Nieko niera ąmżino szioie pasaulie: kajpogi wìs, kas tìnaj yra, Dìjwo pariedimó ąnkstiaus ar wielaus iłgajniou parsìkìjt; regés dieł towén, idant żmôgós ne szio swieto; bet ąutro gywenìmo géjstum. Wìjnas yra buwuses szioie pasaulio tokés atmajnas, kórès jeam rasztaj pasako, kìtas jeam żiamęsundensìr ôroermiderej rodo, noris rasztaj tył, kitas yra tokés, kórès żmôgós pats sawo ąmżiouie gał rigietì. Ir teijp kór pìrmó pìjwas żielę, płates pìlys, wajsingas dìrwas buo, ten szenden pałszû smìltiû wilnys i trobesi auksztas, spìgìnamas nu degąntiós saulęs po tyrus bungio, arba begalìnes juras óżgułuses niókso, ir wieł atkalej, kór pirmo karsztì wiesułaj żwildamis degąntes smìltys neapregamusì tyrusì рóioię arba begalìnes juras tywolawo; tenaj szenden dìrwas, gìrres, eżeraj ir ukìnykaj tarp pìlû gywen. Kokius ermideriû pałakus ne wen senowęs rasztusì gał rastì iraszytas; bet dar kôżnós pats sawem akém regietì. Ir tejp szenden tąnkéj uppiû grewôse yra rąndamis ouźoułaj i gélzi sópęntieiusis undinieje gólintys, kartajs kélejs kliebejs neapkabìnamis poskardiu trîmis, kétórejs sìjksnejs auksztu, ąnt kóriu lìjmìningas egles, kliebìnikés puszis aug i padąngès rąmstydamos, ar auźoułaj szimtajs metû skajtąntys riokso; tecziaus nieksaj neżino niepasakomis, koks jus tìnaj ermideris ìr koumet pakasę. Ilipo i wìssuauksztiausi kałną par 45 milès nu pażiamo, kasąnt tìnaj żiamès rąndamas yra sókłotas słougs nys iwajrios barwôs smìltiû, żwìzdru ìr akmìneliû, tarp kóriû daug yra srajgiû kauszeliû jau i akmìni pawirtusiû; noris wissas, tos słouksnis regemaj yra nu juros wilniû sókłota; wìjnog kadó tenaj jara yra gólieiusi, nieksaj niè pirm kéturiû tukstąntiû metû, jau rasztą żmôniems pramanios nie pasakû ape tus ermiderius neiraszę. Zuwiedaj tór ąnt sawo oułomis żenklus, kórìj rodo, jog Zamajtiù jura par 1000 metu yra par kélès oulektys nusekósi. Nes kas pasakys kijk tukstantiû metû praeję, lig wissóauksztije szios pasaulęs kałnaj kélès deszimtys miliû patìjs auksztio tórentys ìsz juros ìszkìło. Nieks to scenden neżino, negi rasztusi gał łajką tôs nótęs apsiskajtyti. Kas tikietum szenden i tejp didelej dìdelius żwierys szoie pasaulie buwusius, kóriû wìjnós gerąnksztęs sprindió negał iszmestì, jé tą téjsybę neroditum mums szenden ìszkastì żiamieje jù kaułaj; noris newìjnas rasztìnikas nu patìjs pramanimo raszto néżìno jû ir neminawo. Nu kó regema yra, iog toukartó jau swietou pradieiós raszyti niepasakomis nièksaj jû nebmìnawoię. Tejpat yra senowęs rasztusì iraszyta, iog ir Ziamajtiû wìssós paszalys szen-Kórszó, Ziamajtejs ir Parusejs wadinamas, newén lig Kauno ìr żalosęs gìrręs: bet lig pat Karpatų kałnu buwęs kanakadôs juró aptekęs, kóri jura buwusi sósi. kiszósi só uksìni arba joudouji juró Letuwos tyrusì szenden padalìjì wadinamusì. Tôkę busìną juros tami krasztì wìjna stìgawo daugybe juriniû war-łakausziû i akmìni pawìrtusiû wissór randamû: beje ąnt kałwomis par 300 korpiû auksztesniomis óż juros parwìrsziu. Antra, rodo tou, skìltys oułos nuskìłuses nu tû kałnü, toie dalie Ziamajtiu, kórę senowie Parusìó, szenden Parusais arba Prusajs wadéu: kórios regémaj yra buwuses po jurą wadałojemas nu smìltiû nudiłuses i jurą pasóktas par 10 miliû nu szios dìjnos Zámajtiû pajuriû ligmiesì ąnt smiltiemis szenden dar gółentes, kad tó tarpó wiszamì Zámajtiu paszalie akmìnìnio grunto niekami niera rąndamo, nu ko gał sprijstì, iog tìj oułos sklinbej, stajgó nusękąnt juraj, yra tìnaj palìkì; bet kadó tas yra nutìkęs, to nìewens neżino, Tretè, tou buwìmą juros tamì krasztì dar patwìrten dìde daugybe eżerû buwusiû senowie wissami Zámajtiù paszalie: nesgi pàtys Wokitej atejusis i Zámajtiû krasztą pradio 13 ąmżiaus rado patemì Parusie 2037 eżerûs dtarp kóriû wôs 90 lig szios dijnos beóżliko, kìttì wìssì iszdziuwo pakarcziou par 500 metû. Lìgì dalì ir toje szalie, kóri iki sziolej Ziamajtejs tebwadìnas ne wen pìrm 500 metû dìde daugybe Luo eżerû; bet dar pardio 15 ąmżiaus daug yra mìnawojemû priwìlìjosi, kóriû szenden jau nebrasi; kou pates pasakas tarp żmoniû tebesąntes stìgawo: kajpogi tebipasako: ten eźers óżrókęs, kitór po żiamę palindes, kitór nu wìjnos wìjtos parsìkieles ì kittą. Pates bałas ir wersmes Ziamajtiuse 15 ir 16 ąmżiouje, minawojemas nu rasztìnìkû, rodos ton patwìrtintì, jog stajgó juraj nusekós, kajp wìrsziaus mìnawojan, pałiko juros doules piłnas undens, kórios dìdelej gilomis ir płatiomis budamas neiszdziuwo; tó tarpó jû tarpusì ąnt nubrindusì żiami gìrres sôanguses tàs juros doubés nu saulęs ir wiejû óżkliestę ir tejp paliko jau eżerais jau wersmiemis ìr bałomis.

Aiszkésnę dar atmajną musû krasztì regam szenden sawém akém, wìssì żinom, iog atmìnamaj dar tìjk ìszterìoję gìriû ir mediû, kóriû kìtta karta par 200 metû nebut iszkìrti, ìr tejp kór pirm 50 metû gìrriomis wadinamas buo medes, ten szenden nie medaliû nebier. Par toki iszkìrtìmą gìrriû atdęngę żijmrytiou wiejou, kórsaj pawasariop ledou tìrpstąnt ir rudìnì plìkszałajs pusdams ìsztrauk ìr ìsszaldo ne wén undini, bet ir żoliû szaknys; dìełto tąnkéj gìrdema yra dejoujent, log pijwas neżełąntes, jawaj lig uksmies neigawusis ìszdżiunąntys. Kìtta karta niekas nemìnieję, idant musû krasztì dìdeloses uppis Wentą, Newieża, Dubioje ìr kìttas wissudidìosiems gìjdroms essąnt, butum pardziuwóses, nugis nebtóriedamas uksmies ne wén pardziun; bet tułas butìnaj iszdziun, tejp jog žmónis ìr gywolej wasarwidió nebgaun gérti ìr wôs rudìnì tepraded tekietì. Je dar dìdesnej ì musû krasztą szenden stebiesemos, matisem tinaj wissudidìausiosi gìrriesì, kame puszys, elgies dóm, trimis kliebejs neapkabinamas aug ąnt dìrwomis, kóriû eżes ajszkè matomas ìr dìrwas arba rieżej paskajtomis, ligì dalì tenpat régamas szólìnes ìr twąnkas medejs ìr cziużinajs óżauguses: wìjnog nieks neżino koumetó tìnaj żmônis yra gywenósis ìr arusis. Tajpat kałnaj wìjnór ìr kitór pilęs-kałnajs szenden wadinamis, pyłas par eźerus ìr wersmes daugio wìjto rąndamas; wìjnog ir tû nieksaj neżino kas tas pìlęs ìr tás pylas par wersmès ir eżerus yra pylęs; nes jog yra pìłtas, tou akys kożnam rodo.

Cze jau regéma yra, jog nu tokiû pasaulęs ermìderìû lìkusioie swieto wejsle tórieję paskystì po iwajrius krasztus, kóriusi iłgajniou gywendama igìję ipatingą sau budą ìr didej iwajri powiziu tarp sawęs, noris pìrmó wìssì wìjno tiewo wakaj buo; tejp wìjnìms plìkìms be uksmies ìr óźdąngos wargstąntims smìltynû tyrusì spìgąnti saule sórìjtę ąnt gałwomis płaukus i garbanàs o jû kaìli sódeginusi i ąngli pawertę jus i Mórìnus, ir toumi butìnaj nu pìrmosęs żmôgaus wejslęs atskyrę; Kittims gywenąnt saususi wiejusì kajlis i ródwari pawìrto, Kittì kìttosì wìjtosì gywendamis płati wejdą ìr ąnksztàs akys igawo, ir tìj tyktaj kórij kałnusi ir gìrriesì giweno, bałtajs ìr wìssógraksztesejs żmônìmis tepaliko.

Tas dar tajpat yra żinomó, iog ne wìjnì tokìj żiamęs, ôro ar jurû ermiderej błaszkę ìr najkìno swietą szemi pasaulie; bet dar lìgì dalì nôwìję ji noumoniû ermìderej ape tìkybą ir ukęs riedą: nesgi wìjni wìjnep norieję Dìjwą garbintì, kìttì kìtejp, tajpat pagał žmôgaus budo wìssì żmônes lousajs tórieję gywentì; wìjnog dicztórtej wìssadôs nétórtingusius wergę; todiel noriedamis wens kìtam jau sawą tikìejìmą ąntmestì, jau lousybę ìszplesztì tąnkej tąnkésnej lìję krauji łatakajs só tokió inìrtìmó, iog nuwejktìje paliktais neprietelems sawó tórtìngus nómus, wajsingus krasztus ìr didelius łobius ìssìdąngìno jau i wersmès ir bałàs jau i tyrus, dieł to wen, idant tìnaj galietum kajp tinkamis Dijwą garbintì ìr lousajs gywentì. Kóźnós, kórsaj rasztą skajto, ajszkéj żino, jog tokiû ukęsermideriû tarp swieto buwusiû nu ąmżiû pìlnì rasztaj yra priraszytì.

Je tiktaj paźwelgsma i patę Lijtuwôs tautą Kalnienû ir Ziamajtiù ajszkej tìnaj matysem, jog ta tauta newen praeinsiusì, ąmżiusi, bet jau gìlio senowie yra parkientiejusì dìdej dìdelus sawo ukęs ermiderius; nesgì tór sau ipatingą kałbą butinaj ìwajrę nu kìtû kalbu o ajszkésnę ìr skajstesnę óź wìssàs szenden kałbamas, kórioie wìs gał parmanyti ìr wìs aprejksztì; nu tokios jos kałbos gał kóźnos ajszkéj numanyti, jog ąngis yra tóriejusì sawą ipatìngą tìkybą, riedą, wyresnybę ir dìdoumenę beje: sawo Wieszpatius, Rikius ìr Kónegajksztius, kórij wìjnó kałbó só swietó yra kalbiejusis, patì tauta płatej gywenósi ir dìdes pażinès yra tóriejusi só tolìmajs krasztajs, kóriû pirmìje, wardaj nu Lijtuwiû Kalnienû ir Ziamajtiû pramanytì lig sze dìjnaj óssìtórieię; wìjnog wìsso to szenden nebiera: kajpogi patì aptwinusi swetimomis tautomis, jos Wieszpatej, Karalej Kónegajksztej ìr patys jos kónegaj kałbantys jau swetìmó kałbó, swetìmą riedą, swetimą tijsą sekąnti, trumpaj sakant sawo pawasario żaliû łapeliû nieko nebtóreutì, tìjktaj wìjnus mìnawojemus sawo wejkałus senowęs rasztusì it gìrre żìjmos łajkó sawo żagarus rodąnti tarp kóriû tyktaj wìjna patì jû kałba it żali bróknele nu spejgû apszarmoiusi lìg sze dìjnà tebżalou, kajpo żenkłós wìsso tó buwósio. Nesgi senowęs rasztaj skełb, jog Lijtuwiû Kalnienû ir Ziamajtiû gimìnies yra buwusi łopiszió Jndû żiame: kajpogi musu ąmżiouje rastì tenaj jôs kónegû rasztaj, rodo mumis só Jndijonimis broliu wajkajs prasenowie buwusius; nesgi tu rasztû kalba nie só wìjnó szios dijnos żinomujû kałbû niera tejp dìdej sótinkąntì, kajpo só Kalnienû ìr Ziamajtiû kałbó. Tas yra dar stebuklingesnió, jog tą prasenowę musû kałbos ne rasztaj musû kónegû óźłajkę par tukstąntes metû iki szè dìjnà; nes musu iszmintingas Kalniènû ir Ziamajtiû motinas sawo apkerpiejusì tarp gìrriû numelusì, kórios szenden dar iszlejsdamas sawą waką i swietą ir idoudamas jem łajmos żenkłą, saka mirk wakali, ar doró żmôgó buk ir numik sawo neóźmìrszk, tos sakau óźłajkę musû senowęs kałbą, kórì mes szenden jû wakaj galem dìdioutìjs ir gìrtìjs jog nie wìjna kałba szioje pasaulie niera tejp ajszki kajp musoji. Nes kokìj ermiderej ukęs ar żiamęs yra atwariusìs Letuwos tautą ìsz tolìmû rytû i szios dìjnos krasztą ir kórió kélió, to nieksaj szenden dar neżino, tas tìktaj yra żìnomó, jog senej pirm gimimo Kristaus yra jau rąndama gywenąnti uksinęs Juros paszalusì Jndajs arba Jndìjonais wadìnama, nu kór ìłgajniou ìszgrusta nu nôżmiû tautû lousybę, sawą taupydama isìtraukę i girrès ir wersmès to kraszto, kóremì szenden Letuwej, Kalnienaj ir Zamajtej gywen, kuriû asz czè óssije miau budą, dabą, tìkybą, ukęs riedą, karybą, prekybą ir mantą arba pìningus trumpaj ìszraszytì, pagał to kajp senowęs rasztìnikaj iszrasziosìs palìko ir kou dar pates patarles kałbo tebesąntes twìrtìn; dieł to wen, idant ìłgajniou nepragajsztum tìj brąngì bocziû prabocziû pałakaj, kórìj tarp musû dar ìki szè dìjna ossìtwierę. mìniedamas óź wis didesnej, ąnt to, jog szwentì wiraj ìr swieto iszmintej lìjp sektì ipieden sawo bocziû, prabocziû budą ìr apłamej jo neklejstì. Nes iog ne pats tou promaniau, kou cze ape tou budą ìszrasziau, taj ìr wìjtą parodiau, kórioje iszraszytą radau ir patarlę kałbojì tebesąntą twìrtìndams senowęs rasztą priduriau; bet jeìszgaliû wìssû iszrejksztì neiszgaliejau, tad tajkós skajtitos dawìnos mąn o ìszmintingas żinowas kô rejkint paskou pridórsaj.

Kraszto wìjta, jôs priwałumaj, ôras, tautos menta; daba, budas ìr iprotej, nómaj ìr kittì tróbesej, abdaras wirìszkû ir motrìszkû, darbaj ir knebìnej, potas, sówodbas, ir wìjszes-

Noumone ape Dìjwą, ir iwajrius jo priwałumus, ape daugibę Dìjwû, jû żiniczes, żìnej arba kónegaj, iwajri jû wardaj pagał iwajrio ju isìjemìmo, aukas ìr aukuraj, szwentes ìr wìjtas, daktaj gywì ìr negywì szwentajs wadinamis, budine, łajdojemaj, stypa, ilgés arba atminimas mìrusiuiû, żiława.

Ukęs, rieda, wyresnybe, wardaj wìresniuiû, kôpas, sócjmaj, swieto łoumas pagał jó weikałû, walde wissó wiriausio kónegajksztio, doukles ìr meslawas sódes ìr tejsybe, istatitoje ir iszmintej.

Karęs budas, wyresnybe nû karejwiû skìrama, budas kariawimo, sawo krasztì ir swetìmamì, karęs ìrąnkej pabukles ìr ginkłaj, pìles ir ju ginìmos, dìdybe gôdas karie mirusiujû ir jû mìnieiemas.

Prekyba, numìj ìr swetìmusì krasztusì, daktaj kórejs prekioię, senowie płates pażines Letuwos tautos, prekybos nustojós aklybe swieto, Ziamajtej ne nor nu juros atstoti, kajp nu łąngo szwijsos, nier akyłû żmoniû kas riedytum prékybó.

Senowie Letuwìû piningaj, jû wardaj, pìrmó swaró sweramis paskou skajtomis. Létuwej tór pìningus aukso, sidabro ìr wario, swetìmus piningus ligen i sawusius ìr sawo wardajs jus wadin.

Gìloie jau senowie, kajp paskiaus regiesem, pìrm gìmìmo Krystaus Lëtuwiû tauta yra jau rąndama gywenąntì uksìniusì arba joudusiusì pamariusì sziauręs linkon, noris ne Lëtuwejs; bet kìtajs wardais, jau nu jôs budo, jau nu wìjtos, kórioie gyweno wadinama, beje: Indìjonimis, Kìjmarionìmìs, Skytajs ìr Getais; kartajs Erulejs arba Gìrrulejs. Indìjonìmis wadìno jus, rasi nu to, iog swiets dar pasakomis mìnieję, iog nu Indìjós kìlìmo buvo, jau nu jû budo, dabôs ìr tikybôs, koumì butìnaj Indijonìms pawiedawo, kajp mums tou senowęs rasztinikaj stigawo Wadino Kijmarionìmis, óż wìs tus, kórij gyweno żiamęs sznìpie i uksìnę marę isìkìszósemì arba pósalie Kimerìjì wadìnamo; reges nuto, iog isz uksìnęs maręs artìnąntìms tenaj rodies kìjmaj it marie paskęndì. Tąnkiaus Grekonys abełnaj wissus gywentoius szipós uksinęs maręs bejè: i szaiurę linkon gywenąntius wadino Skytajs arba Kajlinouczejs, nu to, iog wìssados żìjmą ìr wasarą kajlìnius diewieję, źìjma iwìrstius o wasarą iszwìrstìus; bet par wìs tąnkésnej lig paskouiû łajkû wadino jus Getajs kajp tujau regiesem.

Re’k żinotì, iog toie pasaulęs słouksnie ejtąntio nu sziauręs uksiniû pamariû iki Ziamajtiû pajuriû, it wìdórie yra kałwa daugiaus ne parszimtą miliû tęsąntis i rytus ir wakarus dwem gìrrem apaugusi; rytù pósie joudoujì o wakaru żalijì girrì wadinamein, kóri kałwa dalij tą słouksni i dwę jiszlejtę: i pìjtinę ìr sziaurìnę nu to, iog wìssas uppys pijtinie jìszlejtie tek nu tos kałwôs i uksìnę arba joudouję marę, tarp kóriû dìdioses yra: Niperis, Tyrule ìr Isteris arba Dunajus. Tejpat ligì dalì wìssas nppys sziaurìnie jiszlejtie nu tosgi kałwôs tek i Ziamajtiû jurą, tarp kóriû dìdioses uppys yra: Daugawa, Nemons, Pragaras ìr Isła.

Ku uksiniû pamariû i sziaurę ejtant, toje słouksnie kraszto yra tyraj bejè: neapregamis łaukaj par kélès deszimtys miliù, kóriusĩ aug aukszta żôlie, tajp, jog rajtą żmógaus negał regieti, par kórius tek i uksinę marę uppìs Tyrule, nu tû tyrû tejp wadinama, óź tìms tyrams jou i sziaurę ejtąnt buo medes arba gìrres. Grekonys abełnaj gywentojus toie pìjtinie jiszlejtie gywenąntius wadino Getajs arba Tyrû-Getajs; nes ipatej mediesì gywenantius Mesagetajs nu źódio mede arba meażia; kokejs wardajs dìdej wiełaj rasztinikaj sawo rasztusì Letuwiûs Kalnienus ir Ziamajlius dar wadino. Tąnkej tejpat wadino tus Getus arba Letuwius tosì girriesì gywenąntius Girrulejs arba Gìrrónais.

Lëtuwós tauta gywendama pìjtìnie jiszlejtie tarp uppiû Isterio arha Dunajaus, Tytulęs ìr Niperio wissó sziaures uksinió pamario, noris Iwajrejs wardajs wadinama; wìjuog buo dìdej garsi gilo senowie: nesci tórieję pażinès ir prekioję ne wen só Grekonimis, bet ìr só Egyptionimis, Penicijonimis: kajpo tou rodo pates kares, kórès senowie só Parsû Wieszpatejs ìr só Grekonû waldimierajs tórieję; jog yra buwusi didey turtinga, akyła ìr sógebąnti, je ìszgalieję stęngti prisz tejp stìprius ìr narsius neprietelus; nesgi jû kapuse szenden rąndamis dajktaj ajszkej toù mums rodo.

Nes iłgajniuj tinaj jems begywenąnt, Grekonys isìkurę tułosi wijtosì Kimerijos ìr tenaj pamatawo sau garsès pilys Kersonesa, Teodosìję ìr Albìję; bet paskiaus isìgrudę ten nôżmi tauta Gudais wadìnama, warró ìsz Azìjos ìszwaryta ar sziû tórtû pasmìłusi, niéksaj to neżino. Dar paskésnej ąnsìgrudę tinaj kìtas tautas tejpat ìsz Azìjos nôżmesnes óz pirmouję, kóriû żmônes buwusis ąnksztômis akìmis, pópnosej, żąndajs ìsszokusejs, płatwejdej, be kokio akyłumo, żalì arklienó mintąntys, ìr galwijù kajlejs dąnkstątys, sawo wakus ìr patès kajliû ar tubû połubiusi ważiojentys po tyrus bąndą ganidamis, patis ąnt arklu gółąntys ìr kéłąntys, karie kąntrì ìr narsi niekinantys darganó, spejgó ir wargajs, pati badą pakęntąntys, kóriû palìkunys szenden dar gał ìs skìrtì, tarp Gudû noris ìszbałusejs wejdajs i Gudus ìszwìrtusius. Tìj ąnksztakéj arba płatburnej ìszgrudę ìsz uksìniû pamariû tus Getus ìr Kìjmarionys i wìrsziaus mìnaotus tyrus, o isztìnaj iłgajniuj sówarę i joudouję ir żaliję gìrę. Tó tarpó ąnsigrudę i Kémerìję kìtta tauta, kórios Letuwej neparmanidamis kałbós wis Gudais wadino, kóri iłgajniuj ìssiplietę iki dabar mìnawotìms gìrrìms, tejp iog uksiniusì pamariusì rados swieto niukìnys kałbous ìr sekous iwajrę dabą ìr tìkybą. Wissó paskesnìje atejunaj kajpo wìssó nóżmìjé musziès ir gaławos só jankésnesejs par iłgus ąmżius ukęs waldì warżydamìjs; wìjnog ìr tejp wìjna dalis tû Getû pa Dunaje gywenąnti wìs dar tórieies; nes ìssìkiełós Adrijonou i Rimionô waldimierus, kórìj skaugiedarnis Gétams jû turtû ìr noriedamis jus patius nuwergti, jemę só jejs kariautì. Ta nôżmì ir bajsi kare 10 metû pateko; nesgi Decebalós Gétû rikys niekajp nenorieję jems pasìdouti ìr lig paskoujè prisz Rimionys stengę. Reik cze priminti, iog Rimionys toie gadynie, tejp buwo isìgaliejusis, iog didioudamìjs kłausìnieię ar bier kamì gìmìniû szioie pasaulie, kóriós Rymionû nekłausytum ìr jems dar newergautum? Nesgi wìssàs trys dalys pasaulęs Apriką, Azìję ir Europą sawo waldio jau tórieję; wìjnog Gétaj ir prisz tokę jù galybę dryso kariautì, kórius wôs ne wôs Rimionys par deszimti metû tenuwejkę, ìr i jû wìjtą sawa naujukinus arba kolonijes ikurę, kórìj szenden tebkałb sójaugtó kałbó Gudû, Letuwiû ir Łotinû kajpo żenkłó tû dabar minawotû tenaj bnwnsiû notiû, patys jau Wałakajs jau Mołdawionìmis szenden wadìnamis. Nu ko gał manitì, ìog toie jau gadiniè newen jiszlejtie pìjtinie ir padunajès yra gywenusi ta Gétû arba Letuwiû tauta, bet ìr sziaurìnie jiszlejtie nu kór galieję tałką sau telktì kariaudama só Rimionìmis o pawejkta nu jû įsìtrauktì i girrès ìr wersmès pri sawo broliû ténaj gywenąntiû, szenden Letuwos krasztó wadìnamą.

Tas dar ajszkésnej rodo senowie Łetuwius gywenusius minawotuse krasztuse, iog wejząnt i jû kałbą ìr ligìnąnt só kałbó Grekonû, Rimionû ìr

Trakionû regéma yra, iog tos wìssas tautas gìlio senowie wìjnus Tiewus yra tóriejuses; nesgi newen dìde daugybe żôdiû Grekonû ìr Trakionû atsirąnd Letuwiû kałboie; bet dar budas tû kałbû butìnaj sótink: kajpogi newen wardaj patys upiû, mariû, krasztû tose wìjtose tebiera Lëtuwiszkì, ir tejp Tyraj, Tyrule, Istris, Mare, Mariû - marine, pìlìs; bet dar patarles Letuwiszkas iszraszytas Grekonû rodbalsièmis tou mums stìgawo. Kas dar yra stebuklingesnió, iog kad Maskolej szenden Róssajs wadinamis metusì 1740 kariawo só Tórkajs tusì uksìniusì pamariusì, tad Łatwej budamis Maskolû wajski dar radusis tenaj tokiu gywentojû, só kórejs galiejusis só kalbietì sawôtìszkaj.

Regiejom iki szioł kôkéjs wardajs Grekonys wadino Lëtuwius pìjtìnie jiszlejtie gywenąntius, dabar wejziesem wieł kokéjs wardajs kìtì prarszalejtej wadino Letuwius gywenąntius sziaurìnie jiszlejtie, par kórę tekieję uppys: Daugawa, Nemons, Pragaras ir Isła, ape kóri krasztą ìr jô gywentoius Grekonys butìnaj nieka neżìnoję: nesgi Abderos ukìniks Ekateós wenmôkslis Aleksendras didiojo pasakodamas apę sziaurę sako:„ ejtąnt i sziaurę yra kałnaj Arkinejs wadinamis ìsz kóriû dideles uppys i sziaurę tek, kame essanti tauta Germarej“ rasi Gìrionaj o ajszkiaus sakąnt gìrres mares ne tauta. Kìttì rasztìnikaj wieł raszo, iog tìnaj essąntys żmônys plìkì smìłgomis óssìjousì wìssadôs pri ugnęs szìdąntys; nesgi tìnaj dìdej szałta essąnti. Kittì tejpat raszo, iog tìnaj essąntys żmônes arklô ir jautiû kojomis, iłgausej, iog jû ausys żiamì wełkątios, kóriosì isìwitórusis siedèntis ìr mintąntis pauksztiû kiauszejs, nu ko wadìnamis essó kiauszrijèjs. Kas regémaj yra, iog prekiejej skaugiedamis kits kitam pagał budo sawo prekybôs, idant nieks nedrįstum tìnaj jautotìjs ape tus krasztus ìr prekiotì; tus ìr tìms pawiedius sapnus pramanę, kurius ìłgajniuj Grekonû rasztinikaj i sawo rasztus iraszę; nesgi kôznós żino, iog iki szè dìjnà musù krasztì képurès ìłgomis ausimis dièwie o kojìnomis ark-lìnû ìr jautìnû austos; wìjnog nieks jû iłgausejs, arkłakojejs ìr jautkojejs newadìn.

Nes kittì praszalejtiû rasztìnikaj paskésniusì ąmżiusì rasząntys ape tautâs gywenąntès to sziaurinie jiszlejtie wìssó Ziamajtiû pajurió waden jès noris Letuwiszkajs wardajs; bet ìszkreptajs par nemokiejemą jù kałbôs; ìr tejp pirmasis Rimionû rasztìniks jau pìrmaìmijì ąmżiouie gìmós Kristui gywenós minawo ajszkej Ziamajtius sawo garsemì rasztì Gìrrionû budas (Germanorum mores) tajs żôdejs:» Zámajtej (Samnones) essąntis. Jû tìkyba senowę jû rodo. Łajkou atejós siuntìnej wìssû gìmìnû tos tautos sóeit i szwentą gìrrę senó iprotió baisiôs aukôs atlìktì, ir tajp nugaławusis akiwajsdo żmôgu aukau pagał nóźmio iprotio, gôdo dar ìr kìtejp tą gìrrę, nieksaj tìnaj negał negut sórìsztas iżęnktì, kajpo nenusìżiamìnęs prisz galybę auksciausę. Je neticzioms jis tenaj pawìrstum atsîkéltì ìr stotìjs sako ne wałnó yra; nes tór ąnt pìłwó ìssìrìstì. Wìssì tìj pritaraj ąnt to ejt, sako tolaus, iog nuten prasìdieiusi jû tauta, kame essós wìssû waldimiers Dìjw’s, kório kìt wìs klausó ìr tarnaui. Łajma Zamajtiû tou twìrtìnąnti. Szimtą gìmìniû tórinti sawo tautoie, augałoti ìr pìrmasejs tarp Zwejonû sakos essąntis.“ Tąnkéj par pusę ìsz Łetuwiszkó żôdió par pusę isz Teutoniszko sódietais: ìr tejp wìssą Zamajtiû paiuri nu itakôs uppęs Jsłos maźne lig pat itakôs uppęs Daugawos sziauręs rasztìnikaj wadìno Sambijì nu Letuwìszko żôdio żám, arba żem, żámije: dieł to, jog tas krasztas buro wìssó paiurió wìssó-żiamasis; nesgi wìssas uppys beje: Jsłą, Pragars, Nemons, Wentą, Liełupe, Daugawa tekieję ir szenden tek nu kałno par Ziamajtiû żiamę i Ziamajtiû jurą: kajpogi żôdis sam kajp sakiau yra Letuwìszkas żiamómą rodós; nesgi Teutonaj radbalsę S, padieta pri a, e, i, o, u. y, ìsztar kajp musû z, ir tejp sako, ne sam sambije, bet zam, zambìje; wìjtoie żam, źamije: kajpogi radbalsęs ź, anìj sawo kałboie butìnaj netór; todieł wìjtoie ż głôbas rodbalsì s. kou gał dar aiszkésnej regieti paskésniû ąmżiû Teutonû rasztusì iraszytą wardą Samajte wìtoie Zámajtej. Wadino dar ìr paskésnej tou krasztą wardó ìsz dóm źôdium sódietó, ìsz Zamajtiszko ìr Teutoniszko ìr tejp Samland, isz źodiums żám ir land, ta yra: Żiamasis krasztas; kajpo wirsziaus minawojau o gywentojus to kraszto wadino Samländer taj yra Zamajtej beje: żmônys gywenąntys żámaj arba paiurejs. Kìttì rasztìnikaj wadino Zàmajtiû krasztą Ritland, tejpat wardó ìsz Letuwìszko rytaj ìr Teutonìszko żôdio land krasztas sódietó, taj yra rytû krasztas, arba Austurland tajpat isz Letuwìszko żôdio ausra arba auszra ìr Wokiszko sódeto land, beje: auszros krasztas, dieł to, jog Teutonams nu tôs pusęs auszo ìr saule tekieję. Tìj źôdej sódietì ìsz dwem kalbem nu to rados: żìnoma yra wìssìms, iog wìssó Zámajtiû paiurió ìr toje wìjtoie, kórę szenden Meklembórgijos Kunigajksztije waden, Lëtuwej Eruleis arba Gìrulejs arba Gìrionais wadìnamis, pagriźusis sekmamìjì ąmżióuìe isz Rimo ìr Wałakû żiamęs płatej i wakarus gyweno, kórij gywendamis tìnaj tórieię pażinès ìr piekioję par jurą só Zamajtejs sawo wentautejs, kórij tejpat Zámajtiû paiuriusi jon i rytus gyweno, ìsz kór ìr patys kìtą kartą buwo ìszejusis Rimą kariauti, tódieł wadino tou krasztą rytu krasztu arba auszros krasztó nu to, iog pagał jû kraszto nu tos puses kajp sakiau jems auszo ìr saule tekieję. Kad ìłgajniou Teutonaj tus Erulus tìnaj gywenąntus ąnteję ir jus nuwergę tad nu jû kajpo żìnowû Ziamajtiû juros apę tou rytû arba auszros kraszto ìssìjautoje, ìr tajs patejs wardajs wadino pridiedamis sawo żodi land krasztas ìr tardamis jog tij żódej rytû, auszros yra wardais sztos dìjnos Żomajtiù kraszto jou i rytus gywentiû. Paskou wadino ji butìnaj Teutoniszkaj Oestland, rytûkrasztas. Kìttì rasztìnikaj wadino wardó tepat ìsz dóm żôdium sódietó wìjno Letuwìszko, ąntro Teutomìszko, taj yra: ìsz Letuwiszko kórtì ìr Teutoniszko land krasztas, beje: Kurland nu to, iog tinaj gywentoje ąmżiną ugni Dijwou ant garbies kurìno, kórió wardó krasztas tarp uppęs wentos ìr Daugawos patió paiurió ejtós Kórszó lig szè dìjna yra wadinamas. Wadìno dar Zamgalejs tus gywentojus Ziamajtiû, kórij Padaugawejs gyweno kanie Ziamajtìû żámęs gałas bęngies. Ąntro pós Daugawos Lìjtuwius gywenąntius lig uppìj Gauje wadino Łatwejs isz pagadinto wardo Latuwej, jû krasztą Łatwiji. Dar jou i rytus wadino krasztą Letgalijì taj yra: Lëtuos gałas, kame Letuwos tauta bengies o Kricwiû prasìdieję. Jon i pìjtus Padaugawejs Łużienais arba Bałtasejs Gudais. Kìttì wadino Zámajtiû krasztą paiurie essanti tarp uppes Jslos ìr Nemąno Pruzajs arba Parusajs nu dìdej garsios żiniczęs senowie Namóno itakos sałoie buwusios, kórioie żìniczio ąmżina ugnęs ąnt Dijwo garbies rusięję, nu ko ne wen pati sała Rusnęs wardą saw gawo, bet dar tullì rasztìnikaj patę Ziamajtiû jurą Rusûmare wa-deno o jos paiuriû gywentojus Rusajs; bet tąnkesnej Parusejs arba Parusajs, beje pas Rusnę gywenąntejs. Gywentojus tarp uppiû Nemóno, Wentos ìr Newìeżos wadino Medìnikajs nu to iog didiosì mediesì gyweno nu ko ìr Wiskups Ziamajtiû medìnikû Wiskupó lig szio łajko wadinos. Ąntropós Nemóno i wakarus lig uppęs Pragaro paiurie gyweno Szałauje, kalnì Sudauje. Ąntropós Pragaro i wakarus paiurie Bartienaj, Nadrauje i kałną Warmijonys. Paislie, paiuriu gyweno Pagezonys arba Pamedionys Pameżonys jou i kałną Galindej, kame bęngies i wakarus Letuwos tauta o tolaus prasidieję Lankû arba Gudû tauta. Zalosęs gìrręs gywentojej wadinos Zalgìrienajs ape Gradną, Droiczìną ir Kełmą, tąnkè dar Jacwingajs, Jazìgajs nû Gudiszko zôdio Jazycy, taj yra: pagonys. Letuwej joudoje girrie gywenąntis Joudgìrienajs wadinos. Patis sawi wadino Letuwejs, Kalménajs arba Auksztièjejs ìr Zamajtejs pagał to, kejp kalnì ar pakalnie taj yra: juron linkuj gyweno. Nes rasztìnikaj, kórij raszę Łotinìszkaj, tìj wìssadôs wadeno Lëtuwius Kalnienus ir Zìamajtius senasejs wardajs, kajp kad anìj gyweno pìjtìnie jiszlejtie, beje: Getajs, Masagetajs ir Samagetajs pagał to kajp mediesì ar juros paszalusì gyweno. Kartajs Trakajs. Pats Łasickis Lanks metusì 1564 Zámajtiuse budams, sako sawo rasztì ape Ziamajtiû Dìjwus, iog Zamajtej ateiusis nu pa Dunajû arba pa Jstriû mediodamis ir cze iłgajniuj apsigywenusis; nesgi gywentoje Guntìno tiewunìjos iki szè dìjnà Masejs wadìnas ir wìjtowe Môsiedis iki szioł tebiera, nu źodio mede arba meże wadìnama.

Ta daugybe wardû Leturos tautos paejt nu wìjtû kóres tìnaj swetìmì prekieje wìssópirmó pradièję lankyti; nesgi tìj radusis wìjtą kórios galieję lengwaj ìsz juros prisiartintì ìr sawą prekę pardoutì, tą wìjtą tąnkej łąnkę, jos wardą ir kìttìms sawą bendrams pasakoję, ne rupindamìjs ape tou, ar wìssa tauta tejp wadinos, ar tiktaj ta wìjna wìjta. It teipat paskiaus ìr neprietelej darę, kórij isìmetusis pirmó i wìjuną wìjtą ìr apsitwierusis tinay, kad óziemę ìłgajniui ìr kìtas wìjtàs só kitajs wardajs; wìjnog wardó pìrmosęs wìjtos paskoujosès abgôbę. Jr tejp regam ajszkej, jog Teutonû Wokitej ìsimetusis i Daugawôs itaką, sóeię i pirmosès pażinés só Lìbieszajs it pajurie kéliose sódôse gywenąntejs, nu ko paskou pliesdamìjs, noris wìjno pusie ìr ąutro pósie uppęs Daugawos Letuwos krasztą ózièmę; wìjnog pìrmoujó wardó Libieszajs Lotiniszkaj Liwonìjì wadino.

Paskiaus kad wokitej tos Liwonijos metusì 1561 pasidawę Letuvos dìdioujou konegaiksztiuj Zigmantuj Augustou, kórsaj Kétleriu paskouji jû mistrą pakièlęs i Kurszo kónegaiksztius adawęjem walditi iki ìszkarsztąnt wrìszkajè litìj jo kìltęs wìssą krasztą szìpós uppęs Daugawos, nu ko kielies Kórszo kunegajksztéje Curonija, Kurland wadinama, kad pìrmiàus tus tiktaj Kurejs wadìno, korìj ugni ąnt Dìjwo garbies kurino. Lìjpoie nu zôdio lipti, iog lengwaj ìsz juros galieję i krasztą iszlìpti. Kłajpieda nu źodiums klysti ìr pieda, jog kłajdioiós juro galìeję sawą pièdą padietì. Regieiom, iog itako Nemóno buo sała ir tìnaj dìdej garsi źinicze, nu kórios ne wen patę sałą pramìnę, bet ìr patę Zàmajtiû jurą Rusû juro, kartajs Sarmatu jóró praszalejtej wadino o gywentojus apsukou gywenąntius Parusejs arba Borusais, Prusajs, noris tenaj tìj patys Ziamajtej gyweno kaip je tolimesnemì kraszti; nes paskiaus isìmetusis tenaj tejpat Teutonû Wokitej kad ìssiplietę ìr kìtas óziemę wìjtàs kìtajs wardajs wadinamàs; wìjnog, wìssàs pirmouió wardó, beje Paruseji, arba Borusìji wadìno, diełtowen, idant neźinowams paroditum Parusieniis kitos kìltęs essant, ne Liwonû arba Lìbieszu o par tou ipatingaj galiètum jus riedytì; nesgi nu Dìjwo yra lejsta, iog koźna tauta tór sau ipatingaj riedytìjs kajpo tórintì ipatingą kałbą ir budą; kajpogi szenden dar regam, iog Parnsej, Kórźiamej, Lëtuwej, Żiamajtej, Letgalej ìr Liwonaj tìjpatis yra Ziamajtej ir Letuwej, je szenden nekóriû kałba yra ìr parkrepta nu Lìkusiujû Zamajtiû, Letuwiu, tad nu to, iog nu kéliû sziimtû metû wìjnor ìr ąntrór wergaudamis Wokytems nu tauto sawo wìjnybęs ìr ìszwertę sawą kałbą.

Óngis Letuwos tauta rubeźawo nu saulielydio uppì Jsłó, kóri ję nu Gudû skìjdę, nu pìjtû só Mozurajs, Lankajs ir Gudajs; nu rytû so Kriewejs, nu sziauręs só Ziamajtiû juró, óżkórios yra żiame Skąndìje wadìnama, kórios gywentojus jau Skandijonìmis jeau Źuwiedajs, jau Zwejonimis (:Sueones:) wadeu nu to, iog tenaj patiomis źuwimis mint; nesgi jawaj tenaj dieł didiûs szaltiû neaug ir dounos netór; wissas jû krasztas marièmis aptekęs, teip iog wejząnt nu toło rodos ił undinie paskęndęs, nu ko je Skandìjì ìr pramìnę, kartajs Gudonijì (:Chodania:) wadìno, iog tìnaj Gudaj bŭo isidąngìnusis.

Cze asz trumpaj parodęs uotys Lëtuwos tautos żìło senowie nutìkóses ìr szios dìjnos jos krausztą, norintius dar ajszkésnej ape tou żìnoti siuntu i wirsziaus mìnawotus rasztus, o pats grisztu, pri tos dalìjs Gétû tautos, kórę szenden Letuwejs wąden, kóri po kruwìnù kariû isìtraukusi i źałiję ìr Joudauje gìrę iłgajniou wisso sziaurinte jiszlejtie kaip wirsziaus sakiau lig pat Żiamajtiû pajûrû ìssìplietę ìr tenaj traszkąntiosì gìrriesì nu ikurìmo pasaulęs nekószintosì iłgus ąmżius dziaugdomos lousybì sawo probocziû tarp gìrriû łajmingaj gyweno, kóriû cze senowęs budą ìr dabą óssijemiau ìszraszytì.

Kas aprasziaz Kalnieinû ìr Zamajtuî — senowęs girres, kôkès anìj atsìdąngìnusis i tou krasztą rado, kórios be kôkiû tarp krumiû wìjnó lìjknó it juró niuksoię; nesgi szios dìjnos gìrriû ìr pìjwû wìjtoie, ąngis gìrres trakszoię o tarp jû jau wersmietas kìrbas bórgieję, jau eżéraj tywulawo. Ne ìsźengamis pószynaj, eglynaj, berźynaj, oużoulynaj nu ąmźiû ąmźejs só augĭ nióksoię ìr wìssì wìjnum wìjnó gìrrì buo, uppimis tiktaj ìr uppalejs ìszwagota; nes ìr tos pates uppys ìr uppalej parkarszósejs medejs óźwirtì, kórius pawasario ar rudìnìjs twanaj tewokę, o je kóriû tenaj smarkì sriautaj nestęngę pakuszintì, tìj mìrgdamis undinie i plìjną pawìrti jau apdumamis smiltiemis, jau nudumamis nu ąmżiû ąmżiû złuksoię it akmìnnys, kóriû żiłą karszatę dar appinej alksniû ìr karkłu szakosi wydamìjs paundinejs ìssĭswarstì sawa spórganotajs wajnikajs kliestę, wìssós krasztas wìjnó girrì nióksoię i kórios tąnkmę ne wen gywolis, bet ìr źmôgós negalieję ilistĭ. Nu audrû ìr wietrû sąnkrytas gólieję ant kìta kìtó sóraisgytas, prażílì aużoułaj, egles beiżaj, pószys, winksznas, skrobłas, ousej, klewaj puwo ąnt kits kìtu nu karszatęs ìszwìrtì; żiamę kriesdamis angąntìms ąnt sawi sunams ìr dókterims kèlejs kliebejs jau neapkabinamonis. Łasdynaj, alksnynaj, blendynaj ìr kitì żarynaj it apinej ąnt tworomis teip ìr szìj ąnt jû kamienajs ìr stoubrejs augdamis rąmsties ìr kalsties. Zmôgós tenaj żìngsnió żengti negalieję; bet rapotì tórieję par gólentês druktàs druktesnès sąnkrytàs, jeau nu karszatęs, jeau nu wietrû, kaip sakiau rajsgej sódrìbuses, tarp kóriû apatinioses pówo i żiamę smegdamas o wirszouies treszo kìtta kìtą słougoudamas; ìr tejp kélejwis kélaudams ropoię pìrmó ąnt pawìrtusios pószijs, o nu tos ąnt ję gólenti berżą ar onżoułą. Dar metusi 1564— 6, abełnaje pamierkaj essant daugioie wìetoie kamarnikaj patiusì Zamajtiusì paliko girrès nemieroutàs, dieł to wen, iog żmôgós tìnaj ilistì ìr só kirwió nieko padarytì neìszgaliejf. Zôlies tìnaj nebuo, tiktaj atwaszes ìr atźełas wìjna ąntrą smełkdamas augo. Lìjmìningas egles, pószys kliebejs neapkubìnamas par kita kìtą i padąngès muszies, kóriû wìrszuniû atsìwertęs nepriregiesi, prażìlì oużoułaj szimtajs metû sawą ąmżiu likoujentys, sawo barsdotomis szakomis, tarsi wens kito karszatę rąmstąntis. Lypynusì, berżinusì tas pats buo, koriusì klewaj, winksznas ìr skrobłas augdamas tarsi jès nu kîtto kittôs skajdę, idant i wìjną nesóaugtum. Trumpaj sakąnt wìjnór kuplì pószynaj it nendrynaj, kitór tąnki eglinaj ìt kanapinaj niuksoje o tarp jû kouksztaj berżinû, lìjpìnû, klewynu, oużoulynû, apószrotû joriawo ìt wìlnys i padebesius muszdamos. Kélejwis kélaudams wìłkû ar meszkû sóletintó takó kélawo, nesgi wìjszkélo tìnaj nebuo; parskyrą tarp dìjnos ìr naktìjs tìktaj te numanę nu bitiû gaudesio szowosì siówąntìû ar po mediû żìjdus użąntiû, dìjna saulęs o nakti żwajsdies ìr delczies par łapus neriegièję; nesgi wìssór tìnaj ąmżina naktis wièszpatwo, łapou ìszkritós ar żìjma kélejweoj nu żwajsdiû kéli te sekę nesgi paklidusem uppalej ìr żwajsdes wadowó te buo. Jau pragywenós tenaj nu gajdio ar szónìjs bałso nómus sawo tegalieję atsektì. Darganoms dergąnt, lytums czeżant, tìnaj nenucziuźszi, negót nu mediû rasôs ie sódrieksi; to dieł neìsżengamas bałas ìr wersmes nu saulęs spindulio neużgaunamas nu ąmżiû bórgieje, kórios ìr wìssódidiausioms gìjdroms spìgìnąnt niekados neiszdziuwo. Zijmos tìnaj nebuo, nesgi snìjgas negalieję įsnìgtì ìr ie kór pugas ìr pósnys kamì nekamì nu mediû ikratę, tas pats tìnaj ìlgajniou gajszo. — Zmôgós só gywolió niekajp negalieję iejti; nesgì kaip sakiau niekokio kélio nebuo; to diel żijmos łajkó szónys óźkinkiusis ważinieies uppalejs, nu ko tó senó ipratìmó szenden dar ąnksztą kéłali par gìrrę szónkélió wadìn: kajpogi jû szónys it kómelej dar kódłotì ìr kéli nómìj sekę ìr nu żwieriû pati kélaujenti ginioję. Todieł wìssópìrmìje gywentoje pauppiusì tegalieje isìkórtì, jau dieł kelio, jau dieł mitało; nesgi skotoient żwieriû ìr pauksztiû, żuwìmis galieję mìstì, o kélio nesąnt uppì ar uppalió nómus sawo pasektì.

Cze reges gana beraszytì ape senowęs Kalnienû ir Ziamajtiû gìrès, je kórs negał nu tû kéliû żódiu jû didełumą isìtieptì, kas par gìrres tìnaj senowie yra buwuses, tas tepakłaus sawó senujù, anìj jem papasakos, kokés buo gìres atmìnamaj dar pirm 60, 70 metu, Zamajtiûsì, o nu to galies manìti, kas par gìrres tami krasztì tórieję butì pirm tukstantej metû; nesgi szenden dar tiewaj wakus i bażniczę wesdamis sako, wakali, ta bażnicze yra gìrręs wìjtoie pastrunita, musû bocziós pernà mĭręs pasakoje, czé jem bąndą ganąjt, łuszìs jauti sópliesziusi. Teipat daug dar ìr tokiû tebgywó tarp senujû, kórìj patys naktimis skałû buntą oźdegusis źìborioudamis uję wiłkus ar meszkàs nu bąndos ìsz łajdaro, ar wajkajs dar bałtpłaukejs budamis, ìssìkułusis óż reję i krumus parneszę i trobą wìlkytius tardamis szunytius radusis.

