Ибрахъим хъаьм Давыт токымыннан булган Гайсаь Маьсихненъ наьсел шаьжъаьраьсе. Ибрахъим Исхакнынъ, Исхак Ягъкубнынъ, Ягъкуб Яхъуьдненъ хъаьм анынъ агай-энелаьрененъ аьтисе, Яхъуьд Тамардан туган Перес хъаьм Зерахнынъ аьтисе, Перес Хесруннынъ, Хесрун Рамнынъ, Рам Амминадабнынъ, Амминадаб Нахшуннынъ, Нахшун Салмуннынъ, Салмун Раьхаьбтаьн туган Богазнынъ, Богаз Руттан туган Обид-ненъ, Обид Ишайнынъ, Ишай Давыт патшанынъ аьтисе иде. Давыт Урияненъ хатыныннан туган Соьлаьйманнынъ, Соьлаьй­ман Рихаьбаьмненъ, Рихаьбаьм Абияненъ, Абия Асанынъ, Аса Ехъо-шафатнынъ, Ехъошафат Яхъурамнынъ, Яхъурам Уззияненъ, Уззия Йотамнынъ, Йотам АЬхаьзненъ, АЬхаьз Хизаькыйяненъ, Хизаькыйя Менашененъ, Менаше Амоннынъ, Амон Йошияненъ аьтисе иде. Исраил халкы коьчлаьп Бабылга куьчерелуь даьверендаь Йошияненъ улы Ехъоякин хъаьм анынъ агай-энелаьре туды. Бабылга коьчлаьп куьчерелгаьннаьн сонъ, Ехъоякинненъ улы Шехъалтиел туды. Шехъалтиел Зеруббабелнынъ, Зеруббабел Аби-хъуднынъ, Абихъуд Эльякыймнынъ, Эльякыйм Азурнынъ, Азур Садыйкнынъ, Садыйк Ахимненъ, Ахим Элиуднынъ, Элиуд Элья-зарнынъ, Эльязар Маттаннынъ, Маттан Ягъкубнынъ, Ягъкуб — Маьрьямненъ ире Йосыфнынъ аьтисе иде. Маьрьямнаьн Маьсих дип аталган Гайсаь туды. Ибрахъимнан Давытка кадаьр барлыгы ундуьрт буын, Давыттан алып Бабылга коьчлаьп куьчерелгаьн вакытка кадаьр ундуьрт буын хъаьм Бабылга куьчерелеп, Маьсих туганга кадаьр ундуьрт буын булды. Гайсаь Маьсихненъ тууы менаь болай булган: анасы Маьрьям Йосыф белаьн яраьшелгаьн булган, аьмма алар никахлашканчы, Маьрьямненъ Изге Рухтан балага узганы ачыкланган. Ире Йосыф исаь таькъва кеше буларак, Маьрьямне оятка калдырмас оьчен, яраьшуьне яшертен генаь оьзаьргаь ниятлаьгаьн. АЬмма ул ниятлаьгаьч, тоьшендаь анынъ янына Раббы фаьрештаьсе килде хъаьм: — Давыт наьселеннаьн булган Йосыф! Маьрьямне хатын итеп алырга курыкма. Ул карынында йоьрткаьн бала Изге Рухтан уздырылган. Ул ир бала тудырачак. Син Анъа Гайсаь дип исем кушарсынъ, чоьнки Ул УЬзененъ халкын гоьнахълардан коткарачак! — диде. Болар барысы да Раббынынъ паьйгамбаьр аша: «Менаь, гыйффаьтле кыз балага узачак хъаьм ир бала тудырачак. Анъа Иммануил дип исем кушарлар», — дигаьн суьзлаьре гамаьлгаь ашсын оьчен булды. «Иммануил» — «Аллахъы безненъ белаьн» дигаьнне анълата. Йосыф йокысыннан уянгач, Раббынынъ фаьрештаьсе наьрсаь кушкан булса, шуны эшлаьде: ул Маьрьямгаь оьйлаьнде. АЬмма Маьрьям Улын тудырганчы Йосыф анъа якынаймады. Балага ул Гайсаь дип исем кушты. Гайсаь, ХЪируд патша идараь иткаьн вакытта, Яхъуьдия жъирен­даьге Баьйтлехем шаьхъаьрендаь туды. Коьнчыгыштан йолдыз­чылар Иерусалимга килделаьр — Янъа туган яхъуьдлаьр Патшасы кайда? — дип сорадылар алар. — Без коьнчыгыштан Анынъ йолдызын куьрдек хъаьм Анъа табыну оьчен саьжъдаь кылырга дип килдек. ХЪируд патша, бу хакта ишеткаьч, хафага тоьште. ХЪаьм анынъ белаьн бергаь боьтен Иерусалим хафаланды. Халыкнынъ барлык баш руханиларын хъаьм канунчыларын жъыеп, ул алардан Маьсих-ненъ кайда туарга тиешлеген сорады. — Яхъуьдия жъирендаьге Баьйтлехем шаьхъаьрендаь, — диделаьр алар. — Чоьнки паьйгамбаьр аркылы Аллахъы болай дип аьйткаьн: «ХЪаьм син, Яхъуьд жъирендаьге — Баьйтлехем! Яхъуьд жъирендаьге моьхъим шаьхъаьрлаьрдаьн инъ туьбаьне туьгелсенъ. Чоьнки синнаьн Юлбашчы чыгачак. Ул Минем Исраил халкымнынъ Коьтуьчесе булачак». Шуннан сонъ ХЪируд, йолдызчыларны яшертен раьвештаь ча­кыртып алып, алардан йолдызнынъ тоьгаьл калыккан вакытын белеште хъаьм, аларны Баьйтлехемгаь жъибаьреп: Барыгыз, Бала хакында барын да жъентеклаьп белешегез. Аны тапкач, минъа хаьбаьр итегез. Мин даь Анъа саьжъдаь кылырга барыр идем, - диде. 'Патшаны тынълаганнан сонъ, йолдызчылар юлга чыктылар, хъаьм алар коьнчыгышта куьргаьн йолдыз аларнынъ алларыннан барды. Бала булган урынга килеп жъиткаьч, ул шул урын оьстендаь туктады. 1» Йолдызны куьреп, алар шундый шатландылар, шун­дый соьенделаьр! *** *** Йолдызчылар, оьйгаь кергаьч, анасы Маьрьям белаьн Баланы куьрделаьр. Бала каршында саьжъдаь кылдылар, анна­ры, хаьзинаь сандыкларын ачып, Анъа алтын, ладан хъаьм мирра дигаьн хуш исле майлар буьлаьк иттелаьр. Тоьшлаьрендаь хъируд янына кире килмаьскаь дип кисаьтуь алгач, башка юл белаьн уьз иллаьренаь кайтып киттелаьр. Алар китуь белаьн, Раббы фаьрештаьсе Йосыфнынъ тоьшендаь куьренеп: - Баланы анасы белаьн алып Мисырга кач. Мин синъа аьйт­каьнгаь кадаьр шунда кал. Чоьнки хъируд, Баланы табып, уьтерергаь ниятли, — диде. Ул, торып, анасы белаьн Баланы алды хъаьм тоьнлаь белаьн Мисырга китте. хъируд уьлгаьнгаь кадаьр ул анда калды. Бу исаь Раббынынъ паьйгамбаьр аша: «Мисырдан чакырып алдым Мин УЬземненъ Улымны», — дигаьннаьре гамаьлгаь ашсын оьчен булды. хъируд уьзененъ йолдызчылар тарафыннан алданганын куьреп, бик ярсыды. Ул, Баьйтлехемдаь хъаьм анынъ тираьсендаь яшаьуьче ике яшькаь кадаьр булган, ягъни йолдызчылар аркылы белгаьн вакыт­та туган боьтен ир балаларны уьтерергаь боерып, гаскаьрилаьрен жъибаьрде. Иремия паьйгамбаьр аша аьйтелгаьннаьр шулай гамаьлгаь ашты: «Рама шаьхъаьрендаь коьчле тавыш, кычкырып хъаьм ынъгырашып елау ишетелаь. Бу — балалары оьчен Раьхилаь елый хъаьм уьзенаь юатуны телаьми, чоьнки алар юк инде». хъируд уьлгаьннаьн сонъ, Мисырда Йосыфнынъ тоьшендаь Раббынынъ фаьрештаьсе куьренеп: — Тор, Баланы анасы белаьн алып, Исраил жъиренаь аьйлаьнеп кайт. Чоьнки Баланы уьтерергаь телаьуьчелаьр инде уьлделаьр, — диде. Йосыф торды да, анасы белаьн Баланы алып, Исраил жъиренаь китте. АЬмма Яхъуьдиядаь атасы хъируд урынына Архелай патша идараь итуьен ишетеп, Йосыф анда барырга курыкты. Тоьшендаь кисаьтуь алгач, ул Гаьлилаья оьлкаьсенаь китте хъаьм Насара шаьхъаьре­наь барып урнашты. Раббынынъ паьйгамбаьрлаьр аркылы: «Аны „Насаралы\ дип атарлар», — дигаьн суьзлаьре шулай гамаьлгаь ашты. Ул коьннаьрдаь Яхъуьдия чуьленаь Чумдыручы Яхъя килде. Ул: — Таьуьбаь итегез, Куьклаьр Патшалыгы якынлашты! — дип игълан итте. Ишагыйя паьйгамбаьр: «Чуьлдаь кычкыручынынъ тавышы: „Раббыга юл аьзерлаьгез, Анъа сукмакларны турайтыгыз\», — дип Яхъя турында аьйткаьн иде. Яхъя доья йоныннан булган киемен куьн каеш белаьн буып йоьрде. Ашаган ризыгы саранча хъаьм кыр балы иде. Анынъ яны­на Иерусалим халкы хъаьм боьтен Яхъуьдия белаьн УЬрдуьн буе тоьбаь­гендаь яшаьуьчелаьр килаь иде. Килуьчелаьр уьзлаьрененъ гоьнахъларын икърар иттелаьр, хъаьм аларны Яхъя УЬрдуьн елгасында чумдырды. Суга чумдырылырга дип, куьп фарисейлаьрненъ хъаьм саддукей-ларнынъ килуьен куьреп, ул аларга: — Сез, елан токымы! Аллахъынынъ якынлашып килуьче ачуын­нан кача алырбыз, дип сезгаь кем аьйтте? Ихлас куьнъелдаьн таьуьбаь иткаьнегезне куьрсаьтаь торган жъимеш китерегез. «Безненъ ата­быз — Ибрахъим», — дип куьнъелегездаьн аьйтаьсе булмагыз. Сезгаь аьйтаьм: Аллахъы менаь бу ташлардан Ибрахъимга балалар булдыра ала. Балта агачлар тоьбендаь ята, ул инде аьзерлаьп куелган: яхшы жъимеш бирми торган хъаьр агачны кисеп утка ташлыйлар. Мин, таьуьбаь итуьегезненъ билгесе итеп, сезне суга чумдырам. АЬмма артымнан Килуьче миннаьн кодраьтлераьк. Мин Анынъ аяк киемнаьрен куьтаьреп йоьреп хезмаьт куьрсаьтергаь лаексыз. Ул сезне Аллахъы Рухына хъаьм утка чумдырыр. Анынъ кулында жъилгаьр­геч; Ул ашлыкны ындырда жъилгаьреп, бодаен ашлык бурасына салыр, аь кибаьген суьнмаьс утта яндырыр, — дип аьйтте. Шул вакытта, УЬрдуьн елгасында Яхъя тарафыннан суга чумдырылу оьчен, Гаьлилаьядаьн Гайсаь килде. Яхъя исаь Аны туктатырга тырышып: — Син мине чумдырырга тиеш, аь Син минъа килгаьнсенъ! — диде. — Хаьзер шулай булсын. Аллахъы ихтыярын без шунынъ бе­лаьн уьтаьрбез, — диде анъа Гайсаь. Шуннан сонъ Яхъя риза булды. Чумдырылу белаьн уьк Гайсаь судан чыкты. Шул вакытта ук куьклаьр ачылды, хъаьм Ул УЬзенаь Аллахъы Рухынынъ куьгаьрчен раьвешендаь инъуьен куьрде. Куьктаьн: —Бу Минем соьекле Улым, Ул Минем куанычым, — дигаьн та­выш килде. Шуннан сонъ, Рух Гайсаьне иблистаьн сынатыр оьчен чуьлгаь алып китте. Ризык капмыйча кырык коьн хъаьм кырык тоьн уьткаьреп, Гайсаь бик нык ачыкты. Сынаучы иблис, Анынъ янына килеп: —АЬгаьр Син Аллахъы Улы булсанъ, бу ташлар икмаьк булсын­нар, дип боер, — диде. Гайсаь жъавап бирде: —«Кеше икмаьк белаьн генаь туьгел, баьлки Аллахъы аьйткаьн хъаьр суьз белаьн яшаьр», — дип язылган Изге язмада! Шуннан сонъ, иблис Аны Иерусалимга — изге шаьхъаьргаь алып килеп, Аллахъы Норты туьбаьсененъ читенаь бастырды хъаьм аьйтте: —АЬгаьр Син Аллахъы Улы булсанъ, туьбаьнгаь ташлан! Изге язма­да аьйтелгаьн бит: «Аллахъы УЬзененъ фаьрештаьлаьренаь Синенъ турыда кайгыртырга аьмер бирер. Алар Сине куьтаьреп алырлар, аякларынъ ташка баьрелмаьс». — Анда: «Раббы Аллахъынъны сынама», — дип таь язылган, — дип жъавап бирде Гайсаь. Аннары иблис Аны бик биек тауга алып менеп, доьньядагы барлык патшалыкларны хъаьм аларнынъ боьтен шоьхъраьтлаьрен куьр­саьтте хъаьм аьйтте: —АЬгаьр Син йоьзтуьбаьн капланып, минъа табынсанъ, боларнынъ хъаьммаьсен Синъа бирермен! — Кит, шайтан! — дип жъавап бирде Гайсаь. — Язылган: «Раббы Аллахъынъа табын, Анъа гына хезмаьт ит». Шуннан сонъ иблис Аны калдырып китте, хъаьм Гайсаь янына фаьрештаьлаьр килделаьр хъаьм Анъа хезмаьт иттелаьр. Яхъянынъ тоьрмаьгаь утыртылуы хакында белгаьннаьн сонъ, Гайсаь кире Гаьлилаьягаь кайтты. Насараны калдырып китеп, Ул Гаьлилаья динъгезе янындагы Зебулун хъаьм Нафтали жъирендаьге Каьпаьрнаум шаьхъаьренаь барып урнашты. Бу исаь, Ишагыйя паьй­гамбаьр аша аьйтелгаьннаьр гамаьлгаь ашсын оьчен булды: «Зебулун жъире, Нафтали жъире! Динъгезгаь алып баручы юл, УЬрдуьн аръягындагы Гаьлилаья — маьжъуьсилаьр иле! Каранъгылыкта яшаьуьче халык боьек яктылыкны куьрде. УЬлем каранъгылыгында яшаьуьчелаьр оьчен танъ атты». Шул вакыттан алып Гайсаь: — Таьуьбаь итегез! Куьклаьр Патшалыгы якынлашты! — дип игъ­лан итеп йоьрде. Гаьлилаья динъгезе яныннан уьтеп барганда, Гайсаь ике бертуганнынъ — Петер дип аталган Шимун хъаьм анынъ энесе АЬндриненъ — динъгезгаь ятьмаь салуларын куьрде. Алар балыкчылар иде. — Минъа иярегез! Мин сезне кешелаьр тотучы итаьрмен! — диде аларга Гайсаь. Алар шунда ук ятьмаьлаьрен калдырып, Анъа иярделаьр. Аннан киткаьч, Гайсаь башка ике бертуганны — Зебедаьй улы Ягъкубны хъаьм анынъ туганы Яхъяны куьреп алды. Алар уьзлаьрененъ аталары Зебедаьй белаьн бергаь коьймаьдаь ятьмаьлаьрен тоьзаьтаьлаьр иде. Ул УЬзенаь иярергаь оьндаьде. Алар шунда ук коьймаьне хъаьм аталарын калдырып, Гайсаьгаь иярделаьр. Гайсаь боьтен Гаьлилаья жъирендаь гыйбадаьтханаьлаьрдаь оьйраьтеп, Патшалык хакында Яхшы хаьбаьрне игълан итеп, халыкны тоьрле авырулардан хъаьм чирлаьрдаьн савыктырып йоьрде. Боьтен Сурия буйлап Анынъ хакында хаьбаьр таралды. Анынъ янына тоьрле авы­рулардан хъаьм интектергеч чирлаьрдаьн жъаьфаланганнарны, жъен-лелаьрне, оьянаьк белаьн авырганнарны хъаьм паралич сукканнарны алып килделаьр. Гайсаь аларны савыктырды. Анынъ артыннан Гаьлилаьядаьн, Ун каладан, Иерусалимнан, Яхъуьдиядаьн хъаьм УЬрдуьн аръягыннан килгаьн халык тоьркемнаьре йоьрде. Халык тоьркемнаьрен куьреп, Гайсаь тауга менде. Ул утыргач, Анынъ янына шаькертлаьре килделаьр. Гайсаь аларны оьйраьтаь башлады хъаьм аьйтте: — Рухи яктан фаькыйрьлаьр баьхетле, чоьнки Куьклаьр Патшалыгы аларныкы. Хаьсраьт кичеруьчелаьр баьхетле, чоьнки Аллахъы аларны юатыр. Юашлар баьхетле, чоьнки Аллахъы аларга жъир оьстеннаьн хакимлек итаьргаь бирер. Таькъвалыкка ачыккан хъаьм сусаган кешелаьр баьхетле, чоьнки Аллахъы аларнынъ ул телаьген уьтаьр. Шаьфкатьлелаьр баьхетле, чоьнки аларга шаьфкать куьрсаьтелер. Саф куьнъеллелаьр баьхетле, чоьнки алар Аллахъыны куьрерлаьр. Татулык урнаштыручылар баьхетле, ю чоьнки Аллахъы аларны УЬзененъ балалары дип атар. Таькъва булганнары оьчен эзаьрлеклаьнгаьннаьр баьхетле, чоьнки Куьклаьр Патшалыгы аларныкы. Кешелаьр сезне Минем аркада хурлаганда, эзаьрлеклаьгаьндаь хъаьм сезгаь каршы тоьрле явызлык эшлаьгаьндаь, сез баьхетле. Шатланыгыз хъаьм куаныгыз! Куьклаьрдаь сезненъ аьжъерегез зур булачак. Чоьнки сезгаь кадаьр яшаьгаьн паьйгамбаьрлаьрне даь шулай эзаьрлеклаьделаьр. Сез — жъир тозы. АЬгаьр тоз уьз таьмен югалтса, анъа ничек таьм кертерсенъ? Ул, чыгарып ташланып, кешелаьрненъ таптавыннан башка хъичнаьрсаьгаь даь яраклы булмас. Сез — доьнья оьчен яктылык. Тау башындагы шаьхъаьр куьренми кала алмас. Шулай ук шаьмне яндыргач, аны чуьлмаьк астына куймыйлар, баьлки шаьмдаьлгаь утырталар, хъаьм ул оьйдаьгелаьрненъ барысы оьчен даь яктырта. Сезненъ яхшы эшлаьрегезне куьреп, Куьктаьге Атагызны данласыннар оьчен, сезненъ яктылыгыгыз да кешелаьр алдында шулай балкысын. Минем хакта, Муса канунын яки паьйгамбаьрлаьр язганнарны юкка чыгарырга килгаьн, дип уйламагыз. Мин юкка чыгарырга 5 дип туьгел, баьлки башкарырга дип килдем! Сезгаь хак суьз аьйтаьм: жъир хъаьм куьк юкка чыкканчы, кануннынъ бер генаь сызыгы да юкка чыкмаячак: барысы да тормышка ашырылачак! Шулай итеп, кем даь кем бу инъ кечкенаь аьмерлаьрненъ даь бераьрсен бо­зып, кешелаьрне шунъа оьйраьтсаь, ул кеше Куьклаьр Патшалыгында инъ туьбаьн кеше дип аталыр. АЬ кем аларны уьтаьп, башкаларны да уьтаьргаь оьйраьтсаь, ул кеше Куьклаьр Патшалыгында боьек булыр. Чоьнки сезгаь аьйтаьм: таькъвалыгыгыз фарисейлаьрнекеннаьн хъаьм канунчыларныкыннан оьстен булмаса, Куьклаьр Патшалыгына кермаьячаьксез. Сезненъ ата-бабаларыгызга: «УЬтермаь! Кеше уьтеруьче Аллахъы тарафыннан хоькем ителаьчаьк», — диелгаьнне сез ишеттегез. АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: туганына ачу тотучы хоькем ителуьгаь лаек, ту­ганына: «Яраксыз», — дип аьйтуьче исаь Югары кинъаьшмаь алдында жъавапка тартылуга, аь инде «Ахмак», — дип аьйтуьче жъаьхъаьннаьм утына лаек. Шунъа куьраь, аьгаьр Аллахъыга буьлаьк алып барганда, корбан китеруь урынында туганынънынъ синъа каршы бераьр наьр­саьсе булуы исенъаь тоьшсаь, буьлаьгенъне корбан китеруь урыны ал­дында калдырып торып, башта туганынъ белаьн татулаш, аннан сонъ гына кире килеп, буьлаьгенъне бир. Бераьуь синенъ белаьн даьгъ­валашып, сине хакимгаь алып барса, юлда барганда, аьле вакыт бар чакта, даьгъвалы эшне жъайга сал. Югыйсаь, гаеплаьуьченъ сине хакимгаь китерер, хаким зиндан хезмаьтчесенаь тапшырыр, хъаьм сине зинданга ябарлар. Синъа хак суьз аьйтаьм: бурычынънынъ актык тиененаь кадаьр биреп бетермичаь, аннан чыкмассынъ. «Зина кылма», — дип ата-бабаларга аьйтелгаьнне сез ишетте­гез. АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: хатын-кызга жъенси телаьк белаьн ка­раучы куьнъеленнаьн инде зина кылган була. АЬгаьр сине унъ куьзенъ гоьнахъка тоьшерсаь, аны умырып алып, читкаь ташла! Боьтен таьненъ жъаьхъаьннаьмгаь ташлануга караганда, бер аьгъзанъны югалтуынъ синенъ оьчен яхшырак булыр. АЬгаьр сине унъ кулынъ гоьнахъка тоь­шерсаь, аны чабып, читкаь ташла! Синенъ боьтен таьненъ жъаьхъаьннаьм­гаь ташлануга караганда, бер аьгъзанъны югалтуынъ синенъ оьчен яхшырак булыр. Ата-бабаларыгызга: «Бераьрсе хатынын аерып жъибаьраь икаьн, анъа аерылышу каьгазе бирсен», — дип аьйтелгаьн иде. АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: аьгаьр ир кеше, хатынынынъ зина кылу саьбаьбе бул­мый торып, анынъ белаьн аерылышса, ул хатынын зина кылуга этаьраь. хъаьм аерылган хатынга оьйлаьнгаьн кеше даь зина кыла. Ата-бабаларга: «Ялган ант итмаь! Раббы каршында биргаьн антынъны уьтаь», — дип аьйтелгаьнне даь сез ишеттегез. АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: боьтенлаьй даь ант итмаь! Куьк белаьн даь ант итмаь, чоьнки ул — Аллахъынынъ таьхете. ЖЪир белаьн даь ант итмаь, чоьнки ул — Аллахъынынъ аяк басу урыны. Иерусалим белаьн даь ант ит­маь, чоьнки ул — боьек Патшанынъ шаьхъаьре. Башынъ белаьн даь ант итмаь, чоьнки чаьченъненъ бер боьртеген генаь даь ак яки кара итаь алмыйсынъ. Сезненъ «АЬйе» дигаьн суьзегез — «АЬйе» булсын, «Юк» — «Юк» булсын. Шуннан артык хъаьммаьсе шайтаннан була. Ата-бабаларга: «Куьзгаь — куьз» хъаьм «тешкаь — теш» диелгаьнне сез ишеттегез. АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: уьзенъаь явызлык кылучыга каршы килмаь. Унъ янъагынъа суккан кешегаь сул янъагынъны да куй. Бераьрсе сине хоькемгаь тартып, куьлмаьгенъне алырга телаьсаь, анъа оьс киеменъне даь бир. Бераьрсе сине бер ара жъир уьтаьргаь маьжъбуьр итсаь, анынъ белаьн ике ара уьт. Синнаьн сораучыга бир хъаьм бу­рычка алырга телаьуьчене буш итмаь. Ата-бабаларга: «Якынынъны ярат, дошманынъны наьфраьт ит!» — дип аьйтелгаьнне сез ишеттегез. АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: дошманнарыгызны яратыгыз хъаьм сезне эзаьрлеклаьуьчелаьр оьчен дога кылыгыз. Шулай эшлаьп, сез Куьктаьге Атагызнынъ балалары булуыгызны куьрсаьтерсез. Чоьнки Аллахъы кояшын раьхимлелаьр оьчен даь, явызлар оьчен даь чыгара хъаьм янъгырын гаделлаьргаь даь, га­делсезлаьргаь даь яудыра. АЬгаьр сез уьзегезне яратучыларны гына яратсагыз, ул чакта Аллахъы сезгаь ни оьчен аьжъер бирер? Салым жъыючылар да шулай итаьлаьр туьгелме сонъ? ХЪаьм сез дусларыгыз белаьн генаь саьламлаьшсаьгез, искитаьрлек ни эшлаьгаьн буласыз? Маьжъуьсилаьр даь шулай эшлаьмиме сонъ? Шулай булгач, Куьктаьге Атагыз камил булган кебек, сез даь шулай камил булыгыз. Кешелаьр алдында таькъва эшлаьрегезне куьрсаьтуь максаты белаьн эшлаьуьдаьн сакланыгыз. Югыйсаь Куьктаьге Атагыздан аьжъер алмассыз. Шунъа куьраь, саьдака биргаьндаь, ул хакта быргы кычкыртма. Кешелаьр аларга мактау яудырсын дип, монафикълар гыйбадаьт­ханаьлаьрдаь хъаьм урамнарда шулай эшлилаьр. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: алар тулысынча аьжъерлаьрен алдылар. Лаькин син фаькыйрьгаь ярдаьм итаьсенъ икаьн, ярдаьменъ яшертен раьвештаь эшлаьнсен оьчен, сул кулынъ унъ кулынънынъ ни эшлаьгаьнен белмаьсен, хъаьм яшертен эшлаьнгаьн хъаьммаь эшлаьрне куьруьче Атанъ синъа аьжъеренъне бирер. Дога кылганда монафикъларча булмагыз. Алар, барысы да куьрсен дип, гыйбадаьтханаьлаьрдаь хъаьм юл чатында басып дога кы­лырга яраталар. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: алар тулысынча аьжъерлаьрен алдылар. АЬ син, дога кылганда, буьлмаьнъаь кереп, артынънан ише­генъне яп хъаьм куьзгаь куьренмаьгаьн Атанъа дога кыл. хъаьм яшертен эшлаьнгаьн хъаьммаь эшлаьрне куьруьче Атанъ синъа аьжъеренъне бирер. Дога кылганда, маьжъуьсилаьр кебек, буш суьзлаьр аьйтмаьгез. Алар, догаларыбызда куьп суьзлаьр аьйтсаьк, илахъларыбыз безне ишетер, дип уйлыйлар. Аларга охшамагыз. Сез Атагыздан со­раганчы ук, наьрсаьгаь мохтажъ булуыгызны Ул белаь бит. АЬ сез болай дога кылыгыз: Куьктаьге Атабыз! Исеменъ изге дип икърар ителсен Синенъ Патшалыгынъ килсен, Куьктаьге кебек, жъирдаь даь Синенъ ихтыярынъ гамаьлгаь ашсын. Бу коьнгаь кираькле икмаьгебезне безгаь буьген бир. Башкаларнынъ безгаь карата эшлаьгаьн явызлыкларын без *** кичергаьн кебек, безненъ даь начар эшлаьребезне Син кичер. Безне сынауга дучар итмаь, аь явыздан сакла. Чоьнки кешелаьрненъ гаеп эшлаьрен кичерсаьгез, Куьктаьге Ата­гыз сезнекен даь кичерер. Лаькин уьзегез кичермаьсаьгез, сезненъ даь яман эшлаьрегезне Куьктаьге Атагыз кичермаьс. Ураза тотканда, монафикълар кебек каранъгы чырайлы бул­магыз. УЬзлаьрененъ ураза тотуларын кешелаьр куьрсен дип, алар шулай каранъгы чырай белаьн йоьрилаьр. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: алар аьжъерлаьрен тулысынча алдылар. АЬ син исаь, ураза тотканда, чаьчлаьренъне майла хъаьм битенъне ю: синенъ ураза тотуынъны ке­шелаьр туьгел, куьзгаь куьренмаьгаьн Атанъ гына куьрсен; хъаьм яшертен эшлаьнгаьн барча эшлаьрне куьруьче Атанъ синъа аьжъеренъне бирер. УЬзегезгаь байлыкны жъирдаь жъыймагыз. Анда аны коья тапый, ул тутыга, караклар урлап чыга. АЬмма сез хаьзинаьне куьктаь жъыегыз: анда аны коья даь тапамый, ул тутыкмый да, караклар да кереп аны урлап чыкмый. Чоьнки хаьзинаьнъ кайда булса, куьнъеленъ даь шунда булыр. Таьнненъ яктырткычы — куьзлаьр. Куьзлаьренъ яхшы булса, таь­ненъ якты булыр. Лаькин куьзлаьренъ начар булса, боьтен таьненъ каранъгы булыр. АЬгаьр синенъ эченъдаьге яктылык каранъгылык бу­ла икаьн, ул чакта бу каранъгылык нинди тираьн була! Бераьуь даь ике хужъага хезмаьт итаь алмас: берсен яратмас, аь икенчесен яратыр; берсенаь тугры булыр, аь икенчесен санга сукмас. Аллахъыга да, байлыкка да берьюлы хезмаьт итаь алмассыз. Шунъа куьраь, Мин сезгаь аьйтаьм: тормышыгыз оьчен ни белаьн тукланырга хъаьм эчаьргаь дип, таьнегез оьчен наьрсаь кияргаь дип борчылмагыз. ЖЪан ризыктан, таьн киемнаьн моьхъимраьк туьгелме сонъ? Кошларга карагыз: алар чаьчмилаьр даь, урмыйлар да, ашлыкны амбарларга да салмыйлар, аьмма аларны сезненъ Куьктаьге Атагыз туендыра. АЬ сез кошлардан кыйммаьтлераьк туьгелме сонъ? Сезненъ кайсыгыз, кайгырганга карап, гомерен бер саьгатькаь булса да озайта ала? ХЪаьм кием оьчен ник кайгырасыз? Кыр чаьчаьклаьренаь карагыз, алар ничек уьсаьлаьр: эшлаьмилаьр даь, эрлаьмилаьр даь. АЬмма сезгаь аьйтаьм: Соьлаьйман патша уьзененъ боьтен маьхъабаьтлелегендаь даь аларнынъ берсе кебек таь киенмаьгаьн. Буьген кырда уьсеп утырган, аь иртаьгаь утка ташланачак уьлаьнне Аллахъы шулай киендераь икаьн, сезне инде биграьк таь киендермаьсмени, аз иманлылар? Шулай итеп: «Безгаь наьрсаь ашарга, безгаь наьрсаь эчаьргаь, безгаь наьрсаь кияргаь?» — дип кайгырмагыз. Маьжъуьсилаьрненъ тоьп кайгылары — шул. АЬ сезгаь боларнынъ хъаьммаьсененъ кираьк икаьнен Куьктаьге Атагыз белаь. Барыннан да биграьк, Анынъ Патшалыгын хъаьм Ул кушканнарны ничек тормышка ашырырга икаьнен эзлаьгез, хъаьм боларнынъ барысы сезгаь бирелер. Иртаьгаь булачак коьн оьчен кайгырмагыз. Иртаьгаь булачак коьн уьзе хакында уьзе кайгыртыр. ХЪаьр коьнненъ уьз маьшаькатьлаьре жъитаьрлек. Бераьуьне даь хоькем итмаьгез, сезне даь Аллахъы хоькем итмаьс. Чоьнки нинди хоькем белаьн хоькем итсаьгез, сез даь шундый хоькем белаьн хоькем ителерсез; хъаьм нинди уьлчаьм белаьн уьл­чаьсаьгез, сезгаь даь шундый уьлчаьм белаьн уьлчаьп бирелер. Ничек син туганынъ куьзендаьге чуьп боьртеген куьраьсенъ, аь уьз куьзенъдаьге буьраьнаьне сизмисенъ? УЬз куьзенъдаь буьраьнаь булганда, син ничек туганынъа: «Куьзенъдаьге чуьпне алыйм аьле», — дип аьйтаь аласынъ? Монафикъ! Элек уьз куьзенъдаьге буьраьнаьне чыгар, аннары инде куьзлаьренъ ачык куьрер хъаьм туганынънынъ куьзендаьге чуьпне ала алырсынъ. Изге наьрсаьне этлаьргаь бирмаьгез: алар, сезгаь борылып, уьзе­гезне ботарларлар. Энжъелаьрегезне дунъгызлар алдына сипмаьгез. Алар ул энжъелаьрегезне аяклары белаьн таптарлар. Сорагыз — сезгаь бирерлаьр, эзлаьгез — табарсыз, шакыгыз — хъаьм сезгаь ачарлар. Чоьнки хъаьр сораучы ала, эзлаьуьче таба хъаьм шакучыга ачарлар. Арагыздан кайсыгыз икмаьк сораучы улына таш бирер? ХЪаьм ул балык сораганда, кайсыгыз елан бирер? АЬгаьр сез, явыз кешелаьр булып та, балаларыгызга яхшы наьрсаьлаьр бираь белаьсез икаьн, сезненъ куьктаьге Атагыз УЬзеннаьн сораучыларга биграьк таь бираьчаьк. Кешелаьрненъ сезгаь наьрсаь эшлаьуьлаьрен телаьсаьгез, уьзегез даь аларга шуны эшлаьгез. Чоьнки Муса канунынынъ хъаьм паьйгамбаьрлаьр китабында язылган таьгъ­лиматнынъ маьгънаьсе шунда. Тар капкадан керегез, чоьнки хъаьлакаьткаь илтуьче юл жъинъел, капкасы да кинъ, хъаьм куьплаьр шул капкадан кераьлаьр. АЬ тор­мышка кераь торган капка кысан, юлы тар, хъаьм аны азлар гы­на таба. Яныгызга сарык тиресе ябынып килуьче ялган паьйгамбаьр­лаьрдаьн сакланыгыз: тире ябынган ерткыч буьрелаьр алар. Сез аларны жъимешлаьренаь карап танырсыз. Куьгаьн куагыннан йоьзем, тигаьнаьктаьн инжъир жъыялармыни? Менаь шулай, яхшы агач ях­шы жъимеш бираь, аь начар агач начар жъимеш бираь. Яхшы агач начар жъимеш бираь алмый, хъаьм начар агач яхшы жъимеш бираь алмый. Яхшы жъимеш бирми торган хъаьр агачны кисеп, утка ташлыйлар. Шулай итеп, ялган паьйгамбаьрлаьрне жъимешлаьре­наь карап танырсыз. Куьк Патшалыгына Минъа: «Раббым! Раббым!» — дип аьйтуьче хъаьркем туьгел, аь Куьктаьге Атам ихтыярын уьтаьуьче генаь кераьчаьк. Кыямаьт коьнендаь Минъа куьплаьр: «Раббым, Раббым! Без Синенъ исеменънаьн паьйгамбаьрлек итмаьдекмени? Синенъ исеменъ белаьн жъеннаьрне куып чыгармадыкмыни? Синенъ исеменъ белаьн башка куьп кодраьтле эшлаьр эшлаьмаьдекмени?» — дип аьйтерлаьр. Менаь шул вакытта Мин аларга: «Сезне, явызлык кылучыларны, Мин хъичкайчан белмаьдем, китегез янымнан!» — дип жъавап кайта­рырмын. Шулай итеп, Минем суьзлаьремне ишетеп, аларны уьтаьуьче хъаьркем уьзененъ йортын таш оьстенаь салган акыллы кешегаь охша­ган. Янъгыр явып, елгалар ташып, коьчле жъиллаьр исеп шул йортка ябырылган, аьмма ул жъимерелмаьгаьн. Чоьнки йорт таш нигез оьстенаь салынган булган. АЬ инде ишетеп таь, суьзлаьремне уьтаьмаьуьче кеше уьзененъ йортын ком оьстенаь тоьзегаьн акылсыз ке­шегаь охшаган. Янъгыр явып, елгалар ташып, коьчле жъиллаьр исеп шул йортка ябырылган. Ул йорт жъимерелеп тоьшкаьн, хъаьм анынъ жъимерелуье бик каты булган. Гайсаь суьзлаьрен таьмамлагач, Анынъ оьйраьтуьенаь халык хаьйран калды. Чоьнки Ул аларны канунчылар кебек туьгел, баьлки ха­кимлеге булган кеше кебек оьйраьтте. Гайсаь таудан тоьшкаьч, Анынъ артыннан куьп халык иярде. Менаь Анынъ янына бер махаулы кеше килеп тез чуькте хъаьм: — АЬфаьнде! АЬгаьр телаьсаьнъ, мине тазарта алыр иденъ! — диде. Гайсаь, кулын сузып, анъа кагылды хъаьм: —АЬйе, телим. Тазарын! — диде. ХЪаьм шунда ук анынъ махауы тазарды. Шуннан сонъ Гайсаь анъа аьйтте: —Кара аны, бераьуьгаь даь соьйлаьмаь, аь руханига барып уьзенъне куьрсаьт хъаьм терелуьенъне исбатлау билгесе итеп Муса кануны бу­енча талаьп ителгаьн буьлаькне таькъдим ит. Гайсаь Каьпаьрнаумга килгаьч, Аннан ярдаьм сорап, йоьзбашы килде: — АЬфаьнде! Минем хезмаьтчем оьйдаь параличтан бик нык га­запланып ята. — Мин барып, аны савыктырырмын, — диде Гайсаь. — АЬфаьнде! Сине уьз йортымда кабул итаьргаь мин лаеклы туь­гелмен, — дип жъавап бирде Анъа йоьзбашы. — Тик суьз генаь аьйт, хъаьм минем хезмаьтчем савыгачак. Мин — уьзем даь буйсынудагы кеше, хъаьм минем кул астымда гаскаьрилаьр бар. Аларнынъ берсе­наь: «Кит», — дисаьм, китаь, икенчесенаь: «Кил», — дисаьм, килаь, хезмаьтчемаь: «Моны эшлаь», — дисаьм, эшли. Моны ишетеп, Гайсаь хаьйран калды хъаьм артыннан ияреп баручыларга аьйтте: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Исраилдаь Мин мондый ышануны хъичкемдаь куьрмаьгаьн идем. Мин сезгаь аьйтаьм: коьнчыгыштан хъаьм коьнбатыштан куьплаьр килерлаьр хъаьм Куьк Патшалыгында Ибрахъим, Исхак хъаьм Ягъкуб белаьн бергаь маьжълес оьстаьле артын­да утырырлар. АЬ кемгаь Патшалык алдан билгелаьнгаьн иде, алар тышкы каранъгылыкка куылырлар: анда елау хъаьм тешлаьр шыкырдату булыр. Йоьзбашына Гайсаь: - ОЬенъаь кайт, хъаьм синъа иманынъ буенча булсын, - диде. хъаьм анынъ хезмаьтчесе шул саьгатьтаь уьк савыкты. Гайсаь Петерненъ оьенаь килде хъаьм анынъ каенанасынынъ кызышып авырып ятуын куьрде. Гайсаь бу хатыннынъ кулына кагылгач, кызышуы шунда ук бетте, хъаьм ул, торып, Гайсаь хоьрмаьтенаь табын аьзерли башлады. АЬ инде кич жъиткаьч, Гайсаь янына жъенле булган куьп кешелаьрне китерделаьр. Ул УЬзененъ суьзе белаьн явыз рухларны куып чыгарды хъаьм боьтен авыруларны савык­тырды. Чоьнки Ишагыйя паьйгамбаьр аша: «Ул безненъ сырхау­ларыбызны УЬзенаь алды хъаьм авыруларыбызны куьтаьреп алып китте», - дип аьйтелгаьннаьр тормышка ашырга тиеш иде. Тираь-ягындагы халык тоьркемнаьрен куьреп, Гайсаь шаькерт­лаьренаь динъгез аръягына кичеп чыгарга кушты. Шуннан сонъ Анынъ янына бер канунчы килеп: - Остаз, Син кая гына барсанъ да, мин Синенъ артынънан ба­рырмын, - диде. - Тоьлкелаьрненъ оьннаьре, кошларнынъ оялары бар, аь Адаьм Улынынъ баш тоьртер урыны да юк, - дип жъавап бирде Гайсаь. Икенче берсе - Анынъ шаькертлаьреннаьн бераьуь - Анъа аьйтте: - АЬфаьнде! ОЬемаь кайтып, башта атамны куьмеп килергаь роьх­саьт ит. Лаькин Гайсаь анъа: - Минъа ияр! УЬлелаьрне уьле кешелаьр уьзлаьре куьмсен, - диде. Гайсаь коьймаьгаь керде. Анынъ артыннан шаькертлаьре даь керде. Кинаьт динъгез оьстендаь коьчле давыл куьтаьрелде. Дулкыннар коьймаьгаь бик каты итеп баьрделаьр, хъаьм анъа су керде. АЬ Гайсаь йоклап ята иде. Шаькертлаьре килеп, Аны уяттылар хъаьм: — Раббыбыз, коткар! Батабыз! — дип кычкырдылар. — Ни оьчен сез шундый куркак, аз иманлылар? — диде Ул аларга. Гайсаь, торып, жъиллаьрне хъаьм динъгезне тыйды. ХЪаьм тынлык урнашты. — Кем сонъ Ул? ЖЪиллаьр даь, динъгез даь буйсына Анъа! — дип кешелаьр танъ калды. Гайсаь аргы як ярдагы Гаьдара жъиренаь килгаьч, каберлаьр арасыннан Анъа каршы жъенле ике кеше килеп чыкты. Алар шундый усал булган ки, хаьтта ул юлдан хъичкем уьтаь алмаган. — Аллахъы Улы, Синъа бездаьн наьрсаь кираьк? Син монда безне вакытыннан элек жъаьфаларга килденъме? — дип кычкырдылар алар. АЬ ерак туьгел зур дунъгыз коьтуье утлап йоьри иде. ЖЪеннаьр: —АЬгаьр безне куып чыгарсанъ, дунъгыз коьтуьенаь жъибаьрче! — дип уьтенделаьр Аннан. — Барыгыз, — дип жъавап бирде Гайсаь. ЖЪеннаьр чыгып, дунъгызлар эченаь керделаьр. Шунда ук боьтен коьтуь текаь ярдан динъгезгаь атылып, суга батып уьлде. АЬ коьтуьче­лаьр исаь торып чаптылар. Алар шаьхъаьргаь йоьгереп кайтып, бары­сы хакында соьйлаьделаьр. ЖЪенле кешелаьр белаьн даь ни булганын хаьбаьр иттелаьр. ХЪаьм менаь боьтен шаьхъаьр халкы Гайсаьненъ кар-шысына килде. Аны куьреп, алар Аннан уьзлаьрененъ жъиреннаьн китуьен уьтенделаьр. Гайсаь, коьймаьгаь кереп, динъгезне кичте хъаьм УЬзе яшаьгаьн шаьхъаьргаь килде. Берничаь кеше паралич суккан авыруны ятагы белаьн куьтаьреп, Анъа китерделаьр. Гайсаь, аларнынъ ыша­нуларын куьреп авыруга аьйтте: —Кыю бул, бала! Синенъ гоьнахъларынъ кичерелде! Шул вакытта канунчылар эчлаьреннаьн генаь: «Бу кеше коьфер соьйли!» — диделаьр. Гайсаь аларнынъ ни уйлауларын белеп со­рады: —Ни оьчен сезненъ куьнъелегездаь шундый начар уйлар? Ничек дип аьйтергаь жъинъелраьк: «Синенъ гоьнахъларынъ кичерелде», — дип­ме, аьллаь: «Тор да йоьр», — дипме? Лаькин сез хаьзер Адаьм Улынынъ жъирдаь гоьнахъларны кичерергаь хакимлеге барлыгын белерсез! ХЪаьм Гайсаь паралич суккан кешегаь: —Тор, уьзенъненъ ятагынъны алып, оьенъаь кит! — диде. Тегесе, торып, оьенаь кайтып китте. Моны куьреп торган халык куркышып калды хъаьм кешелаьргаь шундый хакимлек бир­гаьн Аллахъыны данлады. Шул урыннан китеп барганда, Гайсаь салым жъыю урынында утыручы Маттай исемле кешене куьрде хъаьм: —Минем артымнан бар, — диде. Маттай, торып, Анынъ артыннан китте. Гайсаь анынъ оьенаь ашка килгаьч, анда куьп кенаь салым жъыючылар хъаьм башка гоьнахълылар жъыелды. Алар Гайсаь хъаьм Анынъ шаькертлаьре белаьн бер аш оьстаьле артында утырдылар. Фари- сейлаьр, моны куьреп, шаькертлаьргаь аьйттелаьр: —Ни оьчен сезненъ Остазыгыз салым жъыючылар хъаьм башка гоьнахълылар белаьн бергаь ашый? Гайсаь моны ишетеп жъавап бирде: —Табиб саьламаьт кешелаьргаь туьгел, аь авыруларга кираьк. Ба­рыгыз хъаьм «Мин корбанны туьгел, шаьфкатьлекне телим» дигаьн суьзлаьрненъ маьгънаьсен оьйраьнегез. Мин бит таькъва кешелаьрне туьгел, баьлки гоьнахълыларны чакырырга дип килдем. Шуннан сонъ Анынъ янына Яхъянынъ шаькертлаьре килеп: —Ни оьчен без хъаьм фарисейлаьрненъ шаькертлаьре еш ураза то­табыз, аь Синекелаьр ураза тотмыйлар? — дип сорадылар. Гайсаь аларга жъавап бирде: —Кияуь егете уьзлаьре белаьн бергаь булганда, туйдагы кунаклар кайгыра алырлармы? АЬмма килер бер коьн: алар яныннан кияуь алыныр, хъаьм шул чакта алар ураза тотарлар. Иске киемгаь янъа тукымадан ямаулык салмыйлар, чоьнки ул, иске тукыманы ба­сып тоьшеп, тишекне тагын да зурайтыр. ХЪаьм янъа шаьрабны иске турсыкка салмыйлар, югыйсаь иске турсык тишелер даь, шаьраб та агып бетаьр, турсык та аьраьм булыр. Юк, янъа шаьрабны янъа турсыкка салалар. Шул вакытта шаьраб та, турсык та сакла­нып калыр. Гайсаь шулай соьйлаьп торганда, Анынъ янына яхъуьд башлык-ларынынъ берсе килеп тез чуькте хъаьм Анъа аьйтте: —Хаьзер генаь минем кызым уьлде. АЬ Син анынъ янына килеп, оьстенаь кулларынъны куйчы, хъаьм ул яшаьячаьк! Гайсаь торды хъаьм шаькертлаьре белаьн анынъ артыннан китте. Шул вакыт унике ел буе кан китуьдаьн интеккаьн хатын, арттан килеп, Анынъ киемененъ чабуына кагылды. Чоьнки ул: «Анынъ киеменаь генаь кагылсам да савыгыр идем», — дип эченнаьн генаь уйлаган иде. Гайсаь борылып карады хъаьм, аны куьреп: —Кыю бул, кызым! Сине ышануынъ савыктырды, — диде. хъаьм шул вакытта ук хатын савыктырылды. Башлыкнынъ оьенаь кергаьч, Гайсаь анда матаьм коьйлаьрен уйнаучыларны хъаьм елаучылар тоьркемен куьрде хъаьм: — Китегез моннан! Кыз бала уьлмаьгаьн, ул йоклый! — диде. Аннан коьлаь башладылар. Лаькин халык оьйдаьн чыгарылгач, Гайсаь, буьлмаьгаь кереп, кызнынъ кулыннан тотты, хъаьм кыз торып басты. Бу хактагы хаьбаьр шундагы боьтен тираь-як жъирлаьргаь таралды. Гайсаь аннан киткаьндаь, артыннан ике сукыр иярде. — Давыт Улы, безгаь шаьфкать куьрсаьтче! — дип кычкырдылар алар. Ул оьйгаь кергаьч, бу сукырлар Анынъ янына килделаьр. хъаьм Гайсаь: — Минем ярдаьм итаь алуыма сез ышанасызмы? — дип сорады. — АЬйе, АЬфаьнде, — дип жъавап бирделаьр алар. Гайсаь аларнынъ куьзлаьренаь кагылды хъаьм: — Ышануыгыз буенча булсын сезгаь, — диде. хъаьм алар куьраь башладылар. Гайсаь аларга: — Карагыз аны, бу хакта беркем даь белмаьсен, — дип каты кисаьтеп аьйтте. АЬмма алар, киткаьч, Анынъ хакында шундагы боьтен тираь-як жъирлаьрдаь соьйлаьп йоьрделаьр. Алар китаьм дигаьндаь, Гайсаь янына жъенле телсез кешене китерделаьр. Гайсаь жъенне куып чыгаргач, телсез кеше соьйлаьшаь башлады. Монъа халык хаьйран калды хъаьм аьйтте: —Исраилдаь беркайчан да мондый хаьлне куьргаьнебез булмады. Лаькин фарисейлаьр: —Ул жъеннаьрне жъеннаьр башлыгы коьче белаьн куып чыгара, — дип каршы соьйлаьделаьр. Гайсаь гыйбадаьтханаьлаьрдаь оьйраьтеп, боьтен шаьхъаьрлаьр хъаьм авыллар буйлап Патшалык хакындагы Яхшы хаьбаьрне игълан итеп, халыкны тоьрле авырулардан хъаьм чирлаьрдаьн савыктырып йоьрде. Ул халык тоьркемнаьрен куьреп кызганды: алар, коьтуьче­лаьре булмаган сарыклар кебек, борчылган хъаьм таралган иделаьр. Шул чакта Гайсаь шаькертлаьренаь аьйтте: — Урасы ашлык куьп, аь уракчылар аз. Шунъа куьраь ашлык Ху­жъасына ялварыгыз: ашлык урырга эшчелаьр жъибаьрсен. Гайсаь УЬзененъ янына унике шаькертен чакырып алып, аларга шакшы рухларны куып чыгару хъаьм тоьрле авыру­лардан, тоьрле чирлаьрдаьн савыктыру ваькалаьте бирде. Менаь ул унике раьсуьлненъ исеме: беренчесе — Петер дип атал­ган Шимун хъаьм анынъ энесе АЬндри, Зебедаьй улы Ягъкуб хъаьм анынъ энесе Яхъя, Филип хъаьм Бартулумай, Томас хъаьм салым жъыючы Маттай, хъалфай улы Ягъкуб, Таддай, Коьраьшуьче Шимун хъаьм Гайсаьгаь хыянаьт итаьчаьк Яхъуьд Искариот. Гайсаь менаь шушы уникене наьсыйхаьт биреп жъибаьрде: —Башка халыкларга бармагыз хъаьм Самареяненъ бер шаьхъаьре­наь даь кермаьгез. Биграьк таь Исраил халкынынъ югалган сарык­лары янына барыгыз. Барганда исаь: «Куьклаьр Патшалыгы якынлашты!» — дип хаьбаьр итегез. Авыруларны савыктырыгыз, уьлгаьннаьрне терелтегез, махаулыларны тазартыгыз, жъеннаьрне куып чыгарыгыз. Бушлай алдыгыз — бушлай бирегез. Пута­гызга салырга дип, уьзегез белаьн алтын да, коьмеш таь, бакыр акча да алмагыз. Биштаьр даь, алмаш куьлмаьк таь, аяк киеме даь, юл таягы да алмагыз — эшче уьзенаь ризык бирелуьгаь лаек. Бераьр шаьхъаьр яки авылга килгаьч, анда кем лаеклы булуын табып, уьзегез киткаьнгаь кадаьр анынъ оьендаь калыгыз. ОЬйгаь кер­гаьндаь, иминлек телаьген аьйтеп керегез. АЬгаьр оьй лаеклы булса, анда сез телаьгаьн иминлек булсын, аь лаексыз булса, сезненъ иминлегегез уьзегезгаь кире кайтсын. АЬ бераьр йорт яки шаьхъаьр сезне кабул итмаьсаь, суьзлаьрегезне тынъламаса, ул чакта бу йорт­тан яки бу шаьхъаьрдаьн киткаьндаь, аякларыгыздагы тузанны кагып тоьшерегез. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: хоькем коьнендаь Саьдуьм белаьн Гамура шаьхъаьрлаьренаь бу шаьхъаьргаь караганда жъинъелраьк булыр. Мин сезне буьрелаьр арасына сарыкларны жъибаьргаьн кебек жъибаьраьм. Шунъа куьраь, еланнар кебек сакланучан булыгыз хъаьм куьгаьрченнаьр кебек эчкерсез булыгыз. Кешелаьрдаьн сакланыгыз. Алар сезне маьхкаьмаьлаьргаь тапшырырлар, гыйбадаьтханаьлаьрендаь камчыларлар. Сезне Минем аркада идараьчелаьр, патшалар алдына китерерлаьр. Бу — сез аларга хъаьм халыкларга Минем хакта шахъитлек итсен оьчен булыр. Сезне хоькем итаьргаь китер­гаьн чакта, наьрсаь хъаьм ничек соьйлаьргаь дип хафаланмагыз: сезгаь ул саьгатьтаь наьрсаь соьйлаьргаь кираьклеге белдерелер. Чоьнки аьйткаьн суьзлаьрегез сезнеке булмас, баьлки сезненъ аша Атагыз­нынъ Рухы соьйлаьр. Туган туганын, ата баласын уьлемгаь тапшырыр, аь балалар ата-аналарына каршы чыгып, аларны уьтертерлаьр. Минем оьчен барысы да сезне наьфраьт итаьр. Лаькин ахырга кадаьр чы­даган кеше котылыр. Бер шаьхъаьрдаь эзаьрлекли башласалар, башкасына качыгыз. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: сез Исраилненъ барлык шаьхъаьрлаьрен аьйлаьнеп чыгарга оьлгергаьнче, Адаьм Улы килаьчаьк. Шаькерт уьзененъ остазыннан оьстен булмый, хъаьм хезмаьтче даь уьзененъ хужъасыннан оьстен булмый. Шаькерт исаь остазы кебек булса, аь хезмаьтче хужъасы кебек булса, шул жъитаь. Йорт хужъасын Белзебул дип атыйлар икаьн, оьйдаьгелаьрен инде биграьк таь шу­лай дип атарлар. Шунъа куьраь, алардан курыкмагыз! Ачылмый калачак бер­нинди капланган наьрсаь хъаьм беленми калачак бернинди яшерен наьрсаь юк. Мин сезгаь каранъгылыкта соьйлаьгаьннаьрне коьн як­тысында соьйлаьгез, пышылдап аьйткаьннаьрне оьй туьбаьлаьреннаьн игълан итегез. Таьнне уьтереп таь, жъанны уьтераь алмаучылардан курыкмагыз. Баьлки куьбраьк жъаьхъаьннаьмдаь жъанны да, таьнне даь хъаьлак итаь алучы Аллахъыдан куркыгыз! Ике чыпчык бер бакыр таьнъкаьгаь сатыла туьгелме сонъ? АЬмма аларнынъ берсе даь Атагызнынъ ихтыярыннан башка жъиргаь егылып тоьшмаьс. АЬ сезненъ хаьтта башыгыздагы хъаьр чаьч боьрте­гегез даь санаулы. Шулай итеп, курыкмагыз: сез куьп чыпчык­ларга караганда кыйммаьтлераьк. Шулай итеп, Мине кешелаьр алдында икърар иткаьн кешене Мин даь Куьктаьге Атам алдында икърар итаьрмен. АЬ инде бе­раьрсе кешелаьр каршында Миннаьн ваз кичсаь, Мин даь Куьктаьге Атам каршында аннан ваз кичаьрмен. Мине жъиргаь тынычлык китерергаь килде дип уйламагыз. Мин тынычлык китерергаь дип килмаьдем, аьмма кылыч алып килдем. Чоьнки Мин улы белаьн атаны, кызы белаьн ананы, ки­лен белаьн каенананы аерырга дип килдем. ХЪаьм кеше оьчен оьй-даьгелаьре дошман булыр. УЬзененъ атасын яки анасын Минъа караганда куьбраьк яратучы кеше Минъа лаек туьгел. УЬзененъ улын яки кызын Минъа кара­ганда куьбраьк яратучы кеше Минъа лаек туьгел. УЬзененъ хачын алмаган хъаьм Минъа ияреп бармаган кеше Минъа лаек туьгел. Тормышын уьзе оьчен сакларга тырышучы кеше аны югалтыр. АЬ Минем оьчен тормышын югалткан кеше аны табар. Сезне кабул итуьче Мине кабул итаь. АЬ Мине кабул итуьче Мине ЖЪибаьруьчене кабул итаь. Паьйгамбаьрне паьйгамбаьр булга­ны оьчен кабул итуьче, паьйгамбаьрненъ аьжъерен алыр. Таькъваны таькъва булганы оьчен кабул итуьче таькъванынъ аьжъерен алыр. Кем шушы инъ туьбаьннаьрненъ берсенаь Минем шаькертем булга­ны оьчен эчаьргаь дип бер чынаяк салкын су бираь, хак суьз аьйтаьм: аьжъереннаьн маьхруьм калмаячак. Гайсаь, УЬзененъ унике шаькертенаь наьсыйхаьт биреп бетер­гаьч, башка шаьхъаьрлаьрдаь оьйраьтеп хъаьм ваьгазьлаьп йоьрергаь дип, аннан китте. Яхъя исаь, тоьрмаьдаь чакта Маьсихненъ кылган гамаьллаьре ха­кында ишеткаьч: «Килергаь тиеш булган Зат Синме, аьллаь башка бераьуьне коьтикме?» — дип сорарга уьзененъ шаькертлаьрен жъибаьр­де. *** Гайсаь аларга жъавап бирде: —Барыгыз, куьргаьннаьрегезне хъаьм ишеткаьннаьрегезне Яхъяга кайтып соьйлаьгез: Сукырлар янаь куьраь, аксаклар йоьри, махау-лылар тазарына, чукраклар ишетаь, уьлгаьннаьр терелеп тора хъаьм фаькыйрьлаьргаь Яхшы хаьбаьр игълан ителаь. Кем Минем хакта шиклаьнми, шул баьхетле. Яхъя шаькертлаьре киткаьндаь, Гайсаь халыкка Яхъя хакында соьйли башлады: —Сез чуьлгаь наьрсаь карарга бардыгыз? ЖЪилдаь тирбаьлгаьн ка­мышны карарга дипме? Наьрсаь карарга бардыгыз сонъ? Купшы кием кигаьн кешенеме? АЬ бит купшы кием кигаьннаьр сарайларда яшилаьр. Ул чакта наьрсаь карарга бардыгыз? Паьйгамбаьрнеме? АЬйе! Мин сезгаь аьйтаьм, ул паьйгамбаьрдаьн даь боьеграьк! Изге язмада: «Мин Синенъ алдынънан хаьбаьрчемне жъибаьраьм, ул Синенъ алдынънан Синъа юл аьзерлаьр», — дип язылган суьзлаьр анынъ турында. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: хатын-кыздан туган кешелаьр ара­сында Чумдыручы Яхъядан боьеграьк хъичкем булмады. АЬмма Куьклаьр Патшалыгында инъ кечкенаьсе даь аннан оьстенраьктер. Чумдыручы Яхъя коьннаьреннаьн алып буьгенгаь хаьтле Куьклаьр Патшалыгы оьчен коьраьш бара хъаьм коьч куючылар аны кулга тоь­шераьлаьр. Чоьнки барлык паьйгамбаьрлаьр хъаьм боьтен канун Яхъяга кадаьр паьйгамбаьрлек иттелаьр. ХЪаьм аьгаьр кабул итаьргаь телисез икаьн, белегез: ул - килергаь тиешле Ильяс. Колак­лары булган ишетсен! Хаьзерге заман кешелаьрен наьрсаь белаьн чагыштырырга икаьн? Алар: «Без сезгаь куьнъелле коьйлаьр уйнадык, аь сез биемаьдегез. Без кайгылы жъырлар жъырладык, аь сез кайгырып еламадыгыз», - дип, базар маьйданында бер-берсенаь кычкырып утыручы бала­ларга охшый. *** Чоьнки Яхъя килде, ашамый да, шаьраб та эчми, хъаьм кешелаьр: «Ул жъенле», - дилаьр. Адаьм Улы килде, ашый хъаьм эчаь. Алар: «Куьрегез аьле, бираьн, эчкече, салым жъыючы­ларнынъ хъаьм гоьнахълыларнынъ дусты!» - дилаьр. АЬ Аллахъынынъ зираьклеге уьзененъ эшлаьре белаьн хак дип исбат ителде. Аннан сонъ Гайсаь могжъизаларынынъ куьбесе эшлаьнгаьн шаьхъаьрлаьрне таьуьбаьгаь килмаьгаьннаьре оьчен шелтаьли башлады: - Кайгы синъа, Хоразин! Кайгы синъа, Баьйтсайда! АЬгаьр сездаь эшлаьнгаьн могжъизалар Тур хъаьм Сидун шаьхъаьрлаьрендаь куьрсаьтелгаьн булса, алар куьптаьн инде тупас киемнаьр киеп хъаьм коьлгаь утырып таьуьбаь итаьрлаьр иде. Лаькин сезгаь аьйтаьм, хоькем коьнен­даь Тур белаьн Сидунга сезгаь караганда жъинъелраьк булыр. АЬй, Каьпаьрнаум, аьллаь сине куьккаь кадаьр куьтаьрерлаьр дип уйлый­сынъмы? Юк, уьлем патшалыгына кадаьр тоьшерелерсенъ. АЬгаьр синдаь эшлаьнгаьн могжъизалар Саьдуьмдаь эшлаьнсаь, ул хаьзерге коьнгаь кадаьр торган булыр иде. Лаькин сезгаь аьйтаьм: хоькем коь­нендаь Саьдуьм жъиренаь синъа караганда жъинъелраьк булыр. Шул вакытта Гайсаь аьйтте: - Атам, куькненъ хъаьм жъирненъ Хужъасы! Зираьклаьрдаьн хъаьм акыл иялаьреннаьн яшерелгаьнне балаларга ачып бируьенъ оьчен Синъа шоькрана итаьм! АЬйе, Атам, шулай эшлаьуьне Син яхшы дип тап­тынъ! Атам боьтенесен даь Минъа тапшырды. Улын Атасыннан башка хъичкем белми. Улыннан башка Атасын хъичкем белми, хъаьм Улы Аны кемнаьргаь ачарга тели, шул кешелаьрдаьн башка Атаны хъичкем белми. Авырлыктан жъаьфа чигуьчелаьр, хъаьммаьгез даь Минъа килегез. Мин сезгаь тынычлык бирермен. Минем камытымны уьзегезгаь киегез хъаьм Миннаьн оьйраьнегез, чоьнки Мин - юаш, басынкы куьнъелле; хъаьм сез тынычлык табарсыз. Чоьнки Минем камы­тым унъайлы хъаьм йоьгем жъинъел! Бервакыт, шимбаь коьнне, Гайсаь иген кырлары аркылы уьтте. Анынъ шаькертлаьре, ачыкканлыктан, башаклар оьзеп ашый башладылар. Фарисейлаьр, моны куьреп, Гайсаьгаь аьйттелаьр: - Кара, Синенъ шаькертлаьренъ шимбаь коьн эшлаьргаь ярамаган­ны эшлилаьр! - Давыт хъаьм анынъ белаьн булган кешелаьр ачыккач, анынъ наьрсаь эшлаьгаьне хакында укымадыгызмыни: ул Изге йортка кер­гаьн хъаьм Аллахъыга багышланган икмаьклаьрне ашаган, аь аларны исаь руханилардан башка хъичкемгаь даь ашарга роьхсаьт ителмаьгаьн, - диде Гайсаь. - *** Аллахъы Йортында руханиларнынъ шимбаь коьн канунын бозуларын, аьмма монынъ аларга гаепкаь саналмавын канун китабыннан укымадыгызмы аьллаь? Сезгаь аьйтаьм: монда Аллахъы Йортына караганда боьеграьге бар. АЬгаьр сез Аллахъы-нынъ: «Мин корбанны туьгел, шаьфкатьлекне телим», - дигаьн суьзлаьрененъ маьгънаьсен анъласагыз, гаепсезлаьрне хоькем итмаьс идегез. Чоьнки Адаьм Улы - шимбаь коьнененъ Хужъасы. Аннан китеп, Гайсаь гыйбадаьтханаьгаь килде. Анда кулы корышкан кеше бар иде. - Шимбаь коьнне савыктыру роьхсаьт ителаьме? - дип, кайберлаь­ре Гайсаьдаьн сорадылар. Чынлыкта исаь алар Гайсаьне гаеплаьргаь саьбаьп эзлилаьр иде. - Сезненъ арагыздагы бераьуьненъ бердаьнбер сарыгы булып, ул сарыгы шимбаь коьнне чокырга егылып тоьшсаь, аны чыгармас иде микаьн? - диде Гайсаь. - АЬ кеше исаь сарыктан куьпкаь ка­дерлераьк бит. Шулай булгач, шимбаь коьнне яхшылык эшлаьуь роьхсаьт ителаь. Шуннан сонъ Ул теге кешегаь: - Кулынъны суз! - диде. Ул кулын сузды, хъаьм кулы савыкты; икенчесе кебек уьк исаьн булды. Фарисейлаьр исаь, гыйбадаьтханаьдаьн китеп, Гайсаьне ничек хъаьлак итуь хакында бергаьлаьшеп кинъаьш кордылар. Гайсаь, бу хакта белеп, аннан китте. Артыннан куьп халык иярде. Ул авыруларнынъ барысын да савыктырды. АЬмма УЬзе­ненъ кем булуы хакында беркемгаь даь соьйлаьмаьскаь кушты. Бу вакыйгалар Ишагыйя паьйгамбаьр аша аьйтелгаьн суьзлаьр гамаьлгаь ашсын оьчен булды: «Менаь Мин сайлаган Минем Хезмаьтчем, Минем соьеклем, Минем жъанымнынъ шатлыгы. Мин Аны УЬземненъ Рухым белаьн сугарырмын, хъаьм Ул Минем хоькемемне халыкларга игълан итаьр. Ул баьхаьслаьшмаьс, кычкырмас, урамнарда Анынъ тавышын хъичкем ишетмаьс. Гаделлекне жъинъуьгаь ирештергаьнгаь кадаьр, чатнаган камышны сындырып тоьшермаьс, пыскып яткан филтаьне суьндермаьс. Анынъ исеменаь халыклар оьметлаьрен багларлар». Аннары Гайсаь янына жъенле кешене китерделаьр; ул сукыр хъаьм телсез иде. Гайсаь аны савыктырды. Ул соьйлаьшаь хъаьм куьраь башлады. Кешелаьр шаккаттылар хъаьм: - Давыт Улы була аламы Ул? - дип, алар бер-береннаьн со­радылар. Моны фарисейлаьр ишетеп: - Анъа жъеннаьр башлыгы Белзебул коьч биргаьнгаь куьраь генаь Ул жъеннаьрне куып чыгара, - диделаьр. Гайсаь, аларнынъ уйларын белеп: - АЬгаьр патшалык эчендаь буьленуь булса, ул жъимерелер. Шулай ук эчендаь ызгыш-талаш булган шаьхъаьр яки йорт тора алмас. АЬгаьр шайтан шайтанны куып чыгара икаьн, димаьк, ул уьзен-уьзе тарката. Анынъ патшалыгы ничек торыр икаьн? АЬ ин­де Мин жъеннаьрне Белзебул коьче белаьн куып чыгарам икаьн, сезненъ иярченнаьрегез кемненъ коьче белаьн куып чыгара сонъ? Шунлыктан, сезненъ хаклы булмавыгызны алар уьзлаьре куьрсаь­терлаьр. АЬ инде Мин Аллахъы Рухы белаьн жъеннаьрне куып чыгарам икаьн, димаьк, сезгаь Аллахъы Патшалыгы инде килеп жъитте, - диде. - Кем даь булса коьчле кешененъ оьенаь кереп, башта аны баьйлаьп куймыйча, анынъ малын талый алыр микаьн? Шулай эшлаьгаьннаьн сонъ гына ул анынъ оьен талап чыгар. Кем Минем белаьн туьгел, ул Минъа каршы. Кем Минем белаьн жъыймый, ул тарката. Шунъа куьраь, Мин сезгаь аьйтаьм: кешелаьрненъ боьтен гоьнахълары хъаьм коьферлеклаьре кичерелер, аьмма Аллахъы Рухына каршы коьферлаьнуь кичерелмаьс. Адаьм Улына каршы бераьр наьрсаь аьйтуьче кичерелер, аьмма Аллахъы Ру­хына каршы бераьр наьрсаь аьйтуьче хаьзерге заманда да, килаьчаьктаь даь кичерелмаьс. Яхшы жъимеш китерер оьчен агачнынъ яхшы булуы кираьк. АЬгаьр агач начар икаьн, жъимешлаьре даь начар булыр. ЖЪимешенаь карап, агачы беленаь. Елан кавеме! Явыз була торып, сез ни­чек яхшы соьйлаьшаь аласыз? Кешененъ куьнъеленнаьн наьрсаь ташый, анынъ телендаь даь шул була. Яхшы кеше уьзененъ яхшылык хаь­зинаьсеннаьн яхшылык чыгара, аь явыз кеше уьзененъ явызлык хаьзинаьсеннаьн явызлык чыгара. Сезгаь аьйтаьм: аьйтелгаьн хъаьр буш суьз оьчен кешелаьр кыямаьт коьнендаь жъавап бираьчаьклаьр. Чоьнки аьйткаьн суьзлаьренъаь карап сине акларлар, аьйткаьн суьзлаь­ренъаь карап хоькем итаьрлаьр. Шуннан сонъ канунчылар хъаьм фарисейлаьр арасыннан берничаьсе Анъа аьйттелаьр: - Остаз, без Синенъ илахъи билге куьрсаьтуьенъне телибез. Лаькин Гайсаь аларга жъавап бирде: -Явыз хъаьм Аллахъыга иман итмаьуьче буын билге талаьп итаь, аьмма аларга Юныс паьйгамбаьр галаьмаьтеннаьн башка билге би­релмаьс. Чоьнки Юныс паьйгамбаьр динъгез жъанварынынъ кары­нында оьч коьн хъаьм оьч тоьн уьткаьргаьн кебек, Адаьм Улы да жъир тираьнлегендаь оьч коьн хъаьм оьч тоьн уьткаьрер. Нинаьвилелаьр хоькем коьнендаь бу буын кешелаьре белаьн бергаь торып, аларны гаеплаья­чаьклаьр, чоьнки алар Юныс паьйгамбаьрненъ ваьгазен ишетеп таьуьбаь иткаьннаьр. АЬ Мондагы - Юныстан боьеграьк. Коьньякнынъ пат­шабикаьсе хоькем коьнендаь, бу буын кешелаьре белаьн бергаь то­рып, аларны гаеплаьячаьк, чоьнки ул Соьлаьйман патшанынъ зираьк суьзлаьрен тынълау оьчен жъир читеннаьн килгаьн булган. АЬ Мондагы - Соьлаьйманнан боьеграьк. Шакшы рух, кеше эченнаьн чыкканнан сонъ, сусыз урыннарда уьзенаь сыеныр урын эзлаьп йоьри, аьмма таба алмый. хъаьм ул: «Элекке йортыма аьйлаьнеп кайтыйм аьле», - ди. Кире кайткач, ул аны иясез, себерелгаьн хъаьм жъыештырылган хаьлдаь таба. Ан­нары ул уьзеннаьн даь явызрак жъиде рухны ияртеп кайта, хъаьм алар шунда яши башлыйлар. хъаьм ул кешененъ бу хаьле элеккегаь кара­ганда да начаррак була. Бу явыз буын белаьн даь шулай булыр. Гайсаь халыкка соьйлаьгаьн вакытта, Анынъ анасы хъаьм энелаьре тышта тордылар: алар Гайсаь белаьн соьйлаьшергаь телаьделаьр. Ниндидер бер кеше Гайсаьгаь аьйтте: - Синенъ аьниенъ белаьн энелаьренъ тышта басып торалар. Алар Синенъ белаьн соьйлаьшергаь телилаьр. Гайсаь исаь бу кешегаь жъавап бирде: - Кем Минем анам хъаьм кем туганнарым? хъаьм кулы белаьн шаькертлаьренаь куьрсаьтеп: - Менаь Минем анам хъаьм туганнарым! - диде. – Чоьнки Куьктаьге Атамнынъ ихтыярын уьтаьуьче кеше Минъа ир туганым да, кыз туганым да, анам да була. Гайсаь шул коьнне оьйдаьн чыкты хъаьм динъгез ярына барып утырды. Анынъ тираьсенаь куьп халык жъыелды. Шунлык­тан Анъа коьймаьгаь утырырга туры килде, аь боьтен халык яр буенда басып торды. хъаьм Гайсаь гыйбраьтле хикаьялаьр аша аларга куьп наьрсаь хакында соьйлаьде: - Менаь, чаьчуьче чаьчаьргаь чыккан. - Ул чаьчкаьндаь орлыкларнынъ бер оьлеше юл буена тоьшкаьн. Кошлар очып килеп, аларны чуьп­лаьп бетергаьн. - Икенче бер оьлеше туфрагы аз булган ташлы урынга тоьшкаьн. Тираьн ятмаганга куьраь, алар тиз шытып чыккан­нар. - АЬ инде кояш чыгып кыздыргач, тамырлары булмаганлык-тан, уьсентелаьр шинъеп тоьшкаьннаьр. - Орлыкларнынъ башкалары куьгаьнлеккаь тоьшкаьн. Куьгаьн куаклары уьсеп, аларны басып кит­каьн. - АЬ башка орлыклар исаь унъдырышлы жъиргаь тоьшкаьн хъаьм йоьзлаьтаь, алтмышлата, утызлата унъыш биргаьн. - Колаклары бул­ганнар - ишетсеннаьр! Шаькертлаьре Анынъ янына килеп, сорадылар: - Син ни оьчен халык белаьн кинаяле хикаьялаьр кулланып соьйлаьшаьсенъ? - Сезгаь Куьклаьр Патшалыгынынъ серлаьрен белуь бирелгаьн, аь аларга бирелмаьгаьн, - диде Ул. - Кемненъ бар, шунъа бирелер хъаьм анъарда артыгы белаьн булыр. АЬ кемненъ юк, анъардан булганы да тартып алыныр. Менаь шунъа куьраь Мин аларга кинаяле хикаьялаьр кулланып соьйлим: алар бит карыйлар, аьмма куьрмилаьр, тынълыйлар, аьмма ишетмилаьр хъаьм тоьшенмилаьр. Шулай Ишагыйяненъ паьйгамбаьрлек суьзлаьре аларда тормышка ашты: «Тынълап-тынълап та, анъламассыз, Карап-карап та, куьрмаьссез. Чоьнки бу халыкнынъ йоьраьген май баскан. Коьчкаь генаь ишетаь колаклар, Куьзлаьрен даь алар йомганнар. АЬгаьр шулай булмаса, Куьзлаьре белаьн куьрерлаьр, Колаклары белаьн ишетерлаьр иде. Йоьраьклаьре белаьн анъларлар, Минъа таба борылырлар хъаьм Мин аларны савыктырыр идем». Лаькин сезненъ куьзлаьрегез баьхетле, чоьнки алар куьраьлаьр, колакларыгыз баьхетле, чоьнки алар ишетаьлаьр. Ышаныгыз: сез куьраь торган наьрсаьлаьрне куьп паьйгамбаьрлаьр хъаьм таькъвалар куь­рергаь телаьделаьр, аьмма куьрмаьделаьр; сез хаьзер ишеткаьн наьрсаь­лаьрне ишетергаь телаьделаьр, аьмма ишетмаьделаьр. Шулай итеп, чаьчуьче хакындагы кинаяле хикаьяненъ наьрсаь анълатканын тынълагыз. Патшалык хакындагы суьзне тынълаучы хъаьм аны анъламаучы хъаьркемненъ йоьраьгенаь чаьчелгаьнне шайтан килеп алып китаь. Бу – юл буена чаьчелгаьн орлык. Ташлы урынга чаьчелгаьн орлык исаь, суьзне ишетуь белаьн, аны шунда ук шатланып кабул итуьче кеше ул. АЬмма анынъ тамыры булма- ганлыктан, ул суьзне вакытлыча гына тота. Суьз аркасында кайгы яки эзаьрлеклаьуьлаьр булса, ул бик тиз чигенаь. Куьгаьнлеккаь чаь­челгаьне исаь - ул суьзне ишетуьче кеше, аьмма тормыш маьшаь­катьлаьре хъаьм байлыкка кызыгу суьзне басып китаь хъаьм ул унъыш бирми. Унъдырышлы жъиргаь чаьчелгаьне – суьзне ишетеп, аны анълаучы кеше, ул жъимеш бираь хъаьм унъышы йоьзлаьтаь, алтмышла­та хъаьм утызлата була. Гайсаь аларга тагын бер гыйбраьтле хикаья соьйлаьде: - Куьклаьр Патшалыгы наьрсаьгаь охшаган? Куьз алдыгызга ките­регез: кеше уьзененъ басуына инъ яхшы орлыгын чаьчкаьн. АЬмма тоьнлаь, хъаьммаьсе йоклаган чакта, анынъ дошманы килеп, иген ара­сына тиле бодай чаьчеп киткаьн. УЬсентелаьр куьтаьрелеп, башак­лары куьренгаьн вакытта, тиле бодай да куьренаь башлаган. Йорт хужъасынынъ хезмаьтчелаьре анъа килеп: «АЬфаьнде, син бит уьзенъненъ басуынъа орлыкнынъ инъ яхшыларын чаьчтенъ. Тиле бодай каян ки­леп чыккан сонъ?» - дип сорадылар. «Бу дошман эше», - дип жъавап бирде хужъалары. Алар аьйттелаьр: «Телаьсаьнъ, без барып утыйк аларны!» Лаькин ул аьйтте: «Кираькми, югыйсаь утаган ва­кытта тиле бодай белаьн бергаь игенне даь йолкуыгыз бар. Аны­сы да, монысы да унъыш урганга кадаьр уьссеннаьр. АЬ инде урак оьстендаь Мин уручыларга аьйтермен: „Инъ элек яндыру оьчен, тиле бодай коьлтаьлаьрен жъыегыз, аь игенне келаьткаь илтеп салыгыз\». Гайсаь аларга тагын бер гыйбраьтле хикаья соьйлаьде: - Куьклаьр Патшалыгы наьрсаьгаь охшаган? Куьз алдыгызга ките­регез: менаь бер кеше уьз басуына горчица орлыгын чаьчкаьн. Ул 13 боьтен орлыклардан да кечкенаьраьк, аь инде уьсеп жъиткаьч, бакча­дагы хъаьммаь уьсемлеклаьрдаьн даь зуррак, агач кебек була. хъаьм кошлар, очып килеп, анынъ ботакларында оя ясыйлар. Гайсаь аларга тагын бер гыйбраьтле хикаья соьйлаьде: - Куьклаьр Патшалыгы наьрсаьгаь охшаган? Куьз алдыгызга ките­регез: менаь бер хатын чуьпраь белаьн бер капчык оннан камыр басып куйган хъаьм берникадаьр вакыттан сонъ боьтен камыр ка­барган. Боларнынъ барысын Гайсаь халыкка кинаяле хикаья итеп соьйлаьде. Ул аларга кинаяле хикаья кулланмыйча бернаьрсаь даь соьйлаьмаьде. Бу - паьйгамбаьр аьйткаьннаьр гамаьлгаь ашсын оьчен булды: «Мин аларга кинаяле хикаьялаьр аша соьйлаьрмен, Доьнья яратылган коьннаьрдаьн бирле билгеле булмаганны соьйлаьрмен». Аннары, халыкны жъибаьреп, Гайсаь оьйгаь керде. Шаькертлаьре Анынъ янына килеп: Басудагы тиле бодай хакындагы гыйбраьтле хикаьяненъ маьгъ­наьсен безгаь анълатып бирче! - диделаьр. Яхшы орлык чаьчуьче - ул Адаьм Улы, - диде Гайсаь. Басу - доьнья ул, яхшы орлыклар - Патшалык кешелаьре, тиле бодай - шайтан кешелаьре, хъаьм аны чаьчуьче дошман - иблис. Урак оьсте - доьнья бетуь ул, аь уручылар - фаьрештаьлаьр. Тиле бодайны жъыеп, утта яндырган кебек, доьнья беткаьндаь даь шулай булачак. Адаьм Улы УЬзененъ фаьрештаьлаьрен жъибаьрер, алар Анынъ Патшалыгыннан гоьнахъка тартучыларнынъ хъаьм явызлык эшлаьуьчелаьрненъ хъаьммаьсен жъыеп, янып торган утлы мичкаь ташларлар. Анда елау хъаьм теш шыкырдату булыр. АЬ таькъва кешелаьр Аталарынынъ Патшалыгында кояштай балкып торыр­лар. Колаклары булганнар ишетсеннаьр! Куьклаьр Патшалыгы наьрсаьгаь охшаган? Куьз алдыгызга китерегез: бераьуь кырда куьмеп куелган хаьзинаьне тапкан, ди. Ул аны янъадан куьмеп куйган хъаьм, шатланып, боьтен булган наьрсаьсен сатып, шул кырны сатып алган. Куьклаьр Патшалыгы тагын наьрсаьгаь охшаган? Куьз алдыгызга китерегез: саьуьдаьгаьр яхшы энжъелаьр эзли, ди. Менаь ул искиткеч матур энжъе тапкан. Кайтып, бар булган наьрсаьсен саткан хъаьм аны сатып алган. Куьклаьр Патшалыгы тагын наьрсаьгаь охшаган? Куьз алдыгызга китерегез: балыкчылар динъгездаь ятьмаь салганнар хъаьм анъа тоьрле балыклар элаьккаьн, ди. Ятьмаь балык белаьн тулгач, алар ять­маьне ярга тартып чыгарганнар да, утырып, балыкларны сайлый башлаганнар. Яхшыларын каьрзингаь салганнар, аь ашарга ярак­сызларын исаь читкаь ташлаганнар. Доьнья беткаьндаь даь шулай булачак: фаьрештаьлаьр килеп, таькъвалардан яман кешелаьрне аерырлар. Аларны янып торган утлы мичкаь ташларлар. Анда елау хъаьм теш шыкырдату булыр. Сез боларнынъ барысын да анъладыгызмы? —АЬйе, — дип жъавап бирделаьр шаькертлаьре. — Менаь шунъа куьраь, — диде аларга Гайсаь, — Куьклаьр Патшалыгынынъ шаькерте булган хъаьр канунчы уьзененъ келаьтеннаьн иске аьйберлаьрен даь, янъаларын да чыгаручы йорт хужъасы белаьн охшаш. Шушы гыйбраьтле хикаьялаьрне соьйлаьп бетергаьч, Гайсаь аннан китте. УЬз шаьхъаьренаь кайткач, Ул аларнынъ гыйбадаьтханаьлаьрендаь оьйраьтте. Тынълаучыларнынъ хъаьммаьсе танъ калды. —Шундый тираьн акыл хъаьм кодраьтле эшлаьр Анъарда кайдан икаьн? — диделаьр алар. Ул балта остасынынъ улы туьгелме сонъ? Анынъ анасы — Маьрьям, энелаьре — Ягъкуб, Йосыф, Ши­мун хъаьм Яхъуьд туьгелме сонъ? ХЪаьм Анынъ боьтен сенъеллаьре мон­да яшаьмимени? Шулай булгач, монынъ барысы Анъа кайдан килгаьн? ХЪаьм Аны кире кактылар. —Паьйгамбаьр хъаьр жъирдаь ихтирам ителаь, фаькать уьзененъ вата­нында хъаьм оьендаь генаь хоьрмаьт куьрми, — диде аларга Гайсаь. Аларнынъ ышанмаулары аркасында, Ул анда куьп могжъизалар эшлаьмаьде. Шушы вакытта идараьче ХЪируд Гайсаь хакында ишетте. Ул уьзененъ кешелаьренаь: «Ул — уьледаьн терелеп торган Чумдыручы Яхъя. Шунъа куьраь, Анынъ кодраьтле эшлаьр куьр­саьтергаь куаьте бар», — диде. Чоьнки ХЪируд, анынъ абыйсы Фи-липненъ ХЪирудия исемле хатыны аркасында, Яхъяны богаулап, тоьрмаьгаь япкан иде. Чоьнки Яхъя: «Синъа анынъ белаьн яшаьргаь ярамый», — дигаьн иде. ХЪируд аны уьтерер иде, аьмма Яхъяны паьйгамбаьр дип исаьплаьгаьн халыктан курыкты. «хъируднынъ туган коьнендаь хъирудияненъ кызы кунаклар ал­дында биеде хъаьм хъирудка шулкадаьр охшады ки, ул ни генаь сорамасын, барын да бирергаь ант итте. Кыз исаь, анасы оьйраьт­каьнчаь: - Хаьзер уьк Чумдыручы Яхъянынъ башын таьлинкаьгаь салып китер, - дип аьйтте. Патша кайгыга тоьште, аьмма кунаклар алдында аьйтелгаьн ант хакына кызнынъ телаьген уьтаьргаь хъаьм, тоьрмаьдаь Яхъянынъ башын кистерергаь, дип аьмер бирде. Башны таьлинкаьгаь са­лып китерделаьр хъаьм кызга бирделаьр, аь ул анасына илтеп бирде. Яхъянынъ шаькертлаьре килеп, анынъ гаьуьдаьсен алып кабергаь салдылар, аннары китеп, бу хакта Гайсаьгаь хаьбаьр ит­телаьр. Гайсаь исаь бу хакта ишеткаьч, ялгызы гына коьймаьгаь утырып, аулак урынга китте. АЬмма кешелаьр бу турыда ишеткаьч, шаьхъаьр­лаьреннаьн чыгып, Анынъ артыннан жъаьяуьлаьп киттелаьр. Ярга чыккач, Гайсаь зур халык тоьркемен куьреп алды. Ул аларны кыз­ганды хъаьм авыру булганнарын савыктырды. Кич жъиткаьндаь, Анынъ янына шаькертлаьре килделаьр хъаьм: - Бу кеше йоьрми торган урын, аь вакыт сонъ инде. Халыкны жъибаьр; авылларга барып, уьзлаьренаь ризык сатып алсыннар, диделаьр. - Аларга китеп торасы туьгел. Сез аларны уьзегез ашатыгыз, - диде Гайсаь. - Безненъ монда бары тик биш икмаьк хъаьм ике балык кына бар, - диделаьр тегелаьр Гайсаьгаь. - Аларны Минъа монда китерегез, - диде Гайсаь. Ул кешелаьргаь чираьмгаь утырырга кушып, биш икмаькне хъаьм ике балыкны алды да, куьккаь карап, шоькрана кылды хъаьм, икмаьклаьрне сындыргалап, шаькертлаьренаь бирде, аь алар исаь ха­лыкка оьлаьштелаьр. Барысы да ашадылар хъаьм туйдылар. Шаь­кертлаьре калган сыныклардан тулы унике каьрзин жъыйдылар. Барлык ашаучыларнынъ саны исаь, хатыннарны хъаьм балаларны исаьпкаь алмаганда, биш менъгаь якын иде. УЬзененъ халыкны жъибаьруьен коьтмичаь, шаькертлаьренаь, хаьзер уьк коьймаьгаь утырып, УЬзеннаьн алданрак аргы якка чыгарга куш­ты. Халыкны жъибаьргаьч, аулакта дога кылырга дип, Гайсаь тау­га менде. Кич жъиткаьч, Ул анда ялгызы булды. АЬ коьймаь исаь ярдан еракта иде, хъаьм, жъил каршы булганлыктан, анъа коьчле дулкыннар баьраь иде. Иртаьнге оьч белаьн алты арасында Гай­саь, динъгез оьстеннаьн атлап, алар янына китте. Шаькертлаьре Гайсаьненъ динъгез оьстеннаьн килуьен куьреп, куркыштылар: - Бу оьраьк! - диделаьр. хъаьм куркуларыннан кычкырып жъи­баьрделаьр. - Кыю булыгыз, бу - Мин! Курыкмагыз! - диде шунда ук аларга Гайсаь. Шуннан сонъ Петер Анъа эндаьште: - Раббым! АЬгаьр Син булсанъ, янынъа су оьстеннаьн килергаь аьмер бирче минъа. - Кил, - диде анъа Гайсаь. Петер, коьймаьдаьн чыгып, су оьстеннаьн Гайсаьгаь таба китте. АЬмма жъилненъ коьчле булуын тоеп, куркып китте хъаьм бата башлады. - Коткар мине, Раббым! - дип кычкырып жъибаьрде ул. Гайсаь шунда ук кулын сузып, аны элаьктереп алды хъаьм аьйтте: - Аз иманлы син, нигаь икелаьнденъ? Алар коьймаьгаь кергаьч, жъил тынды. Коьймаьдаьге шаькертлаьре Гайсаь каршында йоьзтуьбаьн капландылар. - Син чыннан да Аллахъы Улы! - диделаьр алар. Алар, динъгезне кичеп, Геннисарет ярына чыктылар. ЖЪирле халык, Гайсаьне танып, бу хакта шундагы боьтен аьйлаьнаь-тираьгаь таратты хъаьм Анъа барлык авыруларны алып килде. Алар Анынъ киемененъ чабуына гына булса да кагылырга роьхсаьт бируьен уьтенделаьр. хъаьм кем генаь кагылмасын, барысы да савыкты. Шуннан сонъ Иерусалимнан Гайсаь янына фарисейлаьр хъаьм канунчылар килделаьр. Ни оьчен Синенъ шаькертлаьренъ ата-бабалардан килгаьн йолаларны бозалар: ашар алдыннан кулларын юмыйлар? - дип сорадылар. - АЬ сез ни оьчен уьзегезненъ йолаларыгыз хакына Аллахъы аьмерен бозасыз? - дип каршы тоьште Гайсаь. - Аллахъы: «Атанъны хъаьм ананъны хоьрмаьт ит» хъаьм «Атасын хъаьм анасын хурлаган кеше уьтерелергаь тиеш», - дип аьйткаьн. АЬ сез: «Бераьр­се атасына яки анасына: „Мин синъа бирергаь тиеш булган буь­лаькне Аллахъыга ваьгъдаь иттем\, - дип аьйтсаь, анъа инде атасын хоьрмаьтлаьмаьсаь даь ярый», - дип оьйраьтаьсез. Монынъ белаьн сез уьзегезненъ йолагыз хакына Аллахъы суьзен юкка чыгарасыз. Монафикълар! Сезненъ хакта Ишагыйя паьйгамбаьр алдан куьреп доьрес аьйткаьн: «Бу халык Мине теле белаьн хоьрмаьт итаь, аь куьнъеллаьре исаь Миннаьн еракта. Аларнынъ Минъа табынулары бушка: алар кеше уйлап чыгарган кагыйдаьлаьргаь оьйраьтаьлаьр». Гайсаь халыкны УЬзе янына чакырып аьйтте: - Тынълагыз хъаьм тоьшенергаь тырышыгыз. Аллахъы алдында кешене авызына кергаьн наьрсаь туьгел, аь авызыннан чыккан наьрсаь пычрата. Шуннан сонъ, шаькертлаьре Анынъ янына килеп: - Синенъ суьзлаьренъне ишетеп, фарисейлаьрненъ раьнжъуьлаьрен белаьсенъме? - диделаьр. - Куьктаьге Атам тарафыннан утыртылмаган хъаьр уьсенте тамыры белаьн йолкыначак, - диде Ул. - Калдырыгыз аларны! Сукырларны жъитаьклаьп йоьруьче сукырлар алар. Сукыр сукырны жъитаьклаьп бара икаьн, чокырга икесе даь егылып тоьшаьчаьк. - Безгаь бу суьзлаьрне анълатып бирче, - дип моьраьжъаьгать итте Анъа Петер. - АЬллаь сез даь хъаман анъламыйсызмы? - диде Гайсаь. Авызга кергаьн наьрсаьненъ карынга керуье, аь аннан тышка чы­гарылып ташлануы сезгаь анълашылмыймыни? Кешененъ авызыннан чыкканы йоьраьгеннаьн чыга. Аны шул пычрата. Явыз ниятлаьр, кеше уьтеруь, зиначылык, фаьхешлек, урлашу, ялган шахъитлек итуь, хурлау кешененъ йоьраьгеннаьн чыга. Ке­шене менаь шулар пычрата. АЬ юмаган куллар белаьн ашау кеше­не пычратмый. Гайсаь ул урыннан Тур хъаьм Сидун жъирлаьренаь китте. Анынъ янына шул жъирлаьрдаь яшаьуьче каьнганлы хатын килде. - АЬфаьнде, Давыт Улы! Кызган мине: минем кызым жъенле хъаьм бик нык газаплана! - дип кычкырды ул. АЬмма Гайсаь анъа бер суьз белаьн даь жъавап кайтармады. Шаькертлаьре, янына килеп, Аннан уьтенаь башладылар: - ЖЪибаьр аны. Югыйсаь ул кычкырып безненъ арттан килаь. - Мин Исраил халкынынъ югалган сарыкларына гына жъибаьрелгаьн идем, - дип жъавап бирде Гайсаь. АЬмма хатын якын килде хъаьм Анынъ каршында йоьзтуьбаьн капланып: - АЬфаьнде, минъа ярдаьм итче! - диде. - Икмаькне балалардан алып, коьчеклаьргаь ташлау яхшы туьгел, - диде Гайсаь. - АЬйе, АЬфаьнде. Лаькин коьчеклаьр даь хужъаларынынъ оьстаьленнаьн коелган валчыкларны ашый бит, - дип жъавап кайтарды хатын. Гайсаь анъа: - АЬй, хатын! Синенъ иманынъ нык! Синъа телаьгаьненъчаь бул­сын, - диде. ХЪаьм шул ук вакытта анынъ кызы савыкты. Аннан киткаьч, Гайсаь Гаьлилаья динъгезе яры буйлап барды. Ул тауга менеп утырды. Анынъ янына халык тоьркемнаьре аксакларны, сукырларны, гариплаьрне, телсезлаьрне хъаьм башка куьп тоьрле авыру кешелаьрне алып килделаьр. Алар авыруларны Анынъ аяклары янына салдылар, хъаьм Гайсаь аларны савыктырды. Телсезлаьрненъ соьйлаьшуьен, гариплаьрненъ савыгуын, аксакларнынъ йоьруьен хъаьм сукырларнынъ куьруьен куьреп, халык танъ калды. ХЪаьм алар Исраил Аллахъысын данладылар. Гайсаь шаькертлаьрен чакырып, аларга: - Кешелаьрне кызганам. Алар Минем белаьн инде оьч коьн буе, аь ашарларына хъичнаьрсаьлаьре юк. Минем аларны ач килеш жъи­баьраьсем килми: юлда хаьлсезлаьнерлаьр, - дип аьйтте. - Шундый тоьркемне туендырырлык икмаькне монда, чуьлдаь, кайдан алырга? - диделаьр Анъа шаькертлаьре. - Сездаь ничаь икмаьк бар? - дип сорады Гайсаь. - ЖЪиде икмаьк хъаьм берничаь кечкенаь балык, - дип жъавап бирделаьр алар. Гайсаь халыкка жъиргаь утырырга кушты хъаьм, жъиде икмаькне хъаьм балыкларны алып, шоькрана кылды. Аларны сындыргалап, шаькертлаьренаь бирде, аь шаькертлаьре халыкка оьлаьште. Барысы да ашап туйдылар. Шаькертлаьре калган сыныкларны жъиде каьрзин тутырып жъыйдылар. АЬ ашаучылар исаь, хатыннарны хъаьм балаларны исаьпкаь алмаганда, дуьрт менъ кеше иде. Халыкны жъибаьргаьч, Гайсаь коьймаьгаь утырды хъаьм Маьгедаьн жъирлаьренаь юл тотты. Аннан сонъ, Гайсаь янына фарисейлаьр хъаьм саддукейлар килделаьр. Аны сынарга телаьп, Аннан куьктаьн илахъи бил­ге куьрсаьтуьен уьтенделаьр. АЬмма Ул: - Кич белаьн сез: «Куьк йоьзе кызыл, шунъа куьраь хъава торышы яхшы булыр», - дисез. АЬ иртаьн иртуьк: «Буьген давыл булачак, 16 чоьнки куьк йоьзе кып-кызыл хъаьм хаьвефле», - дисез. Куьккаь карап, сез хъава торышын алдан аьйтаь аласыз, аь вакытларнынъ билгелаьрен аера белмисез. Явыз хъаьм иман итмаьуьче буын кешелаьре! Сез илахъи билгелаьр талаьп итаьсез, аьмма сезгаь Юныс галаьмаьтеннаьн башка билге бирелмаьс, - дип жъавап бирде. ХЪаьм Гайсаь аларны калдырып китте. Шаькертлаьре башка ярга килеп жъиттелаьр. Алар уьзлаьре белаьн икмаьк алырга онытканнар икаьн. - Карагыз, фарисейлаьр хъаьм саддукейлар ачыткысыннан сак булыгыз! - диде аларга Гайсаь. Алар исаь уьзара: «Ул, безненъ икмаьгебез булмаганга, шулай аьйтаь», - диештелаьр. Гайсаь, моны белеп, аларга: - Аз иманлылар! Сез ни оьчен икмаьгегез юклыгы турында соьйлаьшаьсез? Сез берни даь анъламышсызмыни? Биш менъ кеше­гаь оьлаьшкаьн биш икмаькне оныттыгызмы? Сез ул вакытта ничаь каьрзин жъыеп алдыгыз? АЬ жъиде икмаькне дуьрт менъгаь оьлаьшуь хакында? Сез ул вакытта ничаь каьрзин жъыеп алдыгыз? Минем икмаьк хакында аьйтмаьвем сезгаь анълашылмыймы? Фарисейлаьр хъаьм саддукейлар ачыткысыннан сак булыгыз! - диде. Шунда алар Гайсаьненъ икмаьк ачыткысыннан туьгел, аь фари- сейлаьр хъаьм саддукейлар таьгълиматыннан сакланырга кушуын анъладылар. Филип Кайсариясе шаьхъаьре янындагы жъиргаь килгаьч, Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьреннаьн сорады: - Кешелаьр Адаьм Улын кем дип белаь? - Бераьуьлаьр Аны - Чумдыручы Яхъя, ди, икенчелаьре Ильяс, аь кайберлаьре исаь Иремия яки башка паьйгамбаьрлаьрненъ берсе дип исаьплилаьр, - диделаьр. - АЬ сез, сез Мине кем дип белаьсез? - дип сорады алардан Гайсаь. - Син - Маьсих, тере Аллахъынынъ Улы, - дип жъавап бирде Шимун Петер. - Яхъя улы Шимун, син баьхетле, чоьнки моны синъа кеше туьгел, аь Минем Куьктаьге Атам ачып бирде, - диде Гайсаь. - Шунъа куьраь Мин синъа аьйтаьм: син - Петер хъаьм бу кыяда Мин УЬземаь иман итуьчелаьр бердаьмлеген тоьзиячаькмен. Аны уьлем патшалыгы жъинъаь алмас. Мин синъа Куьклаьр Патшалыгынынъ ачкычларын бирермен. Син жъирдаь тыйганны Аллахъы куьклаьрдаь тыячак, аь жъирдаь роьхсаьт иткаьнне Аллахъы куьклаьрдаь роьхсаьт итаьчаьк. Аннан сонъ, шаькертлаьренаь УЬзененъ Маьсих булуын хъичкемгаь даь аьйтмаьскаь кушты. Шул вакыттан алып, Гайсаь шаькертлаьренаь УЬзененъ Иерусалимга барырга хъаьм анда аксакаллар, баш руханилар хъаьм канунчылар тарафыннан куьп газапларга дучар ителергаь, анда уьтерелергаь, аьмма оьченче коьнне терелтеп торгызылырга тиешлеге хакында ачык итеп соьйли башлады. Петер исаь, Аны читкаьраьк чакырып, каршы аьйтаь башлады: - Сине Аллахъы сакласын, Раббым! Синенъ белаьн мондый хаьл була куьрмаьсен! АЬмма Гайсаь, борылып, Петергаь аьйтте: - Кит янымнан, шайтан! Син Мине ваьсваьсаьлисенъ, синдаь Аллахъы уйлары туьгел, аь кешенеке. Аннары Гайсаь шаькертлаьренаь аьйтте: - Кем Минем арттан барырга тели, уьз-уьзеннаьн баш тартсын, уьзененъ хачын алып, Минем арттан барсын. Чоьнки кем уьзененъ тормышын саклап калырга тели, ул аны югалтыр. АЬ кем уьзененъ тормышын Минем хакка югалтса, ул аны табар. Боьтен доьнья милкен уьзенаь алып, жъанын хъаьлак итсаь, кешегаь моннан ни файда? Ул, уьзененъ жъанын кире кайтарып алыр оьчен, наьрсаь таькъдим итаь алыр икаьн сонъ? Чоьнки Адаьм Улы Атасынынъ балкып торган шоьхъраьте хъаьм УЬзененъ фаьрештаьлаьре белаьн килер хъаьм хъаьркемгаь анынъ гамаьленаь карап бирер. Сезгаь хак суьз аьй­таьм: монда басып торучыларнынъ кайберлаьре Адаьм Улынынъ Патша булып килуьен куьргаьнче уьлемне татымаячаклар. Гайсаь, алты коьннаьн сонъ, Петерне, Ягъкубны хъаьм анынъ I / энесе Яхъяны УЬзе белаьн алып, биек тауга менде. Алар анда уьзлаьре генаь иделаьр. Гайсаьненъ тышкы кыяфаьте аларнынъ куьз алдында уьзгаьреп китте: йоьзе кояш кебек балкыды, аь киемнаьре яктылык кебек ап-ак булды. Менаь алар каршында Муса белаьн Ильяс паьйгамбаьрлаьр паьйда булдылар хъаьм алар Гайсаь белаьн соьйлаьштелаьр. Петер Гайсаьгаь аьйтте: - Раббыбыз! Безненъ монда булуыбыз нинди яхшы! Телисенъме, оьч чатыр корам: берсен Синъа, берсен Мусага, берсен Ильяска? Петер соьйлаьгаьн вакытта балкып торган болыт тоьшеп, аларны каплады. хъаьм болыт эченнаьн: «Бу — Минем соьекле Улым, Ул Минем куанычым. Аны тынълагыз!» — дигаьн суьзлаьр ишетелде. Бу тавышны ишетеп, шаькертлаьр йоьзтуьбаьн капландылар хъаьм нык куркыттылар. Гайсаь, яннарына килеп, аларга кагылды хъаьм: -Торыгыз, курыкмагыз! — диде. Шаькертлаьр, куьтаьрелеп карагач, Гайсаьдаьн башка беркемне даь куьрмаьделаьр. Таудан тоьшкаьндаь Гайсаь аларга боерып аьйтте: -Адаьм Улы терелтеп торгызылганга кадаьр, куьргаьнегез ха­кында беркемгаь даь соьйлаьмаьгез. — АЬ канунчылар ни оьчен, башта Ильяс килергаь тиеш, дип аьйтаьлаьр? — дип сорадылар шаькертлаьре. — Чыннан да, башта Ильяс килеп, барын да уьз урынына урнаштырачак, — дип жъавап бирде Гайсаь. — Сезгаь аьйтаьм: Ильяс килде инде, лаькин кешелаьр аны танымадылар хъаьм анынъ белаьн ни телаьсаьлаьр, шуны эшлаьделаьр. Шулай ук Адаьм Улы да алар аркасында куьп газаплар кичераьчаьк. Шунда шаькертлаьре Гайсаьненъ Чумдыручы Яхъя хакында соьйлаьгаьнен анъладылар. Алар халык тоьркеме янына аьйлаьнеп кайткач, Гайсаь алдына бер кеше килде хъаьм тезлаьренаь егылып: — АЬфаьндем, улымны кызганчы! Анъарда оьянаьк авыруы, ул бик газаплана. Еш кына аьле утка, аьле суга ташлана. Мин аны шаькертлаьренъаь китергаьн идем, аьмма алар аны савыктыра алмадылар, — диде. — АЬй, имансыз хъаьм бозык буын! Минъа куьпме сезненъ белаьн булырга? Сезне куьпме туьзеп торырга? Малайны Минем янга китерегез! — диде Гайсаь. Гайсаь жъенгаь чыгарга аьмер бирде. ЖЪен чыкты, малай исаь шул ук мизгелдаь савыкты. Шаькертлаьре Гайсаь белаьн ялгыз гына калгач, Анынъ янына килделаьр хъаьм: -Ни оьчен без аны куып чыгара алмадык? — дип сорадылар. Гайсаь жъавап бирде: -Чоьнки инануыгыз аз. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: сезненъ горчица орлыгы кадаьр генаь инануыгыз булса хъаьм менаь бу тауга: «Мон­нан тегендаь куьчеп кит», — дип аьйтсаьгез, ул урыныннан куьчаьр иде; сезгаь моьмкин булмаган хъичнаьрсаь булмас иде. *** Алар Гаьлилаьядаь бергаь жъыелгач, Гайсаь аларга аьйтте: - Адаьм Улы кешелаьр кулына тотып бирелергаь хъаьм уьтере­лергаь тиеш, аьмма оьченче коьнне Ул терелтеп торгызылачак. Шаькертлаьр бик зур хафага тоьштелаьр. Алар Каьпаьрнаумга килеп жъиткаьч, Аллахъы Йортына салым жъыючылар Петер янына килделаьр. - Остазыгыз салым туьлаьмиме? — дип сорадылар алар. — АЬйе, туьли — дип жъавап бирде Петер. Петер оьйгаь кергаьч, беренче булып суьзне Гайсаь башлады: -Петер, син ничек уйлыйсынъ: жъирдаьге патшалар салымны хъаьм ясакны кемнаьн туьлаьтаьлаьр? УЬз халкыннанмы, аьллаь чит жъир кешелаьреннаьнме? Петер: - Чит жъир кешелаьреннаьн, — дип жъавап бирде. - Алай булгач, уьзенекелаьре туьлаьуьдаьн ирекле, — диде Гайсаь. — АЬмма аларны раьнжъетмик. Динъгезгаь барып кармак сал. Берен­че элаьккаьн балыкны алып, анынъ авызын ач хъаьм анда коьмеш таьнъкаь табарсынъ. Аны алып, Минем оьчен даь, уьзенъ оьчен даь са­лым жъыючыларга бир. Шуннан сонъ Гайсаь янына шаькертлаьре килделаьр хъаьм: — Куьклаьр Патшалыгында кем инъ боьеге? — дип сора­дылар. Гайсаь бер баланы чакырып алып, алар каршына бастырды хъаьм: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: аьгаьр сез уьзгаьреп, шушындый балалар кебек булмасагыз, Куьклаьр Патшалыгына кермаьячаьксез, — диде. — Кем шушы бала кебек уьзен кече итеп тота, шул Куьклаьр Пат­шалыгында инъ боьеге булыр. хъаьм Минем хакка шушындый бер баланы кабул иткаьн кеше Мине кабул итаь. АЬмма Минъа иман итуьче шушындый кечкенаьлаьрненъ берсен юлдан яздыручыны, муенына тегермаьн ташын асып, тираьн динъгез суында батырса­лар, анынъ оьчен яхшырак булыр иде. Доьньяга кайгы, чоьнки юлдан яздырырдай наьрсаьлаьр куьп! Ваьсваьсаьлаьрненъ килуье котылгысыз, аьмма алар кем аркылы килаь, шунъа кайгы! АЬгаьр сине кулынъ яки аягынъ ваьсваьсаьгаь тоьшерсаь, 18 аны чабып, читкаь ташла! Ике кулынъ хъаьм ике аягынъ белаьн маьнъ­гелек утка ташлануга караганда, тормышка бер кулынъ белаьн яки аксак килеш керуьенъ синенъ оьчен яхшырак. АЬгаьр куьзенъ сине ваьсваьсаьгаь тоьшерсаь, аны суырып алып, читкаь ташла! Ике куьзенъ белаьн жъаьхъаьннаьм утына ташлануга караганда, тормышка бер куьзенъ белаьн керуьенъ яхшырак. Карагыз, бала кебек иман итуьчелаьрненъ берсен даь туьбаьнсет­маьгез. Сезгаь аьйтаьм: аларнынъ фаьрештаьлаьре хъаьрвакыт Куьктаьге Атамнынъ йоьзен куьреп торалар. *** Сез ничек уйлыйсыз? АЬгаьр бераьуьненъ йоьз сарыгы булып, анынъ берсе югалса, ул кеше, туксан тугыз сарыгын тауларда калдырып, югалганын эзлаьп китмаьсме икаьн сонъ? АЬ инде тап­кач, сезгаь хак суьз аьйтаьм: югалмаган туксан тугызга караганда, табылганына куьбраьк куаныр. Сезненъ Куьктаьге Атагыз да шулай: кечкенаьлаьрненъ берсененъ даь хъаьлак булуын телаьми. АЬгаьр туганынъ синъа каршы гоьнахъ кылса, барып, гаебен уьзенаь генаь фаш ит. Ул тынъласа, син туганынъны уьзенъаь кайтарган бу­лырсынъ. Лаькин тынъламаса, хъаьр очрак ике яки оьч шахъит белаьн раслансын оьчен, уьзенъ белаьн бер яки ике кешене ал. АЬгаьр алар-ны да тынъламаса, иман итуьчелаьр бердаьмлегендаь соьйлаь, аь инде бердаьмлек аьгъзаларын да тынъламаса, ул чакта анынъ белаьн моьга­маьлаьнъ маьжъуьси, яки салым жъыючы белаьн булган кебек булсын. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: жъирдаь наьрсаьне тыйсагыз, шуны куьктаь Аллахъы тыяр хъаьм наьрсаьне роьхсаьт итсаьгез, куьктаь Аллахъы да роьхсаьт итаьр. Тагын сезгаь аьйтаьм: сезненъ икегез жъирдаь, уьзара килешеп, Куьктаьге Атамнан наьрсаь генаь сорасагыз да, Ул аны эшлаьячаьк. Чоьнки икаьуь яки оьчаьуь Минем хакка жъыелса, Мин даь алар бе­лаьн булачакмын. Шуннан сонъ Анынъ янына Петер килде хъаьм: — Раббым, туганымны, аьгаьр ул минъа каршы гоьнахъ кылса, ничаь тапкыр кичерергаь тиешмен? ЖЪидегаь кадаьрме? — Юк, жъидегаь кадаьр туьгел, аь жъитмеш тапкыр жъидегаь кадаьр, — диде анъа Гайсаь. — Куьклаьр Патшалыгы менаь наьрсаьгаь охшаулы. Куьз алдына китерегез: бер патша уьзененъ хезмаьтчелаьреннаьн хи­сап эшен талаьп иткаьн. Акча хисабы эше башлангач, анъа ун менъ талант бурычлы бер кешене китергаьннаьр. Ул акчаларны кайтарып бираь алмагач, бурычын туьлаьтер оьчен, патша анынъ уьзен даь, хатынын да, балаларын да, милкен даь сатырга аьмер биргаьн. Бу хезмаьтче патша каршында йоьзтуьбаьн капланып аьйткаьн: «Бурычымны коьтче! Мин синъа барын да кайтарып би­раьчаькмен!» Хужъасы, аны кызганып, бурычын баьхиллаьгаьн хъаьм хезмаьтчесен жъибаьргаьн. Лаькин бу хезмаьтчесе, киткаьч, уьзенаь бары тик йоьз динар тиешле хезмаьттаьшлаьрененъ берсен очраткан. Ул анынъ бугазына ябышып, буа башлаган. «Минъа бурычынъны туьлаь!» — дип талаьп иткаьн. Тегесе, тезлаьренаь егылып, анъа: «Бурычымны коьтче, мин кайтарып бираьчаькмен!» — дигаьн. АЬмма тегесе, риза бул­мыйча, бурычын туьлаьгаьнгаь кадаьр, аны тоьрмаьгаь утырткан. Патшанынъ башка хезмаьтчелаьре, моны куьреп, бик кайгырганнар хъаьм бар булган хаьлне хужъаларына соьйлаьп биргаьннаьр. Шуннан сонъ хужъасы аны чакырып аьйткаьн: «Яраксыз кол! УЬтенгаьч, мин синенъ боьтен бурычынъны баьхиллаьдем. Мин раьхимлек куьрсаьткаьн кебек, хезмаьттаьшенъаь син даь раьхимлек куьрсаьтергаь тиеш иденъ бит!» ХЪаьм ачуы чыккан патша, хезмаьтчесе боьтен бурычын туьлаьп бетергаьнгаь кадаьр, аны газаплаучылар кулына тапшырган. АЬгаьр туганыгызны ихлас куьнъелдаьн кичермаьсаьгез, Куьктаьге Атам да сезненъ белаьн шулай эшлаьячаьк. Гайсаь УЬзененъ суьзен таьмамлагач, Гаьлилаьядаьн китеп, УЬрдуьн аръягындагы Яхъуьдия жъиренаь юнаьлде. Артыннан халык тоьркемнаьре барды, хъаьм Ул алар арасындагы авы­руларны савыктырды. Гайсаь янына фарисейлаьр килгаьч, Аны сынарга телаьп, сорадылар: — Ир кешегаь хатынын хъаьртоьрле саьбаьптаьн аерып жъибаьрергаь канун роьхсаьт итаьме? — Кешелаьрне бар иткаьндаь, Булдыручы баштан ук «аларны ир хъаьм хатын итеп бар итте», — дигаьнне сез укымадыгызмыни? — дип сорады Гайсаь. — ХЪаьм Аллахъы аьйткаьн: «Шунъа куьраь, ир кеше, атасын хъаьм анасын калдырып, хатынына кушылыр хъаьм икесе даь бер таьн булыр». «Шулай итеп, алар инде ике кеше туьгел, аь бер боьтен. Аллахъы кушылдырганны кеше аермасын. *** - АЬ нигаь сонъ Муса, кеше хатынын аерып жъибаьргаьндаь, анъа аерылышу каьгазен бирергаь тиеш, дип боерган? - Ул сезгаь куьнъеллаьрегез каты булганга куьраь аерылышырга роьхсаьт биргаьн. Башта алай туьгел иде, - диде Гайсаь. - Сезгаь аьйтаьм: ир кеше, зина кылу саьбаьбе булмый торып, хатыны бе­лаьн аерылыша хъаьм башкага оьйлаьнаь икаьн, ул зина кыла. Шаькертлаьре Анъа: - Ирненъ хатынга карата моьнаьсаьбаьте шундый була икаьн, ул чакта оьйлаьнмаьве яхшырак, - диделаьр. - Мин аьйткаьннаьрне барысы да кабул итаь алмыйлар, аь бары тик кемгаь бирелгаьн булса, шул кабул итаьр, - дип жъавап бирде Гайсаь. - Чоьнки кешелаьр тоьрле саьбаьплаьр аркасында оьйлаьнми: бераьуьлаьр ана карыныннан шундый булып туалар, икенчелаьрен кешелаьр шундый итаьлаьр, хъаьм оьченчелаьре исаь Куьклаьр Патшалыгы хакына уьзлаьре оьйлаьнмилаьр. Моны кем ка­бул итаь ала, шул кабул итсен! Шуннан сонъ, кулларын куеп дога кылсын дип, кешелаьр Гайсаь янына балаларны алып килделаьр. Шаькертлаьре исаь алар- ны шелтаьлаьделаьр. АЬмма Гайсаь: - Балаларга ирек бирегез, аларга Минем янга килергаь ко­мачауламагыз! Чоьнки Куьклаьр Патшалыгы менаь шундыйлар­ныкы, - диде. Алар оьстенаь фатихалау оьчен кулларын куйгач, Гайсаь аннан китте. Бервакыт Гайсаь янына бер кеше килде: - Остаз, маьнъгелек тормышны алыр оьчен мин нинди игелекле эш эшлаьргаь тиеш? - дип сорады ул. - Син игелек хакында ник Миннаьн сорыйсынъ? Бераьуь генаь игелекле. Маьнъгелек тормышка кераьсенъ килаь икаьн, Анынъ аьмерлаьрен уьтаь, - диде Гайсаь. - Ниндилаьрен? - дип сорады тегесе. Гайсаь жъавап бирде: - Кеше уьтермаь, зина кылма, урлама, ялган шахъитлек итмаь, атанъны хъаьм ананъны хоьрмаьт ит хъаьм якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярат. - Мин боларны уьтаьп килдем. Минъа тагын наьрсаь жъитми? - дип сорады егет. - Камил булырга телаьсаьнъ, бар да, булган милкенъне сатып, фаькыйрьлаьргаь оьлаьш. Шулай эшлаьсаьнъ, куьктаьге хаьзинаьгаь ия булырсынъ. Аннары яныма кил даь Минъа ияр, - диде Гайсаь. Егет исаь, бу суьзлаьрне ишетеп, борчуга тоьште хъаьм китеп барды. Чоьнки ул бик бай кеше иде. АЬ Гайсаь шаькертлаьренаь аьйтте: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бай кешегаь Куьклаьр Патшалыгына ке­руье кыен шул. Тагын сезгаь аьйтаьм: бай кешегаь Аллахъы Патша­лыгына керуьгаь караганда, доьягаь энаь куьзе аша уьтуь жъинъелраьк. Шаькертлаьре, моны ишетеп, бик аптырадылар. - Алай булгач, кем генаь котыла алыр сонъ? - дип сорадылар алар. Гайсаь аларга карап: - Бу - кешелаьргаь моьмкин туьгел, аьмма Аллахъыга барысы да моьмкин, - диде. Шуннан сонъ Петер Гайсаьгаь моьраьжъаьгать итте: - Менаь без, боьтен наьрсаьбезне калдырып, Синъа иярдек. Монынъ оьчен безгаь наьрсаь була? - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: боьтен доьнья янъаргач, Адаьм Улы шоьхъраьтле таьхетенаь утырганнан сонъ, сез даь, Минъа ияруьчелаьр, Исраилненъ унике кабилаьсе оьстеннаьн хакимлек итеп, унике таьхеткаь утырачаксыз. Йортларын яки агай-энелаьрен яки апа-сенъеллаьрен яки ата-анасын яки балаларын яки басуларын Минем хакка калдырган хъаьркем йоьз тапкыр куьбраьк алачак хъаьм анъа маьнъгелек тормыш бирелаьчаьк. АЬмма беренче булганнарнынъ куьбесе ахыргы булырлар, аь ахыргылары исаь беренче булырлар. Куьклаьр Патшалыгы наьрсаьгаь охшаш? Куьз алдыгызга китерегез: иртаьн иртуьк хужъа уьзененъ йоьзем бакчасына эшчелаьр ялларга барган. Ялчылар белаьн коьненаь бер динардан килешкаьч, ул аларны йоьзем бакчасына жъибаьргаьн. Иртаьнге саьгать тугызда оьеннаьн чыгып, базар маьйданына кил­гаьч, ул анда эшсез торган башка кешелаьрне куьреп аьйткаьн: «Сез даь йоьзем бакчасына барыгыз. Мин сезгаь тиешенчаь туьлаьр­мен». Алар киткаьннаьр. АЬ хужъа унике саьгатьтаь даь, коьндезге саьгать оьчтаь даь шулай ук эшлаьгаьн. Саьгать бишлаьр тираьсендаь хужъа тагын чыгып, басып торган кешелаьрне куьреп аьйткаьн: «Сез нигаь монда коьне буе эшсез торасыз?» - дип. «Безне беркем даь ялламады», - дип жъавап кайтарганнар алар. Ул аларга: «Сез даь йоьзем бакчасына барыгыз», - дип аьйткаьн. Кич жъиткаьч, хужъа идараьчесенаь: «Эшчелаьрне чакырып, аларга туьлаь. Сонъгы ялланганнарыннан башлап, беренчелаьре белаьн таьмамла», - дигаьн. Кичке биштаь ялланганнар килеп, хъаьрберсе бер динар акча алган. Шунъа карап, беренчелаьре: «Куьбраьк алырбыз», - дип уйлаганнар. АЬмма алар да бераьр ди­нар акча алганнар. АЬ алгач, хужъага зарлана башлаганнар: «Бу сонъ килгаьннаьре бары тик бер саьгать эшлаьделаьр, аь син аларны безненъ белаьн тинълаьденъ. Без бит бу коьнненъ авырлыгын хъаьм эсселеген кичердек». АЬмма ул аларнынъ берсенаь жъавап биргаьн: «Дустым, мин синъа карата гаделсезлек эшлаьмаьдем. Син минем белаьн бер динарга килештенъ туьгелме сонъ? УЬзенъаь тиешлесен ал да кит. АЬ мин бу сонъгысына да синъа биргаьн хаьтле бираьсем килаь. УЬземненъ ак­чам белаьн уьзем телаьгаьнчаь эшлаьргаь минем хокукым юкмыни? АЬллаь син минем юмартлыгымнан коьнлаьшаьсенъме?» Шулай, сонъгылар беренче булырлар, аь беренчелаьр исаь сонъгы булырлар, - диде Гайсаь. Иерусалимга таба барганда, Гайсаь унике шаькертен читкаь чакырып, аларнынъ уьзлаьренаь генаь аьйтте: - Без Иерусалимга барабыз. Адаьм Улы баш руханилар хъаьм канунчылар кулына тотып бирелаьчаьк, Аны уьлемгаь хоькем итаьчаьклаьр хъаьм, мыскыллау, камчылату хъаьм хачка кадаклату оьчен, маьжъуьсилаьр кулына тапшырачаклар. АЬмма оьченче коьндаь Ул уьледаьн терелтеп торгызылачак. Шуннан сонъ Зебедаьйненъ хатыны, уллары белаьн Гайсаь янына килеп, Анынъ алдында тезлаьнде. Ул Аннан наьрсаьдер сорарга телаьде. - Син наьрсаь телисенъ? - дип сорады Гайсаь. - Минем бу ике улым Синенъ Патшалыгынъда берсе унъ ягынъа, икенчесе сул ягынъа утырачак, дип ваьгъдаь итсаьнъ иде, - диде хатын. - Сез наьрсаь сораганыгызны белмисез, - диде Гайсаь. - Мин эчаьчаьк касаьдаьн эчаь алырсызмы? - Алырбыз, - диделаьр алар. - Сез Минем касаьмнаьн эчаьрсез, аь унъ ягыма яки сул ягыма утырырга роьхсаьт бируь Минем кулда туьгел. Анда Атам тарафын­нан билгелаьнгаьннаьр утырачак. Бу хакта ишеткаьч, калган ун шаькертненъ бу туганнарына каршы ачулары чыкты. АЬ Гайсаь аларны чакырып алып: —Сез белаьсез: халык жъитаькчелаьре халыклар оьстеннаьн ха­кимлек итаьлаьр хъаьм боьеклаьр халыкларны уьз куллары астында тоталар. Лаькин сездаь алай булмасын! Сезненъ арагызда боьек булырга телаьуьче башкаларга хезмаьтче булсын, хъаьм арагызда беренче булырга телаьуьче сезненъ оьчен кол булсын. Адаьм Улы да бит УЬзенаь хезмаьт итсеннаьр оьчен дип килмаьде, аь УЬзе, хезмаьт итеп, куьплаьрне йолып алу оьчен УЬзененъ тормышын бирергаь дип килде, — диде. Гайсаь шаькертлаьре белаьн АЬрихаь шаьхъаьрен калдырып кит­каьндаь, Анынъ артыннан зур тоьркем барды. Юл читендаь ике сукыр утыра иде. Алар Гайсаьненъ уьтеп баруын ишеткаьч, кычкы­рып жъибаьрделаьр: —АЬфаьнде, Давыт Улы! Безне кызган! Халык, ачуланып, аларнынъ даьшмаьвен талаьп итте, аьмма алар тагын да коьчлераьк итеп: —АЬфаьнде, Давыт Улы! Безне кызган! — дип кычкырдылар. Гайсаь, туктап, аларны чакырды хъаьм: —Сезненъ оьчен наьрсаь эшлаьвемне телисез? — дип сорады. — АЬфаьнде! Безненъ куьзлаьребез ачылсын иде! — диделаьр алар. Гайсаь, аларны кызганып, куьзлаьренаь кулын тидерде: алар шунда ук куьраь башладылар хъаьм Анъа ияреп киттелаьр. Алар Иерусалимга якынлашканда, Заьйтуьн тавындагы Баьйтфаьги авылына килгаьч, Гайсаь ике шаькертен жъибаьр­де хъаьм: — Алда куьренеп торган авылга барыгыз. Шунда ук баьйдаьге ана ишаьк белаьн яшь ишаькне куьрерсез. Аларны баьйдаьн ычкын­дырып, Минъа китерегез. Кем даь булса бераьр наьрсаь аьйтсаь, анъа: «Алар Хужъага кираьк», — дип аьйтегез. ХЪаьм ул ишаьклаьрне шунда ук жъибаьрер, — диде. Бу — паьйгамбаьр аша аьйтелгаьн суьзлаьр гамаьлгаь ашсын оьчен булды: «Сион кызына аьйтегез: „Менаь Патшанъ синъа килаь. Ул юаш; ишаьккаь хъаьм тайга, камыт кигезелгаьн ишаьк баласына атланган\». Шаькертлаьре, барып, барын да Гайсаь кушканча эшлаьделаьр. Баласы белаьн ишаькне алып китерделаьр. ОЬс киемнаьрен ишаьклаьр оьстенаь салдылар хъаьм Гайсаь аларга атланды. Зур халык тоьрке­ме киемнаьрен юл оьстенаь жъаьйделаьр, башкалары исаь агач ботак­ларын сындырып юлга салдылар. Гайсаьненъ алдыннан хъаьм ар­тыннан килуьче зур халык тоьркемнаьре: — Давыт Улына ХЪошанна! Раббы исеме белаьн Килуьче моьбараьк! Югарыда ХЪошанна! — дип кычкырдылар. Гайсаь Иерусалимга килеп кергаьч, боьтен шаьхъаьр кузгалды. — Кем бу? — дип сораштылар кешелаьр. Бу — Гайсаь, Гаьлилаьядаьге Насарадан паьйгамбаьр, жъавап бирде халык. Гайсаь, Аллахъы Йортына кереп, барлык сатучыларны хъаьм сатып алучыларны куып чыгарды, акча алмаштыручыларнынъ оьстаьллаьрен хъаьм куьгаьрчен сатучыларнынъ утыргычларын аударып ташлады. Гайсаь аларга аьйтте: —Изге язмада: «Минем Йортым дога кылу йорты дип ата­лыр», — дип язылган, аь сез аны юлбасарлар оясына аьйлаьнде­раьсез! Аллахъы Йортында Гайсаь янына сукырлар хъаьм аксаклар килде хъаьм Ул аларны савыктырды. Лаькин баш руханиларнынъ хъаьм канунчыларнынъ, Ул эшлаьгаьн искиткеч эшлаьрне хъаьм бала­ларнынъ Аллахъы Йортында: «Давыт Улына ХЪошанна!» — дип кычкыруларын куьреп, ачулары чыкты. Алар Анъа аьйттелаьр: —Аларнынъ наьрсаь аьйтуьлаьрен ишетаьсенъме? —АЬйе, — дип жъавап бирде Гайсаь. — Сез: «Балалар хъаьм на­расыйлар авызыннан Син УЬзенъаь мактау чыгарттынъ», — дип язылганны аьллаь укымадыгызмы? Гайсаь, аларны калдырып, шаьхъаьрдаьн Баьйтаьниягаь китте хъаьм тоьнне анда уьткаьрде. Иртаь белаьн шаьхъаьргаь таба юл тотканда, Гайсаьненъ карыны ачты. Юл буендагы инжъир агачын куьреп, Ул анынъ янына килде, аьмма яфрактан башка берни тапмагач, анъа: —Беркайчан да жъимешенъ булмасын! — диде. ХЪаьм шунда ук инжъир агачы корып тоьште. Моны куьреп, шаькертлаьрененъ ислаьре китте. —Ничек алай кинаьт кенаь инжъир агачы корып тоьште сонъ? — дип сорадылар алар. — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: ышансагыз хъаьм икелаьнмаьсаьгез, сез Мин инжъир агачы белаьн эшлаьгаьнне генаь эшлаьп калмассыз, аьмма бу тауга: «Куьтаьрелеп, динъгезгаь ташлан!» — дип аьйтсаьгез даь шулай булачак. хъаьм догагызда ни генаь сорасагыз да, аьгаьр ышансагыз, алырсыз, — диде Гайсаь. Гайсаь Аллахъы Йортына кереп, анда оьйраьткаьн вакытта, янына баш руханилар белаьн халык аксакаллары килде. —Син боларны нинди ваькалаьт белаьн эшлисенъ? Андый хо­кукны Синъа кем бирде? — дип сорадылар алар. — Мин даь сезгаь бер сорау бираьм, — диде аларга Гайсаь. — АЬгаьр сез жъавап бирсаьгез, Мин даь боларны нинди ваькалаьт белаьн эшлаьвемне аьйтермен. Яхъянынъ суга чумдыруы кемнаьн бул­ды? Куьктаьнме, аьллаь кешелаьрдаьнме? Алар уьзара: —АЬгаьр: «Куьктаьн», — дип аьйтсаьк, Ул: «АЬ ни оьчен сез анъа ышанмадыгыз?» — дип сораячак. АЬ инде: «Кешелаьрдаьн», — дип аьйтсаьк, халык безне нишлаьтер? Алар бит барысы да Яхъяны паьйгамбаьр дип исаьпли, — диештелаьр. Шунъа куьраь алар Гайсаьгаь: —Белмибез, — дип жъавап кайтардылар. —Алай булгач, Мин даь сезгаь боларны нинди ваькалаьт белаьн эшлаьвемне аьйтмим. АЬ менаь бу хакта сез ни диярсез? Бер кешененъ ике улы булган. Беренчесе янына килеп, ул аьйткаьн: «Улым, буьген йоь- зем бакчасына барып эшлаь аьле». Тегесе: «Телаьмим», — дип аьйткаьн, аьмма бераздан кире уйлап, киткаьн. Атасы икенче улы янына килеп, шуны ук аьйткаьн. Анысы исаь: «Барам, аьфаьн­дем», — дип аьйткаьн, аьмма бармаган. Аталарынынъ ихтыярын кайсысы уьтаьгаьн? —Беренчесе, — дип жъавап бирделаьр тегелаьр. —Ышаныгыз: Аллахъы Патшалыгына салым жъыючылар хъаьм фахишаьлаьр сездаьн алда кераьчаьклаьр. Чоьнки Яхъя сезгаь таькъ­валык юлын куьрсаьтергаь дип килгаьн иде, аьмма сез анъа ышанма­дыгыз. АЬ салым жъыючылар хъаьм фахишаьлаьр анъа ышандылар. Сез, моны куьреп таь, барыбер таьуьбаь итмаьдегез хъаьм анъа ышан­мадыгыз. Хаьзер икенче гыйбраьтле хикаьяне тынълагыз. ЖЪир билаьуьче бер кеше булган. Ул йоьзем бакчасы утырткан, аны койма белаьн аьйлаьндереп алган, йоьзем изуь оьчен чокыр ка­зыган, бакчаны саклау оьчен манара торгызган хъаьм бакчаны йоь­зем уьстеруьчелаьргаь куллану оьчен биреп, уьзе чит якларга китеп барган. Унъыш жъыяр вакыт жъиткаьч, уьз оьлешен алырга дип, уьзененъ хезмаьтчелаьрен жъибаьргаьн. АЬмма йоьзем уьстеруьчелаьр хезмаьтчелаьрен тотып, берсен кыйнаганнар, башкасын уьтер­гаьннаьр, оьченчесен ташлар атып уьтергаьннаьр. Хужъа тагын да куьбраьк хезмаьтчелаьрен жъибаьргаьн, аьмма алар белаьн даь шулай ук эшлаьгаьннаьр. Нихъаять, «Улыма хоьрмаьт куьрсаьтерлаьр», — дип уйлап, улын жъибаьргаьн. АЬмма йоьзем уьстеруьчелаьр хужъанынъ улын куьреп, бер-беренаь: «Бу — варис. АЬйдаьгез, аны уьтерик хъаьм анъа каласы мирас безнеке булыр», — диешкаьннаьр. Алар аны тотып, йоьзем бакчасыннан алып чыгып уьтергаьннаьр. Шулай итеп, йоьзем бакчасынынъ хужъасы аьйлаьнеп кайткач, бу йоьзем уьстеруьчелаьр белаьн наьрсаь эшлаьр? — Ул явыз кешелаьрне коточкыч раьвештаь уьтерер хъаьм йоьзем бакчасын башка йоьзем уьстеруьчелаьргаь кулланырга биреп торыр. Болар хужъага тиешле оьлешне вакытында бирерлаьр, — дип жъавап бирделаьр алар. — АЬ сез Изге язмада: «Тоьзуьчелаьр яраксыз дип кире каккан таш инъ моьхъим почмак ташы булды. Бу Раббы тарафыннан эшлаьнде хъаьм безненъ алда гажъаьп наьрсаь», — дигаьнне укымадыгызмыни? — диде Гайсаь. — Шунъа куьраь, Мин сезгаь аьйтаьм: Аллахъы Патшалыгы сездаьн алынып, анынъ жъиме­шен китеруьче халыкка бирелаьчаьк. Бу таш оьстенаь егылган хъаьркем челпаьраьмаь килаьчаьк, аь ул таш кемненъ даь булса оьстенаь тоьшсаь, аны сытачак. Баш руханилар хъаьм фарисейлаьр Гайсаьненъ гыйбраьтле хикаь­ялаьрен ишетеп, Анынъ уьзлаьре хакында соьйлаьвен анъладылар. Алар Гайсаьне кулга алырга телаьделаьр, лаькин Аны паьйгамбаьр дип исаьплаьгаьн халыктан курыктылар. Гайсаь, алар белаьн соьйлаьшкаьндаь, тагын гыйбраьтле хи­каьялаьр соьйлаьде: — Куьклаьр Патшалыгы наьрсаьгаь охшаган? Куьз алды­гызга китерегез: патша уьзененъ улы оьчен туй маьжълесе уьткаьр­гаьн. Ул, чакырылган кунакларны маьжълескаь жъыярга ниятлаьп хезмаьтчелаьрен жъибаьргаьн, лаькин кунаклар килергаь телаьмаьгаьннаьр. «Маьжълесем инде аьзер: уьгезлаьрем хъаьм симертелгаьн мал суелган, боьтен наьрсаь аьзер, кунакка килегез», — дип тагын хезмаьтчелаьрен чакырылган кешелаьргаь аьйтергаь жъибаьргаьн. АЬмма, чакыруны санга сукмыйча, аларнынъ хъаьрберсе уьз эшлаьре белаьн таралыш­каннар: берсе басуына киткаьн, берсе уьзененъ саьуьдаь эшенаь киткаьн, аь калганнары исаь хезмаьтчелаьрне тотып кыйнаганнар хъаьм уьтер­гаьннаьр. Патша, ярсып, ул уьтеруьчелаьрне юк итаьргаь, аь аларнынъ шаьхъаьрлаьрен яндырырга аьмер биреп, гаскаьрен жъибаьргаьн. АЬ ан­нан сонъ патша хезмаьтчелаьренаь аьйткаьн: «Маьжълес аьзер, аь чакы­рылган кунаклар лаеклы булмадылар. Юл чатларына барыгыз, кемне генаь куьрсаьгез даь, маьжълескаь чакырыгыз». Хезмаьтчелаьр, урамнарга чыгып, очраган бар кешене — яхшысын да, яманын да алып килгаьннаьр. Боьтен маьжълес буьлмаьсе кунаклар белаьн тулган. Лаькин патша, кунакларны карарга чыккач, анда баьйраьм киеменаь киенмаьгаьн бер кешене куьреп алган. Патша анъа аьйт­каьн: «Дус, син ничек монда баьйраьм киеме кимичаь килденъ?» Тегесе эндаьшмаьгаьн. Шуннан сонъ патша хезмаьтчелаьренаь: «Анынъ аяк-кулларын баьйлаьп, каранъгылыкка чыгарып ташла­гыз. Анда елау хъаьм теш шыкырдату булыр», — дигаьн. Чоьнки чакырылганнар куьп, лаькин сайланганнар аз. Шуннан сонъ фарисейлаьр, китеп, Гайсаьне ничек суьздаь элаьк­терергаь икаьн дип кинъаьшлаьштелаьр. Алар уьзлаьрененъ шаькертлаь­рен хъируд тарафдарлары белаьн бергаь Гайсаь янына жъибаьрделаьр. — Остаз, — диделаьр алар, — Синенъ доьрес Кеше булуынъны хъаьм Аллахъы юлына хакыйкать буенча оьйраьтуьенъне без белаьбез. Кешелаьрненъ Синенъ хакта наьрсаь уйлаганнары Синъа моьхъим туь­гел, чоьнки Син кешене кешедаьн аермыйсынъ. Шунъа куьраь, аьйтче безгаь, Син ничек уйлыйсынъ: кайсарга салым туьлаьуьне канун роьхсаьт итаьме, аьллаь юкмы? АЬмма Гайсаь аларнынъ явыз ниятлаьрен белеп, жъавап бирде: —Сез нигаь Мине сыныйсыз, монафикълар? Салымны нинди акча белаьн туьлисез, аны минъа куьрсаьтегез! Алар Анъа динар бирделаьр. — Монда кемненъ сураьте хъаьм кемненъ исеме? — дип сорады алардан Гайсаь. — Кайсарныкы, — дип жъавап бирделаьр тегелаьр. —Димаьк, кайсарныкын кайсарга, аь Аллахъыныкын Аллахъыга бирегез, — диде шуннан сонъ аларга Гайсаь. Бу суьзлаьрне ишетеп, алар хаьйран калдылар. хъаьм Аны калдырып киттелаьр. Шул ук коьнне Гайсаь янына саддукейлар килделаьр. Алар исаь уьлгаьн кешелаьрненъ терелуьен инкяр итаьлаьр иде. Алар Гайсаь-гаь мондый сорау бирделаьр: — Остаз, Муса канунда аьйткаьн: «АЬгаьр бераьуь, бала тудырмыйча, уьлеп китсаь, анынъ тол хатынына бертуганы оьйлаьнсен хъаьм уьлгаьн бертуганынынъ буынын даьвам иттерсен». Менаь безненъ арабызда жъиде туган бар иде. Беренчесе оьйлаьнгаьн; бала тудырмыйча, хатынын туганына хатынлыкка калдырып, уьлеп киткаьн. Икенчесе даь, оьченчесе даь хъаьм барлык жъидесе белаьн даь шулай булган. АЬ ахырда хатын уьлеп киткаьн. Шулай бул­гач, уьлелаьр терелгаьн вакытта, ул аларнынъ кайсысынынъ хатыны булачак? ЖЪидесе даь анынъ ире булган бит! — Сез ялгышасыз, чоьнки Изге язманы да, Аллахъы кодраьтен даь белмисез, — дип жъавап бирде Гайсаь. — УЬлгаьннаьр терелеп торганда, алар оьйлаьнмаьячаьклаьр даь, кияуьгаь даь чыкмаячаклар. Алар куьктаьге фаьрештаьлаьрдаьй булачаклар. АЬ уьлгаьннаьрненъ те­релеп тору маьсьаьлаьсенаь кагылсак, Аллахъынынъ аьйткаьннаьрен сез укымадыгызмыни? Ул аьйткаьн: «Мин — Ибрахъим Аллахъысы, Исхак Аллахъысы хъаьм Ягъкуб Аллахъысы». Аллахъы — уьлелаьр Аллахъысы туьгел, баьлки терелаьр Аллахъысы. Гайсаьне тынълаган халык Анынъ таьгълиматына танъ калды. Гайсаьненъ саддукейларны эндаьшмаьслек итуьен ишеткаьч, фарисейлаьр бергаь жъыелдылар. Аларнынъ берсе, канунчы, Аны суьзендаь элаьктеруь нияте белаьн сорады: — Остаз, канунда кайсы аьмер инъ моьхъиме? — «Раббы Аллахъынъны боьтен йоьраьгенъ, боьтен жъанынъ хъаьм боьтен акылынъ белаьн ярат», — диде Гайсаь. — Бу — беренче хъаьм инъ моьхъим аьмер. Икенчесе даь шундый ук: «Якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярат». Боьтен Муса кануны хъаьм паьйгамбаьрлаьр шушы ике аьмергаь нигезлаьнгаьннаьр. Фарисейлаьр исаь бергаь жъыелгач, Гайсаь алардан сорады: — Сез Маьсих хакында наьрсаь уйлыйсыз? Чыгышы буенча, Ул — кем Улы? — Давыт Улы, — дип жъавап бирделаьр алар. — АЬ ни оьчен Давыт, Изге Рух белаьн илхъамланып, Маьсихне Раббы дип атый? Ул бит: «Раббы Аллахъы минем Раббыма аьйтте: Мин дошманнарынъны салганчы Синенъ аякларынъ астына Утыр Минем унъ ягымда», — диде. Шулай итеп, Давыт Аны Раббы дип атый икаьн, ничек инде Ул анынъ Улы була ала? Беркем даь Анъа жъавап кайтара алмады. Шушы коьннаьн алып, бер кеше даь Гайсаьдаьн наьрсаь даь булса сорарга батырчылык итмаьде. Шуннан сонъ Гайсаь халыкка хъаьм УЬзененъ шаькертлаьре­наь моьраьжъаьгать итте: — Хокук буенча Муса урынын фарисейлаьр хъаьм канун­чылар алдылар. Шунъа куьраь, аларнынъ сезгаь кушканнарын тынъ­лагыз хъаьм уьтаьгез, аьмма алар кебек эшлаьмаьгез, чоьнки алар уьзлаьре оьйраьткаьннаьре буенча гамаьл кылмыйлар. Алар кешелаьр жъилкаь­сенаь авыр йоьклаьр салалар, аь уьзлаьре бармаклары белаьн даь кый­мылдатырга телаьмилаьр. Наьрсаь генаь эшлаьсаьлаьр даь, аны кешелаьр куьрсен дип эшлилаьр. Алар манъгайларындагы хъаьм кулларындагы догалар салган тартмачыкларын кинъаьйтаьлаьр, куьлмаьк чукларын озынайталар. Маьжълеслаьрдаь алар инъ туьрдаь, гыйбадаьтханаьлаьрдаь инъ яхшы урыннарга утырырга яраталар, жъыелыш маьйданнарын­да уьзлаьрен ихтирам итеп саьламлаьуьне хъаьм кешелаьрненъ аларны «остаз» дип атауларын яраталар. АЬ сезне «остаз» дип атамасын­нар, чоьнки сезненъ тик бер Остазыгыз бар хъаьм сез бер-берегезгаь туганнар. ЖЪирдаь «ата» дип беркемне даь атамагыз — сезненъ тик бер Куьктаьге Атагыз бар. Сезне «наьсыйхаьтче» дип таь атамасын­нар, чоьнки сезненъ бердаьнбер Наьсыйхаьтчегез — Маьсих. АЬ ара­гыздагы инъ боьеге сезненъ оьчен хезмаьтче булсын. УЬзен-уьзе куьтаь­руьчене Аллахъы туьбаьнсетер, аь уьзен туьбаьнсеткаьнне Аллахъы куьтаьрер. Кайгы сезгаь, фарисейлаьр хъаьм канунчылар! Монафикълар! Сез кешелаьрдаьн Куьклаьр Патшалыгын биклаьп куясыз, уьзегез даь кермисез, керергаь телаьуьчелаьрне даь кертмисез. *** Кайгы сезгаь, канунчылар хъаьм фарисейлаьр! Монафикълар! Тик бераьуьне генаь булса да иманыгызга китерер оьчен, сез динъгез­лаьр хъаьм коры жъирлаьр аша уьтаьсез. АЬ инде бераьрсен китерсаьгез, аны, уьзегезгаь караганда да, жъаьхъаьннаьмгаь икелаьтаь лаеклы итаьсез. Кайгы сезгаь, сукыр юлбашчылар! Сез: «Аллахъы Йорты белаьн ант иткаьнненъ анты бернигаь даь тормый, аь Аллахъы Йортынынъ алтыны белаьн ант итсаь, ул аны уьтаьргаь тиеш», — дип оьйраьтаьсез. Сукыр ахмаклар! Кайсысы моьхъимраьк: алтынмы аьллаь алтын­ны изге итуьче Аллахъы Йортымы? хъаьм тагын аьйтаьсез: «Кор­бан китеруь урыны белаьн ант иткаьнненъ анты бернигаь даь тормый, аь корбан китеруь урынындагы буьлаьк белаьн ант итсаь, ул аны уьтаьргаь тиеш». Сукырлар! Кайсысы моьхъимраьк: буьлаькме, аьллаь буьлаькне изге итуьче корбан китеруь урынымы? Шунъа куьраь, кор­бан китеруь урыны белаьн ант итуьче кеше анынъ белаьн даь, анынъ оьстендаьге боьтен наьрсаь белаьн даь ант иткаьн була. хъаьм Аллахъы Йорты белаьн ант итуьче кеше анынъ белаьн даь, анынъ эчендаь Яшаьуьче белаьн даь ант иткаьн була. Куьк белаьн ант иткаьн кеше Аллахъы таьхете белаьн хъаьм анда Утыручы белаьн ант иткаьн була. Кайгы сезгаь, канунчылар хъаьм фарисейлаьр! Монафикълар! Сез боьтнекненъ, укропнынъ, ак аьнисненъ уннан бер оьлешен бираь­сез, аь канундагы инъ моьхъим наьрсаьне: гаделлекне, шаьфкатьлекне хъаьм тугрылыкны читтаь калдыргансыз. Менаь боларны уьтаьргаь хъаьм кануннынъ калган оьлешлаьрен даь онытмаска кираьк иде. Сукыр юлбашчылар! Сез черкине соьзеп аласыз, аь доьяне йотасыз! Кайгы сезгаь, канунчылар хъаьм фарисейлаьр! Монафикълар! Касаьлаьрненъ хъаьм савытларнынъ тышкы ягын чистартасыз, аь эче исаь урлашу хъаьм комсызлык белаьн тулы. Сукыр фарисей! Элек касаьлаьрненъ эчен чистарт, шуннан сонъ анынъ тышы да чиста булыр! Кайгы сезгаь, канунчылар хъаьм фарисейлаьр! Монафикълар! Сез агартылган тоьрбаьлаьр кебек: тыштан алар матур булып куь­ренаьлаьр, аь эчлаьре исаь маьет соьяклаьре хъаьм тоьрле шакшылык бе­лаьн тулы! Сез даь шулай ук: тыштан кешелаьргаь таькъва булып куьренаьсез, аь эчегез тулы икейоьзлелек хъаьм канунсызлык. Кайгы сезгаь, канунчылар хъаьм фарисейлаьр! Монафикълар! Сез паьйгамбаьрлаьр оьчен тоьрбаьлаьр тоьзисез хъаьм таькъваларнынъ кабер хъаьйкаьллаьрен бизисез. Сез: «Ата-бабаларыбыз чорында яшаьгаьн булсак, алар белаьн бергаь паьйгамбаьрлаьрненъ канын туьгуь­даь катнашмаган булыр идек», — дисез. Шулай итеп, уьзегезгаь каршы уьзегез шахъитлек итаьсез: сез — паьйгамбаьрлаьрне уьтеруьче ата-бабаларыгызнынъ уллары. Шулай ата-бабаларыгыз башла­ганны таьмамлагыз. Сез — еланнар хъаьм елан токымы! Сез хоь­кемнаьн хъаьм жъаьхъаьннаьмнаьн ничек качарга уйлыйсыз? Шунъа куьраь Мин сезгаь паьйгамбаьрлаьрне, акыл иялаьрен хъаьм остазларны жъибаьраьм. Бераьуьлаьрен сез уьтерерсез, хачка кадакларсыз, башка­ларын гыйбадаьтханаьлаьрдаь камчылатып, шаьхъаьрдаьн шаьхъаьргаь куарсыз. Шулай итеп, жъирдаь туьгелгаьн боьтен таькъваларнынъ каны сезненъ башка тоьшаьчаьк: таькъва ХЪабил каныннан алып, корбан китеруь урыны белаьн Изге йорт арасында сез уьтергаьн Берехия улы Заькаьрия канына кадаьр. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: боларнынъ хъаьммаьсе шушы буын кешелаьренаь тоьшаьчаьк! Иерусалим! Паьйгамбаьрлаьрне уьтеруьче хъаьм уьзенъаь жъибаьрел­гаьннаьрне ташлар атып уьтеруьче Иерусалим! Кош уьзененъ балала­рын канаты астына жъыйган кебек, Мин даь синенъ кешелаьренъне ничаь тапкыр шулай бергаь жъыярга телаьдем, аьмма сез телаьмаьде­гез! Инде тынълагыз: сезненъ Изге йортыгыз ташландык хаьлдаь калдырылыр. Чоьнки сезгаь аьйтаьм: «Раббы исеме белаьн Килуьче моьбараьк!» — дип сез аьйтаьчаьк вакыт жъитми торып, Мине куьр­маьссез! Гайсаь Аллахъы Йортыннан чыгып киткаьндаь, Анынъ игътибарын Аллахъы Йортынынъ биналарына юнаьлтер оьчен, янына шаькертлаьре килделаьр. АЬ Гайсаь: —Боларнынъ хъаьммаьсен да куьраьсезме? — диде. — Шуны белегез: монда таш оьстендаь таш калмаячак, барысы да жъимерелаьчаьк! Ул УЬзе генаь Заьйтуьн тавында утырганда, янына шаькертлаьре килде. —Бу кайчан булыр икаьн, безгаь аьйтче. Без Синенъ килуьенъне хъаьм бу доьньянынъ бетаьчаьген нинди билге аша белаьчаькбез? — дип сорадылар алар. Гайсаь жъавап бирде: —Сак булыгыз, сезне алдамасыннар! Чоьнки куьплаьр, Минем исемем белаьн килеп: «Мин — Маьсих», — дип аьйтерлаьр хъаьм куьплаьрне алдарлар. Сез якындагы сугышлар тавышын хъаьм ерак­тагы сугышлар хакында хаьбаьрлаьр ишетерсез — карагыз, курык-магыз! Шулай булырга тиеш. АЬмма бу аьле ахыры туьгел. Халык халыкка хъаьм патшалык патшалыкка каршы чыгар, урыны-уры-ны белаьн ачлык хъаьм жъир тетраьуьлаьр булыр, аьмма боларнынъ барысы — тулгак тоту газапларынынъ башлануы гына аьле. Шушы вакытта сезне газаплауга бирерлаьр хъаьм уьлемгаь тар­тырлар, боьтен халыклар да Минем оьчен сезне наьфраьт итаьр. Шул вакытта куьплаьр иманнан ваз кичаьр, бер-беренаь хыянаьт итаьр хъаьм бер-берсен наьфраьт итаьр. хъаьм куьп ялган паьйгам­баьрлаьр килеп, куьплаьрне алдар. Явызлык коьчаьйгаьнлектаьн, куьплаьрненъ маьхаьббаьте суыныр. АЬмма ахырга тикле чыдаган кеше котылыр. Барча халыклар да ишетсен оьчен, Патшалык хакындагы бу Яхшы хаьбаьрне боьтен жъихъанда таратырлар. Менаь шуннан сонъ ахыры килер. Шунъа куьраь, сез Данил паьйгамбаьр язган «ташландык хаьлдаь калдыручы чирканыч наьрсаьненъ» изге урында торуын куьргаьч (бу суьзлаьрне укыган кеше анъласын), Яхъуьдия жъирендаь булганнар тауларга качсыннар, оьй туьбаьсендаь булганнар аьйберлаьрен алырга дип, оьйгаь тоьшеп тормасын, кырда булганнар исаь оьс киеме артыннан оьенаь кайтмасын. Ул коьннаьрдаь йоькле хатын­нарга хъаьм бала имезуьчелаьргаь кайгы! Качуыгыз кышка хъаьм шимбаь коьненаь туры килмаьсен иде дип, дога кылыгыз. Чоьнки, ул вакытта, доьнья яратылганнан бирле буьгенге коьнгаь кадаьр булмаган хъаьм булмаячак зур афаьт килер. АЬгаьр ул коьннаьр кыскартылмаса, хъичкем исаьн кала алмас иде. АЬмма сайланган­нар хакына ул коьннаьр кыскартылачак. АЬгаьр сезгаь шул вакытта: «Кара, Маьсих менаь монда!» яки «Ул тегендаь!» — дип аьйтсаьлаьр, ышанмагыз. Чоьнки ялган маь- сихлаьр хъаьм ялган паьйгамбаьрлаьр килерлаьр, аьгаьр килеп чыкса, хаьтта сайланганнарны да алдау оьчен, искиткеч галаьмаьтлаьр хъаьм могжъизалар куьрсаьтерлаьр. Менаь Мин сезгаь барысы хакында алдан аьйттем. Шулай итеп, аьгаьр: «Кара, Ул чуьлдаь», — дисаьлаьр, анда барма­гыз яки: «Менаь Ул эчке буьлмаьлаьрдаь», — дисаьлаьр, ышанмагыз. Чоьнки Адаьм Улынынъ килуье куькне коьнчыгыштан коьнбатышка кадаьр яшен ярып уьткаьн кебек булыр. Кайда маьет булса, уьлаьк­саь кошлары шунда жъыелыр. хъаьм шунда ук, ул коьннаьрдаьге афаьттаьн сонъ, «Кояш каралыр, ай яктыртмас, Куьклаьрдаьн йолдызлар коелыр хъаьм Куьк кодраьтлаьре селкетелер». Шуннан сонъ куьктаь Адаьм Улынынъ билгесе куьренер хъаьм, Анынъ куьк болытлары оьстендаь кодраьт хъаьм балкып торган боьек дан белаьн килуьен куьреп, жъирненъ боьтен халыклары кычкырып, бик нык кайгырырлар. Адаьм Улы УЬзененъ фаьрештаьлаьрен коьч­ле быргы тавышы белаьн жъибаьрер. хъаьм алар жъирненъ дуьрт поч­магыннан, доьньянынъ бер читеннаьн алып икенче читенаь кадаьр, Анынъ сайланганнарын жъыярлар. Инжъир агачыннан гыйбраьт алыгыз. Анынъ ботаклары боьре­лаьнеп, яфрак ярган чакта, сез тиздаьн жъаьйненъ жъитаьчаьген белаь­сез. Шулай ук, сез даь боларнынъ хъаьммаьсен куьргаьндаь, шуны белерсез: ул вакыт якын, инде ишек тоьбендаь. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу буын алышынырга оьлгермаьс, болар хъаьммаьсе даь гамаьл­гаь ашыр. Куьк хъаьм жъир юкка чыгачак, аьмма Минем суьзлаьрем хъичкайчан юкка чыкмаячак. Ул коьнненъ хъаьм саьгатьненъ кайчан булуы хакында хъичкем белми: куьктаьге фаьрештаьлаьр даь, Угыл да. Бу турыда бары тик Ата гына белаь. Нух коьннаьрендаь ничек булган булса, Адаьм Улы килгаьн вакытта да шулай булачак. Чоьнки ул коьннаьрдаь кешелаьр, туфан килгаьнче, ашаганнар, эчкаьннаьр, оьйлаьнгаьннаьр хъаьм кияуьгаь чыкканнар. Нух коьймаьгаь кергаьн коьнгаь кадаьр шулай булган. Туфан килеп, барын да агызып киткаьнгаь кадаьр, алар тоьшенмаьгаьннаьр. Адаьм Улы килгаьн вакытта да наькъ шулай булачак. Ул вакытта кырда ике кеше булыр: берсе алыныр, икенчесе калдырылыр. Бер кул тегермаьнендаь тартучы ике хатыннынъ берсе алыныр, икенчесе калдырылыр. Шунъа куьраь, уяу булыгыз! Раббыгыз кайсы коьндаь килаьчаьген сез белмисез бит. Шуны анълагыз: йорт хужъасы каракнынъ тоьн­лаь белаьн кайсы саьгатьтаь килаьсен белсаь, ул йокламаган булыр иде хъаьм анъа уьз йортына керергаь ирек бирмаьгаьн булыр иде. Шунъа куьраь, сез даь аьзер булыгыз: Адаьм Улы сез коьтмаьгаьн саь­гатьтаь килаьчаьк. Шулай итеп, ышанычлы хъаьм акыллы хезмаьтче нинди була сонъ? Ризыкны уьз вакытында оьлаьшуь оьчен, аны хужъасы барлык хезмаьтчелаьре оьстеннаьн куйган. Хужъасы кайткач, анынъ шулай эшлаьвен куьрсаь, менаь шул хезмаьтче саьгадаьтле. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: хужъасы аны боьтен милке оьстеннаьн башлык итеп куяр. Лаькин ул хезмаьтче начар булса хъаьм: «Хужъам тиз генаь кайтмас аьле», — дип уйлап, башка хезмаьтчелаьрне кыйный башласа, аь уьзе эчкечелаьр белаьн ашап-эчаь башласа, хужъасы ул коьтмаьгаьн коьндаь хъаьм уйламаган саьгатьтаь кайтып керер даь аны жъаьзага тартыр хъаьм монафикълар белаьн бер язмышка дучар итаьр: анда елау хъаьм теш шыкырдату булыр. Куьклаьр Патшалыгы ул вакытта менаь наьрсаьгаь охшар. Куьз алдыгызга китерегез: ун кыз, кулларына яктырт­кычлар алып, кияуь каршыларга чыккан. Аларнынъ бишесе — ахмак, аь бишесе исаь акыллы булган. Ахмаклары яктырткычларын алганнар, аь уьзлаьре белаьн май алмаганнар. Акыллылары исаь, яктырткычлар белаьн бергаь чуьлмаьклаьрдаь май да алганнар. Кияуь тоткарланганлыктан, кызлар йокымсырый башлаган хъаьм йоклап киткаьннаьр. Тоьн уртасында: «Кияуь килаь, аны каршыларга чыгыгыз!» — дип кычкырган тавыш ишетелгаьн. Шул вакытта боьтен кызлар уянып китеп, яктырткычлары яхшырак янсын оьчен, аларны раьтлаьгаьннаьр. Ахмаклары акыллыларга: «Безненъ яктырткыч­ларыбыз суьнаь, безгаь май бирегезче», — дип аьйткаьннаьр. АЬ акыллылары: «Юк, безненъ май боьтенебезгаь даь жъитмаьс. Алай булмасын оьчен, сатучыларга барып, май сатып алыгыз», — ди­гаьннаьр. АЬмма алар сатып алырга дип киткаьн арада, кияуь килеп жъиткаьн. Кияуьне каршылау оьчен барын да аьзерлаьп куйган кызлар анынъ белаьн бергаь туй маьжълесенаь киткаьннаьр, хъаьм алар артыннан ишек ябылган. Аннан сонъ калган кызлар да килгаьннаьр. «АЬфаьнде, безгаь ач!» — дип аьйткаьннаьр алар. Лаькин ул: «Хак суьз сезгаь аьйтаьм: мин сезне белмим», — дип жъавап кайтарган. Шунъа куьраь уяу булыгыз: сез бит коьнен даь, саьгатен даь белмисез, — диде Гайсаь. — Чоьнки ул менаь монъа охшаш булыр: бер кеше, чит иллаьргаь киткаьндаь, хезмаьтчелаьрен чакырып алып, аларга уьзененъ милкен ышанып калдырган. хъаьркайсына саьлаьтенаь карап: берсенаь ул биш талант, икенчесенаь ике талант хъаьм оьченчесенаь бер та­лант куьлаьмендаь акча калдырган. АЬ уьзе китеп барган. Биш талант алганы, шунда ук эшкаь керешеп, тагын биш талант ка­занган. Ике талант алганы да, шулай ук, тагын ике талант казанган. АЬ бер талант алганы исаь, китеп, хужъасынынъ акча­ларын яшереп жъиргаь куьмеп куйган. Куьп вакыт уьткаьннаьн сонъ, хезмаьтчелаьрненъ хужъалары аьйлаь­неп кайткан хъаьм алардан хисаплашуларын талаьп иткаьн. Биш талант алганы тагын бишне китергаьн. «Хужъам, — дигаьн ул, — син минъа биш талант бирденъ. Кара, мин тагын бишне эшлаьп таптым». Хужъасы анъа аьйткаьн: «Яхшы эшлаьгаьнсенъ, син — яхшы хъаьм тугры хезмаьтче. Кечкенаь эштаь син тугры булдынъ, мин синъа зурысын йоьклаьрмен. Килеп, минем шатлыгымны уртаклаш». Ике талант алганы да килгаьн хъаьм аьйткаьн: «Хужъам, син минъа ике талант бирденъ. Менаь, мин тагын ике талант эшлаьп таптым». Хужъасы анъа аьйткаьн: «Яхшы эшлаьгаьнсенъ, син — ях­шы хъаьм тугры хезмаьтче. Кечкенаь эштаь син тугры булдынъ, мин синъа зурысын йоьклаьрмен. Килеп, минем шатлыгымны уртаклаш». Инде бер талант алганы килгаьн хъаьм аьйткаьн: «Хужъам, мин синенъ каты баьгырьле кеше икаьненъне белдем: уьзенъ чаьчмаьгаьн жъирдаь урасынъ, утыртмаган жъирдаь жъыясынъ. Мин синнаьн ку­рыктым хъаьм акчанъны жъиргаь куьмдем. Менаь алар, ал уьзенъненъ ак­чаларынъны». АЬ хужъасы жъавап кайтарган: «Яраксыз хъаьм ялкау хезмаьтче! УЬзем чаьчмаьгаьн жъирдаь уруымны, утыртмаган жъирдаь жъыюымны белденъ! Шунъа куьраь синъа минем акчаларымны аьйлаьнешкаь кертергаь кираьк иде — мин аьйлаьнеп кайткач, уьземнекен табышы белаьн алган булыр идем. Шулай итеп, аннан бер талантны алыгыз да ун таланты булганга бирегез. Чоьнки кемненъ бар, анъа тагын бирелер, хъаьм анынъ артыгы белаьн булыр, аь кемненъ юк, анынъ булган наьрсаьсе даь тартып алыныр. АЬ бу булдыксыз хезмаьтчене тышкы каранъгылыкка чыгарып ташлагыз: анда елау хъаьм теш шыкырдату булыр». Адаьм Улы УЬзененъ даны белаьн хъаьм УЬзененъ барлык фаьреш­таьлаьре белаьн килгаьч, шоьхъраьтле таьхетенаь утырачак. хъаьм Анынъ каршына барча халыклар китерелаьчаьк. Ул, коьтуьче сарыкларны каьжъаьлаьрдаьн аерган кебек, кешелаьрне икегаь аерачак. Сарык­ларны УЬзененъ унъ ягына, аь каьжъаьлаьрне исаь сул ягына бастырыр. Шунда унъ ягында торучыларга Патша: «Килегез, Минем Атамнан фатиха алганнар! Доьнья яратылган коьннаьн бирле сез­ненъ оьчен аьзерлаьп куелган патшалыкны мирас итеп алыгыз. Чоьнки ач идем, сез Мине ашаттыгыз; сусаган идем, сез Мине эчерттегез; Мин — чит илдаьн килдем, сез Мине оьегездаь кабул иттегез; ялангач идем, сез Мине киендердегез; авырган идем, сез Мине кайгырттыгыз; тоьрмаьдаь идем, сез Минем яныма кил­дегез», — дип аьйтер. Шунда таькъвалар: «Раббыбыз! Синенъ ач булуынъны куьреп, без кайчан ашаттык; сусаганынъны куьреп, кайчан эчерттек? Синенъ чит илдаьн килгаьненъне куьреп, кайчан сыеныр урын бирдек; ялангач булуынъны куьреп, кайчан киендердек? Авыр­ганынъны хъаьм тоьрмаьдаь утырганынъны куьреп, кайчан Синенъ яны­нъа бардык?» — дип сорарлар. хъаьм Патша аларга жъавабында: «Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Минем кечкенаь туганнарымнынъ берсенаь наьрсаь генаь эшлаьгаьн булсагыз да, Минъа эшлаьгаьн буласыз», — дип аьйтер. Аннан сонъ Ул УЬзененъ сул ягында торучыларга аьйтер: «Ки­тегез Минем янымнан, лаьгънаьт тоьшкаьннаьр! Иблискаь хъаьм анынъ фаьрештаьлаьренаь билгелаьп куелган маьнъгелек утка барыгыз! Чоьнки Мин ач идем, сез ашатмадыгыз; сусаган идем, сез эчертмаьдегез; чит илдаьн килгаьн идем, сез Мине оьегездаь кабул итмаьдегез; ялангач идем, сез Мине киендермаьдегез; авыру ча­гымда хъаьм тоьрмаьдаь утырганда сез яныма килмаьдегез». Шунда тегелаьре даь: «Раббыбыз! Кайчан без Синенъ ач бу­луынъны, сусавынъны, чит илдаьн килгаьненъне, ялангач, авыру булуынъны, тоьрмаьдаь утыруынъны куьреп, Синъа ярдаьм итмаьдек?» — дип сорарлар. хъаьм шул чакта Ул: «Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу кечкенаь туганнарымнынъ берсенаь эшлаьмаьгаьн наьрсаьне Минъа да эшлаьмаьдегез». хъаьм алар маьнъгелек жъаьзага, аь таькъвалар маьнъгелек тормышка барачак. Гайсаь бу суьзлаьрен таьмамлагач, шаькертлаьренаь аьйтте: — Ике коьннаьн Коткарылу баьйраьме буласын сез белаь­сез. Ул коьннаьрдаь Адаьм Улын хачка кадакларга тапшы­рачаклар. Шул вакытта баш руханилар хъаьм Исраил халкынынъ акса­каллары Каьяфаьс исемле инъ баш руханинынъ сараенда жъыелдылар хъаьм Гайсаьне хаьйлаь белаьн кулга алып уьтерергаь суьз куештылар. — Лаькин, халык арасында фетнаь килеп чыкмасын оьчен, баьйраьм вакытында булмасын, — диделаьр алар. Гайсаь Баьйтаьниядаь махаулы Шимуннынъ оьендаь иде. Ул анда ашаган вакытта, Анынъ янына бик кыйммаьтле хуш исле май са­лынган алебастр савыт тотып бер хатын килде хъаьм майны Гай-саьненъ башына койды. АЬ моны куьргаьн шаькертлаьре ачуланып: —Хуш исле майны нигаь алай аьраьм итаьргаь? — диделаьр. Ул майны зур баьягаь сатып, акчасын фаькыйрьлаьргаь оьлаьшергаь була иде бит! АЬмма шаькертлаьрененъ канаьгатьсезлеген белгаьн Гайсаь: —Ник сез бу хатынга суьз аьйтаьсез? Минем оьчен ул яхшы эш эшлаьде. Фаькыйрьлаьр сезненъ белаьн хъаьрвакыт булалар, аь Мин исаь сезненъ белаьн хъаьрвакыт булмам. Ул хатын Минем таьнемаь май коеп, Мине куьмаьргаь аьзерлаьде. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу Яхшы хаьбаьр доьньянынъ кайсы гына почмагында таратылмасын, бу хатынны искаь алып, анынъ наьрсаь эшлаьгаьне хакында соьйлаья­чаьклаьр, — диде. Шуннан сонъ, унике шаькертненъ берсе, Яхъуьд Искариот исемлесе, баш руханилар янына барып: — АЬгаьр сезгаь Гайсаьне тапшырсам, минъа наьрсаь бирерсез? — диде. Алар анъа утыз коьмеш таьнъкаь санап бирделаьр. Шушы вакыт­тан алып, ул Гайсаьне аларнынъ кулларына тапшыру оьчен унъай вакыт эзли башлады. к шаькертлаьре Тоьче куьмаьч баьйраьмененъ беренче коьнендаь Гайсаь янына килеп: —Коткарылу баьйраьме ашын Синенъ оьчен кайда аьзерлаьвебез­не телисенъ? — дип сорадылар. Гайсаь аларга шаьхъаьрдаьге бер кешегаь барып, анъа: «Безненъ Остазыбыз: „Минем билгелаьгаьн саьгатем якынлашты. УЬземненъ шаькертлаьрем белаьн Коткарылу баьйраьме ашын синдаь ашар­мын\», — дип аьйтергаь кушты. Шаькертлаьре Гайсаь кушканны уьтаьделаьр хъаьм Коткарылу баьйраьме ашын аьзерлаьделаьр. Кич жъиткаьч, Гайсаь унике шаькерте белаьн бергаь оьстаьл артына утырды. Алар ашап утырган чакта Гайсаь: —Мин сезгаь хак суьз аьйтаьм: сезненъ берегез Минъа хыянаьт итаь­чаьк, — диде. Алар, хафага тоьшеп, берсе артыннан берсе: —Раббым, мин туьгелдер бит? — дип сорый башладылар. АЬ Ул аларга аьйтте: —Минем белаьн бергаь бер савытта икмаьк манучы кеше Минъа хыянаьт итаьчаьк. Изге язмада язылганча, Адаьм Улы китаь. АЬмма Адаьм Улына хыянаьт итуьче кешегаь кайгы! Ул кеше боьтенлаьй даь тумаган булса, Анынъ оьчен яхшырак булыр иде! Шуннан сонъ, хыянаьт итаьчаьк Яхъуьд Аннан: —Остаз, мин туьгелдер бит? — дип сорады. —Моны син уьзенъ аьйттенъ! — дип жъавап бирде Гайсаь. Алар ашаган чакта Гайсаь, икмаьк алып, шоькрана итте хъаьм аны, сындырып, шаькертлаьренаь бирде. —Алып ашагыз, бу — Минем таьнем, — диде Ул. хъаьм, касаьне алып, шоькрана итте хъаьм аны аларга бирде. — Шунъардан эчегез. Барыгыз да эчегез. Бу — гоьнахълар кичерелсен оьчен, куьплаьр оьчен туьгелаь торган Минем каным. Ул — Аллахъы килешуьен раслый торган кан. Мин сезгаь аьйтаьм: буьгеннаьн алып, Атам Патшалыгында сезненъ белаьн бергаь янъа шаьраб эчаь­чаьк коьн жъитми торып, Мин йоьзем жъимеше шаьрабын эчмаьячаьк­мен, — диде Гайсаь. Маьдхия жъырлаганнан сонъ алар Заьйтуьн тавына киттелаьр. Шунда Гайсаь аларга: —Изге язмада: «Коьтуьчене хъаьлак итаьрмен хъаьм сарыклар таралышырлар», — дип язылганча, сез барыгыз да бу тоьндаь Минем аркада ышаны­чыгызны югалтачаксыз. АЬмма, Мине терелтеп торгызылганнан сонъ, Мин Гаьлилаьягаь сездаьн алда барырмын, — дип аьйтте. Петер исаь: — Синенъ аркада барысы да ышанычларын югалтсалар да, мин хъичкайчан югалтмам! — дип каршы тоьште. Лаькин Гайсаь анъа аьйтте: Синъа хак суьз аьйтаьм: бу тоьнне, аьтаьч кычкырганчы, син Миннаьн оьч тапкыр ваз кичаьчаьксенъ. — Синенъ белаьн уьлаьргаь туры килсаь даь, мин Синнаьн хъич- кайчан ваз кичмаьячаькмен! — диде Петер. Башка шаькертлаьре даь шулай диделаьр. Шуннан сонъ Гайсаь шаькертлаьре белаьн Гетсимаьни дип аталган урынга китте. Килеп жъиткаьч, Ул шаькертлаьренаь аьйтте: —Мин анда барып дога кылыйм. Сез монда утырып то­рыгыз. Ул УЬзе белаьн Петерне хъаьм Зебедаьйненъ ике улын алды. Гайсаьне авыр кичерешлаьр хъаьм жъан сыкрануы били башлады. Ул аларга: —Минем жъаным чиктаьн тыш газап кичераь, монда коьтегез хъаьм Минем белаьн бергаь уяу булыгыз! — диде. Ул читкаьраьк китте хъаьм жъиргаь йоьзтуьбаьн капланып дога кылды: —Атам! АЬгаьр моьмкин булса, Мине бу газаплар касаьсеннаьн арындырчы! Хаьер, Мин телаьгаьнчаь туьгел, аь Син телаьгаьнчаь булсын. Гайсаь шаькертлаьре янына аьйлаьнеп килгаьндаь, алар йоклый иде. —Ничек сез Минем белаьн бергаь бер саьгать таь йокламыйча туьзаь алмадыгыз? — диде Ул Петергаь. Уяу булыгыз, ваьсваьсаь- гаь дучар булмас оьчен, дога кылыгыз. Рух коьчле, аь таьн хаьлсез! Гайсаь тагын, икенче тапкыр читкаь китеп, дога кылды: —Атам, Минъа бу касаьне эчмичаь уьткаьрергаь моьмкин булмаса, Синенъ ихтыярынъ буенча булсын! АЬйлаьнеп килгаьч, аларнынъ тагын йоклауларын куьрде: аларнынъ куьзлаьрен йокы баскан иде. Аларны калдырып, Гайсаь тагын читкаьраьк китте хъаьм оьченче тапкыр шул ук суьзлаьрне аьйтеп дога кылды. Шуннан сонъ, шаькертлаьре янына аьйлаьнеп килеп, аларга: —Сез хъаман йоклыйсызмы, ял итаьсезме? Менаь Адаьм Улы гоьнахълылар кулына тапшырылачак вакыт жъитте. Торыгыз, киттек! Карагыз, Минъа хыянаьт итуьче килаь, — дип аьйтте. Гайсаь аьле аьйтеп таь бетермаьде, унике шаькертененъ берсе — Яхъуьд килеп чыкты. Анынъ белаьн бергаь баш руханилар хъаьм ак­сакаллар жъибаьргаьн куьпсанлы халык тоьркеме кылычлар хъаьм чукмарлар куьтаьреп килделаьр. Хыянаьтче: «Мин кемне уьпсаьм, шул Гайсаь булыр. Аны кулга алыгыз», — дип алар белаьн алдан ук суьз куешкан иде. Яхъуьд шунда ук Гайсаь янына килде. —Исаьнме, Остаз! — диде ул хъаьм Гайсаьне уьбеп алды. АЬмма Гайсаь анъа аьйтте: — Син наьрсаь оьчен килгаьн булсанъ, шуны эшлаь, дустым! Шуннан сонъ Яхъуьд белаьн булган кешелаьр алга чыктылар хъаьм Гайсаьне кулга алып, сак астына куйдылар. Гайсаь белаьн бул­ганнарнынъ берсе, кулын сузып, кылычын чыгарды хъаьм, инъ баш рухани хезмаьтчесенаь селтаьнеп, анынъ колагын чабып оьзде. Шунда Гайсаь анъа: —Кылычынъны кынына тыгып куй! Кылыч алучы хъаьркем кылычтан хъаьлак булыр! АЬллаь Мин Атама моьраьжъаьгать итаь ал­мыйм, дип уйлыйсынъмы? Ул шунда ук Минъа унике гаскаьрдаьн даь артыграк фаьрештаьлаьрен жъибаьргаьн булыр иде! АЬмма Изге язмаларда болар булырга тиеш дип язылганнар ничек гамаьлгаь ашсын? — дип аьйтте. Шуннан сонъ Гайсаь халык тоьркеменаь аьйтте: —Юлбасар тотарга чыккан кебек, сез Мине тотарга кылыч­лар хъаьм чукмарлар куьтаьреп килгаьнсез! Мин хъаьркоьнне Аллахъы Йортында утырып оьйраьттем, хъаьм сез Мине кулга алмадыгыз. АЬмма болар хъаьммаьсе паьйгамбаьрлаьрненъ язганнары гамаьлгаь ашсын оьчен булды. Шуннан сонъ барлык шаькертлаьре Аны калдырып, качып кит­телаьр. Гайсаьне кулга алган кешелаьр Аны инъ баш рухани Каьяфаьс янына китерделаьр. Анда канунчылар хъаьм аксакаллар жъыелган иде инде. АЬ Петер исаь, арттарак калып, инъ баш руханинынъ ишегалдына кадаьр Гайсаь артыннан барды хъаьм, эчкаь кереп, боларнынъ хъаьммаьсененъ наьрсаь белаьн бетуьен куьрергаь телаьп, сакчылар белаьн бергаь утырды. АЬ баш руханилар хъаьм боьтен Югары кинъаьшмаь, Гайсаьне уьтертуь оьчен, Анъа каршы ялган шахъитлек табарга тырыштылар. АЬмма куьп ялган шахъитлаьр килеп ялганласалар да, бернинди гаеп таба алмадылар. Нихъа­ять, шахъитлек куьрсаьтеп, ике кеше чыкты. Алар: - Бу кеше: «Мин Аллахъы Йортын жъимереп, оьч коьн эчендаь янъадан тоьзи алам», - дип аьйтте, - диделаьр. Инъ баш рухани торып, Гайсаьгаь: - Боларнынъ гаеплаьуьлаьренаь берничек таь жъавап кайтармый­сынъмы? - дип аьйтте. АЬмма Гайсаь эндаьшмаьде. Шуннан сонъ инъ баш рухани Анъа: - Сине тере Аллахъы исеме белаьн аьйтергаь оьндимен, аьйт безгаь: Син - Маьсих, Аллахъы Улымы? - диде. Гайсаь анъа: - Моны син уьзенъ аьйттенъ. Хаьтта Мин сезгаь аьйтаьм: Адаьм Улынынъ Кодраьт Иясененъ унъ ягында утыруын хъаьм куьк болыт­лары оьстендаь килуьен куьрерсез, - дип аьйтте. Шунда инъ баш рухани, оьс киемнаьрен ертып: - Коьферлаьнуь бу! Нигаь безгаь тагын шахъитлаьр кираьк? Хаьзер генаь уьзегез коьфер суьзлаьрне ишеттегез! Сез нинди карар чыга­расыз? - диде. - Ул гаепле хъаьм уьлаьргаь тиеш, - дип жъавап бирделаьр кал­ганнар. Шуннан сонъ алар Гайсаьненъ битенаь тоькерделаьр хъаьм кыйнадылар; башкалар суктылар хъаьм: - АЬй, Маьсих, паьйгамбаьрлек итеп аьйт безгаь: Синъа кем сукты? - диделаьр. Петер исаь тышта, ишегалдында утыра иде. Анынъ янына хезмаьтче кыз килде. - Син даь бит гаьлилаьяле Гайсаь белаьн булдынъ, - диде ул. АЬмма Петер, аларнынъ барысы алдында ваз кичеп: - Мин синенъ наьрсаь хакында соьйлаьвенъне белмим, - диде. Ул капка янына килгаьч, аны икенче хезмаьтче кыз куьреп, анда торучыларга: - Менаь бу кеше даь насаралы Гайсаь белаьн булган, - дип аьйтте. Петер тагын, ант итеп, ваз кичте: - Мин ул Кешене белмим! Бераздан анда торучы кешелаьр анынъ янына килделаьр. - Син чыннан да аларнынъ берсе бит. Чоьнки ничек соьйлаьшуь­енънаьн беленеп тора, - диделаьр алар. Петер ялганламавын тагын ант итеп аьйтте: - Мин ул Кешене белмим! АЬгаьр суьзлаьрем доьрес булмаса, мине кахъаьр суксын! Наькъ шул вакыт аьтаьч кычкырды. Гайсаьненъ: «АЬтаьч кычкыр­ганчы, син Миннаьн оьч тапкыр ваз кичаьчаьксенъ», - дип аьйткаьн суьзлаьре Петерненъ исенаь тоьште. ХЪаьм ул, урам якка чыгып, бик каты елады. Иртаьн иртуьк, барлык баш руханилар хъаьм халык акса­каллары, кинъаьшлаьшеп, Гайсаьне ничек уьтеруь турында суьз куештылар. Аны баьйлаьп, идараьче Пилатка алып барып тапшырдылар. Гайсаьгаь хыянаьт иткаьн Яхъуьд, Анынъ уьлемгаь тартылганын бел­гаьч, эшлаьгаьн эшенаь уькенеп, баш руханиларга хъаьм аксакалларга утыз коьмеш таьнъкаьне кайтарып бирде хъаьм: - Гоьнахъ кылдым мин, гоьнахъсызга хыянаьт иттем, - диде. - Безгаь ни, ул - синенъ эшенъ, - дип жъавап бирделаьр тегелаьр. ХЪаьм ул таьнъкаьлаьрне Аллахъы Йортында атып баьрде даь, китеп, асылынды. Баш руханилар таьнъкаьлаьрне алдылар хъаьм: - Боларны саьдака сандыгына салу канунсыз: бу - канлы таьнъкаьлаьр, - диделаьр. Алар, кинъаьшлаьшеп, бу таьнъкаьлаьргаь, уьлгаьн чит ил кешелаьрен куьмаьр оьчен, чуьлмаькче жъирен сатып алырга, дигаьн карар чыгар­дылар. Шунъа куьраь бу жъир Кан жъире дип атала башлады хъаьм хаьзерге коьнгаь кадаьр шулай атала. Шул вакытта Иремия паьй­гамбаьр аша аьйтелгаьн суьзлаьр гамаьлгаь ашты: «Алар Исраил хал­кы тарафыннан Анынъ оьчен билгелаьнгаьн баьяне - утыз коьмеш таьнъкаьне - алдылар, хъаьм, Раббы минъа кушканча, ул акча бе­лаьн чуьлмаькче жъирен сатып алдылар». Гайсаь идараьче каршына бастырылды. - Син яхъуьдлаьр Патшасымы? - дип сорады Аннан Пилат. - Моны син уьзенъ аьйтаьсенъ, - дип жъавап бирде Гайсаь. Баш руханилар хъаьм аксакаллар Аны гаепли башлагач, Ул аларга жъавап бирмаьде. Шуннан сонъ Пилат: - УЬзенъаь каршы шулкадаьр куьп гаеплаьуьлаьрне ишетмисенъме аьллаь Син? - дип сорады. АЬмма Гайсаь жъавап итеп бер суьз даь аьйтмаьде, монынъ белаьн Ул идараьчене бик нык гажъаьплаьндерде. Гадаьттаьгечаь, идараьче, баьйраьм унъае белаьн, халык сораган бер тоткынны азат итаь торган иде. Ул вакытта даны кинъ та­ралган Бараб исемле бер тоткын бар иде. Шунъа куьраь, халык жъыелгач, Пилат алардан сорады: - Кемне сезгаь азат итуьемне телисез: Барабнымы, аьллаь Маьсих дип аталган Гайсаьнеме? Чоьнки Пилат яхъуьд башлыкларынынъ Гайсаьне коьнлаьшуь ар­касында тотып биргаьннаьрен белаь иде. Ул хоькем итуь урынын­да утырган чакта, анынъ хатыны анъа: «Бу таькъва Кешегаь каршы бернаьрсаь даь эшлаьмаь! Буьген тоьшемдаь Анынъ аркасында бик нык газапландым», - дип хаьбаьр иттерде. АЬ баш руханилар хъаьм аксакаллар исаь Барабны азат итуьен, аь Гайсаьне жъаьзага тартуын талаьп итаьргаь дип халыкны котырт­тылар. Идараьче халык тоьркеменнаьн: - Сез кемне телисез? Сезгаь икененъ кайсысын азат итим? -дип сорады. - Барабны, - дип жъавап бирделаьр алар. - АЬ Маьсих дип аталган Гайсаь белаьн наьрсаь эшлим? - дип сорады Пилат. - Аны хачка кадакларга! - дип жъавап бирде аларнынъ бары­сы да. - Ул нинди начарлык эшлаьгаьн сонъ? - дип сорады ул. - Аны хачка кадакларга! - дип тагын да коьчлераьк тавыш белаьн кычкырды жъыелган халык. Пилат бернаьрсаь даь эшли алмавын, хаьтта чуалыш чыгу моьмкинлеген куьреп, су китерергаь кушты хъаьм халык алдында кулларын юды. - Бу Кешененъ уьлемендаь минем гаебем юк, монъа сез жъавап­лы! - диде ул. - Анынъ каны безненъ хъаьм безненъ балаларыбыз оьстендаь булсын! - дип жъавап бирде боьтен халык. Шунда Пилат аларга Барабны азат итте. АЬ Гайсаьне исаь камчылаткач хачка кадаклатырга тапшырды. Шуннан сонъ гаскаьрилаьр Гайсаьне идараьчененъ сараена алып киттелаьр. Аларнынъ боьтен гаскаьре Гайсаь тираьли жъыелды. Алар Гайсаьненъ киемнаьрен салдырып, Анъа жъете кызыл тоьс­таьге япанча кидерделаьр, чаьнечкеле ботаклардан тажъ уьреп, Анынъ башына кидерделаьр, унъ кулына таяк тоттырдылар хъаьм Анынъ каршында тез чуьгеп: «Яшаьсен яхъуьдлаьр Патшасы!» - дип мыскылладылар. Аннары Гайсаьгаь тоькерделаьр, таяк алып, анынъ белаьн башына сугып кыйнадылар. Маьсхаьраьлаьуьлаьрен таьмамлагач, алар Гайсаьдаьн япанчаны салдырып, Анъа УЬз кием­наьрен кидерделаьр хъаьм хачка кадакларга алып киттелаьр. Алар, чыгып барганда, Куьринидаьн булган Шимун исемле бер кешене очраттылар. Аны Гайсаьненъ хачын куьтаьреп барырга маьжъбуьр иттелаьр. Гоьлгетаь, ягъни «Баш соьяге» дип аталган урынга килеп жъиткаьч, алар Гайсаьгаь уьт катыш шаьраб бирде­лаьр. АЬмма Ул, татып карагач, эчаьргаь телаьмаьде. Гайсаьне хачка кадаклагач, алар, жираьбаь салышып, Анынъ киемнаьрен буьлеш­телаьр хъаьм Аны анда утырып сакладылар. Гайсаьненъ баш оьс­тенаь Анынъ гаебен куьрсаьтуьче «Бу - Гайсаь, яхъуьдлаьр Патшасы» дигаьн язма беркетеп куйдылар. Шул вакытта Анынъ белаьн бергаь ике юлбасарны да кадакладылар: берсен Анынъ унъ ягына, берсен сул ягына. УЬтеп баручылар башларын чайкый-чайкый Аны хурладылар. - Син, Аллахъы Йортын жъимеруьче хъаьм аны оьч коьндаь тоьзуьче, УЬзенъне коткар! Аллахъы Улы булсанъ, тоьш хачтан! - диделаьр алар. Шулай ук, баш руханилар белаьн бергаь, канунчылар хъаьм аксакаллар да Аны мыскылладылар: - Башкаларны коткарды, аь УЬзен коткара алмый! АЬ УЬзе Ис- раил Патшасы! Тоьшсен хачтан - шунда без Анъа ышанырбыз! Ул Аллахъыга ышана хъаьм УЬзен Аллахъы Улы дип атый. АЬгаьр Ул Аллахъыга яраклы булса, ул чакта Аны Аллахъы коткарсын! Анынъ белаьн бергаь кадакланган юлбасарлар да Аны шундый ук суьзлаьр белаьн маьсхаьраьлаьделаьр. Коьн уртасында боьтен жъир оьстен каранъгылык каплап алды, хъаьм коьндезге саьгать оьчкаь кадаьр шулай булды. АЬ саьгать оьчлаьр тираьсендаь Гайсаь каты тавыш белаьн: - Эли, Эли, лема сабахтани? - ягъни: «АЬй, Аллахъым, аьй, Аллахъым! Нигаь Син Мине ташладынъ?» - дип кычкырды. Анда торучыларнынъ кайберлаьре, Аны ишетеп: - Ильясны чакыра, - диделаьр. Шунда аларнынъ берсе йоьгереп килеп, губка кисаьген шаьраб серкаьсенаь манчып, аны таякка элде хъаьм Гайсаьгаь эчаьргаь бирде. Калган кешелаьр анъа: - Тукта! АЬйдаь карыйк: Ильяс Аны коткарырга килерме икаьн? - диделаьр. АЬ Гайсаь, тагын бер тапкыр коьчле итеп кычкырып, жъан бирде. ХЪаьм менаь, Аллахъы Йортындагы паьрдаь оьстаьн аска кадаьр урталай ертылды. ЖЪир тетраьде, таш кыялар ярылдылар, каберлаьр ачылып китеп, уьлгаьн изгелаьр арасыннан куьбесе терелтеп торгызылдылар. Бу изгелаьр каберлаьрдаьн чыктылар, аь Гайсаь терелгаьч, алар изге шаьхъаьргаь, Иерусалимга керделаьр; хъаьм куьплаьр аларны куьрде. Йоьзбашы хъаьм анынъ белаьн Гайсаьне саклаучы гаскаьрилаьр, жъир тетраьуьне хъаьм башка вакыйгаларны куьреп, бик нык курыктылар. — Ул чыннан да Аллахъы Улы булган икаьн, — диделаьр. Анда ерактан карап торучы куьп хатыннар да бар иде (алар Гайсаьгаь Гаьлилаьядаьн ияреп килгаьн хъаьм Анъа хезмаьт иткаьн иделаьр). Алар арасында Магдалалы Маьрьям, Ягъкуб белаьн Йосыфнынъ анасы Маьрьям хъаьм Зебедаьй улларынынъ анасы бар иде. Кич белаьн, Ариматайдан булган Йосыф исемле бай кеше килде; ул да Гайсаьненъ шаькерте иде. Пилат янына килеп, ул Гайсаьненъ гаьуьдаьсен алырга роьхсаьт сорады. Шунда Пилат Анынъ гаьуьдаьсен Йосыфка бирергаь кушты. Гаьуьдаьне алып, Йосыф аны чиста жъитен тукымага тоьрде хъаьм куьптаьн туьгел таш тауны тишеп ясалган кабергаь салды. Зур таш таьгаьраьтеп алып килеп, кабер авызын каплап куйды хъаьм китеп барды. АЬ Магдалалы Маьрьям белаьн икенче Маьрьям исаь, кабер каршында утыра иделаьр. Икенче коьнне — ул шимбаь коьн иде — Пилат янына баш руханилар хъаьм фарисейлаьр килделаьр. — АЬфаьнде, бу ялганчынынъ исаьн чагында: «Мин оьч коьннаьн сонъ терелтелеп торгызышачакмын», — дип аьйткаьнен хаьтерлибез, — диделаьр алар. — ОЬченче коьнгаь кадаьр каберне сакларга аьмер бир, югыйсаь Анынъ шаькертлаьре килеп, гаьуьдаьсен урлап китуьлаьре моьмкин. АЬ сонъыннан халыкка: «Ул уьледаьн терелтеп торгызылды», — дип аьйтерлаьр. ХЪаьм бу сонъгы ялган беренчесеннаьн даь яманрак булыр. — Сакчыларны алыгыз хъаьм, барып, белгаьнегезчаь каберне саклагыз, — диде Пилат. Алар, китеп, куркынычтан саклар оьчен, кабер авызын каплаган ташка моьхъер сугып, каберне сакларга гаскаьрилаьрен куйдылар. Шимбаь коьн уьтеп, атнанынъ беренче коьнененъ танъында Магдалалы Маьрьям белаьн икенче Маьрьям каберне ка­рарга бардылар. Кинаьт бик каты жъир тетраьде, чоьнки Раббы фаьрештаьсе куьктаьн тоьште хъаьм, кабер янына килеп, та­шын аударып ташлады хъаьм шул таш оьстенаь утырды. Анынъ килуье яшендаьй иде, аь киемнаьре кар кебек ак иде. Сакчылар куркуларыннан калтырадылар хъаьм уьле кебек катып калдылар. Фаьрештаь исаь хатыннарга аьйтте: - Курыкмагыз! Мин сезненъ хачка кадакланган Гайсаьне эзлаь­вегезне белаьм. Ул монда юк. Ул, аьйткаьненчаь, уьледаьн терелтеп торгызылды. Килегез монда, Ул монда яткан иде, карагыз. Тизраьк барып, шаькертлаьренаь: «Гайсаь уьледаьн терелтеп торгы-зылды! Ул сездаьн алда Гаьлилаьягаь бара. Сез Аны шунда куьрер­сез», — дип аьйтегез. Мин сезгаь моны аьйтер оьчен килдем. Хатыннар ашыгып кабер яныннан киттелаьр; куркып хъаьм бик нык шатланып, Анынъ шаькертлаьренаь соьйлаьргаь дип йоьгер­делаьр. Кинаьт алар алдына Гайсаь УЬзе килеп чыкты. —Иминлек сезгаь! — диде Ул. Алар Гайсаь янына килеп, Анынъ аякларын кочаклап, Анынъ алдында тезлаьнделаьр. Шунда: - Курыкмагыз! — диде аларга Гайсаь. — Барыгыз, Минем шаькертлаьремаь Гаьлилаьягаь барырга кушыгыз. Алар Мине шунда куьрерлаьр. Хатыннар киткаьч, кайбер сакчылар, шаьхъаьргаь барып, баш руханиларга булган боьтен хаьлне соьйлаьп бирделаьр. Баш рухани­лар аксакаллар белаьн жъыелышып кинъаьшлаьшкаьч, гаскаьрилаьргаь куьп итеп акча бирделаьр хъаьм аларга: - «Без йоклаган вакытта Анынъ шаькертлаьре, тоьнлаь килеп, гаьуьдаьсен урлап киткаьннаьр», — дип аьйтегез. Бу хаьбаьр идараьче­гаь барып жъитсаь, борчылмагыз, сезненъ гаебегез юк, дип без аны куьндераь алырбыз, — диделаьр. Сакчылар акчаларны алып, ничек кушылган булса, шулай эшлаьделаьр. Бу хаьбаьр яхъуьдлаьр арасында хаьзерге коьнгаь кадаьр кинъ таралды. АЬ Анынъ унбер шаькерте исаь Гаьлилаьягаь, Гайсаь барырга кушкан тауга китте. Аны куьреп, алар Анынъ каршында тез чуьктелаьр, аьмма кайберлаьре шиклаьнделаьр. Гайсаь алар янына килеп: — Куьктаь даь, жъирдаь даь боьтен хакимлек Минъа бирелде. Шунъа куьраь, барыгыз хъаьм боьтен халыклар арасыннан Минъа шаькерт­лаьр булдырыгыз. Аларны Ата, Угыл хъаьм Изге Рух исеме белаьн суга чумдырыгыз хъаьм Мин сезгаь кушканнарнынъ барын да уьтаьргаь оьйраьтегез. хъаьм белегез: Мин, доьнья беткаьнгаь тикле, хъаьрвакыт сезненъ белаьн булам, — дип аьйтте. Аллахъы Улы Гайсаь Маьсих хакындагы Яхшы хаьбаьрненъ башы. Ишагыйя паьйгамбаьр язганча: «Мин Синенъ алдынънан хаьбаьрчемне жъибаьраьм, ул Синъа юл аьзерлаьр. Чуьлдаь кычкыручынынъ тавышы: „Раббыга юл аьзерлаьгез, Анъа сукмакларны турайтыгыз\». Шулай итеп, Чумдыручы Яхъя чуьлгаь килде. Ул: - Таьуьбаь итеп, суга чумдырышыгыз, — дип оьндаьде. — ХЪаьм Аллахъы сезненъ гоьнахъларыгызны кичерер. Боьтен Яхъуьдия иле хъаьм Иерусалим халкы анынъ янына кил­делаьр. Килуьчелаьр уьзлаьрененъ гоьнахъларын икърар иттелаьр, хъаьм Яхъя аларны УЬрдуьн елгасында чумдырды. Яхъя исаь доья йоныннан булган киемен куьн каеш белаьн буып йоьрде, ашаган ризыгы саранча хъаьм кыр балы иде. Ул ваьгазен­даь аьйтте: - Артымнан миннаьн кодраьтлераьк Бераьуь килаь. Мин, иелеп, Анынъ аяк киемененъ каешын чишаьргаь даь лаеклы туьгелмен. Мин сезне суга чумдырам, аь Ул сезне Изге Рухка чумдырыр. Шул коьннаьрдаь Гаьлилаья оьлкаьсендаьге Насара шаьхъаьреннаьн Гайсаь килде хъаьм Яхъя Аны УЬрдуьн елгасында чумдырды. Гайсаь, судан чыгу белаьн, куьклаьрненъ ачылуын хъаьм Рухнынъ куьгаьрчен раьвешендаь УЬзенаь инъуьен куьрде. Куьктаьн: «Син — Минем соьекле Улым. Син Минем куанычым!» — дигаьн тавыш килде. Шул вакытта ук Рух Гайсаьне чуьлгаь алып китте. Ул, чуьлдаь кырык коьн булып, шайтан тарафыннан сыналды хъаьм кыргый хайваннар арасында яшаьде. Фаьрештаьлаьр Анъа хезмаьт куьрсаьттелаьр. Яхъя тоьрмаьгаь утыртылганнан сонъ, Гайсаь, Аллахъыдан кил­гаьн Яхшы хаьбаьрне соьйлаьп, Гаьлилаьягаь килде. Ул аьйтте: - Вакыт жъитте! Аллахъы Патшалыгы якынлашты! Таьуьбаь ите­гез хъаьм Яхшы хаьбаьргаь иман итегез! Ул, Гаьлилаья динъгезе яныннан уьтеп барганда, динъгездаь балык тотучы (аь алар балыкчы иделаьр) Шимунны хъаьм анынъ энесе АЬндрине куьреп, аьйтте: - Минъа иярегез! Мин сезне кешелаьр тотучы итаьрмен. *** Алар шунда ук ятьмаьлаьрен калдырып, Анъа иярделаьр. Гайсаь, бераз баргач, Зебедаьй улы Ягъкубны хъаьм анынъ энесе Яхъяны куьрде. Алар коьймаьдаь ятьмаьлаьрен тоьзаьтаьлаьр иде, хъаьм Ул шунда ук аларны чакырды. Алар исаь, аталары Зебедаьйне ялчыла­ры белаьн бергаь коьймаьдаь калдырып, Анынъ артыннан киттелаьр. Каьпаьрнаумга килгаьч, шимбаь коьн туу белаьн, Гайсаь хъаьм Анынъ шаькертлаьре гыйбадаьтханаьгаь бардылар хъаьм Гайсаь оьйраьтаь башлады. Анынъ оьйраьтуьенаь барысы да хаьйран калдылар, чоьн­ки Ул канунчылар кебек туьгел, баьлки хакимлеге булган кеше кебек оьйраьтте. Шушы вакытта гыйбадаьтханаьгаь эчендаь шакшы рух булган кеше килеп керде хъаьм кычкырды: — Насаралы Гайсаь! Синъа бездаьн наьрсаь кираьк? Син безне хъаьлак итаьргаь килденъме? Мин Синенъ Кем икаьненъне белаьм! Син — Аллахъынынъ Изгесе. АЬмма Гайсаь шакшы рухка боерды: - Эндаьшмаь, чык аннан! Шакшы рух, кешене калтыратып, коьчле тавыш белаьн кычкырып, чыкты. Барысы да танъ калдылар хъаьм бер-береннаьн сораша башладылар: - Бу наьрсаьне анълата икаьн? Бу — ниндидер янъа куаьтле таьгъли­мат? Бу Кеше шакшы рухларга боера хъаьм алар Анъа буйсыналар! Анынъ хакындагы хаьбаьр бик тиз арада боьтен Гаьлилаья тираьсендаьге жъирлаьргаь таралды. Ягъкуб хъаьм Яхъя белаьн бергаь гыйбадаьтханаьдаьн чыккач ук, алар Шимун белаьн АЬндри йортына юнаьлделаьр. Шимуннынъ каенанасы кызышып, авырып ята иде, бу хакта Гайсаьгаь керуь белаьн аьйттелаьр. Гайсаь анынъ янына килде хъаьм, кулыннан то­тып, анъа торырга булышты. Анынъ кызышуы бетте хъаьм ул табын аьзерли башлады. АЬ инде кич жъитеп, кояш баегач, Гайсаьгаь барлык авыру­ларны, жъенле кешелаьрне китерделаьр. Боьтен шаьхъаьр халкы Шимун хъаьм АЬндри оьененъ ишек тоьбенаь жъыелды. Гайсаь куьп кешелаьрне тоьрле авырулардан савыктырды хъаьм куьп жъеннаьрне куып чыгарды. АЬмма жъеннаьр Анынъ Кем икаьнен белгаьнгаь куьраь, Гайсаь аларга соьйлаьргаь роьхсаьт итмаьде. Иртаьгесен, яктырганчы ук, Ул торып аулак урынга китте, анда дога кылды. Иптаьшлаьре белаьн Шимун Аны эзлаьп кит­телаьр хъаьм, Гайсаьне табып: - Барысы да Сине эзлилаьр, — диделаьр. — Китик башка урыннарга, куьрше авыл-шаьхъаьрлаьргаь, Минъа анда да Яхшы хаьбаьрне соьйлаьргаь кираьк. Мин шунынъ оьчен килдем бит, — диде Гайсаь. Гайсаь шулай жъеннаьрне куып, гыйбадаьтханаьлаьрдаь Яхшы хаьбаьрне соьйлаьп, боьтен Гаьлилаья жъирендаь йоьрде. Бер коьнне, махау чире* белаьн авыручы бер кеше килде хъаьм, Гайсаь каршында тезлаьнеп, уьтенеп сорады: - АЬгаьр телаьсаьнъ, мине тазарта алыр иденъ! Гайсаь, кызганып, кулын сузып, анъа кагылды хъаьм аьйтте: - АЬйе, телим. Тазарын! Анынъ махауы шунда ук бетте, хъаьм ул тазарынды. Гайсаь каты кисаьтеп: - Кара аны, бераьуьгаь даь берни соьйлаьмаь. Лаькин руханига бар. Ул уьзе сине карасын. Барысына да терелуьенъ билгесе итеп, син Муса канунында талаьп ителгаьн корбан буьлаьген китер, — дип, аны шунда ук жъибаьрде. *** АЬмма ул, китуь белаьн, булган хаьл хакында боьтен жъирдаь соьй­лаьп йоьрде. Шунлыктан Гайсаь ачыктан-ачык йоьри алмады. Ул шаьхъаьрлаьрдаьн читтаь, аулак урыннарда булды, аьмма анда да Анынъ янына боьтен яктан килделаьр. Гайсаь берничаь коьннаьн Каьпаьрнаумга аьйлаьнеп кайткач, Анынъ оьйдаь булуы хакында хаьбаьр таралды. Халык шулка­даьр куьп жъыелды ки, хаьтта тышта, ишек алдында да урын жъитмаьде. Гайсаь аларга Яхшы хаьбаьр суьзен соьйлаьде. Анынъ янына дуьрт кеше паралич суккан кешене куьтаьреп алып килде. АЬмма халык арасыннан уьтаь алмаганлыктан, алар Гайсаь булган урында туьбаьне тишеп, паралич суккан кешене ятагы белаьн бергаь шул тишек аша тоьшерделаьр. Гайсаь, аларнынъ ышануларын куьреп, паралич суккан кешегаь аьйтте: - Бала, синенъ гоьнахъларынъ кичерелде! Анда берничаь канунчы утыра иде, алар уьзара уйлаштылар: — Ул наьрсаь соьйли? Бу бит коьфер суьз! Гоьнахъларны Аллахъы-дан башка кем кичераь ала? Гайсаь, шунда ук рухы белаьн аларнынъ уйларын белеп, аларга аьйтте: - Ни оьчен сезненъ куьнъелегездаь шундый уйлар? Паралич суккан кешегаь ничек дип аьйтергаь жъинъелраьк: «Синенъ гоьнахъла­рынъ кичерелде», — дипме, аьллаь: «Тор, ятагынъны алып кайтып кит», — дипме? Хаьзер сез Адаьм Улынынъ жъирдаь гоьнахъларны кичерергаь хакимлеге барлыгын белерсез. Мин синъа аьйтаьм, — Гайсаь паралич суккан кешегаь моьраьжъаьгать итте: - Тор, ятагынъны ал да оьенъаь кайт. *** Ул торды хъаьм шунда ук, ятагын алып, барысынынъ куьз алдында чыгып китте. Монъа боьтенесе даь танъ калдылар хъаьм Аллахъыны данлап аьйттелаьр: - Безненъ мондый хаьлне аьле куьргаьнебез булмады! Гайсаь тагын Гаьлилаья динъгезе ярына чыкты. Боьтен халык Анъа килде хъаьм Ул аларны оьйраьтте. УЬтеп барышлый, салым жъыя торган урында утыручы хъалфай улы Левине куьреп, анъа аьйтте: - Минем артымнан бар! Ул, торып, Анынъ артыннан китте. Менаь Гайсаь Леви оьенаь ашка килде. ОЬстаьл артында Гайсаь хъаьм Анынъ шаькертлаьре белаьн бергаь куьп санлы салым жъыючы­лар хъаьм башка гоьнахълылар утырды. Шундыйлар Гайсаь белаьн йоьруьчелаьр арасында куьп иде. Фарисейлаьр арасындагы ка­нунчылар Анынъ гоьнахълылар хъаьм салым жъыючылар белаьн бергаь ашаганын куьреп, Анынъ шаькертлаьренаь аьйттелаьр: - Ничек Ул салым жъыючылар хъаьм гоьнахълылар белаьн бергаь ашап-эчаь? Гайсаь, моны ишетеп, аларга аьйтте: - Табиб саьламаьт кешелаьргаь туьгел, аь авыруларга кираьк. Мин таькъва кешелаьрне туьгел, аь гоьнахълыларны чакырырга дип килдем. Коьннаьрдаьн бер коьнне Чумдыручы Яхъянынъ шаькертлаьре хъаьм фарисейлаьр ураза тотканда, кешелаьр Гайсаь янына килеп сорадылар: - Ни оьчен Яхъянынъ хъаьм фарисейлаьрненъ шаькертлаьре ураза тоталар, аь Синенъ шаькертлаьренъ ураза тотмыйлар? Гайсаь аларга аьйтте: - Кияуь егете туйдагы кунаклар белаьн булган вакытта анынъ дуслары ураза тота алырлармы? Кияуь алар белаьн бергаь булган­да, алар, аьлбаьттаь, ураза тотмыйлар! АЬмма килер бер коьн: алар яныннан кияуь алыныр хъаьм шул чакта алар ураза тотарлар. Иске киемгаь янъа тукымадан ямаулык салмыйлар, югыйсаь, ямаулык иске тукыманы басып тоьшаьр хъаьм тишек тагын да зу­раер. Шулай ук янъа шаьрабны иске турсыкка салмыйлар, югыйсаь шаьраб турсыкны тишеп чыгар, хъаьм шаьраб та, турсык та аьраьм булырлар. Янъа шаьрабны янъа турсыкка салалар. Коьннаьрдаьн бер коьнне, шимбаь коьнне, Гайсаь иген кырлары аркылы уьтеп барганда, шаькертлаьре башаклар оьзаь башладылар. Фарисейлаьр Анъа аьйттелаьр: - Кара, алар ни эшлилаьр? Шимбаь коьнне болай эшлаьргаь ярамый! Гайсаь аларга аьйтте: - Давыт мохтажълыкта калган чакта, ул уьзе хъаьм анынъ белаьн булган кешелаьр ачыккач, наьрсаь эшлаьгаьнен сез хъичкайчан укы­мадыгызмы аьллаь? Инъ баш рухани булып Эбьятар торганда, ул Изге йортка кергаьн хъаьм Аллахъыга багышланган икмаьклаьрне уьзе ашаган хъаьм иптаьшлаьренаь даь биргаьн, аь ул исаь руханилардан башка хъичкемгаь даь ашарга роьхсаьт ителмаьгаьн. Гайсаь аьйтте: - Кеше шимбаь коьн оьчен туьгел, аь шимбаь коьн кеше оьчен яра­тылган. Шунъа куьраь Адаьм Улы шимбаь коьнененъ даь Хужъасы. Гайсаь тагын гыйбадаьтханаьгаь килде. Анда кулы корышкан кеше бар иде. АЬгаьр Гайсаь шимбаь коьнне савыктырса, Аны гаеплаьргаь саьбаьп булыр дип, берничаь фарисей Анынъ ар­тыннан куьзаьттелаьр. Кулы корышкан кешегаь Гайсаь аьйтте: - Уртага чыгып бас. АЬ тегелаьрдаьн сорады: - Шимбаь коьнне наьрсаь эшлаьргаь роьхсаьт ителгаьн: яхшылык­мы, яисаь яманлыкмы? Тормышны саклап калыргамы, яисаь хъаь­лак итаьргаьме? Алар эндаьшмаьделаьр. Гайсаь аларнынъ каты куьнъелле булула­рына ачынып, аларга ачу белаьн карап алды хъаьм кешегаь аьйтте: - Кулынъны суз! Ул кулын сузды, анынъ кулы савыкты. Фарисейлаьр киттелаьр хъаьм шунда ук, хъируд патша тарафдарлары белаьн бергаь, Гайсаь- не хъаьлак итуь хакында кинъаьш кордылар. Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьре белаьн Гаьлилаья динъгезенаь таба юнаьлде. Анъа Гаьлилаьядаьн хъаьм Яхъуьдиядаьн куьп санлы халык иярде. Анынъ эшлаьгаьн эшлаьре хакында ишетеп, Иерусалимнан да, Иду-маядаьн даь, УЬрдуьн аръягыннан да, Тур хъаьм Сидун тираьлаьреннаьн даь куьп халык килде. *** Халык УЬзен кысмасын дип, Гайсаь шаькерт­лаьренаь коьймаьне аьзер тотарга кушты. Куьп кешелаьрне савык­тырган булганга, чирдаьн интеккаьн кешелаьр, Анъа кагылыр оьчен, Анынъ янына этешеп-тоьртешеп килаьлаьр иде. Эчлаьрендаь шакшы рухлар булганнар да, Аны куьруь белаьн, каршына йоьзтуьбаьн егылып: - Син — Аллахъы Улы! — дип кычкырдылар. АЬмма Гайсаь аларны УЬзененъ кем булуы хакында соьйлаьуьлаьрен каты итеп тыйды. Гайсаь, тауга менеп, УЬзе сайлаганнарны янына чакыртып китертте. Болар — УЬзе белаьн бергаь булыр оьчен, хъаьм аларны Яхшы хаьбаьр соьйлаьргаь, жъеннаьрне Анынъ ваькалаьте белаьн куып чыгарырга дип кешелаьр янына жъибаьрер оьчен сайлаган унике кеше иде. *** Менаь ул унике шаькерт: Гайсаь Петер дип атаган Шимун, Зе-бедаьй улы Ягъкуб хъаьм анынъ энесе Яхъя, — Гайсаь аларны «Боа-ниргес», ягъни «Куьк куькраьуь уллары» дип атады, АЬндри, Филип, Бартулумай, Маттай, Томас, хъалфай улы Ягъкуб, Таддай, Коьраь­шуьче Шимун хъаьм Гайсаьгаь хыянаьт итаьчаьк Яхъуьд Искариот. Гайсаь кире оьйгаь кайтты. Анда тагын шундый куьп тоьркем жъыелды ки, хаьтта алар ашап алырга да оьлгермаьделаьр. Туган­нары бу хакта ишеткаьч, акылдан язган икаьн Бу, дип уйлап, Аны коьчлаьп алып китаьргаь килделаьр. Иерусалимнан килгаьн канунчылар аьйттелаьр: - Анынъ эчендаь Белзебул бар! Ул жъеннаьрне жъеннаьр башлы­гы коьче белаьн куып чыгара. Гайсаь аларны УЬзе янына чакырып алып, аларга гыйбраьтле суьзлаьр соьйлаьде: - Ничек итеп шайтан шайтанны куып чыгарсын инде? АЬгаьр патшалык эчендаь буьленеш булса, бу патшалык тора алмас. АЬгаьр гаилаь эчендаь ызгыш-талаш булса, бу гаилаь таркалмый калмас. АЬ инде шайтан уьзенаь-уьзе каршы чыгып, буьлгаьлаьнсаь, шайтан патшалыгы калмас, бу анынъ ахыры булыр. Бераьуь даь коьчлененъ оьенаь кереп, аны баьйлаьмичаь, малын талап чыга алмас. Баьлки аны баьйлаьгаьч кенаь оьен талап чыгар. Сезгаь хак суьз аьй­таьм: кешелаьрненъ боьтен гоьнахълары хъаьм, ничек кенаь коьфер суьз аьйтмаьсеннаьр, боьтен коьферлаьнуьлаьре кичерелер. АЬмма Изге Рухка карата коьфер суьз аьйтуьче маьнъге кичерелмаьс, ул маьнъгелек гоьнахъта гаепле. Кайбераьуьлаьр, Анынъ эчендаь шакшы рух бар, дип аьйткаьнгаь куьраь, Гайсаь шулай соьйлаьде. Шул вакытта Гайсаьненъ анасы белаьн энелаьре килделаьр хъаьм, тышта торган килеш, Аны чакырттылар. Янында утырган халык арасыннан бераьуьлаьр Анъа аьйттелаьр: - Сине тышта аьниенъ хъаьм энелаьренъ коьтаь. — Кем Минем анам хъаьм туганнарым? — диде Гайсаь, аларга жъавап итеп. ХЪаьм УЬзе тираьли утырганнарга карап аьйтте: - Менаь Минем анам хъаьм туганнарым. Аллахъы ихтыярын уьтаьуьчелаьр Минъа ир туган да, кыз туган да, ана да булалар. Гайсаь Гаьлилаья динъгезе буенда кешелаьрне тагын оьйраьтаь башлады. Анынъ тираьсенаь тоьркем жъыелганга куьраь, Ул коьймаьгаь утырды. Коьймаь исаь динъгездаь иде, аь халык яр бу­енда калды. Гайсаь аларга куьп кинаяле хикаьялаьр соьйлаьде хъаьм УЬзененъ оьйраьтуьендаь аьйтте: — Тынълагыз: менаь чаьчуьче чаьчаьргаь чыккан. Ул чаьчкаьндаь, орлыкларынынъ бер оьлеше юл буена тоьшкаьн; кошлар очып ки­леп, аларны чуьплаьп бетергаьннаьр. Башка бер оьлеше туфрагы аз булган ташлы урынга тоьшкаьн; орлык тираьн ятмаганга куьраь, тиз шытып чыккан. АЬ инде кояш чыгып кыздыргач, тамыры бул-маганлыктан, уьсентелаьр шинъеп тоьшкаьн. Орлыкларнынъ башка­лары куьгаьнлеккаь тоьшкаьн; куьгаьн куаклары уьсеп, аларны басып киткаьнгаь, алар башак бирмаьгаьннаьр. АЬ инде башка орлыклар исаь унъдырышлы жъиргаь тоьшкаьн; алар уьсеп куьтаьрелгаьн хъаьм утызлата, алтмышлата, йоьзлаьтаь унъыш биргаьн. Гайсаь аьйтте: — Ишетергаь колаклары булганнар — ишетсеннаьр! УЬзлаьре генаь калгач, юлдашлары хъаьм шаькертлаьре Гайсаьдаьн кинаяле хикаьялаьр хакында сорадылар. — Аллахъы Патшалыгынынъ серлаьре сезгаь ачылган, — диде Гайсаь аларга, — аь башкаларга, тышта торганнарга, кинаяле хикаьялаьр белаьн аьйтелаь. «Аллахъыга борылып кичерелмаьсеннаьр оьчен, Карап-карап та, куьрмаьсеннаьр, Тынълап-тынълап та, анъламасыннар». Сез бу кинаяле хикаьяненъ маьгънаьсен анъламадыгызмы? дип сорады алардан Гайсаь. — Сез ничек башка кинаялаьрне анъларсыз сонъ? Чаьчуьче суьз чаьчаь. Юл буена тоьшкаьн орлык­лар — чаьчкаьн вакытта ишетуьче кешелаьр ул, аьмма шайтан, ки­леп, куьнъеллаьренаь салынган суьзне шунда ук алып китаь. Ташлы урынга чаьчелгаьне исаь — суьзне ишетуь белаьн, шатланып кабул итуьчелаьр. АЬмма аларнынъ тамырлары бушаганлыктан, алар суьзне вакытлыча гына тоталар. Суьз аркасында кайгы яки эзаьр­леклаьуьлаьр булса, алар бик тиз чигенаьлаьр. АЬ башкалары, куь­гаьнлеккаь чаьчелгаьн орлык кебек, суьзне ишетаьлаьр. АЬмма тормыш маьшаькатьлаьре, байлыкка кызыгу хъаьм башка телаьклаьр аларга уьтеп кереп, ишетелгаьн суьзне басып китаьлаьр хъаьм суьз унъыш бирми. АЬ инде унъдырышлы жъиргаь чаьчелгаьннаьре исаь — суьзне ишетеп, аны кабул итуьчелаьр: алар утызлата, алтмышлата, йоьзлаьтаь унъыш бираьлаьр. Гайсаь аларга аьйтте: Шаьмне чуьлмаьк яки саьке астына куяр оьчен алып кераьлаьр­мени? Юк, аны шаьмдаьлгаь утыртып куялар. ХЪаьр яшерен наьрсаь фаш ителуь оьчен генаь яшерелгаьн, хъаьр сер ачылу оьчен генаь сер ителгаьн. Колаклары булганнар — ишетсеннаьр! Гайсаь аларга аьйтте: Ишеткаьн наьрсаьлаьргаь дикъкать итегез. Сез нинди уьлчаьм белаьн уьлчаьсаьгез, сезгаь даь шундый уьлчаьм белаьн уьлчаьп бирелер хъаьм тагын оьстаьрлаьр. Кемненъ бар, шунъа бирелер, аь кемненъ юк, анынъ булган наьрсаьсе даь алыныр. Гайсаь аьйтте: - Аллахъы Патшалыгы нинди ул? Ул болай булыр: кеше жъиргаь орлык чаьчаь. Тоьнлаь йоклап, коьндезен тора, аь орлык, шытып чыгып, оьскаь уьрмаьли. Ул кеше монынъ ничек булуын белми даь. ЖЪир уьзеннаьн-уьзе унъыш бираь: башта сабак уьстераь, аннары баша­гы, аннары башак тулы орлык була. АЬ инде ашлык оьлгеруь белаьн кеше кулына урак ала, чоьнки ашлык уру вакыты жъиткаьн була. Гайсаь аьйтте: - Аллахъы Патшалыгын безгаь наьрсаь белаьн чагыштырырга хъаьм ничек итеп тасвирларга икаьн? Ул горчица орлыгы кебек. ЖЪиргаь чаьчкаьн вакытта ул жъирдаьге боьтен орлыклардан да кеч­кенаьраьк. АЬ инде чаьчелгаьч, ул, шытып чыгып, боьтен уьсемлек­лаьрдаьн даь зуррак булып уьсаьр, анъардан шундый зур ботаклар уьсеп чыгар, хаьтта анынъ куьлаьгаьсендаь кошлар оя кора алырлар. Халык анълый алганга кадаьр, Гайсаь шундый гыйбраьтле суьзлаьр соьйлаьде. Башкача Ул берни даь соьйлаьмаьде, аь инде шаькертлаьре белаьн уьзлаьре генаь калган чакта, аларга барын да анълатып соьйлаьде. Шул коьнне кичен Гайсаь шаькертлаьренаь аьйтте: - АЬйдаьгез аьле, куьлненъ аръягына чыгыйк. Халыкны тараткач, алар Гайсаь булган коьймаьгаь утырып, Анынъ белаьн юлга кузгалдылар. Анда башка коьймаьлаьр даь бар иде. Коьчле давыл куьтаьрелде хъаьм, дулкыннар коьймаьгаь баьрелуьдаьн, анынъ эченаь су тула башлады. Гайсаь исаь коьймаьненъ арткы оьлешендаь башын мендаьргаь салып йоклый иде. Шаькертлаьре Аны уятып: - Остаз, батабыз бит! Бу Сине борчымыймы? — диделаьр. Ул торып, жъилне тыйды, аь динъгезгаь аьйтте: - Шаулама, тынычлан! ЖЪил туктады хъаьм тынлык урнашты. — Ни оьчен сез шундый куркак? Сезненъ хъаман иманыгыз юкмы? — диде Гайсаь аларга. Аларны курку басты хъаьм бер-беренаь: - Кем сонъ Ул? ЖЪил даь, динъгез даь Анъа буйсына ич, — диеш­телаьр. Алар Гаьлилаья динъгезе аръягындагы Гераьсаь жъиренаь килеп туктадылар. Гайсаь коьймаьдаьн тоьшкаьч уьк, каберлаьр арасын­нан чыккан бер жъенле кешене очратты. Ул кеше каберлаьр арасында яши иде. Аны хаьтта чылбырлар белаьн даь баьйлаьп куя алмаганнар. *** Чоьнки куьп тапкырлар аяк-кулларын чылбырлар белаьн баьйлаьсаьлаьр даь, ул барыбер чылбырларны оьзаь хъаьм богау­ларны вата торган булган. Бераьуь даь аны жъинъаь алмаган. Ул коьне-тоьне бертуктаусыз каберлаьр арасында хъаьм тауларда уьзен ташлар белаьн баьреп кычкыра торган булган. Ерактан ук Гайсаьне куьреп, ул Анынъ янына йоьгереп килде хъаьм, аякларына егылып, каты тавыш белаьн кычкырды: - Аллахъы Таьгалаьненъ Улы, Гайсаь! Миннаьн Синъа ни кираьк? Аллахъы хакы оьчен Синнаьн ялварам, газаплама мине. Ул шулай аьйтте, чоьнки Гайсаь анъа: «Шакшы рух, бу кешененъ эченнаьн чык!» — дигаьн иде. — Исеменъ ничек? — дип сорады аннан Гайсаь. - Без бик куьбаьуь, шунъа куьраь минем исемем — Гаскаьр, — дип жъавап бирде тегесе. хъаьм аларны бу жъирдаьн куып жъибаьрмаьвен уьтенеп сорады. Тау битендаь зур дунъгыз коьтуье утлап йоьри иде. — Безне дунъгызларга жъибаьрче, без аларнынъ эченаь керербез! — дип ялвардылар шакшы рухлар. Гайсаь роьхсаьт иткаьч, кеше эченнаьн чыккан шакшы рухлар дунъгызлар эченаь керделаьр хъаьм дунъгыз коьтуье текаь ярдан динъгезгаь ташланып батып уьлде. АЬ дунъгызларнынъ саны ике менъгаь якын иде. Коьтуьчелаьр, качып китеп, бу хакта шаьхъаьрдаь хъаьм анынъ тираьсендаьге авылларда соьйлаьп йоьрделаьр. АЬ анда яшаьуьчелаьр исаь, ни булганын карарга дип, Гайсаь янына килделаьр, эчендаь жъеннаьр булган кешененъ киенгаьн хъаьм акылына килгаьн хаьлдаь утыруын куьреп, куркып калдылар. Вакыйганы куьргаьн кеше­лаьр жъенле кеше хъаьм дунъгызлар белаьн ни булганы хакында соьйлаьп бирделаьр. Шуннан сонъ алар Гайсаьненъ бу урыннан китуьен уьтенаь башладылар. Гайсаь коьймаьгаь утырган чакта, элек жъенле булган кеше Гай­саь белаьн бергаь барырга телаьвен аьйтте. АЬмма Ул роьхсаьт итмаьде: - Бар, оьенъаь кайтып, туганнарынъа Раббынынъ ничек сине кыз­гануын хъаьм синенъ оьчен наьрсаь эшлаьгаьнен соьйлаь, — диде Гайсаь. Ул кеше китеп, Гайсаьненъ анынъ оьчен наьрсаь эшлаьгаьне хакында Ун калада соьйлаьп йоьрде хъаьм барысы да монъа танъ калдылар. Гайсаь коьймаьдаь кире икенче як ярга чыккач, яр буенда Анынъ янына тагын куьп халык жъыелды. Гыйбадаьтханаь башлыкларыннан берсе, Яхъир исемлесе, Аны куьруь белаьн, янына килеп, Гайсаьненъ аякларына егылды хъаьм ялварып сорады: - Минем кызым уьлем хаьлендаь ята. Килеп, анынъ оьстенаь кул­ларынъны куйчы, ул савыгыр хъаьм яшаьр иде! Гайсаь анынъ белаьн китте. Анъа, хъаьр яктан кысрыклап, куьп халык ияреп барды. Бер хатын унике ел буе кан китуьдаьн жъаьфаланган булган. Бик куьп табибларда даьваланган, боьтен байлыгын сарыф итсаь даь, фай­дасын куьрмаьгаьн: хаьле тагын да начарайган икаьн. Ул Гайсаь хакында ишетеп: «Анынъ киеменаь генаь булса да кагылсам, са­выгыр идем», — дип уйлаганга, халык арасына кереп, арттан килеп, Гайсаьненъ киеменаь кагылды. *** Шунда ук анынъ кан агуы туктады хъаьм ул уьзененъ тулысынча савыгуын тойды. Гайсаь УЬзеннаьн коьч чыкканын тоеп, халыктан сорады: - Минем киемемаь кем кагылды? — Халыкнынъ ничек кысрыклавын куьреп торасынъ бит! АЬ Син, кем кагылды, дип сорыйсынъ, — диделаьр шаькертлаьре. АЬмма Ул моны эшлаьуьчене куьзлаьре белаьн эзли бирде. Куркуыннан калтырап тоьшкаьн хатын, уьзе белаьн ни булганын анълап, халык арасыннан чыкты хъаьм, Гайсаь алдына егылып, доьресен соьйлаьп бирде. — Кызым, ышануынъ сине савыктырды, имин йоьр, исаьн-сау бул, — диде анъа Гайсаь. Гайсаь бу суьзлаьрне аьйткаьн арада, гыйбадаьтханаь башлыгынынъ оьеннаьн килеп аьйттелаьр: - Синенъ кызынъ уьлде. Остазны буьтаьн борчыма! АЬмма Гайсаь, аларнынъ суьзлаьрен ишетеп, башлыкка аьйтте: - Курыкма, тик ышан гына! Гайсаь Петердаьн, Ягъкубтан, Ягъкубнынъ энесе Яхъядан башка хъичкемгаь УЬзе белаьн барырга роьхсаьт итмаьде. Башлыкнынъ оье янына килгаьч, Гайсаь анда ыгы-зыгы килеп йоьруьчелаьрне, хъаьм такмаклап-такмаклап уькереп елаучыларны куьрде. — Сез нигаь ыгы-зыгы килеп йоьрисез, нигаь елыйсыз? Бала уьлмаьгаьн, тик йоклый гына, — диде аларга Гайсаь, оьйгаь кергаьч. Анъардан коьлделаьр, аьмма Ул аларны куып чыгарып, кызнынъ атасын, анасын, УЬзененъ юлдашларын алып, кыз яткан буьлмаьгаь керде. Баланынъ кулыннан тотып, анъа аьйтте: - Талита, кум! (Ягъни, «Кызым, синъа аьйтаьм, тор!») Кыз бала шунда ук торды хъаьм йоьри башлады, анъа унике яшь иде. Барысы да куьргаьннаьреннаьн хаьйран калдылар. Гайсаь бу хакта хъичкем белергаь тиеш туьгеллеген кисаьтеп аьйтте, кызны исаь ашатырга кушты. Гайсаь шул урыннан китеп, шаькертлаьре белаьн бергаь УЬзе яшаьгаьн шаьхъаьргаь кайтты. Шимбаь коьнне Гайсаь гыйбадаьт­ханаьдаь оьйраьтте. Аны тынълаган хъаьммаьсе: - Бу Анъа кайдан килгаьн икаьн? Нинди тираьн акыл бирелгаьн? Анынъ куллары белаьн шундый кодраьтле эшлаьр эшлаьнаь бит! — дип танъ калдылар. — Ул — балта остасы; Маьрьямненъ улы, Ягъкуб­нынъ, Йосыфнынъ, Яхъуьдненъ хъаьм Шимуннынъ абыйсы туьгелме сонъ? Анынъ сенъеллаьре безненъ арабызда туьгелме сонъ? — диделаьр. Алар Аны кире кактылар. — Паьйгамбаьр хъаьр жъирдаь даь ихтирам ителаь, тик уьз ватанында, уьз туганнары хъаьм гаилаьсе тарафыннан гына хоьрмаьт куьрми, — диде аларга Гайсаь. Шунъа куьраь Ул анда бер генаь даь кодраьтле эш куьрсаьтаь алмады, фаькать оьслаьренаь кулларын куеп, берничаь авыру кешене савык­тырды. Аларнынъ ышанмаулары Аны гажъаьплаьндерде. Гайсаь, авылдан-авылга куьчеп, оьйраьтеп йоьрде. Ул УЬзе янына унике шаькертен чакырып, аларга шакшы рухларны куып чыга­рырга ваькалаьт биреп, икешаьрлаьп-икешаьрлаьп кешелаьр янына жъибаьрде. Юлга уьзлаьре белаьн юл таягыннан башка икмаьк таь, биштаьр даь, акча да алмаска, аяк киемнаьре кияргаь кушты хъаьм: — УЬзегез белаьн алмаш куьлмаьк алмагыз, — диде. Нинди йортка керсаьгез, ул урыннардан киткаьнче, шул йортта калы­гыз, — диде Ул аларга. — АЬгаьр бераьр жъирдаь сезне кабул итмичаь, тынълап та торма- салар, ул чакта, ул урыннан киткаьндаь, аларга каршы шахъитлек билгесе итеп, аякларыгыздагы тузанны кагып тоьшерегез. хъаьм алар китеп, кешелаьрне таьуьбаь итаьргаь оьндаьп йоьрделаьр, куьп жъеннаьрне куып чыгардылар хъаьм, заьйтуьн мае соьртеп, куьп авыру кешелаьрне савыктырдылар. Гайсаьненъ исеме кинъ танылгач, ул хакта хъируд патшага да ишетелде. Кайбераьуьлаьрненъ соьйлаьвенчаь, Бу — уьледаьн терелеп торган Чумдыручы Яхъя, шунъа куьраь Анынъ кодраьтле эшлаьр куьрсаьтергаь куаьте бар, башкалары соьйлаьвенчаь, Ул — Ильяс, буьтаьннаьре исаь, борынгыда булган паьйгамбаьр кебек бер паьйгам­баьр Ул, дигаьннаьр. АЬмма хъируд, тынълап торып, аьйтте: — Ул — Чумдыручы Яхъя! Мин анынъ башын кистердем, аьмма ул уьледаьн терелеп торды! хъируд уьзененъ абыйсы Филипненъ хатынына — хъирудиягаь оьйлаьнгаьнлектаьн, Яхъяны кулга алып, тоьрмаьгаь утыртырга аьмер биргаьн иде. Чоьнки Яхъя хъирудка: «Синъа абыенънынъ хатыны белаьн яшаьргаь ярамый», — дип аьйткаьн иде. Шунынъ аркасында хъирудия анъа наьфраьт итеп, аны уьтертергаь телаьгаьн, аьмма бер­ни эшли алмаган. Яхъянынъ таькъва хъаьм изге кеше булуын белгаьнгаь, хъируд аннан курка хъаьм яклап килаь иде. Анынъ суьзлаь­ре патшаны борчыса да, ул аны раьхаьтлаьнеп тынълый иде. хъируд уьзененъ туган коьне унъае белаьн, зур даьраьжъаьле туьраь­лаьрне, гаскаьр башлыкларын хъаьм Гаьлилаья оьлкаьннаьрен аш маьжъ­лесенаь чакыргач, хъирудиягаь жъай чыкты. Анда хъирудияненъ кызы да килгаьн иде. Анынъ биюе хъирудка хъаьм анынъ кунаклары­на бик ошады. Патша анъа: - Ни телаьсаьнъ, барын да миннаьн сора: барын да бирермен! — диде. хъаьм ул, ант итеп, аьйтте: - Хаьтта, патшалыгымнынъ яртысын сорасанъ да, синъа бирермен! Кыз, барып, анасыннан сорады: - Минъа наьрсаь сорарга? - Яхъя паьйгамбаьрненъ башын сора, — диде тегесе. Ул шунда ук патша янына барып: - Чумдыручы Яхъянынъ башын хаьзер уьк таьлинкаьгаь салып ки­теруьенъне телим! — дип талаьп итте. Патша зур кайгыга тоьшсаь даь, кунаклары алдында ант иткаьч, анъа каршы килергаь батырчылык итмаьде. Ул шунда ук сакчысын, Яхъянынъ башын китерергаь кушып, тоьрмаьгаь жъибаьр­де. Ул анда барып, Яхъянынъ башын кисте хъаьм аны таьлинкаьгаь салып, кызга китереп бирде, аь анысы исаь анасына тапшырды. Яхъянынъ шаькертлаьре бу хакта ишетеп, анынъ гаьуьдаьсен килеп алдылар хъаьм кабергаь салдылар. Раьсуьллаьр, Гайсаь янына аьйлаьнеп кайтып, эшлаьгаьн эшлаьре хъаьм оьйраьтуьлаьре хакында баьйнаь-баьйнаь соьйлаьп бирделаьр. Ул аларга аьйтте: - АЬ хаьзер, бераьр аулак жъиргаь барып, ялгыз гына бераз ял итеп алыгыз. Чынлап та, кешелаьр берсе артыннан берсе килгаьнгаь куьраь, аларга ашап алырга да вакыт калмый иде. Алар коьймаьгаь утырып, уьзлаьре генаь аулак урынга киттелаьр. АЬмма, коьймаьгаь утырган чакта, кешелаьрненъ куьбесе аларны та­ныдылар, хъаьм тираь-яктагы барлык шаьхъаьрлаьрдаьн килгаьн кешелаьр яр буйлап йоьгераь-йоьгераь алар барасы урынга алардан алда килеп жъиттелаьр. Гайсаь ярга чыккач, зур халык тоьркемен куьрде хъаьм аларны кызганды, чоьнки алар коьтуьчелаьре булмаган сарыклар ке­бек иде. Ул аларны куьп наьрсаьлаьргаь оьйраьтаь башлады. Вакыт сонъ иде инде хъаьм шаькертлаьре Анынъ янына килеп аьйттелаьр: — Бу кеше йоьрми торган урын, вакыт та сонъ инде. ЖЪибаьр аларны, якын-тираьдаьге авылларга барып, уьзлаьренаь ашарга са­тып алсыннар. — Сез аларны уьзегез ашатыгыз, — диде Гайсаь. - АЬллаь уьзебезгаь барып, алар оьчен бер ике йоьз динарлык икмаьк сатып алыргамы? — диделаьр алар. — Сездаь куьпме икмаьк бар? Барып карагыз аьле, — диде Ул. Алар карагач, жъавап бирделаьр: - Биш икмаьк хъаьм ике балык. Гайсаь шаькертлаьренаь, халыкны тоьркемнаьргаь буьлеп, яшел чираьмгаь утыртырга кушты. Алар, йоьзаьр хъаьм иллешаьр кешегаь буьленеп, тезелешеп утырдылар. Гайсаь биш икмаькне, ике балыкны алды да, куьккаь карап, шоькрана кылды хъаьм, икмаькне сындыргалап, халыкка оьлаьшер оьчен шаькертлаьренаь бирде. Ул ике балыкны да хъаьммаьсенаь буьлеп бирде. Алар барысы да ашап туйдылар. Шаькертлаьр ипидаьн хъаьм балыктан калган сыныкларны жъыеп, унике каьрзингаь тутырдылар. Ашаучылар­нынъ саны биш менъ ир кеше иде. Аннары Гайсаь шаькертлаьренаь, Анынъ халыкны жъибаьруьен коьтмичаь, хаьзер уьк коьймаьгаь утырып, каршы як ярдагы Баьйтсай- дага УЬзеннаьн алданрак китаьргаь кушты. Халык белаьн саубул­лашкач, Ул дога кылыр оьчен тауга менде. Кич жъиткаьндаь коьй­маь динъгез уртасында иде инде, аь Ул яр буенда беруьзе калды. Каршы искаьн жъил белаьн коьраьшуьлаьрен, аларнынъ ишуьдаьн хаьл­даьн тайганнарын куьреп, иртаьнге оьч белаьн алты арасында Ул, су оьстеннаьн атлап, алар янына китте. Ул аларны узып китаьргаь телаьде, аь шаькертлаьре Анынъ су оьстеннаьн килуьен куьреп, оьраьк­тер дип уйладылар хъаьм куркышып, кычкырып жъибаьрделаьр. - Кыю булыгыз, бу — Мин! Курыкмагыз! — диде шунда ук аларга Гайсаь *** хъаьм алар янына коьймаьгаь кереп утырды. Шул ва­кытта ук жъил туктады. хъаьм бу аларны тагын да ныграк гажъаьп­лаьндерде. Икмаьк белаьн булган хаьл наьрсаь анълатканны алар бит анъламадылар, чоьнки аларнынъ йоьраьклаьре каткан иде. Алар, динъгезне кичеп, Геннисарет ярына килеп туктады­лар. Коьймаьдаьн чыгу белаьн, кешелаьр, Аны танып, бу хаьбаьр белаьн боьтен тираь-якны йоьгереп аьйлаьнделаьр. Гайсаьненъ кай жъирдаь тукталганын ишетеп, шул урынга туьшаьктаь ятучы авы­руларны китераь башладылар. Гайсаь кайда гына булмасын, авыллардамы, шаьхъаьрлаьрдаьме, бераьр йорттамы, боьтен жъирдаь авыруларны маьйданнарга китереп салдылар, Анынъ киемененъ чабуына гына булса да кагылырга роьхсаьт бируьен уьтенделаьр. ХЪаьм кем генаь кагылмасын, барысы да савыктырылды. Гайсаь янына фарисейлаьр белаьн бергаь Иерусалимнан кил­гаьн кайбер канунчылар жъыелдылар. Алар Анынъ кайбер шаькертлаьрененъ кул юмыйча, пычрак, ягъни, йола буенча юылмаган кул белаьн ашаганнарын куьргаьн иделаьр. Барлык яхъуьдлаьр кебек уьк, фарисейлаьр, гадаьткаь кертелгаьнчаь, ата-бабадан килгаьн йолаларны уьтаьп, кулларын юмыйча ашарга утырмыйлар. Базардан кайту белаьн даь юынмыйча ашарга утыр­мыйлар. ХЪаьм бик куьп башка наьрсаьлаьрне, маьсаьлаьн, касаьлаьрне, чуьлмаьклаьрне, бакырдан эшлаьнгаьн савытларны юуга караган куьрсаьтмаьлаьрне уьтилаьр. Фарисейлаьр хъаьм канунчылар Гайсаьдаьн сорадылар: - Ни оьчен Синенъ шаькертлаьренъ ата-бабалардан килгаьн йола­ларны уьтаьмилаьр, ризыкны пычрак куллары белаьн ашыйлар? АЬ Ул аларга жъавап бирде: - Сез монафикълар! Ишагыйя паьйгамбаьр сезненъ хакта, алдан куьреп, доьрес аьйткаьн. Ул болай дип язган: «Бу халык Мине теле белаьн хоьрмаьт итаь, аь куьнъеллаьре исаь Миннаьн еракта. Аларнынъ Минъа табынулары бушка: алар кеше уйлап чыгарган кагыйдаьлаьргаь оьйраьтаьлаьр». Аллахъы аьмерен читтаь калдырып, сез кеше урнаштырган йолаларны уьтисез. УЬзегезненъ йолагызны уьтаьр оьчен, ничек оста итеп Аллахъы аьмерен кире кагасыз! — дип даьвам итте Гайсаь. Муса болай дип аьйткаьн: «Атанъны хъаьм ананъны хоьрмаьт ит» хъаьм «Атасын хъаьм анасын хурлаган кеше уьтерелергаь тиеш». АЬ сез: «АЬгаьр кеше атасына, яки анасына: „Мин синъа бирергаь тиеш булган аьйберне Аллахъыга корбан (ягъни, Аллахъыга тиешле буьлаьк) итеп ваьгъдаь иттем\, — дип аьйтаь икаьн, ул чакта ул кешегаь атасы яки анасы оьчен берни эшлаьмаьскаь моьмкин», — дип оьйраьтаьсез. Сез уьзе­гезненъ йолагыз белаьн Аллахъы суьзен юкка чыгарасыз хъаьм шунъа охшаган тоьрле эшлаьр эшлисез. Ул тагын халыкны чакырып, аларга аьйтте: - Барыгыз да Мине тынълагыз хъаьм анълагыз! Тыштан кергаьн хъичнаьрсаь кешене пычрата алмый, аьмма анынъ эченнаьн чыкканы аны пычрата. *** Гайсаь халыкны калдырып оьйгаь кергаьч, шаькертлаьре Аннан бу суьзлаьрне анълатып бируьен сорадылар. — АЬллаь сез даь хъаман анъламыйсызмы? — диде Ул. — Кешененъ эченаь тыштан кергаьн хъичнаьрсаь аны пычрата алмаганын анъламыйсызмы? Чоьнки анынъ йоьраьгенаь туьгел, аь карынына кераь хъаьм аннан чыгарылып ташлана! (Монынъ белаьн Гайсаь боьтен ризыкнынъ да чиста булуын белдерде.) ХЪаьм Гайсаь даьвам итте: - АЬ кешененъ эченнаьн чыкканы исаь аны пычрата. Фаьхеш­леккаь, урлашуга, кеше уьтеруьгаь, зиначылыкка китеруьче явыз ниятлаьр кешененъ йоьраьгеннаьн килаь; шуннан ук саранлык, кабаь- хаьтлек, маькерлек, аьхлаксызлык, коьнчелек, хурлау, таькаьбберлек, акылсызлык килаь. Бу барлык яманлык кешененъ эченнаьн чыга, шул аны пычрата да инде. Аннан Гайсаь Тур шаьхъаьре тираьлаьренаь юл тотты. Ул андагы бер йортта тукталды, хъаьм бу хакта бераьуьненъ даь белуьен телаьмаь­гаьн иде даь, аьмма моьмкин булмады. Анынъ хакында кечкенаь кызынынъ эчендаь шакшы рух булган бер хатын ишетеп алды. Ул шунда ук, килеп, Гайсаьненъ аякларына егылды. Бу маьжъуьси хатын чыгышы белаьн Сурия Фойникаьсе оьлкаьсеннаьн иде. Ул Гайсаьдаьн кызы эчендаьге жъенне куып чыгаруын уьтенде. — Башта балалар туенсыннар, — диде анъа Гайсаь. — Икмаькне балалардан алып, коьчеклаьргаь ташлау яхшы туьгел. — АЬфаьнде, — дип жъавап бирде ул, — лаькин коьчеклаьр даь оьстаьл астына балалардан коелган валчыкларны ашый бит. — Шулай дип аьйтаьсенъ икаьн, оьенъаь кайт: кызынънынъ эченнаьн жъен чыкты, — диде Гайсаь. Хатын оьенаь аьйлаьнеп кайтты хъаьм кызынынъ исаьн-сау туьшаьктаь ятуын куьрде. ЖЪен анынъ эченнаьн чыккан иде инде. Аннан сонъ, Тур тираьлаьреннаьн китеп, Сидун аша хъаьм Ун кала тираьлаьреннаьн уьтеп, Гайсаь Гаьлилаья динъгезенаь чыкты. Анынъ янына чукрак хъаьм начар соьйлаьшаь торган кешене китереп, анынъ оьстенаь кулларын куеп алуын уьтенделаьр. Гайсаь, аны халык тоьркеменнаьн читкаьраьк алып китеп, анынъ колакларына УЬзененъ бармакларын тыкканнан сонъ, тоькереп, анынъ теленаь кагылды. Аннары Гайсаь куьккаь карап хъаьм тираьн сулап аьйтте: - Эффата! (Ягъни, «Ачыл!») Шунда ук анынъ колаклары ишетаь башлады хъаьм теле чи­шелде, хъаьм ул ачык итеп соьйлаьшаь башлады. Гайсаь кешелаьргаь бу хакта бераьуьгаь даь соьйлаьмаьскаь кушты. АЬмма Ул тыйган саен алар тагын да куьбраьк соьйлаьп йоьрделаьр. Аларнынъ гажъаьплаьнуь­лаьрененъ чиге булмады. — Боьтен наьрсаьне даь Ул яхшы итеп эшли: чукраклар ишетаь­лаьр хъаьм телсезлаьр соьйлаьшаьлаьр! — диделаьр алар. Ул коьннаьрдаь тагын куьп кеше жъыелды, аь аларнынъ ашар-ларына ризыклары юк иде. Шаькертлаьрен чакырып, Гайсаь аьйтте: — Кешелаьрне кызганам. Алар Минем белаьн инде оьч коьн буе, аь ашарларына хъич наьрсаьлаьре юк. АЬгаьр Мин аларны ач килеш оьйлаьренаь кайтарып жъибаьрсаьм, юлда хаьлсезлаьнерлаьр, чоьнки аларнынъ кайберлаьре ерактан килгаьннаьр. — Барысын да туендырыр оьчен чуьлдаь шулкадаьр икмаькне кайдан алыйк сонъ? — дип сорадылар шаькертлаьре. — Сездаь ничаь икмаьк бар? — дип сорады Гайсаь. ЖЪиде, — диделаьр алар. Шуннан сонъ Гайсаь халыкка утырырга кушты. ЖЪиде икмаькне алып, Аллахъыга шоькрана кылгач, икмаькне сындыргалады хъаьм халыкка оьлаьшуь оьчен шаькертлаьренаь бирде. Алар икмаькне оьлаьшеп чыктылар. Аларнынъ берничаь балыклары да бар иде. Гайсаь, шоькрана кылгач, аларны да оьлаьшергаь кушты. Кешелаьр ашап туйдылар, хъаьм шаькертлаьре, калган сыныкларны жъыеп, жъиде каьрзингаь салдылар. Ашаучыларнынъ саны дуьрт менъгаь якын иде. Гайсаь аларны оьйлаьренаь кайтарып жъибаьрде, аь УЬзе шунда ук шаь­кертлаьре белаьн коьймаьгаь утырып, Далманута жъирлаьренаь китте. Фарисейлаьр килеп, Гайсаь белаьн баьхаьслаьшаь башладылар. Аны сынарга телаьп, алар куьктаьн илахъи билге куьрсаьтуьен талаьп иттелаьр. Гайсаь, авыр сулап, аларга аьйтте: Бу буын кешелаьре ни оьчен илахъи билге талаьп итаь икаьн? Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу кешелаьргаь илахъи билге бирелмаьячаьк. Ул аларны калдырып, тагын коьймаьгаь утырды хъаьм икенче як ярга йоьзеп китте. Шаькертлаьре уьзлаьре белаьн икмаьк алырга оныткан булганнар, коьймаьдаь аларнынъ бер икмаьклаьре генаь бар иде. Гайсаь аларга кисаьтеп аьйтте: Карагыз аны, фарисейлаьр ачыткысыннан хъаьм ХЪируд ачыт­кысыннан сакланыгыз! АЬ шаькертлаьре уьзара: «Ул безненъ икмаьгебез булмаганга шулай аьйтаь», — дип соьйлаьнделаьр. Гайсаь, моны белеп, аларга аьйтте: - Сез ни оьчен икмаьгегез юклыгы турында соьйлаьшаьсез? Сез берни даь анъламыйсызмыни? Сез хъичнаьрсаь тоьшенмисезмени? Йоьраьклаьрегез катканмы? Куьзлаьрегез бар, сез куьрмисезме, колакларыгыз бар, сез ишетмисезме? АЬллаь хаьтерлаьмисезме? Мин биш икмаькне биш менъгаь буьлеп биргаьндаь, сез калган сыныкларны жъыеп, ничаь каьрзингаь тутырдыгыз? - Унике, — дип жъавап бирделаьр. — АЬ инде жъиде икмаькне дуьрт менъгаь буьлгаьндаь, калган сыныкларны ничаь каьрзин тутырып жъыйдыгыз? - ЖЪиде, — дип жъавап бирделаьр. — АЬллаь сез хъаман тоьшенмаьдегезме? — диде Гайсаь. Алар Баьйтсайдага килделаьр. Кешелаьр, Гайсаь янына бер сукырны китереп, оьстенаь кулларын куеп алуын уьтенделаьр. Гайсаь сукырны жъитаьклаьп авылдан чыгарды. Анынъ куьзлаьренаь тоькереп хъаьм башына кулларын куеп сорады: - Бераьр наьрсаь куьраьсенъме? Ул карарга тырышты хъаьм аьйтте: - Мин кешелаьрне куьраьм. Алар агачлар булып куьренаьлаьр, лаькин алар йоьрилаьр. Гайсаь анынъ куьзлаьренаь тагын кулларын тидергаьч, ул текаьлеп карады хъаьм ачык итеп куьраь башлады. — Авылга кире барма, — дип, Гайсаь анъа оьенаь кайтырга кушты. Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьре белаьн Филип Кайсариясе шаьхъаьре тираьсендаь урнашкан авылларга китте. Юлда барганда, Ул шаькертлаьреннаьн сорады: - Кешелаьр Мине кем дип белаь? — Бераьуьлаьр Сине — Чумдыручы Яхъя, башкалары — Ильяс, аь кайберлаьре исаь паьйгамбаьрлаьрненъ берсе дип исаьплилаьр, — диделаьр алар. — АЬ сез, сез Мине кем дип белаьсез? — дип сорады Ул алардан. - Син — Маьсих, — дип жъавап бирде Петер. Гайсаь аларга УЬзе хакында беркемгаь даь соьйлаьмаьскаь кушты. Гайсаь, Адаьм Улынынъ куьп газаплар чигаьргаь, аксакаллар, баш руханилар хъаьм канунчылар тарафыннан кире кагылырга хъаьм уьтерелергаь, аьмма оьч коьннаьн сонъ терелеп торырга тиешлеге турында шаькертлаьренаь соьйли башлады. Бу хакта Гайсаь ачык итеп соьйлаьде. Шунда Петер Аны читкаьраьк чакырып, Анъа каршы аьйтаь башлады. Лаькин Гайсаь борылып шаькертлаьренаь карады хъаьм Петерне шелтаьлаьде: - Кит янымнан, шайтан! Синдаь Аллахъы уйлары туьгел, аь ке­шенеке. УЬзе янына шаькертлаьрен хъаьм халыкны чакырып, Гайсаь аьйт­те: - Кем Минем арттан барырга тели, уьз-уьзеннаьн баш тартсын, уьзененъ хачын алып, Минъа иярсен. УЬзененъ тормышын саклап калырга телаьуьче тормышын югалтыр. АЬ инде ул тормышын Минем хакка хъаьм Яхшы хаьбаьр хакына югалтса, тормышын сак­лап калыр. АЬгаьр бераьуь боьтен доьнья милкен уьзенаь алып, жъанын хъаьлак итсаь, моннан анъа ни файда? Кеше наьрсаь биреп уьзененъ жъанын кайтарып ала алыр икаьн? Кем бу иманы булмаган хъаьм гоьнахълы кешелаьр арасында Миннаьн хъаьм Минем суьзлаьремнаьн гарьлаьнаь, УЬзененъ изге фаьрештаьлаьре белаьн Атасынынъ балкып торган шоьхъраьте белаьн килгаьн вакытта, Адаьм Улы да ул кеше­даьн гарьлаьнер. Гайсаь аьйтте: — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: монда басып торучыларнынъ кай­берлаьре Аллахъы Патшалыгынынъ кодраьт белаьн килгаьнен куьргаьнче, уьлемне татымаячаклар. Алты коьннаьн сонъ, Гайсаь Петерне, Ягъкубны хъаьм Яхъяны УЬзе белаьн алып, биек тауга менде. Алар анда уьзлаьре генаь иде­лаьр. Гайсаьненъ тышкы кыяфаьте аларнынъ куьз алдында уьзгаьреп китте. Анынъ киемнаьре ялтырап, жъир йоьзендаь хъичкем агартал-маслык даьраьжъаьдаь, куьз чагылдырырлык ак тоьскаь керде. Шаь­кертлаьр алдында Ильяс белаьн Муса паьйгамбаьрлаьр хасил булды, хъаьм алар Гайсаь белаьн соьйлаьштелаьр. ХЪаьм Петер Гайсаьгаь аьйтте: - Остаз! Безненъ монда булуыбыз нинди яхшы! ОЬч чатыр ко­рыйк: берсен Синъа, берсен Мусага, берсен Ильяска. Ул бу суьзлаьрне наьрсаь дип аьйтергаь даь белмаьгаьнлектаьн аьйтте, чоьнки шаькертлаьр шулкадаьр куркып калган иде. Шул вакытта болыт тоьшеп, аларны каплады хъаьм болыт эченнаьн: «Бу — Минем соьекле Улым, Аны тынълагыз!» — дигаьн суьзлаьр ишетелде. Шаькертлаьр тиз-тиз як-якларына каранып алдылар, аьмма яннарында Гайсаьдаьн башка беркемне даь куьрмаь­делаьр. Таудан тоьшкаьндаь, Гайсаь аларга ни куьргаьннаьрен Адаьм Улы­нынъ уьледаьн терелеп торуына кадаьр бераьуьгаь даь соьйлаьмаьскаь кушты. Алар моны уьтаьделаьр, аьмма уьзара: «Анынъ: „уьледаьн те­релеп тору\ дигаьне наьрсаьне анълата икаьн?» - дип соьйлаьштелаьр. Гайсаьдаьн сорадылар: - Канунчылар ни оьчен, башта Ильяс килергаь тиеш, дип аьйтаьлаьр? - Чыннан да, башта Ильяс килеп, барын да уьз урынына урнаштырачак, — дип жъавап бирде Гайсаь. — АЬ ни оьчен сонъ Изге язмада Адаьм Улына куьп газаплар чигеп кимсетелергаь туры килаьчаьк дип язылган? Лаькин Мин сезгаь аьйтаьм: Ильяс килде инде хъаьм, анынъ турында язылганча, анынъ белаьн ни телаьсаьлаьр, шуны эшлаьделаьр. Алар калган шаькертлаьр янына аьйлаьнеп кайткач, болар янына куьп халык жъыелганын хъаьм канунчыларнынъ болар белаьн баьхаьслаьшеп торуларын куьрделаьр. Гайсаьне куьреп гажъаьплаьнгаьн халык тоьркеме шунда ук Аны саьламлаьргаь йоьгерде. Гайсаь: - Алар белаьн наьрсаь хакында баьхаьслаьшаьсез? — дип шаькерт­лаьреннаьн сорады. Халык арасыннан бер кеше жъавап бирде: - Остаз! Мин Синъа уьземненъ улымны китергаьн идем. Анынъ эченаь шакшы рух кереп, улымны телсез итте. Шакшы рух аны кайда гына элаьктермаьсен, аны жъиргаь атып баьраь. Малайнынъ авызыннан куьбеклаьр ага, ул тешлаьрен шыкырдата, аь аннан сонъ боьтен гаьуьдаьсе катып кала. Синенъ шаькертлаьренънаьн шакшы рух­ны куып чыгаруларын уьтенгаьн идем, аьмма алар моны булдыра алмадылар. — АЬй, имансыз буын! — диде аларга Гайсаь. — Минъа сезненъ белаьн куьпме булырга? Куьпме сезне туьзеп торырга? Малайны Минем янга китерегез! Аны Гайсаь янына китерделаьр. Гайсаьне куьруь белаьн шакшы рух малайны калтыратырга тотынды хъаьм ул жъиргаь егылды, авызыннан куьбеклаьр агыза-агыза таьгаьраьде. — Анынъ белаьн мондый хаьл куьптаьннаьн була башладымы? — дип сорады Гайсаь малайнынъ атасыннан. Балачактан бирле шулай, — дип жъавап бирде анысы. Аны шакшы рух куьп тапкыр хъаьлак итаьргаь тырышты: аьле утка ташлады, аьле суга. АЬгаьр наьрсаьдер эшли алсанъ, кызган безне, ярдаьм итче! — Ул ни дигаьн суьз: «аьгаьр эшли алсанъ»? Ышанган кешегаь хъаьммаьсе даь моьмкин. хъаьм малайнынъ атасы кычкырып жъибаьрде: — Ышанам! Ышанычым аз булганга куьраь, минъа ярдаьм ит! Гайсаь, халыкнынъ жъыелуын куьреп, шакшы рухка боерды: - Телсезлек хъаьм чукраклык рухы, Мин синъа боерам: анынъ эченнаьн чык хъаьм башка кермаь! Шакшы рух, малайны коьчле итеп калтыратып, уькереп чыкты. Малай исаь, уьлгаьн сыман булды. Шунъа куьраь куьбесе, уьлде, дип соьйлаьнделаьр. АЬмма Гайсаь анъа, кулыннан тотып, торырга ярдаьм итте, хъаьм ул аягына басты. ОЬйгаь кереп, Гайсаь белаьн уьзлаьре генаь калгач, шаькертлаьре Аннан: - АЬ ни оьчен аны без куып чыгара алмадык? — дип сорадылар. — Мондый жъеннаьрне тик дога белаьн генаь куып чыгарып була, — диде Гайсаь. Алар аннан китеп, инде Гаьлилаья жъире аша уьттелаьр. Гайсаь исаь бу турыда хъичкемненъ даь белуьен телаьмаьде, чоьнки УЬзененъ шаькертлаьрен оьйраьтаь иде. Ул аларга аьйтте: - Адаьм Улын кешелаьр кулына тотып бирерлаьр хъаьм алар Аны уьтераьчаьклаьр, аьмма Ул оьч коьннаьн сонъ терелеп торачак. АЬйткаьн суьзлаьрен шаькертлаьре анъламадылар, аьмма Гайсаьдаьн сорарга курыктылар. Алар Каьпаьрнаумга аьйлаьнеп килделаьр. ОЬйдаь Гайсаь алардан: - Юлда барганда сез наьрсаь хакында баьхаьслаьштегез? — дип сорады. Алар исаь эндаьшмаьделаьр, чоьнки юлда барган чакта, араларында кайсысы инъ боьек, дип баьхаьслаьшкаьн иделаьр. Гайсаь, утырып, унике шаькертен янына чакырды хъаьм аьйтте: - Кем алдынгы булырга тели, шул инъ сонъгы булырга тиеш хъаьм боьтенесе оьчен даь хезмаьтче булырга тиеш. Гайсаь урталарына бер баланы бастырып, кочаклап алды хъаьм шаькертлаьренаь аьйтте: — Шушындый балаларнынъ берсен Минем хакка кабул иткаьн кеше Мине кабул итаь. АЬ Мине кабул иткаьн кеше Мине генаь туьгел, баьлки Мине ЖЪибаьруьчене кабул итаь. — Остаз, — диде Яхъя, — без бер кешененъ, Синенъ исеменъне кулланып, жъеннаьрне куып чыгаруын куьрдек. Безненъ белаьн бер­гаь йоьрмаьгаьнгаь куьраь, без анъа туктарга куштык. Гайсаь жъавап бирде: - Аны туктатмагыз. Минем исемемнаьн кодраьтле эш булдыра алган кеше Мине начар суьзлаьр белаьн тиз генаь хурламас. Безгаь каршы булмаган кеше безненъ яклы. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: кем даь кем, Маьсихнеке булуыгыз оьчен, сезгаь эчаьргаь дип бер чына­як су бираь, ул аьжъереннаьн маьхруьм калмаячак. АЬмма Минъа иман итуьче бу кечкенаьлаьрненъ берсен юлдан яздыручыны, муенына тегермаьн ташын асып, динъгезгаь ташла­салар, анынъ оьчен яхшырак булыр иде. АЬгаьр кулынъ сине ваьс-ваьсаьгаь тоьшерсаь, аны чабып тоьшер! ЖЪаьхъаьннаьмгаь, суьнмаьс утка ике кулынъ белаьн ташланганчы, тормышка бер кулынъ белаьн ке­руьенъ синенъ оьчен яхшырак. *** АЬгаьр аягынъ сине ваьсваьсаьгаь тоьшерсаь, аны чабып тоьшер! Ике аягынъ белаьн жъаьхъаьннаьмгаь таш­лануга караганда, тормышка бер аягынъ белаьн керуьенъ синенъ оьчен яхшырак. *** АЬгаьр куьзенъ сине ваьсваьсаьгаь тоьшерсаь, аны алып ташла! «Кешелаьрне бертуктаусыз кортлар ашап тор­ган хъаьм уты суьнмаьгаьн» жъаьхъаьннаьмгаь ике куьзенъ белаьн ташлануга караганда, бер куьзенъ белаьн Аллахъы Патшалыгына керуьенъ синенъ оьчен яхшырак. *** ХЪаьркем ут белаьн «тозланыр». Тоз — яхшы наьрсаь. АЬмма тоз тозсызланса, аны ничек тозлы итаьрсез? Тоз сезненъ уьзегездаь булсын! ХЪаьм бер-берегез белаьн тату булыгыз. Ул урыннан Гайсаь Яхъуьдиягаь хъаьм УЬрдуьн аръягындагы жъирлаьргаь юнаьлде. Тагы куьп халык Анъа ияреп китте хъаьм Ул, гадаьттаьгечаь, аларны оьйраьтте. Гайсаь янына фарисейлаьр килделаьр хъаьм, Аны сынарга телаьп, сорадылар: — Ир кешегаь хатынын аерып жъибаьрергаь канун роьхсаьт итаьме? — Муса сезгаь наьрсаь эшлаьргаь кушты сонъ? — диде Гайсаь. — Муса ир кешегаь хатынын, аерылышу каьгазе язып, аерып жъибаьрергаь роьхсаьт бирде, — дип жъавап бирделаьр алар. — Ул сезгаь шундый аьмерне куьнъеллаьрегез каты булганга куь­раь язган, — диде Гайсаь. — АЬмма баштан ук, хъаьммаь наьрсаь яратылганда, Аллахъы «аларны ир хъаьм хатын итеп бар итте. Шунъа куьраь ир кеше, атасын хъаьм анасын калдырып, хатыны­на кушылыр хъаьм икесе даь бер таьн булыр». Димаьк, алар инде ике кеше туьгел, аь бер боьтен. Аллахъы кушылдырганны кеше аермасын. ОЬйдаь вакытта шаькертлаьре бу хакта кабат Гайсаьдаьн сора­дылар. - Ир кеше, хатыны белаьн аерылышып, башкага оьйлаьнаь икаьн, ул чакта хатынына каршы зина кыла, - диде Гайсаь. Шулай ук, хатын кеше даь, иреннаьн аерылып, башкага кияуьгаь чыкса, иренаь каршы зина кыла. Фатихалау оьчен кулларын куйсын дип, Гайсаь янына кеше­лаьр балаларны алып килделаьр, шаькертлаьре исаь аларны шел­таьлаьделаьр. Моны куьреп, Гайсаьненъ ачуы килде хъаьм Ул шаь­кертлаьренаь аьйтте: - Балаларга Минем янга килергаь ирек бирегез, аларга кома­чауламагыз, чоьнки Аллахъы Патшалыгы менаь шундыйларныкы. Сезгаь хак суьз аьйтаьм, Аллахъы Патшалыгын балалар кебек кабул итмаьгаьн кеше анда кермаьячаьк. ХЪаьм Ул балаларны кочаклап, оьслаьренаь кулларын куеп, аларны фатихалады. Гайсаь юлга чыккач, янына бер кеше йоьгереп килде хъаьм Анынъ каршында тез чуьгеп сорады: - Игелекле Остаз, маьнъгелек тормышны мирас итеп алу оьчен минъа наьрсаь эшлаьргаь кираьк? - Ни оьчен син Мине игелекле дип атыйсынъ? - диде Гайсаь. - Бары тик Аллахъы гына игелекле. Анынъ аьмерлаьрен син белаьсенъ: кеше уьтермаь, зина кылма, урлама, ялган шахъитлек итмаь, ялганлама, атанъны хъаьм ананъны хоьрмаьт ит. - Остаз, мин боларнынъ барысын да яшьтаьн уьк уьтаьп килдем, - дип жъавап бирде тегесе. Гайсаь анъа карады хъаьм ул Анынъ куьнъеленаь хуш килде. Ул анъа аьйтте: - Синъа тик бер наьрсаь жъитми. Бар хъаьм наьрсаьнъ бар, шуны сатып, фаькыйрьлаьргаь оьлаьш. Шулай эшлаьсаьнъ, куьктаьге хаьзинаьгаь ия булырсынъ. Аннары яныма кил даь Минъа ияр. Егет исаь, бу суьзлаьрне ишетеп, борчуга тоьште хъаьм китеп барды. Чоьнки ул бик бай кеше иде. Гайсаь исаь, як-ягына карап, шаькертлаьренаь аьйтте: - Байлыгы булганнарга Аллахъы Патшалыгына керуь ничек кыен! Анынъ бу суьзлаьре шаькертлаьрен бик таь гажъаьплаьндерде. АЬмма Гайсаь кабатлап аьйтте: - Дусларым! Аллахъы Патшалыгына керуь ничек кыен! Бай кешегаь Аллахъы Патшалыгына керуьгаь караганда, доьягаь энаь куьзе аша уьтуь жъинъелраьк. Алар, гажъаьплаьнеп, уьзара соьйлаьштелаьр: - Алай булгач, кем генаь котыла алыр сонъ? Гайсаь аларга карап: - Кешелаьргаь бу моьмкин туьгел, аьмма Аллахъыга моьмкин. Аллахъыга хъаьр наьрсаь моьмкин, - дип аьйтте. Шуннан сонъ Петер: - Менаь без, боьтен наьрсаьбезне калдырып, Синъа иярдек, -диде. - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: йортын яки агай-энелаьрен яки апа-сенъеллаьрен яки ата-аналарын яки балаларын яки басуларын Минем хакка хъаьм Яхшы хаьбаьр хакына калдырган хъаьркем хаьзерге вакытта йоьз тапкыр куьбраьк йортлар, агай-энелаьр, апа-сенъеллаьр, аналар, балалар, басулар хъаьм, аьлбаьттаь, эзаьрлек­лаьуьлаьр даь алачак. АЬ инде килаьчаьк доьньяда маьнъгелек тормышка ия булачак. АЬмма беренче булганнарнынъ куьбесе ахыргы бу­лырлар, аь ахыргылары исаь беренче булырлар. Алар Иерусалимга бара торган юлдан баралар иде. Гайсаь алда барды, шаькертлаьре хаьйран калган хаьлдаь, аь артларыннан баручылар куркынган хаьлдаь иделаьр. Гайсаь унике шаькертен читкаь чакырып, УЬзе белаьн наьрсаь буласы хакында соьйли башлады. - Без Иерусалимга барабыз. Адаьм Улы баш руханилар хъаьм канунчылар кулына тотып бирелаьчаьк. Алар Аны уьлемгаь хоькем итеп, Аны маьжъуьсилаьр кулына тапшырачаклар. Тегелаьре, мыс­кыллап, Анъа тоькереп, камчылаячаклар хъаьм Аны уьтераьчаьклаьр. АЬмма Ул, оьч коьн уьткаьч, уьледаьн терелеп торачак. Гайсаь янына Зебедаьй уллары - Ягъкуб белаьн Яхья килеп: - Остаз, без сораганны уьтаьсаьнъ иде, - диделаьр. - Сезненъ оьчен Мин наьрсаь эшлаьргаь тиеш сонъ? - дип сорады Ул. Алар жъавап бирделаьр: - Дан патшалыгынъда безгаь Синенъ белаьн янаьшаь утырырга роьхсаьт бирсаьнъ иде - беребезгаь унъ ягынъда, икенчебезгаь исаь сул ягынъда. - Сез наьрсаь сораганыгызны белмисез, - диде Гайсаь. - Мин эчаь торган касаьдаьн эчаь алырсызмы, яки Мин чумдырыла торган чумдырылу белаьн чумдырыла алырсызмы? - Алырбыз, - дип жъавап бирделаьр алар. Шуннан сонъ Гайсаь аларга аьйтте: - Сез Мин эчаь торган касаьдаьн эчаьрсез, Мин чумдырыла торган чумдырылу белаьн чумдырылырсыз. АЬ инде Минем унъ ягымда яки сул ягымда утырырга роьхсаьт бируь Минем кулда туьгел. Анда кемгаь билгелаьнгаьн булса, шулар утырырлар. Бу хакта ишеткаьч, калган ун шаькертненъ ачулары чыкты. АЬмма Гайсаь аларны чакырып алып аьйтте: - Сез белаьсез: халык жъитаькчелаьре дип исаьплаьнгаьннаьр ха­лыклар оьстеннаьн хакимлек итаьлаьр. Боьеклаьр халыкларны уьз куллары астында тота. Лаькин сездаь алай булмасын: сезненъ арагызда боьек булырга телаьуьче башкаларга хезмаьтче булсын. ХЪаьм арагызда беренче булырга телаьуьче барыгыз оьчен даь кол булсын. Адаьм Улы да бит УЬзенаь хезмаьт итсеннаьр оьчен дип килмаьде, аь УЬзе хезмаьт итеп, куьплаьрне йолып алу оьчен УЬзененъ тормышын бирергаь дип килде. Алар АЬрихаь шаьхъаьренаь килеп жъиттелаьр. Гайсаь АЬрихаьдаьн шаькертлаьре хъаьм куьп санлы халык белаьн чыгып барганда, юл читендаь сукыр фаькыйрь Бартимаьй (ягъни, Тимаьй улы) телаьнеп утыра иде. Насаралы Гайсаьненъ уьтеп баруы хакында ишетеп, ул кычкырып жъибаьрде: Давыт Улы Гайсаь! Кызган мине! Куьплаьре анынъ эндаьшмаьвен талаьп иттелаьр, аьмма сукыр тагын да коьр тавыш белаьн кычкырды: Давыт Улы, кызган мине! Гайсаь баруыннан тукталып аьйтте: Чакырыгыз аны! Курыкма, Ул сине чакыра, - дип сукырны чакырдылар. Бартимаьй исаь, оьс киемен салып ташлап, сикереп торды да Гайсаь янына йоьгереп килде. - Синенъ оьчен наьрсаь эшлаьвемне телисенъ? - дип сорады аннан Гайсаь. Остаз, куьзлаьрем куьрсен иде! - диде сукыр кеше. - Бар, сине ышануынъ савыктырды, - диде Гайсаь. Ул шунда ук куьраь башлады хъаьм Гайсаьгаь ияреп китте. Алар Иерусалимга якынлашканда, инде Баьйтфаьгидаьн хъаьм Баьйтаьниядаьн ерак туьгел, Заьйтуьн тавы янында Гайсаь ике шаькертен чакырып, аларга аьйтте: - Алда куьренгаьн авылга барыгыз. Анда керуь белаьн баьйдаь­ге, хъичкем атланмаган яшь ишаькне куьрерсез. Аны баьйдаьн ыч­кындырып, монда алып килегез. АЬгаьр бераьрсе: «Сез наьрсаь эшлисез?» - дип сораса: «Ул Хужъага кираьк, Ул аны тиздаьн кайтарып бирер», - дип жъавап бирегез. Алар барып, тыкрыкта ишек янына баьйлаьп куелган яшь ишаькне табып, аны чишаь башладылар. Анда булган кешелаьр алардан: - Сез ни эшлисез? Ни оьчен ишаькне баьйдаьн ычкындыра­сыз? - дип сорадылар. АЬмма Гайсаь кушканча жъавап кайтаргач, аларны жъибаьрделаьр. Ишаькне Гайсаь янына китереп, оьс киемнаьрен ишаьк оьстенаь салдылар хъаьм Гайсаь анъа атланды. Халыкнынъ куьбесе оьс кием­наьрен юл оьстенаь жъаьйделаьр, аь башкалары исаь, кырдагы агач­ларнынъ ботакларын кисеп туьшаьделаьр. ХЪаьм алда баручылар да, арттагылары да кычкырдылар: - ХЪошанна! Раббы исеме белаьн Килуьче моьбараьк! Атабыз Давытнынъ килаьчаьк патшалыгы моьбараьк! Югарыда ХЪошанна! Гайсаь, Иерусалимга кереп, Аллахъы Йортына юнаьлде. Барын да карап чыккач, инде сонъ булганга, унике шаькерте белаьн бергаь Баьйтфаьгигаь аьйлаьнеп кайтты. Икенче коьнне алар Баьйтфаьгидаьн чыккач, Гайсаьненъ карыны ачты. Ерактагы инжъир агачын куьреп, Ул, жъимеше булмасмы дип, анынъ янына килде, аьмма яфрактан башка берни даь тапмады: инжъир оьлгерергаь аьле иртаь иде. Гайсаь анъа аьйтте: - Синенъ жъимешенъне хъичкайчан бераьуь даь ашамасын! Шаькертлаьре исаь моны ишетеп тордылар. Алар Иерусалимга килделаьр. Аллахъы Йортына керуь белаьн, андагы сатучыларны хъаьм сатып алучыларны Гайсаь куып чыгара башлады, акча алмаштыручыларнынъ оьстаьллаьрен хъаьм куьгаьрчен сатучыларнынъ утыргычларын аударып ташлады. ХЪаьм Аллахъы Йорты аша бераьуьгаь даь хъичбер аьйбер алып уьтмаьскаь кушты. Гайсаь аларны оьйраьтеп аьйтте: - Изге язмада аьйтелмаьгаьнмени: «Минем Йортым барча ха­лыклар оьчен дога кылу йорты дип аталыр», - дип? АЬ сез аны юлбасарлар оясына аьйлаьндергаьнсез! Бу хакта баш руханилар хъаьм канунчылар ишеткаьч, алар Гайсаьне хъаьлак итуь аьмаьлен табарга тырыша башладылар. Чоьнки боьтен халык Анынъ оьйраьтуьен танъ калып тынълаганга куьраь, алар Аннан курыктылар. Кич жъиткаьч, Гайсаь шаькертлаьре белаьн шаьхъаьрдаьн китте. Икенче коьнне иртаь белаьн инжъир агачы яныннан уьтеп барганда, алар анынъ очыннан алып, тамырына тикле корып тоьшкаьнен куьрделаьр. Петер исаь, кичаьгесен ни булганын исенаь тоьшереп, Гайсаьгаь аьйтте: - Остаз! Кара аьле, Син каргаган инжъир агачы корып тоьшкаьн! Гайсаь аларга жъавап бирде: - Аллахъыга ышаныгыз! Сезгаь хак суьз аьйтаьм: аьгаьр кем даь кем бу тауга: «Куьтаьрелеп, динъгезгаь ташлан!» - дип аьйтсаь, хъаьм куьнъеленнаьн хъич таь шиклаьнмичаь аьйткаьн суьзлаьрененъ уьтаьлаьчаь­генаь ышанса, шулай булачак. Шунъа куьраь Мин сезгаь аьйтаьм: сез Аллахъыдан наьрсаь генаь уьтенеп сорасагыз да, алганыгызга ышаныгыз, хъаьм сез алачаксыз да! ХЪаьм дога кылып торган чакта, бераьрсенаь карата уьпкаьгез булса, Куьктаьге Атагыз сез­ненъ гоьнахъларыгызны кичерсен оьчен, уьзегез даь хъаьммаьсен ки­черегез. *** Алар тагын Иерусалимга килделаьр. Гайсаь Аллахъы Йортынынъ ишегалдысы буйлап йоьргаьн чакта, Анынъ янына баш руханилар, канунчылар хъаьм аксакаллар килделаьр. - Синенъ боларны эшлаьргаь нинди хокукынъ бар? Боларны эшлаьргаь Синъа кем ваькалаьт бирде? - дип сорадылар алар. - Мин сезгаь бер сорау бираьм, - диде Гайсаь. - АЬгаьр сез жъавап бирсаьгез, Мин даь боларны нинди ваькалаьт белаьн эшлаьвемне аьйтермен. Яхъянынъ суга чумдыруы куьктаьн идеме яки кешелаьрдаьнме? ЖЪавап бирегез! Алар уьзара: - АЬгаьр: «Аллахъыдан», - дип аьйтсаьк, ул чакта Ул: «АЬ ни оьчен сез анъа ышанмадыгыз?» - дип аьйтер. «Кешелаьрдаьн», - дип аьйтергаьме аьллаь? - диештелаьр. Барча халык тоьркеме Яхъяны паьйгамбаьр дип исаьплаьгаьнгаь куьраь, халыктан курыктылар. Шунъа куьраь: - Белмибез, - дип жъавап кайтардылар. - Алай булгач, Мин даь сезгаь боларны нинди ваькалаьт белаьн эшлаьвемне аьйтмим, - дип жъавап бирде Гайсаь. Гайсаь аларга гыйбраьтле хикаья соьйли башлады. - Бер кеше йоьзем бакчасы утырткан, аны койма белаьн аьйлаьндереп алганнан сонъ, чокыр казып, йоьзем изуь оьчен махсус урын аьзерлаьгаьн. Бакчаны саклау оьчен манара торгызган хъаьм йоьзем уьстеруьчелаьргаь бакчасын куллану оьчен биреп, уьзе чит якларга китеп барган. Унъыш жъыяр вакыт жъиткаьч, йоьзем бак­часыннан уьз оьлешен алырга дип, уьзененъ хезмаьтчесен жъибаьргаьн. АЬ тегелаьре исаь, аны тотып кыйнаганнар хъаьм буш кул белаьн кайтарып жъибаьргаьннаьр. Инде икенче хезмаьтчесен жъибаьргаьн. Лаькин анынъ башын яралаганнар, мыскыл иткаьннаьр. Тагын берсен жъибаьргаьн - аны уьтергаьннаьр. Башкаларын да жъибаьреп караган: кайсысын кыйнаганнар, кайсысын уьтергаьннаьр. Анынъ инъ сонъгы бер генаь кешесе - соьекле улы калган. ХЪаьм: «Минем улымны хоьрмаьт итаьрлаьр», - дип уйлап, аны жъибаьргаьн. АЬмма йоьзем уьстеруьчелаьр уьзара: «Бу - варис. АЬйдаьгез, аны уьтерик, хъаьм анъа каласы мирас безнеке булыр», - дип соьйлаьшкаьннаьр. Алар аны тотып уьтергаьннаьр хъаьм йоьзем бакчасыннан чыгарып ташлаганнар. Инде йоьзем бакчасынынъ хужъасы наьрсаь эшлаьр? Ул, аьйлаьнеп кайткач, йоьзем уьстеруьчелаьрне уьтерер хъаьм йоьзем бакчасын баш­каларга бирер. Изге язмада: «Тоьзуьчелаьр яраксыз дип кире каккан таш инъ моьхъим почмак ташы булды. Бу Раббы тарафыннан эшлаьнде хъаьм безненъ алда гажъаьп наьрсаь», -дигаьнне аьллаь сез укымадыгызмы? *** Гыйбраьтле хикаьяненъ уьзлаьре турында икаьнен анълап, яхъуьд башлыклары Гайсаьне кулга алырга телаьделаьр, аьмма халыктан курыктылар. Шунъа куьраь алар Аны калдырып китеп бардылар. Аннан сонъ Гайсаь янына, Ул бераьр баьйлаьнерлек суьз аьйтмаьсме дип, фарисейлаьрне хъаьм ХЪируд тарафдарларын жъибаьрделаьр. Алар килеп аьйттелаьр: - Остаз! Синенъ доьрес Кеше булуынъны без белаьбез. Кеше­лаьрненъ Синенъ хакта наьрсаь уйлаганнары Синъа моьхъим туьгел. Ке­шененъ ижътимагый торышына игътибар итмисенъ, аьмма Аллахъы юлына хакыйкать буенча оьйраьтаьсенъ. АЬйтче, кайсарга салым туьлаьуьне канун роьхсаьт итаьме, аьллаь юкмы? Безгаь туьлаьргаьме сонъ, аьллаь туьлаьмаьскаьме? Аларнынъ икейоьзлелаьнуьлаьрен белеп, Гайсаь аьйтте: - Сез нигаь Мине сыныйсыз? Минъа динар куьрсаьтегез аьле! Анъа динар бирделаьр хъаьм Гайсаь алардан сорады: - Монда кемненъ сураьте хъаьм кемненъ исеме? - Кайсарныкы, - дип жъавап бирделаьр алар. ХЪаьм Гайсаь аларга аьйтте: - Кайсарныкын кайсарга, аь Аллахъыныкын Аллахъыга бирегез. Анынъ бу жъавабына алар танъ калдылар. Гайсаь янына уьлелаьрненъ терелуьен инкяр итуьче саддукейлар килде хъаьм Аннан менаь наьрсаь хакында сорадылар: - Остаз! Муса канунда безгаь: «АЬгаьр бераьуьненъ бертуганы бала тудырмаган килеш уьлеп китеп, хатыны калса, ул бу тол хатынны уьзенаь алсын хъаьм уьлгаьн бертуганнынъ буынын даьвам иттерсен», - дип язган. ЖЪиде бертуган булган. Беренчесе оьйлаьнгаьн хъаьм баласы булмыйча уьлеп киткаьн. Анынъ хатынын икенче туганы уьзенаь алган, лаькин бала булдырмыйча уьлеп киткаьн. ОЬченчесе белаьн даь наькъ шулай булган. ЖЪиде агай-эне арасында берсе даь токым калдыра алмаган. Барысыннан сонъ хатын уьзе даь уьлеп киткаьн. УЬлелаьр терелгаьн вакытта, ул хатын аларнынъ кайсы­сынынъ хатыны булачак? ЖЪидесе даь анынъ ире булган бит! - Сез ничек ялгышасыз! - диде аларга Гайсаь. - Белаьсезме, ни оьчен алай? Чоьнки сез Изге язманы да, Аллахъы кодраьтен даь белмисез. УЬлгаьннаьр терелеп торганда, алар оьйлаьнмаьячаьклаьр даь, кияуьгаь даь чыкмаячаклар. Алар куьктаьге фаьрештаьлаьрдаьй бу­лачаклар. АЬ инде уьлгаьннаьрненъ терелеп тору маьсьаьлаьсенаь ка­гылсак, Муса китабынынъ янып торган куьгаьн агачы хакындагы оьлешендаь Аллахъынынъ: «Мин - Ибрахъим Аллахъысы, Исхак Ал- лахъысы хъаьм Ягъкуб Аллахъысы», - дигаьнен укымадыгызмыни? Аллахъы - уьлелаьр Аллахъысы туьгел, баьлки терелаьр Аллахъысы. Сез бик таь ялгышасыз. Аларнынъ баьхаьслаьшуьлаьрен ишетеп хъаьм Гайсаьненъ аларга яхшы итеп жъавап бируьен куьреп, бер канунчы Анынъ янына килеп: - АЬмерлаьрненъ кайсысы инъ моьхъим? - дип сорады. - Инъ моьхъим аьмер, - дип жъавап бирде Гайсаь, - «Тынъла, Ис- раил! Раббы Аллахъыбыз - бердаьнбер Раббы! Раббы Аллахъынъны боьтен йоьраьгенъ, боьтен жъанынъ, боьтен акылынъ хъаьм боьтен коьченъ белаьн ярат». АЬ менаь икенчесе: «Якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярат». Бу аьмерлаьрдаьн даь боьеграьге юк. - Яхшы аьйттенъ, Остаз, - диде канунчы. - «Аллахъы бердаьн­бер хъаьм Аннан башка илахъ юк», - дип Син доьрес итеп аьйттенъ. «Аны боьтен йоьраьгенъ, боьтен уйларынъ хъаьм боьтен коьченъ белаьн ярату» хъаьм «Якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярату» боьтен корбан итеп чалынган хайваннардан да хъаьм корбан итеп янды­рылган буьлаьклаьрдаьн даь моьхъимраьк. Анынъ акыл белаьн жъавап бируьен куьреп, Гайсаь аьйтте: - Син Аллахъы Патшалыгыннан ерак туьгелсенъ. Моннан сонъ бер кеше даь Гайсаьдаьн наьрсаь даь булса сорарга батырчылык итмаьде. Аллахъы Йортында оьйраьткаьндаь Гайсаь аьйтте: - Маьсихне Давыт Улы дип канунчылар ничек аьйтаь алалар? Изге Рух белаьн илхъамланып, Давыт уьзе: «Раббы Аллахъы минем Раббыма аьйтте: Мин дошманнарынъны салганчы Синенъ аякларынъ астына, Утыр Минем унъ ягымда», - дип аьйткаьн бит. Давыт уьзе Аны «Раббым» дип атый. Шулай булгач, ничек итеп Ул анынъ Улы була ала? Куьп халык Аны хозурлык белаьн тынълады. Халыкка наь­сыйхаьт биреп, Гайсаь аьйтте: - Канунчылардан сакланыгыз. Алар озын киемнаьр киеп йоьруьне, жъыелыш маьйданнарында уьзлаьрен ихтирам итеп саь­ламлаьуьне, гыйбадаьтханаьлаьрдаь инъ яхшы урыннарда утыруны, маьжълеслаьрдаь инъ туьрдаь утыруны яраталар. *** Алар хаьйлаьлаьп, тол хатыннарнынъ йортларын уьзлаьренаь алалар, кешелаьр куьрсен дип, озак итеп дога кылалар. Мондыйлар тагын да катырак хоькемгаь тартылачаклар. Гайсаь, саьдака сандыгы янына утырган килеш, халык­нынъ акча салуын куьзаьтеп торды. Байларнынъ куьбесе куьп итеп салды. Шунда бер фаькыйрь тол хатын килеп, ике вак акча (бер кодрант) салды. Гайсаь, шаькертлаьрен чакырып, аларга аьйтте: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу фаькыйрь тол хатын акча салган кешелаьрненъ барысына караганда да куьбраьк салды. Саьдака сандыгына салучыларнынъ барысы да уьзлаьреннаьн артканын салдылар, аь ул, фаькыйрь була торып, уьзендаь булганнарнынъ барысын, яшаьуь оьчен кираьк булганнарнынъ боьтенесен даь салды. Гайсаь Аллахъы Йортыннан чыгып барганда, шаькертлаь­рененъ берсе Анъа аьйтте: - Остаз! Кара аьле, нинди зур ташлар, нинди матур биналар! - Син бу зур биналарны куьреп, танъ калдынъмы? - диде Гайсаь. - Монда таш оьстендаь таш калмаячак, барысы да жъиме­релаьчаьк! Гайсаь Заьйтуьн тавында Аллахъы Йорты каршында утырган чакта, Петер, Ягъкуб, Яхъя, АЬндри Анынъ белаьн беруьзлаьре калгач, сорадылар: - Безгаь аьйтче, бу хаьллаьр кайчан булачак? Боларнынъ тиздаьн гамаьлгаь ашачагын нинди билге аша белаьчаькбез? Гайсаь аьйтте: - Сак булыгыз, сезне алдамасыннар! Куьплаьр, Минем исе­мем белаьн килеп: «Мин - Ул», - дип аьйтерлаьр хъаьм куьплаьрне алдарлар. Сез якындагы сугышлар тавышын хъаьм ерактагы сугышлар хакында хаьбаьрлаьр ишеткаьндаь, курыкмагыз! Шулай булырга тиеш таь. АЬмма бу аьле ахыры туьгел. Халык халыкка, патшалык патшалыкка каршы чыгар, урыны-урыны белаьн жъир тетраьуьлаьр, ачлык булыр. Болар - тулгак тоту газапларынынъ башлануы гына. Сез исаь аьзер торыгыз: сезне, маьхкаьмаьлаьргаь тапшырып, хоь­кем итаьрлаьр хъаьм гыйбадаьтханаьлаьрдаь кыйнарлар. Сез Минем аркада, Минем хакта шахъитлек бируь оьчен, патшалар хъаьм ида­раьчелаьр каршына басарсыз. АЬмма ахыры килеп жъиткаьнче, боьтен халыкларга да Яхшы хаьбаьр таратылырга тиеш. Сезне хоькемгаь тапшыру оьчен алып барганда исаь, наьрсаь аьйтербез, дип хафаланмагыз: шул саьгатьтаь сезгаь наьрсаь бирелсаь, шуны соьйлаь­гез. Сез уьзегез туьгел, аь Аллахъы Рухы соьйлаьр. Туган туганны, ата уьзененъ баласын уьлемгаь тапшырыр, аь балалар, ата-аналары-на каршы чыгып, аларны уьтертерлаьр. Минем оьчен барысы да сезне наьфраьт итаьр. АЬмма ахырга тикле чыдаган кеше котылыр. АЬмма сез «ташландык хаьлдаь калдыручы чирканыч наьрсаь­ненъ» торырга тиеш туьгел урында булуын куьргаьч (бу суьзлаьрне укыган кеше анъласын), Яхъуьдия жъирендаь булганнар тауга кач­сыннар. ОЬй туьбаьсендаь булганнар, аьйберлаьрен алырга дип, оьй­гаь тоьшеп тормасын, кырда булганнар оьс киемнаьрен алырга оьйлаьренаь кайтмасыннар. Ул коьннаьрдаь йоькле хатыннарга хъаьмбала имезуьчелаьргаь кайгы! Болар кышка туры килмаьсен иде дип, дога кылыгыз. Ул коьннаьрдаь инъ баштан ук, Аллахъы доьнь­яны булдырган коьннаьн алып, буьгенге коьнгаь кадаьр булмаган хъаьм булмаячак афаьт килер. АЬгаьр Раббы ул коьннаьрне кыс-картмаса, хъичкем исаьн кала алмас иде. АЬмма УЬзе сайлаган ке­шелаьре хакына Раббы ул коьннаьрне кыскартты. АЬгаьр сезгаь шул вакытта: «Кара, Маьсих менаь монда!» яки «Ул анда!» — дип аьйтсаьлаьр, ышанмагыз! Чоьнки ялган маьсихлаьр хъаьм ялган паьйгамбаьрлаьр килерлаьр, аьгаьр килеп чыкса, сайланганнар­ны алдау оьчен, галаьмаьтлаьр хъаьм могжъизалар куьрсаьтерлаьр. АЬмма сез сак булыгыз — барысы хакында Мин сезгаь алдан аьйттем. Лаькин ул коьннаьрдаь, афаьттаьн сонъ, «Кояш каралыр, ай яктыртмас, Куьклаьрдаьн йолдызлар коелыр хъаьм куьк кодраьтлаьре селкетелер», шунда боьек кодраьт хъаьм балкып торган дан белаьн болытларда килуьче Адаьм Улын куьрерлаьр. Шул вакыт Ул, фаьрештаьлаьрне жъибаьреп, жъирненъ дуьрт почмагыннан, жъир читеннаьн алып куьккаь кадаьр УЬзе сайлаганнарны жъыяр. Инжъир агачыннан гыйбраьт алыгыз. Анынъ ботаклары, боьре­лаьнеп, яфрак ярган чакта, сез тиздаьн жъаьйненъ жъитаьчаьген белаь­сез. Монда да наькъ шулай: боларнынъ гамаьлгаь ашуын куьргаьндаь, шуны белерсез: ул вакыт якын, инде ишек тоьбендаь! Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу буын алышынырга оьлгермаьс, болар хъаьммаьсе даь гамаьлгаь ашыр. Куьк хъаьм жъир юкка чыгачак, аьмма Минем суьзлаьрем хъичкайчан юкка чыкмаячак. Ул коьнненъ хъаьм саьгатьненъ кайчан булуы хакында хъичкем белми: куьктаьге фаьрештаьлаьр даь, Угыл да. Бу турыда бары тик Ата гына белаь. Карагыз аны, уяу булыгыз! Вакыты кайчан жъитаьчаьген сез белмисез. Юлга чыккан кеше уьзененъ йортын хезмаьтчелаьренаь калдырып, аларнынъ хъаьркайсына аерым эш ку­шып, капка сакчысына уяу торырга боера. Шунъа куьраь сез уяу булыгыз! Йорт хужъасынынъ кайчан аьйлаьнеп кайтуын белмисез бит: кич белаьнме, тоьн уртасындамы, таьуьге аьтаьч кычкырганда­мы, яисаь иртаьгесенме. Коьтмаьгаьндаь кайтып, ул сезне йокла­ган килеш тапмасын! Мин сезгаь аьйткаьннаьремне кешелаьрненъ барысына да аьйтаьм: уяу булыгыз! хИке коьннаьн сонъ Коткарылу хъаьм Тоьче куьмаьч баьйраьме буласы иде. Баш руханилар хъаьм канунчылар Гайсаьне хаьйлаь белаьн кулга алып, уьтеруь аьмаьлен эзлаьделаьр. «Ха­лык арасында фетнаь килеп чыкмасын оьчен, баьйраьм вакытында булмасын», — диделаьр алар. Гайсаь Баьйтаьниядаь махаулы Шимуннынъ оьендаь ашап утыр­ган чакта, бер хатын алебастр савытка салынган бик кыйм­маьтле саф хуш исле нард мае алып килеп, савытын ватып, майны Анынъ башына койды. Кайберлаьре ачуланып, уьзара аьй­тештелаьр: - Бу майны нигаь алай аьраьм итаьргаь? Аны оьч йоьздаьн артык динарга сатып, акчасын фаькыйрьлаьргаь оьлаьшергаь була иде бит! ХЪаьм алар аны шелтаьлаьделаьр. АЬмма Гайсаь аьйтте: - Калдырыгыз аны, ник аны борчыйсыз? Ул Минем оьчен яхшы эш эшлаьде. Фаькыйрьлаьр хъаьрвакыт сезненъ белаьн бар хъаьм сез аларга телаьгаьн вакытыгызда яхшылык куьрсаьтаь алырсыз, аь Мин сезненъ белаьн хъаьрвакыт булмам. Ул хаьленнаьн килгаьнен эшлаьде: Минем таьнемне алдан майлап, куьмаьргаь аьзерлаьде. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Яхшы хаьбаьр доьньянынъ кайсы гына поч­магында таратылмасын, бу хатынны искаь алып, анынъ наьрсаь эшлаьгаьне хакында соьйлаьячаьклаьр. Шунда Яхъуьд Искариот, унике шаькертненъ берсе, Гайсаьгаь хыянаьт итаьргаь ниятлаьп, баш руханилар янына барды. Алар аны тынълагач, шатланышып, анъа акча бирергаь суьз куештылар. ХЪаьм ул Гайсаьне аларнынъ кулына тапшырырга унъай очрак эзли башлады. Тоьче куьмаьч баьйраьмененъ беренче коьнендаь, Коткарылу баьраьнен чала торган коьндаь Гайсаьдаьн шаькертлаьре сорадылар: - Коткарылу баьйраьме ашын Синенъ оьчен кая барып аьзерлаь­вебезне телисенъ? Ул, ике шаькертен жъибаьреп, аларга аьйтте: - Шаьхъаьргаь барыгыз. Сезгаь су чуьлмаьге куьтаьреп кайтучы кеше очрар. Анынъ артыннан барыгыз хъаьм ул кергаьн оьйненъ хужъа­сына: «Остаз синнаьн: „Шаькертлаьрем белаьн Коткарылу баьйраьме ашын кайсы буьлмаьдаь ашыйк?\ — дип сорый», — дип аьйтегез. Ул сезгаь оьске катта баьйраьм оьчен жъихъазланган аьзер буьлмаьне куьрсаьтер. Шунда безненъ оьчен ашарга аьзерлаьгез. Шаькертлаьре, шаьхъаьргаь килеп, барын да Гайсаь аьйткаьнчаь дип таптылар хъаьм баьйраьм ашын аьзерлаьделаьр. Кич жъиткаьч, Гайсаь унике шаькерте белаьн бергаь килде. Алар ашап утырганда, Гайсаь аьйтте: - Мин сезгаь хак суьз аьйтаьм: сезненъ арагыздан бераьуь — Минем белаьн ашап утыручыларнынъ берсе — Минъа хыянаьт итаьчаьк. Шаькертлаьре хафага тоьшеп, берсе артыннан берсе сорый башладылар: - Мин туьгелдер бит? Ул аларга жъавап бирде: - Ул — Минем белаьн бергаь бер савытта икмаьк манучы унике шаькертненъ берсе. АЬйе, Изге язмада язылганча, Адаьм Улы ки­таь. АЬмма Адаьм Улына хыянаьт итуьчегаь кайгы! Ул кеше боьтенлаьй даь тумаган булса, анынъ оьчен яхшырак булыр иде! Алар ашаган чакта, Гайсаь, икмаьк алып, Аллахъыга шоькрана итте хъаьм аны, сындырып, шаькертлаьренаь бирде. - Алыгыз, бу — Минем таьнем, — диде Ул. Касаьне алып, Ул Аллахъыга шоькрана итте хъаьм аларга бирде. Барысы да аннан эчтелаьр. Ул аларга аьйтте: - Бу — куьплаьр оьчен туьгелаь торган Минем каным. Ул — Алла­хъы килешуьен раслый торган кан. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Аллахъы Патшалыгында янъа шаьраб эчаьчаьк коьн жъитми торып, Мин инде йоьзем жъимеше шаьрабын эчмаьячаькмен. Алар, маьдхия жъырлаганнан сонъ, Заьйтуьн тавына киттелаьр. Гайсаь аларга аьйтте: - Сез барыгыз да, Изге язмада: «Коьтуьчене хъаьлак итаьрмен хъаьм сарыклар таралышырлар», — дип язылганча, ышанычыгызны югалтачаксыз. АЬмма Мине уьледаьн терелтеп торгызылганнан сонъ, сез Гаьлилаьягаь килгаьнче, Мин анда булырмын. — Барысы ышанычларын югалтсалар да, мин югалтмам, — дип каршы тоьште Петер. — Синъа хак суьз аьйтаьм: буьген тоьнлаь белаьн аьтаьч ике тапкыр кычкырганчы, син Миннаьн оьч тапкыр ваз кичаьчаьксенъ, — диде анъа Гайсаь. Петер тагын раслап аьйтте: Синенъ белаьн уьлаьргаь туры килсаь даь Синнаьн хъичкайчан ваз кичмаьячаькмен! Башкалары да шулай диделаьр. Алар Гетсимаьни дип аталган урынга килделаьр. Гайсаь шаькертлаьренаь аьйтте: — Мин дога кылган вакытта монда утырып торыгыз. Ул УЬзе белаьн Петерне, Ягъкубны, Яхъяны алды. Гайсаьне авыр кичереш хъаьм тойгылар билаьп алды. Гайсаь аларга аьйтте: Минем жъаным чиктаьн тыш газап кичераь, монда коьтегез хъаьм уяу булыгыз! Ул читкаьраьк китте хъаьм, жъиргаь егылып, моьмкин булса, газаплар саьгате УЬзеннаьн уьтеп китсен иде дип, дога кылды. — Абба, АЬти! Синъа бар наьрсаь моьмкин! Миннаьн бу газаплар касаьсен кире алчы! АЬмма Мин телаьгаьнчаь туьгел, аь Синенъ ихтыярынъ буенча булсын! Гайсаь аьйлаьнеп килгаьндаь, оьч шаькерте йоклый иде. - Шимун, син йоклап ятасынъмы? Йокламыйча бер саьгать таь тора алмадынъмы? — диде Ул Петергаь. Ваьсваьсаьгаь дучар бул­мас оьчен, дога кылыгыз. Рух коьчле, аь таьн хаьлсез! Гайсаь тагын читкаь китеп хъаьм шул ук суьзлаьрне аьйтеп дога кылды. АЬйлаьнеп килгаьч, аларнынъ тагын йоклауларын куьрде: аларнынъ куьзлаьрен йокы баскан иде. Алар Гайсаьгаь наьрсаь аьйтер­гаь даь белмаьделаьр. ОЬченче тапкыр аьйлаьнеп килеп, Ул аьйтте: - Сез хъаман йоклыйсызмы, ял итаьсезме? ЖЪиткаьндер! Вакыт жъитте: менаь Адаьм Улы гоьнахълылар кулына тапшырыла. То­рыгыз, киттек! Карагыз, Минъа хыянаьт итуьче килаь. Ул аьле аьйтеп таь бетермаьде, унике шаькертненъ берсе — Яхъуьд килеп чыкты. Анынъ белаьн бергаь баш руханилар, канунчылар хъаьм аксакаллар жъибаьргаьн халык тоьркеме кылычлар хъаьм чук­марлар куьтаьреп килде. Хыянаьтче: «Мин кемне уьпсаьм, шул Гайсаь булыр. Аны кулга алып, ышанычлы сак астында алып китегез», — дип, алар белаьн алдан ук суьз куешкан иде. Яхъуьд шунда ук Гайсаь янына килде. - Остаз! — диде ул хъаьм Гайсаьне уьбеп алды. Гайсаьне шунда ук кулга алып, сак астына куйдылар. Янаьшаь торучыларнынъ берсе, кылычын чыгарып, инъ баш рухани хезмаьтчесенаь селтаьнеп, анынъ колагын чабып оьзде. Гайсаь аьйтте: - Юлбасар тотарга чыккан кебек, сез Мине тотарга кылычлар хъаьм чукмарлар куьтаьреп килгаьнсез! Мин хъаьр коьнне Аллахъы Йортында оьйраьткаьндаь сез даь анда идегез, хъаьм сез Мине кул­га алмадыгыз. АЬмма Изге язмаларда язылганнар тормышка ашсын! Шул вакыт барлык шаькертлаьре Гайсаьне калдырып, качып киттелаьр. Ниндидер бер егет, шаьраь таьненаь жъитен япма боьркаьнгаьн килеш, алар артыннан барды. Аны тотып алдылар, аьмма ул, киемен тегелаьрненъ кулларында калдырып, шаьраь килеш качып китте. Гайсаьне инъ баш рухани янына алып килделаьр. Анда барлык баш руханилар, аксакаллар хъаьм канунчылар жъыелдылар. Петер исаь, алардан арттарак калып, инъ баш руханинынъ ишегалдына кадаьр Гайсаь артыннан барды. Ул анда учак янында хезмаьтче­лаьр белаьн бергаь жъылынып утырды. АЬ баш руханилар хъаьм боьтен Югары кинъаьшмаь, Гайсаьне уьлемгаь тапшыру оьчен, Анъа каршы шахъитлек эзлаьделаьр, аьмма таба алмадылар. Куьплаьр Анъа каршы ялган шахъитлек бирделаьр, аьмма аларнынъ куьрсаьтмаь­лаьре туры килмаьде. Шул вакытта мондый ялган шахъитлек бируьчелаьр табылды: — Анынъ: «Мин кеше кулы белаьн салынган бу Аллахъы Йортын жъимераьчаькмен хъаьм оьч коьндаь кеше кулы белаьн эшлаьн­маьгаьн башкасын тоьзиячаькмен», — дип аьйткаьнен без ишеттек. АЬмма аларнынъ бу куьрсаьтмаьлаьре даь расланмады. Шуннан сонъ инъ баш рухани, алга чыгып, Гайсаьдаьн сорады: - УЬзенъаь каршы шахъитлеккаь Син берничек таь жъавап бирми­сенъме? АЬмма Гайсаь эндаьшмаьде, бернаьрсаь жъавап бирмаьде. Инъ баш рухани Аннан тагын сорады: - Син — Маьсихме, моьбараьк Аллахъынынъ Улымы? — АЬйе, Мин, — дип жъавап кайтарды Гайсаь, — хъаьм сез Адаьм Улынынъ Кодраьт Иясененъ унъ ягында утыруын хъаьм куьк болытлары белаьн килуьен куьрерсез. Шунда инъ баш рухани киемнаьрен ертып аьйтте: - Нигаь безгаь тагын шахъитлаьр кираьк? Коьфер суьз соьйлаьвен сез уьзегез ишеттегез! Сез бу хакта ничек уйлыйсыз? Барысы да, Ул гаепле хъаьм уьлаьргаь тиеш, дигаьн хоькем карары чыгардылар. Аларнынъ кайберлаьре Аны тоькераь башладылар, битен кап­лап, Аны кыйнарга тотындылар. - Паьйгамбаьрлек ит! — диделаьр алар. Шулай ук сакчылар да Аны кыйнады. Бу вакыт Петер аста, ишегалдында иде. Инъ баш руханинынъ хезмаьтче кызларыннан берсе килеп, учак янында жъылынып утырган Петерне куьреп алды хъаьм анъа текаьлеп карап: - Син даь бит бу насаралы Гайсаь белаьн бергаь булдынъ, — диде. АЬмма Петер ваз кичеп аьйтте: - Мин бернаьрсаь даь белмим, синенъ наьрсаь хакында соьйлаьгаь­ненъне анъламыйм! ХЪаьм тышка, алгы ишегалдына чыгып китте. [Шул вакытта аьтаьч кычкырды.] Хезмаьтче кыз исаь, аны анда куьреп алды хъаьм ишегалдында булган кешелаьргаь икенче тапкыр аьйтте: - Бу кеше — аларнынъ берсе. Петер тагын ваз кичте. Бераздан ишегалдында торучылар аьйттелаьр: - АЬ син чыннан да аларнынъ берсе. Син даь бит Гаьлилаьядаьн. Ул: - Мин Аны, сез аьйткаьн Кешене, белмим! АЬгаьр суьзлаьрем доь­рес булмаса, мине кахъаьр суксын! — дип ант итаь башлады. Наькъ шул вакыт аьтаьч икенче тапкыр кычкырды. Петер исаь Гайсаьненъ: «АЬтаьч ике тапкыр кычкырганчы, син Миннаьн оьч тапкыр ваз кичаьчаьксенъ», — дигаьн суьзлаьрен исенаь тоьшереп, елый башлады. Баш руханилар, аксакаллар, канунчылар хъаьм боьтен I Югары кинъаьшмаь, иртаьдаьн уьк кинъаьшлаьшеп, Гайсаьне баьй­лаьделаьр хъаьм Пилатка илтеп тапшырдылар. — Син яхъуьдлаьр Патшасымы? — дип сорады Пилат. - Моны син уьзенъ аьйтаьсенъ, — дип жъавап бирде Гайсаь. Баш руханилар Аны куьп наьрсаьдаь гаеплаьделаьр. Пилат Аннан тагын сорады: - Син берничек таь жъавап бирмисенъме? Куьраьсенъме, Синъа каршы куьпме гаеплаьуьлаьр! АЬмма Гайсаь жъавап бирмаьде хъаьм монынъ белаьн Ул Пилатны бик нык гажъаьплаьндерде. Пилат хъаьр баьйраьм унъае белаьн халык сораган тоткынны азат итаь торган иде. Ул чакта чуалыш вакытында кеше уьтергаьн фетнаьчелаьр зинданга ябылган иде. Алар арасында Бараб атлы тоткын да бар иде. Халык, Пилат янына килеп, гадаьттаьгечаь, бераьр тоткынны азат итуьен сорый башлады. Пилат аларга аьйтте: Сезненъ оьчен яхъуьдлаьр Патшасын азат итуьемне телисезме? Баш руханиларнынъ Гайсаьне коьнлаьшуь аркасында тотып биргаьннаьрен ул анълый иде. АЬмма баш руханилар халыкны, Барабны азат итуьен талаьп итегез дип, котыртып куйган иделаьр. — АЬ сез яхъуьдлаьр Патшасы дип атаган кеше белаьн минъа ни эшлаьргаь? — диде янъадан Пилат. — Аны хачка кадакла! — дип кычкырдылар алар. — АЬмма ни начарлык эшлаьгаьн сонъ Ул? — диде Пилат. Лаькин алар тагын да коьчлераьк тавыш белаьн: - Аны хачка кадакла! — дип кычкырдылар. Пилат, халыкка ярарга тырышып, Барабны азат итте, Гайсаьне, камчылаткач, хачка кадаклатырга тапшырды. Гаскаьрилаьр Аны сарай эченаь, ягъни преториумга алып кереп, уьзлаьрененъ боьтен гаскаьрен шул урынга чакырдылар. Алар Гайсаьгаь куе кызыл тоьстаьге япанча кидерделаьр, аь башына чаьнеч­келе ботаклардан уьрелгаьн тажъ куйдылар хъаьм, Аны саьламли башлап: - Яшаьсен яхъуьдлаьр Патшасы! — диделаьр. Аннары башына таяк белаьн сугып кыйнадылар. Анъа тоь­керделаьр, тезлаьнеп, Анынъ алдында баш иделаьр. Маьсхаьраьлаь­гаьннаьн сонъ, оьстеннаьн куе кызыл япанчаны салдырып, УЬзененъ киемнаьрен кидерделаьр хъаьм кадакларга алып чыгып киттелаьр. Кырдан кайтып килуьче куьриниле Шимун атлы бер кешене — Искаьндаьр белаьн Руфуснынъ атасын — Гайсаьненъ хачын куьтаь­реп барырга маьжъбуьр иттелаьр. Гайсаьне Гоьлгетаь дип аталган урынга, бу суьз «баш соьяге» дигаьнне анълата, алып килделаьр. Мирра катыш шаьраб таькъдим иттелаьр, аьмма Ул аны эчмаьде. Аннары Гайсаьне хачка кадакладылар. ХЪаьм, кемгаь наьрсаь тияр дип, жираьбаь салышып, Анынъ киемнаьрен уьзара буьлештелаьр. Алар Аны иртаьнге саьгать тугызда хачка кадакладылар. Гайсаьненъ гаебен куьрсаьтуьче язуда: «Яхъуьдлаьр Патшасы», — дип язылган иде. Гайсаь белаьн бергаь ике юлбасарны - берсен унъ ягында, икенчесен сул ягында - кадакладылар. *** УЬтеп баручылар исаь башларын чайкый-чайкый Аны хурла­дылар. - АЬй, Син, Аллахъы Йортын жъимеруьче хъаьм аны оьч коьндаь тоьзуьче, УЬзенъне УЬзенъ коткар, хачтан тоьш! - диделаьр алар. Шулай ук баш руханилар хъаьм канунчылар да Гайсаьне мыскылладылар. - Башкаларны коткарды, - диделаьр алар, - аь УЬзен коткара алмый. Маьсих, Исраил Патшасы! Хаьзер безненъ куьз алдыбызда хачтан тоьшсен, шул чакта Анъа без ышанырбыз! Хаьтта Анынъ белаьн бергаь кадакланганнар да Аны маьсхаьраь­лаьделаьр. Коьн уртасында боьтен жъир оьстен каранъгылык каплап алды, хъаьм коьндезге саьгать оьчкаь кадаьр шулай булды. АЬ саьгать оьчтаь Гайсаь каты тавыш белаьн: - Элои, Элои, лема сабахтани? - дип кычкырды. Бу: «АЬй, Аллахъым, аьй, Аллахъым! Нигаь Син Мине ташладынъ?» - дигаьн­не анълата. Янында торучыларнынъ кайберлаьре, Анынъ суьзлаьрен ишетеп аьйттелаьр: - Ишетаьсезме, Ильясны чакыра! АЬ берсе, йоьгереп килеп, губка кисаьген шаьраб серкаьсенаь манчыды хъаьм аны, таякка элеп, Анъа эчаьргаь биреп, аьйтте: - АЬйдаьгез карыйк: Ильяс Аны хачтан алырга килерме икаьн? Гайсаь коьчле тавыш белаьн кычкырып жъибаьрде хъаьм жъан бирде. Аллахъы Йортындагы паьрдаь оьстаьн аска кадаьр урталай ертылды. Хач алдында торучы йоьзбашы, Гайсаьненъ шулай жъан биргаьнен куьреп, аьйтте: - Бу Кеше чыннан да Аллахъы Улы булган икаьн! Анда, ерактан карап торучы хатыннар арасында: Магдалалы Маьрьям, шулай ук, кече Ягъкуб белаьн Йосисненъ анасы Маьрьям хъаьм Салуми да бар иделаьр. Алар Гайсаьгаь ияреп йоьргаьн иделаьр хъаьм Ул Гаьлилаьядаь булган чакта, Анъа хезмаьт иткаьн иделаьр. хъаьм анда Анынъ белаьн Иерусалимга килгаьн башка куьп хатыннар да бар иде. Кич жъитаь иде. Бу коьн - баьйраьмгаь аьзерлаьнаь торган коьн, ягъни шимбаь алды коьн булганга куьраь, Югары кинъаьшмаьненъ абруйлы аьгъзасы, Ариматайдан булган Йосыф - ул да Аллахъы Патшалыгын коьтаь иде - Пилат янына кыю раьвештаь килеп, Гайсаьненъ гаьуьдаьсен алырга роьхсаьт сорады. Анынъ инде уьлгаьне­наь Пилат гажъаьплаьнде хъаьм йоьзбашын чакыртып: - Гайсаь уьлдемени инде? - дип сорады. Йоьзбашы анынъ шулай булуын раслагач, Пилат Йосыфка Гайсаьненъ гаьуьдаьсен алырга роьхсаьт бирде. Йосыф, ак жъитен тукыма сатып алып, гаьуьдаьне тоьреп, таш тауны тишеп ясалган кабергаь салды хъаьм, таш таьгаьраьтеп китереп, кабер авызын кап­лап куйды. АЬ Магдалалы Маьрьям белаьн Юсисненъ анасы Маьрьям Гайсаьненъ кайда куелганын куьзаьтеп тордылар. Шимбаь коьн уьткаьннаьн сонъ, Магдалалы Маьрьям, Ягъ-кубнынъ анасы Маьрьям хъаьм Салуми Гайсаьненъ гаьуьдаьсен барып майлау оьчен хуш исле майлар сатып алдылар. Атнанынъ беренче коьнендаь, иртаьн иртуьк, кояш чыгу белаьн алар кабер янына киттелаьр. - Кабер алдындагы ташны безгаь кем аударып бирер икаьн? -диештелаьр бер-беренаь алар. Килеп жъиткаьч, карасалар - таш читкаь аударылган! АЬ ул таш бик зур иде. Кабер эченаь керуь белаьн, алар унъ якта озын ак кием киеп утыручы бер егетне куьреп алдылар хъаьм куркып киттелаьр. - Курыкмагыз! - диде ул аларга. - Сез хачка кадакланган насаралы Гайсаьне эзлисез. Ул терелтеп торгызылды. Ул монда юк. Менаь Ул яткан урын. АЬ сез Анынъ шаькертлаьренаь хъаьм Петергаь: «Гайсаь сездаьн алда Гаьлилаьягаь барыр хъаьм, Ул УЬзе аьйт­каьнчаь, сез Аны шунда куьрерсез», - дип барып аьйтегез. Алар, кабердаьн чыгып, куркуларыннан калтырап йоьгерде­лаьр хъаьм беркемгаь даь хъичнаьрсаь аьйтмаьделаьр - алар бик нык каушаганнар иде. Атнанынъ беренче коьнендаь, иртаьн иртуьк, Гайсаь, уьледаьн те­релеп торгач, инъ элек Магдалалы Маьрьямгаь куьренде. Гайсаь бу хатыннынъ эченнаьн жъиде жъенне куып чыгарган иде. Маьрьям Гайсаьне куьруье турында элеграьк Гайсаь белаьн бергаь йоьргаьннаьргаь хаьбаьр итте. Алар хаьсраьткаь тоьшеп, елап утыралар иде, хъаьм алар Гайсаьненъ исаьн булуына хъаьм Маьрьямненъ Аны куьруьенаь ышанмадылар. Шуннан сонъ шаьхъаьрдаьн китеп барган ике шаькертенаь Гайсаь башка кыяфаьттаь куьренде. Алар, кире кайтып, калганнарына хаьбаьр иттелаьр. АЬмма аларга да ышанмадылар. Нихъаять, унбер шаькерте ашап утырган чакта, Гайсаь аларга да куьренде. Ышанмаганнарына хъаьм куьнъеллаьре каты булуына Ул аларны шелтаьлаьде, чоьнки алар уьледаьн терелеп торган Гайсаьне куьруьчелаьргаь ышанмадылар. Ул аларга аьйтте: - Барыгыз, боьтен жъир буйлап барлык кешелаьргаь Яхшы хаьбаьр­не таратыгыз. Иман китереп, суга чумдырылу йоласын уьткаьн кеше коткарылачак, аь иман итмаьуьче исаь, хоькем ителаьчаьк. Иман китергаьннаьр мондый галаьмаьт билгелаьре куьрсаьтерлаьр: алар Минем исемемне аьйтеп, жъеннаьрне куып чыгарырлар, янъа теллаьрдаь соьйлаьшерлаьр, кулларына еланнарны алсалар, яки агу эчсаьлаьр, аларга зыян килмаьс, авыру кешелаьрненъ оьстенаь кулларын куйсалар, алар савыгырлар. Шулай дигаьннаьн сонъ Раббы Гайсаь, куьккаь алынып, Алла-хъынынъ унъ ягына утырды. АЬ шаькертлаьре, китеп, боьтен жъир буйлап Яхшы хаьбаьрне таратып йоьрделаьр хъаьм Раббы аларга яр­даьм итеп торды, аларнынъ соьйлаьгаьннаьрен илахъи билгелаьр белаьн раслады. Моьхтаьраьм Таьуьфил! Куьплаьр безненъ арабызда булып уьткаьн вакыйгалар турында язарга алындылар. Алар ул вакыйгаларны баштан ук уьз куьз­лаьре белаьн куьруьче Суьз хезмаьтчелаьре булган кешелаьр безгаь хаьбаьр иткаьнчаь яздылар. *** Шулай итеп мин даь, хоьрмаьтле Таьуьфил, башыннан ук барысын да жъентеклаьп тикшергаьннаьн сонъ, Сез уьзегезгаь оьйраьтелгаьннаьрненъ доьреслеген белсен оьчен, Сезгаь ва­кыйгаларнынъ барышын эзлекле раьвештаь язарга дигаьн фикергаь килдем.   *** Яхъуьдиядаь ХЪируд патша заманында Абия наьселеннаьн бул­ган руханилар тоьркеменнаьн Заькаьрия атлы бер рухани яшаьгаьн. Анынъ хатыны Элисабет таь руханилар наьселеннаьн булган. Алар икесе даь, Раббынынъ аьмерлаьрен хъаьм Ул кушканнарны тоьгаьл уьтаьп, Аллахъы алдында таькъва булганнар. Элисабет балага уза алмаганлыктан, аларнынъ балалары булмаган. Алар икесе даь ин­де олы яшьтаь булган. УЬз тоьркемененъ Аллахъы Йортында хезмаьт итуь вакыты килеп жъиткаьч, Заькаьрия Аллахъы алдында рухани хезмаьтен башкарды. Руханилар арасындагы гадаьт буенча жираьбаь салдылар, хъаьм Аллахъы Йортына кереп, хуш исле сумала белаьн тоьтаьслаьуь йола­сын уьтаьуь Заькаьриягаь туры килде. Ул Аллахъы Йортында хуш исле сумала белаьн тоьтаьслаьгаьндаь тышкы яктагы бар халык дога кылып торды. Шул вакыт Заькаь­рия алдында, хуш исле сумала яна торган урыннынъ унъ ягында, Раббынынъ фаьрештаьсе паьйда булды. Фаьрештаьне куьреп, Заь­каьрия каушап калды хъаьм бик курыкты. Фаьрештаь исаь анъа: - Курыкма, Заькаьрия, синенъ доганъ ишетелде. ХатынынъЭлисабет синъа ир бала тудырачак, син анъа Яхъя дигаьн исем ку­шарсынъ. Ул синъа соьенеч хъаьм шатлык китерер, куьплаьр анынъ тууына куанырлар. Чоьнки ул Раббы каршында боьек булыр, шаьраб хъаьм исерткеч эчемлеклаьр эчмаьс хъаьм анасынынъ кары­нында вакытта ук Изге Рух белаьн сугарылыр. Ул Исраил ба­лаларынынъ куьбесен Раббыга, аларнынъ уьз Аллахъысына кире кайтарыр. Ильясныкы кебек рухка хъаьм кодраьткаь ия булып, ул Раббы алдыннан барыр, аталарны хъаьм балаларны татулашты­рыр, Аллахъыга буйсынмаучыларны таькъва кешелаьрненъ фикер йоьртуь юлына борыр хъаьм шулай итеп халыкны Раббынынъ ки­луьенаь аьзерлаьр. Заькаьрия фаьрештаьдаьн: - Мин монынъ шулай буласын ничек белаь алам? — дип сора­ды. — Мин инде карт, хатыным да олы яшьтаь. — Мин — ЖЪаьбраил, мин Аллахъыга хезмаьт итаьм. Мин синъа менаь шушы куанычлы хаьбаьрне белдеруь оьчен жъибаьрелдем. Белеп тор, шушы суьзлаьр тормышка ашканчы телсез булыр­сынъ хъаьм соьйлаьшаь алмассынъ, чоьнки мин аьйткаьн суьзлаьргаь ышанмадынъ. АЬ бу суьзлаьр уьз вакытында тормышка ашачак, — диде анъа фаьрештаь. Халык Заькаьрияне коьтеп торды хъаьм анынъ Аллахъы Йортында тоткарлануына аптырады. Заькаьрия исаь, Аллахъы Йортыннан чыккач, соьйлаьшаь алмады хъаьм кешелаьр анынъ илахъи куьренеш куьргаьнлеген анъладылар. Ул алар белаьн ишараьлаьр ярдаьмендаь анълашты хъаьм хъаман соьйлаьшаь алмады. Хезмаьт итуь коьннаьре таьмамлангач, ул оьенаь кайтты. Куьп­медер вакыттан сонъ хатыны Элисабет балага узды хъаьм биш ай буена кеше арасына чыкмады. — Минем оьчен моны Раббы эшлаьде, Ул минем хакта кай­гыртты хъаьм кешелаьр алдындагы хурлыгымны алып ташлады, — дип уйлады Элисабет. Элисабет балага узып алтынчы ай киткаьч, Аллахъы ЖЪаьб­раил фаьрештаьне Гаьлилаья оьлкаьсендаьге Насара шаьхъаьренаь, Маьрьям исемле гыйффаьтле кыз янына жъибаьрде. Маьрьям Давыт наьселеннаьн булган Йосыф атлы кешегаь яраьшелгаьн иде. *** Фаьрештаь, Маьрьям янына килеп: - Саьлам синъа! Аллахъынынъ маьрхаьмаьтен кабул итуьче — син. Раббы синенъ белаьн! — диде. Маьрьям исаь кыенсынып калды хъаьм бу суьзлаьрненъ маьгънаь­сен анъларга тырышты. Фаьрештаь анъа аьйтте: 1 - Курыкма, Маьрьям! Аллахъы синъа маьрхаьмаьт куьрсаьтте. Син буйга узарсынъ хъаьм Ир Бала табарсынъ, Анъа Гайсаь дигаьн исем кушарсынъ. Ул боьек булачак, Аллахъы Таьгалаьненъ Улы дип аталачак. Раббы Аллахъы Анъа борынгы бабасы Давытнынъ таьхе­тен бираьчаьк, Ул Ягъкуб халкы оьстеннаьн маьнъгегаь патшалык итаьчаьк, Анынъ патшалыгынынъ ахыры булмаячак. Маьрьям исаь фаьрештаьдаьн: - -Ничек шулай була ала, минем бит аьле ир-ат белаьн якын­лык кылганым юк? - дип сорады. - Синъа Изге Рух инъаьчаьк, - дип жъавап бирде фаьрештаь, хъаьм синенъ оьстенъаь Аллахъы Таьгалаьненъ кодраьте тоьшаьчаьк, шунъа куьраь син тудырачак Бала изге булачак хъаьм Аллахъы Улы дип аталачак. Менаь, кардаьшенъ Элисабет таь картайган коьнендаь ба­лага узды, ул ир бала коьтаь. Кешелаьр анынъ турында, авырга уза алмый, дип аьйтаьлаьр иде, аь ул инде алтынчы ай авырлы. Чоьн­ки Аллахъы булдыра алмаслык бернаьрсаь даь юк. Шуннан сонъ Маьрьям: - - Мин - Раббы колы, минем белаьн син аьйткаьнчаь булсын, - диде. хъаьм фаьрештаь анынъ яныннан китте.   Озак вакыт уьтмаьстаьн, Маьрьям ашыгыч раьвештаь Яхъуьдия тауларында урнашкан шаьхъаьргаь Элисабетлаьргаь китте. Килеп жъиткаьч, Заькаьрияненъ оьенаь кереп, Элисабет белаьн исаьнлаьште. Маьрьямненъ саьламлаьуь суьзлаьрен ишетуь белаьн, Элисабетненъ карынындагы баласы хаьраькаьтлаьнеп куйды, хъаьм Элисабет Изге Рух белаьн сугарылды. Ул куьтаьренке тавыш белаьн: - - Хатын-кызлар арасында син инъ моьбараьк! Туачак Баланъ да фатихалы! Раббымнынъ анасы минем яныма килгаьн! Ничек минъа шундый хоьрмаьт куьрсаьтелаь? Мин синенъ саьламлаьвенъне ишетуь белаьн, карынымдагы балам шатлыгыннан хаьраькаьтлаьнеп куй­ды. Раббы тарафыннан уьзенаь аьйтелгаьн суьзлаьрненъ тормышка ашачагына ышанган хатын баьхетле! - диде. Маьрьям аьйтте: - Куьнъелем минем Раббыны данлый, Рухым Аллахъы Коткаручымны уйлап шатлана, Чоьнки Ул УЬзененъ куьндаьм колына игътибар итте. Шушы вакыттан башлап мине барлык буыннар баьхетле дип атарлар, Чоьнки Кодраьт Иясе минем оьчен боьек эшлаьр кылды - Анынъ исеме моькатдаьс! Ул УЬзен ихтирам итуьчелаьргаь буыннан-буынга шаьфкать куьрсаьтаь. УЬз кулы белаьн куаьтле эшлаьр кылды: Куьнъеллаьреннаьн таькаьббер уйлаган кешелаьрне таратты. Туьраьлаьрне таьхетлаьреннаьн тоьшерде, аь туьбаьндаьгелаьрне куьтаьрде. Ачларны яхшы наьрсаьлаьр белаьн туендырды, аь байларны буш кул белаьн жъибаьрде. Аталарыбызга биргаьн ваьгъдаьсе буенча хезмаьтчесе Исраилгаь ярдаьм итте, *** Маьрьям оьч айга якын Элисабет янында булганнан сонъ уьз оьенаь кайтты. Элисабетненъ бала табар вакыты жъитте хъаьм ул ир бала тап­ты. Куьршелаьре хъаьм кардаьшлаьре, Раббынынъ Элисабеткаь зур шаьфкать куьрсаьткаьнен ишетеп, анынъ белаьн бергаь куандылар. Сигезенче коьнне алар баланы соьннаьткаь утыртырга килделаьр хъаьм аны атасы исеме белаьн - Заькаьрия дип атарга телаьделаьр. Лаькин баланынъ анасы каршы килде: - - Юк, анынъ исеме Яхъя булырга тиеш. АЬ алар анъа: - - Синенъ кардаьшлаьренъ арасында бу исем белаьн аталган беркем даь юк бит, - диделаьр хъаьм, ишараьлаьр белаьн, баланынъ атасын­нан нинди исем кушарга телаьвен сорадылар. Заькаьрия язу оьчен такта сорап алды хъаьм: «Анынъ исеме Яхъя», - дип язды. Барысы да хаьйран калдылар. Шул миз­гелдаь уьк анынъ теле ачылды, хъаьм ул Аллахъыны данлап соьйли башлады. Заькаьрия белаьн Элисабетненъ куьрше-тираьсендаь яшаьуьчелаьр барысы да куркуга тоьштелаьр, боьтен таулы Яхъуьдия- даь шушы вакыйгалар турында соьйлилаьр иде. Ишеткаьн хъаьр кеше: - - Бу бала кем булыр икаьн? - дип уйлады. Чоьнки доьрестаьн даь Раббынынъ кодраьте анынъ белаьн булды. Баланынъ атасы Заькаьрия, Изге Рух белаьн сугарылып, Алла-хъыдан бирелгаьн суьзлаьрне игълан итте: - Раббыны, Исраилненъ Аллахъысын, данлыйк, - чоьнки Ул ярдаьмгаь килде хъаьм УЬз халкын азат итте, УЬзененъ колы Давыт наьселеннаьн - куаьтле Коткаручыны куьтаьрде, Ул бу турыда куьп еллар элек - УЬзененъ изге паьйгамбаьрлаьре аша аьйткаьн иде. Бу Коткаручы безне дошманнарыбыздан хъаьм безгаь наьфраьт итуьчелаьрдаьн коткарырга дип килде. Дошманнарыбыз кулыннан котылгач, гомеребезненъ барлык коьннаьрендаь, бернаьрсаьдаьн курыкмыйча, Аллахъы алдында изге хъаьм таькъва булып, без Аллахъыга хезмаьт итаь алсын оьчен, Аллахъы шулай итеп безненъ ата-бабаларыбызга шаьфкать куьрсаьтте, УЬзе тоьзегаьн изге килешуьне - атабыз Ибрахъимга биргаьн антын - исендаь тотты. ХЪаьм син, сабый, Аллахъы Таьгалаьненъ паьйгамбаьре дип аталырсынъ, чоьнки, Раббыга юлны аьзерлаьп, Анынъ алдыннан барырсынъ. ХЪаьм Анынъ халкына гоьнахъларынынъ кичерелуье аша булган котылу хакында белдерерсенъ, Аллахъыбызнынъ шаьфкате ташып тора, хъаьм шунъа куьраь безгаь югарыдан танъ кояшы инъаьчаьк; Каранъгыда хъаьм уьлем шаьуьлаьсендаь утырганнарга яктылык бируь оьчен, Аякларыбызны тынычлык юлына юнаьлтуь оьчен килаьчаьк Ул. АЬ бала уьсте хъаьм рухи яктан ныгыды. Исраил халкына куь­ренгаьнче, ул чуьлдаь яшаьде. Ул коьннаьрдаь Август кайсар тарафыннан боьтен Рим им­периясендаьге бар кешелаьрне исемлеккаь теркаьргаь дигаьн боерык бирелде. Бу теркаьуь беренче тапкыр уздырылды. Ул вакытта Сурия оьлкаьсе белаьн Куьрини идараь итаь иде. Язылу оьчен хъаьркем уьз наьселе шаьхъаьренаь китте. Йосыф та Гаьлилаьядаьге Насара шаьхъаьреннаьн Яхъуьдиягаь, Давыт шаьхъаьренаь, Баьйтлехемгаь китте, чоьнки Йосыф Давыт наьселеннаьн иде. Йосыф исемлек­каь теркаьлергаь уьзенаь яраьшелгаьн Маьрьям белаьн бергаь барды. Маьрьям авырлы иде. «Алар Баьйтлехемдаь булганда Маьрьямненъ бала табар вакыты жъитте. *** Маьрьям уьзененъ беренче Баласын -Ир Баланы тудырды. Ул Аны билаьде хъаьм утлыкка салды, чоьнки аларга кунак йортында урын булмады.   Ул тираьлаьрдаь шул тоьнне берничаь коьтуьче кырда сарык коьтуье саклый иде. Алар алдында Раббынынъ бер фаьрештаьсе паьйда булды, хъаьм алар булган урын Раббынынъ даныннан балкып кит­те. Коьтуьчелаьр бик нык куркып калдылар. Фаьрештаь исаь аларга аьйтте: - Курыкмагыз! Мин сезгаь куанычлы хаьбаьр - боьтен халык оьчен зур шатлык алып килдем: буьген Давыт шаьхъаьрендаь сез­ненъ оьчен Коткаручы туды. Ул - Маьсих, Раббы! Менаь сезгаь билге: сез Баланы табарсыз. Ул билаьуьгаь билаьнгаьн булыр хъаьм утлыкта ятар. Кинаьт фаьрештаь янында куьп санлы куьк фаьрештаьлаьре гаскаь­ре куьренде, хъаьм алар: - Куьклаьрдаьге Аллахъыга дан! Аллахъы илтифат куьрсаьткаьн кешелаьргаь жъирдаь иминлек! -дип Аллахъыны данладылар. Фаьрештаьлаьр куьккаь куьтаьрелгаьннаьн сонъ, коьтуьчелаьр бер-берсенаь: - АЬйдаьгез, Баьйтлехемгаь барыйк, Раббы аьйткаьн анда булган хаьлне барып куьрик, - диештелаьр. Алар ашыгып Баьйтлехемгаь килделаьр хъаьм анда Маьрьям белаьн Йосыфны хъаьм утлыкта яткан Баланы таптылар. Бала­ны куьргаьч, бу Бала хакында уьзлаьренаь хаьбаьр ителгаьнне аларга соьйлаьп бирделаьр. Коьтуьчелаьр соьйлаьгаьнне ишеткаьн кешелаьр барысы да хаьйран калдылар. Маьрьям исаь боларнынъ хъаьммаьсен куьнъеленаь салып куйды хъаьм шул хакта уйлап йоьрде. Ишеткаьн хъаьм куьргаьн барлык наьрсаьлаьр оьчен Аллахъыны данлап хъаьм мактап, коьтуьчелаьр коьтуьлаьре янына кайттылар. Барысы да фаьрештаь аьйткаьнчаь булды. Сигез коьннаьн сонъ, Баланы соьннаьткаь утырту вакыты жъиткаьч, Анъа Гайсаь дигаьн исем куштылар. Анасы Маьрьям балага узганчы ук фаьрештаь Анъа шушы исемне кушкан иде. Муса кануны буенча пакьлаьнуь йоласын башкару вакыты жъиткаьч, Маьрьям белаьн Йосыф, Раббы алдына китеруь оьчен, Ба­ланы Иерусалимга алып бардылар. Чоьнки Раббынынъ кану­нында: «Ана карыныннан беренче булып туган хъаьр ир бала Раббыга багышланырга тиеш», - дип язылган. Шулай ук алар, Раббынынъ кануны буенча, корбан китеруь оьчен: «ике урман куь­гаьрченен яки ике куьгаьрчен баласын» бируь оьчен даь бардылар. Ул вакытта Иерусалимда Шимун атлы таькъва хъаьм диндар бер кеше бар иде. Ул Исраилгаь юаныч килуьен коьтеп яши, анъар­да Изге Рух иде. Изге Рух анъа: «Раббынынъ Маьсихен куьрмичаь уьлмаьячаьксенъ», - дип аьйткаьн булган. Изге Рухнынъ кушуы буенча, Шимун Аллахъы Йортына килде. Балага карата Муса кануны кушканны башкару оьчен аьти-аьнисе нарасый Гайсаьне Аллахъы Йортына алып килгаьч, Шимун сабый Баланы кулла­рына алды хъаьм Аллахъыны данлап аьйтте: - Хаьзер инде, Хоькемдар, уьтаьп ваьгъдаьнъне, иминлектаь жъибаьраьсенъ колынъны. Барлык халыклар куьреп торганда УЬзенъ аьзерлаьп куйган котылуны, Маьжъуьсилаьрне яктыртачак, Исраилне, Синенъ халкынъны данлыклы итаьчаьк яктылыкны куьрде куьзлаьрем. *** *** Гайсаьненъ атасы хъаьм анасы Шимуннынъ Бала хакында аьйт­каьн суьзлаьрен гажъаьплаьнеп тынълап тордылар. Шимун аларны фатихалады хъаьм Баланынъ анасы Маьрьямгаь аьйтте: - Бу Бала Исраилдаь куьплаьрненъ егылуына хъаьм куьтаьрелуьенаь саьбаьп булсын оьчен хъаьм билге итеп сайланган. Бу билгене кире кагарлар. Шунынъ аркылы куьплаьрненъ куьнъеллаьрендаьге уйлары ачылыр. хъаьм синенъ уьзенъненъ куьнъеленъаь кылыч белаьн кадаган кебек булыр.   Анда Ашер ыруыннан Пенуил кызы Ханна да бар иде. Ханна - паьйгамбаьр хъаьм бик карт иде. Ул, кияуьгаь чыккач, ире белаьн жъиде ел яшаьп, тол калган, хъаьм анъа хаьзер сиксаьн дуьрт яшь иде. Ул, хъаьрвакыт ураза тотып хъаьм дога кылып, Аллахъы Йортында коьне-тоьне Аллахъыга хезмаьт итаь иде. Ханна, наькъ шул вакытта, алар янына килеп, Аллахъыга шоькрана кылды хъаьм Иерусалимнынъ азат ителуьен коьтеп торучы кешелаьрненъ барысына да Бала хакында соьйлаьде. Раббы кануны буенча башкарырга тиеш булганны уьтаьп бетергаьннаьн сонъ, Йосыф белаьн Маьрьям уьзлаьре яшаьгаьн шаьхъаьргаь, Гаьлилаьядаьге Насарага кайтып киттелаьр. Бала исаь уьсаь, ныгый хъаьм зираьк акыл белаьн тула иде. Аллахъынынъ фатихасы Анынъ оьстендаь булды.   ХЪаьр елны Гайсаьненъ аьти-аьнисе Иерусалимга Коткарылу баьйраьменаь баралар иде. Гайсаь унике яшьлек вакытта, алар га­даьттаьгечаь Иерусалим шаьхъаьренаь баьйраьмгаь килделаьр. Баьйраьм коьннаьре уьткаьч, Йосыф белаьн Маьрьям кайтыр юлга чыктылар. Яшуьсмер Гайсаь исаь Иерусалимда калды, аь аьти-аьнисе бу турыда белмаьделаьр. Алар Аны, башка юлчылар белаьн бергаь бара, дип уйладылар. Бер коьнлек юл уьткаьннаьн сонъ, Аны кардаьшлаь­ре хъаьм таныш-белешлаьре арасыннан эзли башладылар. ХЪаьм, таба алмагач, Гайсаьне эзлаьп, кире Иерусалимга килделаьр. ОЬч коьннаьн сонъ Аны Аллахъы Йортында таптылар. Ул яхъуьд укытучылары арасында аларны тынълап хъаьм сораулар биреп утыра иде. Гайсаьне ишеткаьннаьрненъ барысы да Анынъ тираьн акылына, Анынъ жъавапларына хаьйран калганнар. Аны куьреп, аьтисе-аьнисе бик гажъаьплаьнде. АЬнисе: - Улым, ни оьчен Син безненъ белаьн шулай эшлаьденъ? Без аьтиенъ белаьн Сине эзлаьдек, бик борчылдык, — диде. Гайсаь аларга: - Сез мине нигаь эзлаьдегез? Атам Йортында булырга тиешле­гемне белмаьдегезме аьллаь? — дип аьйтте. Лаькин алар Ул аьйткаьн суьзлаьрне анъламадылар. Гайсаь алар белаьн бергаь Насарага кайтты хъаьм аьти-аьнисенаь итагатьле булды. АЬнисе Маьрьям бу хаьллаьрненъ барысын да куьнъелендаь саклады. Гайсаь исаь уьсте, акыл жъыйды, Аллахъыга да, кешелаьргаь даь бик ошый иде.   Тибери кайсар хакимлегененъ унбишенче елында, Яхъуьдиядаь Понти Пилат идараь иткаьндаь, аь ХЪируд Гаьлилаья башлыгы, анынъ ир туганы Филип Итурая хъаьм Трахунитис оьлкаьсе башлыгы, аь Лусани Абилини башлыгы булганда, ХЪаннас хъаьм Каьяфаьс инъ баш руханилар булган вакытта чуьлдаь яшаьгаьн Заькаьрия улы Яхъяга Аллахъыдан суьз булды. Шуннан сонъ Яхъя УЬрдуьн ел­гасы тираьсендаьге барлык жъирлаьрдаь: «Таьуьбаь итеп, суга чумды­рышыгыз, хъаьм Аллахъы сезненъ гоьнахъларыгызны кичерер», — дип оьндаьп йоьрде. Ишагыйя паьйгамбаьрненъ китабында бу хакта болай дип язылган: — «Чуьлдаь кычкыручынынъ тавышы ишетелаь: „Раббыга юл аьзерлаьгез Анъа сукмакларны турайтыгыз. ХЪаьрбер уьзаьн тутырылсын, ХЪаьр тау хъаьм калкулык жъир белаьн тигезлаьнсен, Бормалы-бормалы юллар турайтылсын, Сикаьлтаьлелаьре тигезлаьнеп шомарсын. ХЪаьм барлык кешелаьр Аллахъынынъ коткаруын куьрерлаьр\». Яхъя янына, суга чумдырылырга дип, куьп халык килаь иде. Ул кешелаьргаь: - АЬй, сез, елан токымнары! Аллахъынынъ якынлашып килуьче ачуыннан кача алырсыз дип кем аьйтте сезгаь? — диде. Агач­лар жъимеш биргаьн кебек, таьуьбаь иткаьнегезне эш белаьн куьрсаьте­гез! «Безненъ бит атабыз — Ибрахъим», — дип уйламагыз да. Мин сезгаь шуны аьйтаьм: Аллахъы менаь шушы ташлардан Ибрахъимга балалар булдыра ала. Балта агачлар тоьбендаь ята, ул инде аьзер­лаьп куелган: яхшы жъимеш бирми торган хъаьр агачны кисеп утка ташлыйлар. Халык аннан: - Безгаь наьрсаь эшлаьргаь сонъ? — дип сорады. Яхъя аларга: - Ике куьлмаьге бар кеше берсен бер куьлмаьге даь булмаганга бирсен. Кемненъ ризыгы бар, ашарына булмаган кеше белаьн буьлешсен, — дип жъавап бирде. Суга чумдырылырга дип, салым жъыючылар да килделаьр хъаьм Яхъядан: - Остаз! АЬ безгаь наьрсаь эшлаьргаь? — дип сорадылар. Ул аларга: - Тиешеннаьн артыгын талаьп итмаьгез, — дип жъавап бирде. Гаскаьрилаьр даь аннан: - АЬ безгаь наьрсаь эшлаьргаь? — дип сорадылар. - Беркемнаьн даь коьчлаьп, янап аьйбер алмагыз. Хезмаьт хакы- гыздан канаьгать булыгыз, — диде Яхъя. Халык коьтаь иде, хъаьркем куьнъеленнаьн Яхъя турында: «Бу Маьсих туьгелме икаьн?» — дип уйлады. Яхъя исаь аларнынъ бары­сына да болай дип жъавап бирде: — Мин сезне суга чумдырам. АЬмма миннаьн кодраьтлераьк бер Зат килаь, мин Анынъ аяк киемененъ каешын чишаьргаь даь лаеклы туьгелмен. Ул сезне Изге Рухка хъаьм утка чумдырыр. Анынъ кулында жъилгаьргеч. Ул ындырда ашлыкны жъилгаьреп, бодаен аерып, ашлык бурасына салыр, аь кибаьген суьнмаьс утта яндырыр. Яхъя Исраил халкына тагын башка тоьрле уьгет-наьсыйхаьтлаьр биреп, Яхшы хаьбаьрне ваьгазьлаьп йоьрде. АЬмма идараьче ХЪируд, 3абыйсынынъ хатыны ХЪирудия белаьн булган моьнаьсаьбаьтлаьре хъаьм башка явызлыклары оьчен Яхъя анынъ гаебен куьрсаьткаьнгаь, шундый эшлаьре оьстенаь тагын берне оьстаьп, Яхъяны тоьрмаьгаь утыртты.   Халык чумдырылганда Гайсаь даь чумдырылды. Ул дога кылган вакытта куьклаьр ачылды, хъаьм Анъа куьгаьрчен раьвешендаь Изге Рух инъде. Куьклаьрдаьн: — Син — Минем соьекле Улым. Син Минем куанычым! — дигаьн суьзлаьр ишетелде. УЬзененъ хезмаьтен башлаганда Гайсаьгаь утыз яшьлаьр чамасы иде. Кешелаьр Аны Йосыф улы дип уйладылар. АЬ Йосыф — Эли улы, Эли — Маттат улы, Маттат — Леви улы, Леви — Маьлки улы, Маьлки — Яннай улы, Яннай — Йосыф улы, Йосыф — Маттати улы, Маттати — Амос улы, Амос — Нахум улы, Нахум — ХЪесли улы, ХЪесли — Наьггаьй улы, Наьггаьй — Махат улы, Махат — Маттати улы, Маттати — Шими улы, Шими — Йосых улы, Йосых — Йода улы, Йода — Йоханан улы, Йоханан — Риса улы, Риса — Зеруббабел улы, Зеруббабел — Шехъалтиел улы, Шехъалтиел — Нири улы, Нири — Маьлки улы, Маьлки — Адди улы, Адди — Коьсам улы, Коьсам — Элмадам улы, Элмадам — Эр улы, Эр — Ешуа улы, Ешуа — Элигазаьр улы, Элигазаьр — Йорим улы, Йорим — Маттат улы, Маттат — Леви улы, Леви — Шимун улы, Шимун — Яхъуьд улы, Яхъуьд — Йосыф улы, Йосыф — Йонам улы, Йонам — Эльякыйм улы, Эльякыйм — Мелеа улы, Мелеа — Майнан улы, Майнан — Маттата улы, Маттата — Натан улы, Натан — Давыт улы, Давыт — Ишай улы, Ишай — Обид улы, Обид — Богаз улы, Богаз — Салмун улы, Салмун — Нахшун улы, Нахшун — Амминадаб улы, Амминадаб — Админ улы, Админ — Арни улы, Арни — Хесрун улы, Хесрун — Перес улы, Перес — Яхъуьд улы, Яхъуьд — Ягъкуб улы, Ягъкуб — Исхак улы, Исхак — Ибрахъим улы, Ибрахъим — Терах улы, Терах — Нахур улы, Нахур — Серуг улы, Серуг — Регу улы, Регу — Пелег улы, Пелег — Эбер улы, Эбер — Шела улы, Шела — Кыйнан улы, Кыйнан — АЬрпаькшаьд улы, АЬрпаькшаьд — Шем улы, Шем — Нух улы, Нух — Лаьмек улы, Лаьмек — Маьтушалах улы, Маьтушалах — Ханух улы, Ханух — Ярид улы, Ярид — Махъалалил улы, Махъалалил — Кыйнан улы, Кыйнан — Энош улы, Энош — Шет улы, Шет — Адаьм улы, Адаьм — Аллахъы улы. Изге Рух белаьн сугарылган Гайсаь УЬрдуьн елгасы буеннан чуьлгаь китте, хъаьм Рух Аны чуьл буйлап йоьртте. Гайсаь анда кырык коьн буена иблис ваьсваьсаьсе астында булды, бер­наьрсаь даь ашамады. Сонъгы коьннаьрендаь Ул ачыкты. Иблис исаь Анъа аьйтте: - АЬгаьр син Аллахъы Улы булсанъ: «Бу таш ипигаь аьйлаьнсен», — дип аьйт. Гайсаь анъа болай дип жъавап бирде: - Изге язмада: «Кеше икмаьк белаьн генаь яшаьми», — дип язылган. Шуннан сонъ иблис Гайсаьне биеклеккаь алып менде хъаьм Анъа мизгел эчендаь галаьмдаьге барлык патшалыкларны куьрсаьтте. — Шушы патшалыкларнынъ барысы оьстеннаьн хакимлекне даь, аларнынъ даннарын да синъа бирермен, — диде Анъа иблис, — чоьнки боларнынъ барысы да минъа бирелгаьн хъаьм мин аларны кемгаь телаьсаьм, шунъа бираь алам. Шулай итеп, минъа табынсанъ, барысы да Синеке булыр. Монъа каршы Гайсаь жъавап бирде: - Изге язмада: «Раббы Аллахъынъа табын, Анъа гына хезмаьт ит», — дип язылган. Шуннан сонъ иблис Гайсаьне Иерусалимга алып китте. Ул Аны Аллахъы Йортынынъ инъ биек урынына бастырды: - АЬгаьр даь Син Аллахъы Улы булсанъ, шушы урыннан туьбаьнгаь ташлан. Изге язмада: «Ул УЬзененъ фаьрештаьлаьренаь Синенъ хакта кайгыртырга аьмер бирер. Алар Сине куьтаьреп алырлар, аякларынъ ташка баьрелмаьс», — дип язылган бит. Гайсаь анъа: - Изге язмада: «Раббы Аллахъынъны сынама», — дип языл­ган, — диде. Иблис, ваьсваьсаьсен бетергаьч, икенче бер унъайлы вакытка кадаьр Анынъ яныннан китте. Рухнынъ кодраьте белаьн сугарылган Гайсаь Гаьлилаьягаь кайтты. Анынъ хакындагы хаьбаьр боьтен тираь-якка таралды. Ул аларнынъ гыйбадаьтханаьлаьрендаь оьйраьтте, хъаьм барысы да аны мактады.   Гайсаь УЬзе уьскаьн шаьхъаьргаь — Насарага килде хъаьм, гадаьттаьге­чаь, шимбаь коьнне гыйбадаьтханаьгаь керде. Изге язманы укырга дип, урыныннан торгач, Анъа Ишагыйя паьйгамбаьрненъ язма­сын бирделаьр. Гайсаь, кулъязма тоьргаьген ачып, шундый суьзлаьр язылган урынны тапты: «Раббынынъ Рухы Минем оьстемдаь, Чоьнки Ул Мине майлап махсус эшкаь сайлады. Ул Мине фаькыйрьлаьргаь Яхшы хаьбаьрне жъиткерергаь, АЬсирлаьргаь - азатлык, сукырларга - куьраь башлауны игълан итаьргаь, ЖЪаьберлаьнгаьннаьрне иреккаь чыгарырга, Раббынынъ шаьфкать куьрсаьтаь торган елын хаьбаьр итаьргаь жъибаьрде». *** Гайсаь, тоьргаькне жъыеп, аны кире хезмаьтчегаь бирде даь урынына утырды. Гыйбадаьтханаьдаьге хъаьммаьсененъ куьзе Анъа текаьлде. Ул аларга: - Буьген, сез Язманы тынълаганда, бу суьзлаьр тормышка аш­ты, - диде. Барысы да Гайсаьне мактадылар хъаьм, Анынъ маьрхаьмаьт тулы суьзлаьренаь танъ калып: - Бу Йосыф улы туьгелме сонъ? - диештелаьр. Гайсаь аларга аьйтте: - АЬлбаьттаь, сез Минъа «Табиб! УЬзенъне-уьзенъ даьвала» дигаьн маькальне аьйтерсез. «Каьпаьрнаумда кылган эшлаьренъне ишеттек. Монда да, УЬз шаьхъаьренъдаь даь шуларны эшлаь», - диярсез. Ул даьвам итеп аьйтте: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бер паьйгамбаьрне даь уьз илендаь телаьп кабул итмилаьр. Бу чынлап та шулай: Ильяс паьйгамбаьр коьн­наьрендаь оьч ел ярым куьклаьр ябылып янъгыр яумады хъаьм боьтен Исраил илендаь зур ачлык булды. Исраилдаь тол хатыннар куьп иде, лаькин Ильяс аларнынъ берсе янына да туьгел, аь Сидун жъи­рендаьге Сарепта шаьхъаьрендаь яшаьуьче бер тол хатын янына гына жъибаьрелде. Шулай ук, Элиша паьйгамбаьр вакытында Исраил-даь махау авырулылар куьп булды, аьмма сурияле Нагаманнан башка бер махаулы да чистарынмады. Шушы суьзлаьрне ишетеп, гыйбадаьтханаьдаьге кешелаьрненъ барысы да бик нык ачуланып ярсыдылар. Алар, урыннарын­нан торып, Гайсаьне шаьхъаьрдаьн коьчлаьп алып чыктылар хъаьм, кыядан тоьртеп тоьшерергаь уйлап, шаьхъаьрлаьре салынган таунынъ чыгып торган оьлешенаь алып менделаьр. АЬмма Гайсаь, халык арасыннан уьтеп, алар яныннан китеп барды.   Шуннан сонъ Гайсаь Гаьлилаьяненъ Каьпаьрнаум шаьхъаьренаь килде хъаьм шимбаь коьнне халыкны оьйраьтте. Анынъ оьйраьтуьенаь хаьйран калдылар, чоьнки Ул хакимнаьрчаь соьйли иде. Гыйбадаьтханаьдаь эчендаь шакшы рух булган бер кеше коьчле тавыш белаьн: — И, насаралы Гайсаь, Синъа бездаьн наьрсаь кираьк? Син безне хъаьлак итаьргаь килденъме? Мин Синенъ кем икаьненъне белаьм. Син — Аллахъынынъ Изгесе, — дип кычкырды. АЬ Гайсаь анъа каты итеп боерды: - Эндаьшмаь, анынъ эченнаьн чык! ЖЪен, теге кешене бар халык алдында егып ташлап, анъа хъич­бер зыян китермичаь, анынъ эченнаьн чыкты. Барысы да танъ калып: - Нинди суьзлаьр бу? Ул шакшы рухларга хакимлек хъаьм код­раьт белаьн боерык бираь хъаьм алар чыгалар, — диделаьр. Анынъ хакындагы хаьбаьр боьтен тираь-якка таралды.   Гайсаь гыйбадаьтханаьдаьн Шимуннынъ оьенаь барды. Шимуннынъ каенанасы бик нык кызышып, авырып ята икаьн. Гайсаьдаьн анъа ярдаьм итуьен сорадылар. Ул хатын янына килде, анъа таба иелеп, кызышуга чыгарга аьмер бирде хъаьм кызышу аны калдырды. Шимуннынъ каенанасы шундук торып басты хъаьм аларга табын аьзерли башлады.   Кояш баеган вакытта тоьрле авырулардан газап чигуьче якыннары булган бар кешелаьр аларны Гайсаь янына алып кил­делаьр. Ул, авыру кешелаьрненъ хъаьрберсе оьстенаь кулларын куеп, аларны савыктырды. Шулай ук куьплаьрдаьн: «Син Аллахъы Улы», — дип кычкыра-кычкыра жъеннаьр чыкты. АЬ Гайсаь алар-ны соьйлаьуьлаьреннаьн тыйды, чоьнки алар Анынъ Маьсих икаьнле­ген белаьлаьр иде. Коьн тугач, Гайсаь, шаьхъаьрдаьн чыгып, аулак урынга китте. Халык тоьркемнаьре Аны эзлаьделаьр, эзлаьп тапкач, янына килеп, Аны уьзлаьре яныннан жъибаьрмаьс оьчен тотып калырга тырыштылар. Лаькин Ул аларга: - Мин башка шаьхъаьрлаьргаь даь Аллахъы Патшалыгы хакындагы Яхшы хаьбаьрне жъиткерергаь тиешмен, чоьнки Мин шунынъ оьчен жъибаьрелдем, — диде. Ул яхъуьдлаьр жъирендаьге гыйбадаьтханаьлаьрдаь Яхшы хаьбаьрне соьйлаьп йоьруьен даьвам итте.   Бервакыт Геннисарет куьле буенда, Аллахъы суьзен тынъларга телаьп, халык Аны бар яктан кысрыклаганда, Гайсаь яр буен­да ике коьймаь куьрде. Балыкчылар, коьймаьлаьреннаьн тоьшеп, ятьмаьлаьрен юалар иде. Гайсаь коьймаьлаьрненъ берсенаь менеп, — ул коьймаь Шимунныкы иде — ярдан бераз эчкаьраьк керергаь сорады хъаьм, коьймаьдаь утырып, халыкны оьйраьтте. Суьзен таьмамлагач: - Шимун, тираьнгаьраьк кер даь ятьмаьлаьрегезне салыгыз, — диде. Шимун Анъа: - ОЬйраьтуьче! Без тоьн буе тырыштык, лаькин хъичнаьрсаь тота алмадык. Шулай да, Син кушасынъ икаьн, ятьмаьне салам, — дип жъавап бирде. Шулай эшлаьделаьр хъаьм аларга бик куьп балык элаькте, ятьмаь­лаьре аздан гына ертылмый калды. Балыкчылар, башка коьй­маьдаьге иптаьшлаьренаь кул болгап, аларны ярдаьмгаь чакырдылар. Тегелаьре килгаьч, бергаьлаьп, ике коьймаьне даь шыгрым тутырды­лар, хаьтта коьймаьлаьре аздан гына батмый калды. Шимун Петер исаь, шушы хаьлне куьреп, Гайсаь алдында тезлаьренаь егылды: - Раббым, кит минем янымнан, мин гоьнахълы кеше. Ул да, анынъ белаьн булганнарнынъ барысы да, тотылган ба­лыкнынъ куьплегенаь гажъаьплаьнеп, куркып калдылар. Шулай ук Шимуннынъ иптаьшлаьре Зебедаьй уллары Ягъкуб белаьн Яхъя да хаьйран калды. Гайсаь Шимунга: - Курыкма, шушы вакыттан башлап кешелаьр тотучы бу­лырсынъ, — диде. Коьймаьлаьрен ярга тартып чыгаргач, боьтен наьрсаьлаьрен шунда калдырып, алар Гайсаьгаь ияреп киттелаьр.   Гайсаь бер шаьхъаьрдаь булган вакытта, Анынъ янына боьтен таьне махаулы бер кеше килде хъаьм, Гайсаьне куьргаьч, йоьзтуьбаьн капланып: - АЬфаьнде! АЬгаьр телаьсаьнъ, мине тазарта алыр иденъ, — дип ялварды. Гайсаь, кулын сузып, анъа кагылды хъаьм: - АЬйе, телим. Тазарын! — диде. Анынъ махауы шундук бетте. Гайсаь анъа бу турыда беркемгаь даь соьйлаьмаьскаь кушты. Бар, руханига куьрен хъаьм, кешелаьр оьчен терелуьенъ билгесе итеп, Муса канунында аьмер ителгаьнчаь, корбан буьлаьген китер, — диде Ул. АЬмма Гайсаь хакында суьз таралганнан тарала барды. Куьп халык, Аны тынълау оьчен хъаьм чирлаьреннаьн савыктырышу оьчен, Анынъ янына агылды. АЬ Гайсаь вакыт-вакыт аулак урыннарга китеп дога кыла иде.   Бер коьнне, Гайсаь оьйраьткаьн вакытта, Гаьлилаьяненъ хъаьм Яхъуьдияненъ барлык авылларыннан, Иерусалимнан килгаьн фарисейлаьр хъаьм канун укытучылары да шунда утыра иделаьр. Раббынынъ кодраьте Анынъ белаьн иде, хъаьм Ул авыруларны савыктырды. Берничаь ир-ат паралич суккан бер кешене ятагы белаьн куьтаьреп алып килделаьр хъаьм аны, Гайсаь алдына куяр оьчен, оьйгаь алып керергаь тырыштылар. Лаькин, халык арасыннан уьтаь ал­маганга куьраь, оьй туьбаьсенаь менеп, туьбаьненъ чираьплаьрен суьтеп алдылар хъаьм авыруны ятагы белаьн бергаь Гайсаьненъ алдына тоь­шерделаьр. Гайсаь, аларнынъ ышануларын куьреп, теге кешегаь: Дустым, синенъ гоьнахъларынъ кичерелде, - диде. Канунчылар хъаьм фарисейлаьр: Коьфер суьз соьйлаьуьче бу Кеше - Кем ул? Гоьнахъларны Алла-хъыдан башка кем кичераь ала? - дип уйладылар. Гайсаь, аларнынъ уйларын белеп, болай диде: Ни оьчен сез шулай уйлыйсыз? Ничек дип аьйтергаь жъи­нъелраьк: «Синенъ гоьнахъларынъ кичерелде», - дипме, аьллаь: «Тор хъаьм йоьр», - дипме? Адаьм Улынынъ жъирдаь гоьнахъларны киче­рергаь хакимлеге барлыгын белеп торыгыз. хъаьм Гайсаь паралич суккан кешегаь: Синъа аьйтаьм: тор, ятагынъны ал да оьенъаь кайт, - диде. Ул кеше шундук барысынынъ куьз алдында торды хъаьм, ята­гын алып, Аллахъыны данлый-данлый, оьенаь кайтып китте. Барысы да танъ калдылар, Аллахъыны данладылар. хъаьммаьсе, куркып калып: Без буьген искитаьрлек наьрсаьлаьр куьрдек, - диделаьр.   Шуннан сонъ Гайсаь ул урыннан китте хъаьм салым жъыю йорты янында утыручы Леви атлы салым жъыючыны куьрде. Минем артымнан бар, - диде Ул анъа. Леви торып басты хъаьм, боьтен наьрсаьсен калдырып, Гайсаь артыннан китте. Леви уьзененъ оьендаь Гайсаь хоьрмаьтенаь зур маьжълес жъыйды. Кунаклар арасында салым жъыючылар хъаьм башка кешелаьр даь куьп иде. Фарисейлаьр хъаьм аларнынъ тоьркеменнаьн булган ка­нунчылар, ачуланып, Гайсаьненъ шаькертлаьренаь: - Ни оьчен сез салым жъыючылар белаьн, гоьнахълылар белаьн бергаь ашап-эчеп утырасыз? — диделаьр. Гайсаь аларга: - Табиб саьламаьт кешелаьргаь туьгел, аь авыруларга кираьк. Мин таькъваларны туьгел, аь гоьнахълыларны таьуьбаьгаь чакырырга дип килдем, — дип жъавап бирде.   Кайбер кешелаьр Гайсаьгаь: - Яхъянынъ шаькертлаьре даь, фарисейлаьрнекелаьр даь еш ураза тоталар хъаьм дога кылалар, аь Синекелаьр ашыйлар, эчаьлаьр, — дип аьйттелаьр. АЬ Ул аларга: - Кияуь егете туйдагы кунаклар янында булган вакытта анынъ дусларын ураза тотарга маьжъбуьр итеп буламы? АЬмма килер бер коьн: алар яныннан кияуь алыныр хъаьм шул коьннаьрдаь ураза то­тарлар, — диде. Ул аларга киная белаьн соьйлаьде: - Беркем даь янъа киемнаьн ямаулык ертып алып иске киемне ямамый, чоьнки янъасы да бозыла, иске киемгаь даь янъа тукыма­дан алынган ямаулык бармый. Беркем даь янъа шаьрабны иске турсыкка салмый, чоьнки янъа шаьраб турсыкны тишаь хъаьм шаьраб та агып бетаь, турсык та аьраьм була. Киресенчаь, янъа шаьраб янъа турсыкка салынырга тиеш. Беркем даь иске шаьрабны эчкаьннаьн сонъ янъасын эчаьргаь телаьмаьс. «Искесе яхшырак шул», — дияр. Бер шимбаь коьнне Гайсаь иген кырлары аша уьткаьндаь, шаькертлаьре, башаклар оьзеп, учларында уып, бодай боьр­теклаьрен ашап бардылар. Кайбер фарисейлаьр исаь аларга: - Ни оьчен сез шимбаь коьнне эшлаьргаь ярамаганны эшлисез? — диделаьр. Гайсаь аларга: - Давыт хъаьм анынъ белаьн булган кешелаьр ачыккач, Давыт­нынъ наьрсаь эшлаьгаьне хакында укымадыгызмы аьллаь? Ул, Изге йортка кереп, руханилардан башка беркемгаь даь ашарга роьхсаьт ителмаьгаьн Аллахъыга багышланган икмаьклаьрне алып ашаган, уьзе белаьн булган кешелаьргаь даь биргаьн, — дип жъавап бирде. ХЪаьм суьзен таьмамлап: — Адаьм Улы — шимбаь коьнененъ Хужъа­сы, — диде.   Икенче бер шимбаьдаь Гайсаь гыйбадаьтханаьгаь килде хъаьм оьйраьт­те. Анда унъ кулы корышкан бер кеше бар иде. Канунчылар хъаьм фарисейлаьр исаь, Гайсаьне гаеплаьргаь саьбаьп табу оьчен, шимбаь коьн­не авыруларны савыктырмасмы икаьн дип, Аны куьзаьтеп тордылар. АЬ Гайсаь аларнынъ уйларын белаь иде. Ул кулы корыган кешегаь: - Тор да уртага бас, — диде. Теге кеше уртага килеп басты. — Мин сезгаь шундый сорау бираьм, — диде аларга Гайсаь, — шимбаь коьнне яхшылык эшлаьргаь роьхсаьт ителаьме, аьллаь начарлык эшлаьргаьме? Кешененъ тормышын коткарыргамы, аьллаь аны хъаьлак итаьргаьме? Гайсаь барысына да аьйлаьнеп карады хъаьм теге кешегаь: - Кулынъны суз! — диде. Ул кеше шулай эшлаьде, хъаьм анынъ кулы савыкты. АЬ фари- сейлаьрненъ хъаьм канунчыларнынъ ачулары бик нык кабарды хъаьм алар, Гайсаьгаь каршы наьрсаь эшлаьргаь икаьн дип, бер-берсе белаьн соьйлаьшаь башладылар.   Шул коьннаьрдаь Гайсаь дога кылу оьчен тауга менде хъаьм тоьн буе Аллахъыга дога кылды. Иртаьгесен шаькертлаьрен УЬзе янына чакырды да алар арасыннан уникесен сайлап алды хъаьм аларны раьсуьллаьр дип атады. Ул Петер дип атаган Шимунны хъаьм анынъ энесе АЬндрине, Ягъкубны хъаьм Яхъяны, Филипне хъаьм Бартулумайны, Маттайны хъаьм Томасны, ХЪалфай улы Ягъкуб-ны хъаьм Коьраьшуьче кушаматлы Шимунны, Ягъкуб улы Яхъуьд хъаьм хыянаьт итаьчаьк Яхъуьд Искариотны сайлап алды.   Раьсуьллаьр белаьн бергаь Гайсаь таудан тоьште. Тау итаьгендаь, ти­гез жъирдаь, Анынъ куьп шаькертлаьре, боьтен Яхъуьдиядаьн, Иерусалим­нан хъаьм динъгез буендагы Тур хъаьм Сидун шаьхъаьрлаьреннаьн килгаьн бик куьп халык жъыелган иде. Алар Гайсаьне тынъларга, авырула­рыннан савыгырга дип килгаьннаьр иде. Шакшы рухлардан газап чигуьчелаьр даь савыктылар. ХЪаьммаьсе Гайсаьгаь кагылырга тырыш­ты, чоьнки Аннан чыккан кодраьт барысын да савыктыра иде. Гайсаь шаькертлаьренаь карап соьйли башлады: — Фаькыйрьлаьр, сез баьхетле, чоьнки Аллахъы Патшалыгы сезнеке. Хаьзер карыннары ачлар, сез баьхетле, чоьнки сез туеначаксыз. Хаьзер елаучылар, сез баьхетле, чоьнки коьлаьчаьксез. Кешелаьр сезгаь Адаьм Улы оьчен наьфраьт иткаьндаь, сезне куып жъибаьргаьндаь, хурлаганда, сезне кабул итмаьгаьндаь сез баьхетле. Шул коьнне куаныгыз хъаьм шатлыктан сикерегез, чоьнки куьктаь сезгаь аьжъер зур булачак. Ул кешелаьрненъ ата-бабалары паьйгамбаьрлаьр белаьн даь шулай ук эшлаьгаьннаьр. Байлар, аь сезгаь кайгы! Сез инде жъитаьрлек юандыгыз. Хаьзер тук булганнар, сезгаь кайгы! Чоьнки сез ачыгырсыз. Хаьзер коьлуьчелаьр, сезгаь кайгы! Чоьнки сез хаьсраьткаь тоьшаьрсез хъаьм еларсыз. Сезне бар кешелаьр мактый икаьн, сезгаь кайгы! Чоьнки аларнынъ аталары да ялган паьйгамбаьрлаьрне шулай мактаганнар. - АЬ сезгаь, мине тынълаучыларга, аьйтаьм: дошманнарыгызны яратыгыз, сезне наьфраьт итуьчелаьргаь яхшылык эшлаьгез, сезне каргаучыларны фатихалагыз хъаьм уьзегезне раьнжъетуьчелаьр оьчен дога кылыгыз. Бер янъагынъа суккан кешегаь икенче янъагынъны да куй, оьс киеменъне тартып алучы кешегаь куьлмаьгенъне даь тар­тып алырга комачаулама. УЬзенънаьн сораучы хъаьр кешегаь бир, хъаьм синекен алган кешедаьн кире сорама. Кешелаьрненъ сезгаь наьрсаь эшлаьвен телаьсаьгез, кешелаьргаь шуны эшлаьгез. УЬзегезне яратучыларны гына яратсагыз, наьрсаь оьчен сезгаь раьхмаьт аьйтер­гаь? УЬзлаьрен яратучыларны гоьнахълылар да яраталар. УЬзегезгаь яхшылык кылучыларга гына яхшылык эшлаьсаьгез, наьрсаь оьчен сезгаь раьхмаьт аьйтергаь? Гоьнахълылар да шулай эшлилаьр. Бу­рычка биргаьндаь, кире алырмын дип уйлап бирсаьгез, наьрсаь оьчен сезгаь раьхмаьт аьйтергаь? Гоьнахълылар да башка гоьнахълыларга бурычка биргаьндаь: «Шулкадаьр уьк кайтарып алырмын», - дип уйлап бираьлаьр. АЬ сез, киресенчаь, дошманнарыгызны яраты­гыз, аларга яхшылык эшлаьгез, кире алырмын дип оьметлаьнми­чаь бурычка бирегез. Шулай эшлаьсаьгез, сезгаь аьжъер зур булыр хъаьм сез Аллахъы Таьгалаьненъ балалары булырсыз. Чоьнки Ул ях­шылыкнынъ кадерен белмаьуьчелаьргаь хъаьм явызларга да михъер­банлы. Атагыз шаьфкатьле булган кебек, сез даь шаьфкатьле булыгыз. Хоькем итмаьгез, уьзегезне даь хоькем итмаьслаьр. Гаеплаьмаьгез, уьзегезне даь гаеплаьмаьслаьр. Кичерегез хъаьм уьзегезне даь кичерерлаьр. Бирегез хъаьм уьзегезгаь даь бирелер, итаьгегезгаь куьп итеп салып бирерлаьр, уьлчаьуь савытын селкетеп, баскалап тыгызларлар, кы­рыйларыннан туьгелаь башлаганчы тутырырлар. Нинди уьлчаьуь бе­лаьн уьлчаьп бирсаьгез, уьзегезгаь даь шундый уьлчаьуь белаьн уьлчаьрлаьр. Гайсаь аларга гыйбраьтле суьзлаьр соьйлаьде: — Сукыр сукырны жъитаьклаьп бара аламы? Икесе даь чокырга егылып тоьшмаьслаьрме? Шаькерт уьзененъ остазыннан оьстен булмый, аь оьйраьнеп жъиткаьннаьн сонъ хъаьркем остазы кебек була. Ничек син туганынънынъ куьзендаьге чуьп боьртеген куьраьсенъ, аь уьз куьзенъдаьге буьраьнаьне сизмисенъ? Ничек син, уьз куьзенъдаь буьраьнаь була торып, туганынъа: «Кая, туган, куьзенъдаьге чуьпне алыйм аьле», — дип аьйтаь аласынъ? Монафикъ! Элек уьз куьзенъдаьге буьраьнаьне чыгар, аннары инде куьзлаьренъ ачык куьрер хъаьм туганынънынъ куьзендаьге чуьпне ала алырсынъ. Бер яхшы агач та начар жъимеш бирми, хъаьм, киресенчаь, бер начар агач та яхшы жъимеш китерми. ХЪаьр агачны жъимешенаь карап таныйлар! Куьгаьн куагыннан — инжъир, аь чаьнечкеле агач­тан йоьзем жъыймыйлар. Яхшы кеше уьз куьнъелендаьге яхшылык хаьзинаьсеннаьн яхшылык алып чыга, аь явыз кеше куьнъелендаьге явызлык хаьзинаьсеннаьн явызлык алып чыга. Чоьнки кешененъ куьнъеленнаьн наьрсаь ташый, анынъ телендаь даь шул була. Ни оьчен сез Минъа: «Раббым! Раббым!» — дисез, аь уьзегез Мин аьйткаьннаьрне уьтаьмисез? Минем яныма килеп, Мине ишетеп, суьзлаьремне уьтаьуьчене менаь нинди кешегаь тинълаьп була: ул, йорт тоьзегаьндаь жъирне тираьн итеп казып, аны таш нигез оьстенаь салган кеше кебек. Ташкын вакытында ярларыннан чыккан сулар йортка килеп баьрелгаьн, лаькин аны селкетаь алма­ган, чоьнки ул нык итеп тоьзелгаьн булган. АЬ инде ишетеп таь суьзлаьремне уьтаьмаьуьче кеше — нигез кормыйча гына жъир оьстенаь йорт салган кеше кебек. Ташкын сулары йортка килеп баьрел­гаьн, хъаьм ул шундук авып тоьшкаьн, бик нык жъимерелгаьн.   Халыкка аьйтаьсе суьзлаьрен соьйлаьп бетергаьннаьн сонъ Гайсаь Каьпаьрнаумга килде. Бер йоьзбашынынъ уьзе бик ихтирам иткаьн хезмаьтчесе авы­рып уьлем хаьлендаь ята иде. Йоьзбашы, Гайсаь турында ишеткаьч, килеп хезмаьтчемне коткарсын иде, дигаьн уьтенеч белаьн яхъуьд- лаьрненъ аксакалларын Гайсаь янына жъибаьрде. Алар, Гайсаь янына килеп жъиткаьч: - Ул йоьзбашы Синенъ ярдаьменъаь лаек, чоьнки ул безненъ ха­лыкны ярата. Гыйбадаьтханаьне даь безгаь ул салдырды, — дип, чын куьнъеллаьреннаьн ялвардылар. *** ХЪаьм Гайсаь алар белаьн китте. Йоьзбашынынъ оьенаь жъитаьргаь бераз калгач, йоьзбашы, Гайсаьгаь шушы суьзлаьрне аьйтергаь дип, дусларын жъибаьрде: - Маьшаькатьлаьнмаь, АЬфаьндем! Сине уьз йортымда кабул итаьргаь мин лаеклы туьгел. Шунъа куьраь Синенъ каршынъа барырга да уьземне лаеклы дип санамадым. Син аьйт кенаь, хъаьм минем хезмаьтчем савыгачак. Мин уьзем даь башка бераьуьгаь буйсынам, хъаьм минем кул астымда гаскаьрилаьр бар. Аларнынъ берсенаь: «Кит», — дисаьм, китаь. Икенчесенаь: «Кил», — дисаьм, килаь. Хез­маьтчемаь: «Моны эшлаь», — дисаьм, эшли. Бу суьзлаьрне ишетеп, Гайсаь хаьйран калды хъаьм, борылып, УЬзе артыннан ияреп баручы халыкка: - Мин сезгаь шуны аьйтаьм: хаьтта Исраилдаь даь мондый ыша­нуны куьрмаьгаьн идем, — диде. ЖЪибаьрелгаьн кешелаьр, аьйлаьнеп кайткач, авыру хезмаьтчененъ савыккан булуын куьрделаьр. Озак вакыт уьтмаьстаьн Гайсаь Наин дип аталган шаьхъаьргаь китте. Шаькертлаьре хъаьм куьп халык Анъа ияреп барды. Гайсаь шаьхъаьр капкасына якынлашып килгаьндаь, шаьхъаьрдаьн маьет куьтаь­реп чыгалар иде. Бер тол хатыннынъ бердаьнбер улы уьлгаьн икаьн. Шаьхъаьрдаьн хатын белаьн бергаь куьп кешелаьр чыгып килаь иде. Раббы, хатынны куьргаьч, аны бик кызганды. -Елама, — диде Ул хатынга. Аннары Гайсаь, алар янына килеп, табутка кулын тидерде. Табутны куьтаьреп баручылар туктадылар, хъаьм Гайсаь: -Егет, синъа аьйтаьм, тор! — диде. УЬлгаьн егет торып утырды хъаьм соьйлаьшаь башлады. Шулай итеп Гайсаь аны анасына кайтарып бирде. Барысы да куркып калдылар хъаьм Аллахъыны данладылар. -Безненъ арадан боьек Паьйгамбаьр чыкты. Аллахъы УЬз халкына ярдаьмгаь килде, — диделаьр. Гайсаь хакындагы мондый хаьбаьр боьтен яхъуьдлаьр иленаь хъаьм анынъ тираь-ягына таралды.   Яхъя паьйгамбаьрненъ шаькертлаьре бу хаьллаьрненъ барысы ха­кында остазларына соьйлаьделаьр. Ул: «Килергаь тиеш булган Зат Синме, аьллаь буьтаьн бераьуьне коьтикме?» - дип сорарга Раббы янына ике шаькертен жъибаьрде. *** Гайсаь янына килгаьч, алар: - Чумдыручы Яхъя Синнаьн: «Килергаь тиеш булган Зат Синме, аьллаь буьтаьн бераьуьне коьтикме», - дип сорарга жъибаьр­де, - диделаьр. Ул вакытта Гайсаь куьплаьрне сырхаулардан, коьчле авырулардан, явыз рухлардан савыктырган хъаьм куьп сукырларны куьзле иткаьн иде. Гайсаь Яхъядан килгаьннаьргаь болай дип жъавап бирде: - Барыгыз, куьргаьннаьрегезне хъаьм ишеткаьннаьрегезне Яхъяга кайтып соьйлаьгез: сукырлар янаь куьраь, аксаклар йоьри, махаулылар тазарына, чукраклар ишетаь, уьлгаьннаьр терелтелаь, фаькыйрьлаьргаь Яхшы хаьбаьр игълан ителаь. Кем Минем хакта шиклаьнми, шул баьхетле. Яхъя жъибаьргаьн кешелаьр киткаьч, Гайсаь халыкка Яхъя хакында соьйли башлады: - Сез чуьлгаь наьрсаь карарга бардыгыз? ЖЪилдаь тирбаьлаь торган камышны карарга дипме? Наьрсаь карарга бардыгыз сонъ сез? Купшы киемнаьргаь киенгаьн кешенеме? АЬ бит кыйммаьтле кием­наьргаь киенуьчелаьр хъаьм зиннаьттаь яшаьуьчелаьр - патша сарайларын­да. Ул чакта, наьрсаь карарга бардыгыз? Паьйгамбаьрнеме? АЬйе! Мин сезгаь аьйтаьм, ул паьйгамбаьрдаьн даь боьеграьк! Изге язмада: «Мин Синенъ алдынънан хаьбаьрчемне жъибаьраьм, ул Синенъ алдынънан Синъа юл аьзерлаьр», - дип язылган суьзлаьр анынъ турында. Мин сезгаь шуны аьйтаьм: хатын-кыздан туган кешелаьр арасында Яхъя паьйгамбаьрдаьн боьеграьк бераьуь даь юк. АЬ Аллахъы Патшалыгында инъ кечесе даь аннан боьеграьк, - дип аьйтте Гайсаь. Бу суьзлаьрне ишеткаьн боьтен халык, хаьтта салым жъыючылар да, Аллахъынынъ хак икаьнен икърар иттелаьр, чоьнки алар Яхъя тарафыннан суга чумдырылган иделаьр. АЬ Яхъя тарафыннан чумдырылмаган фарисейлаьр хъаьм канун укытучылары Аллахъы-нынъ уьзлаьренаь карата булган ихтыярын кире кактылар. Гайсаь даьвам итеп: - Шулай итеп, бу буын кешелаьрен наьрсаьгаь тинълаьп була, алар наьрсаьгаь охшаган? - диде. - Алар: «Без сезгаь куьнъелле коьйлаьр уйнадык, аь сез биемаьдегез. Без кайгылы жъырлар жъырладык, аь сез еламадыгыз», — дип, базар маьйданында бер-берсенаь кычкырып утыручы бала­ларга охшый. Чумдыручы Яхъя килде, икмаьк таь ашамый, шаьраб та эчми. АЬ сез: «Ул — жъенле», — дисез. Адаьм Улы кил­де. Ашый да, эчаь даь, хъаьм сез: «Куьрегез аьле, бираьн, эчкече, салым жъыючыларнынъ хъаьм гоьнахълыларнынъ дусты», — дисез. АЬ Аллахъынынъ Зираьклеге барлык балалары тарафыннан хак дип исбат ителде.   Фарисейлаьрненъ берсе Гайсаьне ашка чакырды. Гайсаь, фарисейненъ оьенаь кереп, табын янына утырды. Шул шаьхъаьрдаь яшаьуьче гоьнахълы бер хатын, Гайсаьненъ фарисей оьендаь ашап уты­руын белеп, алебастр савытка салынган хуш исле май алып, шул йортка килде. Ул Гайсаьненъ артында елап басып торды, куьз яшьлаьре Анынъ аякларын чылатты. Гайсаьненъ аякларына тамган куьз яшьлаьрен уьзененъ чаьчлаьре белаьн соьртеп, Анынъ аяк­ларын уьбаь-уьбаь, хуш исле май белаьн майлады. Гайсаьне ашка чакырган фарисей моны куьреп: «АЬгаьр ул паьйгамбаьр булса, уьзенаь кагылучы хатыннынъ нинди икаьнлеген белер иде. Ул бит гоьнахълы хатын», — дип уйлады. Гайсаь анъа: - Шимун! Мин синъа бер наьрсаь аьйтергаь телим, — диде. - АЬйт, Остаз, — диде фарисей. Гайсаь аьйтте: - Ике кешененъ аьжъаьткаь биреп торучы бераьуьгаь бурычлары бар икаьн: берсененъ бурычы биш йоьз динар, аь икенчесененъ — илле динар. Лаькин, алар туьли алмаганлыктан, ул икесен даь баьхиллаьгаьн. Ничек уйлыйсынъ, аларнынъ кайсысы аны куьбраьк яратыр? — Бурычы куьбраьк булганыдыр, дип фараз кылам, — диде Шимун. Гайсаь анъа: - Син доьрес уйлыйсынъ, — диде. хъаьм, хатынга таба боры­лып, Шимунга: - Бу хатынны куьраьсенъме? Мин синенъ оьенъаь килдем, аь син аяк юарга су бирмаьденъ. АЬ бу хатын аякларымны куьз яшьлаьре белаьн чылатты, чаьчлаьре белаьн соьртте. Син Мине уьпмаьденъ, аь ул, Мин монда килгаьннаьн бирле, аякларымны уьбуьдаьн туктамый. Син Минем башыма май соьртмаьденъ, аь ул Минем аякларымны хуш исле май белаьн майлады. Мин аьйтермен ни оьчен икаьн­леген: анынъ гоьнахълары куьп иде, хъаьм алар кичерелде, шунъа куьраь анынъ маьхаьббаьте зур. АЬ кемгаь аз кичерелаь, ул аз ярата. ХЪаьм Гайсаь хатынга: - Гоьнахъларынъ кичерелде, — диде. Табын артында утыручылар бер-берсе белаьн: - Кем Ул? Ул хаьтта гоьнахъларны да кичераь! — дип соьйлаьшаь башладылар. Гайсаь исаь хатынга: - Ышануынъ сине коткарды, имин йоьр, — диде. Шуннан сонъ Гайсаь шаьхъаьрлаьр хъаьм авыллар буйлап Алла­хъы Патшалыгы хакындагы Яхшы хаьбаьрне соьйлаьп йоьрде. Унике шаькерте Анынъ белаьн булды. Гайсаь явыз рухлардан хъаьм авырулардан савыктырган хатын-кызларнынъ берничаьсе: эченнаьн Гайсаь жъиде жъенне куып чыгарган Маьрьям, аны Маг-далалы дип йоьрткаьннаьр, ХЪируд йортында идараь итуьче Хузас хатыны Йохана, Сусанна хъаьм башка куьп хатыннар да Анынъ бе­лаьн иделаьр. Хатын-кызлар Гайсаьгаь хъаьм Анынъ шаькертлаьренаь уьзлаьре хисабына ярдаьм итаьлаьр иде.   УЬзе янына тоьрле шаьхъаьрлаьрдаьн куьп халык жъыелганда Гайсаь гыйбраьтле хикаья соьйлаьде: — Бер чаьчуьче уьзененъ орлыкларын чаьчаьргаь чыккан. Чаьчкаьн вакытта орлыкларнынъ кайберлаьре юл буена тоьшкаьн хъаьм тап­талган, аларны кошлар чуьплаьп бетергаьн. Кайберлаьре ташлы туфракка тоьшкаьн хъаьм тишелеп чыксалар да, дым булмаган-лыктан кипкаьннаьр. Кайбер орлыклар куьгаьнлеккаь тоьшкаьн. Куьгаьн куаклары, алар белаьн бергаь уьсеп, аларны басып киткаьн. АЬ башка орлыклар яхшы жъиргаь тоьшкаьн хъаьм, уьсеп китеп, бер орлыктан йоьз боьртек унъыш китергаьн. Соьйлаьп бетергаьч, Гайсаь кычкырып: - Ишетергаь колаклары булганнар — ишетсен! — диде. Гайсаьненъ шаькертлаьре исаь Аннан: - Бу кинаяле хикаьяненъ маьгънаьсе нидаь? — дип сорадылар. Ул аларга: Аллахъы Патшалыгынынъ серлаьрен белуь сезгаь бирелгаьн, аь башкаларга, караганда куьрмаьсеннаьр, тынълаганда тоьшенмаьсен­наьр оьчен, кинаяле хикаьялаьр белаьн соьйлим. Кинаяле хикаьяненъ исаь маьгънаьсе менаь шундый: орлык — Аллахъы суьзе. Орлыкларнынъ юл буена тоьшуье: кешелаьр суьзне ишетаьлаьр, аьмма иблис килаь хъаьм, суьзне ишеткаьн кешелаьр ыша­нып котылмасын оьчен, аларнынъ куьнъеллаьрендаьге суьзне алып китаь. Орлыкларнынъ ташлы туфракка тоьшуье исаь: кешелаьр суьз­не ишетаьлаьр, аны шатланып кабул итаьлаьр, аьмма тамырлары булмаганлыктан, ышанулары кыска вакытлы була, хъаьм алар сынау вакытында чигенаьлаьр. АЬ орлыкларнынъ куьгаьнлеккаь тоьшуье: кешелаьр суьзне ишетаь, лаькин тормыштагы тоьрле маьшаькатьлаьр, байлык хъаьм лаьззаьтлаьр аларны басып китаь хъаьм андый кешелаьрненъ жъимешлаьре оьлгерми. АЬ орлыкларнынъ унъдырышлы жъиргаь тоьшуье исаь: суьзне ишетеп, ихластан хъаьм яхшы куьнъел белаьн ул суьзне тотучы кешелаьр. Андыйлар, туьземлелек куьрсаьтеп, жъимеш бираьлаьр.   Шаьмне яндырып жъибаьргаьч, савыт белаьн капламыйлар, саьке астына да куймыйлар. Киресенчаь, керуьчелаьр яктылыкны куьрсен оьчен, шаьмдаьлгаь утырталар. Чоьнки фаш ителмичаь ка­лачак бер яшерен наьрсаь даь, беленмичаь, ачылмыйча калачак бер сер даь юк. Шулай итеп, ничек тынълавыгызга игътибар итегез. Чоьнки кемненъ бар, шунъа бирелер; аь кемненъ юк, анынъ, бар дип, уйлаганы да тартып алыныр.   Анасы белаьн энелаьре Гайсаь янына килгаьч, халык куьп булганлыктан, Анынъ янына кераь алмаганнар. — АЬниенъ белаьн энелаьренъ Сине куьрергаь телилаьр, алар тышта торалар, — дип аьйттелаьр Гайсаьгаь. АЬ Ул аларга: - Минем анам хъаьм туганнарым — Аллахъы суьзен тынълаучылар хъаьм аны уьтаьуьчелаьр, — дип жъавап бирде.   Шулай бер коьнне Гайсаь шаькертлаьре белаьн коьймаьгаь утырды: - Куьлненъ аръягына чыгыйк, — диде Ул хъаьм алар кузгалдылар. Коьймаьдаь барганда Ул йоклап китте. Куьл оьстендаь коьчле давыл купты, коьймаьгаь су тула башлады: аларга куркыныч яный иде. Янына килеп, шаькертлаьр Гайсаьне уяттылар. - ОЬйраьтуьче! ОЬйраьтуьче! Батабыз! — дип кычкырдылар алар. АЬ Гайсаь исаь, торып, жъилне даь, котырынган дулкыннарны да тыйды. Бар да туктады хъаьм тынлык урнашты. Ул аларга: - Иманыгыз кайда? — диде. Алар исаь курыктылар хъаьм гажъаьплаьнеп бер-берсенаь: - Кем сонъ Ул? ЖЪилгаь даь, суга да аьмер бираь, хъаьм алар Анъа буйсына, — диештелаьр.   