herode.” Baakubagania ebidhuubo beene na beene ku kino nga mule bakoba bati: “Oba lwa butaba na migaati!” Yesu olwakimanha, yaabakoba ati: “Lwaki mudhuuba ku ky'okubula emigaati? Mukaali kumanha waire kutegeera? Emyoyo gyaimwe mikalangufu? Muli n'amaiso aye timubona? Era muli n'amatu aye timuwulira? Timwidhukira, emigaati etaanu bwe nagimeguliramu abantu enkumi eitaanu? Biibo bimeka ebyaidhula ebitundu bye mwasoloza?” Baamukoba bati: “Ikumi na bibiri.” “Ate emigaati omusanvu bwe nagimeguliramu abantu enkumi eina, mwasoloza ebiibo ebiidhuvu eby'ebitundu bimeka?” Baakoba bati: “Musanvu.” Agho yaabakoba ati: “Era mukaali kutegeera?” Agho baatuuka e Bethisaida, ghaabaagho abaaleetera Yesu omutulu era baamweghemba amugemeku. Yaagema omutulu ku mukono, yaamutoola mu kibuga. Era ng'amaze okumufuudha ku maiso n'okumugemaku, yaamubuuza oba ng'aliku ni ky'abona. Agho yaalinga ghaigulu yaakoba ati: “Mbona abantu bali ng'oti miti gitambula.” Agho kabiri yaamugema ku maiso, omusaadha yaabona era yaabonera irala bukalamu byonabyona. Agho yaamusindika eka ng'akoba ati: “Otangira na mu kibuga.” Yesu n'Abeegeresebwa be baava agho baaja mu byalo bya Kaisaria Filippi mu ngira yaabuuza Abeegeresebwa be ati: “Abantu nze bandheta batya?” Baamukoba bati: “Yoanne Omubatiza, abandi bati Eliya, ate abandi bati mulala ku balanzi.” Agho era yaababuuza ati: “Kale imwe mundheta mutya?” Petero yaamukoba ati: “Niiwe Kurisito.” Yesu yaabasikirira balobe kubaaku ye bakobera ku bimufaaku. Yaatoolera okubeegeresa ng'Omwana w'Omuntu bwateekwa okudaazibwadaazibwa einho, okwegaanibwa abakulu ab'ebika, Bakabona Abakulu, n'Abanamateeka, n'okwitibwa, era nga ghabise enaku isatu azuukire. Ekibono kino yakyogerera irala mu lwatu. Agho Petero yaamwiza gha mbali yaamugaya. Yesu yaakyuka yaalingirira Abeegeresebwa be, yaadhuuka Petero ati: “Nva mu maiso, Sitaani! Kuba tofa ku bya Katonda, ofa ku bya bantu!” Agho yaayeta ekiyindi eky'abantu n'Abeegeresebwa be baaseeta gh'ali, yaabakoba ati: “Ole ayenda okuunonereza, alobe kwefaaku naire, abbeede omusalaba gwe, annonereze kuba ayenda okuwonia obulamu bwe, oyo abubuza bubuze aye abuza obulamu bwe ku lwange n'olw'Amawulire Amalungi, oyo abuzaawula. “Omuntu aganhulwamu ki okufuna ensi yoonayoona aye n'afiirwa obulamu bwe? Kintu ki omuntu ky'asobola okugha olw'obulamu bwe? Omuntu nze ye ngemya ensoni, n'ebibono byange ye bigemya ensoni mu nnaku dhino edh'abatatya Katonda n'aboonooni, yeena Omwana w'Omuntu alimugemerwa ensoni lw'aliira mu kitiisa kya Ise ni bamalaika abatukuvu.” Yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere, ghaligho abandi ku bemereire ghano abatalirega ku kufa okutuusa lwe balibona Obwakyabazinga bwa Katonda nga bwidha n'amaani.” Nga ghabiseegho enaku mukaaga, Yesu yaagema ku Petero ku Yakobo ni ku Yoanne, yaaja nabo bonka eyo embali ku lusozi oluleeyi eyo, yaafuuka obundi, nga babona. Ebivaalo bye byamesunkana, nga byeru inho, nga ghazira na mwozi mu nsi aghanga kubyamula atyo. Agho Eliya ni Musa baababonekera nga bali kwogera ni Yesu. Petero yaakoba Yesu ati: “Mwegeresa, tulongoire twaba ghano era ka tuseemente entindi isatu, eyiyo eya Musa n'eya Eliya!” Yali taidhi ky'ayogera, kuba baali batiire inho. Agho ekireri kyavaayo kyabakingiriza, era eiroboozi lyava mu kireri liti: “Ono ni mutabane wange omugonzi, mumuwulirenga.” Mangu ago, okuja okulingalinga nga ghazira muntu wundi ye babona, okutoolaku Yesu yenka ni beene. Bwe baali baikirira ku lusozi, yaabasikirira obutakoberaku muntu kye baboine okutuusa Omwana w'Omuntu ng'azuukiire mu bafu. Era ekibono kino baakitereka mu beene, ng'eno bwe beebuuzagania okuzuukira mu bafu kye kitegeeza. Era baamubuuza bati: “Lwaki Abanamateeka bakoba bati Eliya n'ateekwa okusooka okwidha?” Yaabairamu ati: “Kituufu Eliya asooka okwidha okutereeza byonabyona era nga bwe kyaghandiikibwa ku Mwana w'Omuntu, wa kudaazibwadaazibwa ebintu kamaala n'okutwalibwa ng'ekitagasa. Aye ka mbakobere, Eliya yaidha ira! Baamukola nga bwe baayenda, nga bwe kyali kimughandiikiibwaku.” Bwe baatuuka aghaali Abeegeresebwa be, baabona ekiyindi eky'abantu ekinene nga kibeetooloire, n'Abanamateeka nga babatakania. Era mangu ago abantu olwamulengera, baasamaalirira n'okwewuunhia, baamulumuukirira baamulamusa. Yesu yaababuuza ati: “Kiki ekibatakania nabo?” Agho mulala mu kiyindi yairamu ati: “Mwegeresa nkuleeteire mutabane wange aliku omuzimu omubi gu kasiru. Buli lwe gumwidhaku, gumutandigira ghansi, yaafuukeera eiwovu mu kanwa, yaaluma emba, yaakadambala. Nsabye Abeegeresebwa bo bagumubingeku, aye tibasoboire.” Yesu yaakoba ati: “Yii, oluse luno oluzira kwikiriza! Ndituusa gha okuba n'imwe? Ndituusa gha okubaguminkiriza? Mumundeetere ghano.” Baamuleeta gh'ali. Era olwamubona, omuzimu gwamusikambula. Mangu ago gwamutandigira ghansi, yeegalangula bw'afuukeera eiwovu mu kanwa. Agho Yesu yaabuuza lata we ati: “Amaze ntangama ki ng'ali ati?” Yaamukoba ati: “Kuva mu buto. Era emikuzi kamaala nga gumusuula mu muliro ni mu maadhi, gumwite. Aye oba nga ghaligho ky'osobola okutukolera, tusaasire, otuyambe.” Yesu yaamukoba ati: “Waakoba oti oba nsobola! Byonabyona bisoboka y'oyo aikiriza.” Mangu ago lata w'omwana yaayogerera ghaigulu, nga n'okulira bw'alira, ati: “Isebo, ndhikiriza, aye nhamba mu butaikiriza bwange.” Yesu olwabona ng'eikuukuubira ery'abantu lyesoloza yaakaabukira omuzimu omubi, yaagukoba ati: “Muzimu iwe kasiru era masighale, nze nkulagira ono muveeku, era toirangayo kumwidhaku.” Agho omuzimu gwayana era gwasikambula inho omulenzi, gwamuvaaku. Yaaba oti afiire era abantu kamaala baakoba bati: “Afiire!” Aye Yesu yaamugema ku mukono yaamusitula, era yaayemerera. Yesu bwe yangira mu ndhu Abeegeresebwa be baamubuuza mu kyama bati: “Lwaki ife titughanze kugubinga?” Yaabakoba ati: “Ekika ekyo tikibingibwa mu ngeri yoonayoona, okutoolaku mu kusaba.” Olwava agho, beeyongerayo nga basalira mu Galilaaya era nga tayenda ghabeegho amanha. Kuba yayegeresa Abeegeresebwa be ati: “Omwana w'Omuntu aja kugheebwayo mu mikono egy'abantu bamwite, era nga ghabise enaku isatu nga bamaze okumwita aidha kuzuukira.” Aye ekibono kye yali abakoba tibaakitegeera, ate baatya okumubuuza. Agho baatuuka e Kaperinaumu. Nga bangiire mu ndhu yaababuuza ati: “Mu ngira mubaire mwogera ku ki?” Aye baasirika busirike, kuba mu ngira baaja nga batakana bati naani mu beene asinga obubbede. Yesu yaatyama yaayeta Eikumi n'Ababiri, yaabakoba ati: “Oyo ayenda okuba asooka, ali na kuba inhuma wa boonaboona era mugheereza wa boonaboona.” Agho yaagema omwana omuto yaamuta ghagati ghaibwe, yaamulera, yaabakoba ati: “Oyo asangaalira omuto oti n'ono mu liina lyange, asangaalira nze ate kiisi ansangaalira tasangaalira nze, aye ole eyantuma.” Agho Yoanne yaakoba ati: “Mwegeresa twabona omuntu ng'ali kubinga emizimu emibi mu liina lyo ate nga tabita n'ife, twamulobera.” Aye Yesu yaakoba ati: “Timumuloberanga, kuba ghazira oyo akola kyewuunhio mu liina lyange ate mu kiseera n'ekirala n'asobola okundhogeraku obubi kuba atatutakania aba munaife. “Era kiisi yeenayeena alibagha olwendo olw'amaadhi okunhwa mu liina lyange, kuba muli ba Kurisito, bwenebwene mbakobera nti taliroba kufuna mpeera ye. “Oyo yeenayeena aleetera omulala ku bato bano abandhikiriza okukola ekibi, ekyandiwuze, oyo n'okusibibwa olubengo olunene mu nkoto n'asuulibwa mu nhandha. Era omukono gwo bwe guba gukusendasenda okwona, gutemeku kasinga ofune obulamu ng'oli n'omukono mulala, okusinga okuba n'emikono ebiri waaja mu geyeena, mu muliro ogutazikira. [ Enhengere dhaibwe mwe dhitafiira waire omuliro okuzikira.] “Era oba nga ekigere kyo kikusendasenda okwona, kitemeku kasinga ofune obulamu ng'oli mulema, okusinga okuba n'ebigere byombi waasuulibwa mu geyeena. [ Enhengere dhaibwe mwe dhitafiira waire omuliro okuzikira.] “Era oba nga eriiso lyo likusendasenda okwona, litoolemu ongire mu Bwakyabazinga bwa Katonda n'eriiso irala, okusinga okuba n'amaiso abiri waasuulibwa mu geyeena Enhengere dhaibwe mwe dhitafiira waire omuliro okuzikira. “Kuba buli muntu alirungwamu omuliro. Omuunhu mulungi. Aye omuunhu bwe guwaamu ensa oba okaalungamu ki? “Mube n'omuunhu mu bulamu bwaimwe era n'emiraala beene na beene.” Yesu yaava agho yaaja mu kiketezo eky'e Buyudaaya ng'osomoike Yorudani abantu kamaala baasombokera gh'ali kabiri era yeena yaabeegeresa, nga bwe yali amanhiriire. Agho Abafarisaayo baaseeta baamubuuza nga bamuleba oba nga kiikirizibwa mu Mateeka omusaadha okubinga mukazi we. Yesu yaabakoba ati: “Musa yabalagira ki?” Baakoba bati: “Musa yaganha okumughandiikira embaluwa ey'okumubinga, memale yasiibulwa.” Agho Yesu yaabakoba ati: “Olw'okuba muli ba nkandya kyova yabaghandiikira eiteeka eryo. Aye ng'okuviira irala mu mainhama Katonda ng'atonda, yakola omusaadha n'omukazi. Omusaadha kyava aleka ise n'inhina naagumira ku mukazi we, ababiri baafuuka muntu mulala. Olwo nga tibakaali bantu babiri aye mulala. Ekyo ni Katonda kye yayimba omuntu atakiyimbululanga.” Nga bali mu ndhu, Abeegeresebwa be baamubuuza kabiri ku nsonga eno. Yaabakoba ati: “Oyo abinga mukazi we n'abayiza owundi aba ayenze ku mukazi oyo. Era n'omukazi bw'anoba ku iba n'abayira owundi, aba ayenze.” Agho baamuleetera abaana abato abagemeku, aye Abeegeresebwa be baadhuuka abaali babaleeta nga babalobera. Yesu olwakibona, yaasungughala, yaabakoba ati: “Muleke abaana abato baidhe ye ndi, mutabalobera kuba abali ng'abo n'ababa mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Bwenebwene ka mbakobere, oyo ataikiriza Bwakyabazinga bwa Katonda ng'omwana omuto, taghanga naire kububaamu.” Agho yaalera abaana yaabagha omukisa ng'abaisaaku emikono. Yesu olwagwa mu ngira ati, ghaabaagho eyamulumuukirira yaakuba amakiryaivu, yaamubuuza ati: “Mwegeresa omulungi, nkole ki okufuna obulamu obutawaagho?” Yesu yaamukoba ati: “Ondhetera ki omulungi? Ezira mulungi okutoolaku Katonda yenka. Ebiragiro obiidhi: ‘Toitanga, toyendanga, toibanga, toghaayirizanga, tokupankupanianga, lata wo n'inhoko obaghanga ekitiisa.’ ” Agho yaakoba Yesu ati: “Mwegeresa, ebyo byonabyona nabigema okuva mu buto.” Yesu yaamwekalirisa yaamwesiimisa, era yaamukoba ati: “Kirala ky'okaabulwaku! Ja otunde by'oli nabyo byonabyona, oghe abaavu, eby'obukombe oliba nabyo mu igulu oidhe obitenga ninze.” Ekyo kyamunakughaza yaaja ng'afootookereire, kuba yali n'ebintu kamaala. Yesu yeezunguluza maiso, yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Nga kikalangufu abakombe okutuuka mu Bwakyabazinga bwa Katonda!” Abeegeresebwa be beewuunhia ebibono ebyo. Aye Yesu yaabakoba ati: “Baana bange, nga kikalangufu okutuuka mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Kiba kyangu engamiya okubita mu mpami ey'empiso okusinga omukombe okutuuka mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Agho beewuunhia n'okusingagho era mule beebuuza bati: “Memale olwo naani asobola okulokolebwa?” Agho Yesu yaabalingirira, yaakoba ati: “Ku bw'omuntu tikisoboka aye ti ku Katonda kuba mu Katonda byonabyona bisoboka.” Agho Petero yaatoolera okumukoba ati: “Kale ife, twaleka byonabyona twabita ni iwe!” Yesu yaakoba ati: “Bwenebwene mbakobera nti ghazira oyo aleka maka ge, oba baganda be, oba baanhina, oba inhina, oba ise, oba baana, oba kibandha kye, ku lwange ni ku lw'Amawulire Amalungi n'atafuna maka ni baganda be ni baanhina ni ba inhina n'abaana n'ebibandha, emikuzi kikumi mu nsi muno, taaku okudaazibwadaazibwa, ate mu biseera ebiidha, obulamu obutawaagho. Aye abantu ab'emberi kamaala abaliba ab'ensembo n'ab'ensembo abaliba ab'emberi.” Agho Abeegeresebwa baaba mu ngira nga baja e Yerusalemu, Yesu nga n'abembereiremu; beewuunhia inho era baamunonereza nga batya. Kabiri yaatoola Eikumi n'Ababiri yaatoolera okubakobera ebija okumugwira, ng'akoba ati: “Mwetegereze, buti tuli kuja e Yerusalemu, Omwana w'Omuntu aidha kugheebwayo ye Bakabona Abakulu ni y'Abanamateeka. Abo baidha kumughaayo eri abamaghanga agandi, bamukiine, baamufuudheku amatanta, baamudaazedaaze era bamwite. Aye nga ghabise enaku isatu alizuukira.” Agho Yakobo ni Yoanne, abaana ba Zebedaayo baaseeta aghaali Yesu baamukoba bati: “Mwegeresa, twenda otukolere kyonakyona kye tunaakusaba.” Yaabakoba ati: “Kiki kye mwenda mbakolere?” Baamukoba bati: “Tuganhe, omulala atyame ku mukono gwo omusaadha, ate owundi ku mugooda mu kitiisa kyo.” Yesu yaabakoba ati: “Kye musaba timukiidhi! Musobola okunhwa ekikopo kye nhwaku, oba okubatizibwa n'okubatizibwa kwe mbatizibwa?” Baamukoba bati: “Tusobola.” Agho Yesu yaabakoba ati: “Ekikopo kye nhwa mulikinhwa, n'okubatizibwa kwe mbatizibwa mwena mulikubatizibwa. Aye eky'okutyama ku mukono gwange omusaadha oba ku mugooda ti ninze nkibagha, era ky'abo be kyategekerwa.” Bale Eikumi bwe baawulira, baasungughalira Yakobo ni Yoanne. Yesu yaabeeta yaabakoba ati: “Mwidhi muti abo ababalibwa nga bafuzi ba maghanga, bagafuga, era n'abakulu mu abo, baba n'obuyinza ku banaibwe. Aye mu imwe tikiri kityo! Buli ayenda okuba omukulu mu imwe, abe mugheereza waimwe. Era buli ayenda okuba asooka mu imwe, abe mwiru wa boonaboona kuba n'Omwana w'Omuntu tiyaidha kugheerezebwa aye kugheereza n'okughaayo obulamu bwe, olw'okununula abantu kamaala.” Agho baatuuka e Yeriko era yaava mu Yeriko ng'ali n'Abeegeresebwa be n'eikuukuubira ery'abantu. Barutimao omutulu, omwana wa Timao, eyali ng'asabiriza yali atyaime agho ku mbali ku ngira. Bwe yawulira ati Yesu Omunazarethi n'ali kubita yaatoolera okwasiikana ng'akoba ati: “Yesu, mwidhukulu wa Daudi, nsaasira.” Abantu kamaala baamukaabukira asirike, aye yayongera bwongere kwasiikana ati: “Mwidhukulu wa Daudi, nsaasira.” Yesu yaayemerera, yaakoba ati: “Mumwete.” Agho baayeta omutulu nga bamukoba bati: “Guma omwoyo, situka, ali kukweta.” Agho yaasuula ere ekidhuuba, yaasituka mangu yaaja aghaali Yesu. Yesu yaamukoba ati: “Oyenda nkukolere ki?” Omutulu yaamukoba ati: “Rabboni”, ekitegeeza “Mwegeresa”, “Nhenda kwiramu kubona.” Agho Yesu yaamukoba ati: “Ja, okwikiriza kwo kukuwoniiza.” Era nga mangu ago airamu okubona, era yaamunonereza mu ngira. Nga bali kumpi okutuuka e Yerusalemu, agho kumpi n'ebibuga Bethifage ni Bethania ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, yaatuma babiri ku Beegeresebwa be, yaabakoba ati: “Muje mu kyalo ekibali mu maiso, era bwe munaaba mukingira muti, mwidha kubona endogoyi ento ng'esibiibwa nga tetyamwangaku muntu yeenayeena mugisibule mugireete. Bwe ghabaagho abakoba ati, ‘Mukola ki?’ Mumukobe muti, ‘Musengwa n'agyenda era aidha kugiiza mangu.’ ” Baaja era baayagaana endogoyi ento ng'esibiibwa ku luya ku mulyango, mu luguudo baagisibula. Abandi ku baali bemereire agho n'okubakoba bati: “Mubaire ki abali kusibula endogoyi?” Baabakoba nga Yesu bwe yali akobye, era baabaleka baaja. Endogoyi baagireeta ye Yesu, baagyalaku engoye dhaibwe yaagityamaku. Abantu kamaala baayalirira mu ngira engoye dhaibwe, abandi baatema ensaga edh'emiti okuva mu nimiro. Agho abaali emberi n'abaanonereza baayasiikana bati: “Hosanna! Wa nkabi oyo aidha mu liina lya Musengwa. Bwa nkabi obwakyabazinga bwa iseife Daudi obuli kwira! Hosanna! Ghaigulu irala.” Yatuuka e Yerusalemu, yangira mu isinzizo era ng'amaze okwekalirisa buli kintu, yaaja e Bethania n'Eikumi n'Ababiri, kuba obwire bwali bujiire. Olunaku olwairirira, bwe baali bava e Bethania, Yesu endhala yaamuluma. Agho bwe yalengera omuti omutiini nga guliku amakaba, yaaja ghe guli abone oba ng'ayagaanaku akantu. Aye yaja okugutuukaku nga kuzira kantu, okutoolaku amakaba gonka kuba ebiseera tibyali bya mitiini. Agho yaagukoba ati: “Tighabanga alya ku iwe kibala ebyanda n'ebyanda!” Era Abeegeresebwa be baakiwulira. Agho baatuuka e Yerusalemu. Bwe yangira mu isinzizo yaatoolera okubingamu abaali batundira n'abaali bagulira mu isinzizo. Yaafundika emeeza edh'abafaanisa empiiya n'ebityamo by'abo abaali batana enjiibwa. Era yaaloba kuganha muntu yeenayeena kubisa kantu mu isinzizo. Agho yaayegeresa ng'abakoba ati: “Tikyaghandiikibwa kiti, ‘Endhu yange enaayetebwanga yaakusabiramu amaghanga goonagoona.’ Aye imwe mugifiire mpuku ya banhazi!” Bakabona Abakulu n'Abanamateeka olwawulira ebyo, baanoonia engeri ey'okumuzikiriza. Baali bamutya kuba abantu boonaboona baali nga basamaaliriire olw'endhegeresa ye. Olunaku bwe lwaseenena, baava mu kibuga. Enkyo ku lunaku olwairirira bwe baabitagho, baabona omuti omutiini nga gukaze okuviira irala ku mizi. Agho Petero yaidhukira, yaamukoba ati: “Mwegeresa, bona omuti omutiini gwe wakolimiire gukaze!” Yesu yaabairamu ng'akoba ati: “Mubenga n'okwikiriza mu Katonda. Bwenebwene mbakobera, buli alikoba olusozi nga luno ati, ‘Va ghano weesuule mu nhandha’, nga tabuusabuusa mu mwoyo gwe, aye ng'aikiriza ati ky'akobye kya kubaagho, ekyo kirimukolerwa. Kale ka mbakobere, buli kye musaba nga mweghemba Katonda, mwikirize muti mukifunie, era timuliroba kukifuna! “Era buli lwe musaba, bweghabaagho ye muliku ekibono, mumusonighenga, olwo Lata waimwe ali mu igulu yeena abasonighe ebisobyo byaimwe. [ Aye bwe mutasonighanga, ni Lata waimwe ali mu igulu talibasonigha bisobyo byaimwe.]” Agho kabiri baatuuka e Yerusalemu, era bwe yali mu isinzizo ng'atambula, Bakabona Abakulu, Abanamateeka, n'abakulu b'ebika baidha y'ali, baamukoba bati: “Buyinza ki bw'okozesa bino by'okola? Era naani eyakugha obuyinza obwo okughanga okukola ebyo?” Yesu yaabakoba ati: “Ka mbabuuze ekibono kirala, bwe mundhiramu, ndidha kubakobera obuyinza obunkoza ebyo. Okubatiza kwa Yoanne kwava mu igulu oba mu bantu? Mundhiremu.” Agho baakubagania ebidhuubo beene na beene, baakoba bati: “Bwe tukoba tuti kwava mu igulu, aidha kukoba ati, ‘Memale lwaki timwamwikiriza?’ Mperaano tukobe tuti kwava mu bantu?” Baali batya abantu, kuba boonaboona baali bakitwala bati Yoanne yali mulanzi mwene. Agho baakoba bati: “Titwidhi!” Yesu yaabakoba ati: “Niini zeena tiibakobere buyinza bunkoza ebyo.” Agho Yesu yaatoolera okwogera nabo mu nfumo, ati: “Ghaaligho omuntu, yaasimba eisamba ery'emizabbibu, yaalisitaku olukomera, yaasimamu ekikunhiro eky'omwenge ogw'emizabbibu, yaazimbamu ekituuti ekireeyi, yaataamu abakozi, yaaja mu lugendo olw'eghala. “Ekiseera bwe kyatuuka, yaatuma omugheereza we y'abalimi anoneyo ku bibala eby'eisamba ery'emizabbibu. Aye baamugema baamukuba era baamwiririzaayo ngalo ndhereere. “Kabiri yaabatumira omugheereza owundi, oyo baamukuba oluguma era baamukola ebiswaza. Era yaatuma owundi, oyo baamwita era n'abandi kamaala abandi baabakuba, abandi baabaita. “Yali ekaasigaireyo mulala, omwana omugonzi, ye yasembyayo okutuma, mule ng'akoba ati, ‘Omwana wange baidha kumutaamu akanhagansi!’ Aye abakozi abo, mule baakoba bati, ‘Ono n'omusika, ka tumwite obusika bube bwaife.’ Agho nga bamugema, bamwita, bamusuula ku luya okw'eisamba ery'emizabbibu.” Agho Yesu yaabuuza ati: “Kale mwene isamba alikola ki?” Bale bairamu bati: “Aliidha yaazikiriza abakozi abo, n'eisamba yaaligha abandi.” Yaakoba ati: “Timusomanga kino ekyaghandiikibwa kiti, ‘Eibaale abazimbi lye baaloba bati lizira mugaso n'eryafuuka empango ey'omusingi mu nsonda. Ekyo Musengwa n'eyakikola era okukibona tukyewuunhia!’ ” Baali benda okumugema, kuba baali bamanhie ng'olufumo alugereiza ku beene, aye baatya ekiyindi eky'abantu. Kale baamuleka yaaja. Baatuma abandi ku Bafarisaayo n'abandi ku baine ba Herode bamutege mu by'akoba. Bwe baatuuka baamukoba bati: “Mwegeresa, twidhi oli wa mazima era mpaagho ye weeguya. Mu nkola yo tojiira ku mboneka ya muntu, aye oyegeresa mu mazima engira ya Katonda. Kale ni tukobere, kiikirizibwa okugha Kaisari omusolo oba bbe? Tugughenga oba tutagughanga?” Aye Yesu olw'okumanha obukuusa bwaibwe, yaabakoba ati: “Lwaki mundeba? Mundeetere ghano e dinari mbone!” Baagimuleetera. Yaabakoba ati: “Ekifaananie kino ni bino ebighandiiko ebiriku by'ani?” Baamukobera bati: “Bya Kaisari.” Agho Yesu yaabakoba ati: “Ebya Kaisari mubighe Kaisari n'ebya Katonda mubighe Katonda.” Era baamwewuunhia. Abasaddukaayo, abakoba bati ezira kuzuukira, baidha ye Yesu, baamukoba bati: “Mwegeresa, Musa yaleka ng'atughandiikiire ati, ‘Muganda w'omuntu bw'afanga n'aleka omukazi aye nga talese mwana, muganda w'omufu atwalanga omukazi oyo yaafunira muganda we eizaire.’ “Agho olwatuuka, nga ghabaagho aboluganda musanvu omuberi yaafuna omukazi, yaafa nga talese izaire. N'owokubiri yaamubayiza, era yaafa nga talese izaire, n'owokusatu atyo. Era batyo omusanvu tibaaleka izaire. Olumaliira omukazi yeena yaafa. Mperaano mu mazuukira, abo bwe balizuukira aliba muka ani?” Yesu yaabakoba ati: “Ti kyemuva mughaba, olw'obutamanha Byaghandiikibwa waire okumanha amaani ga Katonda! Ekituufu kiri nti bwe bazuukira mu bafu, baba nga tibakaabayiza waire okubayira baba ng'oti bamalaika mu igulu. “Ate ebigema ku bafu okuzuukira, timusomangaku mu kitabo kya Musa, ku ebyo ebigema ku kisaka, nga Katonda bwe yamukoba ati, ‘Ninze Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka, era Katonda wa Yakobo?’ Katonda taba wa bafu, aye wa balamu! Mughaba inho.” Ghaaligho mulala ku Banamateeka yaatuuka yaabawulira bwe baabuuza, era bwe yabona ng'abaizeemu bukalamu yaamubuuza ati: “Kiragiro ki ekisooka mu biragiro byonabyona?” Yesu yaamwiramu ati: “Ekisooka ni kino, ‘Wulira iwe Isiraeli. Musengwa Katonda waife ni Musengwa yenka. Era ogonzanga ni Musengwa Katonda wo n'omutima gwo gwonagwona, n'omwoyo gwo gwonagwona, n'amagezi go goonagoona era n'amaani go goonagoona.’ Ekyokubiri ni kino, ‘Ogonzanga mwino nga iwe mwene bwe weegonza.’ Ezira kiragiro kindi kiwula bino.” Omunamateeka yaamukoba ati: “Mwegeresa, oli mutuufu mu ky'okobye bwenebwene Musengwa Katonda ali mulala, ghazira wundi okutoolaku oyo era nti okumugonza n'omwoyo gwonagwona, n'okutegeera kwonakwona, n'amaani goonagoona, era n'okugonza mwino nga iwe bwe weegonza, kisinga ebigheebwayo byonabyona ebyokebwa ni biweekereragho, n'emisengo gyonagyona egigheebwayo ye Katonda.” Yesu bwe yabona ng'aizeemu bukalamu, yaamukoba ati: “Obwakyabazinga bwa Katonda tobuli ghala.” Era okuva ku olwo ng'ezira akanaghala kumubuuza kibuuzo. Yesu bwe yali ng'ayegeresa mu isinzizo, yaakoba ati: “Abanamateeka bakoba batya bati Kurisito mwidhukulu wa Daudi! Daudi mwene, ku bwa Mwoyo Mutukuvu yakoba ati, ‘Musengwa yakoba Musengwa wange ati: Tyama ku mukono gwange omusaadha okutuusa bwe ndita abazigu bo ghansi gh'ebigere byo.’ “Daudi mwene amweta ‘Musengwa’ memale obwo aba atya mwidhukulu we!” Olukunkumuli olw'abantu abaali agho baamuwulirisa n'eisanhu. Era mu kwegeresa kwe yaabakoba ati: “Mwekuume Abanamateeka abenda okubonebwa nga bali kukaadha mu bivaalo ebireeyi, n'okulamusibwa mu biya, n'okutyama mu bifo eby'emberi mu sinagoga, n'okuba mu bifo eby'ekitiisa ku mbaga, era n'okukaavuula eby'omu ndhu dha banamwandu nga basoma esaala edh'okweraga edhitakutuka. Abo ekibonerezo balifuna kinene.” Agho yaatyama emberi w'ekifo ekiteebwamu ebiwongebwa, yaalingirira abantu boonaboona nga bwe basuulamu empiiya abakombe kamaala nga basuulamu buvangata. Yaidhayo namwandu nga mwavu, yaasuulamu obusente bubiri nga bugheza kwadaranti ndala eti. Agho yaayeta Abeegeresebwa be yaabakoba ati: “Bwenebwene mbakobera nti namwandu ono omwavu atairemu kinene omuteebwa ebiwongebwa okusinga boonaboona kuba abandi boonaboona baghaireyo ku bingi bye bali nabyo. Aye ono omukazi, mu bwetaavu bwe, aswiremu byonabyona by'abaire nabyo, nga n'obulamu bwe bwonabwona.” Agho bwe yali ng'ava mu isinzizo, mulala ku Beegeresebwa be yaamukoba ati: “Mwegeresa bona amabaale amalungi n'ebizimbe ebirungi!” Yesu yaamwiramu ati: “Tobona gazimbe ago? Tighaliba ibaale lirisigala ku liinaalyo nga tirisuuliibwa ghansi.” Bwe yali ng'atyaime ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, ng'olingiriire eisinzizo, Petero ni Yakobo ni Yoanne n'Anderea baamubuuza nga bali bonka, bati: “Tukobere, ebyo biribaagho li, ate era kamanhiso ki akalitumanhisa nga bino byonabyona biri kumpi okutuukirira?” Agho Yesu yainhama okubakoba ati: “Mwekuume ghalobe kubaagho abaghabya. Abantu kamaala baliidha mu liina lyange nga bakoba bati, ‘Ni nze’, era balighabya abantu kamaala. Aye bwe muwuliranga ku ntalo ghano ni ghale, mutatyanga ebyo biri n'okubaagho, aye ng'enkomerero ekaali. Eighanga lirirumba liinaalyo n'obwakyabazinga bulirumba bwinaabwo. Ghalibaagho musisi mu biketezo kamaala, ghaabaagho n'endhala; okwo n'okwinhama okw'ebibonoobono. “Imwe beene mwekuume baidha kubatwala mu mbuga, baidha kubakubira mu sinagoga era balibasimba mu maiso ag'abafuzi ni bakyabazinga nga babalanga nze, mube abadhulizi mu abo. Kuba Amawulire Amalungi gali n'okukoberwa amaghanga goonagoona. “Ate bwe babagemanga ni babaghaayo muteraliikiriranga kya kwogera, aye ekinaabagheebwanga mu saawa yeene eyo kye munaakobanga. Kuba ti niimwe aboogera aye Mwoyo Mutukuvu. Omuntu alighaayo muganda we okwitibwa, lata w'omwana alighaayo omwana, era abaana balidheemera ababazaala, baabaita. Abantu boonaboona balibakyagha olw'eriina lyange. Aye aliguma okutuuka ku nkomerero n'alirokolebwa. “Aye bwe mulibona Ekyenhinhalwa Ekizikiriza nga kiri ghe kitagwaine kuba, olwo oyo asoma bino ategeeranga, era abali mu Buyudaaya balumukiranga mu nsozi. Oyo ali ghaigulu ku ndhu ataikanga, waire okungira mu ndhu okutoolamu ekintu kyonakyona. Era oyo aliba mu nimiro atairanga ka kunona kivaalo kye. Abalinda n'abayonsa, mu nnaku edho, nga bakagwireku! Musabe Katonda bino birobe kubaagho mu biseera bya kiinhogogo. “Kuba mu nnaku edho mulibaamu ebibonoobono ebitabangaghooku okuva Katonda lwe yatonda ebitonde n'okutuusa mperaano, era ebitalibaagho. Era nguli Musengwa tiyakendeeza ku nnaku edho, ghazira muntu yandiwonie. Aye ku lw'abalonde, be yalonda, yakendeeza ku nnaku edho. “Agho ni, bweghabaagho abakoba ati, ‘Bona, Kurisito wuuno’, oba ati, ‘Wuule’, mutaikirizanga kuba ghaliidhagho abeeyeta Kurisito n'abeeyeta abalanzi, baakola obumanhiso n'ebyewuunhio nga benda kuwubania abalondemu bwe kiba kisoboka. Aye imwe mwekuume, mbakobeire byonabyona nga bukaali. “Mu nnaku edho ng'okudaagadaaga kuwoire, endhuba erizikira n'omwezi gwaloba kwaka, emuunienie dhirimagalika okuva mu igulu n'amaani ag'omu igulu galitengeesebwa; ng'olwo ni babona Omwana ow'Omuntu ng'aidhira mu bire n'amaani amangi n'ekitiisa. Agho ng'atuma bamalaika nga basoloza abalonde be okuva mu mpewo eina, okuva ensi y'ekoma okutuuka eigulu ye likoma. “Mwegere ku lufumo olw'omuti omutiini. Ensaga bwe dhiira obuto n'amakaba ni gatoolera okwidha, mumanha muti endoboozi eri kumpi. Kale imwe bwe mubonanga ebintu bino nga bibaagho, mumanhanga muti ali kumpi ku lwigi kwene. Bwenebwene mbakobera nti ebintu bino byonabyona biribaagho nga n'abantu ab'oluse luno bakaali kuwaagho. Eigulu n'ensi biriwaagho aye ebibono byange tibiriwaagho. “Aye ghazira aidhi lunaku olwo oba saawa ni bwebaakaba bamalaika mu igulu, waire Omwana, okutoolaku Lata. Mwekuume, mumoge kuba timwidhi kaseera! “Kiri ng'omuntu avaagho n'aja eghala, n'aleka amaka ge ng'aghaire abagheereza be obuyinza ate n'emirimo emyawufu buli mugheereza. Era oyo ali ku mulyango n'amulagira okukuumanga. Kale mumoge, kuba timwidhi mwene ghaka gh'atuukira, oba igulo, oba mu bwire ghagati, oba mu nkoko nga dhikolyoka, oba nga bukya! Kale bw'abagwaku alobe kubaagaana nga mutendwike. Kye nkoba imwe, kye nkoba boonaboona nti mwekuume!” Agho, yali ng'ekaabulayo enaku ibiri okutuuka ku Kibinuko eky'Okubitizibwa n'Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa, Bakabona Abakulu n'Abanamateeka baanoonia engeri ey'okumugema mu nkukutu bamwite. Aye baakoba bati: “Tutakikola ku lunaku lukulu, tomanha abantu bwe bataagho keegugungo.” Agho Yesu bwe yali ng'ali ku kiiwulo alya e Bethania mu ndhu ya Simoni eyali omulwaire ow'ebigenge, omukazi yaidha ng'ali n'akadoome k'alabasituro nga kalimu omuzigo omulungi, ogw'omughendo, ogw'akawoowo ka narudo. Yaamenha akadoome ako, yaafuka omuzigo ku mutwe gwa Yesu. Ghabaagho abaavuuvuuma mule bati: “Lwaki omuzigo ogwo gwonooneibwa? Omuzigo ogwo gubaire gusobola okutanibwa dinari edhiswika mu bikumi ebisatu, dhaagabirwa abaavu! Baamusungughalira inho.” Aye Yesu yaabakoba ati: “Omukazi mumuleke lwaki mumutabula? Ekikolwa ky'ankoleire kirungi. Abaavu muba nabo buliidho, era mughanga okubakolera obulungi buli lwe mwenze aye nze timwidha kuba ninze buliidho. Akoze ky'asobola, ansiize omuzigo nga bukaali. Bwenebwene ka mbakobere nti mu nsi yoonayoona buli Amawulire Amalungi ye galikoberwa, omukazi ono ky'akoze kyona kinaayogerwangaku, okumwidhukira.” Agho Yuda Isikarioti, omulala ku Eikumi n'Ababiri, yaaja eri Bakabona Abakulu, aghange okumughaayo ye bali. Bwe baakiwulira, baasangaala era baamusuubiza okumugha empiiya. Era Yuda yaanoonia bwa mukisa gwa kumubagemya. Ku lunaku olusooka mu dh'emigaati egitazimbulukusiibwa, lwe baitirangaku entaama ento ey'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa, Abeegeresebwa be baamukoba bati: “Oyenda tuje tukutegekere gha y'onaaliira Ekibinuko eky'Okubitizibwa?” Agho yaatuma babiri ku Beegeresebwa be, yaabakoba ati: “Muje mu kibuga, mwidha kwagaana omusaadha eyeetwise ensugha ey'amaadhi, mumunonereze. Woonawoona gh'anangira mukobe mwene ndhu muti, ‘Omwegeresa akobye ati ekisenge kye kiri gha, ky'anaaliiramu Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa n'Abeegeresebwa be?’ Aidha kubalaga ekisenge ekinene ghaigulu nga kirimu bye twenda mututegekere omwo.” Abeegeresebwa baasimbula baatuuka mu kibuga, baayagaana nga bwe yabakoba, baategeka Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa ekyo. Eiguloigulo yaatuuka n'Eikumi n'Ababiri. Agho bwe baali bali ku kiiwulo nga balya, Yesu yaakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere nti mulala ku imwe, bwe tuli ghano ku kiiwulo aidha kumpaayo.” Abeegeresebwa baanakughala era baamubuuza mulala mulala bati: “Ni nze?” Yesu yaabakoba ati: “Mulala ku imwe Eikumi n'Ababiri ali kukoza ninze mu kibya. Kale Omwana w'Omuntu aja kufa nga bwe kyamughandiikibwaku aye ng'akagwireku anaaghaayo Omwana w'Omuntu! Kyandibaire kikalamu nguli omuntu oyo tiyazaalibwa!” Bwe baali bali kulya Yesu yaatoola omugaati, yaagugha enkabi nga yeebaza, yaagumegulamegulamu, yaabagha, yaakoba ati: “Mulye, guno n'omubiri gwange.” Era yaatoola ekikopo, yeeyanza, yaakibagha, baakinhwaku boonaboona. Era yaabakoba ati: “Guno n'omusaayi gwange ogw'endagaano empyaka ogunaayuyika ku lw'abantu kamaala. Bwenebwene ka mbakobere: Tiriirayo kunhwa ku kibala kya muzabbibu okutuusa olunaku olwo lwe ndinhwa ekibala ekiyaaka mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Era bwe baamala okwemba olwembo baasituka, baaja ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva. Agho Yesu yaabakoba ati: “Imwe mwenamwena mwidha kuneegaana kuba kyaghandiikibwa kiti, ‘Ndiita omwayi, n'entaama dhaasansaana.’ Aye bwe ndimala okuzuukira ndibasookayo e Galilaaya.” Petero yaamukoba ati: “Abandi boonaboona ni bwe balikwegaana, nze bbe!” Yesu yaamukoba ati: “Bwenebwene ka nkukobere, mwene iwe olwaleero obwire, enkoko enaaba ekaali kukolyoka mikuzi ebiri, ng'oneegaine emikuzi esatu.” Petero yaasinzaagho okukakasa, yaakoba ati: “Ni bwe kiba nga kyetaagisa nze okufa n'iwe, tiikwegaane.” N'abandi boonaboona baakoba batyo. Agho baatuuka mu kifo ekyetebwa Gethisemane era Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Mutyame ghano, nze nga nsaba.” Yaatoola Petero, Yakobo ni Yoanne yaaja nabo. Yaatabulwa era yeeraliikirira. Era yaabakoba ati: “Ndi n'enaku ku mwoyo eyenda na kundhita. Imwe musigale ghano mukuume.” Bwe yeeyongerayooku katono, yaakuba amakiryaivu yaasaba ati oba kisoboka ekiseera ekyo kimubiteku. Era yaakoba ati: “Abba, Lata, byonabyona obisobola. Ntoolaaku ekikopo kino aye ti nga nze bwe nhenda, aye nga iwe bw'oyenda.” Okuja okwira, yaayagaana nga batendwike. Yaakoba Petero ati: “Simoni, otendwike? Toghanze kumoga waire saawa ndala eti? Mumoge era musabe, mulobe kukemebwa kuba omwoyo mumalirivu aye omubiri munafu.” Kabiri yaaja yaasaba ng'ayogera ebibono birala ebyo. Era kabiri okuja okwira yaabaagaana nga batendwike ng'amaiso gabazitoighe olw'endoolo. Baabulwa kye bamwiramu. Yaira omukuzi ogwokusatu yaabakoba ati: “Mukaatenduka era mukaawuumula? Mulekere agho! Biwoire! Saawa etuuse, Omwana w'Omuntu aja kugheebwayo mu mikono egy'aboonooni. Musituke tuje, anampaayo ali kumpi.” Mangu ago, Yesu bwe yali ng'akaayogera, Yuda, omulala ku Ikumi n'Ababiri, n'eikuukuubira ery'abantu baatuuka nga bava ye Bakabona Abakulu, n'Abanamateeka, n'abakulu ab'ebika, nga bagemye empiima n'emiigo. Mperaano eyamulyamu olukwe yali amaze okubatemyaku ng'akobye ati: “Ye nnaalamusa nga mmugwa mu kifuba nga n'oyo mumugeme mumutwale nga mumukalangwire.” Era Yuda olwatuuka ati, ng'aja busimbalaala ye Yesu, ng'amukoba ati: “Mwegeresa”, era ng'amugwa mu kifuba. Agho baagema Yesu era baamukalangula. Aye owundi ku baali beemereire agho yaasowolayo empiima yaatema omwiru w'Omukulu wa Bakabona, era yaamukutulaku kutu. Yesu yaabakoba ati: “Mwidhie okungema ng'abaja okugema omunhazi, mwaidha n'empiima n'emiigo? Buli lunaku nabanga n'imwe mu isinzizo nga ndhegeresa aye timwangema. Kale Ebyaghandiikibwa biri n'okutuukirizibwa.” Agho Abeegeresebwa be boonaboona baalumuka, baamuleka. Ghaabaagho omwisuka eyali ali kumunonereza nga tavaire, okutoolaku eisuuka lye yali yeeswireku, baamugema aye yaabalekera eisuuka yaalumuka madu. Agho baatwala Yesu ew'Omukulu wa Bakabona. Agho Bakabona Abakulu, n'abakulu ab'ebika, n'Abanamateeka boonaboona beesoloza. Petero yaavanga einhuma aye ng'aliku ghala, okutuukira irala mu luya lw'Omukulu wa Bakabona, era yaatyama n'abakuumi yaayota omuliro. Agho Bakabona Abakulu n'embuga yoonayoona, baanoonia obudhulizi ku Yesu kwe banaasinziira okumwita, aye nga tibabufuna. Abantu kamaala baamughaaku obudhulizi nga basubagha, era ng'obudhulizi tibugemagana. Era yaabaayo n'abandi abaasituka baagha obudhulizi obw'okusubagha nga bakoba bati: “Twamuwulira ng'akoba ati, ‘Ndimenhagho eisinzizo lino eryazimbibwa abantu, ate mu nnaku isatu ndizimba erindi, nga tirizimbibwa bantu.’ ” Aye ng'era obudhulizi bwaibwe tibugemagana. Agho Omukulu wa Bakabona yaayemerera ghagati yaabuuza Yesu ati: “Ozira ky'oiramu? Kiki bano kye bakulumirizaamu?” Aye yaasirika, era azira kye yairamu. Kabiri Omukulu wa Bakabona n'okumubuuza yaamukoba ati: “Niiwe Kurisito Omwana w'oyo Katonda asaakibwa?” Agho Yesu yaakoba ati: “Ninze. Era mulibona Omwana w'Omuntu ng'atyaime ku mukono omusaadha ogw'ow'obukumu, era ng'aidhira mu bire eby'eigulu.” Agho Omukulu wa Bakabona yaakendebula ebivaalo bye, yaakoba ati: “Tukaayendera ki abadhulizi abandi? Muwulire bw'avuma Katonda, imwe ekyo mukibona mutya?” Agho boonaboona baagumusalira bati agwaine afe. Ng'olwo abandi batoolera kumufuudhaku, baamughemba mu maiso, baamukuba, eno nga bwe bamukoba bati: “Teeba akukubye.” N'abakuumi baamusangaaza na gafunsi. Petero bwe yali ng'akaali agho ghansi mu luya, omughala mulala ku bagheereza b'Omukulu wa Bakabona, yaidha. Bwe yabona Petero ng'ayota omuliro, yaamulingirira, yaakoba ati: “Iwe weena wali n'Omunazarethi oyo Yesu.” Aye Petero yeegaana ng'akoba ati: “Tiidhi era titegeera ky'okoba.” Yaaja ng'afuluma ku luya, era enkoko yaakolyoka. Kabiri omughala olwamubona ng'atoolera kukobera abaali bemereire agho ati: “Ono n'omulala ku bale.” Aye kabiri yeegaana. Ate nga ghabiseegho akaseera katono, abaali beemereire agho baakoba Petero bati: “Bwenebwene oli mulala ku bale, kuba, n'okuba oli Mugalilaaya.” Agho yaatoolera n'okwefuugha era n'okulayira ati: “Nze tiidhi muntu ono ye muli kukoba.” Mangu ago enkoko yaakolyoka omukuzi ogwokubiri. Era Petero yaidhukira ekyo Yesu kye yamukoba ati: “Enkoko enaaba ng'ekaali kukolyoka mikuzi ebiri, oidha kuba ng'oneegaine emikuzi esatu.” Agho yaagwa mu maziga yaalira. Olwakya buti, nga Bakabona Abakulu, n'abakulu ab'ebika, n'Abanamateeka n'embuga yoonayoona, bateesa, nga basiba Yesu nga bamutwala, bamughaayo ewa Pilato. Agho Pilato yaamubuuza ati: “Niiwe kyabazinga ow'Abayudaaya?” Yesu yaamwiramu ati: “Niiwe okyogeire.” Era Bakabona Abakulu baamughaghabira emisango kamaala. Pilato kabiri yaamubuuza, yaakoba ati: “Ozira ky'oiramu? Bona, emisango emeka gye bakughaghabiire!” Aye Yesu tiyamwiramu kibono, era Pilato yeewuunhia! Mperaano buli ku lunaku olukulu Pilato yalinga abalekulirayo omusibe mulala ye baabanga nga basabye. Ku mukuzi guno, yaliyo omusibe mulala ng'ayetebwa Barabba, eyasibibwa n'abadheemu, abaali baise abantu mu keegugungo akaaligho. Agho ni eikuukuubira ery'abantu bwe baidha, baatoolera okusaba Pilato abakolere nga buliidho. Agho Pilato yaabairamu ati: “Mwenda mbalekulire kyabazinga ow'Abayudaaya?” Kuba mule yamanha nga Bakabona Abakulu baaghaayo Yesu lwa nsaalwa. Aye Bakabona Abakulu baapikiriza ekiyindi bati koodhi abalekulire Barabba. Pilato yairamu kabiri yaakoba ati: “Memale ono ye mweta kyabazinga ow'Abayudaaya mwenda mmukolere ki?” Bairamu nga baasiikana bati: “Mukomerere ku musalaba.” Pilato yaabakoba ati: “Aye lwaki, yakola kibi ki?” Beeyongera kwasiikana bati: “Mukomerere ku musalaba.” Agho Pilato olw'okwenda okusiimya ekiyindi, yaabalekulira Barabba, era yaaghaayo Yesu akomererwe ku musalaba ng'amaze okumukuba enkoba. Agho abaisirukale baamutwala munda mu kisaagaati, mu Puraetorio, era baasololezaamu banaibwe ab'ekikunsu ekyo. Baamuvaaza olugoye olwa nakasooma, baazingazinga amawa baakola engule baagimuvaaza. Agho baatoolera okumusaaka bati: “Ghangaala, kyabazinga ow'Abayudaaya!” Baamukonta mu mutwe n'olugada, baamufuudhaku, baakuba amakiryaivu baamusinza. Agho nga bamaze okumudaaza, baamutoolamu olugoye olwa nakasooma, baamuvaaza engoye dhe, baamutwala okumukomerera ku musalaba. Ghaabaagho omubise mulala, Simoni Omukurenayo eyali ng'ava mu nimiro, nga ni lata wa Alekisandero ni Rufo, baamukaka okubbeeda omusalaba gwa Yesu. Baatwala Yesu mu kifo Gologotha, ekitegeeza ekifo eky'ekighanga! Baamugha omwenge ogw'emizabbibu okunhwa gutabwirwamu mirra, aye nga tayenda. Agho nga bamukomerera ku musalaba, nga baira mu kugabana bivaalo bye, baabikubiraku akalulu okubona buli mulala ky'atwala. Esaawa dhaali dhighera isatu, baamukomerera ku musalaba. Omusango gwe baamulanga gwaghandiikibwa guti: “KYABAZINGA OW'ABAYUDAAYA!” Era baamukomerera n'abanhazi babiri omulala ku mukono omusaadha, ate owundi ku mugooda. [ Ekighandiiko ekitukuvu kyatuukirira ekikoba kiti: “Yabalirwa mu babi.”] Ababise baamuvuma, baatengeesa emitwe gyaibwe nga bakoba bati: “Ha! Iwe amenha eisinzizo era waalizimba mu nnaku isatu! Weewonie, va ku musalaba oike!” Era ni Bakabona Abakulu n'Abanamateeka boona baamuduula nga bakoba bati: “Yawonianga abandi, mwene tasobola kwewonia! Ti ni Kurisito kyabazinga wa Isiraeli, mperaano aike ave ku musalaba tubone era twikirize.” Bale be baamukomerera nabo boona baamuvuma! Esaawa bwe dhaaghera omukaaga, enzikiiza yaagema ensi yoonayoona okutuuka esaawa omwenda. Ku saawa eyomwenda, Yesu yaayasiikana ati: “Eloi, Eloi, lama sabakitani?” Ekitegeeza kiti: “Katonda wange, Katonda wange lwaki ondekuliire agho?” Abandi ku baali beemereire agho olwakiwulira, nga bakoba bati: “Wulira ali kweta Eliya.” Ghaabaagho omuntu mulala, yaalumuka yainhika ekyangu mu mwenge ogw'emizabbibu ogw'endoota, yaakita ku lugada, yaamugha anhwe nga bw'akoba ati: “Muleke tubone oba nga Eliya anaidha yaamughanula ku musalaba!” Aye Yesu yaayasiikana mu iroboozi ery'amaani era yaisa omuuka ogusembayo. Agho olusuubo olw'omu isinzizo lwakanukamu ghabiri okuva ghaigulu okutuuka ghansi. Agho omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale eyali ayemereire agho mu maiso bwe yabona nga bw'aisiiza omuuka ogusembayo, yaakoba ati: “Bwenebwene omuntu ono abaire Mwana wa Katonda!” Agho era ghaaligho n'abakazi abaali bali kumulengera nga baliku ghala; mu abo mwalimu Maria Magadalene, ni Maria mukaire wa Yakobo omuto, ni Yose, ni Salome. Abakazi abo baabitanga naye ng'ali e Galilaaya era baamugheerezanga ghalala n'abandi kamaala abaaniinaniina naye e Yerusalemu. Bwe bwali buziba ku lunaku olw'okwetegeka olukulembera Sabbato, Yosefu ow'e Arimathea yaidha. Yali musaadha wa kitiisa ku lwekobaano olw'embuga ate ng'era yali ateegerera Obwakyabazinga bwa Katonda. Oyo, nga tatya, yaaja ye Pilato yaamusaba omulambo gwa Yesu. Pilato yeewuunhia oba nga Yesu yali amaze okufa, era yaayeta omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale yaamubuuza oba nga Yesu yali afiire. Era, ekyo omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale bwe yamala okukimukakasa, yaikiriza Yosefu, atwale omulambo. Yosefu yaagula olugoye olweru, yaamughanula ku musalaba, yaamuzinga mu lugoye, yaamuta mu magombe, agaali gasimiibwa mu lubaale yaagalangula eibaale yaalita mu mulyango ogw'amagombe. Era Maria Magadalene ni Maria inhina wa Yose, beekalirisa ghe yateebwa. Olwa Sabbato bwe lwabita, Maria Magadalene ni Maria inhina wa Yakobo ni Salome, baagula obuwoowo baje basiige ku mulambo gwa Yesu. Era mu nkyonkyo, ku lunaku olwo olusooka mu Sabbato, baatuuka ku magombe, ng'endhuba evaayo. Baali beebuuza bati: “Naani anaatugalangulira eibaale okuva mu mulyango ogw'amagombe?” Aye baaja okulingayo bati, nga babona ng'eibaale eryali libitiriire obubba, ligalangwirwa lyaizibwa gha mbali. Agho bangira mu magombe, baabona omwisuka ng'atyaime ku mukono omusaadha ng'avaire ekivaalo ekyeru baayasaamirira. Yaabakoba ati: “Mutatya. Ndidhi nti muli kwagala Yesu ow'e Nazarethi, eyakomererwa ku musalaba azuukiire, muno aziramu. Mubone ekifo ghe yabaire ateereibwa. Kale muje, mukobere Abeegeresebwa be ni Petero muti, ‘Abeesoosengayo e Galilaaya eyo ye mulimubonera nga bwe yabakoba.’ ” Agho baafuluma mu magombe, baalumuka kuba baali batengera nga batya era ezira ye baakoberaku kintu kyonakyona kuba baali batiire. [ Yesu bwe yazuukira mu nkyo, ku lunaku olwo olusooka ku Sabbato, yasooka okubonekera Maria Magadalene, ye yabingaku emizimu omusanvu. Oyo n'eyaja n'akobera abo abaabanga naye, abaali banakughaire era nga balira. Aye abo olwawulira bati mulamu era bati ni Maria Magadalene amuboineku, baaloba kwikiriza. Ebyo bwe byawa, Yesu yaabonekera babiri ku abo, mu nsambo eyindi, nga baja mu kyalo. Abo baaja baakobera abandi, aye era boona tibaabaikiriza. Olwasembayo yaabonekera eikumi n'omulala nga batyaime balya, yaabanenia olw'obutaikiriza abo abaamubona ng'azuukiire. Agho yaabakoba ati: “Muje mu nsi yoonayoona mukobere ebitonde byonabyona Amawulire Amalungi. Oyo aikiriza era n'abatizibwa alirokolebwa aye ataikiriza omusango gulimusinga. “Abaikiriza baliba n'obumanhiso buno: mu liina lyange balibinga emizimu, balyogera mu nnimi dhe batayegangaku, baligema emisota mu ngalo dhaibwe, era ni bwe balinhwa ekiita kyonakyona tibalibaaku kabi, abalwaire balibaisaaku emikono era baawona.” Musengwa Yesu bwe yamala okwogera nabo, yaatwalibwa mu igulu, y'atyaime ku mukono omusaadha ogwa Katonda. Ate Abeegeresebwa baaja baayegeresa buli ghantu Musengwa ng'ali nabo. Ebibono byaibwe ng'abikakasa n'ebyewuunhio bye yabakozanga.] [Mangu ago baakobera Petero ni be yali nabo, byonabyona malaika bye yabalagira. Era ebyo olwawa, Yesu mwene yaabatuma okuja okulangirira Amawulire Amatukuvu agatawaagho ag'obulokozi woonawoona okuva e buvandhuba okutuuka e bugwandhuba.] Abantu kamaala bageziizaaku nga bwe basobola okughandiika ebijiire nga bibaagho mu ife nga bwe baabitukobera, abaabiboneraku irala okuva mu mainhama, abeegeresa ekibono kya Katonda. Isebo ow'ekitiisa Theofilo, zeena ni, nga mmaze okunoonereza byonabyona n'obwegendereza okuva ku ntoolo, kyambonekera nga kikalamu mbikughandiikire nga mbisengeike, osobole okumanha obukakafu obw'ebibono bye wayegeresebwa. Mu biseera bya Herode, kyabazinga wa Buyudaaya, ghaaligho kabona nga bamweta Zekaria, nga wa mu kikunsu kya Abiya. Ni mukazi we nga bamweta Elisabethi, nga mwidhukulu wa Aaroni. Bombi baali batuufu mu maiso ga Katonda, nga bagema ebiragiro bya Musengwa byonabyona n'amateeka ge, nga tibasobyamu. Aye baali baziraku mwana, kuba Elisabethi yali mugumba, era nga bombi emyaka gyali gibawoireku. Lwali lulala, Zekaria bwe yali ng'ali ku mulimo gwe ogw'obwakabona mu maiso ga Katonda, mu lugobo olw'ekikunsu kye, akalulu kaamugwaku okwingira mu isinzizo okuniosa obubbaani, ng'empisa ey'obwakabona bwe yali. Abantu abeesoloza boonaboona baali ku luya nga basaba, mu saawa ey'okuniosa obubbaani. Agho malaika wa Musengwa yaaboneka, ng'ayemereire ku mukono omusaadha ogw'alutaari ey'okuniokezaaku obubbaani. Zekaria olwamubona yeezinduka era yaatya inho. Aye malaika yaamukoba ati: “Zekaria otatya, kuba okusaba kwo kuwuliirwa era mukazi wo Elisabethi aidha kukuzaalira omwana omulenzi, omutuume eriina Yoanne. Olifuna eisanhu era waasangaala era abantu kamaala balisagamba olw'okuzaalibwa kwe. Kuba aliba mukulu mu maiso ga Musengwa era talinhwa mwenge gwa mizabbibu oba ekitamiiza kyonakyona. Aliidhuzibwa Mwoyo Mutukuvu ng'akaali mu nda ya inhina. Abaana ba Isiraeli kamaala alibaiza ye Musengwa Katonda waibwe. Alyembereramu Musengwa mu mwoyo n'amaani ng'oti n'Eliya bye yali nabyo, emyoyo gya badhaadha agiitukize mu baidhukulu, abadheemu abaize mu magezi ag'abatuufu, ateeregho atyo Musengwa abantu abeetegefu.” Zekaria yaakoba malaika ati: “Ekyo ndikimanhira ku ki? Nze ndi mukaire, ni mukazi wange emyaka gimuwoireku.” Malaika yaamwiramu ati: “Ninze Gaburieli ayemerera mu maiso ga Katonda, era ntumiibwa okwogera n'iwe nkukobere amawulire amalungi ago. Aye ni wulira kino: Oidha kuziba omunwa, obe nga toghanga kwogera okutuusa ku olwo bino lwe biribaagho kuba iwe toikiriza bibono byange, ebirituukirizibwa mu biseera byabyo.” Abantu baali mu kulindirira Zekaria, era nga beewuunhia ekimulwisisaayo mu isinzizo. Bwe yafuluma tiyasobola kwogera ye bali, agho baamanha nga ghaligho ekimubonekeire mu isinzizo. Yagezaaku okubamanhisa bye yayenda mu bumanhiso, yaasigala ng'omunwa guzibye. Agho olugobo lwe bwe lwawaaku, yairayo eka. Era ghaabita entangama ya nnaku ti nhingi, mukazi we Elisabethi yaatoola enda, era yaamala emyezi etaanu nga taidha mu bantu, ng'akoba ati: “Musengwa ati bw'ankoze, mu nnaku dh'aboine yamponia okuswala kwe mbaire nakwo mu bantu!” Mu mwezi ogwomukaaga, Katonda yaatuma malaika Gaburieli mu kibuga eky'e Galilaaya, eriina lyakyo Nazarethi y'omughala omwegha, eriina lye Maria, eyali ayandhwire omusaadha ow'omu kika kya Daudi, eriina lye Yosefu. Malaika yaidha y'ali yaamukoba ati: “Emiraala gibe n'iwe, oli wa nkabi, Musengwa ali n'iwe!” Maria yaatabulwa inho, era yaalowoolereza inho ku kulamusa okwo kye kutegeeza. Aye malaika yaamukoba ati: “Maria otatya, Katonda akughaire omukisa. Oidha kutoola enda ozaale omwana wa bulenzi, omutuume eriina Yesu. Aliba mukulu era alyetebwa Mwana w'oyo Ali Ghaigulu Yeene. Musengwa Katonda alimugha ekityamo kya Daudi dhaadha we. Alifuga ekika kya Yakobo ebyanda n'ebyanda, era Obwakyabazinga bwe tibulikoma.” Maria yaakoba malaika ati: “Kiyinzika kitya ekyo, ate nga tiidhi musaadha?” Malaika yaamwiramu ati: “Mwoyo Mutukuvu aidha kukwikaku, n'amaani g'oyo Ali Ghaigulu Yeene gaidha kukuboghera, kyova ky'olizaala, ekitukuvu, kiryetebwa Mwana wa Katonda. Ate bona, Elisabethi ow'ekika kyo ali nda ya mwana mulenzi, mu bukaire bwe obwo. Era guno omwezi n'ogwomukaaga ogw'oyo ye baayetanga omugumba kuba mpaagho kirema Katonda.” Maria yaakoba ati: “Ndi ghano omugheereza wa Musengwa, ka kikolebwe nga bw'okobye.” Agho malaika yaavaagho, yaagolola. Ghaabitagho enaku ntono Maria yaasituka yaaja mangu mu kibuga eky'omu nsi ey'ensozi, mu Buyudaaya. Yangira mu ndhu ya Zekaria, yaalamusa Elisabethi. Ekyabaagho: Elisabethi olwawulira Maria ng'amulamusa, omwana yeedhaga mu nda ye, Elisabethi yaidhula Mwoyo Mutukuvu era yaaleekaanira ghaigulu ati: “Wagheebwa omukisa mu bakazi, n'omwana y'olinda yagheebwa omukisa! Kiviire kuki inhina Musengwa wange okwidha ye ndi? Kuba bona eno, amamiro agaanamwisa olungwire mu kutu, omwana yeedhaga mu nda yange. Weesiimye eyaikiririzaagho kuba Musengwa bye yakukoba birituukirira.” Maria yaakoba ati: “Omwoyo gwange gugulumiza Musengwa. Omwoyo gwange gusangaaliire mu Katonda omununuzi wange. Yalingirira obunafu obw'omugheereza we; kuba bona, okuva n'olwaleero ense dhoonadhoona dhiidha kundhetanga wa nkabi, olw'okuba ow'obukumu yankolera eby'amaani era eriina lye itukuvu. Ekisa kye ku bamutya kirigho ku nse n'ense. Akoze eby'amaani n'omukono gwe, abeekuza mu birowoozo byaibwe yabasansaania. Ab'obukumu yabaniinusa ku makonero, y'aniinia abanafu. Yaigusa abayala n'ebirungi, abakombe yaabaleka bwereere. Yayamba Isiraeli omugheereza we, ng'aidhukira ekisa kye: Nga bwe yakoba badhaadha baife, okukiraga Aburahamu n'eizaire lye ebyanda n'ebyanda.” Maria yaasigala ni Elisabethi okumala emyezi ng'esatu, memale yairayo ewuwe. Agho, ebiseera bya Elisabethi eby'okuzaala byatuuka, yaazaala omwana wa bulenzi. Baliraanwa be n'abekika kye bwe baawulira nga Musengwa amulaze ekisa ekyaga agho, baidha okumusanhukiraku. Bwe lwatuuka olunaku olwomunaana, beesoloza okukeketa omwana, era baaba bamutuuma eriina lya Zekaria, oti ni ise aye inhina yaabakoba ati: “Busa, aidha kwetebwa lya Yoanne.” Baamukoba bati: “Aye mu kika kyo muzira ayetebwa liina eryo!” Baakozesa obumanhiso, baabuuza ise eriina ly'ayenda bamwete. Yaabasaba akabaawo, yaaghandiika ati eriina lye ni Yoanne. Boonaboona beewuunhia inho. Mangu ago omunwa gwazibuka, olulimi lwasibulukuka, yaayogera era yaasaaka Katonda. Abantu abaali babaliinaine boonaboona baatya, era ebintu ebyo byayogerwaku woonawoona mu nsi ey'ensozi ey'e Buyudaaya. Era boonaboona abaabiwulira baabitereka mu myoyo gyaibwe, mule nga bwe beebuuza bati: “Kale omwana ono aliba ki?” Kuba bwenebwene omukono gwa Musengwa gwali nga gumuliku. Era ni ise Zekaria yaidhula Mwoyo Mutukuvu yaalanga ng'akoba ati: “Musengwa Katonda wa Isiraeli asaakibwe, kuba akyaliire abantu be era yaabanunula. Atufuniire amaani okutulokola mu ndhu ya Daudi omugheereza we. Nga bwe yayogerera mu batuukirivu be, abalanzi abaaligho eira, ati aidha kutuwonia abazigu baife, era atuwonie n'omukono ogw'abatukyagha. Alage okusaasira kwe yasuubiza badhaadha baife, aidhukire endagaano ye entukuvu. Ekirayiro kye yalayirira Aburahamu dhaadha waife okukituukiriza mu ife. Nga tumaze okununulwa mu mikono egy'abazigu baife, tumugheereze aghazira kutya mu maiso ge, mu butukuvu ni mu mazima enaku edh'obulamu bwaife dhoonadhoona. N'iwe Omwana, olyetebwa mulanzi w'oyo Ali Ghaigulu Yeene; kuba olyembereramu Musengwa waamutegekera engira dhe oghe abantu be amagezi ag'okulokoka, mu kusoniyibwa ebibi byaibwe. Olw'okusaasira okunene okwa Katonda waife ali ng'oti n'endhuba evaayo, aliva ghaigulu yaidha yaatukyalira. Okwakira abo abatyaime mu nzikiiza ni mu kinsense eky'olumbe, n'okutereeza ebigere byaife mu ngira ey'eidembe.” Omwana yaakula era yaaba wa maani mu mwoyo, yaabanga eyo mu malungu okutuusa ku lunaku lwe yeeyoleka Isiraeli. Agho olwatuuka mu nnaku edho, ekiragiro kyava ewa Kaisari Agusito nga kikoba abantu okubalibwa. Okubalibwa kuno okwasooka, kwaligho nga Kwirinio n'afuga Siria. Abantu boonaboona baaja okughandiikibwa, buli muntu ku kyalo eky'ewaibwe. Yosefu yeena yaava mu kyalo Nazarethi eky'e Galilaaya yaaniinaniina okuja mu kyalo kya Daudi mu Buyudaaya, ekyetebwa Bethelehemu kuba yali wa kika kya Daudi, era wa ku nda ye. Yaaja okweghandiisa ni Maria eyali amaze okumwandhula, era ng'ali nda. Agho olwatuuka nga bakaali eyo, enaku dhe edh'okuzaala dhaatuuka. Yaazaala omwana we omuberi nga mulenzi, yaamuzingirira mu bugozi, yaamuta mu kiibo ensolo mwe dhiriira kuba tibaafuna kifo mu ndhu ey'abageni. Mu kiketezo ekyo mwalimu abaayi abaabanga eyo mu byayiro obwire nga bakuuma ebyayo byaibwe. Agho malaika wa Musengwa yaidha ghe baali, ekitiisa kya Musengwa kyayaka okubeezungulula era baatya inho. Aye malaika yaabakoba ati: “Mutatya, mubone eno, mbaleeteire Amawulire Amalungi era agasangaaza eri abantu boonaboona kuba olwaleero, mu kibuga kya Daudi, omununuzi Kurisito Musengwa, abazaaliirwa. Kano akamanhiso kwe munaamanhira: Mwidha kwagaana omwana omughere nga bamuzingiriire mu bugozi nga bamulambaaziiza mu kitabo.” Tibwalwa nga ghabaagho ogukuukuubira ogw'eigye eikologho ery'omu igulu ghalala ni malaika ole, baasaaka Katonda nga bakoba bati: “Ekitiisa kibe ye Katonda eyo ghaigulu yeene, n'emiraala gibe ku nsi ku bantu be b'agonza.” Bamalaika bwe baamala okuva abaayi ghe baali ni baja mu igulu, abaayi baakoba bati: “Tuje e Bethelehemu tubone kino ekibaireyo, Musengwa ky'atumanhiisa.” Baaja nga bangugha, baayagaana Maria ni Yosefu n'omwana omughere nga bamulambaaziiza agho mu kitabo. Bwe baabona omwana, baaghaya ku bintu malaika bye yabakobera ku mwana oyo era boonaboona abaabiwulira, beewuunhia inho ebintu bino abaayi bye baabakobera. Maria ebibono ebyo byonabyona yaabita ku mwoyo era yaabirowoozangaku inho. Abaayi baagolola nga bagulumiza Katonda era nga bwe bamusaaka, olwa byonabyona bye baabona ni bye baawulira nga bwe byabakoberwa. Bwe dhaatuuka enaku omunaana omwana okukeketebwa, baamutuuma eriina Yesu, eriina malaika lye yamweta nga n'enda ye ekaali kutoolebwa. Enaku edh'okutukuzibwa kwaibwe bwe dhaatuuka nga bwekiri mu Mateeka ga Musa, baamutwala e Yerusalemu okumughaayo ye Musengwa. Nga bwe kyaghandiikibwa mu mateeka ga Musengwa kiti: “Buli mwigulanda ow'obulenzi anaabanga mulonde wa Musengwa.” Era baaja n'okughaayo omusengo nga bwe kyalagirwa mu iteeka lya Musengwa amayemba abiri oba enjiibwa ento ibiri. Mu Yerusalemu mwalimu omuntu, eriina lye nga ni Simeoni, nga muntu akola ebituufu, atya Katonda ng'alindirira okununulwa kwa Isiraeli, era Mwoyo Mutukuvu ng'amuliku. Mwoyo Mutukuvu yali amaze okumumanhisaaku ati talifa ng'akaali kubona ku Kurisito, omusiige wa Musengwa. Oyo ni yaidha mu isinzizo, Mwoyo Mutukuvu nga n'amukobye. Era abazaire ab'omwana Yesu bwe baamuleeta okumukolaku ebimugemaku ng'empisa y'eiteeka bwe yali, yaamugema mu mikono gye, yaasaaka Katonda ng'akoba ati: “Mperaano Musengwa, siibula omugheereza wo mu idembe nga bwe wakoba. Kuba amaiso gange gaboine okulokola kwo, kwe wategekera mu maiso ag'amaghanga goonagoona: Ekimulika eky'okumulisa amaghanga ekitiisa, eky'abantu bo Abaisiraeli.” Ise n'inhina beewuunhia inho ebibono bino ebyamwogerwaku. Simeoni yaabasabira enkabi, ate yaakoba Maria inhina ati: “Ono omwana ateereibwagho olw'okuzikirira n'okuzuukira okw'abangi mu Isiraeli, era abe akamanhiso ak'okutakania. N'iwe mwene weena omwoyo gwo empiima erigufumita, olwo ebidhuubo ebiri mu myoyo egy'abangi byeyerula.” Era ghaaligho ni Anna omulanzi mughala wa Fanueli, ow'ekika kya Asheri, eyali omukazi omukaire. Okuva ku myaka gye egy'obwegha yamala n'iba emyaka musanvu. Yaaba namwandu okutuusa emyaka kinaana n'ena. Yali nga tava mu isinzizo, omusana n'obwire ng'ali ku kugheereza Katonda, kusaba na kusiiba. Mu kiseera kyene ekyo yaatuuka yeebaza Katonda, era yaayogera ku mwana oyo eri boonaboona abaali balindirira okununulwa kwa Yerusalemu. Bwe baamala byonabyona eiteeka lya Musengwa bye liragira, bairayo e Galilaaya, mu kyalo eky'ewaibwe e Nazarethi. Omwana yaakula yaaba wa maani, ng'aidhwire amagezi era n'enkabi dha Katonda ng'ali nadho. Buli mwaka, abazaire ba Yesu baajanga e Yerusalemu ku Kibinuko eky'Okubitizibwa. Bwe yagheza emyaka eikumi n'ebiri egy'obukulu, baniinaniina okuja ku kibinuko, ng'empisa bwe yali. Enaku bwe dhaawaaku, nga bali kwirayo, omwana Yesu yaasigala mu Yerusalemu. Aye abazaire be tibaamanha, baali badhuuba bati bali naye mu bantu, be baali bali kutambula nabo. Era baatambula olugendo lwa lunaku lulamba, nga bali kumwagala mu b'ekika ni mu bamanhe. Bwe bataamubona, bairayo e Yerusalemu nga bali kumwagala. Nga ghabiseegho enaku isatu, baamwagaana mu isinzizo ng'atyaime ghagati mu beegeresa ng'abawulirisa, ate nga bw'ababuuza ebibuuzo. Era boonaboona abaamuwulirisa beewuunhia inho amagezi ge, ni bye yairangamu. Abazaire be bwe baamubona, baayasaamirira, era inhina yaamukoba ati: “Mwana wange, lwaki otukoze otyo? Bona, lata wo ninze obweira tuli kukwagala nga tuli beeraliikirivu inho.” Aye yaabakoba ati: “Mubaire mundhagalira ki? Mubaire timwidhi nga nteekwa okuba ku gwa Lata wange?” Aye ekibono kye yabakoba tibaakitegeera. Agho Yesu yaaserengeta nabo, yaatuuka e Nazarethi, era yaabawuliranga. Inhina ebintu ebyo byonabyona yaabita ku mwoyo. Yesu yeeyongera mu magezi n'okukula era n'okugonzebwa Katonda n'abantu. Agho mu mwaka ogweikumi n'etaanu ogw'obufuzi bwa Tiberio Kaisari, Pontio Pilato yali nga n'afuga Buyudaaya, ate Herode nga n'ow'eisaza ly'e Galilaaya, muganda we Filipo nga n'ow'eisaza ly'e Iturea n'ekiketezo eky'e Turakoniti, ate Lisania nga n'ow'eisaza ly'e Abilene, era Bakabona Abakulu baali nga ni Anna ni Kayafa. Mu kiseera ekyo ekibono kya Katonda kyatuuka ku Yoanne mutabane wa Zekaria eyo mu irungu. Yoanne yaaja woonawoona mu biketezo ebyetooloire Yorudani, yaalangirira okubatizibwa okw'okwenenia okusoniyibwa ebibi. Nga bwe kyaghandiikibwa mu kitabo kya Isaia omulanzi kiti: “Ghaligho eiroboozi ery'oyo aleekaanira mu irungu ati, ‘Mutegeke Musengwa gh'anaabita, era mutereeze obugira bwe. Buli kiiko kiriidhuzibwamu eitaka, buli lusozi na buli kasozi byasendebwa. Engira engodegode dhiritereezebwa, n'edh'ebikonko dhaanhirizibwa. Olwo abantu boonaboona baabona nga Katonda bw'alokola.’ ” Abantu kamaala beesomba okwidha ye Yoanne okubatizibwa. Kyeyava n'abakoba ati: “Imwe eizaire ery'emisota, naani eyabalabula okulumuka ekibonerezo ekiri kwidha? Agho ni, mwanie ebibala ebigwaniire okwenenia, era mutatoolera na kukoba mule muti, ‘Tuli ni iseife Aburahamu.’ Kuba ka mbakobere mu mabaale gano, Katonda aghanga okufuniramu Aburahamu abaana! Kwo n'okuba empasa eteereibwa ku kikolo eky'emiti kale buli muti ogutaania bibala bikalamu gwa kutemebwa era gusuulibwe mu muliro.” Abantu baamubuuza bati: “Mperaano tukole ki?” Yaabairamu ati: “Ali n'ebivaalo ebibiri agheeku azira, n'oyo ali n'emere yeena akole n'ekirala.” Abaghooza ab'omusolo boona baidha okubatizibwa, era baamubuuza bati: “Mwegeresa, ife tukole ki?” Yaabakoba ati: “Mutaswisangagho ku ekyo ekibalagirwa.” Abaisirukale boona baamubuuza bati: “Ate ife twena tukole ki?” Yaabairamu ati: “Mutanhaganga muntu yeenayeena waire okumughaamirizanga, mube bamativu n'ekyo ekibasasulwa.” Abantu beesumba inho, era boonaboona baadhuuba mu myoyo gyaibwe bati oba Yoanne yandiba Kurisito. Yoanne yaabakoba ati: “Bwenebwene nze mbabatiza na maadhi, aye ansinga obukumu aidha, ye ntagwaniire waire okusibulula obusibiro obw'engaito dhe. Oyo alibabatiza na Mwoyo Mutukuvu era na muliro. Wuuyo agemye olugali mu ngalo aja kulongoosa bukalamu ekifo kye aghakubirwa engaano, engaano agisololeze mu kyagi, omusinsi agwokye n'omuliro ogutazikira.” Kale atyo ni yaakubiriza abantu n'ebintu ebindi kamaala ng'abakobera Amawulire Amalungi. Aye Herode ow'eisaza, Yoanne ye yanenia olwa Herodia muka muganda we n'olw'ebibi byonabyona bye yali akoze, yaayongeraku ni kino kyona: yaigalira Yoanne mu ikomera. Agho olwatuuka, abantu boonaboona nga bamaze okubatizibwa, ni Yesu ng'amaze okubatizibwa ng'ali kusaba, eigulu lyabwikuka. Mwoyo Mutukuvu yaika ng'afaanana oti njiibwa yaamwikaku, ate eiroboozi lyaidha okuva mu igulu lyakoba liti: “Niiwe mutabane wange omugonzi, nkwesiimiramu inho.” Yesu ghe yatandiikira okwegeresa nga wa myaka nga makumi asatu, era nga kimanhiibwa kiti: Mwana wa Yosefu omwana wa Heli, omwana wa Matthati, omwana wa Levi, omwana wa Meliki, omwana wa Yannai, omwana wa Yosefu, omwana wa Mattathia, omwana wa Amosi, omwana wa Nahumu, omwana wa Esili, omwana wa Naggai, omwana wa Maathi, omwana wa Mattathia, omwana wa Semei, omwana wa Yoseki, omwana wa Yoda, omwana wa Yoanani, omwana wa Reesa, omwana wa Zerubbabeli, omwana wa Shealutieli, omwana wa Neri, omwana wa Meliki, omwana wa Addi, omwana wa Kosamu, omwana wa Elimadamu, omwana wa Eri, omwana wa Yoshua, omwana wa Eliezeri, omwana wa Yorimu, omwana wa Matthati, omwana wa Levi, omwana wa Simeoni, omwana wa Yuda, omwana wa Yosefu, omwana wa Yonamu omwana wa Eliakimu, omwana wa Melea, omwana wa Menna, omwana wa Mattatha, omwana wa Nathani, omwana wa Daudi, omwana wa Yesse, omwana wa Obedi, omwana wa Boazi, omwana wa Sala, omwana wa Nahashoni omwana wa Amminadabu, omwana wa Adimini, omwana wa Arini, omwana wa Hezironi, omwana wa Perezi, omwana wa Yuda omwana wa Yakobo, omwana wa Isaaka, omwana wa Aburahamu, omwana wa Tera, omwana wa Nahori, omwana wa Serugi, omwana wa Reu, omwana wa Pelegi, omwana wa Eberi, omwana wa Shela omwana wa Kainani, omwana wa Arifakisadi, omwana wa Shemu, omwana wa Noa, omwana wa Lameka, omwana wa Methusela, omwana wa Enoka, omwana wa Yaredi, omwana wa Mahalaleeli, omwana wa Kainani, omwana wa Enoshi, omwana wa Sethi, omwana wa Adamu, omwana wa Katonda. Yesu yaira okuva ku Yorudani, ng'aidhwire Mwoyo Mutukuvu, era Mwoyo yaamutwala mu irungu, yaamala enaku amakumi ana (40) Sitaani ng'amukema. Mu nnaku edho tiyalya ku kantu koonakoona, era bwe dhaawaaku endhala yaamuluma. Sitaani yaamukoba ati: “Oba nga oli Mwana wa Katonda, koba eibaale lino lifuuke omugaati.” Yesu yaamwiramu ati: “Kyaghandiikibwa kiti, ‘Omuntu taba mulamu lwa mugaati gwonka.’ ” Agho Sitaani yaamutwala ku lusozi era mu kaseera akazira ghe kaaga yaamulaga obwakyabazinga bwonabwona. Yaamukoba ati: “Ndidha kukugha obukumu ku bwakyabazinga obwo bwonabwona n'ebitiibwa byabwo, kuba byampeebwa era ye mba nhenze ye mbigha. Kale bw'okuba amakiryaivu n'onsinza, byonabyona biidha kuba bibyo.” Yesu yairamu ati: “Kyaghandiikibwa kiti, ‘Osinzanga Musengwa Katonda wo, era ni yenka y'ogheerezanga.’ ” Baava agho Sitaani yaamutwala e Yerusalemu yaamuta ku kasolya ak'eisinzizo, yaamukoba ati: “Oba oli Mwana wa Katonda va ghano weesuule ghansi kuba kyaghandiikibwa kiti, ‘Aliragira bamalaika be baakulabirira, baakukuuma’ era kiti, ‘Balikulera mu ngalo dhaibwe olobe kwekonta kigere ku ibaale.’ ” Yesu yaamukoba ati: “Kyaghandiikibwa kiti, ‘Tokemanga Musengwa Katonda wo.’ ” Sitaani ng'amaze okumukema mu ngeri yoonayoona, yaamuviira okutuusa ng'ebiseera bituuse. Agho Yesu mu maani ga Mwoyo Mutukuvu yairayo e Galilaaya, era kyawulikika mu biketezo byonabyona ebyetooloire agho. Yaayegeresa mu sinagoga dhaibwe nga boonaboona bamutaamu ekitiisa. Yaatuuka e Nazarethi ye yakulira, ku Sabbato yangira mu sinagoga nga bwe yali amanhiriire, yaasituka okusoma. Baamugha ekitabo. Bwe yakiwumbulula yaatuuka aghaaghandiikibwa bino: “Omwoyo gwa Musengwa gundiku, kuba yansiiga omuzigo okukobera abaavu Amawulire Amalungi. Yantuma okukobera abasibe nti baidha kulekulwa, n'abatulu nti baidha kubona. Era yantuma okuwonia abo abatuntuzibwa, n'okulangirira omwaka gwa Musengwa ogw'okulokolwa.” Yaawumbaku ekitabo yaakiiriza omugheereza, yaatyama. Boonaboona abaali mu sinagoga baamutaaku amaiso. Agho yaatoolera okubakoba ati: “Ebyaghandiikibwa bino bye muwuliire n'amatu gaimwe, olwaleero bituukiriire.” Boonaboona baasiima era beewuunhia inho ebibono ebiwoomu ebyali bimuvaamu, era baakoba bati: “Ono ti n'omwana wa Yosefu?” Yesu yaabakoba ati: “Nkakasa nga mwidha kunkoba ng'olugero luno bwe lukoba luti, ‘Omuyigha, weeyighe mwene,’ era muti, ‘Ebyo bye twawuliranga bye wakolera e Kaperinaumu, bikolereku ni ghano ku kyalo eky'ewaimwe woona.’ ” Yaakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere ezira mulanzi aikirizibwa ku kyalo kya waibwe. “Aye mbakobera mu butuufu bwene: Mu byanda bya Eliya, banamwandu baali kamaala mu Isiraeli eigulu bwe lyesiba emyaka esatu n'emyezi omukaaga, endhala ey'amaani n'egwa mu nsi woonawoona. Aye Eliya tiyatumwa eri waire omulala ati ku abo, okutoolaku ew'omukazi namwandu ow'omu Zarefathi eky'omu Sidoni. Ate era ab'endwaire ey'ebigenge baali kamaala mu Isiraeli mu byanda bya Elisha omulanzi. Aye era ku abo ghazira naire mulala eyawonezebwa okutoolaku Naamani Omusiria.” Boonaboona abaali mu sinagoga bwe baawulira ebyo baidhula obusungu. Baasituka baamubingira ku luya okw'ekibuga, baamutwala ku mpumi ey'olusozi ekibuga kyaibwe kwe kyazimbibwa, nga benda bamusuule ghansi. Aye yaababitamu ghagati yaaja. Agho yaaserengeta e Kaperinaumu, ekibuga eky'omu Galilaaya era yaabeegeresa ku lwa Sabbato. Beewuunhia endhegeresa ye, kuba ebibono bye nga bya buyinza. Mu sinagoga mwalimu omuntu eyaliku omuzimu omubi, yaayasiikanira ghaigulu ati: “Tuleke, otwendeza ki, Yesu Omunazarethi? Oidhie kutuzikiriza? Nze nkwidhi, niiwe omutukuvu wa Katonda.” Aye Yesu yaagukaabukira ati: “Sirika era muveeku.” Omuzimu gwamusuula ghansi mu bantu, gwamuvaaku nga tigumukosiisa. Boonaboona baayasaamirira, era buli muntu yaakoba mwine ati: “Kiki kino? Emizimu emibi agiragira n'obukumu n'amaani gyavaagho!” Agho ebibono ebimufaaku byatuuka mu buli kifo ekyetooloire agho. Agho Yesu yaasituka yaava mu sinagoga, yangira mu ndhu ya Simoni. Yaayagaana mukoirume wa Simoni ng'ali n'omusuudha omungi, era baamusaba amuwonie. Yaayemerera ghe yali yaalagira omusuudha gwa muleka, era mangu ago yaasitukiramu yaabagheereza. Agho endhuba bwe yali ng'egwa, boonaboona abaali n'abagodhe ab'ebirwaire ebya buli nsambo, baabaleeta gh'ali, era yaabagemaku mulala mulala yaabawonia. Era n'emizimu emibi gyona gyava ku bantu kamaala nga gyasiikana giti: “Iwe oli Mwana wa Katonda!” Yaagikaabukira nga tagiganha kwogera, kuba gyali gimwidhi nga ni Kurisito. Bwe bwakya enkyo yaavaagho yaaja mu kifo omuzira bantu. Aye abantu baamwagala era baamutuukaku, baamusigaza nga tibenda abaveeku. Aye yaabakoba ati: “Nteekwa okwegeresa ab'omu bibuga ebindi boona eby'Obwakyabazinga bwa Katonda, kuba natumibwa lwa kino.” Era yaayegeresa mu sinagoga edh'omu Buyudaaya mwonamwona. Agho olwatuuka, bwe yali ng'ayemereire ku mbali kw'enhandha Gennesareti, abantu nga bali kumwenhigirizaaku abaali benda okuwulira ekibono kya Katonda, yaabona amaato abiri ku bukalu aye ng'abavubi bagaviiremu nga bali kwamula obutimba bwaibwe. Yaaniina mu lyato irala, erya Simoni, yaamukoba aliseeseeyooku katono okuva ku bukalu, yaatyama yaayegeresa abantu ng'ali mu lyato. Bwe yamala okwogera, yaakoba Simoni ati: “Twala eryato ere mu maadhi amangi, mutege obutimba bwaimwe mugemye ebyenhandha.” Simoni yaamwiramu ati: “Musengwa twafaabiikaine obwire bwonabwona ghazira kye twagemiisa. Aye olw'ekibono kyo ndidha kutega obutimba.” Bwe baakola ekyo baagemya ebyenhandha kamaala n'obutimba bwayenda kukanuka. Baaghemya bavubi banaibwe ab'eryato erindi baidhe bababeereku. Baidha baidhuza amaato gombi gaayenda na kudimira. Simoni Petero bwe yabona atyo yaagwa ku bikiryaivu bya Yesu yaamukoba ati: “Musengwa ndeka kuba nze ndi mwonooni!” Kuba Petero ni boonaboona be yali nabo baali mu kwewuunhia kungi olw'ebyenhandha kamaala bityo bye baagemya. Era mu nsambo n'endala Yakobo ni Yoanne abaana ba Zebedaayo baine ba Simoni boona baayasaamirira. Yesu yaakoba Simoni ati: “Otatya, okuva ni mperaano oidha kuba muvubi wa bantu.” Era olwatuusa amaato ku bukalu baaleka byonabyona baamunonereza. Olwatuuka Yesu bwe yali ali mu kibuga kirala, ghaabaagho omusaadha nga alwaire endwaire ey'ebigenge. Bwe yabona Yesu, yeeyala ku itaka, yaamweghemba ng'akoba ati: “Musengwa, bw'oyenda, oghanga okumponia.” Yesu yaagolola omukono yaamugemaku yaakoba ati: “Nhenda, wona!” Era mangu ago ng'endwaire ey'ebigenge emuleka. Yaamusikirira obutakoberaku muntu yeenayeena, aye aje yeeyandhule ye kabona, agheeyo ekirabo olw'okuwona kwe, nga Musa bwe yalagira, ng'okwo kwe bali n'okukakalisa. Aye ebimufaaku byayongera kusansaana, era abantu kamaala beesoloza okumuwulirisa n'okuwonezebwa ebibaluma. Aye Yesu yaabavangaku yaaja eyo ezira bantu yaasaba. Lwali lulala, Yesu yali ayegeresa, era ng'ali n'amaani ga Musengwa ag'okuwonia. Abafarisaayo n'Abanamateeka abaali baviire mu buli kyalo: abaava e Galilaaya, mu Buyudaaya, ni mu Yerusalemu nga batyaime agho. Ghaidhagho abasaadha nga basitwire omuntu ku ndiri, nga yagogoma. Baayenda bamusitule bamungize bamumute mu maiso. Aye bwe baalemwa okufuna engeri ey'okumusitula okumwingiza olw'eikuukuubira ery'abantu, baaniina ghaigulu ku ndhu, baatoolaghooku obutegula, baamwisiza agho n'endiri ye, baamuta ghagati mu maiso ga Yesu. Yesu bwe yabona okwikiriza kwaibwe yaakoba ati: “Musaadha iwe, osoniyiibwa ebibi byo.” Abanamateeka n'Abafarisaayo baatoolera okwebuuza nga bakoba bati: “Ono naani ayogera ebivuma Katonda? Naani aghanga okusonigha ebibi okutoolaku Katonda yenka?” Aye Yesu yaamanha ebidhuubo byaibwe, yaakoba ati: “Lwaki mudhuuba mutyo mu myoyo gyaimwe. Kiki ekisinga obwangu, okukoba nti, ‘Ebibi byo bikusoniyiibwa,’ oba nti, ‘Situka otambule’? Aye ka mumanhe muti Omwana w'Omuntu ali n'obukumu ku nsi okusonigha ebibi.” Agho yaakoba omugogomu ati: “Nkoba iwe, situka ogeme endiri yo oje ewaimwe.” Era ng'asitukiramu omulundi mulala nga balingiriire, ng'agema ndiri kwe yali alambaire, ng'agolola ewuwe nga bw'asaaka Katonda. Boonaboona baayasaamirira, baasaaka Katonda, era nga baidhwire okutya baakoba bati: “Olwaleero tuboine ebinene!” Ebyo olwawa, yaavaagho yaaja, yaabona omughooza ow'omusolo ng'eriina lye ni Levi, ng'atyaime agho ghe bawooleza, yaamukoba ati: “Nnonereza.” Yaaleka byonabyona yaasituka yaamunonereza. Levi oyo yaamukolera embaga ey'amaani mu ndhu ye. Era abaghooza kamaala n'abantu abandi abaaligho yaalya nabo. Aye Abafarisaayo n'Abanamateeka baibwe beemuluguunhia, baakoba Abeegeresebwa be bati: “Lwaki mulya era ni munhwa n'abaghooza n'aboonooni?” Yesu yaabakoba ati: “Abalamu ti n'abenda omuyigha, aye abalwaire. Abatuufu ti be naidha okweta, aye aboonooni.” Kabiri baamukoba bati: “Abeegeresebwa ba Yoanne basiiba emikuzi kamaala eno bwe basaba, n'abeegeresebwa ab'Abafarisaayo boona bakola batyo, aye ababo balya era baanhwa.” Yesu yaabakoba ati: “Abageni b'oyo abayiiza musobola mutya okubasiibya ng'abayiiza akaali nabo? Aye ekiseera kiidha, era abayiiza bw'alibatoolebwaku olwo ni mu kiseera ekyo balisiiba.” Ate yaabakobera n'olufumo luno: “Ezira akanula kighero ku lugoye luyaaka n'akitunga ku lugoye lukaire. Bw'akikola, oluyaaka alukanula ate n'ekighero eky'oluyaaka kyaloba kutuukana na lukaire. Era ezira afuka mwenge gwa mizabbibu mu nsawo dha luwu nkaire bw'akikola omwenge ogwo omusu gutulisa ensawo gwafukika, n'ensawo dhaadhagalika. Aye omwenge gw'emizabbibu omusu guteekwa kuteebwa mu nsawo dha luwu mpyaka. Era ghazira anhwa mwenge gwa mizabbibu muwolu ni yeegomba musu kuba akoba ati omuwolu n'ogusinga.” Olwatuuka Yesu yaabita mu musiri ogw'engaano ku lwa Sabbato. Abeegeresebwa be baanoga ku ngaano baagikunhira mu ngalo dhaibwe baalya. Abandi ku Bafarisaayo baakoba bati: “Lwaki mukola ekitaikirizibwa ku Sabbato?” Yesu yaabairamu ati: “Timusomangaku ku Daudi kye yakola, mwene endhala bwe yamuluma ni be yali nabo, bwe yangira mu ndhu ya Katonda n'atoola emigaati egigheereibwayo eri Katonda n'alya, n'aghaaku ni be yali nabo egitaikirizibwa kuliibwa bandi, okutoolaku bakabona bonka?” Yaabakoba ati: “Omwana w'Omuntu n'afuga Sabbato.” Ku lwa Sabbato olundi, Yesu yangira mu sinagoga okwegeresa. Omwo mwalimu omuntu ng'omukono gwe omusaadha gwaniala. Abanamateeka n'Abafarisaayo beekalirisa Yesu babone oba ng'awonia ku Sabbato, bafune ensonga ey'okumuvunaana. Aye Yesu yaategeera ebidhuubo byaibwe, yaakoba omusaadha ow'omukono ogwaniala ati: “Situka oyemerere ghagati.” Yaasituka yaayemerera. Yesu yaabakoba ati: “Leka mbabuuze: Kiikirizibwa ku Sabbato okukola obulungi oba okukola obubi? Okuwonia obulamu oba okubuzikiriza?” Yaabeezunguluza amaiso boonaboona, yaakoba omusaadha ati: “Funhulula omukono gwo.” Yaagufunhulula era gwawona. Aye bale baidhula obusungu, era beekobaana ku kye babe bakole Yesu. Olwatuuka mu nnaku edho, Yesu yaaja ku lusozi okusaba, era yaakyesa obwire ng'asaba Katonda. Bwe bwakya yaayeta Abeegeresebwa be, yaalondaku eikumi na babiri be yayeta Abatume: Simoni era ye yatuuma erya Petero, ni muganda we Anderea, ni Yakobo, ni Yoanne, ni Filipo, ni Barutholomayo, ni Matayo, ni Thomasi, ni Yakobo mutabane wa Alufaayo, ni Simoni ayetebwa Omuzeloti, ni Yuda mutabane wa Yakobo ni Yuda Isikarioti, eyamulyamu olukwe. Agho yaikirira nabo, yaayemerera ku museetwe ghalala n'eikuukuubira ery'Abeegeresebwa be, n'olukunkumuli olw'abantu abaava mu Buyudaaya bwonabwona, ni mu Yerusalemu, ni mu biketezo eby'oku nhandha ebiriinaine Tiro ni Sidoni, abaidha okumuwulira n'okuwonezebwa ebirwaire byaibwe. N'abaali badaazibwadaazibwa emizimu emibi boona baawonezebwa. Abantu boonaboona baagezaaku okumugemaku, kuba amaani gaamuvangamu gaaja gaabawonia boonaboona. Yesu yaalingirira Abeegeresebwa be yaakoba ati: “Muli ba nkabi abaavu, kuba Obwakyabazinga bwa Katonda bwaimwe. Muli ba nkabi abayala buti, kuba muliigusibwa. Muli ba nkabi abagegenga buti, kuba mulisangaala. “Muli ba nkabi abantu bwe banaabakyaghanga, bwe banaabeeyawulangaku, bwe banaabavumanga, bwe baneenhinhalanga eriina lyaimwe bati ibi, nga babalanga Omwana ow'Omuntu. Musagambanga ku lunaku olwo era mwedhaganga, kuba empeera yaimwe mu igulu nnene kuba era ni badhaadha baibwe batyo bwe baabisa abalanzi. Aye mukagwireku imwe abakombe, kuba muli n'ebibasanhusa. Mukagwireku imwe buti abaigwite, kuba endhala eribaluma. Mukagwireku imwe abaseka mperaano, kuba muligegenga, mwalira. “Mukagwireku imwe, abantu boonaboona bwe banaaboogerangaku ebikalamu, kuba ni badhaadha baibwe batyo bwe baakola ku balanzi abasubayi. “Aye ka mbakobere imwe abampulirisa: Mugonzenga abazigu baimwe, ababakyagha mubakoleranga birungi, ababakolimira mubendezanga nkabi, era musabiranga ababavuma. Ole bw'akukubanga ku itama omugaluliranga n'erindi, ole bw'akutoolangaku ky'ovaala tomuloberanga kutwala ni kye weebwika. Buli akusaba omughanga, ate ole akutoolangaku ebibyo otabimusabanga. Era nga bwe mwandyenze abantu babakolere, mwena bwe mube mubakolere. “Oba nga mugonza ababagonza kiri gha agho ekibasiimisa? Kuba n'aboonooni bagonza ababagonza. Oba nga mukolera bukalamu abo ababakolera obukalamu, kiki agho ekibasiimisa? Kuba n'aboonooni bakola n'ekirala. Era oba nga muwola abo be musuubira okufunaku, kiki agho ekibasiimisa? N'aboonooni boona bawola boonooni, baghange okufuna ekyagayaga. “Aye imwe, mugonzenga abazigu baimwe, mubakolenga bukalamu, era muwolenga nga ghazira kye musuubirayo olwo empeera yaimwe eriba nnene. Muliba baana b'oyo Ali Ghaigulu Yeene kuba oyo alaga abatasiima n'aboonooni ekisa. Mubenga ba kisa nga Lata waimwe bw'ali ow'ekisa. “Mutasalanga musango era mwena tigulibasalirwa, mutasaliranga muntu musango kumusinga mwena tigulibasalirwa kubasinga. Musonighenga mwena mulisoniyibwa. Mugabenga, era mwena muligheebwa. Ekipimo ekituufu ekitengeeseibwa ni kisiinhirwa, ni kiidhula era n'okuyuyika ni kiyuyika, kye balibagemya; kuba ekipimo kye mupimiramu abandi mwena kye mulipimirwamu.” Era yaabakobera n'olufumo luno ati: “Omutulu asobola okwembereramu mutulu mwine? Bombi tibagwa mu kiina? Ayegeresebwa tasinga amwegeresa, aye kiisi ayegeresebwa bw'aba amaze okwegeresebwa mu bwidhuvu, aba ng'oyo amwegereisa. “Lwaki obona akakaba akali mu liiso lya muganda wo aye n'oloba kufaayo ku kisiki ekiri mu liiso lyo lyene? Oba, okoba otya muganda wo oti, ‘Muganda wange, ka nkutoole akakaba mu liiso,’ nga iwe mwene tobona kisiki kiri mu liryo? Muguya iwe, sooka otoole ekisiki mu liiso lyo memale oghange okubona obukalamu akakaba akali mu liiso lya muganda wo, n'okukatoolamu. “Ezira muti mukalamu gutaaku bibala bibi, waire omuti omubi okutaaku ebibala ebikalamu. Kuba buli muti ogumanhira ku bibala bye gutaaku. Kyova tonooneza mitiini ku miwa, oba emizabbibu ku namukodolya. Omuntu omulungi atoola ku birungi ebiri mu mwoyo gwe yaakola ebirungi, ate omuntu omubi atoola ku bibi ebiri mu mwoyo gwe yaakola ebibi kuba ku biidhwire mu mwoyo omunwa gwe kwe gutoola bye gwogera. “Lwaki mundheta Musengwa, Musengwa, ng'ate timukola bye nkoba? Buli muntu aidha ye ndi n'awulira ebibono byange era n'abijiiraku, ka mbakobere bw'afaanana: Ali ng'oti n'omuntu eyazimba endhu, nga yasooka yaasima ghansi, yaakuba omusingi ku lubaale, omwidhuzo gwabaagho, omwiga gwayalaala gwabanda endhu eyo, aye tigwaghanga kugitengeesa, kuba yali ezimbiibwa bukalamu. Aye oyo awulira ebibono byange n'atabijiiraku afaanana ng'oti n'omuntu eyazimba endhu ku itaka nga tatairegho musingi, era omwiga bwe gwayalaala ni gugibanda, mangu ago ng'egwa era yaasaanagho.” Yesu bwe yamala okwogera ebibono bye byonabyona eri abaamuwulirisa, yangira mu Kaperinaumu. Yaabaayo omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale eyali n'omwiru we ye yali agonza einho nga mulwaire era ng'ali kumpi na kufa. Bwe yawulira ebifa ku Yesu yaamutumira abakulu b'Abayudaaya ng'amusaba aidhe awonie omwiru we. Bwe baatuuka ye Yesu baamweghemba inho, baakoba bati: “Ogwaine okumukolera ekyo, kuba agonza eighanga lyaife, era yatuzimbira ni sinagoga.” Yesu yaaja nabo. Aye bwe yali ali kumpi okutuuka ku ndhu, omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale yaatuma bakagwa be yaamukoba ati: “Musengwa otadaaga, kuba nze tigwaniire iwe ongire mu ndhu yange. Kyova nadhuubye nga nze mwene tigwaine kwidha y'oli. Aye koba bukobe kibono, omwiru wange aidha kuwona kuba ndi musaadha mutwalibwa, ate era ndi n'abaisirukale be ntwala. Era nkoba ono nti, ‘Ja,’ era yaaja. Ate owundi nti, ‘Idha,’ era yaidha ate omwiru wange nti, ‘Kola kino,’ era yaakikola.” Yesu bwe yawulira ebyo yaamwewuunhia era yaakyuka yaakoba eikuukuubira ery'abantu abaali bamunonereza ati: “Ka mbakobere, nighemwakaba mu Isiraeli tyagaananga kwikiriza kwaga agho.” Abaatumibwa bwe baira eka, baayagaana ng'omwiru ali bukalamu. Olwatuuka, ku lunaku olwairirira, Yesu yaaja mu kibuga ekyetebwa Naini. Abeegeresebwa be baaja naye n'eikuukuubira ery'abantu kamaala. Bwe yali ng'ali kumpi okutuuka ku mulyango ogw'ekibuga, ghaabaagho omulambo gwe baali bafulumya. Omufu yali nga yazaalibwa mulala ati ku inhina, ate ng'ono yali namwandu era abantu ab'ekibuga abaaligho baali kamaala. Musengwa bwe yamubona yaamusaasira, yaamukoba ati: “Otalira.” Yaaseeta yaagema ku miruumo, abaali basitwire omulambo baayemerera. Yaakoba ati: “Mwisuka, nkukoba situka!” Eyali omufu yaatyama, yaatoolera okwogera, era Yesu yaamugemya inhina. Boonaboona ensisi yaabagema era baagha Katonda ekitiisa nga bakoba bati: “Mu ife mulimu omulanzi ow'amaani, era ni Katonda akyaliire abantu be!” Ekibono kino ekigema ku Yesu kyabuna mu Buyudaaya mwonamwona ni mu biketezo byonabyona ebiriinaine wo. Abeegeresebwa ba Yoanne baamukobera ku bintu bino byonabyona. Agho Yoanne yaayeta babiri ku beegeresebwa be, yaabatuma ye Musengwa okubuuza bati: “Niiwe ow'okwidha oba tusuubireyo owundi?” Era abasaadha bwe baatuuka ye Yesu baamukoba bati: “Yoanne Omubatiza atutumye y'oli ng'akoba ati, ‘Niiwe ow'okwidha, oba tusuubireyo owundi?’ ” Mu kiseera kyene ekyo, Yesu yaawonia abantu kamaala endwaire, ni kawumpuli, n'emizimu emibi, n'abatulu kamaala yaabagha okubona. Agho yaabairamu yaabakoba ati: “Muje mukobere Yoanne bye muboine ni bye muwuliire: abatulu bairamu kubona, abalema batambula, ab'endwaire ey'ebigenge balongooka, abaasemba amatu bawulira, abafu bazuukizibwa, n'abaavu bakoberwa Amawulire Amalungi Era wa nkabi atambona nga ekitimuguunha.” Abakwenda ba Yoanne bwe baagolola, Yesu yaatoolera okwogera ku Yoanne eri abantu ati: “Kiki ekyabatwala mu irungu okubona? Lugada empewo lw'etengeesa? Bwenebwene kiki ekyabatwala okubona? Muntu avaire amadholobera? Abavaala amadholobera era nga bali mu kwedhalabya baba mu bisaagaati bya bakyabazinga. Aye imwe kiki ekyabatwala okubona? Mulanzi? N'agh'agho. Ate ka mbakobere oyo asinga n'omulanzi. N'oyo ye kyaghandiikibwaku kiti, ‘Bona ndi kutuma omukwenda wange akwembereremu, aidha okukutegekera engira yo mw'olibita.’ Ka mbakobere ezira muntu yeenayeena azaalibwa mukazi asinga Yoanne aye asembayo mu Bwakyabazinga bwa Katonda amusinga.” Abantu boonaboona baamuwulira, era abaghooza ab'omusolo baamanha obutuufu bwa Katonda, Yoanne yaababatiza. Aye Abafarisaayo n'Abanamateeka baaloba amagezi ga Katonda, era tiyababatiza. Yesu yaayongera okubakoba ati: “Kale abantu ab'oluse luno nnaabageza ku ki? Bafaanana ki? Bafaanana ng'oti n'abaana abatyaime mu kiya abayetagana nga bakoba bati, ‘Twabafuuyira endere timwakina, twakuba empungu timwagegenga!’ Yoanne Omubatiza yaidha nga talya mugaati era nga tanhwa mwenge, mwakoba muti, ‘Aliku omuzimu omubi!’ Ate Omwana w'Omuntu yaidha ng'alya era ng'anhwa, mwakoba muti, ‘Mubone omusaadha, omulyalya, mukagwa w'abaghooza n'aboonooni!’ Aye abaana ab'amagezi n'abakakasa obutuufu bwago.” Agho ghaabaagho Omufarisaayo yaayeta Yesu okulya. Yesu yaaja yangira mu ndhu ey'Omufarisaayo yaatyama ku kiiwulo. Mu kibuga omwo, mwalimu omukazi omwonooni, era bwe yamanha nga Yesu ali ku kiiwulo mu ndhu ey'Omufarisaayo, yaidha n'akadoome ak'obuwoowo. Yaayemerera einhuma gh'ebigere bye yaalira. Era yaaboza ebigere bya Yesu n'amaziga ge, yaabisiimuuza enviiri dhe, yaabinhwegera, yaabisiiga obuwoowo. Aye Omufarisaayo ole eyayeta Yesu bwe yabona, yaakoba mule ati: “Nguli ono abaire mulanzi yaalibaire ng'aidhi omukazi amugemaku ki ky'ali, kuba mwonooni!” Agho Yesu yaamukoba ati: “Simoni, ndi ni kye nkukoba.” Simoni yaakoba ati: “Mwegeresa, yogera.” Yesu yatoolera ati: “Ghaaligho eyali ni b'abandha babiri mulala ng'amubandha dinari ebikumi bitaanu, ate owundi makumi ataanu. Bwe baabulwa ghe badhitoola okumusasula, yaabasonigha bombi. Kale naani ku bombi asinga okumusiima?” Simoni yairamu ati: “Ndhuuba ole ye yasonigha ekinene.” Yesu yaamukoba ati: “Osaze mu mazima.” Yaakyuka yaalingirira omukazi, yaakoba Simoni ati: “Obona omukazi ono? Nhingiire mu ndhu yo, tompaire maadhi ga kunaaba bigere. Aye ono aboziiza ebigere byange n'amaziga ge era yaabisiimuula n'enviiri dhe. Tonnhwegeire naku, aye ono okuviira irala bwe nhingiire talekeire kunhwegera bigere byange. Tonsiize muzigo ku mutwe, aye ono ebigere byange abisiize obuwoowo. Kale ka nkukobere, ebibi bye kamaala bisoniyiibwa kuba alaze okugonza kunene. Ole asoniyibwa ebitono aba n'okugonza kutono.” Agho yaakoba omukazi ati: “Ebibi byo bisoniyiibwa.” Be yali nabo ku kiiwulo baatoolera okwebuuza mule bati: “Naani ono asobola n'okusonigha ebibi?” Aye Yesu yaakoba omukazi ati: “Okwikiriza kwo kukuwoniiza, ja miraala.” Olwatuuka, nga ghabiseegho entangama, Yesu yaaja ng'abita mu bibuga ni mu byalo bw'alangirira era bw'akobera abantu Amawulire Amalungi ag'Obwakyabazinga bwa Katonda, nga n'Eikumi n'Ababiri bali naye. Era ghaaligho n'abakazi, be yali nabo abaali bawonezeibwa emizimu emibi n'ebirwaire ebindi: Maria ayetebwa Magadalene eyavaaku emizimu omusanvu, ni Yoanna muka Kuza omughanika wa Herode, ni Susanna, n'abandi kamaala abaatoolanga ku byaibwe okuyamba Yesu n'Abeegeresebwa be. Agho abantu kamaala beesololeza aghaali Yesu okuva mu buli kibuga. Yaabakobera olufumo luno: “Ghaabaagho omuntu eyaja okusiga ensigo bwe yali asiga, eyindi yaagwa ku ngira yaaniinirirwa era n'enhonhi edh'omu ibbanga dhaidha dhaagirya. Eyindi yaagwa ku lubaale yaamera, aye yaavuuluka kuba tiyali na maadhi. Eyindi yaagwa mu mawa, era olw'okukulira mu mawa gaagifundekeza. Eyindi yaagwa mu itaka eirungi, yaakula yaayama, yaataaku kikumi.” Bwe yasirisa ebyo yaayogerera ghaigulu ati: “Ali n'amatu agawulira awulire!” Abeegeresebwa be baamubuuza olufumo olwo kye lutegeeza. Yaakoba ati: “Imwe mwagheebwa okumanha ebyama eby'Obwakyabazinga bwa Katonda aye eri abandi biri mu nfumo, baabona nga tibabona, baawulira nga tibategeera.” “Mperaano olufumo lutegeeza kino: Ensigo, n'ekibono kya Katonda. Eyagwa ku ngira, n'abantu abawulira ekibono kya Katonda, memale Sitaani n'aidha n'akiswankula mu myoyo gyaibwe balobe kwikiriza na kulokolebwa. Ate eyagwa ku lubaale, n'abantu abawulira ekibono kya Katonda ni bakisangaalira n'eisanhu aye nga bazira mizi baikirizaaku kaseera buseera, aye akaseera ak'okulebwa bwe katuuka nga babivaaku. Ate eyo eyagwa mu mawa n'abantu abawulira ekibono kya Katonda, aye bwe baja, okweraliikirira, obukombe, n'amasanhu ag'obulamu buno bibafundekeza, era tibaleeta bibala. Eyo eyagwa mu itaka eirungi, n'abo abawulira ekibono kya Katonda n'omwoyo ogugwaine era omulungi, baakikalangula baabala ebibala nga baguminkiriza. “Ezira muntu akunaania itaala kabiri n'alifundikaku kiibo, oba n'alita mu kunkuliisi aye alita ku kikondo kyalyo memale abangira baabona okumulika kwalyo. “Kuba ezira kigise kitalikwekulwa, waire kyama ekitalimanhibwa mu lwatu. “Mwegendereze niini ensambo ye muwuliramu, kuba oyo ali ni kyali nakyo aligheebwa, ate oyo azira, ni ky'adhuuba okuba nakyo kirimutoolebwaku.” Agho inhina ni baganda be baidha y'ali, aye tibaaghanga kumutuukaku olw'abantu okuba kamaala. Baamukobera bati: “Inhoko ni baganda bo beemereire ku luya benda okukubona.” Yesu yaabairamu ati: “Mukaire wange ni baganda bange n'abo abawulira ekibono kya Katonda era ni bakikoleraku.” Lwali lulala Yesu yaaniina mu lyato n'Abeegeresebwa be, yaabakoba ati: “Tusomoke enhandha tuje kule.” Baasimbuka baaseeyeeya. Bwe baali nga bali kuseeyeeya yaatenduka. Agho kiwunga yaidha ku nhandha, eryato nga lyenda kwidhula era nga bali bwa ku mutawaana. Baaseeta ghe yali baamuzuusa baamukoba bati: “Mwegeresa, Mwegeresa, tuli kusaanagho!” Aye bwe yazuuka, yaakaabukira kiwunga n'amaadhi agaali gatabwike byalekera era kyaba mulaala. Yaabakoba ati: “Okwikiriza kwaimwe kuli gha?” Baatya era beewuunhia nga bwebabuuzagania bati: “Aye naani ono, alagira n'empewo n'amaadhi era ni bimuwulira!” Agho baaseeyeeya baikirira mu nsi ey'ab'e Gerasa eringiriire Galilaaya. Bwe yatuuka ku bukalu yaayagaanana n'omusaadha eyali ava mu kibuga ng'aliku emizimu emibi, era yali amaze entangama nga tavaala, nga tasula mu ndhu, ng'asula eyo mu lwambiidhi omwaziikibwanga abantu. Bwe yabona Yesu, yaagwa agho mu maiso ge era yaaleekaanira ghaigulu ati: “Yesu Omwana wa Katonda Ali Ghaigulu Yeene, onhendeza ki? Nkweghembye otandaazadaaza.” Kuba yalagira omuzimu omubi okumuvaaku. Emikuzi kamaala gwamugemanga, baamukuuma era baamusiba n'endhegere aye ng'edho adhikutula, omuzimu gwamutwala mu irungu. Yesu yaamubuuza ati: “Eriina lyo niiwe ani?” Yaakoba ati: “Ninze ‘Igye,’” kuba emizimu emibi kamaala egyamuliku. Era gyamweghemba alobe kugisindiikiriza mu lwina olutakoma. Mperaano, agho ku lusozi ghaaligho ekighaso eky'embiidhi kamaala kale gyamusaba agiganhe gije mu mbiidhi edho, era yaagiganha. Agho ni gyava ku musaadha gyangira mu mbiidhi era ekighaso eky'embiidhi kyalindimukira ku kiyiriro dhaagwa mu nhandha dhaadimira. Abaali bali kudhaaya bwe baabona ebibairegho baalumuka baaja baakobera ab'omu kibuga ni mu byalo. Abantu baaja okubona ebibairegho, era bwe baatuuka aghali Yesu, baayagaana omusaadha eyavaaku emizimu ng'atyaime agho gha bigere bya Yesu ng'avaire era ng'ategeera bukalamu, baatya. Abo abaabona ebyabaagho baabakobera eyaliku emizimu emibi bwe yawonezebwa. Abantu boonaboona ab'omu nsi ey'ab'e Gerasa baamusaba abaviire kuba baali batiire inho. Kale yaaniina mu lyato yairayo. Omusaadha eyavaaku emizimu emibi yaamusaba abitenga naye aye Yesu yaamusiibula ng'akoba ati: “Irayo eka obakobere ebikulu Katonda by'akukoleire.” Era yaaja mu kibuga mwonamwona ng'alangirira ebyo Yesu bye yamukolera. Agho Yesu bwe yairayo, abantu kamaala baamusangaalira kuba boonaboona baali bamutegeire. Olwo ni ghaidhagho omusaadha ayetebwa Yairo, eyali nga mukulu wa sinagoga. Yaakuba amakiryaivu gha bigere bya Yesu yaamusaba ajeeku mu ndhu ye. Kuba mughala we omulala bedengedenge, eyali ow'emyaka eikumi n'ebiri yali ali kufa. Bwe yali aja abantu kamaala baamwenhigirizaaku. Ghaabaagho omukazi eyali alwaire ekikulukuto okumala emyaka ikumi n'ebiri, aye ghaabulagho asobola okumuwonia. Ono yaaseeta ng'ava emugongo yaagema ku lusa olw'ekivaalo kya Yesu, era mangu ago ng'omusaayi gulekera agho. Yesu yaabuuza ati: “Naani angemyeku?” Boonaboona bwe beegaana, Petero yaamukoba ati: “Mwegeresa, eikuukuubira ery'abantu likwetooloire era bali kukwenhigirizaaku.” Aye Yesu yaakoba ati: “Ghaligho angemyeku, kuba ntegeire amaani bwe ganviiremu.” Omukazi bwe yabona nga takaaghanga kwegisa, yaidha ng'adhugumira yeeyala agho mu maiso ga Yesu, yaayogera ekimumugemeisaaku ng'abantu boonaboona bamuwulira, era yaakoba nga bw'awoneiregho. Yesu yaamukoba ati: “Omughala, okwikiriza kwo kukuwoniiza ja miraala.” Yali akaayogera ghaabaagho eyaidha ng'ava ew'omukulu wa sinagoga yaakoba ati: “Mughala wo afiire, otayongera kudaaza Mwegeresa.” Aye Yesu bwe yawulira ekyo yaakoba Yairo ati: “Otatya, ikiriza bwikirize, aidha kuwona.” Bwe yatuuka ku ndhu, tiyaganha muntu wundi yeenayeena kungira naye okutoolaku Petero ni Yoanne ni Yakobo ni lata w'omughala n'inhina. Boonaboona abaaligho, baali mu kulira na kugegenga. Aye yaabakoba ati: “Mutalira, tafiire aye atendwike!” Baamusekerera, nga bakiidhi ng'afiire. Yesu yaamugema ku mukono yaamweta ati: “Omughala, situka.” Omughala yairibwa, yaasitukiramu era Yesu yaalagira bamughe emere alye. Abazaire be beewuunhia aye yaabasikirira obutakoberaku muntu yeenayeena ebibairegho. Yesu bwe yamala okweta aghalala Eikumi n'Ababiri, yaabagha amaani n'obukumu ku mizimu emibi gyonagyona, n'okuwonianga endwaire. Yaabatuma okulangirira Obwakyabazinga bwa Katonda n'okuwonia abalwaire. Era yaabakoba ati: “Bwe muja, timutwala kantu koonakoona, waire omwigo, waire ensawo, waire omugaati, waire empiiya, waire omuntu okuba n'ebivaalo ebibiri. Endhu yoonayoona mwe mwingiranga musulanga omwo, era mwe muviiranga okweyongerayo. Ate yoonayoona ye batabasangaaliranga, bwe mubanga nga muva mu kibuga ekyo, mukunkumulanga enkungu mu bigere byaimwe nga n'obudhulizi.” Agho baasimbuka baabitabita mu buli kyalo nga bakobera abantu Amawulire Amalungi woonawoona, era nga bawonia abalwaire. Agho Herode ow'eisaza yaawulira byonabyona ebyaligho era byamuwubania, kuba eriyo abaali bakoba bati Yoanne azuukire mu bafu, abandi bati Eliya n'aboneike, ate abandi bati mulala ku balanzi ab'eira n'azuukiire. Aye Herode yaakoba ati: “Yoanne nze namutemaku omutwe, ate naani ono ye mpuliraku ebyaga agho?” Yaayenda okumubona. Abatume bwe baira baalomboodhera Yesu bye baakola. Yaabagemaku yaaja nabo bonka mu kibuga ekyetebwa Bethisaida. Abantu kamaala baategeera era baamunonereza yaabasangaalira, yaabakobera ku Bwakyabazinga bwa Katonda era yaawonia abaali benda okuwonezebwa. Obwire bwe bwatoolera okuziba, Eikumi n'Ababiri baaseeta, baamukoba bati: “Siibula abantu baje mu bibuga ni mu byalo ebyetooloire ghano bafune agh'okusula ni bye benda, kuba ghano tuli mu irungu.” Aye Yesu yaabakoba ati: “Imwe mubaghe eky'okulya.” Baakoba bati: “Memale ife tuligho n'emigaati etaanu n'ebyenhandha bibiri, koodhi nga tuja twagula emere ey'abantu bano boonaboona?” Ghaaligho abasaadha ng'oti nkumi itaanu (5,000). Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Mubatyamye mu bikunsu bya bantu ng'amakumi ataanu ataanu.” Baakola batyo, baabatyamya boonaboona. Yaatoola emigaati etaanu n'ebyenhandha ebibiri yalinga ghaigulu mu igulu, yaabigha enkabi yeeyanza, yaabimegulamu yaagha Abeegeresebwa bagabule abantu. Boonaboona baalya baiguta, era baasoloza ebiibo ikumi na bibiri eby'ebitundu ebyafiikagho. Agho olwatuuka, Yesu yali ali kusaba yenka aye nga Abeegeresebwa be bali naye, yaababuuza ati: “Abantu bandheta batya?” Baamwiramu bati: “Yoanne Omubatiza, aye abandi bati Eliya, ate abandi bati mulala ku balanzi ab'eira n'azuukiire.” Yaabakoba ati: “Ate imwe mundheta ani?” Petero yaamwiramu ati: “Niiwe Kurisito wa Katonda.” Aye yaabasikirira ekyo balobe kukikoberaku muntu yeenayeena. Era yaabakobera ati: “Omwana w'Omuntu taliroba kudaazibwadaazibwa inho. Abakulu ab'ebika, Bakabona Abakulu, n'Abanamateeka, balimwegaana era aliitibwa, ate ku lunaku olwokusatu alizuukira.” Agho ni yaabakoba boonaboona ati: “Oba nga ghaligho ayenda okuba Omwegeresebwa wange, alobe kwefaaku naire, abbeede omusalaba gwe buli lunaku annonereze kuba buli ayenda okuwonia obulamu bwe, oyo abuza bubuze aye abuza obulamu bwe ku lwange, oyo abuzaawula. Kigasa ki omuntu okufuna ensi yoonayoona aye yaazaagha oba yaazikirira? Era buli ye ngemya ensoni, n'ebibono byange ye bigemya ensoni, oyo yeena aligemya Omwana w'Omuntu ensoni lw'aliidha mu kitiisa kye, n'ekya Ise, n'ekya bamalaika abatukuvu. “Aye bwenebwene, ka mbakobere: Ghaligho abandi ku bemereire ghano abatalirega ku kufa okutuusa nga baboine Obwakyabazinga bwa Katonda.” Agho olwatuuka, nga ghabiseegho enaku oti munaana ng'amaze okwogera ebibono ebyo, yaatwala Petero ni Yoanne ni Yakobo, baaniina ku lusozi okusaba. Bwe yali asaba, emboneka ye mu maiso yaafuuka bundi n'ebivaalo bye byafuuka byeru, byamesunkana. Okuja okubona nga ghaligho abasaadha babiri Musa ni Eliya, be yali ali kwogera nabo. Baabonekera mu kitiisa baayogera ku kuja kwe, kwe yali aja okumalira mu Yerusalemu. Petero ni be yali nabo baali batenduka, aye bwe baazuuka baabona ekitiisa kya Yesu, n'abasaadha ababiri nga bemereire naye. Agho abasaadha bwe baava aghali Yesu, Petero yaamukoba ati: “Musengwa, tulongoire twaba ghano, era ka tuseemente entindi isatu: eyiyo, eya Musa, n'eya Eliya.” Yali taidhi ky'ali kukoba. Yali akaayogera ekire kyaidha kyabakingiriza era baawulira okutya bwe baali bali kwingira mu kire. Agho eiroboozi lyava mu kire nga likoba liti: “Ono ni Mutabane wange, omulonde, mumuwulirenga!” Eiroboozi bwe lyasirika, baabona Yesu ng'ali yenka. Baasirika, ghaabulagho ye bakoberaku mu nnaku edho, ekintu kyonakyona ku bye baabona. Olunaku olwairirira, bwe baikirira okuva ku lusozi, baayagaanana n'eikuukuubira ery'abantu. Ghaabaagho omusaadha mu ikuukuubira yaayetera ghaigulu ati: “Mwegeresa, nkweghembye bona omwana wange. Ono n'omwana ye ndi naye yenka, aye bona omuzimu gumugema, talwa ng'ayasiikana, era nga gumutandigira, ng'afuukeera. Era tigumuvaaku nga tigumumenhiemenhie. Neeghembye Abeegeresebwa bo bagumubingeku, aye tibaghanze.” Yesu yaamwiramu ati: “Yii, oluse luno olw'abantu abazira kwikiriza era abadankaanu! Ndituusa gha okuba n'imwe n'okubaguminkiriza? Leeta ghano mutabane wo.” Bwe yali aseeta, omuzimu gwamusuula ghansi era gwamusikasika inho. Aye Yesu yaakaabukira omuzimu omubi, yaawonia omulenzi era yaamugemya lata we. Boonaboona baayasaamirira olw'obukumu bwa Katonda. Boonaboona baali bakeewuunhia bye yakola, Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Muwulirise bukalamu bino bye nja okubakoba: Omwana w'Omuntu aja kugheebwayo mu mikono egy'abantu.” Aye kino tibaakitegeera kuba kyabakwekebwa baaloba kukimanha, ate baatya okumubuuza ku kibono ekyo. Agho baatoolera okutakana beene na beene nga beebuuzagania naani mu beene asinga obubbede. Yesu yaategeera ebidhuubo eby'omu myoyo gyaibwe, yaatoola omwana yaamwemereza agho okuliiraana ghe yali, era yaabakoba ati: “Buli asangaalira omwana ono mu liina lyange aba asangaaliire nze; asangaalira nze aba asangaaliire oyo eyantuma; kuba asembayo mu imwe mwenamwena, oyo n'omubbede.” Agho Yoanne yaamwiramu ati: “Mwegeresa, twabona omuntu ng'ali kubinga emizimu emibi mu liina lyo era twamulobera, kuba ti mwegeresebwa wo ng'oti niife.” Yesu yaamukoba ati: “Mutamuloberanga, kuba oyo atabatakania aba munaimwe.” Agho enaku dha Yesu edh'okutwalibwa mu igulu bwe dhaatuuka, Yesu yaamalirira okuja e Yerusalemu. Yaatuma abakwenda bamwesookengayo. Era bwe baaja bangira mu kyalo eky'Abasamaria basobole okumwetegekera, aye tibaamusangaalira kuba yabonekera irala ng'aja Yerusalemu. Abeegeresebwa be, Yakobo ni Yoanne bwe baabona ekyo, baakoba bati: “Musengwa, wandyenze tulagire omuliro guve mu igulu gubazikirize?” Aye Yesu yaabakyukira yaabanenia. Era baavaagho baaja mu kyalo ekindi. Agho bwe baali batambula mu ngira ghaabaagho eyamukoba ati: “Ndidha kukunonerezanga buli gh'onaajanga.” Yesu yaamukoba ati: “Ebibe biri n'ebiina, n'enhonhi edh'omu ibbanga dhiri n'ebisu, aye Omwana w'Omuntu azira gh'aisa mutwe.” Yesu yaakoba owundi ati: “Nnonereza.” Aye ole yaakoba ati: “Musengwa, nganha nsooke nje nziike lata wange.” Agho yaamukoba ati: “Leka abafu baziike abafu baibwe, aye iwe ja olangirire Obwakyabazinga bwa Katonda.” Kabiri owundi yaamukoba ati: “Musengwa, nze ndidha kukunonereza, aye nganha nsooke nje nsiibule ab'eka.” Oyo Yesu yaamukoba ati: “Ezira agema mbago kulima ate n'alingirira ebimuli einhuma, oyo tawoomera mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Ebyo olwawa, Musengwa yaalonda nsanvu na babiri, yaabatuma babiri babiri bamwembereremu mu buli kibuga, ni mu buli kifo mwe yali aja okuja. Yaabakoba ati: “Eby'okukungula bwenebwene biri kamaala aye abakozi n'abatono kale ni musabe Musengwa mwene bikungulwa asindike abakozi mu bikungulwa. Muje aye mwegendereze, mbatuma nga muli ng'oti n'entaama ento mu misege. Mutatwalanga nsawo yoonayoona, waire ngaito ate mu ngira timulamusanga muntu yeenayeena. Buli ndhu ye mungirangamu musookanga kukoba muti, ‘Endhu eno ebe miraala.’ Bwe mulibaamu omwana ow'emiraala, emiraala gyaimwe girigisigalaku. Aye bwe mulibula, gija ku bairira. Mu ndhu yeene eyo mwe musulanga, mwalyanga era mwanhwanga bye babagha kuba omukozi agwana okusasulwa enkemba ye. Mutavanga mu ndhu kwira mu yindi. Ekibuga kyonakyona kye mungirangamu ni babasangaalira, mulyenga abantu abo kye babagha. Muwonie abalwaire abali mu kibuga omwo, mubakobere muti obwakyabazinga bwa Katonda buseese. Aye ekibuga kyonakyona kye mungiramu ni batabasangaalira, mujanga mu nguudo dhaakyo mwakoba muti, ‘N'enkungu ey'omu kibuga kyaimwe etugemye ku bigere byaife tugibakunkumuliire aye mumanhe kino muti, Obwakyabazinga bwa Katonda buseese.’ Ka mbakobere: Ku lunaku lule, Sodoma kirisaasirwa okusinga ekibuga ekyo. “Okagwireku Korazini! Okagwireku Bethisaida! Kuba ebyewuunhio ebikolebwa mu imwe nguli byakolebwa mu Tiro ni mu Sidoni, nguli beenenia, baavaala ekutiya, baatyama ni mu ivu. Aye ku lunaku olw'okusaliraku omusango, Tiro ni Sidoni birisaasirwa okusinga imwe. “Ate iwe Kaperinaumu olisitulibwa okutuuka mu igulu? Busa, oliisibwa mu magombe waazikirira! “Awulira imwe aba awuliire nze; aloba okubawulira aba alobye kuwulira nze; ate aloba okuwulira nze aba alobye kuwulira ole eyantuma.” Agho Ensanvu n'Ababiri (72) baira nga basangaavu, baakoba bati: “Musengwa, mu liina lyo n'emizimu emibi gyona gyatuwuliranga!” Yesu yaabakoba ati: “Nabona Sitaani ng'agwa okuva mu igulu oti lukuba. Muboine! Nabagha obukumu okuniinirira emisota ni siga, n'okughangula amaani goonagoona ag'omuzigu. Ghazira kintu kyonakyona kiribakola kabi. Aye mutasangaala olw'okuba emizimu gibawulira, musangaale olw'okuba amaina gaimwe gaaghandiikibwa mu igulu.” Mu kiseera kyene ekyo Yesu yaasagamba mu Mwoyo Mutukuvu, era yaakoba ati: “Lata, nkusaaka, Musengwa ow'eigulu n'ensi, kuba ebintu bino wabigisa ku bagezi n'abamanhi, waabimanhisa abato. N'agh'agho Lata, kuba otyo bwe wasiima. “Ebintu byonabyona, Lata wange yabimpa era ghazira aidhi Mwana okutoolaku Lata, ate ghazira aidhi Lata okutoolaku Mwana n'oyo yeenayeena Mwana y'aba asiimye okumumanhisa.” Agho yaakyuka yaalingirira Abeegeresebwa be yaabakoba nga bali bonka ati: “Ba nkabi ababona bye mubona! Kuba ka mbakobere: Abalanzi kamaala ni bakyabazinga beegomba okubona bye mubona, aye tibaabibona, era n'okuwulira bye muwulira aye tibaabiwulira.” Ghaabaagho Omunamateeka yaasituka yaaleba Yesu ng'akoba ati: “Mwegeresa, nkole ki okufuna obulamu obutawaagho?” Yesu yaamwiramu ati: “Kyaghandiikibwa kitya mu mateeka. Osoma otya?” Yairamu ati: “Ogonzanga Musengwa Katonda wo n'omwoyo gwo gwonagwona, n'amaani go goonagoona, n'okutegeera kwo kwonakwona, era ogonzanga muntu mwino nga iwe mwene bwe weegonza.” Yesu yaamukoba ati: “Oizeemu bukalamu, kola otyo, oidha kuba mulamu.” Aye ole olw'okwenda okulaga ati ky'abuuziiza kya makulu, yaakoba Yesu ati: “Muntu munange naani?” Yesu yaamwiramu ati: “Ghaaligho omuntu eyali aikirira okuva e Yerusalemu okuja e Yeriko yaagwa mu banhazi, baamuleka bwereere, baamukuba era baamuleka ng'aziriike. Ghaabaagho kabona eyali aikirira mu ngira eyo, yaamubona, yaabita embali yaaja. N'Omulevi yeena atyo, bwe yatuuka mu kifo ekyo n'amubona, yaabita eruuyi yaaja. Ghaabaagho Omusamaria eyali mu lugendo lwe, yaamutuukaku era bwe yamubona yaamugemerwa ekisa yaaseeta ghe yali, yaamusiba gha biwundu ng'amaze okubiyughaku omuzigo n'omwenge ogw'emizabbibu. Agho yaamuta ku ndogoyi ye, yaamutwala mu ndhu ey'abageni, yaamugenza. Bwe bwakya enkyo yaagha dinari ibiri mwene ndhu eyo, era yaamukoba ati, ‘Kola ng'omugenza, era kyonakyona ky'onaasansaania okusingagho ndikikusasula nga ndhize.’ “Kale ku abo abasatu naani eyali mwine w'oyo eyagwa mu banhazi?” Yaakoba ati: “Ole eyamugemerwa ekisa.” Yesu yaamukoba ati: “Ja, weena okole otyo.” Bwe baali baja, ghaabaagho ekyalo kye yatuukamu ghabaagho omukazi nga bamweta Maritha yaamukyaza. Ono yali ni muganda we nga bamweta Maria. Maria oyo yaatyama agho gha bigere bya Musengwa yaawulirisa by'akoba. Maritha yali ali kwetawula na mirimo gya kugheereza. Bwe yaidha ye Yesu n'amukoba ati: “Musengwa, toli kubona nga muganda wange andekeire emirimo egy'okugheereza zenka? Mukobeku, aidhe ambeereku.” Musengwa yaamwiramu ati: “Maritha, Maritha weeraliikirira era otaghaanizibwa ebintu kamaala aye ekyetaagisa kiri kirala, Maria n'alonze ekintu ekirungi, ekitaghanga kumutoolebwaku.” Olwatuuka, Yesu bwe yamala okusaba, ghaabaagho mulala ku Beegeresebwa be yaamukoba ati: “Musengwa, twegerese okusaba, ng'oti ni Yoanne bwe yayegeresa abeegeresebwa be.” Yesu yaabakoba ati: “Bwe mubanga musaba mukobanga muti, ‘Lata, Eriina lyo litiibwe, Obwakyabazinga bwo bwidhe. Emere yaife eyabuliidho gitughenga buli lunaku. Tusonighe ebibi byaife kuba ife beene tusonigha buli atukola obubi, era otatutwala mu kulebwa.’ ” Agho yaabakoba ati: “Naani ku imwe aba ni mukagwa we, aja y'ali mu bwire ghagati n'amukoba ati, ‘Mukagwa, mpolaayo emigaati esatu, kuba ghaligho mukagwa wange antuuseeku ng'ava mu lugendo, ate nzira kye mmugha.’ Memale ole n'aba mu ndhu n'amwiramu ati, ‘Tondaaza, tumaze okweigala, nze n'abaana bange twebwise ira, tisobola kusituka kwidha kukugha ky'oyenda.’ Ka mbakobere: Waire nga tasituka kumugha olw'okuba mukagwa we, asituka yaamugha kyonakyona ky'ayenda olw'okumudeeba. “Kale nze mbakobera: Musabe muligheebwa mwagale mulizuula mukonkone ku lwigi muliigulirwagho. Kuba buli asaba afuna, buli ayagala azuula era buli akonkona ku lwigi aliigulirwagho. Naani ku imwe balata b'abaana, agha omwana we omusota ng'amusabye ekyenhandha oba ng'amusabye eigi n'amugha siga? Kale oba imwe, ababi, mwidhi okugha abaana baimwe ebirabo ebirungi, memale Lata waimwe ow'omu igulu! Talisingagho inho okugha Mwoyo Mutukuvu ababa bamusabye?” Agho olwatuuka, Yesu yaabinga ku muntu omuzimu omubi, nga ni gukasiru. Omuzimu bwe gwamuvaaku, kasiru yaatoolera okwogera, era abantu kamaala beewuunhia inho. Aye abandi baakoba bati: “Aghanga okubinga emizimu emibi ku bwa Beelezebulu, omukulu ow'emizimu emibi.” Ate abandi nga bamuleba, baamusaba akamanhiso okuva mu igulu. Aye Yesu bwe yamanha ebidhuubo byaibwe, yaabakoba ati: “Buli bwakyabazinga obwekutulakutulamu buzikirira, era ni bw'eba endhu esasika. Kale ni oba Sitaani yeekutwiremu atyo, obwakyabazinga bwe bunaayemereragho butya? Kuba niimwe omukobye muti emizimu ngibinga ku bwa Beelezebulu. Aye oba nga emizimu ngibinga ku bwa Beelezebulu, abaana baimwe bagibinga ku bw'ani? Kale abo n'abalibasalira omusango. Aye oba nga emizimu emibi ngibinga na bukumu bwa Katonda, agho ni Obwakyabazinga bwa Katonda butuuse mu imwe. “Ow'amaani ng'ali n'eby'okulwanisa, bw'akuuma amaka ge ebintu bye biba miraala. Aye amusinga amaani bw'amulumba n'amughangula, amutoolaku eby'okulwanisa bye yeesiga, era yaatoola n'ebintu by'amwagaana nabyo yaabigaba. Omuntu yeenayeena ataba ghalala ninze aba muzigu wange, ate oyo atasoloza ninze asansaania. “Omuzimu omubi bwe guva ku muntu ye gubangaku, guja nga gubita eyo mu bifo ebikalukalu nga gwagala agh'okuwuumulira. Bwe gulemwa, gukoba guti, ‘Ka neirireyo mu ndhu yange mwe nava.’ Bwe gwira gujaagaana nga ndheye era ng'etegekeibwa bukalamu. Agho guja gwayeta emizimu giinaagwo egindi musanvu egigusinga obubi, nga gingira nga giba omwo era ku nkomerero obulamu bw'omuntu oyo buba bubi inho okusinga obwasooka.” Agho olwatuuka, Yesu bwe yali akaayogera ebyo, ghaabaagho omukazi mu bantu, yaayogerera ghaigulu ati: “Enda mwe wali ya nkabi, n'amabeere ge wayonka ga nkabi!” Aye Yesu yaakoba ati: “Abasinga okuba ab'enkabi n'abo abawulira ekibono kya Katonda ni bakigema.” Agho abantu kamaala bwe baaja nga beesololeza aghali Yesu, yaatoolera okwogera ye bali ng'akoba ati: “Abantu ab'oluse luno bantu babi benda akamanhiso aye ezira kamanhiso kaja kubagheebwa okutoolaku aka Yona. Kuba nga Yona bwe yaba akamanhiso eri ab'e Nineve, n'Omwana w'Omuntu bw'aidha okuba eri abantu ab'oluse luno. Kyabazinga omukazi ow'e Sheba alisituka n'abantu ab'oluse luno ku lunaku olw'okusalirwaku omusango yaagubasalira okubasinga kuba yava ensi y'ekoma yaidha okuwulira amagezi ga Solomoni. Aye ate mubone, ali ghano n'asinga Solomoni. Abantu ab'e Nineve balisituka n'abantu ab'oluse luno ku lunaku olw'okusalirwaku omusango baagubasalira kuba beene beenenia bwe baawulira okulamba kwa Yona aye ate mubone: ali ghano n'asinga Yona.” “Ghazira akunaania itaala n'alita mu ziizi oba n'alifundikira mu kiibo. Ky'akola alita ku kikondo eky'eitaala, abangira baasobola okubona. Eriiso lyo liri ng'oti n'eitaala ery'omubiri gwo. Eriiso lyo bwe liba eiramu, omubiri gwo gwonagwona guba mutangaavu. Aye bweriba eifu, omubiri gwo gwona guba mu nzikiiza. Kale ni mwegendereze, tomanha ekimulika ekibalimu bwe kifuuka nzikiiza. Bwe kiba ni ng'omubiri gwo gwonagwona gutangaala, nga muzira kazikiiza koonakoona, gulitangaala gwakutangaaza ng'oti n'eitaala eryaka.” Bwe yali akaayogera ghabaagho Omufarisaayo eyamweta ewuwe okulya naye, era yaaja yaatyama ku kiiwulo. Omufarisaayo kyamwewuunhisa inho okubona nga Yesu atyaime ku kiiwulo nga tanaabye. Aye Musengwa yaamukoba ati: “Imwe Abafarisaayo, muja mwatukuza ku ngulu okw'ekikopo n'esowaani ate nga munda mwaimwe mwidhwire obukambuzi n'obubi. Abasiru imwe, eyakola ku ngulu ti n'eyakola ni munda? Ebiri munda mubigabirenga abaavu, era agho byonabyona lwe binaabanga ebirongoofu. “Aye mukagwireku Abafarisaayo! Mugha ekitundu kirala kirala ku buli bitundu ikumi ebya kakubansiri na buli isubi, aye mwaloba kufaayo ku kukolera bantu ebibagwaniire ni ku kugonza Katonda! Ate nga bino muteekwa okubikola, aye ni bire obutabireka. “Mukagwireku Abafarisaayo! Kuba mwenda inho ebityamo eby'emberi mu sinagoga, n'okulamusibwa mu biya. Mukagwireku Abafarisaayo! Kuba muli oti magombe agataboneka, abantu kwe batambulira nga tibaidhi.” Agho mulala ku Banamateeka yaamukoba ati: “Mwegeresa, bw'okoba otyo, twena oba otuvumye.” Yesu yaakoba ati: “N'imwe mwena Abeegeresa b'Amateeka mukagwireku! Kuba mutwika abantu emigugu emizibu okwetwika, ate nga imwe beene timughanga kubagemeraku naire. Mukagwireku! Kuba muzimba amagombe ag'abalanzi ate nga badhaadha baimwe n'abaabaita. Kale mutyo mwakakalisa irala era mwaghagira ebikolwa bya badhaadha baimwe kuba abo baabaita ate imwe mwazimba amagombe gaibwe. Ni mu Magezi ga Katonda kikoba kiti, ‘Abandi balibakiriga n'abandi balibaita.’ Kyova ab'oluse luno balibuuzibwa omusaayi ogw'abalanzi boonaboona gwe baafuka okuva ku kwinhama okw'ensi, okuva ku musaayi gwa Abeli okutuuka ku musaayi gwa Zekaria eyaitirwa ghagati gh'alutaari n'eisinzizo. Bwenebwene nga bwe mbakobeire, ab'oluse luno balibuuzibwa omusaayi ogwo. “Mukagwireku imwe Abeegeresa b'Amateeka, kuba mwatoolagho ekisumuluzo eky'okumanha! Imwe beene timwangira ate mwalobera n'abandingiire.” Bwe yali avaagho Abanamateeka n'Abafarisaayo baatoolera okumusokasoka n'okumubuuliriza ebintu kamaala nga bamutega bamugemye mu by'ayogera. Mu kiseera ekyo abantu baali nga beesoloiza kamaala inho era nga bali na kuniinaganaku. Agho Yesu yaasookera ku Beegeresebwa be yaakoba ati: “Mweghale ekizimbulukusa eky'Abafarisaayo nkoba obuguya bwaibwe. Ezira kighembeibwaku kitalighembulwa, era n'ekigisiibwa ekitalimanhibwa. Kale ebyo bye mwayogerera mu nzikiiza biryogerwa mu musana, ni bye mwagheegheetera mu kutu mu bisenge, birirangirirwa ghaigulu ku ndhu. “Bakagwa, ka mbakobere: Mutatyanga abo abaita omubiri, ate ebyo oluwa baaba nga ghazira kyonakyona kye baghanga kukola. Aye ka mbalabuleku: Mutye oyo ali n'obukumu obw'okwita n'okusuula mu geyeena. Bwenebwene mbakobera oyo ye mube mutye! “Enkazaluya eitaanu tidhigula sente ibiri? Aye Katonda tasobola kwerabiraku waire ndala eti. Ate oba n'omughendo ogw'enviiri edhiri ku mitwe gyaimwe Katonda agwidhi. Kale mutatyanga, muli ba mughendo okusinga enkazaluya ekyodo. “Aye ka mbakobere: Oyo yeenayeena ayatula mu maiso ag'abantu ati wange, yeena Omwana w'Omuntu alimwatula mu maiso ga bamalaika ba Katonda ate oyo aneegaana mu maiso ag'abantu yeena alyegaanibwa mu maiso ga bamalaika ba Katonda. Era yeenayeena ayogera ekibono ekibi ku Mwana w'Omuntu, alisoniyibwa, aye oyo avuma Mwoyo Mutukuvu talisoniyibwa. “Ate bwe babatwalanga mu sinagoga ni mu bafuzi ni mu baami okubawozesa, muteraliikiriranga kya kwiramu oba kya kwogera kuba Mwoyo Mutukuvu alibeegeresa mu saawa yeene eyo kye mugwaine okwogera.” Agho ghaabaagho mulala ku bantu abaaligho yaamukoba ati: “Mwegeresa, koba muganda wange angabanie ku by'obusika bwaife.” Aye Yesu yaamukoba ati: “Musaadha iwe, naani eyantaagho okubatawulula n'okubagabania ebyaimwe?” Agho yaabakoba ati: “Mwegendereze era mweghale okululunkanira ebintu kwonakwona kuba obulamu obw'omuntu tibuli mu kuba na bintu ni bwe biba kamaala bitya.” Agho yaabakobera olufumo luno ati: “Ghaaligho omuntu omukombe eyali n'enimiro edhaayama einho. Kyeyava mule ni yeebuuza ati, ‘Nkole ntya, nga nzira ghe nsololeza birime byange?’ Yaakoba ati, ‘Kino kye nja okukola: ndidha kumenhagho ebyagi byange nzimbe ebisinga bino obunene, ntereke omwo emere yange n'eby'obukombe byange. Era olwo nkobe omwoyo gwange nti: Mwoyo gwange, ofunie ebirungi kamaala, wuumula, olye, onhwe osagambe.’ Aye Katonda yaamukoba ati, ‘Musiru iwe! Obwire bwaleero omwoyo gwo guja kukutoolebwaku, olwo ebyo by'otegeike bija kuba by'ani?’ “Atyo bw'aba ole eyeesololeza eby'obukombe eby'oku nsi ate nga mu bya Katonda ti mukombe.” Agho yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Kale ka mbakobere muteraliikiriranga kya kulya, lwa bulamu bwaimwe, oba kya kuvaala olw'emibiri gyaimwe. Obulamu bwa mughendo okusinga emere, era n'omubiri gwa mughendo okusinga ebivaalo. Kale bw'odhuuba amakoova: Tigasiga waire okukungula, gazira kyagi waire eiterekero ery'ensambo eyindi lyonalyona, ate nga Katonda agafunisa emere. Aye imwe timuli ba mughendo okusinga enhonhi? Ye naani ku imwe, ni bwe yeeraliikirira atya, asobola okwongera waire akatono ku buleeyi bwe? Kale, oba nga waire ekitono kityo ghazira akighanga, memale lwaki mweraliikirira ebindi? Ate bw'olowooza ebimuli bya liri nga bwe bikula: Tibitakabana waire okuluka engoye aye nhenda okubakobera, waire Solomoni mu bitiisa bye byonabyona, tiyavaalanga n'ayaga waire n'ekimuli ekirala ku ebyo. Kale oba Katonda avaaza atyo eisubi obusubi eriba olwaleero mu nimiro ate enkyo ni lisuulibwa ku kikoomi memale mbo talisingagho kuvaaza imwe abali n'okwikiriza okutono? Imwe muteemalira ku kwagala kye munaalya ni kye munaanhwa waire okweraliikirira mu bidhuubo kuba ebyo abantu ab'ensi bye basiiba nga baagala aye imwe Lata waimwe aidhi nga mubyenda. Imwe mwagale Obwakyabazinga bwe, n'ebyo byona biidha kubagheebwa. “Mutatya imwe waire nga muli bwa byayo bitono biti, kuba Lata waimwe kyamusanhusa okubagha Obwakyabazinga. Mutunde ebyaimwe, mugabire abaavu, mwetungire ensawo edhitakairigha mufune n'obukombe obutawaagho mu igulu omwibi y'atatuuka waire ensiiriri okubwonoona. Kuba obukombe bwaimwe ghe buli n'omwoyo gwaimwe ghe guba. “Mwesibe ensibiro, mukunaanie n'entaala dhaake. Mube ng'abagheereza abali kuteegerera musengwa waibwe okwira ng'ava ku kikuudhuko eky'okubayiza nga bw'atuuka n'akonkona ati bamwiguliragho mangu. Abagheereza abo nga ba nkabi, abo musengwa waibwe b'aliira n'ayagaana nga beetegefu. Bwenebwene ka mbakobere: Alyesiba, yaabatyamya ku kiiwulo, yaabita ng'abagheereza. Ni bw'aba ng'aidhie mu bwire ghagati oba nga buja kukya, n'abaagaana atyo, abagheereza abo ba nkabi! Mukiidhi bukalamu muti nguli mwenemu amanhanga esaawa omwibi y'anaidhiraku, yandimwagainenga nga yeetegeike, era tiyandiganhie mwibi kusima kituli mu ndhu ye. Mwena muteekwa okwetegeka kuba Omwana w'Omuntu aja kutuuka ku saawa ye mutamusuubiriraku.” Agho Petero yaakoba ati: “Musengwa, olufumo olwo olufumiire ife oba bantu boonaboona?” Musengwa yaakoba ati: “Omughanika omwesigwa era omwegendereza n'ali gha? N'oyo musengwa we y'akuumisa ab'omu maka ge n'okubaghanga emere yaibwe mu biseera ebituufu? Yeesiimye omugheereza oyo musengwa we bw'aliidha n'amwagaana ng'akola atyo. Bwenebwene ka mbakobere aja kumutaagho alabirire ebintu bye byonabyona. Aye omugheereza oyo bw'akoba mu mwoyo gwe ati, ‘Musengwa aidha kulwagho okutuuka,’ n'atoolera okukubakuba abairu abasaadha n'abakazi, n'alya era n'anhwa n'okutamiira n'atamiira, musengwa w'omugheereza oyo aliira ku lunaku lw'atamusuubiriraku era ku saawa y'ataidhi. Alimwegobaku yaamusindika mu badheemu. “Ate omugheereza amanha musengwa we by'ayenda n'atakola ntegeka, oba okukola nga musengwa we bw'ayenda, alikubwa emiigo kamaala. Aye oyo ataidhi, bw'akola ekimugwaniza okukubwa, alikubwa mitontono. Buli eyagheebwa ebingi era alibuuzibwa bingi era oyo eyateresebwa ebingi, alisingagho okubuuzibwa.” “Naidha kukunaania ku nsi muliro, ate nkaayenda ki oba nga gumaze okukunaana? Ndi n'okubatizibwa kwe nja okubatizibwamu, era kuunumya inho omwoyo, okutuusa lwe kulituukirizibwa. Mudhuuba muti naidha kuleeta miraala ku nsi? Busa! Ka mbakobere: Kwawukana. Kuba okuva ni mperaano abataanu mu ndhu baidha kwawukana, abasatu nga tibaisania n'ababiri, n'ababiri nga tibaisania n'abasatu. Ghalibaagho obutaisania: Lata w'omwana taliisania ni mutabane, n'omwana taliisania n'ise inhina w'omulenzi taliisania ni muka mutabane, n'omughala taliisania n'inhazaala we.” Agho Yesu yaakoba abantu ati: “Bwe mubona ekire nga kisituka ku luuyi olw'e bugwandhuba, mukoba muti ganaagwa, era bwe kiba. Ate bwe mubona empewo ng'eri kukunta okuva ku luuyi olw'e bugwandhuba nga weekubiireku ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, mukoba muti, leero kanaayaka, era bwe kiba. Baguya imwe! Oba nga mwidhi okutuuka ku makulu ag'emboneka ey'ensi n'eigulu, mulemwa mutya okutuuka ku makulu ag'ebiseera bino? “Lwaki timwesaliragho imwe beene ekituufu? Bwe muba muja embuga n'akughaghabiire, gezaaku okwisania naye nga mukaali mu ngira, talwa kukukwekwebya n'akutuusa ya mulamuzi, omulamuzi n'akugemya mwisirukale, ate omwisirukale n'akuta mu ikomera. Ka nkukobere: Omwo tolivaamu okutuusa ng'omaze okusasula n'akasente akasembayo.” Mu kiseera ekyo ghaabaagho abaakobera Yesu ku Bagalilaaya, bale Pilato be yatabula omusaayi gwaibwe n'emisengo gyaibwe. Yesu yaabairamu ati: “Mudhuuba muti Abagalilaaya abo okudaazibwadaazibwa batyo, baali boonooni inho okusinga Abagalilaaya boonaboona? Busa, ka mbakobere imwe mwena bwe muteenenia, muja kuzikirira mutyo. “Oba abo eikumi n'omunaana, omunaala ogw'e Siloamu be gwagwaku ni gubaita. Mulowooza muti baali boonooni okusinga abantu boonaboona abaabanga mu Yerusalemu? Busa, ka mbakobere: Mwena bwe muteenenia muja kuzikirira mutyo mwenamwena.” Yesu yaabafumira olufumo luno ati: “Ghaaligho omusaadha eyali n'omuti omutiini nga musimbe mu nimiro ye ey'emizabbibu. Yaaja ye guli okwagala ku bibala, aye tiyayagaanaku. Yaakoba omukozi ow'omu nimiro eyo ati, ‘Bona eno, buti emyaka giigino esatu mbaire nga ndhagala ku muti guno ebibala aye nga tyagaanaku. Gutemegho, lwaki gumala eitaka ery'obwereere?’ Aye yaamwiramu ati, ‘Musengwa guleke n'omwaka guno gwona ntoodhetoodhegho okwezunguluza, nteegho n'obusa. Tomanha bwe gwama ye bwidha; bwe kitaliba kityo, oligutemagho.’ ” Bwe yali ali kwegeresa mu sinagoga ndala, ku Sabbato, ghaabaagho omukazi eyaliku omuzimu ogwamulwaza okumala emyaka ikumi na munaana, nga gwamufunhamu tasobola kwemerera butereevu. Yesu bwe yamubona yaamweta yaamukoba ati: “Mukazi iwe! Obulwaire bwo buwonie.” Yaamwisaaku emikono, era okutemya n'okuzibula ng'ayemerera butereevu, era yaagha Katonda ekitiisa. Olw'okuba Yesu yamuwonia ku Sabbato, omukulu wa sinagoga, yaasungughala era yakoba ekikunsu eky'abantu ati: “Ghaligho enaku mukaaga emirimo kwe giteekwa okukolerwa, mwidhenga ku nnaku edho muwonezebwe, aye ti ku lwa Sabbato.” Musengwa yaamwiramu ati: “Bakuusa imwe! Naani mu imwe, ku lwa Sabbato atasibula nte ye, oba ndogoyi ye mu kitabo n'agitwala kunhwa? Kale tikigwaine omukazi ono mwidhukulu wa Aburahamu, Sitaani y'abaire asibye okumala emyaka eikumi n'omunaana, kusibululwa mu busibe obwo waire ku lwa Sabbato?” Bwe yakoba ebyo abaali bamutakania baaswala ate abantu boonaboona baasagamba olw'eby'ekitiisa bye yali akola. Agho yaakoba ati: “Obwakyabazinga bwa Katonda tunaabufaanania ki? Era tunaabugeza ku ki? Buli oti kamuuma ka kaladaali omuntu ke yatoola n'akasimba mu nimiro ye, kaakula, kaafuuka muti, n'enhonhi edh'omu ibbanga dhaakola ebisu ku nsaga dhaagwo.” Era kabiri yaakoba ati: “Obwakyabazinga bwa Katonda nnaabufaanania ki? Buli oti n'ekizimbulukusa omukazi kye yatoola n'atabula mu biibo bisatu eby'engaano, byonabyona ni bizimbulukuka.” Yesu yaaja ng'abita mu bibuga ni mu byalo ng'ayegeresa, ng'alaga e Yerusalemu. Ghaabaagho eyamubuuza ati: “Musengwa ab'okulokolebwa n'abatono?” Yesu yaabakoba ati: “Mufube inho okungirira mu mulyango omufunda, kuba ka mbakobere abantu kamaala baligezaaku okungira aye tibalighanga. Mwenemu bw'alimala okusituka n'asibagho olwigi, imwe mulyemerera ku luya mwatoolera okukonkona ku lwigi nga mukoba muti, ‘Musengwa, twiguliregho.’ Alibairamu ati, ‘Tibaidhi! Muva gha?’ Olwo mulitoolera okumukoba muti, ‘Watubonanga nga tulya era nga tunhwa, era wayegeresanga mu byalo byaife.’ Aye alibakoba ati, ‘Nze tibaidhi, tiidhi ye muva! Munve ni mu maiso imwe abakozi ab'ebibi.’ Ghalibaagho okulira n'okuluma emba, bwe mulibona Aburahamu ni Isaaka, ni Yakobo n'abalanzi boonaboona nga bali mu Bwakyabazinga bwa Katonda, ate nga imwe bababingira ku luya! Eriyo abaliva ku luuyi olw'e buvandhuba n'olw'e bugwandhuba abaliva ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba ni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, baatyama ku mbaga mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Ate bona, ghaligho ab'ensembo abaliba ababeri, era ghaabaagho ababeri abaliba ab'ensembo.” Mu saawa yeene eyo ghaabaagho Abafarisaayo abaidha baamukoba bati: “Va ghano oje, kuba Herode ayenda kukwita.” Yaabakoba ati: “Muje mukobe ekibe ekyo muti, ‘Ndi ghano ndi kubinga emizimu emibi, ndi kuwonia abalwaire, leero n'idho, ate ku lunaku olwokusatu mmalirize.’ Nteekwa okutambula olugendo lwange olwaleero, n'idho, ni lule, kuba tikisoboka omulanzi okufiira aghatali mu Yerusalemu. “Yerusalemu, Yerusalemu iwe oita abalanzi n'abakwenda abakugheerezebwa n'obakuba amabaale! Ng'emikuzi kamaala neegomba okusoloza abaana bo aghalala ng'enkoko bw'ekola, aye nga toganha! Kale bona, endhu yaimwe esigaire bwereere etyo. Era ka mbakobere timuja kumbonaku okutuusa lwe mulikoba muti ‘Wa nkabi oyo aidha mu liina lya Musengwa.’ ” Agho olwatuuka Yesu yaaja okulya ew'omukulu ow'Abafarisaayo mulala, baamulingirira inho. Mu maiso ge agho ghaaligho omusaadha eyali azimbyezimbye amakono n'amagulu. Yesu yaabuuza Abeegeresa b'Amateeka n'Abafarisaayo ati: “Kiikirizibwa okuwonia ku lwa Sabbato oba bbe?” Aye baasiriikirira. Yesu yaamugemaku yaamuwonia era yaamusiibula. Era yaabakoba ati: “Naani ku imwe aba n'omwana we, oba n'ente ye n'egwa mu kidiba, ataja mangu ago kugisikayo ni bwe luba lwa Sabbato?” Bino byabakaya okubiiramu. Bwe yabona engeri abageni abeete ye baali bali kugwidhubaniramu ebifo eby'ekitiisa, yaabakobera olufumo luno: “Omuntu yeenayeena bw'akwetanga ku mbaga tiweetyamyanga mu kifo kya kitiisa, tomanha bw'aba ng'ayeseeyo omuntu akusinga ekitiisa ole eyabeeta mwembi n'aidha n'akukoba ati, ‘Viirayo ono mu kifo.’ Agho waatoolera okuswala ng'oli kufuna ekifo eky'einhuma. Aye bwe bakwetanga ojanga waatyama mu kifo eky'einhuma, kale oyo eyakweta bw'atuuka, yaidha yaakukoba ati, ‘Mukagwa, seeta eno emberi’ olwo ni, olifuna ekitiisa mu boonaboona b'otyaime nabo. Kuba buli eyeetwala ati wa ghaigulu aja kwisibwa, ate buli eyeisa aja kutwalibwa nga wa ghaigulu.” Yaakoba era n'oyo eyamweta ati: “Bw'ofumbanga ekyomusana oba ekyeigulo toyetanga mikwano gyo, oba baganda bo, oba ab'ekika kyo, oba baliraanwa bo abakombe, kuba tomanha boona bwe bakweta n'osasulwa. Aye bw'ofumbanga embaga, oyetanga abaavu, n'abateesobola, n'abalema, n'abatulu olwo oliba wa nkabi, kuba bazira kye balikusasula olisasulwa ng'abatuufu bazuukira.” Olwawulira ebyo, mulala ku be yali nabo ku kiiwulo yaamukoba ati: “Nga wa nkabi oyo alirya ku mere mu Bwakyabazinga bwa Katonda!” Yesu yaamukoba ati: “Ghaaligho omuntu eyafumba embaga makeke yaayeta abantu kamaala. Ekiseera eky'embaga bwe kyatuuka, yaatuma omugheereza we aje akobe abo abeete baidhe, kuba okutegeka kwali kuwoire. Aye boonaboona baakola n'ekirala baatoolera okwewolereza. Mulala yaakoba ati, ‘Nguze ekibandha, nteekwa okuja okukirambuula nkusaba onsonighe.’ Owundi yaakoba ati, ‘Naguze emiyimbo etaanu egy'ente edhirima era ndi kuja buti kudhigezesa, nkusaba onsonighe.’ Owundi yaakoba ati, ‘Nabayiiza, kale tighanga kwidha.’ “Kale omugheereza yaira yaabikobera musengwa we. Agho mwenemu yaasungughala, era yaalagira omwiru we ati, ‘Ja mangu mu buguudo ni mu nguudo edh'ekibuga oleete abaavu, abateesobola, abatulu n'abalema.’ Omugheereza yaakoba ati, ‘Isebo ky'olagiire kikoleibwa aye era ghakaaligho ebifo.’ Musengwa we kyeyava n'amulagira ati, ‘Ja mu nguudo enene ni mu ngira okake abantu okwidha, endhu yange eidhule. Aye ka mbakobere: Ghazira ku abo abaali beeteibwa anaakomba ku mbaga yange.’ ” Ebiyindi eby'abantu byali biri kutambula ni Yesu. Yesu yaakyuka yaabakoba ati: “Omuntu yeenayeena bw'aidha ye ndi memale n'atakyagha ise, n'inhina, ni mukazi we, n'abaana be, ni baganda be, ni baanhina ate era n'obulamu bwe mwene, taghanga kuba mwegeresebwa wange. Era atabbeeda musalaba gwe n'annonereza tasobola kuba mwegeresebwa wange. “Naani ku imwe aba ayenze okuzimba enhumba ya bukomye, atasooka kutyama n'abalirira ebyetaagisa, n'abona oba ng'ali n'eby'okugimaliriza? Tomanha bw'ataagho musingi, ate n'atagimaliriza, boonaboona ababona ni batoolera okumusekerera, nga bakoba bati, ‘Omuntu ono yaatoolera okuzimba yaalemwa okumaliriza!’ “Oba, kyabazinga ki aba ng'aja okutabaala kyabazinga owundi, atasooka kutyama ni yeebuuza oba ng'asobola n'abantu omutwalo omulala okutabaala ole ali n'emitwalo ebiri? Era bw'abona nga tasobola agheereza mangu obukwenda ng'ole akaali ghala yaamusaba baisanie. Kale ni, buli muntu ku imwe atayenda kuleka by'ali nabyo byonabyona, tasobola kuba mwegeresebwa wange. “Omuunhu mulungi, aye omuunhu bwe guwaamu ensa, ogwizaamu otya ensa? Guba tigugasa waire itaka, waire okuba ekigimusa, bagusuula bwa ku luya. Ali n'amatu agawulira awulire!” Mperaano, abaghooza ab'omusolo n'aboonooni baaseeta ye Yesu okumuwulirisa. Abafarisaayo n'Abanamateeka mule baaduuduuma nga bakoba bati: “Ono asangaalira aboonooni era yaalya nabo!” Agho Yesu yaabakobera olufumo luno: “Naani ku imwe aba n'entaama ekikumi, memale endala ku edho n'emubulaku, ataleka ekyenda n'omwenda ku nsiko n'aja n'ayagala eyo ebuze okutuusa lw'agizuula? Bw'agibona agibbeedera ku mabega nga bw'asagamba. Era bw'atuuka eka ayetaku bakagwa be n'ab'oku lulaalo yaabakoba ati, ‘Mwidhe tusagambe kuba nzwire entaama yange ebaire ebuze.’ Ka mbakobere ni mu igulu okusagamba kuba kutyo, olw'omwonooni omulala eyeenenia, okusinga olw'abantu abatuufu ekyenda n'omwenda abateetaaga kwenenia. “Oba mukazi ki aba ni budhegedhege eikumi, me male akandi ni kamubulaku, atakunaania itaala n'ayeya ndhu, n'ayagala inho na bwegendereza okutuusa lw'akazuula? Era bw'akazuula ayetaku bakagwa be n'ab'oku lulaalo yaabakoba ati, ‘Mwidhe tusagambe kuba nzwire ka dhegedhege kange akaali kabuze.’ Kale ka mbakobere: Ebaayo okusagamba mu bamalaika ba Katonda olw'omwonooni omulala eyeenenia.” Yesu yaakoba ati: “Ghaaligho omusaadha ng'ali ni batabane babiri. Omuto yaakoba ise ati, ‘Lata, mpa ekimega kyange eky'obusika’ era iseibwe yaabagabania mu bibye. Ghaabita enaku ntono omulenzi oyo yaasoloza ebibye byonabyona yaaja eyo mu nsi ey'eghala, yaadiibuulira eyo ebibye nga yeebisa nga bw'abona. Ng'amaze okumalagho byonabyona bye yali nabyo, endhala ey'amaani yaagwa mu nsi eyo, yaatoolera okuluga. Kye yakola yaaja yaasenga omutaka mulala ow'omu nsi eyo, era oyo yaamugha gwa kwayanga mbiidhi dhe. Era yeegombanga okulya ku bimere eby'embiidhi, nga ghazira abimugha. Aye bwe yairamu amagezi yaakoba ati, ‘Ye ng'abakozi ba lata wange balya emere baalekerera! Aye nze naalambukira ghano? Ndidha kwesitula, nje ye lata wange mmukobe nti, Lata, nayona mu maiso ga Katonda ni mu maiso go tikaagwanira na kwetebwa mutabane wo, ntwala ng'omukozi wo.’ “Agho yeesitula yaaja ye ise. Aye yali akaali ghalaku, ise yaamulengera era yaamugemerwa enaku yaamulumuukirira, yaamugwa mu kifuba, yaamunhwegera. Omwana yaamukoba ati, ‘Lata, nayona mu maiso ga Katonda ni mu maiso go, tikaagwanira na kwetebwa mutabane wo.’ Aye ise yaakoba abagheereza be ati, ‘Muleete mangu ekivaalo ekisinga bukalamu mumuvaaze, mumuteeku empeta ku ngalo, mumuvaaze n'engaito. Muleete n'ente entototo eyo empiite era ensavu obukalamu, mugiite, tulye, tusagambe kuba mutabane wange ono yali afiire aye mperaano mulamu, yali yaghata aye aboneike.’ Era embaga yainhama. “Mu kiseera ekyo mutabane omukulu yali ali mu nimiro, era bwe yali aira ng'ali kumpi n'endhu yaawulira ekinhumo, ebivuga n'okukina. Agho yaayeta mulala ku bagheereza yaamubuuza ekigwiregho. Omugheereza yaamukoba ati, ‘Muke wo n'aize, era lata wo aise ente entototo empiite era ensavu obukalamu, kuba asangaire okumubona nga mulamu.’ “Aye omulenzi omukulu yaanakughala era nga tayenda na kwingira. Kale ise yaafuluma yaamweghemba angire. Aye omulenzi yaakoba lata we ati, ‘Bona eno, emyaka kamaala nga nkugheereza era tikudheemerangaku mu by'ondagira, aye tompangaku waire akabuzi oti nsanhukeku ni bakagwa bange. Aye ono mutabane wo eyadiibuulira ebintu byo mu bamalaaya olwidhie, ng'omwitira ente entototo empiite era ensavu obukalamu!’ Ise yaamukoba ati, ‘Mwana wange iwe oli ninze buliidho, era ebyange byonabyona bibyo. Tugwaine tusangaale era tusagambe, kuba muto wo ono yali afiire aye azuukire, yali yaghata aye aboneike.’ ” Yesu era yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Ghaaligho omuntu omukombe eyali n'omughanika we, baamumuseeghera bati ayonoona ebintu bye. Kyeyava n'amweta n'amukoba ati, ‘Biki bino bye nkuwuliraku? Kale inhonhola ebigema ku bughanika bwo, kuba tokaaghanga kuba mughanika.’ Omughanika yaakoba mule ati, ‘Nkole ki? Musengwa wange aja kuntoola ku bughanika. Okulima tikusobola, ate okusabiriza kungemya ensoni. Ntegeire eky'okukola abantu okunsangaalira mu ndhu dhaibwe, bwenaaba nga ntooleibwa ku bughanika.’ “Agho yaayeta buli muntu musengwa we ye yali abandha. Yaakoba eyasooka ati, ‘Musengwa wange akubandha ki?’ Ole yaakoba ati, ‘Endebe kikumi (100) edh'omuzigo.’ Yaamukoba ati, ‘Gema ekighandiiko kyo, era tyama mangu oghandiike amakumi ataanu (50).’ Agho yaakoba owundi ati, ‘Ate iwe eibandha lyo lyaga gha?’ Yaamukoba ati, ‘Ensawo kikumi (100) edh'engaano.’ Yaamukoba ati, ‘Gema ekighandiiko kyo oghandiike kinaana (80).’ “Kale musengwa yaasaaka omughanika oyo atali mwesimbu olw'amagezi ge yasala kuba abaana ab'ensi eno bagezigezi mu ngeri ye bakolaganamu n'ab'oluse lwaibwe okusinga abaana ab'omusana. “Era ka mbakobere: Mwefunire emikwano mu bukombe buno obw'ensi, kuba ni bwe buliwaagho, balibasangaalira mu bulamu obw'ebyanda n'ebyanda. Omwesimbu mu bitono einho era aba mwesimbu mu binene, n'oyo atali mwesimbu mu bitono era taba mwesimbu mu binene. Kale oba nga timwali beesimbu mu bukombe buno obw'ensi, naani aja okubateresa obukombe bwene obw'amazima? Era oba nga timwali beesimbu ku by'abandi naani alibagha ebyaimwe? “Ezira mugheereza aja kuba ni basengwa be babiri kuba akyaghaku mulala yaayenda owundi, oba yeekubira ku mulala yaanhooma owundi. Timusobola kugheereza byombi: Katonda na bukombe bwa nsi.” Mperaano Abafarisaayo, kuba baali benda inho eby'obukombe, bino byonabyona baabiwulira aye baamusekerera. Aye yaabakoba ati: “Niimwe abeerongoosa mu maiso ag'abantu aye Katonda aidhi emyoyo gyaimwe kuba abantu kye basuuta, Katonda akyenhinhala. “Amateeka n'abalanzi byaligho okutuuka ku Yoanne okuva n'olwo Obwakyabazinga bwa Katonda bwayegeresebwa nga n'Amawulire Amalungi, era buli muntu agezaaku okubungiramu n'amaani. Aye kyangu eigulu n'ensi okuwaagho okusinga Amateeka okuvaaku waire akatoonheze. “Buli muntu abinga mukazi we n'abayiza owundi aba ayenze, ate omuntu abayiza omukazi oyo iba y'abinze yeena aba ayenze. “Ghaaligho omusaadha omukombe eyavaalanga ebivaalo bya nakasooma nga byakolebwa mu ngoye mpegheevu, era nga buli lunaku yabanga oti ali ku mbaga. Ghaabaagho omusaadha omwavu eyali aidhwire amabwa ye baayetanga Lazaro, ng'aba agho ku mulyango ogw'omukombe. Yeegombanga okulya aigute obukunkumuka obwavanga ku meeza ey'omukombe, era embwa dhaidhanga dhaakomberera amabwa ge. “Ekiseera kyatuuka, omusaadha omwavu yaafa, bamalaika baamutwala mu kifo Aburahamu mwe yali. Omukombe yeena yaafa, yaaziikibwa. Omukombe ng'ali e magombe mu bulumi obungi einho, yaagangamula ku maiso, yaalengera Aburahamu ni Lazaro nga bali ghalala. Agho yaayeta ati, ‘Aburahamu lata, nsaasira otume Lazaro ainhike olwala lwe mu maadhi, aidhe ampozewozeeku olulimi, kuba ndi kulumizibwa inho eno mu muliro.’ “Aye Aburahamu yaamukoba ati, ‘Mwana wange idhukira oti mu bulamu bwo wafuna ebirungi byonabyona, aye Lazaro yaafuna ebibi kale mperaano ono n'okuba mu kwesiima, iwe n'oba mu kubonaabona. Ate ghagati waife n'imwe ghaateebwagho olukonko olunene, ng'abo abandyenze okuva eno okwidha eyo tibasobola, waire abenda okuva eyo okwidha eno.’ Omukombe yaakoba ati, ‘Niini nkweghembye lata, mutume eri ab'omu ndhu ya lata wange, kuba ndiyo ni baganda bange bataanu, abalabule tomanha boona bwe baidha mu kifo kino eky'okubonaabona.’ “Aye Aburahamu yaamukoba ati, ‘Baganda bo bali ni Musa n'abalanzi, babawulirise.’ Omukombe yaakoba ati, ‘Aburahamu lata, aye bweghabaagho ava e magombe n'aja ye bali, baidha kwenenia.’ Aye Aburahamu yaamukoba ati, ‘Oba nga tibawulira Musa n'abalanzi, tibaja kwikiriza omuntu ni bw'alizuukira okuva mu bafu.’ ” Agho Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Ebisendasenda abantu okugwa mu kibi byakubaagho, aye akagwireku oyo abireeta. Oyo kyandimubeereire kikalamu ngoli asibibwa olubengo olunene mu nkoto n'asuulibwa mu nhandha, okusinga okuleetera ni bw'aba omulala ku bato bano okugwa mu kibi. “Kale mwekuume, muganda wo bw'akukolanga ekibi, omunenianga era bwe yeenenianga omusonighanga. Era bw'akukolanga ebibi emikuzi musanvu olunaku olulala, era n'airanga y'oli emikuzi egyo omusanvu n'akukoba ati, ‘Tikairayo,’ omusonighanga.” Abatume baakoba Musengwa bati: “Twongereku okwikiriza.” Musengwa yaabakoba ati: “Nguli mulikuuku n'okwikiriza okwaga n'akamuuma ka kaladaali, mwandisoboire okukoba omuti ogw'enkenene guno muti, ‘Va ghano weesimbe mu nhandha’ gwabawulira. “Naani ku imwe aba n'omugheereza we alima oba ayaya, n'amukoba nga yaakava mu nimiro ati, ‘Idha otyame tulye?’ Tamukoba bukobe ati, ‘Ntegekera kye nnaalya era ovaale bukalamu ompeereze okutuusa bwe nnaamala okulya n'okunhwa, memale weena olye era onhwe?’ Bw'amala yeebaza omugheereza oyo olw'okukola by'amulagiire? Kale mwena bwe mukolanga ebyo byonabyona ebibalagirwa mukobanga muti ‘Tuli bagheereza abazira kye tugasa, tukoze bw'ekyo kye tuteekwa okukola.’ ” Olwatuuka bwe yali aja e Yerusalemu, yaabita ghagati gha Galilaaya ni Samaria. Bwe yali aja okungira mu kabuga, yaayagaanana n'ab'endwaire ey'ebigenge ikumi, era baayemerera nga ghakaabulayo akata, baaleekaana bati: “Yesu Musengwa, tusaasire.” Yesu bwe yababona yaabakoba ati: “Muje mweyandhule ye bakabona.” Era bwe baali baja baalongooka. Omulala ku abo bwe yabona ng'awonie, yaira einhuma okusaaka Katonda ng'ayogerera ghaigulu era yaatuuka yeeyala ku itaka agho gha bigere bya Yesu nga yeeyanza. Era ono yali Musamaria. Agho Yesu yaakoba ati: “Abawonie tibabaire ikumi? Memale omwenda bali gha? Tighabaire aira kugha Katonda kitiisa okutoolaku ono ow'eighanga erindi?” Kale n'okumukoba ati: “Situka oje okwikiriza kwo kukuwoniiza.” Abafarisaayo baamubuuza bati: “Obwakyabazinga bwa Katonda butuuka li?” Yaabairamu ati: “Obwakyabazinga bwa Katonda tibuja kwidha na bumanhiso era abantu tibalikoba bati, ‘Bona eno, buubuno’ oba bati, ‘Buubule!’ Kuba Obwakyabazinga bwa Katonda buli mu imwe.” Agho yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Ekiseera kiri kwidha mwe mulyegombera okubona Omwana w'Omuntu waire olunaku olulala luti, aye nga timusobola. Ghalibaagho ababakoba bati, ‘Wuule ghale’ oba bati, ‘Wuuno ghano.’ Aye mutajangayo waire okubanonereza, kuba ng'olukuba bwe lughemya ni lumulisa ghansi gh'eigulu woonawoona okuva ku luuyi olundi okutuuka ku lundi, atyo n'Omwana w'Omuntu bw'aliba ku lunaku lwe. Aye ateekwa okusooka okudaazibwa einho, n'okwegaanibwa ab'oluse luno. Nga bwe kyali mu nnaku dha Noa era bwe kiriba ni mu nnaku edh'Omwana w'Omuntu. Abantu baali bali ku kulya, kunhwa, kubayiza, na kubayira, okutuusa ku lunaku Noa lwe yangira mu lyato, amaadhi ag'omwidhuzo gaidha gabazikiriza boonaboona. Mu nsambo n'endala, bwe kiriba oti ni bwe kyali mu nnaku dha Loti: Abantu baali mu kulya, kunhwa, kugula, kutunda, kusiga na kuzimba, aye ku lunaku Loti lwe yafuluma mu Sodoma, omuliro n'obunhota byamagalika okuva mu igulu byabazikiriza boonaboona. Kityo bwe kiriba ku lunaku Omwana w'Omuntu lw'alibonekeraku. Ku lunaku olwo, oyo aliba ku ndhu ku ngulu aye nga ebibye biri mu ndhu atairanga inhuma. Mwidhukire muka Loti ekyamutuukaku. Buli agezaaku okuwonia obulamu bwe aja kubufiirwa, aye buli afiirwa obulamu bwe alibuwonia. Ka mbakobere: Mu bwire obwo ababiri abaliba mu buliri obulala, owundi alitwalibwa owundi yaalekebwa. Ababiri abaliba aghalala nga bali kusa, owundi alitwalibwa owundi yaalekebwa. [ Ababiri abaliba mu nimiro, owundi alitwalibwa owundi yaalekebwa.]” Agho baamukoba bati: “Musengwa, luuyi gha?” Yesu yaabakoba ati: “Aghaba ekifiire ensega ghe dheesololeza.” Agho yaabafumira olufumo okubalaga ati bagwaine okusabanga buliidho era n'obutakoogha. Yaabakoba ati: “Ghaaligho ekibuga kirala, omwali omulamuzi eyali nga tatya Katonda era nga tata mu muntu yeenayeena kinhagansi. Era mu kibuga omwo mwabaamu namwandu eyaidhanga y'ali n'amukoba ati, ‘Tutawulule, omponie omuzigu.’ Omulamuzi yaamala entangama ng'alobye. Aye olumaliira yaakoba mu mwoyo gwe ati, ‘Waire titya Katonda, era ghazira muntu yeenayeena ye ntaamu kinhagansi, aye olw'okuba namwandu ono ansinie, ndidha kubatawulula, alobe kwidha kunkooya buli kaakyeire.’ ” Agho Musengwa yaakoba ati: “Muwulire omulamuzi oyo omubi bw'akoba. Memale obwo Katonda bw'atalitawulula abalonde be abamusaba omusana n'obwire? Mbo bw'alirwa okubayamba? Ka mbakobere: Aja kubatawulula, ate mangu. Aye Omwana w'Omuntu bw'aliidha, alyagaana okwikiriza ku nsi?” Agho, abo abaali beidhi nga batukuvu era nga banhooma abandi boonaboona, yaabakobera olufumo luno: “Olwatuuka nga ghabaagho abantu babiri, Omufarisaayo n'omughooza w'omusolo, nga baja mu isinzizo okusaba. Omufarisaayo yaayemerera yaasaba mu mwoyo gwe ati, ‘Katonda wange nkwebaza, kuba tiri ng'oti n'abantu abandi, abanhazi, abazira mazima, abenzi era tiri ng'oti n'omughooza w'omusolo oyo. Nze nsiiba emikuzi ebiri buli nnaku musanvu, era ku buli bintu eikumi bye nfuna nkughaaku ekirala.’ Aye omughooza w'omusolo, yaayemerera ghalaku era nga tayenda na kusitulira maiso eri eigulu, yeekuba mu kifuba bw'akoba ati, ‘Katonda wange, nsaasira nze omwonooni!’ Ka mbakobere: Omughooza w'omusolo ono yairayo ewuwe nga mutukuvu mu maiso ga Katonda okusinga ole kuba buli eyeetwala ati wa ghaigulu aja kwisibwa era buli eyeetwala nga wa ghansi aja kutwalibwa nga wa ghaigulu.” Abantu baamuleetera n'abaana abato boona abagemeku, aye Abeegeresebwa be bwe baakibona baabadhuuka. Aye Yesu yaabeeta yaabakoba ati: “Muleke abaana abato baidhe ye ndi mutabalobera kuba abali oti n'abo ni beene Bwakyabazinga bwa Katonda. Bwenebwene ka mbakobere: Ataikiriza Bwakyabazinga bwa Katonda oti mwana muto taghanga kubungiramu naire.” Ghaabaagho omwami mulala yaamubuuza ati: “Mwegeresa omulungi, nkole ki okufuna obulamu obutawaagho?” Yesu yaamukoba ati: “Lwaki okoba oti ndi mulungi? Ezira mulungi okutoolaku Katonda yenka. Oidhi ebiragiro: ‘Toyendanga, toitanga, toibanga, toghaayirizanga. Lata wo n'inhoko obaghanga ekitiisa.’ ” Ole yairamu ati: “Ebyo byonabyona nabigema okuva mu buto.” Yesu bwe yawulira ekyo yaamukoba ati: “Okaabuzaayo ekintu kirala. Ja otoole by'oli nabyo byonabyona ogabire abaavu, eby'obukombe oliba nabyo mu igulu era oidhe obitenga ninze.” Bwe yawulira ekyo, yaafootookerera, kuba yali mukombe mu bakombe. Yesu bwe yamubona ng'afootookereire yaakoba ati: “Nga kikalangafu abakombe okwingira mu Bwakyabazinga bwa Katonda! Kiba kyangu engamiya okubita mu mpami ey'empiso okusinga omukombe okungira mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Abaakiwulira baakoba bati: “Memale olwo naani asobola okulokolwa?” Aye Yesu yaabairamu ati: “Ebitasoboka mu bantu, Katonda abisobola.” Agho Petero yaamukoba ati: “Kale ife, twaleka ebyaife twakunonereza.” Yesu yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere ezira oyo aleka maka, mukazi, oba baganda be, oba bazaire oba baana olw'okuba Obwakyabazinga bwa Katonda, n'atafuna ebisingagho kamaala mu nsi muno, ate ni mu biseera ebiidha n'agheebwa obulamu obutawaagho.” Agho Yesu yaatwala Eikumi n'Ababiri gha mbali, yaabakoba ati: “Buti tuli kuniinaniina e Yerusalemu era ebintu byonabyona ebyaghandiikibwa abalanzi ebigema ku Mwana w'Omuntu bija kutuukirira. Aja kugheebwayo mu mikono egy'abamaghanga agandi, bamukiine, bamuvume, bamufuudheku amatanta. Ate nga bamaze okumuwaiga enkoba baidha kumwita, era ku lunaku olwokusatu azuukire.” Aye ghazira mu ebyo kye baategeera; amakulu ag'ebibono ebyo gaabeegisaaku era tibaagemya bye yabakoba. Agho olwatuuka, bwe yali ali kumpi okutuuka e Yeriko, ghaabaagho omutulu eyali atyaime ku mbali ku ngira ng'asabiriza. Bwe yawulira eikuukuubira ery'abantu nga libita yaabuuza ki ekirigho, era baamukobera bati, Yesu ow'e Nazarethi n'ali kubita. Agho yaayasiikana ati: “Yesu mwidhukulu wa Daudi, nsaasira!” Abaali bakulembeiremu baamudhuuka asirike, aye yayongera bwongere kwasiikana ati: “Mwidhukulu wa Daudi nsaasira!” Kale Yesu yaayemerera, yaalagira bamumuleetere. Bwe yaseeta, yaamubuuza ati: “Oyenda nkukolere ki?” Yaakoba ati: “Musengwa nhenda kwiramu kubona.” Yesu yaamukoba ati: “Iramu okubona, okwikiriza kwo kukuwoniiza.” Akaseera keene ako yairamu okubona era yaanonereza Yesu nga bw'agha Katonda ekitiisa. Abantu boonaboona bwe baakibona baasaaka Katonda. Agho Yesu yangira mu Yeriko ng'ali kukibitamu. Ghabaagho omusaadha nga bamweta Zakkayo nga mughooza wa musolo mukulu era nga mukombe. Yayenda okubona Yesu aye tiyaghanga olw'eikuukuubira ery'abantu ate nga yali musaadha mumpi. Kale yaalumuka, yaaja emberi, yaaniina omuti omutiini aghange okumubona, kuba eyo n'engira ye yali aja okubitamu. Yesu bwe yatuuka mu kifo yaalinga ghaigulu yaamukoba ati: “Zakkayo, yangughaku okwika, kuba olwaleero nteekwa okukukyalira mu maka go.” Kale yaayangughaku yaika, era yaamusangaalira n'eisanhu. Boonaboona bwe baakibona, baavuuvuuma nga bakoba bati: “Ajiire okukyalira omusaadha omwonooni.” Agho Zakkayo yaayemerera yaakoba Musengwa ati: “Musengwa, ndidha kwawulamu ghagati ebintu byange, ekitundu ekindi nkigabire abaavu era oba nga ghaligho omuntu yeenayeena ye nakupankupaniaku ekikye kyonakyona, ndidha kukimuliyira emikuzi ena.” Yesu yaamukoba ati: “Olwaleero okulokoka kutuuse ku ndhu eno, kuba ono yeena mwidhukulu wa Aburahamu. Era Omwana ow'Omuntu yaidha okunoonia n'okuwonia ekyali kibuze.” Bwe baali bakaawulirisa ebyo, Yesu yeeyongera, yaabafumira olufumo, kuba yali ali kumpi ni Yerusalemu, ate nga baali badhuuba bati Obwakyabazinga bwa Katonda bwali bwa kuboneka mangu ago. Kale yaabakoba ati: “Ghaaligho omusaadha ow'ekitiisa eyaja mu nsi ey'eghala afuulibwe kyabazinga memale aire. Ng'akaali kuja yaayeta abagheereza be ikumi yaabagha mina ikumi yaabakoba ati, ‘Mudhisuubuze okutuusa lwe ndiira.’ Aye abantu ab'omu nsi ye, baali nga baamukyagha, era baagheereza abakwenda abaamuva einhuma okukoba bale ye yali ali kuja bati tibenda oyo abafuge. “Bwe yaira ng'amaze okufuulibwa kyabazinga, yaakoba bamwetere abagheereza be, be yalekera mina, amanhe kye baafunamu mu kusuubula. Eyasooka yaidha yaakoba ati, ‘Musengwa, mina yo yazaala mina edhindi ikumi.’ Yaamukoba ati, ‘Weekaza omugheereza omulungi! Olw'okuba wali mwesigwa mu bitono, oidha kufuga ebibuga ikumi.’ Owokubiri yaidha yaakoba ati, ‘Musengwa, mina yo yazaala mina edhindi itaanu.’ Oyo yeena yaamukoba ati, ‘Iwe oidha kufuga ebibuga bitaanu!’ “Omugheereza owundi yaidha yaakoba ati, ‘Musengwa, mina yo yiino ye nazingirira mu kagoye ni ngigisa. Nakutya kuba oli muntu muzibu: otwala ebitali bibyo era waakungula by'otaasiga.’ Yaamukoba ati, ‘Omugheereza omubi iwe, by'oyogeire kwe nnaasinziira okukusalira omusango. Wamanha oti ndi muzibu, ntwala ebitali byange, naakungula bye ntaasiga lwaki kale tiwateresa basuubuzi mina yange? Nze olwandiize nandibaire ngifuna nga kuliku n'amagoba.’ “Agho yaakoba abaali beemereire agho ati, ‘Mumutooleku mina eyo mugighe ole ali ni mina eikumi.’ Baamukoba bati, ‘Musengwa, ole ali ni mina ikumi!’ Musengwa yaakoba ati, ‘Ka mbakobere: yeenayeena aliku ni ky'ali nakyo aligheebwa aye oyo azira, ni k'ali nako kalimutoolebwaku. Ate abo abazigu bange abataayenda mbafuge, mubaleete ghano mubaite nga mbona.’ ” Yesu bwe yamala okwogera ebyo, yaakulemberamu yaaniinaniina, yaasimba e Yerusalemu. Bwe yatuuka okumpi ni Bethifage ni Bethania, agho nga ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, yaatuma babiri ku Beegeresebwa be, ng'abakoba ati: “Muje mu kyalo kye mulingiriire, ekyo bwe munaaba mukingira muti munaayagaana endogoyi ento ng'esibiibwa nga tetyamwangaku muntu yeenayeena, mugisibule mugireete. Bwe ghabaagho ababuuza ati, ‘Lwaki muli kugisibula?’ Munaakoba muti Musengwa n'agyenda.” Kale abo be yatuma baaja era baayagaana nga kiri nga bwe yakoba. Bwe baali basibula endogoyi, beene yo baababuuza bati: “Lwaki muli kusibula endogoyi?” Baabairamu bati: “Musengwa agyenda.” Baagireeta ye Yesu, baagyalaku ebivaalo era baagimutyamyaku. Bwe yali ng'aja, baayala ebivaalo byaibwe mu luguudo. Bwe yali ng'ali kumpi okutuuka agho ng'oserengeta Olusozi lw'Emiti Emyoliva, eikuukuubira ery'Abeegeresebwa lyatoolera okusagamba n'okusaaka Katonda, mu mamiro ag'amaani olw'ebyewuunhio byonabyona bye baali baboine. Baakoba bati: “Wa nkabi kyabazinga oyo aidha mu liina lya Musengwa! Emiraala gibe mu igulu n'ekitiisa kibe eyo ghaigulu yeene.” Agho Abafarisaayo abaali mu ikuukuubira, baamukoba bati: “Mwegeresa, koba ku Beegeresebwa bo.” Yaabairamu ati: “Ka mbakobere bano bwe basirika amabaale gaidha kuleekaana.” Agho Yesu yaatuuka okumpi n'ekibuga, bwe yakibona yaalira. Yaakoba ati: “Nguli wamanha waire olwaleero luno ebireeta emiraala! Aye mperaano bya kwegisaaku kuba enaku dhiri kukwidhira abazigu bakusiteku olukomera, bakusibiremu bakuzingize ku ndhuyi dhoonadhoona. Balikusaaniagho iwe n'abantu bo abakulimu era tibalireka ibaale ku liinaalyo kuba tiwamanha lunaku lwa kukukyalira.” Agho Yesu yangira mu isinzizo yaatoolera okubingamu abaali bali kutaniramu ebintu. Yaabakoba ati: “Kyaghandiikibwa kiti, ‘Endhu yange enaabanga ndhu yaakusabiramu.’ Aye imwe mugifiire mpuku ya banhazi!” Era yali ng'ayegeresanga buli lunaku eyo mu isinzizo. Bakabona Abakulu, Abanamateeka n'abataka abakulu, banoonia amagezi ag'okumusaaniagho, aye baalemwa okubona eky'okukola kuba abantu boonaboona nga bwe bamuwulirisa, tibenda kulekera. Lwali lulala Yesu bwe yali ng'ali kwegeresa abantu mu isinzizo nga bw'abakobera Amawulire Amalungi, Bakabona Abakulu, Abanamateeka, n'abakulu ab'ebika beesoloza. Baamukoba bati: “Tukobere, buyinza bwa kika ki bw'okozesa ebintu bino? Era naani eyakugha obuyinza obwo?” Yesu yaabairamu ati: “Zeena ka mbabuuzeeku ekibuuzo, munkobere. Okubatiza kwa Yoanne kwava mu igulu oba mu bantu?” Agho batoolera okwekobaana beene na beene bati: “Bwe tunaakoba tuti kwava mu igulu, aidha kukoba ati lwaki timwamwikiriza? Ate bwe tunaakoba tuti kwava mu bantu, abantu boonaboona baidha kutukuba amabaale, kuba bakikakasa mu myoyo gyaibwe bati Yoanne yali mulanzi.” Agho baamukoba bati: “Titwidhi ghe kwava.” Yesu yaabakoba ati: “Zeena tiibakobere buyinza bwe nkozesa bintu bino.” Agho yaakobera abantu olufumo luno ati: “Ghaaligho omusaadha eyasimba eisamba lye ery'emizabbibu, yaataamu abakozi, yaaja mu nsi eyindi, yaalwayo. Ekiseera kyatuuka, yaatuma omugheereza aje y'abakozi amunonere ku biva mu isamba lye aye abakozi baamukuba era baamwiririzaayo ngalo nkalu. Kabiri yaatuma omugheereza owundi, oyo yeena baamukuba, baamukola ebiswaza era yeena baamwiririzaayo ngalo nkalu. Era yaatuma owokusatu, aye ono yeena baamusindiikiriza baamutoola mu isamba nga bamutaireku n'ebibwa. Mwene isamba yeebuuza ati, ‘Nkole ki? Ka ntume mutabane wange omugonzi, oba katyo banaamutaamu ekinhagansi.’ Aye abakozi bwe baamubona, baakoba bati, ‘Ono n'omusika, ka tumwite obusika bube bwaife.’ Agho baamusindiikiriza okumutoola mu isamba, baamwita. “Kale mwene isamba aja kubakola ki? Aja kwidha azikirize abakozi abo n'eisamba aliteemu abandi.” Abantu bwe baawulira ekyo baakoba bati: “Katonda ataganha ekyo kubaagho.” Yesu yaabalingirira yaabakoba ati: “Kale, ekyaghandiikibwa kino kitegeeza ki? ‘Eibaale abazimbi lye baaloba bati lizira mugaso, n'eryafuuka empango ey'omusingi mu nsonda.’ Buli muntu agwa ku ibaale eryo amenhekamenheka, ate bwe ligwa ku muntu, limumanhiangula.” Mu saawa eyo Abanamateeka ni Bakabona Abakulu baayenda bamugeme kuba baategeera bati mu lufumo olwo yali ayogera ku beene, aye baatya abantu. Kale baagunirira baasasula abantu empiiya ab'okumuleba, abeefuula abeesimbu ate nga baayenda kumugemekeza mu by'ayogera, basobole okumughaayo mu mikono egy'ab'obuyinza. Baidha baamukoba bati: “Mwegeresa, twidhi tuti by'oyogera ni by'oyegeresa bituufu, toboola muntu yeenayeena, aye oyegereresa irala amagira amatuufu aga Katonda. Mpegaano tukobere, twikirizibwa mu Mateeka okugha Kaisari omusolo oba bbe?” Aye Yesu yaiguka mu katego kaibwe era yaabakoba ati “Mundage e dinari. Ekifaananie ekiriku n'ebighandiiko by'ani?” Baamukoba bati: “Bya Kaisari.” Yesu yaabakoba ati: “Niini mughe Kaisari ebya Kaisari, ni Katonda mumughe ebya Katonda.” Era tibaaghanga kumugema mu bibono bye yayogera ng'abantu baligho, kale baasirika busirike nga beewuunhia kye yabairamu. Agho abandi ku Basaddukaayo baidha, abakoba bati ezira kuzuukira, baamukoba bati: “Mwegeresa, Musa yatughandiikira ati, ‘Muganda w'omuntu bw'afa, n'aleka omukazi aye nga talese baana, muganda w'omufu atwalanga namwandu oyo, yaafunira muganda we eizaire.’ Mperaano ghaaligho aboluganda musanvu asooka yaafuna omukazi yaafa nga tazaire owokubiri yaatwala namwandu, n'owokusatu atyo, okutuusa boonaboona omusanvu bwe baafa nga tibazaire. Olumaliira omukazi yeena yaafa. Olwo mu kuzuukira omukazi oyo aliba muka ani? Kuba boonaboona omusanvu baaliku ba iba.” Yesu yaakoba ati: “Abantu ab'ensi eno babayiza ate babayira, aye abo abalibonebwa nga bagwaine okuzuukira n'okwingira mu bulamu obwo tibalibayira era tibalibayiza. Baliba nga tibakaafa, kuba baliba ng'oti bamalaika. Era baliba baana ba Katonda, kuba baliba bazuukiire. Era ku by'abafu okuzuukira kiragibwa bukalamu mu kitabo kya Musa, mu bigema ku kisaka ebikoba biti, ‘Musengwa Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka, Katonda wa Yakobo.’ Kale ni, ti Katonda wa bafu aye wa balamu kuba eri Katonda, boonaboona baba balamu.” Olwo abandi ku Banamateeka baamukoba bati: “Mwegeresa, oizeemu bukalamu!” Era okuva olwo tibairayo kukana kumubuuza. Yesu yaabuuza ati: “Lwaki bakoba bati Kurisito mwidhukulu wa Daudi? Ate nga Daudi mwene akoba mu kitabo kya Zabbuli ati, ‘Musengwa yakoba Musengwa wange ati: Tyama ghano ku mukono gwange omusaadha, okutuusa lwe ndita abazigu bo ghansi gh'ebigere byo.’ Kale oba Daudi amweta Musengwa we, memale aba atya kabiri mwidhukulu we?” Agho ng'abantu boonaboona bali ku muwulirisa, yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Mwekuume Abanamateeka abagonza okuniaga nga bavaire ebivaalo ebireeyi, okulamusibwa mu biya n'okutyama mu bifo ebisinga mu sinagoga ni ku mbaga abakaavuula eby'omu ndhu dha banamwandu, baalwagho nga basaba nga beeraga. Ekibonerezo kyaibwe kirisingaku eby'abandi.” Yesu yeetegereza yaabona abakombe nga bata ebirabo byaibwe mu kifo omuteebwa ebirabo. Yaabona namwandu omwavu ng'ataamu budhegedhege bubiri. Yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere namwandu ono omwavu atairemu okusinga boonaboona. Kuba bale batoirenga ku bingi bye bali nabyo, aye ono mu bwavu bwe aghaireyo kyonakyona ky'ali nakyo mu bulamu bwe.” Abantu bwe baali boogera ku isinzizo engeri ye lyazimbibwamu n'amabaale ag'omughendo agaboneka obulungi, n'ebirabo abantu bye baagha, yaabakoba ati: “Ebiseera biidha, ebyo bye mubona ghalobe kubaagho ibaale lisigala ku liinaalyo nga tirisuuliibwa ghansi.” Baamubuuza bati: “Mwegeresa, bino biribaagho li, era kamanhiso ki akalibaagho nga biri kumpi kubaagho?” Yesu yaabairamu ati: “Mwekuume, ti kulwa nga babaghabya kuba ghalibonekagho abantu kamaala abalyeyeta eriina lyange nga bakoba bati, ‘Ninze oyo,’ era bati, ‘Ekiseera kituuse!’ Aye timubanonerezanga. Ate bwe muwulira ku ntalo ni ku bwegugungo timudhugumiranga, kuba ebintu ebyo biri n'okusooka okubaagho, aye tikitegeeza kiti mangu ago enkomerero eriba ng'etuuka.” Era yaabakoba ati: “Eighanga lirirumba eighanga erindi, obwakyabazinga bwalumba obwakyabazinga obundi. Ghalibaagho musisi ow'amaani, ghaabaagho endhala n'endwaire ya kawumpuli mu biketezo kamaala, era ghabaagho ebitiisa n'obumanhiso obw'amaani okuva mu igulu. Aye ng'ebyo byonabyona bikaali kubaagho, balibagema baabadaazadaaza, baabaghaayo mu mikono gya ab'obuyinza mu sinagoga ni mu makomera, baabaseeghayo ye bakyabazinga ni y'abafuzi abandi, ku lwange. Kino kiribasobozesa okugha obudhulizi. Mukite mu myoyo gyaimwe obuteetegekera kya kwiramu ng'ekiseera kikaali. Kuba ninze ndibagha engeri ey'okwogera n'amagezi, nga ku bazigu baimwe ghazira aghanga kubitakania waire kubiroba. Era muligheebwayo abazaire baimwe, baganda baimwe, ab'ekika kyaimwe, mikwano gyaimwe, era baliita abandi ku imwe. Abantu boonaboona balibakyagha ku lw'eriina lyange. Aye ghazira luviiri lwa ku mutwe gwaimwe luja kuzikirira. Mu kuguma kwaimwe mwe muliwoneza obulamu bwaimwe.” “Aye bwe mubonanga ab'amagye nga bali agho beezungulwire Yerusalemu, ng'olwo mumanha muti okuzikirizibwa kwakyo kutuuse. Ng'olwo abali mu Buyudaaya balumukira mu nsozi, ng'abali mu kibuga bavaamu, era ababanga mu kyalo bataingiranga mu kibuga; kuba edho n'edhiriba enaku edh'okubonereza n'okutuukiriza ebyaghandiikibwa byonabyona. Nga bakagwireku abaliba enda, n'abaliba bonsa mu nnaku edho kuba okudaagadaaga okw'amaani kuja kuba ku nsi eno n'obusungu bwa Katonda bwike ku bantu bano. Abandi balibaita n'empiima, abandi balitwalibwa mu maghanga goonagoona nga banhage, era Yerusalemu kiriniinirirwa abamaghanga agandi okutuusa enaku edh'abamaghanga agandi lwe dhiriwaaku. “Ghalibaagho obumanhiso ku ndhuba, ku mwezi ni ku muunienie, ate ku nsi ghalibaagho okweraliikirira mu maghanga, n'okusoberwa olw'okuduma okw'amayengo n'enhandha. Abantu balizirikaku olw'okutya nga balinda ebyo ebiri kwidha ku nsi, kuba amaani ag'omu igulu galitengeesebwa. Agho ng'abantu babona Omwana ow'Omuntu ng'aidhira mu kire n'amaani n'ekitiisa ekingi. Ebintu ebyo bwe bitooleranga okubaagho musitukanga mwayemerera, mwalinga ghaigulu kuba okununulibwa kwaimwe kuliba kutuuse.” Agho Yesu yaabafumira olufumo ati: “Mubonere ku mutiini, n'emiti egindi. Imwe beene bwe mubona nga gitoolereza okusibusa amakaba nga mumanha ng'endoboozi eri kumpi. Mu nsambo n'endala bwe mubonanga ng'ebintu ebyo bitooleire okubaagho, mumanhanga ng'Obwakyabazinga bwa Katonda buli kumpi. Bwenebwene, ka mbakobere, ebintu bino bija kubaagho ng'ab'oluse luno bakaali kuwaagho. Eigulu n'ensi bija kuwaagho, aye ebibono byange tibija kuwaagho. “Mwekuume, ti kulwa nga mwemalira bwa mu binhumo, kutamiira na kweraliikirira bya bulamu buno, olunaku lule lwabagwaku nga timwidhi. Kuba abantu boonaboona ab'oku nsi lulibagwaku ng'oti iggu. Mulingirire inho ebirigho era musabe, musobole okuwona ebyo ebija okubaagho era n'okwemerera mu maiso g'Omwana w'Omuntu.” Buli lunaku yayegeresanga mu isinzizo aye obwire ng'aja yaasula ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva. Era buli ku nkyo abantu boonaboona beesololezanga mu isinzizo okumuwulirisa. Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa era ekyetebwa Ekibinuko eky'Okubitizibwa, kyali kiri kumpi okutuuka. Bakabona Abakulu n'Abanamateeka baali bali kwagala engeri ey'okuzikiriza Yesu, kuba baali batya abantu. Agho Sitaani yangira mu Yuda ayetebwa Isikarioti eyali omulala ku abo Eikumi n'Ababiri. Ono yaaja yeekobaana ni Bakabona Abakulu, n'abaisirukale ab'omu isinzizo nga bw'anaamubagha. Baasangaala inho baisania empiiya dhe banaamugha. Yuda yaaganha era yaatoolera okwagala akaghagaanhia ak'okumubagha nga ghazira bantu kamaala. Agho olunaku olw'Ekibinuko eky'Emigaati Egitazimbulukusiibwa lwatuuka, kwe baitiranga entaama ento ey'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Yesu yaatuma Petero ni Yoanne ng'abakoba ati: “Muje mututegekere Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa.” Baamubuuza bati: “Gha ye waalyenze tukitegekere?” Yaabairamu ati: “Bwe munaaba mwingira mu kibuga mwidha kwagaanana n'omusaadha eyeetwise ensugha ey'amaadhi mumunonereze okutuuka mu ndhu y'anangiramu. Mukobe mwenemu muti, ‘Omwegeresa akobye ati ekisenge ky'anaaliiramu embaga ey'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa ghalala n'Abeegeresebwa be kiri gha?’ Aidha kubalaga ekisenge ekinene ghaigulu ekirimu bye twenda, mwe mube mutegekere.” Baaja baayagaana nga buli kintu kiri nga Yesu bwe yabakoba era baategekera omwo embaga ey'Ekibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Esaawa bwe yatuuka, Yesu n'Abatume baatyama ku kiiwulo. Yaabakoba ati: “Nhenze inho okulya ku mbaga eno ey'Ekibinuko eky'Okubitizibwa n'imwe, nga nkaali kudaazibwadaazibwa. Kuba ka mbakobere: Tija kwirayo kugirya okutuusa bw'erituukirizibwa mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Agho yaagema ekikopo yeeyanza Katonda yaakoba ati: “Mugeme buli muntu anhweku kuba ka mbakobere: Tiriirayo kunhwa ku mwenge gwa muzabbibu okutuusa Obwakyabazinga bwa Katonda lwe buliidha.” Olwo yaatoola omugaati yeeyanza Katonda, yaagumegulamegulamu, yaabagha ng'akoba ati: “Guno n'omubiri gwange, [ogugheebwayo ku lwaimwe. Kino mukikolanga okundidhukira.” Mu nsambo n'endala yatoola ekikopo nga bamaze okulya yaakoba ati: “Ekikopo kino n'endagaano ya Katonda empyaka ekolebwa n'omusaayi gwange ogufukibwa ku lwaimwe.] Aye kale mubone, oyo ow'okundyamu olukwe ali ninze ghano ku kiiwulo! Kuba Omwana w'Omuntu aja kuva ku nsi nga bwe kyategekebwa, aye akagwireku oyo amulyamu olukwe!” Agho baatoolera okwebuuzagania naani ku beene aghanga okukola ekyo. Abeegeresebwa be baatoolera okutakana beene na beene bati naani ku beene asinga. Yesu yaabakoba ati: “Bakyabazinga b'abamaghanga agandi bagafuga, aye imwe timugwaine kuba mutyo. Asinga mu imwe agwaine kuba oti n'asembayo, omukulu abe oti mugheereza: kuba naani asinga? Atyama ku kiiwulo oba amugheereza? Ti n'atyama ku kiiwulo? Aye nze ndi mu imwe ng'omugheereza. “Imwe mugumye mwaba ninze mu byonabyona ebituyuguumiiza. Kale ndidha kubagha Obwakyabazinga nga zeena Lata wange bwe yabumpa, musobole okulya n'okunhwa ninze ku kiiwulo kyange mu Bwakyabazinga bwange. Era mulityama ku makonero mwalamula ebika eikumi n'ebibiri ebya Isiraeli. “Simoni, Simoni, oli kuwulira? Sitaani aikiriziibwa okubaleba, ayawule abalungi n'ababi ng'oti n'omuntu asensa engaano mu biwusu. Aye nze nkusabiire okwikiriza kwo kulobe kukendeera, era bw'okyukanga ogumyanga baganda bo.” Petero yaamwiramu ati: “Musengwa, ndi mwetegefu okusibibwa era n'okufiira aghalala n'iwe.” Yesu yaamukoba ati: “Petero, ka nkukobere olwaleero luno enkoko enaaba ekaali kukolyoka ng'oneegaine emikuzi esatu nga bw'otandhidhi.” Yesu yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Ku olwo lwe nabatuma ni mbakoba obutaja na mpiiya, nsawo oba engaito, ghaligho kye mwayenda ni mutakifuna?” Bairamu bati: “Ghazira.” Yesu yaabakoba ati: “Aye mperaano ali n'empiiya atadhireka mu nsambo n'endala ali n'ensawo atagireka, oyo azira, atunde ekivaalo agule empiima. Ka mbakobere kiri n'okutuukirira ku nze ekyaghandiikibwa kiti, ‘Yabalirwa mu bamenhi ab'amateeka’ kuba ebyo ebingemaku biri n'enkomerero yaabyo.” Baamukoba bati: “Musengwa, bona empiima ibiri dhiidhino.” Yaabakoba ati: “Kimala.” Yesu yaafuluma, yaaja ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva nga bwe yali amanhiriire, Abeegeresebwa be baamunonereza. Bwe yatuukayo yaabakoba ati: “Musabe mulobe kulebwa.” Yaabaleka agho yeeyongerayooku akata nga gh'otuusa okusuula eibaale, yaakuba amakiryaivu, yaasaba, ati: “Lata, bwe kuba nga n'okwenda kwo ntoolaaku ekikopo kino, aye ti nga nze bwe nhenda aye nga iwe bw'oyenda.” [ Agho yaabonekerwa malaika okuva mu igulu ng'aidha okumugumya. Yaawulira enaku mu mwoyo, yaasaba inho, yaagezimula era olugezi lwaba ng'oti matondo ga musaayi n'agali kutoonha ku itaka.] Bwe yamala okusaba, yaasituka yaira y'Abeegeresebwa be yaabaagaana nga batendwike olw'enaku eyabali mu mwoyo, yaabakoba ati: “Musituke musabe mulobe kulebwa.” Yali akaayogera ng'eikuukuubira ery'abantu livaayo nga ni Yuda omulala ku ikumi n'Ababiri akulembeiremu, era yaaseeta aghaali Yesu okumugwa mu kifuba. Aye Yesu yaamukoba ati: “Yuda oli kughaayo Omwana w'Omuntu ng'omugwa mu kifuba?” Abaali ni Yesu bwe baabona ebirigho baamukoba bati: “Musengwa tutandiike okulwanisa empiima?” Era Omwegeresebwa owundi yaasala omugheereza w'Omukulu wa Bakabona yaamutoolaku kutu ow'oku luuyi olw'omukono omusaadha. Yesu yaabakoba ati: “Muleke!” Era yaagema ku kutu ow'omwiru yaamuwonia. Agho Yesu yaakoba Bakabona Abakulu, n'abaisirukale ab'omu isinzizo, n'abakulu ab'ebika abaidha okumugema ati: “Mwidhie okungema n'empiima n'emiigo oti muja kugema munhazi? Nabanga n'imwe mu isinzizo buli lunaku, timwangema. Aye eno n'esaawa yaimwe era amaani ag'enzikiiza gali kukola.” Agho baamugema baamutwala mu ndhu y'Omukulu wa Bakabona. Era Petero yaabanonereza, aye ng'aliku ghala. Ghaaligho omuliro ogwali gukumiibwa mu luya ghagati era nga ghaligho abantu ku muliro agho, Petero yeena yaaja yaabatyamamu. Omugheereza omughala yaamubona ng'atyaime gha muliro yaamulingirira era yaakoba ati: “Omusaadha ono yeena yalinga n'ole.” Aye Petero yeegaana ati: “Mukazi iwe, nze timwidhi.” Ghaabitagho akaseera katono omuntu owundi yaamukoba ati: “Iwe weena oli mulala ku bale.” Aye Petero yeegaana ati: “Musaadha iwe nze tiri.” Bwe ghaabitagho entangama ya saawa nga ndala, kabiri ghaabaagho omuntu eyamwekalangulaku ati: “Bwenebwene omusaadha ono yeena yalinga n'ole kuba, n'okuba Mugalilaaya.” Aye Petero yairamu ati: “Musaadha iwe, ni by'oyogera tibiidhi!” Mu kaseera keene ako yali akaayogera, enkoko yaakolyoka. Musengwa yaakyuka yaalinga ku Petero, era Petero yaidhukira ebibono bya Musengwa bye yamukoba ati: “Olwaleero luno enkoko enaaba ng'ekaali kukolyoka ng'oneegaine emikuzi esatu.” Petero yaafuluma yaalira inho. Abasaadha abaali bali kukuuma Yesu baamukiina era baamukuba baamughemba ku maiso memale baamukoba bati: “Teeba, naani akukubye?” Era baamwogeraku ebibono eby'okuvuma kamaala inho. Bwe bwakya, abakulu ab'ebika, Bakabona Abakulu n'Abanamateeka beesoloza baatyama mu lwekobaano olwo. Baamukoba bati: “Oba niiwe Kurisito tukobere.” Aye yaabairamu ati: “Bwe nnaabakobera timwidha kwikiriza ate bwe nnaababuuza timwidha kwiramu. Aye okuva ni mperaano Omwana w'Omuntu aidha kuba ng'atyaime ku mukono omusaadha ogw'amaani ogwa Katonda.” Boonaboona baamukoba bati: “Ekikoba niiwe Omwana wa Katonda?” Yaabakoba ati: “Niimwe abakyogeire.” Agho baakoba bati: “Kabiri tukaayenderaki obudhulizi obundi? Tubyewuliriire beene ng'abyogera.” Agho ni embuga yoonayoona yaasalagho era yaagheereza Yesu ewa Pilato. Baatoolera okumughaghabira bati: “Ono twamwagaana ng'akiidhamya abantu b'eighanga lyaife ng'abakoba obutaghanga Kaisari musolo, era nga yeeyeta Kurisito, ekitegeeza kiti Kyabazinga.” Pilato yaamubuuza ati: “Niiwe kyabazinga wa Bayudaaya?” Yaamwiramu ati: “Oyogeire.” Pilato yaakoba Bakabona Abakulu n'eikuukuubira ery'abantu ati: “Nze tibona musango ku muntu ono.” Aye beekalangula bati: “Endhegeresa ye yasiikuula ebidhuubo eby'abantu mu Buyudaaya mwonamwona, okuviira irala mu Galilaaya okutuusa bw'atuuse ni ghano.” Pilato bwe yawulira ebyo, yaabuuza oba ng'omuntu oyo Mugalilaaya. Bwe yakitegeera ng'ava mu kiketezo ekifugibwa Herode yaamugheereza ye Herode, kuba yeena yali ali mu Yerusalemu mu biseera ebyo. Herode bwe yabona Yesu yaasangaala inho kuba yali yamuwuliraku, era nga yayenda ira okumubonaku era ni ghano yali asuubira nga anaamubona ng'akola ekyewuunhio. Kale yaamubuuza ebibuuzo kamaala inho aye yaaloba kwiramu. Bakabona Abakulu n'Abanamateeka baayemerera beekalangula n'amaani okughaghabira Yesu. Era Herode n'abaisirukale be, baamukola ebikolwa eby'obudhoozi baamusekerera, agho baamuvaaza ekivaalo eky'ekitiisa memale yaamwiriza Pilato. Era ku lunaku olwo Herode ni Pilato buli muntu yafuuka mukagwa wa mwine, kuba einhuma ere buli muntu yali muzigu wa mwine. Agho Pilato yaayeta ghalala Bakabona Abakulu, abafuzi, n'abantu. Yaabakoba ati: “Mundeeteire omuntu ono nga mukoba muti akiidhamya abantu era bwe mmuwozeisa mu maiso gaimwe, mwena muboine nga ghazira musango gumusinze mu egyo gye mumughaghabiire. Ni bw'aba Herode yeena ghazira musango gwamwagaineku, kuba era wuuyo amutwiriiza. Bwenebwene ghazira kye yakola kimugwaniza kufa. Kale ndidha kumukangaivula memale mmulekule.” [ Ku buli lunaku lukulu yali n'okubalekulirayo omusibe mulala.] Boonaboona baaleekaanira ghalala bati: “Oyo mutoolegho, tusibulire Barabba.” Barabba n'omusaadha ye baasiba olw'akadhagalalo akaaligho mu kibuga n'olw'okwita omuntu. Pilato yairamu okwogera nabo ng'ali kwenda okulekula Yesu, aye baaleekaana bati: “Mukomerere! Mukomerere!” Omukuzi ogwokusatu yaabakoba ati: “Kibi ki kye yakola? Nze tiboine musango gumugwaniza kufa ndidha kumukangaivula memale mmulekule.” Aye beekalangula n'amamiro amakaalaamu abakolere kye baali bali kumukoba, bati Yesu akomererwe. Era baaghangula. Kale Pilato yaasalagho ati kye basabye kibakolerwe. Yaasibula eyasibwa olw'akadhagalalo n'olw'okwita omuntu, ye baasaba, aye yaaghaayo Yesu okumukola nga bwe benda. Abaisirukale bwe baali batwala Yesu baagema omusaadha ayetebwa Simoni Omukurenayo eyali ava mu kyalo ng'aja mu kibuga, baamusituza omusalaba yaatambula nagwo ng'anonereza Yesu. Eikuukuubira ery'abantu lyaja nga limunonereza omwali n'abakazi abaajanga nga balira bwe bagegenga. Yesu yaakyuka yaabakoba ati: “Bakazi imwe ab'e Yerusalemu mutalira nze, aye mwerire beene n'abaana baimwe kuba mumanhe kino. Enaku dhiri kwidha abantu mwe balikobera bati: beesiimye abagumba, n'enda edhitazaalangaku, n'amabeere agataayonsaaku! Agho balitoolera okukoba ensozi bati, ‘Mutugweku’ n'okukoba obusozi bati, ‘mutusandikire!’ Kuba, oba nga bakola bino ku muti omubisi, kiriba kitya ku mukalu?” Ghaaligho abantu babiri abaiza emisango be baatwalira aghalala naye okwitibwa. Bwe baatuuka mu kifo ekyetebwa eky'Ekighanga baamukomerera agho n'abaizi ab'emisango bale, owundi ku luuyi lw'omukono gwe omusaadha ate owundi ku luuyi olw'omugooda. Yesu yaakoba ati: “Lata basonighe kuba tibaidhi kye bali kukola.” Baagabana ebivaalo bye nga bakuba akalulu. Abantu baayemerera agho beerolera, ate abafuzi baamusekerera bati: “Yalokolanga abandi, yeerokole mwene, oba nga ni Kurisito wa Katonda omulonde!” Abaisirukale boona baatuuka baamudherega baamugha omwenge ogw'emizabbibu endoota. Baakoba bati: “Oba nga niiwe kyabazinga ow'Abayudaaya weerokole!” Ghaigulu we baataagho ekighandiiko ekikoba kiti: “ONO NI KYABAZINGA OW'ABAYUDAAYA.” Owundi ku baizi ab'emisango ye baali bakomereire agho yaamuvuma ati: “Ti niiwe Kurisito? Weerokole twena otulokole!” Aye mwine yaamukaabukira ati: “Obwo iwe totya Katonda? Olw'okuba tuli ku kibonerezo n'ekirala! Ife tuli kusasulwa olw'ebyo bye twakola, aye mwene azira kibi kye yaali akoze.” Yaakoba Yesu ati: “Ondidhukiranga ng'otuuse mu Bwakyabazinga bwo.” Yesu yaamukoba ati: “Bwenebwene ka nkukobere: Olwa leero oidha kuba ninze mu kifo eky'okwesiima.” Olwo agho dhaali esaawa nga mukaaga, ensi yairugala be zigizigi okutuusa esaawa mwenda, endhuba ng'erekeire okwaka. Olusuubo olw'omu isinzizo lwakanukamu ghabiri. Yesu yaaleekaana ati: “Lata, nta omwoyo gwange mu ngalo dho!” Bwe yamala okwogera atyo yaisa omuuka ogusembayo. Omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale bwe yabona ebibairegho, yaasaaka Katonda era yaakoba ati: “Bwenebwene omuntu ono tabaire na musango!” Era n'ebiyindi eby'abantu abaidha okwerolera bwe baabona ebibairegho bairayo eka nga beewumbye. Boonaboona be yali aidhigaine nabo nga n'omuli n'abakazi abaatambula naye okuva e Galilaaya, baayemerera ghalaku baalingirira ebintu bino. Mperaano ghaaligho omusaadha ng'ayetebwa Yosefu ow'omu kibuga Arimathea eky'e Buyudaaya. Ono yali atyama ku lwekobaano olw'embuga nga musaadha mulungi era ng'akola bituufu. Ono yali ng'anuyirira Obwakyabazinga bwa Katonda era tiyaisania ni baine mu ntegeka yaibwe yoonayoona. Yosefu ono yaja ye Pilato yaasaba omulambo gwa Yesu. Yaagughanulayo, yaaguzinga mu lugoye olweru yaaguta mu magombe agaabaadhibwa mu lubaale era agaali tigateebwangamuuku mufu yeenayeena. Luno lwali lunaku lwa kwetegeka nga Sabbato eri kwinhama. Abakazi abaidha ni Yesu okuva e Galilaaya, baanonereza, baabona amagombe n'ensambo omulambo gwe ye gwateebwamu baira baategeka obuwoowo n'omuzigo. Ku lwa Sabbato baawuumula, ng'ebiragiro bwe bikoba. Ku lusooka mu Sabbato, baawuuna be pwi pwi pwi, baaja ku magombe n'obuwoowo bwe baategeka ku lule. Baayagaana ng'eibaale ligalangwirwa okuva ku magombe, aye bwe bangira baaloba kwagaanamu mulambo gwa Musengwa Yesu. Baali bakaali agho, nga basobeirwa, baabona abasaadha babiri abavaire ebimesunkana nga beemereire agho. Baatya inho baakoteka emitwe, abasaadha baabakoba bati: “Lwaki muli kwagalira omulamu mu bafu? Tali ghano, azuukiire. Mwidhukire bwe yabakoba ng'akaali e Galilaaya, bwe yakoba ati, ‘Omwana w'Omuntu ali n'okugheebwayo mu mikono gy'ababi, akomererwe era olunaku olwokusatu azuukire.’ ” Era baidhukira ebibono bye ebyo. Baava ku magombe baira, baakoberaku eikumi n'omulala n'abandi boonaboona ebintu ebyo byonabyona. Abakazi abaakobera Abatume ebintu bino baali Maria Magadalene, Yoanna, ni Maria inhinha owa Yakobo n'abandi be baali nabo. Aye ebibono ebyo byabawulikanira ng'oti bya kudhondha era baaloba kubiikiriza. Petero yaasituka, yaalumuka okuja ku magombe era bwe yatuuka yaakutama, yaalengeza mu magombe, yaabona bwa ngoye dhe baamuziikamu dhonka, yairayo eka nga yeewuunhia mu mwoyo gwe ebyo ebyaligho. Ku lunaku lwene olwo ghaabaagho ku Beegeresebwa babiri abaali batambula nga baja mu kyalo ekyetebwa Emmao. Okuva e Yerusalemu okutuuka Emmao ghaligho kilomita ikumi na ndala. Baajanga nga baghaya ku bintu bino ebyali byakamala okubaagho. Baali bakaaghaya bwe beebuuzagania, Yesu mwene yaabatuukaku yaatoolera okutambula nabo aye amaiso gaibwe gaaliku ekintu baaloba kumutegeera. Yaababuuza ati: “Bibono ki ebyo bye muli kwogeraku nga mutambula?” Baayemerera nga badhuunie. Owundi ye baayetanga Kileopa yaamubuuza ati: “Niiwe wenka omugeni mu Yerusalemu ataidhi bintu bikibairemu mu nnaku dhino?” Yaakoba ati: “Bintu ki?” Baakoba bati: “Ebigema ku Yesu ow'e Nazarethi eyali omulanzi ow'amaani mu bikolwa ni mu bibono mu maiso ga Katonda n'abantu boonaboona era nga Bakabona Abakulu n'abafuzi bwe baamughaayo okusalirwa ogw'okufa era n'akomererwa? Ate ife ni twali tumwesunga tuti n'ow'okununula Isiraeli, aye wuuno luno lwakusatu kasookanga bino bibaagho. Ebyo nga bikaali agho ghaligho abakazi mu kikunsu kyaife abatuwugulaiza bwe bajiire ku magombe ku nkyo. Tibaagaineeyo mulambo gwe, baira era baatukobera bati bamalaika bababonekeire baabakoba bati mulamu. Era abandi ku ife boona bajiire ku magombe era baayagaana nga biri bwenebwene ng'abakazi bwe bakobye, aye Yesu tibamuboine.” Agho yaabakoba ati: “Ye bano abasirusiru, ab'emyoyo egirwa okwikiriza abalanzi bye boogera! Tikyali nti bino byali biri n'okutuuka ku Kurisito memale atuuke mu kitiisa kye?” Agho yaatoolera okubainhonhola Ebyaghandiikibwa, ebyo byonabyona ebimugemaku, eby'abalanzi boonaboona okuviira irala ku Musa. Bwe baatuuka okumpi n'ekyalo mwe baali baja yaaboneka oti yeeyongerayo aye baamughaliriza asigale agho nabo nga bamukoba bati: “Eigulo lituuse, obwire buzibye.” Kale yaaja nabo nga wa kusula. Olwatyama ku kiiwulo yaatoola omugaati, yaagugha enkabi yeeyanza, yaagumegulamegulamu, yaabagha. Olwo baazibuka amaiso baamutegeera, aye yaababuliraku agho. Agho baakoba bati: “Titusuuyirirenga mule bw'abaire ng'ayogera n'ife mu ngira! Ng'atwinhonhola amakulu ag'Ebyaghandiikibwa?” Saawa eyo yeene baasituka bairayo e Yerusalemu baayagaana eikumi n'omulala, n'abandi bwe baabitanga, nga beesoloiza ghalala, baabakobera bati: “Bwenebwene Musengwa azuukiire, era abonekeire Simoni.” Boona baabaghayiraku nga bwe byali mu ngira ni bwe baamutegeerera ku kumegulamegula mu mugaati. Baali bakaabaghayiraku, Yesu mwene yaabeemereramu ghagati yaabakoba ati: “Emiraala gibe n'imwe.” Baatya baadhugumira nga badhuubiriza bati bali kubona muzimu. Yaabakoba ati: “Kiki ekibatabwire, lwaki muba n'ebidhuubo bityo mu myoyo gyaimwe? Mulinge ku ngalo dhange, n'ebigere byange, ninze mwenemwene mungemeku mubone kuba omuzimu tiguba na mubiri waire magumba nga bwe mubona bwendi nabyo.” Bwe yamala okukoba atyo, yaabalaga engalo dhe n'ebigere bye. Aye bwe baali nga bakaali kwikiriza olw'eisanhu n'okwewuunhia, yaabakoba ati: “Muligho ghano n'ekintu kyonakyona ekiriibwa?” Baamugha ekimega eky'ekyenhandha ekitalike, yaakitoola yaakirya nga babona. Olumaliira yaabakoba ati: “Bino n'ebibono byange bye nabakoberanga nga nkaali n'imwe, nti buli kintu kyonakyona ekyampandiikibwaku mu Mateeka ga Musa n'abalanzi, ni mu Zabbuli kiri n'okutuukirizibwa.” Agho yaigula emyoyo gyaibwe okutegeera Ebyaghandiikibwa, yaabakoba ati: “Kiti bwe kyaghandiikibwa nti Kurisito ali n'okudaagadaaga era ku lunaku olwokusatu azuukire okuva mu bafu, era nti okwenenia n'okusoniyibwa ebibi, biri n'okukoberwa amaghanga goonagoona mu liina lye, okuviira irala ni mu Yerusalemu. Niimwe abadhulizi ab'ebintu ebyo. Era nze mwene ndidha kubagheereza oyo Lata wange ye yabasuubiza aye musigale mu kibuga okutuusa nga muvaaziibwa amaani okuva mu igulu.” Yesu yaabakulemberamu baafuluma, baatambula okuja e Bethania. Agho yaagolola amakono ge yaabagha omukisa. Era bwe yali abagha omukisa yaabavaaku yaatwalibwa mu igulu. Baamusinza, baira mu Yerusalemu n'eisanhu lingi inho, era baabanga mu isinzizo ebiseera byonabyona nga basaaka Katonda. Mu kwinhama kwa byonabyona Kibono yali ng'aligho era Kibono ng'aba ghalala ni Katonda era Kibono nga ni Katonda. Okuviira irala ku ntoolo Kibono yali ng'aba ghalala ni Katonda. Ebintu byonabyona byatondebwa nga bibita mu oyo era ghazira kintu kyonakyona ekyatondebwa aghazira oyo. Mu oyo nga n'omuli obulamu era obulamu obwo bwaba ekimuliikirira eky'abantu. Ekimuliikirira ekyo kimulika mu nzikiiza, era enzikiiza tekisobola.] Ghaaligho omuntu Katonda ye yatuma, ng'ayetebwa Yoanne. Oyo yaidha okukakasa ati ole n'ekimuliikirira, abantu boonaboona baghange okwikiriza. Yoanne oyo ti n'eyali ekimuliikirira ekyo, aye yaidha okukakasa ebigema ku kimuliikirira. [ Nga kino n'ekimuliikirira kyenekyene, ekyali nga kiri kwidha mu nsi okumuliikirira abantu boonaboona. Kibono yali mu nsi. Era ensi yabita mu oyo okukolebwa, aye ensi tiyamumanha. Yaidha mu babe, aye abantu be beene baaloba okumusangaalira. Aye abo abaamusangaalira era abaamwikiriza yabagha obukumu okufuuka abaana ba Katonda. Baafuuka abaana ba Katonda mu nsambo etali yabuliidho abantu ye bazaalibwamu ey'omubiri. Katonda mwene n'eyabafuula abaana be. Kibono yaafuuka omuntu yaaba mu ife ng'aidhwire ekisa n'amazima. Twabona ekitiisa kye, ekitiisa ng'eky'Omwana wa Lata omulala bedengedenge. Ono Yoanne y'ayogeraku, bw'alanga ati: “Ono ni ye nabakoberangaku bwe nabakoba nti, ‘Anandhiririra ansingira irala obuyinza kuba yabaagho nga nze nkaali na kuzaalibwa.’”] Olw'ekisa kye ekitawa, twenatwena atugha emikisa gye emikuzi kamaala. Kuba, nga Katonda bwe yateeka Amateeka ng'abita mu Musa, ekisa n'amazima abibisa mu Yesu Kurisito. Ghazira eyaali aboine ku Katonda. Aye Omwana we omulala bedengedenge aba aghalala n'Ise, n'amwoleka abantu ni bamumanha. Yoanne ati bwe yakakasa Abayudaaya, bwe baatuma Bakabona n'Abalevi okuva e Yerusalemu okumubuuza bati: “Niiwe ani?” Yoanne tiyakibagisa, aye yakyogera nga talumamu ati: “Ti ninze Kurisito.” Baamubuuza bati: “Memale oli ani? Niiwe Eliya?” Yairamu ati: “Busa, ti ninze.” Baayongera okumubuuza bati: “Niiwe Omulanzi ole?” Yairamu ati: “Busa.” Agho baamukoba bati: “Niini tukobere, niiwe ani? Kuba abatutumye tunaabakoba tutya? Weeyogeraku ki?” Yaakozesa ebibono bya Isaia Omulanzi, yaakoba ati: “Ninze eiroboozi ly'oyo alangiriza mu irungu ati, ‘Mutereeze engira ya Musengwa.’ ” Abakwenda bano, baali Bafarisaayo. Agho ni baamukoba bati: “Oba nga ti niiwe Kurisito, oba Eliya, oba Omulanzi ole, memale lwaki obatiza?” Yoanne yaabairamu ati: “Nze mbabatiza n'amaadhi aye mu imwe mulimu oyo ye mutaidhi, anandhiririra era tisaanira naire okusibulula obukoba obw'engaito dhe.” Bino byali Bethania, ng'osomoike omwiga Yorudani, Yoanne ye yali abatiriza. Ku lunaku olwairirira, Yoanne yaabona Yesu ng'aidha y'ali yaakoba ati: “Mubone Entaama Ento eya Katonda etoolagho ebibi eby'ensi! Ono ni ye nabakoberanga, bwe nakoba nti, ‘Ghaligho omuntu ali kwidha oluvainhuma lwange ansingira aghala obukologho, kuba yabaagho ira nga nze nkaali kubaagho.’ Zeena nali timwidhi aye ekyandeeta n'okubatizanga n'amaadhi memale ayolekebwe eri Isiraeli.” Agho Yoanne yaakakasa ati: “Nabona Mwoyo ng'amwikaku ng'oti njiibwa okuva mu igulu era yaamusigalaku. Era nali tiidhi nti n'oyo, aye oyo eyantuma okubatiza n'amaadhi yankoba ati, ‘Y'onaabona nga Mwoyo amwikaku era ng'amusigalaku, anaaba nga n'oyo abatiza ni Mwoyo Mutukuvu.’ Ebyo nabibona era nkakasa nti oyo n'Omwana wa Katonda.” Ku lunaku olwairirira Yoanne yali ayemereire agho n'abeegeresebwa be babiri, kabiri yaabona Yesu ng'atambula. Yaakoba ati: “Mubone Entaama Ento eya Katonda!” Abeegeresebwa be abo ababiri baawulira ekyo baanonereza Yesu. Yesu yaakyuka yaababona nga bali kumunonereza yaababuuza ati: “Muli kwagala ki?” Baamwiramu bati: “Rabbi”, amakulu gaakyo nti Mwegeresa, “otenduka gha?” Yaabakoba ati: “Mwidhe mubone.” Agho dhaali saawa ikumi edh'omusana, kale baaja baabona gh'atenduka era baaba agho naye olunaku olwo. Owundi ku babiri abo abaawulira nga Yoanne ayogera, era ni banonereza Yesu, yali nga ni Anderea muganda wa Simoni Petero. Ono yasooka kubona muganda we Simoni era yaamukoba ati: “Tuboine Messia,” amakulu gaakyo nti Kurisito. Yaatwala Simoni eri Yesu. Yesu bwe yamubona yaamukoba ati: “Niiwe Simoni mutabane wa Yoanne? Oidha kwetebwanga Kefasi,” amakulu gaakyo nti Petero n'olubaale. Ku lunaku olwairirira Yesu yaasalagho okuja e Galilaaya. Yaayagaana Filipo yaamukoba ati: “Nnonereza.” Filipo yali ava mu Bethisaida, ekibuga Anderea ni Petero mwe baali baba. Filipo yaayagaana Nathanaeli yaamukoba ati: “Tuboine oyo Musa ye yaghandiikaku mu kitabo ky'Amateeka, era n'abalanzi ye baaghandiikaku, Yesu ow'e Nazarethi, mutabane wa Yosefu.” Nathanaeli yaamukoba ati: “Ghaligho ekirungi ekighanga okuva e Nazarethi?” Filipo yaamukoba ati: “Idha obone.” Yesu bwe yabona Nathanaeli ng'ali kwidha y'ali, yaamwogeraku ati: “Mubone Omuisiraeli keenekeene aziramu kwesubaayiriza kwonakwona.” Nathanaeli yaamubuuza ati: “Waamanhira gha?” Yesu yaamwiramu ati: “Nkuboine ng'oli mu muti omutiini memale Filipo akwete.” Nathanaeli yairamu ati: “Mwegeresa, niiwe Omwana wa Katonda! Niiwe Kyabazinga wa Isiraeli!” Yesu yaamukoba ati: “Olw'okuba nkukobeire nti nkuboine mu muti omutiini n'okwikiriza? Oidha kubona n'ebisinga kino.” Era yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere, mulibona eigulu nga libwikwike era nga bamalaika ba Katonda abandi baniina, era ng'abandi baika ku Mwana w'Omuntu.” Ku lunaku olwokusatu yaabaayo embaga ey'abagole mu kibuga Kana eky'e Galilaaya. Inhina Yesu yaliyo. Yesu n'Abeegeresebwa be boona baayetebwa era baaliyo. Omwenge ogw'emizabbibu bwe gwawaagho inhina Yesu yaamukoba ati: “Omwenge gw'emizabbibu gubawoireku.” Yesu yaamwiramu ati: “Mukazi iwe, ombeereire ki? Ekiseera kyange kikaali kutuuka.” Aye inhina yaakoba abagheereza ati: “Ky'abakoba kyonakyona kye mube mukole.” Mperaano agho ghaaligho ensugha edh'amaadhi mukaaga edhaakolebwa mu mabaale ng'Abayudaaya dhe bakozesa mu mpisa yaibwe ey'okwetukuza. Era buli ndala nga ejaamu lita nga kikumi. Yesu yaakoba abagheereza ati: “Mwidhuze ensugha edho amaadhi.” Baadhiidhuza ni ku migo. Yaakoba ati: “Mperaano museneku mutwalire omugabuzi omukulu.” Baasena baatwala. Omugabuzi omukulu bwe yakomba ku maadhi nga gafuuse omwenge ogw'emizabbibu, tiyamanha ye guviire, aye abagheereza abaasena amaadhi baamanha. Agho yaayeta omugole omusaadha yaamukoba ati: “Omuntu yeenayeena asooka kugabula omwenge ogw'emizabbibu ogw'endiko, abantu bwe bamala okunhwa ni baghezaamu memale yaabagha dhuule. Aye kabiri iwe omwenge ogw'emizabbibu ogw'endiko gw'otereike okutuusa ni ye buli eno!” Yesu yakolera ekyewuunhio kino ekisooka e Kana mu Galilaaya. Atyo yaayoleka ekitiisa kye era Abeegeresebwa be baamwikiriza. Olumaliira lw'ekyo yaaja e Kaperinaumu n'inhina, ni baganda be n'Abeegeresebwa be, baaba eyo enaku ntono. Ekibinuko eky'Okubitizibwa eky'Abayudaaya nga kiri kumpi okutuuka, Yesu yaaniinaniina e Yerusalemu. Bwe yatuuka mu isinzizo yaayagaanamu abali kutunda ente, entaama n'enjiibwa, n'abafaana empiiya nga batyaime agho bali ku gwaibwe. Yaatoola obugugha yaabukolamu akaswanhu, yaababingamu boonaboona n'entaama n'ente, era yaafundika emeeza edh'abaali bafaana empiiya, n'empiiya dhaibwe yaadhisansa. Yaalagira abaali bali kutunda enjiibwa ati: “Bino mubitoole ghano. Era mulekere okufuula endhu ya Lata wange ekiya!” Agho Abeegeresebwa be baidhukira ebyaghandiikibwa ebikoba biti: “Omwoyo gw'endhu yo guliimalagho.” Agho Abayudaaya baamukoba bati: “Kamanhiso ki k'osobola okukola okutumanhisa ng'oli n'obukumu obukola bino?” Yesu yaabakoba ati: “Mumenhegho eisinzizo lino ndidha kulizimba mu nnaku isatu.” Abayudaaya baamukoba bati: “Kyatwala emyaka amakumi ana na mukaaga (46) okuzimba eisinzizo lino! Waakoba oti oghanga okuliizaagho mu nnaku eisatu?” Aye eisinzizo Yesu lye yali ayogeraku n'omubiri gwe. Kale bwe yazuukira mu bafu Abeegeresebwa be baidhukira nga yayogera kino, era baikiriza Ebyaghandiikibwa, ni Yesu bye yakoba. Yesu bwe yali mu Yerusalemu, mu nnaku edh'Ekibinuko eky'Okubitizibwa abantu kamaala baamwikiriza bwe baabona ebyewuunhio bye yakolanga. Aye Yesu nga tabeeyalizaamu, kuba boonaboona yali abaidhi. Kyali tikyetaagisa kubaagho amukobera ebifa ku muntu, kuba yali ng'aidhi ebiri mu myoyo egy'abantu. Ghaaligho omusaadha eyali omukulu mu Bayudaaya ng'ayetebwa Nikodemo era nga wa mu kikunsu ky'Abafarisaayo. Lwali lulala ono yaaja ye Yesu obwire yaamukoba ati: “Mwegeresa, twidhi tuti oli mwegeresa ava ewa Katonda, kuba ghazira aghanga kukola byewuunhio bino by'okola okutoolaku nga Katonda ali naye.” Yesu yaamwiramu ati: “Ka nkukobere bwenebwene, ezira aghanga kubona Bwakyabazinga bwa Katonda okutoolaku ng'azaaliibwa omukuzi ogwokubiri.” Nikodemo yaamubuuza ati: “Omuntu aghanga atya okuzaalibwa omukuzi ogwokubiri bw'aba nga mukulu? Asobola okungira mu nda ya inhina omukuzi ogwokubiri yaazaalibwa?” Yesu yaamwiramu ati: “Bwenebwene ka nkukobere, okutoolaku ng'omuntu azaaliibwa amaadhi ni Mwoyo, taghanga kwingira mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Omubiri guzaalibwa mubiri, ate omwoyo gwazaalibwa Mwoyo. Oteewuunhia kye nkukobye nti muli n'okuzaalibwa omukuzi ogwokubiri. Empewo efuuwa yaalaga y'eyenda, waawulira empiriito aye nga toidhi y'eva oba y'eja. Kityo bwekiri ku buli muntu azaalibwa Mwoyo.” Nikodemo yaamukoba ati: “Ebyo bighanga bitya okubaagho?” Yesu yaamwiramu ati: “Waaba mwegeresa mukulu mu Isiraeli waaloba kumanha ekyo? Bwenebwene ka nkukobere, ife twogera kye twidhi era tukakasa kye twabona, aye imwe muloba okwikiriza obudhulizi bwaife. Bwe mbakobera eby'oku nsi timwikiriza, memale bwe nnaabakobera eby'omu igulu lwe munaikiriza? Ghazira yaali aniinieku mu igulu okutoolaku Omwana w'Omuntu eyaika okuva mu igulu.” Kale nga Musa bwe yaghanika omusota mu irungu, mu nsambo n'endala n'Omwana w'Omuntu bw'ali n'okughanikibwa kiisi amwikiriza asobole okuba n'obulamu obutawaagho. Atyo Katonda bwe yagonza abantu ab'oku nsi, yaaghaayo Omwana we omulala bedengedenge kiisi amwikiriza alobe kuzikirira aye afune obulamu obutawaagho. Katonda tiyatuma Mwana we mu nsi kusalira bantu musango, aye abantu babite mu oyo okulokolwa. Oyo amwikiriza tigulimusinga aye oyo atamwikiriza gwamala ira okumusinga, kuba taikiriza Mwana wa Katonda omulala bedengedenge. Guno n'omusango: Ekimuliikirira kyaidha mu nsi, aye abantu baagonza enzikiiza mu kifo ky'okugonza ekimuliikirira olw'okuba ebikolwa byaibwe bibi. Buli akola ebibi akyagha ekimuliikirira, era taidha ya kimuliikirira olw'okutya ati ebikolwa bye bighanga okumanhibwa. Aye akola ekituufu aidha y'ekimuliikirira okwoleka ati mu by'akola agondera Katonda by'amukoba. Ebyo olwawa, Yesu n'Abeegeresebwa be baaja mu kiketezo eky'e Buyudaaya, yaaba eyo nabo okumala entangama ng'abatiza. Yoanne yeena yali abatiriza mu Aenoni okumpi ni Salimu, kuba yaliyo amaadhi kyodo era ng'abantu baidha baabatizibwa. Agho Yoanne baali bakaali kumuta mu ikomera. Abeegeresebwa ba Yoanne abandi baatoolera okutakana n'Omuyudaaya ku mpisa ey'okutukuzibwa. Baidha baakoba Yoanne bati: “Omwegeresa, ole ye wayogeraku, ye mwali naye eruuyi ere ng'osomoike Yorudani, yeena ali eyo abatiza era abantu boonaboona bali kuja y'ali!” Yoanne yaabairamu ati: “Ezira afuna kitone kyonakyona nga tikiviire mu igulu. Imwe beene mundhulira nga nakoba nti, ‘Ti ninze Kurisito, aye natumibwa kumukulembereramu.’ Omugole aba w'oyo amubayiiza. Mukagwa w'oyo abayiiza bw'ayemerera n'awulira eiroboozi ly'oyo abayiiza asangaala. Kale ni eisanhu lyange lituukiriire. Oyo ali n'okweyongera okuja ghaigulu nze ndhike ghansi.” Oyo ava ghaigulu n'asinga abantu boonaboona. Oyo ava ku nsi aba wa ku nsi era ayogera ku bya nsi, aye ava mu igulu, n'asinga boonaboona. Akakasa ebyo bye yabona era bye yawulira, aye ghazira aikiriza by'akoba. Oyo aikiriza by'akoba akakasa nga Katonda wa mazima. Oyo Katonda ye yatuma ayogera ebibono bya Katonda, kuba Katonda tagaba Mwoyo we mu bipimo. Lata w'Omwana amugonza era yata ebintu byonabyona mu buyinza bwe. Oyo aikiriza Mwana ali n'obulamu obutawaagho aye aloba okwikiriza Mwana taja kufuna bulamu, era aja kusigala ng'abonerezebwa Katonda. Abafarisaayo baawulira bati Yesu yali ali kufuna era yaabatiza abeegeresebwa kamaala. (Yesu mwene ti n'eyabatizanga aye Abeegeresebwa be n'abaabatizanga). Bwe yakimanha yaava mu Buyudaaya yairayo e Galilaaya. Yali ng'ali n'okubita mu Samaria. Yaatuuka mu Samaria mu kibuga ekyetebwa Sikaru nga kiri kumpi n'ekibandha Yakobo kye yagha mutabane we Yosefu. Agho n'aghaali ensulo eyali emanhiibwa nga ensulo ya Yakobo. Kale Yesu eyali akooye n'olugendo yaatyama agho ku nsulo. Esaawa dhaali nga mukaaga. Omukazi Omusamaria yaidha okusena amaadhi, Yesu yaamukoba ati: “Mpa ku maadhi nhweku.” Abeegeresebwa be baali bajiire mu kibuga kugula mere. Omukazi Omusamaria yaamukoba ati: “Iwe Omuyudaaya oghanga otya okusaba nze Omusamaria amaadhi okunhwa?” Kuba Abayudaaya tibaabanga na nkolagana yoonayoona n'Abasamaria. Yesu yaamukoba ati: “Nguli oidhi ekirabo Katonda ky'agha, n'omanha n'oyo ali kukusaba amaadhi okunhwa, wandimusabye yaakugha amaadhi agagha obulamu.” Omukazi yaamukoba ati: “Musengwa, memale iwe ozira mpendo ate n'ensulo ndeeyi, amaadhi agagha obulamu waaligafunie gha? Niiwe osinga dhaadha waife Yakobo eyatugha ensulo eno, ate era mwene ye yanhwangamu n'abaana be, n'ebyayo bye?” Yesu yaamukoba ati: “Kiisi anhwa ku maadhi gano endiwo eiramu yaamugema, aye kiisi anhwa ku maadhi ge mmugha, taliirayo kuba ndiwo. Amaadhi ago ge ndimugha, mu oyo galifuuka ensulo ey'amaadhi agagha obulamu era gaamugha obulamu obutawaagho.” Omukazi yaamukoba ati: “Musengwa mpa ku maadhi ago ndobe kubanga ndiwo na kwidhanga kusena gano.” Yesu yaamukoba ati: “Ja oyete balo oidhe naye.” Omukazi yairamu ati: “Nze nzira baze.” Yesu yaamukoba ati: “Oli mutuufu bw'okoba oti ozira balo kuba waakabayira abasaadha bataanu era y'oli naye mperaano ti balo. Ky'okobye kituufu.” Omukazi yaamukoba ati: “Musengwa ombonekera ng'oti oli mulanzi. Badhaadha baife baasinzanga Katonda ku lusozi luno aye imwe mukoba muti Yerusalemu n'ekifo ekiteekwa okusinzibwamu.” Yesu yaamukoba ati: “Mukazi iwe, amazima gali gati, ekiseera kiidha kutuuka Lata abe nga takaasinzibwa ku lusozi luno waire e Yerusalemu. Imwe musinza kye mutaidhi aye ife tusinza kye twidhi, kuba obulokozi buva mu Buyudaaya. Aye ekiseera kiri kwidha era kituuse, abasinza mu nsambo entuufu basinze Lata mu Mwoyo era ni mu mazima, kuba abamusinza mu nsambo ng'oti n'eyo Lata oyo b'asiima. Katonda Mwoyo, era abamusinza bagwaine okumusinza mu Mwoyo ni mu mazima.” Omukazi yaamukoba ati: “Ndidhi nga Messia, ayetebwa Kurisito, aidha kwidha. Era nga bw'aliidha alitukobera ebintu byonabyona.” Yesu yaamukoba ati: “Ninze ali kwogera n'iwe.” Mangu ago Abeegeresebwa be ghe bairira era beewuunhia inho okumubona ng'ali kwogera n'omukazi. Aye ghazira yabuuza mukazi ati: “Oyenda ki?” Oba eyabuuza Yesu ati: “Lwaki oli kwogera n'omukazi?” Agho omukazi yaaleka agho ensugha ye, yaaja mu kibuga yaakoba abantu ati: “Mwidhe mubone omuntu ankobeire byonabyona bye naali nkoze. Ataba nga ni Kurisito?” Agho baava mu kibuga baaja ye Yesu. Mu kiseera n'ekirala ekyo Abeegeresebwa be baali bali kumweghemba bati: “Mwegeresa, lya ku mere!” Aye yaabakoba ati: “Ndi n'emere ey'okulya ye mutaidhi.” Abeegeresebwa be n'okwebuuza bati: “Oba ghaligho amuleeteire emere?” Yesu yaabakoba ati: “Emere yange n'okukola ebyo eyantuma by'ayenda, n'okumala omulimo gwe yampa. Koodhi timuli na nsambo yaimwe mbu, ‘Ebula myezi ena nga tukungula.’ Aye ka mbakobere: Mulingirire ebiri mu musiri mubone bwe bituuse okukungula. Akungula, asasulwa, era yaasoloza ebibala by'obulamu obutawaagho. Olwo ni, asimba n'akungula bombi baasagambira ghalala. Agho ni ensambo eno ntuufu ekoba eti, ‘Owundi asimba owundi yaakungula.’ Nabatuma okukungula bye mutaalima; bandi n'abaalima imwe mwaganhulwa olw'amaani gaibwe.” Abasamaria kamaala ab'omu kibuga ekyo baamwikiriza olw'ebyo omukazi bye yabakobera ati: “Ankobeire byonabyona bye naali nkoze.” Kale Abasamaria bwe baidha y'ali, baamweghemba abe ng'akaaliku nabo, era yaasigala nabo enaku ibiri. Abantu abandi kamaala baamwikiriza olw'ebibono bye. Era baakoba omukazi bati: “Twikiriza ti lwa kuba nga watukobera, aye mperaano twewuliriire beene, era mperaano twidhi ng'ono n'Omulokozi ow'ensi mwenemwene.” Enaku edho eibiri bwe dhaabita Yesu yaavaayo yaaja e Galilaaya. Kuba Yesu mwene yali amaze okukakasa ati: “Omulanzi tateebwamu kinhagansi mu nsi ya waibwe.” Bwe yatuuka e Galilaaya, ab'e Galilaaya baamusangaalira engeri ye baali baboine bye yakolera e Yerusalemu ku Kibinuko eky'Okubitizibwa, kuba boona baaliyo ku kibinuko ekyo. Agho yaatuuka e Kana mu Galilaaya, ye yafuulira amaadhi omwenge ogw'emizabbibu. Ghaaligho omwami eyali ni mutabane we nga mulwaire inho e Kaperinaumu. Bwe yawulira nga Yesu aviire mu Buyudaaya yaidha mu Galilaaya, yaaja y'ali, yaamweghemba aikirire e Kaperinaumu, awonie mutabane we eyali ng'ali kumpi na kufa. Yesu yaamukoba ati: “Okutoolaku nga muboine obumanhiso n'ebyewuunhio timughanga kwikiriza.” Omwami yaamukoba ati: “Musengwa, ikirira ng'omwana akaali kunfaaku.” Yesu yaamukoba ati: “Ja mutabane wo mulamu.” Omusaadha yaikiriza ebibono Yesu bye yamukoba, yaaja. Bwe yali aikirira yaayagaanana n'abagheereza be baamukoba bati: “Mutabane wo mulamu.” Yaababuuza esaawa ye yatandiikiraku okuba obukalamu. Baamukoba bati: “Idho ku saawa musanvu edh'omusana, omusuudha ghe gwamulekeire.” Agho Ise yaamanha nga n'esaawa Yesu ye yamukobereraku ati: “Mutabane wo mulamu.” Oyo n'ab'omu ndhu ye boonaboona baikiriza. Kano n'akaali akamanhiso akokubiri Yesu ke yakola mu Galilaaya ng'amaze okuva mu Buyudaaya. Ebyo olwawa, ghabaagho ekibinuko eky'Abayudaaya, era Yesu yaaniinaniina e Yerusalemu. Mperaano, mu Yerusalemu, agho ku Mulyango gw'Entaama, ogwetebwa Bethizatha mu Luheburayi, ghaaligho ekidiba nga kiriku ebigangu bitaanu. Mu bigangu bino n'omwali olukunkumuli lw'abalwaire aba buli nsambo abatulu, abalema n'abagogomu [nga balindirira amaadhi okwetaabuula. Kuba ghaalingagho ebiseera malaika mwe yaikiranga mu kidiba n'ataabuula amaadhi, era nga kiisi asooka okwika mu maadhi nga gamaze okutaabuuka, awona kiisi bulwaire bwonabwona bw'aba ng'alwaire.] Ghaligho omuntu mulala eyali alwaliire emyaka amakumi asatu na munaana. Yesu bwe yamubona ng'alambaire, n'amanha ng'abaire mulwaire okumala entangama, kyeyava n'amubuuza ati: “Oyenda okuwonezebwa?” Omulwaire yaamwiramu ati: “Musengwa, nzira muntu andhisa mu kidiba amaadhi ghe gataabuukira ghe ngerezaaku okwikamu ng'owundi ansookamu.” Yesu yaamukoba ati: “Situka, otoole endiri yo otambule.” Mangu ago omusaadha yaawona yaasitula endiri ye yaatambula. Olunaku olwo lwali lwa Sabbato. Abayudaaya baakoba omusaadha eyali yaakawonezebwa bati: “Olwaleero lwa Sabbato era amateeka tigakuganha kutambula ng'ositwire endiri yo.” Aye yaabairamu ati: “Amponiiza n'ankobye okusitula endiri yange ntambule.” Baamubuuza bati: “Omuntu oyo akukobye ati situla endiri yo otambule, naani?” Aye omusaadha eyawonezebwa tiyamanha eyali amuwoniiza, kuba Yesu yali abuze olw'eikuukuubira eryali agho. Ebyo olwawa Yesu yaayagaana ye yawonia mu isinzizo yaamukoba ati: “Bona eno mperaano oli bukalamu, lekera agho okukola ebibi, kuba oghanga okweyagaana nga ekisinga agho obubi kikutuuseeku.” Agho omusaadha yaaja yaakobera Abayudaaya ati ni Yesu eyamuwonia. Agho ni Abayudaaya baakiriga Yesu, kuba yakola kino ku Sabbato. Aye Yesu yaabakoba ati: “Lata wange akaakola, era zeena nkola.” Ekyo Abayudaaya kyabongeramu okwenda okumwita, kuba tiyakoma ku kya kumenha iteeka lya Sabbato kyonka, aye yataaku n'eky'okweta Katonda lata we; nga mu kino yeefuula okuba ng'ayagayaga ni Katonda. Agho Yesu yaabairamu ati: “Ka mbakobere, bwenebwene Omwana tasobola kukola kintu kyonakyona ku lulwe akola ebyo byonka by'abona Lata ng'akola. Kiisi Lata ky'akola n'Omwana ky'akola kuba Lata agonza Omwana era amulaga byonabyona by'akola. Era aidha kumulaga n'ebisinga n'agho mwasaamirire n'okwasaamirira. “Nga Lata bw'azuukiza abafu era n'abagha obulamu, mu nsambo n'endala n'Omwana bw'agha obulamu abo b'ayenda okubugha. Lata tasalira musango muntu yeenayeena. Okusalira omusango omuntu kwonakwona kuli mu buyinza bwa Mwana. Abantu boonaboona bate mu Mwana ekinhagansi nga bwe bata mu Lata ekinhagansi. Kiisi atata mu Mwana kinhagansi, ni Ise eyamutuma tamutaamu kinhagansi. “Bwenebwene mbakobera nti: Kiisi awulira kibono kyange n'aikiriza oyo eyantuma, ali n'obulamu obutawaagho era taja kusalirwa musango, aba amaze okusomoka okuva mu kufa okungira mu bulamu. Bwenebwene mbakobera nti: Ekiseera kiri kwidha era n'okutuuka kyatuuka, abafu mwe bawulirira eiroboozi ery'Omwana wa Katonda, era abo abaliwulira bafuna obulamu. “Kuba nga Lata mwene bw'ali n'obulamu, mu nsambo n'endala n'Omwana yamugha abe n'obulamu. Era yaamugha obukumu obw'okusala emisango, kuba n'Omwana w'Omuntu. Kino kitabaasaamiriza kuba ekiseera kiri kwidha, abali mu magombe boonaboona mwe baliwulirira eiroboozi lye, era ni bavaamu. Abo abaakolanga obulungi balizuukira okufuna obulamu ate abaakolanga obubi balizuukira baasalirwa omusango okubasinga. “Tisobola kukola kintu kyonakyona ku bwange; nsala omusango nga bwempulira aghazira kusaliriza, kuba tinuyirira kukola nga bwe nhenda aye nga Lata eyantuma bw'ayenda. “Bwe neeghaaku obudhulizi mwene, obudhulizi obwo tibuba bwa mazima. Aye ghaligho owundi andhulira era ndidhi ng'obudhulizi bw'agha ku nze bwa mazima. Mwatumira Yoanne abakwenda era yaagha obudhulizi ku mazima. Ti lwa kuba nga neetaaga inho obudhulizi obw'omuntu, ekyo nkikobye musobole okulokolwa. Yoanne yali ng'oti itaala eryaka ni limulisa, aye okumulisa kwe kwabasangaazaaku kaseera buseera. “Aye nze ndi n'obudhulizi obusinga n'obwa Yoanne bw'agha kuba ebintu bye nkola, Lata n'eyabimpa okubikola era bindhulira nga Lata n'eyantuma. Ate era ni Lata mwene eyantuma, oyo yeena andhulira. Imwe timuwulirangaku bw'ayogera, waire okumubona bw'afaanana. N'ekibono kye tikisigala mu myoyo gyaimwe, kuba timwikiriza ye yatuma. “Mwagaaza mu Byaghandiikibwa nga mudhuuba muti mu ebyo mwe munaafunira obulamu obutawaagho, ate nga Ebyaghandiikibwa byene ebyo bindhulira, aye imwe muloba okwidha ye ndi okufuna obulamu. Nze tinoonia kusaakibwa bantu aye ndidhi nga muzira kugonza kwa Katonda mu imwe. Nze naidha mu liina lya Lata wange, aye muloba okunsangaalira owundi bw'aliidha ku bubwe mwene, muja kumusangaalira. Memale katyo mughanga mutya okwikiriza, imwe abagonza okusaakagana ni mutanoonia kusaakibwa oyo Katonda yenka? “Mutadhuuba muti ninze ndibaseegha ye Lata. Aye Musa ye mutaamu eisuubi lyaimwe ni mwenemwene aja okubaseegha; kuba nguli mwaikiriza Musa zeena mwandindhikiriiza, kuba yaghandiika ku nze. Oba nga timwikiriza oyo bye yaghandiika, memale musobola mutya okwikiriza nze bye nkoba?” Ebyo bwe byawa Yesu yaasomoka enhandha Galilaaya, ey'e Tiberia. Eikuukuubira ly'abantu lyamunonereza kuba baali bamaze okubona obumanhiso bwe yakola ku balwaire. Yesu yaaniina ku lusozi yaatyama eyo n'Abeegeresebwa be. Ekibinuko eky'Okubitizibwa kyali kiseese kumpi. Yesu yaja okulinga ati ng'abona eikuukuubira ery'abantu nga bali kwidha y'ali. Yaakoba Filipo ati: “Tunaagula gha emigaati abantu bano balye?” Yakoba atyo kumuleba, kuba mwene yali aidhi kye yali aja okukola. Filipo yaamwiramu ati: “Emigaati egy'edinari ebikumi ebibiri (200) tigimala kiisi muntu okulyaku akatono.” Omwegeresebwa wa Yesu owundi ayetebwa Anderea, muganda wa Simoni Petero yaakoba ati: “Ghaligho ghano omwisuka ali n'emigaati etaanu egya sayiri n'ebyenhandha bibiri, aye katyo ebyo bikola ki ku bantu kamaala batyo!” Yesu yaakoba ati: “Mukobe abantu batyame.” Kale olw'okuba ghaaligho obusubi kamaala obusobola okutyamwaku, abantu boonaboona baatyama; abasaadha baali ng'oti enkumi itaanu (5,000). Yesu yaatoola emigaati yeeyanza Katonda, yaagabira abantu abaali batyaime ku busubi. Mu nsambo n'endala atyo bwe yakola n'ebyenhandha abantu boonaboona baafuna nga bwe baayenda. Bwe baamala okwiguta boonaboona, yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Musoloze ebitundu byonabyona ebitaliiriibwa ghabule ekyonoonebwa.” Kale baasoloza, baidhuza ebiibo ikumi na bibiri eby'ebitundu eby'emigaati egya sayiri etaanu ebyalekebwagho, abantu bye bataalya. Abantu bwe baabona akamanhiso ako Yesu ke yakola, baakoba bati: “Bwenebwene ono n'omulanzi Ole ow'okwidha mu nsi!” Yesu yaamanha ati baali bali kumpi okumugema bya ntaka bamufuule Kyabazinga. Yaavaagho kabiri yaaja eyo mu nsozi yenka. Eiguloigulo, Abeegeresebwa be baikirira ku nhandha. Baaniina mu lyato, baasomoka enhandha, baaja e Kaperinaumu. Obwire bwaziba aye nga Yesu akaali kwidha ye bali. Empewo ey'amaani yaidha, enhandha yeefuukuula. Abeegeresebwa be bwe baali bali kukuba enkasi, nga baakajaaku kilomita nga itaanu oba mukaaga, okulinga bati nga babona Yesu ali kutambula ku maadhi aidha y'eryato lyaibwe, era baatya inho. Aye Yesu yaabakoba ati: “Ninze, mutatya.” Agho baasangaalira Yesu okubeeyimbaku mu lyato, era mu kaseera keene ako eryato lyatuuka ku bukalu ghe baali baja. Olunaku olwairirira, eikuukuubira ery'abantu abaali basigaire eruuyi ere ow'enhandha, baabona nga ghaligho eryato irala lyonka. Era baidhukira nga Abeegeresebwa baaja bonka, Yesu tiyali nabo mu lyato nga baja. Ghaabaagho amaato agaava e Tiberia, gaidha okumpi n'ekifo abantu kamaala ghe baaliira emigaati nga Musengwa amaze okweyanza. Mperaano abantu bwe bataabona Yesu waire Abeegeresebwa be, baaniina mu maato ago baaja e Kaperinaumu okumwagala. Abantu bwe baayagaana Yesu ng'ali eruuyi ere ow'enhandha, baamubuuza bati: “Mwegeresa watuuse li eno?” Yesu yaabairamu ati: “Bwenebwene ka mbakobere, muli kundhagala ti lwa kuba mwabona obumanhiso bwe nakola, aye muli kundhagala lwa kuba mwalya emigaati mwalekerera. Mutakolereranga mere ewaagho, aye mukolererenga emere etawaagho, etuusa ku bulamu obutawaagho. Eyo n'emere Omwana w'Omuntu yaalibagha. Kuba oyo Katonda Lata yamutaaku akamanhiso.” Baamubuuza bati: “Tukole ki okukola Katonda by'ayenda tukole?” Yesu yaabairamu ati: “Katonda ky'ayenda mukole n'okwikiriza oyo ye yatuma.” Baamukoba bati: “Kamanhiso ki k'onaakola tubone era tukwikirize? Oja kukola ki? Badhaadha baife baalya mannu mu irungu era nga bwe kyaghandiikibwa kiti, ‘Yabagha omugaati oguva mu igulu baalya.’ ” Yesu yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere, Musa ti n'eyabagha omugaati oguva mu igulu. Lata wange n'agaba omugaati gwene oguva mu igulu kuba omugaati Katonda gw'agaba, n'omuntu oyo ava mu igulu era n'agabira ensi obulamu.” Agho ni baamukoba bati: “Musengwa, tughenga omugaati guno buliidho.” Yaabakoba ati: “Ninze omugaati ogugha obulamu, aidha ye ndi endhala terimuluma, era oyo andhikiriza taliwulira ndiwo. “Aye nga bwe nabakoba, waire mumbona timwikiriza. Buli muntu Lata y'ampa, aliidha ye ndi ate buli aidha ye ndi tija kumubingira ku luya. Kuba naidha okuva mu igulu ti kukola nze kye nhenda, aye oyo eyantuma ky'ayenda. Era kino, eyantuma ky'ayenda: ku be yampa ndobe kufiirwaku waire mulala aye mbazuukize ku lunaku olusembayo. Lata wange ky'ayenda ni kino: buli abona Omwana era n'amwikiriza afune obulamu obutawaagho era mmuzuukize ku lunaku olusembayo.” Abayudaaya baaduuduuma olw'okubakoba ati: “Ninze omugaati oguva mu igulu.” Baakoba bati: “Ono ti ni Yesu, mutabane wa Yosefu? Ise n'inhina tubaidhi. Akoba atya mperaano ati, ‘Naika okuva mu igulu?’ ” Yesu yaabakoba ati: “Muleke kuduuduumira eyo. Ghazira aghanga kwidha ye ndi okutoolaku nga Lata eyantuma n'amutuusiiza ye ndi, era ndimuzuukiza ku lunaku olusembayo. Kyaghandiikibwa mu balanzi kiti, ‘Boonaboona balyegeresebwa Katonda.’ Yeenayeena awulira ebya Lata n'ayega, aidha ye ndi. Tikiri kiti ghaligho eyaali aboine ku Lata okutoolaku oyo ava ye Katonda, oyo n'eyabona ku Lata. Bwenebwene, ka mbakobere aikiriza, ali n'obulamu obutawaagho. “Ninze omugaati ogugha obulamu. Badhaadha baimwe baalya mannu mu irungu era baafa. Guno n'omugaati oguva mu igulu omuntu agulya alobe kufa. Ninze omugaati oguleeta obulamu, ogwava mu igulu. Omuntu yeenayeena bw'alya ku mugaati guno aja kuba mulamu ebyanda n'ebyanda. Omugaati gwe ndighaayo olw'obulamu obw'ensi eno, n'omubiri gwange gwe nja okughaayo ku lw'ensi eno ebe n'obulamu.” Abayudaaya baatakana beene na beene nga bakoba bati: “Ono omusaadha aghanga atya okutugha omubiri gwe ife okugulya?” Agho Yesu n'okubakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere, okutoolaku nga mulya omubiri gw'Omwana w'Omuntu, era ni munhwa n'omusaayi gwe, timughanga kuba na bulamu. Kiisi alya omubiri gwange era n'anhwa omusaayi gwange, ali n'obulamu obutawaagho, era ndimuzuukiza ku lunaku olusembayo. Kuba omubiri gwange mere yeeneyeene ate omusaayi gwange kya kunhwa kyenekyene. Kiisi alya omubiri gwange n'anhwa n'omusaayi gwange, aba mu nze zeena naamubaamu. Nga Lata omulamu bwe yantuma nze ni mba omulamu olw'okuba oyo, mu nsambo n'endala oyo yeenayeena andya aba mulamu lwa kuba nze. Guno ni, n'omugaati oguva mu igulu, ti nga badhaadha baimwe gwe baalya ni bafa. Ole alya ku mugaati guno aja kuba mulamu ebyanda n'ebyanda.” Yayogera bino ng'ali kwegeresa mu sinagoga e Kaperinaumu. Abeegeresebwa be kamaala bwe baawulira ebyo, baakoba bati: “Ekibono kino nga kikalangafu! Naani aghanga okukiwulirisa?” Yesu yaakitegeera mule ng'Abeegeresebwa bwe bali kuduuduuma olwa kino. Agho yaabakoba ati: “Kino kibamazeemu amaani? Memale nguli mubona Omwana w'Omuntu ng'aniinaniina eyo mu kifo ye yabanga? Mwoyo n'agaba obulamu, omubiri ghazira kye guganhula. Ebibono bye mbakobye ni Mwoyo era n'obulamu. Aye abandi ku imwe timwikiriza.” Kuba okuviira irala mu kwinhama Yesu yali aidhi abaali tibaikiriza, n'eyali aja okumulyamu olukwe. Era yaakoba ati: “Kye nava ni mbakoba nti ghazira muntu aghanga kwidha ye ndi okutoolaku nga Lata akimughaire.” Okuva ku olwo Abeegeresebwa be kamaala baira einhuma baalekera okutambula naye. Kale Yesu yaabuuza Eikumi n'Ababiri ati: “Ate imwe, mwena mwandyenze okwirayo?” Simoni Petero yaamwiramu ati: “Musengwa, tunaaja y'ani? Niiwe ali n'ebibono eby'obulamu obutawaagho. Twidhi era twikiriza nga niiwe Omutukuvu wa Katonda.” Yesu yairamu ati: “Ti ninze eyabalonda imwe Eikumi n'Ababiri? Ate owundi ku imwe Sitaani!” Mperaano yali ali kwogera ku Yuda mutabane wa Simoni Isikarioti. Kuba ono, omulala ku Ikumi n'Ababiri, yali n'aja okumulyamu olukwe. Ebyo bwe byawa Yesu yaasigala mu Galilaaya nga tayenda kutambulira mu Buyudaaya, kuba Abayudaaya baali banoonia kumwita. Ekibinuko ky'Abayudaaya eky'Entindi kyali kiri kumpi okutuuka. Baganda be baamukoba bati: “Va ghano oje e Buyudaaya, Abeegeresebwa bo babone ku bino by'okola. Ghazira agisa by'akola bw'aba ng'ayenda okumanhibwa. Kale nga iwe bw'okola ebintu bino, weeyoleke eri ensi ekumanhe.” Ekyo kyali kityo kuba ni baganda be abo, boona tibaamwikiriza. Yesu yaabairamu ati: “Ekiseera kyange kikaali kutuuka, aye imwe ekiseera kyaimwe buliidho kirigho. Ensi tesobola kubakyagha, aye nze enkyagha, kuba mpa obudhulizi ku bikolwa byayo ebibi. Imwe muje ku kibinuko aye nze tiri kuja ku kibinuko ekyo kuba ekiseera kyange kikaali kutuukira irala.” Bwe yamala okubakoba ebyo yaasigala mu Galilaaya. Baganda be nga bamaze okuja ku kibinuko, Yesu yeena yaaja aye tiyaja ng'abantu babona, yeiba bweibe. Abayudaaya baamwagala ku kibinuko era baakoba bati: “Ono ali gha?” Ghaabaagho okuduuduuma kungi mu biyindi eby'abantu nga bamwogeraku. Abandi nga bakoba bati: “Musaadha mukalamu.” Ate abandi bati: “Busa, akiidhamya bwa bantu.” Aye nga ghazira amwogeraku mu lwatu olw'okutya Abayudaaya. Mperaano ekibinuko ghe kituukira ghagati, Yesu yaaja mu isinzizo yaatoolera okwegeresa. Abayudaaya beewuunhia inho baakoba bati: “Omusaadha ono tabangaku amwegeresa! Bino byonabyona yabyega atya?” Yesu yaabairamu ati: “Bye ndhegeresa ti byange aye by'oyo eyantuma. Kiisi aganha okukola oyo by'ayenda, amanha oba nga bye ndhegeresa byange ku bwange oba biva eri Katonda. Ayogera ebibye ku bubwe anoonia kumusaaka, aye ayenda basaake eyamutuma aba mwesigwa era tabaamu buguya bwonabwona. Koodhi Musa tiyabagha Mateeka? Aye ghazira ku imwe agagondera. Lwaki musala amagezi okundhita?” Eikuukuubira ery'abantu lyamwiramu liti: “Oliku omuzimu omubi! Naani ali kusala amagezi okukwita?” Yesu yaabakoba ati: “Nakola ekyewuunhio kirala mwenamwena mwayasaamirira. Olw'okuba Musa yabalagira okukeketanga kiisi mwana mulenzi, ate nga n'okuba tikyava ku Musa aye kyava ku badhaadha, era mukeketa ku lwa Sabbato. Oba nga omuntu aghanga okukeketebwa ku lwa Sabbato obutamenha Mateeka ga Musa, lwaki nze muunhiigira olw'okuwonia omuntu ku lwa Sabbato? Mutasalanga musango nga mujiira ku bya ku ngulu, aye musalenga nga mujiira ku kituufu.” Abandi ku bantu ab'omu Yerusalemu baakoba bati: “Ono ti ye baagala okwita? Mubone, wuule yeetaire mu bwanga ali kwogera era ghaabula kye bamukobaku! Bwenebwene abakulu baghanga okuba nga bakiidhi bati yandiba Kurisito? Aye twidhi bulungi omusaadha ono y'ava, ate nga Kurisito bw'aliidha ghazira alimanha gh'ava.” Agho Yesu bwe yali ng'ali kwegeresa mu isinzizo yaayogerera ghaigulu ati: “Bwenebwene mundidhi era mwidhi ni ye nva? Nze tyaidha ku bwange mwene. Eyantuma yeesigika, aye era imwe timumwidhi. Aye nze mmwidhi kuba y'ali ye nva era n'eyantuma.” Agho baasala amagezi bamugeme aye ghaabula amugemaku kuba ekiseera kye kyali kikaali kutuuka. Abantu kamaala mu baali agho baamwikiriza baakoba bati: “Kurisito bw'aliidha, alikola ebyewuunhio kamaala okusinga omusaadha ono by'akoze?” Abafarisaayo baawulira okuduuduuma mu ikuukuubira ku bigema ku Yesu. Era bano ni Bakabona Abakulu baasindika abakuumi baje bamugeme. Yesu yaakoba ati: “Ndidha kubaaku n'imwe entangama ntonotono memale nje y'oyo eyantuma. Mulindhagala aye timulimbona, nga ghe ndi timughanga kutuukagho.” Abayudaaya beebuuzagania bati: “Ategeka kuja gha ye tutalimubonera? Ategeka kuja mu bale abeetabika n'Abagureki, ayegerese Abagureki? Agho aba ali kukoba ki bw'akoba ati, ‘Mulindhagala aye timulimbona, nga ghe ndi timughanga kutuukagho?’ ” Ku lunaku lw'ekibinuko olusembayo era olusinga bukologho, Yesu yaayemerera yaayogerera ghaigulu ati: “Kiisi ali endiwo aidhe ye nze anhwe. Era ng'Ebyaghandiikibwa bwe bikoba, ‘Kiisi andhikiriza emiiga egy'amaadhi ag'obulamu giriviira mu mwoyo gwe.’ ” Agho Yesu yali ali kwogera ku Mwoyo abamwikiriza ye baali baja okufuna kuba mu kiseera ekyo Mwoyo yali akaali kugabibwa olw'okuba Yesu yali akaali kutuuka mu kitiisa kya Ise. Abantu abandi abaali mu ikuukuubira bwe baawulira ebibono ebyo, baakoba bati: “Bwenebwene ono n'omulanzi.” Abandi baakoba bati: “Ni Kurisito.” Ate abandi baakoba bati: “Aye Kurisito aja kuva Galilaaya? Ebyaghandiikibwa tibikoba biti Kurisito aja kuba ku baidhukulu ba Daudi? Era biti aja kuzaalibwa Bethelehemu ku butaka bwa Daudi.” Kale abantu beeyawulamu ku bigema ku Yesu era abandi baayenda bamugeme aye ghazira yamugemaku. Agho abakuumi bairayo ye Bakabona Abakulu n'Abafarisaayo abaababuuza bati: “Lwaki timumuleese?” Abakuumi babairamu bati: “Tebangayo ku muntu eyaali ayogeire ng'oti n'omusaadha oyo!” Abafarisaayo baabakoba bati: “Mutakoba muti mwena abakiidhaimya? Mwali muwuliireyooku Omuyudaaya omukulu oba Omufarisaayo amwikiriza? Aye ekiyindi eky'abantu kino tikiidhi Mateeka ga Musa kale kiraame!” Aye ku Bafarisaayo ghaabaagho omusaadha nga bamweta Nikodemo. Ono einhuma ere eyaja n'abona Yesu obwire, yaakoba baine ati: “Aye Amateeka gaife tigatuganha kusalira muntu musango okutoolaku nga tumaze okuwulirisa n'okumanha ky'akola.” Baamwiramu bati: “Iwe weena oli wa Galilaaya? Kinoonereze mu byaghandiikibwa, oidha kubona oti e Galilaaya tesobola kuva mulanzi.” [ Agho buli muntu yairayo ewuwe. Aye Yesu yaaja ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva. Olunaku olwairirira yaawuuna mu nkyonkyo yairayo mu isinzizo. Abantu boonaboona beesololeza gh'ali, yaatyama yaabeegeresa. Abanamateeka n'Abafarisaayo baamuleetera omukazi ye baagema ng'ayenda, baamwemereza agho mu maiso gaibwe. Baamukoba bati: “Mwegeresa omukazi ono agemeibwa mu kikolwa kyene eky'obwenzi. Mu Mateeka, Musa yatulagira ati omuntu ng'oti n'oyo ateekwa okukubwa amabaale afe. Mperaano iwe okoba otya?” Baakoba ebyo kumuleba nga benda akobe ekinaamuteesaaku omusango, aye Yesu yaakotaamirira bw'aghandiika ku itaka n'olwala lwe. Bwe beeyongera okumubuuza, yaakotaamulukuka, yaabakoba ati: “Ku imwe azira kibi n'abe asooke okumukuba eibaale.” Agho kabiri yaakotaamirira yaaghandiika ku itaka. Bwe yabakoba atyo baatoolera okuvaagho mulala mulala ng'abakaire n'abatoolereza. Yesu yaasigala agho n'omukazi ng'akaayemereire agho. Bwe yakotaamulukuka yaabuuza ati: “Mukazi iwe, bali gha? Tighabairegho akusalira musango?” Omukazi yairamu ati: “Musengwa, ghazira.” Yesu yairamu ati: “Zeena ni tigukusalire. Golola, aye toirangayo kukola kibi.”] Yesu yaayongera yaakoba abantu ati: “Ninze ekimuliikirira eky'ensi kiisi annonereza taja kutambulira ghali nzikiiza era aja kuba n'obutangaavu obuleeta obulamu.” Agho Abafarisaayo baamukoba bati: “Oli kweghaaku mwene obudhulizi, obudhulizi obubwo mwene tibuba bwa mazima.” Yesu yaabairamu ati: “Waire neeghaaku obudhulizi mwene, obudhulizi bwange bwa mazima, kuba nze ndidhi ye nava, era ni ye nja aye imwe timwidhi ye nva, oba ye nja. Musala emisango mu magezi ag'obuntu gonka. Nze ghazira ye nsalira musango. Aye ate ni bwe mba nga ngusaze, okusalagho kwange kuba kutuufu, kuba tiba zenka mu kusalagho okwo Lata eyantuma aba ninze. Ate kyaghandiikibwa ni mu Mateeka gaimwe kiti: Abadhulizi ababiri kasita baisania, obudhulizi bwaibwe buba butuufu. Nze mwene neeghaaku obudhulizi ni Lata eyantuma yeena ampaaku obudhulizi.” Agho baamubuuza bati: “Lata wo ali gha?” Yesu yaabairamu ati: “Nze timundidhi waire Lata wange, kuba nguli mundidhi ni Lata wange mwandibaire mumwidhi.” Yesu yakoba bino byonabyona ng'ali kwegeresa mu isinzizo agho mu kifo aghaateebwanga ebirabo. Era ghazira yamugema kuba ekiseera kye kyali kikaali kutuuka. Yesu kabiri yaakoba ati: “Nze ndidha kuvaagho mulindhagala, era mwafiira mu kibi kyaimwe. Nze ye nja imwe timughanga kujaayo.” Abayudaaya baakoba bati: “Akobye ati titughanga kuja y'aja, aja kweita?” Yesu yaabakoba ati: “Imwe muva ku nsi kuno, nze nva mu igulu. Imwe muli ba nsi eno, nze tiri wa nsi eno. Kye nava ni mbakoba nti mulifiira mu bibi byaimwe kuba bwe mutaikiriza muti ninze, muja kufiira mu bibi byaimwe.” Baamubuuza bati: “Niiwe ani?” Yesu yaabairamu ati: “Kye mbaire mbakoberanga okuviira irala ku ntoolo. Ndi n'ebintu kamaala eby'okuboogeraku era eby'okubasalira omusango aye eyantuma wa mazima, era nkobera ensi ebyo byonka bye mpulira okuva y'ali.” Ti baakitegeera nga yali ali kwogera nabo ku Lata. Agho Yesu yaabakoba ati: “Bwe mulighanika Omwana w'Omuntu, olwo lwe mulimanha nga ninze, era nga ghazira kye nkola ku bwange, aye Lata by'andhegeresa bye nkoba. Eyantuma ali ninze, tiyandeka kuba zenka, kuba buliidho nkola ebyo ebimusangaaza.” Yesu bwe yayogera ebyo, abantu kamaala bamwikiriza. Yesu yaakoba Abayudaaya abaamwikiriza ati: “Bwe mukalangukira ku kibono kyange, ng'olwo muli beegeresebwa bange beenebeene. Mulimanha amazima era amazima galibafuula ab'eidembe.” Baamwiramu bati: “Ife tuli ku lulyo lwa Aburahamu era titubangaku bairu ba muntu yeenayeena. Kale okoba otya oti tulifuulibwa ab'eidembe?” Yesu yaabairamu ati: “Bwenebwene ka mbakobere, kiisi akola kibi, aba mugheereza wa kibi. Omwana aba wa ghaka obulamu bwe bwonabwona, aye omwiru taba wa ghaka obulamu bwe bwonabwona. Kale Omwana bw'alibafuula ab'eidembe muliba ba idembe beenebeene. Ndidhi muli ku lulyo lwa Aburahamu. Aye musala amagezi okundhita olw'okuba timwikiriza kibono kyange. Nze ndhogera ku ebyo Lata by'andaga ate imwe mukola ebyo lata waimwe by'abakoba.” Baamwiramu bati: “Lata waife ni Aburahamu.” Yesu yaabakoba ati: “Nguli bwenebwene mwali baana ba Aburahamu mwandibaire mukola ebyo Aburahamu bye yakolanga. Nze mbakobera ebituufu bye nawulira okuva eri Katonda. Aye mperaano musala magezi ga kundhita. Aburahamu takolangaku kintu ng'oti n'ekyo! Mukola bikolwa bya lata waimwe.” Baamukoba bati: “Ife tituli baghambule, tuli ni lata waife mulala ni Katonda mwene.” Yesu yaabakoba ati: “Nguli Katonda n'eyali Lata waimwe mwandibaire mungonza kuba ewa Katonda ye nava naidha. Tyaidha ku bwange aye mwene n'eyantuma. Lwaki timutegeera bye mbakoba? Lwa kuba timughanga kuwulirisa kibono kyange. Muli ba lata waimwe Sitaani, era mugonza kukola lata waimwe by'ayenda. Oyo okuviira irala ku ntoolo mutemo era tabangaku wa mazima, kuba era azira mazima. Bw'ayogera eky'obuguya aba ali kutuukiriza butuukirize kikula kye, kuba oyo muguya era ise w'obuguya. Aye kuba nze mbakobera ekituufu, timundhikiriza. “Naani ku imwe anumiriza ekibi kye naali nkoze? Oba nga mbakobera ekituufu lwaki timundhikiriza? Ole bw'aba omuntu wa Katonda awulira ebibono bya Katonda, aye imwe timuwulira, kuba timuli bantu ba Katonda.” Abayudaaya baakoba Yesu bati: “Tituli batuufu okukoba tuti oli Musamaria era oliku omuzimu omubi?” Yesu yaabairamu ati: “Nziraku muzimu mubi. Lata wange mmutaamu ekinhagansi aye imwe mumudhuuluusa. Tigezaaku kwenooneza mwene kitiisa, ghaligho akiinooneza era akimpa. Bwenebwene, ka mbakobere yeenayeena akalangukira ku kibono kyange, taja kufa.” Agho Abayudaaya baamukoba bati: “Mperaano tukakaisa tuti oliku omuzimu omubi! Aburahamu yafa n'abalanzi boona baafa, aye iwe okoba oti yeenayeena akalangukira ku kibono ky'omugha talifa. Niiwe osinga lata waife Aburahamu eyafa era n'abalanzi boona baafa? Weeyeta ki?” Yesu yaabairamu ati: “Bwe neetaamu ekitiisa mwene, ekitiisa ekyo tikibaamu muzindo. Lata wange n'antaamu ekitiisa, imwe ye mwogeraku nga Katonda waimwe. Timumumanhangaku aye nze mwidhi. Bwe nkoba nti timwidhi mba muguya ng'oti niimwe aye mmwidhi era ngema by'akoba. Lata waimwe Aburahamu yeesumba okubona ebiseera by'okwidha kwange. Yabibona era yaasangaala.” Agho Abayudaaya baamukoba bati: “Wabonera gha Aburahamu? Okaali na kugheza myaka makumi ataanu (50); egy'obukulu.” Yesu yaabairamu ati: “Bwenebwene ka mbakobere Aburahamu yali akaali kubaagho, nze nga ndigho.” Agho baalonda amabaale nga benda bagamukube, aye Yesu yeegisa era yaava mu isinzizo. Yesu bwe yali atambula yaabona omusaadha eyazaalibwa nga mutulu. Abeegeresebwa be baamubuuza bati: “Mwegeresa, omusaadha ono okuzaalibwa nga mutulu naani eyayona? Mwene oba bazaire be?” Yesu yaabairamu ati: “Mwene ti n'eyayona waire abazaire be, aye yatuluwala amaani ga Katonda gamweyolekeremu. Tuteekwa okukola eby'oyo eyantuma nga bukaali musana, kuba obwire buli kwidha nga ghazira aghanga kukola. Nga ndi mu nsi muno, ninze ekimuliikirira eky'ensi.” Bwe yamala okwogera ebyo yaafuudha ku itaka, yaakola ekisoodo mu matanta n'enkungu yaakibbaaka ku maiso g'omusaadha. Yaamukoba ati: “Ja onaabe mu maiso mu kidiba ky'e Siloamu.” (Eriina eryo litegeeza, “atumiibwa?”) Kale yaaja, yaanaaba, yaira ng'abona. Ab'oku lulaalo lw'ewaibwe n'abantu abandi abaamubonanga ng'asabiriza, beebuuzagania bati: “Ono ti n'omusaadha eyatyamanga ghale ng'asabiriza?” Abandi baakoba bati: “N'oyo.” Ate abandi baakoba bati: “Busa, ti n'oyo, kumufaanana bufaanane.” Agho omusaadha mwene yaakoba ati: “Ninze.” Kyebaava ni bamubuuza bati: “Kiidha kitya okuba nga buti oghanga okubona?” Yaabairamu ati: “Omusaadha ayetebwa Yesu akoze agho ekisoodo yaakimbaaka ku maiso, era yankoba nje nnaabe mu Siloamu. Kale naaja, naanaaba era naatoolera okubona.” Baamubuuza bati: “Oyo ali luuyi gha?” Yairamu ati: “Tiidhi.” Agho baaleeta ole eyali omutulu eri Abafarisaayo. Olunaku Yesu lwe yakola ekisoodo n'azibula omutulu amaiso lwali lwa Sabbato. Kale Abafarisaayo boona baabuuza omusaadha ensambo ye yazibukamu amaiso. Yaabakoba ati: “Yambbaaka ekisoodo ku maiso, naanaabamu, era mbona.” Abafarisaayo abandi baakoba bati: “Omusaadha oyo ti wa Katonda, kuba tagondera mateeka ga Sabbato.” Aye abandi baakoba bati: “Omuntu omukozi ow'ebibi aghanga atya okukola ebyewuunhio oti ni bino?” Agho kabiri baabuuza omusaadha eyali omutulu bati: “Oyo omwogeraku ki, nga bwe yakuzibwire amaiso?” Yaakoba ati: “Mulanzi.” Aye Abayudaaya baali tibali kwikiriza ng'omusaadha oyo yali mutulu aye buti yaaba ng'abona, okutuusa bwe baayetesa abazaire be. Baababuuza bati: “Ono mutabane waimwe ye muli kukoba muti yazaalibwa nga mutulu, kiidha kitya kiti mperaano abona?” Abazaire be bairamu bati: “Twidhi ng'ono mutabane waife era nga yazaalibwa nga mutulu. Aye kye tutaidhi n'okuba nga mperaano abona, era titwidhi eyamuzibwire maiso. Aye mumubuuze mwene, ti mwana muto aghanga mwene okweyogerera.” Baayogera batyo lwa kutya Abayudaaya, kuba Abayudaaya baali bamaze okusalagho bati omuntu yeenayeena ayatula ati Yesu ni Kurisito wa kubingibwa mu sinagoga. Kyebaava ni bakoba bati: “Mumubuuze mwene, ti mwana muto.” Kabiri baayeta omusaadha eyabanga omutulu baamukoba bati: “Mu ga Katonda yogera ekituufu twidhi ng'omusaadha oyo mukozi wa bibi!” Omusaadha yaabairamu ati: “Oba mukozi wa bibi nze tiidhi. Ekintu kirala kye ndidhi, nti nali mutulu aye mperaano mbona.” Baamubuuza bati: “Kiki kye yakukolaku? Yakuzibula atya amaiso?” Yaabairamu ati: “Mbakobeire nga timwenda kuwulira, mperaano lwaki kabiri mwenda okukiwulira, mwenda mwena kufuuka beegeresebwa be?” Baamuvuma, baamukoba bati: “Niiwe omwegeresebwa w'oyo omusaadha aye ife tuli beegeresebwa ba Musa. Twidhi nga Katonda yayogera ni Musa aye oyo omusaadha titwidhi y'ava.” Omusaadha yaabakoba ati: “E! Kino kinene! Timwidhi y'ava ate nga yanzibwire amaiso! Twidhi tuti Katonda tawulira bakozi ba bibi, aye awulira oyo amutaamu ekinhagansi era akola by'ayenda. Okuviira irala ku kwinhama okw'ensi tikiwulirwangaku nga ghaligho eyazibula amaiso ag'omuntu eyazaalibwa nga mutulu. Nguli omusaadha ono ti wa Katonda, ghazira kye yandighanze kukola.” Agho baamukoba bati: “Wazaalirwa mu bibi era mw'okuliire, obwo weena waatwegeresa?” Baamubingira ku luya. Yesu yaawulira nga bamubinze. Bwe yamubona yaamukoba ati: “Oikiriza Omwana ow'Omuntu?” Omusaadha yaamukoba ati: “Musengwa, naani mmwikirize.” Yesu yaamukoba ati: “Omuboine era n'ali kwogera n'iwe.” Omusaadha yaakoba ati: “Musengwa, ndhikiriza.” Yaasinza Yesu. Era Yesu yaakoba ati: “Ekyandeeta mu nsi n'okusala omusango, abatulu babone ate ababona bafuuke batulu.” Abandi ku Bafarisaayo abaali agho naye, bwe baawulira ekyo baamukoba bati: “Otakoba oti ife tuli batulu?” Yesu yaabairamu ati: “Nguli mwali batulu timwandibaire na kibi kyaimwe aye nga bwe mukoba muti mubona, ekibi kyaimwe kibasigalaku. “Bwenebwene ka mbakobere: Ole atabita mu mulyango ng'angira mu kigo ky'entaama, aye n'aniinira aghandi, oyo aba mwibi era munhazi. Oyo angira ng'abita mu mulyango, n'omwayi w'entaama edho. Oyo omukuumi w'omulyango amwiguliragho. Entaama dhiwulira amamiro ge, ayeta kiisi ntaama ye eriina lyayo, yaadhifulumya. Bw'amala okudhifulumya adhikulembereramu dhaamunonereza, kuba dhiidhi amamiro ge. Oyo ye dhitaidhi ti dhimunonereza, dhimulumuka kuba tidhiidhi mamiro ge.” Yesu yabakobera olufumo luno, aye tibaamanha kiki kye yali ali kutegeeza. Agho Yesu kabiri yaabakoba ati: “Bwenebwene ka mbakobere, ninze omulyango gw'entaama. Boonaboona abansooka okwidha baibi era banhazi, aye entaama ti dhaabawulira. Ninze omulyango, yeenayeena abita mu nze ng'aingira, aliwona yaingira era yaafuluma, era yaafuna n'eby'okulya. Omwibi taidhirira kindi okutoolaku okwiba, okwita n'okuzikiriza. Nze naidha dhibe n'obulamu ate nga bwa mwero. “Ninze omwayi omulungi, omwayi omulungi aghaayo obulamu bwe olw'entaama dhe. Oyo ayayira empeera nga ti n'omwayi mwene ntaama, bw'abona omusege nga gwidha aleka agho entaama yaalumuka, gwadhighalarira dheesasa. Alumuka kuba ayayira mpeera, era tafaayo ku ntaama. Ninze omwayi omulungi. Edhange ndiidhi era dhoona dhindidhi, ng'oti ni Lata bw'andidhi zeena ni mmumanha. Era mpaayo obulamu bwange olw'entaama edho. Ndi n'entaama edhindi, aye nga tidhiri mu kyayo kino. Nteekwa dhoona okudhireeta, dhiriwulira amamiro gange, era dhirifuuka dha mu kyayo kirala n'omwayi mulala. “Kale Lata kyava angonza, kuba mpaayo obulamu bwange memale kabiri mbweirize. Ezira abuntoolaku, ninze mwene mbughaayo ku lwange. Ndi n'obukumu okubughaayo ate kabiri naaba n'obukumu okubweiriza. Ekyo Lata n'eyandagira okukikola.” Kabiri ghaabaagho obutaisania mu Bayudaaya olw'ebibono ebyo. Bangi ku abo baakoba bati: “Aliku omuzimu omubi era mulalu, muwulirisa wa ki?” Aye abandi baakoba bati: “Ebibono bino, ti bya muntu aliku muzimu mubi. Omuzimu gusobola gutya okuzibula amaiso ag'abatulu?” Ekibinuko eky'Okwidhukira Okutukuza Eisinzizo mu Yerusalemu bwe kyatuuka, ebiseera byali bya kiinhogogo. Yesu yali ali kutambula mu isinzizo mu kigangu kya Solomoni. Abayudaaya baidha beesololeza agho okumwezungulula, baamubuuza bati: “Olikomya li okutuwubania? Tukobere amazima niiwe Kurisito?” Yesu yaabairamu ati: “Bye nkola mu liina lya Lata wange bikakasa ekyo. Nabakobera aye timwaikiriza. Imwe timwikiriza kuba timuli ntaama dhange. Entaama dhange dhiwulira amamiro gange, ndiidhi era dhiinonereza. Ndhigha obulamu obutawaagho era tidhirifa. Ghazira muntu yeenayeena asobola kudhinswankulaku. Lata wange eyadhimpa n'asinga byonabyona, era ghazira asobola kudhimuswankulaku. Nze ni Lata tuli muntu mulala.” Agho Abayudaaya kabiri baalonda amabaale bagamukube. Yesu yaabakoba ati: “Mbalaze ebirungi kamaala Lata by'ampa okukola. Ku ebyo kye muli kwenda okunkubira amabaale n'ekiri gha?” Baamwiramu bati: “Tituli kwenda kukukuba mabaale lwa birungi by'okola, aye lwa kuvuma Katonda! Iwe oli muntu aye weefuula Katonda!” Yesu yaabairamu ati: “Kyaghandiikibwa mu Mateeka gaimwe kiti, Katonda yakoba ati, ‘Muli bakatonda.’ Oba nga abo Katonda be yagha ekibono kye yabeeta bakatonda, ate nga Ebyaghandiikibwa tibisobola kudiba, memale mukoba mutya nze Lata ye yatukuza n'antuma mu nsi muti nvumye Katonda kuba nkobye nti ndi Mwana wa Katonda? Oba nga bye nkola ti n'ebyo Lata by'ayenda kale mutandhikiriza. Aye oba nga n'ebyo, ni bwemutandhikiriza nze kasinga mwikirize bye nkola, memale mumanhe era mutegeere nga Lata ali mu nze era zeena ndi mu Lata.” Agho kabiri baayenda bamugeme aye yaabanuuka. Agho Yesu, kabiri yaasomoka omwiga Yorudani yaaja mu kifo Yoanne ye yabatirizanga yaaba eyo. Abantu kamaala baidha y'ali era baakoba bati: “Yoanne tiyakola kyewuunhio kyonakyona aye byonabyona bye yakoba ku musaadha ono byali bituufu.” Era eyo abantu kamaala baamwikiriza. Ghaaligho omusaadha eyalwala nga bamweta Lazaro. Yali mu kibuga Bethania omwabanga Maria ni muganda we Maritha. Maria ono n'eyasiiga ebigere bya Musengwa omuzigo ogwa kawoowo n'abisiimuuza enviiri dhe, era n'eyali mwanhina Lazaro eyali omulwaire. Kale baanhina lazaro oyo baatuma ye Yesu nga bakoba bati: “Musengwa, mukagwa wo mulwaire.” Yesu bwe yakiwulira yaakoba ati: “Obulwaire obwo tibwakumwita, aye bwidhie okuleetera Katonda ekitiisa, era n'Omwana wa Katonda yeena afune ekitiisa.” Yesu yali mukagwa wa Maritha ni muganda we era ni Lazaro. Bwe yawulira ati Lazaro mulwaire yaasigala mu kifo mwe yali enaku edhindi ibiri. Ebyo bwe byawa, yaakoba Abeegeresebwa be ati: “Kabiri tuje mu Buyudaaya.” Abeegeresebwa baamukoba bati: “Mwegeresa, Abayudaaya baali benda kukukuba mabaale era y'oli kwenda okuja kabiri?” Yesu yaabakoba ati: “Olunaku tirubaamu saawa ikumi na ibiri? Omuntu bw'atambula omusana taja nga yeewumya, kuba abona ekimuliikirira eky'ensi eno. Aye bw'atambula obwire aja nga yeewumya kuba azira kimumuliikirira.” Yesu bwe yamala okwogera ebyo yaakoba ati: “Mukagwa waife Lazaro atendwike, aye ndi kuja kumuzuusa.” Abeegeresebwa be baamwiramu bati: “Musengwa oba atendwike, aidha kuwona.” Yesu yayogera ku kufa kwa Lazaro, aye baadhuuba bati ategeeza kutenduka ndoolo. Agho Yesu yaakibakobera busimbalaala ati: “Lazaro afiire. Aye ku lwaimwe nsangaire okuba nti tyaliyo, kibasobozese okwikiriza. Aye mukole tuje y'ali.” Agho Thomasi ayetebwa omulongo n'okukoba Abeegeresebwa baine ati: “Mukole tuje ni Musengwa tufiire ghalala naye!” Yesu bwe yatuuka yayagaana nga Lazaro yaakamala enaku ina mu magombe. Bethania kyali kilomita nga isatu okuva e Yerusalemu. Era Abayudaaya kamaala baali baidhie okubona Maritha ni Maria n'okubasaasira olw'okufiirwa mwanhinaibwe. Maritha bwe yawulira ati Yesu ali kwidha, yaaja okumusangaaza aye Maria yaasigala mu ndhu ng'atyaime. Maritha yaakoba Yesu ati: “Musengwa nguli wali ghano mwanhinaze tiyandifiire! Aye ni mperaano ndidhi nti Katonda aidha kwikiriza kyonakyona ky'onaamusaba.” Yesu yaamukoba ati: “Mwanhoko wa kuzuukira.” Maritha yaamwiramu ati: “Ndidhi nti wa kuzuukira ku lunaku lule olusembayo.” Yesu yaamukoba ati: “Ninze okuzuukira era ninze obulamu. Kiisi aikiriza nze ni bw'afa, aba mulamu era kiisi mulamu andhikiriza taja kufa. Bino obiikiriza?” Yairamu ati: “Yii, Musengwa ndhikiriza nga niiwe Kurisito, Omwana wa Katonda, ow'okwidha mu nsi.” Maritha bwe yamala okwogera ebyo yaaja yaayeta muganda we kawola ati: “Musengwa atuuse era ali kukweta.” Maria bwe yawulira ekyo yaasituka mangu yaaja y'ali. Yesu yali akaali kwingira mu kibuga, ng'akaali mu kifo Maritha ghe yamwagaana. Abantu abaali ni Maria mu ndhu nga baidhie okumusaasira baamunonereza, bwe baabona ng'asitukiramu nga badhuuba bati yali ali kuja ku magombe kugegengera eyo. Maria yaatuuka Yesu ghe yali era olwamubona ati yaakuba amakiryaivu gha bigere bye yaamukoba ati: “Musengwa, nguli wali ghano mwanhinaze tiyandifiire!” Yesu yaamubona ng'ali kugegenga, n'abantu abaali bamunonereza boona nga bali kugegenga yaawulira enaku ku mwoyo era yeinhamira. Yaababuuza ati: “Mwamuziika gha?” Baamukoba bati: “Musengwa, idha obone.” Yesu yaalira. Abantu baakoba bati: “Mubone bw'abaire amugonza!” Aye abandi baakoba bati: “Ono eyazibula omutulu yali taghanga kulobera musaadha ono kufa?” Kabiri Yesu ng'aidhwire okweinhamira yaaja y'amagombe. Gaakolebwa mu ngeri ya mpuku nga ku mulyango gwayo ghaligho eibaale. Yesu yaabakoba ati: “Mutoolegho eibaale!” Maritha mwanhina omufu yairamu ati: “Musengwa, ekiwunha kiidha kuba kinene kuba yaakaba mu magombe enaku ina!” Yesu yaamukoba ati: “Tyakukobeire nti wandiboine ekitiisa kya Katonda nguli oikiriza?” Baatoolagho eibaale. Yesu yaalinga ghaigulu yaakoba ati: “Nsiimye inho Lata kuba ompuliire. Ndidhi nti buliidho ompulira aye ekyo nkikobye lwa bantu abali ghano baikirize nga niiwe wantuma.” Bwe yamala okukoba ebyo yaayetera ghaigulu ati: “Lazaro, fuluma!” Yaafuluma ng'emikono gye n'ebigere bizingirire mu ngoye dhe baamuziikamu, n'ekighero mu maiso. Yesu yaabakoba ati: “Mumusibule.” Bangi ku Bayudaaya abaali baidhie ewa Maria, bwe baabona Yesu bye yakola baamwikiriza. Aye abandi baaja y'Abafarisaayo baabakobera ebyo Yesu bye yakola. Agho Bakabona Abakulu n'Abafarisaayo, beesoloza mu lwekobaano era beebuuzagania bati: “Tukole tutya? Kuba omusaadha ono ali kukola ebyewuunhio kamaala. Bwe tumuleka tutyo abantu boonaboona baidha kumwikiriza, era Abaroma baliidha baazikiriza ekifo kyaife ekitukuvu n'eighanga lyaife.” Aye mulala ku abo, nga bamweta Kayafa, eyali Omukulu wa Bakabona mu mwaka ogwo, yaabakoba ati: “Ghazira kye mwidhi. Timubona ng'ekisinga n'omuntu omulala okufiiririra abantu, mu kifo ky'eighanga lyonalyona okuzikirizibwa?” Aye yali tali kukoba kino ku bubwe, aye okuva bwe yali nga n'Omukulu wa Bakabona mu mwaka ogwo, yali ali kulanga nga Yesu bwe yali aja okufiiririra eighanga eryo. Ate nga tiikufiiririra ighanga kyonka aye n'okusoloza aghalala abantu ba Katonda abaali beeswireswire. Okuva ni ku olwo baatanula lukwe lwa kumwita. Kale ni Yesu yaalekera okweyaliza mu Bayudaaya, aye yaava agho yaaja mu kiketezo ekiri okumpi n'eirungu mu kibuga ekyetebwa Efuraimu, yaaba eyo n'Abeegeresebwa be. Mperaano Ekibinuko eky'Okubitizibwa eky'Abayudaaya kyali kiri kumpi okutuuka. Abantu kamaala baava mu byalo baaja e Yerusalemu okwetukuza ng'Ekibinuko ekyo kikaali kutuuka. Kale baayagala Yesu, era beebuuzagania beene na beene nga beemereire agho mu isinzizo bati: “Mudhuuba mutya? Anaidha ku kibinuko?” Mperaano, Bakabona Abakulu n'Abafarisaayo, baali bamaze okugha ebiragiro bati, bweghabaagho omuntu yeenayeena amanha Yesu gh'ali, aja yaabamanhisa, baaja baamugema. Kale ng'ekaabulayo enaku mukaaga okutuuka ku Kibinuko eky'Okubitizibwa, Yesu yaaja e Bethania, eyabanga Lazaro ye yazuukiza. Eyo baamufumbirayo ekyeigulo era Maritha yaagheereza. Lazaro yaba mulala ku abo abaalya ni Yesu. Maria yaatoola akadoome ak'omuzigo ogw'omughendo ogw'ekika kya narudo yaagusiiga ku bigere bya Yesu, era bwe yamala yaabisiimuuza enviiri dhe. Enhumba yaidhula akawoowo. Agho Yuda Isikarioti owundi ku Beegeresebwa ba Yesu, eyali aja okumulyamu olukwe yaakoba ati: “Lwaki omuzigo guno tigutundiibwamu dinari ebikumi bisatu (300) ni dhigheebwa baavu.” Aye yakoba atyo, ti kuba nga yali afaayo inho ku baavu, aye lwa kuba yali mwibi. Ate era ng'omukuumi w'endyanga, yatwalanga empiiya edhaateebwangamu. Aye Yesu yaakoba ati: “Omukazi mumuleke omuzigo agutereke okutuuka ku lunaku olw'okuziikibwa kwange. Abaavu muba nabo buliidho, aye nze ti muba ninze buliidho.” Abayudaaya kamaala baawulira bati Yesu ali Bethania. Baaja nga tibali kuja kubona Yesu yenka, aye n'okubona Lazaro Yesu ye yazuukiza mu bafu. Olwo Bakabona Abakulu baasala olukwe okwita ni Lazaro. Kuba olw'okuba oyo Abayudaaya kamaala baali bali kubavaaku baikiriza Yesu. Ku lunaku olwairirira abantu kamaala abaali baidhie ku kibinuko baawulira nga Yesu ali kwidha mu Yerusalemu. Baagema ensaga edh'emiti eminaazi baaja okumusangaaza, era baaleekaana bati: “Hosanna, wa nkabi oyo aidha mu liina lya Musengwa! Era wa nkabi Kyabazinga wa Isiraeli.” Yesu yaafunayo endogoyi ento yaagityamaku nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Imwe abantu b'e Sioni, mutatya! Mubone, Kyabazinga waimwe ali kwidha ng'atyaime ku ndogoyi ento.” Ebyo Abeegeresebwa tibaabimanhiragho okutuusa nga Yesu amaze okutuuka mu kitiisa kya Ise, memale agho baidhukira ng'Ebyaghandiikibwa byamwogeraku bityo, era ng'ebyo baabimukolera. Abantu abaaba ni Yesu bwe yayeta Lazaro okuva mu magombe n'amuzuukiza baakakasa ebyaligho. Kale eikuukuubira ery'abantu lyaidha okumusangaaza, kuba baawulira nga yakola akamanhiso ako. Agho Abafarisaayo baakoba bati: “Mubone, titukaasobola kuba ensi yoonayoona eri kuja y'ali!” Mperaano, ghaaligho abandi ku Bagureki abaaja ku kibinuko okusinza. Kale abo baaja ye Filipo ow'e Bethisaida mu Galilaaya baamukoba bati: “Isebo, twenda kubona Yesu.” Filipo yaaja yaakobera Anderea era bombi baaja baakobera Yesu. Yesu yaabakoba ati: “Ekiseera kituuse Omwana w'Omuntu agheebwe ekitiisa. Bwenebwene, ka mbakobere: emuuma y'engaano bw'etagwa mu itaka n'efa esigala bedengedenge, aye bw'efa ereeta ebibala kamaala. Oyo yeenayeena agonza obulamu bwe abufiirwa. Aye oyo akyagha obulamu bwe mu nsi muno abusigaza okutuuka mu bulamu obutawaagho. Kiisi ayenda okumpeereza annonerezenga. Ghe mba n'omugheereza wange gh'anaabanga. Era Lata alita oyo yeenayeena ampeereza mu kifo eky'ekitiisa. “Omwoyo gwange mweraliikirivu. Aye ate nkobe ntya? Nkobe nti: Lata mponia ekiseera kino? Aye ekyandeeta n'ekiseera kino okuntuukaku. Lata, ta ekitiisa mu liina lyo!” Agho eiroboozi lyava mu igulu lyakoba liti: “Nalitaamu ekitiisa era kabiri ndidha kulitaamu.” Eikuukuubira ery'abaali beemereire agho bwe lyawulira lyakoba liti: “Lukuba n'oluli kutyabuka.” Abandi baakoba bati: “Malaika n'ayogeire naye.” Yesu yaabakoba ati: “Eiroboozi eryo liidhie ku lwaimwe aye ti ku lwange. Kino n'ekiseera okusalira ensi omusango, mperaano abaire afuga ensi eno aja kubingibwa. Bwe ndighanikibwa okuva ku nsi abantu boonaboona ndibaseesa ye ndi.” Yayogera ebyo ng'ayoleka ensambo ye yali aja okufaamu. Eikuukuubira lyamukoba liti: “Amateeka gatukoba gati Kurisito aja kuba mulamu ebyanda n'ebyanda. Aye iwe otukoba otya oti Omwana w'Omuntu ali n'okughanikibwa? Omwana w'Omuntu ono naani?” Yesu yaabairamu ati: “Ekimuliikirira kiriku mu imwe entangama. Mutambule nga mukaali n'ekimuliikirira, tomanha nzikiiza bw'ebaagaana. Kuba atambula mu nzikiiza tamanha y'aja. Mwikirize ekimuliikirira nga mukaali n'ekimuliikirira memale mufuuke abaana ab'ekimuliikirira.” Yesu bwe yamala okwogera ebyo yavaagho yaaja yaabeegisaaku. Waire yali akoze obumanhiso kamaala nga babona, tibaamwikiriza. Isaia omulanzi kye yakoba kyatuukirira, bwe yakoba ati: “Musengwa, naani eyaikiriza obukwenda bwaife? Naani Musengwa ye yayoleka amaani ge?” Kale nga tibasobola kwikiriza, kuba era Isaia yakoba ati: “Katonda abatuluwaiza, era yaakalangusa emyoyo, balobe kubona na maiso gaibwe, waire kutegeera na myoyo gyaibwe. Ti kulwa nga bagaluka baira ye ndi naabawonia.” Isaia yakoba ebyo lwa kuba yabona ekitiisa kye era yaamwogeraku. Waire ng'abafuzi kamaala baikiriza Yesu, ekyo tibaakyatula olw'okutya Abafarisaayo okubabinga mu sinagoga kuba nga bagonza okusiimibwa abantu okusinga okusiimibwa Katonda. Yesu yaayogerera ghaigulu ati: “Oyo andhikiriza taikiriza nze, aye aikiriza n'oyo eyantuma, oyo ambona, abona oyo eyantuma. Nze naidha mu nsi ng'ekimuliikirira, kiisi andhikiriza alobe kusigala mu nzikiiza. Omuntu yeenayeena awulira ebibono byange n'atabigema tigumusalira, kuba nze tyaidha kusalira nsi musango aye naidha kugirokola. Oyo aloba nze era n'asambaadha ebibono byange, ali n'amusalira omusango. Ebibono bye ndhogera n'ebirimusalira omusango ku lunaku olw'ensembo. Kuba tyayogeranga ku bwange aye Lata eyantuma n'eyampa eby'okwogera n'eby'okukoba. Era ndidhi ng'ekiragiro kye kino kigha obulamu obutawaagho. Kale ni bye ndhogera mbyogera nga Lata bwe yankoba.” Mperaano Ekibinuko eky'Okubitizibwa kyali kiri kumpi okutuuka. Yesu yamanha ng'esaawa ye ey'okuva mu nsi okwirayo ye Ise yoona yali etuuse. Bwe yagonza ababe abaali mu nsi yabagonza okutuukiza irala ku nkomerero. Yesu n'Abeegeresebwa be baali balya ekyeigulo, era Sitaani yali amaze okuta mu mwoyo gwa Yuda Isikarioti mutabane wa Simoni ekidhuubo eky'okulya mu Yesu olukwe. Yesu yali akiidhi nga Lata yata ebintu byonabyona mu buyinza bwe era yali akiidhi nga yava ye Katonda era ng'ali kuja ye Katonda. Kale yaasituka ku kiiwulo yaisa ghale ebivaalo bye yaagema tawulo yaagyesiba mu nkende. Agho yaafuka amaadhi mu benseni, yaatoolera okunaaza Abeegeresebwa be ebigere nga bw'abisiimuula n'etawulo ye yali yeesibye mu nkende. Bwe yatuuka ku Simoni Petero, Petero yaamukoba ati: “Musengwa, oja kunaaza nze bigere?” Yesu yaamwiramu ati: “Mperaano iwe totegeera nze kye ndi kukola aye olikitegeera nga bino bibise.” Petero yairamu ati: “Tikiribaagho iwe okunaaza nze ebigere!” Aye Yesu yaamukoba ati: “Bwe ntakunaaza ng'olwo tokaali mwegeresebwa wange.” Simoni Petero yaamwiramu ati: “Musengwa niini otaannaaza bigere byonka, aye nnaaza n'emikono era n'omutwe!” Aye Yesu yaamukoba ati: “Omuntu yeenayeena bw'aba ng'amaze okunaaba aba yeenayeena atukwire era nga tiyeetaaga kabiri kunaaba, okutoolaku ebigere byonka era imwe mutukula, waire ti mwenamwena.” Yesu yali amaze okumanha aja okumulyamu olukwe, kyeyava n'akoba ati: “Imwe mutukula, waire ti mwenamwena.” Kale bwe yamala okubanaaza ebigere yaatoola ebivaalo bye era yaira ku kiiwulo. Yaababuuza ati: “Kye mbakoze mukitegeera? Mundheta Omwegeresa era Musengwa, era muli batuufu okundheta mutyo kuba era ekyo kye ndi. Kale oba nga nze Musengwa era Omwegeresa waimwe mbanaaziiza ebigere, mwena muli n'okunaazaganianga ebigere. Kuba mbaghaire eky'okuboneraku, mwena mughange okukola nga nze bwe mbakoze. Bwenebwene ka mbakobere: omwiru tasinga Musengwa we, era omutume tasinga oyo amutuma. Bino bwe muba mubiidhi, muli ba nkabi bwe mubikola. “Aye tiri kwogera ku imwe mwenamwena, ndidhi abo be nalonda. Aye Ebyaghandiikibwa biri n'okutuukirira, ebikoba biti, ‘Omuntu mwene alya ku mugaati gwange n'anfuukiire omuzigu.’ Ndi kubakobera bino mperaano nga bikaali kubaagho, lwe biribaagho mukakase muti ninze Oyo. Bwenebwene ka mbakobere: oyo yeenayeena asangaalira ye mba nga ntumye, aba asangaaliire nze. Ate oyo ansangaalira, aba asangaaliire oyo eyantuma.” Yesu bwe yamala okwogera ebyo yaawulira obweraliikirivu mu mwoyo. Agho yaakakasa ati: “Bwenebwene ka mbakobere: ku imwe ghaligho anandyamu olukwe.” Abeegeresebwa be baalingaganaku, nga beewuunhia naani ye yali ali kwogeraku. Omwegeresebwa oyo Yesu ye yagonzanga einho yali atyaime kumpi naye. Simoni Petero yaamusunaku, yaamukoba ati: “Mubuuze, naani y'ali kukoba.” Kale, oyo yaaseeta kumpi ni Yesu yaamubuuza ati: “Musengwa, naani?” Yesu yaamwiramu ati: “N'oyo ye nja okukoleza ekitole kino nkimughe.” Kale bwe yamala okukoza ekitole yaakigha Yuda mutabane wa Simoni Isikarioti. Yuda bwe yamala ati okufuna ekitole ekyo, Sitaani yamungiramu. Yesu yaamukoba ati: “Ky'oja okukola kikole mangu!” Ku baali ku kiiwulo ghazira yamanha lwaki Yesu yamukoba atyo. Abandi baali badhuuba bati engeri Yuda ye yali omugemi w'endyanga, Yesu yali ali kumukoba kuja kugula bye beetaaga ku kibinuko, oba kubaaku ni ky'agha abaavu. Kale Yuda bwe yamala okufuna ekitole ekyo yaafuluma ku luya mangu. Bwali bwire. Yuda bwe yamala okufuluma, Yesu yaakoba ati: “Mperaano Omwana w'Omuntu agheereibwa ekitiisa era mu oyo Katonda agheereibwa ekitiisa. Oba nga ekitiisa kya Katonda kyeyolekeire mu oyo, Katonda aidha kwolesa ekitiisa ky'oyo mu mwene, aghazira kulwa. Baana bange, nkaali n'imwe akaseera katono. Mulindhagala, aye nga bwe nakoba Abayudaaya mwena bwe mbakoba buti, ‘Ye nja timughanga kwidhayo.’ Mbagha ekiragiro ekiyaaka: Mugonzanienga. Nga nze bwe nabagonza, mwena mugonzanienga mutyo. Kiisi muntu bw'agonzanga mwine, ku ekyo abantu boonaboona kwe balimanhira nga muli beegeresebwa bange.” Simoni Petero yaamubuuza ati: “Musengwa olaga gha?” Yesu yaamwiramu ati: “Mperaano toghanga kuunonereza ye ndaga, aye oidha kuunonereza ye bwidha.” Petero yaamukoba ati: “Musengwa lwaki tighanga kukunonereza mperaano? Ndidha kughaayo obulamu bwange ku lulwo!” Yesu yaamwiramu ati: “Onaaghaayo obulamu bwo ku lwange? Bwenebwene ka nkukobere: enkoko teidha kukolyoka ng'okaali kuneegaana emikuzi esatu.” Yesu yaabakoba ati: “Mutabanga beeraliikirivu mu myoyo gyaimwe. Mwikirize Katonda, zeena mundhikirize. Mu ndhu ya Lata wange mulimu ebifo kamaala era ndi kuja kubategekera kifo. Nguli ti bwekiri tyandibakobeire kino. Bwe ndimala okuja n'okubategekera ekifo ndiira naabatwala ye ndi, mwena mwaba ghe ndi. Engira mugiidhi etuuka ye nja.” Thomasi yaamukoba ati: “Musengwa, titwidhi y'olaga memale tughanga tutya okumanha engira etuukayo?” Yesu yaamwiramu ati: “Ninze engira, ninze amazima, era ninze obulamu. Ezira atuuka ye Lata okutoolaku ng'abise mu nze. Nguli nze mundidhi ni Lata wange mwandimumanhie, era okuva ni mperaano mumwidhi era mumuboine.” Filipo yaamukoba ati: “Musengwa, tulage Lata kinaatumala.” Yesu yairamu ati: “Filipo mbaire n'imwe okumala entangama, aye era waaba nga tondidhi? Oyo abona nze aba aboine Lata. Memale okoba otya oti, ‘Tulage Lata?’ Toikiriza nga nze mba mu Lata era ni Lata yaaba mu nze? Ebibono bye mbakoba tibibakoba ku bwange, aye Lata oyo aba mu nze mwene n'akola. Mwikirize kye mbakoba nti: nze mba mu Lata era ni Lata yaaba mu nze. Oba ng'ekyo tikimala mwikirize olw'ebyo bye nkola. Bwenebwene ka mbakobere: andhikiriza alikola bye nkola ate alikola n'ebisinga agho, kuba nze ndi kuja ye Lata. Era kyonakyona kye munaasabanga mu liina lyange ndikikola, ekitiisa kya Lata kyeyolekere mu Mwana. Bwe munaasabanga ekintu kyonakyona mu liina lyange, ndikikola. “Oba nga mungonza, mugemenga ebiragiro byange. Zeena ndisaba Lata, era alibagha Omubeezi owundi atalibavaaku ebyanda n'ebyanda. Ni Mwoyo ow'amazima. Abantu ab'ensi tibasobola kumusangaalira, kuba tibamubona era tibamwidhi. Aye imwe mumwidhi kuba aba n'imwe, era aba mu imwe. “Tiribaleka nga muli baghafu, ndiira ye muli. Esigaire akaseera katono ensi erekere okumbona aye nga imwe mumbona. Olw'okuba nze ndi mulamu, mwena mwidha kubanga balamu. Olunaku olwo bwe lulituuka mulimanha nga mba mu Lata wange, imwe mwaba mu nze, ate nze naaba mu imwe. Oyo aganha ebiragiro byange era n'abigema, aba nga n'oyo angonza. Lata wange agonza oyo angonza, zeena naamugonza, era Lata wange oyo amweyolekeramu.” Yuda, atali Isikarioti, yaamubuuza ati: “Musengwa, olyeyoleka otya ye tuli n'oteeyoleka eri nsi?” Yesu yaamwiramu ati: “Oyo angonza agema ekibono kyange, oyo Lata wange alimugonza era Lata, ninze tulija y'ali twasiisira eyo. Oyo atangonza tagema bibono byange. Ate ng'ekibono kye muwulira ti kyange aye kya Lata eyantuma. “Mbakobeire ebintu bino nga nkaali n'imwe. Aye omubeezi, Mwoyo Mutukuvu, Lata y'alituma mu liina lyange, alibeegeresa ebintu byonabyona, yaabaidhusa byonabyona bye nabakoba. “Mbalekeire emiraala, emiraala gyange gyene gye mbaghaire ate tigibaghaire ng'ensi bw'egigaba. Muteeraliikirira mu myoyo gyaimwe waire okutya. Muwuliire bwe mbakobye nti ndi kuja, aye ndi kwira ye muli. Nguli mubaire mungonza mwandibaire basangaavu olw'okuba ndi kuja ye Lata. Kuba oyo asinga nze. Mbakobeire ebintu bino nga bikaali kubaagho, lwe biribaagho mwikirize. Tiidha kwogera bintu kamaala n'imwe kuba omufuzi ow'ensi eno ali kwidha. Aye nze tanfuga. Aye nkola nga Lata bw'andagira, ensi emanhe nga ngonza Lata. Musituke tuje, tuve ghano.” “Ninze omuzabbibu gwenegwene, ate Lata wange n'omulimi. Kiisi lusaga oluli ku nze olutayama alukutulaku, ate kiisi lusaga olwama aluwoolera lwanhirira male lwayama inho.” “Imwe mperaano muli balongoofu olw'ebibono bye mbakoba. Mube mu nze zeena mbe mu imwe nga tibavaamu. Ng'olusaga bwe lutaghanga kwama nga luli lwonka, okutoolaku nga luli ku muzabbibu, mwena timughanga kwama okutoolaku nga muli mu nze. “Ninze omuzabbibu, niimwe ensaga. Oyo aba mu nze zeena ni mmubaamu, ayama inho kuba ghazira kye musobola ghe nzira. Oyo atasigala mu nze asuulibwa ere ng'oti n'olusaga bwe lusuulibwa ere ni lukala ensaga ng'oti n'edho dhisolozebwa dhaasuulibwa mu muliro dhaaya. Bwe muba mu nze n'ebibono byange ni biba mu imwe, musabenga kyonakyona kye mwenda kinaabakolerwanga. Bwe mwama einho muba beegeresebwa bange era mwoleka ekitiisa kya Lata wange. Nga Lata bw'angonza, zeena bwe mbagonza. Mwekalangulire mu mukwano gwange. Bwe muwulira ebiragiro byange mwidha kwekalangulira mu mukwano gwange oti ninze bwe mpulira ebiragiro bya Lata wange ni neekalangulira mu mukwano gwe. “Bino mbibakobeire eisanhu lyange libe mu imwe era eisanhu lyaimwe libe nga lituukiriire. Ekiragiro kyange ni kino: mugonzanienga ng'oti ninze bwe mbagonza. Ghazira ali na kugonza kusinga kw'oyo aghaayo obulamu bwe ku lwa bakagwa be. Bwe mukola bye mbalagira muba bakagwa bange. Tikaabeeta bagheereza, kuba omugheereza tamanha Musengwa we by'akola. Aye mbeeta bakagwa bange, kuba byonabyona bye nawulira okuva ewa Lata wange nabibamanhisa. Ti niimwe abaanonda aye ninze eyabalonda era naabataagho okuja okwama ebibala, ebibala ebitawaagho. Era Lata anaabaghanga kyonakyona kye munaasabanga mu liina lyange. Kino kye mbalagira: mugonzanienga.” “Oba nga ensi ebakyagha, muteerabira nga ninze ensi ye yasooka okukyagha. Nguli muli ba nsi, ensi yandibagonziiza ng'abaayo. Aye nabalonda okuva mu nsi era timukaali ba nsi, ensi ky'eva n'ebakyagha. Mwidhukire kye mbakobye: omugheereza tasinga Musengwa we. Oba nga nze bankiriga, mwena balibakiriga; oba nga baawulira ebibono byange, ebyaimwe byona balibiwulira. Aye balibakola bino byonabyona ku lwange, kuba tibaidhi oyo eyantuma. Nguli tyaidha ni ndhogera nabo nguli bazira kibi, aye mperaano bazira kya kwegemya. Akyagha nze, akyagha ni Lata wange yeena. Nguli tyakola byewuunhio nga babona, omuntu owundi by'atakolangaku, nguli bazira kibi. Aye mperaano baabibona, era baatukyagha twembi nze ni Lata wange. Kino kyali kiri n'okubaagho okutuukiriza ekyaghandiikibwa mu Mateeka gaibwe ekikoba kiti: ‘Bankyayiire busa.’ “Aye Omubeezi bw'aliidha ye ndibatumira okuva eri Lata, Mwoyo ow'amazima ava mu Lata, oyo alindhulira. Era mwena mulindhulira kuba mubaire ninze okuviira irala ku ntoolo.” “Mbakobeire ebintu bino mulobe kuwaamu maani. Balibabinga mu sinagoga. Ate ekiseera kirituuka oyo abaita lw'alirowooza ati okukola ekyo aba ali kukola mulimo gwa Katonda. Ebintu bino balibikola olw'okuba tibamanhanga Lata waire nze. Aye mbakobeire ebintu bino ekiseera kyabyo kije okutuuka nga mwidhukira nga nabibakoberaku.” “Ebintu bino tyabibakobera mu kwinhama kuba nali ndi n'imwe. Aye mperaano ndi kuja y'oyo eyantuma, era ghazira ku imwe ambuuza ati: ‘Olaga gha?’ Era olw'okuba mbakobeire ebintu ebyo, enaku ebaidhwire ku mwoyo. Aye mbakobera amazima: niimwe abaganhulwa bwe nja kuba bwe ntaja Omubeezi taliidha ye muli aye bwe ndija ndimubagheereza. Era bw'aliidha alirumiriza ensi ku bigema ku kibi, ku butuufu era ni ku kusalirwa omusango. Aligirumiriza ku bigema ku kibi, kuba tiyandhikiriza. Aligirumiriza ku bigema ku butuufu, kuba ndi kuja ye Lata era timukairayo kumbona. Aligirumiriza ku bigema ku kusalirwa omusango, kuba afuga ensi eno yamala ira okusalirwa omusango. “Nkaali n'ebintu kamaala eby'okubakobera aye timughanga kubigumira mperaano. Aye oyo bw'aliidha, Mwoyo ow'amazima, alibatuusa ku mazima goonagoona. Talyogera bibye ku bubwe aye by'awulira by'alyogera, era alibakobera eby'okubaagho. Alyoleka ekitiisa kyange kuba alitoola ebyange yaabibakobera. Ebya Lata wange byonabyona byange, kye nviire ni nkoba nti Mwoyo alitoola ebyange yaabibakobera. “Mu ntangama ti ya ghala nga timukambona, ate mu ntangama ntono mulimbona.” Abandi ku Beegeresebwa be baatoolera okwebuuzagania bati: “Kiki kino ky'atukoba, ati, ‘Mu kiseera ekitali kya ghala nga timumbona, ate kabiri mu kiseera kitono mulimbona.’ Era ati, ‘Kuba nja ye Lata.’ Agho baakoba bati, ‘Ategeeza ki bw'akoba ati entangama entono?’ Nga tituli kutegeera ky'akoba!” Yesu yaategeera nga bali kwenda kumubuuza, yaabakoba ati: “Muli kwenda kumanha kino kye mbakobye nti, ‘Mu ntangama ntono muliba nga timukambona, ate kabiri nti, mu ntangama ntono mulimbona?’ Bwenebwene ka mbakobere, mulirira, mwagegenga, aye ensi erisagamba; muliwulira enaku, aye enaku yaimwe erifuuka eisanhu. Omukazi bw'aba ng'aja okuzaala awulira obulumi kuba ekiseera kye kituuse, aye kasita amala okuzaala omwana, aba nga takaidhukira bulumi olw'eisanhu ery'okuzaala omuntu ku nsi. Mperaano mwena muwulira, enaku aye ndidha kabiri kubabona era emyoyo gyaimwe gisagambe. Era okusagamba okwo ghazira muntu yeenayeena alikubatoolaku. Olunaku olwo bwe lulituuka timulimbuuza kintu kyonakyona. Bwenebwene ka mbakobere: Lata alibagha kyonakyona kye mulisaba mu liina lyange. Ni ye buli eno timusabangaku kintu kyonakyona mu liina lyange. Musabe muligheebwa, okusagamba kwaimwe kwatuukirira. “Mbairenga nkozesa ndheso okubakobera ebintu bino aye ekiseera kiidha kutuuka mbe nga tikaayogera n'imwe mu ndheso, aye mbakobere busimbalaala ebigema ku Lata. Ku lunaku olwo mulimusaba mu liina lyange. Era tibakoba nti ndibasabiragho ye Lata. Lata mwene abagonza, kuba mwangonza era mwaikiriza nga nva wa Katonda. Nava ewa Lata naidha mu nsi kabiri ndi kuva mu nsi nja ye Lata.” Abeegeresebwa be baakoba bati: “Mperaano oboneka ni otooleire okwogera obusimbalaala nga tokozeisa ndheso. Mperaano twidhi nga oidhi byonabyona era tikyetaagisa muntu yeenayeena kukubuuza. Kyetuva twikiriza nga ova wa Katonda.” Yesu yaabairamu ati: “Mperaano mwikiriza? Ekiseera kiri kwidha era kituuse musansaanire buli muntu ewuwe mundeke zenka. Ate nga tiri zenka, kuba Lata ali ninze. Bino mbibakobeire mube miraala mu nze. Mu nsi muno mwidha kufuna ebizibu aye mugumenga, nze mpangwire ensi.” Yesu bwe yamala okukoba ebyo, yaalinga ghaigulu yaakoba ati: “Lata, ekiseera kituuse. Yoleka abantu ekitiisa ky'Omwana wo, n'Omwana asobole okubooleka ekitiisa kyo. Wamugha obukumu ku bantu boonaboona aghe obulamu obutawaagho abo boonaboona be wamugha. Era obulamu obutawaagho ni buno: Abantu okukumanha iwe wenka Katonda ow'amazima n'oyo ye watuma, Yesu Kurisito. Ndholeike ekitiisa kyo mu nsi era mmaze okukola ekyo kye wampa okukola. Era mperaano Lata, yoleka ekitiisa kyange mu maiso go, n'ekitiisa kye nali nakyo n'iwe ng'ensi ekaali kubaagho. “Abo be wampa okuva mu nsi nabamanhisa eriina lyo. Baali babo, waabampa era baagema ebibono byo. Mperaano bamanhie nga byonabyona bye wampa byava y'oli. Kuba ebibono bye wampa mbibakobeire era baabisangaalira. Bamanhie bati bwenebwene nava y'oli era baikiriza nga niiwe owantuma. “Abo be ndi kusabira. Tiri kusabira ba nsi, aye ndi kusabira abo be wampa, kuba babo. Abange boonaboona babo era ababo boonaboona bange, era mu abo mwe nfunira ekitiisa. Nze ndi kwidha y'oli, tikaali mu nsi, aye abo bakaali mu nsi. Lata Omutukuvu, abo be wampa bakuumenga ng'okozesa obukumu obw'eriina lyo eryo, babe kitole oti ninze n'iwe bwe tuli. “Bwe nali nga ndi nabo, nali nga mbakuuma nga nkozesa obukumu bw'eriina lyo lye wampa. Nabakuuma era ghazira yaghaba okutoolaku oyo eyali ow'okuzikirira, Ebyaghandiikibwa bisobole okutuukirira. Mperaano ndi kwidha y'oli era bino mbyogeire mu nsi babe n'eisanhu lyange mu myoyo gyaibwe, mu bwidhuvu. Nze nabakoba ekibono ekyo, era ensi yaabakyagha, kuba ti ba nsi ng'oti ninze bwe ntali wa nsi. Tiri kukusaba kubatoola mu nsi aye ndi kukusaba obawonie Omubi. Bano ti ba nsi nga nze bwe ntali wa nsi. Batukuze n'amazima ekibono kyo n'amazima. Mbatuma mu nsi ng'oti niiwe bwe wantuma mu nsi. Nze neeghaayo ku lwaibwe, memale boona beegheeyo mu mazima. “Tiri kusabira bano bonka aye ndi kusabira n'abo boonaboona abandhikiriza olw'ebibono bya bano. Boonaboona babe kitole, nga iwe Lata bw'oba mu nze zeena ni mba mu iwe, boona babe mu ife memale ensi eikirize eti niiwe owantuma. Ekitiisa kye wampa nakibagha memale olwo babe ekitole, nga ife bwe tuli ekitole. Nze mbabeemu weena obe mu nze memale olwo babeere irala ekitole, n'ensi emanhe nga niiwe owantuma era ng'obagonza nga bw'ongonza. Lata, kye neegomba n'okuba n'abo be wampa ghe ndi, babone ekitiisa kyange kye wampa, kuba wangonza nga n'ensi ekaali kutondebwa. Lata Omutukuvu, ensi tekumanhanga aye nze nkwidhi era bano baidhi nga niiwe owantuma. Nabamanhisa eriina lyo era ndidha kwongera okulimanhisa, okugonza kw'ongonza kubabeemu era zeena mbabeemu.” Yesu bwe yamala okwogera ebyo, yaaja n'Abeegeresebwa be, baasomoka akaiga ka Kiduroni. Eyo yaliyo enimiro mwe yangira n'Abeegeresebwa be. Mperaano, Yuda eyamulyamu olukwe yali aidhiyo bukalamu, kuba Yesu n'Abeegeresebwa be baateranga okujaayo emikuzi kamaala. Kale Yuda yaaja mu kifo ekyo n'abaisirukale n'abakuumi abaatumibwa Bakabona Abakulu n'Abafarisaayo. Baaja nga bagemye eby'okulwanisa, amataala n'engada edhiri kwaka. Yesu yamanha byonabyona ebyali bija okumutuukaku, yeesowolayo yaababuuza ati: “Muli kwagala ani?” Baamwiramu bati: “Yesu ow'e Nazarethi.” Yesu yaabairamu ati: “Ninze.” Yuda eyamulyamu olukwe yali ayemereire agho nabo. Yesu bwe yabakoba ati: “Ninze,” beesenda baagwa ghansi. Kabiri yaababuuza ati: “Muli kwagala ani?” Era bairamu bati: “Yesu ow'e Nazarethi.” Yesu yaabakoba ati: “Mbakobeire nti ninze, era oba nga ninze ye muli kwagala bano mubaleke baje.” Ekibono kye yayogera ati: “Ku be wampa ghazira ye nabuza,” kyatuukirira. Agho Simoni Petero eyali n'empiima yaagisowolayo, yaatema omwiru w'Omukulu wa Bakabona yaamukutulaku kutu ow'oku mukono omusaadha. Eriina ery'omwiru oyo nga ni Maluko. Aye Yesu yaakoba Petero ati: “Empiima yo giize mu kiruutu kyayo. Ekikopo Lata ky'ampaire nnaaloba okukinhwa?” Agho abaisirukale, n'omukulu waibwe, n'abakuumi b'Abayudaaya baagema Yesu baamusiba. Baasooka baamutwala ye Anna. Ono n'eyali mukoirume wa Kayafa eyamuzaalira mukazi we, ate Kayafa n'eyali Omukulu wa Bakabona ow'omwaka ogwo. Kayafa oyo n'eyagha Abayudaaya amagezi ati ekisinga n'omuntu omulala okufiiririra abantu boonaboona. Simoni Petero yaanonereza Yesu, era ghaabaagho n'Omwegeresebwa owundi eyanonereza. Ono Omwegeresebwa owundi yali amanhiibwa Omukulu wa Bakabona. Kale yangira ni Yesu mu kisaagaati ky'Omukulu wa Bakabona. Aye Petero yasigala ku luya ku mulyango. Omwegeresebwa ole owundi eyali amanhiibwa yairayo ku mulyango yaayogera n'omugheereza omughala eyali akuuma omulyango, era yaingiza Petero. Omughala eyali akuuma omulyango yaakoba Petero ati: “Iwe toli Mwegeresebwa wa musaadha ole?” Petero yaamwiramu ati: “Busa, tiri.” Ebiseera byali bya kiinhogogo, kale abagheereza n'abakuumi baali bakozeegho omuliro ogw'amanda nga beemereire agho bali kwota. Petero yeena yali ayemereire nabo agho ng'ali kwota. Agho Omukulu wa Bakabona yaabuuza Yesu ebigema ku Beegeresebwa be, ni ku bye yali ng'ayegeresa. Yesu yaamwiramu ati: “Buliidho nayogeranga nga boonaboona babona. Mbairenga nga ndhegereseza mu sinagoga ni mu isinzizo, Abayudaaya boonaboona mwe beesololezanga. Ghazira kye nayogera mu ngiso. Kale lwaki ombuuza? Buuza abo abaawulira bye nabakoba, baidhi bye nakoba.” Yesu bwe yakoba ebyo, omukuumi mulala ku baali beemereire agho yaamukuba oluyi ng'akoba ati: “Otyo bw'oiramu Omukulu wa Bakabona.” Yesu yairamu ati: “Oba nga ghaligho ekibi kye nkobye, numiriza. Aye oba nga ndhogeire kituufu, onkubiire ki?” Agho Anna yaamugheereza ye Kayafa Omukulu wa Bakabona era ng'akaali musibe. Mperaano Simoni Petero yali akaayemereire agho ng'ali kwota omuliro. Baamubuuza bati: “Iwe toli Mwegeresebwa wa musaadha oyo?” Petero yeegaana ati: “Busa, tiri.” Omugheereza owundi ow'Omukulu wa Bakabona nga wa kika n'ole Petero ye yasalaku kutu yaakoba ati: “Tyakuboine naye mu nimiro?” Kabiri Petero yeegaana era agho enkoko yaakolyoka. Obwire nga bwakakya, baatoola Yesu mu ndhu ya Kayafa baamutwala mu kisaagaati ky'omufuzi Omuroma ekyetebwa Puraetorio. Aye beene tibangira mu kisaagaati ekisalirwamu emisango olw'obutenda kwereetaku mbiidhabiidha, basobole okulya ku Kibinuko eky'Okwidhukiriraku Okubitizibwa. Kale Pilato yaafuluma yaaja ku luya ye baali yaababuuza ati: “Omusaadha ono mumulanga ki?” Baamwiramu bati: “Nguli ti mukozi wa bibi titwandimughaireyo y'oli.” Pilato yaabakoba ati: “Mumutwale mumuwozese imwe beene nga mujiira ku mateeka gaimwe.” Abayudaaya baamwiramu bati: “Ife titwikirizibwa kusalira muntu yeenayeena gwa kufa.” Yesu kye yayogera ku kufa kwe kyatuukirira. Agho Pilato yangira kabiri mu kisaagaati yaayeta Yesu yaamubuuza ati: “Niiwe Kyabazinga w'Abayudaaya?” Yesu yaamwiramu ati: “Ekyo okyogeire ku lulwo, oba ghaligho abakukobeire ebinfaaku?” Pilato yaamukoba ati: “Nze ondhese Muyudaaya? Abantu b'eighanga lyo ni Bakabona Abakulu n'abakughaireyo ye ndi okoze ki?” Yesu yaamwiramu ati: “Obwakyabazinga bwange ti bwa mu nsi muno. Nguli obwakyabazinga bwange bubaire bwa mu nsi muno, abasaadha bange baakalwaine naaloba kugheebwayo mu mikono gya Bayudaaya. Aye obwakyabazinga bwange ti bwa mu nsi muno.” Pilato yaamukoba ati: “Ekikoba oli kyabazinga?” Yesu yaamwiramu ati: “Okyogeire, ndi kyabazinga. Kino kye nazaalirwa, era ekyandeeta mu nsi ni kino: okumanhisa amazima. Oyo yeenayeena ow'amazima, awulira eiroboozi lyange.” Pilato yaamukoba ati: “Amazima ni ki?” Pilato bwe yamala okwogera ebyo yaaja ku luya y'Abayudaaya kabiri yaabakoba ati: “Omuntu ono tibona musango gw'aiziiza. Aye nga bwe muli n'empisa ey'okubalekulirayo omusibe mulala buli ku Kibinuko eky'Okubitizibwa, mwandyenze mbalekulire Kyabazinga w'abayudaaya?” Kabiri bairamu nga baasiikana bati: “Ti oyo, aye Barabba.” Barabba ono yali munhazi. Agho Pilato yaatwala Yesu amukube enkoba. Abaisirukale baatoola amawa baagalukamu engule baagamuvaaza ku mutwe era baamuvaaza ekivaalo kya langi ya nakasooma eky'abakungu. Baatoolera okwidhanga bwe bamukoba bati: “Ghangaala, Kyabazinga w'Abayudaaya!” Era bwebamukuba empi. Kabiri Pilato yaafuluma ku luya yaabakoba ati: “Wuuno mmubaleeteire ku luya, mubonere irala nga nze tibona musango gw'aiziiza.” Kale Yesu yaafuluma ku luya ng'avaire engule ey'amawa n'ekivaalo eky'erangi ya nakasooma eky'abakungu. Pilato yaabakoba ati: “Omuntu wuuno!” Bakabona Abakulu n'abakuumi bwe baamubona baayasiikana bati: “Mukomerere ku musalaba! Mukomerere ku musalaba!” Pilato yaabakoba ati: “Imwe mumutwale mumukomerere ku musalaba, kuba nze tibona musango gw'aiziiza.” Abayudaaya baamwiramu bati: “Ife tuli n'eiteeka era olw'eiteeka eryo agwaine okufa kuba yeefuula okuba Omwana wa Katonda.” Pilato bwe yawulira ekibono ekyo yeeyongeraku okutya. Era yangira kabiri mu kisaagaati yaabuuza Yesu ati: “Oli wa gha?” Aye Yesu yaaloba okumwiramu. Pilato yaamukoba ati: “Toyogera ninze? Toidhi nga ndi n'obukumu obukulekula era n'obukumu obukukomerera ku musalaba.” Yesu yaamwiramu ati: “Tiwandibaire na bukumu ku nze nguli tibwakugheebwa Katonda. Kale ampaireyo mu ngalo dho n'ali n'ekibi ekisinga.” Pilato bwe yawulira ekyo yaagezaaku okusala amagezi amulekule. Aye Abayudaaya baayongera okwasiikana bati: “Bw'olekula omusaadha oyo nga toli mukagwa wa Kaisari. Yeenayeena eyeefuula kyabazinga atakania Kaisari.” Agho Pilato bwe yawulira ebibono ebyo yaafulumya Yesu era yaatyama ku kityamo eky'obulamuzi mu kifo ekyetebwa Amabaale Amataanhe, ate mu Luheburayi bakyeta Gabbatha. Lwali lunaku lwa kutegeka Kibinuko eky'Okubitizibwa era esaawa dhaali mukaaga, Pilato yaakoba Abayudaaya ati: “Wuuno kyabazinga waimwe!” Bale baayasiikana bati: “Twala ere! Twala ere! Mukomerere ku musalaba!” Pilato yaabakoba ati: “Mwenda nkomerere kyabazinga waimwe ku musalaba?” Bakabona Abakulu baamwiramu bati: “Ife tuzira kyabazinga, okutoolaku Kaisari.” Kale agho Pilato yaamubagha baje bamukomerere ku musalaba. Agho ni baagema Yesu, baamutwala. Yaabbeeda omusalaba gwe mwene, yaafuluma, yaaja mu kifo ekyetebwa eky'Ekighanga, ate mu Luheburayi nga bakyeta Gologotha. Baamukomerera agho ku musalaba n'abandi babiri ku luuyi ni ku luuyi mwene yaaba ghagati. Pilato yaakola ekighandiiko yaakita ku musalaba nga kikoba kiti: YESU OW'E NAZARETHI, KYABAZINGA W'ABAYUDAAYA. Abayudaaya kamaala baakisomaku kuba ekifo kino kyali kumpi n'ekibuga, ate kyaghandiikibwa mu Luheburayi, ni mu Lulatini, ni mu Lugureki. Bakabona Abakulu baakoba Pilato bati: “Otaghandiika oti, ‘Kyabazinga w'Abayudaaya’, aye ghandiika oti, ‘Ono yeeyeta Kyabazinga w'abayudaaya.’ ” Pilato yaabairamu ati: “Kye mpandiise nkighandiise.” Abaisirukale bwe bamala okukomerera Yesu ku musalaba baatoola ebivaalo bye baabigabaniamu emiteeko ena, kiisi mwisirukale yaafunaku omuteeko. Baatoola n'ekanzu ye eyalukibwa obulukibwe yoonayoona okuva ghaigulu nga muzira lutungo naire. Abaisirukale baakoba bati: “Tutagikanula aye tugikubeku akalulu tubone anaaba mwene yo.” Era baisania. Kino kyabaagho era okutuukiriza Ebyaghandiikibwa ebikoba biti: “Baagabana ebivaalo byange, era baakuba akalulu ku kidhuuba kyange.” Era ekyo abaisirukale kye baakola. Inhina ni muganda wa inhina, Maria muka Kilopa, ni Maria Magadalene baali beemereire agho kumpi n'omusalaba kwe yali. Yesu bwe yabona inhina n'Omwegeresebwa omugonzi nga ayemereire kumpi agho, yaakoba inhina ati: “Mukazi iwe, mutabane wo wuuyo.” Era yaakoba Omwegeresebwa oyo ati: “Inhoko wuuyo.” Era okuva ku olwo Omwegeresebwa oyo yaamutwala eka ewuwe. Ebyo bwe byawa, Yesu ng'akiidhi bukalamu ng'ebintu byonabyona biwoire, era olw'okwenda okutuukiriza Ebyaghandiikibwa yaakoba ati: “Mpulira endiwo.” Agho ghaaligho ekidiita nga kiidhwire omwenge ogw'emizabbibu ogw'endoota, kale bainhika ekyangu mu mwenge ogw'emizabbibu ogwo baakita ku luti olwetebwa hissopu, baakimuta ku munwa. Yesu bwe yamala okugheebwa omwenge ogw'emizabbibu ogwo yaakoba ati: “Biwoire.” Yaakoteka omutwe yaaghaayo omwoyo gwe. Olunaku lwali lwa kwetegeka. Kale olw'okulobera emirambo okusigala ku misalaba ku lunaku lwa Sabbato ate nga Sabbato eyali eidha yali nkologho, Abayudaaya baaja baasaba Pilato, amagulu g'abaakomererwa ku misalaba gamenhebwe batoolebweku. Agho ni abaisirukale baidha baamenha amagulu ag'eyasooka n'ag'owokubiri, abaakomererwa ni Yesu. Aye bwe baatuuka ku Yesu ni babona ng'amaze okufa, baaloba kumumenha magulu. Aye omwisirukale owundi yaatoola eifumo yaalifumita Yesu mu mbavu, era olwamufumita ati ghaavaagho omusaayi n'amaadhi. Oyo eyabona kino n'akikakasa era obudhulizi bwe bwa mazima. Aidhi nga by'ayogera bya mazima weena oikirize. Kuba ebintu bino byabaagho okutuukiriza Ebyaghandiikibwa ebikoba biti: “Talimenhebwa igumba.” Era kabiri ekyaghandiikibwa ekindi kikoba kiti: “Baliringa ku ole ye baafumita.” Ebyo bwe byawa, Yosefu ow'Arimathea, eyali omwegeresebwa wa Yesu ow'omu ngiso, olw'okuba yali atya Abayudaaya, yaaja yaasaba Pilato amuganhe okutoolagho omulambo gwa Yesu, era Pilato yaamuganha. Kale yaaja okugutoolagho. Ni Nikodemo yeena, ole eyaja okubona Yesu obwire, yaaja ni kilo edhighera ng'oti makumi asatu entabule edh'obuwoowo bwa mirra ni alowe. Agho nga batoola mulambo gwa Yesu, nga baguzinga mu ngoye endheru ghalala n'obuwoowo, ng'empisa ey'Abayudaaya mu kuziika bwe yali. Mperaano, agho mu kifo ghe baakomerera Yesu ghaaligho enimiro omwali amagombe amayaaka agaali tigateebwangamuuku mufu yeenayeena. Kale, nga bwe lwali olw'okwetegeka okw'Abayudaaya, ate nga ago amagombe gaali agho kumpi, Yesu baamuta omwo. Mu nkyonkyo, ku lunaku olwiririra Sabbato, era nga n'enzikiiza ekaaliku, Maria Magadalene yaawuuna ku magombe, yaabona ng'eibaale litooleibwagho ku magombe. Kale, yaalumuka yaaja ye Simoni Petero n'ole Omwegeresebwa Yesu ye yagonzanga, yaabakobera ati: “Batoire Musengwa mu magombe era titwidhi ghe bamutaire!” Agho Petero n'Omwegeresebwa ole owundi baasituka baaja ku magombe. Bombi baalumuka aye Omwegeresebwa ole owundi yaalumuka inho okusinga Petero, era yaamwesooka okutuuka ku magombe. Yaakutama, yaalengeza mu magombe, yaabona engoye endheru nga dhiri agho, aye yaaloba kungira. Simoni Petero yaidha ng'amunonereza, yangira mu magombe era yaabona engoye endheru nga dhiri agho, n'ekitambaala ekyali ku mutwe gwa Yesu. Tikyali ghalala na ngoye ndheru aye kyali kizinge kyonka. Agho Omwegeresebwa ole owundi eyasooka Petero okutuuka ku magombe yeena yangira yaabona era yaikiriza. Kuba mu kiseera ekyo baali bakaali kutegeera Byaghandiikibwa ebikoba biti: “Ali n'okuzuukira mu bafu.” Agho Abeegeresebwa bairayo eka. Aye Maria yaayemerera ku luya okw'amagombe ng'ali kulira. Era bwe yali ng'ali kulira yaakutama yaalengeza mu magombe. Yaabona bamalaika babiri nga bavaire ebyeru nga batyaime aghaali ghateereibwa omulambo gwa Yesu, ng'owundi ali emintwetwe ate ng'owundi ali y'ebigere. Baamukoba bati: “Mukazi iwe, olirira ki?” Yaabairamu ati: “Batoiremu Musengwa wange era tiidhi ghe bamutaire.” Bwe yamala okwogera atyo, yaagaluka yaalinga einhuma we, yaabona Yesu ng'ayemereire agho aye tiyamumanha nga ni Yesu. Yesu yaamubuuza ati: “Mukazi iwe, olirira ki? Naani y'oli kwagala?” Maria yaamudhuubiriza okuba omukuumi w'omu nimiro eyo, kale yaamukoba ati: “Isebo, oba nga niiwe omutoiremu nkobera gh'omutaire, ndidha kumutoolagho.” Yesu yaamukoba ati: “Maria.” Agho Maria yaagaluka yaamukoba mu Luheburayi ati: “Rabboni,” ekitegeeza, “Omwegeresa!” Yesu yaamukoba ati: “Otangemaku, kuba nkaali kwirayo ye Lata aye ja ye baganda bange obakobere oti ndi kwirayo ye Lata wange era Lata waibwe, Katonda wange era Katonda waibwe.” Kale Maria Magadalene yaaja yaakobera Abeegeresebwa ati aboine Musengwa. Era yaabakobera obukwenda bwe yamukoba okubakoba. Eigulo ly'olunaku lwene olwo, olwiririra Sabbato, endhigi dhaali nga nsibe Abeegeresebwa ghe baali beesololeiza kuba baali bali kutya Abayudaaya. Yesu yaidha yaabeemereramu ghagati yaabakoba ati: “Emiraala gibe n'imwe.” Bwe yamala okubakoba atyo yaabooleka obwala bwe n'embavu dhe. Abeegeresebwa be baasangaala bwe baabona Musengwa. Kabiri Yesu yaabakoba ati: “Emiraala gibe n'imwe. Nga Lata bwe yantuma zeena mbatuma.” Bwe yamala okubakoba ekyo yaabafuuwaku omuuka yaabakoba ati: “Mufune Mwoyo Mutukuvu. Kiisi ye munaasonighanga, ebibi bye nga bisoniyiibwa. Ate kiisi ye munaalobanga okusonigha, ebibi bye nga tibisoniyiibwa.” Mperaano, owundi ku Ikumi n'Ababiri, Thomasi ayetebwa omulongo, tiyaba nabo Yesu lwe yaidha. Kale baine baamukobera bati: “Tuboine Musengwa.” Aye yaabairamu ati: “Okutoolaku nga mboine ku nkovu mu bwala bwe mwe baafumita emisumaali, era ni ntaaku olwala lwange mu nkovu omwo, era ni ntaaku omukono gwange mu mbavu dhe, tighanga era tija kwikiriza naire.” Bwe ghaabitagho enaku omunaana, kabiri Abeegeresebwa be baali mu ndhu nga ni Thomasi ali nabo era nga n'endhigi ndhigale. Agho Yesu yaidha yaabeemereramu ghagati, yaakoba ati: “Emiraala gibe n'imwe.” Agho yaakoba Thomasi ati: “Ta ghano olwala lwo, era obone engalo dhange ogemeku ghano, era leeta omukono gwo ogute mu mbavu dhange. Leka kuba ataikiriza, aye ikiriza.” Thomasi yaamwiramu ati: “Musengwa wange era Katonda wange!” Yesu yaamukoba ati: “Oikiriiza lwa kuba omboine. Ba nkabi abaikiriza nga tibaboineeku.” Eriyo ebyewuunhio ebindi kamaala Yesu bye yakola ng'Abeegeresebwa be babona ebitaaghandiikibwa mu kitabo kino. Aye bino byaghandiikibwa ku lwaimwe, mwikirize nga Yesu ni Kurisito, Omwana wa Katonda, era olw'okwikiriza okwo, mufune obulamu mu liina lye. Ebyo bwe byawa Yesu yaabonekera kabiri Abeegeresebwa be ku nhandha ey'e Tiberia. Biti bwe byali: Simoni Petero, ni Thomasi ayetebwa omulongo, ni Nathanaeli eyava e Kana mu Galilaaya, ni batabane ba Zebedaayo, n'Abeegeresebwa abandi babiri, baali bali ghalala. Simoni Petero yaabakoba ati: “Nja kuvuba.” Bale baamwiramu bati: “Twena ka tuje n'iwe.” Olwo baaniina mu lyato baaja. Aye obwire obwo ghazira kye baagemya. Bwe bwali bukya Yesu yaayemerera ku mbali okw'enhandha aye baaloba kumumanha bati ni ye. Yesu yaabakoba ati: “Abaana muligho n'eky'okulya?” Bairamu bati: “Busa.” Yaabakoba ati: “Muwolobe akatimba kaimwe ku luuyi olw'omukono omusaadha okw'eryato mwidha kugemya.” Kale baawoloba akatimba aye okukaghaluzaayo okukaiza mu lyato kwabakaya olw'ebyenhandha kamaala bye baagemya. Omwegeresebwa Yesu ye yagonzanga yaakoba Petero ati: “Ni Musengwa.” Petero olwawulira ati ni Musengwa yeesuulaku ekidhuuba, kuba yali madu, yaatuumira mu nhandha. Aye Abeegeresebwa abandi kuba ti baali ghala n'obukalu, mita ng'oti kikumi, baajiira mu lyato okutuuka ku bukalu nga baghaluza akatimba ak'ebyenhandha. Bwe baatuuka ku bukalu baabona omuliro ogw'amanda nga kuliku ebyenhandha n'omugaati. Yesu yaabakoba ati: “Muleete ku byenhandha, bye mwakagemya.” Simoni Petero yaaja yaaghaluliza akatimba ku bukalu nga kaidhwire ebyenhandha ebibba kikumi n'ataanu na bisatu (153), aye waire byali kamaala bityo akatimba tikaakanuka. Yesu yaabakoba ati: “Mwidhe mulye.” Ghazira ku Beegeresebwa yakana kumubuuza ati: “Niiwe ani?” Kuba baamanha nga ni Musengwa. Yesu yaidha yatoola omugaati yaagubagha n'ebyenhandha atyo. Guno n'ogwali omukuzi ogwokusatu Yesu okubonekera Abeegeresebwa be ng'amaze okuzuukira mu bafu. Bwe baamala okulya, Yesu yaakoba Simoni Petero ati: “Simoni mutabane wa Yoanne, ongonza okusinga bano?” Petero yaamwiramu ati: “Yii, Musengwa oidhi nga bwe nkugonza.” Yesu yaamukoba ati: “Liisanga entaama dhange ento.” Kabiri Yesu yaamukoba omukuzi ogwokubiri ati: “Simoni mutabane wa Yoanne, ongonza?” Petero yaamwiramu ati: “Yii, Musengwa oidhi nga bwe nkugonza.” Yesu yaamukoba ati: “Yayanga entaama dhange.” Kabiri Yesu yaamubuuza omukuzi ogwokusatu ati: “Simoni mutabane wa Yoanne, ongonza?” Petero yaanakughala olwa Yesu okumubuuza omukuzi ogwokusatu ati: “Ongonza?” Era yaamukoba ati: “Musengwa, oidhi byonabyona, oidhi nga nkugonza.” Yesu yaamukoba ati: “Liisanga entaama dhange. Bwenebwene ka nkukobere: bwe wali omwisuka, weesibanga waaja ye wayendanga aye bw'olikairigha olighanika amakono go, owundi yaakusiba yaakutwala y'otayenda.” Yayogera atyo okwoleka okufa kw'alifa n'ayolesa ekitiisa kya Katonda. Bwe yamala okwogera ebyo, yaamukoba ati: “Nnonereza.” Petero yaagaluka yaabona Omwegeresebwa ole Yesu ye yagonzanga ng'ali kunonereza. Ono n'ole eyaseeta okumpi ni Yesu ku kyeigulo ekyasembayo n'amubuuza ati: “Musengwa, naani aja okukulyamu olukwe?” Petero bwe yamubona yaakoba Yesu ati: “Musengwa, ate ono aliba atya?” Yesu yaamwiramu ati: “Bwe nhenda abeegho okutuusa lwe ndiidha, ofaayo ki? Iwe nnonereza.” Ekibono kino kyasansaanira mu baikiriza ng'abantu bakoba bati Omwegeresebwa oyo ti wa kufa, ate nga Yesu ti yakoba ati ti wa kufa, aye yakoba ati: “Bwe nhenda abeegho okutuusa lwe ndiidha, ofaayo ki?” Ono n'Omwegeresebwa omudhulizi w'ebintu bino era eyabighandiika era twidhi ng'obudhulizi bwe bwa mazima. Era eriyo n'ebintu ebindi kamaala Yesu bye yakola era nguli byonabyona byaghandiikibwa, ndowooza ng'ebitabo ebyandighandiikiibwa tibyandisuze ku nsi kuno. Mukagwa Theofilo, mu kitabo ekisooka nayogera ku byonabyona Yesu bye yatoolera okukola n'okwegeresa okutuusa ku lunaku lwe yatwalibwa mu igulu, ng'amaze okugha Abatume be yali alonze ebiragiro ku bwa Mwoyo Mutukuvu. Abo era be yabonekera mu ngeri kamaala okukakasa nga mulamu, ng'amaze okudaazibwadaazibwa. Yamala enaku amakumi ana (40) nga bamubona era yaabakobera ebigema ku Bwakyabazinga bwa Katonda. Bwe baali balya yaabalagira obutava mu Yerusalemu, aye bateegerere Lata kye yasuubiza kye yali abamanhiisaaku ati: “Yoanne yabatizanga na maadhi aye mu nnaku edhitali dha ghala, mulibatizibwa na Mwoyo Mutukuvu.” Kale ni, Abatume bwe baali beesoloiza agho, baamubuuza bati: “Musengwa, koodhi mu biseera bino gh'onairizaagho obwakyabazinga bwa Isiraeli?” Yesu yaabakoba ati: “Ti kyaimwe okumanha entangama n'ekiseera Lata bye yata mu buyinza bwe. Aye mulifuna amaani Mwoyo Mutukuvu lw'alibaidhaku, mwaba badhulizi bange mu Yerusalemu, ni mu Buyudaaya mwonamwona, ni mu Samaria, n'okutuusa ensi y'ekoma.” Bwe yamala okwogera ebyo, yaatwalibwa mu igulu nga balingiriire, era ekire kyamutwala okutuusa lwe baalekera okumubona. Bwe baali nga bakaalingiriire engeri yaaniinamu mu igulu, ghaabaagho abasaadha babiri abaayemerera agho ghe baali, nga bavaire byeru, era baakoba bati: “Abasaadha Abagalilaaya, lwaki mwemereire mwalingirira eigulu? Yesu ono abatooleibwaku n'atwalibwa mu igulu, atyo era bw'aliira nga bwe mumuboine ng'aja mu igulu.” Agho bairayo e Yerusalemu nga bava ku Lusozi olw'Emiti Emyoliva, kumpi ni Yerusalemu, olugendo olugheza kilomita ng'oti ndala. Bwe bangira, baaniina mu kisenge ekya ghaigulu mwe baabanga: Petero ni Yoanne, Yakobo ni Anderea, Filipo ni Thomasi, Barutholomayo ni Matayo, Yakobo mutabane wa Alufaayo ni Simoni Omuzeloti, ni Yuda owa Yakobo. Bano boonaboona beemalira ku kusaba n'omwoyo mulala, ghalala n'abakazi, ni Maria mukaire wa Yesu, ni baganda be. Mu kiseera n'ekirala, Petero yaayemerera ghagati gh'aboluganda, ekikunsu kyalimu abantu nga kikumi n'abiri, yaakoba ati: “Baganda bange, ekyaghandiikibwa, Mwoyo Mutukuvu kye yayogeza Daudi ku Yuda, eyakulemberamu abo abaagema Yesu, kigwaine okutuukirizibwa. Yali mulala ku ife ng'agabaine ku mulimo gwaife guno. Ono ni empeera ey'ekibi yagigulamu ekibandha, mwe yagwa n'ayabikamu aghabiri n'ebyenda ni biyuyika. Era abantu ab'omu Yerusalemu boonaboona baakimanha. Ekibandha ekyo kyekyava ni kyetebwa mu lulimi olwaibwe: Akeledama, ekitegeeza ekibandha eky'omusaayi kuba kyaghandiikibwa mu kitabo kya Zabbuli kiti, ‘Amaka ge gafuuke ekifulukwa, ghabule agasengamu. Obukulu bwe bugheebwe owundi.’ “Kale ni, mu basaadha bano abaabanga n'ife ekiseera kyonakyona Musengwa Yesu bwe yabanga n'ife, okuviira irala ku kubatizibwa kwa Yoanne okutuuka ku lunaku lwe yatutoolebwaku ng'atwalibwa mu igulu, tufunemu mulala abe n'ife mu kudhulira okuzuukira kwe.” Ng'agho ni bataagho abantu babiri: Yosefu ayetebwa Barusabba, era eyatuumibwa erya Yusito, ni Matthia. Agho baasaba bati: “Musengwa, oidhi ebiri mu myoyo egy'abantu boonaboona, ku bano bombi tulage y'olonze, atwale ekifo eky'obugheereza n'obutume Yuda kye yaleka memale n'aja mu kifo kye.” Baakuba obululu, akalulu kaagwa ku Matthia, yaabalirwa ku Batume eikumi n'omulala. Agho olunaku lwa Pentekote bwe lwatuuka, Abeegeresebwa boonaboona baali beesololeiza mu kifo kirala. Mu kiseera ekyo kyene, ghaabaagho okuwuuma okuva mu igulu nga kuli ng'oti kwa kiwunga ow'amaani, era kwaidhuza endhu yoonayoona mwe baali batyaime. Baabona enimi ng'edh'omuliro, nga dheetengeike ku buli mulala era boonaboona baidhula Mwoyo Mutukuvu baatoolera okwogera mu nnimi edhindi, nga Mwoyo bwe yabaghanga okwogera. Mperaano, mu Yerusalemu mwalimu Abayudaaya, n'abaava mu maghanga goonagoona agali ghansi gh'eigulu, nga basaadha baidhumbize ba idiini. Kale ni okuwuuma okwo bwe kwabaagho, eikuukuubira lyesoloza era batabulwa inho, kuba buli mulala yabawulira nga boogera mu lulimi lwe lwene. Baayasaamirira era beewuunhia nga bakoba bati: “Bano boonaboona aboogera ti Bagalilaaya? Kisoboka kitya ife buli mulala, okubawulira mu lulimi lwe oluzaaliranwa? Abaparithi, Abamedi, Abelami ab'omu Mesopotamia, ni mu Buyudaaya, ni mu Kappadokia, ni mu Ponto, ni mu Asia. Ni mu Furugia, ni mu Panfilia, ni mu Misiri, ni mu biketezo bya Libya ebiriinaine Kurene, ng'otaireku n'Abaroma abageni Abayudaaya n'abamaghanga agandi abaakyuka, Abakurete n'Abawarabu, twenatwena twabawulira nga boogera eby'amaani Katonda by'akoze mu nnimi dhaife!” Baayasaamirira boonaboona era baasoberwa, beebuuzagania bati: “Kino kitegeeza ki?” Aye abandi baakoba bati: “Abo batamiire mwenge musu!” Agho Petero yaayemerera, ng'ali ghalala n'eikumi n'omulala, yaakangula ku mamiro yaabakoba ati: “Imwe abasaadha Abayudaaya n'imwe mwenamwena ababa mu Yerusalemu, mumanhe kino era muntegere ku matu. Bano ti batamiivu nga bwe mudhuuba, kuba dhiri bwa saawa isatu edh'enkyo. Aye kino Yoeli omulanzi kye yalanga ati, ‘Katonda akoba ati ku nkomerero kino n'ekiribaagho: Ndiyugha ku bantu boonaboona Mwoyo wange. Batabane baimwe ni baghala baimwe baliranga ekiribaagho, n'abaisuka baimwe balibonekerwa, n'abakaire mu imwe baliroota ebirooto. Mu nnaku edho, abagheereza bange abasaadha n'abakazi, ndibayughaku Mwoyo wange, baalanga eby'okubaagho. Ndiraga ebyewuninkiriza eyo ghaigulu mu igulu, n'ebyewuunhio ghansi ku nsi. Ghalibaagho omusaayi, omuliro, n'omwosi ogunioka. Endhuba erizikira, Omwezi gwamyuka oti musaayi, memale olunaku lwa Musengwa olukulu era olw'ekitiisa lwatuuka. Era buli alyeta eriina lya Musengwa alirokolwa.’ “Imwe abasaadha Abaisiraeli, muwulire ebibono bino: Yesu ow'e Nazarethi, n'omusaadha Katonda ye yakakalisa mu imwe n'eby'amaani, n'ebyewuninkiriza, n'obumanhiso, bye yamukozesanga mu imwe, era nga beene imwe bwe mwidhi. Ono yabagheebwa nga Katonda amaze okukiteesa n'okukimanha, era imwe mwakozesa ababi okumwita nga bamukomerera ku musalaba. Aye oyo Katonda yamuzuukiza yaamutoola mu bulumi obw'okufa, nga tikisoboka oyo kusigala mu maani ga kufa kuba Daudi yamwogeraku ati, ‘Musengwa namulingiriranga buli lunaku, kuba andi ku mukono gwange omusaadha ndobe kulugaaluga. Agho ni omwoyo gwange gwasangaala, n'olulimi lwange lwasagamba n'omubiri gwange guwuumuliire mu kusuubira; kuba oyo talireka mwoyo gwange mu kuzikirira, waire okuleka omutuukirivu we okuvundira mu magombe. Wandhegeresa engira edh'obulamu, ndisangaala nga nkuli mu maiso.’ “Baganda bange, ndidha kwogera ku dhaadha Daudi nga titya. Yafa yaaziikibwa n'amagombe ge gali ghano n'okutuusa olwaleero. Kale ni yali mulanzi yaamanha Katonda kye yeelayirira mwene ng'amusuubiza ati mulala ku baidhukulu be beene alityama ku kityamo kye. Kye yalengera naayogeraku, kwali kuzuukira kwa Kurisito, kuba tiyalekebwa mu magombe waire omubiri gwe okuvunda. Yesu ono, Katonda yamuzuukiza, era twenatwena tuli badhulizi b'ekyo. Mperaano, bwe yamala okuniinisibwa ku mukono omusaadha ogwa Katonda, era n'okufuna Mwoyo Mutukuvu, eyamusuubizibwa Katonda Lata, n'okutugha ekirabo kino kye muli kubona era kye muli kuwulira. Kuba Daudi tiyaniina mu igulu, aye mwene oyo n'eyakoba ati: ‘Musengwa Katonda yakoba Musengwa wange ati: Tyama ku mukono gwange omusaadha, okutuusa bwe ndita abazigu bo ghansi gh'ebigere byo.’ “Kale ni, endhu ya Isiraeli yoonayoona emanhe aghazira kubuusabuusa, nga Katonda yafuula, Yesu oyo ye mwakomerera ku musalaba, Musengwa era Kurisito.” Ebyo bye baawulira byabafumita ku myoyo, baakoba Petero n'Abatume abandi bati: “Baganda baife, tukole ki?” Petero yaabakoba ati: “Mwenenie, buli muntu abatizibwe mu liina lya Yesu Kurisito, ebibi byaimwe bisoniyibwe, era mwidha kufuna ekirabo kya Mwoyo Mutukuvu kuba ekisuubizo kya Katonda kyaimwe n'abaana baimwe, n'abo boonaboona abali eghala, boonaboona Musengwa Katonda waife oyo b'aba ng'ayese.” Era yaayongera okubakobera ebindi kamaala, yaabakubiriza ng'abakoba ati: “Mwewonie ebikolwa eby'oluse luno olubi.” Abo abaasangaalira ebibono bye, baabatizibwa, era ku lunaku olwo, ku baikiriza kweyongeraku abantu ng'enkumi isatu. Beekalangulira mu kwegeresebwa kw'Abatume, ni mu kwisa ekirala, mu kumegula omugaati, ni mu kusaba. Abatume baakola ebyewuunhio kamaala n'obumanhiso, era buli muntu yaatya Katonda. Abaikiriza boonaboona baabanga ghalala, n'ebyaibwe byonabyona nga babita ghalala. Baatundanga eitaka n'ebyaibwe, ebyavangamu baabigabananga boonaboona, nga bajiira ku bwetaavu bwa buli muntu. Baafubanga buli lunaku okuba aghalala mu isinzizo, era baajanga mu ndhu dhaibwe okumegula omugaati. Emere nga bagiriisa isanhu na kwisania nga basaaka Katonda, era abantu boonaboona nga babenda. Buli lunaku, Musengwa yaaja ng'abongeraku abaalokolwanga. Agho olwatuuka Petero ni Yoanne baaniinaniina okuja mu isinzizo ku saawa omwenda, esaawa ey'okusaba. Ghaabaagho omusaadha ye baali basitwire, nga mulema okuva lwe yava mu nda ya inhina, era buli lunaku yabanga agho ku mulyango ogw'eisinzizo, ogwetebwa Omulungi, ng'asabiriza empiiya ku bangira mu isinzizo. Ono bwe yabona Petero ni Yoanne nga bali kumpi okwingira mu isinzizo, yaabasaba bamufunireyo ku mpiiya. Petero yaamwekalirisa ni Yoanne. Agho Petero yaamukoba ati: “Tulingirire.” Yeena yaabalingirira, ng'asuubira okufunayo akantu. Petero yaamukoba ati: “Feeza ni zaabu nzira aye kye ndi nakyo kye nkugha. Mu liina lya Yesu Kurisito ow'e Nazarethi situka otambule.” Yaamugema ku mukono omusaadha, yaamusitula. Era mangu ago nga ebigere bye n'enhingo bikakata. Olwasituka yaayemerera, yaatambula yangira nabo mu isinzizo ng'ali kutambula bw'atuumatuuma era ng'asaaka Katonda. Abantu boonaboona baamubona ng'atambula ng'asaaka Katonda. Baamumanha nga n'oyo eyatyamanga ku Mulyango Omulungi ogw'eisinzizo ng'asabiriza empiiya. Beewuunhia inho era baayasaamirira olw'ekyali kimukoleibwaku. Bwe yali ng'akeegemye ku Petero ni Yoanne, abantu boonaboona baalumuka baidha ghe baali ku lubalaza olwetebwa olwa Solomoni, nga bayasaamiriire. Petero bwe yabona abantu abo yaabakoba ati: “Abasaadha Abaisiraeli, lwaki kino mukyewuunhia? Lwaki mutulingirira mutyo ng'oti maani gaife na butuukirivu bwaife n'ebitambwiza ono? Katonda wa Aburahamu, Katonda wa Isaaka, Katonda wa Yakobo, Katonda wa badhaadha baife, n'agulumiiza Omwana we Yesu, oyo ye mwaghaayo era ni mumwegaana mu maiso ga Pilato, bwe yali asazeegho okumulekula. Imwe mwegaana omutuukirivu era ow'amazima, mwasaba babalekulire omutemo. Mwaita mwene bulamu, oyo Katonda ye yazuukiza mu bafu, era ife tuli badhulizi b'ekyo. Ate olw'okwikiriza, eriina lye kye liviire liwonia ono ye mubona era ye mwidhi. Okwikiriza oyo, n'okumughaire okuwonera irala nga mwenamwena bwe mubona. “Kale aboluganda, ndidhi nga imwe n'abafuzi baimwe ekyo mwakikola mu butamanha. Aye Katonda kye yalangirira ng'abita mu balanzi be boonaboona ati Kurisito we, yali waakudaagadaaga, yakituukiriza atyo. Kale mwenenie, mukyuke memale ebibi byaimwe bisoniyibwe. Mufune obwire obw'okwesiima mu maiso ga Musengwa, era olwo abasindikire Kurisito Yesu oyo ye yabategekera okuva eira. Waire nga kimugwaniire oyo buti okuba ng'akaali mu igulu okutuusa ekiseera eky'okwiza byonabyona obuyaaka nga Katonda bwe yayogerera mu balanzi be abatuukirivu okuviira irala mu mainhama. Kuba Musa bwenebwene yakoba ati, ‘Katonda Musengwa alibafunira omulanzi mu baganda baimwe, nga nze. Mumuwuliranga mu byonabyona by'abakoba. Era kiisi muntu atawulira mulanzi oyo alitoolebwa mu bantu yazikirizibwa.’ Era n'abalanzi boonaboona abaayogera, okuva ku Samueli, n'abaamwiririra, enaku dhino baadhiranga. Niimwe abaana ab'abalanzi era ab'endagaano Katonda ye yakola ni badhaadha baife ng'ekoba Aburahamu eti ‘Mu izaire lyo amaghanga goonagoona mwe galifunira enkabi.’ Agho ni, Katonda bwe yalonda Omwana we, yasooka kumutuma ye imwe abaghe enkabi nga buli mulala akyuka yaaleka ebibi bye.” Baali nga bakaayogera eri abantu, bakabona n'omukulu ow'abakuumi ab'eisinzizo, n'Abasaddukaayo baatuuka nga basungughavu inho, kuba bano baali bali kusomesa abantu nga bw'eriyo okuzuukira mu bafu, nga babakobera ku kuzuukira kwa Yesu. Agho ni baabagema baabata mu ikomera okutuusa ku lunaku olwairirira, kuba obwire bwali buzibye. Aye abantu kamaala ku baawulira ebibono ebyayegeresebwa baikiriza. Omughendo ogw'abasaadha gwali ng'enkumi itaanu (5,000). Agho bwakya abafuzi baibwe, n'abakulu ab'ebika, n'Abanamateeka beesololeza mu Yerusalemu okwo taaku Anna Omukulu wa Bakabona, ni Kayafa ni Yoanne ni Alekisandero, ni boonaboona ab'omu kika kya Bakabona. Bwe baamala okubeemereza ghagati, baababuuza bati: “Maani g'ani ge mukozesa, era naani eyabagha okukola ekyo?” Agho Petero ng'aidhwire Mwoyo Mutukuvu yaabairamu ati: “Imwe abafuzi ab'eighanga n'abakulu ab'ebika, oba nga tuli kuwozesebwa olwaleero olw'ekikolwa ekikalamu kye tukoleire omuntu omulema, n'ensambo ye y'awonezeibwamu, imwe mwenamwena n'abantu ba Isiraeli boonaboona, kino mugwaine mukimanhe nga mu liina lya Yesu Kurisito Omunazarethi, ye mwakomerera ku musalaba, Katonda yamuzuukiza mu bafu, ono n'okwemerera ghano mu maiso gaimwe nga mulamu yeenayeena. Yesu ono n'eibaale imwe abazimbi lye mwaloba muti lizira mugaso, eryafuuka empango ey'omusingi mu nsonda. Okulokolebwa kufunirwa mu oyo yenka, ghazira wundi asobola kulokolerwamu, kuba naire mu maina agagheebwa abantu ghansi gh'eigulu, ghazira lye tusobola kulokolerwamu.” Bwe baabona obugumu bwa Petero ni Yoanne, nga bamaze okumanha bati baali bantu abataasoma era ababuliidho, beewuunhia inho era baabategeera bati baali baba ni Yesu. Era bwe baabona omusaadha eyawonezebwa ng'ayemereire ghe bali, baabulwa kye bakoba. Bwe baamala okubalagira ni bava mu mbuga, beene baasigala beegeyaamu. Baakoba bati: “Abantu bano tubakolere ki? Kuba bwenebwene ekyewuunhio ekyaga agho bakikoze, n'ab'omu Yerusalemu boonaboona bakiboine, era ekyo titusobola kukiroba. Aye tomanha bwe bakisansaania mu bantu bandi. Ka tubatiise nga bukaali balobe kwiramu kwogera na muntu yeenayeena mu liina eryo.” Agho baabeeta, baabakoba obutairayo kwogera oba okwegeresa mu liina lya Yesu. Aye Petero ni Yoanne bairamu baakoba bati: “Imwe beene musalegho: Oba nga kituufu mu maiso ga Katonda ife okuwulira imwe ni tutawulira Katonda. Kuba ife titughanga naire butayogera bye twabona ni bye twawulira.” Bwe baamala okwongera okubatiisatiisa baabalekula, nga tibabona ngeri yaakubabonereza, olw'abantu kuba abantu boonaboona baali bagha Katonda ekitiisa olw'ekyo ekyali kibairegho. Omusaadha eyakolerwa ekyewuunhio ekyo eky'okuwonezebwa, yali aswisiiza mu myaka amakumi ana (40) egy'obukulu. Petero ni Yoanne bwe baalekulwa, baaja ye banaibwe baabakobera ebyo Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika bye baakoba. Abaikiriza boonaboona olwabiwulira, baasaba Katonda nga bakoba bati: “Musengwa, niiwe eyakola eigulu, n'ensi, n'enhandha, ni byonabyona ebirimu. Niiwe ku bwa Mwoyo Mutukuvu eyayogerera mu dhaadha waife Daudi omugheereza wo oti, ‘Lwaki abamaghanga agandi beenhiinkaire n'abantu ni baalowooza ebiziramu? Bakyabazinga ab'ensi baasituka, n'abafuzi beesoloza ghalala okulwanisa Musengwa ni Kurisito we.’ Bwenebwene Herode, ni Pilato, n'abamaghanga agandi, n'abantu ba Isiraeli, mu kibuga kino mwe beesololeza okulwanisa Yesu Omwana wo omutukuvu ye wasiiga omuzigo. Baakola, ebyo bye watereeza mu maani go n'amagezi go nga biri n'okubaagho. Mperaano ni, Musengwa, bona okutiisatiisa kwaibwe, era gha abagheereza bo okwogera ekibono kyo n'obugumu bwonabwona. Golola omukono gwo owonie, era obumanhiso n'ebyewuunhio bikolebwe mu liina lya Yesu Omugheereza wo omutukuvu.” Bwe baamala okusaba, ekifo ghe baali beesololeiza kyatengeesebwa, boonaboona baidhula Mwoyo Mutukuvu, baayogera ekibono kya Katonda nga bagumu. Abo boonaboona abaali baikiriza, baali n'omutima n'omwoyo mulala. Era nga ghazira akoba ku ebyo bye yabanga nabyo ati kuliku ekikye ku bubwe. Aye nga byonabyona byaibwe ghalala. Abatume baakakasa okuzuukira kwa Musengwa Yesu n'amaani mangi, ni Katonda yaabagha boonaboona enkabi kamaala. Tibaabanga na muntu ateesobola, kuba abaabanga n'ebibandha oba n'endhu nga babitunda, baaleeta ebyavangamu baabigemya Abatume, buli mulala baamugabira nga bajiira ku bwetaavu bwe yabanga nabwo. Ni Yosefu, Abatume ye baatuuma erya Barunaba (ekitegeeza: “Omwana aizaamu amaani”) Omulevi, nga wa mu ighanga ly'e Kupuro, yali n'ekibandha yaakitunda yaaleeta ebyavaamu yaabigemya Abatume. Aye ghaaligho omusaadha nga eriina lye ni Anania ng'ali ni mukazi we Safira, yaatunda ekibandha. Ekimega ku byavaamu yaakisigaza nga mukazi we aidhi, yaaleetaku ekimega yaakigemya Abatume. Aye Petero yaakoba ati: “Lwaki oganhie Sitaani okukufuga waasubagha Mwoyo Mutukuvu, waasigaza ekitundu ku by'otunze mu kibandha kyo? Bw'obaire okaali kutunda kibandha kyo, tikibaire kikyo? Ate bw'omaze okukitunda, ebiviiremu tibibaire bibyo? Memale lwaki ekintu ng'oti n'ekyo kikwidhie mu mwoyo gwo? Tosubaighe bantu, osubaighe Katonda.” Anania olwawulira ebibono ebyo, yaagwa yaafa. Boonaboona abaakiwulira baatya inho. Abaisuka baasituka baazinga omulambo baagutwala baaguziika. Nga ghabiseegho esaawa ng'oti isatu, mukazi we yangira, aye nga taidhi bibairegho. Petero yaamukoba ati: “Bino ni byonka bye mwatunze mu kibandha?” Yairamu ati: “N'ebyo.” Petero yaamukoba ati: “Ekikoba mwaisania okuleba Mwoyo wa Musengwa? Oli kuwulira, abaziise balo bali ku mulyango, weena baidha kukutwala.” Mangu ago yaagwa aghali Petero yaafa. Abaisuka bwe baidha baayagaana nga mufu, baamutwala baamuziika okuliiraana n'iba. Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito n'abandi boonaboona abaawulira bino baatya inho. Abatume baakola ebyewuunhio kamaala n'ebyewuninkiriza mu bantu. Boonaboona beesololezanga ku lubalaza olwetebwa olwa Solomoni. Waire ng'abantu boonaboona baali babaisaamu ekitiisa, ng'ezira akana kubeeyimbaku. Aye abaikiriza mu Musengwa, abasaadha n'abakazi, baaja nga beeyongera. Baaleetanga abalwaire ku nguudo abali ku ndiri ni ku mikeeka, bwe kiba nga kisoboka ekinsense kya Petero bw'aba ng'abita, kibatuukeku. Abantu okuva mu bibuga ebyezungulwire Yerusalemu beesoloza nga baleeta abalwaire, n'abaliku emizimu emibi, era boonaboona baawonezebwa. Omukulu wa Bakabona ni baine, ab'ekikunsu ky'Abasaddukaayo, baagemwa ensaalwa, baagema Abatume baabata mu ikomera ery'abantu boonaboona. Aye obwire, malaika wa Musengwa yaigulagho endhigi edh'eikomera yaabafulumya ng'abakoba ati: “Muje mugheereze mu isinzizo mukobere abantu ebibono byonabyona eby'Obulamu buno.” Bwe baawulira bino, baaja mu isinzizo mu nkyonkyo baayegeresa. Mperaano Omukulu wa Bakabona n'abo be yali nabo baatyamya olwekobaano n'abakulu ab'ebika ebya Isiraeli, baatuma banone Abatume mu ikomera. Abaatumibwa bwe baaja, baaloba kubaagaanayo mu ikomera, bairayo baakobera abaabatuma bati: “Twagaine eikomera nga isibe bukalamu era nga n'abakuumi beemereire agho ku miryango, aye bwe twigwiregho titwagainemu muntu naire.” Omukulu ow'abakuumi ab'eisinzizo ni Bakabona Abakulu bwe baawulira ebibono bino byabasobera era baasigala nga beewuunhia kino kye kitegeeza. Ghaabaagho eyaidha yaabakoba ati: “Abasaadha be mwataire mu ikomera baabale mu isinzizo bali kwegeresa abantu.” Agho omukulu ow'abakuumi yaaja n'abasaadha be, baaleeta Abatume, aye nga tibakozeisa maani, kuba baatya abantu okubakuba amabaale. Bwe baabatuusa, baabasimba mu maiso g'olwekobaano. Omukulu wa Bakabona yaabakoba ati: “Twabasikirira obuteegeresa bibono bya musaadha oyo, aye mperaano mubone kye mukoze! Mwegereisa mu Yerusalemu mwonamwona era mwenda na kututaaku musango gwa kwita musaadha oyo.” Petero n'Abatume bairamu bati: “Tuli na kuwulira Katonda, ti bantu. Katonda wa badhaadha baife yazuukiza Yesu ye mwakomerera ku musalaba n'afa. Katonda yamuta ku luuyi olw'omukono gwe omusaadha yaamufuula omufuzi era omununuzi, okusobozesa Abaisiraeli okwenenia basoniyibwe ebibi byaibwe. Ife, ni Mwoyo Mutukuvu Katonda y'agha abo abamuwulira, tuli badhulizi ba bintu bino.” Abakiise bwe baawulira kino baasungughala inho era baayenda na kubaita. Aye ghaabaagho Omufarisaayo ku lwekobaano ayetebwa Gamalieli. Ono yali Mwegeresa wa Mateeka nga musaadha wa kitiisa mu bantu boonaboona. Yaayemerera yaakoba ati: “Baganda bange Abaisiraeli, mwegendereze kye mukola abantu bano. Kuba mwidhukire nga ghaaligho Theudasi eyeeyeta ow'amaani era abantu ng'ebikumi bina (400) baamweyimbaku, aye yaitibwa n'abo abaali bamunonereza baasansaana, yaazikirira. Ghaidhagho Yuda Omugalilaaya mu byanda eby'okweghandiisa, abantu kamaala baamunonereza. Yeena yaazikirira, era boonaboona abaali bamunonereza baasansaana. Kale ni ku kino, ka mbakobere: Muleke abasaadha bano, mubaviireku irala. Bino bye bali kukola bwe biba bya bantu buntu, biidha kufaagho, aye bwe biba bya Katonda timuusobole kubaghangula. Mughanga okweyagaana nga muli kutakania Katonda.” Baaganha amagezi ge. Baayeta Abatume, baabakuba, baabasikirira obutairayo kwogera ku Yesu, baabalekula. Abatume baava mu lwekobaano nga basangaavu kuba Katonda yabona nga bagwaine okudaazibwadaazibwa ku lwa Yesu. Era buli lunaku tibaalekeranga kwegeresa na kulangirira mu isinzizo ni mu maka nga Yesu ni Kurisito. Ebiseera byatuuka abeegeresebwa baaja nga beeyongera obungi. Ghaabaagho obutaisania ghagati w'abayudaaya aboogera Olugureki n'Abayudaaya aboogera Oluyudaaya. Kuba Abayudaaya aboogera Olugureki baali baduuduuma bati banamwandu baibwe baali tibafiibwaku mu ngabania ey'ebyetaago ebyabuliidho. Agho Eikumi n'Ababiri baayeta ekikunsu kyonakyona eky'abeegeresebwa baakoba bati: “Ti kituufu ife okuleka okwegeresa ekibono kya Katonda, twaira ku gwa kugaba mere. Kale ni baganda bange, mwerondemu abasaadha musanvu abatuufu, abaidhwire Mwoyo Mutukuvu, ab'amagezi, be tughanga okugemya omulimo ogwo. Ife twidha kusigala ku kusaba na kwegeresa kibono kya Katonda.” Ekidhuubo kino boonaboona baakisemba, baalonda Sitefano, omusaadha aidhwire okwikiriza ni Mwoyo Mutukuvu, ni Filipo, ni Purokoro, ni Nikanori, ni Timoni, ni Parumena, ni Nikolao ow'e Antiokia eyali akyuse n'asoma Ekiyudaaya. Bano baabaleeta y'Abatume abaabasabira ni babaisaaku n'emikono. Ekibono kya Katonda kyayongera okusansaana, abeegeresebwa beeyongera obungi mu Yerusalemu, ni bakabona kamaala baikiriza. Sitefano ng'aidhwire enkabi n'amaani ga Katonda yaakola ebyewuunhio n'ebyamagero mu bantu. Kale abantu abandi ku b'omu sinagoga ey'abaaliku abairu ab'omu Kurene n'ab'omu Alekisanderia, n'abaava mu Kilikia ni mu Asia, baatoolera okutakana ni Sitefano. Aye tibaamusobola olw'amagezi aga Mwoyo eyamwogererangamu. Agho baaba n'abasaadha, be baapikiriza abaakoba bati: “Twamuwulira ng'avuma Musa ni Katonda.” Kale baasasamaza abantu, n'abakulu ab'ebika, n'Abanamateeka, era baamugema baamuleeta mu lwekobaano. Baamusimbaku abadhulizi abaguya abaakoba bati: “Omusaadha ono talekera kwogera bibono bivumirira kifo kitukuvu n'Amateeka kuba twamuwulira ng'akoba ati: Yesu ow'e Nazarethi aidha kuzikiriza ekifo kino, akyuse n'empisa Musa ye yatwegeresa.” Abo boonaboona abaali batyaime mu lwekobaano bwe baalingirira Sitefano, baabona nga mu maiso ali ng'oti malaika. Agho Omukulu wa Bakabona yaakoba ati: “Bityo bwe biri?” Sitefano yaakoba ati: “Balata ni baganda bange mumpulirise. Katonda ow'ekitiisa yabonekera dhaadha waife Aburahamu bwe yali mu Mesopotamia ng'akaali kuja kuba mu Harani, yaamukoba ati, ‘Leka ensi yo n'abantu bo oje mu nsi ye nnaakulaga.’ Kale yaava mu nsi ey'Abakaladea yaaja yaaba mu Harani. Lata we ng'amaze okufa, Katonda yaamutoola agho yaamuleeta mu nsi eno mwe muli. Katonda ti yamugha nsi eyo kuba yiye waire akatundu akatono kati, aye yamusuubiza okugimugha ebe eyiye n'eizaire lye, waire yali nga aziraku mwana. Katonda yaamukoba ati, ‘Eizaire lyo liriba mu nsi etali yaalyo. Baaba bairu era baabisibwa bubi okumala emyaka ebikumi bina (400).’ Era Katonda yaakoba ati, ‘Aye ensi eyo ndigisalira omusango, era ebyo nga biwoire baliidha bansinziza mu kifo kino.’ Agho Katonda yaamukolera endagaano ey'okukeketa. Aburahamu yaazaala Isaaka era yaamukeketa ku lunaku olwomunaana. Isaaka yaazaala Yakobo, Yakobo eyazaala badhaadha baife eikumi n'ababiri. “Batabane ba Yakobo abo baagemerwa muganda waibwe Yosefu ensaalwa baamutunda e Misiri, aye era Katonda ng'ali naye. Katonda yaamubisa mu bizibu byonabyona yaamugha amagezi n'okugonga eri Farao, kyabazinga wa Misiri eyamugha obwami mu Misiri n'okufuga ebintu bye byonabyona. Ghaagwagho endhala n'okudaagadaaga einho mu Misiri mwonamwona ni mu Kanaani, badhaadha baife baabulwa emere ye balya. Aye Yakobo bwe yawulira ati mu Misiri eriyo emere, yaatumayo batabane omukuzi ogwasooka. Ku mukuzi ogwokubiri Yosefu yaamanhibwa baganda be, era ni Farao yaamanha ekika kya Yosefu. Yosefu yaayetesa Yakobo, lata we, n'ab'ekika kye boonaboona, abantu nsanvu na bataanu. Yakobo yaikirira e Misiri ye yafiira ni badhaadha baife. Baabatwala e Shekemu baabaziika mu magombe Aburahamu ge yagula n'empiiya ku baana ba Hamori e Shekemu. “Ebiseera eby'okutuukiriza Katonda bye yasuubiza Aburahamu byaja nga biseeta, era abantu baaja nga baala mu Misiri. Ghaidhagho kyabazinga ataamanha Yosefu. Yaasalira abantu baife amagezi, yaadaazadaaza badhaadha baife ng'abasuuza abaana baibwe bafe. Mu kiseera kino Musa yaazaalibwa, era yaaba mulungi ewa Katonda. Yaakulira mu ndhu ya ise okumala emyezi esatu. Bwe yasuulibwa, mughala wa Farao yaamulonda, yaamukuza nga mutabane we. Musa yaayegeresebwa amagezi ag'Abamisiri, yaaba wa maani mu bibono ni mu bikolwa. “Musa bwe yagheza emyaka amakumi ana (40), yaafuna mule ekirowoozo eky'okukyalira baganda be Abaisiraeli. Bwe yabona Omumisiri ng'ali kudaazadaaza Omuisiraeli, yaaja yaabeeraku Omuisiraeli yaakuba Omumisiri yaamwita. Yali adhuuba ati baganda be banaamanha bati Katonda amutairegho okubanunula, aye tibaakimanha. Olunaku olwairirira, yaabona Abaisiraeli babiri nga balwana, yaagezaaku okubagaya ng'akoba ati, ‘Muli baluganda, ekibalwania ni ki.’ Aye eyali ali kudaazadaaza mwine yaasindika ere Musa ng'akoba ati: ‘Naani eyakufuula omwami era omulamuzi waife? Otaba ng'oyenda kundhita nga idho bwe waise Omumisiri!’ Musa olwawulira ebyo yaalumukira e Midia, yaazaalira eyo abaana abalenzi ababiri. “Emyaka amakumi ana (40) bwe gyabitagho, malaika yaabonekera Musa mu nnimi edh'omuliro ogwali gwakira mu kisaka eyo mu irungu okumpi n'olusozi Sinai. Musa yeewuunhia kye yali abona, era yaaseeta okwekalirisa. Yaawulira Musengwa ng'akoba ati, ‘Ninze Katonda wa badhaadha bo: Katonda wa Aburahamu, ni Isaaka, ni Yakobo.’ Aye Musa yaadhugumira era tiyakana kwekalirisa. Musengwa yaamukoba ati, ‘Toolamu engaito mu bigere byo, kuba gh'oyemereire kifo kitukuvu. Mboine abantu bange abali mu Misiri bwe badaazibwadaazibwa, naawulira n'okulira kwaibwe, era ndidhie okubanunula. Mperaano idha, nkutume e Misiri.’ “Musa oyo abantu ye baaloba nga bakoba bati, ‘Naani eyakufuula omwami era omulamuzi.’ Oyo Katonda ye yatuma okubafuga era okubanunula ng'abita mu malaika eyamubonekera mu kisaka. Yaabakulembera yaaja ng'akola ebyewuunhio n'obumanhiso, e Misiri, mu Nhandha Emyufu, ni mu irungu, okumala emyaka amakumi ana (40). Musa ono n'eyakoba Abaisiraeli ati: ‘Katonda aidha kubatumira omulanzi okuva mu imwe beene, nga nze bwe yantuma.’ N'oyo eyali n'Abaisiraeli nga beesoloiza mu irungu. Yali ni malaika yaayogera naye ku lusozi Sinai. Yali ni badhaadha baife era n'eyafuna ebibono bya Katonda eby'obulamu asobole okubitukobera. “Aye badhaadha baife baaloba okumuwulira baamusambaadha, ebirowoozo byaibwe nga bibali Misiri. Baakoba Aaroni bati, ‘Tukolereyo bakatonda abanaatukulemberangamu, kuba Musa oyo eyatutoola mu Misiri titwidhi bw'abaire.’ Agho, mu nnaku edho, baakola ekifaananie eky'ente ento. Baagheereza ekisinzibwa ekyo ekitali Katonda omusengo era baasagambya olw'ekintu ekyo kye baakola obukole. Aye Katonda yaabavaaku yaabaleka okusinzanga emuunienie edh'omu igulu nga bwe kyaghandiikibwa mu kitabo ky'abalanzi kiti, ‘Imwe abantu ba Isiraeli, ensolo dhe mwaitanga n'emisengo gye mwagheerezanga emyaka amakumi ana (40) mu irungu, timwabikolera nze. Mwabbeedanga ntindi ya Moleki na muunienie ya musambwa Refani, ebisinzibwa ebyo ebitali Katonda bye mwakola ni mubisinzanga. Kale ni ndidha kubabinga mbatuumye ni Babiloni.’ “Badhaadha baife nga bali mu irungu baali n'eweema eraga nga Katonda ali nabo. Eweema eyo yakolebwa nga Katonda bwe yakoba Musa okugikola, era yagikola nga Katonda bwe yagimulaga. Badhaadha baife era baaleeta eweema eyo ni Yoshua bwe bangira okutwala ensi Katonda ye yabingamu abantu abandi, nga badhaadha baife babona. Eweema eyo yaaba mu nsi muno okutuukiza irala mu byanda bya Daudi. Daudi oyo yaasiimibwa Katonda era yaasaba Katonda amuganhe azimbire Katonda wa Yakobo oyo endhu. Aye Solomoni n'eyamuzimbira endhu. “Aye Katonda oyo Ali Ghaigulu Yeene, tasula mu ndhu dhizimbibwa bantu, ng'omulanzi bw'akoba ati, ‘Eigulu n'ekityamo kyange, ate n'ensi, okwo kwe nta ebigere byange. Kale mulinzimbira ndhu nabaki? Oba kifo ki mwe ndiwuumulira? Ti ninze eyakola ebyo byonabyona?’ “Imwe ab'empwitu, ab'emyoyo emikalangufu era abaloba okuwulira ekibono kya Katonda! Buliidho mutakania Mwoyo Mutukuvu. Nga badhaadha baimwe bwe baali, mwena bwe muli. Mulanzi ki badhaadha baimwe ye bataakiriga? Baita abo abaalanga okwidha kw'omugheereza we omutuufu, imwe ye mwalyamu olukwe ni mumwita. Niimwe abaafuna Amateeka bwe gaalangirirwa ba malaika, ate mwaloba okugagema.” Bwe baawulira ebyo, baidhula obusungu, baaluma emba. Aye Sitefano nga aidhwire Mwoyo Mutukuvu, yaalingirira mu igulu era yaabona ekitiisa kya Katonda, ni Yesu nga ayemereire ku luuyi olw'omukono omusaadha ogwa Katonda. Sitefano yaakoba ati: “Bona ndi kubona eigulu nga libwikwike n'Omwana w'Omuntu nga ayemereire ku luuyi olw'omukono omusaadha ogwa Katonda.” Aye bale baayasiikana nga basembye amatu gaibwe, boonaboona baamunhaagaana. Baamufulumya mu kibuga, baamukuba amabaale. Abadhulizi baata engoye dhaibwe gha bigere by'omwisuka eriina lye Saulo. Bwe baali nga bamukuba amabaale, Sitefano yaasaba ati: “Musengwa Yesu, twala omwoyo gwange.” Yaakuba amakiryaivu, yaaleekaana ati: “Musengwa ekibi kino tokibavunaana.” Bwe yamala okwogera atyo yaafa. Saulo yaaganha Sitefano aitibwe. Mu kiseera ekyo Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, mu Yerusalemu, kyakirigibwa inho. Boonaboona, okutoolaku Abatume, baasansaanira mu biketezo eby'e Buyudaaya ni Samaria. Abantu abaisaamu Katonda ekitiisa baaziika Sitefano era baamulira inho. Aye Saulo yaazikiriza Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito nga angira kiisi nhumba yaagemamu abasaadha n'abakazi yaabata mu ikomera. Agho ni abo abaasansaana baaja nga bakobera abantu ekibono kya Katonda. Filipo yaikirira mu kibuga ky'e Samaria, yaakobera abantu Kurisito. Abantu kamaala baisaayo inho Omwoyo ku ebyo Filipo bye yabeegeresa, bwe baamuwulirisa era baabona ebyewuunhio bye yali ali kukola. Kuba emizimu emibi gyava ku bantu kamaala nga gyasiikanira ghaigulu, era abagongobavu n'abalema kamaala baawonezebwa. Ghaabaagho okusagamba kunene mu kibuga ekyo. Aye mu kibuga omwo mwalimu omusaadha eyayetebwanga Simoni, nga mulaguzi. Yeeyetanga muntu wa kitalo era yaayasaamirizanga Abasamaria. Abantu boonaboona okuva ku muto okutuuka ku mukulu baamuwuliranga baakoba bati: “Ono n'amaani ga Katonda ow'ekitiisa.” Baamuwuliranga, kuba yamala entangama ng'abaasaamiriza n'obulogo bwe. Aye Filipo bwe yakobera abantu Amawulire Amalungi agagema ku Bwakyabazinga bwa Katonda ni ku liina lya Yesu Kurisito, baikiriza, era abasaadha n'abakazi, baabatizibwa. Ni Simoni mwene yeena yaikiriza era bwe yamala okubatizibwa, yaaba ghalala ni Filipo. Bwe yabona obumanhiso n'ebyewuninkiriza Filipo bye yakola, yeewuunhia inho. Agho Abatume abaali mu Yerusalemu bwe baawulira ng'ab'e Samaria baikiriza ekibono kya Katonda, baabatumira Petero ni Yoanne. Bwe baatuukayo, baabasabira bafune Mwoyo Mutukuvu kuba Mwoyo Mutukuvu yali akaali kwika ku waire mulala ku bo. Baali nga bamaze kubatizibwa kwonka mu liina lya Musengwa Yesu. Agho Petero ni Yoanne baabaisaaku emikono, baafuna Mwoyo Mutukuvu. Aye Simoni bwe yabona nga Abatume bwe baisa emikono gyaibwe ku bantu, abantu ni bafuna Mwoyo Mutukuvu, yaaleetera Petero ni Yoanne empiiya. Yaakoba ati: “Zeena mumpe obukumu obwo kiisi ye naisangaku emikono gyange afunenga Mwoyo Mutukuvu.” Aye Petero yaamwiramu ati: “Zikirira n'empiiya dho, kuba odhuuba okufuna ekirabo kya Katonda ng'okigula n'empiiya dho! Tosobola kwetaba waire okugabana ku kino, kuba omwoyo gwo tiimutuufu mu maiso ga Katonda. Kale ni weenenie ekirowoozo kyo ekyo ekibi, weeghembe Katonda tomanha bw'akusonigha ekidhuubo ekyo ekiri mu mwoyo gwo. Kuba mbona nga oidhwire enge era oli musibe wa kibi.” Simoni yaakoba Petero ati: “Munsabire ye Musengwa, ebibono ebyo bye mwogeire ghalobe kubaagho kintuukaku.” Bwe baamala okukakasa n'okukobera abantu ekibono kya Musengwa, bairayo e Yerusalemu, nga baja bakobera abantu ab'omu byalo kamaala eby'e Samaria Amawulire Amalungi. Agho, malaika wa Musengwa yaakoba Filipo ati: “Situka oje n'engira ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba, ogeme engira ebita mu irungu eva e Yerusalemu okuja e Gaza.” Filipo yaasituka yaaja. Mperaano ni mu kiseera kyene ekyo ghaabaagho omufuzi Omwethiopia omulaawe eyali ng'ali kwirayo mu Ethiopia, ng'ava okusinza Katonda mu Yerusalemu. Omusaadha ono yali mufuzi mukulu, era nga mukuumi wa ndyanga wa kyabazinga omukazi Kandake ow'e Ethiopia. Yali ali kwirayo mu Ethiopia ng'atyaime mu kigaali kye, ng'ali kusoma ekitabo eky'omulanzi Isaia. Mwoyo Mutukuvu yaakoba Filipo ati: “Ja otuuke ku kigaali ekyo.” Agho Filipo yaalumuka yaatuuka ku kigaali era yaamuwulira nga asoma ekitabo ky'omulanzi Isaia, yaamubuuza ati: “By'osoma obitegeera?” Omwethiopia yaamwiramu ati: “Mpanga ntya okubitegeera, okutoolaku nga ghaligho abiinhinhongoire?” Agho yaasaba Filipo aniine atyame naye mu kigaali. Ekitundu ky'ebyaghandiikibwa kye yali asoma kikoba kiti: “Yali ng'oti n'entaama ye batwala okwita. Oba ng'oti n'entaama etalira nga bagisalaku ebiviiri; tiyabumbula munwa naire. Baamufeebya, n'omusango gwe baagusaliriza. Ghazira alisobola kwogera bigema ku bantu ba ku luzi lwe, kuba obulamu bwe butooleibwa mu nsi.” Omulaawe yaakoba Filipo ati: “Nkobera, omulanzi ayogera ku ani? Yeeyogeraku mwene oba ayogera ku muntu wundi?” Filipo yaatoolera okwogera ng'ainhamira ku kyaghandiikibwa ekyo, yaamukobera Amawulire Amalungi agagema ku Yesu. Bwe baali nga bali mu ngira bali kuja, baatuuka aghaali amaadhi, omulaawe yaakoba Filipo ati: “Bona amaadhi gaagano! Ekindobera okubatizibwa ni ki?” [ Filipo yaamukoba ati: “Oghanga okubatizibwa bw'oba nga oikiriza n'omwoyo gwo gwonagwona.” Omulaawe yairamu ati: “Ndhikiriza nga Yesu Kurisito n'Omwana wa Katonda.”] Agho yaalagira okwemereza ekigaali, era bombi Filipo n'omulaawe baika mu maadhi, Filipo yaamubatiza. Bwe baava mu maadhi, Mwoyo wa Musengwa yaatwala Filipo. Omulaawe tiyairayo kumubona aye yeeyongerayo mu lugendo lwe nga musangaavu. Filipo yaaboneka mu Azoto, yaabitabita mu bibuga byonabyona ng'aja ng'akobera abantu Amawulire Amalungi okutuuka e Kaisaria. Aye Saulo yali ng'ali kutuubatuuba n'obusungu obw'okwita abeegeresebwa ba Musengwa. Yaaja ew'Omukulu wa Bakabona, yaamusaba embaluwa emwandhula mu sinagoga edh'e Damasiko, nga bw'ayagaanayo abasaadha n'abakazi abatambulira mu ngira ya Musengwa, aghange okubaleeta mu Yerusalemu nga basibe. Mperaano, bwe yali ng'ali kuja ng'ali kumpi okutuuka e Damasiko, mangu ago ghaabaagho okumyansa okwava mu igulu kwamwezungulula. Yaagwa ghansi era yaawulira eiroboozi nga limukoba liti: “Saulo, Saulo! Lwaki onkiriga?” Yairamu ati: “Niiwe ani Musengwa?” Yaakoba ati: “Ninze Yesu y'okiriga. Aye situka oje mu kibuga. Eyo ye banaakukoberera ky'ogwaine okukola.” Abasaadha abaali batambula ni Saulo, baayemerera nga beewuunhia kuba baawulira eiroboozi aye baaloba kubona muntu. Saulo yaasituka okuva ghansi, yaakanula amaiso aye nga tasobola kubona. Baamugema ku mukono, baamutwala mu Damasiko. Yaamalira irala enaku isatu nga tabona era nga talya waire okunhwa. Mu Damasiko mwalimu Omwegeresebwa nga ayetebwa Anania. Musengwa yaamubonekera yaamweta ati: “Anania.” Yairamu ati: “Ndi ghano Musengwa.” Musengwa yaakoba ati: “Situka ogeme Engira eyetebwa Entereevu, onoonie mu nhumba ya Yuda omuntu ayetebwa Saulo ow'e Taruso.” Saulo yali ali kusaba. Era yabonekerwa omuntu ayetebwa Anania nga aidha okumwisaaku emikono, aghange okwiramu okubona. Anania yairamu ati: “Musengwa, nawulira abantu kamaala nga boogera ku musaadha oyo ebibi kamaala bye yakola abantu bo ab'e Yerusalemu, era ni ghano ng'ali n'obuyinza obumugheereibwa Bakabona Abakulu ageme abo abakusinza.” Musengwa yaakoba Anania ati: “Ja, kuba oyo nze mmwerondeire okumanhisa eriina lyange mu bamaghanga agandi, ni bakyabazinga, n'abantu ba Isiraeli. Era ndimwoleka nga bw'aja okudaagadaaga einho ku lwange.” Agho Anania yaasituka yaaja mu nhumba yaamwisaaku emikono yaamukoba ati: “Owoluganda Saulo, Musengwa Yesu mwene eyakubonekera, bwe wali mu ngira ng'oidha, antumye oghange okwiramu okubona era oidhule Mwoyo Mutukuvu.” Mangu ago, ku maiso ge kwava ebintu ebiri ng'oti bigalagamba, yairamu okubona. Yaayemerera, yaabatizibwa, era yaalya emere, yairamu amaani. Saulo yamala enaku ng'ali n'abeegeresebwa mu Damasiko. Tibwalwa yaayegeresa mu sinagoga ati: “Yesu n'Omwana wa Katonda.” Boonaboona abaamuwulira beewuunhia inho, bakoba bati: “Ono ti n'omusaadha eyakiriganga ab'omu Yerusalemu abaasinzanga Yesu oyo? Era ti yaidha eno abageme abatwale ye Bakabona Abakulu?” Aye Saulo yeeyongera bweyongere okuba n'amaani mu kwegeresa kwe. Yaasirisa Abayudaaya abaali mu Damasiko ng'akakasa ati Yesu ni Kurisito. Enaku kamaala bwe dhaabitagho, Abayudaaya beekobaana okwita Saulo, aye Saulo yaamanha olukwe lwaibwe. Omusana n'obwire baamweteega ku miryango egingira mu kibuga, bamwite. Lwali lulala obwire, abeegeresebwa be baamutwala baamubisa mu kituli, baamwikiza ku kimante nga bamutaire mu kiibo. Saulo bwe yatuuka e Yerusalemu, yaagezaaku okweyimba n'abeegeresebwa aye boonaboona baamutya nga tibaikiriza bati yeena mwegeresebwa. Aye Barunaba yaamugemaku yaamutwala y'Abatume yaabakobera nga Saulo bwe yali mu ngira n'abona Musengwa era Musengwa n'ayogera naye. Era yaabakobera nga Saulo bwe yayogera nga tatya e Damasiko mu liina lya Yesu. Yaaba nabo mu Yerusalemu nga wa idembe, yaayogeranga nga tatya mu liina lya Musengwa. Yaayogeranga era yaatakananga n'Abayudaaya aboogera Olugureki, aye baayenda okumwita. Aboluganda bwe baakimanha, baamugherekeraku okumutuusa e Kaisaria, baamugheereza e Taruso. Agho Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'omu Buyudaaya mwonamwona, Galilaaya ni Samaria, kyaba miraala. Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito kyakakata nga kiisa mu Musengwa ekitiisa, era kyagazigha nga Mwoyo Mutukuvu bw'akiyamba. Agho, lwali lulala Petero bwe yali ng'atambulatambula, yaikirira eri abaikiriza ba Katonda abaali mu Ludda. Eyo yaayagaanayo omusaadha nga eriina lye ni Ayenea eyagongobala n'agogomera ku ndiri okumala emyaka munaana. Petero yaamukoba ati: “Ayenea, Yesu Kurisito akuwonia. Situka ogoloze obuliri bwo.” Mangu ago, Ayenea yaasituka. Abantu boonaboona ab'omu Ludda ni mu Sharoni baamubona baikiriza Musengwa. Mu Yoppa mwalimu omukazi nga eriina lye ni Tabitha oba Dorukasi, ekitegeeza, empongo. Omukazi ono, yakolanga ebikolwa ebirungi era n'eby'ekisa. Mu nnaku edho yaalwala yaafa, baanaaza omulambo gwe baaguta mu kisenge ekya ghaigulu. Mperaano Yoppa kyali kumpi ni Ludda. Kale abeegeresebwa abaali e Yoppa bwe baawulira bati Petero ali e Ludda, baamutumira abasaadha babiri baamukoba bati: “Tukweghembye tezaaku oidhe ye tuli.” Agho Petero yaasituka yaaja nabo. Bwe yatuuka baamutwala mu kisenge ekya ghaigulu. Banamwandu boonaboona baayemerera gh'ali nga balira era nga bwe bamulaga ebivaalo n'engoye edhindi Dorukasi bye yakola ng'akaali mulamu. Petero yaabafulumya ku luya boonaboona, yaakuba amakiryaivu yaasaba era yaakyukira omulambo yaakoba ati: “Tabitha, situka.” Agho Tabitha yaazibula amaiso, era bwe yabona Petero, yaatyama. Petero yaamugema ku mukono yaamwemereza. Agho yaayeta abaikiriza ni banamwandu yaamubalaga nga mulamu. Kino kyamanhibwa mu Yoppa yoonayoona, abantu kamaala baikiriza Musengwa. Petero yaamala enaku kamaala mu Yoppa ewa Simoni omughazi ow'amawu. Mu Kaisaria mwalimu omusaadha eriina lye nga ni Korunelio, eyali omwisirukale omukulu ow'ekikunsu eky'eigye ekyali kyetebwa Italike. Yali muntu wa idiini era nga mwene n'ab'omu maka ge baisa mu Katonda ekitiisa. Yaghanga abantu obuyambi kamaala era nga talekera kusaba Katonda. Lwali lulala, esaawa ng'oti mwenda edh'omusana malaika wa Katonda yaamubonekera bukalamu era yaamweta ati: “Korunelio.” Korunelio yaamulingirira era ng'atya, yaamukoba ati: “Musengwa, kiki?” Malaika yaamwiramu ati: “Katonda aidhukiire okusaba kwo n'okutona kwo. Mperaano ni, tuma abasaadha e Yoppa baleete Simoni ayetebwa Petero. Asula ewa Simoni omughazi w'amawu ali n'enhumba ku nhandha.” Malaika wa Musengwa eyali ayogera naye bwe yaja, Korunelio yaayeta babiri ku bagheereza be n'omwisirukale mulala ku abo abamukuuma, eyali omuntu ow'eidiini. Yaabakobera byonabyona ebibairegho era yaabatuma e Yoppa. Ku lunaku olwairirira, bwe baali nga bakaali mu ngira era nga banaatera okutuuka mu kibuga, ku saawa nga mukaaga edh'omusana, Petero yaaniina ghaigulu ku nhumba okusaba Katonda. Endhala yaamuluma yaayenda okubaaku ni ky'alya aye bwe baali nga bakaakitegeka, yaabonekerwa. Yaabona eigulu nga libwikwike era ekintu kyaika ghansi nga kiri ng'oti n'eisuuka einene lye bagemye ku nsonda eina ni baliisa ku nsi. Mu isuuka omwo mwalimu buli kisolo eky'amagulu ana, ebyekulula n'enhonhi edh'omu nsiko. Yaawulira eiroboozi nga limukoba liti: “Petero, situka, oite, olye.” Aye Petero yairamu ati: “Busa, Musengwa. Nze tiryangaku kintu kya muziro waire ekitali kirongoofu.” Eiroboozi lyamukoba kabiri liti: “Katonda kye yalongoosa tokyetanga kya muziro.” Ekintu kino kyabaagho emikuzi esatu era mangu ago kyatwalibwa mu igulu. Agho Petero yaaba agho ng'akaasobeirwa nga yeewuunhia ky'aboine. Mu kiseera ekyo, abasaadha Korunelio be yatuma baali bamaze okubuuliriza enhumba ya Simoni ghe yali era baali beemereire ku mulyango. Baayeta baabuuza oba nga Simoni ayetebwa Petero yali aba agho. Agho Petero bwe yali ng'akaadhuuba ku ekyo ky'aboine, Mwoyo yaamukoba ati: “Bona, abasaadha basatu bali kukwagala. Aye situka oike oje nabo, otabeekengeera kuba ninze mbatumye.” Agho Petero yaika y'abasaadha yaabakoba ati: “Ndi ghano ye muli kwagala. Nsonga ki ebaleese?” Bairamu bati: “Korunelio, omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale n'atutumye. Omusaadha ono mutuufu, atya Katonda, era Abayudaaya boonaboona bamwogeraku bukalamu. Kale, malaika omutukuvu yamukoba akwete, oje ewuwe, awulire by'oyegeresa.” Agho Petero yaabangiza mu nhumba yaabasuza. Bwe bwakya enkyo Petero yaasituka yaaja nabo era n'abandi ku boluganda baava e Yoppa baamugherekeraku. Olunaku olwairirira baatuuka e Kaisaria, Korunelio yali abalindiriire ng'asoloiza ab'ekika kye ni bakagwa be einho. Agho Petero bwe yali ng'ali kwingira, Korunelio yaidha y'ali yaakuba amakiryaivu gha bigere bye yaamusinza. Aye Petero yaamusitusa nga bw'amukoba ati: “Yemerera, kuba zeena ndi muntu buntu.” Petero ni Korunelio bangira nga baja bwe boogera. Yaayagaana abantu kamaala nga beesoloiza. Yaabakoba ati: “Imwe beene mwidhi nga bwe kimenha amateeka Omuyudaaya okukolagana n'ow'eighanga erindi waire okumukyalira. Aye Katonda andaze nga tikigwaine kweta muntu yeenayeena mubi oba atali mulongoofu. Kale bwe nayetebwa kyenava ndidha aghazira kwekengeera. Mperaano mbabuuza: Mwandhetera ki?” Korunelio yairamu ati: “Enaku ina edhibiseegho, nali ndi mu nhumba yange nga ndi kusaba ku saawa eyomwenda. Mangu ago, naabona omusaadha ng'avaire engoye edhimesunkana ng'ayemereire mu maiso gange. Era yankoba ati, ‘Korunelio, Katonda awuliire okusaba kwo era aidhukiire n'okugaba kwo. Kale tuma e Yoppa oyetese Simoni ayetebwa Petero asula mu nhumba ya Simoni omughazi ow'amawu eri ku nhandha.’ Agho ni n'okukutumira mangu ago, era okoze bukalamu okwidha. Kale mperaano twenatwena tuli ghano mu maiso ga Katonda, okuwulira byonabyona Musengwa by'akulagiire.” Agho Petero yaatoolera okwogera, yaakoba ati: “Bwenebwene mperaano ntegeereire irala nga Katonda taboola mu bantu. Aye mu buli ighanga, asiima kiisi amwisaamu ekitiisa era n'akola ekituufu. Katonda yagha abantu ba Isiraeli ekibono ng'abakobera Amawulire Amalungi agaleeta emiraala ng'abita mu Yesu Kurisito. Oyo ni Musengwa ow'abantu boonaboona. Mwidhi ebyabaagho mu Buyudaaya mwonamwona, ebyatandiikira e Galilaaya, nga Yoanne amaze okukoba abantu babatizibwe. Katonda yayugha ku Yesu ow'e Nazarethi Mwoyo Mutukuvu n'amaani. Yaatambulanga woonawoona, yaajanga ng'akola ebikolwa ebirungi, ng'awonia boonaboona abadaazibwadaazibwa Sitaani, kuba Katonda yali naye. Niife abakakasa ebyo byonabyona bye yakola mu nsi ey'Abayudaaya ni mu Yerusalemu. Baamukomerera ku musalaba, baamwita. Aye Katonda yaamuzuukiza ku lunaku olwokusatu era yaamusobozesa okweyoleka. Tiyeeyolekera bantu boonaboona okutoolaku ife Katonda be yali amaze okulonda okukikakasa. Niife otwalya era ni tunhwa naye nga amaze okuzuukira mu bafu. Yaatulagira okukobera abantu Amawulire Amalungi era n'okubakakasa tuti oyo ni Katonda ye yataagho okuba omulamuzi ow'abalamu era n'abafu. Oyo abalanzi boonaboona ye boogeraku nga bakoba bati, ‘Kiisi amwikiriza asoniyibwa ebibi olw'amaani ag'eriina lye.’ ” Agho Petero yali akaayogera ebyo, Mwoyo Mutukuvu yaika ku boonaboona abaali bawulirisa bye yali ayogera. Abakekete abaikiriza, boonaboona abaidha ni Petero okuva e Yoppa baayasaamirira, kuba n'abamaghanga agandi boona Katonda yabagha ekirabo ekya Mwoyo Mutukuvu. Baabawulira nga boogera mu nnimi era nga basaaka ekitiisa kya Katonda. Agho Petero yaakoba ati: “Abantu bano bafunie Mwoyo Mutukuvu nga ife bwe twamufuna. Naani asobola okubalobera okubatizibwa n'amaadhi?” Kale ni yaalagira babatizibwe mu liina lya Yesu Kurisito. Agho baamusaba asigale nabo enaku ntonotono. Agho Abatume n'aboluganda abaali mu Buyudaaya baawulira nga n'abamaghanga agandi baikiriza ekibono kya Katonda. Petero bwe yaniinaniina e Yerusalemu, abo abasemba eky'okukeketa, baamunenia nga bakoba bati: “Lwaki wakyalira abatali bakekete n'okulya n'olya nabo.” Agho Petero yaabainhonhola byonabyona, yaabisengeka ati: “Nali mu kibuga Yoppa nga nsaba Katonda naabonekerwa ekintu ekiri ng'oti isuuka einene lye bagemye ku nsonda eina, kyaika okuva mu igulu, kyaidha ye ndi. Bwe nakiringirira ni nkyekalirisa, naabona ensolo edh'amagulu ana enfuge n'edh'omu nsiko, n'ebyekulula n'enhonhi. Naawulira eiroboozi nga likoba liti, ‘Petero, situka, oite, olye.’ Aye nairamu nti, ‘Busa Musengwa. Kuba tiryangaku kintu kya muziro waire ekitali kirongoofu.’ Eiroboozi lyairamu kabiri nga liva mu igulu liti, ‘Katonda kye yalongoosa, tokyetanga kya muziro.’ Ekintu kino kyabaagho emikuzi esatu, olumaliira kyaizibwayo mu igulu kyonakyona. Mangu ago okuja okubona ng'abasaadha basatu abaatumibwa okuva e Kaisaria okwidha ye ndi, beemereire emberi y'enhumba mwe twali. Mwoyo Mutukuvu yankoba okuja nabo nga tibeekengeera. Aboluganda bano omukaaga boona baaja ninze era twangira mu nhumba ya Korunelio. Yaatukobera nga bwe yabona malaika ng'ayemereire mu nhumba ye eyamukoba ati, ‘Tuma omuntu e Yoppa ayete Simoni ayetebwa Petero akukobere ebibono ebinaakulokola iwe n'ab'enhumba yo boonaboona.’ Agho bwe natoolera okwogera, Mwoyo Mutukuvu yaabaikaku boonaboona nga bwe yaika ku ife mu mainhama. Agho ni naidhukira ekibono kya Musengwa bwe yakoba ati, ‘Yoanne yabatizanga na maadhi aye imwe mulibatizibwa na Mwoyo Mutukuvu.’ Kale ni oba nga Katonda yabagha ekirabo n'ekirala nga twena bwe yakitugha bwe twaikiriza Musengwa Yesu Kurisito, ninze ani eyandighanze okulobera Katonda.” Bwe baawulira ebyo, baawola baagha Katonda ekitiisa nga bakoba bati: “Agho ni Katonda aghaire n'abamaghanga agandi, okwenenia bafune obulamu.” Mperaano abo abaasansaana olw'okukirigibwa okwaligho, Sitefano mwe yaitirwa, baatambula baatuuka mu Foenikia ni mu Kupuro ni mu Antiokia. Tibaakobera muntu yeenayeena kibono kya Katonda okutoolaku Abayudaaya bonka. Aye ghaaligho abandi ku abo ab'e Kupuro n'e Kurene, bwe baali nga baja mu Antiokia baayogera n'abatali Bayudaaya nga babeegeresa ku Musengwa Yesu. Baali n'amaani ga Musengwa era abantu kamaala baikiriza, baira ye Musengwa. Ekibono kino bwe kyagwa mu matu ag'ab'omu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ab'omu Yerusalemu, baatuma Barunaba mu Antiokia. Bwe yatuukayo n'abona Katonda bw'aghaire abantu abo enkabi, yaasangaala. Yaabakubiriza boonaboona bakalangukire ku Musengwa n'omwoyo mulala. Yali muntu mukalamu, ng'aidhwire Mwoyo Mutukuvu n'okwikiriza era abantu kamaala baasenga Musengwa. Agho Barunaba yaaja e Taruso okwagala Saulo. Bwe yamubona yaamuleeta mu Antiokia, baamala omwaka mulamba nga bali n'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito era baayegeresa abantu kamaala inho. Mu Antiokia abeegeresebwa ye baasookera okwetebwa Abakurisito. Mu nnaku edho abalanzi baikirira okuva e Yerusalemu baidha mu Antiokia. Owundi ku abo, eriina lye Agabo, yaasituka mu maani ga Mwoyo yaalanga ati: “Ghaja kubaagho endhala ey'amaani mu nsi yoonayoona.” Endhala eyo yaligho mu bufuzi bwa Kilaudio. Aboluganda baasalagho kiisi muntu agheeyo nga bw'aghanga olw'okulumuukirira aboluganda abaali mu Buyudaaya. Baakola batyo era baatuma Barunaba ni Saulo okutwala obuyambi obwo y'abakulembeze ab'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito. Mu nnaku edho, kyabazinga Herode yaagema abandi ku b'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, yaabakiriga. Era yaakozesa empiima yaita Yakobo muganda wa Yoanne. Bwe yabona nga Abayudaaya bakisiimye yeeyongera, yaagema ni Petero. Kino kyabaagho mu nnaku edh'emigaati egitazimbulukusiibwa. Bwe yamala okumugema, yaamuta mu ikomera, yaamugemya ebikunsu bina eby'abaisirukale bana bana bamukuumenga mu ngobo, nga kye yali ayenda n'okumuleeta mu maiso g'abantu nga Ekibinuko eky'Okubitizibwa kiwoire. Kale ni, Petero yaakuumirwa mu ikomera, aye Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito kyekalangula okumusabira ye Katonda. Obwire obwakyesa olunaku Herode lwe yali ategeike okutwalayo Petero y'ekikunsu ky'abantu, Petero yali atendwike ghagati gh'abaisirukale babiri. Yali asibiibwa endhegere ibiri era nga n'abakuumi bali ku lwigi bakuuma eikomera. Malaika wa Musengwa yaidha, obutangaavu bwayakira mu ikomera. Malaika yaasiinha ku Petero, yaamuzuusa yaamukoba ati: “Situka mangu.” Agho endhegere dhaalekuka ku mikono gya Petero, dhaagwa. Malaika yaamukoba ati: “Weesibe olusibiro lwo era ovaale engaito.” Yaakola atyo. Agho yaamukoba ati: “Vaala ekivaalo kyo onnonereze.” Petero yaafuluma yaanonereza malaika. Aye tiyamanha oba nga malaika bye yali akola byali bituufu. Yalowooza ati aloota buloote. Bwe baabita ku bakuumi abasookerwaku ni ku bokubiri, baatuuka ku mulyango ogw'ekyuma ogwingira mu kibuga. Omulyango gweigulagho gwene, era bwe baafuluma baatambulaku akata mu luguudo. Mangu ago, malaika yava gh'ali. Agho Petero bwe yamanha ebibairegho yaakoba ati: “Mperaano ntegeereire irala nga Musengwa n'atumye malaika we okuntoola mu mikono gya Herode n'amponia ebyo byonabyona Abayudaaya bye babaire beesumba.” Ekyo bwe yakimanha, yaaja ku nhumba ya Maria, inhina Yoanne ayetebwa Mariko. Eyo abantu kamaala baali beesoloiza nga bali kusaba. Petero bwe yakonkona ku lwigi olw'oku mulyango ogw'oku luya, omwiru omukazi eriina lye Rooda yaidha abone akonkona. Bwe yamanha amamiro ga Petero tiyaigulagho lwigi, olw'eisanhu, aye yairayo mbiro yaakoba nga Petero bwe yali ayemereire ku luya, ku lwigi. Baamukoba bati: “Olalwike.” Aye omughala yeekalangula ati ky'akoba kituufu. Aye bale baakoba bati: “Oyo malaika we.” Aye Petero yaayongera okukonkona, era bwe baigulagho ni bamubona, baayasaamirira. Yaabaghemya basirike, yaabakobera nga Musengwa bw'amuwoniiza eikomera. Era yaabakoba ati: “Bino mubikobere Yakobo n'aboluganda.” Yaavaayo yaaja aghandi. Agho, bwe bwakya enkyo, ghaabaagho akeegugungo ka maani mu baisirukale nga beebuuza ekyali kigwire ku Petero. Herode bwe yamwagala n'atamubona yaawozesa abaisirukale, yaalagira babaite. Agho Herode yaava e Buyudaaya yaikirira e Kaisaria yaaba eyo. Agho Herode yaanhiigira abantu ab'e Tiro ni Sidoni. Aye beene baisa kirala baje bamubone. Nga bamaze okwikirizisa Bulasito eyakuumanga ekisaagaati kye, baasaba ghabeegho okwisania, kuba ensi ya Herode n'eyasakiranga eyaibwe. Agho ku lunaku lwe baalagaana, Herode yaavaala ebivaalo bye eby'obwakyabazinga, yaatyama ku kityamo kye eky'obwakyabazinga, yaayogera y'abantu. Baaleekaana bati: “Ali kwogera ti muntu aye musambwa n'oguli kwogera.” Mangu ago malaika wa Musengwa yaakuba Herode, kuba Herode tiyagha Katonda kitiisa. Enhengere dhaamulya yaafa. Ekibono kya Katonda kyeyongera okuguma n'okubuna mu bantu. Agho Barunaba ni Saulo bwe baamala omulimo gwaibwe baava e Yerusalemu bairayo baatwala Yoanne ayetebwa Mariko. Mu Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito eky'omu Antiokia mwalimu abalanzi n'abeegeresa: Barunaba ni Simeoni, eyayetebwanga Omwirugavu, Lukio ow'e Kurene, Menayeni eyakulira aghalala n'omufuzi Herode, ni Saulo. Bwe baali nga bagheereza Musengwa era nga basiiba, Mwoyo Mutukuvu yaabakoba ati: “Mundhawulire Barunaba ni Saulo bankolere omulimo gwe mbeeteire.” Agho bwe baamala okusiiba n'okusaba, baabaisaaku emikono, baabatuma. Agho Barunaba ni Saulo bwe baamala okutumibwa Mwoyo Mutukuvu, baikirira e Seleukia, era okuva agho, baaseeyeeya baaja e Kupuro. Nga bali e Salami baayegeresa ekibono kya Katonda mu sinagoga edh'Abayudaaya, era nga baali ni Yoanne eyabayambangaku. Bwe baabitabita mu kizinga kyonakyona okutuuka e Pafo, baayagaana Omuyudaaya omulogo, era omulanzi ow'obuguya nga eriina lye ni Bari Yesu. Ono yabanga ew'omufuzi w'ekizinga ekyo, omusaadha eyali omugezi eyayetebwanga Serugio Paulo. Omufuzi ono yaayeta Barunaba ni Saulo, kuba yayenda okuwulira ekibono kya Katonda. Aye Eluma, omulogo ng'eriina lye bwe likoba, yaabatakania nga ayenda omufuzi alobe kwikiriza. Agho Saulo, era amanhiibwa nga Paulo yaidhula Mwoyo Mutukuvu yaasimba Eluma amaiso, yaamukoba ati: “Iwe omwana wa Sitaani! Iwe aidhwire obuguya n'obukupankupania, omuzigu w'obutuukirivu bwonabwona! Tolirekera kugodagoda magira ga Musengwa amatereevu? Aye mperaano bona eno, Musengwa akusonseemu olwala, oidha kuba mutulu nga tobona ndhuba okumala entangama.” Mangu ago ekifu n'enzikiiza byamugwa ku maiso, yaaghaamanta ng'ayagala ow'okumugema ku mukono. Agho omufuzi bwe yabona ebyaligho yaikiriza nga yeewuunhia inho endhegeresa ya Musengwa. Agho Paulo ni baine baaseeyeeya okuva e Pafo baatuuka e Peruga eky'omu Panfilia, era Yoanne yaabavaaku yairayo e Yerusalemu. Aye baava e Peruga beeyongerayo baatuuka mu Antiokia eky'omu Pisidia. Era ku lunaku lwa Sabbato bangira mu sinagoga baatyama. Ebyaghandiikibwa mu Mateeka ni mu balanzi bwe byawa okusomebwa, abakulu ba sinagoga baabeeta nga babakoba bati: “Aboluganda, oba nga muli n'ekibono eky'okulamba abantu mukyogere.” Paulo yaasituka yaabaghemya basirike, yaakoba ati: “Baisiraeli banange n'imwe abatya Katonda, muwulire. Katonda w'abantu bano Abaisiraeli, yalonda badhaadha baife yaabafuula eighanga eikologho, bwe baali mu buwanganguse e Misiri, era yaabatoolayo n'amaani ge agataloodheka. Yaabaguminkiriza mu irungu okumala emyaka nga makumi ana (40). Yaazikiriza amaghanga omusanvu agaali mu nsi ey'e Kanaani, yaabagha ensi eyo okuba obutaka bwaibwe, okumalira irala emyaka nga bikumi bina n'ataanu. “Ebyo bwe byawa, yaabagha abalamuzi okutuusa mu byanda by'omulanzi Samueli. Agho baasaba okugheebwa kyabazinga, Katonda yaabagha Saulo mutabane wa Kishi ow'omu kika kya Benjamini, yaabafugira emyaka amakumi ana (40). Katonda bwe yamutoolagho, yaabateeragho Daudi okuba kyabazinga waibwe. Ono ni Katonda ye yayogereraku ati: ‘Nzwire mu Daudi omwana wa Yesse omusaadha ye nsiima, anaakolanga byonabyona ebinsangaaza.’ Katonda ng'atuukiriza kye yasuubiza, afuniire Isiraeli Omulokozi Yesu nga amutoola mu izaire lya Daudi ono. Yesu ng'akaali kwidha, Yoanne yalangirira eri abantu ba Isiraeli boonaboona beenenie era babatizibwe. Era Yoanne bwe yali ng'ali kumpi okumaliriza omulimo gwe, yaakoba abantu ati: ‘Mudhuuba muti ninze ani? Ti ninze Oyo. Aye mubone eno, ghaligho aidha okwidha, ye ntagwaine na kutoola ngaito mu bigere bye.’ “Imwe aboluganda baidhukulu ba Aburahamu n'imwe abandi mwenamwena abatya Katonda, obukwenda buno obw'obulokozi bwagheebwa ife. Kuba abantu ab'omu Yerusalemu aghalala n'abafuzi baibwe, tibaamanha Yesu nga n'Omulokozi, waire okutegeera ebibono eby'abalanzi ebisomebwa kiisi lwa Sabbato. Aye baatuukiriza ebibono eby'abalanzi bwe baasalira Yesu omusango ogw'okufa. Waire tibaazuula nsonga emwisa, baasaba Pilato okwita Yesu. Bwe baamala okutuukiriza nga byonabyona ebyaghandiikibwa bwe bimwogeraku, baamughanula ku musalaba baamuta mu magombe. Aye Katonda yaamuzuukiza mu bafu. Yaamala enaku kamaala ng'abonekera abo abaaniinaniina naye e Yerusalemu nga bava e Galilaaya. Abo buti n'abadhulizi be, eri abantu. Kale ni, Amawulire Amalungi ge tubaleetera ni gano nti Katonda yatuukiriza kye yasuubiza badhaadha baife, bwe yazuukiza Yesu ku lwaife baidhukulu be, era nga bwe kyaghandiikibwa mu Zabbuli eyokubiri kiti, ‘Oli Mwana wange, olwaleero nkuzaire.’ Okukakasa nga yamuzuukiza nga takairayo kufa, Katonda kyeyava n'akoba ati, ‘Ndibagha emikisa emitukuvu egitawaagho gye nagha Daudi.’ Ni Zabbuli eyindi ekoba eti, ‘Toliganha mugheereza wo omutukuvu kuvunda.’ Kuba Daudi yamala okukola emirimo gye yamutegekera mu bulamu bwe, yaafa, yaaziikibwa aghali badhaadha be, yaavunda. Aye oyo Katonda ye yazuukiza, tiyavunda. Kale ni aboluganda, mukimanhe muti ghazira asobola kubakobera ku kusoniyibwa bibi nga tabise mu oyo, oba okubawonia ebyo byonabyona ebibalobera okuba abatukuvu okusinziira ku Mateeka ga Musa. Mu oyo, omuntu yeenayeena aikiriza atukuzibwa. Kale mwerinde kirobe kubabaaku abalanzi kye baayogera nga bakoba bati, ‘Mubone eno imwe abanhoomi, mwewuunhie era muzikirire! Kuba nkola omulimo mu biseera byaimwe, omulimo gwe mutaliikiriza, waire nga ghaligho agubainhonhola.’” Bwe baali bafuluma mu sinagoga, abantu baabasaba baire babakobere ebibono ebyo ku Sabbato eiririra. Abantu nga baviire mu sinagoga, Abayudaaya kamaala n'abamaghanga agandi abaakyuka ni baasoma Ekiyudaaya, baanonereza Paulo ni Barunaba. Paulo ni Barunaba baayogera nabo, baabakubiriza okugumira mu maiso ga Katonda. Ku lwa Sabbato olwairirira, kumpi abantu boonaboona abaali mu kibuga baidha okuwulira ekibono kya Katonda. Aye Abayudaaya bwe baabona eikuukuubira ery'abantu, ensaalwa yaabagema, baatakania Paulo bye yayogera era baamuvuma. Aye Paulo ni Barunaba, baayogera nga bagumu, baakoba bati: “Kibaire kigwaine okusooka okukobera imwe ekibono kya Katonda. Aye nga bwe mukirobye era ni mwesaliragho beene nga bwe mutagwaine kufuna bulamu obutawaagho, kale twidha kubaleka tuje y'abamaghanga agandi kuba ekyo Musengwa kye yatulagira, bwe yatukoba ati, ‘Nkutairegho obe ekimuliikirira eri abamaghanga agandi, obe obulokozi bw'ensi yoonayoona.’ ” Abamaghanga agandi bwe baawulira ebyo, baasangaala, ekibono kya Katonda baakitaamu ekitiisa. Abo abaali balondeibwa okufuna obulamu obutawaagho baikiriza. Ekibono kya Katonda kyabuna woonawoona mu kiketezo ekyo. Aye Abayudaaya baapikiriza abakazi ab'ekitiisa era abaidhumbiranga eidiini, n'abasaadha abakulu ab'ekibuga, baatoolereza okukiriga Paulo ni Barunaba era baababinga mu kiketezo kyaibwe. Aye Paulo ni Barunaba baakunkumulira abantu abo enkungu ey'omu bigere byaibwe, baaja mu Ikonio, era abeegeresebwa baidhula eisanhu ni Mwoyo Mutukuvu. Agho olwatuuka, Paulo ni Barunaba bangira mu sinagoga y'Abayudaaya mu Ikonio baayegeresa, era Abayudaaya n'Abagureki kamaala inho baikiriza. Aye Abayudaaya abaaloba okwikiriza, baata omwoyo omubi mu bamaghanga agandi okukyagha aboluganda. Eyo baamalayo entangama nga boogera ebya Musengwa nga bagumu. Musengwa yaakakasa bye baayogera ku kisa kye, ng'abakozesa obumanhiso n'ebyewuunhio. Abantu mu kibuga beesalamu. Abandi baaba ku luuyi olw'Abayudaaya, abandi baaba ku luuyi olw'Abatume. Agho abamaghanga agandi n'Abayudaaya, ghalala n'abafuzi baibwe baagezaaku okuvuma n'okukuba Abatume amabaale. Aye Abatume bwe baakimanha, baalumukira mu Lisitura ni Derube ebibuga eby'e Lukaonia ni mu biketezo ebikiriinaine era eyo baakobera abantu Amawulire Amalungi. Mu Lisitura mwalimu omusaadha eyagongobala ebigere, nga mulema okuva mu nda ya inhina era nga tatambulangaku naire. Yali ali agho ng'atyaime. Yaawulirisa Paulo bye yayogera. Paulo bwe yamwekalirisa, yaabona ng'aikiriza era nga asobola okuwonezebwa, yaakangula ku mamiro yaamukoba ati: “Situka oyemerere busimbalaala ku bigere byo.” Omusaadha yaatuuma, yaatambula. Eikuukuubira ery'abantu bwe lyabona Paulo kye yakola, lyaleekaana mu lulimi Olukaonio liti: “Emisambwa egifaanana ng'oti bantu giise ye tuli!” Barunaba baamweta Dia ate Paulo baamweta Herume, kuba n'eyabanga omwogezi omukulu. Era kabona w'omusambwa Dia eyali n'eisabo lye agho emberi w'ekibuga, yaaleeta ente enume n'ebimuli ku miryango gy'ekibuga, ng'ayenda abantu bamweyimbeku bagheeyo omusengo. Aye Abatume Barunaba ni Paulo bwe baawulira ekyo, baakanula ebivaalo byaibwe, baalumuka, beekuba mu bantu baayasiikana bati: “Basaadha imwe, lwaki mukola ebyo? Twena tuli bantu buntu nga imwe. Tubaleeteire Amawulire Amalungi, musobole okuleka ebyo ebitaganhula, mwire ye Katonda omulamu eyakola eigulu, n'ensi, n'enhandha ni byonabyona ebibirimu. Mu byanda eby'eira Katonda yaleka abantu boonaboona baakolanga nga bwe baayendanga. Ate nga Katonda tiyeegisa, yeeyoleka mu ebyo ebikalamu by'akola: Abagha amaadhi, okuva mu igulu, abaza ebibala mu biseera byabyo, abagha emere era aidhuza emyoyo gyaimwe okusagamba.” Waire baayogera ebyo, baabulaku katono balemwe okulobera abantu okughaayo emisengo ye bali. Agho ghaabaagho Abayudaaya abaava mu Antiokia ni mu Ikonio baasendasenda abantu baakuba Paulo amabaale, baamukulula, baamufulumya mu kibuga nga badhuuba bati afiire. Aye abeegeresebwa bwe baamwezungulula, yaasituka yairayo mu kibuga. Ku lunaku olwairirira Paulo ni Barunaba baaja e Derube. Paulo ni Barunaba bwe baamala okukobera abantu b'e Derube Amawulire Amalungi, ni bafuna abeegeresebwa kamaala, kabiri bairayo mu Lisitura, ni mu Ikonio, ni mu Antiokia. Baagumya emyoyo gy'abeegeresebwa era nga babasikirira okunhweza okwikiriza, nga babakoba bati: “Tuli n'okubita mu bizibu kyodo okwingira mu Bwakyabazinga bwa Katonda.” Bwe baamala okutaagho, abakulembeze mu kiisi Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito baabagemya Musengwa ye baikiriza, nga basaba era nga basiiba. Baabitira mu Pisidia baatuuka mu Panfilia. Nga bamaze okukobera ab'e Peruga ekibono kya Katonda baikirira mu Attalia. Bwe baavaayo, baaseeyeeya baaja mu Antiokia. Eno ye baasooka okufunira obuyambi bwa Katonda, bwe baali nga baja okwinhama omulimo guno gwe baali nga baakafundikira. Bwe baatuuka mu Antiokia baasoloza Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, baabakobera byonabyona Katonda bye yabakozesa era nga bw'alaze abamaghanga agandi engira ey'okwikiriza. Baamalayo entangama nga bali n'abeegeresebwa. Agho, abantu abandi baava e Buyudaaya baaja mu Antiokia baayegeresa aboluganda bati: “Bwe mutakeketebwa nga Musa bwe yalagira, timughanga kulokolebwa.” Paulo ni Barunaba baayawukana nabo ku kino era baatakana inho nabo. Kale Paulo ni Barunaba n'abandi baatumibwa okuja e Yerusalemu y'Abatume n'abakulembeze ab'abaikiriza, bababone ku nsonga eyo. Agho ab'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito bwe baamala okubatuma, bano baabita mu Foenikia ni mu Samaria nga baja bainhonhola okukyuka kw'abamaghanga agandi ni baikiriza. Era kino kyasangaaza inho aboluganda. Bwe baatuuka e Yerusalemu, ab'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ghalala n'Abatume n'abakulembeze b'abaikiriza, baabasangaalira. Paulo ni Barunaba baabakobera byonabyona Katonda bye yabakozesa. Aye abandi ku baikiriza ab'omu kikunsu ky'Abafarisaayo baasituka baakoba bati: “Abamaghanga agandi bateekwa okukeketebwa n'okulagirwa okugemanga Amateeka ga Musa.” Abatume n'abakulembeze b'abaikiriza beesoloza okulinga mu nsonga eyo. Bwe baamala okukubagania ebidhuubo einho, Petero yaayemerera, yaakoba ati: “Aboluganda, mwidhi muti mu nnaku edhaabita Katonda yaanonda mu imwe, nkobere abamaghanga agandi Amawulire Amalungi basobole okwikiriza. Katonda aidhi ebiri mu myoyo gy'abantu, yakakasa ekyo yaabagha Mwoyo Mutukuvu nga twena bwe yamutugha. Tiyataagho ndhawulo ghagati waife nabo, kuba yayamula emyoyo gyaibwe na kwikiriza. Kale mperaano, lwaki muleba Katonda nga mutwika abaikiriza emigugu badhaadha baife, waire ife, gye tutaghanga kwetwika? Aye twikiriza tuti ife tulokolebwa lwa kisa kya Musengwa Yesu nga boona bwe balokolebwa.” Agho abaali mu lwekobaano boonaboona baasirika baawulirisa Barunaba ni Paulo nga babalomboodhera obumanhiso n'ebyewuninkiriza byonabyona Katonda bye yabakozesa mu bamaghanga agandi. Bwe baamala okwogera ni basirika Yakobo yaakoba ati: “Aboluganda, mumpulirise. Simoni ainhonhoire nga Katonda bwe yasooka okwoleka ng'alumirwa abamaghanga agandi, yaabalondamu abantu ab'okuba ababe. Ekyo kiikirizagania bukalamu n'eby'abalanzi ebyaghandiikibwa biti, ‘Ebyo nga biwoire, ndiira era ndizimba enhumba ya Daudi eyagwa. Ndigizimba mu kyanhe kyayo, naagiizaagho. Abantu abandi boonaboona n'abamaghanga agandi boonaboona, be nayeta okuba abantu bange, basobole okunoonia Musengwa. Musengwa atyo bw'akoba eyakola ebintu bino ni bimanhibwa okuva eira n'eira.’ “Kale, nze nkoba tulobe kudaaza bamaghanga gandi abaira ye Katonda. Aye tubaghandiikire tubakobe beeghale okutwalirizibwa ebisinzibwa ebitali Katonda, obwenzi, ebitugiibwa waire omusaayi. Kuba Amateeka ga Musa okuva eira n'eira gasomebwa ku buli Sabbato mu sinagoga era googerebwaku mu buli kibuga.” Agho Abatume n'abakulembeze ab'abaikiriza, ghalala n'Ekikunsu kyonakyona eky'Abaikiriza mu Kurisito, baakibona nga kikalamu okwerondamu abasaadha babatume mu Antiokia, baje ni Paulo ni Barunaba. Baalonda Yuda ayetebwa Barusabba ni Sila, abaali abakulembeze mu boluganda. Baabagha embaluwa ekoba eti: “Ife aboluganda, Abatume n'abakulembeze b'abaikiriza, tubalamwisa imwe aboluganda abamaghanga agandi ab'omu Antiokia ni Siria ni Kilikia. Tuwuliire tuti ghaligho abaava mu ife baidha baabadaaza n'ebibono ebyabatabula ebidhuubo, waire nga ife titubatumanga. Kale nga tweyimbye ghalala, tuboine nga kikalamu okulonda abasaadha tubatume ye muli. Bano baidha kwidha ni bakagwa baife Barunaba ni Paulo, abasaadha abeeghaayo olw'okugheereza Musengwa waife Yesu Kurisito. Kale tutumye Yuda ni Sila abaidha beene okubakobera ebyo. Mwoyo Mutukuvu ng'ali ghalala n'ife, kitubonekeire nga kikalamu obutabatwika mugugu gundi, okutoolaku bino ebigwaniire: Mweghalenga okughangayo emisengo eri ebisinzibwa ebitali Katonda, mweghalenga okulya omusaayi, mweghalenga okulya ebitugiibwa, mweghalenga n'obwenzi. Bwe muneeghala ebintu ebyo munaaba mukoze bukalamu.” Agho abaatumibwa baikirira mu Antiokia baasoloza Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito, baabagha embaluwa. Baasoma embaluwa era baasangaala olw'obukwenda obugumya obwagirimu. Yuda ni Sila boona nga bwe baali abalanzi, baalamba aboluganda mu bibono kamaala era baabagumya. Bwe baamalayooku entangama, aboluganda baabasiibula, baje miraala nga bairayo y'abaabatuma. [ Aye Sila yaakibona nga kikalamu okusigalayo.] Paulo ni Barunaba baamalayooku entangama mu Antiokia ni banaibwe abandi, nga bakobera era nga beegeresa abantu ekibono kya Musengwa. Enaku bwe dhaabitagho, Paulo yaakoba Barunaba ati: “Twireyo tulambuule aboluganda mu kiisi kibuga ye twakobera abantu ekibono kya Katonda, tubone nga bwe bali.” Barunaba yaayenda baje ni Yoanne ayetebwa Mariko. Aye Paulo yaaloba kukisiima okuja n'omuntu eyabaleka mu Panfilia n'ataba nabo ku mulimo. Ghaabaagho okutakana okw'amaani ghagati waibwe, n'okwawukana baayawukana. Barunaba yaaja ni Mariko baasomoka baalaga e Kupuro. Aye Paulo yaalonda Sila, baaja, era nga n'aboluganda babasabira babe n'enkabi dha Musengwa. Yaabita mu Siria ni mu Kilikia ng'agumya Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. Agho Paulo yaikirira e Derube n'e Lisitura. Eyo yaliyo omwegeresebwa eyayetebwanga Timotheo. Inhina yali Muyudaaya aikiriza mu Kurisito, aye nga ise Mugureki. Aboluganda boonaboona ab'omu Lisitura ni Ikonio nga boogera bukalamu ku Timotheo ono. Paulo yaayenda okuja naye, kale yaamukeketa, kuba Abayudaaya abaali mu biketezo ebyo boonaboona baali baidhi nga ise yali Mugureki. Baabita mu bibuga nga basikirira abaikiriza okugema ebyasalibwagho Abatume n'abakulembeze b'abaikiriza mu abaali mu Yerusalemu. Agho Ebikunsu by'Abaikiriza mu Kurisito byakalangulwa era n'omughendo gwabyo gweyongera buli lunaku. Baabita mu kiketezo eky'e Furugia ni Galatia, Mwoyo Mutukuvu ng'abalobera okukobera abantu ekibono kya Katonda mu Asia. Bwe baatuuka okumpi ni Musia, baagezaaku okuja mu kiketezo eky'e Bithunia, aye Mwoyo wa Yesu yaaloba kubaganha. Kale baabita ku Musia baikirira e Turoa. Obwire Paulo yaabonekerwa. Yaabona omuntu ow'omu Makedonia ng'ayemereire nga amweghemba ati: “Somoka e Makedonia otubeere.” Bwe yamala okubonekerwa, mangu ago twasala amagezi okuja e Makedonia nga tukakaisa tuti Katonda atwese okukobera abaayo Amawulire Amalungi. Twaseeyeeya okuva e Turoa, twaja busimbalaala e Samothirakia, era ku lunaku olwairirira twatuuka e Neapoli. Bwe twavaayo, twatuuka e Filippi, ekibuga ekikulu eky'e Makedonia era eitwale ery'Abaroma. Era twaba mu kibuga kino okumala enaku. Ku lunaku lwa Sabbato twafuluma mu kibuga twaja ku mwiga ye twadhuuba ng'esobola okubaayo ekifo eky'okusabiramu. Twatyama twayogera n'abakazi abaali beesoloiza. Ghaabaagho omukazi mulala ng'eriina lye ni Ludia nga ava mu kibuga Thuyatira. Yali atundanga bivaalo ebya nakasooma era nga atya Katonda. Ono Musengwa yamugha omwoyo omugonvu, yaikiriza ebyo Paulo bye yayogera. Ono n'ab'omu ndhu ye bwe baamala okubatizibwa, yaatusaba ng'akoba ati: “Oba nga muboine nga ndhikiriza Musengwa bwenebwene, mwidhe mube ewange.” Yaatwikirizisa twaja. Olunaku lulala twali tuja mu kifo ekisabirwamu, twayagaana omughala omwiru eyali abandwa omuzimu ogulagula era eyafuniranga basengwa be ebintu ekyodo ng'alagula. Yaanonereza Paulo n'ife bw'ayasiikana ati: “Abantu bano bagheereza ba Katonda Ali Ghaigulu Yeene, abali kubakobera nga bwe mughanga okulokolebwa.” Kino yakikola okumala enaku kamaala. Aye kino kyanhiiza Paulo, yaakyuka yaakoba omuzimu omubi ogwo ati: “Mu liina lya Yesu Kurisito nkulagira muveeku.” Mangu ago omuzimu gwamuvaaku. Basengwa b'omughala bwe baabona nga eisuubi ery'okufuna ebintu liwoiregho, baagema Paulo ni Sila baabakwekwebya baabatwala mu kiya mu maiso ag'abafuzi. Bwe baabatuusa y'abalamuzi baakoba bati: “Abantu bano Bayudaaya era batabulatabula ekibuga kyaife. Beegeresa empisa edhikontana n'amateeka gaife dhe tutaghanga kuganha waire okudhikoleraku.” Eikuukuubira lyeyimba mu kubalumba. Abalamuzi baabakanulaku ebivaalo byaibwe, baalagira okubakuba emiigo. Bwe baamala okubakubira irala emiigo, baabata mu ikomera, baalagira omukuumi okubakuumira irala. Omukuumi w'eikomera ng'amaze okulagirwa atyo, yaabata mu kaduukulu n'amagulu gaibwe ng'agasibiire mu nkoligo. Agho nga mu bwire ghagati, Paulo ni Sila baali basaba Katonda era nga bamusaaka mu nhembo, era n'abasibe nga bali kuwulirisa. Mangu ago ghaabaagho musisi ow'amaani einho, yaatengeesa eikomera n'emisingi gyalyo. Agho endhigi edh'eikomera dhaiguka dhoonadhoona, n'endhegere edhaali dhisibye abasibe dhaasibulukuka. Omukuumi w'eikomera bwe yazuuka n'abona endhigi edh'eikomera nga ndhigule, yaasowolayo empiima ye era yali aja kweita ng'adhuuba ati abasibe beibye. Aye Paulo yaayasiikana ati: “Oteita! Twenatwena tuligho!” Agho omukuumi ow'eikomera yaayetesa eitaala, yangira mangu, yeeyala gh'ebigere bya Paulo ni Sila ng'adhugumira. Yaabafulumya ku luya yaababuuza ati: “Baisebo nteekwa kukola ki okughanga okulokolebwa?” Baakoba bati: “Ikiriza Musengwa Yesu oidha kulokolebwa, iwe n'ab'omu ndhu yo boonaboona.” Agho baamukobera ekibono kya Musengwa n'ab'omu ndhu ye boonaboona. Ku saawa yeene eyo, ey'obwire, omukuumi w'eikomera yaabatwala, yaabanhiga ebibwa, era mangu ago yaabatizibwa ghalala n'ab'omu ndhu ye boonaboona. Agho yaatwala Paulo ni Sila mu ndhu ye, yaabagha eby'okulya. Yaasangaala ghalala n'ab'omu ndhu ye boonaboona, olw'okuba baikiriza Katonda. Obwire bwe bwakya, abalamuzi baatuma abaisirukale nga bakoba bati: “Abantu abo mubalekule.” Agho omukuumi w'eikomera yaakoba Paulo ati: “Abalamuzi balagiire okubalekula. Kale mperaano mufulume muje bwera.” Aye Paulo yaabairamu ati: “Baamaze okutukubira mu maiso g'abantu nga tituwoziiza na kuwoza, baatuta ni mu ikomera ate nga tuli Baroma, mperaano batulekula batya mu kyama? Busa, beene abo n'ababe baidhe batulekule.” Abaisirukale baakobera abalamuzi ebibono ebyo. Abalamuzi bwe baawulira bati Paulo ni Sila Baroma, baatya. Baaja baabeeghemba, baabafulumya mu ikomera era baabasaba bave mu kibuga. Agho Paulo ni Sila baava mu ikomera baaja ewa Ludia. Bwe baamala okubona aboluganda n'okubagumya, beeyongerayo. Baatambula, baabita mu Anfipoli ni mu Apollonia, baatuuka e Thessalonika eyali sinagoga ey'Abayudaaya. Agho ng'empisa ya Paulo bwe yali, yaaja mu sinagoga. Yaamala Sabbato isatu ng'akubagania ebidhuubo n'abantu okuva mu Byaghandiikibwa. Yainhonholanga era yaalaga nga Kurisito bwe yali ateekwa okudaazibwadaazibwa era n'okuzuukira. Era yaabakoba ati: “Yesu ono ye mbakobera, ni Kurisito.” Abandi ku abo baikiriza, beeyimba ku Paulo ni Sila n'Abagureki kamaala abatya Katonda, n'abakazi kamaala ab'ekitiisa boona baabeeyimbaku. Aye Abayudaaya ensaalwa yaabagema, baasoloza abantu ababi abaali mu kiya. Abantu abo baatabangula ekibuga, baalumba enhumba ya Yasoni nga baagala Paulo ni Sila babaleete y'abantu. Era bwebataababona, baakwekwebya Yasoni n'aboluganda abandi baabatwala y'abalamuzi nga bwe baasiikana bati: “Abantu bano abaleeta ebizibu woonawoona, baidhie ni ghano, era ni Yasoni yaabasangaalira. Boonaboona bali kudheemera amateeka ga Kaisari nga bakoba bati, ‘Ghaligho kyabazinga owundi ayetebwa Yesu.’ ” Ekiyindi ky'abantu kyonakyona ghalala n'abakulu b'ekibuga, bwe baawulira ebyo, beegugunga. Yasoni ni baine nga bamaze okweyimirirwa, baabalekula. Amangu ng'obwire buzibye, aboluganda baasindika Paulo ni Sila e Beroa. Bwe baatuuka eyo baaja mu sinagoga ey'Abayudaaya. Abayudaaya baayo baali bakalamu okusinga ab'e Thessalonika, kuba baayangugha okwikiriza ekibono kya Katonda. Era buliidho nga beekebeedha Ebyaghandiikibwa okubona oba nga bityo bwe biri. Kale ni kamaala ku abo baikiriza, abakazi Abagureki ab'ekitiisa n'abasaadha kamaala boona baikiriza. Aye Abayudaaya ab'e Thessalonika bwe baawulira nga Paulo yakobera ab'e Beroa ekibono kya Katonda, baaja eyo yoona era baatoolera okusiikuula n'okudhagalaza abantu. Mangu ago aboluganda baagheereza Paulo ku nhandha, aye Sila ni Timotheo baasigala. Abo abaagherekeraku Paulo baamutuusa mu Athene. Era bwe yamala okubalagiriza okukoba Sila ni Timotheo okuja y'ali amangu, bairayo. Agho Paulo bwe yali mu Athene ng'ateegerera Sila ni Timotheo, omwoyo gwe gwamuluma olw'okubona nga ekibuga kiidhwire ebisinzibwa ebitali Katonda. Kale yaatakananga n'Abayudaaya, n'abantu abandi abata mu Katonda ekitiisa, era buliidho yaatakananga n'abantu abaalinga baidhie mu kiya. Abandi ku bakabwidhibwidhi abeetebwa Abepikuro n'Abasitoiki boona baatakana naye. Abandi baakoba bati: “Ono alabankana naki?” Abandi baakoba bati: “Ali oti ayegeresa ku bakatonda ba maghanga gandi.” Kuba yali ayegeresa ku Yesu n'okuzuukira. Agho baamugemaku baamutwala mu Areopago, ekisenge eky'olwekobaano, baamukoba bati: “Tukobere ku kwegeresa kuno okuyaaka kw'oyogeraku, kuba ghaligho by'oli kwogeraku bye tutawulirangaku, kale twenda tubitegeere.” Kuba abantu abaabanga mu Athene, abatyamye n'abatali batyamye, baamalanga ebiseera byaibwe byonabyona mu kwogera na kuwulirisa biyaaka. Agho Paulo yaayemerera mu Areopago, ekisenge eky'olwekobaano, yaakoba ati: “Abasaadha ab'e Athene, mbona nga mwenda inho okusinza kuba bwe mbaire nga ntambulatambula mu kibuga kyaimwe, naabona ebintu bye musinza era naayagaana alutaari eyaghandiikibwaku eti, ‘Ya katonda atamanhiibwa.’ Oyo ye musinza nga timumwidhi, n'oyo nze ye mbakobera. Katonda eyakola ensi n'ebigirimu byonabyona, oyo ni Musengwa w'eigulu n'ensi era oyo taba mu masabo gazimbibwa bantu. Era oyo ghazira kye yeetaaga bantu kumukolera, kuba oyo n'abagha obulamu na buli kintu. Mu muntu omulala Katonda ye yatonda, n'omwava amaghanga goonagoona ag'abantu agabunia ensi. Yasooka okubateeragho ebiseera ebigere, n'ensalo edh'ebifo mwe banaabanga. Olwo bamwagale nga bali n'eisuubi ery'okumubona, waire nga tali ghala na kiisi mulala ku ife kuba, ‘Ku lulwe tuba balamu, tutambula era tubaagho.’ Era nga ku bandi abayesa endheso dhaimwe bwe bakoba bati: ‘Tuli izaire lye lyene.’ Agho ni nga bwe tuli eizaire lya Katonda, titugwaine kudhuuba tuti Katonda afaanana ebintu ebikolebwa mu zaabu, oba mu feeza, oba mu mabaale, mu magezi ni mu kutetenkania kw'abantu. Katonda tiyafanga ku ebyo abantu bye baakolanga olw'obutamanha bwaibwe, aye mperaano alagira abantu boonaboona ghe bali, beenenie kuba yataagho olunaku, lw'aja okusaliraku ensi yoonayoona omusango mu mazima ng'abita mu muntu ye yalonda, era kino yakikakasa abantu boonaboona bwe yazuukiza omuntu oyo.” Bwe baawulira Paulo ng'ayogera ku kuzuukira abandi baamusekerera aye abandi baakoba bati: “Olitukoberaku kino kabiri olundi.” Agho Paulo yaava ghe baali yaaja. Aye abasaadha abandi baamweyimbaku baikiriza, mu bano mwalimu Dionusio Omwareopago era n'omukazi Damari era ghalala n'abandi abaali nabo. Ebyo nga biwoire, Paulo yaava mu Athene yaaja e Korintho Eyo yaayagaanayo Omuyudaaya eriina lye nga ni Akwila, eyazaalibwa e Ponto, ni mukazi we Purisikilla. Baali baakava mu Italia kuba Kilaudio yali alagiire Abayudaaya boonaboona okuva mu Roma. Paulo yaaja ye bali, yaaba nabo, era yaakola nabo, kuba boona baakolanga omulimo n'omulala ng'ogwa Paulo ogw'okukola weema. Ku buli Sabbato Paulo yatakananga n'Abayudaaya n'Abagureki nga agezaaku okubaikirizisa. Sila ni Timotheo bwe baatuuka okuva e Makedonia, Paulo nga yeemaliire ku kwogera Kibono kya Katonda na kukakasa Abayudaaya ati Yesu ni Kurisito. Bwe baamutakania ni bamuvuma, yaakunkumula ebivaalo bye yaakoba ati: “Bwe mulizikirira ogwo musango gwaimwe. Nze nziraku musango. Okuva ni buti ndidha kuja y'abamaghanga agandi.” Agho yaavaayo yaaja mu ndhu y'omuntu eriina lye nga ni Titio Yusito, ng'ataamu Katonda ekitiisa. Ono yali n'endhu okumpi ni sinagoga. Kurisipo omukulu wa sinagoga n'ab'omu ndhu ye boonaboona baikiriza mu Musengwa. N'ab'e Korintho kamaala bwe baawulira ekibono kya Katonda baikiriza, baabatizibwa. Lwali lulala, Musengwa yaabonekera Paulo obwire yaamukoba ati: “Otatya aye yogera era otasirika. Kuba ndi n'iwe, ghazira aidha kukukola kabi, kuba ndi n'abantu kamaala mu kibuga muno.” Agho Paulo yaamalagho omwaka mulamba n'emyezi mukaaga ng'ayegeresa abantu ekibono kya Katonda. Gallio bwe yali nga n'afuga Akaia, Abayudaaya beeyimba ghalala, baagema Paulo baamutwala mu mbuga. Baakoba bati: “Omusaadha ono, aikirizisa abantu okusinza Katonda mu nsambo emenha amateeka.” Aye Paulo bwe yali oti aja kwinhama okwogera, Gallio yaakoba Abayudaaya ati: “Abayudaaya imwe nguli ghabairegho ekisobyo oba omusango omunene nandibawuliriisa. Aye ng'okutakana kwaimwe bwe kuli ku bibono, ni ku maina, ni ku mateeka gaimwe, ebyo imwe mubikoleku. Tiidha kuba mulamuzi mu bintu oti n'ebyo.” Yaababinga mu mbuga. Boonaboona baagema Sosithene omukulu wa sinagoga baamukubira mu maiso g'embuga aye Gallio tiyabalaadha. Paulo yaabaayooku enaku edhindi kamaala mu Korintho, memale yaasiibula aboluganda. Yaaseeyeeya ni Purisikilla ni Akwila baaja e Siria. Ng'ali mu Kenkerea yaamwaku enviiri dhe nga bwe yali yeeyamye. Baatuuka mu Efeso yaaleka agho Purisikilla ni Akwila, mwene yangira mu sinagoga yaatakana n'Abayudaaya. Abantu baamusaba abeeku nabo entangama, aye yaaloba, yaabakoba ati: “Katonda bw'alyenda ndiira ye muli.” Yaaseeyeeya yaava mu Efeso. Bwe yatuuka e Kaisaria yaaniinaniina, yaaja yaalamusa ab'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito memale, yaikirira mu Antiokia. Nga amazeeyooku entangama, yaavaayo, yaaja ng'abita mu biketezo eby'e Galatia n'eby'e Furugia ng'agumya abeegeresebwa boonaboona. Agho Omuyudaaya ayetebwa Apollo, eyazaalibwa mu Alekisanderia, yaidha mu Efeso. Yali mwogezi mukalamu era nga aidhi inho Ebyaghandiikibwa. Yali ayegereseibwa Engira ya Musengwa. Yaafubanga inho n'obumalirivu okwogera n'okwegeresa obukalamu ebigema ku Yesu, waire nga yali aidhi kubatizibwa kwa Yoanne kwonka. Yaatoolera okwogera mu sinagoga nga tatya. Aye Purisikilla ni Akwila bwe baamuwulira, baamutwala baayongera okumwinhonhola bukalamu Engira ya Katonda. Apollo bwe yaayenda okuja mu Akaia, aboluganda ab'omu Efeso baamugumya era baaghandiikira abeegeresebwa bamusangaalire. Bwe yatuukayo yaayamba inho abo abaafuuka abaikiriza olw'ekisa kya Katonda. Kuba yatakananga inho n'Abayudaaya era yaabasingiranga mu maiso g'abantu, ng'akozesa Ebyaghandiikibwa okukakasa ati Yesu, ni Kurisito. Apollo bwe yali mu Korintho, Paulo yaabita mu kiketezo eky'eitale yaatuuka mu Efeso, yaayagaanayo abandi ku baikiriza, yaababuuza ati: “Mwafuna Mwoyo Mutukuvu bwe mwaikiriza?” Baamwiramu bati: “Tituwuliranga naku tuti eriyo Mwoyo Mutukuvu.” Yaabakoba ati: “Kale okubatizibwa kwaimwe kwali kwa nsambo ki?” Baamwiramu bati: “Okubatizibwa kwa Yoanne.” Paulo yaabakoba ati: “Yoanne yabatiza n'okubatizibwa okw'okwenenia, yaakoba abantu baikirize oyo amuvaaku einhuma, oyo nga ni Yesu.” Bwe baawulira ekyo baabatizibwa mu liina lya Musengwa Yesu. Paulo bwe yabaisaaku emikono, Mwoyo Mutukuvu yaabaikaku baayogera mu nnimi era baayogera ekibono kya Katonda. Boonaboona aghalala baali abantu nga ikumi na babiri. Agho Paulo yangira mu sinagoga yaayogeranga nga tatya okumala emyezi esatu. Yaatakananga nabo ng'agezaaku okubaikirizisa ebigema ku Bwakyabazinga bwa Katonda. Aye abandi baali bakakanhavu, baaloba okwikiriza era baavuma Engira ya Musengwa mu maiso g'ekikunsu. Paulo yaabavaaku, yaaja n'abeegeresebwa yaayogereranga mu isomero lya Turanno, buli lunaku. Yaakolanga atyo okumala emyaka ebiri, era abantu boonaboona ab'omu Asia, Abayudaaya n'Abagureki, baawulira ekibono kya Musengwa. Katonda yaakozesa Paulo ebyewuunhio ebitaloodheka ng'ebitambaala n'ebivaalo ebyavanga ku mubiri gwe baabitwaliranga abalwaire baawonezebwanga era n'abalingaku emizimu emibi gyabavaaku. Agho abandi ku Bayudaaya, abaatambulanga ghano ni ghale nga babinga emizimu emibi ku bantu, beetulinkiriza baakozesa eriina lya Musengwa Yesu okugibinga nga bagikoba bati: “Nkulagira mu liina lya Yesu Paulo y'akobera abantu.” Agho ghaaligho Omukulu wa Bakabona Omuyudaaya eriina lye Sukewa yali ni batabane be musanvu abaakolanga batyo. Aye omuzimu omubi gwabairamu guti: “Yesu mmwidhi, ni Paulo mmwidhi, aye imwe n'imwe baani?” Agho omuntu eyaliku omuzimu omubi yaabatuumiraku yaabakalangula, yaabasinza amaani, baalumuka mu ndhu ng'abataireku ebibwa era nga n'ebivaalo byaibwe abikanwirekanwire. Ekintu kino kyamanhibwa abantu boonaboona ab'omu Efeso. Abayudaaya aghalala n'Abagureki boonaboona baatya inho, n'eriina lya Musengwa Yesu lyagheebwa ekitiisa. Abantu kamaala abaali nga buti bafuuse abaikiriza, baidha beenenia ebibi byaibwe ng'abantu boonaboona babona. Era abantu kamaala ku abo abaakolanga eby'obulogo, baasololeza ghalala ebitabo byaibwe, baabyokya ng'abantu boonaboona babona. Omughendo gw'ebitabo bino bwe gwabalirirwa gwaba ebitundu bya feeza emitwalo etaanu (50,000). Kale ekibono kya Musengwa kyeyongera okubuna n'okusimba emizi. Ebyo nga bimaze okubaagho, Paulo yaamalirira mu mwoyo gwe okubita mu Makedonia ni mu Akaia era aje e Yerusalemu era yaakoba ati: “Nga mmaze okutuuka eyo, nteekwa n'okuja e Roma.” Bwe yamala okutuma Timotheo ni Erasito, ababiri ku abo abaamuyambangaku, mwene yaaba ng'akaasigaireku entangama mu Asia. Mu kiseera ekyo ghaabaagho akeegugungo akanene mu Efeso olw'Engira ya Musengwa. Omusaadha eyayetebwanga Demetirio, omugheesi w'ebintu bya feeza, eyakolanga obusabo obwa feeza obwa Aritemi, yaleeteranga abagheesi obukombe bungi. Yaasoloza abagheesi abo boonaboona ghalala n'abo abaakolanga omulimo ogufaananaku oti n'ogwo, yaabakoba ati: “Bakagwa, mwidhi ng'obukombe bwaife buva mu mulimo guno. Aye mubona era muwulira Paulo ono bw'aikiriziisa era bw'akyusiisa abantu kamaala, ti mu Efeso mwonka aye kumpi Asia yoonayoona ng'akoba ati ebintu ebyetebwa bakatonda ebikolebwa abantu obuntu, ti Katonda. Era ghaligho akabi, ti lwa mulimo gwaife kunhoomebwa kyonka, aye n'eisabo lya Aritemi, omusambwa omukazi, okutwalibwa ng'eritagasa.” Bwe baawulira ebyo baidhula obusungu baayasiikana bati: “Aritemi ow'ab'Efeso mukulu.” Era ekibuga kyaidhula akeegugungo. Ekiyindi ky'abantu kyeyuna mu kifo kye bazaanhirangamu emizaanho, nga kighaluza Gayo ni Arisitaruko ab'e Makedonia ababiri ku abo abaatambulanga ni Paulo. Paulo yaayenda okuja y'ekiyindi ky'abantu aye abeegeresebwa baaloba kumuganha. Abandi ku bakungu ab'omu Asia abaali bakagwa be, boona baamutumira nga bamweghemba alobe kugezaaku kuja mu kifo kye bazaanhiramu emizaanho. Mu kiseera ekyo olwekobaano lwonalwona lwali lutabwike nga baasiikana, ng'abandi boogera kino ng'ate, abandi boogera kire, era ng'abasinga obungi tibaidhi nsonga lwaki beesoloiza. Baatoola Alekisandero mu kiyindi, Abayudaaya baamusindiikiriza baamwemereza emberi. Agho Alekisandero yaabaghemya ng'ayenda abeeku kyainhonhola abantu. Aye bwe baamanha nga Muyudaaya baayasiikanira ghalala boonaboona okumala esaawa ibiri nga bakoba bati: “Aritemi ow'Abefeso mukulu.” Olumaliira, omughandiisi w'ekibuga yaasirisa abantu yaabakoba ati: “Abasaadha ab'Efeso, naani ataidhi ng'ekibuga ky'ab'Efeso n'omuli eisabo ly'omukulu Aritemi, aghalala n'eibaale eitukuvu eryava mu igulu? Kale ekyo nga bwe ghazira asobola kukitakania, mugwaine okuwoleera, mulobe kwanguyiriza kukola kintu kyonakyona. Mpegaano muleese abantu bano ghano waire nga tibanhaze bya mu isabo, oba okuvuma omusambwa gwaife omukazi. Oba nga Demetirio ni bagheesi baine bali ni ye baghaghabira, embuga erigho n'abalamuzi baligho, baje bawoleze eyo. Oba nga ghaligho ekindi kye mumuvunaana mu kitwale mu lwekobaano nga boonaboona beesoloiza. Kuba tughanga okuvunaanwa olw'akeegugungo kano aka leero. Tuzira nsonga ye tusobola kugha olw'akeegugungo kano.” Bwe yamala okwogera ebyo, yaasiibula olwekobaano. Akeegugungo nga kamaze okuwaagho, Paulo yaayeta abeegeresebwa ghalala, yaabasiibula ng'abagumya, yaavaayo yaaja e Makedonia. Yaabitabita mu biketezo ebyo yaaja ng'abagumya yaatuuka e Bugureki. Eyo yaamalayo emyezi esatu. Bwe yali ng'anaatera okungira mu lyato okuja e Siria, yaakizuula nga Abayudaaya baali bamweteeze, kyeyava asalagho okwirayo ng'abita mu Makedonia. Sopateri, mutabane wa Purro ow'e Beroa, ni Arisitaruko, ni Sekundo ab'e Thessalonika, ni Gayo ow'e Derube, ni Timotheo, ni Tukiko, ni Turofimo ab'omu Asia baagherekeraku Paulo. Abo baajanga emberi baatuteegera mu Turoa. Enaku edh'emigaati egitazimbulukusiibwa bwe dhaabita, twaseeyeeya okuva e Filippi era olumaliira lw'enaku itaanu twabaagaana mu Turoa. Eyo twamalayo enaku musanvu. Agho olunaku olusooka mu Sabbato, bwe twali nga twesoloiza okumegulamu omugaati, Paulo yaayogera n'abantu era yaalwagho ng'akaayogera okutuusa mu bwire ghagati; kuba yali ng'asuubira okuja ku lunaku olwiririra. Mu kisenge ekya ghaigulu mwe twesololeza mwalimu amataala kamaala. Aye Paulo bwe yalwagho ng'akaayogera, omulenzi ayetebwa Eutuko, eyali atyaime mu dinisa, endoolo nhingi einho dhaamugema, yaava mu kalina eyokusatu, yaagwa ghansi baamutoolagho ng'afiire. Aye Paulo yaika ghansi yaakutama gh'ali yaamwevumba, yaakoba ati: “Mutatya, akaalimu obulamu.” Agho yairayo ghaigulu, yaamegulamu omugaati, yaalya, yaaghaya nabo okutuukiza irala obwire okukya memale yaaja. Baatoolagho omulenzi nga mulamu, bairamu emyoyo. Agho twesookangayo Paulo nga tusomokera mu lyato, twaja mu Asso ye twali tuli n'okumutoolera, kuba mwene atyo bwe yali ategeike okujaayo ng'abita ku bukalu. Bwe yatwagaana mu Asso, yaaniina mu lyato mwe twali twaja naye e Mitulene. Twaseeyeeya twavaayo era olunaku olwairirira twatuuka agho ng'olingiriire Kio. Ate olunaku olwairirira twatuuka e Samo, ku lunaku olwaira ku olwo twatuuka e Mileto. Paulo yali asazeegho abitegho bubite alobe kulwa mu Asia. Yayenda ayangugheku, bwe kiba kisoboka Pentekote emwagaane mu Yerusalemu. Agho Paulo ng'ali mu Mileto yaatuma mu Efeso okweta abakulembeze b'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, bamubone. Bwe baatuuka, yaabakoba ati: “Mwidhi bwe neebisa nga ndi n'imwe okuviira irala ku lunaku lwe naniina mu Asia. Naagheereza Musengwa n'obugonvu bwonabwona era n'amaziga, n'okulebwa okwantuukaku olw'Abayudaaya okuneeteega. Mwidhi nga ghazira kiisi kintu kyonakyona kiganhula, kye nabagisa. Nakibeegeresanga ghalala era naabeegeresa ndhu ku ndhu. Naalabulanga Abayudaaya n'Abagureki bakyuke okuva mu bibi byaibwe baire ye Katonda era baikirize Musengwa Yesu Kurisito. Mperaano ndi kuja e Yerusalemu olw'okugondera Mwoyo Mutukuvu, nga tiidhi birintuukaku. Aye Mwoyo Mutukuvu ankakasa ati mu buli kibuga okusibibwa n'okudaazibwadaazibwa, biinindiriire. Aye titwala bulamu bwange ng'ekintu eky'omughendo ye ndi. Ekikulu n'okutuukiriza olugendo lwange n'omulimo Yesu gwe yangemya ogw'okukobera abantu Amawulire Amalungi ag'ekisa kya Katonda. Mperaano nze ndidhi nga imwe mwenamwena be nabitangamu nga mbakobera Obwakyabazinga bwa Katonda, timukairayo kumbona. Kyenva mbakakasa olwaleero nti bweghabaagho alizikirira, tiguliba musango gwange. Ghazira kye nabagisa, nabakobera Katonda by'abendeza. Mwekuume imwe beene, mukuume n'abantu boonaboona Mwoyo Mutukuvu be yabagemya. Mulabirirenga Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, Katonda kye yeefunira olw'okufa kw'Omwana we. Nze ndidhi nga bwe ndija, abantu abali oti misege mikambwe baliidha mu imwe era tibalisaasira byayo. Era ni mu imwe mulivaamu abantu abalyegeresa eby'obuguya okufuna abeegeresebwa ab'okubanonereza. Kale ni mwekuume era mwidhukire nga namala emyaka esatu nga tiyosa omusana n'obwire okubalabula, kiisi mulala mu imwe nga bwe ndira n'amaziga. “Era mperaano, mbagemya Katonda n'ekibono eky'ekisa kye, ekisobola okubazimba n'okubafunisa omugabo aghalala n'abo boonaboona abatukuzibwa. Tyegombanga feeza oba zaabu oba kivaalo kya muntu yeenayeena. Nga mwena bwe mwidhi nakozesanga mikono gyange okufuna bye neetaaga n'eby'abo be nalinga nabo. Nabooleka mu ebyo byonabyona bye nakola nti tuteekwa okufaabiikana okuyamba abanafu nga twidhukira ebibono bya Musengwa Yesu eyakoba ati, ‘Okugaba kwesiimisa okusinga okugheebwa.’ ” Paulo bwe yamala okwogera ebyo yaakuba amakiryaivu nabo, yaasaba nabo boonaboona. Boonaboona baalira, baamwevumba, baamunhwegera. Ekyasinga okubanakughaza n'okubakoba ati tibakairayo kumubona. Baamugherekeraku okumutuusa ku lyato. Agho bwe twamala okubasiibula, twavaayo twaseeyeeya butereevu twatuuka e Kosi. Olunaku olwairirira, twatuuka e Rode era bwe twava eyo twatuuka e Patara. Twayagaanayo eryato eryali lija e Foenikia, twaliniina twaseeyeeya twaja. Bwe twalengera ekizinga Kupuro, twakireka ku luuyi olw'omukono omugooda, twaja e Siria. Twasomoka okutuuka e Tiro kuba eyo eryato lyali liri n'okutoolwamu ebintu. Eyo twazuulayo abeegeresebwa era twamalayo enaku musanvu. Mwoyo Mutukuvu yaabalabula bakobe Paulo alobe kuja Yerusalemu. Bwe twamalayo enaku edho, twavaayo twaja ku lugendo lwaife. Boonaboona ghalala n'abakazi baibwe, n'abaana baatugherekeraku baatufulumya mu kibuga. Twenatwena twakuba amakiryaivu ku mbali kw'enhandha twasaba. Twasiibulagana, ife twaniina mu lyato, boona bairayo ewaibwe. Bwe twamala okusomoka okuva e Tiro ni tutuuka e Putolemai, twalamusa aboluganda era twamala nabo olunaku lulala. Ku lunaku olwairirira twavaayo twatuuka e Kaisaria twangira mu nhumba ya Filipo, owundi ku bale omusanvu, eyakoberanga abantu Amawulire Amalungi. Yali ni baghala be bana abaali bakaali kubayira, abaakoberanga abantu ekibono kya Katonda. Nga tumazeyooku enaku edhighera, omulanzi ayetebwa Agabo yaatuuka ng'ava e Buyudaaya. Yaidha ye tuli, yaatoola olukoba lwa Paulo yaalwesiba amagulu n'amakono yaakoba ati: “Mwoyo Mutukuvu akoba ati, batyo Abayudaaya abali mu Yerusalemu bwe balisiba mwene lukoba luno ni bamughaayo y'abamaghanga agandi.” Bwe twawulira ekyo ife n'abandi boonaboona abaligho, tweghemba Paulo alobe kuja Yerusalemu. Aye Paulo yairamu ati: “Mukola ki ekyo okulira n'okunafuya omwoyo gwange? Nze tiri mwetegefu kusibwa kyonka aye era n'okufiira mu Yerusalemu olw'eriina lya Musengwa Yesu.” Bwe twalemwa okumwikirizisa twamuleka, twakoba tuti: “Musengwa ky'asiima kikolebwe.” Bwe twamalayooku enaku, twetegeka twaja e Yerusalemu. Abandi ku beegeresebwa ab'omu Kaisaria baatugherekeraku baatutuusa ew'omusaadha ayetebwa Munasoni ow'e Kupuro eyali ow'okutusuza, omulala ku beegeresebwa abaasooka. Bwe twatuuka e Yerusalemu, aboluganda baatusangaalira inho. Olunaku olwairirira, Paulo yaaja n'ife okubona Yakobo, era abakulembeze boonaboona baaliyo. Paulo bwe yamala okubalamusa, yaabakobera byonabyona Katonda bye yamukozesa mu bamaghanga agandi. Bwe baakiwulira, baasaaka Katonda era baakoba Paulo bati: “Owoluganda, obona nga bwe ghaligho Abayudaaya enkumi n'enkumi abafuuse abaikiriza era nga boonaboona beekalangulira ku Mateeka. Bawulira mbu iwe oyegeresa Abayudaaya boonaboona abali mu maghanga agandi okuleka Amateeka ga Musa ng'obakoba obutakeketanga baana baibwe waire okugemanga empisa edh'Ekiyudaaya. Mperaano tukole ki? Tibaalobe kumanha ng'oidhie. Kale kola kye tukukoba. Tuli ghano n'abasaadha bana abeeyama. Batwale, weetukuze nabo era obasasulire bamwe enviiri. Agho abantu boonaboona baidha kumanha nga bye bakuwuliraku ti bituufu, era nga iwe mwene ogema Amateeka. Aye abo abamaghanga agandi abaikiriza twabaghandiikira, twabakoba kye twasalagho balobe okulyanga ebigheereibwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda, waire okulya omusaayi, waire okulya ekyo ekitugiibwa era beeghalenga obwenzi.” Agho Paulo yaatwala abasaadha abo, era ku lunaku olwairirira yeetukuza nabo. Yangira mu isinzizo okumanhisa enaku dhe banaamala mu kutukuzibwa, era n'ekiseera eky'okugheerayo ekirabo ku lwa buli mulala. Agho enaku omusanvu bwe dhaali dhiri kumpi kuwaaku, Abayudaaya abaava mu Asia baabona Paulo mu isinzizo. Baapikiriza abantu boonaboona, baamugema, nga bwe bawowoigana bati: “Abasaadha Abaisiraeli, mutuyambe. Ono n'omusaadha aja ng'ayegeresa buli ghantu okunhoomanga eighanga lyaife n'Amateeka n'ekifo kino. Era mperaano aleese n'Abagureki mu isinzizo, yaayonoona ekifo kino ekitukuvu.” Kuba baabona Turofimo ow'e Efeso ng'ali ni Paulo mu kibuga, baadhuubiriza bati Paulo amwingiiza mu isinzizo. Ekibuga kyonakyona kyatabanguka, abantu boonaboona bagugumuka, baagema Paulo, baamughaluza baamufulumya mu isinzizo era mangu ago endhigi dhaigalwagho. Bwe baali basala amagezi okumwita, amawulire gatuuka ku mukulu w'abaisirukale gati Yerusalemu kyonakyona kitabangwike. Mangu ago yaatwala ebikunsu eby'abaisirukale n'abakulu babyo, baikirira mangu y'ekiyindi eky'abantu. Abantu bwe baabona ng'ali n'abaisirukale, baalekera agho okukuba Paulo. Omukulu w'abaisirukale yaaja yaagema Paulo, era yaalagira asibwe n'endhegere ibiri. Yaabuuza ati: “Omusaadha ono naani, era akoze ki?” Abandi mu kiyindi baayasiikana nga bakoba kino, n'abandi nga bakoba kire. Bweyalemwa kumanha ekituufu olw'okwasiikana kwaibwe, yaalagira okutwala Paulo mu nkambi. Bwe yatuuka ku madaala, abaisirukale baamubbeeda bubbeede, kuba abantu baali basungughaire. Boonaboona baali bali kumunonereza nga bwe baasiikana bati: “Mumwite.” Paulo bwe yali ng'ali kumpi okwingizibwa mu nkambi, yaakoba omukulu w'abaisirukale ati: “Nsaba kwogeraku n'iwe.” Omukulu w'abaisirukale yaamubuuza ati: “Oidhi Olugureki? Ti niiwe Omumisiri ole eyaleeta akatabanguko mu nnaku edho, n'akulembera abantu abatemo enkumi eina mu irungu?” Paulo yairamu ati: “Nze ndi Muyudaaya, eyazaalibwa mu Taruso eky'omu Kilikia, ekibuga ekimanhiibwa einho. Nkweghembye nganha mbeeku ni kye nkoba abantu.” Omukulu w'abaisirukale yaamuganha. Paulo yaayemerera ku madaala yaaghemya abantu. Bwe baasirika yaayogera nabo mu lulimi Oluheburayi, yaakoba ati: “Baganda bange ni balata, muwulire okuwoza kwange.” Bwe baawulira ng'ayogera Oluheburayi beeyongera okusirika era Paulo yeeyongera yaakoba ati: “Ndi Muyudaaya, eyazaalibwa mu Taruso eky'omu Kilikia, aye eyakulira mu kibuga kino. Gamalieli yansomesa okukalangukira ku Mateeka ga badhaadha baife era neegheerayo irala ku bya Katonda era nga mwena bwe mukola buti. Naakiriga abantu ab'Engira eyo, naabatuusa ni ku kubaita. Naagema abasaadha n'abakazi naabata mu ikomera. Omukulu wa Bakabona n'akeekobaano ak'abantu abakulu mu ighanga lino, kino bakikakasa. Abo n'abampa embaluwa edhaanhandhula ye baganda baibwe ab'omu Damasiko. Kale naaja okugema abantu abo mbaleete e Yerusalemu nga basibe babonerezebwe.” “Agho bwe nali ntambula nga ndi kumpi okutuuka e Damasiko ku saawa nga mukaaga edh'omusana, okumyansa okw'amaani kwava mu igulu kwamulisa okuneezungulula. Naagwa ghansi era naawulira eiroboozi erinkoba liti, ‘Saulo, Saulo, lwaki onkiriga.’ Nairamu nti, ‘Niiwe ani Musengwa.’ Yankoba ati, ‘Ninze Yesu ow'e Nazarethi y'okiriga.’ Abantu abaali ninze baabona okumyansa okw'amaani aye baaloba kuwulira iroboozi ly'oyo eyayogera ninze. Naakoba nti, ‘Nkole ntya Musengwa?’ Era Musengwa yaakoba ati, ‘Situka oje e Damasiko era eyo oidha kukoberwa byonabyona by'onaalagirwa okukola.’ Naalekera okubona olw'okumyansa okwo okw'amaani, abaali ninze bangema ku mukono bantuusa mu Damasiko. “Agho mu Damasiko mwalimu omusaadha ng'ayetebwa Anania, atya Katonda mu kugema Amateeka, era ng'Abayudaaya baayo boonaboona bamwisaamu ekitiisa. Yaidha, yaayemerera ghe ndi, yankoba ati: ‘Owoluganda Saulo, iramu okubona.’ Mangu ago nairamu okubona, naamubona, yaakoba ati: ‘Katonda wa badhaadha baife akulonze omanhe ky'ayenda, obone Omutukuvu we era owulire eiroboozi lye. Kuba oidha kuba mudhulizi we y'abantu boonaboona ow'ebyo by'oboine ni by'owuliire. Kale mperaano olinda ki? Situka obatizibwe onaazibweku ebibi byo ng'osinza Katonda.’ “Bwe nali nga ndhize e Yerusalemu nga ndi mu isinzizo nsaba, naabonekerwa. Musengwa yankoba ati, ‘Yangugha ove mangu mu Yerusalemu, kuba abantu ghano tibaidha kwikiriza by'obakobera ku lwange.’ Nairamu nti, ‘Musengwa, beene baidhi nga nakubiranga abakwikiriza mu sinagoga era naabatanga mu ikomera. Era n'omudhulizi wo Sitefano bwe yaitibwa zeena mwene naligho, naasemba abo abaamwita era naakuuma ebivaalo byaibwe.’ Yankoba ati, ‘Ja kuba ndidha kukutuma eghala mu bamaghanga agandi.’ ” Abantu baamuwulirisa okutuusa bwe yayogera ekibono ekyo. Agho bainhama okwasiikana nga bakoba bati: “Mumutoolegho, kuba omuntu ng'oti n'oyo tagwaine kuba mulamu.” Baayasiikana, nga bwe basuula n'ebivaalo byaibwe ghaigulu era nga bwe bafuumuula enkungu mu ibbanga. Omukulu w'abaisirukale yaalagira batwale Paulo mu nkambi era bamukubise enkoba, bazuule kye bamulanga nga baasiikana batyo. Aye bwe baamala okumusiba n'enkoba, Paulo yaabuuza omukulu w'ekikunsu ky'abaisirukale eyali ayemereire agho ati: “Mwikirizibwa okukuba omuntu Omuroma ng'akaali kusalirwa musango kumusinga?” Omukulu w'ekikunsu eky'abaisirukale olwawulira ekyo, yaaja y'omukulu ow'abaisirukale yaamukoba ati: “Oja kukola ki? Omusaadha ono Muroma!” Agho omukulu ow'abaisirukale yaaja ye Paulo yaamubuuza ati: “Nkobera, oli Muroma?” Paulo yairamu ati: “Yii.” Omukulu ow'abaisirukale yairamu ati: “Nze okufuna Oburoma kyantwalaku ebintu kamaala.” Paulo yaamwiramu ati: “Aye nze nazaalibwa nga ndi Muroma.” Mangu ago abo abaali baja okumukuba baamuleka era n'omukulu ow'abaisirukale yaatya bwe yamanha nga Paulo ye yasiba Muroma. Ku lunaku olwairirira, omukulu ow'abaisirukale yaayenda okumanha ensonga yeene Abayudaaya ye bavunaana Paulo. Kyeyava amusibulula, era yaalagira Bakabona Abakulu n'abatyama mu lwekobaano boonaboona okwesoloza. Yaatwala Paulo, yaamwemereza mu maiso gaibwe. Agho Paulo yeekalirisa abaali mu lwekobaano yaakoba ati: “Aboluganda, okutuukiza irala buti mpulira ng'omwoyo gwange ghazira kye gunvunaana ku ngeri ye neebisiisaamu mu maiso ga Katonda.” Omukulu wa Bakabona Anania yalagira abo abaali okumpi ni Paulo okumukuba omunwa. Paulo yaakoba ati: “Iwe ekisenge ekyabbaakibwa erangi endheru, Katonda alikukuba. Otyaime okunsalira omusango ng'Amateeka bwe gakoba, kabiri waalagira okunkuba Amateeka kye gatakoba!” Abo abaali beemereire okumpi ni Paulo baamukoba bati: “Oli kuvuma Omukulu wa Bakabona owa Katonda!” Paulo yairamu ati: “Baganda bange, mbaire timanhie nga n'Omukulu wa Bakabona, kuba kyaghandiikibwa kiti, ‘Toyogeranga bubi ku mukulu wa ighanga lyo.’ ” Paulo bwe yamanha ng'abali mu lwekobaano abandi Basaddukaayo ate ng'abandi Bafarisaayo, yaayogerera ghaigulu ati: “Baganda bange, nze ndi Mufarisaayo, omwana ow'Abafarisaayo. Ndi ghano ku musango olw'eisuubi lye ndi nalyo mu kuzuukira kw'abafu.” Bwe yakoba atyo, ghaidhagho okusoola ghagati w'Abafarisaayo n'Abasaddukaayo era olwekobaano lwekutulamu kuba Abasaddukaayo bakoba bati ezira kuzuukira, ezira bamalaika waire emizimu. Aye Abafarisaayo baikiririza mu ebyo byonsatuli. Ghaabaagho okukaabuka kunene era abandi ku Banamateeka ab'omu kikunsu eky'Abafarisaayo, baayemerera, baatakana n'amaani baakoba bati: “Titubona kibi ku muntu ono. Tomanha omwoyo oba malaika bw'aba ng'ayogeire naye.” Okusoola bwe kweyongera okuba okw'amaani, omukulu ow'abaisirukale yaatya ati Paulo baidha kumukutulamu. Agho ni n'okulagira abaisirukale baje batooleyo Paulo mu bantu lwa maani, bamutwale mu nkambi. Mu bwire obwairirira, Musengwa yaayemerera aghaali Paulo yaamukoba ati: “Guma omwoyo, kuba nga bwe waammanhisa mu Yerusalemu, era otyo bw'oteekwa okuumanhisa ni mu Roma.” Bwe bwakya enkyo, Abayudaaya beekobaana, beefuugha nga bakoba bati tibaja kulya waire okunhwa okutoolaku nga bamaze okwita Paulo. Abeekobaana batyo baali baswika abantu amakumi ana (40). Agho baaja ye Bakabona Abakulu n'abakulu ab'ebika, baakoba bati: “Twesoomeire obutakomba ku kantu koonakoona okutoolaku nga tumaze okwita Paulo. Mperaano imwe n'olwekobaano, mutume y'omukulu ow'abaisirukale amubaleetere nga mwefuula ng'abenda okwongera okwetegereza ebimugemaku. Ife tumaliriire okumwita ng'akaali kubatuukaku.” Aye mutabane wa mwanhina Paulo, yaiguka mu lukwe lwaibwe, yaaja mu nkambi yaakobera Paulo. Paulo yaayeta owundi ku bakulu ab'ebikunsu eby'abaisirukale yaamukoba ati: “Twala omwisuka ono y'omukulu ow'abaisirukale, ali ni ky'ayenda okumukobera.” Yaamutwala yaamutuusa y'omukulu ow'abaisirukale, yaakoba ati: “Omusibe Paulo andhese, yansaba ndeete omwisuka ono y'oli mbu ali ni ky'ayenda okukukoba.” Omukulu ow'abaisirukale yaagema omwisuka ku mukono, yaamwiza ku mbali yaamubuuza ati: “Kiki ekyo ky'oyenda okunkoba?” Omwisuka yairamu ati: “Abayudaaya baisainia okukusaba otwale Paulo mu lwekobaano enkyo nga beefuula ng'abenda okwongera okwetegereza ebimugemaku. Aye otaganha, kuba ghaligho abasaadha abasinga mu makumi ana (40) abaja okumweteega. Beesoomeire obutalya waire okunhwa okutoolaku nga bamaze okumwita era mperaano beetegeike nga bateeze ky'onaabakoba.” Omukulu ow'abaisirukale yaamusiibula nga bw'amusikirira ati: “Tokobera muntu yeenayeena oti onkobeire ebibono bino.” Omukulu ow'abaisirukale yaayeta babiri ku bakulu ab'ebikunsu, yaakoba ati: “Mutegekeyo abaisirukale ebikumi bibiri (200), n'ab'embalaasi nsanvu (70), n'ab'amafumo ebikumi bibiri (200), baje e Kaisaria ku saawa isatu edh'obwire. Era mufuneyo n'embalaasi edhinaabeekaku Paulo atuusibwe bukalamu y'omufuzi Felikisi.” Era omukulu ow'abaisirukale yaaghandiika embaluwa ekoba eti: “Ninze Kilaudio Lisia, nnamusa omufuzi ow'ekitiisa einho Felikisi. Abayudaaya baagema omusaadha ono era baali baja kumwita. Bwe namanha nga Muroma, naaja n'abaisirukale bange, naamubatoolaku. Olw'okwenda okumanha kye baali bamulanga, naamutwala mu lwekobaano lwaibwe. Naazuula nga baali bamulanga bigema bwa ku mateeka gaibwe era nga ghazira kye yakola ekyali kimugwaniza okufa waire okusibibwa mu ikomera. Bwe namanhisibwa nga Abayudaaya baali beekobaine okumwita, naasalagho okumugheereza y'oli mangu, naalagira abaamughaghabira baidhe eyo bamughaghabire mu maiso go.” Abaisirukale baakola nga bwe baalagirwa, baatwala Paulo obwire obwo baamutuusa mu Antipatiri. Ku lunaku olwairirira abaisirukale ab'ebigere bairayo mu nkambi, baaleka ab'embalaasi nga baja naye. Bwe baatuuka e Kaisaria baagha omufuzi embaluwa era baamugemya Paulo. Bwe yagisoma yaabuuza ekiketezo Paulo yaava. Bwe yamanha ati Kilikia, yaakoba ati: “Omusango gwo ndiguwulira ng'abakughaghabira baidhie.” Era yaalagira Paulo akuumirwe mu kisaagaati kya Herode. Nga ghabiseegho enaku itaanu, Omukulu wa Bakabona Anania yaidha n'abandi ku bakulu b'ebika, n'omwogezi ayetebwa Terutullo, baaghaghabira Paulo y'omufuzi Felikisi. Paulo bwe yayetebwa, Terutullo yaatoolera okumughaghabira ati: “Ow'ekitiisa Felikisi, obufuzi bwo obw'amagezi butuleeteire emiraala okubaagho, era enkyukakyuka kamaala dhikoleibwa olw'obukalamu obw'eighanga lyaife. Kino tukisiima woonawoona buliidho n'okweyanza kwonakwona. Aye obutenda inho kukukooya, nkweghemba oganhe olw'ekisa kyo, okutuwulirisa, mu bibono bino ebitono. Omusaadha ono twamubona nga wa kabi, adheemesa Abayudaaya boonaboona abali mu nsi era nga n'omukulembeze ow'ekikunsu ky'Abanazarethi. Yagezaaku n'okwonoona eisinzizo aye twamugema. [Era nguli twamusalira omusango ng'amateeka gaife bwe gali. Aye Lisia omukulu ow'abaisirukale yaidha yaamututoolaku lw'amaani. Yaalagira abaamughaghabira okwidha y'oli.] Iwe mwene bw'onaamubuuza oidha kukakasa byonabyona bye tumughaghabiire.” Abayudaaya boona baamusemba nga baakoba bati bino byonabyona byali bituufu. Agho omufuzi yaagereza Paulo n'omukono okwogera. Paulo yaakoba ati: “Ndidhi ng'omaze emyaka kamaala ng'olamula eighanga lino, ndidha kuwoza nga titya. Nga iwe mwene bw'oghanga okukizuula, bukyanga nja e Yerusalemu okusinza, ghakaali kubita nnaku dhiswika ikumi na ibiri. Tibandhagaana nga ntakana na muntu yeenayeena oba okusasamaza abantu mu isinzizo, waire mu sinagoga, waire mu kifo ekindi kyonakyona mu kibuga. Waire ni mperaano, tibaghanga kukugha bukakafu bw'ebyo bye bampaghabira. Aye kino nkyatula mu maiso go nti, nsinza Katonda wa badhaadha baife nga ntambulira mu Ngira abo ye bakoba mbu nkyamu, era ndhikiriza ebyo byonabyona eby'omu Mateeka n'ebyaghandiikibwa abalanzi. Ndi n'eisuubi mu Katonda ng'abo beene bwe bali nalyo, ng'abalungi n'ababi balizuukira. Kyenva nfuba buliidho okuba n'omwoyo omunaabuufu ye Katonda ni y'abantu. “Nga ghabiseeghooku emyaka, naidha okuleetera ab'omu ighanga lyange obuyambi n'okughaayo ebirabo. Agho bwe nali nga ndi kukola ekyo, bandhagaana mu isinzizo nga mmaze okukola akalombolombo ak'okutukuzibwa. Tyali na kiyindi waire okuba mu kasasamalo. Aye ghaaligho Abayudaaya ab'omu Asia, abo n'abandibaire ghano mu maiso go okuunumiriza, bwe baba nga bali ni kye bampaghabira. Bwe kitaba kityo, abo beene abali ghano bakobe omusango gwe bambonaku bwe bampozesa mu lwekobaano lwaibwe. Okutoolaku kino ekirala kyonka kye nakoba bwe nayemerera mu maiso gaibwe nti, ‘Ndi kuwozesebwa olwaleero olw'okwikiriza okuzuukira okw'abafu.’ ” Aye kuba Felikisi yali aidhi eby'Engira eyo, yaayemereza omusango yaakoba ati: “Lisia omukulu ow'abaisirukale bw'aliidha, ndisala omusango gwaimwe.” Yaalagira omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale okukuuma Paulo nga musibe, aye Paulo abe ng'alikuuku n'eidembe era ghalobe kubaagho ku bakagwa be waire mulala ati aloberwa okumugheereza. Nga ghabiseeghooku enaku, Felikisi ni mukazi we Durusilla eyali Omuyudaaya, baidha. Felikisi yaayeta Paulo era yaamuwulirisa ng'ayogera ku bibono by'okwikiriza Kurisito Yesu. Aye Paulo bwe yayogera ku butuukirivu, ni ku muntu okufuga omubiri gwe, era ni ku lunaku olw'okusaliraku omusango, Felikisi yaatya, yaakoba ati: “Mperaano ja ndidha kufunayo ekiseera nkwetese.” Ate yali asuubira nga Paulo aidha kumugha empiiya. Kale yaamwetesanga emikuzi kamaala, baaghaya. Nga ghabiseegho emyaka ebiri, Porukio Fesito yaasikira Felikisi ku bukulu, aye Felikisi olw'okwenda okusiimya Abayudaaya yaaleka Paulo nga musibe. Fesito bwe yatuuka mu kiketezo kye, yaamala enaku isatu yaava e Kaisaria yaaja e Yerusalemu. Bakabona Abakulu n'abakulu b'Abayudaaya baidha y'ali okughaghabira Paulo. Baamweghemba abayambe agheereze Paulo e Yerusalemu, bamweteege bamwitire mu ngira. Fesito yairamu ati: “Paulo ali kukuumirwa mu Kaisaria, era nze mwene ndidha kwirayo mangu. Kale ab'obukumu mu imwe baidhe tuje nabo balumirize omusaadha ono, oba nga ghaligho ekibi kyonakyona kye yakola.” Fesito bwe yamalayo enaku oti munaana oba ikumi, yaikirira e Kaisaria era olunaku olwairirira, yaatyama ku kityamo eky'obulamuzi, yaalagira baleete Paulo. Bwe baamuleeta, Abayudaaya abaava e Yerusalemu baamwezungulula, baamutaaku emisango eminene kamaala egiziraku budhulizi. Paulo yeeyogeraku yaakoba ati: “Timenhangaku Mateeka ga Bayudaaya, waire okunhooma eisinzizo, waire okudheemera Kaisari.” Aye Fesito olw'okwenda Abayudaaya bamusiime yaakoba Paulo ati: “Wandyenze okuja e Yerusalemu owozesebwe emisango gino mu maiso gange?” Aye Paulo yairamu ati: “Nhemereire mu maiso g'ekityamo kya Kaisari eky'obulamuzi ghe nteekwa okuwozesebwa. Tisobyanga ku Bayudaaya nga bw'okiidhi obukalamu. Oba nga namenha eiteeka naakola ekintu kyonakyona ekingwaniza okwitibwa, tiroba kufa. Aye oba nga bye baanumiriza bya buguya, ghazira aghanga kumpaayo ye bali. Ndhulira ewa Kaisari.” Fesito bwe yamala okwebuuzaaku ku b'olwekobaano lwe, yairamu ati: “Odhuliire ewa Kaisari, kale oidha kuja ewa Kaisari.” Nga ghabiseeghooku enaku, kyabazinga Agurippa ni Berunike baidha e Kaisaria, okusangaaza Fesito. Nga bwe baaliyo enaku kamaala, Fesito yaayogera ku Paulo ye kyabazinga ati: “Ghano ghaligho omusaadha Felikisi ye yaleka nga musibe, era bwe naja e Yerusalemu, Bakabona Abakulu, n'abakulu b'Abayudaaya, baamughaghabira era bansaba mmusalire omusango gumusinge. Naabairamu nti, ‘Ti mpisa y'Abaroma okusalira omuntu omusango okumusinga ng'akaali kuwoza n'abamughaghabira maiso ku maiso, ni yeeyogeraku ku bye bamughaghabira.’ Kale bwe baidha ghano tyalwa naire, ku lunaku olwairirira naatyama ku kityamo eky'obulamuzi naalagira okuleeta omusaadha oyo. Abaamughaghabira bwe baasituka, mu bye baamughaghabira timwali bibi ebyo, nga nze bwe nali ndhuuba. Okutoolaku okutakana naye ku bintu ebindi ebigema ku nsinza yaibwe ni ku muntu ayetebwa Yesu eyafa, aye Paulo y'akoba mbu mulamu. Bwe nasoberwa ku ky'okusalagho ku nsonga dhino, naamubuuza oba nga yandyenze aje e Yerusalemu awokeze eyo. Aye Paulo yaadhulira era yaasaba akuumibwe okutuusa Kaisari lw'alimusalira omusango. Kale naalagira akuumibwe okutuusa lwe ndimugheereza ewa Kaisari.” Agho Agurippa yaakoba Fesito ati: “Nze mwene nandyenze okuwulira omuntu oyo.” Fesito yairamu ati: “Onaamuwulira enkyo.” Enkyo bwe lwatuuka, Agurippa ni Berunike baidhira mu kitiisa kinene inho bangira mu kisenge omwesololezanga abantu, nga bali n'abakulu ab'abaisirukale n'abantu abakulu mu kibuga. Fesito yaalagira Paulo aleetebwe. Era yaakoba ati: “Kyabazinga Agurippa, n'imwe mwenamwena abali ghano, mubona omusaadha ono, Abayudaaya boonaboona ab'omu Yerusalemu ni ghano, ye bansaba nga baasiikana bati, ‘Tagwana kuba mulamu?’ Aye nze nabona nga ghazira kye yakola kimugwaniza kwitibwa era bwe yadhulira Kaisari naasalagho okumugheereza. Aye nzira kikakafu kye naaghandiikira musengwa wange. Kye nviire mmuleeta ghano mu maiso gaimwe, era n'okusingira irala mu maiso go kyabazinga Agurippa. Bwe tunaamala okumubuuza nsobole okufuna kye naaghandiika. Kuba kimbonekera nga ti kya magezi okugheereza omusibe ng'emisango egimughaghabirwa tigiragiibwa.” Agurippa yaakoba Paulo ati: “Oikirizibwa okuwoza.” Agho Paulo yaagolola omukono yaatoolera okuwoza ati: “Kyabazinga Agurippa ndi wa nkabi okuwoza mu maiso go olwaleero ebyo byonabyona Abayudaaya bye bampaghabira. Kuba iwe oidhi bukalamu empisa edh'Abayudaaya n'ebibatakania, kyenva nkweghemba ompulirise n'okuguminkiriza. “Abayudaaya boonaboona baidhi obulamu bwange okuva mu buto. Baidhi nga bwe nali, okusooka nga ndi mu bantu bange era nga ndi mu Yerusalemu. Okuva eira babaire bakiidhi era bwe benda bakikakasa, nga okusooka nali mu kikunsu ekisinga bukalangafu okugema eby'ensinza yaife. Neebisa ng'Omufarisaayo. Era mperaano, nhemerera ghano okuwozesebwa kuba nsuubira ekyo Katonda kye yasuubiza badhaadha baife era ebika byaife eikumi n'ebibiri kye birindirira nga bisinza Katonda omusana n'obwire. Isebantu kyabazinga, olw'okusuubira okwo, Abayudaaya kye baviire bampaghabira. Lwaki timukiikiriza naire nga Katonda aghanga okuzuukiza abafu? “Nze mwene nadhuubanga nti nteekwa okukola kyonakyona kye mpanga okukiriga eriina lya Yesu Omunazarethi. Era ekyo naakikola mu Yerusalemu. Naasiba abaikiriza kamaala mu ikomera, olw'obukumu obwampeebwa Bakabona Abakulu, era naasembanga abaikiriza abo okwitibwa. Emikuzi kamaala naababonererezanga mu sinagoga dhoonadhoona nga ngezaaku okubakaka okwegaana endhikiriza yaibwe. Bangemya inho ekiruyi, naabakirigiranga ni mu bibuga eby'omu maghanga agandi. “Kale ni bwe nali nga nja e Damasiko nga mmaze okufuna obukumu n'ebiragiro okuva ye Bakabona Abakulu, Isebantu kyabazinga, nga ndi mu ngira, esaawa mukaaga edh'omusana, naabona okumyansa okwava mu igulu nga kusinga okwaka okw'endhuba, kwaneezungulula n'abo be twali tutambula nabo. Twenatwena twagwa ghansi era naawulira eiroboozi eryankoba mu lulimi Oluheburayi liti: ‘Saulo, Saulo! Lwaki onkiriga? Niiwe oweerumya mwene okusamba ekiti ekisongovu.’ Naakoba nti: ‘Niiwe ani Musengwa?’ Musengwa yairamu ati: ‘Ninze Yesu y'okiriga. Aye situka oyemerere ku bigere byo kuba nkubonekeire okukufuula omugheereza aghanga okukakasa olw'ebyo by'oboine ni mu ebyo mwe nnaakubonekeranga. Ndidha kukuwonianga abantu ab'eighanga lyo n'abantu abamaghanga agandi ye ndi kukutuma. Olibazibula amaiso, bagaluke okuva mu nzikiiza baire mu butangaavu, era bave mu buyinza bwa Sitaani baire ye Katonda, basoniyibwe ebibi byaibwe era bafune omugabo n'abo abatukuzibwa olw'okundhikiriza.’ “Kale kyabazinga Agurippa, tyadheemera kubonekerwa okwava mu igulu. Aye natoolera n'ab'omu Damasiko, n'ab'omu Yerusalemu, n'ab'omu Buyudaaya yoonayoona, era n'ab'omu maghanga agandi, naabakobera beenenie, bakyuke baire ye Katonda, bakole ebikolwa ebyoleka nga beeneniiza. Abayudaaya n'okungema nga ndi mu isinzizo, baagezaaku okundhita. Aye Katonda ankuumye okutuusa n'olwaleero, era nhemereire nga nkobera abakulu n'abato, ebyo byene abalanzi ni Musa bye baakoba bati bija kubaagho. Baakoba bati Kurisito ateekwa kudaazibwadaazibwa abe asooka mu kuzuukira, memale atuuse ku Bayudaaya ni ku bamaghanga agandi obutangaavu obw'obulokozi.” Paulo bwe yawoza atyo, Fesito yaayogerera ghaigulu ati: “Paulo olalwike! Okwegeresebwa einho kukulalwisa!” Paulo yairamu ati: “Ow'ekitiisa Fesito, tiralwike. Ebibono bye nkoba bya mazima meereere ni kyabazinga abiidhi, era mbimukobera nga titya Ndidhi bukalamu nga ghazira ku ebyo waire kirala ekyakolwa nga taidhi, kuba tibyakolebwa mu ngiso. Kyabazinga Agurippa oikiriza mu balanzi? Ndidhi obaikiriza.” Agurippa yaakoba Paulo ati: “Mu kaseera kano akatono odhuuba okunfuula Omukurisito?” Paulo yairamu ati: “Akaseera ni bwekaba akatono oba akanene kye nsaba Katonda ni kino nti, ti iwe wenka aye n'abo boonaboona abampulirisa olwaleero, bafuuke nga nze, okutoolaku okusibibwa kuno n'endhegere.” Agho kyabazinga, n'omufuzi, ni Berunike n'abandi boonaboona abaali batyaime nabo, baasituka. Bwe bairayo baakobagana beene na beene bati: “Omusaadha ono azira ky'akoze kimugwaniza kufa oba okusibibwa.” Agurippa yaakoba Fesito ati: “Omuntu ono yandirekwirwa nguli tiyadhulira Kaisari.” Agho bwe kyasalibwagho kiti tuli n'okusomoka mu Italia, Paulo n'abasibe abandi baabagemya Yulio omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale ekya Agusito. Twasomokera mu lyato ery'e Aduramutio eryali lija okubita ku luuyi lwa Asia, twasomoka nga tuli ni Arisitaruko Omumakedonia ow'e Thessalonika. Ku lunaku olwairirira twatuuka e Sidoni. Yulio yaabisa bukalamu Paulo, yaamuganha okuja ye bakagwa be okumulabirira. Twavaayo twabita ku mbali kwa Kupuro, kuba kiwunga yali ali kutuva mberi. Twasala enhandha ey'e Kilikia ni Panfilia, twatuuka e Mura eky'omu Lukia. Eyo omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale ye yayagaana eryato ery'e Alekisanderia nga lija mu Italia, yaatuta omwo. Twaseeyeeya mpolampola enaku kamaala okutuusa bwe twasomoka okumpi ni Kunido, nga tubise mu buzibu bungi. Kiwunga bwe yatulobera okweyongerayo, twabita ku mbali kwa Kurete emberi wa Salumone. Twabitira irala kumpi nakyo mu buzibu bunene inho, okutuusa bwe twatuuka mu kifo ekyetebwa Emyalo Emikalamu, ekiriiraine n'ekibuga Lasea. Enaku kamaala bwe dhaabitagho era nga n'olugendo lufuuse lwa kabi, kuba enaku edh'okutoolebwaku ebibi dhaali dhibise, Paulo yaabalabula yaakoba ati: “Baisebo, mbona nga olugendo luno luja kuba lwa kabi era luja kuba lwa kufiirwa, ti bintu byonka na lyato aye era n'obulamu bwaife.” Aye omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale yaawulirisa inho omuvuzi ow'eryato ni mwene lyo okusinga Paulo bye yakoba. Era kuba omwalo ti gwali mukalamu gwa kubaamu mu biseera eby'ekiinhogogo, abasinga obungi baateesa baje, oba nga kisoboka batuuke e Foenikia, omwalo ogw'e Kurete, ogulingiriire e buvandhuba, nga weekubiireku ku luuyi lw'omukono omugooda n'omusaadha, babe eyo mu biseera eby'ekiinhogogo. Kiwunga yaatoolera okukunta mpolampola nga ava ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba. Baadhuuba nga bafunie kye babaire benda. Kale baasitulayo ekizito ekyemereza eryato, era baasimbula eryato baaja nga babitira irala kumpi ni ku bukalu bwa Kurete. Aye tibwalwa, kiwunga ow'amaani ava e buvandhuba, nga weekubiireku ku luuyi olw'omukono omugooda, yaakunta ng'ava ku kizinga. Eryato lyalemwa okuja mu maiso olwa kiwunga. Bwe twalemwa, twaleka eryato lyatwalibwa kiwunga. Twatwalibwa ku mbali okw'ekizinga ekyetebwa Kauda. Oluvainhuma olw'okudaaga einho twawonia akaato akatono akaali kasibiibwa ku lyato. Baakasika, baakaniinia mu lyato, baamala baalyezunguluza emigugha. Bwe baatya nga baghanga okulobera mu musenho ogw'e Suriti, baisa amatanga baaleka eryato litwalibwe kiwunga. Kiwunga yaaja bwa mu maiso kukunta, olwo ni ku lunaku olwairirira bainhama okusuula ebintu ebindi mu nhandha. Era ku lunaku olwairirira olwo, baasuula ebindi ku bintu bye bavugisa eryato. Ghaabitagho enaku kamaala nga titubona ku ndhuba waire emuunienie ate nga ni kiwunga bw'aja mu maiso, eisuubi ery'okuwona lyonalyona, lyatuwaamu. Bwe baamala entangama nga tibalya, Paulo yaayemerera yaabakoba ati: “Bakagwa nguli mwampulirisa ni mutava mu Kurete, okwonoonekerwa n'okufiirwa kuno tibyandibairegho. Aye mperaano mbeeghembye mugume omwoyo. Ghazira na muntu ku imwe aidha kufiirwa bulamu bwe, okutoolaku eryato n'eriidha okuzikirira kuba obwire obwabise malaika wa Katonda wange ye mpeereza yayemereire ghe ndi era yankoba ati, ‘Paulo, otatya, oteekwa okwemerera mu maiso ga Kaisari. Era olwa iwe Katonda aidha kukuuma n'abo boonaboona abali n'iwe mu lyato.’ Kale bakagwa mugume emyoyo kuba neesiga Katonda nga kiidha kuba kityo nga bwe yankobye. Aye tuja kusuulibwa ku kizinga.” Obwire obweikumi n'eina, mu bwire nga ghagati, kiwunga nga atusundasunda eruuyi n'eruuyi mu nhandha ya Aduria, abavuga eryato baateebereza nga bali kumpi okutuuka ku bukalu. Bwe baasuula ekipimo baabona ng'obuleeyi obw'amaadhi buli nga ebifuba amakumi abiri. Ate bwe twaseetayooku mu maiso ni bapima, baabona nga ebifuba biri ikumi na bitaanu. Era bwe baatya nga basobola okubanda amabaale, baira einhuma w'eryato baisa mu maadhi ebizito bina ebyemereza eryato, baasaba obwire bukye. Abavuga eryato bwe baali benda okulumuka bave mu lyato, nga bamaze n'okwisa akaato akatono mu nhandha nga beefuula abaja okwisa ebizito ebyemereza eryato emberi w'eryato, Paulo yaakoba omukulu ow'abaisirukale n'abaisirukale, ati: “Okutoolaku ng'abasaadha bano basigala mu lyato, imwe timwidha kuwona.” Agho abaisirukale baaketa emigugha egy'akaato, baakaleka kaaja. Bwe bwali nga buli kumpi okukya, Paulo yaabeeghemba boonaboona okulya ku mere ng'abakoba ati: “Luno olunaku lwa ikumi na ina nga mweghenenka timulya kantu. Mbeeghembye, mulye ku mere mulobe kufa ndhala, kuba ghazira kabi kanaabatuukaku.” Bwe yamala okwogera atyo, yaatoola omugaati, yeebaza Katonda nga boonaboona babona, yaagumegulamu, yaatoolera okulya. Boonaboona baaguma emyoyo, boona baalya. Twenatwena abaali mu lyato twali abantu bikumi bibiri na nsanvu na mukaaga. Nga bamaze boonaboona okulya ni baiguta, baakendeeza ku buzito mu lyato nga basuula engaano mu nhandha. Obwire bwe bwakya abavuzi b'eryato, baaloba kumanha bukalu bwe batuuseeku aye baabona ekikono ekyenhandha aghaali omwalo oguliku omusenho, beebuuzagania oba basobola okutuusa okwo eryato. Baakutulaku ebizito ebyemereza eryato baabireka mu nhandha era mu kiseera kyene ekyo baasibulula emigugha egy'enkasi etereeza eryato era baaghanika eitanga ery'emberi empewo esobole okufuuwa eryato baje ku bukalu. Aye bwe baatuuka ku kigulumo eky'omusenho, eryato lyalaalira. Ekitundu eky'emberi kyeziinha mule kyalaalira nga tikivaamu, ate ekitundu eky'einhuma kyamenhekamenheka olw'amaani g'amayengo. Abaisirukale baasalagho okwita abasibe boonaboona, nga bakoba bati tomanha abandi ku basibe bwe beewuga, ni beiba. Aye omukulu ow'ekikunsu eky'abaisirukale yaabalobera olw'okwenda okuwonia Paulo. Yaalagira abo abasobola okwewuga basooke okwesuula mu maadhi, beewuge batuuke ku bukalu. Abasigalagho bajiire ku mbaawo ni ku bikutukutu by'eryato. Batyo boonaboona bwe baatuuka ku bukalu nga balamu. Bwe twamala okuwona, memale twamanha nga ekizinga ekyo kyetebwa Melita. Abataka ab'oku kizinga baatulaga ekisa ekitaloodheka. Baatusangaalira twenatwena baatukumira omuliro, kuba amaadhi gaali gatooleire okugwa era nga n'obwire bwa kiinhogogo. Aye Paulo bwe yagherera omuganda gw'obuku n'abuta mu muliro, omusota ogw'obusagwa gwava mu buku obwo olw'olwota, gwamweriipa ku mukono. Abataka bwe baabona ng'omusota gulengeedhera ku mukono gwe baakoba bati: “Bwenebwene omuntu ono mwisi. Waire awonie enhandha Omusango gumunonereiza.” Aye Paulo yaakunkumulira omusota mu muliro era yaaloba kubaaku kabi koonakoona. Baali badhuuba nga anaazimba oba ng'aidha kugwa agho afiiregho. Aye bwe baalinda ekiseera ni batabona kabi koonakoona kamubaireku, baakyusa baakoba bati: “Guno musambwa.” Okumpi n'ekifo ekyo, ghaaligho ebibandha by'omusaadha omwami w'ekizinga ekyo, ng'eriina lye ni Pubulio, eyatusangaaza era n'atulabirira obukalamu okumala enaku isatu. Agho ise wa Pubulio yaalwala omusuudha n'ekighaluko eky'omusaayi. Paulo yaaja y'ali, yaamusabira. Bwe yamwisaaku emikono, yaamuwonia. Kino bwe kyakolebwa, abantu abandi abalwaire abaali ku kizinga ekyo, boona baasomboka baawonezebwa. Baatugha ebirabo kamaala era bwe twatuusa ekiseera okuvaayo baatugha byonabyona ebyali byetaagisa mu lugendo. Nga ghabiseegho emyezi esatu, twaniina eryato ery'e Alekisanderia eryaliku ekifaananie eky'Abalongo. Eryato lino lyali limaze ebiseera eby'ekiinhogogo ku kizinga ekyo. Twatuuka mu Surakusa, twamalayo enaku isatu. Twavaayo, twezungulula twatuuka e Reegio. Nga ghabiseegho olunaku lulala, empewo eva ku bukiika lw'omukono omusaadha ng'olingiriire e buvandhuba, yaasituka era ku lunaku olwairirira twatuuka e Puteoli. Eyo twayagaanayo aboluganda era baatusaba tumale nabo enaku musanvu. Olumaliira twatuuka e Roma. Aboluganda ab'omu Roma bwe baamanha baidha ku katale ka Appio ni ku Bisulo Ebisatu, okutusangaalira. Paulo bwe yababona yeebaza Katonda, yaaguma omwoyo. Bwe twatuuka mu Roma, yaikirizibwa okuba yenka, ng'ali n'omwisirukale amukuuma. Agho, nga ghabiseegho enaku isatu, Paulo yaayeta abakulu ab'Abayudaaya ab'omu Roma. Bwe baamala okwesoloza yaabakoba ati: “Aboluganda, waire nga nze nzira kibi kye nakola bantu oba okusobya empisa dha badhaadha baife, nasibibwa naagheebwayo mu mikono egy'Abaroma mu Yerusalemu. Bwe bampozesa, baayenda okundekula kuba baabona nga tikolanga kintu kyonakyona ekingwaniza okwitibwa. Aye Abayudaaya bwe baaloba, naakakibwa okudhulira Kaisari, waire tyali ni kye nvunaana ighanga lyange. Kyenviire ni mbeeta, mbabone era ndhogereku n'imwe, kuba nsibiibwa n'oludhegere luno, olw'oyo abantu ba Isiraeli ye basuubira.” Baamwiramu bati: “Titufunanga mbaluwa dhiva Buyudaaya edhikwogeraku era ghazira waire owoluganda eyaidha okutukobera oba okwogera ekibi ku iwe. Aye twandyenze okumanha iwe ky'odhuuba ku kikunsu ekyo, kuba twidhi nga kiisi ghantu woonawoona, bakitakania.” Baamulaga olunaku era ku olwo baidha kamaala mu ndhu mwe yasulanga. Era okuva enkyo okutuusa eigulo yaabainhonholanga era ng'abakobera eby'Obwakyabazinga bwa Katonda. Yaafubanga okubaikirizisa Yesu nga adhuliza eby'omu Mateeka ga Musa n'ebyaghandiikibwa abalanzi. Abandi baikiriza olw'ebyo bye yayogera aye abandi baaloba kwikiriza. Bwe bataisania beene na beene, baagolola nga Paulo amaze okubakoba ekibono kino ati: “Mwoyo Mutukuvu yali mutuufu bwe yakoba badhaadha baimwe ng'abita mu mulanzi Isaia, eyakoba ati, Ja y'abantu bano obakobe oti: ‘Bwenebwene muliwulira, aye timulitegeera. Bwenebwene mulibona, aye nga timubona. Kuba emyoyo gy'abantu bano gikalangwike n'amatu gaibwe bagasembye, n'amaiso gaibwe bagazibye, balobe okubona n'amaiso gaibwe okuwulira n'amatu gaibwe era okutegeera n'emyoyo gyaibwe, era n'okukyuka ni mbawonia.’ ” “Kale mukimanhe ng'obulokozi bwa Katonda buno bugheerezeibwa mu b'amaghanga agandi. Abo baliwulirisa.” [ Paulo bwe yamala okwogera kino Abayudaaya baagolola nga batakana inho beene na beene.] Paulo yaamala emyaka emiramba ebiri ng'ali mu ndhu ye yapangisa yaasangaaliranga boonaboona abaidhanga y'ali. Yaabakoberanga eby'Obwakyabazinga bwa Katonda era yaabeegeresanga ebigema ku Musengwa Yesu Kurisito nga ghazira amulobera. Ninze Paulo omugheereza wa Yesu Kurisito eyayetebwa okuba omutume. Era eyalondebwa Katonda okukobera abantu Amawulire ge Amalungi, ge yasuubiza eira ng'abita mu balanzi mu Byaghandiikibwa ebitukuvu. Amawulire Amalungi gano gafa ku Mwana we, Musengwa waife Yesu Kurisito. Mu mubiri yali wa mu luzi lwa Daudi aye mu butukuvu obuva mu Bwakatonda bwe, bwe yazuukizibwa mu bafu, yaboneka ng'ali n'amaani mangi ng'Omwana wa Katonda. Ku lw'oyo, Katonda yampa omukisa ogw'okuba omutume olwa Kurisito. Nsobole okutuusa abantu abamaghanga goonagoona ku kwikiriza ni ku kuba abagonvu, ng'omwo mw'otwaliire n'imwe Katonda be yayeta okuba aba Yesu Kurisito. Kale ni mbaghandiikira imwe mwenamwena ab'e Roma, Katonda b'agonza era be yayeta okuba abantu be. Katonda Iseife ni Musengwa waife Yesu Kurisito abaghe enkabi n'emiraala. Nga ntoolera, neeyanza Katonda wange ku lwaimwe mwenamwena nga mbita mu Yesu Kurisito, kuba okwikiriza kwaimwe kwogerwaku mu nsi yoonayoona. Katonda n'omudhulizi nga bye nkoba bituufu, kuba oyo ye mpeereza n'omwoyo gwange gwonagwona nga nkobera abantu Amawulire Amalungi agagema ku Mwana we. Katonda oyo akiidhi nga buliidho mbaidhukira buli lwe nsaba, nga mmweghemba bw'aba ng'asiimye, nsobole okwidha okubakyalira. Kuba neegomba inho okubabona, mwena mughange okufunaku ekirabo eky'omwoyo okubagumya. Kye nkoba ni kino, nti imwe ninze tuganhulirwe ghalala; imwe olw'okwikiriza kwange ate nze olw'okwikiriza kwaimwe. Nhenda mukimanhe aboluganda, ng'emikuzi kamaala nga ntegeka okwidha eyo okubabona, aye ghaabangagho ekindobera. Nhenda okufuna abaikiriza okuva mu imwe nga bwendi n'abaikiriza okuva mu bamaghanga agandi. Nvunaanizibwa abantu boonaboona, abagundhufu n'abatali bagundhufu, abeegerese n'abatali beegerese. Kale ni mwena ab'e Roma, neegomba inho okubakobera Amawulire Amalungi. Amawulire Amalungi tigangemya nsoni, kuba n'amaani ga Katonda agalokola buli aikiriza, okusookera ku Bayudaaya memale oizeeku abamaghanga agandi. Kuba mu Mawulire ago obutuufu bwa Katonda mwe bubonekera. Obutuufu obwo Katonda abutugha lwa kwikiriza, era butoolerera mu kwikiriza bweyongerera mu kwikiriza. Era nga bwekyaghandiikibwa kiti: “Omutuufu anaabanga mulamu lwa kwikiriza.” Katonda alaga obusungu bwe okuva mu igulu ku bantu abatamutya era abakozi b'ebibi abataganha mazima kuboneka olw'ebikolwa byaibwe ebibi. Ebyo ebisoboka okumanhibwa ku Katonda babibona bukalamu, kuba Katonda mwene yabibooleka. Kasookanga ensi etondebwa, embeera ye etaboneka, era n'obukumu bwe obutawaagho, n'Obwakatonda bwe, bibonekera irala bukalamu nga bimanhikira mu bintu bye yatonda. Kale bazira kya kuwoza naire. Waire baamanha Katonda aye tibaamwisaamu kitiisa nga Katonda, oba okumwebaza. Aye baira mu kulowooza bitagasa n'emyoyo gyaibwe egizira kye giidhi gyaidhula enzikiiza. Bwe beeyeta abagezi baafuuka basiru. Mu kifo eky'okusinza Katonda atawaagho, basinza ebifaananie eby'abantu obuntu, oba eby'enhonhi, oba eby'ensolo, oba ebyekulula. Kale ni kyova Katonda yabalekera okwegomba okw'emyoyo gyaibwe okukola eby'eiko nga baghemula emibiri gyaibwe beene na beene. Baira mu busubayi mu kifo eky'okugema amazima agagema ku Katonda, baasinza era baagheereza ebitonde, mu kifo eky'okugheereza Omutonzi, asaakibwa ebyanda n'ebyanda. Amiina. Kyova Katonda yabaleka okufugibwanga okwegomba kwaibwe okubi. Abakazi baibwe mu kifo eky'okukozesa emibiri gyaibwe ng'obutonde bwe buli, bagikozesa bindi ebitajiira ku butonde. Mu nsambo n'endala abasaadha baalekayo okwebisa n'abakazi ng'obutonde bwe buli, beegombanga basaadha banaibwe era baadankaananga nabo, era beereetaku ekibonerezo ng'okwonoona kwaibwe bwe kwali. Olw'okuba baaloba okumanha Katonda, kyova Katonda yabaleka ni badankaana mu myoyo, ni bakola ebitasaana. Baidhwire obubi obwa buli nsambo: okukola ebibi, obuluvu, n'eitima. Baidhwire ensaalwa, okutemula abantu, okulwana, obuguya, enge, n'okugeya. Batema ku banaibwe ebibono, bakyagha Katonda, bavumagana, ba lunkulu, beesuuta, bayiiya amagezi ag'okukola ebibi, era batengugha abazaire baibwe. Basirusiru, tibeesigwa, tibagonzania era bazira kusaasira. Waire nga baidhi nga eiteeka lya Katonda likoba liti abo abakola ebyo bagwaniire kufa, aye babikola. Ate tibakoma ku kubikola, kyonka aye basiima n'abo ababikola. Kale mukagwa wange asalira abandi omusango, ni bw'oba ani ozira kya kwegemya, kuba bw'okola ebintu ng'oti n'abandi bye bakola, weesingisa mwene omusango. Twidhi nga Katonda bw'asalira abantu abo abakola ebintu ebyo omusango, aba mutuufu. Kale iwe mukagwa wange asalira abakola ebintu ebyo omusango, aye n'okola ebintu ebifaanana ng'oti n'ebyo bye bakola, odhuuba nga oliwunuka Katonda okukusalira omusango okukusinga? Oba, onhooma ekisa kye ekingi, n'okugema empola kwe, n'okuguminkiriza kwe? Toidhi nga ekisa kya Katonda kikuleetera okwenenia? Aye nga bw'oli n'omwoyo omukalangufu ogutenda kwenenia, weereeteire mwene omusango n'obukambwe ku lunaku Katonda lw'aliragiraku obusungu bwe, nga asala omusango aghazira kusaliriza. Kuba aligha empeera kiisi muntu nga ajiira ku bikolwa bye. Abo abanoonia ekitiisa, okusaakibwa n'obutafa nga banhiinkiira okukola obukalamu, alibagha obulamu obutawaagho Aye abo ab'entaka era abatenda mazima era abakola ebibi, Katonda alibasungughalira, yaabakambughalira. Abantu boonaboona abakola ebibi balifuna okudaagadaaga n'obulumi, okwinhamira ku Bayudaaya memale kwireku abamaghanga agandi. Aye abo abakola obukalamu Katonda alibagha ekitiisa, okusaakibwa n'emiraala, okwinhamira ku Bayudaaya memale kwireku abamaghanga agandi kuba Katonda taboola bantu. Abamaghanga agandi abaayonoona nga tibaidhi Mateeka, balizikirira nga tibavunaanibwa Mateeka, ate Abayudaaya abaali nga baidhi Amateeka balizikirira nga bavunaanibwa Amateeka; kuba abatuufu n'abo abakola Amateeka bye galagira, aye ti abo abagawulira obuwulire. Abamaghanga agandi abazira Mateeka ago, bwe bakolera mu kutegeera kwaibwe ni batuusa ebyo Amateeka bye gakoba, beene baba batuuse ku Mateeka, waire baba nga bazira Mateeka gale. Ebikolwa byaibwe byoleka ng'Amateeka kye galagira kighandiikibwa mu myoyo gyaibwe. Kino emyoyo gyaibwe gyona gikikakasa nga kituufu, kuba ebidhuubo byaibwe, emikuzi egindi bibavunaana omusango ate emikuzi egindi bibawolereza. Era okusinziira ku Mawulire Amalungi ge nkobera abantu ku lwa Kurisito Yesu, kiti bwe kiriba ku lunaku Katonda lw'alisaliraku abantu omusango olw'ebyo bye bagisa. Aye iwe weeyeta Omuyudaaya, weesiga Amateeka, era weesuutira mu Katonda. Oidhi Katonda by'ayenda okole era Amateeka gakwegeresa okumanha ekituufu. Weidhi ng'oli mukulembeze wa batulu era niiwe omuliikirira abo abali mu nzikiiza. Omugalazi w'abo abazira magezi, era omwegeresa w'abaana abato ali n'Amateeka omuli okumanha n'amazima. Kale iwe ayegeresa abandi, lwaki tiweeyegeresa mwene? Iwe akoba abandi obutaibanga, aye iwe mwene toiba? Iwe akoba abandi obutayendanga, iwe mwene toyenda? Iwe okyagha ebisinzibwa ebitali Katonda, tomala n'onhaga bya mu masabo? Iwe oweesuutira mu Mateeka ga Katonda, tomuswaza ng'omenha Amateeka ge? Kyaghandiikibwa kiti: “Ku lwaimwe Abayudaaya eriina lyange livumibwa abamaghanga agandi.” Okukeketa kukugasa bw'oba ng'ogema Amateeka, aye bw'odheemera Amateeka oba ng'atali mukekete. Kale omuntu oyo atali mukekete bw'agema ebiragiro ebiri mu Mateeka, waire nga ti mukekete, talitwalibwa ng'omukekete? Era oyo ataakeketebwa mu mubiri, aye n'agema Amateeka bye gakoba, talikusingisa musango iwe omumenhi w'Amateeka waire ng'oli n'ebyaghandiikibwa mu Mateeka era ng'oli mukekete? Kuba Omuyudaaya mwene era omukekete naani? Ti n'oyo abonekera ku by'oku ngulu ng'akeketebwa mu mubiri. Aye Omuyudaaya mwene, n'Omuyudaaya munda eyafuna okukeketebwa okw'amazima okutali kwa ku ngulu ku mubiri aye okw'omu mwoyo. Omuntu ng'oyo tasiimibwa bantu aye asiimibwa Katonda. Kale Omuyudaaya asinga ki abamaghanga agandi? Oba okukeketa kuli ni kye kugasa? Kugasa inho mu buli nsambo. Ekisooka, Abayudaaya Katonda be yasooka okugemya ekibono kye. Memale bwe kiba ng'abandi ku abo tibaali beesigwa, kitegeeza nti Katonda taliba mwesigwa? Busa, ti bwekiri. Katonda asigala nga wa mazima waire buli muntu aba nga muguya nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “By'oyogera byoleka nga toguya era bwebakuwozesa niiwe osinga.” Aye tunaakoba ki bwe kiba nga ife olw'okuba ababi kyolekera irala nga Katonda bw'asala mu mazima? Ka ndhogere ng'abantu bwe boogera. Tunaakoba tuti Katonda mukyamu bw'atubonereza? Busa, ti bwekiri kuba Katonda bw'ataba wa mazima aghanga atya okusalira ensi omusango? Aye oba nga obuguya bwange bwongera okwoleka nga Katonda wa mazima era yaagheebwa ekitiisa, lwaki nze mba nga nkaasalirwa omusango ng'omwonooni? Kale lwaki titusooka kukola bibi memale ebikalamu biidhe? Kuba era abandi bampaayiriza mbu ntyo bwe nkoba! Abo bagwaine okusalirwa omusango okubasinga. Kale ife Abayudaaya tuli ni kye tusinga abamaghanga agandi? Busa, tuzira kye tubasinga kuba mmaze okubalaga nti Abayudaaya n'abamaghanga agandi boonaboona bafugibwa ekibi, nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Ghazira mutuukirivu waire mulala. Ghazira ategeera Katonda waire okumusinza. Boonaboona baaghaba, boonaboona baakola ebitagwana. Ghazira akola bukalamu. Ghazira naire omulala ati. Ebibono byaibwe magombe geene. Enimi dhaibwe badhoogeza bya buguya. Ebibono byaibwe bya kabi ng'obusagwa obw'omusota. Endhegeresa yaibwe eidhwire okufuugha n'ebibono eby'obukambwe. Bangu mu kuja okwita abantu. Buli ghe baja baleetera abantu okuzikirira era n'enaku. Tibaidhi kuleetera bantu miraala, waire okwega okutya Katonda.” Twidhi nga buli kyonakyona ekiri mu Mateeka kigema ku abo abafugibwa Amateeka, ghalobe kubaagho eyeewolereza, era abantu ab'omu nsi boonaboona Katonda abasalire omusango. Mu maiso ga Katonda ghazira muntu ni bw'aba mulala ati alibalwa kuba mutuukirivu olw'okukola ebiri mu Mateeka, kuba ku Mateeka abantu kwe bamanhira nga boonooni. Aye mperaano obutuukirivu obuva ewa Katonda nga tibubise mu Mateeka buboneike, waire nga bwakakasibwa Amateeka n'abalanzi buno n'obutuukirivu Katonda bw'agha abantu boonaboona olw'okwikiriza Yesu Kurisito. Kuba mu boonaboona ghazira ndhawulo boonaboona baayonoona, baalemwa okutuuka ku kitiisa Katonda kye yabategekera. Aye olw'ekisa kya Katonda, baagheebwa obutuukirivu ng'ekirabo mu Kurisito Yesu eyabanunula. Olw'okufa kwe Katonda yamutaagho okuba omutango ogw'ebibi by'abaikiriza. Katonda yakola kino olw'okwoleka obutuufu bwe, kuba olw'okuguminkiriza kwe, ebibi by'abantu eby'eira tiyabiringiriza. Aye mu biseera bino, abonereza abantu olw'ebibi byaibwe olw'okwoleka obutuukirivu bwe era nga bw'agha obutuukirivu buli muntu aikiriza Yesu. Kale ekikuleetera okwesuuta kiri gha? Kiziragho. Lwaki kiziragho? Olw'okuba nga tugema Amateeka? Busa naire, aye lwa kuba twikiriza kuba tukakalisa irala ng'omuntu abalibwa okuba omutuukirivu lwa kwikiriza, ti lwa kugema Mateeka. Koodhi Katonda aba Katonda wa Bayudaaya bonka? Abamaghanga agandi boona taba Katonda waibwe? Bwene, boona waibwe kuba Katonda mulala era Abayudaaya alibagha obutuukirivu ng'ajiira ku kwikiriza kwaibwe, n'abamaghanga agandi alibagha obutuukirivu lwa kwikiriza kwaibwe. Mperaano okwikiriza kitegeeza kudibya Mateeka? Busa naire, tugagumya bugumye. Kale tunaakoba ki ku dhaadha waife Aburahamu? Kiki kye tumwegeraku? Nguli yafuna obutuukirivu olw'ebikolwa bye yakola, yandibaire ng'agwaine okwesuuta, aye mu maiso ga Katonda azira kye yeesuuta. Ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Aburahamu yaikiriza Katonda era olw'okwikiriza, Katonda yaamubala okuba omutuukirivu.” Omukozi asasulwa empeera ye, era tetwalibwa ng'ekirabo obulabo, aye aba agikolereire. Aye oyo atakola bwa bikolwa, aye n'aikiriza Katonda oyo atukuza aboonooni n'abafuula abatuukirivu, okwikiriza kwe okwo Katonda kw'asinziiraku okumufuula omutuukirivu. Kino Daudi kye yali akoba bwe yayogera ku mukisa gw'omuntu Katonda y'abala okuba omutuukirivu nga ghazira ky'akoze, ng'akoba ati: “Ba nkabi abo abasoniyibwa ebyonoono byaibwe, era ebibi byaibwe ni bibatoolebwaku. Wa nkabi oyo Musengwa y'abala nga aziraku kibi.” Kale okuba n'enkabi kuno, kwa bakekete bonka oba n'abatali bakekete boona kwaibwe? Kuba tukoba tuti: “Aburahamu yaikiriza Katonda era olw'ekyo Katonda yaamubala okuba omutuukirivu.” Kino kyabaagho nga Aburahamu amaze okukeketebwa oba ng'akaali? Tikyaligho ng'amaze okukeketebwa, aye ng'akaali kukeketebwa. Olumaliira yakeketebwa, okukeketebwa kwe kaaba akamanhiso akakakasa obutuukirivu, bwe yagheebwa olw'okwikiriza kwe, ng'akaali kukeketebwa memale yaaba dhaadha w'abo boonaboona abaikiriza Katonda, ababalibwa okuba abatuukirivu ni bwe baba nga ti bakekete. Ate era oyo ni dhaadha w'abakekete abatakoma ku kya kuba bakekete kyonka, aye abatambulira ni mu bulamu obw'okwikiriza, obuli ng'obwa dhaadha waife Aburahamu bwe yali nabwo ng'akaali kukeketebwa. Katonda yasuubiza Aburahamu n'eizaire lye okubagha ensi. Ekisuubizo kino kyagheebwa Aburahamu ti lwa kuba nga yali agema Amateeka, aye olw'okwikiriza, Katonda yamubala okuba omutuukirivu. Kuba nguli abo abagema Amateeka n'abagheebwa ebyo Katonda bye yasuubiza bonka, okwikiriza kwandibaire kwa busa, n'ebyo Katonda bye yasuubiza tibyandigasiisa. Amateeka galeeta obusungu bwa Katonda, aye aghazira Mateeka, tighaba kwonoona. Kale ni ebyo Katonda bye yasuubiza byesigaime ku kwikiriza, bisobole okubonekera irala nga byali kirabo bulabo Katonda kye yagha obughe eizaire lya Aburahamu lyonalyona. Ekirabo kino ti ky'abo bonka abagema Amateeka, aye n'abo boonaboona abali n'okwikiriza nga Aburahamu kwe yali nakwo. Kuba Aburahamu ni dhaadha waife abaikiriza twenatwena ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Nkutairegho obe dhaadha ow'amaghanga kamaala.” Ekisuubizo kino kyali kituufu mu maiso ga Katonda, Katonda oyo azuukiza abafu era alagira ebiziragho ni bibaagho. Aburahamu yaikiriza era yasuubirira ni gh'atandisuubiriire, kyeyava afuuka dhaadha ow'amaghanga kamaala, kuba era n'ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Eizaire lyo lityo bwe liriba.” Okwikiriza kwe tikwakendeeraku waire yali agheziiza emyaka nga kikumi egy'obukulu, era nga omubiri gwe guboneka ng'oti guzira kye gukaaghanga, era ng'okwo ni kw'otaire n'ekya Sara okuba omugumba. Tiyalekayo kwikiriza era ti yabuusabuusa Katonda kye yamusuubiza. Yeeyongera mu kwikiriza, yaagha Katonda ekitiisa ng'akakalisa irala nga Katonda aghanga okukola ekyo kye yasuubiza. Olw'okwikiriza Aburahamu kyeyava abalibwa okuba omutuukirivu. Aye ebibono ebikoba biti: “Yabalibwa okuba omutuukirivu”, tibyaghandiikibwa ku lulwe yenka, aye era ni ku lwaife abaikiriza mu oyo eyazuukiza Yesu Musengwa waife, tulibalibwa okuba abatuukirivu. Yesu oyo yaitibwa olw'ebibi byaife, yaazuukira tusobole okutoolebwaku omusango. Kale oba nga mu maiso ga Katonda tubalibwa okuba abatuukirivu lwa kwikiriza, tuba n'emiraala ku lwa Musengwa waife Yesu Kurisito. Ku lulwe twafuna okusaasirwa kwa Katonda kuno kwe tulimu, era tusagamba nga twesunga okugabana ku kitiisa kya Katonda. Era tusagamba ni mu kudaagadaaga kwaife kuba twidhi tuti okudaagadaaga kuvaamu okuguminkiriza, okuguminkiriza kwavaamu okusiimibwa Katonda, era okusiimibwa okwo kwavaamu eisuubi. Eisuubi lino tirituswaza, kuba Katonda ayugha okugonza kwe mu myoyo gyaife ku lwa Mwoyo Mutukuvu ye twagheebwa. Bwe twali nga tukaali mu bibi byaife, Kurisito yafiirira aboonooni, mu kiseera Katonda kye yalonda. Kiba kikalangafu ole okufiirira omuntu akola ebituufu, waire nga ghasobola okubaagho akana okufiirira omuntu omukalamu. Aye Katonda ayolekera irala nga bw'atugonza, kuba bwe twali nga tukaali mu bibi byaife, Kurisito yatufiirira. Mperaano nga bwe tubalibwa okuba abatuukirivu olw'okufa kwe, tuja kulokolebwa tuwone obusungu bwa Katonda kuba bwe twali nga tukaali bazigu ba Katonda, okufa kw'Omwana we kwatuleetera okwisania naye. Mperaano nga bwe twisania naye, obulamu obw'Omwana we bwidha kutulokolera irala. Aye ti ekyo kyonka, aye tusagambira mu Katonda ku lwa Musengwa waife Yesu Kurisito atusobozeisa okwisania ni Katonda. Ng'ekibi bwe kyaidha mu nsi olw'omuntu omulala ni kireeta okufa, okufa kwabuna abantu boonaboona kuba baayonoona. Ekibi kyaligho mu nsi ng'Amateeka gakaali kugheebwa, aye aghazira Mateeka ghazira avunaanwa kibi. Aye okuviira irala ku Adamu okutuukiza irala ku Musa, okufa kwafuga abantu boonaboona ng'omwo mw'otwaliire abataayonoona ng'oti ni Adamu eyadheemera Katonda. Adamu yali afaananaku n'oyo eyali aja okwidha. Aye ekirabo kya Katonda tikyagayaga na kibi kya Adamu. Kuba oba nga abantu kamaala baafa olw'ekibi eky'omuntu omulala, ekisa kya Katonda n'ekirabo kye, kye yagha ng'abita mu muntu omulala Yesu Kurisito kibuna abantu kamaala okusingagho. Ekirabo kya Katonda, n'ebyava mu kibi eky'omuntu oyo omulala tibifaanana kuba ebyava mu kibi ekyo byali bantu kusalirwa musango kubasinga. Aye kye baafuna olumaliira olw'ebibi kamaala, kwali kugheebwa butuukirivu. Oba nga olw'ekibi eky'omuntu omulala, okufa kwaligho nga kufuga olw'omuntu oyo omulala, memale abo abafuna okusaasirwa kwa Katonda okungi einho n'ekirabo eky'obutuukirivu, tibalisingagho inho okufugira mu bulamu, olw'omuntu omulala Yesu Kurisito? Kale ng'ekibi eky'omuntu omulala bwe kyasingisa abantu boonaboona omusango, mu nsambo n'endala ekikolwa eky'obutuufu ekyakolebwa omuntu omulala, kyaleetera abantu boonaboona okutoolebwaku omusango n'okugheebwa obulamu. Era ng'okudheema okw'omuntu omulala bwe kwaleetera abantu kamaala okuba aboonooni, n'obuwulize obw'omuntu omulala butyo bwe bulireetera abantu kamaala okuba abatuukirivu. Amateeka gaidha ekibi kyeyongere. Aye ekibi ye kyakoma okweyongera, n'ekisa kya Katonda ye kyakoma okweyongera. Kale ng'ekibi bwe kyafugira mu kufa, n'ekisa kya Katonda kityo bwe kyafugira mu butuufu, okutuusa ku bulamu obutawaagho, ku lwa Yesu Kurisito Musengwa waife. Kale tunaakoba tutya? Tweyongere okukola ebibi memale ekisa kya Katonda kyeyongere? Busa naire. Oba nga olw'ekibi twafa, kabiri tughanga tutya okuba nga tukaali balamu mu kibi? Bwenebwene ife abaabatizibwa mu Kurisito Yesu, twabatizibwa ni mu kufa kwe. Bwe twabatizibwa, twaziikibwa naye era twagabana ku kufa kwe. Kale nga Kurisito bwe yazuukizibwa mu bafu olw'ekitiisa kya Lata, twena tubenga mu bulamu obuyaaka. Kale oba nga twafiira ghalala naye, bwenebwene tulizuukirira ghalala naye. Twidhi ng'obulamu bwaife obw'eira bwakomererwa ghalala ni Kurisito ku musalaba, omubiri ogukola ebibi gusobole okuzikirizibwa, tulobe kwirayo kabiri kuba bairu ba kibi. Omuntu bw'afa aba takaafugibwa kibi. Twena oba nga twafiira ghalala ni Kurisito, twikiriza nga tuliba balamu ghalala naye. Kuba twidhi tuti nga Kurisito bwe yazuukira mu bafu taja kufa kabiri, okufa tikukaamufuga. Okufa kwe yafa kwali kufa olw'ekibi yafa omukuzi mulala byawa, mperaano mulamu mu bulamu bwa Katonda. Mu nsambo n'endala mwena muteekwa okwetwala ng'abaafa olw'ekibi, aye atenga muli balamu mu bulamu bwa Katonda mu Kurisito Yesu. Kale ni timuganhanga kibi kufuga mu mibiri gyaimwe egifa, ni mugondera okwegomba kwagyo okubi. Timughangayo bitundu bya mibiri gyaimwe y'ekibi okubikozesa mu kwonoona. Aye mweghengayo ye Katonda oti n'abantu abaviire mu kufa ni baira mu bulamu, era mwegheereyo irala ye Katonda abakozesenga ebikolwa eby'obutuufu. Ekibi kitairangayo kubafuga, kuba Amateeka ti n'agabafuga, aye ekisa kya Katonda. Kale tukole tutya? Tukole ekibi kuba tufugibwa ekisa kya Katonda? Busa naire. Timwidhi nga bwe mweghaayo ng'abairu abawulize, muba bairu b'ekyo kye mugondera? Bwe mutaba bairu ba kibi ekireeta okufa, muba bairu ba buwulize obubaleetera okuba abatuukirivu ye Katonda. Aye Katonda yeekaza, kuba mwali nga muli bairu ba kibi, aye mwaganha n'omwoyo gwaimwe gwonagwona ebyo ebyali mu kwegeresebwa kwe mwagheebwa. Mwava mu kibi mwafuuka abairu b'obutuufu bwa Katonda. Ndhogera ng'omuntu obuntu, olw'obunafu obw'okutegeera kwaimwe. Ng'era bwe mweghangayo ni muba abairu mu kukola eby'eiko ni mu kwonoona, ni mukola ebibi, kale ni mperaano mwegheereyo irala ng'abairu ab'obutuufu, musobole okutukuzibwa. Bwe mwali nga muli bairu ba kibi mwali nga timufugibwa butuufu. Aye mwaganhulwamu ki okukola ebintu ebyo ebibagemya n'ensoni mperaano? Kuba enkomerero y'ebintu ebyo kufa. Aye mperaano mwava mu kibi mwafuuka abairu ba Katonda. Kino kibaleeteire okutukuzibwa n'okufuna obulamu obutawaagho. Empeera y'ekibi kufa, aye ekirabo kya Katonda n'obulamu obutawaagho bwe tufuna mu Kurisito Yesu Musengwa waife. Aboluganda, bwenebwene mwidhi kye nja okubakoba, kuba mwenamwena mwidhi ng'amateeka gafuga omuntu ng'akaali mulamu. Eky'okuboneraku, omukazi omufumbo eiteeka limusiba ku iba, iba oyo bw'aba ng'akaali mulamu, aye iba bw'afa, omukazi oyo aba nga takaafugibwa iteeka eryo. Kale ni omukazi oyo bw'abayira omusaadha owundi nga iba akaali mulamu ayetebwa mwenzi aye iba bw'afa aba takaasibibwa iteeka eryo, era bw'abayira omusaadha owundi taba mwenzi. Kale ni aboluganda, bwekiri kityo ye imwe. Mwafa mwayawukanira irala n'Amateeka kuba muli bitundu bya mubiri gwa Kurisito. Kale ni mperaano muli ba Kurisito oyo eyazuukira tusobole okukola obukalamu mu kugheereza Katonda. Bwe twali nga tufugibwa omubiri, Amateeka gaasiikuulanga okwegomba kwaife okubi, okwegomba okwo kwakola mu mibiri gyaife, kwaleeta okufa. Aye mperaano titukaafugibwa Mateeka, kuba twafa twayawukana n'Amateeka agaali gatufiire abasibe. Titukaagheereza mu nsambo ey'eira ekolera ku mateeka amaghandiike, aye tugheereza mu nsambo empyaka eya Mwoyo. Kale tukobe tutya? Tukobe tuti Amateeka kibi? Busa naire, kuba Amateeka n'agaamanhisa ekibi. Tyandimanhie ng'okwegomba kubi, ngoli Amateeka tigaakoba gati: “Tiweegombanga.” Aye ekibi nga kibita mu kiragiro ekyo, kyandeetera okwegomba okubi okwa buli nsambo, kuba amateeka bwe gatabaagho ekibi kiba kifiire. Nze nali mulamu ng'amateeka gaziragho, aye ekiragiro bwe kyaidha, ekibi kyasituka era kyandeetera okufa. Kale ekiragiro ekyandibaire nga kindeetera obulamu, kyanviiramu kufa. Ekibi bwe kyabita mu kiragiro, kyanguyaguya kyandhita nga kikozesa ekiragiro ekyo. Kale ni Amateeka ku bwago matukuvu n'ekiragiro kitukuvu kya mazima era kikalamu. Olwo kino kitegeeza kiti ekikalamu n'ekyandeetera okufa? Busa naire. Aye ekibi n'ekyandeetera okufa nga kibita mu kikalamu, ekibi kisobole okweyoleka nga bwekiri ekibi era olw'ekiragiro, ekibi kyeyongere okulagira irala obubi bwakyo. Twidhi nga Amateeka galigho ku lwa bya mwoyo, aye nze nfugibwa mubiri era ndi mwiru wa kibi. Titegeera kye nkola kuba tikola kye nhenda kukola, kye ntayenda kukola kye nkola. Bwe nkola kye ntayenda nkakasa nga Amateeka makalamu. Kale mba nga ti ninze akikoze aye ekibi ekiri mu nze n'ekiba kikikoze. Ndidhi nga olw'obuntu obuli mu nze ghazira kikalamu kyonakyona ekindimu, kuba ni bwenandyenze okukola ekituufu tighanga kukikola. Tikola kikalamu kye nhenda kukola, aye ekibi kye ntayenda kukola kye nkola. Bwe nkola kye ntandyenze nkole, ekyo kyoleka nga ti ninze mba nkikoze aye ekibi ekiri mu nze n'ekiba kikikoze. Kale kino kyanfuukira iteeka mu nze, bwe nhenda okukola ekituufu ate nnondagho kukola kibi. Mu mwoyo gwange nsangaalira eiteeka lya Katonda. Aye mu mubiri gwange mulimu eiteeka erindi erirwana n'eiteeka eryo amagezi gange lye gabona nga n'eituufu. Kino kinfuula okuba omusibe w'eiteeka ery'ekibi ekikolera mu mubiri gwange. Ye nze okudaaga! Naani alimponia omubiri guno oguntwala mu kufa? Katonda yeebazibwe, oyo alimponia ng'abita mu Musengwa waife Yesu Kurisito. Nze mu mwoyo mule ndi mugheereza wa mateeka ga Katonda, aye mu buntu ngondera iteeka lya kibi. Kale ni abo abali mu Kurisito Yesu tibakaali na musango. Eiteeka lya Mwoyo eritugha ife obulamu abali mu Kurisito Yesu, lyamponia eiteeka ery'ekibi era n'okufa. Amateeka kye gataasobola kukola olw'obunafu bw'obuntu Katonda yakikola. Yaasingisa ekibi ekiri mu mubiri omusango, bwe yatuma Omwana we mwene ng'ali n'omubiri ogufaananira irala n'omubiri ogukola ebibi, aidhe aghangule ekibi. Katonda yakola kino, ife abatafugibwa mubiri, aye abafugibwa Mwoyo, tughange okutuukiriza eby'obutuufu Amateeka bye gatukoba okukola. Abo abafugibwa omubiri, ebidhuubo byaibwe byonabyona biri ku bya mubiri, aye abo abafugibwa Mwoyo, ebidhuubo byaibwe byonabyona biri ku bya Mwoyo. Okwemalira ku by'omubiri kuleeta okufa, aye okwemalira ku bya Mwoyo kuleeta obulamu n'emiraala. Okwemalira ku by'omubiri kuleetera omuntu okuba omuzigu wa Katonda, nga tawulira mateeka ga Katonda, era bwene taghanga ku gawulira. Era abo abafugibwa omubiri, tibaghanga kusiimya Katonda. Aye oba nga bwene Mwoyo wa Katonda ali mu imwe timufugibwa mubiri aye mufugibwa Mwoyo. Kiisi azira Mwoyo wa Kurisito ti wa Kurisito. Aye oba nga Kurisito ali mu imwe, emibiri gyaimwe ni bwe gifa olw'ekibi, emyoyo gyaimwe gisigala nga miramu kuba Katonda yabatukuza ni Mwoyo. Oba nga Mwoyo wa Katonda eyazuukiza Yesu ali mu imwe, kale oyo eyazuukiza Kurisito Yesu, emibiri gyaimwe egifa gyona aligigha obulamu ku bwa Mwoyo we ali mu imwe. Kale ni aboluganda, tuli n'eibandha. Omubiri ti n'ogutubandha okukola ebyo bye gwenda. Kuba bwe mujiira ku mubiri bye gwenda, muja kufa, aye bwe mujiira ku bya Mwoyo n'abayamba okulekerayo irala ebikolwa byaimwe ebibi, muja kuba balamu. Abo abakolera ku Mwoyo wa Katonda n'ababa abaana ba Katonda. Katonda ti yabagha Mwoyo wa kubasibira mu bwiru na kubaleetera kutya, aye mwagheebwa mwoyo abafuula abaana ba Katonda abasobola okweta Katonda “Abba”, ekitegeeza kiti “Iseife”. Mwoyo wa Katonda mwene akakasiza ghalala n'emyoyo gyaife nga tuli baana ba Katonda. Nga bwe tuli abaana be, tulifuna ebirungi bye yasuubiza abantu be, era tuligabanira ghalala ni Kurisito ebyo Katonda bye yamuterekera. Kuba bwe tudaagiradaagira aghalala ni Kurisito, tulifunira ghalala naye ekitiisa. Tidhuuba nga okudaagadaaga buti kwe tulimu kughanga okwagayaga n'ekitiisa ekiritwolekebwa. Ebitonde byonabyona birindirira nga byesumba okubona Katonda ng'ayoleka abaana be. Kuba ebitonde ebyo tibyeyendera kufuuka bitali bya mugaso, aye byali bityo ku bw'oyo eyayenda bibe bityo. Aye ghaligho eisuubi, nga ebitonde byene biriwona okufugibwa okuvunda, byafuna eidembe ery'ekitiisa eky'abaana ba Katonda. Kuba twidhi nga okutuukiza irala buti, ebitonde byonabyona bisinda era byonabyona birumwa ng'oti n'omukazi alumwa okuzaala. Aye ti bitonde byonka, aye n'ife beene abali ni Mwoyo ng'ekirabo kya Katonda ekisookera irala mu birabo ebindi, tusinda mu myoyo gyaife nga tuteegerera Katonda okutufuula abaana be n'okununula emibiri gyaife. Kuba twalokolwa lwa kusuubira, aye nguli kye tusuubira tukibonaku, okwo tikuba kusuubira. Kuba naani asuubira ekyo ky'abonaku? Aye bwe tusuubira ekyo kye tutabonaku, tulindirira n'okuguminkiriza. Mu nsambo n'endala Mwoyo atuyamba mu bunafu bwaife, kuba titwidhi kusaba nga bwe kitugwanira, aye Mwoyo mwene atwogererayo mu kusinda okutaloodheka. Era Katonda akebera emyoyo gy'abantu era aidhi Mwoyo ky'adhuuba, kuba Mwoyo n'ayogererayo abantu ba Katonda, nga Katonda bw'asiima. Twidhi nga mu buli kintu Katonda akola olw'obukalamu bw'abo abamugonza, era abaayetebwa nga bwe yayenda. Kuba abo be yalonda yabaawula era yaabategeka okufaanana Omwana we, Omwana we oyo abe omuberi mu baganda be kamaala. Abo Katonda be yategeka, yabeeta, era abo be yayeta be yafuula abatuukirivu era abo be yafuula abatuukirivu, yabagha ekitiisa. Kale ebyo tunaabikobaku ki? Katonda bw'aba ku luuyi lwaife, aghanga okutulwanisa naani? Oyo ataasaasira na mwana we mwene, aye n'amughaayo ku lwaife twenatwena, aliroba atya okutugheera aghalala n'Omwana we oyo ebintu byonabyona? Naani alivunaana abalondemu ba Katonda, Katonda mwene bw'aba nga tabavunaana? Ghazira aghanga kubasingisa musango, kuba Kurisito Yesu mwene eyafa ate n'azuukira, era atyaime ku mukono omusaadha ogwa Katonda n'atwogererayo. Kale naani asobola okututoola ku kugonza kwa Kurisito? Kudaagadaaga oba bulumi oba kukirigibwa, oba ndhala, oba bwavu, oba kabi, oba kufa? Nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Ku lulwo, tuli mu kabi ak'okufa olunaku lwonalwona. Tutwalibwa ng'entaama edhija okwitibwa.” Aye mu ebyo byonabyona tughangulira irala ku lw'oyo eyatugonza kuba nkakasa nti waire kufa, waire bulamu, waire bamalaika, waire abafuzi n'ab'obukumu obundi, waire ebirigho, waire ebiribaagho, waire obugungumavu, waire okwika ghansi, waire ekitonde ekindi kyonakyona, tibirisobola kututoola ku kugonza kwa Katonda okuli mu Kurisito Yesu Musengwa waife. Ndhogera mazima mu Kurisito tiguya, era n'omwoyo gwange gundhulira mu Mwoyo Mutukuvu. Ndi n'enaku nnene n'okulumwa kunene mu mwoyo gwange. Kuba kasinga nze mwene Kurisito yandiinaamye olwa baganda bange, ab'eighanga eirala ninze. Bano n'Abaisiraeli abaafuna omukisa okufuuka abaana ba Katonda, ni bagabana ku kitiisa kye, n'akola nabo endagaano, n'abagha Amateeka, n'ensambo ey'okusinzangamu, era n'ebisuubizo. Abo ni beene badhaadha abakulu era beene ighanga omwava Kurisito ng'omuntu, Katonda afuga byonabyona asaakibwe ebyanda n'ebyanda. Amiina. Kino tikitegeeza nti ebisuubizo bya Katonda byalemwa okutuukirizibwa, kuba Abaisiraeli boonaboona ti n'abantu ba Katonda abalonde. Waire baidhukulu ba Aburahamu boonaboona, ti n'abaana ba Katonda, aye nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Mu Isaaka n'omuliva abalyetebwa baidhukulu bo.” Kino kitegeeza nti abaana abazaalibwa mu mubiri ti n'abaana ba Katonda, aye abo abazaalibwa olw'okusuubiza kwa Katonda n'abatwalibwa okuba baidhukulu ba Aburahamu abatuufu. Kuba ekisuubizo kya Katonda kyakoba kiti: “Mu biseera oti ni bino ndiira era Sara aliba aliku omwana omulenzi.” Era ti n'ekyo kyonka, kuba abaana ba Rebekka bombi, baali ni Iseibwe mulala, Isaaka dhaadha waife. Waire baali nga bakaali na kuzaalibwa era nga bakaali na kukolaku kibi oba kikalamu, aye olw'okutuukiriza entegeka ya Katonda ey'okulondaku omwana omulala, nga tajiira ku bikolwa aye nga ajiira ku kweta kwe mwene, yaakoba Rebekka ati: “Omukulu aligheereza omuto.” Kino kyali kityo okukakasa nti Katonda alonda y'aba ayese nga tajiira ku bikolwa bya bantu. Kuba kyaghandiikibwa kiti: “Nagonza Yakobo aye naakyagha Esau.” Kale tunaakoba tutya? Tuti Katonda asaliriza? Busa naire kuba yakoba Musa ati: “Ndisaasira oyo ye nsaasira, ndigemerwa ekivunika oyo ye ngemerwa ekivunika.” Kale Katonda tajiira ku muntu by'ayenda oba by'akola, aye ku kusaasira kwe mwene kwonka. Ebyaghandiikibwa bikoba Farao biti: “Nakufuula omukulu, mu iwe obukumu bwange bwolekebwe era eriina lyange limanhibwe mu nsi yoonayoona.” Kale ni Katonda asaasira oyo y'aba ayenze okusaasira era yaakalangusa omwoyo gw'oyo y'aba ayenze okukalangusa. Agho mwidha kunkoba muti, oba nga kiri kityo, lwaki Katonda anenia omuntu? Naani asobola okulobera Katonda ky'ayenda? Aye iwe omuntu niiwe ani atakania Katonda? Ekiwumbe kisobola okukoba eyakiwumba kiti: “Lwaki wampumba oti?” Omuwumbi ti wa idembe okukola ky'ayenda mu itosi? Tasobola kutoola ku itosi eirala eryo, erindi n'aliwumbamu ekibya eky'ebbeeyi, n'erindi n'aliwumbamu ekibya ekyabuliidho? N'ekyo Katonda kye yakola kifaananaku ni kino. Yayenda okwoleka obusungu bwe n'okumanhisa obukumu bwe. Kyeyava n'aguminkiriza einho abo be yasungughalira abaali bateegereire okuzikirira. Era yayenda okwoleka ekitiisa kye ekinene einho y'abo be yagemerwa ekisa, abo be yategekera ekitiisa okuva eira n'eira. Kuba niife be yayeta, ti kuva mu Bayudaaya mwonka aye n'okuva mu bamaghanga agandi, nga bw'akoba mu kitabo kya Hosea ati: “Abantu abataali bange ndibeeta ‘Abantu bange.’ Ye nali tigonza, ndimweta ‘Mukagwa wange.’ Mu kifo gheene ghe bayeterwa ‘Abatali bange’, agho gheene ghe balyeterwa abaana ba Katonda omulamu.” Isaia yeena yalangirira ku Isiraeli ati: “Abantu ba Isiraeli ni bwe balyaga omusenho ogw'enhandha obungi, aye batono bati abaliwonagho ni balokolebwa kuba Musengwa taliroba kutuukiriza mangu kye yakoba okukola ku nsi.” Kiri nga Isaia bwe yalanga ati: “Nguli Musengwa Afuga Amagye tiyatulekeragho izaire, twandibaire ng'oti n'ab'e Sodoma, era twafaanana ng'oti n'ab'e Gomorra.” Kale tunaakoba tutya? Ka tukobe tuti abamaghanga agandi abataakolerera butuukirivu, baafuna obutuukirivu obuva mu kwikiriza. Aye ng'Abaisiraeli abaanoonia obutuukirivu obujiira ku Mateeka, tibaasobola kutuukiriza Mateeka ago. Lwaki? Kuba tibaabunoonia nga bajiira ku kwikiriza, aye nga bajiira ku bikolwa. Beekontola ku ibaale eryo eryekontolwaku, nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Bona ndi kuta mu Sioni eibaale eryekontolwaku abantu, olubaale olulibagwisa. Aye kiisi aikiriza oyo taliswazibwa.” Aboluganda, omwoyo gwange kye gwenda era kye nsabira Abaisiraeli ye Katonda ni kino nti balokoke. Nkakasa nti benda inho okukola Katonda by'ayenda aye okwenda kwaibwe kuziramu kumanha kutuufu. Kuba bwe bataamanha nsambo Katonda y'aghaamu abantu obutuukirivu, baagundhagho ensambo eyaibwe ku bwaibwe, baaloba kujiira ku nsambo Katonda y'aghaamu obutuukirivu. Kuba Kurisito n'eyadibya Amateeka, olwo kiisi aikiriza aghange okuba omutuukirivu. Kino Musa kye yaghandiika ku butuukirivu obujiira ku Mateeka ati: “Kiisi akola ebyo Amateeka bye galagira, aliba mulamu.” Ebyaghandiikibwa byogera ku butuukirivu obuva mu kwikiriza biti: “Tokoba mu mwoyo gwo oti naani aliniina mu igulu?” Ekitegeeza okwisa Kurisito ku nsi. “Waire okukoba oti naani aliika e magombe?” Ekitegeeza okutoola Kurisito mu bafu. Aye ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Ekibono kya Katonda kiri kumpi n'iwe, mu kanwa mwo ni mu mwoyo gwo.” Kino n'ekibono eky'okwikiriza kye tubakobera. Kuba bw'oyatula n'omunwa gwo oti Yesu ni Musengwa, n'oikiriza mu mwoyo gwo nga Katonda yamuzuukiza, olirokolwa. Kuba omuntu aikiriza na mwoyo gwe okugheebwa obutuukirivu, era ayatula na munwa gwe okulokoka. Ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Kiisi amwikiriza taja kugemwa nsoni”, tibiboola kuba Abayudaaya n'abamaghanga agandi ghazira ndhawulo. Katonda ni Musengwa waibwe boonaboona era agabira abamusaba ebirungi kamaala nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Kiisi asaba Katonda alirokoka.” Aye balisaba batya oyo ye bataikirizanga? Era baliikiriza batya oyo ye batawulirangaku? Era baliwulira batya nga ghazira muntu abakobeire? Era balikoberwa batya, nga ghazira batumiibwa? Nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Okwidha kw'abo abaleeta Amawulire Amalungi nga kusangaaza!” Aye ti boonaboona abaikiriza Amawulire Amalungi, kuba Isaia akoba ati: “Musengwa, naani aikiriza obukwenda bwaife?” Kale ni okwikiriza kuva mu kuwulira bukwenda, era obukwenda buli mu kukobera abantu ebigema ku Kurisito. Aye mbuuza: Kituufu tibaawulira bukwenda? Bwenebwene baabuwulira, ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Amamiro gaibwe gaatuuka mu nsi yoonayoona. Ebibono byaibwe byawulirwa ensi y'ekoma.” Kabiri ka mbuuze: Abantu Abaisiraeli tibaamanha? Musa n'asooka okukoba ati: “Ndibaleetera okugemerwa ensaalwa abantu abatali ighanga; ndibaleetera okusungughalira eighanga erizira magezi.” Era ni Isaia akana yaakoba ati: “Abataanoonianga bandhagaana; naabonekera abatandhagalanga.” Aye ng'ayogera ku Isiraeli akoba ati: “Olunaku lwonalwona nayandhuluza emikono gyange ku lw'abantu abatawulira era abadheemu.” Kale ni ka mbabuuze: Katonda yazira abantu be? Busa naire, kuba zeena ndi Muisiraeli, mwidhukulu wa Aburahamu ow'ekika kya Benjamini. Katonda taziranga bantu be abo be yamanha eira. Mwidhi ebyaghandiikibwa bwe byogera ku Eliya bwe yasaba Katonda olwa Isiraeli ati: “Musengwa, baise abalanzi bo, baakontakonta alutaari dho. Ninze zenka nsigairegho era zeena bali kundhagala benda kundhita.” Aye Katonda yamwiramu atya? Yamwiramu ati: “Neekuumiiregho abasaadha kasanvu (7,000) abatakubirangaku Baali makiryaivu.” Kityo bwekiri ni buti. Ghaligho abawonagho ni balondebwamu olw'ekisa kya Katonda. Okulondebwamu kwaibwe kujiira ku kisa kya Katonda aye ti ku bikolwa byaibwe. Kuba nguli okulonda kwa Katonda kujiira ku bikolwa byaibwe, ekisa kye tikyandibaire nga kikaali kisa kyene. Kale tunaakoba tutya? Abaisiraeli tibaafuna ekyo kye baanuyirira? Abalondemu n'abaakifuna, aye abandi baakalanguka emyoyo, nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Katonda yabagha emyoyo emisirusiru, yabagha amaiso agatabona n'amatu agatawulira okutuukiza irala ni ye buli eno.” Era Daudi akoba ati: “Ebibigiya byaibwe leka bibafuukire omutego n'eigu ebibagemya; bibafuukire ekitimuguunha, era babonerezebwe. Amaiso gaibwe gazibibwe balobe kubona; n'emigongo gyaibwe gifunhibwe enaku dhoonadhoona.” Kyenva mbuuza nti: Abaisiraeli beekontola kugwa kuzikirira? Busa naire. Aye bwe baayonoona baaleetera abamaghanga agandi okulokolebwa, baagemya Abaisiraeli ensaalwa. Oba nga okwonoona okw'Abaisiraeli kwagheesa ensi yoonayoona emikisa, era oba nga obunafu bwaibwe buleetera abamaghanga agandi emikisa mingi, kale boonaboona bwe balingira mu kulokolebwa emikisa giryaga gha! Mperaano ka mbakobere imwe abamaghanga agandi ekiseera kye nnaamala nga nkaali mutume waimwe ndidha kutanga mu mulimo gwange ekitiisa. Tomanha mu kukola ekyo bwe ngemya Bayudaaya banange nsaalwa ni ndokolaku abandi kuba oba nga ekya Katonda okubalekulira agho kyaleetera ensi okwizaagho omukago ni Katonda, memale okwizibwa kwaibwe tikulireeta bulamu okuva mu kufa! Omugaati gwonagwona guba mutukuvu kasita akatundu kaagwo kagheebwayo ng'ekibala ekisooka. Era emizi egy'omuti bwe giba emitukuvu, n'ensaga dhoona dhiba ntukuvu. Aye oba nga ensaga edhindi edh'omuti omwoliva ogw'omu nimiro dhaawogolwaku, iwe ng'olusaga olw'omuti omwoliva ogw'omu nsiko, waateebwa mu kifo kyadho okugabana ku bugimu bwa gwo, kale ni tiweesuutiranga ku nsaga edho. Bw'obanga weesuuta oidhukiranga nga ti niiwe ogemereire ekikolo, aye ekikolo n'ekikugemereire. Aye oidha kukoba oti, ensaga dhaawogolwaku, nze nteebwe mu kifo kyadho. Kino kituufu. Dhaawogolwaku olw'obutaikiriza bwadho era iwe kwikiriza n'okukubeesiisaagho. Kale oteesuuta, weekuume. Kuba oba Katonda tiyasaasira Bayudaaya, ensaga edhaatonderwa ku muti ogwo, olowooza nga iwe alikusaasira? Kale ni weekalirise ekisa n'obukambwe bwa Katonda. Akambughalira abo abaagwa, aye yaasaasira iwe kasita ogumira ku kisa kye. Aye bw'otagumira ku kisa kye, weena alikuwogolaku. Ate Abayudaaya bwe bava mu butaikiriza bwaibwe baliizibwa ku kikolo, kuba Katonda ali n'obuyinza okubaizaaku. Oba nga iwe olusaga olw'omuti omwoliva ogw'omu nsiko, wawogolwa waateebwa ku muti omwoliva ogw'omu nimiro kw'otaatonderwa, memale ensaga edhaatonderwa ku muti ogwo tidhirisingagho kuba nhangu okwizibwa ku muti gwadho gwene? Aboluganda, nhenda mumanhe ekyama kino mulobe kwesuuta kuba bagezi, kuba abandi ku Baisiraeli baidha kusigala nga bakalangafu ba myoyo okutuusa omughendo ogw'abamaghanga agandi lwe gulimala okwidha ye Katonda. Olwo ni Isiraeli yeenayeena alirokolebwa nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Omulokozi aliva mu Sioni, oyo n'alitoola baidhukulu ba Yakobo mu kwonoona kwaibwe. Era eno n'eriba endagaano nabo, bwe ndibatoolaku ebibi byaibwe.” Bwe twogera ku by'Amawulire Amalungi, Abaisiraeli baba bazigu ba Katonda imwe musobole okugasibwa, aye bwe twogera ku kulondebwamu, Abaisiraeli baba bagonzi ye Katonda, olwa badhaadha baibwe. Kuba Katonda tiyeidhusa bw'alondamu, oba bw'agabira abantu. Mwena eira mwadheemera Katonda, aye mperaano mwasaasirwa olw'obudheemu obw'Abayudaaya. Mu nsambo n'endala, olw'okusaasirwa kwe mwafuna, Abayudaaya boona buti badheemera Katonda basobole okusaasirwa nga imwe; kuba Katonda yaleka abantu boonaboona nga badheemu asobole boonaboona okubasaasira. Bwenebwene ekisa kya Katonda n'amagezi ge, n'okumanha kwe, nga tibikoma! By'asalagho tibirowoozeka! Enkola ye nga temanhikana! Ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Naani aidhi Katonda by'alowooza? Naani asobola okuba omuwi w'amagezi y'ali? Naani amughangaku ekirabo, memale amwirizeegho?” Kuba byonabyona n'eyabitonda, n'abibeesaagho, era bibaagho ku lulwe. Agheebwe ekitiisa ebyanda n'ebyanda. Amiina. Kale ni aboluganda mbeeghemba olw'ekisa kya Katonda, mwegheeyo ng'omusengo omulamu omutukuvu era ogwikirizibwa Katonda. Okwo n'okumusinza okw'amazima. Muteebisanga ng'abantu ab'ensi eno bwe beebisa, aye mukyuse ebirowoozo byaimwe musobolenga okumanha ebyo Katonda by'ayenda ebikalamu, ebiikirizibwa era ebituufu. Olw'ekisa Katonda kye yampa, nkoba kiisi mulala ku imwe obuteetwala nga wa kitalo. Aye yeebisenga bukalamu ng'ajiira ku kigero eky'okwikiriza Katonda kye yamugha. Tuli n'omubiri mulala aye nga guli n'ebitundu kamaala, era nga ebitundu ebyo byonabyona tibikola mulimo mulala. Twena abaikiriza tutyo bwe tuli. Tuli kamaala, aye tuli mubiri mulala mu Kurisito, era tuyimbibwa ghalala ng'ebitundu eby'omubiri omulala. Kale nga bwe tuli n'ebirabo eby'endhawulo olw'ekisa kya Katonda, tubikozesenga. Oba twagheebwa kya bulanzi, tukoberenga abantu ekibono kya Katonda ng'okwikiriza kwaife bwe kuli. Oba twagheebwa kugheereza tugheerezenga, oba kwegeresa twegeresenga. Oba kulamba tulambenga, oba kugaba tugabenga n'omwoyo mulala; omufuzi abenga munhinkiivu, n'oyo akolera abandi eby'ekisa akolenga atyo nga musangaavu. Okugonza kwaimwe kubenga kwa mazima, mulekenga kukola kibi, mukalangukirenga ku kikalamu. Mugonzanienga ng'aboluganda mu Kurisito. Kiisi mulala afubenga okugha mwine ekitiisa. Mufubenga okukola era mutabanga bagayaavu. Mugheerezenga Musengwa n'omwoyo omumalirivu. Okusuubira kwaimwe kubakuumenga nga musagamba, mubenga baguminkiriza mu bizibu byaimwe era musabenga buliidho. Mutoolenga ku byaimwe mughenga abantu ba Katonda. Musangaalirenga abageni. Musabirenga ababakiriga aye mutabakolimiranga. Musagambirenga ghalala n'abo abasagamba, munakughalirenga ghalala n'abo abali mu nnaku. Mwisanienga mwenamwena. Muteekudumbazanga aye mubitenga n'abaghafu. Mulobe kwetwalanga ng'abagezi. Mutasasulanga kibi na kibi, aye mukolenga ekyo abantu kye babona nga kikalamu. Ku luuyi lwaimwe mukolenga kyonakyona ekisoboka mwisanienga n'abantu boonaboona. Aboluganda, muteesasuulizanga ku muntu. Muleke Katonda mwene yeesasuuzenga, kuba kyaghandiikibwa kiti: “Okulwana enzigu kwange; ndyesasuuza, Musengwa atyo bw'akoba.” Kale ni omuzigu wo endhala bw'emulumanga mughenga eky'okulya, era bw'abanga endiwo mughenga eky'okunhwa; kuba bw'okola otyo olimuswaza. Ekibi kitakughangulanga, aye iwe kighangulenga ng'okola ebikalamu. Kiisi muntu agonderanga abafuzi, kuba ghazira bufuzi butava wa Katonda era abafuzi abaligho baateebwagho Katonda. Kale ni kiisi adheemera abafuzi, aba adheemeire abo Katonda be yataagho, era aba yeereeseeku mwene omusango kuba abafuzi baba babi y'abo abakola ebibi, aye ti y'abo abakola ebikalamu. Oyenda omufuzi obutakutiisa? Kale kola ebikalamu era aidha kukusiima, kuba oyo mugheereza wa Katonda olw'okukugasa iwe. Aye bw'okola ebibi, mutye, kuba obufuzi bwe ti bwa busa, mugheereza wa Katonda era abonereza abo abakola ebibi. Kale ni mugwaine okugondera abafuzi ti lwa kutya kubonerezebwa kyonka, aye n'olw'okugondera omwoyo gwaimwe. Eno n'ensonga lwaki mugha omusolo, kuba abafuzi baba bagheereza ba Katonda bwe batuukiriza emirimo gyaibwe. Kale ni boonaboona mubaghenga kye muteekwa okubagha. Asoloza omusolo mugumughenga, asoloza empooza mugimughenga, agwaine okutiibwa mumutyenga, era n'ow'ekitiisa mukimughenga. Timubanga na ibandha lya muntu yeenayeena okutoolaku ery'okugonza, kuba kiisi agonza muntu mwine aba atuukiriiza Amateeka. Ebiragiro ebikoba biti: “Otayendanga, otaitanga, otaibanga, otabanga na kwegomba bya beene”, n'ebiragiro ebindi byonabyona biri mu iteeka eirala erikoba liti: “Gonzanga muntu mwino nga bwe weegonza mwene.” Kiisi agonza muntu mwine tamukola kibi. Kale okugonza kye kuva ni kuba okutuukiriza Amateeka. Ebyo nga bikaali agho, mwidhi nga esaawa n'eno, ekiseera kituuse imwe okuzuuka mu ndoolo. Kuba mperaano okulokolebwa kwaife kutuli kumpi inho okusinga ghe twainhamira okwikiriza. Obwire bujiire olunaku lunaatera okutuuka. Kale tuve mu bikolwa eby'enzikiiza, tugeme eby'okulwanisa eby'obutangaavu. Twebise bukalamu ng'abaana abali mu butangaavu. Tutaja mu binhumo ni mu kutamiira waire mu bwenzi, oba obukaba. Tutasoola oba okuba n'ensaalwa. Aye tugeme eby'okulwanisa bya Musengwa waife Yesu Kurisito. Mutaganhanga mubiri kukola kye gwenda. Atali mugumu mu kwikiriza mumusangaazenga, aye mutatakananga naye mu ebyo by'adhuuba. Omugumu mu kwikiriza azira ky'atalya, aye atali mugumu mu kwikiriza alya iva lyonka. Oyo alya kiisi kiriibwa kyonakyona atanhoomanga oyo atakirya. Ate oyo atakirya atanenianga ole akirya, kuba n'oyo Katonda yamusangaaza. Niiwe ani asalira omusango omugheereza atali wuwo? Musengwa we mwene n'asalagho oba akola bukalamu, oba akola bubi, era aidha kukola bukalamu, kuba Musengwa we n'amwemerezaagho. Omuntu owundi akitwala ng'olunaku olundi lusinga edhindi obukulu, ate owundi yaakitwala nga enaku dhoonadhoona dhaagayaga. Kiisi muntu agumirenga ku ky'atwala nga n'ekituufu. Kiisi akuza lunaku, akikola lwa kugheesa Musengwa kitiisa. Kiisi alya kiriibwa kyonakyona, akikola lwa kugheesa Musengwa kitiisa, kuba yeeyanza Katonda olw'emere eyo. Kiisi atakirya, akola atyo lwa kugheesa Musengwa kitiisa, era yeeyanza Katonda. Ghazira ku ife asobola kuba mulamu ku bubwe yenka, era ghazira afa ku bubwe yenka. Bwe tuba abalamu, tuba balamu ku bwa Musengwa era bwe tufa, tufa ku bwa Musengwa. Kale ni oba tuba balamu oba tufa, tusigala nga tuli ba Musengwa kuba Kurisito yafa era yaazuukira, olwo ni abe Musengwa w'abalamu era n'abafu. Kale iwe lwaki onenia mwino? Twenatwena Katonda n'aja okutusalira omusango. Ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Musengwa akoba ati nga bwendi omulamu, kiisi muntu alinkubira amakiryaivu. Era kiisi lulimi lulisaaka nze Katonda.” Kale kiisi muntu ku ife alyeyogeraku mu maiso ga Katonda. Kale ni tukange agho buli muntu okunenianga mwine. Era tutaleeteranga waluganda kugwa mu kibi. Ndidhi era nkikakasa mu Musengwa waife Yesu, nti ghazira kya kulya kitali kirongoofu, ku bwakyo. Aye omuntu bw'aikiriza nga tiikirongoofu, olwo kifuuka ekitali kirongoofu. Bw'onakughaza owoluganda olw'eky'okulya, oba nga tokaakolera ku kugonza. Eky'okulya ky'olya kitaleeteranga muntu Kurisito ye yafiirira kuzikirira. Ekyo kye mweta ekikalamu, kirobenga kuvumibwa kuba Obwakyabazinga bwa Katonda tibuva mu kulya na kunhwa, aye buva mu butuufu, mu miraala na mu kusangaala, Mwoyo Mutukuvu by'atugha. Kiisi agheereza Kurisito atyo, asanhusa ni Katonda, era n'abantu bamusiima. Kale ni tunoonienga ebyo ebireeta emiraala, na kiisi muntu okugumya mwine. Otayonoonanga mulimo gwa Katonda olw'eby'okulya. Kiisi kya kulya kighanga okuliibwa, aye ti kikalamu okulya ekintu kyonakyona ekireetera omuntu owundi okugwa mu kibi. Kituufu obutalyanga mamba oba obutanhwanga omwenge ogw'emizabbibu, oba obutakolanga ekintu kyonakyona ekireetera owoluganda okugwa mu kibi. Ky'oikiriza kikuume nga kimanhiibwa iwe wenka ni Katonda wo. Wa nkabi omuntu oyo ateesalira musango kumusinga mu ebyo by'atwala okuba ebituufu. Aye oyo abuusabuusa ky'alya, Katonda amusalira omusango bw'akirya. Kuba ekikolwa kye tikijiira ku kwikiriza, era kiisi ekitajiira ku kwikiriza kiba kibi. Ife ab'amaani mu kwikiriza tugwaine okuyambanga abo abanafu mu kwikiriza, aye ti kwefaaku twenka. Kiisi muntu afubenga okukola ekisanhusa mwine olw'okumuzimba mu kwikiriza kuba ni Kurisito tiyefaaku yenka, era kyaghandiikibwa kiti: “Ebivumo by'abo abakuvuma, byaira ku nze.” Byonabyona Ebyaghandiikibwa eira, byaghandiikibwa olw'okutwegeresa tusobole okubanga n'eisuubi olw'okuguminkiriza n'olw'amaani, ebiva mu Byaghandiikibwa. Era Katonda ensimuko y'okuguminkiriza era atwizaamu amaani, abaghe okwisania nga Kurisito Yesu bw'asiima. Musaake Katonda Lata wa Musengwa waife Yesu Kurisito nga mwogera n'omwoyo mulala. Buli muntu asangaazenga mwine nga Kurisito bwe yabasangaaza, olwo Katonda agheebwe ekitiisa. Ka mbakobere, Kurisito yafuuka omugheereza w'abayudaaya, ayoleke nga Katonda bw'ali omwesigwa, era atuukirize ebisuubizo Katonda bye yasuubiza badhaadha baife, era abamaghanga agandi basobole okusaaka Katonda olw'okusaasira kwe. Nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Kale ni nnaakwebazanga mu bamaghanga agandi; nnaayemba nga nsaaka eriina lyo.” Ate kabiri ekyaghandiikibwa kikoba kiti: “Imwe abamaghanga agandi, musagambire ghalala n'abantu be.” Era kabiri kiti: “Mwenamwena abamaghanga agandi musaake Musengwa. Era abantu boonaboona bamusaake.” Era ni Isaia akoba ati: “Mwidhukulu wa Yesse aliidha, baamutaagho okufuga abamaghanga agandi. Era mu oyo eisuubi lyaibwe mwe liriba.” Katonda, ensimuko ey'okusuubira, abaidhuze eisanhu n'emiraala olw'okumwikiriza, mughange okweyongeranga okuba n'eisuubi olw'amaani ga Mwoyo Mutukuvu. Zeena mwene, aboluganda, nkakasa nga mwidhwire empisa enkalamu era n'okumanha okwidhuvu, era nga musobola okulambagana. Aye mu mbaluwa eno, aghandi mpandiise n'obugumu nga ndiku ni bye mbaidhukiza. Kino nkikoze kuba Katonda yansaasira okuba omugheereza we mu bamaghanga agandi. Nkola omulimo ogw'obwakabona nga nkobera abantu Amawulire Amalungi agava ewa Katonda, abamaghanga agandi babe ng'ekirabo ky'asiima nga kitukuziibwa Mwoyo Mutukuvu. Kale ni mu Kurisito Yesu mpanga okwesuuta olw'omulimo gwe nkoleire Katonda. Ndidha kuguma ndhogere ku ebyo byonka Kurisito bye yankolera okusobozesa abamaghanga agandi okugondera Katonda. Yakozesa ebibono byange n'ebikolwa byange mu maani ag'obumanhiso n'ebyewuunhio, ni mu maani aga Mwoyo Mutukuvu. Kale ntyo okuviira irala e Yerusalemu okutuukira irala mu Iluriko, nkobera abantu Amawulire Amalungi aga Kurisito. Kye nuyirira buliidho n'okukobera abantu Amawulire Amalungi mu bifo ebyo Kurisito y'atawulirwangaku, ndobe kuzimba ku musingi gwa muntu wundi. Aye nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Abo abatakoberwanga bimugemaku balimubona, era n'abatamubonangaku balimutegeera.” Eno n'ensonga eyandobera emikuzi kamaala okwidha okubakyalira. Aye, mperaano nga bwe nfundikiire emirimo gyange mu biketezo bino, nga mmaze emyaka kamaala nga neegomba okwidha okubabonaku, bwe ndiba nga nja mu Supania, nsuubira okubitiraku ewaimwe eyo mbaboneku enaku edhigheraku. Bwe ndiba mmaze okusanhukiraku aghalala n'imwe, nhenda munhambe okuntuusa mu Supania. Aye mperaano nja Yerusalemu okutwalira abantu ba Katonda obuyambi, kuba ab'omu Bikunsu by'Abaikiriza mu Kurisito eby'e Makedonia n'eby'omu Akaia, baasiima ku bwaibwe okuyamba abantu ba Katonda abaavu abali mu Yerusalemu. Ekyo beene n'abaasalagho okukikola, aye era baali n'eibandha okuyamba abaavu abo kuba Abayudaaya baagabiraku amaghanga agandi ku birungi byaibwe eby'omwoyo. Kale abamaghanga agandi boona bateekwa okuyamba Abayudaaya mu by'omubiri. Kale bwe ndimala okukola omulimo ogwo era nga mmaze okubagemya byonabyona ebyabagheerezebwa, ndivaayo, naabitira e waimwe nga nja e Supania. Bwe ndiidha, ndidhi nga ndiidha n'emikisa gya Kurisito gyonagyona. Aboluganda, mbeeghemba ku bwa Musengwa waife Yesu Kurisito era n'olw'okugonza kwa Mwoyo Mutukuvu mweyimbe ghalala ninze mu kunsabira. Munsabire mpone abataikiriza abali mu Buyudaaya, era n'abantu ba Katonda abali mu Yerusalemu basiime bye mbatwalira. Olwo ni Katonda bw'aliba nga asiimye ndiidha okubakyalira nga ndi n'eisanhu lingi, mpuumulireku e waimwe. Katonda mwene kugaba miraala, abe n'imwe mwenamwena. Amiina. Mbandhulira mwanhinaife Foebe omugheereza ow'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekiri mu Kenkerea. Mumusangaaze mu liina lya Musengwa ng'abantu ba Katonda bwe basangaaza, era mumuyambe mu kiisi ky'ayenda, kuba ye mwene yayamba abantu kamaala era nga zeena mwe ndi. Muunamukize Purisikilla ni Akwila bakozi banange mu Kurisito Yesu be tugheereza nabo, abaikiriza okufa ku lwange. Ti ninze zenka mbeebaza, aye era n'Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito eby'amaghanga agandi byona bibeebaza. Muunamukize n'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito eky'omu ndhu yaibwe. Muunamukize mukagwa wange Epaeneto eyasooka okwikiriza Kurisito mu Asia. Muunamukize Maria eyakola einho emirimo mu imwe. Muunamukize Anduroniko ni Yunia ab'eighanga lyange be nali nabo mu ikomera. Bano Abatume babaidhi bukalamu era n'abansooka okuba aba Kurisito. Mulamuse Ampuliato mukagwa wange bwe twisania mu Musengwa. Mulamuse Urubano mukozi munaife mu Kurisito ye tugheereza naye. Mulamuse ni Sitaku mukagwa wange. Mulamuse Apelle omwesigwa mu Kurisito. Mulamuse ab'omu ndhu ya Arisitobulo. Muunamukize ni Herodioni muganda wange. Mulamuse aboluganda ab'omu ndhu ya Narukisso. Muunamukize Torufaina ni Tirufosa abakola omulimo gwa Musengwa. Muunamukize ni mukagwa wange Perusi eyakolera Musengwa emirimo ekyodo. Mulamuse Rufo eyakola einho omulimo gwa Musengwa, era n'inhina antwala buliidho oti ndi mwana we. Mulamuse Asunkerito, Filegoni, Heruma, Paturoba, Herume, n'aboluganda be b'aba nabo. Mulamuse Filologo ni Yulia, Nereo ni mwanhina, ni Olumpa, n'abantu ba Katonda boonaboona be baba nabo. Mulamusaganie n'okunhwegeragana. Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona bibalamwisa. Aboluganda, mbeeghembye mwekuumenga abo abaleeta okwawukana n'okutabuka nga batakania ebyo bye mwayegeresebwa. Mubeeghalenga kuba abantu abakola ebintu oti n'ebyo tibagheereza Musengwa waife Kurisito aye bakolerera nda dhaibwe. Bakozesa ebibono ebinhoonha era ebisaakiriza, baaguya abantu abazira kabi. Kuba obuwulize bwaimwe mu kugondera Amawulire Amalungi bumanhiibwa woonawoona, era kyenva nsangaala ku lwaimwe. Nhenda mubenga bagezi mu kukola ekikalamu aye nga timwidhi kukola kibi. Kale ni Katonda ensimuko ey'emiraala gyaife, mangu inho aja kutyankirira Sitaani ghansi gh'ebigere byaimwe. Enkabi dha Musengwa waife Yesu Kurisito dhibenga n'imwe. Timotheo mukozi munange abalamwisa, okwo nga kw'otaire Lukio, Yasoni ni Sosipateri ab'eighanga lyange. Nze Terutio omughandiisi w'embaluwa eno mbalamwisa ng'owoluganda mu Musengwa. Gayo ansuza era nga mu ndhu ye, Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito kyonakyona mwe kyesololeza, abalamwisa. Erasito omukuumi w'endyanga y'ekibuga n'owoluganda Kwaruto babalamwisa. [ Enkabi dha Musengwa waife Yesu Kurisito, dhibe n'imwe mwenamwena. Amiina.] Ka tusaake Katonda oyo asobola okubagha amaani mu kwikiriza agava mu Mawulire Amalungi agagema ku Yesu Kurisito ge nkobera abantu. Ekyo n'ekyama ekyagisibwa okuva eira n'eira. Aye buti ekyama ekyo kimanhisiibwa mu Byaghandiikibwa abalanzi. Katonda atawaagho yalagira kimanhibwe amaghanga goonagoona, abantu baghange okwikiriza Katonda era n'okumugonderanga. Kale Katonda oyo omulala yenka, ate omugezi, agheebwenga ekitiisa mu Yesu Kurisito ebyanda n'ebyanda. Amiina. Ninze Paulo, eyayetebwa olw'okwenda kwa Katonda, okuba omutume wa Kurisito Yesu, n'owoluganda Sosithene. Tughandiikira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda ekiri mu Korintho abo boonaboona abaayetebwa okuba abatuukirivu mu Kurisito Yesu, ghalala n'abantu boonaboona abali buli ghantu, abeeghemba mu liina lya Yesu Kurisito Musengwa waibwe era owaife. Enkabi n'emiraala ebya Katonda Lata waife, ni Musengwa Yesu Kurisito bibe n'imwe. Buliidho nsiima Katonda olwaimwe, olw'ekisa kye yabagemerwa mu Kurisito Yesu. Kuba olw'okuba mu Kurisito, Katonda yabafuula abakombe mu bintu byonabyona, mu ndhogera ni mu kumanha. Obukwenda obugema ku Kurisito bwasimba emizi mu imwe. Olwo ghaabula ekitone eky'omwoyo kyonakyona kye muzira, nga bwe muteegerera okweyoleka kwa Musengwa waife Yesu Kurisito. Ono n'alibagemerera mwaba bagumu okutuusa ku nkomerero, mulobe kuba na musango gwonagwona ku lunaku lwa Musengwa waife Yesu Kurisito. Katonda mwesigwa, oyo eyabeeta okwisa ekirala n'Omwana we Yesu Kurisito Musengwa waife. Aboluganda, mbeeghembye mu liina lya Musengwa waife Yesu Kurisito mwisanie, mulobe kweyawulayawulamu aye mube kitole mu kulowooza ni mu kukola. Kuba, aboluganda abandi ku bantu ab'omu ndhu ya Kuloe bankobera bukalamu, mbu ghaligho okusoolasoola mu imwe. Kye ndi kukoba ni kino, mbu abandi bakoba bati: “Nze ndi wa Paulo,” n'abandi bati: “Nze ndi wa Apollo,” n'abandi bati: “Nze ndi wa Petero,” ate abandi bati: “Nze ndi wa Kurisito.” Obwo Kurisito ayawiirwayawiirwamu? Paulo n'eyabafiirira ku musalaba? Oba mwabatizibwa kuba beegeresebwa ba Paulo? Neebaza Katonda okuba nga ghazira ku imwe ye nabatiza okutoolaku Kurisipo ni Gayo. Kale ghazira aghanga kukoba ati yabatizibwa kuba mwegeresebwa wange. Otyo, ndidhukiire, nabatiza ni Sitefana n'amaka ge goonagoona, aye tiidhukira nga nabatizayooku omuntu owundi yeenayeena. Kurisito tiyantuma kubatiza aye yantuma okukobera abantu Amawulire Amalungi, era ngabakobere nga tikozesa magezi ga bantu, olwo okufa kwa Kurisito ku musalaba kulobe kuwaamu maani gaakwo. Abo abali kuzikirira tibabona makulu mu kibono kya kufa kwa Kurisito ku musalaba, aye ife abali kulokolebwa tukibona nga n'amaani ga Katonda. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Ndizikiriza amagezi g'abagezi, era naamaliragho irala okumanha kw'abeegerese.” Kale olwo omugezi ali gha? Oba omwegerese ali gha? Oba kabwidhibwidhi ow'ensi eno mu kutakana ali gha? Katonda ayoleike ng'amagezi ag'ensi eno gaaga busiru, kuba Katonda mu magezi ge yalemesa abantu okumumanha mu magezi gaibwe beene. Era yaasalagho okulokola abo abamwikiriza ng'abita mu kibono kye tubakobera, abandi kye beeta “obusiru”. Kuba Abayudaaya benda bumanhiso, ate Abagureki baagala magezi. Aye ife tubakobera ku Kurisito ye baakomerera, eyafuuka ekitimuguunha eri Abayudaaya, ate ekizira makulu eri abamaghanga agandi. Aye eri Abayudaaya n'abamaghanga agandi abaayetebwa Katonda, ekibono kino ni Kurisito, amaani era amagezi ga Katonda. Kuba obwandiboneike ng'oti n'obusiru bwa Katonda, bugezi okusinga amagezi ag'abantu, ate obwandibaire obunafu bwa Katonda, n'amaani agasinga ag'abantu. Aboluganda, mwidhukire bwe mwali Katonda lwe yabeeta. Batono ku imwe ensi be yali etwala ng'abagezi, batono abaali ab'obukumu oba abakungu. Katonda yasalagho okulonda abo ensi b'etwala nga basiru, aswaze abagezi. Era yaalonda abo ensi b'etwala okuba abanafu, aswaze ab'amaani. Yalonda abo ensi b'etwala nga ba ghansi, nga baziramu mugaso era abanhoomebwa, olwo ayoleke ng'abo ensi b'etwala ng'abalimu omugaso, muzira. Era ghabule omuntu aghanga okwesuuta mu maiso ga Katonda. Katonda oyo n'ensimuko ey'obulamu bwe muli nabwo mu Kurisito Yesu. Kurisito oyo Katonda ye yafuula amagezi gaife, era oyo n'atufuula abatuufu eri Katonda, era n'atutukuza, era oyo n'okununulibwa kwaife. Kale nga bwe kyaghandiikibwa: “Oyo eyeesuuta, yeesuutenga ku lwa Musengwa.” Aboluganda, bwe naidha ye muli okubakobera amazima ag'ekyama kya Katonda, tyakozesa bibono bikalangafu waire okukozesa amagezi ag'ekikugu. Kuba nasalagho okuleka ebindi byonabyona okutoolaku Yesu Kurisito n'okufa kwe ku musalaba. Kale bwe naidha ye muli nali munafu nga ntya era nga ndhugumira zeenazeena era mu ndhegeresa yange ni mu bukwenda bwange timwalimu magezi ga nsi agasendasenda, aye mwalimu kwoleka maani ga Mwoyo wa Katonda. Olwo kyaba nti okwikiriza kwaimwe tikuva mu magezi ga nsi, aye kuva mu maani ga Katonda. Waire nkobye ntyo, abo abakuze mu mwoyo mbakobera amagezi, aye nga amagezi ago ti n'ag'ensi eno oba ag'abo ab'obukumu abagifuga, abali n'okuwaagho. Aye mbakobera amagezi ag'ekyama kya Katonda amagise, ge yataagho ng'ensi ekaali kutondebwa olw'okutugheesa ekitiisa. Ghazira naire ku bafuzi ab'ensi eyakimanha, kuba nguli baali bakiidhi, tibandikomereire Musengwa ow'ekitiisa. Aye nga bwe kyaghandiikibwa: “Katonda kye yategekera abo abamugonza, ghazira muntu yaali akiboineku waire okukiwuliraku, oba eyaali alowooziizaaku nga kisobola okubaagho.” Aye niife Katonda be yamanhisa ekyama kye ng'abita mu Mwoyo we. Kuba Mwoyo aidhi buli kintu, era n'entegeka dha Katonda edh'omunda. Kuba naani aidhi ebidhuubo by'omuntu okutoolaku omwoyo gwe gwene ogumulimu? Kale ni ghazira aidhi bidhuubo bya Katonda okutoolaku Mwoyo wa Katonda. Mwoyo ye twafuna ti wa nsi eno aye ni Mwoyo ava ye Katonda, tusobole okumanha ebirabo Katonda bye yatugha. Kale bwe tuba nga twinhonhola abo abali ni Mwoyo, titukozesa bibono bya magezi ga bantu buntu, aye tukozesa bibono bya Mwoyo. Buli ataba ni Mwoyo taghanga kufuna birabo biva ya Mwoyo wa Katonda, kuba tabitegeera era abitwala ng'obusiru, kuba bimanhibwa ni mwoyo. Omuntu aba ni Mwoyo oyo asobola okumanha buli kintu, aye mwene ghazira asobola kumwekebeedha. Ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Naani aidhi okulowooza kwa Musengwa? Naani asobola okumugalagira?” Aye ife tuli n'okulowooza kwa Kurisito. Aboluganda, nali nga tighanga kwogera n'imwe nga bwe nandyogeire n'abantu abali ni Mwoyo. Nali nga ndi n'okwogera n'imwe nga bwe nandyogeire n'ab'ensi, ate abaana abaghere mu kwikiriza Kurisito. Nali n'okubanhwesa amata mu kifo ky'emere olw'okuba mwali mukaali kutuuka kugirya. Era waire ni mperaano mukaali kutuuka kugirya kuba mukaali ba nsi. Kuba oba mu imwe mukaalimu ensaalwa n'okusoolasoola, kino tikyoleka nga mukaali ba nsi era ng'abantu abandi bwe bali? Owundi ku imwe bw'akoba ati: “Nze ndi wa Paulo”, ate owundi ati: “Nze ndi wa Apollo”, agho muba nga timwebisiisa ng'oti n'abantu ab'ensi? Kuba bwenebwene Apollo naani? Era Paulo naani? Tuli bagheereza bugheereza ba Katonda, be yakozesa okutuusa imwe ku kwikiriza. Buli muntu ku ife akola omulimo Katonda gwe yamugha okukola. Nze nasimba ensigo, Apollo yaafukirira, aye Katonda n'eyakuza. Bwenebwene oyo asimba oba afukirira ti n'ekikulu, aye ekikulu, ni Katonda akuza. Oyo asimba ayagayaga n'oyo afukirira era Katonda alisasula buli muntu olw'omulimo gwe yakola. Kuba ife, Katonda tuli bakozi baine era imwe muli nimiro ya Katonda. Kabiri muli kizimbe kya Katonda. Nga nkozesa ekirabo Katonda kye yampa, nataagho omusingi ng'omuzimbi omukugu, era omuntu owundi kw'ali kuzimbira. Kale buli azimbaku yeegendereze ensambo y'azimbiraku. Kuba Katonda yamala okutaagho Yesu Kurisito nga n'omusingi guti gwonka, era nga ghazira musingi gundi gusobola kuteebwagho. Ole asobola okuzimbira ku musingi ogwo: zaabu, oba feeza, oba amabaale ag'omughendo, oba emiti, oba eisubi oba eisandha. Aye omulimo gwa buli muntu guliboneka ku lunaku lwa Kurisito, kuba olwo gulyolekebwa mu muliro, era mu muliro omwo, obulungi obwa buli mulimo gwa muntu, bwamanhika. Omuzimbi aligheebwa empeera, kye yazimbira ku musingi bwe kirisigala nga tikyokeibwa muliro. Aye omulimo gw'omuntu yeenayeena bwe gulyokebwa alifiirwa, waire mwene ng'aliwona aye era aliba oti n'atuumye mu muliro. Timwidhi nga muli isinzizo lya Katonda, era nga Mwoyo wa Katonda aba mu imwe? Kale buli muntu azikiriza eisinzizo lya Katonda, Katonda alimuzikiriza kuba eisinzizo lya Katonda itukuvu era imwe beene niimwe eisinzizo eryo. Ghatabangagho muntu yeesubagha mwene. Omuntu yeenayeena mu imwe bwe yeerowooza okuba omugezi, mu magezi ag'ensi, afuuke musiru memale aghange okufuuka omugezi kuba ensi ky'edhuuba okuba amagezi, kiba busiru mu maiso ga Katonda. Era kuba kyaghandiikibwa kiti: “Atega abagezi ng'abita mu magezi gaibwe geene” era n'aghandi kiti: “Musengwa aidhi ng'ebidhuubo by'abagezi tibigasa.” Kale omuntu yeenayeena ateesuutanga olw'ebyo abantu bye bakoba, kuba ebintu byonabyona byaimwe. Oba Paulo, oba Apollo, oba Petero, oba nsi, oba bulamu, oba okufa, oba ebirigho, oba ebiribaagho, byonabyona byaimwe. Ate imwe muli ba Kurisito, ate Kurisito wa Katonda. Agho ni mukimanhe nga tuli bagheereza ba Kurisito abaateebwagho okuba abakuumi ab'amazima g'ekyama kya Katonda. Ekintu ekyendebwa ku mugheereza oti n'oyo, n'okuba omwesigwa ye Musengwa we. Nze ku bwange tifaayo imwe okunsalira omusango, oba omuntu owundi yeenayeena. Ninze mwene, tyesalira musango. Nze tiidhi ng'eriyo ekibi kye naali nkoze, aye ekyo tikitegeeza nti nziraku musango. Musengwa n'asalagho. Kale mutasaliranga muntu yeenayeena musango nga ekiseera kikaali kutuuka ekya Musengwa waife okwidha. Oyo alita mu butangaavu ebintu ebigise mu nzikiiza, era alitoolayo ebidhuubo ebigise mu myoyo gy'abantu byamanhibwa. Olwo ni buli muntu yaasiimibwa Katonda. Aboluganda, ku lwaimwe nkozeisa Apollo ninze nga eky'okuboneraku, musobole okumanha amakulu ag'endhogera ekoba eti: “Otaswika kyaghandiikibwa.” Memale olwo mulobe kwesuutira mu ono, na kunhooma ole. Naani eyakufuula ow'ekitiisa okusinga abandi? Katonda ti n'eyakugha byonabyona by'oli nabyo? Kale byonabyona by'oli nabyo bwe biri birabo bulabo, ozira nsonga lwaki weesuuta. Mwamala okufuna buli kye mwetaaga! Mwamala ira okufuuka abakombe! Mufuuse bakyabazinga, aye nga ife tukaali! Kyandibaire kikalamu nguli bwene mubaire bakyabazinga ni tufugira aghalala n'imwe. Kimbonekera oti ife Abatume Katonda atughaire ekifo ekisembayo, okufaanana ng'oti n'abantu abasaliirwa ogw'okufa kuba tufuuse ekyerolerwa eri ensi, eri bamalaika era n'eri abantu. Ku lwa Kurisito ife tuli basiru, aye imwe muli bagezi mu Kurisito oyo! Ife tuli banafu, aye imwe muli ba maani! Ife tunhoomebwa, aye imwe muteebwamu ekitiisa. Okutuukiza irala ku saawa ya mperaano tuja ndhala nga n'endiwo etuluma, tuvaala biziina, tukubibwa, tuzira maka tuwuunzuuma buwuunzuume, era tukola inho twakoogha. Bwe batukolimira, ife tubendeza nkabi bwe batukiriga, tuguminkiriza. Bwe batwogeraku obubi, ife tuboogeraku bukalamu. Twafuuka era tuli ng'oti n'ebikaba eby'ensi eno mu buli kintu tuli ng'oti iseedha buseedha. Bino mbighandiise ti lwa kwenda kubaswaza, aye lwa kwenda kubeegeresa ng'abaana bange abagonzi. Kuba waire muli n'ababeegeresa kamaala, mu Kurisito muli ni Lata waimwe mulala. Kuba nze nafuuka Lata waimwe bwe nabakobera Amawulire Amalungi. Kale mbeeghembye muntwale ng'eky'okuboneraku. Olwa kino ndi kubatumira Timotheo, omwana wange omugonzi era omwesigwa, abaidhukizenga enkola yange mu bulamu buno obuyaaka mu Kurisito Yesu, era ye ndhegeresa mu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona. Abandi ku imwe beetwala okuba aba ghaigulu, kuba balowooza bati tiriidhaku eyo. Aye Musengwa bw'aliba ng'ayenze ndidha kwidha mangu, olwo mmanhe amaani ag'abantu abo abeetwala okuba aba ghaigulu, ng'otoireku bye boogera obwogere kuba obwakyabazinga bwa Katonda tibubonekera mu bibono bubono, aye bubonekera mu maani. Mwenda ki ku bino? Ndidhe eyo na lwigo, oba na kugonza mu mwoyo omukalamu? Bakoba mbu mu imwe mulimu obwenzi obubi einho obutaagaanibwa na mu bataikiriza Katonda ng'omuntu okweiriza muka ise! Kale musobola mutya okwetwala ng'aba ghaigulu? Mwandibaire nga munakughala bunakughale, era omusaadha eyakola ekintu oti n'ekyo abingibwe mu imwe abantu ba Katonda. omusaadha oyo mumugheeyo mu maani ga Sitaani omubiri gwe guzikirizibwe, memale omwoyo gwe gulokolebwe ku lunaku lwa Musengwa waife Yesu. Timuli batuufu okwetwala okuba aba ghaigulu. Timwidhi ng'ekizimbulukusa ekitono kizimbulukusa engaano yoonayoona mwe kiteereibwa? Mwetoolemu ekizimbulukusa ekikaire eky'ekibi, olwo mube engaano empyaka omuzira kizimbulukusa nga bwe muli bwenebwene. Kuba Kurisito, entaama yaife ey'Ekibinuko eky'Okubitizibwa yamala okwitibwa. Kale ka tufumbe embaga, ti na mugaati ogulimu ekizimbulukusa ekikaire eky'eitima n'obubi, aye n'omugaati oguziramu kizimbulukusa, omugaati gwenegwene ogw'amazima. Mu mbaluwa ye nabaghandiikira nabakoba obutakolagananga na benzi. Tyakoba benzi ba nsi eno, oba ab'amairu, oba abanhazi, oba abasinza ebitali Katonda, kuba ekyo kyandibaire ng'okubakoba okuviira irala mu nsi. Kye nali nkoba n'obutakolagananga na muntu yeeyeta waluganda aye ate nga mwenzi, oba nga wa mairu, oba asinza ebitali Katonda, oba omuvumagani, oba omutamiivu, oba omwibi; omuntu ng'oti n'oyo n'okulya mutalyanga naye. Kwona ti mulimo gwange kusalira abataikiriza musango. Abo abaikiriza be mube musalire omusango. Katonda alisalira abo abataikiriza omusango ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Mubinge omuntu omubi abaveemu.” Owundi ku imwe bw'aba n'ensonga ku woluganda, akana atya okutwala ensonga ye eri abalamuzi abatali baikiriza, mu kifo eky'okugitwala eri abantu ba Katonda? Timwidhi ng'abantu ba Katonda n'abalisalira ensi omusango? Kale oba nga niimwe abalisalira ensi omusango, timusobola kusala busango butono obwo? Timwidhi nga niife abaja okusalira bamalaika omusango? Memale tulemwa tutya okusala emisango egy'omu bulamu buno? Lwaki bwe muba n'emisango oti ni gino mugitwalira abantu abanhoomebwa Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito okugisala? Timuswala? Bwenebwene mu imwe muzira muntu mugezi asobola kusala musango ghagati gh'aboluganda? Owoluganda yaawoza n'owoluganda mwine, era yaaganha abataikiriza okubasalira omusango? Okughaghabiragana ku mbuga beene na beene, kwoleka ng'okwebisa ng'Abakurisito kubalemye. Lwaki timumala gaguminkiriza bisobyo bya banaimwe? Lwaki timumala gaganha banaimwe kubatwalaku byaimwe? Aye imwe beene musobya, era mwatwala ebitali byaimwe ni bwekuba ku boluganda beene. Timwidhi ng'abakozi b'ebibi tibalingira mu Bwakyabazinga bwa Katonda? Mulobe kwerimba ghazira badankaanu, waire abasinza ebitali Katonda, waire abenzi, waire abatamiivu, waire abasaadha abadankaana ni basaadha banaibwe, oba abakazi abadankaana ni bakazi banaibwe, abalingira mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Era ghazira baibi, oba ab'amairu, oba abatamiivu, oba abavumagani, oba abanhazi, abalingira mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Era abandi ku imwe mutyo bwe mwali, aye mwanaazibwa mwafuulibwa bantu ba Katonda era abatuufu eri Katonda, mu liina lya Musengwa waife Yesu Kurisito, ni mu Mwoyo wa Katonda. Owundi akoba ati: “Ndhikirizibwa okukola buli kintu kyonakyona.” Aye ti kiri nti buli kintu kikuyamba. Nsobola okukoba nti: “Ndhikirizibwa okukola buli kintu kyonakyona,” aye tija kuganha kuba mwiru afugibwa kintu kyonakyona. Owundi yaakoba ati: “Emere yakolerwa mabunda, ate amabunda gaakolerwa mere.” Aye Katonda alibitoolagho byombi. Omubiri tigwakolerwa bwenzi aye gwakolerwa okugheereza Musengwa, era Musengwa ni mwene mubiri. Era Katonda eyazuukiza Musengwa twena alituzuukiza mu maani ge. Timwidhi ng'emibiri gyaimwe bitundu bya mubiri gwa Kurisito? Memale obwo ntoole ebitundu by'omubiri gwa Kurisito mbifuule ebitundu eby'omubiri gw'omwenzi? Busa naire! Oba timwidhi nga eyeeyimba n'omwenzi bafuuka mubiri mulala naye? Ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Ababiri banaafuukanga mubiri mulala.” Aye oyo eyeeyimba ku Musengwa afuuka mulala naye mu mwoyo. Mweghalenga obwenzi. Ebibi ebindi omuntu by'akola tabikola ku mubiri gwe, aye omwenzi ayonoona ku mubiri gwe gwene. Timwidhi ng'emibiri gyaimwe n'eisinzizo lya Mwoyo Mutukuvu ali mu imwe era eyabagheebwa Katonda? Timuli baimwe ku bwaimwe, aye muli ba Katonda. Katonda yamala okubagula, kale mugheese Katonda ekitiisa n'emibiri gyaimwe. Mperaano nga ndhira mu ebyo bye mwampandiikiraku, kiba kikalamu omusaadha obutaba na mukazi. Aye olw'okweghala obwenzi, buli musaadha abenga n'omukazi we, ate buli mukazi abenga n'iba. Omusaadha atuukirizenga ebimusabibwa mu bufumbo era n'omukazi akolenga atyo. Omukazi ti n'afuga omubiri gwe mwene, aye iba n'agufuga. N'omusaadha ti n'afuga mubiri gwe mukazi we n'agufuga. Ole atalobanga mwine, okutoolaku nga musoose kwisania mwataagho ekiseera eky'okusabiramu Katonda. Aye ekiseera ekyo nga kiwoireku mwirengamu nga buliidho, kuba Sitaani asobola okubasendasenda mwaloba kwekuuma. Kino ti kiragiro aye mbagha bwa magezi. Abantu boonaboona nguli baba oti ninze kyandibaire kikalamu, aye buli muntu ali n'ekitone kye eky'endhawulo Katonda ky'amugha. Ono amugha kino, ole yaamugha kire. Kale abo abakaali kubayiza oba kubayira, ni banamwandu, mbakoba nti kiba kikalamu bwe basigala abalangasa ng'oti ninze bwendi. Aye bwe baba nga tibasobola kwekuuma babayire oba babayize, kuba okubaiza oba okubayira kusinga okusiriira n'amairu. Eri abafumbo, ndi n'ekiragiro, ekitali kyange, aye ekya Musengwa, ekiragira omukazi obutanobanga. Aye bw'anobanga, asigalenga nga mulangasa. Bwe kitaba kityo airengayo ewa iba baisanie, era omusaadha atabinganga mukazi we. Abandi nze mbakoba, aye ti ni Musengwa abakoba, nti owoluganda omusaadha bw'aba n'omukazi atali mwikiriza, omukazi oyo n'aganha okuba naye aghalala, atamubinganga. Era owoluganda omukazi bw'aba n'omusaadha atali mwikiriza, aye n'aganha okuba naye aghalala, atanobanga. Omusaadha atali mwikiriza aba muntu wa Katonda ku lwa mukazi we, ate omukazi atali mwikiriza yeena yaaba muntu wa Katonda ku lwa iba. Nguli tikyali kityo abaana baibwe bandibairenga ng'abataidhi Katonda. Aye nga bwekiri kityo, boona baba bantu ba Katonda. Aye atali mwikiriza bw'aba nga ayenda okuleka owoluganda, aje. Agho owoluganda omusaadha oba omukazi ghazira kimusiba, kuba Katonda yatweta tube n'eidembe. Iwe owoluganda omukazi, oidhi otya oba niiwe olikyusa balo? Oba iwe owoluganda omusaadha, oidhi otya oba niiwe olikyusa mukazi wo? Buli muntu asigale mu bulamu Musengwa bwe yamugha, Katonda mwe yamwetera. Ntyo bwe ndhegeresa mu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona. Oyo eyayetebwa nga mukekete atagezangaku kwetoolaku nkovu dha bukekete, n'oyo eyayetebwa nga ti mukekete atakeketebwanga. Ekikulu tikukeketa oba butakeketa, aye kugondera mateeka ga Katonda. Buli muntu agwaine asigale nga bwe yali ng'akaali kwetebwa. Wali mwiru nga Katonda akaali kukweta? Tofaayo. Aye oba nga ghaligho omukisa ogw'okufuuka ow'eidembe, gukozese. Omwiru eyayetebwa Musengwa, aba muntu wa Musengwa ow'eidembe eyatoolebwa mu bwiru, mu nsambo n'endala ow'eidembe atabangaku mwiru eyayetebwa Musengwa, aba mwiru wa Kurisito. Katonda yamala okubagula, kale mutafuuka bairu ba bantu. Kale aboluganda, buli muntu agheerezenga Katonda mu bulamu bwe yalimu, Katonda bwe yali ng'akaali kumweta. Mperaano nga ndhira mu ebyo ebigema ku batafumbirwangaku, nzira kiragiro kiva wa Musengwa, aye mpa bwa magezi ng'omuntu asobola okwesigibwa olw'ekisa kya Musengwa. Ndhuuba nti olw'ebiseera ebizibu ebirigho, kikalamu omuntu okusigala nga bw'ali. Oli ni mukazi wo? Kale otagezangaku kumwetoolaku. Okaali kubayiza? Kale otagezangaku kubayiza. Aye bw'obayiza oba tokoze kibi, era n'omughala omwegha bw'abayira aba takoze kibi. Aye abafumbo baba n'ebizibu kamaala, era nandyenze okubawonia ebizibu oti n'ebyo. Aboluganda, kye nkoba ni kino nti ekiseera kisigaireyo kitono, era okuva ni mperaano abali n'abakazi beebise ng'oti bazira ate abo abali n'enaku, babe ng'oti bazira nnaku, abo abaseka babe ng'oti tiibasangaavu abo abagula babe ng'oti bye bagula ti byaibwe. Abo abajiira ku bintu eby'omu nsi, babe ng'oti tibabijiiraku. Kuba ensi eno nga bw'eri mperaano, eri kumpi kukoma. Nhenda mulobe kweraliikirira. Omusaadha atali mufumbo yeeraliikirira bya Musengwa, kuba ky'agezaaku n'okumusiimya. Aye omusaadha omufumbo yeeraliikirira eby'ensi eno, kuba afuba okusiimya mukazi we, omwoyo gwe guba ghano ni ghale. Omukazi atali mufumbo oba omughala omwegha yeeraliikirira bya Musengwa, kuba ayenda okwegha Musengwa yeenayeena mu mubiri ni mu mwoyo. Aye omukazi ali mu bufumbo yeeraliikirira eby'omu nsi, kuba ayenda okusiimya iba. Kino ndi kukikoba olw'obulungi bwaimwe. Tirikugezaaku kubakaluubiriza, aye nhenda mukole ekintu ekituufu era ekikalamu, era mwegheereyo irala okukola omulimo gwa Musengwa n'omwoyo omulala. Oyo eyamala okwandhula bw'akibona nga tikikola bukalamu omughala ye yamala okwandhula, ng'amairu ali na mangi, era ng'awulira ng'ateekwa okubayiza omughala oyo, akole nga bw'ayenda, amubayize aba takoze kibi. Aye oyo atakakiibwa bukakibwe era amaliriire mu mwoyo gwe obutabayiza, era ng'asobola bukalamu okufuga amairu ge, era ng'amaze okusalagho mu mwoyo gwe eky'okukola, kiba kikalamu obutabayiza mughala oyo. Kale oyo abayiza mwine ye yamala okwandhula akola bukalamu, aye asinga n'oyo atabayiriza irala. Omukazi omufumbo tasobola kuba wa busa iba bw'aba ng'akaali mulamu. Aye iba bw'afa asobola okubayira omusaadha owundi, aye omusaadha oyo ateekwa kuba nga Mukurisito. Aye mu kubona okwange, okusigala nga bw'ali mwe yandisinze kwesiimira, era ndowooza nga zeena ndi ni Mwoyo wa Katonda. Mperaano nga ndhira mu ebyo bye mwampandiikiraku ebigema ku by'okulya ebigheebwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda, twidhi nga “twenatwena tuli n'okumanha”. “Okumanha” okwo kuleetera omuntu okwebona nga wa ghaigulu, aye okugonza kuzimba omuntu. Ole bw'alowooza ati ali ni ky'aidhi, aba akaali kumanha nga bw'agwaine kumanha. Aye omuntu bw'agonza Katonda, Katonda amumanha. Kale ku bigema ku by'okulya ebigheebwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda, twidhi nga mu butuufu ebisinzibwa ebitali Katonda biziramu makulu, era nga Katonda ali mulala ati, ezira wundi. Waire ebaayo ebyetebwa “bakatonda” mu igulu oba mu nsi, era nga bw'eriyo “bakatonda” ni “basengwa” abangi, ife tuli ni Katonda mulala, Lata, eyatonda ebintu byonabyona, era tuligho ku lw'oyo. Era ghaligho Musengwa mulala, Yesu Kurisito, ebintu byonabyona mwe byabita okutondebwa, era mwe tubita okuba abalamu. Aye okumanha kuno tikwa bantu boonaboona. Abandi olw'okumanhirira ebisinzibwa ebitali Katonda, ni ye buli eno bwe balya eby'okulya oti n'ebyo, bawulirira irala mule nga bigheereibwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda. Era olw'omwoyo gwaibwe okuba omunafu, bawulira nga eby'okulya ebyo biboonoine. Aye eby'okulya ghazira kye bitwongereku mu maiso ga Katonda. Katonda tatubona ng'abalungi, bwe tulya, oba okutubona ng'ababi, bwe tutalya. Aye mwegendereze eidembe lino lirobe kusuula banafu mu kibi. Omuntu ali n'omwoyo omunafu bw'akubona iwe oli n'okumanha ng'otyaime okulya mu isabo, kino tikireetera muntu oyo kufuna maani kulya eby'okulya ebigheebwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda? Kale olw'okumanha kwo oba ozikiriiza owoluganda oyo omunafu, Kurisito ye yafiirira. Kale bwe mukola ekibi ku boluganda ni mukosa emyoyo gyaibwe eminafu, muba mukoze ekibi ku Kurisito. Kale oba nga eby'okulya bireetera muganda wange okugwa mu kibi, tiireyo kubirya ndobe kuleetera muganda wange kugwa. Tiri wa idembe? Tiri mutume? Tyabona Yesu Musengwa waife? Imwe timwava mu mulimo gwe nakolera Musengwa waife? Waire abandi tibantwala ng'omutume, aye ndi mutume ye muli, kuba imwe beene niimwe akamanhiso akakakasa obutume bwange mu Musengwa. Abo abantakania mbairamu nti: Titugwanira kugheebwa bya kulya olw'omulimo gwe tukola? Titugwanira kukola ng'Abatume abandi, era nga baganda ba Musengwa, era nga Petero, abatambula ni bakazi baibwe? Barunaba ninze, niife twenka abali n'okukola okweyemerezaagho? Mwisirukale ki eyeesasulira mwene ng'ali mu igye? Naani asimba enimiro y'emizabbibu n'atalya ku bibala byayo? Mwayi ki atanhwa ku mata ga mu kyayo kye? Ni bwentakoma ku bya kuboneraku bino byonka ebyabuliidho, Amateeka ga Musa goona bwe gakoba. Kyaghandiikibwa mu Mateeka ga Musa kiti: “Tosibanga nte munwa bw'eba ng'emulungula engaano.” Obwo agho Katonda aba alumirwa nte? Bwene yali tategeeza ife? Kyaghandiikibwa ku lwaife, kuba alima agwana okulima ng'asuubira, ate asekula agwana okusekula nga asuubira okugheebwa ku by'asekula. Kale oba mu kubakobera ekibono twabasigamu ebibaganhula omwoyo, kiba kibi ife okubakungulamu ebituganhula omubiri? Oba abandi bagwaniire okusuubira bino okuva ye imwe, ife titugwaniire inho n'okubasinga ni tubasinga? Aye tukaali kubasaba kintu kyonakyona nga bwe tugwaine. Tuguminkiriza buli kintu olw'obutenda kutaagho kirobera Mawulire Malungi aga Kurisito kusansaana. Timwidhi ng'abo abakola mu isinzizo balya ku bya mu ndhu ya Katonda, era n'abo abagheereza ku alutaari ya Katonda bafuna omugabo gwaibwe okuva ku bigheebwayo ku alutaari? Mu nsambo n'endala Musengwa yalagira ati abo abakobera abantu Amawulire Amalungi bateekwa okwemerezebwagho olw'omulimo ogwo. Aye nkaali kubasaba kintu kyonakyona, era waire mperaano tiri kubaghandiikira lwa kubasaba kintu kyonakyona. Kasinga mmala gafa ntaganhie muntu yeenayeena kuntoolaku ekyo ekindeetera okwenhumiriza. Bwe nkobera abantu Amawulire Amalungi ekyo tikindeetera kwenhumiriza, kuba era nteekwa buteekwe okubakobera, era mba nga nkagwireku bwentakobera bantu Mawulire Amalungi. Ekyo bwe nkikola olw'okwenda kwange mba ndi n'okugheebwa empeera, aye olw'okuba Katonda yakingemya, nteekwa buteekwe okukikola. Kale mpeera ki ye nfuna? N'eno: okukobera abantu Amawulire Amalungi ku bwereere nga tisaba kusasulwa olw'omulimo ogwo. Waire nga tiri mwiru wa muntu yeenayeena, nafuuka omwiru wa boonaboona nsobole okuleetera Kurisito abantu kamaala. Mu Bayudaaya, nafuuka ng'Omuyudaaya nsobole okuleeta Abayudaaya. Mu abo abafugibwa Amateeka, nafuuka ng'afugibwa Amateeka nsobole okuleeta abo abafugibwa Amateeka, waire nga nze tifugibwa Mateeka. Mu bamaghanga agandi nafuuka ng'abamaghanga agandi abatafugibwa Mateeka, nsobole okuleeta abamaghanga agandi. Kino tikitegeeza kiti tigondera mateeka ga Katonda. Mu butuufu ngondera eiteeka lya Kurisito. Mu banafu mu kwikiriza, nafuuka ng'omunafu nsobole okuleeta abanafu. Kale nafuuka ebintu byonabyona mu bantu boonaboona, bwe kiba nga kisoboka mbeeku ni be ndokola. Olw'okwenda okugabana ku bikalamu ebiva mu Mawulire Amalungi, kyenva nkola ebyo byonabyona. Bwenebwene mukiidhi ng'ababa mu ntaka edh'okulumuka baba kamaala, aye aghangula ekirabo aba mulala. Kale mulumuke mu nsambo ebasobozesa okughangula ekirabo. Buli muzaanhi azaanha emizaanho egy'entaka, yeegendereza inho asobole okufuna ekirabo eky'ekiseera obuseera, aye ife twegendereza inho tufune ekirabo ekitawaagho. Nze kyenva numuka butereevu ku kagugha, tiri ng'oti n'omukubi w'ebifunsi akuba eibanga. Nfuntira irala omubiri gwange era naagufugira irala, nze ndobe kutoolebwa mu ntaka nga mmaze okukobera abandi Amawulire Amalungi. Aboluganda, nhenda mwidhukire ebyatuuka ku badhaadha baife abaanonereza Musa, boonaboona ekire kyabakulemberamu, era boonaboona baabita mu nhandha. Boonaboona mu kire, era ni mu nhandha baabatizibwa mu kwisa ekirala ni Musa. Boonaboona baalyanga ku mere ndala ey'omwoyo, era baanhwanga eky'okunhwa kirala eky'omwoyo. Baanhwanga ku lubaale olw'omwoyo olwatambulanga nabo, era olubaale olwo ni Kurisito. Aye waire kyali kityo abasinga obungi ku abo, Katonda tiyabasiima, era baafiira mu irungu. Mperaano ebintu bino bya kutulabula tulobe okwegomba ebintu ebibi ng'abo bwe baakola. Mutasinzanga bitali Katonda ng'abandi ku abo bwe baakola, era nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Abantu baatyama okulya n'okunhwa era baira mu makina amabi.” Tulobenga kukola bikolwa bya bwenzi ng'abandi ku abo bwe baakola, ni bafa emitwalo ebiri n'enkumi eisatu (23,000) ku lunaku olulala. Tulobenga kuleba Musengwa ng'abandi ku abo bwe baakola, emisota ni gibaita. Era tutaduuduumanga ng'abandi ku abo bwe baakola, Malaika ow'okufa n'abaita. Bino byonabyona byabatuukaku bibe eby'okuboneraku eri abandi, era byaghandiikibwa olw'okutwegeresa ife abaligho mu biseera bino ng'ensi eri kumpi okutuuka ku nkomerero. Kale buli adhuuba ng'ali n'okwikiriza okugumu yeegendereze alobe kugwa. Ghazira kulebwa kubatuukaku, okutatuuka ku bantu bandi. Aye Katonda tasubagha, taja kuganha kulebwa kwe mutasobola kubatuukaku. Mu kiseera eky'okulebwa aidha kubaghanga amaani ag'okubigumira era n'amagezi ag'okubighangula. Kale bakagwa mutaseetanga ya kusinza bintu ebisinzibwa ebitali Katonda. Ndi kwogera n'imwe ng'ayogera n'abantu abategeera, mwesaliregho beene ku bye ndi kwogera. Ekikopo ekyo kye twebalizaaku Katonda ti n'okwisa ekirala mu musaayi gwa Kurisito? Era omugaati gwe tumegulamegulamu ti n'okwisa ekirala mu mubiri gwa Kurisito? Kuba waire tuli kamaala, tuli mubiri mulala, kuba tulya omugaati mulala. Kale mubonere ku Baisiraeli abo abalya ebigheebwayo eri Katonda baba tibagabaniire ghalala mu kugheereza Katonda ku alutaari? Ndi kukoba ki? Nti ebisinzibwa ebitali Katonda, oba eby'okulya ebigheebwayo, birimu amakulu? Busa! Kye ndi kukoba ni kino nti, ebyo ebigheebwayo mu masabo, ebyo babigha mizimu mibi aye ti Katonda, era tyenda imwe mwise kirala na mizimu mibi. Timusobola kunhwa ku kikopo kya Musengwa, era ni munhwa na ku kikopo kya mizimu mibi. Timusobola kulya ku kiiwulo kya Musengwa era ni mulya na ku kiiwulo kya mizimu mibi. Twenda kuleetera Katonda kuba wa nkikidi? Niife tumusinga amaani? Abandi bakoba mbu: “Twikirizibwa okukola buli kintu,” aye omuganhulo ti guli mu byonabyona “Twikirizibwa okukola buli kintu,” aye tikiri nti buli kintu kizimba. Omuntu atakoleranga lwa bulungi bwe mwene, aye akolerenga lwa bulungi bwa bandi. Kiisi mamba etundibwa mu kiya, mulyenga bulye na mwoyo mulala aghazira kubuuliriza kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Ensi n'ebigirimu byonabyona bya Musengwa.” Atali mwikiriza bw'abeetanga ku kiiwulo ni muganha okuja, mulyenga buli ky'abagha nga timubuuziiza kibuuzo kyonakyona ekiva mu kudhuubiriza okw'omu myoyo gyaimwe. Aye ole bw'akukobera ati: “Kino kyagheebwayo eri ekisinzibwa ekitali Katonda,” otakiryanga ku lw'oyo akukobeire, ni ku lw'omwoyo. Nkoba omwoyo gwe, aye ti ogugwo. Kale lwaki okudhuuba okw'omuntu owundi kundobera okukola nze kye ndidhi nga kituufu? Bwe mba nga mpaireyo okusaba kwange okw'okwebaza olw'emere, lwaki omuntu annenia olw'okulya emere ye neebaliiza Katonda? Kale buli kye mukolanga, oba kulya oba kunhwa, mukikolenga olw'okugheesa Katonda ekitiisa. Mutakolanga kintu ekireetera Abayudaaya, oba abamaghanga agandi, oba Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda okugwa mu kibi. Mukole nga nze bwenkola ngezaaku okusiimya abantu boonaboona mu buli kye nkola nga tikolera lwa bulungi bwange mwene, aye lwa boonaboona basobole okulokolebwa. Mukolenga nga nze, era nga zeena bwe nkola nga Kurisito bye yakola. Mukola bukalamu kuba buliidho mundidhukira, era mwagema butiribiri ebyo bye nabeegeresa. Aye nhenda mumanhe nga Kurisito n'afuga buli musaadha, omusaadha n'afuga mukazi we, era Katonda n'afuga Kurisito. Kale omusaadha asaba, oba akobera abantu ekibono kya Katonda nga yeeghembye ku mutwe aswaza Kurisito. Aye omukazi yeenayeena asaba oba akobera abantu ekibono kya Katonda nga tiyeeghembye ku mutwe aswaza iba kuba omukazi oyo azira ndhawulo na mukazi amweireku nviiri. Omukazi bw'ateeghemba ku mutwe kiba kikalamu okusalaku enviiri dhe. Aye nga bwe kiswaza omukazi okusalaku, oba okughalagata omutwe, ateekwa okweghemba ku mutwe. Omusaadha tikimwetaagisa kweghemba ku mutwe, kuba omusaadha n'ekifaananie era n'ekitiisa kya Katonda, aye omukazi n'ekitiisa ky'omusaadha. Kuba omusaadha tiyatondebwa ng'ava mu mukazi, aye omukazi n'eyava mu musaadha. Era omusaadha tiyatondebwa ku lwa mukazi, aye omukazi n'eyatondebwa ku lw'omusaadha. Ku lwa bamalaika omukazi agwaine okweghembanga ku mutwe kyoleke ng'afugibwa iba. Aye mu Musengwa omukazi tabaagho yenka nga ghazira musaadha, n'omusaadha tabaagho yenka nga ghazira mukazi. Ng'omukazi bwe yatondebwa ng'ava mu musaadha, mu nsambo n'endala omusaadha azaalibwa mukazi, era ebintu byonabyona biva ye Katonda. Imwe beene mukibone. Kikalamu omukazi okusaba Katonda nga tiyeeghembye ku mutwe? Obutonde bwonka tibubalaga ng'omusaadha okupiita enviiri kimuswaza, aye ng'omukazi okupiita enviiri kimubonesa bukalamu? Kuba omukazi dhaamugheebwa ng'ebyokweghemba. Aye omuntu yeenayeena bw'ayenda okukitakania, akimanhe nga ife n'Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito ebya Katonda, tuzira ngeri yindi mu kusaba okutoolaku eno. Mu kino kye nja okubeegeresa nhenda okubakobera nti timukola bukalamu mu kwesoloza kwaimwe, kuba ebivaamu ti biba bikalamu aye bibi. Okusookera irala, mpulira mbu bwe mwesoloza ng'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito, mwekutulakutulamu obukunsu, era zeena kino ndi oti nkikakasa. Aye era okwekutulakutulamu kuli n'okubaagho, memale abatuufu mu imwe bamanhike. Bwe mwesoloza, bye mulya ti n'ekyeigulo kya Musengwa. Kuba bwe muba nga mulya buli muntu atoolera bwa kulya mere ye nga tateeze bandi, abandi baasigala ndhala, ate nga abandi batamiire. Ki? Muzira maka gaimwe mwe musobola kuliira na kunhwera? Oba munhooma bunhoome Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda, na kuswaza abo abazira ke bali nako? Munsuubira kubakoba ki ku nsonga eno? Munsuubira kubasiima? Bbe, tiidha kubasiima. Okwegeresebwa kwe nafuna okuva ye Musengwa zeena kwe nabagha. Obwire Musengwa Yesu bwe baamugheerayo, yagema omugaati, era bwe yamala okusiima Katonda, yaagumegulamu era yaakoba ati: “Guno n'omubiri gwange oguligho ku lwaimwe. Mukolenga kino olw'okundidhukiranga.” Mu nsambo n'endala, bwe baamala okulya ekyeigulo yaagema ekikopo yakoba ati: “Ekikopo kino n'endagaano empyaka ekakasibwa n'omusaayi gwange. Buli lwe munaakinhwangaku, mukikolenga olw'okundidhukira.” Kino kitegeeza kiti buli lwe mulya ku mugaati guno, era ni munhwa ku kikopo kino, munaabanga muli kumanhisa okufa kwa Musengwa okutuusa lw'aliira. Kale buli alya omugaati oba anhwa ku kikopo mu nsambo etagheesa Musengwa kitiisa, aiza omusango ku mubiri n'omusaayi gwa Musengwa. Agho ni, buli muntu ateekwa kwebona oba nga agwaine, memale yaalya ku mugaati, era yaanhwa ku kikopo kuba buli alya ku mugaati, era n'anhwa ku kikopo nga tategeire makulu ga mubiri gwa Musengwa, yeereetera mwene omusango okumusinga. Eno n'ensonga lwaki bangi ku imwe muli balwaire, era banafu, era n'abandi baafa. Aye ife beene nkuli tusooka twebona oba nga tugwaine, Katonda tiyanditusaliire musango. Aye Musengwa bw'atusalira omusango n'atukangaivula, atwegeresa tulobe kusalirwa musango kutusinga aghalala n'ensi. Kale aboluganda, bwe mwesolozanga okuliira aghalala, mulindengaku banaimwe. Bwe ghabangagho endhala y'eruma, asookenga kulya ka ewuwe memale olwo okwesoloza kwaimwe kulobe kubaviirangamu Katonda kubasalira musango. Ebindi ndibibakobera nga ndidhie. Aboluganda, nhenda mumanhe bukalamu ebigema ku birabo Mwoyo Mutukuvu by'agha. Mwidhi nga bwe mwali nga mukaali kufuuka ba Kurisito, mwabuzibwabuzibwanga, mwajanga okusinza ebintu ebisinzibwa ebitali Katonda ebitoogera. Kale nhenda mukimanhe nga ghazira muntu ayogera ng'ali ni Mwoyo wa Katonda, n'akoba ati: “Yesu akolimirwe!” Era ghazira asobola kukoba ati: “Yesu ni Musengwa,” okutoolaku ng'ali ni Mwoyo Mutukuvu. Ghaligho ebika kamaala eby'ebitone, aye Mwoyo ali mulala abigaba. Era ghaligho ensambo edh'okugheereza kamaala, aye Musengwa agheerezebwa ali mulala. Ghaligho ensambo kamaala edh'okukoleramu emirimo, aye era Katonda n'asobozesa buli muntu okugikola. Mwoyo abonekera mu buli muntu olw'obukalamu bwa boonaboona. Mwoyo agha owundi okwogera ebiidhwire amagezi, ate owundi yaamugha okwogera ebiidhwire okumanha. Mwoyo n'omulala agha owundi okwikiriza, ate owundi n'amugha amaani ag'okuwonia. Owundi Mwoyo amugha okukolanga ebyewuunhio, owundi obulanzi, ate owundi okwawulanga ebirabo ebya Mwoyo Mutukuvu n'ebitali bya Mwoyo Mutukuvu. Owundi amugha okwogeranga mu nnimi, ate owundi yaamugha okuvuunulanga enimi. Aye akola bino byonabyona, ni Mwoyo omulala ati era n'agha buli muntu ekikye nga Mwoyo mwene bw'aba ng'ayenze. Kurisito ali ng'oti n'omubiri gw'omuntu oguba n'ebitundu kamaala. Aye waire nga guli n'ebitundu kamaala, gusigala nga guli mulala. Mu nsambo n'endala twenatwena, ka tube Bayudaaya, oba bamaghanga gandi, oba bairu, oba abatali bairu, Mwoyo yatubatiza mu mubiri mulala, era twenatwena twagheebwa Mwoyo mulala oyo. Kuba omubiri tiguba kitundu kirala, aye guba ebitundu kamaala. Ekigere bwe kikoba kiti, “Olw'okuba tiri mukono, n'olw'ekyo tiri kitundu kya mubiri”, ekyo tikikitoolaku kusigala nga kikaali kitundu kya mubiri. Era ni kutu bw'akoba ati, “Olw'okuba tiri liiso n'olw'ekyo tiri kitundu kya mubiri,” ekyo tikimutoolaku kusigala ng'akaali kitundu kya mubiri. Nguli omubiri gwonagwona gwali liiso, gwandiwuliire gutya? Era nguli gwonagwona gwali kutu, gwandiwunhiiza gutya? Aye nga bwekiri, Katonda yata mu mubiri ebitundu eby'endhawulo nga bwe yayenda. Omubiri tigwandibairegho nguli ebitundu byonabyona byali kitundu kirala. Aye nga bwekiri, ebitundu biri kamaala aye omubiri guli mulala. Kale, eriiso tirisobola kukoba mukono liti, “Tikwetaaga”, waire omutwe okukoba ebigere guti, “Imwe tibeetaaga.” Aye ate ebitundu eby'omubiri ebiboneka oti binafu n'ebyetaagibwa einho, era ebitundu ebyo eby'omubiri bye tutwala obutaba bya kitiisa inho, bye tusinga kutaamu kitiisa. Ebyo ebitagwaine kwolekebwa bye tusinga okwegendereza einho, mu nsambo ye tuteegenderezaamu ebyo ebirungi. Atyo Katonda bwe yakola omubiri, yaagha ekitiisa ekinene bitundu ebisinga kunhoomebwa. Memale olwo omubiri gulobe kwekutulakutulamu, aye ghabeegho okulumirwagana mu bitundu byagwo. Bwe ghabaagho ekitundu eky'omubiri ekirumizibwa, ebitundu ebindi birumizibwa ghalala nakyo. Era bweghabaagho ekitundu ekigheebwa ekitiisa, ebitundu ebindi bisagambira ghalala nakyo. Imwe mwenamwena muli mubiri gwa Kurisito, era buli muntu kitundu kyagwo era mu Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, Katonda yategeka emirimo ng'asookera ku batume, yaizaaku abalanzi, abokusatu n'abeegeresa olwo yaizaaku abakola ebyewuunhio, yaizaaku abawonia, ababeezi, abafuzi, n'aboogera mu nnimi. Tikiri nti boonaboona batume, oba balanzi, waire boonaboona okuba abeegeresa. Era ti boonaboona abakola ebyewuunhio. Ti boonaboona abali n'ekirabo eky'okuwonia, oba eky'okwogera mu nnimi, oba eky'okudhivuunula. Kale mufubenga okufuna ebirabo ebisinga obukulu, era nja kubooleka engira esingira irala bukalamu. Ni bwe ndhogera enimi edh'abantu n'edha bamalaika, aye nga tigonza bantu banange, mba ng'oti n'endege edhiwoloma, oba endongo edhiwaala. Era ni bwe mba n'amaani ag'obulanzi, ni ntegeera ebyama bya Katonda byonabyona, era ni mmanha ebintu byonabyona, era ni bwe mba n'okwikiriza okusobola okusimulagho ensozi, aye ni mba nga tigonza bantu banange, tiba na muganhulo. Ni bwe mpaayo ebyange byonabyona okuliisa abanaku, era ni bwe mpaayo omubiri gwange okwokebwa ghazira kye nganhulwa, bwe mba nga tigonza bantu banange. Omuntu agonza baine aba n'okuguminkiriza, n'ekisa, taba na nsaalwa, tiyeebona yenka era tiyeesaaka mwene, tiyeebisa bubi, taba wa nkikidi, tasungughala mangu era tiyeegemerera. Agonza baine tasangaalira kibi, aye asangaalira mazima. Agonza baine agumira ebintu byonabyona, tairirira mu kusuubira, era aguminkiriza ebintu byonabyona. Eby'obulanzi birikoma, okwogera mu nnimi kulikoma, n'okumanha kulikoma, aye okugonza tikuliwaagho. Kuba okumanha kwaife n'obulanzi bwaife bwakitundu. Era ekituukiriire bwe kiriidha, eby'ekitundu birikoma. Bwe nali nga ndi muto nayogeranga ng'omuto, era naalowoozanga ng'omuto, aye bwe nakula naaleka eby'ekito. Mperaano tubonera mu mbonerwamu, twaloba kubona bukalamu. Aye ku lule tulibonagana maiso ku maiso. Mperaano ndidhiku kitundu butundu, aye ku lule ndimanhira irala mu bwidhuvu, era oti ni Katonda bw'andidhi. Mperaano ghaligho ebintu bisatu: okwikiriza, okusuubira n'okugonza aye ekisinga bino obukulu, kugonza. Munuyirirenga okugonza banaimwe, era mufubenga okufuna ebirabo Mwoyo by'agha, era nga ekisinga bukulu n'eky'obulanzi. Ayogera mu nnimi tayogera na bantu aye ayogera na Katonda, kuba by'ayogera ghazira abiteegera, aye ayogera ebyama bya Katonda n'amaani ga Mwoyo. Aye oyo ayogera eby'obulanzi ayogera na bantu, abakobera ebibazimba, abagumya era abaizaamu amaani. Oyo ayogera mu nnimi yeezimba yenka, aye oyo ayogera eby'obulanzi azimba Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito kyonakyona. Nandyenze mwenamwena mwogere mu nnimi, aye okusingira irala nandyenze mwogere eby'obulanzi. Kuba oyo ayogera eby'obulanzi asinga oyo ayogera mu nnimi, okutoolaku nga ghaligho aghanga okuvuunula, memale Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito kyaganhulwa. Kale aboluganda bwe ndidha ye muli nga ndhogera mu nnimi muganhulwamu ki? Ghazira naire, okutoolaku nga mbakoberayooku Katonda by'andholeike, oba okumanha, oba obulanzi oba okugalaga. Ni bwe biba ebivuga ebizira bulamu, ka tukobe ng'endere oba entongooli, bwe bitavuga bukalamu naani aghanga okumanha ekifuuyiibwa oba ekikubiibwa? Era oyo afuuwa endeka bw'atafuuwa bukalamu, naani aghanga okwetegekera olutalo? N'ekirala n'imwe mwena. Bwe mwogera mu nnimi ebitategeerekeka, omuntu owundi yeenayeena alimanha atya ekikobwa? Kuba muba muli kwogerera bwereere. Ghaligho enimi kamaala mu nsi, aye ghazira lulimi luzira makulu. Aye bwe mba tiidhi lulimi muntu lw'ayogera, mba mugwira y'ali, era yeena aba mugwira ye ndi. Mwena nga bwe mwegomba okufuna ebirabo ebya Mwoyo, mufubenga inho okukozesa ebyo ebizimba Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito. Agho ni, oyo ayogera mu nnimi, asabenga Katonda amughenga n'ekirabo eky'okudhivuunula, kuba bwe nsaba mu nnimi edhitategeerekeka omwoyo gwange guba gusabye aye okumanha kwange kuba kuzirayo. Olwo ndi na kukola ki? Ndidha kusabanga n'omwoyo gwange, era nsabenga n'okumanha kwange kwona. Ndidha kwembanga n'omwoyo gwange, era nhembenga n'okumanha kwange kwona. Kuba bw'osiima Katonda mu mwoyo, omuntu atategeera ky'okoba aghanga atya okwiramu ati, “Amiina” ng'omaze okusaba? Ni bw'oba ng'osiimye bukalamu otya, omuntu oyo taganhulwa. Nsiima Katonda kuba mwenamwena mbasinga okwogera mu nnimi. Aye nga ndi mu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito, mmala googera bibono bitaanu ebitegeerekeka naayegeresa abandi, okusinga okwogera ebibono olukumi (1,000) mu nnimi edhitategeerekeka. Aboluganda, mutabanga na bidhuubo ng'oti bya baana bato. Bwe kuba mu bya kukola bubi, mube ng'oti baana bato abaziraku musango. Aye mu kudhuuba mube bakulu. Mu mateeka kyaghandiikibwa kiti: “Ndyogera n'abantu bange, nga nkozesa abantu aboogera enimi edhindi, era nga nkozesa eminwa egy'abagwira, aye era abantu bange tibalimpulira. Atyo Musengwa bw'akoba.” Agho ni okwogera mu nnimi kamanhiso ka bataikiriza aye ti ka baikiriza, ate obulanzi kamanhiso ka baikiriza aye ti ka bataikiriza. Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito kyonakyona bwe kyesoloza, boonaboona ni batoolera okwogera mu nnimi, memale ni ghaidhagho ab'endha oba abataikiriza, tibabeeta bwa balalu? Aye boonaboona bwe baba nga bali kulanga, memale ataikiriza oba ow'endha naingira, by'awulira byonabyona bimulumiriza olw'ebibi bye, era byamusalira omusango. Ebyo by'adhuuba mu mwoyo gwe eby'engiso byerulwa, yaakuba amakiryaivu, yaasinza Katonda ng'akoba ati: “Bwenebwene Katonda ali mu imwe.” Kye nkoba ni kino aboluganda: Bwe mwesoloza okusinza, owundi aba n'olwembo olusaaka Katonda, ole yaaba ni ky'ayegeresa. Ole yaaba ni Katonda ky'amwoleike, ole yaaba n'okwogera mu nnimi, ate ole owundi yaaba n'okuvuunula ebyogerwa. Buli ekikolebwa kibe nga kigasa Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito. Bwe ghabaagho aboogera mu nnimi, babenga babiri oba obutaswika basatu. Boogerenga mulala mulala, era ghabengagho avuunula. Aye bweghaba nga ghazira aghanga kuvuunula, oyo ayogera mu nnimi, atayogeranga mu kusinza, koodhi ayogerenga bibye yenka, na kwogera na Katonda. Ghabengagho babiri oba basatu abali n'obulanzi babwogerenga, abandi nga bwe bagerangerania ebyo ebyogeirwa. Aye bweghabaagho atyaime agho, Katonda n'amwoleka ekintu, oyo abaire ali kwogera asookenga alekere. Kuba mwenamwena musobola okulanga omulala omulala, memale boonaboona baasobola okwega era bairamu amaani. Abo abali n'ekirabo eky'obulanzi bateekwa okukifuga, kuba Katonda tayenda tube mu kudoobaana, aye ayenda tube miraala, nga bwekiri mu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona. Bwe mwesolozanga mu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito, abakazi basirikenga busirike. Kuba tibaikirizibwa kwogera, era ng'Amateeka bwe gakoba babenga bawulize. Bwe ghabangagho ekintu kyonakyona kye benda okumanha, babuuzenga baibaibwe eka kuba kiswaza omukazi okwogera mu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito nga beesoloiza. Ki! Mudhuuba muti ekibono kya Katonda kyava mu imwe, oba muti kyatuuka ku imwe mwenka? Omuntu yeenayeena bwe yeetwala okuba omulanzi, era n'okuba ng'ali n'ekirabo Mwoyo ky'agha, amanhe nga bye ndi kubaghandiikira, kiragiro kya Musengwa. Atakiisaaku mwoyo yeena balobenga kumwisaaku mwoyo. Kale aboluganda mwemalirenga ku kya kulanga, aye mutaloberanga bantu kwogera mu nnimi. Byonabyona bikolebwenga bukalamu era nga bisengeke. Aboluganda, nhenda okubaidhusa Amawulire Amalungi ge nabakobera ni mugaikiriza, era okwikiriza kwaimwe kwe kwemereire. Gano n'ag'okubalokola bwe mugajiiraku, okutoolaku ng'okwikiriza kwaimwe tikwali kwa mazima. Nabagha ekibono ekisinga bukulu, zeena kye nagheebwa, ekikoba kiti Kurisito yafa olw'ebibi byaife nga bwekiri mu Byaghandiikibwa. Era yaaziikibwa, ku lunaku olwokusatu yaazuukira, era nga bwekiri mu byaghandiikibwa. Era yaabonekera Kefasi, kabiri yaabonekera Abatume eikumi n'ababiri. Olwo yaabonekera aboluganda abasinga mu bikumi ebitaanu boonaboona nga bali ghalala. Bangi ku bantu abo bakaaligho waire ng'abandi baafa. Kabiri yaabonekera Yakobo, era yaabonekera n'Abatume boonaboona. Bwe yamala okubonekera boonaboona, olwo yaabonekera ninze, nga ndi oti n'omwana azaalibwa ng'akaabulaku; kuba mu Batume boonaboona ninze asembayo atagwaine na kwetebwa mutume, olw'okukiriga Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda. Aye olw'ekisa kya Katonda, kye nva ni mba nga bwendi buti. Era ekisa ekyo tikyafa busa. Nakola inho okusinga abatume abandi, waire nga mu butuufu ti ninze eyali akola, aye ekisa kya Katonda nga n'ekikolera mu nze. Kale oba yali nze oba baali abo, ekyo kye twabakobera era mwena kye mwaikiriza. Kale oba nga obukwenda bwe tubakobera n'obwo obugema ku Kurisito eyazuukira mu bafu, lwaki abandi ku imwe mukoba muti ezira kuzuukira? Bw'eba ng'ezira kuzuukira kwa bafu, ekyo kiba kitegeeza nga ni Kurisito tiyazuukira. Era oba nga Kurisito tiyazuukira, bye tubakobera muzira, era ni bye mwikiriza muzira. Era ni Katonda tuba tumusibaku by'ataakola, kuba twakakasa nga Katonda yazuukiza Kurisito, y'ataazuukiza bwe kiba ekituufu ng'abafu tibazuukira. Kuba oba nga abafu tibazuukira ekikoba Kurisito tiyazuukira. Oba nga Kurisito tiyazuukira, bye mwikiriza muzira era mukaali mu bibi byaimwe. Era n'abo abaafa nga baikiriza mu Kurisito baazikirira. Oba nga eisuubi lye tuli nalyo mu Kurisito lya mu bulamu buno bwonka, tugwaine okusaasirwa okusinga abantu abandi boonaboona mu nsi. Aye mu butuufu bwene Kurisito yazuukira mu bafu okukakasa ng'abafu balizuukira kuba ng'okufa bwe kwaleetebwa omuntu, era n'okuzuukira kwaleetebwa muntu. Era ng'abantu boonaboona bwe bafa mu Adamu, mu nsambo n'endala boonaboona balizuukira mu Kurisito. Aye nga buli muntu alizuukira ng'olugobo lwe bwe luliba. Okusooka, Kurisito memale lw'aliira, ababe boonaboona bairaku. Olwo enkomerero yaatuuka. Kurisito ng'amaze okughangula obufuzi bwonabwona, n'obukumu bwonabwona, era n'amaani goonagoona, aligemya Katonda Lata Obwakyabazinga. Kuba Kurisito ateekwa okufuga okutuusa lw'alityankirira abazigu be boonaboona. Omuzigu y'alisembyayo okuzikiriza, ni kufa. Ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Katonda yamugha okufuga ebintu byonabyona.” Aye kyeyoleka kyene ng'okukoba ati: “Ebintu byonabyona” tikitwalizaamu Katonda oyo eyagha Kurisito okufuga ebintu byonabyona. Aye ebintu byonabyona nga bimaze okuteebwa mu bufuzi bwa Kurisito, olwo mwene ng'Omwana, alifugibwa oyo Katonda eyamugha okufuga byonabyona, era olwo Katonda abe byonabyona eri boonaboona. Lwaki abantu babatizibwanga olw'abafu? Basuubira kufuna ki oba nga abafu tibazuukira? Era ni bwe tuba ife, lwaki twandyetaire mu kabi buli kaseera? Aboluganda, olw'okuba mbeesiimiramu era nga tuli muntu mulala mu Kurisito Yesu Musengwa waife, nhenda okubakobera nti buli lunaku okufa kuuningiriire. Nganhulwamu ki ng'omuntu obuntu, bwe nwana n'ebisolo ebikambwe ghano mu Efeso? Aye oba nga abafu tibazuukira “leka tulye era tunhwe, kuba enkyo tuja kufa”, ng'abandi bwe bakoba. Batabasubaghanga: “Emikwano emibi gyonoona empisa enkalamu.” Mweireku mulekere agho okukola ebibi, kuba abandi ku imwe timwidhi Katonda. Kino nkyogeire mbagemye ensoni. Aye omuntu aghanga okubuuza ati: “Abafu bazuukira batya? Baliba na mubiri nabaki?” Musiru iwe! Mu kusiga, ensigo y'osiga emala kufa memale yaamera. Era ky'osiga eba nsigo busigo, oba ya ngaano oba ya kintu ekindi, aye ti kimera nga bwe kiriba nga kikuze. Katonda agigha omubiri nga bw'ayenda, era buli kika kya nsigo akigha omubiri gwakyo. Emibiri gy'ebintu byonabyona tigiba gya nsambo ndala; ghaligho ogw'abantu, ogundi gwa nsolo, ogundi gwa nhonhi, ate ogundi gwa byanhandha. Era ghaligho emibiri egy'omu igulu, n'emibiri egy'omu nsi. Aye ekitiisa eky'egyo egy'omu igulu kindi, n'ekitiisa eky'egyo gy'oku nsi kyona kindi. Ekitiisa eky'endhuba kindi, n'eky'omwezi kindi, era n'eky'emuunienie kindi, ate emuunienie dhaawukana mu kitiisa. N'okuzuukira kutyo bwe kuli. Omubiri bwe gufa guziikibwa, aye bwegulizuukizibwa guliba ogutafa. Mu kuziikibwa guba gunhoomebwa, aye mu kuzuukizibwa guliba gwa kitiisa. Mu kuziikibwa guba munafu, aye mu kuzuukizibwa guliba gwa maani. Mu kuziikibwa guba mubiri bubiri, aye mu kuzuukizibwa guliba mubiri gwa mwoyo. Nga bwe ghaligho omubiri obubiri, era ghaligho n'omubiri ogw'omwoyo. Kyaghandiikibwa kiti: “Adamu omuntu eyasooka yatondebwa yaaba n'obulamu” aye Adamu ow'enkomerero yafuuka omwoyo ogugaba obulamu. Eky'omwoyo ti n'ekisooka, aye eky'omubiri n'ekisooka, memale olwo eky'omwoyo kyairaku. Adamu eyasooka yava mu itaka, era yakolebwa mu nkungu: Adamu owokubiri yava mu igulu. Ng'eyakolebwa mu nkungu bwe yali, n'abo abaakolebwa mu nkungu boona bwe bali. Era ng'eyava mu igulu bw'ali, n'abo ab'omu igulu boona bwe bali. Nga bwe twawumbibwa ni tufaanana Adamu eyakolebwa mu nkungu, era tutyo bwetuliwumbibwa ni tufaanana ni Adamu ole eyava mu igulu. Aboluganda, kye nkoba ni kino omubiri obubiri n'omusaayi obusaayi tibisobola kugheebwa mugabo mu Bwakyabazinga bwa Katonda, n'ekifa tikighanga kugheebwa butafa. Ka mbakobere ekyama: tituja kufa twenatwena, aye endeka ey'enkomerero bw'erivuga, twenatwena tulifuuka mu kaseera akatonioli ng'oti kutemya na kuzibula. Endeka bw'erivuga n'abafu balizuukizibwa nga tibakairayo kufa kabiri, olwo ife twafuuka bufuuke. Kuba ekikula kino ekiwaagho kiteekwa okufuuka ekitawaagho, era ekikula kino ekifa kiteekwa okufuuka ekitafa. Ekiwaagho bwe kirifuuka ekitawaagho, n'ekifa ni kifuuka ekitafa, olwo ekyaghandiikibwa kirituukirira ekikoba kiti: “Okufa kumiriibwa, obughanguzi butuukiriire. Iwe kufa obughanguzi bwo buli gha? Iwe kufa okulumya kwo kuli gha?” Okulumya okw'okufa kuva mu kibi, n'amaani g'ekibi gava mu Mateeka. Aye Katonda yeekaza atugha obughanguzi mu Musengwa waife Yesu Kurisito. Agho ni aboluganda abagonzi, mwekalangule era mube bagumu. Mukolenga buliidho omulimo gwa Musengwa waife nga mwidhi nti ghazira kye mufaabiikanira Musengwa kifa busa. Mperaano nga ndhira mu ebyo bye mwampandiikira ebigema ku kwesondamu eby'okutonera abatuukirivu, mbakoba nti mwena mukole ng'oti bwe nakoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito ebiri mu Galatia. Buli lunaku olusooka mu wiiki, buli muntu ku imwe abengaku ni ky'abiika ng'ajiira ku by'afunie, mulobe kwesondanga nga ndidhie. Era bwe ndituuka, ndigha abantu abo be muliba musembye embaluwa, naabatuma okutwala ebirabo byaimwe e Yerusalemu. Bwe kiriboneka nga kikalamu zeena okuja, balija ninze. Ndibakyalira nga mmaze okukyala e Makedonia, kuba e Makedonia ye ndibita nga ndidha. Nsuubira okubaaku n'imwe oba katyo mu kiseera eky'ekiinhogogo kyonakyona, musobole okwanguya olugendo lwange buli ye ndija. Kuba tyenda kubabona bubone nga mbita, aye ndhuuba okumalaku n'imwe entangama egheraku, Musengwa bw'aliba ng'aganhie. Ndidha kuba mu Efeso okutuusa ku kibinuko kya Pentekote kuba nfuniire irala akaghagaanhia okukolerayo omulimo ogw'omugaso, waire nga eriyo abazigu kamaala. Timotheo nga aidhie, mumusangaaze bukalamu, kuba yeena akolera Musengwa ng'oti ninze. Ghatabangagho amunhooma, aye mumwanguyize olugendo lwe lube lukalamu aire ye ndi, kuba ndi kumusuubira okwira n'aboluganda. Aye owoluganda Apollo namukoba inho aidhe abakyalire ghalala n'aboluganda abandi, aye tiyayenda kwidha buti. Aliidha nga afunie akaghagaanhia. Mumogenga butatemya, munhwere mu kwikiriza, mube bagumu era ba maani. Byonabyona bye mukola mubikolenga n'omwoyo ogugonza. Aboluganda, mwidhi nga Sitefana n'ab'omu maka ge n'abasooka okukyuka mu Akaia, era beeghaayo okugheereza. Aboluganda, mbeeghemba mugonderenga abantu ng'oti n'abo, era mugonderenga n'oyo yeenayeena afuba okukolera aghalala nabo. Kyansangaaza inho Sitefana ni Forutunato ni Akaiko bwe baidha, kuba baaligho mu kifo kyaimwe. Bandhizaamu amaani era nga mwena bwe baabaizaamu. Abantu oti n'abo mubaisengaku inho omwoyo. Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito mu Asia bibalamwisa. Akwila ni Purisikilla aghalala n'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekyesololeza mu ndhu yaibwe babalamwisa inho mu Musengwa. Aboluganda boonaboona babalamwisa. Mulamusaganie nga munhwegeragana. Ninze Paulo aghandiise okulamusa kuno n'omukono gwange gwene. Oyo yeenayeena atagonza Musengwa alaamibwe. Musengwa idha! Enkabi dha Musengwa Yesu dhibe n'imwe, Okugonza kwange kube n'imwe mwenamwena mu Kurisito Yesu. Amiina. Ninze Paulo eyafuuka omutume wa Kurisito Yesu olw'okwenda kwa Katonda, n'owoluganda Timotheo. Tughandiikira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda mu Korintho, n'abatuukirivu boonaboona abali mu Akaia yoonayoona. Enkabi n'emiraala ebya Katonda Lata waife, ni Musengwa Yesu Kurisito bibe n'imwe. Katonda era Ise wa Musengwa waife Yesu Kurisito agheebwe ekitiisa, oyo Lata ow'okusaasira okungi era atubeera buliidho. Mu kudaagadaaga kwaife okwa buli nsambo atugumya, memale twena tughange okugumya abali mu kudaagadaaga okwa buli nsambo, nga tubagumya nga ife beene Katonda bw'atugumya. Kuba, nga bwetugabana ku kudaagadaaga einho okwa Kurisito, tutyo bwetugabana ni mu kugumizibwa einho Katonda. Bwe tudaazibwadaazibwa, imwe mufuna okugumizibwa n'okulokolebwa, ate bwe tugumizibwa era mwafuna amaani ag'okuguminkiriza, n'okubita mu kudaagadaaga nga ife kwe tubitamu. Tubeesiga inho buliidho, kuba twidhi tuti nga bwe mugabana ku kudaagadaaga kwaife, mugabana ni ku kugumizibwa kwaife. Aboluganda, twenda mumanhe okudaagadaaga okwatutuukaku mu Asia. Twanhigirizibwa ebitaloodheka, era nga titulowooza nga tusobola okuba abalamu. Bwene twawulira mule nga tusaliirwa gwa kufa. Aye kino kyatutuukaku tulobe kwesiga maani gaife, aye twesige Katonda yenka azuukiza abafu. Oyo eyatuwonia mu kabi akanene akaaga agho ak'okufa era n'alituwonia, era oyo ye tusuubira okutuwonia kabiri. Mwena mutubeere nga mutusabira, ng'abantu kamaala bwebatusabira Katonda n'atugha enkabi, era abantu kamaala ni batwebalizaaku Katonda olw'enkabi dhe tufuna olw'okusaba kwaibwe. Ensonga etwesiimisa n'eno nti munda mule twekakasa nga mu nsi muno, n'okusingira irala mu imwe, twebisiiza bukalamu mu mazima ni mu butuukirivu, ti lwa magezi ga bantu aye lwa kisa kya Katonda. Tubaghandiikira ebyo byonka bye musobola okusoma era n'okutegeera. Ka nsuubire nti mulibitegeera mu bwidhuvu nga bwe mwabitegeeraku akatono, mughange okwesiima olwaife, oti niife bwe tulyesiima olwaimwe ku lunaku lwa Musengwa waife Yesu. Olw'okuba kino nali nkikakasa, nayenda nsooke okukyalira imwe musobole okufuna enkabi edh'emikuzi ebiri. Nayenda mbakyalire nga nja e Makedonia, ate kabiri mbakyalire nga nva e Makedonia, mungemereku ku by'olugendo lwange olw'e Buyudaaya. Mu ntegeka yange nayenda okukola ntyo. Mudhuuba muti nali n'emyoyo ebiri? Muti entegeka dhange ndhikola oti n'omuntu ow'ensi akoba ati “Yii” ni “Busa” mu kaseera n'akalala ako? Nga Katonda bw'ali, ow'amazima era atakyukakyuka, twena titubakobangaku tuti “Yii” ate kabiri ni tubakoba tuti “Busa”. Kuba Yesu Kurisito Omwana wa Katonda, Siluvano, Timotheo, ninze ye twabakobera, tiyali “Yii” ni “Busa”, aye oyo buliidho ni “Yii.” wa Katonda. Kuba oyo ni “yii” wa kiisi Katonda kye yasuubiza. Eyo n'ensonga lwaki kubwa Kurisito Yesu tukoba tuti “Amiina” nga tugha Katonda ekitiisa. Katonda n'atukakasa ife n'imwe nga mu Kurisito mwe tufunira obulamu, era mwene oyo n'eyatulobolamu. Yatutaaku akamanhiso ke ng'ababe, era yatugha Mwoyo Mutukuvu mu myoyo gyaife ng'omusingo olw'ebyo by'atuterekera. Katonda aidhi ebiri mu mwoyo gwange n'omudhulizi wange, nti olw'obutenda kubataghaania n'ekyandobera okwidha e Korintho. Ti twenda kubalagira bulagire bye muteekwa kwikiriza kuba twidhi nga muli bagumu mu kwikiriza, aye twenda tukolere ghalala memale musangaale. Olw'obutenda kubalumya nasalagho obutabakyalira kabiri. Kuba bwe mbalumya naani owundi alinsangaaza, okutoolaku imwe beene be mba nga numiiza? Eyo n'ensonga lwaki nabaghandiikira embaluwa eyo. Tyayenda kwidha kulumizibwa abo abandinsangaaziiza. Kuba ndidhi nga bwe nsangaala mwenamwena musangaala. Nabaghandiikira nga ndi n'enaku nnene inho ku mwoyo, era nga ndi bwa mu maziga. Ekigendererwa kyange tikyali kubalumya, aye kubooleka nga bwe mbagonza einho. Oba nga ghaligho omuntu eyaleetagho okulumwa, tiyakuleetera nze, aye mu nsambo eyindi yakuleetera imwe mwenamwena. Kino nkikobye olw'obutenda kumumalamu. Ng'omuntu oyo bwe yabonerezebwa abantu kamaala batyo, kimala. Kale mperaano mugwaine mumusonighe era mumugumye, alobe kunakughala bujiiririire, na kuwaamu maani. Mbeeghembye mumwoleke nga bwe mumugonza einho. Nabaghandiikira embaluwa eyo lwa kubaleba, era na lwa kumanha oba nga muli bawulize mu buli kye mbalagira. Buli ye musonigha zeena mmusonigha. Buli kye nsonigha, oba nga bwene ghaligho kyonakyona kye nasonigha, nakisonigha ku lwaimwe mu maiso ga Kurisito Olwo Sitaani alobe kutuzingiza, kuba twidhi entegeka ye yoonayoona. Bwe natuuka mu Turoa okukobera abantu Amawulire Amalungi aga Kurisito, nayagaana nga Musengwa ampaire omukisa ogw'okumukolerayo omulimo. Aye nali mweraliikirivu inho, kuba tyayagaanayo waluganda Tito. Kale naasiibula mangu ab'eyo naaja e Makedonia. Aye Katonda yeekaza kuba buliidho ng'abita mu Kurisito atutuusa ku kugabana ku bughanguzi bwa Kurisito oyo, era yaatukozesa mu kubunisa amawulire ga Kurisito woonawoona, ng'oti n'akawoowo bwe kabuna woonawoona. Kuba ife tuli ng'oti n'obubbaani Kurisito bw'aniosa, Katonda awulire akawoowo akabuna mu b'okulokolebwa n'ab'okuzikirira. Eri abo ab'okuzikirira tuli kivundu ekiita, aye eri abo ab'okulokolebwa tuli kawoowo akaleeta obulamu. Kale naani asobola omulimo oti ni guno? Tituli oti n'abantu abandi kamaala abakozesa ekibono kya Katonda okufunamu kye banaalya, aye tuli bantu Katonda be yatuma, era twogera mazima mu maiso ge, ng'abagheereza mu Kurisito. Tuboneka ng'abatooleire okwesuuta kabiri? Oba mukoba muti twena kitwetaagisa okuba n'embaluwa edhiva ye muli okutwandhula aghandi ng'oti n'abandi bwe kibeetaagisa? Imwe beene muli oti n'embaluwa etwandhulayo eyaghandiikibwa ku myoyo gyaife, emanhibwe era esomebwe abantu boonaboona. Kyeyoleka nga muli oti mbaluwa eva ye Kurisito, ife ye twaleeta, etaaghandiikibwa na bwino aye eyaghandiikibwa ni Mwoyo wa Katonda omulamu. Era etaaghandiikibwa ku bipande bya mabaale, aye eyaghandiikibwa ku bipande eby'emyoyo gy'abantu. Twogera tuti kuba tuli n'obwesige mu Katonda, Kurisito bw'atugha. Ife ku bwaife tuzira bughanzi butusobozesa kukola kintu kyonakyona, obughanzi bwaife buva wa Katonda. Oyo n'eyatusobozesa okuba abagheereza ab'endagaano empyaka, etali ya mateeka maghandiike aye ey'amateeka aga Mwoyo. Amateeka amaghandiike galeeta kufa, aye Mwoyo aleeta bulamu. Amateeka amaghandiike gaabaadhibwa mu nukuta ku bipande eby'amabaale, era bwe gaali gagheebwa ghaaligho okumesunkana kunene. Amaiso ga Musa gaaliku okumesunkana okwo, era waire kwali nga kuli kukendeera, Abaisiraeli baali nga tibasobola kumwekalirisa mu maiso. Kale oba nga Amateeka agaleeta okufa gaagheebwa mu kumesunkana okwaga agho, okugheebwa kwa Mwoyo tikulibaaku kumesunkana kusinga okwo? Oba nga okugha ekyo ekireetera abantu okusalirwa omusango okubasinga, kwaliku okumesunkana, memale okugha ekyo ekireetera abantu obutuukirivu tikulisingagho mu kumesunkana? Mu butuufu ekyo ekyaliku okumesunkana, mperaano tikikaaliku kumesunkana naire, olw'okumesunkana kule okubitamu einho. Kuba oba nga ekyawaagho kyaliku okumesunkana, memale ekyo ekitawaagho tikiteekwa kubaaku kumesunkana okusinga agho? Nga bwe tuli n'obwesige oti n'obwo, tuli bagumu inho. Tituli oti ni Musa eyali n'okweghemberera ekitambaala mu maiso, Abaisiraeli balobe kubona okumesunkana okusembayo okw'amaiso ge nga kuwaagho. Aye emyoyo gyaibwe gyakalanguka, kuba n'okutuukiza irala buti, bwe basoma endagaano enkaire, ekitambaala kyene ekyo kikaabaghembereire. Kurisito yenka n'asobola okutoolagho ekitambaala ekyo. Bwene ni ye buli eno buli lwe basoma ebyaghandiikibwa bya Musa, emyoyo gyaibwe giba mighembe gyaku ekitambaala. Aye omuntu bw'agalukira ye Musengwa ekitambaala kitoolebwagho. Musengwa ni Mwoyo, era Mwoyo wa Musengwa gh'aba, ghaba eidembe. Era ife twenatwena bwe tutoolebwaku ekitughembye ku maiso, tubonerwamu okumesunkana kwa Musengwa ng'oti mbonerwamu. Okumesunkana okuva ye Musengwa era nga ni Mwoyo, kutufuula twafaanana nga mwene mu kumesunkana okuja nga kweyongera. Katonda mu kusaasira kwe yatugha omulimo guno okugukola, kale tutawaamu maani. Ebikolwa ebikolebwa mu ngiso era ebiswaza twabyevuma, tituguyaguya oba okufuulaniafuulania ekibono kya Katonda, aye twogera mazima gonka, twaleka buli muntu ow'omwoyo omukalamu okutulowoozaaku nga bw'atubona mu maiso ga Katonda. Era oba nga Amawulire Amalungi ge tukobera abantu maghembe gaaku, gaba maghembe gaaku eri abo bonka ab'okuzikirira. N'abo abataikiriza, kuba Sitaani omufuzi ow'ensi eno yabaghemba emyoyo, yaabalobera okubona obutangaavu obw'Amawulire Amalungi ag'ekitiisa kya Kurisito, oyo abonerwamu Katonda nga bw'afaanana. Ife titweyogeraku beene aye tukobera abantu tuti Yesu Kurisito ni Musengwa, era nga ife tuli bagheereza baimwe olwa Yesu. Katonda eyakoba ati, “Ekimulika kyake mu nzikiiza!” N'eyaleeta ekimulika kye okwakira mu myoyo gyaife, okutumanhisa ekitiisa kya Katonda ekyakira ku maiso ga Kurisito. Aye ife abali oti nsugha dha itosi, niife abali n'obukombe buno, kino kisobole okwoleka ng'amaani amabitirivu ag'Amawulire Amalungi bwe gali aga Katonda se ti agaife. Tudaazibwadaazibwa mu buli nsambo aye ti tuwaamu maani, tusoberwa aye ti tuwaamu isuubi. Abantu batukiriga, aye Katonda tatwerabira. Tukubibwa ghansi, aye tituzikirizibwa. Buli ghe tuja tuli mu kabi ak'okufa nga Yesu bwe yafa, olwo obulamu bwa Yesu bughange okubonekera mu mibiri gyaife. Buliidho obulamu bwaife buli mu kabi ak'okufa ku lwa Yesu, olwo obulamu bwe bubonekere mu mibiri gyaife egifa. Kale okufa kuli mu ife, aye kino kitegeeza bulamu ye muli. Ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Nayogera kuba naikiriza”, twena olw'okuba tuli n'okwikiriza n'okulala, twogera kuba twaikiriza. Twidhi nga Katonda eyazuukiza Musengwa Yesu, twena alituzuukiza ni Yesu, yaatutwala mu maiso ge ghalala n'imwe. Bino byonabyona birigho ku lwaimwe, olwo ekisa kya Katonda ye kinaakoma okweyongera okutuuka ku bantu, n'abamusiima ye banaakoma okweyongeraku. Olwo Katonda agheebwe ekitiisa. Kale ni tituwaamu maani. Kuba waire mu mubiri tuja nga tunafugha, mu mwoyo tuja nga twiramu amaani buli lunaku. Okudaagadaaga kuno okutonioli era okw'akaseera, kuli kututegekera ekitiisa ekinene era ekitawaagho ekisinga ebintu byonabyona. Tujiira ku bintu ebitaboneka, aye ti ebyo ebiboneka kuba ebyo ebiboneka bya kaseera buseera, aye ebyo ebitaboneka tibiwaagho. Kuba twidhi ng'entindi yaife eno ey'oku nsi ye tulimu, omubiri guno gwe tulimu, bw'erisansulwa, Katonda alitugha endhu mu igulu etawaagho etaazimbwa bantu. Mperaano tusinda era twegomba okuvaazibwa endhu eyo ey'omu igulu. Bwe tuligivaala tulobe kwagaanibwa nga tuli kidu. Bwe tuba nga tukaali mu ntindi eno ey'oku nsi tusinda olw'okuzitooghererwa, ti lwa kuba nga twenda okwetoolaku omubiri guno, aye lwa kuba twenda okuvaazibwa omubiri ogw'omu igulu, olwo omubiri ogutafa gumire ogufa. Katonda n'eyatutegekera kino, era yaatugha Mwoyo ng'omusingo. Kale ni buliidho tuba bagumu kuba twidhi nga bwe tuba mu mubiri guno, tituba ghalala ni Musengwa. Tubaagho lwa kwikiriza se ti lwa kubona. Tuli bagumu era kasinga tulekayo okuba mu mubiri guno aye twaba ni Musengwa. Kale ni oba tuba mu mubiri guno oba tuguvaamu, kye twenda n'okumusangaaza. Kuba twenatwena tuteekwa okuboneka mu maiso ga Kurisito atusalire omusango. Buli muntu alimusasula ng'ajiira ku bikalamu, oba ku bibi bye yakola ng'ali mu mubiri guno. Nga bwe twidhi nga kituufu okutya Musengwa, abantu tugezaaku okubaghangula. Katonda atwidhi bukalamu era ndhuuba nga mu myoyo gyaimwe mwena mutwidhi bukalamu. Ti tuli kwesuuta ye muli kabiri, aye tuli kubagha kye munaavangaku okwesiima ku lwaife, memale olwo mughange okwirangamu abo abeesuutiriza mu by'oku ngulu okw'omuntu aghazira kulinga ku bya mu mwoyo. Oba tuli ng'oti balalu, tuli tutyo ku bwa Katonda, aye oba ti tuli balalu, ti tuli tutyo ku lwaimwe. Ife tufugibwa kugonza kwa Kurisito, era twidhi nga yafiirira boonaboona, ekikoba nti boonaboona bagabana ku kufa kwe. Yafiirira boonaboona, olwo abalamu babe nga tibakaali balamu ku lwaibwe, aye babenga balamu ku lulwe oyo eyabafiirira era n'azuukizibwa. Mperaano titukaabonera muntu yeenayeena mu magezi ga buntu. Waire nga ghaaligho ghe twaboneranga Kurisito mu magezi ag'obuntu, mperaano titukaamubona tutyo. Agho ni buli muntu aba mu Kurisito aba kitonde kiyaaka, ekikaire kivaagho ekiyaaka kyaidha. Akola bino byonabyona ni Katonda eyabita mu Kurisito n'atuleetera okwisania naye, era n'atugha omulimo ogw'okuleetera abantu abandi boona okwisania naye. Kye tukoba ni kino nti Katonda yaleetera abantu boonaboona okwisania naye ng'abita mu Kurisito, nga tababalira bibi bye baakola naire. Era twena yatugemya obukwenda obubaleetera okwisania naye. Kale tuli bakwenda ba Kurisito, Katonda b'abitamu okubeeta. Tubeeghembye mu liina lya Kurisito muganhe Katonda abaghe okwisania naye. Kurisito tiyali na kibi, aye ku lwaife Katonda yamutaaku ebibi byaife tusobole okubita mu oyo okugabana ku butuufu bwa Katonda. Nga tukolera ghalala ni Katonda, tubeeghembye ekisa Katonda kye yabagemerwa mutakireka kufa busa. Katonda akoba ati: “Nakuwulira mu kiseera kyange eky'okukugemerwa ekisa, era naakubeera ku lunaku lwange olw'okukulokola.” Bona eno! Kino n'ekiseera eky'okugemerwaku ekisa, olwaleero n'olunaku olw'okulokolebwa. Titwenda kuta kitimuguunha mu ngira ya muntu yeenayeena, olwo ghalobe kubaagho muntu ayagaana kisobu mu mulimo gwaife. Aye mu byonabyona bye tukola twoleka nga tuli bagheereza ba Katonda nga tugumira n'obuguminkiriza okudaazibwadaazibwa, ebizibu, ebibamba, okukubibwa, okusibibwa mu makomera, obwegugungo, okufaabiikana, okusula nga tumoga, n'okulumwa endhala. Era twoleka nga tuli bagheereza ba Katonda, mu bwamufu, mu kumanha, mu kuguminkiriza, mu kuba ab'ekisa, mu kuba ni Mwoyo Mutukuvu, era ni mu kugonza kwenekwene. Twogera amazima n'amaani ga Katonda, era twakozesa obutuufu ng'eky'okulwanisa kyaife mu kulumba ni mu kwetaasa. Abandi batutaamu ekinhagansi, abandi baatunhooma, abandi batwogeraku bubi, abandi baatwogeraku bukalamu. Tutwalibwa okuba abasubayi, waire nga twogera mazima. Tutwalibwa ng'abatamanhiibwa se nga boonaboona batwidhi, tuli ng'abafu aye nga tuli balamu. Tubonerezebwa aye titwitibwa. Tunakughazibwa aye tuba basangaavu buliidho, tuboneka ng'abaavu ate nga tukombaghaza abantu kamaala, tutwalibwa ng'abazira kantu ate nga bwenebwene byonabyona tuli nabyo. Bakagwa baife ab'e Korintho, tubakobeire byonabyona nga bwe biri, ghazira kiri mu myoyo gyaife kye tubagisiisa. Ife tukaali kukendeezaaku ku kugonza kwe tubagonzaamu, aye niimwe abakendeeziiza ku kutugonza. Mperaano ndhogera n'imwe ng'abaana bange, mwena mutugonzenga. Timweyimbanga kukola kintu na bataikiriza Kurisito, kuba obutuufu n'obubi busobola butya okwisania? Oba obutangaavu bwisania butya n'enzikiiza? Kurisito aisania atya ni Beliali? Oba omwikiriza aisania atya n'atali mwikiriza? Eisinzizo lya Katonda liisania litya n'ebyo ebisinzibwa ebitali Katonda? Kuba ife, niife eisinzizo lya Katonda Omulamu, era nga Katonda mwene bw'akoba ati: “Ndidha kubanga mu bantu bange, era mu abo mwe naatambuliranga Ndidha kubanga Katonda waibwe, boona baidha kubanga bantu bange.” Kale Musengwa akoba ati: “Mweyawule ku bataikiriza Kurisito, mubaveemu. Era mutagemanga ku kitali kirongoofu, memale olwo zeena mbasangaaze. Ndiba lata waimwe, era mwena muliba batabane bange ni baghala bange. Atyo Musengwa Aghanga Ebintu Byonabyona bw'akoba.” Bakagwa, nga bwe tuli n'ebisuubizo bino, ka twenaazeeku buli kintu kyonakyona ekyonoona omubiri n'omwoyo, tube mu bulamu obutuukiriire nga tutya Katonda. Mutulage nga bwe mutugonza, kuba ghazira ye twabisa bubi, ghazira ye twaitaitana, era ghazira ye twatoolaku kikye mu kubuzaabuza. Tyogera ntyo lwa kubanenia aye nga bwe nabakoberaku eira muli bagonzi ye tuli, era buliidho tuli ghalala n'imwe, oba mu bulamu oba mu kufa. Mbeesiga inho era muneesiimisa inho. Mu kudaazibwadaazibwa kwaife kwonakwona nsigala nga nkaali mugumu era naasagamba inho. Ni bwe twatuuka e Makedonia titwawuumula naire. Ebizibu byali buli ghantu eby'okusoola n'abantu abandi ate n'eby'okweraliikirira. Aye Katonda agumya buli awoiremu maani, yatugumya n'okwidha kwa Tito. Aye okwidha kwe ti n'ekitugumya kyonka, aye n'okutukobera ensambo ye mwamwizaamu amaani kyona kyatugumya. Yatukobera nga bwe mwenda einho okumbonaku, nga bwe mweidhusa olw'ebyo bye mwankola, era nga bwe muli abeetegefu okuunwanirira. Kino kyandeetera inho okusagamba. Waire ng'embaluwa yange yabalumya, tyeidhusa olw'okugighandiika. Aye neidhusaaku kuba mbona nga yabalumya, waire ng'okubalumya kwali kwa kaseera buseera. Aye mperaano ndi musangaavu ti lwa kuba nga nabalumya, aye lwa kuba ng'okulumwa kwaimwe kwabaviiramu okwenenia. Mwalumwa nga Katonda bwe yayenda, kale ghazira kibi kye twabakola kuba okulumwa nga Katonda bw'ayenda, kuvaamu okwenenia omuva okulokolebwa, era tikubaamu kweidhusa. Aye okulumwa okw'ensi kuvaamu kufa. Kale mwena mubone okulumwa kwaimwe nga Katonda bwe yayenda bye kwabaleetera: Mufuba inho okugondhoola ensonga, mwawulira enaku olw'okusobya kwaimwe, mutya inho, mwenda inho okumbonaku, munuyirira okugheereza Katonda, era mwamalirira okubonereza buli akola ekibi. Mu byonabyona mweyoleike nga muziraku musango gwonagwona. Kale waire nabaghandiikira embaluwa eyo, tyakikola lw'oyo eyakola ekibi oba lw'oyo eyakolwaku ekibi, aye nagighandiika okwoleka mu maiso ga Katonda nga mutulumirwa. Kale ni kyatwizaamu amaani. Okwongereza ku ky'okutwizaamu amaani, twasagamba olw'okusangaaza mwenamwena kwe mwasangaazaamu Tito, ni mumalagho ebyali bimweraliikiriza. Nakobera Tito nti muneesiimisa era tyaswala, kuba nga mu byonabyona bye twabakoba bwe tutaabaguya, n'okwesiima kwaife kwe twakobera Tito kwakakasibwa nga tikwali kuguya. Era bw'aidhukira obuwulize bwaimwe mwenamwena, okutya n'okumutengeetera nga mumusangaaza, yeeyongera okubagonza. Ndi musangaavu inho kuba mbeesiga inho. Aboluganda, ka tubakobere ekisa kya Katonda kye kikoze mu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito eby'e Makedonia. Baabita mu kulebwa okunene nga badaazibwadaazibwa, aye baasigala nga basangaavu inho. Era baali baavu inho, aye baaba bagabi inho. Mbakakasa nti baagaba nga bwe basobola, ate n'okusinga baasinzaagho nga ghazira kukakibwa. Baatweghemba inho tubaghe akaghagaanhia babeeku ni kye bagha abatuukirivu ab'omu Buyudaaya. Baakola kye twali titubasuubira kukola. Okusooka beeghaayo ye Musengwa era n'eri ife, olw'okwenda kwa Katonda. Kale kye twava tukoba Tito nga bwe yainhama omulimo guno ogw'okugaba mu imwe, agumalirize. Mperaano musinga abandi mu byonabyona mu kwikiriza, mu kwogera, mu kumanha, mu kufuba kwonakwona era ni mu kutugonza. Kale twenda mubasinge ni mu mulimo guno ogw'okugaba. Kino tikikoba ng'ekiragiro, aye nhenze okubalaga obufubi obw'abandi, mukakase oba nga okugonza kwaimwe kutuufu. Mwidhi ekisa kya Musengwa waife Yesu Kurisito, waire yali mukombe yafuuka omwavu olwaimwe, memale olwo obwavu bwe bubafuule abakombe. Ku kino amagezi ge mbagha, n'okumaliriza ekyo kye mwatoolereza okukola omwaka oguwoire. Niimwe abaatoolereza. Ate nga ti kukola bukole, aye nga kye mukola mukyenda. Obumalirivu bwe mwali nabwo mu kwenda okukikola, bwe mube mube nabwo ni mu kukimaliriza, nga mukozesa ebyo bye muli nabyo buti. Kuba omuntu ayenda okugaba, asiimibwa Katonda olw'okugaba ekyo ky'ali nakyo se ti ekyo ky'azira. Tikoba nti mu kubeera abandi imwe mwekaluubirize, aye kye nkoba n'okubaagho okwazayaza. Nga mperaano bwe muli n'ebintu kamaala, mu bayambe mu bwetaavu bwaibwe. Mwena bwe muliba mu bwetaavu, era nga bali n'ebintu kamaala, balibayamba, olwo ghabeegho okwazayaza. Oti n'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Eyasoloza ebingi tiyasigazaagho, ate eyasoloza ebitono tiyadhulirira.” Katonda yeekaza, eyagha Tito omwoyo ogubalumirwa ng'ogwaife. Kuba tiyakanga ku kuganha buganhe kye twamukoba, aye n'okuba yali mwetegefu, era aidha kwidha ye muli nga yeetuma mwene. Aghalala n'oyo tuli kubatumira owoluganda amanhiibwa einho mu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito, olw'okukobera abantu Amawulire Amalungi. Ate ti n'ekyo kyonka, aye era Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito bimulonze okubita n'ife ku mulimo ogw'okugaba, gwe tukola olw'okugheesa Musengwa ekitiisa n'okwoleka nga bwe twenda okuyamba. Tuli kwegendereza ghalobe kubaagho muntu atwogeraku bubi olw'okwona ebirabo bino ebigheebwayo n'omwoyo omugabi. Ekiruubirirwa kyaife n'okukola ekituufu, ti mu maiso ga Katonda gonka aye ni mu maiso g'abantu. Aghalala n'abo, tubatumiire owoluganda owundi ye tulebye emikuzi kamaala era ni tumubona nga mufubi mu bintu kamaala. Ate era mperaano yeeyongera okuba omufubi einho, kuba abeesiga inho. Tito oyo, ni mukozi munange bwetubagheereza, ate aboluganda bale, bakwenda ba Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito, olw'okugheesa Kurisito ekitiisa. Kale mu maiso g'Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona, mubalage okugonza okutuufu okukakasa nga tuli batuufu okukoba tuti twesiimye n'imwe. Tikineetaagisa kubaghandiikira ku bigema ku kuyamba abatuukirivu ab'omu Buyudaaya. Ndidhi nga muli beetegefu okuyamba era mbesiimiramu inho mu bantu ab'e Makedonia nga mbakoba nti: “Okuviira irala omwaka oguwoire aboluganda mu Akaia babairenga beetegefu okuyamba.” Obufubi bwaimwe buleeteire abantu kamaala boona okwenda okukola batyo. Mperaano ndi kubatumira aboluganda bano, olwo okubeesimiramu kwaife kwe tubalimu kulobe kuba kwa bwereere. Aye nga bwenakoba nti mwidha kuba beetegefu, mube beetegefu. Kuba bweghabaagho ku b'e Makedonia abaidha ninze, ni babaagaana nga timuli beetegefu, tuliswala inho olw'obwesige obungi bwe twabataamu, waire nga mwena muliswala. Kale nakibona nga kikalamu okukoba aboluganda bano bansooke okwidha eyo, bategekere irala ekirabo kye mwasuubiza. Nze nje okwidha nga kirigho, kino kyoleke nga mugaba lwa kweyendera aye ti lwa nnaakola ntya. Mwidhukire nti oyo alima ebitono era afuna bitono, ate oyo alima ebingi era afuna bingi. Kale buli muntu ateekwa okukola nga bw'asazeegho mu mwoyo gwe, era nga ti lwa nnaakola ntya, oba lwa kukakibwa kuba Katonda ayenda oyo agaba nga musangaavu. Era Katonda aghanga okubagha ebintu kamaala okusinga bye mwetaaga, olwo musobole buliidho okubanga ni bye mwetaaga, era mugabenga ebintu kamaala olwa buli mulimo omukalamu nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Omuntu ow'omwoyo omugabi agabira abaavu; obugabi bwe bubaagho ebyanda n'ebyanda.” Katonda oyo agha omulimi ensigo n'emere ey'okulya, anaabaghanga era yaayazanga ensigo dhaimwe, obugabi bwaimwe bweyongerengaku. Aidha kubakombaghaza mu byonabyona mweyongere okugaba, olwo abantu kamaala basiimenga Katonda olw'ebirabo byaimwe bye tubatwalira. Okugheereza kuno kwe mukola tikukanga ku kwiruukirira bwetaavu bwa batuukirivu kwonka, aye kuleetera n'abantu okweyanza einho Katonda. Okugheereza kwaimwe kuno kukakasa abantu nga bwe muli. Olwo abantu kamaala baagha Katonda ekitiisa olw'okwikiriza n'okwatula Amawulire Amalungi aga Kurisito, era n'olw'obugabi bwaimwe eri abantu abo, era n'eri abandi boonaboona. Kale banaabasabiranga n'okusiima kunene, olw'ekisa Katonda kye yabagha imwe. Katonda yeekaza olw'ekirabo kye ekitaloodheka. Ninze Paulo mwene, abandi mu imwe ye bakoba okuba omugonvu nga ndi n'imwe, aye abakambughalira nga tiri n'imwe. Olw'obuguminkiriza n'obwikaikamu bwa Kurisito, mbeeghembye nti bwe ndiba nga ndidhie eyo mutandeetera kubakambughalira, kuba nkakasa nti nsobola okukambughalira abo abakoba bati tujiira ku bya nsi. Kituufu tuli mu nsi, aye olutalo lwe tuliku ti lwa nsi. Eby'okulwanisa mu lutalo lwaife ti bya nsi, aye n'ebyo ebiri n'amaani ga Katonda okuzikiriza amaani ag'omuzigu. Tuzikiriza buli kutakana kwonakwona, n'ebitimuguunha ebyekudumbaza mu ngira okulobera Katonda okumanhibwa, era twakyusa buli ndowooza ey'ekidheemu yaagondera Kurisito. Era nga mumaze okulaga obuwulize obutuukiriire, tuli beetegefu okubonereza buli kikolwa kyonakyona eky'obudheemu. Mubone ebintu nga bwe biri. Omuntu yeenayeena bwe yeekakasa nga wa Kurisito, aidhukire nga twena tuli ba Kurisito nga oyo bw'ali. Tikingemya nsoni kwesaaka okusingaku bwe ngwaine, olw'obukumu bwe tuli nabwo. Musengwa n'eyabutugha olw'okubazimba, nga ti bwa kubazikiriza. Tyenda kuboneka ng'abatiisa n'embaluwa dhange kuba bakoba bati: “Embaluwa dhe nkambwe era dha maani, aye bw'aba n'ife aba munafu era ataidhi na kwogera!” Abantu ng'oti n'abo bateekwa okumanha nga bye tukoba mu mbaluwa nga tituli n'imwe, bye tukola nga tuli n'imwe. Ife titughanga kweta, oba okwegeza ku abo abeesuuta. Bwe baba nga beegeza, beegeza ku beene na beene nga bwe bafaanana. Baziramu magezi. Aye ife titwidha kwesaaka kuswisa agho ghe tuteekwa kukanga. Twesaaka lwa mulimo Katonda gwe yatugha gwonka, nga mw'otwaliire n'okukola mu imwe. Kuba era, mu kusookera irala nga twidha ye muli okubaleetera Amawulire Amalungi aga Kurisito, twali tituli kutuumagho agho ghe twagererwa. Kale titwesaaka kusinga ghaatugererwa, ni twingira na mu mulimo gwa bandi, aye tusuubira tuti ng'okwikiriza kwaimwe bwe kuja nga kweyongera, era n'omulimo gwaife mu imwe bwe gunaaja nga gweyongera okugazigha, nga buliidho twekuumira agho aghaatugererwa. Olwo tulighanga okukobera abantu Amawulire Amalungi abali mu biketezo ebindi eby'eghalaku okusinga imwe, aghazira kwesaaka olw'omulimo ogwawa okukolebwa mu kiketezo eky'owundi. Nga ebyaghandiikibwa bwe bikoba: “Oyo eyeesuuta, yeesuutenga ku lwa Musengwa.” Omuntu eyeesaaka ti n'aikirizibwa Katonda, aye oyo Katonda y'asaaka. Nandyegombye munguminkirize ni bwemba nga ndimuuku obusiru. Bwenebwene munguminkirize. Mbawubira era nga Katonda bw'abawubira, kuba nabandhula ye Kurisito ng'omughala omwegha ye baja okugha iba omulala ati. Aye ntya nti ng'omusota bwe gwakozesa olugezigezi lwagwo ni gusubagha Eva, ebirowoozo byaimwe bisobola okudaaliimizibwa, mwaloba kwegheerayo irala ye Kurisito mu mazima. Kuba muganha mangu omuntu bw'aidha n'abakobera Yesu owundi ife ye tutabakoberangaku, oba bwe mufuna mwoyo owundi atali Mwoyo Mutukuvu ye mwafuna, oba ole bw'abakobera amawulire amalungi agandi agatali ago ge twabakobera. Tirowooza nti abo be mweta okuba abatume abakulu einho ghaligho kye bansinga naire. Waire nga tiri mwogezi mulungi, ghazira kye ntaidhi, era ekyo mwakibona bukalamu mu byonabyona ni mu buli nsambo. Bwe nabakobera Amawulire Amalungi aga Katonda tyabasasuza kintu kyonakyona. Neefeebya imwe mugheebwe ekifo ekya ghaigulu. Ekyo nakola kibi? Bwe nali mu imwe, Ebikunsu ebindi eby'Abaikiriza mu Kurisito n'ebyangemerera mu byetaago nsobole okubagheereza. Mu kino naba ng'oti ndi kunhaga bale, nhambe imwe. Bwe nali n'imwe, ni mba ni bye nhenda, tyakaluubiriza muntu yeenayeena, kuba aboluganda abaava e Makedonia bandeetera buli kye nali nhenda. Neekuuma era ndidha kwekuumanga, ndobe kubakaluubiriza mu nsambo yoonayoona. Olw'amazima ga Kurisito agali mu nze ghazira muntu alighanga kundobera kwesaaka mu biketezo byonabyona eby'omu Akaia. Kino nkyogera lwa kuba nga tibagonza? Katonda aidhi nga mbagonza. Kye nkola buti ndidha kweyongera okukikola, nsobole okulemya abo abeesaaka nga bakoba mbu bye bakola n'ife bye tukola biri ku musingi mulala. Abantu oti n'abo ti batume beene, aye batume ba buguya, era abakolera mu buguya ni beefuula abatume ba Kurisito. Era ekyo tikyewuunhisa, kuba ni Sitaani yeefuula okuba malaika ow'obutangaavu. Kale tikyewuunhisa n'abagheereza be bwe beefuula okuba abagheereza ab'obutuufu. Ku nkomerero balifuna ekituukana n'ebikolwa byaibwe. Ndhiramu okukoba nti ghatabangagho muntu yeenayeena adhuuba ati ndi musiru. Aye ni bwe muba nga mudhuuba mutyo, mumale gandekera agho ng'omusiru, zeena nsobole okwesaakaku akatono. Kye ndi kwogera buti, ti ni Musengwa kye yandyenze ndhogere, aye ndi kwogera ng'omusiru mu bino eby'okwesaaka. Aye nga bwe ghaligho abantu kamaala abeesaaka olw'eby'ensi, zeena ka neesaake. Nga imwe bwe muli abagezi einho, muguminkiriza abasiru n'eisanhu. Muguminkiriza omuntu bw'abatwala okuba abairu, oba bw'abanhaga, oba bw'abatega, oba bwe yeekudumbaza, oba bw'abakuba mu maiso. Mu buswavu nganha nga ife twali bati inho okukola ekyo. Aye omuntu yeenayeena bw'akana ni yeesaaka olw'ekintu kyonakyona, zeena ndidha kukana neesaake olw'ekintu ekyo, ng'omusiru bwe yandikoze. Abo Baheburayi? Zeena bwendi. Abo Baisiraeli? Zeena bwendi. Abo baidhukulu ba Aburahamu? Zeena bwendi. Abo bagheereza ba Kurisito? Nze mbasinga. Nga ndhogera ng'omulalu, mbasinga okukola einho. Nsibiibwa mu ikomera emikuzi kamaala okubasinga. Nkubiibwa emikuzi kamaala okubasinga, era emikuzi mingi naabulaku katono n'okufa. Emikuzi etaanu Abayudaaya bankuba embooko amakumi asatu n'omwenda (39). Emikuzi esatu nakubwa emiigo olundi bankuba amabaale. Emikuzi esatu eryato lyatudimiraku, naasula era naasiiba mu nhandha. Mu ngendo dhange kamaala nfunie obuzibu obw'emiigo, obw'abanhazi, obuva mu Bayudaaya banange n'obuva mu bamaghanga agandi. Mbaire mu buzibu mu bibuga ni mu malungu, ku nhandha, era n'okuva y'abo abeeyeta aboluganda ate nga tibali. Mbaire n'okukola einho n'amaani era emikuzi kamaala nga nsula titendwike, ndi ndhala, n'endigho enuma ate nga nzira na mere ya kulya, naaba mu mpewo nga nzira na kya kwebwika. Era ku ebyo, naataaku buli lunaku obuzito obw'okweraliikirira olw'Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona. Bwe ghabaagho anafughaire, zeena nnafughala bweghabaagho agwisiibwa mu kibi, nsiriira omwoyo. Bwe mba nga ndi wa kwesaaka ndidha kwesaaka olw'ebyo ebyoleka obunafu bwange. Katonda era Lata wa Musengwa waife Yesu, asaakibwa ebyanda n'ebyanda, aidhi nga tiri kuguya. Bwe nali mu Damasiko, omufuzi eyateebwagho kyabazinga Areta, yakuuma ekibuga Damasiko angeme. Aye bambisa mu dinisa nga bantaire mu kiibo bandhikiza ku kisenge naamuwona. Nteekwa okwesaaka, waire ng'okwesaaka kuziramu muganhulo. Aye mperaano ka ndhogere ku kubonekerwa n'okwolekebwa Musengwa. Ndidhiyo Omukurisito eyatwalibwa mu igulu erya ghaigulu einho, buti emyaka ikumi n'ena egibiseegho. Tiidhi oba nga bwene kino kyaligho, oba kwali kubonekerwa. Tiidhi, Katonda yenka n'aidhi. Era ndidhi nga omuntu oyo yatwalibwa mu kifo eky'okwesiima. Aye era tiidhi oba nga bwene ekyo kyaligho oba kwali kubonekerwa, Katonda n'aidhi. Era eyo yawulirayo ebintu omuntu by'ataghanga kwogera, era nga ghazira aikirizibwa kubyogera. Kale ndidha kwesaaka olw'omuntu oyo, aye ku lwange tiidha kwesaaka, koodhi olw'ebyo ebyoleka obunafu bwange. Ni bwe nandyenze okwesaaka tyandibaire musiru, kuba nandibaire ndi kwogera mazima. Aye tiidha kwesaaka, kuba tyenda muntu yeenayeena andowoozeeku bintu bisinga ebyo by'amboinemu n'ebyo by'ampuliireku. Aye olw'okundobera okwekudumbaza olw'okuba nafuna okwolekebwa okutali kwa buliidho, nafumitibwa eiwa mu mubiri erikola ng'omukwenda wa Sitaani okunkubanga, olwo ndobenga kwekudumbaza. Emikuzi esatu nga neeghemba Musengwa antoolemu eiwa eryo. Aye yandhiramu ati: “Ekisa kyange kikumala, kuba amaani gange gabonekera mu bunafu bwo.” Kale kinsangaaza inho okwesaaka olw'obunafu bwange, amaani ga Kurisito gabe mu nze. Ku lwa Kurisito ndi musangaavu okuba n'obunafu, okuvumibwa, okuba n'ebizibu, okukirigibwa n'okukaluubirizibwa. Kuba bwe mba omunafu, olwo bwe mba ow'amaani. Ndi oti musiru aye niimwe mundeeteire okuba ntyo, kuba mbaire ngwaniire okusaakibwa imwe. Waire tiri kintu, abo be mweta okuba abatume abakulu einho ghazira ni kye bansingamu naire. Mu kuguminkiriza okunene einho, obumanhiso kamaala n'ebyewuunhisa ebyoleka nga bwene ndi mutume, byakolebwa mu imwe. Kale Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito ebindi nabikolera ki kye ntaakolera imwe, okutoolaku okuba nga nze tyabakaluubiriza imwe? Munsonighe ekisobyo ekyo. Mperaano guno n'omukuzi ogwokusatu nga neetegekanga okwidha eyo era tiidha kubakaluubiriza, kuba imwe beene niimwe be nhenda, se ti bintu byaimwe. Kuba era abaana ti n'abagwaine okulabirira abazaire, aye abazaire n'abali n'okulabirira abaana baibwe. Ndidha kughaayo ebyange byonabyona n'obusangaavu, era ninze mwene neegheereyo irala olw'emyoyo gyaimwe. Bwe neeyongera okubagonza kiba kitegeeza nti imwe muli nakukendeeza kungonza? Ghaligho abakoba mbu waire tyabakaluubiriza, nali mugezigezi, naabatega nga timwidhi era naabagemya. Nabatega nga mbita mu abo be nabatumira? Nakoba Tito aidhe eyo aghalala n'owoluganda owundi. Tito n'eyabatega? Nze ni Tito titukolera mu Mwoyo mulala? Titugema ngira ndala? Mutaba ng'agho woonawoona mubaire mulowooza nga tuli kwewozaaku mu maiso gaimwe. Busa naire, bakagwa. Ife twogeire nga Kurisito bwe yandyenze twogere mu maiso ga Katonda olw'okubazimba. Ekintiisa, n'okwidha ni mbaagaana nga timuli nga bwe nandyenze mube, oba imwe okumbona nga tiri nga bwe mwandyenze mbe. Ntya okwagaanayo okusoola, ensaalwa, obusungu, okweyendeza buli kintu, okusalaganaku ebibono, olubono, okwekudumbaza, era n'okutabukatabuka. Era ntya nti bwe ndiidha kabiri, Katonda alinfeebya mu maiso gaimwe, naalira olw'abantu kamaala abaakola eira ebibi, aye ni bateiraku olw'ebikolwa eby'obwenzi n'obudankaanu bye baakola. Guno omukuzi gwe ndi kwidha okubakyalira guja kuba gwa kusatu. “Buli kulumiriza kulikakasibwa nga ghaligho abadhulizi babiri oba basatu”, ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba. Bwe nali n'imwe ku mukuzi ogwokubiri, nalabula abo abaayona eira, era naalabula n'abandi boonaboona. Ni mperaano waire nga tiri n'imwe ndhiramu okubalabula nti bwe ndiidha ghazira ye ndisaasira. Ndikola kino mukakase nga Kurisito ayogerera mu nze. Kurisito ti munafu bw'aba ng'akolagana n'imwe, era ayoleka amaani ge mu imwe. Kuba waire yakomererwa ku musalaba mu bunafu, aye mulamu olw'amaani ga Katonda. Twena nga tuli mu Kurisito tuli banafu, aye nga tukolagana n'imwe, twidha kuba naye mu maani ga Katonda. Mweringemu beene mubone oba nga mukaagumiire ku kwikiriza. Mwerebe beene. Aye bwene timwidhi nga Yesu Kurisito ali mu imwe? Okutoolaku koodhi nga mugwire mu kwereba kwaimwe. Ndhuuba nga mwidha kukibona nga ife titwagwa. Aye tusaba Katonda mulobe kukola kikyamu, ti lwa kwoleka nga bwe tutaagwa, lwe twalebwa, aye mukole ekituufu, ni bwe tuba nga tunaaboneka ng'abaagwa. Kuba titusobola kukola kintu kyonakyona ekitakania amazima, okutoolaku okugalwanirira. Kitusangaaza ife bwe tuba abanafu imwe ni muba ab'amaani, era tubasabira ye Katonda, mutuukirire. Bino mbighandiise nga tiri n'imwe, bwe ndiidha ndobe kuba mukambwe, nga nkozesa obukumu Musengwa bwe yampa obw'okuzimba, se obutali bwa kumenhagho. Ekisembayo aboluganda: Tukaali! Mufube okuba abatuukiriire, mujiire ku kugalaga kwange, mwisanie, mube n'emiraala, ni Katonda mwene kugonza era mwene miraala anaabanga n'imwe. Mulamusaganie nga munhwegeragana. Abatuukirivu boonaboona babalamwisa. Enkabi dha Musengwa waife Yesu Kurisito, n'okugonza kwa Katonda, era n'okwisa ekirala okwa Mwoyo Mutukuvu bibe n'imwe mwenamwena. Ninze Paulo omutume, obutume buno tibwampeebwa muntu waire okubisibwa mu muntu, aye bwampeebwa Yesu Kurisito mwene, ni Katonda Lata waife eyamuzuukiza. Nze n'aboluganda boonaboona be ndi nabo ghano, tughandiikira Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona mu Galatia. Enkabi n'emiraala ebiva ye Katonda Lata waife, ni ye Musengwa waife Yesu Kurisito bibenga n'imwe. Yesu Kurisito ono n'eyeeghaayo olw'okwona kwaife atununule mu byanda bino bye tulimu buti ebyonooni, nga Katonda Lata waife bwe yayenda. Katonda oyo agheebwenga ekitiisa ebyanda n'ebyanda. Amiina. Mbeewuunhiiza, mu kaseera akatono kati muli kuva ku oyo eyabeeta mu kisa kya Kurisito, mwakyukira ku kintu ekindi kye muli kweta amawulire amalungi! Bwenebwene ghazira Mawulire Malungi gandi, aye ghaligho ababatabula nga benda okukiidhamya Amawulire Amalungi aga Kurisito. Aye ka tube nga niife, oba abe malaika ava mu igulu, abakobera ky'ayeta Amawulire Amalungi agataisania n'ago ge twabakobera, akolimirwe. Nga bwe twakoba, ni mperaano ka nkiiremu nti omuntu yeenayeena bw'abakoberanga mwene g'ayeta amawulire amalungi aye nga tigaisania n'ago ge mwaikiriza, akolimirwe. Mudhuuba muti ndi kunuyirira kusiimibwa bantu aye ti Katonda? Oba ndi kugezaaku kusangaaza bantu? Bwemba nga nkaagezaaku okusangaaza abantu mba tiri mugheereza wa Kurisito. Ka mbakobere aboluganda, Amawulire Amalungi ge mbakobera tigaava mu bantu buntu. Ghazira muntu yagankobera oba okugandhegeresa; Yesu Kurisito mwene n'eyagandholeka. Mwawulira eby'obulamu bwange obwasooka, nga bwe neemalira ku nsinza ey'Ekiyudaaya, ni nkiriganga Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda nga nziramu na ntete naire, era ni ngezaaku okukisaaniagho. Bayudaaya banange bwe twaisuka, nabaswikirira inho mu kugema empisa edh'endhikiriza ey'Ekiyudaaya, era ni mu kwekalangulira ku mpisa dha badhaadha baife. Aye Katonda yali yamala ira okuunonda nga nkaali na kuzaalibwa, yandhawula era yantaagho okumukolera omulimo olw'ekisa kye. Era bwe yasalagho okundholeka Omwana we nsobole okukobera abamaghanga agandi Amawulire Amalungi agamufaaku, tyebuuzaaku ku muntu yeenayeena, waire okuja e Yerusalemu y'abo abansooka okuba abatume aye najiiragho mu Buwarabu, kabiri naira e Damasiko. Ghaabitagho emyaka esatu memale olwo naaja e Yerusalemu okukyaliraku Kefasi era naabaayo enaku ikumi na itaanu. Aye ghazira ku batume bandi ye nabonaku okutoolaku Yakobo muganda wa Musengwa. Ndayira mu maiso ga Katonda nga bye ndi kubaghandiikira, tiri kusubagha! Olwo naaja mu biketezo by'e Siria n'e Kilikia. Era nali nkaali kumanhibwa bikunsu bya baikiriza mu Kurisito ab'e Buyudaaya. Okutoolaku okukoberwa obukoberwe bati: “Eyali atukiriga buti ali ku gwa kukobera abantu ku kwikiriza kwe yagezaaku okusaaniagho.” Era baasaaka Katonda ku lw'ekyo ekyantuukaku. Bwe ghaabitagho emyaka eikumi n'ena, memale kabiri naaja e Yerusalemu, twaja ni Barunaba era naatwala ni Tito. Najaayo kuba Katonda yakindholeka nga kingwaniire okujaayo. Era nga tuli twenka n'abakulu, nayandha mu maiso gaibwe Amawulire Amalungi ge nalinga nga nkobera abamaghanga agandi. Ekyo nakikola omulimo gwe nali nkoze, ni gwe nali nja okukola gulobe kunfa busa. Era waire Tito ye naja naye yali Mugureki, tiyakakibwa kukeketebwa. Ghaligho abaakyogeraku nga beefuula okuba abaikiriza, beibirira baatweyimbaku. Kye baayenda n'okubona eidembe lye tuli nalyo mu Kurisito Yesu era n'okutwiza mu bwiru. Aye olw'okukuuma obutuufu obw'Amawulire Amalungi ku lwaimwe ti twaganha kye baali bakoba naire. Aye era abo abaaboneka ng'oti n'abakulu, oba bwenebwene bwe baali ekyo ku nze ti kya nsonga, kuba Katonda taboola mu bantu abakulu abo, nga bwe nkobye, mpaagho kiyaaka kye baanhongeraku. Aye baakibona bubone nga Katonda yampa omulimo ogw'okukobera abatali bakekete Amawulire Amalungi, ng'oti ni bwe yagha Petero ogw'okugakobera abakekete kuba olw'amaani ga Katonda nafuulibwa omutume eri abamaghanga agandi, ng'oti ni Petero bwe yafuulibwa omutume eri abakekete. Yakobo, Petero ni Yoanne, abaabonekanga okuba nga n'abakulembeze, baakibona nga Katonda yangemya omulimo omukulu guno. Kale baatugema mu ngalo, nze ni Barunaba, ng'akamanhiso akooleka nga tuli bakozi banaibwe ku mulimo n'omulala. Era twaisania ife tuje mu bamaghanga agandi, ate beene baje mu bakekete. Kirala kyonka kye baatukoba, buteerabira baghafu ab'omu kikunsu kyaibwe, era nga n'ekintu kyene ekyo kye mbaire ntangaku omwoyo gwange. Kefasi bwe yaidha mu Antiokia namukobaku nga twenatwena tuli agho, kuba kye yakola nga kyeyoleka kyene nga kisobu: Abantu abaava ye Yakobo bwe baali bakaali kutuuka Kefasi yaliiranga ghalala n'abamaghanga agandi abaikiriza Yesu, aye olwatuuka bati yeefuula era yaabeeyawulaku olw'okutya abo abeekalangulira ku ky'okukeketa. Abayudaaya abandi abaikiriza Yesu boona baatoolera okukola ekisobu ng'oti ni Kefasi, era ekyo kyaviiramu ni Barunaba yeena okujiira okwo. Aye nze bwe nabona nga tibali kujiira ku mazima g'Amawulire Amalungi naakoba Kefasi nga boonaboona bali agho nti: “Iwe oli Muyudaaya, aye weebisa ng'oti n'abamaghanga agandi, ate ng'oli Muyudaaya. Kale osobola otya okukaka abamaghanga agandi okwebisa ng'oti Bayudaaya?” Ife twazaalibwa mu mubiri nga tuli Bayudaaya nga tituli bamaghanga gandi aboonooni. Aye twidhi ng'omuntu abalibwa okuba omutuukirivu lwa kuba na kwikiriza mu Yesu Kurisito, aye ti lwa kukola nga Mateeka bwe galagira. N'ife twena twali n'okwikiriza mu Kurisito Yesu, olwo tubalibwe okuba abatuukirivu lwa kwikiriza Kurisito aye ti lwa kukola ng'Amateeka bwe galagira. Ghazira abalibwa kuba mutuukirivu lwa kukola ebyo amateeka bye galagira. Aye mu kwefubiriza kwaife okubalibwa okuba abatuukirivu mu Kurisito, bwe twagaanibwa nga tuli boonooni, olwo Kurisito atwalibwa nga mugheereza wa kibi? Busa naire. Aye bwe nzimba kabiri ekintu kye nasansula, olwo neeyolekera irala nga ndi mwonooni. Kuba nze, mu Mateeka ntwalibwa nga ndi mufu, nga ndhitibwa Amateeka olwo mbe omulamu eri Katonda. Naitirwa ghalala ni Kurisito ku musalaba gwe, era tiri mulamu ku bwange aye Kurisito n'omulamu mu nze. Obulamu buno bwe ndi nabwo mperaano mu mubiri, ndi nabwo lwa kwikiriza Mwana wa Katonda eyangonza n'aghaayo obulamu bwe ku lwange. Tidibya kisa kya Katonda. Aye oba omuntu asobola okubalibwa okuba omutuukirivu olw'okugema Amateeka, olwo Kurisito aba yafiira busa. Imwe abantu ab'e Galatia abazira magezi, muli baloge? Abantu abainhonholwa obukalamu, ni mubona Yesu Kurisito nga bwe yakomererwa ku musalaba! Ka mbabuuzeeku kino kyonka: Mwafuna Mwoyo lwa kukola ng'Amateeka bwe galagira oba lwa kuwulira nakwikiriza bya Yesu? Musobola okuba abasiru okwaga agho? Mwatoolera na Mwoyo wa Katonda, mperaano mwenda kufundikira na maani gaimwe imwe beene? Okubita kwaimwe mu bintu ebingi bityo, bwene kwali kudaagira bwereere? Aye tirowooza nga bwene kwali kudaagira bwereere! Katonda oyo abagabira Mwoyo era n'akola ebyewuunhio mu imwe, akola atyo lwa kuba mukola ng'Amateeka bwe galagira oba lwa kuba muwulira era mwaikiriza? Ebyaghandiikibwa bikoba ku Aburahamu biti: “Yaikiriza Katonda, yaabalibwa okuba omutuukirivu.” Kale agho mubona ng'abali n'okwikiriza ni baidhukulu ba Aburahamu beene. Era ebyaghandiikibwa byakirengera nga Katonda aligha abamaghanga agandi obutuukirivu olw'okwikiriza, kye byava ni birangirira eri Aburahamu Amawulire Amalungi nga n'ebiseera bikaali ghala biti: “Mu iwe amaghanga goonagoona mwe galigheerwa omukisa.” Agho ni, abo boonaboona abali n'okwikiriza kyebava ni bagheebwa omukisa nga Aburahamu yeena bwe yagheebwa olw'okwikiriza. Abo abeesigama ku kukola ng'Amateeka bwe galagira bakolimirwe, kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Omuntu yeenayeena ataatuusenga buliidho ebyo byonabyona ebyaghandiikibwa mu kitabo kino eky'Amateeka, akolimirwe!” Mperaano, kyeyoleka bukalamu nga ghazira aba mutuukirivu lwa Mateeka, kuba kyaghandiikibwa kiti: “Oyo aba omutuukirivu olw'okwikiriza aliba mulamu.” Aye Amateeka tigeesigama ku kwikiriza, kuba ebyaghandiikibwa era bikoba biti: “Oyo akola ebyo byonabyona bye galagira aliba omulamu olw'Amateeka.” Aye ife Kurisito yatununula okuva mu kikolimo ekireetebwa Amateeka mwene bwe yakolimirwa ku lwaife kuba kyaghandiikibwa kiti: “Omuntu yeenayeena aghanikibwa ku muti, akolimirwa.” Kurisito yakola atyo, olw'omukisa Katonda gwe yasuubiza Aburahamu gugheebwe n'abamaghanga agandi mu Kurisito Yesu, era olw'okwikiriza tusobole okufuna Mwoyo Katonda ye yasuubiza. Aboluganda, ka mbaghe eky'okuboneraku eky'omu bulamu obwabuliidho: Ghazira aghanga kudibya oba kukookera mu ndagaano emaze okukakasibwa. Ebisuubizo byasuubizibwa Aburahamu ni mwidhukulu we. Ebyaghandiikibwa tibikoba “baidhukulu” ekitegeeza abantu abangi, aye “mwidhukulu” ekitegeeza omuntu omulala yenka era nga ni Kurisito. Kino ni kye nkoba, Amateeka agaateebwagho nga ghabiseegho emyaka bikumi bina n'asatu (430), tigaadibya ndagaano yamala kukakasibwa Katonda, era tigaadibya kisuubizo kye. Kale oba Katonda agha omuntu ekirabo lwa kutuusa Mateeka, agho kiba nga tikikaali kisuubizo aye ekirabo Katonda kye yagha Aburahamu kyava mu kisuubizo. Olwo kiki ekyateesaagho Amateeka? Gaateebwagho okwoleka okwona, era gaali nga ga kubaagho okutuusa ku kwidha kwa mwidhukulu wa Aburahamu. Omwidhukulu oyo n'oyo ayogerwaku mu kisuubizo ekyasuubizibwa Aburahamu. Amateeka bamalaika baagaleeta nga gabita mu muntu eyagemagania Katonda n'abantu. Aye omuntu agemagania okubaagho, kyoleka nga ghaligho endhuyi ibiri aye ate Katonda ali mulala. Tukobe tuti Amateeka gakontana n'ebisuubizo bya Katonda? Busa naire. Kuba nguli abantu baagheebwa Amateeka agasobola okuleeta obulamu, nguli mu kutuukiriza bye galagira n'omuva obutuukirivu. Aye ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba, ensi yoonayoona esibiibwa mu maani ag'ekibi, olwo ekirabo ekyasuubizibwa olw'okwikiriza mu Yesu Kurisito kibe nga kigheebwa abo abaikiriza. Aye ng'okwikiriza kuno kukaali kutuuka, Amateeka gaatukuumanga butiribiri ng'abasibe, okutuusa okwikiriza kuno lwe kwayolekebwa. Kale Amateeka gaatukuumanga ng'omukuza okutuusa Kurisito lwe yaidha olwo tugheebwe okuba abatuukirivu olw'okwikiriza. Aye nga mperaano okwikiriza bwe kwaidha, titukaakuumibwa mukuza. Kuba mu Kurisito Yesu, mwenamwena muli buti baana bakulu aba Katonda olw'okwikiriza. Kuba mwenamwena abaabatizibwa mu Kurisito, Kurisito oyo mwamuvaala oti kivaalo. Mperaano ghazira ati ono Muyudaaya ate ole Mugureki, ono mwiru ate ole yeetaaya, oba ati ono musaadha ate ole mukazi kuba mwenamwena mwafuuka muntu mulala mu Kurisito Yesu. Era oba nga muli ba Kurisito, agho ni muli baidhukulu ba Aburahamu era mulifuna Katonda kye yasuubiza. Aye omusika bw'aba ng'akaali muto, ni bw'aba ng'asise ebintu byonabyona aba ng'omwiru; kuba aba mu mikono gya bakuza na basigire okutuusa ekiseera lata we kye yataagho. Kityo bwe kyali n'ife, bwe twali tuli baana bato twali bairu ba misambwa gyonagyona egy'oku nsi kuno. Aye ekiseera ekironde bwe kyatuuka, Katonda yaatuma Omwana we mwene. Yaazaalibwa omukazi era yaafugibwa Amateeka, anunule abo abaali bafugibwa Amateeka ago, era twena olwo tusobole okufuuka abaana ba Katonda. Era olw'okuba muli baana be, Katonda kyeyava n'atuma Mwoyo w'Omwana we angire mu myoyo gyaife. Mwoyo oyo ayeta ati: “Abba!” Ekitegeeza “Iseife.” Kale olw'ekyo, timukaali bairu ba misambwa aye abaana ba Katonda. Era nga bwemuli abaana ba Katonda, Katonda oyo aja kubagha byonabyona by'agha abaana be. Eira, bwe mwali nga mukaali kumanha Katonda, mwali bairu ba bintu, mu butuufu ebitali bakatonda. Aye mperaano nga bwe mwidhi Katonda, oba ka nkobe nga Katonda bw'abaidhi, musobola mutya kabiri okwiramu okufugibwa emisambwa egy'oku nsi kuno, eminafu era egizira kye gigasa? Mwenda kabiri mube bairu ba bintu ng'oti n'ebyo? Mukuza enaku, emyezi, n'ebiseera eby'endhawulo eby'omwaka, era n'emyaka. Mpulira okutya nti omulimo gwe nabakolamu gwandiba nga gwafa bwereere. Mbeeghembye aboluganda mufuuke ng'oti ninze, kuba era zeena nafuuka ng'oti niimwe. Mu butuufu bwene muzira kisobu kye mwankola kuba bwe muba mwidhukira, yali nsonga ya bulwaire bwange n'eyandeetera okubakobera Amawulire Amalungi omukuzi ogwasooka. Aye waire engeri omubiri gwange ye gwalimu yabakaluubiriza, timwannhooma oba okuneekanansa. Mwansangaalira ng'oti ndi malaika wa Katonda, kabiri oti ninze Kurisito Yesu mwene. Okusangaala okwo kwaja gha? Kuba nkakasa nti nguli mwali musobola mwanditunduiremu n'amaiso gaimwe mwagampa naabonesa. Olwo mperaano nfuuse muzigu waimwe olw'okubakobera ekituufu? Abantu abo beefuula okuba ng'ababalumirwa einho, aye ng'ate ensonga ebakoza ekyo ti nkalamu. Kye benda n'okubatangira olwo mujiire ku byaibwe. Okulumirwa okwo buliidho ti kubi ensonga bw'eba nga nkalamu, nze ni bwe mbaayo oba ni bwe ntabaayo. Bwana bwange obugonzi, ng'omukazi bw'alumwa ng'azaala, zeena bwenumwa ku lwaimwe okutuusa Kurisito lw'alitondebwa mu myoyo gyaimwe. Neegombye inho okuba n'imwe buti nsobole okukyusaamu ku ndhogera yange. Nga muneeraliikiriiza inho! Munkobere, imwe abenda okufugibwa Amateeka, timuwulira Mateeka kye gakoba? Kuba kyaghandiikibwa kiti Aburahamu yali ni batabane babiri, nga owundi yamuzaala mu mukazi mwiru, ate owundi yaamuzaala mu mukazi waagho. Mutabane we ow'omwiru omukazi yazaalibwa mu nsambo yabuliidho, aye ow'omukazi waagho yazaalibwa ng'ekisuubizo kya Katonda bwe kyali. Amakulu ga bino gali nga ga lufumo: Abakazi abo bombi obageza ku ndagaano eibiri. Owundi ava ku lusozi Sinai yaazaala abaana abairu, era oyo nga ni Hagari. Hagari oyo, n'olusozi Sinai oluli mu Buwarabu era afaanana ni Yerusalemu ekya mperaano, ekiri mu bwiru n'abantu baakyo boonaboona. Aye Yerusalemu eky'omu igulu kiziramu bwiru era ni inhaife. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Sagamba, iwe omugumba atazaala. Timbuka oseke era okube emirali iwe atawulirangaku ku bisa bya mwana! Kuba omukazi ye baaleka agho aliba n'abaana kamaala okusinga omukazi owa iba atavangaghooku.” Kale ife, aboluganda, tuli baana ba Katonda olw'ekisuubizo kye, ng'oti ni Isaaka bwe yali. Nga mu biseera ebyo bwe kyali, omulenzi eyazaalibwa mu nsambo yabuliidho bwe yakiriga ole eyazaalibwa ku bwa Mwoyo wa Katonda, ni mperaano bwekiri. Aye ebyaghandiikibwa bikoba ki? Bikoba biti: “Binga omukazi omwiru n'omwana we, kuba omwana w'omwiru taliba ni ky'agabana ku bintu bya ise n'omwana w'omukazi waagho.” Kale aboluganda, ife tituli baana ba mukazi mwiru, tuli ba mukazi waagho. Okutuuka ku kwetaaya kuno, Kurisito n'eyatuteekuza okuva mu bwiru. Kale ni mwekalangule mulobe kweiza kabiri mu bwiru obwo. Nze mwene Paulo mbakobera nti, bwe muganha okubakeketa, kiba kitegeeza nga Kurisito azira muganhulo ye muli. Era kabiri nhenda okubalabula, nti kiisi muntu aganha okumukeketa ateekwa okutuukiriza Amateeka goonagoona. Era abo ku imwe abenda okuba abatuukirivu olw'okutuukiriza Amateeka, mwekutwire ku Kurisito beene era muviire mu kisa kya Katonda. Aye ife nga tubita mu Mwoyo olw'okwikiriza, tuteegerera nga tuli n'eisuubi ery'okugheebwa obutuukirivu; kuba bwe tweyimba mu Kurisito Yesu, okukeketebwa n'obutakeketebwa byaga. Ekikulu n'okwikiriza okweyolekera mu kugonza. Ate ni, mwali mukola bukalamu naani eyabalekeza okugondera amazima? Okusendasenda okwo tikwava eri oyo eyabeeta. Aye nga bwe bakoba: “Kaba kazimbulukusa katono kaazimbulukusa ogutole ogw'engaano gwonagwona.” Mu Musengwa nkakasa nti timwidha kuja na birowoozo bindi bitafaanana na byange era nti oyo abatabula ni bw'aliba ani alibonerezebwa. Aye aboluganda, oba nga mu kwegeresa kwange nkaakoba abantu okukeketebwa, lwaki bakankiriga? Era nguli ekyo kityo bwekiri, nguli bye ndhegeresa ku musalaba tibikaali kitimuguunha. Abantu abo ababatabula, kye mbendeza kweketeraku irala! Aye imwe aboluganda, mwayetebwa kwetaaya. Aye mutaganha kwetaaya kwaimwe okwo kubaviiramu kufugibwa kwegomba kwa mibiri gyaimwe. Aye mu kugonzania mugheerezaganie kuba Amateeka goonagoona gatuukirizibwa lino eirala erikoba liti: “Ogonzanga muntu mwino oti ni bwe weegonza mwene.” Aye bwe munaira agho okumoodhagana n'okudaazadaaza banaimwe mugwaine mwekuume, kuba musobola okwezikiriza beene na beene. Kino ni kye nkoba, muleke obulamu bwaimwe bufugibwe Mwoyo, mulobe kugondera kwegomba kwa mubiri. Kuba omubiri bye gwenda Mwoyo by'atenda, ate Mwoyo by'ayenda omubiri bye gutenda. Kiisi kirala kitakania kiinaakyo, waaloba kusobola kukola nga bw'oyenda. Aye Mwoyo bw'aba nga n'akugalagira oba tofugibwa Mateeka ago. Omubiri bye gukola tibyegisa era ni bino: Okwenda, obudankaanu, okughemula, okusinza ebitali Katonda, okuloga, enzigu, okukanamuka, ensaalwa, okudhuunadhuuna, okwebitiriza, okuba n'obutaisania, okweyawulamu, okweyendeza eby'abandi, okutamiira, okwemalira mu bibinuko, n'ebindi ebiri ng'oti n'ebyo. Mbalabula ng'oti bwe nabalabulaku eira, nti abantu abakola ebintu ebyo tibaliba na mugabo mu Bwakyabazinga bwa Katonda. Aye Mwoyo aleeta kugonzania, kusagamba, kwisania, kuguminkiriza, kisa, kubisa bandi bukalamu, kwesigibwa, buwombeefu, na kwefuga. Ebyo biziraku iteeka libitakania. Era abo aba Kurisito Yesu, baakomerera ku musalaba omubiri gwaibwe, n'empisa dhaagwo n'amairu gaagwo. Oba nga Mwoyo yatugha obulamu, tuleke afuge obulamu bwaife. Tulobe kwegungumaza, waire owundi okwesonsa ku mwine, oba okumugemerwa ensaalwa. Aboluganda, omuntu yeenayeena bw'ayagaanibwa ng'akoze ekisobyo kyonakyona, abo abafugibwa Mwoyo mu imwe mugwaine okumugoloza, aye nga timukozesa bukambwe. Aye mwekuumenga mwena mulobe kukemebwa. Buli muntu ayambenga mwine, olwo mube nga mutuukiriiza eiteeka lya Kurisito. Kuba oyo eyeebona nga kintu kikulu ate nga tali, yeesubagha mwene. Aye buli muntu alinge mu by'akola abone oba nga mulimu ebikalamu, yeesiime mu mwoyo gwe, aye ti lwa kuba nga by'akola bikalamu okusinga eby'owundi. Kuba buli muntu ali n'okubbeeda omugonero gwe. Oyo ayegeresebwa ekibono, atoole ku bibye byonabyona agheeku oyo amwegeresa. Muteesubaghanga: Katonda, ghazira asobola kumusirughaza. Kiisi muntu ky'asiga ky'alikungula. Kuba asiga mu kwegomba kw'omubiri gwe, mu mubiri alikungula kufa aye asiga mu Mwoyo wa Katonda, mu Mwoyo oyo alikungula obulamu obutawaagho. Kale ka tulobe kukoogha mu kukola obukalamu; kuba bwe tutawaamu maani, ekiseera eky'okukungula bwe kirituuka tulifuna okukungula okw'omwero. Agho ni buli lwe tunaafunanga akaghagaanhia, tugwaine tukolerenga abantu boonaboona ebirungi n'okusingira irala abo be tuli nabo mu kika ekirala mu kwikiriza. Mubone obunene obw'enukuta dhe mpandiise n'omukono gwange mwene! Abantu abo abagezaaku okubakaka okukeketebwa, n'abo abenda okwesuuta mu by'oku ngulu. N'ekindi, benda kweghala kukirigibwa olw'omusalaba gwa Kurisito. Kuba n'abo beene abajiira ku ky'okukeketebwa tibagema Mateeka, aye benda imwe mukeketebwe olwo beesuute olw'okubapikiriza ni muganha omukolo obukolo ogwo ogukolebwa ku mubiri. Aye nze neesuuta lwa musalaba gwa Musengwa waife Yesu Kurisito gwonka kuba ku musalaba okwo ensi ngibona nga kwe yakomererwa, yoona yambona nga kwe nakomererwa. Kuba ekikulu n'okufuuka ekitonde ekiyaaka, aye ti kukeketebwa oba obutakeketebwa. Emiraala n'okusaasira bibe ku abo boonaboona abajiira ku iteeka lino ni ku bantu ba Katonda boonaboona. Nga mmaliriza mbakoba nti: ghatabanga kabiri ayongera kundaaza, kuba ku mubiri gwange ndiku enkovu olwa Yesu. Aboluganda, enkabi dha Musengwa waife Yesu Kurisito dhibe n'imwe. Amiina. Ninze Paulo omutume wa Kurisito Yesu eyafuuka omutume olw'okwenda kwa Katonda. Mpandiikira abatuukirivu boonaboona abali mu Efeso, abaikiriza mu Kurisito Yesu. Katonda Iseife ni Musengwa Yesu Kurisito abaghe enkabi n'emiraala. Katonda era Lata wa Musengwa waife Yesu Kurisito, eyatugha mu Kurisito kiisi mukisa gwa Mwoyo oguva mu igulu, agheebwe ekitiisa. Katonda ng'abita mu Kurisito, yali yamala ira okutulonda nga n'ensi ekaali kutondebwa, tube batuukirivu abaziraku musango mu maiso ge. Olw'okutugonza, yatufuula baana be ng'abita mu Yesu Kurisito, nga bwe yakitutondera mu kusiima kwe. Olwo tumusaake olw'okutwoleka ekisa mu kitiisa kye, kye yatugheera mu Mwana we omugonzi ng'ekirabo. Olw'okufa kwa Kurisito ng'omusengo, tufuna okununulwa nga tusoniyibwa ebibi byaife olw'ekisa kya Katonda ekyodo, kye yatugemerwa. Katonda mu magezi ge goonagoona ni mu kumanha kwe, yatumanhisa ekyama eky'ebyo bye yayenda, bye yali yategeka eira okutuukiririza mu Kurisito. Entegeka eyo aligituukiriza ng'ekiseera kyayo kituuse, ng'ayimba ghalala mu Kurisito ebintu byonabyona ebiri mu igulu n'ebiri mu nsi. Katonda akola byonabyona nga bw'ayenda ng'ajiira ku ntegeka ye, mu Kurisito oyo mwe yatulondera. Ife abaasooka okuba n'eisuubi mu Kurisito, tubeegho nga tusaaka ekitiisa kya Katonda. Era mu Kurisito oyo, n'imwe mwena abaawulira ekibono eky'amazima eky'Amawulire Amalungi ag'okulokolebwa kwaimwe era ni mwikiriza Kurisito, Katonda yabasibaku akamanhiso ng'abagha Mwoyo Mutukuvu ye yasuubiza. Mwoyo Mutukuvu oyo n'omusingo okukakasa nga tulifuna ebyo Katonda bye yatusuubiza, tusaake ekitiisa kye. Olw'ebyo, zeena okuva bwe nawulira nga bwe mwikiriza Musengwa Yesu, era nga bwe mugonza abatuukirivu boonaboona, tirekeranga kweyanza Katonda ku lwaimwe. Mbaidhukira, naabasabira, Katonda wa Musengwa waife Yesu Kurisito, Lata ow'ekitiisa, abaghe Mwoyo ow'amagezi era ayoleka, mumumanhe. Abazibule amaiso ag'omwoyo mubone ebyo bye yasuubiza bwe yabeeta, mumanhe obukombe obuli mu ebyo eby'ekitiisa by'abiikira abatuukirivu. Era mumanhe amaani ge agataloodheka agakolera mu ife abaikiriza. Amaani ago n'ago geene agaazuukiza Kurisito, ni gamutyamya mu igulu ku mukono omusaadha ogwa Katonda, n'afuga obufuzi, n'obukumu, n'amaani eby'omu ibbanga. Era mumanhe ng'ali n'ekitiisa ekisinga ebitiisa byonabyona, ti mu byanda bino byonka aye ni mu biriiragho. Katonda yata ebintu byonabyona mu bufuzi bwa Kurisito, yaamufuula omutwe ogw'ekikunsu eky'abamwikiriza mu byonabyona. Ekikunsu ekyo n'omubiri gwa Kurisito. Kurisito oyo n'akifuula ekiramba, oyo afuula byonabyona ebiramba buli ghantu woonawoona. Eira mwali bafu olw'empwitu n'ebibi bye mwalimu nga mujiira ku bantu b'ensi nga bwe bakola, nga mufugibwa omukulu ow'emizimu egy'omu ibbanga, buti egikolera mu abo abatawulira Katonda. N'ife twenatwena twebisanga oti n'abo, mu kwegomba okw'omubiri nga tujiira ku kwenda okw'omubiri n'omwoyo, era okufaanana abantu boonaboona nga tuteekwa okubonerezebwa Katonda. Aye Katonda olw'ekisa kye ekyodo n'olw'okugonza einho kw'atugonzaamu, waire twali tufiiriire mu bibi byaife, yatwizaamu obulamu ghalala ni Kurisito. Mwalokolebwa lwa kisa kya Katonda. Mu Kurisito Yesu, Katonda yatuzuukiza ghalala ni Kurisito oyo, era yaatutyamya mu igulu. Yakola ekyo okutwoleka mu byanda ebija okwidha ekisa kye ekitakeruka eri ife, ng'abita mu Kurisito Yesu. Mwalokolebwa lwa kisa kya Katonda mu kwikiriza tikyava mu maani gaimwe, aye kyali kirabo kya Katonda. Tikyava mu bikolwa byaimwe, ghalobe kubaagho yeetuusa. Kuba ife tuli bitonde bya Katonda, twatondebwa mu Kurisito Yesu tukole ebikolwa ebikalamu Katonda bye yatutegekera okuva eira. Mwidhukire nga mwazaalibwa nga muli bamaghanga gandi mu by'omubiri, Abayudaaya baabeeta abatali bakekete, kuba beene beeyeta abakekete, ekintu ekikolebwa abantu n'engalo dhaibwe. Olwo mwali muzira kye mwidhi ku Kurisito, nga muli ba ndha era nga timubalibwa mu ba ighanga lya Isiraeli. Era mwali muzira mugabo mu bisuubizo ebiri mu ndagaano dha Katonda. Mwali mu nsi nga muzira kye musuubira, era nga muzira Katonda. Aye mperaano mu Kurisito Yesu, imwe abaali nga timumwidhi yabaseesa olw'okufa kwa Kurisito ng'omusengo. Oyo n'eyatuleetera emiraala ng'amenha ekimante ekyatwawulangamu buli muntu okweta mwine omuzigu, yaatufuula muntu mulala mu mubiri gwe. Yaadibya eiteeka ni byonabyona bye lyalagiranga, atondegho mu mwene, omuntu mulala mu kifo ky'ababiri, olwo aleete emiraala. Yaafiira ku musalaba aghange okumalagho enzigu, era atwize eri Katonda nga tuli muntu mulala. Kurisito yaidha yaabakobera Amawulire Amalungi ag'emiraala, imwe abaali eghala n'abo abaali okumpi. Twenatwena tubita mu mwene nga tuli mu Mwoyo mulala, twaghanga okutuuka ye Lata. Agho ni timukaali bagwira oba basenze, aye muli ba nsi ndala n'abatuukirivu, era muli ba mu ndhu ya Katonda kuba mwazimbibwa ku musingi ogw'Abatume n'abalanzi, nga Kurisito Yesu mwene n'eibaale eikulu ery'omu nsonda. Ku oyo ekizimbe kyonakyona kwe kiyungirwa, era ni kifuuka eisinzizo lya Musengwa eitukuvu. Era mu oyo mwena muzimbibwa mwafuuka endhu ya Katonda mu Mwoyo. Ekyo kindeetera nze Paulo, omusibe olwa Kurisito Yesu ku lwaimwe abamaghanga agandi, okubasabira eri Katonda. Ndhuuba nti mwawulira nga Katonda olw'ekisa kye yangemya omulimo guno ku lwaimwe. Katonda yandholeka naamanha ekyama kye nga bwe nabaghandiikira mu bumpimpi. Bwe munaabisoma munaaghanga okubona nga nze bwe ntegeera ekyama eky'entegeka ya Kurisito. Mu byanda eby'eira ghazira muntu yeenayeena eyamanhisibwaku ku kino mu nsambo oti n'eno Mwoyo y'akyolekamu Abatume be n'abalanzi be abatukuvu. Ekyama ni kino: olw'Amawulire Amalungi, abamaghanga agandi boona baagabana ku birungi ebyo Katonda by'agha Abayudaaya. Baafuuka omuntu mulala mu Kurisito Yesu, era baagabana ku ebyo Katonda bye yabasuubiza mu Kurisito oyo. Katonda olw'ekisa kye, yampa ekirabo eky'okubunisa Amawulire Amalungi, ng'amaani ge gakola mu nze. Waire nga ninze asembayo mu batuukirivu boonaboona, Katonda yampa omukisa okukobera abamaghanga agandi Amawulire Amalungi, ag'obukombe obuli mu Kurisito obutaloodheka. Era n'okumanhisa abantu boonaboona ebifa ku ntegeka, Katonda eyatonda byonabyona ye yali agisiiza okumala ebyanda. Mperaano ng'abita mu Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, Katonda ayenda amanhise abafuzi n'ab'obukumu abali mu igulu amagezi ge agatakoma. Katonda yakola kino ng'ajiira ku kigendererwa eky'ebyanda n'ebyanda era kye yatuukiriza mu Kurisito Yesu Musengwa waife. Nga tubita mu Kurisito oyo, olw'okumwikiriza, tuguma twaseeta ye Katonda nga titutya. Kyenva mbeeghemba, mulobe kuwaamu maani olw'okubona nga ndaagadaaga ku lwaimwe, kuba ekyo kibagheesa ekitiisa. Kyenva ni nkuba amakiryaivu mu maiso ga Lata, ebika byonabyona eby'omu igulu n'eby'oku nsi mwe bisimuka. Naamusaba olw'ekitiisa ekyodo, abagumye ng'abagha amaani, mule munda, ng'abita mu Mwoyo we, Kurisito abe mu myoyo gyaimwe olw'okwikiriza kwaimwe. Musimbire irala emizi mu kugonza era mukalangukiremu. Olwo imwe, aghalala n'abatuukirivu boonaboona, musobole okumanha okugonza kwa Kurisito bwe kuli okunene, ate nga kuleeyi, mu bugungumavu, ni mu kwika ghansi. Mbasabira mumanhe okugonza okwo okulemye abamanhi boonaboona okumanha, olwo mwidhulire irala Katonda. Katonda oyo asobola okukola ebisinga n'ebyo bye tusaba, oba ebyo bye tutegeera, olw'amaani ge agakolera mu ife, agheebwe ekitiisa mu Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, ni mu Kurisito Yesu, ni mu nse dhoonadhoona, ebyanda n'ebyanda. Amiina. Kale nze eyasibwa olw'okugheereza Musengwa, mbeeghemba mwebise mu nsambo egwanira obulamu bwe mwayeterwa. Mube bawombeefu, abatali ba ikabyo era abaguminkiriza. Mulage okugonzania kwaimwe, nga buli muntu aguminkiriza mwine. Mufube okukalangula okwisa ekirala Mwoyo kw'abagheera mu miraala egibayunga aghalala. Omubiri guli mulala, ni Mwoyo mulala, ng'era ekisuubizo kye mwayeterwa bwekiri ekirala. Musengwa mulala, okwikiriza kulala n'okubatizibwa kulala Katonda mulala, Lata w'abantu boonaboona, afuga byonabyona, akolera mu byonabyona, era aba mu byonabyona. Aye buli mulala mu ife yagheebwa ekirabo eky'endhawulo nga Kurisito bwe yamugerera. Ebyaghandiikibwa kye biva ni bikoba biti: “Bwe yaniina eyo ghaigulu, yaatwala abanhage kamaala era yaagha abantu ebirabo.” Okukoba tuti, “yaniina”, kitegeeza ki? Kitegeeza kiti yasooka kwika ghansi mu nsi. Oyo eyaika ghansi n'oyo era eyaniina ghaigulu irala, olwo abe ng'aba buli ghantu. Era n'oyo eyagha abandi okuba abatume, abandi okuba abalanzi, abandi okukobera abantu Amawulire Amalungi, abandi okulabirira abantu ba Katonda, n'abandi okuba abeegeresa. Ekyo yakikola olw'okutegeka abatuukirivu basobole okukola omulimo ogw'okugheereza, era n'okuzimba omubiri gwa Kurisito, okutuusa twenatwena lwe tulituuka okuba omuntu mulala mu kwikiriza ni mu kumanha Omwana wa Katonda. Olwo tukakate mu by'omwoyo, era tube abatuukiriire mu bulamu bwa Kurisito. Era tube nga titukaali baana bato abayuuzibwayuuzibwa era abatwalibwa kiisi mpewo ey'endhegeresa y'abantu abaguya, abakiidhamya abandi n'obuguya bwaibwe. Aye tube ba mazima mu kugonzania, tukakate mu byonabyona okutuuka ku kubeera irala abatuukiriire mu bulamu bwa Kurisito, omutwe gwaife. Kurisito oyo n'aleetera omubiri gwonagwona okuyungibwa, obuyungiro bwonabwona obugulimu bwagugemerera, kiisi kitundu kyagwo kyakola omulimo gwakyo bukalamu. Olwo omubiri gwakula, era gwazimbibwa mu kugonzania. Kye nhenda okubakobera, era nga mbasikirira mu Musengwa, ni kino: Mukange agho okwebisa ng'abamaghanga agandi bwe beebisa, nga bajiira ku birowoozo byaibwe ebiziramu. Emyoyo gyaibwe giidhwire nzikiiza. Bazira mugabo mu bya bulamu Katonda bw'agaba, kuba baidhwire obutamanha, era emyoyo gyaibwe mikalangafu. Tibakaali na nsoni beemaliire mu bya budankaanu, balulunkanira okukola ebibi ebya buli nsambo. Aye imwe Kurisito ti bwe mwamwega mutyo. Nkakasa nga mwamuwuliraku, era imwe ng'ababe, mwayegeresebwa amazima agali mu Yesu. Kale mwesambe obulamu obw'eira bwe mwalimu, obwayoneka n'okwegomba kwabwo okuguya. Mwizibwe buyaaka mu myoyo ni mu bidhuubo byaimwe. Mufuuke bantu bayaaka, abaatondebwa mu kifaananie kya Katonda mu bwesimbu ni mu butukuvu obw'amazima. Agho ni mulekere okuguya buli muntu akobere mwine amazima, kuba tuli bitundu bya mubiri mulala. Bwe musungughala, obusungu butabasindikanga mu kwona. Mutagwisanga ndhuba nga mukaasibye obusungu ku mwoyo, era mutaghanga Sitaani kaghagaanhia. Abaire aiba akange agho, aye afube kukola ng'akozesa emikono gye asobole n'okugabiraku abaavu. Eminwa gyaimwe girobenga kwogera bibono bitasaana, aye gyogerenga ebyo byonka ebikalamu ebizimba era ebisaine, bisobole okuleetera ababiwulira emikisa. Era mutanakughazanga Mwoyo Mutukuvu wa Katonda, kuba Mwoyo n'akamanhiso ke mwateebwaku okutuuka ku lunaku olw'okununulibwa. Mulekeyo enge, ekiruyi, obusungu, okwereega, okuvumagana n'okukyaghagana kwonakwona. Aye mubenga ba kisa, buli muntu alumirwenga mwine, era musonighaganenga nga Katonda bwe yabasonigha mu Kurisito. Agho ni, nga bwe muli abaana ba Katonda abagonzi, mugezengaku okumufaanana mu bikolwa. Era mugonzanienga nga Kurisito bwe yatugonza ni yeeghaayo ye Katonda ku lwaife ng'ekigheebwayo era ng'omusengo oguwunha akawoowo. Ng'abatuukirivu bwe bandibaire, bino tibigwaine na kwogerebwa mu imwe: okwenda, obudankaanu, n'okwegomba okubi. Era timugwaine kwogera bya buwemu, oba bya busiru, oba ebitabisika mu kanwa, aye mweyanzenga Katonda. Mumanhire irala kino muti omwenzi, omudankaanu, oba ali n'okwegomba okubi, azira mugabo mu Bwakyabazinga bwa Kurisito era obwa Katonda; kuba okwegomba okubi kwona kuba kusinza bitali Katonda. Batabaguyanga na bibono biziramu, kuba byene ebyo n'ebireetera obusungu bwa Katonda okwidha ku batamuwulira. Agho ni muteeyimbanga nabo naire kuba eira mwali mu nzikiiza, aye okuva lwe muli bantu ba Musengwa, muli ba butangaavu. Kale mutambule ng'abantu abali mu butangaavu, omuva ebirungi byonabyona, obutuufu n'amazima. Mufubenga okumanha ekisangaaza Musengwa. Muteeyimbanga mu kukola bintu bya mu nzikiiza ebiziramu nsa abantu bye bakola, aye mubyatuukirizenga. Kuba ebyo bye bakola mu ngiso bigemya ensoni n'okubyogeraku. Aye ekintu kyonakyona bwe kireetebwa mu butangaavu, kibonekera irala nga bwekiri, kuba ekyo kyonakyona ekiboneka kiba kiri mu butangaavu. Kyebava bakoba bati: “Zuuka iwe atendwike, zuukira ove mu bafu, Kurisito aidha kukwakira.” Kale mwegendereze bwe mwebisa mulobe kuba ng'abazira magezi aye mube ng'abagezi. Buli kaseera ke muli nako mukakozese bukalamu, kuba enaku dhino mbi. Kale mutabanga basiru aye mumanhenga Musengwa ky'ayenda mukole. Mutairanga mu kutamiira mwenge ogwidha okubaitaitana, aye mwidhule Mwoyo Mutukuvu. Mu kughaya mukozesenga Zabbuli, n'enhembo, edhisaaka Katonda, nga mwembera Musengwa n'omwoyo mulala. Buliidho mweyanzenga Katonda Iseife olwa byonabyona, nga mubita mu Musengwa waife Yesu Kurisito. Buli muntu awulirenga mwine olw'okwisaamu Kurisito ekitiisa. Abakazi muwulirenga baibaimwe ng'oti ni bwe muwulira Musengwa, kuba omusaadha n'omutwe gwa mukazi we, nga Kurisito bw'ali omutwe ogw'ekikunsu eky'abamwikiriza ekyo n'omubiri gwe, era mwene oyo n'Omulokozi waakyo. Ng'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito bwe kiwulira Kurisito, n'abakazi bwe bagwaine okuwuliranga baibaibwe mu byonabyona. Imwe abasaadha mugonzenga bakazi baimwe, nga Kurisito bwe yagonza Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ni yeeghaayo ku lwa kyo. Yaakitukuza ng'akinaaza n'amaadhi n'ekibono, olwo yeefunira Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito eky'ekitiisa ekiri ng'omuntu aziraku kamyamya na nkokyo waire ekintu ekindi ekiri ng'oti n'ebyo, aye ekitukuvu era ekiziraku kikibulaku. N'abasaadha batyo bwe bagwaniire okugonza bakazi baibwe, nga bwe bagonza emibiri gyaibwe. Omusaadha agonza mukazi we aba yeegonza mwene. Kuba ghazira muntu akyagha mubiri gwe, aye aguliisa, agulabirira, nga Kurisito bw'alabirira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito, kuba tuli bitundu bya mubiri gwe. Ng'ebyaghandiikibwa bwe bikoba biti: “Omusaadha ky'anaavanga aleka ise n'inhina n'ayimbibwa ni mukazi we, bombi ni bafuuka muntu mulala.” Ekyama kino kikulu, era nze nkoba nti kyogera ku Kurisito n'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito. Aye n'imwe mwena, buli musaadha agonzenga mukazi we, nga bwe yeegonza mwene, era n'omukazi atenga mu iba ekinhagansi. Abaana, abazaire baimwe mubawulirenga mu Musengwa, kuba ekyo n'ekigwaine. “Lata wo n'inhoko obatangamu ekinhagansi.” Kino n'ekiragiro ekisooka ekirimu ekisuubizo ekikoba kiti: “Lw'onaasobola okuba obukalamu era n'okughangaala ku nsi.” Imwe abazaire, mutasoononkerezanga baana baimwe kubaleetera kunakughala, aye mubakuze nga mubagalagira era nga mubeegeresa ebya Musengwa. Abairu mwisenga inho ekitiisa mu basengwa baimwe ab'oku nsi, era mubawulirenga mu mwoyo oguziramu buguya, nga bwe mwandiwuliire Kurisito. Ekyo mutakikolanga lwa bantu kubabona, babasiime, aye mukolenga nga Katonda bw'ayenda n'omwoyo gwaimwe gwonagwona, ng'abagheereza ba Kurisito. Mukolerenga mu mwoyo mukalamu ng'oti n'abakolera Musengwa, aye ti ng'abakolera abantu. Mumanhe muti buli muntu, oba mwiru oba ti mwiru, Musengwa alimusasula buli kikalamu ky'akola. N'imwe basengwa b'abairu, mwena mubisenga mutyo abairu baimwe, nga timubeesoomera. Mumanhe muti oyo Musengwa waibwe era owaimwe, ali mu igulu era oyo tasaliriza. Ekisembayo, mube bagumu mu Musengwa, n'obuyinza bwe obw'amaani. Mukozesenga eby'okulwanisa bya Katonda, musobole okutala nga Sitaani abalumbye n'obukodyo bwe; kuba tituli kulwana na bantu buntu aye tuli kulwana n'emizimu emibi egy'omu ibbanga kamaala. Tuli kulwana n'abafuzi n'ab'obukumu, n'emisambwa egy'omu luse luno olw'ekizikiiza. Kale ni mutoole eby'okulwanisa byonabyona ebya Katonda, mughange okuguma ku lunaku omuzigu lw'abalumba, era bwe mulimaliriza okulwana okutuuka ku nkomerero, musigale nga muli bagumu. Mwemerere nga muli bagumu, ng'amazima n'olusibiro lwe mwesibye mu nkende, ate obutuufu nga n'ekivaalo eky'omu kifuba eky'ekyuma. Okuba abeetegefu okulangirira Amawulire Amalungi, agaleeta emiraala, kubabeere ng'engaito mu bigere byaimwe. Mugemerere okwikiriza kubabeere engabo, musobole okuzimya obusaale bwonabwona obw'omuliro obulasibwa Omubi. Muvaale obulokofu ng'enkuufiira ey'ekyuma, mugeme ekibono kya Katonda ng'empiima Mwoyo y'abagha. Buliidho musabenga, nga Mwoyo bw'anaabanga abagalagiire. Mubenga beetegefu nga timwiririra, musabirenga abatuukirivu boonaboona. Zeena munsabire, bwe naabanga nga ndhogera, mpeebwe eby'okwogera, era mbyogere nga titya, nga mmanhisa abantu ekyama eky'Amawulire Amalungi. Ndi mukwenda wa Mawulire ago Amalungi waire ndi mu ikomera. Munsabire ndobe kutya mu kugamanhisa abantu nga bwe kigwaniire. Tukiko, owoluganda omugonzi era omugheereza omwesigwa mu Musengwa, aidha kubakobera byonabyona, mumanhe ebinfaaku ni bye ndi kukola. Kye nviire ni mmutuma ye muli, mumanhe bwe tuli, era abagumye emyoyo. Katonda Iseife ni Musengwa Yesu Kurisito, aghe aboluganda boonaboona emiraala n'okugonza n'okwikiriza. Enkabi dha Katonda dhibe n'abo boonaboona abagonza Musengwa waife Yesu Kurisito n'okugonza okutakoma. Ninze Paulo ni Timotheo abagheereza ba Kurisito Yesu. Tughandiikiire abatuukirivu boonaboona abaisa ekirala mu Kurisito Yesu abali e Filippi, n'abalabirizi n'abagheereza. Katonda Lata waife ni Musengwa Yesu Kurisito abaghe enkabi n'emiraala. Nsiima Katonda wange kiisi lwe mbadhuuba. Kiisi lwe mba nga mbasabira mwenamwena, nsaba nga ndi musangaavu olw'ensambo ye mumbeeraku mu kukobera abantu Amawulire Amalungi, okuviira irala ku lunaku lwe natoolera, okutuusa ni ye buli eno. Era nkakasa bukalamu ng'oyo eyatoolera omulimo guno omukalamu mu imwe aligutuusa ku kumalirizibwa ku lunaku lwa Yesu Kurisito. Ndi mutuufu okubalowoozaaku ntyo mwenamwena kuba mundi ku mwoyo, ate era kuba mugabanira ghalala ninze ku kisa kya Katonda, ka kibe mu busibe bwange mu ikomera, oba mu kulwanirira n'okukakasa Amawulire Amalungi. Katonda n'omudhulirwa wange akakasa nga bwe mbalumirwa omwoyo mwenamwena mu kugonza kwa Kurisito Yesu. Era mbasabira okugonza kwaimwe kuje nga kweyongera, era mube n'amagezi n'okumanha kwonakwona. Olwo mube nga musobola okulondagho ekyo ekisinga bukalamu, mube abaamufu era abaziraku musango ku lunaku lwa Kurisito. Obulamu bwaimwe bwidhule ebikolwa ebikalamu ebiidha nga bibita mu Yesu Kurisito olw'okugheesa Katonda ekitiisa n'olw'okumusaaka. Aboluganda, nhenda mumanhe ng'ebyo ebintuuseeku byongeire okuyamba Amawulire Amalungi okusansaana. Kuba abaisirukale boonaboona ab'omu kisaagaati n'abandi boonaboona, kibaleeteire okumanha ng'okusibwa kwange baananga Kurisito. Era aboluganda kamaala bongeire okwekakasa mu Katonda olw'okusibwa kwange, era beeyongera okuguma okwogera ekibono kya Musengwa nga tibatya. Mu butuufu ghaligho abakobera abantu ebigema ku Kurisito olw'ensaalwa n'okwenda okusinganwa ninze, aye abandi bakikola mu mwoyo mukalamu. Bano babikola mu kugonza nga baidhi nga nateebwa ghano lwa kulwanirira Amawulire Amalungi. Aye bale ab'ensaalwa bakobera abantu ebigema ku Kurisito mu buguya, olw'ebyo bye bafunamu beene nga badhuuba bati baidha kwongera okuunumya mu busibe bwe ndimu. Aye ekyo tikiinumya! Ndi musangaavu kuba abantu bakoberwa ebigema ku Kurisito mu nsambo yoonayoona ebaagho, k'ebe mu buguya oba mu butuufu. Era ndidha kuja mu maiso n'okuba omusangaavu, kuba ndidhi nga olw'okusaba kwaimwe n'olw'okuyambibwa kwa Mwoyo wa Yesu Kurisito ndidha kulekulwa. Kye nandyenze einho era kye nsuubira n'ekyo nti ndobe kuswala naire, aye mpeesenga Kurisito ekitiisa mu bulamu bwange nga ndi mugumu inho, mperaano ni buliidho, ni bwe mba omulamu, oba ni bwe nfa. Ku lwange, obulamu ni Kurisito, ate okufa gaba magoba. Aye oba nga okuba n'obulamu mu mubiri kitegeeza kwongera kukola mirimo giganhula, agho timanha bukalamu kya kulondaku. Endhuyi dhombi dhimpaluza. Aye nga kye nhenda einho, n'okuva mu bulamu buno nje mbe ni Kurisito, kuba ekyo n'ekisingira irala bukalamu. Aye okusigala mu mubiri n'ekisinga kuganhula ye imwe. Nga nkakasa nti kino kityo bwekiri, ndidhi nti ndidha kusigala n'imwe mu mubiri mughange okusangaala n'okuja mu maiso mu kwikiriza Kurisito. Bwe ndiba nga ndi n'imwe kabiri, mulighanga okwenhumiriza mu Kurisito Yesu ku lwange. Ekikulu kiri nti mu bulamu bwaimwe mwebise nga bwe kigwaniire ababunia Amawulire Amalungi aga Kurisito. Agho ni oba ndidha okubabona oba tiidha, mbe nga mpulira nti mwekalangwire, muli muntu mulala, era nga kye munuyirira kiri kirala okulwanirira okwikiriza Amawulire Amalungi aghazira kutiisibwa bazigu baimwe mu nsambo yoonayoona. Kano n'akamanhiso ka Katonda akabooleka nga baja kuzikirizibwa, ate akooleka imwe nga muja kulokolebwa. Kuba mwagheebwa enkabi okwikiriza Kurisito era n'okudaagadaaga ku lulwe. Mwena mube ku lutalo n'olulala nga lwe mwambona nga nwana, era lwe muwulira nga nkaaluliku. Okuba mu Kurisito kibagumya? Okugonza kwe kubagha amaani? Mwisa ekirala ni Mwoyo wa Kurisito? Buli muntu agemerwa mwine ekisa era yaamusaasira? Agho ni mwidhuulirize irala eisanhu lyange nga mulowooza bulala, nga mugonzania bulala, era mube muntu mulala mu mwoyo ni mubigendererwa. Timukolanga kintu kyonakyona nga mwefaaku mwenka oba olw'okwenda bababone babasaake. Aye mu kwefeebya buli muntu atwale abandi nga n'abamusinga. Omuntu tagwaine kukola ku byetaago bibye byonka, aye agwaine akole ni ku by'abandi. Mube n'omwoyo ng'oti ni Kurisito Yesu gwe yali nagwo: “Mu nkula ye yoonayoona yali Katonda, aye tiyakitwala ng'ateekwa okwekakadika ku kwagayaga ni Katonda. Mu kifo ky'ekyo, mwene yeetoolaku ekitiisa kye kyonakyona kyeyendere, yaafuuka mugheereza. yaazaalibwa ng'omuntu, yaaba mu kifaananie eky'omuntu. Ng'amaze okufuuka omuntu, yeefeebya era yaaba muwulize okutuuka ku kufa, ate okufiira ku musalaba. Katonda kyeyava n'amugha ekitiisa ekya ghaigulu, era n'amugha eriina erisinga amaina goonagoona. Olwo kiisi kiri mu igulu, ni mu nsi, ni mu itaka, kikubire eriina lya Yesu amakiryaivu. Era kiisi lulimi lwatule luti: Yesu Kurisito ni Musengwa. Olwo Katonda era Lata agheebwe ekitiisa.” Agho ni bakagwa, nga bwe mwali abawulize buliidho nga ndi n'imwe, ni mperaano nga tiri n'imwe musingegho okuba abawulize, olwo mube nga mukolerera okulokolebwa kwaimwe nga mutya era nga mudhugumira. Kuba Katonda n'akolera mu imwe memale mwaganha era mwasobola okukola by'ayenda. Buli kye mukola mukikole nga timutolooma oba okutakana, olwo mubuleku omusango oba ekintu kyonakyona ekiboogezaaku obubi. Mube abaana ba Katonda abatuukiriire nga muli mu bantu ab'oluse luno ababi era abaayonooneka. Mubaakiremu ng'oti mataala mu nsi muno. Mukalangule ekibono eky'obulamu memale ku lunaku lwa Kurisito nsobole okwenhumiriza nti amaani n'okufaabiikana kwange tibyafa busa. Omusaayi gwange ni bwe guyuyibwa ni gutabulwa n'omusengo gwe mughaayo olw'okwikiriza kwaimwe, nsangaala era nsagambira ghalala n'imwe mwenamwena. Mu nsambo n'endala, mwena mugwaine okusangaala n'okusagambira aghalala ninze. Musengwa Yesu bw'aliba ng'ayenze, ndhuuba okutuma Timotheo aidhe ye muli mangu ankobere ebibafaaku, omwoyo guntereere. Oyo ni yenka ali n'omwoyo ng'ogwange, abalumirwa mu buli nsambo. Abandi bafa ku byaibwe byonka, tibafa ku bya Yesu Kurisito. Aye omugaso gwa Timotheo mugwidhi bukalamu, mwidhi bwe tubairenga nga tusansaania naye Amawulire Amalungi, ng'oti n'omwana n'ise bwe bandikoze. Kale kyenva ndi kusuubira okumutuma amangu, nga mmaze okumanha bino bwe binanjiira. Era nga neesiga Musengwa nsuubira nti zeena mwene ndidha kwidha mu ntangama etali ya ghala. Nkiboine nga kyetaagisa okutuma Epafurodito ye muli, muganda wange, mukozi munange era mulwani munange, ye mwampeereza okuunhambangaku mu byetaago byange. Kuba omwoyo gubaire gumuluma inho okubabonaku mwenamwena, era abairenga n'enaku ku mwoyo olw'okuba mwawulira bwe yalwala. Bwenebwene yalwalira irala na kumpi kufa. Aye Katonda yamusaasira ate tiyasaasira mwene yenka aye ninze, kuba enaku yange yandyeyongeireku. Kye nviire ni nhenda einho okumutuma ye muli musobole kabiri okusangaala olw'okumubonaku, ate zeena enaku yange ekendeere. Kale mumusangaalire inho ng'owoluganda mu Musengwa. Era abantu abali ng'oti n'oyo mubatengamu ekinhagansi, kuba yeeghaayo olw'omulimo gwa Kurisito, era kata afe ng'ali kugezaaku okutuukiriza ekyo kye mwamuntumira. Ekisembayo baganda bange, musagambirenga mu Musengwa. Tifaayo kwiramu kubaghandiikira ku bintu byene ebyo, era muganhulwa bwe nkikola. Mwekuume abakozi ab'ebibi abeesala omubiri, edho mbwa dheene. Kuba niife abaafuna okukeketebwa okutuufu, abasinza Katonda nga Mwoyo we bw'atugalagira, abasagambira mu kwisa ekirala mu Kurisito Yesu, era abatata bwesige mu bya mubiri. Nze mwene ndi n'ensonga entuufu edhandinteesiiza obwesige mu bikolebwa ku mubiri guno. Oba nga eriyo alowooza okuba n'ensonga edhimuteesa obwesige mu bikolebwa ku mubiri guno, edhange n'edhisinga kuba nze nakeketebwa nga naakamala enaku munaana. Ndi Muisiraeli, ndi mu kika kya Benjamini Omuheburayi mwene. Mu kugema amateeka ndi Mufarisaayo. Nali nga nhiinkiira okukiriga Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito ate mu butuufu obuva mu kugema amateeka, nga nziraku nsobi. Aye oba nga nafunamu eigoba lyonalyona, eigoba eryo buti ndibala nti kwali kufiirwa ku lwa Kurisito. Bwenebwene ebintu byonabyona mbibona ng'okufiirwa, olw'omuganhulo ogubisinga einho oguli mu kumanha Kurisito Yesu Musengwa. Ku lulwe naleka ebintu byonabyona, era mbibona ng'ebitagasa olw'okufuna Kurisito ng'empeera yange, olwo nsobole okumweyimbiraku irala. Tikaali na butuufu bwange ku bwange obuva mu kugema amateeka. Mperaano ndi n'obutuufu obuva mu kwikiriza Kurisito, obutuufu obuva ye Katonda era obuva mu kwikiriza. Era nhenda okumumanha amaani ag'okuzuukira kwe, n'okudaazibwadaazibwa nga mwene bwe yadaazibwadaazibwa, era n'okumufaanana mu kufa kwe. Era nga nsuubira zeena okuzuukira mu bafu. Tikoba nti naghangula, oba nti namala okutuukirira aye neekalangula okufuna ekyo Kurisito Yesu kye yavaaku okunfuula owuwe. Aboluganda, ndidhi nga nkaali kukifuna, aye kye nkola n'okwerabira ebiri einhuma wange naanuyirira ebyo ebindi emberi. Neekalangula okutuuka ku kigendererwa, nfune ekirabo eky'obulamu obw'omu igulu Katonda kye yandhetera mu Kurisito Yesu. Twenatwena abakuze mu by'omwoyo tugwaine okuba n'ebidhuubo oti n'ebyo. Aye oba ng'abandi ku imwe muli n'ebidhuubo ebindi, Katonda aja kukibooleka bukalamu. Aye ekikulu tweyongere okujiira ku nkola ye tubairengaku okutuusa mperaano. Aboluganda, mukolenga nga nze bwe nkola, era mugenderere abo abajiira ku by'okuboneraku ebituufu bye twabateeragho. Kuba, nga bwe mbaire ntera okubakoberaku, era ni mperaano ndhiramu okubakobera nga ndira n'amaziga. Ghaligho abantu kamaala abafuuse abazigu ab'okufa kwa Kurisito ku musalaba olw'ensambo ye beebisaamu. Ekirisembayo eky'abantu abo kuliba kuzikirira, kuba katonda ye basinza, n'enda dhaibwe. Beesaaka olw'ebyo ebyandibaswaziiza era balowooza bya ku nsi kuno byonka. Aye ife obutaka bwaife buli mu igulu, era tulindirira nga twesunga Omulokozi alivaayo, Musengwa Yesu Kurisito. Ono n'alikyusa emibiri gyaife eminafu era egifa n'agifuula ng'oti n'ogugwe ogw'ekitiisa, ng'akozesa amaani agamusobozesa okuta ebintu byonabyona mu bufuzi bwe. Agho ni aboluganda abagonzi era abatanva ku mwoyo, neegomba inho okuba n'imwe aghalala, kuba niimwe eisanhu lyange era niimwe okwenhumiriza kwange. Bakagwa, obwo n'obulamu bwe mube mwekalanguliremu mu Musengwa. Ewodia ni Suntuke, mbeeghembye mwisanie mu kuwulira Musengwa. Era weena mukozi munange omwesigwa nkweghemba oyambe abakazi abo, kuba baakola inho ninze mu kusansaania Amawulire Amalungi. Era nga batyo bwe baali ni Kelementi, era ni bakozi banange abandi, beene maina agali mu kitabo kya Katonda eky'obulamu. Buliidho musagambirenga mu Musengwa. Era kabiri nkiiramu nti Musagambe! Mutabanga baghaaghaavu ya muntu yeenayeena. Musengwa ali kumpi. Muteeraliikiriranga olw'ekintu kyonakyona, aye buli lwe musabanga mumanhise Katonda ebyetaago byaimwe byonabyona, era buli kiseera mumusabenga n'emyoyo egisiima. Era n'emiraala gya Katonda egiswikiriire okumanha kwonakwona gikuume emyoyo n'amagezi gaimwe mu Kurisito Yesu. Ekisembayo, aboluganda, ebidhuubo byaimwe mubite ku bintu ebikalamu era ebigwaine okusaakibwa bino: ebituufu, ebigwaine okugheebwa ekitiisa, ebigwaine okukolebwa, ebitukuvu, ebigonzebwa era ebyegombebwa. Era mukolenga ebyo bye nabeegeresa, era ni bye nabagemya mu bibono byange era ni mu bye nakolanga. Era Katonda mwene kugha miraala aidha kubanga n'imwe. Ndi musangaavu inho mu Musengwa okubona nti olumaliira olw'ekiseera ekireeyi, kabiri mwizeemu okwoleka nga bwe muunumirwa. Ndidhi nti bwene mubaire muunumirwa nga aye muzira bwa kaghagaanhia kakyoleka. Tiri kukoba ntyo lwa kuba ndi mu bwetaavu, kuba kiisi mbeera yoonayoona ye mbaamu, nayega okwenaliza. Ndidhi okuba omwavu ni ki, era n'okuba omukombe ni ki. Nayega ekyama eky'okwenaliza mu buli kintu era na buli ghantu, ka kube kwiguta oba kulumwa ndhala, kuba na bintu kyodo oba kubula kantu naire. Nsobola okugumira byonabyona olw'amaani Kurisito g'ampa. Aye mwakola bukalamu okundhiruukirira mu bizibu byange. Era imwe beene ab'e Filippi mukiidhi bukalamu nti bwe nava e Makedonia mu kwinhama okubunia Amawulire Amalungi mu Bikunsu by'Abaikiriza mu Kurisito, ghazira kikunsu kindi kyampa buyambi bwonabwona ni mbufuna, okutoolaku imwe mwenka. Kuba ni bwe nali mu Thessalonika era mwampeereza obuyambi emikuzi egisinga omulala. Ekigendererwa kyange ti kya kufuna bwa birabo aye kya kubona ng'ebikalamu bye mukoze byeyongeraku obungi. Ebintu byonabyona mbifunie mu bwidhuvu, bisingaku ni bye neetaaga. Mperaano buli kintu kye neetaaga ndi nakyo okuva Epafurodito bwe yampa ebyo bye mwantonera nga biri ng'omusengo oguwunhira Katonda akawoowo, gw'asiima era ogumusangaaza. Era Katonda wange aidha kubagha buli kintu kyonakyona kye mwetaaga, ng'atoola ku bukombe bwe obw'ekitiisa bw'agaba ng'abita mu Kurisito Yesu. Ekitiisa kibenga kya Katonda waife era Lata waife ebyanda n'ebyanda. Amiina. Mulamuse buli mutuukirivu mu Kurisito Yesu. Aboluganda abali ghano ninze babalamwisa. Abatuukirivu boonaboona babalamwisa, okusingira irala abo abali mu kisaagaati kya Kaisari. Enkabi dha Musengwa Yesu Kurisito dhibe n'imwe. Ninze Paulo omutume wa Kurisito Yesu olw'okwenda kwa Katonda, aghalala n'owoluganda Timotheo. Mpandiikira abatuukirivu n'aboluganda abeesigwa mu Kurisito ab'e Kolosai. Enkabi n'emiraala ebya Katonda Iseife bibe n'imwe. Buli kaakyeire twebaza Katonda Lata wa Musengwa waife Yesu Kurisito nga tubasabira, kuba twawulira okwikiriza kwe muli nakwo mu Kurisito Yesu, n'okugonza kwe mugonzaamu abatuukirivu boonaboona olw'ebyo bye musuubira, ebyabakuumirwa mu igulu. Bino mwabiwuliraku mu bibono eby'amazima, Amawulire Amalungi. Amawulire gano agaabakoberwa era agaakoberwa ensi yoonayoona, galeese ebibala ng'oti ni bwe gabaire gakola mu imwe okuva ku lunaku lwe mwawulira era ni mumanha ekisa kya Katonda mu mazima. Mwakyega okuva ku Epafura mugheereza munaife era ye tugonza einho, omugheereza wa Kurisito omwesigwa ku lwaife. Era n'eyatukobera okugonza kwe muli nakwo, Mwoyo kw'abagha. Olw'ekyo, kyetuva ni tubasabira buliidho okuva lwe twawulira ebibafaaku, nga tusaba Katonda abaghe mu bwidhuvu okumanha by'ayenda era abaghe amagezi n'okutegeera byonabyona Mwoyo we by'agaba. Agho musobole okwebisa nga Musengwa bw'ayenda era nga mukola ebimusangaaza mu buli nsambo nga kiisi kye mukola kikalamu era nga kyania ebibala, era mweyongere n'okumanha Katonda. Mukalanguke olw'amaani goonagoona agaabagheebwa okuva mu bukumu bwe obw'ekitiisa, mughange okugumira buli kintu n'obuguminkiriza era n'okusagamba. Mweyanzenga Lata eyatugwaniza okuba aghalala n'abatuukirivu mu butangaavu. Yatutoola mu bufuge obw'ekizikiiza yaatwiza mu Bwakyabazinga obw'Omwana we omugonzi. Mu oyo mwe tufunira okununulibwa era n'okusoniyibwa ebibi. Kurisito ye tuboneramu Katonda ataboneka, omwana omuberi akulira ebitonde byonabyona. Mu oyo ebintu byonabyona mwe byatonderwa: Ebiri mu igulu, ebiri mu nsi, ebiboneka, n'ebitaboneka. Ka bibe bityamo bya bakyabazinga oba bakyabazinga beene, oba abaami oba ab'obuyinza ebintu byonabyona byatonderwa mu oyo, era ku lulwe. Oyo yaligho ng'ebintu byonabyona bikaali kubaagho era mu oyo ebintu byonabyona bibaagho. Oyo n'omutwe ate Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito n'omubiri gwe, oyo n'entoolerezo era n'omwigula nda mu kuzuukira memale abe emberi wa byonabyona. Kuba Katonda mwene yasiima mu kwenda kwe Obwakatonda bwe bube mu oyo mu bwidhuvu, era abite mu oyo okwiza ebintu byonabyona y'ali ka bibe ebiri mu igulu oba ebiri ku nsi. Katonda atyo bwe yaleeta emiraala ng'abita mu kufa kw'Omwana we ku musalaba. Eira mwali ghala ni Katonda, era nga muli bazigu be olw'ebidhuubo byaimwe n'ebikolwa ebibi bye mwakolanga. Aye mperaano olw'okufa kwa Kurisito mu mubiri, yabafuula bakagwa be, musobole okuba mu maiso ge nga muli batukuvu, abaziraku kimyamya kyonakyona era waire kibi kyonakyona. Aye niini, muli n'okuba n'okwikiriza nga mwekalangwire aghazira kwekyusa, era nga timuviire ku kusuubira okw'Amawulire Amalungi ge mwawulira. Zeena Paulo nafuuka mugheereza w'Amawulire gano agaakoberwa buli kitonde kyonakyona ekiri ghansi gh'eigulu. Ndi musangaavu buti olw'okudaaga kwe ndaaga ku lwaimwe, era mu mubiri gwange nhambaku okumaliriza ebyo ebyasigalira mu kudaazibwadaazibwa kwa Kurisito ku lw'omubiri gwe. Omubiri gwe guno n'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito. Katonda yanfuula omugheereza ow'ekikunsu kino ku lwaimwe mbaleetere ekibono kye mu bwidhuvu. Okubamanhisa ekyama ekyali kigisiibwa ebyanda n'ense, aye buti ekyabwikulirwa abatuukirivu be. Abo Katonda be yasiima okumanhisa obukombe obw'ekitiisa obuli mu kyama ekyo, mu bamaghanga agandi. Ekyama ekyo ni Kurisito ali mu imwe era eisuubi ery'ekitiisa ekiri kwidha. Oyo, ife ye tukobera buli muntu. Tulabula era twegeresa buli muntu mu magezi goonagoona tughange okuleeta buli muntu ewa Katonda ng'atuukiriire mu Kurisito. Kino kye ntakabanira era ni nfaabiikana, mwene nga n'akolera mu nze n'amaani ge. Nhenda mumanhe bwe nfaabiikana einho, ku lwaimwe era ni ku lw'abo abali e Laodikea, ni ku lw'abo abatambonangaku boonaboona. Kino nkikola bairemu amaani mu myoyo gyaibwe era babe mu kugonzania, bamanhire irala era bategeerere irala ekyama kya Katonda. Ekyama ekyo nga ni Kurisito. Oyo n'atumanhisa amagezi goonagoona n'okumanha kwonakwona ebiri ng'oti n'eky'obukombe ekyagisibwa. Ndi kubakobera ebyo ghabule abaguya ng'abakobera ebibono ebisendasenda. Waire tiri n'imwe mu mubiri, aye ndi n'imwe mu mwoyo, era okusangaala kwange kuli mu kubona nga mwegemye kimonte, mwekalangula ku kuba n'okwikiriza mu Kurisito. Kale nga bwe mwaikiriza Kurisito Yesu okuba Musengwa waimwe, mube naye mu bulamu bwaimwe. Mwegemere irala ku oyo, era obulamu bwaimwe mubuzimbe ku oyo, era mwongeremu amaani mu kwikiriza kwaimwe, nga bwe mwayegeresebwa nga timukoogha kwebaza. Mubone nga tighabaagho muntu yeenayeena abafuula bairu, ng'akozesa ebidhuubo eby'abagezigezi n'obuguya obuli mu mpisa dh'abantu, ni mu mizimu egitwalibwa nga n'egifuga ensi eno. Ebintu bino tibiva wa Kurisito. Kuba mu Kurisito n'omuli Obwakatonda bwonabwona mu buntu, era imwe mwe mwagheerwa obulamu obwidhuvu. Kurisito oyo n'omukulu w'obufuzi era n'obukumu bwonabwona. Era mu Kurisito oyo mwakeketebwa, ti n'okukeketebwa kuno okukolebwa abantu, aye n'okukeketebwa kwa Kurisito okuleetera omuntu okuva mu kufugibwa ekibi. Mu kubatizibwa mwaziikibwa ghalala naye, era mwazuukizibwa ghalala naye, olw'okwikiriza kwaimwe kwe muli nakwo mu maani ga Katonda eyamuzuukiza okuva mu bafu. Era imwe abaali abafu olw'okuba mu bibi byaimwe, era n'olw'obutaba bakekete mu mibiri gyaimwe, Katonda yabafuula abalamu ni Kurisito, nga amaze okutusonigha twenatwena ebibi byaife. Ng'amaze okusazaamu endagaano ey'ebitubandhibwa, ni byonabyona ebyali bitusiba mu ndagaano eyo eyali etuli obubi, yaagitoolagho yaagikomerera ku musalaba. Era ku musalaba okwo byonabyona ebyali n'obukumu era n'obufuzi yabitutoolaku, era yaayoleka obughanguzi bwe mu lwatu. Kale ole atabasaliranga musango olw'ekyo kye mulya oba kye munhwa, oba ku lw'ebyo ebigema ku bibinuko eby'eby'ensinza, oba eby'Okuboneka kw'Omwezi, oba Sabbato. Ebyo byonabyona binsense bunsense eby'ebyo ebyali biri n'okubaagho mu maiso, aye ekirimu omuganhulo ni Kurisito. Ghatabangagho ababuza ng'akozesa okwewooya n'okusinza bamalaika. Omuntu ng'oti n'oyo yeefuula okuba ng'abasinga, mbu kuba yabonekerwa. Yeetuusa aghazira na nsonga, okutoolaku ebirowoozo bye ebiziramu. Oyo aba aviire ku Kurisito, omutwe. Ate ng'omutwe n'ogugemerera omubiri gwonagwona, nga gukozesa enkusakusa mu buli buyungiro, era omutwe n'oguliisa omubiri ni gukula nga Katonda bw'aba asiimye. Oba nga bwe mwafa ni Kurisito mwawona okufugibwa emizimu egifuga ensi, memale lwaki muba oti mukaali ba nsi? Lwaki muwulira ebiragiro ng'oti ni bino: “Kino tokigemangaku. Kire tokikombangaku. Ate kire n'okukyekuusaaku obwekuuse bbe.” Nga byonabyona bigema ku bintu ebikozesebwa ni biwaagho, era ng'ebyo byonabyona bya kugalaga na kwegeresa kwa bantu buntu. Kituufu mu biragiro oti n'ebyo mubonekera okubaamu amagezi, kuba bikaka omuntu okusinza n'okwewooya, n'okwebonereza mu mubiri. Aye bizira muganhulo mu kufuga omubiri mu kwegomba kwagwo. Oba nga mwazuukizibwa ni Kurisito mudhuube ku bintu ebiri mu igulu, Kurisito y'atyaime ku luuyi lw'omukono omusaadha ogwa Katonda. Mulowooze ku bintu ebiri mu igulu, aye ti ku bintu eby'oku nsi. Kuba mwafa era obulamu bwaimwe bwagisibwa ghalala ni Kurisito mu Katonda. Kurisito n'obulamu bwaife era bw'aliboneka olwo mwena mulibonekera ghalala naye mu kitiisa. Kale mwite okwegomba okubi okuli mu imwe: obwenzi obudankaanu, okwegomba okw'ensoni, okuwugaawugana, obutaiguta, kuba kino kiri ng'oti kusinza ebitali Katonda. Kuba olw'ebintu ebyo, obusungu bwa Katonda buli kwidha. Eira mwena mwakolanga ebintu oti n'ebyo, era ng'obulamu bwaimwe bubijiiraku inho. Aye mperaano muteekwa okulekayo ebintu ebyo byonabyona: obusungu, ekiruyi, enge, okuvuma, era n'okughemula kutabitanga mu kanwa mwaimwe. Mutasubaghagananga kuba mwalekayo obulamu obw'eira n'ebikolwa byabwo ebibi. Mwaira mu bulamu obuyaaka. Buno buja nga bwizibwa buyaaka omutonzi, mughange okumumanhira irala. Olwo ghabe nga tighakaali kuboola oti ono Mugureki, ono Muyudaaya, ono mukekete, ate ono ti mukekete, ono wa ighanga lindi, ono ti mugundhufu, ono mwiru, ate ono ti mwiru. Kurisito n'ali byonabyona era n'ali mu byonabyona. Kale nga bwe muli abantu ba Katonda be yalondamu era abagonzi, mubenga n'omwoyo ogw'okusaasira, ekisa, obuteekulumbaza, obugonvu n'okuguminkiriza. Mutabanga ba ikabyo, buli muntu asonighe mwine bweghabaagho asobiiza. Musonighe oti ni Musengwa bwe yabasonigha. Ku ebyo muteereku okugonza nga n'okusiba byonabyona aghalala, ni biisania obukalamu. Era emiraala gya Kurisito Katonda, gye yabeetera okuba aghalala ng'ebitundu eby'omubiri omulala, gifuge emyoyo gyaimwe. Ate era mwoleke okusiima kwaimwe. Ekibono kya Kurisito n'obukombe bwakyo kibenga mu myoyo gyaimwe. Buli muntu ayegeresenga era agalagirenga mwine mu magezi goonagoona. Mwembenga zabbuli n'enhembo edhisaaka Katonda, n'enhembo edh'omwoyo nga mwoleka okusiima kwaimwe mu myoyo gyaimwe eri Katonda. Era kiisi kye mukolanga, ka kibe mu bibono oba mu bikolwa, mu kikole mu liina lya Musengwa Yesu, era nga mubita mu oyo okweyanza Katonda Lata nga musiimye. Abakazi, mugonderenga baibaimwe, kuba abaikiriza mu Musengwa bwe bagwaine okukola. Abasaadha, mugonzenga bakazi baimwe era ti mubakambughaliranga. Abaana, mugonderenga ababazaala buliidho, kuba ekyo Musengwa ky'asangaalira. Abazaire, mutasonsoonianga baana baimwe okubajiirajiiraku n'okubakambughalira, kuba kisobola okubamalamu amaani baabivaaku. Abairu mugonderenga basengwa baimwe ab'oku nsi kuno mu buli kintu. Kino mutakikolanga nga bali kubabona, olw'okwenda okubafunaku obwende. Aye mukikolenga mu mwoyo oguziramu buguya era mu kutya Musengwa. Kiisi kye mukola mukikole n'omwoyo gwaimwe gwonagwona ng'abakolera Musengwa, ti ng'abakolera abantu, nga mwidhi muti Musengwa n'alibagha empeera, kuba Kurisito ni Musengwa ye mugheereza. Omuntu yeenayeena akola ekibi alisasulwa olw'ekibi kye aghazira kusaliriza. Imwe basengwa b'abairu, mubisenga abairu baimwe bukalamu nga bwe kigwaine, nga mwidhukira nga mwena muli ni Musengwa waimwe mu igulu. Mwekalangulenga mu kusaba, era nga mwisangayo omwoyo ku bye musaba, era nga mweyanza. Ate twena mutusabire, Katonda atusobozese okukobera abantu ekibono kye, tubamanhise ekyama ekiri mu Kurisito ekyansibisa mu ikomera. Kale munsabirenga nkyogere nga bwe nteekwa, kitegeerekeke bukalamu. Mwegenderezenga nga mukolagana n'abo abakaali kwikiriza Kurisito, kiisi kaghagaanhia ke muba nako mukakozese bukalamu. Mu kwogera mukozesenga ebibono ebiwooma era ebigwaine, nga kiisi abuuza mwidhi eky'okumwiramu. Tukiko owoluganda waife omugonzi, omukozi wa Kurisito omwesigwa era mugheereza munaife mu mirimo gya Musengwa, aidha kubakobera byonabyona ebinfaaku. Era kyenva ndi kumubatumira abakobere twenatwena bwe tuli, mwiremu emyoyo. Ali kwidha ni Onesimo, owoluganda omugonzi era omwesigwa, ate nga era w'eyo ewaimwe. Baidha kubakobera byonabyona ebifa eno. Arisitaruko musibe munange abalamwisa ni Mariko omwiwa wa Barunaba. Mariko ono ni ye nabakoberaku nti bw'aidhanga ye muli mumusangaaliranga. Owundi abalamwisa ni Yesu abandi ye beeta Yusito. Mu bantu be nkola nabo ku lw'Obwakyabazinga bwa Katonda, abo ni bonka abakekete era bandhizaamu inho amaani. Epafura, owundi ku abo ab'ewaimwe, ate era omugheereza wa Kurisito Yesu, abalamwisa. Buliidho abasabira n'omwoyo gwe gwonagwona mwekalangule ng'abantu abakulu abeekakasa mu ebyo Katonda by'ayenda. Nze mwene nkighaaku obudhulirwa nti akoze inho ku lwaimwe ni ku lw'abantu b'e Laodikea n'e Hierapoli. Mukagwa waife Luka omuyigha ni Dema babalamwisa. Muunamukize aboluganda abali e Laodikea, muunamukize Nunfa n'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito abeesololeza mu ndhu ye. Embaluwa eno bw'emala okubasomerwa, mubone nga esomerwa n'Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito ekiri e Laodikea. Era mwena musome eyo ab'e Laodikea ye balibagheereza. Mukobere Arikippo muti: “Oteekwa okumaliriza omulimo gwe wagheebwa mu bugheereza bwa Musengwa.” Ninze Paulo mpandiise okulamusa kuno n'omukono gwange gwene. Mundidhukirenga mu busibe bwange. Enkabi dha Katonda dhibe n'imwe. Ninze Paulo, ni Siluvano ni Timotheo. Tughandiikira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito abali e Thessalonika, aba Katonda Lata ni mu Musengwa Yesu Kurisito. Katonda abaghe enkabi n'emiraala. Buliidho tusiima Katonda olwa imwe mwenamwena nga titwosa kubasabira. Twidhukira mu maiso ga Katonda era Lata waife, nga bwe mwoleka okwikiriza n'okugonza kwaimwe mu bye mukola, era twidhukira nga bwe mwoleka eisuubi lyaimwe eritakoma mu Musengwa waife Yesu Kurisito. Aboluganda abadingu ba Katonda, twidhi nga Katonda yabalonda, kuba Amawulire Amalungi ge twabakobera tigaali bwa mu kwogera bibono aye gaabatuukaku mu maani ni mu Mwoyo Mutukuvu era nga tukakalisa irala bye twogera. Mwidhi nga bwe twebisanga nga tuli mu imwe ku lw'obulungi bwaimwe. Era n'imwe bwemwebisanga nga mubonera ku ife ni ku Musengwa, kuba waire mwadaazibwadaazibwa inho olw'ekibono, mwakiikiriza n'eisanhu eriva mu Mwoyo Mutukuvu. Kale mwaba eky'okuboneraku eri abaikiriza boonaboona ab'omu Makedonia ni mu Akaia. Olw'ensambo ye mwebisangamu, ekibono kya Musengwa kyaja nga kiwulirwa mu Makedonia ni mu Akaia, era n'okwikiriza kwaimwe mu Katonda kwatuuka buli ghantu. Kale ghazira kye twetaaga kwogera, kuba abantu abo beene bwe baba batughayaku bakoba nga bwe mwatusangaalira einho bwe twali mu imwe. Era nga bwe mwakyuka okuva ku bisinzibwa ebitali Katonda ni mwira ku kugheereza Katonda mwene omulamu. Era n'okulindirira Omwana we Yesu okuva mu igulu oyo ye yazuukiza okuva mu bafu, atuwonia ekiruyi kya Katonda ekiri kwidha. Aboluganda, imwe beene mwidhi ng'okwidha kwaife ye muli ti kwafa busa. Waire twali tumaze okudaazibwadaazibwa era n'okuswazibwaswazibwa bwe twali e Filippi, nga bwe mwidhi, twaguma ku lwa Katonda waife twabakobera Amawulire ge Amalungi mu kutakanizibwa okunene. Bye tubakoba ti biva mu buguya, oba mu mwoyo mubi, oba okwenda okubawubisa. Aye nga Katonda bwe yatwesiga n'atugemya Amawulire Amalungi, era twena tugakobera abantu nga bw'ayenda. Titugezaaku kusiimya bantu aye tusiimya Katonda akebera emyoyo gyaife, kuba nga bwe mwidhi, titukozesangaku bibono bya kusuutiriza waire ebibono ebighemba ku mairu ag'eby'okufuna, Katonda nga n'omudhulirwa. Era titukolererangaku kusaakibwa bantu, ka babe imwe oba abandi, waire nga twandisoboire okubakaluubiriza ng'Abatume ba Kurisito. Aye twegendereza nga tuli mu imwe, twaba ng'oti n'omulezi ow'abaana nga alera abaana be. Kale nga bwe twabagonza einho, nga titusobola kukanga ku kubagha Mawulire Malungi aga Katonda gonka, aye era n'okubeegha ife beene, kuba mwali badingu ye tuli. Aboluganda, mwidhukira bwe twakolanga nga tufaabiikana omusana n'obwire, tulobe kukaluubiriza muntu yeenayeena ku imwe nga tubakobera Amawulire Amalungi aga Katonda. Imwe abaikiriza muli badhulirwa baife era ni Katonda atudhulira, nga twebisanga eri mwe ng'abatukuvu, abatuufu era abaziraku musango. Mwidhi nga buli muntu ku imwe twamubisanga ng'omuzaire bw'abisa abaana be. Twabaizaamu amaani, twabagumya era twaloba kulekera agho kubakubiriza okuba mu bulamu Katonda bw'asiima, oyo abeeta okwingira mu Bwakyabazinga bwe era mu kitiisa kye. Era titulekera kweyanza Katonda kuba bwe mwawulira ekibono kye, kye twabakobera mwakisangaalira ti ng'ekibono eky'abantu aye ng'ekibono ekya Katonda, nga era bwenebwene bwekiri ekibono kya Katonda ekikolera mu imwe abaikiriza. Aboluganda, mwaba oti n'ab'omu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito Yesu ebya Katonda eby'omu Buyudaaya. Mwena mwadaazibwadaazibwa ab'eighanga lyaimwe nga bale bwe badaazibwadaazibwa Bayudaaya banaibwe. Abayudaaya abo n'abaita Musengwa Yesu n'abalanzi, era n'ife baatubingira ku luya. Baleetera Katonda okudhuunia era bazigu ba buli muntu, nga batwekiika emberi tulobe kukobera abamaghanga agandi ebibono eby'okubalokola. Ekyo buliidho kyaidhuuliriza ebibi bye bakola. Aye ekiviire mu ebyo ni Katonda okubamaliraku ekiruyi kye. Aboluganda, akaseera akatono ako kasookanga tukakibwa kuva eyo, waire nga timutuvanga mu myoyo gyaife, tubaire nga twegomba inho era nga tugezaaku inho okwidha okubabona maiso ku maiso. Twayenda inho twire tubaboneku, era nze mwene Paulo nagezaaku emikuzi kamaala aye nga Sitaani tatuganha. Kuba eisuubi lyaife, eisanhu lyaife, n'okwesaaka olw'obughanguzi mu maiso ga Musengwa waife Yesu lw'aliira, biri mu ani? Tibiri mu imwe? Bwenebwene okwesaaka kwaife n'eisanhu lyaife biri mu imwe. Kale twabona nga titukaaghanga kuguminkiriza, twasalagho okusigala mu Athene twenka. Twatuma muganda waife Timotheo, omugheereza wa Katonda mu kukobera abantu Amawulire Amalungi aga Kurisito, aidhe abalambe era abagumye mu kwikiriza kwaimwe, ghalobe kubaagho awaamu maani olw'okukirigibwa. Mukiidhi bukalamu ng'ebyo bye tuli n'okubitamu. Kuba lwe twali n'imwe twabakobereragho nga bwe tuli n'okudaazibwadaazibwa era nga bwe mwidhi obukalamu ebyo ni byenebyene ebibairegho. Kyova bwe nabona nga tikaasobola kuguminkiriza, natuma Timotheo mmanhe okwikiriza kwaimwe bwe kuli, nga ntya nti tomanha mulebi bw'aba nga yabaleba, okufaabiikana kwaife ni kufa busa. Mperaano Timotheo aize ng'ava eyo, yaatuleetera amawulire amalungi agagema ku kwikiriza kwaimwe n'okugonza kwaimwe. Era atukobeire nga buliidho bwe mutwidhukira einho, era nga bwe mwegomba okutubonaku oti niife bwe twegomba okubabonaku. Kale ni aboluganda okwikiriza kwaimwe kutwiziizaamu amaani waire nga tuli mu buzibu n'okudaazibwadaazibwa, kuba mperaano tuba balamu bwe mwekalangula ku Musengwa. Ye tunaakola ki, okwoleka Katonda nga bwe tuli abasiimu olwa imwe n'olw'okusagamba kwe tuwulira mule olwa imwe mu maiso ge? Tumweghemba omusana n'obwire atuganhe okubonaganaku n'imwe maiso ku maiso, olwo twidhuulirize ebikaabulaku mu kwikiriza kwaimwe. Tusaba Katonda waife era Lata waife, mwene ni Musengwa waife Yesu, atusobozese okwidha ye muli. Era Musengwa abongeremu okugonzanianga beene na beene, n'okugonzanga abantu boonaboona oti niife bwe tubagonza. Olwo abagumye emyoyo gyaimwe, mube nga muziraku musango, era mube abatukuvu mu maiso ga Katonda waife era Lata, ku lule Musengwa waife Yesu lw'aliidha n'abatuukirivu be boonaboona. Aboluganda, mwatwegeraku nga bwe mugwaine okwebisa memale musobole okusiimya Katonda, era ekyo kye mubaire mukola. Mperaano tubeeghembye era tubakubiriza mu liina lya Musengwa Yesu, mukole mutyo ate era mwongeremu n'amaani, kuba mwidhi bye twabagalagira ku lwa Musengwa Yesu. Katonda ayenda, mube batukuvu, era mulekere irala obwenzi. Kiisi mulala ku imwe amanhe okwebisanga mu butukuvu era ni mu kitiisa ye mukazi we. Mutafugibwanga mairu ga mubiri ng'oti n'abantu ab'ensi abatatya Katonda bwe bakola. Ku nsonga eno ey'okwebisa mu butukuvu, ghatabangagho muntu akola Mukurisito mwine bubi. Kuba nga bwe twabalabuliragho, Katonda abonereza abakola ebintu ng'oti n'ebyo. Katonda atweta tube batukuvu aye ti kuba badankaanu. Kale, aloba bino aba talobye bya bantu buntu, aye aba alobye bya Katonda oyo abagha Mwoyo we Omutukuvu. Tikyetaagisa muntu kubaghandiikira ku bigema ku kugonzania ng'abaikiriza. Katonda mwene n'eyabeegesa okugonza. Era kino kye mubaire mukola, nga mugonza aboluganda boonaboona abali mu Makedonia mwonamwona. Aye era aboluganda, tubeeghembye mweyongere bweyongere. Mufubenga okuba emiraala nga timwengiza mu bya bandi, era mufubenga okweyemerezaagho n'emikono gyaimwe nga bwe twabakoba. Olwo abatali baikiriza balibataamu ekinhagansi, era timulyetaaga muntu yeenayeena kubeemerezaagho. Aboluganda, twenda mumanhe ebigema ku abo abaafa, mulobe kunakughala kwagayaga n'abo abazira isuubi. Nga bwe twikiriza nga Yesu yafa memale yaazuukira, era tutyo bwe twikiriza nga Katonda aliiza ghalala ni Yesu abo abaafa nga bamwikiriza. Kino kye tuli kubakobera n'ekibono kya Musengwa tuti: Ife abalamu, Musengwa b'alyagaana nga tukaasigairegho lw'aliidha, titulyesooka abo abaafa. Musengwa mwene aliika ng'ava mu igulu, ekiragiro kyawulirwa mu iroboozi ery'amaani, isebamalaika yaayeta era endeka ya Katonda yaavuga. Abo abaafa nga baikiriza mu Kurisito n'abalisooka okuzuukira, memale ife abalamu, abaliba bakaasigairegho twatwalibwa ghalala nabo mu bire okwagaanana ni Musengwa mu ibbanga. Era olwo tubenga eyo ni Musengwa buliidho. Agho ni buli muntu agumye mwine n'ebibono ebyo. Aboluganda, tikyetaagisa na kubaghandiikira ku bigema ku bwire, na ku biseera ebyo ghe biribeeragho. Kuba mwidhi bukalamu nga olunaku lwa Musengwa luligwa bugwe oti n'omwibi bw'aidha obwire. Abantu balikoba bati: “Ghaligho emiraala era ghazira kabi,” aye balija okubona bati ng'okuzikirira kubatuuseeku. Kulibazindula ng'oti n'ebisa eby'omwana bwe bizindula omukazi ali kumpi okuzaala, era tighaliba gha kuwonera. Aye imwe aboluganda, ti muli mu nzikiiza memale olunaku olwo lubazinduukirize oti mwibi. Imwe mwenamwena muli bantu ab'obutangaavu era ab'omusana. Tituli bantu ba bwire oba ba nzikiiza. Agho ni tulobe kutenduka ng'oti n'abandi bwe bakola, aye tube agho tumoge era nga titutamiire. Kuba abatenduka batenduka bwire n'abatamiira batamiira bwire. Aye nga ife bwe tuli ab'omusana tulobe kutamiira, aye tube n'okwikiriza n'okugonza ng'ekivaalo eky'omu kifuba eky'ekyuma. Tube n'eisuubi ery'okulokoka ng'enkuufiira ey'ekyuma ku mutwe. Kuba Katonda tiyatutaagho kutumaliraku kiruyi kye; yatutaagho kulokolwa nga tubita mu Musengwa waife Yesu Kurisito. Ono n'eyatufiirira memale olwo tube naye lw'aliira, oba tuli balamu oba bafu. Agho ni buli muntu agumye mwine, era buli muntu abeereku mwine nga bwemukola buti. Tubeeghembye aboluganda, mutenga ekinhagansi mu abo abakola omulimo mu imwe era ababalabirira mu Musengwa era ababalabula. Mubatengamu inho ekinhagansi era mubagonzenga olw'omulimo gwe bakola. Emiraala gibenga mu imwe. Aboluganda, tubakubiriza okulabulanga abagayaavu, mugumyenga abatali bagumu mu myoyo, mubeerenga abanafu, era muguminkirizenga abantu boonaboona. Ghatabangagho mu imwe eyeesasuuza ng'akoleibwa ekibi, aye buliidho buli muntu afubenga okukolera mwine obukalamu, era n'okukoleranga obukalamu abantu boonaboona. Mubenga basangaavu buliidho, musabenga buliidho era mu byonabyona mweyanzenga. Kuba ekyo Katonda ky'abendaku mu bulamu bwaimwe mu Kurisito Yesu. Mutaloberanga Mwoyo Mutukuvu kukola. Mutagayiriranga bya bulanzi. Byonabyona mubyekebeedhenga, ebikalamu mubigemenga, aye mulobenga kukola kibi kyonakyona. Tusaba Katonda mwene kutugha miraala, abatukuze mwene mu bwidhuvu era akuume emyoyo n'emibiri gyaimwe nga mikalamu. Mubuleku omusango gwonagwona Musengwa waife Yesu Kurisito lw'aliira. Oyo abeeta aidha kukikola kuba yeesigibwa. Aboluganda, mutusabire. Mulamusaganienga n'okunhwegeragana ng'aboluganda. Mbasikirira mu liina lya Musengwa nti embaluwa eno esomerwe aboluganda boonaboona. Enkabi dha Musengwa waife Yesu Kurisito dhibe n'imwe. Ninze Paulo, ni Siluvano, ni Timotheo. Tughandiikira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito abali e Thessalonika, aba Katonda Lata ni Musengwa Yesu Kurisito. Katonda Lata waife ni Musengwa Yesu Kurisito abaghe enkabi n'emiraala. Aboluganda, tuli n'okusiima Katonda buli kaseera olwa imwe, era nga bwe tugwaine kuba okwikiriza kwaimwe kuli kweyongera inho. Era n'okugonza kiisi mulala ku imwe kw'agonzaamu abandi kwona kweyongera inho. N'ife beene kye tuva ni tuwulira nga twesiimye n'imwe, mu Bikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito ebya Katonda, olw'okuguma n'okwikiriza bye muli nabyo mu