Kóznós cze numano, iog tos gìrres buo jems newén pìrmoujì pastogì ìr ózdąngó nu źiaurio oro; bet dar klietìmis wissû jû tórtû, kôriosì pawałga, apdars ir łobis buo pakliestas. Bitys buo jems wìssónaudingiausejs gìrriû gywolejs; nesgi neszę medû ìr waszką i drewès; ìsz medaus darę mìdu o waszką tąnkej lejdo i swetę szali: kajpogi metusi dar 1467 iszlejdo i swetę szali dwę tukstąntę pundu waszko. Praszalejtis Ziamajtiusì gywenós dar metusì 1540 sako, jog wissoje pasaulie nessó teip didej bałto medaus kajp Ziamajtiuse, kou wardaj patis, bicziulys, bìtkopis, bìtìniks, waszkìniks stigawo o istatimaj Lietuwos ape drewès tou ajszkej rodo. Gìrriosì tejpat augo apinej, kórius paupejs rinko ne wen dieł sawes ałui ìr mìdui darytì, bet dar atmìnamaj weźę i mógę pardoutì, tarp kittû medęs apynojû yra m: 1456 garsejs minawojemis Ziamajtiusì, apigardù Skersnemuniû, Pamusziû, Joniszkęs; mesó pauksztió ir Zwieriû patys majtìnos o nu spejgû ir darganû jû kajlejs dąngsties ìr siausties; tu negawusis tad isz lìjpos łunku demblus drabużui audę, jau awałus wyzó, isz mauknû pałagus, punès ìr łapìnès sau dirbo, apyniû wìrksztiemis ìr płauszomis bej witìmis siułoię ìr rajszioję. Jsz tû patiû łunkû wiję tejpat wìrwès ir numù padargą tìjkę, kou szenden dar daugio wijto tebdaro. Jsz tosziû, źijwiû, szakniû ìr wijtû pynę ìr siuwo numû stotkus, beje, rakąndás, kórwius, rietius, sietuwès, pìntìnès, kretełus ìr teip tolaus. Zilwìtiû, blendiû wìćès wìrbgaliû wìjtoje diewìeję. Jsz berzû ìr klewù sółą lejdo, sakus, derwą ìr degutą żibóriou tìjkę. Kajlejs meszkû, łusziû, brijdiû ìr tauriû jau patys kajp sakiau, daries, jau płoustû ìr waltiû wìjto par uppys kełdamìjs naudoìję. Webrû Sabałû, Kiauniû, ir Udru, Audìniû błomas lejdo i svetìmus krasztus kìjsdamis jès i rekalingus sau daktus, beje: i gelżi ir druską. Patius ragus żwieriû, wìjnus ant késtiû gałus mausti ìr ragotìnès dìrbo sau ginkłou, nesgi gelżijs dar neżinoię, isz kittû gierę, nu kô iki sziolej geramą stotkéli senó iprotió taurì arba tauragì tebwadìn. Ougas patcs ìr grybaj medì augo. Oużoułaj, szermuksznej, ììwas ìr pótelej tepat wajsiu neszę, kórioumi jau żmônes, jau pauksztej majtìnos; no priłaidus łabiaus ne kaip jawajs atmìnamaj dar Zámajtiusĭ barioię. Wìssì tìj daktaj teip didej rekalingì żmôgaus gywenìmì; jog be jû niekaip negalieję gywotì, nekamì kìtór, tìktaj tose gìrìese tebuvo gaunamis. Jr tejp ajszkéj anìj regieię, iog gìres jems szimtą kartû daugesnej naudingû gywolû ir pouksztiû bej putniû augìno ìr lesìno, nekaip patys galieję só dìdió wargó galwìjus i sawą nómus istejgtì. Kas dar yra didesnió, gìrres jus szildę ìr newen nu biauriû darganû, lytû ìr spejgû bej wietrû; bet ìr nu patiû neprietelù glemżę: kajpogi kad kitàs tautàs pìles, kałnaj ìr juras nu neprietelû ginioię, tad Zamajtius ìr Kalnienus arba Auksztiejus traszkąntes girres ìr wersmes dąngawo. Todieł senije Kalnienaj ìr Ziamajtej apsikapieję sawo gìrriesì ìr wersmiesì it piliesì iłgus ąmżius łaymingaj gyweno lousybì sawa bocziû dziaugdamos ìr wìjwą Djìwą pasaulęs Peruną garbindamis.

Regiedamis senìje tokę naudą ìsz tû gìrriû didej jès gerbę ìr augìno, żalus medius łajkę o pasausès tiktaj numû medìgaj ìr padarinej tekirto o sąnkrytomis ìr sauszakièmis numusì szìldies, ìr teip, jou naudingesnis medys żmogaus gywenìmou buo, jou didesnej ji saugoję, ne wen tułus medius; bet ìr ciełàs gìrrès taupę ir óz szwentàs tórieję, isz kóriû be żinios gìrriû kónego nieksaj newen żalio wìrbelio ìszłausztì bet iźenktì tenaj negalieię, negut galą daroms kajpo szwento wìjto głobôs sau wejzieię. Oużoułus ir oużoulinus par wìs didesnej gerbę kóriûmałkó pagał jû noumonęs rejkieję szwentą ugni touitimpos ąnt Dìjwo garbies kurintì, iki pabangos szios pasaulęs, todieł oużoułus kìrstì kajpo szwentus medius patys kónegaj szwentajs kirwejs tegalieję. Newen buo pardieti ąnt tû girriû konegaj, kórij jes saugoię; bet ąnt didesnio jù ôrumo wìssódidelojo oużouło ouksusì szietró óżdengtus sawo Dìjwû stabus łajkę ìr tìnaj meldies szwentą ugni kurindamis; nesgi kajp tujau regiesem baźnicziû neturieję, bet jû wìjto buo oużoulinaj ìr lìjknaj kóriusi Dìjwą szios pasaulęs Pernną garbino, todieł ìr tàs gìrrès it szwentás wìjtás gerbę ìr gôdoję.

Tas dar yra stebóklingesnió, iog tosì giriesì iłgajniou isìkurę atsìkìjmìniedamis wenkìjmiusì, pargerą szaukìmą, nu kits kìto, teip, idant bałsą gajdio ar szónìjs sawo sósiedo galietum gìrdietì, kou darę jau dieł iszwęngìmo tarp sawęs barniû, kórìj it wejkej galieję kéltìjs, tórint ligej pìjwàs, dìrwàs ìr darżus, jau saugodamìjs nu gajstrû, idant wìjnam trobesiou óssidegós, negalietum ugnęs prigautì sósiedo trobesio, arba nutìkós wìjnąmi kìjmì kôkéj notìj, idant ąntrasis gìrdiedams sawo sósiedo szunys łoint, pats galietum tó tarpó pasìtijktĭ ojû nu sáwęs remti, ar ąntram pagałbą douti, je to but rejki. Jr teip ìszmintingì Kalnienaj ìr Zamajtej tokió pasiriedimó pagałbą ìr atsargą wens ąntram jistejgę, nesgi tejp gywenąnt, ne buvo tarp jû neiżodiou, ne itartej, negi skaugè wìjtos. Pakajós tarp jû buo jams wìssópìrmoujì lietó: kajpogi szenden dar kłausams Zamajtys diełko nekìszas i swetìmus barnius ar wajdus, atsako, nemąno kiaules, ne mąno pupas, arba kas mąn lig to, noris sau tepasìbucziou. Teip szenden dar daugio wìjto tìkrije Lìjtuwej tebgywen atsìkìjminiejì sawą wenkìjmiusì, Zámajtiusì, Kórszì, Parusie bej Kalnì.

Pìrmasis jû trôbesis tosĭ gìriesì wadìnos nóms arba nómas, nómatis, diełko ìr wissa tauta nu praszalejtiû nômadejs buo wadìnama beje: żmônès nómusì gywenąntys. Tas trobesis kóri szenden dar daugio wìjto gał regietì, buo paiłgoutenas kétwirtajnis, be łubû i pìjtus só sklautajs, kóriusì netolij nu cziókóro, buo trys łąngelej rąnstì ìszpiantì, wéns auksztesnej o dó żiamesnej par dó roustó, płatumo kajp bałąndis galieję iliektì nu wanago wìjemas ìr dumaj ìszrukti. Po sklautajs i pìjtus buo durys didiosiems wadinamas, pro kórès mażne só weżimó galieję iważioutì, nu rytû pusęs buo mażosęs durys o szalie jû łąngalis nu saulietekio tejpat roustì par augumo nu żiamęs, dieł szwìjsos ìszkìrstas, po tó łąngalió nómo pusie doubie ìszkasta i kórę pylę papławas ir kìttą iórsztą undeni, isz kórios doubies tekieję pro nómo pamatą i griowi, kórsaj ìszwestas buo nómo pasìjnió łauko pósie pakalniou. Par pęnkys ar szesys sìjksnius nu didiosęs ąngôs buo par warìne sìjna, kóri abì szalìnì sìjnì jungę, kórioje buo dwejes durys. Wìjnas eję i kamarą, kórioie sóła buo łajkoma ir kìttì bałdaj, nu ko jau sólôs, jau bałdû kamaró wadìnos. Antroses durys toie parwarìnie sìjno tokio pat mażne didumo buo, kajp didioses, wedę isz nómo i twartą arba kutę tejp wadinamą nu żôdio twertì, nu ko paskou wìssa gywenìmą twaró arba dwaró wadino; kórsaj pradio ìsz wìrbû nu twertas buo, wìjnás szalìnès sìjnàs só patió nómó tóris, kóremì twartì buo gywolej pasìjnejs prisìjtì beje: karwes, jautej. Widórie to twarto buo awys atskìjstas kéturiomis gardiemis, nu kóriû wadìnos gardó, óz tam twartou wieł buo kute arklû twartó wadinama, wis tarp tû patiû szalìniû nómo sìjnû stowieię, arklej jau pri óżièdę pririszti, jau pałajdì, każej arba kómelej nu seniû arkliû atskìjstì ìr kartìmis kąmpì óźszaudyti stowieję, ta arkliû kute tórieję nu saulietekio durys, pro kórès arklus ìr bąndą warę gìrdytì jaukém orou essant, spejgoutìj drungó undenió isz nómó gełdosì gìrdę. Óź tá arkliû kutè buo dar kiaulû kutale arba twartalis, kartajs nebtosì patiosì nómo szaliniesi sijnosì, bet pridórtosì, pri gałotinèj nómo sijnaj ipatinió rentinió daug żemesnio óź nómo sìjnàs. Zousys, pylęs bąndos twartì buo łajkomas. Jr tejp gaspadóriós siedìjs ąnt soulu nómo pasìjnie wissą sawą pìjsą galieje regietì. Stogas to nómo pìrmó buo mauknomis kłotas, idant, kìbirksztys ìsz ugnęs liekdamas ne ikibtum, o ąn tû mauknû wìrszó ìlgìnejs. Asłoje patìjs nómo jou i kąmpą kamaros linkon buo kartajs doubie ketwirtayniszka iszkasta i kélio mierą gìłómo ugnawìjtì wadìnama, tejp erta, iog gaspadìne walgi wìrdama galieje apsókou wakscioti, kad kitì ąnt krąntu sósiedusis, kojès żiamin nalejdìj szildies. Gretó kamaros sìjnos par póstrelio sijksmio eię parwarìne drukta sìje arba balkis, kóri abę szalìnę nómo sijnę jungę, nu kamaros sìjnos ąnt tó sìjì buo dwì póskazìlininkì kartalì par pósąntro sìjksnio nu wìjno ąntros óźslejti ìr lentomis prataszìniemis nu pat sìjnos kamaros lig pat sìjos apgrystì, kórios wadinos ózłomis, nu źôdio óźlejsti, iog buo nu kamaros ąnt tó parwarìnì sìjì arba balkió óźlejstì. Po tomis óżłomis par oulekti dwì kartalì tworìniki pasìjti wytimis, wìjnajs gałajs ì kamaros sìjną stìprej iremtì skyliesì tá lietá iszrenstosì, ąnt kórem kartalem krowę medius ar rudìni mesą kabìnieię dziowintì, nu kô ìr kriautì wadìnos. Ąnt pat wìdoriu tos doubies ar ugnawijtęs skérsaìj tìjdwems kartems buo pardietas ouźouła mìjtas ìr stìprej tìnaj prirìsztas wytiemis, prikório patemì wìdórie buo pasìjtas ouźouła ramentas ouszó wodinamas, żiamamijì galì só kìbekló paiumpusęs szaknìjs it nosì, iki pat ugnęs nutysìs, tejp, idant katiłas ąnkabintas walgiou wirti galietum kajstì ìr wìrtì. Dar buo ąnt tó mijtó arba akstì ąn kórió ìr ouszós kyboję, pasìjtì, kélì swaraj ledinęs dróskos ąnt szniureló, tejp, iog gaspadine atrìszosi nu ąnszo szniureli, galieję druskas klópóri i katìłą ilejstì ìr wieł pamìrkiusì auksztin patrauktì, kórsaj ìszkéłtas ìsz wìrało łaszieję tìnaj iki nu dziunós. Óź ugnie ąnt szalinì nómo sìjnó buo lentyna, ąn kóri sógrystì masginej, beje: kauszaj, sąjmtej, dróskìnes, bludaj, mentórej stowieję. Po tó lentynó kyboię kórwys, kóremì szauksztaj, taures, taurages isz kóriû gierę, buo sódieti. Pasìjnejs to nómo buo platì ouźouło soułaj, ąnt kórejs dìjną siedieję o noktì kojes sódurìj gólieję. Ąnt cziókóru nómo buo liekej ąnkabintì o stogo sketers spalejs apkrautas ìr welienomis par dwę oulektę iłgomis apsłougoutas.

Senowie Kalnienaj ìr Zámajtej tamì tróbesie wìssus nómû darbus atlko, ału, mìdu darę źłukti źługìno, nómo asło, dirbo ratus, tekìnius, ważius, ragès, szliedès arba szłajès, kubełus ìr kìttàs indàs, żąmbius ekietès, miłus ìr tubus łowiusì wielę; trumpaj sakąnt jû nómas buo tróbesys, kóremi kôkènorint essant pagadaj źmôgós nu saulęs ìr nu darganôs paglemżtas galieję bruktì kôki noris isìjemes knebini: nesgi tenaj wìssadôs ugnìs kurìnos, pri kórìos pabłakó sósìedusis szìldies ìr parmerktì nu lytaus ar kriuszos dziowìnos, wasara tenaj walgę, rudini ir żìjma stotkus arba bałdus ìr kittą nomû padarynę beje: żąmbius, ekietès ąnt sółos kamaru sókéltus łajkę.

Ąntrasis trôbesis it szalìp to nómo wìjnó kértì it sósìkìszes, kutiemis wadìnamas buo, tejpat paìłgoutìnas kétwìrtajnis; widórieie pìjtìnęs sìjnos torieję wìjnas dórys auksztàs só lig sìjnó ìr tejp płatès, iog sówìsso didiausió szìjno weżimó galieję iważioutì, kóri rume tarp trijû sìjnû ìr tû duru wadìnos tarpìkió arba ratajnicze, kórioie rataj, ważej ir rages łajkomas buo, kartajs karęs żìrgus tenaj ant stelingio łajkę. Jsz tôs patios pusęs, ìsz kórios i tarpìki buo dórys, tejpat wìjno ìr ąntro szalie to trobesio tarpìkió pardalyto, kutiemis wadìnamo buo wieł durys. Tosi kutiesì tejpat łajkę gywolus, kórij nómo twartì netiłpo, óź wìs walìnykus galwìjus ir aszwîjnius. Tos kutes je sósìkiszo só nómó, darę wìjną trobesi dwilinką, tada patio kértio, kóri jungę nómo sìjnàs só tû kutiû sìjnomis, buo stogine i kórę krowę ir łajkę żijmaj paszarą, ìsz kórios pagał to kajp rejkieję nómo twartì ar tosì kutiesì galwìjus szierę. Je tos kutes buo dwìlinkas ar trilinkas tad jos buo atstó nu nómo. Tarp nómo ir kutiû arba tarp patiû dwìlinkujû ar trìlinkujû kutiû buo łajdars, tąnkejs akmìnimis grystas, wasarą ir rudìni sziaudajs pakrejktas, kóremì galwìje parejusis ìsz ganikłos ìlsieję.

Tretesis trobesys buo wadìnams klietìs nu źôdio kliestì, nu żiamìj par oulekti ar pós ąntros pakéltas ąn trinkomis ar didelejs akminìnais, grystas ìr łubotas lentomis dieł sausómo, kórioie buo jawaj mìjgosì arba arodosi, drabużej, mesa, kajlej ìr szìksznas łajkomas, beje, ìszejgos ìr lietos daktaj; torieię ji kartajs wìjną kąmbari, kartajs dó, trys ìr kétórys pagał to, kajp ukìnìkas tórtingas buo. Wìssì tìj kambarej kajp sakiau buo łuboti, ąnt tomis łubomis wiszkas, kamì łajkę dziuwusę messą ąnt akstìmis sówertą żìjmą ir wasarą; tarp tû kąmbariû wìjnamì buo łajkomis jawaj, kìtamì drabużej sóswertì kiboję, nu ko ìr swìrnó wadìnos, kìts buo patè żmonystaj wasaros łajki pawestas.

Kétwĭrtasis trobesys bno trobas arbo swetlicze, kamì swetius żìjma wajszìno, tejpat paiłgoutìnas kétwirtajnis, kórió gywenamasis gałas wìssados buo i rytus ar pījtus atsoktas, it pnsie szalinems sìjnems buo kiauraj dwejes durys, dìdioses nu pìjtu ar rytû, mażoses nu óżpakalio; tarp tû durû eję skersaj dwi sijni, kórijdwi jungę abę szalinę trabos sijnę, tijdwì skérsìnì sìjni buo só junktì sijnó prisz didiosès dórys, tejp, jog, dwì dalì ertmies palìko mażosiems duriems o tretioie didiosiems: rume pas mażosęs durys wadinos wìrene arba kókne, o rumc pas didiosęs durys wadìnos primìne nu źódio pirmo mintì, kórioie buo trejes duris bedìdiuiû: beje wijnas i kóknę, antras i trôbą o tretioses i priszìnikę, nu źôdio prisz, iog prisz trobos duru buo. Troboie kórioie kajp sakiau, żijmą tegywcno, tórieję trvs kétórys szałótìnie sìjno stikło łąngus o dó trobos galì. I sauleteki buo alkièrius arba swetio trôba, kórsaj óżiemę, pussę trobos galótĭnęs sĭjnôs ìr tórieję du stìkło łąngu, tô patìjs auksztio, kajp je troba, kórioie buo kakalys arba peczióś isz kóknęs kóramas, pri to pecziaus buo kamenas par sìjną i kóknę iszwestas, kartaìs ìsz drobęs it kélne óź stajbi pakabinta trobos pałubiusì kyboię pokiaurinę pro łubas ìszwestu, kóri buo ąnt trobos łuboms molio kauszó apgôbta, idant kĭbirksztys i stogą neliektum. Po tó skylì trobos asło buo apalós ir słesnós akmou ąnt trinku oużouło padietas, kóri iszauszós i trôbos kértę galieję parìstì ar łaukon ìsznesztì. Noriedamis wakaroti, padieię tou akmìni wadìnamą żìbintojó po skylę ìr sókurę ąnt jumi ìsz kieniû ar lijpkauliu ugni ìr palejdo nu skylies pakabintą kélnę ìszpalubio ąnt ugni, idant durnus trauktum laukon wakaroint. Je kamenas buo isz molio i kóknę par sìjną iszwestas, tad dìdesnę tinaj ugni kurìno lìjpkaulejs ar sausais szakalejs tejp wadìnamajs berżû medejs smólkéj sókapotajs, idant ne sprogìnietum. Pri to żibório motrìszkoses werpę, wirìszkije lìjpàs miżôdamis łunkus plieszę, wirwès wiję, tinklus mezgę, źówims źweioti ar żwierims gaudyti, riużius ìr wenterius dìrbo; boczé ìr kìttì senìje só wakajs płunksnas plieszę, wiłnas kédĭno, gìjès wìję, pasakodamis jaunìjsìms notys ìr karès praejusiû gadiniû bej wejkałus sawo tautôs. Je troboie stìkło łąngû nebuo, tad gałótìnie ir szałutìnie sìjnoie buo i joustas miera łąngelis par oulekti roustì ìszpiautas ìr ìszwidaus só lentelì óźszaunamaś, tôkę trobą waden kalnì sekliczì arba saukliècze nu żódiums sau ìr kliestĭ, beje; kame żmônes sawi nu darganos galieię pakliestì, tenajgi dąnkepìs pecziós iszwidaus yra kórams, kóremi walgyti wìrę ìr douną képę, tokémì kìjmì, kóremì óbładęs nebuo, isz to pecziaus dumaj ruko i trôbą, kórios łubosi buo kiaurine, apekórę jau mìnawojau, kórę adarą łajkę lig kakaliou atsìkórinąnt, bet atsìkórinós apent ję oźkiszo ìr łąngalius szalìnius lenteliemis óssklęndę, kórioudó iki sziolej buo adaró, idant dumams iszrukós szilìma i trobą ejtum. Abejosì tosì trobosì sìjnas lig pałąngiû isz widaus ir łauko tepat staktas ir dórys kas dewintouję dìną buo masgojemas, kou szenden dar gał regietì Ziamgalusì, Kórszì arba Korżemie ìr pa Kaunie. Tepat abeiosì trôbosì pasìjnejs buo płatì oużouło soułaj, ąnt kórejs żijmos łajkó wiriszkije ir motrìszkosos isz łauko ìr medęs parejusis gałwàs sódórìj nakti ilsieję. Siiosì arba balkiusì ir sìjnosì tû trobû buo brìjdiû ragaj ikalìnieti gémbiû wijto rodąntys skajtlu metû praeiusiujû. Ąntrós gałas tôs trôbôs wadìnos prissinikì, tóris nu pìjtû szalìnie sìjno wìjną łąngą o retaj dó, kórioie tejpat buo kakalys ìsz kóknęs kórams, ta pardalíta sìjnó ejtąnti nu kóknęs i galutìnę jos sìjną, toje porwarinie sìjno buo dórys i pìjno kamarą tep wadjnama, kórioie buo maźoś stìkło łąngelis, tôksaj, idant żmogós negalietum ilystì, toie kamaroie łajkę darżû wajsius, batwinius, kopustus ir kitas żalìsas żijmaj rekalingas, gribus sliegtus, gìrą tejp wadìnamą gierìmą kasdìjnìni óź wìs pìjną nu ko pìjno kamaró yra wadinama, ta troba buo sziaudais kłota kajp ie nómas.

Pęnktasis trôbesys buo tepat paiłgoutìnaj kétwirtajnis rejì wadìnams, kóremì jawus sausus isz doubos iszìmdamìjs, ant kłounu pakłojusis kulę. Toie rejoie buo kétwirtajnis rentìnys auksztesnis óź rejos sìjnas doubó wadìnams mażne pósę rejôs óźemous só kakaló, kórioie jawus dziowìno, ąnt tó doubó buo dôrys arba saliklìnìkas, koremì buo łąngalis garwiłkó wadìnamas kame salykłą dziowìno, pażastiesì tôs doubos buo pełudes, kór pełus pylę. Pas netórtingusius toie doubo pieriès, nesgi ąnt kakalu buo krosnès sókrauta. Piteus garsós żwajsdźìnys kélaudams po sziaurę par pęnkis szimtus metu pìrm gìmìmo Krystaus mìnawo jau tou trobesi sawo kélonęs rasztusì, kajpo stebuklingą ìr negirdietą daktą .

Szesztasis trobesys wadìnams buo ubłade, kórioie buo dąnkepys kakalys, nu to wadìnams, jog po jó newen douną ìr pyragus, bet stiekius, gujrès, poukius ìr kìtas żuwys, bej mesas képę, jau lìjpas geldosi, jau ąnt sziaudais, tengi dziowìno grudus, grybus ìr obułus obulinè, tengi buo ìr girnas sókéłtas grudams maltì, ìt kaip pas Rimionys kame grudus mało, ten pat ìr douną képę. Tosì ubładiesì pas netórtingusius ligej ìr pìrtìs kajp sakiau buo, nesgi ąnt murió kakalio buo krosnìs sókrauta. Szalìp tos ubładęs powìjnó stogó buo kamarale, kórioie, minkituwej, mułdas, mułdales, rietej, sìjtaj, sietuwes, sajkaj, rakąndas ìr tas kas pri mìłtû prider, kartajs ir patys mìłtaj buo łajkomis.

Sekmasys trobesys wadìnos stoginì ar darżìnì paìłgoutìnas kétwirtajnis, i kóri jawus, sziaudus ar szìjną krowę, paprastaj buo jos trejokès, wìjna jawams, ąntra sziaudams, tretioie szìjnou, jau po wìjnó stogó, jau ipatej; wadinos stôgìnì, iog stogą tórieje, sìjnas buo jau roustû, jan wìrbû. Je tosì stoginiesì netalpìno jawû ar paszaro, tad krowę ąnt łauko i żagus ar bragus, kópetás tejp wadìnamas; bragas buo kétwìrtajnis só sziaudû ar stembrû stogelió, o żagas be stogo nukamienej sókrautas.

Aszmasys trobesys buo wadìnamś pìrtì, patiopìrtie buo krosnęs, pósie sijnû buo płautaj nu zôdźio płautì, soułaj, ąnkórejs wołodamìjs só łapoutomis berżiniemis ąntomis pieries, żiamesnej pasìjnejs tejpat buo soułaj ąn kórejs masgoies ìr trinkos, i kórès pìrtys wedę ne wen swetius ìr pakélejwingus, bet siuntìnius swetimû tautû: kajpogi senowie wìssódidiause gôda buo sweti i pìrti nuwestì ìr ìsz perdintì; nesgi pìrti żmôgou sósikelawusem, oź dìdej naudingą ìr rekalingą daktą tórieję. Pasaka yra óźraszyta, jog apkyriejós zokonikams Domìnikonìms Falkénawo klosztoriouie pa Embakie wìjnó dziuwusì żówi bemìstì, metuse 1245 ìszlejdusis dó zokanìkó i Rimą, goustìjs Popieżiou; iog mìsdamis dziuwusì żówi, joudó dounó, aló só gajlejs wìjtoie apiniû darytó nebigalentis sóbatos dìjno pakutawodamis kunû sawo rąmdytì, ta yra, pertìjs, ìr mejławusis jo szwentìnybęs, idant isakytum Tarapato Wiskupou, kad jis isz sawo walstiû jus szełptum. Popieżós noriedams tìjsos ìssìjautotì, nulejdęs tinaj tajpat zokaniką gimimo Wałaką parwejzietoió. Atkélawós tinaj tam swetiou jemusis Łatuwieźaj wajszintì ji sawo dziowintó zówi, joudó dounó, ìr ragintì gajlìnió ałó, kóri walgi ir gierimą swetys ne wìssay teskomieies. Atejós sóbatos dìjna nuwedusis sawo sweti i pìrti, sómetós tinaj garą po kelys atwejus ąnt krosni, jemusis só płatiomis berżiniemis ąntomis nemejlingaj płaktì, wis jan karsztą jau szałką undini mesdamis sweti sawo lygè pieruris; nes tajp beperamą ìszlepusi Wałaką apnìkęs toksaj gajlesis, iog nebtwerdamos nu karsztio, mókęs łaukon ìsz pìrtìj szaukdams tus żôdius. Ej Wieszpatie! Kas taj par sunkybe istatimû gywenìmo tû wargszû, swietì negìrdieta.

Dewintasis trobesys buo kalwę butinaj kétwirtajnis, kórioie patys sau padarynę ìr ginkłą kałą; nesgi Kalnienaj ir Zamajtej giediejos konorint nu swetìmo rekałauti, todieł wis patys sau dìrbo.

Deszintasis trobesys wadìnos ubłas, tejp wadìnamas smałos pecziós, kóremì derwą arba smałą ir degótą degę.

Tarp tû trobesiû buo dó arba trys prudaj ìszkastì, wìjnì dieł żówìjs wejsimo żówinojeis wadìnamis kìti dieł gywoliû gìrdimo, kóriuse tó tarpó wasara ìr rudini żousû ir ąntiû burej plórszkę.

Rume tarp nómo trôbôs ìr klietęs buo dajlejs źiogrejs óżtwerta, kórioie żiele weie ìr wadìnos kìjmó, nu kó ir wìssa buta yra wadinama, kìjmó arba kajmó; noris tullì nor tou żôdi kajma par soda iszmanytì; wìjnog żìnoma yra, iog Letuwej Kalnienaj ir Ziamajtej gywenti sodosì negebieję: kajpogi Zigmąntas Augóstós didesis Letuwos kunegajsztis ìr Lankû Karalós noriedams łażą arba baudziawa swietou ąntmestì jau nu metû 1562 pradieję swietą wersti sodosì gywentj ne wenkìjmiuse, kajp tujau regiesem

Rume po alkieriaus ir trobos łąngajs pagał wìjnos ìr ąntros sijnos buo i kotwirtajni óżtwerta żiamesnejs dajlejs żiogrelejs, ąnt kórejs pujkas, beje: nastórcijes ar kìttas pałajpinęs żôles żydiedamas smajgsties. Widórie tos rumęs it popat ląngajs trôbôs ìr alkieriaus buo kétwirtajniszką łowa żiamiû iszpórentû par oulekti storaj pripiłta ìr welienomis żaliomis arba rentìnió par wìjną ar dó roustó aprìjsta, idant tìnaj żámes nesklcestumes. Tìnaj augo sódìjgtì tejp garbingì mergajtiû rutaj ìr lelìjes nu neatmìnamû, ąmżiû iki szè dìjna jû dajniesì tejp didej garbìnamis; nesgi noris nuiłsusi griebieje, audioje, werpieje ar rawieje eię tenaj dziaugtìjs sawo gôdôs żôlelì it kajp but nenuwergusì essanti, tujau linksma, dajnioudama sawą rutus łajsti ìr rawieje, noris mienesijno; Nesgi ten jos tórtaj, grażybe ir gôda augo, beje, rutû wojnikelis klestieję, kório kitta karta Kalniene ìr Zamajte ne but kìjtusi newen i aukso rumus; bet ìr i tórtus wìssôs pasaulęs: kajpogi jos tiewû nómelej ìr rutû darżelis buo je parwìs brąngesnì. Aj! kór dingot tos Letuwos gadinęs, kad Letuwe kalniene ar źamajte welijos mìrtì nekajp óż Gódą arba Łanka ìr Wakiti tekieti. Je alkieraus nebuo, tad po gałutìnejs ar szałutìnejs trobos łąngajs buo tas darżelis óztwertas, be kório Ziamajte ar Kalnienì taries ne mergajtì ossąnti.

Aplinkou klietiû, trobôs ìr kìtû trobesiû augo sliwìnaj, wìjszninaj, kóriusì bitiû aulej, jau po medejs, jau po pastogiemis buo ìszgóldytì. Panumie pa ubładie buo apìnoje. Szólìne buo wìssados artiaus nómo ne trobôs. Kas dar didesnej wìssì trobesej buo medejs beje: klewajs, lijpomis, ousejs, berżajs, głousnejs apdìjgti nu szimto metû augąntejs, jau dieł uksmies, jau dieł paglemżimo nu ugnęs kijkwìjno trobesio; nes tarp tû wìssû mediû wisodideloujó buo ouźoułas kijmo wìdórie nr sôdnì szimtajs metû sawo ąmżiû skajtus, po kórió senowie Kalnienaj ìr Ziamajtej meldies, kajp tujan regiesem. Nu toło wejząnt tarsis lìjkną ne kìjmą regis, aplink trobesius buo darżaj, óż darżams dìrwas, rugìjnas, warstìjnas pudìmaj, tolaus pìjwas. Szalip kìjmo óż dìrwomis buo lìjknós tejp wadinama medes nu źôdio lìktì, kórsaj buo łajkomas ir auginamas bej óź szwęntą tóremas, kóremi wìssokiû mediû wejsle auginama buo, idant kokio noris notie gaspadoriós galietum sau wissokios medìgos padarynej sau gautì ir nu swetìmo jos nerekałautu; trumpaj sakąnt jou tolesnej óż kìjmou jou didesnej wissosì pusiesì traszkąntes gìrres niuksoje, tarp kóriû Lëtuwis kalnienas ar Zamajtis praskìnto łaukymie niekó nerupindamos ìr nieko neżinodams wìjnás girrès, bałás ìr dąngu teregiedams bej wìjną Dìjwą garbindams brusdę łajmingaj sawo nûmi; negot rudinijs tylę naktį ar żijma spejgoutìj garsós szunû łointiû ar gajdiû gijdąntiû sklydórdams par medès skélbę jem ìr kittus sósiedus tinaj giriosì tepat gywenąnt.

Toki wìssą sawą gywenìmą szenden dar kalnienaj ìr Zàmaitej teb waden nómajs nu wissópirutojo ir wissóweczojo sawo trobesio nómó wadìnamo, kóri wirsziaus regiejem. Lietos noumonie toksaj kìjmas wadinos dar ukió, nu ko paejt źôdys ukìnìks Gudiszkaj obywatelis. Je toksaj kìjmas karej kiełóses lejdo karejwi jotą, wìjną, ar dó, trys pagał tó kajp daug żiamęs torieję, tad wadiuos żemlonió, nu żiamęs, kórę buo sau pragywenęs. Kamì kakio apigardo ìlgesnej lousybe pateko, tìnaj ìr tokìj numaj wielesnej ìsztwierę.

Nu to kôżnós skajtitos regiedainas tìjk trobesiû wijno gywentojaus gał sprìjstì ape budą ìr ìszminti senowęs Letuwìû Kalnienû ìr Zamajtiû irgi minietì kas par gywenìmaj tenaj yra buwusis; todieł niera kó stebietìjs, je anìj dajniesì sawą nómus wissadôs dwarajs waden; nesgi je kórs kìjm’s netórieję tìjk trobesiû wadìnos pósukió, o je du trobesiu ar wìjną nómą tetórieję, tad inómió wadìnos. Wardas kìjmo didio ar mażo wìssados buo wadinamas nuto, kórs ji buo ikuręs: ìr tejp je Stąnkos, jo kìjmas arba nómaj wadinos Stąnkiszke, je Mìkniós, mìknìszkì, je Rókys, Rókiszké ir tejp tolaus; nes jog tąnkej jû wakaj netolìj nu tiewo kìjmo tejpat buo sau gìrriosì butas ikurę, tad wadinos Rudate, Miemate, Meszkele, ta yra: Rudęs, Miemas ir Meszkio wakaj. Kartajs wardó broliû, kórìj tus kìjmus buo ikurusis ir tejp Pelde, Lede, Drupe, kou szenden dar sodas tejp wadinamas ajszkej stìgawo, beje: wìssodos nu wardo pìrmujû sawo ikuriejû buo wadinamas.

Pirmìje gywentoje isìkórdamis itou nómą tórieję sau pìrmusius bendrus szóni ìr gajdi; nesgi pirmasis saugoię jo łobi nu pìkto żmogaus, skelbę jem ôju: kajpogi szenden dar yro tarema: tou saka, iszłaię jau szónys, beje: nómìrę, pragajszo ar ìszeję kor kas nebgrysztìnaj, gìnioię ji ne wen nu Żwieriû, kórius padieję jems mediotì, bet dar pats kajp sakiau aszwìjnio wìjtoie jem wergawo ìr bandą ganę, kas dar nesenej Ziamajtiusì buo regemó: kajpogi wissì żìno kajp rék szuni gódinti, idant pìjmìnìjs wìjto bąndą ganitum. Zìjmos łajkó kajp sakiau ważiamo, ważiusì tejp wadìnamosì ragiesì, nu żôdio ważioutì szóni ikinkíusis, diełto jog szou par wìssodidiausès tankmès galieję parlysti o gryżtant nómus atsekti, je kou weżę, tad ragiesi ìr szłajesì. Antrasis jû bęndrós buo gajdys, kórsaj rodę jems dìjnos ìr naktìjs łajką, rejszkę lytu ar gìjdrą ìr skelbę iwajrió bałsó tejpat artimą ôju kìjkwijno notie.

Paskou awys buo jems wissónaudingiusejs gywolejs, kórìj dawę jems ne wen apdarą; bet ìr pawałgą. Jr reges kajp kóri mìne tautôs kokio płauko awiû wejslę buo atsìwedusi i tou krasztą, tejp ir lig szè dìjna tokio pat płauko awys tebłajko. Jr tejp wìjnû awys buo ródas, tìj ìr sermiegàs ródàs diewieję nu ko rodsermiegejs wadìnos. Kittû avys joudas wìłnàs tórieję o nu ju patys wadìnos joudsermiegejs, kóriû bałtas buo, bałtsermiegejs, kóriû piłkas píłksermiegejs buo wadìnamis. Negał szenden ajszkéj numanyti, rasi ta barwa wìłnû rodę jû kìlti arba jû pïrmusius geradiejus ìr riedìtojus, kórìj buo jems istejgę awys, kóres szìj ąmżinaj jû mìnawonej tejp didios sau geradiejistos ìsztejstos iki szè dìjna tebłajko dieł jû garbies, ìr kìjk wìjna mìne noriswìjnó kałbó kałbąnti wìjną dabą sekąnti, tór sau óź wissódidiausę gôdą sawo płauko drabużió darytìjs; wìjnog sunkó dar yra licziu tos dabôs szenden dar sekamos tejsingaj pasakytì.

Kìttas jû łobis buo bąndos ìr arklû pìjsós, nu ko szenden wissą tórtą łobió tebwadin, nesgì senowęs kałboie karwe łôpó arba łabó wadinos, nu ko ìr żôdys apsìłobtì arba opsìloubtì paejt. Arklys buo jû karęs draugó; nesgi ne wen numusì só jómi brusdę, bet dar joję ąnt jó i karę sawo neprietelu graudintì, todieł i patingaj jus gerbę ìr augino żirginicziose ape kórès paskiaus matisem. Nesgi kèli kélawo, łąnkę gentys, atliko ukęs rekałus wissadôs rajtì apżargó; kaip szenden dar jaunas Ziamajtis negaliedams jôti, welijes piestes bejtós ne kajp ratusì beważiouis, tardams ar asz cze koksaj wergas ratgalie wìlktìjs! todieł żìrgaj jû dajniesì yra dìdej garbinamis kajp je rutaj.

Pìrmìje rataj Kalnienû ìr Zamajtiû buo ąntdum tekìniom szlóiżió wadìnamis, ąnt kórejs jawus ìr szìjną ìsz pìjwû weżę bej i kéli kélawo; nesgi kitokiû ratû negalieję diewieti dieł ąnksztumo ìr szłapómo kélio. Piautuwus, dalgius ìr grieblus diewieję tokius pat, kajp je szenden regam diewemus, tiktaj negelżìjs, bet medio noragajs ìr wìrbałajs.

Tejp parwejziejós noris pawìrsziou krasztą ìr nomus, senowęs Letuwiû, dabar rejk żwìlkterieti ąnt jû budo ìr dabôs. Jan nu to, kou iki szioł pasakojau regema yra, jog jû krasztas, óroas ìr ertì nómaj newen nelepìno, bet kou didesnej skódrìno ir stìprino tìnaj brustì tejp, iog wargó wargą remdamis nómusì, dirwosì ìr giriesì newen netìżo; bet i gejszi sópentieję. Nesgi ne żiaurós ôras, ne nôżmi żwierys, ne nugriesę jû isìkórtì traszkąntiosì girriesì, negi jìms tenaj krówìnì wargaj ikyrieję: kajpogi szenden dar drousìnąnt rupesningą żmôgu yra sakoma, kor dìngsì gyws i żiamę neilysì, rek ąnt swieto wargtì kol gywam.

Wìssì buo augómo wìdótìnio ne tejp smólkio kajp rimto ìr petie, wyraj żalukaj só wissó sótìkì; nesgi szenden dor yra tarema, żìni wirs kôks parìtós, tôks pastatiós, arba iłgs tìjws mergìniks trumps drukts darbiniks. Nesgi kajp girrioie medius żiamus ìr stąmbius regieję nu wietrû ìr audrû nepawejkamus, taj tarę, iog ìr żmônes netejp auksztì ir smóklì kajp stąmbì ìr resni żalukaj yra galentys prisz wargus ìr nełajmàs stengtì. Wìssì buo ne tejp dìdelì, kajp augałotì, stowyłos statios ìr gaszios, augómo skajstì, kałbos drousios ìr sókrios, akys żydraj rajnas, kuno dìdej bałto, wejdo daugiaus paiłgoutìno nekajp apalio, kório ilinkmes daugiaus ajsżkés neismegóses rodies, jaunoumene lig 40 metû skólos, idant paskou tąnki barsdas wieputìnejs sósisókósi ąnt źąndais nióksotum, płaukaj, tąmsi óż ausys sókastì, kóriû kassas i óźpakali nudrìbuses wiejû skłajdomas it arkliû kartej płajksties. Ąnt gałwomis skłastaj ìt dìrwoje wagas taukszoię, oustaj it kószkej isz panosęs kyszoię, nu kóriû gerąnt ar wałgąnt it nupiedû warwieję. Powizos drousios ìr małonios, ąnt kóżno wejdu narsybe ìr kąntrybe żydieię o małone artimo kìjk wìjno szìrdie klestieję, stowyła, kałba ìr kóżnós żingsnis rciszkę wìssus lonsus essantius, ìr deja tam kas netejsingaj rąnkó kóri tarp jû palytieię, ar żódió óźgawo, tas ąnt wìjtó żiakterieję; nesgi kélę nedoram nelenkę: kajpogi szenden tarema yra, kajp smôgsió, taj żiakteriesì, szou ąnt oudegó nónesz ìr tô pakaks, arba kajp błokszió, taj ìr pasmirsì, ìr toumi teitenkinsi, arba pusta tawęs ar mąnęs, taj yra: te pósto wieie tawo wijtoie ar móno krìtosio, arba kas mąno rąnko, tas tawo kakto, taj cze ar tawi ar mąni raus gìltine, liksió ne lìksió, het kìbsió; nu ko tarema yra, tas ejt saka, ąnt wìjno, todieł ir lykìnis skajtlós 3, 5, 7, 9 yra łajmos skajtló wadìnams: kajpogi kanauńiks Daukszós dar metusì 1588 sawo pamokslì ąnt 22 ąntros nedielos, mìnawotìnus żôdius ìsztarę, ìr tejp sako «bet wôs żodeló pażejstì brolou sawo kakłą atemaj» Wissì pakentąntys szalti ìr alki ìsz tórintys, darganó ir spejgo niekìnó, nesgi sakoma tebiera, kęntąntesis pakęnt; kałbo ìr elgìmìjs par wìs tìjsą saugoientys ìr milentys: kajpogi tarema yra, mełagys pasaulę parejs, bet nebgrisz, arba mełagiou paskou ìr tìjsą sakąnt niek’s nebtìk. Sawa kietiejìmusì ìr wejkìmusì ryżósys ąnt ko norint, nepesnoies, neąnksties; bet atlikdawo ìr dìrbo nuwejktìnaj: to dieł kìjkwìjnamì darbì ìr atlìkìmì kłotes buo; nesgi wissì sau dìrbo, elgìmìjs gôda, o ryżimìjs atìdę rodę; nesgi newiens nenorieję begiedió buti, kou pradieię tou ìr nubęngę, kóżnós sawo nupełnó ìr óźdarbì kakìnos, swetìmo negejdę, miniedamis ncsaulęs ąmżiû gywensentys, wełtou sawo tórtû neklejdo, dowìnû nedrepìno, atmìnìmą ne weźìmą darę, kìjk wéns só rytó gyweno, aukso ìr sìdabro negejdę, nesgi niekam rinklawû nemokieję; ukęs dumo ir jos rekałusì tarp wìssû klautìs ìr wìjnybe buo, kóźnós szelpę rekałauienti ìr gelbieię gajsztąni, wìjszes jû buo mejlęs żenkłó ne żmônystęs, ìszejgó buo padorums o żmônystó wieźlybum’s, skołos ìr pakłanû neżìnoię; nesgi wissì wìssąpar-tekusis buo ìr swetìmû pramoniû negejdę, patiû apdar‘s wìssìms padarió buo; drabużie ìr walgie nelepìnos, ìr je kas ąnto slygo, tou ìsztìżiu wadìno, wargusì kąntrybę ìr stąngybę o dumoie ìszminti rodę, wìltie negóro, paskótìnie nenusìmìnę o żadintojì nenusìgąndo, nełajmó neìśìpylę, łajmoie nedidiawos; diełto karie narsybę, ukiè dorybę ìr tejsybę par ąmżius tarp jû klestieję; noris jû uómû dórys ąnt medio kaszkomis gìrgżdieję; nesgi szenden dar saka «isz bajmęs mìrusem besdałaj skąnben« kou szirdie tórieię, tou ir żódió rejszkę, ne kìltìs, ne tórtaj; bet ìszmìntìs ìr dorybe nu wìssû pritìrta kìjk wìjną i wiresnybę kielę; nesgi wìssì ligì buo, ìr tejp kas narsesnis karie, tas ìr wiresnis, kas doresnis, iszmintingesnis ìr tejsesnis, tas tejsôs, soulì siedieję, tardamis tejsem ìr Dìjw’s paded. Atlikìmas darbo ar rekało jû dzĭaugsmó buo o paìlsis po wargû linksmibì; nesgi weje pakłotì, dąngós apkłôtì o ałkune ar akmou pagalwì buo, krówìną prakąjtą nubraukós, gìrio wargós, kélawós, kariawós, ar sunki darbą po żiaurió ôró nubengós, wíssodidiausió buo dziaugsmó pri szwentos ugnęs pasìszildytì ir toumi sawi ąnt didesniû wargû pastìprìnti.

Pażines tarp jû ne wyló, bet bendrybó buo, tórtus neliebausìnaj, bet astąnkaj krowę, mìniedamis, idant raduses rekałou nerektû nu swetìmo praszytì, kas dar piktesnej nu nepritelaus małdauti, ìr kad it tejp ne nutìktum kajp tìms pìjmìnìms, kórìj wiłkams bąndą apnìkós, szunys łaken. Niekû darbó neóssìje aut saxum aliquod, pulvili loco, deligunt: haec gtramentorum usum ignorant defatigata. Rasztiniks sawem akîm regieies, sako, tolaus, s. 68. nullus in toto urbe (Wilniouie) lectorum usus, imo moliter cubare vitio datur, dar tolesnej sako, s. 67 multum est si ditiores utantur scamno ursina tantum pelle contecto. mę, ukęs, ar lietos rekałajs terupìnos, kajp szenden dar saka» tas nie kam lietaj neder, maż kou teigawusis ar teistejgusis ìr toumì dziaugies, tarda-mis wiłkou biegós łab ìr oudega. Tas tarp jû tortingó wadinos, kas nu swetìmo nieko nerekaławo. Patys wìs atlìko par kìttus nieko nedìrbo, miniedamis tą patarlę, szou szuni, szou szuni, szon oudegą wìgs. Kétąntem ne jo protó ìr galì koki noris darbą óssiimtì, linkieję ìszinintingaj, nu to lautìjs, tardamis wargali nieko nepeszi. Kou norint wejkdamis ar dìrbdamis wìs ìgałą wejzieię, kajp szenden yra tore ma wejziekiem saka, kam cze teks szódinasis gałs, wìjnybe, tejsybe ìr mejle artìmo tarp wìssû klestieję, brolejs wens kìtą wadìno. Rasztìnikaj tû gadiniû negał atsigìrtì jû budą, ìr tejp roszo» Letuwej yra didej gerós szìrdìjs ìr gajlingì źmônys juros skéndinius nu juras wagiû apnìktus juro gełb, pakélejwingus ìr nuwargusius praszalejtins szełp, tarp sawo żmôniû, kam noris nu tìkós nełajmaj beje: krószaj, jawus pamuszós, ar ugnalej apłąnkius, tujau wìssi sósìmet ìr pawargieli sószełp. Zydaj padegej pasìmetusis jû szìrdìjs melingómó pragiwen ìr pratórtie rinkdamìjs, kórius noris nekristionys tepat szełp. Sargû szijksztû, pilû ir sudû neżìnoię, noris medio skłoustys jótrinó, o żôdys rasztó buo; nesgi tada patiû boczióś tenpat nómìj kìjkwìjman sawo łasdó tejsybę ąnt nugaru attìjsę, patiù kałbó bausdamas; ir tejp senó iprotió szenden dar sakoma yra, douk żodi, żôdys ateję, arba kas yra źadieta, tou rek ìr atìjstì, arba taj senujû żôdys. Lousybę sawą par wìs milieję ìr godoię, óź kórę wissos pasaulęs aukso nebut jemusis; to dieł dar szenden tarema yra, lousós łab ir pokerę begywen; atkalej wergybos neapweźieię ìr óźwelniû darbą tórieje, tardamis wels tau saka, tewergau neżmogós, o tìms korìj tarę jems wergautì ìr kientietì dziugindamis jus łajmingesnì atentì, wissados wìjnoki atsaką dawę tardamis, lig saule patekies mums rasa ìr akys ìsziès. Todieł wirsziaus minawotas rasztìnikas bengąntes septinìolektam ąmżiou gywenós apraszydams Letuwiu budą sako » Jawus sawo pasilenkósis nupat źiama nu piaun ìr dalej sóded ìr sórisz; o dwaro jawus ìssìrìjźósis piaun auksztus rażus palikdamis, je kórs gers żmôgós but tejp dìrbous kajp sau, tad kìttì tujau ticzióies ìsz jo ir joukas tardamis, mólki ar tó nori Pono gôbi tawo darbó óżkakintì, toksaj żmôgós yra nu jû neapkentamas.» Nómû sawo niekados neóżmirszo, nesgi kamì kélawusis, wargusis ar wieszpatiû rumusì linksmìnusis wissados nómù sawo ìlgiejos, todieł szenden dar saka; sawo nómaczie kad ìr smìłgaczie, arba noris ubagó buczio, bet nómû sawo neóżmirsció, arba nuludo ar ne nómus pardawęs, kou dajnes pates dar szenden tebstìgawo

Drabużys ir apdar’s mażne toks pats buo senowie, koki szenden dar kame ne kame regem. Marszkiniû ąntis sìgelì óssektas o kakłós adar’s spejgoutìj ar gìdrotìj wìssados taukszoie. Koźnós wiriszkas i kiłtą mìlìnę sermiegą maż kou óż kéli ìlgesnę isìmowęs, udri nì ar barsiókìnì képórì ąnsìożęs, wyzìnomis ar kojìnomis apsìawęs, gìrrie ar dìrwo brusdę; nesgi i karę tiktaj traukdam‘s ar wìjszieti jodam’s sôpagus te ąnsìmowę: kajpogi szenden dar sakoma yra, wyżinas ìr sopagus pragywen, płatió brìjdìnió dìrzó kólszys sórakìno, ąnt kóriu tìjk wario saktiû ąntmautû buo, kìjk sawo neprietelû karie buvo nugaławęs, pri kório, pasìjtas ąnt szìksznelì brìjdkriaunis kôruło, kélnès tejpat mìlìnès ąntsìwìlkęs aparomis stajbius iki kéliû apwituręs, demblìnió kìriejó apsisiautęs bardìszió pasìremdam’s, szónió sawo sargó wedéns, pasìsziauszęs lindo i girrę majstôs sau wejzietì, jaukurû kìrstì, ar medìgos ìr padarìnęs butaj sau tìjktì, darganotìj ar spejgoutì niekokios sau parskiros nedaridams. Nesgi meszkina, łuszina, brìjdina ar taurina ìszejgos jem drabuzió buo, kórióumi daries wìjszietì jodams, bendrû ar gentiû łąnkytì kélaudams, ar i karę traukdams. Wasara arę ar szìjną piowę wissados po marszkiniû lig kélio trumpû ìsìkritiojì, atwasziû wajnìkó ąntsikliesti, ar tubo briló ąntsimowì, tąnkiaus po płaukû szìksznelì parsijousósis ąnt kórì pasìjtas pejlis koróło, wìjtoie mìlìniû sermiegû bałtus kôbôtus diewieję.