Коьймаьдаьгелаьр Гаьлилаья оьлкаьсенаь каршы куьлненъ икенче ягында урнашкан Гераьсаь жъиренаь килеп жъиттелаьр. Гайсаь ярга тоьшкаьч, шундагы шаьхъаьрненъ бер кешесе, жъенле кеше, Анынъ каршына чыкты. Ул кеше инде куьптаьннаьн кием кими, йортта туьгел, аь каберлаьр арасында яши иде. Гайсаьне куьргаьч, акырып, Анынъ алдына егылды хъаьм каты тавыш белаьн: - Аллахъы Таьгалаьненъ Улы Гайсаь, Синъа миннаьн ни кираьк? УЬтенеп сорыйм, газаплама мине, — диде. Чоьнки Гайсаь шакшы рухка ул кешедаьн чыгарга боерган иде. Шакшы рух аны инде куьптаьннаьн газаплаган. Чылбырлар хъаьм богаулар белаьн баьйлаьп саклаганда да ул кеше богауларны оьзгаьн, жъен аны чуьллаьргаь куып алып китаь торган булган. Гайсаь аннан: - Исеменъ ничек? — дип сорады. Ул: - Гаскаьр, — диде. Чоьнки анынъ эченаь куьп жъеннаьр кергаьн иде. ЖЪеннаьр Гайсаьдаьн уьзлаьрен тоьпсез упкынга жъибаьрмаьвен уьтенеп сорадылар. Андагы тауда зур дунъгыз коьтуье утлап йоьри иде. ЖЪеннаьр, шул дунъгызлар эченаь керергаь роьхсаьт сорап, Гайсаьгаь ялварды­лар. Ул аларга роьхсаьт итте. Теге кешененъ эченнаьн чыгып, жъеннаьр дунъгызлар эченаь керделаьр. Коьтуь, чабып китеп, текаь ярдан куьлгаь ташланды хъаьм батып уьлде. Коьтуьчелаьр исаь, булган хаьлне куьреп, качып киттелаьр, шаьхъаьр­даь хъаьм шаьхъаьр тираьсендаьге авылларда барысын соьйлаьп йоьрде­лаьр. Кешелаьр, наьрсаь булды икаьн, дип, шул урынга киттелаьр. Алар Гайсаь булган жъиргаь килеп жъиткаьндаь, эченнаьн жъеннаьре чыккан кешененъ Гайсаь янында киенгаьн хъаьм акылына килгаьн хаьлдаь утыруын куьреп, куркып калдылар. Бу хаьлне куьргаьн ке­шелаьр аларга жъенле булган ирненъ савыктырышуы хакында соьй­лаьп бирделаьр. Гераьсаь жъире тираьсендаь яшаьуьче боьтен кеше бик нык куркып калды, шунъа куьраь Гайсаьненъ ул жъирлаьрдаьн китуьен сорадылар. Ул, коьймаьгаь утырып, юлга кузгалганда, жъеннаьре куып чы­гарылган кеше: - Синенъ белаьн китаьргаь роьхсаьт ит, - дип ялварды. АЬмма Гайсаь: - ОЬенъаь кайт хъаьм, Аллахъы синенъ оьчен наьрсаь эшлаьде, шул турыда соьйлаь, - дип, аны кайтарып жъибаьрде. Ул кеше Гайсаьненъ анынъ оьчен наьрсаь эшлаьгаьне хакында боьтен шаьхъаьр буйлап соьйлаьп йоьрде.   *** Гайсаьненъ аьйлаьнеп кайтуын барысы да коьтаьлаьр иде, шунъа куьраь жъыелган халык Аны шатланып каршы алды. Шунда гый­бадаьтханаь башлыгы Яхъир Гайсаь янына килде. Ул, Гайсаьненъ аякларына егылып, ялварып, Аны уьзененъ оьенаь чакырды, чоьнки анынъ унике яшьлаьр тираьсендаьге бердаьнбер кызы уьлем хаьлендаь ята иде. Яхъирненъ оьенаь барганда Гайсаьне бар яктан халык тоьр­кеме кысрыклады. Шунда унике ел буе кан китуьдаьн газап чиккаьн бер хатын-кыз бар иде. Ул боьтен байлыгын табибларга сарыф иткаьн, аны беркем даь савыктыра алмаган. Хатын, арттан Гайсаь янына килеп, кие­мененъ чабуына кагылды, хъаьм анынъ кан китуье шундук туктады. Гайсаь: - Кем Минъа кагылды? - дип сорады. Барысы да инкяр иттелаьр. Петер: - ОЬйраьтуьче! Сине урап алганнар. Бар яктан кысрыклый­лар! - диде. Лаькин Гайсаь: - Кемдер Минъа кагылды, Мин УЬземнаьн коьч чыкканын сиз­дем, - диде. Теге хатын исаь, яшеренеп кала алмаячагын куьреп, калты- рана-калтырана Гайсаь янына килде. Анынъ алдына егылып, ни оьчен кагылганлыгын хъаьм ничек итеп шундук савыкканлыгын боьтен халык алдында соьйлаьп бирде. Гайсаь анъа: - Кызым! Ышануынъ сине савыктырды! Имин йоьр, - диде. Гайсаь шул суьзлаьрне аьйткаьн арада, гыйбадаьтханаь башлыгы­нынъ оьеннаьн килгаьн бер кеше: - Кызынъ вафат булды, Остазны буьтаьн борчыма, - диде. АЬмма Гайсаь, анынъ шулай дигаьнен ишетеп, Яхъиргаь: - Курыкма, ышан гына хъаьм кызынъ савыгачак, - диде. Яхъирненъ оьенаь килеп жъиткаьч, Петердаьн, Яхъядан, Ягъкубтан хъаьм кызнынъ аьти-аьнисеннаьн башка бераьуьгаь даь керергаь роьхсаьт итмаьде. Барысы да елый, кыз оьчен хаьсраьтлаьнаь иделаьр. АЬмма Гайсаь: - Еламагыз, ул уьлмаьгаьн, йоклый гына, - диде. АЬ андагы кешелаьр исаь Анъардан коьлделаьр, чоьнки кызнынъ уьле икаьнен белаьлаьр иде. Гайсаь, кызнынъ кулыннан тотып: - Балам, тор, - дип кычкырып аьйтте. Кызга жъан керде хъаьм ул шундук урыныннан торды. Гайсаь аны ашатырга кушты. Кызнынъ аьти-аьнисе хаьйран калдылар. АЬ Гайсаь аларга бу хаьл турында беркемгаь даь соьйлаьмаьскаь кушты.   Гайсаь унике шаькертен чакырып китерде даь, боьтен жъеннаьр­не куып чыгарырга, авыруларны даьваларга куаьт, ваькалаьт биреп, аларны Аллахъы Патшалыгы хакында ваьгазь соьйлаьр­гаь хъаьм авыру кешелаьрне савыктырырга жъибаьрде. Ул аларга: - Юлга бернаьрсаь даь алмагыз. Юл таягы да, биштаьр даь, акча да, алмаш куьлмаьк таь алырга кираьк туьгел, - диде. - Нинди йортка керсаьгез, ул шаьхъаьрдаьн киткаьнче, шул йортта калыгыз. АЬгаьр сезне кабул итмаьсаьлаьр, ул шаьхъаьрдаьн киткаьндаь, аларга каршы шахъитлек билгесе итеп, аякларыгыздагы тузанны кагып тоьшерегез. Шаькертлаьр юлга чыктылар хъаьм, боьтен жъирдаь Яхшы хаьбаьрне таратып, авыруларны савыктырып, авылдан-авылга йоьрделаьр.   Идараьче ХЪируд боларнынъ барысы турында ишетеп апты­рашта кала. Чоьнки кайбераьуьлаьр: «Бу - уьледаьн терелеп торган Яхъя», кайсылары: «Ильяс жъиргаь килгаьн», башкалары исаь: «Борынгы паьйгамбаьрлаьрненъ берсе терелгаьн», - дип аьйтаьлаьр иде. АЬ ХЪируд: - Яхъянынъ башын мин уьзем кистердем, аь Монысы кем сонъ: минъа Анынъ турында шундый наьрсаьлаьр ишеттераьлаьр? - диде. ХЪируд Аны куьрергаь телаьде.   АЬйлаьнеп кайткач, башкарган эшлаьре турында раьсуьллаьр Гайсаьгаь соьйлаьп бирделаьр. УЬзе белаьн аларны гына алып, Ул Баьйтсайда дигаьн шаьхъаьргаь китте. Лаькин, Гайсаьненъ кая кит­каьнен белеп, халык Анынъ артыннан барды. Гайсаь аларны телаьп кабул итте, аларга Аллахъы Патшалыгы турында соьйлаьде хъаьм савыгуга мохтажъларны савыктырды. Коьн кичкаь авыша башла­ды. Унике шаькерт Гайсаь янына килеп: - Зинхъар оьчен, халыкны тарат, якын-тираьдаьге авылларга, утарларга барып, уьзлаьренаь кунар урын эзлаьсеннаьр. Монда бит кеше йоьрми торган урын, — диделаьр. АЬ Гайсаь: - Сез аларны уьзегез ашатыгыз, — диде. - Безненъ биш икмаьк белаьн ике балыктан башка хъичнаьрсаь­без юк. Мондагы кешелаьрненъ барысына ризыкны без сатып алыйкмы? — диделаьр шаькертлаьр. АЬ анда биш менъ чамасы кеше бар иде. Гайсаь шаькертлаьренаь: - Аларны тоьркемнаьргаь буьлеп, якынча иллешаьр кеше итеп утыртыгыз, — диде. Шаькертлаьр шулай эшлаьделаьр, боьтен булган кешене утырттылар. Шуннан сонъ Гайсаь биш икмаькне хъаьм ике балыкны кулларына алды да, куьккаь карап, шоькрана кылды хъаьм, ризык­ларны сындыргалап, халыкка оьлаьшер оьчен, шаькертлаьренаь бир­де. Барысы да ашадылар хъаьм туйдылар, калган сыныкларны жъыеп, унике каьрзингаь тутырдылар.  ? Бервакыт Гайсаь УЬзе генаь дога кылганда, шаькертлаьре Анынъ янында иделаьр, хъаьм Ул аларга: - Халык Мине кем дип белаь? — дигаьн сорау бирде. Алар Анъа: - Кемдер Чумдыручы Яхъя ди, башкалары исаь Ильяс, аь кай­берлаьре, борынгы паьйгамбаьрлаьрненъ берсе терелгаьн дип исаьпли­лаьр, — дип жъавап бирделаьр. Гайсаь алардан сорады: — АЬ сез, сез Мине кем дип белаьсез? Петер Анъа: - Син Аллахъынынъ Маьсихе, — дип жъавап бирде. АЬ Гайсаь жъитди раьвештаь моны беркемгаь даь аьйтмаьскаь кушты. Ул: - Адаьм Улы куьп газаплар чигаьргаь, аксакаллар, баш рухани­лар хъаьм канунчылар тарафыннан кире кагылырга, уьтерелергаь аьмма оьченче коьнне терелтеп торгызылырга тиеш, — диде. Гайсаь барысына да аьйтте: - Кем Минем арттан барырга тели, уьз-уьзеннаьн баш тартсын, хъаьр коьн уьзененъ хачын алып Минъа иярсен. Чоьнки кем уьзененъ тормышын саклап калырга тели, аны югалтыр, аь кем тормышын Минем хакка югалта, ул аны саклап калыр. УЬзен югалта яки уьзен хъаьлак итаь икаьн, боьтен доьньяны уьзенеке итуьдаьн кешегаь ни файда? Кем Миннаьн хъаьм Минем суьзлаьремнаьн гарьлаьнаь, Адаьм Улы да УЬзененъ балкып торган шоьхъраьте белаьн, Атанынъ хъаьм изге фаьрештаьлаьрненъ даны белаьн килгаьн вакытта ул кешедаьн гарьлаь­нер. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: монда басып торучыларнынъ кайбер­лаьре Аллахъы Патшалыгын куьргаьнче уьлемне татымаячаклар.   Шушы суьзлаьрне соьйлаьгаьннаьн сонъ сигез коьн чамасы уьткаьч, Петерне, Яхъяны хъаьм Ягъкубны УЬзе белаьн алып, Гайсаь дога кылырга дип тауга менде. Гыйбадаьт кылган вакытта Анынъ йоьзе уьзгаьрде, киеме ялтырап торган ак тоьскаь керде. Шулвакыт ике кеше, балкып торган шоьхъраьттаь паьйда булып, Анынъ белаьн соьйлаьшаь башладылар. Алар, Муса белаьн Ильяс, Гайсаьненъ Иерусалимда гамаьлгаь ашырырга тиеш булган доьньядан китуье хакында аьйттелаьр. *** Петер хъаьм анынъ белаьн бергаь булган шаькерт­лаьрне йокы баскан иде. Уянып китеп, Гайсаьненъ балкып торган шоьхъраьтен хъаьм Анынъ янында торган ике кешене куьрделаьр. Ул кешелаьр Гайсаь яныннан киткаьн вакытта, Петер Гайсаьгаь: — ОЬйраьтуьче! Безненъ монда булуыбыз нинди яхшы! Без монда оьч чатыр корыйк, берсен Синъа, берсен Мусага, берсен Ильяс­ка, — диде. Ул наьрсаь аьйткаьнен даь белми иде. Петер аьйтеп таь бетер­маьде, бер болыт паьйда булды хъаьм аларны каплап алды. Алар болыт эчендаь калгач, шаькертлаьр курыктылар. Болыттан: - Бу — Минем сайлап алынган Улым. Аны тынълагыз! — дигаьн суьзлаьр ишетелде. Тавыш аьйтеп бетергаьч, шаькертлаьр Гайсаьненъ бер УЬзе генаь калганын куьрделаьр. Алар бу хаьлне сер итеп сакладылар, куьргаьн­наьре хакында ул коьннаьрдаь беркемгаь бернаьрсаь соьйлаьмаьделаьр.   Икенче коьнне, алар таудан тоьшкаьч, Гайсаьне куьп халык каршы алды. Шунда халык арасыннан бераьуь: - Остаз! Ялварып сорыйм Синнаьн, минем улымны килеп ка­ра, зинхъар оьчен. Ул минем бердаьнбер балам, — дип кычкырды. Явыз рух анъа хъоьжъуьм итаь хъаьм бала кинаьт кычкыра башлый, таьне тартыша, авызыннан куьбеклаьр чыга. Явыз рух аны бер даь калдырмый, ул аны харап итаь! Шаькертлаьренънаьн аны куып чыгаруларын уьтенгаьн идем, чыгара алмадылар. - АЬй, имансыз хъаьм бозык буын! Минъа сезненъ белаьн куьпме вакыт булырга, сезне куьпме туьзеп торырга? Улынъны алып кил, - диде анъа Гайсаь. Малай Гайсаь янына килгаьн вакытта жъен аны жъиргаь екты хъаьм ул тартыша башлады. АЬмма Гайсаь шакшы рухны тыйды хъаьм баланы савыктырды, аннары уьсмерне атасы кулына тапшырды. Аллахъынынъ боьеклеген куьреп барысы да танъ калдылар.   Халык Гайсаь кылган эшлаьргаь гажъаьплаьнеп торган арада, Ул шаькертлаьренаь: — Бу суьзлаьрне хаьтерегезгаь салыгыз: Адаьм Улы кешелаьр кулына тотып бирелергаь тиеш, - диде. Лаькин алар анъламадылар. Бу суьзлаьрненъ маьгънаьсе алардан яшерелгаьн иде, шунъа куьраь тоьшенмаьделаьр. АЬ Гайсаьдаьн сорарга курыктылар. Шаькертлаьр уьзлаьре арасыннан кемненъ инъ боьек булуы турында баьхаьслаьшаь башладылар. Гайсаь, аларнынъ уйларын белеп, бер баланы алды да УЬзе янына бастырды: — Бу баланы Минем хакка кабул иткаьн кеше Мине кабул итаь, — диде Ул шаькертлаьренаь. — АЬ Мине кабул иткаьн кешеМине ЖЪибаьруьчене кабулитаь. Арагызда инъ кечкенаьгез чынмаьгънаьсендаь боьек кеше. Шуннан сонъ Яхъя аьйтте: - ОЬйраьтуьче! Бер кешененъ, Синенъ исеменъне кулланып, жъеннаьрне куып чыгаруын куьрдек, хъаьм ул безненъ белаьн Синенъ артынънан йоьрмаьгаьнгаь куьраь, без анъа туктарга куштык. Гайсаь анъа: - Туктатмагыз. Сезгаь каршы булмаган кеше сезненъ яклы, — диде.   Куьклаьргаь алыныр вакыты якынлашкач, Гайсаь Иерусалимга барырга булды хъаьм юлга чыкты. Ул УЬзе алдыннан хаьбаьрчелаьр жъибаьрде. Алар, Гайсаьненъ килуьенаь боьтен наьрсаьне аьзерлаьп куюоьчен, Самарея жъирендаьге бер авылга керделаьр. АЬмма, Ул Иерусалимга юл тотканга куьраь, Гайсаьне анда кабул итмаьделаьр. Гайсаьненъ шаькертлаьре Ягъкуб белаьн Яхъя исаь, моны куьреп: - Раббыбыз! Куьктаьн ут тоьшсен хъаьм аларны юкка чыгарсын, дип боеруыбызны телисенъме? — диделаьр. Лаькин Гайсаь, аларга таба борылып, аларны тыйды. ХЪаьм алар икенче авылга киттелаьр.   Юлда барганда кемдер Гайсаьгаь: - Син кая гына барсанъ да, мин Синенъ артынънан барыр­мын, — дип аьйтте. Гайсаь анъа: - Тоьлкелаьрненъ оьннаьре, кошларнынъ оялары бар, аь Адаьм Улынынъ башын тераьр урыны да юк, — дип жъавап бирде. Гайсаь икенче бераьуьгаь: — Минъа ияр! — диде. АЬ теге кеше: - АЬфаьнде! ОЬемаь кайтып башта атамны куьмеп килергаь роьхсаьт ит, — диде. Лаькин Гайсаь анъа аьйтте: - УЬлелаьрне уьле кешелаьр уьзлаьре куьмсен. АЬ син бар хъаьм Алла-хъы Патшалыгы турындагы Хаьбаьрне тарат. Тагын икенчесе: - Мин Синенъ артынънан барырмын, АЬфаьнде! Лаькин башта оьемдаьгелаьр белаьн саубуллашып килергаь роьхсаьт ит, — диде. АЬ Гайсаь: - Сукалый башлагач, артына борылып караган кеше Аллахъы Патшалыгы оьчен ышанычлы туьгел, — диде.   Раббы, тагын жъитмеш ике шаькертен сайлап, УЬзе барыр­га жъыенган хъаьр шаьхъаьргаь хъаьм авылга икешаьр-икешаьр итеп УЬзе алдыннан жъибаьрде. ХЪаьм аларга аьйтте: - Урасы ашлык куьп, аь уракчылар аз; шунъа куьраь ашлыкнынъ Хужъасына ялварыгыз, УЬзененъ ашлыгын урып алу оьчен, эшчелаьр жъибаьрсен. Барыгыз! Мин сезне буьрелаьр арасына баьраьннаьрне жъибаьргаьн кебек жъибаьраьм. УЬзегез белаьн янчык та, биштаьр даь, аяк киеме даь алмагыз хъаьм юлда саьлам бируь оьчен туктамагыз. Нинди оьйгаь керсаьгез даь инъ элек: «Бу йортка иминлек бул­сын», — диегез. Анда иминлеккаь лаеклы кеше яшаьсаь, сезненъ иминлегегез анынъ белаьн калыр; аьгаьр юк икаьн, уьзегезгаь кире кай­тыр. Шул оьйдаь калыгыз, алар наьрсаь бирсаь, шуны ашагыз хъаьм эчегез; чоьнки эшче хезмаьт хакына лаеклы. ОЬйдаьн-оьйгаь куьчеп йоьрмаьгез. Кайсы да булса шаьхъаьргаь килгаьч, анда сезне кабул итаьлаьр икаьн, алдыгызга наьрсаь куйсалар, шуларны ашагыз. Ан­дагы авыруларны савыктырыгыз хъаьм бар кешелаьргаь: «Сезгаь Ал­лахъы Патшалыгы якынлашты», — диегез. АЬмма нинди даь булса шаьхъаьргаь килеп, анда сезне кабул итмаьсаьлаьр, анынъ урамнарына чыгып, болай дип аьйтегез: «Хаьтта шаьхъаьрегезненъ аякларыбызга кунган тузанын да уьзегезгаь кагып калдырабыз; шулай да беле­гез, Аллахъы Патшалыгы якынлашлы». Сезгаь аьйтаьм: кыямаьт коь­нендаь ул шаьхъаьргаь караганда Саьдуьм шаьхъаьренаь жъинъелраьк булыр.   — Кайгы синъа, Хоразин! Кайгы синъа, Баьйтсайда! Чоьнки сездаь эшлаьнгаьн могжъизалар Тур хъаьм Сидун шаьхъаьрлаьрендаь куьр­саьтелгаьн булса, алар куьптаьн инде тупас киемнаьр киеп хъаьм коьлгаь утырып, таьуьбаь итаьрлаьр иде. АЬмма кыямаьт коьнендаь Тур белаьн Сидунга сезгаь караганда жъинъелраьк булыр. АЬй, Каьпаьрнаум, аьллаь сине куьккаь кадаьр куьтаьрерлаьр дип уйлыйсынъмы? Юк, уьлем патшалыгына кадаьр тоьшерелерсенъ. Сезне тынълаучы Мине тынълый, сезне кире кагучы Мине кире кага; Мине кире кагучы исаь Мине ЖЪибаьруьчене кире кага.   ЖЪитмеш ике шаькерт, шатлана-шатлана Гайсаь янына аьйлаьнеп кайттылар хъаьм Анъа: - Раббыбыз, без Синенъ исеменъне кулланганда, безгаь хаьтта жъеннаьр даь буйсына, — диделаьр. Ул исаь аларга аьйтте: - Мин шайтаннынъ куьктаьн яшен кебек егылып тоьшуьен куьр­дем. Мин сезгаь еланнарнынъ, чаяннарнынъ оьстенаь басу хъаьм барлык дошманнарнынъ коьчлаьрен жъинъеп чыгу оьчен хакимлек бирдем, сезгаь хъичнаьрсаь зыян китераь алмас. АЬмма рухларнынъ сезгаь буйсынуына туьгел, баьлки исемнаьрегезненъ куьклаьрдаь языл­ганлыгына шатланыгыз. Шул вакыт Гайсаь, Изге Рух белаьн шатланып аьйтте: — АЬй, Атам, куьк хъаьм жъирненъ Хужъасы. Бу эшлаьрне зираьклаьр­даьн хъаьм акыл иялаьреннаьн яшереп, балаларга ачып бируьенъ оьчен Синъа шоькрана итаьм. АЬйе, Атам, шулай эшлаьуьне Син яхшы дип таптынъ! Минъа хъаьммаьсе даь Атам тарафыннан бирелде; Улынынъ кем икаьнен Атасыннан башка беркем даь белми, хъаьм Атасынынъ кем икаьнен Улыннан хъаьм Улы белдераьсе килгаьн кешедаьн баш­ка беркем даь белми. хъаьм шаькертлаьренаь таба борылып, аларга гына аьйтте: — Сез наьрсаь куьрсаьгез, шуларны куьруьче куьзлаьр баьхетле! Сезгаь аьйтаьм: куьп паьйгамбаьрлаьр хъаьм патшалар сез куьраь торган наьрсаьлаьрне куьрергаь телаьделаьр, аьмма куьрмаьделаьр, хъаьм сез хаьзер ишеткаьн наьрсаьлаьрне ишетергаь телаьделаьр, аьмма ишетмаьделаьр. Менаь бер канунчы урыныннан торды хъаьм, Гайсаьне сынап карарга телаьп: Остаз! Маьнъгелек тормыш алу оьчен минъа наьрсаь эшлаьргаь кираьк? — дип сорады. Гайсаь анъа: - Канунда наьрсаь язылган? Син аннан наьрсаь укыйсынъ? — диде. Канунчы болай жъавап бирде: - Раббы Аллахъынъны боьтен йоьраьгенъ, боьтен жъанынъ, боьтен коьченъ ваь акылынъ белаьн ярат хъаьм якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярат. Гайсаь анъа: - Син доьрес жъавап бирденъ; шулай эшлаь хъаьм яшаьрсенъ, — диде. АЬмма канунчы, уьзен акларга телаьп, Гайсаьдаьн: - АЬ минем якыным кем сонъ? — дип сорады. Гайсаь монъа болай дип жъавап кайтарды: - Бер кеше Иерусалимнан АЬрихаьгаь барганда юлбасарлар ку­лына элаьккаьн. Алар анынъ киемнаьрен салдырып алганнар хъаьм, кыйнап, уьлем хаьлендаь калдырып киткаьннаьр. Бер руханига да шул юлдан барырга туры килгаьн, аьмма ул шунда яткан ке­шене куьргаьч, юлнынъ икенче ягына чыгып, уьтеп киткаьн. Шу­лай ук бер левиле даь узып барышлый, бу кешене куьргаьн хъаьм ул да, юлнынъ икенче ягына чыгып, анынъ яныннан китеп бар­ган. Бер самареяле исаь, уьтеп барганда, бу кешегаь тап булган хъаьм аны куьреп бик кызганган. Янына килеп, яраларын шаьраб белаьн юган хъаьм заьйтуьн мае соьртеп баьйлаьгаьн; аны уьзененъ ишаь­генаь утыртып, кунак йортына алып килгаьн хъаьм анынъ хакында кайгырткан. АЬ икенче коьнне юлга чыгарга жъыенганда, ике динар чыгарып, кунак йорты хужъасына биргаьн хъаьм: «Анынъ хакында кайгыртчы, аьгаьр куьбраьк сарыф итсаьнъ, кире кайткач туьлаьрмен», — дигаьн. Гайсаь, йомгаклап, шуны аьйтте: - Шушы оьч кешененъ кайсысы, синенъчаь, юлбасарлар кулына элаьккаьн кешененъ якыны була? — Анъа шаьфкать куьрсаьткаьне, — дип жъавап бирде канунчы. Шунда Гайсаь анъа: - Бар, син даь шулай эшлаь, — диде. Юлын даьвам итеп, Гайсаь шаькертлаьре белаьн бер авылга керде; анда Марта исемле бер хатын Аны уьз оьендаь кабул итте. Анынъ Маьрьям атлы сенълесе бар икаьн; ул, Гайсаьненъ аяк очына утырып, Анынъ суьзлаьрен тынълый иде. Марта исаь бик тырышып табын аьзерлаьп йоьри иде хъаьм Гайсаь янына килеп: - Раббым! Сенълемненъ боьтен эшне минъа гына калдыруына бер даь пошынмыйсынъмы? АЬйт аьле анъа, минъа булышсын, — диде. Гайсаь исаь анъа: - Марта! Марта! Син куьп наьрсаь хакында кайгыртасынъ хъаьм ыгы-зыгы килеп йоьрисенъ, аь бары бер наьрсаь генаь кираьк. Маьрьям исаь яхшырак оьлешне сайлады, хъаьм ул аннан алынмас, — дип жъавап кайтарды.   Бервакыт Гайсаь бер урында дога кылды. Ул дога кылып бетергаьннаьн сонъ, шаькертлаьрененъ берсе Анъа: — Раббым! Яхъя уьзененъ шаькертлаьрен оьйраьткаьн кебек, безне дога кылырга оьйраьтче, — диде. Ул аларга: — Дога кылганда болай дип аьйтегез: «Атабыз! Исеменъ, изге дип, икърар ителсен; Синенъ Патшалыгынъ килсен. Коьндаьлек икмаьгебезне безгаь коьн саен бир. Безненъ гоьнахъларыбызны кичер, чоьнки без даь уьзебезгаь явызлык кылучы хъаьркемне кичераьбез; хъаьм безне сынауга дучар итмаь», — дип аьйтте. Аннары Гайсаь шаькертлаьренаь аьйтте: - АЬйтик, сезненъ берегез тоьн уртасында дусты янына барып, анъа: «АЬй дустым, бурычка оьч ипи биреп торчы, чоьнки узыпбарышлый минъа бер дустым килеп керде, аь минем анынъ алды­на табынга куярга бернаьрсаьм даь юк», — дип аьйтер. АЬ ул оьйэченнаьн: «Борчып йоьрмаь аьле, инде ишеклаьр бикле, балаларым да минем белаьн ятакта; урыннан торып, син сораганны бираь алмыйм», — дияр. Мин сезгаь шуны аьйтаьм: ул дуслык хакына гына торып, икмаькне бирмаьсаь даь, инде тегененъ уьз дигаьнендаь нык торуы саьбаьпле, анъа наьрсаь кираьк булса, шуларнынъ бары­сын да бирер. Шулай булгач сезгаь аьйтаьм: сорагыз — сезгаь бирерлаьр; эзлаь­гез — табарсыз; шакыгыз, хъаьм сезгаь ачарлар. Чоьнки хъаьр сорау­чы ала, эзлаьуьче таба, хъаьм шакучыга ачарлар. Сезненъ арагызда кайсы да булса ата балык сораган улына елан бирерме? Яки куькаьй сораса, чаян бирерме? Шулай итеп, сез явыз кеше булып та, балаларыгызга яхшы наьрсаьлаьр бираь белаьсез икаьн, куьктаьге Ата УЬзеннаьн сораучыларга Изге Рухны биграьк таь бираьчаьк. Гайсаь бер телсез кешененъ эченнаьн жъенне куып чыгарды. ЖЪен чыкканнан сонъ телсез кеше соьйлаьшаь башлады, халык монъа хаьйран калды. Аларнынъ кайберлаьре исаь: — Ул жъеннаьрне жъеннаьр башлыгы Белзебул коьче белаьн куып чыгара, — диделаьр. АЬ башкалары, Гайсаьне сынарга телаьп, Анынъ куьктаьн бераьр илахъи билге куьрсаьтуьен талаьп иттелаьр. АЬмма Ул, аларнынъ уйларын белеп, халыкка аьйтте: — УЬз эчендаь буьлгаьлаьнгаьн хъаьр патшалык жъимерелер; хъаьм уьз эчендаь буьлгаьлаьнгаьн гаилаь даь таркалыр. АЬ шайтан патшалыгы бер-берсенаь каршы оьлешлаьргаь таркалса, ул ничек тора алыр? Мин моны шунъа аьйтаьм, чоьнки сез Минъа: «ЖЪеннаьрне Белзебул коьче белаьн куып чыгарасынъ», — дисез. Мин жъеннаьрне Белзе- бул коьче белаьн куып чыгарам икаьн, сезненъ иярченнаьрегез кем­ненъ коьче белаьн куып чыгара сонъ? Шунлыктан, сезненъ хаклы булмавыгызны алар уьзлаьре куьрсаьтерлаьр. АЬ инде Мин жъен­наьрне Аллахъы коьче белаьн куып чыгарам икаьн, димаьк, Аллахъы Патшалыгы сезгаь инде килеп жъитте. Коьчле кеше уьз йортын корал белаьн саклаган вакытта, анынъ милке иминлектаь булыр. АЬ инде аннан коьчлераьк бераьуь, анъа хъоьжъуьм итеп, аны жъинъсаь, анынъ таянычы булган коралын тартып алыр, хъаьм анъардан талап алганнарны буьлаьр. Кем Минем белаьн туьгел, ул Минъа каршы; кем Минем белаьн жъыймый, ул тарката. — Шакшы рух, кеше эченнаьн чыкканнан сонъ, сусыз урын­нарда уьзенаь сыеныр урын эзлаьп йоьри; хъаьм таба алмагач: «Элекке йортыма аьйлаьнеп кайтыйм аьле», — ди. Кире кайткач, ул аны себерелгаьн хъаьм жъыештырылган хаьлдаь таба. Аннары ул уьзен­наьн даь явызрак жъиде рухны ияртеп кайта, хъаьм алар шунда яши башлыйлар. хъаьм ул кешегаь элеккегаь караганда да начар­рак була. Гайсаь моны соьйлаьгаьн чакта, халык арасыннан бер хатын, тавышын куьтаьраь тоьшеп, Анъа: - Сине куьтаьреп йоьргаьн карын хъаьм Сине имезгаьн имчаьклаьр баьхет-саьгадаьтле! — диде. АЬ Ул аьйтте: - АЬмма Аллахъы суьзен тынълаучылар хъаьм аны уьтаьуьчелаьр саьга­даьтлераьк! Гайсаь тираьсенаь кешелаьр тагын да куьбраьк жъыелган вакытта, Ул соьйли башлады: - Бу буын кешелаьре — явыз; алар илахъи билгелаьр талаьп итаь, аьмма аларга Юныс галаьмаьтеннаьн башка билге бирелмаьс. Юныс Нинаьви кешелаьренаь галаьмаьт булган кебек, Адаьм Улы да бу буын оьчен галаьмаьт булыр. Коьньякнынъ патшабикаьсе кы­ямаьт коьнендаь, бу буын кешелаьре белаьн бергаь торып, аларны гаеплаьячаьк, чоьнки ул Соьлаьйман патшанынъ зираьк суьзлаьрен тынълау оьчен жъир читеннаьн килгаьн; аь Мондагы — Соьлаьйманнан боьеграьк. Нинаьвилелаьр кыямаьт коьнендаь бу буын кешелаьре белаьн бергаь торып, аны гаеплаьячаьклаьр, чоьнки алар Юныс паьйгамбаьрненъ ваьгазен ишетеп таьуьбаь иткаьннаьр; аь Мондагы — Юныстан боьеграьк. Беркем даь, шаьм яндырып, аны яшерен урынга [яки чуьл­маьк астына]> куймый, баьлки, керуьчелаьр яктылыкны куьрсен оьчен, шаьмдаьлгаь утырта. Таьненъненъ яктырткычы — куьзлаьренъ. Куьзлаьренъ яхшы булса, боьтен таьненъ даь якты була; аь инде куьз­лаьренъ начар булса, таьненъ даь каранъгы була. Шунъа куьраь, си­ненъ эченъдаьге яктылык каранъгылык булмасын. АЬ инде синенъ боьтен таьненъ якты хъаьм анда бер генаь даь каранъгы оьлеш юк икаьн, яктырткыч нурлары сине яктырткан кебек, таьненъ даь шулай якты булыр. Гайсаь соьйлаьп бетергаьннаьн сонъ, бер фарисей Аны оьенаь ашка чакырды; Гайсаь, оьйгаь кереп, оьстаьл артына утырды. Фарисей исаь, Анынъ ашар алдыннан юынмавын куьреп, га­жъаьпкаь калды. АЬмма Раббы анъа аьйтте: - АЬйе, сез, фарисейлаьр, савыт-сабагызнынъ тышкы ягын чис­тартасыз, аь уьзегезненъ эчегез комсызлык хъаьм явызлык белаьн ту­лы. Ахмаклар! Тышкы якны тудырган Аллахъы эчке якны да тудырган туьгелме сонъ? Савыт-сабаларыгызда булганны фаь­кыйрьлаьргаь оьлаьшегез; шул чакта сезненъ оьчен хъаьрнаьрсаь пакь булыр. Кайгы сезгаь, фарисейлаьр, сез боьтнекненъ, рутанынъ хъаьм хъаьртоьрле яшелчаьненъ уннан бер оьлешен бираьсез, аь гаделлеккаь хъаьм Аллахъыны яратуга игътибар бирмисез; менаь боларны уьтаьр­гаь хъаьм кануннынъ калган оьлешлаьрен даь калдырмаска кираьк иде. Кайгы сезгаь, фарисейлаьр, сез гыйбадаьтханаьлаьрдаь инъ яхшы урыннарда утыруны хъаьм жъыелыш маьйданнарында уьзегезне ихти­рам итеп саьламлаьуьне яратасыз. Кайгы сезгаь, чоьнки сез — ке­шелаьр белмичаь таптап йоьри торган билгесез каберлаьр тоьсле. Монъа карата канунчыларнынъ берсе: - Остаз! Бу суьзлаьренъ белаьн Син безне даь мыскыл итаьсенъ, — диде. АЬмма Гайсаь аьйтте: - Сезгаь даь, канунчылар, кайгы, сез кешелаьр оьстенаь куьтаьреп йоьрергаь авыр булган йоьклаьр саласыз, аь уьзегез ул йоьклаьргаь хаьт­та бер бармагыгыз белаьн даь кагылмыйсыз. Кайгы сезгаь, чоьн­ки сез паьйгамбаьрлаьргаь кабер хъаьйкаьллаьре куясыз. АЬ бит наькъ менаь ул паьйгамбаьрлаьрне сезненъ ата-бабаларыгыз уьтергаьн. Монынъ белаьн сез ата-бабаларыгыз кылган эшлаьр белаьн киле­шуьегезне куьрсаьтаьсез; алар паьйгамбаьрлаьрне уьтергаьннаьр, аь сез аларга кабер хъаьйкаьллаьре куясыз. Шунынъ оьчен Аллахъынынъ Зираьклеге аьйткаьн: «Мин аларга паьйгамбаьрлаьр ваь раьсуьллаьр жъи­баьраьм, аларнынъ кайберлаьрен уьтерерлаьр, аь кайберлаьрен эзаьр­леклаьрлаьр». Шунъа куьраь доьнья яратылганнан бирле барлык паьйгамбаьрлаьрненъ туьгелгаьн каны оьчен бу буын кешелаьре хоькем ителаьчаьк, хъабил каныннан башлап, корбан китеруь урыны бе­лаьн Изге йорт арасында уьтерелгаьн Заькаьрияненъ канына кадаьр. АЬйе, сезгаь аьйтаьм, бу буын кешелаьре хоькем ителаьчаьк. Кайгы сезгаь, канунчылар, чоьнки сез белем ачкычын уьзегезгаь алдыгыз: уьзегез даь кермаьдегез, керергаь телаьуьчелаьргаь даь комачауладыгыз. Гайсаь фарисей оьеннаьн чыккач, канунчылар хъаьм фарисей-лаьр, таьнкыйтьлаьп, Анъа куьп санлы сораулар белаьн хъоьжъуьм итаь башладылар. Алар, Гайсаьне тозакка элаьктерергаь телаьп, Ул аьйткаьн суьзлаьрдаьн гаеп эзлаьделаьр. Шул ук вакытта менънаьрчаь кешелаьр жъыелды, хъаьм алар I у бер-берсен кысрыкладылар. Гайсаь инъ элек УЬзененъ шаь­кертлаьренаь соьйли башлады: - Фарисейлаьр ачыткысыннан, ягъни, икейоьзлелектаьн сак­ланыгыз. Ачылмый калачак бернинди капланган наьрсаь хъаьм беленми калачак бернинди яшерен наьрсаь юк. Шунъа куьраь, ка­ранъгыда наьрсаь соьйлаьсаьгез, коьн яктысында ишетелер; хъаьм оьй эчендаь колакка пышылдап наьрсаь соьйлаьсаьгез, оьй туьбаьлаьреннаьн игълан ителер. Сез дусларыма исаь аьйтаьм: таьнне уьтереп, шуннан сонъ буьтаьн хъичнаьрсаь эшли алмый торганнардан курыкмагыз. АЬмма сезгаь Кемнаьн куркырга кираьк икаьнен аьйтаьм: гомерегезне алгач, сезне жъаьхъаьннаьмгаь ташларга хакимлеге булган Аллахъы-дан куркыгыз; аьйе, сезгаь аьйтаьм, менаь Аннан куркыгыз! Биш чыпчык ике бакыр таьнъкаьгаь сатыла туьгелме сонъ? Алай да Аллахъы тарафыннан аларнынъ берсе даь онытылмаган. Сезненъ хаьтта ба­шыгыздагы хъаьр чаьч боьртегегез даь санаулы. Курыкмагыз, сез куьп чыпчыкларга караганда кыйммаьтлераьк. Мин сезгаь аьйтаьм: Ми­не кешелаьр алдында икърар иткаьн кешене Адаьм Улы да Аллахъы фаьрештаьлаьре алдында икърар итаьчаьк. АЬ кем Миннаьн кешелаьр алдында ваз кичсаь, Аллахъы фаьрештаьлаьре алдында аннан да ваз кичаьрлаьр. Адаьм Улына каршы суьз аьйтуьче хъаьркем кичерелер; аь инде Изге Рухка карата коьфер суьз аьйтуьче кичерелмаьс. Сезне гыйбадаьтханаьлаьргаь, башлыклар хъаьм хакимият кешелаьре алды­на китергаьн вакытта, уьзебезне ничек итеп якларбыз яки наьрсаь соьйлаьрбез дип хафаланмагыз, чоьнки наьрсаь аьйтергаь кираьклеге турында Изге Рух сезгаь шул саьгатьтаь кинъаьш бирер.   Халык арасыннан бераьуь Гайсаьгаь: - Остаз! Абыема аьйтче, атабыз калдырган мирасны минем белаьн буьлешсен иде, — диде. Ул исаь теге кешегаь аьйтте: - Дустым, сезне хоькем итаьргаь яки малыгызны буьлаьргаь Мине кем билгелаьде? Шуннан сонъ Ул, хъаьммаьсенаь моьраьжъаьгать итеп, болай диде: - Карагыз, хъаьртоьрле комсызлыктан сакланыгыз, чоьнки кеше ничек кенаь бай булса да, анынъ тормышы мал-моьлкаьтенаь баьйле туьгел. хъаьм Ул аларга шушы гыйбраьтле хикаьяне соьйлаьде: - Бер байнынъ кырда ашлыгы бик унъган. Бай эченнаьн генаь болай дип фикер йоьрткаьн: «Инде минъа наьрсаь эшлаьргаь? Ашлы­гымны салыр урыным юк». хъаьм ул мондый карарга килгаьн: «Менаь наьрсаь эшлим: амбарларымны суьтим даь, зуррак амбарлар салыйм хъаьм боьтен ашлыгымны, боьтен малымны шунда жъыяр­мын. Шуннан сонъ уьземаь: „ЖЪаным, синенъ куьп елларга жъитаьрлек малынъ бар; ял ит, аша, эч, тормышнынъ раьхаьтен куьр\, — дияр­мен». АЬмма Аллахъы анъа аьйткаьн: «АЬй, син, акылсыз! Шушы тоьндаь тормышынъны синнаьн кире алачаклар. УЬзенъ оьчен жъыйган­нарынъ кемгаь калыр сонъ?» УЬзе оьчен хаьзинаь туплаган, аьмма Алла- хъы каршында бай булмаган хъаьркем белаьн менаь шулай була. Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьренаь аьйтте: - Шунынъ оьчен сезгаь аьйтаьм: тормышыгыз оьчен ни белаьн тукланырга дип, таьнегез оьчен наьрсаь кияргаь дип борчылмагыз. ЖЪан — ризыктан, таьн — киемнаьн моьхъимраьк бит. Козгыннар­га карагыз: алар чаьчмилаьр даь, урмыйлар да; аларнынъ келаьтлаьре даь, амбарлары да юк; шулай да Аллахъы аларны туендыра. АЬ сез кошларга караганда никадаьр кыйммаьтлераьк бит. Сезненъ кай­сыгыз, кайгырганга карап, уьз гомерен бер саьгатькаь булса да озайта ала? Шулай булгач, кечкенаь наьрсаьлаьрне даь эшли ал­мыйсыз икаьн, нигаь башка наьрсаьлаьр оьчен кайгырырга? Кыр чаьчаьклаьренаь карагыз, алар ничек уьсаьлаьр: эшлаьмилаьр даь, эрлаь­милаьр даь; лаькин, сезгаь аьйтаьм, Соьлаьйман патша уьзененъ маьхъа­баьтлелегендаь даь аларнынъ берсе кебек таь киенмаьгаьн. Буьген кырда уьсеп утырган, аь иртаьгаь утка ташланачак уьлаьнне Аллахъы шулай киендераь икаьн, аьй сез, аз иманлылар, сезне биграьк таь киендерер. Шулай итеп, ни ашарбыз, ни эчаьрбез дип кайгыр­магыз хъаьм хафаланмагыз. Бу доьнья маьжъуьсилаьрененъ тоьп кайгы­лары шул; аь сезненъ Атагыз сезгаь бу наьрсаьлаьрненъ кираьк икаьнен белаь. Сез, киресенчаь, Аллахъы Патшалыгын эзлаьгез, хъаьм бо­лар сезгаь бирелер. АЬй, кечкенаь коьтуь, курыкма! Чоьнки сезгаь Патшалыкны бируьне Атагыз яхшы дип тапты. Милкегезне са­тыгыз да ярлыларга саьдака оьлаьшегез. УЬзегезгаь тузмый торган янчыклар аьзерлаьгез, куьктаь хъич таь кимеми торган хаьзинаь тупла­гыз, анда карак та тия алмас, коья даь тоьшмаьс. Чоьнки хаьзинаьгез кайда булса, куьнъелегез даь шунда булыр.   Туйдан кайтасы хужъасын коьтеп, ул кайтып шаку белаьн уьк ишек ачарга аьзер торучы хезмаьтчелаьр кебек, хъаьрвакыт аьзер торыгыз, билегез пута белаьн баьйлаьнгаьн булсын, яктырткычла­рыгыз янып торсын. *** Хужъа кайткач, аларны уяу хаьлдаь куьрсаь, менаь шул хезмаьтчелаьр саьгадаьтле. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: хужъа билен баьйлаьр хъаьм аларны оьстаьл артына утыртыр да, аларга хез­маьт куьрсаьтеп йоьрер. АЬгаьр ул тоьн уртасында яки тагын да сонъ­рак кайткан чагында да хезмаьтчелаьрен шулай уяу хаьлдаь куьрсаь, менаь шул хезмаьтчелаьр саьгадаьтле! АЬмма шуны анълагыз: йорт хужъасы каракнынъ кайчан килаьсен белсаь, анъа уьз йортына керер­гаь ирек бирмаьгаьн булыр иде. Сез даь аьзер булыгыз: Адаьм Улы сез уйламаган саьгатьтаь килаьчаьк.   Шунда Петер Гайсаьгаь аьйтте: - Раббым! Бу гыйбраьтле суьзлаьрне безненъ оьчен генаь соьйли­сенъме, аьллаь хъаьммаь кешелаьргаьме? Раббы исаь аьйтте: - Хезмаьтчелаьргаь тиешле ризыкны уьз вакытында оьлаьшуь оьчен, хужъа тарафыннан башка хезмаьтчелаьргаь башлык итеп куелган ышанычлы хъаьм акыллы хезмаьтче нинди була сонъ? Хужъасы, аьйлаьнеп кайткач, анынъ шулай эшлаьвен куьрсаь, менаь шул хезмаьт­че саьгадаьтле. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: хужъасы аны боьтен милке оьстеннаьн башлык итеп куяр. АЬ инде шул хезмаьтче: «Хужъам тиз кайтмас аьле», — дип уйлап, хезмаьтче ирлаьрне даь, хатыннар­ны да кыйный, уьзе ашап-эчеп исераь башласа, хужъасы ул коьт­маьгаьн коьнне, ул уйламаган саьгатьтаь кайтып керер даь аны жъаьзага тартыр хъаьм имансызлар белаьн бер язмышка дучар итаьр. Хужъа­сынынъ ихтыярын белеп таь, аьзер булмаган хъаьм анынъ ихтыярынча эшлаьмаьгаьн хезмаьтче бик каты кыйналыр. АЬ инде хужъасынынъ ихтыярын белмаьуьче, жъаьзалауга лаеклы эш эшлаьсаь даь, азрак кый­налыр. Кемгаь куьп бирелсаь, аннан куьп талаьп ителер; хъаьм кемгаь куьп ышанып тапшырылса, аннан тагын да куьбраьк соралыр. Мин жъиргаь ут алып килдем хъаьм ул утнынъ инде янып китуьен телим! Мин чумдырылу аркылы уьтаьргаь тиешмен; хъаьм моны башкарганга кадаьр Мин ничаклы интегаьм! Сез Мине жъиргаь тынычлык китерергаь килде дип уйлыйсызмы аьллаь? Юк, Мин аерырга дип килдем. Чоьнки моннан сонъ биш кешедаьн торган гаилаь кешелаьре бер-берсенаь каршы булыр, оьчесе икесенаь кар­шы, аь икесе оьчесенаь каршы булыр. Ата улына, улы атасына каршы; ана кызына, кызы анасына каршы; каенана килененаь, килене каенанасына каршы булыр. Гайсаь халыкка да аьйтте: - Сез коьнбатышта болыт куьтаьрелгаьнен куьруьгаь уьк: «Янъгыр явар», — дисез; хъаьм шулай була да бит. Коьньяктан жъил искаьнвакытта: «Бик эссе булыр», — дисез; хъаьм шулай була да бит. Монафикълар! ЖЪир хъаьм куьк йоьзен куьзаьтеп, хъава торышын билгели аласыз, аьмма ничек сонъ бу заманны анълата алмый­сыз? Сез ни оьчен наьрсаьненъ доьрес икаьнлеген уьзегез хаьл ит­мисез? Даьгъвачынъ сине хаким янына алып барганда, анынъ белаьн юлда ук килешергаь тырыш, юкса ул сине хаким алды­на ирексезлаьп алып барыр, аь хаким сине жъаьзалаучыга тап­шырыр, жъаьзалаучы исаь тоьрмаьгаь ябар. Синъа шуны аьйтаьм: бурычынънынъ актык тиененаь кадаьр биреп бетермичаь, аннан чыкмассынъ.   Шул вакыт корбан китергаьн вакытта Пилатнынъ аьмере буенча уьтерелгаьн гаьлилаьяле кешелаьр турында Гайсаьгаь килеп соьйлаьделаьр. Гайсаь монъа карата болай диде: Бу гаьлилаьялелаьр шулай газап чиккаьннаьр икаьн, алар калган бар гаьлилаьялелаьргаь караганда гоьнахълырак булганнар дип уйлый­сызмы аьллаь? Сезгаь аьйтаьм: юк! АЬмма таьуьбаь итмаьсаьгез, барыгыз да алар кебек хъаьлак булырсыз. Яки сез Шилуахтагы манара авып басып уьтергаьн шул унсигез кеше Иерусалимда яшаьуьчелаьр­ненъ барысыннан да гаеплераьк булган дип уйлыйсызмы аьллаь? Сезгаь аьйтаьм: юк! АЬмма, таьуьбаь итмаьсаьгез, барыгыз да алар ке­бек хъаьлак булырсыз. Ул мондый гыйбраьтле хикаья соьйлаьде: Бераьуьненъ йоьзем бакчасында инжъир агачы уьскаьн. Бервакыт ул бакчага килгаьн хъаьм агачтан жъимеш эзлаьргаь тотынган, лаькин таба алмаган. ХЪаьм бакчачыга аьйткаьн: «Менаь оьч ел инде мин шушы инжъир агачынынъ жъимешен жъыярга дип килаьм, лаькин таба алмыйм. Кисеп ташла аны! Ни оьчен ул урын алып тора?» Бакчачы исаь анъа болай дип жъавап биргаьн: «Хужъам, аны та­гын бер елга калдырып тор, мин анынъ аьйлаьнаь-тираьсен казып, тирес салырмын, баьлки килаьсе елда жъимеш бирер? АЬ юк икаьн, ул чакта кисеп ташларга кушарсынъ».   Гайсаь шимбаь коьнне бер гыйбадаьтханаьдаь оьйраьтте. Анда бер хатын-кыз бар иде. Анынъ эчендаь унсигез ел буена явыз рух торган. Бу рух аны гариплаьндергаьн, хатын боькраьеп беткаьн хъаьм боьтенлаьй турая алмаган. Гайсаь, аны куьреп, УЬзе янына чакы­рып алды хъаьм анъа: - Апа, син чиренънаьн азат ителденъ, — диде. Гайсаь анынъ оьстенаь кулларын куеп алды; хатын шундук ту­раеп басты хъаьм Аллахъыны данлый башлады. Бу хаьлдаьн сонъ, гыйбадаьтханаь башлыгы, Гайсаьненъ шимбаь коьнне савыктыруына ачуы килеп, халыкка аьйтте: - Эшлаьуь оьчен атнада алты коьн бар; чирлаьрегездаьн савыгу оьчен шимбаь коьнне туьгел, баьлки шул коьннаьрненъ берсендаь ки­легез. Раббы анъа жъавап итеп аьйтте: - Монафикълар, сезненъ хъаьркайсыгыз шимбаь коьнне, уьгезен яки ишаьген утлыктан ычкындырып, су эчертергаь алып бар­мыймыни? Унсигез ел буена шайтан баьйлаьп тоткан, Ибрахъим наьселеннаьн булган бу хатынны бу чирдаьн шимбаь коьнне азат итаьргаь ярамыймыни? Ул бу суьзлаьрне аьйткаьч, Анъа каршы килуьчелаьр барысы да оялдылар; боьтен халык исаь Ул кылган данлы эшлаьрненъ хъаьммаь­сенаь шатланды. Шуннан сонъ Гайсаь сорады: Аллахъы Патшалыгы наьрсаьгаь охшаш хъаьм аны наьрсаь белаьн чагыштырыйм? Ул бер кешененъ уьз бакчасына утырткан гор­чица орлыгына охшаган: ул уьскаьн, агач булган, хъаьм кошлар анынъ ботакларына оя корганнар. Ул тагын сорады: Аллахъы Патшалыгын наьрсаь белаьн чагыштырып була икаьн? Ул чуьпраь кебек; менаь бер хатын чуьпраь белаьн бер капчык он­нан камыр басып куйган хъаьм берникадаьр вакыттан сонъ боьтен камыр кабарган. Гайсаь, шаьхъаьрлаьр, авыллар аша уьтеп, оьйраьтаь-оьйраьтаь, Иеру­салимга таба юл тотты. Кемдер Аннан сорады: АЬфаьндем! Котылучыларнынъ саны аз булырмы? Ул исаь андагы кешелаьргаь аьйтте: — Бар коьчегезне куеп, тар ишек аша керергаь тырышыгыз; чоьнки сезгаь аьйтаьм: куьплаьр керергаь тырышырлар, аьмма кераь алмаслар. Йорт Хужъасы, урыныннан торып, ишекне биклаь­гаьннаьн сонъ, сез тышкы якта калып, ишек кага башларсыз хъаьм: «АЬфаьндем! Безгаь ишекне ач аьле», — диярсез. АЬ Ул сезгаь: «Мин сезне белмим, кайдан килгаьнегезне даь белмим», — дип жъавап бирер. Шунда сез: «Без Синенъ белаьн ашадык, эчтек, хъаьм Син урамнарыбызда безне оьйраьттенъ», — дип аьйтаь башлар­сыз. АЬмма Ул аьйтер: «Сезненъ кайдан икаьнегезне белмим, барлык явызлык кылучылар, Минем янымнан китегез!» Сез Ибрахъимнынъ, Исхакнынъ, Ягъкубнынъ хъаьм барлык паьйгамбаьр­лаьрненъ Аллахъы Патшалыгында икаьннаьрен, аь уьзегезненъ аннан куып чыгарылган булуыгызны куьреп, еларсыз хъаьм тешлаьрегезне 13, 14 шыкырдатырсыз. Коьнчыгыштан хъаьм коьнбатыштан, тоьньяктан хъаьм коьньяктан килерлаьр хъаьм Аллахъы Патшалыгындагы маьжълес­таь утырырлар. Хаьзер ахыргы булган кайбераьуьлаьр — беренче, беренче булган кайбераьуьлаьр ахыргы булырлар. Шул вакытта берничаь фарисейлаьр килеп, Гайсаьгаь аьйттелаьр: - Моннан кит, чоьнки ХЪируд Сине уьтерергаь тели. Ул аларга болай дип жъавап бирде: - Барыгыз, ул тоьлкегаь аьйтегез: «Буьген хъаьм иртаьгаь жъеннаьр­не куып чыгарам, авыруларны савыктырам хъаьм берсекоьнгаь эшемне таьмамлармын». Алай гына да туьгел, Мин буьген даь, иртаьгаь даь хъаьм берсекоьнгаь даь УЬз юлымны даьвам итаьргаь тиеш­мен, чоьнки паьйгамбаьрненъ Иерусалимнан читтаь уьтерелуье моьм­кин туьгел. Иерусалим! Паьйгамбаьрлаьрне уьтеруьче, уьзенъаь жъибаьрелгаьн­наьрне ташлар атып уьтеруьче Иерусалим! Кош уьзененъ балаларын канаты астына жъыйган кебек, Мин даь синенъ кешелаьренъне ничаь тапкыр шулай бергаь жъыярга телаьдем, аьмма сез телаьмаьдегез! Инде тынълагыз: сезненъ Изге йортыгыз ташлап калдырылыр. Мин сезгаь аьйтаьм: «Раббы исеме белаьн Килуьче моьбараьк!» — дип сез аьйтер вакыт жъитми торып, Мине куьрмаьссез.   Бер шимбаь коьнне Гайсаь фарисей башлыкларыннан берсененъ оьенаь ашка барды хъаьм барысы да Аны куьзаьтте­лаьр. Менаь шунда Анынъ алдына сары су авыруыннан интегуьче бер кеше килеп басты. Шунда Гайсаь канунчы хъаьм фарисейлаьргаь моьраьжъаьгать итеп: - Канун шимбаь коьнне савыктырырга роьхсаьт итаьме? — дип сорады. Алар эндаьшмаьделаьр. АЬ Ул, авыру кешененъ оьстенаь кулын куеп, аны савыктырды хъаьм оьенаь кайтарып жъибаьрде. Гайсаь аларга аьйтте: - Берегезненъ улы коега тоьшсаь, яки уьгезе, шимбаь коьн булса да, ул аны шундук коедан чыгармасмы? Алар Анынъ бу соравына жъавап бираь алмадылар.  , Чакырылган кунакларнынъ уьзлаьренаь туьрдаьн урын сайлаула­рын куьреп, Гайсаь аларга шушы гыйбраьтле хикаьяне соьйлаьде: — Бераьуь сине никах маьжълесенаь чакырса, туьр башына утыр­ма, чоьнки синъа караганда хоьрмаьтлераьк бераьуьненъ чакырылган булуы моьмкин. Сине хъаьм аны чакырган хужъа янынъа килеп: 14 «Бу кешегаь урын бирче», - дип аьйтер; хъаьм шул чакта син, оятка калып, ишек катына барып утырырга тиеш булырсынъ. Киресенчаь, маьжълескаь чакырсалар, килгаьч ишек катына утыр, шунда хужъа янынъа килеп: «АЬй, дустым, туьргаьраьк утыр», - ди­яр; шул чакта синенъ белаьн бергаь маьжълестаь утыручылар ал­дында синъа ихтирам булыр. Чоьнки уьзен башкаларга караганда оьстен куючы хъаьркем туьбаьнсетелер; аь уьзен-уьзе туьбаьнсетуьче куь­таьрелер. Гайсаь УЬзен ашка чакырган кешегаь даь аьйтте: - АЬгаьр син тоьшке яки кичке аш уьткаьраьсенъ икаьн, дусларынъ­ны да, туганнарынъны да, кан кардаьшлаьренъне даь хъаьм бай куьр­шелаьренъне даь чакырма, чоьнки чакыруынъа каршы кайчан да булса алар да сине ашка чакыра ала хъаьм шунынъ белаьн исап-хи- сап беткаьн булып чыга. АЬ инде маьжълес уьткаьраьсенъ икаьн, фаькыйрьлаьрне, гариплаьрне, аксакларны, сукырларны чакыр, хъаьм син баьхетле булырсынъ, чоьнки алар синъа кайтарып туьли алмыйлар. АЬ синъа таькъваларнынъ уьледаьн терелаьчаьк коьнендаь туьлаьнер.   Гайсаь белаьн бергаь утыручыларнынъ берсе, моны ишетеп, Анъа аьйтте: - Аллахъы Патшалыгындагы маьжълестаь ашаячаклар баьхетле! Ул исаь анъа болай диде: - Бер кеше, зур аш маьжълесе уьткаьрергаь жъыенып, куьп кунак­лар чакырган. Маьжълес башланыр вакыт жъиткаьч, чакырылган кешелаьргаь: «Килегез, инде боьтенесе аьзер», - дип аьйтергаь уьзе­ненъ хезмаьтчесен жъибаьргаьн. Барысы да, суьз берлаьшкаьн кебек, гафу уьтенаь башлаганнар. Беренчесе анъа: «Мин жъир сатып ал­дым, минъа шуны барып карарга кираьк; зинхъар оьчен, мине гафу ит», - дигаьн. Икенчесе исаь: «Мин биш пар уьгез сатып алдым, хаьзер шуларны сынап карарга барам; зинхъар оьчен, мине гафу ит», - дигаьн. ОЬченчесе: «Мин хаьзер генаь оьйлаьндем, шунъа куьраь килаь алмыйм», - дигаьн. Хезмаьтче кайтып, бу хакта хужъасына хаьбаьр иткаьн. Монъа хужъанынъ ачуы килгаьн хъаьм хезмаьтчесенаь: «Бар, бик тиз генаь шаьхъаьр маьйданнарыннан хъаьм тыкрыкларын­нан фаькыйрьлаьрне, гариплаьрне, сукырларны хъаьм аксакларны алып кил», - дигаьн. Берникадаьр вакыт уьткаьч, хезмаьтче анъа: «Хужъам, синенъ аьмеренъ уьтаьлде, аьле тагын да буш урыннар бар», - дигаьн. Хужъа хезмаьтчесенаь аьйткаьн: «Бар, юлларга, сукмакларга чык, кешелаьрне монда килергаь куьндер, оьем тулы булсын. Сезгаь аьйтаьм: элек чакырылганнарнынъ берсе даь ми­нем ашымны татымас».  ? Гайсаьгаь ияреп зур халык тоьркеме барды, хъаьм Ул аларга моьраьжъаьгать итте: - Минем яныма килуьче кеше атасын, анасын, хатынын, балаларын, ир хъаьм кыз туганнарын хъаьм шулар оьстенаь уьз тормышын да Мине яратканнан артыграк яратса, ул Минем шаькертем була алмый; хъаьм уьзененъ хачын куьтаьреп бармаган хъаьм Минъа ияреп йоьрмаьгаьн кеше Минем шаькертем була алмый. АЬйтик, сезненъ арагызда кем даь булса манара тоьзергаь тели ди. Тоьзелешне башкарып чыгарга жъитаьрлек акчасы бармы икаьнен белуь оьчен, инъ башта утырып, анынъ куьпмегаь тоьшаьсен хисапламасмы аьллаь? Юкса, нигезен салып та, аны тоьзеп бетераь алмаса, моны куьргаьннаьрненъ барысы да: «Бу кеше тоьзи башлады, аьмма таьмамлый алмады», - дип аннан коьлаь башларлар. *** Я аьйтик, бер патша сугышка керергаь жъыена ди. Егерме менъ сугышчыдан торган гаскаьр белаьн килуьче башка патшага уьзененъ ун менъ гаскаьре белаьн каршы торырга коьче жъитуь-жъитмаьвен башта утырып кинъаьшмаьсме аьллаь? АЬ коьче жъитмаьсаь, ул солых шартларын сорау оьчен, аьле еракта булган теге патшага илчелаьр жъибаьрер. Шулай ук сезненъ хъаьркайсыгыз уьзененъ бар наьрсаьсен кал-дырмаса, Минем шаькертем була алмый. Тоз - яхшы наьрсаь; аьмма тоз уьзененъ таьмен югалтса, аны янъадан ничек тозлы итаьр­сенъ? Ул жъир оьчен даь, тирес оьеме оьчен даь яраксыз була; аны чыгарып ташлыйлар. Ишетергаь колаклары булган - ишетсен! Бик куьп салым жъыючылар, гоьнахълылар Гайсаьне тынълау I оьчен Анынъ янына жъыелдылар. Фарисейлаьр хъаьм канунчылар исаь: - Бу Кеше гоьнахълыларны кабул итаь хъаьм алар белаьн бергаь ашый, - дип сукрандылар.   Гайсаь исаь аларга шушы гыйбраьтле хикаьяне соьйлаьде: - АЬйтик, берегезненъ йоьз сарыгы булып, шуларнынъ берсен югалтты ди. Ул туксан тугызын болында калдырып, югалганын тапканчы эзлаьмаьсме аьллаь? АЬ инде тапкач, шатланып, аны жъилкаьсенаь салып алып кайтыр; хъаьм оьенаь кайткач, дусларын хъаьм куьршелаьрен чакырып: «Минем белаьн бергаь шатланыгыз, чоьнки мин югалган сарыгымны таптым», - дияр. Сезгаь шуны аьйтаьм: шул раьвешчаь, таьуьбаь итаьргаь мохтажъ булмаган туксан тугыз таькъва кеше оьчен шатлануга караганда, гоьнахълы бер кешененъ таьуьбаь итуьенаь куьктаь куьбраьк шатланырлар.   — Яки ун коьмеш таьнъкаьсе булган бер хатын, берсен югалтса, шаьм яндырып, идаьннаьрен себереп, аны тапканчы жъентеклаьп эзлаьмаьсме аьллаь? АЬ тапкач, уьзененъ дусларын хъаьм куьршелаьрен чакырып, аларга: «Минем белаьн бергаь шатланыгыз, чоьнки мин югалткан акчамны таптым», — дияр. Сезгаь шуны аьйтаьм: Аллахъы фаьрештаьлаьре даь таьуьбаь иткаьн бер гоьнахълы оьчен шулай ук шатланырлар.   Ул соьйлаьвен даьвам итте: — Бер кешененъ ике улы булган. Аларнынъ кечесе атасына: «АЬти, милекненъ минъа тиешле оьлешен буьлеп бир аьле», — дигаьн. Атасы милкен улларына буьлеп биргаьн. Берничаь коьн уьткаьч, кече улы уьз оьлешен сатып, булган акчаны уьзе белаьн алып, ерак илгаь чыгып киткаьн хъаьм анда азгынлыкка бирелеп, байлыгын туздырып бетергаьн. Боьтен байлыгын туздырып бетергаьч, бу илдаь бик каты ачлык башланган хъаьм ул мохтажълыкта калган. Шунда ул аьлеге илненъ бер кешесенаь ялланган, аь ул аны уьзе­ненъ басуына дунъгызлар коьтаьргаь жъибаьргаьн. Ул шулкадаьр ач булган, хаьтта дунъгызлар ашый торган азыкны ашаса да шат бу­ласы икаьн, лаькин анъа беркем даь бернаьрсаь бирмаьгаьн. Аннары ул, акылына килеп: «Минем атамнынъ ялчылары куьп хъаьм алар- нынъ барысынынъ да туйганчы ашарга ризыгы бар, аь мин ачтан уьлаьм! Хаьзер уьк атам янына кайтыйм да: „АЬти, мин Куьктаьге Аллахъы каршында хъаьм синенъ алдынъда гоьнахъ кылдым, инде мин синенъ улынъ дип аталырга лаек туьгел; минъа ялчыларынънынъ берсе булырга роьхсаьт ит\, — дип аьйтим». хъаьм ул атасы янына кайтып киткаьн. Ул аьле еракта вакытта ук, атасы аны куьреп ал­ган хъаьм бик кызганган, каршына йоьгереп барып, аны кочаклап уьпкаьн. Улы исаь анъа аьйткаьн: «АЬти, мин Куьктаьге Аллахъы кар­шында хъаьм синенъ алдынъда гоьнахъ кылдым, инде синенъ улынъ дип аталырга лаек туьгелмен». АЬ атасы уьзененъ хезмаьтчелаьренаь аьйткаьн: «Инъ яхшы кием алып килеп, аны киендерегез, барма­гына йоьзек бирегез, аякларына башмаклар кидерегез. Аннары симертелгаьн бозауны алып чыгып чалыгыз. Ашыйк хъаьм куьнъел ачыйк! Чоьнки минем бу улым уьлгаьн иде, аь хаьзер терелде, югалган иде — табылды». хъаьм алар баьйраьм итаь башлаганнар. Анынъ оьлкаьн улы исаь бу вакытта кырда булган. Ул оьенаь кайтып жъитаьраьк, жъыр хъаьм бию тавышлары ишеткаьн. Хезмаьт­челаьрненъ берсен чакырып: «Бу ни хаьл?» — дип сораган. Хез­маьтче анъа: «Синенъ эненъ кайтты, анынъ сау-саьламаьт аьйлаьнеп кайтуына куанып, атанъ симертелгаьн бозауны чалдырды», — ди­гаьн. АЬ олы угылнынъ монъа ачуы килгаьн хъаьм ул оьйгаь керергаь телаьмаьгаьн. Атасы исаь чыгып анъардан оьйгаь керуьен уьтенгаьн. АЬмма ул атасына жъавап итеп аьйткаьн: «Менаь, мин синъа инде куьпме еллар хезмаьт итаьм хъаьм кушканнарынъны хъич таь уьтаьмичаь калганым юк, шунъа да карамастан дусларым белаьн бергаь куьнъел ачу оьчен синенъ минъа беркайчан каьжъаь баьтие даь биргаьненъ булма­ды. АЬ инде милкенъне фахишаьлаьр белаьн туздырып бетергаьн бу улынъ кайткач, анынъ оьчен симертелгаьн бозауны чалдыргансынъ!» Атасы исаь анъа аьйткаьн: «Улым, син хъаьрвакыт минем белаьн, боьтен наьрсаьм синеке; аьмма синенъ эненъ уьлгаьн иде, аь хаьзер терелде, югалган иде — табылды, менаь шунъа куьраь шатланып куьнъел ачарга кираьк». Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьренаь аьйтте: — Бер байнынъ хужъалыгы белаьн идараь итуьчесе булган. Анынъ хакында байга: «Милкенъне туздырып бетераь», — дип килеп аьйткаьннаьр. Бай аны чакырып: «Мин синенъ хакта наьрсаь ишетаьм? УЬзенъненъ идараьнъ хакында хисап бир, чоьнки моннан ары син минем хужъалыгым белаьн идараь итаь алмый­сынъ», — дигаьн. Шунда идараь итуьче: «Инде наьрсаь эшлаьргаь? Хужъам мине идараь эшеннаьн азат итаь. ЖЪир казырга коьчем юк, хаьер сорашырга оялам. Хужъалык белаьн идараь итуь эшеннаьн чыгарылгач, кешелаьр мине уьз йортларына кабул итсеннаьр оьчен, хаьзер наьрсаь эшлаьргаь кираьген белаьм», — дип уйлаган. Шуннан ул, хужъасына бурычлары булган кешелаьрне бер-бер артлы чакырып, беренчесеннаьн: «Минем хужъама синенъ куьпме бурычынъ бар?» — дип сораган. Теге анъа: «Йоьз уьлчаьуь май ти­ешмен», — дигаьн. Идараь итуьче анъа: «Бурыч каьгазенъне ал да, тиз генаь утырып, илле уьлчаьуь, дип яз», — дигаьн. Аннары икенче­сеннаьн: «АЬ синенъ куьпме бурычынъ бар?» — дип сораган. Ул анъа: «Менъ уьлчаьуь бодай», — дигаьн. Идараь итуьче: «Бурыч каьгазенъне ал да, сигез йоьз уьлчаьуь, дип яз», — дигаьн. АЬ хужъа намуссыз идараь­чене тапкырлыгы оьчен мактаган. Чоьнки бу доьнья кешелаьре уьзе кебеклаьр белаьн эш кылганда, яктылык кешелаьренаь караганда тапкыррак. Сезгаь аьйтаьм: жъирдаьге байлык белаьн уьзегезгаь дус­лар булдырыгыз. Шулай эшлаьсаьгез, байлык беткаьч, маьнъгелек яшаьуь урынына кабул ителерсез. Кечкенаь наьрсаьдаь ышанычлы булган зур наьрсаьдаь даь ышанычлы булыр, аь кечкенаь генаь наьр­саьдаь ышанычсыз булган зур наьрсаьдаь даь ышанычсыз булыр. Шулай итеп, сез жъирдаьге байлык белаьн ышанычлы эш йоьрт­мисез икаьн, чын байлыкны сезгаь кем аьманаьт итаьр? АЬгаьр даь сез башкалар милке белаьн ышанычлы эш итмисез икаьн, уьзегез­некен сезгаь кем бирер? Бераьуь даь ике хужъага хезмаьт итаь алмас: берсен яратмас, аь икенчесен яратыр; берсенаь тугры булыр, аь икенчесен санга сукмас. Аллахъыга да, байлыкка да берьюлы хезмаьт итаь алмассыз. Фарисейлаьр боларнынъ барысын да ишеттелаьр хъаьм уьзлаьре акча яратканлыктан, Гайсаьдаьн мыскыл итеп коьлештелаьр. Ул аларга аьйтте: — Сез кешелаьр алдында уьзегезне яхшы итеп куьрсаьтаьсез, аьмма Аллахъы сезненъ куьнъелегезне белаь; кешелаьр югары баья биргаьн наьрсаь — Аллахъы каршында жъираьнгеч. Муса канунынынъ хъаьм паьйгамбаьрлаьрненъ заманы Яхъя паьйгамбаьр килгаьнгаь кадаьр булды; шуннан бирле Аллахъы Патшалыгы хакында Яхшы хаь­баьр таратыла, хъаьм хъаьркем анда бик зур тырышлык куеп кераь. АЬмма куьк хъаьм жъир бетсаь даь, кануннынъ бер генаь сызыгы да юкка чыкмаячак. УЬз хатынын аерып, башка хатынга оьйлаьнуьче хъаьркем зина кыла; хъаьм иреннаьн аерылган хатынга оьйлаьнуьче даь зина кыла.   — Кайчандыр бер бай булган. Ул бик кыйммаьтле киемнаьр генаь кигаьн хъаьм хъаьр коьнне зиннаьтле маьжълеслаьр уьткаьргаьн. АЬ анынъ капка тоьбендаь боьтен таьне жъаьраьхаьтлаьр белаьн капланган Лазар исемле бер фаькыйрь ята икаьн. Ул бай табыныннан тоьшкаьн сынык-саныклар белаьн тукланырга телаьгаьн. Хаьтта янына этлаьр килеп, анынъ жъаьраьхаьтлаьрен ялыйлар икаьн. Коьн­наьрдаьн беркоьнне фаькыйрь вафат булган хъаьм фаьрештаьлаьр аны Ибрахъим янына илткаьннаьр; бай да уьлгаьн, аны куьмгаьннаьр. Бай таьмугта газап чиккаьн вакытта, башын куьтаьреп караган хъаьм еракта Ибрахъимны, анынъ янында Лазарны куьргаьн. Шунда кычкырып: «Ибрахъим атам, минъа шаьфкать куьрсаьтче, Лазарны яныма жъибаьрче, ул бармак башын суга чылатып, минем телемне суытсын иде, чоьнки мин бу ялкында бик каты газап чигаьм», — дигаьн. АЬмма Ибрахъим анъа аьйткаьн: «Углым! Исенъаь тоьшер, син тормышынъда бар раьхаьтне татыдынъ инде, аь Лазар михнаьт чикте; хаьзер исаь ул монда юаныч куьраь, аь син газап чигаьсенъ. Моннан тыш, безненъ белаьн сезненъ арада зур упкын бар, шунлыктан моннан сезненъ якка чыгарга телаьуьче чыга алмас, сезненъ яктан да бу якка беркем даь чыга алмас». Бай исаь аьйткаьн: «Атам, алайса, зинхъар оьчен, Лазарны атам йортына жъибаьрче, чоьнки минем биш туганым бар: ул аларны кисаьтсен, алар да бу га­заплану урынына элаькмаьсеннаьр иде». Ибрахъим анъа аьйткаьн: «Аларда Муса хъаьм паьйгамбаьрлаьр бар; шуларны тынъласыннар». Бай исаь аьйткаьн: «Юк, Ибрахъим атам. АЬ менаь уьлгаьннаьрдаьн бе­раьуь терелеп, алар янына барса, таьуьбаь итаьрлаьр иде». АЬ Ибрахъим анъа аьйткаьн: «Алар Мусаны хъаьм паьйгамбаьрлаьрне тынъламыйлар икаьн, хаьтта, бераьуь уьледаьн терелсаь даь ышанмаслар»., Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьренаь шуны аьйтте: — Кешелаьрне гоьнахъка этаьруьче ваьсваьсаьлаьр килуье ко­тылгысыз; аьмма алар кем аркылы килсаь, шунъа кайгы: шушы кечкенаьлаьрненъ берсен юлдан яздыручыны, муенына тегермаьн ташы асып, динъгезгаь ташласалар, анынъ оьчен яхшырак булыр иде. Наьрсаь кылуыгызга игътибарлы булыгыз. Туганынъ синъа карата гоьнахъ кылса, аны дусларча шелтаьлаь, аь инде таьуьбаь кылса, аны кичер; синъа карата коьнгаь жъиде тапкыр гоьнахъ кы­лып, гоьнахъ кылган саен янынъа килеп: «Мин гаепле», — дисаь, аны кичер. Раьсуьллаьр Раббыга: - Безненъ иманыбызны арттырчы, — диделаьр. Ул аьйтте: - Сезненъ горчица орлыгы кадаьр генаь иманыгыз булса хъаьм менаь бу тут агачына: «Тамырынъ белаьн кубып, уьзенъне динъгезгаь куьчереп утырт», — дисаьгез, ул сезне тынълар иде. Сезненъ кайсы­гыз жъир сукалап яки коьтуь коьтеп кырдан кайткан хезмаьтчесенаь: «АЬйдаь тизраьк ашарга утыр», — дип аьйтер икаьн? Киресенчаь: «Минъа кичке аш аьзерлаь даь, биленъне буып, мин ашап-эчкаьн ва­кытта минъа хезмаьт куьрсаьт; шуннан сонъ уьзенъ даь ашап-эчаьр-сенъ», — дип аьйтмаьссезме? Кушканнарны эшлаьгаьн хезмаьтчегезгаь раьхмаьт аьйтеп тормассыз бит. Шулай итеп, сез даь кушылган­нынъ барысын да башкарганнан сонъ: «Без бары хезмаьтчелаьр генаь, наьрсаь эшлаьргаь тиеш булсак, шуларны гына башкар­дык», — диегез.   Иерусалимга барышлый, Ул Самарея белаьн Гаьлилаья оьлкаь­лаьрен чикли торган жъир буйлап уьтте. ХЪаьм бер авылга килеп кергаьндаь, Аны махау авырулы ун кеше очратты. Алар еракта туктап калып, коьчле тавыш белаьн: - Гайсаь, ОЬйраьтуьче, безгаь шаьфкать куьрсаьтче! — дип кыч­кырдылар. Ул аларны куьргаьч: - Барыгыз, уьзегезне руханиларга куьрсаьтегез, — диде. Алар барган чакта ук савыктылар. Аларнынъ берсе исаь, уьзе­ненъ савыкканын куьреп, кире кайтты хъаьм кычкырып Аллахъыны данлады, хъаьм Гайсаьненъ аяклары алдына егылып, Анъа раьхмаьт аьйтте. Бу кеше самареяле иде. Шунда Гайсаь аьйтте: - Савыктырылганнар унау иде туьгелме? Тугызы кайда сонъ? Ят оьлкаьдаьн булган бу кешедаьн башкалары, Аллахъыга раьхмаьт белдеруь оьчен, кире кайтмадылармыни? Гайсаь анъа: - Тор, юлынъда бул; ышануынъ сине савыктырды, — диде.  ? Фарисейлаьр Гайсаьдаьн: - Аллахъы Патшалыгы кайчан килер? — дип сорадылар. Ул аларга болай дип жъавап кайтарды: - Аллахъы Патшалыгы куьзгаь куьренеп килмаьс. «Менаь ул монда», яки: «АЬнаь тегендаь», — дип беркем даь аьйтмаьс. Чоьнки Аллахъы Патшалыгы сезненъ арада. Гайсаь шаькертлаьренаь моьраьжъаьгать итте: - Адаьм Улы коьннаьрененъ берсен генаь булса да куьраьсегез кил­гаьн вакыт килер, аьмма куьрмаьссез. Кешелаьр сезгаь: «Кара, Ул анда», яки: «Кара, Ул монда», — диярлаьр; беркая да бармагыз, алар артыннан чапмагыз. Чоьнки яшен яшьнаьп, куькненъ бер читеннаьн икенче читенаь чаклы ялтырап киткаьн кебек, Адаьм Улы УЬз коьнендаь шулай булачак. АЬмма башта Ул куьп газаплар чигаьргаь хъаьм бу буын тарафыннан кире кагылырга тиеш. Нух коьннаьрендаь ничек булган булса, Адаьм Улы коьннаьрендаь даь шулай булачак: Нух коьймаьгаь кергаьн коьнгаь кадаьр кешелаьр ашаганнар, эчкаьннаьр, оьйлаьнгаьннаьр, кияуьгаь чыкканнар. Ул коьймаьгаь кергаьннаьн сонъ, туфан килеп барысын да хъаьлак иткаьн. Лут коьннаьрендаь ничек булган булса, шулай булачак: ашаганнар, эчкаьннаьр, алыш-биреш иткаьннаьр, чаьчкаьннаьр, тоьзегаьннаьр. АЬмма Лут Саьдуьм шаьхъаьреннаьн чыккан коьнне, куьктаьн ут белаьн куькерт янъгыры яуган хъаьм аларнынъ барысын хъаьлак иткаьн. Адаьм Улы куьренгаьн коьнне даь шулай булачак. Ул коьнне кем оьй туь­баьсендаь булып, аь аьйберлаьре оьй эчендаь калган булса, аларны алыр оьчен туьбаьнгаь тоьшмаьсен; шулай ук кем кырда булса, оьенаь кайтмасын. Лутнынъ хатынын исегездаь тотыгыз. Тормышын саклап калырга тырышучы аны югалтыр; аь инде тормышынюгалткан кеше аны саклап калыр. Сезгаь аьйтаьм: ул тоьнне ике кеше бер ятакта булыр: берсе алыныр, аь икенчесе калдырылыр. Ике хатын бергаь ашлык тартыр: берсе алыныр, аь икенчесе калдырылыр. *** Анынъ бу суьзлаьренаь шаькертлаьре: — Раббыбыз, бу кайда булыр? — дип сорадылар. Ул исаь аларга: - УЬлаьксаь кайда булса, уьлаьксаь кошлары шунда жъыелыр, — дип жъавап бирде. Гайсаь УЬз шаькертлаьренаь, хъаьрвакыт куьнъелне тоьшермичаь дога кылырга кираьклеген куьрсаьтуь оьчен, гыйбраьтле хи­каья соьйлаьде: — Бер шаьхъаьрдаь Аллахъыдан курыкмаучы хъаьм кешелаьрне ихтирам итмаьуьче бер хаким булган. Шул ук шаьхъаьрдаь бер тол хатын яшаьгаьн хъаьм ул, хаким янына йоьреп: «Мине дошманым­нан яклачы», — дип аьйтаь торган булган. АЬмма хаким озак вакыт тол хатыннынъ даьгъваьсен хаьл итаьргаь телаьмаьгаьн. АЬ ан­нары болай дип уйлаган: «Мин Аллахъыдан курыкмасам да, ке­шелаьрне ихтирам итмаьсаьм даь, бу тол хатын минъа тынгылык бирмаьгаьнгаь куьраь, анынъ даьгъвасын хаьл итим, мине башка ялык­тырып йоьрмаьсен». ХЪаьм Раббы аьйтте: Гадел булмаган хакимненъ наьрсаь аьйткаьнен ишетаьсезме? Коьне-тоьне УЬзен ярдаьмгаь чакыручы УЬзе сайлаганнарны Аллахъы якламасмыни? Ул туьзеп тора алырмы? Сезгаь аьйтаьм: Ул тот­карланмас, яклар. АЬмма Адаьм Улы килгаьч, жъирдаь иман табар микаьн?   Гайсаь уьзлаьрен таькъва дип хисаплаучы хъаьм башкаларны туь­баьнсетуьче кайбераьуьлаьргаь бу гыйбраьтле хикаьяне соьйлаьде: — Ике кеше дога кылу оьчен Аллахъы Йортына кергаьн: берсе фарисей, аь икенчесе салым жъыючы булган. Фарисей, торып, болай дип дога кылган: «Йа Аллахъы! Мин монынъ оьчен Синъа раьхмаьт белдераьм: мин башкалар кебек талаучы да, алдакчы да, зина кылучы да, яки менаь бу салым жъыючы кебек таь туьгел. Атнага ике тапкыр ураза тотам, табышымнынъ унынчы оьлешен Синъа бираьм». Салым жъыючы исаь читтаьраьк басып торган хъаьм куьзлаьрен куьтаьреп куьккаь карарга да батырчылык итмаьгаьн; аьмма куькраьгенаь суга-суга: «Йа Аллахъы! Мин гоьнахълыга маьрхаьмаьтле бул!» — ди­гаьн. Сезгаь аьйтаьм: тегесе туьгел, баьлки монысы Аллахъы алдында акланган хаьлдаь уьз оьенаь кайтып киткаьн; чоьнки, уьзен-уьзе куьтаьруьче хъаьркем туьбаьнсетелер; аь уьзен-уьзе туьбаьнсетуьче куьтаьрелер.   Кайбер кешелаьр, фатихалау оьчен Гайсаь кулларын куйсын дип, Анынъ янына яшь балаларны да алып килделаьр. Шаькертлаьре исаь, моны куьреп, аларны шелтаьлаьделаьр. АЬ Гайсаь балаларны УЬзе янына чакырып аьйтте: - Балаларга Минем янга килергаь ирек бирегез, аларга кома­чауламагыз, чоьнки Аллахъы Патшалыгы менаь шундыйларныкы. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Аллахъы Патшалыгын балалар кебек ка­бул итмаьгаьн кеше анда кермаьячаьк.   Башлыкларнынъ берсе Гайсаьдаьн: - Игелекле Остаз! Маьнъгелек тормышны мирас итеп алу оьчен минъа наьрсаь эшлаьргаь кираьк? — дип сорады. Гайсаь анъа аьйтте: - Нигаь син Мине игелекле дип атыйсынъ? Бер Аллахъыдан башка хъичкем даь игелекле туьгел. Анынъ аьмерлаьрен белаьсенъ: зина кылма, кеше уьтермаь, урлама, ялган шахъитлек бирмаь, атанъны хъаьм ананъны хоьрмаьт ит. АЬ башлык аьйтте: - Мин боларнынъ барысын да яшьтаьн уьк уьтаьп килдем. Моны ишеткаьч, Гайсаь анъа аьйтте: - Синъа аьле бер наьрсаь жъитми: наьрсаьнъ бар, барысын да сат хъаьм фаькыйрьлаьргаь оьлаьш, шулай эшлаьсаьнъ, куьктаьге хаьзинаьгаь ия булырсынъ. Аннары яныма кил даь Минъа ияр. Ул исаь, моны ишеткаьч, кайгы-хаьсраьткаь тоьште, чоьнки бик бай иде. Гайсаь, моны куьреп, аьйтте: - Байлыгы булганнарга Аллахъы Патшалыгына керуь ничек кыен! Бай кешегаь Аллахъы Патшалыгына керуьгаь караганда, доьягаь энаь куьзе аша уьтуь жъинъелраьк. Моны ишетуьчелаьр: - Алай булгач, кем генаь котыла алыр сонъ? — дип сорадылар. Ул аьйтте: - Кешелаьргаь моьмкин булмаган Аллахъыга моьмкин. Петер исаь аьйтте: - Менаь без, булган наьрсаьлаьребезненъ боьтенесен калдырып, Синъа иярдек? Ул аларга болай диде: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Аллахъы Патшалыгы хакына йортын яки хатынын, агай-энелаьрен, ата-анасын яки балаларын калдыр­ган хъаьркем, хаьзерге вакытта куьп тапкырга артыграк, килаьчаьк доьньяда исаь маьнъгелек тормыш алачак.   Гайсаь, унике шаькертен янына чакырып алып, аларга аьйтте: - Без Иерусалимга менеп барабыз, хъаьм паьйгамбаьрлаьр тара­фыннан Адаьм Улы хакында язылганнарнынъ барысы да тормыш­ка ашачак. Аны маьжъуьсилаьр кулына тапшырачаклар, алар Аны мыскыллаячаклар, хурлаячаклар хъаьм Анъа тоькераьчаьклаьр; Аны камчылаячаклар хъаьм уьтераьчаьклаьр. АЬ оьченче коьндаь Ул уьледаьн терелеп торачак. АЬмма шаькертлаьр бу суьзлаьрдаьн бернаьрсаь даь анъламадылар; алар оьчен бу суьзлаьрненъ маьгънаьсе яшерен иде, хъаьм алар аьйтелгаьннаьргаь тоьшенмаьделаьр.   Гайсаь АЬрихаьгаь якынлашып килгаьндаь, бер сукыр юл буенда хаьер сорашып утыра иде. Ул, яныннан куьп кешелаьр уьтеп баруын ишетеп: - Бу ни бу? — дип сорады. Алар анъа: - Насаралы Гайсаь уьтеп бара, — диделаьр. Шунда ул: - Давыт Улы Гайсаь! Кызган мине! — дип кычкырып жъи­баьрде. Алдан баручылар анъа даьшмаьскаь куштылар; аьмма ул тагын да катырак итеп: - Давыт Улы! Кызган мине! — дип кычкырды. Гайсаь, туктап, аны УЬз янына китерергаь кушты. Сукыр Анынъ янына килгаьч, Ул аннан: — Син Миннаьн наьрсаь телисенъ? — дип сорады. Ул Анъа: - АЬфаьнде! Куьзлаьрем куьрсен иде, — диде. Гайсаь анъа: - Куьзлаьренъ куьрсен! Сине ышануынъ савыктырды, — диде. Ул шундук куьраь башлады хъаьм, Аллахъыны данлап, Гайсаьгаь ияреп китте. Андагы кешелаьр, моны куьреп, Аллахъыны данладылар. Гайсаь, АЬрихаьгаь кереп, анынъ аша уьтеп бара иде. Анда салым жъыючыларнынъ башлыгы булган Заькаьй атлы бер бай кеше яши иде. Ул Гайсаьненъ нинди кеше булуын куьрергаь тырышып йоьрде, лаькин кыска буйлы булганлыктан, халык арасыннан Аны куьраь алмады, хъаьм, Гайсаьне куьруь оьчен, алга йоьгереп чыкты да кыргый инжъир агачына менеп утырды, чоьнки Гайсаь шул урыннан уьтаьргаь тиеш иде. Гайсаь, шул урын­га жъиткаьч, югарыга таба карады хъаьм Заькаьйгаь: - Заькаьй, тизраьк тоьш аьле, чоьнки Мин буьген синенъ оьенъдаь кунакта булырга тиеш, — диде. Ул тиз генаь тоьште даь Аны шатланып кабул итте. Бу хаьлне куьргаьннаьрненъ барысы да: - Ул, гоьнахълы кешененъ оьенаь кереп, анынъ кунагы булды! — дип зарлана башладылар. Заькаьй исаь, торып, Раббыга аьйтте: - АЬфаьнде! Милкемненъ яртысын фаькыйрьлаьргаь бирермен, инде кемне даь булса алдаганмын икаьн, анъа дуьрт тапкыр куьбраьк кайтарып бирермен. Гайсаь исаь монъа карата: - Буьген бу гаилаьгаь котылу килде, ул да Ибрахъим наьселеннаьн бит, — диде. — Чоьнки Адаьм Улы югалганны эзлаьп табарга хъаьм коткарырга килде.   Кешелаьр моны тынълаганда, Гайсаь суьзен даьвам итеп, бер гыйбраьтле хикаья соьйлаьде, чоьнки Ул озакламый Иерусалимга килеп жъитаьчаьк иде, хъаьм алар, тиздаьн Аллахъы Патшалыгы куьре­нергаь тиеш, дип уйладылар. Шунынъ оьчен Ул аьйтте: - Затлы наьселдаьн булган бер кеше, патшалыкны кабул итуь оьчен, ерак илгаь киткаьн. Ул аннан аьйлаьнеп кайтырга тиеш бул­ган. Ул, юлга чыкканчы, уьзененъ ун хезмаьтчесен чакырып, аларнынъ хъаьрберенаь бераьр алтын таьнъкаь биргаьн хъаьм: «Мин кайт­канчы боларны кулланып, табыш казаныгыз», — дигаьн. АЬмма анынъ ватандашлары наьфраьтлаьнеп: «Без анынъ оьстебездаьн пат­шалык итуьен телаьмибез», — дип белдеруь оьчен, анынъ артыннан илчелаьр жъибаьргаьннаьр. Патшалыкны кабул итеп кайту белаьн уьк, ул акча бирелгаьн хезмаьтчелаьрененъ куьпме табыш алуларын белуь оьчен, аларны уьз янына чакырырга кушкан. Беренчесе килеп: «Хужъам, синенъ бер алтын таьнъкаьнъ ун таьнъкаь китерде», — дигаьн. Хужъасы анъа: «Бик аьйбаьт, син минем яхшы хезмаьтчем. Кечкенаь генаь наьрсаьдаь ышанычлы булганынъ оьчен, ун шаьхъаьр синенъ кул астында булсын», — дигаьн. Икенчесе килеп: «Ху­жъам, синенъ бер алтын таьнъкаьнъ биш алтын таьнъкаь китерде», — ди­гаьн. Хужъасы анъа да: «Мин сине биш шаьхъаьр оьстеннаьн башлык итаьрмен», — дигаьн. АЬ оьченчесе килеп болай дигаьн: «Хужъам, менаь син биргаьн алтын таьнъкаь, мин аны кулъяулыкка тоьреп, саклап тоттым; чоьнки мин синнаьн курыктым, син кырыс ке­ше бит; салмаганынъны аласынъ, чаьчмаьгаьненъне урасынъ». Хужъа­сы анъа аьйткаьн: «АЬй, яраксыз хезмаьтче! Мин сине уьз суьзлаьренъ белаьн хоькем итаьм. Син минем кырыс булуымны, уьзем салма­ганны алуымны, уьзем чаьчмаьгаьнне уруымны белгаьч, ни оьчен сонъ мин биргаьн акчаны аьйлаьнешкаь кертмаьденъ? Шулай эшлаь­гаьн булсанъ, кайткач мин аны табышы белаьн алган булыр идем». Шуннан сонъ ул янында торганнарга: «Аннан акчаны алыгыз да ун алтын таьнъкаьсе булганга бирегез», — дигаьн. Алар анъа: «Ху­жъам! Анынъ ун таьнъкаьсе бар бит инде», — дип аьйткаьннаьр. АЬ ул аларга болай дип аьйткаьн: «Сезгаь аьйтаьм: кемненъ бар, анъа тагын бирелер, аь кемненъ юк, анынъ булган наьрсаьсе даь тартып алыныр. АЬ инде уьзлаьре оьстеннаьн патшалык итуьемне телаьмаьгаьн дош­маннарымны монда китерегез хъаьм куьз алдымда уьтерегез».   Шул суьзлаьрне аьйткаьннаьн сонъ, Гайсаь, башкалар алдыннан барып, Иерусалимга таба юлын даьвам итте. Заьйтуьн тавы дип аталган тау янындагы Баьйтфаьги хъаьм Баьйтаьниягаь якын­лашкач, Ул: - Алда куьренгаьн авылга барыгыз; анда кергаьч, монъа кадаьр оьстенаь беркем даь атланмаган, баьйлаьп куелган яшь ишаькне куьрерсез; аны баьйдаьн ычкындырып, монда алып килегез, — дип, шаькертлаьрененъ икесен УЬзеннаьн алдан жъибаьрде. *** — АЬгаьр бераьрсе сездаьн: «Нигаь аны баьйдаьн ычкындырасыз?» — дип сораса, анъа: «Ул Хужъага кираьк», — дип аьйтегез. Ике шаькерт китте, хъаьм хъаьр наьрсаьне Гайсаь аьйткаьнчаь тапты­лар. Алар яшь ишаькне баьйдаьн ычкындырган вакытта анынъ хужъалары: - Ни оьчен ишаькне баьйдаьн ычкындырасыз? — дип сорадылар. Алар исаь: - Ул Хужъага кираьк, — дип жъавап бирделаьр. Ишаькне Гайсаь янына алып килделаьр; оьс киемнаьрен ишаьк оьстенаь салып, анынъ оьстенаь Гайсаьне атландырдылар. Ул атланып барган вакытта, кешелаьр оьс киемнаьрен юл оьстенаь жъаьйделаьр. АЬ Ул Заьйтуьн тавыннан тоьшаь торган юлга якын­лашкач, куьп санлы шаькертлаьре шатланышып, коьчле тавыш бе­лаьн, уьзлаьре куьргаьн барлык кодраьтле могжъизалар оьчен: — Патша, Раббы исеме белаьн Килуьче моьбараьк! Куьктаь — тынычлык, югарыда — данлау! — дип, Аллахъыны данлый башладылар. *** Шунда халык арасыннан кайбер фарисейлаьр Гайсаьгаь: - Остаз! Шаькертлаьренъне тый! — диделаьр. АЬмма Ул аларга жъавап биреп: - Сезгаь шуны аьйтаьм: алар тынып калсалар, ташлар кычкыра башлаячак, — диде.   Иерусалимга якынлашкач, Гайсаь шаьхъаьрне куьреп, анынъ язмышы оьчен елый башлады хъаьм аьйтте: - АЬгаьр син, ичмасам, шушы коьндаь генаь булса да, синенъ тынычлыгынъ оьчен наьрсаь кираьген белсаьнъ иде! АЬмма бу хаьзер синенъ куьзлаьренънаьн яшерелгаьн. Синъа шундый коьннаьр килер, дошманнарынъ, аьйлаьнаь-тираьнъдаь чокырлар казып хъаьм туфрак­лар оьеп, сине чолгап алырлар хъаьм хъаьр тарафтан кысарлар. Сине боьтенлаьй жъимереп бетерерлаьр, синдаь яшаьуьче кешелаьр­не кырырлар хъаьм синдаьге бер ташны да уьз урынында калдыр­маслар, чоьнки син Аллахъы янынъа килеп шаьфкать куьрсаьткаьн вакытны белмаьденъ.   Гайсаь, Аллахъы Йортына кереп, андагы сатучыларны куып чыгара башлады. Ул аларга аьйтте: - Изге язмада: «Минем Йортым — дога кылу йорты була­чак», — дип язылган; аь сез аны юлбасарлар оясына аьйлаьндер­дегез. Ул хъаьр коьн Аллахъы Йортында оьйраьтте. Баш руханилар, ка­нунчылар хъаьм халык аксакаллары исаь Аны хъаьлак итуь аьмаьлен эзлаьделаьр. АЬмма Анъа каршы нинди даь булса аьмаьл таба алма­дылар, чоьнки боьтен халык хъаьрвакыт Анынъ суьзлаьрен тынълады. Коьннаьрненъ берендаь Гайсаь, Аллахъы Йортында ха­лыкны оьйраьтеп, Яхшы хаьбаьр соьйлаьгаьндаь, Анынъ яны­на аксакаллар белаьн баш руханилар хъаьм канунчылар килде. Алар Аннан: - Безгаь аьйт аьле, Син боларны нинди ваькалаьт белаьн эшли­сенъ, андый хокукны Синъа кем бирде? — дип сорадылар. Ул аларга болай жъавап бирде: - Мин даь сезгаь бер сорау бираьм, Минъа аьйтегез аьле: Яхъя­нынъ суга чумдыруы куьктаьн идеме яки кешелаьрдаьнме? Алар исаь уьзара фикер алышып: - «Куьктаьн», — дисаьк, дияр. Ул: - «АЬ ни оьчен Яхъяга ышанмады- гыз?» АЬ инде: «Кешелаьрдаьн», — дисаьк, боьтен халык безне ташлар атып уьтерер, чоьнки халык Яхъянынъ паьйгамбаьр булуына ышана, — диделаьр. Шунъа куьраь: - Без кайдан икаьнен белмибез, — дип жъавап бирделаьр. Гайсаь аларга: - Алай булгач, Мин даь сезгаь боларны нинди ваькалаьт белаьн эшлаьвемне аьйтмим, — диде.   Шуннан сонъ Ул халыкка менаь шушы гыйбраьтле хикаьяне соьйлаьде: Бер кеше йоьзем бакчасы утырткан хъаьм, аны йоьзем уьсте­руьчелаьргаь куллану оьчен биреп, уьзе озак вакытка чит якларга китеп барган. Унъыш жъыяр вакыт жъиткаьч, бакчасыннан анынъ оьлешен биреп жъибаьрсеннаьр дип, хезмаьтчесен йоьзем уьстеруьче­лаьр янына жъибаьргаьн; лаькин йоьзем уьстеруьчелаьр, аны кыйнап, буш кул белаьн кайтарып жъибаьргаьннаьр. Аннары ул икенче хезмаьтчесен жъибаьргаьн; лаькин алар аны да кыйнап хъаьм суьгеп, бернаьрсаьсез кире жъибаьргаьннаьр. Ул тагын оьченче хезмаьтчесен жъибаьргаьн; лаькин аны да яралап, куып чыгарганнар. Шуннан сонъ йоьзем бакчасынынъ хужъасы болай дип уйлаган: «Инде наьрсаь эшлаьргаь? Соьекле улымны жъибаьрим аьле, баьлки аны хоьр­маьт итаьрлаьр». АЬмма йоьзем уьстеруьчелаьр, аны куьргаьч, уьзара: «Бу — варис. АЬйдаьгез, аны уьтерик хъаьм анъа каласы мал безнеке булыр», — дип кинъаьшлаьшкаьннаьр. хъаьм аны бакчадан алып чыгып уьтергаьннаьр. Инде йоьзем бакчасынынъ хужъасы алар белаьн ни эшлаьр? Ул, аьйлаьнеп кайткач, йоьзем уьстеруьчелаьрне уьтерер хъаьм йоьзем бакча­сын башкаларга бирер. Моны тынълаучылар исаь: - Алай була куьрмаьсен! — диештелаьр. АЬмма Ул аларга туры карап аьйтте: — «Тоьзуьчелаьр яраксыз дип кире каккан таш инъ моьхъим почмак ташы булды», — дип Изге язмада язылганнар наьрсаьне анълата сонъ? Бу таш оьс­тенаь егылган хъаьркем челпаьраьмаь килаьчаьк; аь ул таш кемненъ даь булса оьстенаь тоьшсаь, аны сытачак. Шундук баш руханилар хъаьм канунчылар, Ул соьйлаьгаьн гыйбраьтле хикаьяненъ уьзлаьре турында икаьнен анълап, Аны кулга алырга телаьделаьр, аьмма халыктан курыктылар.   Алар Гайсаь артыннан дикъкать белаьн куьзаьтаь башладылар хъаьм янына шымчылар жъибаьрделаьр, аь алар, уьзлаьрен ихлас куь­нъелле итеп куьрсаьткаьн булып, идараьче кулына, анынъ хоькеменаь тотып бируь оьчен, Аннан баьйлаьнерлек бераьр суьз аьйттерергаь тырыштылар. Алар: — Остаз! Без Синенъ доьреслекне соьйлаьвенъне хъаьм оьйраьтуьенъне, кешене кешедаьн аермавынъны, Аллахъы юлына хакыйкать буен­ча оьйраьтуьенъне белаьбез, — диделаьр. хъаьм Аннан: Кайсарга салым туьлаьргаь канун безгаь роьхсаьт итаьме, аьллаь юкмы? — дип сорадылар. Гайсаь исаь, аларнынъ маькерле ниятлаьрен анълап, аьйтте: — Минъа бер динарны куьрсаьтегез аьле. Монда кемненъ сураьте хъаьм кемненъ исеме? Алар: - Кайсарныкы, — дип жъавап бирделаьр. Ул аларга: - Шулай булгач, кайсарныкын кайсарга, Аллахъыныкын Аллахъыга бирегез, — диде. Алар Анынъ халык алдында соьйлаьгаьн суьзлаьренаь баьйлаьнерлек бер наьрсаь даь таба алмадылар хъаьм, Анынъ жъавабына хаьйран калып, тынып калдылар.   Аннары Гайсаь янына уьлелаьрненъ терелуьен инкяр итуьче садду- кейлар арасыннан кайбераьуьлаьр килде хъаьм Анъа болай диделаьр: — Остаз! Муса безгаь канунда: «Бераьуьненъ бертуганы, хатыны булып та, балалары булмыйча уьлеп китсаь, ул тол калган хатын­га оьйлаьнеп, бертуганынынъ буынын даьвам иттерсен», — дип язып калдырган. ЖЪиде бертуган булган: шуларнынъ беренчесе, хатын алып, балалары булмыйча уьлеп киткаьн. Ул хатынны икенчесе даь, аннан оьченчесе даь, хъаьм калган башкалары да, шулай ук жъиденчесе даь алган, аьмма барысы да бала калдыр­мыйча уьлгаьннаьр. Ахырда хатын да уьлгаьн. Шулай булгач, уьлелаьр терелгаьн вакытта ул хатын кайсысынынъ хатыны була­чак? ЖЪидесе даь анынъ ире булган бит! Гайсаь аларга болай дип жъавап бирде: - Бу доьнья кешелаьре оьйлаьнаьлаьр даь, кияуьгаь даь чыгалар. АЬ инде килаьчаьк доьньяда булырга хъаьм уьледаьн терелергаь лаеклы булганнар, анда оьйлаьнмаьслаьр даь, кияуьгаь даь чыкмаслар. Алар инде уьлаь даь алмыйлар, чоьнки алар фаьрештаьлаьрдаьй булачаклар хъаьм, уьледаьн терелеп торганга куьраь, алар Аллахъы балалары бу­лалар. АЬ инде янып торган куьгаьн агачы турында соьйлаьгаьндаь Муса да, Раббыны Ибрахъим Аллахъысы дип таь, Исхак Алла-хъысы дип таь, хъаьм Ягъкуб Аллахъысы дип таь атап, уьлелаьрненъ те­релуьен куьрсаьткаьн. Аллахъы — уьлелаьр Аллахъысы туьгел, баьлки терелаьр Аллахъысы, чоьнки Анынъ оьчен барысы да тере. Кайбер канунчылар монъа: - Остаз! Син яхшы аьйттенъ, — диделаьр. Шуннан сонъ алар Аннан бернаьрсаь турында да сорарга батырчылык итмаьделаьр. —? Ул исаь аларга аьйтте: - Ничек кешелаьр Маьсихне Давыт Улы дип аьйтаь алалар? Давыт уьзе Заьбур китабында аьйтаь бит: «Раббы Аллахъы минем Раббыма аьйтте: Мин дошманнарынъны аяк астынъа баскыч итеп салганчы, Утыр Минем унъ ягымда». *** — Шулай итеп, Давыт Аны Раббы дип атый. Шулай булгач, ничек инде Ул анынъ Улы була ала?   Боьтен кешелаьр тынълап торганда, Ул шаькертлаьренаь аьйтте: — Канунчылардан сак булыгыз! Алар озын киемнаьр киеп йоьруьне, жъыелыш маьйданнарында уьзлаьрен ихтирам итеп саьламлаьуьне, гыйбадаьтханаьлаьрдаь инъ яхшы урыннарда, аш маьжълеслаьрендаь инъ туьрдаь утыруны яраталар. Алар, хаьйлаьлаьп, тол хатыннарнынъ йортларын уьзлаьренаь алалар, кешелаьр куьрсен дип, озак итеп дога кылалар; мондыйлар тагын да катырак хоькем ителаьчаьклаьр. Гайсаь як-ягына карады хъаьм байларнынъ саьдака сан­дыгына саьдака салуын куьрде. Шулай ук фаькыйрь тол хатыннынъ да ике вак акча салуын куьрде хъаьм аьйтте: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: бу фаькыйрь тол хатын башкаларга ка­раганда куьбраьк салды. Чоьнки тегелаьрненъ барысы да уьзлаьрен­наьн артканын Аллахъыга буьлаьк иттелаьр, аь бу хатын, фаькыйрь була торып, яшаьуь оьчен кираьк булган бар булганын салды.   Кайбераьуьлаьр Аллахъы Йортынынъ затлы ташлар хъаьм Аллахъыга багышланган буьлаьклаьр белаьн бизаьлгаьн булуы хакында соьйлаь­гаьндаь, Гайсаь аьйтте: — Килер коьннаьр, сез монда куьргаьннаьрненъ берсеннаьн даь таш оьстендаь таш та калмаячак, барысы да жъимерелаьчаьк.   Шунда Аннан сорадылар: - Остаз! Бу кайчан булачак сонъ? хъаьм аларнынъ тиздаьн була­чагын нинди билге аша белаьчаькбез? Гайсаь аьйтте: - Сак булыгыз, сезне алдамасыннар; чоьнки куьплаьр Минем исемем белаьн килерлаьр хъаьм: «Мин — Ул», «Ул вакыт инде якын», — диярлаьр. Андыйларга иярмаьгез. Сугышлар хъаьм чуа­лышлар хакында ишеткаьндаь, куркуга тоьшмаьгез. Бу вакыйгалар алдан булырга тиеш, лаькин аьле бу ахыры туьгел. хъаьм Ул даьвам итеп аьйтте: - Халык халыкка каршы, патшалык патшалыкка каршы чы­гар. Урыны-урыны белаьн коьчле жъир тетраьуьлаьр, ачлык булыр, уьлаьтлаьр чыгар, куьктаь куркыныч куьренешлаьр хъаьм боьек галаьмаьт­лаьр куьренер. АЬмма боларнынъ барыннан да элек Минем хакка сезне кулга алырлар хъаьм эзаьрлеклаьрлаьр, сезне хоькем итуь оьчен гыйбадаьтханаьлаьргаь алып барырлар хъаьм тоьрмаьлаьргаь утыртыр­лар. Сезне патшалар хъаьм идараьчелаьр алдына алып барырлар. Ул чакта сез Минем турыда шахъитлек бираь алырсыз. Шулай итеп, куьнъелегезгаь салып куегыз: «УЬзебезне ничек итеп яклар­быз», — дип, алдан уйламагыз. Чоьнки Мин сезгаь тиешле суьз­лаьр хъаьм зираьклек бирермен, сезненъ дошманнарыгызнынъ берсе генаь даь аларга каршы чыга хъаьм каршы тора алмаслар. Хаьтта ата-аналарыгыз да, агай-энелаьрегез даь, кардаьшлаьрегез даь, дус­ларыгыз да сезгаь хыянаьт итаьрлаьр, хъаьм кайберлаьрегез уьтертелер даь. Барысы да Минем оьчен сезне наьфраьт итаьр. Шулай да, башыгыздагы чаьчегезненъ бер генаь боьртеге даь югалмас. Чы­дамлыгыгыз белаьн тормышыгызны коткарырсыз.   Иерусалимнынъ гаскаьрлаьр тарафыннан чолгап алынуын куьр­гаьн вакытта, белеп торыгыз: анынъ жъимерелуь вакыты якын инде. Шул чакта Яхъуьдиядаь булганнар тауларга качсын; шаьхъаьрдаьге- лаьр аннан чыксын; авыл тираьсендаьгелаьр анда кермаьсен. Чоьн­ки ул коьннаьр — уьч алу коьннаьре хъаьм ул коьннаьрдаь Изге язмада язылганнарнынъ барысы да тормышка ашар. Ул коьннаьрдаь йоькле хъаьм бала имезуьче хатыннарга кайгы! Чоьнки бу илгаь зур афаьт хъаьм бу халыкка наьфраьт килаьчаьк: бераьуьлаьр кылыч белаьн уьтерелаьчаьк, кайбераьуьлаьрне аьсир итеп барлык иллаьргаь алып китаьчаьклаьр; хъаьм, маьжъуьсилаьрненъ вакыты уьткаьнче, алар Иеруса­лимны таптаячак.   Кояшта да, айда да, йолдызларда да галаьмаьтлаьр булачак, жъирдаьге халыклар оьметсезлеккаь бирелаьчаьк хъаьм динъгезненъ коьчле шаулавына хъаьм котыруына аптырап калачак. Галаьмгаь килаьчаьк афаьтлаьрне коьтеп, кешелаьр куркудан анънарын югалтыр, чоьнки куьк кодраьтлаьре селкетелер. Шул вакыт кодраьт хъаьм балкып тор­ган боьек дан белаьн болытта килуьче Адаьм Улын куьрерлаьр. Болар гамаьлгаь аша башлагач, курыкмыйча, тураеп басыгыз, башлары­гызны куьтаьрегез, чоьнки сезненъ котылуыгыз инде якын.   Гайсаь аларга бер гыйбраьтле суьз соьйлаьде: — Инжъир агачына хъаьм барлык агачларга карагыз: аларнынъ яфрак яра башлавын куьреп, сез тиздаьн жъаьйненъ инде жъитаьчаьген белаьсез. Шунынъ кебек уьк, бу хаьллаьрненъ гамаьлгаь ашуын куьр­гаьндаь, сез Аллахъы Патшалыгынынъ якын икаьнен белерсез. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: боларнынъ барысы да тормышка ашмый­ча, бу буын кешелаьре уьлмаьячаьк. Куьк хъаьм жъир юкка чыгачак, аьмма Минем суьзлаьрем хъичкайчан юкка чыкмаячак. Сак булыгыз, артык ашап-эчуь, эчеп-исеруь хъаьм тормыш маь­шаькатьлаьре сезненъ белаьн идараь итмаьсен, ул коьн сезгаь, тозак кебек, коьтмаьгаьндаь килмаьсен. Чоьнки ул коьн жъир йоьзендаьге кешелаьрненъ барысын да куып жъитаьр. Шулай итеп, хъаьрвакыт уяу булыгыз хъаьм, булырга тиешле барлык наьрсаьлаьрдаьн качып котылырга хъаьм Адаьм Улы каршына килеп басарга коьчегез бул­сын оьчен, дога кылыгыз. Коьндезлаьрен Гайсаь Аллахъы Йортында оьйраьтаь, аь кич жъит­каьч, аннан китеп, тоьннаьрен Заьйтуьн тавы дип аталган тауда уьт­каьраь иде. Боьтен халык иртаьн иртуьк Аны тынълау оьчен Аллахъы Йортына килаь иде. Коткарылу баьйраьме дип аталган Тоьче куьмаьч баьйраьме якынлаша иде. Баш руханилар хъаьм канунчылар халык­тан курыкканга, алардан яшерен раьвештаь, Гайсаьдаьн котылу аьмаьлен эзлаьделаьр. Бу вакытта унике шаькертненъ берсе Искариот кушаматлы Яхъуьдненъ эченаь шайтан керде. хъаьм ул, баш руханилар хъаьм Аллахъы Йорты каравылы башлыклары янына барып, Гайсаьне алар кулына тапшыру хакында соьйлаьште. Алар шатландылар хъаьм анъа акча бирергаь риза булдылар. Яхъуьд алар белаьн риза­лашты хъаьм, халык белмаьгаьндаь Гайсаьне алар кулына тапшыру оьчен, унъай вакыт эзли башлады.   Коткарылу баьраьне чалынырга тиеш булган, Тоьче куьмаьч баьйраьме коьне килеп жъитте. Гайсаь, Петер белаьн Яхъяны жъи­баьреп, аларга: Барыгыз, безгаь Коткарылу баьйраьме ашын аьзерлаьгез, — диде. Алар Анъа: Аны кайда аьзерлаьвебезне телисенъ? — диделаьр. Ул аларга аьйтте: Шаьхъаьргаь кергаьндаь сезгаь су чуьлмаьге куьтаьреп кайтучы бер кеше очрар. Анынъ артыннан барыгыз хъаьм ул кергаьн оьйгаь кере­гез хъаьм йорт хужъасына: «Остаз синнаьн: „Шаькертлаьрем белаьн Коткарылу баьйраьме ашын кайсы буьлмаьдаь ашыйк?\ — дип со­рый», — диегез. Ул сезгаь оьске каттагы жъихъазланган зур буьл­маьне куьрсаьтер, шунда аьзерлаьгез. Шаькертлаьр китте хъаьм, хъаьрнаьрсаьне Гайсаь аьйткаьнчаь табып, Коткарылу баьйраьме ашын аьзерлаьделаьр. Аш вакыты жъиткаьч, Гайсаь раьсуьллаьр белаьн бергаь табын артына утырды хъаьм алар- га аьйтте: — Мин газап чиккаьнгаь кадаьр шушы Коткарылу баьйраьме ашын сезненъ белаьн бергаь ашарга бик телаьгаьн идем. Сезгаь аьйтаьм: Аллахъы Патшалыгында уьзененъ тулы маьгънаьсен алганга кадаьр Мин аны инде ашамаячакмын. Ул касаьне алды хъаьм, шоькрана иткаьннаьн сонъ, болай диде: Моны алыгыз да уьзара буьлешеп эчегез. Сезгаь аьйтаьм: Аллахъы Патшалыгы килгаьнгаь кадаьр Мин йоьзем шаьрабын эчмаь­ячаькмен. Аннары Гайсаь икмаьк алды хъаьм, шоькрана иткаьннаьн сонъ, аны сындырды хъаьм шаькертлаьренаь бирде. - Бу — Минем сезненъ оьчен бирелаь торган таьнем. Мине искаь алу оьчен шулай эшлаьгез, — диде Ул. Аштан сонъ Гайсаь шулай ук итеп касаьне шаькертлаьренаь бирде хъаьм аьйтте: - Менаь бу касаь — Минем сезненъ оьчен туьгелаь торган каным белаьн расланган янъа килешуь. АЬмма Минъа хыянаьт итуьче Ми­нем белаьн бер оьстаьл артында утыра. Хаьер, Адаьм Улы, ничек 22 алдан билгелаьнгаьн булса, шул юл белаьн бара; лаькин Анъа хыя­наьт итуьчегаь кайгы! Шаькертлаьр: - Безненъ арадан моны кайсыбыз эшлаьр икаьн? — дип, бер-берсеннаьн сораша башладылар.  ? Алар арасында, безненъ кайсыбыз инъ боьеге булып исаьплаьнелергаь тиеш, дигаьн маьсьаьлаь турында баьхаьс таь чыкты. Гайсаь исаь аларга аьйтте: - Патшалар халыклар оьстеннаьн хакимлек итаьлаьр, хъаьм алар белаьн идараь итуьчелаьр «яхшылык кылучылар» дип аталалар. Сездаь алай булмасын: сезненъ арагызда инъ олыгыз кече кебек, башлык булучыгыз хезмаьтче кебек булсын. Чоьнки, кем олы­рак: оьстаьл артында утыручымы, аьллаь анъа хезмаьт итуьчеме? ОЬс­таьл артында утыручы туьгелме сонъ? АЬ Мин сезненъ арада хезмаьт итуьче кебек. Минем бар сынауларымда сез хъаман Минем белаьн кала бир­дегез. хъаьм, Атам Минъа биргаьн кебек, Мин даь сезгаь патшалык итуь хокукын бираьм. Шулай итеп, сез Минем Патшалыгымдагы табында ашаячаксыз, эчаьчаьксез хъаьм, Исраилненъ унике кабилаь­се оьстеннаьн хакимлек итеп, таьхетлаьрдаь утырачаксыз.   Раббы Петергаь аьйтте: - Шимун, Шимун! Менаь шайтан сезне бодай илаьгаьн кебек илаьргаь роьхсаьт алды. АЬмма син иманынъны югалтмасын дип, Мин синенъ оьчен дога кылдым; син Минъа кире килгаьч, иман- дашларынъны ныгыт. Петер Анъа болай диде: - Раббым! Мин Синенъ белаьн тоьрмаьгаь даь, уьлемгаь даь барырга аьзермен. АЬ Гайсаь аьйтте: - Петер, синъа аьйтаьм, буьген аьтаьч кычкырганчы, Мине белуь­енънаьн оьч тапкыр ваз кичаьчаьксенъ. хъаьм шаькертлаьренаь аьйтте: - Мин сезне янчыксыз, биштаьрсез, башмаксыз жъибаьргаьн чакта, сезненъ бераьр наьрсаьгаь ихтыяжъыгыз булдымы? Алар: - хъичнаьрсаьгаь даь булмады, — дип жъавап бирделаьр. Шунда Ул аларга аьйтте: - АЬмма хаьзер янчыгы булганы аны уьзе белаьн алсын, биштаь­рен даь алсын; аь янчыгы булмаганы оьс киемен сатсын да кылыч сатып алсын. Чоьнки сезгаь аьйтаьм, Изге язманынъ: «Ул жъинаять­челаьр белаьн тинъ саналды», - дип язылган урыны Минъа карата тормышка ашырылырга тиеш. Минем хакта язылганнар тор­мышка ашырылу алдында. Шаькертлаьр Анъа: - Раббыбыз! Менаь монда ике кылыч бар, - диделаьр. Ул аларга: - Бу турыда жъитте! - диде.   Гайсаь, гадаьтенчаь, шаьхъаьрдаьн Заьйтуьн тавына китте; Анынъ белаьн бергаь шаькертлаьре даь барды. Анда барып жъиткаьч, Ул аларга: - Ваьсваьсаьгаь дучар булмас оьчен дога кылыгыз, - диде. хъаьм УЬзе, алардан таш атымы кадаьр читкаьраьк китеп, тезлаь­неп дога кылды хъаьм аьйтте: - Йа, Ата! АЬгаьр телаьсаьнъ, бу газаплар касаьсен Миннаьн кире алчы. Хаьер, Минем ихтыярым туьгел, Синенъ ихтыярынъ булсын. [ Шул вакыт, Анынъ янына куьктаьн бер фаьрештаь килеп, Аны ныгытты. Куьнъеле газапланганлыктан, Ул аеруча тырышып дога кылды; Анынъ тире жъиргаь тамган кан тамчылары кебек булды.] Дога кылган урыннан торып, Ул шаькертлаьре янына килде хъаьм аларны кайгыдан талчыгып йоклап яткан хаьлдаь куьр­де хъаьм аларга аьйтте: - Нигаь йоклап ятасыз? Торыгыз хъаьм, ваьсваьсаьгаь дучар бул­мас оьчен, дога кылыгыз.   Ул аьле аьйтеп таь бетермаьде, бу урынга халык тоьркеме килеп жъитте, аь инъ алдан унике шаькертненъ берсе - Яхъуьд атлысы бара иде. Ул, уьбаьргаь дип, Гайсаь янына килде. Гайсаь исаь анъа: - Яхъуьд! Син Адаьм Улына уьбуь белаьн хыянаьт итаьсенъмени? -диде. Гайсаь янындагы шаькертлаьр, хаьзер наьрсаь булачагын анълап, Анъа аьйттелаьр: - Раббыбыз! Баьлки безгаь кылычларыбызны эшкаь жъигаьргаьдер? Аларнынъ берсе, инъ баш руханинынъ хезмаьтчесенаь селтаьнеп, анынъ унъ колагын чабып оьзде. Шунда Гайсаь: - Туктагыз! ЖЪитаьр! - диде. хъаьм, хезмаьтчененъ колагына кулын тидереп, аны савыктыр­ды. Гайсаь УЬзен кулга алырга килгаьн баш руханиларга, Аллахъы Йорты каравылы башлыкларына хъаьм аксакалларга аьйтте: Юлбасар тотарга чыккан кебек, сез Мине тотарга кы­лычлар хъаьм чукмарлар куьтаьреп килгаьнсез! Мин хъаьр коьнне сезненъ белаьн бергаь Аллахъы Йортында булдым хъаьм сез Минъа кул куьтаьрмаьдегез; аь хаьзер - сезненъ вакыт, каранъгылык ха­кимлек итаь.   Шуннан сонъ алар, Гайсаьне тотып, инъ баш рухани оьенаь алып керделаьр. Петер исаь ерактарак калып алар артыннан барды. Ишегалды уртасына учак ягылган иде. Петер учак тираьсендаь утыручылар арасына барып утырды. АЬ бер хезмаьтче хатын, анынъ учак янында утырганын куьреп, анъа текаьлеп карады: - Менаь бу да Анынъ белаьн иде, - диде. АЬмма ул хатынга: - Мин Аны белмим, - дип, Аннан ваз кичте. Бераздан икенче бераьуь аны куьреп: - Син даь аларнынъ берсе, - диде. Лаькин Петер ул кешегаь: - Юк! - диде. Бер саьгатьлаьп вакыт уьткаьч, тагын аларнынъ берсе: - Чынлап та, бу да Анынъ белаьн бергаь иде, ул да Гаьлилаья кешесе бит, - дип, катгый раьвештаь раслады. АЬмма Петер ул кешегаь: - Мин синенъ наьрсаь соьйлаьвенъне белмим, - диде. Ул наькъ менаь шушы суьзлаьрне аьйткаьн вакытта аьтаьч кычкыр­ды. Бу вакытта Раббы борылып Петергаь карады; хъаьм Раббы­нынъ анъа: «Буьген аьтаьч кычкырганчы син Миннаьн оьч тапкыр ваз кичаьчаьксенъ», - дигаьн суьзлаьре исенаь тоьште. Ул, урам якка чыгып, бик каты елады. Гайсаьне саклап торучылар Аны мыскыл иттелаьр хъаьм кый­надылар. Гайсаьненъ куьзлаьрен каплап, Аннан: - Паьйгамбаьрлек итеп аьйт: Синъа кем сукты? - дип сорадылар. Алар болардан башка да Аны хурлый торган куьп суьзлаьр аьйт­телаьр. Танъ белаьн яхъуьд аксакаллары, баш руханилар хъаьм канун­чылар Югары кинъаьшмаь жъыелышына жъыелдылар хъаьм Гайсаьне жъыелыш алдына китереп бастырдылар хъаьм аьйттелаьр: - Безгаь аьйт, Син Маьсихме? Ул аларга аьйтте: - АЬгаьр сезгаь аьйтсаьм, сез ышанмассыз. АЬ инде сездаьн сора­сам, Минъа жъавап бирмаьссез. Бу вакыттан башлап Адаьм Улы Кодраьт Иясененъ унъ ягында утырыр. Шунда барысы: - Алайса Син Аллахъы Улы буласынъ инде? - диделаьр. Ул аларга: - Сез уьзегез Мине Ул дип аьйтаьсез, - дип жъавап бирде. Алар: - Безгаь тагын нинди шахъитлек кираьк? Без инде моны Анынъ УЬз авызыннан ишеттек, - диделаьр. Кинъаьшмаьдаьгелаьрненъ барысы да, торып, Гайсаьне Пилат янына алып килделаьр. - Без бу Кешене халкыбызны аздыручы дип таптык. Ул УЬзен Маьсих, Патша дип атый хъаьм кайсарга салым туьлаьуьне тыя, - дип гаепли башладылар. Пилат Аннан: - Син яхъуьдлаьр Патшасымы? - дип сорады. Ул анъа: - Моны син уьзенъ аьйтаьсенъ, - диде. Пилат исаь баш руханиларга хъаьм халык тоьркеменаь: - Мин бу Кешене гаеплаьрлек бер саьбаьп таь куьрмим, - диде. АЬмма алар: - Ул Гаьлилаьядаьн башлады, хаьзер монда да килде. Боьтен Яхъуьдиядаь оьйраьтеп, Ул халыкны котырта, - дип, уьз суьзлаьрендаь нык тордылар.   Пилат исаь Гаьлилаья дигаьннаьрен ишетеп: - Ул гаьлилаьялеме? - дип сорады. Гайсаьненъ ХЪируд патша идараь иткаьн оьлкаьдаьн икаьнен белгаьч, ул Аны ХЪируд янына жъибаьрде. Ул коьннаьрдаь ХЪируд уьзе даь Иерусалимда иде. ХЪируд исаь, Гайсаьне куьреп, бик шатланды, чоьнки ул Анынъ хакында ишеткаьнлектаьн, куьптаьннаьн Аны куьраьсе килеп йоьргаьн хъаьм Анъардан нинди даь булса могжъиза куьрермен дип оьметлаьнгаьн иде. ХЪируд Анъа куьп сораулар бирде; лаькин Гайсаь анъа бер генаь жъавап та кайтармады. Шунда булган баш руханилар хъаьм канунчылар исаь Аны бик каты гаеплаьделаьр. АЬмма ХЪируд уьзененъ гаскаьрилаьре белаьн Гайсаьне маьсхаьраьлаьп хъаьм Анъардан коьлеп, Аны купшы киемнаьргаь киендереп, кире Пилат янына жъибаьрде. Шул коьнне Пилат белаьн ХЪируд дусла­шып киттелаьр. Монъа хаьтле алар бер-берсенаь дошман иделаьр.   Пилат баш руханиларны, башлыкларны хъаьм халыкны жъыеп, аларга аьйтте: - Сез минъа бу Кешене халыкны котырта дип алып килдегез; менаь мин сезненъ алда аннан сорау алдым, лаькин бу Кешене сез аьйткаьн гаеплаьрненъ берсендаь даь гаепле дип тапмадым. хъируд та гаепле дип тапмады; чоьнки ул Аны кире безгаь жъи­баьрде. Менаь шулай, Ул уьлем жъаьзасы бирерлек хъичнаьрсаь даь эшлаьмаьгаьн. Шулай булгач, мин Аны, жъаьзалап, иреккаь жъи­баьраьм. *** АЬмма барысы бер тавыштан: - Анъа уьлем! АЬ безгаь Барабны азат ит! - дип кычкыра башла­дылар. Бараб шаьхъаьрдаь чуалыш китереп чыгаруы хъаьм кеше уьтеруье оьчен тоьрмаьгаь утыртылган кеше иде. Пилат, Гайсаьне иреккаь жъибаьрергаь телаьп, тагын аларга моьраьжъаьгать итте. АЬмма алар: - Аны хачка кадакла, кадакла! - дип кычкыра бирделаьр. Ул оьченче маьртаьбаь аларга аьйтте: - Ул нинди явызлык эшлаьгаьн сонъ? Мин Анъарда уьлем жъаьза­сы бирерлек хъичнинди гаеп тапмадым; шулай итеп, мин Аны, жъаьзалап, иреккаь жъибаьраьм. Лаькин халык тоьркеме тагын да катырак тавыш белаьн Анынъ хачка кадаклануын талаьп иттелаьр; хъаьм ахыр чиктаь уьз дигаьннаь­ренаь ирештелаьр. Пилат, алар телаьгаьнчаь булсын, дигаьн карар кылды. Чуалыш китереп чыгарган хъаьм кеше уьтергаьн оьчен тоьрмаьгаь утыртылганны, алар сораганча, азат итте; аь инде Гайсаьне аларнынъ ихтыярына тапшырды.   Гаскаьрилаьр Аны алып барганда, кырдан кайтып килуьче куь-риниле Шимун атлы бер кешене туктаттылар да, хачны анынъ жъилкаьсенаь салып, Гайсаь артыннан алып барырга куштылар. Артыннан куьп санлы халык тоьркеме, шулай ук, Аны кызга­нып, уькереп елый-елый, хатын-кызлар да барды. Гайсаь исаь борылып аларга аьйтте: - АЬй, Иерусалим хатын-кызлары! Минем оьчен еламагыз, баьлки уьзегез хъаьм балаларыгыз оьчен елагыз. Чоьнки килер коьн­наьр хъаьм: «Кысыр хатыннар, аьле бала тудырмаган карыннар хъаьм бала имезмаьгаьн имчаьклаьр баьхетле!» - дип аьйтерлаьр. Шул коьннаьрдаь кешелаьр тауларга: «Безненъ оьскаь авыгыз!», калкулык­ларга: «Безне каплагыз!» - дип аьйтерлаьр. Чоьнки яшеллаьнеп уьсеп утырган агач белаьн моны эшлилаьр икаьн, корыган агач бе­лаьн наьрсаь булыр сонъ? Гайсаь белаьн бергаь ике жъинаятьчене даь жъаьзалап уьтерергаь алып бардылар. Баш соьяге дип аталган урынга жъиткаьч, Аны ХЪаьм шул жъинаятьчелаьрне даь - берсен Анынъ унъ ягына, аь икен­чесен сул ягына - хачка кадакладылар. [ Гайсаь исаь аьйтте: Йа, Ата! Аларны кичер, чоьнки алар наьрсаь эшлаьуьлаьрен белмилаьр.] Гаскаьрилаьр исаь, жираьбаь салышып, Анынъ киемнаьрен буьлеш­телаьр. Халык моны карап торды. Башлыклар да Гайсаьдаьн мыскыллап коьлделаьр ХЪаьм: - Ул башкаларны коткарды! АЬгаьр Ул Аллахъы тарафыннан сайланган Маьсих булса, УЬзен-уьзе коткарсын! - диделаьр. Гаскаьрилаьр даь, Анъа якын килеп хъаьм шаьраб серкаьсе таькъдим итеп, Аны мыскыл иттелаьр хъаьм: - Син яхъуьдлаьр Патшасы булсанъ, УЬзенъне-уьзенъ коткар! - ди­делаьр. Анынъ баш оьстенаь хачка: «Бу - яхъуьдлаьр Патшасы», - дип язылган язу беркетелгаьн иде. Хачка асып куелган жъинаятьчелаьрненъ берсе, Аны хурлап: - Син Маьсих туьгелме сонъ? Шулай булса, УЬзенъне даь, безне даь коткар! - диде. Икенчесе исаь: - Син уьзенъ Анынъ кебек уьк хоькем ителгаьн, аьллаь син Аллахъы- дан да курыкмыйсынъмы? - дип, тегене тыйды. - Безне гадел хоькем иттелаьр, чоьнки кылган эшлаьребезгаь карата тиешлесен алдык; аь Ул хъичбер начарлык эшлаьмаьде, - диде. хъаьм Гайсаьгаь: - Гайсаь, УЬзенъненъ Патшалыгынъа кергаьч, мине искаь ал, - диде. Гайсаь анъа: - Хак суьз аьйтаьм: буьген уьк син Минем белаьн бергаь жъаьннаьттаь булачаксынъ. Инде коьн урталары иде. Шул вакыт кояш яктыртмый башлады, боьтен жъир оьстен каранъгылык каплап алды, хъаьм коьн­дезге оьчкаь кадаьр шулай булды. АЬ Аллахъы Йортындагы паьрдаь урталай ертылды. *** Гайсаь каты тавыш белаьн: - Ата! Мин рухымны Синенъ кулынъа тапшырам, - дип кыч­кырды хъаьм шуны аьйткаьннаьн сонъ жъан бирде. Бу вакыйганы куьреп торган йоьзбашы Аллахъыны данлап: - Чыннан да бу Кеше таькъва булган икаьн, - диде. Моны карарга жъыелган боьтен кеше, булган вакыйганы куьргаьннаьн сонъ, куькраьклаьренаь суга-суга, кайгырып оьйлаьренаь кайтып киттелаьр. АЬ Гайсаьненъ бар дуслары, шулай ук Анъа ияреп Гаьли-лаьядаьн килгаьн хатыннар да бу хаьлне ерактан карап тордылар.   Югары кинъаьшмаьдаь Яхъуьдия жъирендаьге Ариматай шаьхъаь­реннаьн Йосыф исемле бер кеше бар иде. Ул, Кинъаьшмаь аьгъзасы булса да, анда чыгарылган карарны хъаьм бу эшне хупламады. Ул игелекле хъаьм таькъва булып, Аллахъы Патшалыгы килуьен коьтаь иде. *** Йосыф, Пилат янына барып, Гайсаьненъ гаьуьдаьсен бируьен сорады. Ул, гаьуьдаьне хачтан алды хъаьм, жъитен тукымага тоьреп, таш тауны тишеп ясалган бер кабергаь салды. Монъа кадаьр анда аьле хъичкем даь салынмаган була. Бу - баьйраьмгаь аьзерлаьнаь тор­ган жъомга коьн иде, инде тиздаьн шимбаь коьн башланасы иде. Гайсаь белаьн Гаьлилаьядаьн килгаьн хатыннар Йосыф артыннан бардылар, каберне хъаьм Гайсаьненъ гаьуьдаьсен ничек итеп кабергаь куйганнарын карап тордылар. Шуннан сонъ алар, оьйлаьренаь кайтып, Гайсаьненъ гаьуьдаьсенаь соьртуь оьчен баьлзаьм хъаьм хуш исле майлар аьзерлаьделаьр; хъаьм Муса канунында кушылганча, шимбаь коьнне ял иттелаьр. Атнанынъ беренче коьнендаь хатын-кызлар, алдан аьзер­лаьнгаьн хуш исле майларны алып, иртаьн-иртуьк кабер янына киттелаьр хъаьм, кабер янына килгаьч, ташнынъ кабер алдыннан читкаь аударылганын куьрделаьр. АЬ эчкаь кергаьч, Раббы Гайсаьненъ гаьуьдаьсен тапмадылар. Алар бу хаьлгаь аптыра­шып торган вакытта, кинаьт алар алдына ялтырап торган киемдаь ике ир кеше паьйда булды. Хатыннар куркып туьбаьн карадылар, аьлеге кешелаьр аларга аьйттелаьр: - Нигаь сез Терене уьлелаьр арасыннан эзлисез? Ул монда юк: Ул терелтеп торгызылды. Гаьлилаьядаь чагында Анынъ сезгаь аьйт­каьн суьзлаьрен исегезгаь тоьшерегез: «Адаьм Улы гоьнахълылар ку­лына тотып бирелергаь, хачка кадакланырга хъаьм оьченче коьндаь терелеп торырга тиеш», - дигаьн иде Ул сезгаь. Шунда Гайсаь аьйткаьн суьзлаьр аларнынъ ислаьренаь тоьште. хъаьм кабер яныннан китеп, бу хаьл хакында алар унбер шаь­керткаь хъаьм калганнарга да хаьбаьр иттелаьр. Раьсуьллаьргаь бу хакта Магдалалы Маьрьям, Йохана, Ягъкубнынъ анасы Маьрь­ям, хъаьм шулай ук алар белаьн булган башка хатыннар да соьй­лаьде. АЬмма хатын-кызларнынъ бу суьзлаьре раьсуьллаьргаь буш суьзлаьр булып тоелды хъаьм алар ышанмадылар. Лаькин Петер, торып, кабер янына йоьгерде хъаьм иелеп кабер ишеге аша ка­рагач, анда яткан каьфенлекне генаь куьрде хъаьм, бу хаьлгаь танъ калып, оьенаь кайтты. Шул ук коьнне Гайсаьненъ ике шаькерте Иерусалимнан унбер чакрым чамасы ераклыктагы Эммаус дип аталган авылга ба­рырга чыкты. Алар булып узганнарнынъ барысы хакында да соьйлаьшеп бардылар. Алар соьйлаьшеп, фикер алышып барган чакта, Гайсаь УЬзе алар янына килеп, алар белаьн бергаь бара баш­лады. АЬмма шаькертлаьрненъ куьзлаьре каплап торылган кебек булганга куьраь, алар Аны танымадылар. Ул исаь алардан болай дип сорады: - Сез наьрсаь хакында фикер йоьртеп барасыз? Алар кайгыдан туктап калдылар. Шаькертлаьрненъ берсе, Клеопас атлысы Анъа: - Иерусалимга килгаьннаьр арасында бу коьннаьрдаь анда булган хаьллаьр турында Син генаь белмисенъме аьллаь? - диде. Ул алардан: - Нинди хаьллаьр турында? - дип сорады. Шаькертлаьр Анъа аьйттелаьр: - Насаралы Гайсаь турында; Ул Аллахъы алдында да, боьтен ха­лык алдында да, эштаь даь, суьздаь даь кодраьтле Паьйгамбаьр иде. Безненъ баш руханилар хъаьм башлыклар Аны уьлемгаь хоькем итуь оьчен тотып бирделаьр хъаьм хачка кадакладылар. АЬ без Исраил- не азат итаьргаь тиеш Кеше - Ул булыр дип оьметлаьнгаьн идек, аьмма аьле болар гына туьгел. Ул вакыйгадан сонъ инде ике коьн уьтте. Шунынъ оьстенаь арабыздагы кайбер хатыннар да безне танъ калдырды; алар иртуьк кабер янына барганнар, аьмма Анынъ гаьуьдаьсен тапмаганнар. Шулай ук фаьрештаьлаьр паьйда булып, аларга: «Ул тере», - дип аьйткаьннаьрен алар кайтып соьйлаьделаьр. Аннары арабызда булган кайбер кешелаьр кабер янына барды­лар хъаьм бар наьрсаьненъ хатыннар соьйлаьгаьнчаь булуын куьрделаьр; лаькин Гайсаьненъ УЬзен куьрмаьделаьр. Шунда Гайсаь аларга аьйтте: - АЬй сез, анъсызлар, паьйгамбаьрлаьрненъ аьйткаьн барлык суьзлаь­ренаь акрын инанучылар! Маьсих УЬзененъ шоьхъраьтенаь ирешер алдыннан шулай газап чигаьргаь тиеш туьгел идемени? Ул Муса язмаларыннан башлап, барлык паьйгамбаьрлаьрненъ язмаларына кадаьр боьтен Изге язмадагы УЬзе хакында аьйтелгаьн урыннарны анълатып бирде. Алар уьзлаьре барасы авылга якын­лаштылар; аь Гайсаь УЬз юлын тагын да даьвам итаьргаь телаьгаьн кебек итте. АЬмма алар: - Инде кич якынлашып килаь, безненъ белаьн кал, - дип Аны куьндерделаьр, хъаьм Ул алар белаьн оьйгаь кереп калды. Ул, алар бе­лаьн бергаь оьстаьл артына ашарга утыргач, икмаьк алып шоькрана кылганнан сонъ, аны сындыргалап шаькертлаьргаь бирде. Шул­чак аларнынъ куьзлаьре ачылып китте хъаьм шаькертлаьр Гайсаьне танып алдылар; аьмма Ул аларга куьренмаьс булды. Алар бер-берсенаь: - Ул безгаь юлда соьйлаьгаьндаь хъаьм Изге язманынъ маьгънаьсен анълатканда, безненъ куьнъеллаьребез куьтаьрелеп китте туьгелме сонъ? -диделаьр. хъаьм шунда ук торып, Иерусалимга кире кайттылар, анда унбер шаькертне хъаьм алар белаьн бергаь булган башкаларны жъые­лышып торган хаьлдаь куьрделаьр. Аларнынъ барысы да: - Раббы чыннан да уьледаьн терелеп торды хъаьм Шимунга куь­ренде, - дип соьйлаьделаьр. Бу кешелаьр даь юлда булган вакыйганы хъаьм икмаьк сындырган чакта Гайсаьне ничек танып алулары хакында соьйлаьп бирделаьр.   Алар бу хакта соьйлаьгаьндаь Гайсаь УЬзе кинаьт аларнынъ уртасында паьйда булып: - Иминлек сезгаь, - диде. Алар куркудан катып калдылар, бу оьраьк булса кираьк дип уйладылар. Лаькин Ул аларга аьйтте: - Нигаь каушап калдыгыз? Нигаь куьнъелегезгаь шундый шик тоьшаь? Минем кулларыма хъаьм аякларыма карагыз, бу - Мин УЬзем. Кулларыгызны Минъа тидерегез хъаьм карагыз; оьраькненъ таь­не хъаьм соьяге булмый, аь куьргаьнегезчаь, Миндаь бар. Моны аьйткаьннаьн сонъ, Ул аларга кулларын хъаьм аякларын куьрсаьтте. Алар шатлыкларыннан хъаьм танъ калудан хъаман да ышанмый торганда, Ул алардан: - Сезненъ монда ашарга бераьр наьрсаьгез бармы? дип сорады. Алар Анъа бер кисаьк пешкаьн балык бирделаьр. Ул аны алып, алар алдында ашады. Аннан сонъ Гайсаь аларга аьйтте: - Мин сезненъ белаьн бергаь чакта, наькъ менаь боларны соьйлаь­дем: Муса канунында, паьйгамбаьрлаьрненъ китапларында хъаьм Заь- бурда Минем хакта язылганнарнынъ барысы да тормышка ашы­рылырга тиеш. Аннары Ул аларга Изге язманы анъларга ярдаьм итте. хъаьм аларга: - Изге язмада болай дип язылган: Маьсих газап чигаьргаь, оьченче коьндаь уьледаьн терелеп торырга, хъаьм гоьнахълары киче­релсен оьчен таьуьбаь итуь, Иерусалимнан башлап, бар халыкларга Анынъ исеме нигезендаь игълан ителергаь тиеш, - диде. - Сез монъа шахъитлаьр. Мин Атам ваьгъдаь иткаьнне сезгаь жъибаьрермен; сез исаь куьклаьрдаьн уьзегезгаь кодраьт бирелгаьнгаь кадаьр Иерусалим шаьхъаьрендаь калыгыз.   Шуннан сонъ Гайсаь, шаькертлаьрен шаьхъаьрдаьн алып чыгып, Баьйтаьниягаь чаклы алар белаьн барды хъаьм, кулларын куьтаьреп, анда аларга фатихасын бирде. Ул аларга фатиха биргаьндаь, алардан аерыла барып, куьккаь алынды. Шаькертлаьр саьжъдаь кылып, Анъа табындылар хъаьм зур шатлык белаьн Иерусалимга кайттылар. Алар Аллахъыны данлап, хъаьрвакыт Аллахъы Йор­тында булдылар. Инъ башта Суьз булган, Суьз Аллахъы белаьн булган, хъаьм Суьз Аллахъы булган. Суьз инъ башта ук Аллахъы белаьн булган. Бар наьрсаь Суьз аша яратылган, хъаьм яратылган хъаьр наьрсаь Аннан башка яратылмаган. Анъарда тормыш булган, хъаьм шул тормыш кешелаьргаь яктылык биргаьн. Яктылык каранъгылыкта яктыра, каранъгылык исаь аны суьндераь алмаган. Аллахъы тарафыннан жъибаьрелгаьн Яхъя исемле бер кеше бар иде. Яхъя шахъитлек бируь оьчен килде. Ул, барысы да иман ки­терсеннаьр дип, Яктылык хакында шахъитлек бирергаь килде. Ул уьзе Яктылык туьгел, лаькин Яктылык хакында шахъитлек бируь оьчен жъибаьрелгаьн иде. Доьньяга килуьче хъаьр кешене яктыртучы Яктылык — чын Яктылык иде. Ул доьньяда булды, лаькин доьнья, Анынъ аша яратылган булуга карамастан, Аны танымады. Ул УЬз кешелаь­ре янына килде, аьмма уьзенекелаьр Аны кабул итмаьде. АЬ Аны кабул итеп, Анъа иман китеруьчелаьргаь Ул Аллахъы балалары бу­лырга хокук бирде. Алар каннан да, таьн наьфесеннаьн даь, ир наьфесеннаьн даь туьгел, баьлки Аллахъыдан тудылар. Суьз Кеше булды, маьрхаьмаьт хъаьм хакыйкать белаьн тулы бу-лып, безненъ арабызда яшаьде, хъаьм без Анынъ данын, Атанынъбердаьнбер Улына биргаьн данын куьрдек. Яхъя паьйгамбаьр Анынъ хакында шахъитлек биреп: — «Миннаьн сонърак Килуьче миннаьн алга чыкты, чоьнки Ул миннаьн элек бар иде» дип соьйлаьгаьнем менаь Шул инде, — дип кычкырып аьйтте. Анынъ тулылыгыннан без хъаьммаьбез маьрхаьмаьт оьстенаь маьр-хаьмаьт алдык, чоьнки канун Муса аркылы бирелгаьн, маьрхаь-маьт хъаьм хакыйкать исаь Гайсаь Маьсих аша килде. Аллахъыныберкем, беркайчан куьрмаьгаьн. Аны Ата оьчен инъ якын булганбердаьнбер Улы ачып бирде. Иерусалим яхъуьдлаьре руханиларны хъаьм левилелаьрне Яхъя паьйгамбаьрдаьн: «Син кем?» — дип сорар оьчен жъибаьргаьч, ул, хъич таь яшермичаь, шахъитлек биреп: — Мин Маьсих туьгел, — дип икърар итте. Алар аннан: — Кем сонъ син, Ильясмы? — дип сорадылар. — Юк, — диде ул. — Ваьгъдаь ителгаьн паьйгамбаьрме? — Юк, — дип жъавап бирде Яхъя. — Алайса, кем сонъ син? Безне монда жъибаьруьчелаьргаь жъавап бируь оьчен уьзенъ хакында безгаь наьрсаь аьйтерсенъ? *** Яхъя, Ишагыйя паьйгамбаьр аьйткаьн суьзлаьрне кулланып: — Мин — «Раббыга юлны турайтыгыз», — дип чуьлдаь кычкы­ручынынъ тавышы, — диде. ЖЪибаьрелгаьннаьр фарисейлаьрдаьн иде. Алар Яхъядан: — Син Маьсих таь, Ильяс та, ваьгъдаь ителгаьн паьйгамбаьр даь бул­магач, ни оьчен сонъ суга чумдыру йоласын башкарасынъ? — дип сорадылар. Яхъя аларга: — Мин суга чумдырам, аьмма арагызда сез белмаьгаьн Бераьуь тора. Минем артымнан Килуьче наькъ менаь Ул инде, аь мин Анынъ аяк киемененъ каешын чишаьргаь даь лаеклы туьгелмен, — дип жъавап бирде. Бу вакыйгалар Яхъя паьйгамбаьр чумдыра торган урында — УЬрдуьн елгасы аръягындагы Баьйтаьниядаь булды. Икенче коьнне Яхъя паьйгамбаьр, каршына килуьче Гайсаьне куьреп, аьйтте: — Менаь доьньянынъ гоьнахъын УЬз оьстенаь алучы Аллахъы Баьраьне. «Миннаьн сонърак килуьче бер Зат миннаьн алга чыкты, чоьнки Ул миннаьн элек бар иде», — дип соьйлаьгаьнем Ул — УЬзе. Мин Аны белми идем, лаькин, Ул Исраил халкына билгеле булсын оьчен, суга чумдырырга килдем. Яхъя паьйгамбаьр шахъитлек биреп, оьстаьп аьйтте: — Мин Рухнынъ куьгаьрчен раьвешендаь Гайсаьгаь инъуьен хъаьм Анынъ оьстендаь калуын куьрдем. Мин Аны танымас идем, аьмма мине суга чумдыру оьчен ЖЪибаьруьче: «Кем оьстенаь Рух инъуьен хъаьм Анынъ оьстендаь калуын куьрсаьнъ, Изге Рухка чумдыручы Шул бу­лыр», — дигаьн иде. Мин моны куьрдем хъаьм шахъитлек бираьм: Ул — Аллахъы Улы. Икенче коьнне Яхъя паьйгамбаьр ике шаькерте белаьн шул ук урында торганда, узып баручы Гайсаьне куьреп: — Менаь, карагыз, Аллахъы Баьраьне, — диде. Ике шаькерт, анынъ бу суьзлаьрен ишеткаьч, Гайсаь артыннан киттелаьр. Гайсаь исаь, артына аьйлаьнеп карап хъаьм аларнынъ арттан килуьен куьреп: — Сезгаь наьрсаь кираьк? — диде. Алар Аннан: — Рабби, Син кайда яшисенъ? — дип сорадылар. (Рабби — Остаз дигаьн маьгънаьдаь.) Гайсаь аларга: — АЬйдаьгез Минем белаьн, уьзегез куьрерсез, — диде. Саьгать дуьртлаьр чамасы иде. Алар, Гайсаь белаьн барып, Анынъ кайда яшаьгаьнен куьрделаьр хъаьм ул коьнне Анынъ янында калдылар. Яхъя паьйгамбаьрненъ Гайсаь турында аьйткаьн суьзлаьрен ише-теп, Анынъ артыннан киткаьн икененъ берсе Шимун Петерненъэнесе АЬндри иде. Ул, инъ элек абыйсы Шимунны табып, анъа: — Без Маьсихне очраттык, — диде хъаьм Шимунны Гайсаь янына алып килде. (Маьсих — Май соьртелгаьн Зат дигаьн маьгънаьдаь.) Гайсаь исаь, Шимунга карап: — Син, Яхъя улы Шимун: син Кифас дип аталырсынъ, — диде. (Кифас хъаьм Петер дигаьн исемнаьр — кыя дигаьн маьгънаьдаь.) Икенче коьнне Гайсаь Гаьлилаьягаь барырга булды. АЬндри белаьн Петер кебек уьк, Баьйтсайда шаьхъаьреннаьн булган Филипне очратты хъаьм анъа:  — Минем артымнан бар, — диде. *** Филип, Натанаилне табып: — Без насаралы Йосыф улы Гайсаьне очраттык. Анынъ хакында Муса канунда язган, шулай ук паьйгамбаьрлаьр даь язганнар, — диде. Лаькин Натанаил анъа: — Насарадан нинди даь булса яхшы наьрсаь чыгармы икаьн? — дип жъавап бирде. — Барыйк, уьзенъ куьрерсенъ, — диде Филип. Гайсаь, УЬзенаь таба якынлашып килуьче Натанаилне куьреп, анынъ хакында: — Менаь чын исраилле, анъарда хъичнинди маькер юк, — диде. Натанаил Аннан: — Син мине каян белаьсенъ? — дип сорады. — Мин, Филип сине чакырганчы ук, инжъир агачы тоьбендаь куьрдем, — дип жъавап бирде Гайсаь. — Остаз! Син — Аллахъы Улы! Син — Исраил Патшасы! —диде Анъа Натанаил. Гайсаь: — Син Минем: «Мин сине инжъир агачы тоьбендаь куьрдем», — дигаьнемаь куьраь генаь ышанасынъмы? Моннан да зуррак наьрсаьлаьр куьрерсенъ аьле, — дип жъавап бирде хъаьм, даьвам итеп, — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: куьклаьр ачылуын хъаьм Аллахъы фаьрештаьлаьрененъ Адаьм Улы янына куьтаьрелеп инъуьлаьрен куьрерсез, — диде. ОЬченче коьнне Гаьлилаья оьлкаьсененъ Каьна шаьхъаьрендаь туй булды. Туйга Гайсаьненъ анасы да килде. Гайсаь даь УЬзененъ шаькертлаьре белаьн шул туйга чакырылган иде. Шаьраб жъитмаьгаьч, Гайсаьненъ анасы Анъа: — Аларнынъ шаьраблары беткаьн, — диде. — Син ни оьчен моны Минъа аьйтаьсенъ? Минем аьле вакытым килеп жъитмаьде, — диде Гайсаь анъа. Анасы хезмаьтчелаьргаь: — Ул сезгаь наьрсаь аьйтсаь, шуны эшлаьгез, — диде. Анда, яхъуьдлаьрненъ йоласы буенча, пакьлаьнуь оьчен куелган ике яки оьч уьлчаьуь су сыйдырышлы алты таш чуьлмаьк бар иде. Гайсаь хезмаьтчелаьргаь: —Чуьлмаьклаьрне су белаьн тутырыгыз, — дип аьйткаьч, алар чуьл­маьклаьрне моьлдераьмаь итеп тутырдылар. Шуннан сонъ Гайсаь аларга: —Инде чумырып алыгыз да туй башлыгына илтеп бирегез, — диде. Алар илтеп бирделаьр. Туй башлыгы шаьрабнынъ кайдан икаьнен белми иде. Бу турыда суны чумырып алган хезмаьтчелаьр генаь белаь иде. Туй башлыгы, шаьрабка аьйлаьнгаьн суны татып карагач, кияуьне уьз янына чакырып алып: — Башта хъаьркем яхшы шаьраб бираь, аь инде жъитаьрлекэчелгаьч, начаррагын китераь; аь син яхшы шаьрабны инъ сонъгакалдыргансынъ, — диде. Шулай итеп, Гаьлилаьяненъ Каьна шаьхъаьрендаь могжъизалы га-лаьмаьтлаьрен башлап жъибаьреп, Гайсаь УЬзененъ данын куьрсаьтте, хъаьм шаькертлаьре Анъа иман китерделаьр. Шуннан сонъ Ул, анасы, энелаьре хъаьм шаькертлаьре белаьн бергаь Каьпаьрнаум шаьхъаьренаь килеп, берничаь коьнгаь анда калды. Яхъуьдлаьрненъ Коткарылу баьйраьме якынлашкач, ГайсаьИерусалимга килде. Ул андагы Аллахъы Йортында уьгез, сарык, куьгаьрчен сатучыларны хъаьм акча алмаштырып утыручыларныкуьргаьч, баудан чыбыркы уьреп, барысын да — сарыкларны да, уьгезлаьрне даь маштыручыларнынъ оьстаьллаьрен аударып ташлап, акчаларын чаьчеп жъибаьрде. Куьгаьрчен сатучыларга: — Боларны моннан алып китегез! Минем Атамнынъ йортын базарга аьйлаьндермаьгез! — диде. Анынъ шаькертлаьре: «Мине Синенъ йортынъа булган маьхаьббаьт газаплый», — дип язылган суьзлаьрне ислаьренаь тоьшерделаьр. Шуннан, яхъуьдлаьр Гайсаьдаьн: — Болай эшлаьргаь хокукынъ барлыгын безгаь нинди галаьмаьт белаьн исбат итаь аласынъ? — дип сорадылар. Гайсаь аларга: — Бу Аллахъы Йортын жъимереп ташлагыз, Мин аны оьч коьндаь янъадан торгызачакмын, — диде. Яхъуьдлаьр Анъа аьйттелаьр: — Бу Аллахъы Йорты кырык алты ел тоьзелде, аь Син аны оьч коьндаь генаь торгыза алырсынъмы? АЬмма Гайсаь, Аллахъы Йорты дип, УЬзененъ таьне хакындааьйткаьн иде. Гайсаь уьледаьн терелтелгаьч, шаькертлаьре Анынъ бу турыда аьйткаьнен ислаьренаь тоьшерделаьр хъаьм, Изге язмага да, Гайсаь аьйткаьн суьзлаьргаь даь ышандылар. Коткарылу баьйраьме коьннаьрендаь Анынъ Иерусалимда куьр­саьткаьн могжъизалы галаьмаьтлаьрен куьреп, куьплаьр Гайсаьгаь иман китерделаьр. АЬмма боьтен кешелаьрне УЬзе белгаьнгаь, алар ту­рында кемненъ даь булса соьйлаьп бируьенаь Гайсаьненъ ихтыяжъы юк иде, чоьнки кешелаьрненъ куьнъеллаьрендаь наьрсаь барын Ул белде хъаьм шунъа куьраь аларга ышаныч багламады. Яхъуьд башлыкларынынъ фарисейлаьрдаьн булган Никаьдим атлысы тоьнлаь Гайсаь янына килеп: — Остаз! Синенъ Аллахъыдан килгаьн Остаз икаьненъне белаьбез; чоьнки, Аллахъы анынъ белаьн булмаса, Син куьрсаьткаьн могжъизалы галаьмаьтлаьрне беркем даь эшли алмас иде, — диде. — Синъа хак суьз аьйтаьм: беркем даь, янъадан тумаса, Аллахъы Патшалыгын куьраь алмас, — диде анъа Гайсаь. Никаьдим Аннан: — Кеше картайгач ничек итеп янъадан туа алсын? Ул, анасы ка­рынына кереп, икенче тапкыр туа алыр микаьн? — дип сорады. Гайсаь жъавабында анъа аьйтте: — Синъа хак суьз аьйтаьм: аьгаьр кеше судан хъаьм Рухтан тумаса, ул Аллахъы Патшалыгына кераь алмас. Таьннаьн туган — таьн, Рухтан туган — рух була. Минем синъа: «Сез янъадан туарга тиешсез», — дип аьйтуьемаь гажъаьплаьнмаь. ЖЪил кайда телаьсаь, шунда исаь, анынъ тавышын ишетаьсенъ, лаькин кайдан килеп кая китуьен белмисенъ: Рухтан туган хъаьркем белаьн наькъ менаь шулай була. Никаьдим Аннан: — Ничек алай була алсын? — дип сорады. — Син, Исраил моьгаллиме була торып, шуны белмисенъме? —диде анъа Гайсаь. — Синъа хак суьз аьйтаьм: без наьрсаь белсаьк, шу-ны соьйлибез; наьрсаь куьрсаьк, шунъа шахъитлек бираьбез; аь сезбезненъ шахъитлегебезне кабул итмисез. Сез жъирдаьге хаьллаьртурында соьйлаьгаьнгаь ышанмыйсыз икаьн, куьктаьгелаьре хакындасоьйлаьсаьм, ничек ышанырсыз? Куьктаьн инъгаьн Адаьм Улыннанбашка бераьуьненъ даь куьккаь куьтаьрелгаьне юк. Адаьм Улына иман китеруьче хъаьр кеше маьнъгелек тормыш алсын оьчен, Муса чуьлдаь еланны куьтаьргаьн кебек, Адаьм Улы да куьтаьрелергаь тиеш. *** Чоьнки Аллахъы доьньяны шулкадаьр яратты ки, Улына иман китеруьче беркем хъаьлак булмасын оьчен, баьлки маьнъгелек тормыш алсын оьчен, УЬзененъ бердаьнбер Улын бирде. Аллахъы УЬзененъ Улын доьньяны хоькем итуь оьчен туьгел, баьлки доьнья Анынъ аша котылсын оьчен, доьньяга жъибаьрде. Улына иман китеруьче хоькем ителми, аь иман китермаьуьче инде хоькем ителде, чоьнки ул Аллахъынынъ бердаьнбер Улына иман китер­маьде. Хоькем исаь шуннан гыйбараьт: доьньяга яктылык килде, аьмма кешелаьр, эшлаьре яман булганга, яктылык урынына каранъ­гылыкны яраттылар. Явызлык эшлаьуьче хъаьркем яктылыкны наьфраьт итаь хъаьм, уьзененъ эшлаьре ачык куьренмаьсен дип, якты­лыкка килми. АЬ доьреслек буенча эш итуьче, гамаьллаьрененъ Аллахъы аркылы эшлаьнгаьнлеге ачык куьренсен оьчен, яктылык­ка килаь. Шуннан сонъ Гайсаь шаькертлаьре белаьн Яхъуьдия жъиренаь килде хъаьм алар белаьн бергаь шунда калып, халыкны суга чум­дырды. Яхъя да Салим янындагы куьп сулы Айнунда шунда килгаьн кешелаьрне суга чумдыра иде. Ул вакытта аьле Яхъя тоьрмаьгаь утыртылмаган була. Яхъя паьйгамбаьрненъ шаькертлаьре белаьн бер яхъуьд кешесе арасында пакьлаьнуь йоласы турында баьхаьс чыккач, алар, Яхъя паьйгамбаьр янына килеп: — Остаз! Менаь УЬрдуьнненъ аръягында синенъ белаьн булган хъаьм Анынъ турында син шахъитлек биргаьн Кеше халыкны суга чум­дыра, хъаьм барысы да Анынъ янына баралар, — диделаьр. Яхъя паьйгамбаьр жъавап итеп аьйтте: Куьктаьн бирелмаьгаьн булса, кеше уьзенаь бернаьрсаь даь кабул итаь алмый. Сез — «Мин Маьсих туьгел, аьмма Анынъ алдыннан жъибаьрел-дем», — дип аьйткаьнемне ишетуьче шахъитлаьр. Кияуь егетененъкаьлаьше була, аь кияуьненъ янында тынълап торучы дусты, анынътавышын ишетеп, шатланып куана. Минем куанычым да шу-лай тулы. Ул уьсаьргаь, мин кечераьергаь тиеш. Югарыдан Килуьче хъаьркемнаьн оьстенраьк; аь жъирдаьн булган, жъирнеке булып, жъирдаьгечаь соьйлаьр. Куьктаьн Килуьче хъаьркемнаьн оьстендер: Ул УЬзе куьргаьннаьре хъаьм ишеткаьннаьре турында ша-хъитлек бираь, аьмма Анынъ шахъитлеген бераьуь даь кабул итми. Анынъ шахъитлеген кабул итуьче, Аллахъынынъ хаклыгына инану­ын раслап, моьхъер суккан була. Аллахъы жъибаьргаьн Зат Аллахъы суьзлаьрен соьйлаьр, чоьнки Аллахъы Рухны уьлчаьмичаь бираь. Ата УЬзененъ Улын ярата хъаьм бар наьрсаьне Анынъ кулына тапшырган. Улына иман китеруьчененъ маьнъгелек тормышы бар, аь Улына иман китермаьуьче тормыш куьрмаьячаьк, баьлки анынъ оьстендаь Ал-лахъынынъ ачуы торачак. Фарисейлаьр Гайсаьненъ Яхъя паьйгамбаьргаь караганда куьб­раьк шаькертлаьр жъыюы хъаьм аларны суга чумдыруы турында ишеттелаьр, хаьлбуки, кешелаьрне Гайсаь УЬзе туьгел, баьлки шаькертлаьре суга чумдыра иде. Бу турыда белгаьннаьн сонъ, Гай­саь, Яхъуьдияне калдырып, тагын Гаьлилаьягаь китте. Анъа Самарея оьлкаьсе аша уьтаьргаь туры килде. Самареядаь, Ягъкуб уьзененъ улы Йосыфка биргаьн жъир билаь­маьсенаь якын урнашкан Сухар дигаьн шаьхъаьрдаь, Ягъкуб коесы бар иде. Юлда арыган Гайсаь шул кое янына килеп утырды. Коьн урталары иде. Шаькертлаьре ризык сатып алу оьчен шаьхъаьргаь киткаьч, су алырга дип, бер Самарея хатыны килде. Гайсаь анъа: — Минъа эчаьргаь бирче, — диде. *** Хатын исаь: — Ничек итеп Син, яхъуьд була торып, миннаьн, Самарея хаты­ныннан, эчаьргаь сорыйсынъ? — диде. Ул бу суьзлаьрне яхъуьдлаьр самареялелаьр белаьн аралашмаганга куьраь аьйтте. Гайсаь анъа болай жъавап бирде: Аллахъынынъ буьлаьген белсаьнъ хъаьм синнаьн: «Минъа эчаьргаь бирче», — дип сораучынынъ кем икаьнен белсаьнъ, син уьзенъ Аннан сорар иденъ, хъаьм Ул синъа тереклек суы бирер иде. Хатын Анъа аьйтте: — АЬфаьндем! Синенъ чумырып алырга бернаьрсаьнъ даь юк, аь кое тираьн. Син ул тереклек суын кайдан алырсынъ икаьн? Бу коены безгаь Ягъкуб атабыз биргаьн: уьзе даь, балалары да, мал-ту­арлары да шушы коедан эчкаьннаьр. Син Ягъкуб атабыздан да боьеграькме аьллаь? Гайсаь анъа жъавап биреп аьйтте: — Бу суны эчкаьн хъаьркем янаь сусар, аь Мин бираьчаьк суны эчкаьн кеше хъичкайчан сусамас. Мин биргаьн су анъарда маьнъге­лек тормышка ага торган чишмаьгаь аьверелаьчаьк. Хатын Анъа: — АЬфаьндем! Минъа шул суны бирче, аннан мин сусамас идем хъаьм су алыр оьчен монда килеп йоьрмаьс идем, — диде. — Бар, иренъне чакырып кил, — диде анъа Гайсаь. Хатын исаь: — Минем ирем юк, — дип жъавап бирде. Гайсаь анъа: — Ирем юк, дип син доьресен аьйттенъ, чоьнки синенъ биш иренъ булган, аь инде хаьзергесе синъа ир туьгел. Син моны доьрес аьйттенъ, — диде. - АЬфаьндем! Куьраьм, Син паьйгамбаьрсенъ. Безненъ ата-баба-ларыбыз Аллахъыга бу тауда табынганнар, аь сез яхъуьдлаьр, кешелаьр табына торган урын Иерусалимда булырга тиеш, дип аьйтаьсез, -диде Анъа хатын. Гайсаь аьйтте: — Ханым, ышан суьземаь, вакыт жъитаь: Атага табынуыгыз бу тауда да, Иерусалимда да булмаячак. Сез кемгаь табынуыгызны белмисез, аь без кемгаь табынуыбызны белаьбез, чоьнки котылу яхъуьдлаьрдаьн килаь. АЬмма вакыт жъитаь, хъаьм килеп таь жъитте инде, ул вакытта чын куьнъелдаьн табынучылар Атага рух ваь ха­кыйкать белаьн табынырлар, чоьнки Ата шундый табынучы­ларны эзли. Аллахъы Ул - Рух, хъаьм Анъа табынучылар рух ваь хакыйкать белаьн табынырга тиешлаьр. Хатын Анъа: — Маьсихненъ (Май соьртелгаьн Затнынъ) килаьчаьген белаьм. Ул, килгаьч, безгаь боьтенесен анълатып бирер, - диде. Гайсаь анъа: — Синенъ белаьн соьйлаьшуьче Мин - ул УЬзе, - диде. Шул вакыт аьйлаьнеп кайткан шаькертлаьре, Анынъ хатын белаьн соьйлаьшеп торуын куьреп, гажъаьплаьнделаьр, аьмма берсе даь: «Син анъардан наьрсаь сорыйсынъ?» - яки: «Бу хатын белаьн наьрсаь турында соьйлаьшаьсенъ?» - дип сорамады. Хатын, су чуьлмаьген калдырып, шаьхъаьргаь китте хъаьм андагыкешелаьргаь: - Барып карагыз аьле, кылган эшлаьремненъ боьтенесен аьйтеп биргаьн Кешене куьрерсез; Ул Маьсих туьгелме икаьн? - диде. хъаьм кешелаьр, шаьхъаьрдаьн чыгып, Гайсаь янына киттелаьр. Ул арада шаькертлаьре Аны: — Остаз! Ашап ал инде, - дип кыстарга керештелаьр. Гайсаь аларга: — Минем сез белми торган ризыгым бар, - диде. Шаькертлаьре уьзара: — АЬллаь Анъа бераьрсе ашарга китерде микаьн? - диештелаьр. Гайсаь аларга аьйтте: Минем ризыгым - Мине ЖЪибаьруьчененъ ихтыярын уьтаьуь хъаьм Анынъ эшен тоьгаьллаьуь. Сез: «Тагын дуьрт айдан урак оьсте жъитаьчаьк», - дисез туьгелме? АЬ Мин сезгаь аьйтаьм: аьйбаьтлаьп кара­гыз, игеннаьр агарып уракка оьлгергаьн инде. Уракчы эш хакы ала хъаьм маьнъгелек тормыш оьчен унъыш жъыя. Шунъа куьраь, чаьчуьче белаьн уручы бергаь куана. Шулай итеп, бу очракка: «Берсе чаьчаь, аь икенчесе ура», - дигаьн аьйтем туры килаь. Мин сезне  уьзегез уьстермаьгаьнне урырга жъибаьрдем, анда башкалар эшлаьгаьн иде, аь сез аларнынъ хезмаьт унъышын жъыясыз. «Кылган эшлаьремненъ боьтенесен аьйтеп бирде», - дип шахъитлек иткаьн хатыннынъ суьзен ишеткаьч, аьлеге шаьхъаьрдаьге самареялелаьрненъ куьбесе Гайсаьгаь иман китерде. Шунлыктан, самареялелаьр Анынъ янына килеп, Анъардан уьзлаьре янында ка­луын уьтенеп сорадылар хъаьм Ул анда ике коьнгаь калды. Анынъ суьзлаьрен ишетеп, тагын да куьбраьк кеше Анъа иман китерде, аь теге хатынга исаь: — Без инде синенъ суьзлаьренънаьн туьгел, баьлки Анынъ суьзлаьрен уьзебез ишетеп хъаьм Анынъ чыннан да доьньяны Коткаручы Маь-сих икаьнен белеп, Анъа ышанабыз, - диделаьр. Ике коьн уьткаьч, Гайсаь бу шаьхъаьрдаьн Гаьлилаьягаь китте. «Паьйгамбаьрне уьз илендаь ихтирам итмилаьр», - дип, Гайсаь УЬзе уьк шахъитлек биргаьн иде. Ул Гаьлилаьягаь килгаьч, Иерусалимдагы баьйраьмдаь гаьлилаьялелаьр даь катнашканга, баьйраьм коьннаьрендаь Гайсаь эшлаьгаьн барлык эшлаьрне куьргаьнлектаьн, Аны бик телаьп кабул иттелаьр. Шуннан сонъ Гайсаь янъадан теге чакта суны шаьрабка аьйлаьн­дергаьн урынга - Гаьлилаьяненъ Каьна шаьхъаьренаь килде. Каьпаьр-наумда бер сарай аьхъеле хъаьм анынъ авыру улы бар иде. Сарай аьхъеле, Гайсаьненъ Яхъуьдиядаьн Гаьлилаьягаь килгаьнен ишетеп, Анынъ янына китте. Ул Гайсаьдаьн, уьзлаьре йортына барып, уьлем туьшаь­гендаь яткан улын савыктыруын ялварып сорады. - Илахъи билгелаьр хъаьм могжъизалар куьрмаьсаьгез, сез битышанмаячаксыз, - диде анъа Гайсаь. Сарай аьхъеле Анъа: — АЬфаьндем! Балам уьлгаьнче килаь куьр инде, - диде. Гайсаь исаь: — Бар, оьенъаь кайт, синенъ улынъ савыкты, - диде. Сарай аьхъеле, Гайсаьненъ суьзенаь ышанып, кайтып китте. Кай­тышлый хезмаьтчелаьре очрап: — Улынъ савыкты, - диделаьр. - Анъа кайсы саьгатьтаь хаьл керде? - дигаьн соравына, алар анъа: — Кичаь коьндезге саьгать берлаьрдаь бизгаьк аннан китте, - дип жъавап бирделаьр. Гайсаьненъ «Улынъ савыкты» дигаьн суьзлаьрененъ наькъ шулсаьгатьтаь аьйтелгаьнен анълагач, аьти кеше уьзе даь, анынъ йортын-дагыларнынъ барысы да Гайсаьгаь иман китерделаьр. Бу Гайсаьненъ Яхъуьдиядаьн Гаьлилаьягаь килгаьч куьрсаьткаьн икен-че могжъизалы галаьмаьте иде. Шуннан сонъ Гайсаь яхъуьдлаьрненъ Иерусалимда булган бер баьйраьменаь килде. Иерусалимда Сарык капкасы янында яхъуьдчаь Баьйтхазда дип аталган буа баганалардан торган, туьбаьле биш корылма белаьн уратып алынган иде. Анда бик куьп авырулар: сукырлар, аксаклар хъаьм паралич суккан кешелаьр [су кузгалуын коьтеп] яталар иде. [Чоьнки, вакыт-вакыт, Раббынынъ бер фаьрештаьсе, буага тоьшеп, суны болгата, хъаьм, су болгану белаьн, анъа беренче булып кергаьн кеше телаьсаь нинди авырудан да савыга икаьн.] Шунда утыз сигез ел буе авырып ятучы бер кеше бар иде. Гайсаь, ул кешене куьреп хъаьм анынъ озак вакыт урын оьстендаь ятуын белеп, аннан: — Савыгырга телисенъме? - дип сорады. Авыру Анъа: — АЬйе, АЬфаьндем. Лаькин су болганган вакытта мине буага тоьшерер кеше юк, мин анда барып жъиткаьнче, башка бераьуь инде тоьшеп оьлгергаьн була, - дип жъавап бирде. - Тор, ятагынъны ал да йоьр, - диде анъа Гайсаь. Кеше шунда ук терелде хъаьм ятагын алып йоьреп китте. Бу хаьл шимбаь коьнне булганга куьраь, яхъуьдлаьр савыккан кешегаь: — Буьген шимбаь коьн, безненъ канун буенча, син ятагынъны алып йоьрергаь тиеш туьгел, - диделаьр. Ул аларга: — Мине савыктырган Кеше минъа: «Ятагынъны ал да йоьр», -дип аьйтте, - диде. Анъардан: — Синъа: «Ятагынъны ал да йоьр», - дип аьйткаьн Кеше кем Ул? -дип сорадылар. Гайсаь жъыелган халык арасына кереп югалганга, савыкканкеше Анынъ кем икаьнен белми иде. Сонърак, Гайсаь аны Аллахъы Йортында очратып: — Менаь син савыктынъ. Синъа тагын да начаррак булмасын оьчен, инде моннан сонъ гоьнахъ кылма, - диде. Ул кеше, яхъуьдлаьр янына барып, уьзен савыктыручынынъГайсаь икаьнен аьйтте. Шушы эшне шимбаь коьнне эшлаьгаьне оьчен, яхъуьдлаьр Гайсаь-не эзаьрлекли башладылар. Гайсаь аларга: — Минем Атам хъаьрвакыт эшли, Мин даь эшлим, - дип жъавап бирде. Яхъуьдлаьр Аны шимбаь коьнен бозуы оьчен генаь туьгел, баьлки, биграьк таь Аллахъыны УЬземненъ Атам дип атап, УЬзен Аллахъыга тинълаьгаьне оьчен даь уьтерергаь телаьделаьр. Гайсаь аларнынъ бу телаьклаьренаь: Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Атасынынъ наьрсаь эшлаьвен куьрмичаь, Улы УЬзе хъичнаьрсаь даь эшли алмас, - диде. - Атасы наьрсаь эш­лаьсаь, Улы да шуны эшлаьр. Ата УЬзененъ Улын ярата хъаьм УЬзе эшлаьгаьн хъаьр эшен Анъа куьрсаьтаь. Ул Анъа сезненъ исегез китаьрлек моннан да зуррак эшлаьр куьрсаьтер аьле. Ата уьлгаьннаьрне терел­теп жъанландырган кебек, Улы да, кемне телаьсаь, шуны жъанлан­дыра. Ата беркемне даь хоькем итми, аь УЬзен ихтирам иткаьн кебек, Улын да хъаьркем ихтирам итсен оьчен, Ул боьтен хоькемне Улына тапшырды. Кем Улын ихтирам итми, шул Аны жъибаьр­гаьн Атаны да ихтирам итми. *** Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Минем суьземне тынълаучы хъаьм Мине ЖЪибаьруьчегаь иман итуьче кеше маьнъгелек тормышка ия була. Ул кеше хоькемгаь дучар булмаячак, чоьнки инде уьлемнаьн тормышка куьчте. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Аллахъы Улынынъ тавышын ише­теп уьлгаьннаьр терелаьчаьк вакыт жъитаь хъаьм ул вакыт килеп жъитте даь инде. УЬзендаь тормыш булган кебек, Улында да булсын дип, Ата Улына тормыш бирде. Ата Улына хоькем итуь хокукын да бирде, чоьнки Ул - Адаьм Улы. Монъа гажъаьплаьнмаьгез, чоьнки кабердаьгелаьрненъ хъаьммаьсе Аллахъы Улынынъ тавышын ишетеп, яхшылык эшлаьгаьннаьр - яшаьуь оьчен, аь явызлык эшлаьгаьннаьр -хоькем ителуь оьчен каберлаьрдаьн чыгачак вакыт якынлашып килаь. *** Мин УЬземнаьн УЬзем бернаьрсаь эшли алмыйм. Ничек ишетсаьм, шулай хоькем итаьм, хъаьм Минем хоькемем гадел, чоьнки Мин УЬз ихтыярымны туьгел, баьлки Мине ЖЪибаьруьчененъ ихтыя­рын эзлим. - АЬгаьр даь Мин УЬзем УЬземненъ хакта шахъитлек бираьм икаьн, Минем шахъитлегем бернигаь даь тормас иде. Минем хакта ша-хъитлек бируьче башка Бераьуь бар, хъаьм Мин белаьм: Анынъ Минем хакта биргаьн шахъитлеге хак. Сез Яхъя паьйгамбаьр янына ке­шелаьр жъибаьрдегез, хъаьм ул хакыйкать хакында шахъитлек бирде. Лаькин Мин кешелаьрненъ шахъитлегенаь мохтажъ туьгел, аь болар-ны сез котылсын оьчен соьйлим. Яхъя — янучы хъаьм нур бируьче яктырткыч иде, аь сез анынъ яктылыгы астында бераз вакыт кына куанырга телаьдегез. АЬмма Минем шахъитлегем Яхъяныкыннан зуррак: Мин Атанынъ тоь­гаьллаьргаь дип Минъа биргаьн эшлаьрен башкарам. Мин эшлаьгаьн шул эшлаьр Мине Атам жъибаьргаьн булуына шахъитлек бираьлаьр. Мине жъибаьргаьн Ата Минем хакта УЬзе шахъитлек бирде. Сезненъ беркайчан да Анынъ тавышын ишеткаьнегез, йоьзен куьргаьнегез юк. Анынъ суьзе сездаь тормый, чоьнки сез Ул жъибаьргаьн Затка ышанмыйсыз. Маьнъгелек тормышка ия булырга телаьп, сез Изге язмада язылганнарны тикшераьсез, аь алар наькъ Минем хакта шахъитлек бираьлаьр. АЬмма сез тормыш алу оьчен Минем яныма килергаь телаьмисез. Кешелаьрненъ Мине данлауларына мохтажълыгым юк, аь Мин сезне белаьм: сездаь Аллахъыны ярату юк. Мин Атам исеменнаьн килдем — сез Мине кабул итмисез, аь уьз исеменнаьн килгаьнне кабул итаьсез. Сез бер-берегездаьн дан кабул итаьсез, аь бер­даьнбер Аллахъыдан булган данны эзлаьмисез. Шулай булгач, сез ничек итеп ышана алырсыз икаьн? Мин сезне Атам алдында гаеплаьрмен дип уйламагыз. Сезне гаеплаьуьче — сез оьмет баглаган Муса. Сез Мусага ышансагыз, Минъа да иман китерер идегез, чоьнки ул Минем хакта язды. Ул язганнарга ышанмый торып, Минем суьзлаьремаь ничек ышанырсыз? Шуннан сонъ Гайсаь Гаьлилаья динъгезененъ аръягына китте. Ул динъгез, шулай ук, Тибериас динъгезе дип таь атала иде. Авыруларны савыктырган могжъизалы галаьмаьтлаьрен куь­реп, Анынъ артыннан бик куьп халык иярде. Гайсаь, тауга менеп, шаькертлаьре белаьн бергаь утырды. Яхъуьдлаьрненъ Коткарылу баьй­раьме якынлашып килаь иде. Гайсаь куьзлаьрен куьтаьрде хъаьм УЬзенаь таба куьп халыкнынъ килуь­ен куьреп, Филипкаь: — Аларны ашату оьчен икмаькне кайдан сатып алырбыз икаьн? — диде. Ул бу суьзлаьрне Филипне сынау оьчен генаь аьйтте, чоьнки наьр­саь эшлаьячаьген УЬзе белаь иде. Филип: Аларнынъ хъаьрберсенаь аз-аз гына бируь оьчен даь ике йоьз динарлык икмаьк жъитмаьс, — дип жъавап бирде. — Остаз! Син монда кайчан килденъ? — дип сорадылар. *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** Гайсаь аларга: Сезгаь хак суьз аьйтаьм: сез Мине могжъизалы галаьмаьтлаьр куьр­гаьнгаь туьгел, баьлки туйганчы икмаьк ашаганга эзлисез. Фани ризык оьчен туьгел, баьлки маьнъгелек тормыш бираь торган ризык оьчен тырышыгыз. Аны сезгаь Адаьм Улы бираьчаьк, чоьнки Аллахъы Ата, Аны хуплап, УЬзененъ тамгасын салды, — диде. Аннан сонъ алар: — Аллахъы эшлаьрен башкару оьчен безгаь наьрсаь эшлаьргаь ки­раьк? — дип сорадылар. — Ул Кемне жъибаьргаьн булса, сез Шунъа иман итегез, Алла-хъынынъ эше менаь шул, — дип жъавап бирде Гайсаь. Алар Анъа аьйттелаьр: — Синъа иман китерерлек нинди галаьмаьт куьрсаьтерсенъ? Наьрсаь кылырсынъ? Безненъ ата-бабаларыбыз чуьлдаь манна ашаганнар. Бу турыда Изге язмада: «Ул аларга ашар оьчен куьктаьн икмаьк бирде», — дип язылган. Гайсаь аларга: — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: сезгаь куьктаьн икмаькне Муса туьгел, баьлки, хак икмаькне куьктаьн Минем Атам бираь. Аллахъы икмаьге Ул — куьктаьн инъеп, доьньяга тормыш Бируьче, — диде. Алар Гайсаьгаь: АЬфаьндем! Безне хъаьрвакыт шундый икмаьк белаьн таьэмин итеп торчы, — диделаьр. Гайсаь исаь аларга аьйтте: Мин — тормыш икмаьге: Минем янга килуьче хъичкайчан ачыкмас, Минъа иман китеруьче хъичкайчан сусамас. Лаькин Мин сезгаь: сез Мине куьрдегез, аьмма Минъа иман китермисез, — дидем. Атам Минъа юллаган хъаьркем Минъа килаьчаьк хъаьм Минъа килуьчене хъичкайчан куып жъибаьрмаьячаькмен, чоьнки Мин УЬз ихтыярымны туьгел, баьлки Мине жъибаьргаьн Атам ихтыярын башкару оьчен куьктаьн инъдем. Мине жъибаьргаьн Атамнынъ ихты­яры исаь шул: Ул биргаьн беркемне югалтмыйча, сонъгы коьндаь уьледаьн терелтергаь тиешмен. Мине жъибаьргаьн Атамнынъ ихты­яры шул: Улын куьруьче хъаьм Улына иман китеруьче хъаьркемненъ маьнъгелек тормышы булсын, Мин аны сонъгы коьндаь терелтеп торгызачакмын. Яхъуьдлаьр, Анынъ: «Мин — куьктаьн инъгаьн икмаьк», дигаьн суьзлаьренаь ризасызлык белдереп, уьзара: — Бу Йосыф улы Гайсаь туьгелме сонъ? Без Анынъ атасын да, анасын да белаьбез бит. Ничек Ул: «Мин куьктаьн инъдем», — дип соьйли ала икаьн? — диештелаьр. Гайсаь аларга жъавап бирде: — УЬзара сукранышмагыз: Мине жъибаьргаьн Ата алып килмаь- саь, Минем яныма беркем даь килаь алмый, Мин исаь шул кешене сонъгы коьндаь терелтеп торгызачакмын. Паьйгамбаьрлаьрненъ язма­ларында: «хъаьммаьсе даь Аллахъы тарафыннан оьйраьтелаьчаьк», — дип язылган. Атадан ишетеп оьйраьнуьче хъаьркем Минем янга килаь. Бу аьле кем даь булса Атаны куьргаьн дигаьн суьз туьгел; Аллахъыдан Килуьче генаь Атаны куьрде. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Минъа иман итуьчененъ маьнъгелек тормышы бар. Мин — тормыш икмаьге. Сезненъ аталарыгыз чуьлдаь манна ашадылар хъаьм уьлделаьр. Куьк­таьн инъуьче икмаьк исаь шундый ки, аны ашаучы уьлмаьс. Мин — куьктаьн инъгаьн тере икмаьк, бу икмаькне ашаучы маьнъге яшаьр. Мин бираьчаьк икмаьк исаь — ул Минем таьнем. Мин аны доьнья яшаьсен оьчен бираьчаькмен. Шуннан сонъ яхъуьдлаьр ачуланышып: — Бу Кеше ничек УЬзененъ таьнен безгаь ашар оьчен бираь алыр икаьн? — дип уьзара бик каты баьхаьслаьштелаьр. Гайсаь исаь аларга аьйтте: — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Адаьм Улынынъ таьнен ашамасагыз хъаьм Анынъ канын эчмаьсаьгез, уьзегездаь тормыш булмаячак. Минем таьнемне ашап, Минем канымны эчуьчененъ маьнъгелек тормышы бар. Мин аны сонъгы коьндаь терелтеп торгызачакмын. Минем таьнем — чын ризык, Минем каным — чын эчемлек. Минем таьнемне ашап, Минем канымны эчуьче Миндаь кала, Мин анъар­да калам. Мине тере Атам жъибаьрде хъаьм Мин Атам аша яшим, шулай ук Мине ашаучы да Минем аша яшаьячаьк. Бу — куьктаьн инъгаьн икмаьк. Ул икмаьк сезненъ аталарыгыз ашаган манна кебек туьгел: алар уьлгаьннаьр. АЬ бу икмаькне ашаучы маьнъге яшаьячаьк. Ул боларны Каьпаьрнаумда оьйраьткаьн вакытта гыйбадаьтха-наьдаь соьйлаьде. Гайсаьненъ куьп шаькертлаьре, бу суьзлаьрне ишеткаьннаьн сонъ: — Нинди авыр суьзлаьр! Боларны кем тынълый алсын? — диделаьр. АЬмма Гайсаь куьнъеленнаьн шаькертлаьрененъ сукрануларын белеп: — Сезне шушы раьнжъетаьме? Адаьм Улынынъ элек булган уры­нына куьтаьрелуьен куьрсаьгез наьрсаь булыр? Рух Ул — тормыш бируьче, кешененъ коьче хъичнинди файда китерми; Мин сезгаь соьйлаьгаьн суьзлаьр — рух хъаьм тормыш. АЬмма арагызда иман ит­маьуьчелаьр даь бар, — дип аьйтте. Чоьнки Гайсаь кемненъ иман итмаьвен хъаьм кемненъ УЬзенаь хыя­наьт итаьчаьген баштан ук белде. Ул суьзен даьвам итеп: — Менаь шунынъ оьчен Мин сезгаь, Атам жъибаьрмаьсаь, Минем янга беркемненъ даь килаь алмаячагын аьйттем, — диде. Шул вакыттан башлап Гайсаьненъ куьп кенаь шаькертлаьре Аннанаерылып киттелаьр хъаьм башка Анынъ белаьн бергаь йоьрмаьделаьр. Шуннан сонъ Гайсаь унике шаькертеннаьн: — Сез даь китаьргаь телаьмисезме? — дип сорады. Шимун Петер Анъа: — Раббым! Без кем янына барыйк сонъ? Маьнъгелек тормыш суьзлаьре Синдаь бит. Без Синъа иман итаьбез, Сине Аллахъынынъ Изге Заты дип таныйбыз, — дип жъавап бирде. Гайсаь аларга: — Мин сезне — уникене сайлап алдым туьгелме? АЬмма сезненъ арада берегез иблис, — диде. Ул бу суьзлаьрне, УЬзенаь хыянаьт итаьчаьк, уникененъ берсе бул-ган Шимун улы Яхъуьд Искариот хакында аьйтте. Шуннан сонъ Гайсаь, яхъуьдлаьрненъ Аны уьтерергаь эзлаьгаьнлек-лаьре саьбаьпле, Яхъуьдиядаь йоьрергаь телаьмаьде. Шунъа куьраь Ул Гаьлилаьядаь йоьрергаь булды. Яхъуьдлаьрненъ Чатыр кору баьй­раьме якынлаша иде, хъаьм энелаьре: — Гаьлилаьядаьн Яхъуьдиягаь бар, Син эшлаьгаьн эшлаьрне шаькерт­лаьренъ даь куьрсен. АЬгаьр кеше уьзен танытырга тели икаьн, эшен яшерен раьвештаь эшлаьми. Шундый эшлаьр эшлисенъ икаьн, УЬзенъ­не доьньяга куьрсаьт, — диделаьр. Анъа хаьтта энелаьре даь иман итмаьделаьр. Гайсаь аларга аьйтте: Минем вакыт аьле килеп жъитмаьде, аь сезненъ оьчен хъаьркайчан вакыт. Доьнья сезгаь наьфраьт белаьн карамый, аь Минъа наьфраьтен куьрсаьтаь, чоьнки Мин эшлаьрененъ явыз булганлыгына хъаьрвакыт шахъитлек биреп торам. Сез баьйраьмгаь барыгыз, аь Мин бар­мыйм, чоьнки Минем вакыт аьле жъитмаьде. Ул аларга шулай диде хъаьм Гаьлилаьядаь калды, аьмма, энелаьре киткаьч, яшерен раьвештаь УЬзе даь баьйраьмгаь барды. Яхъуьдлаьр исаь: У — л кайда икаьн? — дип, Аны баьйраьмдаь эзлаьп йоьрделаьр. Анынъ хакында халык арасында куьп суьзлаьр йоьрде. Кай-берлаьре: — Ул яхшы Кеше, - диде, башкалары исаь: — Юк, Ул халыкны аздыра, - дип соьйлаьде. АЬмма, яхъуьдлаьрдаьн куркып, Анынъ хакында беркем даь ачыкитеп соьйлаьмаьде. АЬ инде баьйраьм уртасында Гайсаь Аллахъы Йортына керепоьйраьтаь башлады. Яхъуьдлаьр: — Бу Кеше каян белаь икаьн, Ул бит укымаган? - дип гажъаьп­лаьнделаьр. Гайсаь аларга аьйтте: — Минем оьйраьтуьем УЬземнеке туьгел, баьлки Мине ЖЪибаьруьче­неке. Анынъ ихтыярын башкарырга телаьгаьн кеше бу оьйраьтуь­ненъ Аллахъыданмы икаьнен яки УЬземнаьн генаь соьйлим микаьнен белер. УЬз исеменнаьн соьйлаьуьче уьзенаь дан эзли, аь УЬзен ЖЪибаь­руьчененъ данын эзлаьуьче эчкерсез хъаьм Анъарда ялган юк. Муса сезгаь канун бирде туьгелме? АЬ сезненъ берегез даь аны уьтаьми. Ни оьчен Мине уьтерергаь йоьрисез? Кешелаьр: — Синъа жъен кагылдымы аьллаь? Кем Сине уьтерергаь йоьри? -диделаьр. Гайсаь суьзен даьвам итте: — Мин бер эш эшлаьдем хъаьм сез хъаьммаьгез шунъа гажъаьплаьнаьсез. Муса сезгаь соьннаьт бирде, - гаьрчаь ул Мусадан туьгел, баьлки ата­лардан килаь, - шунъа куьраь шимбаь коьнне ир баланы соьннаьткаь утыртасыз. Муса кануны бозылмасын дип, шимбаь коьнне ир бала соьннаьткаь утыртыла икаьн шимбаь коьнне бер кешене боьтен­лаьй савыктырганым оьчен нигаь Минъа ачуыгыз килаь? Тышкы куьренешкаь генаь карап хоькем итмаьгез, баьлки доьрес хоькем итегез. Шунда кайбер иерусалимлылар бер-берсенаь: — Бу аьллаь яхъуьдлаьрненъ башлыклары уьтерергаь телаьгаьн Кешеме? АЬнаь Ул ачыктан-ачык соьйли, аь алар Анъа бер суьз даь аьйтмилаьр: аьллаь Аны чыннан да Маьсих дип уйлыйлар микаьн? АЬмма, Маьсих килгаьндаь, Анынъ кайдан икаьнлеген беркем даь белмаьс. Без исаь бу Кешененъ кайдан икаьнен белаьбез, - диделаьр. Гайсаь, Аллахъы Йортында оьйраьткаьндаь, тавышын коьчаьйтеп, болай диде: — Сез Мине белаьсез хъаьм кайдан икаьнемне даь белаьсез. Лаькин Мин УЬземнаьн УЬзем килмаьдем, хъаьм Мине ЖЪибаьруьче хак. Сез Аны белмисез, аь Мин Аны белаьм, чоьнки Мин Аннан килдем, Мине Ул жъибаьрде. Алар Гайсаьне тотып алырга телаьделаьр, лаькин берсе даь Анъа кул тидермаьде, чоьнки Анынъ вакыты килеп жъитмаьгаьн иде аьле. Халык арасында исаь, куьп кешелаьр Анъа иман китерде­лаьр хъаьм: — Маьсих килгаьч, бу Зат куьрсаьткаьннаьн даь куьбраьк илахъи бил­гелаьр куьрсаьтер микаьн? - диештелаьр. Фарисейлаьр халыкнынъ Гайсаь хакында шундый суьз йоьрт­каьннаьрен ишеттелаьр, хъаьм баш руханилар белаьн фарисейлаьр, Аны тотып алу оьчен, таьртип саклаучыларны жъибаьрделаьр. Гайсаь: — Мин сезненъ арада озак булмам, тиздаьн УЬземне ЖЪибаьруьче янына кире кайтачакмын. Мине эзлаьрсез, аьмма тапмассыз. Мин булачак урынга сез килаь алмассыз, - дип аьйтте. Шунда яхъуьдлаьр уьзара: — Без таба алмаслык нинди урынга китмаькче була икаьн? АЬл­лаь греклар арасына таралып яшаьуьче безнекелаьр янына китеп, грекларны оьйраьтергаь тели микаьн? Анынъ: «Мине эзлаьрсез, аьмма тапмассыз. Мин булачак урынга сез килаь алмассыз», - дигаьн суьзлаьре наьрсаьне анълата икаьн? - диештелаьр. Баьйраьмненъ сонъгы, боьек коьнендаь Гайсаь торып басты хъаьм коьчле тавыш белаьн аьйтте: — Сусаган кеше Минем янга килсен хъаьм эчсен. Минъа иман итуьчененъ, Изге язмада аьйтелгаьнчаь: «куьнъел туьреннаьн елгалар булып тереклек суы агачак». Ул моны УЬзенаь иман китергаьннаьр алачак Рух хакында аьйтте; аьле Гайсаь данланмаганга, аларга Изге Рух бирелмаь­гаьн иде. Анынъ бу суьзлаьрен тынълап торган халык арасында кайбер-лаьре: — Ул - чынлап та ваьгъдаь ителгаьн Паьйгамбаьр, - диделаьр. Берлаьре: — Бу - Маьсих. АЬ башкалары: — Маьсих Гаьлилаьядаьн килер микаьн? Изге язмада, Маьсих Давыт наьселеннаьн булачак хъаьм Давыт шаьхъаьреннаьн - Баьйтле-хемнаьн килаьчаьк, дип язылган туьгелме? - диделаьр. Шулай итеп, халык арасында Гайсаь хакында баьхаьс чыкты. Кайберлаьре Аны тотып алырга телаьделаьр, лаькин берсе даь Анъа кул тидермаьде. Таьртип саклаучылар баш руханилар белаьн фарисейлаьрянына кайткач, алардан: — Ни оьчен Аны тотып китермаьдегез? - дип сорадылар. Тегелаьр: - Бераьуьненъ даь хъичкайчан ул Кеше соьйлаьгаьн кебек соьйлаьгаь-не юк, - дип жъавап бирделаьр. Фарисейлаьр аларга: — АЬллаь сез даь алдандыгызмы? Башлыкларнынъ яки фари-сейлаьрненъ бераьрсе Анъа иман китердеме? АЬ канунны белмаьуьче бу халык лаьгънаьт ителгаьн. Шунда фарисейлаьрненъ берсе, Никаьдим атлысы, ул элеграькГайсаь янына килеп киткаьн иде: — Башта кешене тынъламыйча хъаьм анынъ наьрсаь эшлаьгаьненбелмичаь безненъ канун аны хоькем итаьме? — диде. — АЬллаь син даь Гаьлилаьядаьнме? Тикшереп кара хъаьм куьрер-сенъ: Гаьлилаьядаьн хъич таь паьйгамбаьр чыкмас, — дип жъавап бир-делаьр анъа. [Барысы да оьйлаьренаь таралгач] Гайсаь Заьйтуьн тавына китте. Иртаь белаьн Ул янъадан Аллахъы Йортына килде хъаьм Анынъ янына куьп халык жъыелды. Ул, утырып, аларны оьйраьтаь башлады. Шулчак канунчылар хъаьм фарисейлаьр, уйнашлыкта тотылган бер хатынны алып килеп, уртага бастырып куйдылар хъаьм Гайсаьгаь: Остаз! Бу хатын зина кылганда тотылды. Канунда Муса мондыйларны ташлар атып уьтерергаь аьмер бираь, аь Син наьрсаь аьйтерсенъ? — диделаьр. Алар моны, Гайсаьне сынау оьчен, Аны гаеплаьргаь бераьр сыл­тау табарбыз, дигаьн уй белаьн аьйттелаьр. АЬмма Гайсаь, чуьгаьлаьп, бармагы белаьн жъиргаь яза башлады. Лаькин алар сорауларын кабат биргаьнгаь, Ул торып басты хъаьм аларга: Сезненъ кайсыгыз гоьнахъсыз, шул башлап анъа таш атсын, — диде. ХЪаьм, тагын чуьгаьлаьп, жъиргаь язуын даьвам итте. Алар исаь, моны ишеткаьч, оьлкаьннаьреннаьн башлап бер-бер артлы чыгып киттелаьр. Гайсаь уртада басып торган хатын белаьн генаь калды. Гайсаь торып басып: — Сенълем! Кайда алар? Сине беркем даь хоькем итмаьдеме? — дип сорады. Хатын исаь: — Беркем даь, АЬфаьндем! — диде. Гайсаь анъа: — Мин даь сине хоькем итмим: бар, башка гоьнахъ кылма, — диде.] Гайсаь тагын халыкка соьйлаьде. Ул: Мин — доьньяга яктылык. Минем артымнан баручы каранъ­гылыкта йоьрмаьячаьк, баьлки анынъ тормыш бируьче яктылыгы булачак, — дип аьйтте. Шуннан сонъ фарисейлаьр Анъа: Син УЬзенъ хакында УЬзенъ шахъитлек бираьсенъ, Синенъ шахъит-легенъ хак туьгел, — диделаьр. Гайсаь исаь аларга: Мин УЬзем хакында УЬзем шахъитлек бирсаьм даь, Минем ша- хъитлегем хак, чоьнки кайдан килеп кая баруымны белаьм, аь сез Минем кайдан килеп кая баруымны белмисез. Сез кешелаьр уьлчаьме буенча хоькем итаьсез, аь Мин беркемне даь хоькем итмим. Мин хоькем итсаьм даь, Минем хоькемем хак, чоьнки Мин УЬзем генаь туьгел, Мине жъибаьруьче Ата белаьн бергаь Мин. Сезненъ ка­нуныгызда да: «Ике кешененъ шахъитлеге хак», — дип язылган. Мин УЬзем хакында УЬзем шахъитлек бираьм хъаьм Минем хакта Мине жъибаьргаьн Ата шахъитлек бираь, — дип жъавап бирде. Шуннан сонъ Гайсаьдаьн: — Кайда Синенъ атанъ? — дип сорадылар. Гайсаь: Сез Мине даь, Атамны да белмисез. АЬгаьр Мине белсаьгез, Атамны да белер идегез, — диде. Гайсаь бу суьзлаьрне Аллахъы Йортында оьйраьткаьндаь саьдака сандыгы янында аьйтте. Берсе даь Анъа кул тидермаьде, чоьнки Анынъ вакыты аьле килеп жъитмаьгаьн иде. Гайсаь аларга янаь: — Мин китаьм. Сез Мине эзлаьрсез. Сез уьз гоьнахъыгыз белаьн уьлаьрсез. Мин китаьчаьк урынга сез килаь алмассыз, — дип аьйтте. Яхъуьдлаьр: — Ул УЬзен УЬзе уьтераьчаьк микаьнни? Чоьнки: «Мин китаьчаьк урынга сез килаь алмассыз», — ди бит, — диештелаьр. Ул аларга: — Сез туьбаьннаьн, Мин югарыдан. Сез бу доьньяныкы, Мин бу доьньяныкы туьгел, — диде. — Сез Минем маьнъге бар икаьнемаь ышанмасагыз, уьз гоьнахъларыгыз белаьн уьлаьрсез. Шунъа куьраь Мин сезгаь: «Сез гоьнахъларыгыз белаьн уьлаьрсез», — дидем. Шуннан сонъ Гайсаьдаьн: — Кем сонъ Син? - дип сорадылар. — Мин сезгаь УЬземненъ кемлегемне инде куьптаьн аьйтаьм, - диде аларга Гайсаь. - Сезненъ хакта куьп соьйлаьп, сезне хоькем итаь алыр идем. АЬмма Мине ЖЪибаьруьче хак, хъаьм Аннан наьрсаь ишет­саьм, Мин доьньяга шуны соьйлим. Алар Гайсаьненъ Ата хакында соьйлаьвен анъламадылар. Гайсаь аларга аьйтте: — Сез Адаьм Улын куьтаьргаьч, Минем маьнъге бар икаьнемне хъаьм УЬзлегемнаьн хъичнаьрсаь эшлаьмаьвемне, баьлки, Атам ничек оьйраьткаьн булса, шулай соьйлаьвемне белерсез. Мине ЖЪибаьруьче Минем белаьн. Атам Мине ялгыз калдырмады, чоьнки Мин хъаьр­вакыт Ул телаьгаьн эшлаьрне генаь эшлим. Ул шушы суьзлаьрне соьйлаьгаьн чакта куьплаьр Анъа иман ки-терделаьр. Гайсаь УЬзенаь иман китергаьн яхъуьдлаьргаь: — Минем суьзлаьремне тотсагыз, чыннан да Минем шаькерт­лаьрем булырсыз. Хакыйкатьне белерсез хъаьм хакыйкать сезне ирекле итаьр, - дип аьйтте. - Без Ибрахъим наьселеннаьн, - диделаьр алар Анъа, беркайчан да хъичкемненъ даь колы булмадык. Ничек сонъ Син:«Ирекле булырсыз», - дисенъ? - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: гоьнахъ кылучы хъаьркем - гоьнахъ колы. Кол оьйдаь маьнъге тормый, аь атанынъ улы анда маьнъге тора. Шулай итеп, Улы сезне ирекле итсаь, сез чын маьгънаьсендаьирекле булачаксыз. Мин сезненъ Ибрахъим наьселеннаьн булуы-гызны белаьм, аьмма, Минем суьзлаьремаь сездаь урын булмаганга куьраь, сез Мине уьтерергаь йоьрисез. Мин Атам янында куьргаьн­наьрем хакында соьйлим, аь сез уьз атагыз янында ишеткаьннаьрне эшлисез, - диде аларга Гайсаь. Алар, жъавап биреп: — Безненъ атабыз - Ибрахъим, - диделаьр. Гайсаь аларга аьйтте: Сез Ибрахъим балалары булсагыз, Ибрахъим эшлаьрен эшлаьр идегез. АЬ хаьзер Мине, Аллахъыдан ишеткаьн хакыйкатьне соьй­лаьгаьн Баьндаьне, уьтерергаь йоьрисез. Ибрахъим алай эшлаьмаьде. Сез уьз атагызнынъ эшлаьрен эшлисез. Алар Анъа:  — Без уйнаштан тумаган, безненъ Атабыз бер генаь: Ул - Алла­хъы, - диделаьр. Гайсаь аларга аьйтте: — Атагыз Аллахъы булса, сез Мине яратыр идегез, чоьнки Мин Аллахъыдан килдем. Мин УЬзлегемнаьн килмаьдем, Мине Ул жъи­баьрде. Ни оьчен сез Мин соьйлаьгаьннаьрне анъламыйсыз? Чоьнки сез Минем суьземне тынълый алмыйсыз. Сезненъ атагыз - иб­лис, хъаьм сез атагызнынъ телаьклаьрен уьтаьргаь телисез. Ул баштан ук кеше уьтеруьче булып, хакыйкатьне тотмады хъаьм хаьзер даь тот­мый, чоьнки анъарда хакыйкать юк. Ул, ялган соьйлаьгаьн вакытта, уьзенекен соьйли, чоьнки ул - ялганчы хъаьм ялганнынъ атасы. АЬ сез, Мин хакыйкатьне соьйлаьгаьнгаь куьраь, Минем суьзлаьремаь ышанмыйсыз. Минем гоьнахъта гаепле булуымны кайсыгыз ис­бат итаь алыр? АЬгаьр хакыйкатьне соьйлим икаьн, ни оьчен Минем суьзлаьремаь ышанмыйсыз? Кем Аллахъыдан булса, ул Аллахъы суьзлаьрен тынълар; аь сез, Аллахъыдан булмаганга куьраь, тынъла­мыйсыз. Монъа яхъуьдлаьр: — Син самареяле, Синенъ эченъдаь жъен бар, - аьллаь бу доьрес туьгелме? - диделаьр. Гайсаь жъавап бирде: — Миндаь жъен юк. Мин Атамны хоьрмаьт итаьм, аь сез Мине хур итаьсез. Хаьер, Мин УЬземаь дан эзлаьмим, аь эзлаьуьче башка Бе­раьуь бар хъаьм Ул хоькем итаь. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: кем Минем суьземне тота, ул хъичкайчан уьлем куьрмаьячаьк. Яхъуьдлаьр Анъа: — Менаь хаьзер Синдаь жъен барлыгына хъич шигебез калмады: Ибрахъим да, паьйгамбаьрлаьр даь уьлгаьннаьр, аь Син: «Кем Минем суьземне тота, ул беркайчан да вафат булмас», - дисенъ. Син атабыз Ибрахъимнан да боьеграькме? Ул уьлгаьн, паьйгамбаьрлаьр даь уьлгаьннаьр. Син УЬзенъне кем дип саныйсынъ? Гайсаь жъавап бирде: — УЬземне УЬзем данлыйм икаьн, Минем даным буш булыр. Сез «Аллахъыбыз» дип атаган Атам Мине данлый. Сез Аны бел­мисез, аь Мин Аны белаьм. Аны белмим дисаьм, сезненъ кебек ялганчы булыр идем; аьмма Мин Аны белаьм хъаьм Анынъ суьзен тотам. Сезненъ атагыз Ибрахъим Минем коьнемне куьраьчаьгенаь шатланды. Ул аны куьреп куанды. Яхъуьдлаьр Анынъ бу суьзлаьренаь: — Синъа аьле илле яшь таь юк, аь Син Ибрахъимны куьрденъме? -диделаьр. Гайсаь аларга аьйтте: — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Ибрахъим булганга кадаьр Мин бар. Шул чакта алар, Анъа ыргыту оьчен, кулларына ташлар алды-лар, аьмма Гайсаь, яшеренеп, Аллахъы Йортыннан чыгып китте. УЬтеп барышлый, Гайсаь тумыштан ук сукыр бер кешене куьрде. Шаькертлаьре Аннан: — Остаз! Бу кешененъ сукыр булып тууы кемненъ гоьнахъын­нан: бу кеше уьзе гоьнахъ кылганмы, аьллаь ата-анасымы? — дип со­радылар. Гайсаь жъавап бирде: — Бу кеше уьзененъ гоьнахъы оьчен даь, ата-анасынынъ кылган гоь­нахъы оьчен даь сукыр туьгел. Ул, анынъ авыруы аша Аллахъы эшлаь­ре куьренсен оьчен, сукыр булып туды. Коьн уьткаьнче без Мине ЖЪибаьруьчененъ эшлаьрен башкарырга тиешбез. Тоьн жъитаь, ул чакта хъичкем берни эшли алмас. Мин доьньяда вакытта, Мин — доьньяга яктылык. Шулай дип, Ул жъиргаь тоькерде, тоькереге белаьн лай ясады, шул лайны сукырнынъ куьзлаьренаь соьртте даь анъа: — Шилуах буасына барып юын, — диде. (Шилуах — «ЖЪибаь­релгаьн» дигаьн маьгънаьдаь.) Ул барып юынды хъаьм куьзлаьре куьраь торган булып кайтты. Анынъ куьршелаьре хъаьм элек хаьер сорашып утыруын куьргаьн ке­шелаьр: — Бу сонъ, теге, хаьер сорашып утырган кеше туьгелме? — диделаьр. Кайберлаьре: «Бу — шул», аь кайберлаьре: «Шунъа охшаган», — диделаьр. Сукыр уьзе исаь: — Мин шул кеше, — дип аьйтаь иде. Аннан: Куьзлаьренъ ничек ачылды сонъ? — дип сорадылар. Ул жъавап биреп: — Гайсаь атлы Кеше лай ясап куьзлаьремаь соьртте, аннан: «Ши-луах буасына барып юын», — диде. Мин барып юындым хъаьм куьзлаьрем ачылды, — диде ул. Аннан: «Ул Кеше кайда?» — дип сорагач: — Мин белмим, — дип жъавап бирде. Элек сукыр булган бу кешене фарисейлаьр янына алыпбардылар. АЬ Гайсаь лай ясап сукырнынъ куьзлаьрен ачкан коьн — шимбаь коьн иде. Фарисейлаьр даь аннан ничек куьраь башлавы хакында сораштылар. Ул аларга: Ул минем куьзлаьремаь лай сылады, мин юындым да куьраь башладым, — диде. Кайбер фарисейлаьр исаь: — Бу Кеше шимбаь коьнне тотмый, шунъа куьраь Ул Аллахъыдан туьгел, — дип аьйттелаьр. АЬ башкалары: — Гоьнахълы кеше мондый могжъизалы галаьмаьтлаьрне ничек эшли алсын? — диделаьр. хъаьм алар арасында баьхаьс чыкты. АЬлеге сукырга: — Син Анынъ турында наьрсаь аьйтерсенъ, Ул бит синенъ куьзлаьренъне ачты, — диделаьр. — Ул — Паьйгамбаьр, — дип жъавап бирде сукыр. АЬмма яхъуьдлаьр, куьзлаьре ачылган кешененъ ата-анасын ча-кырганчы, анынъ сукыр булганына хъаьм куьраь башлавына ышан-мадылар. — Тумыштан сукыр дигаьн улыгыз шушымы? АЬмма хаьзер ул ничек куьраь ала? — дип сорадылар алар. Ата-анасы аларга: — Без анынъ улыбыз икаьнен хъаьм сукыр булып туганын белаь­без. АЬ анынъ ничек куьраь башлавын да, куьзлаьрен кем ачканын да белмибез. Ул инде балигъ булган, уьзеннаьн сорагыз, уьзе ха­кында уьзе соьйлаьсен, — дип жъавап бирделаьр. Сукырнынъ ата-анасы, яхъуьдлаьрдаьн курыкканга куьраь, шулай диде. Чоьнки яхъуьдлаьр, Гайсаьненъ Маьсих икаьнен икърар итуьче хъаьркемне гыйбадаьтханаьдаьн аерырга, дип суьз куешкан иделаьр. Шунлыктан анынъ ата-анасы: «Ул инде балигъ булган, уьзеннаьн сорагыз», — диделаьр. Шулай итеп, яхъуьдлаьр элек сукыр булган кешене икенчетапкыр чакырып, анъа: — Аллахъыны ихтирам ит! Без ул Кешененъ гоьнахълы икаьнен белаьбез, — диделаьр. Ул аларга: — Ул гоьнахълымы, туьгелме, анысын белмим. Шуны гына бе­лаьм: мин сукыр идем, аь хаьзер куьраьм, — дип жъавап бирде. Алар аннан: — Ул наьрсаь эшлаьде? Синенъ куьзлаьренъне ничек ачты? — дип тагын сорадылар. Ул аларга: — Мин инде сезгаь соьйлаьдем, аь сез тынъламадыгыз. Ни оьчен тагын ишетергаь телисез? АЬллаь сез даь Анынъ шаькертлаьре булырга жъыенасызмы? — дип жъавап бирде. Алар анъа бик ачуланып: — Син — Анынъ шаькерте, аь без — Муса шаькертлаьре. Без Аллахъынынъ Мусага соьйлаьгаьнен белаьбез, аьмма Монынъ кайдан икаьнен белмибез, — диделаьр. Куьраь башлаган кеше, аларга жъавап биреп, болай диде: — Шунысы гажъаьп таь: сез Анынъ кайдан икаьнен белмисез, аь Ул минем куьзлаьремне ачты! Без Аллахъынынъ гоьнахълыларны тынъ­ламавын белаьбез, аьмма Аллахъыга табынучыны хъаьм Анынъ ихты­ярын башкаручыны Ул тынълый. Кемненъ даь булса тумыштан сукыр кешененъ куьзлаьрен ачуы турында гомердаь даь ишетелгаьне юк. Ул Кеше Аллахъыдан булмаса, хъичнаьрсаь булдыра алмас иде. — Башынънан аягынъа тикле гоьнахъта тугансынъ, нигаь безнеоьйраьтаьсенъ? — дип, аны куып чыгардылар. Гайсаь, аны куып чыгарганнарын ишеткаьч, аны табып: — Син Адаьм Улына ышанасынъмы? — дип сорады. Ул исаь: — АЬфаьндем, мин Анъа ышансын оьчен Анынъ кем икаьнен аьйт саьнаь, — дип жъавап бирде. Гайсаь аьйтте: — Син Аны куьрденъ. Хаьзер синенъ белаьн Ул соьйлаьшаь. Ул исаь: — Раббым, мин ышанам! — дип Анынъ алдына тезлаьнеп, Анъа табынды. Гайсаь: — Мин бу доьньяга, куьрми торганнар — куьрсен, аь куьраь торган­нар — сукырайсын дип, хоькем итуь оьчен килдем, — дип аьйтте. Анынъ янында булган кайбер фарисейлаьр, моны ишеткаьч: — АЬллаь без даь сукырмы? — диделаьр. — Сез сукыр булсагыз, гоьнахъыгыз оьчен гаепле булмас иде-гез; аь сез, куьраьбез, дигаьнлектаьн гоьнахъыгыз уьзегездаь кала, — дипаьйтте Гайсаь. — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: кем сарык утарына капкадан туьгел, баьлки башка юл белаьн кераь, ул — карак хъаьм юл­басар. АЬ капкадан керуьче сарыкларга коьтуьче була: анъа сакчы капка ача, сарыклар анынъ тавышын ишетаьлаьр хъаьм ул са­рыкларын исемнаьре белаьн чакырып, аларны алып чыга. УЬзе­ненъ бар сарыкларын алып чыкканнан сонъ, ул алар алдыннан бара; аь сарыклар анынъ артыннан баралар, чоьнки анынъ тавы­шын таныйлар. Алар чит кеше артыннан бармыйлар, аь аннан качып китаьлаьр, чоьнки анынъ тавышын танымыйлар. «Гайсаь аларга бу гыйбраьтле хикаьяне соьйлаьде, лаькин кешелаьр Анынъ наьрсаь хакында соьйлаьгаьнен анъламадылар. *** Шулай итеп, Гайсаь аларга янаь: - Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Мин - сарыкларга капка. «Миннаьн алда килгаьннаьрненъ барысы да карак хъаьм юлбасар иделаьр, лаь- кин сарыклар аларны тынъламадылар. \Мин — капка. Минем аша керуьче котылачак, кереп-чыгып йоьриячаьк хъаьм коьтуьлек табачак. *** *** Карак ул урлау, уьтеруь хъаьм хъаьлак итуь оьчен генаь килаь. Мин исаь аларнынъ тормышы булсын, тормышы мул булсын дип килдем. Мин — яхшы Коьтуьче; яхшы коьтуьче сарыклары оьчен гоме­рен даь кызганмый. АЬ ялланган коьтуьче — чын коьтуьче туьгел ул. Сарыклар уьзенеке булмаганга, ул алар турында кайгыртмый: буьрененъ килгаьнен куьреп, сарыкларны ташлап, качып китаь, буь­ре, сарыкларга хъоьжъуьм итеп, аларны таратып бетераь. *** Мин — яхшы Коьтуьче. Ата Мине, Мин Атаны таныган ке­бек, Мин уьземнекелаьрне таныйм, алар Мине таныйлар. Мин сарыкларым оьчен тормышымны да кызганмыйм. *** Минем бу утардан булмаган башка сарыкларым да бар. Мин аларны да алып килергаь тиеш. Алар Минем тавышымны ишетаьчаьклаьр. Бер коьтуь хъаьм бер коьтуьче булачак. Ата Мине шунынъ оьчен яра­та: Мин УЬз тормышымны аны янъадан кабул итуь оьчен бираьм. Аны Миннаьн беркем даь алмый, Мин аны УЬз ихтыярым белаьн бираьм: аны бирергаь даь, кире алырга да хокукым бар. Болай эш­лаьргаь Минъа Атам боерык бирде. Бу суьзлаьр наьтижъаьсендаь яхъуьдлаьр арасында янаь баьхаьс чыкты. Аларнынъ куьбесе: — Анъарда жъен бар, Ул акылсыз. Сез ни оьчен Аны тынълый­сыз? - диделаьр. Башкалары исаь: — Бу жъенле кеше суьзлаьре туьгел, жъен сукырнынъ куьзлаьрен ача аламы сонъ? — диделаьр. Кыш жъиткаьч, Иерусалимда Янъару баьйраьме вакытында, Гайсаь Аллахъы Йортында Соьлаьйман аьйванында йоьргаьн чак-та, яхъуьдлаьр, Анынъ тираьсенаь жъыелып: Син безне газаплы билгесезлектаь озак тотарсынъмы? Син Маьсих булсанъ, безгаь ачык итеп аьйт, - диделаьр. Гайсаь аларга болай дип жъавап бирде: — Мин сезгаь аьйттем, аь сез ышанмыйсыз. Атам исеменнаьн кылган гамаьллаьрем Минем хакта шахъитлек бираьлаьр. АЬмма сез ышанмыйсыз, чоьнки сез Минем сарыкларымнан туьгел. Минем сарыкларым тавышымны ишетаьлаьр, Мин даь аларны таныйм, хъаьм алар Минем арттан баралар. Мин аларга маьнъге­лек тормыш бираьм. Алар хъичкайчан да хъаьлак булмаячаклар, хъаьм аларны беркем даь Минем кулдан тартып ала алмаячак. Аларны Минъа биргаьн Атам хъаьммаьсеннаьн даь боьек. Атамнынъкулыннан аларны тартып алырга беркемненъ даь коьче жъитмаьячаьк. Мин хъаьм Ата - бер. Шуннан сонъ яхъуьдлаьр, Аны уьтерергаь телаьп, тагын куллары-на ташлар алдылар. Гайсаь исаь аларга: — Мин сезгаь Атам исеменнаьн куьп яхшы эшлаьр куьрсаьттем, шуларнынъ кайсысы оьчен Мине ташлар атып уьтерергаь телисез? -дип аьйтте. Яхъуьдлаьр Анъа: — Без Сине яхшы эшлаьренъ оьчен туьгел, баьлки, Аллахъыны хоьр­маьт итмичаь, Анъа каршы коьфер суьз соьйлаьвенъ, УЬзенъ кеше була торып, УЬзенъне Аллахъы дип аьйтуьенъ оьчен уьтерергаь телибез, - дип жъавап бирделаьр. Гайсаь аларга: Аллахъынынъ: «„Сез - илахълар\, - дидем Мин», - дип аьйт­каьн суьзлаьре сезненъ кануныгызда язылган туьгелме? Аллахъы УЬзененъ суьзе бирелгаьн кешелаьрне илахълар дип атады, аь Изге язма юкка чыгарыла алмый. Ничек сонъ сез Минъа, Ата изге эшкаь аерып доьньяга жъибаьргаьн Затка, Мин: «Мин - Аллахъы Улы», - дип аьйткаьндаь: «Коьфер соьйлисенъ», - дисез? Мин Атамнынъ эшлаьрен башкармыйм икаьн, Минъа ышанмагыз. АЬ инде башкарам икаьн, Минем УЬземаь ышанмасагыз да, Атамнынъ Миндаь, Минем Анъарда икаьнлекне белуь хъаьм анълау оьчен, эшлаь­ремаь ышаныгыз, - дип аьйтте. Шунда Аны тагын кулга алырга тырыштылар, аьмма Улалардан качып китте. Шуннан сонъ Гайсаь тагын УЬрдуьнненъ аръягына, элек Яхъячумдырган урынга китте хъаьм шунда калды. Куьплаьр Анынъянына килделаьр хъаьм бер-берсенаь: Яхъя хъичбер могжъизалы галаьмаьт куьрсаьтмаьде, аьмма Яхъя­нынъ бу Кеше турында аьйткаьннаьре хъаьммаьсе даь доьрес булды, -диделаьр. ХЪаьм анда куьплаьр Анъа иман китерде. Маьрьям хъаьм анынъ апасы Марта яшаьгаьн Баьйтаьния авы­лында Лазар исемле бер кеше авырый иде. Маьрьям -авырып ятучы Лазарнынъ сенълесе, Раббынынъ аякларын хуш исле май белаьн майлап, чаьче белаьн соьрткаьн кыз. Кыз ту­ганнар Гайсаьгаь: — Раббым! Якын дустынъ Лазар авырый, - дип хаьбаьр жъибаьр­делаьр. Гайсаь бу турыда ишеткаьч: — Бу авыру - уьлемгаь дигаьн чир туьгел, баьлки Аллахъынынъ данлануы оьчен, хъаьм бу авыру аша Аллахъы Улы данлансын оьчен, - диде. Гайсаь Мартаны, анынъ сенълесен хъаьм Лазарны ярата иде, аьмма, Лазарнынъ авыру икаьнен ишеткаьч таь, булган урынында Ул тагын ике коьнгаь тоткарланды. Шуннан сонъ шаькертлаьренаь: — Янъадан Яхъуьдиягаь барыйк, - диде. Шаькертлаьре Анъа: — Остаз! АЬле куьптаьн туьгел генаь яхъуьдлаьр Сине ташлар атып уьте­рергаь йоьргаьннаьр иде, Син тагын шунда барасынъмы? - диделаьр. Гайсаь жъавап бирде: — Коьн яктылыгы унике саьгать туьгелме сонъ? Коьндез йоьруьче абынмый, чоьнки бу доьньянынъ яктысын куьраь. АЬ тоьнлаь йоьруь­че абына, чоьнки анъарда яктылык юк. Шуннан сонъ Гайсаь суьзен даьвам итте: — Дустыбыз Лазар йоклап киткаьн, Мин аны уятырга барам. Анынъ шаькертлаьре: — Раббыбыз! Йоклап киткаьн булса, савыгыр, - диделаьр. Гайсаь анынъ уьлгаьнлеге хакында аьйткаьн иде, алар исаь, гадаьт-таьге йокы турында соьйли, дип уйладылар. Шунъа куьраь Гайсаьаларга ачык итеп: — Лазар уьлде. Сез ышансын дип, анда булмаганыма сезненъ оьчен шатланам. АЬйдаьгез, анынъ янына барыйк, - диде. Игезаьк кушаматлы Томас шаькертлаьргаь: — АЬйдаьгез, киттек, Анынъ белаьн бергаь без даь уьлик, - диде. Баьйтаьниягаь килеп жъиткаьч, Гайсаь Лазарнынъ инде дуьрт коьнбуена кабердаь ятуын ишетте. Баьйтаьния исаь Иерусалимга оьччакрым чамасы гына иде. Абыйлары оьчен кайгыручы Мартабелаьн Маьрьямне юатырга байтак яхъуьдлаьр килгаьн иде. Марта, Гайсаьненъ килуье хакында ишеткаьч, Аны каршы алырга чыкты.Маьрьям исаь оьйдаь калды. МартаГайсаьгаьаьйтте: — Раббым! Син монда булсанъ, абыем уьлмаьгаьн булыр иде. АЬмма хаьзер даь белаьм: Син Аллахъыдан наьрсаь генаь сорасанъ да, Ул Синъа бираьчаьк. Гайсаь анъа: — Абыенъ уьледаьн терелаьчаьк, - диде. - Сонъгы коьндаь - уьледаьн терелуь вакытында - анынъ терелаь-чаьген белаьм, - диде Марта. Гайсаь исаь: Мин — терелуь хъаьм тормыш. Минъа иман итуьче, уьлсаь даь, яшаьячаьк. Яшаьуьче хъаьм Минъа иман китеруьче хъаьркем хъичкай­чан уьлмаьс. Син монъа ышанасынъмы? - диде. Марта Анъа: — АЬйе, Раббым! Синенъ доьньяга килергаь тиеш булган Маьсих, Аллахъы Улы икаьненъаь ышанам, - диде. Моны аьйткаьч, Марта китеп барды, хъаьм, сиздермичаь генаьсенълесе Маьрьямне чакырып: — Остаз монда, Ул сине чакыра, - диде. Маьрьям, моны ишеткаьч таь, тиз генаь урыныннан торып, Гайсаь янына китте. Ул вакытта Гайсаь аьле авылга кермичаь, Марта белаьн очрашкан урында тора иде. Маьрьям белаьн бергаьбулган юатучы яхъуьдлаьр анынъ жъаьхъаьт кенаь торып чыгып китуьен куьрделаьр хъаьм, елау оьчен кабер янына китте, дип уйлап, анынъ артыннан киттелаьр. Маьрьям исаь, Гайсаь торган урынга килеп жъиткаьч, Аны куьреп: — Раббым! Син монда булсанъ, абыем уьлмаьгаьн булыр иде, - дип, Анынъ аякларына егылды. Маьрьямненъ хъаьм анынъ белаьн килгаьн яхъуьдлаьрненъ елауларын куьреп, Гайсаь УЬзе даь борчылды хъаьм коьенеп: - Сез аны кайда куьмдегез? - дип сорады. Алар Анъа: — АЬйдаь, барыйк, Раббым! УЬзенъ куьрерсенъ, - диделаьр. Гайсаь елады. Моны куьреп яхъуьдлаьр: — Карагыз аьле, Ул Лазарны ничек яраткан икаьн! - диештелаьр. АЬ кайберлаьре: — Ул сукырнынъ куьзлаьрен ачкан икаьн, ник сонъ Лазарны да уьлемнаьн алып калу оьчен бераьр наьрсаь эшли алмаган? - диделаьр. Гайсаь тагын да ныграк коьенгаьн хаьлдаь кабер янына килде. Кабер маьгараь булып, анъа керуь юлы таш белаьн бастырып куел­ган иде. Гайсаь: — Ташны читкаь алып куегыз, - диде. Маьрхуьмненъ сенлесе Марта Анъа: — Раббым! Ул инде ислаьнгаьн, чоьнки ул уьлгаьннаьн сонъ дуьрт коьн уьтте, — диде. Гайсаь анъа: — «АЬгаьр иман итсаьнъ, Аллахъынынъ данын куьраьчаьксенъ*, — дип аьйтмаьдемме синъа\ — диде. Маьгараь авызыннан ташны алып куйдылар. Гайсаь исаь, югарыга карап: — Атам! Мине ишеткаьненъ оьчен Синъа раьхмаьт белдераьм. Мине хъаьрвакыт ишетуьенъне белаьм, лаькин бу суьзлаьремне монда басып торучы кешелаьр оьчен, Мине Син жъибаьргаьнгаь ышансыннар оьчен аьйтаьм, — диде. Шулай дигаьннаьн сонъ Ул коьчле тавыш белаьн: — Лазар! Чык! — диде. Шул вакыт уьлгаьн кеше килеп чыкты. Анынъ куллары хъаьмаяклары каьфен белаьн уралган, йоьзе яулык белаьн капланган иде. Гайсаь: — Чишегез аны, йоьрсен, — диде. Маьрьям янына килгаьн яхъуьдлаьрненъ куьбесе, Гайсаь кылганэшлаьрне куьреп, Анъа иман китерделаьр. АЬ кайберлаьре фари-сейлаьр янына барып, аларга Гайсаь кылган эшлаьр турындасоьйлаьделаьр. Шунда баш руханилар хъаьм фарисейлаьр кинъаьшмаь жъыйдылар. — Безгаь наьрсаь эшлаьргаь? — диделаьр алар. — Бу Кеше куьп га­лаьмаьтлаьр куьрсаьтаь. Аны шул коье калдырсак, хъаьммаьсе Анъа иман китераьчаьк, хъаьм римлылар килеп, жъиребезне даь, халкы­бызны да басып алачак. Аларнынъ берсе — ул елны инъ баш рухани булган Каьяфаьс аларга: — Сез бернаьрсаь даь белмисез! Боьтен халык хъаьлак булуга караганда, халык оьчен бер кешененъ уьлуье — сезненъ оьчен хаьер­лераьк. Сез шуны анъламыйсызмы? — диде. Ул моны уьзеннаьн соьйлаьмаьде, баьлки, ул елнынъ инъ баш рухание буларак, Гайсаьненъ яхъуьд халкы оьчен, бу халык оьчен генаь даь туьгел, баьлки, таралып яшаьгаьн Аллахъы балаларын бергаь жъыю оьчен даь уьлаьчаьген алдан аьйтеп бирде. *** Шул коьннаьн сонъ алар Аны уьтерергаь ниятлаьделаьр. Шунъа куьраь Гайсаь инде яхъуьдлаьр арасында ачыктан-ачык йоьрмаьде. Ул аннан чуьл янындагы бер оьлкаьгаь, Эфраим дигаьн шаьхъаьргаь китте хъаьм УЬзененъ шаькертлаьре белаьн шунда калды. Яхъуьдлаьрненъ Коткарылу баьйраьме якынлашканда, баьйраьм алдыннан пакьлаьнергаь дип, Иерусалимга илненъ тоьрле поч­макларыннан куьп халык килде. Халык Гайсаьне эзлаьде. Алар Аллахъы Йортында бер-берсенаь: — Сез ничек уйлыйсыз? Ул баьйраьмгаь килер микаьн? — диеш­телаьр. Баш руханилар хъаьм фарисейлаьр исаь, Гайсаьне тотып алу оьчен, Анынъ кайда булуын белгаьн кешелаьр безгаь килеп аьйтергаь тиеш, дигаьн аьмер бирделаьр. Коткарылу баьйраьменаь алты коьн кала, Гайсаь Баьйтаь-ния авылына килде. Ул авылда Гайсаь уьледаьн терелткаьн Лазар яши иде. Анда Гайсаь хоьрмаьтенаь аш маьжълесе жъыйдылар, Марта хезмаьт куьрсаьтеп йоьрде, аь Лазар Гайсаь бе­лаьн бергаь табын артында утыра иде. Маьрьям, нард уьсемле­геннаьн ясалган бер кадак бик кыйммаьтле хуш исле саф май алып, Гайсаьненъ аякларын майлады да уьзененъ чаьче белаьн соьртте. ОЬй эче ислемайнынъ хуш исе белаьн тулды. Шунда Гайсаьненъ шаькертлаьреннаьн берсе — Анъа хыянаьт итаьчаьк Яхъуьд Искариот: — Ни оьчен бу хуш исле майны, оьч йоьз динарга сатып, фаь­кыйрьлаьргаь оьлаьшеп бирмаьскаь иде? — диде. Ул моны хъич таь фаькыйрьлаьр хакында кайгыртып туьгел, баьл­ки карак булганы оьчен аьйтте. Уртак акча янчыгын йоьртуь анынъ вазифасы иде. Ул аннан уьзенаь акча ала торган иде. Гайсаь монъа жъавап бирде: Калдыр Маьрьямне, ул бу эшне Мине куьмуь коьненаь сакла­ды, фаькыйрьлаьр хъаьрвакыт сезненъ белаьн бит, аь Мин сезненъ бе­лаьн хъаьрвакыт бергаь булмам. Шул вакытта куьп яхъуьдлаьр, Гайсаьненъ Баьйтаьниядаь икаьнлеген белеп, шунда жъыелдылар. Алар Гайсаь оьчен генаь туьгел, Ул уьле­даьн терелткаьн Лазарны куьруь оьчен даь килделаьр. Шунлыктан баш руханилар Лазарны да уьтерергаь карар чыгардылар, чоьнки анынъ аркасында куьп яхъуьдлаьр Гайсаь янына килаь хъаьм Анъа иман китераь иде. Икенче коьнне баьйраьмгаь килгаьн халык арасында «Гайсаь Иерусалимга килаь икаьн» дигаьн хаьбаьр таралды. Халык, хоьрмаь ботаклары тотып, Гайсаьне каршыларга чыкты хъаьм: — ХЪошанна! Раббы исеме белаьн Килуьче ХЪаьм Исраил Патшасы моьбараьк! — дип кычкырдылар. Гайсаь исаь, бер ишаьк табып, анъа атланды хъаьм хъаьммаьсе Изге язмада язылганча булды: «Сион кызы, курыкма! Менаь, яшь ишаьккаь атланып, Синенъ Патшанъ килаь». Анынъ шаькертлаьре ул вакытта моны анъламадылар, аь инде Гайсаь данланганнан сонъ, Анынъ хакында шулай язылган булуын хъаьм Анъа наькъ шулай эшлаьуьлаьрен хаьтерлаьренаь тоьшерделаьр. Элек Гайсаь белаьн бергаь булган кешелаьр Анынъ Лазарныкабердаьн чакырып чыгарып, уьледаьн терелтуье турында соьйлаьпбирделаьр. Анынъ шундый могжъизалы галаьмаьт кылганын ишет-каьнгаь, халык Аны каршыларга чыкты. Фарисейлаьр исаь уьзара: — Куьраьсезме, безгаь бернаьрсаь даь ярдаьм итми. Боьтен доьнья Анынъ артыннан бара, — диделаьр. Баьйраьмдаь Аллахъыга табыну оьчен килуьчелаьр арасында бер-ничаь грек та бар иде. Алар Гаьлилаьядаьге Баьйтсайдадан булган Филип янына килеп, аннан: — АЬфаьндем! Без Гайсаьне куьрергаь телибез, — дип уьтенделаьр. Филип бу турыда АЬндригаь аьйтте, аннары алар икаьуьлаьп бу уьтенечне Гайсаьгаь соьйлаьделаьр. Гайсаь аларга жъавабында: — Адаьм Улынынъ данлану вакыты жъитте, — диде. — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: жъиргаь тоьшкаьн бодай боьртеге уьлмаьсаь, шул ки­леш калыр, аь уьлсаь, зур унъыш китерер. УЬзененъ тормышын яратучы аны хъаьлак итаьчаьк, аь бу доьньяда уьз тормышын наьф­раьт итуьче аны маьнъгелек тормыш оьчен саклаячак. Кем Минъа хезмаьт итаь, ул Минъа иярсен. Мин кайда булсам, Минем хез­маьтчем даь шунда булыр. Минъа хезмаьт итуьчегаь Атам ихтирам куьрсаьтер. Куьнъелем Минем хаьзер борчулы. Наьрсаь аьйтим? «Атам! Ми­не бу саьгатьтаьн коткар!» — дипме? Лаькин бу саьгатькаь Мин наькъ шунынъ оьчен килдем даь. Атам! Исеменъне данла. Шул вакыт куьктаьн: — Мин данладым хъаьм данлаячакмын, - дигаьн тавыш ише­телде. Шунда торган хъаьм моны ишеткаьн халык: — Куьк куькраьде, - диде. Кайберлаьре исаь: Анъа фаьрештаь соьйлаьде, - диделаьр. Монъа каршы Гайсаь: — Бу тавыш Минем оьчен туьгел, баьлки сезненъ оьчен килде. Бу доьнья хаьзер хоькем ителаь, хаьзер бу доьньянынъ мирзасы куып чыгарылачак. Мин жъирдаьн куьтаьрелгаьннаьн сонъ барлык кешелаьрне УЬземаь тартачакмын, - диде. Ул моны УЬзененъ нинди уьлем белаьн уьлаьчаьген белдереп аьйтте. Халык Анъа жъавап бирде: — Без кануннан Маьсихненъ маьнъге яшаьячаьген белдек, аь Син, Адаьм Улы куьтаьрелергаь тиеш, дип ничек аьйтаьсенъ? Кем Ул Адаьм Улы? Шунда Гайсаь аларга: - Яктылык сезненъ белаьн бераз вакыт булыр аьле. УЬзегезне каранъгылык басмасын оьчен, яктылык бар чагында йоьреп калы­гыз, чоьнки каранъгыда йоьруьче кая барганын белми. Яктылык сезненъ белаьн булган чакта яктылыкка иман китерегез, шул чак­та сез яктылык балалары булачаксыз, - диде. Шушы суьзлаьрне аьйткаьннаьн сонъ Гайсаь, китеп, халык куьзен­наьн яшеренде. Гайсаь халык алдында шулкадаьр куьп могжъизалы галаьмаьт­лаьр куьрсаьтсаь даь, ул Анъа иман китермаьде. Ишагыйя паьйгам­баьрненъ: «Йа Раббым! Без соьйлаьгаьн хаьбаьргаь кем ышанды? Раббынынъ кодраьте кемгаь ачылды?» -дигаьн суьзлаьре тормышка ашты. Алар иман китераь алмадылар, чоьнки Ишагыйя аьйткаьнчаь: «Ул аларнынъ куьзлаьрен куьрмаьс итте, йоьраьклаьрен таш кебек катырды; Югыйсаь алар куьзлаьре белаьн куьрерлаьр, йоьраьклаьре белаьн анъларлар, Минъа таба борылырлар хъаьм Мин аларны савыктырыр идем». Ишагыйя бу суьзлаьрне Гайсаьненъ данын куьргаьнгаь аьйткаьн, улшулай дип Анынъ турында соьйлаьгаьн. Хаьер, башлыкларнынъ да куьбесе Анъа иман китерде, лаькин алар, фарисейлаьр гыйбадаьтханаьдаьн аерыр дип куркып, икърар итмаьделаьр, чоьнки Аллахъы данына караганда кешелаьр данын куьбраьк яраттылар. Гайсаь исаь коьчле тавыш белаьн: — Минъа иман итуьче Минем УЬземаь туьгел, баьлки Мине ЖЪибаь­руьчегаь иман итаь, - диде. - Мине куьруьче Мине ЖЪибаьруьчене куьраь. Минъа иман итуьче каранъгылыкта калмасын дип, Мин доьньяга яктылык булып килдем. Кем даь булса Минем суьзлаь­ремне ишетеп таь уьтаьми икаьн, аны хоькем итмим, чоьнки Мин доьньяны хоькем итуь оьчен туьгел, баьлки коткару оьчен килдем. Мине кире кагып, суьзлаьремне кабул итмаьуьчененъ уьз хоькемитуьчесе бар: аны сонъгы коьндаь Мин аьйткаьн суьз хоькем итаьчаьк. Мин УЬземнаьн соьйлаьмаьдем, наьрсаь соьйлаьргаь, наьрсаь аьйтергаь ки-раьклеге хакында Мине жъибаьргаьн Ата Минъа аьмер бирде. МинАнынъ аьмерененъ маьнъгелек тормыш икаьнен белаьм. Шулай итеп, Мин наьрсаь соьйлим - хъаьр суьзне Атам кушканча соьйлим. Коткарылу баьйраьме алдыннан Гайсаь, УЬзененъ бу доьнья­дан Ата хозурына китуь саьгате жъиткаьнен белеп, доьньяда булган уьзенекелаьрен ничек яраткан булса, аларны сонъ­гы чиккаь кадаьр шулай яратуын эш белаьн куьрсаьтте. Иблис Шимун Искариот улы Яхъуьдненъ куьнъеленаь Гайсаьгаь хыянаьт итуь фикерен салганнан сонъ, шаькертлаьре белаьн кичке аш ашаган вакытта, Гайсаь Атанынъ хъаьрнаьрсаьне Анынъ кулына биргаьнен хъаьм УЬзененъ Аллахъыдан килеп Аллахъы янына китуьен белгаьнгаь, урыныннан торды да, оьс киемен салып, биленаь соьл­ге урады. ХЪаьм лаьгаьнгаь су салып, шаькертлаьрененъ аякларын юа башлады, юган берсен билендаьге соьлге белаьн соьртаь барды. Наьуьбаьт Шимун Петер янына жъиткаьч, Петер Анъа: — Раббым! Синме минем аякларымны юасынъ? - диде. - Син аьле хаьзер Минем наьрсаь эшлаьвемне анъламыйсынъ, -дип жъавап бирде Гайсаь, - аьмма сонъыннан анъларсынъ. - Син минем аякларымны хъичкайчан юарга тиеш туьгел­сенъ, - диде Петер. Синенъ аякларынъны юмасам, Миндаь синенъ оьлешенъ бул­мас, - дип жъавап бирде Гайсаь. - Раббым! - диде Шимун Петер. - Аякларымны гына туьгел, кулларымны да, башымны да юа куьр. - Юынган кешененъ боьтен таьне чиста була. Шунъа куьраь аяк-ларыннан башка анынъ буьтаьн жъирен юу кираьк туьгел, - дидеГайсаь. - Сез чиста, аьмма барыгыз да туьгел. УЬзенаь кемненъ хыянаьт итаьчаьген белгаьнгаь, Ул: «Сезненъ ба-рыгыз да чиста туьгел», — диде. Шаькертлаьрененъ аякларын юып бетергаьч, киемен киеп, Улянъадан урынына барып утырды хъаьм аларга: Минем наьрсаь эшлаьгаьнемне анълыйсызмы? Сез Мине Остаз хъаьм Раббы дип атыйсыз. Сез хаклы: Мин наькъ Шулмын. Шулай итеп, Мин — сезненъ Раббыгыз хъаьм Остазыгыз, сезненъ аякларыгызны юганмын икаьн, сез даь бер-берегезненъ аякларын юарга тиеш. Сез даь Мин сезгаь эшлаьгаьн кебек эшлаьсен дип, сезгаь уьрнаьк куьрсаьттем. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: хезмаьтче уьзененъ хужъасыннан боьеграьк туьгел, жъибаьрелгаьн даь уьзен жъибаьруьчедаьн боьек туьгел. Сез хаьзер моны белаьсез. Белгаьнегезне уьтисез икаьн, сез — баьхетле. Мин барыгыз турында да аьйтмим. Кемнаьрне сайлап алга­нымны белаьм, лаькин Изге язмада: «Минем белаьн бергаь икмаьк ашаучы Минъа каршы уькчаьсен куьтаьрде», — дип язылган суьзлаьр тормышка ашырга тиеш. Алар тормышка ашкан вакытта сез Минем маьнъге бар булуыма ышансын оьчен, Мин сезгаь бу суьз­лаьр тормышка ашканчы ук соьйлим. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Мин жъибаьргаьн кешене кабул итуьче Мине кабул итаь; Мине кабул итуьче исаь Мине ЖЪибаьруьчене кабул итаь. Моны аьйткаьннаьн сонъ Гайсаь борчылды хъаьм шаькертлаьренаь шахъитлек биреп: — Сезгаь хак суьз аьйтаьм: сезненъ берегез Минъа хыянаьт итаьчаьк, — диде. Шаькертлаьре исаь, Анынъ кем хакында соьйлаьвен хъич анъла-мыйча, бер-берсенаь караштылар. Аларнынъ берсе — Гайсаь- ненъ яраткан шаькерте — Анынъ куькраьгенаь тераьлеп диярлек уты­ра иде. Гайсаьненъ кем хакында соьйлаьвен сорарга кушып, Шимун Петер шул шаькерткаь ишараь итте. Теге шаькерт, Гайсаьгаь тагын да якынрак килеп, Аннан: — Раббым, ул кем? — дип сорады. Гайсаь, жъавап биреп: — Мин бер сынык икмаькне кемгаь манып бирсаьм, ул — шул, — диде хъаьм, бер сынык икмаькне манып, Шимун Искариот улы Яхъуьдкаь бирде. Шул сыныкны кулына алуга ук анынъ эченаь шайтан керде. Шунда Гайсаь Яхъуьдкаь: — Эшлисе эшенъне тизраьк эшлаь, — диде. АЬмма Гайсаьненъ анъа ни оьчен шулай дип аьйтуьен анда уты­ручыларнынъ берсе даь анъламады. Акча янчыгы Яхъуьдтаь бул­ганлыктан, кайбераьуьлаьр: Гайсаь анъа баьйраьм оьчен безгаь кираьк булган аьйберлаьрне сатып алырга, яки фаькыйрьлаьргаь наьрсаь даь булса бирергаь кушкандыр, дип уйладылар. Сыныкны алу бе­лаьн Яхъуьд чыгып китте. Тоьн иде. Яхъуьд чыгып киткаьч, Гайсаь аьйтте: — Хаьзер Адаьм Улы данланды хъаьм Анынъ аша Аллахъы дан-ланды. [Аллахъы Анынъ аша данлана икаьн]* Ул да Адаьм Улын УЬзендаь данлаячак, хъаьм шунда ук данлаячак. Балаларым! Мин сезненъ белаьн инде озак булмам. СезМине эзлаьрсез. Яхъуьдлаьргаь аьйткаьн суьзлаьремне сезгаь даь аьйтаьм:Сез Мин китаьчаьк урынга килаь алмассыз. Сезгаь янъа аьмер бираьм: бер-берегезне яратыгыз. Мин сезнеяраткан кебек, сез даь бер-берегезне яратыгыз. Бер-берегезнеяратуыгыздан барысы да сезненъ Минем шаькертлаьрем булуы-гызны белерлаьр. Шимун Петер Гайсаьдаьн: — Раббым! Син кая китаьсенъ? — дип сорады. Гайсаь анъа: — Мин китаьчаьк урынга Син хаьзер ияреп бара алмыйсынъ, аьмма сонъыннан килаьчаьксенъ, — дип жъавап бирде. — Раббым! Ни оьчен Синенъ артынънан хаьзер бара алмыйм?Синенъ оьчен жъанымны да бирергаь аьзер, — диде Анъа Петер. Гайсаь анъа: — Син Минем оьчен жъанынъны да бирергаь аьзерме? Синъа хак суьз аьйтаьм: аьтаьч кычкырганчы, син Миннаьн оьч тапкыр ваз кичаь­чаьксенъ, — диде. — Борчылмагыз! Аллахъыга ышаныгыз хъаьм Минъа ыша­ныгыз. Минем Атам йортында торыр урын куьп. АЬгаьр даь алай булмаса, Мин сезгаь аьйткаьн булыр идем. Мин сезгаь урын аьзерлаьргаь барам. Барып урын аьзерлаьгаьч, сез даь Мин булган урында булсын оьчен, янаь килеп, сезне УЬз яныма алачакмын. Мин бара торган урынга сез юлны белаьсез. Томас Гайсаьгаь: — Раббым! Кая баруынъны белмибез, шулай булгач, анда бару юлын каян белик инде? — диде. Гайсаь анъа: — Мин — юл, хакыйкать хъаьм тормыш. Минем аркылы уьтмичаь, Атам янына беркем даь килаь алмаячак. Мине белаьсез икаьн, Минем Атамны да белерсез. Шушы вакыттан башлап, сез Аны белаьсез хъаьм Аны куьрдегез, — дип аьйтте. — Раббым! Безгаь Атаны куьрсаьт хъаьм без канаьгать булырбыз, — диде Анъа Филип. — Филип, Мин никадаьр вакыт сезненъ белаьн бергаь булып та син Мине белмисенъме? — диде Гайсаь. — Мине куьргаьн кеше Атаны да куьргаьн була. Ничек инде син: «Безгаь Атаны куьрсаьт», — дисенъ? Минем Атада, Атанынъ Миндаь икаьнлегенаь ышанмый­сынъмы? Сезгаь соьйлаьгаьн суьзлаьрне Мин УЬземнаьн соьйлаьмим, аь Миндаьге Ата УЬзененъ эшлаьрен башкара. «Мин Атада хъаьм Ата Миндаь», — дигаьн суьзлаьремаь ышаныгыз. Мин аьйткаьн суьзлаьр­гаь ышанмыйсыз икаьн, эшлаьгаьн эшлаьрем хакына ышаныгыз. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Минъа иман итуьче Мин башкарган эшлаьр­не хъаьм аларга караганда да боьеграьк эшлаьрне башкарыр, чоьнки Мин Атам янына барам. Ата Улында данлансын оьчен, Минем исемем белаьн наьрсаь генаь сорасагыз да, эшлаьрмен. Минем исе­мем белаьн Миннаьн наьрсаь сорасагыз да, Мин аны эшлаьрмен. — Мине яратсагыз, Минем аьмерлаьремне уьтаьрсез. Мин Атадан сораячакмын, хъаьм Ул сезгаь буьтаьн Яклаучы-Юатучы бираьчаьк, Ул Яклаучы маьнъге сезненъ белаьн булачак. Ул Як­лаучы-Юатучы — хакыйкать Рухы. Доьнья Аны куьрмаьгаьнгаь хъаьм белмаьгаьнгаь кабул итаь алмый, аь сез Аны белаьсез, чоьнки Ул сез­ненъ белаьн калачак хъаьм сездаь булачак. Сезне ятим калдырмаячакмын, Мин сезненъ янга килаьчаьк­мен. Бераздан доьнья Мине куьрмаьячаьк, аь сез куьраьчаьксез. Мин яшаьгаьнгаь, сез даь яшаьячаьксез. Сез ул коьнне, Мин — Атамда, сез — Миндаь хъаьм Мин сездаь икаьнлекне белаьчаьксез. Минем аьмерлаьремне кабул итеп, аларны уьтаьгаьн кеше Мине ярата. Мине яраткан кешене Атам да яратыр, Мин даь яратырмын хъаьм анъа УЬземне куьрсаьтермен. Яхъуьд (Яхъуьд Искариот туьгел) Аннан: Раббым! Ни оьчен Син УЬзенъне доьньяга туьгел, аь безгаь куьрсаь­тергаь телисенъ? — дип сорады. Гайсаь анъа жъавабында: Мине яратучы Минем суьзлаьремне тотар. Атам аны яратыр хъаьм Без, анынъ янына килеп, анынъ белаьн бергаь яшаьрбез. Ми­не яратмаучы Минем суьзлаьремне тотмый, аь сез ишетаь торган суьз Миннаьн туьгел, баьлки Мине жъибаьргаьн Атадан, — дип аьйтте хъаьм, даьвам итеп: — Мин сезгаь боларны сезненъ белаьн бергаь булганда ук аьйт­тем. АЬ Минем исемемнаьн Ата жъибаьраьчаьк Яклаучы-Юатучы — Изге Рух — сезне хъаьрнаьрсаьгаь оьйраьтаьчаьк хъаьм Мин сезгаь соьйлаь­гаьннаьрненъ хъаьммаьсен даь хаьтерегезгаь тоьшераьчаьк, — диде. Сезгаь тынычлык калдырам, УЬземненъ тынычлыгымны сезгаь бираьм, аьмма сезгаь биргаьнем доьнья биргаьн кебек туьгел. Куьнъеле­гез борчылмасын хъаьм курыкмасын. «Сездаьн китаьм хъаьм сезгаь килаьчаькмен», — дигаьнемне ишеттегез. Мине яратсагыз, Атам янына баруыма куаныр идегез, чоьнки Атам Миннаьн боьеграьк. Мин сезгаь бу суьзлаьрне ул хаьл тормышка ашканда сез ышан­сын оьчен хаьзер соьйлаьдем. Сезненъ белаьн куьп соьйлаьшмаьм инде, чоьнки бу доьньянынъ мирзасы килаь. Анынъ Миндаь хъичнаьрсаьсе юк. АЬмма доьнья белсен: Мин Атаны яратам хъаьм, Ата Минъа нинди аьмер биргаьн булса, Мин шуны башкарам. — Торыгыз, моннан китик, — диде. — Мин — чын йоьзем агачы, аь Минем Атам — Йоьзем уьс­теруьче. Ул Миндаьге жъимеш бирми торган хъаьр ботакны кисеп ташлый хъаьм, куьбраьк жъимеш бирсен оьчен, жъимеш бираь торган хъаьр ботакны чистарта. Сезгаь соьйлаьгаьн суьзем аша сез инде чистартылдыгыз. Миндаь торыгыз, хъаьм Мин сездаь то­рырмын. Йоьзем агачында булмаган ботак уьзеннаьн уьзе жъимеш бираь алмаган кебек, Миндаь тормасагыз, сез даь жъимеш бираь ал­массыз. Мин — йоьзем агачы, аь сез — ботаклар. Кем Миндаь торса хъаьм Мин анъарда торсам — ул куьп жъимеш бирер, чоьнки Миннаьн башка бернаьрсаь даь эшли алмассыз. Кем Миндаь тормаса, аны, ботак кебек кисеп, читкаь ташларлар хъаьм ул корып бетаьр, аь ан­дый ботакларны жъыялар да утка ташлыйлар хъаьм яндыралар. Сез Миндаь торсагыз хъаьм Минем суьзлаьрем сездаь торса, ул чак­та телаьгаьн наьрсаьгезне сорагыз, хъаьм ул сезгаь бирелер. Куьп жъи­меш китереп, сез Минем шаькертлаьрем булырсыз, хъаьм монынъ белаьн Минем Атам данланыр. Атам Мине яраткан кебек, Мин даь сезне яратам. Минем маьхаьббаьтемдаь торыгыз. Мин, Атамнынъ аьмерлаьрен уьтаьп, Анынъ маьхаьббаьтендаь торам, хъаьм сез даь, Минем аьмерлаьремне уьтаьсаьгез, Минем маьхаьббаьтемдаь калырсыз. Куанычым сездаь булсын хъаьм сезненъ куанычыгыз тулы булсын дип, Мин болар-ны сезгаь соьйлаьдем. Минем аьмерем шушы: Мин сезне яраткан кебек, сез даь бер-берегезне яратыгыз. Дуслары оьчен жъанын биргаьн ке­шененъ яратуыннан да боьек ярату юк. АЬмерлаьремне уьтаьсаьгез, сез — Минем дусларым. Инде сезне хезмаьтчелаьрем дип ата­мыйм, чоьнки хезмаьтче хужъасынынъ наьрсаь эшлаьвен белми, аь сезне дусларым дип атадым, чоьнки Атамнан ишеткаьннаьрненъ хъаьммаьсен сезгаь белдердем. Мине сез сайламадыгыз, баьлки Мин сезне сайладым: сез барып жъимеш бирсен хъаьм жъимешегез даими булсын дип, сезне билгелаьп куйдым. Шулай итеп, Минем исемем белаьн Атадан наьрсаь генаь сорасагыз да, Ул аны сезгаь бираьчаьк. Сезгаь аьмерем шул: бер-берегезне яратыгыз. — Доьнья сезне наьфраьт итаь икаьн, исегездаь тотыгыз: сездаьн элек ул Мине наьфраьт итте. Сез доьньяныкы булсагыз, доьнья сезне уьзенекелаьре итеп яратыр иде. Лаькин сез доьньядан туьгел, баьлки Мин сезне доьньядан сайлап алдым, доьнья сезне шунъа наьфраьт итаь. «Хезмаьтче уьзененъ хужъасыннан оьстен туьгел», — дигаьн суьзлаьремне хаьтерлаьгез. Мине эзаьрлеклаьгаьннаьр икаьн, сезне даь эзаьрлеклаьрлаьр. Минем суьземне тотканнар икаьн, сез­некен даь тотарлар. Алар боларнынъ барысын да сез Минеке булганлыктан эшлаьрлаьр, чоьнки Мине ЖЪибаьруьчене белмилаьр. Мин килеп аларга соьйлаьмаьгаьн булсам, аларнынъ гоьнахъта гаеп-лаьре булмас иде, аь хаьзер гоьнахъларын акларлык чаралары юк. Мине наьфраьт итуьче Атамны да наьфраьт итаь. Башка беркемдаь эшлаьмаьгаьн эшлаьрне алар арасында куьрсаьтмаьгаьн булсам, аларнынъ гоьнахъта гаеплаьре булмас иде; аь хаьзер куьрделаьр хъаьмМинъа да, Атама да наьфраьтлаьнделаьр. АЬмма аларнынъ канунын-да: «Алар Минъа бер саьбаьпсезгаь наьфраьтлаьнделаьр», — дип язылгансуьзлаьр тормышка ашсын оьчен бу шулай булды. Мин Атадан сезгаь Яклаучы-Юатучы жъибаьраьчаькмен. Ул — Атадан чыккан хакыйкать Рухы — килгаьч, Минем хакта шахъитлек бираьчаьк. Сез даь шахъитлек бирерсез, чоьнки сез баштан ук Минем белаьн булдыгыз. — Мин боларны сез ваьсваьсаьгаь бирелмаьсен оьчен соьй­лаьдем. Сезне гыйбадаьтханаьлаьрдаьн аерырлар. Хаьтта шундый вакыт килер: ул вакытта сезне уьтеруьче хъаьркем Аллахъыга шунынъ белаьн хезмаьт итаьм дип уйлар. ХЪаьм шулай эшлаьрлаьр, чоьнки алар Атаны да, Мине даь якыннан белмаьде­лаьр. Моны сезгаь шунынъ оьчен аьйттем: ул вакыт жъиткаьч, сез ул хакта соьйлаьгаьнемне исегезгаь тоьшерерсез. Мин боларны сезгаь башта ук соьйлаьмаьдем, чоьнки сезненъ белаьн бергаь булдым. АЬ хаьзер Мин УЬземне ЖЪибаьруьче янына барам, хъаьм сезненъ берегез даь Миннаьн: «Кая барасынъ?» — дип сорамый. Мин сезгаь боларны соьйлаьгаьнгаь куьраь, сезненъ куьнъелегез кайгы белаьн тулды. АЬмма Мин хак суьз аьйтаьм: Минем китуьем сезненъ оьчен хаьерле­раьк. Чоьнки Мин китмаьсаьм, сезгаь Яклаучы-Юатучы килмаьячаьк, аь китсаьм, Мин Аны сезгаь жъибаьраьчаькмен. Ул килгаьч, доьньяны гоьнахъка, хаклыкка хъаьм хоькемгаь карата фаш итаьчаьк: \гоьнахъка карата, чоьнки кешелаьр Минъа иман итмилаьр; *** хаклыкка карата, чоьнки Мин Атам янына барам хъаьм сез инде Мине буьтаьн куьр­маьссез; хоькемкаь карата, чоьнки инде бу доьньянынъ мирзасы хоькем ителде. Сезгаь соьйлисе суьзлаьрем бик куьп, аьмма сез аларны хаьзер ка­бул итаь алмассыз. Ул - хакыйкать Рухы - килгаьч, сезгаь тулы хакыйкатькаь юл куьрсаьтеп торачак. Ул сезгаь УЬзеннаьн туьгел, баьл­ки ишеткаьнен соьйлаьячаьк хъаьм булачак хаьллаьрне белдераьчаьк. Ул, Миннаьн кабул иткаьн суьзлаьрне сезгаь соьйлаьп, Мине данла­ячак. Атаныкы булган барлык наьрсаьлаьр - Минеке; Мин шунъа куьраь: «Миннаьн кабул иткаьн суьзлаьрне Изге Рух сезгаь бел­дераьчаьк», — дидем. — Сез Мине бераздан инде куьрмаьячаьксез, хъаьм янаь бераздан Мине куьраьчаьксез. Шуннан сонъ Анынъ кайбер шаькертлаьре бер-берсенаь: — «Бераздан сез Мине куьрмаьячаьксез, хъаьм янаь бераздан Мине куьраьчаьксез», хъаьм: «Мин Атам янына барам», — дип аьйтуье наьр­саьне анълата икаьн? «Бераздан» дигаьне наьрсаь икаьн? Анынъ наьрсаь соьйлаьгаьнен анъламыйбыз! - диештелаьр. УЬзеннаьн наьрсаь турында сорарга телаьгаьннаьрен белеп, Гайсаь аларга: — Сез Минем: «Мине бераздан куьрмаьячаьксез, хъаьм янаь бе­раздан Мине куьраьчаьксез», — дигаьн суьзлаьрем хакында бер-бе­регездаьн сорашасызмы? Сезгаь хак суьз аьйтаьм: сез еларсыз, уькереп еларсыз, аь доьнья шатланыр; сез кайгырырсыз, аьмма кайгыгыз шатлыкка аьйлаьнер. Вакыты жъиткаьч, бала тудыру­чы хатын жъаьфа чигаь, аьмма сабыен тудыргач, баланынъ доьнья­га килуьенаь шатланып, газаплануын оныта. Шунынъ кебек сез даь хаьзер кайгырасыз; аьмма Мин сезне тагын куьраьчаькмен, хъаьм сезненъ куьнъелегез куаначак, хъаьм куанычыгызны сездаьн беркем даь ала алмаячак. Ул коьнне сез Миннаьн бернаьрсаь турында да сорамаячаксыз. Сезгаь хак суьз аьйтаьм: Минем исе­мем белаьн Атадан наьрсаь генаь сорасагыз да, Ул сезгаь бираь­чаьк. Монъарчы сез Минем исемем белаьн бернаьрсаь даь сора­мадыгыз. Сорагыз хъаьм алырсыз, хъаьм сезненъ куанычыгыз ту­лы булыр. Монъарчы Мин сезгаь кинаялаьр белаьн соьйлаьдем; лаькин вакыт жъитаьр, Мин сезгаь инде кинаялаьр белаьн соьйлаьмаьм, баьл­ки Ата хакында ачык итеп аьйтермен. Ул коьнне сез Минем исемем белаьн сорарсыз. «Сезненъ оьчен Атадан уьтенермен», — димим, чоьнки сез Мине яратканга хъаьм Минем Аллахъыдан килгаьн булуыма ышанганга, Ата УЬзе сезне ярата. Мин доьнья­га Атадан килдем; хъаьм менаь янъадан, доьньяны калдырып, Ата янына китаьм. Шаькертлаьре Анъа: — Менаь хаьзер Син кинаялаьр белаьн туьгел, аь ачык итеп соьйли­сенъ. Хаьзер без Синенъ хъаьрнаьрсаьне белуьенъне хъаьм, хаьтта, Синъа сорауны суьзлаьр белаьн аьйтергаь даь кираьк туьгеллеген куьраьбез. Менаь шунъа куьраь без Синенъ Аллахъыдан килгаьн булуынъа ышана­быз, — диделаьр. Гайсаь аларга жъавап бирде: — Сез хаьзер ышанасызмы? Менаь вакыт жъитаь хъаьм жъитте даь инде: сез таралып, хъаьрберегез уьз оьйлаьренаь китаьчаьк. Сез Мине ялгыз калдырачаксыз. Лаькин Мин ялгыз туьгел, чоьнки Ата Минем белаьн. Мин моны тынычлыгыгыз Миндаь булсын дип соьйлаьдем. Доьньяда кайгыларыгыз булыр, лаькин кыю булыгыз: Мин доьнь­яны жъинъдем. Гайсаь бу суьзлаьрдаьн сонъ куьккаь куьтаьрелеп карап: — Атам! Вакыт жъитте, — диде. — Улынъ Сине данласын оьчен Улынъны данла. Син Анъа биргаьн кешелаьрненъ барысына да Ул маьнъгелек тормыш бирсен оьчен, Анъа боьтен ке­шелаьр оьстеннаьн хакимлек бирденъ. Сине, бердаьнбер хак Алла-хъыны, хъаьм Син жъибаьргаьн Гайсаь Маьсихне танып белуь — шул маьнъгелек тормыштыр. Син тапшырган эшлаьрне башкарып чыгып, Мин Сине жъирдаь данладым. Хаьзер Син, Атам, доьнья яратылганга кадаьр Минем Синенъ белаьн булгандагы даным белаьн УЬз янынъда Мине данла. Син доьньядан Минъа биргаьн кешелаьргаь Синенъ исеменъне ачып бирдем. Алар Синеке иде, Син исаь аларны Минъа бирденъ. Алар Синенъ суьзенъне тоттылар хъаьм хаьзер Син Минъа биргаьн бар наьрсаьненъ Синнаьн икаьнлеген белаьлаьр. Чоьнки Минъа аьйт­каьн суьзлаьренъне аларга жъиткердем, алар кабул иттелаьр. ХЪаьм Минем чынлап та Синнаьн килуьемне танып, Мине Син жъибаьр­гаьнгаь ышандылар. Мин алар оьчен уьтенаьм. Боьтен доьнья оьчен туьгел, баьлки Син Минъа биргаьннаьр оьчен уьтенаьм, чоьнки алар — Синеке. Минем боьтен наьрсаьм Синеке, аь Синекелаьр — Минеке. Мин алар аркы­лы данландым. Мин инде доьньяда туьгел, аь алар аьле доьньяда. Мин Синенъ янынъа барам. Изге Атам! Без бер булган кебек, алар да бер бул­сын оьчен, аларны УЬз исеменъ белаьн, Син Минъа биргаьн исеменъ белаьн саклап тор. Алар белаьн бергаь доьньяда булганда, Мин аларны Синенъ исеменъ белаьн — Син Минъа биргаьн исем белаьн — саклап тоттым. Мин аларны сакладым, хъаьм Изге язмада язылган суьзлаьр тормышка ашсын оьчен, хъаьлак булырга тиешлесеннаьн башка берсе даь югалмады. Хаьзер исаь Мин Синенъ янынъа барам. Мин бу суьзлаьрне, аларда куанычым тулы булсын оьчен, доьньяда чакта соьйлим. Мин аларга Синенъ суьзенъне жъиткердем. Доьнья аларга наьф­раьтлаьнде, чоьнки Мин доьньядан булмаган кебек, алар да доьньядан туьгел. Аларны доьньядан алуынъны туьгел, баьлки явызлыктан саклавынъны уьтенаьм. Мин доьньядан булмаган кебек, алар да доьньядан туьгел. Аларны УЬз хакыйкатенъдаь изге ит. Синенъ суьзенъ — хакыйкать. Син Мине доьньяга жъибаьргаьн кебек, Мин даь аларны доьньяга жъибаьрдем. Алар да хакыйкатьтаь изге ителсеннаьр дип, УЬземне алар хакына изге итаьм. Мин алар оьчен генаь туьгел, баьлки аларнынъ суьзе аркылы Минъа иман китеруьчелаьр оьчен даь уьтенаьм: боьтенесе бер бул­сын. Атам, Син Миндаь хъаьм Мин Синдаь булган кебек, Мине Син жъибаьргаьнгаь доьнья ышансын оьчен, алар да Бездаь булсын­нар. Син Минъа биргаьн данны аларга жъиткердем: Без бер бул­ган кебек, алар да бер булсыннар. Мин — аларда, Син — Миндаь. Мине жъибаьргаьн булуынъны хъаьм Мине яраткан кебек аларны да яратуынъны доьнья танысын оьчен, алар боьтен килеш бер булсыннар. Атам! Син Минъа биргаьн кешелаьрненъ Мин булачак урын­да Минем белаьн бергаь булуларын телим. Син Мине доьнья яратылганга кадаьр уьк соьйгаьнгаь куьраь, алар Син Минъа биргаьн данны куьрсеннаьр иде. Гадел Атам! Доьнья Сине белми, аь Мин белаьм, хъаьм алар да Мине Син жъибаьргаьнне белаьлаьр. Минъа булган маьхаьббаьтенъ аларда да булсын хъаьм УЬзем даь алар-да булыйм дип, Синенъ исеменъне аларга белдердем хъаьм белде­раьчаькмен. суьзлаьрне аьйткаьннаьн сонъ, Гайсаь, шаькертлаьре белаьн Кыдрун инешененъ аръягына чыгып, шундагы бакчага керде. Гайсаь шаькертлаьре белаьн еш кына шунда жъыел­ганлыктан, ул урынны Анъа хыянаьт итаьчаьк Яхъуьд таь белаь иде. Яхъуьд гаскаьри тоьркем хъаьм даь баш руханилар ваь фарисейлаьр жъибаьргаьн таьртип саклаучылар белаьн бергаь шунда килде. Алар уьз­лаьре белаьн факеллар, яктырткычлар хъаьм кораллар алганнар иде. Гайсаь исаь, УЬзе белаьн булачак хъаьр наьрсаьне белеп, алгарак чыкты хъаьм алардан: — Кемне эзлисез? — дип сорады. Алар Анъа: — Насаралы Гайсаьне, — дип жъавап бирделаьр. Гайсаь аларга: — Ул — Мин, — диде. Хыянаьтче Яхъуьд таь алар белаьн шунда тора иде. Гайсаь: «Ул — Мин», — дигаьч, алар артка чигенеп, жъиргаь егылдылар. Ул янаь: — Кемне эзлисез? — дип сорады. Алар: — Насаралы Гайсаьне, — диделаьр. Гайсаь жъавап бирде: — Мин инде сезгаь: «Ул — Мин», — дип аьйттем бит. Сез Мине эзлисез икаьн, минем белаьн булган кешелаьрне чыгарып жъи­баьрегез. Ул: «Син Минъа биргаьннаьрненъ берсен даь югалтмадым», — дигаьн суьзлаьр тормышка ашсын оьчен шулай дип аьйтте. Шимун Петерненъ кылычы бар иде. Ул аны тартып чыгардыхъаьм инъ баш руханинынъ хезмаьтчесенаь селтаьнеп, анынъ унъ кола-гын чабып оьзде. Ул хезмаьтчененъ исеме Маьлик иде. АЬммаГайсаь Петергаь: — Кылычынъны кынына тыгып куй. Атам биргаьн касаьне Мин эчмаьм дип уйлыйсынъмы аьллаь? — диде. Гаскаьрилаьр, аларнынъ башлыгы хъаьм яхъуьдлаьрненъ таьртип сак­лаучылары Гайсаьне тотып баьйлаьделаьр. Башта Аны шул елнынъ инъ баш рухание булган Каьяфаьсненъ каенатасы ХЪаннас янына алып бардылар. Яхъуьдлаьргаь: «Халык оьчен бер кешененъ уьлуье хаь­ерлераьк», — дип кинъаьш биргаьн кеше шул Каьяфаьс иде. Шимун Петер хъаьм тагын бер шаькерт Гайсаь артыннан бар­дылар. Бу шаькерт исаь инъ баш рухани белаьн яхшы моьнаьсаьбаьттаь булганга куьраь, Гайсаь белаьн инъ баш руханинынъ ишегалдына ке­раь алды. АЬ Петер тышкы якта ишек артында басып калды. Аннары инъ баш рухани белаьн яхшы моьнаьсаьбаьттаь булган теге шаькерт чыкты да, ишек саклаучы хезмаьтче кызга аьйтеп, Петер-не эчкаь алып керде. Шунда ишек саклаучы хезмаьтче кыз Петердаьн: — Син даь бу Кешененъ шаькертеме аьллаь? - дип сорагач, ул: — Юк, - дип жъавап бирде. Салкын булганлыктан хезмаьтчелаьр хъаьм таьртип саклаучыларучак ягып жъылынып торалар иде. Петер даь алар белаьн бергаьжъылынып торды. Инъ баш рухани исаь Гайсаьдаьн Анынъ шаькертлаьре хакындахъаьм наьрсаьлаьргаь оьйраьтуье турында сорашты. Гайсаь анъа: — Мин доьньяга ачык соьйлаьдем. хъаьрвакыт яхъуьдлаьр жъыела торган гыйбадаьтханаьдаь хъаьм Аллахъы Йортында оьйраьттем хъаьм яшеренеп хъичнаьрсаь соьйлаьмаьдем. Нигаь Миннаьн сорыйсынъ? Мин соьйлаьгаьннаьрне ишеткаьн кешелаьрдаьн сора. Мин наьрсаь соьйлаьгаьнне алар белаьлаьр, - дип жъавап бирде. Гайсаь шулай дигаьч, Анынъ янында торган таьртип саклаучы-ларнынъ берсе, Анынъ янъагына сугып: — Инъ баш руханига Син шулай жъавап бираьсенъме? - диде. Гайсаь анъа: — Мин ялган соьйлаьгаьн булсам, ялган икаьнен исбат ит, аь доьре­сен соьйлаьгаьнмен икаьн, нигаь Минъа сугасынъ? - дип жъавап бирде. хъаннас Аны, баьйлаьнгаьн хаьлдаь, инъ баш рухани Каьяфаьс янына жъибаьрде. ЖЪылынып торганда Шимун Петердаьн: — Син даь Анынъ шаькертлаьрененъ берсе туьгелме? - дип сора­дылар. Ул: — Юк, - дип ваз кичте. Инъ баш рухани хезмаьтчелаьрененъ берсе, Петер колагын ча-бып оьзгаьн кешененъ туганы, анъа: — Мин сине Анынъ белаьн бергаь бакчада куьрдем туьгелме сонъ? -диде. Петер тагын ваз кичте. Наькъ шул вакыт аьтаьч кычкырды. Гайсаьне Каьяфаьс яныннан идараьче Пилат сараена алып кил-делаьр. Бу хаьл иртаь белаьн булды. Коткарылу баьйраьмененъ ашын ашарга моьмкин булсын оьчен, пакьлаьнуьлаьре бозылмасын дип, яхъуьд башлыклары идараьче сараена кермаьделаьр. Идараьче Пилат, алар янына чыгып: — Сез бу Кешене наьрсаьдаь гаеплисез? - дип сорады. Алар анъа: — Ул жъинаятьче булмаса, Аны синъа тотып китермаьгаьн булыр идек, - дип жъавап бирделаьр. Пилат аларга: — Аны кануныгыз буенча уьзегез хоькем итегез, — диде. Яхъуьдлаьр анъа: — Безгаь беркемне даь уьлемгаь дучар итуь хокукы бирелмаьгаьн, — диделаьр. Бу Гайсаьненъ УЬзененъ нинди уьлем белаьн уьлаьчаьгенаь ишараьитеп аьйткаьн суьзе тормышка ашсын оьчен аьйтелде. Шунда Пилат янъадан сараена керде хъаьм, Гайсаьне чакыр-тып, Аннан: — Син яхъуьдлаьр Патшасымы? — дип сорады. Гайсаь анъа: Син моны уьзенънаьн генаь аьйтаьсенъме, яки Минем хакта синъа башкалар соьйлаьдеме? — диде. Пилат аьйтте: — АЬллаь мин яхъуьдме? Сине минъа Синенъ халкынъ хъаьм баш ру­ханилар тапшырды. Син наьрсаь эшлаьденъ? — Минем Патшалыгым бу доьньяныкы туьгел. АЬгаьр Пат-шалыгым бу доьньяныкы булса, хезмаьтчелаьрем яхъуьдлаьр кулынатапшырылмавым оьчен коьраьшкаьн булырлар иде, аьмма МинемПатшалыгым бу доьньяныкы туьгел, — дип жъавап бирде Гайсаь. Пилат Анъа: — Димаьк, Син — Патша? — диде. Гайсаь жъавап биреп: — Син Мине Патша дип аьйтаьсенъ. Мин хакыйкать хакында шахъитлек бируь оьчен тудым, Мин шунынъ оьчен доьньяга килдем даь. Хакыйкатьтаьн булган хъаьркем Мине тынълый, — диде. Пилат Аннан: — Наьрсаь ул — хакыйкать? — дип сорады. Шуннан сонъ ул янъадан яхъуьдлаьр янына чыгып: — Мин Аны гаеплаьрлек бер саьбаьп таь куьрмим, — диде. — Сезненъ гореф-гадаьтегез буенча, Коткарылу баьйраьмендаь мин сезгаь бер тоткынны азат итаьргаь тиешмен. Яхъуьдлаьр Патшасын азат итуьемне телисезме? Шунда барысы да: — Аны туьгел, Барабны чыгар! — дип кычкырдылар. Бараб исаь юлбасар иде. Шуннан сонъ Пилат Гайсаьне камчы белаьн суктырырга кушты. Гаскаьрилаьр Анынъ башына куьгаьн агачы чы­быкларыннан тажъ уьреп куйдылар, оьстенаь куе кызыл тоьстаьге япанча кидерделаьр, хъаьм берсе артыннан берсе Анынъ янына килеп: 19 — Яшаьсен яхъуьдлаьр Патшасы! - дип янъакларына суктылар. Пилат, янаь чыгып, халыкка аьйтте: — Карагыз, Анъарда бернинди гаеп тапмавымны белдеруь оьчен Аны сезненъ янга чыгарам. Башына чаьнечкеле тажъ, оьстенаь япанча кигаьн Гайсаь чыкты. Пилат аларга: — Менаь - Кеше! - диде. Баш руханилар хъаьм таьртип саклаучылар Аны куьргаьч: — Хачка кадакла, кадакла Аны! - дип кычкырдылар. Пилат аларга: — Аны уьзегез кадаклагыз, чоьнки мин Анъарда бернинди гаеп тапмыйм, - диде. Яхъуьдлаьр анъа: — Безненъ кануныбыз бар, канун буенча Ул уьлаьргаь тиеш, чоьнки Ул УЬзен Аллахъы Улы дип атый, - дип жъавап бирделаьр. Бу суьзлаьрне ишеткаьннаьн сонъ Пилат биграьк таь куркуга тоьште, хъаьм, янаь сарайга кереп, Гайсаьдаьн: — Син кайдан? - дип сорады. АЬмма Гайсаь анъа жъавап бирмаьде. Пилат Анъа: Минъа жъавап бираьсенъ килмиме? Сине хачка кадаклатырга да, азат итаьргаь даь хокукым барлыгын белмисенъме аьллаь? - диде. Гайсаь жъавап биреп: — Синъа югарыдан бирелмаьгаьн булса, Минем оьстаьн хъичбер хакимлегенъ булмас иде, шунъа куьраь Мине синъа тапшырган ке­шененъ гоьнахъы синекеннаьн зуррак, - диде. Шуннан сонъ Пилат Аны азат итаьргаь телаьде. Яхъуьдлаьр исаь: — Аны жъибаьрсаьнъ, ул чакта син кайсарнынъ дусты туьгелсенъ; уьзен-уьзе патша итуьче хъаьркем - кайсарнынъ дошманы, дип кычкырдылар. Бу суьзлаьрне ишеткаьч, Пилат, Гайсаьне чыгарып, «Таш басма» (яхъуьдчаь Габбата) дип аталган жъирдаьге хоькем итуь уры­нына барып утырды. Бу коьн Коткарылу баьйраьменаь аьзерлаьнаь торган жъомга коьн, коьндезге саьгать уникелаьр тираьсе иде. Пилат яхъуьдлаьргаь: — Менаь сезненъ Патшагыз! - диде. АЬ алар:  — Алып кит Аны, олаксын! Хачка кадакла! - дип кычкыр­дылар. — Патшагызны кадаклыйммыни? - диде Пилат. Баш руханилар: Безненъ кайсардан башка патшабыз юк, - дип жъавап бир­делаьр. Нихъаять, кадакларга дип, Пилат Аны аларга тапшырды. Алар Гайсаьне алып киттелаьр. УЬзененъ хачын куьтаьреп, Гайсаь, «Баш соьяге», ягъни яхъуьдчаь Гоьлгетаь дип аталган урынга килеп жъитте. Аны хъаьм Анынъ бе­лаьн бергаь тагын ике кешене, берсен Гайсаьненъ бер ягына, икен­чесен икенче ягына, хачка кадакладылар. Пилат кушканча язу язып, хач оьстенаь кактылар. Ул язуда: «Насаралы Гайсаь - яхъуьд­лаьр Патшасы», дип язылган иде. Ул язуны куьп яхъуьдлаьр укыды, чоьнки Гайсаь хачка кадакланган урын шаьхъаьргаь якын иде, хъаьм ул язу яхъуьдчаь, грекча хъаьм латинча язылган иде. Яхъуьдлаьрненъ баш руханилары Пилатка аьйттелаьр: — «Яхъуьдлаьр Патшасы», - дип туьгел, баьлки, «Ул УЬзен: „Мин -яхъуьдлаьр Патшасы\, - диде», - дип яз. Пилат: — Мин наьрсаь яздым, шул язылды инде, - дип жъавап бирде. Гаскаьрилаьр исаь, Гайсаьне хачка кадаклагач, Анынъ киемнаь-рен алып хъаьр гаскаьригаь бер оьлеш итеп дуьрткаь буьлделаьр хъаьм ча-панын да алдылар; чапан исаь тегелмаьгаьн, аь бербоьтен тукыма-дан иде. Шулай итеп, алар бер-берсенаь: — Моны ертмыйк, аь жираьбаь салыйк, кемгаь чыгар, - диделаьр. Бу Изге язмадагы: «Алар киемнаьремне буьлештелаьр, куьлмаьгем оьчен жираьбаь салыштылар», - дип язылган суьзлаьр тормышка ашсын оьчен булды. Гаскаьрилаьр наькъ шулай эшлаьделаьр. Гайсаь кадакланган хач янында Анынъ анасы, анасынынъ сенъ-лесе, Клопас хатыны Маьрьям хъаьм Магдалалы Маьрьям басып торалар иде. Гайсаь, анасын хъаьм шунда торган соьекле шаькер­тен куьреп, анасына: — Ханым! Менаь бу - синенъ улынъ, - диде. Аннары шаькерткаь: — Менаь бу - синенъ ананъ! - дип аьйтте. Шаькерт шуннан сонъ аны уьз оьенаь алды. Шуннан сонъ Гайсаь, хъаьрнаьрсаьненъ хъаьм Изге язмада язылганнар тормышка ашсын дип: — Сусадым, - диде. Шунда шаьраб серкаьсе салынган савыт тора иде. Гаскаьри-лаьр, губка кисаьген серкаьгаь манчып, аны хъуьссоьп ботагынаэлеп, Анынъ авызына китерделаьр. Гайсаь серкаьне татыгач: — Чынга ашты! - диде хъаьм, башын иеп, жъан бирде. Бу коьн баьйраьм алдындагы жъомга коьн булганлыктан, яхъуьдлаьргаьуьдаьлаьрне шимбаь коьнгаь хачта калдырмас оьчен, - чоьнки улшимбаь боьек коьн иде, - аларнынъ аякларын сындырып, аларныхачтан тоьшерергаь Пилаттан роьхсаьт сорадылар. Шуннан гаскаьрилаьр килеп, Гайсаь белаьн бергаь кадакланган-нарнынъ башта берсененъ, аннан икенчесененъ аякларын сындыр-дылар. АЬмма Гайсаь янына килгаьч, Анынъ инде уьлгаьн булуынкуьрделаьр хъаьм шунъа куьраь аякларын сындырмадылар, аь бергаскаьри Анынъ кабыргасына соьнъге белаьн чаьнчеде. Аннан канбелаьн су агып чыкты. Бу хаьллаьрне куьргаьн кеше, сез иман итсен дип, шул хакта шахъитлек бирде. Анынъ шахъитлеге хак хъаьм ул хакыйкатьне соьй­лаьвен белаь. Чоьнки бу хаьл Изге язмада: «Анынъ хъичбер соьяге сынмас», - дип язылган суьзлаьр тормышка ашсын оьчен булды. Изге язманынъ башка бер урынында: «Алар уьзлаьре чаьнчегаьн Затка карарлар», - дип таь язылган. Шуннан сонъ, яхъуьдлаьрдаьн курыкканга куьраь, Гайсаьненъ шаь­керте булуын яшереп йоьргаьн ариматайлы Йосыф Пилаттан Гайсаьненъ гаьуьдаьсен алырга роьхсаьт сорады; Пилат роьхсаьт бирде. Йосыф Гайсаьненъ гаьуьдаьсен хачтан барып алды. Элеграьк тоьнлаь Гайсаь янында булган Никаьдим даь килде хъаьм уьзе белаьн йоьз ка­дакка якын мирра белаьн алоэ кушып ясалган хушбуй китерде. Шулай итеп, алар, Гайсаьненъ гаьуьдаьсен алып, яхъуьдлаьрненъ куьмуьйоласы буенча, Аны хушбуй соьртелгаьн каьфенгаь урадылар. Гайсаь хачка кадакланган жъирдаь бер бакча, аь бакчада аьле хъич-кем салынмаган янъа кабер бар иде. Яхъуьдлаьрненъ баьйраьмгаьаьзерлаьнаь торган жъомга коьне булганлыктан, Гайсаьне шунда сал-дылар, чоьнки кабер якын иде. Атнанынъ беренче коьнендаь иртаьн иртуьк, аьле каранъгы вакытта ук, Магдалалы Маьрьям кабер куышы янына килде хъаьм кабер алдыннан ташнынъ читкаь алып таш­ланганын куьрде. Ул шунда ук Шимун Петер хъаьм Гайсаьненъ теге соьекле шаькерте янына йоьгереп барып, аларга: — Раббыны кабердаьн алып киткаьннаьр. Кая куйганнарын бел­мибез, - диде. Петер белаьн аьлеге шаькерт шундук кабер янына киттелаьр. Алар икесе даь йоьгерделаьр, аьмма теге шаькерт, Петергаь кара­ганда жъаьхъаьтраьк йоьгергаьнгаь, кабер янына алданрак барып жъит­те. Иелеп карагач, анда яткан каьфенне куьрде, лаькин кабер эченаь кермаьде. Анынъ артыннан ук Шимун Петер килеп жъитте. Ул, кабер эченаь кереп, анда яткан каьфенне хъаьм Анынъ башына чорналган яулыкны куьрде, аьмма яулык каьфен белаьн бергаь туь­гел, баьлки, чорнап куелганча, уьз урынында ята иде. Шуннан сонъ, кабер янына алданрак килеп жъиткаьн аьлеге шаькерт таь эчкаь керде, хъаьм, куьреп, ышанды. Алар Изге язмада Гайсаьненъ уьле­даьн терелеп торачагы турында язылганны аьле анъламыйлар иде. Шуннан сонъ шаькертлаьр тагын оьйлаьренаь кайтып киттелаьр. Маьрьям исаь кабер янында елап басып калды. Елый-елый иелеп кабер эченаь карады хъаьм анда актан киенгаьн ике фаь­рештаьне куьрде. Аларнынъ берсе Гайсаь гаьуьдаьсе яткан урыннынъ баш очында, икенчесе аяк очында утыра иде. Алар Маьрь­ямнаьн: Хатын! Нигаь елыйсынъ? - дип сорадылар. Минем Раббымны алып киткаьннаьр. Аны кая куйганнарын белмим, - диде ул. Шулай дигаьннаьн сонъ артына борылып карады хъаьм анда басып торган Гайсаьне куьрде, аьмма Анынъ Гайсаь икаьнен таны­мады. Гайсаь анъа: - Сенълем! Нигаь елыйсынъ? Кемне эзлисенъ? - дип аьйтте. Маьрьям, Аны бакчачы дип уйлап: — АЬфаьндем! Син Аны чыгарып куйган булсанъ, кая куйга­нынъны аьйт, мин Аны алып китаьрмен, - диде. Гайсаь анъа: — Маьрьям! - диде. АЬ ул аьйлаьнеп карап, яхъуьдчаь: — Раббуни! - дип аьйтте. (Раббуни - Остаз дигаьнне анълата.) Гайсаь анъа: — Минъа кагылма, чоьнки Мин аьле Атам янына куьтаьрелмаьдем. Туганнарым янына кайтып аьйт: «Мин УЬземненъ Атам хъаьм сезненъ Атагыз янына, УЬземненъ Аллахъым хъаьм сезненъ Аллахъыгыз янына куьтаьрелаьм», - диде. Магдалалы Маьрьям шаькертлаьр янына килеп: — Мин Раббыны куьрдем, - диде хъаьм аларга Гайсаь аьйткаьн суьзлаьрне соьйлаьп бирде. Шаькертлаьре шул ук коьнне кич белаьн, яхъуьдлаьрдаьн куркып, йорт ишеклаьрен биклаьп жъыелып утырганда, Гайсаь килеп кердехъаьм, уртага басып, аларга: — Сезгаь иминлек булсын! - диде. Шулай дигаьннаьн сонъ, Ул аларга кулларын хъаьм кабыргала-рын куьрсаьтте. Шаькертлаьр Раббыны куьргаьнгаь бик куандылар. Гайсаь аларга тагын: — Сезгаь иминлек булсын! Атам Мине жъибаьргаьн кебек, Мин даь сезне жъибаьраьм, - дип аьйтте. Моны аьйткаьч, Ул сулышын аларга оьреп: — Изге Рухны кабул итегез. Кемненъ гоьнахъларын кичерсаьгез, шуныкы кичерелер; кемнекен кичермаьсаьгез, аныкы кичерел­маьс, - диде. Гайсаь килгаьндаь уникененъ берсе, Игезаьк кушаматлы Томас, алар белаьн туьгел иде. Башка шаькертлаьр анъа: — Без Раббыны куьрдек! - диделаьр. АЬ ул аларга: — Анынъ кулларындагы кадак яраларын куьрмичаь, кадак яра­ларына бармагымны, кабыргаларына кулымны тидереп кара­мыйча, ышанмам, - дип аьйтте. Бер атнадан сонъ Анынъ шаькертлаьре бер йортта тагын жъые-лып утырганда, Томас та алар белаьн бергаь иде. Гайсаь ишеклаьрбикле килеш килеп керде хъаьм аларнынъ уртасына басып: — Сезгаь иминлек булсын! - диде. Аннары Томаска: Бармагынъны монда куй хъаьм кулларыма кара; кулынъны суз да кабыргаларыма тидер; шиклаьнеп торма, ышан, - дип аьйтте. Шунда Томас Анъа жъавап биреп: — Минем Раббым хъаьм Аллахъым! - диде. Гайсаь: — Син Мине куьргаьнгаь ышандынъ. Куьрмичаь ышанучылар баь­хетле! - дип аьйтте. Гайсаь УЬзененъ шаькертлаьре алдында бу китапта язылмаганбашка бик куьп могжъизалы галаьмаьтлаьр даь куьрсаьтте. Болар исаьсез Гайсаьненъ Аллахъы Улы, Маьсих булуына иман итсен оьченхъаьм, иман итеп, Анынъ исеме аркылы сезгаь тормыш булсыноьчен язылды. Шушы хаьллаьрдаьн сонъ Тибериас динъгезе буенда Гайсаь шаькертлаьренаь янаь куьренде. Анынъ куьренуье болай булды: Шимун Петер, Игезаьк кушаматлы Томас, Гаьлилаьядаьге Каьна шаьхъаьреннаьн Натанаил, Зебедаьй уллары хъаьм Гайсаьненъ тагын ике шаькерте бергаь иделаьр. Шимун Петер: — Балык тотарга барам, - дигаьч, калган шаькертлаьр анъа: — Без даь синенъ белаьн барабыз, - диделаьр. Алар коьймаьгаь утырып, йоьзеп киттелаьр, аьмма ул тоьнне хъич­наьрсаь тота алмадылар. Танъ атканда яр буенда Гайсаь басып тора иде, аьмма шаькерт­лаьре Анынъ Гайсаь икаьнен танымадылар. Гайсаь аларга: — Егетлаьр! Сезненъ ашарга бераьр наьрсаьгез бармы? - диде. Алар Анъа: — Юк, - дип жъавап бирделаьр. Ул аларга: Ятьмаьне коьймаьненъ унъ ягына салыгыз, тотарсыз, - диде. Алар шулай иттелаьр хъаьм элаьккаьн балыкнынъ куьплегеннаьн ятьмаьне тартып чыгара алмадылар. Шунда Гайсаьненъ яраткан шаькерте Петергаь: — Бу - Раббы, - диде. «Бу - Раббы», - дигаьнне ишеткаьч, Шимун Петер, оьс киемен киеп (ул чишенгаьн иде), суга сикерде. Ярдан йоьз кырык ар­шын чамасы гына ераклыкта булган башка шаькертлаьр, коьймаь белаьн килеп, балык белаьн тулган ятьмаьне соьйраьп ярга алып чыктылар. Ярга чыккач, алар икмаькне хъаьм учакта яткан ба­лыкны куьрделаьр. Гайсаь аларга: — Тоткан балыкларыгызнынъ беразын монда алып килегез, -диде. Шимун Петер зур балыклар белаьн тулган ятьмаьне оьстераьпжъиргаь чыгарды. Анда йоьз илле оьч балык бар иде. Балыкнынъшундый куьп булуына да карамастан ятьмаь ертылмады. Гайсаь аларга: Ашарга килегез, - диде. Шаькертлаьрненъ берсе даь: «Син кем?» - дип сорарга батырчы­лык итмаьде, чоьнки алар Анынъ Раббы икаьнен белделаьр. Гайсаь якынрак килеп икмаькне алды хъаьм аларга оьлаьште, шулай ук ба­лыкны да алып аларга бирде. Бу инде Гайсаьненъ, уьледаьн терелтелгаьннаьн сонъ, шаькертлаь-ренаь оьченче тапкыр куьренуье иде. Ашаганнан сонъ Гайсаь Шимун Петердаьн: Яхъя улы Шимун! Син Мине башка шаькертлаьремаь кара­ганда куьбраьк яратасынъмы? - дип сорады. Петер Анъа: — АЬйе, Раббым! Син минем яратуымны белаьсенъ, - дип жъа­вап бирде. Гайсаь анъа: — Минем баьраьннаьремне коьт, - диде. Гайсаь икенче маьртаьбаь: — Яхъя улы Шимун! Син Мине яратасынъмы? - дип сорады. Петер Анъа: — АЬйе, Раббым! Син минем яратуымны белаьсенъ, - дип жъа­вап бирде. — Минем сарыкларыма коьтуьче бул, - диде. ОЬченче маьртаьбаь Ул аннан: - Яхъя улы Шимун! Син Мине яратасынъмы? - дип сорады. Петер, Анынъ: «Син Мине яратасынъмы?» - дип, оьченче маьр­таьбаь соравына коьенеп, Анъа: — Раббым! Син боьтенесен белаьсенъ. Син яратуымны да белаь­сенъ, - дип жъавап бирде. Гайсаь анъа: — Минем сарыкларымны коьт, - диде. - Синъа хак суьз аьй­таьм: син яшь чакта уьзенъне-уьзенъ билбаулап, телаьгаьн жъиренъаь бара иденъ. АЬ картайгач, кулларынъны сузарсынъ, хъаьм башка бераьуь, сине билбаулап, телаьмаьгаьн жъиренъаь алып барыр. Ул бу суьзлаьрне Петерненъ нинди уьлем белаьн Аллахъыны дан-лаячагын белдереп аьйтте. Шуннан сонъ Гайсаь анъа: — Минем артымнан бар, - диде. Шул вакыт Петер, артына аьйлаьнеп карагач, артларыннан Гайсаьненъ яраткан шаькерте килуьен куьрде. Бу - кичке аш вакы­тында Гайсаьненъ куькраьгенаь тераьлеп диярлек утырган, «Раббым! Синъа кем хыянаьт итаьчаьк?» - дип сораган шаькерт иде. Петер, аны куьргаьч, Гайсаьдаьн: — Раббым! Анынъ белаьн наьрсаь булачак? - дип сорады. Гайсаь анъа: — Мин килгаьнгаь кадаьр анынъ яшаьвен телаьсаьм даь, анда синенъ ни эшенъ бар? Син Минем артымнан бар, - диде. Шунъа куьраь кардаьшлаьр арасында: «Ул шаькерт уьлмаьячаьк», -дигаьн суьз таралды. АЬмма Гайсаь: «УЬлмаьячаьк», - димаьде, аь: «Мин килгаьнгаь кадаьр анынъ яшаьвен телаьсаьм даь, анда синенъ ни эшенъ бар?» - диде. Бу вакыйгаларга шахъитлек биреп, бу суьзлаьрне язган шаькерт - шул шаькерт була. Без анынъ шахъитлегененъ хак икаьнен белаьбез. Гайсаь болардан башка да куьп эшлаьр башкарды. Аларнынъ хъаьммаьсе турында да язылса, язылган китаплар доьньяга сыймас иде дип уйлыйм. Мин синъа, Таьуьфил, беренче китабымда Гайсаьненъ хезмаьт итаь башлаган коьннаьреннаьн алып, УЬзе сайлап алган раьсуьл­лаьргаь Изге Рух аркылы боерыклар биреп куьккаь алынган коьненаь кадаьр, барлык эшлаьгаьн эшлаьре хъаьм оьйраьткаьннаьре ту­рында язган идем. *** Газап чиккаьннаьн сонъ, куьп санлы хак даь­лиллаьр белаьн Ул УЬзененъ тере икаьнен исбат итте, кырык коьн буена раьсуьллаьргаь куьренде хъаьм Аллахъы Патшалыгы хакында соьйлаьде. Раьсуьллаьр белаьн ашап утырганда, Гайсаь аларга шундый бое­рык бирде: - Иерусалимнан китмаьгез, Ата ваьгъдаь иткаьн буьлаькне коьте­гез. Мин сезгаь ул турыда соьйлаьгаьн идем. Яхъя суга чумдырды, аь сез, берничаь коьн уьткаьч, Изге Рухка чумдырылырсыз. Бергаь жъыелгач, раьсуьллаьр Гайсаьдаьн: - Раббыбыз! Син Исраил патшалыгын шушы вакытта янъа­дан торгызачаксынъмы? — дип сорадылар. Ул исаь аларга: - Ата УЬз хакимлеге белаьн билгелаьгаьн вакытларны яки миз­геллаьрне белуь сезненъ эшегез туьгел, — диде. — АЬмма сез уьзегез­гаь Изге Рух инъгаьннаьн сонъ кодраьт алачаксыз хъаьм Иерусалимда, боьтен Яхъуьдиядаь, Самареядаь хъаьм, хаьтта доьньянынъ читенаь кадаьр барып жъитеп, хъаьркайда Минъа шахъит булачаксыз. Шушы суьзлаьрне аьйткаьч, раьсуьллаьрненъ куьз алдында Гайсаь куьккаь куьтаьрелде хъаьм болыт Аны аларнынъ алдыннан алып китте. Гайсаьненъ куьтаьрелуьен куьзаьтеп, куьккаь текаьлеп карап торганда, кинаьт раьсуьллаьр янында актан киенгаьн ике ир заты паьйда булды. — Гаьлилаья ирлаьре! Ник сез куьккаь текаьлеп карап торасыз? Сезненъ яныгыздан куьккаь ашкан бу Гайсаь куьз алдыгызда ни­чек куьтаьрелгаьн булса, янъадан шул ук раьвешле килаьчаьк, — диде­лаьр алар. Шуннан сонъ раьсуьллаьр Заьйтуьн тавы дип аталган бу тауданИерусалимга кайттылар. Заьйтуьн тавы Иерусалимнан бер шимбаькоьнлек юл ераклыгында иде. Кайтып жъиткаьч, уьзлаьре туктал-ган оьске каттагы буьлмаьгаь керделаьр. Анда Петер, Ягъкуб, Яхъя, АЬндри, Филип, Томас, Бартулумай, Маттай, хъалфай улы Ягъ- куб, Шимун коьраьшуьче хъаьм Ягъкуб улы Яхъуьд бар иде. Алар хъаьрвакыт бердаьм раьвештаь дога кылуда булдылар. Кайбер ха­тыннар, Гайсаьненъ анасы Маьрьям хъаьм Анынъ энелаьре даь алар белаьн иделаьр. Шул коьннаьрненъ берсендаь иман итуьчелаьр арасыннан Петер торып басты. Анда йоьз егермегаь якын кеше бар иде. — Туганнар, — дип суьз башлады ул. — Гайсаьне кулга алганкешелаьрне Анынъ янына алып килгаьн Яхъуьд хакында Изге Рух Давыт аркылы аьйткаьн суьзлаьр бар. Язмадагы ул суьзлаьр тормыш­ка ашарга тиеш иде. Яхъуьд безненъ арабызда саналды, ул шул хезмаьттаь катнашу оьчен сайланган иде, — диде Петер. Яхъуьд хаьраьм акчага жъир сатып алды, шул жъирдаь егылып, анынъ эче ярылды хъаьм барлык эчке аьгъзалары тышка агып чыкты. Бу хаьл боьтен Иерусалим халкына билгеле булды, шунъа куьраь даь ул жъир аларнынъ телендаь «Акелдама», ягъни «Канлы жъир» дип атала башлады. — Заьбурда исаь: «Анынъ йорты буш булсын, эчендаь яшаьуьче булмасын», хъаьм: «Анынъ хезмаьтен башка бераьуь алсын», — дип язылган. Шунъа куьраь, Яхъя Гайсаьне чумдырган коьннаьн алып Гайсаь бездаьн алынган коьнгаь кадаьр, Раббы Гайсаь безненъ арабызда булганда хъаьрвакыт безненъ белаьн бергаь булганнарнынъ берсе безгаь кушылырга хъаьм Анынъ уьледаьн терелгаьнлеге хакында без­ненъ белаьн бергаь шахъитлек итаьргаь тиеш, — диде Петер. *** Ике кешене: Барсаб дип аталучы Йосыфны (аны тагын Юсты дип таь атыйлар) хъаьм Маттиасны таькъдим иттелаьр. — Раббыбыз! Син бар кешелаьрненъ йоьраьклаьрен белаьсенъ. Яхъуьд уьзенаь тиеш булган урынга китте. Ул калдырган бу хезмаьт урынын хъаьм раьсуьллекне кабул итуь оьчен Син шушы икаьуьненъ кайсысын сайладынъ — шуны куьрсаьт, — дип дога кылдылар. *** Аннары алар жираьбаь салдылар. Жираьбаь Маттиаска чыкты хъаьм ул, калган унбер кебек, раьсуьллаьр исаьбенаь кертелде. Илленче коьн баьйраьме жъиткаьндаь иман итуьчелаьр барысы бергаь бер урында иделаьр. Куьктаьн кинаьт коьчле жъил ис­каьн кебек тавыш ишетелде хъаьм шул тавыш алар булган йортны тутырды. Иман итуьчелаьр арасында ялкын теллаьре кебек теллаьр куьренде хъаьм ул теллаьр аларнынъ хъаьрберсенаь бе­раьрлаьп кунды. Барысы да Изге Рух белаьн сугарылдылар хъаьм Изге Рух биргаьн суьзлаьр белаьн башка теллаьрдаь соьйли башла­дылар. Иерусалимда исаь жъир йоьзендаьге хъаьр халыктан килгаьн диндар яхъуьдлаьр яши иде. Бу тавышны ишетеп жъыелган ха­лык аптырады, чоьнки хъаьркем кайсы да булса иман итуьчененъ уьз телендаь соьйлаьвен ишетте. Алар хаьйран калдылар хъаьм, шаккатып: — Бу соьйлаьуьчелаьр барысы да гаьлилаьялелаьр туьгелме сонъ? — диделаьр. — Ничек инде хъаьрберебез аларнынъ хъаьркайсыбызнынъ туган телендаь соьйлаьуьлаьрен ишетаь? Без паьртиялелаьр, мадай-лылар, эламлылар, Месупотамиядаь, Яхъуьдиядаь, Каьппаьдуькиядаь, Понтта, Асия оьлкаьсендаь, Фругиядаь, Памфулиядаь, Мисыр­да хъаьм Ливияненъ Куьринигаь якын оьлешлаьрендаь яшаьуьчелаьр, Римнан килгаьн яхъуьдлаьр хъаьм маьжъуьсилектаьн яхъуьд диненаь куьч­каьн кешелаьр, критлылар хъаьм гараьбстанлылар, — Аллахъынынъ боьек эшлаьре хакында аларнынъ безненъ теллаьрдаь соьйлаьуьлаьрен ишетаьбез! Барысы да хаьйран калдылар хъаьм, аптырашып, бер-берсенаь: - Бу наьрсаьне анълата икаьн? — диештелаьр. АЬ кайберлаьре: - Алар шаьраб эчеп исергаьннаьр, — дип коьлделаьр. Петер исаь, унбер раьсуьл белаьн бергаь торып басты хъаьм кыч-кырып соьйли башлады: - Яхъуьд ирлаьре хъаьм Иерусалимда яшаьуьче барлык кешелаьр! Мин сезгаь монынъ наьрсаь икаьнен анълатырмын. Минем суьзлаьремне игътибар белаьн тынълагыз, — диде ул халыкка. — Алар, сез уйлаганча, исерек туьгел, чоьнки хаьзер саьгать иртаьнге тугызынчы гына аьле. Бу турыда Йоил паьйгамбаьр аркылы алдан аьйтелгаьн: «Аллахъы аьйтаь: „Ахыр коьннаьрдаь УЬз Рухымны коярмын Бар кешелаьргаь. Улларыгыз, кызларыгыз Мин аьйткаьн суьзлаьрне Игълан итаьрлаьр. Яшьлаьрегез илахъи куьренешлаьр, Картларыгыз тоьшлаьр куьрерлаьр. УЬз Рухымны коярмын Ир-ат колларыма да, хатын-кыз колларыма да. хъаьм Мин аьйткаьн суьзлаьрне Игълан итаьрлаьр алар да. Куьрсаьтермен югарыда — куьктаь могжъизалар, АЬ туьбаьндаь — жъирдаь галаьмаьтлаьр. Кан хъаьм ут, хъаьм куе тоьтен булыр: Кояш суьнаьр, аь ай исаь канга аьйлаьнер. хъаьм даь килер Раббынынъ коьне — Боьек хъаьм шоьхъраьтле коьн. хъаьм ялварып Раббыга моьраьжъаьгать иткаьн хъаьркемкотылыр\». Исраил ирлаьре! Бу суьзлаьрне тынълагыз: белгаьнегезчаь, Аллахъы сезненъ арагызда Гайсаь аркылы кодраьтле эшлаьр, могжъизалар, галаьмаьтлаьр кылды хъаьм шул эшлаьре белаьн насаралы Гайсаьненъ сезненъ оьчен билгелаьнгаьн Зат икаьнен исбат итте. Аллахъынынъ алдан билгелаьнгаьн максаты хъаьм алдан белеп торуы белаьн сезненъ карамакка бирелгаьн шушы Кешене канунсызлар кулы белаьн хачка кадаклап уьтердегез. АЬмма Аллахъы, уьлем богауларын оьзеп, Гайсаьне уьледаьн терелтте, чоьнки уьлем Аны тотып кала алмады. Давыт Анынъ хакында болай диде: «Мин Раббыны хъаьрвакыт уьз алдымда куьрдем. Ул минем унъ ягымда,   икелаьнмим шунъа куьраь. ЖЪанымны уьлелаьр доьньясында калдырмассынъ Син, УЬз Изгенъаь черергаь ирек бирмаьссенъ Син. Шунъа куьраь куанды минем куьнъелем, шатланды минем телем, ОЬмет баглап яшаьр хаьтта минем таьнем. Тормыш юлын ачып бирденъ Син минъа.  Минъа шатлык инъдерерсенъ УЬз каршынъда». *** ***  — Туганнар! Ыруыбыз башлыгы Давыт хакында кыюлык бе­лаьн сезгаь шуны аьйтаь алам: ул уьлде хъаьм куьмелде. Билгеле бул­ганча, анынъ кабере буьгенге коьнгаь кадаьр сакланган. Аллахъы Давытка анынъ токымыннан булган бераьуьне анынъ таьхетенаь утыр­тачагы турында ант иткаьн. Давыт бу ант турында белеп хъаьм паьйгамбаьр буларак, Маьсихненъ уьледаьн терелаьчаьге, Анынъ уьлелаьр доьньясында калдырылмаячагы хъаьм таьнененъ черемаьячаьге хакын­да алдан белеп аьйтте. Аллахъы шушы Гайсаьне уьледаьн терелтте, хъаьм без хъаьммаьбез — монынъ шахъитлаьре. Шулай итеп, Аллахъы Аны УЬзененъ унъ ягына куьтаьргаьч, Ул, Атасыннан ваьгъдаь ителгаьн Изге Рухны кабул итеп, безненъ оьскаь сез хаьзер куьреп хъаьм ишетеп торган буьлаькне койды. Давыт уьзе куьккаь куьтаьрелмаьде, аьмма ул: «Раббы Аллахъы аьйтте минем Раббыма: Мин дошманнарынъны аяк астынъа баскыч итеп салганчы, утыр Минем унъ ягымда», — диде. *** Шулай итеп, боьтен Исраил халкы яхшы белсен: Аллахъы сез хачка кадаклаган бу Гайсаьне Раббы хъаьм Маьсих итте, — диде Петер. Тынълаучылар ишеткаьн бу суьзлаьр йоьраьклаьренаь барып ка­далды: Туганнар, безгаь наьрсаь эшлаьргаь сонъ инде? — диделаьр алар Петергаь хъаьм башка раьсуьллаьргаь. — ХЪаьркайсыгыз, гоьнахъларыгыз кичерелсен оьчен, таьуьбаь итеп, Гайсаь Маьсих исемендаь чумдырылу йоласын уьтегез, хъаьм сез Аллахъынынъ буьлаьген — Изге Рухны кабул итаьрсез. Аллахъынынъ ваьгъдаьсе Аллахъыбыз Раббы УЬзенаь чакырган хъаьркемгаь — сезгаь, сезненъ балаларыгызга хъаьм еракта яшаьуьче барлык кешелаьргаь даь, — дип жъавап бирде Петер. Ул тагын да куьбраьк суьзлаьр белаьн аларны кисаьтте: Бу бозык буыннан котылыгыз, — дип оьндаьде Петер. Анынъ суьзлаьрен кабул итуьчелаьр чумдырылдылар, хъаьм улкоьнне иман итуьчелаьргаь оьч менъгаь якын кеше кушылды. Иман итуьчелаьр хъаьрвакыт раьсуьллаьрненъ оьйраьтуьлаьрен кабулитеп, бер-берсе белаьн аралашып яшаьделаьр, бергаь икмаьк сын-дырдылар хъаьм бергаьлаьп дога кылдылар. Раьсуьллаьр аркылы куьпмогжъизалар хъаьм галаьмаьтлаьр куьрсаьтелде, хъаьм бу хъаьркемненъ куь-нъелендаь курку хисе уятты. Барлык иман итуьчелаьр бергаь бул-дылар хъаьм хъаьрнаьрсаь уртак иде. Хужъалыкларын хъаьм милек-лаьрен сатып, хъаьркемненъ хажъаьтенаь карап, уьзара буьлештелаьр. Алар хъаьр коьн даими раьвештаь бердаьм куьнъел белаьн АллахъыЙортында булдылар, оьйлаьрендаь Аллахъыны мактап, шат хъаьмкуьндаьм куьнъелдаьн икмаьк сындырып, ризыкны бергаьлаьп ашады-лар. Бар халык аларны яратты, Раббы исаь коткарылучыларнынъсанын хъаьр коьн саен арттырып торды.  Шулай бер коьнне коьндезге оьчлаьр тираьсендаь, дога кылу вакытында, Петер белаьн Яхъя Аллахъы Йортына килделаьр. Тумыштан ук аяклары гарип булган бер кешене, Аллахъы Йортынынъ Матур дип аталган капкасы янына алып килеп, ке­руьчелаьрдаьн хаьер сорау оьчен, хъаьр коьн утыртып калдыралар иде. Шул кеше, Петер белаьн Яхъянынъ Аллахъы Йортына керуьлаьрен куьреп, алардан хаьер сорады. Алар анъа игътибар белаьн карады­лар хъаьм Петер: Безгаь кара, — диде. Теге кеше, наьрсаь булса да алырга оьметлаьнеп, аларга текаьлеп карады. АЬмма Петер: Минем алтын-коьмешлаьрем юк, аь наьрсаьм бар, шуны синъа бираьм. Насаралы Гайсаь Маьсих ваькалаьте белаьн боерам: тор хъаьм йоьр! — диде хъаьм аны унъ кулыннан тартып торгызды. Шундук гарип кешененъ аяклары хъаьм тез буыннары ныгыды. Ул сикереп торды хъаьм йоьри башлады, Аллахъыны мактый-мак- тый, сикераь-сикераь, алар белаьн бергаь Аллахъы Йортына керде. Бар халык бу кешененъ йоьруьен хъаьм Аллахъыны мактавын куьрде. Кешелаьр анынъ Матур капка янында хаьер сорашып утырган адаьм икаьнен таныдылар, анынъ белаьн булган хаьлгаь хаьйран ка­лып, бик гажъаьплаьнделаьр. АЬлеге савыккан кеше Петер белаьн Яхъяны жъибаьрмичаь то­тып торган вакытта, бик нык гажъаьплаьнгаьн халык, Соьлаьйман аьйваны дип аталган залга йоьгереп кереп, алар янына жъыелды. Петер, моны куьреп, халыкка: — Исраил ирлаьре! Нигаь монъа гажъаьплаьнаьсез? — диде. — Ник безгаь текаьлеп карап торасыз? АЬллаь без уьзебезненъ кодраьтебез яки диндарлыгыбыз белаьн аны савыктырган дип уйлыйсызмы? Ибрахъимнынъ, Исхакнынъ хъаьм Ягъкубнынъ Аллахъысы, безненъ аталарыбызнынъ Аллахъысы УЬзененъ Хезмаьтчесе Гайсаьне шоьхъраьт­ле итте, аь сез Аны тотып бирдегез хъаьм, Пилат Аны азат итаьргаь уйлаганда, Пилат алдында Анъардан баш тарттыгыз. Сез Изге хъаьм Хак Заттан ваз кичтегез хъаьм кеше уьтеруьчене иреккаь чыга­рырга сорадыгыз. Сез тормышны Бар итуьчене уьтердегез, аьмма Аллахъы Аны уьледаьн терелтте. Без — монынъ шахъитлаьре. ХЪаьммаьгез куьргаьнчаь, Анынъ исеменаь ышану аркылы Анынъ исемененъ коьче сез куьреп белгаьн бу кешене куаьтлаьндерде, аны Гайсаь аркылы килгаьн иман савыктырды, — диде Петер. — Хаьер, туганнар, мин белаьм: сез моны, башлыкларыгыз кебек уьк, бел­мичаь эшлаьдегез. Аллахъы УЬз Маьсихененъ газап чигаьчаьге ту­рында барлык паьйгамбаьрлаьр аша алдан аьйткаьн хаьбаьрен шулай тормышка ашырды. АЬ сез гоьнахъларыгыз кичерелсен оьчен таьуьбаь итегез хъаьм Аллахъыга таба борылыгыз. Шулай эшлаьсаьгез, Раббыдан юанычлы заманнар килер, Ул сезгаь алдан билгелаьнгаьн Маьсих-не — Гайсаьне жъибаьрер. Аллахъы УЬзененъ изге паьйгамбаьрлаьре аша борынгыдан соьйлаьгаьн барлык суьзлаьр гамаьлгаь ашканчы Гайсаь куьктаь калырга тиеш. Муса аьйткаьн: «Раббы Аллахъыгыз туганнарыгыз арасыннан сезгаь минем кебек Паьйгамбаьр куьтаьраьчаьк. Ул сезгаь наьрсаь генаь соьйлаьсаь даь, сез хъаьммаьсен тынъларга тиешсез; бу Паьйгамбаьр­ненъ суьзен тынъламаган хъаьр кеше Аллахъы халкы арасыннан юк ителаьчаьк». Шамуилдаьн башлап барлык паьйгамбаьрлаьр бу коьннаьр хакын­да алдан хаьбаьр иттелаьр. Сез — паьйгамбаьрлаьрненъ варислары. Аллахъы Ибрахъимга: «ЖЪир оьстендаь барлык кабилаьлаьр синенъ наь­селенъ аша фатиха алачак», — дип аьйтеп, аталарыгызга васыять кылды. Сез — шушы васыятьненъ мирасын кабул итуьчелаьр. Аллахъы сезненъ хъаьркайсыгызны яман эшлаьрегездаьн кире кай­тарырга хъаьм фатиха бирергаь тели. Шунынъ оьчен Ул УЬзененъ Хез­маьтчесен куьтаьрде хъаьм Аны инъ элек сезгаь жъибаьрде.  Петер белаьн Яхъянынъ халыкны оьйраьтуьлаьренаь, Гайсаь-ненъ уьледаьн терелуьен мисал итеп, уьлелаьрненъ терелаьчаьге турында ваьгазь соьйлаьуьлаьренаь ачулары килгаьн руханилар, саддукейлар хъаьм Аллахъы Йортында таьртип саклаучылар баш­лыгы, раьсуьллаьр халыкка соьйлаьп торган вакытта килеп, *** аларны кулга алдылар. Инде кич булганлыктан, иртаьгесе коьнгаь кадаьр аларны сак астына тапшырдылар. Раьсуьллаьр соьйлаьгаьн ваьгазьне тынълаучыларнынъ куьбесе иман китерде. Иман китеруьче ирлаьр­ненъ саны биш менъ чамасы иде. Икенче коьнне Иерусалимда яхъуьдлаьрненъ башлыклары, ак­сакаллар хъаьм канунчылар жъыелды. Инъ баш рухани ХЪаннас, Каьяфаьс, Яхъя, Искаьндаьр хъаьм инъ баш руханинынъ гаилаьсеннаьн булган башкалар да шунда иделаьр. Петер белаьн Яхъяны уртага бастырып, алардан: Сез бу савыктыруны нинди кодраьт белаьн яки нинди исем белаьн эшлаьдегез? — дип сорадылар. Шул вакыт Петер, Изге Рух белаьн сугарылып, аларга: Халык башлыклары, аксакаллар! — диде. — Авыру кешегаь куьрсаьтелгаьн яхшылык турында хъаьм анынъ ничек савыктырылуы хакында буьген бездаьн жъавап талаьп итаьлаьр икаьн, сезненъ хъаьм-маьгезгаь хъаьм боьтен Исраил халкына маьгълуьм булсын: сезненъ каршыгызда басып торган адаьм Гайсаь Маьсих исеме белаьн — сез хачка кадаклаткан, Аллахъы тарафыннан уьледаьн терелтелгаьн насаралы Гайсаь Маьсих исеме белаьн савыктырылды. Изге язмада аьйтелгаьнчаь, Гайсаь ул — «сез, тоьзуьчелаьр, кире каккан, лаькин инъ моьхъим булып чыккан нигез ташы». Башка беркемдаь даь котылу юлы юк. ЖЪир йоьзендаь кешелаьр­гаь бирелгаьн исемнаьр арасында без коткарыла алырдай башка исем юк, — диде Петер. Белемнаьре даь булмаган бу гап-гади кешелаьрненъ — Петер белаьн Яхъянынъ кыюлыгын куьреп, Кинъаьшмаьдаь утыручылар бик гажъаьплаьнделаьр. Аларнынъ Гайсаь белаьн бергаь йоьргаьн кеше­лаьр икаьнен хаьзер генаь анъладылар. Савыккан кешененъ даь алар белаьн торуын куьргаьч, каршы суьз аьйтаь алмадылар хъаьм аларга Кинъаьшмаьдаьн чыгып торырга аьмер бирделаьр. — Бу кешелаьр белаьн наьрсаь эшлаьргаь? Алар кылган бу могжъи­залы галаьмаьт Иерусалимда яшаьуьчелаьрненъ хъаьммаьсенаь билгеле, хъаьм без анынъ таьгаенлеген инкяр итаь алмыйбыз. АЬмма бу хак­та халык арасында артык суьз таралмасын оьчен, аларны катгый раьвештаь кисаьтик: бу исем турында беркайчан да кешелаьргаь соьйлаьмаьсеннаьр, — дип уьзара кинъаьшлаьштелаьр. Аларны чакырып керттелаьр хъаьм Гайсаь хакында хъичнаьрсаь соьйлаьмаьскаь хъаьм оьйраьтмаьскаь аьмер бирделаьр. АЬмма Петер бе­лаьн Яхъя: УЬзегез уйлап карагыз, Аллахъынынъ суьзен тынълауга караган­да сезненъ суьзне куьбраьк тынълау Аллахъы каршында доьрес булыр­мы икаьн? Без куьргаьннаьребез хъаьм ишеткаьннаьребез турында соьйлаьми булдыра алмыйбыз, — дип жъавап бирделаьр. Тегелаьр исаь, жъаьза бирерлек саьбаьп таба алмыйча, тагын бер тапкыр янап, Петер белаьн Яхъяны чыгарып жъибаьрделаьр. Чоьнки булган хаьл оьчен хъаьммаьсе Аллахъыны данлый иде. Са­выгу могжъизасын татыган теге кеше кырык яшьтаьн узган иде инде. Азат ителгаьннаьн сонъ Петер белаьн Яхъя, иптаьшлаьре янына килеп, баш руханилар хъаьм аксакаллар аьйткаьн суьзлаьрне соьйлаьп бирделаьр. Иман итуьчелаьр исаь, моны ишеткаьч, бердаьм раь­вештаь коьр тавыш белаьн Аллахъыга дога кылдылар: Хоькемдарыбыз! Син — куькне, жъирне, динъгезне хъаьм алар-дагы барлык наьрсаьлаьрне барлыкка китеруьче! Син УЬзенъненъ хезмаьтченъ хъаьм безненъ атабыз Давыт аркылы Изге Рух аша аьйттенъ: «Ни оьчен миллаьтлаьр котырына, Халыклар ният итаь юкка гына? ЖЪирдаьге патшалар каршы чыктылар, Башлыклар бергаь жъыелып, Раббыга хъаьм Анынъ Маьсихенаь каршы кузгалдылар». Чынлап та, ХЪируд хъаьм Понти Пилат, маьжъуьсилаьр хъаьм Исраил халкы белаьн бергаь, Син май соьрткаьн Изге Хезмаьтченъ Гайсаьгаь каршы, Синенъ кодраьтенъ хъаьм ихтыярынъ белаьн булачагы алдан билгелаьнгаьн эшлаьрне гамаьлгаь кую оьчен бу шаьхъаьргаь жъыелдылар. *** Хаьзер, Раббыбыз, аларнынъ янауларын ишет хъаьм колларынъа Синенъ суьзенъне зур кыюлык белаьн соьйлаьргаь коьч бир. Кулынъны суз хъаьм Изге Хезмаьтченъ Гайсаь исеме белаьн са­выктыр, галаьмаьтлаьр хъаьм могжъизалар куьрсаьт. Дога кылганнан сонъ алар булган урын селкенеп китте хъаьмбарысы да Изге Рух белаьн сугарылдылар. Шушы хаьлдаьн сонъ иман итуьчелаьр Аллахъы суьзен кыюлык белаьн соьйли башладылар. Барлык иман итуьчелаьр йоьраьклаьре хъаьм куьнъеллаьре белаьнбердаьй булдылар. Берсе даь уьз милкен минеке дип аьйтмаьде, хъаьрнаьрсаь уртак иде. Раьсуьллаьр исаь боьек коьч белаьн ГайсаьРаббынынъ янъадан терелеп торуына шахъитлек кылдылар, хъаьмАллахъы аларнынъ хъаьммаьсенаь уьзененъ маьрхаьмаьтен мул итепбиреп торды. Иман итуьчелаьр арасында беркем даь мохтажъ бул-мады, чоьнки жъирлаьре яки йортлары булганнар, аларны сатып, акчасын раьсуьллаьр карамагына тапшыралар иде. ХЪаьркемгаьхажъаьтенаь карап бирелаь иде. Маьсаьлаьн, раьсуьллаьр Барнаб дипйоьрткаьн (ягъни «Юаныч улы»), Кипрда туган Йосыф исемлебер левилененъ уьз жъире бар иде. Ул, жъирен сатып, акчасынраьсуьллаьргаь китереп бирде. ХЪанани атлы бераьуь, уьзененъ хатыны Сапфира белаьн бер­гаь, милкен сатып, сатудан чыккан акчанынъ бер оьлешен, хатыны белаьн соьйлаьшеп, яшереп калдырды, аь калганын раьсуьллаьргаь китереп бирде. АЬмма Петер: — ХЪанани! Ни оьчен син шайтанга йоьраьгенъ белаьн идараь итаьр­гаь ирек бирденъ? Хаьтта, акчанынъ бер оьлешен яшереп калдырып, Изге Рухка ялганларга уйлагансынъ, — диде. — Сатмаган хаьлдаь ул милек синеке булып калачак иде туьгелме сонъ? Сатканнан сонъ акчасы синенъ карамагынъда туьгел идеме? Ни оьчен син шундый ниятне йоьраьгенъаь керттенъ? Син кешелаьргаь туьгел, аь Аллахъыга ялганладынъ. Шушы суьзлаьрдаьн сонъ ХЪанани жъан биреп идаьнгаь ауды. Бу хаьл турында ишеткаьн кешелаьр куркып калдылар. ХЪананинынъ уьле гаьуьдаьсен егетлаьр каьфенгаь тоьреп алып чыгып киттелаьр хъаьм куьмделаьр. ОЬч саьгать чамасы уьткаьннаьн сонъ анынъ хатыны да килде. Ул булган хаьлне белми иде аьле. Петер исаь анъардан: АЬйт аьле минъа, жъирегезне шушы баьягаь саттыгызмы? — дип сорады. Хатын анъа: АЬйе, шушы баьягаь, — дип жъавап бирде. АЬмма Петер: Димаьк сез Раббынынъ Рухын сынап карарга суьз беркетте­гез? Менаь иренъне куьмгаьн кешелаьр ишектаьн кереп килаьлаьр. Алар сине даь алып чыгачаклар, — диде. Хатын шундук жъан биреп идаьнгаь егылды. Егетлаьр, кергаьч, анынъ уьлгаьн булуын куьрделаьр хъаьм, алып чыгып, ире янына куьмеп куйдылар. Иман итуьчелаьрне хъаьм бу хаьбаьрне ишетуьчелаьрненъ барысын коьчле курку билаьп алды. Раьсуьллаьр кулы белаьн халык арасында куьп галаьмаьтлаьр хъаьммогжъизалар кылынды. Иман итуьчелаьр бердаьм раьвештаь Соьлаьй-ман аьйванында очрашып тордылар. Халык аларны хоьрмаьтитте, лаькин беркем, уьзе килеп, иман итуьчелаьргаь кушылыргабазмады. Шулай да бик куьп ир-атлар хъаьм хатын-кызлар Раб- быга иман китерделаьр хъаьм аларнынъ саны арта барды. Петер уьтеп барганда, хъич булмаса анынъ куьлаьгаьсе генаь булса да тоьш­сен иде, дигаьн телаьк белаьн, авыруларны урамнарга чыгарып, ятакларга хъаьм туьшаьклаьргаь салдылар. Иерусалимга якын-ти­раьдаьге шаьхъаьрлаьрдаьн бик куьп халык килаь иде. Алар алып кил­гаьн сырхаулар хъаьм шакшы рухлардан газап чигуьчелаьрненъ бары­сы да савыкты. Инъ баш рухани хъаьм анынъ барлык тарафдарлары, ягъни сад-дукейлар тоьркемендаьгелаьр, коьнлаьшеп, раьсуьллаьрне кулга ал­дылар хъаьм халык зинданына ябып куйдылар. АЬмма тоьнлаь белаьн Раббынынъ бер фаьрештаьсе зиндан ишеклаьрен ачты: — Барыгыз, бу янъа тормыш турында барысын да Аллахъы Йортында халыкка соьйлаьгез, — дип, аларны чыгарып жъибаьрде. Раьсуьллаьр, тынълаучанлык куьрсаьтеп, иртаь танънан Аллахъы Йортына килделаьр хъаьм оьйраьтаь башладылар. АЬ инъ баш рухани хъаьм анынъ ярдаьмчелаьре, Исраил халкынынъ аксакалларын чакырып, Югары кинъаьшмаь жъыйдылар. Раьсуьл­лаьрне алып килуь оьчен, таьртип саклаучыларны зинданга жъибаьр­делаьр, аьмма хезмаьтчелаьр, зинданда аларны тапмыйча, кире кайттылар. — Без килгаьндаь зиндан ышанычлы биклаьнгаьн, ишеклаьрянында сакчылар басып тора иде. АЬмма, ишеклаьрне ачып эчкаь кергаьч, беркемне даь тапмадык, — диделаьр алар. Аллахъы Йортында таьртип саклаучылар башлыгы хъаьм баш руханилар, моны ишеткаьч: — Тагын наьрсаь булыр икаьн инде? — дип аптырашта калдылар. Шул арада бераьуь килеп:АЬнаь, карагыз, сез зинданга утырткан кешелаьр Аллахъы Йортында халыкны оьйраьтаь, — дип аьйтте. Шуннан сонъ таьртип саклаучылар белаьн аларнынъ башлык­лары, шунда барып, халык таш ата башлар дип курыкканга куь­раь, коьч кулланмыйча гына, раьсуьллаьрне алып килделаьр. Ки­леп жъиткаьч, аларны Кинъаьшмаь алдына бастырдылар хъаьм инъ баш рухани: — Без сезгаь бу исем турында оьйраьтмаьскаь дип, катгый раь-вештаь аьйткаьн идек туьгелме? АЬ сез уьзегезненъ таьгълиматыгызны боьтен Иерусалимга тараттыгыз хъаьм ул Кешененъ туьгелгаьн ка­нында безне гаеплаьргаь телаьп ашкынасыз, — диде. Петер хъаьм башка раьсуьллаьр исаь: — Без кешелаьргаь караганда куьбраьк Аллахъыга итагатьле булыр­га тиешбез. Аталарыбызнынъ Аллахъысы сез агачка кадаклатып уьтергаьн Гайсаьне уьледаьн терелтте. Исраилгаь таьуьбаь итуь хъаьм гоь­нахълары кичерелуь моьмкинлеген бируь оьчен, Аллахъы Аны Хаким хъаьм Коткаручы итеп УЬзененъ унъ ягына куьтаьрде. Без — бу эшлаьр­ненъ шахъитлаьре. ХЪаьм шулай ук Аллахъы уьзенаь итагать итуьчелаьргаь биргаьн Изге Рух та бу эшлаьргаь шахъит, — дип жъавап бирделаьр. Моны ишеткаьч, Кинъаьшмаь аьгъзалары бик ярсыдылар хъаьм раьсуьллаьрне уьтерергаь телаьделаьр. Шул вакыт боьтен халык тара­фыннан моьхтаьраьм канунчы, Гаьмаьлиил атлы бер фарисей торып басты хъаьм раьсуьллаьрне аз гына вакытка чыгарып торырга аьмер бирде. Раьсуьллаьр чыгып киткаьч: Исраил ирлаьре! — дип суьз башлады Гаьмаьлиил. — Бу ке­шелаьр белаьн наьрсаь эшлаьячаьгегезне яхшырак итеп уйлагыз. Моннан элеграьк уьзен бик боьек итеп куьрсаьтергаь тырышучы Таьуьдаьс дигаьн кеше паьйда булды, анъа дуьрт йоьзгаь якын кеше иярде. АЬмма ул уьтерелуь белаьн, анъа ияруьчелаьр тоьркеме юкка чыкты. Шуннан сонъ сан алу коьннаьрендаь гаьлилаьяле Яхъуьд паьй-да булды хъаьм куьпмедер халыкны фетнаьгаь котыртты. АЬмма ул хъаьлак булганнан сонъ анъа ияргаьн халык та таралды. Шунъа куьраь хаьзер сезгаь аьйтаьм: бу кешелаьргаь тимаьгез! Аларны жъибаьрегез! Чоьнки бу ният хъаьм бу эш кешелаьрдаьн булса, ул юкка чыгачак. АЬ инде Аллахъыдан булса, сез аны юкка чыгара алмаячаксыз. Аллахъыга каршы коьраьшуьчелаьр була куьрмаьгез, — диде ул. Аксакаллар анынъ суьзенаь колак салдылар. Раьсуьллаьрне чакы­рып керттелаьр хъаьм кыйнаганнан сонъ, Гайсаь исеме хакында оьй­раьтмаьскаь боерып, аларны иреккаь жъибаьрделаьр. Раьсуьллаьр исаь, Гайсаь исеме оьчен кимсетелуьгаь лаек булганнарына шатланып, Кинъаьшмаьдаьн чыгып киттелаьр. ХЪаьр коьн Аллахъы Йортында хъаьм оьйлаьрдаь Яхшы хаьбаьрне — Гайсаьненъ Маьсих икаьнлеге ха­кында соьйлаьуьлаьрен хъаьм оьйраьтуьлаьрен даьвам иттелаьр. Шаькертлаьрненъ саны арта барган шул коьннаьрдаь, грек яхъуьдлаьре, коьндаьлек ризыкны буьлгаьн вакытта уьзлаьрененъ тол хатыннарын исаьпкаь алмыйлар дип, жъирле яхъуьдлаьрдаьн ризасызлык белдерделаьр. Шунъа куьраь унике раьсуьл, барлык шаькертлаьрне жъыеп: Без, ризык буьлуь белаьн шоьгыльлаьнеп, Аллахъы суьзенаь игъ­тибарны киметергаь тиеш туьгелбез, — диделаьр. — Шулай бул­гач, туганнар, уьз арагыздан Рух хъаьм зираьклек белаьн тулы булган жъиде кешене сайлап алыгыз. Без аларны шушы эшкаь куярбыз. АЬ безненъ тоьп эшебез дога кылу хъаьм суьз белаьн хез­маьт итуь булыр. Бу таькъдим барсына да ошады. Иман хъаьм Изге Рух белаьн тулы булган Эстефаьнне, шулай ук Филипне, Прохырны, Никаь-нуьрне, Тимунны, Парменне хъаьм яхъуьд диненаь маьжъуьсилектаьн кабул ителгаьн антиухеяле Никуьлаьйне сайладылар. Аларны раьсуьллаьр алдына бастырдылар. Раьсуьллаьр аларнынъ башларына кулларын куеп дога кылдылар. Шулай итеп, Аллахъы суьзе кинъ таралды, Иерусалимда шаькерт­лаьр саны куьпкаь артты, руханиларнынъ да бик куьбесе итагатьлек белаьн иман итте.  АЬ маьрхаьмаьт хъаьм кодраьт белаьн тулы булган Эстефаьн исаь халык арасында боьек могжъизалар хъаьм галаьмаьтлаьр кылды. Шу­лай бервакыт «Азат ителгаьннаьр гыйбадаьтханаьсе» дип аталган гыйбадаьтханаьненъ Куьринидаьн хъаьм Искаьндаьриядаьн, шулай ук Киликия хъаьм Асия оьлкаьлаьреннаьн булган кайбер аьгъзалары Эстефаьн белаьн баьхаьскаь керделаьр, аьмма анынъ суьзлаьрендаьге зираьклеккаь хъаьм Рухка каршы тора алмадылар. Шуннан сонъ алар кайбераьуьлаьргаь: Без анынъ Мусага хъаьм Аллахъыга каршы коьфер соьйлаьгаьнен ишеттек, — дип коткы салдылар. Халыкны, аксакалларны хъаьм канунчыларны Эстефаьнгаь каршы котыртып, хъоьжъуьм итеп аны тоттылар хъаьм Югары ки­нъаьшмаьгаь алып киттелаьр. Алар Кинъаьшмаьдаь ялган шахъитлаьр-гаь суьз бирделаьр. АЬ тегелаьре исаь: Бу кеше шушы изге урынга хъаьм канунга каршы коьфер соьй­лаьуьдаьн туктамый, — диделаьр. — Без анынъ: «Насаралы Гайсаь бу урынны жъимераьчаьк хъаьм Муса безгаь биргаьн йолаларны уьзгаьртаь­чаьк», — дигаьнен ишеттек. Кинъаьшмаьдаь утыручы барлык кешелаьр Эстефаьнгаь карады­лар. Анынъ йоьзе фаьрештаьнеке кебек иде. Инъ баш рухани Эстефаьннаьн: — Бу гаеплаьуьлаьр доьресме? — дип сорады. — Туганнар хъаьм аксакаллар! — дип суьзен башлады Эсте­фаьн. — Тынълагыз. Атабыз Ибрахъим Харан шаьхъаьренаь куьчеп кил­гаьнче, Месупотамиядаь анъа шоьхъраьтле Аллахъы куьренгаьн хъаьм: «уьзенъ яши торган жъирне хъаьм туганнарынъны калдыр хъаьм Мин куьрсаьтаьчаьк жъиргаь кит», — дигаьн. Шуннан сонъ Ибрахъим, хал-дайлыларнынъ билаьмаьлаьреннаьн чыгып, Харанга куьчеп килгаьн. Атасы вафат булганнан сонъ Аллахъы аны хаьзер сез яши торган менаь шушы якларга куьчергаьн. Монда анынъ уьзенаь аз гына да билаьмаь бирмаьгаьн, лаькин анъа хъаьм анынъ килаьчаьк буыннарына бу жъирне бирергаь ваьгъдаь иткаьн. Ул вакытта аьле Ибрахъимнынъ ба­ласы да булмаган. Аллахъы анъа: «Синенъ килаьчаьк буыннарынъ чит жъирдаь килмешаьк булачаклар, дуьрт йоьз ел буена коллыкта изелеп яшаьячаьклаьр. АЬмма Мин аларны коллыкта тотачак ха­лыкны хоькем итаьчаькмен. Шуннан сонъ алар ул илдаьн чыгачак­лар хъаьм шушы жъирдаь Минъа хезмаьт итаьчаьклаьр», — дигаьн. Аллахъы Ибрахъим атабыз белаьн килешуь тоьзегаьн хъаьм, шул килешуьненъ билгесе итеп, соьннаьткаь утырту йоласын биргаьн.  Шулай итеп, Исхак туганнан сонъ сигезенче коьнне атасы Ибра­хъим аны соьннаьткаь утырткан. Шулай ук итеп Исхак Ягъкубны, аь Ягъкуб булачак унике ыруг башлыгын соьннаьтлаьгаьн. Ыруг башлыклары, коьнлаьшеп, Йосыфны Мисырга сатып жъибаьргаьн­наьр. АЬмма Аллахъы анынъ белаьн булган, аны барлык хаьсраьт­лаьрдаьн коткарган. Йосыфны зираьк акыллы итеп, Аллахъы анъа Мисыр патшасы булган фиргавенненъ яхшы моьнаьсаьбаьтен яуларга моьмкинлек биргаьн. Фиргавен исаь аны Мисырга хъаьм уьзененъ са­раена идараьче итеп билгелаьгаьн. Боьтен Мисыр хъаьм Каьнган жъиренаь зур михнаьт — ачлык кил­гаьн, хъаьм безненъ аталарыбыз ризык таба алмаганнар. Ягъ- куб, Мисырда ашлык барлыгын ишеткаьч, ул илгаь безненъ атала­рыбызны беренче тапкыр жъибаьргаьн. АЬ алар икенче тапкыр килгаьч, Йосыф ир-туганнарына уьзененъ кем икаьнлеген ачкан, хъаьм фиргавен Йосыфнынъ наьселе турында шул вакытта белгаьн. Йосыф, хаьбаьр жъибаьреп, уьзененъ атасы Ягъкубны хъаьм боьтен гаилаьсен, жъитмеш биш жъанны, уьзе янына чакырып китергаьн. Ягъкуб Мисырга куьчеп килгаьн хъаьм уьзе даь, безненъ аталарыбызда уьлгаьнче шунда яшаьгаьннаьр. УЬлгаьч, аларны Шаьхаьм шаьхъаьре-наь алып килеп, анда яшаьуьче Хамур улларыннан коьмеш туьлаьпИбрахъим сатып алган кабергаь куьмгаьннаьр. Ибрахъимга Аллахъы биргаьн ваьгъдаьненъ гамаьлгаь ашу вакыты якынлашкан саен Мисырда безненъ халык саны арта барган. Йосыфны белмаьгаьн башка бер патша хакимлек итаь башла­ган. Ул патша безненъ наьселгаь карата бик маькерле булган, хал­кыбызны юк итаьргаь телаьгаьн: бер генаь янъа туган нарасый да исаьн калмасын оьчен, аталарыбызны балаларын ташларга маьжъ­буьр иткаьн. Шул вакытта Муса туган. Ул бик куьркаьм бала булган, аны оьч ай буе уьз атасы оьендаь таьрбияли алганнар. АЬ чыгарып таш­ланганнан сонъ Мусаны фиргавен кызы тапкан хъаьм уьз улыдай куьреп таьрбиялаьгаьн. Муса мисырлыларнынъ барлык гыйлемнаь­рен оьйраьнгаьн, суьздаь даь, эштаь даь куаьтле булган. Кырык яшь тулгач, анынъ куьнъелендаь уьз туганнары — исра- иллелаьр янына барып килуь телаьге туган. Алар янында булган чакта бер мисырлынынъ исраиллене раьнжъетуьен куьргаьн хъаьм, мисырлыны уьтереп, кыйналган кеше оьчен уьч алган. «Аллахъы минем аркылы аларга котылу бираьчаьген туганнарым анълар­лар», — дип уйлаган Муса. Лаькин алар анъламаганнар. Икенче коьнне, ике исраиллененъ сугышканын куьреп, ул алар янына килгаьн. Аларны татулаштырырга телаьп: «Сез туганнар бит, нигаь бер-берегезне кыйныйсыз?» — дигаьн. АЬмма уьзененъ ип­таьшен раьнжъетуьче, Мусаны этеп жъибаьреп: «Сине безненъ оьстаьн башлык ХЪаьм хоькем кылучы итеп кем билгелаьде? Кичаь мисыр­лыны уьтергаьн кебек, аьллаь мине даь уьтерергаь телисенъме?» - ди­гаьн. Муса, бу суьзлаьрне ишеткаьннаьн сонъ, качып киткаьн ХЪаьм Мидьян жъирендаь килмешаьк булып яши башлаган. Анда анынъ ике улы туган. Кырык ел уьткаьч, Синай тавы чуьлендаь янып торучы куьгаьн куагынынъ ялкынында анъа бер фаьрештаь куьренгаьн. Муса, моны куьреп, бик гажъаьплаьнгаьн. АЬ инде карарга дип якынрак килгаьч, Раббынынъ: «Мин - синенъ аталарынъ табынган Аллахъы. Мин -Ибрахъим, Исхак хъаьм Ягъкуб Аллахъысы», - дигаьн авазын ишеткаьн. Муса, куркуыннан калтыранып, куьтаьрелеп карарга да батырчылык итаь алмаган. Раббы анъа: «Аяк киеменъне сал, чоьнки син басып торган жъир - изге урын. Мин халкымнынъ Мисырда жъаьберлаьнуьен куьрдем. АЬйе, Мин моны куьрдем, хал­кымнынъ сыкрануын ишеттем хъаьм аны азат итуь оьчен инъдем. Юлга чык, Мин сине Мисырга жъибаьраьм», - дигаьн. «Сине безгаь башлык хъаьм хоькем кылучы итеп кем билге­лаьде?» - дип исраиллелаьр кире каккан шул Мусаны, Аллахъы куьгаьн куагында куьренгаьн фаьрештаь аркылы, башлык хъаьм азат итуьче итеп жъибаьргаьн. Мисыр жъирлаьрендаь, Кызыл динъгездаь хъаьм кырык ел буена чуьллаьрдаь могжъизалар, галаьмаьтлаьр куьрсаь­теп, аларны Мисырдан ул алып чыккан. Исраил халкына: «Аллахъы сезгаь туганнарыгыз арасыннан минем кебек Паьйгам­баьр куьтаьраьчаьк», - дип аьйтуьче даь шул Муса. Синай тавында фаьрештаь аьйткаьн суьзлаьрне чуьлдаь жъыелган халыкка наькъ менаь ул жъиткергаьн. Безгаь тапшыру оьчен тере суьзлаьрне кабул итеп ул алган. Безненъ аталарыбыз, Муса аьйткаьнне тынъламыйча, кабат Мисырга китаьргаь телаьгаьннаьр. ХЪарунга: «Юлыбызда безне алып барачак илахълар яса. Чоьнки безне Мисырдан алып чык­кан Муса белаьн наьрсаь булганын да белмибез», - дигаьннаьр. Шул коьннаьрдаь, бозау кыяфаьтле пот ясап, шул потка корбан китергаьннаьр хъаьм уьз куллары белаьн ясаган аьйбергаь карап куьнъел ачканнар. Аллахъы исаь алардан читкаь борылган хъаьм аларны куьктаьге йолдызларга хезмаьт итаьргаь калдырган. Паьйгамбаьрлаьр­ненъ язмаларында исаь болай дип язылган: «АЬй, Исраил халкы! Кырык ел буе чуьлдаь Хайваннар суеп Минъа корбан китердегезме? Молых илахънынъ чатырын, Райфан илахъыгыз йолдызын – Табыну оьчен уьзегез Ясаган шул потларны - Сез куьтаьреп йоьрдегез.   Шунъа куьраь Мин сезне Бабылдан да арырак Соьргенгаь жъибаьраьчаькмен». Ата-бабаларыбызнынъ чуьлдаь шахъитлек чатыры булган. Ул чатыр, Аллахъы Мусага боерганча, анъа куьрсаьтелгаьн уьрнаьктаь ясал­ган булган. Безненъ ата-бабаларыбыз ул чатырны уьзлаьрененъ аталарыннан кабул итеп алганнар. Алар, Ешуа жъитаькчелегендаь, халыкларын Аллахъы куып чыгарган жъирне яулап алганнар хъаьм чатырны шунда куйганнар. Чатыр Давыт патша коьннаьренаь кадаьр шул жъирдаь калган. Давыт Аллахъыга бик ошаган. Ул Ягъкубнынъ Аллахъысына яшаьуь оьчен урын табып бирергаь роьхсаьт сораган. АЬ йортны Аллахъыга Соьлаьйман салган. АЬмма Аллахъы Таьгалаь кул белаьн ясалган корылмаларда яшаьми. Паьйгамбаьр аьйткаьнчаь: «Куьк - Минем таьхетем, АЬ жъир - Минем аяк астым, - ди Раббы. -Нинди йорт сала аласыз сез Минъа? Нинди Минем яши торган урыным? ХЪаьммаьсен даь боларнынъ Булдырмадымы аьллаь Минем шушы кулларым?» УЬжъаьт халык! Йоьраьклаьрегез белаьн даь, колакларыгыз белаьн даь соьннаьтсез адаьмнаьр! Сез, аталарыгыз кебек уьк, Изге Рухка хъаьрвакыт каршы килаьсез. Сезненъ ата-бабаларыгыз эзаьрлеклаь­маьгаьн бераьр паьйгамбаьр калдымы икаьн? Алар Хак Затнынъ ки­лаьчаьген алдан хаьбаьр итуьчелаьрне уьтергаьннаьр, аь хаьзер сез Анынъ УЬзенаь хыянаьт иттегез хъаьм Аны уьтердегез. Сез фаьрештаьлаьр ар­кылы Аллахъыдан бирелгаьн канунны кабул итеп алдыгыз, лаькин аны уьтаьмаьдегез. Шушы суьзлаьрне ишеткаьч, Кинъаьшмаьдаь утыручылар ачула­рыннан тешлаьрен шыкырдаттылар. Изге Рух белаьн тулы бул­ган Эстефаьн исаь, куьккаь карап, Аллахъынынъ шоьхъраьтен хъаьм Ал-лахъынынъ унъ ягында торган Гайсаьне куьрде. - Мин ачылган куьклаьрне хъаьм Аллахъынынъ унъ ягында басып торучы Адаьм Улын куьраьм, - диде ул. АЬ тегелаьр, колакларын томалап, акыра-акыра, барысыбергаь Эстефаьнгаь ташландылар. Шаьхъаьрдаьн алып чыгып, анъа  ташлар ата башладылар. Шахъитлаьр исаь уьзлаьрененъ киемнаьрен Шаул исемле бер яшь егет янына куеп тордылар. Алар ташлар аткан вакытта Эстефаьн, дога кылып: - Раббым Гайсаь, минем рухымны кабул ит, - дип, тезлаь­ренаь егылып, коьчле тавыш белаьн: - Раббым! Бу эшне аларга гоьнахъ дип санама, - диде хъаьм жъан бирде. Шаул исаь бу уьтеруьне хуплады. Шул коьннаьрдаь Иерусалимдагы маьсихчелаьрне нык эзаьрлекли башладылар хъаьм раьсуьллаьрдаьн башкалар барысы да Яхъуьдияненъ хъаьм Самареяненъ тоьрле урыннарына таралдылар. Аллахъыга бирелгаьн кешелаьр Эстефаьнне куьмеп куйдылар хъаьм анынъ оьчен бик нык кайгырып еладылар. АЬ Шаул маьсих-челаьр бердаьмлеген газаплый башлады. ОЬйдаьн-оьйгаь йоьрде, ир-атларны хъаьм хатын-кызларны соьйраьп алып чыгып, зин­данга япты. Таралышкан маьсихчелаьр, кайда гына булсалар да, ваьгазь соьйлаьп йоьрделаьр. Филип, Самарея шаьхъаьренаь барып, шаьхъаьр халкына Маьсих турында соьйлаьде. Филип кылган галаьмаьтлаьр турында ишеткаьнгаь хъаьм ул галаьмаьтлаьрне уьз куьзлаьре белаьн куьр­гаьнгаь куьраь, куьп халык ул соьйлаьгаьн суьзлаьрне бергаьлаьп дикъкать белаьн тынълады. Куьп кешелаьрдаьн шакшы рухлар коьчле тавыш белаьн акырып чыктылар. Параличланган хъаьм аксак булган куьп кешелаьр савыкты. Шаьхъаьр халкы бу эшлаьргаь бик куанды. Ул шаьхъаьрдаь, куьпмедер вакыт сихерчелек итеп, Самарея хал­кын хаьйран калдырган, уьзен боьек дип саный торган Шимун исемле бер кеше бар иде. Кечесе даь, олысы да - барчасы анъа дикъкать итаь иде. «Бу кеше - боьек дип аталган илахъи кодраьт», -дип аьйтаьлаьр иде анынъ хакында. Ул аларны шактый вакыт уьзененъ сихерлаьре белаьн шаккатырып торганлыктан, кешелаьр аны тынълыйлар иде. АЬмма Аллахъы Патшалыгы хъаьм Гайсаь исеме хакында Филип соьйлаьгаьн Яхшы хаьбаьргаь ышангач, ирлаьр даь, хатыннар да суга чумдырылу йоласын уьттелаьр. Шимун уьзе даь иман китерде хъаьм суга чумдырылды. Ул Филип яныннан бер адымга да китмаьде. Анынъ зур галаьмаьтлаьр хъаьм кодраьтле эшлаьр кылуын куьреп, чиксез хаьйран калды. Иерусалимда булган раьсуьллаьр, самареялелаьрненъ Аллахъы суь­зен кабул итуьлаьрен ишетеп, Петер белаьн Яхъяны алар янына жъи­баьрделаьр. Петер белаьн Яхъя, Самареягаь килгаьч, андагылар Изге Рухны кабул итсеннаьр оьчен дога кылдылар. Чоьнки алар инде 8 Раббы Гайсаь исеменаь суга чумдырылган, лаькин берсенаь даь аьле Изге Рух инъмаьгаьн була. Шуннан сонъ Петер белаьн Яхъя сама- реялелаьрненъ башларына кулларын куйдылар хъаьм тегелаьр Изге Рухны кабул иттелаьр. Шимун исаь, Рухнынъ раьсуьллаьр кулларын куйганнан сонъ бирелгаьнен куьреп, аларга акча таькъдим итте. - Мин кулымны башына куйган хъаьр кеше Изге Рухны алаалсын оьчен минъа да шундый ваькалаьт бирегезче, - диде ул. АЬмма Петер анъа: АЬгаьр Аллахъы буьлаьген акчага сатып алырга моьмкин дип уйлыйсынъ икаьн, акчаларынъ белаьн бергаь хъаьлак булырсынъ, - диде. - Син бу эштаь катнаша алмыйсынъ, чоьнки Аллахъы кар­шында синенъ куьнъеленъ чиста туьгел. Шунъа куьраь, уьзенъненъ бу явызлыгынънан таьуьбаь ит хъаьм Раббыга дога кыл. Баьлки йоьраьгенъ­даьге уенъ кичерелер. Чоьнки синенъ ачы коьнчелек белаьн тулган­лыгынъны хъаьм гоьнахъ богауларында икаьнлегенъне куьраьм. - Сез аьйткаьннаьрненъ берсе даь минем белаьн була куьрмаьсеноьчен Раббыга дога кылыгыз, - дип жъавап бирде Шимун. Петер белаьн Яхъя, Раббы суьзен анълатып ваьгазь иткаьннаьнсонъ, кире Иерусалимга киттелаьр. Юл унъаеннан Самареяненъ куьпкенаь авылларында Яхшы хаьбаьрне игълан иттелаьр. Раббынынъ бер фаьрештаьсе Филипкаь: Тор да коьньякка таба, Иерусалимнан Газага илтаь торган юлга бар, - диде. Ул юл чуьл аша уза иде. Филип шул юлга чыкты хъаьм Аллахъыга табыну оьчен Иеру-салимга килгаьн хаьбаьш кешесененъ иленаь кайтып баруын куьрде. Ул кеше сарай хезмаьтчесе, Хаьбаьшстан патшасы каьндаьки ха-тыннынъ боьтен хаьзинаьсен саклаучы югары даьраьжъаьле туьраь иде. Хаьбаьш уьзененъ арбасында Ишагыйя паьйгамбаьр китабын укыпутыра иде. Рух Филипкаь: Арбага якынрак кил, - диде. Филип арба янына йоьгерде хъаьм хаьбаьшненъ Ишагыйя паьй-гамбаьр язган китапны укуын ишетте. Укыганынъны анълыйсынъмы? - дип сорады ул аннан. - Бераьр кеше тоьшендермаьсаь, ничек анълый алыйм? - дидеул хъаьм Филипкаь уьзе янына утырырга таькъдим итте.  Хаьбаьш Изге язманынъ шушы урынын укый иде: «Ул, сарык кебек, суярга китерелде. Йонын кыркучы алдында Тавышсыз торган баьраьн кебек, Авызын да ачмады. Ул кимсетелде, Гадел хоькемнаьн маьхруьм булды. Анынъ наьселе турында кем аьйтаь алыр? Анынъ тормышы жъирдаьн алынды бит». Туьраь исаь Филиптаьн: Зинхъар оьчен, аьйтче минъа. Монда паьйгамбаьр кем хакында соьйли? УЬзе хакындамы, аьллаь башка бераьуь турындамы? — дип сорады. Филип анъа Гайсаь хакындагы Яхшы хаьбаьрне шул урыннанбашлап соьйлаьп бирде. Шулай бара торгач, алар су янынакилеп жъиттелаьр. Менаь бит, монда су бар, чумдырылырга минъа наьрсаь кома­чаулый? — диде хаьбаьш. [ — Чын куьнъеленънаьн иман итсаьнъ, моьмкин, — диде Филип. Гайсаь Маьсихненъ Аллахъы Улы икаьнлегенаь иман китераьм, — диде хаьбаьш.]* Ул арбаны туктатырга кушты, алар Филип белаьн суга керде­лаьр хъаьм Филип аны суга чумдырып алды. Алар судан чыккач, хаьбаьшкаь Изге Рух инъде. Филипне Раббынынъ бер фаьрештаьсе алып китте хъаьм туьраь аны буьтаьн куьрмаьде. Хаьбаьш, шатланып, юлын даьвам итте. АЬ Филип Азут шаьхъаьрендаь паьйда булды. Ул, Кайсариягаь килеп жъиткаьнче, шаьхъаьрлаьрдаь Яхшы хаьбаьрне ваьгазьлаьп йоьрде. Шаул исаь хъаман да, Раббынынъ шаькертлаьрен уьтерергаь телаьп, аларга яный иде. Ул инъ баш руханидан Гайсаь юлыннан баручы ир-атларны да, хатын-кызларны да кулга алу хъаьм Иерусалимга алып килуь ваькалаьтен бираь торган хат со­рап алды. Хат Даьмаьшекъ гыйбадаьтханаьлаьре оьчен иде. Юлда барганда, инде Даьмаьшекъкаь якынлашып килгаьн ва­кытта, кинаьт Шаулнынъ тираь ягы куьктаьн тоьшкаьн яктылыктан балкып китте. Ул жъиргаь егылды хъаьм: Шаул, Шаул! Нигаь син Мине эзаьрлеклисенъ? — дигаьн та­выш ишетте. — Син кем, АЬфаьнде? — дип сорады Шаул.  — Мин — син эзаьрлекли торган Гайсаь, — дип жъавап бирде тавыш. — Тор да шаьхъаьргаь бар. Наьрсаь эшлаьргаь кираьклеге ха­кында анда синъа аьйтелер. Шаул белаьн бергаь булган кешелаьр тавыш-тынсыз басып торалар иде. Чоьнки алар аьлеге тавышны ишеттелаьр, аьмма хъичкемне куьрмаьделаьр. Шаул жъирдаьн торды, куьзлаьрен ачты, лаькин беркемне даь куьраь алмады. Шунъа куьраь Даьмаьшекъкаь аны жъитаьклаьп алып килделаьр. ОЬч коьн буе анынъ куьзлаьре куьрмаьде, хъаьм ул ашамады да, эчмаьде даь. Даьмаьшекътаь хъанани исемле бер шаькерт бар иде. Илахъи куьренештаь Раббы анъа: хъанани! — дип эндаьште. АЬйе, Раббым, — диде ул. — Туры урам дип аталган урамга бар. Яхъуьд яши торган йортка кереп Шаул исемле тарслыны сора. Ул хаьзер дога кыла. Ул илахъи куьренештаь хъанани исемле бераьуьненъ уьзе янына ки­луьен хъаьм, куьзлаьре янаь куьраь башласын оьчен, хъананинынъ анынъ оьстенаь кулларын куюын куьрде, — диде анъа Раббы. — Раббым! Мин куьп кешелаьрдаьн ул адаьмненъ Иерусалим­да Синенъ изгелаьренъаь куьрсаьткаьн куьпме явызлыклары турында ишеттем. Синъа табынучыларнынъ барысын монда да кулга алырга анынъ баш руханилардан ваькалаьте бар, — диде хъанани. АЬмма Раббы анъа: Кузгал, чоьнки Мин аны чит халыкларга хъаьм патшаларга, шулай ук Исраил халкына, Минем турыда шахъитлек бируь оьчен, УЬземненъ корал итеп сайладым. УЬземненъ исемем хакына анынъ куьпме газап чигаьргаь тиешлеген Мин анъа куьрсаьтермен, — диде. хъаьм хъанани, шул йортка килеп, Шаул оьстенаь кулларын куйды. Шаул туган! Куьзлаьренъ куьраь башласын оьчен хъаьм сине Изге Рух белаьн сугарырга дип Раббы — синъа юлда куьренгаьн Гайсаь — мине синенъ янынъа жъибаьрде, — диде хъанани. Шундук, куьзлаьрен каплап торган таьнъкаьлаьр коелып тоьш-каьндаьй, Шаул тагын куьраь башлады. Ул урыныннан торды хъаьм суга чумдырылу йоласын уьтте. Ашап алганнан сонъ, анъа янаь коьч керде. Шаул берничаь коьн шаькертлаьр белаьн бергаь Даьмаьшекътаь булды. Ул шундук: «Гайсаь — Аллахъы Улы», — дип, гыйбадаьт­ханаьлаьрдаь ваьгазь соьйлаьп йоьри башлады. Анынъ соьйлаьгаьнен ишеткаьн бар кеше, хаьйран калып: Иерусалимда шул Кешегаь табынучыларны юкка чыгарыр­га тырышкан кеше туьгелме сонъ бу? Монда да ул аларны, кулга алып, баш руханиларга тапшыру оьчен килмаьдеме икаьн? - ди­делаьр. АЬ Шаул кодраьтлаьнгаьннаьн кодраьтлаьнде. Гайсаьненъ Маьсихикаьнлеген исбат итеп йоьреп, Даьмаьшекътаь яшаьуьче яхъуьдлаьрнеаптырашка тоьшерде. Шактый куьп вакыт уьткаьч, яхъуьдлаьр аны уьтерергаь суьз куеш-тылар. Алар аны уьтеруь оьчен коьне-тоьне шаьхъаьр капкаларынкуьзаьтеп тордылар. АЬмма Шаул аларнынъ бу ниятен белеп алды. Шаькертлаьр аны тоьнлаь белаьн, каьрзингаь утыртып, шаьхъаьр дива-ры аркылы тоьшерделаьр. Иерусалимга килгаьч, Шаул шаькертлаьр белаьн бергаь булырга тырышты, аьмма барысы да аннан курыктылар, анынъ Гайсаь шаь­керте булуына ышанмадылар. Барнаб исаь Шаулны раьсуьллаьр янына алып килде хъаьм анынъ юлда Раббыны куьруьен, Раббынынъ анъа наьрсаьлаьр аьйтуьен, анынъ Даьмаьшекътаь Гайсаь исеме хакында кыюлык белаьн ваьгазь аьйткаьнен аларга соьйлаьп бирде. Шаул шаькертлаьр белаьн калды хъаьм Иерусалимда Раббы исеме хакында кыю раьвештаь ваьгазьлаьп йоьрде. Шулай ук ул грек яхъуьдлаьре белаьн куьп тапкырлар очрашып соьйлаьште, баьхаьс­лаьште. АЬ алар аны уьтерергаь тырыштылар. Имандашлар, бу хакта белеп алгач, аны Кайсариягаь озаттылар, аь аннан Тарска жъибаьрделаьр. Боьтен Яхъуьдиядаь, Гаьлилаьядаь хъаьм Самареядаь иман итуьчелаьрбердаьмлеге оьчен тыныч заманнар килде. Бердаьмлек ныгыды, Раббыга карата тираьн хоьрмаьт белаьн йоьрде. Изге Рухнынъ даьрт­лаьндеруье астында иман итуьчелаьрненъ саны арта барды. Петер исаь, бик куьп жъирлаьрдаь булганнан сонъ, АллахъынынъЛуьддаьдаь яшаьуьче изге кешелаьре янына килде. Анда ул, сигез ел буе авырып ятучы, паралич суккан Айнеас исемле бер ке­шене куьрде. - Айнеас! Сине Гайсаь Маьсих савыктыра. Ятагынънан тор, - диде анъа Петер. Ул кеше шундук торды. Луьддаьдаь хъаьм Шарунда яшаьуьче бар халык, савыккан кешене куьреп, Раббыга иман китерделаьр. Яфу шаьхъаьрендаь Табита (грек телендаь «Доркаьс») исемле иман итуьче бер хатын бар иде. Ул хъаьрвакыт яхшы эшлаьр кыла, фаькыйрьлаьргаь ярдаьм итаь иде. Шул коьннаьрдаь ул хатын авырып вафат булды. Аны юып, югары каттагы бер буьлмаьгаь урнаштыр­дылар. Луьддаь Яфуга якын булганлыктан, шаькертлаьр Петер-ненъ анда икаьнен ишеттелаьр хъаьм, анынъ уьзлаьре янына тизраьк килуьен уьтенеп, Петер янына ике кешене жъибаьрделаьр. Петер алар белаьн бергаь Яфуга килде, хъаьм аны югары каттагы буьлмаь­гаь алып керделаьр. Барлык тол хатыннар, Петер янына килеп, елый-елый, Доркаьс теккаьн куьлмаьклаьрне, киемнаьрне куьрсаьтте­лаьр. Буьлмаьдаьн боьтен кешелаьрне чыгарып жъибаьргаьч, Петер тезлаьнеп дога кылды хъаьм, маьеткаь таба борылып: Табита, тор! - диде. Хатын куьзлаьрен ачты хъаьм, Петерне куьргаьч, торып утырды. Петер, кулын биреп, аны торгызды хъаьм иман итуьчелаьрне, тол хатыннарны чакырып, Табитаны алар каршына тере килеш бастырып куйды. Бу хаьл боьтен Яфу халкына билгеле булды, хъаьм куьплаьр Раббыга иман китерделаьр. Петер Яфуда Шимун исемле куьнче йортында шактый вакыт яшаьде. Кайсариядаь Италия полкы дип аталган гаскаьрдаь йоьзба­шы булып хезмаьт итуьче Коьрнили исемле бер кеше бар иде. Ул уьзе хъаьм анынъ боьтен гаилаьсе диндар, тираьн хоьр­маьт белаьн Аллахъыдан куркучан иде. Ул халыкка куьп хаьер-саьдака бираь хъаьм хъаьрвакыт Аллахъыга гыйбадаьт кыла иде. Бер коьнне, коьндезге оьчлаьр тираьсендаь, Аллахъынынъ бер фаь­рештаьсе ап-ачык итеп Коьрнилигаь куьренде. Фаьрештаь анынъ янына килеп: Коьрнили! - дип эндаьште. Коьрнили куркып калды, анъа куьзлаьрен текаьп: Наьрсаь, аьфаьнде? — диде. Синенъ догаларынъны хъаьм хаьерлаьренъне Аллахъы корбан итеп хаьтерендаь калдырды. Ул сине искаь алды, - дип жъавап бирде анъа фаьрештаь. - Петер исемле Шимунны алып килергаь Яфуга кешелаьр жъибаьр. Ул хаьзер куьнче Шимун янында кунакта, анынъ йорты динъгез буена урнашкан. Фаьрештаь киткаьч, Коьрнили хезмаьтчелаьрененъ икесен хъаьм уьз гаскаьрилаьреннаьн диндар булган берсен чакырып алды. ХЪаьм­маьсен анълатып, аларны Яфуга жъибаьрде. Икенче коьнне жъибаьрелгаьн кешелаьр шаьхъаьргаь якынлашып килгаьндаь, коьндезге уникелаьр тираьсендаь, Петер гыйбадаьт кылу оьчен яссы туьбаьле оьйненъ туьбаьсенаь менде. Анынъ карыны ач иде, ул ашарга телаьде. Ашарга аьзерлаьнгаьн арада Петер гадаьти  булмаган гыйбадаьт кылу халаьтенаь килде. Ул куькненъ ачылуын хъаьм зур тукымага охшаган бер аьйберненъ дуьрт почмагыннан тотып жъиргаь тоьшерелуьен куьрде. Анынъ эчендаь жъирдаь яшаьуьче хъаьртоьрле дуьрт аяклы жъаьнлеклаьр, соьйраьлуьчелаьр хъаьм киек кош­лар бар иде. Ул: Тор, Петер, суй хъаьм аша, - дигаьн тавыш ишетте. АЬмма Петер: Юк, Раббым, минем беркайчан да шакшы яки хаьраьм наьр­саь ашаганым булмады, - диде. Шулвакыт ул янаь: Аллахъы чиста дип игълан иткаьнне шакшы дип исаьплаьмаь, -дигаьн тавыш ишетте. ОЬч тапкыр шулай кабатланды, хъаьм шунда ук аьйбер куьккаькуьтаьрелде. Петер уьзе куьргаьн бу илахъи куьренешненъ наьрсаьне анълатуын уйлап, аптырап торган арада, Коьрнили тарафыннан жъибаьрелгаьн кешелаьр, Шимун оьен эзлаьп табып, капка янына килеп бастылар. - Петер исемле Шимун мондамы? - дип кычкырдылар. Куьргаьн илахъи куьренеш турында уйланып торганда, Рух Петергаь: Сине оьч кеше эзли. Тоьш хъаьм, хъич шиклаьнмичаь, алар белаьн бар. Чоьнки аларны Мин жъибаьрдем, - диде. Петер Коьрнили жъибаьргаьн кешелаьр янына тоьште: Сез эзлаьгаьн кеше - мин. Нинди эш белаьн килдегез? -диде ул аларга. - Безне боьтен яхъуьд халкы алдында моьхтаьраьм, таькъва хъаьм тираьн хоьрмаьт белаьн Аллахъыдан куркучы йоьзбашы Коьрнили жъибаьрде. Ул изге фаьрештаьдаьн син соьйлаьячаьк суьзлаьрне тынълау оьчен сине уьз йортына чакырырга дигаьн боерык алды, - диде­лаьр алар. Шуннан сонъ Петер аларны оьенаь алып керде хъаьм кунакитте, аь иртаьгесен алар белаьн китте. Яфудан булган кайбер ту-ганнар даь аларга иярделаьр. Кайсариягаь алар икенче коьнне барып жъиттелаьр. Коьрнили исаь, уьзененъ туганнарын хъаьм якын дусларын жъыеп, аларны коьтеп тора иде. Петер йортка кергаьн­даь Коьрнили анынъ каршысына чыкты хъаьм Петерненъ аяклары алдына тезлаьнеп саьжъдаь кылды. - Тор, мин даь кеше бит, - диде Петер хъаьм аны торгызды. Алар соьйлаьшаь-соьйлаьшаь оьйгаь керделаьр. Петер анда куьп ха-лык жъыелганлыгын куьрде хъаьм аларга: Сез, аьлбаьттаь, белаьсез: безненъ дини канун буенча яхъуьдигаь башка халык кешелаьре белаьн аралашырга, алар янына кунак­ка йоьрергаь роьхсаьт ителми. АЬмма Аллахъы минъа бер кешене даь шакшы яки хаьраьм дип исаьплаьмаьскаь кираьклеген куьрсаьтте. Шунъа куьраь, сез мине чакыру белаьн, мин хъичсуьзсез сезненъ янга килдем. Инде аьйтегез: мине ни оьчен чакырттыгыз? - диде. - ОЬч коьн элек шушы вакытта, саьгать оьчтаь уьз оьемдаь дога кыла идем, - диде Коьрнили. - Кинаьт минем алда аксыл ялты­равык кием кигаьн бер кеше паьйда булды хъаьм минъа: «Коьрни-ли, Аллахъы синенъ доганъны ишетте хъаьм синенъ хаьерлаьренъне хаьтергаь алды. Яфудан Петер исемле Шимунны алып килергаь кешелаьр жъибаьр. Ул хаьзер динъгез буенда яшаьуьче куьнче Шимун оьендаь кунакта», - диде. Мин шундук синъа кеше жъибаьрдем, хъаьм син килеп яхшы эшлаьденъ. Хаьзер без хъаьммаьбез, Раббы синъа соьйлаьргаь кушкан бар суьзлаьрне тынълау оьчен, Аллахъы алдында торабыз. - Аллахъынынъ кешелаьрне аермавын мин хаьзер чынлап та анълыйм, - дип суьзен башлады Петер. - хъаьр халык арасында Аннан куркучылар хъаьм таькъвалык кылучылар Анъа маьгъкуль. Аллахъы, Гайсаь Маьсих аша килуьче тынычлык хакындагы Яхшы хаьбаьрне соьйлаьп, Исраил улларына уьзененъ суьзен жъи­баьрде. Гайсаь - хъаьммаьбезненъ Раббысы. Яхъя, чумдырылу йоласын уьтегез, дип игълан иткаьннаьн сонъ, Гаьлилаьядаьн алып боьтен Яхъуьдиядаь булган хаьллаьрне - Аллахъынынъ насаралы Гайсаьне Изге Рух хъаьм кодраьт белаьн майлаганын, Аллахъы Гайсаь белаьн булганга куьраь, Анынъ, яхшы эшлаьр кылып, иблис кулын- дагыларны савыктырып йоьргаьнен сез белаьсез. Ул яхъуьдлаьр илендаь хъаьм Иерусалимда кылган барлык эшлаьргаь без шахъит- без. Аны хачка асып уьтерделаьр. АЬ оьченче коьнне Аллахъы Аны терелтеп торгызды. Аллахъы, уьз ихтыяры буенча, Гайсаьне боьтен халыкка туьгел, аь уьзе тарафыннан алдан ук сайланган шахъитлаьргаь куьрсаьтте. Ул шахъитлаьр - без, Ул уьледаьн терелеп торганнан сонъ Анынъ белаьн бергаь ашаган хъаьм эчкаьн кешелаьр. Гайсаь - терелаьргаь хъаьм уьлелаьргаь Аллахъы тарафыннан бил-гелаьп куелган хоькем итуьче Хаким. Гайсаь безгаь шушы хактахалыкка ваьгазьлаьргаь хъаьм шахъитлек итаьргаь боерык бирде. Барлык паьйгамбаьрлаьр, Анъа иман итуьче хъаьркем Анынъ исемеаркылы гоьнахъларынынъ кичерелуьен алыр дип, Анынъ хакындасоьйлаьделаьр, - диде Петер. Петер бу нотыгын соьйлаьгаьн вакытта ук тынълаучыларнынъ барысына да Изге Рух инъде. Петер белаьн бергаь килгаьн иман итуьче яхъуьдлаьр Изге Рухнынъ яхъуьд булмаганнарга да бирелуьенаь  бик нык гажъаьплаьнделаьр. Чоьнки алар тегелаьрненъ таныш булма­ган теллаьрдаь соьйлаьуьлаьрен хъаьм Аллахъыны олылап мактауларын ишеттелаьр. Шул вакыт Петер: - Бу кешелаьр безненъ кебек уьк Изге Рухны кабул итеп ал-дылар. Шунъа куьраь аларны суга чумдырылудан кем тыя алыр? -диде. Ул аларны Гайсаь Маьсих исеменаь суга чумдырырга аьмербирде. Аннары алар Петердаьн уьзлаьре янында берничаь коьнгаькалуын уьтенделаьр. Раьсуьллаьр хъаьм боьтен Яхъуьдияненъ буеннан-буена яшаьгаьн иман итуьче туганнар яхъуьд булмаган кешелаьрненъ даь Ал-лахъы суьзен кабул итуьлаьре хакында ишеттелаьр. Петер Иерусалимга килгаьч, яхъуьдлаьр: - Син соьннаьтсез кешелаьр янына кереп алар белаьн ашаган­сынъ, - дип, аны тиргаьделаьр. *** хъаьм Петер аларга жъентеклаьп соьйлаьп бирде: - Мин Яфу шаьхъаьрендаь дога кыла идем хъаьм, гадаьти булма­ган гыйбадаьт кылу халаьтенаь килеп, бер илахъи куьренеш куьрдем: зур тукымага охшаган бер аьйбер дуьрт почмагыннан тотып куьк­таьн минем яныма тоьшерелде. Мин анынъ эченаь куьз ташладым хъаьм жъирдаь яшаьуьче дуьрт аяклы хайваннарны, жъаьнлеклаьрне, соьйраьлуьчелаьрне хъаьм киек кошларны куьрдем. Шуннан сонъ: «Тор, Петер, боларны суй хъаьм аша», - дигаьн тавыш ишеттем. «Юк, Раббым, беркайчан да минем авызыма шакшы яки хаь­раьм наьрсаьненъ кергаьне юк», - дидем мин. Куьктаьн аваз минъа икенче тапкыр: «Аллахъы чиста дип игълан иткаьнне шакшы дип исаьплаьмаь», - диде. Бу оьч тапкыр кабатланды хъаьм боьтенесе тагын куьккаь тартып алынды. Наькъ шул вакыт мин булган йорт алдына Кайсариядаьн ми­нем янга жъибаьрелгаьн оьч кеше килеп басты. Рух минъа: «хъич таь шиклаьнмичаь алар белаьн бар», - диде. Хаьзер минем янымда торучы бу алты туган да минем белаьн бергаь барды. Без ул ке­шененъ оьенаь килеп жъиттек. Ул безгаь ничек итеп уьз оьендаь фаьрештаьне куьруье хакында соьйлаьде. Фаьрештаь анъа: «Петер исем­ле Шимунны чакыру оьчен Яфуга кешелаьр жъибаьр. Ул синъа соьйлаьячаьк суьзлаьр аша син уьзенъ хъаьм боьтен йортынъ котыла­чак», - дип аьйткаьн. Мин соьйли башлагач, башта безгаь инъгаьн кебек, аларга да Изге Рух инъде. Шулвакыт мин Раббынынъ: «Яхъя суга чум­дырды, аь сез Изге Рухка чумдырышырсыз», - дигаьн суьзлаьрен хаьтергаь тоьшердем. Шулай итеп, без Раббы Гайсаь Маьсихкаьиман китергаьч, безгаь биргаьн буьлаькне Аллахъы аларга да биргаьн икаьн, Аллахъыга каршы торырга кем мин? - диде Петер. Моны ишеткаьч, иман итуьче туганнар тынычландылар хъаьмАллахъыны данлап: - Димаьк, тормыш бираь торган таьуьбаь итуь юлын Аллахъы яхъуьд булмаган халыкларга да ачкан, - диделаьр. Эстефаьн белаьн булган вакыйгалар аркасында килеп чыкканэзаьрлеклаьуьлаьр наьтижъаьсендаь таралышкан иман итуьчелаьр, яхъуьд-лаьргаь генаь ваьгазьлаьп, Фойникаь оьлкаьсенаь, Кипрга хъаьм Антиу-хея шаьхъаьренаь кадаьр барып жъиттелаьр. АЬмма алар арасында-гы кайсыбер кипрлылар хъаьм куьринилелаьр, Антиухеягаь килгаьч, яхъуьд булмаганнарга да Раббы Гайсаь хакындагы Яхшы хаьбаьрнесоьйлаьделаьр. Раббынынъ коьче алар белаьн булды, хъаьм бик куьп-лаьр, инанып, Раббыга таба борылдылар. Бу хактагы хаьбаьрИерусалимдагы иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь барып жъитте, хъаьмБарнабны Антиухеягаь жъибаьрделаьр. Антиухеягаь килгаьч, ул Аллахъы маьрхаьмаьтененъ жъимешлаьрен куьреп шатланды хъаьм андагы кешелаьрне Раббыга чын куьнъелдаьн тугры булып калырга оьндаьде. Барнаб Изге Рух хъаьм иман бе­лаьн тулы яхшы кеше иде, хъаьм иман итуьчелаьр санына куьп халык кушылды. Шуннан сонъ Барнаб Шаулны эзлаьргаь дип Тарска китте хъаьм, аны табып, Антиухеягаь алып килде. Алар бер ел буе иман итуьчелаьр бердаьмлеге белаьн очраштылар, куьп кешелаьрне оьйраьттелаьр. Инъ беренче тапкыр шаькертлаьрне «маьсихчелаьр» дип Антиухея шаьхъаьрендаь атый башладылар. Шул коьннаьрдаь Антиухеягаь Иерусалимнан паьйгамбаьрлаьр килде. Аларнынъ берсе, хъагаьб исемлесе, торып басты хъаьм боьтен жъирдаь зур ачлык булачагы хакында Рух аркылы алдан куьреп аьйтте. (Ул ачлык Клаьуьди кайсар заманында булды.) Шуннан сонъ шаькертлаьр, хъаьрберсененъ хаьленнаьн килгаьнчаь, Яхъуьдиядаь яшаьуьче туганнарга ярдаьм жъибаьрергаь булдылар. хъаьм шулай эшлаьделаьр даь: жъыелган буьлаьклаьрне Барнаб белаьн Шаул аша Гайсаь Маьсихкаь иман итуьчелаьр бердаьмлегененъ оьлкаьннаь­ренаь жъибаьрделаьр. Шул вакытларда ХЪируд патша, явызлык эшлаьуь нияте белаьн, иман итуьчелаьр бердаьмлегендаьге кайбер кешелаьрне эзаьрлекли башлады. Яхъянынъ туганы Ягъкубны кылыч белаьн чабып уьтертте. Бу эшненъ яхъуьдлаьргаь ошавын куьреп, Пе-терне даь кулга алды - ул вакытта Тоьче куьмаьч баьйраьме коьннаьре иде - аны зинданга утыртты хъаьм, Коткарылу баьйраьменнаьн сонъ халык алдына чыгарырга уйлап, дуьртаьр гаскаьридаьн торган дуьрт тоьркемгаь аны сакларга аьмер бирде. Петер зинданда сак астында булган вакытта иман итуьчелаьр бердаьмлегендаь анынъ оьчен Аллахъыга бик тырышып дога кылдылар. ХЪируд Петерне халык алдына чыгарырга телаьгаьн коьнгаь кар­шы тоьндаь Петер, ике богау белаьн богауланган хаьлдаь, ике гаскаь­ри уртасында йоклап ята иде. АЬ ишек янында каравылчылар сакта торды. Кинаьт Раббынынъ бер фаьрештаьсе паьйда булды хъаьм буьлмаь эче яктырып китте. Фаьрештаь Петерне тоьртеп уятты. Тизраьк тор! - диде ул анъа. Шул вакыт Петерненъ кулларыннан богаулары шуып тоьште. - Биленъне бу хъаьм аягынъа ки, - диде фаьрештаь. Ул шулай эшлаьде. ОЬс киеменъне ки даь минем арттан бар, - диде аннары. Петер, фаьрештаь кылган бу эшлаьрненъ чынбарлыкта икаьнен даь анъламыйча, анынъ артыннан китте. Ул, илахъи куьренеш куь­раьмдер, дип уйлады. Беренче хъаьм икенче сакчыны уьтеп, шаь­хъаьргаь чыга торган тимер капка янына килеп жъиттелаьр. Капка уьзеннаьн-уьзе ачылды, алар урамга чыктылар хъаьм, бер урамны уьткаьннаьн сонъ, кинаьт фаьрештаь анынъ беруьзен калдырды. Шул вакыт Петер анъына килде: Хаьзер мин чынлап та белаьм: Раббы УЬзененъ фаьрештаьсен жъибаьргаьн. Ул мине ХЪируд кулыннан хъаьм яхъуьд халкы минем бе­лаьн булыр дип коьткаьн хъаьрнаьрсаьдаьн коткарды, - дип уйлады ул. Барын да анълагач, Марк исемле Яхъянынъ анасы Маьрьямйортына килде. Анда жъыелган халык дога кыла иде. Петеришек шакыды, ишек ачарга дип Роди исемле хезмаьтче кызчыкты. Петерненъ тавышын таныгач, ул, шатлыгыннан, ишек-не ачарга да онытып, йоьгереп кереп китте хъаьм йорттагыларгаПетерненъ ишек янында торуы турында аьйтте. - Син уьз акылынъдамы? - диделаьр анъа.АЬмма кыз уьз суьзендаь торды. АЬ тегелаьр: Ул анынъ фаьрештаьседер, - диделаьр. Петер исаь хъаман шакыды. Ишекне ачтылар хъаьм аны куьрепхаьйран калдылар. Ул, кулы белаьн ишараь ясап, тавышланмас-ка кушты хъаьм Раббынынъ аны ничек итеп зинданнан чыгаруытурында аларга соьйлаьп бирде. Бу хакта Ягъкубка да, туганнарга да аьйтегез, - диде ул. Шуннан сонъ Петер башка урынга китте. Коьн тугач, Петер белаьн наьрсаь булды икаьн дип, гаскаьрилаьр борчыла башладылар. ХЪируд исаь, аны эзлаьтеп таь таптыра алма­гач, сакчылардан сорау алды хъаьм аларны уьтерергаь аьмер бирде.  