kukirigibwa n'okudaazibwadaazibwa. Kino kyoleka nga Katonda bw'asalira abantu omusango mu butuufu. Ng'era olumaliira muligwanira okuba mu Bwakyabazinga bwa Katonda bwe muli kudaagirira. Era Katonda aja kukola ekituufu: aja kuleetera abo ababadaazadaaza badaagedaage, era ife ghalala n'imwe abadaagadaaga alitugha okwesiima. Kino alikikola, Yesu lw'aliva mu igulu ni yeeyoleka ni bamalaika be abakola eby'amaani. Aliidha n'omuliro ogwaka, yaaleetera abatatya Katonda n'abatagondera Mawulire Malungi aga Musengwa waife Yesu, okudaagadaaga. Ekibonerezo kye balifuna kya kuzikirira, na kubingibwa mu maiso ga Musengwa aghali ekitiisa kye eky'amaani. Kino kiribaagho ku lunaku olwo lw'aliidha, abatuukirivu be ni bamugha ekitiisa, ni boonaboona abamwikiriza bamusaaka. Mwena muliba mu abo kuba mwaikiriza ebyo bye twabakobera. Kye tuva ni tubasabira buliidho ye Katonda waife, mu buyinza bwe abafuule abagwaniire okwetebwa kwe, atuukirize ebirungi byonabyona bye muba musazeegho okukola era n'ebikolwa byonabyona eby'okwikiriza. Olwo eriina lya Musengwa waife Yesu ligheebwe ekitiisa mu imwe, era mwena mufunire ekitiisa mu oyo, olw'ekisa kya Katonda waife ni Musengwa Yesu Kurisito. Mperaano, aboluganda, ka tubakobere ku bigema ku kwira kwa Musengwa waife Yesu Kurisito, ni ku ky'okusololezebwa gh'ali. Tubakubiriza, mulobe kuwubisibwa mangu mutyo mu birowoozo byaimwe, oba okutabulwa muti oba katyo olunaku lwa Musengwa lutuuse kuba musobola okuba nga mulowooza muti oba katyo twakikoba mu kulanga, oba mu kulamba oba mu mbaluwa. Ghatabangagho muntu yeenayeena abaguya mu nsambo yoonayoona, kuba olunaku olwo tiruja kutuuka okutuusa ng'okudheema okusembayo kumaze okutuuka, n'omuntu Omubi Isaababi ow'okuzikirira ng'amaze okweyoleka. Oyo n'atakania era ni yeegungumaza okusinga kiisi kyetebwa katonda, oba ekintu kyonakyona ekisinzibwa. Aja ni mu isinzizo lya Katonda yeetyebeka omwo nga yeeyeta mwene okuba Katonda. Timwidhukira nga lwe nali n'imwe nabakobera ebintu bino? Era mwidhi bukalamu ekikaamulobera okweyoleka buti, memale ekiseera kye kituuke yeeyoleke. Obudheemu obukolera mu kyama buligho era bukola ogwabwo. Aye ekija okubaagho tikiribaagho okutuusa oyo akirobera okubaagho lw'alitoolebwagho. Olwo ni ng'Omubi Isaababi oyo yeeyoleka. Aye Musengwa Yesu lw'aliidha aja kumwita n'omuuka gwe ogw'omu kanwa, era aja kumuzikiriza n'okumesunkana okw'okwidha kwe. Omubi Isaababi oyo aliidha n'amaani ga Sitaani era alikola obumanhiso n'ebyewuunhio eby'obuguya ebya buli nsambo. Alikozesa obuguya bwa Sitaani obwa buli nsambo ku abo ab'okuzikirira, kuba baaloba okusangaalira n'okugonza amazima balokolebwe. Katonda kyava abaleetera okudobana ni baikiriza eby'obuguya. Ekirivaamu n'abo boonaboona abaaloba okwikiriza amazima ni basangaalira ekibi, okusalirwa omusango okubasinga. Aboluganda abadingu ba Musengwa, tuli n'okusiima Katonda buli kaseera olwa imwe kuba Katonda yabalobolamu okuviira irala mu kwinhama, mulokolebwe nga mutukuzibwa Mwoyo era nga mwikiriza amazima. Kino kye yabeetera ng'abita mu Mawulire Amalungi ge twabakobera, mufune ekitiisa kya Musengwa waife Yesu Kurisito. Agho ni, aboluganda, mwekalangulire ku by'amazima bye twabeegeresa, mu bibono bye twayogera ni mu mbaluwa yaife. Musengwa waife Yesu Kurisito mwene, era ni Katonda Lata eyatugonza olw'ekisa kye n'atugha eisanhu eritawaagho n'okusuubira ebirungi, abagumye emyoyo era abaghe amaani mu birungi byonabyona bye mukola ni bye mwogera. Ekisembayo baganda bange, mutusabirenga ekibono kya Musengwa kyeyongere okusansaana amangu, ate abakiwulira bakiteemu ekitiisa ng'oti bwe kyali mu imwe. Era mutusabire tuwone abantu ababi kuba okwikiriza ekibono tikwa boonaboona. Aye Musengwa mwesigwa, era alibagumya yaabawonia Omubi. Tubeesiga mu Musengwa era tukakasa nga mukola, era nga mwidhanga kukola nga bwe tubalagira. Musengwa abatuuse ku kugonza kwa Katonda ni ku kuguminkiriza kwa Kurisito. Aboluganda, tuli kubalagira mu liina lya Musengwa waife Yesu Kurisito, obutakolagananga na waluganda yeenayeena omugayaavu era atajiira ku bye twabeegeresa. Kuba beene imwe mwidhi bukalamu nga bwe muteekwa okujiira ku bye tukola. Titwali bagayaavu nga tuli n'imwe. Era titwakozesa kintu kya muntu yeenayeena nga titukisasuliire. Aye twakolanga inho obutagheera, era twafubanga omusana n'obwire tulobe kuzitoogherera muntu yeenayeena ku imwe. Ti lwa kuba nga twali titugwaniire kubasaba bye twetaaganga, aye twayenda okubagha eky'okuboneraku kye mube mujiirengaku. Ate ni bwe twali n'imwe twabagha ekiragiro kino tuti: “Oba ng'ole tayenda kukola, n'okulya alekere.” Kuba tuwulira mbu abandi ku imwe muli bagayaavu abatenda kukola, okutoolaku okwengiza mu bitabagemaku. Mu liina lya Musengwa Yesu Kurisito, abantu abali ng'oti n'abo tuli kubalagira era nga tubalamba bakolenga emirimo gyaibwe nga bwe bagwaine, beeyemerezeegho beene. Aboluganda, mutakooghanga kukola bikalamu. Ole bw'aloba okujiira ku kye tukobye mu mbaluwa eno, mumwekalirise bukalamu era mulobe kukolagana naye mu kintu kyonakyona, olwo aswale. Mutamutwala ng'omuzigu aye mumulabule nga muganda waimwe. Musengwa omugabi w'emiraala, mwene abaghenga emiraala buliidho era ni mu buli nsambo. Musengwa abenga n'imwe mwenamwena. Ninze Paulo mpandiise okulamusa kuno n'omukono gwange gwene. Kano n'akamanhiso kange mu kiisi mbaluwa yange; ntyo bwe mpandiika. Enkabi dha Musengwa waife Yesu Kurisito dhibe n'imwe mwenamwena. Ninze Paulo omutume wa Kurisito Yesu, olw'ekiragiro kya Katonda Omulokozi waife, n'ekya Kurisito Yesu ye tulimu n'eisuubi. Mpandiikira Timotheo, omwana wange mwenemwene mu kwikiriza. Katonda Lata, ni Kurisito Yesu Musengwa waife akughe enkabi n'emiraala, era akusaasire. Nkusaba osigale mu Efeso nga bwe nakusaba nga nja e Makedonia, olobere abo abeegeresa eby'obuguya. Bakobe bakange agho okwemalira ku nfumo, ni ku kunoonenkereza endyo edh'abantu endeeyiriri edhitakutuka. Ebyo bivaamu bwa kutakana, mu kifo ky'okwegeresa abantu ebya Katonda ebiri mu kwikiriza. Mu kiragiro kino tugendereramu okuleetagho okugonza okusimuka mu mwoyo omunaabuufu ogutansalira musango, n'okwikiriza okuziramu buguya. Ebyo abantu abandi baabivaaku, baira mu kutakana okuziramu muganhulo. Benda okuba Abeegeresa b'amateeka ga Katonda, ate nga bye boogera tibabiidhi, waire byenebyene bye boogera nga beekakasa. Twidhi ng'amateeka gaba malungi, kasita omuntu agakozesa mu nsambo entuufu. Tugwaine tukimanhe ng'amateeka tigateebwagho lwa bantu batuufu, aye lwa abo abagamenha n'abadheemu abatatya Katonda, n'aboonooni abatali batukuvu, n'abatatya bitukuvu, n'abatemula baiseibwe ni bainhaibwe, n'abatemo abandi. Gaateebwagho lwa benzi, lwa badankaanu, abawuuyi, abaguya era abalayira ebiziramu, n'abo boonaboona abakola ebitajiira ku ndhegeresa ntuufu. Endhegeresa eyo entuufu, n'eyo ejiira ku Mawulire Amalungi era ag'ekitiisa, aga Katonda asaakibwa, agampeebwa okulangirira. Neeyanza Kurisito Yesu musengwa waife, eyampa amaani okukola omulimo guno, era n'abona nga ngwaniire, n'anonda okumugheereza. Eira namuvumanga, naamukiriga, era naamwogeraku bubi, aye yansaasira, kuba ebyo nabikolanga mu butamanha, nga nkaali kumwikiriza. Musengwa waife yansaasira inho, yampa okwikiriza n'okugonza, bye tufunira mu Kurisito Yesu. Ekibono kino kituufu kyene era kigwaine okwikiriza, ekikoba kiti: Kurisito Yesu yaidha mu nsi okulokola aboonooni. Era mu abo nze ndi mberi wa boonaboona. Aye Katonda yansaasira, olwo Yesu Kurisito aghange okubita mu nze, omwonooni asinga boonaboona, alage okusaasira kwe okutakoma. Era mbe eky'okuboneraku y'abo abalimwikiriza, ni bafuna obulamu obutawaagho. Kyabazinga oyo atakoma, atafa era ataboneka, Katonda omulala yenka, asaakibwenga era agheebwenga ekitiisa ebyanda n'ebyanda. Amiina. Mwana wange Timotheo, bye nkulagira bijiira ku bibono eby'abalanzi bye baakwogeraku eira. Idhukiranga ebibono ebyo, memale oghange okulwana obukalamu, ng'oli n'okwikiriza era n'omwoyo omwamufu; kuba abandi abaaloba okuba n'omwoyo ogwo bafiirwa okwikiriza kwaibwe. Mu abo n'omuli Himenao ni Alekisandero be naghaayo ye Sitaani beege obutavumanga Katonda. Ekisookera irala kye mbakubiriza ni kino: Mweghembenga Katonda mumusabenga, mwewolerezenga era mweyanzenga ku lw'abantu boonaboona. Era musabirenga abafuzi ni boonaboona abali mu buyinza, olwo tube bukalamu nga tuli miraala, nga tutya Katonda era nga twebisa bukalamu. Ekyo kikalamu, ni Katonda Omulokozi waife akisiima era ayenda abantu boonaboona balokolebwe bamanhe amazima; kuba ghaligho Katonda mulala ati, era oyo agemagania abantu ni Katonda ali mulala, n'oyo Omuntu Kurisito Yesu. Oyo yeeghaayo olw'okununula abantu boonaboona. Ekyo kyakakasibwa mu kiseera kyakyo ekituufu. Era ekyo n'ekyanteesaagho mbe omutume era omwegeresa ow'abamaghanga agandi, mbakobere eby'okwikiriza n'eby'amazima. Ndi kwogera mazima, tiri kuguya. Kale, nhenda abasaadha, buli ghantu woonawoona beeghembenga Katonda, nga baghanika emikono gyaibwe emitukuvu, nga bazira busungu oba ntaka. Era nhenda abakazi bavaalenga ebivaalo ebigwaniire, balobe kwemalira ku misono gya nviiri, na ku kwewoomya nga bavaala ebya zaabu oba amabaale ag'omughendo, oba ebivaalo eby'omughendo einho. Mu kifo ky'ebyo, bakole ebikolwa ebikalamu, nga bwe kigwanira abakazi abaisa mu Katonda ekitiisa. Mu kwegeresebwa, omukazi ayegenga kasirise nga yewombeese. Tiganha mukazi yeenayeena kwegeresa, oba okulagira omusaadha, okutoolaku okuba agho ng'asiriike busirike. Kuba Adamu n'eyasooka okutondebwa, memale kwairaku Eva. Era Adamu ti n'eyasendebwasendebwa, aye omukazi n'eyasendebwasendebwa, n'agwa mu kibi. Aye omukazi alilokolerwa mu kuzaala, kasita akalangukira mu kwikiriza, ni mu kugonza, ni mu butuukirivu, ni mu kwebisa obukalamu. Ekibono kino kituufu kyene ekikoba kiti: Kiisi eyeegomba okuba alabirira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito, aba yeegombye omulimo ogw'ekitiisa, Omulabirizi tateekwa kubaaku ni kye bamwogeraku. Ateekwa okuba n'omukazi mulala, ateekwa okuba nga yeefuga, ataamu amagezi mu by'akola, yeebisa bukalamu, asangaalira abageni, ate aidhi okwegeresa. Ateekwa okuba nga ti mutamiivu, ti mukambwe, aye nga muwombeefu atakanamuka, era azira mairu ga kufuna. Ateekwa okuba ng'aghanga bukalamu amaka ge, ng'akuuma abaana be nga bawulize era nga ba mpisa. Kuba omuntu ataghanga kufuga maka ge, asobola atya okulabirira Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda? Omulabirizi ateekwa okuba omuntu akakaite mu kwikiriza, alobe kweghanika nakusalirwa musango nga bwe gwasalirwa Sitaani ni gumusinga. Era ateekwa okuba omuntu ateebwamu ekinhagansi, n'abo abatali mu Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito, alobe kubaaku ky'anenezebwa, na kugwa mu mutego gwa Sitaani. Abagheereza mu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito boona bateekwa okuba abantu abakalamu, ti baguya, ti batamiivu, era abatagwidhubanira bya kufuna. Bateekwa okukalangula eby'endhikiriza ey'Ekikurisito n'omwoyo omunaabuufu. Era basookenga kwekebeedhebwa, kikakasibwe nga baziraku kibanenezebwa, memale bakolenga ng'abagheereza. N'abakazi boona batyo bateekwa okuba abantu abakalamu, abatasalagania bibono, abasobola okwefuga, era abeesigwa mu buli kintu. Omugheereza ateekwa okuba n'omukazi mulala yenka, era ateekwa okuba ng'aghanga okufuga abaana be n'amaka ge bukalamu. Kuba abakola obukalamu ng'abagheereza, bafuna ekifo kya ghaigulu, era baba bagumu mu kwikiriza kwaibwe mu Kurisito Yesu. Ndi kukughandiikira bino nga nsuubira okwidha amangu y'oli. Aye bwenaaba nga ndwire, bino binaakumanhisa bwetugwaine okwebisa nga bwe tuli abantu ba Katonda, ekyo nga n'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekya Katonda omulamu, era ng'ekyo n'empango n'omusingi ogw'amazima. Bwenebwene ekyama eky'endhikiriza yaife kikologho: “Yaboneka nga muntu mwene, yaakakasibwa Mwoyo, yabonebwa bamalaika. Yaalangirirwa mu maghanga, yaikirizibwa mu nsi yoonayoona, era yaatwalibwa mu igulu mu kitiisa.” Mwoyo akoba busimbalaala ati mu biseera ebija okwiririra abantu abandi baliva ku ndhikiriza ey'Ekikurisito, baajiira ku by'emizimu egiguya n'ebyo emizimu emibi bye gyegeresa. Bino bisansaanizibwa abantu abaguya, abaafa emyoyo ng'oti n'egyasiriizibwa ekyuma ekyengereire. Abo n'abalobera abantu okubayiza oba okubayira, era ni babalobera eby'okulya ebindi Katonda bye yagha abaikiriza era abaidhi amazima, okubiryanga nga bamweyanza. Kiisi kitonde ekya Katonda kikalamu era ghazira kya muziro, kasita kiriibwa n'okweyanza; kuba olwo kitukuzibwa ekibono kya Katonda n'okusaba. Ebibono ebyo bw'onaabituusa ku boluganda, onaaba mugheereza wa Kurisito Yesu mukalamu, aliisibwa ebibono eby'amazima eby'endhikiriza n'endhegeresa enungi y'ojiiraku. Weesambenga enfumo edhiziramu kutya Katonda, edhitagwanira na kughayaku. Wemanhirize okutyanga Katonda. Kuba okumanhiriza omubiri eby'okukola kuganhula katono, aye okutya Katonda kuganhula mu buli nsambo. Kuba kuleeta eisuubi ery'omu bulamu buno, n'ery'obwo obuliidha. Ekibono kino kituufu kyene, era kigwaine okwikiriza. Kye tuva ni tufaabiikana era ni tufuba einho, lwa kuba eisuubi lyaife liri mu Katonda omulamu Omulokozi w'abantu boonaboona, aye okusingira irala ow'abo abaikiriza. Ebyo by'obe okubirizenga, era oyegeresenga abantu. Ole atakufuginkirizanga lwa buto bwo, aye oba nga kya kuboneraku eri abaikiriza, mu ndhogera, mu kwebisa, mu kugonza, mu kwikiriza, ni mu bwamufu. Weemalire ku kusomeranga abantu Ebyaghandiikibwa, n'okubalambanga, n'okubeegeresa, okutuusa lwe ndiidha. Otagayaalira kitone ky'oli nakyo, ekyakugheebwa bwe waisibwaku emikono abakulembeze b'abaikiriza ng'abalanzi bwe baalanga. Ebyo bikolenga era obiisengaku omwoyo, olwo boonaboona babone nga bwe weeyongera okukola obukalamu. Weekuume mu nsambo ye weebisaamu, era ni mu by'oyegeresa, era weekalangulire ku ebyo, kuba bw'okola otyo, olyerokola iwe mwene, era n'abo abakuwulira. Otadhuukanga musaadha mukaire, aye mulambenga nga lata wo, ate abaisuka batwalenga nga baganda bo. Abakazi abakaire batwalenga nga bainhoko, ate abaguna batwalenga nga baanhoko. Ebyo bikolenga n'omwoyo omunaabuufu. Banamwandu beene liina, batengamu ekinhagansi. Bwe ghabaagho namwandu ali n'abaana oba abaidhukulu, bano basookenga okumanha endhikiriza yaibwe ky'ebakoba okukoleranga amaka ag'ewaibwe, n'okusasulaku abazaire baibwe kuba ekyo Katonda ky'asiima. Oyo aba namwandu mwene liina asigaire yenka, eisuubi lye liba mu Katonda. Afuba okweghembanga n'okusaba Katonda omusana n'obwire. Aye namwandu oyo ajiira ku by'amasanhu aba mufu, waire aba ng'akaatambula. Bakobe otyo, balobe kubaaku kibi kye baboogeraku. Oyo atafa ku babe, n'okusingira irala ab'omu ndhu ye, aba yeegaine okwikiriza, era aba mubi okusinga ataikiriza. Namwandu okughandiikibwa mu banamwandu, ateekwa okuba ng'agheza emyaka nkaaga egy'obukulu. Era ateekwa okuba nga yabayiraku omusaadha mulala yenka. Namwandu oyo ateekwa okuba nga amanhiibwa olw'ebikolwa ebikalamu: nga yakuza bukalamu abaana be, nga yasangaaliranga abageni, nga yanaazanga ebigere eby'abantu ba Katonda, nga yayambanga abali mu buzibu, era nga yeeghaayo inho okukola obukalamu mu buli nsambo. Aye toganhanga kughandiika banamwandu abakaali abato, kuba amairu ag'okubayira bwe gabatanuka, bava ku Kurisito. Olwo nga beetaaku omusango ogw'obutatuukiriza ekyo kye baasooka okumusuubiza. N'ekindi beenazaaku omuze ogw'okuba agho nga bazira kye bakola, baayengeeta okubuna amayumba. Ate tibakoma ku kuba agho nga bazira kye bakola, aye bongeraku n'okuba n'olugambo, nga bengiza mu bitabagemaku, baayogera n'ebitagwaniire kwogera. Kyenva nhenda banamwandu abato babayirenga bazaale abaana, era balabirirenga amaka gaibwe. Olwo lwe bataaleetere muzigu kuba na kaghagaanhia ka kutwogeraku bubi. Kuba banamwandu abandi baagonhoka ira, baanonereza Sitaani. Aye bweghabaagho omukazi yeenayeena Omukurisito ali n'abantu be nga banamwandu, oyo mwene n'abe abalabirirenga, Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito kirobe kuzitooghererwa, kisobole okulabiriranga banamwandu beene liina abaziraku abayamba. Abakulembeze b'abaikiriza abakola obukalamu, bagwaniire empeera ya mikuzi ebiri, ng'abasinga n'abo abakalabatana okukobera n'okwegeresa abantu ekibono kya Katonda. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Tosibanga nte munwa bw'eba ng'emulungula engaano”. Era biti: Omukozi agwana okusasulwa enkemba ye. Towulirisanga bye boogera ku mukulembeze wa baikiriza, okutoolaku nga biriku abadhulizi babiri oba basatu. Aye abo aboonoonanga obakobangaku ng'abantu boonaboona babona, abandi baasobola okutya. Nkusikirira mu maiso ga Katonda, ni Kurisito Yesu, ni bamalaika abatukuvu, ojiirenga ku biragiro bino buliidho, aghazira kwekubira oba okusaliriza. Toyanguyirizanga kwisa mikono ku muntu yeenayeena. Tiweetabanga mu bibi bya bandi. Weekuumenga ng'oli mwamufu. Otanhwanga maadhi gonka aye onhwangaku ni ku twenge otw'emizabbibu olw'enda yo n'olw'okulwalalwala kwo. Ebibi by'abantu abandi biboneka mangu nga bakaali nakusalirwa musango, aye eby'abandi bizuuka lumaliira. N'ebikolwa ebikalamu bityo biboneka mangu. Ni bwe bitaboneka mangu, birwa eira byaboneka. Abo abairu bagwaine okuta einho mu basengwa baibwe ekinhagansi, eriina lya Katonda, n'endhegeresa ey'Ekikurisito birobe kwogerwaku bubi. Abairu abo abali ni basengwa baibwe nga Bakuristo, batabeemanhirizanga olw'okuba baganda baibwe. Beeyongerenga bweyongere okubagheereza obukalamu, kuba abo be bagheereza Bakuristo era bagonzi. Ebyo by'obe obeegeresenga era obakubirizenga okukola. Omuntu yeenayeena ayegeresa mu nsambo eyindi nga taisania na bibono bituufu ebya Musengwa waife Yesu Kurisito era nga taisania na ndhegeresa ya kutya Katonda, yeepanka era azira ky'aidhi. Yeemalira mu kutakana na kusoola olw'ekibono kino oba kire. Omwo n'omutanuka ensaalwa, obutaisania, okuvumagana, okulowookeza abandi ebiziragho n'okughaghaana. Ebyo byonabyona bikolebwa abantu ab'omwoyo omubi, abaawaamu amazima, abatwala okwikiriza ng'engira ey'okukombaghala. Kituufu okwikiriza kulimu obukombe kamaala, kasita ole n'awulira ng'ebyo by'ali nabyo bimumala. Kuba mu nsi muno twaidhamu bakaya, era tulivaamu bakaya. Agho ni, bwe tuba ni kye tulya, ni kye tuvaala, ekyo kitumala Aye abo abenda okukombaghala tibalwa kukemebwa ni bagwa mu mutego ogw'amairu amangi ag'obusirusiru, ag'akabi era agasuula abantu mu kufafaagana ni mu kuzikirira. Kuba okwenda einho empiiya, n'ekikolo okusibuka ebibi byonabyona. Era okuba n'amairu gaadho amangi kuleeteire abandi okudaaliima n'okuva ku kwikiriza, beereetera okudaagadaaga okw'amaani. Aye iwe omuntu wa Katonda, ebyo byonabyona bireke, ojiirenga ku butuufu, okutya Katonda, okwikiriza, okugonza, okuguminkiriza n'okuba omwikaikamu. Lwana bukalamu olutalo olw'okwikiriza, ogheebwe obulamu obutawaagho, Katonda bwe yakwetera, lwe weeyatulira obukalamu mu maiso ag'abadhulizi abangi. Ndi kukusikirira mu maiso ga Katonda agha byonabyona obulamu, n'aga Kurisito Yesu eyayatula okwikiriza mu maiso ga Pontio Pilato, okuumenga ekiragiro kalemberera nga ghazira kibi kyonakyona kikwogerwaku, okutuusa Musengwa waife Yesu Kurisito lw'aliidha. Katonda asaakibwa era afuga byonabyona, Kyabazinga wa bakyabazinga era Musengwa wa basengwa, alyoleka okwidha okwo mu kiseera kyakwo ekituufu. Ni yenka atafa era aba mu butangaavu obutaseetekaku, ghazira yaali amuboine, era ghazira aghanga kumubona. Aisibwengamu ekitiisa era afugenga ebyanda n'ebyanda. Amiina. Labula abakombe ab'oku nsi kuno, balobe kweghanika, waire okwesiga obukombe obutali bwa lubeerera, aye beesige Katonda atugha byonabyona ebitusangaaza. Bagwaine okukola obulungi, babe bakombe mu bikolwa ebirungi, aby'ekisa era eby'obugabi. Olwo banaaba beeterekeire obukombe obulibagasa mu biseera ebiriidha, bw'abafunisa obulamu bwene. Timotheo, kuumanga bukalamu bye wagemesebwa. Oteeyimbanga mu mpayo edh'abatatya Katonda, ni mu kutakana ebiziramu, abandi kwe beeta amagezi kuba abandi abakoba bati bali nago badaaliima baava mu kwikiriza. Katonda abagemerwenga ekisa mwenamwena. Ninze Paulo omutume wa Kurisito Yesu olw'okwenda kwa Katonda. Natumibwa okukobera abantu eky'obulamu Katonda bwe yasuubiza abo abaisa ekirala mu Kurisito Yesu. Mpandiikira Timotheo omwana wange omugonzi. Katonda Lata, ni Kurisito Yesu Musengwa waife akughe enkabi n'emiraala, era akusaasire. Neeyanza Katonda oyo ye mpeereza n'omwoyo omunaabuufu, era nga badhaadha bange bwe baakolanga. Kiisi lwemba nga nsaba nkwidhukira era naamusiima. Ndidhukira bukalamu amaziga go, era buli kaseera naayenda inho nkuboneku memale nsangaale. Ndidhukira okwikiriza kwo okw'amazima okwatoolerera mu dhaadha wo Loi, ni kuja ni mu inhoko Eunike, era buti kwe nkakasa nti kuli ni mu iwe. Kyenva nkwidhusa okukuumanga ekirabo ekiri mu iwe Katonda kye yakugha lwe nakwisaaku emikono, kirobe kuzikirira kuba Mwoyo Katonda y'atugha ti wa kutya, aye n'oyo atwidhuza amaani, okugonzania, n'okwefuga. Agho ni mutagemebwanga nsoni kugha budhulirwa ku Musengwa waife, oba ku nze ye baata mu ikomera olw'eriina lye, aye mudaagirenga ghalala n'ife olw'Amawulire Amalungi nga mukozesa amaani Katonda g'abagha. Ono yatulokola era yaatweta okuba ababe. Kino tiyakikola lwa bikolwa bye twakola, aye olw'ekigendererwa kye mwene era n'olw'ekisa, kye yatulaga mu Kurisito Yesu okuva eira n'eira. Era buti twakibonera mu kwidha kw'Omulokozi waife Kurisito Yesu eyatoolagho okufa, n'atwoleka obulamu obutawaagho obubita mu Mawulire Amalungi. Nalondebwa okukobera abantu Amawulire Amalungi ng'omutume era omwegeresa, era kyenva ni ndaagadaaga nti. Aye ekyo tikingemya nsoni kuba ndidhi bukalamu oyo ye naikiriza, era nkakasa nti asobola bukalamu okukuuma ekyo kye yanteresa okutuusa ku lunaku lule. Ojiiranga ku bibono byange ebituufu nga bwe wampuliranga nga mbyogera. Kino kikolenga ng'oli mu kwikiriza ni mu kugonza ebiri mu kuba ekirala mu Kurisito Yesu. Okuumanga bukalamu ekyo eky'omughendo ekyakuteresebwa ng'okozesa amaani ga Mwoyo Mutukuvu ali n'ife. Oidhi bukalamu ng'abali mu Asia boonaboona bwe baaneeyawulaku, nga mw'otwaliire Fugelo ni Herumogene. Aye nsaba, Musengwa ayoleke ab'omu ndhu ya Onesiforo okusaasira, kuba emikuzi kamaala ng'andhizaamu amaani nga nze okuba mu ikomera ti kimugemya nsoni. Era olwatuuka mu Roma ati yandhagala era yambona. Era oidhukira bukalamu bye yankolera nga tuli mu Efeso. Musengwa amugemerwe ekisa kye ku lunaku lule. Iwe niini mwana wange, weekalangule ng'oyambibwa amaani agali mu kwisa ekirala mu Kurisito Yesu. Ebyo bye wawulira nga nkoba mu maiso g'abadhulirwa abangi, bigemye abantu abo abeesigwa abalisobola boona okubyegeresa abandi. Ganha okudaazibwadaazibwa ng'omwisirukale wa Kurisito Yesu omutuufu. Ghazira mwisirukale aba ku mulimo kabiri amala n'aira mu midoobaano gya bantu babuliidho. Ekiseera kyonakyona aba ayenda kukolera ku biragiro by'omuduumizi. Ole angira mu mizaanho egy'entaka taghanga kugheebwa kirabo nga tajiiriire ku mateeka ga mizaanho egyo, ni bw'aba nga n'asinze baine. Omulimi eyafuba n'asooka okulya ku bibala. Isanga omwoyo ku bye ndi kukoba, Musengwa aidha kukugha okutegeera byonabyona. Idhukira Yesu Kurisito, mwidhukulu wa Daudi eyazuukizibwa mu bafu ng'Amawulire Amalungi ge mbakobera bwe gakoba. Ndaazibwadaazibwa olw'okuba mbakobera Amawulire Amalungi, era naasibwa endhegere ng'oti ndi mukozi wa bibi. Aye kasita ekibono kya Katonda tiikisibe kya ludhegere. Kyenva ngumira buli kintu olw'obulungi bw'abalonde, olwo bafune okulokolebwa n'ekitiisa ekitawaagho ebiri mu Kurisito Yesu. Ekibono kino kituufu ekikoba kiti: “Oba nga twafiira ghalala naye, era tuliba balamu ghalala naye. Bwe tuguma tulifugira ghalala naye; bwe tumwegaana yeena alitwegaana. Bwe tutaba beesigwa, mwene asigala nga mwesigwa; kuba tasobola kwegaana kye yakoba.” Baidhuse kino era obasikirire mu maiso ga Musengwa, balobenga kutakana lwa bibono bubono. Kino kiziramu muganhulo okutoolaku okwitaitana abawulira. Kola kyonakyona ky'osobola osiimibwe Katonda, obe mukozi atagemerwa mulimo gwe nsoni, era ayegeresa obukalamu ekibono eky'amazima. Oteeyimbanga mu mpayo dhiziramu kutya Katonda, edhongera obwongere abantu obutatya Katonda. Ate ebibono byaibwe bisansaana ng'oti ibwa lya kokolo. Mu abo n'omuli Himenao ni Fileto, abaadaaliima ni bava ku mazima nga bakoba mbu okuzuukira kwamala ira okubaagho, mu kukola batyo baakiidhamya okwikiriza kw'abantu abandi. Aye omusingi gwa Katonda mugumu era gughandiikiibwaku ebibono ebikoba biti: “Musengwa aidhi ababe,” era ni biti “Kiisi ayatula eriina lya Musengwa ateekwa okuva mu bibi.” Mu ndhu enkologho timubaamu bibya bya zaabu na feeza byonka, aye mubaamu n'eby'omuti n'eby'eitosi ebindi bikozesebwa ku mirimo egy'ebbeeyi, ate ebindi byakozesebwa ku mirimo egyabuliidho. Omuntu bwe yeetukuza n'ava mu bibi byonabyona, afuuka ekibya ekikozesebwa emirimo egy'ebbeeyi, ng'atukuziibwa era nga wa mugaso ye Musengwa era eyeetegeike okukola omulimo gwonagwona omukalamu. Agho ni lekanga ebitwaliriza abaisuka byonabyona, okolererenga obutuufu, okwikiriza, okugonza, n'emiraala nga weeyimbye n'abo abasinza Musengwa n'omwoyo omunaabuufu. Oteeyimbanga mu kutakana kuziramu makulu oidhi ng'omwo n'omuva okusoolasoola. Ate nga omugheereza wa Musengwa tateekwa kuba asoolasoola, ateekwa kuba wa kisa eri kiisi muntu, omwegeresa omutuufu, ateegania, era agalagira abamutakania aghazira ikabyo, kuba tomanha Katonda bw'abagha kwenenia ni beiraku ni bamanha mazima. Agho baasobola okuwunuka omutego gwa Sitaani ogwabagemya n'abakoza by'ayenda. Aye kino kimanhe, nga mu nnaku edhirisembayo ghalibaagho ebiseera eby'akabi. Abantu balyefaaku bonka, baliba n'amairu ag'empiiya, balyetuusa, balyesaakiriza, baliba bavumagani, baliroba okuwulira ababazaala, baliba abatasiima, abatali batukuvu, abatalumirwa banaibwe, abatasaasira, abasala ku banaibwe ebibono, abatasobola kwefuga, abakambwe, abakyagha kiisi kikalamu, abateesigika, abagwidhubana, abaghaganhala olw'okwebona nga ba ghaigulu, abagonza eby'amasanhu mu kifo ky'okugonza Katonda, abeeyeta Abakurisito aye nga tibenda Bukurisito kubafuga. Weesambenga abantu ng'oti n'abo. Mu abo n'omuli abaja mu maka ag'abantu ni baagaanamu abakazi abanafu mu myoyo, ni babatwala ng'abairu. Bano n'abakazi abaidhwire ebibi era abatwalirizibwa ebintu kamaala. Abakazi bano beetegefu okwega, aye tibaghanga kutuuka ku kumanha mazima. Nga Yanne ni Yambure bwe baatakania Musa, n'abantu abo batyo bwe batakania amazima. Bano n'abantu abaafa emyoyo era abatakaali na kwikiriza. Aye tibaidha kutuuka ghala, kuba buli muntu aidha kubona obusiru bwaibwe ng'oti n'obwa Yanne ni Yambure bwe bweyoleka. Aye iwe obaire olondoola bukalamu bye mbaire nga ndhegeresanga, ensambo ye neebisaamu, ekigendererwa kyange mu bulamu, okwikiriza kwange, okugumira ebizibu kwange, okugonza kwange, okuguminkiriza kwange, okukirigibwa kwange, okudaagadaaga kwange, ebyantuukaku nga ndi mu Antiokia ni mu Ikonio ni mu Lisitura. Nga nakirigibwa inho! Aye byonabyona Musengwa yabimbisaamu bukalamu. Bwenebwene kyo kiri nti kiisi ayenda okuba mu bulamu obutya Katonda mu Kurisito Yesu wa kukirigibwa, eno ng'abakozi b'ebibi n'abaguya bwe beeyongera okuba ababi, nga baguya ate nga beene boona babaguya. Aye iwe weeyongere okugumira ku ebyo bye wayega, era n'obiikiririza irala, olw'okumanha abo be wabyegeraku. Era oidhukira ng'okuva mu buto bwo obaire oyegeresebwa Ebyaghandiikibwa Ebitukuvu ebisobola okukugalagira okukutuusa ku kulokolebwa olw'okuba n'okwikiriza mu Kurisito Yesu. Ebyaghandiikibwa byonabyona byava mu buyinza bwa Katonda era bya muganhulo mu kwegeresa, mu kunenia, mu kugondhoola ebidobaine, ni mu kugalagira omuntu abe mutuukirivu. Olwo omuntu wa Katonda abe mwetegefu ng'ali n'ebyetaagisa byonabyona okukola kiisi mulimo omukalamu. Nkusikirira mu maiso ga Katonda ni Kurisito Yesu, aja okusalira abalamu n'abafu omusango, era aja okwira okufuga nga Kyabazinga. Koberanga abantu ekibono, badeebe oba bakisiima oba tibakisiima, bainhonhole, obanenie era obagumye, obeegerese n'obuguminkiriza. Kuba ekiseera kiri kwidha abantu balekere okuwulira okwegeresa okw'amazima, aye olw'okwenda einho okuwulira ababeegeresa ebibanhoonha, balyagala abeegeresa aba buli nsambo. Balirekera okuwulirisa eby'amazima, beemalira mu kuwulirisa nfumo. Aye iwe banga mwetegefu buliidho, gumiranga okudaagadaaga, kolanga omulimo ogw'okukobera abantu Amawulire Amalungi ng'omugheereza wa Katonda. Kuba nze ndi kumpi okugheebwayo ku alutaari ng'omusengo, esaawa yange ey'okuva mu bulamu buno teri ghala. Nwaine bukalamu olutalo, embiro ndhimaliriiza, ngumiire ku kwikiriza. Era mperaano Katonda ambiikiire eyo obutuufu ng'ekirabo eky'obughanguzi, Musengwa era omulamuzi omutuufu ky'alimpa ku Lunaku lule. Taligha nze zenka aye aligha abo boonaboona abeesunga okwira kwe. Kola kyonakyona ky'oghanga oidhe eno mangu kuba Dema olw'okugonza einho eby'oku nsi kuno yandekulira agho, yaaja e Thessalonika. Kuresike yaja Galatia ate Tito yaaja e Dalumatia. Ghano ndigho ni Luka yenka. Yagala Mariko gh'ali oidhe naye kuba anhamba inho mu kugheereza. Tukiko namutuma mu Efeso. Bw'oba ng'oidha ondeetera ekivaalo kyange kye nalekera Karupo e Turoa, n'ebitabo, okusingira irala ebyo eby'empu. Alekisandero omugheesi yankola bubi inho, aye Musengwa alimwesasuulizaaku olw'ebyo bye yankola. Weena mwegendereze inho kuba yatakania inho obukwenda bwaife. Lwe neewozaaku olwasooka ghazira yali ku luuyi lwange, boonaboona bandekulira agho. Aye Katonda mmusaba alobe kubalanga ekyo! Aye Musengwa yali ninze, era yampa amaani naakobera mu bwidhuvu abamaghanga agandi ekibono kya Katonda, baakiwulira. Olwo yamponia okunsalira ogw'okufa. Era Musengwa oyo aidha kumponia kiisi kibi kyonakyona, antuuse bukalamu mu Bwakyabazinga bwe obw'omu igulu. Agheebwenga ekitiisa ebyanda n'ebyanda. Amiina. Namukiza Purisikilla ni Akwila n'ab'omu ndhu ya Onesiforo. Erasito yasigala mu Korintho, ate Turofimo naamuleka e Mileto nga mugodhe. Fuba nga bw'osobola oidhe ng'ebiseera eby'ekiinhogogo bikaali kutuuka. Eubulo, Pudente, Lino, Kilaudia n'Abakurisito abandi boonaboona bakulamwisa. Musengwa abe n'omwoyo gwo. Enkabi dha Katonda dhibe n'imwe mwenamwena. Ninze Paulo omugheereza wa Katonda era omutume wa Yesu Kurisito. Natumibwa okugaziya okwikiriza okw'abantu ba Katonda abalonde, n'okubamanhisa amazima ag'endhikiriza etya Katonda, ageemereire ku kusuubira obulamu obutawaagho. Katonda oyo ataguya n'eyatusuubiza obulamu obwo okuva eira n'eira. Era mu kiseera ekituufu yaabutwolekera mu bukwenda bwe. Obukwenda buno bwampeebwa, era Katonda Omulokozi waife yampa ekiragiro mbukobere abantu. Mpandiikira Tito omwana wange mwenemwene bwe twikiriza obulala. Katonda lata ni Kurisito Yesu Omulokozi waife akughe enkabi n'emiraala. Nakuleka mu Kurete omalirize ebyali bikaali kugondhooka, era oteegho abakulembeze ab'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito mu kiisi kibuga nga bwe nakulagira. Oyo y'olonda ateekwa okuba ng'aziraku ky'anenezebwa era ng'ali n'omukazi mulala yenka. Abaana be bateekwa kuba abaikiriza mu Kurisito, era nga tibabalirwa mu balalulalu waire mu badheemu. Omulabirizi nga bw'ali nti n'alabirira emirimo gya Katonda, tateekwa kuba na kimunenezebwa. Tateekwa kuba mudhoozi, waire asungughala amangu, waire omutamiivu, oba omukambwe, era nga tagwidhubanira bya kufuna. Aye ateekwa okuba ng'asangaalira abageni, agonza okukola ebikalamu, aghanga okwefuga, akola ekituufu, omutukuvu era aghanga okwekugira. Ateekwa okunhweza endhegeresa entuufu nga bw'eyegeresebwa, memale aghange okugumya abantu mu ndhegeresa entuufu era n'okwoleka obukyamu bw'abo abagitakania. Ghaligho abadheemu kamaala aboogera ebiziramu era abaguya, era ng'okusingira irala bali mu abo abasemba eky'okukeketa. Abantu abo bateekwa okusirisibwa, kuba bali kukiidhamya okwikiriza okw'amaka amalambirira kamaala, nga beegeresa ebyo bye batagwaniire kwegeresa olw'okwenda okugwidhubanira eby'okufuna. Owundi ku beene abo era omulanzi waibwe mwene yakoba ati: “Abakurete baguya babuliidho, bali ng'oti nsolo dha mu nsiko, bagayaavu era balyalya.” Olw'ensonga eyo oteekwa okubadhuukira irala memale babe n'okwikiriza okutuufu, mu kifo eky'okwemalira mu nfumo edh'Ekiyudaaya oba ku biragiro ebigundhe eby'abantu abaaloba amazima. Eri abantu abaamufu, ebintu byonabyona biba byamufu. Aye eri abo abatali baamufu era abataikiriza, tighaba kyamufu. Kuba ebirowoozo byaibwe, n'emyoyo gyaibwe, byayonooneka. Bakoba mbu baidhi Katonda, aye mu bikolwa byaibwe bamwegaana. Katonda oyo abeenhinhala bwenhinhale, era beene bamudheemera, baabulaku ekikalamu kye basobola okukola. Aye iwe yegeresanga ebyo ebiisania n'endhegeresa entuufu. Kubirizanga abasaadha abakulu beefugenga, babenga bantu bakalamu. Batenga amagezi mu bye bakola, babenga baidhuvu mu kwikiriza, mu kugonza ni mu kuguminkiriza. Abakazi abakulu boona bakubirizenga, babenga n'empisa edhigwanira abantu abatya Katonda nga tibasalagania bibono, era nga ti batamiivu. Bateekwa okwegeresanga ebigwaniire, memale bagalagirenga bakazi banaibwe abakaali abato okugonzanga baibaibwe n'abaana baibwe. Era batenga amagezi mu bye bakola, babenga baamufu, abakola obukalamu emirimo mu maka gaibwe, ab'ekisa era abawulize ye baibaibwe. Memale ekibono kya Katonda kirobenga kuvumibwa. Mu nsambo n'endala, kubirizanga abaisuka okwefuganga. Era iwe mwene oteekwa okuba eky'okuboneraku ekirungi mu by'okola byonabyona, ng'oli wa mazima era omumalirivu mu kwegeresa kwo. Kozesanga ebibono ebituufu byene omuntu by'atasobola kubisaamu maiso olwo, abazigu bo baswale olw'okubula ekibi kye basobola okutwogeraku. Koba abairu bawulirenga basengwa baibwe era babasiimyenga mu bintu byonabyona nga tibabatakania, waire okubaibaku ebyaibwe. Aye boolekenga obwesigwa obw'amazima mu buli kintu, kino kireetere abantu okusiima ebyegeresebwa ku Katonda Omulokozi waife. Kuba ekisa kya Katonda kiboneike, abantu boonaboona baghange okulokoka. Era kitwegeresa okutya Katonda n'okulekayo okwegomba okw'ensi eno, n'okuba abantu abasobola okwefuga, abeesimbu, era abatya Katonda mu nsi muno. Era tube nga tuteegerera olunaku olw'enkabi lwe tusuubira, era nga tuteegerera okuboneka okw'ekitiisa kya Katonda waife omukologho era Omulokozi waife Yesu Kurisito. Oyo n'eyeeghaayo okutununula mu bibi byaife byonabyona era n'okutufuula abantu be abaamufu abenda einho okukola ebintu ebikalamu. Yegeresanga ebintu bino ng'olamba era ng'onenianga abantu bo n'obuyinza bwonabwona. Ghatabangagho muntu yeenayeena akunhoomanga. Idhukizanga Abakurisito bo okuwuliranga abafuzi n'ab'obuyinza, n'okubagonderanga, era babenga beetegefu okukola kiisi mulimo mukalamu. Bakubirizenga balobenga kwogeranga ku muntu yeenayeena bubi, waire okusoolanga n'omuntu yeenayeena, aye babenga ba idembe era abazira ikabyo kuba twena eira twali basiru era abadheemu, nga twadaaliima era nga tufugibwa okwegomba kwaife n'amasanhu aga buli nsambo. Twali ba itima era ab'ensaalwa, ng'abantu batukyagha era nga tukyagha abantu boonaboona. Aye Katonda Omulokozi waife bwe yayoleka ekisa kye n'okugonza kwe kw'agonzaamu abantu, twalokolwa. Nga ti lwa bikolwa byaife ebikalamu bye twakola aye lwa kusaasira kwe. Yatulokola nga tunaazibwa, twazaalibwa omukuzi ogwokubiri, era twafuuka bayaaka mu Mwoyo Mutukuvu. Mwoyo oyo Katonda ye yatugha mu bwidhuvu ku bwa Yesu Kurisito Omulokozi waife. Ekyo yakikola okutugheesa obutuukirivu olw'ekisa kye, tusuubire okugheebwa obulamu obutawaagho. Ekibono kino kituufu kyene. Nhenda weekalangule okukobera abo abaikiriza Katonda ebintu ebyo basobole okwemaliranga ku kukola ebikolwa ebikalamu, nga bikalamu era ebiganhula abantu. Aye oteeyimbanga mu ntaka dhiziramu makulu, oba okutakana ku ndyo dha bantu, oba obutaisania n'okusoola ku biri mu mateeka, kuba ebyo ghazira kye biganhula era bya bwereere. Oyo aleetera abantu okwekutulakutulamu, mulabulenga omukuzi mulala oba ebiri, omwesambe. Kuba oidhi nga omuntu oti n'oyo aba nga adaaliimye era nga mwonooni, era aba nga yeesaliire mwene omusango okumusinga. Bwe nkutumiranga Aritema oba Tukiko, okolanga kyonakyona ky'osobola waidha e Nikopoli, kuba nsazeegho okuba eyo mu biseera by'ekiinhogogo. Fuba nga bw'osobola okutegekera Zena Omunamateeka era ni Apollo mu olugendo lwaibwe, obone nga kiisi kye benda bali nakyo. Abantu baife bagwaine beege okukozesanga ebiseera byaibwe obukalamu, nga bakola emirimo omuva ebyetaago balobe kuba agho nga bazira kye bagasa. Boonaboona abali ninze bakulamwisa. Lamusa abo abatugonza, be tuli nabo mu kwikiriza okulala. Enkabi dha Katonda dhibe n'imwe mwenamwena. Ninze Paulo, omusibe olwa Kurisito Yesu, era ni Timotheo muganda waife. Mpandiikira mukagwa waife era mukozi munaife Filemoni, ni Affia mwanhina ife, ni Arikippo mulwani munaife, era n'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito ekyesololeza mu ndhu yo. Katonda era Lata waife, ni Musengwa Yesu Kurisito abaghe enkabi n'emiraala. Buliidho nkwidhukira mu kusaba kwange era naasiima Katonda wange. Kuba mpulira okugonza kw'ogonzaamu abatuukirivu boonaboona, era n'okwikiriza kw'oli nakwo mu Musengwa Yesu. Era nsaba nti okwisania kwaife n'iwe mu kwikiriza, kutwongere okumanha ebirungi bye tuli nabyo mu Kurisito. Muganda wange, okugonza kwo kundeeteire okusagamba einho era n'okwiramu amaani, kuba ku lulwo emyoyo gy'abatuukirivu, giize buyaaka. Olw'okugonza kw'ogonzaamu abatuukirivu boonaboona, nze ng'owoluganda mu Kurisito tikyandintiisiisa kukulagira bulagire kukola ekyo ekigwaine. Aye olw'okuba tugonzania, nkweghemba bweghembe, waire nga ninze Paulo omukwenda wa Kurisito Yesu, era omusibe ku lwa Kurisito oyo. Ndi kukweghemba ku lw'omwana wange Onesimo eyafuuka omwana wange nga ndi musibe. Eira tiyakugasanga, aye mperaano yafuuka wa mugaso ye iwe ninze. Ndi kumutuma aire y'oli, aye nga mmugonza inho. Nandyenze inho mmusigaze ghano ninze, anhambe mu kifo kyo nga ndi mu busibe buno bwe ndimu olw'Amawulire Amalungi. Aye tyayenda kukola kintu kyonakyona nga toganhie olwo obuyambi bwonabwona bw'okola bube nga buviire mu mwoyo gwo mwene aghazira kukakibwa. Oba katyo kyali nti Onesimo yali ali n'okukuvaaku entangama entonotono, memale aghange okwira okuba owuwo ekiseera kyonakyona. Era mperaano ti mwiru bwiru kyonka, aye asinga omwiru: buti waluganda waife, omugonzi einho ye nze, aye ate okusingira irala ye iwe. Kuba mwiru ate kabiri yaaba muganda wo mu Musengwa! Mbeeni oba nga nze ndi mwino, Onesimo musangaalire oti ni bwe wandisangaaliire nze. Oba nga ghaligho ekibi kye yakukola oba ekintu ky'omubandha, kibale ku nze. Kino nkighandiise n'omukono gwange mwene nti: nze Paulo ndidha kukusasula. Ndidhi nti ni bwe ntakwidhukiza, okiidhi bukalamu ng'okaali kunsasula olw'obulamu bwo. Kale ni owoluganda, nkolera eky'omugaso ku lwa Musengwa. Kola ekinaasangaaza omwoyo gwange mu Kurisito. Nga neesiga obugonvu bwo, mpandiise nga ndidhi nti oidha kukola ekisingagho ku ekyo kye nsabye. Ekindi kye nsaba, ntegekeraayo agh'okusula ng'omugeni, kuba ndi kusuubira nti Katonda aidha kwiramu okusaba kwaimwe mwenamwena andhize ye muli. Epafura musibe munange ku lwa Kurisito Yesu, era ni bakozi banange bano: Mariko, Arisitaruko, Dema ni Luka, babalamwisa. Enkabi dha Musengwa Yesu Kurisito dhibe n'imwe mwenamwena. Eira Katonda yayogeranga ni badhaadha baife emikuzi kamaala era mu nsambo kamaala ng'abita mu balanzi. Aye mu nnaku dhino edhisembayo yaayogera n'ife ng'abita mu Mwana we, ye yataagho okuba mwene bintu byonabyona, era ye yabitamu okutonda ensi. Mu oyo ekitiisa kya Katonda mwe kibonekera, era mu oyo mwe tubonera irala Katonda nga bw'afaanana. Era oyo n'agemereire ebintu byonabyona n'ekibono kye eky'amaani. Bwe yamala okuwonia abantu ebibi byaibwe, yaatyama mu igulu ku luuyi olw'omukono omusaadha ogw'oyo asinga boonaboona obukumu. Mwana yagheebwa ekitiisa ekisinga ekya bamalaika, era nga bwe yagheebwa eriina erisinga agaibwe ekitiisa kuba naani ku bamalaika Katonda ye yaali akobyeku ati: “Iwe oli mwana wange, olwaleero nkuzaire?” Oba ati: “Ndidha kuba Ise, ate mwene abe mwana wange.” Era Kabiri ng'ali kumpi okutuma mu nsi Omwana we omuberi yaakoba ati: “Bamalaika ba Katonda boonaboona, bamusinzenga.” Era bw'ayogera ku bamalaika akoba ati: “Katonda afuula bamalaika be empewo, abagheereza be yaabafuula enimi edh'omuliro.” Aye bw'ayogera ku Mwana akoba ati: “Obwakyabazinga bwo, Katonda ow'ekitiisa, bwa byanda na byanda era ofuga abantu bo mu butuufu: Ogonza obutuufu waakyagha obudheemu Katonda wo kyeyava akulonda era n'akugha okusangaalira mu kitiisa okusinga baino boonaboona.” Era akoba ati: “Iwe Musengwa, mu kwinhama watonda ensi era n'ebiri mu igulu, n'iwe owabikola n'engalo dho. Ebyo biriwaagho, aye iwe olisigalagho ebyanda n'ebyanda era byonabyona birikairigha ng'oti bivaalo. Olibizingaku ng'ekidhuuba era birikyusibwa ng'oti bivaalo. Aye iwe tokyukakyuka, era obulamu bwo tibuwaagho.” Aye naani ku bamalaika be, ye yaali akobyeku ati: “Tyama ghano ku luuyi lwange olw'omukono omusaadha, okutuusa lwe ndifuula abazigu bo ekintu kw'ota ebigere.” Kale bamalaika ti n'emyoyo egigheereza Katonda, gy'atuma olw'abo ab'okulokolebwa? Agho ni tuteekwa okukalangula ebyo bye twawulira, tulobe kuwunguka kubivaaku. Kale oba nga obukwenda obwalangirirwa bamalaika bwali bwa mazima, era nga kiisi ataabugonderanga, oba eyabudheemeranga yagheebwanga ekibonerezo ekimujaamu, memale ife tuliwona tutya bwe tugayaalirira obulokozi obukulu obwaga agho? Obwo Musengwa mwene n'eyasooka okubulangirira, memale abo abaabuwulira, baatukakasa nga bwa mazima. Ni Katonda mwene yeena yaakakasa ebibono byaibwe ng'akola obumanhiso, n'ebyewuunhio, n'ebyewuninkiriza eby'endhawulo, era ng'agaba n'ebirabo bya Mwoyo Mutukuvu nga bwe yayendanga. Katonda tiyagha bamalaika kufuga nsi ye twogeraku eja okubaagho. Aye ghaligho ole gh'akikakasa mu byaghandiikibwa ng'akoba ati: “Omuntu katyo ni ki, iwe okumudhuuba? Oba omwana w'omuntu ni ki, iwe okumulumirwa? Wamukola yaabaaku ghansi gha bamalaika okumala akaseera. Wamuvaaza engule ey'ekitiisa era waamugha okutiibwa. Ebintu byonabyona waabiisa mu bufuzi bwe.” Bwe yata ebintu byonabyona mu bufuzi bwe ghazira kintu ky'ataamugha kufuga. Aye mperaano tukaali kubona nga byonabyona bw'abifuga. Aye tubona Yesu eyafuulibwa okubaaku ghansi gha bamalaika akaseera, olw'ekisa kya Katonda aghange okufiirira abantu boonaboona. Mperaano tumubona nga yavaazibwa engule ey'ekitiisa era yaagheebwa okutiibwa olw'okufa kwe. Kuba kyali kituufu Katonda eyatonda ebintu byonabyona era n'abibeesaagho, okuleeta abaana be kamaala mu kitiisa. Kye yava n'abona nga kigwaine oyo abakulembera okubatuusa ku bulokozi okumufuula atuukiriire, ng'amubisa mu kudaazibwadaazibwa. Kuba oyo abatukuza, n'abo abatukuzibwa boonaboona bali ni iseibwe mulala. Kyava Yesu tagemwa nsoni kubeeta baganda be, ng'akoba ati: “Ndikumanhisa ye baganda bange; ndikusaaka nga beesoloiza okukusinza.” Era akoba ati: “Ndidha kwesiganga Katonda.” Era yeeyongera yaakoba ati: “Ndi ghano, n'abaana Katonda be yampa.” Kale, ng'abo Yesu b'ayeta abaana bwe bali abantu obuntu, yeena mwene yafuuka omuntu nga beene. Yakola atyo asobole okufa, era ng'abita mu kufa kwe azikirize Sitaani, ali n'obukumu ku kufa. Olwo awonie abo, entiisa ey'okufa be yali egemereire ng'abairu obulamu bwaibwe bwonabwona; kuba bwenebwene bamalaika ti ni be yaidhirira okuyamba, aye yaidha okuyamba baidhukulu ba Aburahamu. Mbeeni kye kyava kimugwanira okuba nga baganda be mu byonabyona, memale asobole okugheereza Katonda ng'Omukulu wa Bakabona, ow'ekisa era omwesigwa, asoniyise abantu ebibi byaibwe. Era mperaano asobola okubeera abo abalebwa, kuba mwene yalebwa era yaadaazibwadaazibwa. Kale ni aboluganda abatukuvu, nga mwena bwemwayetebwa n'okwetebwa okuva mu igulu, mulowooze ku Yesu omutume era Omukulu wa Bakabona mu kwikiriza kwaife. Yali mwesigwa y'oyo eyamulonda, era nga ni Musa yeena bwe yali omwesigwa mu nhumba ya Katonda. Aye ng'omuzimbi bw'aba n'ekitiisa ekisinga eky'enhumba ye yazimba, ni Yesu agwanira ekitiisa ekisinga ekya Musa. Kuba kiisi nhumba ebaaku eyagizimba, aye eyazimba ebintu byonabyona ni Katonda. Era Musa yali mugheereza mwesigwa mu nhumba ya Katonda yoonayoona, ng'akakasa ebyo Katonda bye yali aja okwogera. Aye Kurisito yali mwesigwa ng'omwana akulira enhumba ya Katonda era ife niife enhumba ya Katonda kasita tukalanguka era ni twesiimira mu kusuubira. Kale ni nga Mwoyo Mutukuvu bw'akoba ati: “Olwaleero bwe muwulira eiroboozi lye, mutakalangusa myoyo gyaimwe, ng'abadheemu bwe baakola ku lunaku lule, olwali olw'okulebwa mu irungu. Eyo badhaadha baimwe bandeba era baabona bye nakola mu myaka amakumi ana (40). Mbeeni n'okusungughalira abantu abo, naakoba nti, ‘Buli kaseera emyoyo gyaibwe gidaaliimira luuyi, tibawulira biragiro byange.’ Nasungughala neefuugha nti, ‘Tiribaganha kutuuka ghe nali nja kubagheera kuwuumula.’ ” Kale aboluganda, mwegendereze ghalobe kubaagho naire mulala ku imwe aba na mwoyo mubi era ogutaikiriza, n'ava ku Katonda omulamu. Aye mulambaganenga buli lunaku, kasita luba nga lwetebwa “Olwaleero”, ghalobe kubaagho naire omulala ku imwe obuguya obw'ekibi ye bukalangusa omwoyo. Kiri nti tuba tuli kwisa kirala mu Kurisito, kasita tukalangula obwesige bwaife bwe twatoolera nabwo, ni tubutuukiza irala ku nkomerero. Ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Olwaleero bwe muwulira eiroboozi lye, mutakalangusa myoyo gyaimwe, ng'abadheemu bwe baakola ku lunaku lule.” Ni baani abaawulira eiroboozi lye memale ni bamudheemera? Ti n'abo boonaboona Musa be yakulembera n'abatoola mu Misiri? Era ni baani Katonda be yasungughalira okumala emyaka amakumi ana (40)? Ti n'abo abaayona, ni bafa era emirambo gyaibwe ni gisigala mu irungu? Era ni baani be yeefuuyiraku obutabaganha kutuuka ghe yali aja okubagheera okuwuumula, okutoolaku abo abaamudheemera? Kale tubona nga baalemwa okutuuka lwa butaikiriza bwaibwe. Kale ni ng'ekisuubizo eky'okutuuka aghali okuwuumula bwe kikaaligho, tufengayo okubona nga tighabaagho muntu yeenayeena ku imwe alemwa kutuukagho. Kuba twena twawulira Amawulire Amalungi ng'oti ni beene bwe baagawulira. Aye bye baawulira tibyabaganhula, kuba byabaagaana nga baziramu kwikiriza. Ife abaikiriza niife abatuuka aghali okuwuumula, nga bwe yakoba ati: “Nasungughala era neefuugha nti, ‘Tiribaganha kutuuka ghe nali nja kubagheera kuwuumula.’ ” Yakoba kino waire ng'emirimo gye gyali nga gyawa, bwe yamala okutonda ensi. Ghaligho mu byaghandiikibwa olunaku olwomusanvu ghe lwogerwaku luti: “Era Katonda yawuumula ku lunaku olwomusanvu nga amaze emirimo gye gyonagyona.” Era kabiri kyene kino eky'okuwuumula kyogerwaku kiti: “Tiribaganha kutuuka ghe nali nja kubagheera kuwuumula.” Abo abaasooka okuwulira Amawulire Amalungi, tibaatuuka ku kuwuumula okwo, olw'obutaikiriza bwaibwe. Ghaligho niini abandi abatuuka. Kino kiri kityo kuba era Katonda yataagho olunaku olundi olwetebwa “Olwaleero” lw'ayogeraku nga ghabiseegho emyaka kamaala ng'abita mu Daudi, nga bwe mmaze okukyogeraku ng'akoba ati: “Olwaleero bwe muwulira eiroboozi lye, mutakalangusa myoyo gyaimwe.” Nguli Yoshua yabatuusa aghali okuwuumula, Katonda ti yandyogeire ku lunaku lundi kabiri. Kale ni abantu ba Katonda bakaaliyo n'okuwuumula ng'okwa Katonda okw'olunaku olwomusanvu. Kuba kiisi atuuka ku kuwuumula Katonda kwe yasuubiza, awuumula mu mirimo gye oti ni Katonda yeena bwe yawuumula ng'amaze egigye. Agho ni tufaabiikane okutuuka ku kuwuumula okwo, ghalobe kubaagho agwa olw'obutaikiriza nga bale. Ekibono kya Katonda kiramu, kikola era kyogi okusinga empiima eri n'obwogi ku ndhuyi dhaayo dhombi. Kisalira irala kyatuuka n'okwawula omutima n'omwoyo, obuyungiro n'omusokono. Kisobola okubonera irala omuntu by'alowooza ni by'ayenda, ebiri mu mwoyo gwe. Ghazira kitonde kisobola kugisibwa mu maiso ge. Ebintu byonabyona mu maiso ge byerule era biboneka. Era y'oyo buli muntu aja kwewozaaku kiisi kye yakola. Kale nga bwe tuli n'Omukulu wa Bakabona omukologho atyo, Yesu Omwana wa Katonda, eyajiira irala ye Katonda, tukalangukire ku kwikiriza kwaife kwe twatula. Omukulu wa Bakabona oyo ye tuli naye, n'oyo afaayo okutusaasira mu bunafu bwaife, era n'oyo eyalebwa mu buli nsambo ng'oti niife bwe tulebwa aye n'atakola kibi kyonakyona. Kale ni tuseete kumpi n'ekityamo eky'ekisa kya Katonda nga tuli bagumu, memale atusaasire era atugemerwe ekisa kiisi lwe tuba nga twetaaga okubeerwa. Kiisi Mukulu wa Bakabona alondebwa mu bantu, era ateebwagho okugheereza Katonda ku lwaibwe. Aghaayo ebigheebwayo, n'emisengo ye Katonda olw'ebibi byaibwe. Asobola okugema empola abo abadaaliima olw'obutamanha, kuba yeena mwene munafu mu bintu kamaala. Era olw'obunafu obwo ateekwa okughaayo emisengo olw'ebibi bye, n'olw'ebibi eby'abantu abandi. Era omuntu tasobola kwegha mwene kitiisa ekyo kya kuba Kabona Mukulu. Aye ayetebwa bwetebwe Katonda ng'oti ni Aaroni bwe yayetebwa. Mu nsambo n'endala Kurisito tiyeegha yenka kitiisa kya kuba Mukulu wa Bakabona, aye kyamugheebwa Katonda eyamukoba ati: “Iwe oli Mwana wange, olwaleero nkuzaire.” Ate era akoba aghandi ati: “Iwe oli kabona ebyanda n'ebyanda, nga Melekizedeki bwe yali.” Yesu mu bulamu bwe obw'oku nsi kuno, yayogerera ghaigulu mu kusaba kwe, era yaalira n'amaziga nga yeeghemba Katonda, eyali nga n'asobola okumuwonia okufa. Era olw'okutya Katonda okwo kwe yali nakwo, Katonda yamuwulira. Waire yali Mwana wa Katonda, yayega obuwulize olw'okudaazibwadaazibwa kwe yabitamu. Era ng'amaze okutuukirizibwa, abo boonaboona abamugondera yabafuukira ensimuko ey'obulokozi obutawaagho, era Katonda yaamufuula Omukulu wa Bakabona ng'oti ni Melekizedeki bwe yali. Tuli n'ebintu kamaala eby'okwogera ku nsonga eno, aye nga bizibu okwinhonhola, kuba mulwagho okutegeera. Waire nga buti mwandibaire nga muli beegeresa, aye ate mukaayenda omuntu okubeegeresa ebyo ebiinhamirwaku mu kwega ekibono kya Katonda. Mukaayenda mata buta ng'oti n'abaana abato, mu kifo ky'emere yeene. Kiisi anhwa amata obuta, aba akaali mwana muto ataghanga kwawulagho kituufu na kikyamu. Aye emere yeene n'ey'abantu abakulu abamaze okwega olw'ebyo bye babitamu, era ni basobola okwawulagho ekirungi n'ekibi. Kale ni ka tuleke ebyo bye twasookeraku okwega ebigema ku Kurisito, tuje mu maiso n'ebikulu. Titugwaine kabiri kwiramu kutaagho musingi buyaaka nga tubeegeresa okusooka okulekayo ebyo ebiziramu muganhulo bye mwakolanga, memale mutoolere okwikiriza Katonda. Era nga tubeegeresa ebigema ku kubatizibwa okwa buli nsambo, n'ebigema ku kuteebwaku emikono, n'ebigema ku kuzuukira okw'abafu era n'ebigema ku kusalirwa omusango ogutawaagho. Twidha kuja mu maiso, kasita Katonda n'atuganha; kuba tikisoboka kwikirizisa bantu kweiraku abaali bamulisiibwaku obutangaavu bwa Katonda ni babuvaamu, era abaali bafunieku ku kirabo eky'omu igulu ni bagabana ni ku Mwoyo Mutukuvu. Era abaali bamanhieku ku bulungi obw'ekibono kya Katonda era n'amaani agali kwidha. Abantu ng'oti n'abo bwe bava mu kwikiriza tikisoboka kubaikirizisa kweiraku, kuba bairamu okukomerera Omwana wa Katonda ku musalaba era baamuswaza mu lwatu. Amaadhi gatoonha ku itaka emikuzi kamaala, eitaka lyaganhwa, era lyakuza ebisimbe ebiganhula beene byo Katonda yaaligha enkabi. Aye bwe likuza amawa n'eisubi, liba tirikaagasa era nga liri kumpi kulaamibwa na kuzikirizibwa na muliro. Bakagwa, aye ni bwe twogera tutyo, imwe tubeesiga, era twidhi nga muli n'enkabi inho okutuuka ku kulokolebwa. Kuba Katonda ti n'omubi einho okusobola okwerabira omulimo gwe mwakola, n'okugonza kwe mwayoleka mu buyambi bwe mwagha, era bwe mukaagha abatuukirivu ni ye buli eno. Era twenda kiisi mulala ku imwe okwolekanga okufaabiikana okwo, okutuusa ku nkomerero lwe mulifuna kye musuubira. Ti twenda mube bagayaavu, aye mube ng'oti n'abo abaikiriza, era ni baguminkiriza, ni bafuna ebyasuubizibwa. Katonda bwe yasuubiza Aburahamu, yeerayirira mwene ebyo bye yali asuubiza, kuba ghaali ghaziragho amusinga bubbede y'asobola kulayirira. Yakoba ati: “Bwenebwene ndikugha enkabi naayaza eizaire lyo.” Aburahamu yaaguminkiriza, era atyo yaafuna Katonda kye yamusuubiza. Abantu bwe baba nga balayira bakozesa eriina ly'oyo abasinga obubbede, era ole olulayira ati ng'olwo ababaire batakana balekera. Kale Katonda bwe yayenda akakase bye yasuubiza, kye yava n'alayira. Yayenda okukakalisa irala abo abalifuna ebyasuubizibwa ati ebyasuubizibwa talibikyusa. Agho ni, Katonda bye yasuubiza n'ekirayiro kye, n'ebyo ebintu ebibiri ebitasobola kukyuka, era Katonda by'ataghanga kutuguyaamu. Kale ni, ife abaalumuka nga tunoonia obulumukiro, kitwizaamu inho amaani okunhweza eisuubi eryatugheebwa. Eisuubi eryo ni lye tuli nalyo, era n'erinhwekeza irala emyoyo gyaife ng'oti n'ekizito ekyemereza eryato bwe kinhweza eryato. Eisuubi eryo liziramu kutya era ikakafu. Era lingirira irala mu kifo ekitukuvu ekiri einhuma w'olutimbe. Ku lwaife, Yesu n'eyatusooka okwingirayo era yaafuuka Omukulu wa Bakabona ow'ebyanda n'ebyanda ng'oti ni Melekizedeki bwe yali. Melekizedeki ono yali kyabazinga wa Salemu era kabona wa Katonda Ali Ghaigulu Yeene. Bwe yayagaanana ni Aburahamu nga Aburahamu ava mu lutalo mwe yaitira bakyabazinga, Melekizedeki ono yaamugha enkabi. Aburahamu yaamugha ekintu kirala kirala ku buli ikumi, ku bintu byonabyona bye yali anhaze. Okusooka, eriina Melekizedeki litegeeza, “Kyabazinga ow'obutuufu.” Ate kuba yali kyabazinga wa Salemu, eriina lye era litegeeza, “Kyabazinga ow'emiraala.” Aziraku ise oba inhina oba badhaadha be. Aziraku lunaku lwe yazaalibwa oba lwe yafiiraku. Aye okwefaanaanirizaaku n'Omwana wa Katonda, aba kabona wa byanda na byanda. Kale mubona omuntu ono nga bwe yali omubbede. Dhaadha waife Aburahamu yamugha ekintu kirala kirala ku buli ikumi, ku bintu byonabyona bye yanhaga mu lutalo. Era abo baidhukulu ba Levi abagheebwa obwakabona, Amateeka gabalagira okusoloza ku bantu ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi ku ebyo bye baba bafunie, ekikoba nti okuva ku boluganda lwaibwe beene, waire nga boona baidhukulu ba Aburahamu. Aye Melekizedeki ono, ataali wa lulyo lwaibwe, yatoola ku Aburahamu ekintu kirala kirala ku buli bintu ikumi Aburahamu bye yanhaga era yaamugha enkabi, ate nga Aburahamu yali amaze okusuubizibwa Katonda. Kimanhiibwa bukalamu ng'omukulu n'agha omuto enkabi. Bwe twogera ku bakabona, ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi, kigheebwa abantu obuntu era abafa n'okufa. Aye bwe twogera ku Melekizedeki, kyagheebwa oyo akakasibwa nti mulamu. Omuntu asobola okukoba ati: Levi mwene, agheebwa ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi, yeena yaghaayo ekintu ekirala ekirala ku buli bintu ikumi ng'oti n'ekyo, ng'akigheerayo mu Aburahamu kuba yali ng'akaali mu mubiri gwa dhaadha we Aburahamu, Aburahamu bwe yayagaanana ni Melekizedeki. Abantu ba Isiraeli baagheebwa amateeka nga gajiira ku bwakabona bwa Levi. Mperaano nguli omulimo gwa bakabona ba Levi gwali gutuukiriziibwa, tikyandyetaagiisaayo kabona wundi kwidha atali ng'oti ni Aaroni, aye ali ng'oti ni Melekizedeki. Ekikoba nti bweghabaagho okukyuka mu bwakabona, ghateekwa okubaagho okukyuka ni mu mateeka. Oyo ayogerwaku ebibono ebyo yava mu kika kindi omutavangaku muntu yeenayeena n'agheereza ku alutaari nga kabona. Kimanhiibwa bukalamu nga Musengwa waife yali wa mu kika kya Yuda, Musa ky'ataayogeraku nga kirivaamu bakabona. Kino kyongera okweyoleka obukalamu bweghabonekagho kabona owundi ali ng'oti ni Melekizedeki, ataafuuka kabona lwa mateeka ga buzaaliranwa, aye olw'amaani ag'obulamu obutakoma. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Oli kabona ebyanda n'ebyanda ng'oti ni Melekizedeki bwe yali.” Kale ekiragiro ekyasooka kyadibizibwa olw'obunafu bwakyo n'obutaba na muganhulo, kuba Amateeka ghazira kye gatuukiriza. Aye mperaano tuli n'eisuubi erisingaku obukalamu mwe tubita okuseeta ye Katonda. Okwo Katonda yaayongerezaaku okulayira. Abandi baafuuka bakabona nga bazira kulayira oti n'okwo. Aye Yesu yafuuka kabona nga ghaligho ekirayiro Katonda bwe yamukoba ati: “Musengwa yalayira era talyeidhusa, ‘Oli kabona ebyanda n'ebyanda.’ ” Kino kifuula Yesu okugha obweyamo okubona ng'endagaano esinga bukalamu etuukirizibwa. Ate ghaligho endhawulo eyindi. Bakabona bale baali kamaala kuba baafanga baaloba kusobola kubaagho ekiseera kyonakyona. Aye Yesu mulamu, taja kufa era aba kabona ebyanda n'ebyanda. Era olw'ensonga eno, kyava asobola okulokolera irala ekiseera kyonakyona abo abaidha ye Katonda nga babita mu mwene, kuba mulamu enaku dhoonadhoona okuboogererayo. Kyali kituufu tube n'Omukulu wa Bakabona ali atyo omutukuvu, aziraku musango, aziraku kimyamya, eyayawulwa okuva ku babi, era Katonda ye yagulumiza mu igulu. Tali ng'abakulu ba bakabona abandi abali n'okughaayo buli lunaku emisengo, okusooka olw'ebibi byaibwe beene ate kabiri n'olw'ebibi eby'abantu abandi. Yaghaayo omusengo omukuzi mulala guti gwamala, bwe yeeghaayo mwene ng'omusengo. Amateeka gataagho abantu mu bunafu bwaibwe okuba abakulu ba bakabona, aye ekibono eky'ekirayiro ekyaidha oluvainhuma ng'Amateeka galigho, kyataagho Mwana eyafuulibwa atuukiriire ebyanda n'ebyanda. Ekisinga obukulu mu bye tuli kwogera ni kino nti, tuli n'Omukulu wa Bakabona ali ng'oti n'oyo, atyaime ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'ekityamo kya Katonda mwene bukumu mu igulu agheereza nga Kabona Omukulu mu Kifo Ekitukuvu Einho. Ekifo ekyo, ni weema yeene etaateebwagho bantu, aye eyateebwagho Musengwa. Buli Mukulu wa Bakabona yeenayeena, ateebwagho okughaayo ebirabo n'emisengo. Kale, ni Kabona Omukulu owaife yeena kyava agwaine okubaaku ni ky'aghaayooku. Nguli yali ku nsi tiyandibaire kabona naire, kuba ghaligho bakabona abaghaayo ebirabo ng'Amateeka bwe galagira. Omulimo gwe bakola nga bakabona gwefaanaanirizaaku bwefaanaanirize, era kinsense bunsense eky'ebyo ebikolebwa mu igulu; kuba ni Musa bwe yali ng'aja okutaagho eweema, Katonda yamulagira ati: “Bona nti byonabyona obikola ng'ojiira ku ekyo ekyakulagibwa ku lusozi.” Aye mperaano Kurisito yagheebwa obugheereza obusinga einho obw'abo, era ng'oti n'endagaano y'alimu ng'akwania bw'esinga ere eyasooka, kuba yakolebwa nga by'esuubiza n'ebisinga. Nguli endagaano eyasooka yali ezira ky'ebulaku, tighandibaire kyendesa yakubiri. Kuba Katonda anenia abantu be ng'akoba ati: “Musengwa akoba ati ekiseera kiri kwidha, mwe ndikolera endagaano empyaka n'abantu ba Isiraeli, era n'abantu ba Yuda Teriba oti n'endagaano ye nakola ni badhaadha baibwe, ku lunaku lwe nabagema ku mukono okubatoola mu nsi Misiri; kuba tibaakalangukira ku ndagaano ye nakola nabo. Zeena kyenava ni ndekayo okubafaaku. Eno n'endagaano ye ndikola n'abantu ba Isiraeli: Musengwa ayogera ati Mu biseera ebiri kwidha, ndita amateeka gange mu bidhuubo byaibwe, era ndigaghandiika mu myoyo gyaibwe. Ndiba Katonda waibwe, boona baaba bantu bange. Ghazira aliba na kwegeresa mwine, oba aliba na kukoba muganda we ati, ‘Manha Musengwa!’ Kuba okuviira irala ku asembayo obuto okutuukira irala ku mukulu asingayo, boonaboona baliimanha. Ndibasonigha okwonoona kwaibwe, n'ebibi byaibwe tiribiidhukira naire.” Katonda bw'ayogera ku ndagaano empyaka aba akairiya eyo eyasooka era ekyo ekikula ni kikairigha, kiba kiri kumpi okuwaagho. Endagaano eyasooka yoona yabanga n'amateeka agaakolerwangaku mu kusinza, era yabanga n'ekifo ekitukuvu ku nsi kuno. Eweema yateebwagho. Mu kifo kyayo ekituukirwaku mwalimu ekikondo ky'eitaala, n'emeeza, n'emigaati egigheereibwayo eri Katonda. Ekiketezo ekyo nga kyetebwa Ekifo Ekitukuvu. Einhuma ew'olutimbe olwokubiri yaliyo ekiketezo ekindi ekyetebwa Ekifo Ekitukuvu Einho. Ghano n'aghaali alutaari eyakolebwa mu zaabu nga yaakuniokezaaku bubbaani. Era n'aghaali Esanduuku ey'Endagaano, eyaghembwaku zaabu ku ndhuyi dhoonadhoona. Mu sanduuku omwo mwalimu ekibya ekya zaabu omwali mannu era mwalimu omwigo gwa Aaroni ogwalokaku amakaba, mwabaamu n'ebipande eby'endagaano. Ghaigulu ghaayo nga ghaligho ebitonde ebiri n'amaghagha ebyetebwa kerubi, ebyoleka ekitiisa kya Katonda, ebighemba ekityamo ekisoniyirwaku ebibi n'amaghagha gaabyo. Aye bino byonabyona, titughanga kubyogeraku mu bwidhuvu buti. Ebintu ebyo byonabyona nga bimaze okutegekebwa bityo, bakabona baajanga buliidho mu kiketezo eky'eweema ekituukirwamu, baakolanga eby'obwakabona. Aye mu Weema ey'omunda mwajangamu Omukulu wa Bakabona yenka, ng'angiramu omukuzi mulala buli mwaka, era ng'ateekwa okutwalayo omusaayi gw'aghaayo ku lulwe ni ku lw'ebyonoono eby'abantu bye bakola mu butamanha. Mu bino byonabyona Mwoyo Mutukuvu alaga nti engira etuuka mu Kifo Ekitukuvu Einho yali ekaali kwigulwagho kuba ekiketezo eky'eweema ekituukirwamu kyali nga kikaaligho. Ako kaali kamanhiso bumanhiso ak'ebyo ebirigho buti, kuba mu nkola eno ebirabo n'emisengo ebyagheebwangayo tibyasobolanga kutukuza mwoyo gw'oyo aba aidhie okusinza. Bino byakomanga ku bya ku ngulu ebigema ku kulya, ni ku kunhwa, ni ku bulombolombo obw'okwetukuza, ebyali eby'okubaagho okutuusa ku kiseera eky'okwiza ebintu byonabyona obuyaaka. Aye Kurisito bwe yaidha ng'Omukulu wa Bakabona ow'ebintu ebirungi ebija okwidha, yabita mu weema esinga obukulu n'okutuukirira, etaakolebwa bantu, era etaali ya ku nsi kuno. Yangira mu Kifo Ekitukuvu Einho omukuzi mulala guti gwamala, nga tatwalayo musaayi gwa mbuzi na nte nto ng'omusengo, aye ng'atwala omusaayi gwe mwene olw'okutufunira okununulibwa okutawaagho. Omusaayi ogw'embuzi, n'ogw'ente enume, n'eivu ery'ente enduusi, bwe bimansirwa ku abo abatali balongoofu bibatukuza baaba balongoofu mu by'oku ngulu. Oba ng'ekyo kityo bwekiri, memale omusaayi gwa Kurisito tigulisingagho inho kututukuza ni tugheereza Katonda omulamu ku lwa Kurisito aziraku kimyamya, eyeeghaayo ye Katonda mu maani ga Mwoyo atawaagho? Kale ni Kurisito n'akwania endagaano empyaka, abo abaasuubizibwa ebirungi ebitawaagho babifune. Kuba yafa, yaanunula abantu mu bibi byaibwe bye baakolanga nga bakaafugibwa endagaano eyasooka. Aghali ekiraamo ghateekwa okubaagho obukakafu obw'okufa kw'oyo eyakiraama, kuba ekiraamo tikikola ng'eyakiraama akaali mulamu, aye amala kufa memale kyakola. N'endagaano eyasooka kyeyava ekakasibwa n'omusaayi. Musa bwe yamala okukobera abantu ebiragiro byonabyona ebiri mu Mateeka, yatoola omusaayi ogw'ente ento n'ogw'embuzi, ghalala n'amaadhi, n'obuviiri bw'entaama obwa kasaayisaayi, n'akati akeetebwa hissopu, yaamansira ku kitabo ni ku bantu boonaboona, nga bw'akoba ati: “Guno n'omusaayi ogukakasa endagaano Katonda y'abateereiregho.” Era mu nsambo n'endala Musa yamansira omusaayi ku weema ni ku bintu byonabyona ebyakozesebwanga mu kusinza. Era mu Mateeka kumpi buli kintu kitukuzibwa na musaayi, era aghazira kuyugha musaayi, tighabaagho kusoniyibwa. Ebintu ebyo ebyefaanaanirizaaku ku bire eby'omu igulu byalinga n'okwamulwa mu nsambo oti n'eyo. Aye eby'omu igulu byene biri n'okwamulibwa n'emisengo egisingaku obukalamu. Kurisito tiyangira mu kifo kitukuvu ekyakolebwa abantu, ekifaananaku obufaanane ni kire kyene, aye yangira mu igulu lyene, y'ali mperaano mu maiso ga Katonda ku lwaife. Kurisito tiyeeghaayo mikuzi kamaala oti ni Bakabona Abakulu bwe bangiranga buli mwaka mu Kifo Ekitukuvu Einho, ate nga ti kughaayo musaayi gwaibwe gwene. Kuba nguli kyali kityo, Kurisito yandibaire ng'ali n'okudaagadaaga emikuzi kamaala kasookanga ensi etondebwe. Aye mu byanda bino ebisembayo yaboneka omukuzi mulala guti nga gumala, atoolegho ekibi olw'okweghaayo mwene. Era nga buli muntu bw'ali n'okufa omukuzi omulala, era ng'amaze okufa n'asalirwa omusango, ni Kurisito atyo bwe yagheebwayo omukuzi mulala olw'okutoolagho ebibi eby'abantu kamaala. Aliboneka omukuzi ogwokubiri, ti lwa kibi aye lwa kulokola abo abamulindirira. Amateeka gali na kinsense bunsense eky'ebikalamu ebija okwidha, aye ti kifaananie kyabyo kyenekyene. Tigasobola kufuula abo abaidha ye Katonda kuba batuukiriire, olw'emisengo egigheebwayo buli mwaka. Nguli gaali gasobola okubafuula abatuukiriire, nguli emisengo tigikaagheebwayo kuba abagighaayo bandibaire nga baafuulibwa ira abatuukiriire omukuzi mulala, era nga tibakaawulira mule musango lwa kibi. Aye mu misengo muno mulimu okwidhusibwa ebibi buli mwaka kuba omusaayi gw'ente enume n'ogw'embuzi tigusobola kutoolagho bibi. Kale Kurisito bwe yali nga aidha mu nsi kyeyava n'akoba ati: “Emisengo n'ebigheebwayo tiwabyenda, aye wantegekera omubiri. Ebyokebwa byonabyona ni biweekereragho tiwabisiima, n'ebyo ebigheebwayo olw'ebibi byona tiwabisiima. Kye nava ni nkoba nti, ‘Katonda wange, ndidhie okukola ky'oyenda, ng'ekyaghandiikibwa bwe kindhogeraku mu nzingo y'ekitabo.’ ” Asooka kukoba ati: “Emisengo n'ebigheebwayo, n'ebyo ebyokebwa ni biweekereragho, n'ebyo ebigheebwayo olw'ebibi, tiwabyenda era tiwabisiima waire ng'ebyo byonabyona byagheebwayo ng'Amateeka bwe galagira.” Ate yaakoba ati: “Ndidhie okukola ky'oyenda.” Yatoolagho enkola eyasooka memale olwo yaataagho eyairirira. Twatukuzibwa, kuba Yesu Kurisito yakola ekyo Katonda kye yayenda bwe yaghaayo omubiri gwe omukuzi omulala guti nga gumala. Buli lunaku bakabona bairamu okughaayo emisengo miraala egyo egitaghanga kutoolagho bibi. Aye Kurisito yaghaayo omusengo mulala gwonka olw'ebibi, memale yaatyama ku luuyi olw'omukono omusaadha ogwa Katonda y'ali ebyanda n'ebyanda. Ali eyo ateegereire, okutuusa abazigu be lwe baliteebwa ghansi gh'ebigere bye. Olw'okughaayo omusengo guno omulala, abo be yatukuza yabafuula abatuukiriire ebyanda n'ebyanda. Era ni Mwoyo Mutukuvu kino akighaaku obudhulizi bw'akoba ati: “Eno n'endagaano ye ndikola nabo mu nnaku edhiidha,” Musengwa atyo bw'akoba. “Ndita amateeka gange mu myoyo gyaibwe, era ndigaghandiika mu bidhuubo byaibwe.” Ate era yaakoba ati: “Tiriidhukira kabiri bibi byaibwe na kwonoona kwaibwe.” Ebyo bwe bimala okusoniyibwa, okughaayo omusengo olw'ebibi kuba tikukeetaagisa. Kale aboluganda, mperaano tusobola okwingira mu Kifo Ekitukuvu Einho, nga tuzira kutya kuba Yesu yafa ku lwaife. Yatwiguliragho engira empyaka era ey'obulamu ebita mu lutimbe, okwo n'okubita mu kweghaayo kwe yeeghaayo. Nga bwe tuli ni kabona omukulu, akulira enhumba ya Katonda, tuseete ye Katonda n'omwoyo oguziramu buguya, ogwidhwire okwikiriza, nga n'emyoyo gyaife gyamwirwa okuva mu bubi, era nga n'emibiri gyaife ginaaziibwa n'amaadhi amatukuvu. Tukalangule eisuubi lye tuli nalyo kuba Katonda eyatusuubiza mwesigwa. Tufengayo inho okukubiriza banaife mu kugonzania, n'okukola ebikalamu. Tutagayaaliriranga kwesolozanga ng'abandi bwe bakola. Aye kiisi muntu agumyenga mwine n'okusingira irala nga mperaano bwe muli kubona ng'Olunaku lwa Musengwa luli kumpi okutuuka. Bwe twonoona nga tugendereire ng'ate tumaze okukoberwa amazima, ghaba nga tighakaaligho musengo gwa kugheebwayo olw'ebibi. Ekiba kisigaire, n'okuba mu kutya nga tuteegerera okusalirwa omusango, era n'obukambwe obw'omuliro oguja okwokya abazigu ba Katonda. Omuntu amenha Amateeka ga Musa aitibwa aghazira kusaasirwa, kasita ghabaagho abadhulizi ababiri oba abasatu abamulumiriza. Kale mulowooza ekibonerezo tikirisingagho bukambwe eky'omuntu oyo atyankirira Omwana wa Katonda, era atwala omusaayi ogw'endagaano ogwamutukuza n'agubona ng'ogutali mutukuvu, era n'adhooga Mwoyo ow'ekisa? Kuba twidhi oyo eyakoba ati: “Okulwana enzigu kwange, ndyesasuuza.” Era ati: “Musengwa alisalira abantu be omusango.” Nga kitiisa okugwa mu mikono gya Katonda omulamu! Mwidhukire ebiseera eby'eira bwe mwamala okufuna obutangaavu bwa Katonda ni muguminkiriza okudaazibwa okw'amaani. Emikuzi egindi mwavumibwanga era mwadaazibwadaazibwa mu maiso g'abantu, emikuzi egindi mwalumirwanga ghalala n'abo be bakolanga batyo. Mwalumirwa ghalala n'abasibe era bwe mwanhagibwaku ebyaimwe mwaguminkiriza n'eisanhu, nga mwidhi muti muli n'ekibisinga obukalamu era eky'olubeerera. Kale mutasuula ere kumwesiga kwaimwe, kuba kulimu empeera nnene. Mwetaaga okuguminkiriza, memale musobole okukola Katonda ky'ayenda, n'okugheebwa ekyasuubizibwa. “Kuba esigaire akaseera katono inho, oyo ow'okwidha aidhe, era taja kulwa. Omutuufu wange anaabanga mulamu lwa kwikiriza, aye bw'aira einhuma tiri musangaalira naire.” Aye ife tituli mu abo abaira einhuma ni bazikirira, aye tuli mu abo abaikiriza ni balokolebwa. Okuba n'okwikiriza n'okukakasa ng'ebyo bye tusuubira birituukirira, era n'okukakasa ng'ebyo bye tutabona bwene biriyo. Okwikiriza n'okwaleetera abantu ab'eira okusiimibwa Katonda. Okwikiriza n'okutusobozesa okutegeera ng'ensi yatondebwa na kibono kya Katonda kyaba nti ebiboneka byakolebwa okuva mu ebyo ebitaboneka. Okwikiriza n'okwasobozesa Abeli okughaayo ye Katonda omusengo omukalamu ogusinga ogwa Kaini, era mwe yabita Katonda okumubala okuba omutuufu, kuba Katonda yasiima ebirabo bye. Era olw'okwikiriza kwe waire yafa, akaayogera. Okwikiriza n'okwaleetera Enoka okutwalibwa mu igulu nga tasoose kufa, era ghazira yamubonaku kuba Katonda yamutwala. Bwe yali ng'akaali kutwalibwa kyakakasibwa nga yasiimya Katonda. Ghazira aghanga kusiimya Katonda ng'azira kwikiriza. Kuba aja ye Katonda ateekwa okwikiriza nga Katonda aligho, era ng'agha empeera abo abamunoonia. Okwikiriza n'okwaleetera Noa okuwulira Katonda, bwe yamulabula ku bintu ebyali bikaali kuboneka, yaazimba eryato eryawonia mwene n'amaka ge. Olwa kino yaasalira ensi omusango, era mwene yaabalibwa okuba omutuufu olw'okwikiriza. Okwikiriza n'okwaleetera Aburahamu okuwulira Katonda bwe yamweta ave ku butaka, aje mu nsi ye yali aja okugheebwa ng'ekisuubizo, era yaaja nga taidhi y'aja. Era okwikiriza n'okwamusobozesa okuba ng'omuvaghala mu nsi eyamusuubizibwa. Yaasulanga mu ntindi ni Isaaka, ni Yakobo, boona abaasuubizibwa. Kuba Aburahamu yali ali kwesumba ekibuga Katonda kye yategeka era kye yazimba, ekiri n'omusingi omugumu. Okwikiriza n'okwasobozesa Sara okutoola enda waire yali ng'akairiighe okubitirira, kuba yaikiriza ng'eyamusuubiza mwesigwa. Kale waire Aburahamu yali omukaire awoireyo, yavaamu abaidhukulu kamaala inho ng'oti n'emuunienie edh'oku igulu era ng'oti musenho ogw'oku mbali okw'enhandha ogutabalika. Abo boonaboona baafiira mu kwikiriza nga bakaali kufuna ebyo Katonda bye yabasuubiza, aye nga babirengerera ghala era nga babisangaalira, era nga baatula nga bwe baali abavaghala era abanoonia obubudamo ku nsi kuno. Kuba aboogera batyo booleka bukalamu nga bwe bali kwagala obutaka obwaibwe. Era nguli baali badhuuba ku nsi ye baavaamu, bandighanze okwirayo. Aye mperaano kyali nti baali bali kwegomba obutaka obusinga obukalamu n'obwo obw'omu igulu. Kale Katonda kyava tagemwa nsoni kwetebwa Katonda waibwe, kuba yabategekera ekibuga. Okwikiriza n'okwasobozesa Aburahamu, Katonda bwe yamuleba, okughaayo Isaaka omwana we omulala ati bedengedenge abe omusengo. Aburahamu oyo, Katonda yali amaze okumusuubiza ati: “Mu Isaaka mw'olifunira abaidhukulu.” Aburahamu yamanha nga Katonda asobola okuzuukiza abafu kyaba ng'oti Katonda yamwiriza Isaaka ng'ali ng'aviire mu bafu. Okwikiriza n'okwaleetera Isaaka okusabira Yakobo ni Esau babe ba nkabi mu biseera ebyali bija okwidha. Okwikiriza n'okwaleetera Yakobo, bwe yali ng'ali kumpi okufa, okusabira abaana ba Yosefu mulala mulala babe ba nkabi, ng'akotaime ku mwigo gwe era ng'asinza Katonda. Okwikiriza n'okwaleetera Yosefu, bwe yali ng'ali kumpi okufa, okwogera ku ky'Abaisiraeli okuva mu Misiri, era n'okubagalagira kye babe bakolere amagumba ge. Okwikiriza n'okwaleetera abazaire ba Musa okumugisa okumala emyezi esatu ng'amaze okuzaalibwa kuba baamubona nga mwana aboneka bulungi, baaloba kutya kudheemera kiragiro kya kyabazinga. Okwikiriza n'okwaleetera Musa ng'amaze okukula, okuloba okwetebwanga omwana wa mughala wa kyabazinga. Yasiima okudaazibwadaazibwa ghalala n'abantu ba Katonda okusinga okuba mu isanhu ery'ekibi ery'akaseera obuseera. Yabona nga okuvumwa olwa Kurisito kya mughendo inho okusinga obukombe bw'e Misiri, kuba yalowoozanga ku mpeera ye yali aja okugheebwa. Okwikiriza n'okwaleetera Musa okuva e Misiri, n'atatya kiruyi kya kyabazinga ng'ali ng'oti abonera irala Katonda ataboneka, yaaguma. Okwikiriza n'okwamuleetera okutaagho Ekibinuko ky'Okubitizibwa, yaamansira omusaayi, olwo Namuzisa alobe kwita baana baibwe abalenzi ababeri. Okwikiriza n'okwasobozesa Abaisiraeli okubita mu Nhandha Emyufu nga bali ng'oti babita ku bukalu, aye Abamisiri bwe baagezaaku baadimira. Okwikiriza n'okwaleetera ebimante by'ekibuga Yeriko okugwa oluvainhuma olw'Abaisiraeli okubyezungulula okumala enaku omusanvu. Okwikiriza n'okwawonia malaaya Rahabu n'atazikirira n'abo abataikiriza, kuba yasangaalira abakeesi. Nkobe ki era ndeke ki? Ekiseera kiidha kumpwaku bwe nnaayogera ku Gideoni, Baraki, Samusoni, Yefutha, Daudi, Samueli, ni ku balanzi. Okwikiriza n'okwabasobozesa okughangula bakyabazinga, baakola ekituufu era baafuna ebyo Katonda bye yabasuubiza. Baalobera empologoma okwasama, baazikiza omuliro ogw'amaani, era baawona okwitibwa n'empiima. Baafuna amaani okuva mu bunafu, baafuuka balwani ba ntalo abaziramu ntete, era baabinga amagye ag'abavaghala, n'abakazi baagheebwa abantu baibwe abazuukiziibwa. Abandi tibaaganha kulekulibwa, baitibwa basobole okuzuukirira obulamu obusinga bukalamu. Abandi baabakiina, baabakuba, baabasiba ku ndhegere era baabata mu ikomera. Baabakuba amabaale baabasalamu ghabiri n'emisumeeni, baitibwa n'empiima. Baabitanga nga bavaire amawu g'entaama n'ag'embuzi, nga bazira kantu, nga badaagadaaga, baabisibwa bubi, era nga n'ensi tibagibonamu muganhulo. Baatambulatambulanga eyo batyo mu malungu ni mu nsozi ng'oti n'abanoonia obubudamo, nga basula mu mpuku ni mu biina. Abo boonaboona waire Katonda yabasiima olw'okwikiriza kwaibwe, aye tibaafuna ebyo bye yasuubiza. Kuba Katonda yatutegekera ekisinga obukalamu, abo balobe kufuulibwa batuukiriire okutuusa nga twena tubeeyimbyeku. Kale twena nga bwe tuli n'abadhulizi kamaala batyo abatwezungulwire, tusuule ere kiisi kintu ekituzitoogherera era n'ekibi ekitwesibyeku. Tungire n'obumalirivu mu ntaka edh'okulumuka edhiteereibwagho, ng'amaiso tugataire ku Yesu eyatoolereza era atuukiriza okwikiriza kwaife. Oyo olw'eisanhu lye yali asuubira, yagumira omusalaba, yaaloba kutya kuswala. Mperaano atyaime ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'ekityamo kya Katonda. Mwidhukire bwe yagumira okutakana n'obukyayi obw'aboonooni, olwo mulobenga kuwaamu maani; kuba waire mulwana n'ekibi, mukaali kutuuka ku kwitibwa. Mwerabiire Katonda bw'abalamba ng'abaana be? Akoba ati: “Mwana wange tonhoomanga kukangaivula kwa Musengwa. Era towangamu maani bw'akubonerezanga. Kuba Musengwa akangaivula oyo y'agonza, era abonereza kiisi y'ayeta omwana we.” Bwe mukangaivulwanga, muguminkirizenga, kuba Katonda abakangaivula ng'abaana be. Kale mwana ki ise y'atakangaivula? Bwe mutakangaivulwa ng'abandi bwe bakangaivulwa, muba nga timuli baana beene aye muba ng'abaghambule. Ekyo nga kiri agho, twali ni balata baife mu mubiri abaatukangaivulanga era twabatangamu ekitiisa. Kale titugwaine kugondera Lata waife mu mwoyo kusingagho inho tube abalamu? Balata baife abo baatukangaivulanga ekiseera kitono nga beene bwe baabonanga. Aye Katonda atukangaivula olw'omuganhulo ife beene gwe tufunamu, tughange okugabana ku butukuvu bwe. Bwe tuba nga tuli kukangaivulwa, mu kiseera ekyo tuwulira bulumi mu kifo eky'eisanhu. Aye oluvainhuma abeegereseibwa okukangaivulwa okwo, bafuna emiraala n'obutuufu. Kale mugolole emikono gyaimwe egiruyiriire, mugumye ebivu byaimwe ebidhugumira. Mutambulirenga mu ngira enkalamu, aghenhera alobe kulemalira irala aye awone. Mufaabiikanenga okuba n'emiraala y'abantu boonaboona era mufaabiikanenga okuba n'obutukuvu, kuba aghazira obwo, ghazira alibona Musengwa. Mwekuume ghalobe kubaagho afiirwa kisa kya Katonda, era ghalobe kubaagho bubi buva mu imwe ni butabulatabula era ni bwonoona bantu kamaala. Mwekuume ghalobe kubaagho mwenzi oba atatya Katonda ng'Esau, eyatunda obusika bwe olw'omwiguto omulala guti. Mwidhi nga ku nkomerero bwe yayenda okufuna omukisa ogwo, tiyagugheebwa, kuba tiyafuna kaghagaanhia ka kukyusa kye yali akoze, waire yagunoonia ng'alira. Timwidhie ng'Abaisiraeli bwe baaja ku lusozi Sinai olusobola okugemwaku era olwaka omuliro. Era timwidhie ya nzikiiza egemye bedimudimu, oba ya kiwunga, oba ya kuvuga kwa ndeka, oba ya iroboozi eryavaamu ebibono ebyaleetera abaabiwulira okusaba balobe kweyongera kubiwulira. Kuba tibaasobola kugumira kiragiro ekyabagheebwa, ekikoba kiti: “Ni bw'eba ensolo obusolo, bw'esiinha ku lusozi olwo eteekwa kukubibwa mabaale efe.” Bwenebwene ebyabonebwa byali bitiisa inho, ni Musa yaatuuka okukoba ati: “Ntiire inho naadhugumira.” Aye imwe mwidhie ku lusozi Sioni era mu kibuga kya Katonda omulamu, Yerusalemu eky'omu igulu, eyeesololeiza bamalaika olukunkumuli. Mwidhie mu lwekobaano olw'abaana ababeri abaaghandiikibwa mu igulu, ni ye Katonda omulamuzi w'abantu boonaboona, era ni y'emyoyo gy'abatuufu abaafuulibwa abatuukiriire. Mwidhie ye Yesu eyakwania endagaano empyaka. Mwidhie y'omusaayi ogumansirwa, ogwogera ebikalamu okusinga ogwa Abeli. Mwekuume, mutalobanga kuwulira oyo ayogera kuba, oba abo abaaloba okuwulira oyo eyabalabula ng'ali ku nsi, tibaawona, ife bwe tuloba okuwulira oyo atulabula, ng'ali mu igulu tuliwonera gha! Ku olwo eiroboozi lye lyatengeesa ensi, aye ku luno yeesoomera ati: “Kabiri ndidha kwiramu okutengeesa, ti nsi yonka aye n'eigulu.” Okukoba ati: “Ndidha kwiramu”, kitegeeza okutoolwagho ku ebyo ebitengeesebwa n'ebyo ebyatondebwa, memale olwo ebitatengeesebwa bisigalegho. Kale twebazenga olw'okufuna Obwakyabazinga obutatengeesebwa, era tusinzenga Katonda mu nsambo emusiimya, nga tumutaamu ekitiisa era nga tumutya kuba Katonda waife muliro gwene oguzikiriza. Mujenga mu maiso n'okugonzania ng'aboluganda mu Kurisito. Timwerabiranga kusangaazanga bantu be mutaidhi, kuba ghaligho abasangaaza bamalaika nga tibaidhi. Mwidhukirenga abasibe nga muli ng'oti mwena muli basibe ghalala nabo. Era mwidhukirenga abo abadaazibwadaazibwa, kuba era mwena mukaali mu mubiri. Obufumbo buteebwengamu ekitiisa abantu boonaboona, era obufumbo bukuumibwenga nga butukuvu, kuba abadankaanu n'abenzi, Katonda alibasalira omusango. Mulobenga kugonza mpiiya, aye bye muli nabyo bibamalenga. Katonda yakoba ati: “Tirikuvaaku naire era tirikulekulira agho naire.” Kyetuva ni twogera n'obugumu tuti: “Musengwa n'omubeezi wange, tiityenga kintu kyonakyona. Omuntu aghanga kunkola ki?” Mwidhukirenga abakulembeze baimwe abaabakobera ekibono kya Katonda. Mwidhukirenga eby'obulamu bwaibwe, era mubenga n'okwikiriza ng'oti n'okwaibwe. Yesu Kurisito nga bwe yali olwaidho, bw'ali n'olwaleero, era bw'aliba ebyanda n'ebyanda. Okwegeresa okundi kwonakwona kwe babaleetera kutabadaalimyanga. Kuba ekikulu n'ekisa kya Katonda okutugumya omwoyo, okusinga akujiira ku mateeka ag'eby'okulya agataganhulangaku abo abagajiiraku. Tuli ni alutaari abo abagheereza mu nhumba ya Katonda kwe bataikirizibwa kulya. Olw'ekyo Omukulu wa Bakabona atwala omusaayi gw'ensolo mu Kifo Ekitukuvu Einho, yaagughaayo olw'ebibi, aye emamba yaadho yaayokebwa luuyi etaba bantu. Kale Yesu yeena kyeyava n'adaazibwadaazibwa ku luya kw'ekibuga, aghange okutukuza abantu n'omusaayi gwe. Kale tuje y'ali ku luya kw'ekibuga tugabane ku kuswala kwe. Kuba ku nsi kuno tuziraku kibuga kya lubeerera, aye tunuyirira ekyo ekiri kwidha. Kale buliidho tughenga Katonda omusengo ogw'okumusaaka nga tubita mu Yesu, nga twatula eriina lye n'eminwa gyaife. Timwerabiranga kukola bukalamu n'okubeeragana kuba egyo n'emisengo Katonda gy'asiima. Muwulirenga abakulembeze baimwe era mubagonderenga, kuba n'abalabirira emyoyo gyaimwe, era balyewozaaku ensambo ye baagirabiriramu. Mubasobozese okukola omulimo guno n'eisanhu, aye ti mu nnaku, kuba ekyo ghazira kye kibaganhula. Mutusabirenga, kuba tukakasa nga tuli n'omwoyo omunaabuufu era nga twenda okukola obukalamu mu buli kintu. Era mbeeghemba okunsabiranga einho nsobole okwira amangu ye muli. Nsaba Katonda ow'emiraala, eyazuukiza Musengwa waife Yesu, eyafuuka Omwayi w'entaama omukulu, olw'okuyugha omusaayi gwe ogwataagho endagaano etawaagho, abaghe kiisi kikalamu kyonakyona kye mwetaaga okukolanga by'ayenda. Katonda oyo atukozese by'asiima mu Yesu Kurisito, agheebwe ekitiisa, ebyanda n'ebyanda. Amiina. Aboluganda, mbeeghemba muguminkirize ebibono byange ebyo eby'okubalamba, kuba mbaghandiikiire mu bumpi. Nhenda okubakobera nti muganda waife Timotheo baamulekula, era bw'aliidha amangu aliba ghalala ninze lwe ndiidha okubabona. Mulamuse abakulembeze baimwe boonaboona n'abatuukirivu boonaboona. Ab'omu Italia babalamwisa. Enkabi dha Katonda dhibe n'imwe mwenamwena. Amiina. Ninze Yakobo omugheereza wa Katonda, era owa Musengwa Yesu Kurisito. Mpandiikira ebika eikumi n'ebibiri ebisansaaniire woonawoona. Mbalamwisa inho. Aboluganda, bwe mutuukibwangaku ebizibu ebya buli nsambo, musangaalenga. Kuba mwidhi ng'okwikiriza kwaimwe bwe kugezesebwa, kibaviiramu okuguma. Muleke okuguma kwaimwe okwo kukolere mu imwe, olwo mube abantu abatuukiriire era abalamba, nga muziraku kibulaku. Oba nga ghaligho ku imwe azira magezi, asabe Katonda aidha ku gamugha kuba oyo agabira abantu boonaboona n'omwoyo mulala. Aye ali n'okusabira mu kwikiriza era na mwoyo mulala, kuba asaba n'emyoyo ebiri ali oti n'amayengo ag'oku nhandha agayuuzibwayuuzibwa empewo. Owoluganda omughafu yeesiimenga nga Katonda amutoire mu bughafu. N'omukombe yeesiimenga nga Katonda amutoireku obukombe, kuba ng'ekimuli eky'omu nsiko bwe kiwaagho, yeena bw'aliwaagho. Endhuba bw'evaayo n'omusana gwayo ogw'amaani, eniaza ekimera ekimuli kyakyo kyagwa n'obulungi bwakyo bwawaagho. N'omukombe atyo bw'aliwaagho mu ebyo by'akola. Omuntu agumira okulebwa wa nkabi, kuba bw'abita mu kugezesebwa okwo, aligheebwa obulamu ng'ekirabo Katonda kye yasuubiza abo abamugonza. Ole bw'abanga nga alebeibwa, atakobanga ati: “Katonda n'andebye.” Kuba ghazira kighanga kuleba Katonda kukola kibi, era ni Katonda mwene ghazira y'aleba. Aye omuntu akemebwa nga asendebwasendebwa, era nga atwalirizibwa okwegomba kwe mwene. Okwegomba kuvaamu ekibi ate ekibi kyavaamu okufa. Aboluganda abagonzi, batabasubaghanga. Kiisi kirabo kikalamu era ekituukiriire, kiva mu igulu ye Lata eyatonda ebyaka ku igulu. Oyo tafuukafuuka, oba okuleeta enzikiiza ng'akyukakyuka. Olw'okwenda kwe mwene yatutonda n'ekibono eky'amazima, olwo tutwale ekifo ekisooka mu bitonde bye. Aboluganda abagonzi, nhenda mumanhe kino: Buli muntu abenga mwangu okuwulira, aye alwengagho okwogera n'okusungughala, kuba obusungu obw'omuntu tibuleetagho butuufu bwa Katonda. Kale mulekeyo emize n'empisa embi dhoonadhoona, mwikirize n'obuwombeefu ekibono Katonda ky'asiga mu myoyo gyaimwe era ekisobola okubawonia. Mulobenga kwesubagha nga muwulira buwulire ekibono, aye mukolenga nga bwe kikoba. Omuntu yeenayeena awulira obuwulire ekibono n'atakola nga bwe kikoba ali ng'oti n'omuntu eyeebona mu maiso mu mbonerwamu. Kuba bw'amala okwebona n'aja, akaseera keene ako yeerabira bw'afaanaine. Aye oyo eyeekalirisa amateeka amatuufu agaleetera abantu eidembe, era n'ageekalanguliraku nga tawulira buwulire ni yeerabira, aye ng'akola bye gakoba, omuntu oyo anaabanga wa nkabi mu buli ky'akola. Ole bw'alowooza ati aikiriza, aye n'atafuga lulimi lwe, yeesubagha era n'okwikiriza kwe muzira. Okwikiriza okutuufu era okuziramu buguya mu maiso ga Katonda Lata ni kuno: okulabirira bamulekwa, ni banamwandu, n'okwekuuma obutoonoonebwa nsi eno. Aboluganda, nga bwe mwikiriza mu Musengwa waife Yesu Kurisito, oyo Musengwa ow'ekitiisa, mulekere kuboolanga bantu abatababonekera bukalamu. Omuntu avaire empeta edha zaabu n'ebivaalo eby'omughendo bw'aidha ghe mwesololeiza okusinza, era n'omuntu omwavu avaire ebikepya yeena n'aidha, memale n'ofa ku ole avaire ebivaalo eby'omughendo n'omukoba oti: “Iwe tyama ghano aghalungi,” aye ole omwavu n'omukoba oti: “Yemerera ghale” oba oti: “Idha otyame ghano gha nsi gha bigere byange”, olwo oba oboire ng'ojiira ku bidhuubo ebibi. Aboluganda abagonzi, muwulire kino: Katonda yalonda abaavu ab'oku nsi kuno okuba abakombe mu kwikiriza, era n'okuba mu Bwakyabazinga bwe yasuubiza abo abamugonza. Aye imwe munhooma abaavu! Abakombe ti n'ababatuntuza? Ti ni beene abo ababatwala ni babakuba mu mbuga? Ti ni beene abo abavumirira eriina ery'ekitiisa lye mwetebwa? Muba mukoze bukalamu bwe mutuukiriza eiteeka lino eikulu, nga bwe kyaghandiikibwa kiti: “Ogonzanga muntu mwino ng'oti ni bwe weegonza mwene.” Aye bwe muboola abantu olw'emboneka yaibwe muba mukoze ekibi, era muba muli bamenhi ba Mateeka. Oyo agema Amateeka goonagoona aye eirala liti ni limulema, abaaku omusango ogw'okumenha Amateeka goonagoona kuba eyakoba ati: “Otayendanga,” era n'omulala eyakoba ati: “Otaitanga.” Bw'otayenda aye n'oita, oba ofuuse mumenhi wa mateeka. Kale ni mwogerenga era mukolenga ng'abo abaja okusalirwa omusango mu mateeka agatuleetera eidembe. Mu kusala omusango Katonda taja kusaasira muntu oyo atasaasira ate okusaasira n'okusinga mu kusala emisango. Aboluganda, kiganhula ki omuntu okukoba ati ali n'okwikiriza ng'ate ebikolwa bye tibyoleka kwikiriza okwo? Okwikiriza kwe okwo kughanga okumulokola? Bwe ghabaagho owoluganda omusaadha oba omukazi ng'ali mu bikepya era muyala, kiganhula ki okumukoba oti: “Nkwendeza nkabi, empewo etakufuuwa, era endhala etakuluma,” aye nga ghazira ky'omughaire ku byetaago bye eby'omubiri? Kye kuva okwikiriza okutaliiku bikolwa kuba okufu. Aye ole aidha kukoba ati: “Iwe oli na kwikiriza aye nze ndi na bikolwa.” Oyo nze mmukoba nti: “Ndaga okwikiriza kwo okuziraku bikolwa, nze ndidha kukulaga okwange nga nkozesa ebikolwa.” Oikiriza ekya Katonda okuba omulala? Ekyo kikalamu! Aye n'emizimu emibi gyona giikiriza ekyo, era gyadhugumira n'okudhugumira. Musiru iwe, oyenda okukulaga ng'okwikiriza okuziraku bikolwa bwe kuli okufu? Dhaadha waife Aburahamu tiyasiimibwa Katonda lwa bikolwa, bwe yaghaayo mutabane we Isaaka ku alutaari? Obona ng'okwikiriza kwe bwe kwakolera aghalala n'ebikolwa bye, era ng'ebikolwa bye bwe byatuukiriza okwikiriza kwe. Era ebyaghandiikibwa byatuukirira ebikoba biti: “Aburahamu yaikiriza Katonda, era ekyo kyamuviiramu okugheebwa obutuukirivu era ni Katonda okumweta mukagwa we.” Kale nga bwe mubona, omuntu agheebwa obutuukirivu lwa bikolwa se ti lwa kwikiriza kwonka. Kityo ti bwe kyali ni ku Rahabu omukazi malaaya? Tiyasiimibwa Katonda lwa bikolwa bye, bwe yaganha okukuuma abakwenda abaatumibwa n'abawonia ng'ababisa mu ngira eyindi? Kuba ng'omubiri oguziramu mwoyo bwe guba omufu, n'okwikiriza okuziramu bikolwa kutyo bwe kuba okufu. Aboluganda, muteeyugha ku mulimo gwa kwegeresa, kuba mwidhi nga ife abeegeresa tuja kunhunkuuzibwa inho okusinga abandi nga tusalirwa omusango. Twenatwena tusobya. Aye oba nga ghaligho atasobya mu ndhogera, oyo mutuukirivu era asobola okufuga n'omubiri gwe gwonagwona. Tuta ebyuma mu minwa gy'embalaasi dhitugondere, olwo twasobola okudhiragira okuja yoonayoona ye tuba nga twenze. Oba lingirira amaato: waire gaba mabba gatya era nga gatwalibwa empewo ey'amaani, akantu omuvuzi k'akozesa okugalagira okuja y'ayenda kaba katono inho. N'olulimi bwe luli: kantu katono ku mubiri aye keesuutira mu bintu kamaala. Ogubira ni bwe gwaga gha, kaba kaliro katono kaagwokya. Olulimi muliro. Lwidhwire obubi bwonabwona; ate nga kitundu kya ku mibiri gyaife. Lwonoona omubiri gwonagwona era lwakunaania omuliro ku bulamu bwaife bwonabwona, omuliro oguva mu geyeena gwene. Kiisi kika kya nsolo, na nhonhi, n'ebyekulula, n'eby'omu nhandha, bighanga okufugibwa omuntu era byamala okufugibwa ira, aye ezira muntu asobola kufuga lulimi. Olulimi kintu kibi inho ekitatyamisa ghalala, era lwidhwire obusagwa obuziraku muzimulo. Lwe tukozesa okusaaka Musengwa era Lata, ate era lwe tukozesa okufuugha abantu beene abaakolebwa mu kifaananie kya Katonda. Omunwa mulala ogwo n'omuva okusaaka, kabiri n'okukolima. Aboluganda, kino tikigwaine kuba kityo. Enhindo endala eti ey'ensulo esobola okuvaamu amaadhi amakalamu kabiri yaavaamu n'ag'oluunhu? Aboluganda, omutiini gusobola okutaaku emyoliva oba omuzabbibu okutaaku emitiini? N'ensulo ey'amaadhi ag'oluunhu etyo bw'etasobola kuvaamu maadhi makalamu. Ghaligho mu imwe ali n'amagezi n'okumanha? Kale akakase ekyo nga yeebisa bukalamu mu bulamu bwe, mu bikolwa ebikalamu eby'okwewombeeka n'amagezi. Aye oba nga mu myoyo gyaimwe mwidhwire ensaalwa enkambwe, n'okweyendeza mwenka, muteesuutanga biziramu muti mbu muli n'amazima. Amagezi ago ti n'ago agava mu igulu aye ga ku nsi, ga bantu buntu, era ga Sitaani. Kuba aghaba ensaalwa n'okweyendeza, n'aghaba n'okutabukatabuka n'emize emibi eja buli nsambo. Aye okusookera irala, amagezi agava mu igulu maamufu, ga idembe, mawombeefu, gawulirisa ensonga, gaidhwire okusaasira, gavaamu bikalamu byereere, ganoonia ekituufu era tigabaamu buguya. Era abo abakolerera emiraala bakungula obutuufu obw'ensigo dhe basiga olw'okuleetagho emiraala. Biki ebibaleetera okulwanalwana n'okusoolasoola? N'okwegomba okw'emibiri gyaimwe okulwanira mu imwe? Bwe muba ni kye mwenda ni mutakifuna ng'olwo mwita. Bwe mwegomba ni mutafuna ng'olwo musoola era nga mulwana. Timufuna kye mwenda kuba timukisaba Katonda. Bwe musaba timufuna lwa kuba musobya mu kusaba kwaimwe nga mwenda okwigusa okwegomba kwaimwe kwonka. Ye bano abatatya Katonda! Timwidhi ng'okuba bakagwa b'ensi kitegeeza kuba bazigu ba Katonda? Kiisi ayenda kuba mukagwa wa nsi aba yeefiire muzigu wa Katonda. Oba mudhuuba muti ekyaghandiikibwa kino ti kituufu ekikoba kiti: “Katonda ali n'enkikidi ku mwoyo gwe yatutaamu.” Aye atwoleka ekisa kye okusingagho, ekyaghandiikibwa kye kiva ni kikoba kiti: “Katonda atakania abeekudumbaza, aye abeewooya abooleka ekisa kye.” Kale ni mugondere Katonda, aye Sitaani mumutakanie, aidha kubalumuka. Museete kumpi ni Katonda, yeena aidha kuseeta kumpi n'imwe. Munaabe mu ngalo dhaimwe mwetukuze imwe abakozi b'ebibi. Mutukuze emyoyo gyaimwe imwe abaguya. Munakughale era mulire; enseko dhifuuke maziga, okusagamba kufuuke kuwuubaala. Mwewooye mu maiso ga Musengwa, alibafuula okuba ng'aba ghaigulu. Aboluganda, mutoogeranga bubi ku banaimwe. Ole ayogera ku woluganda obubi oba amusalira musango, aba ayogeire bubi ku Mateeka era aba agasaliire omusango. Ate nga bw'osalira Amateeka omusango oba tokaali mugemi wa Mateeka, aye oba ofuuse agasalira omusango. Agha Amateeka era asala emisango ali mulala yenka. Oyo n'asobola okuwonia n'okuzikiriza. Aye iwe niiwe ani asalira mwino omusango? Muwulire ni kino imwe abakoba mbu: “Olwaleero oba olwaidho tulija mu kibuga eky'e bulebe twamalayo omwaka mulamba, twatunda era twafuna amagoba”, ng'ate timwidhi bya nkyo. Aye obulamu bwaimwe mwidhi bwe buli? Buli ng'oti lufu bufu olubaaghooku akaseera obuseera ate ni luwaagho. Mu kifo ky'ekyo mugwaine kukobanga muti: “Musengwa bw'ayenda twidha kuba balamu era tukole kino oba kire.” Aye mperaano mwesuutiriza era mwekudumbaza. Okwekudumbaza ng'oti n'okwo kubi. Kale ni ole yeenayeena aidhi ekituufu eky'okukola aye n'atakikola aba agwire mu kibi. Muwulire ni kino imwe abakombe, mulire amaziga era muwologome olw'okudaagadaaga okuli kubaidhira. Eby'obukombe byaimwe biwumbu, ni bye muvaire byaliibwa ebisiisa. Zaabu waimwe ni feeza byatalaiga, era obutalaivu obwo n'obuja okubalumiriza busiriize emibiri gyaimwe ng'oti muliro, kuba mu nnaku dhino edhisembayo mwesololeizaaku eby'obukombe. Muwulire, okulira kw'abakozi abaakola mu nimiro dhaimwe ni mutabagha mpeera yaibwe olw'obulyase bwaimwe. Muwulire, n'okulira okw'abantu abaabatoolera ebirime mu nimiro kwatuuka mu kutu wa Musengwa Afuga Amagye. Ku nsi kuno mubaire mu bulamu obw'okudiibuula n'okwesanhusa. Mugeedheire olunaku lule olw'okwitibwa. Omuntu azira musango mwamusalira omusango okumusinga, mwamwita. Tiyaghaghaana! Baganda bange, muguminkirize okutuusa Musengwa lw'aliira. Mubonere ku mulimi bw'ateegerera eitaka lye okumugha amakungula ag'omugaso. Ateegerera amaadhi amatoigo n'amasambya. Mwena muguminkirize. Mutawaamu isuubi kuba olunaku Musengwa lw'aliira luli kumpi. Aboluganda, mutaduuduumanga nga mwogeraganaku kino oba kire, olwo lwe mutalisalirwa musango. Mwidhukire ng'omusazi w'omusango tabali ghala. Aboluganda, mubonere ku balanzi abaayogeranga mu liina lya Musengwa, abaadaazibwadaazibwa era ni baguminkiriza. Abantu abo abaaguminkiriza tubeeta ba nkabi. Imwe mwawulira obuguminkiriza bwa Yobu era mwabona ni Musengwa bye yamukolera ku nkomerero, kuba Musengwa wa kisa era musaasizi. Aye ekikulu ekisinga byonabyona, aboluganda, mutalayiranga igulu, waire ensi, oba ekintu ekindi kyonakyona. Bwe mukobanga muti “Yii” kibenga yii era bwe mukobanga muti “Busa” kibenga busa Katonda alobe kubasalira musango kubasinga. Ghaligho mu imwe adaagadaaga? Kale asabe Katonda. Ghaligho omusangaavu? Kale ayembe enhembo edhisaaka Katonda. Ghaligho mu imwe omulwaire? Ayete abakulembeze ab'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito bamusabire, era bamusiige omuzigo mu liina lya Musengwa. Okusaba okwo nga kukoleibwa n'okwikiriza, kuliwonia omulwaire oyo. Musengwa alimugologosa era bwe ghalibaagho ebibi bye yakola birisoniyibwa. Kale ni buli muntu akoberenga baine ebibi bye mwene, era musabiraganenga, muwonezebwe. Okusaba okw'omutuukirivu kuli n'amaani mangi. Eliya yali muntu buntu ng'oti niife. Yasaba inho amaadhi galobe kugwa era emyaka gyabitagho esatu n'emyezi mukaaga ng'ezira liidhi litoonha ku nsi. Kabiri yaasaba, amaadhi gaagwa, eitaka lyatoolera okukulaku ebimera. Aboluganda, owundi ku imwe bw'adaaliima n'ava ku mazima, memale omuntu owundi n'amwiza, oyo amwiziiza ali n'okumanha ati: kiisi atoola mukozi wa bibi mu ngira ye ensobu, aja kuwonia omwoyo ogw'omukozi ow'ebibi oyo okufa era ebibi bye olukunkumuli bisoniyibwe. Ninze Petero omutume wa Yesu Kurisito. Mpandiikira abo Katonda be yalonda, buti abasansaaniire mu Ponto, Galatia, Kappadokia, Asia ni mu Bithunia, ye bali ng'abanoonia obubudamo. Katonda Lata yabalonda ng'entegeka ye bwe yali, era Mwoyo we yaabatukuza musobole okugonderanga Yesu Kurisito, era mwamulwe n'omusaayi gwe. Enkabi n'emiraala byeyongerenga mu imwe. Katonda Lata wa Musengwa waife Yesu Kurisito asaakibwe, kuba olw'okusaasira kwe okungi twazaalibwa buyaaka okufuna okusuubira okulamu, lwe yazuukiza Yesu Kurisito okuva mu bafu! Era n'okufuna omugabo ku birungi bya Katonda ebitawaagho, ebitayonooneka era ebitasiiwuuka, ebyabaterekerwa mu igulu. Era olw'okwikiriza kwaimwe, Katonda abakuuma n'amaani ge era alibalokola ku nkomerero nga bwe yategeka. Musagambe olwa kino, waire nga mperaano musobola okumala akaseera nga mudaagadaaga olw'okulebwa mu kino ni mu kire. Bino birigho lwa kukakasa ng'okwikiriza kwaimwe kwa mazima. Oba nga ni zaabu ow'ekiseera obuseera ateebwa mu muliro yaakenenulwa, n'okwikiriza kwona okw'omughendo okusinga ni zaabu, kuteekwa okulebwa n'okukakasibwa. Olwo ni mwasaakibwa, mwagheebwa ekitiisa n'ekinhagansi ku lunaku Yesu Kurisito lw'alibonekeraku. Waire nga Yesu oyo timumubonangaku, mumugonza, era waire timumubona buti, mumwikiriza era mwasagamba ebitaloodheka. Ekiva mu kwikiriza kwaimwe, n'okulokolwa okw'emyoyo gyaimwe. Abalanzi abalanga ekisa kino Katonda kye yali ow'okubagemerwa, beefumintiriza era baanoonereza ebigema ku kulokolwa kuno. Baagezaaku okunoonereza okumanha ekiseera okulokoka okwo kye kuliidhiramu, era n'ensambo ye kuliidhamu, nga bajiira ku Mwoyo wa Kurisito eyabalimu, baalanga okudaagadaaga okwali kuli n'okutuuka ku Kurisito, era n'ekitiisa ekyali kiri n'okukuvaamu. Katonda yayoleka abalanzi abo ng'ebyo tibaabikola ku lwaibwe beene, aye ku lwaimwe. Ebintu ebyo n'ebyo bye mwawulira nga bibakoberwa abo abaabakobera Amawulire Amalungi. Bwe baali nga babakobera Amawulire Amalungi ago, Katonda yasindika Mwoyo Mutukuvu okuva mu igulu, yaidha okubalamba. Ni bamalaika beegomba okubona ku bintu ebyo. Kale ni mu myoyo gyaimwe mubenga beetegefu era mwefugenga. Eisuubi lyaimwe lyonalyona mulitenga mu kisa Katonda ky'aja okubagemerwa ku lunaku Yesu Kurisito lw'alibonekeraku. Ng'abaana abawulize, mutafugibwanga kwegomba kwe mwali nakwo nga mukaali kumanha Kurisito. Aye ng'oyo eyabeeta bw'ali omutukuvu, n'imwe beene mwena mubenga batukuvu mu buli kye mukola. Kuba kyaghandiikibwa kiti: “Mubenga batukuvu, kuba nze ndi Mutukuvu.” Katonda mumweta Lata nga musaba era tasaliriza bw'asalira omuntu yeenayeena omusango, ajiira ku ebyo kiisi muntu by'akola. Kale ni mumutyenga enaku dhoonadhoona edh'obulamu bwaimwe nga muli mu nsi eno etali yaimwe. Mwidhi bukalamu nga ekyabaleetera okununulwa mu mpisa dhaimwe edhiziramu dhe mwatoola ku badhaadha baimwe, ti feeza oba zaabu ebiwaagho. Kyali omusaayi gwa Kurisito ogw'omughendo einho, ali ng'oti n'entaama ento eziraku kamogo waire kimyamya. Kurisito oyo yalondebwa nga n'ensi ekaali kutondebwa, aye yaaboneka mu biseera bino ebisembayo ku lwaimwe. Mu oyo mwe mubita okwikiriza Katonda eyamuzuukiza okuva mu bafu, naamugha ekitiisa, olwo okwikiriza kwaimwe n'okusuubira byaba nga biri mu Katonda. Nga bwe mwamala okutukuza emyoyo gyaimwe nga mugondera amazima, ni mugonzania ng'aboluganda, mweyongere okugonzania n'omwoyo oguziramu buguya. Kuba mwazaalibwa omukuzi ogwokubiri. Aye ku luno timwazaalibwa muzaire oyo afa, aye mwazaalibwa oyo atafa, nga mubita mu kibono kya Katonda ekiramu era ekitawaagho. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Ebintu byonabyona ebiri n'omubiri biri ng'oti isubi, n'ekitiisa kyabyo kyonakyona kiri ng'oti kimuli kya isubi. Eisubi liniala n'ekimuli kyamagala, aye ekibono kya Musengwa kibaagho ebyanda n'ebyanda.” Ekibono kino n'Amawulire Amalungi agaabakoberwa. Kale ni mwetoolemu emize gyonagyona emibi, obuguya, okwewoomya ku ngulu, ensaalwa n'okuvuma. Ng'abaana abaghere bwe balirira amata amakalamu buli kiseera, mwena buliidho mwegombenga emere enkalamu ey'omwoyo. Bwe mulya emere eyo mwidha kukula era mulokolwe. Kuba: “Mwamala okubona Musengwa nga bw'asaasira.” Mwidhe y'ali. Oyo n'eibaale eiramu abantu lye baaloba bati lizira mugaso, aye eryalondebwa Katonda era ery'omughendo einho. Mwidhe y'ali nga muli ng'oti n'amabaale amalamu, abazimbemu endhu ey'omwoyo. Mube bakabona abatukuvu abagheereza emisengo egy'omwoyo egisiimibwa Katonda, nga mubita mu Yesu Kurisito. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Bona, ndi kuta mu Sioni eibaale, eibaale ery'oku nsonda lye nalonda era ery'omughendo einho, era oyo amwikiriza taliswazibwa.” Kyava n'aba ow'omughendo einho ye imwe abamwikiriza, aye y'abo abatamwikiriza, ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Eibaale abazimbi lye baasuula bati lizira mugaso, n'eryafuuka empango ey'omusingi mu nsonda.” Era biti: “Lino n'eibaale abantu kwe beekontola ni bagangalima, olubaale lwe beeguunhaku ni bagwa.” Bagangalima kuba tibaikiriza kibono, kye kikoba era atyo Katonda bwe yabategekera. Aye imwe muli lulyo lulonde, bakabona aba Kyabazinga, muli ighanga itukuvu era abantu ba Katonda beene. Katonda oyo n'eyabeeta okuva mu nzikiiza okwira mu butangaavu bwe obwewuunhisa einho, yaabalonda okukobera abantu ebyewuninkiriza bye yakola. Eira timwali bantu ba Katonda, aye buti muli bantu be. Eira mwali timusaasirwa Katonda, aye buti musaasirwa. Aboluganda, nga bwe muli ababise era abanoonia obubudamo mu nsi muno, mbeeghembye mulobere irala kujiira ku mubiri bye gwegomba ebirwanisa omwoyo. Mwebisenga bukalamu nga muli mu bamaghanga agandi. Olwo balobe kuboogeraku bati muli bakozi ba bibi, aye babone nga bye mukola bikalamu era basaake Katonda ku lunaku lw'aliidha. Ku lwa Musengwa muwulirenga kiisi mufuzi ow'oku nsi, leka abe kyabazinga, oba babe abafuzi b'asindika okubonereza abo abakola obubi n'okusaaka abo abakola obukalamu. Katonda ayenda inho musirise obutamanha obw'abasiru, nga mukola ebikalamu. Mubenga ba idembe, aye mulobe kweyambisa idembe eryo mu kukola bubi. Mubenga bagheereza ba Katonda. Buli muntu mumutengamu ekinhagansi. Mugonzenga aboluganda. Mutyenga Katonda, era ni Kyabazinga mumutengamu ekinhagansi. Abagheereza mubenga bawulize ye basengwa baimwe nga mubataamu inho ekinhagansi ti abo ab'ekisa era ababatwala obukalamu bonka, aye n'abo abakambwe. Wa nkabi agumira okudaazibwadaazibwa aghazira musango gw'aiziiza olw'okwenda okukola nga Katonda bw'ayenda. Naani abasaaka bwe muguminkiriza nga mubonerezeibwa olw'okukola obubi? Aye bwe muguminkiriza nga mudaazibwadaazibwa olw'okukola obukalamu, musiimibwa Katonda. Ekyo kye mwayeterwa. Kuba Kurisito yeena yadaazibwadaazibwa ku lwaimwe, yaabalekera eky'okuboneraku kye mube mujiireku. Mpaagho kibi kye yakola, waire ekibono kyonakyona eky'obuguya okumuva mu kanwa. Bwe yavumibwa, mwene tiyavuma. Bwe yadaazibwadaazibwa, tiyeesoomera abo abaamudaazadaaza. Aye yata obwesige mu Katonda oyo asala omusango nga tasaliriza. Yaganha okwetwika ebibi byaife ng'akomererwa ku musalaba, tube abafu eri ekibi, aye tube balamu eri obutuufu. Okudaazibwadaazibwa kwe n'okwabawonia imwe. Mwali ng'oti n'entaama edhibuze, aye mperaano mwiziibwa y'Omwayi era Omukuumi w'emyoyo gyaimwe. Mu nsambo n'endala, abakazi muwulirenga baibaimwe. Olwo, abandi ku abo waire mperaano tibaikiriza kibono, basobole okuleetebwa mu kwikiriza olw'empisa dhaimwe enkalamu nga ghazira ni kye mubakobyeku. Kuba baja kubona empisa dhaimwe enkalamu edhibagheesa ekitiisa. Obulungi bwaimwe bulobe kubanga ku bya ku ngulu, nga mulanga enviiri, nga mwetimbatimba ebya zaabu, n'okuvaala ebivaalo ebyamadholobera. Aye bubenga mu mwoyo munda, n'omube mube eky'omughendo ekitayonooneka eky'obuwombeefu n'emiraala. Bino bya mughendo inho mu maiso ga Katonda. Batyo abakazi abatuukirivu ab'eira abaata eisuubi lyaibwe mu Katonda, bwe beewoomyanga era ni bawuliranga baibaibwe. Nga Sara bwe yawuliranga Aburahamu n'amwetanga musengwa we, mwena buti muli baghala be bwe mukola obukalamu, era ni ghatabaagho kye mutya. Mu nsambo n'endala eyo abasaadha mubenga ni bakazi baimwe nga mwidhi muti mu kikula kyaibwe banafu. Mubatengamu ekinhagansi kuba mulifuna nabo obulamu obutawaagho. Mukole mutyo ghabule ekitabulatabula okusaba kwaimwe. Ekisembayo mwisanienga mwenamwena era nga mulumirwagana. Mugonzenga aboluganda era mubenga ba kisa era abawombeefu. Timwesasuuzanga nga mukoleibwa ekibi, oba okuvuma nga muvumiibwa, aye mubasabirenga bwa nkabi kuba kino Katonda kye yabeetera, olwo mufune enkabi. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Kiisi ayenda okufuna obulamu, n'okuba obukalamu, akuume olulimi lwe lulobe kwogera bibi, n'omunwa gwe gulobe kwogera bya buguya. Ave mu kukola ebibi akole ebituufu, anoonie eidembe era alitambuliremu; kuba amaiso ga Musengwa tigava ku batuufu, era talekera kuwulirisa kusaba kwaibwe. Aye abo abakola obubi abakambughalira.” Kale bwe munaafubanga okukola ekituufu naani anaabakolanga akabi? Ni bwe munaadaazibwadaazibwanga olw'okukola ekituufu, muli ba nkabi. Mutatyanga muntu yeenayeena waire okweraliikirira, aye mu myoyo gyaimwe mutyenga Kurisito nga ni Musengwa. Buli kaseera mubenga beetegefu okwiramu omuntu yeenayeena ababuuza ku kusuubira kwe muli nakwo mu imwe. Aye kino mukikolenga na idembe era na kitiisa. Mubenga baamufu mu myoyo gyaimwe, olwo muswazenga abo ababavuma n'ababoogeraku obubi ku mpisa dhaimwe enkalamu edh'Obukurisito. Ekisinga bukalamu n'okudaazibwadaazibwa olw'okukola ekituufu, bwe kuba nga n'okwenda kwa Katonda, mu kifo eky'okudaazibwadaazibwa olw'okukola obubi kuba ni Kurisito atyo bwe yafa olw'ebibi byaife omukuzi mulala guti era yaamala. Oyo aziraku kibi yaafiirira aboonooni, olwo atutuuse ye Katonda. Yaitibwa mu mubiri aye yairizibwa obulamu mu mwoyo. Era mu mwoyo yaaja okukobera emyoyo emisibe mu ikomera ekibono. Egyo n'emyoyo egy'abo abaaloba okuwulira Katonda eyabaguminkiriza mu biseera Noa bye yazimbiramu eryato. Mu lyato omwo n'omwawonera abantu abatono bati omunaana, abaawonagho mu maadhi. Amaadhi ago gafaanana n'okubatizibwa okubalokola buti. Okubatizibwa okwo, ti n'okunaazaaku eiko ku mubiri, aye n'okweghemba Katonda atughe omwoyo omunaabuufu olw'okuzuukira kwa Yesu Kurisito. Kurisito oyo yaja mu igulu era atyaime ku luuyi olw'omukono omusaadha ogwa Katonda. Era afuga bamalaika, n'ab'obukumu, n'ab'amaani ab'omu igulu. Nga Kurisito bwe yadaazibwadaazibwa mu mubiri, mwena mwekuume n'ekyo mu myoyo gyaimwe mubenga beetegefu okudaazibwadaazibwa, kuba kiisi adaazibwadaazibwa mu mubiri aba takaafugibwa kibi. Olwo ekiseera ky'amala ng'akaali mu mubiri, yaaba nga takaafugibwa kwegomba kwa mubiri okutoolaku okufugibwa Katonda by'ayenda. Mu biseera ebyabita mwali n'obwire obumala okukola ebyo abantu ab'ensi bye benda. Mwemaliranga mu bwenzi, mu bukaba, mu butamiivu, mu kuja ku bibinuko ebibi, ni mu kusinza ebintu ebitali Katonda ebyenhinhalwa. Buti babeewuunhia bwe batababona nga mubeeyimbaku mu bulamu bwene obwo obw'obukozi obw'ebibi, era imwe kyebava ni babavuma. Aye baliba n'okwewozaaku mu maiso ga Katonda oyo aja okusalira abalamu n'abafu omusango. Era Amawulire Amalungi kye gaava ni gakoberwa n'abafu, olwo waire nga baasalirwa omusango ng'abantu boonaboona bwe basalirwa, basobole okuba n'obulamu ng'oti ni Katonda mu mwoyo. Enkomerero ey'ebintu byonabyona eri kumpi. Agho ni mubenga beetegefu era musabenga. Ekisinga byonabyona obukulu, mugonzanienga mu mazima, kuba okugonzania kusonighisa ebibi kamaala. Musangaazenga banaimwe mu maka gaimwe, n'omwoyo mulala. Nga kiisi mulala ku imwe bwe yagheebwa ekitone, akikozesenga bukalamu baine baganhulwe. Kino akikolenga ng'omughanika ow'ebirungi bya Katonda ebya buli nsambo bwe yandikoze. Oyo akobera abantu ekibono kya Katonda, akobere irala ekibono ekyo Katonda ky'amugha; oyo agheereza, agheerezenga n'amaani Katonda g'amugha. Olwo Katonda agheebwe ekitiisa mu byonabyona ku lwa Yesu Kurisito mwene kitiisa, n'obukumu, ebyanda n'ebyanda. Amiina. Aboluganda, okudaazibwadaazibwa okuzibu kwe mulimu kulobe kubeewuunhisa inho ng'oti tikubangaghooku, kuba kuligho lwa kubaleba bulebe. Aye musangaale era musagambe olw'okubona nga mudaazibwadaazibwa ng'oti ni Kurisito, olwo mwidhule eisanhu, ekitiisa kye lwe kiriboneka. Oba nga babavumira eriina lya Kurisito muli ba nkabi, kuba kino kitegeeza nga Mwoyo wa Katonda ow'ekitiisa ali mu imwe. Mu imwe mulobe kubangamu adaazibwadaazibwa ng'alangibwa obutemo, oba obwibi, oba obukozi bw'ebibi, oba olw'okwengiza mu bitamugemaku. Aye ole bw'adaazibwadaazibwa olw'okuba Omukurisito, alobenga kuwulira nsoni mu liina lya Kurisito, aye aghenga bwa Katonda kitiisa. Ekiseera eky'okusalirwa omusango kituuse era abantu ba Katonda beene n'abaja okusooka okusalirwa. Kale oba nga aja kusooka n'ife, memale leero kiriba kitya n'abo abaloba okuwulira Amawulire Amalungi agava ye Katonda? Era ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Oba nga kikalangufu omuntu akola ebituufu okulokoka, memale leero abakozi ab'ebibi abatatya Katonda baliba batya?” Kale ni abo abadaazibwadaazibwa nga Katonda bw'ayenda bakolenga bukalamu, bagemye Omutonzi waibwe oyo omwesigwa emyoyo gyaibwe. Nhenda okukubiriza abo abakulembeze b'abaikiriza abali mu imwe. Zeena nga bwendi mukulembeze munaibwe eyaboneraku irala okudaazibwadaazibwa kwa Kurisito, era aja okugabana ku kitiisa ekija okwolekebwa, mbakubiriza okwayanga obukalamu ebyayo bya Katonda bye yabagemya. Mutakolanga mutyo lwa kukakibwa, aye mukolenga n'omwoyo ogwenda, era nga ti lwa kugwidhubanira bya kufuna. Mulobenga kwebisa oti bafuzi mu byayo omwo, aye mubenga kya kuboneraku. Olwo omwayi omukulu mwene bw'aliboneka, mulifuna engule ey'ekitiisa etawaagho. Mu nsambo n'endala imwe abato mubenga bawulize eri abakulu mu myaka. Mwenamwena mubenga bawombeefu, nga kiisi mulala agheereza mwine. Kuba ebyaghandiikibwa bikoba biti: “Katonda atakania abeekudumbaza, aye abeewooya abooleka ekisa.” Kale ni mwewooye ghansi gh'omukono gwa Katonda ogw'amaani, olwo alibafuula okuba aba ghaigulu mu kiseera kye ekituufu. Mumulekere ebibeeraliikiriza byonabyona, kuba abafaaku inho. Mwefugenga era mubenga beetegefu kuba Sitaani omuzigu waimwe aja nga atambulatambula ng'oti mpologoma eja ng'ewologoma, ng'eyagala y'enaakaavuula. Mutamuganha era mwekalangulire mu kwikiriza kwaimwe, nga mwidhi bukalamu nga baganda baimwe mu nsi yoonayoona bali kudaazibwadaazibwa mu nsambo n'endala eyo. Aye olumaliira olw'okudaazibwadaazibwa akaseera akatono, Katonda ow'ekisa ekitakoma eyabeeta mube mu kitiisa kye ekitawaagho mu Kurisito, alibagoloza, yaabagha amaani era yaabagumya. Katonda oyo afugenga ebyanda n'ebyanda. Amiina. Mbaghandiikiire embaluwa eno enhimpi nga nhambibwaku Siluvano, nze ye mbona nga Mukurisito munange omwesigwa. Ndi kubakubiriza era naabakakasa nti kino kye mpandiise n'ekisa kya Katonda kyenekyene, era mutakivangamu. Bakuristo banaimwe ab'omu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'omu Babiloni, boona abaalondebwa Katonda babalamwisa. Era n'omwana wange Mariko yeena abalamwisa. Mulamusaganienga nga munhwegeragana mu kugonzania. Emiraala gibe n'imwe mwenamwena mu Kurisito. Ninze Simoni Petero omugheereza era omutume wa Yesu Kurisito. Mpandiikira abo abaafuna okwikiriza okuli ng'oti n'okwaife, olw'obutuufu bwa Katonda waife era Omulokozi waife Yesu Kurisito. Enkabi n'emiraala byeyongerenga mu imwe mu kumanha Katonda ni Yesu Musengwa waife. Musengwa waife oyo, mu buyinza bwe nga Katonda, yatugha byonabyona bye twetaaga okuba abalamu n'okutya Katonda, nga tubita mu kumanha oyo eyatweta tube mu kitiisa kye ni mu bulungi bwe. Muno mwe yatugheera emikisa gye emingi era egy'omughendo gye yasuubiza, olwo imwe musobole okuwona okuzikirira okuva mu kwegomba okw'omubiri nga mubita mu mikisa egyo, era mugabane ku bwakatonda bwe. Olw'ekyo mwefubirize inho, ku kwikiriza kwaimwe mwongereku ebikolwa ebikalamu ku bikolwa ebikalamu mwongereku okumanha ku kumanha mwongereku okwefuga, ku kwefuga mwongereku okuguminkiriza ku kuguminkiriza mwongereku okutya Katonda ku kutya Katonda mwongereku okugonzania ng'aboluganda ku kugonzania ng'aboluganda mwongereku okugonza abantu boonaboona. Kuba bwe muba ni bino era ni byeyongeraku obungi, bibafuula bakozi ba bikolwa birungi ebyoleka nga bwe mwidhi Musengwa Yesu Kurisito. Aye kiisi abizira aba ng'oti mutulu, era aba yeerabiire ng'ebibi bye eby'eira byamunaazibwaku. Kale ni aboluganda, mufubenga inho okwekalangulira ku kwetebwa Katonda kwe yabeetamu n'okulondebwa kwe yabalondamu, birobe kukyukamu. Bwe mukola mutyo timuja kugwa aye mulingizibwa n'ekitiisa mu Bwakyabazinga obutawaagho obwa Musengwa waife, era Omulokozi waife Yesu Kurisito. Kale ndidha kubaidhusanga ebintu ebyo, waire nga mubiidhi era waire nga mwekalanguliire ku mazima ge mwafuna. Era ndowooza nti kasita mba nga nkaali mulamu, ekyo n'ekituufu okubakubirizanga nga mbaidhusa. Ndidhi nti ndi kumpi okuva mu mubiri guno, nga Musengwa waife Yesu Kurisito bwe yakindholeka obukalamu. Ndidha kukola kyonakyona kye mpanga okubona nga ni bwe ndifa, ghalibaagho ekinaabaidhusanga ebintu bino ekiseera kyonakyona. Bwe twabamanhisa ku kwira kwa Musengwa waife Yesu Kurisito n'obuyinza, ti twali ng'ababakobera enfumo obufumo. Aye twabaloodhera ekitiisa kye, kye twabona n'amaiso gaife geene. Ku olwo Katonda Lata lwe yamugha ekitiisa n'okusaakibwa, ghaaligho eiroboozi eryamwogeraku nga liva y'oyo ali n'Ekitiisa Ekitaloodheka, nga likoba liti: “Ono ni mutabane wange omugonzi aneesiimisa.” Twawulira eiroboozi eryo nga liva mu igulu kuba twali naye ku lusozi olutukuvu. Tuja nga tweyongera okukakasa ebibono abalanzi bye baakoba. Mubitengaku omwoyo, kuba biri ng'oti n'eitaala eryaka mu nzikiiza okutuusa obwire lwe bulikya, emuunienie ey'oku nkyo n'evaayo, n'eyakira mu myoyo gyaimwe. Ekikulu mu byonabyona, mumanhe nga ghazira asobola kuvuunula bya balanzi ebiri mu Byaghandiikibwa ku bubwe yenka; kuba ghazira mulanzi yalangaku ku bubwe yenka. Abalanzi baayogeranga ebiva ye Katonda nga Mwoyo Mutukuvu n'aboogeza. Nga bwe ghaaligho abalanzi abaguya mu bantu ba Katonda, ni mu imwe mulibaamu abeegeresa abaguya. Balyeibirira, baayegeresa ebikiidhamya Obukurisito era ebireeta okuzikirira. Era balyegaana Musengwa eyabanunula, beereetera okuzikirira amangu. Ghalibaagho abantu kamaala abalijiira ku mpisa dhaibwe edh'obudankaanu era baavumagania Enjira ey'amazima. Era olw'amairu gaibwe ag'okufuna, balifuna mu imwe amagoba nga bakozesa ebibono eby'obuguya. Katonda yamala ira okubasalira omusango, era aja kubazikiriza nga bwe yategeka. Katonda tiyasaasira bamalaika abaayona, aye yaabasuula mu geyeena, yaabasibira mu nzikiiza okutuusa ku lunaku olw'okusalirwaku omusango. Era Katonda tiyasaasira nsi mu biseera bya Noa, aye yasindika omwidhuzo okusaaniagho abantu abatamutya. Yaawoniagho Noa eyakoberanga abantu nga Katonda bw'ayenda beebise, era yaawoniagho n'abantu abandi musanvu. Katonda yafuula Sodoma ni Gomorra eky'okuboneraku eri abo abatalimutya bwe yasalira ebibuga ebyo omusango ni gubisinga, n'abisaaniagho n'omuliro. Yawoniagho Loti omusaadha omutuufu, eyali yeesiniirwa empisa edh'obudankaanu edh'abantu ababi. Omusaadha oyo, bye yabonanga ni bye yawuliranga buli kaakyeire ng'ali mu bantu abo, nga bimugemya enaku. Ebyo biraga nga Katonda aidhi okutoola abamutya mu buzibu, era n'okukuumira ababi mu kubonerezebwa okutuusa ku lunaku olw'okusalirwaku omusango. Era Katonda abonereza okusingira irala abo abajiira ku mairu amabi ag'omubiri, ni banhooma obufuzi. Abeegeresa abo abaguya bakanu, era beidhi bonka tibatya na kuvuma ba kitiisa. Ate nga bamalaika, waire nga basinga abantu bano amaani n'obukumu, tibabavuma nga babaseegha ye Musengwa. Aye abantu bano bali ng'oti nsolo busolo edhizira magezi, edhijiira obw'oku butonde edhizaalibwa nga dha kuyiigibwa na kwitibwa. Kiisi kye bataidhi bakivumagana. Boona balizikirizibwa ng'ensolo edh'omu nsiko. Era balidaagadaaga nga bwe badaazadaaza abantu. Kibasangaaza okukola ebinhoonha emibiri gyaibwe omusana omukulu. Abantu bano baswaza era bagemya ensoni bwe baidha ni babeeyimbaku ku biiwulo byaimwe. Kino kibanhoonha inho bwe babona nga beene bali kuguya imwe. Bamoga bwenzi bwereere era tibasinwa kukola bibi. Basendasenda abanafu mu kwikiriza. Emyoyo gyaibwe girowooleza bwa mu kufuna. Ba kuzikirira! Baaleka engira entuufu, baadaaliima, baagema engira ya Balaamu omulanzi, omwana wa Beori eyagonza einho eby'obufuni ni bimukoza n'ebisobu. Aye yaanenezebwa olw'ekibi kye, endogoyi ye ku olwo bwe yayogera oti muntu, era n'eresa omulanzi oyo eby'ekiralu bye yali aja okukola. Abantu abo bali ng'oti n'ensulo edhaakala eira, era ng'oti n'ebire ebitwalibwa kiwunga. Katonda abategekeire enzikiiza eri bedimudimu. Mu busiru bwaibwe baasiikana nga beesuuta, era baakozesa obudankaanu bwaibwe obw'omubiri okusendasenda abo abaakava obuve mu bantu abakaali mu nsobi. Babasuubiza eidembe ate nga beene bairu ba kibi kuba kiisi muntu aba mwiru w'ekyo ekimughangula. Abantu bwe bamala okuwona obubi obw'ensi eno nga babita mu kumanha Musengwa waife era Omulokozi Yesu Kurisito, memale kabiri ni babwiramu era ni bubaghangula, embeera yaibwe ku nkomerero eba mbi inho okusinga eyasooka. Ekyandiwuze n'abantu abo okuba nga tibamanhangaku ngira ya butuufu, mu kifo eky'okugimanha memale kabiri ni bakyuka ni bava ku biragiro ebitukuvu ebyabagheebwa. Ebyabatuukaku byakakasa endhogera ekoba eti: “Embwa by'esesema emala yaabirya!” N'eno ekoba eti: “Bw'onaaza embiidhi, emala yaira mu bisoodo.” Bakagwa, buti eno n'embaluwa eyokubiri ye mbaghandiikiire. Mu dhombi ngeziizaaku okwiza ebidhuubo ebituufu mu myoyo gyaimwe nga mbaidhusa ebintu bino. Nhenda okubaidhusa ebibono abalanzi abatukuvu bye baayogera eira, n'ekiragiro kya Musengwa era Omulokozi ekyabagheebwa Abatume. Okusookera irala muteekwa okumanha nga mu nnaku edhisembayo, abantu abenda einho musekererwe era abafugibwa okwegomba okw'omubiri, baliboneka. Balibaseka nga bakoba bati: “Eyabasuubiza okwira ali gha? Kasookanga badhaadha bafa ebintu byonabyona bikaali nga bwe byali ku kutondebwa kw'ensi!” Beewuuguusa bwewuuguuse aye nga baidhi ng'eira Katonda yayogera bwogere kibono eigulu n'ensi byabaagho. Ensi yakolebwa ng'eva mu maadhi era yakolebwa na maadhi. Era gaali maadhi ag'omwidhuzo, n'agazikiriza ensi ey'eira. Era olw'ekibono kyene ekyo, eigulu n'ensi ebirigho buti Katonda abikuuma nga bya kwokebwa muliro. Abikuuma okutuusa ku lunaku olw'okusalirwaku omusango n'okuzikiriza abo abatatya Katonda. Aye bakagwa, muteerabira nga mu maiso ga Musengwa olunaku olulala, n'emyaka olukumi (1,000), byaga, ghazira ndhawulo. Musengwa talwisaagho kutuukiriza kye yasuubiza ng'oti n'abandi bwe balowooza. Aye abaguminkiriza kuba tayenda naire muntu mulala ati kuzikirizibwa. Ayenda abantu boonaboona beenenie, bave mu bibi byaibwe. Aye olunaku lwa Musengwa luliidha ng'oti mwibi, era olwo eigulu liriwaagho nga liduma inho. Eby'oku igulu birisaanuuka n'omuliro, era ensi n'ebigiriku byonabyona biriya omuliro byasiriira. Oba nga ebintu bino bija kuzikirizibwa bityo, imwe mugwaine kuba mutya? Mugwaine kuba batukuvu era abatya Katonda mu bulamu bwaimwe. Nga muteegerera era nga mukola ebinaatezaaku okwidha okw'Olunaku lwa Katonda. Ku lunaku olwo eigulu lirigema omuliro lyasiriira n'eby'oku igulu byasaanuuka. Aye nga Katonda bwe yasuubiza, tuteegerera eigulu eiyaaka n'ensi empyaka omuliba obutuufu. Agho ni nga bwe muli kuteegerera ebintu bino bakagwa, mwekalangule mwagaanibwe nga muli miraala, nga muziraku kamyamya oba kamogo koonakoona. Mukitwale ng'okuguminkiriza kwa Musengwa kuligho lwa imwe kulokolebwa. Atyo muganda waife omugonzi Paulo bwe yabaghandiikira mu magezi Katonda ge yamugha. Ebyo abyogeraku mu mbaluwa dhe dhoonadhoona. Mu mbaluwa edho mulimu ebintu ebizibu eby'okutegeera, abantu abataidhi n'abanafu mu kwikiriza bye bavuunula obubi, oti ni bwe bakola n'Ebyaghandiikibwa ebindi. Olw'ekyo beereetera beene okuzikirira. Imwe ni bakagwa, nga bwe mukiidhi obukalamu, mwekuume mulobe kutwalibwa mu bukyamu bwa bantu babi, na kuva ghe mwekalanguliire kugwa. Aye mukule mu kuyambibwa ni mu kumanha Musengwa waife era Omulokozi Yesu Kurisito. Oyo agheebwenga ekitiisa mperaano ni mu byanda ebiidha. Amiina. Tubaghandiikira okubakobera ku oyo eyaligho okuviira irala ku kwinhama. Kibono ow'obulamu twamuwulira, twamubona n'amaiso gaife, twamulingirira, twamugemaku n'obwala bwaife. Kuba obulamu bweyoleka era twabubona, kale tukakasa era tubakobera ku bulamu obutawaagho obwali ni Lata era ni butulagibwa. Ekyo kye twabona era kye twawulira mwena kye tubakobera, musobole okutweyimbaku mu kwisania. Okwisania kwene kwe tuli nakwo ni Lata era n'Omwana we Yesu Kurisito. Ebintu bino tubibaghandiikira eisanhu lyaife lituukirire. Bye twawulira okuva y'oyo era bye tubakobera ni bino: Katonda butangaavu era aziramu nzikiiza yoonayoona. Bwe tukoba tuti twisania naye, aye nga tutambulira mu nzikiiza, tuba baguya era ti tukola bya mazima. Aye bwe tutambulira mu butangaavu ng'oyo bw'ali mu butangaavu, tuba twisania ife beene na beene era n'omusaayi gwa Yesu Omwana we gutunaazaku ebibi byonabyona. Bwe tukoba tuti tuzira kibi, tuba twesubagha beene era tituba ba mazima. Aye bwe twatula ebibi byaife, oyo omwesigwa era ow'amazima atusonigha ebibi byaife era yaatunaazaaku byonabyona ebitali bituufu. Bwe tukoba tuti titukolangaku kibi tuba tumufiire muguya era n'ekibono kye ti kitubaamu. Baana bange, mbaghandiikira ebintu bino mulobe kwonoona. Aye omuntu yeenayeena bw'akola ekibi, tuli n'omubeezi ye Lata, ni Yesu Kurisito omutuufu. Oyo n'omutango ogw'ebibi byaife, ate ti bibi byaife byonka aye n'ebibi eby'abantu abandi boonaboona. Bwe tugema ebiragiro bya Katonda tuba tukakasa nga tumwidhi. Oyo akoba ati mmwidhi aye nga tagema biragiro bye, omuntu oyo aba muguya era taba wa mazima. Aye kiisi awulira ekibono kye, bwenebwene, mu oyo okugonza kwa Katonda kuba kutuukiriire. Okwo kwe tumanhira nga tuli mu oyo. Oyo akoba ati ali mu Kurisito awoomye okwebisa ng'oti ni Kurisito bwe yeebisa. Bakagwa, tibaghandiikira kiragiro kiyaaka, aye ekiragiro eky'eira kye mwagheebwa ku kwinhama kwene. Ekiragiro eky'eira n'ekibono kye mwawulira. Aye era ekiragiro kye ndi kubaghandiikira kiyaaka. N'ekyo ekiri n'obutuufu mu oyo ni mu imwe, kuba enzikiiza eri kuwaagho era mperaano obutangaavu bwidha. Ole akoba ati ali mu butangaavu aye ng'akyagha muganda we oyo aba akaali mu nzikiiza. Ole agonza muganda we aba mu butangaavu era mu oyo muzira kitimuguunha. Aye oyo akyagha muganda we aba mu nzikiiza era atambulira mu nzikiiza, era tamanha y'alaga; kuba enzikiiza eba emuzibye amaiso. Mbaghandiikira, baana bange, kuba ebibi byaimwe bisoniyiibwa olw'eriina lye. Mbaghandiikira, imwe abasaadha abakulu, kuba mumwidhi oyo eyaligho okuviira irala ku kwinhama. Mbaghandiikira imwe abaisuka, kuba mughangwire omubi. Mbaghandiikira, baana bange kuba mwidhi Lata. Mbaghandiikira imwe abasaadha abakulu kuba mwidhi oyo eyaligho okuviira irala ku kwinhama. Mbaghandiikira imwe abaisuka kuba muli ba maani, ekibono kya Katonda, kiba mu imwe ate mughangwire omubi. Mutagonzanga nsi oba ebintu by'ensi. Omuntu yeenayeena bw'agonza ensi, tabaamu kugonza kwa Lata. Kuba ebintu byonabyona ebiri mu nsi ng'okwegomba okw'omubiri, okwegomba okw'amaiso n'okwekuza okw'omu bulamu buno, ti biva wa Lata aye bya nsi. Ensi ewaagho, n'okwegomba kwayo, aye oyo akola Katonda by'ayenda asigalagho ebyanda n'ebyanda. Baana bange, ekiseera eky'enkomerero kituuse! Era nga bwe mwawulira muti Omuzigu wa Kurisito aidha, era ni mperaano abazigu ba Kurisito kamaala baidha. Kuno kwe tumanhira ng'ekiseera eky'enkomerero kituuse. Abantu abo baava mu ife, aye tibaali baife, kuba nguli baali baife bandibaire nga bakaali n'ife. Aye baatuvaamu, kimanhikanire irala nga boonaboona ti baife. Aye imwe, Omutukuvu yabagha Mwoyo kale mwenamwena muli n'amagezi. Mbaghandiikira ti lwa kuba nga timwidhi mazima aye lwa kuba mugaidhi, era mwidhi ng'ezira kusubagha kuva mu mazima. Naani omuguya, okutoolaku oyo akoba ati Yesu ti ni Kurisito? Omuzigu wa Kurisito n'oyo ataikiriza Lata ni Mwana. Kiisi aloba okwikiriza Mwana aloba ni Lata aye aikiriza Mwana aba ni Lata yeena. Ekyo kye mwawulira okuva ku kwinhama kwene kitabavangamu, era bwe munaabanga nga mukaali n'ekyo kye mwawulira okuva ku kwinhama mwidha kusigala nga mukaali mu Mwana ni mu Lata. Era ekisuubizo kye yatusuubiza, n'obulamu obutawaagho. Mbaghandiikira ebintu bino olw'abo abagezaaku okubadaaliimya. Aye imwe Mwoyo eyabagheebwa Ole, asigala n'imwe era ti mwetaaga na muntu yeenayeena kubeegeresa. Aye nga Mwoyo eyabagheebwa bw'abeegeresa byonabyona, ate nga by'ayegeresa bituufu muzira kusubagha naire, mukole bukole oti n'oyo bw'abeegeresa, mube mu oyo. Kale baana bange, musigale nga mukaali naye, bw'alyeyoleka tube bagumu tulobe kugemebwa nsoni mu maiso ge. Oba nga mwidhi muti oyo mutuufu, era mumanhe muti kiisi akola eby'obutuufu aba mwana we. Mubone Lata nga bwe yatugonza, ife okwetebwa abaana ba Katonda! Ate nga era kye tuli. Ensi kyeva n'etatumanha lwa kuba yeena tiyamumanha. Bakagwa, mperaano tuli baana ba Katonda. Kye tuja okuba kikaali kumanhika, aye kye twidhi ni kino nti Kurisito bw'aliboneka tuliba oti ni mwene, kuba tulimubona nga bw'ali. Oyo yeenayeena ali n'okusuubira kuno mu Kurisito yeetukuza oti ni Kurisito mwene bw'ali omutukuvu. Yeenayeena akola ekibi amenha amateeka, kuba ekibi n'obumenhi obw'amateeka. Mwidhi nga Kurisito yaidha okutoolagho ebibi era mu oyo muzira kibi. Yeenayeena aba mu Kurisito, takola kibi aye yeenayeena akola ekibi, aba nga tamubonangaku oba tamumanhanga. Baana bange, ghatabaagho abasubaghanga. Akola eby'obutuufu aba mutuufu oti ni Kurisito mwene bw'ali omutuufu. Oyo akola ekibi, aba wa Sitaani kuba Sitaani mukozi wa bibi okuviira irala ku kwinhama. Kyova Omwana wa Katonda yaidha okuzikiriza ebikolwa bya Sitaani. Kiisi Mwana wa Katonda, takola kibi kuba aba alimu omusaayi gwa Katonda, era taghanga kukola kibi kuba azaalibwa Katonda. Ku kino kw'omanhira abaana ba Katonda n'aba Sitaani. Kiisi atakola bya butuufu oba n'atagonza muganda we oyo aba ti wa Katonda. Kino kye mwawulira okuviira irala ku kwinhama nti tuli n'okugonzania. Tulobe kuba oti ni Kaini eyali owa Sitaani n'atemula muganda we. Ye lwaki yamutemula? Lwa kuba mwene bye yakolanga byalinga bibi ate nga ebya muganda we byali bituufu. Baganda bange mutakyewuunhianga ensi bw'ebakyaghanga. Twidhi nga twava mu kufa twangira mu bulamu, kuba tugonza baganda baife. Oyo atagonza baganda be aba akaali mu kufa. Kiisi akyagha muganda we aba mutemo, ate mwidhi nga mu mutemo timuba bulamu butawaagho. Ku kino kwe tumanhira okugonza. Nga Kurisito bwe yaghaayo obulamu bwe ku lwaife, twena tugwaine okughaayo obulamu bwaife ku lwa baganda baife. Omuntu yeenayeena ali n'ebirungi eby'omu nsi muno n'abona muganda we ng'ali mu bwetaavu aye n'atamulumirwa naire, okugonza kwa Katonda kusobola kutya okuba mu muntu oyo? Baana bange, okugonza kwaife kulobe kuba bwa mu bibono na mu kwogera aye kube ni mu bye tukola era nga kwa mazima. Okwo kwe tumanhira nga tuli ba mazima, era emyoyo gyaife gitutereera mu maiso ga Katonda. Buli emyoyo gyaife lwe gitulumiriza, tumanha nga Katonda n'asinga emyoyo gyaife era ng'aidhi buli kintu. Bakagwa, emyoyo gyaife bwe gitatulumiriza, olwo tuba bagumu mu maiso ga Katonda. Era kiisi kye tumusaba tukifuna, kuba tugema ebiragiro bye era bye tukola bimusangaaza. Ekiragiro kye ni kino: Okwikiriza Eriina ly'Omwana we Yesu Kurisito era n'okugonzania nga bwe yatulagira. Oyo yeenayeena agema ebiragiro bya Katonda aba mu Katonda ni Katonda yaamubaamu. Kye tumanhiraku ng'ali mu ife, ni Mwoyo ye yatugha. Bakagwa, mutaikirizanga buli mwoyo, aye mulebenga buli mwoyo mubone oba nga wa Katonda; kuba abalanzi kamaala abaguya basansaaniire mu nsi. Kuno kwe tumanhira Mwoyo owa Katonda: Mwoyo akoba ati Yesu Kurisito yaidha ng'omuntu, oyo aba wa Katonda. Aye mwoyo yeenayeena akoba ati ekyo ti kituufu ku Yesu, taba wa Katonda era oyo mwoyo wa Muzigu wa Kurisito ye mwawulira muti aidha era nga na buti ali mu nsi. Baana bange muli ba Katonda, abo abalanzi abaguya mwabaghangula, kuba ali mu imwe asinga ali mu nsi. Abo ba mu nsi era boogera bya nsi, era ensi ebawulirisa. Ife tuli ba Katonda, aidhi Katonda atuwulirisa era atali wa Katonda tatuwulirisa. Ekyo kye tumanhiraku Mwoyo ow'amazima ni mwoyo omuguya. Bakagwa, tugonzanienga, kuba okugonza kuva mu Katonda era agonza azaalibwa Katonda era aidhi Katonda. Atagonza, aba taidhi Katonda kuba Katonda aba kugonza. Katonda ati bwe yatwoleka okugonza kwe. Yatutumira Omwana we omulala bedengedenge mu nsi memale olwo tube abalamu ku lulwe. Kuno ni n'okugonza, ti lwa kuba nga ife twagonza Katonda aye Katonda yatugonza era yaatuma Omwana we abe omutango olw'ebibi byaife. Bakagwa, oba nga Katonda yatugonza obwaga agho, ife twena tuteekwa okugonzania. Ghazira muntu yaali aboine ku Katonda, aye bwe tugonzania Katonda aba mu ife era okugonza kwe kutuukirira mu ife. Kuno kwe tumanhira nga tuli mu oyo era nga yeena ali mu ife, kuba yatughaaku ku Mwoyo we. Era twakibona, twakighaaku n'obudhulizi tuti Lata yatuma Omwana we okuba Omulokozi ow'ensi. Kiisi akoba ati Yesu Mwana wa Katonda, Katonda amubaamu era yeena yaaba mu Katonda. Twidhi era twikiriza okugonza kwa Katonda okuli mu ife. Katonda aba kugonza, era yeenayeena aba mu kugonza aba mu Katonda era ni Katonda yaamubaamu. Mu nsambo eno okugonza okuli mu ife kwidhuulirizibwa, memale olwo twaba bagumu ku lunaku olw'okusalirwaku omusango kuba ng'oyo bw'ali, twena bwe tuli mu nsi muno. Mu kugonza timuba kutya. Okugonza okwidhuvu kutoolagho okutya kwonakwona, kuba okutya kugemagana na kibonerezo, era oyo atya taba na kugonza kwidhuvu. Tugonza kuba mwene n'eyasooka okutugonza. Omuntu yeenayeena bw'akoba ati agonza Katonda ate ng'akyagha muganda we, aba muguya kuba atagonza muganda we y'abonaku taghanga kugonza Katonda y'atabonangaku. Era Kurisito yatugha ekiragiro kino ati: Kiisi agonza Katonda ateekwa okugonzanga ni muganda we yeena. Kiisi aikiriza ati Yesu ni Kurisito aba ng'azaalibwa Katonda, era kiisi agonza omuzaire agonza ni y'azaala. Kino kye tumanhiraku nga tugonza abaana ba Katonda, bwe tugonza Katonda, ni tugema ebiragiro bye kuba okugonza Katonda n'okuwulira ebiragiro bye, ate ebiragiro bye ti bikalangafu. Oyo yeenayeena azaalibwa Katonda aghangula ensi, ate okwikiriza kwaife n'obughanguzi obughangula ensi. Naani aghanga okughangula ensi okutoolaku oyo aikiriza nga Yesu Mwana wa Katonda? Yesu Kurisito ono n'eyaidhira mu maadhi era ni mu musaayi. Tiyaidhira mu maadhi gonka aye mu maadhi era ni mu musaayi. Mwoyo amughaaku obudhulizi, kuba Mwoyo n'amazima. Abadhulizi bali basatu: Mwoyo, amaadhi n'omusaayi, era boonaboona bagha obudhulizi n'obulala. Oba twikiriza obudhulizi obw'abantu, obudhulizi obwa Katonda businga obwo. Kuba Katonda agha obudhulizi ku Mwana we. Kale kiisi aikiriza Omwana wa Katonda aba n'obudhulizi buno mu mwoyo gwe era kiisi ataikiriza, Katonda amufuula muguya; kuba aba taikiriza budhulizi Katonda bwe yagha ku mwana we. Obudhulizi ni buno: Katonda yatugha obulamu obutawaagho era obulamu obwo buli mu Mwana we. Oyo ali ni Mwana, ali n'obulamu oyo azira Mwana wa Katonda, azira bulamu. Mbaghandiikira ebintu bino, imwe abaikiriza mu liina ly'Omwana wa Katonda, mumanhe nga muli n'obulamu obutawaagho. Ekitugumya nga tuli mu maiso ge ni kino nti kiisi kye tumusaba kasita kiba mu kwenda kwe, atuwulira. Oba nga twidhi ng'atuwulira mu kiisi kye tuba tumusabye, era tuba twidhi nga tufuna bye tumusaba. Omuntu yeenayeena bw'abona nga muganda we ali kukola ekibi ekitamutwala mu kuzikirira, asabenga Katonda aghe omuntu oyo obulamu. Nkoba abo abakola ebibi ebitatwala mu kuzikirira. Aye eriyo ebibi ebitwala mu kuzikirira. Ebyo ti ni bye nkoba okusabiranga. Okukola ekitali kituufu kyonakyona kiba kibi aye eriyo ekibi ekitatwala mu kuzikirira. Twidhi ng'oyo yeenayeena azaalibwa Katonda takola kibi, kuba oyo Omwana wa Katonda amukuuma, omubi yaaloba kumutuukaku. Twidhi nga tuli ba Katonda era ng'ensi yoonayoona eri mu mikono gy'Omubi. Twidhi nga Omwana wa Katonda yaidha, era yaatugha okutegeera, tumanhe Katonda oyo ow'amazima. Era tuli mu oyo ow'amazima, mu Mwana we Yesu Kurisito. Ono ni Katonda mwene era n'obulamu obutawaagho. Baana bange, mwekuume ebyo ebisinzibwa ebitali Katonda. Ninze omukaire mpandiikira omukyala omulonde n'abaana be, be ngonza mu mazima. Era ti ninze zenka aye n'abo boonaboona abaidhi amazima agaba mu ife era agaidha okusigala n'ife ebyanda n'ebyanda. Ekisa, okusaasira n'emiraala ebya Katonda Lata ni Yesu Kurisito Omwana wa Lata bibenga n'ife mu mazima n'okugonza. Nasangaala inho okwagaana ng'abaana bo abandi batambulira mu mazima, oti ni Lata bwe yatulagira. Ka nkusabe, omukyala omulonde, nga tiri kukughandiikira kiragiro kiyaaka, aye ekyo kye twali nakyo okuviira irala mu kwinhama nti: Tugonzanienga. Ate okugonza kitegeeza okutambula nga tujiira ku biragiro bye. Ekiragiro ni kino, era nga bwe mwawulira okuviira irala mu kwinhama, mugonzanienga. Abaguya kamaala baasansaanira mu nsi, abataganha nga Yesu Kurisito yaidha ng'omuntu. Omuntu yeenayeena ali ng'oti n'abo muguya era Muzigu wa Kurisito. Mwekuume, mulobe kusubwa ekyo kye mwakolerera, aye mufune empeera yaimwe mu bwidhuvu. Oyo yeenayeena ayawuka n'atasigala ku ndhegeresa ya Kurisito taba na Katonda, aye oyo asigala ng'ali ku ndhegeresa ya Kurisito aba ni Lata era ni Mwana. Omuntu yeenayeena bw'aidhanga ye muli ng'aleeta endhegeresa etali eno, mutamusangaazanga mu maka gaimwe era mutamulamusanga. Kuba oyo amulamusa aba aisania naye mu bibye by'akola. Waire nga ndi na kamaala eby'okubaghandiikira tyandyenze kukozesa lupapula na bwino, aye nsuubiire okubabona n'okwogera n'imwe maiso ku maiso, memale tusangaalire irala. Abaana ba muganda wo omulonde bakulamwisa. Ninze omukaire, mpandiikira Gayo omugonzi, ye ngonza mu mazima. Mukagwa, nkusabira byonabyona bikujiire bukalamu era obe mulamu mu mubiri nga bw'oli mu mwoyo. Nasangaala inho okubona abaana ba Lata abaidha ni bakakasa nga bw'okalangukiire ku mazima era nga bw'ogakoleraku. Ghazira kinsangaaza kisinga kuwulira nti abaana bange batambulira mu mazima. Mukagwa, okola bukalamu ebyo by'okolera aboluganda waire nga tobaidhi. Abo baakakasa ab'omu Kikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito okugonza kwe wabalaga. Era onaaba okoze bukalamu bw'onaabayamba ni beeyongerayo mu lugendo lwaibwe mu nsambo esiimya Katonda; kuba ku lw'Eriina lye baasituka baaja nga tibaganha kintu kyonakyona ekiva ku batali baikiriza. Kale tuteekwa okuyambanga abantu oti n'abo memale tube bakozi banaibwe mu mazima. Naghandiikira Ekikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito aye Dioterefe ayenda okwefuula omukulu taganha bye mmukoba. Kale bwe ndiidha ndyogera ku bintu by'akola byonabyona ng'alabankana n'ebibono ebitusiiga enziro. Tiyakoma okwo, aye tasangaalira baluganda ababa nga baidhie era yaalobera n'abo abandyenze okubasangaalira, yaagezaaku n'okubabinga mu Kikunsu ky'Abaikiriza mu Kurisito. Mukagwa, mu bikolwa byo otaboneranga ku bakozi ba bibi, aye boneranga ku bakozi ba bikalamu. Yeenayeena akola ebikalamu aba wa Katonda ate kiisi akola bibi ng'oyo tabonanga ku Katonda. Abantu boonaboona boogera bikalamu ku Demetirio era nga kya mazima. N'ife twena tumwogeraku bikalamu ate era oidhi nga bye tukoba bya mazima. Mbaire na kamaala eby'okukughandiikira aye tyenze kukozesa lupapula na kalaamu. Nsuubira okubabona mu ntangama ti ya ghala, era tulyogera maiso ku maiso. Mube n'emiraala. Bakagwa bo boonaboona bakulamwisa. Bakagwa baife batulamukize kiisi mulala. Ninze Yuda omugheereza wa Yesu Kurisito era muganda wa Yakobo. Mpandiikira abo abaayetebwa abagonzi ba Katonda Lata, era abakuumibwa Yesu Kurisito. Okusaasira n'okugonza kwa Katonda, n'emiraala byeyongerenga mu imwe. Bakagwa, mbairenga nhenda inho okubaghandiikira ku kulokolebwa kwaife kwe tugabanaku, aye nkyagaine nga kigwaine okubaghandiikira mbakubirize okulwanirira endhikiriza Katonda ye yagha abatuukirivu omukuzi omulala guti nga gumala. Kuba ghaligho abantu abatatya Katonda era abaatonderwa okusingibwa omusango, abeibirira ni batweyimbamu. Abantu abo bakiidhamya obukwenda obw'ekisa kya Katonda nga benda bwisanie n'obudankaanu bwaibwe. Era beegaana Yesu Kurisito Omukulu waife era Musengwa waife yenka ati. Mperaano nhenda okubaidhusa, waire nga mukiidhi bukalamu, nti oyo eyazaawula Abaisiraeli okuva mu Misiri, yamala yaazikiriza abo abataali na kwikiriza. Era ni bamalaika abo abaaleka ebifo byaibwe eby'obukumu ni babivaamu, yabasiba ku ndhegere yaabakuumira mu nzikiiza okutuusa ku lunaku olw'okusaliraku omusango. Nhenda era okubaidhusa Sodoma ni Gomorra n'ebibuga ebindi ebyali biriiraine agho, byona ebyakola ebikolwa eby'ensoni n'eby'amairu ag'abasaadha n'abakazi agatajiira ku butonde. Bino byabonerezebwa mu muliro ogutazikira, byafuuka eky'okuboneraku. Abantu bano boona bwe bali. Bajiira ku kubonekerwa okw'obuguya, baaghaayo emibiri gyaibwe okugikozesa ebibi, baanhooma obuyinza bwa Katonda era baavuma eby'ekitiisa ebiri mu igulu. Ate nga ni bw'aba Mikaeli omukulu wa bamalaika, tiyakola ekyo bwe yali ali kukaayana ni Sitaani, nga bakaayanira omulambo gwa Musa; tiyakana n'akozesa bibono bivuma ng'asalira Sitaani omusango, okutoolaku okumukoba ati: “Katonda akubonereze.” Aye abantu bano bavuma kiisi kye bataidhi, ate ebyo bye baidhi babiidhi bwa mu butonde okufaananaku ensolo edh'omu nsiko. Era byene ebyo n'ebibazikiriza. Bakagwireku! Kuba bagema engira nga Kaini ye yagema. Olw'okugonza einho empiiya bagwa mu nsobi ya Balaamu. Era nga Kora bwe yakola, boona badheemera ababafuga, era baazikirizibwa nga bwe yazikirizibwa Abantu bano bwe baba ku mbaga dhaimwe edh'okugonzania baswaza inho. Baidhirira kulya, na kunhwa, na kwefaaku bonka nga bazira na nsoni. Bali ng'oti bire ebitavaamu maadhi, ebija n'empewo. Bali ng'oti miti egitabaaku bibala mu kiseera eky'ekyengera. Bali ng'oti miti egyakuukulwagho n'emizi era ni gikalira irala. Bali ng'oti n'okwefuukuula kw'enhandha, ate ebikolwa byaibwe ebiswaza byaba ng'oti n'eiwovu erifuukeera ku maadhi agali kwefuukuula. Bali ng'oti muunienie edhimala gaja eyo dhityo, era Katonda yabategekera okuba mu nzikiiza ebyanda n'ebyanda. Abantu bano Enoka ow'omu luse olwomusanvu okuva ku Adamu, be yayogeraku ng'alanga ati: “Bona, Musengwa aliidha n'olukunkumuli olw'abatuukirivu, okusalira abantu boonaboona omusango gubasinge olw'ebikolwa byaibwe byonabyona eby'obutatya Katonda, n'olw'ebibono eby'obukambwe byonabyona abatatya Katonda bye baamwogeraku.” Abantu bano buli kaseera baba mu kutolooma olw'obutasiima, bageyigeyi, bajiira ku kwegomba kwa mibiri gyaibwe, beesaaka era baasuutiriza abantu nga bali ni kye babendaku. Bakagwa, muteerabiranga Abatume ba Musengwa waife Yesu Kurisito, bye baabakobera eira. Baabakobera bati: “Mu biseera eby'enkomerero ghalibaagho abantu abatatya Katonda, abajiira ku kwegomba okw'emibiri gyaibwe, abalibaleetera okufuuka enseko dh'abalamu.” Bano n'abaleeta okwekutulakutulamu, bajiira ku bya nsi era Mwoyo abaziramu. Aye imwe bakagwa, okwikiriza kwaimwe okutukuvu n'okube kube omusingi kwe mwezimbira. Musabirenga mu maani ga Mwoyo Mutukuvu, era mwekuumirenga mu kugonza kwa Katonda. Muteegerere Musengwa Yesu Kurisito, mu kusaasira kwe abaghe obulamu obutawaagho. Mugumyenga abo abaikiriza n'emyoyo ebiri muwonieku abandi nga mubaghendula mu muliro. Abandi mu basaasire aye nga mubatya, nga mwesambira irala n'ebivaalo byaibwe ebyayonebwa ebikolwa byaibwe eby'omubiri. Katonda oyo ow'obusobozi obubakuuma ni mutagwa, ni bubatuusa mu maiso ge ag'ekitiisa nga muziraku musango gwonagwona era nga musagamba, Katonda omulala ati Omulokozi waife ng'abita mu Yesu Kurisito Musengwa waife, agheebwe ekitiisa, obufuzi, amaani n'obuyinza okuva ku ntoolo, na buti, n'okutuusa ebyanda n'ebyanda. Amiina. Bino n'ebintu Yesu Kurisito bye yayoleka abagheereza be. Ebintu bino nga biri n'okubaagho amangu. Kurisito yatuma malaika we yaabimanhisa omugheereza we Yoanne. Ono yakoba byonabyona bye yabona era yakakasa nga bibono bya Katonda, ebyayolekebwa Yesu Kurisito. Wa nkabi asomera abantu ebibono bino eby'obulanzi, era ba nkabi abo abawulira ebyaghandiikibwa bino ni babigema. Kuba ekiseera kiri kumpi. Ninze Yoanne nga mpandiikira Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito omusanvu ebiri mu Asia. Katonda oyo aligho, eyaligho era aliidha, abaghe enkabi n'emiraala. Era n'emyoyo omusanvu egiba agho gha mberi gh'ekityamo kye gikole gityo. Era ni Yesu Kurisito, omudhulirwa omwesigwa, omuberi mu kuzuukira, era afuga bakyabazinga ab'oku nsi, yeena akole atyo. Kurisito oyo atugonza era eyatunaazaaku ebibi byaife n'omusaayi gwe, yaatufuula obwakyabazinga, era yaatufuula bakabona ba Katonda Ise. Agheebwenga ekitiisa n'obuyinza ebyanda n'ebyanda. Amiina. Bona, wuuyo aliidhira ku bireri! Abantu boonaboona balimubona, era n'abo abaamufumita balimubona. Abantu boonaboona ku nsi baligegenga ku lulwe. N'ekyo. Amiina. Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona akoba ati: “Ninze Alufa ni Omega entoolo era Enkomerero, aligho, eyaligho era aliidha.” Ninze Yoanne muganda waimwe era Mukurisito munaimwe, agabanira aghalala n'imwe ku kudaazibwadaazibwa ni ku Bwakyabazinga bwa Kurisito era ni ku kuguminkiriza mu kudaazibwadaazibwa. Nateebwa ku kizinga ekyetebwa Patumo nga nangibwa okwegeresa abantu ekibono kya Katonda n'olw'okuba omudhulirwa wa Yesu. Ku lunaku lwa Musengwa, Mwoyo yandidhaku, naawulira e mugongo wange amamiro ag'amaani nga gali ng'oti ndeka. Gaakoba gati: “By'obona bighandiike mu kitabo okigheereze Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito bino: eky'Efeso, eky'e Simuruna, eky'e Perugamo, eky'e Thuyatira, eky'e Sarudi, eky'e Filadelufia, n'eky'e Laodikea.” Agho naagaluka okubona ali kwogera ninze. Bwe nagaluka, naabona ebikondo by'entaala musanvu ebya zaabu. Ghagati mu bikondo ebyo, nabonamu afaanana ng'oti mwana wa muntu ng'avaire ekivaalo ekituuka ku bigere, era nga yeesibye mu kifuba olusibiro olwa zaabu. Omutwe gwe n'enviiri byali bitukula ng'oti biviiri bya ntaama ebyeru, nga byeru ng'oti mugozi. Amaiso ge nga gaaka ng'oti muliro. Ebigere bye nga biri ng'oti kyuma kya kikomo ekizigule. Amamiro ge nga gali ng'oti mpiriito ya maadhi. Mu mukono gwe omusaadha, yali agemye emuunienie musanvu. Mu munwa gwe mwavaamu empiima eri n'obwogi ku ndhuyi dhaayo dhombi. Mu maiso ge ng'ali ng'oti ndhuba nga erikwaka inho. Bwe namubona neeyala gha bigere bye nga ndi ng'oti n'afiire. Aye yangemaku n'omukono gwe omusaadha, yankoba ati: “Totya, ninze entoolo era enkomerero ate era omulamu. Nali nfiire, aye mperaano ndi mulamu ebyanda n'ebyanda, era nfuga okufa n'amagombe. Mperaano ghandiika by'obona ebirigho, n'ebiribaagho ye bwidha. Gano n'amakulu amagise ag'emuunienie omusanvu dh'oboine mu mukono gwange omusaadha, n'ebikondo eby'entaala omusanvu ebya zaabu: Emuunienie omusanvu, ni bamalaika ab'Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito omusanvu, ate ebikondo eby'entaala omusanvu, n'Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito omusanvu. “Ghandiikira malaika w'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'Efeso oti: oyo agemye emuunienie omusanvu mu mukono gwe omusaadha, atambulira ghagati gh'ebikondo eby'entaala omusanvu ebya zaabu, akoba ati: Ndidhi by'okola, okufaabiikana kwo, n'okuguminkiriza mu bizibu kw'oli nakwo. Ndidhi nga tosobola kuguminkiriza bantu babi. Era ng'abo abaali beeyeta abatume, ate nga ti batume, wabaleba waababona nga baguya. Ndidhi ng'oguminkiriza, waagumira ebizibu olw'eriina lyange, waaloba kuwaamu maani. Aye kye ntasiima ni kino: Okugonza kwe wali nakwo mu mainhama wakuvaaku. Kale idhukira bwe wangonzanga ng'okaali kugwa, weenenie, okole bye wakolanga mu mainhama. Aye bw'oteenenie, ndidha kwidha y'oli, ntoolegho ekikondo kyo eky'entaala mu kifo kyayo. Aye ate kino n'ekirungi ky'oli nakyo: Okyagha ebikolwa eby'abanonereza Nikolao, zeena bye nkyagha. “Ali n'amatu, awulire Mwoyo ky'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. Oyo aghangula, ndimuganha okulya ku muti ogw'obulamu oguli mu kifo kya Katonda eky'okwesiima. “Ghandiikira malaika w'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'e Simuruna oti: Oyo entoolo era enkomerero, eyafa aye nairamu okulama, akoba ati: Ndidhi okudaagadaaga kwo n'obwavu bwo, ate ng'oli mukombe. Ndidhi ebikughaamibwa abo abeeyeta Abayudaaya, ate nga ti Bayudaaya, aye abantu ba Sitaani. Otatya ebyo ebizibu ebiri okumpi okukutuukaku. Bona, Sitaani aidha kusuula abandi ku imwe mu ikomera okubaleba, era mulidaagadaaga okumala enaku ikumi. Weekalangulire mu kwikiriza okutuusa okufa, ndikugha obulamu ng'ekirabo eky'obughanguzi. Ali n'amatu awulire Mwoyo ky'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. Oyo aghangula, okufa okwokubiri tikulimukolaku kabi. “Ghandiikira malaika w'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'e Perugamo oti: Oyo ali n'empiima eri n'obwogi ku ndhuyi dhaayo dhombi, akoba ati: Ndidhi y'oba eyo eri ekityamo kya Sitaani. Weekalanguliire ku nze. Era waasigala ng'ondhikiriza ni mu kiseera Antipa omudhulizi wange omwesigwa mwe yaitirwa eyo ewaimwe Sitaani y'aba. “Aye ndiku ni bye ntakusiimaku: Eyo oliyo n'abantu abajiira ku kwegeresa kwa Balaamu eyayegeresa Balaki okusendasenda Abaisiraeli okugwa mu kibi balye ebigheereibwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda, era bakole eby'obudankaanu. Era weena otyo oliyo n'abantu abajiira ku kwegeresa okw'abo abanonereza Nikolao. Kale weenenie: oba ti n'ekyo, ndidha kukwidhira mangu nwane n'abantu abo n'empiima ey'omu munwa gwange. “Ali n'amatu awulire Mwoyo ky'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. Oyo aghangula ndimugha ku mannu eyagisibwa, era ndimugha eibaale eryeru okughandiikiibwa eriina eiyaaka eritamanhiibwa muntu wundi yeenayeena, okutoolaku oyo aba alifunie. “Ghandiikira malaika w'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'e Thuyatira, oti: Omwana wa Katonda ali n'amaiso agaaka ng'oti muliro, era ali n'ebigere ebiri ng'oti kyuma kya kikomo ekizigule, akoba ati: Ndidhi by'okola. Ndidhi okugonza n'okwikiriza by'oli nabyo. Ndidhi okugheereza kwo n'okuguminkiriza mu bizibu kw'oli nakwo. Era ndidhi ng'oli kukola ebintu kamaala buti okusinga bye wakolanga mu mainhama. Aye kye ntasiima ni kino: Oleka omukazi Yezebeli, eyeeyeta omulanzi, yaayegeresa era yaakiidhamya abagheereza bange. Baakola eby'obudankaanu era baalya ebigheereibwayo eri ebisinzibwa ebitali Katonda. Namugha ekiseera okwenenia aye yaloba okuleka obudankaanu bwe. Kale ndidha kumukuba ku ndiri n'abo abaayendanga naye badaagedaage, bwe banaaloba okwenenia ebyo bye baakolanga naye. Era abaana be ndibaita, Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito byonabyona bimanhe nga ninze aidhi kiisi muntu by'alowooza mule ni by'ayenda okukola. Era kiisi mulala ku imwe ndimugha ekigwaniire ebikolwa bye. “Aye imwe ab'omu Thuyatira abandi, abataaganha kwegeresa okwo era abataayega ebyo abandi bye beeta ebyama eby'omunda einho ebya Sitaani, ndi kubakoba nti: tiidha kwongera kubakaluubiriza, okutoolaku okubakoba okukalangula ekyo kye muli nakyo okutuusa lwe ndiidha. Oyo aghangula, n'atuukiriza ebyange okutuusa ku nkomerero, ndimugha obukumu okufuga amaghanga. Aligafuga n'omwigo ogw'ekyuma, yaagamenhamenha ng'oti amenhamenha bibya bya itosi. Zeena ntyo bwe nafuna obukumu obwo ewa Lata. Era ndimugha emuunienie ey'oku nkyo. Ali n'amatu, awulire Mwoyo ky'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. “Ghandiikira malaika w'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'e Sarudi, oti: oyo ali n'emyoyo omusanvu egya Katonda, n'emuunienie omusanvu, akoba ati: Ndidhi by'okola. Ndidhi ng'omanhiibwa okuba nga oli mulamu, ate ng'oli mufu. Zuuka, oyongere amaani mu ebyo ebikaasigairegho nga bikaali kufa, kuba mu by'okola tibonamu kituukiriire mu maiso ga Katonda wange. “Kale idhukira bye wayegeresebwa ni bye wawulira, obigeme era weenenie. Bw'otaazuuke ndidha kwidha ng'omwibi, era tolimanha kaseera ke ndiidhiramu y'oli. Aye mu Sarudi olimu n'abandi abatonotono abatayonoonanga bivaalo byaibwe: balitambula ninze mu bivaalo ebyeru kuba bagwaine. Oyo aghangula, alivaazibwa ebivaalo ebyeru, era tirisasa liina lye mu kitabo kya bulamu, aye ndiryatula mu maiso ga Lata, n'aga bamalaika be. Ali n'amatu, awulire Mwoyo by'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. “Ghandiikira malaika ow'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'e Filadelufia, oti: Oyo omutukuvu era ow'amazima, ali n'ekisumuluzo kya Daudi, aigulagho ni ghataba asobola kwigalagho, aigalagho ni ghataba asobola kwigulagho akoba ati: Ndidhi by'okola. Bona, nakwiguliragho olwigi mu maiso go oluzira waire mulala asobola kulwigala. Ndidhi ng'oli n'amaani matono, aye weekalanguliire ku kibono kyange waaloba kuneegaana. “Kale abo abeesoloza okusinza Sitaani, abeeyeta Abayudaaya ate nga ti Bayudaaya, aye nga baguya, ndibaleeta mu maiso go, baakuba amakiryaivu gha bigere byo, bamanhe bati nkugonza. Olw'okuba waguminkiriza mu kudaazibwadaazibwa nga bwe nakulagira, ndidha kukuwonia ekiseera eky'okulebwa ekija okwidhira ensi yoonayoona okuleba abo abali ku nsi. Ndi kwidha mangu. Kalangula ky'oli nakyo ghalobe kubaagho akutwalaku kirabo kyo eky'obughanguzi. Oyo aghangula, ndimufuula empango mu isinzizo lya Katonda wange era talirivaamu. Ndimughandiikaku eriina lya Katonda wange, n'eriina ly'ekibuga kya Katonda wange Yerusalemu ekiyaaka ekiika nga kiva mu igulu ewa Katonda wange. Era ndimughandiikaku eriina lyange eiyaaka. Ali n'amatu, awulire Mwoyo ky'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito. “Ghandiikira malaika w'Ekikunsu eky'Abaikiriza mu Kurisito eky'e Laodikea, oti: Oyo oyetebwa Amiina, omudhulirwa omwesigwa, ow'amazima, era ensimuko y'ebyo Katonda bye yatonda, akoba ati: Ndidhi by'okola. Ndidhi nga toli mwinhogovu oba omusu, nguli ni waliku kirala ku ebyo! Aye kuba oli wa kiwozima, toli mwinhogovu ate toli musu, ndidha kukufuudha ere onve mu kanwa. Okoba oti, ‘Ndi mukombe, ndi bukalamu, nzira kye ndhulirira’, waaloba kumanha ng'oli mughafu asaasirwa, omwavu, omutulu era ali ekidu. “Kale nkugha amagezi onguleku zaabu alongooseibwa mu muliro osobole okuba omukombe, onguleku ebivaalo ebyeru ovaale owone ensoni edh'okubita ekidu, era onguleku obulezi obw'okusiiga ku maiso go oghange okubona. “Nze abo be ngonza mbanenia era mbakangaivula. Kale fuba weenenie. Ndi ku lwigi nhemereire, nkonkona. Awulira amamiro gange n'aigulagho olwigi, ndingira omumwe naalya naye. Oyo aghangula, ndimugha obukumu obw'okutyama ninze ku kityamo kyange eky'obwakyabazinga, nga zeena bwe naghangula ni ntyama ni Lata ku kityamo kye eky'obwakyabazinga. Ali n'amatu, awulire Mwoyo ky'akoba Ebikunsu eby'Abaikiriza mu Kurisito.” Ebyo bwe byawa, naabona olwigi olwigule mu igulu. Era n'amamiro ge nali nsoose okuwuliraku agaali ng'oti ndeka gankoba gati: “Niina ghano, nkwoleke ebiri n'okubaagho oluvainhuma lwa bino.” Amangu ago Mwoyo yandidhaku, era naabona ekityamo eky'obwakyabazinga mu igulu nga kiriku akityaimeku. Oyo eyali akityaimeku, emboneka ye, ng'amesunkana ng'amabaale ga yasipera ni sarudio. Musoke yali yeezungulwire ekityamo ekyo, nga amesunkana ng'oti n'eibaale lya semaragido. Okwezungulula ekityamo eky'obwakyabazinga ekyo, ghaaligho ebityamo ebindi eby'obwakyabazinga amakumi abiri na bina (24), nga kutyaimeku abakulembeze amakumi abiri na bana nga bali mu bivaalo ebyeru, era bavaire engule edha zaabu ku mitwe. Ku kityamo eky'obwakyabazinga ekyo nga kuvaaku okumyansa okw'eigulu, okududumuka, n'okutyabuka okw'olukuba. Emberi waakyo nga ghaligho ebisiki ebiri kwaka, era nga bino n'emyoyo omusanvu egya Katonda. Emberi gh'ekityamo ekyo, nga ghaligho enhandha eri ng'oti kirawuli, era ng'ebitamu amaiso. Ate okwezungulula ekityamo ekyo, ku buli luuyi lwakyo, ng'eriyo ebitonde ebiramu bina, nga biidhwire amaiso emberi n'einhuma. Ekitonde ekiramu ekisooka kyali kiri ng'oti mpologoma ekyokubiri nga kiri ng'oti nte nume ekyokusatu nga kyakula mu maiso ng'oti muntu ekyokuna nga kiri ng'oti nkookooma eri kuguluka. Buli kirala ku bitonde ebiramu ebyo ebina nga kiri n'amaghagha mukaaga. Era nga ebitonde ebiramu ebyo biidhwire amaiso ku ngulu ni munda. Omusana n'obwire nga tibirekera kwemba biti: “Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, mutukuvu, mutukuvu, era mutukuvu, n'eyaligho, n'aligho, era n'aliidha.” Ebitonde ebiramu ebyo byaghanga ekitiisa oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga omulamu ebyanda n'ebyanda, nga bimusaaka era nga bimweyanza. Bwe byabanga nga bikola bityo, ng'abakulembeze amakumi abiri n'abana (24) beeyala mu maiso g'oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga, baamusinza oyo omulamu ebyanda n'ebyanda. Era engule dhaibwe baadhiisa gha mberi gh'ekityamo nga bakoba bati: “Musengwa era Katonda waife, ogwaniire okugheebwa ekitiisa, okusaakibwa, era n'obukumu. Kuba niiwe watonda ebintu byonabyona, byatondebwa era byabaagho olw'okwenda kwo.” Naabona enzingo y'ekitabo mu mukono omusaadha ogw'oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga, ng'eghandiikiibwa munda ni ku ngulu era ng'esibiibwaku n'obumanhiso musanvu. Era naabona malaika ow'amaani, yaabuuza n'amamiro ag'amaani ati: “Naani agwaine okukakampula obumanhiso obusibye enzingo y'ekitabo n'okugizingulula?” Aye ghaabula naire omulala mu igulu oba ku nsi, waire ghansi mu bafu, asobola okuzingulula enzingo ey'ekitabo, waire okugisomamu. Nze naalira inho amaziga okubona nga ghabuzeegho omuntu naire omulala ati, agwaine okuzingulula enzingo ey'ekitabo n'okugisomamu. Agho owundi ku bakulembeze yankoba ati: “Otalira. Bona, oyo ayetebwa Empologoma, ow'omu ighanga lya Yuda, mwidhukulu wa Daudi yaghangula, era asobola okukakampula obumanhiso omusanvu, n'okuzingulula enzingo ey'ekitabo.” Agho naabona Entaama Ento ng'eyemereire ghagati aghali ekityamo eky'obwakyabazinga, ng'eboneka ng'eyaitibwaku. Ebitonde ebiramu ebina (4) byali bigyezungulwire aghalala n'abakulembeze. Yali n'amayiga musanvu n'amaiso musanvu, nga n'egyo emyoyo omusanvu egya Katonda egitumibwa mu nsi yoonayoona. Yaaja, yaatoola enzingo ey'ekitabo mu mukono omusaadha ogw'oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga. Bwe yakola ekyo, ebitonde ebiramu ebina (4) n'abakulembeze amakumi abiri n'abana (24), beeyala mu maiso ag'Entaama Ento. Buli mulala yali n'entongooli, n'ebibya ebya zaabu ebiidhwire obubbaani ng'okwo n'okusaba okw'abatuukirivu. Baayemba olwembo oluyaaka, bati: “Ogwaine okutoola enzingo ey'ekitabo n'okukakampula obumanhiso obugisibye, kuba waitibwa era waanunulira Katonda abantu, aba kiisi kika, kiisi lulimi, kiisi luse, na kiisi ighanga. Wabafuula obwakyabazinga era waabafuula bakabona ba Katonda waife ab'okufuga ku nsi.” Agho naabona era naawulira amamiro ga bamalaika, enkumi n'enkumi, obukaire n'obukaire, nga beezungulwire ekityamo eky'obwakyabazinga n'ebitonde ebiramu, n'abakulembeze. Baayogera n'amamiro ag'amaani bati: “Entaama Ento eyaitibwa egwaine okuba n'obukumu, n'obukombe, n'amagezi, n'amaani. Era egwaine okusaakibwa, okugheebwa ekitiisa, n'okusinzibwa!” Era naawulira buli kitonde mu igulu, ni ku nsi, ni ghansi mu bafu, ni mu nhandha, byonabyona nga bikoba biti: “Oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga era n'Entaama Ento, asaakibwe, agheebwe ekitiisa, asinzibwe, era abenga wa maani ebyanda n'ebyanda!” Ebitonde ebiramu ebina (4) byakoba biti: “Amiina.” Era abakulembeze beeyala baasinza. Agho naabona Entaama Ento ng'ekakampula akalala ku bumanhiso omusanvu, era naawulira kirala ku bitonde ebiramu ebina (4), nga kyogera mu mamiro agali ng'oti kutyabuka kwa lukuba kiti: Idha! Naja okulinga nti, nga mbona embalaasi endheru. Eyali ali kugivuga ng'ali n'akalaso. Yaagheebwa engule aje ng'aghangula, era aghangule. Entaama Ento bwe yakakampula akamanhiso akokubiri, naawulira ekitonde ekiramu ekyokubiri nga kikoba kiti: “Idha!” Yaavaayo embalaasi eyindi, nga myufu. Eyali ali kugivuga, ng'agheereibwa okuleeta entalo ku nsi, abantu baitagane. Era baamugha empiima endeeyiriri. Entaama Ento bwe yakakampula akamanhiso akokusatu, naawulira ekitonde ekiramu ekyokusatu nga kikoba kiti: “Idha!” Naja okulinga nti, nga mbona embalaasi endhirugavu. Eyali ali kugivuga ng'ali ni minzaani mu ngalo. Naawulira agaali ng'oti mamiro nga gava ghagati gh'ebitonde ebiramu ebina (4), nga gakoba gati: “Akaibo akatono ak'engaano kanaagula dinari namba, n'obwibo obusatu obwa sayiri bwona bugule dinari namba. Omuzigo n'omwenge ogw'emizabbibu otabyonoona.” Entaama Ento bwe yakakampula akamanhiso akokuna, naawulira ekitonde ekiramu ekyokuna nga kikoba kiti: “Idha!” Naja okulinga nti, nga mbona embalaasi empaaluufu. Eyali ali kugivuga ng'ayetebwa Kufa, era Magombe ng'ali kumunonereza. Bano baagheebwa obukumu ku kitundu kirala kirala ku buli bitundu ebina ebiri ku nsi, beeyambise empiima, n'endhala, n'endwaire ya kawumpuli, n'ensolo edh'oku nsi, mu kwita. Entaama Ento bwe yakakampula akamanhiso akokutaanu, naabona ghansi gh'alutaari emyoyo gy'abo abaitibwa olw'okwikiriza ekibono kya Katonda n'olw'okukidhulira. Baayasiikana bati: “Wo Musengwa Aghanga Ebintu Byonabyona, omutukuvu era ow'amazima, olisalira li abantu ab'oku nsi omusango okubasinga, n'obeesasuulizaaku olw'okutwita?” Agho kiisi mulala yaagheebwa ekivaalo ekyeru, era baabakoba okuteegaku akaseera katono, okutuusa omughendo gw'abagheereza banaibwe, era baganda baibwe ab'okwitibwa nga beene, lwe gulighera. Entaama Ento bwe yakakampula akamanhiso akomukaaga, naja okulinga nti nga mbona musisi ow'amaani, n'endhuba ng'eirugala ng'oti kisiriiza, n'omwezi gwonagwona nga gumyuka ng'oti musaayi. N'emuunienie dhaava ku igulu dhaamagala ku nsi ng'oti n'ebibala ebikaali kwenga eby'omuti omutiini bwe bimagala ghansi, nga kiwunga ow'amaani agutengeesiisa. Eigulu lyazingibwaku ng'enzingo ey'ekitabo bwezingibwaku, lyavaagho kiisi lusozi na kiisi kizinga byatoolebwa mu bifo byabyo. Olwo bakyabazinga ab'oku nsi, n'abafuzi, n'abakulu b'abaisirukale, n'abakombe, n'ab'amaani, n'abantu boonaboona, abairu n'ab'eidembe, beegisa mu mpuku ni mu gabaale ag'oku nsozi. Baakoba ensozi n'agabaale bati: “Mutugweku mutugise, oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga alobe kutubona. Mutuwonie obusungu obw'Entaama Ento, kuba olunaku olw'obusungu bwayo lutuuse, naani asobola okuwona?” Ebyo bwe byawa, naabona bamalaika bana, nga beemereire ku nsonda eina edh'ensi, nga bagemereire empewo eina edh'ensi dhirobe kufuuwa ku nsi, ni ku nhandha, waire ku muti gwonagwona. Era naabona malaika owundi ng'ali kuniinaniina okuva e buvandhuba, ng'ali n'ekitaaku akamanhiso ka Katonda omulamu. Yaayeta n'amaani bamalaika abana abaali bagheereibwa obukumu okuzikiriza obukalu n'enhandha ku nsi. Yaabakoba ati: “Mulobe kuzikiriza nsi, na nhandha, waire emiti, okutuusa nga tumaze okuta akamanhiso ku byeni by'abagheereza ba Katonda waife.” Agho naawulira omughendo gw'abo abaateebwaku akamanhiso: Baali emitwalo ikumi n'ena n'enkumi ina (144,000), abaava mu buli kika ky'abantu ba Isiraeli. Ab'omu kika kya Yuda abaateebwaku akamanhiso baali omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Reubeni omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Gadi omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Asheri omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Nafutali omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Manasse omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Simeoni omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Levi omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Issakari omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Zebuluni omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); ab'omu kika kya Yosefu omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000); n'ab'omu kika kya Benjamini boona omutwalo mulala n'enkumi ibiri (12,000). Ebyo bwe byawa, naabona eikuukuubira ery'abantu abatabalika nga bava mu maghanga goonagoona, ni mu bika byonabyona, ni mu nse dh'abantu dhoonadhoona, ni mu nnimi dhoonadhoona. Baali nga beemereire gha mberi gh'ekityamo eky'obwakyabazinga, ni mu maiso ag'Entaama Ento, nga bavaire ebivaalo ebyeru era nga bagemye n'ensansa. Baayasiikana bati: “Twalokolebwa Katonda waife atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga, era n'Entaama Ento!” Bamalaika boonaboona baayemerera nga beezungulwire ekityamo eky'obwakyabazinga era nga beezungulwire ab'obukumu n'ebitonde ebiramu ebina (4), beeyala gha mberi gh'ekityamo, nga balinze ghansi, baasinza Katonda, Nga bakoba bati: “Amiina. Okusinzibwa, okutiibwa, amagezi, okweyanzibwa, okusaakibwa, obukumu, n'amaani, bibenga bya Katonda waife ebyanda n'ebyanda! Amiina.” Agho owundi ku bakulembeze yambuuza ati: “Abo abavaire ebivaalo ebyeru ni baani, era bava gha?” Naamwiramu nti: “Isebo, niiwe oidhi.” Yankoba ati: “Abo n'abaabita mu kudaazibwadaazibwa okunene ni baamula ebivaalo byaibwe n'omusaayi ogw'Entaama Ento, ni bifuuka ebyeru. Kyebava ni baba gha mberi gh'ekityamo kya Katonda, ni bamugheereza omusana n'obwire mu isinzizo lye. Era oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga anaabanga nabo ng'abakuuma. “Tibaliirayo kulumwa ndhala oba ndiwo. Endhuba teribookya waire olwota okubagema. Entaama Ento eri ghagati gh'ekityamo ky'obwakyabazinga, enaabalabiriranga ng'omwayi, yaabakulemberamu, okubatuusa ku nsulo edh'amaadhi ag'obulamu. Era Katonda alyeya buli iziga mu maiso gaibwe.” Entaama Ento bwe yakakampula akamanhiso akomusanvu, mu igulu yaabaayo akasiriikiriro okumala nga kitundu kya saawa. Agho naabona bamalaika omusanvu abeemerera mu maiso ga Katonda, era baagheebwa amagwala musanvu. Ghaidhagho malaika owundi, yaayemerera gh'alutaari ng'ali n'ekiniokezebwaku obubbaani ekya zaabu, era yaagheebwa obubbaani kamaala abuyimbe n'okusaba kw'abatuukirivu ku alutaari eya zaabu eri gha mberi gh'ekityamo. Omwosi gw'obubbaani n'okusaba kw'abatuukirivu byaja ghaigulu nga biva mu ngalo dha malaika ali mu maiso ga Katonda. Malaika oyo yaatoola ekiniokezebwaku obubbaani ekyo, yaakiidhuza omuliro ng'agutoola ku alutaari, yaakisuula ku nsi. Agho ghaabaagho okutyabuka okw'olukuba, okududumuka, okumyansa okw'eigulu, n'ensi okutengeeta. Agho bamalaika omusanvu abaali n'amagwala omusanvu beetegeka okugafuuwa. Malaika asooka yaafuuwa eigwala lye, omugozi n'omuliro nga bitabwirwamu n'omusaayi byamagala ku nsi. Ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'ensi kyaya, n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'emiti kyaya, era n'eisubi eibisi lyonalyona lyaya. Agho malaika owokubiri yaafuuwa endeka ye. Ekintu ekiri ng'oti gusozi gukologho oguli kwaka omuliro kyasuulibwa mu nhandha. Ekitundu kirala ku buli bisatu ebyenhandha kyafuuka musaayi. Ekitonde ekiramu kirala kirala ku buli bitonde bisatu eby'omu nhandha kyafa, n'eryato irala irala ku buli maato asatu lyazikirizibwa. Malaika owokusatu yaafuuwa eigwala lye. Emuunienie enkologho yaaghanuka ku igulu ng'eyaka ng'oti kisiki, yaagwa ku kitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'emiiga, ni ku nsulo edh'amaadhi. Eriina ly'emuunienie eyo nga ni “Buka.” Ekitundu eky'amaadhi kirala ku buli bisatu gaafuuka maka, era abantu kamaala baafa olw'okunhwa amaadhi ago, kuba gaali maka. Malaika owokuna yafuuwa eigwala lye. Ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'endhuba, n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'omwezi, n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'emuunienie byakubwa; olwo kyaba nti ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'obutangaavu bwabyo kyafuuka nzikiiza. Ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'olunaku, n'ekitundu kirala kirala ku buli bitundu bisatu eby'obwire, byaba nzikiiza. Agho naabona era naawulira enkookooma, yaaguluka nga yeeruupiise ghaigulu ng'eyasiikana eti: “Mukagwireku! Mukagwireku! Mukagwireku imwe abali ku nsi, amagwala agandi asatu bwe ganaavuga bamalaika abasatu ge baja okufuuwa.” Malaika owokutaanu yaafuuwa eigwala lye. Naabona emuunienie eyava ghaigulu n'egwa ku nsi, yaagheebwa ekisumuluzo ekiigula olwina olutakoma. Emuunienie eyo yaigulagho olwina olwo, omwosi gwava mu lwina olwo ng'oti n'oguva mu luyiira olunene einho, gwaidhula mu mpewo mwonamwona n'endhuba yairugala. Mu mwosi omwo mwavaamu enzige, dheeyugha ku nsi era dhaagheebwa obukumu ng'oti n'obwa siga ow'oku nsi. Dhaaloberwa okwonayona eisubi, n'emiti oba ekimera ekindi kyonakyona, okutoolaku abantu abo bonka abaziraku kamanhiso ka Katonda mu byeni byaibwe. Dhaaloberwa okubaita, aye dhibaleetere bwa bulumi okumala entangama ya myezi etaanu, era nga obulumi obwo buli ng'oti n'omuntu bw'awulira nga siga amulumye. Era mu nnaku edho abantu balyagala okufa aye baaloba kukubona, balyegomba okufa aye okufa kwabeesamba. Mu mboneka, enzige dhaali ng'oti n'embalaasi edhitegekeibwa okuja mu lutalo. Ku mitwe gyadho nga kuliku ebyaboneka ng'oti ngule dha zaabu mu maiso nga dhiboneka ng'oti bantu. Obuviiri bwadho nga buli ng'oti nviiri dha bakazi, amaino nga gali ng'oti ga mpologoma. Nga dhiri n'ebigalagamba ebiri ng'oti bivaalo bya mu kifuba ebyakolebwa mu kyuma ekigumu einho. Okupapala okw'amaghagha gaadho nga kuli ng'oti n'okupakalania okw'ebigaali eby'omu lutalo ebiri kamaala ebighaluzibwa embalaasi nga dheeyuna mu lutalo. Dhaali n'emikira egiriku obuluma ng'oti siga, era ng'amaani gaadho ag'okuleetera abantu obulumi okumala emyezi etaanu gali mu mikira gyadho egyo. Dhaali ni kyabazinga waadho adhifuga nga ni malaika ow'olwina olutakoma. Eriina lye mu Luheburayi, ni Abaddoni, mu Lugureki Apolwoni (eritegeeza “Namuzisa?”). Eky'entiisa ekisooka kyaja kityo ate nga ekaaliyo bibiri ebiri kwidha. Agho malaika owomukaaga yaafuuwa eigwala lye. Naawulira amamiro nga gava mu mayiga ana ag'alutaari eya zaabu eri mu maiso ga Katonda. Amamiro ago gaakoba malaika owomukaaga eyali n'endeka gati: “Sibula bamalaika abana abaasibibwa ku mwiga omunene Eufurate.” Agho bamalaika abana baasibululwa nga baategekebwa ira okwita omuntu mulala mulala ku buli bantu basatu ku saawa eyo, ku lunaku olwo, mu mwezi ogwo mu mwaka ogwo. Abalwani ab'oku mbalaasi baali obukaire ebikumi bibiri (200,000,000), ogwo n'omughendo gwe nawulira. Era nti bwe nabona embalaasi mu kubonekerwa kwange: abavuzi baadho baali bavaire ebivaalo eby'omu bifuba eby'ekyuma ebyali ebimyufu ng'oti muliro, ebya bbululu ng'oti ibaale lya saffiro, n'ebya kyenvu ng'oti bunhota bwa salufa. Emitwe gy'embalaasi edho gyali ng'oti gya mpologoma, mu kanwa mwadho nga muvaamu omuliro, n'omwosi, n'obunhota bwa salufa Ebibamba bino ebisatu: omuliro, n'omwosi, n'obunhota bwa salufa, ebyavanga mu kanwa omw'embalaasi edho, byaita omuntu mulala mulala ku buli basatu. Amaani ag'embalaasi edho gaadhiringa mu kanwa ni mu mikira. Emikira gyadho nga giri ng'oti misota, nga kuliku n'emitwe gye girumisa. Abantu abandi boonaboona, abataitibwa bibamba bino, baaloba kwenenia mu ebyo bye baakolanga: Baaloba kuleka okusinza emizimu emibi n'ebisinzibwa ebitali Katonda bye baakola mu zaabu, ni mu feeza, ni mu kyuma eky'ekikomo, ni mu mabaale, ni mu miti, ebitasobola kubona oba kuwulira oba kutambula. Era baaloba okwenenia olw'obutemo bwaibwe, n'obulogo bwaibwe, n'obudankaanu bwaibwe, n'obwibi bwaibwe. Agho naabona malaika owundi ow'amaani ng'ava mu igulu. Yali avaire ekireri, era ku mutwe gwe nga kuliku musoke, mu maiso ge ng'ali kwaka ng'oti ndhuba, ate amagulu ge nga gali ng'oti mpango dha muliro. Yali n'akazingo ak'ekitabo akatono mu ngalo, nga kazingulule. Ekigere kye ekisaadha yaakita ku nhandha, ate ekigooda yaakita ku bukalu. Yaayeta n'amaani mu mamiro agali ng'oti ga mpologoma eri kuwologoma. Bwe yamala okweta atyo, enkuba omusanvu dhaatyabuka. Enkuba bwe dhaatyabuka nali nja kughandiika, aye naawulira amamiro agava mu igulu nga gakoba gati: “Ebyo enkuba omusanvu edhityabwike bye dhikobye bigise nga bya kyama era tobighandiika.” Agho malaika ye nabona ng'ayemereire ku nhandha ni ku bukalu, yaagololera omukono gwe omusaadha y'eigulu, yaalayira mu liina lya Katonda omulamu ebyanda n'ebyanda, eyatonda eigulu ni byonabyona ebirimu, n'ensi ni byonabyona ebirimu, n'enhandha ni byonabyona ebirimu. Malaika oyo yaakoba ati: “Tighakaali kulwa. Aye mu nnaku edho malaika owomusanvu mw'alifuuyira eigwala lye, olwo Katonda alituukiriza ekyama kye nga bwe yakobera abagheereza be abalanzi.” Agho nairamu okuwulira amamiro ge nali mpuliireku nga gava mu igulu. Gankoba gati: “Ja otoole akazingo akatono ak'ekitabo akazingulwirwa, akali mu ngalo dha malaika ayemereire ku nhandha ni ku bukalu.” Naaja ye malaika naamusaba okumpa akazingo akatono ak'ekitabo. Yankoba ati: “Kaako, toola olye. Kaidha kukukaayirira mu nda, aye mu kanwa kaidha kudhuudhuula ng'oti mudheenene gwa ndhuki.” Agho naatoola akazingo akatono mu ngalo dha malaika naakalya, mu kanwa kaadhuudhuula ng'oti mudheenene gwa ndhuki. Aye bwe namala okukalya kankaayirira mu nda. Agho Katonda yankoba ati: “Oli n'okwiramu okulanga ebyo ebirituuka ku bantu abangi, ni ku maghanga, ni ku nnimi, ni ku bakyabazinga.” Agho naagheebwa olupimo nga luli ng'oti mwigo, ghaabaagho ankoba ati: “Situka opime eisinzizo lya Katonda ni alutaari, obale n'abalisinzizaamu. Aye oluya lw'eisinzizo luleke, otalupima, kuba lwagheebwa abamaghanga agandi abaidha okumala emyezi amakumi ana n'ebiri (42) nga baniinirira ekibuga ekitukuvu. Ndituma abadhulirwa bange babiri nga beesibye ebikaakaati olw'okunakughala, naabagha obukumu bamale enaku lukumi na bibiri na nkaaga (1,260) nga bakobera abantu ebibono bya Katonda.” Abadhulirwa abo, n'emiti emyoliva ebiri, n'ebikondo by'entaala ebibiri ebiri mu maiso ga Musengwa ow'ensi. Bwe ghabaagho ayenda okubakolaku akabi, omuliro gubava mu kanwa gwasiriiza abazigu baibwe. Kiisi ayenda kubakola kabi, atyo bw'alifa. Abo bali n'obukumu okukingula amaadhi gaaloba kugwa mu kiseera kye bamala nga bakobera abantu ebibono bya Katonda. Era bali n'obukumu obw'okufuula amaadhi omusaayi, n'okuleeta ku nsi ebibamba ebya buli nsambo, buli ghe baba nga bendeire. Bwe balimala okugha obudhulirwa bwaibwe, ekisolo ekiva mu lwina olutakoma kiribatanulaku olutalo, kyabaghangula, era kyabaita. Emirambo gyaibwe girisigala mu ngira dh'ekibuga ekinene, Musengwa waibwe mwe yakomererwa ku musalaba. Eriina ery'ekibuga ekyo ery'okugereesa ni Sodoma oba Misiri. Abantu aba kiisi kika, kiisi ighanga, kiisi lulimi na kiisi luse, baliringirira emirambo gyaibwe okumala enaku isatu n'ekimega, baaloba kugiganha kuziikibwa mu magombe. Abantu ab'oku nsi balisagamba baasangaala era baagheerezagania ebirabo olw'okufa kw'abalanzi abo bombi; kuba abo baaleetera abantu ab'oku nsi okudaagadaaga einho. Aye enaku eisatu n'ekitundu bwe dhaabitagho, Katonda yaabafuuwamu omuuka ogw'obulamu, baayemerera. Abaababona baatya inho. Abalanzi abo ababiri baawulira amamiro agava mu igulu nga gabakoba gati: “Mwidhe eno ghaigulu.” Baajiira mu kireri, baaniina mu igulu ng'abazigu baibwe babona. Mu kaseera ako keene, ghaabaagho musisi ow'amaani. Ekitundu kirala ku bitundu eikumi eby'ekibuga kyazikirira, n'abantu kasanvu (7,000) baafiira mu musisi oyo. Abantu abaawonagho baatya inho, era baasaaka ekitiisa kya Katonda ow'eigulu. Eky'entiisa ekyokubiri kibise, aye ekyokusatu kiri kwidha mangu. Agho malaika owomusanvu yaafuuwa eigwala lye. Ghaabaagho amamiro mu igulu nga gakoba gati: “Obwakyabazinga obw'ensi bufuuse bwa Musengwa waife era bwa Kurisito: aidha kufuganga ebyanda n'ebyanda.” Agho abakulembeze amakumi abiri n'abana (24) abatyama mu maiso ga Katonda ku makonero gaibwe ag'obwakyabazinga, beeyala ghansi baasinza Katonda. Baakoba bati: “Tukweyanza Musengwa Katonda, Aghanga Ebintu Byonabyona, aligho era eyaligho. Kuba okozeisa obukumu bwo waatoolera okufuga. Abantu abataikiriza baidhula inho, aye obusungu obubwo bwaidha, ekiseera kyatuuka eky'okusalira abafu omusango, n'eky'okugheeramu empeera abagheereza bo abalanzi, n'abatuukirivu, n'abantu bo boonaboona abakutya, abakulu n'abato; era ekiseera eky'okuzikiririzaamu abo abazikiriza ensi.” Eisinzizo lya Katonda ery'omu igulu lyaigulwagho n'Esanduuku ey'Endagaano ye, yaaboneka mu isinzizo omwo. Agho ghaabaagho okumyansa okw'eigulu, n'okududumuka, n'okutyabuka okw'olukuba, n'ensi okutengeeta, n'omugozi omungi. Agho ekirikoliko kyaboneka ku igulu: ghaabaagho omukazi ng'avaire endhuba, ate ng'omwezi guli ghansi gh'ebigere bye, ku mutwe gwe nga kuliku engule ya muunienie ikumi na ibiri. Yali ali nda era ng'ali kulumwa, yaakuba enduulu olw'obulumi obw'okuzaala. Era ku igulu kwabonekaku ekirikoliko ekindi: ogusota ogunene ogumyufu nga guli n'emitwe musanvu n'amayiga ikumi, nga ku buli mutwe kuliku engule. Omukira gwagwo gwagheebya emuunienie ndala ndala ku buli muunienie isatu edh'oku igulu, gwadhisuula ku nsi. Ogusota ogwo gwayemerera mu maiso ag'omukazi eyali ali okumpi okuzaala, gumire omwana we nga yaakamala okumuzaala. Omukazi yaazaala omwana mulenzi, ow'okufuga amaghanga goonagoona n'omwigo ogw'ekyuma. Aye omwana we yaatwalibwa eri Katonda, n'eri ekityamo kye eky'obwakyabazinga. Omukazi yaalumukira mu irungu mu kifo Katonda kye yali amaze okumutegekera, bamulabirire eyo okumala entangama ya nnaku lukumi na bibiri na nkaaga (1,260). Agho obulwa bwatanukagho mu igulu. Mikaeli ni bamalaika be, baalwanisa ogusota. Ogusota gwona gwabalwanisa ni bamalaika baagwo. Aye ogusota gwaghangulwa, era olwo gwene ni bamalaika baagwo baabingibwa mu igulu. Ogusota ogukologho ogwo, n'ogwo omusota ogw'eira ogwetebwa Omukemi era Sitaani omuguya ow'ensi yoonayoona. Ogusota ogwo gwasuulibwa ku nsi ni bamalaika baagwo. Agho naawulira mu igulu amamiro ag'amaani nga gakoba gati: “Mperaano obulokozi bwa Katonda butuuse! Katonda alaze amaani ag'Obwakyabazinga bwe, n'obuyinza bwa Kurisito we. Kuba oyo alumiriza baganda baife omusana n'obwire mu maiso ga Katonda, abingiibwa mu igulu. Abo baamughangula n'omusaayi ogw'Entaama Ento n'olwamazima ge badhulira, obulamu bwaibwe baaloba kubufaaku waire okutya okufa. Kale ni musagambe, imwe mwenamwena abali mu igulu. Aye mukagwireku imwe ensi n'enhandha! Kuba Sitaani aise ye muli n'obusungu obutakobekaku, ng'aidhi ati ali n'akaseera katono.” Ogusota bwe gwabona nga gusuuliibwa ku nsi, gwayiiga omukazi eyazaala omwana ole omulenzi. Aye omukazi yaagheebwa amaghagha abiri ag'enkookooma emba, aguluke aje mu irungu mu kifo ye baali baja okumulabirira okumala entangama ey'emyaka esatu n'ekitundu, ng'ogusota tigumutuukaku. Ogusota gwafuudha amaadhi, nga gali ng'oti mwiga ganonereze omukazi, gamutwale. Aye eitaka lyabeera omukazi lyayasama lyamira omwiga ogusota gwe gwali gufuudhie okuva mu kanwa mwagwo. Ogusota gwasungughalira inho omukazi, gwaja okulumba abasigairegho mu izaire lye abo abagema ebiragiro bya Katonda era abadhulira Yesu. Agho ogusota gwayemerera ku mbali kw'enhandha. Agho naabona ekisolo ekikukunuka mu nhandha. Kyali n'emitwe musanvu n'amayiga ikumi; ku buli iyiga nga kuliku engule ate ku buli mutwe nga kuliku eriina erivuma Katonda. Ekisolo ekyo kye nabona kyali kiboneka ng'oti mpala. Ebigere byakyo nga biri ng'oti n'eby'ekisolo ekikambwe, ate omunwa gwakyo nga guli ng'oti gwa mpologoma. Ogusota gwagha ekisolo ekyo amaani gaagwo, n'ekityamo kyagwo ky'obwakyabazinga, n'obuyinza bungi. Ku mutwe ogundi ku gy'ekisolo kwali kuboneka ng'oti kuliku eibwa nga lyakukiita. Aye eibwa eryo lyawona. Ensi yoonayoona yeewuunhia era yaanonereza ekisolo ekyo. Abantu baasinza ogusota kuba gwagha ekisolo obuyinza bwagwo, baasinza n'ekisolo nga bakoba bati: “Naani ali ng'oti n'ekisolo kino, era naani asobola okulwana nakyo?” Ekisolo kyagheebwa omunwa, kyesaakasaaka era kyavuma Katonda era kyaikirizibwa okuba n'obuyinza okumala emyezi amakumi ana n'ebiri (42). Kyainhama okuvuma Katonda, n'okuvuma eriina lye, n'ekifo mw'aba, n'abo boonaboona ababa mu igulu. Era kyaikirizibwa okutanula olutalo ku batuukirivu era n'okubaghangula, era kyagheebwa obuyinza ku bika byonabyona, ni ku nse dhoonadhoona, ni ku nnimi dhoonadhoona ni ku maghanga goonagoona. Abantu ab'oku nsi abo abataaghandiikibwa mu kitabo kya bulamu ng'ensi ekaali kutondebwa, balisinza ekisolo ekyo. Ekitabo ekyo kya Ntaama Nto ere eyaitibwa. Ali n'amatu awulire. Kiisi muntu eyategekerwa okunhagibwa, alitwalibwa mu bunhage. Era kiisi muntu eyategekerwa okwitibwa empiima, alifa mpiima. Agho ni abatuukirivu bateekwa okuba n'okwikiriza era n'okuguminkiriza. Agho naabona ekisolo ekindi nga kikukunuka mu itaka. Kyali n'amayiga abiri ng'oti ga ntaama nto era nga kyogera ng'oti gusota. Kyakozesa obuyinza bwonabwona obw'ekisolo ekyasooka, nga n'ekisolo ekyasooka kyene kyona kirigho kiri kubona. Kyakaka ensi yoonayoona n'ebigirimu okusinza ekisolo ekyasooka, ekyawona eibwa eryali ery'okukiita. Ekisolo kino ekyokubiri kyakola ebyewuunhio kyatoola omuliro gwene mu igulu kyagumagaza ku nsi ng'abantu boonaboona babona. Kyaguya abantu ab'oku nsi n'ebyewuunhio bye kyaikirizibwa okukola mu maiso ag'ekisolo ekyasooka. Kyabalagira okukola ekifaananie eky'ekisolo ekyo ekyateebwaku eibwa n'empiima aye ni kimala kirama. Kyaikirizibwa okuta obulamu mu kifaananie ekyo, ekifaananie ekyo kisobole n'okwogera, era kiite boonaboona abaloba okukisinza. Ekisolo kyakaka abantu boonaboona, abato n'abakulu, abakombe n'abaavu, ab'eidembe n'abairu, okuteebwaku akamanhiso ku mukono omusaadha oba mu kyeni. Kiisi muntu yaaloberwa okugula oba okutunda, okutoolaku ng'amaze okuteebwaku akamanhiso ako, ako nga n'eriina ery'ekisolo oba omughendo. Kino kyetaagisa magezi: ow'amagezi yeekalirise amakulu ag'omughendo ogw'ekisolo ekyo, kuba gutegeeza liina lya muntu. Omughendo gw'ekisolo ekyo, guli lukaaga na nkaaga na mukaaga (666). Ebyo bwe byawa naabona Entaama Ento ng'eyemereire ku lusozi Sioni, ng'eri n'abantu emitwalo ikumi n'ena n'enkumi ina (144,000) era ng'eriina lyayo n'erya Lata waayo gaghandiikiibwa mu byeni by'abantu abo. Ate naawulira amamiro agava mu igulu nga gali ng'oti mpiriito ya maadhi, era nga gali ng'oti kutyabuka kwa lukuba. Amamiro ago ge nawulira gaali ng'oti bakubi ba ntongooli nga bali kukuba entongooli dhaibwe. Baayemba olwembo mu maiso ag'ekityamo eky'obwakyabazinga, n'ag'ebitonde ebiramu ebina (4), n'ag'abakulembeze. Olwembo olwo nga luyaaka era nga ghazira wundi asobola kulwega, okutoolaku abo bonka emitwalo eikumi n'ena n'enkumi eina (144,000), abaali bamaze okununulwa mu nsi. N'abo abatukuvu abateeyonoona na bakazi, baasigala nga beegha. N'abo abanonereza Entaama Ento buli y'eja era abaanunulwa mu bantu, baaba ng'oti bibala ebisooka okukungulwa ebigheebwayo eri Katonda n'eri Entaama Ento. Tiboogerangaku bya kusubagha era baziraku kibi kyonakyona. Agho naabona malaika owundi ng'ali kuguluka, nga yeeruupye eyo mu igulu. Yali agheereibwa amawulire amalungi ag'ebyanda n'ebyanda agakobere abo abali ku nsi aba kiisi kika, aba kiisi lulimi, aba kiisi luse n'aba kiisi ighanga. Yaayogera n'amamiro ag'amaani ati: “Mutyenga Katonda mumusaake, kuba ekiseera kye eky'okusaliramu omusango kituuse. Mumusinze oyo eyatonda eigulu n'ensi, n'enhandha, n'ensulo.” “Ni malaika owundi owokubiri yairaku ng'akoba ati: Agwire, agwire Babiloni omukologho, eyanhwesa amaghanga goonagoona omwenge ogw'obutwa ogw'obwenzi bwe!” Malaika owundi owokusatu yairirira bale ababiri ng'ayogera n'amamiro ag'amaani ati: “Kiisi muntu asinza ekisolo n'ekifaananie kyakyo, n'aganha okuteebwaku akamanhiso kaakyo mu kyeni oba ku mukono, yeena alinhwa omwenge ogw'emizabbibu ogw'obusungu bwa Katonda, nga gufukiibwa mu kikopo eky'obusungu bwe era nga tigudhuuluusiibwamu naire. Era alidaazibwadaazibwa n'omuliro n'obunhota bwa salufa, mu maiso ga bamalaika abatukuvu n'ag'Entaama Ento. Omwosi ogw'okudaazibwadaazibwa kwaibwe gwa kunioka ebyanda n'ebyanda. Era abasinza ekisolo n'ekifaananie kyakyo, na kiisi yeenayeena eyateebwaku akamanhiso k'eriina lyakyo, tibaligheeraku omusana n'obwire.” Agho ni abo abatuukirivu abagema ebiragiro bya Katonda, ni basigala nga baikiriza Yesu, bateekwa okuguminkiriza. Naawulira amamiro agava mu igulu nga gakoba gati: Ghandiika oti: “Okuva ni buti ba nkabi abafu abafiira mu Musengwa! Mwoyo akoba ati: Bwenebwene ba nkabi! Okuva ni buti bawuumwire mu kutakabana kwaibwe, kuba ebikolwa byaibwe bibanonereza.” Agho naabona ekire ekyeru, era nga ku kire okwo kutyaimeku afaanana ng'oti mwana wa muntu. Ng'ali n'engule ya zaabu ku mutwe, n'omuwolo omwogi mu ngalo. Agho malaika owundi yaava mu isinzizo yaalangiriza n'amamiro ag'amaani y'ole atyaime ku kire ati: “Kozesa omuwolo gwo owoobye, ekiseera eky'okukungula kituuse kuba ebikungulwa eby'ensi bituuse.” Agho ole atyaime ku kire yaawuuba omuwolo gwe ku nsi, eby'oku nsi byakungulwa. Malaika owundi yaava mu isinzizo ery'omu igulu, yeena ng'ali n'omuwolo omwogi. Agho malaika owundi ali n'obukumu ku muliro yaava ku alutaari. Yaayeta n'amaani ng'akoba ole ali n'omuwolo omwogi ati: “Kozesa omuwolo gwo okungule ebifaaganda eby'emizabbibu egy'oku nsi, kuba emizabbibu gyaku gyenze.” Agho malaika yaawuuba omuwolo gwe ku nsi, yaakungula emizabbibu gyayo, yaagisuula mu ikunhiro eikologho ery'omwenge gw'emizabbibu ery'obusungu bwa Katonda. Emizabbibu gyakunhirwa mu ikunhiro kuliya kw'ekibuga, mwavaamu omusaayi gwakuuluula ng'amagulu ag'embalaasi eyemereire gabuliramu, gwakuuluula kilo mita ng'ebikumi bisatu (300). Kabiri naabona ekirikoliko ekindi mu igulu, nga kikologho era nga kyewuunhisa. Ghaaligho bamalaika musanvu nga bali n'ebibamba musanvu nga n'ebisembayo, kuba ng'ebyo n'ebimaliriza obusungu bwa Katonda. Era naabona enhandha eri ng'oti kirawuli ng'etabwirwa ghalala n'omuliro. Ku mbali kw'enhandha eyo nga kwemereireku abo abaaghangula ekisolo n'ekifaananie kyakyo n'omughendo ogw'eriina lyakyo. Baali bagemye entongooli Katonda dhe yabagha. Baayemba olwembo lwa Musa omugheereza wa Katonda, n'olwembo olw'Entaama Ento, nga bakoba bati: “Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, by'okola bikologho era byewuunhisa! Kyabazinga ow'amaghanga goonagoona, by'okola bituufu era bya mazima. Musengwa, naani atalitya liina lyo oba okulisaaka? Iwe wenka n'iwe omutukuvu. Abantu ab'amaghanga goonagoona baliidha baasinza mu maiso go, kuba ebikolwa byo eby'obutuufu bibonebwa abantu boonaboona.” Ebyo bwe byawa, naabona eisinzizo ery'omu igulu nga liigule, era nga lirimu entindi erimu endagaano. Bamalaika omusanvu abaali n'ebibamba omusanvu baafuluma mu isinzizo eryo. Baali bavaire ebivaalo ebyamule ebimirimiinha, nga beesibye mu bifuba ensibiro dha zaabu. Agho ekindi ku bitonde ebiramu ebina (4) kyagha bamalaika omusanvu ebibya musanvu ebya zaabu, ebiidhwire obusungu bwa Katonda omulamu ebyanda n'ebyanda. Eisinzizo lyaidhula omwosi oguva ku kitiisa kye, ni ku bukumu bwe nga ghazira asobola kwingira mu isinzizo okutuusa ebibamba omusanvu ebya bamalaika omusanvu nga biwoire. Agho naawulira amamiro ag'amaani nga gava mu isinzizo, gaakoba bamalaika omusanvu gati: “Muje muyughe ku nsi ebibya omusanvu eby'obusungu bwa Katonda.” Malaika asooka yaaja, yaayugha ekibya kye ku nsi. Amabwa amanene era amabi einho gaagema abantu abaaliku akamanhiso k'ekisolo n'abo abaasinza ekifaananie kyakyo. Malaika owokubiri yaayugha ekibya mu nhandha. Enhandha yaafuuka ng'oti n'omusaayi ogw'omuntu omufu era kiisi kiramu kyonakyona ekyali mu nhandha kyafa. Malaika owokusatu yaayugha ekibya kye mu miiga ni mu nsulo edh'amaadhi. Emiiga n'ensulo ebyo byafuuka musaayi. Naawulira malaika ali n'obukumu ku maadhi ng'akoba ati: “Iwe omutukuvu aligho era eyaligho, bw'osala omusango tosaliriza. Olw'okuba abantu baayugha omusaayi okw'abatuukirivu bo n'ogw'abalanzi, weena ky'oviire obagha omusaayi okunhwa. Ekyo kye bagwaine!” Era naawulira amamiro nga gava ku alutaari, nga gakoba gati: “N'agh'agho Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona, bw'osala omusango tosaliriza era oba mutuufu.” Malaika owokuna yaayugha ekibya kye ku ndhuba, era endhuba eyo yaikirizibwa okwokya abantu n'omuliro gwayo ogw'amaani. Abantu baayokebwa n'omuliro ogw'amaani einho, baavuma eriina lya Katonda ali n'obuyinza ku bibamba ebyo, era baaloba kwenenia na kumusaaka. Malaika owokutaanu yaayugha ekibya kye ku kityamo eky'obwakyabazinga eky'ekisolo. Obwakyabazinga bwakyo bwagema enzikiiza, abantu beerumaluma enimi olw'obulumi, baavuma Katonda ow'eigulu olw'okubaleetera obulumi n'amabwa era baaloba kwenenia ebyo bye baakolanga. Malaika owomukaaga yaayugha ekibya kye mu mwiga omunene Eufurate gwakala, okulekera bakyabazinga abava e buvandhuba engira. Naabona emizimu emibi esatu egyaboneka ng'oti bikere, nga giva mu kanwa omw'ogusota, ni mu kanwa omw'ekisolo, ni mu kanwa omw'omulanzi omuguya. N'egyo emizimu emibi egikola ebyewuunhio egija eyo ye bakyabazinga ab'ensi yoonayoona okubasoloza, batanule olutalo ku lunaku olukologho olwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona. “Bona, ndidha kwidha ng'omwibi! Wa nkabi oyo asigala ng'ali kumoga, n'akuuma ebivaalo bye, alobe kutambula madu, na kuswala mu bantu.” Emizimu emibi egyo gyasololeza bakyabazinga mu kifo ekyetebwa Arimageddo mu Luheburayi. Malaika owomusanvu yaayugha ekibya kye mu ibbanga. Amamiro ag'amaani gaava ku kityamo eky'obwakyabazinga mu isinzizo, nga gakoba gati: “Biwoire!” Agho ghaabaagho okumyansa okw'eigulu, n'okududumuka, n'okutyabuka okw'olukuba, n'ensi okutengeeta. Bino byali tibibangaghooku kasookanga abantu batondebwa ku nsi. Ekibuga ekikologho kyayabikamu ebitundu bisatu, n'ebibuga eby'ensi dhoonadhoona byagwa. Katonda yaaloba kwerabira Babiloni ekibuga ekikologho, yaakigha okunhwa okumaliramu irala ekikopo eky'omwenge ogw'emizabbibu, omwenge ogw'obusungu bwe obungi. Ebizinga byonabyona byasaanagho, n'ensozi dhaawaagho. Amabaale ag'omugozi amakologho, nga buli ibaale lizitogha kilo ng'oti makumi ataanu (50), gaava mu igulu gaamagala ku bantu. Abantu baavuma Katonda olw'ekibamba eky'omugozi, kuba kyali kibamba kya ntiisa inho. Agho owundi ku bamalaika omusanvu abaali n'ebibya omusanvu, yaidha yankoba ati: “Idha nkulage omusango bwe gusalirwa malaaya omukulu atyaime okumpi n'amaadhi amangi. Bakyabazinga ab'ensi baayenda naye, n'abantu abali ku nsi baatamiira omwenge ogw'obwenzi bwe.” Agho mu Mwoyo, malaika yantwala mu irungu, naabona omukazi ng'atyaime ku kisolo ekya kasaayisaayi. Kyali kiidhwire amaina agavuma Katonda, era nga kiri n'emitwe musanvu, n'amayiga ikumi. Omukazi oyo yali avaire ebivaalo eby'ebitiibwa ebya nakasooma n'ebimyufu, ng'ali kutoonha zaabu, n'ebinhere, n'ebikomo eby'amabaale ag'omughendo einho. Yali agemye ekikopo kya zaabu nga kiidhwire ebyenhinhalwa n'eikoodera eby'obwenzi bwe. Mu kyeni kye mwali mughandiikiibwamu eriina ery'amakulu amagise liti: “Babiloni omukologho, azaala bamalaaya n'ebyenhinhalwa eby'oku nsi.” Naabona ng'omukazi atamiire omusaayi gw'abatuukirivu, n'ogw'abo abaitibwa olw'okudhulira Yesu. Bwe namubona, neewuunhia inho! Aye malaika yankoba ati: “Weewuunhia ki? Ka nkukobere amakulu amagise ag'omukazi oyo, n'ag'ekisolo ky'ali kuvuga, ekiri n'emitwe omusanvu n'amayiga eikumi. Ekisolo ky'oboine kyaligho, aye mperaano tikikaaligho. Aye kiidha kuniinaniina okuva mu lwina olutakoma, kije kizikirizibwe. Abantu abali ku nsi, beene maina agataaghandiikibwa mu kitabo eky'obulamu, okuva ensi lwe yatondebwa, balyewuunhia bwe balibona ng'ekisolo ekyaligho, mperaano tikikaaligho, ate nga kiriidha. “Kino kyetaagisa amagezi n'okutegeera. Emitwe omusanvu, n'ensozi omusanvu omukazi dh'atyaimeku era ni bakyabazinga omusanvu. Abataanu ku abo baagwa, mulala akaaligho, owundi akaali kwidha. Era bw'aliidha, ateekwa kumalagho bwa kaseera buseera. Ate ekisolo ekyaligho aye mperaano ekitakaaligho, kitegeeza kyabazinga owomunaana, owundi ku bale omusanvu era aja okuzikirizibwa. Ate amayiga eikumi g'oboine, gategeeza bakyabazinga eikumi abakaali kufuna bwakyabazinga. Aye abo ghalala n'ekisolo balifuna obwakyabazinga baafugiraku esaawa ndala. Bano baisa kirala, era baagha ekisolo obukumu bwaibwe n'okufuga kwaibwe. Balirwanisa Entaama Ento aye eribaghangula ng'eri ghalala n'abo abaginonereza be yayeta, be yalondamu era abeesigwa; kuba Entaama Ento eyo ni Musengwa w'abasengwa era ni Kyabazinga wa bakyabazinga.” Malaika era yankoba ati: “Amaadhi g'oboine malaaya g'atyaimeku, n'abo enkunkumuli edh'abantu, aba kiisi kika, kiisi lulimi, na kiisi ighanga. Ate amayiga g'oboine, balyeyimba n'ekisolo baafuuka bazigu ba malaaya. Baja kumweya bamuleke kidu, bamulye emamba era bamwokere irala omuliro kuba Katonda yabaleetera mu myoyo gyaibwe, okukola kye yategeka nga baisa kirala, baagha ekisolo obukumu bwaibwe n'okufuga kwaibwe, okutuusa ebibono bya Katonda lwe birituukirira. Ate omukazi y'oboine, n'ekibuga ekikologho ekifuga bakyabazinga ab'ensi.” Ebyo bwe byawa, naabona malaika owundi ng'aika ng'ava mu igulu, ng'ali n'obuyinza obutaloodheka. Ekitiisa kye kyamulisa ensi yoonayoona. Yaayogera n'eiroboozi ery'amaani ati: “Agwire, agwire Babiloni omukologho! Afuuse kifo omwesololeza emizimu emibi egya buli nsambo, na kiisi nhonhi mbi etali nongoofu. Kuba amaghanga goonagoona gaatamiira omwenge ogw'obwenzi bwe. Bakyabazinga ab'oku nsi baayenda naye, n'abasuubuzi ab'oku nsi bakombaghalira ku kwedhalabya kwe okungi.” Era naawulira amamiro agandi agava mu igulu nga gakoba gati: “Bantu bange, mumuveemu, mulobe kweyimba mu bibi bye, na kugabana ku bibamba bye; kuba emungo ey'ebibi bye etuukira irala ku igulu, ni Katonda aidhi ebyonoono bye. Mumukole nga mwene bwe yabakola, ate ku bikolwa bye mumwesasuuzeemu emikuzi ebiri. Ekikopo kye yabatabulira imwe, mukimutabuliremu obuka bwa mikuzi ebiri. Ye yakomya okwesaaka n'okwedhalabya, mwena ye mube mukomye okumudaaza n'okumuliza enaku; kuba yeesuuta mu mwoyo ati: ‘Ninze kyabazinga omukazi, tiri namwandu, era tirimanha bughafu naire.’ Ebibamba bye kye biriva bimwidhira ku lunaku olulala, endwaire ya kawumpuli, obughafu, n'endhala. Era alyokebwa omuliro, kuba Musengwa Katonda ali kumusalira omusango okumusinga wa maani.” Bakyabazinga ab'ensi abaayendanga naye era ni beedhalabyanga bwe balibona omwosi ng'ali kuya, balimulirira era baagegenga. Balyemerera ghalaku olw'okutya okudaagadaaga kwe, baakoba bati: “Okagwireku, okagwireku iwe Babiloni ekibuga ekikologho! Iwe ekibuga eky'amaani! Ozikiriziibwa mu saawa busaawa eti!” Abasuubuzi b'ebintu ab'oku nsi balirira era baagegenga kuba ghaliba nga ghazira agula bintu byaibwe. Nga ghazira agula zaabu, feeza, binhere, bikomo bya mabaale ga mughendo, ngoye mpegheevu edh'ebitiibwa edha nakasooma n'edha liiri n'edha kasaayisaayi, waire okubaagho agula ekintu eky'omuti ogwa kawoowo, oba eky'eisanka, oba eky'omuti ogw'omughendo, oba eky'ekyuma eky'ekikomo, oba eky'ekyuma ekigumu einho, oba eky'amabaale ag'omughendo agamirimiinha. Era nga ghazira agula buwoowo, na birungo, na bubbaani, na muzigo ogwa kawoowo ogwetebwa mirra. Era nga ghazira agula mwenge gwa mizabbibu, na muzigo gwa bibala bya miti myoliva, na buwunga buseereibwa bukalamu, na ngaano, waire okugula ente n'entaama, embalaasi n'ebigaali eby'omu lutalo, oba okugula abairu n'obulamu bw'abantu. Balimukoba bati: “Ebirungi byonabyona bye weegombanga okufuna bizikiriire. Eby'obukombe byonabyona n'eby'ekitiisa bikuwoireku, era tokairayo kubibonaku kabiri!” Abasuubuzi b'ebintu ebyo be yakombaghaza, balyemerera ghala olw'okutya okudaagadaaga kwe, baalira era baagegenga, nga bakoba bati: “Okagwireku! Okagwireku iwe ekibuga ekikologho, eyavaalanga ebivaalo ebighegheevu eby'ebitiibwa ebya nakasooma n'ebya kasaayisaayi; ng'otoonha zaabu n'ebinhere, n'ebikomo eby'amabaale ag'omughendo. Mu saawa busaawa eti ofiiriirwa eby'obukombe ebyo byonabyona!” N'abakulu ab'amaato, n'abakozi ab'oku maato, n'abantu be bawungula, n'abo boonaboona abakola ku nhandha, balyemerera ghala. Bwe balibona omwosi ng'ali kuya baliwowoigana bati: “Ghaali ghabaireghooku ekibuga ekikologho ng'oti ni kino.” Era balyeyugha enkungu mu mitwe, baalira era baagegenga nga bakoba bati: “Okagwireku! Okagwireku, iwe ekibuga ekikologho, ekyakombaghaliramu abo boonaboona abaali n'amaato ku nhandha! Mu saawa busaawa eti kizikiriire! Imwe mwenamwena abali mu igulu musagambe, kuba azikiriziibwa! N'imwe abatuukirivu, n'abatume, n'abalanzi musagambe! Kuba Katonda amusaliire omusango gwamusinga olw'ebyo bye yabakola.” Agho naabona malaika ow'amaani, yaaginga eibaale eriri ng'oti lubengo lukologho, yalisuula mu nhandha ng'akoba ati: “Babiloni ekibuga ekikologho kityo bwe kirisuulibwa ghansi n'amaani amangi, ni kitairayo kuboneka kabiri. Enhembo edh'abakubi b'entongooli, n'edh'abembi, n'edh'abafuuyi b'endere, n'ab'endeka, tidhiriirayo kuwulirwa mu iwe. Mu iwe timulyagaanibwamu kabiri mukozi mukugu wa mulimo gwonagwona, waire okusa kw'olubengo okwirayo okuwulikika. Okumulika okw'entaala tikuliirayo kabiri kuboneka mu iwe, waire amamiro ag'oyo abayiiza omugole oba ag'omugole mwene, okwirayo okuwulirwa mu iwe. Abaasuubuliranga mu iwe abaali abakologho ku nsi wabaguya, n'amaghanga goonagoona wagaguyanga n'obulogo bwo.” Mu oyo n'omwayagaanibwa omusaayi ogw'abalanzi, n'ogw'abatuukirivu, n'ogwa abantu boonaboona abaitibwa ku nsi. Ebyo bwe byawa, naawulira mu igulu ekyawulikika ng'oti mamiro ga maani ag'abantu olukunkumuli, nga bakoba bati: “Musaake Katonda waife! Kuba obulokozi n'ekitiisa n'obukumu bibye! Bw'asala omusango tasaliriza, aba mutuufu; kuba asaze omusango gwasinga malaaya omukulu eyayonoona ensi n'obwenzi bwe. Malaaya abonerezeibwa olw'okwita abagheereza ba Katonda.” Kabiri baakoba bati: “Musaake Katonda waife! Omwosi oguva ku malaaya gwa kunioka ebyanda n'ebyanda.” Abakulembeze amakumi abiri n'abana (24), n'ebitonde ebiramu ebina (4), beeyala era baasinza oyo atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga, nga bakoba bati: “Amiina. Musaake Katonda waife!” Era amamiro gaava gha kityamo eky'obwakyabazinga nga gakoba gati: “Musaake Katonda waife mwenamwena imwe abagheereza be abamutya, abakulu n'abato.” Agho naawulira ekyali ng'oti mamiro ag'abantu olukunkumuli, oba ng'oti mpiriito ya maadhi, oba ng'oti kutyabuka kwa lukuba okw'amaani. Eiroboozi lyakoba liti: “Musaake Katonda, kuba Musengwa Katonda waife Aghanga Ebintu Byonabyona, n'afuga. Tusangaale, tusagambe, tusaake ekitiisa kye, kuba embaga ey'obugole ey'Entaama Ento etuuse, omugole yeetegeike. Omugole oyo aikiriziibwa okuvaala ebivaalo ebighegheevu, ebyamule era ebimirimiinha.” Ebivaalo ebighegheevu n'ebikolwa ebirungi eby'abatuukirivu. Era yankoba ati: “Ghandiika oti: Ba nkabi abo abeeteibwa ku mbaga ey'obugole ey'Entaama Ento.” Kabiri yankoba ati: “Bino n'ebibono bya Katonda byenebyene.” Agho neeyala gha bigere bye okumusinza. Aye yankoba ati: “Leka otageza kukola ekyo! Nze ndi mugheereza mwino ghalala ni baganda bo abadhulira Yesu. Katonda y'obe osinze.” Kuba amazima Yesu ge yatwoleka n'agagha abalanzi bye bakoba. Agho naabona eigulu nga liigule, era okuja okulinga nti nga mbona embalaasi endheru! Eyali ali kugivuga nga ayetebwa Mwesigwa, Owamazima, asala emisango era n'alwana entalo mu butuufu. Amaiso ge gaali gaaka ng'oti muliro, ate ku mutwe gwe nga kuliku engule kamaala. Era ng'aghandiikiibwaku eriina eritamanhiibwa muntu wundi okutoolaku mwene yenka. Yali avaire ekivaalo ekiidhwire omusaayi. Eriina lye nga ni Kibono wa Katonda. Amagye ag'omu igulu gaamunonereza, ng'abaisirukale bali kuvuga embalaasi endheru era nga bavaire ebivaalo ebyeru, ebyamule, era ebighegheevu. Mu munwa gwe mwavaamu empiima endhogi ey'okughangula amaghanga. Aligafuga n'omwigo ogw'ekyuma, yaatyankirira emizabbibu mu kikunhiro mwavaamu omwenge ogw'obusungu obungi obwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona. Ku kivaalo kye ni ku kiteege kye nga kughandiikiibwaku eriina liti: “Kyabazinga wa bakyabazinga era Musengwa w'abasengwa.” Agho naabona malaika ng'ayemereire ku ndhuba. Yaayeta n'amaani enhonhi dhoonadhoona edhiguluka nga dheeruupye eyo mu igulu, ati: “Mwidhe mwesololeze ku mbaga ya Katonda enkologho. Mwidhe mulye emirambo gya bakyabazinga, n'egy'abakulu b'abaisirukale, n'egy'abasaadha ab'amaani, n'egy'embalaasi, n'egy'abadhivuga, n'egy'abantu boonaboona, ab'eidembe n'abairu, abakulu n'abato.” Agho naabona ekisolo ni bakyabazinga ab'oku nsi n'amagye gaibwe, nga bakungaine okulwanisa oyo atyaime ku mbalaasi n'eigye lye. Ekisolo kyagemebwa ghalala n'omulanzi omuguya eyakola ebyewuunhio mu maiso gaakyo. Ebyewuunhio ebyo bye yakozesa okuguya abo abaaganha okuteebwaku akamanhiso k'ekisolo era n'okusinza ekifaananie kyakyo. Ekisolo ekyo ghalala n'omulanzi omuguya, bombi baasuulibwa mu nhandha ey'omuliro n'obunhota bwa salufa nga balamu. Abaasigalagho baitibwa n'empiima eyava mu munwa gw'oyo atyaime ku mbalaasi. Enhonhi dhoonadhoona dhaalya dhaafundeera emirambo gyaibwe. Agho naabona malaika ng'aika ng'ava mu igulu, ng'agemye ekisumuluzo ky'olwina olutakoma, era ng'agemye n'oludhegere olunene. Yaagema ogusota ogunene ogw'eira ogumanhiibwa ng'Omukemi era Sitaani, yaagusibira emyaka lukumi (1,000) ku ludhegere, yaagusuula mu lwina olwo yaigalagho. Yaataaku n'ekuufulu gulobe kwiramu kuguya maghanga, okutuusa emyaka olukumi (1,000) lwe giriwaaku. Egyo bwe giriwaaku, gwa kusibulwa okumala akaseera katono. Agho naabona ebityamo eby'obwakyabazinga nga bityaimeku abo abaagheebwa obukumu okufuga. Era naabona emyoyo gy'abo abaatemwaku emitwe olw'okudhulira Yesu n'olw'ekibono kya Katonda. Abo n'abataasinza kisolo waire ekifaananie kyakyo era abataaganha kuteebwaku kamanhiso kaakyo mu byeni oba ku mikono. Abo bairamu okuba abalamu era Kurisito yaafuga nabo emyaka lukumi (1,000). Okwo n'okuzuukira okwasooka. Abafu abandi tibairamu kuba balamu okutuusa emyaka olukumi (1,000) lwe gyawaaku. Ba nkabi era batukuvu abazuukirira mu kuzuukira kuno okusooka. Abo, okufa okwokubiri kubaziraku bukumu, aye baliba bakabona ba Katonda era ba Kurisito era balifuga naye emyaka lukumi. Emyaka egyo olukumi (1,000) nga gimaze okuwaaku Sitaani alisibulwa mu ikomera lye, yaafuluma okuguya amaghanga agali ku nsonda eina edh'ensi edheetebwa Gogi ni Magogi. Alibasoloza okulwana nga bali bangi ng'omusenho gw'enhandha. Balisaatuukira mu nsi yoonayoona, baazingiza enkambi y'abatuukirivu, n'ekibuga kya Katonda ekigonzi. Aye omuliro guliika nga guva mu igulu, gwabazikiriza N'omukemi eyabaguya alisuulibwa mu nhandha ey'omuliro n'obunhota bwa salufa mwe balidaazibwadaazibwa omusana n'obwire, ebyanda n'ebyanda. Enhandha eyo n'eyasuulibwamu ekisolo n'omulanzi omuguya. Agho naabona ekityamo eky'obwakyabazinga ekikologho, nga kyeru, era nga kiriku akityaimeku. Eigulu n'ensi byabulagho mu maiso ge obutairayo kubonekaku. Naabona abafu, abakulu n'abato, nga beemereire mu maiso g'ekityamo ekyo eky'obwakyabazinga. Ebitabo byawumbululwa. Era n'ekitabo ekindi kyawumbululwa, ekitabo eky'obulamu. Abafu baasalirwa omusango okuva ku bye baakola, ebyaghandiikibwa mu bitabo. Enhandha yaaghaayo abafu abaagirimu. Okufa n'Amagombe byona byaghaayo abafu be byali nabo. Boonaboona baabasalira omusango ng'ebikolwa byaibwe bwe byali. Agho Okufa n'Amagombe byasuulibwa mu nhandha ey'omuliro. Enhandha eyo ey'omuliro, n'okufa okwokubiri. Era kiisi muntu eyayagaanibwa ng'eriina lye tiryaghandiikibwa mu kitabo kya bulamu, yaasuulibwa mu nhandha ey'omuliro. Agho naabona eigulu eiyaaka n'ensi empyaka, kuba eigulu eryasooka n'ensi eyasooka byali bibuzeegho, n'enhandha nga tekaaligho. Naabona ekibuga ekitukuvu, Yerusalemu ekiyaaka, nga kiika kiva mu igulu ewa Katonda, nga kiri ng'oti n'omugole ye bavaaziiza, eyetegeike okutwalibwa ewa iba. Naawulira amamiro ag'amaani nga gava gha kityamo eky'obwakyabazinga, nga gakoba gati: “Bona, mperaano ekifo Katonda mw'aba kiri mu bantu. Katonda anaabanga nabo, nga ni Katonda waibwe, era nga beene bantu be. Alibeeya amaziga goonagoona mu maiso. Ghaliba tighakaali kufa, kugegenga oba kulira, oba obulumi. Kuba olwo eby'eira biriba nga byawaagho.” Agho eyali atyaime ku kityamo eky'obwakyabazinga yankoba ati: “Bona! Ebintu byonabyona mbiiza buyaaka.” Era yankoba ati: “Bino bighandiike, kuba ebibono bino bituufu era bya mazima.” Era yankoba ati: “Biwoire! Ninze Alufa ni Omega, entoolo n'enkomerero. Kiisi ali ndiwo ndimugha yaanhwera ku bwereere ku nsulo ey'amaadhi ag'obulamu. Oyo aghangula, alifuna ebyo. Nze ndiba Katonda we, mwene yaaba mwana wange. Aye abo abati, n'abataikiriza, n'abadankaanu, n'abatemo, n'abenzi, n'abalogo, n'abasinza ebitali Katonda, n'abaguya boonaboona, ekifo kyaibwe kiriba mu nhandha ey'omuliro n'obunhota bwa salufa: okwo n'okufa okwokubiri.” Agho owundi ku bamalaika omusanvu abaali n'ebibya omusanvu, ebyali biidhwire ebibamba omusanvu eby'ensembo, yaidha, yaayogera ninze, yankoba ati: “Idha, ndidha kukwoleka omugole Entaama Ento y'ebayiiza.” Agho mu Mwoyo malaika yantwala ku lusozi olukologho era oluleeyi, yandholeka Yerusalemu ekibuga ekitukuvu, nga kiika nga kiva mu igulu ewa Katonda. Kyali kiidhwire okumesunkana okw'ekitiisa kya Katonda. Okumesunkana kwakyo nga kuli ng'oti n'okw'eibaale ery'omughendo einho eryetebwa Yasipera, nga kibitamu amaiso. Kyali kyezungulwirwa ekimante ekikologho era ekireeyi, nga kuliku emiryango ikumi n'ebiri nga giriku bamalaika ikumi na babiri. Era nga gighandiikiibwaku amaina ag'ebika eikumi n'ebibiri eby'Abaisiraeli. Ku luuyi olw'e buvandhuba nga kiriku emiryango esatu, ni ku luuyi olw'omukono omusaadha olw'e buvandhuba emiryango esatu, ni ku luuyi olw'omukono omugooda olw'e buvandhuba, emiryango esatu ni ku luuyi olw'e bugwandhuba emiryango esatu. Ekimante ekyo eky'ekibuga kyali kyemereire ku mabaale ikumi n'abiri ag'omusingi, ku kiisi ibaale nga kuliku eriina ery'omulala ku batume eikumi n'ababiri ab'Entaama Ento. Malaika eyali ali kwogera ninze, yali n'olupimo olwa zaabu olw'okupima ekibuga, n'emiryango gyakyo, n'ekimante ekikyezungulwire. Endhuyi edh'ekibuga ekyo eina dhaali dhaagayaga, obuleeyi n'obugazi. Agho malaika yaapima ekibuga ekyo n'olupimo lwe, nga kigheza kilomita nkumi ibiri na bina (2,400) obuleeyi, n'obugazi, n'obugungumavu bwakyo nga byagayaga. Era yaapima n'ekimante ekikyezungulwire, nga kigheza mita nkaaga malaika yapima mu kipimo ekyabuliidho eky'abantu. Ekimante ekyo kyali kizimbiibwa n'amabaale ag'omughendo ageetebwa yasipera. Aye ekibuga kyene nga kya zaabu omukenenule, omutangaavu ng'oti kirawuli. Omusingi ogw'ekimante eky'ekibuga nga gutoneibwatoneibwa n'amabaale ag'omughendo aga buli nsambo. Erisooka nga lyetebwa yasipera, eryokubiri saffiro, eryokusatu agate, eryokuna emeraludo, eryokutaanu sarudokinisi, eryomukaaga sarudioni, eryomusanvu kurisolito, eryomunaana berulo, eryomwenda topazio, eryeikumi kirusopuraso, eryeikumi n'eirala yakinto, eryeikumi n'abiri ametusito. Ate emiryango eikumi n'ebiri gyali amabaale ag'omughendo einho ikumi n'abiri. Nga buli mulyango gukoleibwa mu ibaale irala. Oluguudo olw'ekibuga ekyo lwali lwa zaabu omukenenule abitamu amaiso ng'oti kirawuli. Mu kibuga ekyo tyabonamu isinzizo, kuba Musengwa Katonda Aghanga Ebintu Byonabyona aghalala n'Entaama Ento, abo nga n'eisinzizo lyakyo. Era ekibuga ekyo tikyetaaga ndhuba, waire mwezi kukyakira, kuba ekitiisa kya Katonda n'obutangaavu bwakyo, era Entaama Ento n'entaala yaakyo. Abantu abamaghanga goonagoona banaatambuliranga mu butangaavu bwakyo, era bakyabazinga ab'oku nsi banaaleetangamu eby'obukombe byaibwe. Emiryango gyakyo tigija kwigalwanga olunaku lwonalwona, era eyo teribaayo bwire. Ekitiisa n'eby'obukombe eby'amaghanga goonagoona birireetebwa mu kibuga ekyo. Aye tikiringiramu kintu kitali kirongoofu, waire omuntu akola ebyenhinhalwa oba omuguya, okutoolaku abo bonka abaaghandiikibwa mu kitabo eky'obulamu eky'Entaama Ento. Agho malaika yandholeka omwiga ogw'amaadhi ag'obulamu agabitamu amaiso, oguva mu kityamo kya Katonda n'eky'Entaama Ento. Gwakulukutira ghagati gh'oluguudo lw'ekibuga ekyo. Eruuyi n'eruuyi ew'omwiga ogwo ghaaligho omuti ogw'obulamu, ogwama ebibala emikuzi ikumi n'ebiri omwaka, nga gwama buli mwezi. Amakaba gaagwo nga ga kuwonia amaghanga goonagoona. Teribaayo kabiri kikolimo. Ekityamo eky'obwakyabazinga ekya Katonda era eky'Entaama Ento, n'ekinaabanga mu kibuga omwo era abagheereza ba Katonda banaamusinzanga. Banaabonanga amaiso ge, era eriina lye lirighandiikibwa mu byeni byaibwe. Obwire tibuliiramu kuziba, era tibalyetaaga butangaavu bwa ntaala oba obw'endhuba. Kuba Musengwa Katonda n'anaabanga obutangaavu bwaibwe, era balifuga ebyanda n'ebyanda. Era malaika yankoba ati: “Ebibono bino bituufu era bya mazima. Musengwa Katonda oyo agha abalanzi Mwoyo we, atumye malaika we okulaga abagheereza be ebyo ebiri n'okubaagho amangu.” “Bona, ndi kwidha mangu! Wa nkabi oyo agema ebibono eby'obulanzi ebiri mu kitabo kino.” Nze Yoanne, ninze eyawulira era ni mbona bino. Bwe namala okubiwulira n'okubibona, neeyala gha bigere bya malaika eyabindaga, naamusinza. Aye yankoba ati: “Leka otageza kukola ekyo! Zeena ndi mugheereza mwino, ni baganda bo abalanzi era n'abo abagema ebibono ebiri mu kitabo kino. Katonda y'obe osinze.” Era yankoba ati: “Ebibono by'obulanzi ebiri mu kitabo kino tobigisa mu kyama, kuba ekiseera kiri kumpi ebintu bino bibeegho. Omwonooni ayongere okwonoona, omudankaanu asigale nga mudankaanu, omutuufu ayongere okuba omutuufu, omutuukirivu ayongere okuba omutuukirivu. “Bona, ndi kwidha mangu. Ndidha n'empeera nsasule buli muntu, nga njiira ku bye yakola. Ninze Alufa ni Omega, entoolo n'enkomerero, ainhama era asembayo.” Ba nkabi abo abaamula ebivaalo byaibwe. Baligheebwa obukumu okulya ebibala eby'omuti ogw'obulamu, era n'okwingira mu kibuga nga babita mu miryango. Aye embwa, n'abalogo, n'abenzi, n'abatemo n'abasinza ebyo ebitali Katonda, n'abaguya, baliba kuliya. “Nze Yesu, ntumye malaika wange okubakobera ebintu bino mu bikunsu eby'abandhikiriza. Ndi wa ku luzi lwa Daudi era nsimuka mu oyo. Ninze emuunienie ey'oku nkyo eyaka einho.” Mwoyo n'Omugole bakoba bati: “Idha!” N'oyo awulira bino akoba ati: “Idha!” Kiisi ali ndiwo aidhe, era kiisi ayenda maadhi ga bulamu, agafune aghazira kusasula. Ndabula kiisi awulira bibono bya bulanzi ebiri mu kitabo kino: oyo alibyongeraku, Katonda alimwongeraku ebibamba ebighandiikiibwaku mu kitabo kino. Ate alikendeeza ku bibono eby'obulanzi ebiri mu kitabo kino, Katonda alimutoolaku omugabo gwe ogw'oku muti ogw'obulamu, n'ogw'omu kibuga ekitukuvu ebighandiikiibwaku mu kitabo kino. Akakasa bino, akoba ati: “Bwenebwene, ndi kwidha mangu.” Amiina. Idha Musengwa Yesu. Enkabi dha Musengwa Yesu dhibenga n'abatuukirivu boonaboona. Amiina.