Motrìszkujû maż kou buo iwajresnis drabużis, mergajtes ìr noukatas sawa kassàs i bìzàs pìjnę ìr jès kajp tinkamas ąnt gałwomis raisgę, kórios tąnkej sóipintajs kaspìnajs pałajdas óźpakalie swyrawo. Zmonas ìr naszles bałtajs nometajs mąndagej sawo gałwàs rutuło, nu ko bałtomjs gałwomis wadìnos, mìlìnès sermiegàs maź kou ìlgesnès óźwirû diewieję, joudì ar margì sìjonaj wissás pouszę; nes idant szłapjurgiou essant nu szaltio ir driegsmies pastierì sìjonaj błausdû nepłaktum, wytóro sau stajbius wiłnonomis tejpat joudomis aukliemis nu kółkszniû lig pat kèliû. Motriszkujû awałaj buo kajp je wirìszkujù, resgines ar wyźìnas, tiktaj wiraj wìłnonajs ar marszkonajs autajs wytóra sawa kojès, o motriszkoses só żekiemis. c) Jszejginió drabuzió motrìszkujû buo tejp wadìnamas kìlìmas nu żôdio kélautì, kóri drabużi isz numû ejdams kór tolîj tejemies, wadìna dar ji sagì arba sagszi, nu żódio sekti, kôrę dar tąnkesnej wiłnonì wadino; taj buo dìdelys wiłnonas bałtas rajsztys, paiłgoutìnas retaj joudas ar pìłkas, paskesniusì łajkusì ìszlepuses audę driżus, kórius szenden dar daugio wìjto gał regietì, Zàmajtiusì ir Zamgaliusì arba Kórszì; toki kìlìmą ąnt petius ąntsiautuses ąnt deszìnouju petiû sìgelî sósegę, nu ko kajp sakiau, sagì arba sagszì wadìno, kórì linąnt ardergąnt galieję apsìsiaustì, źìjma wiłnonus, wasara marszkonus diewieję. Motriszkoses wasarą dìrbdamas po marszkìniû trusieję, ìszejgìnió drabużió tìj patys buo baltì żitkoutì rasztinej sìjonaj ir awałaj, noutakas ąnt gałwomis rutû wajnikus sakstì pałajdosì bìzosì ipintì kaspìnaj blizgieję, wìjtoię żijminiû wìłnoniû, tokiomis pat kłasties marszkonomis sagie mis, kóres galieje kajp tinkamas nu wìjuo petio ar nu abudoms numesti, kórsaj abdaras dìdej jes gaszije, dìrwosì pìjwosì, trusiedams it gólbej swyrawo.

Walgę wìssì wasara ant źiamì pabłakó ar ìssìtìjsì, kajp szenden dar tebdaro szìjnoudamìjs ąnt plìkó wejl demblejs ar meszkìnomis pasìkłojusis srioubałą sriebę, só dounó pakousdamijs, isz mołdû ar raugtìniû ir kittù kodiû. Paprastaj srioubałó buó łajszki ar skôba pótra, je tam kartou ję wirę, tad buo undou só miłtajs sówirintas ir trópoti pìjno saldió prażìlinta, jou daugesnej tenaj miłtû ir pìjno buo, jou skanesnì wadìnos, kou patarlie szenden mìnawojema dar stìgawo » douk dìjwali saka, pìjwo karkliną pótro kąnkołą: lygì dalì i skystą pótrą sakoma tebiera, eet saka plurszkałas, kroups kroupą gaudo. Szenden apnikusi Lìetuve sawo nómì sószizósius wakus tìldydama pótrelì dzingìn. Je i undeni só mìłtajs sówìrintą ipylę pradarou ruksztą pìjną, tou kartó wadinos skoba pótra, kóri sópiłta kóbeli rugo, pawalgiós kìttû walgiû, koznós jos po sómti ąnsriebę dieł pasìstiprinimo. Tąnkej i keli ìszkelaudams mìltû rąnkowę, ikajsztiou sau pripylies, ìr tejp pakelie aszwìjni ìlsindams ipłakęs mìłtû i szałtą undeni ir żalios pótros pasriebes kélavo tolesnej. Cze ne wens rasi lepnis skajtidams ape toki jû walgi szwìpteries, bet je primins sau, iog senije Letuve kalnienaj ir Zamajtej tokió walgió misdamis par 500 metû só kardó gółdamis ìr kełdamis ne wen mokieję ir stengę nu kruwìnû neprietelû sawo lousybę gintì, bet dar gąndintì wissą pasanie sawo narsybì ir kąntrybì, tas aiszkè sósìgies sawi regiedams szenden ìsztiżósió wergó, noris sókrus sółpąntió ir skanìnius łajżąntió: nesgi wissadôs gôdas wirs welijes noris szakneliemis mist, jeb tiktaj lousó gyweutì, nekajp szeszkó butì, swetìmus kiauszius gérti, wìsztas jestì ìr tomsemì órwì smìrdietì. Ąntrós jû dìdej cziedìjìmas srioubałas buo batwìnej, kórius rugusius smolkéj kaponie sókapoiusis wirę só dziowintó jautienos, brijdienos ar kianlieuos mesó, batwìniû stokodamis wìrę ruksztą łapìnę. Wìjnog daugiaus cziedieję sausus walgius, beje dziuwusius ir képtus. Mesa iautiena kiauliena tąnkej dziuwusę żalę walgę nómìj ar kélionie, sietìnius ìr batwìnius tejpat képtus, kóriû prikìszìj sunkas tąukej joię i karę sawo lousybęs neprieteliû graudintì ir toumi mìsdamis tejp jus gebieję iwejktì, iog szenden dar Lankaj tìczió damìjs sako» Licwiaki bocwiaki» Lìjtuwele batwìnele, isz apmaudo, iog niekados, negalioję jû nuwejktì, kartajs ir óżmuszusis Letuwi nieko pas ji nerado kajp batwìniû majszeli, bet ir tou pati lig jem atemąnt rejkieję pirmó dwę tris żmôgaus gałwas padietì. — Tajgi nieks tejp tìjdwems sieklìms netaupę sawo darżusi kajp Kalnienaj i Zamajtej, kórims anijdwe tejpat dìdej wyko. Lankas Łasickis mieroudams Ziamajtiû żiámę metuse 1566 r. sakos dar regiejes tinaj tejp didelius sietinius it żmôgaus gałwas po 12 swarû swerąntius, kórius Ziamajtiû Jomilestas iszkepusis óź wìssós kaniausi san walgi turentys. Walgę dar papas żìrnius, riauszius, wiedarus, kosze ir szautą; 5 ligì dalì dìdoumene kajp je kìttì ukìnikaj; nesgi didoumene toje gadinie wadinos wiresnìje, kórius patys sau pakielę protó ìszinintì, noumonì ir narsybì kìktus wirus pranokąntius. Tarp skanìniû, ir wajszęs walgiû buo juka, sziupìnys , skìłąndys, łaszìnej, deszras, szkobaj, szenden dar tarema yra nier mesos par kiauliena, kórius tìjkdamis swetems, je mażómou képę ąnt ìjszmó ar ąnt ąnglìmis, je dangiou, beje: swodboms arba kozoms, tad kajp wirsziaus mìnawojau spirgìno lìjpos gełdosi óbladiû kakalusì. Grybus tepat walgę sliegtus ìr dziowintus, óż wìs rugsztaj wìrtus. Tokió budó mìsdamis wìssì dìdej iłgo ąmżiaus priłaukę; kajpogi senìje szìmta, pósąntrą szimtą metû san skajtę

Gierimì tejpat buo wìdutinejs, gierę paprastaj undeni, mìdu, ału, berżinę ar klewìnę sółą ir gìrą ìsz kauszû ìr ragû paauksytû wadìnamû tauriemis ir tauragiemis, Nu ko kajp sakiau iki szè dìjnà kìjkwìjną géramą stotkelì medio, molo ar skardos senó iprotió taurelì tebwadin. Ału ìr mìdu ìsz lìjpìnio medaus darę sawotìszkaj, kasę i źiamę bôsós ir tinaj łajkę kélés deszimtys metû, kório ir stìprumas nu jo żiamie busìnos buo likoujemas; ału dar szenden tułosì wìjtosì senó iprotió tebdaro o sółą isz berżû ìr klewû teb lejdaj.

Darbusi wìssì buo wejkli ìr skódrì wiriszkìje ìr motrìszkoses; pirmìje letos ìr ukęs rekałajs rupìnos, o motrìszkoses só numû darbajs ryżôs. Kad wiriszkìie wìjnì dìjna ìr naktì medì brusdę jaukórus, ronstous ar ronus kìrsdamis, kéres swarstydamis, kitti medioię żwìerys, meszkàs, brìjdius, łuszys, taurius ir kittàs smólkmès jau bruklejs muszdamis, jau spousłajs jau tinkłajs ar słastajs gaudidamis, kìttì eżerusì ìr upiesì takìszius dieję, wenterius spendę, ar tinkłajs żweioię, kìttì ąnt gało neprìetelu karie graudìno ar lietos żìgius ir kélonès tolìmàs tolìmesnès prekiodamis atlikdawo, o weczije boczé nómìj pasìlikusis ape nomus krupsztìnieję ìr bitimis rupìnos. Tó tarpó motriszkoses po nómus trósieję. Zìjma linus szókawo, wiłnàs kédìno ìr werpę; wìjnas audę audekłus beje: audìmus, somplieszìnius, wìjnitius, trìnitius, szeszioleknitius, mìłus, kécius; kìtas arę, sieję, szìjną piowę ir griebę, jawus nu dìrwû walìję, darżus rawieję, gywolus loubę bej kótìno ir mimus gerbę beje: soułus, staktàs, pałąngés, dórys ìsz widaus ìr łauko kajp sakiau szwijtę, noutakas sau krajtius kłodamas o senoses bótaj drabużi tìjkdamas, trumpa sakąnt motrìszkoses warę plìki łaukon isz kìjmo o wieżlyhómą nómusì saugoię. Nesgi torieję wieżlybà elgtìjs ìr gywentì, je iki szé dìjnà tebiera jû kałbojì drabużi gérbąnt mìnawojemis żódej: źłógintì, skalbtì, welietì, trinktì, praustì, płautì, masgotì, balintì, skałórtì, płódórti szwìjstì, baltinti ir anoutì. Nuko kìjkwens gał manìlì, iog Lëtuwes senowie gébieję bałtą drabużi diewietì ir buo wieżlibas gaspadines, gaszes żmônas ìr skajstes mergates. Kas dar yra stebóklingesnió rnsto ìr kruwìno dìjno motrìszkoses stoię i karę ligè só wirìszkasejs kariautì kajp tujau regiesem.

Kad tejp wirìszkìje wìjnì naktì ir dìjna giriesì só meszkomis ìr wilkajs grumies kittì owźoulìnès trinkàs wadałoię, kìttì steniedamis ronus rìto, kérès raustę. Jaunoumène tejpat nelepìnos ìr neslinkawo; bet nu jaunû dìjnû jau i wargus pratìnos; nesgi nu pangusiuiû tas tiktaj tebuo tarpjû milemas ìr gôdojemas, kas wargo Wakó, ne minkszpautió arba géró wiejó krìtósió buo wadìnams; nesgì tìj żôdej Zamajtiû bernelou ar mergelej godôs źôdejs buo; todieł wìssì bassì, pósplikì, linąnt, sningąnt ar dergąnt i pastogę nelindo; nes błauzdłaużôtìj, groudietìj, krószà berąnt, litou czeżąnt, par pusnys ìr pugàs eję ar kélawo dainioudamis, ten kór jus tiewaj ar dìdìje siuntì: rejkint kad ìr spejgoutìj basì par kélys szaukìmus pri sósiedû sébiegioię, bąndą ganę, i prigólę joję pauksztìnieię ar só paugósesejs i sunkius ir paoius darbus pratìnos ìr mokies, kajp mìjtìnikę eglałę ar puszalę wìjnó rąnkó it kanapi ìszrautì, kajp wiłką sógrobós nusmaugktì, kajp meszką ar brìjdi parìstì, tauri ar sziarną wìjnó siótió nudaużtì, towen te geisdamis, kad tikt wirais but wadìnamis ne wákajs; nesgi wissódidiause gôda buo jaunam sawi wiró wadìnąnt gìrdietì: kajpogi senìje Lijtuwej Kalnienaj ir Ziamajtej didej ìszmintingaj elgìes tami daktì, jau łopiszie pratindamis wakus sawo ąnt wargû, szaltìû ìr alkio, idant paugusis butum wisso ìsztórentys ìr wìsso pakęntąntys. Kudìkelis kajp piedelis tiewou aunąntes, kad jau wyżìną padoud, tìewós dziaugdamos kìtìms sako, garbie Dìjwuì! mąno sunós jau óż rąnką ìlgesnis. Nesgi pagał jû noumonęs tarema buo, ôżka ne galwijós, merga ne szejmina; kajpogi szenden dar tebiera sakoma i wirìszką lepni ir neskódri, merga saka ne wirs, minksztpautis, arba werszis nełajżits, mólkis arba môłakys, arba dąntys praiedęs, protą neigawęs, môliomotiejós. Tinginio dìdio ar mażo wìssì neapweźieię, ir tejp sżenden dar yra sakoma, slinki tie kiauszi, sako ar nułuptas, arba knakso it kómele snausdama, arba smurgso it katéns óżpelenie, żìopso it warnatys peno łaukdams, wąmpso it tarsi swieto ar żmôgaus neregiejès.

Ne wen dìdìje ìr póswajkej buo tejp skodrejs ìr wejklejs; bet dar mażìje wakaj apsók nómus po marszkìniû twìskìnieintys żìjmos łajkó, só boczió ar bobutì wiłnàs kédìno, gìjès wìję, płunksnàs plieszę ar wyżìnàs wyżo dìdìjsems; nesgi óź wìssó didiausę giedą san tórieję wajkélys szeszergis ar septinergis nemokietì wìjżìnû wìjżti, aparû wytì ir tinkłû mekstì, wìrwiû sóktì, pynû pintì, mesgìmiû megstì, nertì, masgìniû masgotì. Wasaraj ìszauszós it mażtitelije po kìjmą twìskìniedamis niennwìjno nemôkomis sauprasmej swìlksnys ìr sejdokus dìrbą, wyliczès drożę ir plesztekès po kìjmą biegiodamys szaudę; jau nu mazû dìjnû i karę pratindamos, kajp rejksaj, kórę dìjną só żwierìms gìrriesì, ar łaukusì só neprietelejs grumtìjs lousybę sawą gynioint.

Nu tô kìjkwens gał mìnietì, kas par karingóms tórieję buti tôs gìminies tejp angóses; nesgi wajkélej atlìkósis nu kókio noris darbo, tujau kibo i rìtyni mószti ìr tas buo skodrió wadinamas, kórs lekąnti ąnt sawęs rityni prosawi nepralejdo, bet só ritmuszó ąntram atbłoszkę ir dieł to wen jau wiró wadìnos; kajpogi tokió pragomó pratìnos kajp meszką ar szerną ąnt sawęs skreint, wìjno smógió nubłoksztì, arba karie tejp neprielelou óssiaustì, kad jis ąnt siutio kieżterietum. Todieł senowie Kalniénaj ir Zamajtej dieł sawo grejtumo, skódrómo ir narsómo, tejp didej garsì buo, iog tolimas tolìmesnes ir garses garsenes tautas telkę jus sau i karès; ir tejp szenden dar tebiera sakoma, kórs pirmesnis, tas geresnis, arba i negrejtaj ejtąnti ir sóstìpósi żmogu yra sakoma żirglio, it bitys szakómì neszdams. Trumpaj sakąnt rìtmusza buo senowie karęs irąnkys Lejtuwiû jaunoumenęs Kalnienû ìr Ziamajtiû, kajpo wìssûdidiause karęs môkslìnicze kajp tujaus regiesem; nesgì toumi môkies nu pat mażû dìjuû, kajp gintijs ir kajp neprieteliû pawejktì tardamis kou jaunosì dìjnosi igysi, toumì ìr senatwie dziaugsis.

Kad tejp wìrìszkìje dìdìje ìr mażìje nu sawo wejkałû norieję butì wadìnamis ukęs wirajs, lietos-wirajs ar karęswirajs, nesgi lietosgódrybo ìr ukęsrìedo wìssados protą ìr iszminti rodę; taj ligì dalì motrìszkoses sawo darbusì wejkałusi nenorieję óź wirìszkusius mażesniomis buti; todieł kad wiraj karie neprietelus sawo lousybęs graudino ar só meszkomis ìr wiłkajs gìrriesì grumies, tad motrìszkoses nómìj palìkóses, kajp sakiau, ukę wìłką, beje: nómû darbus be wirìszkujû atliko; nesgi kìjkwìjna tarp jû óź didę gôda sau tórieję ukęs wilkiejì wadìntìjs, ìr kad senoses drabużi bótaj tìjkę ìr pliki ìsz numû warę; tó tarpó noutakas sau krajti kłoję, ìr ta garsesnì noutaka buo, kóri sau didesni krajti buo sókłojusì pas tiewus olawó budama ìr toumi rodidama, iog atentie bus dìde gaspadine ìr ukęs wìlkieje. Kittas sieję, arę szìjna piowę ìr jawus nu łauko waliję. Mażoses sawo rutus augìno rawìedamas ìr wìssejp jus gerbdamas, idant ìr jos but jau wadìnamas ukęs wìlkiejomis. Kajp wirìszkìje tejp ir motrìszkoses niekados sawo numû nenutauto, swetios dabos, apdaro drabużio ir kałbos neapkęntę, to dieł senowie kajp ir szenden daugio wìjto pates nómìj pridiewìni ìr ìszejgìni drabużi sau tìjkę; nesgi swetios żiamcs drobę sau pìrktì óż Godą, Lanką ar Wakyti tekietì óź wissódìdiausę sau giedą tórieję; atkalej kalnienì ar Zámajtì noris molìmotiejó Kulnieną ar Zamajti gawósi, toumi wem sawi dziógìno tardama «eet koks toks ben patiû pargółs ne swetìms» szenden dar Ziamajtì ar kalniene ìszgìrdusi swetio żiamie sawo sunu mìrusi, pìrmije żôdej jos szirdgìło yra. «Wakali brangusis saka, swetima żiame tawo kaułus óżdęngę, ir tejp negajlęs, iog sunós mìrę, bet to, iog jis swetimo żiamie palìko pałajdotas; nesgi pagał jû noumonęs swetìmo żiamie mìrtì ir tenaj pałajdotó butì żmogou, rodies jems dìdelì nełajmó. Kas apraszys dar tą dìdybę motrìszkuiû mejłęs, kórę rodę sawo wirìszkéms; nesgi ìszgirduses jus mìrusius ir noriedamas kou wejkiausej apent jus regietì, pates żengę i szwentą ugni ìr degìnos.

Lapómą tejpat, kajp je wìrìszkìje neapkentę; nesgi tąnkej nutìko, iog negalentì źmôna bedirbdama pìjwo ar dìrwo sógriówo, pailsiejusys tenaj ąnt éżì ar pradalgì pati nómìj kliebie kudìkéli parneszę ìr jaunó karszinczió nómiszkius pradziugìno, Kadtó tarpó kìttoms darbą dìrbąnt, wìjnus jû kudìkius ąnt pradalgì pagóldytus saulęs spindulej auklieię, kittus werkąntius wieie tìldę, kìttus lìjpû ar berżû szakas łopìsziusì igóldytus nu żiaudio sziaurio soupoujemus mìgę, kittus po łaukus ar pìjwas twìskìniejentius lytus ar krósza skalbę; je to jems nepakako ir dar iskręndì rodies, tad motynas pates nu darbo atlìkóses pa uppie arba paezèrie kamì pasìtiko, gìjdroint, szałąnt ar dergąnt tenpat eżerì ar uppie nutrìnko. Szenden dar motina Ziamajtì skatìnama sawą werkąnti kudìke i goudżiotì: atsako « tewerk, kad ìssìwerks swejkésnys bus, arba sóryksztì kudìkì i kapus nenunesi, o só pìragó neparwadinsi.» Todieł tejp augintì wakaj nu mau dìjnû, ìr paugusis paskou alki kientietì, wargą wargtì spejgoutìj ar gìjdrotej par nieką sau tórieię. Trumpaj sakąnt, motrìszkoses wìrajs butì, o wìraj dar óź wirus didesnejs taptì norieję.

Senowie Kalnienaj ir Zámajtej dìdej wiełaj te patiawos, nesgi pirm 30 metû wirìszkam patę westì o motrìszkaj óź wirą tekietì tarę dieł patiudums neswek o dieł numû dìdela nenauda cssanti, kou szenden patarlie tebstìgawo mìnawoiema, żilys gałwo, wels oudego: nesgi ìszkarsztì tiewo numusi mergajtej ar erzełou gôdó buo, jé tiktaj nu sowo darbû wiró o mergate ukęswìlkieiì wadinma buo; nesgi wirìszkas ir motriszka nu ejte i kapus só rutû wajnikó par dìdę sau garbę tórieię. Todieł senowie jaunikéj ìr noulakas 40 metû tóriedamis tìkrajs dar żalukajs tebibuvo: kajpogi ìłga mergausìna ar jaunìkausìna ąnt jû patiû naudos buo. Nesgi mergates nubengóses sunkiusius darbus pas sawa tiewus, tujau werpę ìr audę sau ąnt tiewû dounó ir drabużió lig ìsztekąntes, kas wadinos pas jus krajti kłotì; nu to patìjs regema yra, jog jou sómìtósì buo merga, jou dìdesni krajti sókłotą tórieję, tortingesnì buo ìr wejkésnej gawo wirą, kórsaj je wesdams ne wen didi tórtą sau rado, bet ir mergą it kugi gawo, pri kórios galieię pats pasìszldìtì o jos krajtió plìki ìsz sawo butos ìszwaryti; nesgi ìr noutakos pates neìjszkoię sau tórtingù wirû ìr negejdę jû tórtusì tìżtì, ìr lepintijs, kajp szenden kad daro; nes narsiû żalukû lietos ar ukęs wirû wejzieię: kajpogi pates ne wen szejminą wìjnos butos; bet trijû kéturiû butû sawo krajtió galieię apdarytì, Piningû neżinoię ir jû niekam nerejkieię, nesgi mokésniû niekam nemokieię, douklû nedawę ìr rinklawû neżìnoię: kajpogi wissì lousì sau gywendamis dìrbo.

Wajkélej tejpat atlìkusis pas tiewus sunkiusius darbus, sieję sau pasielę, paskiaus augius; tejpat tiewû dounó ìr drabuźió, beje: skinę skinìmus, plieszę plieszìmus, łajkę sau arklus ìr kou tìnaj ìszarę, tou wis sau patórieię ìr tad teskìjdies nu tiewo nómû, kad buo łabaj itórtiejusis ir pewnì, iog galies łajmingaj ìr patys ipatej gywentì.

Nutô gał kìjkwìjnas ajszkéj manytì ìszminti ìr gódrybą senowęs Lìjtuwiû, kórìj lìjpę sawo wakams isz mażû dìjnû sau dìrptì ne kìtam kam, ìr sekdamis pauksztiû budą tou kartu te ìszlejdo wakus ìsz numû, kad jau só wìssó buo galentys patis kajp ie tiewaj ukę wìlktì. Nesgi patioutìjs jaunojaunybie tarę neiszwargstamó wargó essant, todieł szenden dar dainie dieł parsergiejìmo yra dajnioujema mergajtè isztekąnt. Todieł szenden dar senìje regiedamis jaunus ìsztisielus sawo lietas brókąnt ìr só mergajtiemis głousnioujentes parserg jus mindamis peliedos bałsą naktìmis oloujentios, sako, kou wystìsi, kou wystisi, mergos waką, mergos waką, koumi wystysi, koumi wystysi, lìjpos łapó, lìjpos łapó. Nu ko galieię jaunomene sau lemtì, kas nutiks iems ìłgajniou głousnioujentes, todieł gìrdamis wirìszką szenden dar saką» żmôgós swieto regiejęs arba sziłto ir szałto pritires, arba wìłko nagì buwęs, arba wiłko nesztas ìr pamestas, arba ukęs wìrs, lietoswirs, karęs wirs. Senowie Letuwej budamis pagonìmis łajkę sawo numusì po kélès gółowes, tarp kóriû wìjna wyresnì buo ìr żmônó wadìnos, nu to, iog numusì jo żmonystą wedę, to dieł óż kìtàs dìdesnej gôdojema buo, ir tejp dar szenden senó iprotió sakoma yra «asz tau leisió maną dókteri i żmonas» kórę żmoną jaunikis tokió budo wedę sau i nómus. Kìjk wìjnas olaus jaunikajtis óssìgejdęs sau gułowęs ir numanidams kamì norint pobudą mergatę, jodę tąnkéj i noutakos kìjmą, jos tiewû łąnkyti ìr noutakaj tó torpó sawo lietàs bróktì. Jłgajniou isìpażinósió, je jódó wens ąntrą miego; tad jaunasis paskyrès wirą ìszmintingą bìli, małoni ir mąndagi tarp sawo bęndrû, kórsaj pìrszlió wadìnos, siuntę ji pas noutaką, kórios tiewaj je nebajdies jo ìr sotiko ąnto; tad patys pakwìjtusis dó, tris artimusius sawo gentys ar dìdius prietelus lejdo i jaunikio numus, idant ije tenaj apwejzietum jo gywenìmą ìr ìssìjautotum ar wìs tìjsa yra, kou pìrszlys ape ji buo pasakojęs. Tìj parwejzietoje wadìnos ukwajsdejs, beje: parwejzietojejs jauniojo butos ìr to wisso ape kow pìrszlys buo pasakojęs. Radusis wìs tou; kas buo kalbieta, apent pagriżo pas noutakos tiewus nu kóriû buo iszlejsti ìr je anìj wis tou patwìrtìno, kou pìrszlys buo kalbìejes, tad noutaka dawę rąnką jaunìkiou, kórsaj ję akywajsdoie pabucziawo ìr żìjdus sókìjtę ir kéjmari rìjszótą sówalgę, nesgi iki szioł motina jaunouji ir pìrszli rìjszutajs wajszino. Paskou wìssì lìnksmìnos ìr gierę porą dìjnû noutakos numusì, kas wadìnos ukwaisdius pargèrtì.

Nujau abe puse tìjkies i sówodbą beje: sówedimą, nu żódio westi arba i kozàs nu żôdio kassas, kórès jaunajè nukìrpo, kórę gierynę szenden dar isz Gódìszko żodio weselì (linksmybe) wadìn. Tìjkies i tą weselę abejusì nómusì tokió budó: pyragus ir kèpenès arba peczenkàs képę, ału darę, drabużi siówo. Tó tarpó jaunoie pati sawo gentys ìr prietelus i sówôdbą kwìjtę o jaunasis wieł nu sawo pusęs sawusius. Tejp besìtìjkąnt jaunasis sìuntę jaunajè dowinas (tejp noutaką mergatę poukwajsdió praded wadintì) par sawą bendrus sawo karęs żìrgą, ragotìnę ìr kardą ar kaławiju, rodidams toumi, iog yra karęs wiró, iog isztejkiejusi óż ji ras sau gaspadoriu, óżtarytoji ìr apgynieji. Jaunoie arba noutąka tepat nu sawo pusęs par sawo gentys nusiuntę jem prìsz, sawo tiewo kardą ar ragotìnę ir jautiû porą, idant atkalej parodytum, iog ji yra karęswiro dóktie, ukęswìlkieje ìr tór sau apgynieji; wìjnog pasogą nu żôdio sekti, beje: krajti, kórs jaunouję sekę, jos tiewaj ginkłus sókìjtusis kélès skrynès i jaunojo nómus nuweżę, lìkusìji krajti po sówadbos pusę metû buwós ar ìlgesnej teadawę, pagał to kajp ąnt ukwajsdiû buo sókolbieta. Je tó tarpó kasnorint wìjną ar ąntrą tarp jaunujû ìszwajnotum tejp, jog katranorint póse atsakytum nebtekietì, tad tiewaj atsakąntiosęs pósęs, tórìeię ne wen dowìnàs prìsz dowìna‘s ąntrà pôsè pagroużintì; bet dar ukwaisdiû ìszdą óżmokietì, je to géroujó nedarę, tad i tìjsą ìsztìkós par sudą wis tou atgawo ąntra pósé, kóri taries abydytó palìkusì. Patioudamìjs gentybą lig tretiosęs kartos tesaugoię, ir tejp brolis galieię, brolou mìrós sawą brolienęwestì, posunis tiewou mìros sawa pamotę, kou gał regietì sąndarosì Lìjtuwiû Parusienû só Wokytejs metusì 1230 padarytôsì, kórìosì popieżiós Jnocentas III óżginia jems tolesnej tou be darytì.

Pasìtìjkós po kéliû nedielû, kajp buo sótarta, jaunasis sókwìjtęs sawa gentys sósiedus ìr prietelus, tarp kóriû wens buo jû wyresnioujó arba gaspadorió wadinamas marczełgó, nu to jog martę martawo. Tejpat tarp motrìszkujû wìjna buo paskirta óź gaspadìnę, kóri wìjsznì wadìnos, tą wissą gôdą ìr żmonystą jaunojo pusęs tórieię westì, swetius óź wìs jaunosęs gentys ìszwajszintì jos tiewo numósì, idant kìjkwens palìktum ìsztejstó. Tejp pasìriediusis ìszkęło i jaunosęs nómus wiriszkije rajtì, motrìszkoses ważioutas. Wissi tìj jaunojo swetej wadinos wiedlejs, nu to, jog kélawo parwiedłautì sawo jaunoujou żmôną.

Tó tarpó jaunosęs nómusì prìsz tą dijną kórioie jaunasis tórieję atjotì, nu wakaro jau tejpat jaunosęs géntys buo sókwìjstì wiedlû łauktì, kórsaj wakars pìntìniû wakaró wadìnos, nu to, iog mergates tenaj sósìrinkuses rutû wajniką pynę (kórsaj medys pagał jû noumonęs źìjmą ìr wasarą żalou) jaunaje gałwą szókawo, kàssàs i bìzàs pynę ìr drabużejs iszejginejs darę, goudiodamas ìr linsmindamas jaunouję, kóri nuludósi wìs werkę, jau gajliedamos sawo jaunû dìjnû ir jaunû draugiû, ar rasi miniedama neżìnomą sawą atentę, kìttì swetej gierę sau par wissą nakti smójkoms smójkoint, ar kajp szenden sako mózìkąntams grìjżąnt, jaunoumene szokìnieję o weczije óstalie mìdu ar ału wempę ìr sznekieję wiedliû łaukdamis.

Ryta meta wakarop atkélawós jaunonjou só wiedlejs i jaunosęs tiowo nómus linksminos ìr gierę dìjną ìr nakti maż te mìjgodamis par trys ar kéturès naktys, tretìję ar kétwìrtouię dìjną wiedliû gaspadìne, ta yra: wìjszne tórièię pasìelgti beje: pasìrodytì ar tórtingó yra; nesgi nu jôs tórtû apę wìssą jaunojo kęlti jaunosęs gentys sprendę, cze buo dìjna kórioie garbie ar gieda wiedlems prasìdieję, nesgi iki sziolej jounosęs tiewaj swetius wajszìno, dabar praded jus pcstietì jaunojo wìjszne. Toie díjno galieię regietí, kas par Lìjtuwos żmona yra, kóri sawo iszmìntì gódrybó, bóklybó ìr mąndagómó bej swełnómó ir bìłómó wíssàs szios pasaulęs żmônàs pranokę; nesgi rejkieję jè tą dìjną wìssus numilietì, só wìssais gertì, bet patej neapsìgèrtì, joukoutì, bet padorómą neparżenkti ir wìssìms itìktì. Cze ji adarę sawa skrynès, skrynalès prikrautàs piragû iwairiû iwajresniû ir skaniû skanesniû, képeniû ar peczenkû kwepąntiû kwepąntesniû wisokiû gywoliû, źwieriû ìr pauksztiû kìjminuiû ìr medìnuiû, mìdaus, ałaus seno senésnio, stiprio stìpresnio: wìjtoie winû, ir woriełku gierę kómelęs pijną nugejżiejusi, trumpaj sakąnt wijno pauksztio pijno tenaj nebuo. Kas dar yra stebesnió, wìs patiû walgeì, gierìmaj ir skaninej neswetimis buo. Nieks nieko ne praszę ìr negedawo, wìs po sawo snókió tórieię, wens só kittó kalbieię ar dajniawo, wiedlû tiktaj marczełga wens daboię, kad wìssì wìssą partekì butum, ir ko jis tiktaj pasergieię nesąnt ąnt stałû, óźgawós jem só łasdó i grindys, tas tujau ìr kłot ąnt stału, Trumpaj sakąnt stałaj arba skomej nu dìjwo dowínos łużo ìr tejp par trys kèturès kiauras dìjnàs ìr naktys linksmindamos gierę ir walgę tarp dìjnos ir naktìjs parskyros nenumanidamis.

Atejós tretejè ar kétwìrtajé dijnà kartajs ìr szesztaje dìjnà, sótemós nakti jemę wiedlej martę martoutì, beje: i kèli riedytì: tejp praded tou kartó jaunouię wadintì. Kajp iki sziolej wìssì linksmì buo, tejp dabar wìssì nuludo, óź wìs jaunosęs gentys ir nómiszkej miniedamis, iog ìszlejd małonę, mąndagę ir grążę mergatę i swetìmus nómus ìr i swetìmus żmônys. Todieł jos gentys, kórìj wadìnos pasekieje, nu żôdio sektì, iog martę sekę, idant żinotum ar i tus patius nómus ję wiedlej nuwes, i kórius buo żadieta, tìj pasekìeję stabydamis martę graudingaj werkąntę tejp dajniawo» Ar tó netórieìè tetószio, matuszęs, ar tó musu nemilieje, kô netekósi buwaj? Kas nó bemasgos tiewalems kôjelés? kas be kórstis ugnelę? kas be augins żalusius rutelus? kas be lesins margosès wisztelés? Wwiedlej wìeł nu sawo pusęs skatìno martę riedytìjs ir i wiro nómus kélautì. Pirmó żodejs ìr dajniomis warżies, ìłgajniou, idant tou parskyrimą gôdingesnió parodijtum, joukó diejusis ìsztìko i kardas ìr wiedlej só pasekiejes warzydanìjs martì sósigrumę; noris wiedlej tórieję pasekiejus pargalietì ìr martę nu jû ìszwerztì; wìjnog be kraujo pralìjmo wissą tą kową tejp padorej ìr bóklej atliko tarp sawęs, iog patys monìnikaj sawo kłajumì geresnęs muszos nebut parodę, kajp kad wiedlej nu pasekiejû martę ìszwerzdamis. Paskou ìszwedusis wiedlej martę łaukon isôdìno i ratus só jaunomis mergatiemis ìr wìedławo ję i nómus jaunojo apkliestą burió jaunoumenęs, kóri wissa rajta ir ginkłouta dajniawo ìr kryksztawo, lelodama kajpo pargalietojè, tarp wìssû wens tiktaj martios waźnicze gìrtó nebuo. Ńes iog tas dìngos wìssados nakti, tad jaunojo nómìszkej ìszgìrdósis wiedlû klegesi ìszeję só żìbórió mìdaus kauszó neszìnys óź kìjmo wartus, idant iwaźioudamis i kìjmą wartû szułû neiszwerstum; atważewós pri wartû, gaspadoriós apźwalgę só źìbórió po trys kartus ratus ar nesógedi yra ir ar iważious łajmingaj i kìjmą, saugodamos, idant pas kou wiedlej nesakytum kìjmì jems nałajmą nótìkósì, paskou dawę martè ratusì siedentè atsigertì ìsz kauszo mìdaus, rodidams toumi, iog tami kìjmì yra żmônys géros szirdìjs pakélejwingus îr troksztąntius gerbąntys bej sakydama «szìta ugnale szwęnta, neraudok martale, kórę kajp pas tiewalus saugojej; tejp ir pas mómis saugosì.» Kèleweżys paweżęs po trobos ąngą martę, pats nu szoko nu ratû ir ismókęs i trobą paszoko ąnt kiedalą abrusó apdenktą rodidams, iog ne gìrtó yra, je jis tìnaj ąnt wìjnó kojì ne pastowieję, tad nómiszkéj iszstumę ji łaukon pra ąntras durys ir abruso nu martios óź kéli nebgawo. Wìssàs tàs atsargás diełtowen darę, idant kôkénorint nełajma kélie ar kìjmì nenutìktum ìr linksmybę i wersksmą neparsìkìjstum. Jwedós martę i trobą kéleweżys nu szoko nu kiedalęs o marti jem skérsaj petiû abrusą ąntrìszo óź kéli. Siedósès martè ąnt soułu mìdó wajszìno o mergates nuludósès jos kassàs szókoudamas dajniawo tajs żôdejs «Nustosì mergóżele sawo wajnìkèlio, wargsì wargużelus, rupinsis rupesnelejs & &. Tó tarpó trobos asło padieię kniupsti mìnkytuwi ąnt jo wìrszó pagalwę arba poduszką, ąnt kórę pasodìno jaunouję, óźdegę waszko żwakę ìr wìssì siedentę jaunouję apstoię; pabengós dajnę, tiewós tarp orujû só degąntì żwakì stowieię o motìnà par mażą grandelę płaukû kassą jaunosęs parwierós, tiewós óżdegę. Ton pati darę ąnt deszìmionię ansę ąnt kaktó ìr pakauszie. Paskou motìna pastatę mìdaus kauszą ir dounos rijkę jaunosęs skrejti, pìrmó tiewaj apeię apsók jaunouię, paskou wìssì swetej tepat gretó apeię, kìjkwens wirìszkasis metę pìnìngą i mìdu ar ału, o motrìszkoses praejdamas dąngstì jaunouię marszkìniû stoumìnimis. Tolaus wìeł dajniawo tou pati kou pìrmiaus, tejp apneszszósis douną ìr mìdu apsuk jaunouię, donną padieię ąnt stało o ału ìszgôżę par slengsti. Kiełuses jaunajè pìrszlys ąngierę jaunusius. Jaunasis pagieręs, siedos ósstalié gôdingoje wìjto, tó tarpó jaunouię apwedę ape sókórtą ugni trys kartus, kélweźys pastatę kiedalę pas ugni, ąnt kórì pasodìnusis nómiszkéj jaunouię numasgoię jos kôjès, kórió undìnió apszłakste wìssus essąntiusius, masgìnius, bałdus, galwijus, trôbesius ìr łową jaunoujoms. Paskou óźriszósis jaunaié akys dawę medaus paskomietì ìr bôcziós jè tarę «smajłumas ìr lìjlo lejdìmas yra wìssodìdiausìm idìm motrìszkujû, todieł ąnt wisso tóri óssimerkósì butì, kas tau neprider, ìr żôdejs małonejs kajp medû saldejs tóri wìssadôs kalbietì, nesgi wìssódìdiausis pasìjemimas kìjkwìjnos żmônos yra saugotì nómusì ugni ìr wieżlybômą óżłajkytì.» Tolaus wadioię jaunoię powìssus trobesius, kóri kóżnàs dórys torieię óźgauti só kojì ìr kłabìntì, it but norintì adarytì. Tó tarpó źynis tejp wadìnams konegs pri kóźnû dórû bierę ìsz saujęs grudus ąnt jaunosęs gałwą tardams «Dìjwaj musû tawi łajmins wìssamì gywenìmì, je seksì jû isakimus ìr trósej wìlksi sawa ukę.» Pagriżós i trobą atrìszo jaunajè akys, o jaunasis wìssą tou łajką ósstalié parsiediejes kìelies ir prijaunosęs prisiartìno. Zynys pìrmó ąnt gierę jaunouji só jaunoujì, paskou swetius, ąntgało pripilęs pìłną taurę mìdaus metę po kajès jaunoujum, tardams» toks yra gałas nedorôs mejlęs,« kórę jaunasis sóminioię. Zynys wieł tarę, łajbun wìssados judums mejle, stangi, stìpri ìr tìkra. Ąnt gałû gało jaunajè nusegę wajnìką ìr kassàs nukìrpós nômetó gałwą aprutoło, kóri tecziaus wajniką ąnt nometu diewieię iki sunu pagimdąntì. Wìjnog sunkó szenden pasakytì tejsingaj, kajp moterys łajmìno pìrm 1000 metû; nesgi paskesniusì łajkusì wìs kas yra óźraszyta, ape tou daktą nu krístionû praszalejtiû, kórìj skaugiedamis didelios garbies Lëtuwems ìr wìssuìszmintingusius jû iprotius ìr istatimus ìszjoukę ìr ìszpejzoię, diełto wen, iog ijè buo pagoniû ne kristioniû. Todieł skajtitoji i tou praszau tetìkietì kou iki szè dìjnà diewemis żôdej tebrado ir kou pats jaunó budams essi regiejès ar boczius sawo ir tiewus pasakojentius girdiejes.

Tó tarpó pasekieje, ìszwerżós jems, kajp wìrsziaus regiejem martę, wieł sóeję i jaunasęs tiewû numus, kórìj buo só wiedlejs ìszważiawusis ìr tìnaj gìjźdamis apmaudą, je kório dar tarp pasekiejû akys ne szìrdìs benorieię, tas walgę ar gierę; noris wiedlû smójkas buo ìszważiawusis só martì, wìjnog pasekiejines cze dar tebibuo ìr smójkawo linksmindamis nómiszkius ir pasekiejus; nes be jaunosęs ìłgó jems rodies, todieł apsìginkławusis jemę martę sektì, ketiedamis wiedlems apent ję ìszwerźtì, wìjnog kélie nebgaleię jos be panoktì; bet tórieię i pat nómus jaunojo wytì, kôriusì kajp wiedlej jaunosęs nómusì buo godôs swetejs, tejp szìj dabar jaunojo nómusì buo pìrmasejs swetejs ir tajpat óź dìdioujou stałou siedieię kóriû wìjszne dabar tórieię numilietì jaunojo gentys ìr nómiszkius ìr toumi pasyrodytì, iog jaunoje buo ukinyko ne inomio duktie.

Tajp atkélawusis pasekieje ikąnden i jaunojo nómus trys kétórés dìjnàs walgę sawo wìjsznęs pyragus, kajp pìrmó kad walgę wiedlû wìjsznęs jaunosęs tiewû nómusì. Jłgajniou posekieje apwejzieiusis trobesius só martì pradieię gedautì, iog nesso jos butoie to, kou pìrszlys buo sakęs ìr ukwajsdej regiejusis. Nu kô joukó dieiusis sósibaro: kajpogi wiedlej itarłoię pasckiejus źwalgitojejs essant, kórìj sópìkusis kìbo i ginkłą ìr kétìno grumtìjs, je wiedlej tejsybęs nedarytum, kórìj noriedamis geroujó sósitajkintì, sótarę tarp sawęs, sódą i kóri apskundę pirszli kajpo mełagi ir wylieji, kóri sudes tórieię pakaltintì; nesgi pasekieje stìgawoię, iog jis jaunosęs tiewams gyrìjs ir sakes, jounojo buto buk essantes medaus szulìnes, pìjno prudaj, stogaj łaszìniû paltìmis kłotì, o dabar szìj to nieko nerąndąntys. Angało sudes nósprendę pìrszli kajpo mełagi ìr wìloką, idant daugesnej jaunû żmôniû neapgaudinietum, i sausą medi pakartì. Tó tarpó wiedlej noriedamis pìrszli nu pasekiejû ìszwerźti wieł sósìgrumę ir szió atwejó pasekìeie nu wiedlû ìszwerztì ji tórieje, kóri ìszwerżosis i szìjksztą idieię, wìjnog wiedlej pasekìejems dekretą beraszant i pìrszlio wìjtą pastatę jo kaliniczio ìlgìniû kuli pìrszlio drabużejs apdaryta o pati ìsz kaliniczęs ìszlejdo. Pasekieie gìrtì ìr it but to nenumanąntys parskajtiusis akywajsdo dekretą, isz apmaudo nerasdamis nómusì sauso medio i swirti pakorę. Tajp pasekieje nugìjżusis apmaudą ąnt pìrszlio só wiedlejs wieł sóderieię ìr ligej só pirszlió wieł kèlès dìjnàs ìr naktys gierę, ìłgajniou kad wìjnims kajlej ìszrugo begerąnt, kìttim s ikirieię, tad i nómus beissìskìjdę.

Wìs tas buo kad swiets sau dirbo ir niekam dar newergawo, nes iłgajniou ìszlepusi dìdoumene ìsztiżo ìr smejgdamos ìr gudindamos i szałaujû beje: Lankû, Gudû, Wokytiû ir i kittû szałdrû iprotius óźmìrszo ìr pamìnę po kojû tą szwentą dabą sawo bocziû, probocziù; wìjnog kittì żámlonys ìr ukinikaj nesenej dar tokió budó gierę sawo sówodbàs, kas dar ne wen atminama tebiera, bet ìr wardaj patiû swetiû ju kałboje tou tebstigawo; o jû szaszoulietis tarp wargdìjniû żmôniû iki szè dìjnà yra szwentaj óżłajkomas, ìr tejp szenden dar jaunasis wìjtoie sawo ginkłû siunt jaunajè wadou sawo żodio awelę ar rajszti, o szi atkalej jaunojou sawo, marszkìnius ar pirztìnès. Nu ko tulì praszalejtiû mólkej paraszę, iog Letuwej pardawointys sawą dóktérys jaunikéms i żmônàs.

Gywenąnt tokiosì traszkąntiosì gìrriesì ìr wenkìjmiusì, rodos rejkieję Lìjtwems kajp kalnienams tajp ìr Ziamajtems dìdej nôżmejs źmônìmis butì; bet atkalej swetìmû linkon dìdej buo jaukéjs, małonejs ìr dìdę źmonystą sawo némusì wedou ìr wìjszès par daug didej saugoji; nesgi nier żmôgaus pasaulie, kórs but buwęs Ziamajtiusì o ne but tìnaj ìssìgieręs ìr nenumilietó palìkęs, óżwìs je jis sókalbietì só jejs galieię. Pirmasis jû darbas bno, nuwestì sweti kajp sakiau i pìrti, ìszpierós paskou geraj ji iszwajsintì ìr sziłto trobo ìszgólintì ìr tejp ìszmiliejós dar ji palydietì, kad jem nieko pìkto kélie nenutìktum: kojpogi żôdys pats swetys, swets paejt regemaj nu żôdio swetìms. Pìrmoje gôda buo senowie pas Lìjtuwius kìjkwìjną swetìmą kélejwi ar paklydusi tejp numilietì sawo nómusì, jog jis nómìj nebut buwęs tejp ìsztejstó, kajp tìnaj. Par wìs tamì daktì motrìszkoses skotoìes pasièlgtì, kórios wìssą źmônystą wedę, nu kô kajp sakiau żmônomis wadìnos. Wajszino swetius dziowintó képtó mesó, sórejs, warszkiemis, kiauszejs, swìjstó, pìjnó, medó, tarp gierìmû mìdó szimtergió, ałó, nugejżiejósió kómelęs pìjnó; nesgi woriełkos dar neżiuoię. Tus gierimus dawę swetems ìsz ragû gértì, nu ko sakoma tebiera ragautì ragìnti, beje: lìjptì jems ìsz rago gértì; wiriszkìje tąnkiaus gierę ìsz kauszû tejp wadìnamu paauksytû kaukolù sawo neprietelû karie nuwejktujû. Wajszìnos ìsz tokiû stotkû ne wen ukìnikaj, bet ir patys kónegajksztej sawo pôtosì: kajpogi Witautas dìdesis Letuwos kónegajksztis kéldìndamos i Lìjtuwos karalus metusì 1428 garsio Lucko gierinie, kórioie daug karalû pasitiko sókwìjstû, tarp kìtû dowìnû Witautas padawinoię Teutonû Cicorou Zigmontou auksytą tauragę sawo bocziaus Gedìmìno, tô taurio, kóri jis buo pas Wìlniù ąnt taurio kałnu nuszawęs. Pagierós swetiou wajszindamis dawę óssìkoustì kiepiû arba płoniû kwìjtìniû ar purìniû kakalie ar ąnt ąnglìmis képtû, kórius szenden norys kìtejp képtus pyragajs tebwadìn, nu to, iog ìsz ragû gerdamis purû dounó óżkąndos, nu ko iki sziolej wìssokę mìjlû raugo douną pyragajs tebwedìn. Nesgi wajszindamis sweti ragen gérti ìr pyrago koustì, ìr ragindamis nesako praszau, bet praszom, beje: mes praszom, idąnt toumi parodytum swetiou, iog wìssì kas wen yra kìjmì, tajp ji mił. Angało regiedama żmôna sweti pakéłąuti gérti ìr negaliedama jo wìjna numìlietì, sówadìno wìssą szejminą ìr kìjkwìjnam lìjpę pakarciou sweti ąnt gértì, kórs tajpat tórieję atlìjptì kóźnam, ìr tou kartó żmôną telowies sweti, raginti kad jis óstalie apsalęs óssnudo.