Шуннан сонъ ХЪируд Яхъуьдиядаьн Кайсариягаь китте хъаьм шунда калды. Ул Тур хъаьм Сидун шаьхъаьрлаьрендаь яшаьуьчелаьргаь бик ачулы иде. Алар исаь, уьзара суьз беркетеп, анынъ янына килделаьр хъаьм, патшанынъ сарай идараьчесе Бластыны уьз якларына ауда­рып, солых сорадылар, чоьнки аларнынъ оьлкаьсе патша оьлкаьсен­наьн туена иде. Билгелаьнгаьн коьнне ХЪируд, патша киемнаьренаь киенеп, хоькем итуь урынына утырды хъаьм алар алдында чыгыш ясады. АЬ халык: Бу тавыш - кеше тавышы туьгел, бу - илахъ тавышы, - дип кычкырды. Шушы шоьхъраьтне Аллахъыга бирмаьгаьн оьчен Раббынынъ берфаьрештаьсе кинаьт ХЪирудны орды. Ул кортлап уьлде. Аллахъы суьзе исаь кинъ таралды хъаьм аны кабул итуьчелаьрненъсаны уьсаь барды. АЬ Барнаб белаьн Шаул, тапшырылган эшнебашкарганнан сонъ, Марк исемле Яхъяны алып, Иерусалимгакайттылар. Антиухеядаьге иман итуьчелаьр бердаьмлегендаь Барнаб, Шимун (аны тагын Нигер дип таь атыйлар), куьриниле Луки, оьлкаь идараьчесе ХЪируд белаьн бергаь таьрбиялаьн­гаьн Манаин хъаьм Шаул исемле паьйгамбаьрлаьр, моьгаллимнаьр бар иде. Алар ураза тоткан вакытта, Раббыга хезмаьт иткаьндаь Изге Рух: Минем эшемне башкару оьчен сайланган Барнабны хъаьм Шаулны Минъа аерыгыз, - диде. Догалар кылып ураза тотканнан сонъ паьйгамбаьрлаьр хъаьм моь­галлимнаьр, Барнаб белаьн Шаулнынъ башларына кулларын куеп, аларны хезмаьт итуь оьчен жъибаьрделаьр. Изге Рух тарафыннан жъибаьрелгаьн Барнаб белаьн Шаул Се-лаьуькия шаьхъаьренаь килделаьр, аннан су юлы белаьн Кипр утравына киттелаьр. Утраудагы Саламис шаьхъаьренаь килгаьч, яхъуьдлаьрненъ гыйбадаьтханаьлаьрендаь Аллахъы суьзен ваьгаьзьлаьделаьр. Аларга Яхъя да ярдаьм итте. Боьтен утрауны уьтеп Паф шаьхъаьренаь килделаьр. Анда алар сихерче хъаьм ялган паьйгамбаьр булган Барьешуа исем­ле бер яхъуьд кешесенаь тап булдылар. Ул оьлкаь башлыгы Серги Паул янында иде. Серги Паул - акыллы кеше - Аллахъы суьзен тынъларга телаьп, Барнаб белаьн Шаулны сараена чакырды. АЬ сихерче Элум (Барьешуанынъ грекча исеме) оьлкаь башлыгын иманга китерттермаьскаь тырышып, аларга каршы торды. Изге Рух белаьн сугарылган Шаул, аны тагын Паул дип таь атыйлар, Элумга туп-туры карап: - Син хъаьртоьрле ялган хъаьм маькерлелек белаьн тулгансынъ. Син, иблис улы, хъаьртоьрле доьреслекненъ дошманы! Раббынынъ хакыйкатен ялганга аьйлаьндеруьдаьн туктыйсынъмы син, юкмы? - диде. - Хаьзер менаь Раббынынъ кулы синенъ оьстенъдаь: син сукыраячаксынъ хъаьм билгеле бер вакытка кадаьр кояшны куьр­маьячаьксенъ. Кинаьт аны томан хъаьм каранъгылык каплап алды, хъаьм ул, бераьрсе жъитаьклаьп юл куьрсаьтмаьсме икаьн дип, аьле бер якка, аьле икенче якка таба атлады. ОЬлкаь башлыгы, бу хаьлне куьреп, Раббы турындагы таьгъли-матнынъ кодраьтенаь танъ калды хъаьм Раббыга иман китерде. Паул хъаьм анынъ белаьн бергаь булганнар, Пафтан китеп, су юлы белаьн Памфулия оьлкаьсендаьге Перги шаьхъаьренаь килделаьр. Яхъя, алардан аерылып, Иерусалимга кайтты, аь калганнар Пергидаьн Писидия оьлкаьсендаьге Антиухеягаь килделаьр. Шимбаь коьнне алар гыйбадаьтханаьгаь кереп утырдылар. Муса кануныннан хъаьм паьйгамбаьрлаьр язган китаплардан оьзеклаьр укы­ганнан сонъ, гыйбадаьтханаь башлыклары, кешелаьр аша, аларга: Туганнар! Халыкка аьйтергаь телаьгаьн наьсыйхаьт суьзегез бул­са, аьйтегез, - диделаьр. Паул, кулы белаьн ишараь итеп, тынычланырга чакырды: Исраил ирлаьре хъаьм Аллахъыга табынучы башкалар, тынъла­гыз! Исраил халкынынъ Аллахъысы безненъ ата-бабаларыбыз- ны сайлап алган хъаьм Мисыр жъирендаь булган чагында бу ха­лыкны боьек иткаьн, УЬзененъ кодраьтле кулы белаьн аларны Мисыр жъиреннаьн чыгарган. Алар чуьлдаь вакытта, Ул аларга карата 13 кырык ел чамасы сабыр булган. Каьнган жъирендаь жъиде халык­ны юк иттергаьннаьн сонъ, шул жъирне аларга мирас итеп биргаьн. Бу вакыйгалар чама белаьн дуьрт йоьз илле ел барышында булган. Моннан сонъ Шамуил паьйгамбаьр яшаьгаьн чорга кадаьр аларга ха­кимнаьр биргаьн. Аннары алар патша сораганнар, хъаьм Аллахъы аларга Биньямин наьселеннаьн булган Кыйш улы Шаулны бир­гаьн. Ул кырык ел чамасы идараь иткаьн. Аны таьхеттаьн тоьшер­гаьннаьн сонъ патша итеп Давытны куйган хъаьм анынъ хакында: «Мин куьнъелемаь ошаган бер ирне, Ишай улы Давытны таптым. Ул Мин телаьгаьн хъаьр эшне башкарачак», - дигаьн. УЬзененъ анты буенча, Аллахъы Давыт наьселеннаьн Исраилгаь Коткаручы Гайсаьне бирде. Коткаручы килер алдыннан Яхъя, таьуьбаь итаьргаь хъаьм чумдырылу йоласын уьтаьргаь оьндаьп, боьтен Исраил халкына ваьгазь соьйлаьде. УЬз хезмаьтененъ ахырында Яхъя: «Сез мине кем дип уйлыйсыз? Мин Ул туьгел. Минем артымнан Бер Зат килаь, мин Анынъ аякларындагы башмак бау­ларын чишаьргаь даь лаеклы туьгелмен», - диде. Туганнар! Ибрахъим наьселененъ балалары хъаьм Аллахъыга та­бынучы башка кешелаьр! Коткарылу хакындагы бу хаьбаьр безгаь жъибаьрелде. Иерусалимда яшаьуьчелаьр хъаьм аларнынъ башлыкла­ры Маьсихне танымадылар, Аны хоькем итеп, паьйгамбаьрлаьрненъ хъаьр шимбаь укыла торган суьзлаьрен гамаьлгаь ашырдылар. Анъар­да уьлемгаь лаеклы хъичбер гаеп тапмасалар да, Пилаттан, катгый раьвештаь, Анынъ уьтертелуьен сорадылар. Анынъ хакында языл­ганнарнынъ боьтенесен тормышка ашыргач, Аны, агачтан тоь­шереп, кабергаь салдылар. АЬмма Аллахъы Аны уьледаьн терелтеп торгызды. Ул УЬзе белаьн Гаьлилаьядаьн Иерусалимга килгаьн кешелаьргаь куьп коьннаьр буе куьренде, хаьзер ул кешелаьр халык алдында Анынъ шахъитлаьре. Без сезгаь Яхшы хаьбаьр алып килдек: Аллахъы, Гайсаьне терелтеп торгызуы белаьн, аталарыбызга биргаьн ваьгъдаьне безненъ оьчен - аларнынъ балалары оьчен гамаьлгаь ашырды. Бу икенче маьдхиядаь язылганча булды: «Син - Минем Улым, Буьген Мин Сине тудырдым». *** Анынъ гаьуьдаьсен черетмичаь, Аны уьледаьн терелтеп торгызу турында исаь болай дигаьн: «Давытка бирелгаьн изге хъаьм ышанычлы ваьгъдаьне Сезненъ оьчен тормышка ашырачакмын». хъаьм башкаберурында:«УЬз Изгенъненъ гаьуьдаьсенхъичкайчан черетмаьссенъ», - дип язытган. УЬз даьверендаь Аллахъы ихтыяры буенча хезмаьт иткаьннаьнсонъ Давыт вафат булды хъаьм уьзененъ аталары янына куьмелде.Анынъ гаьуьдаьсе череде. АЬ Аллахъы терелтеп торгызган Зат че-ремаьде. Шулай итеп, туганнар, сезгаь маьгълуьм булсын: Гайсаь аркы­лы сезгаь гоьнахъларыгызнынъ кичерелуье игълан ителаь. Сез Муса кануны аша аклана алмаган барлык гоьнахълардан иман итуьче хъаьркем Анынъ аркылы Аллахъы тарафыннан акланыр. *** Сак бу­лыгыз, паьйгамбаьрлаьр аьйткаьн суьзлаьр сезгаь карата булмасын. Паьйгамбаьрлаьр аьйткаьннаьр: «Таькаьбберлаьр, карагыз! Танъ калыгыз хъаьм юк булыгыз. Бер эш башкарачакмын Мин Сез яшаьгаьн коьннаьрдаь. Сез ышанмас идегез, АЬгаьр ул эш турында Сезгаь соьйлаьсаьлаьр даь». Паул белаьн Барнаб гыйбадаьтханаьдаьн чыкканда, кайбер ке-шелаьр: Килаьсе шимбаьдаь даь бу хакта соьйлаьгез аьле, - диделаьр. ЖЪыелыш таралганнан сонъ куьп яхъуьдлаьр хъаьм маьжъуьсилектаьн яхъуьд диненаь куьчкаьн, Аллахъыны хоьрмаьт итаь торган диндар ке­шелаьр Паул белаьн Барнаб артыннан бардылар, хъаьм раьсуьллаьр, алар белаьн аьнъгаьмаь корып, аларны Аллахъы маьрхаьмаьтендаь то­рырга уьгетлаьделаьр. Икенче шимбаьдаь боьтен шаьхъаьр диярлек Раббы суьзен тынълар-га жъыелды. АЬ яхъуьдлаьр, халыкнынъ куьплеген куьреп, коьнлаьштелаьрхъаьм Паулнынъ суьзлаьренаь каршы яман теллаьнделаьр. АЬ Паул хъаьм Барнаб исаь кыюлык белаьн: Аллахъы суьзе инъ элек сезгаь игълан ителергаь тиеш иде, -диделаьр. - АЬмма сез аны кире кагасыз хъаьм шунынъ белаьн уьзе­гезне маьнъгелек тормышка лаек туьгел итаьсез. Шунъа куьраь без башка халыкларга таба борылабыз. Чоьнки Раббы безгаь: «Синенъ аша котыту ЖЪирненъ читлаьренаь кадаьр Барып жъитсен дип, Мин Сине башка халыкларга Яктылык итеп куйдым», - дигаьн аьмер бирде.   Яхъуьд булмаган кешелаьр Паул белаьн Барнаб аьйткаьн суьз­лаьрне ишетеп куандылар хъаьм Раббыны суьзе оьчен данладылар. Маьнъгелек тормыш оьчен сайлап алынганнарнынъ барысы да иман китерделаьр. Раббы суьзе шул тираьдаьге бар жъирлаьргаь таралды. АЬмма яхъуьдлаьр, атаклы гаилаьлаьрдаьн булган хатыннарны хъаьм шаьхъаьрдаьге жъитаькче кешелаьрне Паул белаьн Барнабка кар­шы котыртып, аларны эзаьрлеклаьделаьр хъаьм уьз жъирлаьреннаьн кудырттылар. Паул белаьн Барнаб исаь, аларга каршы шахъит-лек билгесе итеп, аякларындагы тузанны кактылар хъаьм Икуьниун шаьхъаьренаь киттелаьр. АЬ шаькертлаьр куаныч хъаьм Изге Рух белаьн тулы булдылар. Икуьниунда Паул белаьн Барнаб, гадаьттаьгечаь, яхъуьдлаьр гыйбадаьтханаьсенаь керделаьр. Аларнынъ таьэсирле итеп соьйлаьуьлаьреннаьн бик куьп яхъуьдлаьр хъаьм башка халык ке­шелаьре Раббыга иман китерделаьр. АЬ иман китермаьгаьн яхъуьд-лаьр яхъуьд булмаганнарны иман китергаьн туганнарына каршы котырттылар. Паул белаьн Барнаб анда шактый озак вакыт булдылар, Раббы турында таьваьккаьллек белаьн ваьгазьлаьделаьр. АЬ Раббы, УЬзененъ маьрхаьмаьте хакындагы хаьбаьрне раслап, аларнынъ кулы белаьн галаьмаьтлаьр хъаьм могжъизалар кылды. Шаьхъаьрдаьге халык икегаь буьленде: бер оьлеше яхъуьдлаьр ягында, икенчелаьре раьсуьллаьр ягында булды. Яхъуьд булмаганнар хъаьм яхъуьдлаьр, уьзлаь­рененъ башлыклары белаьн берлектаь, аларга хъоьжъуьм итеп, ташлар атып уьтерергаь ниятлаьделаьр. Раьсуьллаьр бу хакта ишеткаьч, Лукаьуь-ниягаь качып киттелаьр. Андагы Лустра, Дерби шаьхъаьрлаьрендаь хъаьм шул тираьдаьге жъирлаьрдаь халыкка Яхшы хаьбаьрне соьйлаьуьлаь­рен даьвам иттелаьр. Лустра шаьхъаьрендаь аяклары йоьрми торган бер кеше бар иде. Ул кеше, тумыштан ук гарип булып, беркайчан да йоьри алма­ган. Ул да Паул соьйлаьгаьн суьзлаьрне тынълап утырды. Паул анъа туп-туры карады хъаьм, шифа алачагына гарипненъ ышанычы булганын куьреп: - Аякларынъа туры итеп бас, - дип кычкырып аьйтте. Ул шундук сикереп торды хъаьм йоьри башлады. Халык исаь, Паулнынъ наьрсаь эшлаьгаьнен куьреп, лукаьуьния телендаь: - Безненъ яныбызга кеше кыяфаьтендаь илахълар инъде, - дип кычкыра башладылар. Барнабны грекларнынъ илахъы Зевс дип, аь Паулны Гермес дип атадытар, чоьнки ул куьбраьк соьйли иде. Шаьхъаьр читенаь урнашкан Зевс гыйбадаьтханаьсененъ кахъине исаь, халык белаьн бергаь, капка алдына уьгезлаьр хъаьм чаьчаьк баьйлаьмнаьре алып килеп, корбан китерергаь телаьде. Раьсуьллаьр, бу хакта ишеткаьч, оьслаьрендаьге киемнаьрен ер-тып тоьшереп, халык арасына йоьгереп керделаьр хъаьм бар тавыш-ларына: - Сез наьрсаь эшлисез? - дип кычкырдылар. - Без даь сез-ненъ кебек уьк кешелаьр. Сезне бу файдасыз аьйберлаьрдаьн арын-дыру, куькне, жъирне, динъгезне хъаьм алардагы барлык наьрсаьлаьрнеяраткан тере Аллахъыга таба бору оьчен без сезгаь Яхшы хаьбаьр турында соьйлибез. Элеграьк Ул барлык халыкларга уьз юллары белаьн барырга ирек бирде. АЬмма, яхшылыклар кылып, УЬзен куьрсаьтеп торды: вакытында куьклаьрдаьн янъгыр яудырып хъаьм мул унъыш биреп, безне ризык белаьн таьэмин итте хъаьм йоьраьклаьре­безне куаныч белаьн тутырып торды. Шулай дип аьйтеп таь, алар коьчкаь-коьчкаь генаь халыкны уьзлаьренаь корбан китермаьскаь куьндераь алдылар. Антиухеядаьн хъаьм Икуьниун шаьхъаьреннаьн килгаьн кайбер яхъуьдлаьр халыкны раьсуьллаьргаь каршы котыртып, Паулны ташлар атып кыйнадылар хъаьм, уьлде дип уйлап, аны шаьхъаьр читенаь чы­гарып ташладылар. Анынъ янына шаькертлаьр жъыелгач, ул тор­ды хъаьм шаьхъаьргаь китте. Икенче коьнне Паул белаьн Барнаб Дерби шаьхъаьренаь юл тот­тылар. Ул шаьхъаьрдаь Яхшы хаьбаьрне ваьгазьлаьп, шактый куьплаьр­не шаькерт иткаьннаьн сонъ, тагын Лустра, Икуьниун хъаьм Антиухея шаьхъаьрлаьре аша уздылар. Шаькертлаьрненъ куьнъеллаьрен даьртлаьн­дереп, иманда нык торырга оьндаьделаьр. - Аллахъы Патшалыгына керуь куьп михнаьтлаьр аша булачак, -диделаьр. хъаьр бердаьмлектаь баш кешелаьрне билгелаьделаьр хъаьм, уразатотып дога кылганнан сонъ, аларны уьзлаьре даь иман китергаьнРаббынынъ кулларына тапшырдылар. Шуннан сонъ алар, Писидия аша уьтеп, Памфулия оьлкаьсенаькилделаьр. Пергидаь Аллахъы суьзен ваьгазь иткаьннаьн сонъ Атталеяшаьхъаьренаь юнаьлделаьр. Атталеядаьн, корабка утырып, Антиухеягаь киттелаьр. Паул белаьн Барнаб, уьзлаьре аьле генаь тоьгаьллаьгаьн эшне башкару оьчен, Аллахъынынъ маьрхаьмаьтенаь шушы шаьхъаьрдаь тапшы­рылган иделаьр. Алар Антиухеягаь кайтып жъиткаьч, бердаьмлекне жъыеп, уьзлаьре аша Аллахъынынъ наьрсаьлаьр эшлаьгаьнен, Анынъ яхъуьд булмаган халыкларга иман ишеген ачканын - барысын да баьй­наь-баьйнаь соьйлаьп бирделаьр. Паул белаьн Барнаб шаькертлаьр янында шактый озак вакытка калдылар. Яхъуьдиядаьн Антиухеягаь килгаьн ниндидер кешелаьр иман итуьче туганнарны: -И-^ - Муса кануны кушканча соьннаьткаь утыртылмасагыз, котыла алмыйсыз, - дип оьйраьтаь башладылар. Паул хъаьм Барнаб теге кешелаьр белаьн риза булмадылар хъаьм алар арасында зур баьхаьс туды. Шунъа куьраь Паул белаьн Барнаб-ны хъаьм тагын берничаь кешене бу маьсьаьлаь буенча Иерусалимга раьсуьллаьр хъаьм оьлкаьннаьр янына жъибаьрергаь булдылар. Шулай итеп, бердаьмлек аларны юлга озатты. Фойникаь хъаьм Самарея оьлкаьлаьрен уьткаьндаь, алар, яхъуьд булмаган халыкларнынъ Аллахъыга таба борылулары турында соьйлаьп, барлык туганнар арасында зур куаныч уяттылар. Иерусалимга килеп жъиткаьч, аларны бердаьмлек таь, раьсуьллаьр даь, оьлкаьннаьр даь ачык йоьз белаьн кабул иттелаьр. Паул белаьн Барнаб аларга уьзлаьре аша Аллахъы-нынъ нинди эшлаьр башкаруы турында соьйлаьп бирделаьр. Шун­нан сонъ фарисейлаьр арасыннан иман китергаьн кайбераьуьлаьр, урыннарыннан торып: Яхъуьд булмаганнарны соьннаьткаь утыртырга хъаьм алардан Му­са канунын тотуны талаьп итаьргаь кираьк, - диделаьр. Бу маьсьаьлаьне тикшеруь оьчен раьсуьллаьр хъаьм оьлкаьннаьр бергаь жъыелдылар. Озак баьхаьслаьрдаьн сонъ Петер, урыныннан торып: Туганнар! - дип суьз башлады. - Сез белаьсез, минем аша Яхшы хаьбаьрне ишетеп яхъуьд булмаган халыклар иман китерсен­наьр оьчен, Аллахъы мине сезненъ арагыздан инде куьптаьн сайлаган иде. Кеше куьнъелен белеп торучы Аллахъы, безгаь биргаьн кебек, яхъуьд булмаганнарга да Изге Рухны биреп, аларны кабул итуьен куьрсаьтте. Алар белаьн безненъ арада бернинди аерма калдыр­мыйча, йоьраьклаьрен иман аша сафландырды. Шулай булгач, безненъ аталарыбыз да, без уьзебез даь куьтаьраь алмаган йоькне шаькертлаьр жъилкаьсенаь салып, сез хаьзер ни оьчен Аллахъыны сыныйсыз? АЬ бит без даь, алар кебек уьк, Гайсаь Раббынынъ маьрхаьмаьте аркылы котылганыбызга инанабыз. Боьтен жъыелыш тынып калды. Барнаб белаьн Паул уьзлаьре аша Аллахъынынъ башка халыклар арасында кылган галаьмаьтлаьре 15 хъаьм могжъизалары турында соьйлаьделаьр, халык аларны тынълады. Алар суьзлаьрен таьмамлагач, Ягъкуб соьйли башлады: - Туганнар, мине тынълагыз! Шимун Аллахъынынъ, яхъуьд бул­маган халыклар турында кайгыртучанлык куьрсаьтаь башлап, алар арасыннан УЬзенаь УЬз халкын алуы хакында соьйлаьде. Паьйгам­баьрлаьрненъ Изге язмада язган суьзлаьре даь монъа туры килаь: «Шуннан сонъ, - дигаьн Раббы, - УЬз яныма чакырып, Мин УЬземнеке иткаьн Барлык калган халыклар Мине - Раббыны эзлаьсеннаьр дип, Мин кире кайтачакмын. Давытнынъ жъимерелгаьн йортын Янъадан торгызачакмын, ЖЪимереклаьрдаьн торгызып, Аны янъартачакмын. Шулай дип аьйтаь Раббы! *** Борынгыдан билгеле булган Бу эшлаьрне Ул кыла». Шунъа куьраь башка халыклар арасыннан Аллахъыга таба боры­лучыларга кыенлык тудырмаска, аь аларга, потлар алдына ките­релеп, хаьраьм ризыклардан, жъенси азгынлыктан, буып уьтерелгаьн хайван итеннаьн хъаьм каннан тыелыгыз, дип язарга кираьк, ми­немчаь. Чоьнки элек-электаьн Муса кануны хъаьр шаьхъаьрдаь ваьгазь ителеп килде, хъаьр шимбаь гыйбадаьтханаьлаьрдаь укыла. Шуннан сонъ раьсуьллаьр хъаьм оьлкаьннаьр боьтен бердаьмлек белаьн бергаь уьзлаьре арасыннан берничаь кешене сайлап, Паул белаьн Барнабка ияртеп, Антиухеягаь жъибаьрергаь карар кылдылар. Ту­ганнар арасында жъитаькчелек итаь торган Барсаб дип аталучы Яхъуьдне хъаьм Силасны сайладылар хъаьм алар белаьн шундый хат жъибаьрделаьр: «Раьсуьллаьрдаьн хъаьм оьлкаьннаьрдаьн - сезненъ туганнарыгыз­дан - Антиухеядаьге, Суриядаьге хъаьм Киликиядаьге, маьжъуь­силектаьн куьчкаьн иман итуьче туганнарга саьлам. Бездаьн килгаьн кешелаьр, без аларга шундый эшне тап­шырмаган булсак та, сезне борчыганнар хъаьм куьнъелегезне тынычсызлаганнар дип ишеттек. Шунъа куьраь без, бары­бызнынъ ризалыгы буенча, берничаь кешене сайларга хъаьм аларны сезненъ янга жъибаьрергаь дигаьн фикергаь килдек. Алар сезненъ янга уьзлаьрененъ гомерлаьрен Раббыбыз Гайсаь Маьсихкаь багышлаган яраткан туганнарыбыз Барнаб хъаьм Паул белаьн бергаь барырлар. *** Без Яхъуьдне хъаьм Силасны жъибаьраьбез, алар сезгаь бу хатта язылганнарны телдаьн анълатып бирерлаьр. Изге Рух хъаьм без шундый карарга килдек: хаьзер языла­чак талаьплаьрдаьн башка сезненъ оьскаь хъичнинди йоьк салырга кираьк туьгел. Потларга корбан итеп китерелгаьн ризыктан, каннан, буып уьтерелгаьн хайван итеннаьн хъаьм жъенси азгын­лыктан тыелыгыз. УЬзегезне шушы эшлаьрдаьн сакласагыз, бик яхшы булыр. Саьламаьт булыгыз!» Шулай итеп, жъибаьрелгаьн туганнар Антиухеягаь килделаьр хъаьм, бердаьмлекне жъыеп, хатны тапшырдылар. Хатны укыгач, барысы да бу юанычлы хаьбаьргаь куандылар. Яхъуьд хъаьм Силас, уьзлаьре паьйгамбаьр буларак, бик куьп суьзлаьр аьйтеп, туганнарны рухландырдылар хъаьм ныгыттылар. Яхъуьд белаьн Силас Антиу-хеядаь куьпмедер вакыт булганнан сонъ, туганнар, иминлек телаьп, аларны Иерусалимга, уьзлаьрен жъибаьргаьн кешелаьр янына озатты­лар. [ АЬмма Силас Антиухеядаь калырга булды.]* Паул белаьн Барнаб исаь, Антиухеядаь калдылар. Алар куьп кешелаьр белаьн бер­гаь, Раббы турындагы хаьбаьрне оьйраьттелаьр хъаьм ваьгаьзьлаьделаьр. Берникадаьр вакыт уьткаьннаьн сонъ Паул Барнабка уьзлаьре Раббы суьзен ваьгазьлаьп йоьргаьн барлык шаьхъаьрлаьрдаьге туганнар янына барып, аларнынъ хаьллаьрен белергаь таькъдим итте. Бар­наб Марк исемле Яхъяны да уьзлаьре белаьн алырга телаьде. АЬмма Яхъя, тапшырылган эшне тоьгаьллаьмичаь, Памфулиядаь уьзлаьреннаьн аерылып калганга куьраь, Паул аны алырга телаьмаьде. Паул белаьн Барнаб арасында жъитди каршылык туды хъаьм алар икесе ике якка китаьргаь булдылар: Барнаб, Маркны алып, су юлы белаьн Кипрга китте. АЬ Паул уьзенаь Силасны сайлап алды хъаьм, туганнар аны Раббы маьрхаьмаьтенаь тапшырганнан сонъ, ул юлга чыкты, бер­даьмлеклаьрне ныгытып, Сурия хъаьм Киликия оьлкаьлаьре аша уьтте. Шуннан сонъ Паул Дербигаь, аь аннары Лустрага килде. Анда Тимуте атлы бер шаькерт бар иде. Анынъ анасы яхъуьд, ул да улы кебек уьк Гайсаьгаь иман итуьче, аь атасы грек иде. Лустрадагы хъаьм Икуьниундагы туганнар Тимуте ту­рында яхшы суьзлаьр генаь соьйлаьделаьр. Паул анынъ уьзе белаьн юл­га чыгуын телаьде хъаьм шунъа куьраь аны соьннаьткаь утыртты. Ул бу эшне шунда яшаьуьче яхъуьдлаьр хакына эшлаьде, чоьнки барысы да атасынынъ грек икаьнен белаьлаьр иде. Шаьхъаьрлаьр аша уьткаьндаь   Берничаь кулъязмада бу жъоьмлаь юк. алар иман итуьчелаьргаь Иерусалимдагы раьсуьллаьр хъаьм оьлкаьннаьр тарафыннан чыгарылган карарларны тапшырдылар хъаьм аларны уьтаьргаь уьгетлаьделаьр. Бердаьмлеклаьр иманда ныгыды хъаьм коьннаьн-коьн иман итуьче­лаьрненъ саны арта барды. Паул хъаьм анынъ белаьн булган кешелаьр Фругия хъаьм Гаьлаьтия аша киттелаьр, чоьнки Изге Рух аларга Асия оьлкаьсендаь ваьгазь соьйлаьтмаьде. Мусия тоьбаьгенаь килгаьч, алар Битуния тоьбаьгенаь барырга булдылар, аьмма Гайсаьненъ Рухы аларны жъибаьрмаьде, хъаьм алар Мусиядаьн Троас шаьхъаьренаь килделаьр. Тоьнлаь Паул шундый бер илахъи куьренеш куьрде: македунияле бераьуь, Паулнынъ Македуниягаь килуье хъаьм аларга ярдаьм итуье ту­рында ялварып, анынъ каршында басып тора. Шушы илахъи куьренештаьн сонъ, Аллахъы безне анда Яхшы хаьбаьрне соьйлаьргаь чакыра, дигаьн наьтижъаьгаь килеп, шундук Македуниягаь китаьргаь булдык. Троастан су юлы белаьн китеп, без туп-туры Самутраьки ут­равына, аь икенче коьнне Неяполис шаьхъаьренаь килдек. Анна­ры Македунияненъ беренче оьлешендаьге Рим хакимлеге астында булган Филиппуй шаьхъаьренаь юл тоттык. Без бу шаьхъаьрдаь бер­ничаь коьн булдык. Шимбаь коьнне, шаьхъаьрдаьн чыгып, елга буе­на киттек, чоьнки дога кылу урынын шунда дип уйладык. Елга буенда без жъыелган хатын-кызлар белаьн соьйлаьшеп утырдык. Анда Туьаьтаьйраь шаьхъаьрендаь куе кызыл тоьстаьге кыйммаьтле ту­кымалар сатучы, Аллахъыны хоьрмаьт итаь торган Лудия исемле бер хатын бар иде. Паул соьйлаьгаьн суьзлаьргаь Раббы анынъ йоьраьген ачты. УЬзе хъаьм оьендаьгелаьре чумдырылганнан сонъ, ул безгаь: - Мине Раббыга иман итуьче дип санасагыз, оьемаь керегез хъаьм кунак булыгыз, - диде. Ул безне куьндерде.  Бер коьнне гыйбадаьтханаьгаь барганда безгаь куьраьзаьче рухлы бер хезмаьтче кыз очрады. Ул, куьраьзаьлек итеп, уьзененъ хужъаларына  куьп табыш китераь икаьн. Кыз, Паул артыннан хъаьм безненъ арттан: Бу кешелаьр - Аллахъы Таьгалаь коллары, алар сезгаь котылу юлын куьрсаьтаьлаьр, - дип кычкырып барды. Ул берничаь коьн шулай эшлаьде. Паулнынъ ачуы килде хъаьм ул, борылып, рухка: Гайсаь Маьсих ваькалаьте белаьн синъа анынъ эченнаьн чыгарга боерам, - диде. хъаьм рух шундук чыкты. Кызнынъ хужъалары, табыш алуга оьметненъ юкка чыгуын куьреп, Паул белаьн Силасны тотып алды­лар хъаьм маьйданга - шаьхъаьр башлыклары янына оьстераьп алып киттелаьр. Аларны идараьчелаьр янына китерделаьр хъаьм: Бу кешелаьр - яхъуьдлаьр. Алар безгаь, римлыларга, кабул итаьргаь даь, башкарырга да ярамаган йолаларны ваьгазьлаьп, шаь­хъаьрдаь тынычсызлык тудыралар, - диделаьр. *** Халык та аларга каршы чыккан кешелаьргаь кушылды. Шаь­хъаьр идараьчелаьре, аларнынъ киемнаьрен йолкып салдырдылар хъаьм таяк белаьн кыйнарга боердылар. Нык кына кыйнаганнан сонъ, аларны зинданга ташладылар хъаьм зиндан каравылчысына тоткыннарны бик нык итеп сакларга боердылар. Шундый аьмер алгач, каравылчы аларны зинданнынъ эчке буьлмаьсенаь яп­ты хъаьм аякларын агач богауларга беркетеп куйды. Тоьн уртасындарак Паул белаьн Силас дога кылдылар, Алла-хъыны мактап маьдхиялаьр жъырладылар, аь тоткыннар аларны тынълап утырдылар. Кинаьт бик нык итеп жъир тетраьде, хаьтта зинданнынъ нигезе селкенеп куйды. Шундук барлык ишеклаьр ачылды, барысынынъ да аякларыннан богаулары тоьшеп китте. Зиндан каравылчысы йокысыннан уянды хъаьм ишеклаьрненъ ачык булуын куьреп, тоткыннар качкандыр, дип уйлады хъаьм, кылычын чыгарып, уьзен-уьзе уьтерергаь телаьде. АЬмма Паул: УЬзенъаь хъичбер явызлык эшлаьмаь, чоьнки без барыбыз да монда, - дип кычкырды. Каравылчы ут сорап алды да буьлмаь эченаь йоьгереп керде хъаьм, калтыранып, Паул белаьн Силас алдына егылды. Ул алар-ны тышкы якка алып чыкты. - АЬфаьнделаьрем! Котылу оьчен минъа наьрсаь эшлаьргаь кираьк? -дип сорады ул алардан. - Раббы Гайсаь Маьсихкаь иман китер. Шулай эшлаьсаьнъ уьзенъ даь котылырсынъ, боьтен оьенъ даь котылыр. Анъа хъаьм оьендаь булганнарнынъ барысына Раббы хакындагы суьзне ваьгазьлаьделаьр. Ул шул ук саьгатьтаь, тоьнлаь белаьн, алар- нынъ жъаьраьхаьтлаьрен юды. Шундук ул уьзе хъаьм оьендаьгелаьр бары­сы да чумдырылу йоласын уьттелаьр. УЬзененъ оьенаь алып килеп,   аларга табын таькъдим итте хъаьм Аллахъыга иман китергаьне оьчен боьтен йорты белаьн куанды. Коьн тугач, шаьхъаьр идараьчелаьре, ярдаьмчелаьр артыннан, аларны азат итаьргаь, дигаьн хаьбаьр жъибаьрделаьр. Зиндан кара­вылчысы бу турыда Паулга аьйтте: Шаьхъаьр идараьчелаьре сезне азат итаьргаь дигаьн хаьбаьр жъибаьр­гаьннаьр. Барыгыз, иминлек сезгаь, - диде. АЬмма Паул: Безне, Рим гражданнарын, халык алдында хоькемсез кый­надылар хъаьм зинданга яптылар, аь хаьзер яшерен раьвештаь чыга­рырга телилаьрме? Юк! Килсеннаьр даь уьзлаьре безне чыгарсын­нар, - диде. Ярдаьмчелаьр бу суьзлаьрне шаьхъаьр идараьчелаьренаь жъиткерде-лаьр, аь идараьчелаьр, аларнынъ Рим гражданнары икаьнен ишеткаьч, куркып калдылар. Яннарына килеп гафу уьтенделаьр, аларныиреккаь чыгардылар хъаьм шаьхъаьрдаьн китуьлаьрен сорадылар. Алар исаь, зинданнан чыккач, Лудияненъ йортына килделаьр. Анда иман итуьче туганнарны очратып, аларга уьгет-наьсыйхаьт бирделаьр хъаьм юлга чыктылар. Раьсуьллаьр, Амфиполис хъаьм Апуллуния шаьхъаьрлаьре аша уьтеп, Тессалуникаь шаьхъаьренаь килделаьр. Анда яхъуьдлаьр гыйбадаьтханаьсе бар иде. Паул, гадаьттаьгечаь, гыйбадаьт­ханаьгаь барды хъаьм оьч шимбаь раьттаьн яхъуьдлаьр белаьн Изге язма­ларда язылганнар турында аьнъгаьмаь корды. Аларга Маьсихненъ газап чигаьргаь хъаьм уьледаьн терелергаь тиеш булганлыгын анълатты хъаьм исбат итте. Мин сезгаь Гайсаь хакында ваьгазь итаьм хъаьм шушы Гайсаь -Маьсих, - диде Паул. Яхъуьдлаьрненъ кайберлаьре, шулай ук Аллахъыны хоьрмаьт итаь торган бик куьп греклар хъаьм куьп кенаь куьренекле хатын-кызлар иман китерделаьр хъаьм Паул белаьн Силаска кушылдылар. Лаь­кин башка яхъуьдлаьр коьнлаьштелаьр хъаьм, маьйдандагы юньсез ке­шелаьрне жъыеп, шаьхъаьрдаь чуалыш чыгардылар. Паул белаьн Си-ласны халык алдына алып чыгу оьчен, Ясун йортына килеп, аларны эзлаьделаьр. Раьсуьллаьрне тапмагач, Ясунны хъаьм кайбер башка иман итуьче туганнарны шаьхъаьр башлыклары янына соьй­раьп алып килделаьр. Боьтен жъирдаь чуалыш чыгарып тынычлыкны бозып йоьруьче­лаьр монда да килгаьннаьр, аь Ясун аларны уьз йортына кабул иткаьн. Алар барысы да, кайсарнынъ аьмерлаьренаь каршы чыгып, башка бераьуьне - Гайсаьне патша дип исаьплилаьр, - дип кычкырдылар. Бу суьзлаьр халыкны хъаьм шаьхъаьр башлыкларын борчуга салды. \АЬ Ясунны хъаьм башкаларны, иреккаь чыгу оьчен билгелаьнгаьн куьлаьмдаь акча туьлаьттергаьннаьн сонъ, кайтарып жъибаьрделаьр. *** Шул ук тоьнне туганнар Паул белаьн Силасны Беруя шаьхъаьре­наь озаттылар. Беруягаь килеп жъиткаьч, Паул белаьн Силас яхъуьдлаьр гыйбадаьтханаьсенаь киттелаьр. Мондагы кешелаьр, тессалуникаь-лелаьргаь караганда кинъраьк карашлы иделаьр. Алар суьзне бик телаьп кабул иттелаьр хъаьм хъаьр коьн, Паул соьйлаьгаьн суьзлаьрненъ доьресле­ген тикшеруь оьчен, Изге язманы оьйраьнделаьр. Куьп кенаь яхъуьдлаьр иман китерде, шулай ук моьхтаьраьм грек хатыннары хъаьм ирлаьре арасында да иман китеруьчелаьр аз булмады. АЬмма Паулнынъ Беруядаь даь Аллахъы суьзен ваьгазьлаьве ту­рында белеп алгач, Тессалуникаьдаь яшаьуьче яхъуьдлаьр монда да килделаьр хъаьм, коткы салып, халыкны котырттылар. Тиз арада туганнар Паулны динъгез буена жъибаьрделаьр, аь Силас белаьн Ти- муте Беруядаь калдылар. Паулны озата баручылар анынъ белаьн Афинага чаклы килделаьр хъаьм кире кайтып киттелаьр. Паул, алар артыннан, Силаска хъаьм Тимутегаь моьмкин кадаьр тиз арада килеп жъитаьргаь кушты. Силас белаьн Тимутене коьткаьндаь, бу шаьхъаьрдаь потларнынъ куьп булуын куьреп, Паулнынъ куьнъеле аьрнеде. Ул гыйбадаьтха­наьдаь яхъуьдлаьр белаьн, Аллахъыны хоьрмаьт итуьче башка кешелаьр белаьн аьнъгаьмаь корып утырды, шулай ук хъаьр коьн базар маьйда­нында очраган кешелаьр белаьн соьйлаьште. Шулай бер коьнне кайбер фаьлсаьфаьчелаьр - эпикуьрчелаьр хъаьмстоачылар - Паул белаьн баьхаьскаь керделаьр. Ул аларга Гайсаь ха-кында хъаьм уьледаьн терелуь турындагы Яхшы хаьбаьрне соьйлаьгаьнгаь куьраь, фаьлсаьфаьчелаьрненъ кайберлаьре: Бу тел бистаьсе наьрсаь аьйтергаь тели? - диделаьр, аь икенче­лаьре: Ул чит илахълар турында ваьгазь итаь булса кираьк, - диделаьр. Алар, Паулны тотып, Арейпаьгкаь алып килделаьр. Син ваьгазьли торган бу янъа таьгълимат турында куьбраьк белергаь телибез. УЬзенъ безгаь соьйлаьгаьн саьер суьзлаьрненъ маьгънаь­сенаь тоьшендер, - диделаьр алар.  Нинди даь булса янъа фикерлаьр турында соьйлаьуь яки тынълау -афиналыларнынъ хъаьм анда яшаьуьче чит ил кешелаьрененъ инъ ярат-кан шоьгыльлаьре иде. Паул Арейпаьг кинъаьшмаьсе алдына басты. Афиналылар! Сезненъ боьтен яклап аеруча диндар икаьнегезне куьреп торам, - диде ул. - Чоьнки сезненъ изге аьйберлаьрегезне карап йоьргаьндаь мин «Билгесез илахъка» дип язылган корбан ки­теруь урынын да куьрдем. Мин сезгаь уьзегез табына торган шул билгесез Аллахъы турында ваьгазь итаьм. Доьньяны хъаьм анынъ эчендаьге хъаьммаь наьрсаьне бар иткаьн Аллахъы - Ул куьклаьрненъ хъаьм жъирненъ Раббысы. Ул кеше кулы белаьн тоьзелгаьн изге йортларда яшаьми хъаьм Ул кешелаьрненъ Анъа хезмаьт итуьлаьренаь мохтажъ туьгел. Ул УЬзе хъаьркемгаь тормыш, сулыш хъаьм барлык наьрсаьне бираь. Боьтен жъир йоьзендаь яшаь­сеннаьр дип, Ул бер кешедаьн барлык халыкларны бар итте, ва­кытларны хъаьм яшаьуь урыннарынынъ чиклаьрен билгелаьде. Ул моны кешелаьр Аллахъыны эзлаьсеннаьр оьчен, Аны капшанып эзлаьп тапмаслармы икаьн, дип эшлаьде. Ул бит безненъ хъаьрбере-бездаьн ерак туьгел. Сезненъ кайбер шагыйрьлаьрегез: «Без даь Анынъ наьселеннаьн», - дип аьйткаьн кебек «без Анъарда яшибез, хаьраькаьт итаьбез хъаьм коьн куьраьбез». Шунъа куьраь без, Аллахъы наь­селеннаьн буларак, илахъилык ул кеше кулларынынъ осталыгы хъаьм хыялы белаьн сураьт раьвеше алган алтынга, коьмешкаь яки ташка охшаш, дип уйларга тиеш туьгелбез. Шулай итеп, ха­кыйкатьне белмичаь яшаьгаьн заманнарны Аллахъы гаеп итмаьде, лаькин хаьзер Ул боьтен жъирдаьге барлык кешелаьргаь таьуьбаь итаьргаь аьмер бираь. Чоьнки Аллахъы галаьмне гадел хоькем итуь коьнен билгелаьде. Ул УЬзе билгелаьгаьн Зат аша хоькем итаьр. Ул Затны уьледаьн терелтеп, Аллахъы моны хъаьркемгаь исбат итте. УЬлелаьрненъ терелуье хакында ишеткаьч, кайбераьуьлаьр коьлде-лаьр, аь икенчелаьре: Бу хакта сине башка бер вакытта тынъларбыз, - диделаьр. Шуннан сонъ Паул Арейпаьгтаьн чыкты. Кайбер кешелаьр, ул соьйлаьгаьннаьргаь ышанып, иман китерделаьр. Алар арасындаАрейпаьг аьгъзасы Диунуси, Дамар атлы бер хатын хъаьм тагынбашкалар да бар иде. Шуннан сонъ Паул Афинадан китте хъаьм Коьринт шаьхъаь­ренаь килде. Ул анда АЬкуьл атлы бер яхъуьдне хъаьм анынъ Прискиллаь исемле хатынын очратты. Клаьуьди кайсар барлык яхъуьдлаьргаь Римнан китаьргаь аьмер биргаьнгаь куьраь чыгы­шы белаьн Понт шаьхъаьреннаьн булган АЬкуьл куьптаьн туьгел хатыны белаьн Италиядаьн килгаьн иде. Паул алар янына барды. хъоьнаьр­лаьре бер уьк булганлыктан Паул алар янында калды хъаьм алар бе­лаьн бергаь эшлаьде. Аларнынъ каьсебе чатыр кору иде. хъаьр шимбаь коьнне ул гыйбадаьтханаьдаь, яхъуьдлаьрне хъаьм грекларны инанды­рырга тырышып, алар белаьн соьйлаьшеп утырды. Силас белаьн Тимуте Македуниядаьн килгаьч, Паул боьтен вакытын, Гайсаьненъ Маьсих икаьнлеге хакында шахъитлек биреп, яхъуьдлаьргаь ваьгазь соьйлаьуьгаь багышлады. АЬмма яхъуьдлаьр анъа каршы чыгып, яман теллаьнаь башлагач, ул, киемендаьге тузанны кагып, аларга: УЬз каныгызга уьзегез гаепле булырсыз. Минем оьстаьн жъавап­лылык алына. Мин башка халыклар янына ваьгазь соьйлаьргаь китаьм, - диде. Ул, гыйбадаьтханаьдаьн чыгып, якында гына яшаьуьче, Аллахъы­ны хоьрмаьт итаь торган Тити Юсты атлы кешененъ йортына кер­де. Гыйбадаьтханаь башлыгы Криспи исаь уьзененъ боьтен гаилаьсе белаьн Раббыга иман китерде. Паулнынъ соьйлаьгаьнен ишеткаьн куьп кенаь коьринтлелаьр иман китерделаьр хъаьм суга чумдырылу йоласын уьттелаьр. Бервакыт тоьнлаь белаьн Паул илахъи куьренеш куьрде. Куьре­нештаь Раббы анъа: Курыкма! Соьйлаьвенъне даьвам ит хъаьм туктама. Чоьнки Мин синенъ белаьн, хъаьм беркем даь хъоьжъуьм итеп синъа зыян китермаьячаьк. Бу шаьхъаьрдаь Минем куьпсанлы халкым бар, - диде. Паул, иман итуьчелаьрне Аллахъы суьзенаь оьйраьтеп, Коьринттаьел ярым яшаьде. Ахаядаь Гаьллиун оьлкаь башлыгы булган вакытта яхъуьдлаьр, берлаьшеп, Паулга хъоьжъуьм иттелаьр хъаьм аны, тотып, хоькем урыны алдына алып килделаьр. - Ул кешелаьрне канунга каршы раьвештаь Аллахъыга табы-нырга оьйраьтаь, - диделаьр. Паул суьзен башларга гына телаьгаьн иде, Гаьллиун яхъуьдлаьргаь: Яхъуьдлаьр! АЬгаьр нинди даь булса явыз эш яки жъинаять кылын- ган булса, сезне тынълау оьчен саьбаьп булыр иде. АЬмма суьзлаьр, исемнаьр хъаьм сезненъ кануныгыз хакында суьз барганга куьраь, бу маьсьаьлаьне уьзегез хаьл итегез. Мин мондый эшлаьрне хоькем итаьргаь телаьмим, - диде хъаьм аларны хоькем урыныннан куып чыгарды. Хоькем урыны каршында анда булган кешелаьр гыйбадаьтха-наь башлыгы Состенисне тотып кыйнадылар. АЬ Гаьллиуннынъ монъа исе даь китмаьде. Паул, тагын шактый гына коьннаьр Коьринттаь булганнансонъ, туганнар белаьн хушлашып, су юлы белаьн Суриягаь китте. Прискиллаь хъаьм АЬкуьл даь анынъ белаьн киттелаьр. Юлга чыгар ал­дыннан, наьзер биргаьнгаь куьраь, Паул Кенхераьйдаь чаьчен алдырды. Эфескаь килеп жъиткаьч, юлдашларыннан аерылып, Паул гыйбадаьтханаьгаь китте хъаьм яхъуьдлаьр белаьн соьйлаьшеп утырды. Алар анъардан уьзлаьре янында куьбраьк вакытка калуын сорады­лар, лаькин ул риза булмады. Туганнар белаьн саубуллашып: Аллахъы телаьсаь, тагын килермен, - диде Паул. Шуннан сонъ ул су юлы белаьн Эфестаьн китте. Кайсариягаь килеп жъиткаьч, корабтан тоьшеп Иерусалимга килде, андагы бер­даьмлекне саьламлаьде хъаьм Антиухеягаь китте. Анда бераз вакыт торганнан сонъ, Паул юлга чыкты. Барлык шаькертлаьрне иманда ныгытып, Гаьлаьтия хъаьм Фругия аша уьтте. Эфескаь чыгышы белаьн Искаьндаьриядаьн булган Апуллус атлы бер яхъуьд килде. Ул телгаь оста, Язманы белаь хъаьм Раббы юлына оьйраьтелгаьн иде. Яхъя кылдырган чумдыру йоласы ту­рында гына белсаь даь, зур рухлану белаьн Раббы хакында доьрес итеп соьйлаьде хъаьм оьйраьтте. Ул гыйбадаьтханаьдаь бик кыю соьй­лаьде. Прискиллаь белаьн АЬкуьл, Апуллуснынъ соьйлаьгаьннаьрен ишетеп, аны уьзлаьре янына чакырып алдылар хъаьм Аллахъы юлы турында тулырак анълаттылар. Ул Ахаягаь китаьргаь ният белдер­гаьч, туганнар аны даьртлаьндерделаьр хъаьм андагы шаькертлаьргаь Апуллусны кабул итуьлаьрен сорап хат яздылар. Апуллус анда килгаьч, Аллахъы маьрхаьмаьте аркылы иман итуьчелаьргаь куьп ярдаьм куьрсаьтте. Чоьнки ул, Изге язмада язылганнар белаьн, Гайсаь-ненъ Маьсих икаьнлеген исбатлап, боьтен халык алдында яхъуьд-лаьр соьйлаьгаьн суьзлаьрненъ доьрес туьгеллеген ышандырырлык итеп куьрсаьтеп бирде. Апуллус Коьринттаь вакытта, илненъ югарыдагы оьлеш­лаьре аша уьтеп, Паул Эфескаь килде. Анда берничаь шаь­кертне очратты. - Сез иман китергаьндаь Изге Рухны кабул иттегезме? - дип сорады ул алардан. Изге Рух хакында безненъ ишеткаьнебез даь юк, - диделаьр анъа. - Сез нинди чумдырылу уьттегез сонъ? Яхъя кылган чумдырылуны, - дип жъавап бирделаьр шаькерт­лаьр. - Яхъя кылган чумдырылу гоьнахъларыннан таьуьбаь итуьче кешелаьр оьчен булды. Яхъя кешелаьрне уьзеннаьн сонъ Килуьчегаь, ягъни Гайсаьгаь иман китерергаь оьндаьде, - диде аларга Паул. Моны ишеткаьч, алар Гайсаь Раббы исеменаь суга чумдырыл-дылар. Паул алар оьстенаь кулларын куйгач, шаькертлаьргаь Изге Рух инъде хъаьм алар таныш булмаган теллаьрдаь соьйли хъаьм Аллахъы аьйткаьн суьзлаьрне игълан итаь башладылар. Анда уникелаьп шаь­керт бар иде. Паул оьч ай буе гыйбадаьтханаьгаь йоьреп, таьваьккаьллек белаьн ваьгазьлаьде, аьнъгаьмаьлаьр корып, кешелаьрне Аллахъы Патшалыгы турындагы хакыйкатькаь инандырырга тырышты. АЬмма кай­бераьуьлаьр, усалланып хъаьм иман китерергаь телаьмичаь, жъыелган халык алдында Раббынынъ юлын яманладылар. Шунъа куьраь Паул алардан китте. Шаькертлаьрне аерып алып, Туран атлы бераьуь­ненъ даьреслаьр уза торган бер зур буьлмаьсендаь хъаьр коьн аьнъгаьмаь­лаьр корып утырды. Ике ел буе шулай даьвам итте. Шунлыктан Асия оьлкаьсендаь яшаьуьчелаьрненъ хъаьммаьсе - яхъуьдлаьр даь, яхъуьд булмаганнар да -Раббы турындагы хаьбаьрне ишеттелаьр? Аллахъы исаь Паулнынъ куллары белаьн искитаьрлек кодраьтлеэшлаьр кылды. Паул тиеп алган кулъяулыкларны, билбауларны алып китеп авырулар оьстенаь салдылар хъаьм шуннан сонъ авыру­лар савыкты, алардан явыз рухлар чыкты. Кайбер ырымчы илгизаьр яхъуьдлаьр даь, жъенлелаьрдаьн явыз рухларны куып чыга­рырга телаьп: Мин сезгаь Паул ваьгазь иткаьн Гайсаь ваькалаьте белаьн боерык бираьм, - дип, Гайсаь Раббы исемен кулланырга тырыштылар. Яхъуьд кешесе Эскеваь атлы бер баш руханинынъ жъиде улы да шулай эшлаьде. АЬмма явыз рух: Гайсаьне белаьм, Паул да минъа таныш, аь сез кемнаьр? - дип жъавап бирде. Явыз рухлы кеше аларга ташланды хъаьм аларны шундый итеп кыйнады, тегелаьр ул йорттан киемнаьре ертылган хъаьм яра­ланган хаьлдаь чыгып качтылар. Бу вакыйга Эфестаь яшаьуьче барлык яхъуьдлаьргаь хъаьм башка халык кешелаьренаь маьгълуьм бул­ды. Бар кешелаьр куркуга тоьште, хъаьм Гайсаь Раббынынъ исеме тагын да куьбраьк ихтирам ителаь башлады. Куьп кенаь иман ки­тергаьн кешелаьр уьзлаьре кылган начар эшлаьрне икърар итте. АЬ сихерчелек белаьн шоьгыльлаьнуьчелаьрненъ куьбесе бар кеше алдында уьзлаьрененъ китапларын жъыеп яндырды. Яндырылган китапларнынъ баьясен санадылар: боьтенесе илле менъ коьмеш таьнъкаь чыкты. Раббы турындагы хаьбаьр менаь шундый коьч белаьн таралды хъаьм ныгыды. Шушы вакыйгалардан сонъ Паул Македуния хъаьм Ахая жъир-лаьре аша Иерусалимга барырга булды. Иерусалимнан сонъ мин Римда булырга тиешмен, - диде Паул. Ярдаьмчелаьрененъ икесен, Тимуте белаьн Эрастыны, Маке- дуниягаь жъибаьреп, уьзе бераз вакытка Асия оьлкаьсендаь калды. Шул коьннаьрдаь Раббы юлына каршы зур фетнаь булды. Грек­лар алихъаьсе Артемида гыйбадаьтханаьсененъ коьмештаьн сураьтен ясаучы, шушы эш белаьн хъоьнаьрчелаьргаь шактый куьп табыш алырга ярдаьм итуьче Димитер атлы коьмешче коьмешчелаьрне хъаьм башка шундый хъоьнаьрчелаьрне жъыйды. Дуслар! Сез белаьсез, безненъ мул тормышыбыз шушы каь­сепкаь баьйлаьнгаьн, - диде ул. - Хаьлбуки, сез куьраьсез хъаьм ише­таьсез, шушы Паул, кеше кулы белаьн ясалган наьрсаьлаьр илахълар туьгел, дип соьйлаьп, Эфестаь генаь туьгел, аь боьтен Асия оьлкаьсендаь диярлек куьп кешелаьрне инандырды хъаьм юлдан яздырды. Мо­нынъ куркынычы безненъ каьсепненъ яманаты чыгу белаьн генаь таьмамланмый. Боьек алихъаь Артемида гыйбадаьтханаьсененъ даь аьхъаьмияте бетаьр, боьтен Асия оьлкаьсе хъаьм боьтен доьнья табына торган алихъаь уьзененъ боьеклегеннаьн маьхруьм ителер. Шушы суьзлаьрне ишеткаьннаьн сонъ хъоьнаьрчелаьрненъ ачуы ка-барды: Эфеслелаьрненъ Артемидасы боьек! - дип кычкыра башла­дылар алар. Боьтен шаьхъаьрдаь буталыш башланды. Паулнынъ юлдашла-рын - македунияле Гаьйне хъаьм Аристархны тотып алып, ба-рысы бергаь тамаша урынына омтылдылар. Паул халыкка моь-раьжъаьгать итаьргаь телаьде, лаькин шаькертлаьр аны жъибаьрмаьделаьр. Шулай ук Паулнынъ дуслары булган Асия оьлкаьсененъ кайбербашлыклары да, кешелаьр артыннан хаьбаьр жъибаьреп, анынъ тама-ша урынында куьренмаьвен уьтенделаьр. Халык жъыелган урында бераьуьлаьр бер наьрсаь, икенчелаьр башка наьрсаь кычкырды. ЖЪыелышта таьртипсезлек хоькем соьрде, андагыларнынъ куьбесе ни оьчен жъыелганнарын да белмилаьр иде. Кайбераьуьлаьр Искаьндаьр исемле бер кешене гаепле дип уйла­дылар, чоьнки яхъуьдлаьр аны халык алдына чыгарга маьжъбуьр ит­телаьр. Искаьндаьр, халыкка соьйлаьргаь телаьп, кулы белаьн ишараь ясады. Анынъ яхъуьд икаьнлеген белеп алгач, хъаьммаьсе бер та­выштан: Эфеслелаьрненъ Артемидасы боьек! - дип кычкыра башла­дылар. Алар шулай дип ике саьгать буе диярлек кычкырдылар. Ни­хъаять, шаьхъаьр саьркатибе, халыкны тынычландырып: - Эфеслелаьр! Эфес шаьхъаьрененъ боьек алихъаь Артемиданы хъаьм куьктаьн тоьшкаьн изге ташны саклаучы шаьхъаьр икаьнен кем генаь белми? - диде. - Монынъ шулай икаьнлеге баьхаьссез икаьн, ул чакта сез тыныч булырга хъаьм уйламыйча эш итмаьскаь тиешсез. Сез тотып китергаьн бу кешелаьр Артемида гыйбадаьтханаьсен даь таламаган, сезненъ алихъаьгезне даь хурламаган. Димитерненъ хъаьм анынъ белаьн булган башка хъоьнаьрчелаьрненъ кемгаь даь булса даьгъвасы бар икаьн, монынъ оьчен маьхкаьмаьлаьр хъаьм оьлкаь баш­лыклары бар. Шунда барып, бер-берсенаь шикаять> итсеннаьр. АЬгаьр тагын сорауларыгыз бар икаьн, сез аларны халык жъыелы­шында куьтаьраь аласыз. Без хаьзер буьгенге вакыйга оьчен фетнаь куптаруда гаеплаьнуь куркынычы астында торабыз. АЬ бит мон­дый жъыенны акларлык хъичбер даьлилебез юк. Шундый суьзлаьр аьйтеп шаьхъаьр саьркатибе жъыелышны таратты. Фетнаь тукталганнан сонъ Паул шаькертлаьрне уьзе яны­на чакырып алды, аларнынъ куьнъеллаьрен куьтаьрде хъаьм, алар белаьн саубуллашып, Македуния оьлкаьсенаь китте. Авыллар, шаьхъаьрлаьр аша уьткаьндаь, иман итуьчелаьрне даьртлаьн­дереп, куьп наьсыйхаьт бирде. Паул Грециядаь тукталды. Ул анда оьч ай булды. Су юлы белаьн Суриягаь китаьргаь дип торганда, яхъуьдлаьр анъа хъоьжъуьм итаьргаь суьз куештылар. Шунъа куьраь ул, Ма-кедуния аша кайтырга, дигаьн фикергаь килде. Аны Пур улы беруяле Сопатыр, тессалуникаьлелаьрдаьн Аристарх хъаьм Сикуьн-ди, дербиле Гаьй, шулай ук Тимуте хъаьм асиялелаьр Тухик бе­лаьн Трофим озата бардылар. Алар, алдан китеп, безне Троас шаьхъаьрендаь коьтеп тордылар. АЬ без Тоьче куьмаьч баьйраьменнаьн сонъ Филиппуйдан су юлы белаьн киттек хъаьм, биш коьн дигаьн­даь, алар янына Троаска килеп жъиттек. Без анда жъиде коьн булдык. Атнанынъ беренче коьнендаь икмаьк сындырып ашау оьчен бер­гаь жъыелдык. Паул иман итуьчелаьр белаьн аьнъгаьмаь корып утырды хъаьм, икенче коьнне китаьргаь ниятлаьгаьнгаь куьраь, аьнъгаьмаьне тоьн уртасына кадаьр даьвам итте. Без жъыелган оьске каттагы буьлмаьдаь куьп яктырткычлар яна иде. Паул соьйлаьгаьн вакытта, таьраьзаь тоь­бендаь утырган АЬуьтух исемле бер яшь егетне йокы басты хъаьм ул,   йоклап китеп, оьченче каттан егылып тоьште. Аны куьтаьрделаьр, ул уьле иде. Паул урамга чыкты, егетненъ оьстенаь иелеп аны кочаклады хъаьм: Борчылмагыз, ул исаьн, - диде. Паул янаь буьлмаьгаь менеп, икмаьк сындырып ашады, аннары тагын бик озак, танъ атканга кадаьр, шаькертлаьр белаьн соьйлаьшеп утырды хъаьм иртаь танънан юлга чыкты. Теге яшь егетне оьенаь алып киткаьндаь ул тере иде. Бу хаьлгаь бар кешелаьр бик куанды. Без корабка утырып Ассус шаьхъаьренаь таба юл алдык. Паулкоры жъирдаьн барырга хъаьм шул шаьхъаьрдаь безгаь кушылыргабулды. Ассус шаьхъаьрендаь очрашканнан сонъ, Паулны алып, Митулини шаьхъаьренаь килдек. Митулинидаьн киткаьнненъ икен­че коьнендаь Хиос утравы каршында тукталдык, аь иртаьгесен Сам утравында идек хъаьм тагын бер коьннаьн Милит шаьхъаьренаь килеп жъиттек. Паул, Асия оьлкаьсендаь тоткарланмас оьчен, Эфесне читлаьтеп уьтаьргаь булды. Чоьнки ул, моьмкинлек булса, Илленче коьн баьйраьме жъиткаьнче Иерусалимда булырга ашыга иде. Ул, Милиттаьн Эфескаь кешелаьр жъибаьреп, бердаьмлектаьге оьлкаьннаьр­не чакыртты. Алар килеп жъиткаьч: Асия оьлкаьсендаь сезненъ белаьн беренче коьннаьн уьк ничек яшаьгаьнемне уьзегез белаьсез, - диде ул аларга. - Зур куьндаьмлек хъаьм куьп куьз яшьлаьре белаьн, яхъуьдлаьрненъ явыз ниятлаьре арка­сында килгаьн сынаулар эчендаь Раббыга хезмаьт иттем. Сезгаь файдалы булырлык бернаьрсаьне даь баьян итмичаь калдырмадым, сезне халык алдында да, оьйдаьн-оьйгаь йоьреп таь оьйраьттем. Таьуь­баь итеп Аллахъыга таба борылунынъ хъаьм Раббыбыз Гайсаьгаь иман китеруьненъ кираьклеге турында яхъуьдлаьргаь даь, яхъуьд булмаганнарга да жъитди раьвештаь игълан иттем. АЬ хаьзер, Рухнынъ ихтыярына буйсынып, Иерусалимга ба­рам. Мине анда наьрсаь коьтаь? Мин белмим. Мин фаькать шуны белаьм: барлык шаьхъаьрлаьрдаь мине богаулар хъаьм хаьсраьт коьтаь. Из­ге Рух шулай ди. Лаькин минем оьчен уьз тормышымнынъ кадере юк, тик хезмаьтемне хъаьм Гайсаь Раббыдан кабул итеп алган эш­не - Аллахъынынъ маьрхаьмаьте турындагы Яхшы хаьбаьрне ваьгазь итуь вазифасын тоьгаьллаьргаь телим. Хаьзер Мин белаьм: минем, сезненъ арагызда йоьреп, Аллахъы Патшалыгын ваьгазьлаьвемне ишеткаьн хъаьммаьгез мине буьтаьн куьрмаьячаьксез. Шунъа куьраь мин буьген сезгаь аьйтаьм: аьгаьр бераьрегез хъаьлак булса, сезненъ каныгыз­да минем гаеп юк. Чоьнки мин сезгаь Аллахъынынъ ихтыярын тулысы белаьн баьян иттем. Шулай итеп, уьзегез турында хъаьм Изге Рух сезне коьтуьчелаьр итеп куйган коьтуь турында кайгыртыгыз. УЬз Улынынъ каны аша Аллахъы УЬзенеке иткаьн бердаьмлеккаь коьтуьчелаьр булыгыз. Мин киткаьннаьн сонъ, сезненъ яныгызга раьхимсез, коьтуьгаь карата аяусыз буьрелаьрненъ килаьчаьген мин белаьм. Иман итуьчелаьрне уьзлаьренаь ияртуь оьчен сезненъ арагыздан да ялган соьйлаьуьчелаьр чыгачак. Шунъа куьраь сак булыгыз, оьч ел буе сезненъ хъаьрберегезгаь куьз яшьлаьре белаьн коьне-тоьне наьсыйхаьт бируьемне хаьтерегездаьн чы­гармагыз. Хаьзер сезне Аллахъы кулына хъаьм Анынъ маьрхаьмаьте турындагы суьзгаь тапшырам. Ул суьз сезне тагын да ныгытырга хъаьм барлык изге ителгаьннаьр арасында сезгаь мирас бирергаь саьлаьтле. Мин хъичкемненъ алтын-коьмешен даь, киемен даь телаьмаьдем. УЬзегез белаьсез, минем ихтыяжъларымны хъаьм минем белаьн булганнарнынъ хажъаьтлаьрен менаь шушы кулларым канаьгать­лаьндерде. Раббы Гайсаьненъ: «Алуга караганда бируьдаь баьхет куьбраьк», - дигаьн суьзлаьрен истаь тотып, тырышлык куеп, хаьл­сезлаьргаь ярдаьм итаьргаь кираьк. Шулай эшлаьргаь кираьклекне мин хъаьр эштаь куьрсаьттем. Соьйлаьп бетергаьч, Паул, тезлаьнеп, алар белаьн бергаь дога кылды. ХЪаьммаьсе елады, Паулны кочаклап уьптелаьр. Биграьк таь «Мине буьтаьн куьрмаьячаьксез инде» дигаьн суьзлаьренаь кайгыр­дылар. Аннары аны корабка чаклы озата бардылар. Без, алар белаьн саубуллашып, юлга чыктык хъаьм туп-туры Кос утравындагы шаьхъаьргаь килдек, икенче коьнне Родоста, аннары Патара утравында булдык. Анда, Фойникаь оьлкаьсенаь китуьче кораб табып, анъа утырдык хъаьм кузгалып киттек. Кипр утравын коьньягыннан урап уьтеп, Сурия оьлкаьсенаь таба йоьздек. Турда тукталыш ясадык, чоьнки анда корабтан йоьк бушатылырга тиеш иде. Шаькертлаьрне эзлаьп таптык хъаьм алар янында жъиде коьн булдык. Алар, Рухнынъ куьрсаьтуьеннаьн чыгып, Паулны Иеруса­лимга бармаска кисаьттелаьр. Китер вакыт жъиткаьч юлга чык­тык. Барлык иман итуьчелаьр, хатыннары хъаьм балалары белаьн, безне шаьхъаьр читенаь кадаьр озата бардылар, аь яр буена килеп жъиткаьч, боьтенебез бергаь тезлаьнеп дога кылдык. Саубуллаш­каннан сонъ, без корабка утырдык, аь алар оьйлаьренаь кайтып киттелаьр. Без исаь, юлыбызны даьвам итеп, Пытулемаис шаьхъаьренаь килеп тоьштек. Анда туганнар янына барып, алар белаьн бер коьн булдык. АЬ икенче коьнне Паул хъаьм без Кайсариягаь килдек хъаьм Иерусалимда сайланган жъиде ярдаьмчененъ берсе булган, Яхшы хаьбаьрне таратучы Филипненъ оьендаь тукталдык. \Анынъ Аллахъы аьйткаьн суьзлаьрне игълан итаь торган паьйгамбаьр кызлары - кияуь­гаь чыкмаган дуьрт кызы бар иде. *** Без килеп берничаь коьн уьткаьч, Яхъуьдиядаьн хъагаьб атлы бер паьйгамбаьр килде. Ул, безненъ янга килеп, Паулнынъ билбавын алды хъаьм уьзененъ кул-аякларын баьйлаьде. Изге Рух аьйтаь: Иерусалимдагы яхъуьдлаьр бу билбаунынъ иясен менаь шулай баьйлаьячаьклаьр хъаьм маьжъуьсилаьр кулына тап­шырачаклар, - диде хъагаьб. Моны ишеткаьч, без хъаьм анда булган башка кешелаьр анынъ Иерусалимга бармавын уьтендек. АЬмма Паул: Сез наьрсаь эшлисез? Ник елыйсыз хъаьм минем йоьраьгемне телгаьлисез? Мин Раббы Гайсаь исеме хакына Иерусалимда тот­кын булырга гына туьгел, уьлаьргаь даь аьзермен, - дип жъавап бирде. Без исаь, аны куьндераь алмагач, тынычландык хъаьм: Раббынынъ ихтыяры булсын! - дидек. Кайсариядаь бераз вакыт булганнан сонъ, жъыенып, Иеруса-лимга киттек. Безненъ белаьн бергаь Кайсариядаьн берничаь шаь-керт таь барды. Алар безне кипрлы Мынасун атлы, куьптаьн иманитуьче бер шаькерт янына, без тукталачак йортка алып килделаьр. Иерусалимдагы туганнар безне шатланып кабул иттелаьр. Икенче коьнне Паул Ягъкуб янына килде. Без даь анъа ияреп бардык. Анда барлык оьлкаьннаьр жъыелган иде. Аларны саьлам­лаьгаьннаьн сонъ, уьз хезмаьте аркылы Аллахъынынъ башка халык­лар арасында наьрсаьлаьр эшлаьгаьнлеге турында Паул жъентеклаьп соьйлаьп бирде. Паулны тынълагач, андагылар Аллахъыны данла­дылар. Белаьсенъме, туган, - диделаьр анъа, - яхъуьдлаьр арасында инде ничаь менъ иман китергаьн кеше бар. Алар барысы да Муса кану­нын бик тырышып яклаучылар. Синенъ хакта аларга, ул башка халыклар арасында яшаьуьче барлык яхъуьдлаьрне улларын соьннаьт­каь утыртмаска хъаьм яхъуьд халкынынъ йолаларын тотмаска оьндаьп, Муса кануныннан баш тартырга оьйраьтаь икаьн, дип аьйткаьннаьр. Наьрсаь эшлаьргаь инде? АЬлбаьттаь, халык синенъ килуьенъ турында ишетер. Шунъа куьраь безненъ синъа кинъаьш шундый: бездаь наьзер кылган дуьрт кеше бар. Алар белаьн бергаь тазарыну йоласын уьтаь. Чаьчлаьрен алдыра алсыннар оьчен аларнынъ чыгымнарын уьз 21 оьстенъаь ал. Барысы да синенъ хакта ишеткаьннаьрененъ доьрес туьгел­леген хъаьм уьзенъненъ даь канунга буйсынып яшаьвенъне куьрерлаьр. АЬ инде Гайсаь Маьсихкаь иман китергаьн башка халык кеше-лаьренаь килгаьндаь, без аларга уьзебезненъ карарны аьйтеп хат яз-дык. «Потларга корбан итеп китерелгаьн ризыкны, канны, буып уьтерелгаьн хайван итен ашаудан хъаьм жъенси азгынлыктан тыелы­гыз», - дидек без аларга. Шулай итеп, икенче коьнне теге кешелаьрне уьзе белаьн алып, Паул алар белаьн тазарыну йоласын уьтте. Шуннан сонъ Аллахъы Йортына керде. Анда ул тазарыну коьннаьрененъ кайчан таьмам булачагы хъаьм кайчан аларнынъ хъаьрберсе оьчен корбан китерелаь­чаьге хакында игълан итте. ЖЪиде тазарыну коьне уьтте дигаьндаь, Асия оьлкаьсеннаьн кил-гаьн берничаь яхъуьд, Паулны Аллахъы Йортында куьреп, анъа каршы боьтен халыкны котырттылар хъаьм аны тотып алдылар: - Исраил ирлаьре, ярдаьм итегез! Боьтен жъирдаь безненъ ха-лыкка, канунга хъаьм бу урынга каршы оьйраьтаь торган кеше шушы. Шунынъ оьстенаь, яхъуьд булмаганнарны Аллахъы Йорты­на алып кереп, бу изге урынны маьсхаьраь итте, - дип кычкыр­дылар. Алар аны элеграьк шаьхъаьрдаь эфесле Трофим белаьн бергаькуьргаьнгаь куьраь: «Паул аны Аллахъы Йортына да алып кергаьн», - дип уйлыйлар иде. Боьтен шаьхъаьрдаь ыгы-зыгы купты, тоьрле яктан халык жъый-налды. Паулны Аллахъы Йортыннан соьйраьп алып чыктылар хъаьм шундук капкаларны биклаьп куйдылар. Алар аны уьтерергаь ты­рышкан вакытта, гаскаьрилаьр башлыгына боьтен Иерусалимда башланган буталыш турында хаьбаьр иттелаьр. Ул шундук, гас­каьрилаьр хъаьм йоьзбашлары белаьн бергаь, халык жъыелган урынга йоьгерде. Кешелаьр, башлык кешене хъаьм гаскаьрилаьрне куьреп, Паулны кыйнаудан туктадылар. Гаскаьрилаьр башлыгы якын­рак килде хъаьм Паулны кулга алырга, аны ике чылбыр белаьн богауларга аьмер бирде. - Бу кеше кем хъаьм ул наьрсаь эшлаьде? - дип сорады ул. Халык арасында бераьуьлаьр бер наьрсаь, икенчелаьре башка наьрсаь кычкыра башлады. Гаскаьрилаьр башлыгы, шундый шау-шу булганга куьраь эшненъ наьрсаьдаь икаьнен белаь алмады хъаьм шунлык­тан Паулны ныгытмага алып барырга кушты. Алар баскычка килеп жъиткаьндаь, халык кысрыклаганлыктан, гаскаьрилаьргаь Паулны куьтаьреп барырга туры килде. Халык тоьркеме: - Анъа уьлем! - дип кычкыра-кычкыра ияреп барды. Ныгытма ишеклаьренаь якынлашкач, Паул гаскаьрилаьр баш­лыгына: - Синъа бер наьрсаь аьйтергаь моьмкинме? - диде. - Син грекча белаьсенъмени? - дип гажъаьплаьнде теге. - Ди­маьк элеграьк фетнаь куьтаьреп дуьрт менъ юлбасарны чуьлгаь алып чыккан мисырлы син туьгел? - Мин - яхъуьд, Киликия оьлкаьсендаьге шактый гына та-нылган Тарс шаьхъаьреннаьн. Синнаьн уьтенаьм, халыкка соьйлаьргаьроьхсаьт итче, - диде анъа Паул. Гаскаьрилаьр башлыгы роьхсаьт бирде. Паул, баскычта басыпторган килеш, халыкка ишараь ясады. Тираьн тынлык урнаштыхъаьм Паул яхъуьд телендаь соьйли башлады. - Туганнар хъаьм аталар! УЬземне яклап берничаь суьз аьй­тергаь роьхсаьт итегез, - диде Паул. Анынъ уьзлаьре белаьн яхъуьд телендаь соьйлаьшуьен ишетеп, халык тагын да ныграк тынып калды. - Мин - яхъуьд кешесе, - диде ул. - Киликияненъ Тарс шаьхъаь­рендаь тудым, Иерусалимда таьрбиялаьндем. Гаьмаьлиилненъ шаь­керте булып, аталар канунына жъентеклаьп оьйраьтелдем. Мин даь, сезненъ хъаьммаьгез кебек уьк, Аллахъыга бик нык бирелгаьн кеше. Мин Раббынынъ юлыннан баручыларны уьтергаьнчегаь тикле эзаьрлеклаьдем, ир-атларны да, хатын-кызларны да богаулап зинданнарга ташлаттым. Монынъ шулай икаьнен баш рухани хъаьм аксакаллар кинъаьшмаьсе раслый ала. Мин алардан Даьмаь-шекътаь яшаьуьче яхъуьд туганнарга хат алып, шул юлдан баручы даьмаьшекълелаьрне жъаьзалау оьчен, аларны богаулап Иерусалимга алып килергаь дип, Даьмаьшекъкаь бара идем. Даьмаьшекъкаь якынлашып килгаьндаь, коьн уртасындарак, кинаьт куьктаьн коьчле яктылык тоьште хъаьм минем тираь-ягымны яктыртты. Мин жъиргаь егылдым хъаьм: «Шаул, Шаул! Нигаь син Мине эзаьрлеклисенъ?» - дигаьн тавыш ишеттем. Мин: «Син кем, АЬфаьнде?» - дип жъавап бирдем. «Мин - син эзаьрлекли торган насаралы Гайсаь», - диде Ул минъа. Минем белаьн бергаь булган кешелаьр яктылыкны куьрделаьр, аьмма минъа Соьйлаьуьчененъ тавышын ишетмаьделаьр. Мин Аннан: «Раббы, минъа наьрсаь эш­лаьргаь?» - дип сорадым. «Тор да Даьмаьшекъкаь бар, анда синъа дип билгелаьп куелган барлык эшлаьр турында аьйтерлаьр», диде минъа Раббы. Коьчле яктылыктан сукырайганга куьраь, минем белаьн булган кешелаьр мине Даьмаьшекъкаь жъитаьклаьп алып килделаьр. Даь- маьшекътаь яшаьуьче, барлык яхъуьдлаьр арасында моьхтаьраьм, диндар хъаьм канунга турылыклы хъанани исемле бераьуь минем яныма килде хъаьм минъа: «Шаул туган! Куьзлаьренъ ачылсын», - диде. Шундук минем куьзлаьрем ачылды хъаьм мин аны куьрдем. «Ата-ларыбызнынъ Аллахъысы Анынъ ихтыярын белергаь, Хак Затны куьрергаь хъаьм Раббынынъ тавышын ишетергаь сине алдан билге­лаьде, - диде минъа хъанани. - Чоьнки син барлык кешелаьргаь куьргаьннаьренъне хъаьм ишеткаьннаьренъне соьйлаьп, Анъа шахъит бу­лырсынъ. Шулай итеп, тагын наьрсаь коьтаьргаь? Тор хъаьм суга чумдырылу йоласын уьт, Раббыга моьраьжъаьгать итеп, гоьнахъларынъ­ны юып тоьшер», - диде ул минъа. Иерусалимга кайткач, Аллахъы Йортында гыйбадаьт кылган вакытта, гадаьти булмаган гыйбадаьт кылу халаьтенаь килеп, Раб-быны куьрдем. Ул минъа: «Ашык хъаьм тиз арада Иерусалимнан кит, чоьнки монда Минем хактагы шахъитлегенъне кабул итмаья­чаьклаьр», - диде. «Раббым! - дидем мин. - Гыйбадаьтханаьдаьн гыйбадаьтханаьгаь йоьреп, Синъа иман итуьчелаьрне тотып зиндан­нарга утыртуым хъаьм кыйнавым хакында алар белаьлаьр. Синенъ хакта шахъитлек итуьче Эстефаьнненъ каны коелган вакытта мин анда идем. Мин аны уьтеруьне хупладым, уьтеруьчелаьрненъ киемнаь­рен саклап тордым», - дип жъавап бирдем. Раббы минъа: «Бар, Мин сине еракка, башка халыклар янына жъибаьраьм», - диде. - Шушы суьзлаьрне аьйткаьнче Паулны тынъладылар, аь аннары: Бу кешене жъир йоьзеннаьн юк итаьргаь! Мондый кеше яшаьргаь тиеш туьгел, - дип кычкыра башладылар. Алар, акыра-акыра, киемнаьрен оьскаь куьтаьреп болгадылар, хъавада тузан туздырдылар. Гаскаьрилаьр башлыгы Паулны ныгытмага алып керергаь аьмер бирде. Анъа каршы шул чаклы акыруларынынъ саьбаьбен белуь оьчен, аны камчылап сорау алырга боерды. Лаькин аны каешлар белаьн баьйлаьгаьн вакытта Паул уьзе янында торган йоьзбашына: Рим гражданын камчыларга, жъитмаьсаь, хоькем итмичаь то­рып, сезгаь роьхсаьт ителаьмени? - диде.  Йоьзбашы, моны ишеткаьч, гаскаьрилаьр башлыгына барыпаьйтте. - Сез наьрсаь эшлисез? Бу кеше - Рим гражданы, - диде ул анъа. Шуннан сонъ гаскаьрилаьр башлыгы, Паул янына килеп: - АЬйт аьле минъа, син Рим гражданымы? - диде. - АЬйе, - диде Паул. - Мин бу гражданлыкны куьп акча туьлаьп алдым, - дип жъа-вап бирде гаскаьрилаьр башлыгы. - АЬ мин шул гражданлыкта тудым, - диде Паул. Аннан сорау алырга телаьуьчелаьр шундук анынъ яныннан чит-каьраьк киттелаьр, аь гаскаьрилаьр башлыгы, Паулнынъ Рим гражданыикаьнлеген белгаьч, аны баьйлаьгаьне оьчен куркуга тоьште. Икенче коьнне, яхъуьдлаьрненъ Паулны наьрсаь оьчен гаеплаьуьлаьрентоьгаьл белергаь телаьп, гаскаьрилаьр башлыгы баш руханиларга, Югары кинъаьшмаь аьгъзаларынынъ барысына жъыелырга аьмер бир-де хъаьм, богауларын салдырып, Паулны алар алдына бастырды. Паул, Югары кинъаьшмаь аьгъзаларына карап: - Туганнар! - диде. - Буьгенге коьнгаь кадаьр Аллахъы каршында саф воьжъдан белаьн яшаьдем. Инъ баш рухани хъанани Паул янында торучыларга анынъ авызына сугарга кушты. АЬ Паул анъа: АЬй, агартылган дивар, синъа Аллахъы сугачак! Син канун бу­енча хоькем итуь оьчен утырасынъ, аь уьзенъ, канунга каршы килеп, минъа сугарга аьмер бираьсенъ, - диде. - Син Аллахъынынъ инъ баш руханиен мыскыл итаьсенъме? -диделаьр анынъ янында торучылар. - Мин, туганнар, анынъ инъ баш рухани икаьнлеген белмаьдем. Изге язмада: «УЬз халкынъ белаьн идараь итуьче турында начар соьй­лаьмаь», - дип язылган, - диде Паул. Андагыларнынъ бер оьлеше саддукейлар, икенче оьлеше фари-сейлаьр икаьнлеген белеп алгач, Паул, кычкырып: Туганнар! Минем ата-бабаларым фарисей булганнар, уьзем даь мин фарисей. Мине уьлелаьрненъ терелуье турындагы оьметем оьчен хоькем итаьлаьр, - диде. Ул шулай дигаьннаьн сонъ фарисейлаьр белаьн саддукейлар ара­сында каты баьхаьс башланды, хъаьм жъыелыш икегаь буьленде. Чоьнки саддукейлар, уьледаьн терелуь даь, фаьрештаьлаьр даь, рухлар да юк, дилаьр, аь фарисейлаьр боларнынъ барысын да икърар итаь­лаьр. Зур гауга купты, фарисейлаьрдаьн булган канунчылар бик нык баьхаьслаьштелаьр. - Без бу кешедаь хъичбер начарлык тапмыйбыз. Баьлки анъа рух яки фаьрештаь наьрсаьдер аьйткаьндер, - диделаьр алар. Ызгыш коьчаьйгаьнлектаьн, гаскаьрилаьр башлыгы, Паулны оьз-гаьлаьп ташлауларыннан курыкканга куьраь, гаскаьрилаьргаь, аска тоьшеп, аны ул кешелаьр арасыннан алырга хъаьм ныгытмага илтер­гаь аьмер бирде. Икенче тоьнне Паул янына Раббы килде. - Нык бул! Иерусалимда Минем турыда ничек шахъитлек биргаьн булсанъ, Римда да шулай шахъитлек бирергаь тиешсенъ, -диде анъа Раббы. Коьн тугач, кайбер яхъуьдлаьр бергаь жъыелып явыз ният корды-лар хъаьм Паулны уьтергаьнчегаь тикле ашамаска, эчмаьскаь ант ит-телаьр. Ант итуьчелаьрненъ саны кырыктан артык иде. Алар, баш руханилар хъаьм аксакаллар янына килеп: - Без Паулны уьтермичаь торып хъичнаьрсаь ашамаска жъитди раьвештаь ант иттек. АЬ сез хаьзер, Югары кинъаьшмаь белаьн бер­лектаь, анынъ хакындагы эшне тоьгаьлраьк тикшерергаь телибез, дигаьн булып, гаскаьрилаьр башлыгыннан аны сезненъ янга чыга­руын сорагыз. Без аьзер торырбыз хъаьм ул юлда чагында аны уьте­рербез, - диделаьр. Паулнынъ сенълесененъ улы, аларнынъ явыз нияте турындаишетеп, ныгытмага килде хъаьм бу турыда Паулга аьйтте. Паул исаь, йоьзбашларынынъ берсен чакырып: - Бу егетне гаскаьрилаьр башлыгы янына алып бар, чоьнки анынъ анъа аьйтаьсе суьзе бар, - диде. Йоьзбашы егетне гаскаьрилаьр башлыгы янына алып килде. - Тоткын Паул бу егетне сезненъ яныгызга алып килуьемне со­рады. Ул сезгаь наьрсаьдер аьйтергаь тели. Гаскаьрилаьр башлыгы, егетненъ кулыннан тотып, аны читкаь-раьк алып китте. - Син минъа наьрсаь аьйтергаь телисенъ? - дип сорады ул аннан. - Яхъуьдлаьр, Паул хакындагы эшне тоьгаьлраьк тикшеруь оьчен дигаьн булып, иртаьгаь сездаьн Паулны Югары кинъаьшмаь алдына китеруьегезне сорарга суьз куештылар, - дип жъавап бирде егет. - Лаькин сез аларны тынъламагыз, чоьнки Паулны уьтергаьнчегаь тикле ашамаска хъаьм эчмаьскаь дип ант иткаьн кырыктан артык кеше аны сагалап торалар. Алар инде Паулны уьтерергаь аьзер, алар сезненъ суьзегезне генаь коьтаьлаьр. Шуннан сонъ гаскаьрилаьр башлыгы егеткаь: - Моны минъа соьйлаьвенъ турында беркемгаь даь аьйтмаь, - дип, аны кайтарып жъибаьрде.   Шуннан сонъ гаскаьрилаьр башлыгы ике йоьзбашын чакырып алды. - Ике йоьз жъаьяуьле, жъитмеш атлы хъаьм ике йоьз укчы гаскаьр аьзерлаьгез. Алар кичке саьгать тугызда Кайсариягаь китсеннаьр. Паулны утыртып алып барырга да атлар аьзер булсын. Аны идараьче Филикес янына хаьвеф-хаьтаьрсез алып барып жъиткере­гез, - диде ул аларга. ХЪаьм шундый эчтаьлекле хат язды: «Клаьуьди Лусидаьн моьхтаьраьм идараьче Филикескаь саьлам! Яхъуьдлаьр бу кешене тотып алганнар хъаьм уьтерергаь жъые-налар иде. Мин, анынъ Рим гражданы икаьнен белгаьч, гас-каьрилаьр белаьн барып, аны коткарып калдым. Аннары, аны ни оьчен гаеплаьуьлаьрен белергаь телаьп, букешене яхъуьдлаьрненъ Югары кинъаьшмаьсенаь алып килдем хъаьм гаеплаьуьлаьрненъ яхъуьдлаьр канунына кагылышлы икаьн-леген белдем, аны уьлемгаь яки богаулауга дучар итаьрлекгаеплаьуьлаьр булмады. Бу кешегаь каршы явыз ният турында ишеткаьч, мин аны тиз арада Сезненъ яныгызга жъибаьрдем, аны гаеплаьуьчелаьргаь анъа каршы Сезненъ алда соьйлаьргаь аьмер бирдем». Шулай итеп, гаскаьрилаьр, уьзлаьренаь бирелгаьн аьмерне уьтаьп, тоьнлаь белаьн Паулны Антипатырга алып киттелаьр. АЬ икенче коьнне, Паулны атлы гаскаьрилаьргаь тапшырып, жъаьяуьле гаскаьри­лаьр кире ныгытмага кайттылар. Кайсариягаь килеп жъиткаьч, гаскаьрилаьр, идараьчегаь хатны биреп, Паулны анынъ карамагына тапшырдылар. Идараьче хатны укып чыкты хъаьм Паулнынъ кай­сы оьлкаьдаьн булуын сорады. Киликиядаьн икаьнен белгаьч, бу эшне гаеплаьуьчелаьр килгаьч кенаь тынълаячагын аьйтте. АЬ Паулны ХЪируд сараенда сак астында тотарга аьмер бирде. Биш коьннаьн баш рухани ХЪанани аксакаллар белаьн хъаьм канун буенча белгеч булган Тертул атлы бер кеше белаьн Кайсариягаь килде. Алар идараьче янына Паулга гаеп ташлау оьчен килделаьр. Паулны чакыртып китергаьч, Тер-тул гаеплаьуь суьзлаьрен башлады: - Моьхтаьраьм Филикес! Сезненъ жъитаькчелек астында озак вакыт тынычлыкта яшаьвебезне хъаьм сез кайгыртканга куьраь бу халыкнынъ хаьле яхшы якка уьзгаьруьен хъаьрвакыт хъаьм хъаьр жъирдаь куьп раьхмаьтлаьр белаьн икърар итаьбез, - диде ул. - Сезне озак маьшаькатьлаьмаьс оьчен, без аьйтергаь телаьгаьн берничаь суьзне ачык куьнъел белаьн тынълавыгызны уьтенаьм. Боьтен доьньяда яшаьуьче яхъуьдлаьр арасында фетнаь салучы хъаьм Насара маьзхъаьбененъ башлыгы булган бу кешене бердаьмлекненъ чире дип таптык. Ул хаьтта Аллахъы Йортын наьжъеслаьргаь ты­рышты. Без аны кулга алдык [хъаьм уьз кануныбыз буенча хоькем итаьргаь телаьдек. АЬмма гаскаьрилаьр башлыгы Луси аны безненъ кулдан коьч белаьн йолып алды. Аны гаеплаьуьчелаьргаь сезненъ яныгызга килергаь кушты.] Безненъ аны наьрсаьдаь гаеплаьвебезне сез уьзегез аннан сорап белаь алырсыз, - диде Тертул. Яхъуьдлаьр: АЬйе, шулай, - дип, анынъ суьзлаьрен раслап тордылар. Идараьче, соьйлаьргаь моьмкин дип, Паулга ишараь ясады. Сезненъ бу халыкны куьп еллар буе хоькем итуьегезне бел­гаьнгаь, мин уьземне шатланып яклаячакмын, - диде Паул. Аллахъыга табыну оьчен Иерусалимга килгаьнемаь унике коьннаьн даь артык бушаганлыгын белаь аласыз. Аллахъы Йортында да, гыйбадаьтханаьлаьрдаь даь, шаьхъаьрдаь даь алар минем бер кеше белаьн даь баьхаьслаьшуьемне яки халык арасында фетнаь салуымны куьр­маьделаьр. УЬзлаьре минъа хаьзер ташлаган гаеплаьуьлаьрен даь исбат итаь алмыйлар. АЬмма сезненъ алда шуны икърар итаьм: мин, алар маьзхъаьб дип атаган юлдан барып, аталарым Аллахъысына хезмаьт итаьм, Муса канунына хъаьм паьйгамбаьрлаьр тарафыннан язылганнарнынъ барысына ышанам. Таькъва кешелаьр даь, таькъ­ва булмаганнар да уьледаьн терелаьчаьк, дип, алар кебек уьк, мин даь Аллахъыга оьмет баглыйм. Шунъа куьраь мин хъаьрвакыт Аллахъы алдында хъаьм кешелаьр каршында саф воьжъдан белаьн яшаьргаь тырышам. Куьп еллар уьткаьннаьн сонъ уьз халкыма хаьер-саьдака бируь оьчен хъаьм корбан китерергаь дип Иерусалимга кайттым. Аллахъы Йортында тазарыну йоласын уьтеп, мин шушы эшлаьрне баш­карган вакытта алар минъа тап булдылар. Минем яныма халык та жъыелмаган иде, беркемне даь борчымадым да. Алар Асия оьлкаьсендаь яшаьуьче берничаь яхъуьд иде. Мине гаеплаьрлек бераьр наьрсаьлаьре булса, алар сезненъ каршыгызга килеп басарга хъаьм мине гаеплаьргаь тиешлаьр иде. Яки, бу кешелаьр мин Югары кинъаьшмаь алдында торганда миндаь нинди явызлык табулары хакында аьйтсеннаьр. Мин анда булганда: «Мине хаьзер уьлелаьр­ненъ терелуьенаь ышануым оьчен хоькем итаьлаьр», - дип кычкырып аьйттем, башка хъичнаьрсаь эшлаьмаьдем, - диде Паул.  Раббынынъ юлы хакында яхшы белгаьн Филикес: - Сезненъ эш турында гаскаьрилаьр башлыгы Луси килгаьч ка­рар кылырмын, - дип, тикшеруь эшен кичектерде. АЬ йоьзбашына, Паулны сак астында тотарга, лаькин анынъдусларына анъа хезмаьт куьрсаьтуьдаь комачауламаска, дигаьн аьмербирде. Берничаь коьннаьн сонъ Филикес уьзененъ яхъуьд хатыны Друсиллабелаьн килде хъаьм Паулны чакыртып алды. Ул Паулнынъ ГайсаьМаьсихкаь иман итуь турында соьйлаьгаьнен тынълады. Паул таькъвалык, наьфесне тыю хъаьм булачак хоькем хакындасоьйлаьгаьндаь Филикес куркуга тоьште. - Хаьзергаь жъитте, вакыт тапкач сине чакыртырмын, - диде ул. Шул ук вакытта ул Паул анъа акча бирер дип оьмет итте. Шунъа куьраь аны еш кына чакыртып, Паул белаьн аьнъгаьмаь корып утырды. АЬмма ике елдан Филикес урынына Порки Фисте килде. Филикес, яхъуьдлаьргаь ярарга тырышып, Паулны тоткын­лыкта калдырды. ОЬлкаьгаь килеп оьч коьн торганнан сонъ Фисте Кайсария-даьн Иерусалимга китте. Баш руханилар хъаьм яхъуьдлаьр-ненъ башлыклары, анынъ янына килеп, Паулга гаеп ташладылар. УЬзлаьренаь маьрхаьмаьт куьрсаьтуьне сорап, Паулны Иерусалимга чакыртуын уьтенделаьр. АЬ уьзлаьре аны юлда уьте­рергаь суьз куештылар. АЬмма Фисте Паулнынъ Кайсариядаь сак астында калачагын хъаьм тиздаьн уьзененъ шул шаьхъаьргаь барача­гын аьйтте. - Шулай итеп, - диде ул, - жъитаькчелаьрегез минем белаьн барсын хъаьм, ул кешененъ гаебе булса, анынъ гаебен аьйтсен. Иерусалимда атна - ун коьн булганнан сонъ, Фисте Кайсари-ягаь кайтты. Икенче коьнне ул хоькем итуь урынына утырды хъаьм Паулны алып керергаь аьмер бирде. Паул кергаьч, Иерусалимнан килгаьн яхъуьдлаьр аны урап алдылар хъаьм анъа каршы куьп санлы авыр гаеплаьуьлаьр ташладылар, лаькин ул гаеплаьуьлаьрне исбат итаь алмадылар. - Мин яхъуьдлаьр канунына да, Аллахъы Йортына да, кайсар-га каршы да хъичнинди начарлык кылмадым, - диде Паул уьзен яклап. Фисте, яхъуьдлаьргаь ярарга телаьп, Паулдан: - Иерусалимга барырга хъаьм анда, бу гаеплаьуьлаьрне тикшеруь оьчен, минем хоькем алдына басарга син ризамы? - дип сорады. - Мин кайсарнынъ хоькеме урыны алдында торам хъаьм мин шундый урында хоькем ителергаь тиешмен. Сез уьзегез даь яхшы белаьсез, мин яхъуьдлаьрне бер наьрсаь белаьн даь раьнжъетмаьдем. АЬгаьр даь мин наьрсаьнедер доьрес эшлаьмичаь уьлемгаь хоькем ите­лерлек эш кылганмын икаьн, уьлемнаьн баш тартмыйм. АЬ инде алар минъа ташлаган гаеплаьуьлаьр доьрес булмаса, беркем даь мине аларнынъ кулына тотып бираь алмый. Кайсарга моьраьжъаьгать итаьргаь телим, - диде Паул. Фисте, ярдаьмчелаьре белаьн кинъаьшлаьшкаьннаьн сонъ: Син кайсарга моьраьжъаьгать итаьргаь телаьденъ хъаьм кайсар яны­на китаьчаьксенъ, - диде. Берничаь коьннаьн, Фистене таьбрик итуь оьчен, АЬгрип патшабелаьн Берники Кайсариягаь килделаьр. Алар анда куьп коьннаьрбулганлыктан, Фисте Паулнынъ эшен патшага тынъларга таькъ-дим итте: Монда Филикес тоткынлыкта калдырган бер кеше бар. Мин Иерусалимда булганда яхъуьдлаьрненъ баш руханилары хъаьм аксакаллары, аны хоькем итуьне талаьп итеп, шикаять белаьн кил­делаьр. Мин аларга римлыларда, гаеплаьнуьчененъ йоьзенаь карап гаеплаьуьчелаьре хъаьм гаеплаьуьгаь каршы уьзен яклау моьмкинлеге булмыйча торып, кешене жъаьзага тарту гадаьте юклыгын аьйтеп жъавап бирдем. Алар монда килгаьч, мин хъич кичектермичаь, икенче коьнне уьк, хоькем итуь урынына утырдым хъаьм ул кешене алып килергаь аьмер бирдем. Гаеплаьуьчелаьр анъа гаеп ташларга дип суьз алдылар, лаькин мин коьткаьн гаеплаьуьлаьрненъ берсен даь китермаьделаьр. Алар уьзлаьрененъ диннаьренаь кагылышлы маьсьаьлаьлаьр ту­рында, Паул тере дип раслаган ниндидер уьлгаьн Гайсаь хакында баьхаьстаь иделаьр. Бу маьсьаьлаьне хаьл итаьргаь кыенсынып, мин анъа: «Иерусалимга барырга хъаьм бу эш буенча шунда хоькем ителергаь телисенъме?» - дидем. АЬмма ул галижъаьнап карарын сорады хъаьм сак астында калырга телаьде. Шунъа куьраь мин аны, кайсар янына жъибаьрелгаьнче, сак астында тотарга куштым, - диде Фисте. АЬгрип Фистегаь: - Ул кешене мин даь тынъларга телаьр идем, - диде. - Иртаьгаь сез аны тынъларсыз, - дип жъавап бирде Фисте.  Икенче коьнне АЬгрип хъаьм Берники, хаьрби жъитаькчелаьр хъаьминъ куьренекле гражданнар белаьн бергаь, бик купшыланып зурбуьлмаьгаь кергаьч, Фисте аьмере буенча Паулны алып килделаьр. - АЬгрип патша хъаьм биредаь утыручылар! - диде Фисте. -Иерусалимда да, монда да куьп яхъуьдлаьр менаь шушы кешедаьнзарландылар. Алар: «Ул буьтаьн яшаьргаь тиеш туьгел», - дип кыч-кырдылар. АЬмма мин, ул уьлемгаь хоькем ителерлек берниндиэш эшлаьмаьгаьн, дип таптым хъаьм, ул уьзе галижъаьнапка моьраьжъаь-гать итаьргаь телаьгаьнлектаьн, мин аны кайсар янына жъибаьрергаьбулдым. Лаькин анынъ хакында кайсарга наьрсаь язарга да бел-мим. Шунъа куьраь, тикшергаьннаьн сонъ язарлык бераьр наьрсаьбулсын иде дип, мин аны сезненъ алдыгызга, биграьк таь, АЬгриппатша, сезненъ каршыгызга китердем. Чоьнки тоткыннынънинди эштаь гаеплаьнуьен куьрсаьтмичаь аны кайсар янына жъибаьруь, минемчаь, уйламыйча эшлаьнгаьн эш булачак. АЬгрип Паулга: - Синъа уьзенъне яклап соьйлаьргаь роьхсаьт ителаь, - диде. Шуннан сонъ Паул кулын куьтаьрде хъаьм уьзен яклап соьйли башлады: - АЬгрип патша! Буьген сезненъ алда яхъуьдлаьрненъ барлык гаеп­лаьуьлаьреннаьн уьземне яклый алуыма мин баьхетле. Сез яхъуьд-лаьрненъ барлык йолаларын хъаьм баьхаьсле фикерлаьрен бик яхшы белгаьнгаь куьраь мине туьземлелек белаьн тынълавыгызны уьтенаьм. Яшьтаьн уьк минем ничек гомер иткаьнлегемне барлык яхъуьд-лаьр белаь. УЬз халкым арасында яшаьгаьнлегемне хъаьм Иеруса­лимдагы тормышымны алар баштан ук белаьлаьр. Алар мине куьптаьннаьн белаь хъаьм, телаьсаьлаьр, минем фарисейлаьр тоьркемен­даь булганлыгым - динебезненъ инъ талаьпчаьн таьгълиматын тот­канлыгым хакында шахъитлек бираь алалар. ХЪаьм хаьзер мин Аллахъы тарафыннан аталарыбызга бирелгаьн ваьгъдаьненъ уьтаьлуьен оьмет итуьем оьчен хоькем алдында торам. Безненъ унике кабилаь, ул ваьгъдаьненъ тормышка ашуына оьмет баглап, коьне-тоьне тыры­шып Аллахъыга хезмаьт итаь. АЬгрип патша, яхъуьдлаьр мине шушы оьмет оьчен гаеплилаьр. Кешелаьр, ни оьчен сез Аллахъынынъ уьле­лаьрне терелтуьен ышанмаслык эш дип саныйсыз? Доьрес, мин даь, Насаралы Гайсаь исеменаь каршы моьмкин булган боьтен наьрсаьлаьрне эшлаьргаь кираьк, дип уйладым. ХЪаьм Иерусалимда мин шулай эшлаьдем даь: баш руханилардан ваька­лаьт алып, Аллахъынынъ куьп изгелаьрен зинданнарга ташлаттым, башкалар аларны уьтергаьндаь мин ризалыгымны белдераь идем. Гыйбадаьтханаьдаьн гыйбадаьтханаьгаь йоьреп, куьп тапкырлар мин 26 аларны жъаьзаладым хъаьм Гайсаьгаь булган иманнарын инкяр итте­рергаь тырыштым. Аларга карата ачуым бик коьчле булганлыктан, андыйларны хаьтта чит шаьхъаьрлаьрдаь даь эзаьрлеклаьдем. Тагын шундый максат куеп, баш руханилар тапшырган эш буенча хъаьм аларнынъ ваькалаьте белаьн Даьмаьшекъкаь барганда, коьн уртасындарак, аьй, патша, куьктаьн тоьшкаьн бик коьчле якты­лык куьрдем. Кояштан да яктырак ул ут минем хъаьм юлдашларым­нынъ тираь ягын яктыртты. Без барыбыз да жъиргаь егылдык, хъаьм мин тавыш ишеттем. Ул тавыш минъа яхъуьд телендаь: «Шаул, Шаул! Ни оьчен син Мине эзаьрлеклисенъ? УЬгез уьз хужъасынынъ таягына тибенгаьн кебек, уьзенъаь зыян китераьсенъ», - диде. «Син кем, АЬфаьнде?» - дип сорадым мин. Ул минъа аьйтте: «Мин - син эзаьрлекли торган Гайсаь. Тор, аякларынъа бас! Мин сине хезмаьтче итеп куяр оьчен, хаьзер куьргаьннаьренъаь хъаьм Минем тарафтан синъа килаьчаьктаь куьрсаьтелаьчаьк аьйберлаьргаь сине шахъит итаьр оьчен синъа куьрендем. Сине яхъуьд халкыннан да, башка халыклар кулыннан да коткарырмын. Мин сине алар янына жъибаьраьм. Гоьнахълары кичерелсен оьчен, Минъа булган иман аркылы изге ителгаьннаьр арасында урын алсыннар оьчен син аларнынъ куьзлаьрен ачарга, аларны каранъгылыктан якты­лыкка, шайтан хакимиятеннаьн Аллахъыга таба борырга тиеш­сенъ», - диде минъа Раббы. Шунъа куьраь, АЬгрип патша, куьктаьн килгаьн илахъи куьренешкаь мин буйсындым хъаьм башта Даьмаьшекъ хъаьм Иерусалим кеше­лаьренаь, аннары боьтен Яхъуьдия жъирендаь яшаьуьчелаьргаь хъаьм яхъуьд булмаган башка халыкларга ваьгазьлаьдем. Мин аларны таьуьбаь итаьргаь хъаьм Аллахъыга таба борылырга, таьуьбаь итуьлаьрен куьрсаьтаь торган лаеклы эшлаьр кылырга чакырдым. Аллахъы Йортында яхъуьдлаьр мине менаь шунынъ оьчен тотып алдылар хъаьм уьтерергаь тырыштылар. Лаькин, Аллахъынынъ ярдаьме белаьн, мин буьгенге коьнгаь кадаьр олысына да, кечесенаь даь шахъитлек бираьм. Мин бары тик паьйгамбаьрлаьр хъаьм Муса, килаьчаьктаь булачак, дип аьйткаьн хаьллаьр турында гына соьйлим. Алар Маьсихненъ газап чигаьргаь тиешлеген хъаьм беренче булып уьледаьн терелаьчаьген, яхъуьд халкына хъаьм башка халыкларга яктылык турындагы хаьбаьр игълан итаьчаьген аьйткаьннаьр иде, - диде Паул. Ул шулай дип уьзен яклаганда, Фисте анъа: - Син, Паул, акылынънан шашкансынъ! Зур гыйлемлек сине акылдан яздыра, - диде. - Юк, моьхтаьраьм Фисте, - диде Паул. - Мин акылданшашмадым, мин аек акыл белаьн хакыйкать суьзлаьре соьйлим. Патша болар турында белаь, хъаьм мин анынъ алдында кыюлык белаьн соьйли алам. Бу эшлаьр патшанынъ игътибарыннан читтаь калмаганлыгына шигем юк, чоьнки аларнынъ берсе даь яшерен эшлаьнмаьде. АЬгрип патша, паьйгамбаьрлаьргаь ышанасызмы? Белаьм, ыша-насыз, — диде Паул. АЬгрип Паулга: Син мине шулай тиз генаь маьсихче итаьргаь моьмкин дип уй­лыйсынъмы? — диде. — Тиз генаьме, юкмы, — диде Паул, — сезненъ генаь туьгел, аьбуьген мине тынълаучыларнынъ барысынынъ да минем кебек булу-ларын Аллахъыдан уьтенеп сорыйм. АЬлбаьттаь, богаулардан тыш. Шуннан сонъ патша хъаьм идараьче, Берники хъаьм алар бе-лаьн утыручылар урыннарыннан тордылар хъаьм, читкаьраьккитеп: Бу кеше уьлемгаь яки тоткынлыкка хоькем ителерлек хъичнаьр­саь эшлаьмаьгаьн, — дип соьйлаьштелаьр. АЬгрип Фистегаь: Кайсарга моьраьжъаьгать итаьргаь телаьмаьгаьн булса, бу кешене азат итаьргаь моьмкин булган булыр иде, — диде. Безненъ Италиягаь баруыбыз турында карар кылынгач, Паулны хъаьм тагын берничаь тоткынны югары патша полкынынъ Юли атлы йоьзбашына тапшырдылар. Без Асия оьлкаьсенаь бара торган Адрамут шаьхъаьреннаьн булган ко­рабка утырдык хъаьм йоьзеп киттек. Безненъ белаьн Тессалуникаь шаьхъаьрендаь яшаьуьче македунияле Аристарх барды. Икенче коьнне Сидун шаьхъаьренаь килеп жъиттек. Юли, кешелеклелек куьрсаьтеп, Паулга дуслары янына барырга хъаьм аларнынъ кайгыр­туларыннан файдаланырга роьхсаьт итте. Сидуннан без тагын динъгезгаь чыктык хъаьм, жъил каршы булганлыктан, Кипрнынъ жъилдаьн ышык ягына таба йоьзеп киттек. Киликия хъаьм Пам-фулия ярлары буйлап динъгезне кичтек хъаьм Лукия оьлкаьсендаьге Мура шаьхъаьренаь килеп жъиттек. Мурада йоьзбашы, Искаьндаьрия шаьхъаьреннаьн булган Италиягаь китаьчаьк корабны табып, безне шул корабка утыртты. Без куьп коьннаьр акрын йоьздек хъаьм бик авырлык белаьн Книд шаьхъаьре турысына килеп жъиттек. Коьчле жъил аркасында бу юнаьлештаь бару моьмкин булмаганга куьраь, Салмуни борынын узып, Критнынъ жъилдаьн ышык ягына юнаьлдек. Авырлык белаьн яр буйлап йоьзеп, Яхшы гаваньнар дигаьн урынга килдек. Ул урыннан ерак туьгел Ласея шаьхъаьре урнашкан иде. Шактый куьп вакыт уьтте. Ураза вакыты да уьтеп китте хъаьм, динъгез буенча юлны даьвам итуь куркыныч булганлыктан, Паул кинъаьш бирде: — АЬфаьнделаьр! Хаьзер динъгездаь булу йоьк хъаьм кораб оьчен ге-наь туьгел, аь уьзебез оьчен даь куркыныч булачагын хъаьм куьп зыян китераьчаьген куьраьм, — диде ул. Лаькин йоьзбашы, Паулнынъ суьзлаьренаь караганда койрык то-тучынынъ хъаьм кораб хужъасынынъ суьзлаьренаь куьбраьк колак сал-ды. Гавань кыш уьткаьрергаь яраклы бушаганлыктан, динъгез-челаьрненъ куьбесе аннан китаьргаь хъаьм, моьмкин булса, Критнынъкоьньяк-коьнбатыш хъаьм тоьньяк-коьнбатышка караган ягындаурнашкан Фойникес гаванена барырга хъаьм шунда кышларга карар кылдылар. Коьньяк жъиле исаь башлагач, алар, инде телаьгебезгаь ирештек, дип уйлап, якорь куьтаьрделаьр, хъаьм без Крит яры буйлап йоьзеп киттек. АЬмма, куьп таь уьтмаьде, «тоьньяк-коьнбатыш жъиле» дип аталган бик коьчле жъил купты. ЖЪил безненъ корабны элаькте­реп алды хъаьм агызып алып китте. Кораб жъилгаь каршы тора алмады. Каьуьдаь дип аталган кечкенаь генаь утраунынъ жъилдаьн ышык ягына килеп чыгып, авырлык белаьн генаь коткару коьймаь­сен урнаштырып куя алдык. Аны палубага куьтаьргаьннаьн сонъ, арканнарны кораб астыннан уьткаьреп, корабны баьйлаьп куйды­лар. Суртис дип аталган сай жъиргаь утырудан куркып, жъилкаьнне тоьшердек хъаьм шул хаьлдаь динъгез буйлап йоьзеп йоьрдек. хъаман коьчле давыл булганлыктан, икенче коьнне йоьклаьрне динъгезгаь ташлый башладылар. АЬ оьченче коьнне, уьз куллары белаьн, динъ­гезгаь кораб жъихъазларын ыргыттылар. Куьп коьннаьр кояш та, йолдызлар да куьренмаьгаьч хъаьм коьчле давыл даьвам иткаьнлектаьн, котылуга булган боьтен оьмет югалды.  Корабтагы кешелаьр куьп коьннаьр буе бернаьрсаь ашамадылар. Паул аларга: — АЬфаьнделаьр! Минем суьзне тынъларга хъаьм Криттан кузгал­маска кираьк иде. Шулай иткаьн булсак, бу кыенлыклар да, югалтулар да булмаган булыр иде. АЬ хаьзер минем сезгаь кинъаь­шем шундый: куьнъелегезне тоьшермаьгез, чоьнки сезненъ берегез даь хъаьлак булмаячак, корабны гына югалтачаксыз, — диде. — Мин Аллахъы кешесе хъаьм Анъа хезмаьт итаьм. УЬткаьн тоьнне Аллахъынынъ бер фаьрештаьсе минъа куьренде. Ул минъа: «Курык­ма, Паул! Син кайсар алдында булырга тиешсенъ. Аллахъы Ул — маьрхаьмаьтле. Ул синенъ белаьн булган кешелаьрненъ барысына да тормыш буьлаьк итаь», — диде. Менаь шунъа куьраь, аьфаьнделаьр, куьнъелегезне тоьшермаьгез, мин Аллахъыга инанам, Ул минъа аьйт­каьнчаь булачак. Без ниндидер утрауга килеп чыгачакбыз, — диде Паул. АЬдраьн динъгезендаь йоьзеп йоьргаьндаь, ундуьртенче тоьнненъ ур­талары жъиткаьч, динъгезчелаьр коры жъиргаь якынлашуыбызны сизаь башладылар. Алар тираьнлекне уьлчаьделаьр — утыз жъиде метр чамасы* булды. Куьпмедер вакыт уьткаьч тагын уьлчаьделаьр — егерме жъиде метр чамасы иде. Ташлы урынга барып элаьгуьдаьн куркып, корабнынъ койрык ягыннан дуьрт якорь тоьшерделаьр хъаьм коьн тууын телаьп дога кылдылар. Динъгезчелаьр, корабтан качарга телаьп, борын яктан якорь-лар тоьшерергаь телибез, дигаьн сылтау белаьн динъгезгаь коьймаь тоьшергаьч, Паул йоьзбашына хъаьм гаскаьрилаьргаь: Алар корабта калмасалар, сез котыла алмаячаксыз, — диде. Шуннан сонъ гаскаьрилаьр коьймаь бауларын чабып оьзделаьр, хъаьм коьймаь суга тоьшеп китте. Коьн туар алдыннан, Паул хъаьммаьсен ризык ашарга кыстады. Сез инде ундуьртенче коьн коьтаьсез хъаьм хъичнаьрсаь ашамый­сыз. Шунъа куьраь ашавыгызны уьтенаьм: бу сезненъ гомерегезне саклап калу оьчен зарур. Сезненъ берегезненъ даь башыннан бер генаь боьртек чаьче даь тоьшмаьс, — диде ул. Шулай дигаьч, Паул, икмаькне кулларына алып, Аллахъыга шоькрана кылды хъаьм сындырып ашый башлады. Шул вакыт барысынынъ да куьнъеллаьре куьтаьрелде хъаьм алар да ашарга утыр­дылар. Без корабта боьтенесе ике йоьз жъитмеш алты жъан идек. Ашап туйгач, динъгезчелаьр корабны жъинъелаьйтуь оьчен динъгезгаь булган бодайны ташладылар. Коьн тугач, динъгезчелаьр бу жъирне танымадылар, алар анда соьзаьк ярлы ниндидер култык куьрделаьр хъаьм, булды­рып булса, кораб белаьн шул яр буена килеп туктарга булдылар. Якорьларны чабып оьзделаьр, корабнынъ койрыгында урнашкан ишкаьклаьрне ычкындырдылар хъаьм алгы жъилкаьнне жъил унъаена коьйлаьделаьр. Кораб ярга таба юл алды, лаькин комга килеп утырды. Корабнынъ борыны кузгатмаслык булып элаьгеп калды, аь койрык оьлеше дулкын коьче белаьн жъимерелаь башлады. Гаскаьрилаьр, тоткыннарнынъ бераьрсе йоьзеп китеп качмасын дип, аларны уьтерергаь ният иттелаьр. АЬмма йоьзбашы, Паулны коткарып калу телаьге белаьн, аларны туктатты хъаьм башта йоьзаь белуьчелаьргаь суга сикерергаь хъаьм ярга чыгарга кушты. — Калганнарыгыз я такталарга, я корабтагы бераьр наьрсаьгаь тотынып йоьзегез, — диде ул. Шулай итеп барыбыз да котылып жъиргаь чыктык. Исаьн-имин ярга чыгып жъиткаьч, утраунынъ Мальта дип аталуын белдек. Утрау кешелаьре безгаь гадаьттаьн тыш кунакчыл булдылар. Янъгыр ява башлаганга хъаьм салкын булганга куьраь учак яктылар хъаьм безненъ барыбызны да учак янына чакырдылар. Паул уьзе жъыеп алып килгаьн бер кочак чы­бык-чабыкны учакка салгач, уттан атылып чыккан бер заьхъаьрле елан анынъ кулына ябышып калды. Утрау кешелаьре, анынъ ку­лында асылынып торган еланныкуьреп, бер-берсенаь: - Бу адаьм — кеше уьтеруьче. Динъгездаьн котылса да, гаделлек алихъаьсе аны исаьн калдырмады, — диештелаьр. АЬмма Паул еланны утка селкеп тоьшерде хъаьм аз гына да жъаь­раьхаьтлаьнмаьде. Кешелаьр, ул шешенер, яки кинаьт егылып уьлаьр, дип коьттелаьр. АЬмма озак коьткаьннаьн сонъ, анъа хъичнинди зарар булмаганлыгын куьреп, фикерлаьрен уьзгаьрттелаьр: - Ул — илахъ, — диделаьр алар. Шул урыннан ерак туьгел утрау башлыгы Поплинынъ хужъалы­гы урнашкан иде. Ул безне уьз йортына чакырды хъаьм оьч коьн буе дусларча кунак итте. Поплинынъ атасы бизгаьк хъаьм корсак авы­руы белаьн жъаьфаланып ята иде. Паул, анынъ янына кереп, дога кылды хъаьм, анынъ оьстенаь кулларын куеп, аны савыктырды. Бу вакыйгадан сонъ утраудагы башка авырулар да Паул янына кил­делаьр хъаьм савыктылар. Утрауда яшаьуьче кешелаьр безгаь куьп хоьрмаьт куьрсаьттелаьр, аь китаьргаь жъыенгач, кираькле аьйберлаьр бе­лаьн таьэмин иттелаьр. Мальта утравында оьч ай торганнан сонъ, шул утрауда кыш­лаган, куьк игезаьклаьре сураьте тоьшерелгаьн, Искаьндаьрия шаьхъаь­реннаьн булган бер корабка утырып, юлга чыктык. Суракуьсай  шаьхъаьренаь килеп жъиткаьч, анда оьч коьн булдык. Аннан Ригиун шаьхъаьренаь килдек. Икенче коьнне, коьньяк жъиле исаь башлагач, Ригиуннан киттек хъаьм ике коьндаь Потиулуй шаьхъаьренаь килеп жъиттек. Ул шаьхъаьрдаь туганнарны очраттык, хъаьм алар бер атна­га уьзлаьре янында калуыбызны уьтенделаьр. Шулай итеп без Римга килеп жъиттек. Андагы туганнар, без­ненъ хакта ишетеп, Аппи маьйданы хъаьм ОЬч кунакханаь шаьхъаьр­лаьре янына тикле жъитеп, безне каршы алырга килгаьннаьр. Аларны куьргаьч, Паул Аллахъыга шоькрана кылды, анынъ куьнъеле куьтаьрелде. Рим шаьхъаьрендаь Паулга сак астында аерым яшаьргаь роьхсаьт ителде. Римга килеп оьч коьн торганнан сонъ Паул яхъуьдлаьрненъ баш­лыкларын жъыйды. Туганнар! УЬз халкыбызга яки аталарыбызнынъ йолаларына каршы хъичбер наьрсаь эшлаьмаьсаьм даь, мин Иерусалимда тоткын булдым хъаьм римлылар кулына тапшырылдым, — диде ул алар- га. — Алар миннаьн сорау алганнан сонъ, уьлемгаь хоькем итаьрлек хъичнинди гаебем булмаганга куьраь азат итаьргаь телаьгаьннаьр иде. АЬмма, яхъуьдлаьр монъа каршы килгаьнлектаьн, мин кайсарга моь­раьжъаьгать итаьргаь маьжъбуьр булдым, лаькин уьз халкымны наьрсаьдаь даь булса гаеплаьуь максаты белаьн туьгел. Шунъа куьраь мин сезне очрашып соьйлаьшергаь чакырдым. Чоьнки минем шушы богаула­рым Исраил баглаган оьмет оьчен, — диде Паул. АЬ алар анъа: Без Яхъуьдиядаьн синенъ хакта хатлар да алмадык, Яхъуьдиядаьн килгаьн туганнардан да беркем синенъ хакта бернаьрсаь хаьбаьр итмаьде хъаьм начар суьзлаьр соьйлаьмаьде. Хаьер, без синенъ фикер­лаьренъне уьзенънаьн ишетергаь телаьр идек. Чоьнки безгаь билгеле булганча, хъаьркайда бу маьзхъаьбкаь каршы соьйлилаьр, — диделаьр. Билгелаьнгаьн коьнне Паул яшаьгаьн йортка элек килгаьннаьн даь куьбраьк кешелаьр килде. Ул иртаьдаьн кичкаь тикле Аллахъы Патша­лыгы хакында анълатты, Гайсаь турында Муса кануныннан хъаьм паьйгамбаьрлаьр язмаларыннан даьлиллаьр китереп, аларны инан­дырырга тырышты. Кайберлаьре анынъ суьзлаьренаь инандылар, кайберлаьре исаь ышанмадылар хъаьм бер-берсе белаьн килешаь алмыйча таралыштылар. Алар киткаьнче Паул болай диде: Изге Рух сезненъ аталарыгызга Ишагыйя паьйгамбаьр аркылы менаь нинди яхшы суьзлаьр аьйткаьн: «Бу халык янына бар да аьйт: Тынълап-тынълап та, анъламассыз, Карап-карап та, куьрмаьссез.    Чоьнки бу халыкнынъ йоьраьген май баскан. Коьчкаь генаь ишетаь колаклар, Куьзлаьрен даь алар йомганнар. АЬгаьр шулай булмаса, Куьзлаьре белаьн куьрерлаьр, Колаклары белаьн ишетерлаьр иде. Йоьраьклаьре белаьн анъларлар, Минъа таба борылырлар хъаьм Мин аларны савыктырыр идем». Шунъа куьраь сезгаь маьгълуьм булсын: яхъуьд булмаган халыклар­га Аллахъынынъ коткаруы турындагы хаьбаьр жъибаьрелгаьн хъаьм аны алар тынъларлар, — диде Паул. [Ул шулай дигаьннаьн сонъ, яхъуьдлаьр бик нык баьхаьслаьшаь-баь-хаьслаьшаь таралыштылар.] АЬ Паул уьзе туьлаьп торган йортта ике ел буе яшаьде хъаьм яны­на килуьчелаьрненъ барысын да кабул итте. Ул кыюлык белаьн хъаьм каршылыкларга очрамыйча Аллахъы Патшалыгы турында соьйлаьде хъаьм Раббы Гайсаь Маьсих хакында оьйраьтте.  Аллахъынынъ Яхшы хаьбаьрен игълан итуь оьчен сайлап куел­ган, Маьсих Гайсаьненъ раьсуьл булырга чакырылган колы Паулдан саьлам! Аллахъы Яхшы хаьбаьрне алдан, УЬзененъ паьйгамбаьрлаьре аркы­лы, Изге язмаларда ваьгъдаь иткаьн. Бу Яхшы хаьбаьрдаь Анынъ Улы турында соьйлаьнелаь. Ул чыгышы ягыннан Давыт наьселен­наьн булган, аь изгелек Рухы буенча, уьледаьн терелтелуь саьбаьпле, кодраьт белаьн Аллахъы Улы дип билгелаьнгаьн. Ул — Раббыбыз Гайсаь Маьсих. *** Анынъ аркылы хъаьм Анынъ исеме хакына без, бар халыклар арасындагы кешелаьрне Аллахъыга итагатькаь хъаьм иманга китеруь оьчен, маьрхаьмаьт хъаьм раьсуьллек алдык. Гай-саь Маьсихнеке булырга чакырылган бу кешелаьр арасында сез даь бар. Аллахъынынъ Рим шаьхъаьрендаь яшаьуьче барлык соьеклелаьренаь, изгелаьр булырга чакырылганнарга: Атабыз Аллахъыдан ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. Инъ элек Гайсаь Маьсих аркылы хъаьммаьгез оьчен Аллахъыма раьхмаьтлаьр укыйм, чоьнки иманыгыз хакында боьтен доьньяда соьйлаьнелаь. Сезне бертуктаусыз искаь алуыма Аллахъы шахъит, Анынъ Улы хакындагы Яхшы хаьбаьрне белдереп, Анъа боьтен ру­хым белаьн хезмаьт итаьм. Аллахъы УЬз ихтыяры белаьн, нихъаять, яныгызга килергаь моьмкинлек бирсен иде дип, догаларымда хъаьрвакыт ялварам. Чоьнки сез ныгысын дип, сезгаь нинди даь булса рухи буьлаьк бируь оьчен, ягъни уртак иманыбыз ниге­зендаь бер-беребезне даьртлаьндеруь оьчен сезне бик куьраьсем килаь. *** Имандашлар, сезненъ белми калуыгызны телаьмим: мин куьп тапкырлар яныгызга килергаь ният иттем, лаькин аьлегаьчаь тоткар­лыкларга очрадым. Яхъуьд булмаган башка халыклар арасындагы кебек, сездаь даь унъыш жъыя алуымны телим. Мин греклар хъаьм ваьхшилаьр, зираьклаьр хъаьм наданнар алдында да бурычлымын. Шунъа куьраь, мин сезгаь, Римда яшаьуьчелаьргаь даь, Яхшы хаьбаьрне белдерергаь атлыгып торам. Чоьнки Яхшы хаьбаьрдаьн оялмыйм, ул — хъаьр иман итуьчегаь, башта яхъуьдкаь, аннары яхъуьд булмаганга да, котылу оьчен Алла- хъынынъ кодраьте бит. Чоьнки Яхшы хаьбаьр Аллахъынынъ кеше­лаьрне иман аша хъаьм бары тик иман аша гына хак санавын ача. Изге язмада язылганча: «Аллахъы тарафыннан иман аша ак­ланган кеше яшаьячаьк». Яманлык кылып хакыйкатьне танырга комачаулаучы кеше­лаьрненъ хъаьртоьрле имансызлыгына хъаьм яманлыгына куьктаьн Аллахъынынъ ярсуы ачыла бара. Чоьнки Аллахъы хакында белергаь моьмкин булган хъаьрнаьрсаь алар оьчен ачык, аларга аны Аллахъы ачып бирде бит. Галаьм барлыкка китерелгаьннаьн бирле Анынъ куьренмаьгаьн сыйфатлары, ягъни Анынъ маьнъгелек кодраьте хъаьм илахъилыгы Ул булдырган наьрсаьлаьр аша ачык куьренаь хъаьм анъла­шыла. Шулай итеп, ул кешелаьрненъ акланырга даьлиллаьре юк. Алар, Аллахъыны белсаьлаьр даь, Аллахъы итеп Аны тиешенчаь данламадылар хъаьм Анъа шоькер итмаьделаьр. Киресенчаь, алар буш уйларга бирелделаьр, хъаьм аларнынъ анъларга телаьмаьгаьн йоьраьк­лаьрен каранъгылык каплады. Алар, уьзлаьрен зираьккаь санап, тинтаьклаьнделаьр хъаьм уьлемсез Аллахъынынъ данын фани кеше­лаьргаь, кошларга, дуьрт аяклыларга хъаьм соьйраьлуьчелаьргаь охшаган сураьтлаьргаь алыштырдылар. Шунынъ оьчен Аллахъы аларны уьзлаьрененъ азгын телаьклаьренаь хъаьм бозыклыклары карамагына тапшырды, алар уьз таьннаьрен бер-берсе белаьн маьсхаьраь итаь башладылар. Алар Аллахъы ха­кыйкатен ялган белаьн алыштырдылар хъаьм Тудыручыга туьгел, баьлки тудырылганга табындылар хъаьм хезмаьт иттелаьр. Тудыру­чыга исаь маьнъгегаь дан булсын. Амин. Шул саьбаьптаьн Аллахъы аларны хурлыклы наьфеслаьргаь дучар итте: аларнынъ хатыннары табигый якынлык кылуны табигый булмаган якынлык кылуга алыштырды. Алар кебек уьк, ир­лаьр даь, хатын-кыз белаьн табигый якынлык кылуны ташлап, бер-берсенаь карата хайвани телаьк белаьн яндылар ваь бер-берсе белаьн рисвайлык кылдылар хъаьм уьзлаьрененъ азгынлыклары оьчен тиешле жъаьза алдылар. Шулай итеп, Аллахъы турында белуьне истаь тотуны моьхъим дип исаьплаьмаьгаьн оьчен, Аллахъы аларны, эшлаьнергаь тиешле булмаган эшлаьрен кыла бирсеннаьр оьчен, бозык акылга дучар итте. Аларнынъ куьнъеллаьре хъаьртоьрле яманлык, маькерлек, ком­сызлык, явызлык белаьн тулган. Алар коьнчелек, кеше уьтеруь, ызгыш-талаш, алдау, яман ниятлаьр белаьн тулы. Алар — гайбаьт­челаьр, яла ягучылар, Аллахъыны наьфраьт итуьчелаьр, оятсызлар, таькаьбберлаьр, мактанчыклар, явызлык тудыручылар, ата-анага итагатьсезлаьр, акылсызлар, уьз суьзендаь тормаучылар хъаьм шаьфкатьсезлаьр, маьрхаьмаьтсезлаьр. Алар мондый наьрсаьлаьрне эшлаьуьчелаьрненъ Аллахъынынъ гадел хоькеме буенча уьлемгаь лаек булулары турында белаьлаьр; аьмма мондый эшлаьрне эшлаьп кенаь калмыйлар, баьлки андый эшлаьр кылучыларны хуплыйлар да. АЬй, син, башкаларны хоькем итуьче адаьм, уьзенъне аклап хъичнаьрсаь аьйтаь алмыйсынъ; чоьнки башкаларнынъ эшлаьрен хоькем итуьенъ белаьн уьзенъне даь хоькем итаьсенъ, син уьзенъ даь шул ук эшлаьрне эшлисенъ бит. Без исаь белаьбез: андый эш эш­лаьуьчелаьр оьчен Аллахъынынъ хоькеме гадел. АЬй, син, адаьм, андый гамаьл кылучыларны хоькем итаьсенъ, аь уьзенъ шул ук эшлаьрне эш­лисенъ! АЬллаь син Аллахъы хоькеменнаьн качып котылырмын дип уйлыйсынъмы? Яки, Аллахъынынъ игелеге сине таьуьбаьгаь китераь­чаьген анъламыйча, Анынъ зур игелеген, сабырлыгын хъаьм туьземле­ген санга сукмыйсынъмы? Лаькин кирелегенъ хъаьм таьуьбаь итаьргаь телаьмаьгаьн йоьраьгенъ аркасында син Аллахъынынъ гадел хоькеме ачылачак ачу коьненаь жъаьзанъны арттырасынъ. Аллахъы хъаьркемгаь анынъ эшлаьренаь карап туьлаьр: сабырлык белаьн игелекле эшлаьр кылып данга, хоьрмаьткаь хъаьм уьлемсезлеккаь омтылучыларга Ул маьнъгелек тормыш бираь. АЬ инде уьзен генаь яратып, хакыйкать­каь буйсынмыйча, явызлык артыннан баручылар оьстенаь Аллахъы УЬз ачуын хъаьм ярсуын тоьшераьчаьк. Явызлык кылучы хъаьркемгаь — башта яхъуьдкаь, аннары яхъуьд булмаганга — михнаьт хъаьм газап бу­лачак. АЬ игелек кылучы хъаьркемгаь — башта яхъуьдкаь, аннары яхъуьд булмаганга — дан, хоьрмаьт хъаьм иминлек булачак. Чоьнки Аллахъы хъаьркемгаь бертигез карый. Кануны булмаган хаьлдаь гоьнахъ кылганнар шул хаьлдаь хъаьлак булачаклар да; аь инде канунны белаь торып гоьнахъ кылганнар ка­нун буенча хоькем ителаьчаьклаьр. Чоьнки канунны ишетуьчелаьр туьгел, баьлки канунны уьтаьуьчелаьр Аллахъы каршында акланган дип игълан ителаьчаьк. Маьжъуьсилаьрненъ кануны юк, лаькин алар, табигый тойгылары белаьн канун буенча эшлаьгаьн вакытта, кануннары булмаса да, уьзлаьренаь уьзлаьре канун. Бу исаь алар-нынъ йоьраьклаьренаь канун талаьплаьре язылганлыгын куьрсаьтаь; моны аларнынъ воьжъданы да раслый, чоьнки аларнынъ уй-фикере кайвакыт аларны гаепли, аь кайвакыт хаьтта яклый да. Мин соьйлаьгаьн Яхшы хаьбаьр буенча, кешелаьрненъ серлаьрен Гайсаь Маь­сих аркылы Аллахъы хоькем итаьчаьк коьндаь аьнаь шулай булачак. Менаь син уьзенъне яхъуьд дип атыйсынъ, Муса канунына тая­насынъ хъаьм Аллахъы белаьн мактанасынъ, кануннан оьйраьнеп, Аллахъынынъ ихтыярын хъаьм яманнан яхшыны аера белаьсенъ. Сукырларнынъ юл куьрсаьтуьчесе, каранъгылыктагылар оьчен як­тылык, наданнарнынъ остазы, таьжърибаьсезлаьрненъ укытучысы син уьзенъ булуына ышанасынъ хъаьм, канун белем ваь хакыйкатьне гаьуьдаьлаьндераь, дип саныйсынъ. Шулай булгач, ничек сонъ син, башкаларны оьйраьтеп таь, уьзенъне-уьзенъ оьйраьтмисенъ? Урламаска уьгетлисенъ, аь уьзенъ урлыйсынъмы? «Зина кылма» дисенъ, аь уьзенъ зина кыласынъмы? Потлардан жъираьнаьсенъ, аь уьзенъ аларнынъ табы­ну урынын талыйсынъмы? Аллахъы кануны белаьн мактанасынъ, аь уьзенъ, аны бозып, Аллахъыны маьсхаьраьлисенъме? Изге язмада язылганча, «маьжъуьсилаьр Аллахъы исемен сезненъ аркада маьсхаь­раьлилаьр». Канунны уьтаьсаьнъ, соьннаьтле булуынъ файдалы; аь инде син аны бозасынъ икаьн, ул чакта соьннаьткаь утыртылмаган кебек бу­ласынъ. Шулай булгач, соьннаьтсез кеше канун кагыйдаьлаьрен уьтаьсаь, ул соьннаьткаь утыртылган булып саналмасмы? Тышкы яктан соьннаьтсез булган, аьмма канунны уьтаьуьче кеше, син языл­ган канунга хъаьм соьннаьтлелеккаь ия булсанъ да, сине канунны бозганынъ оьчен хоькем итаьр. Чоьнки тышкы яктан гына яхъуьд булган — чын яхъуьд туьгел, хъаьм таьндаь генаь булган соьннаьтлаьнуь чын соьннаьт туьгел. АЬмма эчке яктан яхъуьд булган гына чын яхъуьдтер; хъаьм язылган канун туьгел, баьлки, Рух китергаьн, йоьраьк туьрендаь булган соьннаьт кенаь чын соьннаьттер. Мондый кешегаь мактау кешелаьрдаьн туьгел, баьлки Аллахъыдан килаь. Шулай итеп, яхъуьд булунынъ оьстенлеге яки соьннаьтле бу­лунынъ файдасы бармы? ХЪаьрьяктан зур оьстенлек бар! Ал­лахъы суьзе инъ элек наькъ аларга аьманаьт ителгаьн. Шулай булгач, кайбераьуьлаьр Аллахъыга тугрылыклы булмаган икаьн, ни булыр? Аларнынъ тугры булмаулары Аллахъынынъ тугрылыклы-гын юкка чыгарырмы? ХЪич таь алай туьгел! ХЪаьр кеше ялганчы булса да, Аллахъы хак, УЬз суьзенаь турылыклы. Шунъа куьраь, Анынъ турында Изге язмада язылганча: «Синенъ суьзлаьренъ хак дип танылыр, хъаьм хоькем ителгаьндаь жъинъаьрсенъ». АЬгаьр безненъ гаделсезлегебез Аллахъынынъ хаклыгын ачыграк куьрсаьтаь икаьн, Аллахъы оьстебезгаь ачуын яудырып доьрес эшлаьмаьде, дип аьйтаь алабызмы? (Мин биредаь кешелаьрчаь фикер йоьртаьм), «хъич таь! Юкса Аллахъы доьньяны ничек хоькем итаь алыр иде? *** АЬмма минем ялганым аркылы Аллахъынынъ хакыйкате ачыграк куьренгаьнгаь Анынъ даны хъаман арта икаьн, ни оьчен сонъ аьле мин гоьнахълы дип хоькем ителаьм? Ни оьчен сонъ: «АЬйдаьгез, яхшылык килсен дип, яманлык кылыйк!» - дип аьйтмаьскаь? Кайбераьуьлаьр, безне яманлап, имеш, без шулай аьйтаьбез, дип соьйлилаьр. Алар уьзлаьренаь тиешле хоькемне алырлар. «Шулай итеп наьрсаь? Безненъ хаьлебез яхъуьд булмаганныкылар-дан яхшыракмы? хъич таь юк; чоьнки без инде ачык куьрсаьттек: яхъуьдлаьр даь, яхъуьд булмаганнар да - барысы да гоьнахъ хакимлеге астында. Изге язмада язылганча: «Бер таькъва кеше даь юк, бер генаь даь. Акылга ия булучы беркем даь юк, Аллахъыны эзлаьми беркем даь. Барысы да Аллахъыдан читлаьштелаьр хъаьм Анъа яраксыз булдылар; яхшылык эшлаьуьче юк, бераьуь даь юк. Аларнынъ бугазлары - ачык кабер, иреннаьрендаь елан агуы, теллаьре белаьн алдыйлар, аларнынъ авызы лаьгънаьт хъаьм аьрнуь белаьн тулы. *** *** Аларнынъ аяклары кан туьгуь оьчен жъитез, алар булып узган жъирдаь бары жъимерек хъаьм хъаьлакаьт кенаь кала. Алар иминлек юлын белмилаьр. Аллахъыны хоьрмаьт итуь турында уйлап та карамыйлар». АЬ без белаьбез: уьзен акларга дип авызын да ачмасын оьчен хъаьм бар доьнья Аллахъы каршында гаепле булсын оьчен, канун наьрсаь даь булса соьйли икаьн, ул канун хакимлеге астында бул­ганнарга соьйли, канун талаьплаьрен уьтаьуь белаьн Анынъ кар­шында беркем даь акланган булмас бит. Доьресраьге, без канун аркылы гоьнахънынъ наьрсаь икаьненаь тоьшенаьбез. АЬмма хаьзер Аллахъынынъ кешене Муса кануныннан баьйсез раьвештаь хак санавы куьренде. Бу турыда канун хъаьм паьйгамбаьр­лаьр шахъитлек итаь. Аллахъы Гайсаь Маьсихкаь иман итуь аша бар­лык ышанучыларны хак саный. Кеше белаьн кеше арасында аерма юк, чоьнки барысы да гоьнахъ кылдылар хъаьм Аллахъынынъ даныннан маьхруьм калдылар. АЬ алар Анынъ маьрхаьмаьте белаьн, уьзлаьрен йолып алучы Маьсих Гайсаь аша, Аллахъы тарафыннан туьлаьуьсез акланалар. Аллахъы Гайсаьне, Анынъ уьлеме аша Гайсаь-гаь иман итуьчелаьрненъ гоьнахълары кичерелсен оьчен, Аллахъы бе­лаьн татулаштыручы, кичеруь алып килуьче корбан итеп билгелаьп куйды. Шулай эшлаьп, элек кылынган гоьнахълар оьчен жъаьза бир­мичаь, Ул, зур сабырлык куьрсаьтеп, УЬзененъ хаклыгын раслады. Ул шулай итеп хаклыгын хаьзер даь куьрсаьтаь: Ул УЬзе хак хъаьм Гайсаьгаь иман итуьчелаьрне аклый. Без хаьзер наьрсаь белаьн мактана алабыз? Бер наьрсаь белаьн даь мактана алмыйбыз. Нинди кагыйдаь белаьн? Канун талаьплаьрен уьтаьуь белаьнме? Юк, иманыбыз булу белаьн. Чоьнки без раслый­быз: кеше, канун талаьплаьрен уьтаьуьдаьн тыш, иман белаьн Аллахъы тарафыннан аклана. Аллахъы — яхъуьдлаьр Аллахъысы гынамы, башка халыклар Аллахъысы да туьгелмени? АЬлбаьттаь, башка ха­лыклар Аллахъысы да, чоьнки Аллахъы бер, Ул яхъуьдлаьрне иман белаьн хъаьм яхъуьд булмаганнарны иман аша аклый. Шулай итеп, без иман итуь белаьн канунны юкка чыгарабызмы? ХЪич таь алай туьгел, киресенчаь, без аны раслыйбыз. Халкыбызнынъ наьсел башлыгы Ибрахъим хакында наьрсаь аьйтаь алабыз? Ул наьрсаьгаь ия булды сонъ? АЬгаьр Ибрахъим уьз гамаьллаьре белаьн акланган дип саналган икаьн, анынъ мактанырга хакы булган, аьмма Аллахъы каршында туьгел. Чоьн­ки Изге язмада наьрсаь диелгаьн? «Ибрахъим Аллахъыга ышанды, хъаьм монынъ белаьн хак саналды». Эшчегаь туьлаьнгаьн хезмаьт хакы буьлаьк дип туьгел, баьлки бире­лергаь тиешле наьрсаь булып санала. АЬгаьр кеше уьзененъ эш-га-маьллаьренаь таянмыйча, гаеплелаьрне аклаучы Аллахъыга ышана икаьн, ышануы белаьн ул хак санала. Шулай ук Давыт та, Алла­хъы, эш-гамаьллаьренаь карамастан, хак исаьплаьгаьн кешененъ саьга­даьтлеге турында соьйлаьгаьндаь, болай ди: «Явыз эшлаьре кичерелгаьн, гоьнахълары бетерелгаьн кешелаьр саьгадаьтле. Раббы тарафыннан гоьнахълары исаьпкаь алынмаган кеше саьгадаьтле». Бу саьгадаьтлелек соьннаьтлелаьргаь генаьме, аьллаь соьннаьтсезлаьр­гаь даь кагыламы? Без: «Ибрахъим уьзененъ ышануы белаьн хак са­налды», — дип аьйттек. Кайчан саналды? Соьннаьтле булгачмы, аьллаь соьннаьтле булганчымы? Соьннаьтле булгач туьгел, баьлки соьн­наьтле булганга кадаьр. АЬле соьннаьтсез чакта, ышануы белаьн ул хак саналды. Анынъ соьннаьткаь утыртылуы моны раслаучы билге булды. Шулай итеп, Ибрахъим, соьннаьтлаьнмаьгаьн булсалар да, барлык иман итуьче, хак саналучы кешелаьрненъ рухи атасы бул­ды. Ибрахъим — шулай ук соьннаьтлелаьрненъ даь атасы, ягъни, соьннаьткаь утыртылып кына калмыйча, атабыз Ибрахъимнынъ аьле соьннаьтлаьнмаьгаьн чакта йоьргаьн иман сукмакларыннан йоьруьче­лаьрненъ атасы. Аллахъынынъ, доьнья синеке булыр, дигаьн ваьгъдаьсе Ибра­хъимга хъаьм анынъ токымына канун талаьплаьрен уьтаьгаьн оьчен туь­гел, баьлки иман итеп, хак исаьплаьнгаьнгаь куьраь бирелде. Чоьн­ки, канунны тотуга таянучылар Аллахъы ваьгъдаь иткаьнне алалар икаьн, ул чакта иманнынъ маьгънаьсе юк, ваьгъдаь даь юкка чыгары­ла. Канун Аллахъынынъ ачуын китераь, аьмма канун булмаса, канун бозу да булмый. Аллахъынынъ ваьгъдаьсе, маьрхаьмаьт буенча гына булсын оьчен, иманга нигезлаьнгаьн. Шулай итеп, ваьгъдаь Ибрахъим токымынынъ хъаьммаьсе оьчен даь: канунны тотучылар оьчен генаь туьгел, баьлки анынъ кебек иман итуьчелаьр оьчен даь ышанычлы. Чоьнки, Изге яз­мада «Мин сине куьп халыкларнынъ атасы итеп куйдым» дип язылганча, Ибрахъим — безненъ хъаьммаьбезгаь ата. УЬлелаьрне терел­туьче, булмаган наьрсаьлаьрне барлыкка китеруьче Аллахъыга ышан­ган Ибрахъим — Анынъ каршында безненъ барыбыз оьчен даь ата. *** Ул бернинди оьмете булмаган вакытта да оьмет белаьн ышанды хъаьм, «Синенъ токымынъ шулкадаьр куьп санлы булачак», — дип аьй­телгаьн суьзлаьр буенча, куьп халыкларнынъ атасы булды. Ул, йоьз яшьтаь диярлек булса да, таьнененъ инде уьлеп барган булуы хъаьм Сара карынынынъ бала тудырырга саьлаьтсез булуы хакында уй­ланганда, иманда заьгыйфьлаьнмаьде. Аллахъы ваьгъдаь иткаьнгаь ышанмыйча, анъа шиклаьнеп карамады, баьлки, иманда ныгып, Аллахъыны данлады. Аллахъынынъ ваьгъдаь иткаьнен уьти алачагына инанып, Ибрахъим уьзененъ ышануы белаьн «хак саналды». Хаь­ер, «ул хак саналды» дигаьн суьз бер анынъ оьчен генаь туьгел, баьлки безненъ оьчен даь язылды. Раббыбыз Гайсаьне уьледаьн терелткаьн Аллахъыга иман итуьчелаьр булган безне даь Аллахъы хак санар. Гайсаь безненъ гоьнахъларыбыз оьчен уьлемгаь тапшырылды хъаьм, без Аллахъы тарафыннан аклану алсын оьчен, уьледаьн терелтелде. Шунъа куьраь, без иман белаьн акланган, дип игълан ителеп, Раббыбыз Гайсаь Маьсих аша Аллахъы белаьн безненъ арада та­тулык моьнаьсаьбаьте урнаша. Маьсих безгаь маьрхаьмаьткаь ире­шергаь моьмкинлек бирде. Иманыбыз аша бу маьрхаьмаьттаь торабыз. Шунынъ оьчен, уьзебез Аллахъы данын уртаклашырбыз, дигаьн оьмет белаьн куанабыз. Монъа гына туьгел, баьлки михнаьт чигуьгаь даь шатланабыз. Чоьнки белаьбез: михнаьт туьземлек тудыра, туьзем­лектаьн тотрыклылык, тотрыклылыктан оьмет хасил була. АЬ оьмет алдамый, чоьнки Аллахъы УЬзененъ маьхаьббаьтен безгаь бирелгаьн Из­ге Рух аша йоьраьклаьребезгаь мул итеп яудырган. Без аьле ярдаьмгаь мохтажъ вакытта, Аллахъы билгелаьгаьн бер заманда, Маьсих имансызлар оьчен уьлде. Кем даь булса таькъва кеше оьчен уьлаьргаь телаьр микаьн? Хаьер, игелек куьрсаьтуьче кеше оьчен, баьлки, кемненъ даь булса уьлаьргаь жъоьрьаьт итуье даь моьмкин. АЬмма Аллахъы безгаь булган маьхаьббаьтен шунынъ белаьн исбат итаь: Маьсих без аьле гоьнахълылар булган чакта ук безненъ оьчен уьл­де. Шунъа куьраь, хаьзер, Анынъ туьгелгаьн каны белаьн акланган дип игълан ителгаьнгаь, Анынъ аркылы Аллахъынынъ ачуыннан без та­гын да ныграк котылачакбыз. Чоьнки без Аллахъыга дошман булган вакытта, Улынынъ уьлеме аркылы Аллахъы белаьн татулан­ганбыз икаьн, биграьк таь хаьзер, татулангач, Анынъ тормышы бе­лаьн котылачакбыз. хъаьм аьле бу гына да туьгел, баьлки Раббыбыз Гайсаь Маьсих аркылы Аллахъы оьчен шатланабыз, Анынъ белаьн безне Маьсих дуслаштырды бит. Бер кеше аркылы гоьнахъ хъаьм гоьнахъ белаьн бергаь уьлем доьнья­га уьтеп керде. Шулай итеп, уьлем барлык кешелаьргаь таралды, чоьнки барлык кешелаьр гоьнахъ кылдылар. Инде канунга кадаьр даь доьньяда гоьнахъ бар иде; аьмма канун булмаганда бераьуьненъ даь гоьнахъы исаьпкаь алынмый. АЬмма лаькин Адаьмнаьн алып Муса паьйгамбаьргаь кадаьр, барысы оьстеннаьн, Адаьмненъ гоьнахъы кебек гоьнахъ кылмаганнар оьстеннаьн даь, уьлем хакимлек иткаьн. Адаьм исаь, кайсыдыр ягы белаьн, килаьчаьк Зат кебек булган. АЬмма Аллахъынынъ маьрхаьмаьт буьлаьген гоьнахъ белаьн чагышты­рып булмый. Чоьнки бераьуьненъ гоьнахъы куьплаьрне уьлемгаь дучар итаь икаьн, Аллахъынынъ маьрхаьмаьте даь, бер Кешененъ — Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте белаьн бирелгаьн буьлаьк таь куьплаьр оьчен чагыштыргысыз даьраьжъаьдаь зур була. Аллахъынынъ буьлаьген бер кешененъ гоьнахъы белаьн чагыштырып булмый; бер гоьнахъ наьти­жъаьсендаь гаепле дигаьн хоькем карары чыгарылды, аь куьп гоьнахъ­лардан сонъ Аллахъы кешелаьргаь, «сез гаепсез» дип, УЬзененъ маьрхаьмаьтен куьрсаьтаь. Чоьнки бер кешененъ гоьнахъы аркасында шул кеше аркылы уьлем хакимлек итаь икаьн, Аллахъынынъ мул маьрхаьмаьтен хъаьм Анынъ алдында хак булу буьлаьген кабул иткаьн­наьр исаь бер Зат — Гайсаь Маьсих аркылы тормышта биграьк таь хакимлек итаьчаьк. Шулай булгач, бер гоьнахъ барлык кешелаьргаь хоькем китер­гаьн кебек, бер хак эш барлык кешелаьргаь аклану хъаьм тормыш китераь. Чоьнки, бер кешененъ итагатьсезлеге аркасында куьп­лаьр гоьнахълы ителгаьн кебек, бер Кешененъ итагать итуье арка­сында куьплаьр акландырылачак. ЖЪинаятьненъ авырлыгын коьчаьйтуь оьчен Муса кануны кертелгаьн булган. Гоьнахъ куьбаьйгаьн жъирдаь Аллахъынынъ маьрхаьмаьте тагын да арткан. Шулай итеп, кешелаьрне уьлемгаь китереп, алар оьстеннаьн гоьнахъ хакимлек иткаьн кебек, Аллахъынынъ маьрхаьмаьте даь хаклык белаьн хаким­лек итаьр хъаьм Раббыбыз Гайсаь Маьсих аркылы маьнъгелек тор­мышка илтер. Наьрсаь аьйтик сонъ? Аллахъынынъ маьрхаьмаьте артсын дип, гоьнахъ кылуны даьвам итаьргаьме? ХЪичбер вакытта да! Без гоьнахъка карата уьле: шулай булгач, ничек гоьнахъ кылуны даь­вам итаь алабыз? Суга чумдырылу йоласын уьтаьп, Маьсих Гайсаь-гаь чумдырылган хъаьммаьбезненъ даь Анынъ уьлеменаь чумдырылуы турында белаьсездер. Шулай итеп, Атанынъ боьек кодраьте белаьн Маьсих уьледаьн терелтелгаьн кебек, янъа тормыш белаьн яшаьуь оьчен, чумдырылу йоласы аша без Анынъ уьлемен уртаклаштык хъаьм Анынъ белаьн бергаь куьмелдек. Маьсих белаьн бертоьрле уьлемдаь берлаьшкаьнбез икаьн, уьледаьн терелуьдаь даь Анынъ белаьн берлаьш­каьн булачакбыз. Без белаьбез: без гоьнахъ коллары булудан туктасын дип, гоьнахълы асылыбызнынъ хакимлеге юкка чыгарылсын оьчен, элекке кеше Анынъ белаьн бергаь хачка кадакланды. УЬлгаьн ке­ше инде гоьнахъ хакимлегеннаьн азат ителде. Маьсих белаьн бер­гаь уьлгаьнбез икаьн, Анынъ белаьн бергаь яшаьрбез даь, дип ышана­быз. Чоьнки белаьбез: уьледаьн терелтелгаьч, Маьсих кабат уьлми; инде уьлем Анынъ оьстеннаьн хакимлек итми. Ул бер тапкыр уьлде, хъаьм гоьнахъка карата боьтенлаьйгаь уьлде. АЬ Анынъ гомер ки­черуье — Аллахъы оьчен яшаьуь. Шулай ук сез даь уьзегезне гоьнахъ­ка карата уьле, аьмма Маьсих Гайсаь аша Аллахъы оьчен тере дип исаьплаьгез. Шунъа куьраь, фани таьнегез оьстеннаьн гоьнахъ хакимлек ит­маьсен, шул вакытта сез таьнегез наьфеслаьренаь буйсынмассыз. Таьнегездаьге кайсы да булса оьлешненъ явызлык коралы булып, гоьнахъка хезмаьт итуьенаь юл куймагыз, киресенчаь, уьлемнаьн тор­мышка куьчерелгаьннаьр буларак, уьзегезне Аллахъыга хъаьм аьгъза­ларыгызны таькъвалык коралы итеп Анъа тапшырыгыз. Гоьнахъ сезненъ оьстаьн хакимлек итми, чоьнки сез канун астында туьгел, баьлки Аллахъынынъ маьрхаьмаьте астында яшисез. Инде нишлик? Канун астында туьгел, баьлки Аллахъынынъ маьрхаьмаьте астында булганга куьраь, безгаь гоьнахъ кылыргамы? Бер вакытта да! Сез моны белаьсездер: уьзегезне итагатьле кол итеп кемгаь тапшырсагыз, шунынъ коллары булырсыз: гоьнахъ коллары булсагыз, бу сезне уьлемгаь китерер; Аллахъыны тынълаучанлык-нынъ коллары булсагыз, бу сезне Аллахъы алдында хак саналуга алып килер. Аллахъыга шоькер, элек гоьнахъ коллары булсагыз да, хаьзер уьзегез кабул иткаьн таьгълимат тоьренаь чын куьнъелдаьн итагать иттегез. Гоьнахътан азат ителгаьч, таькъвалык коллары булдыгыз. (Сезненъ табигый коьчсезлегегез саьбаьпле, кешелаьр фикер йоьрткаьнчаь соьйлим.) Элек таьннаьрегезне явыз эшлаьргаь китеруьче бозыклыкка хъаьм явызлыкка кол итеп тапшырганыгыз кебек, хаьзер аларны, изге тормыш итуь оьчен, таькъвалыкка кол итеп тапшырыгыз. Сез, гоьнахъ коллары булган вакытта, таькъвалык гамаьллаь­ренаь карата азат идегез. Элек кылган яман эшлаьрегездаьн сез нинди файда алдыгыз? Ул чакта алган наьрсаьлаьрдаьн хаьзер сез ояласыз, чоьнки аларнынъ ахыры — уьлем. Лаькин хаьзер, гоьнахътан азат ителгаьнлектаьн, Аллахъынынъ коллары булгач, изгелеккаь илтуьче унъышка ия буласыз, наьтижъаьдаь маьнъгелек тор­мыш алырсыз. Чоьнки гоьнахъ оьчен аьжъер — уьлем, аь инде Алла-хъынынъ маьрхаьмаьт буьлаьге — Раббыбыз Маьсих Гайсаьдаь маьнъгелек тормыш. Имандашлар, сез канунны белгаьнлектаьн, хаьзер аьйтаьсе суьзлаьремне сез белергаь тиеш: кеше исаьн вакытта гына анынъ оьстеннаьн канун хакимлек итаь. Маьсаьлаьн, кияуьдаьге хатын ире исаьн чакта канун буенча ире белаьн баьйлаьнгаьн; аь ире уьлсаь, хатын уьзен иренаь баьйлаьп торучы кануннан азат ителаь. Шунъа куьраь, ире исаьн чакта, башка ир-атныкы булса, зина кы­лучы дип аталачак; аь инде ире уьлсаь, хатын бу кануннан азат ителаь хъаьм башка бераьуьгаь кияуьгаь чыкса да зина кылучы булмый. Менаь шулай сез даь, имандашларым, Аллахъыга хезмаьт итуьдаь файдалы булыйк дип, башка Бераьуьнеке, ягъни уьледаьн терел-телгаьн Маьсихнеке булу оьчен, Анынъ таьне аркылы Муса кану­нына карата уьлдегез. Чоьнки кешелек табигатебез йогынтысы астында булган чакта, канун уяткан гоьнахълы наьфеслаьр безненъ аьгъзаларыбызда эш иттелаьр, хъаьм без кылган хъаьммаь наьрсаьненъ наьтижъаьсе уьлем булды. АЬмма хаьзер, элек безне баьйлаьп торган канунга карата уьлгаьч, бу кануннан азат булдык хъаьм хаьзер Аллахъыга искечаь — язылган канун буенча туьгел, баьлки янъача — Рух буенча хезмаьт итаьбез. Инде наьрсаь аьйтик? АЬллаь канун гоьнахъмы? ХЪич таь юк! АЬмма мин гоьнахъны канун аркылы гына белдем. АЬгаьр канун: «Башка кешенекенаь наьфесенъне сузма», — димаьсаь, мин наьфеслаьнуьненъ наьрсаь икаьнен анъламаган булыр идем. АЬмма гоьнахъ, бу аьмердаьн файдаланып, миндаь хъаьртоьрле наьфес телаьклаьре уятты. Кануннан башка, гоьнахъ уьле. \Кайчандыр мин кануннан башка яши идем; аьмма Аллахъы тарафыннан аьмер бирелгаьч, гоьнахъ терелде, *** хъаьм мин уьлдем. Шулай итеп, яшаьуь китерергаь тиешле аьмер чынлык­та исаь уьлем китерде. Чоьнки, аьмерне сылтау итеп, гоьнахъ мине алдады хъаьм шунынъ белаьн аьмер ярдаьмендаь мине уьтерде. Шу­лай булгач, канун — изге; аьмер даь изге, гадел хъаьм яхшы. Шулай итеп, яхшы наьрсаь минъа уьлем китердемени? ХЪич таьалай туьгел! АЬмма гоьнахъ, гоьнахъ булып танылсын оьчен, яхшынаьрсаь аркылы минъа уьлем китерде. ХЪаьм гоьнахъ аьмер аркылы чик-таьн тыш гоьнахълы булды. Без белаьбез, канун — рухи; аь мин — доьньяви, гоьнахъка колитеп сатылганмын. Хаьтта наьрсаь эшлаьвемне даь анъламыйм;чоьнки телаьгаьнемне туьгел, баьлки наьфраьт иткаьнемне эшлим. АЬинде уьзем телаьмаьгаьнне эшлим икаьн, канун яхшы дип, анынъ бе-лаьн килешаьм. Шулай булгач, инде моны уьзем туьгел, баьлкиминдаь яши торган гоьнахъ эшли. Чоьнки белаьм: миндаь, ягъникешелек табигатемдаь, хъичнинди яхшы наьрсаь юк; хаьер, миндаьяхшылык кылу телаьге бар, аьмма аны тормышка ашыра ал-мыйм. Эшлаьргаь телаьгаьн яхшылыкны туьгел, баьлки телаьмаьгаьнявызлыкны эшлим мин. Телаьмаьгаьн наьрсаьне эшлим икаьн, ин-де аны мин туьгел, баьлки миндаь яшаьуьче гоьнахъ эшли. Шулай итеп, моннан шундый кагыйдаь табам: мин яхшы­лык эшлаьргаь телим, лаькин яманлыктан арына алмыйм. Эчем­наьн Аллахъы канунына шатланам, аьмма уьз таьнемдаь башка бер кануннынъ эш итуьен куьраьм. Бу канун акылым хуплаган канунга каршы коьраьшаь хъаьм мине уьземдаь эш итуьче гоьнахъ канунына буй­сындыра. Мескен кеше мин! УЬлем китеруьче бу таьннаьн мине кем коткарыр? Мине Раббыбыз Гайсаь Маьсих аркылы котка­ручы Аллахъыга шоькер! Менаь мин акылым белаьн Аллахъы кану­нына, аь кешелек табигатем белаьн гоьнахъ канунына хезмаьт итаьм. Шулай итеп, Маьсих Гайсаьдаь яшаьуьчелаьргаь хаьзер хъичнин­ди хоькем юк, чоьнки тормыш бируьче Рухнынъ кануны Маьсих Гайсаь аркылы сине гоьнахъ ваь уьлем кануныннан азат итте. Кешелек табигате коьчсез булганга, канун башкара алмаганны Аллахъы УЬзе башкарды. Гоьнахълы кешегаь охшашлы раьвештаь, Ул УЬзененъ Улын гоьнахъ оьчен корбан итаьргаь жъибаьреп, кешедаь гоьнахъны хоькем итте. Аллахъы моны кануннынъ гадел талаьплаьре бездаь, кешелек табигатебез буенча туьгел, баьлки Рух буенча яшаьуьчелаьрдаь, гамаьлгаь ашсын оьчен эшлаьде. Чоьнки кешелек табигате буенча яшаьуьчелаьр шул табигать телаьге буенча гына фикер йоьртаьлаьр, аь Рух буенча яшаьуьчелаьр — Изге Рух телаьгаьнчаь фикер йоьртаьлаьр. Кешелек табигате буенча уйлау — уьлемгаь, аь Рух буенча уйлау — тормышка хъаьм иминлек­каь китераь. Чоьнки кешелек табигате буенча фикер йоьрткаьн кеше — Аллахъыга дошман; ул Аллахъы канунына буйсынмый хъаьм буйсына да алмый. Кешелек табигате буенча яшаьуьчелаьр Аллахъыга ярый алмыйлар. АЬмма лаькин сездаь Аллахъы Рухы яши икаьн, сез кешелек таби­гате буенча туьгел, баьлки Рух буенча яши торган буласыз. Инде бераьуьдаь Маьсих Рухы юк икаьн, димаьк, ул Аныкы туьгел. АЬ инде Маьсих сездаь икаьн, сезненъ таьнегез гоьнахъ аркасында уьле, аьмма, Аллахъы сезне хак санаганга куьраь, Изге Рух сезненъ оьчен тормыш була. АЬгаьр Гайсаьне уьледаьн терелткаьн Аллахъынынъ Рухы сездаь яши икаьн, ул чакта Маьсихне уьледаьн терелткаьн Аллахъы, сездаь яшаьуьче Рухы белаьн, фани таьнегезгаь даь тормыш бираьчаьк. Шулай булгач, имандашлар, без бурычлы, лаькин без ке­шелек табигатенаь, анынъ буенча яшаьуь оьчен бурычлы туьгел. Кешелек табигате буенча яшаьсаьгез, сез уьлаьчаьксез; аь инде гоь­нахълы эшлаьрегезне Изге Рух коьче белаьн уьтераьсез икаьн, сез яшаьячаьксез. Аллахъы Рухы йоьрткаьн кешелаьрненъ хъаьммаьсе даь — Аллахъы балалары. Чоьнки сез, коллыкка тоьшереп, сезне кабат куркынып яшаьуьгаь китеруьче рухны туьгел, баьлки уьзегезне Ал-лахъы балалары итуьче Рухны кабул иттегез. ХЪаьм Анынъ белаьн: «Абба, АЬти», — дип Аллахъыга моьраьжъаьгать итаьбез. Изге Рух УЬзе, рухыбыз белаьн бергаь, безненъ Аллахъы балалары булуы­бызны раслый. АЬгаьр Анынъ балалары икаьнбез, варислары да — без, димаьк, Маьсих белаьн бергаь Аллахъы ваьгъдаь иткаьннаьргаь ия булабыз. Чоьнки без Маьсих белаьн бергаь михнаьт чигаьбез икаьн, Анынъ данын да уртаклашырбыз. Мин болай уйлыйм: хаьзерге вакытлы газаплар, безненъ оьчен килеп, ачык куьренаьчаьк дан белаьн чагыштырганда, бернаьрсаьгаь тормыйлар. Аллахъы тарафыннан барлыкка китерелгаьннаьрненъ барысы да Анъардан УЬз балаларын ачыктан-ачык куьрсаьтуьне туьземсезлек белаьн оьметлаьнеп коьтаь, чоьнки Аллахъы бар иткаьн­наьрненъ хъаьммаьсе ыгы-зыгыга буйсындырылды. Бу аларнынъ их­тыяры буенча туьгел, баьлки Буйсындыручынынъ ихтыяры буенча эшлаьнде. Аллахъы тарафыннан яратылганнарнынъ боьтенесе фанилыкка илтуьче коллыктан азат ителеп, Аллахъы балалары­нынъ данлы азатлыгын уртаклашачак дигаьн оьмет булганга бу шулай эшлаьнде. Чоьнки без белаьбез: Аллахъы тарафыннан яратылганнарнынъ хъаьммаьсе хаьзергаь кадаьр сыкрана хъаьм бала тудыргандагы газап­ларны кичераь. хъаьм алар гына туьгел, Аллахъы буьлаьклаьрененъ беренчесе булган Изге Рухка ия булып, Аллахъынынъ безне УЬз балалары итуьен, таьнебезненъ азат ителуьен коьтеп, без даь эчебез­даьн сыкранабыз. Чоьнки без бу оьмет белаьн котылдык. АЬмма оьмет иткаьн наьрсаьне куьрсаьк, ул инде оьмет туьгел; чоьнки уьзе куьргаьн наьрсаьне кем оьмет итаь сонъ? АЬ инде уьзебез куьрмаьгаьн наьрсаьгаь оьметлаьнаьбез икаьн, ул чакта моны сабырлык белаьн коьтаьбез. Шулай ук Рух та заьгыйфьлегебездаь безгаь ярдаьм куьрсаьтаь; чоьнки без ничек дога кылырга кираьк икаьнен белмибез, аьмма Рух УЬзе суьз белаьн аьйтеп булмаслык коьрсенуьлаьр белаьн безненъ оьчен Аллахъыга ялвара. Йоьраьклаьрне карап белуьче Аллахъы исаь Рухнынъ фикерен белаь, чоьнки Изге Рух, Аллахъы ихтыяры буен­ча, изгелаьр оьчен Анъа ялвара. Белгаьнебезчаь, Аллахъыны соьючелаьргаь, Анынъ нияте буенча чакырылганнарга яхшылык булсын оьчен хъаьрнаьрсаь ярдаьм итаь. Чоьнки, Аллахъы Улы куьп санлы туганнары арасында беренче туган Угыл булсын оьчен, Аллахъы алдан кемнаьрне сайлаган бул­са, шуларны ук УЬз Улына охшаш булырга алдан билгелаьде даь. АЬ кемнаьрне алдан билгелаьгаьн булса, Ул шуларны чакырды;кемнаьрне чакырган булса, шуларны аклады; хъаьм кемнаьрне аклаган булса, шуларга УЬзененъ боьеклеген уртаклашырга моьм­кинлек бирде. Монъа наьрсаь аьйтергаь сонъ? Аллахъы безненъ яклы икаьн, кем безгаь каршы була ала сонъ? УЬзененъ Улын кызганмыйча, Аны безненъ хъаьммаьбез оьчен биргаьн Аллахъы, Анынъ белаьн бергаь хъаьрнаьрсаьне безгаь буьлаьк итеп бирмаьс микаьнни? Аллахъы сай­лаганнарны кем гаепли алыр? ХЪичкем гаепли алмас! Аллахъы аларны гаепсез дип игълан итаь. Кем аларны хоькем итаь алыр? Маьсих Гайсаь уьлде, аьмма алай гына да туьгел — уьледаьн терелтел-де; Ул Аллахъынынъ унъ ягында тора хъаьм безненъ оьчен Аллахъыга ялвара. Маьсих маьхаьббаьтеннаьн безне наьрсаь аера алсын: мих­наьтме яки газапмы, эзаьрлеклаьуьме, ачлыкмы яки ялангачлык­мы, хаьвефме яки кылычмы? Изге язмада болай дип язылган: «Синенъ оьчен безне хъаьрвакыт уьтерерлаьр, Безне суеласы сарыкларга саныйлар». АЬмма без боларнынъ хъаьммаьсен даь безне Яратучы ярдаьмендаьтулысынча жъинъеп чыгабыз. Чоьнки мин инанам: уьлем хъаьмтереклек таь, фаьрештаьлаьр, куьктаьге башлыклар хъаьм коьчлаьр даь, хаьзерге ваь килаьчаьктаьге наьрсаьлаьр даь, биеклек хъаьм тираьнлектаь, барлыкка китерелгаьн хъичбер наьрсаь даь Аллахъынынъ Раббы-быз Маьсих Гайсаь аша куьрсаьткаьн маьхаьббаьтеннаьн безне аераалмаячак. Маьсихнеке булганга хакыйкать соьйлим, алдамыйм, воьжъ­даным Изге Рух аркылы алдамавымны раслый: йоьраьгем уьз халкым оьчен зур кайгы хъаьм оьзлексез газап белаьн тулы. Бу уьз миллаьтемаь, кан кардаьшлаьремаь ярдаьм итаь алса, уьземненъ кахъаьрлаьнгаьн хъаьм Маьсихтаьн аерылган булуымны телаьр идем. Алар — исраиллелаьр, Аллахъы аларны УЬз балалары итте, аларга УЬзененъ данын куьрсаьтте, алар белаьн килешуьлаьр тоьзеде, аларга канун, гыйбадаьт кылу таьртибе, ваьгъдаьлаьр бирде. Алар — без­ненъ олы аталарыбызнынъ токымы, Маьсих чыгышы белаьн алар арасыннан. Ул — хъаьрнаьрсаьдаьн оьстен Аллахъы; Ул маьнъге данлансын. Амин. АЬмма, Аллахъынынъ суьзе гамаьлгаь ашмады, дип аьйтергаь моьм­кин туьгел. Чоьнки Исраил халкынынъ хъаьммаьсе даь чын исраилле туьгел. Ибрахъим наьселеннаьн булганнарнынъ хъаьммаьсе даь анынъ чын балалары туьгел; Изге язмада: «Синенъ наьселенъ Исхак аркылы булыр», — диелгаьн бит. Ягъни табигый раьвештаь туган балалар Аллахъы балалары дигаьн суьз туьгел; баьлки, Аллахъынынъ ваьгъдаьсе наьтижъаьсендаь туган балалар Аллахъы балалары булып санала. АЬ ваьгъдаь суьзе болай иде: «Билгелаьнгаьн вакытта аьйлаьнеп ки­лермен, хъаьм Саранынъ улы булыр». АЬле бу гына да туьгел; Рабига Исхак атабыздан игезаьк угыл­ларга узган. Игезаьклаьр аьле туганчы хъаьм бернинди яхшылык та, яманлык та эшлаьргаь оьлгергаьнче уьк Аллахъы Рабигага: «Зуры- сы кечесенаь хезмаьт итаьчаьк», — дигаьн. Ул монынъ белаьн УЬзененъ сайлап алу турындагы ниятененъ хаьерле эшлаьргаь туьгел, баьлки чакыручы Аллахъыга баьйле булуын куьрсаьткаьн. *** Бу турыда Изге язмада болай язылган бит: «Мин Ягъкубны яраттым, аь Эсауга наьфраьтлаьндем». Моннан наьрсаь килеп чыга сонъ? АЬллаь Аллахъы гадел туьгел­ме? ХЪич таь алай туьгел! Чоьнки Ул Мусага аьйтте: «Кемгаь телим, шунъа шаьфкать куьрсаьтермен; Кемне кызганырга телим, шуны кызганырмын». Димаьк, хъаьммаьсе кемненъдер телаьгенаь яки тырышлыгына туь­гел, баьлки шаьфкать куьрсаьтуьче Аллахъыга баьйле. Изге язмада Аллахъы фиргавенгаь болай дигаьн: «Синенъ аша УЬземненъ кодраь­темне куьрсаьтуь оьчен, хъаьм боьтен жъир йоьзендаь Минем исемем игълан ителсен дип, Мин сине патша итеп куйдым». Шулай итеп, Аллахъы УЬзе телаьгаьн кешегаь шаьфкать куьрсаьтаь хъаьм УЬзе те­лаьгаьн кешене уьжъаьт итаь. Бераьрегез миннаьн: «Аллахъы безне ни оьчен гаепли сонъ? Анынъ ихтыярына кем каршы килаь ала?» — дип сорар. АЬй адаьм, Аллахъы белаьн баьхаьслаьшергаь син кем сонъ? Чуьлмаьк чуьл­маькчегаь: «Ни оьчен мине болай итеп ясадынъ?» — диярме? Чуьлмаькчененъ бер уьк балчык кисаьгеннаьн бер савытны махсус куллану оьчен, аь икенчесен гадаьти куллану оьчен ясарга хокукы юкмыни? Аллахъы да шулай ук эшлаьде туьгелме сонъ? Ул, УЬзененъ ачу­ын куьрсаьтергаь хъаьм кодраьтен белдерергаь телаьп, УЬзененъ ачуы юнаьлгаьн, хъаьлакаьткаь дучар ителгаьн чуьлмаьклаьргаь зур сабырлык белаьн туьзде. Ул моны УЬзененъ даны оьчен УЬзе аьзерлаьгаьн, шаьф­кать куьрсаьткаьн чуьлмаьклаьргаь УЬзененъ бай данын белдеруь оьчен эшлаьде. *** Яхъуьдлаьрдаьн генаь туьгел, баьлки башка халыклардан да — Ул чакырган шундый чуьлмаьклаьр без. ХЪошея китабында Аллахъы болай ди: «Минем халкым булмаганны УЬз халкым дип, соьекле булмаганны соьеклем дип атармын. ХЪаьм аларга: „Сез Минем халкым туьгел\, — дип аьйтелгаьн урында алар тере Аллахъынынъ уллары дип аталырлар». АЬ Ишагыйя Исраил хакында шуны игълан итаь: «Исраил улларынынъ саны динъгез ярындагы ком боьртеклаьре кадаьр булса да, бик азлар гына котылачак. Чоьнки Раббы жъир йоьзендаь кешелаьр оьстеннаьн эшен тиз тормышка ашырачак». Ишагыйя алдан аьйткаьнчаь: «Чиксез Кодраьтле Раббы безгаь наьсел калдырмаган булса, без Саьдуьм кебек хъаьм Гамурага охшашлы булыр идек». Инде наьрсаь аьйтик? Аллахъынынъ аклавын эзлаьмаьгаьн чит ха-лыклар Аллахъы тарафыннан аклау алдылар. Бу аклау иман ашабулды. АЬ инде Аллахъынынъ аклавын бируьче канунны эзлаьгаьнИсраил халкы ул канунга ирешаь алмады. Ни оьчен? Чоьнкианы, иман белаьн туьгел, баьлки, эш-гамаьллаьр белаьн ирешергаьмоьмкин дип, канун гамаьллаьре аша эзлаьде. Алар ташка абынды-лар. АЬ Изге язмада бу таш турында болай язылган: «Менаь, Сионда кешелаьрне абындырачак бер таш, алар абынып егылачак бер кыя куям; аьмма Анъа иман итуьче хъичкем оятка калмас». Имандашлар! Мин чын куьнъелдаьн Исраил халкынынъ котылуын телим хъаьм бу хакта Аллахъыга дога кылам. Мин шахъитлек итаь алам: алар уьзлаьрен ихлас куьнъелдаьн Аллахъыга багышлаганнар, аьмма бу хак белемгаь нигезлаьнмаьгаьн. Аллахъынынъ кешелаьрне ни раьвешле хак итуьен белмичаь, алар уьзлаьренчаь хак булуны урнаштырырга тырышып, Аллахъынынъ хаклык юлына буйсынмадылар. АЬ Маьсих канунга чик куйды, хъаьм Аллахъы хъаьр иман итуьчене хак дип игълан итаь. Канунны уьтаьуь аркылы Аллахъы алдында хак булу турында Муса болай дип яза: «Канун талаьплаьрен уьтаьуьче кеше алар бе­лаьн яшаьячаьк». АЬ иман аркылы Аллахъы алдында хак булу ту­рында Изге язмада болай диелаь: «Куьнъеленънаьн: Куьккаь кем менаьр (ягъни Маьсихне тоьшерергаь)? Яки: Упкынга кем тоьшаьр (ягъни Маьсихне уьлелаьрдаьн алып чыгу оьчен)? — димаь». Изге язмада наьрсаь диелаь сонъ? «Аллахъы суьзе синенъ янынъда, авызынъда хъаьм куьнъеленъдаь тора». Менаь бу суьз — без игълан итаь торган иман турындагы хаьбаьр. Гайсаьне Раббы дип икърар итсаьнъ хъаьм Аллахъынынъ Аны уьледаьн терелтуьенаь чын куьнъелдаьн инансанъ, ко­тылачаксынъ. Чоьнки йоьраьк белаьн иман итуь Аллахъы биргаьн хаклыкка алып килаь, аь иманны икърар итуь — котылу бираь. Изге язмада болай диелаь: «Анъа иман итуьче беркем оятка кал­мас». Яхъуьдлаьр белаьн яхъуьд булмаганнар арасында аерма юк, чоьнки бер Раббы — барысынынъ да Раббысы. Анъа моьраьжъаьгать итуьчелаьрненъ хъаьммаьсе оьчен даь Ул юмарт. Изге язмада болай дип язылган: «Ялварып Раббыга моьраьжъаьгать иткаьн хъаьркем ко­тылачак». АЬмма Раббыга иман итмаьгаьн килеш, Анъа ничек ялварып моьраьжъаьгать итаь алырлар? Анынъ хакында ишетмаьгаьн килеш, Анъа ничек иман китераь алырлар? Анынъ турында игълан итуьче булмагач, алар ничек ишетаь алырлар? АЬгаьр игълан итаьргаь жъибаьрелмаьгаьн булса, ничек итеп кем даь булса игълан итаь алыр? Изге язмада болай дип язылган: «Яхшы хаьбаьр китеруьчелаьр­ненъ килуье ничек куанычлы!» АЬмма Яхшы хаьбаьрне барысы да кабул итмаьде. Ишагыйя болай ди бит: «Йа Раббым! Без соьйлаьгаьн хаьбаьргаь кем ышанды икаьн сонъ?» Шулай итеп, ке­шелаьргаь иман Яхшы хаьбаьрне ишетуьдаьн килаь, аь ишетуь — Маьсих турындагы Яхшы хаьбаьрдаьн туа. АЬмма болай дип сорыйм: аьллаь Исраил халкы шул хаьбаьрне ишетмаьде микаьн? АЬлбаьттаь, ишеттелаьр: «Аларнынъ тавышы боьтен доьнья буйлап уьтте, хъаьм аларнынъ суьзлаьре жъир йоьзененъ барлык читлаьренаь барып жъитте». ХЪаьм янъадан сорыйм: аьллаь Исраил халкы анъламады микаьн?Беренче булып Муса жъавап бираь: «Мин сездаь халык дип атап булмаган халык аркылы коьнчелек уятачакмын, анъсыз халык аркылы сездаь ачу кузгатачакмын». АЬ Ишагыйя тагын да кыюрак итеп аьйтаь: «Мине эзлаьмаьгаьн кешелаьр Мине тапты, Мине сорамаганнарга УЬземне куьрсаьттем». Исраил халкы турында исаь: «Мин тынълаусыз хъаьм уьзсуьзле ха-лыкка коьне буе кулларымны сузып тордым», — ди. Шулай итеп, сездаьн сорыйм: аьллаь Аллахъы УЬз халкын кире кактымы? ХЪич таь алай туьгел! Мин уьзем Ибрахъим наьселеннаьн, Биньямин кабилаьсеннаьн булган исраилле-мен. Аллахъы УЬз халкын кире какмады, чоьнки Ул аны алдан ук сайлап алды. АЬллаь сез Изге язмада Ильяс хакында наьрсаь аьйтел­гаьнне белмисезме? Исраил халкы турында Аллахъыга зарланып, ул менаь наьрсаь дигаьн: «Йа Раббым! Синенъ паьйгамбаьрлаьренъне уьтерделаьр, корбан китеруь урыннарынъны жъимерделаьр; бер мин генаь калдым, минем жъанымны да эзлилаьр». Анъа Аллахъынынъ жъавабы нинди булды сонъ? «Ялган илахъ Багал каршында тезлаь­неп, анъа табынмаган жъиде менъ кешене Мин УЬзем оьчен саклап калдым». Хаьзерге вакытта да Аллахъы УЬзененъ маьрхаьмаьте буен­ча сайлап алган кешелаьр бар, аьмма алар куьп туьгел. АЬмма Аллахъынынъ сайлавы УЬзененъ маьрхаьмаьте буенча икаьн, димаьк, кешелаьрненъ хаьерле эшлаьренаь карап туьгел; югыйсаь маьрхаьмаьт чын маьрхаьмаьт булмас иде. Алайса наьрсаь сонъ? Исраил эзлаьгаьненаь ирешмаьде, аь сайлан­ганнар аны алдылар, башкалар исаь тунъ куьнъеллегаь аьйлаьнделаьр. Изге язмада язылганча: «Буьгенге коьнгаь кадаьр Аллахъы аларны сизмаьуьчаьн итте, аларга куьрми торган куьзлаьр хъаьм ишетми торган колаклар бирде». \ Давыт та аьйтаь: «УЬзлаьрененъ аш табыны алар оьчен тозак хъаьм ятьмаь, абындыручы наьрсаь хъаьм жъаьза булсын. *** Аларнынъ куьзлаьре куьрмаьс оьчен томалансын, аркалары гомер буе боькраьйгаьн хаьлдаь калсын». Шулай булгач, сорыйм: аьллаь исраиллелаьр, абынганда, боь­тенлаьй егылдылармы? хъич юк! Аларнынъ абынулары аркасында башка халыкларга котылу килде хъаьм бу исраиллелаьрдаь коьнчелек уятты. АЬгаьр аларнынъ абынулары доьньяга, унъышсызлыклары башка халыкларга мул фатихалар бирсаь, исраиллелаьрненъ Алла-хъыны тулысынча итагать итуье шулкадаьр куьбраьк фатиха китерер! Сезгаь — яхъуьд булмаганнарга аьйтаьм: яхъуьд бушаганнарнынъ раьсуьле буларак, уьз хезмаьтемне ихтирам итаьм. УЬз халкымнан булганнарда, шул раьвешчаь коьнчелек уятып, аларнынъ кайберлаь- рен коткара алуыма оьметлаьнаьм. АЬгаьр аларнынъ кире кагылуы доьньяны Аллахъы белаьн дуслаштыра икаьн, Анынъ тарафыннан кабул ителуьлаьре наьрсаь булыр сонъ? Бу — уьлелаьр оьчен тереклек булыр! АЬгаьр Аллахъыга буьлаьк ителгаьн беренче икмаьк изге икаьн, шул камырдан пешерелгаьн башка икмаьклаьр даь изге; аьгаьр тамыр изге икаьн, ботаклар да изге була. АЬгаьр заьйтуьн агачынынъ кайбер ботаклары сындырылып, калган заьйтуьн ботаклары арасына син - кыргый заьйтуьн агачы­нынъ ботагы — ялганып, заьйтуьн агачынынъ юан тамырыннан шулай ук туенасынъ икаьн, сындырылган ботаклар алдында таь­каьбберлаьнмаь. Таькаьбберлаьнсаьнъ, хаьтеренъаь тоьшер: син тамырны туьгел, баьлки сине тамыр тотып тора. Син исаь болай аьйтерсенъ: «Алар урынына мине ялгау оьчен ботакларны сындырдылар». Доьрес. Алар иман итмаьгаьнгаь сындырылдылар, аь син иман итуьенъ белаьн урынынъда торасынъ; борынынъны куьтаьрмаь, кире­сенчаь, сак бул! Чоьнки, Аллахъы табигый ботакларны кызган­маган икаьн, сине даь кызганмас. Шунынъ оьчен, куьр: Аллахъы игелекле даь, кырыс та. Ул юлдан язганнарга карата кырыс, аь инде Анынъ игелегенаь оьмет багласанъ, синъа игелек була, югыйсаь син даь кисеп ташланырсынъ. АЬмма юлдан язганнар да, иман­сыз булып калмасалар, кире ялганырлар, чоьнки Аллахъы аларны янъадан ялгый ала. АЬгаьр син, кыргый заьйтуьн агачыннан кисе­леп, табигатькаь каршы, бакчада уьскаьн заьйтуьн агачына ялганган­сынъ икаьн, сындырылган табигый ботаклар янъадан уьз агачына биграьк таь тиз ялганачаклар! Имандашларым, сез уьзегезне акыллыга санамасын оьчен, бу серненъ сездаьн яшерен булып калуын телаьмим: башка халык­ларнынъ кираьк кадаьр тулы саны Аллахъы Патшалыгына кергаьнгаь кадаьр Исраил оьлешчаь тискаьрелегендаь даьвам итаьчаьк. хъаьм боь­тен Исраил шул раьвешчаь котылачак, Изге язмада язылганча: «Сионнан Коткаручы килаьчаьк хъаьм имансызлыкны Ягъкуб токымыннан алып ташлаячак. Мин аларнынъ гоьнахъларын алып ташлаганда, алар белаьн килешуьем менаь шул булыр». Яхшы хаьбаьргаь килгаьндаь, исраиллелаьр Аллахъыга сезненъ хаккадошманнар; аь Аллахъынынъ сайлавына килгаьндаь, алар ата-бабала-ры хакына Аллахъынынъ соьеклелаьре булып калалар. Чоьнки Алла-хъынынъ буьлаьклаьре хъаьм чакыруы кире алынмас. Кайчандыр сез Аллахъыга итагатьсез булдыгыз, аь хаьзер аларнынъ итагатьсезлеге наьтижъаьсендаь шаьфкать алдыгыз. Шулай ук, сезгаь куьрсаьтелгаьн шаьфкать оьчен, хаьзер исраиллелаьр Аллахъыга итагатьсез булды­лар. Бу хаьзер аларга да шаьфкать куьрсаьтелсен оьчен эшлаьнде. Аллахъы, барысына да шаьфкать куьрсаьтуь оьчен, бар кешелаьр­не итагатьсезлек тоткыны итте. АЬй, Аллахъынынъ байлыгы ничек зур! Анынъ зираьклеге хъаьм белеме ничек тираьн! Анынъ хоькемнаьре акыл ирешмаьслек, Анынъ юллары эзлаьп тапмаслык! Раббынынъ уй-фикерлаьренаь кем тоьшенде? Яки Анъа кем кинъаьш бираь ала? Яки, Аллахъы кире кайтарырдай, кем Анъа наьрсаь даь булса биргаьн? ХЪаьммаьсе Аннан, Анынъ аша хъаьм Анынъ оьчен бит. Анъа маьнъгегаь дан! Амин. Шулай итеп, имандашлар, Аллахъынынъ раьхим-шаьфкате белаьн сезгаь ялварам: уьзегезне тере, изге, Аллахъыга ярак­лы корбан итеп таькъдим итегез. Бу Аллахъыга сезненъ чын гыйбадаьтегез була. Бу доьньянынъ гадаьтлаьренаь буйсынып, алар буенча гамаьл кылмагыз, монынъ урынына, зихъенегезненъ янъаруы аша, Аллахъыга уьзегезне уьзгаьртергаь юл куегыз. Шунынъ белаьн Аллахъынынъ ихтыярын — наьрсаьненъ яхшы, Анъа яраклы хъаьм камил икаьнен — аныклый алырсыз. Аллахъы биргаьн маьрхаьмаьт ярдаьмендаь сезненъ хъаьрберегезгаь аьйтаьм: уьзегез хакында тиешлесеннаьн артык уйламагыз; баьлки хъаьрберегез, Аллахъы биргаьн иман микъдарынча, аек фикерле булыгыз. Безненъ бердаьнбер таьнебездаь аьгъзалар куьп, аларнынъ эшлаьре тоьрле-тоьрле. Шулай ук без куьп булсак та, Маьсихтаь бер таьнне таьшкил итаьбез, аерым-аерым исаь хъаьрберебез икенче­безненъ аьгъзасы була. Безгаь Аллахъы биргаьн маьрхаьмаьт буенча, хъаьрберебезненъ Аллахъы тарафыннан бирелгаьн рухи саьлаьтлаьре тоьрле: кемгаь паьйгамбаьрлек итуь саьлаьте бирелсаь, шул, иманы нисбаьтенчаь, аьлеге саьлаьтне куллансын. Кемгаь хезмаьт итуь саьлаь­те бирелсаь, ул хезмаьт итсен; кемгаь оьйраьтуь саьлаьте бирелсаь, оьй­раьтсен. Кемгаь башкаларнынъ куьнъелен куьтаьруь саьлаьте бирелсаь, ул аларнынъ куьнъелен куьтаьрсен. Кем уьзенекен башкалар белаьн уртаклашса, юмартлык белаьн уртаклашсын; кем жъитаькче бул­са, ул тырышып жъитаькчелек итсен; кем шаьфкать куьрсаьтуьче булса, шатланып шаьфкать куьрсаьтсен. Маьхаьббаьтегез саф булсын; яманлыкны наьфраьт итегез, ях­шылыкка ихлас куьнъелдаьн бирелгаьн булыгыз. Бер-берегезгаь туганнарча, эчкерсез маьхаьббаьт куьрсаьтегез, бер-берегездаьн уз­дырырга тырышып ихтирамлы булыгыз. Тырышлыгыгызны какшатмагыз, Рух белаьн янып торыгыз, Раббыга хезмаьт итегез. ОЬмет итеп соьенегез, михнаьт чигуьдаь туьземле булыгыз, ар­мый-талмый дога кылыгыз. Мохтажъ булган имандашларыгыз белаьн уьзегезнекен уртаклашыгыз; кунакчыл булыгыз. Сезне эзаьрлеклаьуьчелаьргаь Аллахъыдан фатиха сорагыз; аларга кар­гыш туьгел, баьлки фатиха сорагыз. Куанучылыр белаьн бергаь куаныгыз, елаучылар белаьн бергаь елагыз. Бер-берегез белаьн килешеп яшаьгез; таькаьббер булмагыз, баьлки гади кешелаьр бе­лаьн аралашыгыз; уьзегезне акыллыга санамагыз. Беркемгаь даь яманлыкка каршы яманлык кылмагыз, кире­сенчаь, барлык кешелаьр алдында игелекле булган эшлаьр эшлаьргаь тырышыгыз. АЬгаьр моьмкин булса, кулыгыздан килгаьнчаь, бар­лык кешелаьр белаьн даь тату яшаьгез. АЬй, соьеклелаьрем, уьзегез уьч алмагыз, баьлки Аллахъы ачуына урын калдырыгыз. Чоьнки Изге язмада болай язылган: «УЬч алу — Минем эш, УЬзем кайта­рып бираьчаькмен, — ди Раббы». Киресенчаь, Изге язмада языл­ганча, «Дошманынъ ач булса, аны ашат; аьгаьр сусаган булса, эчер. Бу игелегенъне эшлаьп, син анынъ башына утлы куьмер оьясенъ». Яманлыкка уьзенъне жъинъаьргаь юл куйма, баьлки яманлыкны яхшылык белаьн жъинъ. ХЪаьр кеше хакимлек итуьче жъитаькчелаьргаь буйсынсын; чоьнки Аллахъы урнаштырган хакимлектаьн башка хаким­лек юк, гамаьлдаьге хакимлек исаь Аллахъы тарафыннан куелган. Шунъа куьраь, хакимлеккаь каршы килуьче кеше Аллахъы билгелаьгаьнгаь каршы килаь; аь каршы килуьчелаьр уьз-уьзлаьрен хоь­кемгаь дучар итаьрлаьр. Чоьнки идараь итуьчелаьр яхшылык эшлаьуьче оьчен туьгел, баьлки яманлык кылучы оьчен куркыныч. Хакимлек итуьчедаьн курыкмаска телисенъме? Яхшылык эшлаь, хъаьм ул сине мактар. Чоьнки хакимлек итуьче — синенъ маьнфаьгатенъ оьчен Алла-хъыга хезмаьт итаь. АЬмма яманлык кыласынъ икаьн, курык! Чоьнки ул тикмаьгаь генаь кылыч тагып йоьрми: ул, Аллахъы хезмаьтчесе бу­ларак, явызлык кылучыларны Аллахъынынъ ачуына дучар итеп, жъаьза башкара. Шунынъ оьчен, жъаьза алудан куркып кына туьгел, баьлки воьжъдан кушуы буенча да башлыкларга буйсынырга кираьк. Менаь шунынъ оьчен сез салым туьлисез даь; чоьнки алар, уьз хез­маьтлаьрен башкару белаьн, Аллахъыга хезмаьт итаьлаьр. Шулай булгач, хъаьркемгаь тиешлесен бирегез: кемгаь салым булса — са­лым; кемгаь имана булса — имана туьлаьгез; кемнаьн куркырга тиеш булсагыз — шуннан куркыгыз; кем хоьрмаьткаь лаек булса — шуны хоьрмаьт итегез. - УЬзара маьхаьббаьттаьн башка, беркемгаь даь хъичнаьрсаь белаьн даь бурычлы калмагыз; чоьнки якынын яратучы Муса канунындагы талаьплаьрне уьтаьгаьн була. «Зина кылма», «кеше уьтермаь», «урла­ма», «хирыслык кылма», «башка бераьуьнекенаь наьфесенъне сузма» дигаьн хъаьм барлык башка аьмерлаьр, кыскача бер суьз белаьн аьйт­каьндаь, «якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярат» дигаьн суьзлаьр белаьн анълатыла. Маьхаьббаьт башка кешегаь явызлык китерми; шунъа куьраь боьтен канун маьхаьббаьт белаьн уьтаьлгаьн була. Боларнынъ барысын да эшлаьгез, чоьнки сез нинди заманда яшаьвегезне белаьсез. Хаьзер безгаь йокыдан уяну саьгате килеп жъитте. Чоьнки иман китергаьн вакытка караганда, хаьзер котылу­ыбыз якынрак. Тоьн уьтеп бара, коьн туа. Инде каранъгылык эшлаьрен читкаь куеп, яктылык коралларын алыйк. Сыйлану ваь эчкечелек, фаьхешлек хъаьм азгынлык, ызгыш-талаш ваь коьнче­лек белаьн туьгел, баьлки, коьндездаьге кебек, аьдаьп белаьн гомер итик. Тормышыгыз белаьн Раббы Гайсаь Маьсих идараь итсен, хъаьм кешелек табигатегезненъ азгын наьфеслаьрен канаьгатьлаьндеруь турында уйлаудан туктагыз. Иманы заьгыйфь булганны, фикерлаьр турында баьхаьс­лаьшмичаь, хуплап кабул итегез. Кайбераьуьлаьрненъ иманы анъа хъаьртоьрле ризыкны ашарга роьхсаьт итаь, аь башка бе­раьуь, иманда заьгыйфь булганга, фаькать яшелчаьлаьр генаь ашый. ХЪаьрнаьрсаьне ашаучы ашамаучыны кимсетмаьсен; ашамаучы исаь ашаучыны хоькем итмаьсен; чоьнки Аллахъы аны УЬзенаь кабул иткаьн. Башканынъ хезмаьтчесен хоькем итаьргаь син кем? Ул уьз Хужъасы алдында басып тора яки егыла; хъаьм басып торачак, чоьнки Раббы аны бастырып тотарга кодраьтле. Бераьуьлаьр ниндидер бер коьнне башка коьннаьн моьхъимраьк дип исаьпли, аь башка бераьуь хъаьр коьнне бертоьрле дип саный. ХЪаьркем уьз фикерендаь нык торсын. Кем бер коьнне икенчесеннаьн моь­хъимраьк саный икаьн, ул аны Раббы хоьрмаьтенаь моьхъим дип исаьпли. Кем ашый икаьн, ул Раббы хоьрмаьтенаь ашый, чоьнки Аллахъыга шоькер итаь. Кем ашамый икаьн, ул Раббы хакы оьчен ашамый хъаьм Аллахъыга шоькер итаь. Чоьнки безненъ беребез даь уьзе оьчен яшаьми хъаьм беребез даь уьзе оьчен уьлми. АЬгаьр яшибез икаьн — Раббы оьчен яшибез, уьлаьбез икаьн — Раббы оьчен уьлаьбез. Шунъа куьраь, яшибезме яки уьлаьбезме — без хъаьрвакыт Раббыны-кы. Чоьнки Маьсих наькъ шунынъ оьчен — уьлелаьр хъаьм терелаьр оьстеннаьн Раббы булып хакимлек итуь оьчен уьлде даь, терелде даь. Шулай булгач, син ни оьчен имандашынъны хоькем итаьсенъ? АЬ син ни оьчен имандашынъны кимсетаьсенъ? Без барыбыз да Ал-лахъынынъ хоькем итуь урыны алдына басачакбыз. Чоьнки Изге язмада болай дип язылган: «Минем тере булуым хак булган кебек, — Минем алда хъаьрбер кеше тез чуьгаьчаьк, хъаьр тел Минем Аллахъы икаьнемне икърар итаьчаьк, — ди Раббы». Шулай итеп, безненъ хъаьркайсыбыз уьзе хакында Аллахъыгахисап бирергаь тиеш. Шунъа куьраь, бер-беребезне хоькем итуьдаьн туктыйк, монынъурынына имандашыгызнынъ юлына киртаь куймаска яки ваьсваь-саьгаь бирелуь оьчен саьбаьп тудырмаска карар кылыгыз. МинРаббы Гайсаьгаь иман иткаьнгаь, хъичнаьрсаь даь уьзеннаьн-уьзе хаьраьмтуьгел, дип инанам. АЬ кем бераьр наьрсаьне хаьраьм дип уйласа, шулнаьрсаь анынъ оьчен хаьраьм була. АЬгаьр ашаган ризыгынъ иманда-шынъа кайгы китераь икаьн, димаьк, син яратып эш итмисенъ; анъаризыгынъ белаьн хъаьлакаьт китермаь, Маьсих анынъ оьчен даь уьлдебит. УЬзегез яхшы дип исаьплаьгаьн наьрсаьне маьсхаьраьлаьргаь юлкуймагыз. Аллахъы Патшалыгы ризык хъаьм эчемлектаьн тор-мый, баьлки Изге Рух биреп торучы таькъвалыктан, татулыктанхъаьм шатлыктан тора. Кем Маьсихкаь болай хезмаьт итаь, улАллахъыга яраклы була хъаьм кешелаьр тарафыннан хупланыла. Шулай булгач, уьзара тыныч-тату яшик хъаьм бер-беребез­не рухи яктан ныгытуга хезмаьт итуьче наьрсаьлаьргаь омтылыйк. Ризык аркасында Аллахъынынъ эшен жъимермаь: хъаьр ризык саф, аьмма кеше ашаган ризык башка бераьуьне ваьсваьсаьгаь тоьшерсаь, бу яхшы туьгел. Ит ашамау, шаьраб эчмаьуь хъаьм имандашынъны раьн­жъетерлек яки ваьсваьсаьгаь тоьшерерлек яисаь анынъ хаьлсезлаьнуьенаь саьбаьп булырлык хъичнаьрсаь эшлаьмаьуь яхшы. УЬз карашларынъны уьзенъ белаьн Аллахъы арасында гына сак­лап тот. УЬзе доьрес дип санаган наьрсаь оьчен уьзен хоькем итаьрлек саьбаьп тапмаучы баьхетле. Кайсы да булса ризыкны ашарга ярыймы яки юкмы дип шиклаьнеп таь кеше аны ашаса, ул хоькем ителер, чоьнки ашавы иман буенча туьгел; аь иман буенча булма­ган хъаьрнаьрсаь — гоьнахъ. Без, коьчлелаьр, коьчсезлаьрненъ йоьклаьрен куьтаьреп йоьрергаь тиеш, хъаьм без уьз-уьзебезгаь ярарга тиеш туьгел. Безненъ хъаьрберебез, якыныбызнынъ иманын ныгыту оьчен, анъа ях­шы булсын дип, анъа ярарга тырышырга тиеш. Чоьнки Маьсих таь УЬзенаь ярарга тырышмады, баьлки Изге язмада язылганча: «Сине яманлаучыларнынъ хурлаулары Минем оьстемаь тоьште». Элек Изге язмада язылганнарнынъ барысы да, алар биргаьн са­бырлык хъаьм илхъам аша бездаь оьмет булсын дип, безгаь наьсыйхаьт бируь оьчен язылган. Сабырлык хъаьм илхъам чыганагы булган Аллахъы, Маьсих Гайсаь уьрнаьгенаь ияреп, уьз арагызда бер фикер­даь булуны буьлаьк итсен. «Шулай итеп, сез бердаьм раьвештаь, бер авыздан Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ Аллахъысын хъаьм Ата­сын данларсыз. *** Шунъа куьраь, Аллахъыга дан булсын оьчен, Маьсих сезне кабул иткаьн кебек, бер-берегезне шулай кабул итегез.! Шуны аьйтаьм: ата-бабаларга бирелгаьн ваьгъдаь уьтаьлсен дип, Аллахъынынъ тугры­лыклы икаьнен куьрсаьтуь оьчен, Маьсих яхъуьдлаьргаь хезмаьт итаьргаь килде. Ул, шулай ук, Аллахъынынъ башка халыкларга куьрсаьткаьн шаьфкате оьчен, алар Аны данласын дип таь килде. Чоьнки Изге язмада: «Шул саьбаьпле, Сине халыклар арасында данлармын, Синенъ исеменъне мактап жъырлармын», -дип язылган. Аннары тагын: «АЬй, бар халыклар, Аллахъы халкы белаьн бергаь шатланыгыз!» - диелгаьн. хъаьм тагын: «Бар халыклар, Раббыны мактагыз, аьй, бар миллаьт кешелаьре, Аны данлагыз!» - дип язылган. Ишагыйя да болай ди: «Ишай наьселеннаьн Бераьуь килер хъаьм халыклар оьстеннаьн хакимлек итуь оьчен куьтаьрелер; алар Анъа оьмет баглаячаклар». Изге Рухнынъ кодраьте аша оьметегез артканнан-арта барсын оьчен, оьмет бируьче Аллахъы сезне, Анъа иман итуьчелаьрне, бар шатлык хъаьм иминлек белаьн сугарсын. Имандашларым, мин ышанам, сез игелек белаьн тулы, барбелем белаьн сугарылгансыз хъаьм бер-берегезгаь уьгет-наьсыйхаьтбираь белаьсез. Шунъа да карамастан, минъа Аллахъы тарафыннан бирелгаьн маьрхаьмаьт буенча, имандашларым, сезненъ исегезгаь тоьшереп, кайбер маьсьаьлаьлаьр турында шактый кыю раьвештаь яздым, чоьнки Аллахъы УЬзененъ маьрхаьмаьте белаьн мине яхъуьд булмаганнарга Маьсих Гайсаьненъ хезмаьтчесе итте. Анынъ хез­маьтчесе буларак, яхъуьд булмаганнар Аллахъыга яраклы, Изге Рух тарафыннан изгелаьндерелгаьн корбан булсын оьчен, мин, Аллахъынынъ Яхшы хаьбаьрен игълан итеп, рухани хезмаьтен башкарам. Шулай итеп, Маьсих Гайсаьнеке булганлыктан, Аллахъыга хезмаьт итуьем белаьн горурлана алам. Чоьнки яхъуьд булмаган-нарны Аллахъыга буйсынучан итуь оьчен, Маьсих минем аша га­маьл кылганнардан башка наьрсаьлаьр хакында хъичнаьрсаь соьйлаьргаь батырчылык итмаьм. Ул боларны суьз хъаьм эш белаьн, галаьмаьтлаьр хъаьм могжъизалар коьче ярдаьмендаь, Аллахъы Рухынынъ кодраьте бе­лаьн башкарды. Мин Иерусалимнан Иллуьрикуьн оьлкаьсенаь кадаьр йоьреп, Маьсих хакындагы Яхшы хаьбаьрне тулысынча жъиткердем. *** АЬ башка бераьуь салган нигезгаь кормас оьчен, мин хъаьрвакыт Яхшы хаьбаьрне Маьсихненъ исеме билгеле булмаган урыннарда белдерергаь тырыша идем. Изге язмада язылганча: «Анынъ хакында ишетмаьгаьн кешелаьр куьраьчаьклаьр хъаьм ишетмаьгаьннаьр анълаячаклар», — дип эшлаьдем. Монынъ оьчен, мин куьп тапкырлар яныгызга барырга телаь­саьм даь, аьлегаьчаь тоткарлыкларга очрадым. Хаьзер исаь, бу тоь­баьклаьрдаь эшлаьуь моьмкинлеге булмаганга хъаьм куьп еллардан бирле сезгаь барырга бик телаьгаьнлектаьн, Испаниягаь юл то­тып, яныгызга барырмын. Анда барышлый, сезне куьрермен хъаьм, сезненъ белаьн аралашудан берникадаьр лаьззаьт алганнан сонъ, сез мине юлга озатырсыз дип оьмет итаьм. АЬ хаьзер изге­лаьргаь хезмаьт итуь оьчен, Иерусалимга барам. Чоьнки Македу- ния белаьн Ахаядаьге иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьре Иерусалим­дагы изгелаьр арасындагы ярлыларга акчалата ярдаьм итаьргаь риза булдылар. Алар шулай эшлаьргаь карар кылдылар; хъаьм, доьрестаьн даь, яхъуьд булмаганнар яхъуьдлаьр алдында бурычлы. Чоьнки, яхъуьд булмаганнар яхъуьдлаьрненъ рухи фатихаларын ур­таклашканга, яхъуьд булмаганнар матди наьрсаьлаьр белаьн ярдаьм куьрсаьтергаь тиешлаьр. Моны башкарып чыккач хъаьм жъыелган акчаны исаьн-имин аларга тапшырганнан сонъ, мин Испаниягаь китаьрмен хъаьм юл унъаенда сезненъ янга тукталып уьтаьрмен. Яныгызга килгаьндаь исаь, Маьсихненъ тулы фатихасы белаьн ки­лаьчаьгемне белаьм. Имандашларым, Раббыбыз Гайсаь Маьсих хъаьм Рух маьхаьб­баьте белаьн сезгаь ялварам: минем белаьн бергаь тырышлык куьр­саьтеп, минем оьчен Аллахъыга дога кылыгыз. Яхъуьдиядаьге иман итмаьуьчелаьр минъа зыян китермаьсен, хъаьм Иерусалимдагы изгелаьр мин алып килгаьн акчалата ярдаьмне кабул итсен оьчен, дога кылыгыз. Шулай итеп, Аллахъы насыйп итсаь, мин шат хаьлдаь яныгызга килермен хъаьм, сезненъ белаьн аралашып, коьч жъыя алырмын. Иминлек бируьче Аллахъы сезненъ хъаьммаьгез бе­лаьн булсын! Амин. Сезгаь Кенхераьйдаьге иман итуьчелаьр бердаьмлегененъ яр­даьмчесе, имандаш кыз кардаьшебез Фойбаьне таькъдим итаьм: Ул Раббыныкы булганга, аны изгелаьргаь лаек бул­ганча кабул итегез хъаьм анъа уьзегездаьн тиешле ярдаьм куьрсаьтегез; чоьнки ул куьплаьргаь хъаьм минем уьземаь даь игелек эшлаьде. Минем белаьн бергаь Маьсих Гайсаьгаь хезмаьт итуьче Прискиллаь хъаьм АЬкуьлгаь саьлам аьйтегез. Алар минем жъаным хакына тор­мышларын куркыныч астына куйдылар, аларга мин генаь туьгел, баьлки яхъуьд булмаганнарнынъ барлык бердаьмлеклаьре даь раьхмаьт белдераьлаьр. Аларнынъ оьендаь жъыелучы иман итуьчелаьр бердаьм­легенаь даь саьлам аьйтегез. Асия оьлкаьсендаь Маьсихкаь беренче булып иман иткаьн соьекле дустым Эпайнетка саьлам тапшырыгыз. Сезненъ оьчен куьп ты­рышлыклар куйган Маьрьямгаь саьлам аьйтегез. Минем белаьн бер­гаь тоьрмаьдаь булган кардаьш-ыруларым Андроник ваь Юниягаь саь­лам аьйтегез. Раьсуьллаьр арасында алар кинъ танылган хъаьм Маьсихкаь миннаьн алда иман китергаьн. Раббыныкы булган кадерле дус­тым Амплиаьткаь саьлам аьйтегез. Минем белаьн Маьсихкаь хезмаьт итуьче Урбанга хъаьм соьекле дустым Стахуска саьлам белдерегез. Маьсихкаь хезмаьттаь сыналып, яхшы дип табылган Апеллескаь саьлам аьйтегез. Аристобул гаилаьсендаьгелаьргаь саьлам жъиткерегез. Кардаьш-ыруым ХЪирудиунга саьлам аьйтегез. Наьркис оьеннаьн булганнарнынъ Раббыга иман итуьчелаьренаь саьлам диегез. Раббы оьчен бик тырышып хезмаьт итуьче Труфайна белаьн Труфусага саь­лам аьйтегез. Раббы оьчен куьп тырышлыклар куйган кадерле дус­тым Персисаьгаь саьлам аьйтегез. Раббы тарафыннан сайланган Руфуска хъаьм шулай ук анынъ анасына да саьлам. Ул минем оьчен даь ана. Асункриткаь, Флегуьнгаь, ХЪермискаь, Патрубка, ХЪермас-ка хъаьм алар белаьн булган башка имандашларга саьлам аьйтегез. Филолуьгкаь хъаьм Юлиягаь, Нирегаь хъаьм анынъ сенълесенаь, Олум-пас хъаьм алар белаьн булган барлык изгелаьргаь саьлам аьйтегез. Бер-берегезне изге уьбуь белаьн саьламлаьгез. Маьсихненъ барлыкбердаьмлеклаьре сезгаь саьлам тапшыралар. Имандашлар, сездаьн ялварып сорыйм: уьзегез оьйраьнгаьн таьгълиматка карата буьленеш китереп чыгаручылардан хъаьм доьрес юлдан яздыруга саьбаьп тудыручылардан сакланыгыз хъаьм алардан читлаьшегез. Чоьнки андый кешелаьр Раббыбыз Маьсихкаь туьгел, баьлки уьзлаьрененъ карыннарына хезмаьт итаьлаьр, ышандырырлык суьзлаьр соьйлаьп хъаьм ялагайланып, ихлас куьнъеллелаьрне алдыйлар. Сезненъ иманга итагатегез хъаьркемгаь маьгълуьм, шунъа куьраь мин сезненъ оьчен шатланам. АЬмма лаькин яхшылыкка карата зираьк, яманлыкка карата керсез куьнъелле бу­луыгызны телим. Иминлек бируьче Аллахъы шайтанны тиздаьн аякларыгыз астында изаьчаьк. Раббыбыз Гайсаьненъ маьрхаьмаьте сезненъ белаьн булсын! Хезмаьттаьшем Тимуте хъаьм кардаьш-ыруларым Луки, Ясун хъаьм Сосипатыр сезгаь саьлам жъибаьраьлаьр. Бу хатны язып торучы мин, Терти даь, имандашыгыз буларак саьламлим. Мине хъаьм боьтен иман итуьчелаьр бердаьмлеген оьенаь кабул иткаьн Гаьй сезгаь саьлам жъибаьраь. Шаьхъаьр милкен саклаучы Эрасты хъаьм имандашыбыз Кварт сезгаь саьлам аьйтаьлаьр. *** Аллахъыга дан! Гайсаь Маьсих турында мин соьйлаьгаьн Яхшы хаьбаьр буенча, Ул сезне ныгытырга кодраьтле. Бу Яхшы хаьбаьр - борынгы заманнардан бирле яшереп тотылган, аьмма хаьзер ачылган сер. Маьнъгелек Аллахъынынъ аьмере белаьн паьйгамбаьрлаьр­ненъ язмалары аркылы кешелаьр Анъа иман китерсен хъаьм итагать итсен оьчен, бу сер бар халыкларга игълан ителде. Бердаьнбер зираьк Аллахъыга Гайсаь Маьсих аша маьнъге дан булсын. Амин. Аллахъы ихтыяры белаьн Маьсих Гайсаьненъ раьсуьле булырга чакырылган Паулдан, Состенис имандаштан Маьсих Гайсаь аша Аллахъыга багышланган хъаьм Анынъ изгелаьре булырга ча­кырылган Коьринттаьге иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь хъаьм хъаьр урында Раббы Гайсаь Маьсихкаь моьраьжъаьгать итуьчелаьрненъ хъаьммаь­сенаь саьлам. Маьсих аларнынъ хъаьм безненъ Раббыбыз бит. Атабыз Аллахъы ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн сезгаь маьрхаьмаьт хъаьм имин­лек булсын. Сезненъ оьчен Аллахъыма хъаьрвакыт раьхмаьт укыйм: Ул Маьсих Гайсаь аша сезгаь маьрхаьмаьт буьлаьк итте. Чоьнки Маьсих Гайсаьдаь сез хъаьрнаьрсаьдаь: суьздаь хъаьм белемдаь баедыгыз, шунынъ белаьн Маьсих хакындагы безненъ шахъитлек сездаь расланды. Шунъа куьраь Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ килуьен коьткаьндаь сезненъ хъич­нинди рухи саьлаьткаь мохтажълыгыгыз калмады; Раббыбыз Гайсаь Маьсих килгаьн коьндаь сез гаепсез булсын оьчен Аллахъы сезне ахырга кадаьр нык тотачак. Сезне УЬзененъ Улы Раббыбыз Гай­саь Маьсих белаьн аралашу оьчен чакырган Аллахъы УЬз ваьгъдаьсенаь турылыклы. Имандашлар, Раббыбыз Гайсаь Маьсих исеме белаьн хъаьм-маьгездаьн ялварып сорыйм: сез барыгыз да бер суьзле булыгыз, арагызда тоьрле буьленешлаьр булмасын, киресенчаь, уй-фикерлаь-регез бердаьм булсын. Имандашларым, сездаь ызгыш-талашлар булгалавы турында минъа Хлоя оьендаьгелаьрдаьн билгеле булды. Мин шуны куьздаь тотам: сездаь «Мин — Паулныкы», «Мин — Апуллусныкы», «Мин — Кифасныкы», «аь Мин — Маьсихнеке» дип соьйлаьуьчелаьр бар. АЬллаь Маьсих буьленгаьнме? Паул сезненъ оьчен хачка кадакландымы аьллаь? АЬллаь сез Паул исеме белаьн суга чумдырылу йоласын уьтаьдегезме? Аллахъыга шоькер, мин Криспи хъаьм Гаьйдаьн башка сезненъ берегезне даь чумдырмадым. Шунъа куьраь беркем даь беркайчан да минем турыда: «Паул уьз исеме белаьн чумдырды», — дип аьйтаь алмас. Мин шулай ук Эстефаьнаьс оьендаьгелаьрне чумдырдым; аь тагын кемне даь булса чумдыруымны хаьтерлаьмим. Чоьнки Маьсих мине чумдыру оьчен туьгел, баьлки, Маьсих хачынынъ аьхъаьмияте юкка чыкмасын дип, Яхшы хаьбаьрне зираьк суьзлаьр кулланмыйча игълан итаьргаь жъибаьрде. Чоьнки хач турындагы суьз — хъаьлакаьткаь дучар ителгаьннаьр оьчен акылсызлык, аь безненъ оьчен — Гайсаьгаь иман итеп коты­лучылар оьчен Аллахъы кодраьте. Изге язмада: «Хикмаьт иялаьре­ненъ зираьклеген юкка чыгарырмын, акыллыларнынъ акылын кире кагармын», — дип язылган. Хикмаьт иясе кайда да канун­чы кайда? Бу заманнынъ фаьлсаьфаьчелаьре кайда? Аллахъы бу доьньянынъ зираьклеген акылсыз итмаьдеме? Чоьнки доьнья аьле уьз зираьклеге аша Аллахъынынъ тираьн акылын танып белмаьгаьн вакытта, Аллахъы иман итуьчелаьрне акылсыз дип саналган Яхшы хаьбаьр аркылы коткаруны маьгъкуль куьрде. Яхъуьдлаьр могжъиза талаьп итаьлаьр, аь греклар зираьклек эзлилаьр; без исаь хачка ка­дакланган Маьсих турында игълан итаьбез, аь бу — яхъуьдлаьр оьчен абыну ташы, греклар оьчен — акылсызлык. АЬ инде Аллахъы чакырып алганнар оьчен, алар яхъуьдме, яисаь грек булсынмы, Маьсих — Аллахъынынъ кодраьте хъаьм зираьклеге. Чоьнки Аллахъы-нынъ «акылсызлыгы» кешелаьрненъ зираьклегеннаьн куьпкаь зираьг­раьк хъаьм Аллахъынынъ «коьчсезлеге» кешелаьрненъ кодраьтеннаьн куьп оьлеш кодраьтлераьк. Имандашлар, исегезгаь тоьшерегез аьле, Аллахъы сезне чакыр­ган вакытта сез кем идегез? Сезненъ кайберлаьрегез генаь кеше­лаьрненъ уьз уьлчаьме буенча акыллы, кодраьтле, беразыгыз гына затлы наьселдаьн иде. АЬмма Аллахъы, акыл иялаьренаь хъаьм коьч-лелаьргаь оят булсын оьчен, доьнья акылсыз хъаьм коьчсез дип исаьп­лаьгаьннаьрне сайлап алды. ХЪичбер кеше Аллахъы алдында мактанмасын дип, доьньянынъ моьхъим саналганнарын юкка чы­гару оьчен, Ул доьньянынъ аьхъаьмиятсез дип исаьплаьнгаьннаьрен хъаьм кимсетелгаьннаьрен сайлап алды. *** АЬмма хаьзер Аллахъынынъ га­маьле аркылы сез Маьсих Гайсаьдаь торасыз. Ул — безненъ оьчен Аллахъыдан килгаьн зираьклек булды. Гайсаь аша без хаклык, из­гелек хъаьм азатлык алабыз. Шулай итеп, Изге язмада язылган­ча: «Мактанучы кеше Раббы белаьн мактансын». Имандашлар, яныгызга Аллахъынынъ серен игълан итаьргаь килгаьндаь, мин купшы суьзлаьр соьйлаьргаь яки зираьклегемне куьрсаьтергаь килмаьдем. Чоьнки сезненъ янда булганда мин Гайсаь Маьсихтаьн хъаьм шунынъ оьстенаь Анынъ хачка кадаклану­ыннан башка хъичнаьрсаь белмаьскаь карар кылдым. Мин яны­гызга коьчсез, бик курыккан хъаьм калтыранган хаьлдаь килдем. Иманыгыз кешелаьр акылына туьгел, баьлки Аллахъы кодраьтенаь нигезлаьнсен оьчен, суьзем хъаьм ваьгазем кеше акылынынъ ышан­дырырлык суьзлаьренаь туьгел, баьлки Аллахъы Рухынынъ кодраьтен исбатлауга нигезлаьнгаьн иде. *** АЬ без инде зираьклек турында жъитлеккаьн иман итуьчелаьр ара­сында соьйлибез. АЬмма ул — хаьзерге заман акылы хъаьм бу доьнья хакимнаьрененъ акылы туьгел, алар бетуьгаь таба бара бит. АЬ без Аллахъынынъ доьнья яратылганчы ук даныбыз оьчен билгелаьнгаьн, яшерен серле зираьклеге турында соьйлибез. Шул зираьклекне бу доьньядагы бер генаь хаким даь танымады. АЬгаьр танысалар, дан­лыклы Раббыны хачка кадакламаган булырлар иде. АЬмма Изге язмада болай дип язылган: «Аллахъы УЬзен яратучыларга наьрсаь аьзерлаьгаьнен хъичбер куьз куьрмаьгаьн, хъичбер колак ишетмаьгаьн хъаьм хъичбер кешененъ йоьраьге бу турыда уйлап карамаган». АЬ моны Аллахъы безгаь УЬзененъ Рухы аша ачты, чоьнки Рух хъаьрнаьрсаьне, хаьт­та Аллахъынынъ тираьнлеклаьрен даь тикшераь. Кешененъ уйларын уьзендаьге рухтан башка тагын кем белаь? Шунынъ кебек уьк, Алла-хъынынъ ниятлаьрен даь Аллахъы Рухыннан башка хъичкем белми. Без исаь, Аллахъы тарафыннан наьрсаь буьлаьк ителгаьнен белуь оьчен, бу доьньянынъ рухын туьгел, баьлки Аллахъыдан килгаьн Рухны кабул иттек. ХЪаьм болар турында кеше зираьклеге оьйраьткаьн суьз­лаьр белаьн туьгел, баьлки Рух оьйраьткаьн суьзлаьр белаьн соьйлаьшаьбез. Без рухи хакыйкатьне Аллахъы Рухына ия булган кешелаьргаь анъла­табыз. УЬзендаь Аллахъы Рухы булмаган кеше Аллахъы Рухы куьр­саьткаьннаьрне кабул итми, чоьнки аларны акылсызлык дип саный; ул аларны анълый алмый, чоьнки болар турында Изге Рух ярдаьме белаьн генаь фикер йоьртергаь моьмкин. Аллахъы Рухына ия булу­чы исаь хъаьрнаьрсаь турында фикер йоьртаь ала, аь анынъ уьзен хъичкем тулысынча анълый алмый. Чоьнки Изге язмада язылганча: «Раббыга кинъаьш бирергаь Анынъ уй-фикерлаьренаь кем тоьшенгаьн?» АЬ без Маьсихненъ уй-ниятлаьрен анълыйбыз, чоьнки аларны безгаь Изге Рух ача. Имандашлар, мин Аллахъы Рухына ия булучыларга соьй­лаьгаьн кебек соьйли алмадым, баьлки доьньяви кешелаьргаь, Маьсих юлында аьле даь имчаьк баласы кебек булганнарга соьйлаьгаьн кебек соьйлаьдем сезгаь. Мин сезгаь каты ризык туьгел, баьлки соьт ашаттым, чоьнки сез ул ризык белаьн тукланырлык даьраьжъаьдаь туьгел идегез хъаьм хаьзер даь аьзер туьгелсез. Чоьнки сез хъаман да доьньяви яшисез. АЬгаьр бер-берегездаьн коьнлаьшаьсез хъаьм ызгышып-талашып яшисез икаьн, бу хаьлдаь сез доьньяви кешелаьр туьгелме хъаьм гади кешелаьр кебек эш итмисезме? Чоьнки берегез: «Мин — Паулныкы», аь икенчегез: «Мин — Апуллусныкы», — ди икаьн, ул чакта сез гади кешелаьр буласыз туьгелме сонъ? Кем ул Паул? Апуллус кем ул? Алар — хезмаьтчелаьр генаь, хъаьм Раббы аларнынъ хъаьрберсенаь нинди вазифа бируьенаь карап, сез алар аркылы иман китердегез. Мин утырттым, Апуллус су сипте, аьмма уьстеруьен Аллахъы уьстерде. Шунъа куьраь утыртучы да, су сибуьче даь туьгел, баьлки уьстеруьче Аллахъы гына моьхъим. Утыртучы белаьн су сибуьче — асылда бер; аьмма хъаьркайсы сава­бын уьзененъ хезмаьтенаь карап алачак. Чоьнки без — Аллахъынынъ хезмаьттаьшлаьре, аь сез — Аллахъынынъ иген кыры, Аллахъынынъ корылмасы. Зираьк тоьзуьче кебек, Аллахъы маьрхаьмаьте белаьн, мин нигез салдым, аь башка бераьуь шунынъ оьстенаь тоьзи. АЬмма хъаьркем уьзе­ненъ тоьзуь раьвешенаь игътибар итсен. Чоьнки булган нигездаьн башка буьтаьн нигезне хъичкем сала алмый, аь ул нигез — Гайсаь Маьсих. Кем даь булса бу нигез оьстенаь алтыннан, коьмештаьн, асылташлардан, агачтан, печаьннаьн, саламнан тоьзесаь, хъаьрбе-рененъ эше ачык куьренаьчаьк; ул эшне исаь хоькем коьне белдераьчаьк. Ул коьн ут белаьн ачылачак, хъаьм ут хъаьркемненъ эшен сынаячак. Кемненъ корылмасы исаьн калса, шул савап алачак. Эшлаьгаьн эше янса, ул зыян куьраьчаьк. Хаьер, ул уьзе котылып калачак, аьмма ут эченнаьн чыккан кебек котылачак. АЬллаь Аллахъы йорты булуыгызны хъаьм сездаь Аллахъы Рухы яшаьвен белмисезме? Кем Аллахъынынъ йортын жъимерсаь, Алла-хъы аны жъаьзалаячак. Чоьнки Аллахъы йорты изге; аь ул йорт — сез. Берегез даь уьзен-уьзе алдамасын. Кайберегез бу заманда уьзен акыл иясе дип санаса, акыл иясе булу оьчен, ул акылсыз булсын. Бу заманнынъ акыллылыгы — Аллахъы каршында акылсызлык бит. Чоьнки Изге язмада: «Аллахъы акыл иялаьрен маькерлаьрендаь элаьктереп ала», — дип язылган бит. ХЪаьм тагын: «Раббы акыл иялаьрененъ уйларын белаь: алар файдасыз». Шулай булгач, хъичкем кешелаьр белаьн мактанмасын, чоьнки хъаьрнаьрсаь — сез­неке. Паулмы, Апуллусмы, Кифасмы, доьньямы, тормышмы, уьлемме, хаьзергеме яки килаьчаькме — хъаьммаьсе сезнеке; сез исаь — Маьсихнеке, аь Маьсих — Аллахъыныкы. Шулай итеп, безне хъаьркем Маьсихненъ хезмаьтчелаьре хъаьм Аллахъы серлаьре ышанып тапшырылган идараь итуьчелаьр дип санасын. Моннан тыш ышанып тапшырылганнар­нынъ хъаьрберсененъ тугры булуы талаьп ителаь. Сезненъ яки баш­каларнынъ минем хакта хоькем йоьртуь раьвеше аьхъаьмиятле туьгел; мин уьзем даь уьзем турында хоькем йоьртмим. Лаькин, уьземдаь бер­нинди гаеп куьрмаьсаьм даь, монынъ белаьн уьземне акламыйм. Мине бер Раббы гына хоькем итаь. Шунъа куьраь, Раббы килгаьнче бер­ничек таь хоькем итмаьгез. Ул каранъгылыкта яшерелгаьннаьрне як­тыртачак хъаьм эчкерсез ниятлаьрне куьрсаьтаьчаьк, хъаьм шул чакта хъаьркемгаь Аллахъыдан мактау булачак. Имандашлар, сезненъ хакка мин боларны уьземаь хъаьм Апул-луска карата кулландым. Изге язмада язылганнан тыш акыл сат­маска оьйраьнуьегезне телим, хъаьм хъичкем бераьуьне башка бераьуь алдында мактап оьстен куймасын. Сине кем оьстен итеп куя? Син кабул итмаьгаьн бераьр наьрсаь бармы? АЬ инде кабул иткаьнсенъ икаьн, ни оьчен кабул итмаьгаьн кебек мактанасынъ? Сез инде тукландыгыз, сез инде баедыгыз, сез инде без­даьн башка патшалар булдыгыз! Мин, чыннан да, патшалар бу­луыгызны телаьр идем, шул вакытта без даь сезненъ белаьн бергаь патшалар булыр идек! АЬ минъа Аллахъы безне, раьсуьллаьрне, уьлем­гаь хоькем ителгаьн кешелаьр кебек, инъ артка куйган сыман тое­ла. Чоьнки Аллахъы безне доьнья, фаьрештаьлаьр хъаьм кешелаьр оьчен тамаша итте. Без — Маьсих хакына тилелаьр, сез исаь — Маьсих белаьн берлаьшуьдаь акыллылар! Без — хаьлсезлаьр, аь сез — коьч-лелаьр! Сезне хоьрмаьтлилаьр, аь безне хурлыйлар. Хаьтта, аьлегаь кадаьр ачлыкка хъаьм сусауга дучарбыз, ярым ялангач хъаьм кый­налган хаьлдаь, бер урыннан икенче урынга куьченеп йоьрибез, чоьнки йорт-жъиребез юк. ХЪаьм уьз кулларыбыз белаьн авыр хез­маьт башкарып коьн куьраьбез. Безгаь лаьгънаьт укыйлар — без фа­тиха бираьбез; безне эзаьрлеклилаьр — без туьзаьбез. Безгаь яла ягалар — без яхшылык белаьн жъавап бираьбез. Доьнья оьчен аьлегаь кадаьр барысы тарафыннан санга саналмаган чуьп-чар кебек бул­дык без. Мин боларны сезне оялту оьчен язмыйм, аьмма яраткан ба­лаларымны кисаьткаьн сыман кисаьтаьм. Гаьрчаь Маьсих юлында менълаьгаьн наьсыйхаьтчелаьрегез булса да, аталарыгыз куьп туьгел. Яхшы хаьбаьр белдереп, Маьсих Гайсаь аша мин сезненъ рухи атагыз булдым. Шунъа куьраь ялварып сорыйм: миннаьн уьрнаьк алыгыз. Шунынъ оьчен мин сезгаь уьземненъ соьекле хъаьм Раббыга туры­лыклы улым Тимутене жъибаьрдем. Ул Маьсих Гайсаьгаь ияреп тор­мыш итуьем хъаьм хъаьр жъирдаь хъаьрбер иман итуьчелаьр бердаьмлеген­даьге оьйраьтуьлаьрем турында сезненъ исегезгаь тоьшерер. Мин яныгызга килмаьс дип, сезненъ кайберлаьрегез масайган. АЬмма, Аллахъы насыйп итсаь, мин тиздаьн сезгаь килермен хъаьм аьлеге масаючыларнынъ суьзен туьгел, баьлки коьчен сынап белер­мен. Чоьнки Аллахъы Патшалыгы суьздаь туьгел, баьлки коьчтаь. Наьрсаь телисез сез? Сезгаь таяк белаьнме яисаь маьхаьббаьт хъаьм ба­сынкылык рухы белаьн килимме? Доьрестаьн даь, арагызда фаьхешлек, хаьтта маьжъуьсилаьрдаь даь булмаган фаьхешлек урын алуы турында хаьбаьрлаьр бар. Кем­дер уьги анасын уьзенаь хатын иткаьн икаьн. АЬ сез, елыйсы урында, тагын да таькаьбберлаьнгаьнсез! Андый эш кылучыны арагыздан соьрергаь кираьк иде. АЬ мин таьнем белаьн туьгел, куьнъе­лем белаьн яныгызда булганда, андый эш эшлаьуьчене арагызда булган кебек хоькем иттем: сез Раббыбыз Гайсаь исеме белаьн жъыелганда хъаьм куьнъелем сезненъ белаьн булганда, Раббыбыз Гай-саь кодраьте белаьн бергаь, Раббыбыз коьнендаь анынъ рухы котыл­сын дип, таьнен юкка чыгару оьчен бу кешене шайтан кулына тапшырырга кираьк. Сезненъ оьчен мактанырлык хъичнаьрсаь юк. Кечкенаь генаь ачыт­кынынъ да боьтен камырны ачытуын белмисезме аьллаь? Шулай булгач, янъа тоьче камыр буласыгыз килсаь, иске ачыткыны таш­лагыз. Чынлыкта сездаь инде ачыткы юк, чоьнки Коткарылу баьйраьме баьраьнебез булган Маьсих безненъ оьчен корбан ителде. Шунъа куьраь иске ачыткы белаьн — усаллык хъаьм маькерлек ачыткысы белаьн туьгел, баьлки ачыткысыз сафлык хъаьм хакый­кать икмаьге белаьн баьйраьм итик. Мин сезгаь хатымда, фаьхеш кешелаьр белаьн аралашмагыз, дип язган идем. Хаьер, доьньядагы фаьхеш кешелаьр яки ком­сызлар, талаучылар, потка табынучылар белаьн аралашмагыз дияргаь уйламадым, юкса бу доьньядан китаьргаь тиеш булыр иде­гез. УЬзен имандаш дип атап та, фаьхеш яки комсыз, потка та­бынучы яки яман телле, эчкече яки талаучы булып кала бируьче белаьн аралашмагыз, хаьтта андый кеше белаьн бергаь ашамагыз да, дип яздым мин сезгаь. Ник минъа иман итуьчелаьрдаьн читтаь булганнарны хоькем итаьргаь? Арагыздагыларны сез уьзегез хоькем итаьргаь тиеш туьгелме сонъ? Читтаь булганнарны исаь Аллахъы хоькем итаь. Шулай итеп, Изге язмада язылганча: «УЬз арагыздан яманлык кылу­чыны соьрегез!» Арагыздагы башка бераьуьгаь даьгъвасы булган кеше, изгелаьр алдында туьгел, баьлки имансызлар алдында хоькем ителергаь ничек батырчылык итаьр икаьн? Доьньяны изгелаьр хоькем итаьчаьген белмисезме аьллаь? АЬгаьр доьньяны сез хоькем итаьсез икаьн, ул вакытта сез аьхъаьмиятсез эшлаьрне хоькем итаь алмас­сызмы? Фаьрештаьлаьрне хоькем итаьчаьгебезне белмисезме аьллаь? Коьндаьлек даьгъваларны хоькем итаьргаь саьлаьтебез жъитмаьсме? АЬ коьндаьлек даьгъваларны хаьл итаьргаь кираьк булганда сез имансыз­ларны хакимнаьр итеп куясызмы? Сезгаь оят булсын дип аьйтаьм: аьллаь имандашлары арасындагы баьхаьслаьрне хаьл итаьрлек бер генаь акыллы кешегез даь юкмы? Имандаш белаьн имандаш даьгъвалаша, оьстаьвенаь, бу — имансызлар алдында эшлаьнелаь! Бер-берегез арасында даьгъвалар булуы инде уьзе уьк сезненъ ту-лысынча жъинъелуьегезне куьрсаьтаь. Сезгаь ни оьчен раьнжъетелгаьннаьр хъаьм алданганнар булып калмаска? АЬмма сез уьзегез раьнжъетаьсез хъаьм имандашларыгызны алдыйсыз. Явызлык кылучыларнынъ Аллахъы Патшалыгына ия була алмаячакларын белмисезме аьл­лаь? Алданмагыз: азгыннар, потка табынучылар, зиначылар, жъенси бозыклыкка бирелгаьннаьр, бер-берсе белаьн жъенси моь­наьсаьбаьткаь керуьче ирлаьр, караклар, комсызлар, эчкечелаьр, яман теллелаьр, талаучылар — берсе даь Аллахъы Патшалыгына ия була алмаячаклар. Кайберлаьрегез менаь шундый иде. АЬмма Раббыбыз Гайсаь Маьсих исеме хъаьм Аллахъыбыз Рухы белаьн юылып чистарындыгыз, изге ителдегез хъаьм Аллахъы тарафын­нан акландыгыз. Минъа бар наьрсаь роьхсаьт ителаь, аьмма хъаьммаь наьрсаь даь фай­далы туьгел. ХЪаьммаь наьрсаь минъа роьхсаьт ителаь, аьмма минем оьс­таьн бернаьрсаь даь хакимлек итмаьскаь тиеш. Ризык — карын оьчен, карын — ризык оьчен, аьмма Аллахъы анысын да, монысын да юк итаьчаьк. Таьн исаь фаьхешлек оьчен туьгел, баьлки Раббы оьчен, хъаьм Раббы таьн оьчен була. Аллахъы Раббы Гайсаьне уьледаьн терелтте хъаьм УЬзененъ кодраьте белаьн безне даь терелтаьчаьк. АЬллаь сез бел­мисезме, таьннаьрегез — Маьсихненъ аьгъзалары бит? Шулай бул­гач, аьллаь минъа, Маьсихненъ аьгъзаларын алып, аларны фахишаь аьгъзалары итаьргаьме? ХЪич таь булмас! АЬллаь фахишаь белаьн ку­шылучынынъ анынъ белаьн бер таьн булуын да белмисезме? Чоьнки Изге язмада: «Икесе даь бер таьн булыр», — дип язылган. АЬ инде Раббы белаьн кушылучы Анынъ белаьн рухи яктан бер була. Фаьхешлектаьн качыгыз! Кеше эшлаьгаьн хъаьр гоьнахъ таьннаьн читтаь була, аь фаьхешлек итуьче уьз таьненаь каршы гоьнахъ кыла. Сезненъ таьнегез — Изге Рухнынъ йорты. Изге Рух сезгаь Алла-хъы тарафыннан бирелде хъаьм сездаь яши. АЬллаь сез моны бел­мисезме? ХЪаьм сез даь уьзегезнеке туьгел. Чоьнки сез кыйбат хакка сатып алындыгыз. Шунъа куьраь таьнегез белаьн Аллахъыны данлагыз. Инде минъа язганнарыгызга килгаьндаь, ир кешененъ ха­тын-кыз белаьн жъенси моьнаьсаьбаьткаь кермаьве яхшы, аьмма, фаьхешлек булмасын оьчен, хъаьр ирненъ уьз хатыны хъаьм хъаьр хатыннынъ уьз ире булсын. Ир — хатынына, аь хатын иренаь ка­рата уьз бурычын уьтаьсен. Хатын уьз таьненаь уьзе хужъа туьгел, ире хужъа; шунынъ кебек, ир даь уьз таьненаь уьзе хужъа туьгел, баьлки хаты­ны хужъа. Дога кылу оьчен билгелаьнгаьн вакытка читлаьшуьне исаьпкаь алмаганда, ике якнынъ да ризалыгыннан башка бер-бе­регездаьн читлаьшмаьгез. Аннан сонъ тагын бергаь кушылыгыз. Шулай итеп, шайтан, тотнаксызлыгыгыздан файдаланып, сезне аздыра алмас. Хаьер, моны аьмер итеп туьгел, баьлки ташлама ясап аьйтаьм. Чоьнки бар кешелаьрненъ даь минем кебек булула­рын телим. АЬмма хъаьркемненъ Аллахъыдан бирелгаьн саьлаьте бар: бераьуьненъ мондый, аь икенче бераьуьненъ башка тоьрле. Никахта тормаганнарга хъаьм тол хатыннарга аьйтаьм: аларга минем кебек калу яхшырак булыр. АЬмма инде туьзаь алмасалар, оьйлаьнсеннаьр яки кияуьгаь чыксыннар. Чоьнки жъенси даьрт белаьн януга караганда, оьйлаьнуь яки кияуьгаь чыгу яхшырак. АЬ инде оьйлаьнгаьннаьргаь хъаьм кияуьдаьгелаьргаь мин туьгел, Раббы аьмер итаь: хатын иреннаьн аерылмасын. АЬгаьр аерыла икаьн, ул чакта ирсез торсын яки уьз ире белаьн янъадан килешсен. Ир даь уьз хатынын ташламасын. АЬ башкаларга, Раббы туьгел, мин аьйтаьм: аьгаьр бераьр иманда-шынънынъ иман итмаьуьче хатыны булса хъаьм хатын анынъ белаьн яшаьргаь риза икаьн, ир аны ташламаска тиеш. Бераьр хатыннынъ ире иман итми икаьн хъаьм ир анынъ белаьн яшаьргаь риза булса, ха­тын аны ташламаска тиеш. Чоьнки иман итмаьуьче ир иманлы хатын аша хъаьм иман итмаьуьче хатын иманлы ир аша изге ите­лаь. Югыйсаь сезненъ балаларыгыз саф булмас иде; аь болай изге булалар. Иман итмаьуьче аерылырга телаьсаь, аерылсын. Мондый хаьл­даь иман итуьче ир яки хатын-кыз бер-беренаь баьйлаьнмаьгаьннаьр. Аллахъы безне имин яшаьргаь чакырды. АЬй син, хатын, иренъне коткара алмаячагынъны каян белаьсенъ? Яки, аьй син, ир, хаты­нынъны коткара алмаячагынъны каян белаьсенъ? хъаьркем Раббы билгелаьгаьнчаь хъаьм Аллахъы чакырганча яшаь­сен. Барлык иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьренаь минем куьрсаьтмаьм шундый. Соьннаьтле бераьуь Аллахъыга чакырылган икаьн, соьн­наьтле булуын юк итмаьсен. Аллахъыга соьннаьтсез чакырылган икаьн, соьннаьтсез булып кала бирсен. Соьннаьт таь, соьннаьтле булмау да бернаьрсаь туьгел, баьлки Аллахъы аьмерлаьрен уьтаьуь генаь моьхъим. хъаьркем Аллахъыга чакырылганда нинди хаьлдаь булса, шулай кала бирсен. Аллахъыга чакырылганда син кол иденъме? Бу сине борчымасын, аьмма азат була алсанъ, бу моьмкинлектаьн файдалануынъ яхшырак. Чоьнки Раббы тарафыннан чакырыл­ган кол — Анынъ ирекле кешесе. АЬ хоьр хаьлдаь чакырылган кеше — Маьсихненъ колы. Сез кыйбат хакка сатып алындыгыз, шунъа куьраь кешелаьрненъ коллары булмагыз. Имандашлар, Аллахъыга нинди хаьлдаь чакырылган булсагыз, шул хаьлдаь калыгыз. Никахка кермаьгаьннаьргаь карата Раббыдан аьмерем юк, фаь­кать, Раббынынъ маьрхаьмаьте белаьн Анъа турылыклы буларак, ки­нъаьш бираьм. Хаьзерге заманнынъ авыр шартларын истаь тотып, кеше нинди хаьлдаь булса, анъа шул хаьлдаь калу яхшырак дип исаьплим. Син хатын белаьн кушылдынъмы? Аерылу турында уйлама. Хатынсыз калдынъмы? Хатын эзлаьмаь. Хаьер, оьйлаьнсаьнъ даь, гоьнахъ кылмассынъ. Кыз кеше даь, кияуьгаь чыга икаьн, гоьнахъ кылмас. АЬмма андыйларнынъ бу тормышта маьшаькатьлаьре куьп бу­лачак. АЬ мин сезне бу маьшаькатьлаьрдаьн саклап калырга телим. Имандашлар, сезгаь шуны аьйтаьм: вакыт инде аз, моннан ары хатынлылар хатынсыз кебек, елаучылар еламаучылар кебек, шатланучылар шатланмаучылар кебек, сатып алучылар сатып алмаучылар кебек, бу доьнья белаьн файдаланучылар файдаланмаучылар кебек булсыннар. Чоьнки бу доьньянынъ хаь­зерге раьвеше уьтеп бара. АЬ мин сезненъ маьшаькатьсез яшаьвегезне телим. ОЬйлаьнмаьгаьнкеше, Раббыга ярарга дип, Анынъ эшлаьре хакында маьшаькатьлаь­наь, аь оьйлаьнгаьн кеше хатынына ярарга тырыша, доьньяви эш­лаьр турында кайгырта хъаьм анынъ игътибары тоьрле якка юнаьлаь. Кияуьгаь чыкмаган кыз яки гыйффаьтле кыз, таьнем хъаьм рухым белаьн изге булыйм дип, Раббы турында борчыла, аь инде кияуьгаь чыккан хатын иренаь ярарга тырыша, доьньяви эшлаьр турында кайгырта. Мин моны богау салу оьчен туьгел, баьлки Раббы оьчен аьдаьпле раьвештаь, чын куьнъелдаьн бирелеп, игътибарыгызны читкаь юнаьлтмичаь яшаьвегезне телаьп, сезненъ файдага соьйлим. АЬгаьр бераьуь уьз кызынынъ инде яше жъитеп таь кияуьгаь чыкмый калуын килешсез дип исаьплаьсаь, телаьгаьнен кылсын — гоьнахъ булмас. Алар оьйлаьнешсеннаьр. Куьнъеле белаьн какшамыйча нык торып, хъичнинди кысынкылык сизмичаь, уьз ихтыярын ку­лында тотып тора алган кеше кызын кияуьгаь бирмичаь уьз янында тотарга куьнъеленнаьн карар итаь икаьн, ул яхшы эшли. Шунлык­тан, кызын кияуьгаь бируьче яхшы эшли, аь инде кияуьгаь бирмаьуьче тагын да яхшырак эшли. Ире исаьн чакта хатын анъа баьйле. Ире уьлгаьч, кемгаь телаьсаь, шунъа кияуьгаь чыгарга ирекле, аьмма Раббыга иман итуьчегаь генаь. АЬмма кияуьгаь чыкмаса, хатын баьхетлераьк була. Мин шулай уйлыйм, Изге Рух та минъа кинъаьш бираь дип саныйм. Потларга корбан ителгаьн ризык турында хъаьммаьбез белаь­без, чоьнки белемебез бар. Лаькин белем таькаьбберлаьндераь, аь маьхаьббаьт коьч бираь. Кем даь кем наьрсаьдер белаьм дип уй­лый икаьн, ул аьле тиешенчаь белми. Аллахъыны яратучы исаь Анынъ тарафыннан таныла. Шулай итеп, потларга корбан ителгаьн ризыкларны ашауга килгаьндаь, без шуны белаьбез: потлар доьньяда бернаьрсаь туьгел, хъаьм Аллахъыдан башка илахъ юк. Чоьнки жъирдаь яисаь куьктаь илахъ-лар дип аталганнар булса да (чыннан да, куьп «илахълар» хъаьм куьп «хужъалар» бар), безненъ бер генаь Аллахъы Атабыз бар. Боьтен наьрсаь — Анъардан, хъаьм без Анынъ оьчен яшибез. Бер Раббы — Гайсаь Маьсих бар, хъаьрнаьрсаь Анынъ аркылы булды хъаьм без Анынъ аша яшибез. АЬмма барлык кешелаьрдаь даь андый белем юк. Потларны таныганлыктан, корбан ителгаьн ризыкны потка табыну дип са­нап ашаганга, кайбераьуьлаьрненъ заьгыйфь воьжъданнары пычрана. Ризык безне Аллахъыга якынайтмый, чоьнки ашап без хъичнаьрсаь казанмыйбыз, ашамыйча да хъичнаьрсаь югалтмыйбыз. АЬмма сак булыгыз: бу хоьрлегегез иманы заьгыйфь булган­нарны ваьсваьсаьгаь тоьшерергаь саьбаьп булмасын. Чоьнки иманы заьгыйфь булган бераьуь сине, белемлене, потханаьдаь оьстаьл артын­да утырганда куьрсаь, потларга корбан ителгаьн ризыкны ашар­га ярый икаьн, дип уйламасмы? Синенъ белеменъ бу заьгыйфь имандашынъны хъаьлак итаьр. Маьсих шундый кеше оьчен даь уьлде бит. Имандашларга карата шул раьвешчаь гоьнахъ кылуыгыз хъаьм аларнынъ заьгыйфь воьжъданын яралавыгыз белаьн сез Маьсихкаь карата да гоьнахъ кыласыз. Менаь шунъа куьраь мин ашаган ризык имандашымны ваьсваьсаьгаь тоьшерергаь саьбаьпче булса, аны ваьсваь-саьлаьндермаьуь оьчен хъичкайчан ит ашамам. Мин хоьр туьгелмени? Мин аьллаь раьсуьл туьгелме? Мин Раббы-быз Гайсаьне куьрмаьдемме аьллаь? Сез — Раббы минъа тапшыр­ган хезмаьтемненъ жъимеше туьгелмени? АЬгаьр башкаларга раь­суьл туьгелмен икаьн, сезненъ оьчен — раьсуьл, чоьнки Раббы белаьн берлаьшкаьн булуыгыз — минем раьсуьллегемаь даьлил. Мине гаеплаьуьчелаьргаь каршы шулай жъавап бираьм. АЬллаь безненъ ашарга хъаьм эчаьргаь хакыбыз юкмы? Яки башка раьсуьл­лаьр, Раббынынъ энелаьре хъаьм Кифас кебек, иманлы хатыныбыз­ны уьзебез белаьн саьяхаьткаь алырга хакыбыз юкмы? Яисаь бары Барнабнынъ хъаьм минем генаь гомер итуь оьчен эшлаьмаьскаь хакы­быз юкмы? Кайчан да булса кем уьз хисабына гаскаьри булып хезмаьт итаь? Йоьзем бакчасы утырткан кеше анынъ жъимешлаьрен ашамас микаьн? Кемдер коьтуь коьтеп таь уьзе коьткаьн коьтуьненъ соьтен эчмаьс микаьн? Мин боларны кеше уйлаганча гына соьйлимме? Канун да шул хакта соьйли туьгелме сонъ? Муса канунында: «Ашлык сугучы уьгезненъ авызын томалама», — дип язылган бит. АЬллаь Аллахъы уьгезлаьр хакында кайгыртамы? Муса кануны безненъ оьчен соьйлаьмимени? АЬйе, бу безненъ оьчен язылган, чоьнки соьруь­че, унъыштан уьз оьлешемне алырмын, дигаьн оьмет белаьн соьрергаь тиеш, ашлык сугучы да шундый ук оьмет белаьн сугарга тиеш. Арагызда рухи орлык чаьчкаьнбез икаьн, сездаьн матди унъыш алырга хакыбыз юкмы? АЬллаь бу бик куьпме? АЬгаьр башкалар­нынъ сездаьн ярдаьм алырга хокукы бар икаьн, безненъ хокукыбыз тагын да куьбраьк туьгелме сонъ? АЬмма без бу хокуктан файдаланмадык, баьлки, Маьсих турын­дагы Яхшы хаьбаьргаь комачауламас оьчен, бар наьрсаьгаь туьзаьбез. Аллахъы Йортында эшлаьуьчелаьрненъ Аллахъы Йортыннан тук­лануларын белмисезме аьллаь? Яки корбан китеруь урынында хезмаьт итуьчелаьрненъ шунда китерелгаьн корбаннардан оьлеш алу­ларын белмисезме? Шунынъ кебек уьк Раббы да Яхшы хаьбаьр­не игълан итуьчелаьргаь аьлеге хезмаьт хисабына коьн куьрергаь аьмер бирде. АЬмма мин уьзем бу хокукларнынъ берсеннаьн даь файдалан­мадым. ХЪаьм бу суьзлаьрне сездаьн ярдаьм коьтеп язмыйм. Чоьнки мактанычымны кемненъ даь булса юкка чыгаруына караганда, минем оьчен уьлем яхшырак. Мин Яхшы хаьбаьр игълан итаьм икаьн, мактанырлык бернаьрсаь юк, чоьнки бу — минем тиешле вазифам. АЬгаьр Яхшы хаьбаьр таратудан туктасам, башкаема кай-гы-хаьсраьт килсен! Моны уьз телаьгем белаьн эшлаьсаьм, савабы булачак; аьгаьр уьз ихтыярым белаьн эшлаьмаьсаьм, мин бары уьземаь ышанып тапшырылган хезмаьтне башкарам. Минем оьчен са­вап нинди булачак? Бу шуннан гыйбараьт: мин, Яхшы хаьбаьрне таратканда уьз хокукларымнан хъич таь файдаланмыйча, бу хез­маьтне бушлай башкарам. Чоьнки, барсыннан хоьр булсам да, тагын да куьбраьк кешене Аллахъыга китеруь оьчен, мин хъаьммаьсенаь кол булдым. Яхъуьдлаьр-не Аллахъыга китеруь оьчен, аларга яхъуьд кебек булдым; Муса ка­нунын тотучыларны Аллахъыга китеруь оьчен, уьзем канун астын­да булмасам да, алар алдында канун астындагы кебек булдым. Муса канунын белмаьгаьннаьрне Аллахъыга китеруь оьчен, алар алдында канунны белмаьуьче кебек булдым. АЬлбаьттаь, бу — мин Аллахъы канунын тотмыйм дигаьн суьз туьгел, киресенчаь, мин Маьсих канунына буйсынам. Заьгыйфьлаьрне Аллахъыга ките­рим дип, заьгыйфьлаьргаь заьгыйфь кебек булдым. Ничек кенаь булмасын, кайберлаьрен генаь булса да коткарыйм дип, мин ба­рысына уьзлаьре кебек булдым. Яхшы хаьбаьрненъ фатихаларын уртаклашу оьчен, мин боларнынъ хъаьммаьсен Яхшы хаьбаьр баьрабаь­ренаь эшлим. Ярыш маьйданында йоьгеруьчелаьрненъ хъаьммаьсененъ йоьгеруьен, аьмма буьлаькне берсененъ генаь алуын белмисезме аьллаь? Шулай булгач, буьлаьк алу оьчен йоьгерегез! Ярышучыларнынъ барысы да ярышка бик нык аьзерлаьнаьлаьр. Алар моны фани тажъ алу оьчен эшлилаьр, аь без фани булмаган тажъ алу оьчен эшлибез. Шунынъ оьчен даь мин максатсыз йоьгергаьн кеше кебек йоьгермаьм, буш хъа­вага сугучы кебек коьраьшмаьм. АЬмма башкаларга игълан итеп, уьзем савап алу хокукыннан маьхруьм калмас оьчен, таьнемне чы­ныктырам хъаьм аны уьз ихтыярыма буйсындырам. Имандашлар, ата-бабаларыгыз белаьн булган хаьллаьрне белми калуыгызны телаьмим. Болыт астында торганда аларнынъ барысын да Аллахъы саклады, алар хъаьммаьсе даь Кызыл динъгез аша коры жъир буйлап чыктылар. ХЪаьммаьсененъ болыт астында торулары хъаьм динъгез аша чыгулары алар оьчен Муса оьммаьтенаь чумдырылу булды. ХЪаьммаьсе даь куьктаьн жъибаь­релгаьн бер уьк ризыкны ашады. ХЪаьммаьсе даь уьзлаьре белаьн йоьр­гаьн рухи кыя таштан куьктаьн жъибаьрелгаьн бертоьрле эчемлекне эчте; бу кыя таш исаь — Маьсих УЬзе. Хаьер, аларнынъ куьпчелеге Аллахъыга яраклы булмады хъаьм чуьлдаь хъаьлакаьткаь дучар булды. Алар яман телаьклаьргаь бирелде. Шундый яман телаьклаьрдаьн саклап, алар белаьн булган хаьллаьр безненъ оьчен сабак булды. Шулай ук, кайберлаьре кебек, потка табынучылар булмагыз. Изге язмада алар хакында: «Халык ашарга хъаьм эчаьргаь утырды, аь аннан сонъ торып бастылар хъаьм куьнъел ачтылар», — дип язылган. Кайбераьуьлаьр фаьхешлек иткаьн кебек, фаьхешлек итмик — бер коьн эчендаь аларнынъ егерме оьч менъе хъаьлак булды. Кайбераьуьлаьр Маьсихне сынап караган кебек, без Аны сынамыйк — алар елан чагуыннан уьлделаьр. Аларнынъ кайберлаьре сукранган кебек, сез сукранмагыз — аларны хъаьлак итуьче фаьрештаь уьтерде. Бу хаьллаьр башкаларга сабак булсын оьчен эшлаьнелде, аь безгаь, заманнарнынъ ахыры якынлашкан вакытта яшаьуьчелаьргаь, кисаьтуь ясап язылды. Менаь шунъа куьраь кем даь кем нык торам дип уйлый икаьн, егылмас оьчен сак булсын. Сез барлык ке­шелаьргаь хас булган сынауга гына дучар буласыз. Аллахъы УЬз ваьгъдаьсенаь турылыклы хъаьм Ул сез чыдый алмаслык сынауны роьхсаьт итмаьячаьк. Сыналган вакытыгызда туьзеп тору оьчен, сезгаь котылу юлын да куьрсаьтаьчаьк. Шунъа куьраь, соьеклелаьрем, потларга табынудан качыгыз. Мин сезгаь акыллыларга соьйлаьгаьн кебек соьйлим. Соьйлаьгаьн­наьрем турында уьзегез уйлап карагыз. Без раьхмаьт белдергаьн шоькрана касаьсе Маьсих канына катнашу туьгелме? Без сынды­рып алган икмаьк Маьсих таьненаь катнашу туьгелме? Икмаьк бер, хъаьм без, куьп булсак та, бер таьнне таьшкил итаьбез, чоьнки бер ик­маькне уртаклашабыз. Исраил халкына карагыз: алар корбан итен ашаучылар, корбан китеруь урынындагы гыйбадаьттаь катнашучылар туьгелме? Инде сезгаь наьрсаь аьйтим? Пот та, потка китерелгаьн корбан да нинди даь булса аьхъаьмияткаь ияме? ХЪич юк. АЬмма маьжъуьсилаьр корбанны Аллахъыга туьгел, баьлки жъеннаьргаь китераьлаьр. АЬ мин жъеннаьр белаьн аралашуыгызны телаьмим. Раббы касаьсеннаьн даь, жъеннаьр касаьсеннаьн даь эчаь алмассыз. Бер уьк вакытта Раббынынъ да, жъеннаьрненъ даь аш табынында катнашучылар була алмассыз. АЬллаь без Раббынынъ ачуын чыгарырга телибезме? АЬллаь без Анъардан да кодраьтлераькме? ХЪаьрнаьрсаь роьхсаьт ителаь, аьмма хъаьрнаьрсаь даь файдалы туьгел. ХЪаьрнаьрсаь роьхсаьт ителаь, аьмма хъаьрнаьрсаь даь гыйбраьтле туьгел. ХЪичкем уьзенаь файдалыны туьгел, баьлки башкаларга файдалы-ны эзлаьсен. Ит базарында сатыла торганнарнынъ барысын да ашагыз хъаьм, воьжъданыгыз тыныч булсын оьчен, тоьпченеп тормагыз. Чоьнки Изге язмада язылганча: «ЖЪир хъаьм жъирдаьге хъаьрнаьрсаь — Раббыныкы». АЬгаьр иман итмаьуьче бераьуь сезне ашка чакыра хъаьм сез ба­рырга телисез икаьн, воьжъданыгыз тыныч булсын оьчен таькъдим ителгаьн хъаьрнаьрсаьне тоьпченмичаь ашагыз. Лаькин бераьуь сезгаь: «Бу — потка китерелгаьн корбан», — дисаь, шул бераьуь хъаьм воьжъ­дан хакына ашамагыз. Воьжъдан дигаьннаьн, сезнекен туьгел, баьл­ки шул кешененъ воьжъданын куьз алдында тотам. «Ни оьчен аьле азатлыгым башка воьжъдан белаьн чиклаьнергаь тиеш?» АЬгаьр мин ризыкны Аллахъыга раьхмаьт аьйтеп кабул итаьм икаьн, бу ризык оьчен нигаь мине шелтаьлаьргаь? Шулай итеп, ашыйсызмы, эчаьсезме, яки башка бераьр наьр­саь эшлисезме — хъаьммаьсен даь Аллахъы даны оьчен эшлаьгез. Яхъуьдлаьргаь даь, грекларга да яисаь Аллахъы бердаьмлегенаь даь абыну ташы булмагыз. Мин даь уьз файдама туьгел, баьлки, куьп­лаьр котылсын оьчен, алар файдасына хъаьркемгаь хъаьрнаьрсаьдаь ярарга тырышам бит. Мин Маьсихтаьн уьрнаьк алган кебек, сез даь миннаьн уьрнаьк алыгыз. Имандашлар, хъаьрнаьрсаьдаь мине истаь тотуыгыз хъаьм куьрсаьт­маьлаьремне ничек биргаьн булсам, аларны шулай тотуыгыз оьчен сезне мактыйм. Моны белуьегезне телим: хъаьр ирненъ Башы — Маьсих, хатын­нынъ башы — ир, аь Маьсихненъ Башы — Аллахъы. Баш киеме ки­еп дога кылучы яки паьйгамбаьрлек итуьче хъаьр ир уьзененъ башын оятлы итаь. Баш киеме кимичаь дога кылучы яки паьйгамбаьрлек итуьче хъаьр хатын уьзененъ башын оятлы итаь, чоьнки бу — хатын­нынъ чаьче алдырылган булу белаьн бер даьраьжъаьдаь. Чоьнки ха­тын башына кияргаь телаьми икаьн, чаьче кырылсын, аь инде чаьче алынган яки кырылган булу анынъ оьчен оятлы икаьн, ул чакта башына кисен. Шулай итеп, ир кеше, Аллахъынынъ чагылышы хъаьм даны булганга куьраь, башына кияргаь тиеш туьгел; аь хатын — ирненъ даны. Чоьнки ир — хатыннан туьгел, баьлки хатын — ирдаьн, хъаьм ир хатын оьчен туьгел, баьлки хатын ир оьчен яратылган. Шунъа куьраь хатын башында уьз оьстеннаьн хакимлекне куьрсаьт- каьн билге булырга тиеш. Бу — фаьрештаьлаьргаь даь шуны куьрсаьтаь. Хаьер, Раббы алдында ир хатыннан, хатын ирдаьн баьйсез туь­гел. Чоьнки хатын ирдаьн булган кебек, ир даь хатыннан туа. АЬ хъаьрнаьрсаь — Аллахъыдан. УЬзегез фикер йоьртегез: хатын кешегаь башына кимичаь Аллахъыга дога кылу килешерме? Безне саьла­маьт акыл уьзе уьк оьйраьтаь: ир кешененъ чаьче озын икаьн, бу — анынъ оьчен хурлык. АЬмма хатыннынъ чаьче озын икаьн, бу — анынъ оьчен дан, чоьнки чаьч анъа каплавыч итеп бирелгаьн. АЬгаьр кем даь булса бу хакта баьхаьслаьшергаь тели икаьн, бездаь даь, Аллахъы бердаьмлек­лаьрендаь даь хатын-кызнынъ башына кимаьуь гадаьте юк. Бираьчаьк куьрсаьтмаьлаьремдаь сезне мактамыйм, чоьнки сезненъ жъыелышларыгыз файдага караганда куьбраьк зыян китераь. Бе­ренчедаьн, иман итуьчелаьр бердаьмлеге жъыелышларыгызда аерым бер тоьркемнаьргаь буьленуьегез турында ишетаьм хъаьм мин монъа берникадаьр ышанам да. Чоьнки Аллахъы тарафыннан хуплан­ган кешелаьр билгеле булсын оьчен фикерлаьрненъ тоьрле булуы да кираьк. Сез бергаь жъыелган вакыт, чыннан да, аьле Раббынынъ кичке ашын ашау дигаьн суьз туьгел. Чоьнки хъаьркем уьз ризыгын башкалардан элеграьк ашарга ашыга, шулай итеп, кайбераьуьлаьр ач кала, кайбераьуьлаьр исераь. Ашарга хъаьм эчаьргаь сезненъ оьегез юкмы аьллаь? АЬллаь сез Аллахъы бердаьмлеген санга сукмыйсызмы хъаьм мохтажъларны кимсетаьсезме? Наьрсаь аьйтергаь сезгаь? Монынъ оьчен сезне мактаргамы? Юк, мактамыйм. Чоьнки сезгаь биргаьн куьрсаьтмаьлаьрне мин Раббынынъ УЬзен­наьн алдым. Раббы Гайсаь хыянаьткаь дучар тоьнне кулына икмаьк алды хъаьм, шоькрана иткаьннаьн сонъ, икмаькне сындырып болай диде: «Бу — сезненъ оьчен бирелгаьн таьнем; Мине искаь алу оьчен шулай эшлаьгез». Шул раьвешчаь, кичке аштан сонъ кулына касаь алып аьйтте: «Менаь бу касаь — Минем каным белаьн расланган янъа килешуь. Моны эчкаьн саен, Мине искаь алу оьчен эчегез». Чоьнки бу икмаькне ашаган хъаьм бу касаьдаьн эчкаьн саен, сез Раббы килгаьнгаь кадаьр Анынъ уьлемен игълан итаьсез. Шулай итеп, кем даь кем, бу йолага хоьрмаьт куьрсаьтмичаь, икмаькне ашаса хъаьм Раббынынъ касаьсеннаьн эчсаь, Анынъ таьне ваь канына каршы гоьнахъ кылуда гаепле булыр. Кеше башта уьзен-уьзе сынарга тиеш, аннан сонъ гына бу икмаькне ашый хъаьм бу касаьдаьн эчаь ала. Чоьнки, кемдер Раббы таьненаь аьхъаьмият бирмичаь ашый хъаьм эчаь икаьн, ул шунынъ белаьн уьзен-уьзе хоькемгаь дучар итаь. Менаь шунъа куьраь куьбегез заьгыйфь хъаьм авыру, вафат булганнар да аз туьгел. АЬ без уьз-уьзебезне тикшерсаьк, ул чакта хоькем ителмаьс идек. Хоькем ителгаьндаь исаь, доьнья белаьн бергаь хоькем ителмаьс оьчен, Раббы безгаь УЬзе таьрбия бираь. Шунъа куьраь, имандашларым, кичке ашка жъыелганда бер-бе­регезне коьтегез. ЖЪыелуыгыз Аллахъы тарафыннан хоькем ителерлек булмасын оьчен, ач кеше оьендаь ашасын. АЬ башка наьрсаьлаьр хакында яныгызга килгаьч куьрсаьтмаь бирермен. Имандашлар, Изге Рухтан килгаьн саьлаьтлаьр хакында да белми калуыгызны телаьмим. Сез белаьсез, маьжъуьси ва­кытыгызда, уьзегезне кемдер жъитаьклаьп йоьрткаьн сыман, телсез потларга табынырга йоьрдегез. Менаь шунынъ оьчен сезгаь аьйтаьм: Аллахъы Рухы белаьн соьйлаьуьче беркем даь: «Гайсаьгаь лаьгъ­наьт», — димаьс, хъаьм бары Изге Рух аша гына: «Гайсаь — Раббы», — дип аьйтаь алыр. Изге Рух биргаьн саьлаьтлаьр тоьрле, аьмма Рух бер уьк. Хезмаьт итуьненъ куьп тоьрлаьре бар, аьмма Раббы бер уьк. Гамаьллаьр даь тоьр­ле, аьмма хъаьммаьсендаь хъаьммаь наьрсаьне эш итуьче — шул ук бер Аллахъы. АЬ хъаьрберебездаь Рухнынъ уртак файдага эш итуье куьренаь. Бе­раьуьгаь Рух аша хикмаьт белаьн соьйлаьуь осталыгы, икенчесенаь шул ук Рух аркылы белем бируь осталыгы бирелаь. Башка бераьуьгаь шул ук Рух тарафыннан иман бирелаь, аь икенче бераьуьгаь шул ук Рух тарафыннан даьвалау саьлаьте бирелаь. Бераьуьгаь могжъиза куьр­саьтуь, бераьуьгаь паьйгамбаьрлек итуь, башка бераьуьгаь тоьрле рухлар­ны аера белуь, кайбераьуьгаь таныш булмаган тоьрле теллаьрдаь соьйлаьуь, башкасына теллаьрне анълата белуь бирелаь. Боларнынъ хъаьммаьсен даь бер уьк Рух эшли хъаьм хъаьркемгаь саьлаьтне УЬзе телаь­гаьнчаь буьлеп бираь., Маьсих — куьп аьгъзаларга ия булган таьн кебек; таьн куьп аьгъза­лардан торса да, бер боьтен таьнне таьшкил итаь. Без хъаьммаьбез даь: яхъуьдлаьр яки греклар, коллар яки иреклелаьр, бер Рух белаьн чумдырылып, Маьсих таьненаь кушылдык, хъаьм хъаьммаьбезгаь эчуь оьчен шул ук Рух бирелде. Таьн исаь бер аьгъзадан туьгел, баьлки куьп аьгъзалардан тора. АЬгаьр аяк: «Мин, кул булмаганга, таьннеке туьгел», — дисаь, чын­лап та ул шунъа куьраь генаь таьннеке булмасмы? ХЪаьм колак: «Мин, куьз булмаганга, таьннеке туьгел», — дисаь, чынлап та, шунъа куьраь генаь таьнненъ бер аьгъзасы булмасмы? АЬгаьр боьтен таьн куьздаьн генаь торса, ничек ишетаь алыр иде? Боьтен таьн колактан гына торса, ис сизуь тойгысы кайда булыр иде? АЬмма лаькин Аллахъы таьндаь аьгъзаларнынъ хъаьрберсен УЬзе телаьгаьнчаь урнаштыр­ган. АЬгаьр инде барысы бер аьгъза булса, таьн кайда булыр иде? Хаьзер исаь аьгъзалар куьп, аьмма таьн бер генаь. Куьз кулга: «Минъа кираьгенъ юк», — дип, яки баш аякларга: «Сез минъа кираьк туьгел», — дип аьйтаь алмас. Киресенчаь, таьн­ненъ заьгыйфьраьк куьренгаьн аьгъзалары биграьк таь кираьк. Таьнненъ аз хоьрмаьткаь ия булып куьренгаьн оьлешлаьрен куьбраьк хоьрмаьт итаь­без. Килешсез саналган аьгъзаларыбызны без аеруча тырышып каплыйбыз, аь инде килешле аьгъзаларыбызнынъ монъа ихтыя­жъы юк. АЬмма таьндаь аерымлык булмасын, баьлки барлык аьгъзалар бер-берсе турында бер даьраьжъаьдаь кайгыртсыннар оьчен, килеш­сез аьгъзаларга куьбраьк хоьрмаьт куьрсаьтеп, Аллахъы таьндаь аьгъзалар­ны уьзара шулай тоташтырды. *** Шунъа куьраь бер аьгъза жъаьфаланса, барлык аьгъзалар да анынъ белаьн бергаь жъаьфа чигаь, бер аьгъза хоьр­маьтлаьнсаь, аьгъзаларнынъ хъаьммаьсе даь анынъ белаьн бергаь шатлана. Сез — Маьсихненъ таьне, аь аерым-аерым — шул ук таьнненъ аьгъзалары. Аллахъы УЬз бердаьмлегендаь бераьуьлаьрне раьсуьллаьр, икенчелаьрне паьйгамбаьрлаьр, оьченчелаьрне оьйраьтуьчелаьр итеп куйды. Аннары кайбераьуьлаьргаь могжъизалар тудыру кодраьте, даь­валау, башкаларга ярдаьм итуь, идараь итуь хъаьм таныш булмаган теллаьрдаь соьйлаьуь саьлаьте бирде. Барысы да раьсуьллаьрме? Бары­сы да паьйгамбаьрлаьрме? Барысы да оьйраьтуьчелаьрме? Барысы да могжъиза тудыручылармы? ХЪаьммаьсененъ даь даьвалау саьлаьте бар­мы? Барысы да таныш булмаган теллаьрдаь соьйлиме? Барысы да бу теллаьрне анълата аламы? Зуррак саьлаьтлаьргаь ашкыныгыз. Мин сезгаь инъ яхшы юлны куьрсаьтермен. Кешелаьр хъаьм фаьрештаьлаьр теле белаьн соьйлаьшсаьм даь, аьгаьр миндаь маьхаьббаьт юк икаьн, ул чакта мин янъгыравык бакыр яки чынълавык таьлинкаь кебек кенаь булыр идем. Паьйгамбаьрлек итуь саьлаьтем булса да, барлык серлаьрне хъаьм хъаьр­тоьрле гыйлемне белсаьм даь, таулар куьчерерлек иманым булса да, аьгаьр миндаь маьхаьббаьт юк икаьн, мин берни булмас идем. Боьтен моьлкаьтемне оьлаьшеп, таьнемне яндырырга тапшырсам да, аьгаьр маьхаьббаьт юк икаьн, минъа моннан бернинди даь файда булмас иде. Маьхаьббаьт туьземле, шаьфкатьле, коьнлаьшми, мактанмый, таь­каьбберлаьнми, дорфа туьгел, уьз файдасын эзлаьми, ярсымый, яман эшлаьрне истаь тотмый. Маьхаьббаьт ялганга соьенми, баьлки хакыйкатькаь шатлана. Ул барысына да туьзаь, бар наьрсаьгаь ышана, хъаьрнаьрсаьгаь оьметлаьнаь хъаьм сабыр итаь. Паьйгамбаьрлек итуьлаьр тукталыр, теллаьр тынар хъаьм белем юкка чыгар, аьмма маьхаьббаьт беркайчан да бетмаьс. Безненъ белемебез даь, паьйгам­баьрлек итуьебез даь оьлешчаь генаь бит. АЬ камил наьрсаь килгаьч, оьлешчаь генаь булган наьрсаь югалачак. Мин бала чагында бала­ларча соьйлаьдем, балаларча уйладым, балаларча фикер йоьрттем, аь инде уьсеп жъиткаьч, бала вакыттагы эшлаьрне ташладым. Хаьзер без, тонык коьзге аркылы карагандай, чагылыш кына куьраьбез, аь инде ул вакытта, турыдан-туры йоьзгаь-йоьз куьраьчаькбез. Минем белемем хаьзер оьлешчаь, аь инде ул вакытта, Аллахъы мине ничек тулы белаь, мин даь тулысынча белаьчаькмен. Менаь хъаьрвакыт булачак оьч наьрсаь: иман, оьмет хъаьм маьхаьб­баьт. АЬ маьхаьббаьт аларнынъ инъ боьеге. Маьхаьббаьтне максат итеп, Изге Рухтан килгаьн саьлаьт­лаьргаь, биграьк таь паьйгамбаьрлек итуь саьлаьтенаь ашкыны­гыз. Куьктаьн бирелгаьн таныш булмаган телдаь соьйлаьуь­че кешелаьргаь туьгел, баьлки Аллахъыга соьйли. Чоьнки аны хъичкем анъламый, ул Изге Рух ярдаьмендаь серлаьр соьйли. Паьйгамбаьрлек итуьче исаь кешелаьрне ныгыту, аларнынъ рухларын куьтаьруь хъаьм алар юаныч тапсын оьчен соьйли. Таныш булмаган телдаь соьй­лаьуьче уьзен ныгыта, аь паьйгамбаьрлек итуьче — иман итуьчелаьр бер­даьмлеген ныгыта. Мин шуны телим: сез барыгыз да таныш булмаган теллаьрдаь соьйлаьгез, аьмма тагын да яхшысы — паьйгам­баьрлек итегез. Паьйгамбаьрлек итуьче таныш булмаган теллаьрдаь соьйлаьуьчедаьн оьстенраьк, аьгаьр таныш булмаган теллаьрдаь соьйлаьуьче уьз суьзлаьрен кешелаьргаь иман итуьчелаьр бердаьмлеген наьсыйхаьт итуь оьчен анълата алмаса. Имандашлар, хаьзер яныгызга килеп, таныш булмаган тел­лаьрдаь соьйлим, хъаьм сезгаь Аллахъыдан ачылыш яки паьйгамбаьр­лек суьзе, яисаь таьгълимат бирмим икаьн, ни файда китерермен сезгаь? Шунынъ кебек уьк, сыбызгы яки курай кебек тавыш чы­гаручы жъансыз аьйберлаьр бер-берсенаь охшамаган коьй чыгарма-салар, сез аларнынъ коьен танырсызмы? АЬгаьр быргы анълаешсызаваз чыгарса, сугышка кем аьзерлаьнер? Менаь шулай сез даь те­легез белаьн кеше тоьшенмаьслек суьзлаьр аьйтаьсез икаьн, ничек соьйлаьгаьнегезне анъларлармы? Сез жъилгаь генаь соьйлаьгаьн булыр­сыз. Доьньяда куьп тоьрле теллаьр бар, хъаьм аларнынъ хъаьрберсененъ уьз маьгънаьсе бар. АЬгаьр аьйтелгаьн суьзненъ маьгънаьсен анъламасам, ул чакта мин соьйлаьуьче оьчен чит ил кешесе булган кебек, соьйлаьуь­че даь минем оьчен чит ил кешесе кебек була. Сезненъ белаьн даь шулай ук: рухи саьлаьтлаьргаь омтылып, иман итуьчелаьр бердаьмле­ген наьсыйхаьт итаьчаьк саьлаьтлаьрне мул кулланырга тырышыгыз. Шунъа куьраь, таныш булмаган телдаь соьйлаьуьче анълата белуь оьчен дога кылсын. Чоьнки мин таныш булмаган телдаь догакылсам, рухым дога кыла, аь акылым анда катнашмый кала. Наьрсаь эшлаьргаь сонъ? Рухым белаьн дога кылырмын, хъаьм акы­лым белаьн даь дога кылырмын, рухым белаьн данлап жъырлар­мын, хъаьм акылым белаьн даь данлап жъырлармын. Югыйсаь, ру­хынъ белаьн генаь Аллахъыга шоькер иткаьндаь, синенъ аьйткаьненъне анъламаучы гади кеше раьхмаьт укуынъа ничек «амин» дип риза­лыгын белдерер? Син хъичшиксез яхшы шоькер итаьсенъ, аьмма башка бераьуь моннан наьсыйхаьт алмый. Барыгызга караганда куьбраьк теллаьрдаь соьйлаьгаьнем оьчен Аллахъыма шоькер итаьм. АЬм­ма иман итуьчелаьр бердаьмлегендаь таныш булмаган телдаь ун менъ суьз аьйтуьгаь караганда, башкаларга да наьсыйхаьт булсын оьчен, акыл белаьн биш суьз аьйтуьне яхшырак дип саныйм. Имандашлар! Уйларыгыз балаларныкы кебек булмасын. Яманлыкка карата балалар кебек, аь фикер йоьртуь раьвешегез бе­лаьн балигъ булган кешелаьр сыман булыгыз. Канунда болай дип язылган: «Бу халыкка саьер теллаьрдаь соьйлаьуьче кешелаьр аша, чит кешелаьрненъ авызлары белаьн соьйлаьрмен, — ди Раббы, — аьмма ул чакта да мине тынъламаслар». Димаьк, таныш булмаган теллаьр — иманлылар оьчен туьгел, баьлки иман итмаьуьчелаьр оьчен билге. Паьй­гамбаьрлек итуь исаь иман итмаьуьчелаьр оьчен туьгел, баьлки иманлылар оьчен. Шулай итеп, боьтен иман итуьчелаьр бердаьмлеге бергаь жъые­лып, хъаьммаьсе таныш булмаган теллаьрдаь соьйлаьгаьндаь сез соьйлаь­гаьнне анъламаучы гади кешелаьр яки иман итмаьуьчелаьр кереп, алар: «Сез тилераьсез», — димаьслаьрме? АЬмма барысы да паьйгам­баьрлек иткаьндаь анъламаучы бер гади кеше яки иман итмаьуьче ки­леп керсаь, ул, гаеплаьре оьчен, барысы тарафыннан да фаш ителер, барысы тарафыннан да хоькем ителер; шулай итеп, анынъ йоьраьк серлаьре барысына ачылыр, хъаьм ул: «Чынлап та, Аллахъы сезненъ белаьн», — дияр хъаьм саьжъдаь кылып Аллахъыга табыныр. Димаьк, имандашлар, инде хаьзер наьрсаь? Сез бергаь жъыелган вакытта хъаьрберегезненъ маьдхиясе, таьгълиматы, таныш булмаган телдаь хаьбаьре, Аллахъыдан ачылышы, анълатмасы бар. Болар исаь хъаьммаьсе даь бердаьмлекне рухи яктан ныгыту оьчен булсын. Кем даь булса таныш булмаган телдаь соьйли икаьн, бераьуь анъла­тып торсын. АЬ ике яки инъ куьбе оьч кеше бер-бер артлы соьйли ала. Анълатучы булмаса, ул чакта бердаьмлектаь соьйлаьуьче даьш­маьсен, уьзенаь хъаьм Аллахъыга гына соьйлаьсен. Паьйгамбаьрлаьр даь икаьуь яки оьчаьуь соьйлаьсеннаьр, аь башкалар соьйлаьнелгаьн буенча фикер йоьртеп, аларга баья бирсен. ЖЪые­лышта утыручылар арасыннан бераьуьгаь Аллахъыдан ачылыш килсаь, беренче соьйлаьуьче анъа суьз аьйтергаь моьмкинлек бирсен. Чоьнки хъаьммаьгез даь оьйраьнсен, хъаьммаьгез даь файда алсын оьчен, бер-бер артлы паьйгамбаьрлек итаь аласыз. Паьйгамбаьрлаьрненъ рухлары да паьйгамбаьрлаьргаь буйсына, чоьнки Аллахъы — таьр­типсезлек Аллахъысы туьгел, баьлки тынычлык Аллахъысы. Изгелаьрненъ барлык бердаьмлеклаьрендаьге кебек, хатынна­рыгыз бердаьмлек жъыелышларында даьшмаьсеннаьр, чоьнки аларга анда соьйлаьргаь роьхсаьт ителми. Муса канунында аьйтелгаьнчаь, алар буйсынучан булырга тиеш. Алар наьрсаь турында булса да бе­лергаь тели икаьн, оьйлаьрендаь ирлаьреннаьн сорасыннар. Чоьнки хатыннар оьчен бердаьмлек жъыелышында соьйлаьуь хурлык санала. Аллахъы суьзе сездаьн чыктымы аьллаь? АЬллаь сезгаь генаь иреш­теме? УЬзен паьйгамбаьр яки рухи яктан бик саьлаьтле дип исаьплаь­гаьн кеше сезгаь язганнарымнынъ Раббы аьмере икаьнен танысын. АЬгаьр танымаса, ул да танылмасын. Шулай итеп, имандаш-лар, паьйгамбаьрлек итаьргаь ашкыныгыз, аьмма таныш булмаган телдаь соьйлаьуьне даь тыймагыз. Тик хъаьрнаьрсаь таьртипле хъаьм ки­лешле булырга тиеш. Имандашлар, уьзем соьйлаьгаьн Яхшы хаьбаьрне исегезгаь тоь­шереп китаьм. Сез аны кабул иттегез хъаьм анда нык тора­сыз. Мин игълан иткаьн Яхшы хаьбаьр суьзлаьрен тотсагыз, котыласыз. Югыйсаь, юкка гына иман китергаьн булып чыгасыз. Чоьнки хъаьрнаьрсаьдаьн элек мин уьзем кабул иткаьнне сезгаь тап­шырдым, аь инъ моьхъиме: Маьсих, Изге язмада язылганча, безненъ гоьнахъларыбыз оьчен уьлде, куьмелде хъаьм, Изге язмада аьйтелгаьнчаь, оьченче коьндаь уьледаьн терелтелде, элек Кифаска, аннан сонъ ун­ике раьсуьлгаь куьренде. Шуннан бер уьк вакытта биш йоьздаьн артык имандашка куьренде. Аларнынъ куьбесе аьлегаь кадаьр исаьн-сау, аь кайберлаьре инде уьлде. Шуннан сонъ Ул Ягъкубка, шулай ук барлык раьсуьллаьргаь куьренде. АЬ инде хъаьммаьсеннаьн сонъ, мин «жъитлекми туган бала» сыман булуга карамастан, минъа да куь­ренде. Чоьнки мин - раьсуьллаьрненъ инъ аьхъаьмиятсезе, хъаьм раьсуьл дип аталырга лаеклы да туьгелмен, чоьнки Аллахъы бердаьмлеген эзаьрлеклаьдем. АЬмма хаьзер мин кем булсам, Аллахъы маьрхаьмаь­те белаьн булдым. Ул куьрсаьткаьн маьрхаьмаьт бушка китмаьде: мин башкаларга караганда тырышыбрак хезмаьт иттем. Хаьер, мин туь­гел, баьлки минем белаьн булган Аллахъы маьрхаьмаьте хезмаьт итте. Шулай итеп, минме, алармы, без шуны игълан итаьбез, хъаьм сез шунъа иман иттегез. Маьсих уьледаьн терелтелгаьн дип игълан ителгаьч, ничек сезненъ кайберлаьрегез, уьлгаьч терелуь юк, дип соьйли ала сонъ? УЬледаьн терелуь юк икаьн, Маьсих таь уьледаьн терелтелмаьгаьн булып чыга. АЬгаьр Маьсих терелеп тормаган икаьн, безненъ хаьбаьребез даь, сез­ненъ иманыгыз да буш була. Моннан тыш без Аллахъы хакында да ялган шахъитлаьр булыр идек, чоьнки, Ул Маьсихне уьледаьн те­релтеп торгызды, дип шахъитлек иттек. Хаьлбуки, уьлелаьрненъ терелуье булмагач, Аллахъы Маьсихне даь терелтеп торгызмаган булып чыга. Чоьнки, уьлелаьр терелтелми икаьн, Маьсих таь уьле­даьн терелтелмаьгаьн була. АЬгаьр Маьсих терелеп тормаган икаьн, иманыгыз - буш, сез аьле даь уьз гоьнахъларыгыз белаьн бергаь. Бу инде - Маьсихкаь иман итеп уьлгаьннаьр даь хъаьлак булдылар дигаьн суьз. Маьсихкаь бу тормышта гына оьмет багласак, без барлык кешелаьргаь караганда да кызганычрак. АЬмма лаькин чыннан да Маьсих уьлелаьр арасыннан беренче булып терелеп торды. Чоьнки, уьлем кеше аша килгаьн кебек, уьледаьн терелеп тору да бер Кеше аша килде. Адаьм аркасында хъаьммаьсе уьлгаьн кебек, Маьсих баьрабаьренаь хъаьммаьсе янъадан тере­лаьчаьк. хъаьркем уьз чиратында: беренче булып Маьсих, сонъын­нан, Ул килгаьндаь, Аныкылар терелаьчаьк. Шуннан сонъ ахыры килер, Ул, хъаьртоьрле жъитаькчелекне, хакимиятне, кодраьтне юкка чыгарып, Патшалыкны Ата-Аллахъыга тапшырачак. Чоьнки барлык дошманнарын УЬз аягы астына салганга кадаьр Маьсих патшалык итаьргаь тиеш. хъаьм сонъгы дошман - уьлем юкка чы­гарылачак. Чоьнки Изге язмада аьйтелгаьнчаь, «Аллахъы хъаьрнаьрсаь­не Анынъ аягы астына салып буйсындырды». хъаьрнаьрсаь Маьсих- каь буйсындырылды диелгаьн икаьн, анълашыла ки, хъаьрнаьрсаьне Анъа Буйсындыручы Аллахъыдан башка буйсындырылды. АЬ инде хъаьрнаьрсаьне Маьсихкаь буйсындыргач, Угыл УЬзе даь хъаьрнаьрсаьне Анъа Буйсындыручыга буйсыначак, шулай итеп, Аллахъы хъаьммаь наьрсаьдаь бар наьрсаь булачак. Югыйсаь, ник уьлелаьр оьчен суга чумдырылу йоласын уьти­лаьр? УЬлелаьр боьтенлаьй терелеп тормагач, ник уьлелаьр оьчен моны эшлилаьр? Ни оьчен без уьзебез хъаьрвакыт куркыныч астында торабыз? Мин хъаьр коьн уьлем белаьн йоьзгаь-йоьз очрашам. Иман- дашлар, бу турыда сезненъ оьчен кичергаьн горурлыгым белаьн Раббыбыз Маьсих Гайсаь алдында ант итаьм. Гади кешелаьр ке­бек уйлаганда, уьлелаьр терелтелмаьсаь, Эфестаь ерткычлар белаьн коьраьшуьемнаьн минъа ни файда? УЬлелаьр терелтелмаьсаь, «ашыйк, эчик, чоьнки иртаьгаь уьлаьчаькбез!» Алданмагыз: «азгын кешелаьр белаьн аралашу яхшы аьхлакны боза». Кираьгенчаь айныгыз хъаьм гоьнахъ кылмагыз. Чоьнки сезгаь оят булсын оьчен аьйтаьм: кайберлаьрегез Аллахъыны белми. Кем даь булса: «УЬлелаьр ничек терелеп торачаклар? хъаьм алар­нынъ таьне нинди булыр?» - дип сорый ала. АЬй акылсыз! Син чаьчкаьн наьрсаь, башта уьлмаьсаь, терелмаьячаьк. Син, чаьчкаьндаь, бу­лачак уьсемлекненъ уьзен туьгел, баьлки бер орлыкны - бодай яки нинди даь булса башка орлыкны чаьчаьсенъ. АЬмма Аллахъы анъа ни­чек телаьсаь, шундый таьн бираь, хъаьр орлыкка уьз таьнен бираь. хъаьр таьн бертоьрле туьгел. Кешелаьрненъ таьне башка, хайваннарныкы башка, балыкларнынъ, кошларнынъ да таьне башка. Куьктаьге жъи­семнаьр даь, жъирдаьге жъисемнаьр даь бар, аьмма куьктаьге жъисемнаьр­ненъ гуьзаьллеге жъирдаьге жъисемнаьрнекеннаьн аерыла. Кояшнынъ да, айнынъ да, йолдызларнынъ да жъемелдаьуьлаьре башка. Йолдыз­лар да уьзара жъемелдаьуьлаьре ягыннан бер-берсеннаьн аерыла. УЬлелаьр терелеп торганда да шулай булачак. Таьн чери тор­ган булып куьмелаь, аь маьнъге уьлми торган булып терелтелаь. Кимсетелеп куьмелаь, данланып терелеп тора. Заьгыйфь килеш куьмелаь, коьчле булып терелеп тора. Канлы таьн куьмелаь, рухи таьн терелеп тора. Канлы таьн бар икаьн, рухи таьн даь бар. Изге язмада болай дип язылган: «Беренче кеше - Адаьм - тере жъан иясе булды»; аь сонъгы Адаьм - тормыш бируьче Рух. АЬмма бе­ренче булып рухи туьгел, баьлки канлы таьннаьн торган килде, аннан сонъ гына рухи килде. Беренче кеше туфрак белаьн яра­тылды, ул - жъирдаьн. Икенче Кеше - куьктаьн. ЖЪирнекелаьр туфрак белаьн яратылган кеше кебек, куькнекелаьр куьктаьн булган Кеше кебек. Без хаьзер туфрак белаьн яратылган кешененъ кы­яфаьтен йоьрткаьн кебек, килаьчаьктаь куьктаьн булган Кешененъ кыяфаьтен йоьртаьчаькбез. Имандашлар, шуны да аьйтим: таьн хъаьм каннан торганнар Аллахъы Патшалыгына ия була алмас, хъаьм фани да маьнъгелеккаь ия була алмас. Серне аьйтаьм сезгаь: без барыбыз да уьлмаья­чаькбез, аьмма быргынынъ сонъгы тавышы янъгыраганда кинаьт, куьз ачып йомганчы, хъаьммаьбез уьзгаьртелаьчаькбез. Чоьнки быргы кыч­кырганда уьлелаьр маьнъге уьлми торган булып терелеп торачаклар, хъаьм без уьзгаьртелаьчаькбез. *** Димаьк, фани булган - маьнъгелек булганга, хъаьм уьлаьчаьк наьрсаь уьлемсез наьрсаьгаь уьзгаьрергаь тиеш. Фани булган маьнъгелек булганга уьзгаьргаьч, хъаьм уьлаьчаьк наьрсаь уьлемсез наьрсаьгаь уьзгаьргаьч: «УЬлем жъинъуь белаьн йотылачак»; «УЬлем! Синенъ жъинъуьенъ кайда? УЬлем! Синенъ угынъ кайда?» - дип, Изге язмада язылган суьзлаьр тормышка ашар. УЬлемненъ угы исаь - гоьнахъ; аь инде гоьнахънынъ коьче - канун. Раббыбыз Гайсаь Маьсих аша безгаь жъинъуь биргаьн Аллахъыга раьхмаьт яусын! Соьекле имандашларым, менаь шунынъ оьчен нык торыгыз хъаьм какшамас булыгыз. Куьрсаьткаьн хезмаьтегезненъ Раббы алдында бушка булмаячагын белеп, хъаьрвакыт Анынъ эшен бар коьчегезне куеп башкарыгыз. Изгелаьр оьчен жъыела торган иганаьгаь килгаьндаь, мин Гаь-лаьтиядаьге иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьренаь нинди куьр­саьтмаь биргаьн булсам, сез даь шул раьвешчаь эшлаьгез. Мин яныгызга килгаьч, сез иганаь жъыеп йоьрмаьс оьчен, сезненъ хъаьрберегез атнанынъ беренче коьнендаь, хаьленаь куьраь, табышынынъ бер оьлешен аерып куйсын хъаьм сакласын. Яныгызга килгаьч, иганаьгезне тапшыру оьчен сез сайлаячак кешелаьрне хатлар бе­лаьн Иерусалимга жъибаьрермен. Минъа бару килешле булса, алар минем белаьн барырлар. Македуния аша йоьргаьч, мин яныгызга килермен; чоьнки мин Македуния аша барырмын. Баьлки, беркадаьр сезненъ янда яшаьрмен, яки, хаьтта, кышны да уьткаьрермен, хъаьм шулай итеп, кая барсам да, мине озатып йоьри алырсыз. Чоьнки хаьзер сез­ненъ белаьн аз гына вакытка куьрешергаь телаьмим, баьлки, Раббы насыйп итсаь, беркадаьр вакыт яныгызда булырга оьмет итаьм. Эфестаь исаь Илленче коьн баьйраьменаь кадаьр калырмын, чоьнки анда, дошманнар куьп булуга да карамастан, наьтижъаьле хезмаьт итуь оьчен ишеклаьр кинъ ачылды минъа. Тимуте яныгызга килсаь, карагыз аны, бернаьрсаьгаь борчыл­масын, чоьнки ул да минем кебек Раббы эшлаьрен башкара. Шунынъ оьчен хъичкем анъа илтифатсыз булмасын, баьлки аны минем яныма иминлек белаьн озатыгыз. Мин аны имандашлар белаьн бергаь коьтаьм. Апуллус туганга килгаьндаь исаь, мин аннан имандашлар бе- лаьн бергаь яныгызга баруын бик нык уьтендем. АЬмма хаьзергаь ул сезненъ янга барырга телаьми, лаькин унъай вакыт табуга барыр. Иманда торыгыз, уяу, кыю хъаьм нык булыгыз. хъаьрнаьрсаьне яратып башкарыгыз. Имандашлар, минем сезгаь бер уьтенечем бар. Сез Эстефаьнаьс гаилаьсен белаьсез, ул Ахаядаь беренчелаьрдаьн булып Маьсихкаь иман китерде, хъаьм алар уьзлаьрен изгелаьргаь хезмаьт итуьгаь багыш­ладылар; уьзегезне шундыйларга, безненъ белаьн бергаь хезмаьт куьрсаьтуьчелаьргаь хъаьм авыр хезмаьт башкаручыларга буйсындыры­гыз. Мин Эстефаьнаьсненъ, Фоьртуьнаьтненъ хъаьм АЬхаьйкненъ килеп жъитуьенаь шатмын: алар, сез юк чакта, жъитешмаьгаьн наьрсаьлаьр белаьн мине таьэмин иттелаьр. Чоьнки алар минем хъаьм сезненъ ру­хыгызны тынычландырдылар. Мондыйлар хоьрмаьт ителуьгаь лаек. Асия оьлкаьсендаьге иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьре сезне саь­ламли. ОЬйлаьрендаьге иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьре белаьн бергаь АЬкуьл хъаьм Прискиллаь сезгаь Раббы исеме белаьн кайнар саьлам тапшыра. Мондагы барлык имандашлар сезгаь саьлам жъибаьраь­лаьр. Бер-берегезне изге уьбуь белаьн саьламлаьгез. Мин, Паул, уьз кулым белаьн язып сезгаь саьлам жъибаьраьм. Кем Раббыны яратмый, анъа кахъаьр тоьшсен. «Марана та -Раббы, кил инде!» Раббы Гайсаьненъ маьрхаьмаьте сезненъ белаьн булсын. Сезбарыгыз да Маьсих Гайсаьнеке. Минем маьхаьббаьтем сезненъ бары­гыз белаьн бергаь булсын. Аллахъы ихтыяры белаьн Маьсих Гайсаьненъ раьсуьле Паулдан хъаьм Тимуте имандаштан боьтен Ахаядаьге барлык изгелаьргаь хъаьм Коьринттаьге Аллахъы бердаьмлегенаь саьлам. Сезгаь Атабыз Аллахъыдан ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын! ХЪаьрьяктан ярдаьм итуьче Аллахъыга хъаьм шаьфкать Атасына, Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ Аллахъысы хъаьм Атасына дан! Алла-хъы безгаь боьтен кайгыларыбызда булыша, шунъа куьраь Аннан кабул иткаьн ярдаьм белаьн без даь хъаьртоьрле кайгылары булган­нарга булыша алабыз. Чоьнки безгаь карата Маьсихненъ газап­лары арткан саен, Маьсих аша безненъ юанычларыбыз да арткан-нан-арта бара. Кайгырабыз икаьн, сез юансын хъаьм котылсын оьчен кайгырабыз; юанабыз икаьн, сез даь юанасыз. Без кичергаьн шул ук газапларга сез чыдый алсын оьчен, сезгаь коьч бирелаь. ХЪаьм сезненъ хакта безненъ оьметебез нык. Чоьнки белаьбез: газап­ларыбызны уртаклашасыз икаьн, Аллахъы биргаьн ярдаьмне даь уртаклашасыз. Имандашлар, Асия оьлкаьсендаь кичергаьн михнаьтлаьребез турында белми калуыгызны телаьмибез, без чиктаьн тыш хъаьм коьч жъитмаьслек каты итеп изелдек, хаьтта исаьн калуыбызга да оьметебезне югалткан идек. УЬзебезгаь-уьзебез таяну оьчен туьгел, баьлки уьлелаьрне терелтуьче Аллахъыга таяну оьчен, без уьзебезне уьлемгаь хоькем ителгаьннаьр кебек хис иттек. Аллахъы безне даьхъшаьтле уьлемнаьн коткарды хъаьм коткарачак, безненъ оьчен кылган догаларыгыз белаьн безгаь сез даь ярдаьм иткаьнгаь куьраь, Анынъ килаьчаьктаь даь коткарачагына оьмет баглыйбыз. Шулай итеп, куьплаьрненъ ялваруларына жъавап итеп безгаь бирелгаьн маьрхаьмаьт буьлаьге хакына куьплаьр безненъ оьчен Аллахъыга раьхмаьт укыйлар. *** Бу — безненъ мактанычыбыз: безненъ воьжъданыбыз: «Без доьньяда, биграьк таь сезненъ арада, кеше зираьклеге белаьн туьгел, баьлки Аллахъыдан килуьче изгелек хъаьм Аллахъы маьрхаьмаьте бе­лаьн ихлас куьнъелдаьн яшибез», — дип шахъитлек итаь. Без бит сез укый хъаьм анълый торганнарны гына язабыз. Сез безне инде оьлешчаь анълыйсыз, аь мин тулысынча анъларсыз дип оьмет итаьм. Шулай итеп, Раббыбыз Гайсаь коьнендаь без сезненъ мактанычыгыз булган кебек, сез даь безненъ мактанычыбыз бу­лырсыз. Менаь шундый ышаныч белаьн икелаьтаь маьрхаьмаьт алуыгыз­ны телаьп, башта яныгызга барырга, ягъни сезненъ аша Маке-дуниягаь, Македуниядаьн сонъ тагын сезгаь килергаь хъаьм сезненъ ярдаьм белаьн Яхъуьдиягаь барырга дип ниятлаьнгаьн идем. АЬллаь болай ниятлаьнеп, мин уйламыйча эш иттемме? АЬллаь мин, имансыз кеше кебек, бер уьк вакытта «аьйе, аьйе» хъаьм «юк, юк» дип аьйтаь-аьйтаь ният итаьмме? АЬмма, Аллахъынынъ тугрылыгы хак булган кебек, без сезгаь бер уьк вакытта «аьйе» хъаьм «юк» дип аьйтмибез. Чоьнки мин, Силас хъаьм Тимуте сезгаь игълан иткаьн Аллахъы Улы Гайсаь Маьсих бер уьк вакытта «аьйе» хъаьм «юк» бул­мады. Киресенчаь, Анъарда хъаьрвакыт «аьйе» генаь була. Чоьнки Аллахъынынъ боьтен ваьгъдаьлаьре Гайсаь Маьсихтаь «аьйе» дип расла­на, хъаьм без Аллахъыны данлау оьчен аьйтаь торган «амин» да Анынъ аша аьйтелаь. Аллахъы безне даь, сезне даь, Маьсих белаьн берлаьштереп, УЬзе ныгыта. Безне билгелаьуьче Аллахъы, моьхъере белаьн тамгалап, безгаь бирелаьчаьк наьрсаьлаьр оьчен йоьраьклаьре­безгаь ышанычлы даьлил буларак Рух бирде. Аллахъыны уьземаь каршы шахъит итеп чакырам: аьлегаь кадаьр мин, бары тик сезне кызганганга куьраь, Коьринткаь килмаьдем. Бу — иманыгыз оьс­теннаьн без хакимлек итаьбез дигаьн суьз туьгел. Киресенчаь, куану­ыгызны телаьп, без сезненъ белаьн бергаь хезмаьт итаьбез, чоьнки сез иманыгыз белаьн нык торасыз. Шулай итеп, мин тагын яныгызга коьенеч белаьн килмаьскаь булдым. Чоьнки сезне коьендерсаьм, мин коьендергаьн кеше­лаьрдаьн башка мине кем соьендерер? Менаь сезгаь шул туры­да яздым да: килгаьч, мине куандырырга тиешлелаьрдаьн минъа коьенеч булмасын. Мин сезненъ хъаьммаьгезгаь ышанам, куанычым сезненъ хъаьммаьгез оьчен даь куаныч булыр. Сезне коьендеруь оьчен туьгел, баьлки сезгаь булган чиксез маьхаьббаьтемне белдеруь оьчен, олы хаьсраьт хъаьм йоьраьк ачысы белаьн куьз яшьлаьремне туьгеп яз­дым мин ул хатны. Бераьуь коьендергаьн икаьн, мине туьгел, аь сезненъ барыгызны да — хъаьрхаьлдаь ниндидер даьраьжъаьдаь (моны куьпертеп куьрсаьтмаьс оьчен язам) — коьендергаьн. Мондый бераьуьгаь куьплаьр тарафын­нан бирелгаьн жъаьза инде жъитаьрлек. Шунъа куьраь, мондый бераьуь чиктаьн тыш коьенмаьсен оьчен, сез аны гафу итегез хъаьм рухлан­дырыгыз. Шунынъ оьчен анъа маьхаьббаьтегезне кабат куьрсаьтуье­гезне уьтенаьм. Сезгаь ул хатны сынауны уьти алдыгызмы хъаьм сез хъаьрнаьрсаьдаь тынълаучанмы икаьнлегегезне белуь оьчен яздым. Сез кемнедер гафу итаьсез икаьн, мин даь аны гафу итаьм. Гафу иткаьнемне, аьгаьр гафу итаьрлек бераьр наьрсаь булган булса, мин Маьсих алдында сезненъ хакка гафу иттем. Шулай итеп, шайтан, зыян китереп, бездаьн файдалана алмас. Шайтаннынъ ниятлаьре безгаь билгеле бит.  Маьсих турындагы Яхшы хаьбаьрне белдерергаь дип Троаска килгаьч, Раббы минъа ишеклаьрне ачкан булса да, анда иманда-шым Титусны таба алмаганлыктан, йоьраьгем уьз урынында туьгел иде. Шунлыктан, андагылар белаьн хушлашып, мин Македуния-гаь киттем. АЬмма безне хъаьрвакыт Маьсихненъ жъинъуь тантанасында йоьртуьче хъаьм безненъ аша хъаьр жъирдаь УЬзе хакында белем хушбуе таратучы Аллахъыга раьхмаьт яусын. Чоьнки Гайсаьгаь иман итеп котылучы­лар арасында да, хъаьлак булучылар арасында да без — Аллахъыга Маьсих аша бирелгаьн хуш ис. Бераьуьлаьр оьчен без — хъаьлакаьткаь илтуьче уьлем исе, аь башкалар оьчен — тереклек бируьче тормыш­нынъ хуш исе. Кем мондый эшкаь саьлаьтле сонъ? Без, куьплаьр кебек, уьз файдалары оьчен Аллахъы суьзе белаьн саьуьдаь итмибез, баьлки Аллахъыныкы буларак, Аллахъы каршында Маьсих исе­меннаьн ихлас куьнъелдаьн соьйлибез. Безгаь уьзебезне сезненъ алдыгызда янъадан мактаргамы? Яисаь, кайбераьуьлаьр оьчен кираьк булган кебек, сезгаь яки сездаьн безгаь хуплау хатлары кираькме? Сез уьзегез — куьнъел­лаьребезгаь язылган, боьтен кеше белгаьн хъаьм укыган хатыбыз. Маьсих хаты булуыгызны уьзегез куьрсаьтаьсез. Бу хат язу карасы белаьн туьгел, тере Аллахъынынъ Рухы белаьн, таш такталарга туьгел, баьлки кеше йоьраьгененъ такталарына хезмаьтебез аша язылган. Маьсих аша Аллахъы каршында безненъ менаь шундый ыша­нычыбыз бар. Безгаь саьлаьт уьзеннаьн-уьзе килаь дип даьгъва итаь алмыйбыз: безненъ саьлаьт Аллахъыдан килаь. Ул безне янъа киле­шуь хезмаьтчелаьре булырга саьлаьтле итте. Янъа килешуь, язылган канунга туьгел, Рухка нигезлаьнгаьн, чоьнки язылган канун уьтераь, аь Рух тормыш буьлаьк итаь. АЬгаьр ташларга чокып язылган, уьлем китеруьче хезмаьт шун­дый дан белаьн килгаьн ки, исраиллелаьр Мусанынъ йоьзенаь, хаьтта анынъ даны югалып барса да, карый алмаганнар икаьн, ул чакта Рух хезмаьте тагын да данлырак туьгелме? Чоьнки кешене хоькем­гаь китеруьче хезмаьт данлы икаьн, хаклыкка китеруьче хезмаьтненъ даны тагын да артыграк. Кайчандыр данлы булган бераьр наьр­саьненъ инде хаьзер даны булмый, чоьнки анынъ урынына тагын да данлырак башка наьрсаь бар. Чоьнки югала барган наьрсаь данлы булган икаьн, маьнъге даьвам итуьче наьрсаь тагын да данлырак. Менаь шундый оьметебез булганга, без зур кыюлык белаьн эш итаьбез. Исраиллелаьр югала барган данга карамасыннар оьчен йоьзенаь боьркаьнчек япкан Муса кебек туьгел без. АЬмма аларнынъ башлары минъгераьуьлаьнгаьн, чоьнки иске килешуьне укы­ганда шундый ук боьркаьнчек буьгенгаь кадаьр аларнынъ куьнъеллаьрен­даь кала. Ул боьркаьнчекне Маьсих кенаь алып ташлый. Буьгенге коьнгаь кадаьр, Муса кануны укылган саен, аларнынъ куьнъеллаьрен­даь боьркаьнчек ята. АЬмма Раббыга моьраьжъаьгать иткаьн чакта, бу боьркаьнчек алына. Раббы ул — Рух, аь Раббы Рухы булган жъир­даь — азатлык. ХЪаьммаьбезненъ йоьзеннаьн боьркаьнчек алып таш­ланганга, Раббынынъ данын коьзгедаьй чагылдырабыз. Без данда бер даьраьжъаьдаьн икенче даьраьжъаьгаь уьзгаьртелаьбез хъаьм Аллахъыга охшаганнан-охшый барабыз, андый уьзгаьртуь Раббыдан килаь, аь Раббы ул — Рух.   Аллахъынынъ маьрхаьмаьте аша безгаь Рух хезмаьте тапшырыл­ганга куьраь, без куьнъел тоьшенкелегенаь бирелмибез. Лаькин хурлыклы яшерен эшлаьрдаьн баш тартып, хаьйлаьгаь кереш­мичаь хъаьм Аллахъынынъ суьзен бозмыйча, баьлки хакыйкатьне ачык-тан-ачык белдереп, Аллахъы каршында уьзебезне хъаьр кешененъ намус хоькеменаь таькъдим итаьбез. АЬ без белдергаьн Яхшы хаьбаьр яшерелгаьн булса, ул бары тик хъаьлак булучылар оьчен генаь яше-релгаьн. Бу гасырнынъ илахъы имансызларнынъ акылын томалады, хъаьм алар куьзгаь куьренмаьс Аллахъынынъ чагылышы булган Маьсих даны турындагы Яхшы хаьбаьрненъ яктылыгын куьрмилаьр. Без бит уьзебезне туьгел, баьлки Гайсаь Маьсихне Раббы итеп игълан итаь­без, аь Гайсаь оьчен без — сезненъ хезмаьтчелаьрегез генаь. Чоьнки Аллахъы: «Каранъгылыктан яктылык балкысын», — диде, хъаьм, Гай­саь Маьсих йоьзендаь балкыган Аллахъы даны турындагы белемне безгаь куьрсаьтуь оьчен, Анынъ яктылыгы куьнъеллаьребезне яктыртты. АЬмма бу гаять зур кодраьтненъ безнеке туьгел, баьлки Аллахъы-ныкы икаьнен куьрсаьтуь оьчен, без бу хаьзинаьне балчык савытларда, ягъни фани таьннаьребездаь йоьртаьбез. Безне хъаьр яктан кысрык­лыйлар, аьмма бирешмибез; без аптырашта калдык, аьмма оьмет-сезлеккаь бирелмибез. \Безне эзаьрлеклилаьр, аьмма Аллахъы безне ташламый; безне баьреп тоьшерделаьр, аьмма хъаьлак булмыйбыз. *** Гайсаьненъ тормышы да таьнебездаь куьренсен оьчен, Анынъ уьлемен хъаьрвакыт таьнебездаь йоьртаьбез. Фани таьнебездаь Анынъ тормышы да куьренсен оьчен, без, яшаьуьчелаьр, Гайсаь хакына бертуктаусыз уьлемгаь дучар ителаьбез. Шулай итеп, уьлем — бездаь, аь тормыш сездаь эш итаь. Изге язмада: «Мин иман иттем, шунъа куьраь соьйлаьдем», — дип язылган. Шул ук инану рухына ия буларак, без даь иман итаьбез хъаьм шунъа куьраь соьйлибез. Чоьнки Раббы Гайсаьне уьледаьн терелт­каьн Аллахъынынъ безне даь Анынъ белаьн бергаь уьледаьн терелтаьчаьген хъаьм сезненъ белаьн бергаь УЬз алдына китереп бастырачагын белаь­без. Боларнынъ хъаьммаьсе даь сезненъ оьчен. Шулай итеп, Аллахъы-нынъ маьрхаьмаьте тагын да куьбраьк кешелаьргаь таралыр хъаьм шунынъ белаьн Аллахъы данына тагын да куьбраьк шоькер итуь китерер.  Менаь шунынъ оьчен без куьнъел тоьшенкелегенаь бирелмибез. Киресенчаь, таьнебез череп таркала барса да, асылыбыз исаь коьн-наьн-коьн янъара бара. Чоьнки кыска вакытлы жъинъелчаь газап чи­гуьебез безненъ оьчен чиктаьн тыш зур маьнъгелек дан китераь. Без куьренгаьнне туьгел, баьлки куьренмаьгаьнне карыйбыз, чоьнки куьрен­гаьн наьрсаь вакытлыча, аь куьренмаьгаьне — маьнъгелек. Без белаьбез: уьлгаьч, безненъ канлы таьннаьребез жъимерелаь­чаьк. Куьклаьрдаь исаь Аллахъы биргаьн, кул белаьн эшлаьнмаьгаьн безненъ маьнъгелек таьннаьребез бар. Без куьктаьн жъибаьрел­гаьн таьннаьрне кабул итаьргаь телаьп сыкранабыз, чоьнки бу янъа таьннаьрне кабул иткаьч, без таьнсез хаьлдаь калмабыз. Без фани таьннаьребездаь сыкранабыз, чоьнки таьнсез калырга телаьмибез, баьлки, фанилык тормыш тарафыннан йотылсын оьчен, куьктаьн жъибаьрелгаьн таьннаьрне кабул итаьргаь телибез. Наькъ менаь шунынъ оьчен Аллахъы безне тудырды хъаьм безгаь ышанычлы даьлил итеп Рухны бирде.  Шулай итеп, канлы таьнебездаь вакытта Раббыдан ерак булу­ыбызны белсаьк таь, хъаьрвакыт ышаныч белаьн яшибез, чоьнки без куьзгаь куьренгаьн наьрсаьлаьр белаьн туьгел, иман белаьн йоьрибез. Ышаныч белаьн яшибез, таьннаьн чыгуны хъаьм Раббы янына урнашуны яхшырак дип табабыз. Шунъа куьраь, таьндаь булсак та, таьннаьн чыккан булсак та, ихлас куьнъелдаьн Анъа яраклы булыр­га омтылабыз. Чоьнки таьндаь вакытта яхшылык эшлаьсаьк таь, яманлык эшлаьсаьк таь, эшенаь куьраь аьжъерен алу оьчен, без барыбыз да Маьсихненъ хоькем итуь урыны алдына килергаь тиеш. Шулай итеп, Раббыдан куркунынъ наьрсаь икаьнен белеп, без кешелаьрне куьндерергаь тырышабыз. Аллахъыга исаь безненъ кемле­гебез билгеле. Сезненъ воьжъданыгызга да кем булуыбыз билгеле­дер дип оьмет итаьм. Алдыгызда мактап, уьзебезне янаь таькъдим итаьргаь жъыенмыйбыз, фаькать, куьнъелдаь булган наьрсаь белаьн туь­гел, баьлки тыштан куьренуьче наьрсаь белаьн генаь мактанучыларга жъавап бираь алуыгыз оьчен, сезгаь безненъ белаьн мактанырга моьм­кинлек бираьбез. Без акылдан шашканбыз икаьн, бу — Аллахъы оьчен; акылыбызда булсак, бу — сезненъ оьчен. Чоьнки Маьсих-ненъ яратуы безне, бер Кеше хъаьммаьсе оьчен уьлгаьн икаьн, димаьк, хъаьммаьсе даь уьлде, дип ышанырга маьжъбуьр итаь. Исаьннаьр инде уьзлаьре оьчен туьгел, баьлки уьзлаьре оьчен УЬлгаьн хъаьм уьледаьн Терел-телгаьн оьчен яшаьсеннаьр дип, Маьсих барысы оьчен даь уьлде. Шунъа куьраь хаьзер без беркемгаь даь кеше уьлчаьме белаьн кара­мыйбыз; Маьсихкаь элек кеше уьлчаьме белаьн карасак та, хаьзер инде алай карамыйбыз. Шулай итеп, кем Маьсих белаьн бер­лаьшкаьн, ул — янъа зат итеп яратылган; борынгысы уьтте — янъасы килде. Боларнынъ хъаьммаьсе — Аллахъыдан, Ул безне Гайсаь Маь-сих аша УЬзе белаьн татулаштырды хъаьм татулаштыру хезмаьтен безгаь ышанып тапшырды. Кешелаьрненъ кылган яман эшлаьрен гаепкаь санамыйча, Аллахъы доьньяны Маьсих аша УЬзе белаьн та­тулаштырды хъаьм татулашу турындагы хаьбаьрне безгаь ышанып таратырга тапшырды. Шулай итеп, без — Маьсихненъ ваькиллаьре, хъаьм Аллахъы УЬзе безненъ аша ничек уьгетлаьсаь, без шулай Маьсих исеменнаьн ялварабыз: Аллахъы белаьн татуланыгыз. Без Маьсих белаьн берлаьшуьдаь Аллахъынынъ хаклыгын уртаклашсын оьчен, Ул безненъ хакка Гоьнахъсыз оьстенаь гоьнахъларыбызны салды. Без исаь, Аллахъы белаьн хезмаьттаьшлаьр буларак, ялварып сорыйбыз: сезгаь буьлаьк ителгаьн Аллахъы маьрхаьмаьте юкка гына булмасын! Чоьнки: «Унъайлы вакытта Мин сине ишеттем ХЪаьм котылу коьнендаь синъа ярдаьм иттем», — дип аьйтаь Аллахъы. Менаь хаьзер унъай вакыт, менаь хаьзер коты­лу коьне! Хезмаьтебезне гаеплаьмаьсеннаьр оьчен, без беркемгаь даь бернин­ди киртаь куймыйбыз. Киресенчаь, хъаьрнаьрсаьдаь: олы туьземле­лектаь, баьла-казаларда, мохтажълыкта, газаплануда, кыйнаулар астында, зинданнарда, жъаьбер-золымнарда, авыр хезмаьттаь, йокы­сыз тоьннаьрдаь, ачлыкта, сафлыкта, гыйлемдаь, чыдамлыкта, иге­лек куьрсаьтуьдаь, Изге Рухнынъ кодраьтендаь, эчкерсез маьхаьббаьттаь, хакыйкать суьзендаь, Аллахъы кодраьтендаь унъ хъаьм сул куллары-быздагы таькъвалык коралы белаьн намуслык ваь намуссызлык, гайбаьт хъаьм абруй аркылы уьзебезне Аллахъы хезмаьтчелаьре итеп таькъдим итаьбез. Безне алдакчылар дип исаьплилаьр, аьмма без тугрылыклы. Безне билгесезлаьр дип исаьплилаьр, аьмма таный­лар; безне уьлеп баручылар дип саныйлар, аьмма менаь яшибез бит; безне жъаьзаланган дип уйлыйлар, аьмма без уьлмибез; безне коь­ендераьлаьр, аь без хъаьрвакыт соьенаьбез; без ярлы, аьмма куьплаьрне баетабыз; безненъ бернаьрсаьбез юк, аьмма без хъаьрнаьрсаьгаь ия. Коьринтлелаьр! Сезненъ белаьн ачыктан-ачык соьйлаьштек, йоь­раьклаьребез сезненъ оьчен кинъ итеп ачылган. Сезне чын куьнъел­даьн яратабыз, аьмма сез безгаь карата маьхаьббаьтегезне кызганасыз. Балаларыма соьйлаьгаьн кебек соьйлим: тинъ итеп кайтарып бируь оьчен, сез даь куьнъеллаьрегезне кинъаьйтегез. УЬзегезне имансызлар белаьн баьйлаьмаьгез. Таькъвалык белаьн канунсызлыкнынъ ни уртаклыгы бар? Яктылык белаьн каранъгы­лыкнынъ нинди уртаклыгы бар? Маьсих белаьн иблис арасында нинди ризалык булсын? Яки иман итуьче белаьн имансыз ара­сында нинди уртаклык бар? Аллахъы йорты белаьн потлар арасында нинди уртаклык бар? АЬ бит без — тере Аллахъы йорты; аь Аллахъы болай дигаьн: «Араларында торачакмын хъаьм йоьриячаькмен ХЪаьм аларнынъ Аллахъысы булачакмын, АЬ алар Минем халкым булачак». «Шунъа куьраь алар арасыннан чыгыгыз хъаьм аерылыгыз, — ди Раббы, — Пакьсезгаь кагылмагыз, ХЪаьм Мин сезне УЬземаь кабул итаьчаькмен». «ХЪаьм сезгаь Ата булачакмын, АЬ сез улларым хъаьм кызларым булачаксыз, — ди Чиксез кодраьт Иясе Раббы». Соьеклелаьрем, безгаь шундый ваьгъдаьлаьр бирелде! Шунъа куь­раь, аьйдаьгез, таьнненъ, рухнынъ хъаьртоьрле бозыклыкларыннан уьзебезне сафландырыйк хъаьм Аллахъыдан курыккан хаьлдаь изгелекне камиллаьштерик. Куьнъеллаьрегездаь безгаь урын бирегез; без хъичкемне раьнжъетмаь­дек, хъичкемгаь зыян китермаьдек, хъичкемнаьн файда эзлаьмаьдек. Моны сезне хоькем итеп аьйтмим: элек аьйткаьнемчаь, бергаь уьлуь хъаьм бергаь яшаьуь оьчен сез безненъ куьнъеллаьребездаь. Мин сезгаь бик ышанам, сезненъ белаьн чиксез горурланам. Куьнъелем юаныч белаьн тулы, хъаьртоьрле кайгы-хаьсраьтлаьребезгаь карамастан, чик­таьн тыш куанам. Чоьнки, Македуниягаь килгаьч, без бернинди жъан тынычлыгы тапмадык. Киресенчаь, безне хъаьр тарафтан — аьйлаьнаь-тираьдаьн ызгыш-талашлар, куьнъелдаьн куркулар кысты. АЬмма Титуснынъ килуье саьбаьпле рухлары тоьшкаьннаьргаь ярдаьм итуьче Аллахъы безненъ даь куьнъеллаьребезне куьтаьрде. Анынъ килуье саьбаьпле генаь туьгел, баьл­ки Титуска куьрсаьткаьн ярдаьмегез белаьн юатты. Мине сагынуы­гыз, минем оьчен тырышуыгыз хъаьм коьенуьегез турында соьйлаьп, ул мине тагын да куьбраьк куандырды. Хатым белаьн сезне коьендер­гаьнгаь, башта уькенсаьм даь, инде хаьзер уькенмим. Чоьнки куьраьм: ха­тым сезне вакытлыча гына коьендергаьн. Хаьзер мин куанам — сез коьенгаьнгаь туьгел, баьлки коьенуьегез сезне таьуьбаьгаь китереп жъиткер­гаьнгаь куанам. Аллахъы ихтыяры белаьн коьендегез, шулай итеп без­даьн бернинди зыян куьрмаьдегез. Чоьнки Аллахъы ихтыяры белаьн коьенуь котылуга илтуьче таьуьбаьгаь китераь; монъа уькенергаь кираькми, аь инде бу доьнья китергаьн коьенуь уьлемгаь китераь. Карагыз: Алла-хъы ихтыяры белаьн сез кичергаьн коьенеч сездаь нинди ихласлык, гаепсез булуыгызны исбатлау телаьге, гаеплегаь карата наьфраьт, курку, сагыну, тырышлык, гоьнахълыны жъаьзалау телаьге тудырды! Бу эштаь саф булуыгызны сез хъаьрьяктан куьрсаьттегез. Шулай итеп, мин сезгаь раьнжъетуьче хакына да туьгел, раьнжъетелгаьн оьчен даь туьгел, баьлки безненъ оьчен тырышуыгызны Аллахъы алдында сез­гаь ачык итеп куьрсаьтуь оьчен яздым. Без шунынъ оьчен юандык. АЬ инде Титус шатланганга тагын да куьбраьк куандык, сез ба­рыгыз да анынъ куьнъелен куьтаьргаьнсез бит. Шулай итеп, сезненъ хакта анынъ алдында мактанган булсам, мин оятка калмадым, киресенчаь, без сезненъ хакта хъаьрвакыт доьрес соьйлаьгаьнбез икаьн. Титус алдында мактануыбыз да шулай ук доьрес булып чыкты. Куркып хъаьм дулкынланып аны кабул итуьегезне, барыгызнынъитагатен хаьтерлаьп, анынъ йоьраьге сезгаь тагын да ныграк омтыла. ХЪаьрнаьрсаьдаь сезгаь таяна алуым оьчен куанам.   Имандашлар, сезгаь Македуниядаьге иман итуьчелаьр бердаьм­леклаьренаь бирелгаьн Аллахъы маьрхаьмаьте хакында соьйлаьргаь телибез. Чоьнки авыр сынау жъибаьрелгаьн булуга карамастан, аларнынъ куанычы чиктаьн ашты, бик нык фаькыйрьлектаь булса­лар да, чиктаьн тыш юмартлык куьрсаьттелаьр. Зхъаьм хаьллаьреннаьн килгаьнчаь хъаьм хаьтта хаьллаьреннаьн тыш та алар уьз телаьклаьре бе­лаьн ярдаьм иттелаьр — монъа мин шахъит. Изгелаьргаь хезмаьт итуьдаь катнаштыруны бик уьтенеп сорадылар. Без оьметлаьнгаьнне генаь эшлаьп калмадылар, баьлки уьз-уьзлаьрен, инъ элек, Раббыга, аннан сонъ, Аллахъы ихтыяры белаьн, безгаь тапшырдылар. Шунъа куьраь без Титустан, бу игелекле эшне ничек башлаган булса, арагызда шулай ук таьмамлавын уьтендек. АЬ сез хъаьрнаьрсаьдаь: иманда хъаьм суьздаь, белемдаь хъаьм хъаьртоьрле тырышлыкта, безгаь булган маьхаьб­баьтегездаь оьстен булган кебек, бу иганаь оьчен игелек куьрсаьтуьдаь даь оьстен булыгыз. Мин сезгаь аьмер итеп туьгел, аь маьхаьббаьтегезненъ ихласлыгын башкалар тырышлыгы белаьн сынау оьчен аьйтаьм. Чоьнки сез Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьтен белаьсез: фаькыйрьлеге аша сез бай булсын оьчен, бай булган хаьлдаь Ул сезненъ хакка фаькыйрь булды. Мин бу маьсьаьлаьгаь карата файдалы кинъаьш бираьм: Сез уьткаьн ел ук игелекле эш эшлаьп кенаь калмадыгыз, хаьтта уьз телаьгегез белаьн иганаь даь бирдегез. Бу эшне хаьзер башкарып чыгыгыз! Эшегезгаь бик телаьп тотынган кебек, хаьлегезгаь куьраь шундый ук тырышлык белаьн башкарып чыгыгыз. Чоьнки тырышлык бул­ганда, кемненъ наьрсаьсе булмауга карап туьгел, баьлки наьрсаьсе бу­луга карап буьлаьге кабул ителаь. Башкаларга жъинъеллек, аь сезгаь авырлык килуь талаьп ителми, хъаьр якка да тигез булсын. Мул­лыгыгыз хаьзерге вакытта аларнынъ ихтыяжъларын таьэмин итсен, аь аннан сонъ аларнынъ муллыгы сезнекен таьэмин итаьр. Шулай итеп, барысы да тигезлаьнер. Изге язмада язылганча: «Куьп жъыйганнынъ артыгы булмады, АЬ аз жъыйганнынъ ихтыяжъы булмады».  Сезненъ оьчен дип Титус куьнъеленаь шул ук тырышлыкны сал­ган Аллахъыга раьхмаьт яусын! Чоьнки ул уьтенечемне хуплап кына калмады, баьлки бик ашкынып яныгызга уьз ихтыяры белаьн ба­рырга карар кылды. Анынъ белаьн тагын бер имандашыбызны да жъибаьраьбез. Ул исаь барлык иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьрендаь Яхшы хаьбаьр таратуы белаьн макталган. ОЬстаьвенаь, Раббынынъ даны хакына хъаьм тырышлыгыбызны куьрсаьтуь оьчен башкара торган игелекле эшебездаь иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьре тара­фыннан безгаь юлдаш итеп таь билгелаьнгаьн ул. Шундый зур акчалар белаьн наьрсаь эшлаьвебез хакында, беркем даь тел тидераь алмасын оьчен, сак булырга тырышабыз. Чоьнки без Раббы каршында игелекле булган гамаьллаьрне генаь туьгел, кешелаьр алдында игелекле булганны да кылырга тырышабыз. Безненъ тарафтан тырышлыгы шактый эшлаьрдаь хъаьм наьрсаь­лаьрдаь куьп тапкырлар сыналган хъаьм хаьзерге вакытта сезгаь ка­рата ышанычы булып, тагын да зуррак тырышлык куьрсаьткаьн имандашыбызны алар белаьн бергаь жъибаьрдек. Титуска килгаьндаь, ул — минем иптаьшем хъаьм сезненъ оьчен хезмаьттаьш. АЬ инде башка имандашларыбызга килгаьндаь, алар — иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьрененъ ваькиллаьре, Маьсихненъ даны. Шулай итеп, маьхаьббаьтегезненъ хъаьм сезненъ белаьн мактануыбыз­нынъ гадел икаьнлеген аларга бердаьмлеклаьр алдында исбат итегез. Изгелаьргаь ярдаьм итуь хакында сезгаь язып торунынъ кираь­ге даь юктыр, чоьнки мин тырышлыгыгызны белаьм хъаьм, Ахаядаь ярдаьм инде уьткаьн елдан бирле уьк аьзерлаьнгаьн дип, македуниялелаьр алдында сезненъ белаьн мактанам. Сезненъ ты­рышлыгыгыз аларны даьртлаьндерде. АЬ мактавым бу очракта буш булмасын, баьлки, аьйткаьнемчаь, инде аьзер булырсыз дип, имандашларны яныгызга жъибаьрдем. Югыйсаь, македуниялелаьр минем белаьн килгаьндаь сезне аьзерлексез хаьлдаь тапсалар, без сезгаь шундый нык ышаныч белдергаьнгаь куьраь, без даь оятка ка­лырбыз, хъаьм сез даь — минъа моны аьйтеп торырга да кираькми. Шунъа куьраь, имандашлардан алдан ук баруларын хъаьм сез ваьгъ­даь иткаьн юмарт буьлаьгегезне аьзерлаьуьлаьрен уьтенуьне зарури дип таптым. Чоьнки буьлаькненъ телаьр-телаьмаьс туьгел, баьлки юмарт раь­вештаь аьзер булуын телим. Монъа игътибар итегез: кем аз чаьчаь, шул аз унъыш алыр; аь кем куьп чаьчаь, шул мул унъыш алыр. ХЪаьркем телаьр-телаьмаьс яки маьжъбуьрилаьп туьгел, баьлки йоьраьге кушканча бирсен, чоьнки Ал-лахъы шатланып бируьчене ярата. Аллахъы хъаьртоьрле маьрхаьмаьтне сезгаь бик мул итеп бираь ала. Шулай итеп, сез хъаьрвакыт хъаьм хъаьрнаьрсаьдаь мул тормышлы булып, хъаьртоьрле игелекле эштаь юмарт булырсыз. Изге язмада язылганча: «Ул УЬз буьлаьклаьрен ярлыларга юмарт оьлаьште. Анынъ игелеклелеге маьнъгелек». Чаьчуьчегаь орлык, ашаучыга икмаьк бируьче Аллахъы сезне орлык белаьн таьэмин итаьр хъаьм чаьчкаьн орлыгыгызны мул итеп уьстерер, таькъвалык жъимешлаьрегезне арттырыр хъаьм, сез хъаьр очракта юмарт булсын оьчен, сезне хъаьрнаьрсаьгаь баетыр. АЬ без­ненъ аркылы куьрсаьткаьн юмартлыгыгыз Аллахъыга раьхмаьтлаьр яудырыр. Чоьнки сез башкарган бу хезмаьт, изгелаьрненъ их­тыяжъларын канаьгатьлаьндереп кенаь калмыйча, бик куьплаьрненъ Аллахъыга раьхмаьтлаьрен даь мул иттерер. Чоьнки юмартлыгы­гызны исбат иткаьн бу хезмаьтне куьреп, сез икърар итаь торган Маьсих турындагы Яхшы хаьбаьргаь итагать итуьегез, уьзлаьре хъаьм башкалар белаьн юмарт уртаклашуыгыз оьчен кешелаьр Аллахъы-ны данлыйлар. Сезненъ оьчен дога кылганда, Аллахъынынъ сезгаь мул итеп яудырган маьрхаьмаьте аркасында, алар куьнъеллаьре белаьн яныгызга ашкынырлар. АЬйтеп бетергесез зур буьлаьге оьчен, Аллахъыга раьхмаьт яусын! Арагызда тыйнак, аь инде читтаь сезненъ оьчен кыю бул-I ган мин, Паул, Маьсих басынкылыгы хъаьм эчкерсезлеге белаьн сезгаь моьраьжъаьгать итаьм. Яныгызга килгаьч, безне, имансыз кешелаьр кебек уьз файдалары оьчен яшаьуьчелаьр, дип са­научы кайберлаьрегезгаь кыюлыгымны куьрсаьтуьем кираьк булма­сын иде дип ялварам. Чоьнки бу доьньяда яшаьсаьк таь, бу доьнья кешелаьре кебек сугышмыйбыз. Безненъ коралларыбыз доьньяви туьгел, киресенчаь, алар ярдаьмендаь Аллахъы кодраьте белаьн телаьсаь нинди ныгытмаларны да жъимераь алабыз. Бу кораллар белаьн без ялган даьлиллаьрне, Аллахъыны танып белуьгаь каршы таькаьббер раьвештаь калыккан хъаьртоьрле комачаулыкларны жъимераьбез хъаьм Маьсихкаь итагатьле итуь оьчен хъаьр фикерне уьзебезгаь буйсындыра­быз. Сез тулысынча итагать иткаьннаьн сонъ, хъаьр итагатьсезне жъаьзага тартырга аьзербез. Сез тышкы ягын гына карыйсыз. АЬгаьр кемдер, мин Маьсих-неке, дип ышанса, тагын уйласын: ул Маьсихнеке булган кебек, без даь шулай Маьсихнеке. ЖЪимеруь оьчен туьгел, баьлки сезне ны­гыту оьчен Раббынынъ безгаь биргаьн ваькалаьте белаьн аз гына мак­тансам да, оятка калмаячакмын. Хаьер, минем турыда, хатлары белаьн генаь куркытырга тырыша икаьн, дип уйламагыз. Чоьнки кемдер: «Ул уьзененъ хатларында кырыс хъаьм коьчле, аь уьзе кеше алдында коьчсез хъаьм анынъ суьзлаьре аьхъаьмиятсез», — ди. Андый кеше белсен: читтаьн язган хатларыбыздагы суьзлаьрдаь ничек бул­сак, сезненъ арада да без шундый. Чоьнки уьзебезне уьзлаьре белаьн мактанучыларга тинълаьргаь яки чагыштырырга батырчылык итмибез. Алар, акылсызланып, уьз­лаьрен уьз уьлчаьмнаьре белаьн уьлчилаьр хъаьм уьзлаьрен уьзлаьре белаьн чагыштыралар. Без исаь Аллахъы билгелаьгаьн чиклаьрдаьн тыш мактанмыйбыз. Арагыздагы хезмаьтлаьребез даь шул чиклаьргаь кераь. Без шул чиклаьрдаьн тыш мактанмыйбыз, чоьнки Маьсих турындагы Яхшы хаьбаьр белаьн сезгаь килеп ирештек инде хъаьм хаьзер сез даь шул чиклаьрдаь. Без башкалар хезмаьте белаьн ча­мадан тыш мактанмыйбыз. АЬмма иманыгыз арта барган саен, Раббы тарафыннан билгелаьнгаьн эшчаьнлегебез чиклаьре тагын да ныграк артыр дип оьметлаьнаьбез. Шулай итеп, сездаьн читтаь­ге иллаьрдаь даь Яхшы хаьбаьрне тарата алырбыз. Без бит башкалар эшлаьгаьн эш белаьн мактанырга телаьмибез. Изге язмада языл­ганча: «Мактанучы кеше Раббы белаьн мактансын». Чоьнки уьзен-уьзе мактаучы туьгел, баьлки Раббы мактый торган кеше генаь Анынъ тарафыннан хуплана.  Минем бераз акылсызлануыма туьземлераьк булсагыз иде! Хаьер, сез минъа туьземлелек куьрсаьтаьсез инде. Мин сезненъ хакта Аллахъы кайгыртуы белаьн бик нык кайгыртам бит. Чоьнки мин сезне бер генаь иргаь — Маьсихкаь яраьштем, хъаьм сезне Анынъ алдына гыйффаьтле кыз кебек китереп бастырырга телим. АЬмма шуннан куркам: елан Хауваны уьзененъ хаьйлаьсе белаьн ал­даган кебек, Маьсихкаь карата ихлас куьнъелдаьн булган сафлыктан читкаь тайпылып, фикерлаьрегез чуалып китмаьсен иде. Чоьнки кем даь булса килеп, без игълан итмаьгаьн башка бер Гайсаьне игълан итсаь, яки сезгаь бирелгаьн Рухтан башка рухны, яисаь уьзе­гез кабул иткаьн Яхшы хаьбаьрдаьн башка бер «Яхшы хаьбаьрне» оьн­даьсаь, сез андый кешегаь бик тиз колак салыр идегез. АЬмма мондый «гадаьттаьн тыш боьек раьсуьллаьрдаьн» хъич таь туьбаьн туьгел­мен, дип уйлыйм. Гаьрчаь соьйлаьргаь оста булмасам да, минем белемем бар. Хаьер, без моны сезгаь хъаьрьяктан ачык куьрсаьттек. Аллахъынынъ Яхшы хаьбаьрен бушлай игълан итуьем белаьн мин сезне куьтаьрдем хъаьм уьземне туьбаьнсеттем. Шунынъ белаьн мин гоьнахъ кылдыммы аьллаь? Сезгаь хезмаьт итаьр оьчен, башка бердаьм­леклаьрне «талап», алар хисабына яшаьдем. Яныгызда вакытта да, мохтажълыкта булсам да, хъичкемгаь йоьк булмадым. Мине бар кираьк-яраклар белаьн Македуниядаьн килгаьн имандашларым таьэмин итте. ХЪичнаьрсаьдаь сезгаь йоьк булмаска тырыштым хъаьм тырышачакмын. Миндаь Маьсих хакыйкате булуы ышанычлы булган кебек, Ахая якларында хъичкем миннаьн бу мактанычым­ны тартып ала алмас дип ышанам. Мин ни оьчен болай эшлим сонъ? АЬллаь сезне яратмыйммы? Сезне яратуым Аллахъыга билгеле! АЬмма уьзлаьрен безгаь тинълаьп мактанырга телаьуьчелаьргаь моьм­кинлек бирмаьс оьчен, монъарчы ничек эшлаьгаьн булсам, моннан сонъ да шулай эшлаьячаькмен. Чоьнки андый кешелаьр — ялган раьсуьллаьр, алдакчы эшчелаьр, Маьсихненъ раьсуьллаьре булып куьре­нергаь тырышалар. хъаьм бу гажъаьп туьгел: шайтан да яктылык фаьрештаьсе кыяфаьтенаь кераь бит. Шунлыктан анынъ хезмаьтчелаь­ре даь хаклык хезмаьтчелаьре булып кылана икаьн, бу гажъаьп туьгел. АЬмма ахыр чиктаь алар кылган гамаьллаьренаь карап жъаьза алачак.  Тагын аьйтаьм: хъичкем мине акылсыз дип санамасын. АЬгаьр акылсыз дип уйлыйсыз икаьн, мине акылсыз кебек кабул итегез хъаьм аз гына мактанырга роьхсаьт бирегез. Болай кыю раьвештаь мактанып соьйлаьгаьннаьрем, аьлбаьттаь, Раббыдан туьгел, акылсыз кебек мактаначакмын. Куьплаьр доьнья кешелаьре кебек макта­налар, шунъа куьраь мин даь мактанам. Чоьнки сез, акыллы ке­шелаьр, акылсызларга карата бик телаьп туьземлелек куьрсаьтаьсез! Бераьуь сезне коллыкка тоьшергаьндаь, сезне изгаьндаь, сезненъ бе­лаьн файданланганда, уьзен куьклаьргаь куьтаьргаьндаь, битегезгаь сук­канда сез туьземлелек куьрсаьтаьсез! Оят булса да аьйтим: боларгакоьчебез жъитмаьде! АЬ инде бераьрсе наьрсаь белаьн булса да мак­танырга батырчылык итаь икаьн, ул чакта, акылсыз кеше сы­ман аьйтаьм: мин даь батырчылык итаьм. Алар еврейлаьрме? Мин даь. Исраиллелаьрме? Мин даь. Ибрахъим наьселеннаьнме? Мин даь. Алар Маьсих хезмаьтчелаьреме? Акылсыз сыман соьйлим: мин тагын да куьбраьк. Мин тагын да куьбраьк хезмаьт иттем, зиндан­нарга аларга караганда куьбраьк ябылдым, куьп тапкырлар кый­налдым хъаьм куьп маьртаьбаьлаьр уьлем хаьлендаь булдым. Яхъуьдлаьрмине биш тапкыр, хъаьрберсендаь утыз тугызар маьртаьбаь камчы белаьн суктырдылар. Мине оьч маьртаьбаь таяк белаьн кыйнады­лар, бер тапкыр ташлар атып уьтерергаь телаьделаьр, мин оьч маьр­таьбаь кораб хъаьлакаьтенаь очрадым, бер тоьн хъаьм бер коьнне ачыкдинъгездаь уьткаьрдем. Куьп маьртаьбаьлаьр ерак жъирлаьрдаь саьяхаьт иттем, хаьтаьр елгалар­да саьяхаьт кылдым, юлбасарлар хъоьжъуьменаь дучар булдым, кабилаь­даьшлаьрдаьн хъаьм маьжъуьсилаьрдаьн куркыныч янады, шаьхъаьрлаьрдаь, чуьллаьрдаь, динъгезлаьрдаь хаьвеф-хаьтаьрлаьргаь очрадым, ялган иман- дашлар арасында куркынычта яшаьдем. Хаьлдаьн тайганчы хъаьм йончыганчы эшлаьдем, тоьннаьремне еш кына йокысызлыкта уьт­каьрдем, ачлыктан хъаьм сусаудан жъаьфа чиктем, еш кына ашарга жъитаьрлек ризыгым булмады, чатлама суыкта хъаьм ялангач яшаь­дем. Читтаь булган мажъаралардан тыш, мин хъаьркоьн барлык иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьре хакында хаьсраьт чигаьм. хъаьр заьгыйфь янында мин даь заьгыйфьлаьнмимме? Кемдер бераьуьне ваьсваьсаьгаь тоьшерсаь, анынъ оьчен ачу белаьн янмыйммы? Макта­нырга тиеш булсам, заьгыйфьлегемне куьрсаьтуьче наьрсаьлаьр белаьнмактаначакмын мин. Раббы Гайсаь Маьсихненъ маьнъге моьбараьк Аллахъысы хъаьм Атасы белаь: мин ялган соьйлаьмим. Даьмаьшекъ-таь ХЪарета патшанынъ оьлкаь башлыгы мине тотып алу оьчен шаьхъаьр капкаларына сак куйды, аь мине каьрзингаь салып, дивар буйлап таьраьзаьдаьн тоьшерделаьр, хъаьм мин анынъ кулына элаькмаьдем. Мактанунынъ файдасы булмаса да, мин мактанырга тиеш; хаьзер мин Раббы жъибаьргаьн илахъи куьренешлаьр хъаьм ачылышлар турында соьйлим. Мин Маьсихкаь иман итуьче бер кешене белаьм, моннан ундуьрт ел элек ул, — таьне бе-лаьнме, аьллаь рухы белаьнме, белмим, бер Аллахъы гына белаь, — оьченче куьккаь кадаьр куьтаьрелеп алынды. ХЪаьм шул кеше хакында белаьм — тик ул таьне белаьнме яки рухы белаьнме икаьнен бел­мим, Аллахъы белаь, — ул жъаьннаьткаь алынган хъаьм тел белаьн анълатып бираь алмаслык суьзлаьр ишеткаьн. АЬ бу суьзлаьрне кешегаь соьйлаьргаь ярамаган. Андый кеше белаьн мактана алам, уьзем ха­кында исаь заьгыйфьлеклаьремнаьн башка бернаьрсаь белаьн даь мак­тана алмыйм. Хаьер, мактанырга телаьсаьм, акылсыз булмам, чоьнки доьреслекне соьйлаьячаькмен. АЬмма, кем даь булса минем хакта миндаь куьргаьненнаьн яки ишеткаьненнаьн артыграк уйлама­сын дип, мактанудан тыелып торам. Аллахъыдан шундый гадаьттаьн тыш ачылышлар алганга, бо­рыным куьтаьрелмаьсен оьчен, минем таьнемаь чаьнечке бирелде. Бу чаьнечке исаь, мин артык мактанмасын оьчен, мине шайтан фаьрештаьсе сыман интектераь. Аны таьнемнаьн чыгарсын оьчен Раббыга оьч маьртаьбаь ялвардым. АЬмма Ул аьйтте: «Синъа Минем маьрхаьмаьтем жъитаьр, чоьнки Минем кодраьтем заьгыйфьлектаь инъ камил була». Шунъа куьраь, миндаь Маьсих кодраьте торсын оьчен, уьз заьгыйфьлеклаьрем белаьн бик телаьп мактаначакмын. Шу­нынъ оьчен мин Маьсих хакына заьгыйфьлеклаьргаь, хурлауларга, маьшаькатьлаьргаь, эзаьрлеклаьуьлаьргаь, кысуларга туьзаьм, чоьнки мин заьгыйфь вакытта коьчле. Мин акылдан шаштым, монъа сез маьжъбуьр иттегез. Сез мине мактарга тиеш идегез, чоьнки, гаьрчаь мин аьхъаьмиятсез булсам да, «гадаьттаьн тыш боьек раьсуьллаьрдаьн» хъич ким жъирем юк. Минем раьсуьллек даьлиллаьре — галаьмаьтлаьр, могжъизалар хъаьм кодраьтле эшлаьр — сездаь зур сабырлык белаьн куьрсаьтелде. Сезгаь авыр йоьк булмавым белаьн, башка бердаьмлеклаьргаь караганда, сезненъ белаьн начаррак моьгамаьлаь иттемме аьллаь? Мондый гаебем оьчен мине гафу итегез! Менаь, мин яныгызга оьченче тапкыр барырга аьзерлаьнаьм, аьмма сезгаь йоьк булмаячакмын, чоьнки мин сезнеке булганны туьгел, баьлки уьзегезне эзлим. Балалар ата-аналарына туьгел, баьл­ки ата-аналар балаларына байлык жъыярга тиеш бит. ЖЪанна­рыгыз оьчен мин уьземдаь булганнынъ хъаьммаьсен, хаьтта уьземне даь бик телаьп сарыф итаьрмен. АЬгаьр сезне бик яратам икаьн, сез мине азрак яратасызмы? Ярый, мин уьзем сезгаь йоьк булмадым, ди. Лаькин, сезненъ аьйтуьегезчаь, хаьйлаькаьр буларак, сезне маькерлек белаьн уьз кулыма алганмын. Сезгаь жъибаьрелгаьннаьрненъ бераьрсе аркылы сездаьн файдаландыммы? Мин Титустан яныгызга баруын уьтендем хъаьм анынъ белаьн бер имандашымны жъибаьрдем. Титус сездаьн файдаландымы? Без сонъ бер уьк рух белаьн эш иттек туьгелме? Бер уьк юлдан йоьрмаьдекме? Сез, моьгаен, алдыгызда акланабыз дип уйлыйсыздыр. Юк! Без, Маьсихнеке буларак, Аллахъы ал­дында соьйлибез, болар хъаьммаьсе, соьеклелаьрем, сезне рухи яктан ныгыту оьчен. Чоьнки мин, килгаьч, сезне уьзем телаьмаьгаьн хаьлдаь тапмасам иде, хъаьм сез даь мине уьзегез телаьмаьгаьн хаьлдаь тапмаса-гыз иде. Арагызда гаугалар, коьнчелек, ачу, ызгыш-талаш, яла ягу, гайбаьт сату, таькаьбберлек, таьртипсезлек табырмын дип кур­кам. Килгаьч, Аллахъым сезненъ алда мине тагын кимсетер дип куркам, хъаьм, элек гоьнахъ кылып та, кылган шакшылык, фаьхеш­лек хъаьм азгынлыклары оьчен таьуьбаь итмаьгаьн куьплаьр оьчен, минъа куьз яше агызырга туры килмаьсен иде. Сезгаь инде оьченче маьртаьбаь килаьчаькмен. Изге язмада: «хъаьр очрак ике яки оьч шахъит белаьн расланырга тиеш», — диелгаьн. Мин яныгызда икенче маьртаьбаь булганда сезгаь кисаьтуь ясаган идем инде. Хаьзер исаь сезне тагын читтаьн торып кисаьтаьм: янаь яныгызга килгаьч, аьуьваьл гоьнахъ кылганнарны хъаьм башкаларнынъ хъаьммаьсен даь кызганмам, чоьнки сез минем аша Маьсих соьйлаьвенаь даьлил эзлисез. Ул сезненъ оьчен эш иткаьндаь заьгыйфь туьгел, Ул сезненъ арада коьчле. Чоьнки Ул заьгыйфь­лектаь хачка кадакланган булса да, Аллахъы кодраьте белаьн яши. Шулай ук без даь Анынъ белаьн берлаьшуьдаь коьчсез булсак та, Ал-лахъы кодраьте ярдаьмендаь, сезненъ файдагыз оьчен, Анынъ белаьн бергаь яшаьячаькбез. Иман белаьн яшибез микаьн? — дип уьзегезне уьзегез сынагыз, уьзегезне уьзегез тикшерегез. Гайсаь Маьсихненъ сездаь булуын бел­мисезме аьллаь? Баьлки сез сынауда унъышсызлыкка очрагансыз­дыр. Безгаь килгаьндаь, сынауны унъышлы уьтуьебезне белерсез, дип оьмет итаьм. Сезненъ бернинди яман эш кылмавыгыз оьчен Аллахъыга ялварабыз. Сынауны унъышлы уьткаьнебезне куьрсаьтуь оьчен туьгел, баьлки, без сезгаь сынауларны уьтаь алмаган кебек куь­ренсаьк таь, сезненъ игелекле эш эшлаьвегез оьчен ялварабыз. Чоьнки без хакыйкатькаь каршы бернаьрсаь даь эшли алмый­быз, аьмма анынъ уьзе оьчен генаь эшли алабыз. Без коьчсез, аь сез коьчле булганда без соьенаьбез хъаьм сезненъ камиллаьшуьегез хакынадога кылабыз. Шунлыктан мин боларны сездаьн читтаь вакытта язам. Яныгызга баргач, Раббынынъ жъимеруь оьчен туьгел, баьлки ныгыту оьчен минъа биргаьн ваькалаьтен каты раьвештаь куллан­маска оьметлаьнаьм. Нихъаять, имандашлар, сау булыгыз. Камиллеккаь омтылы-гыз, бер-берегезне рухландырыгыз, бер фикердаь булыгыз, татуяшаьгез: маьхаьббаьт хъаьм иминлек Аллахъысы сезненъ белаьн булыр. Изге уьбуь белаьн бер-берегезне саьламлаьгез. Сезгаь барлык изгелаьр саьлам юллый. Раббы Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте хъаьм Аллахъынынъ маьхаьб-баьте сезненъ барыгыз белаьн булсын. Изге Рух сезненъ хъаьммаьгез- ненъ йоьраьклаьрен берлаьштерсен. Кешелаьр тарафыннан да, кеше аша да туьгел, баьлки Гайсаь Маьсих хъаьм Аны уьледаьн терелткаьн Ата Аллахъы тарафыннан раьсуьл итеп сайланган Паулдан хъаьм минем белаьн бергаь булган барлык имандашлардан Гаьлаьтиядаьге иман итуьчелаьр бер­даьмлеклаьренаь саьлам. Сезгаь Атабыз Аллахъыдан ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. Безне хаьзерге начар заманнан коткарам дип, Атабыз Аллахъы ихтыяры буенча безненъ гоьнахъларыбыз оьчен Маьсих УЬзен корбан итте. Аллахъыга маьнъ-ге-маьнъгегаь дан! Амин. Маьсихненъ маьрхаьмаьте белаьн сезне Чакыручыны ташлап, шулай бик тиз чит «Яхшы хаьбаьргаь» куьчуьегезгаь хаьйран калам. Хаьер, башка Яхшы хаьбаьр юк, баьлки кайбер кешелаьр сезгаь борчу тудырып, Маьсихненъ Яхшы хаьбаьрен бозарга гына тели­лаьр. АЬмма, хаьтта без яки куьктаьн фаьрештаь килеп, уьзебез сезгаь игълан иткаьн Яхшы хаьбаьргаь каршыны игълан итсаьк, анъа лаьгъ­наьт тоьшсен! Без моны элек таь аьйткаьн идек, хаьзер мин янъадан аьйтаьм: кемдер сез кабул иткаьн Яхшы хаьбаьрдаьн уьзгаьне игълан итсаь, анъа лаьгънаьт тоьшсен. АЬллаь хаьзер мин илтифатны кешелаьрдаьн эзлимме яки Аллахъыданмы? Яки кешелаьргаь ярарга тырышаммы? Мин аьле даькешелаьргаь ярарга тырышсам, Маьсих колы булмас идем. Имандашлар, сезненъ шуны белуьегезне телим: мин соьйлаьгаьнЯхшы хаьбаьр кеше уйдырмасы туьгел, чоьнки мин аны кешелаьрдаьн кабул да итмаьдем хъаьм алардан оьйраьнмаьдем даь, минъа аныГайсаь Маьсих ачып бирде. Сез минем яхъуьд динендаьге элекке яшаьуь раьвешем хакын­да ишеттегез инде. Ул чакта мин Аллахъы бердаьмлеген аяу­сыз эзаьрлеклаьдем хъаьм жъимереп бетерергаь тырыштым хъаьм, ата-бабаларыбыздан килгаьн таьгълиматларга чиксез бирелгаьн булып, яхъуьд динендаь уьз халкым арасында куьп кенаь яшьтаьшлаь­ремнаьн алга чыктым. Мине анам карынында чакта ук сайлап алган хъаьм УЬзененъ маьрхаьмаьте белаьн чакырган Аллахъы исаь, яхъуьд булмаганнар ара­сында УЬзененъ Улы турындагы Яхшы хаьбаьрне ваьгазьлаьуь оьчен, Улын минъа куьрсаьтергаь яхшы дип тапкач, мин шунда ук, бер ке­ше белаьн даь кинъаьш итмичаь *** хъаьм Иерусалимга, уьземнаьн элек булган раьсуьллаьр янына да бармыйча, Гараьбстанга киттем хъаьм янъадан Даьмаьшекъкаь кайттым. Аннары, оьч ел уьткаьч, мин Кифас* белаьн танышу оьчен Иеру­салимга бардым хъаьм унбиш коьнлаьп анынъ янында булдым. АЬмма Раббынынъ энесе Ягъкубтан башка хъичбер раьсуьлне куьр­маьдем. АЬ сезгаь язганнарымны Аллахъы каршында язам, ялган­ламыйм. Шуннан сонъ Сурия хъаьм Киликия жъирлаьренаь киттем. Яхъуьдиядаьге Маьсих бердаьмлеклаьре исаь мине куьреп белмилаьр иде. Алар, кайчандыр уьзлаьрен эзаьрлеклаьгаьн кеше хаьзер элек уьзе юк итаьргаь тырышкан иманны ук ваьгазьли икаьн, дип кенаь ишеткаьннаьр хъаьм минем хакка Аллахъыны данлаганнар. Аннан сонъ, ундуьрт ел уьткаьч, Титусны да уьзебез белаьн алып, мин Барнаб белаьн бергаь тагын Иерусалимга киттем. Анда Аллахъы кушуы буенча бардым хъаьм, мин юкка гына тырышмыйммы яки тырышмадыммы икаьн дип борчылып, уьзем яхъуьд булмаганнар арасында тараткан Яхшы хаьбаьрне шаьхси аьнъ­гаьмаь вакытында андагы бик моьхтаьраьм кешелаьргаь таькъдим ит­тем. АЬмма алар минем белаьн бергаь булган Титусны да, гаьрчаь ул грек булса да, соьннаьтлаьнергаь маьжъбуьр итмаьделаьр. Без бу турыда соьйлаьшергаь тиеш идек, чоьнки Маьсих Гайсаьдаь булган азатлыгыбызны куьзаьтергаь хъаьм безне коллыкка тоьшерергаь дип, яныбызга яшерен раьвештаь ялган «туганнар» килгаьн иде. АЬмма Яхшы хаьбаьрненъ хакыйкате сезненъ белаьн калсын оьчен, без алар-га бер генаь мизгелгаь даь буйсынмадык. Моьхтаьраьм дип исаьплаьнгаьннаьр исаь, алар кайчандыр кем ге­наь булсалар да, минем оьчен моьхъим туьгел, чоьнки Аллахъы кеше­ненъ йоьзенаь карамый. Ул моьхтаьраьм кешелаьр мин игълан иткаьн Яхшы хаьбаьргаь берни оьстаьмаьделаьр. Киресенчаь, Яхшы хаьбаьр­не яхъуьдлаьргаь белдеруь эше Петергаь тапшырылган кебек, аны башка халыкларга белдеруь эше минъа ышанып тапшырылганын куьрделаьр. Чоьнки яхъуьдлаьр арасында раьсуьллек итуьдаь Петергаь — Шимун Петерненъ икенче исеме. коьч бируьче Аллахъы яхъуьд булмаганнар арасында раьсуьл булып эшлаьуьдаь минъа да коьч бирде. Минъа Аллахъы тарафыннан би­релгаьн уьзенчаьлекле хезмаьтне икърар иткаьч, иман итуьчелаьр бердаьмлегененъ тераьклаьре дип исаьплаьнгаьн Ягъкуб, Кифас хъаьм Яхъя, уртак хезмаьтебез билгесе итеп, минем хъаьм Барнабнынъ кулларын кыстылар. Без яхъуьд булмаганнар янына, аь алар яхъуьд-лаьр янына барырга дип килештек. Тик фаькыйрьлаьргаь ярдаьм итуь турында хъаьрвакыт истаь тотуыбызны гына телаьделаьр, хъаьм мин наькъ шуны зур телаьк белаьн башкарырга тырыша идем. АЬмма Кифас Антиухеягаь килгаьч, мин анъа ачыктан-ачык каршы чыктым, чоьнки ул хаклы туьгел иде. Ягъкуб яныннанкайбераьуьлаьр килгаьнгаь кадаьр, Кифас яхъуьд булмаган маьсихчелаьрбелаьн бергаь ашады; аь инде тегелаьр килгаьч, соьннаьтлаьуьне талаьпитуьчелаьрдаьн куркып, яхъуьд булмаганнардан кача хъаьм читлаьшаьбашлады. Анынъ белаьн бергаь башка маьсихче яхъуьдлаьр даь ике­йоьзлелаьнделаьр, хаьтта Барнаб та аларнынъ икейоьзлелегенаь бире­леп китте. АЬ аларнынъ Яхшы хаьбаьр хакыйкате буенча туры юлданбармауларын куьргаьч, мин хъаьммаьсе алдында Кифаска: «Син, яхъуьд була торып, яхъуьдичаь туьгел, баьлки маьжъуьсилаьрчаь яшисенъ икаьн, ни оьчен маьжъуьсилаьрне яхъуьдлаьр кебек яшаьргаь маьжъбуьр итаь­сенъ?» — дидем. Без — тумышыбыз буенча яхъуьдлаьр, гоьнахълы маьжъуьсилаьр туьгел. АЬмма лаькин кешененъ канун талаьплаьрен уьтаьве белаьн туьгел, баьлки Гайсаь Маьсихкаь иман итуье аша Аллахъы тарафыннан акла­ну алуын белгаьнгаь куьраь, без даь канун талаьплаьрен уьтаьуь белаьн туь­гел, баьлки Маьсихкаь иман итуь аша Аллахъы тарафыннан аклану оьчен Маьсих Гайсаьгаь иман китердек; чоьнки канун талаьплаьрен уьтаьуь белаьн беркем даь Аллахъы тарафыннан аклана алмас. АЬгаьр даь инде Маьсих аша бирелгаьн аклануга омтылып та, без уьзебез уьк гоьнахълылар булып чыксак, бу очракта Маьсих —гоьнахъ хезмаьтчесемени? хъич таь алай туьгел! Чоьнки уьзем жъимер­гаьн наьрсаьлаьрне янъадан торгызам икаьн, мин уьз-уьземне канун бозучы итеп куьрсаьтаьм. Чоьнки мин, Аллахъы оьчен яшаьргаь дип, канун аркылы канун ваькалаьтеннаьн азат ителдем. Мин Маьсихбелаьн хачка кадакландым хъаьм инде уьзем яшаьмим, баьлкиминдаь Маьсих яши. АЬ мин хаьзер фани таьндаь яшим икаьн, мине яраткан хъаьм минем оьчен УЬз гомерен биргаьн Аллахъы Улына иман белаьн яшим. Аллахъынынъ маьрхаьмаьтен кире какмыйм. АЬгаьр кеше канун аркылы хак санала икаьн, ул чакта Маьсих юкка гына уьлгаьн булып чыга. Их, акылсыз гаьлаьтиялелаьр! Сезненъ зихъенегезне кем чуалт­ты икаьн? АЬ бит Гайсаь Маьсих сезненъ куьз алдында ук хачка кадаклангандай ачык сураьтлаьнде. Сездаьн шуны гына бе­лергаь телим: сез Рухны канун талаьплаьрен уьтаьуь белаьнме, аьллаь ишеткаьнегезгаь ышану белаьн алдыгызмы? Сез шулкадаьр акыл­сызмыни? Сез Изге Рух белаьн башладыгыз, аь хаьзер максатыгызга уьз коьчегез белаьн генаь ирешергаь телисезме? Сезненъ баштан кичкаьн наьрсаьлаьрненъ барысы да файдасызга булдымыни? Мин аларнынъ файдасызга булмавына оьмет итаьм! Канунны уьтаьвегез аркасындамы яки ишеткаьнегезгаь ышангангамы Аллахъы сезгаь Рух бираь хъаьм сезненъ арагызда могжъизалар тудыра? Ибрахъимны исегезгаь тоьшерегез. Изге язмада анынъ турында: «Ул Аллахъыга ышанды, хъаьм монынъ белаьн Аллахъы тарафыннан хак саналды», — диелгаьн. Моннан сез шуны анълагыз: иманга таянучылар — Ибрахъимнынъ чын балалары. хъаьм Изге язма, Ал-лахъынынъ яхъуьд булмаганнарны иман аркылы аклаячагын алдан куьреп, Ибрахъимга: «Бар халыклар синенъ аша фатиха алачак», — дигаьн Яхшы хаьбаьр белдерде. Димаьк, иманга таянучылар иманлы Ибрахъим белаьн бергаь фатиха алалар. АЬ инде канун талаьплаьрен уьтаьуьлаьренаь ышанучыларнынъ барысына да каргыш тоьште. Чоьн­ки Изге язмада: «Канун китабында язылганнарнынъ боьтенесен даими уьтаьмаьуьче хъаьркем лаьгънаьтлаьнаь», — дип язылган. Билгеле ки, Аллахъы алдында канун аркылы хъичкем аклана алмый, чоьн­ки, язылганча, «Аллахъы тарафыннан иман аша акланган кеше яшаьячаьк». Канун исаь иманга нигезлаьнмаьгаьн, киресенчаь, «ка­нун талаьплаьрен уьтаьуьче алар белаьн яшаьячаьк». Маьсих безненъ урынга лаьгънаьт булып, безне канун лаьгънаьтеннаьн йолып алды, чоьнки Изге язмада: «Агачка асылган хъаьркем лаьгънаьтле», — дип язылган. Ибрахъимга бирелгаьн фатиха Маьсих Гайсаь аша яхъуьд булмаганнарга да ирешсен, хъаьм ваьгъдаь ителгаьн Рухны иман ар­кылы без алсын оьчен, Маьсих безне йолып алды. Имандашлар! Мин сезгаь коьндаьлек тормыштан бер мисал китераьм: хаьтта кешененъ гамаьлгаь куелган васыятен даь хъичкем юкка чыгара яки анъа хъичбер наьрсаь оьсти алмаган кебек, бу очрак­та да шулай. Ибрахъимга хъаьм анынъ токымына ваьгъдаьлаьр би­релгаьн булган. Куьплаьр турында аьйтелгаьн кебек, «токымнарына»диелмаьгаьн, баьлки бераьуьгаь генаь аьйтелгаьн кебек, «синенъ токы­мынъа» диелгаьн, аь ул — Маьсих. Мин менаь наьрсаьне куьздаь тотам: элек Аллахъы тарафыннан расланган килешуьне дуьрт йоьз утыз елдан сонъ чыккан канун гамаьлдаьн чыгара алмый хъаьм, шул раь­вешчаь, ваьгъдаьненъ коьчен бетераь алмый. Чоьнки Аллахъынынъ буьлаьге канунны уьтаьвебезгаь баьйле булса, ул инде ваьгъдаь белаьн баьйле булмый. АЬмма лаькин Аллахъы Ибрахъимга фатихаларын наькъ ваьгъдаь аркылы биргаьн. Канун ни оьчен сонъ? Канун УЬзенаь ваьгъдаь бирелгаьн Токым килгаьнгаь кадаьр булган явызлыклар аркасында бирелгаьн бул­ган хъаьм фаьрештаьлаьр тарафыннан арадашчы аша тапшырыл­ган. Шаьхес уьзе генаь эш иткаьндаь, анъа арадашчы кираьк туьгел; аь Аллахъы бер. Шулай итеп, канун Аллахъынынъ ваьгъдаьлаьренаь каршы чыга­мыни? ХЪич таь юк! АЬгаьр даь тормыш бираь алырлык канун бирел­гаьн булса, кеше чыннан да канунны уьтаьуь аркылы акланыр иде. АЬмма Изге язма боьтен доьньяны гоьнахъ аьсире дип игълан итаь, шунъа куьраь ваьгъдаь ителгаьн фатиха иман итуьчелаьргаь Гайсаь Маь-сихкаь инану аша бирелаь. АЬ инде бу иман килгаьнче, бу иман ачылырга тиеш вакытка кадаьр, без канун сагы астында кала бирдек. Шулай итеп, без иман аркылы Аллахъы тарафыннан аклансын дип, Маьсих кил­гаьнгаь кадаьр канун безгаь таьрбияче булды. АЬ иман килгаьннаьн сонъ без инде таьрбияче кул астында туьгел. Гайсаь Маьсихкаь иман аша сез барыгыз да — Аллахъы балалары. Чоьнки суга чумдырылу йоласын уьтаьп, сез Маьсих белаьн берлаьшкаьнсез икаьн, димаьк, Маьсихне «кигаьнсез». Шунъа куьраь, яхъуьд белаьн грек, кол белаьн ирекле, ир-ат белаьн хатын-кыз арасында аерма юк, чоьнки сез барыгыз да Маьсих Гайсаьдаь бер. Маьсихнеке булсагыз, сез — Ибрахъимнынъ токымнары хъаьм Аллахъы ваьгъдаь иткаьнне мирас итеп алырсыз. Мин моны куьздаь тотам: варис аьле бала вакытта, хъаьрнаьрсаь­ненъ иясе булса да, колдан бернаьрсаь белаьн даь аерылмый. Атасы билгелаьгаьн вакытка кадаьр ул таьрбиялаьуьчелаьренаь хъаьм йорт идараьчелаьренаь буйсына. Без даь бала вакытта бу доьнья белаьн идараь итуьче коьчлаьр коллыгында идек. АЬмма Аллахъы, билгелаьнгаьн вакыт жъиткаьч, хатын-кыздан туган, яхъуьд­лаьр канунына буйсына торган Улын жъибаьрде. Аллахъынынъ Улы, канун астында булганнарны йолып, аларны Аллахъы балалары итуь оьчен килде. *** АЬ сез Анынъ балалары булганга, Аллахъы УЬз Улы­нынъ: «Абба, АЬти!» — дип чакыручы Рухын сезненъ йоьраьклаьрегезгаь жъибаьрде. Шунъа куьраь син — инде кол туьгел, баьлки Анынъ баласы. АЬгаьр бала икаьнсенъ, димаьк, син — Аллахъы аша варис та. АЬмма элек, сез Аллахъыны белмаьгаьндаь, чынлыкта илахъ буша­ганнарга кол булып хезмаьт иттегез. Хаьзер исаь, Аллахъыны танып белгаьч, доьресраьге, Аллахъы тарафыннан танылганнан сонъ, ни оьчен доьнья белаьн идараь итуьче теге заьгыйфь хъаьм файдасыз коьчлаьргаь кабат борыласыз хъаьм янъадан уьзегезне аларнынъ колы итаьргаь тели­сез? Сез билгеле бер коьннаьргаь, айларга, елларга хъаьм башка баьйраьмнаьргаь аерым игътибар бираьсез. Сезгаь куйган авыр хез­маьтем юкка гына булмадымы икаьн дип, сезненъ оьчен куркам. Имандашлар, уьтенеп сорыйм, минем кебек булыгыз, чоьнки мин даь сезненъ кебек булдым. Сез мине бернаьрсаь белаьн даь раьн­жъетмаьдегез. Мин, авыру булганга куьраь, сезгаь беренче тапкыр Яхшы хаьбаьрне игълан иттем. Сез бу турыда белаьсез. Лаькинминем авыруым сезненъ оьчен сынау булса да, минъа чирканыпкарамадыгыз хъаьм мине кире какмадыгыз, баьлки Аллахъы фаь­рештаьсен, Маьсих Гайсаьненъ УЬзен кабул иткаьн кебек кабул итте­гез. Сезненъ куанычыгыз кая китте сонъ? Сезненъ хакта уьзем уьк аьйтеп бираь алам: аьгаьр моьмкин булса, сез уьз куьзлаьрегезне чокып алып, минъа биргаьн булыр идегез. Сезгаь хакыйкать соьйлаьвем аркасында дошманыгызга аьйлаьндемме аьллаь? Канун астында булуыгызны телаьуьчелаьр сезненъ белаьн бик нык кызыксыналар, аьмма яхшы ният белаьн туьгел. УЬзлаьре ту­рында кайгыртуыгызны телаьп, алар сезне миннаьн аерып алыр­га ниятлилаьр. Кызыксыну яхшы ният белаьн булганда гына аьйбаьт. Мин яныгызда чакта гына туьгел, баьлки хъаьрвакыт шу­лай эшлаьуь яхшы. Балаларым, Маьсих сезненъ тормышыгызнынъ аерылгысыз оьлешенаь аьверелгаьнгаь кадаьр, сезненъ оьчен мин бала тудыру газабын янъадан кичераьм! Хаьзер мин сезненъ яныгызда булырга хъаьм боьтенлаьй башкача соьйлаьшергаь телаьр идем, чоьнки мин сезненъ хакта ишетеп аптырашта калдым. Канунга буйсынырга телаьуьчелаьр, аьйтегез аьле минъа: сез аьл­лаь канунны ишетмисезме? Чоьнки анда: «Ибрахъимнынъ ике улы булган, аларнынъ берсе колдан, аь икенчесе ирекле хатыннан туган», — дип язылган. АЬмма колдан туганы, гадаьттаь, балалар ничек доьньяга килсаьлаьр, шул раьвешчаь туган, аь ирекле хатын­нан булганы Аллахъынынъ ваьгъдаьсе буенча туган. Бу читлаьтеп аьйтуь. Бу хатыннар ике килешуьне гаьуьдаьлаьнде­раь: берсе Синай тавыннан булып, кол булачак балалар тудыра, ул — ХЪажъаьр. ХЪажъаьр Гараьбстандагы Синай тавына хъаьм хаьзерге Иерусалимга туры килаь, чоьнки хаьзерге Иерусалим уьзененъ ба­лалары белаьн коллыкта. АЬ куьктаьге Иерусалим ирекле, безгаь ул — ана. Чоьнки Изге язмада болай дип язылган: «Балага узмаучы, бала тудырмаучы хатын, соьен. Бала тудыру газабын белмаьуьче хатын, кычкырып шатлыгынъны белдер. Чоьнки ялгызак хатыннынъ балалары ире булганныкыннан куьбраьк». Сез исаь, имандашлар — Исхак кебек, ваьгъдаь балалары. АЬмма теге вакыттагы кебек, Рух аркасында туганны гадаьти раьвештаь туган ничек эзаьрлеклаьгаьн булса, хаьзер даь шулай. АЬм­ма Изге язма наьрсаь ди сонъ? «Кол хатынны хъаьм анынъ улын куып чыгар, чоьнки кол хатыннынъ улы ирекле хатын улы бе­лаьн беркайчан да бергаь варис булмаячак». Шунъа куьраь, иман-дашлар, без — кол хатын балалары туьгел, баьлки ирекле хатын балалары. Маьсих безне ирекле булу оьчен азат итте. Шунъа куьраь нык торыгыз хъаьм янъадан коллык золымына тоьшмаьгез. Тынъ­лагыз! Мин, Паул, сезгаь аьйтаьм: аьгаьр сез соьннаьткаь утыр­тыласыз икаьн, сезгаь Маьсихтаьн хъичнинди файда булмас. АЬ соьннаьтлаьнуьче хъаьр кешененъ боьтен канунны уьтаьргаь тиешлеген кабат раслыйм. Канун тоту белаьн Аллахъы тарафыннан аклан­ган булырга тырышучылар, сез Маьсихтаьн аерылып киттегез хъаьм Аллахъы маьрхаьмаьтеннаьн тоьшеп калдыгыз. Без исаь Аллахъы тарафыннан акланырбыз дип оьмет итаьбез. ХЪаьм иман иткаьнгаь куьраь, анынъ тормышка ашуын Рух ярдаьме белаьн ашкынып коь­таьбез. Чоьнки Маьсих Гайсаьдаь соьннаьт таь, соьннаьтсез булу да бернинди аьхъаьмияткаь ия туьгел, баьлки маьхаьббаьт белаьн эш итуьче иман гына аьхъаьмиятле. Сез иманда яхшы яши идегез; сезгаь хакыйкатькаь буйсы­нырга кем комачаулады икаьн? Мондый инану сезне Чакыру­чыдан туьгел. Аз гына чуьпраь боьтен камырны ачыта. Раббыгатаянып, мин сезненъ башкача фикер йоьртмаьячаьгегезгаь ышанам; аь сезне котыртучы кем булуына карамастан, хоькемгаь дучар ите­лаьчаьк. Имандашлар, мин аьле даь, соьннаьткаь утырту кираьк, дип оьйраьтаьм икаьн, мине тагын ни оьчен эзаьрлеклилаьр сонъ? Ул чагын­да хач турындагы таьгълиматым киртаь булмас иде. Сезне бор­чучылар соьннаьткаь утырту белаьн уьз-уьзлаьрен харап итсеннаьр иде! Имандашлар, сез иреккаь чакырылдыгыз, аьмма лаькин сез­ненъ ирегегез кешелек табигатен канаьгатьлаьндеруь оьчен саьбаьп булмасын, баьлки бер-берегезгаь маьхаьббаьт белаьн хезмаьт итегез. Чоьнки боьтен канун бер аьмердаьн гыйбараьт: «Якынынъны уьзенъ­не яраткан кебек ярат». АЬгаьр сез бер-берегезгаь ерткыч жъан­варлар кебек хъоьжъуьм итаьсез икаьн, сак булыгыз: бер-берегезне кырып бетераь куьрмаьгез. Сезгаь аьйтаьм: Рух буенча яшаьгез, шул чакта кешелек табига­тененъ азгын телаьклаьрен уьтаьмаьссез. Чоьнки кешелек табигате Рухка каршы булганны тели, аь Рух — кешелек табигатенаь кар­шы булганны: алар бер-беренаь каршы торалар, шунъа куьраь сез телаьгаьнегезне эшли алмыйсыз. АЬгаьр сезненъ белаьн Изге Рух жъитаькчелек итаь икаьн, ул чакта сезненъ оьстаьн кануннынъ бернин­ди хокукы юк. Кешелек табигатененъ эшлаьре билгеле: алар — фаьхешлек, пычраклык, азгынлык, потка табыну, сихерчелек, дошман­лык, ызгыш-талаш, хоьсетлек, бик нык ярсу, таькаьбберлек, ни­заглар, уьзара каршылыклар, коьнчелек, эчкечелек, котырынкы эчуь маьжълеслаьре хъаьм шуларга охшаган башкалар. Инде элек аьйткаьнемчаь, сезне янъадан кисаьтаьм: болай эшлаьуьчелаьр Аллахъы Патшалыгына ия булмаслар. Изге Рух исаь маьхаьббаьт, шатлык, иминлек, сабырлык, игелек, яхшылык, ышаныч, басынкылык, уьз-уьзенъне тота бе­луьне тудыра. Мондыйларга каршы бернинди канун юк. *** АЬ Маьсих Гайсаьнекелаьр кешелек табигатьлаьрен даьрте хъаьм телаьк­лаьре белаьн бергаь хачка кадакладылар. Рух белаьн яшибез икаьн, Рух буенча эш итаьргаь даь тиешбез. Бер-беребезне ярсы­тып, бер-беребездаьн коьнлаьшеп, дан соьюче булмыйк. Имандашлар, кем даь булса бераьуь ниндидер гоьнахъ кыл­ганда тотыла икаьн, сез, рухлы кешелаьр, аны басынкылык белаьн тоьзаьтегез; тик ваьсваьсаьгаь бирелмаьс оьчен хъаьрберегез уьз-уьзен даь куьзаьтсен. Бер-берегезненъ авыр йоьклаьрен куьтаьреше­гез хъаьм шулай итеп Маьсих канунын уьтаьрсез. Чынлыкта исаь, хъичкем булмыйча, уьзен зурга санаучы кеше уьз-уьзен алдый. хъаьркем уьзен сынасын, шул чакта ул уьзен башка бераьуь белаьн чагыштырмыйча горурлана алыр. Чоьнки хъаьркем уьз йоьген уьзе йоьртергаь тиеш. Аллахъы таьгълиматы белаьн наьсыйхаьтлаьнуьче уьзененъ барлык игелеклаьрен уьз наьсыйхаьтчесе белаьн уртаклашсын. Алданмагыз: Аллахъыны алдарга моьмкин туьгел. Кеше ни чаьчсаь, шуны урыр. УЬзененъ кешелек табигатенаь чаьчуьче кешелек табигатеннаьн хъаьлакаьт урыр, аь Рухка чаьчуьче Рухтан маьнъгелек тормыш алыр. Игелек эшлаьргаь арымагыз, чоьнки игелек эшлаьуь­даьн тукталмасак, вакытында унъышны урып алырбыз. Димаьк, жъае чыкканда, хъаьркемгаь, биграьк таь имандашларга игелек эшлик. Карагыз, уьз кулым белаьн сезгаь нинди зур хаьрефлаьр белаьн язам. АЬйлаьнаь-тираьдаьгелаьргаь яхшы таьэсир калдырырга телаьуь­челаьр, уьзлаьре Маьсих хачы хакына эзаьрлеклаьнмаьсеннаьр оьчен ге­наь, сезне соьннаьтле булырга маьжъбуьр итаьргаь тырышалар. Хаьтта соьннаьткаь утыртылганнар уьзлаьре даь канунны тотмыйлар, лаькин сезне бу таьн йоласына дучар итеп, сезненъ белаьн мактану оьчен, соьннаьтле булуыгызны телилаьр. АЬ мин Раббыбыз Гайсаь Маь-сих хачыннан башка хъичнаьрсаь белаьн мактанырга телаьмим, ми­нем оьчен бу доьнья шул хачка кадакланды, аь мин — доьнья оьчен. Чоьнки соьннаьтненъ даь, соьннаьтсез булунынъ да хъич аьхъаьмияте юк, фаькать Аллахъы тарафыннан янъа зат итеп яратылуыгыз гына аьхъаьмиятле. Шушы кагыйдаь буенча эш итуьчелаьргаь хъаьм Аллахъынынъ чын халкына да иминлек хъаьм шаьфкать булсын. Минъа хъичкем авырлык тудырмасын, чоьнки таьнемдаь Гайсаь-ненъ яра эзлаьрен йоьртаьм. Имандашлар, Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте сезненъ рухыгыз белаьн булсын. Амин. Аллахъы ихтыяры белаьн Маьсих Гайсаь раьсуьле Паулдан Эфес шаьхъаьрендаьге Маьсих Гайсаьгаь тугры изгелаьргаь Атабыз Ал-лахъыдан ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын! Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ Аллахъысы хъаьм Атасы данлансын. Ул безне Маьсих аркылы куьктаьге боьтен рухи байлыклар белаьн фатихалады. Без Аллахъы каршында изге хъаьм кимчелексез бул­сын оьчен, доьнья яратылганга кадаьр уьк Ул безне Маьсих аркылы сайлап алды хъаьм безгаь булган маьхаьббаьте баьрабаьренаь Гайсаь Маьсих аркылы безне УЬз балалары итаьргаь алдан ук билгелаьп куйды. Бу — Анынъ максаты хъаьм изге нияте иде! Ул моны УЬзе­ненъ соьекле Улы аша безгаь буьлаьк иткаьн боьек маьрхаьмаьте мактал­сын оьчен эшлаьде. Без Маьсихтаь, Анынъ каны аша йолып алынабыз, димаьк, гоь­нахъларыбыз кичерелаь. Менаь шундый чиксез Аллахъынынъ маьр­хаьмаьте. Аллахъы бу маьрхаьмаьтен барлык зираьклек хъаьм белем белаьн, мул итеп, оьстебезгаь яудырды. Ул, Маьсихтаь тормышка ашырырга карар кылган нияте буенча, безгаь УЬз ихтыярынынъ яшерен максатын белдерде. Анынъ бу нияте исаь моннан гый­бараьт: билгелаьнгаьн вакыт жъиткаьч, куьк хъаьм жъирдаь булганнар­нынъ барысын да Маьсихтаь бер итеп берлаьштеруь. ХЪаьммаьсен УЬз нияте хъаьм ихтыяры белаьн булдыручы Аллахъы УЬзененъ максаты буенча алдан билгелаьп, безне Маьсих аша сай­лап алды да. Безненъ, Маьсихкаь оьмет баглаучыларнынъ беренче­лаьре аркылы Аллахъынынъ даны макталсын дип эшлаьде Ул моны. Маьсих аша сез даь хакыйкать суьзен, уьзегезгаь котылу китеруьче Яхшы хаьбаьрне ишетеп, Анъа иман иткаьч, ваьгъдаь ителгаьн Изге Рух белаьн Аллахъы тарафыннан моьхъерлаьндегез. АЬ Аллахъы без­не, Аныкы булганнарны, тулысынча азат иткаьнче, Аллахъы ваьгъдаь иткаьнне алачагыбыз оьчен Изге Рух ышанычлы даьлил бу­лыр. ХЪаьм шунынъ аркылы Аллахъынынъ данына мактау булыр. Боларнынъ хъаьммаьсе оьчен мин даь, Раббы Гайсаьгаь иманыгыз хъаьм бар изгелаьргаь карата маьхаьббаьтегез турында ишетеп, дога­ларымда искаь алып, сезненъ оьчен Аллахъыга бертуктаусыз раьх­маьт укыйм хъаьм Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ Аллахъысы, данлы Ата УЬзен танып белуь оьчен сезгаь зираьклек хъаьм ачылыш Рухы бирсен дип дога кылам. Шулай ук, Анынъ чакыруы сезгаь нин­ди оьмет биргаьнен, изгелаьргаь УЬзе ваьгъдаь иткаьннаьрненъ нинди мул хъаьм данлы икаьнен хъаьм бездаь, иман итуьчелаьрдаь, хаьраь­каьт итуьче куаьтененъ чагыштыргысыз боьек икаьнен белуьегезне те­лаьп, Ул куьнъел куьзлаьрегезне яктыртсын дип дога кылам. Бу куаьт хъаьм Аллахъы Маьсихне уьледаьн терелтеп, куьклаьрдаь УЬзененъ унъ ягына утыртканда кулланган кодраьтле коьч — бер уьк. *** Маьсих анда куьклаьрдаьге барлык башлыклар, хакимлеклаьр, куаьтлаьр хъаьм хъаьртоьрле югары коьчлаьр оьстеннаьн бу доьньяда гына туьгел, баьлки килаьчаьк доьньяда да хъаьртоьрле атаклы исемнаьр белаьн аталган­нардан югарырак булып хакимлек итаь. Аллахъы хъаьрнаьрсаьне Маьсихкаь буйсындырды хъаьм иман итуьчелаьр бердаьмлеге оьчен Аны бар наьрсаь оьстеннаьн Баш итеп куйды. Иман итуьчелаьр бердаьмлеге исаь — Маьсихненъ таьне, бар наьрсаьдаь бар наьрсаьне ту­тырып торучы Маьсихненъ тулылыгы. Сез яман эшлаьрегез хъаьм гоьнахъларыгыз аркасында уьле идегез. Шул вакытта сез бу доьньядагы явыз гадаьтлаьргаь, хъавадагы рухи коьчлаьр белаьн идараь итуьчегаь, Аллахъыга ита­гать итмаьуьче кешелаьрдаь хаьзер гамаьл кылучы рухка буйсынып яшаьдегез. Кайчандыр барыбыз да алар кебек таьнебез хъаьм фи-керлаьребезненъ телаьклаьре буенча табигатебезненъ телаьклаьрен уьтаьп яшаьдек. Без даь, калган башкалар кебек уьк, табигый хаьле­без буенча Аллахъынынъ кахъаьрен алырга тиеш идек. АЬмма чик­сез шаьфкатьле Аллахъы безгаь УЬзененъ боьек маьхаьббаьтен куьрсаьтте: безне, яман эшлаьребез аркасында уьлелаьрне даь, Маьсих белаьн бергаь терелтте. Сез Анынъ маьрхаьмаьте белаьн котылдыгыз. АЬйе, Ул безне даь Маьсих Гайсаь белаьн бергаь уьледаьн терелтте хъаьм куьклаьрдаь Анынъ белаьн янаьшаь утыртты. Ул моны Маьсих Гайсаь аша безгаь карата булган игелеге белаьн УЬз маьрхаьмаьтененъ чиксез байлыгын килаьчаьк гасырларда куьрсаьтуь оьчен эшлаьде. Чоьнки сез Аллахъы маьрхаьмаьте белаьн иман аша котылдыгыз. Бу сезненъ уьзегездаьн туьгел, баьлки Аллахъы буьлаьге. Бу — кылган эшлаьре-гезненъ наьтижъаьсе туьгел, шунъа куьраь беркем даь мактанмасын. Чоьнки безне Аллахъы бар итте, Анынъ алдан аьзерлаьнгаьн иге­лекле эшлаьрен башкару оьчен без Маьсих Гайсаь аркылы барлык­ка китерелдек. Шулай итеп, элекке тормышыгызны исегезгаь тоьшерегез. Сезне, тумышыгыз белаьн яхъуьд миллаьтеннаьн булмаганнарны, уьзлаьре таьн йоласын уьтаьп, «соьннаьткаь утыртылганнар» дип ата­лучы кешелаьр сезне «соьннаьтсезлаьр» дип атыйлар иде. Ул чакта сез Маьсихсез, Исраил жъаьмгыятеннаьн читтаь, Аллахъы УЬз халкына биргаьн ваьгъдаьгаь нигезлаьнгаьн килешуьлаьрдаьн ерак, бу доьньяда оьметсез хъаьм Аллахъысыз идегез. Ул вакытта сез Алла-хъыдан ерак идегез, аь хаьзер Маьсих Гайсаьдаь, Анынъ каны аркы­лы, Аллахъыга якынлаштыгыз. Чоьнки Маьсих безгаь татулык алып килде, Ул яхъуьдлаьрне хъаьм яхъуьд булмаганнарны да бер итте, УЬз таьне белаьн аларны аерып торучы дошманлык киртаьсен жъимерде. Ул канунны аьмерлаьре хъаьм кагыйдаьлаьре белаьн бергаь гамаьлдаьн чыгарды. Анынъ максаты болай иде: УЬзендаь бу ике тоьркемнаьн янъа бер халык булдыру хъаьм шунынъ белаьн татулык урнаштыру, УЬзененъ хачтагы уьлеме белаьн араларындагы дош­манлыкны юкка чыгарып, хач аша икесен бер таьндаь Аллахъы белаьн татулаштыру. Шулай итеп, сезгаь, Аллахъыдан ерактагы-ларга, шулай ук Аллахъыга якын булганнарга да Маьсих килеп, татулык турында Яхшы хаьбаьр игълан итте. Чоьнки Анынъ аша безненъ икебезненъ даь, ягъни яхъуьд хъаьм яхъуьд булмаганнарнынъ, бер Рух белаьн Ата каршына бару юлыбыз бар. Шулай итеп, сез инде — читлаьр хъаьм килмешаьклаьр туьгел, баьлки Аллахъы халкынынъ миллаьттаьшлаьре хъаьм Анынъ гаилаьсендаьгелаьр. Сез раьсуьллаьр хъаьм паьйгамбаьрлаьр салган нигезгаь бина итеп тоь­зелгаьнсез. Маьсих Гайсаь исаь — бу нигезненъ инъ моьхъим почмак ташы. Ул боьтен бинаны бергаь кушып тота, хъаьм бина оьскаь куь-таьрелаь-куьтаьрелаь, Раббыга багышланган Изге йорт булып уьсеп жъитаь. Маьсихтаь сез даь, башкалар белаьн бергаь, Аллахъы УЬзененъ Рухы аркылы яши торган урын булып тоьзелаьсез. Менаь шунынъ оьчен мин, Паул, сезненъ хакка, ягъни яхъуьд булмаганнар хакына, Маьсих Гайсаьненъ тоткыны буларак, Аллахъыга дога кылам. Аллахъы маьрхаьмаьте белаьн минъа сез­ненъ оьчен бирелгаьн вазифам турында ишеткаьнсездер. Инде кыскача язып киткаьнемчаь, Аллахъы минъа серен ачып, УЬзененъ ниятен белдерде. Сез, язганнарымны укып, Маьсихненъ серен ни раьвешле анълавымны куьз алдына китераь алырсыз. АЬуьваьлге заманнарда бу сер кешелаьргаь маьгълуьм ителмаьде. Хаьзер исаь Ал-лахъы аны Рух аркылы изге раьсуьллаьренаь хъаьм паьйгамбаьрлаьренаь ачып бирде. Бу сер шуннан гыйбараьт: Маьсих Гайсаь баьрабаьре­наь, Яхшы хаьбаьр аркылы яхъуьдлаьр белаьн бергаь яхъуьд булмаганнар да — варисташлар, бер таьнненъ аьгъзалары хъаьм Аллахъы биргаьн ваьгъдаьне уртаклашучылар. Аллахъы куаьтененъ хаьраькаьте белаьн Ул биргаьн маьрхаьмаьт аркы­лы мин Яхшы хаьбаьр тарату эшендаь хезмаьтче булдым. Минъа, барлык изгелаьр арасында инъ аьхъаьмиятсезенаь, мондый буьлаьк — Маьсихненъ чиксез байлыгын башка халыкларга белдеруь хъаьм Аллахъы серененъ ничек тормышка ашуын хъаьммаьсенаь ачыклау хоьрмаьте бирелде. ХЪаьрнаьрсаьне бар иткаьн Аллахъы бу серне инъ баштан ук яшереп тоткан иде. Аллахъынынъ максаты: иман итуьчелаьр бердаьмлеге аркылы УЬзененъ куьпкырлы зираьклеген куьк­лаьрдаьге башлык хъаьм хакимлеклаьргаь хаьзер маьгълуьм итуь иде. Аллахъы моны инъ баштан ук булган нияте буенча башкарды. Бу ниятне Ул Раббыбыз Маьсих Гайсаь аша тормышка ашыр­ган иде. Шулай булгач, Маьсих белаьн тыгыз баьйлаьнештаь то­рып, Анъа иман итуь аша, без кыю раьвештаь хъаьм хъич икелаьнуьсез Аллахъыга якынлаша алабыз. Шунъа куьраь, уьтенаьм сездаьн: сез­ненъ хакка газап чигуьемаь куьнъелегезне тоьшермаьгез; бу газаплар — сезненъ даныгыз оьчен хезмаьт итаь. Боларнынъ хъаьммаьсе оьчен мин Ата алдында тез чуьгеп ялва­рам. Аннан куьклаьрдаь хъаьм жъирдаь булган хъаьр ыруг уьзенаь исем ала. УЬз данынынъ байлыгы белаьн, УЬзененъ Рухы аркылы эчке яктан сезгаь ныгырга куаьт бирсен, иман итуьегез аша куьнъел­лаьрегездаь Маьсих яшаьсен, дип дога кылам. Сез маьхаьббаьттаь та­мыр жъаьеп хъаьм ныгып урнашкан хаьлдаь бар изгелаьр белаьн берлектаь Маьсих маьхаьббаьтененъ кинълегенаь ваь озынлыгына, биеклегенаь ваь тираьнлегенаь тулысынча тоьшенаь алсын хъаьм ке­ше акылы сыйдыра алмаслык бу маьхаьббаьтне белсен, дип дога кылам. Шулай итеп, сезне Аллахъынынъ боьтен тулылыгы чол­гап алыр. *** АЬ бездаь хаьраькаьт итуьче куаьт белаьн, сораганыбыз­дан яки уйлаганыбыздан чагыштырмаслык даьраьжъаьдаь куьбраьк эшли Алучыга — Анъа иман итуьчелаьр бердаьмлегендаь хъаьм Маьсих Гайсаьдаь буыннан-буынга маьнъге-маьнъгегаь дан булсын! Амин. Шулай итеп мин, Раббы хакына тоткын буларак, сез­даьн уьтенаьм: Аллахъыдан алган чакыруыгызга лаеклы итеп яшаьгез. ХЪаьрвакыт тыйнак, басынкы хъаьм сабыр булыгыз. Бер-берегезгаь маьхаьббаьт куьрсаьтеп, туьземле булыгыз. Рух бир­гаьн бердаьмлекне татулык баьйлаьнешлаьре белаьн ныгытып, бар коьчегезне куеп сакларга тырышыгыз. Аллахъы сезне чакыр­ган оьмет тик бер генаь булган кебек, сез барыгыз — бер таьн, хъаьм Рух та — бер. Раббы — бер, иман — бер, суга чумдырылу йоласы — бер, Аллахъы — бер, Ул — барысынынъ да Атасы. Ул барысыннан да оьстен, барысы аркылы эш итаь хъаьм хъаьркемдаь даь бар. Маьсих УЬзе кираьк санаганча хъаьрберебезгаь УЬзененъ буьлаьклаь­реннаьн оьлеш чыгарган. Шунынъ оьчен Изге язмада: «Югарыга куьтаьрелгаьч, аьсирлаьр тоьркемен УЬзе белаьн алып барды хъаьм кешелаьргаь буьлаьклаьр оьлаьште», — дип язылган. АЬ «югарыга куьтаьрелгаьч» дигаьн суьзлаьр наьрсаьне анълата? Бу — Маьсих туьбаьн урыннарга, жъиргаь даь тоьшкаьн иде, дигаьнне анълата. Туьбаьнгаь тоьшкаьн Зат, УЬзе белаьн боьтен галаьмне тутыру оьчен, бар куьклаьрдаьн югарырак куьтаьрелде даь. Ул УЬзе бераьуьлаьрне раьсуьллаьр, икенчелаьрне паьйгамбаьрлаьр, кайбераьуьлаьрне Яхшы хаьбаьрне игълан итуьчелаьр, аь кайбераьуьлаьрне иман итуьчелаьр бер­даьмлеге оьчен башлыклар хъаьм оьйраьтуьчелаьр итеп куйды. Ул моны изгелаьрне хезмаьт итуьгаь, УЬзененъ таьнен ныгытуга аьзерлаьуь оьчен эшлаьде. ХЪаьммаьбез иманда хъаьм Аллахъы Улын танып бе­луьдаь бердаьм булганга кадаьр бу шулай даьвам итаьр. Шулай итеп, без иманда жъитлеккаьн хъаьм Маьсихненъ камиллеге даьраьжъаьсенаь ирешкаьн кешелаьр булырбыз. Ул чакта инде без, маькерле кешелаьрненъ хаьйлаьсенаь алда­нып, дулкыннар коьймаьне бер яктан икенче якка ыргыткандай хъаьм жъил аны уьзе белаьн алып киткаьндаьй, тоьрле ялган таьгъли­матларга ияруьче сабыйлар булмабыз. Киресенчаь, хакыйкатьне маьхаьббаьт белаьн соьйлаьп, Анъарга, таьнненъ Башы булган Маьсих-каь, ярашлы раьвештаь хъаьрьяклап уьсик. Аннан, таьнненъ хъаьр аьгъ­засы уьзенаь тиешле эш башкарганда, бер-берсен беркетуьче хъаьр сенъер ярдаьмендаь берлаьшеп, боьтен таьн уьсаь хъаьм уьз-уьзен маьхаьббаьт ярдаьмендаь ныгыта. Шунъа куьраь, Раббы исеменнаьн катгый раьвештаь кисаьтаьм: тормышыгызны буш уйлы маьжъуьсилаьр кебек даьвам итмаьгез. УЬзсуьзле булганга куьраь, алар белергаь даь телаьмилаьр, шунлыктан акыллары чуалган хъаьм алар Аллахъы бираь торган тормыштан аерылганнар. *** Алар, оятларын югалтып, азгынлыкка бирел­гаьннаьр хъаьм хъаьртоьрле бозыклыкларны комсызлык белаьн эш­лилаьр. АЬ сез Маьсих хакында болай оьйраьнмаьдегез. Сез, аьлбаьттаь, Анынъ турында ишеткаьнсездер хъаьм, хакыйкать Гайсаьдаь ачыла, дип оьйраьткаьнсездер. Шулай итеп, алдавыч наьфеслаьр белаьн азынган элекке кешененъ алдагы яшаьуь раьвешеннаьн баш тартыгыз. Фикерлаьуь раьвешегез исаь янъарырга тиеш, хъаьм сез Аллахъыга охшаш итеп яратылган янъа кеше булып киенергаь ти­ешсез. Кешененъ янъа булуы исаь анынъ хакыйкатьтаьн килгаьн таькъва хъаьм изге тормышында куьренаь. Шунынъ оьчен, ялганны кире кагып, бер-берегезгаь хакый­катьне соьйлаьгез, без барыбыз да бер таьнненъ аьгъзалары бит. Хаьтта ачуыгыз килсаь даь, гоьнахъ кылмагыз: кояш батканчы ачуыгыз басылсын. ХЪаьм иблискаь урын бирмаьгез. Элек ур­лашкан, моннан сонъ урлашмасын, баьлки мохтажъларга бирер-леге булсын оьчен, уьз куллары белаьн файдалы эш эшлаьсен. Бернинди кираьксез суьз соьйлаьмаьгез, киресенчаь, тынълаучылар­га файда китеруь оьчен кираьк вакытта телегездаь уьгет-наьсыйхаьт бирерлек игелекле суьзлаьр генаь булсын. Аллахъынынъ Изге Рухын кайгыга салмагыз, чоьнки сезне йолып алу коьне оьчен сугылган моьхъер — наькъ Ул. Бар ачыну, ярсу, ачу, кычкыру, яман телле­лек хъаьм хъаьртоьрле явызлыклардан баш тартыгыз. Бер-берегезгаь карата игелекле, шаьфкатьле булыгыз. Аллахъы сезне Маьсих аша кичергаьн кебек, бер-берегезне кичерегез. Шулай итеп, Аллахъынынъ соьекле балалары буларак, Анъа ошарга тырышыгыз. Маьсих безне яраткан кебек, сезненъ тормышыгыз белаьн даь маьхаьббаьт жъитаькчелек итсен. Алла-хъыга хуш исле буьлаьк хъаьм корбан булып, Маьсих безненъ оьчен УЬз тормышын бирде. АЬмма фаьхешлек, хъичнинди бозыклык хъаьм комсызлык ту­рында сезненъ арада суьз даь булырга тиеш туьгел. Аллахъы кешелаь­ре изге булганга куьраь, аларга болар килешми бит. Шулай ук оятсыз суьзлаьр, сафсата хъаьм кинаяле маьзаьклаьр соьйлаьуь даь сезгаь килешми, киресенчаь, вакытыгызны Аллахъыга шоькер итуьгаь багышлагыз. Сез белаьсез бит: хъичбер фаьхеш, бозык, шулай ук комсыз кеше (анынъ потка табынучыдан бернинди аермасы да юк) Маьсих хъаьм Аллахъы Патшалыгыннан оьлеш ала алмый. ХЪичкем сезне буш суьзлаьр белаьн алдамасын, чоьнки шулар аркасында итагатьсезлаьргаь Аллахъынынъ ачуы килаь. Шунъа куьраь алар белаьн эш итмаьгез. Кайчандыр сез каранъгылык идегез, аь хаьзер — Раббыныкы булганга — яктылык, димаьк, яктылык кешелаьре булып яшаьгез. Чоьнки яктылыкнынъ жъимеше — хъаьр­тоьрле игелек, таькъвалык хъаьм хакыйкать. Аллахъыга маьгъкуль булганны белергаь тырышыгыз. Каранъгылыкнынъ файдасыз эшлаьрендаь катнашмагыз, аларны фаш итегез. Чоьнки аларнынъ яшертен раьвештаь эшлаьнгаьн эшлаьре турында хаьтта соьйлаьргаь даь оят. АЬмма яктылык фаш иткаьн хъаьммаь наьрсаь ачык куьренаь­чаьк, чоьнки яктылык ачык куьрсаьткаьн хъаьммаь наьрсаь уьзе якты­лык була. Шунъа куьраь: «Йоклаучы, уян! УЬледаьн терел! ХЪаьм Маьсих сине балкытыр», — дип аьйтелгаьн. Шунынъ оьчен тормышта сак булыгыз, акылсызлар кебек туь­гел, баьлки акыл иялаьре кебек гомер итегез. ХЪаьрбер очрактандоьрес файдаланыгыз, чоьнки хаьзер аьшаьке заман. Шунъа куьраь, акылсыз булмагыз, баьлки Раббы ихтыярынынъ наьрсаь икаьнлеге­наь тоьшенегез. Шаьраб эчеп исермаьгез, чоьнки ул азгынлыкка китераь, киресенчаь, Изге Рух белаьн сугарылыгыз. Бер-берегез белаьн маьдхиялаьр, мактаулы шигырьлаьр хъаьм рухи жъырлар аша соьйлаьшегез, куьнъелегездаьн Раббыны данлап жъырлагыз. ХЪаьр­наьрсаь оьчен Раббыбыз Гайсаь исеме аша Аллахъы Атага даими раьвештаь раьхмаьт укыгыз. Маьсихкаь ихтирам йоьзеннаьн бер-берегезгаь буйсыныгыз. Хатыннар, ирлаьрегезгаь Раббыга буйсынган кебек буйсыны­гыз. Чоьнки Маьсих иман итуьчелаьр бердаьмлегененъ Башы бул­ган кебек, ир даь хатыннынъ башы. Маьсих исаь бердаьмлекненъ — УЬз таьнененъ Коткаручысы. Бердаьмлек Маьсихкаь буйсынган ке­бек, хатыннар да хъаьрнаьрсаьдаь ирлаьренаь буйсынсыннар. Иман итуьчелаьр бердаьмлеген яраткан хъаьм УЬз тормышын корбан иткаьн Маьсих кебек, ирлаьр, сез даь хатыннарыгызны яратыгыз. Ул бердаьмлекне изгелаьндеруь оьчен УЬзен корбан итте хъаьм суьз аша су белаьн пакьлаьндерде. Ул моны бердаьм­лекне бик гуьзаьл, хъичнинди тапсыз, жъыерчыксыз хъаьм башка жъитешсезлеклаьрсез, ягъни изге хъаьм керсез итеп УЬз алдына китеруь оьчен эшлаьде. Шулай ук ирлаьр уьз таьннаьрен ничек яратсалар, хатыннарын да шулай яратырга тиеш. Хатынын яра­тучы — уьзен ярата. Беркем даь беркайчан да уьз таьненаь наьфраьт итми бит. Киресенчаь, хъаьркем аны тукландыра хъаьм анынъ ха­кында кайгырта. Раббы да бердаьмлек турында шулай кайгыр-тучанлык куьрсаьтаь. Чоьнки без — Анынъ таьнененъ аьгъзалары. Изге язмада язылганча: «Шунъа куьраь адаьм уьз ата-анасын кал- дырып, хатыны белаьн кушылыр, хъаьм икесе даь бер таьн булыр». Монынъ сере боьек: мин болай анълыйм, бу суьзлаьр Маьсихкаь хъаьм бердаьмлеккаь кагыла. ХЪаьрхаьлдаь, хъаьрберегез уьз хатынын уьз-уьзен яраткан кебек яратсын, хатын исаь ирен хоьрмаьт итсен. Балалар, ата-аналарыгызны Раббы телаьгаьнчаь итагать ите­гез, чоьнки бу шулай булырга тиеш. «УЬз атанъны хъаьм ананъны хоьрмаьт ит» — бу Аллахъынынъ ваьгъдаь оьстаьп бирел­гаьн беренче аьмере. Анъа оьстаьлгаьн ваьгъдаь моннан гыйбараьт: «Шулай эшлаьсаьнъ, синенъ оьчен яхшы булыр хъаьм жъирдаь озын гомерле булырсынъ». *** АЬ сез, аталар, балаларыгызнынъ ачуын чыгармагыз, киресен­чаь, аларны, Раббынынъ уьгет-наьсыйхаьтлаьрен истаь тотып, таьр­типкаь оьйраьтегез хъаьм таьрбиялаьгез. Коллар, Маьсихкаь итагать иткаьн кебек, жъирдаьге хужъалары­гызны да, курку катыш тираьн хоьрмаьт белаьн, ихлас куьнъелдаьн итагать итегез. Сез моны хужъаларыгыз куьзаьтеп торганда, алар-га ярау оьчен туьгел, баьлки Аллахъынынъ ихтыярын Маьсихненъ коллары буларак саф куьнъелегездаьн уьтаьгез. Кешелаьргаь туьгел, баьлки Раббыга хезмаьт иткаьн кебек, тырышып хезмаьт итегез. Раббынынъ хъаьркемгаь — ул кол булса да, ирекле булса да — эш­лаьгаьн игелеге оьчен аьжъер туьлаьячаьген белаьсез. Сез даь, хужъалар, шулай моьгамаьлаь итегез. Янаулар кулланудан туктагыз. Сезненъ даь, аларнынъ да Хужъалары куьклаьрдаь булуын белаьсез бит. Ул исаь беркемне даь оьстен куьрми. Нихъаять, Раббы белаьн тыгыз баьйлаьнештаь булуыгыз аркылы хъаьм Анынъ кодраьтененъ коьче белаьн ныгыгыз. Иблисненъмаькерлениятлаьренаь каршы тора алу оьчен, Аллахъы биргаьн махсус хаьрби киемнаьр белаьн коралланыгыз. Чоьнки без кешелаьргаь каршы туьгел, баьлки куьклаьрдаьге явыз рухи коьчлаьргаь, башлыкларга хъаьм хакимлеклаьргаь, бу каранъгы доьнья белаьн идараь итуьчелаьргаь каршы коьраьшаьбез. Шунынъ оьчен, начар коьннаьрдаь дошманга каршылык куьрсаьтеп, ахыр чиккаь кадаьр коьраьшкаьч таь, бирешми­чаь нык тора алу оьчен Аллахъы биргаьн махсус хаьрби киемнаьр белаьн коралланыгыз. Шулай итеп, билегезне хакыйкать бил­бавы белаьн буып хъаьм таькъвалык коьбаьсе киеп нык торыгыз, иминлек турында Яхшы хаьбаьр белдерергаь аьзерлекне аяк ки­емнаьре итеп киегез, хъаьрчак иман калканын кулларыгызга алыгыз, анынъ ярдаьмендаь явыз иблисненъ утлы укларын суьндераь алырсыз. Коткаруны тимер башлык итеп киегез хъаьм Рух кы­лычын — Аллахъы суьзен кабул итегез. ХЪаьртоьрле дога ваь уьтенеч белаьн Изге Рухнынъ коьче аркылы хъаьрвакыт дога кылыгыз. Бу максат оьчен, уяу булып, бар изгелаьр оьчен армый-талмый догада булыгыз. Яхшы хаьбаьр серен кыюлык белаьн белдеруьем­не телаьп, соьйли башлаганда минъа кираькле суьзлаьр бирелсен оьчен, минем оьчен даь дога кылыгыз. Бу Яхшы хаьбаьр хакына мин раьсуьллек вазифасын башкарам хъаьм хаьзер тоьрмаьдаь утырам. Минем Яхшы хаьбаьр турында тиешенчаь кыюлык белаьн соьйли алуым оьчен дога кылыгыз. Сез даь минем хаьллаьремне хъаьм нилаьр эшлаьвемне белсен оьчен, соьекле имандашыбыз хъаьм Раббы хезмаьтендаь тугры яр­даьмче Тухик барысын да соьйлаьп бирер. Наькъ менаь шунынъ оьчен, сез безненъ хакта белеп торсын хъаьм Тухик куьнъеллаьрегезне юатсын дип, мин аны яныгызга жъибаьраьм. Аллахъы Атадан ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн имандашларга иминлек хъаьм иман белаьн маьхаьббаьт булсын. Раббыбыз Гайсаь Маьсихне уьлемсез соью белаьн яратучыларнынъ барысына да Ал-лахъынынъ маьрхаьмаьте булсын. Филиппуйдагы иман итуьчелаьр бердаьмлегененъ жъитаькчелаьре хъаьм ярдаьмчелаьре белаьн Маьсих Гайсаьнеке булган бар изге­лаьргаь Маьсих Гайсаь коллары Паул хъаьм Тимутедаьн саьлам. Атабыз Аллахъы ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн сезгаь маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. Сезне искаь тоьшергаьн саен, мин Аллахъыма раьхмаьт укыйм. Сез инъ беренче коьннаьн алып, хаьзергаь кадаьр Яхшы хаьбаьр та­ратуда катнашканга, мин хъаьр гыйбадаьтемдаь сезненъ барыгыз оьчен шатланып дога кылам. *** Сездаь игелекле эш башлаган Ал-лахъы аны Маьсих Гайсаь килер коьнгаь чаклы даьвам итаьр хъаьм ахырына жъиткерер дип инанам. Минем барыгыз турында да шулай уйлавым доьрес, чоьнки сез минем йоьраьгемдаь. Мин зинданда вакытта гына туьгел, баьлки Яхшы хаьбаьрне яклаган хъаьм анынъ доьреслеген раслаган чагында да, сез барыгыз да минем белаьн Аллахъынынъ маьрхаьмаьтен буьле­шаьсез. Сезненъ хъаьммаьгезне даь Маьсих Гайсаь маьхаьббаьте белаьн сагынуыма Аллахъы шахъит. Маьхаьббаьтегез белемдаь даь, хъаьртоьрле зираьклектаь даь артканнан арта барсын, сез инъ яхшыларны сайлап ала белсен, шунынъ белаьн Маьсих килер коьнгаь саф хъаьм кимчелексез калсын, Гайсаь Маьсих аша таькъвалык жъимешлаьре белаьн тутырылсын, дип дога кылам. Шул очракта Аллахъыга дан хъаьм мактау булыр. Имандашлар, минем белаьн булган хаьллаьрненъ Яхшы хаьбаьр таралуда зур файда китергаьнен белуьегезне телим. Наьтижъаьдаь, сарайда яшаьуьчелаьрненъ барысына хъаьм калган башкаларга да тоьр­маьдаь Маьсих хакына утыруым маьгълуьм булды. ОЬстаьвенаь, иман-дашларымнынъ куьбесе, тоьрмаьдаь утыруымны белеп, Маьсихтаьн ышаныч алдылар хъаьм Аллахъы суьзен курыкмыйча, тагын да кы­юрак соьйли башладылар. Доьрес, аларнынъ кайберлаьре Маьсих турында коьнчелек арка­сында хъаьм бер-берсен уздырырга тырышып, башкалар исаь ях­шылык кылу нияте белаьн игълан итаьлаьр. Бу кешелаьр моны маьхаьббаьткаь таянып эшли, чоьнки Яхшы хаьбаьрне якларга Ал­лахъы тарафыннан куелганымны белаьлаьр. Теге кешелаьр исаь Маьсих турында чын куьнъелдаьн туьгел, бары уьзлаьренаь файда эз­лаьгаьнлектаьн хъаьм зиндандагы хаьлемне авырайту йоьзеннаьн ваь­гаьзьлилаьр. АЬмма монынъ бернинди даь аьхъаьмияте юк. Маьсих турында ничек кенаь ваьгазьлаьмаьсеннаьр - риялы яки изге ниятлаьр бе-лаьнме — мин барыбер монъа бик куанам хъаьм килаьчаьктаь даь шатланып туя алмаячакмын, чоьнки белаьм: бу, сезненъ догала­рыгыз хъаьм Гайсаь Маьсих Рухынынъ ярдаьме белаьн, минъа иреккаь чыгарга булышыр. Мин бернаьрсаьдаь даь оятка калмам, хаьзер даь хъаьрвакыттагыча батыр булырмын хъаьм яшаьгаьн яки уьлгаьн очракта да Маьсихне данлармын дип ашкынам хъаьм оьметлаьнаьм. Чоьнки минем оьчен тормыш — Маьсих, хъаьм уьлем — табыш кына. АЬгаьр яшаьвем бе­лаьн куьбраьк файдалы эшлаьр кыла алам икаьн, бу очракта кайсын сайларга да белмим. Минъа ике моьмкинлекненъ берсен сайлар­га туры килаь. Бу доьньяны калдырып, Маьсих белаьн бергаь бу­лырга дигаьн коьчле телаьгем бар, бу чагыштыргысыз яхшырак. АЬмма сезненъ оьчен минем исаьн булуым, ягъни монда яшаьвем аьхъаьмиятлераьк. Монъа инанганлыктан, шуны белаьм: мин ка­лачакмын хъаьм, сезненъ имандагы унъышыгыз хъаьм куанычыгыз оьчен, барыгыз белаьн бергаь булачакмын. Шулай итеп, яны­гызга кабат килуьем белаьн минем аркада Маьсих Гайсаьдаь куаны­чыгыз тулып ташыр. Наьрсаь генаь булмасын, Маьсих турындагы Яхшы хаьбаьргаь лаеклы булып яшаьгез. Шулай итсаьгез, сезгаь килаьмме яки сез­ненъ турыда ишетаьмме, сезненъ, бер тында нык торып, Яхшы хаьбаьргаь иман хакына кулга-кул тотынып коьраьшуьегезне белер­мен. Дошманнардан хъичнаьрсаьдаь курыкмагыз: курыкмавы- гыз — алар оьчен хъаьлакаьт, аь сезненъ оьчен котылу билгесе хъаьм бу — Аллахъыдан. Чоьнки сезгаь Маьсих хакына иман итуь генаь туьгел, баьлки Анынъ оьчен газап чигуь оьстенлеге даь бирелде. Шу­лай булгач, сез даь мин кичергаьн хъаьм, ишеткаьнегез кебек, хаьзер даь кичераь торган шул ук коьраьшкаь кераьсез. Шулай итеп, аьгаьр Маьсихтаь куьнъелегезне куьтаьраьсез икаьн, аьгаьр Анынъ маьхаьббаьте сезгаь юаныч бираь икаьн, аьгаьр сез Рух аша аралашасыз икаьн, аьгаьр сездаь ягымлылык белаьн шаьф­кать бар икаьн, минем шатлыгымны тулыландырыгыз: бер уьк фикергаь ия булып, бер маьхаьббаьтне уртаклашып, бер максат хъаьм бердаьм нияттаь булыгыз. УЬзегезгаь файда эзлаьп яки масаеп хъич­наьрсаь эшлаьмаьгез, киресенчаь, куьндаьм булыгыз хъаьм башкаларны уьзегезгаь караганда оьстен куьрегез. ХЪаьркем уьзе турында гына туь­гел, баьлки башкалар хакында да кайгыртсын. Моьгамаьлаьлаьрегез Маьсих Гайсаьнеке кебек булсын. Табигате буенча Аллахъы булып та, Ул Аллахъыга тинъ булуын куьрсаьтергаь тырышмады. Баьлки, кол кыяфаьте алып, УЬз телаьге белаьн бар наьрсаьдаьн баш тартты. Ул кеше булды ХЪаьм кешелаьр арасында яшаьде. Ул УЬзен туьбаьнсетте ХЪаьм уьлеменаь кадаьр, хаьтта хачтагы уьлеменаь кадаьр, Аллахъыга куьндаьм булды. Шунъа куьраь куьктаьгелаьрненъ, жъирдаьгелаьрненъ хъаьм жъир астындагыларнынъ барысы да Гайсаь исеме алдында тез чуьксен, ХЪаьм Ата Аллахъынынъ даны оьчен хъаьрбер тел Гайсаь Маьсихне Раббы дип икърар итсен дип, Аллахъы Аны барысыннан да югары куьтаьрде хъаьм Анъа боьтен исемнаьн боьеграьк исем бирде. *** *** Соьеклелаьрем, сез мине хъаьрчак тынъладыгыз. Шулай итеп, мин сезненъ арагызда булганда гына туьгел, баьлки, биграьк таь хаь­зер, сезненъ янда булмаганда да, уьзегезненъ котылуыгыз хакына хезмаьтегезне курку хъаьм тираьн хоьрмаьт белаьн ахыргача даьвам итегез. Чоьнки Аллахъы УЬзененъ игелекле ихтыяры белаьн, эш итуь оьчен, сездаь телаьк хъаьм саьлаьт тудыра. ХЪаьр эшне зарлан­мыйча хъаьм баьхаьслаьшмичаь эшлаьгез; шул чагында гына азгын хъаьм бозык кешелаьр арасында гаепсез, саф хъаьм Аллахъынынъ кимчелексез балалары булып калырсыз. Маьсих килер коьндаь минем тырышлыгым хъаьм хезмаьтем юкка булмаган дип горур­лана алсын оьчен, бу кешелаьргаь тормыш суьзен таькъдим итеп, алар арасында куьктаьге йолдызлар кебек жъемелдаьгез. АЬгаьр, кор­бан буларак Аллахъыга таькъдим ителгаьн иманыгызга хъаьм хезмаь­тегезгаь оьстаьп, хаьтта уьз жъанымны фида кылсам да, мин куанам хъаьм сезненъ барыгыз белаьн даь шатлыгымны уртаклашам. Сез шулай ук куаныгыз хъаьм минем белаьн бергаь шатланыгыз. Раббы Гайсаь ярдаьме белаьн тиздаьн Тимутене сезгаь жъибаьрер­мен дип ышанам. Ул сезненъ хаьлегезне белеп, минем даь куьнъе­лемне куьтаьрер иде. Сезненъ хакта анынъ кебек ихлас куьнъелдаьн кайгыртучы башка беркемем даь юк. Чоьнки барысы да, Гайсаь Маьсихкаь маьгъкуль булганны туьгел, баьлки уьзлаьре турында гына кайгырталар. УЬзененъ ышанычлылыгын куьрсаьткаьнлеге сезгаь билгеле, чоьнки ул Яхшы хаьбаьр таратуда, уьз атасы белаьн хезмаьт итуьче угыл кебек, минем белаьн бик тырышып хезмаьт итте. Шунъа куьраь, эшлаьремненъ ни хаьлдаь торуын куьргаьч таь аны сез­ненъ янга жъибаьрермен дип оьметлаьнаьм. УЬземненъ даь тиздаьн сезгаь барачагыма Раббыга ышанычым бар. Сезненъ тарафтан минъа ярдаьмгаь жъибаьрелгаьн илче туганым, хезмаьттаьшем хъаьм коьраьштаьшем Эпафрудитны кире кайтаруны кираьк саныйм. Чоьнки ул барыгызны да бик сагына хъаьм, сезгаь анынъ авырганлыгы турында ишетелгаьч, бик куьнъелсезлаьнде. Ул чыннан да бик нык авырый, хаьтта уьлем хаьлендаь иде, аьмма Аллахъы анъа гына туьгел, баьлки, кайгы оьстенаь кайгы булмасын дип, минъа да маьрхаьмаьт куьрсаьтте. Шунъа куьраь, аны янъадан куьреп куанырсыз хъаьм, минем даь кайгым бетаьр дип, аны сезгаь тагын да телаьбраьк жъибаьраьм. Сез барыгыз да Раббыныкы бул­ганга, аны зур шатлык белаьн саьламлаьгез хъаьм анынъ кебеклаьргаь хоьрмаьт куьрсаьтегез. Чоьнки хезмаьтегезненъ жъитешмаьгаьн жъирлаь­рен жъиткеруь оьчен, уьз гомерен куркыныч астына куеп, Маьсих эше оьчен ул аздан гына уьлми калды. Имандашларым, йомгаклап аьйтаьм, Раббыныкы булганга куьраь куаныгыз. Сезгаь бер уьк наьрсаь турында язу минъа хъич таь маьшаькать тудырмый, хъаьм бу сезненъ оьчен даь саклану ча­расы булыр. «Этлаьрдаьн» сакланыгыз! Яманлык кылучылардан сакланыгыз! Доьрес булмаган соьннаьтлаьуьне талаьп итуьчелаьрдаьн сакланыгыз! Чоьнки чын соьннаьтлелаьр — без, таьн йолаларына ышанучылар туьгел, баьлки Аллахъыга Рухы белаьн гыйбадаьт кылучылар хъаьм Маьсих Гайсаь белаьн горурланучылар. Хаьер, мин андый йолалар­га да ышана алам. АЬгаьр башка бераьуь таьн йолаларына ышанырга уйласа, мин тагын да куьбраьк инана алам: мин — туып, жъиде коьн уьткаьч, соьннаьткаь утыртылган, Исраил халкыннан, Биньямин кабилаьсеннаьн, еврей ата-анадан туган еврей, яхъуьдлаьр канунына моьнаьсаьбаьтем буенча фарисей. Бар гайраьтем Маьсих бердаьмлеген эзаьрлеклаьуьгаь юнаьлгаьн иде. АЬ инде канун талаьплаьрен уьтаьуь аша булган таькъвалыкка килгаьндаь, минъа баьйлаьнер урын юк иде. АЬмма хаьзер исаь минем оьчен табышлы булганнарны Маьсих ха­кына югалту дип саныйм. Алай гына да туьгел, Раббым Маьсих Гайсаьне танып белуь оьстенлеге белаьн чагыштырганда, бар наьрсаь­не даь маьгънаьсез дип уйлыйм. Анынъ оьчен мин хъаьрнаьрсаьдаьн баш тарттым хъаьм Маьсихкаь ия булу хакына хъаьм Аныкы булуым ачык куьренсен оьчен, калган бар наьрсаьне чуьп-чар дип исаьплим. Минем хаклыгым канунны уьтаьуь аша туьгел, минем хаклык — Маьсихкаь иман аша, ул Аллахъыдан хъаьм иманга нигезлаьнгаьн. *** Мин Маь-сихне хъаьм Анынъ уьледаьн терелуье кодраьтен белергаь, Анынъ газап­ларын уртаклашырга, Анынъ уьлемендаь Анъа охшашлы булырга хъаьм ничек булса да уьледаьн терелтелуьгаь ирешергаь оьметлаьнаьм. Мин инде барысына ирештем яки камиллаьштем, димим, аьмма Гайсаь Маьсих мине наьрсаь оьчен сайлап алган булса, шунъа ирешергаь тырышам. Имандашлар, мин уьземне телаьгемаь иреш­тем дип санамыйм, баьлки, уьткаьнемне онытып хъаьм алга омты­лып, максатыма ашкынам, Аллахъы мине Маьсих Гайсаь аша алырга чакырган буьлаьккаь — куьклаьрдаьге тормышка ирешергаь ашыгам. Шулай итеп, безненъ арада кем даь булса рухи яктан жъитлеккаьн икаьн, шулай ук фикер йоьртергаь тиеш; аьгаьр сез бераьр наьрсаь хакында башкача фикер йоьртаьсез икаьн, Аллахъы моны да сезгаь ачачак. АЬмма лаькин тормышыбызны уьзебез ирешкаьннаьр буенча даьвам итик. Туганнар, барыгыз да миннаьн уьрнаьк алыгыз хъаьм без куьр­саьткаьн уьрнаьк буенча яшаьуьчелаьргаь куьз салыгыз. Чоьнки куьплаьр Маьсих хачына дошман булып яшилаьр, алар турында мин сез­гаь еш соьйлаьдем, аь хаьзер хаьтта куьз яшьлаьремне туьгеп аьйтаьм. Аларнынъ язмышы — хъаьлакаьт, аларнынъ илахъы — карын, алар-нынъ даны — оялырга тиешле наьрсаьлаьр белаьн горурлану. Алар бары доьньяви гамаьллаьр турында уйлыйлар. Безненъ Ватаны­быз исаь куьклаьрдаь. Коткаручыны, Раббыбыз Гайсаь Маьсихне без шуннан ашкынып коьтаьбез. Ул безненъ гажъиз таьнебезне уьзгаьр­тер хъаьм, хъаьрнаьрсаьне УЬзенаь буйсындыра алучы коьче ярдаьмендаь, УЬзененъ данлы таьненаь охшашлы итаьр. - Шулай итеп, соьекле хъаьм зарыгып коьткаьн имандашларым, минем баьхетем хъаьм дан тажъым, Раббы белаьн берлаьшуьдаь нык торыгыз, кадерлелаьрем. АЬуьдия белаьн Суьнтуьхияненъ икесе даь Раббыныкы булганга куьраь бер уьк фикердаь булуларын уьтенаьм. АЬйе, синнаьн даь уьте­неп сорыйм, тугрылыклы коьраьштаьшем, зинхъар оьчен бу хатын­нарга ярдаьм ит, чоьнки алар да, Климис хъаьм исемнаьре Тормыш китабына язылган башка хезмаьттаьшлаьрем даь минем белаьн Яхшы хаьбаьр тарату хакына коьраьштелаьр. ХЪаьрвакыт Раббыда куаныгыз; кабатлап аьйтаьм: куаныгыз! Сезненъ башкаларга илти­фатлы булуыгыз хъаьркемгаь маьгълуьм булсын. Раббы якынлаша. ХЪичнаьрсаь турында борчылмагыз, аьмма телаьсаь нинди хаьлдаь даь дога кылганда, ялварып сораганда Аллахъы каршында уьтенечлаь­регезне шоькер итеп белдерегез. ХЪаьм хъаьр акылдан оьстенраьк бул­ган Аллахъы иминлеге сезненъ йоьраьклаьрегезне хъаьм фикерлаьре­гезне Маьсих Гайсаьдаь саклаячак. Нихъаять, туганнарым, аьгаьр нинди даь булса яхшылык хъаьм мактауга лаек эшлаьр бар икаьн, наьрсаь хак, хоьрмаьтле, доьрес, саф, ягымлы, шоьхъраьткаь лаеклы — шулар турында фикер йоьртегез. Наьрсаьгаь оьйраьндегез, миннаьн наьрсаь кабул иттегез хъаьм ишеттегез, миндаь наьрсаь куьрдегез — бо-ларнынъ барын да тырышып башкарыгыз хъаьм иминлек Аллахъы-сы сезненъ белаьн булыр. Шундый озак вакыт узганнан сонъ, минем хакта янъадан кайгырта башлавыгызга, мин Раббыда бик нык соьенаьм. АЬлбаьт­таь, сез хъаьрвакыт минем турыда кайгырттыгыз, аьмма моны куьр­саьтергаь моьмкинлегегез генаь булмады. Моны мохтажълыктан чыгып аьйтмим, чоьнки мин булганы белаьн канаьгатьлаьнергаь оьй­раьндем. Мин фаькыйрьлектаь даь, муллыкта да яшаьдем; тукмы яки ачмы, муллыкта яки мохтажълыкта яшимме, хъаьрвакыт хъаьм тоьрле хаьллаьрдаь даь канаьгать булырга оьйраьндем. Мин коьч Би­руьче аша хъаьрнаьрсаьгаь аьзер торам. Шулай да, минем михнаьт чигуьемне уртаклашып, сез яхшы эшлаьдегез. Сез, филиппуй-лылар, белаьсез: Яхшы хаьбаьр таратыла башлаганда, мин Маке-дуниядаьн киткаьч, минъа сездаьн башка хъичбер иман итуьчелаьр бердаьмлеге даь матди ярдаьм куьрсаьтмаьде. Сез исаь ихтыяжъымны канаьгатьлаьндеруь оьчен берничаь маьртаьбаь Тессалуникаь шаьхъаьренаь даь ярдаьм жъибаьрдегез. Моны буьлаьк оьмет итеп аьйтмим, аьмма табышнынъ сезненъ хисапка оьстаьлгаьн кебек булуын телим. Мин боьтенесен хъаьм артыгын да алдым. Эпафрудит аша сез жъибаьргаьннаьрненъ барын да алдым хъаьм тулысынча таьэмин ител­дем. Алар — хуш исле, Аллахъынынъ куьнъеленаь ятышлы, Анъа ярак­лы корбан. хъаьм минем Аллахъым сезненъ бар ихтыяжълары­гызны Маьсих Гайсаьдаьге данлы байлыгыннан канаьгатьлаьндерер. Атабыз хъаьм Аллахъыбызга маьнъгелектаьн маьнъгелеккаь дан бул­сын. Амин. хъаьр иман итуьчене Гайсаь Маьсихтаь саьламлаьгез. Минем белаьн бергаь булган туганнар сезне саьламли. Сезне барлык имандаш- лар, биграьк таь кайсар сараендагылар саьламли. Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте сезненъ барыгыз бе­лаьн даь булсын. Коьлессаьйдаь яшаьуьче изгелаьргаь хъаьм Маьсихкаь тугры ту­ганнарга Аллахъынынъ ихтыяры белаьн Маьсих Гайсаьненъ раьсуь­ле Паулдан хъаьм Тимуте туганнан саьлам. Сезгаь Атабыз Ал-лахъыдан маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. *** Сезненъ оьчен дога кылганда, Аллахъыга, Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ Атасына, хъаьрвакыт раьхмаьт укыйбыз, чоьнки Маьсих Гайсаьгаь иманыгыз хъаьм барлык изгелаьргаь булган маьхаьббаьтегез турында ишеттек. Иманыбызнынъ хъаьм маьхаьббаьтегезненъ саьбаь­бе — сезненъ оьчен куьклаьрдаь саклап тотыла торган оьмет. Бу оьмет турында сез элек Яхшы хаьбаьрненъ хак суьзендаь ишеткаьн идегез. Сезгаь килеп жъиткаьн бу Яхшы хаьбаьр, сез Аллахъы маьрхаьмаьте­ненъ чынлыкта ничек булуын анълаган коьннаьн бирле арагызда ничек булса, боьтен доьньяда да шулай зур унъыш китераь хъаьм та­рала. Сез Аллахъы маьрхаьмаьте турында безненъ хакка Маьсихкаь турылыклы хезмаьтче, соьекле хезмаьттаьшебез Эпафрастан оьй­раьндегез; ул безгаь Рухтан килгаьн маьхаьббаьтегез турында да хаьбаьр итте. Шунъа куьраь, бу турыда ишеткаьн коьннаьн бирле, сез Изге Рух тарафыннан бирелгаьн бар зираьклек хъаьм анъ белаьн Аллахъынынъ ихтыярын тулысынча танып белсен дип, сезненъ оьчен дога кы­лудан хъаьм ялварып сораудан туктамыйбыз. ХЪаьр игелекле эше­гез жъимеш китереп, сез Аллахъыны танып белуьдаь уьскаьннаьн-уьсаь барып, Раббыга лаеклы булып яшаьрсез хъаьм хъаьрнаьрсаьдаь Анъа яраклы булырсыз, дип дога кылабыз. Сез чыдам хъаьм сабыр булсын оьчен Анынъ искиткеч боьек кодраьте сезне хъаьртоьрле куаьт­таь ныгытсын. Сезне яктылык патшалыгында УЬз халкы оьчен саклаган буьлаьктаьн оьлеш алырга яраклы иткаьн Атага сез соьенеп раьхмаьт аьйтегез. Ул каранъгылык хакимлегеннаьн коткарып, без­не УЬзененъ соьекле Улы Патшалыгына алып керде, хъаьм Анынъ Улы аша без йолып алынабыз, димаьк, гоьнахъларыбыз кичерелаь. Маьсих — куьзгаь куьренмаьс Аллахъынынъ чагылышы, Ул — Бе­ренче Угыл, яратылганнарнынъ барысыннан да оьстенраьк, чоьнки куьктаь хъаьм жъирдаь булган, куьренгаьн хъаьм куьренмаьгаьн-наьрненъ хъаьммаьсе Анынъ аркылы яратылган: жъитаькче коьчлаьрме, оьстен коьчлаьрме, башлыклармы, хакимлеклаьрме — барысы Анынъ аша хъаьм Анынъ оьчен яратылган. Аллахъы Улы хъаьрнаьр­саьдаьн элек булган, хъаьм Анынъ аркасында бар наьрсаь уьз уры­нында тора. Ул — таьнненъ Башы, аь таьн — Анъа иман итуьчелаьр бердаьмлеге; хъаьрнаьрсаьдаь беренче булсын оьчен Ул — Башлан­гыч, уьледаьн терелаьселаьр арасыннан инъ беренче булып торган, чоьнки Аллахъы боьтен тулылыкнынъ Улында яшаьвен маьгъкуль куьрде. Шулай итеп, Анынъ аркылы, Анынъ хачта туьгелгаьн ка­ны белаьн тынычлык урнаштырып, жъирдаь хъаьм куьктаь булган хъаьр наьрсаьне Анынъ аша УЬзе белаьн татуландыруны маьгъкуль куьрде. ХЪаьм сезне, фикерегез хъаьм яман эшлаьрегез аркасында элег­раьк Аллахъыга чит хъаьм дошман булганнарны, хаьзер УЬз алдын­да изге, кимчелексез хъаьм гаепсез итеп куьрсаьтуь оьчен, Улынынъ таьне аркылы, Анынъ уьлеме аша УЬзе белаьн татулаштырды. АЬм­ма сез, иманыгызда нык хъаьм тайпылмыйча торып, уьзегез ишет­каьн Яхшы хаьбаьр биргаьн оьметтаьн читлаьшмаьскаь тиеш. Бу Яхшы хаьбаьр доьньядагы хъаьр жъан иясенаь игълан ителгаьн хъаьм мин, Паул, анынъ хезмаьтчесе булдым. Хаьзер сезненъ оьчен кичергаьн михнаьтлаьремаь соьенаьм хъаьм УЬзененъ таьне булган иман итуьчелаьр бердаьмлеге оьчен Маьсихненъ газап чигуьлаьрененъ жъитмаьгаьн кадаьрен уьземненъ таьн газапларым белаьн тулыландырам. Мин, Аллахъы кушуы буенча, бердаьм­лек хезмаьтчесе булдым. Ул, сезгаь яхшылык эшлаьуь йоьзеннаьн, минъа УЬз суьзен боьтен тулылыгы белаьн игълан итаьргаь тапшырды. Бу суьз — гасырлардан хъаьм наьселлаьрдаьн бирле яшерен сер, хаьзер исаь ул Анынъ изгелаьренаь ачылды. Халыклар арасында Аллахъы бу серненъ бай хъаьм данлы булуын белдерергаь телаьде. Бу сер: Маьсих — сездаь, Ул — Аллахъы данын уртаклашу оьчен оьметегез! Без хъаьр кешегаь Маьсих турында игълан итаьбез. ХЪаьр кешене камил маьсихче итеп Аллахъыга таькъдим итуь оьчен анъа наьсыйхаьт бираьбез хъаьм бар зираьклеккаь оьйраьтаьбез. Бу максатка ирешуь оьчен, Маьсихненъ миндаь куаьтле хаьраькаьт итуьче коьче белаьн, уьзем­не кызганмыйча, мин бу авыр хезмаьтне башкарам. Сезненъ хакка, Лаудикеядаь яшаьуьчелаьр хакына хъаьм мине куьрмаьгаьн барлык кешелаьр хакына минем нинди тырыш­лык куюымны белуьегезне телим; мин моны, алар маьхаьб­баьттаь берлаьшеп, куьнъеллаьре куьтаьрелсен хъаьм тоьшенуь алып килаь торган ышанунынъ тулы байлыгына ия булсыннар оьчен эшлим. Шул раьвешчаь алар Аллахъынынъ серен — Маьсихне белерлаьр. Анъарда зираьклекненъ хъаьм белемненъ боьтен хаьзинаьлаьре яшерен­гаьн. Мин моны, ялагай суьзлаьр белаьн сезне хъичкем алдамасын оьчен соьйлим, чоьнки таьнем белаьн сезненъ янда булмасам да, рухым белаьн — яныгызда хъаьм сездаьге таьртипне, Маьсихкаь има­ныгызнынъ ныклыгын куьреп куанам. Маьсих Гайсаьне Раббы итеп кабул иткаьнсез икаьн, Анынъ бе­лаьн берлектаь яшаьгез. Анъарда тамыр жъаьегез хъаьм тоьплаьнегез, уьзегезгаь оьйраьтелгаьн иман буенча ныгыгыз хъаьм бервакытта да раьхмаьт укырга онытмагыз. Сак булыгыз, Маьсих таьгълиматына туьгел, баьлки доьньянынъ идараь итуьче коьчлаьренаь нигезлаьнеп, буш хъаьм алдавыч фаьлсаьфаь белаьн сезне хъичкем кол итмаьсен, чоьнки Аллахъы боьтен тулы­лыгы белаьн Маьсихтаь гаьуьдаьлаьнеп яши. Маьсих — хъаьммаь баш­лык хъаьм хакимлек оьстеннаьн Баш, сезгаь Анынъ аркылы тулы тормыш бирелгаьн. Сез Анъарда, кеше кулы белаьн башкарыл­ган соьннаьт белаьн туьгел, баьлки гоьнахълы табигать хакимлеген­наьн азат ителуь белаьн, димаьк, Маьсих соьннаьте белаьн соьннаьтлаьн-дегез даь. Сез суга чумдырылу йоласын уьтаьгаьндаь Анынъ белаьн бергаь куьмелдегез хъаьм, Аны уьледаьн терелткаьн Аллахъынынъ код­раьтенаь ышану аркасында, Анынъ белаьн бергаь терелдегез даь. Сез гоьнахъларыгыз аркасында хъаьм яхъуьд булмаган оьчен уьлек булганда, Аллахъы сезне Анынъ белаьн бергаь терелтте хъаьм барлык гоьнахъларыбызны кичерде. Ул, безгаь каршы булган, Муса ка­нунын тотмаганлыктан, безне гаеплаьгаьн бурычларыбыз исем­леген кагыйдаьлаьре белаьн юкка чыгарды хъаьм, хачка кадаклап, аны боьтенлаьй алып ташлады; оьстен коьчлаьр хъаьм хакимлеклаьр­не бирелергаь маьжъбуьр итте хъаьм Маьсих аркасында жъинъуьне танта­на итеп, аларны бар халык алдында фаш итте. Шулай итеп, ризык хъаьм эчемлек оьчен яисаь нинди даь булса баьйраьм яки янъа ай яисаь шимбаь коьннаьренаь кагылышлы сорау­лар оьчен сезне хъичкем хоькем итмаьсен. Болар — килаьчаькненъ куьлаьгаьсе генаь, аь чынбарлык — Маьсихтаь. Ясалма тыйнаклык­тан хъаьм фаьрештаьлаьргаь табынудан лаьззаьт табучы хъичкем сезне савап алу хокукыннан маьхруьм итмаьсен. Андый кеше уьзе куьр­гаьннаьр белаьн горурлана, кешелек акылынынъ буш уйлары аны масаючан итаь. Ул Маьсихне, димаьк, таьнненъ Башын тотмый. АЬ боьтен таьн бары тик Башка таянып кына, буыннары хъаьм сенъерлаьре белаьн уьзара беркетелеп хъаьм ныгытылып, Аллахъы кушуы буенча уьсаь бит. Сез Маьсих белаьн бергаь уьлдегез хъаьм бу доьньянынъ хаким­лек итуьче коьчлаьреннаьн котылдыгыз. Ни оьчен сонъ уьзегезне, бу доьньяда яшаьуьчелаьр кебек: «кагылма», «татыма», «тимаь» кебек карарларга буйсындырасыз? Болар бары тик кеше уйлап чы-гырган кагыйдаьлаьргаь хъаьм таьгълиматларына гына кагыла хъаьм аларнынъ барысы да кулланганнан сонъ юкка чыгачак. Болар-нынъ фаькать тышкы яктан, уьзлаьре сайлаган табынуда, ясалма тыйнаклыкта хъаьм таьнгаь карата катгый чаралар куллануда гына зираьклеге бар, аьмма жъенси наьфесне тыюда аларнынъ бернинди файдасы юк. Сез Маьсих белаьн бергаь терелеп тордыгыз, шунъа куьраь куьктаьге наьрсаьлаьргаь ашкыныгыз, Маьсих анда Аллахъынынъ унъ ягында утыра; жъирдаьге наьрсаьлаьр турында туьгел, хъаьр­вакыт куьктаьгелаьр турында уйлагыз. Чоьнки сез иске тормыш оьчен уьлдегез, аь сезненъ янъа тормышыгыз Маьсих белаьн бергаь Аллахъыда яшеренгаьн. Сезненъ тормышыгыз — Маьсих, хъаьм Ул килгаьндаь сез даь Анынъ данын уртаклашып, Анынъ белаьн бергаь килерсез. Шулай итеп, уьзегездаьге доьньяви телаьклаьрне: фаьхешлек, пычраклык, наьфес, хайвани телаькне хъаьм потка табынуга тинъ булган комсызлыкны уьтерегез. Менаь шулар оьчен Аллахъынынъ ачуы килаь. Кайчандыр сез даь боларны эшлаьгаьндаь шул юллар­да йоьрдегез. АЬ хаьзер сез боларнынъ хъаьммаьсеннаьн: ачу, ярсу, усаллык, яман теллелек хъаьм аьдаьпсез суьзлаьрдаьн сакланып калы­гыз; бер-берегезгаь ялган соьйлаьмаьгез, чоьнки сез боьтен кылган гамаьллаьрегез белаьн элекке яшаьуь раьвешегезне киемне салгандай салып ташладыгыз хъаьм янъа кеше булып киендегез. Бу янъа ке­шене Булдыручы Аллахъы, УЬзе турында тулы белемгаь илтуь оьчен, сезне хъаьрвакыт УЬзенаь охшашлы итеп янъартып тора. Шунъакуьраь яхъуьд булмаганнар хъаьм яхъуьдлаьр, соьннаьтле хъаьм соьннаьтле булмаганнар, ваьхшилаьр, кыргыйлар, коллар хъаьм иреклелаьр арасында бернинди аерма юк, аьмма Маьсих — хъаьммаьсе хъаьмбарысында. Шулай итеп, сез, соьекле изгелаьр, Анынъ сайла­ганнары буларак, шаьфкатьле, яхшы куьнъелле, куьндаьм, басынкы, туьземле булыгыз. Бер-берегезгаь сабырлык куьрсаьтегез хъаьм, бер-берегезгаь карата шикаятегез булса, бер-берегезне кичере­гез; Маьсих сезне кичергаьн кебек, сез даь бер-берегезне киче­регез. Бу сыйфатларнынъ барысына тагын маьхаьббаьтне оьстаьгез, ул, хъаьммаьсен берлаьштереп, камиллеккаь илтаь. Йоьраьклаьрегез­даь Аллахъынынъ иминлеге хакимлек итсен. Сез, бер таьнненъ аьгъ­залары булып, наькъ менаь шушы иминлеккаь чакырылдыгыз хъаьмраьхмаьтле булыгыз. Маьсих суьзе сездаь муллык белаьн урнаш­сын; бер-берегезне боьтен зираьклек белаьн оьйраьтегез хъаьм наь­сыйхаьт итегез; маьдхиялаьр, мактаулы шигырьлаьр хъаьм рухи жъыр­лар жъырлап, куьнъеллаьрегездаьн Аллахъыга раьхмаьт укыгыз. Сез наьрсаь генаь эшлаьсаьгез яки ни генаь соьйлаьсаьгез — барын да Раббы Гайсаь Маьсихкаь таянып хъаьм Анынъ аша Ата Аллахъыга шоькер итеп эшлаьгез. Хатыннар, Раббыга иман итуьчелаьр уьзлаьрен ничек тотарга тиеш булса, ирлаьрегезгаь шулай буйсыныгыз. Ирлаьр, хатын­нарыгызны яратыгыз хъаьм аларга кырыс булмагыз. Балалар, хъаьрнаьрсаьдаь ата-аналарыгызнынъ суьзен тынълагыз, чоьнки бу — Раббыга маьгъкуль. Аталар, балаларыгыз оьметсезлеккаь би­релмаьсен оьчен, аларны ярсытмагыз. Коллар, доьньядагы хужъаларыгызга хъаьрнаьрсаьдаь буйсыныгыз, кешелаьргаь ярарга тырышучылар кебек булмагыз, хезмаьт итуьегез куьз буяу оьчен булмасын, баьлки, тираьн хоьрмаьт белаьн, Аллахъыдан куркып, саф куьнъелдаьн эшлаьгез. Раббыдан савап алачагыгызны белеп, наьрсаь генаь эшлаь­саьгез даь, хъаьммаьсен кешелаьр оьчен туьгел, баьлки Раббы оьченэшлаьгаьн кебек ихлас куьнъелдаьн эшлаьгез, чоьнки сез Раббы Маьсихкаь хезмаьт итаьсез. *** АЬ хаксызлык кылучы уьзененъ кыл­ган хаксызлыгын кайтарып алачак; Аллахъы каршында барысы да тигез. Хужъалар, куьктаь сезненъ даь Хужъагыз барлыгын истаь то­тып, колларыгызга намуслы хъаьм гадел моьнаьсаьбаьт куьрсаь­тегез. Армый-талмый догада булыгыз, шоькер итеп уяу торыгыз. Бер уьк вакытта, Маьсих сере турында игълан итуь оьчен Аллахъы безгаь ишек ачсын дип, безненъ оьчен даь дога кылыгыз — мин ме­наь шунынъ оьчен тоткынлыкта бит. Мин кешелаьргаь ул серне тиешенчаь ачык хъаьм анълаешлы итеп соьйли алсын оьчен дога кы­лыгыз. Чит кешелаьр белаьн, хъаьрбер унъайлы очрактан файдала­нып, тоьпле акыл белаьн моьгамаьлаь кылыгыз. ХЪаьркемгаь ничек жъавап бирергаь кираьклеген белегез, суьзегез хъаьрвакыт ягымлы, мавыктыргыч хъаьм тоьпле булсын. Минем турыда сезгаь ышанычлы хезмаьтче хъаьм Раббы эшендаь хезмаьттаьшебез, соьекле Тухик туган барысын да хаьбаьр итаьр. Хаьлебез турында белдеруь хъаьм куьнъеллаьрегезне куьтаьруь оьчен, мин аны сездаьн килгаьн ышанычлы хъаьм соьекле туганыбыз Онисим белаьн бергаь яныгызга жъибаьраьм: алар мондагы барлык хаьллаьр турында сезгаь соьйлаьп бирерлаьр. *** Минем белаьн бергаь зинданга ябылган Аристарх сезгаь саьлам тапшыра хъаьм Барнаб-нынъ туганнан-туган кардаьшененъ улы Марк (анынъ турында, яныгызга килсаь, аны кабул итегез, дигаьн аьмер алдыгыз) хъаьм шулай ук Юсты дип таь аталган Гайсаь сезгаь саьлам тапшыра. Алар — Аллахъы Патшалыгы оьчен минем белаьн бергаь хезмаьт итуьчелаьр арасында Маьсихкаь иман итуьче яхъуьдлаьрненъ бердаьн­берлаьре; алар минъа зур юаныч булдылар. *** Сездаьн килгаьн Эпафрас, Маьсих Гайсаь колы, саьлам тапшыра. Аллахъынынъ бар ихтыярында жъитлеккаьн булуыгыз хъаьм иманда торуыгыз оьчен ул хъаьрвакыт сезненъ оьчен бик тырышып дога кыла. Анынъ ту­рында шахъитлек бираьм: ул сезненъ хакка, Лаудикея хъаьм ХЪиера-полис шаьхъаьрендаьгелаьр хакына бик авыр хезмаьт башкара. Без яраткан табиб Луьк хъаьм Димас сезне саьламли. Лаудикеядаьге имандашларга, Нумфага хъаьм анынъ оьендаь жъыела торган иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь саьлам аьйтегез. Бу хатны укыгач, аны Лаудикеядаьге иман итуьчелаьр бер­даьмлегендаь даь укысыннар оьчен, шунда жъибаьрегез, аь Лаудикеябердаьмлегенаь язылган хатны сез даь укыгыз. Архипка: «Ка­ра, Раббыдан кабул иткаьн хезмаьтне ахырына жъиткеруь оьчен игътибарлы бул», — диегез. Бу саьламне мин, Паул, уьз кулым белаьн язам. Минем тоьрмаьдаь утыруымны онытмагыз. Маьрхаьмаьт сезненъ белаьн булсын. Паулдан, Силастан хъаьм Тимутедаьн Тессалуникаьдаьге иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь, Ата Аллахъы хъаьм Раббы Гайсаь Маь-сих оьммаьтенаь маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. Без хъаьрвакыт, догаларыбызда сезне искаь алып, барыгыз оьчен даь Аллахъыга раьхмаьтлаьр укыйбыз. Сез иман аркылы башкарган эшлаьрне, маьхаьббаьт белаьн илхъамландырылган авыр хезмаьтегезне хъаьм Раббыбыз Гайсаь Маьсихкаь оьмет баглап нык торуыгызны Аллахъыбыз хъаьм Атабыз алдында без хъаьрвакыт исебездаь тотабыз. Имандаш туганнар, без белаьбез: Аллахъы сезне ярата, Ул сезне сайлап алды. Чоьнки без соьйлаьгаьн Яхшы хаьбаьр суьзлаьрдаь генаь туьгел, аь кодраьт, Изге Рух хъаьм тираьн ышану белаьн сезгаь барып иреште. Сезненъ белаьн бергаь вакытта сезненъ оьчен ничек яшаьгаьнебезне белаьсез. Сез, ул хаьбаьрне куьп газаплар эчендаь Изге Рухтан килгаьн шатлык белаьн кабул итеп, безне хъаьм шулай ук Раббыны кабатлаучылар булдыгыз. Шулай итеп, сез Маке-дуния хъаьм Ахая оьлкаьлаьрендаь яшаьуьче барлык иман итуьчелаьргаь уьрнаьк булдыгыз. Раббынынъ суьзе сезненъ аркылы Македуния хъаьм Ахая оьлкаьлаьрендаь генаь ишетелеп калмаган, сезненъ Алла-хъыга иман итуьегезне хъаьркайда белаьлаьр. Шунъа куьраь безгаь тагын наьрсаьдер соьйлаьргаь кираьк таь туьгел. Безне ничек кабул итуьегез турында кешелаьр безгаь уьзлаьре соьйлилаьр. Шулай ук, хак хъаьм те­ре Аллахъыга хезмаьт итуь оьчен, Аллахъы Углынынъ — Гайсаьненъ — куьклаьрдаьн килуьен коьтуь оьчен потларны калдырып Аллахъыга таба борылуыгыз хакында аьйтаьлаьр. Аллахъы Аны уьледаьн те­релтте, Ул безне Аллахъынынъ якынлашып килуьче ачуыннан коткарачак. Имандаш туганнар, белгаьнегезчаь, сезненъ янга килеп ки­туьебез файдасыз булмады. УЬзегез белаьсез, элеграьк без Фи-липпуйда газаплар кичердек, безне хурладылар. Лаькин, коьчле каршылыкларга карамастан, Аллахъыдан килгаьн Яхшы хаьбаьрне сезгаь соьйлаьргаь Аллахъыбыз безгаь кыюлык бирде. Без­ненъ оьйраьтуьебез ялгыш та туьгел, начар уйлар белаьн даь туьгел. Без бераьуьне даь алдарга телаьмибез. Киресенчаь, Яхшы хаьбаьрне тарату эшен ышанып тапшырырга Аллахъы безне лаеклы дип тапкан, шунъа куьраь без Анынъ ихтыяры буенча соьйлибез. Соьйлаь­гаьндаь, кешелаьргаь туьгел, аь йоьраьклаьребезне сынаучы Аллахъыга ярарга тырышабыз. Белгаьнегезчаь, без беркайчан да ялагайланып соьйлаьмаьдек. Безненъ суьзлаьр комсызлыкны каплау оьчен аьйтелмаьде. Аллахъы — безгаь шахъит! Без кешелаьрдаьн — сездаьн даь, башкалардан да — дан коьтмаьдек. Маьсихненъ раьсуьллаьре буларак, сездаьн талаьп итаь алыр идек, лаькин без сезненъ белаьн булганда, ана кеше уьзененъ сабыйлары турында кайгырткандай, сезгаь карата ягымлы бул­дык. Сезне шулай нык яратканга куьраь Аллахъынынъ Яхшы хаь­баьрен жъиткеруь генаь туьгел, сезненъ оьчен жъаннарыбызны бирер­гаь аьзер идек. Чоьнки безненъ оьчен шундый кадерле булдыгыз. Имандаш туганнар, эшебезне хъаьм авыр хезмаьтебезне хаьтер­лисез бит. Сезгаь Аллахъынынъ Яхшы хаьбаьрен соьйлаьгаьндаь, бере­гезгаь даь йоьк булмас оьчен, коьне-тоьне эшлаьдек. Сезненъ алда, иман итуьчелаьр алдында, изге, таькъва хъаьм кимчелексез булган­лыгыбызга сез хъаьм шулай ук Аллахъы шахъит. Ата кеше уьз ба­лаларына карата ничек булса, без даь хъаьрберегезгаь карата шулай булдык, хъаьм сез бу турыда белаьсез. Без шулай итеп сезне даьртлаьндердек, юаттык, УЬз Патшалыгына хъаьм данына чакыру­чы Аллахъынынъ ихтыяры буенча яшаьргаь оьндаьдек. Тагын шунынъ оьчен Аллахъыга хъаьрвакыт раьхмаьтлаьр аьйтаьбез: без жъиткергаьн Аллахъы суьзен сез кешедаьн булган хаьбаьр итеп туьгел, аь чынында ничек булса, шулай итеп, Аллахъы суьзе итеп кабул иттегез; хъаьм шул суьз сездаь, иман итуьчелаьрдаь, уьз эшен эшли. Имандаш туганнар, сез Маьсих Гайсаьненъ Яхъуьдиядаь ур­нашкан Аллахъы бердаьмлеклаьре кебек булдыгыз: алар яхъуьдлаьр-даьн жъаьфа чиккаьн кебек, сез даь уьз миллаьттаьшлаьрегездаьн жъаьфа чиктегез. Яхъуьдлаьр Раббы Гайсаьне хъаьм паьйгамбаьрлаьрне уьтер­гаьннаьр, безне куып жъибаьрделаьр. Алар Аллахъыга да маьгъкуль туьгел, бар кешелаьргаь даь каршы. Без, башка халыклар котылаалсын оьчен, аларга соьйлаьргаь телибез, аь яхъуьдлаьр безгаь комачау­ларга тырыша. ХЪаьрвакыт шундый эшлаьр кылып, алар уьз гоьнахъ­ларын куьбаьйткаьннаьр хъаьм, нихъаять, Аллахъынынъ ачуы алар оьстенаь тоьшкаьн. АЬ без, туганнар, сезненъ белаьн кыска вакытка аерылыштык (куьнъеллаьребез туьгел, аь таьннаьребез генаь аерылышты) хъаьм сезне шундый сагындык, уьзегезне бик нык куьраьсебез килде. Сезненъ яныгызга барырга телаьдек. Мин, Паул, берничаь тапкыр. Лаькин шайтан безгаь комачаулады. Раббыбыз Гайсаь килгаьндаь, сез — Анынъ алдында безненъ оьчен оьмет, шатлык хъаьм мактау тажъы бит. АЬйе, сез — безненъ даныбыз хъаьм шатлыгыбыз! Шунъа куьраь, без буьтаьн коьтеп тора алмадык, Афинада уьзебез генаь калырга булдык хъаьм, эзаьрлеклаьуьлаьргаь карап бере­гез даь борчылмасын оьчен, сезне ныгытырга, иманыгызны даьртлаьндерергаь дигаьн максат белаьн Маьсихненъ Яхшы хаьбаьрен ваьгазьлаьуьдаь Аллахъынынъ хезмаьттаьше булган Тимуте туганыбыз­ны сезненъ янга жъибаьрдек. Безгаь эзаьрлеклаьуьлаьр билгелаьнгаьн. Бу турыда сез уьзегез даь белаьсез. *** Безненъ белаьн шундый эзаьрлек­лаьуьлаьр булачагы хакында алдан, без бергаь булган вакытта аьйт­каьн идек хъаьм, белгаьнегезчаь, шулай булды да. Шунъа куьраь, мин буьтаьн коьтеп тора алмадым, иманыгызнынъ ныклыгы хакында белергаь телаьп, Тимутене сезненъ янга жъибаьрдем. Чоьнки, аздыру­чы сезне коткыга керткаьн хъаьм хезмаьтебез бушка киткаьн, дип хаьвефлаьндем. АЬ хаьзер Тимуте Тессалуникаьдаьн кайтты хъаьм безгаь иманы­гыз хъаьм маьхаьббаьтегез хакындагы куанычлы хаьбаьрне жъиткерде. Безне яхшы уйлар белаьн искаь алуыгыз, без даь сезне бик нык куьрергаь телаьгаьндаьй, сезненъ даь безне куьрергаь телаьвегез турында аьйтте. Шунъа куьраь, туганнар, сезненъ иманыгыз турында ишет­каьч, барлык газаплар хъаьм эзаьрлеклаьуьлаьр эчендаь куьнъелебез юанды. Сез Раббыда нык торасыз икаьн, димаьк без даь яшибез. Сезне уйлап, Аллахъыбыз алдында кичергаьн шатлык оьчен Анъа нинди раьхмаьтлаьр аьйтик? Сезненъ белаьн куьрешергаь хъаьм има­ныгызга жъитешмаьгаьн наьрсаьлаьрне бирергаь телаьп, коьне-тоьне тырышлык белаьн дога кылабыз. Аллахъы Атабыз УЬзе хъаьм Раббыбыз Гайсаь сезненъ янга барыр юлыбызны турайтсын. Безненъ сезгаь булган маьхаьббаьтебез кебек Раббыбыз сезненъ даь бер-берегезгаь хъаьм барлык кешелаьргаь кара­та булган маьхаьббаьтегезне арттырсын, мул итсен: Раббыбыз Гайсаь УЬзененъ изгелаьре белаьн килгаьндаь, Аллахъы Атабыз алдын­да сез керсез, изге булсын оьчен, Раббы шулай итеп йоьраьклаьре­гезне ныгытсын. Аллахъыны канаьгатьлаьндеруь оьчен ничек яшаьргаь кираькле­ге турында оьйраьткаьн идек, хъаьм сез шул оьйраьтуьлаьр буенча яшисез. АЬ хаьзер, имандашлар, без хъаьммаьбез Раббы Гайсаь-неке булганга куьраь, сездаьн уьтенеп сорыйбыз: тагын да зуррак тырышлыклар куегыз. Гайсаь Маьсихненъ ваькалаьте белаьн сезне наьрсаьлаьргаь оьйраьткаьнебез турында белаьсез. Аллахъынынъ телаьге: сезненъ изге булуыгыз. Ул жъенси азгынлыкны читкаь этаьруьегезне тели. ХЪаьрберегез уьз таьнен изгелектаь хъаьм кадерлаьп сакларга оьй­раьнсен иде. Аллахъыны белмаьгаьн маьжъуьсилаьр кебек даьрт хъаьм шаьхъваьт кушканга иярмаьгез. Бу яктан берегез даь уьз туганы­гызга явызлык эшлаьмаьгез, уьзегезгаь файда эзлаьп, аны кулланма­гыз, чоьнки андый эшлаьр кылган хъаьр кеше Раббы тарафыннан жъаьзага тартылачак. Без сезгаь бу турыда кисаьтуь ясап аьйткаьн идек инде. Аллахъы безне шакшы булырга туьгел, аь изге булып яшаьуь оьчен чакырды. Шунъа куьраь бу оьйраьтуьлаьрне кире кагучы зат кешелаьрне туьгел, аь сезгаь УЬзененъ Изге Рухын жъибаьруьче Ал-лахъыны кире кага. Имандашларыгызны яратуга килгаьндаь, бу турыда язунынъ кираьге юктыр. Чоьнки Аллахъы сезненъ уьзегезне бер-берегезне яратырга оьйраьтте хъаьм, чынлап та, сез боьтен Македуния оьлкаь­сендаьге барлык имандашларны яратасыз. Сездаьн уьтенеп со­рыйбыз, имандаш туганнар: тагын да ныграк тырышыгыз. Без кушканча, тыныч яшаьргаь, уьз эшегез белаьн генаь шоь­гыльлаьнергаь хъаьм ризыгыгызны уьз кулларыгыз белаьн эшлаьп табарга тырышыгыз. Шулай эшлаьсаьгез, чит кешелаьр алдын­да аьдаьпле булырсыз, уьзегезненъ ихтыяжъларыгызда беркемгаь даь баьйле булмассыз. Имандаш туганнар, сез оьметсез кешелаьр кебек кайгыр­масын оьчен, уьлем йокысына киткаьннаьр турында белуьегезне телибез. Без Гайсаьненъ уьлгаьненаь хъаьм уьледаьн терелгаьненаь ыша­набыз. Шунъа куьраь, Гайсаьгаь иман итеп уьлем йокысына кит­каьннаьрне Аллахъы Анынъ белаьн кире кайтарачак. Без сезгаь хаьзер аьйтаьчаьк суьзлаьр — Раббы суьзлаьре. Без, исаьннаьр — Раббы килгаьнче яшаьячаьк кешелаьр — уьлем йокысына киткаьннаьрдаьн алдарак булмабыз. Боерык ишетелгаьндаь, жъитаькче фаьрештаь­ненъ хъаьм Аллахъы быргысынынъ тавышы астында куьклаьрдаьн Раббы УЬзе тоьшаьчаьк хъаьм Маьсихкаь ышанып уьлгаьннаьр беренче булып терелаьчаьклаьр. Шуннан сонъ без, исаьннаьр — монда кал­ганнар — хъавада Раббыны каршы алу оьчен, алар белаьн бергаь болытларда хъавага алыначакбыз хъаьм маьнъгегаь Раббы белаьн бергаь булачакбыз. Шулай итеп, бер-берегезне шушы суьзлаьр белаьн даьртлаьндерегез. Бу хаьллаьрненъ кайчан булачагы турында язуыбызнынъ ки­раьге юк, туганнар. Чоьнки сез уьзегез бик яхшы белаьсез: Раббы коьне, тоьнлаь белаьн карак кергаьндаьге кебек, коьтмаь­гаьндаь килеп жъитаьчаьк. Кешелаьр: «Бар да тыныч, куркыныч туь­гел», — диярлаьр. Шулвакыт, авырлы хатын-кызнынъ бала тудыру газаплары жъиткаьн кебек, аларга кинаьт хъаьлакаьт килер, хъаьм алар качып котыла алмаслар. АЬгаьр сез каранъгылыкта булсагыз, ул коьн сезненъ оьчен карак кебек коьтмаьгаьндаь килер иде, аь сез, туган­нар, каранъгылыкта туьгел. Чоьнки сез барыгыз да яктылыкныкы хъаьм коьннеке. Без тоьннеке хъаьм каранъгылыкныкы туьгел. Шулай итеп, башкалар кебек йоклап ятмыйк, баьлки уяу хъаьм аек бу­лыйк. Йокыдагылар тоьнлаь йоклыйлар, эчеп исеруьчелаьр тоьнлаь эчеп исераьлаьр. АЬ без, яктылыкныкылар булганга куьраь, иманны хъаьм маьхаьббаьтне коьбаь кием итеп, котылуга булган оьметне тимер башлык итеп киеп аек булыйк. Чоьнки Аллахъы безне ачуга дучар булу оьчен туьгел, аь Раббыбыз Гайсаь Маьсих аркылы котылу кабул итуьебез оьчен билгелаьде. Раббыбыз Гайсаь Маьсих, уьлем йокы­сында булсак та, исаьн булсак та, без Анынъ белаьн бергаь яши ал­сын дип, безненъ оьчен уьлде. Шунъа куьраь хаьзер ничек эшлисез, бер-берегезне шулай даьртлаьндерегез хъаьм рухи яктан ныгытыгыз. Имандаш туганнар, арагызда авыр хезмаьт куючы, сезгаь уьгет-наьсыйхаьт кылучы, Раббыны уйлап сезгаь юнаьлеш бируьче кешелаьрне хоьрмаьт итегез. Хезмаьтлаьре оьчен аларга карата бик ихтирамлы булыгыз хъаьм аларны яратыгыз. Бер-берегез белаьн тыныч яшаьгез. Без сездаьн, туганнар, уьтенеп сорыйбыз: эшсез утыручылар­ны уьгетлаьгез, курка торганнарны даьртлаьндерегез, хаьлсезлаьргаь ярдаьм итегез. Бар кешелаьргаь карата туьземле булыгыз. Кара­гыз аны, бераьуь даь явызлыкка явызлык белаьн жъавап бирмаьсен. ХЪаьрвакыт бер-берегезгаь хъаьм бар кешелаьргаь яхшылык эшлаьргаь тырышыгыз. ХЪаьрвакыт шатланыгыз. Бертуктаусыз дога кылыгыз. Нинди генаь шартларда калсагыз да Аллахъыга раьхмаьтлаьр аьй­тегез, чоьнки сездаьн, Гайсаь Маьсихнеке булган кешелаьрдаьн, Алла-хъы шуны тели. Изге Рухны суьндермаьгез. Паьйгамбаьрлек итуьгаь кимсетеп карау булмасын. Аллахъыданмы, туьгелме икаьнен белуь оьчен бар наьрсаьне сынап карагыз, яхшылыкка нык тотыныгыз, хъаьртоьр­ле явызлыктан читкаь китегез. Аллахъы УЬзе, тынычлык чыганагы, сезне боьтен килеш изге итсен. Раббыбыз Гайсаь Маьсих килгаьндаь Ул боьтен барлыгыгыз- ны: рухыгызны да, куьнъелегезне даь, таьнегезне даь саф килеш сак­ласын. Сезне Чакыручы моны эшлаьячаьк, чоьнки Ул тугры. Имандашлар, безненъ оьчен даь дога кылыгыз. Бар имандаш туганнарны изге уьбуь белаьн саьламлаьгез. Раббынынъ абруе бе­лаьн талаьп итаьм: бу хатны барлык имандаш туганнарга укыгыз. Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте сезненъ белаьн булсын. Паулдан, Силастан хъаьм Тимутедаьн Тессалуникаьдаьге иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь, Атабыз Аллахъы хъаьм Раббы Гайсаь Маьсих оьммаьтенаь саьлам. Сезгаь Атабыз Аллахъыдан хъаьм Раббы Гайсаь Маьсихтаьн маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. Без хъаьрвакыт сезненъ оьчен Аллахъыга раьхмаьтлаьр аьйтергаь тиеш, имандаш туганнар. ХЪаьм шулай эшлаьуь — доьрес, чоьнки сезненъ иманыгыз нык уьсаь, хъаьркайсыгызнынъ бер-берегезгаь карата булган маьхаьббаьте арта бара. Шунъа куьраь, без сез кичераь торган барлык эзаьрлеклаьуьлаьр хъаьм газаплар эчендаь булган туьземлелегегез хъаьм иманыгыз белаьн Аллахъынынъ бердаьмлеклаьре алдында мактана­быз. Боларнынъ барысы да Аллахъы хоькемененъ гадел икаьнен куьр­саьтаь. Наьтижъаьдаь, сез Аллахъы Патшалыгына керергаь лаеклы дип саналырсыз: сез Аллахъы Патшалыгы оьчен инде газап чигаьсез. Сезненъ газап чигуьегезгаь гаепле кешелаьргаь кайгы-хаьсраьт бируь, аь сезгаь, жъаьфа чигуьчелаьргаь, хъаьм безгаь тынычлык буьлаьк итуь — Ал­лахъы алдында гадел. Ул моны Раббы Гайсаь куьклаьрдаьн УЬзененъ куаьтле фаьрештаьлаьре белаьн ялкынланып янып торган утта кил­гаьндаь эшлаьр. Раббы Гайсаь Аллахъыны белмаьуьчелаьрне хъаьм Раббы-быз Гайсаь турындагы Яхшы хаьбаьрне тынъламаучыларны жъаьзага тартыр. *** Аларга жъаьза маьнъгелек хъаьлакаьт булыр, алар Раббы янын­нан хъаьм Анынъ кодраьтле шоьхъраьтеннаьн аерып алынырлар. Ул коьнне Раббы УЬзененъ изгелаьреннаьн дан, УЬзенаь иман китергаьннаьр­ненъ барысыннан да мактау кабул итуь оьчен килаьчаьк. Сез даь алар арасында булырсыз, чоьнки без соьйлаьгаьн хаьбаьргаь ышандыгыз. Шунъа куьраь, без хъаьрвакыт сезненъ оьчен дога кылабыз, Ал-лахъыбыз сезне УЬзе чакырган тормыш юлына лаеклы итсен, хъаьр яхшы ниятне хъаьм иман эшен УЬзененъ коьче белаьн тоьгаьллаьсен, дип сорыйбыз. Аллахъынынъ хъаьм Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте буенча Раббыбыз Гайсаь Маьсих сездаь шулай итеп данланыр хъаьм уьзегез даь Анъарда данлыклы булырсыз. Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ килуье хъаьм Анынъ янына жъыела­чагыбыз турында язып китаьбез. Имандаш туганнар, сездаьн уьтенеп сорыйбыз: ашыгыч фикер йоьртеп, акылыгызны югалтмагыз. Раббынынъ коьне жъитте, дип рух игълан иткаьн паьй­гамбаьрлек суьзе даь, яки кемдер аьйткаьн суьз даь, яки янаьсе бездаьн килгаьн хат та сезне борчымасын. Карагыз аны, сезне беркем даь алдамасын. Чоьнки зур чуалыш булмыйча хъаьм хъаьлакаьткаь хоь­кем ителгаьн канунсызлык кешесе ачылмыйча торып, Раббынынъ килуь коьне жъитмаьячаьк. Ул кеше алла дип аталган хъаьм кешелаьр табына торган хъаьр наьрсаьгаь каршы чыгып, уьзен югары куьтаьраь­чаьк, Аллахъы Йортына кереп утырачак хъаьм уьзен Аллахъы дип игълан итаьчаьк. Мин сезненъ яныгызда булганда шул турыда соьйлаьгаьнемне хаьтерлаьмисезме аьллаь? Канунсызлык кешесе билгелаьнгаьн вакытта ачылсын оьчен, аны наьрсаь тоткарлап торуын сез хаьзер белаьсез. Канунсыз-лыкнынъ яшерен коьче инде хаьраькаьттаь, лаькин тоткарлаучы уьзе алынганчы тоткарлавын даьвам иттераьчаьк. Канунсыз ачылгач, Раббы Гайсаь аны УЬзененъ тыны белаьн уьтераьчаьк, килуьененъ бал­кышы аны юк итаьчаьк. Шайтан йогынтысы астында канунсыз зур коьч, ялган галаьмаьтлаьр, ялган могжъизалар куьрсаьтеп килер. ХЪаьртоьрле явыз ялганнарны хъаьлакаьткаь баручыларга каршы кулланыр. Алар хъаьлакаьткаь баралар, чоьнки алар уьзлаьрен котка­ра алырдай хакыйкатьне яратудан баш тарттылар. Шунъа куьраь, Аллахъы аларга зур ялгышу жъибаьрер, хъаьм алар ялганга ышаныр­лар. Наьтижъаьдаь, хакыйкатькаь ышанмыйча явызлыктан таьм та­бучылар хоькем ителерлаьр. Сезненъ оьчен, имандаш туганнар, Раббынынъ соьеклелаьре, без хъаьрвакыт Аллахъыга раьхмаьтлаьр аьйтергаь тиешбез, чоьнки Рух­нынъ сезне изге итуье аркылы, хакыйкатькаь ышануыгыз аркылы Аллахъы сезне беренче булып котылу оьчен сайлады. Сез Раб-быбыз Гайсаь Маьсихненъ шоьхъраьтенаь ирешсен оьчен, без соьйлаьгаьн Яхшы хаьбаьр аркылы Аллахъы сезне сайлады хъаьм шушы котылу­га чакырды. Шунъа куьраь, туганнар, нык торыгыз, без соьйлаьгаьн яки хатлар аша сезгаь жъиткергаьн оьйраьтуьлаьргаь тотыныгыз. Раббыбыз Гайсаь Маьсих УЬзе хъаьм безгаь УЬзененъ маьхаьббаьтен куьрсаьткаьн, УЬзененъ маьрхаьмаьтлелегендаь маьнъгелек юану, как­шамас оьмет биргаьн Атабыз Аллахъы сезненъ даь куьнъеллаьрегезне юатсын, хъаьртоьрле яхшы эшлаьрне башкарырга хъаьм яхшы суьзлаьр соьйлаьргаь сезне ныгытсын. АЬйтелгаьннаьргаь оьстаьп, сездаьн сорыйбыз, туганнар, без­ненъ оьчен дога кылыгыз: сездаьге кебек, башка жъирлаьрдаь даь Раббынынъ суьзе тиз таралсын хъаьм ихтирам ителсен. Шу­лай ук бозык хъаьм явыз кешелаьрдаьн арынсак иде, чоьнки бар кешелаьр даь иман итмилаьр бит. АЬ Раббы Ул — тугры. Ул сезне ныгытыр хъаьм явыздан сак­лар. Раббыдан килгаьн ышануыбыз аркылы, без кушканнарны башкаруыгызга хъаьм килаьчаьктаь даь башкарачагыгызга иманыбыз камил. Раббы сезненъ йоьраьклаьрегезне Аллахъынынъ маьхаьббаьте­наь хъаьм Маьсих бираь торган туьземлелеккаь юнаьлтсен. Имандаш туганнар! Раббыбыз Гайсаь Маьсих исеменнаьн сезгаь аьмер итаьбез: бездаьн кабул иткаьн оьйраьтуьлаьр буенча яшаьмичаь ялкаулыкта гомер кичераь торган имандашлар белаьн аралашма­гыз. Безненъ уьрнаьк буенча ничек яшаьргаь тиеш икаьнегезне уьзегез белаьсез. Без сезненъ арагызда яшаьгаьндаь ялкауланмадык. Бер­кемненъ даь ипиен бушлай ашамадык, берегезгаь даь йоьк булмас оьчен, коьне-тоьне тырышып эшлаьдек. Сорарга хакыбыз булма­ган оьчен туьгел, аь сез ияреп эшлаьсен оьчен, сезгаь шулай уьрнаьк куьрсаьттек. Яныгызда булганда без сезгаь: «Кем эшлаьми, шул ашамый», — дигаьн суьзлаьрне кагыйдаь итеп аьйткаьн идек. Без сезгаь бу турыда язабыз, чоьнки кайберлаьрегезненъ ялкаулыкка салышулары, бернаьрсаь эшлаьмичаь башка кешелаьрненъ хезмаьт­лаьренаь керуьлаьре турында ишеттек. Андый кешелаьргаь Раббы Гайсаь Маьсихненъ исеме белаьн аьмер итаьбез хъаьм оьндибез: уьз ри­зыкларын, уьзлаьре хезмаьт куеп, тыныч кына эшлаьп тапсыннар. АЬ сез, имандаш туганнар, яхшылык эшлаьргаь арымагыз. АЬгаьр даь бераьрсе бу хатта язылган суьзлаьрне тынъламаса, ул кешегаь игътибарыгызны юнаьлтегез хъаьм, анынъ ояты килсен оьчен, анынъ белаьн аралашмагыз. Лаькин ул кешене дошман дип исаьплаьмаьгез, аь туганга караган кебек итеп уьгетлаьгез. Тынычлык чыганагы Раббы УЬзе сезгаь хъаьрвакыт хъаьм хъаьрэштаь иминлек бирсен. Раббы барыгыз белаьн даь булсын. Мин, Паул, уьз кулым белаьн саьламлаьуь суьзлаьрен язам. Бусуьзлаьр хъаьр хатымнынъ миннаьн икаьнен куьрсаьтаь. Мин шулайязам. Барыгыз белаьн даь Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаь-те булсын! Коткаручыбыз Аллахъы хъаьм оьметебез Маьсих Гайсаьненъ аьме­ре буенча Маьсих Гайсаь раьсуьле Паулдан имандагы уьз улым Тимутегаь: Ата Аллахъы ваь Раббыбыз Маьсих Гайсаьдаьн маьрхаь­маьт, шаьфкать, иминлек булсын. Македуния оьлкаьсенаь китеп барышлый ук, мин синнаьн Эфестаь калуынъны уьтенгаьн куьк, синенъ хаьзер даь анда булуынъны телим. Анда кайбераьуьлаьр чит таьгълиматка оьйраьтаьлаьр, аь син аларны туктатырга тиеш. Аларга риваятьлаьргаь хъаьм очсыз-кы-рыйсыз шаьжъаьраьлаьргаь игътибар итмаьскаь куш. Чоьнки болар баь­хаьслаьр генаь тудыра хъаьм Аллахъы ниятененъ алга китуьенаь ярдаьм итми, аь Аллахъы нияте иман аркылы эш итаь. Бу аьмерненъ мак­саты исаь — саф йоьраьктаьн хъаьм саф воьжъданнан, риясыз иманнан килгаьн маьхаьббаьт. Кайбераьуьлаьр, болардан читлаьшеп, ни соьй­лаьуьлаьрен хъаьм наьрсаь раслауларын анъламаган хаьлдаь, канун укы­тучылары буласы килеп, буш суьзлаьр соьйлаьуьгаь борылдылар. *** АЬ без белаьбез: аьгаьр канун доьрес кулланылса, ул яхшы. Шуны да белаьбез: канун таькъва кешелаьр оьчен туьгел, баьлки канунсызлар хъаьм буйсынмаучылар, имансызлар хъаьм гоьнахълылар, Аллахъыны да, изге наьрсаьлаьрне даь ихтирам итмаьуьчелаьр, атасын яки ана­сын уьтеруьчелаьр хъаьм кеше уьтеруьчелаьр оьчен, фаьхешлаьр, ирлаьр белаьн жъенси моьнаьсаьбаьткаь керуьче ирлаьр, кеше урлаучылар, ялганчылар, ялган шахъитлаьр хъаьм аек таьгълиматка каршы кил­гаьн башка барлык наьрсаьлаьр оьчен чыгарылган. Минъа ышанып тапшырылган моьбараьк Аллахъынынъ даны турындагы Яхшы хаь­баьрдаь шулай оьйраьтелаь. Минъа коьч биргаьн Раббыбыз Маьсих Гайсаьгаь раьхмаьт: Ул ми­не ышанычлы санап, УЬзененъ хезмаьтенаь билгелаьде; элек коь­фер соьйлаьуьче, эзаьрлеклаьуьче хъаьм дорфа булсам да, Аллахъы минъа шаьфкать куьрсаьтте. Чоьнки Маьсихкаь иман итмаьгаьнгаь, ни эшлаь­гаьнемне белми идем. Раббыбызнынъ маьрхаьмаьте исаь минъа, артыгы белаьн, Маьсих Гайсаьгаь иман итуь хъаьм Анынъ маьхаьббаьте белаьн бергаь бирелде. Маьсих Гайсаь доьньяга гоьнахълыларны коткару оьчен килде дигаьн суьз хак хъаьм тулысынча кабул итуьгаь лаеклы. Гоьнахълылар арасында инъ начары — мин. Лаькин Маьсихкаь иман итеп, маьнъ­гелек тормышка ирешаьселаьргаь мине уьрнаьк итуь оьчен, Маьсих Гайсаь бар сабырлыкны миндаь — гоьнахълыларнынъ инъ начарында куьрсаьтсен дип, Аллахъы минъа раьхим-шаьфкать белдерде. Маьнъ­гелек Патшага, уьлемсез, куьзгаь куьренмаьс бердаьнбер Аллахъыга маьнъге-маьнъгегаь хоьрмаьт хъаьм дан! Амин. Тимуте улым, синенъ хакта элек соьйлаьнгаьн паьйгамбаьрлек суьзлаьре буенча, бу аьмерне синъа ышанып тапшырам: син, аларга таянып, яхшы сугышчы кебек коьраьш. Иман хъаьм саф воьжъда­нынъны сакла. Кайбераьуьлаьр исаь, аны кире кагып, иманнарын хъаьлакаьткаь дучар иттелаьр: ХЪуьменаьй белаьн Искаьндаьр алар ара­сында иде, мин аларны, коьфер суьзлаьр соьйлаьмаьскаь оьйраьнсеннаьр дип, шайтан кулына тапшырдым. Шулай итеп, инъ элек шуны уьтенаьм: тулысынча диндар­лык хъаьм сафлык белаьн гаугасыз ваь тыныч гомер кичерик дип, бар кешелаьр, патшалар хъаьм даьуьлаьт башлыклары оьчен сорагыз, дога кылыгыз, ялварыгыз, шоькер итегез. *** Бу — Котка­ручыбыз Аллахъы алдында яхшы хъаьм маьгъкуль. Ул барлык ке­шелаьрненъ котылуын хъаьм хакыйкатьне тануга ирешуьлаьрен тели. Чоьнки Аллахъы бер, хъаьм Аллахъы белаьн кешелаьр арасында арадашчы бер, Ул — бар кешелаьр котылсын оьчен УЬз тормышын биргаьн Кеше Маьсих Гайсаь: монъа уьз вакытында шахъитлек бирел­де. *** Маьсих Гайсаь турындагы бу хаьбаьрне тарату оьчен мин ваь­газьче хъаьм раьсуьл итеп, яхъуьд булмаганнарга иман хъаьм хакыйкать оьйраьтуьче итеп куелдым. Мин доьресен соьйлим, ялганламыйм. Инде шуны телим: ир-атлар хъаьр жъирдаь рухи яктан саф бу­лып, ярсымыйча ваь баьхаьслаьшмичаь, кулларын куьтаьреп дога кылсыннар. Шулай ук хатын-кызлар да чаьчлаьрен уьруь, алтын яки энжъе­лаьр яисаь кыйммаьтле киемнаьр белаьн туьгел, баьлки тыйнак киемдаь оялчанлык хъаьм аьхлаклылык белаьн, уьзлаьрен Аллахъыга табыну­чы хатын-кызларга хас булган игелекле эшлаьр белаьн бизаьсеннаьр. Хатын-кыз куьндаьмлек белаьн тавыш-тынсыз гына оьйраьнсен. Хатын-кызга исаь ир-атны оьйраьтергаь, анынъ оьстеннаьн баш бу-лырга роьхсаьт итмим, ул тавыш-тынсыз булсын. Чоьнки башта Адаьм, аннан сонъ Хаува яратылган; хъаьм Адаьм алданмаган, баьлки хатын-кыз, алданып, гоьнахъка тоьшкаьн. АЬмма аьхлакый сафлык белаьн иман, маьхаьббаьт хъаьм аьуьлиялектаь торса, ул ана булу вазифасын уьтаьп. АЬгаьр кем даь булса иман итуьчелаьр бердаьмлегененъ жъитаьк­чесе булырга омтылса, ул бик нык игелекле эш тели, дигаьн суьзлаьр хак. Ул жъитаькче исаь бер гаепсез, бер генаь хатын­нынъ ире, тотнаклы, тоьпле, аьдаьпле, кунакчыл, оьйраьтергаь саь­лаьтле булырга, эчкече, сугыш чукмары туьгел, баьлки йомшак куьнъелле, татулык соьюче, байлык жъыярга яратмаучы булырга, уьз гаилаьсе белаьн оста идараь итуьче, балаларын боьтен хоьрмаьт белаьн, куьндаьм итеп таьрбиялаьуьче булырга тиеш. АЬгаьр уьз йорты белаьн идараь итаь белмаьсаь, ул Аллахъы бердаьмлеге турында ни­чек кайгырта алыр сонъ? Таькаьбберлаьнеп, иблис тоьшкаьн хоькем­гаь тоьшмаьс оьчен, аьле генаь иман китергаьн булырга тиеш туьгел. Шелтаьгаь хъаьм иблис тозагына тоьшмаьс оьчен, чит кешелаьр ара­сында да ул абруйлы булырга тиеш. Шулай ук бердаьмлек ярдаьмчелаьре даь икейоьзле, эчаьргаь яра­тучы, хурлыклы табышка омтылучан булмаска, иманыбызнынъ серен саф воьжъдан белаьн саклаучы, ихтирамга лаек булырга ти­еш. Шулай итеп, аларны да башта сынап карасыннар, аьгаьр кимчелексез булсалар, алар ярдаьмчелаьр булып хезмаьт итсен­наьр. Шулай ук хатын-кызлар да, гайбаьтче булмыйча, аек, хъаьрнаьрсаьдаь тугрылыклы, ихтирамга лаек булырга тиеш. Бердаьмлек ярдаьмчесененъ бер генаь хатыны булырга тиеш, ул уьз балаларын таьрбияли хъаьм гаилаь эшлаьре белаьн яхшы ида­раь итаь белуьче булырга тиеш. УЬз хезмаьтлаьрен яхшы уьтаьуьче­лаьр башка иман итуьчелаьр тарафыннан ихтирам казаналар хъаьм Маьсих Гайсаьгаь иманда уьтаь кыюлыкка ирешаьлаьр. Мин моны тиздаьн синенъ янга килеремаь оьметлаьнеп язам. АЬгаьр мин тоткарлансам, хакыйкатьненъ тераьге хъаьм нигезе булган тере Аллахъы бердаьмлегендаь, димаьк, Аллахъы йортында син наьрсаь эшлаьргаь кираьклеген белергаь тиеш. Иман серененъ боьек булуы баьхаьссез: Ул таьндаь паьйда булды, Изге Рух тарафыннан хак дип куьрсаьтелде, Аны фаьрештаьлаьр куьрде, Ул халыклар арасында ваьгазьлаьнде, Доьньяда иман белаьн кабул ителде, Дан белаьн куьккаь ашты. Рух исаь ачык аьйтаь: сонъгы вакытларда кайбераьуьлаьр, ал­дакчы рухларга хъаьм жъен оьйраьтуьлаьренаь колак салып, иманнан кире чигенерлаьр. Шундый оьйраьтуьлаьр воьжъ­даннары тою саьлаьтен югалткан ялган соьйлаьуьчелаьрненъ ике­йоьзлелеге аша килер. Бу ялганчылар никахлашуны тыялар, хъаьм Аллахъы ризыкларны иман итуьчелаьр ваь хакыйкатьне белуь­челаьр шоькер итеп кабул итсеннаьр оьчен булдырса да, кайбер ризыкларны ашамаска кушалар. АЬмма Аллахъы булдырган хъаьрнаьрсаь яхшы хъаьм шоькер итеп кабул ителсаь, хъичнаьрсаь кире кагылмаска тиеш, чоьнки ул Аллахъы суьзе хъаьм дога белаьн из­ге ителаь. Иман суьзлаьре хъаьм хъаьрвакыт уьзенъ ияргаьн яхшы таьгълимат белаьн рухи яктан баеп, боларны имандашларга оьйраьтсаьнъ, Маьсих Гайсаьненъ яхшы хезмаьтчесе булырсынъ. Имансыз хъаьм юк-бар риваятьлаьрне исаь кире как, аь уьзенъне диндарлыкка куьнектер. Чоьнки таьн куьнекмаьсененъ файдасы аз, аь инде дин­дарлык хъаьрнаьрсаьгаь файдалы, чоьнки ул хаьзерге хъаьм килаьчаьк тормышны ваьгъдаь итаь. Бу суьзлаьр хак хъаьм тулысынча кабул итуьгаь лаеклы. Бу тормышка ирешуь оьчен без авыр хезмаьт башкарабыз хъаьм ашкынабыз, чоьнки барлык кешелаьрне, биг­раьк таь иман итуьчелаьрне Коткаручы тере Аллахъыга оьмет баг­лыйбыз. Бу аьмерлаьрне башкаларга тапшыр хъаьм оьйраьт. Синенъ яшьлегенъаь хъичкем туьбаьнсетеп карамасын, лаькин соьйлаьмдаь, уьз-уьзенъне тотышынъда, маьхаьббаьттаь, иманда, сафлыкта иман итуьчелаьргаь уьрнаьк бул. Мин килгаьнгаь кадаьр Изге язманы бердаьмлек алдында уку, ваьгазь соьйлаьуь хъаьм оьйраьтуь белаьн маьш­гуль бул. ОЬлкаьннаьр синъа кулларын куйганда, паьйгамбаьр суьзе аша бирелгаьн рухи буьлаькне игътибарсыз калдырма. Алга китешенъ хъаьркемгаь ачык куьренсен оьчен, шулар белаьн шоьгыльлаьн, уьзенъне шуларга багышла. УЬз-уьзенъне хъаьм оьйраьт­каьн таьгълиматынъны куьзаьтеп тор хъаьм, нык торып, моны башка­руынъны даьвам ит. Чоьнки шулай эшлаьсаьнъ, уьзенъне даь, тынълау-чыларынъны да коткарырсынъ. ОЬлкаьн яшьтаьге ир-атларны шелтаьлаьмаь, баьлки атанъны уьгетлаьгаьн кебек уьгетлаь, яшь ир-атларны, кардаьшлаьренъне уьгетлаьгаьн кебек, оьлкаьн хатыннарны, ананъны уьгетлаьгаьн кебек, яшь хатыннарны, бар сафлык белаьн кыз кардаьшлаьренъне уьгетлаьгаьн кебек уьгетлаь. Чыннан да ялгыз булган тол хатыннарга хоьрмаьт куьрсаьт. АЬ тол хатыннынъ балалары яки оныклары булса, алар башта, ата-аналары хъаьм аьби-бабалары хакында кайгыртып, иманна­рын эштаь куьрсаьтергаь оьйраьнсеннаьр, чоьнки Аллахъы шуны тели. АЬ чыннан да тол хъаьм ялгыз хатын Аллахъыга оьмет баглый хъаьм, Аллахъыга ялварып, коьне-тоьне дога кыла. АЬ каьеф-сафага би­релгаьн тол хатын, яшаьсаь даь, ул инде уьле. Кимчелексез бул­сыннар оьчен, бу турыда кешелаьрненъ куьнъеленаь сенъдер. АЬгаьр даь бераьуь кардаьш-ырулары, биграьк таь якыннары хакында кайгырт­мый икаьн, ул иманыннан ваз кичкаьн хъаьм имансыздан да яман­рак була. Бер ирненъ генаь хатыны булып, алтмыш яшьтаьн ким бул­маган тол хатын, уьзененъ игелекле эшлаьре буенча танылган булса: балалар таьрбиялаьп уьстергаьн, кунакчыллык куьрсаьткаьн, имандашларынынъ аякларын юган, авырлык килгаьннаьргаь яр­даьм иткаьн хъаьм уьзен хъаьртоьрле игелекле эшкаь багышлаган булса гына, толларнынъ бердаьмлектаьге исемлегенаь кертелсен. *** Яшь тол хатыннарны исаь исемлеккаь кертмаь, чоьнки алар, жъенси телаьккаь бирелеп, тагын никахка керергаь телилаьр хъаьм, шулай итеп, уьзлаьрен Маьсихкаь багышлаудан туктыйлар хъаьм уьз­лаьрен хоькемгаь дучар итаьлаьр. Шунынъ оьстенаь алар, оьйдаьн-оьйгаь йоьреп, эшлексез булырга куьнегаьлаьр хъаьм эшсез йоьреп кенаь кал­мыйлар, тиешсез наьрсаьлаьр соьйлаьп, гайбаьт саталар хъаьм кеше эшенаь тыкшыналар. Шунъа куьраь, мин шуны телим: яманатын сатар оьчен дошманнарга хъичнинди саьбаьп бирмаьс оьчен, яшь тол хатыннар никахка керсеннаьр, балалар тудырсыннар, йорт-жъир-не карасыннар. Инде кайбераьуьлаьр, доьрес юлдан читкаь боры­лып, шайтан юлына бастылар бит. АЬгаьр ниндидер иман итуьче хатыннынъ гаилаьсендаь толлар булса, бердаьмлек алар оьчен маьшаькатьлаьнмаьсен хъаьм чыннан да тол булган хатыннарга ярдаьм итаь алсын оьчен, ул аларга уьзе ярдаьм итаьргаь тиеш. Яхшы жъитаькчелек итуьче оьлкаьннаьр, биграьк таь Аллахъы суь­зен белдеруьдаь хъаьм оьйраьтуьдаь авыр хезмаьт башкаручылар, ике тапкыр артык алырга лаеклы булып саналсыннар. Чоьнки Изге язма болай ди: «ашлык сугучы уьгезненъ авызын томалама» хъаьм «эшче хезмаьт хакына лаек». ОЬлкаьнгаь каршы шикаятьне* ике яки оьч шахъит белаьн булганда гына кабул ит. Башкалар­да да курку тусын оьчен, гоьнахъ кылучыларны барысы алдында фаш ит. Аллахъы, Маьсих Гайсаь хъаьм сайланган фаьрештаьлаьр алдында мин синъа кушам: бу кагыйдаьлаьрне алдан ук тискаьре карашта торып хъаьм берьяклылык куьрсаьтеп кулланма. Хезмаьткаь сайлау билгесе итеп, хъичкем оьстенаь ашыгычлык белаьн кулларынъны куйма хъаьм башкаларнынъ гоьнахъларына катнашма; уьзенъне саф тот. Буьтаьн коры су гына эчмаь, карынынъ оьчен, еш авырмас оьчен бераз шаьраб та эч. Инде кайбер кешелаьрненъ гоьнахълары билгеле хъаьм туры-дан-туры хоькемгаь илтаьлаьр, аь кайберлаьрененъ гоьнахълары исаь сонърак ачылыр. Шул ук раьвештаь игелекле эшлаьр даь билге­ле, аьгаьр кайберлаьре билгесез икаьн, яшеренеп калу моьмкин туьгел. Аллахъы исемен хъаьм таьгълиматны хъичкем хурламасын оьчен, коллык богавындагылар уьз хужъаларын барлык ихти­рамга лаеклы дип санарга тиеш. Хужъалары иманлы бул­ганнар, бер-берсе белаьн имандаш булганлыктан, алар белаьн илтифатсыз моьгамаьлаь итаьргаь тиеш туьгел, баьлки тагын да куьб­раьк хезмаьт куьрсаьтергаь тиеш, чоьнки хезмаьттаьн файда казанучы хужъалар — иман итуьчелаьр хъаьм соьеклелаьр. Боларны оьйраьт хъаьм наьсыйхаьт ит. АЬгаьр кем даь кем башка таьгълимат оьйраьтаь хъаьм Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ хак суьзлаьре хъаьм иман турындагы оьйраьтуь бе­лаьн килешми икаьн, ул таькаьббер, хъичнаьрсаь белми, аьмма баь­хаьслаьшергаь хъаьм суьз коьраьштерергаь хъаьваьслек белаьн агуланган була, хъаьм болардан коьнчелек, низаг, хурлау, маькерле шиклаьнуь килеп чыга, акылларына зыян килгаьн хъаьм хакыйкатьтаьн маьх­руьм калган кешелаьр арасында фикер каршылыклары туа. Шул кешелаьр, диндарлык табыш казануга хезмаьт итаь, дип уйлыйлар. Андыйлардан ерак йоьр. Кеше уьзендаь булганнар белаьн канаьгать икаьн, Аллахъыга иман итуь анынъ тормышын бик нык баета, чоьнки без доьньяга хъичнаьрсаь алып килмаьдек, аннан хъичнаьрсаь алып та китаь алма­быз. Ризыгыбыз хъаьм кием-салымыбыз булса, шунынъ белаьн канаьгать булыйк. АЬ инде баерга телаьуьчелаьр коткыга хъаьм то­закка тоьшаь, аларда бик куьп акылсыз хъаьм зарарлы телаьклаьр туа. Бу инде кешелаьрне афаьткаь хъаьм хъаьлакаьткаь китераь; чоьнки бар явызлыкларнынъ башлангычы - акчага хирыслык. Кайбераьуь­лаьр, монъа бирелеп, иманнан читлаьшкаьннаьр хъаьм уьз-уьзлаьрен куьп кайгыларга дучар иткаьннаьр. АЬ син, Аллахъы кешесе, болардан кач хъаьм таькъвалыкка, диндарлыкка, иманга, маьхаьббаьткаь, туьземлелеккаь хъаьм басынкы­лыкка омтыл. Иман коьраьшен кахъарманнарча алып бар, маьнъ­гелек тормышка ия бул, чоьнки син шул маьнъгелек тормышка чакырылдынъ хъаьм куьп шахъитлаьр алдында уьз иманынъны икъ­рар иттенъ. хъаьрнаьрсаьгаь тереклек бируьче Аллахъы алдында хъаьм Понти Пилатка шахъитлек биреп, хакыйкатьне икърар иткаьн Маь­сих Гайсаь алдында синъа боерык бираьм: Раббыбыз Гайсаь Маьсих килгаьнгаь кадаьр аьмерне тел тидермаьслек хъаьм шелтаьсез итеп баш­кар. Моьбараьк хъаьм бердаьнбер Хаким, патшаларнынъ Патшасы хъаьм хужъаларнынъ Хужъасы, бердаьнбер уьлмаьс, якын бара алмаслык яктылыкта торучы, кешелаьрдаьн хъичкем куьрмаьгаьн хъаьм куьруье даь моьмкин булмаган Аллахъы Маьсихне уьз вакытында куьрсаьтаьчаьк. Аллахъыга хоьрмаьт хъаьм маьнъгелек хакимлек булсын! Амин. *** Бу доьньядагы байларны кисаьт: алар таькаьбберлаьнмаьсеннаьр хъаьм ышанычсыз байлыкка туьгел, баьлки хозурлану оьчен безгаь хъаьрнаьрсаьне мул итеп бируьче Аллахъыга оьмет багласыннар. Аларга яхшылык кылырга, игелекле эшлаьре аркылы бай хъаьм юмарт булырга, байлыкларын башкалар белаьн буьлешергаь аьзер торырга боерык бир. Шул раьвешчаь, чын тормышка ирешуь оьчен, килаьчаьккаь нигез булырлык хаьзинаь тупларлар. АЬй, Тимуте! УЬзенъаь ышанып тапшырылганны сакла. Доьнья­ви буш суьзлаьр, урынсызга гыйлем дип аталган хъаьм доьреслеккаь туры килмаьгаьн наьрсаьлаьрдаьн читтаь тор. Кайбераьуьлаьр, шуларга бирелеп, иманнан читлаьштелаьр. Маьрхаьмаьт сезненъ белаьн булсын. Маьсих Гайсаьдаь булган тормыш турындагы ваьгъдаьне игъ­лан итаьргаь жъибаьрелгаьн, Аллахъы ихтыяры буенча Маьсих Гайсаьненъ раьсуьле Паулдан соьекле улым Тимутегаь саьлам. Ата Аллахъыдан ваь Раббыбыз Маьсих Гайсаьдаьн синъа маьрхаьмаьт, шаьфкать хъаьм иминлек булсын. Коьндез хъаьм тоьнлаь даими раьвештаь догаларымда сине искаь тоьшергаьндаь, мин даь, аьби-бабаларым кебек, саф воьжъдан белаьн уьзем хезмаьт итаь торган Аллахъыга раьхмаьт белдераьм. Синенъ куьз яшьлаьренъне истаь тотып, куьнъелемне шатлыкка тутырыр оьчен, сине бик куьраьсем килаь. Башта Лоис аьбиенъдаь, аннары аьниенъ АЬуьникаьдаь яшаьгаьн эчкерсез иманынъ турында искаь тоьшераьм. ХЪаьм ул синдаь даь бар дип инанам. Шул саьбаьптаьн хаьтеренъаь тоьшераьм: кулларымны оьстенъаь куеп алу аша синъа Аллахъы та­рафыннан бирелгаьн рухи буьлаькне уьстер. Чоьнки Аллахъы безгаь курку рухын туьгел, баьлки коьч, маьхаьббаьт хъаьм аек фикер йоьртуь рухын биргаьн. Шулай итеп, Раббыбыз турында шахъитлек бируьдаьн, Анынъ хакына тоткын булган миннаьн даь оялма, аьмма, Аллахъы коьче белаьн ныгытылып, Яхшы хаьбаьр оьчен минем белаьн бергаь газап чик. Аллахъы кылган эшлаьребез аркасында туьгел, баьлки УЬзененъ нияте хъаьм маьрхаьмаьте нигезендаь коткарып, безне изге тормыш­ка чакырган. Ул безгаь бу маьрхаьмаьтне вакыт башланганчы ук Маьсих Гайсаь аркылы биргаьн, хаьзер исаь аны Коткаручыбыз Маьсих Гайсаьненъ килуье аша куьрсаьткаьн. АЬ Маьсих Гайсаь уьлемне юкка чыгарган хъаьм, Яхшы хаьбаьр аркылы, тормыш ваь уьлемсез-лекне ирешаь алырлык иткаьн. Мин шул Яхшы хаьбаьрне игълан итуьче, раьсуьл хъаьм оьйраьтуьче итеп билгелаьп куелган. Мин шу­нынъ оьчен газап чигаьм даь, аьмма оялмыйм, чоьнки Кемгаь ышану­ымны белаьм, хъаьм минъа ышанып тапшырылганны Анынъ сонъгы коьнгаь кадаьр саклый алачагына инанам. Маьсих Гайсаьгаь иман итеп хъаьм Анынъ маьхаьббаьтендаь торып, миннаьн ишеткаьн доьрес суьзлаьрне уьрнаьк итеп тот. Синъа ыша­нып тапшырылган чын таьгълиматны бездаь яшаьуьче Изге Рух ярдаьме белаьн сакла. Син белаьсенъ, Асия оьлкаьсендаьгелаьрненъ барысы да мине ташлап киттелаьр: Фуьгел хъаьм ХЪермогенис та алар арасында. Раббы Онисифор гаилаьсенаь шаьфкать бирсен, чоьнки ул куьп тапкырлар минем куьнъелемне куьтаьрде хъаьм тоьрмаьдаь утыруымнан оялмады. Киресенчаь, Римга килгаьч, мине бик тырышып эз­лаьгаьн хъаьм эзлаьп тапкан. Сонъгы коьндаь ул Раббы ярдаьме белаьн Ходай шаьфкатен алсын. Эфестаь чакта анынъ минъа тырышып хезмаьт итуьен бик яхшы белаьсенъ. Улым, син Маьсих Гайсаьненъ маьрхаьмаьте белаьн нык тор хъаьм куьп шахъитлаьр алдында, миннаьн ишеткаьн наьрсаьлаьрне башкаларны да оьйраьтергаь саьлаьтле булачак ышанычлы ке­шелаьргаь тапшыр. Маьсих Гайсаьненъ яхшы сугышчысы кебек, барлык иман итуьчелаьр белаьн газап чик. Бернинди хаьрби хез­маьткаьр даь, гаскаьр башлыгына ярарга тырышып, уьзен коьндаьлек эшлаьр белаьн баьйлаьми. Шул раьвешчаь, аьгаьр кемдер йоьгеруь ярышында катнашып, кагыйдаьлаьр буенча йоьгерми икаьн, ул жъинъуьчегаь дигаьн буьлаьккаь лаек була алмас. Авыр хезмаьт башка­ручы игенче, жъыеп алынган унъыштан уьз оьлешен беренче алырга тиеш. Мин аьйткаьннаьр турында уйла хъаьм Раббы синъа бар наьр­саьне даь анъларга ярдаьм итаьр. Гайсаь Маьсихне исенъдаь тот. Ул, Давыт наьселеннаьн булып, уьледаьн терелтеп торгызылды. Бу турыда мин игълан иткаьн Яхшы хаьбаьрдаь аьйтелаь. Яхшы хаьбаьрне тарату хезмаьтен башкарып, хаьтта жъинаятьче кебек богауланып, мин газапларга туьзаьм, аьмма Аллахъы суьзе богауларда туьгел. Шунъа куьраь, Аллахъы сайлап ал­ганнар хакына, алар да Маьсих Гайсаь биргаьн котылуны хъаьм шу­нынъ белаьн бергаь маьнъгелек дан алсын оьчен, мин барына да туьзаьм. Туьбаьндаьге суьзлаьр хак: Анынъ белаьн уьлгаьнбез икаьн, Анынъ белаьн бергаь яшаьрбез даь. АЬгаьр туьзаьбез икаьн, Анынъ белаьн патшалык та итаьрбез; АЬгаьр Аннан баш тартсак, Ул да бездаьн баш тартыр. Без тугры булмасак та, Ул хъаьрчак тугры булып кала, чоьнки Ул УЬз-УЬзенаь каршы килаь алмый. Боларны боьтен кешелаьрненъ ислаьренаь тоьшер хъаьм, суьзлаьр турында баьхаьслаьшмаьсеннаьр оьчен, Аллахъы каршында аларны ныгытып кисаьт. Монынъ бернинди даь файдасы юк, аь тынълаучы­ларны хъаьлакаьткаь илтаь. Хакыйкать суьзенаь доьрес оьйраьтуьче хъаьм эшен оятка калмаслык итеп башкаручы эшче кебек, Аллахъынынъ хуплавына ирешуь оьчен, моьмкин булганнарнынъ барысын да эшлаь. Имансыз буш суьзлаьрдаьн исаь ерак тор; чоьнки алар кешелаьрне Аллахъыдан тагын да ныграк читлаьштераь. Андый суьзлаьр — та­ралучы яман шеш кебек; ХЪуьменаьй белаьн Филит таь шуларны та­ратучылар арасында. Безненъ оьчен уьледаьн терелуь инде булды дип, алар хакыйкатьтаьн читкаь тайпылдылар хъаьм кайбераьуьлаьр-ненъ иманнарын какшаттылар. АЬмма Аллахъы корган нигез нык тора, анъарга мондый суьзлаьр язылган: «Раббы УЬзенекелаьрен белаь», хъаьм: «Раббыга табынучы явызлыктан читлаьшсен». Зур йортта алтын хъаьм коьмештаьн ясалган савыт кына туьгел, баьлки агач хъаьм балчык савытлар да бар, хъаьм аларнынъ кайбер­лаьре махсус тотыла торган, икенчелаьре гадаьти кулланышта. Шулай итеп, кем уьзен явызлык кылудан чистартыр, ул — уьзен Аллахъыга багышлаган, Йорт Хужъасына яраклы, хъаьрбер игелек­ле эшкаь аьзер булган махсус кулланылыштагы савыт булыр. Яшьлекненъ аьдаьпсез телаьклаьреннаьн кач. ХЪаьм Раббыны чын йоьраьктаьн ярдаьмгаь чакыручылар белаьн бергаь таькъвалыкка, иманга, маьхаьббаьткаь, иминлеккаь омтыл. Акылсыз хъаьм томана баьхаьслаьргаь катышма, аларнынъ ызгыш-талашлар гына китереп чыгаруын белаьсенъ. Раббы колы исаь баьхаьслаьшергаь тиеш туьгел, аьмма хъаьммаьсенаь даь ягымлы булырга, оста итеп оьйраьтуьче хъаьм сабыр булырга, оьйраьтуьлаьргаь карышучыларга басынкылык бе­лаьн уьгет-наьсыйхаьт бирергаь тиеш. Баьлки Аллахъы аларга хакый­катьне танып белуьгаь алып килаь торган таьуьбаь бирер, баьлки алар акылга утырырлар хъаьм иблис уьзененъ ихтыярын уьтаьсеннаьр оьчен элаьктергаьн тозактан котылып калырлар. Белеп тор, сонъгы коьннаьрдаь авыр вакытлар булачак. Чоьнки кешелаьр уьзлаьрен генаь соьючаьн, байлык яратучан, мактанчык, хъавалы хъаьм хурлаучан булырлар; алар ата-ана-ларына буйсынмаслар, яхшылыкны белмаьслаьр, изге наьрсаь­лаьрне ихтирам итмаьслаьр. Алар маьхаьббаьтсез, килешмаьуьчаьн, яла ягучан, тотнаксыз, шаьфкатьсез булырлар хъаьм яхшылыкны дошман куьрерлаьр; алар хыянаьтче, оятсыз, таькаьббер булыр хъаьм, Аллахъыны яратуга караганда, лаьззаьтне куьбраьк яратырлар. Тышкы яктан иман тотучы булып куьренерлаьр, аь иман тотунынъ коьчен инкяр итаьрлаьр. Андыйлардан ерак тор. Андыйлар сиздермичаь генаь йортларга кераьлаьр хъаьм гоьнахъка баткан ваь тоьрле азгын телаьклаьрненъ кубызына биюче баьхетсез хатын-кызларнынъ куьнъеллаьрен билаьп алалар. Бу хатыннар исаь хъаьрвакыт оьйраьнаьлаьр, аьмма беркайчан да хакыйкатьне анълауга ирешаь алмыйлар. Янис хъаьм Ямбрис Мусага каршы килгаьн ке­бек, бозык акыллы хъаьм иманда файдасыз булган бу кешелаьр шулай ук хакыйкатькаь каршы килаьлаьр. АЬмма ерак китаь ал­маслар, чоьнки тегелаьрненъ акылсызлыгы маьгълуьм булган куьк, аларныкы да хъаьммаьсенаь ачык куьренер. Син исаь таьгълиматыма, яшаьуь раьвешемаь, ниятлаьремаь, иманыма, сабырлыгыма, маьхаьббаьтемаь, туьземлегемаь иярденъ. Мине ничек эзаьрлеклаьуьлаьрен хъаьм ничек газап чигуьлаьремне белаьсенъ. Антиухея, Икуьниун хъаьм Лустра шаьхъаьрлаьрендаь нин­ди эзаьрлеклаьуьлаьргаь дучар булуымны да белаьсенъ. Мине барын­нан да Раббы коткарды! *** Чынлап та Маьсих Гайсаьгаь хезмаьт итеп, хак дин буенча яшаьргаь телаьуьчелаьрненъ барысы да эзаьр­леклаьнер. АЬмма маькерле кешелаьр хъаьм алдакчылар исаь, адаш­тырып хъаьм уьзлаьре даь адашып, явызлыкларында тагын да алга китаьрлаьр. Син исаь наьрсаьгаь оьйраьнденъ хъаьм наьрсаьгаь инандынъ, шулар­ны даьвам ит, чоьнки кемнаьн оьйраьнгаьненъне белаьсенъ. Шунынъ оьстенаь син Изге язмаларны балачактан ук белаьсенъ. Алар синъа, Маьсих Гайсаьгаь иман итуь аша, сине котылуга китеруьче зираьклек бираь ала. Аллахъы кешесе саьлаьтле хъаьм барлык яхшы эшкаь аьзер булсын оьчен, боьтен Язма Аллахъы тарафыннан рухланды-рылган хъаьм оьйраьтуь, шелтаьлаьуь, тоьзаьтуь хъаьм Аллахъыга яраклы бу­лып яшаьуь турында уьгет-наьсыйхаьт бируь оьчен файдалы. Терелаьрне хъаьм уьлелаьрне хоькем итаьчаьк Маьсих Гайсаь Пат­ша булып килаьчаьк, шунъа куьраь Аллахъы хъаьм Маьсих Гайсаь алдында синъа жъитди раьвештаь кушам: Аллахъы суьзен игъ­лан ит, моны унъайлы хъаьм унъайсыз вакытта да эшлаьргаь аьзер тор, тоьзаьт, шелтаьлаь, оьйраьткаьндаь хъаьрвакыт сабырлык белаьн уьгетлаь. Чоьнки шундый вакыт килер, доьрес таьгълиматны тынъ­ларга телаьмаьслаьр, баьлки уьзлаьренаь ошаган, колакларына ятыш­лы итеп оьйраьтуьче укытучыларны гына уьзлаьре янына куьп итеп жъыярлар, хъаьм, хакыйкатьне тынъламыйча, кешелаьр уйлап чы­гарган риваятьлаьргаь колак салырлар. Син исаь беркайчан да югалып калма, кайгыларга туьз, Яхшы хаьбаьр тарату эшен кыл, уьз хезмаьтенъне башкарып чык. Чоьнки минъа бу доьньядан китаьр вакыт жъитте. Минем тор­мышым корбан китеруь урынына салынган корбан кебек. Мин яхшы ярыштым, ахырга тикле йоьгердем, иманны саклап кал­дым. Хаьзер мине жъинъуьче буьлаьге - хаклык тажъы коьтаь. Раббы, гадел Хоькем кылучы, минъа аны сонъгы коьндаь бираьчаьк. хъаьм минъа гына туьгел, баьлки Анынъ килуьен сагынып коьтуьчелаьрненъ барсына да бираьчаьк. Тиздаьн минем янга килергаь тырыш, чоьнки бу доьньяны яратып, Димас мине ташлап, Тессалуникаь шаьхъаьренаь, Крискис -Гаьлаьтия, Титус - Далматия оьлкаьлаьренаь киттелаьр. Монда ми­нем белаьн бер Луьк кенаь. Маркны уьзенъ белаьн алып кил, чоьнкихезмаьтемдаь ул минъа ярдаьм итаь ала. Тухикны исаь мин Эфесшаьхъаьренаь жъибаьрдем. Килгаьндаь Троас шаьхъаьрендаь Карпларда калдырган жъилаьнемне хъаьм минем язма тоьргаьклаьрен, биграьк таькуьннаьн ясалганнарын алып кил. Тимерче Искаьндаьр минъа куьп явызлыклар эшлаьде. Раббы анъа эшлаьренаь карап туьлаьр. Син уьзенъ даь аннан саклан, чоьнки ул безненъ суьзлаьргаь бик нык каршы килде. УЬземне беренче тапкыр яклаган вакытта минем белаьн бер­кем даь юк иде, барысы да мине калдырып китте. Бу аларга гаеп булып саналмасын! Раббы исаь минем янда булды хъаьм, Алла-хъынынъ хаьбаьре минем аркылы тулысынча игълан ителсен хъаьмбар халыкларга ишетелсен оьчен коьч бирде хъаьм мин арыслан авызыннан коткарылдым. Раббы мине хъаьрбер явыз эшлаьр­даьн йолып алыр хъаьм, коткарып, УЬзененъ Куьктаьге Патшалыгына алып китаьр. Анъа маьнъгедаьн маьнъгегаь дан. Амин. Прискиллаь белаьн АЬкуьл хъаьм Онисифорлар гаилаьсен саьлам­лаь. Эрасты Коьринт шаьхъаьрендаь калды. Трофимны исаь Милит шаьхъаьрендаь авыру килеш калдырдым. Кышка хаьтле килеп жъи­таьргаь тырыш. Сине АЬуьбуьл хъаьм Пудис, Лин белаьн Клаьуьдия хъаьм барлык имандашлар саьламли. Раббы синенъ рухынъ белаьн. Маьрхаьмаьт сезненъ белаьн. Аллахъы колы хъаьм Гайсаь Маьсихненъ раьсуьле Паулдан саьлам. Аллахъы тарафыннан сайлап алынганнарны иманга хъаьм дин­дарлыкка илтуьче хакыйкатьне танып белуьгаь китеруь оьчен жъибаьрелдем мин. Безгаь бу иман хъаьм хакыйкатьне танып белуь — Аллахъы вакыт башланганчы ук ваьгъдаь иткаьн маьнъгелек тормыш­ка оьмет бираь, аь Ул беркайчан да ялганламый. Билгелаьнгаьн вакыт жъиткаьч, Коткаручыбыз Аллахъы боерыгы буенча минъа ышанып тапшырылган ваьгазь аша, Ул УЬзененъ бу хаьбаьрен игъ­лан итте. Минем белаьн бер уьк иманны уртаклашучы чын улым Титуска Ата Аллахъы ваь Коткаручыбыз Маьсих Гайсаьдаьн маьрхаь­маьт хъаьм иминлек булсын. Тоьгаьллаьнмаьгаьн эшлаьрне таьртипкаь китеруь хъаьм барлык шаь­хъаьрлаьрдаь мин боерганча иман итуьчелаьр бердаьмлеклаьрененъ оьл­каьннаьрен билгелаьуь оьчен, мин сине Критта калдырдым. ОЬлкаьн бер гаепсез, бер генаь хатыннынъ ире булырга тиеш. Анынъ балала­ры шулай ук иман итуьчелаьр, акылсызлыкта яки буйсынмаучан-лыкта гаеплаьнмаьуьчелаьр булырга тиеш. Чоьнки бердаьмлектаьге жъитаькче, Аллахъы эшлаьре белаьн идараь итуьче буларак, бер гаеп­сез булырга тиеш. Ул таькаьббер, ачулы, эчкече, сугыш чукмары, хурлыклы табышка омтылучан туьгел, баьлки кунакчыл, яхшы­лык соьючаьн, тоьпле, гадел, изге, уьз-уьзен тота белуьче булырга тиеш. Башкаларны доьрес таьгълиматта наьсыйхаьтлаьуь хъаьм анъа каршы кешелаьрне фаш та итаь алу оьчен, шул таьгълиматка туры килгаьн тугры суьзне тотарга тиеш. Чоьнки буйсынмаучан, такылдык хъаьм ялганчылар биграьк таь маьсихче-яхъуьдлаьр арасында куьп. Аларны авызларын ябарга маьжъбуьр итаьргаь кираьк, чоьнки алар хурлыклы табыш хакына, ти­еш булмаганнарны оьйраьтеп, бер боьтен гаилаьлаьрне жъимераьлаьр. Алар арасыннан бераьуь, бер акыл иясе: «Критлылар — хъаьрва­кыт алдакчы, явыз ерткычлар, ялкау хъаьм гужълар», — дигаьн. Бу шахъитлек хак.%Шунъа куьраь алар хак иманны тотсыннар хъаьм яхъуьдлаьрненъ риваятьлаьренаь хъаьм хакыйкатьне кире кагучыларнынъ кагый­даьлаьренаь таянмасыннар оьчен, аларны бик нык таьнкыйтьлаь. *** Сафлар оьчен барысы да саф, аьмма бозык хъаьм имансыз кеше­лаьр оьчен бернинди саф наьрсаь юк, чоьнки аларнынъ акыллары хъаьм воьжъданнары бозык. Алар, Аллахъыны белаьбез, дип ышан­дыралар, аьмма эшлаьре белаьн Аннан ваз кичаьлаьр. Алар аьшаьке, тынълаусыз хъаьм хъаьрбер игелекле эш оьчен файдасыз. АЬмма син аек таьгълиматка туры килгаьннаьрне оьйраьт. ОЬл­каьн яшьтаьге ир-атларга аьйт: алар тотнаклы, ихтирамга лаек, тоьпле булырга хъаьм иман, маьхаьббаьт, туьземлектаь нык то­рырга тиеш. Шулай ук оьлкаьн яшьтаьге хатын-кызларга да аьйт: алар уьзлаьрен чын иман итуьчелаьр кебек тотарга, гайбаьт соьйлаьш­маьскаь, эчкечелеккаь бирелмаьскаь хъаьм башкаларны яхшылыкка оьйраьтергаь тиеш. Аллахъы суьзенаь карата хурлык килмаьсен оьчен, алар яшь хатыннарны уьз ирлаьрен хъаьм балаларын яратырга, тоьпле, саф, яхшы хужъабикаь булырга хъаьм ирлаьренаь куьндаьм бу­лырга оьйраьтергаь тиеш. Шул раьвешчаь, яшь ир-атларга да тоьпле булырга наьсыйхаьт бир. Аларга барлык яхшы гамаьллаьрдаь уьрнаьк куьрсаьт. ОЬйраьтуьлаьренъдаь намуслы хъаьм жъитди бул; каршы тору­чылар безненъ турыда хъичнинди начар суьз аьйтаь алмыйча оятка калсын оьчен, соьйлаьменъ таьнкыйть итаь алмаслык даьраьжъаьдаь доь­рес булсын. Колларга наьсыйхаьт бир: алар бар наьрсаьдаь хужъала­рына буйсынсыннар, ярарга тырышсыннар, баьхаьслаьшмаьсеннаьр, урлашмасыннар, баьлки уьзлаьрененъ хъаьрнаьрсаьдаь чыннан да тугры булуларын куьрсаьтсеннаьр. Коткаручыбыз Аллахъынынъ таьгълиматы кешелаьрненъ игътибарын бар наьрсаьдаь уьзенаь жъаьлеп итаь торган булсын оьчен, аларга боларны эшлаьуь кираьк. Чоьнки Аллахъынынъ хъаьр кешегаь котылу бируьче маьрхаьмаьте килде. Бу маьрхаьмаьт, алласызлыкны хъаьм доьньяви наьфеслаьрне кире кагып, безне бу доьньяда тоьпле, гадел хъаьм Аллахъыны хоьр­маьт итеп яшаьргаь оьйраьтаь. Шул ук вакытта боьек Аллахъы хъаьм Коткаручыбыз Гайсаь Маьсихненъ шоьхъраьте килуьенаь куанычлы оьметебез бар. Маьсих безне хъаьртоьрле гоьнахътан йолып алу оьчен хъаьм яхшылык кылырга ашкынып торучы уьзенчаьлекле халкын УЬзе оьчен чистартырга дип, УЬзен корбан итте. Монынъ барысын хъаьртоьрле хакимлек белаьн соьйлаь, наьсый­хаьт ит хъаьм фаш ит. Синъа беркем даь туьбаьнсетеп карамасын. Башлыкларга, хакимлеккаь буйсынырга хъаьм аларны тынъ­ларга, хъаьртоьрле яхшы эшлаьргаь хъаьрвакыт аьзер торырга кираьклеген иман итуьчелаьрненъ ислаьренаь тоьшер. Аларны шулай ук беркемне даь яманламаска, баьлки бар кешелаьргаь кара­та хъаьрнаьрсаьдаь басынкылык куьрсаьтеп, тыныч хъаьм игътибарлы булырга оьйраьт. Чоьнки кайчандыр без даь тинтаьк, тынълаусыз, алданган, тоьрле наьфес хъаьм лаьззаьтлаьр коллыгында идек; без тор­мышыбызны явызлыкта хъаьм коьнчелектаь уьткаьрдек; безгаь наьф­раьтлаьнделаьр, хъаьм без даь бер-беребезгаь наьфраьтлаьндек. АЬмма Коткаручыбыз Аллахъы УЬзененъ игелеклелеген хъаьм кешелаьргаь карата маьхаьббаьтен куьрсаьткаьндаь, безне кылган таькъва эшлаьре­без аркасында туьгел, баьлки УЬзененъ шаьфкате буенча, Изге Рух белаьн янъадан тудыру ваь янъарту аркылы, УЬзененъ юып чистарту гамаьле аша коткарды. Без Анынъ маьрхаьмаьте аркылы акланып, уьзебез оьмет иткаьн маьнъгелек тормышка ия булу оьчен, Ул бу Рух­ны Коткаручыбыз Гайсаь Маьсих аша безгаь мул итеп яудырды. *** Бу суьзлаьр хак. Синенъ бу наьрсаьлаьр турында басым ясап аьйтуь­енъне телим, Аллахъыга иман итуьчелаьр уьзлаьрен яхшы эшлаьргаь багышласын, чоьнки болар аьйбаьт хъаьм кешелаьргаь файдалы. АЬ тинтаьк баьхаьс, шаьжъаьраьлаьр хъаьм канун турындагы ызгыш-талаш хъаьм кычкырышулардан читлаьш, чоьнки алар файдасыз хъаьм маьгънаьсез. Бер яки ике тапкыр кисаьткаьннаьн сонъ, буьленешлаьр китереп чыгара торган кеше белаьн бернинди уртак эшенъ бул­масын! Син белаьсенъ, андый кеше бозык хъаьм ул гоьнахъ кыла, шунынъ белаьн уьз-уьзен хоькемгаь дучар итте. Мин синенъ янга АЬртимаьс яки Тухикны жъибаьраьм. Алар ки­леп жъиткаьч, уьзенъ минем янга Никаьполискаь килуь оьчен боьтен коьченъне куй, чоьнки мин кышны анда чыгарга уйлыйм. Канун­чы Зинаьс хъаьм Апуллусны, алар бернаьрсаьгаь мохтажъ булмаслык итеп, бик тырышлык белаьн юлга аьзерлаь. Безненъ иман итуьче­лаьр, башкаларнынъ ихтыяжъларын канаьгатьлаьндераь алсын оьчен, уьзлаьрен игелекле эшлаьргаь багышларга оьйраьнсеннаьр. Аларнынъ тормышлары файдасыз булмасын. Минем белаьн булганнарнынъ барысы да сине саьламли. Безне яратучы иман итуьчелаьрненъ барысына да саьлам тапшыр. Маьрхаьмаьт сезненъ барыгыз белаьн даь булсын. Кадерле дустыбыз хъаьм хезмаьттаьшебез Филимунга, шулай ук синенъ йортынъа жъыелучы иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь, туга­ныбыз Апфия ханым хъаьм коьраьштаьшебез Архипка Маьсих Гайсаь хакына тоьрмаьдаь утыручы Паул хъаьм имандашыгыз Тимутедаьн саьлам. *** Атабыз Аллахъы ваь Раббы Гайсаь Маьсихтаьн сезгаь маьрхаь­маьт хъаьм иминлек булсын. Туганым Филимун, догаларымда сине искаь тоьшергаьндаь, хъаьрвакыт Аллахъыма раьхмаьт укыйм, чоьнки Раббы Гайсаьгаь иманынъ хъаьм изгелаьргаь карата маьхаьббаьтенъ турында еш ишетаьм. Иманынъны башкалар белаьн даь наьтижъаьле итеп буьлеш хъаьм, без Маьсихтаь ия булган бар игелекне алар тулысынча анъласын дип, дога кылам. Туганым, маьхаьббаьтенъ минъа олы шатлык хъаьм зур юаныч булды, чоьнки синенъ аша иман итуьчелаьрненъ куьнъеллаьре сафланды. Маьсихтаь рухи кардаьшенъ буларак бурычынъны уьтаьуьне талаьп итаьргаь хакым булса да, башка хъичкем туьгел, мин, Паул — Маьсих Гайсаьненъ илчесе хъаьм даь Анъа иман итуьем оьчен хаьзер тоьрмаьдаь утыручы тоткын — синъа маьхаьббаьткаь таянып моьраьжъаь­гать итуьне кулайрак куьраьм. УЬземненъ улым Онисим хакына синъа моьраьжъаьгать итаьм, чоьнки зинданда мин анынъ рухи атасы булдым. Элек ул синъа файдасыз иде, хаьзер исаь синенъ оьчен даь, минем оьчен даь файдалы. Аны, йоьраьгемнаьн оьзеп, кире синенъ янга жъибаьраьм. Мин аны уьз янымда калдырырга телаьр идем: ул сине алыштырып, Яхшы хаьбаьр хакына зинданда вакытта минъа ярдаьм итаьр иде. АЬмма бернаьрсаьне даь синенъ ризалыктан башка эшлисем кил­маьде. Ул вакытта игелекле эшенъ уьз телаьгенъ буенча туьгел, баьлки ирексезлаьп кушканга булыр иде. Ул синенъ янда боьтенлаьйгаь калсын оьчен, синнаьн вакытлыча аерылып торган булуы да их­тимал. Аны хаьзер кол кебек туьгел, баьлки колга караганда яхшырак итеп, якын туганынъ кебек каршы ал. Мин аны бикяратам, аьмма, синенъ оьчен, кеше буларак та, маьсихче буларак таул тагын да кадерлераьк булыр. Шулай булгач, аьгаьр мине имандаш куьрсаьнъ, анъа да, мине кабул иткаьндаьй, ачык чырай куьрсаьт. Ул синъа ниндидер зыян китергаьн икаьн яки бираьчаьге булса, боларны минем бурычымитеп сана. Мин, Паул, моны уьз кулым белаьн язам: синъа уьзем туьлаьрмен; инде уьзенъненъ даь тормышынъ белаьн минъа бурычлы бу­луынъны аьйтеп тормыйм. АЬйе, туганым, Раббы хакына минъа яхшылык кыл; Маьсихтаь имандаш буларак, куьнъелемне куьтаьр. Бу уьтенечемне кире какмасынъа ышанып язам хъаьм, сораганыма караганда, синенъ куьбраьк таь эшлаьячаьгенъне белаьм. Шулай ук минем оьчен даь бер буьлмаь хаьстаьрлаьп куйчы, чоьн­ки догаларыгызга жъавап булып сезгаь кире аьйлаьнеп кайтырмындип оьметлаьнаьм. Маьсих Гайсаь хакына кулга алынган Эпафрас хъаьм хез­маьттаьшлаьрем Марк, Аристарх, Димас хъаьм Луьк шулай ук синесаьламли. *** Раббы Гайсаь Маьсихненъ маьрхаьмаьте сезненъ рухыгыз белаьнбулсын. Аллахъы борынгы заманда паьйгамбаьрлаьр аша ата-бабала-рыбызга куьп маьртаьбаьлаьр хъаьм куьп тоьрле соьйлаьде. Шушы сонъгы коьннаьрдаь Ул безгаь боьтен наьрсаьненъ варисы итеп куйган Улы аша соьйлаьде. Аллахъы галаьмне Улы аша барлыкка китерде. Анынъ Улы — Аллахъынынъ даны чаьчкаьн яктылык ваь Аллахъынынъ тоьп-тоьгаьл чагылышы. Ул хъаьммаь наьрсаьне УЬзененъ кодраьтле суьзе белаьн тотып тора. Кешелаьрне гоьнахъларыннан чистарткач, Ул куьктаь Маьхъабаьт Аллахъынынъ унъ ягына утырды. Ул фаьрештаьлаьрдаьн никадаьр оьлкаьнраьк булса, Анынъ исеме алар исеменнаьн шулкадаьр югарырак тора. Чоьнки фаьрештаьлаьрненъ бераьрсенаь кайчан да булса: «Син — Минем Улым, буьген Мин Сине тудырдым», — дип аьйткаьнме Аллахъы? ХЪаьм тагын фаьрештаьлаьрненъ кайсы ту­рында да булса: «Мин — Анынъ Атасы булачакмын, аь Ул Минем Улым булачак», — дип аьйткаьнме Аллахъы? Доьньяга УЬзененъ беренче туган Улын китергаьндаь, Аллахъы: «Барлык Аллахъы фаьрештаьлаьре Анъарга табынсын», — ди. Фаьрештаьлаьр турында Аллахъы: «Аллахъы УЬзененъ фаьрештаьлаьрен жъиллаьр итаь, хезмаьтчелаьрен янып торган ялкын итаь», — ди. Улы турында исаь: «Йа Аллахъым, Патшалыгынъ маьнъгелек; Синенъ хакимлегенъ гадел, — ди. — Син хаклыкны соьйденъ, канунсызлыкны куьралмадынъ. Шунъа куьраь Аллахъы, Синенъ Аллахъынъ, Синъа иптаьшлаьренъаь караганда зуррак шатлык буьлаьк итте». Аллахъы тагын болай ди: «Йа Раббым, башта Син жъирненъ нигезлаьрен, кулларынъ белаьн куьклаьрне бар иттенъ. Алар бетаьр, аь Син исаь маьнъге калырсынъ. Алар хъаьммаьсе даь кием кебек тузып бетаьчаьк. Син аларны оьс киеме кебек итеп тоьреп алачаксынъ, алар кием кебек алыштырылачак, Син исаь гел бер тоьрле калачаксынъ, Синенъ гомеренъ маьнъге бетмаьячаьк». Фаьрештаьлаьрненъ бераьрсенаь Аллахъы кайчан да булса: «Дошманнарынъны Синенъ аяк астынъа баскыч итеп салганчы, утыр Минем унъ ягымда», — дигаьнмени? Фаьрештаьлаьр — котылуны мирас итеп алачак зат­ларга хезмаьт итуь оьчен жъибаьрелгаьн рухлар туьгелмени? Шунъа куьраь, туры юлдан чыкмас оьчен, ишеткаьннаьребезгаь аеруча игътибарлы булырга тиешбез. Чоьнки фаьрештаьлаьр аша жъиткерелгаьн суьз доьрес булып, хъаьртоьрле жъинаять ваь тынълаусызлык тиешле жъаьзасын алган икаьн, шундый боьек коткарылу белаьн исаьплаьшмаьсаьк, жъаьзадан без ничек котылып калырбыз сонъ? Раббы УЬзе кешелаьргаь бу хакта беренче булып хаьбаьр жъиткерде. ХЪаьм Раббы аьйткаьнне ишеткаьн кешелаьр бу кот­карылунынъ чын булуын безгаь исбат иттелаьр. Аллахъы УЬзе даь моны безгаь галаьмаьтлаьр, могжъизалар ваь тоьрле кодраьтле гамаьллаьр кылып, Изге Рухтан килгаьн буьлаьклаьрне УЬз ихтыяры буенча буь­леп бируь юлы белаьн исбат итте. Аллахъы без хаьзер соьйли торган килаьчаьк доьньяны фаьрештаь­лаьр кулына тапшырмады. АЬмма кемдер кайдадыр Изге язмада аьйткаьн: «Син ни оьчен кеше турында кайгыртасынъ? Син нигаь адаьм улы турында уйлыйсынъ? Син аны беркадаьр вакытка фаьрештаьлаьрдаьн туьбаьнраьк куйдынъ; Син анынъ башына дан ваь кадер-хоьрмаьт тажъын кидерденъ, хъаьммаьсен даь анынъ кулына тапшырдынъ». Бар наьрсаьне анъа буйсындыргач, хъаьммаьсе даь анынъ ихтыярына буйсына торган булды. Лаькин аьле без хъаьммаь наьрсаьненъ анъарга буйсынганын куьрмибез. АЬмма без, Аллахъы маьрхаьмаьте аркасын­да, хъаьр кеше оьчен уьлсен дип, беркадаьр вакытка фаьрештаьлаьрдаьн туьбаьнраьк куелган Гайсаьне куьраьбез. Хаьзер без Аны газап чиккаьне хъаьм уьлгаьне аркасында дан ваь кадер-хоьрмаьт тажъы кигаьн хаьлдаь куьраьбез. Аллахъы хъаьммаь наьрсаьне бар итаь хъаьм саклый. УЬзенаь ияруьче куьплаьгаьн кешене данга илткаьн чагында Анынъ Гайсаьне газаплар аша камиллеккаь ирештеруье урынлы булды. Чоьнки коткарылуга аларны Гайсаь илтаь. Кешелаьрне изге итуьче Гайсаь хъаьм Ул изге иткаьн кешелаьр — икесе даь бер уьк Атадан. Менаь ни оьчен Гайсаь аларны туганнарым дип атаудан тартынмый. Гайсаь: «Синенъ исеменъне туганнарыма игълан итаьрмен, гыйбадаьт кылырга жъыелган халык алдында Синъа дан жъырлармын», — ди. Ул тагын: «Мин Аллахъыга ышаныч баглыйм», — ди. Ул шулай ук: «Менаь Мин УЬзем хъаьм Минъа Аллахъы биргаьн балаларым», — ди. Бу балаларнынъ каны ваь таьне бар. Гайсаь, УЬз уьлеме аша, уьлемгаь баш булган иблисненъ хакимлеген юк итаьр оьчен, гомере буена уьлемнаьн куркып, кол булып яшаьгаьн кешелаьрне азат итаьр оьчен, УЬзе даь кешелаьр кебек булды. Чоьнки Ул, аьлбаьттаь, фаьреш­таьлаьргаь туьгел, аь Ибрахъим токымына ярдаьм итаь. Шунъа куьраь, УЬзен корбан итеп, халыкнынъ гоьнахъларын йолар оьчен, Аллахъы-га хезмаьт итуьдаь раьхим-шаьфкатьле ваь тугрылыклы Баш Рухани булыр оьчен, Гайсаь бар наьрсаьдаь УЬзененъ туганнарына охшарга тиеш булды. Чоьнки Ул УЬзе даь, ваьсваьсаьлаьндерелеп, газап чик­каьнгаь куьраь, ваьсваьсаьгаь дучар булганнарга ярдаьм итаь ала. Изге туганнар, сезне даь Аллахъы чакырып алган. Шунъа куьраь уйларыгызда Гайсаьне — без тоткан иманнынъ Алла-хъы жъибаьргаьн Баш Руханиен саклагыз. Ул, Муса Аллахъы йортындагы эшлаьрдаь тугры булган кебек уьк, УЬзен билгелаьгаьн Аллахъыга тугры булды. Йортны тоьзуьчегаь йортнынъ уьзенаь кара­ганда куьбраьк хоьрмаьт куьрсаьтелгаьн кебек, Гайсаь Мусага караганда олырак хоьрмаьткаь лаек дип саналды. АЬлбаьттаь, хъаьрбер йортны кем даь булса бераьуь сала, аь хъаьммаь наьрсаьне Аллахъы бар кылган. Муса Аллахъы йортында тугры хезмаьтче иде хъаьм Мусанынъ эш­лаьре Аллахъы килаьчаьктаь аьйтаьчаьк наьрсаьлаьргаь шахъитлек булды. АЬ Маьсих Аллахъы йорты оьчен жъаваплы Угыл буларак тугры­лыклы; Анынъ йорты исаь — без, аьгаьр даь инде кыюлыкны ваь оьметкаь ышанычыбызны ахырга кадаьр сакласак. Шулай итеп, Изге Рух аьйткаьнчаь, «Буьген Аллахъынынъ тавышын ишетаьсез икаьн, чуьлдаьге сынау коьнендаь Аллахъыга каршы чыккандагы кебек, уьжъаьтлаьнмаьгез, анда сезненъ ата-бабаларыгыз Мине сынадылар ваь Минем кырык ел буена наьрсаь эшлаьгаьнемне куьрделаьр. Шунынъ оьчен Минем бу кешелаьргаь ачуым чыкты хъаьм Мин: „Аларнынъ куьнъеллаьре хъаьрвакыт ялгыш уйлый, алар Мин куьрсаьткаьн юлларны белмаьделаьр\, — дидем. Шунынъ оьчен Мин, ачуым чыгып: „Алар беркайчан да Минем тынычлыгыма кермаьячаьклаьр\, — дип ант иттем». Сак булыгыз, имандашлар, берегездаь даь тере Аллахъыдан баш тарткан, явыз, ышанмый торган йоьраьк булмасын. Кире­сенчаь, «буьген» дигаьн суьз аьле гамаьлдаь булганда, сезненъ берегез даь, гоьнахъ алдауларына бирелеп, кирелаьнмаьсен оьчен, бер-бере­гезне хъаьр коьнне даьртлаьндереп торыгыз. Чоьнки без барыбыз да, аьгаьр даь ахырга кадаьр баштагы ышанычыбызга нык тотын­сак, Гайсаь белаьн бер уьк юлдан барачакбыз. Изге язмада аьй­телгаьнчаь: «АЬгаьр даь сез буьген Аллахъынынъ тавышын ишетаьсез икаьн, Аллахъыга каршы чыккандагы кебек уьжъаьтлаьнмаьгез». Аллахъы тавышын ишетеп, Анъа каршы баш куьтаьргаьн кеше­лаьр кемнаьр иде сонъ? Муса Мисырдан алып чыккан кешелаьр туьгел идемени алар? Аллахъы кырык ел буена кемгаь ачулы булды сонъ? Гоьнахъ кылып, чуьлдаь уьлеп калган кешелаьргаь туьгел­ме? Алар Минем тынычлыгыма беркайчан да кермаьячаьк, дип кем турында ант итте сонъ Аллахъы? Суьз тынъламаучылар хакында туьгелмени? Шулай итеп, ышанмаулары оьчен, аларнынъ Алла-хъынынъ ял итуь урынына кераь алмаганын куьраьбез. Шулай итеп, Аллахъынынъ безгаь тынычлык, ял бируь ха­кындагы ваьгъдаьсе аьле уьз коьчендаь калганга куьраь, бераьребез аны алудан маьхруьм ителаь дип табылмасын оьчен, сак бу­лыйк. Исраиллелаьргаь жъиткерелгаьн кебек, Яхшы хаьбаьр безгаь даь жъиткерелде, лаькин алар ул хаьбаьрне ишетсаьлаьр даь, файдасы булмады, чоьнки алар хаьбаьрне тынълаучыларнынъ ышануын ур­таклашмадылар. Без исаь, ышануыбыз аркасында, Аллахъынынъ тынычлыгын кабул итаьбез. Аллахъы: «Ачуым чыгып, Мин ант иттем: алар беркайчан да Минем тынычлыгымны кабул итмаьячаьк», — диде. Гаьрчаь, доьньяны бар иткаьннаьн сонъ, Анынъ эшлаьре инде таьмамланган булса да, Ул шулай дип аьйтте. Бер урында атна­нынъ жъиденче коьне турында болай дип язылган бит: «ЖЪиденче коьнне Аллахъы УЬзененъ барлык эшлаьреннаьн ял итте». Шунда ук тагын: «Бу кешелаьр беркайчан да Минем тынычлыгымны кабул итмаьячаьк», — дип язылган. Яхшы хаьбаьрне элеграьк ишеткаьн кешелаьр, тынълаусызлык-лары оьчен, Аллахъынынъ тынычлыгын кабул итмаьделаьр. Лаькин кайбераьуьлаьрненъ аны кабул итаьчаьклаьре доьрес булганлыктан, Аллахъы тагын билгеле бер коьнне — «буьгенге коьн»не билгелаьде. Куьп еллар узганнан сонъ бу хакта Ул Давыт аша белдерде, инде аьйтелгаьнчаь: «Сез буьген Аллахъынынъ тавышын ишетаьсез икаьн, уьжъаьтлаьнмаьгез». Чоьнки халыкка тынычлыкны Ешуа китергаьн булса, Аллахъы буьтаьн коьн хакында аьйтмаьс иде. Алай булгач, Аллахъы халкы оьчен шимбаь коьн ял булачак. Чоьнки Аллахъынынъ тынычлыгын кабул иткаьн кеше, Аллахъы УЬзененъ эшлаьреннаьн ял иткаьн кебек, уьз эшлаьреннаьн сонъ ял итаьчаьк. Шунъа куьраь, Анынъ тынычлыгын алу оьчен бар коьчебезне куйыйк, тынълаусызлар уьрнаьгенаь ияргаьн оьчен беркем даь аннан маьхруьм калмасын. Чоьнки Аллахъынынъ суьзе тере ваь куаьтле; ул ике ягы да уьткен телаьсаь нинди кылычтан да уьткенраьк. Ул безненъ эчебезгаь шул­кадаьр тираьн уьтеп кераь ки, жъанны рухтан, буыннарны соьяк жъелегеннаьн аера. Ул безненъ йоьраьгебездаьге уй-фикерлаьребезне хоькем итаь. Аллахъынынъ куьзеннаьн кача алырлык берни даь юк, Анынъ алдында бар наьрсаь ачык ваь ничек булса шулай куьренаь. Без Анъа хисап бираьчаькбез. Безненъ куьклаьр аша узган боьек Баш Руханиебыз — Аллахъы Улы Гайсаьбез бар, шунъа куьраь, уьзебез тоткан иманга тугрылык­лы булып калыйк. Безненъ Баш Руханиебыз безненъ жъитешмаь­гаьн якларыбызны анъламаучы, безгаь телаьктаьшлек итаь белмаьуьче Зат туьгел. Ул безненъ кебек уьк сыналды, лаькин хъич кенаь даь гоьнахъ кылмады. Шулай итеп, ярдаьм кираьк булганда шаьфкать алу хъаьм маьрхаьмаьт табу оьчен, ышаныч белаьн маьрхаьмаьт таьхете янына барыйк. ХЪаьр баш рухани, кешелаьр арасыннан сайланып, Аллахъыга хезмаьт итуь оьчен кешелаьрненъ ваькиле итеп куела; хъаьм ул, ке­шелаьрненъ гоьнахълары оьчен, Аллахъыга буьлаьк ваь корбаннар бираь. Андый баш рухани белмаьуьчелаьрне даь, туры юлдан тай­пылучыларны да анълый ала, чоьнки ул уьзе даь коьчсез бер баьндаь генаьдер. Шунъа куьраь ул уьз гоьнахълары оьчен даь, халыкнынъ гоь­нахълары оьчен даь корбан китерергаь тиеш. Мондый хоьрмаьтле бурычны кеше уьз оьстенаь уьзе йоькли ал­мый, аны, уьз вакытында ХЪарунны сайлаган кебек, Аллахъы УЬзе билгелаьп куя. Шулай итеп, Баш Рухани булу хоьрмаьтен Гайсаь УЬз оьстенаь УЬзе алмады, киресенчаь, Аллахъы Анъарга: «Син — Минем Улым, буьген Мин Сине тудырдым», — диде. Аннары тагын Изге язмадагы икенче бер урында Аллахъы: «Маьлик-Садыйк ничек рухани булса, Син даь маьнъгегаь Рухани буласынъ», — диде. ЖЪирдаь яшаьгаьн чагында Гайсаь, куьз яшьлаьре белаьн кычкы­рып елап, УЬзен уьлемнаьн коткара алачак Аллахъыга дога кылды хъаьм ялварды, Аллахъы ихтыярына буйсынучы буларак, Анынъ ял­варуы Аллахъыга барып иреште. Аллахъы Улы булса да, Ул УЬз газаплары аша тынълаучан булырга оьйраьнде хъаьм, камиллеккаь ирешкаьннаьн сонъ, УЬзенаь тынълаучан булган хъаьркем оьчен маьнъге­лек котылу чыганагы булды. Ул, Маьлик-Садыйк ничек рухани булса, шулай Аллахъы тарафыннан Баш Рухани итеп билгелаьнде. Бу хакта куьп соьйлаьргаь кираьк иде, лаькин сезгаь анълатуы бик кыен, чоьнки сез соьйлаьгаьнне бик авыр анълый башладыгыз. Уз­ган вакытка карасак, сез инде уьзегез оьйраьтуьче булырга тиеш идегез, лаькин аьлегаь сезненъ уьзегезне Аллахъы таьгълиматынынъ инъ беренче даьреслаьренаь оьйраьтергаь кираьк. Сезгаь каты азык туьгел, соьт бирергаь кираьк. Соьт белаьн туенучы кеше хак белаьн ялганарасындагы аерманы сизаь алмый. Каты азык исаь оьлкаьннаьр оьчен; алар тормыш итуь таьжърибаьсе аша яхшылык белаьн яман­лыкны аерырга оьйраьнаьлаьр. Шунъа куьраь, Маьсих таьгълиматынынъ инъ башлангыч оьлешен калдырып, камилраьгенаь куьчик. УЬлемгаь китеруьче эшлаьрдаьн таьуьбаь итуьгаь, Аллахъыга инануга, шулай ук суга чумдырылу йолалары, кулларны кую, уьлгаьннаьрненъ терелуье ваь маьнъгелек хоькем турындагы таьгълиматка янаь нигез сала башла­мыйк инде. *** Аллахъы УЬзе роьхсаьт итсаь, без алга таба китик. Инде бер маьртаьбаь Аллахъы хаьбаьрен хак дип таныган, куьк буьлаьгененъ таьмен татыган, Изге Рухта катнашкан, Аллахъынынъ яхшы суьзен ваь килаьчаьк доьнья коьчлаьрененъ таьэсирен татыган, аь аннары доьрес юлдан читкаь тайпылган кешелаьрне янъадан таьуь­баьгаь китерергаь моьмкин туьгел, чоьнки Аллахъы Улын алар уьзлаьре янъадан хачка кадаклыйлар, Аны боьтен халык алдында маьсхаь­раьлилаьр. Янъгыр мул итеп сугарган жъир, дымны уьзенаь сенъдереп, жъир кем оьчен эшкаьртелсаь, шул кешегаь файдалы унъыш бирсаь, Алла­хъынынъ фатихасын ала. Лаькин аьгаьр бу жъирдаь шайтан таягы ваь чаьнечкеле куаклар уьсаь торган булса, анынъ бернинди даь файда­сы юк. Аны каргыш коьтаь, ахыр килеп, ул жъирне яндырырлар. Лаькин, соьеклелаьрем минем, шулай дип аьйтсаьк таь, сезненъ хаьлегез аьйбаьтраьк ваь ул сезне коткарылуга илтаь дип ышанабыз. Аллахъы гаделсез туьгел. Ул сезненъ хезмаьтлаьрегезне даь, иман-дашларыгызга ярдаьм кылганыгыз ваь ярдаьм кылуны даьвам итуьегез аша Анъа булган маьхаьббаьтегезне куьрсаьткаьнегезне даь онытмаячак. Без сезненъ хъаьрберегезненъ ахырга кадаьр, оьметегезненъ ту-лысынча тормышка ашуына кадаьр, тырышлык куюын телибез. Ялкау булмагыз, баьлки, иманлы ваь туьземле булулары белаьн уьзлаьренаь ваьгъдаь ителгаьнне алучы кешелаьр уьрнаьгенаь иярегез. Ибрахъимга ваьгъдаьсен биргаьндаь Аллахъы, ант итаьрлек юга­рырак хъичкем булмаганлыктан, УЬз-УЬзе белаьн ант итте. Ул: «Мин синъа фатиха оьстенаь фатиха бираьм. Мин синенъ токымынъ­ны ишаьйткаьннаьн-ишаьйтаьчаькмен», — диде. ХЪаьм Ибрахъим, сабырлык белаьн коьткаьннаьн сонъ, ваьгъдаь ителгаьнне алды. Ке­шелаьр уьзлаьреннаьн югарырак зат белаьн ант итаьлаьр, ул ант аьй­телгаьнне раслый ваь хъаьртоьрле баьхаьслаьргаь чик куя. Шунъа куьраь Аллахъы УЬз максатынынъ уьзгаьрешсез булуын Аллахъы ваьгъдаь ит­каьнне алачак кешелаьр анъласын оьчен, аны ант биреп раслады. Ике уьзгаьрешсез наьрсаь — ваьгъдаь хъаьм ант турында Аллахъы хъич таь ялганлый алмый. Алар безне, Аллахъыга сыенганнарны, алдыбызда торган оьметкаь нык тотынырга даьртлаьндераь. Бу оьмет безненъ жъаныбызнынъ ышанычлы ваь ныклы якоре сыман. Ул паьрдаь артындагы Инъ изге урынга кераь. Гайсаь анда, безненъ хакка, бездаьн алдарак керде. Маьлик-Садыйк ничек баш рухани булса, Гайсаь даь маьнъгегаь Баш Рухани булды. Бу Маьлик-Садыйк, Шалим патшасы, Аллахъы Таьгалаьненъ рухание иде, ул, патшаларны тар-мар итеп кайтып кил­гаьн Ибрахъимны очратып, анъа фатихасын бирде. Ибрахъим анъарга сугышта тапкан байлыгынынъ уннан бер оьлешен бирде. Анынъ «Маьлик-Садыйк» дигаьн исеме «хаклык патшасы» дигаьн­не, аь «Шалим патшасы» — «иминлек патшасы» дигаьнне анълата. Маьлик-Садыйкнынъ аьти-аьнисе даь, ата-бабалары да билгесез. Анынъ гомерененъ башы ваь ахыры турында да берни маьгълуьм туьгел, ул, Аллахъы Улы кебек, маьнъге рухани булып кала. Анынъ никадаьр боьек икаьнлеген куьрдегезме инде! Хаьтта ыруг башлыгы Ибрахъим да анъа сугышта тапкан байлыгынынъ инъ ях­шысыннан уннан бер оьлешен бирде. Сонъыннан рухани булган Леви токымы угыллары, канун кушуы буенча, туганнарыннан, алар да Ибрахъим токымыннан булсалар да, табышынынъ уннан бер оьлешен алырга тиеш. Маьлик-Садыйк рухани исаь, Леви токымыннан булмаса да, Ибрахъим табышынынъ уннан бер оьле­шен кабул итте хъаьм анъа, Аллахъынынъ ваьгъдаьсен кабул иткаьн кешегаь, фатихасын бирде. Фатиханы бируьче кеше хъичшик­сез аны кабул итуьчедаьн оьстенраьк була. Беренче очракта та­бышнынъ уннан бер оьлешен уьлаьсе руханилар жъыйды, аь икенче очракта уннан бер оьлешен, Изге язма шахъитлек иткаьнчаь, маьнъге яшаьуьче кеше алды. Куьпмедер маьгънаьдаь, Леви хаьтта уьзе даь та­бышынынъ уннан бер оьлешен Ибрахъим аша Маьлик-Садыйкка туьлаьгаьн, дип аьйтергаь була. Чоьнки Маьлик-Садыйк Ибрахъим­ны очраткан вакытта Леви аьле тумаган булса да, ул инде уьзененъ ата-бабасы Ибрахъимнынъ таьнендаь иде. АЬгаьр даь левиле руханилар хезмаьте аша камиллеккаь иреше-лергаь моьмкин булса (чоьнки Муса кануны левиле руханилык белаьн тыгыз баьйлаьнештаь бирелгаьн булган), ХЪарун кебек туьгел, аь Маьлик-Садыйк кебек икенче Руханинынъ килуьенаь ихтыяжъ тумас иде. Чоьнки руханилык уьзгаьрсаь, канун да хъичшиксез уьзгаьраь. АЬ без соьйлаьгаьн Зат икенче бер ырудан иде, ул ырудан беркем даь корбан китеруь урыны янында хезмаьт итмаьде. Без­ненъ Раббыбыз бит Яхъуьд ыруыннан чыкты, аь Муса, руханилар турында соьйлаьгаьндаь, бу ыру турында берни даь аьйтмаьгаьн. Монынъ шулай икаьнлеге Маьлик-Садыйк кебек янъа Рухани килгаьч тагын да ачыграк, анълаешлырак булды. Ул кешененъ чы­гышына кагылышлы канун аьмере буенча туьгел, аь маьнъге бетми торган яшаьуь коьче буенча Рухани булды. Анынъ хакында Изге язмада: «Маьлик-Садыйк ничек рухани булса, Син даь маьнъгегаь Рухани буласынъ», — диелгаьн. Шунъа куьраь, заьгыйфь ваь файдасыз булуы саьбаьпле, элеккеге канун аьмере уьз коьчен югалтты. Муса кануны бернине даь камиллаьштермаьде, аь анынъ урынына безне Аллахъыга ныграк якынайткан зуррак оьмет барлыкка китерелде. ОЬстаьвенаь, бу Затны Рухани итеп билгелаьвен Аллахъы УЬзененъ анты белаьн раслады. Калган руханилар антсыз руханилар булды, лаькин Гайсаь исаь Аллахъынынъ анты аркылы, ягъни Аллахъы Анъа: «Раббы ант итте, Ул УЬзененъ карарын уьзгаьртмаьячаьк: „Син — маьнъгелек Рухани!\» — дигаьндаь Рухани булды. Шул раьвешле, Аллахъы тоьзегаьн аьйбаьт­раьк килешуьненъ ышанычлысы Гайсаь булды. Башка руханилар куьп иде, лаькин алар хезмаьтлаьрен даьвам итаь алмадылар, чоьнки уьлаь тордылар. АЬ Гайсаь маьнъге тере, Анынъ руханилыгы да уьзгаьрешсез. Шунъа куьраь даь Ул уьзе аркы­лы Аллахъыга килуьче кешелаьрне тулысынча коткара ала. Чоьнки Ул, алар турында Аллахъыга моьраьжъаьгать итеп, алар турында ял­вару оьчен хъаьрвакыт яши. Безгаь наькъ менаь шундый Баш Рухани кираьк: Ул изге, гаеп­сез, саф, гоьнахълылардан аерып куелган ваь куьктаьн даь югары куь­таьрелгаьн. Ул, буьтаьн баш руханилар сыман, коьн саен башта УЬзененъ гоьнахълары, аннары халыкнынъ гоьнахълары оьчен корбан китеруьгаь мохтажъ туьгел. Ул УЬзен корбан итеп, бер тапкыр хъаьм маьнъгелек корбан китерде. Муса кануны баш рухани итеп ке­шелаьрне билгели, аь кеше ул заьгыйфь. АЬ инде кануннан сонъ би­релгаьн ант буенча, Аллахъы Улы Баш Рухани итеп билгелаьнде. Ул — маьнъгелек камиллеккаь ирешкаьн Зат. Без сезгаь соьйлаьгаьннаьрдаь инъ моьхъиме — куьктаь Маьхъабаьт Аллахъынынъ унъ ягында утыручы Баш Руханиебыз бар. Ул Изге йортта — кешелаьр туьгел, аь Раббы УЬзе корган чын гыйбадаьт кылу чатырында хезмаьт итаь. ХЪаьр баш рухани буьлаьк ваь корбаннар китеруь оьчен билгелаьнаь. Шунъа куьраь безненъ Баш Руханиебызнынъ да корбан китеруь оьчен наьрсаьседер булырга тиеш иде. АЬгаьр жъирдаь булса, Ул рухани булмас иде, чоьнки Муса кануны буенча корбан китеруьчелаьр инде бар. ЖЪирдаьге руханилар куьктаьге йорт уьрнаьгенаь ияреп тоьзелгаьн Изге йортта хезмаьт итаьлаьр, аь ул куьктаьге Изге йортнынъ фаькать куьлаьгаьсе генаь. Менаь шунъа куьраь Мусага гыйбадаьт кылу чатыры корыр алдын­нан кисаьтеп куелды: «Кара аны, хъаьммаьсен даь тауда куьрсаьтелгаьн уьрнаьк буенча эшлаь», — диде Аллахъы. Иске килешуьгаь караган­да Гайсаь Арадашчы булган янъа килешуь аьйбаьтраьк булган кебек, Анъа тапшырылган хезмаьт жъирдаьге руханилар хезмаьтеннаьн аьй­баьтраьк. Янъа килешуь аьйбаьтраьк, чоьнки ул аьйбаьтраьк ваьгъдаьлаьргаь нигезлаьнгаьн. Чоьнки беренче килешуь кимчелексез булган булса, икенчесе­наь ихтыяжъ да булмас иде. Лаькин Аллахъы, УЬз халкыннан гаеп табып, болай дип аьйтаь: «Шундый коьннаьр килаьчаьк, ди Раббы, Мин Исраил халкы ваь Яхъуьд халкы белаьн янъа килешуь тоьзиячаькмен. Бу килешуь Мин аларнынъ ата-бабаларын Мисырдан жъитаьклаьп чыгарганда тоьзегаьн килешуьгаь охшамаган. Алар Минем килешуьемаь тугрылыклы булмадылар, хъаьм Минем алардан гайраьтем чикте, ди Раббы. Исраил халкы белаьн Мин килаьчаьк коьннаьрдаь тоьзиячаьк килешуь шушы: УЬз кануннарымны Мин аларнынъ зихъеннаьренаь салачакмын, куьнъеллаьренаь язып куячакмын. Мин — аларнынъ Аллахъысы, аь алар Минем халкым булачак. Инде беркем даь икенче бераьуьне, уьзененъ туганын: „Раббыны танып бел\, — дип оьйраьтмаьячаьк. Чоьнки Мине кечесеннаьн башлап олысына кадаьр белаьчаьк. Чоьнки Мин аларнынъ явыз эшлаьрен кичераьчаькмен, кылган гоьнахъларын инде беркайчан да искаь алмаячакмын». Бу килешуьне Ул «янъа» дип атап, искесен гамаьлдаьн чыгарды, аь гамаьлдаьн чыгарылган хъаьм искергаьн хъаьр наьрсаь тиздаьн юкка чыгачак. Беренче килешуьненъ гыйбадаьт кылу хакында куьрсаьтмаь­лаьре хъаьм жъирдаьге Изге йорты бар иде. Гыйбадаьт кылу чатыры корылды, анынъ алгы оьлешендаь шаьмдаьл хъаьм Алла-хъыга багышланган икмаьклаьр куелган оьстаьл урнаштырылды. Бу оьлешне «Изге урын» дип атадылар. Икенче паьрдаь артында ча­тырнынъ «Инъ изге урын» дип аталган оьлеше бар иде. Анда хуш исле сумала яндыру оьчен алтыннан ясалган изге оьстаьл ваь алтын белаьн капланган килешуь сандыгы бар иде. Сандыкка манна салынган алтын савыт, ХЪаруннынъ чаьчаьк аткан таягы хъаьм Аллахъы аьмерлаьре язылган таш такталар урнаштырылган иде. АЬ сандык оьстенаь, Аллахъынынъ шунда булуын сураьтлаьгаьн, куьктаьге канатлы затларнынъ сыннары куелган иде, аларнынъ канатларыннан тоьш­каьн куьлаьгаь гоьнахъларны йолу урынын каплап торды. Лаькин без хаьзер хъаьммаьсен даь жъентеклаьп соьйлаьп тормыйбыз. Бу аьйберлаьр менаь болай урнаштырылган иде. Чатырнынъ ал­гы оьлешенаь руханилар, Аллахъыга гыйбадаьт кылганда, хъаьркоьн кераьлаьр. АЬ икенче оьлешкаь баш рухани гына елга бер маьртаьбаь кераь. Ул уьзе белаьн кан алырга тиеш, ул уьзе оьчен даь, белмичаь гоьнахъ кылган халык оьчен даь Аллахъыга корбан итеп кан китераь. Шунынъ белаьн Изге Рух аьле чатырнынъ алгы оьлеше булганда Инъ изге урынга юлнынъ аьлегаь ачык булмавын куьрсаьтаь. Монынъ буьгенге коьн оьчен даь маьгънаьсе бар: буьлаьклаьр ваь корбаннар ките­релуь белаьн Аллахъыга гыйбадаьт кылучынынъ воьжъданы сафлана ал­мый. Бу йолалар ашау-эчуь, тоьрле юыну йолаларын гына куьздаь тотты. Болар тышкы якны гына куьздаь тотучы кагыйдаьлаьр иде, хъаьм алар янъа таьртип урнаштырылганчы гына уьз коьчендаь була. Хаьзер инде Маьсих монда булган яхшы наьрсаьлаьрненъ Баш Рухание булып килде. Ул боьеграьк ваь камилраьк, кеше кулы сал­маган хъаьм бу фани доьньяныкы булмаган чатыр аркылы барды. Инъ изге урынга Маьсих каьжъаь ваь бозау каны белаьн туьгел, аь ба­ры бер маьртаьбаь УЬз каны белаьн керде, кешелаьргаь маьнъгелек ко­тылу таьэмин итте. Чоьнки аьгаьр даь уьгез хъаьм каьжъаь каны яисаь корбан итеп яндырылган яшь бозау коьле, хаьраьм булганнар оьс­тенаь сибелеп, таьнне тышкы яктан чистарта икаьн, Маьсих каны безне чагыштырып булмаслык даьраьжъаьдаь куьбраьк чистартачак бит! Ул маьнъгелек Рух аркылы УЬзен УЬзе кимчелексез корбан раьве­шендаь тапшырды, хъаьм, без тере Аллахъыга хезмаьт итаь алсын оьчен, Анынъ каны безненъ воьжъданнарыбызны уьлемгаь китеруьче гамаьллаьрдаьн чистартыр. Шунъа куьраь Маьсих, иске килешуь вакытында кылынган гоь­нахълардан кешелаьрне УЬз уьлеме белаьн коткарып, Аллахъы тара­фыннан чакырылганнар ваьгъдаь ителгаьн маьнъгелек мирасны ала алсыннар оьчен, янъа килешуьне Урнаштыручы булды. АЬгаьр даь васыять бар икаьн, аны язган кешененъ уьлгаьнен исбатларга кираьк. Чоьнки васыять, аны язган кеше исаьн чагында, бернин­ди даь коьчкаь ия булмый. Васыять аны язган кеше уьлгаьч кенаь коьченаь кераь. Шунынъ оьчен беренче килешуь каннан башка гамаьлгаь кераь алмады. Муса канун куьрсаьтмаьлаьрененъ барысын да халык алдында укып чыккач, кызыл йон ваь хъуьссоьп чыбык­ларын алып, бар халыкка хъаьм канун язылган тоьргаькненъ уьзенаь бозау, каьжъаь каны белаьн су сибеп чыкты. Ул: «Бу — килешуьне раслаучы кан. Аллахъы сезгаь ул килешуьне уьтаьргаь аьмер бирде», — диде. Ул шулай ук чатырга хъаьм анда булган, Аллахъыга гыйба­даьт кылганда кулланылган барлык аьйберлаьргаь кан сибеп чык­ты. Канун бар наьрсаьненъ диярлек кан белаьн пакьлаьндерелуьен талаьп итаь, хъаьм кан туьгелмичаь ярлыкау булмый. Куьктаьге уьрнаьк буенча жъирдаь тоьзелгаьн наьрсаьлаьр шул раь­вешле чистартылырга тиеш иде, лаькин куькнеке яхшырак кор­баннар белаьн пакьлаьндеруьне талаьп итаь. Чоьнки Маьсих кеше кулы белаьн тоьзелгаьн ваь чын Изге йортнынъ нибары куьчермаьсе генаь булган Изге йортка кермаьде. Ул, безненъ оьчен Аллахъы ал­дына барып басарга дип, куькненъ уьзенаь керде. Ул, баш рухани хъаьр елны Инъ изге урынга уьз каны булмаган кан алып кергаьн сыман, УЬзен кабат-кабат корбан итаьр оьчен кермаьде. АЬгаьр даь шулай булса, Маьсих, доьнья яратылганнан бирле, УЬзен корбан итеп, кабат-кабат газап чигаьргаь тиеш булыр иде. Лаькин Ул УЬзен корбан итуь аша гоьнахъны бетерер оьчен, сонъгы даьвердаь ба­ры тик бер маьртаьбаь килде. ХЪаьркем кайчан да булса бер уьлеп, аннары хоькем алдына басарга тиеш булган кебек, Маьсих, куьплаьгаьн кешененъ гоьнахъларын УЬз оьстенаь алыр оьчен, бер маьр­таьбаь корбан ителде, хъаьм Ул аьле икенче тапкыр килаьчаьк, лаькин инде кешелаьрненъ гоьнахъларын йолу оьчен туьгел, аь УЬзен коьтеп торучыларны коткару оьчен килаьчаьк. Канун — килаьсе яхшы наьрсаьлаьрненъ тоьгаьл чагылышы туьгел, аь аларнынъ куьлаьгаьсе генаь. Шунъа куьраь ул, ел саен бер уьк корбаннар китереп, Аллахъы алдына килгаьн кеше­лаьрне беркайчан да камил итаь алмый. АЬгаьр даь канун моны эшли алса, корбаннар китеруьдаьн туктамаслар идемени? Чоьнки, бер тапкыр чистарынгач, гыйбадаьт кылучылар уьзлаьрен гоьнахълы дип хис итми башларлар иде. АЬмма лаькин корбаннар ел саен гоьнахъ турында искаь тоьшереп тора, чоьнки уьгез каны белаьн каь­жъаь каны кешененъ гоьнахъын юа алмый. Шунъа куьраь, доьньяга килгаьч, Маьсих: «Син корбан китеруьне даь, буьлаьк бируьне даь телаьмаьденъ, лаькин Син Минем оьчен таьн аьзерлаьденъ, — диде. — Сине яндырылган хайван корбаннары да, гоьнахълар оьчен китерелгаьн корбаннар да соьендермаьде. Шунда Мин: „Йа Аллахъы, менаь Мин, Изге язма тоьргаьгендаь Минем хакта язылганча, Синенъ ихтыярынъны жъиренаь жъиткеруь оьчен килдем!