Rudeni jawus nu łauko nuwalìjusis par kélius trukius arba milès ważiawo wìjszietì i gentys ìr gìmìnę, kórę łąnkydamis óztroko po dwę trys nedielès. Tejpat kóré norint linksmaj notej numusì nutìnkąnt, beje: isìkórąnt i naujus nómus, kórę gierynę ikóriemis iki szioł tebwadin, arba patę wedąnt ar ìsztekąnt, kajp dabar regiejom gierynes kielę, swetius kwìjtę ìr tìnaj paprastó budó jus milieię ìr wajszìno dajniondamis ir garbindamis sawo wirus karie krìtusius óż lousybę sawo tautos ar gìrdamìjs sawo gywenìmó ìr tórtajs sznekieję: todieł szenden dar yra sakoma, kas girts nebagots, tas ìr dwies nieko neturies. Tajpat jawus nu łauko nuwokusis, kielę gierynę nómiszkèms, kóri apjawiemis wadìnos, tajpat kóltì pabengìj gierę gaubies gierynę nu żôdio gaubtì, jog jawus i nómus buo sógaubusis. Trumpaj sakant dìdiusius darbus nubengusis dziaugies ir lìnksmìnos neszyksztawo ir tórtû negóbiejos, kajp szenden dar yra sakoma, nesaulęs ąmżìu gywensi arba łobys kulys, arba po wargû małonó ìlsietì. Niekokio tokia dakto geramo ar wałgomo nebuo jû nómusì kourioumi nebut sawo sweti wajszìnusis; todieł szenden yra sakoma, gawós koki kéjstą daktą, łaìkyk sako astąnkaj, rasì kôki norint gerą żmôgu pamiliesi ir pawajszinsi, nuko sakoma tebiera tas żmôgós só astąnkó arba só rytó gywen. Todieł swetys senowie Lìjtuwiû nómusì kajp wìrsziaus minawojau pauksztio pìjno ne but gawes. Szenden nabagaj nuwargusis żudomis wìs nor dar żmonystó pasielgtì, tąnkej ìszmintingam swetiui i jû nómus iejósem, netóriedamis koumi jo pamilietì praded wergtì ir jem goustìjs prìspaudìmais ìr netejsybiemis, to wen dìeiusis, idant swetys netórietum jo, óż pìktos szìrdìjs żmôgu ìr ne tartum ji pajkó gaspadorió essąnt.

Nu to, kou ikì szioł pasakojau, gał manytì kìjkwens, iog dìdej karìngì yra bówì, drousì, kąntrì, bej narsì karieje żmônys, o nómusì dorì, małonł ìr tajkì ukìnikaj, noris wìssados newen ginkłoutì nómìj brusdę ar kélonę kélawo; bet patiosì sówodbosì ginkłoutì linksmìnos, pawojaus newengę tardamis nu wìłko biegęs meszką sótìksi, kajpogi newen rejkieię saugotìjs nu pìkto żmôgaus, bet ìr nu patiû smarkiû, żwieriû, kórìj jû traszkąntiosì gìrriesì lulietì lulieię. Todieł rejkieię touitimpos pratintìjs kajp jus pawejktì ar gorintì sawo skódromó, grejtió ar spiekó. To nemìnant tąnkej dar kìło wajdaj ìr barnes tarp patiû bałtsermiegiû, ar piłksermiegiû ir rudsermiegiû Waldìmierû, kórios barnes wìssados bengies karì. Ąntgało rejkieię grumtìjs só swetimomis tautomis, kórios tąnkej dyko i jû krasztą isìgrustì ìr jus nuwergtì, prìsz kórès touitimpos tórieię stengtì ìr kariautì lig paskoujoje noriedamis lousajs ìszlìktì ìr poseno gywentì. Diełto nestebukłós yra regietì senowie Lijtuwius kalnienus ir Zámajtius ne wen smórtus ìr narsius karie; bet dar wìjsziesì, gieryniesì ìr nómusì wìssadôs ginkłoutus. Newen pati wìjta (kajp sakiau), kórioie gyweno, skatìno jus ąnt kariû, bet patsaj jû karingas budas tìnaj traukę: nesgì milentys par wìs sawą lousybę, kórios iki pat sawo gywos gałwos neìssìżadieię ìr nu neprietelû iki paskouje ję ginioię: kajpogi tórtus, łobius, lapumą noris wìssos pasaulęs parnieką tórieię, wìjną tiktaj sawą lousybę kajpo lietos daktą godoię ìr gérbę. Oź wis ìłgajniou kad nedorì kristionys óssìdengósis liekółó sawo tìkybos soukę kardó jus krìstytìjs wiłdamìjs, iog tó pragómó tegaliesì jus nuwergtì ìr tarp sawo gywolû paskajtytì; todieł toje gadynie Lìjtuwis kalnienas ar Zamajtys noriedams dar lousó mìrtì ar po seno gywentì, tórieię sóginkłó góltì ìr kéltì, idant wìssados but rąngió draustì ìr rąmdytì sawo neprietelus dykstantius iszpliesztì jo lousybę, wìssóbrąngìjię nu patìjs Dìjwo jems doutą dowìną, kórius tąnkej nuwejkusis atmonidamis sawa załas ir giźdamijs ąnt jû apmaudą nusiaubę płatej płatesnej, tolìj tolesnej jû krasztû sritys belìkdamis po sawęs akmìni ìr undeni.

Wieźlybómą saugoię ne wen kałboie apdarì, indosì, bet ir wìssusì nómusì, nepadoriû ìr goslingû źodiû wełtou ìjszkosi jû kałboie; nesgi budamis romio budo, retaj tewajdìjos ir tebaros ìr apmaudą ąnt wens kìto tąnkiaus wejkałó ne żodió gìjżę. Goslybos ne apweźieię ir neliebawo, krupaudamis kad ne ìsztiżtum. Elgìmos só swietó wìssados buo mąndagós ìr swełnós, kamì nesósìtìkęs só żmôgó tujan sawą mąndagómą rejszkę, sakydama: Dìjwali padiek, je buo pażystams tujau kłausę kou bewejki ar swejks? Swejks naujû metû sółaukęs, swejkèj parlejstì ìr kìttû be swekam soułaukti linkieię. Newen sósitìkęs; bet praejdams proszali; kas but essós par żmogu saka jem» łabs ryts, łaba dìjna, łabs wakars łaba naktys pagał łajko. Rekałaudamis kô nu kônorint, ar pagoudos san ìjszkodamis wìssados nu tû żôdiû pradieię kalbietì gałwą sawą lęngdamis» Tamistos swekatos atejom pasiterantì, ar pasìjautotì, arba nu tawo bałtos gałwos atejom pagoudos ìr małonęs ługotì. Ąntgierę sweti wissados sakydamis i pażystamą, swejks i ne wissá pażystama buk swejks, pagierós swetiou ar pawalgiós tajpat jem swekatos geros linkieię, sakydamis ąnt swekatos, ìr diekawodamis, iog wajszę jû prijemę arba kajp ije kad sako óź jo gerą szìrdi. Abdari wìssados padorómą saugoię; nesgi plìkû ałkuniû, adaros cacìnęs swietou negajlìno, płaukû kakto nerajtę, marszkìniû ìszejgìniû kajp sakiau płatès rąnkowès tìjs dełnomis ìr ąnti wìssados só sìgelì sósektus łajkę, mergwajkiû pakłausais tarp jû ne ąnsìkłausì. Wasara kas dewintouię dìjną, paskou kristionimis tapusis kas sóbatą eżerusì ar uppiesì maudies, żijmą pìrtiesì masgoiès, kas nedielęs rytą marszkìnius ìr kélnès bałtas parkìjtę, ìr ta gaspadyné óź wìsódìdiausę giedą but sau tórieiusì, kórios szejmina jouda but dìrwosì arusi ar pìjwo szìjnawusis; nesgi baltì drabużej buo jû wìssudìdiausì ìszejgó, kou stìgawo patys żodej szenden dar jû kałbo tebesąntys, kajp wìrsziaus minawojau. Newen drabużie, bet indosì wieźlybómą óźłajkę, nesakisió, iog masginius trys kartus dìjno masgoię, pagał to kajp trys kartus walgę, bet dar soułus, stałus, pałąnges, łąngû ìr durû, troboie staktás newen ìsz wìdaus, bet ìr ìsz łauko masgoię, kou szenden dar kélejwis kélaudams nupat Lydos lig pat Ringos papìlio regies kamì nekamì noris tarp nuwargusiû tą senowęs dabą. Trobû ìr nómû asłas kas dìjna szławìnieię o kijmą ir łajdarą nedielo kartą, nesgi wasarą ąut kìjmo weję pakajtiawo mediû uksmiesì, newen kìjmą ìr łajdarą czistą łajkę; bet pates pìjwas pawasari griebstì. Nuryto pósrytiotì ejdamis wìssì prausies ìr abrusó dìdej iłgó szłoustydamìjs meldies, kajp anìj sakę óż skęndìnius, paskou gàłwas szókawo só szepetejs sawo prasmó dìrptajs. Mirtì niewens nebijoiès, bet sìrgtì ar łouszó taptì nie wens pri gywo kakło nenorieię; nesgi sergous ar łonszós regiedamas nebìszgisis Dìjwams sawi aukawo ugnie degindamos; nes iog żmôgaus kuno stìprómì wissa jo swekata yra; todieł nu wìsso to, kas kuną lepìno, silpnìno ìr gadino dìdej saugej wengę o wìsso naudoię kas but galis kuną stiprintì ìr twìrtintì ìr tejp pìrmoujó jû darbó buo sawą kuną griną łajkytì; todieł koźmamì kìjmì pìrti sau tórieię ir tas ne ukìnikó wadìnos, kório kìjmì jos nebuo, i kórę kéles dìjnas nulejdìj, kajp sakiau eję masgotìjs. J kórés reges iprato Rìmì budamis ìr par 14 metû Wałaku żiamę waldydamis, nu kór pagryżósis pas sawi jès ikurę, o rasi jau ìr pìrmesnej jès tórieię, niera rasztusì rąndama, kóriosì ne wen kuno czystìję, bet dar nu daug lìgû wajstiejes, óź wìs nu parszalìmo: kajpogi szałtamì krasztì gìwendamis tąnkéj loubieię parszaltì gìrriosì brusdamis ar tolìmàs kélonès kélaudamis. Tosì pìrtiesì stìprino kuną tokio pragómó, nebtwerdainos tenaj nu szilìmos ìr warwindamis prakajtą szoko statej i ekéti żìjmos wìdó spejgoutìj ìr tìnaj par kélès wałąndàs panierìj wiesìnos, paskou ìszokósis wiel eję i pìrti kajtintìjs. Newen wiraj żalukaj tou darę, bet kudìkélej mażtitelì ìssprudósis raudonì it ìsz ugnęs ìsztrauktì, po snìjgus it po poukus wołojès, atwiesósis wieł biegą i pìrti. Wasaras wìdó ikajtusis uppiesì ar eżerusi kajp sakiau, maudies. Tajp óźgrudintas kunas nu mażû dìjnû neb kunó, bet jau plìjnó buo; ir niekoké liga i ji nekìbo, todieł szimta ìr posąntra szimta metû ąnt swieto ìsztwierę. Ąnt gało nu mażû dìjnû pratìnos wìssados trósietì, sunkius sunkésnius darbus trywotì ìr maż temìjgotì; nesgi krupowo, idant slinkaudamis ìr łowosì bìbsodamis neiźtisztum, porptì ìr putì nepradietum. Todieł ir apdarą toki tediewieię, koks kunig nelepino: kajpogi Ringaudas, Witenis, Gedmìnas, Algérdas, Kejstutis, Witautas dìdìje Letuos kónegajkstej po dwę trys deszimtys milionû swieto sawo ukie waldydamis, łobius ìr tórtus wìssódidiausiû szios pasaulis wieszpatiû tóriedamis, nie apsìrikusis negierę kìto gierimo kajp tìktaj czystą undeni, walgius sausus tewalgę ìr numû awìkajlejs tedaries; nes ìr tejp ełgdamìjs ìr toki storą drabużi diewiedamis galybì sawo kìtus wieszpatius gąndìno ìr nu wìssû buo gôdojemis ir garbinantis, noris kajlìnoucze.

Sósìrgósis wajstieies, beje: gumboudamìjs metylès gierę, nu pótmeniû lìpsztukajs ar ìjwû kajszinomis wajstieies, ikìrtósis ar padurósis swìjsto só1tì óżpylę, kad nekìrmietum, koię ar rąnką pałuźósis głousnio metugiemis apsókou pri kito kitos apdièiusis lenteliemis płonomis sówerżę, ìsznìrósis kìts kìtam atraukę koię ar rąnką, nudegusi ugnie pótelû ougomis traiszkę, nutwìłkósius druskó sudę, dygólou dórąnt lydekos żąndus sódeginusìs gierę, arba krauji medìjonajs lejdo. Krìsłou i aki ikrìtós wieżę gìrnas lejdo, lìjlìszaj dórąnt alksnio żali lapą pri lìjlìszos dieję, lieżunou i kojęs ìszlìjżius isìmetós warió sudę, kudìkiou kìrksznìms ìszszótós kìrmgraużomis sudę, srienoms skaustąnt taurès pìrtie statì, nu pawietręs arba ąnktrytió szìsznakus walgę, nu kosulio żaltio łunkus krimto, ausìj skaustąnt swogouną ąnt ąnglimis ìszkeptą pritwierę, nu nìjżu godû sóltì wajstieies, ôpaj arba ronaj atsìwierós berżo blizgiomis sausino. Akims skaustąnt szaltenie prìsz saulę tekąnteme akys masgoię, klynou piaunąnt (:wìssóbajsiausej ligaj tamì krasztì:) dewinspiekès gierę, swajtiejentius ołungés lìsdó smìlkę, paszałusi strajpsti, pìrsztą, ausi ar nosi żousìjs ar kiszkio taukajs tepę, gìrgżdielej rąnkoie gìrgżdąnt wìłnonó siułó aprìszo, tą wìjtą, kórioie gìrgżdieię, kakłą óżjemós żekès wìlnonàs prakajtoutàs sziltàs ar awìżàs sókajtintàs pri kakło twierę, dąntims géłąnt gélżgali ąnt dąntû dieię, riemou piaunąnt arba srìjgąnt, łąndounìj geląnt..., ósspringusem i petio mentiû tarpą só kumstì niukterieję. Śunkiosì lìgosì je wirsziaus mìnawotas vajstys nemacziię, tad ìsz szwęntos ugnęs ìssiemusis raudonàs pìrksznys gierę ìr apżadus Dìjwams darę, ie ìr tas nemacziię, tad patys sawi aukawo Dìjwams degindamos ąnt malkó, idąnt nebwargtum ilgesnej ąnt swieto kajp wirsziaus minawojau.

Lëtuwis taj yra Kalnienas arba Zámajtys wissados yra linksmos szìrdìjs źmôgós, kélaudams dìrbdams, kame but newargstós wìssadôs niuniou ar dajniou. Nuwargęs ar rupesningas sawiep niuniou, tarsi kótindams szirdi łajmingesnì atentì; linksmó budams dajniou skajdrió bałsó, tarsi it kitus noriedams palinksmintì sawo dziaugsmó, Wissó didioujì ju linksmybì buo wìjszes bejè pasìregiejìmas gęntejs só gęntì arba pażystamó, kajp wìrsziaus mìnowojau. Jrąnkejs jû linksmybęs buo ìlgì ìsz trìjû skìłû sódietì apalì medì trubaj nukamienì ìr trópóti pakumpì par pós ąntrą sìjksni ìlgì, stìprej sókìbytì nukajsztì ìr łajbaj tosziemis nuwytórti, kórius wadìno trìmìjtejs; iog ìsz trìjû daliû buo sódietì, tajs trubajs skatino karejwius i kową kariaudamis, putę aukàs Dìjwams aukaudamis, nabasztìkus łajdodamis, kajp wìrsziaus mìnawojau, wadìno jus dar sótarlìnejs, nu to, iog wìjnì trubìję o kìtì atlìjptìnaj dajniawo sóejmusì: kajpogi Kiaulejkio nabasztiks 137 metus tóris 1836 metusì mìręs, jis pasakoię, iog dar atmìnous, kajp loubieiu.sis sóbatos wakarą nu saulęs ossìlejdìmo, lig saulej pa tekąnt sótartinès dojnioutì. Jr tajp sósìèjusis i wìjną kìjmą motrìszkoses ìr wirìszkìje wìjnì i tus trìmìjtius putusis o kìtì dajniawusis atlìjptìnaj, nu ko ìr dajnes yra tejpat sótartìniemis wadìnamas. Szenden dar didej retaj tokìû trubû begał regietì, nes paprastaj tìrszkén wario trubelus, kórejs meszkinikaj meszkas tąncen po kajmas wadziodamis. Tû trimìjtiû bałsós yra graudej małonós, daugiaus rustas nekajp linksmas kéłous kłausąntìms ajtrą ìr gajlesi, kórsaj sawo gausmó, graudingómó liginos só szios dìjnos warìnejs karęs trubajs. Tokìj Lìtuwos trìmìjtej yra jau minawojemis 1180 Gudû rasztusì kajpo iwajrió ìr neregiètó daktó. Tajpat ąmsdejs ąmsdìję, jaunoumene ìsz mauknos karkłû ar blendìjs pardìrbusis pawasarejs lig żìjwè neprìkepós, be tû womsdiû tórieię pìjmìnelej molio pypines, só kóriomis pawasari ożatius ìr jeratius po łaukus ganìdamis tąncino. Ąntrós irąnkis jû linksmybęs buvo kąnkles pawiedes par sawą skwarmą i cimbołus, sóstygomis tejpat galżìniemis ìr warìniemis, jû gaudesys yra trumpas ìr kìmós, smójkomis arba skrìpicziomis tepat smójkawo sawo prasmó; nes tarp tû wìssû irąnkiû dajnes buo wissódìdiausì linksmybì, kórės dajniawo darbą dìrbdamis, ilsiedamis ar linksmindamìjs, ìr tejp kôźna notìs jû gwenìmo tórieję sau ipatingą dajnę, kóriû pałajkaj szenden dar kame ne kame yra gìrdemis. Garsós rasztìnikas Reza sółasęs jû kéles deszimtys apskelbę swietou metuse 1825 tajpat Sìmonas Stanewicze, metusì 1829 Wìlnioujì, kóriû daugioie wìjtoie gał regietì gajdos aitrą, łajbumą ìr swełnomą kałbos bej gajlingumą szìrdìjs. Kittas Linksmybes jaunoumenęs ape kórès jau dìdómą mìnawojau buo rìtìnis, pìlyne, soupyne, stótes, tabałaj, żióżys ìr łauminiesìna, kórios newen linksmìno, bet dar pratìno jus guwumon ìr skódrumon.

Wìssa gndryba senowęs Letuwiû kalnienû ìr Zámajtiû buo ta, iog wìs kowen rejkint patys sau stejgę, idąnt swetimo nerekałautum, kajp motrìszkoses, tajp ìr wirìszkìje, ìr tajp motrìszkoses werpę audę ìr dażę sawa drobès ìr mìłus iwajriomis barwomis nie nuko nemokomas patiû dażywiemis sawo prasmó. Wiriszkìje tajpat strunìję sau wìssus trobesius swetìmo mejstro nerekałaudamis, dajlìdawo ratus,, ważius, szliedès arba szłaiès ìr ragès. Wokytems óżgółós jurìnès jû pìlès beje Klajpiedos, Lìjpo-iès, Łiełupio ìr Daugawos, kad nebgalieię patys só swetì szalì par jurą be prekiotì, tad nebgaudamis nie nukór gélżìjs żąmbiû noragams ìsz medio jus dìrbo; todieł nu senû łajkû tarema yra, Lìjtuwis ìszio i gìrrę rajtas o parważiou ważioutas. Tajpat irąnkius, kórejs nómus strunìię ar dajlìdawo patys sau kało nienuko nemokomis; nesgi szenden dar taraj i żmôgu rupìnąntes istejgimó kokio dakto ir dejouienti nesógebiejìmó, sako akiû pasìkłausk, arba bókłós ìr só żousì môk artì: kajpogi pagał jû noumonęs, żmogós kou paregiejęs tou tór padìrptì. Jr tajp jû groużtaj, kałtaj, strunas, skaptaj, skrytules, kìrwej, sklutaj yra patiû dìrbtì. Lygì dalì dajlidawo sau patys nómû bałdus, beje: kubełus, bosus, werpelès, aktajnius, legerès, rakąndàs, pintinès, kórwius, rietius, kretełus, sìjtus, sietuwès minkytuwius, łowius, rauktìnès, kìpius, géłdàs, mołdàs, tajpat ìr kìtą butos padargą sau tìjkę; plieskès, apnasrius, brìsgìłas, strungus, tinkłus, krytys, kąmpus, wenterius, riuźius, kinkymus, pawałkus kamąntus ìjnas; trumpaj sakąnt wìs kowen butaj rejkint wìs sau patys sawo prasmó dìrbo. Parkarszìsz bocziós łasdôs sau nepìrko, só ìjwìnì sawo lìjknì ìszpiautó krupsztìnieję. Lygì dalì motrìszkoses pìrkìniû negejdę ìr óź wìssódidiausì giedą but sau tórieiuses swetios drobęs nometą sau ąnt gałwą wytórtì ar sermiegó apsìwìlgtì; nesgi jû stakles skijtaj, mastuwaj, łąnktej, wytuwaj buo jû wirû dìrbtì. Tou jû gébieiemą ąnt wìssokio amato gal szenden dar regieti.

Kas neżino szenden tokìû wiru, kórìj niekamì nemokìjs ìr niebalsies raszto neżinodamis łajkrodius skąmbìnąntius dìrb, kórìj sawo łajbómó ìr tìkrómó gał lygìntìjs só wìssûdidiujû mejstrû arba dajlidiû ziegorejs. Tajpat Łouba raszto nemokiedams ìsz akmìneliû pauppejs sórąnkiotû barwas trindams abrosdus i bażniczès ir kopliczès tieplio. Metusì 1790 Mąnczys dajlìde nu wìssû dar mìnems kétìno ratus padìrptì, kórìj be arklû rìjties, nes negawęs nie nu wìjno 100 musztû medìgaj paskolytì, tórieję lautìjs nn sawo kietiejemo, nieko nenuwejkés. Kórìdìjna nieksaj i tou netìkietum ie szenden Jnglej 40 metû buwós nebutum tou nuwejkę. Pasaule stebiėtumes i Lìjtuwiû Kalnienû ìr Zámajtiû protą ìr bókłómą, kad but bówusiû toie żiamie akyłû didżtórtiû ar kénegû, kôrìj but sótejkę pragómą iems swietą regietì ìr moksłą sawo amato parmanytì, to dieł nerasdamis nienukó sau głobos mirszt nu swetìmo swieto neżìnomis. Tó tarpó praszalejtej wìs tar, iog muso kraszto żmogós gywolio proto neżmogaus tetór, nesgi nieko garsio nepadaro, wìjnog tejsinga atente nusprìjs tejsybę ìr tad netam bus giedą, kórs norieię o negalieię; bet tam, kórs dieł łobio ar skaugęs kittû galentiû kou garsi nuwejktì neszelpę ìr negłobę.

Cze dar pridórsió bęngdamas tou, kon Gwagninas rasztìnikas gałop 16 ąmżiaus pasako sawo garsemì rasztì, ape Kalnienus ìr Ziamajtius, tarp kóriû pats gyweno ìr wìs regieię. «Ziamajtiu krasztas, sako jis, noris yra płatós, tecziaus netór stìpriû pìliû, tiktaj wìjtowès arba miestus ìr kìjminojus arba sodàs jau karalìszkàs jau ponìszkàs. Tamì krasztì yra wyriasió pardietìnió Storasta nu Lankû karalaus patwìrtintas, kórsaj iki sawo gywos gałwos riedo ìr kório karalós negał ìszmestì be dìdio licziaus. Katalìkû wénswyskupas tiera. Zmones gywen źiamusì ir paiłgoutìnusì numusì, kóriû asłoje ugnęs kurìnas, paskórę gaspadoriós só szejminó siediedams wissus sawo gywolius ìr numû padargą mato; nesgi potó stogó be kokio pardorę ìr gywolus tìnaj łajko. Didoumene wìjtoie stìkłû ìsz ragû tauragiemis wadìnamû géraj. Zmonys yra drousì, skódrì ìr ąnt karęs pagébsnì, kariau szarwotì wìssokejs ginkłajs óź wìs regotìniemis. Arklus mażus tetór kórius matidamas, niekados, netarsi galentius butos darbus nuwejktì ìr karęs żijgius atlìktì. Ziamę ar medio noragajs ne gelżìjs, tas dar yra stebuklingésnió, iog jû grumtaj yra kìjtì ne smìltietì. Paprastaj ār sau medio noragus po joustu pakìszusìs, idant wìjnam nułużós, netrókdamis kitą ąntmautum. Nekórìj Storastas noriedamis palengwintì orę isakę łaukus artì gelżineis noragais, je tou metą ar atęnti nepaderieję jawaj dieł gìjdrû ar lytû, tajp kajp swietas, kad buo gejdęs; tad pradieię jis stì-gawotì, iog nu gelżìniû noragû jawaj newykstąntis; nesgi kitto licziaus nenumamę. Storasta krupaudamas, kad swietas i poulęs i rupesni nepatraktum, lìjpę wieł po sena medineis noragais łaukus artì.» Tamì krasztì, sako, yra traszkątes gìrres ìr lìjknaj, kóriose, swiets pasako, iog wieles kanakados rodąntios. Niekamì niera tajp grażio medaus kajp Ziamajtiusì, nesgi maż waszko tetór ìr dìdej yra bałtas. Gìrres yra jû turtû klietiemis, bitys paprastaj drewiesì po girrès wejsas. Jki szioł dar daug yra tarp żmoniû netìkielû, kórìj joudus żaltius ìr drìjżus kajpo sargus sawo numû łajko ìr gerbaj, kórius nekóres dìjnas szer akywaisdo wìssos szejminos, kóri apstoiusi wąmpso, je koké nełajma nómusì nutìnk, tujau taraj, numû sargą ałkaną ìr nepagerbta essanti.“

«Ziamajtej wìs nu łauko nuwokusis rudìnej bengąntes kasmetą dìdę szwentę szwenten, tokió pragómó: wìssì só patiomis, wajkajs ìr szejminó sósirenk i wìjnus nómus, stałą arba skomi szìjnó pakrejk ąn kóriu stoupą alaus ìr szalìp jos priszajs dó kókolió dounos paded. Paskou atwed gywoliû wissokios wejslęs patìną ìr patę, kórius aukau tokió pragómó: Wìssó pirmó źynys kalbiedamas małdą ózdauż só łasdó gywoli, paskou kas wen essós mósz tam patem gywolou par gałwą, szonus ìr kojes ìr kìttus strajpstius arba człąnkus: sakvdamis» tau Dìjwali Zamelukiû aukanjem ìr tau diekawojem, kad mumis szi metą swejkus ìr wìssą partekusius óżłaj-kytì tejkèjs: dabar tawęs mełdam, idant mumis tolaus gużtumi, nu gelżejs ìr ungnęs saugotumi, nu ąntkrytiû, marû ìr nu wìssokiû neprietelû mus glemżtumi «Ąnt gało mesą giwolû aukautûjù ìszwìrusis walgę ìr nu kìjk wìjno walgio szmotelus, lig nepradieiós walgytì i pastalę ir wìssàs numû kérczes mieczoię.» Sze jums Zamelukes imket nu musû auką ìr walgykét beswekas. Tada wìssì praded linksmintìjs ìr wajszintìjs. Wielawą karie Zámajtej tórièię tokę pat, kajp ie Kalmiènaj, jôdą raudonuse łaukuse. Gywentoje to kraszto it kajp kittì Lìjtuwej diewie piłkàs sermiegàs, budó, dabó, kałbó, maż kou teiwajrau nu kìttû Lìjtuwiû Kalnienû ape kórius tujau papasakosió.

»Lëtuwa dìdej giringa, kajp iè Zamajtej, tór wersmes ìr daugybę płatiû eżerû, kórìj i mares pawiedau; beto; daugybe uppiû ìrklìniû, beje: Trìpente, Swisłocze ir Berźine i Nyperi tek, o ta paskouioie i uksìnę arba joudouię marę sriaumaj. Nemunas, Nerie, Narocziós, Daugawa ìr Gojwa i Zamajtiû jurą.

»Gywolej wosokios wejslęs Lìjtuwo yra smółkì. Zmônes nuwargì kajp pìłaliesi arba miestusì, tajp ìr kìjmusì ar sodosì gywenąntis, dìdej sunkì wergybó nunowytì; nesgi koźnós gywentos yra pri ziamęs prikałtas. J numus gywentoio i ejes gał kajp tinkams liebautì, wałgomą daktą ar drabużi nekłaus-dams paimtì ìr pati iki smertio primusztì, wargszós niekami pagoudos neras ir nieks jo ne ósstos ìr piktadiejis palìks nesódraustó. Gywentoie pri sawo Pono dieł kokio norint licziaus be kókólo negal pasyrodytì, kórsaj je ìr prileis pri sawęs, kókólus atims ìr nieko géro nepadaręs, pas storostą arba Tiewuno ji nusiuns tejsybęs sau melstì, tìj wieł noris ąntrus kókólius priims tejsybęs wìjnog nepadaris: nesgi Letuwo koźnós źôdys tejsybęs nu sudęs yra auksó sweramas. Gywentoje penkes dìjnas o kartajs ìr szeszes dwarì dirb, panedieli, tiktaj sawo darbou tetór, dìdej tąnkej nedielęs dìjnomis (nesgi swiets szwentiû neszwenten) wissus darbus dìrb, beje: ār, sie, szìjną piaun, jawus nu łauko wôk ìr kół. Tas dar yra stebuklingesnió, jog kłausąnt, dieł ko szwentą dìjną darbą dirb? atsaka «ar nerek ir nedielęs dìjną walgytì” Doukles arba rinklawas dwejes, trejes i ukęs skarbą môk, Ponaj wieł pramanitajs mokésnejs dìdej żudo. Dounó joudó ìr prastó mìnt, rugiû warpas sómałtas wałgą, gìrnas trejes, kétweres kìjmì tór, jawams maltì, kóriomis małdamis tautos budó wìssados niuniou, sakydamis «małó małó,» kóri niuniawa i dajnę pawiedau. Tas dar yra ipatingesnió tarp wyrìszkujû ìr motriszkujû, iog kou wen dìrb wìs dajnioudamis. Tór ìłgus trubus trìmìjtejs wadìnamus, kórìj yra graudingo bałso, kartajs, wénsaj, dum trubom pusdamas sótajkén judóms bałsą.»

»Wissi Lìjtuwej Kalnienaj ìr Zamajtej bej Padaugawej paprastaj pìłkas sermiegas diewaj, pìlęs gasì ar kìjmì niekokió kìltó drabużió apsidariusiû neregiesi, kajp tiktaj pìłkó sermiegó, wìssì austos wyżinomis ar kojìnomis. Rataj jû yra be kokio gełźgalio, kórius sówarżo medio kylejs arba wìciû warąndomis wìjtoie gelźìjs rinkiû, tekûnius ûsz wìjno medio ìszlenk, kóriû niekados nè smałó nè degótó netep ìr je koumet pasìtink daug ważioujentiû, tad toksaj biaurós yra braszkesys aułoło aułoło gìrdem’s.

»Jawus pìrmó karszto doubo nudziowìnusis, paskou rejos kłounì pasklejdusis kół.

»Wissó pìrmó żiamią ìszgywen tokió budó: ape S. Petra ìr Poweła wasara lig Motinos Szwencziausęs i dąngu jemìmo, krumus ìr żarynus skén, kórius skynìmus paprastaj lydìmajs waden, ìr tejp ie krumaj dar tąnkì pasìlìko, tad sziaudajs apkrejkusis par żìjmą łajkę, pawasariou pagryżós, po welykû gìjdraj raduses par kélès dìjnas wieł sziaudajs apsklejdusis tus skynìmus óżdeg ìr i pelenu apwert, kami żiame ìszdeg, tén roges nieks neaug «todieł degiesus nesudegusiusius i małkàs kraun ìr wieł degén, ìr tejp i tą żiamą sódegósę ìr neartą, nurinkusis tiktaj ąngłys ìr pagalus apdegusiusius, pìrmó purus sie ìr wìjnó arkló apar ìr apekie, o kalnì ār jautejs óz ragus ikinkytajs. Tokió pragumó pasietì jawaj tejp tìnaj wykstaj, iog tarsì wajsingesnęs żámęs pasaulie nebiera. Tejpat ìe mìjżius sie, piaun, ìr walìj; retusius skynìmus mìjżems łajko, nes puraj rybesnę źiamę micgstaj: Jr tejp i tokès dìrwàs par 6 ar 8 metus mìeszłû nebweż.

»Je gìrriesì, kór két sìetì, medej dar auksztì ìr płatì, beje puszys, ousej, oużoułaj ìr tìms pawiedì, tad patiû mediû nekert, bet jû szakas pagenie, idant dìrwû nesmelktum. Wens żmogós po medius łajpiodamas wìssàs szakàs pagenie ne nulipdamas: irąnki tam daktui patìjktą tór it i kiedalę pawiedi pagał żmogaus augumó, kóri i medi ąnt ìłgu strìkiû pakaben, ìr tejp siediedamas nu medio i medi parsìkeł; tór szalip prìrìsztą kumpą medi tam daktuj patìjktą, kórió primedio prisìartìnes isìkaben, ìr ji nu gałumies lig pat żiama nugenie ìr tàs szakàs atejós pawasariou tejpat degen ìr sie.

»Nuwokósis purus ar mìjżius, paskou tôse nauiose dìrwose rugius sie, kórius dó kartó apartì tór. Sietì jus praded ape i dąngu jemìmą Motìnos Szwencziausęs 15 dìjno Rugsiejo mienesęs, kóriû je rąmbós artos nepasieię lig Matkiboża: beje lig 8 dìjnos Szìłó mienesęs, tad wełtou jis łauksaj brąndos atìntem metou, kórę sieję źìjmìnì waden, ąntrouię sieię wasaraj griżtąnt wasarojó.

»Yra tajpat kits pragumas siejemo nesenej pramanitas, wìrsziaus minawotusì lydimusì.

»Dwę dalę mìjżiû o treteię rugiû sumajszo, kóri mìszìni wasaraj griżtąnt priwaló łajkó sie, tou pati metą mìjźius tepiaun o rugius pomìjżejs it żolę kou tąnkesnej żełąntę żìjmaj palìjkt, kórìj ruge atenti meta tejp yra derlingì ìr tąnkì, iog arklys negał jû ìszbristì, ìr ìsz wìjno grudo 30 ìr daugesnej warpû ìssîszako, ìr tejp ìszaug, iog wyra rajtą negał regietì. Zamajtej wìjnó arkló ār, nesgi jû gruntaj yra dìdej lengwì.

»Toki paratiu siejęs saugo wissusì Zámajtiusì. Wìssópìrmó po Welikû sie kwìjtius, paskou atoudogius, kórę sieìę nu wasaros wasarojó waden, dieł parskyros nu źìjmìnęs, kórę atlìjkt ape żoliù szwentę, je aną wasarą sietum niekas ne paugtum, je atkalej wasaroji ąnt żìjmos sietum, tajpat wis prapóltum, noris grudaj yra butinaj pawiedì ìr tos patios rodos wejslęs esąntys; todieł wasaroji po welykû tesie, pagał to kajp żiame yra ìszgywentì galema, ìr tejp Kalnienaj pirmesnej sie, nekajp Zamajtej: nesgi Kalnì yra szìltesnì, ne kajp Ziamajtiusì, tecziaus wìssì wìjnó łajkó jawus nu łauko nuwok. Tas yra stebuklingó, iog pasiejós wasaroji po welykû kelioms nedieloms praszokós, tą patę wasarą, beje 8 nedieloms praéjós wasaroji paugusi ìr ìszbręndusi pìaun ìr i stogìnès arba darżìnès kraun. Zìrnius sie ąnt szwento Wajtiekaus, todieł, iog iłgaj rejk jos brandintì, awiżas ìr mìjźius ape Sekmìnes, grìkus ape S. Petra, atoudogins, ape S. Jona. Wissì tij jawaj yra nuwokamis, ìszkułamis ìr i arodás sópìłamis, iog grudas ìsz stìjbo par 10 o kartajs 8 nedieles pagał tajkumo orą apent i grudą pagriszt ìr szìmterìopą wajsiu artojou parnesz. Kalnianaj ìr Zámajtej sawo jawus kraun jau i darżìnès arba stogìnès, jau i bragus arba źagus, kóriû kartajs prì géro gaspadoriaus matysi pokelès deszymtys kajp boksztû nu kéleriû metû rioksantiû.

Sókrowusis i darżinès praded kóltì, ìszkułusis paslep grudus rusiusì tarp tąnkiû lìjknû ticzioms ta lietaj ìszkastusì, kórius pìrmó stìprej mauknomis apdąngou, ąnt kóriû, wìrszu, mesą łaszìnius ìr wissą pawałgą, bej darzû, żalisą, beje: batwìnius, sietìnius ìr drabużius, óź wis brąngiusius masgìnius sókraun, par wìs karej essant, idant wargdìjnej gywentoje toumi paglęmżtum sawą łabybą nu ąntpoulû neprietelû.

Tas dar pas jus yra ipatingó, iog je kas rąndas ąnt smertio pasmerktas, tam pons lìjp patem nusìgałoutì, ìr sawo rąnkomis pasìkartì, je to kórs nenorietum daryti, tad ryksztiemis dybawo toł koł prisouk ji tou daryti.»

Kożnós żmogós tór szìrdieie sawą igimtą noumonę ape Dìjwą szios pasaulęs ikurieji; todieł pasìjutęs pasaulie mieklindamos i dąngaus ìr źiamęs daktus tujan tar essąnti wìjna ikurieji tû wìssû stebuklingû daktû; kóreis dziaugdamos ręngas ìłgainiou ji garbintì kajpo sawą géradieji.

Koké buo senowie ape Dìjwą noumone ìr żìnoiemas Lëtnwiû tautôs, tô szenden negał ajszkéj pasakytì; nesgi nôżmi ìr smarkì jôs neprietelej, wìjnì par sawą nôżmybę, ìr smarkybę ìsznajkìno jôs senowęs ape Dìjwą noumonę ìr żìnę; kìttì par sawą nedorybę skaugiedamis dìdelios garbies nu to Lìjtuwems ìr pałakus tos żìnios nu kruwìniû terionû óżlìkusius tycziomis óssliepę arba wissó ajszkiausès żìnès ir noumônès ape Dìjwą ìr pìrmouię pradę, kitajp ìszgóldydamis ìszjoukę, tajp, iog szenden kas noriedam’s senowęs Lëtuwiù żìnę ape Dìjwa ìszraszytì, niekokio kìto wadawo ne tór san tamì daktì, kajp tiktaj Lètuwiszkus żôdius iraszytus senowęs gadyniû rasztusì, kórejs sekdamos pagał budo jû kałbôs, gał dar dìdumą senowęs jû tìkybos numanytì ìr ìszraszytì. Jr tajp kas bus parmanomas senowęs rasziusì Letuwiû kałboje, tou mes óź Lëtuwiû toriosem, kas neparmanomas, tou atmesem, kajpo swetimą.

Senowie Lëtuwiu ìszmintej tarę essąnte wìssa pasaule ìr szi swieta nu szìlìmós kìłusi; nu kô tarę szaltys essós smertys; o szìlìma gywyba, ìr tou cze sau re’k isìdietì, nukô paskou wìssą jû noumonę ape Dìjwą galies parmanytì; todieł pìrmouji szìlìmos ikurieji wadìno Perunó arba Perkunó nu źôdio perietì; beje, iog jis ìszperìeię wìs, kas wen yra regemó szioie pasaulie: kajpogi szenden dar senó iprotió sakoma tebiera i wìs tou, kas żmogou nieko géro nedaro» tas saka, mąnęs neszìldis.“ Tarę ji kajpo didej géra ìr małoni tiewa essanti, kórsaj ìszgużęs sawo szilìmó perą, palejdo ji i pasaulę, idant tenaj kóźnós pagał san idoutôs gamtôs gywenìmą atlìktam.

Tas Pernn’s pagał jû noumônęs rejszkìjs swietou szìlìmó; nesgi tou Peruną tarę essanti galybì ikwiepąntì żmogou spieką ir stìprybę par szìlìmą, gajwìnąntì ir kótinąnti wis tou, kas yra, kajp sakiau, regemó ìr neregemó szioie pasaulie. kajpogi par prityrìmą matę, iog be szilìmôs nieksaj szio pasaulie newiktum. Regieios jems, iog jis rodós sawą grażybę ìr dìdybę saulie, kórè tekąnt meldies, tardamis toumi, garbynąntys sawą gcradieji, kórs jus guż ìr saugo nu prapulties, beje: nu szaltio; nesgi saulej ispindós yra szìltesne ìr wìs rodos linksmesnió ir skódresnió o be saulęs wìs nuludósió ìr rustó, beje, naktìs nesgi kór nespind saule, ten nieks ìr neaug. Nu tôs jô małonęs wadìno ji Tetio arba Titio arba Papió, taj yra, tiewó nu tô, jog jis kajp gèras tiewós, kad rupìnas sawo wajkajs, tajp ìr jis guż wìssados sawą perą ìr saugo ji nu prapulties szìldydamas, kórsaj dieł dìdesnęs sawo małonęs buk nu lejdęs i pasaulę ugni kajpo żmôgaus głobieji, kórsaj szìldytum ji iki wieł patem Perounou neposirodąnt saulieie, kórę ugni swietas touitimpós kurindamas saugoię, kajpo wìssódiausę jo dowiną sau lejstą; nesgi be szìlìmos ìr żìbório nieko nebut szoie pasaulie; kìtejp sakąnt anìj tórieję ugni óź słapti sawo tìkybos. Zodys pats kórtì, kórstytì, buo szwentó ìr dieł patios ugnęs tediewemas, todieł wadìno ji Kure arba Kurionió arba Kuriejó, kórs sawó szìlìmó wìs ikurę szioie pasaulie ìr kótìną wìssą sótwierìmą. Wadìno ji Boczió arba weczoujó tiewó, tewalió, nu to, iog jìs pìrm wìsso gywoię. Wadìno ji Ziubrió, nu żôdio żìburys, iog jìs wìssà pasaulè żiubìno. Wadìno ji Praamżió nu żôdiums pra ìr ąmżiós, beje: ąmźiaus netórentió arba be pradios essąntió ìr patió pìrmoujó, kório pradè łajko niera żìnomo, taj yra: bełajko. Wadìno ji tajpat Auksztiejó arba Auksztoujó tiewó, nu to, iog auksztaj beje: dąngouje gywenantió. Wadìno ji Wìssagystió arba Gywelejżio arba Gywelejdio nu żódiums gywas ìr lejstì, beje: wìssìms gywybą doudąntió. Wadìno ji tajpat Wisgamtó arba Wajsgamtió nu żôdiums wajsiós ìr gimdytì, beje: wajsiu gimdąntió arba gamtą wejsąntió. Wadìno ji Aukopìrmas nu żôdiums auka ìr pìrmas, kajpo tas, kóri rejk wìssópìrmó aukautì arba garbintì. Wadino ji Labdarió nu żôdiums łabas ìr darytì, iog jis wìssìms łabą darę. Wadìno ji Lykkyczió nu żôdio lykumas beje, iog lykómó żmôniû riedę arba Lygyczió nu żodio lygós, kórs wìjnybę ìr mejlę tarp żmoniû ąntór. Wadìno ji Derintoió, nu żodio derietì, arba derintì; nesgi kad jis ne but szìldęs ìr kótìnęs jawus ìr wìssą gywi szioie pasaulie, tad nieks nebut wejsìjs ìr auges. Wadìno ji Doutonas arba Doutonìs, nu żodio doutì, kórs wìssą łabą sótejkę swietou. Wadìno jì Zwajsdykstis nu żodiums źwajsdie ìr dìjkti, iog żwajsdès ąnt dąngaus dajgstì ìr toumi i pasaulę żìburi lejdo. Wadìno ji Liełó beje: dìdió nu jo galybęs. Wadìno ji Sótwaró nu żodio sótwertì, beje: kórs szìlìmó pasaulę sótwìrtìno arba sókrekino ìsz dumpió: nesgi pìrmó dumpys, beje: ąmżina mìgła pasaulęs wìjtoie wieszpatauusi, isz kórios jis sawo szìlìmó iłgajniou ìszperieięs sze pasaulę nu ko wadìno ji tajpat Pergrudió nu żodiums perietì ir grudas, diełto, iog jis głobę jawus ìr wajsius, kórejs żmônys ìr gywolej mìto, nu to patìjs wadìno jì Zamperio, iog jis żamę ìszperieię; nesgi ìr żiame atsziłósì wajsiu tedoud, o rasi Sejmperió, iog szejminą arba sejmyną ìszperieię. Wadìno ji Godó nu żodio gôda, beje, gôdôs arba garbies wertó. Laukpatió, nu żôdiums łaukas ìr pats, iog jis gyweno newen auksztybiese, bet ìr łaukì, kóri jis riedę tajpat kajp je dąngaus auksztybès. Wadìno ji Zampatió, nu żôdiums żamę ìr pats beje, tarę ji ęssanti newen dąngouie, łaukì; bet ìr patioie żiamieie; nesgi kajp sakiau atszìłusi źiame wajsiu tedawę, kórius priwałumus mes szenden ìsztarem par żodi wìssór essąntió. Wadìno dar Peruną Wìrszajtió, nu żôdio wìrszós beje, iog jis wìrszinikó yra arba waldimieró, kórsaj wìssus daktus szios pasaulęs riedo ìr wałdo, Wadino ji dar debesû Bungiotoió, nu żodiums debesìs ìr bungiotì arba jaugtì; nesgi wieje, lytus, darganas kiło par jo galybę. Wadìno ji didioujó Sejmìnikó, arba Gaspadorió, nu to, iog kajp szis sawo butoie, tajp jis dąngouie ìr pasaulie wìssajs daktajs gywojentejs ìr negywojentejs rupinos ìr apwejzieię wìssó toumi, kô wen kam rejkieię. Wadìno ji Nomiejó, nu żodio numiejis, kórs wissados sawo nómusì lindoię, noris rodies łaukì, auksztybiesì ìr żiamie esąntió, wìnog wìssadôs sawo numusì buo. Wadino dar ji Wieszpatió nu żodiums wìs ìr pats, iog jis wìs pats sawo galybì wejkę ìr darę. Wadino ji Panó arba Ponó, nu żôdio paats, iog jis kajp sakiau wìs pats wejkę. Szenden dar żmôna sako i sawą wirìszki mąna pats, wìjtoie mąno wirìszkys. Wadino jì Prigìrstió, kórs szaukąntius arba mełdąntius gìrd. Ant gało tarę tou Peruną tórinti dewinès galybès, kórios szenden dar swieto pasakosì yra minawojemas, tajpat skajtlós dewinì iki szé dìjna yra dar óź łajmingą tóremas, kou twirten pati żôlie dewiniû wirû spiekó wadìnama, ìr óź wìssódìdieię wajstę tórema, kórę szenden ìsz Gudiszkomo dewinmacì waden. Zódys dewintìnes tajpat szenden yra parmanom’s. Pats Lusickis sako, iog Zámajtej dar metusì 1566 Perkuną wadinusis tetió arba tiewó, kórsaj motìną sawą saulę par dìjną nuwargusę ìr nudulkieius wakarą wedous i pìrti, idąnt rytą metą wieł linksma kéltumes ìr żìbietum.