\ — дидем». Шулай итеп, башта Ул: «Син корбаннар да, буьлаьклаьр даь, яндырылган корбаннар да, гоьнахъ оьчен корбаннар да ките­руьне телаьмаьденъ, алар Сине соьендермаьде», — диде. Бу корбан­нар канун буенча талаьп ителуьгаь даь карамастан, Ул шулай диде. Аннары Ул: «Менаь Мин, Синенъ ихтыярынъны жъиренаь жъитке­рер оьчен килдем», — дип оьстаьде. Ул иске килешуьне гамаьлдаьн чыгарып, икенчесен — Аллахъы ихтыярын уьтаьуьне гамаьлгаь керт­те. Аллахъы ихтыяры буенча без Гайсаь Маьсихненъ УЬз таьнен бер маьртаьбаь хъаьм маьнъгелек коьчкаь ия булган корбан итуье белаьн изге ителдек. ХЪаьр рухани, коьн саен гыйбадаьт кылып, куьп тапкырлар шул ук корбаннарны китераь, аьмма алар кешене хъичкайчан гоьнахъ­лардан арындыра алмый. Лаькин бу Баш Рухани, гоьнахълар оьчен маьнъгелек коьчкаь ия булган корбанны бер маьртаьбаь китер­гаьч, Аллахъынынъ унъ ягына утырды. Шул вакыттан алып Ул дошманнарынынъ УЬз аягы астына баскыч итеп салынуын коьтаь. Чоьнки бер корбан белаьн Ул изге ителуьчелаьрне маьнъгегаь камил кылды. Бу хакта безгаь Изге Рух та шахъитлек кыла. Башта Ул бо-лай ди: «Килаьчаьк коьннаьрдаь Мин алар белаьн тоьзиячаьк килешуь шушы, — ди Аллахъы. — Мин УЬз кануннарымны аларнынъ куьнъеллаьренаь салачакмын, зихъеннаьренаь язып куячакмын». Аннары Ул болай дип оьсти: «Аларнынъ гоьнахъларын ваь явыз эшлаьрен Мин инде беркайчан да искаь алмам». Болар киче­релгаьн икаьн, гоьнахъ оьчен корбан бируьненъ инде кираьге юк. Шулай итеп, имандаш туганнар, Гайсаь каны белаьн без Инъ изге урынга ышаныч белаьн кераь алабыз, Ул безгаь янъа ваь тере юлны ачкан. Бу юл паьрдаь, ягъни Анынъ таьне аша бара. Безненъ Аллахъы йорты башында торучы боьек Руханиебыз бар. Шунъа куьраь, аьйдаьгез, Аллахъыга ихлас куьнъел ваь иман ышанычлылыгы белаьн, куьнъеллаьребез гоьнахълы воьжъданнан чистарынган, таьн­наьребез чиста су белаьн юылган хаьлдаь Аллахъыга якынайыйк. УЬзебез икърар иткаьн оьметкаь нык тотыныйк, чоьнки безгаь ваьгъдаь биргаьн Зат тугрылыклы. АЬйдаьгез, бер-беребезгаь игъ­тибарлы булыйк, бер-беребезне маьхаьббаьт ваь изге эшлаьргаь даьртлаьндерик. Кайбераьуьлаьр кебек, гыйбадаьт кылу оьчен бергаь жъыелудан баш тартмыйк, киресенчаь, бер-беребезгаь коьч биреп, тагын да ныграк даьртлаьндереп торыйк, чоьнки Раббы коьнененъ якынлашуын куьреп торасыз. АЬгаьр даь без, хакыйкатьне танып белгаьннаьн сонъ, анълы раь­вештаь гоьнахъ кылуыбызны даьвам итаьбез икаьн, гоьнахълар оьчен инде бернинди корбан да калмый. АЬ ул чагында инде хоькемне хъаьм Аллахъынынъ дошманнарын яндырачак, бернине даь кызга­нып тормаячак утны куркынып коьтеп торасы гына кала. Муса кануныннан баш тарткан кеше, ике яисаь оьч шахъит куьрсаьтуье нигезендаь, хъич кызганусыз уьлемгаь дучар ителаь. Алай булгач, Аллахъы Улын аяк астына салып таптаган, Аллахъы килешуьененъ аны изгелаьндергаьн канын наьжъес дип санаучы, маьрхаьмаьт Рухын кимсетуьче кеше ни даьраьжъаьдаь каты жъаьзага лаек сонъ? Без: «УЬч алу Минем эш, УЬзем кайтарып бираьчаькмен», — дигаьн хъаьм: «Ал-лахъы УЬз халкын УЬзе хоькем итаьчаьк», — дигаьн Затны белаьбез. Тере Аллахъы кулына элаьгуь коточкыч эш! Сез Аллахъы яктылыгы сезне янъа гына яктыртканнан сонъ бу­лып уьткаьн коьннаьрне исегезгаь тоьшерегез. Ул чагында сез газап­ларга каршы коьраьшуьдаь нык тора идегез. Кайвакыт сезне бар ха­лык алдында маьсхаьраьлаьделаьр, сезне эзаьрлеклаьделаьр, кайвакыт сез боларны уьз башыннан кичергаьн кешелаьр янаьшаьсендаь булды­гыз. Сез тоткынлыктагы кешелаьргаь телаьктаьшлек иттегез, мил­кегездаьн маьхруьм иткаьндаь сез соьендегез даь, чоьнки уьзегезненъ аьй­баьтраьк, маьнъгелек байлыгыгыз барын белаь идегез. Кыю булудан туктамагыз, монынъ аьжъере зур булачак. Лаькин Аллахъы ихтыя­рын уьтаьр оьчен сезгаь сабырлык кираьк, аны уьтаьгаьннаьн сонъ Алла-хъы ваьгъдаь иткаьнне алырсыз. Чоьнки, Изге язмада язылганча, «Инде куьп калмады, хъаьм килергаь тиешле Зат озак коьттерми килаьчаьк. Минем таькъва кешем уьзененъ инануы белаьн яшаьячаьк, лаькин аьгаьр чигенсаь, ул Минъа яраклы булмаячак». Лаькин без иманнан баш тартып хъаьлак булучылардан туьгел, юк, без иманда торабыз хъаьм коткарылачакбыз. Иман ул — без оьметлаьнеп коьткаьннаьрненъ тормышка ашуына ышану, куьренмаьгаьн наьрсаьлаьргаь инанган булу. Безненъ борынгы ата-бабаларыбыз шундый иман арка­сында Аллахъыдан хуплау алган. Галаьмненъ Аллахъы суьзе белаьн булдырылганын хъаьм куьзгаь куь­ренуьче наьрсаьненъ куьзгаь куьренми торган наьрсаьдаьн барлыкка килгаьнен без иман аркылы анълыйбыз. ХЪабил Аллахъыга, иман белаьн, Кабилныкына караганда аьйбаьтраьк корбан китергаьн. Иманы оьчен Аллахъы анынъ корбаннарын хуплады хъаьм аны хак кеше дип раслады. Иманы аркылы ХЪабил, уьзе исаьн булмаса да, безгаь аьле хъаман соьйли. Иман аркасында Ханух, уьлемне кичер­мичаь, бу доьньядан алынган. Аны бер жъирдаьн даь таба алмады­лар, чоьнки Аллахъы аны УЬз янына алган иде. Анынъ турында, ул доьньядан алынганчы Аллахъыга ярый алган, дип аьйтелаь Изге язмада. Иман китерми торып Аллахъыга ярап булмый, чоьнки Анъа килуьче хъаьркем Аллахъынынъ барлыгына ваь Аны ихластан эз­лаьгаьн кешелаьргаь аьжъерен бирми калмаячагына инанырга тиеш. Иман аркасында Нух, наьрсаьлаьр буласы турында Аллахъыдан кисаьтуь алгач, лаькин аьле аны куьрмаьс борын, Анъа буйсынып, гаилаьсен коткару оьчен коьймаь тоьзегаьн. Анынъ иманы доьньяны хоькем иткаьн, хъаьм иманы аркасында Аллахъы аны хак дип игъ­лан иткаьн. Иман аркылы Ибрахъим, Аллахъы чакыргач, буйсынып, ки­лаьчаьктаь уьзенаь мирас дип ваьгъдаь ителгаьн жъиргаь киткаьн, гаьрчаь кая барганын белмаьсаь даь. Иман белаьн ул ваьгъдаь ителгаьн илдаь килмешаьк булып яшаьгаьн. Исхак ваь Ягъкуб кебек уьк, ул да ча­тырларда яшаьгаьн, алар да анынъ белаьн бергаь, Аллахъы ваьгъдаь ит­каьнне алырга тиеш булган. Чоьнки ул раьссамы ваь тоьзуьчесе Аллахъы булган, маьнъгелек нигезле шаьхъаьрне коьткаьн. Иманы аркасында Ибрахъимнынъ хатыны Сара уьзе даь, инде карт булса да, балага уза алган, чоьнки ул уьзенаь ваьгъдаь биргаьн Аллахъыны ышанычлы дип исаьплаьгаьн. Шулай итеп, таьне инде картайган Ибрахъим куьктаьге йолдызлар кадаьр куьп санлы ваь динъгез ярындагы исаьпсез-хисапсыз ком боьртеклаьре кадаьр токым бирде. Барлык бу кешелаьр иманнарын саклап уьлгаьннаьр. Алар уьз­лаьренаь ваьгъдаь ителгаьннаьрне, кабул итмичаь, ерактан гына куьргаьннаьр хъаьм саьламлаьгаьннаьр. Алар бу доьньяда уьзлаьрененъ килмешаьк ваь юлчылар гына икаьнлеклаьрен таныганнар. Бо-лай дип аьйтуьче кешелаьр уьзлаьрененъ чын ватаннарын эзлаьуьлаьрен куьрсаьтаьлаьр. АЬгаьр даь алар уьзлаьре калдырып киткаьн ил турын­да хаьтерлаьренаь тоьшереп уйлаган булсалар, анда кире кайту моьмкинлеге даь булган булыр иде. Юк, алар аьйбаьтраьк илгаь -куьк иленаь омтылганнар. Шунъа куьраь аларнынъ Аллахъыны уьз Аллахъысы дип тануы Аллахъыга оят туьгел; чоьнки Ул алар оьчен шаьхъаьр аьзерлаьп куйган. Ибрахъим, Аллахъы тарафыннан сыналганда, иманы ар­касында Исхакны корбанга таькъдим итте. Ул Аллахъынынъ ваьгъдаьсен алган булса да хъаьм анъа: «Синенъ наьселенъ Исхак аша килаь», - дип аьйтелгаьн булса да, ул уьзененъ бердаьнбер улын кор­бан итаьргаь аьзер торды. *** Ибрахъим Аллахъынынъ уьледаьн терелтаь алуына исаьп тотты, хъаьм Исхак, уьледаьн терелтелуьне алдан куьр­саьтуьче билге буларак, аьтисенаь кире кайтарылды. Килаьчаьккаь иман белаьн караучы Исхак Ягъкуб белаьн Эсау-га фатихасын бирде. Иман аркылы Ягъкуб уьлаьр алдыннан Йосыфнынъ ике улына да фатиха бирде хъаьм, таягына таянган килеш, Аллахъыга табынып баш иде. Иман аркылы Йосыф го­мерененъ ахырында Исраил халкынынъ Мисырдан чыгачагы ту­рында соьйлаьде хъаьм уьз соьяклаьрен наьрсаь эшлаьтергаь икаьнен аьйтте. Иман аркылы Мусанынъ ата-анасы Муса туганнан сонъ оьч ай буена аны яшереп сакладылар, чоьнки анынъ гадаьттаьн тыш матур бала булуын куьрделаьр, аларны патша фаьрманы куркыт­мады. Иман аркылы Муса, олы кеше булгач, фиргавен кызы­нынъ угылы дип йоьртелуьдаьн ваз кичте. Гоьнахътан кыска вакыт­лы лаьззаьт алуга караганда Аллахъы халкы белаьн бергаь газаплар кичеруьне маьгъкульраьк куьрде. Ул булачак аьжъерне карап торды хъаьм, шунъа куьраь, Маьсих хакына хурлык кичеруьне Мисыр бай- лыкларыннан кадерлераьк исаьплаьде. Иман аркылы Муса, пат­шанынъ ачуыннан курыкмыйча, Мисырдан чыкты. УЬз алдында куьзгаь куьренми торган Аллахъыны куьргаьн кебек булганлыктан, ул туьзде. Иман аркылы ул, беренче булып туганнарны хъаьлак итуьче фаьрештаь Исраил халкынынъ балаларына кагылмасын оьчен, ишеклаьргаь кан сибуь хъаьм Коткарылу баьйраьме уьткаьрде. Иман аркылы Исраил халкы Кызыл динъгезне коры жъирдаьн баргандай атлап чыкты, аь мисырлылар шуны ук эшлаьп карагач, хъаьммаьсе даь батып уьлде. Иман аркылы Исраил кешелаьре шаьхъаьрне тышкы яктан жъиде коьн раьттаьн аьйлаьнеп чыккач, АЬрихаьне аьйлаьндереп алган таш диварлар ишелеп тоьште. Иман аркылы бозык хатын Раьхаьб, Исраил шымчыларын дус дип кабул иткаьнгаь куьраь, Аллахъыны тынъламаучылар белаьн бергаь хъаьлак ителмичаь, котылып калды. Шуннан да артыгын соьйлаьп торырга кираькме икаьн? Гиде-он, Барак, Шимшон, Ифтах, Давыт, Шамуил ваь паьйгамбаьрлаьр турында соьйлаьп торырга вакытым жъитмаьс иде. Алар иман белаьн патшалыкларны буйсындырдылар, гаделлек урнаштыр­дылар, ваьгъдаь ителгаьнгаь ирештелаьр. Арысланнарнынъ авызла­рын яптылар, ярсулы утны суьндерделаьр, кылычтан котылып калдылар. Аларнынъ коьчсезлеге коьчкаь аьйлаьнде, сугышта алар куаьтле булдылар хъаьм чит ил гаскаьрлаьрен качарга маьжъбуьр итте­лаьр. Кайбер хатыннар уьлгаьн якыннарын тере килеш кире ал­дылар. Буьтаьннаьре, уьледаьн аьйбаьтраьк терелуьгаь ирешуь оьчен, азат ителуьдаьн баш тартып, жъаьзаландылар. Кайбераьуьлаьрне мыскыл иттелаьр, аларны камчы белаьн кыйнадылар, кайберлаьренаь хаьтта богау кигезелде, алар тоьрмаьлаьргаь ябылды. Аларны ташлар атып уьтерделаьр, гаьуьдаьлаьрен пычкы белаьн урталай кистелаьр, кылычтан уьткаьрделаьр. Алар сарык ваь каьжъаь тирелаьренаь тоьренеп йоьрделаьр, башлары мохтажълыктан чыкмады, аларны эзаьрлек­лаьделаьр, кыйнадылар. Доьнья бу затларга лаек туьгел иде. Алар чуьллаьрдаь, тауларда, маьгараьлаьрдаь, упкыннарда канъгырып йоьрде. Алар хъаьммаьсе даь иманнары оьчен Изге язмада аьйбаьт баья алдылар, лаькин берсе даь, жъирдаь яшаьгаьн чагында, уьзлаьренаь ваьгъдаь ителгаьнне алмады. Бу кешелаьр бары тик безненъ белаьн генаь камиллеккаь ирешсен оьчен, Аллахъы безненъ оьчен аьйбаьтраьк бер наьрсаь ниятлаьде. Безненъ тираь-ягыбызда шахъитлаьр шулкадаьр куьп! Шунъа куьраь, аьйдаьгез, юлыбызда торган бар киртаьне алып ташлыйк, безне жъинъел генаь алдап йоьртуьче гоьнахъларны калдырыйк хъаьм уьзебезгаь билгелаьнгаьн ярыш юлын сабырлык ваь ныклык белаьн йоьгереп уьтик. Гайсаьдаьн — иманны Барлык­ка китеруьче ваь Камиллаьштеруьчедаьн куьзебезне хъаьрдаим алмый торыйк. УЬзен килаьчаьктаь коьткаьн шатлык хакына хачка кадакла­ну хурлыгына игътибар итмичаь, Ул хачта уьлуьне кичерде, хаьзер менаь Аллахъы таьхетененъ унъ ягында утыра. Гоьнахълылар тарафын­нан шундый каршылыкны кичергаьн Гайсаь турында уйлагыз; бу куьнъелегезне тоьшермаьскаь хъаьм Аллахъыга ышанудан туктамаска ярдаьм итаьр. Сезненъ аьле гоьнахъка каршы сугышта кан туьккаьнче каршы­лык куьрсаьткаьнегез булмады. Ата кеше уьз балаларына эндаьшкаьн сыман, Аллахъы сезгаь: «Улым Минем, Раббынъ шулай таьрбиялаьгаьнгаь гамьсез карама, гаебенъне куьрсаьткаьндаь куьнъеленъне тоьшермаь. Раббы УЬзе яраткан кешелаьрне уьгетлаьп тоьзаьтаь ваь улы дип кабул иткаьн хъаьр кешене таьрбияли», -дигаьн даьртлаьндеруь суьзлаьрен оныткансыз. Сезненъ газап чигуье­гез таьрбиялаьнуьгаь алып килаь. Бу - Аллахъы сезгаь УЬз балалары итеп карый дигаьн суьз. Атасы таьрбия бирмаьгаьн бала бармыни? АЬгаьр даь сез хъаьркем уьтаьргаь тиешле таьрбияне уьтмисез икаьн, ди­маьк, сез чын угыллар туьгел, аь жъилдаьн туган балалар. \Моннан тыш, безненъ хъаьммаьбезненъ даь жъирдаь безне таьрбиялаьгаьн аталары булды хъаьм без аларны ихтирам итаь идек. АЬ рухларыбызнынъ Атасына без тагын да ныграк буйсынырга тиеш туьгелмени? Анъа колак салу безгаь яшаьуь бираь бит! *** Безненъ аталарыбыз безне беркадаьр вакыт буена, уьзлаьре инъ яхшы дип тапкан, лаькин бик уьк камил булмаган чаралар белаьн таьрбиялилаьр, лаькин Аллахъы безне, Анынъ изгелегенаь катнаша алсыннар дип, уьз иминлегебез хакына таьрбияли. Безне таьрбиялаьгаьндаь бу гамаьл шатлык туьгел, аь авырту китеруьче чара булып куьренаь. Лаькин сонърак таьрбия узган кешелаьргаь ул унъыш китераь: имин ваь Аллахъыга маьгъкуль тормыш бираь. Шунъа куьраь хаьлсез кулларыгызны, калтыранган коьчсез тез­лаьрегезне ныгытыгыз. Аксаучы аяк таьмам имгаьнмаьсен, кире­сенчаь, саьламаьт булсын оьчен, туры юлдан йоьрегез. Барлык кеше белаьн тынычлыкта яшаьргаь хъаьм изге булырга омтылыгыз, чоьнки изге булып яшаьмаьсаь, беркем даь Аллахъыны куьрмаьячаьк. Карагыз аны, беркем даь Аллахъынынъ маьрхаьмаьтен­наьн маьхруьм калмасын; ачы тамырлы уьлаьн уьсеп чыгып, беркемгаь даь баьла-каза китерерлек булмасын хъаьм куьплаьрне наьжъеслаьмаьсен. Карагыз аны, беркем даь жъенси йоьгаьнсезлеккаь бирелмаьсен, бер ашарлык аш оьчен, олы угыл буларак бирелергаь тиешле хо­кукларны саткан Эсау кебек, аьхлаксыз тормыш белаьн яшаьмаьсен. Белгаьнегезчаь, сонъыннан ул фатиха алырга телаьгаьн, лаькин кире кагылган. Бу хакта куьз яшьлаьре белаьн сораса да, булган хаьлне берничек таь уьзгаьртаь алмаган. Сез кагылырга моьмкин булган, доьрлаьп янган Синай тавы­на — каранъгыга да, давылга да килмаьдегез. Сез быргы тавышы­на да, тынълаучылар буьтаьн ишетергаь телаьмаьгаьн суьзлаьр соьйлаьуьче тавышка да килмаьдегез. Ул суьзлаьрне ишеткаьн кешелаьр болар-ны буьтаьн соьйлаьмаьуьне уьтенгаьннаьр, чоьнки алар: «Хаьтта бу тауга хайван кагылса да, аны ташлар атып уьтерергаь тиешле», — дигаьн боеру суьзлаьренаь туьзаь алмаганнар. Бу куьренеш шундый кур­кыныч булган, хаьтта Муса да: «Мин куркуымнан тетраьнаьм», — дигаьн. Юк! Сез Сион тавына, куьктаьге Иерусалимга — тере Аллахъы шаьхъаьренаь килдегез! Сез шатлыклы тантанага жъыелган менълаьгаьн фаьрештаьлаьр янына килдегез. Сез исемнаьре куьккаь язып куелган беренче туган балалар жъыенына килдегез. Сез Аллахъыга, бар кешене Хоькем кылучы янына, камиллаьштерел-гаьн таькъва кешелаьрненъ рухлары янына килдегез. Сез янъа килешуьне Урнаштыручы булган Гайсаь янына ваь Анынъ ХЪабил каныннан аьйбаьтраьк соьйлаьуьче сибелгаьн каны янына килдегез. Карагыз аны, уьзегезгаь соьйлаьуьче Аллахъыны кире какмагыз. ЖЪирдаь соьйлаьгаьн чагында кешелаьр Аны тынъламаган оьчен жъаьза­сыз калмаган икаьн, куьктаьн торып кисаьткаьндаь Анъардан баш тарт­сак, без тагын да зуррак жъаьзага дучар булачакбыз. Ул чагында Анынъ тавышы жъирне дер селкетте, лаькин Ул хаьзер: «Мин жъирне тагын бер тапкыр тетраьтаьм, хъаьм жъирне генаь туьгел, куькне даь», — дип ваьгъдаь итаь. «Тагын бер тапкыр» дигаьн суьзлаьр шуны бел­дераь: тотрыклы наьрсаьлаьр генаь калсын оьчен, хъаьр тотрыксыз, ягъни, бар ителгаьн наьрсаь юкка чыгарылачак. Безгаь какшамас патшалык бирелаь, шунъа куьраь, аьйдаьгез, раьхмаьтле булыйк хъаьм Аллахъыга маьгъкуль раьвештаь тираьн ихтирам белаьн, куркынып Анъарга табыныйк, чоьнки безненъ Аллахъыбыз — йота торган ут. Бер-берегезне туганнар кебек яратудан туктамагыз. Кунакчыллык куьрсаьтергаь онытмагыз; болай эшлаьп, кайбераьуьлаьр, уьзлаьре даь белмичаь, фаьрештаьлаьрне кунак иткаьннаьр. Тоьрмаьдаьге кешелаьрне, алар белаьн уьзегез даь тоткын­лыкта булган кебек, исегездаь тотыгыз. Газап чигуьче кешелаьр­не, уьзегез даь алар белаьн газап чиккаьн сыман, исегездаь тотыгыз. Никахны хъаьрьяклап югары баьялаьгез, никахыгыз чиста булыр­га тиеш, чоьнки иренаь яисаь хатынына хыянаьт иткаьн ваь бозык тормыш белаьн яшаьгаьн кешене Аллахъы хоькем итаьчаьк. Байлык яратмагыз, булганына канаьгать булып яшаьгез, чоьнки Аллахъы: «Сезне беркайчан да калдырмам ваь беркайчан да ташламам», -дигаьн. Шунъа куьраь кыю булыйк, чоьнки без: «Аллахъы - минем Ярдаьмчем, мин курыкмам. Кеше минъа наьрсаь эшли алсын?» -дип аьйтаь алабыз. Сезгаь Аллахъы суьзен жъиткергаьн жъитаькчелаьрегезне исегездаь тотыгыз, аларнынъ гомер наьтижъаьлаьре турында уйлап, иманна­рын уьрнаьк итеп, аларга иярегез. Гайсаь Маьсих кичаь даь, буьген даь хъаьм маьнъгегаь шундый ук. хъаьртоьрле чит-ят таьгълиматлар сезне туры юлдан читкаь алып китмаьсен. Йоьраьклаьрегезне ризык ашау турындагы кагыйдаьлаьр­не тоту белаьн туьгел, аь Аллахъынынъ маьрхаьмаьте белаьн ныгытырга кираьк. Мондый кагыйдаьлаьр аларны уьтаьуьчелаьргаь файда китер­маьгаьн. Безненъ корбан китеруь урыныбыз бар, чатырдагы хез­маьтчелаьрненъ андагы корбанны ашарга хакы юк. Баш рухани хайван канын Инъ изге урынга гоьнахълар баьрабаьренаь корбан ките­рергаь алып кераь, аь хайван туьшкаьлаьре исраиллелаьрненъ вакытлы торак урынынынъ тышында яндырыла. Шунынъ аркасында Гай- саь даь, халыкны УЬзененъ каны белаьн изгелаьндерер оьчен, шаьхъаьр капкасы тышында газап чикте. Шунъа куьраь, аьйдаьгез, без, Ул кичергаьн хурлыкны кичереп, вакытлы торак урынынынъ тышкы ягына Анынъ янына чыгыйк. Чоьнки биредаь, жъирдаь, безненъ даи­ми тора торган урыныбыз юк, лаькин без килергаь тиешле шаьхъаьр­не коьтаьбез. Шунъа куьраь Гайсаь аркылы Аллахъыга даими раьвештаь данлау корбаны китерик, Анынъ исемен телебез белаьн мактыйк. Кешелаьргаь игелек эшлаьуьне, уьзегездаь булганны бер-берегез белаьн буьлешуьне онытмагыз - бу Аллахъы ярата торган корбан. ЖЪитаькчелаьрегезне тынълагыз ваь аларга буйсыныгыз. Алар, хисап бирергаь тиешле кешелаьр буларак, сезненъ жъаннарыгыз турында кайгырталар. АЬгаьр аларны тынълыйсыз икаьн, алар шатланып эшлаьрлаьр, тынъламасагыз, кайгырып эшлаьрлаьр, хъаьм бу сезненъ оьчен файдалы булмас. Безненъ оьчен дога кылыгыз. Без намусыбызнынъ чиста булуына ышанабыз, чоьнки бар наьрсаьдаь доьрес гамаьл кылырга телибез. Мин сездаьн, Аллахъы сине безненъ янга тизраьк кайтарсын иде, дип дога кылуыгызны аеруча уьтенаьм. Маьнъгелек килешуьне раслаучы кан аркасында Раббыбыз Гайсаьне, сарыкларнынъ боьек Коьтуьчесен, тынычлык Аллахъысы уьледаьн терелтте. УЬзененъ ихтыярын уьтаьр оьчен Аллахъы сезне хъаьр яхшы наьрсаь белаьн таьэмин итсен, хъаьм Гайсаь Маьсих аша безгаь УЬзенаь маьгъкуль булганны эшлаьсен. Маьнъгелек дан Маь-сихкаь. Амин. Имандашларым, сездаьн бу хатымда биргаьн кинъаьшлаьремаь туьземлелек белаьн колак салуыгызны уьтенеп сорыйм, чоьнки мин бит кыска гына итеп яздым. Безненъ туганыбыз Тимутененъ азат ителгаьнен сезгаь белдерергаь телим. АЬгаьр даь ул тиздаьн ми­нем янга килсаь, мин аны уьзем белаьн бергаь алып, сезне куьрергаь килермен. Барлык башлыкларыгызга ваь Аллахъынынъ барлык изгелаь­ренаь саьлам. Италиядаьн булган имандашларыбыз сезгаь саьлам юллый. Барыгызга да Аллахъынынъ маьрхаьмаьте булсын. Доьнья буйлап таралган унике кабилаьгаь Аллахъы хъаьм Раббы Гайсаь Маьсих колы Ягъкубтан саьлам! Имандашларым, иманыгыз сыналуынынъ сабырлык туды­руын белгаьнгаь куьраь, тоьрле сынауларга элаьгуьне уьзегезгаь зур шатлык дип санагыз. *** Сез камил, боьтен булсын оьчен, сездаь кимчелек булмасын оьчен сабырлык уьз эшен эшлаьп бетерергаь тиеш. АЬгаьр кайсыгызнынъ да булса зираьклеге булмаса, ул ва­кытта аны Аллахъыдан сорасын, хъаьм ул анъа бирелаьчаьк, чоьнки Аллахъы юмарт хъаьм, берсен даь шелтаьлаьмичаь, барысына да бираь. Лаькин сез иман белаьн, инанып, хъич таь шиклаьнмичаь сорарга тиеш, чоьнки шиклаьнуьчелаьр, жъил куып йоьрткаьн, бер яктан икенче якка баьрелаь торган динъгез дулкынына охшаганнар. Андый кеше Раббыдан наьрсаьдер алырмын дип уйламасын. Мондый кеше — икелаьнуьчаьн, уьзененъ кылган гамаьллаьрендаь нык тормаучан. Мохтажъ маьсихче уьзененъ куьтаьрелуье белаьн горурлансын. Бай исаь уьзененъ туьбаьн тоьшерелуье белаьн горурлансын, чоьнки ул кыргый чаьчаьк шикелле юкка чыгачак. Кояш чыга, коьйдер­геч эсселек башлана, эсседаьн уьлаьн сула, анынъ чаьчаьге коела хъаьм матурлыгы югала. Байлар да шулай ук уьзлаьрененъ эшлаьрен эш­лаьгаьндаь юкка чыгачак. Сынауларга туьзгаьн кеше баьхетле: алар аша узып, ул Аллахъы УЬзен соьючелаьргаь ваьгъдаь иткаьн тормыш тажъын алачак. Коткыга бирелгаьннаьрненъ берсе даь: «Бу коткы Аллахъы тарафыннан жъибаьрелгаьн», — дип аьйтергаь тиеш туьгел, чоьнки явызлык Аллахъыны ваьсваьсаьлаьндераь алмый хъаьм Аллахъы УЬзе беркемне даь ваьсваьсаьлаьндерми. Лаькин хъаьркемне даь уьзененъ уьк кызыктырып алып кереп китуьче хъаьм аны тозакка элаьктеруьче  хайвани телаьклаьре ваьсваьсаьгаь кертаь. Шуннан сонъ, хайвани телаьк, яралып, гоьнахъны, аь гоьнахъ, ныгыгач, уьлемне тудыра. УЬзегезгаь алданырга ирек бирмаьгез, соьекле имандашларым. ХЪаьртоьрле игелекле хъаьм камил буьлаьк югарыдан, яктылыкларАтасыннан килаь. Ул хъаьрвакыт уьзгаьрешсез хъаьм хъичкайчан, бо-рылып, каранъгылык тудырмый. Яратканнары арасында безберенче жъимеш булсын оьчен, Ул безне, хакыйкать суьзе аша, УЬз ихтыяры белаьн барлыкка китерде. Соьекле имандашларым, шунъа игътибар итегез: хъаьркем тынъ­ларга оьлгер булырга, аь соьйлаьргаь хъаьм ачуланырга ашыкмаска тиеш, чоьнки кеше ачуы Аллахъы телаьгаьн таькъва тормышка алып килми. Шулай итеп, боьтен аьхлакый шакшылыктан хъаьм башка тоьрле яманлыктан ваз кичегез, йоьраьклаьрегез туфрагына утыртылган Аллахъы суьзен тыйнаклык белаьн кабул итегез, ул суьз сезненъ жъаннарыгызны коткара ала. Суьз тынълап кына уьз-уьзегез-не алдамагыз, аь аны уьтаьгез. Кем даь булса Аллахъы суьзенаь ко­лак сала, лаькин аны уьтаьми икаьн, ул уьзенаь табигать тарафыннан бирелгаьн йоьзен коьзгедаьн караучыга охшап кала: уьзенаь жъен­теклаьп карый да, читкаьраьк китуь белаьн, йоьзененъ ниндилеген шундук оныта. Кем даь кем Аллахъынынъ камил булган ирекле­лек канунын игътибар белаьн тикшераь хъаьм, шулай даьвам итеп, ишеткаьнен онытмыйча, аны башкара икаьн, ул уьзененъ эшлаьрен­даь баьхетле булачак. АЬгаьр кем даь булса уьзен Аллахъыга табыну­чы дип саный, лаькин телен тыймый икаьн, бу вакытта ул уьзен алдый гына, хъаьм анынъ диндарлыгы бернигаь тормый. Аллахъы Ата УЬз каршында саф, тапсыз санаган табыну — ятимнаьрненъ, тол хатыннарнынъ кайгылары белаьн уртаклашып, алар турында кайгырту хъаьм уьзенъне, наьжъеслаьмичаь, фани доьньядан саклау. Имандашларым минем, инъ боьек Раббыбыз Гайсаь Маьсихкаь иман итуьчелаьр буларак, хъаьркемгаь тигез карагыз. АЬйтик, жъыелышыгызга бай киенгаьн, алтын балдаклы кеше хъаьм шулай ук тузган кием кигаьн ярлы кеше даь килаь, ди. Бай ки­енгаьн кешегаь аерым игътибар биреп: «Менаь монда, бу яхшы урынга утырыгыз», — дип аьйтсаьгез, ярлыга исаь: «АЬнаь тегендаь бас» яисаь «Аягым очына утыр», — дисаьгез, уьз арагызда бер-бере­гезне аерып карыйсыз хъаьм, начар фикерлаьргаь таянып, хоькемитуьче хаким кебек буласыз туьгелме? Тынълагыз, соьекле иман­дашларым! Аллахъы иманга бай булырга хъаьм УЬзен яратучыларга УЬзе ваьгъдаь иткаьн Патшалыкны кабул итаьргаь доьнья куьзлегеннаьнкараганда ярлы булып куьренгаьннаьрне сайлады туьгелме? АЬ сез исаь ярлыларны маьсхаьраьлисез! Сезне жъаьберлаьуьчелаьр хъаьм хаким­наьр алдына соьйраьуьчелаьр — байлар туьгелмени инде? Маьсихненъ яхшы исемен яманлыйлар туьгелме алар? АЬ Аллахъы сезне бу исем белаьн атады. АЬгаьр сез чыннан да Изге язмада аьйтелгаьн: «Якынынъны уьзенъне яраткан кебек ярат» дигаьн Аллахъы Патша­лыгы канунын уьтисез икаьн, доьрес эшлисез. Лаькин аьгаьр хъаьр­кемгаь даь тигез карамыйсыз икаьн, сез гоьнахъ кыласыз хъаьм канун сезне канун бозучылар дип атап хоькем итаь. Канунны боьтен килеш тотучы анынъ бер генаь талаьбен уьтаьмаьсаь даь, тулысынча канунны бозуда гаепле. Чоьнки «Зина кылма» дип аьйткаьн Аллахъы шулай ук «УЬтермаь» дип таь аьйткаьн. ХЪаьм шунъа куьраь даь, аьгаьр зина кылмасанъ, лаькин уьтерсаьнъ, син канунны бозучы була­сынъ. Иреклелек кануны буенча хоькем ителаьсе кеше буларак соьйлаь хъаьм гамаьл кыл. Чоьнки раьхимлелек куьрсаьтмаьгаьннаьргаь хоькем раьхимсез булачак. Раьхимлелек исаь хоькемнаьн оьстен тора! АЬгаьр кем даь булса: «Мин иман итаьм», — дип аьйтаь, аь эштаь куьрсаьтми икаьн, имандашларым, моннан ни файда? Андый иман аны коткара аламы? АЬгаьр имандаш ир-ат яки хатын-кыз ки­емгаь яки ризыкка мохтажъ булып, сезненъ бераьрегез: «Иминлекбелаьн китегез. ЖЪылыныгыз хъаьм яхшы итеп тукланыгыз!» — дипаьйтсаь, аьмма аларга тормышта кираьк булган наьрсаьлаьрне бирмаь-саь, бу суьзлаьрдаьн ни файда? Иман белаьн даь шулай ук. АЬгаьр даьиман, уьзенаь лаеклы гамаьллаьр белаьн бергаь булмыйча, уьзе генаь булса, ул уьле. Лаькин кемдер: «Синенъ иман, аь минем эшлаьр бар!» — дип аьйтер. Син минъа уьзенъненъ иманынъны гамаьллаьрдаьн башка куьрсаьт. АЬ мин синъа уьз иманымны кылган гамаьллаьрем бе­лаьн куьрсаьтермен! Син Аллахъынынъ бер булуына ышанасынъ. Яхшы! Хаьтта жъеннаьр даь монъа ышана хъаьм калтырап тора. АЬй, син, тоьпсез кеше! Гамаьлсез иманнынъ файдасыз булуына даьлил­лаьр телисенъме? АЬллаь атабыз Ибрахъим уьзененъ улы Исхакны, корбан китеруь урынына корбан раьвешендаь таькъдим итеп, эш-гамаьллаьре белаьн Аллахъы тарафыннан акланмаганмы? Куь­раьсенъ ки, анынъ иманы кылган гамаьллаьре белаьн бергаь барган хъаьм шул гамаьллаьре аркылы иманы камил булган. Изге язмада язылган: «Ибрахъим Аллахъыга ышанды, хъаьм монынъ белаьн Алла­хъы тарафыннан хак саналды», — дигаьн суьзлаьр тормышка ашты. Шулай итеп, ул «Аллахъы дусты» дип аталды. Кешененъ Аллахъы тарафыннан иман белаьн генаь туьгел, баьлки кылган гамаьллаьре белаьн аклануын куьраьсез. Хаьбаьрчелаьрне сыендырып хъаьм алар-га башка юлдан качарга ярдаьм итеп, уйнашчы хатын Раьхаьб шулай ук кылган гамаьленаь карап Аллахъы тарафыннан акланды. Шулай итеп, жъансыз таьн уьле булган кебек, кылган гамаьлдаьн башка иман да уьле. Имандашларым, арагыздан бары кайберлаьрегез генаь укы­тучы булсын. Сез белаьсез: укытучы буларак, башкаларга караганда без ныграк хоькем ителербез. Чоьнки без бары­быз да тоьрлечаь абынабыз. Суьздаь гоьнахъ кылмый торган кеше — камил, уьзененъ боьтен таьнен тыя белаь торган кеше. Тынъласыннар оьчен, без атларнынъ авызына авызлык кидераьбез хъаьм, шулай итеп, аларнынъ гаьуьдаьлаьре белаьн идараь итаь алабыз. АЬйдаьгез, корабларны мисал итеп китерик. Зур булсалар да хъаьм аларны коьчле жъиллаьр куып йоьртсаь даь, алар бик кечкенаь кораб койры­гы ярдаьмендаь койрыкчы телаьгаьн якка идараь ителаьлаьр. Тел даь шулай ук, гаьуьдаьненъ кечкенаь генаь аьгъзасы булса да, боьек наьрсаь­лаьр белаьн мактана ала. Уйла: нинди кечкенаь очкын зур урманны яндырып жъибаьрергаь моьмкин. Тел даь — ут. Таьнебезненъ аьгъза­лары арасында ул — яманлык доьньясы. Ул боьтен таьнебезне наьжъесли хъаьм тормышыбыз агышында янгын чыгара. Телне исаь жъаьхъаьннаьм уты кабызып жъибаьраь. ХЪаьртоьрле хайваннарны, кош­ларны, соьйраьлуьчелаьрне хъаьм динъгез хайваннарын кеше уьзенаь буйсындыра ала хъаьм буйсындырды да. Лаькин беркем даь телне буйсындыра алмый: ул тыелгысыз, усал хъаьм уьтергеч агулар бе­лаьн тулы. Телебез белаьн Раббы Атабызны данлыйбыз, шул ук тел белаьн Аллахъыга охшашлы итеп барлыкка китерелгаьн кеше­лаьрне каргыйбыз. Бер уьк авыздан данлаулар да, каргышлар да чыга. Имандашларым, алай булырга тиеш туьгел. Бер чишмаь­даьн тоьче хъаьм тозлы су ага аламы аьллаь? Имандашларым, инжъир агачы заьйтуьн, аь йоьзем чыбыгы инжъир жъимеше бираь аламыни? Тозлы чишмаь даь тоьче су бираь алмый. Сезненъ арагызда кайсыгыз зираьк хъаьм акыллы, ул уьзененъ шундый икаьнлеген игелекле тормышы белаьн, зираьк тыйнаклык тудырган гамаьллаьре белаьн куьрсаьтсен. Лаькин йоьраьклаьрегездаь ачы коьнчелек хъаьм уьз-уьзенъне генаь ярату яшаьсаь, мактанмагыз, хъаьм сез хакыйкатькаь каршы ялганламассыз. Андый зираьклек югарыдан туьгел, ул доьньяныкы; рухи туьгел, ул жъеннаьрдаьн килаь. Чоьнки коьнчелек хъаьм уьз-уьзенъне генаь ярату булган урында таьр­типсезлек таь, хъаьртоьрле явыз эшлаьр даь була. АЬ югарыдан ки­луьче зираьклек, беренчедаьн, саф, шулай ук тыныч, башкаларга игътибарлы, аек акыл белаьн тынълаучан, шаьфкатьлелек хъаьм иге­лекле жъимешлаьр белаьн тулы, кешелаьрне аермый торган хъаьм эчкерсез. Таькъвалык орлыкларын тынычлыкта чаьчаьлаьр хъаьм ул орлыклар тынычлык булдыручыларга унъыш китераь. Арагыздагы низаг хъаьм талашлар кайдан килаь? ХЪаьрвакыт сездаь коьраьшеп яшаьуьче коьчле телаьклаьрдаьн килеп чыкмый­мыни алар? Сез наьрсаьдер телисез, лаькин ала алмыйсыз, уьтераьсез, бик каты телисез, лаькин телаьгаьнегезгаь ирешаь алмый­сыз. Сез талашасыз хъаьм коьраьшаьсез. Аллахъыдан сорамаганга куьраь, телаьгаьнегезне ала алмыйсыз. Сорап та ала алмыйсыз, чоьнки, алган наьрсаьлаьрне, хозурлану оьчен кулланырга телаьп, доьрес булмаган ниятлаьр белаьн сорыйсыз. Хыянаьтчелаьр, сез доьньяны яратунынъ Аллахъы белаьн дошман булуга баьрабаьр икаь­нен белмисезме аьллаь? Доьнья белаьн дус булырга телаьуьче кеше Аллахъыга дошман була. Яки Изге язмада: «Аллахъы безгаь сал­ган рухны коьнлаьп, бик нык ашкынып тели», — дип юкка гына аьйтелгаьнме аьллаь? Лаькин Аллахъынынъ бираь торган маьрхаьмаьте тагын да зуррак. Менаь шунъа куьраь Изге язмада: «Аллахъы таькаьбберлаьргаь каршы тора, АЬ басынкыларга маьрхаьмаьтен бираь», — дип аьйтелгаьн. Шунъа куьраь уьзегезне Аллахъыга буйсындырыгыз. Иблискаь каршылык куьрсаьтегез, хъаьм ул сездаьн качар. Аллахъыга якын килегез, хъаьм Ул да сезгаь якынаер. Гоьнахълылар, куллары­гызны чистартыгыз, икелаьнуьчелаьр, йоьраьклаьрегезне сафланды­рыгыз! Хаьсраьтлаьнегез, ачыныгыз хъаьм ынъгырашыгыз! Сезненъ коьлуьегез кайгыга, аь шатлыгыгыз хаьсраьткаь аьйлаьнсен. Раббы алдында баш иегез, хъаьм Ул сезне югары куьтаьрер. Туганнар, бер-берегезне яманламагыз. УЬзененъ имандашын яманлаучы хъаьм хоькем итуьче канунны да яманлый хъаьм хоькем итаь. АЬгаьр син канунны хоькем итаьсенъ икаьн, димаьк, син — канунны уьтаьуьче туьгел, аь аны хоькем итуьче хаким. Бары тик бер генаь канун Чы­гаручы хъаьм Хаким бар. Ул гына коткара хъаьм хъаьлак итаь ала. Шулай булгач, башкаларны хоькем итаьргаь кем сонъ син? «Буьген яки иртаьгаь без шундый-шундый шаьхъаьргаь китаьрбез хъаьм анда ел буе торырбыз, сату итаьрбез хъаьм зур табыш алыр­быз», — дип соьйлаьуьчелаьр, хаьзер сез тынълагыз. Сез хаьтта ир­таьгаь тормышыгызда наьрсаь буласын да белмисез. Сез аз гына куьренеп алучы, аь сонъыннан юкка чыгучы томан кебек. Анынъ урынына сез: «АЬгаьр Раббы телаьсаь, без исаьн булырбыз хъаьм мо­ны яки тегене эшлаьрбез», — дип аьйтергаь тиеш. Лаькин сез, чынлыкта, таькаьбберлаьнаьсез хъаьм масаясыз гына. ХЪаьр масаю-чанлык — начар! Шулай итеп, кем даь кем доьресен эшлаьргаь кираьклекне белеп таь, алай эшлаьми икаьн, бу вакытта гоьнахъ кылган була. Байлар, сез тынълагыз! Сезгаь якынлашучы баьхетсезлеклаьр оьчен ынъгырашып елагыз. Сезненъ байлыгыгыз череп бетте, киемнаьрегезне коья ашап бетерде. Алтын-коьмешлаьрегез тутыкты! Бу тутык сезгаь каршы даьлил булачак хъаьм таьнегезне ут шикелле ашаячак. Байлыкны шушы сонъгы коьннаьрдаь туплады­гыз. Кырларыгызда эшлаьуьчелаьр сезненъ оьчен унъыш жъыйды, сез исаь аларга туьлаьмаьдегез. Тынълагыз — хакы туьлаьнмаьгаьн хезмаьт сезгаь каршы кычкыра. Уракчыларнынъ ачы тавышлары Чиксез Кодраьтле Раббынынъ колакларына барып ишетелде. ЖЪирдаь яшаьгаьндаь сез куьнъелегезне куьрдегез. Сезне чалу оьчен билгелаьн­гаьн коьндаь уьзегезне симерттегез. Гаепсезне хоькем иттегез хъаьм уьтердегез; ул сезгаь каршы килми. Имандашлар, Раббынынъ килуьенаь кадаьр сабыр булыгыз. Игенчененъ уьз жъиреннаьн кыйммаьтле унъыш коьтеп алуын исегез­даь тотыгыз. Ул сабырлык белаьн коьзге хъаьм язгы янъгырлар коьтаь. Сез даь шулай ук сабыр булыгыз. Куьнъелегезне ныгытыгыз, чоьнки Раббы килаьчаьк коьн якын. Имандашлар, бер-берегезгаь каршы аьлаьклаьмаьгез, алай эшлаьсаьгез, хоькем ителерсез. Хаким инде ишек янында тора. Имандашлар, Раббы исеменнаьн соьй­лаьгаьн паьйгамбаьрлаьрненъ газаплануларыннан хъаьм туьземлелеклаь-реннаьн уьрнаьк алыгыз. Туьзеп нык торганнарны без баьхетле дип атыйбыз. Сез АЬюбненъ сабырлыгы турында ишеттегез хъаьм Раббынынъ ахырда анынъ белаьн наьрсаь эшлаьгаьнлеген куьрдегез; Раббы шаьфкатьлелек белаьн тулы хъаьм раьхимле бит. Инъ элек, имандашларым, ант итмаьгез; куьк-жъир белаьн даь, я башка наьрсаь белаьн даь ант итмаьгез. Аллахъы хоькеменаь дучар булмас оьчен, сезненъ «АЬйе» — «АЬйе» булсын, «Юк» — «Юк» булсын. Сезненъ бераьрегез газапка дучар була икаьн, дога кылсын. Кайсыгыз баьхетле, мактау жъырлары жъырласын. Кайсыгыз авыру булса, шул иман итуьчелаьр бердаьмлеге оьлкаьннаьрен чакырсын хъаьм алар, Раббы исеме белаьн, анъа заьйтуьн мае соьртеп, анынъ оьчен дога кылсыннар. Иман белаьн кылынган дога авыруны саь­ламаьтлаьндерер, Раббы аны савыктырыр. АЬгаьр ул гоьнахълар кылган булса, Аллахъы аны гафу итаьр. Шулай итеп, савыгу оьчен, бер-берегез алдында гоьнахъларыгызны икърар итегез хъаьм бер-берегез оьчен дога кылыгыз. Таькъва кеше догасы зур куаьткаь хъаьм коьчле таьэсиргаь ия. Ильяс безненъ кебек уьк кеше булган. Янъгыр яумасын оьчен, ул тырышлык белаьн дога кылган хъаьм ул жъирдаь оьч ел ярым янъгыр яумаган. Сонъыннан ул тагын дога кылган, хъаьм куьк янъгыр жъибаьргаьн, жъир унъыш китергаьн. Имандашларым, аьгаьр сезненъ бераьрегез хакыйкатьтаьн чит­лаьшеп, икенчегез аны хакыйкать кочагына кире кайтарса, ул вакытта белегез: гоьнахълыны ялган юлыннан кире кайтаручы кеше бу гоьнахълынынъ жъанын уьлемнаьн коткарыр хъаьм куьп гоьнахъ- ларнынъ кичерелуьен таьэмин итаьр. Гайсаь Маьсихненъ раьсуьле Петердаьн Понтта, Гаьлаьтиядаь, Каьппаьдуькиядаь, Асия оьлкаьсендаь хъаьм Битуниядаь килмешаьк булып таралып яшаьуьче сайланганнарга саьлам! Аллахъы Ата­нынъ алдан белеп торуы буенча, Анынъ Рухынынъ сезне изге итуье аша Гайсаь Маьсихкаь итагатьле булу оьчен хъаьм оьстегезгаь Анынъ каны сибелуь юлы белаьн чистарыну оьчен сайландыгыз сез. Сезгаь маьрхаьмаьт яусын хъаьм иминлегегез артсын! Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ Аллахъысына хъаьм Атасына дан! Ул УЬзененъ боьек маьрхаьмаьте белаьн Гайсаь Маьсихне уьледаьн терел­туь аша безне янъадан тудырды хъаьм безгаь тере оьмет бирде. Ул моны куьклаьрдаь сезненъ оьчен сакланган черемаьс, пакь, шинъмаьс мирасыгыз булсын оьчен эшлаьде. Сонъгы вакытта ачылырга аьзер торучы котылу оьчен Аллахъы сезне иман итуьегез аша УЬзе­ненъ кодраьте белаьн саклап тора. Шунъа куьраь хаьзер кыска ва­кытлы тоьрле сынаулардан газап чигаьргаь тиеш булсагыз да, ко-тылачагыгызга куаныгыз. Шулай сыналган иманыгыз, Гайсаь Маьсих килгаьндаь, сезгаь мактау, хоьрмаьт хъаьм дан китерер. Алтын ут белаьн сынала, лаькин барыбер юкка чыга. АЬ сезненъ иманы­гыз алтыннан да кадерлераьк бит. Гайсаь Маьсихне куьрмаьгаьн килеш яратасыз, хаьзер куьрмаьсаьгез даь, Анъа иман итаьсез хъаьм иманыгызнынъ максатына, жъаныгызнынъ котылуына ирешеп, аьйтеп бетергесез хъаьм ифрат зур куаныч белаьн шатланасыз. *** Сезгаь бирелаьчаьк маьрхаьмаьт турында алдан куьреп аьйткаьн паьйгамбаьрлаьр бу котылу хакында уйландылар хъаьм жъентеклаьп тикшерделаьр. Паьйгамбаьрлаьр, алардагы Маьсих Рухы, алдан куьреп, Маьсихненъ газап чигаьчаьге хъаьм сонъыннан килаьчаьк дан турында аьйткаьн суьзлаьрененъ нинди хаьллаьргаь хъаьм кайсы вакытка куьрсаьтуьен тикшерделаьр. Куьктаьн жъибаьрелгаьн Изге Рух аша Яхшы хаьбаьр таратучылар, хаьзер сезгаь игълан иткаьннаьрне паьйгамбаьрлаьр соьйлаьгаьндаь, аларнынъ хезмаьте уьз файдалары оьчен туьгел, баьлки сезненъ файдага була, дип Аллахъы аларга ачыклап бирде. Хаьтта фаьрештаьлаьр даь игълан ителгаьннаьр турында анъ­ларга телилаьр. Шунъа куьраь, акылыгызны жъигеп хаьраькаьт итаьргаь аьзер торы­гыз, аек акыллы булыгыз, Гайсаь Маьсих килгаьндаь сезгаь бирелаь­чаьк маьрхаьмаьткаь тулысынча оьмет баглагыз. Суьз тынълаучан балалар сыман булыгыз, Яхшы хаьбаьр турында белмаьгаьн вакы­тыгыздагы элекке таьн наьфеслаьренаь иярмаьгез. Киресенчаь, сезне чакырган Аллахъы изге булган кебек, сез даь бар гамаьллаь­регездаь изге булыгыз. Изге язмада: «Изге булыгыз, чоьнки Мин изге», — дип язылган бит. ХЪаьркемне эшенаь карап, тигез хоькем Итуьчене Ата дип атыйсыз икаьн, бу доьньяда гомерегезне курку катыш тираьн хоьрмаьт белаьн уьткаьрегез. Чоьнки сез белаьсез: ата-бабаларыгыздан бирелгаьн маьгънаьсез тормыштан алтын-коь-меш кебек фани наьрсаьлаьр белаьн туьгел, баьлки гаепсез хъаьм пакь баьраьн кебек булган Маьсихненъ кадерле каны белаьн йолындыгыз. Маьсих доьнья яратылганга кадаьр уьк алдан сайланган иде, аьм­ма сезненъ оьчен сонъгы вакытта гына ачылды. Маьсихне уьледаьн терелтеп, Анъа дан биргаьн Аллахъыга сез Маьсих аша иман итаь­сез. Шулай итеп, иманыгыз хъаьм оьметегез Аллахъыда була. Ха­кыйкатькаь итагать итеп, жъаннарыгызны пакьлаьдегез хъаьм хаьзер имандашларыгызга риясыз маьхаьббаьт куьрсаьтаьсез. Шулай булгач, бер-берегезне ихлас куьнъелдаьн яратыгыз! Фани орлыктан туьгел, баьлки фани булмаган орлыктан, Аллахъынынъ тере хъаьм маьнъгелек суьзе аша, янъадан тудыгыз бит. Изге язмада язылганча: «ХЪаьр адаьм уьлаьн кебек, Кешененъ хъаьртоьрле даны — уьлаьн чаьчаьге кебек; УЬлаьн кибаь, Анынъ чаьчаьге даь шинъаь; АЬмма Раббы суьзе маьнъге тора». Ул — сезгаь игълан ителгаьн суьз. Шулай итеп, хъаьртоьрле явызлыкны хъаьм маькерлекне, икейоьзлелекне хъаьм коьнчелекне, гайбаьтне читкаь ташлап, янъа туган сабыйлар кебек, пакь рухи соьт эчаьргаь омты­лыгыз, шунынъ белаьн уьсеп, котылуга ирешерсез; чоьнки сез Раббынынъ игелеген татыдыгыз. Анъа — кешелаьр тарафыннан 2 кире кагылган, аьмма Аллахъы тарафыннан сайланган кыйммаьт­ле тере Ташка килегез, хъаьм уьзегез даь тере ташлар кебек рухи йорт булып тоьзелегез. Шулай итеп, Гайсаь Маьсих аша Аллахъыга маьгъкуль доьньяви булмаган корбаннар китеруьче изге руханилар булырсыз. «Чоьнки Изге язмада болай дип аьйтелгаьн: «Менаь, Мин кыйммаьтле таш сайладым, Аны, инъ моьхъим почмак ташы итеп, Сионъда куйдым. Анъа иман итуьче хъич оятка калмаячак. *** Шулай итеп, Ул сезненъ оьчен, иман итуьчелаьр оьчен, кыйм­маьтле Таш, аь ышанмаучылар оьчен «Тоьзуьчелаьр яраксыз дип кире каккан таш Инъ моьхъим почмак ташы булды. «Ул - кешелаьрне абындырачак таш, Алар абынып егылачак кыя». Аллахъы суьзенаь итагать итмаьгаьнгаь, ышанмаучылар ташка абы­налар, бу алар оьчен билгелаьнгаьн даь бит. 'АЬмма сез - каранъгы­лыктан УЬзененъ гажъаьеп яктылыгына Чакыручынынъ шоьхъраьтле эшлаьрен игълан итуь оьчен сайланган наьсел, патша-руханилар, изге халык, Аллахъынынъ УЬз халкы. Кайчандыр сез хаьтта халык та туьгел идегез, аь хаьзер Аллахъы халкы булдыгыз. Кайчандыр сезгаь шаьфкать куьрсаьтелмаьгаьн иде, хаьзер исаь шаьфкатьне кабул иттегез. Соьеклелаьрем! Сездаьн, килмешаьклаьрдаьн хъаьм мосафирлардан уьтенаьм: жъанга каршы коьраьшуьче гоьнахълы телаьклаьрдаьн читлаь­шегез; маьжъуьсилаьр сезне явызлык кылучылар дип яманласа­лар да, игелекле эшлаьрегезне куьреп, Аллахъы яныбызга килаьчаьк коьндаь Аны данласыннар оьчен, алар арасында уьзегезне аьдаьплетотыгыз. Раббы хакы оьчен кешелаьрдаь урнаштырылган таьр­типкаь, яисаь барсыннан оьстен булган патшага, яисаь жъинаять­челаьрне жъаьзаларга, игелек кылучыларга аьжъерен бирергаь анынъ тарафыннан куелган идараьчелаьргаь куьндаьм булыгыз. Чоьнки Аллахъынынъ ихтыяры шундый: игелек кылуыгыз белаьн акылсыз хъаьм надан кешелаьрненъ авызын томалагыз. Ирекле кешелаьркебек яшаьгез, аьмма ирегегезне явызлыкны яшеруь оьчен фай­даланмагыз; Аллахъынынъ коллары кебек яшаьгез. хъаьммаь ке­шелаьрне хоьрмаьт итегез, имандашларны яратыгыз, Аллахъыдан куркыгыз, патшаны хоьрмаьт итегез. Хезмаьтчелаьр, яхшы хъаьм михъербанлы хужъаларыгызга гына туьгел, баьлки кырысларына да курку катыш тираьн хоьрмаьт белаьн буйсыныгыз. Чоьнки бераьрсе, нахакка михнаьт чиккаьндаь, Ал­лахъы хакында уйлап туьземле булса, Аллахъы моны хуш куьраь. Гаеп эш эшлаьгаьндаь кыйналган вакытта туьземлек куьрсаьтаьсез икаьн, монынъ ни мактанычы бар? АЬмма инде игелек эшлаьп таь, михнаьт чигаьсез хъаьм шул чакта туьземлек куьрсаьтаьсез икаьн, менаь моны Аллахъы хуш куьраь. Сез монынъ оьчен чакырылдыгыз. Сез Маьсих эзлаьре буенча барсын оьчен, Ул сезгаь уьрнаьк калдырып, сезненъ оьчен газап чикте. Шунъа куьраь Аннан уьрнаьк алыгыз. Изге язмада: «Ул хъичнинди гоьнахъ кылмады, ХЪаьм Анынъ телендаь маькерлек булмады», — дип язылган. Мыскыл ителгаьн вакытта Ул УЬзе мыскыл итмаьде; газап чиккаьндаь янап куркытмады, баьлки УЬзен гадел Хоькем итуьчегаь тапшырды. Гоьнахълардан арындырып, доьреслек оьчен яшаьсен­наьр дип, Ул безненъ гоьнахъларыбызны УЬз таьнендаь хачка куьтаьрде. Сез Анынъ яралары белаьн савыктырылдыгыз. Адашып йоьруьче сарыклар сыман идегез сез, аьмма хаьзер Коьтуьчегез хъаьм жъанна­рыгызны Саклаучы янына аьйлаьнеп кайттыгыз. Хатыннар, сез даь ирлаьрегезгаь куьндаьм булыгыз. Шунынъ белаьн, ирлаьрегез арасында Аллахъы суьзенаь итагать итмаьуь­челаьр сезненъ пакь хъаьм таькъва яшаьвегезне куьргаьнгаь, алар-ны берсуьзсез Аллахъы янына алып килерсез. *** Сезненъ матурлы­гыгыз уьрелгаьн чаьч, алтын бизаьклаьр, купшы киемнаьр кию кебек тышкы матурлык туьгел, аь чын йоьраьктаьн чыккан, басынкы хъаьм тыныч рухнынъ маьнъге сулмас эчке матурлыгы булсын. Аллахъы каршында менаь шул бик кыйммаьтле. Элекке заманда Алла-хъыга оьмет баглаган изге хатыннар да уьзлаьрен шулай бизаьгаьн­наьр, ирлаьренаь буйсынучан булганнар. Маьсаьлаьн, Сара да, Иб­рахъимны аьфаьндем дип атап, анъа куьндаьм булган; сез даь, игелек кылсагыз хъаьм хъичнаьрсаьдаьн курыкмасагыз, Сара кызлары бу­лырсыз. Ирлаьр, сезненъ даь хатыннарыгыз белаьн тормыш итуь турында белемегез булырга тиеш. Алар сездаьн коьчсезраьк. Аларны хоьр­маьт итегез, алар да сезненъ кебек уьк Аллахъыдан тормыш буьлаьген кабул итеп алалар бит. Шул раьвешчаь догаларыгызга тоткарлык булмас. Нихъаять, хъаьммаьгез даь бер фикердаь, михъербанлы, туган жъан­лы, шаьфкатьле, тыйнак булыгыз. Яманлыкка яманлык белаьн яки ачулы суьзлаьргаь ачулану белаьн жъавап кайтармагыз. Кире­сенчаь, фатиха бирегез, чоьнки сез фатиха кабул итаьргаь чакы­рылдыгыз. Изге язмада язылганча: «Тормышны яратучы, Ямьле коьннаьр куьрергаь телаьуьче Телен яманлыктан, Авызын маькерле суьзлаьрдаьн тыйсын. Яманнан читкаь китсен, яхшылык кылсын, Тынычлык эзлаьсен хъаьм шунъа омтылсын. Чоьнки Раббынынъ куьзлаьре таькъва кешелаьргаь, Анынъ колаклары аларнынъ ялваруына юнаьлгаьн; АЬмма Ул яманлык кылучыларга каршы тора». Игелек эшлаьргаь омтылсагыз, сезгаь кем явызлык кылыр? АЬ гаделлек оьчен газап чигаьсез икаьн, сез баьхетле. АЬ кешелаьр­ненъ янауларыннан курыкмагыз хъаьм борчылмагыз. АЬмма йоь­раьклаьрегездаь Маьсихне Раббы итеп олылагыз. Уртак оьметегез хакында сездаьн хисап талаьп итуьче хъаьркемгаь хъаьрвакыт басын­кылык хъаьм ихтирам белаьн жъавап бирергаь аьзер булыгыз, воьжъ­даныгыз саф булсын. Шул вакытта, Маьсихнеке булуыгызны хъаьм игелекле эшегезне куьреп, сезне яманлаган гаеплаьуьчелаьр оятка калырлар. АЬгаьр бу Аллахъы ихтыяры булса, игелекле эш оьчен газаплану яманлык оьчен газаплануга караганда яхшырак. Чоьнки Маьсих, безне Аллахъы янына алып бару оьчен, гоьнахълы кешелаьр урынына гадел Кеше буларак, гоьнахъларыбыз оьчен бер тапкыр уьлде. Анынъ таьне уьлемгаь тапшырылды, аьмма Аллахъы Аны УЬзененъ Рухы белаьн терелтте. АЬнаь шул Рух ярдаьмендаь Ул тоткындагы рухлар янына барып, аларга ваьгазь итте. Бу рух­лар борынгы заманнарда — Нух коьннаьрендаь — Аллахъыга ита­гатьсез булганнар. АЬмма Аллахъы, сабырлык куьрсаьтеп, коьймаь­ненъ тоьзелеп бетуьен коьткаьн; ул коьймаьдаь бик аз, ягъни сигез жъан гына, су ярдаьмендаь котылып калган. Бу су хаьзер сезне кот­кара торган суга чумдырылу йоласын гаьуьдаьлаьндераь. Суга чум-дырылу — таьнненъ керен юып тоьшеруь туьгел, баьлки саф воьжъдан белаьн Аллахъыга моьраьжъаьгать итуь буларак, Гайсаь Маьсихненъ уьледаьн терелеп торуы аша сезне коткара. Ул куьккаь ашты хъаьм Аллахъы янында инъ моьхъим урында тора. Фаьрештаьлаьр бе­лаьн бергаь куьктаьге барлык хакимлеклаьр хъаьм кодраьтлаьр Анъа буйсынган. Шулай итеп, Маьсих таьн газабы кичергаьн кебек, сез даь шундый ук фикерлаьуь раьвеше белаьн коралланыгыз, чоьнки таьн газабы кичеруьче гоьнахътан читкаь борылды, наьтижъаьдаь бу доьньяда калган вакытын инде кеше наьфесе буенча туьгел, баьлки Аллахъы ихтыяры буенча яши. Гомерегезненъ шактый оьлешен маьжъуьсилаьр кебек азгынлыкка, гоьнахълы телаьккаь, эч­кечелеккаь, кираьгеннаьн артык куьп ашау-эчуьгаь бируьегез хъаьм жъираьнгеч потларга табынуыгыз инде жъитаьр. Шунъа куьраь маьжъуь­силаьр хаьзер сезненъ уьзлаьре белаьн бергаь шул ук азгынлыкларда катнашмавыгызга гажъаьплаьнаьлаьр хъаьм шунынъ оьчен сезне яман­лыйлар. Алар уьлелаьрне хъаьм терелаьрне хоькем итаьргаь аьзер булган Аллахъыга жъавап бирергаь тиеш. Шунъа куьраь Яхшы хаьбаьр инде уьле булганнарга да игълан ителде. Чоьнки, барлык кеше­лаьрнеке кебек, таьннаьре уьлемгаь тапшырылса да, алар рухлары белаьн Аллахъы кебек яшилаьр. ХЪаьр наьрсаьненъ ахыры якынлаша. Шунъа куьраь, дога кыла алу оьчен аек хъаьм тотнаклы булыгыз. Барыннан да биграьк бер-бе­регезне эчкерсез яратыгыз, чоьнки маьхаьббаьт куьп гоьнахъларны юкка чыгара, бер-берегезгаь зарланусыз кунакчыл булыгыз. Аллахъыдан нинди саьлаьт алган булсагыз, хъаьрберегез шул саь-лаьт белаьн бер-берегезгаь хезмаьт итегез. Яхшы идараьчелаьр кебек, Аллахъы тарафыннан бирелгаьн тоьрле саьлаьтлаьрне кулланыгыз. Бераьуь соьйли икаьн, Аллахъы суьзлаьрен аьйткаьн кебек соьйлаьсен, бераьуь хезмаьт куьрсаьтаь икаьн, Аллахъы биргаьн коьч белаьн хезмаьтитсен, шулар белаьн Гайсаь Маьсих аша хъаьрнаьрсаьдаь Аллахъы дан-ланыр. Маьсихкаь маьнъге-маьнъгегаь дан хъаьм кодраьт. Амин. Соьеклелаьрем! Сезне сынау оьчен жъибаьрелгаьн куркыныч ваьсваьсаьне уьзегез белаьн булган ниндидер саьер хаьл кебек куьреп гажъаьплаьнмаьгез. Киресенчаь, Маьсихненъ даны ачылганга да тантана итеп куану оьчен, Анынъ газапларында катнашучы була­рак шатланыгыз. Сезне Маьсих исеме оьчен мыскыл итаьлаьр икаьн, сез баьхетле, чоьнки сездаь дан Рухы, Аллахъы Рухы яши. АЬгаьр берегез газап чиксаь, кеше уьтеруьче яки карак, явызлык кылучы яки башкалар эшенаь тыкшынучы буларак газап чигаьр­гаь тиеш туьгел. АЬ маьсихче* буларак газап чигаьсез икаьн, оялма­гыз, баьлки маьсихче исемен йоьртуьегез оьчен Аллахъыны данлагыз. Чоьнки Аллахъынынъ хоькем итаь башлау вакыты жъитте. Инъ элек  — Гайсаь Маьсихкаь иман итуьче. Ул уьзенекелаьрен хоькем итаьчаьк. Бу бездаьн башланса, Аллахъынынъ Яхшы хаьбаьренаь итагать итмаьгаьннаьрненъ ахыры ничек булыр? Изге язмада язылганча: «АЬгаьр таькъва кеше коьчкаь котыла икаьн, Имансыз хъаьм гоьнахълы кая барыр?» Шулай итеп, Аллахъы ихтыяры буенча газап чигуьчелаьр уьз жъаннарын тугры Тудыручыга тапшырсыннар хъаьм игелек кылу­ларын даьвам итсеннаьр. УЬзем даь оьлкаьн, Маьсих газапларынынъ шахъите хъаьм килаь­чаьктаь ачылачак данны уртаклашучы буларак, арагыздагы оьлкаьннаьргаь ялварам: уьзегездаьге Аллахъы ышанып тап­шырган иман итуьчелаьр коьтуьен маьжъбуьрилаьп туьгел, баьлки уьзегез телаьп хъаьм Аллахъы ихтыяры буенча; акчага комсызланып туьгел, баьлки куьнъел кушканча тырышлык белаьн коьтегез. Сезгаь тап­шырылганнар оьстеннаьн хакимлек итмаьгез, баьлки коьтуьгаь уьрнаьк булыгыз. ХЪаьм Баш Коьтуьче килгаьч, сулмый торган дан тажъын алырсыз. Яшьлаьр, сез шулай ук оьлкаьннаьргаь буйсыныгыз. Шу­лай ук хъаьрберегез бер-берегезгаь карата басынкылык куьрсаьтегез, чоьнки Изге язмада язылганча: «Аллахъы таькаьбберлаьргаь каршы тора, АЬ басынкыларга маьрхаьмаьтен бираь». Шулай итеп, Аллахъынынъ кодраьтенаь буйсыныгыз, хъаьм Ул уьз вакытында сезне югары куьтаьрер. УЬзегезненъ барлык маьшаькать­лаьрегезне Аллахъыга йоьклаьгез, чоьнки Ул сезненъ хакта кайгыр­та. Аек хъаьм уяу булыгыз, сезненъ дошманыгыз иблис, уькеруьче арыслан кебек, кемне йотарга дип эзлаьнеп йоьри. Имандашла-рыгызнынъ доьньяда шундый ук газапларга дучар ителуьен бе­леп, иманда нык торыгыз хъаьм иблискаь каршы торыгыз. Маь-сих аша безне УЬзененъ маьнъгелек данына чакырып алган, хъаьр маьрхаьмаьтненъ чыганагы булган Аллахъы, сез беркадаьр газап чиккаьннаьн сонъ, коьчегезне кайтарачак, куаьт бираьчаьк ваь ныгы­тачак хъаьм уьзегезне какшамас итаьчаьк. Анъа маьнъге-маьнъгегаь код­раьт булсын. Амин. Мин бу кыска хатны уьзем ышанычлы дип санаган иман-дашыбыз Силас аркылы яздым. Сезненъ куьнъелегезне куьтаьреп, монынъ Аллахъынынъ чын маьрхаьмаьте булуын раслыйм. Шул маьр­хаьмаьт белаьн нык торыгыз сез! Бабылдагы сезненъ кебек уьк сайланган иман итуьчелаьр бердаьмлеге хъаьм рухи улым Марк сез­гаь саьлам юллый. Бер-берегезне ярату белаьн уьбеп саьламлаьгез. Маьсихнеке булган хъаьммаьгезгаь иминлек булсын. Гайсаь Маьсихненъ колы ваь раьсуьле Шимун Петердаьн — Алла-хъыбыз хъаьм Коткаручыбыз Гайсаь Маьсихненъ хаклыгы аша кыйммаьтле иманны безненъ белаьн бер даьраьжъаьдаь кабул иткаьн туганнарга: Аллахъыны ваь Раббыбыз Гайсаьне танып белуь аша сезгаь маьрхаьмаьт хъаьм иминлек мул итеп бирелсен. УЬзененъ даны хъаьм камиллеге белаьн безне Чакырган Затны танып белуьебез аша Анынъ илахъи кодраьте безгаь Аллахъыга ярак­лы итеп яшаьргаь кираьк булган хъаьммаь наьрсаьне буьлаьк иткаьн. Болар аркылы Ул безгаь инъ боьек хъаьм кыйммаьтле ваьгъдаьлаьр биргаьн. Алар гамаьлгаь ашкач, сез явыз наьфеслаьр аркасында бо­зылган доьньядан котылып, илахъи табигатьтаь катнаша алырсыз. Шул саьбаьпле, иманыгызга игелек оьстаьуь оьчен, хаьлегездаьн кил­гаьн бар наьрсаьне эшлаьгез. Игелеккаь белемне оьстаьгез; белемгаь тотнаклыкны; тотнаклыкка сабырлыкны; сабырлыкка Алла­хъыга бирелуьне; Аллахъыга бирелуьгаь имандаш туганнарыгызны яратуны; имандаш туганнарыгызны яратуга маьхаьббаьт оьстаьгез. АЬгаьр сездаь бу хасиятлаьр булса, хъаьм алар арта барса, сезненъ Раббыбыз Гайсаь Маьсихне белуьегез файдасыз хъаьм унъышсыз калмас. АЬ инде кемдаь алар юк, ул — сукырларча начар куьруьче хъаьм элекке эшлаьгаьн гоьнахъларыннан чистартылганын оныткан кеше. Шунъа куьраь, имандаш туганнар, Аллахъы тарафыннан чакырылган хъаьм сайланган булуыгызны тагын да ышанычлы­рак итаьргаь тырышыгыз. Шулай эшлаьсаьгез, хъичкайчан иманы­гыздан тайпылмассыз хъаьм Раббыбыз ваь Коткаручыбыз Гайсаь Маьсихненъ маьнъгелек Патшалыгына зур телаьк белаьн кабул ите­лерсез. Шул саьбаьптаьн, сез боларны белсаьгез даь хъаьм, сезгаь бирел­гаьн хакыйкатькаь нык тотынып торсагыз да, мин болар хакын­да хъаьрвакыт хаьтерегезгаь тоьшераьчаькмен. УЬзем аьле исаьн хъаьм, шушы таьнемдаь вакытта, болар хакында хаьтерегезгаь тоьшеруьнеуьземненъ бурычым итеп исаьплим. Мин белаьм: тиздаьн бу таь­немнаьн китаьчаькмен: минъа моны Раббыбыз Гайсаь Маьсих ачкан иде. Шунъа куьраь, арагыздан киткаьч, боларны хъаьрвакыт истаь тотыгыз дип, хаьлемнаьн килгаьн бар наьрсаьне эшлим. Без сезгаь Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ кодраьте хъаьм Анынъ килуье хакында соьйлаьгаьндаь, хаьйлаьле риваятьлаьргаь ияреп туьгел, баьлки Анынъ маьхъабаьтлеген уьз куьзлаьребез белаьн куьреп соьйлаьдек. Боьек данлы Аллахъыдан: «Бу Минем соьекле Улым, Ул Минем куанычым», — дигаьн аваз килгаьндаь, Аллахъы Ата тарафыннан Гайсаьгаь кадерлаьуь хъаьм дан балкышы бирелде. Гайсаь белаьн изге тауда булган чакта, куьклаьрдаьн килгаьн бу авазны уьзебез ишеттек. Шунынъ оьчен без паьйгамбаьрлаьр соьйлаьгаьн Аллахъы хаьбаьренаь тагын да ныграк ышана алабыз. Сез даь, каранъгы урында балкып торган яктылыкка игътибар иткаьн кебек, бу хаьбаьргаь аьхъаьмият биреп, доьрес эшлисез. Сез, коьн жъитеп, йоьраьк­лаьрегезне танъ йолдызы балкытканга кадаьр, анъа аьхъаьмият бируье­гезне даьвам итаьргаь тиешсез. Инъ элек шуны анълагыз: Изге язмадагы бер генаь паьйгамбаьрлек суьзен даь хъичкем уьз саьлаьтенаь таянып анълата алмый. Чоьнки паьйгамбаьрлек суьзе беркайчан да кеше ихтыярыннан бирелмаьде, баьлки кешелаьр Аллахъыдан кил­гаьн хаьбаьрне Изге Рухтан рухландырылып соьйлаьделаьр. АЬмма лаькин Исраил халкы арасында ялган паьйгамбаьрлаьр даь булганнар. Шулай ук, сезненъ арагызда да ялган оьйраьтуь­челаьр булыр. Алар яшерен раьвештаь хъаьлакаьткаь китеруьче ялган таьгълиматны арагызда тарата башларлар, хаьтта уьзлаьрен йолып алган Хоькемдарны да инкяр итеп, уьз оьслаьренаь коьтел­маьгаьн хъаьлакаьт китерерлаьр. Куьплаьр аларнынъ азгын яшаьешенаь иярер, хъаьм аларнынъ эшлаьре аркасында хакыйкать юлы хур­ланыр. Бу ялган оьйраьтуьчелаьр, комсызланып, уьзлаьре уйлап чыгарган риваятьлаьре ярдаьмендаь сездаьн файдаланырлар. Алар оьстеннаьн инде куьптаьннаьн хоькем тора, аларнынъ хъаьлакаьте ко­тылгысыз. Аллахъы гоьнахъ кылган фаьрештаьлаьрне даь аямаган бит, баьлки, чылбырлар белаьн баьйлаьп, жъаьхъаьннаьм каранъгылыгына ташлаган: алар анда хоькем коьнен коьтаьлаьр. Аллахъы, таькъва тормышны ваьгазьлаьуьче Нух белаьн жъиде кешедаьн кала, борынгы жъихъанны да аямаган: даьхърилаьр оьстенаь туфан китерткаьн. Ул, даьхърилаьр белаьн килаьчаьктаь ни буласын кисаьтуьче сабак итеп, Саьдуьм хъаьм Гамура шаьхъаьрлаьрен ут белаьн коьлгаь аьйлаьндереп хоькем иткаьн. Анда яшаьгаьн азгыннарнынъ аьхлаксыз гамаьллаьреннаьн интеккаьн аьхлаклы Лутны коткарган. Бу аьхлакый кеше азгыннар ара­сында яшаьгаьндаь, аларнынъ аьхлаксыз эшлаьрен куьреп хъаьм ише­теп, чын куьнъеленнаьн коьннаьн-коьн газап чиккаьн. Шулай итеп, Раббы УЬзенаь бирелгаьннаьрне сынаулардан ничек коткарырга, аь явызларны, жъаьза астында тотып, хоькем коьненаь ничек сакларга икаьнен белаь. Бу биграьк таь уьзлаьрененъ баьдаьни азгын телаьклаьренаь ияреп, Раббы хакимлеген наьфраьт итуьчелаьргаь кагыла. Алар — таькаьббер хъаьм тупас кешелаьр. Алар куьклаьрдаьге шоьхъраьтле затларга яла ягудан да курыкмыйлар. Хаьер, бу шоьхъраьтле затлардан куьпкаь коьчлераьк хъаьм куаьтлераьк фаьрештаьлаьр даь Раббы алдында аларны хурлап гаеплаьмилаьр. Бу ялган оьйраьтуьчелаьр уьзлаьре анъламаган наьрсаьне яла ягып гаеплилаьр. Алар табигый телаьклаьренаь буй­сынып яшаьгаьн хъаьм фаькать аулау хъаьм уьтерелуь оьчен генаь туган анъсыз хайваннар сыман. Хайваннар ничек уьтерелсаь, шулай бу ялган оьйраьтуьчелаьр даь хъаьлак ителаьчаьклаьр. Алар уьзлаьре ки­тергаьн явызлыкларына явызлык аьжъере алачаклар. Алар оьчен хозурлык — коьн яктылыгында маьжълеслаьрдаь комсызланып ашап-эчуь. Сезненъ маьжълеслаьрегездаь булганда, алар — пычрак хъаьм хурлыклы таплар, чоьнки алар уьзлаьрен алдаучы лаьззаьтлаьргаь бирелаьлаьр. Кем белаьн зина кылырга икаьн дип кенаь ха­тын-кызларга куьнъел бираьлаьр хъаьм гоьнахътан хъич туймыйлар; тотрыксыз кешелаьрне юлдан яздыралар; аларнынъ куьнъеллаьре комсызлыкта шомарган; алар — лаьгънаьт уллары. Алар, туры юлдан тайпылып, адаштылар. Алар уьзененъ явыз гамаьллаьре оьчен табыш алуны яраткан Бегор улы паьйгамбаьр Бильям эзлаьреннаьн бара башладылар. АЬ Бильям явыз эше оьчен шелтаьлаьнгаьн. Ишаьк анъа кеше тавышы белаьн эндаьшеп, паьйгамбаьрне ахмак­лыгыннан туктаткан. Бу кешелаьр — сусыз чишмаьлаьр, коьчле жъил куып тараткан томан сыман. Алар оьчен тираьн каранъгылыкта урын саклана. Чоьнки алар, куьпертелгаьн буш суьзлаьр соьйлаьп, азгын баьдаьни телаьклаьрен кулланып, ялгыш юлдан баручылар арасыннан аьле генаь арына башлаганнарны ятьмаьгаь элаьктерергаь тырышалар. Алар теге кешелаьргаь азатлык ваьгъдаь итаьлаьр, аь уьзлаьре — бо-зыклык коллары; чоьнки кеше наьрсаьгаь жъинъелсаь, шунынъ колыбула. АЬгаьр бу кешелаьр Раббыбыз хъаьм Коткаручыбыз Гайсаь Маьсихне танып белуь аша бу доьньянынъ азгынлыгыннан арын­ганнан сонъ янаь буталалар хъаьм анъа жъинъелаьлаьр икаьн, димаьк аларнынъ сонъгы халаьте элеккегедаьн яманрак була. Чоьнки хак­лык юлын танып белгаьннаьн сонъ уьзлаьренаь бирелгаьн изге аьмер­даьн кире чигенуьгаь караганда, ул юлны боьтенлаьй белмаьуьлаьреалар оьчен яхшырак булган булыр иде. Андый кешелаьр белаьн ни булганы хакында маькальлаьрдаь доьрес аьйтелгаьн: «Эт уьзененъ косыгына аьйлаьнеп кайта», хъаьм «Юындырылган дунъгыз пычрак сазда аунарга бара». Соьекле имандаш туганнарым! Мин сезгаь инде икенче хатымны язам. Бу хатларда белгаьннаьрегез хакында хаьте­регезгаь тоьшереп, мин сезне доьрес фикер йоьртуьгаь даьртлаьн­дераьм. Элгаьре вакытларда изге паьйгамбаьрлаьр тарафыннан аьйтелгаьн суьзлаьрне хъаьм Раббыбыз ваь Коткаручыбыз раьсуьллаьре­гез аша биргаьн аьмерне искаь тоьшеруьегезне телим. Инъ элек шуны анълавыгыз кираьк: сонъгы коьннаьрдаь уьзлаьрененъ наьфес телаьклаьре буенча гамаьл кылучы, мыскыллаучы кешелаьр чыгачак. Алар: «Гайсаь янъадан килергаь ваьгъдаь итмаьдемени? Кая сонъ Ул? Безненъ ата-бабаларыбыз уьлем йокысына талдылар, аь хъаьммаь наьрсаь доьнья яратылганнан бирле ничек булса, шул килеш кала бираь», — диячаьклаьр. АЬмма алар куьк ваь жъир бо­рынгыдан булуын, аларнынъ Аллахъы суьзе аркылы судан хъаьм су белаьн яратылганын юри оныталар. Борынгы доьнья суьз аркы­лы туфан суы белаьн юк ителгаьн. АЬ Аллахъынынъ шул ук суьзе белаьн хаьзерге куьк хъаьм жъир ут белаьн юк ителуь оьчен хоькем коьне­наь сакланып тора. Шул коьндаь алар яндырылып бетерелаьчаьклаьр хъаьм даьхърилаьр хъаьлак ителаьчаьклаьр. Сез, соьеклелаьрем, бер наьрсаьне онытмагыз: Раббы оьчен бер коьн менъ ел сыман, хъаьм менъ ел бер коьн сыман. Кайбераьуьлаьр озакка суза дип исаьплаьуьлаьренаь карамастан, Раббы УЬзененъ ваьгъдаьсен уьтаьуьне озаклатмый. Киресенчаь, Ул сезгаь зур сабыр­лык куьрсаьтаь, чоьнки Ул беркемненъ даь хъаьлак булуын телаьми, баьлки барысынынъ да таьуьбаьгаь килуьен тели. АЬмма Раббы коьне якынлаша! Карак коьтмаьгаьндаь кергаьн кебек, Раббы да шулай килаьчаьк. Куьклаьр коьчле доьмбердаьгаьн тавыш астында юкка чыгачак; куьк жъисемнаьре утта янып тар­калачак; жъир оьстендаьге хъаьммаь наьрсаь фаш ителаьчаьк. АЬгаьр хъаьммаь наьрсаь шулай таркалачак икаьн, ул чакта сез нинди кеше булырга тиеш сонъ? Сез Аллахъынынъ коьнен коьткаьндаь хъаьм ул коьнненъ тизраьк килуье оьчен тырышканда, тормышыгыз изге хъаьм Аллахъыга багланган булуы кираьк. Ул коьнне куьк янып таркала­чак хъаьм кызулыктан куьк жъисемнаьре эреп бетаьчаьк. *** АЬмма без, Аллахъынынъ ваьгъдаьсенаь инанып, гаделлек хакимлек итаь торган янъа куькне хъаьм янъа жъирне коьтаьбез. Шунъа куьраь, соьеклелаьрем, монынъ хъаьммаьсен даь коьтеп, Ал-лахъы каршында иминлектаь яшаьп, хъичбер тапсыз, кимчелексез табылуыгыз оьчен хаьлдаьн килгаьн боьтен наьрсаьне эшлаьгез. Раббынынъ сабырлыгын сез котылу моьмкинлеге дип анълагыз.УЬзенаь Аллахъы тарафыннан бирелгаьн зираьклеге белаьн безненъсоьекле имандаш туганыбыз Паул да сезгаь шулай дип язган иде. Бу хакта ул боьтен хатларында да яза. Ул хатларда авыр анъла-шыла торган кайбер наьрсаьлаьр бар. Белемсез, тотрыксыз кеше-лаьр, башка Изге язмаларны бозган кебек, бу урыннарны дабозып анълаталар. Монынъ белаьн алар уьзлаьрен хъаьлакаьткаь дучаритаьлаьр. АЬ сез исаь, соьеклелаьрем, бу хакта инде белгаьнлектаьн, аьхлаксыз кешелаьр ялгышлыклары сезне тайпылдырмасын хъаьм сез, ышанычлы нигездаьн егылып тоьшмаьс оьчен, сак булыгыз. Раббыбыз хъаьм Коткаручыбыз Гайсаь Маьсих маьрхаьмаьтендаь хъаьм Аны танып белуьдаь даими уьсегез. Анъа буьген даь хъаьм маьнъге дан булсын! Амин. Баштан ук булган, без ишеткаьн, уьз куьзлаьребез белаьн куьргаьн, куьзаьткаьн хъаьм кулларыбыз белаьн кагылган наьрсаь — тормыш Суьзе хакында язабыз. Тормыш ачылды: без аны куьрдек хъаьм Атабыз кулында булган, безгаь ачылган маьнъгелек тормышны сезгаь шахъитлек итаьбез хъаьм игълан итаьбез. Безненъ белаьн арала­шуыгыз булсын оьчен, уьзебез куьргаьн хъаьм ишеткаьн наьрсаьне сезгаь даь игълан итаьбез. АЬ без исаь Ата хъаьм Анынъ Улы Гайсаь Маьсих белаьн аралашып яшибез; хъаьм, куанычыбыз тулы булсын дип, боларны сезгаь язабыз.  — Без Аннан ишеткаьн хъаьм сезгаь игълан итаь торган хаьбаьр шун­нан гыйбараьт: Аллахъы — яктылык, хъаьм Анъарда хъичнинди каранъ­гылык юк. АЬгаьр без: «Аллахъы белаьн аралашып яшибез», — дип аьйтсаьк, аьмма каранъгылыкта йоьрсаьк — без ялганлыйбыз хъаьм хакыйкать буенча яшаьмибез. АЬгаьр инде Аллахъы яктылыкта булган кебек, без даь яктылыкта йоьрсаьк, димаьк, бер-беребез белаьн аралашып яшибез хъаьм Анынъ Улы Гайсаьненъ каны безне хъаьр гоьнахътан чистарындыра. АЬгаьр: «Гоьнахъыбыз юк», — дисаьк, без уьз-уьзебезне алдыйбыз хъаьм бездаь хакыйкать юк. АЬмма гоьнахъларыбызны икърар ит­саьк, безненъ гоьнахъларыбызны Аллахъы ярлыкар хъаьм, хъаьртоьрле хаксызлыктан арындырып, безне чистартыр, чоьнки Ул тугры хъаьм гадел. «Без гоьнахъ кылмадык», — дисаьк, Аллахъыны ялган­чы итаьбез хъаьм Анынъ суьзе бездаь юк.  —    Балаларым! Боларны сезгаь, гоьнахъ кылмагыз, дип язам. АЬ инде бераьуь гоьнахъ кылса, Ата алдында Яклаучы-Юату-чыбыз — хъаьрвакыт доьрес гамаьл итуьче Гайсаь Маьсих бар. Маьсих гоьнахъларыбызнынъ, безненъ генаь туьгел, баьлки боьтен доьньянынъ да гоьнахълары кичерелуьен алып килуьче хъаьм Аллахъы белаьн татулаштыручы корбан булды. АЬ Аллахъынынъ аьмерлаьрен уьтаьсаьк, Аны танып белуьебездаь ышанычлы була алабыз. Кем даь кем: «Мин Аллахъыны таныйм», - ди, аьмма Анынъ аьмерлаьрен уьтаьми, ул - ялганчы хъаьм анъарда хакыйкать юк. АЬ Анынъ суьз­лаьрен уьтаьуьче кешедаь Аллахъы маьхаьббаьте чыннан да камиллаьш­каьн була: шунынъ аша без Анъарда булуыбызны белаьбез. Кем даь кем: «Аллахъыда торам», - ди икаьн, ул Гайсаь сыман гамаьл итаьргаь тиеш.   Соьеклелаьрем! Янъа аьмер язмыйм, баьлки сездаь баштан ук булган иске аьмерне язам: иске аьмер исаь - сез ишеткаьн хаьбаьр ул. АЬмма шунынъ белаьн бергаь бу аьмер янъа да: анынъ хакыйкате Маьсихтаь ачылды хъаьм сез аны танып белаьсез, чоьнки каранъгы­лык кире чигенаь, хакыйкый яктылык инде балкый. Кем даь кем уьзен яктылыкта дисаь, аьмма имандаш туганына наьфраьтлаьнсаь, ул хъаман каранъгылыкта була. Кем даь кем уьзе­ненъ туганын ярата икаьн, ул яктылыкта була, хъаьм анъарда башка­ларны ваьсваьсаьгаь китеруьгаь урын юк. АЬ кем уьзененъ имандаш туганына наьфраьтлаьнсаь, ул каранъгылыкта була, каранъгылыкта йоьри хъаьм кая баруын белми, чоьнки каранъгылык анынъ куьзлаьрен сукырайткан. Балаларым, сезгаь язам, чоьнки сезненъ гоьнахъларыгыз Гайсаь аркасында кичерелде. Аталар, сезгаь язам, чоьнки баштан ук Булучыны сез танып белаьсез. Егетлаьр, сезгаь язам, чоьнки сез явыз иблисне жъинъдегез. Балаларым, мин сезгаь язам, чоьнки сез Атаны танып белаьсез. Аталар, мин сезгаь язам, чоьнки сез баштан ук Булучыны танып белаьсез. Егетлаьр, мин сезгаь язам, чоьнки сез коьчле, Аллахъы суьзе сездаь тора, хъаьм сез явыз иблисне жъинъдегез. Фани доьньяны хъаьм анда булган наьрсаьлаьрне яратмагыз. Доьньяны яратучыда Атаны ярату юк. Чоьнки бу доьньяда бул­ган хъаьммаь наьрсаь - таьн наьфеслаьре, куьзлаьр наьфесе хъаьм тормышта таькаьбберлеккаь китеруьче наьрсаьлаьр - Атадан туьгел, фаькать доьнь­ядандыр. Доьнья хъаьм анынъ наьфеслаьре уьтеп китаь, аьмма Аллахъы ихтыярын уьтаьуьче маьнъге яши. Балаларым! Хаьзер сонъгы вакытлар. Маьсихненъ дошманы килаьчаьге хакында сез ишеткаьн идегез инде. Хаьзер Маьсихненъ куьп дошманнары чыктылар. Ахыргы вакыт жъиткаьнен шуннан белаьбез даь инде. Алар безненъ арабыздан чыктылар, аьмма без­неке булмадылар. АЬгаьр безнеке булган булсалар, алар безненъ белаьн калган булырлар иде. АЬмма хъаьммаьсе даь безнеке булмавы куьренсен оьчен, алар чыктылар. Сезгаь исаь Изге Аллахъы УЬзененъ Рухын биргаьн, хъаьм сез хакыйкатьне белаьсез. Мин сезгаь хакыйкатьне белмаьгаьнегез оьчен туьгел, аьмма аны белгаьнегез оьчен хъаьм хакыйкатьтаьн хъич­нинди ялган килмаьгаьнгаь куьраь яздым. Кем ялганчы? Ялганчы — Гайсаьненъ Маьсих икаьнен инкяр итуьче. Ул кеше — Маьсихненъ дошманы. Ул Атаны да, Улы Гайсаьне даь инкяр итаь. Аллахъы-нынъ Улын инкяр итуьче хъичкемненъ Аллахъы Ата белаьн моьгамаь­лаьсе юк. Аллахъынынъ Улын икърар итуьчененъ исаь Ата белаьн даь моьгамаьлаьсе бар. Сез исаь баштан ишеткаьн наьрсаьне куьнъеллаьрегездаь саклагыз. АЬгаьр баштан ишеткаьн наьрсаь куьнъеллаьрегездаь торса, ул чакта сез даь Аллахъынынъ Улында хъаьм Улынынъ Атасында торачаксыз. Моны, маьнъгелек тормышны, безгаь Маьсих УЬзе ваьгъдаь иткаьн. Боларны мин сезне юлдан яздырырга тырышучылар ха­кында язам. АЬ сезгаь Маьсихтаьн бирелгаьн Изге Рух сезненъ уьзегездаь тора хъаьм сез хъичкемненъ оьйраьтуьенаь мохтажъ туьгелсез. Маьсихненъ Рухы сезгаь барын да оьйраьтаь, хъаьм ул Рух хакыйкый, ялган туьгел. Рух сезгаь оьйраьткаьн кебек, Маьсихтаь торыгыз.   Балаларым, Маьсих килгаьндаь, Анынъ алдында ышаныч бе­лаьн хъаьм оялусыз тора алуыбыз оьчен, Маьсихтаь яшаьгез. Анынъ хъаьрвакыт хак булуын белаьсез икаьн, димаьк, хаклык эшлаьуьче хъаьркемненъ Аллахъыдан туган булуын да белаьсез. Карагыз — Ата безне ничек нык яраткан! Шунъа куьраь безне «Аллахъы балалары» дип атыйлар. Доьнья кешелаьре, Аллахъыны танымаганга куьраь, безне белмилаьр. Соьеклелаь­рем, без хаьзер Аллахъы балалары, аьмма безненъ наьрсаь булачагы­быз аьле ачылмады. Белаьбез: Гайсаь килгаьндаь без Анъа охшаулы булырбыз, чоьнки чынлыкта Ул ничек булса, без Аны шулай итеп куьрербез. хъаьм шушы оьметен Анъа баглаган хъаьркем, Маьсих пакь булган кебек, уьзен даими раьвештаь пакьлаьндераь. Гоьнахъ кылучы хъаьркем Аллахъы канунын боза; аь бу исаь уьзе гоьнахъ. хъаьм сез белаьсез: Маьсих гоьнахъларны УЬз оьстенаь алыр оьчен килде. хъаьм Анъарда гоьнахъ юк. Анъарда торучы хъаьркем гоьнахъ кылмый. Гоьнахъ кылучы хъаьркем Маьсихне куьрмаьгаьн хъаьм Аны танымаган. Балаларым, сезне хъичкем алдамасын. Хаклык булдыручы кеше Маьсих кебек уьк хак була. Гоьнахъ кылучы исаь иблистаьн­дер, чоьнки иблис баштан ук гоьнахъ кыла. Аллахъы Улы наькъ ме­наь иблис эшлаьрен жъимерергаь дип килде. Аллахъыдан туган гоьнахъ кылмый, чоьнки анъарда Аллахъыдан бирелгаьн орлык кала. хъаьм ул кеше гоьнахъ кыла алмый, чоьнки ул Аллахъыдан туган. Аллахъы балалары хъаьм иблис балалары болай таныла: хаклык кылмаучы, шулай ук уьзененъ туганын яратмаучы хъаьркем Алла-хъыдан туьгел. - Электаьн уьк сез ишеткаьн хаьбаьр: без бер-беребезне яратырга тиешбез. Безгаь явыз иблистаьн булган хъаьм уьзененъ энесен уьтер­гаьн Кабил кебек булырга ярамый. Ул ни оьчен энесен уьтергаьн? Чоьнки Кабилнынъ эшлаьре явыз, аь энесененъ эшлаьре таькъва бул­ган. Туганнарым, сезгаь доьнья кешелаьре наьфраьтлаьнаь икаьн, монъа гажъаьплаьнмаьгез. Без уьлемнаьн тормышка куьчкаьнебезне белаьбез, чоьнки имандаш туганнарыбызны яратабыз. Яратмаучы уьлем эчендаь тора. УЬзененъ туганына наьфраьтлаьнуьче хъаьркем ке­ше уьтеруьче була. Кеше уьтеруьчененъ маьнъгелек тормышы булмага­нын сез белаьсез. Без маьхаьббаьтне шулай танып белдек: Маьсих УЬзененъ жъанын безненъ оьчен бирде. Без даь туганнарыбыз оьчен уьзебезненъ жъаны­бызны бирергаь тиешбез. Кем даь кем, хъаьммаь наьрсаьсе булып, хъаьм туганынынъ мохтажълыгын куьраь торып, анъа шаьфкать куьрсаьт- маьсаь, анъарда Аллахъы маьхаьббаьте ничек торыр икаьн? Балала­рым, суьз хъаьм тел белаьн туьгел, баьлки эшлаьребез хъаьм хакыйкать белаьн яратыйк. Шунынъ белаьн без уьзебезненъ хакыйкатьтаьн булуыбызны белербез хъаьм йоьраьгебез безне кайчан булса да гаеплаьсаь, аны Аллахъы каршында тынычландырырбыз. Чоьнки Аллахъы безненъ йоьраьгебездаьн боьек хъаьм Ул хъаьммаь наьрсаьне белаь. *** Соьеклелаьрем! АЬгаьр йоьраьгебез безне гаеплаьми икаьн, димаьк, Аллахъыда ышанычыбыз бар, хъаьм ни генаь сорасак та, Аннан алабыз, чоьнки Анынъ аьмерлаьрен уьтибез хъаьм Анъа яраклы эшлаьр эшлибез. Анынъ аьмере шуннан гыйбараьт: без Анынъ Улы Гайсаь Маьсихненъ исеменаь иман итаьргаь хъаьм Ул биргаьн аьмер буенча бер-беребезне яратырга тиешбез. Аллахъынынъ аьмерлаьрен уьтаьуь­че Анъарда тора хъаьм Аллахъы аьмерлаьрне уьтаьуьчедаь тора. ХЪаьм Аллахъынынъ бездаь торуын Анынъ безгаь биргаьн Рухы аркасында белербез.      Соьеклелаьрем! ХЪаьр рухка инанмагыз, ул рухларнынъ Алла-хъыданмы икаьнлеген сынагыз. Чоьнки доьньяга куьп ялган паьйгамбаьрлаьр чыктылар. Аллахъы Рухын сез болай та­нырсыз: Гайсаь Маьсихненъ кеше булып килгаьнлеген икърар итуь­че хъаьр рух Аллахъыдан була. АЬ Гайсаьне икърар итмаьуьче бер рух та Аллахъыдан туьгел, ул — сез анынъ килаьчаьге хакында ишеткаьн хъаьм хаьзер инде доьньяда булган Маьсих дошманынынъ рухы була. Сез исаь Аллахъыдан, балаларым. ХЪаьм ялган паьйгамбаьрлаьр­не жъинъдегез, чоьнки сездаь Торучы Аллахъы Рухы доьньяда булган рухтан боьек. Алар — бу доьньядан, шунъа куьраь алар доьньяви соьйлилаьр хъаьм доьнья кешелаьре аларны тынълый. Без — Аллахъы-дан. Аллахъыны танып белуьче безне тынълый. Аллахъыдан булмау­чы исаь безне тынъламый. Без шунынъ аша хакыйкать рухын хъаьм ялганлык рухын таныйбыз.  — Соьеклелаьрем! Бер-беребезне яратыйк, чоьнки маьхаьббаьт Ал-лахъыдан килаь. ХЪаьр яратучы Аллахъыдан туган хъаьм Аллахъыны танып белаь. Яратмаучы Аллахъыны танып белми, чоьнки Алла­хъы — маьхаьббаьт ул. Аллахъы безгаь маьхаьббаьтен куьрсаьтте: УЬзененъ Улы аша безгаь яшаьуь булсын оьчен, Аллахъы бердаьнбер Улын доьньяга жъибаьрде. Маьхаьббаьт менаь шуннан гыйбараьт: без Ал-лахъыны яратканнан туьгел, баьлки Ул безне яратты хъаьм безненъ гоьнахъларыбызнынъ кичерелуьен алып килуьче хъаьм безне Аллахъы белаьн татулаштыручы корбан раьвешендаь УЬзененъ Улын жъи­баьрде. Соьеклелаьрем, Аллахъы безне шулай яраткан икаьн, без даь бер-беребезне яратырга тиешбез. Аллахъыны хъичкем хъич-кайчан куьрмаьгаьн. АЬгаьр бер-беребезне яратабыз икаьн, Аллахъы бездаь яши хъаьм Анынъ маьхаьббаьте бездаь камиллаьшкаьн була. Аллахъы безгаь УЬзененъ Рухыннан биргаьн. Шунлыктан без Аллахъыда торуыбызны хъаьм Анынъ бездаь торуын белаьбез. Ата УЬзененъ Улын доьньяны Коткаручы итеп жъибаьргаьнен без куьрдек хъаьм анъа шахъитлек бираьбез. Кем даь кем Гайсаьненъ Аллахъы Улы булуын икърар итсаь, анъарда Аллахъы тора хъаьм ул Аллахъыда то­ра. Шулай итеп, Аллахъынынъ безгаь карата булган маьхаьббаьтен без таныдык хъаьм анъа инандык. Аллахъы — маьхаьббаьт. Маьхаьббаьттаь торучы Аллахъыда торыр хъаьм Аллахъы анъарда торыр. Шулай итеп, хоькем коьнендаь без ышаныч белаьн тора алсын оьчен, маьхаьббаьтебез камиллаьште. Чоьнки Гайсаь ничек булса, без даь бу доьньяда шундый булабыз. Маьхаьббаьттаь курку юк, баьлки камил маьхаьббаьт куркуны куа. ЖЪаьза хакында уйланулар куркыта, куркучы кеше исаь маьхаьббаьт­таь камиллаьшмаьгаьн була. Без яратабыз, чоьнки беренче булып Аллахъы безне яратты. АЬгаьр бераьуь: «Мин Аллахъыны яратам», — дип аьйтсаь, аь уьзененъимандаш туганына наьфраьтлаьнсаь, ул — ялганчы. Чоьнки уьзе куьр-гаьн туганын яратмаучы кеше куьрмаьгаьн Аллахъыны ярата алмый. Аллахъы безгаь: «Аллахъыны яратучы кеше уьзененъ туганын даяратсын», — дигаьн аьмерне бирде. Гайсаьненъ Маьсих булуына иман итуьче хъаьркем Аллахъыдан туган. ХЪаьм атаны яратучы хъаьркем анынъ баласын да ярата. Без Аллахъы балаларын яратуыбызны Аллахъыны яратуыбыз хъаьм Анынъ аьмерлаьрен уьтаьвебез аркылы белаьбез. ХЪаьм Аллахъы­ны яратуыбызны Анынъ аьмерлаьрен уьтаьвебез белаьн куьрсаьтаьбез. АЬ Анынъ аьмерлаьре авыр туьгел, чоьнки Аллахъыдан туган хъаьммаь кеше явыз доьньяны жъинъаь. Доьньяны жъинъгаьн жъинъуь — безненъ иманыбыз ул. Гайсаьненъ Аллахъы Улы булуына инанучы доьнья­ны жъинъуьче булмый кем булсын? Ул, Гайсаь Маьсих, УЬзененъ чумдырышуынынъ суы хъаьм уьлеме­ненъ каны белаьн килгаьн. Су белаьн генаь туьгел, баьлки су хъаьм кан белаьн килгаьн. Бу хакта Рух шахъитлек бираь, чоьнки Рух — ха­кыйкать ул. Шахъитлек бируьче оьчаьуь бар: Рух, су хъаьм кан. ХЪаьм оьчесе даь бер уьк шахъитлек бираьлаьр. Без кешелаьр шахъитлеген кабул итаьбез, аь Аллахъынынъ шахъитлеге боьеграьк. Чоьнки бу — Аллахъы шахъитлеге: Ул УЬзененъ Улы хакында шахъитлек бирде. Аллахъы Улына иман итуьчененъ уьзендаь шушы шахъитлек бар. Аллахъыга иман итмаьуьче Аны ялганчы иткаьн була, чоьнки Алла-хъынынъ УЬз Улы хакында биргаьн шахъитлегенаь ышанмады. Ул шахъитлек исаь шуннан гыйбараьт: Аллахъы безгаь маьнъгелек тор­мыш бирде хъаьм ул тормыш — Анынъ Улында. Аллахъы Улы барнынъ тормышы бар, Аллахъы Улы булмаганнынъ тормышы юк. Мин моны сезгаь, Аллахъы Улы исеменаь иман итуьчелаьргаь, уьзегезненъ маьнъгелек тормышыгыз барлыгын белегез, дип яздым. Безненъ Анынъ каршында булган ышанычыбыз бар — без Ал- лахъынынъ ихтыяры буенча наьрсаьне генаь сорасак та, Ул безне тынълый. Анынъ тынълаганын без белаьбез икаьн, наьрсаь генаь со­расак та, сораганыбызны алуыбызны белаьбез. АЬгаьр бераьуь имандаш туганынынъ уьлемгаь китермаьуьче гоьнахъ кылуын куьраь икаьн, ул кеше дога кылсын хъаьм Аллахъы анынъ ту­ганына тормыш бираьчаьк. Моны уьлемгаь китермаьуьче гоьнахъ кы­лучылар хакында аьйтаьм. УЬлемгаь китеруьче гоьнахъ бар: бу гоьнахъ хакында дога кылсыннар дип аьйтмим. ХЪаьр явызлык — гоьнахъ, аьмма боьтен гоьнахъ та уьлемгаь китерми. Аллахъыдан туганнарнынъ гоьнахъ кылмавын без белаьбез, Ал- лахъыдан туган Угыл аларны саклый хъаьм явыз иблис аларга ка­гыла алмый. Без уьзебезненъ Аллахъыдан булуыбызны, аь боьтен доьньянынъ исаь явыз иблисненъ хакимлеге астында булуын белаь­без. Без Аллахъы Улынынъ килгаьнен хъаьм, хакыйкый Аллахъыны таныр оьчен, безгаь анъ биргаьнен белаьбез. ХЪаьм без Хакыйкыйда, Анынъ Улы Гайсаь Маьсихтаь. Ул — хакыйкый Аллахъы хъаьм маьнъге­лек тормыш. Балаларым, уьзегезне потлардан саклагыз. Аксакалдан — Аллахъы тарафыннан сайланган ханымга хъаьм анынъ балаларына. Мин хъаьммаьгезне ихлас куьнъелдаьн яратам. ХЪаьм мин генаь туьгел, баьлки хакыйкатьне танучы хъаьммаь кеше сезне ярата. Без сезне яратабыз, чоьнки хакыйкать бездаь тора хъаьм безненъ белаьн маьнъге булачак. Аллахъы Атадан хъаьм Атанынъ Улыннан — Гайсаь Маьсихтаьн бирелгаьн маьрхаьмаьт, шаьфкать хъаьм иминлек безненъ белаьн ха­кыйкатьтаь хъаьм маьхаьббаьттаь булсын. Синенъ балаларынъ арасында без Атадан кабул иткаьн аьмер буенча хакыйкатьтаь йоьруьчелаьрне тапканыма бик соьендем. Хаь­зер, ханым, синъа янъа аьмер туьгел, баьлки баштан ук без кабул иткаьн аьмерне язам хъаьм уьтенаьм: бер-беребезне яратыйк. Маь­хаьббаьт исаь шуннан гыйбараьт: без Аллахъынынъ аьмерлаьре буенча йоьрергаь тиешбез. Сез баштан ук ишеткаьнегезчаь, Анынъ аьмере шуннан гыйбараьт: сез маьхаьббаьттаь яшаьргаь тиешсез. Гайсаь Маьсихненъ таьндаь килуьен инкяр итуьче куьп ялганчы­лар доьньяга чыктылар. Андый кешелаьр — ялганчылар хъаьм Маь-сих дошманнары. Сез наьрсаь хакына эшлаьгаьнебезне югалтмас оьчен, баьлки тулы аьжъер алыр оьчен, сак булыгыз. Маьсих таьгъ­лиматын сакламаган хъаьм анынъ чигеннаьн узган хъаьркемдаь Алла-хъы юктыр. Таьгълиматны саклаучыда исаь Ата да, Анынъ Улы да бар. АЬгаьр сезгаь бераьуь килсаь хъаьм бу таьгълиматка оьйраьтмаьсаь, ул кешене оьегездаь кабул итмаьгез хъаьм аны саьламлаьмаьгез. Чоьнки саьламлаьгаьн кеше анынъ явыз эшлаьренаь кушыла. Сезгаь яза торган суьзлаьрем куьп, аьмма каьгазьгаь кара белаьнязарга телаьмим, баьлки куанычыбыз тулы булсын оьчен, яныгыз-га килеп, сезненъ белаьн соьйлаьшергаь оьметлаьнаьм. Аллахъы тарафыннан сайланган имандаш кыз туганынънынъбалалары сине саьламлилаьр. Аксакалдан — чын куьнъелдаьн соьйгаьн Гаьйгаь. Соьекле дустым, жъанынъ унъышка ирешкаьн кебек, хъаьрьяктан да имин хъаьм саьламаьт бул, дип дога кылам. Синенъ хакый­катькаь тугры булуынъ хакында имандаш туганнарнынъ килеп шахъитлек бируьлаьренаь мин бик шатландым. Синенъ хакыйкать­таь йоьруьенъ хак. Балаларымнынъ хакыйкатьтаь йоьруьлаьре хакында ишетуьдаьн даь зуррак шатлык минем оьчен юктыр. Соьекле дустым, иман итуьче туганнар хакында, хаьтта алар синенъ оьчен ят булсалар да, кайгыртуынъ бик яхшы. Алар синенъ маьхаьббаьтенъ хакында иман итуьчелаьр бердаьмлеге ал­дында шахъитлек бирделаьр. Зинхъар оьчен, Аллахъыга яраклы итеп, аларга юлларын даьвам итаьргаь ярдаьм итче. Чоьнки алар Маьсих исеме хакына, Анъа иман итмаьуьчелаьрдаьн хъичнаьрсаь кабул итмичаь, юлга чыктылар. Димаьк, бергаь хакыйкать оьчен эшли алуыбыз оьчен, без алар кебеклаьргаь ярдаьм итаьргаь тиешбез. Мин иман итуьчелаьр бердаьмлегенаь кыска итеп яздым, аьмма араларында беренчелекне тотарга яратучы Диотрефис безне игъ­тибарга алмый. Шунъа куьраь, мин яныгызга килсаьм, анынъ эш­лаьгаьн эшлаьрен куьтаьраьчаькмен. Ул безненъ хакта яман суьзлаьр таратып кына калмый, хаьтта имандаш туганнарны кабул итми, кабул итаьргаь телаьуьчелаьргаь комачаулый хъаьм бердаьмлектаьн куып жъибаьраь. Соьекле дустым! Явызлыкка иярмаь, баьлки яхшылыкка ияр. Яхшылык эшлаьуьчелаьр Аллахъыдандыр, явызлык эшлаьуьче исаь Аллахъыны куьрмаьгаьн. Димитер хакында барысы да яхшы итеп соьйли, хаьтта хакыйкать уьзе даь анынъ ягында. Шулай ук без даь шахъитлек итаьбез. ХЪаьм безненъ шахъитлегебезненъ хакыйкый булу­ын син белаьсенъ. Гайсаь Маьсихненъ колы, Ягъкубнынъ туганы Яхъуьдтаьн Алла-ХЪы-Ата тарафыннан чакырылганнарга, соьелгаьннаьргаь хъаьм Гайсаь Маьсих оьчен сакланганнарга: сезгаь шаьфкать, иминлек хъаьм маь­хаьббаьт мул итеп бирелсен. Соьеклелаьрем! Безненъ уртак котылуыбыз хакында сезгаь язарга дип бик даьртлаьнсаьм даь, мин изгелаьргаь бер тапкыр хъаьм гомергаь бирелгаьн иман оьчен тырышып эшлаьгез, дип оьндаьп язуны тиешле таптым. Чоьнки кайбер имансыз кешелаьр ара­гызга яшеренеп керделаьр. Алар Аллахъыбызнынъ маьрхаьмаьтен азгынлыкка бирелуь саьбаьбенаь аьйлаьндераьлаьр хъаьм бердаьнбер булган Хоькемдарыбыз хъаьм Раббыбыз Гайсаь Маьсихне инкяр итаьлаьр. Алар алачак хоькем турында Изге язмада инде куьптаьн аьйтелгаьн. Лаькин мин сезгаь, инде барын да белсаьгез даь, хаьтерегезгаь тоьшерергаь телим: Раббы бервакыт халыкны Мисырдан коткар­ган булса да, икенче очракта араларындагы ышанмаучы кеше­лаьрне хъаьлак иткаьн. Тиешле халаьтлаьрен сакламый торып, аьмма уьзлаьрененъ торакларын ташлап киткаьн фаьрештаьлаьрне онытма­гыз: Раббы аларны тираьн каранъгылыкта, боьек коьндаь хоькем итуь оьчен маьнъгелек чылбырларда баьйлаьп тота. Шул фаьрештаьлаьр кебек фаьхешлеккаь хъаьм баьдаьни бозыклыкка бирелгаьн Саьдуьм белаьн Гамура шаьхъаьрлаьре хъаьм алар тираьли урнашкан шаьхъаьр­лаьр даь, барысына да кисаьтуьче гыйбраьт булып, маьнъгелек ут жъаь­засын кичераьлаьр. Шулай бу кешелаьр даь, хыялга бирелеп, таьннаьрен наьжъесли-лаьр, Раббы хакимлеген инкяр итаьлаьр, хаьтта куьклаьрдаьге шоьхъ­раьтле затларга яла ягалар. «ЖЪитаькче Микаил фаьрештаь даь, Мусанынъ гаьуьдаьсе хакында иблис белаьн баьхаьслаьшкаьндаь, хурлау суьзе аьйтергаь батырчылык итмаьгаьн, баьлки: «Сине Раббы шелтаь­лаьсен», - дигаьн. Алар исаь уьзлаьре анъламаган хъаьммаь наьрсаьне яманлыйлар, анъсыз хайваннар сыман, табигый телаьклаьренаь бирелеп яшилаьр хъаьм наькъ шул аларны хъаьлак итаь даь. Аларга кайгы, чоьнки алар Кабил юлыннан бардылар. Бильям кебек, акча хакына боьтенлаьй ялгышлыкка бирелделаьр, Корах кебек, фетнаь чыгарган оьчен хъаьлак булдылар. Сезненъ маьхаьббаьт маьжълеслаьрегездаь алар — пычрак таплар:воьжъдансызланып сыйланалар. Алар - уьзлаьре хакында гына кайгыртучы коьтуьчелаьр. Алар — жъил куып йоьрткаьн янъгырсыз болытлар. Алар — боьтенлаьй уьлгаьн, тамыры белаьн кубарылган, коьзен жъимеш бирми торган агачлар. Алар — уьзлаьрененъ хур­лыклы эшлаьрененъ куьбеге белаьн капланган давыллы динъгез дулкыннары. Алар — адашкан йолдызлар. Маьнъгелек доьм ка­ранъгылыкта алар оьчен урын саклана. Ханух, Адаьм буыныннан жъиденчесе, алар хакында паьй­гамбаьрлек итеп болай дигаьн: «Менаь Раббы барысы оьстеннаьн хоькем итуь оьчен, аларнынъ кылган барча имансыз гамаьллаьре хъаьм боьтен гоьнахълы имансызларнынъ Раббыга каршы соьйлаьгаьн бар­лык оятсыз суьзлаьре оьчен жъаьзаларга дип, УЬзененъ менънаьрчаь из­гелаьре белаьн килаь». *** Бу кешелаьр — язмышларыннан канаьгать булмаган сукранучылар. Алар уьзлаьрененъ наьфес телаьклаьре буен­ча гамаьл итаьлаьр, таькаьббер суьзлаьр аьйтаьлаьр, уьз файдалары хакы­на ялагайланып йоьрилаьр. Сез исаь, соьеклелаьрем, Раббыбыз Гайсаь Маьсихненъ раьсуьллаь­ре тарафыннан алдан аьйтелгаьн суьзлаьрне истаь тотыгыз. Алар сезгаь: «Сонъгы вакытта уьзлаьрененъ бозык телаьклаьре буенча га­маьл кылучы мыскыллаучылар чыгачак», — диделаьр. Ул кеше­лаьр таркалыш чыгаралар, наьфес телаьклаьренаь буйсыналар, хъаьм аларда Изге Рух юк. Сез исаь, соьеклелаьрем, уьз тормышыгызны инъ изге иманы­гыз нигезендаь корып яшаьгез, Изге Рух белаьн даьртлаьнеп дога кылыгыз. Раббыбыз Гайсаь Маьсих УЬзененъ шаьфкатендаь сезгаьмаьнъгелек тормыш бираьчаьген коьтеп, Аллахъыга карата булган маьхаьббаьтегездаь калыгыз. Кайбер кешелаьр икелаьнуьдаь булсалар, аларга шаьфкать куьрсаьтегез. Башкаларын уттан тартып алгандай коткарыгыз. ОЬченчелаьренаь исаь шаьфкать куьрсаьткаьндаь, куьнъеллаьрегездаь курку хисе булсын: шакшы эшлаьре белаьн тапланган киемнаьреннаьн даь жъираьнегез. Сезне гоьнахъка тоьшуьдаьн саклый алучы, сезне кимчелексез раьвештаь шатлык белаьн УЬзененъ даны алдына китераь алучы Раббыбыз Гайсаь Маьсих аша безне Коткаручы бердаьнбер Аллахъыга бар вакытлардан элек, хаьзер хъаьм маьнъгегаь дан, маь­хъабаьтлек, кодраьт хъаьм хакимлек булсын. Амин. Бу китапта, тиздаьн наьрсаь булырга тиешлеген УЬзененъ кол­ларына куьрсаьтер оьчен, Аллахъы тарафыннан Гайсаь Маьсихкаь бирелгаьн ачылыш. Ул аны УЬзененъ фаьрештаьсе аркылы жъи­баьреп, колы Яхъяга ачып куьрсаьтте. Яхъя Аллахъы суьзе хъаьм Гайсаь Маьсих куьрсаьтеп соьйлаьгаьннаьр хакында, уьзе куьргаьн хъаьммаь наьрсаь турында шахъитлек бираь. Бу паьйгамбаьрлек суьзлаьрен укучылар хъаьм тынълаучылар хъаьм анда язылганнарны уьтаьуьчелаьр баьхетле, чоьнки ул суьзлаьрненъ гамаьлгаь ашу вакыты якын. Яхъядан Асия оьлкаьсендаьге иман итуьчелаьрненъ жъиде бердаьм­легенаь: Хаьзер Булучы, Булган хъаьм Килаьчаьк Зат — Аллахъыдан хъаьм Анынъ таьхете каршында торучы жъиде рухтан, хъаьм Гайсаь Маьсихтаьн сезгаь маьрхаьмаьт хъаьм иминлек булсын. Бу тугры Ша­хъит, Маьсих, уьлгаьннаьрдаьн беренче терелеп торган, Ул — жъир­даьге патшаларнынъ Башлыгы. Анъа, безне соьючегаь хъаьм безне гоьнахъларыбыздан УЬзененъ туьгелгаьн каны аша азат иткаьн хъаьм УЬзененъ Атасы Аллахъыга хезмаьт итуь оьчен безне руханилар патшалыгы итеп куйган Гайсаьгаь маьнъге дан хъаьм кодраьт бул­сын. Амин. Менаь, Ул болытлар оьстендаь килаь, ХЪаьм Аны хъаьркем куьрер. Аны чаьнчегаьн кешелаьр даь Аны куьраьчаьклаьр. ЖЪирдаьге барлык халыклар Анынъ оьчен уькереп елаячаклар. АЬйе, амин. Мин — Альфа хъаьм Омега, — дип аьйтаь Раббы Аллахъы, — Бар булучы, Булган хъаьм Килаьчаьк Зат, Чиксез кодраьт Иясе. Мин, сезненъ белаьн бергаь Гайсаь оьчен газап чигуьлаьрне, Пат­шалыкны хъаьм сабырлыкны уртаклашучы имандашыгыз Яхъя, Аллахъы суьзе хъаьм Гайсаь хакында шахъитлек иткаьнем оьчен, Пат-мос дип аталган утрауда булдым. Раббынынъ коьнендаь мине Рух билаьп алды хъаьм артымда быргыдан чыккандай коьчле та­выш ишеттем. Ул аьйтте: «Куьргаьннаьренъненъ барын да китап итеп язып, жъиде бердаьмлеккаь жъибаьр: Эфескаь, Смурнага, Пер-гаьмгаь, Туьаьтаьйраьгаь, Саьрдаьйскаь, Филаделфеягаь, Лаудикеягаь». АЬйтуьчене куьрергаь дип борылып карагач, мин жъиде алтын яктырткыч куьрдем. АЬ яктырткычлар арасында озын кием ки­гаьн хъаьм куькраьген алтын пута белаьн буган, адаьм улына охшаган Бераьуьне куьреп алдым. Анынъ башындагы чаьчлаьре ак йон ке­бек, кар кебек ак иде. Куьзлаьре исаь ут ялкыны, аь аяклары мич­таь кыздырган бронза кебек хъаьм тавышы шарлавык тавышы кебек иде. Ул УЬзененъ унъ кулына жъиде йолдыз тоткан, авы­зыннан ике ягы да уьткен кылыч чыккан иде. Анынъ тышкы кыяфаьте бар кодраьтендаь балкып торган кояштай иде! Мин Аны куьргаьч, уьле кешедаьй, Анынъ аяклары алдына егылдым. Ул исаь УЬзененъ унъ кулын минъа тидереп, аьйтте: — Курыкма! Мин — Беренче хъаьм Сонъгы, хъаьм Теремен; Мин уьлгаьн идем, хъаьм менаь, маьнъге яшим. УЬлем хъаьм уьлем пат­шалыгы ачкычлары Минем кулда. Шулай итеп, наьрсаь куьргаь­ненъне, хаьзер наьрсаь бар хъаьм моннан сонъ наьрсаь булырга тиешлеге хакында яз. Минем унъ кулымда куьргаьн жъиде йолдызнынъ хъаьм жъиде алтын яктырткычнынъ сере шунда: жъиде йолдыз — жъиде бердаьмлекненъ фаьрештаьлаьре хъаьм жъиде яктырткыч — жъиде бер­даьмлек ул. Эфес бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «УЬзененъ унъ кулында жъиде йолдыз тотучы хъаьм жъиде яктырт­кыч арасында Йоьруьче болай аьйтаь: Синенъ эшлаьренъне, авыр хезмаьтенъне, сабырлыгынъны хъаьм явызларга чыдап тора алмага­нынъны белаьм. УЬзлаьрен раьсуьл дип (аь алар раьсуьл туьгел) атаучы­ларны сынаганынъны хъаьм аларны ялганчылар дип тапканынъны белаьм. Синенъ сабырлыгынъ барлыгын, Минем исемем оьчен куьп наьрсаьлаьр кичереп таь арымаганынъны белаьм. АЬмма синъа каршы шелтаьм бар: син беренче маьхаьббаьтенъне калдырдынъ! Шулай итеп, кайдан егылганынъны исенъаь тоьшер хъаьм, таьуьбаь итеп, элек­кеге эшлаьренъне эшлаь. Югыйсаь, аьгаьр таьуьбаь итмаьсаьнъ, янынъа ки­лермен хъаьм синенъ яктырткычынъны урыныннан кузгатырмын. Лаькин яхшы ягынъ бар: Никуьлаьй тарафдарларынынъ эшлаьрен наьфраьт итаьсенъ. Аларны Мин даь наьфраьт итаьм. Рухнынъ бердаьм­леклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен. ЖЪинъуьчегаь Мин Алла- хъы ожъмахында булган тереклек агачыннан ашарга бираьчаькмен». Смурна бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «Беренче хъаьм Сонъгы, уьлгаьн хъаьм терелеп Торган болай дип аьйтаь: Синенъ хаьсраьт чигуьенъне хъаьм фаькыйрьлегенъне белаьм, аьм­ма син бай. УЬзлаьрен яхъуьдлаьр дип атаучыларнынъ сине хурлаула­рын куьтаьргаьненъне белаьм. Алар яхъуьдлаьр туьгел, баьлки шайтан жъыены. Алда сине коьткаьн хъичнаьрсаьдаьн курыкма. Синенъ ке­шелаьренъне сынар оьчен, арагыздан кайберлаьрегезне иблис тоьр­маьгаь утыртачак хъаьм ун коьн буе алар хаьсраьт кичераьчаьк. УЬлгаьнгаь тикле тугры бул, хъаьм синъа тормыш тажъы бираьчаькмен. Рух­нынъ бердаьмлеклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен. ЖЪинъуьче икенче уьлемнаьн хъичнинди зыян куьрмаьс». Пергаьм бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «Ике ягы да уьткен кылычы булган Зат болай дип аьйтаь: Си­ненъ кайда яшаьвенъне белаьм: анда шайтан таьхете тора. Син Ми­нъа булган иманынъны саклап тотасынъ. Сездаь, шайтан яшаьгаьн жъирдаь, тугры шахъитем Антипас уьтерелгаьн вакытта да син Минъа булган иманынънан ваз кичмаьденъ. АЬмма синъа каршы берничаь шелтаьм бар: синдаь Бильям таьгълиматын тотучылар бар. АЬ ул, потка буьлаьк итеп китергаьн корбаннарны ашасыннар хъаьм фаь­хешлеккаь бирелсеннаьр дип, Исраил улларын гоьнахъка кертергаь Балакны оьйраьткаьн бит. Шулай ук синдаь Никуьлаьй тарафдар­ларынынъ таьгълиматын тотучылар бар. Шунъа куьраь, таьуьбаь ит. Югыйсаь, тиздаьн янынъа килермен хъаьм авызымнан чыккан кылыч белаьн аларга каршы коьраьшермен. Рухнынъ бердаьмлеклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен. ЖЪинъуьчегаь серле манна хъаьм ак таш бираьчаькмен. Ул ташта исаь, аны алучыдан башка хъичкем белмаьгаьн янъа исем язылган булыр». Туьаьтаьйраь бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «Куьзлаьре ут ялкыны кебек хъаьм аяклары ялтырап торган бронза сыман булган Аллахъы Улы болай дип аьйтаь: Синенъ эш­лаьренъне, маьхаьббаьтенъне, иманынъны, хезмаьтенъне, сабырлыгынъ­ны, хъаьм синенъ сонъгы гамаьллаьренъ беренчелаьреннаьн яхшырак булуын белаьм. АЬмма синъа каршы шелтаьм бар: уьзен паьйгамбаьр дип атаган Изебел исемле хатынга фаьхешлеккаь хъаьм потларга корбан ителгаьн ризыкны ашарга оьйраьтеп, Минем колларымны юлдан яздырырга юл куясынъ. Мин анъа, таьуьбаь кылсын дип, вакыт бирдем, аьмма ул уьзененъ фаьхешлегеннаьн таьуьбаь итаьргаь те­лаьми. Менаь, Мин аны каты авыру туьшаьгенаь салачакмын. ХЪаьм, анынъ гамаьллаьреннаьн баш тартмасалар, ул хатын белаьн бергаь зина кылучыларны зур кайгыга дучар итаьчаькмен. Анынъ иярченнаьрен уьлемгаь дучар итаьчаькмен, хъаьм эчке уйларны, те­лаьклаьрне тикшереп Белуьче булуымны барча бердаьмлеклаьр даь белаьчаьклаьр. Барыгызга да эшегезгаь карата тиешлесен бирермен. Анынъ таьгълиматын тотмаган хъаьм шайтаннынъ тираьн серлаьрен белмаьгаьн, Туьаьтаьйраьдаь яшаьгаьн калган туганнарга исаь моны аьй­таьм: сезгаь башка йоьк салмаячакмын. Тик Мин килгаьнгаь ка­даьр уьзегездаь булганны тотып торыгыз. ЖЪинъуьчегаь хъаьм Минем эшлаьремне ахырга тикле уьтаьуьчегаь халыклар оьстеннаьн хакимлек итаьргаь бираьчаькмен. ХЪаьм ул алар оьстеннаьн тимер таяк белаьн хакимлек итаьчаьк; Алар балчык чуьлмаьк сыман ватылачаклар. Ул Мин Атамнан алган шул ук хакимлекне алачак, хъаьм Мин жъинъуьчегаь танъ йолдызы бираьчаькмен. Рухнынъ бердаьмлеклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен». Саьрдаьйс бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «Аллахъынынъ жъиде рухы хъаьм жъиде йолдызы булган Зат бо-лай дип аьйтаь: Синенъ эшлаьренъне белаьм; син тере исемен йоьртаьсенъ, аьмма син уьле. Уяу тор хъаьм уьзенъдаь калган, уьлаьр даь­раьжъаьгаь жъиткаьн наьрсаьлаьрне ныгыт, чоьнки эшлаьренъненъ Алла-хъым каршында таьмамланган булуын куьрмим. Шунъа куьраь, наьр­саь кабул кылганынъны, наьрсаь ишеткаьненъне исенъаь тоьшер, аны уьтаь хъаьм таьуьбаь ит. АЬгаьр инде уяу тормасанъ, Мин, карак кебек, 3 коьтмаьгаьндаь килермен хъаьм кайсы саьгатьтаь килуьемне син белмаьс­сенъ. Лаькин, Саьрдаьйстаь киемнаьрен пычратмаган берничаь кешенъ бар. Алар Минем белаьн ак киемдаь йоьриячаьклаьр, чоьнки монъа лаеклылар. Шулай, жъинъуьче кеше ак кием киячаьк хъаьм Мин анынъ исемен Тормыш китабыннан сызып ташламаячакмын. Атам хъаьм Анынъ фаьрештаьлаьре каршында жъинъуьчененъ исемен икърар итаьчаькмен. Рухнынъ бердаьмлеклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен». Филаделфея бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «Изге, Хакыйкый, кулында Давыт ачкычы булган Зат — Ул ачса, хъичкем яба алмаячак; япса, хъичкем ача алмаячак — болай дип аьйтаь: Синенъ эшлаьренъне белаьм, менаь Мин синенъ каршынъ­да ишек ачтым, хъаьм аны хъичкем яба алмаячак. Белаьм, синенъ коьченъ аз, аьмма син Минем суьземне уьтаьденъ, Минем исемемнаьн ваз кичмаьденъ. Шайтан гыйбадаьтханаьсеннаьн булган, уьзлаьрен яхъуьд дип атаучылар белаьн (аь алар яхъуьдлаьр туьгел, баьлки ялган­чылар) Мин болай эшлаьрмен — алар синенъ аякларынъа егыла­чаклар хъаьм Минем сине соьйгаьнемне белаьчаьклаьр. Син Минем сабыр булу кираьклеге хакында аьйткаьн суьземне саклап тотканга куьраь, жъирдаь яшаьуьчелаьрне сынар оьчен, боьтен жъихъанга килаьчаьк сынау вакытыннан Мин даь сине саклап калачакмын. Тиздаьн килаьм: тажъынъны хъичкем тартып алмасын оьчен, уьзенъдаь бул­ганны нык тот. ЖЪинъуьчене Мин Аллахъым Йортынынъ баганасы итеп куячакмын, хъаьм ул инде аннан чыкмаячак. Анынъ оьстенаь Аллахъымнынъ исемен хъаьм куьктаьн, Аллахъымнан инъаьчаьк шаьхъаьр­ненъ — янъа Иерусалимнынъ исемен хъаьм УЬземненъ янъа исемемне язачакмын. Рухнынъ бердаьмлеклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен». Лаудикея бердаьмлегененъ фаьрештаьсенаь яз: «Амин дип аталган тугры хъаьм хакыйкый Шахъит, Аллахъы булдырган наьрсаьлаьрненъ Чыганагы булган Зат болай дип аьйтаь: Синенъ эшлаьренъне белаьм: син салкын да, кайнар да туь­гелсенъ. Их, син салкын яисаь кайнар булсанъчы! АЬмма син сал­кын да, кайнар да туьгел, жъылымса гына булганга куьраь, синеавызымнан тоькереп чыгарачакмын! Син: „Мин бай хъаьм бае­дым, хъичбер наьрсаьгаь мохтажълыгым юк\, — дисенъ. АЬмма син уьзенъненъ барысыннан да баьхетсез, мескен, фаькыйрь, сукыр хъаьм ялангач булуынъны анъламыйсынъ. Шунъа куьраь, уьзенъаь, баер оьчен, Миннаьн утта чистартылган алтын, ялангачлыгынънынъ маьсхаьраьлеге ачылмасын оьчен, киенергаь ак кием, хъаьм, куьзлаьренъ куьрсен оьчен, соьртергаь куьз мае сатып алырга кинъаьш итаьм. Мин УЬзем яраткан хъаьркемненъ гаебен фаш итаьм хъаьм аны таьр- типкаь оьйраьтаьм. Шулай итеп, тырышлык куьрсаьт хъаьм таьуьбаь ит. Менаь, Мин ишек тоьбендаь шакып торам. Кем тавышымны ишетеп хъаьм ишеген ачса, Мин анынъ янына кераьчаькмен хъаьм анынъ белаьн ашаячакмын, аь ул Минем белаьн ашаячак. Мин жъинъеп чыктым хъаьм, Атам белаьн бергаь, Анынъ таьхетенаь утыр- дым. Шулай ук, жъинъуьчегаь УЬзем белаьн бергаь таьхетемаь утыру хо- кукы бираьчаькмен. Рухнынъ бердаьмлеклаьргаь аьйткаьнен колагы булган ишетсен». Шуннан сонъ куьраьм: менаь, куьктаь ачык ишек, хъаьм монъар­чы минъа соьйлаьгаьн быргыдай тавыш аьйтте: «Монда мен. Мин синъа моннан ары булырга тиешле наьрсаьлаьрне куьр­саьтермен». Шул мизгелдаь уьк мине Рух билаьп алды. ХЪаьм менаь, куьктаь таьхетне хъаьм таьхеттаь Утыручыны куьрдем. Утыручы кыя­фаьте белаьн яшма хъаьм сердолик ташы сыман иде, таьхетне зоь­баьржъаьт тоьсендаьге яктылык божърасы аьйлаьндереп алган иде. Бу таьхет аьйлаьнаьсендаь егерме дуьрт таьхет тора иде, ул таьхетлаьрдаь ак киемнаьн, башларына алтын тажъ кигаьн егерме дуьрт аксакал уты­ра иде. Таьхет ягыннан яшен яшьни, авазлар хъаьм куьк куькраьгаьн тавышлар чыга иде. АЬ таьхет алдында Аллахъынынъ жъиде рухы булган жъиде ут яктырткычы янып тора иде. Таьхет каршында кристаллга охшаулы пыяла динъгез сыман наьрсаь бар; хъаьм таь­хетненъ дуьрт ягында дуьрт жъан иясе тора иде. Ул жъан иялаьрененъ аллары хъаьм артлары куьп куьзлаьр белаьн тулы иде. Беренче жъан иясе арысланга, икенчесе уьгез бозауга охшаган, оьченчесененъ йоьзе кешенеке кебек, дуьртенчесе исаь очып баручы боьркет сы­ман иде. ХЪаьрберсе алты канатлы, канатларынынъ тышы хъаьм эче куьзлаьр белаьн тулы бу дуьрт жъан иясе: «Изге, изге, изге, Булган, Бар булучы хъаьм Килаьчаьк Чиксез кодраьт Иясе Раббы Аллахъы!» — дип бертуктаусыз коьне-тоьне кабатлыйлар. ЖЪан иялаьре таьхет­таь Утыручы маьнъге Яшаьуьчегаь дан, хоьрмаьт хъаьм раьхмаьт белдер­гаьн вакытта, егерме дуьрт аксакал, таьхеттаь Утыручы каршындайоьзтуьбаьн капланып, маьнъге Яшаьуьчегаь саьжъдаь кылалар хъаьм тажъла­рын таьхет алдына салып куялар хъаьм болай дилаьр: «Раббы Аллахъыбыз! Син дан, хоьрмаьт хъаьм кодраьт кабул итаьргаь лаеклы. Чоьнки хъаьммаь наьрсаьне Син яраттынъ, ХЪаьм барысы да Синенъ ихтыярынъ белаьн булдырылды хъаьм гамаьлдаь тора!» Шуннан сонъ мин таьхеттаь Утыручынынъ унъ кулында эчке хъаьм тышкы ягына язылган хъаьм жъиде моьхъер белаьн моьхъер­лаьнгаьн язма тоьргаьген куьрдем. ХЪаьм коьчле тавыш белаьн: «Моьхъерлаьрен кубарып, язма тоьргаьген ачарга кем лаеклы?» — дип игълан итуьче коьчле фаьрештаьне куьрдем. АЬмма куьктаь даь, жъирдаь даь, жъир астында да язма тоьргаьген ачарга хъаьм анъа карарга лаек­лы хъичкем булмады. Язма тоьргаьген ачарга хъаьм анъа карарга лаеклы кеше табылмаганлыктан, мин бик нык еладым. Шунда аксакалларнынъ берсе минъа аьйтте: «Елама. Менаь, Яхъуьд наьселен­наьн, Давыт токымыннан булган Арыслан жъинъеп чыкты. Язма тоьргаьгененъ жъиде моьхъерен кубарып, Ул аны ача ала». Шуннан сонъ куьрдем: менаь, таьхет белаьн дуьрт жъан иясе арасында хъаьм аксакаллар арасында Баьраьн тора. Ул суелган кебек иде. Анынъ жъиде моьгезе хъаьм жъиде куьзе бар иде. Болар — боьтен жъиргаь жъибаьрелгаьн Аллахъы рухлары. Ул, килеп, таь­хеттаь Утыручынынъ унъ кулыннан язма тоьргаьген алды. Баьраьн язма тоьргаьген алгач, дуьрт жъан иясе хъаьм егерме дуьрт аксакал Анынъ алдында йоьзтуьбаьн капландылар. Аларнынъ хъаьрберсендаь арфа хъаьм хуш исле сумала (ягъни Аллахъы изгелаьрененъ дога­лары) белаьн тулы алтын касаьлаьр бар иде. Алар янъа жъыр жъырладылар: «Син язма тоьргаьген алырга, анынъ моьхъерлаьрен кубарырга лаеклы. Чоьнки Син корбан итеп суелдынъ хъаьм УЬзенъненъ канынъ белаьн ХЪаьр кабилаьдаьн хъаьм телдаьн, халыктан хъаьм миллаьттаьн Аллахъы оьчен кешелаьрне йолып алдынъ. Аларны Аллахъыбызга хезмаьт итуь оьчен патшалар хъаьм руханилар иттенъ; алар жъирдаь патшалык итаьчаьклаьр». Таьхет, жъан иялаьре хъаьм аксакаллар аьйлаьнаьсендаь куьп фаь­рештаьлаьрне куьрдем хъаьм аларнынъ тавышын ишеттем. Аларнынъ саны йоьзлаьрчаь миллион хъаьм дистаьлаьрчаь менънаьр иде. Алар: «Суелган Баьраьн кодраьт, байлык, тираьн гакыл, куаьт, хоьрмаьт, дан ХЪаьм мактау алырга лаеклы», — дип коьчле тавыш белаьн аьйтаь иделаьр. Куьктаь хъаьм жъирдаь, жъир астында хъаьм динъгездаь хъаьммаь яра­тылган затнынъ хъаьм анда булган хъаьммаь наьрсаьненъ: «Таьхеттаь Утыручыга хъаьм Баьраьнгаь маьнъге-маьнъге мактау, хоьрмаьт, дан хъаьм кодраьт булсын», — дип аьйтуьлаьрен ишеттем. Дуьрт жъан иясе: «Амин», — дип аьй­таь иделаьр, хъаьм аксакаллар йоьзтуьбаьн капланып саьжъдаь кыла иделаьр. Аннары мин Баьраьнненъ моьхъерлаьрненъ берсен кубаруын куьрдем, хъаьм жъан иялаьрененъ берсененъ куьк куькраьгаьндаьй та­выш белаьн: «Кил!» — дип аьйтуьен ишеттем. Менаь, мин ак ат куьрдем; хъаьм кулына жъаья тоткан жъайдагына тажъ бирелде. Ул жъайдак жъинъуьче булып, жъинъуь оьчен чыкты. Баьраьн икенче моьхъерне кубаргач, мин икенче жъан иясененъ: «Кил!» — дигаьнен ишеттем. Шуннан сонъ уттай жъираьн ат чык­ты. Анынъ жъайдагына, берсен-берсе уьтерсеннаьр оьчен, барлык жъихъаннынъ тынычлыгын алырга ваькалаьт бирелде. ХЪаьм анъа зур кылыч бирелде. Баьраьн оьченче моьхъерне кубаргач, мин оьченче жъан иясененъ: «Кил!» — дигаьн тавышын ишеттем. ХЪаьм кара ат куьрдем, аь анынъ оьстендаьге жъайдак уьз кулына уьлчаьуь тоткан иде. ЖЪан иялаьре арасыннан тавыш сыман чыккан авазны ишеттем: «Бер ди­нарга бер савыт бодай, бер динарга оьч савыт арпа. АЬмма заьйтуьн агачларына хъаьм йоьзем бакчаларына зыян китермаь!» Баьраьн дуьртенче моьхъерне кубаргач, дуьртенче жъан иясененъ: «Кил!» — дигаьн тавышын ишеттем. ХЪаьм аксыл тоьстаьге атны куьрдем. Анынъ оьстендаьге жъайдакнынъ исеме «УЬлем», аь анынъ ар­тыннан боьтен уьлем патшалыгы килаь иде. Аларга жъихъаннынъ дуьрттаьн бер оьлешендаьге кешелаьрне кылыч, ачлык, уьлаьт хъаьм кыргый хайваннар белаьн уьтерергаь хакимлек бирелде. Баьраьн бишенче моьхъерне кубаргач, корбан китеруь урыны астында Аллахъы суьзе оьчен хъаьм шахъитлек биргаьннаьре оьчен уьте­релгаьннаьрненъ жъаннарын куьрдем. Алар коьчле тавыш белаьн: «Кайчанга кадаьр Син, изге хъаьм хакыйкый Хоькемдар, жъирдаь яшаьуьчелаьрне хоькем итмаьссенъ хъаьм безненъ каныбыз оьчен уьч ал­массынъ?» — дип кычкырдылар. Аларнынъ хъаьрберсенаь ак кием бирелде. ХЪаьм алар кебек уьк уьтерелаьчаьк хезмаьттаьшлаьрененъ хъаьм имандашларынынъ саны тулганга тикле тагын бераз тынычла­нып торырга кушылды. Мин, Баьраьн алтынчы моьхъерне кубаргач, коьчле итеп жъир тетраьвен, кояшнынъ матаьм киеме кебек каралуын, айнынъ кан кебек кызыл тоьскаь керуьен куьрдем. Инжъир агачынынъ оьлгермаь­гаьн жъимешлаьре коьчле жъилдаьн коелган кебек, жъиргаь куьк йол­дызлары атылдылар. Куьк, кулъязма тоьргаьге кебек боьтерелеп, юкка чыкты. Барлык таулар хъаьм утраулар уьз урыннарыннан кузгатылдылар. ЖЪирненъ патшалары, туьраьлаьре, гаскаьрилаьр башлыклары, бай­лары, куаьтлелаьре — барысы да: хъаьр кол, хъаьр ирекле кеше таулар­дагы маьгараьлаьрдаь хъаьм таш кыялар арасында яшеренделаьр. ХЪаьм алар аьйттелаьр: «ОЬстебезгаь авып тоьшегез хъаьм безне таьхеттаь Уты­ручынынъ йоьзеннаьн хъаьм Баьраьнненъ ачуыннан яшерегез! Чоьнки Аларнынъ боьек ачу коьне килде. Монъа каршы кем тора алсын?» Шуннан сонъ мин жъирненъ дуьрт почмагында торучы дуьрт фаьрештаьне куьрдем. Алар жъиргаь, динъгезгаь хъаьм бер генаь агачка да исмаьсен дип, жъирненъ дуьрт жъилен тотып торалар иде. Мин уьзендаь тере Аллахъынынъ моьхъере булган коьнчыгыш­тан куьтаьрелуьче башка фаьрештаьне куьрдем. Ул жъиргаь хъаьм динъгезгаь зыян китерергаь ваькалаьт бирелгаьн дуьрт фаьрештаьгаь коьчле тавыш белаьн: «Без Аллахъыбызнынъ хезмаьтчелаьрененъ манъгайларына моь­хъер сукканыбызга тикле жъиргаь, динъгезгаь хъаьм агачларга зыян китермаьгез», — дип кычкырып эндаьште. *** ХЪаьм мин моьхъер сугыл­ган кешелаьрненъ санын ишеттем. Боьтен Исраил кабилаьлаьреннаьн моьхъерлаьнгаьн кешелаьрненъ саны бер йоьз кырык дуьрт менъ иде: Яхъуьд кабилаьсеннаьн моьхъерлаьнгаьн унике менъ кеше, Рубин кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Гаьд кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Ашер кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Нафтали кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Менаше кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Шимун кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Леви кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Исаьскаьр кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Зебулун кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Йосыф кабилаьсеннаьн унике менъ кеше, Биньямин кабилаьсеннаьн унике менъ кеше моьхъерлаьнде. \Шуннан сонъ, бихисап куьп кеше басып торганын куьрдем; аларны хъичкем санап чыга алмас иде! Алар хъаьр миллаьттаьн, ка­билаьдаьн, халыктан хъаьм телдаьн иделаьр. Ул кешелаьр ак кием­наьргаь киенгаьннаьр, кулларына хоьрмаь ботаклары тотып, таьхет хъаьм Баьраьн алдында басып торалар иде. Алар: «Котылу таьхеттаь утыручы Аллахъыбыздан хъаьм Баьраьннаьн килаь!» — дип кычкырып аьйттелаьр. Таьхет тираьли, аксакаллар хъаьм дуьрт жъан иясе тираьли баскан фаьрештаьлаьр таьхет алдында йоьзтуьбаьн капландылар хъаьм Аллахъыга саьжъдаь кылып аьйттелаьр: «Амин! Аллахъыбызга мактау хъаьм дан, тираьн гакыл хъаьм раьхмаьт, хоьрмаьт, кодраьт хъаьм куаьт маьнъге булсын! Амин». Шунда аксакалларнынъ берсе миннаьн: «Бу ак киемгаь киен­гаьн кешелаьр кемнаьр алар хъаьм каян килгаьннаьр?» — дип сорады. Мин анъа: «АЬфаьндем, син белаьсенъ», — дидем. Ул минъа аьйтте: «Алар зур газап кичереп килгаьннаьр хъаьм киемнаьрен Баьраьнненъ каны белаьн юып агартканнар. Шунъа куьраь Алар Аллахъы таьхете алдында торалар, Анынъ Йортында Анъа коьне-тоьне хезмаьт итаьлаьр. Таьхеттаь Утыручы алар оьстендаь УЬзененъ чатырын корачак. Алар хъичкайчан ачыкмаслар, хъичкайчан сусамаслар. Аларны кояш та, эсселек таь коьйдермаьс. Чоьнки таьхет уртасындагы Баьраьн аларга Коьтуьче булачак, Аларны тереклек суы чишмаьлаьренаь алып барачак. Аллахъы аларнынъ хъаьр куьз яшен соьртаьчаьк». Баьраьн жъиденче моьхъерне кубаргач, ярты саьгать чамасы булыр, куьктаь тынлык урнашты. Мин Аллахъы алдында басып торган жъиде фаьрештаьне куьрдем, аларга жъиде быр­гы бирелде. ХЪаьм алтын тоьтаьслаьуь савыты тоткан буьтаьн фаьрештаь изге оьс­таьл каршына килеп басты. Анъа таьхет алдындагы алтыннан ясалган изге оьстаьлгаь Аллахъынынъ барлык изгелаьрененъ догаларыбелаьн бергаь куярга дип, куьп хуш исле сумала бирелде. Менаь Аллахъы каршында фаьрештаь кулыннан ул изгелаьрненъ догалары белаьн бергаь хуш исле сумала тоьтене куьтаьрелде. Фаьрештаь тоь­таьслаьуь савытын алды хъаьм аны, корбан китеруь урынындагы ут белаьн тутырып, жъиргаь ташлады. Шуннан сонъ, куьк куькраьуьлаьр, доьмбердаьгаьн тавышлар ишетелде, яшен яшьнаьде, жъир тетраьде. ЖЪиде быргысы булган жъиде фаьрештаь быргы кычкыртырга аьзерлаьнде. Беренчесе быргысын кычкыртты: кан катнаш боз хъаьм ут хасил булды, хъаьм алар жъиргаь ыргытылды. ЖЪирненъ оьчтаьн бер оьлеше, агачларнынъ оьчтаьн бер оьлеше хъаьм боьтен яшел уьлаьн янып бетте. Менаь икенче фаьрештаь быргысын кычкыртты: ут чорнаган гаять зур тауга охшаулы наьрсаьдер динъгезгаь ыргытылды; динъгез­ненъ оьчтаьн бер оьлеше канга аьверелде. Динъгездаь яшаьуьче жъан­варларнынъ оьчтаьн бер оьлеше хъаьлак булды. Корабларнынъ да оьчтаьн бер оьлеше хъаьлак ителде. Менаь оьченче фаьрештаь быргысын кычкыртты: елгаларнынъ оьчтаьн бер оьлешенаь хъаьм чишмаьлаьргаь, яктырткыч кебек янып, куьктаьн зур йолдыз тоьште. Ул йолдызнынъ исеме — АЬрем. Су­ларнынъ оьчтаьн бер оьлеше аьрем сыман аьче булды. Бу аьче судан кешелаьрненъ куьбесе уьлде. Менаь дуьртенче фаьрештаь быргысын кычкыртты: кояшнынъ, айнынъ, йолдызларнынъ оьчтаьн бер оьлешенаь зарар килде, шун- лыктан аларнынъ яктылыкларынынъ оьчтаьн бер оьлеше каранъгы- ланды. Шулай итеп, коьн уьзененъ яктылыгынынъ оьчтаьн бер оьлешен югалтты, шулай ук тоьн даь. Шунда мин куьктаь, югарыда очып барган боьркетне куьрдем. Анынъ: «Калган оьч фаьрештаь кычкыртачак быргы тавышы арка- сында жъирдаь яшаьуьчелаьргаь кайгы, кайгы, кайгы!» — дип коьчле итеп кычкырганын ишеттем. Менаь бишенче фаьрештаь быргысын кычкыртты. ХЪаьм мин куьктаьн жъиргаь тоьшкаьн йолдызны куьрдем. Анъа упкын кое­сынынъ ачкычы бирелде. Йолдыз упкын коесын ачып жъи­баьрде. Гаять зур мичтаьн чыккан тоьтен кебек коедан куьтаьрел­гаьн тоьтеннаьн кояш белаьн хъава каранъгыланды. Тоьтеннаьн жъир­гаь саранчалар чыкты. Аларга, жъирдаьге чаяннарда булган кебек, чагу саьлаьте бирелде. Аларга жъирдаьге уьлаьнгаь, тоьрле яшеллеккаь хъаьм тоьрле агачка зыян китермаьскаь, фаькать манъгайлары Аллахъымоьхъере белаьн моьхъерлаьнмаьгаьн кешелаьргаь генаь зарар китерергаь боерылды. Анъа кешелаьрне уьтермаьскаь, бары тик биш ай буе аларны газапларга хокук бирелде. Кешененъ ул газаплары чаян чаккандагы кебек. Ул коьннаьрдаь кешелаьр уьлем эзлаьрлаьр, лаькин аны тапмаслар; уьлаьргаь телаьрлаьр, аьмма уьлем алардан качар. Саранчалар исаь кыяфаьте белаьн сугышка аьзерлаьнгаьн атлар кебек иде. Аларнынъ башларында алтын тажъ сыман наьрсаь бар, аь йоьзлаьре кешенеке сыман иде. Чаьчлаьре хатын-кызныкы сы­ман, аь тешлаьре арысланныкы кебек иде. Аларнынъ оьслаьрендаь тимер коьбаь сыман куькраькчаьлаьре бар иде, аь канатларынынъ та­вышы сугышка ыргып чапкан атлы сугыш арбаларыннан чык­кан тавыш кебек иде. Аларнынъ чаянныкы кебек койрыклары хъаьм чаккычлары бар иде, хъаьм аларга шушы койрыклары белаьн биш ай буе кешелаьрне газапларга хак бирелде. Саранчалар­нынъ патшасы исаь — упкын фаьрештаьсе; анынъ исеме яхъуьд телен­даь «Абаддун», грек телендаь «Аполлуон». Беренче кайгы уьтте, менаь анынъ артыннан тагын икесе килаь! Менаь алтынчы фаьрештаь быргысын кычкыртты, хъаьм мин Аллахъы алдында торучы, хуш исле сумала яндыру оьчен алтын- нан ясалган изге оьстаьлненъ дуьрт моьгезеннаьн килгаьн тавышны ишеттем. Ул тавыш исаь быргысы булган алтынчы фаьрештаьгаь: «Боьек Фоьрат елгасы янында баьйлаьнгаьн дуьрт фаьрештаьне азат ит», — диде. ХЪаьм, кешелаьрненъ оьчтаьн бер оьлешен уьтерер оьчен, бу саьгатькаь, коьнгаь, айга хъаьм елга аьзерлаьп тоткан фаьрештаьлаьр азат ителделаьр. Атлы гаскаьрненъ саны ике йоьз миллион иде. Мин аларнынъ санын ишеттем. Куьренештаь атларны хъаьм жъай- дакларны мин болай итеп куьрдем: жъайдакларнынъ куькраькчаьлаьре уттай кызыл, куе заьнъгаьр хъаьм куькерт кебек саргылт тоьстаь иде- лаьр. Атларнынъ башлары арыслан башы сыман, авызларыннан исаь ут, тоьтен хъаьм куькерт боьркелеп тора иде. Кешелаьрненъ оьч- таьн бер оьлеше шушы оьч баьла-казадан: атларнынъ авызыннан чыккан уттан, тоьтеннаьн хъаьм куькерттаьн уьтерелде. Чоьнки ат- ларнынъ коьче авызларында хъаьм койрыкларында; аларнынъ кой- рыклары елан сыман хъаьм башлы иде. Шул башлары белаьн алар кешелаьрне чагалар иде. Бу баьла-казадан уьлми калган кешелаьр исаь кылган гамаьл­лаьреннаьн таьуьбаь итмаьделаьр. Алар жъеннаьргаь хъаьм куьраь, ишетаь, йоьри алмаган алтын, коьмеш, бронза, таш хъаьм агач потларга табынуларыннан ваз кичмаьделаьр. Бу кешелаьр уьзлаьрененъ уьте­руьлаьреннаьн, сихерлаьуьлаьреннаьн, фаьхешлеклаьреннаьн, урлашула-рыннан таьуьбаь итмаьделаьр. Шуннан сонъ мин куьктаьн тоьшуьче икенче бер кодраьтле фаьрештаьне куьрдем. Ул болытка тоьренгаьн, аь баш оьстен­даь яктылык божърасы бар иде. Анынъ йоьзе кояш кебек, аяклары утлы багана сыман иде. Кулында ачылган кечкенаь язма тоьргаьге бар иде. Ул унъ аягы белаьн динъгезгаь, сул аягы бе­лаьн жъиргаь басты хъаьм арысландай коьчле тавыш белаьн кыч­кырып жъибаьрде. Ул кычкыргач, жъиде куьк куькраьуь тавыш би­реп, наьрсаьдер аьйттелаьр. ЖЪиде куьк куькраьуь аьйткаьч, мин аны язарга ниятлаьдем. АЬмма куьктаьн килгаьн авазнынъ: «ЖЪиде куьк куькраьуьненъ соьйлаьгаьннаьрен сер итеп сакла хъаьм язма», — дигаьнен ишеттем. АЬ динъгездаь хъаьм жъирдаь басып торучы мин куьргаьн фаьрештаь унъ кулын куьккаь куьтаьрде хъаьм куькне, шулай ук анда булган хъаьр­наьрсаьне, жъирне хъаьм анда булган хъаьрнаьрсаьне, динъгезне хъаьм ан­да булган хъаьрнаьрсаьне Булдырган маьнъге Яшаьуьче белаьн ант итте: «Тоткарлау буьтаьн булмаячак, жъиденче фаьрештаь уьзененъ быргы­сын кычкыртачак коьнне, Аллахъы УЬзененъ колларына — паьйгам­баьрлаьренаь игълан иткаьнчаь, Анынъ сере гамаьлгаь ашкан булыр». Аннан сонъ, инде монъарчы ишеткаьн, куьктаьн килгаьн аваз та­гын минъа аьйтте: «Бар, динъгездаь хъаьм жъирдаь торучы фаьрештаьненъ кулыннан ачылган язма тоьргаьген ал». Мин фаьрештаь янына килеп, анынъ минъа шул кечкенаь язма тоьргаьген бируьен уьтендем. Ул минъа аьйтте: «Аны алып аша. Ашказанынъда аннан аьче булыр, аьмма авызынъда бал кебек татлы булыр». Мин фаьрештаьненъ кулыннан кечкенаь язма тоьргаьген алып ашадым. Авызымда ул бал кебек татлы булды, лаькин, ашап бетеруьемаь, ашказанымда аннан аьче булды. Аннары минъа аьйттелаьр: «Син куьп халыклар, миллаьтлаьр, теллаьр хъаьм патшалар хакында тагын паьйгамбаьрлек итаьргаь тиешсенъ». Минъа уьлчаьуь таягы сыман камыш сабагы бирелде хъаьм аьйтелде: «Бар, Аллахъы Йортын хъаьм корбан китеруь уры­нын уьлчаь, андагы табынучыларны санап чык. АЬмма Аллахъы Йортынынъ тышкы ишегалдын хисапка кертмаь хъаьм уьл­чаьмаь, чоьнки ул маьжъуьсилаьргаь бирелгаьн. Алар изге Иерусалим шаьхъаьрененъ урамнарын кырык ике ай буе таптап йоьриячаьклаьр. Мин УЬземненъ ике шахъитемаь ваькалаьт бираьчаькмен хъаьм алар, матаьм киемнаьре киеп, бер менъ ике йоьз алтмыш коьн буе паьй­гамбаьрлек итаьчаьклаьр». Бу шахъитлаьр — ике заьйтуьн агачы хъаьм боьтен жъир Раббысы алдында торучы ике яктырткыч. АЬгаьр бераьрсе аларга зыян китерергаь ниятлаьсаь, ул чакта аларнынъ авызларыннан ут чыгачак, хъаьм аларнынъ дошманнарын йота­чак. Аларга зыян китерергаь ниятлаьгаьн кеше шулай уьтерелергаь тиеш. Паьйгамбаьрлек иткаьн вакытта янъгыр яумасын дип, алар­нынъ куькне капларга ваькалаьтлаьре бар. Канга аьйлаьндеруь оьчен аларнынъ сулар оьстеннаьн ваькалаьтлаьре бар. хъаьм уьзлаьре кайчан телаьсаь, шул чакта жъиргаь хъаьртоьрле баьла-казалар белаьн зыян китерергаь ваькалаьтлаьре бар. Шахъитлек бируьлаьрен таьмамлагач, упкыннан жъанвар куьтаьре­леп чыгачак, аларга каршы сугышачак, аларны жъинъаьчаьк хъаьм уьтераьчаьк. Бу ике шахъитненъ гаьуьдаьсе аларнынъ Раббысы хачка кадакланган боьек шаьхъаьр урамында ятачак. Ул шаьхъаьрненъ исеме кинаялаьп „Саьдуьм\ хъаьм „Мисыр\ дип атала. \ Бу маьетлаьргаь оьч коьн ярым буе тоьрле халыклардан, кабилаьлаьрдаьн, теллаьрдаьн хъаьм миллаьтлаьрдаьн булган кешелаьр караячаклар. Ул маьетлаьрне кабергаь салырга роьхсаьт итмаьячаьклаьр. *** ЖЪирдаь яшаьуьчелаьр монъа шатланачаклар хъаьм куьнъел ачачаклар, бер-беренаь буьлаьклаьр жъибаь­раьчаьклаьр, чоьнки бу ике паьйгамбаьр жъирдаь яшаьуьчелаьрне куьп га­заплаган иделаьр. АЬмма оьч коьн ярым уьткаьч, аларга Аллахъыдан яшаьуь тыны керде хъаьм алар аякларына торып бастылар. Аларны куьруьче­лаьрне боьек курку басты. Шуннан сонъ шахъитлаьр куьктаьн коьчле тавышнынъ: «Монда куьтаьрелегез», — дип аьйтуьен ишеттелаьр. Алар куьккаь болытта куьтаьрелделаьр, аь дошманнары аларга карап торды. Шул вакытта ук коьчле итеп жъир тетраьде хъаьм шаьхъаьрненъ ун- нан бер оьлеше жъимерелде. ЖЪир тетраьуьдаьн жъиде менъ кеше уьлде, аь калганнары бик нык куркыштылар хъаьм куьклаьр Аллахъысын данладылар. Икенче кайгы уьтте, менаь анынъ артыннан оьченчесе килаь! ЖЪиденче фаьрештаь быргысын кычкыртты. хъаьм куьктаь: «Доьнья патшалыгы инде Раббыбызнынъ хъаьм Анынъ Маьсихененъ Патшалыгы булды. Раббы маьнъге патшалык итаьчаьк!» — дип аьйтуьче коьчле тавышлар янъгырады. Аннары, Аллахъы ал­дында уьз таьхетлаьрендаь утыручы егерме дуьрт аксакал, йоьзтуьбаьн капланып, Аллахъыга саьжъдаь кылдылар хъаьм аьйттелаьр: «Бар булучы, Булган, Чиксез кодраьт Иясе Раббы Аллахъы, Синъа шоькрана итаьбез! Чоьнки Син УЬзенъненъ боьек кодраьтенъне гамаьлгаь керттенъ хъаьм патшалык итаь башладынъ. Халыклар ярсыдылар. Синенъ ачу коьненъ килде хъаьм уьлелаьрне хоькем итуь вакыты жъитте. Синенъ хезмаьтче паьйгамбаьрлаьренъаь, изге кешелаьренъаь, Исеменънаьн куркучы кечкенаьлаьргаь хъаьм зурларга аьжъер бируь вакыты, ЖЪирне хъаьлак итуьчелаьрне хъаьлак итуь вакыты жъитте!» Шуннан сонъ куьктаь Аллахъы Йорты ачылды хъаьм анда Анынъ килешуь сандыгы* куьренде. Шунда яшен яшьнаьде, доьмбердаьгаьн тавышлар ишетелде, куьк куькраьуьлаьр, жъир тетраьуь булды хъаьм бик коьчле итеп боз яуды. Куьктаь боьек галаьмаьт куьренде: менаь кояшка тоьренгаьн хатын; анынъ аяклары астында ай, башында унике йол­дызлы тажъ иде. Хатын йоькле булып, бала тудыру газап­ларыннан хъаьм авыртудан кычкыра иде. Куьктаь буьтаьн галаьмаьт куьренде: менаь жъиде башлы хъаьм ун моьгезле кызыл тоьстаьге гаять зур аждахъа; анынъ хъаьр башында кечкенаь тажъ иде. Койрыгы куьк йолдызларынынъ оьчтаьн бер оьлешен себереп, аларны жъиргаь ат­ты. Хатын баласын тудыру белаьн, анынъ баласын ашар оьчен, аждахъа бала тудыру халаьтендаь булган хатын алдына басты. Менаь хатын, барлык халыклар оьстеннаьн тимер таяк белаьн ха­кимлек итаьргаь тиешле ир бала тудырды. Хатыннынъ баласы Аллахъыга хъаьм Анынъ таьхете алдына тотып китерелде. АЬ хатын чуьлгаь качты. Анда анъа менъ ике йоьз алтмыш коьн буе кайгырту астында булу оьчен Аллахъы аьзерлаьп куйган урын бар иде. Шуннан сонъ куьктаь сугыш башланды: Микаил уьзененъ фаь­рештаьлаьре белаьн аждахъага каршы сугышты. Аждахъа да уьзененъ явыз фаьрештаьлаьре белаьн аларга каршы сугышты. АЬмма аж­дахъа жъинъелде хъаьм уьзененъ явыз фаьрештаьлаьре белаьн моннан ары куьктаь кала алмады. Бу зур аждахъа, боьтен доьньяны ал­даучы, иблис хъаьм шайтан дип аталган борынгы елан, жъиргаь баьреп тоьшерелде; анынъ белаьн бергаь явыз фаьрештаьлаьре даь баь­реп тоьшерелделаьр. Шуннан сонъ, мин куьктаь коьчле тавыш ишеттем: «Менаь Аллахъыбызнынъ коткаруы, кодраьте, патшалыгы хъаьм Анынъ Маьсихененъ хакимлеге урнашты! Чоьнки Аллахъыбыз алдында коьне-тоьне имандашларыбызны гаеплаьуьче баьреп тоьшерелде. — суьзлекне карагыз. Туганнарыбыз аны Баьраьн каны белаьн хъаьм Гайсаь хакындагы шахъитлек суьзлаьре белаьн жъинъделаьр, Хаьтта, уьлемнаьн курыкмыйча, уьзлаьрененъ жъаннарын аямадылар. Шунъа куьраь, куьклаьр хъаьм анда яшаьуьчелаьр, куаныгыз! АЬмма жъиргаь хъаьм динъгезгаь кайгы, чоьнки иблис, вакыты аз калганын белеп, Коьчле ярсу белаьн сезгаь тоьште!» УЬзененъ жъиргаь баьреп тоьшерелуьен куьргаьч, аждахъа ир бала ту­дырган хатынны куа башлады. Хатынга исаь, бу еланнан качып, анынъ оьчен чуьлдаь аьзерлаьгаьн урынга очсын дип, зур боьркетненъ ике канаты бирелде. Ул анда вакыт, вакытлар хъаьм ярты вакыт буе кайгырту астында булачак. Хатынны елга агызып китсен дип, хатын артыннан елан уьзененъ авызыннан елга кебек су агызды. АЬмма жъир, авызын ачып, аждахъа авызыннан аккан елганы йотып, хатынга ярдаьм итте. Аждахъа хатынга нык яр­сыды, хъаьм хатыннынъ Аллахъы аьмерлаьрен уьтаьуьче, Гайсаь хакында шахъитлек бируьче калган балаларына каршы сугышыр оьчен кит­те. Шуннан сонъ аждахъа динъгез ярына басты. Шуннан сонъ мин динъгездаьн чыгучы, ун моьгезле хъаьм жъиде башлы жъанварны куьрдем. Анынъ моьгезлаьрендаь ун кечкенаь тажъ, хъаьм башларында коьфер исемнаьр иде. Мин куьргаьн жъанвар капланга охшаган. Анынъ аяклары аюныкы сы­ман, авызы исаь арысланныкы кебек иде. Аждахъа анъа уьзененъ коьчен, таьхетен хъаьм зур ваькалаьтен бирде. Анынъ башларынынъ берсе уьле даьраьжъаьсендаь яраланган иде, аннан сонъ, ул ярасы тоь­заьтелде. Боьтен жъихъан гажъаьпкаь калып, жъанвар артыннан китте хъаьм аждахъага саьжъдаь кылды, чоьнки жъанварга ул ваькалаьт биргаьн иде. Кешелаьр: «Кем жъанвар кебек була алсын хъаьм анынъ белаьн кем сугыша алсын?» — дип, жъанварга да саьжъдаь кылдылар. Бу жъанварга таькаьбберлаьнергаь хъаьм коьфер суьз соьйлаьргаь ирек куелды. Анъа кырык ике ай буе хакимлек итаьргаь бирелде. Ул Аллахъыга каршы коьфер суьзлаьр аьйтаь башлады; Анынъ исемен, Анынъ яшаьгаьн урынын хъаьм куьктаь яшаьуьчелаьрне коьферли башла­ды. ЖЪанварга Аллахъынынъ изге кешелаьренаь каршы сугышырга хъаьм аларны жъинъаьргаь роьхсаьт ителде. Анъа хъаьр кабилаь, хъаьр ха­лык, хъаьр тел хъаьм хъаьр миллаьт оьстеннаьн хакимлек итаьргаь роьхсаьт ителде. ЖЪирдаь яшаьуьчелаьрненъ доьнья яратылганга кадаьр исем­наьре чалынган Баьраьнненъ Тормыш китабына язылмаган хъаьммаь­се шушы жъанварга табыначаклар. Колагы булган ишетсен: Кем аьсирлеккаь тоьшаьргаь тиешле икаьн, шул кеше аьсирлеккаь тоьшаьчаьк. Кем кылыч белаьн уьтерелергаь тиешле икаьн, шул кеше кылычтан уьлаьчаьк. Монда Аллахъынынъ изге кешелаьрененъ сабырлыгы хъаьм иманы куьренергаь тиешле. Аннан сонъ жъирдаьн чыгучы башка жъанварны куьрдем. Анынъ ике моьгезе баьраьннекенаь охшаш хъаьм ул аждахъа кебек соьйли иде. Ул беренче жъанварнынъ боьтен ваькалаьте белаьн анынъ ал­дында гамаьл кыла иде, жъирне хъаьм анда яшаьуьчелаьрне уьлем даь­раьжъаьсендаьге ярасы тоьзаьлгаьн беренче жъанварга табындырды. Ул зур галаьмаьтлаьр эшли иде, хаьтта кешелаьр алдында куьктаьн жъиргаь ут яудыра иде. Ул беренче жъанвар алдында эшлаьргаь бирелгаьн галаьмаьтлаьре белаьн жъирдаь яшаьуьчелаьрне алдый иде. Аларга кылычтан яраланган хъаьм терелгаьн жъанвар сынын ясарга кушты. Беренче жъанварнынъ сыны соьйлаьсен хъаьм анъа табын­маган хъаьркем уьлемгаь бирелсен оьчен, икенче жъанварга ул сынга жъан кертергаь роьхсаьт ителде. ХЪаьм икенче жъанвар кечелаьрненъ хъаьм боьеклаьрненъ, байларнынъ хъаьм фаькыйрьлаьрненъ, иреклелаьр-ненъ хъаьм колларнынъ унъ кулларына яисаь манъгайларына тамга салдырды. Шушы тамгасы, ягъни жъанвар исемененъ тамгасы яки анынъ исемененъ саны булмаган хъаьркем сатып та ала алма­ды хъаьм сата да алмады. Монда зираьклек кираьк. Акылы булган кеше жъанварнынъ са­нын хисаплап чыгарсын. Чоьнки ул — кеше саны. Анынъ саны — алты йоьз алтмыш алты. Шунда мин куьрдем: менаь Сион тавында Баьраьн тора. Анынъ белаьн бергаь манъгайларында Баьраьнненъ исеме хъаьм Анынъ Атасынынъ исеме язылган йоьз кырык дуьрт менъ кеше бар иде. Шуннан сонъ мин куьктаьн зур шарлавык тавышы сыман хъаьм коьчле куьк куькраьгаьн сыман тавыш килуьен ишеттем. Мин ишеткаьн тавыш арфачылар уйнаган тавышка охшаган иде. Алар таьхет алдында, дуьрт жъан иясе хъаьм аксакаллар алдында янъа жъыр жъырлыйлар иде. Ул жъырны жъирдаь яшаьгаьннаьр арасыннан йолып алынган йоьз кырык дуьрт менъ кешедаьн башка хъичкем оьйраьнаь алмады. Болар — хатын-кызлар белаьн наьжъеслаьнмаьгаьн­наьр; алар гыйффаьтлелаьр. Болар — Баьраьн кайда гына барса, Анынъ артыннан баралар. Алар кешелаьр арасыннан йолып алынганнар, Аллахъыга хъаьм Баьраьнгаь багышланган беренче унъышлар иделаьр. Аларнынъ теллаьрендаь ялган булмады, алар аьхлаклы иделаьр. ЖЪирдаь яшаьуьче хъаьр миллаьткаь, кабилаьгаь, телгаь хъаьм халыкка игълан итуь оьчен маьнъгелек Яхшы хаьбаьре булган, югары куьктаь очып барган башка фаьрештаьне куьрдем. Ул коьчле тавыш бе­лаьн: «Аллахъыдан куркыгыз хъаьм Аны данлагыз! Чоьнки Анынъ хоькем саьгате килде. Куькне, жъирне, динъгезне хъаьм су чишмаьлаь­рен Булдыручыга табыныгыз!» — диде. Икенче фаьрештаь даь: «Боьек Бабыл жъимерелде, жъимерелде! Ул барча халыкларны уьзененъ тыелгысыз фаьхешлек шаьрабыннан эчерткаьн», — дип, анъа иярде. Тагы бер фаьрештаь, оьченчесе, аларга ияреп: «Кем жъанварга хъаьм анынъ сынына табына, уьзененъ манъгаена яки кулына жъанвар тамгасын кабул итаь, шул Аллахъынынъ ачу касаьсенаь салынган ярсу шаьрабын, су кушылмаган шаьрабын эчаьчаьк. Ул кеше изге фаьрештаьлаьр хъаьм Баьраьн алдында утлы куькерт эчендаь газаплан- дырылачак. Аларнынъ газаплану тоьтене маьнъге куьтаьрелаьчаьк. ЖЪанварга хъаьм анынъ сынына табынучы, анынъ исем тамгасын кабул итуьче хъаьркем коьндез даь, тоьнлаь даь газаптан тынгы куьрмаь­ячаьк». Бу вакытларда Аллахъынынъ аьмерлаьрен уьтаьуьче хъаьм Гай- саьгаь иман итуьче изге кешелаьрненъ туьземле булулары кираьк. Мин куьктаьн килгаьн тавыш ишеттем: «Яз: „Шушы вакыттан башлап уьлуьчелаьр — Раббыга иман итеп уьлуьчелаьр баьхетле\». «АЬйе, алар уьзлаьрененъ михнаьтлаьреннаьн ял итсеннаьр, чоьнки аларнынъ эшлаьре уьзлаьре артыннан бара», — ди Рух. Шуннан сонъ мин ак болыт хъаьм болыт оьстендаь утыручы адаьм улына охшаган Затны куьрдем. Анынъ башында алтын тажъы хъаьм кулында уьткен урагы бар иде. Аллахъы Йортыннан тагын бер фаьрештаь чыгып, болыт оьстендаь Утыручыга коьчле тавыш белаьн: «УЬзенъненъ урагынъны алып ур: урак оьсте жъитте, чоьнки жъир унъы­шы оьлгерде», — дип кычкырды. Шуннан сонъ, болытта Утыру­чы УЬзененъ урагын жъир оьстенаь жъибаьрде хъаьм унъыш урылды. Аннары куьктаьге Аллахъы Йортыннан башка фаьрештаь чык­ты. Анынъ да уьткен урагы бар иде. Корбан китеруь урыныннан, ут оьстеннаьн хакимлеге булган башка фаьрештаь чыкты. Ул коьчле тавыш белаьн уьткен урагы булган фаьрештаьгаь: «УЬзенъненъ уьткен урагынъны жъибаьр хъаьм жъир оьстендаьге йоьзем таьлгаьшлаьрен жъый, чоьнки анынъ жъимешлаьре оьлгерде!» — диде. Фаьрештаь уьзененъ уьткен урагын жъиргаь жъибаьрде хъаьм жъирдаьге йоьземне жъыеп, Ал-лахъынынъ гаять зур ачу изгеченаь ташлады. Ул йоьзем шаьхъаьр ар­тында изгечтаь тапталды. Изгечтаьн атларнынъ йоьгаьненаь кадаьр жъиткаьн, бер менъ алты йоьз стадия озынлыкта кан акты. Шуннан сонъ мин куьктаь боьек хъаьм искиткеч башка галаь­маьт билгесен — сонъгы жъиде баьла-казаны тотып торган жъиде фаьрештаьне куьрдем. Ул баьла-казалар сонъгылары иде, чоьнки Аллахъынынъ ачуы шулар белаьн таьмамлана. ХЪаьм мин ут белаьн пыяла катнашкан динъгез сыман наьрсаьне куьрдем. Пыяла динъгез оьстендаь жъанварны, анынъ сынын хъаьм анынъ исем санын жъинъеп чыкканнар кулларына Аллахъынынъ арфаларын тотып то­ралар иде. Алар Аллахъы колы Мусанынъ жъырын хъаьм Баьраьнненъ жъырын жъырлыйлар иде: «Чиксез кодраьт Иясе Раббы Аллахъы! Синенъ эшлаьренъ боьек хъаьм искиткеч. Халыкларнынъ Патшасы, Синенъ юлларынъ гадел хъаьм хакыйкый. Раббы! Синнаьн кем курыкмас, Исеменъне кем данламас? Чоьнки тик бер Син генаь изге. Боьтен халыклар килеп, Синенъ алдынъда саьжъдаь кылачаклар, Чоьнки Синенъ гадел эшлаьренъ ачылды». Моннан сонъ мин куьрдем: менаь куьктаь шахъитлек чатырында­гы изге урын ачылды. Изге урыннан жъиде баьла-казасы булган жъиде фаьрештаь чыкты. Алар чиста хъаьм ялтырап торган жъитен кием кигаьннаьр хъаьм куькраьклаьрен алтын пута белаьн буганнар иде. Дуьрт жъан иясененъ берсе жъиде фаьрештаьгаь маьнъге яшаьуьче Аллахъынынъ ачуы белаьн тулы жъиде алтын касаь бирде. Изге урын Аллахъы даныннан хъаьм кодраьтеннаьн тоьтен белаьн тулды, хъаьм жъиде фаьрештаьненъ жъиде баьла-казасы таьмамланмыйча, анда хъичкем кераь алмады. Шуннан сонъ мин: «Барыгыз хъаьм жъиргаь Аллахъынынъ жъиде ярсу касаьсен туьгегез», — дип, Аллахъы Йортыннан жъиде фаьрештаьгаь соьйлаьуьче коьчле тавыш ишеттем. Беренче фаьрештаь китте хъаьм уьзененъ касаьсен жъир оьстенаь туькте. ЖЪанвар тамгасы суктырган хъаьм анынъ сынына табынган кешелаьрдаь чирканыч хъаьм яман жъаьраьхаьтлаьр хасил булды. Икенче фаьрештаь уьзененъ касаьсен динъгезгаь туькте. Анынъ суы уьлаьт каны кебек булды, хъаьм динъгездаьге барлык жъан иялаьре уьлделаьр. ОЬченче фаьрештаь уьзененъ касаьсен елгаларга, су чишмаьлаьренаь туькте, хъаьм аларнынъ суы канга аьверелде. Аннан сонъ, мин сулар фаьрештаьсененъ аьйтуьен ишеттем: «Бар булучы, Булган хъаьм Изге! Син шулай хоькем итеп, гадел эшлаьденъ. Чоьнки бу явыз кешелаьр изгелаьрненъ, паьйгамбаьрлаьрненъ канын койдылар, хъаьм Син аларга кан эчаьргаь бирденъ. Алар монъа лаеклылар!» Мин корбан китеруь урыны ягыннан килгаьн тавыш ишеттем: «АЬйе, Чиксез кодраьт Иясе Раббы Аллахъы! Синенъ хоькемнаьренъ хакыйкый хъаьм гадел!» Дуьртенче фаьрештаь уьзененъ касаьсен кояш оьстенаь туькте хъаьм кояшка кешелаьрне ут белаьн коьйдерергаь бирелде. ХЪаьм кеше­лаьрне коьчле эсселек коьйдерде. Бу баьла-казалар оьстеннаьн ха­кимлеге булган Аллахъынынъ исемен кешелаьр хурладылар, аьмма таьуьбаь итмаьделаьр хъаьм Аны данламадылар. Бишенче фаьрештаь уьзененъ касаьсен жъанвар таьхете оьстенаь туькте хъаьм анынъ патшалыгы каранъгылыкка чумды. Кешелаьр авыртудан уьзлаьрененъ теллаьрен тешлаьделаьр, сызлануларыннан хъаьм жъаьраьхаьтлаьреннаьн куьк Аллахъысын хурладылар, аьмма кыл­ган эшлаьреннаьн таьуьбаь итмаьделаьр. Алтынчы фаьрештаь уьзененъ касаьсен боьек Фоьрат елгасына туькте. Коьнчыгыштан килуьче патшаларга юл аьзер булсын оьчен анынъ суы кипте. ХЪаьм мин аждахъанынъ, жъанварнынъ хъаьм ялган паьйгамбаьрненъ авызларыннан чыккан гоьберле бака сыман оьч шакшы рухны куьрдем. Алар — галаьмаьтлаьр куьрсаьтуьче явыз рух­лар. Алар боьтен жъир патшаларын Чиксез кодраьт Иясе Аллахъы-нынъ боьек коьнендаь сугышка жъыяр оьчен чыгалар. «Менаь карак кебек коьтмаьгаьндаь килаьм: ялангач йоьрмаьс оьчен хъаьм хурлыгын кешелаьр куьрмаьсен оьчен уяу торучы хъаьм киемнаьрен саклаучы кеше баьхетле!» Явыз рухлар патшаларны яхъуьд телендаь «ХЪармагедун» дип аталган урынга жъыйдылар. ЖЪиденче фаьрештаь уьзененъ касаьсен хъавага туькте, хъаьм Алла- хъы Йортыннан, таьхеттаьн: «Таьмамланды!» — дигаьн коьчле тавыш ишетелде. Яшен яшьнаьде, тавышлар, куьк куькраьуьлаьр булды. Коьчле итеп жъир тетри башлады: жъирдаь кеше яши башлаганнан бирле булмаган шундый коьчле, шундый нык тетраьуь булды! Боьек шаьхъаьр оьч оьлешкаь буьленде хъаьм халыкларнынъ шаьхъаьрлаьре жъимерелде. Аллахъы боьек Бабылны искаь тоьшерде хъаьм УЬзененъ ярсулы ачу касаьсеннаьн шаьраб эчаьргаь бирде. ХЪаьр утрау юкка чыкты, таулар жъимерелделаьр. Куьктаьн кешелаьр оьстенаь зур-зур боз кантарлары ява башлады. Кешелаьр бу баьла-каза оьчен Ал-лахъыны хурлый иделаьр, чоьнки ул ифрат та авыр иде. Кулларында жъиде касаь булган фаьрештаьлаьрненъ берсе килде даь минъа аьйтте: «Кил монда. Мин синъа куьп суларда утыручы боьек фахишаьгаь булачак хоькем жъаьзасын куьрсаь­термен. Анынъ белаьн жъир патшалары фаьхешлек иттелаьр, анынъ фаьхешлек шаьрабыннан жъирдаь яшаьуьчелаьр исергаьнче эчтелаьр». Мине Рух билаьп алды, хъаьм фаьрештаь мине чуьлгаь куьчерде. Мин жъиде башлы хъаьм ун моьгезле, коьфер исемнаьр белаьн тулы булган кызыл жъанвар оьстендаь утыручы хатынны куьрдем. Ха­тын шаьмаьхаь хъаьм кызыл тоьстаьге киемнаьргаь киенгаьн, алтын, асылташлар хъаьм энжъе белаьн бизаьлеп матурланган, кулына уьзе­ненъ фаьхешлегененъ чирканычлыгы хъаьм шакшылыгы тулы алтын касаь тоткан иде. Анынъ манъгаена серле исем язылган: «Боьек Бабыл — жъир фахишаьлаьрененъ хъаьм чирканыч наьрсаьлаьрненъ ана­сы». Мин хатыннынъ изгелаьр каныннан хъаьм Гайсаь шахъитлаьре-ненъ каныннан исергаьнлеген куьрдем. Аны куьргаьннаьн мин бик нык гажъаьплаьндем. Фаьрештаь минъа аьйтте: «Син нигаь гажъаьплаьн­денъ? Мин синъа хатыннынъ хъаьм аны йоьртуьче жъиде башлы хъаьм ун моьгезле жъанварнынъ серен анълатып бираьм. Син куьргаьн жъанвар бар иде, инде ул юк; ул упкыннан куьтаьрелеп чыгачак хъаьм хъаьлак ителаьчаьк. Доьнья яратылганнан бирле исемнаьре Тормыш кита­бына язылмаган кешелаьр жъанварны куьреп, гажъаьплаьнаьчаьклаьр, чоьнки ул бар иде, хаьзер юк хъаьм янаь булачак. Монда зираьк акыл кираьк. ЖЪиде баш — хатын утырган жъиде тау, шулай ук — жъиде патша ул. Ул патшаларнынъ бишесе хъаьлак булды, берсе бар, башкасы аьле килмаьгаьн. Килгаьч, ул озак булырга тиеш туьгел. АЬ булган хъаьм хаьзер булмаган жъан­вар — ул сигезенче патша. Ул — жъиде патшанынъ берсе, хъаьм ул хъаьлакаьткаь бара. Син куьргаьн ун моьгез — ун патша ул. Алар патшалыкларын аьле алмадылар. АЬмма жъанвар белаьн бергаь, бер саьгатькаь, патшалар даьраьжъаьсендаь хакимлек алачаклар. Аларнынъ ниятлаьре бер, алар жъанварга уьзлаьрененъ коьчлаьрен хъаьм хакимлеклаьрен тапшы­рачаклар. Алар Баьраьн белаьн сугышачаклар хъаьм Баьраьн аларны жъинъаьчаьк, чоьнки Ул — хакимнаьрненъ Хужъасы хъаьм патшаларнынъ Патшасы. Анынъ белаьн бергаь булганнар исаь чакырылганнар, сайланганнар хъаьм тугрылар». Шуннан сонъ, фаьрештаь минъа аьйтте: «Син куьргаьн фахишаь утырган сулар исаь — алар халыклар, тоьркемнаьр, миллаьтлаьр хъаьм теллаьр. Син куьргаьн ун моьгез хъаьм жъанвар фахишаьне наьфраьт итаьчаьк хъаьм аны боьлгенлеккаь тоьшераьчаьк, ялангач калдырачак, анынъ таьнен ашаячак хъаьм аны утта яндырачак. Чоьнки Аллахъы аларнынъ ниятлаьре бер булырга хъаьм уьз патшалыкларын жъанвар­га тапшырырга, монынъ белаьн УЬзененъ ихтыярын уьтаьргаь алар-нынъ йоьраьклаьренаь салган. Болар барысы Аллахъынынъ суьзлаьре тормышка ашканга кадаьр булачак. АЬ син куьргаьн хатын — жъир патшалары оьстеннаьн патшалык итуьче боьек шаьхъаьр ул». Болардан сонъ, мин куьктаьн тоьшуьче боьек ваькалаьте бул­ган башка фаьрештаьне куьрдем. Анынъ даны белаьн жъир яктыртылды. Фаьрештаь коьчле тавыш белаьн кычкырды: «Боьек Бабыл жъимерелде, жъимерелде! Ул жъеннаьр торагына хъаьм тоьрле пакьсез рухлар, пакьсез кошлар, тоьрле пакьсез хъаьм наьфраьт тудыргыч хайваннарга сыену оясы булды. Чоьнки ул уьзененъ ярсулы фаьхешлек шаьрабыннан барлык халыкларны эчертте, хъаьм жъир патшалары анынъ белаьн зина кылдылар. Саьуьдаьгаьрлаьр анынъ коьчле наьфес телаьгеннаьн баедылар». Мин куьктаьн килгаьн башка тавышны ишеттем: «Минем халкым, анынъ гоьнахъларында катнашмас оьчен хъаьм анынъ баьла-казаларына дучар булмас оьчен аннан чык. Чоьнки анынъ гоьнахълары куьккаь кадаьр барып жъитте хъаьм Аллахъы анынъ жъинаятьле эшлаьрен искаь алды. Ул ничек биргаьн булса, сез даь анъа шулай кайтарыгыз, эшлаьренаь карата икелаьтаь бирегез. УЬзе аьзерлаьгаьн касаьдаь анынъ уьзенаь икелаьтаь аьзерлаьгез. Ул уьзен куьпме данлаган булса, жъенси лаьззаьтлектаь яшаьгаьн булса, шулкадаьр анъа газап хъаьм кайгы бирегез! Чоьнки ул уьзененъ куьнъеленнаьн: „Патша булып утырам, мин тол хатын туьгел, кайгыны да куьрмаьм!\ — дип аьйтаь. Шунъа куьраь анъа бер коьндаь баьла-казалар — уьлем, хаьсраьт, ачлык килаьчаьк. хъаьм ул утта яндырылачак, чоьнки аны хоькем итуьче Раббы кодраьтле!» Анынъ белаьн зина кылган хъаьм жъенси телаьклаьрен канаьгать­лаьндергаьн жъир патшалары, анынъ януыннан чыккан тоьтенгаь ка­рап, анынъ хакында уькереп елаячаклар. Анынъ газапларыннан куркып, читтаьраьк басып торачаклар хъаьм: «Кайгы, кайгы синъа, боьек хъаьм куаьтле Бабыл шаьхъаьре! Чоьнки синъа бер саьгать эчендаь хоькем килде», — дип аьйтаьчаьклаьр. ЖЪир саьуьдаьгаьрлаьре даь анынъ хакында елаячаклар хъаьм кайгы­рачаклар, чоьнки буьтаьн алардан беркем бернаьрсаь сатып алмый: алтын хъаьм коьмеш аьйберлаьрен, асылташларын хъаьм энжъелаьрен, наьфис жъитен, ефаьк, куе кызыл хъаьм алсу тоьстаьге тукымаларын, хъаьртоьрле кыйммаьтле тоьрдаьге агачларын хъаьм фил соьягеннаьн ясалган аьйберлаьрен, инъ кыйммаьтле агачтан, бронзадан, тимер­даьн хъаьм маьрмаьрдаьн ясалган хъаьртоьрле аьйберлаьрен хъаьм дарчин­нарын, аш таьмлаьткечлаьрен, хуш исле майларын, ладаннарын, шаьрабларын, заьйтуьн майларын, инъ яхшы оннарын хъаьм иген­наьрен, мал-туарларын, сарыкларын хъаьм атларын, арбаларын, кеше гаьуьдаьлаьрен хъаьм кеше жъаннарын да алмый. «ЖЪанынъ телаьгаьн яхшы аьйберлаьр синнаьн киттелаьр. Синенъ барлык зиннаьтлелегенъ хъаьм купшылыгынъ юк булды; Син аларны хъичкайчан тапмаячаксынъ!» Болар белаьн саьуьдаь итуьчелаьр хъаьм аннан баючылар, анынъ га- запларыннан куркып, елап хъаьм инъраьп читтаьраьк торачаклар. Алар: «Наьфис жъитен, куе кызыл хъаьм алсу тоьстаьге тукымалар- га киенгаьн, алтын, асылташларга хъаьм энжъегаь бизаьлгаьн боьек шаьхъаьргаь кайгы, кайгы! Чоьнки шундый куьп байлык бер саьгать эчендаь юк булды», — диячаьклаьр. Динъгездаьге хъаьрбер кораб йоьртуьче хъаьм хъаьрбер йоьзуьче, динъгез­челаьр хъаьм динъгез каьсебеннаьн файда куьруьчелаьр еракта басып тордылар. Анынъ януыннан чыккан тоьтенгаь карап: «Бу боьек шаьхъаьргаь кайсы шаьхъаьр тинъ булсын!» — дип кычкырдылар. Алар башларына тузан сиптелаьр хъаьм елап: «Кайгы, кайгы синъа, байлыгынънан динъгездаь кораблары булган хъаьммаь кеше баеган боьек шаьхъаьр! Чоьнки син бер саьгать эчендаь юкка чыктынъ», — дип кайгырып кычкырдылар. АЬй, куьк хъаьм изгелаьр, раьсуьллаьр хъаьм паьйгамбаьрлаьр! Анынъ ха- кында шатланыгыз, чоьнки сезгаь каршы кылган гамаьллаьре оьчен Аллахъы аны хоькем итте. Аннары бер коьчле фаьрештаь тегермаьн ташы кебек зур таш алып, аны динъгезгаь ташлады хъаьм аьйтте: «Боьек шаьхъаьр Бабыл шундый коьч белаьн жъимерелаьчаьк хъаьм маьнъгегаь юк булачак. Арфада уйнаучылар хъаьм жъырлаучылар, сыбызгычылар хъаьм быргычылар тавышын синдаь инде ишетмаьслаьр. Бер генаь хъоьнаьр буенча да бер генаь хъоьнаьрчене табып булмас хъаьм тегермаьн ташларынынъ тавышы синдаь ишетелмаьс. Яктырткыч уты синдаь моннан ары яктыртмас, кияуь белаьн каьлаьш тавышлары моннан ары синдаь ишетелмаьс. Чоьнки синенъ саьуьдаьгаьрлаьренъ жъирдаь боьек булдылар, синенъ сихеренъаь боьтен халыклар да алдандылар. Ул шаьхъаьрдаь барлык паьйгамбаьрлаьрненъ, изгелаьрненъ хъаьм жъирдаь уьтерелгаьн барлык кешелаьрненъ каны табылды». Аннан сонъ мин куьктаь зур халык тоьркеменнаьн чыккан кебек коьчле тавыш ишеттем. Алар аьйттелаьр: «Раббыны мактагыз! Котылу, дан хъаьм кодраьт безненъ Аллахъыбызныкы! Чоьнки Анынъ хоькемнаьре хакыйкый хъаьм гадел: жъирне уьзененъ фаьхешлеге белаьн бозыклыкка китергаьн Боьек фахишаьне Ул хоькем итте, хъаьм УЬзененъ баьндаьлаьрененъ каны оьчен аннан уьч алды». хъаьм: «Раббыны мактагыз!» — дип кабатлап аьйттелаьр. Анынъ газапларынынъ тоьтене маьнъге куьтаьрелаь. Аннары, егерме дуьрт аксакал хъаьм дуьрт жъан иясе йоьзтуьбаьн капланып, таьхеттаь утыручы Аллахъыга: «Амин! Раббыны мактагыз!» — дип, саьжъдаь кылдылар. Таьхеттаьн тавыш килде: «Анынъ барлык баьндаьлаьре, Аннан куркучылар, кечелаьр хъаьм зурлар, Безненъ Аллахъыбызны мактагыз!» Аннан сонъ, мин, зур халык тоьркеменнаьн чыккандай, шар­лавык аккандай хъаьм коьчле куьк куькраьгаьндаьй тавыш белаьн аьй­телгаьнне ишеттем: «Раббыны мактагыз! Чоьнки Чиксез кодраьт Иясе Раббы Аллахъыбыз патшалык итаь башлады! Куаныйк хъаьм нык шатланыйк, Аны данлыйк! Чоьнки Баьраьнненъ туе килде, хъаьм Анынъ каьлаьше уьзен аьзерлаьде». Каьлаьшкаь, кияр оьчен, ялтырап торган наьфис ак жъитен тукымадан чиста кием бирелде, чоьнки ак жъитен — изге кешелаьрненъ таькъва эшлаьре ул. Фаьрештаь минъа: «Баьраьнненъ туй маьжълесенаь чакырылганнар баьхетле, — дип язарга кушты. — Бу суьзлаьр — Аллахъынынъ хакый­кый суьзлаьре», — диде ул. Шуннан сонъ мин, саьжъдаь кылырга дип, анынъ аякларына егылдым, аьмма ул минъа аьйтте: «Кара аны, болай эшлаьмаь! Мин синенъ хъаьм Гайсаьненъ шахъитлеге булган имандашларынънынъ хезмаьттаьше. Аллахъыга саьжъдаь кыл. Чоьнки Гайсаьненъ шахъитлеге паьйгамбаьрлаьрне рухландыра». Мин ачылган куькне куьрдем. Менаь ак ат; анынъ ЖЪайдагы Тугры хъаьм Хакыйкый дип атала. Ул гадел хоькем итаь хъаьм сугыш алып бара. Анынъ куьзлаьре ут ялкыны кебек хъаьм башында куьп тажълар иде. Анъа УЬзеннаьн башка хъичкем белми торган исем язылган иде. Ул канга баткан кием кигаьн хъаьм Анынъ исеме — Аллахъы Суьзе. Анынъ артыннан ак атларга атланган ак, чиста, наьфис жъитеннаьн кием кигаьн куьк гаскаьрлаьре ияргаьн. Анынъ авызыннан, халыкларга сугар оьчен, уьткен кылыч чыгып тора, хъаьм Ул УЬзе алар оьстеннаьн тимер таяк белаьн хакимлек итаьчаьк. Ул Чиксез кодраьт Иясе Аллахъынынъ ярсу хъаьм ачу шаьрабын изгечтаь изаь. Анынъ киемендаь хъаьм ботында «Патшаларнынъ Патшасы хъаьм хакимнаьрненъ Хужъасы» дигаьн исем язылган. Аннан сонъ, мин кояшта торучы бер фаьрештаьне куьрдем. Ул, бик югарыда очучы боьтен кошларга моьраьжъаьгать итеп, коьчле та­выш белаьн кычкырды: «Килегез, Аллахъынынъ боьек кичке маьжъле­сенаь жъыелыгыз! Патшаларнынъ хъаьм гаскаьр башлыкларынынъ, коьчлелаьрненъ, атларнынъ хъаьм аларнынъ жъайдакларынынъ итен, боьтен иреклелаьрненъ хъаьм колларнынъ, кечелаьрненъ хъаьм зурлар­нынъ итен ашагыз». Мин теге жъанварны, жъир патшалары хъаьм аларнынъ гаскаьрлаь­рен атта Утыручыга хъаьм Анынъ гаскаьренаь каршы сугышырга дип жъыелганнарын куьрдем. Аннары, жъанвар хъаьм анынъ каршында галаьмаьтлаьр куьрсаьткаьн ялган паьйгамбаьр кулга алындылар. Бу ял­ган паьйгамбаьр жъанвар тамгасын кабул иткаьннаьрне, анынъ сыны­на табынучыларны шул галаьмаьтлаьр ярдаьмендаь алдаган иде. Алар икесе даь янып торган куькертле куьлгаь тере килеш ыргытылды. АЬ калганнары атта Утыручынынъ авызыннан чыккан кылыч белаьн уьтерелделаьр, хъаьм барлык кошлар аларнынъ итен ашап туйдылар. Шуннан сонъ, мин уьзендаь упкын ачкычы хъаьм кулында зур чылбыр булган куьктаьн тоьшуьче фаьрештаьне куьрдем. Ул борынгы елан аждахъаны, ягъни иблис-шайтанны тотып алды хъаьм аны менъ елга чылбырлады. Менъ ел уьткаьнгаь кадаьр халыкларны алдамасын оьчен, аны упкынга ташлады, биклаьп куйды хъаьм упкынга моьхъер сукты. Менъ елдан сонъ, ул аз гына вакытка азат ителергаь тиеш. Аннан сонъ, мин таьхетлаьрне хъаьм анда утыручыларны куьр­дем. Аларга хоькем итаьргаь хокук бирелгаьн иде. Гайсаь хакында шахъитлек иткаьннаьре оьчен хъаьм Аллахъы суьзе оьчен башлары ки­селгаьн, жъанварга хъаьм анынъ сынына табынмаган, манъгайларына хъаьм кулларына тамга салдырмаган кешелаьрненъ жъаннарын куьр­дем. Алар уьледаьн терелеп тордылар хъаьм Маьсих белаьн менъ ел буе патшалык иттелаьр. (УЬлгаьннаьрненъ калганнары исаь менъ ел уьтмичаь терелмаьделаьр.) Бу — беренче терелуь. Беренче терелуьдаь катнашучылар баьхетлелаьр хъаьм изгелаьр. Икенче уьлем алар оьстен­наьн хакимлек итми инде, лаькин алар Аллахъынынъ хъаьм Маьсихненъ руханилары булачаклар. Алар Маьсих белаьн бергаь менъ ел буе патшалык итаьчаьклаьр. Менъ ел уьткаьч, шайтан уьзененъ тоьрмаьсеннаьн азат ителаьчаьк хъаьм жъирненъ дуьрт почмагындагы Гог хъаьм Магог халыкларын алдап, сугышка жъыяр оьчен чыгачак. Аларнынъ саны динъгез комы кебек куьп булыр. Алар жъир кинълегенаь чыктылар хъаьм Аллахъы-нынъ изге кешелаьре яшаьгаьн станны хъаьм яраткан шаьхъаьрне ка­мап алдылар. АЬмма куьктаьн ут тоьшеп, аларны яндырып бетерде. ЖЪанвар белаьн ялган паьйгамбаьр ташланылган утлы хъаьм куь­кертле куьлгаь аларны алдаучы иблис таь ыргытылды. Алар анда коьне-тоьне хъаьм маьнъге газапланачаклар! Аннан сонъ, мин зур ак таьхет хъаьм анда Утыручыны куьрдем. Анынъ йоьзеннаьн жъир белаьн куьк качты хъаьм, аларга урын табыл­мады. Таьхет каршында торучы уьлгаьннаьрне — зурларны хъаьм кечелаьрне куьрдем. Китаплар ачылып куелганнар иде. Тормыш китабы дип аталган башка китап та ачылган иде. Китапларда язылган буенча, уьлгаьннаьр уьз эшлаьренаь карата хоькем ителде­лаьр. Динъгез уьзендаь булган уьлгаьннаьрне бирде. УЬлем хъаьм уьлем патшалыгы да уьзендаь булган уьлгаьннаьрне бирделаьр. Бу уьлгаьн кешелаьр хъаьркайсысы уьз эшлаьренаь карата хоькем ителделаьр. УЬлем хъаьм уьлем патшалыгы да утлы куьлгаь ыргытылдылар. Бу утлы куьл — икенче уьлем. Исеме Тормыш китабында табылма­ган хъаьркем шул утлы куьлгаь ыргытылды. Шуннан сонъ, мин янъа куькне хъаьм янъа жъирне куьрдем. Чоьнки аьуьваьлге куьк хъаьм аьуьваьлге жъир юкка чыктылар, динъгез даь инде юк. Мин, уьзененъ кияве оьчен аьзерлаьн­гаьн, бизаьнгаьн каьлаьш кебек, Аллахъыдан, куьктаьн тоьшуьче янъа изге Иерусалим шаьхъаьрен куьрдем. ХЪаьм таьхеттаьн килгаьн коьчле тавышны ишеттем: «Менаь Аллахъынынъ кешелаьр белаьн яшаьуь урыны. Ул кешелаьр белаьн бергаь яшаьячаьк. Алар Анынъ халкы булачак хъаьм Аллахъы УЬзе алар белаьн булачак, Ул аларнынъ Ал-лахъысы булачак. Ул аларнынъ хъаьр куьз яшен соьртаьчаьк хъаьм уьлем, кайгы, ачы тавыш, авырту башка булмаячак. Чоьнки аьуьваьлге уьтеп китте». Таьхеттаь Утыручы аьйтте: «Менаь, Мин хъаьммаь наьрсаьне янъа итеп ясыйм. Яз, чоьнки бу суьзлаьр ышанычлы хъаьм хакыйкый». Ул минъа аьйтте: «Гамаьлгаь ашты! Мин — Альфа хъаьм Омега, Башы хъаьм Ахыры. Сусаучыга Мин тереклек суы чишмаьсен­наьн эчаьргаь бушлай бираьм. ЖЪинъуьче монынъ барысына ия була­чак хъаьм анынъ Аллахъысы Мин булачакмын, аь ул Минем улым булачак. *** АЬмма куркакларнынъ, тугры булмаганнарнынъ, аьшаь­келаьрненъ, кеше уьтеруьчелаьрненъ, фаьхешлек кылучыларнынъ, си­херчелаьрненъ, потка табынучыларнынъ, барлык ялганчыларнынъ оьлеше ут хъаьм куькерт белаьн ялкынланып торган куьлдаь. Бу — икенче уьлем». Минем янга сонъгы жъиде баьла-каза белаьн тулы жъиде касаь тоткан жъиде фаьрештаьненъ берсе килде хъаьм: «Кил, мин синъа каьлаьшне, Баьраьнненъ хатынын куьрсаьтаьм», — диде. Мине Рух билаьп алды хъаьм фаьрештаь мине гаять зур хъаьм биек тауга куьчер­де. Ул минъа Аллахъыдан, куьктаьн тоьшуьче изге Иерусалим шаьхъаь­рен куьрсаьтте. Ул шаьхъаьр Аллахъы даныннан балкып тора иде. Анынъ яктылыгы асылташ балкышына хъаьм чиста яшма крис­таллы балкышына охшашлы иде. Анынъ коймасы бик зур хъаьм биек, унике капкасы бар хъаьм капкалары янында унике фаьреш­таь иде. Капкаларында Исраил халкынынъ унике кабилаьсененъ исемнаьре язылган. Коьнчыгыштан оьч капка, тоьньяктан оьч капка, коьньяктан оьч капка хъаьм коьнбатыштан оьч капка бар иде. ХЪаьм шаьхъаьр коймасынынъ унике нигезе бар. Ул нигезлаьрдаь Баь­раьнненъ унике раьсуьлененъ исемнаьре язылган иде. Минъа соьйлаьуьче фаьрештаьненъ шаьхъаьрне хъаьм анынъ капкала­рын, коймасын уьлчаьр оьчен алтын уьлчаьуь таягы бар иде. Шаьхъаьр тигезьяклы дуьртпочмак булып урнашкан: анынъ озынлыгы кинъле­генаь тигез иде. Фаьрештаь шаьхъаьрне таяк белаьн уьлчаьде, ул унике менъ стадия булды; анынъ озынлыгы, кинълеге хъаьм биеклеге бер­тигез иде. Фаьрештаь анынъ коймасын уьлчаьп чыкты. Койма фаь­рештаь кулланган кеше уьлчаьме буенча йоьз кырык дуьрт аршын булды. Анынъ коймасы асылташтан иде, шаьхъаьр исаь уьтаь куьренмаь­ле пыяла сыман саф алтыннан иде. Шаьхъаьр коймасынынъ нигез­лаьре тоьрле асылташлар белаьн бизаьлгаьн иде: беренче нигезе — яспис, икенчесе — заьнъгаьр якут, оьченчесе — халцедон, дуьртенче­се — зоьбаьржъаьт, бишенчесе — оникс, алтынчысы — сердолик, жъиденчесе — хризолит, сигезенчесе — берилл, тугызынчысы — топаз, унынчысы — хризопраз, унберенчесе — гиацинт, уникен­чесе — аметист. Унике капка — унике энжъе, капкаларнынъ хъаьрберсе бер энжъедаьн иде. Шаьхъаьрненъ урамы — уьтаь куьренмаьле пыяла сыман, саф алтыннан иде. Мин шаьхъаьрдаь Аллахъы Йортын куьрмаьдем, чоьнки бу шаь­хъаьрненъ Аллахъы Йорты — Чиксез кодраьт Иясе Раббы Аллахъы УЬзе хъаьм Баьраьн. Шаьхъаьр кояшнынъ хъаьм айнынъ яктыртуына мохтажъ туьгел, чоьнки Аллахъынынъ даны аны яктырта хъаьм анынъ яктырткычы — Баьраьн УЬзе. Халыклар бу шаьхъаьрненъ яктылыгы астында йоьриячаьклаьр, жъир патшалары анъа уьзлаьрененъ даннарын китераьчаьклаьр. Коьндез анынъ капкалары хъичкайчан ябылма­ячак, чоьнки анда тоьн булмаячак. Бу шаьхъаьргаь халыкларнынъ данын хъаьм хоьрмаьтен китераьчаьклаьр. Шаьхъаьргаь хъичбер шак­шы аьйбер, аьшаькелек эшлаьуьче хъаьм ялганчы кермаьячаьк, фаькать исемнаьре Баьраьнненъ Тормыш китабында язылганнар гына ке­раьчаьк. Шуннан сонъ, фаьрештаь минъа Аллахъынынъ хъаьм Баьраьн­ненъ таьхетеннаьн чыккан, кристалл сыман ялтырап тор­ган тереклек суы елгасын куьрсаьтте. Ул елга урамнынъ уртасыннан ага. Елганынъ бу хъаьм теге як ярында унике тапкыр жъимеш бируьче, хъаьр айны уьз жъимешен бируьче тереклек агачы бар. Агачнынъ яфраклары халыкларны савыктыру оьчен. Шаь­хъаьрдаь лаьгънаьт ителгаьн бер наьрсаь даь булмаячак, фаькать Алла-хъынынъ хъаьм Баьраьнненъ таьхете торачак, хъаьм Анынъ баьндаьлаьре Анъа хезмаьт итаьчаьклаьр. Алар Анынъ йоьзен куьраьчаьклаьр, хъаьм Анынъ исеме аларнынъ манъгайларында булачак. Анда инде тоьн булмаячак, хъаьм аларнынъ яктырткыч белаьн кояш яктылыгына мохтажълыклары булмаячак. Чоьнки аларны Раббы Аллахъы як­тыртачак, хъаьм алар маьнъге патшалык итаьчаьклаьр. Аннары, фаьрештаь минъа аьйтте: «Бу суьзлаьр ышанычлы хъаьм хакыйкый. Паьйгамбаьрлаьр рухынынъ Раббы Аллахъысы УЬзененъ баьндаьлаьренаь, тиздаьн наьрсаь булырга тиешлеген куьрсаьтергаь дип, УЬзененъ фаьрештаьсен жъибаьрде». «Менаь, тиздаьн килаьчаькмен! Бу китапнынъ паьйгамбаьрлек суьз­лаьрен уьтаьуьче баьхетле». Мин, Яхъя, боларны ишеттем хъаьм куьрдем. Мин ишеткаьч хъаьм куьргаьч, саьжъдаь кылырга дип, боларны куьрсаьтуьче фаьрештаь­ненъ аякларына егылдым. АЬмма ул минъа аьйтте: «Кара аны, мо­ны эшлаьмаь! Мин синенъ, паьйгамбаьр имандашларынънынъ хъаьм бу китап суьзлаьрен уьтаьуьчелаьрненъ хезмаьттаьше. Аллахъыга саьжъдаь кыл». Ул минъа аьйтте: «Бу китапнынъ паьйгамбаьрлек суьзлаьрен яшермаь, чоьнки вакыт якын. Яманлык кылучы яманлык кы­луын даьвам итсен, бозык кеше уьзен тагын да бозыклатсын, таькъва кеше тагын да таькъвалык тудырсын хъаьм изге кеше изге яшаьуь раьвешен даьвам иттерсен». «Менаь, тиздаьн килаьм! ХЪаьркемгаь уьз эшлаьренаь карата бирер оьчен, аьжъерне УЬзем белаьн алып килаьм. Мин — Альфа хъаьм Омега, Беренче хъаьм Сонъгы, Башы хъаьм Ахыры. Тереклек агачына хъаьм капка аша шаьхъаьргаь керергаь хокуклы булыр оьчен киемнаьрен юып пакьлаьндеруьчелаьр баьхетле. АЬ этлаьр, сихерче­лаьр, фаьхешлек кылучылар, кеше уьтеруьчелаьр, потка табынучылар, ялганны яратучы хъаьм эшлаьуьче хъаьркем тышта калачак. Мин, Гайсаь, УЬземненъ фаьрештаьмне сезгаь болар хакында бердаьмлек­лаьрдаь шахъитлек итаьргаь дип жъибаьрдем. Мин — Давыт токымын­нан, иртаьнге якты йолдыз». Рух та, каьлаьш таь: «Кил!» — дилаьр. ХЪаьм ишетуьче даь: «Кил!» — дип аьйтсен. Сусаучы килсен, телаьгаьн кеше тереклек суын бушлай алсын. Бу паьйгамбаьрлек китабынынъ суьзлаьрен ишетуьчене мин кисаь- таьм: аьгаьр бераьрсе боларга оьстаьсаь, Аллахъы ул кешегаь бу китапта язылган баьла-казаларны оьстаьр. АЬгаьр бераьрсе бу паьйгамбаьр­лек китабынынъ суьзлаьрен тоьшереп калдырса, бу китапта языл­ган тереклек агачыннан хъаьм изге шаьхъаьрдаьн Аллахъы ул кешененъ оьлешен тоьшереп калдырыр. Бу суьзлаьр хакында шахъитлек Бируьче аьйтаь: «АЬйе, тиздаьн килаьм!» Амин, Раббы Гайсаь, кил! Раббы Гайсаьненъ маьрхаьмаьте барлык иман итуьчелаьр белаьн булсын! Амин.