Tokę noumonę ape Dìjwą ne wen senowęs rasztaj Lëtuwius tórieiusius rodo; bet dar pati jû kałba iki szè dìjna tou tebstìgawo. Jr tejp szenden tebier sakoma» kou paperieię sunu ar dókteri» Wìjtoie kou pagimdę. Peras, peraj, perietì, perukłaj, óźperis, żodej nu wìssû szenden dar parmanomis ìr sóprąntamis.» Perkunali Dìjwali nemuszk Zámajtio o Gódą kajp szuni rodą» Tou girdiedamis praszalejtej, bet neparmanidamis jû kałbos, paraszę iog Lètuwej perkuniję óź Dìjwą tórentys ìr garbìnąntys. Ligì dalì ìr wìssus kìttus Peruno Dìjwo priwałumus wìrsziaus mìnawotus ipatiugajs Dìjwajs pramanę; nes je anìj but parmaniusis Letuwiû kałbą, tad but żìnoiusis, iog jû kałbo, kas kits yra Perunas arba Perkunas, o kas kìts Perkunìje: kajpogi Perunas yra ikuriejis wìssos pasaulęsbeje: kórsaj iszperieię arba ikuręwìssą pasajlę o Perkunìjè yra jo galybe, kórę jis rejszkaj, koriou dó żodió szenden dar nu wissû yra żinomó ìr parmano mó: kajpogi szenden dar Zámaitì nesziodama ąnt rąnku kudikeli Perkunijè pasìskéłbós, sako jem» Senû dìjnû iprotió» kłausykès Tìtis skélbas arba Bocziós graud.“ Tejpat Latvis ìszgìrdęs Perkunìję sako» Weczasis tewós baras, arba Weczasis kajo, beje: wajkszczio po debesis, arba Papis taj yra: tiewós sóbìldieię arba bocziós sótrinkieię. Tajpat szenden dar Zamajtys nuźwarbęs ejdams pri ugnęs ar i szìłtą trobą iźengdamas szìldytìjs senó iprotió sako oj tìtìtì oj tititi, taj yra, oj Tyti, Tyti, primintì re’k żodius szìldyk mąni nużwarbusi, bejè stìprink mąni ìr guźk. Newen Zamajtej tou tebmìnawo sawotìszkaj kałbąntys: bet ìr Lëtuwej apgudusìs, taj yra: kórìj i Gudus jau ìszwìrto jû kałbó kałb ìr tìkybą sek, gywenantys ape pìlys Bałostekę, Oułą, Oświetę, Witesbę, Zousłauki, pa Daugawie, pa Trìpentie pa Pynie szenden rupesnie isìdumoiusis atsìduksie, tajs źôdejs, och tititi, taj yra oj Tyti, Tyti. Jr tajp neticziomis rejszk senouię ape Dìjwą noumonę ìr toumi rodo, koumi anìj kìtą kartą yra buwì. Cze dar je priminsem, iog Kalnienaj ìr Zamajtej pagał sawo budo, maźne pri kìjk żôdio Dìjwą mìnawo ìr tajp sakó» aj Dìjwali gajsrós, aj Dìjwali lytus ąntejt, aj Dìjwali raugutis newyko, ìr tajp tolaus. Tada nu to regema yra, iog wìrsziaus mìnawotì Peruno priwałumaj yra neipatyngi Dìjwaj, nes jo priwalingìie wardaj, kórius gìrdiedamis praszalejtej ìr jû kałbos neparmanìdamis tarę jus Dìjwus sawo mìnawoint: kajpogi pats Stryikauskis pramìnęs Zámajtiû Dìjwais szłoutrażi, raugą, priparszès, bestìję, ant gało stôkôdamas jû wardû paraszę, iog Zamajtej 30 szimtû Dìjwû senowie tórieiusis. Kad tó tarpó wìssì źìno, iog patiû żodiû niera tìjk jû kałboie, kìjk jis Dìjwû nor jèms ibróktì.

Kon wìrsziaus ape Peruną pasakojau sekdamos patì Lëtuwiû kałbó, tou pati rąndam ìr wissósenusiûsì rasztìnikusì: kajpogi Erodotas raszo, iog Kojlìnocze (Scythae) sawa Dìjwą Papió ìr Tetió wadinusis ìr ugni garbìnusis, ìr tajp tajs patejs wardajs tou kartó jau wadinusis Dìjwą, kórejs szenden dar Kórżèmìninkas ìr Zomajtys tebwaden sawą Peniną Dìjwą senó iprotió Titió ìr Papió; bet kajpo praszalejtys neparmanidamas Lëtuwiû kałbos paraszę źenkłą óź lycziu, beje: ne tou, kórs ugni dawę; bet patę ugni pasakę garbìnusis, kórę kajp wìrsziaus sakiau ne óź pati Dìjwą, bet óź żenkłą io gérybęs tórieię. Tajp kajp minawotas Strìjkauskis Warniû Kanaunìkas ważiodamos po Zamajtius ìr jû mìdu gerdamas, gìrdieię Zámajtius gìjdąnt Tytys lejdo. tytis lejdo, neparmanìdamas jû kałbos paraszę Dìdis Ledo, buk buwęs, senowie koks Dìjws Zamaitiû Dìdis Ledo wadìnamas i kóri szenden Lankû rasztìnikaj newen isìtiepę; bet dar pasawìno, noris kou toudó żôdió iû kałboie nesz nie wens neparmano. Taj tas pats Stryikauskis sako tolaus, iog buwęs iû Dìjwas Lelum po Lelum wadìnamas, kas nereg ìr czè, iog toudó źôdió yra Lietuwiszkó lełum par lełą, arba didû par dìdi. Lankaj ìr tou óź sawą Dìjwą pasawìno; wìjnog kou tas żôdys jû kałbo nesz tajpat niewens neżìno.

Antrasis rasztìnikas paskiaus raszós, sako. «Zamajtiû paiuriusì (Sarmatorum) yra żmonys «garbìnąntys sawo Dìjwij wadìnamą Kuros, beje: «saule ąnt kório garbies tou itimpós ugni kurenąntis, nu ko ir patys kurejs wadìnąntis. Kad tó tarpó regiejom wìrsziaus, iog Zámajtej Peruną wadìno Kuriejó ìr ji pati ne saulę garbìno.

Tretesis rasztinikas, dar paskésnej gywenós raszo iog Kajlïnouczej stirweliedamis só Egyptionìmis apę pìrmómą kìltęs sawo tautos buk stìgawoìusis «iog ugnìs szę pasaulę papérieiusì,» ìr tas tajpat źenkłą óź licziu paraszę, kad tó tarpó regiejom wìrsziaus, iog Letuwej arba Kajlìnouczej ne ugni, bet pati Peroną arba ikurieji szios pasaulęs wadino ìr ugnì ji garbino.

Tajp sótinkąnt senowęs rasztams linkou noumonęs Letuwiû ape Dìjwą só źodejs szenden jû kałbo tebkałbamajs, ganó bus dieł patwirtìnimo tou dar primìntì, iog patys Grekonys tarę szę pasaulę nu szìlìmos kìłusì. Jog Letuwej senowie tórieję só Grekajs ne wen patès paźìnès; bet ìr wìjną kìlti kou pats pawiedómas i wìjną ąntrą jû kalbems stìgawo. Tajpat Jndìjónû tauta wìssó akyłoie senowie tarp wìssû kìttû tautû wadìno isìkunìjemą sawo dìdioio Dìjwo Wisznó wadìnamoio AdiwaragePerunal.

Nu to regema yra, iog Lëtuwej atsìdąngindamis ìsz tolìmû rytû i szios dìjnos buwejnę newen buo atsìneszusis tokę noumonę ape Dìjwij, kokę jû praprobocze Jndìjonys tórìeię, bet ìr pati żôdi Perunas óźłajkiusis. Kas dar yra stebuklingesnió, iog tokios tajp aiszkęs, ìr tajp dìdios ape Dìjwą noumonęs niekoké kita tauta senowiû senowie netórieię, kokę Letuwej Kalnienaj ìr Zamajtej isìtiepì buo. Nesgi ìr paskésnìje rasztìnikaj ajszkéj stìgawo, iog wìjną Dìjwą ìr dajlidę arba perkunìjęs mejstrą teturieìusis, kório wìssós pasaulis kłauses. Cze dar dieł patwìrtìnimo wìsso to, kas yra sakyta, ganó bus pridórtì tou, kou jau Kristionû ne pagonû rasztìnikó dó kónegó 11mì ìr 13mì ąmżìoujì gywenąntió apeZámajtius paraszę. Jr tajp pìrmasis sako.» Lig szè dìjnà Zámajtej butìnaj só mómis (Kristionimis) wìjnokę noumonę wìssamì tór, tiktaj nelejd artintìjs Kristioniû pri patiû sawo szalteniû ìr lìjknû, idant jû Kristionys ne iórsztum ìr nesómajtotum.» «Ąntrasis tajpat sako. «Didej but gìrtìna ta tauta sawo apsiejìmusì, kad tiktaj sektum Krìstionû tìkybą.» Ąnt dìdesnio patwirtinìmo, iog tokę noumonę ape Dìjwą tórieię senowęs Letuwej, tou dar pridórsió, żinoma yra wissims, szenden, iog didemì szirdgilì Proncuzós sako» mon Dieu! Wokytys mein Goth! Lankas moj Boże! arba Boże moj! wissì noris Kristionys ìr akylì żmonys, tecziaus szaukas sénó ipratimó pri sawo Dìjwą, kóri jis senowie oź sawą tórieię ìr garbino. Rad tó tarpó Lìjtuwis wìns wìssados dejou tajs żodejs aj Dìjwali! aj Dìjwali nesako mona, ìr toumi patió rodo, iog jis tou Dijwą ìr senowie garbìno, kórs wìssû buo ne wìjno kório.

Cze dar ne wens gał kłaustì diełko tajp daug wardû Letuwiû ìszmintej pramanę sawo Dìjwou? Tam lig neatsakiós, gał jo wieł kłaustì, kajp żmôgou neìszmanąntem gał ajszkésnej Dìjwą parodytì, ie ne par jo priwałumus, kórius ìr wìssudìdiausis mólkis miniedamas sau wìjną żôdi gał stìpresnej Dìjwo dìdybę isìtieptì. To linkon je mìniesem, iog dang daugesnej priwałumû tórieię Grekonù ìr Rimionû Dìjwas Jupiter wadìnamas, tad nestebiesemos je Letuwiû żynej ìr ìszmìntej sawo Perunou pagal jo priwałamû tajp daug wardû pramanę. Tas dar yra mìnietìnó, iog Lëtuwej Kalnienaj ìr Zamajtej netórieię niekokiû stabû ìr pawejksłû sawo Dìjwû żìnicziosì ìsstatìnietû, kajp kad kìttas tautas pas sawi kad darę.

Tas yra dar stebóklìngesnió, iog Letuwej kalnienaj ìr Zámajtej jau dìdej gilo senowie tórieię noumonę ape ąntrą gywenìmą, beje: iog żmögós mìrdamas nepasìbengous butìnaj; bet tou nustypós jo dwiesele arba dusze ejtąnti, kór tìnaj i auksztybès łajmingesnej gywentì. Nesgi tamì daktì toke yra senowęs rasztusì żìne iraszyta. Par penkys szimtus metû pìrm gìmìmo Kristaus (óssìkietęs koksaj Kalnienas ar Zamajtis niera żìnoma ) po swietą kłaiotì noriedams ìszminties ìr gódrybos pramoktì. To patio gadynie gyweno Wałakû żìamie garsós iszmintys wardó Pitagoras, kórsaj lig nepradiejes mokytì, lìjpę sawo mokytìnems trejus metus tylietì, praejós tam rakou, kórs ìsztórieię nekalbiejęs, tas galieię kłausitìjs jo moksłą. Taj Letuwos ukinikas gìrdiedamas tokę garbę Pitagoros, nuejęs pas ji ìr pasìsakès jem essós mólkis (Zomolxis buwes wardas to Lëtuwio) ìr noris ìszmintingó taptì. Tas Sómolkys ìszpìldęs jo isakymą, iłgaj môkìjs ìr daug ìszmokęs, paskou pagryżęs apent i sawą nómus ìr mokęs swietą ape duszęs nemarómo stìgawodamas, iog tìj żmônes, kórìj karie óż sawą lousybę ìr sawo nómus padedou gywybą, nepasìbengąntys cze ąnt żiamì só kunais, bet ejtąntys i dąngu, kóremi rąndąntys graksztès żmonàs, bałtus drabużius, skanius walgius saldi gierałą, o wasara bałtaj apsidariusis wajksztìnieji, o kìttì swejkì ìr linksmì szokìnieji, o żìjma tylej płatiosì łowosì mìjktąntys: nesgi wìssódìdiause garbie essantì Dìjwou Perounou óź lousybę ìr nómus sawą mìrtì. Todieł tou istatimą sekdamis Kalnienaj ìr Zámajtej kariesì nu neatmìnamû ąmżiû dìdej narsawo prisz nepretielus sawo lousybęs ìr sawo ukęs, kokios noumônęs niekajp nepaklejdo par dìdej iłgus ąmżius lig wissu paskésniujû gadyniû, kou ìr patys rasztìnikaj sawo rasztusì stìgawo, noris ìszkrepdamis, ìr tajp, iog galieiusis po smertio pasìwerstì ìr gywolus ar ikitus kokius daktus. Kìttì raszo, iog Letuwej Kalnienaj ìr Zamajtej tìkieiusis, iog żmones sólig smertió nepasìbengąntys; bet ejtąntys i ąntrą gywenìmą ìr tìnaj tokejs esantys kokejs ąnt swietą buo buwusis, beje: wiresnesejs ìr tórtingajs, karejwejs ar ukìnikajs, dajlidiemis ar rąkpelnejs. Linksmìnusis tìnaj saldi mìdu gerdamis só graksztiomis żmonomis kajp jau sakiau bałtusì drabuziusì, płatiosì łowosì góliedamis joukawósis; todieł kìjk wìjnam mìrusem jo irąnki szalìp padieiusis ìr tejp karejwiou wyliczès, kardą, sejdoką ar swìlksni, darbìnikou kìrwi, dajlìdej kałtą, grouźtą, motriszkosiems warpstę ìr koudeli, tardantis, iog ìr mìrós tou pati darbą rejks atlìktì, kóri ąnt swieta dirbo. Nestou Kristionys pramanę, skaugiedamis Letuwems didios garbies: kajpogi dabar regiejom, iog pagał Zomalksio moksło mìrusìje dąngouje nieko nedìrbo. Zìnoma tajpat yra wìssìms, iog Letuwej pagonys łajdodamis sawa noumìrielus tajp gìjdoię «Ejk sako wargali, i ąntrą gywenìmą daug łajmingesni, kóremì ne tó wokytems, bet tau wakytej wergaus.» Je but tìkieię, iog ìr posmertio rejks wergautì, kajp gywojint tad ne but tajp gìjdoię łajdodamis. Je paskiaus dieię daktus i kapus, tad ne dieł atentio darbo; bet dieł pasìrodìmo, iog pasaulie gywendamis netingieię.

Pagał jû noumonęs dorije żmones lig pałajdoiós statej ejusis i dąngų, bet nedorìje, kórìj pìktaj ełgusis ąnt swieto ìr nełajkszej, kórìj sau gywybą nełauko atiemósis, tìms mìrós jû duszès ejuses i gywoliû ìr kìttû gywiû kunus arba i medius, eżerus ìr uppys, kórios tìnaj kientieiuses netórtą ìr badą lig rako, nu Dìjwo joms pażenklinto, kórem atejós galieluses ìszejtì ìsz to kuno ìr apsìrejksztì gentìms ar swetìmìms, palìkdamas, koki noris jem żenkłą, kartajs daktą só sawi pałajdotą, kartajs ìkìrsdamas i slenksti arba i wartus. Tokio dingstie mokieiusis żynej tajp wadìnamis kónegaj ìssìjautotì nu wielies ko ji rekaławusi dieł sawo ìszganimo; wadìno tokés duszès wieliemis, nu to iog wiełaj nakti teskélbies ìr baldies, kajp szenden dar kad yra kałbama pasakosì, iog duszès tąnkej skełbąntios mediusì, upiesì ìr eżerusì głobos rekałaudamas. Wìjnog noźmiû żmôniû, kraugeriû ìr bedìjwiû duszés ejuses i pragarą arba pekłą, kórioms pìkcziórnas ìr raganas touitimpós źernàs jû tousąntes, kórios tukstąntès sopulû kientietiedamas, wìjnas klykąntes, kìtas dejoujentes rąnkàs narstydamas, Tou żìnodamis Kalnienaj ìr Zamajtej dìdej rupìnusis lykumó sawo dusziû atentioie, todieł mìrdamis loubiejusìs ìsakytì gentìms wìssus apsìejìmus lajdosinos, kajp rejkint atlìktì, kórìj tajpat jû ìsakymus dìdej saugoiusis; nesgi neatìjsąnt jû ne wen Dìjwaj, bet ìr pates duszès bajsej apmaudawuses ąnt nekłausąntiujû: kajpogi baldiusios naktìmis ìr błaszkiusios daridamas jems ìszkadàs jawusì, gywolusì ìr kìtusì daktusì; nesgi jos nebudamas pałajdotomis kientieiuses alki, todieł, idant jès nutìldytum, newen kìjk pradiedamis walgytì ar gertì mieczioiusis żámin pirmusius szmotelus walgio ìr łajstiusis gierìmo; bet dar metusì karta ìlgiû dìjną jes wajszìnósis kajp tujau regiesem.

Pagał jû noumonęs i dąngu ejtì ir dorìjsems, rejki par dìdej auksztą ìr żiauri kałną rôppôtì i auksztìbęs, todieł, idant lengwesnej tìnaj galietum ilìptì, numìrielus degindamis mieczioiusis i ugni meszkos ìr łouszìjs nagus, kìttì prisz smerti patys nagu sawo nepiaustiusis ìr augìnósis, idąnt tórietum koumi isìkìptì lìpdantis ìr paìlsietìjs galietum. Pakalnie to kałno gólieięs bajsós slykunas arba smakas, kórs nedorielus ìr pìktadiejus atejtąntius swajdęs szalen oudegos gałó it wiesółs rudìnìjs łapus; wargdijnems lengwó buwì tìnaj lìpti, bet didztórtems dìdej sunkó. Ąnt tu kałnu debesû auksztybiesì gywenusì Dìjwybe Perunó wadìnama kajp wìrsziaus mìnawojau, dìdej tejsinga, dorims pailsi ìr linksmybę kajp sakiau dawusi o nedarus pragarì kąnkìnusi.

Reges iog Letuwej Kalnienaj ìr Zámejtej tokę noumonę ape Dìjwą iłgaj yra óźłajkiusis, kou stìgawo ne wen żôdej jû kałbos; bet ìr senowęs rasztaj, kajp wìrsziau minawojau. Oź wìs iog szałdrû ir praszalejtiû atklydusiu i sawą krasztą, kórìj norieię sawą noumonę ape Dìjwą jems ibrókti ìr tìkybą nauję ikórti, tus kajpo norintius sau waldę igytì ìr swietą nuwergtì be mejlęs gaławo. Kas dar dìdesnej patios sawo wiresnybęs netaupę, je ta koumetó norieię jems kounorint nauji pramanytì; nesgi anìj tąnkéj regieię par prityrìmą, iog waldimieraj tautû dieł to wen kartajs iwed swetìmus pariedìmus i sawą ukę, idant par tou galietum padìdintì sawą waldę ìr swietą nuwergte. Wìjnog ìr tajp saugodamìjs nu swetìmû iprotiû ìłgajniou ìsìpażìnusis só artìmomis tautomis prekiodamis só jumis ìr bìcziułaudamos, kartajs jès nu kariawusis arba patys budamis pawejktajs ìr i swetìmą waldę klówusis, arba swetimàs tautàs wìjemàs nu kìttû pas sawi prijemusis ìr głobusis óźłajkydamis pagał wìjssiû ìstatimû wìs kas jû buo, negalieię butinaj ìssìsaugotì nu to, kas buo swetìmó, lygì dalì ìr tos noumonęs ape Dìjwą, kokę buo igìjusis negalieię nepalytietós ìłgajniou óźłajkytì; nesgi palengwaj gódinos ìr jaukìnos i swetìmą noumonę ìr dabą, óż wìs pasìtìkusis tokiosì notiesì, kóriosé rejkieię jems taupytì swetìmą moksłą ar kokę żìnę sektì, kas wìs newìssìms rasztą sawo temokąnt it wejkej nutìko; nesgi kajp kórs bìlesnys koki daktą ìszgóldę jems, tajp ìr kìttì kłausę jo kajpo gówesniojo ìr gódresniojo ìr sekę jo moksłą ìr par tou klydo nu pìrmosęs sawo noumonęs ape Dìjwą ìr daug swetìmû itarû pasawìno lig ne tapusis dar Krìstionìmis.

Jr tajp jau pradioie dwilektojo ąmźiaus atejusis Teutonû Wakytej i Zámajtiu pajurius kardó Letuwiû krystytì, sako, iog Parusnie radusis jau szietrą po dìdeliu oużoułu wissados źaloujentiu, pas kóri żynej arba kónegaj ąmżiną ugni kurinusis oużouło medejs. To oużouło kamienì buwusis trys ouksaj, kóriusì trys Dìjwaj arba medio stabaj istatitì stowieiusis. Tarp tû stabû wens buwes pawiedós i ąmźiaus wirą, kórsaj tórieies wejdą drousi ir raudoną, barsdą garbanotą, ąnt gałwu lìjpsnàs twaskąntès, rąnkoie wyliczès. Gywentojej wadìnusis ji Perunó arba Perkunó wìssódidiausió sawo Dìjwó ir dawiejó szilìmos, ąnt kório garbies, kónegaj kajp sakiau ąmżìną ugni kórìnusis ouźouło małkó.

Ąntrasis stabas ąmtramìjì ouksì buwęs graksztós jaunikajtis, gałwa jo warpû wajnìkó apkliesta, wejdo linksmo wadìnusis Trimpó arba Drimbó kajp patarlie szenden dar yra sakoma» ek sau po Trimpû“ arba Jôrì beje: pawasario Dìjwó, łajmôs dawiejó, ikuriejó pakajaus, brąndos ìr gausumo, głobiejó gywoliû, óręs ìr jawû, kajp Perunas buwęs szìlìmos Dìjwó, tajp szìs wajsiaus. Aukawusis jem iawû piedus, mirą, gintarus, waszką ìr wakus, jis dìdej gieriejes żmôgaus kraujó. Ąnt jo garbies łajkiusis dìdelio indo żalti, kóri kónegaj dìdej stejgej majtìnusis pìjnó łakindamis ìr warposì gnlindamis. Lëtuwej tnrieiusis ji óź szwęntą i kąrę traukdamis sótìkìj kélie żalti tarusis, iog jis essós

Trimpos Dìjwas arba kajp praszalejtej wadon po Trimpos Dìjws, Jem aukauint wiriausis kónegs tóriejęs trys dìjnàs posnikautì ąnt plìkó źiamì gólìjs ìr i szwęntą ugni smìlkałus miecziotì. Wadìno ji kajp sakiau Jôrì; nesgi kôżnós żìno, iog pawasari snìjgou padribós, kad kìjle ledą ìsspìr, tad pa sirodo łaukì ìr krumusì Jore, beje: żalisa, wadìno ji Sausjórgió ar Szlapjurgió, pagał to, kajp pawasaris buo sausós arba szłaps, todieł szenden dar żmonys paszaro stôkodamis dejou senó iprotió aj Jorutale kamì essì? Nesgi Jôrè atejusi pawejk badą, kórsaj kajpo smakas wìs rìję źmonys ìr gywolus; todieł jè atejós newen żmônys, gywolej, bet ìr patys pauksztej dziaugas: kajpogi łaksztingałą pradiedama gìjdotì wìssópìrmouję garben; todieł wadìno ji dar ganikló, bąndganió ìr iki szè dìjna yra dar aszwìjniû ìr gywoliû głobiejó wadìnams ìr wìssó senusiusì sziauręs rasztusì dìdej garsós, ape kóri trumpumas to móno raszto nelejd ìssìpliestì, wìjnog linkietìna yra, idant żìnowaj Letuwos kałbos dabotumes i tus pałakus kałboje dar tebesąntius ìr ajszkésnej ìszrejksztum; nesgi szendeu yra dar tarema„ ek sau po Trimpû“. Norint i małdą wejząnt, korę ąnt jô garbies kalbieię regema yra, jog tou pati Peruną garbino, tiktaj kìtó wardó arba priwałómó, kajp tujau regiesem.

Tretesis stabas tretemiji ouksì buwes ìszblieszkęs senis rusto wejdo, barsdos nutysósęs ìr iszdrìskósęs, gałwa bałtó nometó apgopta, nu wìssos sawo stowiłos pawiedós i moumìrieli. Wadìno ji smertió arba Gìltìnì, Pykoló arba Pìktkóló, Drebkóló, Dargónó, Gałunó, Pragartó, Jôdó, Bubió, Ragotió, Kìpszó, Kełmó, Joudzió, Galgió, Wìlunó, Welnió, Bildziukó, Pìkczió, Tratintojo, na żôdiû pyktì, drebietì, dergtì, gałoutì, pragaras, joudas, gałas, wìltì, bìldietì, tratìntì, bugintì, bungiotì, iog kéldìno jurose audras nû kóriû wołojemis undenis putoię, ìr tejp tolaus, kórejs wardajs szenden dar Letuwiej Kalnienaj ir Zámajtej pìktą dwasę mìnawo. Cze tajpat rejk dar parsergietì, iog praszalejtej neparmanìdadamis Letuwiû kałbos, kóźną priwałomą ipatingó Dìjwó pramanę. Kajp Joręs Dìjws wìs wejsìs ìr stejgęs, tajp Pykólis wìs najkìnęs. Trys kaukoles żmogaus, jautio ìr arklio pamautas ąnt ragotìnìems stowieiuses paszietrie, małdant ji deginusis jem ąnt garbies taukû poudeli, dykęs jis wìssóbrąngioiû daktû aukaj nu sawo garbintoiû, je tretioie dìjno rekałaujentios aukos negawęs, tad paskou kraujó tìktaj begalema buwusì ji numaldytì. Jsz swieto rupesniû, wargû ìr sopulû gierièięs ìr dziaugìjs. Tajpat muszusis jem ąnt garbies żmonys ìr gywolus, arklus, kiaulès ìr ôżius, koriû kraujó szwęntą oużołą szlakstiusis, nu ko jis buk wìssadôs żalawęs. Kajp Jôręs Dìjws buwęs wìssìms małonió ìr tajkió, tajp szis bajgió ìr nugoustió. Tajpat jis karojęs ìr kąnkénes tus, kórìj nekłausiusis Kuriejû Kuriejó arba kórìj aukaudamis sżyksztawusis. Wìssamì krasztì daug wìjtû buwusiû jo aukoms dieł numaldimo jo rustybęs ìr dieł ìszwengimo jo karonęs pawestû.

Je dabar pakłausem, kou tìj trys stabaj ouksusì źalojo oużoło rodę? wejkéj galies atsakytì; wasarą rudeni ìr żìjmą, oużoułas pats buo żenkłó Peruno, kórs wìs tou sawiep glemżę ìr waldę. Nesgì żodys pats triadyba lig szè dìjna tebesós Latwiû kałbo ajszkè tou rodo: kajpogi paejt jis nu źodio trys ìr gadyba, beje: metu łajkas; nesgi żôdej gadyne, gadas, gadyba nu wissû yra parmanomis ìr tajp żôdys Triadyba żenklen tris łajkus metû.

Negał żìnotì, negi senowęs rasztusì rastì ar Peruns yra tóriejęs patę ar ne? wìjnog sekąntes patarliemis ìr dajniemis gał manytì, iog saule wakus tórieiusi: kajpogi szenden dar yra tarema i sósziżósi żmôgu, saka «tam nie saulęs duktie neitìktum,» nes koké ta dóktie yra buwusi, to negał rastì, iog saulęs wìrìszkió yra buwęs mienou, tou mums senowęs dajnie rodo. iog saule werkusì ìr tas yra żìnoma; nesgi iki szé dìjnà yra żôlelè saulęs aszarelì wadìnama. Sako tullì rasztìnikaj, iog żwajsdès saulęs wakajs wadìnusis; bet tajp galieię tiewaj sawo wakû kłausamis atsakytì; bet jû ìszmintej ìr kunegaj kitą noumonę apę jès tórieię, je jû takus żinoię ìr nu jû łajko sekies, kajp tujau regiesem.

Pykólo arba pìktojo Dìjwo buwusì żmônó gìltìne, kokius wakus yra tórieies tajpat niera źìnoma; bet kajp smertys yra newìjnoks tajp ìr gìltìne newìjnoki buo, kou szenden dar patarlie rodo, sako ek sau po gìltìniû, arba gìltìniû kałpa.

Cze jau regém kajp tolîj buo atsitolìnì Kalnienaj ìr Zamajiej nu sawo pìrmosęs noumonęs ape Dìjwą Peruną, ìr tajp regam jau, iog ne wìjną Dìjwą, bet kélys Dìjwus godoiusis, kou szenden senas ipratimas kałbo patwìrten, saka, Dìjwaj żìno kór dingo. Buwusis jau tajpat Dìjwû tarnaj arba Kónegaj, kórìj ąnt jô garbies, ąmżìną ugni kórinósis. Zinoma yra koźnam iog tìj żynej arba Kónegaj kajpo ìszmìntìngesnì ìr gówesnì lìkusioio swieto, pasidarę pradio par sawą bukłumą ìr gódrybą tarpìnykajs tarp Dìjwû ìr żmoniû ìr dieł to kìjk wìjnos tautôs pradioie ukęs walde ìr rieda rąndama yra kunegû rąkosì; nesgi anìj wìssados sakies wìs żìnąntys nu Dìjwo, kô buo rejki tautaj ar gìminej ìr io ìsakimó buk swietą wałdąntys. Swiets wieł nu sawo pusęs regiedamas źynius guwesnius ìr gudresnius jû isakymû kłausę kujpo įsakymû patìjs Dìjwo, o swiets neiszmanidams ko, nu jû terawos ìr jautojes, kajpo ìszmintingesniû óź sawi, kórìj ìszgóldę jem daktus nu jo neparmanomus jau pagał ukęs rekałû, jau pagał sawo naudos, ìr wìssados tejp gówej, idąnt kôżnoie dingstieie galietum patys nusitejsintì, iog anìj tejsybę buo swietou sakiusis. Neminsió kìttû ju pramoniû, czè gana bus pridórtì tas, kórios iki sziolej dar pasakomis yra poswieta mìnawojemas. Tarę żynej swietou iog kìjkwìjna wejsle wìssokio gywio torenti sawą waldimierą, kórsaj só sawa wejslì kou noriejęs tou galieięs darytì. Swiets matidamas iog bitys, gólbej, gérwes, żousys wadowus sau tór, it wejkej isitiepę tą noumonę, kórę sekdamas ateię ąnt to, iog tarp patiû sziuksztìnû matydams wìjnus dìdej dìdelus, wadìno jus karalejs arba waldimierajs mażujû sziuksztìnû, ne mìndamas ąnt to, iog tìj źaltej ìr kìrminaj buo kitos wejslęs ìr retesnęs, swiets tó tarpó retesnej matydams dar dìdesnej nusìtwìrtino sawo isitiepìmì, o regiedamas dar jû kèrszas kramès tarę, jus só karimomis essąntius. Ton pati darę só żwierìmis ìr kìttajs pauksztejs ìr gywejs. Toksaj isìtiepìms iłgajniou tajp paskydo swietì, iog newen tarp gywû daktû taries regys jû waldimierus, bet ìr tarp negywû, taj yra mediû, akmìnû, uppiû, eźerû, lìjknû ìr gyrriû. Iłgajniou tìj patis żynej pramanę, iog kôkès tìnaj dwases galentes i tus gywus ìr negywus daktus pasiwerstì ìr darytì tamì naujemì sawo budì gero ìr pìkto, pagał to kokès dwases tenaj pasìtìko pìktas ar gèras gywenąntes. Nu to szenden dar gìrdemas yra pasakas po swieto ape wiłktrasàs, ape duszelès dejoujentes mediusì, upiesì, eżerusì ìr lìjknusì; wìjnog ìr tokémi jau noumonęs paskydìmì, wìs dar tarusis wìjno Dìjwa wisso to waldimiero dąngoujì essąnti, kório wissì pasaulìe essąntìje waldimieraj kłausąntis, kou rasztìninkaj pęnkiokektamìie ąmżiouie gywójentis patwìrtìn.

Iłgajniou swiets matydamas par prityrìmą, iog wìjnìms żmóniems jû wejkałusì ìr darbusì bej kietiejèmusì kłoies ìr wykstaj, kìtìms didesnej stejgąntìms ìr trósąntims só dìdesnió protó ìr ìszmintì, wìs kou wen ne óssìjemę nuwejktì, tas nekłoies ìr ne wykstaj. Nu kô tarę essantì galybe, kóri wìjnims padedąnti jû wejkałusì, tą galybę wadìno łajmó nu żôdio lemtì. Ta łajma tóriejusi iwajrius wardus arba priwałumus pagał notiû, kóriosì pasìrodę. Ąntra galybe, kóri wìssokius wìssógerìausius kietiejìmus ìr darbus gajszìnusì ìr ardiusi tą wadìnusis nełajmó arba łaumì. Noris judwe itarłoię wìjnajs ìr tajs patejs wardajs kajp tujau regiesem; wìjnog judwems budas buo butìnaj iwajrós. Jr tajp gérouię galybę arba łajmą wadìno Kruwìnì nu żôdio krautì; kajpogi tarema buo, brąndęs kruwìnę, warpû kruwìne, szenden dar saka «żìjdus kraun, źìjdus krautì.» Wadino wajsgamtó, iog gamtą arba naturą wejsę arba skalsìno. Doukle nu doutì, Jawine nu jawû, Tykle, iog wìssados tylej łajmìno be ałaso, be trąnksmo, wadìno Zwajsdunoke, iog żwajsdès sekę: kajpogì retaj rodąntioses żwajsdes wìssadôs rejszkę łajmą arba nełajmą. Zwierìne arba Krumìne, nu krumo, iog medziodamis daug żwieriû sugawo. Tąnkèj dar uppinì, nu to kajp żuwiu daug uppie só żwejoję. Gaubjawe, nu gaubti ir jawu, iog jawus gaubę skalsìno ìr gausìno. Lieła arba dìdele: nesgi buo dìdele ìr maża łajma, kajp szenden dar yra tarema «tam daktou saka, rék dìdios łajmos, arba mażą łajmą szenden tetóriejom.» Je raugs wyko wadino ję raugótìnè. Wadìno Góźe, nu żôdio góźoutì arba kélautì; nesgi ji kèlejwius kélionie głemżusi ìr głobusi nu ôjaus. Auszra tórieię óź łajmą, ìr tejp saka «ąnt łajmos musû pradieię ausztì,» ìr tajp tolaus. Pałakus tokio isitiepimo, gał dar dajniesì girdietì. Tarę ję motrìszka ìr akłą essant, ios mìnawone palìko iki szè dìjna łaumìniejimas.

Ąntroie galybe, kajp sakiau buo priszinga pìrmaiè, bejè darąnti, todieł nełajmó arba łaumì wadinama buo; tórieię ji tus patius priwałumus, kajp je łajma tiktaj ąnt pìkto, todieł wadìnos gąndó nu żôdio gąndintì, iog swietą gąndìno, kéłdama żmogou nełajmingàs notys arba darydama nupoulus, wadìno ję Gìltìnì, Sukó,

Mogìlì, ìr tajp sakoma dar yra: kóri cze tawi gìltìne smaug? Nuwarges sako it łaumęs nujotas. Wadìno ję kaukì arba gaukì, iog nu wìjno tórtus wogę o kìtam jus dawę. Wadìno ję tejpat żwajsdunokì; nesgi tarp źwajsdiû buo nekurios taremas, iog ju pasìrodìmas nełajmą swietou rcjszkę. Tarę ję newen żmonys, gywolus, bet ìr patius medius nowìjent, ìr tajp szenden dar mediûsì newykusès szakàs łaumszłoutiemis waden, ìr tejp tolaus. Kas łajma arba nełajma yra buwusì, nu sziôs pasakôs gał sektìjs.

Kanakadôs wargdìjne żmôna pagirrie wìjna szìjną griebusi, netôriedama, kór sawą kudìkéli padietì, jemusis i medio szakéłę łapìszelie ji pasìjiusi ìr pati begriebdama tìnaj prasìszalinusi; noris wìs szìrdie krupaudama, kad pauksztys jôs kudìkéli nepagautum ar żwierìs kad neprarytum; toumi rupindamos wakarop ìszgìrdusi bałsą łopìszelio linkon «cziu cziou lelou, czió cziou lelou netyczęs darbas nusigąndósi żmôna szok pri łopiszelio ìr rąd tìnaj kudìkeli tylej bemìjktąnti dìdej brąngiusì wistykłusì iwystytą. Prasìdziugusi toumi griźtąnti nómìj linksma só kudìkélió; bet lig i sawą uómeli neiejusi sótìkósi sawą sósiedę didztórtę ìr dziaugdamos pasakojenti jé ape łajmą, kóri jôs kudìkeli buo sótìkósì. Dìdztórte gôbsze skaugiedama tajp dìdios łajmôs sawo sósiedej wargdìjnej, rytą metą nuneszusi sawą kudìki i pìjwą ìr tenaj i medio szaką łopìszie pasìjjusi ìr pati paejusi szalen griebtì, it tarsi nieko neżìnodama. Wakarop atsìlìjpęs aukliejentios łaumęs bałsós pas łopìszi «Czió cziou lelou, czió cziou lelou, laj tycziû darbas». Tad didztórte wiłdamos, tórtingesnì taptsinti ejt pri sawo kudìkio; nes ji rąnd tìnaj nu łaumęs pasmaugtą bej majtkauleis apkrautą. Jr tejp wìjnà żmônà łajma ąntraj nełajma nutìko.

Senowie Lëtuwiû ìszmintej gywenìmą żmôgaus lygìnusis i audekłą, kóri dewines Jndiewes tìjkuses, wardaj jû buwusis, werpieie, metieie, audieie gadintoie rasi Mogyle, kìrpieie, skalbieìe ìr sarge; nesgi wìssû wardaj szenden dar niera żìnomis. Werpieię werpusi, metieię, metusi, audieię, audusi, mogyle trukìnusi jès nu jû darbo; gajlindama joms sziokius tôkius nièkus małoniomis ìr swełnomis pasakomis tajp mąndagej, iog kittas kłausydamos jos óźmìrszuses sawą darbą. Mogile tó tarpó szìóms bewąmpsąnt gadìnusi jû audekłą. Tam żmogou kório ąmźius kluwęs i Mogyłęs nagą, tekuses wìssas nełajmas, bejè: lìgas, ôpas, nupoulej, ukie ìr karìe tórieies kęntietì, barnej ìr netajkas só artìmajs gentìmis gìldiusis jem szìrdi; trumpaj sakąnt, wis tas jem nutìkęs, kas żmogaus ąmżiû trumpen. Jndiewe wadinama sarge, kóri audekłą saugôiusi nu Mogylęa touitimpos grūmusis so ji ir skddrinusi kitàs jû darbon, pasakodama ape dorybę ìr narsybę ukes ìr karęs Lëtuwos wìrû; bet tąnkésnej nełabajè kajp gerajè Jndiewe wìkusi. Zmogós kório ąmżiaus neigawusi mogyle nieko pikto neprityres szio pasaulie, bet atkalej wìs jem kłojęs... mejlie ir wìjnybie giwenęs só gentìmis, wissados karie pargalieięs sawo neprietelus, nómìj gywenęs pakajóuiè, gôdo ìr dziaugsmì, kórem nukirpósì jô ąmżiû skalbieie ìr paiemusi skałbtì, idant bałtą adoutum Auksztiejou, kórsaj pasiudìnìjs marszkinius wieł adawęs mìrusiouiou dąngouie diewiełì. Toms Jndiewiems kìjk wens żmôgós tóriejęs pawestus akmìnys, ąnt kórejs aukawęs joms aukás, kajp szenden dar yra sakoma i żmogù dìdej sunkéj dejoujenti » kóri cze tawi Jndiewie sók? arba piaun? kou patwirtin skiautele dajnies iki sziolej óźlìkusęs » Oj Dìjwutì Dìjwutì, ìsskałb mąn ąmżiuti: kad skajstias ejtì galieczio plìkas dąngou nestowieczió.“& &.

Wìrsziaus mìnawojau, iog senowie Lëtuwej Kalnienaj ìr Zámajtej par ìłgą łajką neturieię trobesiû tajp wadìnamû żìnicziû. kóriosì wìssoutìnaj só sìrinkusis but Dìjwą garbìnusis; bet meldies ąnt auksztajs kłanajs, kóriusì auko kałnais nu żódio aukautì wadìno, arba gìrriesì ìr szietrusì po wissudìdelesèjs aużoułàjs wìssadôs żalouienteis, kórìj żalawo rasi ìsz didios sawo karszatęs, rasi ìsz pariedìmo patiû kunegû. Darę tou krupaudamis, idąnt lousybęs sawo nenustotum, kóri dziagies; nesgi regieię, iog wissas tos tautas, kórios żìniezes tórieię jû ukinikaj ne buo tajp lousais, kajp kad buo kalnienaj ir Zamajtej: kajpogi regieię jû ukìnikus ìsskajdytus i łoumàs arba kajp szenden sako stonus, wìjnus ąntrims wergaujentius; todieł toumi ìsìtiepusis kajp wirsziaus sakiau wìssus tus, kórìj tiktaj norieię jems małdos trobesius ikórtì, tujau wìssus beparskyros gaławo kajpo wylieius, kórìj nor patys ìssìkéltì ìr wałdimérajs taptì o swietą nuwergtì; nesgi sąnprotawo, iog żynej tajp patajsis, iog anims patìms wìssadôs bus geraj o swietou wargaj palìks: kajpogi swetìmus apsiejìmas gìrs o nómìszkusius pejks ir nekins, wissados swietą mokys ir niekados nieko neiszinokis, diełto idant jems wìssados wergantum, kajpo guwesnìjsems ìr gôdresnìjsems. Wìjnog ìłgajniou norys wengę nu praszalejtiû, kajp wìrsziaus mìnawojau, bet bendraudamìjs, ìr bicziólaudamìjs abgudo jû apsiejìmais ìr jau deszimtamiję ąmźióuie Zámajtiû żinicze sało Rusnie yra dìdej garsi i kórę saka, krikscionû kónegas wìjnonłektamì ąmżioie gywenós, twìno swietas nu wissû krasztû terautìjs ìr jautotìjs sawo rekałusì ne wen netikielej ìr pagonys; bet ìr patys kristionys Grekonys, beje: Gudaj ìr Biskaje. Rasztaj senowęs stìgawo, iog buk Kartagionys arba Penaj noriedamis só Zámajtejs prekiotì gintarajs, kórìj senowie i aukso lygìnamis buo, atejusis par 100 metû pìrm gìmìmo Kristaus juromis pagał i Nemuno uppęs itaką ìr tenaj sało Rusnie buk ikurusis żìniezę ìr pawedusis ję i głobą sawo prekęsDìjwo Kuronos arba Kronos wadìnamo nu kório ìłgajniou ìr patę uppę Nemoną Kronó pramìnusis, kori senowęs rasztusi wissados nu praszalejtiû tó wardó yra wadìnama. Toie żìniczio ąmżìna ugnęs rusieiusi ąngarbies Dìjwou, nu ko reges ìr pate sałą kajpo szwęntą wìjtą, kórioie ugnis rusieię Rusni yra praminósis, o pati krasztą Parusnió, gywentojus tenaj gynenąntius Parusejs urba Parusienajs. Paskou ateiusis Teutonû wakytej i tou krasztą Zámajtiû kristytì, tą żìniczę metusì 1250 sógrówę ìr akmìni ant kóriû buo ìszraszytì metaj jos ikórimo, buk nusiuntusys Papieżiou Jnocentou III i Rìmą .

Ąntrosęs źìniczęs praszałejtiû rasztusì Ramowe wadìnamos toksaj yra apraszós. Dìdelio ligmie pagirrie stówieięs nu ąmźiû auksztas ìr dìdej druktas oużoułas touintimpos żalouis, beje: wasarą ìr żìjmą, kórsaj buwęs szeszejs kąmpajs zômató aptwertas, priszakìnie sìjno netolìj nu oużoułó buwusi ąnga, o óźpakalìnie rusej, kóriusì indas ìr kitti irąnkej tà lietaj derąntys buwì łajkomis. Deszìnioie pusie buwì rumaj, kóriuse wissuwiriausis kónegajksztis nu praszalejtiû wadìnams KryweKrywejtìs arba Kuriejis gywenęs, po kajries tôs ąngôs buwusi gaspada kélejwems ótejusìms Dìjwû maldytì. Apsokou tôs żìniczęs buwęs kłaiumas i kori swiets sósìrinkìjs loubiejęs melstìjs, kóremì malkìnes oużouło mediù sókrautas stowieiuses ugnalej szwentaj kurintì. Paszalusì to kłajumo buwusis żyniû arba kunegû numaj ìr kìttù żìniczęs tarnû ìr tarnajtiû. Pas ąngą buwęs aukóras, ąnt kóriu gywolus aukawusis ìr ąmźìną ugnìs ouźouła medejs kórstoma dìjna ìr naktì kurìnusis. Kamienì to oużouło buwì trys ouksaj, kóriusi stowiejusis įstatytì trys Dìjwaj wìrsziaus mìnawotì. Perunas wìdórie, Trimpa kajrioie, o Pykulys deszinioie szalie Peruno. Wìssì óźłajdìtì brąngiomis brąngesniomis zasłonkomis arba óżłajdìniemis. Apsukou oużouło buwęs szietrós brąngiomis drobiemis issakstytas. Prisz żìniczę stowieiuses, kajp sakiau kaukoles ąnt ragotìniemis pamautas, dieł parodìmo, iog nieksaj ten negalieię prisìartintì gałwos sawo nepadieięs. Pats tiktaj wissuwiriausesis kónegajksztis KuriejuKuriejis tegalieies tenaj iejtì, kórs dawęs atsakus wardó Peruno kłausąntìms. Ąnt metû szwęntęs aukawusis tam perunou bałtą źirgą, kóri rejkint aukautì źynys tajp nujodęs, iog nu wargo pats żìrgas pakritęs. Tam Perunou aukawusis tajpat karęs imtìnius karie sógautusius, kajp tujau regiesem. Wìssą tou kłaiumą dìdej płati gìre nu wìssû pusiû kliestusi. Je kas swetìms but pałytieìęs sawo kójì tą szwęntą wìjtą, tad rejkieusi jo kraujó Dìjwus óźrustintus numaldytì, Lygì dalì ir tou karóiusis kórs, but toie szwentoie gìrrie medi nukìrtęs. Tą żìniczę pìrmó Danaj buwo sógriowusis, paskou Teutonû Wokytej atejusis i tou krasztą swietą krìstytì metusì kajp sakiau 1250 ìsz pamato ìszwertę.

Tretioie Wìlniaus żìnicze tajp yra apraszyta Wìjtoie, kórioie nugis stou bażnicze szwento Stanisławo Katedró wadìnama buwęs szwęntas oużoulìnas, kamì upalis wylos só uppì Nerì szenden Wilìjì wadìnamó sósìner. Tamì oużoulìnì buwusì Perkuno żìnicze metusì 1265 nu Gerejmundo Lëtuwos kónegajksztió arba dìdiajo Gaspadoriaus ikórta. Auksztys jôs 45 korpès torieięs o płatumas 300 korpiû, patiû sijnû auksztys buwęs 45 kórpès be stogo, ejtąnt nu Panario wìjną ąngą teturiejusì, priszakinie jos sìjno buwusi sókrautuwe, arba koplicze, kórioie bnwusis sókrautì irąnkéj, stotkaj ìr kìttì szwentì bałdaj rekalingì auką arba apierą atlìjktąnt. Apatio tos sókrautuwęs buwęs rusys, kéremì warlès, żaltius ìr kitus sziuksztìnus rekalingus źynems łajkiusis. Ąntó sókrautuwì arba kopliczì buwęs pawie-tys par 48 kórpès auksztesnej iszkéłtas óź sìjnàs. Patemì pawietie stowieięs Dìjwo, stabas, kóri buo parneszósis isz Pałąngos szwęntosęs girręs. Pati sókrautuwe ìr pawietis buwusió ìsz plytû. Cze priszakie tos kopliczęs stowiejęs aukors arba ałtoriós, beje, kór auką kurìno, arba gywolus Perunou paszwęnstus degino. Tas aukóras tórieięs dwiliką łajptû, kóźna łajpta buwusì par kétórès kórpès só wirszó aukszta, pats aukóras tóriejęs dewines kórpès auksztio o 37 płatumo kétwertajnie, kório wìrszós tauriû regajs apkajszytas buwęs; auksztys aukaro nu apatios iki wìrszaus tórieies 27 kurpès. Kìjk wìjna łajpta buwusi pawesta kìjk wìjnam dąngaus żenkłou ąnt kóriomis kas mienesie wìjną kartą aukawusis toie dìjno, kórioie saule iżengusi i ąntrą dąngaus źenkłą arba zodioką rudini atsìtolindama ìr pawasari artindamos, ìr tajp auksciausioie łajpta buwusi pawesta wieźiou o źiamiausioie óźragiou. Ąnt tomis łajpto-mis tìkroie auka nekurìnusis (kajp tarema buwusi) bet tìktaj pawejksłaj dąngaus źenkłû ìsz waszko padìrbtì beje: łewo, mergatęs ìr kìttì pastatytì stowieiusis tułomis szwęntomis dìjnomis, ąnt kóriû wissadôs ąmźìna ugnìs kurìnusis dìjną ìr naktì, saugoiema nu ipatingû tos lietos kónegû arba żyniû. Wìdurie wìrszaus to aukuro buwusi ilinkmie, tejp nagoutaj patajsyta, iog ne lytus nè snìjgas negalicięs tìnaj ugnęs gésytì, negi wies jos błaszkytì, bet atkalej tokio dingstie lìjpsna kou dìdesnej dar auksztin twaskipjusi. Tas aukóras tórieięs dar sawiep kąmbarius, kóriusì tajpat łajkiusis paszwęstns masgìnius ìr stotkus. Jejtąnt i źìniczę buwusis rumaj KuriejuKuriejo, taj yra: auksciausiojo kónego ìr wìssówiriausiojo ąntwejzo szwęntos ugnęs. Ąnt tajs rumajs buwęs apałós boksztas ìsz kório kónegaj sanlęs taką sekusys dieł żinoimo pìrmosęs dìjnos mienesio, ąnt kórę łajptu koumetó re’k aukautì, i tôs boksztos sìjną loubieiusis nauiû metû dìjną i marawotì pażenklintą plytą, kad praejusiû metû skajtlu żìnotum. Gudû kónegas Metropanius ìsz Pinsko raszo, iog Gerejmundas dìdesys Letuwos kónegajksztys kétiedamas tążìniczę strunytì Szwentaragou sawo tiewou dar gywoientem metuse 1263 buk lejdęs i Zamajtius siuntìnius pasiterautì Rusnęs arba Panemuniû żìniczęs ape lykumo atentios Wìlniaus żìuiczęs.

Rusnęs arba Panemunio źìnicze aprejszkusì siuntìnems, iog Wìlniaus żìnicze to twersenti; koł pati pagonybe pateksenti, kóri buk źìnicze isakiusi 122 appalì plytì padìrptì só isakytajs nu jôs źen-kłajs łajmingus ìr nełajmingus metus rodisentejs, tarp kóriû paskouioie plyta tórieiusi dwìkéżi skérsi arba kriżiu, kóri kajpo kokès dowinàs dìdioujou kónegajksztiou nusiuntusi, lìjpdama idietì tou żenklą i ukęs żymę; nesgi toumi rejszkusi, iog atejós tam źenkłou kristionys sógriaus żiniczę ìr panìjks senouji tìkiejmą. Tôs plytas, sako mìnawotas rasztìnik’s po tropóti buwuses jo ąmżiouie dar regemas nu pìjtû pusęs warpniczęs - katedros sìjnoie, kóri par pusę essąnti parmurawotą senajè sódegós metusì 1399. Noris tos plytas szenden nieko nesmìlen kajp ąngis; wìjnog pritìrtó yra daktó, kad Lìjtuwej Wilniouie metuse 1387 apsìkristìjusis panedielie po bałtoses nedielos tą żìniczę sógrowę tarp skajtlaus minawoto 121 plytos pasìtiko ìr ta, kóri tórieię óź źènkłą dwìkézi skérsi. Lëtuwej Kalnienaj ir Zámajtej gajliedamos sawo praeiusęs gadìnęs ìr sawo tajmingû dìjnû ryżos ąmżìnaj mìnawonej tos dìjnos, kórioie tą żìniczę buo sógrowusis raudotì ìr szwentintì: kajpogi iki szè dìjna daug żmoniû ìsz numó sawo iszejtì i tolìmą kélonę arba kou sunki dìrptì panedielie óź greką sau tór; nes idant paslieptum tou sawo gajlesi nu Lankû kónegû, sakies jems karalaus dìjną szwentìnantys.

Tokiû wìjtû daug dar buo, kóriosì Dìjwaj szietrusì siowieię ìr szwęnta ugnìs ąnt garbies jû buo kurìnama, tarp żìnomujû szenden tos buo: Zámajtiusì, wìjna Rósenì wadìnama szwentoie girrie, to palio wìjto, kórioie szeoden Rasejniû pìle yra, nu kórios Rasejnej ìr wardą sawą gawo. Antrą Wiłkmergęs papìlie Diewałtawó wadìnama. Tretioie tajpat Zamajtiusì ąnt Szatrijós kałnu, ąnt kóriu metusì 1417 szwęntą ugni óźgesiós, pìrmije Kriscionû Wiskupaj Łoukieie gyweno saugodamis, idant Zámajtej parsìkrìstìjusis słaptó szwęntos ugnęs ąnt kałnu nebkórintum. Kétwìrtoie buwusi Pałangos girriesì Gintio żinìtze nu jos paskoaio KuriejûKuriejo wadìnama ąnt Kórszo rubeźiû, kórę słaptó dìdej wiełaj jau kristionìmis budamis dar lą kiusis Zámajtej, Parnsienaj ìr Zámgalej, arba Kórźamìnikaj minìedamis sawo łajmingàs dìjnàs ìr tardamis sawi ąngis brolejs buwusius; bet metusi 1700 ìszwertę ję Zuwiedaj tardamis tìnaj gìrręs wìdórie paslieptus łobius rasintys. Wìssas kitas tôkes wìjtas, kóriose ąmżìna ugnìs ąnt garbies Diewo rusìnama buo, wadìnos rósnes, nu żodio rusietì arba ąmżìnaj dektì, taj, yra? iog tìnaj ąmźìna ugnìs rósieię arba kurìnos, wìjnog wardaj tû wìjtû noris szenden Gudiszkaj ìszwerstì Rosa, Rosiejnie, Rusne Ruse tą tejsybę tebstigawo o rasztaj senowęs patwìrtin.

Wìrsziaus regiejem, iog ugni par szwęntą tórieiusis ìr ję gérbusis, kajpo pragumą, kóri Peruns jems buwes sótejkęs, idant szioie pasaulie swieto wejsle neiszgajsztum be ugnęs: kajpogi rasztìnikas gywenęs gałon septiniolektojo ąmżiaus sako, iog jem gywojent, Lëtuwej trobesiou óssidegós nenoriejusis gésyte tardamis, iog ugnale gessoma pikstanti. Szenden Zalgirienusì ape Pinską tajpat niekajp negesantis źmônys trobesio degantio, idąnt ugnálęs piktesnej nesósziżintum ìr apstojusis kurenąntis trobesi it łaużą. Kamnorint sódegós senó iprotió sako: tou ugnale szwęnta apłankę. Perkunijęs ugni daug stìgawo iki sze dìjna, iog ôźkos pìjnó tegali óźgésytì, kas niekû kałbó yra, nesgi ìr patió undenió gał óźgesytì, je ano gausej pasìtink.

Tórieiusis dar óź szwęntus tułus medius; beje: oużoułus, lìjpàs ìr tus kuriusì amałaj augusis. Tarp oużoułû dieł sawo didełumo ìr szwęntumo tìj yra mìnawoiemis: wìjną Denewezós Poszkós Rasejniû Zemlionû Pajszorós apraszę metusì 1826 Baubló wadinamą Rasejniû łaukusì augusi, po kóriu regęs senowie Zamajtej mełdusis, kad Rasejniû wìjto kurìno ąmżìną ugni ąnt garbies Dìjwo Peruno, kóri wìjta senowęs rasztusì yra rusnì arba rusenì wadinama nuto, iog tìnaj ąmżìna ugnęs rusieię. Druktys jo toksaj buwęs, iog 15 wirû patogej galieiusi pìjtoutì patemì stoubrie, pats jo druktys tórieies nu apatios 19 Lëtuwiszkû mastû. Poszkós buo sau ìsz to stoubrìo tróbalę papdìrbęs. Ąntrós buo pa Jslie, ąnt kórìo szakomis Teutonû meldzionys atejusis metusì 1230 Lëtuwiû kristytì buo sau pìli pastrunìjusis, ìszwìrtós jem paskou mìnawotì Meldzionys tìnaj pìlę ikurę ìr nu kéłmo to oużouło regęs Kélmì pramìnę, kório druktys 27 mastus tórieies. Tretesis buwęs, pa marie.

Newen tulì medej, bet ìr ciełas gìrres buwuses szwęntomis wadìnamas, kóriosì newałnó buo wytìjs ìszpiautì, wirbelio nułauźti, żwierjs ar pauksztio medziotì; żmôgós gałą darom’s tegaliejęs tenaj móktì; kajpogi żynej arba kónegaj patys tegalieiusis kìrstì małką szwęntajs kìrwejs; bet tamì daktì rasztìnikaj dìdej klystaj; nesgi neminie ąnto, iog tos gìrres ìr medej wìssadôs buo ìr iki szè dìjnà yra gérbamas ne dieł jû szwęntybęs, bet dieł jû naudôs, kajp tujaus regiesem. Jr tajp kajp netórieię wadintì lìjpą sawo Dìjwo medió, ie szenden Krìstionìmis budamis jau nu 400 metû dar ne nukratę nu sawo kojû wyżìnû. Regieiom jau wìrsziaus, iog lìpa buo jems pìrmouió apdaró ìr butôs padargó, kórę iki szè dìjna tebdiewie, ìr tajp lìjpkaule iki sziolej yra wìssógeriausió ukìnikû źìbórió, nesgi ajszkę szwìjsą doud ìr nesproginie o lìjpû żìjdaj yra wìssógeriausiomis bìtìû ganikłomis, ìsz kóriû wissugerouji medu ìr waszką nesz, kas kìjkwìjnam par prityrìmą yra żìnoma: kajpogi isskìnós lìjpìnus ìr bitys pragajszo. Klewus ìr berżus gerbę dieł to, iog wasaros łajkó newen sółą kajpo wìssuskaniji gierìmą sau tórieię, bet patę medìgą ìr nómû padarynę ìsz jû sau tìjkę, ìsz tosziû ìr mauknû jau stotkus dirbo, jau degutu degą. Oużoułus szermuksznius, ìjwas, putelus diełto taupę, iog jû wajsejs newen pauksztej rekalingije mito, bet dar gìlìmis oużouło priłajdus ìr parszus barioię geresnej nekajp grudajs. Szenden dar jû gédaudamis saka» aj Dìjwali kamé gìłale besi parszo łaszìnius skanintì; nesgi pagał jû moumonęs messa ìr łaszìnej skanesnì essąntys gìlimis penietû priłajdû, nekajp grudajs. Tajpat ìr kìtus medius gérbę dieł jû naudingû priwałumû; ir tajp żìnoma yra, ìjwû żìjwes sókaisztas wissuwaj stiausì pliestró yra, kórìóms żydąnt dìdej nekęnt jû kwapą pates gywates, nu kóriû tokiosì traszkąntiosì girriosì gywendamis newen krumì, bet ìr kìjmì negalieię nusìkratytì, puteliû ougomis szenden dar gydo ugnie nudegusius ìr tajp kajp sakiau nedieł szwęntumo, bet dieł jû naudos gérbę tus medius; nes Kristionys wìs niekino kas wen buo nu pagonû saugoiemas ìr gérbemas, todieł ticziodam js paraszę, iog Lìjtuwej ìr Zámajtej medius óź Dìjwus garbìnąntys. Kad tó tarpó anìj tajp wadino, kajp szenden kad wadìn lietos medeis ne szwęntais. Beto dar źìnoma yra, iog dìdelì ìr senì medej senowie buo żenkłajs rubeżìû grumtusì, kórius saugoię kajpo szwentus; nesgi óź pakuszinìmą rubeżiû żenkłu buo wìssusmarkiause korone, beje: smertio kajpogi rasztuse 15 ìr 16 ąmźiaus maźne wìjnì medej yra rąndamis żenkłajs rubeżiû.

Tolaus raszo, iog ne wen tułus medius; bet ìr ciełus lìjknus ìr gìrrès óź szwęntàs tórieiusis nemi-niedamis tajpat anto, iog tou darę ìsz didìo gaspadorawimo ne isz szwęntybęs; nesgi kas ne reg, iog tokés gìrres jû klietiemis buo: kajpogi tìnaj wejsies brąngi źwierys, beje sabałaj, webraj, kiaunes, audìnes, udras, joudoses łapes, kóriû kajlus kajp tujau regiesem ìszlepusims proszalejtems brąngé brąngesnej óź jurą pardawoię: arklej patys girriosi żìjma ìr wasara mito, bìtis wìssunaudingije jû gywolej, tajpat girriesì po drewès żìjmawoię ìr mìto. Ąntgało gìrres buo jû pìliemis ìr murais, kórìj gynioię jus nu wissusmarkiausiû nepritelû; nesgi kas drys i traszkąntę girrę lystì żìnodams tenaj drousi neprietelu sótìksis. Todieł je senowie rąndam nu Lëtuwiû gérbamàs girrès ìr lìjknus, tad nedieł jû szwęntybęs; bet dieł jû naudôs. Szenden kìjkwens wenkìjmis dar atmìnamaj tórieię sau pas kìjmą lìjkną, kori taupę ne dieł jo szwentybęs, bet dieł jo naudos, idant kìjkwìjnamì atsiejìmì rastum sau tìnaj rekalìngą padargaj ar padarynej medìgą. Todieł wejkiaus rejk stebietìjs i tokę jû ìszminti, nekajp jouktìjs ìr pritarajs wadintì. Szenden tajpat wiresnybe ne wen gìrrès; bet ìr tułus medius gérb ìr saugo nelejsdamis jû kìrstì, ar ne mólkis tas butum, kas tartum, jog dieł ju szwęntybęs tou daro. Wìjnog nerék tû mediû jauktì só tajs, kóriusì buo apsirejszkusi koke nebuta notìs, kórios newen senowie negalieię sóprastì, bet ìr lig szè dìjna tebiera, dar nesóprąntama nu wìssóddìdiausiû ìszmintiû. Jr tejp ìszprogós szakélej żìjmos wìdó senamì medie kad ji żìjmą ìr wasarą źalawo, nenumanidamis nu ko, tas rados ìr tardamis ipatingaj sau nu Dìjwû essanti lejstó, naudoię ię kajpo wajsti miniedamis sau ton, iog tas medis essós, kajp je kórsaj żalouis Rusnęs pa żiniczie.

Neżìnowas dar tartum, iog Kalnienaj ìr Zámajtej, kìjlès, gandrus, plesdingàs, warnus, arba kriauklus, szarkas, trìszkìus, żylès ìr eżius óź szwęntus tór, dieł to, iog newen jû nieks newałgo, negut wajstiedamos nu lìgos kokios ar badó mirdams, bet dar patinsì sawo numusì ar szalip numû lejd jems gywentì, nedieł kito kô, kajp tiktaj, iog tìj panksztej rejszk żmogou małonę noti ìr palinksmen ji pasiłgusi. Nesgi kórs gaspadoriós warytum łaukon ìsz sawo nómû, toki kélejwi, kórs jem małonę nauiną i jo nómus parnesztum ar beilsiedams pri jo padietum jem jo nómus abgerbtì nu biaurybiû. Kóźnós alsakis, iog to niewens ìszmintingas ukìnikas nedarytum. Taj ìr toie dingstie tas pats nusìtink. Nesgi żìnoma yra, iog kìjle parliekusi ledą spìr łaukon, gąndrós parwed pawasari, blesdinga szìlìmą ìr nieko pìkto żmogou nedaro; bet só jómi draugej gywendamis dziaugas lygé wasaros linksmybiemis. Tajpat warnaj, szarkas newen pawôk majtas; bet rejszk żmôgou wìłką artìnąntes, Triszkis jaut jem ereli, żyle prajaut spejgą ìr pugą, eżys paded jem pìjwàs ìr girrès wokti nu gywatiû ìr kìtû biaurybiû. Regemaj yra je szenden tou daro Kalnienaj ìr Zámajtej, tad tou pati darę ìr kita kartą, ne diel kito kokio licziaus, kajp tìktaj dieł to patìjs, dieł kório szenden tebdaro gerbdamis jus wìjnus kajpo prajowus linksmybęs, kìtus kajpo sawo apginiejus.

Tóriejusis tajpat óź szwęntàs tulès uppys, eżerus ìr szaltenius, kóriusì swietas ejdams Dìjwû aukautì ìr melstìjs masgoiejs ìr prausìjs; dieł kokiû priźastiû tou yra daręs rasztuse senowęs niera rąndama, tìktaj żôdej patys uppiû, eżeru, szwęntajs ar szwęntomis wadìnamû szenden dar tou tebstìgawo. Nieksaj tenaj negalieię ne wen źwejotì, bet prisìartintì nepadieięs sawo gałwos. Só tajs szwęntajs undìnìmis senowęs ne rék jaugtì undìniû óźkejk-tajs wadìnamû, kóriusì pìktas dwases jau łóbius arba skarbus, jau ramus ìr pìlęs paskèndusès szenden dar swieto pasakosì tebsaugo.

Tórieię dar tajpat óź szwentus aukurus arba ałtorius ąnt kałnais, kórius wadìno auko kałnajs arba ałkokałnajs ìr wìjszpiłajs ìr dìdelius akmìnys, ąnt kórejs meldies ìr Dìjwams aukawo, arba jus wajszìno, kajp szenden ìsz Gudiszkumo yra sakoma apieras jems darę; degindamis gywolus, waszką, gintarus, myrą ìr kìttus kwepąntius daktus ìr mełsdamos, ąnt kórės wissadôs ąmżìna ugnìs kurìnôs, kassant jus szenden dar rąndamas tenaj sópówuses ìr sótrynieiuses ąnglys tou stìgawo.

Buo dar szwentomis wadìnamas karmaszû arba kowiû wìjtas, taj yra łaukaj, kóriusì só neprietelejs buo grumusis ìr tìnaj swiets buo krìtęs kariaudamas: kajpogi senowie didej godoię tus, kórij kariaudamis ìr giniodamis na neprietelû sawą lousybę ìr sawą nómus buo gałwą padieiusis. Newen iû narsybę ìr kąntrybą gieryniesì ìr sóejinusì garbìno; bet dar norieję patès wìjtàs ąnt kóriomis tajp garbingì ìr narsì wiraj buo mìrusis, idant nienuko nebut palytemas ìr pakószìnamas, to dieł żąmbi smeginti, artì, kastì tokès wèjtàs arba łaukus tórieię sau óź wissudidiausę noudiemę ir tus, kórìj but drysusis jus ardyti kou smarkiausej karoię, kou nu to gał manytì, iog szenden dar sawó pramônì nieksaj nedrens jû kószintì, negut wiresnybè lìjpąnt, kôkès wìjtàs paprastaj mìlżìnù kapais wadin, ape kórius pasakas szenden dar wìssims yra żìnomas: kajpogi pagał tû pasakû, buk buwusis senowęs, gadyniesì, tajp dìdelej augałotì ìr stìprì żmonys, iog par gìrę ejdamis wìjnó rąnkó tworìnikès eglès raustiusis it kanapius, o girnû akmìnys swajdiusis it obułus, ąnt pìrsztajs żìjdû wìjto legéręs łąnkus diewieiusis. Wìjnog szenden atsìtìkós pariedimó wiresnybęs par tokès wìjtàs arba kapus nauji wijszkeli westi ar żwisdrij isz tokiû kapû i kéli pìltì, nieko tokio niera rąndama, kas tą dìdelybę praeiusioio swieto rodytum, nes tiktaj sótrinieiusis ginkłaj praeìusiuiû gadìniû ìr kaułaj żmôniû tokiû, kokius szenden regam dar gywoientius. Mieklìnąntes i tû ginkłû pałakus ajszkéj rodos essąntys daugiaus ginkłajs Teutonû Wakytiû, kórìj atejusis pradio 12 ąmziaus i Ziamajtiû paiurius norieję jû gywentoius nuwergtì par trys ąmźius sójejs kariaudamis, nu kóriû Kalnienaj ìr Zamajtej gyniodamis sawą lousybę dìjną ìr naktì nepalejdo ginkłą ìsz rąnkû, to dieł noriedamis ìr tolesnej jems nepasidoutì wakams sawo pasakoję ape tus mìlżìnus drousindamis jus, idant żìnodamis só kokió swietó jû proboezej grumies, patys nekrupautum só sau ligeis żmonìmis grumtìjs ìr iems nepasidoutum; nesgi żôdys mìlżenas arba meldzionis paejt nu melstì, kajpogi wìssims yra żìnoma, iog sziokìj tokìj pargalwej ìr piktadieje twìno ìsz Teutonijos i Zámajtius Parusius ìr Zamgalius arba Kórszą Dìjwą małdautì óź sawo griekus kristydamis kardó ìr wergdamis gywentoius tû krasztû, kou ne wen pałakaj ginkłû rąndamis tusì kapusì bet ìr rasztaj patys tou stìgawo. Lygì dalì ìr tus kapus i kórius sawo noumìrielus łajdoię, óź szwentus tórieię, tardamis, iog mirusiuiû nerejki kószintì, kajp ie pawargusiuiû kélejwiû mìjktąntiû budìntì.

Tarp gywio, źaltius gełtonomis papìlwiemis ìr gełtonajs ąntakejs gérbusis nómusì ìr kutiesì, wadìndamis jus nómû sargajs. Tarusis jus niekadôs ne-gajsztąntius; nesgi ìssìnerdamis buk jaunybę atgaunantys, motrìszkoses bewajkés małdawuses nu jû wajsumo łakindamas jus pìjnó, kas toki żalti but óźgawęs sawo kìjmì ar negérbęs tam tujaus but wìssokés nełajmas nutìkuses.

Tarp gywolû bałtas żìrgas buo Dìjwo gywoló wadìnamas ìr jem wìjnam tepriwałós, ąnt kóriu wìssu wiriausis kónegas tegalieię jôti, je kas kits but drysęs tou darytì tam tujaus but nełajma nutìkusi.

Buo dar szwentomis wìjtomis kaulìnyczes tajp wadinamis rasej i kórius aukautû Dìjwams gywoliû, mesą patys sówalgiusis, kaułus tìnaj sódieię wieliems arba żiamelęs — ukieioms, taj yra: żiamie gywenąutioms duszioms dziaugtìjs.

Garbìnamis dar buo garsì karwedej arba atmonaj, garbingì istatitoje, dìdì jû tautos ìszmitei ne kajp Dìjwaj, bet kajp dìdì geradieiej ìr ìszgelbietojej sawo tautos nu swetìmôs wergybôs, kórius nu tô wadìno wirszajtejs arba szwentbrolejs: tokéjs buo Smólkys (Zomolxis) Odins, Alkis, Nemons. Wajdowitys, Kerniós, Kókajtis arba Kókwajtys. Kadó ìr óź kou tìj wìraj garsawo sawo ukie trumpumas móno raszto nelejd cze tô mąn ìszgóldytì.

Tajp atsìtolinós nu pìrmosęs noumonęs ape Dìjwą ìr raduses tajp daug pramoniû, regema yra, iog dìde daugybe buo żyniu arba kónegû. Jr tajp rasztìnikas pradioie IItoio ąmżiaus gywenós raszo: pilnì jû kìjmaj yra kónegû, żyniû, burtinikû, żawietinikû, zokanikû apdarì: ìsz wìssos pasaulęs rasitìnaj sóeiusiû praszalejtiû terautìjs nu jû ape sawą lykomą, nes par wìs daugesnej Grekonû ìr Jspanu jautotìjs sawo atentęs. Tas pats yra buwęs ąngis tarp pagoniû, kou szenden dar tarp patiû Kristionû gał regietì, kórìj noris patys akiłajs budainis wìjnus ìr tus patius įstatimus nu Jszganitojaus szio swieto doutusius skajto ìr sek, wìjnog wìjnì wìjnep jus ìszgóldo, kìttì kìtejp, o tretije dar kitejp, kóźnos pagał sawo noumonęs ìr niekajp tarp sawęs negał ąnt wìjnybęs sotìktì: kajpgi galieię sótìktì ìr it wìjnep tìkietì źmônys nebudamis dar patys akyłajs ìr raszto netóriedamis, kóremì wìs tas i kou rejkìeię tìkietì but buwęs ìszraszytó. Tou mums ajszkéj rodo kónegas Jeronimas ìsz Pragos, kori Witautas didesis Letuos kónegaiksztis metuse 1428 buo issiuntęs Ziamajtiû Kristintì, tas ìsz Lëtuos pagriżęs i Basilejosbażniczęs sórinkimą tajp Popieżiou Piou ìr kitìms Wiskupams ìr Arcewisktipams pasako:» Lëtuwą parejós wissópirmó sótikęs Zámajtìû apigardą, kórioie gywentoie żaltius garbinusis, kóźnós gaspadoriós łajkęs sawą żalti trobôs kértioie, kóri majtinęs ìr godojus szìjnì gólindams, tus Jeronimas wìssus lìjpęs ìszmusztì ir łaukę sódegintì, wìns tajp didelis buwes, iog i ugni imestas nedegęs. Tolesnej ten ejdamas radęs apigardą, kórioie swietas garbinęs szwentą ugni ąmżinó wadìnamą, kórę touitimpôs żìniczęs kónegaj kórstiusis, idant neózgestum. Tu kónegû jautojusis prietelej noriedamis żìnotì ar jû gentys sergąntìje mìrsaj ar ìszgys, tìj ligonys pagał jû noumonęs naktìmis pri tôs ugnęs szìldiusis, ryta meta jautojentes gentìms kónegaj sakìusis lìgonìjs szaszoulieti pas ugni szwentą regieiusis ìr jem szìłdąntes źenkłus smertio arba swekatos matiusis, ìr tajp, kórs ligónis ìszgysis, tô szaszoulietys wejdó i ugnì atsisókęs szìldìjs, kórs mìrsis, tô szaszauleitys pakałą i ugni atsókìjs stowieięs. Tou ugni Jeronims it wejkéj iszardęs ir óźgesęs ir i jós wìjtą krikscionû dabą ikuręs. Ejdamas tenaj Jeronimas tolesnej radęs tajpat apigardą, kórios swiets garbinęs saulę ìr gôdoięs dìdej dideli kuji, kadszis kłausęs diełko tou kuji óź szwentą tóren tys. jem atsakiusis kónegaj, ąngis parkélis mienesius saule buwusi prapoułusi, kórę koks tenaj didis karalós nutwieręs ìr i dìdelej ąnksztą bôksztą buwęs óźrakinęs, korios dąngaus galybes pasigajłuses, só tó kujó sókułuses boksztą ìr toumi swietou saulę pagroużìnuses, to dieł wertas essós toks irąnkis szwentó wadintì, par kóri swiets szwìjsybą apent igìjęs. Jeronims iszjoukęs ìr parodęs, iog wis taj niekaj buwusis: Nuejós jem dar tolesnej radęs swietą kórsaj lìjkną welnems pawestą garbìnęs, óź wìs tarp kittû wìjną oużoułą par wìssus medius gôdingesni tórieięs, kóri lìjpęs ìszkìrstì. Sóejós tenaj swietou só kirwejs niewens nedrysęs só kirwió medio palytietì. Todieł Jeronimas pajemìjs nu żmôgaus kìrwi, pats wissugráżiji medi pakirtęs, tad swiets pradiejęs kìrsti, kas só kirwió, kas só sklutu kas só piukłó, jau i pusę lìjkną buwusis atejusis kìrsdamis, tad sótikusis wissó dìdejausiji oużoułą, óź wissus medius szwentesniji, kajpo buwejnę patios szwęntynybęs, kórios kószintì niekajp nieks nedrysęs; ąngało kad jis kitą drousìnęs ìr joukìjs, iog medio negywo dakto bijos óżgauti, tad tó tarpó wens pradrysęs, ir noriedams ìsz petio óssiausti só kirwió oużoułou, sau koię įkirtęs ir bedwasęs ąnt żamęs pakrìtęs. Swiets tou regiedamas nusigąndęs, pradieięs werktì ìr ant Jeronino rugôti, iog jis szwentus Dìjwo numus lìjpous grautì, nie wens niekajp nebdrisęs daugiaus kìrwio prilejstì. Tada Jeronims stigawodauias, iog welniû źìżìłpas jems akys aprajbìnuses, lìjpęs iżejstoujou kéltìjs, szis swekum sweks kielìjs ìr niekamì ronos negalieięs parodytì, tad wieł sókìbusis wìssì oużoułą kirstì, kóri ąnt gało só dideló trąksmó pawertusis ìr wìssą lìjkną paskou ìszkirtusis. Zámajtiû żiamie daug buwusiû tokiû szwęntû lìjknû, kad Jeronimas lìjpęs ìr tus źiamin kìrstì; nes tó tarpó dìde daugybe motrìszkujû nubiegusi pri Witauta wergdama ìr wajtodama bej tarusi jem, iog szwentus lìjknus kértou łaukon ìr Dìjwo nómus najkinó, kóriusì ąngis nu Dìjwo pagałbos mełduses, idant lytu, ìr saułę sótejktum, dabar nebżìnąntes kame ìr kório wìjtoie Dìjwo jeszkosintes jem nómós jo ìszterìoiós. Jemuses skustì Jeronìmą Wìtaudou, ąngało wìssós swiets jemęs werktì gajliedamos, sawa senowęs łajmingû dìjnû. Witaudas jau pasìgajlęs jû aszarû, jau krupaudamas, idant swiets ipoulęs i rupesni nepatraktum ìr i ermideri ne ìsztìktum neblejdęs daugiaus Jeronimou szwentû lìjknû be kìrtìntì, kórem idawęs kéliorasztą ìr lìjpęs ìsz Zámajtiû spudintì łaukon, kórìj palikósis po senowęs begarbinąntys savo gìrrès ìr lìjknus senó iprotió.» Tìj kónegaj szwentus re-kałus atlikdawo ìr mólkiou swietou ìszgalius tû pramôniû ìszgóldę, kóriû iwajrì wardaj buo nu ja iwajriû darbû, beje: Kurioje arba Kuriejatej, Wajdełatej, Zygowaj, Tyłusonys Lygusonys, Zwajsdionys, Wiejonys ìr tajp tolaus, wìssì kłausę sawo Kuriejû—Kuriejo wìssówiriausio waldimiero. Tìj żynej newen saugoię tìkybos ìstatinius, atlìkdawo szwęntus darbus; bet dar ìr ukęs riedó rupìnos kajp tujaus regiesem.

Wissó wiriausió Waldimieró tû żyniû kajp sakiau, buo Kuriejû Kurieis, kórs wens pats wissus waldę ìr wìssìms isakimus dawę; kajpogi jis só Dìjwajs kalbieię ìr nu jû pamoksłą gawęs swietou ji skełbę, par sawą żynius arba tarnus; nesgi jo kłausę ne-wcn wìssì Lëtuwej, beje: Kalnienaj Zámajtej, Zàmgalej, Latuwej arba Kórżemej, bet dar Lìbieszaj ìr Kriewej, kórìj nu jo Dìjwû walęs jautoies ir terawos. Todieł wadìno jį Wieszpatió, iog jis wens pats wis żinoię, galieię ir riedę, praszalejtys noriedamas jo pasìterautì niekadôs negalieię i jo rumus iżengtì; nes tórieię atstó girrie łauktì lig sau atsaką par kìtus žynius arba jo tarnus gausis. Paprastaj jis didej retaj ìr swietou patem terodies, ìr tas kórs wìjną kartą buo gawęs ji regietì, toumi didiawos o tas kórs krasztą jo rubû buo palytiejęs, taries jau toumi patió pałajmintó essós: kajpogi jis gyweno słaptej patemì gìłumì szwcntos gìrręs.

Jis pats retaj o rasi ìr niekadôs nedawę isakìmû swietou, bet siuntę par sawą kônegus żygowajs wadìnamus, kórims pawedę sawą waldę idoudams lietos arba ukęs łasdą Krywolì buk wadìnamą, ìr lìjpe tó łasdó sawo isakimus swietou skelbtì, kórsaj budas skélbimo isakimû wiresnybęs łasdó iki szios dìjnos ósìtórieię, kajp Kalnì tajp ìr Zamajtiusì, tułosì wìjtosì pas Zámajtius szenden tebiera sakoma» Karuźasis saka, łasdą parneszę „arba kajp asz nekłausisió łasdos sawo wìresnybęs.“ Szenden Lankaj ticziodamìjs senó iprotió waden Lëtuwi skurcze pałka, nu to, iog jis ne raszto, bet łasdos sawo wiresnybęs arba Kuriejû Kuriejo kłausós, neminiedamis to, iog Lëtuwej sawo łasdó ìszgelbieię jus patius trys kartus nu prapulties ìr wergybos: wìjną kartą metusi 1320, ąntrą kartą metusì 1410 nu Kriźejwiû, o tretiji karta m. 1659 nu Zuwiedû. To-ki jo isakimą kìjkwens tórieię kłausytì, nesgi wissospieriausis pakłusnums buo wìssudidiausì pawinastì kajp swietou tajp ìr kunegams. Ajszkèsnej sakąnt isakimą Kurieju Kuriejo wissi tórieię óź l)ijwo walę ir toumi jis didesnió buo óź pati ryki arba kajp szenden saka Koralu. Koumetó yra jis toke waldę igawęs, maź tesąnt tos gadinęs rasztû, negał to regietì; bet ie ąnt źwelgsem kitû tautù wejkałus praeiusiuiû gadiniû ìr mieklinsemos i pradę draugybos swieto ìr jo sósìrinkìmo, matysem tìnaj, iog kunegaj tórieię tìkybą óź pragomą, kórióumi swietą gorino, gąndino dieł sógórìnimo ìr sókrótinimo żmogaus mentos ìr dieł butìno sau pakłusnomo. Lygì dalì toumi patió irąnkió goudę, łajmìno, dziugìno ìr linksmyno dieł ìsztempìmo tos patios mentos. Kad swiets dar buo kajp tarems, ìr tìkieię akłaj i tou kas jem buo sakoma, tad tokémì swietì galybe ìr orumas żyniû buo par daug dìdelys. Toksaj pragumas ne buo butìnaj patìû żyniû pramonió; bet daugiaus dygo patio busîno swieto draugies ìr buo rekalingó ìr naudingô dieł nekórios gadynęs ìr tol jis patwierę, koł ji budas draugybes pakęntę. Kou regam nutìkusi só swetìmomis tautomis, tas pats yra buwęs ìr só Letuwos tauto, kad swiets dar buo kajp tarems, nieko neźìnoię ìr nenumanę pradioie sawo ìsìkurimo, tad ìr jû kónegaj neniekìno tó irąnkió, kórs patìms dìdino gôdą, ôrumą ìr szwentybę o swietì bajmę, nugousti ìr akłą pakłusnomą ikórę: kajpogi tolinkon kónegaj ìszgóldę słaptys, kóriû swiets neaparmanę, ije liemę, sztìkìnieię, burę, wardawo, szwentę, kó swiets gédawo, dejawo, ar rekaławo kālbiedamis só patió Perunó, rejszkę jem jo pagoudą ar karonę; todieł żodys Kuriejû Kurieis ìr io, asaba buo tarema nu swieto szwęntó ìr nepalytemó.

Tą tajp dìdèj gôdìngą wiręsnybę wissódorasis ìr ìszmintingasis wirs wìssódidioie karszatie, beje: 70 ar 80 metû toris tegalieię pasìjktì, kóri nu tajp ôrio ąmżiaus wadìno bałtó gałwó: kajpogi szenden dar Lëtuwis ar Kalnienas gousdamos Wieszpatiou, Karalou, Kónegajksztiou ar Jomilestaj wìsgalintem saka» Wieszpatie, pri tawa bałtos gałwos atejom pagoudos kłuktì, noris but wajkélis asztounioleką metû tóris, wìjnog to nemìniedamis rodo jem wìssódìdiausę gôdą senó dabó. Skyrę ji kónegaj tarp sawęs pagał Dìjvu walęs, pakéltasis diewieię tą wiresnybą lig sawo ąmżiaus gało wiezlybaj ìr padorej ìr niera rasztusì rąndamo, kórs but newertó pasìrodęs tós dìdios wiresnybęs. Wìjnog galieię jis pats jôs ìsìżadietì ìr tou kartó tiktaj, kad norieię po sawęs ąmżiną minawonę ìr garbę swietì palyktì, beje: pats sawi Dìjwams aukaudamas; tokémì atsìejìmì palìpęs ąnt szwentą małką pìrmó sógraudìno pamoksłó kónegus ir swietą sórsirinkusi, kad nelautumes sekti budo ìr ìstatimû sawo tautos o paskou sawi tenaj lìjpę sódegintì dieł numaldimo Dìjwû rustybęs ìr dieł patwìrtìnimo tô, kou buo swietou sakęs; Skełbama yra rasztusi, iog daugybę KuriejûKurieju tokió pragómó pabengusi sawą gywenimą. Saka buk jû buwì nu Brutenio łajko lig paskoujo Kuriejû Kuriejo 51. bet óź tejsingumą to skajtlaus negał gałwotìjs, nesgi nu senû łajkû yra jau itaremó, kou patys jû wardaj rodo, kórìj yra ar pramanytì, ar nu praszalejtiû rìklej sóraszytì. Gintauts buo paskoujonió Zamajtiusì. Nómaj tó KuriejûKuriejo, kóriusì jis gyweno buo pas żynìczę arba szwęntą wìjtą kamì szwęntoje ugnìs buo kurìnama, wadìnos rumajs, ìr tejp szenden dar Zámajtis senó iprotió pamatęs dìdelius ìr wieszpatingus nómus stebiedamos sako è Wieszpatie» kas tìj par rumaj arba kas tìj par ramus.

Waldio tó Kuriejû-Kuriejo buo dìde daugybe kìtû iwajriû kónegû pagał iwajrios jû wiresnybęs ìr iwajriû darbû, kórius abełnaj wadino Wajdelotajs arba Wajdelietajs nu żodiums wajdintì ìr lieta, beje żìnąntys ìr parmanijntys lietos daktus: kajpogi ije nu słaptiû ìr neparmanomû żenkłû walęs Dìjwo jautoies, kórę swietou liemię ìr sztìkìnieię rejkszdamis łajmą ìr ne łajmą atentie, beje: buo żìnowajs auksztoio moksło ìr żìnojìmo, nu ko ìr żynejs buo wadìnamis. Pìrmasejs tarp jû buo regemaj tìj, kórìj wìssadôs rumusì KuriejuKuriejo gyweno ìr dieł to wen jau nu swieto buo gôdojemis óź kìtus kónegus arba żynius. Wadìnos kuriejatej it but kuriejo sunus essąntys, kórìj szwentą ugni ąntwejżieię ìr swietou tejsybę atìjsę, sako jû dwyleką buwós; bet minent paprastą Lëtuwiû skajtlu wìssusì lietos daktusi gał ajszkèj stigawotì, iog jû dewinì tebuo, kajpo artìmiausìje tarnaj KuriejûKuriejo ìr wiriausìje wajdelotaj, be kóriû zìnios nieks nenutìko ukie lietos rekałusì. Kad anìj kitìms wiresnìjsìms żôdi dawę arba isakimus Kuriejû Kuriejo skélbę, tad łasdos nediewieię; bet kittą żenkłą tórieię tà lietaj. Wìssì tìj żynej arba Kunegaj buo be patiû; nesgi nu prityrìmo źìnoię, iog patioutì kónegaj ne swieto wargajs; bet sawasejs rupìnas ìr nieko sau negejd kajp tiktaj wìjnû tórtû. Pats Kuriejû Kurieis kielę i wiriausiję kónìgiszką gôdą, tarp mażujû kónegû, korius swiets pats sau skyrę tarp naszliû ìr bewajkiû, wirus ìszmintìngus ìr dôrus, tejsybę ìr sawą ukę milentius, swieto regieiusius, géro ìr pìkto prityrusias, wìłko nesztus ìr pamestus, didius, gudrinczius, mokìtojus protingus ìr atentę prajau-tąntius, trumpaj sakąnt Dìjwo wirus.

Kìttì kónegaj wadinos żygowaj, kórìj tajpat gyweno, kajp regés, netolìj nu rnmo Kuriejû-Kuriejo, atminąnt ąnt to, iog wens tarp jû szwentamì painedie metusì 999 nukawo S. Wajiieka skełbąnti Parusie krikscioniszką moksłą. Wadìnamis buo żygowajs na żygio, iog ije żygius arba rekałus Kuriejû - kuriejo atlìko ìr jo łasdą arba isakimus nesziodamis skélbę po swietą, mieklinąntes i tou kas só S. Wajtieku nutieko, gał tarti, iog ije ąntwejzajs yra bnwì newen szwęntôs gìrręs ape rumus patìjs Kuriejû Kuriejo; bet ìr kìttû wìssû gìrriû, mediû, upiû ìr kìttû szwęntû wìjtû, kórìj tajpat at-gabintas aukôs dowinas prijèmę ir doudąntems Dìjwû patajką aprejszkę, ape kitus jû darbus niera żìnoma. Paskiaus wadìno jus dwarionìmis, Gódiszkaj Dworzanin, iog pri rumû arba dwaro Kónegajsztì gyweno. Tarp tû buo dar kunegaj Wirszajtej arba wirìszkajtej wadinamis, beje: wìrszìnikaj, reges, iog tó wardó wadìno ne kìtus kónegus; bet wirsziaus minawotus wajdelotus, beję: Kórieiatius ìr źygowus; nesgi pats źôdys wìrszajtej tou rodo.) Praszalejtej neparmanidamis Lëtuwiû kałbôs pramanę tus wirszajtius ipatingajs kónegajs. Tìj wìssì kónegaj wìrsziaus minawotì ne wen szwęntynybiemis, bet lietó ìr ukęs riedó rupìnos, kajp tujau regiesem.

Buo dar daug żiamesniû kónegû, korìj uegyweno parumiusì KuriejûKuriejo, nebuo ne ąntwejzajs szwentû wìjtû; bet po swietą paskydusis mokę ji tìkybos istatìmû, pasakoię jem praeiusiû gadyniû notys, wejkałus sawo tautos gìrdamis dorybę ìszmìntìngû wirû, lygì dalì garbindamis nársybę ìr kątrybę sawo tautôs karejwiû. Reges, iog kìjk wìjno apigardo toksaj kóneg’s buo wìrs ìszminting’s naszlys ar bewajkis nu swieto pardietas. Tarp tû kajp jau mìnawojau buo Tyłosonys ìr Lygusonys tejsiaus sakąnt Lidusouys nu żodio lidietì, korìj pałajdosìnó mìrusiujû rupìnos, kajp wìrsziaus minawojau. Jłgajniou paklydós jau butìnaj pìrmoie noumonie ape Dìjwą buwusis dar wadìnamis Zwalgionys, kórìj łajmą ar nełajmą moteriems liemusis. Pôtionys, kórìj nu undens putû rejszkusis atentę. Wiejonys wadìnos, kórìj liemę nu wiejo. Pustionys nu putìmo, kórìj anputìmó sawo dwasęs ópas ir łouszumus gydiusis. Zejstionys, kórij patys sawi żejdusis dieł nu małdymo Dìjwû. Burtionys, kórìj só pagałbó pikto liemusis. Zwajsdionys kórij nu Zwajsdiû atentę rejszkusis. Wadìnos dar Potìnikais arba Ragótejs, tìj kónegaj, kórij ant szwęntiû aukaudamis arba potôse gérdamis ìsz ragû gieryma łajmino ìr swietou dalìję, kajp tujau matisem. Ąnt gała buwuses dar ìr motriszkosęs kónegiemis, wadìnamas, beje: naszles, bewajkés, kôrios mìrós sawo wìriszkiems stoiuses i kónegès, kóriû darbas buwęs kórstytì szwęntą ugni ìr jautojentems nekórìosì notiesì rejksztì łajmą ar nełajmą; wìjnog żìnoma yra, iog tarp naszliû buwuses kónegiems ìr mergates. Wìjnas ìr ąntras czistatą óź wìssópìrmiausi istatìmą torieióses ìr saugoiuses o je kóri ji parżęngę, tą kajpo ukęs noudiemę Dìjwus maldydamis gywą sódegìno. Majtìnos kónegaj aukomis arba dowìnomis, kórès swiets kas dìjna Dìjwams dawę. Maźusius kónegus majtìno gywentoje tôs apigardos, kórioie ije gywendamis szwęntus darbus atlikdawo.

Kónegû darbas buo rupìntìjs garbì Dìjwû ìr óźłajkìmó tìkybosistamtimû, ąnt kôźnos szwęntęs arba wìjsziû pasakotì swietou sósiejusem nu wìssû senujû łajkû, sawo tautos wejkałus, karès só neprietelejs, didès pargalès ar noupolns, badus ìr marus praejusius, idant swiets żìnotum kajp kokioie dingstie tór elgtys atentie, kas buo jû tìkybos wìjnó dalì, trumpaj sakąnt łajmàs ìr nełajmàs sawo toutos praeiusiû gadyniû swietou minawotì wìjnybę, dorybę, ìr klauti tarp wìssû ąntórietì, rtipesningus goudziotì, nemokąntius pamokytì, nuwargusius szelptì bocziû probocziû wejkałus minietì, doudamàs Dìjwams apieràs priimtì, szwęntàs wìjtàs gerbtì ìr ąntwejzietì, swietou Dìjwû walę aprejksztì, ìssìjautotì ìr źìnotì atentę, kótintì swietą wiltì ìr bruktì jem mejlę artìmo, kou szenden patarmie minawoiema tebstìgawo ìr tejp sako, kô pats nenori, to ìr kitam nelinkiek, arba kas tau netìnk to ìr kìtam ne darik. Tìj kónegaj newen patió Dìjwa moksłó, bet ìr patios ukęs rekałajs rupintìjs tórieię; kajpogi kiełusès karęj lygè só swietó i karę tranktì, grómontes só nepritelejs priszakie jû stowietì, karejwius drousìntì ìr skatintì, idant negórtum patys ligej kariaudamis rôdę kajp kąntrej rejk mìrtì; żinotì wejkałus sawo tautos, ìr pasakotì jos swietou, kad żìnotû ìr neóźmirsztû, garbintì ìr mìnawotì garsius karejwius ìr ìszmintingus wìrus, kórìj daug gero dieł sawo tautos buwo padariusis, idant kìtì sektum jus ipieden, walgie ìr gierie nu lapumo ìr ìsztìżìmo wissus saugotì, mokytì swietą ne ìłgajs pamoksłajs, bet patarliemis, idant koźnós mìniedains kélys żôdius primintu sau it stiprej ir moksłą tusì żodiusì óźrakìntą isìdietum ìr toumì kóźnós żnotum, kokioie dingstieie kajp jem re’k elgtìjs: todieł pasakoię pasakàs newen dieł daug żìnoiemo, bet ìr dieł igudinimo jannoumenęs i kłausìmos, idant paskou kìtą gìrdiedamis pasakojenti sawą rekałą, spierej galietum ji parmanitì, kajp jem re’k elgtìjs toie dingstie; to dieł je kas tou wìs atlìko, kajp rejkint, toksaj Dìjwowiró kajp sokiau buo wadìnamas.

Aukausìnas buo iwajres ìszkìlmines, ìszejgìnes ìr kìjmines, kórès wissadôs swiets sósìrinkęs atlikdawo ąnt kałnajs, kałwomis, ar ąnt akmìnìmis po dìdelejs dìdelesnejs oużoułajs. Jszkìlminiemis aukausìnomis wadinos tos, kóres łajkę pats KuriejûKuriejis bałtajs rubajs lig źiamęs ìłgajs apsìdaręs, só képurì trejnejtìszkó ąntsiôżęs, ąnt kórios wìrszó auksó bor-bułas spindieię, kórem tarnawo Wajdelotaj apsókou szórmó oudamis, akiwajsdo wìsso swieto sósìrinku-sio i pażìniczi, kokèj noris essąnt ar busìnt notìj; beje: badams ar marams, gìjdroms ar dìdims twa-nams ar audroms dìdelioms ìr bajsioms kariems kęłstąnt arba jès nubengós. Kad ìszkìlminę auką atlìjktąnt dumaj degąntiû gywoliû i padebesius kìłdamis ruko, ugnìs, szwenta oużouło medejs kórstoma paszkiedama twaskieię, pas kórę kónegaj sóstojusìs sótartìnès gìjdoię i trimìjtius pusdamis, swietas tó tarpó tìłó mełsdamos dóksawo. Kad KóriejûKuriejis wajkstioię pri szietros gìjdotoiej pìrm jo eję só żaisłajs ìr kąnkliemis po jo parindioa, kónegaj ir kóneges szwęntus żenkłus neszdamis. Je auka atlìjktama buo, karion ejtąnt, tad pabengós ię wajdelotaj neszioię pintìnie sawo Kórieiû Kurieji tarp karejwiû rindosì stowintiû, kóri ìszwìdęs swiets parpoulę ąnt żiamęs, o szìs ìszwituręs raudonu wielawą arba paparti idawę karejwéms każìkou ąnt jû barstydams. Pabengós małdą, ìszdaliję auką essąntìjsems, kas tujau parsìkìjtì i didelę bet padorę bewajdû ìr liebausinos gierinę. Wìs tou atlìkdawo łaukì; nesgi jû żìnìczęs buo bestogû o patius szietrus medej tekliestę. Pawestoie dìjna atlìkìmou aukôs buo wìssadós aiszki ìr gajdri, je kanakadôs nuliję, tad tou tórieię óź Dìjwû rustybę. Raduses tajp didej notìj, iog pats Kurieiû-Kurieis tórieję swietou pamoksłą sakytì ìr pamokytì ji, kajp jem toie notie rejkieię ełgtìjs, tad rodìdamas swietou, iog tou ne sawó pramonì, bet Dìjwù isakymó rejszk, ìr iog tas, kou jis sakę patì tìjsó yra, dieł patwìrtinimo jos palìpęs ąnt szwentós oużouło małkôs pażiniczie pats sawi sódegìno, kajp wìrsziaus minawojau.

Jszejgìniesì aukosì, beje: ąnt metìniû wìjsziû arba szwentiû aukawo wìrszajtis ar wìrszìnikas wajdelotû arba żyniû, sósìrinkós tajpat swietou wìjnos apigardos i paszìetri po wìssudìdelìji oużoulą, kame szwenta ugnìs kurìnos. Wìrszajtys paiemęs dounôs szmoteli ąnt tôrielu ìr mìdaus kauszą ar taurę ìr toumì neszìns trys kartus apeię ape stałą ìr tenaj padieię douną ìr taurę. Tad pri aukóro ìr stabo szietrì stowentio meldies pakajtomis só swietó gìjdodamas kajp wìrsziaus regiejom. Jłgajniou douną walgę, paskou pasìlenkęs neprikìszdams rąnkû paìemę só dąntìmìs taurę, kórę kéłdamas pamażó ìszgierę, paskou nulenkęs gałwą tajp stajgó knióżterieię, iog taurę par sawi ìsswìjdę i óźpakali, kórę stowentìje akys ìszplietìj tykoię nutwertì lig ąnt żiamęs nennkrintąnt. Wieł pripyłusis ię midaus stati prisz wirszajti, kórsaj pasimeldęs ìr dounós óźkąndìjs ìszlenkę wieł ję ìr par sawi ìszmetę ìr tìjk kartu buk tou daręs, kìjk galybiû Peruno noriejes pagarbintì. Ta małda tajpat pasìbengósì gierinì: kajpogi wìssì walgiusis gywolus aukautusius ìr mìdû gierusis linksmindamôs.

Kìjmìnę auką pats nómu gaspadoriós atłajkęs: tokió pragómó: ukąntęs ar żajboujint ìr ìsz tôło krószaj krokąnt ar kitaj kokèj bajsè notìj gorìnąnt, sejmìnikas paiemęs wìssuskaniji walgi; tąnkej łaszìniû palti i kókszterą ikabìnìjs, kèpurę nuożìjs apneszę trys kartus apsok sawą rugius ar warstą trigubej tajs żôdęjs melsdamas Peruną, sawą Tyti «Perune Dìjwali ne muszk ąnt mąno jawajs to Kìpszo, melsió tawi szì paltì łaszìniû.» Nesgi tarema buo, je jis sósìgrums só kìpszó ąnt jo jawais, jem nu to dìde ìszkada arba zała nutìks; kàjpogi szenden dar yra sakoma, iog Perkuns wìjis Kìpszą, kórs noriedams nu jo ìsspróktì, jau po akmini, jau po medi lendous, kad szis ne só skóbietum jem sawo wìlìczì ousiaustì. Peruns dìrdìnęs Kìpszą par wis pawasari, kad jis swietou daug pìkto daręs wiejó, szaltió, snìjgó ìr twanajs. Tajpat rudinop, neleisdams swieton tolesnej wasoró dziaugtìjs, jawû nu łauko nuwalytì, mediû żaloutì, wissą gamtą gajszìnęs, it tarsi noriedamas kad swiets prapołtum. Jr tajp szenden sakoma tebiera» musû wasaroji gìltìnę parowę arba pasóko. Peruns draudęs Kìpszą óź tou, iog żmoniems pìktą daręs, o swiets regiedams sau jo tokę głôbą, Łabdarió ji wadìnęs. Audraj praeiós gaspadoriós linksmindamos pakielęs nómìszkeins pôtą arba gierynę, iog ji Peruns nu tôs nełajmôs paglemźtì tejkies, todieł szìs jem diekawadams ìsz dziaugsmo pats só szejmìnû beswekas łaszìnius sówalgęs.

Lig nepradiejós pasakotì ape senowęs szwęntès, rék pìrmiaus tou stìprej ìsìtieptì, iog senowie Lëtuwej garbino Dìjwą ne wergdamis ìr rupìndamijs. Taj ìr jû szwęntes buo minawoniemis linksmû uotìû, kórès mìnawodamis dziaugies ìr linksmìnos Dìjwams diekawodamis ìr wens kitą wajszindamis, kajp yra kétures dalys metû łajko, tajp buo atlìjktamas kètweres szwęntes arba wìjszes nu żôdio wìssi. iog wìssì sósìrinkósis wens kìtą milieię lìnksmìndamìjs, szenden dar tou mìniedamis senó iprotió ąnt krikscionû szwęntiû sósirinkósis, gentys ìr sósiedaj tór pasilinksmintì.

Pìrmoie szwęnte buo pawasario Trimpos arba Jôręs szwęnte wadìnama, kórę kìjlè ledą ìsspìrós ìr żìjmaj padribós szwęntìno tokió budó. Wìssópìrmó koźno apigardo żìjmaj padrinbąnt wissós swiets tìjkies wissoutinaj, ału darę, pyragus, źuwi, mesą képę, paskou só sawo Dìjwo dowinó sósìrinko i ertus nómus: regès pìrmouję dìjną Bałąndio mienesęs. Tó tarpó mergates pasìpouszóses ìszeię ąnkstìj ìsz kìjmo i gìrrę rytû linkon, lig tìnaj pìrmije saulęs spìndulej twiksterieię, jos parsìdariuses, i bałtus drabużius bassas griźo nómìj dajnioudamas ìr skéłbdamasiog pawasari sótikóses, wissas linksmas szokiniedamas ìr ratoudamas, parejuses i tou kìjmą, kóremì wìssì buo sósìrinkusis, aprejszkę nómiszkèms ìr sósiedams linksmą jôrę arba pawasari, korìj prasìdziugusis tó linksmó nauinó sóeję i wìdu, kamì żynys tajp wadìnams kónegs mìdaus kauszą ąnt stału arba skomiu stowinti paiemęs tus żôdius sakę» Oj Wieszpatie Dìjwe musû Pergrudi Perune, kórsaj sawo galybì, sunkę żìjmą nu musû pawarej, tejkès mums jawus musû sìetusius ìr sìetìnusius wykìntì, idant jejs dziaugdamìjs tawi garbintumem, augink szakélès i szakàs dieł uksmies żmogou ìr gywolou, łapodink medius, kraudink żìjdus, mesgink wajsius, ìr brąndink, idant żmônys, gywolej, bìtys ìr pauksztej gautum sau peną ìr toumì dziaugdamos tawi garbintum. Zeldìnk żolès, weję, puikàs, ąnt wìssu żiamì, mes dabar tawęs mełdam szìrdingaj.» Swiets atsakę tó pragumó, linksmą pawasari mums pagrouźìni, tó łaukus ìr darżus gajwìnì, gìrès żaloudìni, sótejk wìsso tô kô mums re’k, idant dziaugtumemos ìr tawi garbintumem» Po tos małdôs żynys ikąndìjs taurę ar kauszą neprikiszdams rąnkû pargałwą ìszmetę tósztę, kórę óźpakalie stowintìje wieł pagrobę lig ąnt żiamęs nenukrintąnt. Tad pripilę wieł mìdaus kauszą ìr dìdej drowiedamos pastatę prìsz kónegą, kórs ję paięmęs wieł meldies tardams:» Oj tó małoningas Dìjwe Perune weczasis tiewe żwajsdikstì, kórs wìssus gużi szìlìmó sawo ìr wìssìms źìbìni saulì, sótejk mums źìburi, szìlimą, tó kajpo wieszpats saugok mus ìr wajsius musû szi metą nu żajbû, kruszû ìr audrû bej wietrû ìr nu wìs gadinąntio Pykulio» Po tôs małdôs żynys wieł ìszgieręs mìdaus taurę metę par sawi i óźpakali tokió pat budó, kajp ìr pìrmó, kórę stowintìje nutwierę ìr wieł ję pripìłusis mìdaus lìjpę pakarcziou wissìms po taurę ìszgertì pradieiós nu wìssógodingoio wiro. Paskou wieł pripilę taurę midaus ir pastati prisz kónegą, kórsaj paiemęs ję tajp meldies» aj Dìjwe Perune Pìlwytì gajwink rekalingó lytó ìr rasó musû jawus, żolès ìr łapus, pripìldyk musû płatès stogìnes ìr arodàs wìssó toumi kó mums rejk, idant toumi dziaugdamôs tawi garbintumem» & &. Po tôs małdos wieł ìszgieręs taurę ìszmetę par sawi, kórę wieł pripyłós dawę swietou gérti pakarcziou, kórsaj pagierós jemes gìjdotì ąnt garbies sawo Dìjwo Peruno. Tó tarpó kónegaj aukawo aukàs gywoliû Perunon kajpo Pergrudiou, Zwajsdykstiou ìr Pìlwytiou, kóriû paskou mesą swiets walgydams gierę ìr lìnksmìnos. Tou Jôrę tórieię óź globieji ìr óźtarytoji wìssû gywoliû óź wis arklû; nesgi szenden dar gywentoje stôkôdamis paszaro ìr nesółaukdamis żìjmos gało dejou, tajs źodejs» Aj Jôrótale! Jôrótale kame essì! ape kório priwałumus wìrsziaus mìnawojau.

Wajnìkû szwęnte arba wìjszes.

Basztìnikaj raszo, iog pradiejusis szwęntintì Bìrżelio galì ìr szwęntìnusìs par 14 dìjnû. Szenden pałakus tôs szwęntęs waden szwęnto Jono naktì, kóri wìssìms yra zìnoma, rodos, iog szwęntìno tą szwęntę mìnawonè ikurimo arba sótwierìmo szios pasaulęs ìr wìssôs szejminôs. Pagał noumonęs ìszmintiû tos gadynęs buk Peruns ìszperiejęs auksztybiesì wìssą sótwierìmą regemą ìr neregemą ìr wìssó szìłtouię dìjną ìszlejdęs ji i pasaulę tôkió łajkó, idant galietum tìnaj prakóstì, dieł didesnęs dar głobos idawęs tà szejminà ugni, idant szìldydamôs kótintumes; nesgi szenden dar senó iprotió yra sakoma «tou żmogu yra Dìjws lejdęs ąnt swieto,» ne sako yra sótwieręs, kórs żôdys szenden tebesós rodos senowęs noumonę twìrtintì, oź wìs, iog patiosì pìrmosiesì Lëtuwiû kristionû kningosì ìsspaustosì 1540 ape sótwierimą swieto pagał raszto szwęnto, wissór wìjtoie sótwierę sako, lejdo, ìr tajp lejdo saulę, lejdo żwajsdès, lejdo źwierys ìr pauksztius &, it but kajp koks tiewós perą ìszgużìjs palejdęs i pasauli, kou tegaliejęs atlìktì tokió łajkó, kóremì nulejstas peras nepragaisztum pasaulie; nesgi żìnoma yra wìssìms, iog ape S. Joną ôras yra wìssó jaukésis ìr małonesis. Todieł rodos, iog buo szwęnte kajp sakiau minawonè tôs notes ikórta, kórioie wissàs sótwierìmas buo sawą pradę gawęs. Todieł diekawodamis sawo Perunou arba Titiou, kórs jus sawo szìlìmó ìszgużęs kótìno, dìrbo jem ìsz jaunû berżaliû szietrus po kórius wajksciodamis meldies ìr diekawoię; nes kôkés tos małdas buo ìr kajp meldies niera rąndama rasztusì, tìktaj yra żìnomì kélì żodej wìjnôs gìjsmies, kórę pradie, damis tajp buk gìjdoiusis» Tytis lejdo, Tyties lejdoarba kajp szenden kad baźniczęs, kałbo sako, Tytys sótwierę, tytys sótwierę, kóriu żodiû praszalejtej Gudaj ìr Teutonaj kajp wìrsziaus mìnawojau neparmanidamis paraszę, iog Lëtuwej Kalnienaj ìr Zámajtej garbinąntys Dìjwą wadinamą didys Ledo, nu ko paskydo paskou jû rasztusì niekû żaunas, no Gudaj newen tus żodius; bet ìr wìssą Lëtuwiû senowę pasawìno stìgawodamis, iog tas dìdys Lado jû Dìjwó buwęs. Nesgi żodys titys jems kłausąntes pasirodę it but didys, o żodys lejdo it lado essós, kajp wirsziaus mìnawojau; bet kou tìj źôdej jû kałbo rejksstum, patys nesóprąnt ìr neżìno kajp jus ìszgóldytì. Prìsz tą szwęntę ejęs swiets i szwęntàs uppys ìr eżerus praustìjs bej masgotìjs, idant jaunais taptum, ìr kas wìs atlìko, kajp buo istatyta, tas radìjs wìjnó wałąndó dìdej ìszmintingó ìr galieięs regietì pìktus żmônès, żawietìnikns ìr raganàs. Nebuo kitos linksmesnęs szwęntęs; nesgi pagał pasakû szenden dar mìnawojemû tou rytą saulę tąncewoiusi, paskouję nakti tôs szwentęs degìno tus szietrus ìr linksmindamos par ugni szokìnieję, it but mìniedamis, iog nu szìlìmos prasìdieię ìr szìlimó gywo. Tajpat ąnt tôs patios szwęntęs abydàs sawą wens kìtam dowinojusis, par tą szwęntę wissì lìgì buwusis, kajpogi didztórtej wargdìjnius słaugiusìus. But kas budama, wìjnog szenden yra gejstìna, idant żìnowaj Lêtuwôs kałbôs sórinktum wissus pałakus dar tebesąntius, óź wìs dajnès szenden dar daugio wìjto mìnawoiemàs netìkiejìmó bet iprotió senowęs łajmingû praeiusiû gadyniû. Kô gał dar daug rastì Kórszo parubeźiusì, kór Zámajtys ìr Zamgalys arba kajp szenden kad sako Kórsziniks sósìejósió linksmìnas senû dìjnû iprotió, it but dar mìniedamó, iog anoudó ąngis buo tìkrouió broló, nes iłgajniou nedorybe swieto parskìjdę judó dieł sawo naudós.

Apjawiû wìjszes arba szwęnte.

Apjawès gierę jawus nu łauko nuimdamis, tokió budó. Ant kałwu padieię akmini aukurou. Je daug swieto buo kónegs, ie maż pats gaspadoriós iszejęs jawû piautì só szejminó ar só tałkó wìssì linksmindamìjs, iog jaunos dounos priłaukę, wissópìrmó só-piowęs gaspadoriós piedą pa mowę ąnt szmajkszti ìr padirwie pastatę. Paskou diekawoię Pergrudiou Perunou, iog jawus pawykino, ìr meldę, idant patims beswejkims lejstu jus sówalgytì. Je jawaj buo newykusis, tad małdawo Peruną, idant stìprìntum jus kientietì badą ìr alki degindamis ąnt akminiu aukàs. Po tôs małdôs szejmìna ar tałka kìbo i jawus, kurius netrókdamis nuwalìię. Nubengósis nupynę wajnìką ìsz warpû, kórió apkliestusis gałwą graksztios ìr linksmos motrìszkęs parwedę ię dajnioudamis i kìjmą pas gaspadoriu, kórem padawę ji ąnt bałtu rajsztiu wajniką, kóri gaspadoriós paiemęs diekawoię darbinikams o wajniką pakabino ąnt gembę trobôs galì gôdingo wìjto. Tujau jemę piowiejus wajszinti ìr ragìntì, kórìj gierę ìr linksminos par wìssą nakti garbindamis wìssadós gerus gaspadorius, mokitojus artì ìr sietì, bej narsius karejwius óź lousybę krìtusius, ìr dìdius darbìnikìs, kas szendan dar kajp kalnì tajp ìr Zamajtiusì yra sekama; wìjnog gejstìna butum, idant żìnowaj tôs kałbôs pałakus dajniû dar dajnioujemû sórinktum, rasi ìsz jû ajszkésnej galìetum ìssìjautotì ape tou iproti.

Ilgiû wìjszes arba szwęnte.

Tą szwęntę szwęntìno jawus nu łauko nuwokós ìr rugius pasiejós, beje kajp szenden kad sakoma yra, só wìssó i nómus parejós arba ąnt żìjmos ìsìkurós, nó tad diekawoię Ikuriejou wìsso sawo łabo, aukandamis jem pirmskrajus tajpat walgius, gierìmus, źuwys, mesą, pìjną, medu, mìdu ìr ału wìssamì krasztì. Nesgi wissa apigarda tìjkies tà szwen-tè, mìdu, ału darę pyragus képę. Paskou sóweżę wìs tou, kou buo Dìjws kórem sótejkęs. Sósirinkós swietou i dìdej ertą nómą io kértiesì ìsstatę bosus ìr werpelès ałaus ìr mìdaus, paskou źynej padengę stałus ìr wìdurieie asłôs sókórę ugnì paìłgoutìną kór atwedę ìr gywolus wajnikajs apkliestus wìssokios wejslęs po porą beje: patìną ìr patę. Tad żynej jemę melstìjs tyłó pagał sawo dabôs, pabengusis małdą, iemę łasdomis tus gywolus musztì, wìssì essąntije tou patì darę lig óźmuszou sźaukdamis» taj musû Żamelukiems beje: Zámęs ukiejoms aukaujem ìr diekawojem, jog mums szi metą musû jawû, darzû, pìjwû negadìnot, o nu ugnęs gelżìjs, marû, badû ìr wissokiû neprieteliû mus saugoiet.» Nó tad képę ìr wìrę mesą pamusztujû gywolû. Tó tarpó motriszkoses óźugnie siedósios kwìjtiû płonius sykejs wadinamus ąnt ąnglimis képę ìr ìszképtusius par ugni mieczioię wirìszkìjsems walgytì. Zynej tó tarpó pamoksłą sakę swietou ape dabą, budą żmoniû, ape rekałusukęs ìr lietos, ape narsybę ìr kąntrybę garbingû wirû kariesì krìtusiû. Paskou tajp sógraudintì żmônes nu kónegù, kożnós sznipżdieię jems i ausi sawo kaltès ìr noudiemès, kórsaj pagrobęs ji óź płaukus sólasdó aptalżę, iog jis netejp elgies kajp rejkieję doram źmógou, koźnós nukęntiejęs tajp sawą pakutą nusìmìnęs spudìno szalin. Tou wìssims atlìkós, paskou grobę patem żyniou óź cziópriną ìr ji tajpat aptalżę, óź jo noudiemès; iog ne tajp elgies, kajp iem priderieię; żynys sótajses sawo drabuźius ąntrą atweji sakę pamoksłą motrìszkôsioms, idant ukęs wìlkiejomis butum, wirû sawo kłausytum, nómus gérbtum, doromis motìnómis ìr doromis gaspadìniemis taptì tejktumes. Nó iwedę só ìszkìlmì graksztę mergatę bałtaj apdarytą ìr wajnikoutą, kori neszies piłną skrejtą képtû płoniû ìr stoies deszìnouiì kojì ąnt żedlu ąnt durû atsìsókósi, o kajrìję koįę pakiełusis turieięs, kajrìjì rąnkó błajwą kaspìną auksztiaus gałwôs ìszkiełusis o deszìnoje rąnko tauragę mìdaus tóriedamos stowieię ìr tokoie stowyłoie budama meldies tajs żodejs. «Wajsgamtos tiewali augink mums lìnus auksztus sólig mąni, kad mes plìkas newaksciotumem.» Tou trigubej pasakiusì wìssópìrmó ìszgierę taurę mìdaus, ąntrą kartą pripyłosì ìszgôżę i kajrìjję pósę zedlaus, tretìję taurę wieł pripiłtą ìszgoźę i deszimouię pusę; paskou ìszbierę auksztim węnkartó ìs skrajstą płonius. Tada krìtusiusius i deszìnoję pusę sedłaus wìssì walgę, okajriosęs pósęs płonius adawę wiełiems korius, nuneszósis i kapus i żiamę sókasę. Je mergajte aukauinti ąnt wìjnó kojì isstowieię, ąntró sedlaus nepriminósi, tad atenti metą wylies didios brąndôs ìr jawû wykìmo; bet je sókajrì palytieię sedlu, tad rejszkę atenti metą, newyksentius jawus. Paskou motriszkôses sósìkibuses toncewoię arba tópìniawo dajnioudamas «imkémos warpstès, rìjskem koudelus, statykém staklès wajsgamta ąnt musû sósìmiłs, nesgi Beniute wìssó augałotoie musû mergate ne nìkste-rieiusi ąnt wìjnó kojì ìsstowieię.» Ąngało sósiedós wìssìms pridedelej ìłgû stałû walgytì szwęntôs mesôs, źynej nupiowasis po kousneli mieczioię i nômo kertés żemelukiems arba wieliems, taj yra dusziems ąnt żiamę bałdąntioms sakydamis «Dìjwe Zampati priìmk musû małdàs ìr aukàs ìr lejsk wielès ejti pri musû stałû tû walgiû só mumis walgytì ir ragautì.» Toupatì darę ìr sógierimajs nulajstìusis wissû po truputeli ipastalę; paskou patys gierę ìr linksmìnos i trìmìjtius pusdamis, gìjdodamis ìr szokiniedamis. Ta szwęnte buo szwęntìnama mìnawoné mìrusiuiû; diełto wadìno ię Jlgiemis it but ìlgiedamìjs mìrusiujù ton darąntys, arba wielû dìjnas, nuto iog wiełes, ąnt tos szwęntęs waiszìno. Nesgi patys budamis wìsso partekì gajliejos, iog pritos Dìjwo dowìnôs niera jû gentiû ìr pażistamuju mirusiuju: todieł darę jems minawonę wajszindamis jû wielès par 4 nedieles. Wajszino wielès; dieł to, iog kajp wirsziaus sakiau, buo duszes neatlìkuses wìssą gywenìmą szemì swietì arba nepałajdotas, tadieł baldies ìszbaduses ìr giwusius trókìno ìr jems pìkta darę, todieł jès tìldydamis wajszìno, idant pawalgiuses nurimtam ìr nebsoustumes. To dar neganó buo, szwęntę bęngdamis, kóri ìlgiaus ne par dwę nedielę peteko, eję paskou i kapus ìr tìnaj wieł łapìniesì ìr szietrusì walgę ìr szmotelus napiaustydamis mieczioię po stałą ìr gierimus tajpat łajstì tardamis» ekét pawalgiuses ìr negadinkét griźdamas musû jawû, » ąngałû gało kaułus gywoliû aukautujû ìr lìkusiusius walgius i kapus ikasę ìr tìnaj raudoię mìrusiuiû sawo gentiû ìr karejwiû karie óź lousybę krìtusiuiû, kórę małdą wadìno raudìnì. Tokì dabó szenden dar Lëtuwej apgudusije ape pilys Bałostekę, Oświetę Oułą Tripencziû ir Pynę uppys gywenąntys tos raudinęs mìnawonę ąnt kapais tebdaro ìr walgius tìnaj tebnesz bej raudynì wadìn. —

Kaliedû wìjszes arba szwęnte.

Kaliedas Letuwiû senoie kałbo rodo sósìtìkìmą senoio łajko só jaunoujó, beje, senû metû só jaunasejs. Tą szwęntę szwęntìno pradiedamis naujus metus o bengdamis senusius. Wadìno kaliedomis nu żodio kaltì; kajpogi mìnawonè præsiusiû metû kałą gaspadoriós i trobos sìjną wìni arba ragą o żynej i żìniczęs sìjną plytą murìię dieł metû żìnios, kajp wìrsziaus regieiom. Szenden dar Zámgaliusì arba Kórszìnykû nómusì gał regietì balkius ìr sìjnàs podwę rindę prikalinietàs brìjdiû ragû, kórìj jau patys, jau jû szakas metû skajtlu rodo. Niera apraszytû nè małdû nè aukû tos szwęntęs, wìjnog nu jos pałakù, kórìj kamì nekamì beóźlìko, gał dar sektìjs, iog swiets tajpat linksnìnos, kajp ie ìr ąnt kìtû szwęntiû; walgę grudus szìjną ąnt stałû pas-klejdìj, źynej weizieię i Zwajsdès ìr liemę atenti metą łajmingą ar nełajmìngą pagał to, kókés żwajsdes pìrmó paregieìę. Paskou wìłko błuką par kìjmus, beje: senusius metus tabałus muszdamis, kóriû prade dajnies toie dingstie dajniouiemos toké yra. Paskou tou błuką sódegìno, kajpo sunkį prajusiji metą wìłdamìjs, iog atejnąntesis metas bus daug lengwesnis ìr nereks tajp sunkéj dìrbtì, kajp præjusiji metą. Sódegìnós senusius metus, motrìszkoses tujaus parodę lielę ìsz medio ìszdrosztą, kórę wirìszkìję grobstę, bet motrìszkoses ię pasloepti tórieię, idant nebmatìtum ìr nebìjszkotum.

Tarp tû metû szwęntiû arba wìjsziì, buo dar mażne sakau pawìjszes arba gierìnes só szwęntìnybiemis sónertas, kóriû aplejstì nieks nedryso ìr tajp ikuręs, apkółas, kósztuwes, skérstuwes, óź wìs budìne ìr łajdosina.

Jkuriemis wadìnos, kad i nauiè pastrunitą trobesi, pìrmouji kartą ugni sódìdì gôdó ineszósis asło sókórę, żodys ikóres, paejt nu żodio kórtì. Tas iprotys tajp buo saugojemas, iog tô neatlìkôs nieksaj newilies łajmingaj gywensis nauiemì trobesie: kas lig szio łajko Kalnì ìr Zámajtiusì tebier saugoiemas; nesgi lig ugnęs neineszós wajniks prostogo ìszkìsztas saugoię naujus nómus nu wìsso pìkto. Ąngis sókurós ugni ilejdo i trobą gajdi ìr wìsztą abó joudó o i asłos wìdóri nauiosęs trobos iejdamis sósiedaj parìtìno dó dounôs kókóló żenklìnąntió wìrìszki ìr motrìszkę, ìr kórs ìsz kókólums berìjtiedamas apwìrto auksztìnoks, tas tarp gaspadoriums turieię pìrmó mìrtì, paskou prietelej gułusis asło naujosęs trobos tórieię tabałus muszti tajp dajnioudamis: «to trobelie gał łajmele dziaugtìjs ìr gierietìjs.» Jszejga bengies gierinì, kórę gérdamis mìnawoię ìr garbìno wirus garsius, garbingus gaspadorius, narsius karejwius, karie krìtusius ìr tus kórìj buo daug gero swietou padarę.

Apkółàs arba gaubjauie, nu żôdiums gaubtì ir jawaj; tajpat gierę jawus kóltì nubengusìs: szejmina nukułusì paskouji rytą, eię nómìj neszìna grudû pripiłtó rakąndó, kórę resnasys wìrs padoudams gaspadoriou aprejszkę, jog nubengę jawus kôltì, ìr link jem beswekam jus walgytì. Bęngas szenden dar ta ìszkilme tajpat gierìnì. Trumpaj sakąnt, kóźną iłgą ìr sunki darbą nubęngusis linksminos tajp kajp kad lìnû apmìnàs nesenè dar tebgierę. —

Buo dar tarp tû patiû iprotiû ìr kìtas it patiû nómìszkiû linksmybes, arba gierìnes, beje: rudìni gywołus pawałgaj pamuszós, priłajdus ìr parszus paskérdós, żousys ìr ąntys papiowós, gaspadoriós wajszìno sawo szejmìną deszromis, wiedarajs, riauszejs, kogalwiemis lig parsiwałgant, kóri wajsze wadinos skérstuwiemis. Tajpat roudìni bitys paszłoustius, mìdu ar ału padariós ragìno ìr wajszino, gaspadoriós sawą szejminą, kóri wajsze wadìnós kosztuwiemis, nu żodio kôsztì arba gôźtì beje: it but gaspadoriós Dìjwo dowìną sawo bótoie tinkamam pagożęs walgytì. Óźwìs gaspadìnes noriedamas sawo raugó pasìgìrtì sawo szejmìnaj, ragìno nómìiszkius pasìlinksmintì, kórìj gérdamis wìssados gyrę gierìmo raugą arba rauguti; praszalejtej neparmanidamis jû kałbos paraszę buk Zamajtiû Dìjw‘s essós raugutis. Kokę daba tebsaugo wìsso senoie Letuwo ape Pinos pilę ìr Trepencziu uppi iki szè dèjna.

Ligônìs regiedamos mìrsis pawodino pas sawi kónegą, kórsaj ji dìjną ìr nakti sargìno ìr łajmìno mełsdamos; rodos, iog tìj kónegaj Lvgusonys ìr Tyłósonys wadìnos, kórìj jau yra mìnawoiemis sąndarose metû 1249 tarp Kristionû ìr Parusienû Tìj kónegaj sargìno lìgónys łajmindamis, lig ąntrą kartą jaunam mienesiou istoint, kórió łajkó lìgonìs maldydamas Dìjwû rustybę paskouius apżadus darę. Je tas nemacziję, tad kónegaj nueiusis i pażìniczę pas szwęntą oużoułą ìr tinaj ìsz rausósis pìrkszniû ìsz szwęntos ugnęs dawę lìgonìj gértì, kajpo wìssódìdiausę wajstę, kou ìr szenden dar senó iprotió tebdaro gumboudamìjs. Je ìr pìrksznys nieko nemacziię, tad gentys sóeiusis terawos tarp sawęs, kou tor wejktì so lìgonió, je gentìms pasìrodę nebìszgisys, tad lìgonis, je torieię wakû pałajmìnęs jus mażouji sunû pakiekę sawo kaiszinczió pagał ukęs dabôs, isakęs jems wìjnybie ìr mejlie tarp sawęs gywentì. Tajp pariediós lingonìj jo gywenìmą ìr atsiswejkinós jem só gentìmìs ìr sósiedajs, kónegaj ąndieiusis ąnt jo gałwą pagalwę arba poduszką nutroszkìno; nesgi jems rodeis, toksaj smertys Dìjwo małonì essós prìsz sôpulus, kórius lìgonìs kęntietì tórieięs sunkioie lìgoie. Tó tarpó besergęnt dar lìgonìj tìjkies jau i budìnę, darę ału, mìdu. Mìrós jem tujau szìłtó undenió numasgoię nabasztìką ìr apmôwusis bałtajs marszkinejs padieie szałto wìjto; nesgi mokieię nabasztìką tajp sószaldintì, iog jis newen par kélès nedidès, bet ìr par kélius mienesys negédo, kokió pragómó, to niera szenden rasztusì rąndama. Paskou siuntę prajowus i gìmìnę mìrusiojo żôdi doutì tolìmìms tolìmesnìms gentìms ìr bendrams, iog tas ìr tas pasìrìnko ìsz szìo swieto, idant sósìrìnktum i budinę. Sóejós gentìms ìr pażystamìjsims i mìrusiojo kijmą, nabasztìką numasgoiusis ąntrą kartą ìkapiemis apwìłką ìr pasodìno krieslì bej waszko żvakès pas noumìrieli óźdegę, patys apgierusis pakarcziou mìdaus ar ałaus po kauszą to patio trobo pasìjnejs sósiedo ąnt soułajs. Tó tarpó raudes tajp wadìnamas metrìszkoses só artìmasejs gentìmis apstoiusios asło nabasztìką raudoię, o sìedentìje pasìjnejs gìjdoię budindamis nabasztìką tajs żôdejs.

Ulele! Ulele! kô numirè. (Tejsiaus reges bus Wëlele ne ulele, dusze nełajdota wielì wadìnos). Ar netórieiè graźę żmoną dajli żirgą, rimtą ginkłą, darbę szejminą, dìdius tórtus, łakius sakałus, grejtus piedsakius? Kô numìre? Ulele ! Ulele, kô nepartekęs buwaj, kô stokoiè kô numìre? Ulele! Ulele! ar netórteię płatę gìmìnę, tórtingus gentys mejlingus bendrus, ko numirè? Ulele! Ulele! kô numirè kas tau kajtieię?» & &. Wìs tou mìnawoię kas mìrósioujou ąnt svieto małonió yra buvęs ìr koumì jìs gierieies ìr dziaugìes gywendamas. Kad tajp budietoie gìjdoię, raudes ligej só gentìmis werkę aszaràs i molo ar stìkło kauszelius łaszìndamas, kórès paskou sópyłuses i łakąnką aszarunì wadìnamą padieię kapusì pas pelenus nabasztìko, kajpo żenkłą sawo mejlęs, je kórs gentìs nenorieię ar negalieię wergtì, tas tórieię sąmdytì swetìmą raudę, kóri jo wìjto raudotum. Jr tejp szenden dar senó iprotió yra sakoma» tas nuraudoię sawo matuszęs, ar tituszio. Lowuses gìjdotì tujau gentys nabasztìko ragìno budie-tojus gértì mìdu ìr ału. Tajp bódieię par kélès dìjnàs ìr naktys pagał to kajp tôrtìngas buo mìrusesis. Nieksaj tìnaj akywajsdo newalgę, parałkusesis tiktaj óźkąndos tyłó óź kakalinie trobo. Toki ipratìmą tórieię óź dìdej dìdi daktą: kajpogi nabasztìkas mìrdamas wìssadôs wìjną dali sawo pełno budìnè pawedę, nesgi jou daugesnej mìrusesis tórieię sau budietojû, jou gôdingésnió ìr garsesnió buo. Jłgajniou atwejû atwejèjs nugìjdoiusis ìr pakarcziou apgierusis, ąnt gało kóźnós wieł pakarcziou ąntgierę pati nabasztìką só Dìjwó jem sakydamas ìr ługoię, idant jo tiewus, gentys, bendrus ìr pażustamusius paswejkintum auksztybiesì nu jo pusęs ìr só jejs małonej ełgtumes, kajp ie cze só jumi ąnt żiamę kad elgies. Paskou Lydusonys ìr Tyłusonys ìszpasakoię gyyvenìmą mìrusioio ìr i wardo jo sakę só Dìjwó paskutìni kartą jo gentìms, bendrams ìr sósiedams, kóri atsìswejkinìmą senó iprotió atmìnamaj dar Ziamajtiusì sakę nabasztìką ìsz nómû ìsznesząnt; bet iłgajniou kónegaj szios gadìnęs, kad jìms giedos nedarytum, stìprej óźgynę. Jszneszusis nabasztìką ìsz trobôs idieię i ratus, kóri motriszkoses lydieię lig kìjmo gało o wirìszkijè lig kapû wìssì raitì, plìkàs kardàs ìszkiełusis szwytroudamis ìr ójdamis szalen Pykuli ìr pìktàs dwasès nu nabasztìko, wadinos lydietojejs, nu tô, iog nabasztìką i kapus nulejdo. Atweźós nabasztìką ąnt kapus padieię i sziaudìnę łową ìr pakielę ąnt malkìnę ligej karęs żìrgą, sejdoką, wyliczès, ragotìnę, kardą ar kaławiju, wìssumejlingouji nabasztìko tarną, piedsakius, ir sakałus, o wargdìjnems numû padargą ìr ugni po malkìnì sókurós degino. Pradiejós dumams ruktì, Tyłusonys ìr Lydusonys jemę wieł gìjdotì garbindamis darbus ìr wejkałus nabasztiko, beje: jo karęs żygus atlìktus ìr neprietelus pargalietus, tąnkéj żmôna sawo wirìszkio gajliedamos lygej só sawo nabasztìkó deginos. Tó tarpó kajp sakiau raudes wìs raudoję ìr aszaràs łaszìno i kauszelius, kitti mieczioię i ugni nagus meszkós ìr łuszìjs, idant nabasztykas lìpdams i aksztybès par żiauri kałną galietum isìkìbtì, kittì pusdamis i trìmìjtius trubìię. Kad jau wìjnó lìjpsnó małkìne twaskieię, stajgó Lydusonys degąntes żwakès auksztin kéłdamis sószóko, regem nabasztìką ąnt bałtu żìrgu żìbąntiusì ginkłusì ąnt petiu sakałą siededenti ìr i dąngu lekąnti didio draugie. Kittì lidietoie wejziedamis i dąngu atsìlìjpę tajs żôdejs» kélauk wargali łajmingaj i ąntrą gywenimą, kóremì nebnowis tawęs daugiaus ne kraugeris Wakytys, nepasałós Gódas; bet tau tìnaj abódó wergaus ąmżìnaj.“ Sógrósdiejós nobasztìkou sópìlę pelìnus i molìnę ar akminìnę indą ìr tìnaj sìgelès, auskarus, żìjdus, karolus, aukso reteżius, senowęs pìningus ìr kìttus brąngius daktus sódiejusis angało pastatę ję i kapus tokió budó padìrptus:

Apsókórtìnaj padieię ąnt źamì kélès ejłàs akmìnû, it patemì wìdorie tô rìnkio, sóskliautę kéturys płóksztius akminys, tarp kóriû istatę mìnawotą indą sópelenajs, kór ìr łakąnką só aszaromis idieię, ie nabasztìks buo garsós karejwis daug neprieteliû pargalieies, tad ąnt gélżìjs grąndi sómowusys kaukolès garsiuiû jo neprietelû potóss indos apatę padieię, ir wis tou óźdengę penktoujó akmìnió. Kar-tajs wìjtoie tu płoksztinju akminii krowę krosui i korę minawotus daktus, beje: indą só pelenajs, łakąnkas só aszaromis ir kitus molio stotkelius só gierało sódieję ir akminimis óźkrowę. Nu tós indos grindo akminys ejłomis i wìssàs pusès it żwaisdies spindulus arba ajszkésnej sakąnt rìndas akmìnû tajp buo i krosni sówestas it kajp ratpiedej i stabulę sókałtì. Ąnt gało tą żwajsdę akmìnìmis ìszgristą ìr krosni apipylę smìltiù kałnô i kiauszi pawiedió, kório dìdełumas buo pagał dìdumo garbies mirusioio, wadìno ji szwentó rôgó, todieł jog nieksaj negalieję jo pakószìntì: nesgì wìrsziaus regieiom, iog kapaj jû buo óź szwęntą wìjtą tóremis. Toki rôgu arba kapus pylę wìssoutìnaj ne wìjnó dìjnó; bet par kélerius metus, kou gał manytì nu kapû Parutęs arba Bìrutęs Pałango, Zywylęs ìr Lìjtuwos karalaus Mintauta arba Mindowęs pas Nanjèpili, Gedemino didiojo kónegajsztio Panemónie. Sópìltì tou rôgu arba kapus mìrusioujui kóznós sau tórieję óź wìssódìdiausę gôdą; nesgi szenden dar noris saujelę żiamiû ąnt nabasztìką łajdoint ąnbieręs, tares jau toumì wìs jem atlìkęs, koumì kałtó yra buwęs, ìr tejp szenden dar yra tarema i netórtingą skolìnìką «óźmokies saka, só łopetó» kad ben ąnt kapus benuskubieczio, arba garbie Dìjwuj dar ąnt kapajs óź lenkiau nabasztìką“ ìr daug óź dìdesni daktą tór sau siniltiû saujelę ąnt nabasztìką ąntbertì, ne tajp bażniczio óź ji pasìmelstì. Tokiù kapû yra dar szenden wìsso Lìjtuwo dìdès daugybés, newìssados ipatìngû, bet tąnkéj gretó pokélys szìntus wìjnusì łaukusì, óź wìs dìde daugybe jù yra Rogaczewo pìlęs łaukusì, pa Niperie, kórius szenden paprastaj Skytù arba Kajlinoucziû Karálù kapais waden, regęs, iog ìr pìlìs patì Rogaczewo yra praminta nu tû kapû rogós wadìnamû: Gudaj arba Lankaj waden jus szenden sawo kałbo Kurhany, gìrdiejau pasakoint, iog ape Naujepili wadìnós swiets tokius kapus Łotewki, ta yra Lëtuwiû kapaj. Paskésniusì dar łajkusì jau kristionimis tapusis nebdegìno nabasztìkû, bet i żiamę łajdoię pridiedamis kardą ar kìrwi, motriszkosiems warpstę ìr koudeli, mìdaus plieszką ìr wakarti, ąngała parìszósys po kakłą nabasztìkou i rajsztio kértę piningû imezgę ąnt kélio, Lidietoie tajp pałajdoiusis nobasztìką, lig ne pargriżusis dar nómìj dalijos jó pełnó tokió pragómó. Pardalijusis pałakus nabasztìko i trys dalys ìszdieloię jus trijosì wìjtosì atstó nu kìto kìtos, wissóbrangiausis daktas buo padietas wissótolimiausej, jou błogesnis artesnej wìssóprastasis, it artìj, tad lidietoje rajtì nokies ìr kórs pìrmesnej prijoię pri wìssótolìmesnęs dalìjs tam ji teko, ąntram ąn troie dalìs, o tretem tretioie pagał jû grejtumo ìr skódrumó. Nu to Wulfstans buwes 10 ąmżiouie Ziamajtiusì, sako, mìrdamis Zámajtej palìkimą sawą negentems bet narusìjsems ìszdalìj. Paprastaj pìrmonjó ìr wìssógerouiô palìkìmó mìrusioio buo ginkłaj, paskou drabużej, ąnt gało niek niekés. Je nabasztìkas buo wargdìjnis, tad ìszdieloię pìningus tokió pat pariedimó pri kóriû lydietoiej tajpat nokies, ìr kórs buo pìrmesnis, tas sau pìrmouji pìningą gawo. Toki noksìnos wadìno Triesìnó nu żodio triestì arba biegtì. Szenden dar milemusius daktus mìrusęs jaunoumenęs tiewaj pardoutì swetìmam óź abydą sau tórietum, bet paprastaj ìszdowìno jos bendrams, idant diewiedamis jus mìnawotum nabasztìkali.

Tajp pałajdoiusis nabasztiką ìr pasidalìjusis jo pełnó lydietoie pagrożo i io numus, kóriusì buo patìjktas walgis só gierìnì stypó wadìnamas nu żodio styptì ta yra: mìrtì; nesgi szenden dar Zámgalys arba Kórszyniks senó iprotió sako» musû Janis nastìpo, beje: musû Jonis nustypo, taj yra numìrę. Cze rejkieię nabasztìko karszinczems ne wen lydietojus, bet ìr noumìrielus wajszintì ìr ragintì, kou atlìkdawo dìdej tylej tokió pariedimó. Troboie grinojì stałus padengę, taurès ìr kauszus piłnus mìdaus ìr ałaus pastatę. Lydietoie tó tarpó rinkos tìnaj tylej, kórims sóejós gaspadìne padieię walgius ąnt stałą, tajp wìssims nułudusìms bestowint gaspadoriós arba kas ìszmintingesnis pratarę tus żôdius lengwaj» Duszeles mìrusiujû, kórioms tìj nómaj mìnawonę szenden daro, garbingû ukìnìkû tû nómû, garsiû wirû karie ìr ukie, godingû gaspadoriû nomusì ìr łaukì óź to nebasztìko duszę ìr pałajdotàs duszelès jô tiewû gentiû ìr wìssû tû, kórìj pasìrinko ìsz tû nómû! Ekszet ąnt szio pasìstìprìnìmo tokì wajszì, kokę musû tórtaj ìszgalieię gieriekietiès tó walgió, kajp kad mes kad gieremôs jusû mìnawonì, walgykét małones źemelukés» Nutylieięs wałandelę wiel tolaus sakę» sieskét, walgykét, kìjk Dìjwaj juras lejd.» Tó tarpó wìssì kìttì ìjdietoje kajp sakiau nuludì wìs tylieię it negywì akys i stałą idurusys, nekórìj Dìjwmeldej tarp jû taries garusì walgiû regąntys szaszoulietius mìrusiujû, tìnaj wałgąntius, ìr gìrdąntys jû sznapszdesi. Je tó łajkó szou łauké neticzioms sółuię, tad tujau tarę, iog koké noris duszele rugo ìr nenor i trobą ejtì, kóri paskou baldyses po nómus par wìssą metą; todieł loubieię szuni óźdarytì, idant órzìnams nu żawietìniko nepabajdytum kokios duszelęs ejtąntios stypôs walgytì. Gaspadoriós nutylieięs wałąndelę ìr apsìżwalgęs i wìssàs pussès wieł atsìlìjpę tajs żodejs» Praboczikét dwases mìrusiniu» Wiel patylieięs tarę» Só Dìjwó kélaukét sau swekas, łajminkét mómis gywoientius ìr tìms nómams sótejkét pakajû. Kélaukét kór jusû łauk, tìktaj griżdamas musû pìjwàs, jawus, darżus negadinkét» Wìssì żámaj kłonioies i wìssàs pusès ìr sakę“ nebier, niedwasęs» Paskou gaspadìne sórinkósi walgius ìsz tauriû ìr kauszû sókoszę i werpelès ìr wìs tou ìszkielè óź łangus, it but mìrusìjsìms ìszkiełusì, kas jus tìnaj sówałgę ìr sógierę toumi nerupìnos paprastaj ubagaj ìr wargdìjne. Tó tarpó troboie parkìjtę masgìnius ąntrejp apwertę skotertès ąnt stału, padieię ąntrus walgius ìr tad lydietoiej sóejusis óstalie wieł meldies ìr pìrmusius kauszus pripìłtus mìdaus ìr ałaus wieł ìszkielę prołąngus duszeliems troksztąntioms, tad patys sósiedìj jemę walgytì ìr gértì ąmżìną atilsi mìrusìjsems sakidamis. Pabengós walgytì wieł meldies óź mìrusiusius, paskou sószławósis troboie ìr primìnioie kaułus ìr truputius nu walgiû je kórìj buo nubìrì sódieię sólìkósejs walgejs i pintinę ìr nuneszę ąnt kapus kórius walgę kas noriedams, paejdamis nukapû tajpat só Dìjwó sakę numìrieliems o kaułus ìr atłajkus walgiû pakasusis tìnaj i żiamę ar i kaulìniczę sókrowusis pagriżo nómìj stypos arba numìrielû wajszęs bengtì.

Nieko niera tajp didej garsio ìr garbingo senowie tarp Lëtuwiû palìkìmû, kajp dabar mìnawotì jû kapaj, kóriû ne żiaurós ôras, ne wìsgajszìnós łajkas, nè smarkómas neprieteliû newejkę par tìjk ąmziû lìg szè Dìjnà ìsznajkintì; noris wìjnus óżau-go jau traszkąntes gìrres, kìttus ìszardę nóźmì neprietelej; kìtus patys Lëtuwej ìszgriòwę aszarodamis krówìnìms sawo waldimierams tenaj aukso ìjszkodamis; wìjnog tìjk jû dar lìko, iog par ìłgus ąmżius óźteks mìnawonè kajpogi wìssór gał jus rastì, kór wen gyweno senowie Lëtuwiû tauta, wìjnus dar só wardajs noumìrielû tenaj pałajdotû, kìttus bewardû kajpo ìszgajszusiû omìnì swieto nabasztìkû. Wełtou szenden sawìnas jejs Gudaj arba Lankaj ìr Teutonaj: kajpo palakajs ìszmìrusęs giminies, kórios karszinczej nebskéłbas, dieł to wen, iog iems tink ta mìnawone, kajpo but essanti jû bocziû probocziù żìłos senowęs palìkìmo; bet wełtou tou daro; kaj pogi patys Lëtuwej tétór dawadus ąnt tû sawo senowęs mìnawoniû; nesgi newiens neparodis nè Góds nè Teutonas, iog but koki garsi sawo wieszpati ar waldimierą, newen atmìnamusì ąmżiusì; bet ìr gilio senowie tokió budó łajdoię, kajp kad Lëtuwej Kalnienaj ìr Zamajtej sawo wìrus kad łajdoię atmìnamusì dar łajkusì, ìr tajp kajp jau wìrsziaus mìnawojau Mintauto arba Mindawęs Lëtuvos Karalaus ìr Zywilęs pas Naujepeli, Giedemìno Panemónie, Bìrutęs Pałangos pajurie wìssìms szenden yra żìnomis. Jr tejp kór wen gyweno senowie Lëtuwiû tauta, wìssór tìnaj paliko jû kapaj mìnawonè, kórìj daugio wìjto iki szc dìjna ìsztwierę.

Senìje Lëtuwej Kalnienaj ìr Zámajtej nie tokió dar pamìniejemó sawo mìrusiujû nekakìnos; nes dewinioms dìjnoms sókakós, nu pałajdoiemo nabasztìko, darę iem wieł atmìnìmą, kóri wadìno dewintìniems, miniedamis reges dewinès galybès Peruno: ąntrą kartą pamìnieię mìrusiji metams sókakós, kąs wadinos sókaktiemis. Ąnt abudums toudums atmìnìmóms gentys ìr pażystamije eję wieł i kapus nabasztìką łankytì ìr wajszìntì, todieł padìrbusis szietrus meldies ìr wajszìno mìrusiusìus kajp wìrsziaus mìnawojau, kóriosì dìjnosi ìr szenden dar tou atmìnìmą tebdaro, ejt i baźniczę ubagus ìr kónegus maldytì óz nabasztìkali ìr kapusì ji apraudotì; pargriźósis nómìj só gentìmìs ìr paźystamasejs wajszen jus tylej ìr nuludusej mìnawodamis gywenìmą nabasztìko ìr maźnè pri kìjk źôdio ąmżìną atilsi jem sakydamis.

Dar nieto nebuo jems ganó, nesgi artìmije gentys patemì apdarì par wìssus, metus beje: lig sókaktiû sawą nuludimą swietou rejszkę. Jr tajp motriszkosès nebalintû drobiû rutulus ąnt gałwàs sau rutuło, nebalintajs nometajs kłasties ìszkìlmiesì, ìr ìszejgosì budamas, kas wadìnôs mìrusiujû tiewû ir motìnû ar gentiû żiławotì arba raudotì: kajpogi toje dingstie sekę barwą ìr budą pauksztio żyle wadìnamo, kórsaj szenden dar nełajmôs paukstìó yra wadìnams, nesgi rudìni snìgsìnt, żìjma spejgousint ar audrosint, tas pauksztis atliekęs ìsz gìrręs i kìjmą kabiniedamos i łąngus dunksno ìr cipcio rustaj skéłbdam’s gaspadoriou dìdius spejgus, pósnys ìr pugàs ar darganàs ìr it tarsi głôbôs sau nu żmôgaus gedaudams. Jt tou pati darę ìr senoses Letuwes: kajpogì żylęs barwó apsìdariuses wajddìnos swietou rejkszdamas sawo rustàs dìjnàs ìr gorindamas, iog tas wissìms nutìksaj, kórios noris pôtàs ìr gierinès sawo artìmû gentiû łąnkę: wìjnog tinaj nelinksmìnos ìr netąncewoię, ìr tajp ta minawone jems małoni buo, iog senó iprotió ligasze dìjnà tą senowęs dabą tebsaugo, ìr tajp mìrós motìnaj ar tiewou wargutes rutół ąnt gałwą norìs nômetą.

Newens rasì skajtidams cze stebieses, iog mażne wìs tas ape noumìrielus szenden dar yra sekamas; bet je primins sau wìrsziaus mìnawotus żôdius Kristionû Kónegû: wìjno pìrm 900, ąntrojo pìrm 700, tretiojo pìrm 500 metû paraszytus, tas nebstebieses daugesnej: kajpogi pìrmasis gywenós metusì 1050 raszo» Zamajtej norìs pagonìs wìssamì wìjnep só kristionìmìs ełgas, tìktaj Kristionû nelejd i sawą szwentàs gìrrès ìr pri sawo szwentû uppiû artintìjs krupaudamis, idant jû nesómajtototum. Ąntrasys gywenós metusi 1200 raszo» Zamajtej pagonys tajp didej yra dórì żmonys, iog wìjno jems wardo Krìs-tionû bere’k.“ Tretesis gywenós metusì 1300 sako» Óź tou re’k Lëtuwius gìrtì ìr pagìrtì, iog noris patys pagonys buo ìr daug Dìjwû garbìno; wìjnog pakaju só kristionìmis sósiedajs wìssadós stangej saugoię ìr jû Dìjwo gywoio garbintì negajszino ìr neżódę.

Sunkó szenden yra ajszkéj kou ape senowęs Lë-tuviû ukęsriedą paraszytì; nesgi krówìnas kares, smarkì neprietelej, dar oź wìs bjauresne żmônìû skauge wìs paspieię ìsznajkintì. Tecziaus kou galiejau dar rastì Lëtuwiû senowęs senû dìjnû rasztusì praszalejtû cze tou ìszrasziau.

Zìnoma yra, iog rieda kóżnôs tautôs wìssadôs kielies nu kónegû, kajpo Dìjwo ìr swieto tarpìnikû, nesgi ìszmintej swieto regiedamis, iog źmôgós nu pìrmosęs dìjnos lig sawo paskouięs karszatęs tór wìssadôs draugie gywentì, kajpogi be draugies nieksaj negalietum ąnt swieto patektì o ìr gìmęs be jôs iłgajniou pragajsztum. Ąntra, regieiom wìrsziaus, iog kôżnós żmogós ìr wìssópajkiausesis tór szìrdie igimtą noumonę ape Dìjwą, kajpo sawo géradieji kórę jis rejszk iwajrejs pragumais noriedams ji garbintì. Tretia, iog żmegós nor wìssadôs lousó gywentì ìr tajp riedytìjs, kajp tiktaj jem géraj gérausej butam. Taj ìszmintej matìdamis toki budą żmogaus gamtoie, norieię tajp sóriedytì żmônys jû draugie, idant kô jems re’k ìr kô patys géjd dieł sawęs galietum pasìjktì. Tó dieiusis tìj kónegaj arba ìszmintej sakìes iems nu Dìjwo essantys lejstajs, idant żmônys pamokytû, kas jems yra géró ìr pri-derąntiô; żmônys regiedamis tokius kuncgus gówìsnejs ìr bóklesnejs óź sawi, tarę jus tìkraj isakimó Dìjwo riedąnt; todieł kłausę jû pamôksłą it walęs Dìjwo.

Taj tajp konegaj pasidariusis terpinikajs tarp Dìjwo ìr żmôniù, môkę jus wìssópirmó, kajp ije tór Dìjwą sawą géradieji garbintì ìr jem diekawotì: kajpo sawo wìeszpatiou; ąntgało kajp patys żmônys tor só wìns kitó elgtìjs, idant małonej ìr łajmìngaj szioie pasaulie galietum gywentì.

Kas buo pradio kìtû tautû, tas pats nutìko ìr só Lëtuwos tautó. Pìrmasis kórs pasakę, jog Dìjwas sawo szìlìmó ìszgużę żmôgu ìr wìssą pasaulę, kórę jis tó patì szìlìmó ąntór, tas sókuręs wìssó pìrmó ugni pradieję jem melstìjs ìr diekawotì, óż ugni tajp dìdę jo dowìną, be kórios żmôgós negalietum gywotì. Swiets pats regiedamas ir żìnodamas par prityrimą, iog be szìlìmos nieko szemì pasaulio ne but essó, tórieię tou óź tìjsą ìr kłausies pasakointio apej busìną Dìjwo, kóri swiets pats sawo szirdie jautę, noris negaliedams parmanytì wìsso to, kou jem rodies źinós ugnęs kuriejis. Paprastaj pìrmoujou kuriojou mìrós, kìts toumì óssijemę darboutìjs, iłgajniou ìr tretesis tou pati darę: tó tarpó swiets wìs mìniedainas pìrmouji, kórs buo pradiejęs ape tou ji mokytì wadìno ji kariejû—Kuriejó, arba Kurietojó: nukô ìłgajniou ìr wìssus tus, kórìj tamì rekalì tou darbą atlìko, wadìno Kuriejù—Kuriejejs, kórìj paskiaus paskyrusis sau tarnus raba pripadietojus paprastaj źynejs arba Kunegajs wadìnamûs atłìko tou darbą:

Iłgajniou tasaj Kuriejû—Kuriejis pasìdaręs kajp sakiau tokió pragumó tarpìnìkó tarp Dìjwo ìr żmôniû rejszkę jems jo norą ìr kou jis żmoniems sakę, tó ije kłausę kajpo żodio siuntìnio Dìjwo sawo, kórs wìssadós pasakę pìrmó jem kou swiets tór darytì o ko nedarytì ìr kajp só wìms kìtó elgtìjs, wìssados stìgawodams żmôniems, iog toksaj yra linkie-jimas jû Dìjwo. Jr tejp padieię jis dieł żmôniû pìrmusius istatimus, ìr saugoię, idant pagał jû żmônys ełgtumes, o kas pagał tû istatimû neelgies, tas nekłausę Dìjwo walęs ìr toki karoię. Jr tejp pìrmasis żynys pasidarę newen tarpinikó, bet riedytojó ìr tejsdarió tarp żmôniû: kajpogi swiets kôwen norieię nu Dìjwo gautì, wìs tô par ji praszę, arba koumet Dìjws norieię swietou sawą norą ìr walę parodytì tajpat par ji jem rejszkę; todieł swiets ji gôdoię kajpo pìrmouji sawo Dìjwo tarną, kórsaj noriedams dar dìdesnej swietou parodytì, iog tokió tìkraj yra, gyweno ipatingaj, prasìszalinęs nu swieto szwęntoie girrie, rodidams toumi, jog nie so kou kìtó, kajp tìktaj só Dìjwó te tór darbą, ìr tad tìktaj tepasìrodę swietou, kad jem walę Dìjwo rejkieię aprejksztì. Be to pats jo ąmżiós dìdìno dar jó orybę: nesgi senelys ìszkarszęs 80 ar 90 metû tóris bałtajs rubajs apsìdaręs, nu ko paprastaj ji bałtó gałwó wadìno: kajpogi szenden dar senó iprotió newen Jomilestą, bet ìr pati Karalu noris it jaunyteli bałtó gałwó wadìn nu jo ôrumo ìr gôdôs, ìr tejp sako «pas tawą bałtą gałwą atejom goustìjs, arba pri tawo bałtôs gałwos głaustìjs» Tas kóriejû — Kóriejis swetìmû siuntiniû nu tolìmû tolìmesniû krasztû atejusiû jo terautìjs neprilejdo pri sawęs; bet par sawo tarnus arba kónegus dawę jems atsaką, kório siuntinej tórieię łauktì gìrrie połapìnì tam rekałou padìrbtó. Wadìnos jis wieszpatiô, iog wìs pats żìnoię, galieię ìr riedę. Jo isakimaj buo swietou, kajp Dìjwo żôdejs, kórius skélbę jem sawo łasdó, kórę kôżnós pamatęs jo siuntìnio rąnkoie tujau kłausę, kas buo isakitó, it but grometą io rąnkó raszytą parskajtęs. Nu kô Kalnienaj ìr Zìamajtej iki szè dìjnà sawo wiresnybęs isakìmą łasdó tebwadìn, ìr tejp sako «Karużasis parneszę łasdą, arba kajp asz nekłausysió sawo dwaro łasdós, taj yra: isakimo, nu ko Lankaj paskou ticziódamìjs Lëtuwius wadìno skurcze pałka, taj yra sókórcziaus łasda, iog ije it but łasdôs jo bijąntys ne ìsakimo. To Kuriejû—Kuriejo gôda ìr ôrybe, kajp sakiau tejp dìde buo, iog tas kórs galieię jo rubû żąmbą palytietì, óż pałajmintą sawi tórieię. Kłausę jo ne wen Lëtuwiû tautos żmônys; bet dar praszalejtej Libieszaj, Kriewe, ìr Mozuraj, kóri newen jû wiresnybes, pet ìr pates gimines dìdej gódoię, ìr eję nu tolìmû tolìmesniû krasztû pas ji Dìjwû walęs terautìjs, ne wen pagonys; bet ìr kristionys, kajp wìrsziaus minawejau. Praszalejtej wadìno ji Kriwe—Kriwejtió buk, no jo krewos łasdos, korì jis swietou isakimus dawęs. Wadìnos tajpat waldìmieró arba waldioswiró, nu to, iog wìssódìdiausę waldę tórieię.

Tarnaj jo arbo kónegaj, kórìj padìeię jem jo dárbą atlìktì wadìnos Wajdelotajs, Zygowajs, Wìrszajtejs arba wìrszìnikajs. pagał tó, kajp kas koumi rûpìnôs, wìssì buo bemoterè arba naszlej, wiraj regieiusis szìłto ìr szałto, wìłko nesztì, ìr pamestì, ape kóriû budą ìr isìjemimus wìrsziaus jau minawojau. Tus jo tarnus swietas paprastaj żynejs arba kónegajs wadino, tarp kuriû wìjnus pats Kuriejû—Kuriejis sau skyrę, kìtus rinko pats swiets i kopàs sóejęs tarp sawęs, wirus dôrus, ìszmintingus wisso prityrusius, kórìms Kuriejû—Kuriejo pasìteraujent ukęs lietą riedytì rejkieię. Mìrós patem Kuriejû Kuriejou tìj kónegaj pakielę tarp sawęs wìjną i senoio wìjtą tajpat seneli 70 ar 80 metû turenti ìr itou jû darbą swiets nekìszôs. Kôké rieda Lëtuwos tautoie rodos didej ìlgaj buwusì.

Pakajou essant kónegaj ukę riedę, bet kiełuses didelioms kariems só swetìmomis tautomis i kórès wìssaj tautaj rejkieię trauktì; żiamlonys arba karej-wej pakielę tarp sawęs wìssó narsiji ìr kąntriji wirą, kóri pakiełusis ąnt sawo petejs neszioię po rindas karejwiû rodidamis wìssìms, idant żìnotum, kô tór klausytì; nesgi tou pakiełós, kóżno ukìniko gywyba ìr smertys io rąnkoie buo: kajpogi walde ìr rieda Kuriejû—Kuriejo to patio wałando apsistoię o pakełtojo Karwedio arba atmono prasidieię, kóri wadìno jau karwedió nu to, iog i karę swietą wedę, jau atmonó, iog eię atmanytì neprietelems sau żałas ìr abydàs padarytas. Wadino ji didiojó Gaspadorió, arba didioujó Kónegajksztió beje: didioujó kónegó arba rykió beje: Karaló nu żôdio Łotiniszko rex regis, karalós. Pasibengós karej, tas karwedys wieł palìko tokió, kokió buo pìrmó buwęs, o Kuriejû—Kuriejis paiemę wieł ukęs łasdą ìr wens pats waldę tautą kajp ie pìrmó. Jr tajp Kurieju— Kuriejis rupìnos só sawo kónegajs dwasìszkajs ìr ukiszkajs rekałajs o karwedys toumi, ko rejkieię ukęs atwangaj ìr pakajou tajpat só sawo wiresnesejs jautoies; nes parodyti katro norys waldios metą judums darbusì, szenden yra sunkó. Regès, iog kiełuses touitimpìniems kariems kad ukęs riedą be paradytas rąnkoie tokiû karwediû pateko, tad ije ìłgajniou pasawìno tą waldę ìr nu to reges jau dìdesejs Kónegajksztejs, beje: auksztesztesnejs óź kónegą arba wiresniji wadìnôs. Kas budams, wìjnog Kuriejû—Kurieje ìr tajp dar ôrì buo ìr paskiaus daug galieie ukie, kajp tujaus regiesem. Tas tiktaj yra ajszkéj żìnoma, iog swiets kajp pakąjouie budams sau kónegus skirę, tajp ìr i karę traukdams pats tarp sawęs narsiusius ìr kąntrusius wirus kielę i wiresniasius: kąjpogi szenden dar swiets wadìn żmogu dìdios gìminies, kìltęs wiró, ne bajoró, noriedams toumì parodytì, ios jo bociû probocziôs yra buwęs nu swieto pakełtó ìr riedęs wìssą tautą.

Nu to cze kôżnós gał manytì, iog kóriejis só rikió arba karwedió, tórieię kartajs sósiwarżytì tarp sawęs ukęs waldì; wìjnog to rasztusì niemażiausio żenkło niero ręndamo, tiktaj toké pasaka yra óźraszyta: jog buk sekmamìjì ąmżiouie gìmós Kristusou dó broló Brutenis ìr Wajdowitys arba kajp kìttì raszo Wajdewutas noriedamó stìpresnej ukęs riedą sówarzytì ìr tąmpresnej tautos sawo neprietelus rąm-dytì, sówadìnusió swietą i Parusnę ìr tarusió jem waldimierą sau arba ryki pakéltì, kórs galietum stipresnej ju ukę waldytì, abejojentem swietou buk tajp Wajdowitys taręs «koki noris kétiedamis nuwejtkì darbą imkéties sako, bìtiû protą, je nenoret butìnaj mólkejs butì; pìrm wìs yra rekalinga klautìs, nesgi kas yr gospadórió, tas ajszkéj żìno, iog wens pats bitìnas bìtiû spìjtlu wałdo, pats pri darbo wìssàs waro, kórios płustiedamas jo kłauso, pats darbą, kìjkwìjnà pawed, tingìnès ìr rąmbiosès ìsz auło it ìsz ukęs waro łaukon o pakłusnioses ìr wejkloses pawestą sau darbą atidej nuwejk ìr lig nenubenguses jo butìnaj niekados neiłsaj. Je tou kas dìjna sawo akìmis regat, taj ìszmintingaj galet ąnt sawo naudos atwerstì, beje: pakéltì sau wieszpati ìr i jo waldę sawą walę pawestì. Jis jusû netajkàs tajkins, abydàs ìr gałżudès nudraus, dorą ìr tejsingą głobsaj ìr kôżno nu wissoumenio paojaus paglemsz. Taj kad jis tou galietum pasìjkti, idouket, jem waldę ąnt sawo wìsso.»

Buk pakłausęs swiets tokio jo linkiejìmo ìr pakielęs, sau rikió arba auksciausió konegó Bruteni jo broli; bet szìs buk tajp atsakęs swietou «asz negaló jusû rykió butì; nesgi pawediau mąną gywenìmą Peruno garbej. Szìta stou mana brôlys ìszmintingas ìr małonós (rodidamas i Wajdowiti) pakélkét ji sau rykió, jis jumis apgins ìr tejsybę atìjs, o mąni tó tarpó lejskét mąno kéló kélautì, ìr Dìjwo walę marunìms skélbtì, tas jumis dìdesnej Dìjwo bajmiagajs ìr doresnejs padaris, ne kajp kad asz karwedió butio ìr jusu priszakie kariautio.» Buk pakłausęs jo swiets ìr pakielęs sau rykió Wajdowiti.

Norys ta pasaka waden toudó wiró broliómì; wìjnog cze regémaj yra, ioj Karwedis norieię kónego waldę igautì ìr i wieszpatius ìssikéldintì; bet gódrio kónego negalieię nuwìltì, kórs Dìjwo walęs niekajp nu sawęs nepalejdo, kórę tóriedams sawo ranko wissą swietą galieię kajp ie pìrmó waldytì; nesgi kôżnós źmógós nu gimìmo dìjwobajmingó yra ìr kłauso wejkiaus Dìjwo tarno ne kajp karwedio, kórs lìjp jem wìssàs sunkybès kientietì o tankéj dar nepakłusni dieł sawo łabo gałou żiamin.

Wajdowitys naujesis rykys nulęnkęs gałwą Bruteniou Dìjwo tarnou, buk ługoięs sau jo óźtarimo ìr padiejìmo ukęs rekałusì ìr ligej isakęs swietou, idant nieko neussìimtum be Dìjwo walęs, kórios Kuriejû—Kuriejis Brutenis yra wìssadôs rejszkiejó. Ąnt kó buk wissós swiets wìjnó bałsó atsìlìjpęs «wìssì lousajs gywensems, douklęs niekam nedousem ìr musû Dìjwù tyktaj tekłausisem.»

Kou drousybe pamatawo, tou buklybe patwìrtìno. Swiets pradieęs tarp krumiesì numus strunytì ir pilès ąnt kałnajs pìltì nu neprietelû dąngoudamos; bet tarp żmôniû, kóriû nelygós yra prot’s ìr nelygi buklybe sunkó tìnaj wìjnybę tarp wìssû ąntórietì. kajpogi Wajdowutys tapęs rykió buk padalijęs ukęs waldę tarp sawo karwediû arba półkôriu, kittì raszo, tarp sawo sunû, kuriû wardaj tìj yra: Litwo, Samo, Sudo, Nadro, Szalauno, Notango, Barto, Galindo, Warmo, Oggo, Pomezo, i Kulno.— Tìj sunus arba gawusis sau kôżnós i waldę ìr riedą ipatingą kraszto karwedej srìti, norieiusis, kad jos gywentoje jû walęs kłausytum, kajp kad kłausę jû karejwej karieie; to diejusis słougawusis jus kas dìjna naujomis doukliemis, naujomis rinklawomis, naujejs darbajs, ne wen jems niekôkios atlidôs nedoudamis; bet dar prigierusis ticzioiusis ìr joukusis ìsz wargstantiû. Toksaj jû elgimos buk sókielęs swietì apmaudą, tejp, iog ikirieiós swietou ìlgiaus bewergautï, stajgó ąnt poulęs jus ìr ìszwaręs ìsz pìliû kajpo sawo żudytojus ìr jû rumus sódegìnęs.

Wełtou buk Wajdowitys noriejęs tou ermideri nuromdytì, bet swiets it żwierìs manelus nukratęs, pażino sawą stìprybę ìr galę, todieł newen rykio waldios; bet ìr patìjs jo wardo nebnorieięs daugiaus begìrdietì.

Tam nutìkós pasìrodęs buk ìr Brutenis Kuriejû— Kuriejis só Dìjwû rustybì, tas lìjpęs swietou sóej-tì i Enedos papìli. Sóejós tìnaj, buk jem pawikę Dìjwû bajmì swietą nuromditì ìr sógraudintì, kórsaj ìłgajniou toki sąndarą tarp jû buk padaręs. «Niewens tolaus nebdìdziouses sawo kìltì ìr kìtą pri darbą waró nesouks; bet kóżnós tór nu ąntro sau paszałpą géró źodió ar ałgó sąmdytì. Tas tebus gódós wiró, kórs tarp wìssû pasìrodis tejsió ìr dóró sawo elgìmìjs. Atentio, nekokios parskyros kìltie tarp wìjno ir kitto nebibus. «Dar tęmpusis tulì dicztórtej ìr nenoriejusis ąnto sótìktì, kórius rąmdìdams Kuriejû—Kuriejis toki istatimą padieięs, iog tarp trìjû wiro patiû, kìltęs motrìszké wìssadôs numusì wiro wes źmônystą ìr ji wìjna żmonó tewadinses.»

Bet ìr tajp dar żiorawusi rustybe wìssû szìrdie, it kìbìrksztìs pelìnì, wìssì rikió niekìnnósis ìr maż jo tekłausiusis, kóżnós elgìjs kajp tinkams ìr kas stìpresnis, tas ìr tejsesnis buwęs, kad niekajp negalema buwusi butìnaj swietą nudraustì; tad ìszmintìngó broló numanidamó, iog tiktaj pati Dìjwû bajme tegalies swietą nurąmdytì ìr ìstatìmus pastìprintì: todieł ryżósious tokios gódrybos tà lietà naudotì.

Zalemijì pagìrrie stowieięs oużoułas, kórsaj sawo ąmżió, auksztybì ìr płatybì wìssû gìrriû medius pranôkes; tìnaj lìjpęs Kuriejû—Kuriejis Brutenis swietou sóejti ir jem sóejós tajp buk sakęs «Dìjwaj musû małoningì nu szioł tarp jusû gywensaj, korìj szi oużoułą paskyrę sau óź buwejnę.» Ąnt tû żôdiû nudengęs jis trys Dìjwû stabus ouksusì to oużouło istatitus, kajp wìrsziaus regiejom, swiets toumì buk prasidziugęs ìr stebiejęs; nesgi iki sziolej swiets meldęs Dìjwus wejziedamas i saulę ìr delczę o dabar iszwidęs jû wejdus. Tó tarpó Wajdowitys pasirodęs ìr pradieięs swietou bruktì wìjnybę miniedams jem jô præsiuses pargalès, garbę, ìr grobi; ligej górindams nepakłósniusius Dìjwû karonì, smarkéjs neprietelejs, bajsejs nupoulejs ìr kas pìktesnej ąmźìnó wergybó, je nekłausisentys istatimû.» Toum swiets sógraudìntas buk pasijémęs ìstatinius Kuriejû—Kuriejo pìldytì ìr sawo rykió kłausytì.

Cze nu tô jau gał manytì, iog walde Kuriejû— Kuriejo yra buwusi daug didesne óź waldę rykio: kajpogi rasztìnikas wìrsziaus miuawotas sako «Wiri-ausis kónégs wìssą waldę tór, rykys maź kou tegał, nesgi Kuriejû—Kuriejis Dìjwû terauies, istatimus swietou doud, o szis jo kłauso.

Tó tarpó wakars atejęs, o dar nebuwusi wìs atlikta, tad Kuriejû — Kuriejis prabilęs tajs źodejs «Dziaukéties łaukdamis rytą; nesgi Dìjwaj nor jums sawą walę aprejksztì» Tą patę nakti ôras apsìkniaukęs, żìjbaj twaskietì pradiejusis o perkunìie jemusi bajsej griautì krokdama begalìniesì girriesì: Swietou toumì nusìmìnusem rodies Dìjwaj szalip stowintys; bet ryta meta skajsti saule patekiejusi. Tó tarpó Kuriejû—Kuriejis lìjpęs malkìnę sókrautì, sawi ąnt kéltì ìr tìnaj swietą sowadìnìjs tajp sakęs «Praejusę nakti gìrdiejot Dìjwû bałsą, korìj mąn lìjpę sawą walę jums aprejksztì, kłausykét ìr isidiekét ję. Jums re’k wìjnybie gywentì ìr Dìjwû istatìmus pìldytì, kónegaj tarp jusû tegywen, jumis temôko, tegoud, tcpatar, mażus kérsztus tetajkén, o dìdiusius Kuriejû — Kuriejou tepalìjkt. » Tolaus iszgóldę swietou ìstatìmus, kórius, idant twìrtaj isìdietum ìr ąmżìnaj minietum. paskou palìpós ìr Wajdowitou senelou rykiou ąn tos patios malkìnęs, lìjpęs Brutenis óźdegtì ję, tad wieł iemęs pats swietou» sa-kytì» Dìjwaj módó pakwìjtę i potą linksmintìjs ąntramì gywenìmì só módóms prietelejs. Todieł skìrawós nû jusû ìr linkiau lietos wìrams pakéltì tarp sawęs nauji ryki, kórs jus riedytû, tajkintû ìr klauti tarp wìssû saugotu, toki ryki, kórs Dìwams tìnk ìr Kuriejû—Kariejo, kłauso. Mìniekét wìssadós, iog modó aukauiewos, dieł jusû łajmos, tenaj óź jumis mełswos kajp cze kad dariew, miliekét wins kitą, ir neaplejskét wargì, gôdôkét Kuriejû—Kurieji, kóri kónegaj jums pakéls, idant kanakadôs jis mìrdams szwentó Dìjwo źôdió jumis łajmintum, kajp dabar kad asz jumis łajmìnó» Tad abódó seneló sósìkìbosió, pragydosió ìr gìjdodamó ligej só malkìnì sogrusdieiusió. Nes wìs tas, kou cze ìszrasziau yra ina pasaka ne kajp butì dajktaj.

Rodies iog tou wìrsziaus minaotą sótarimą bej istatìmus nu Dìjwo par bórną KuriejûKuriejo wìssìms apskéłbtus ìr smèrtió jo apżìmietus wìssì pìldys ìr łajmìngaj gywens mindamis ąnto isakymo, kas tau netink, tô ìr kitam nedaryk; bet kór diesi swieto alkaklybę, kóri wìssadôs wert łaukon wìssodoriausi padiejìmą, kas ìr nugis nutìko: kajpogi mìrós Paruteniou arba Bruteniou, kónegaj tujau kìttą sau paskyrę, noris ikonden ìr dìdztórtej tajpat pakielę sau Ryki arba dìdiji kónegajkstì óź wìssoumeni waldimierą; wìjnog kóżnós sau pats sawo barì waldimieró arba rykió norieię butì, nu ko ìr krasztą tokio sau pono wadìno walstybę, kartajs tou waldimierą wadìno Ponó, nu żôdio paats arba pąts, pans arba pons pagał iwajrios soukos, beje: nuto, iog sau pats kajp tinkams sawo barì riedies ìr nu to sau Ponó wadìnós. Praszalejtej neparmanidamis Lëtuwiu kałbos wadìno tus sau Ponus, Zuponajs, kórìj jau 9 ąmżiouie yra rąndamis Ziamajtiû krasztì: kajpogi keléjwis gìmìmo Jnglis 890 metusì gìmós Kristui buwęs Ziamajtiusì tajp raszo:» Zámajtìusi yra daugybę ipatingû rykiû arba waldionû kórìj pìliesì gywen ìr tarp sawes wens só kìttó kariau, patys gér nugejźiejusi kómeles pijną o swie-tas mędu. Kits rasztìniks sako» Tìj sau ponaj tóriedamis netìktaj wìjną sôdą, bet wìjną pati wergą wadìnos rykejs arba karalejs; todieł tuli rasztìnikaj kajp wìrsziaus regiejom ligen Lëtuwos ukę i senouię Greciię, kórioie tajpat daugybe buo tokiû sau Ponû arba Karatû, kórìj issidalijusis tarp sawęs krasztó, warżies ukęs waldì ìr muszies só kìts kitó. Nesgi jau pradió 13 ąmżiaus sąndarosì Le-tuwiû só Gudais metusì 1215 padarytosì tokiû sau Ponû arba rykiû rąndam jau ìr patins ju wardus ìr pawardès ìszraszytas beje: wiriausis Kunegaiksztis Ziwibundas, Daugnajtis, Daugsprujkis, jo brolis Mintautas, Daugaliaus brolis Wìjnog tokìj sau ponaj arba kónegajksztej, torieję kłausytì dìdìoio rykio arba kónegajkstió, kóri sau óź waldìmierą buo pakiełusis, kóźnós sau Pons galioje sawo walslioujc źámęs barą kam norint dowìnotì, bet dowìnotasis tórieię pats mejłautì, idant tą jo dowìną dìdesys kónegajksztis patwìrtintum, be kório patwìrtìnimo dowina nieko nelietoię. Kiełuses karej, tìj sau ponaj tórieię só sawo szejminó lipej trauktì só dìdioujó Kónegajksztió i karę, je kórs neisztraukę, tad didesis kónegajksztys adawę jo walstiu kitam weldietì.

Pìrmó żianie arba gruntas wìssoumenìs buo, ìr kórs kame buo pragywenęs gìrręs widórie, nómą sau pastrunijęs, dìrwàs apsukou praplieszęs ìr pìjwàs praskynęs, tas toki sawą gywenìmą ìr gruntą tam gywenìmou priderąnti tórieię óź sawo weldiomę ir galieię kajp tinkams dowìnotì, kajp koki daktą, kóri but sawo nupełnó igìjęs. Dar Zigimąts III. D. L. K. Augóstó wadìnams metuse 1557 sawo walstionû istatimusì sako» Lig szioł dar negał ìsz gałwôs Lëtuwems to ìszkóltì, kórij wìs tar, iog źiame essanti jû weldiemì, kórios nieks nu jû negalis atimtì, negi niekam dôwìnotì kajpo jû pełną. a) Kóżnós toksaj gywenìms wadìnos dieł mìnawonęs wargû tìnaj pritìrtû pri jo ikurìmo nu pìrmojo ikuriejo, je jis buo wardó Mìkniós, tad jo buta wadìnos Mìknìszke, je Raudis, Raudìszkę dieł żinoiemo, idant jem mìrós io gentìj tektum. Jłgajniou noris i swetìmàs rąnkàs toké buta teko; wìjnog wìssadôs pìrmojo ikuriejo wardó wadìnos. Wìrsziaus mìnanojau, jog wakaj ìłgaj pri tiewû buo ìr wiełaj patę tewedę, wìjnì tarp jù wadìnôs pasielìnikajs, kìttì auglinikajs, kórìj dar pritiewû bebudamis netolìj nu tiewo kìjmo san nómus ikurę ìr dìrwàs patajsę, taj tokìj kìjmaj kajp strasdaj po girrę ìsztupytì aplink tiewo nómus wadìnos tajpat nu tiewo wardo Mitkate, Rumszate beje: Mitkaus wakaj, Rumszos wakaj. Je but dó ar trys brolej wìjno wìjto atsìkìjmìniejusis pragywenì, tad tìj kìjmaj tajpat wadìnos nu jû tiewô wardo beje: Drupej, Zìbìnikaj, Zadejkej; nesgi jû tiewós buo wadìnams Drupis, Zìbìnikas, Zadejkis, kou szenden newen apigardû ìr sodû wardaj rodo, bet ìr rasztaj senowęs Zemlonû stìgawo.

Paskou radusęs sau Ponams lìkusìję źiamę nu źiamlonû waldimieraj pasawìno ìr daliję ję kajpo sawą daktą kìtìms lìjpdamis sau tarnautì só môkésnió arba douklì ar be mokésnì. Jłgajniou dìdìje kunegajkszte lìkusìję żiamę nu tû sau Ponû patis pasawìno, isz kóriû gruntû paskou kielies wolstej karaliszkajs wadìnamis, kórius dìdìje Kónegajkszte wieł dalìję sau ponams jau ąmżìnaj, jau lig gywos gałwos.

Wìssa tauta buo ìssìdalìjusì ipatingajs darbajs; ìr tajp kórìj jawus sieię wadìnos artojejs, arba jung-wìłkéjs, kìtì gìrrès ìr medès saugoię nu ugnęs ìr terioniû wadìnos medsargejs, kìttì sakałus augìno gìrriese sau ponou arba dìdioujou kónegajksztiou, môkę jus medioklien; sergieię jû lisdus, kad nieks perąnt nebajditum ìr patiû lìsdû neplieszitum wadìnôs sakalìnìkajs; tìj kórìj dìdiouiou kunegaiksztiou szónys augìno ìr medioklien pratìno, wadìnos szónìnìkajs, kìttì webrus ganę ìr saugoię, kad nieks nebajdìtum jû rajstou essąnt, wadìnos webrinikajs; kìttì szìjna piowę pìjwose dìdiojo kónegajksztio, wadìnos szìjnikajs; kìttì jo żìrgus ganę ìr majtìno wadìnos źìrgìnìkajs, kórìj bìtys po girręs wejsę, tìj wadìnos hitìnìkajs, kórìj jo eźerus saugoię ìr żuwi żwejoję wadìnos żwejejs, kórìj trobesius stotkus ìr ukęs padargą dìrbo, wadìnos dajlidiemis, kórij ginkłus ìr kìtus karęs irąnkius ìr pabuklès beje: wylyczes, sejdokus, swìlksnys, ragotìnès tìjkę wadìnos abażinikajs ìr tajp tolaus. Kożno tokio darbo buo ąntwejzós arba pristowas, kóri paprastaj nu wardo darbo wadìno, ìr tajp szìjnìnìkas, sakalinikas, Abaźinikas ìr tajp tolaus Wìjnog wìssì tìj żmônes buo lousì, nesgi atlìkusis sau pawestouji darbą, paskou galieię koki norintys darbą isìimtì diéł sawo łabo. Wergajs tìktaj wadìnos tìj, kórij buo ar karie paimtì, arba je i tìjsą ìsztì. kós par sudą óźwergus buo pripażintì, ìr tajp tokió pragomó: je kas kam kou stìgawoię, o ìsztìkós i tìjsą pats pasìrodę netejsió, tad tas palìko to wergó, kam jis buo óźmetìniejes netejsybę, je negalieię nu abydytojo ìssìpìrktì tórtais ar pìningajs; nesgi tas, kam jis óźmetìnièię netejsybę negalint kałtoujou ìssìpirktì, galieię ji óźmusztì, je to szìs nedarę, tad szem kałtasis tórieię wergautì, kajpo tam, kórs jem gywybą buo dowìnoięs. Tapo dar wergajs wieł par sudą tìj, kórìj negalieię ąnt rako skołos adoutì sawo skolìnikou, tokius sudas pripażino wergajs tû, nukóriû piningus buo paskolijusis ìr jems tórieię wergautì lig adoudąntys ar lig adìrbąntys, nes adawós ar atwergawós skołą, wieł palìko lousajs kajp pìrmó kad buwo. Paskiaus dìdej wiełaj ìr tajp Wakytej atejusis i Ziamajtiû paiurius kad jemę swietą kristytì, tad ljgej pradieię ìr wergtì. Wełtou popieźej Jnocentas III metuse 1213 ìr Grìgalós IX metuse 1236 gynioię Wakytems parkriksztus wergtì lìjpdams jus lousus łajkytì kajp kad buo pago nimis budamis, paskiaus tasgi Grigalós plenipotencijo douto metuse 1238 Wilelmou Sabinû wiskupou sawo siuntìniou atlejstam i Ringą tajp sako» Tìj Ła-tuwieżaj, kórìj prijemę kriżiu szwentą, tór gywentì bekokiû sunkybiû lousajs, kajp kad gyweno budamis sunumis welnio, ìr wìssus tus, kórìj drystum jus wergintì, tas pats Popieżiós newen ìszkéjkę, bet dar istatę, je kas kou wergtum, idant tas pats, to wergó palìktum, kétiedams wìssus Wakytus par jurą ìszwarytì, jè anìj tu jo isakìmû nekłausytum. bet Wokytej to małonio bałso nekłausę: kajpogi Mikołas Arcewisknpas Rìngos pìrmasis żmônys paejusius nu sunkioio pono pri lengwesnioio gywentì, lìjpę groużintì pri pìrmoię; nu ko tokìj żmônes buo wadìnamis mużigajs, nu żodio mużis arba umźis, ąmziós taj yra; żmonys ąmżìnaj wergaujentys. Todieł nemintó Zámajtej par 300 metu nenorieię krìstytìjs, ìr kariawo gałus grajbstydamis dìjną ìr nakti só Wôkytejs ìr kìtajs kristionìmis norintejs jus nuwergtì, kórius muszę ìr terioię kór wen galieię óźnìktì i wìssàs szalys siaubdamys, lig ąnt gało tą jû narsybę kónegaj ąmźejs benurąmdę, Pagonìmis budamis wergus łajkę nó mìj ìr wadìno sawo szejmìnó, nes jû wakaj lousajs tapę ìr buo ligejs kìtìms Letuwos ukìnikams.

Wìssa Lëtuwos uké buo paskajdita i mazàs apigardàs tiewunijomis arba pawìjtiemis wadìnamàs, nu wardo wiresniojo Tiewunó widìnamo, Gudiszkaj storastó, ar rasi nu żodoo wìjta i kórę loubieię wiresnije tos apigardos sósìrìnkusis sudytì arba kìtus ukęs rekałus atlìktì: todieł wadìnos pawìjtì Gudìszkaj pawietó. Tokiû Tìewunijû arba pawietû patiuse Zámajtiuse metuse dar 1568 buo 24, beje: 1, Óźwentęs, 2, Guntìno, 3, Dìrwienû dìdiujù, 4, Dìrwienû mażujû, 5, Pajurio, 6, Eirogałos, 7, Wìjszwienû, 8, Rìjtawo, 9, Bìrźienû, 10, Bìrźìnienû, 11, Wentosgało, 12, Szeduwos, 13, Twerû, 14, Kórszewos15, Jaswajniû, 16, Wìlkìjos, 17, Jurborko, 18, Zarienû, 19, Telsziû, arba Płateliû, 20, Wìlunos, 21, Krażû, 22, Rasejniû, 23, Sziaulû, arba Sziaulenù, 24, ìr Widuklęs.

Tos tiewunijes dalijos i pagastus, kóriû wiresnesejs buo Wajtaj, tìj pagastaj dalijos i deszimtìnès, jû wirèsnìjé wadìnos Pristowajs. Kôźno tiewunìjo buo dar tìj wiresnije. Raktìnikas, kórs łobius didiojo kónegajksztio óź raktou łajkę ìr saugoię, jo pripadietos wadìnos Paraktì, buo dar Pìlęspons, kórs pìlę waldę, jo pripadietojó buo Ąngìninkas, kórs raktus ąngos pìlęs saugoię, Karuźasis, kurio żinio żàmlonys buo, prikurio buo karęs wielawo, jo prìpadietojó buo Szìmtìnikas arba pólkoriós, nu źódio póltì, kórs szìmtą wìrû i karę wędę, to paskoujo pripadietojó buo, deszimtìnikas, kórs deszìmti wirû i karę wedę ìr Tekunas arba Wiziós Gódìszkaj Wozniós.

Rumusì dìdiojo kónegajksztio tìj buo dar wiresnijé: ukęs Marczełga, kórs pariedką ìr wieźlybómą rumuse saugoię, ukęsWajszintos, ukęsRìjkiejis, ukęsRagintos, kóriû darbas buo atejós siuntìnems swetìmû tautû pri didiojo Kunegajksztio, jus wajszìntì ìr gódotì; buo dar tinaj ukęsMedinczós, korsaj ukęs medès saugoię, ukęs Zìrgunas kórs źìrginirzès didioio Kunegajksztió óźwejzieię, ukęsŁobens, kórsaj wìssą łobi Didioio kunegajksztio saugoię, ukęsZìmìnas, kórsaj ukęs źìmę arba peczioti saugoię, bej ukęsPajszorej, kórìj ukęs rejkałusì rejkent raszę. —

Wìrsziaus mìnawotims, wiresnìjsems, kórius ukęs rekałaj trókìno nû nómû darbo, tìms swiets metę meslawą kajpo negalintìms patìms sau dounos óźpełnyti, kóżnós pagał sawo knebinio; ìr tajp kórìj jawus sieię, tìj dawę jems dounos, o ju arklems awìżû: kajpogi to gadynie wiresnije rajtì jôdę po swieto ne waźioies. Zigmontas II dìdesis Letuwos kónegajksztis metuse dar 1522 sawo isakìmì Zámajtems doutamì, lìjp jems sawo Tiewunams pagał senos dabos, po dounos kókuli doutì, szìjnìnikaj szìjno dawę, medsargej, kiauniû, sabałû, łapiû ìr kìtû źwieriû kajlius, webrinikaj webrû kajlus, Zuwinikaj żuwys, szunìnikaj szunys ìr tejp tolaus, nesgi pinìngaj di-dej retì buo ìr jû niekam nerejkieię.—

Kad noris KuriejûKuriejis tajp wieszpatawo ukie o dìdesis kónegajksztys ię riedę, kajp wirsziaus regiejom, wìjnog ne wens ne ąntrós nieko negaleię, óssìimtì ìr nuwejktì be swieto źìnios; nesgi tórieię kéltì sóejmą ìr tìnaj jautotìjs ìr terautìjs ape dìdìusius ukęs rekałus wìssóutìnaj só swietó kajp wirsziaus rgiejom. Sóejmawoię paprastaj ne pìliesì ir dwarusì, nesgi tû senowie neturieię, bet łaukusì ar gìrriesì po wissódìdelesejs ouźoułajs ar kìtajs medejs, ìr wos paskutìniusì łajkusì buo pradieiusis pìlièse sóejmawotì, bejè: ejdamis jau ąnt prapólties. —

Sóejmawoię tokió budó: kokionoris ukęs notie rejkint swietą i wìssoumeni sóejmą kélti, wìssópìrmó sau ponaj arba Tiewunaj sówadìno senusius sawo apigardos i kokę noris pawìjtę łauko ar gîrręs, kas wadìnos wìrrus i kôpą kéltì. Sóejós tenaj senìjsìms ìr wiresnìjsems apigardôs sósiedo po oużoułais ìr trys dìjnas tìnaj rymoię, niewens nic źodio nepratardamas, idant padumoiusis te kalbietum ìr kounorint ìszmintingaj galietum pasakyti, no kô toksaj terawìmos wadìnos ukęsdumó, arba rodó; nesgì pìrmó tórieię koźnós padumotì o paskou kalbietì, ketwìrtouję dìjną tepradieię terautìjs ape sawo apigardos ìr wìssoumenęs ukęs rekałus. Ryźósis tenaj ąnt konorint, tad paskou lejdo wìssuìszmintingusius i wìssoumeni sóejmą i pawìjtę paźenklintą, i kórę sósìrinkusis tokió pat budó sóejmawoię kajp ie kôposì; pìrmó tylieię, paskou by-łoię ìr terawos. Kokius tìnaj pariedimus istatì, tû wìssì tórieię kłausytì. Tuse sóejmuse wìssą pariedką wedę kónegaj, kóriû tìnaj wałdę buo dìdele; nesgi só łasdó jem mosterieiós wìssì nutìło. Paskésniuse łajkuse marczełgas toumi rupìnos. Tokìj sóejmaj yra jau żìnomis bałto senowie, kou patys żodej Lëtuwìszkì stìgawo kôpa ìr sóejmas; nesgi paejt nu źodiums só ìr ejmi. kôpa nu kôptì.

Nu to, kajp sakiau, regema yra, iog noris Kuriejû— Kuriejis dwasiszkajs rekałajs ukęs rupìnos o dìdesis Kónegajksztis karì arba ukęs riedó; wìjnog negalema yra judums wejkìmuse ajźkios metos parodytì, kokìj katram darbaj pridierieię; tecziaus tas yra żìnomó, iog swiets buo lousós ìkì paskouiû gadiniû, ir be swieto prìtarimo ìr źinios newen didesis kónegajksztis, bet ir pats Kuriejû—Kuriejis nieko nedryso wejktì lietos rekałuse. Kas yra tejsingó; nesgi kas nesz nasztą, tas tór źìnotì dieł ko ję neszaj ?

Kôżnôs tautôs pradioie lig neiszlepós swietou maź tiera ìstatìmû, taj tas pats buo só Lëtuwìû tautó senowie. Wìssusenije Lëtuwiû istìmaj yra Smółkì arba Zomolksì, kórsaj buk istatęs, iog dusze żmôgaus essantì nemari, ìr mìrsztąntije karie giniodamis sawą lousybę ìr sawo nómus, nu nepriteliû ejtąntìs óź tou i dąngu linksmintìjs ìr dziaugtìjs tenaj ąmżìnaj, kajp wìrsziaus regiejom. —

Antrós istatios buwęs Odins. gywenęs ąmtramije amżiouie pìrm gìmimo Kristaus, tas tórieięs sawą buwejnę pa Daugawie kório pìle Aźgar wadinusis. Tas Odins nuwejkęs Zuwiedus ìr wissôs sziauręs waldimieró pasidaręs, partajsęs wìssoumenę swieto drugę naujejs istatimajs, kórejs isakęs swietou sawo neprietelus kariautì ìr Dìjwą garbìntì. Pagał jo istatimû swiets wilìjs dąngu arba gywenìmą wissû wieszpatìjs po smertio igytì. Pagał Odino moksłą ąnt żìbąntió kałnó siedieięs pasaulęs Tiewuns arba Peruns, kórem tarnawusis dewìnì atmonaj arba karęswirąj, ajszkiaus sakąnt dewìnes galybes: (pagał kìtû dwileka:) kame prasìdieięs ąntras źmoniû gywenìmas. Ąnt tu kałnu buwęs dar skomis arba stałas atmajną żmôgaus gywenìmo rodós. Odino gudribęs istatìmaj mokiusis swietą, kajp ukę sawą riedytì ir tejsybę kóżnam attìjstì. Kajpogi isakęs swietou wajksciotì i kôpàs bej sóejmus ìr tìnaj ape ukes sawo rekałus terautijs. Tikybos istatimus lijpęs nu swieto slieptì, kórius patys Kónegaj arba Dìjwo garbies wìresnije teźinoinsis, kórìj it tajpat kajp je dąngouie Dìjwo tarnaj pri apalo stało siediedamis tórieiusis terautìjs ape wìssus tautos rekałus o ryżosis patys ąnt konorint, tórieiusis skélbtì swietou tou, kou jem rejkieię tokio dingstie wejktì. Wìssa tauta buwusi pasìkłowusi sawo Dìjwó, kórsaj isakęs iè, idant ios wiraj ne nómìj polietum, bet powìssą pasaulę kłajotum ìr wìsso pritiruseis butum, idant tìnaj prityrusis szilto ìr szalto, paskou galietum nómìj riedytìjs o ąnt gało ìlsietì gywenìmì Peruno ìr tìnaj pasìjkti moksłą dorybęs ir gudrybęs. Pagal Odino istatìmû wìssì wilies nukaktì i dąngu, jau mìrdamis karie óź lousybę ìr nómus sawo, jau aukaudamis patys sawi Dìjwams paskutìnie, idant partokę sawą kantrybę pawiedautum sawo istalitojou Odinou, kórsaj pats jau mìrdams dar sau dewinès ôpàs arba ronàs sawo ragotìnì buk iźejdęs, idant toumì palìktum swietou pawejksłą sawo kątrybęs ìr stangybęs, kórsaj sekdams ji, idant niekintum sawo wargajs ìr sôpulejs. Businą to Odino Lëtuwoie newen senowęs rasztaj rodo, bet pates pawardes Odinû nu neatminamû ąmżiû kunegajksztiû, Zámlouû ìr lousû źmoniû iki szè dìjnà Lëtuwo ìr Zámajtiuse tebesantes patwìrtìn, kad tó tarpó Odino pawardies niekokioie kitoie tautoie niera rąndamos.

Wajdewuto tretiojo istatitojaus tìj buwusis istatìmaj: swetmôteres ìr swetmôterius gywós degìnósis o jû pelenus ąnt skérs kéliemis ìszbarsztę, ìr wakaj jû uegalieię kunegajs taptì. Kas mergatę waró but ìszżargìnęs, toki żmôgû mergajtej apskundós tajpat gywą sódegìnosis. Neprisilejdąnt patej sawą wirą ar skundąntes ąnt jo, patę gywą sódegìno, dar jos sesou buo kaltìnama, iog nepamokiusi wiro kłausytì. Patè kejkąnt sawą wìrìszki, kéturis dìdelius akmìnys ąnt kakłą pakabinósis, só kórejs ię po artìmusius kìjnius warinieiusis pakoł kónegas pasakęs ganó. Oźdauźós patej sawo wirìszki; noris wìjną kartą nupiowusis iè nosi ìr atiemusis nu jôs numusì gôdôs wìjtą, taj yra nebwadìnósis źmônó tìjkta gułowì, je żmôna sawa wìrą kérnojusi, tad pìrmó só riksztiemis ję płakusis, je amżiouie budama tou dariusi, tad tokę ugnie sódegìnusis, je kas daugiaus ne trys patés tórieięs ìr toki gywą sódegìnósis. Tiewós tóriedamas nedorą sunû, akłą, łouszą, ar ligotą, negalinti ne karie, ne nómusì nieko wejktì, toki galieięs sódegintì, nesgi pagał jû noumonęs tarema bawusì, iog żmoniû nełajma Dìjwams ìr żmôniems essantì nuludìmó. Tajpat sunóms wałno buwì sawa tiewus parkarszusius ìr lìgotus dieł numaźìnìmo jû sôpulû ìr patrumpìnìmo jû lìgos degintì ąnt Dìjwû garbies. Kìjk wìjno gaspadoriaus pati, wakaj, szejmina, brolej, seserys isìlìgoiusis ìr kajpstantys galieię dieł numû sawo pakajaus patys sawi Dìjwams ąnt garbies sawi sódegintì, tardamis, musû Dìjwaj netór ajtiotì, bet jouktìjs. Je kas ìr swekas budamas but norieięs sawi ąnt Dìjwû garbies degintì, tajpat negìnioiema buwusì; nesgi eiusis par ugni rodies paszwenstajs essąntys ìr paskou łajmìngaj joukoudamis só Dìjwajs gywensentys. To dieł szenden dar senó iprotió sóspaudìmì ar rupesnie tarema yra» szita sako, noris szok i ugni. Oźmusz toio gentys tórieiusis walę atmonitì, negaliedamis patìjs óźmuźstì, jo artìmą genti nugaławósis.

Senowie tejsybę wens ąntram atìjsę tokió pragómó: padariós ąntram ìszkadą jawuse, pìjwose, ar girriese, tujau abydytasis nugriebę tou, kórs jem abydą arba ìszkadą buo padaręs, beje: atiemę jem gywoli ar daktą koki, pagał to kajp dìde iszkada buo. Je nugriebtasis nebnorieię sawo gywolio arba dakto apent atgautì, tad toumi itenkìno abydytasis ìr kérsztas pasibengę; bet je nugriebtasis apent norieię sawo gywoli ar daktą atìmtì, tad tórieię nuejęs prì a bydytojoturieię pasakytì, iog jis wed wirus iszkados wejżietì, idant abydylasis ąnt sótartos dìjnos nu sawo pusęs nusiustom, dó arba trys wirus i ìszkados wìjtą; kórìj atejusis lìgej só nugriebtojo wirajs nusprìjstum, kajp dìde yra iszkada? Nusprędós ìszkada, abydytasis nugriebtouji daktą ar gywoli pagroużìno nugriebtoujou, o kas kałtó pasìrodę, tas ìszkadą óźkakìntì gywolejs, jawajs ar szìjnó tórieię. Zámajtiuse ikì szè dìjna paprasta yra, iszkadą nu swetìmo prityrós sawo tórtuse, wirus kélti, idant nusprìjstum ìszkadą.

Tejsybę senowie attìjsę ne sudû nomusì, het paprastaj po ouźoułajs ar po kìtajs dìdelejs medejs pałaukie ar pamedie; wìraj żiamlonys só tieunó sójoiusis, kajp sakiau, rajtì jodę ne ważioìes; nesgi pagał jû noumonęs ratusì wìlgtìjs wergo darbas buo, ne louso żmôgaus. Je katraj szalìj toksaj sudas tiewuno só wirajs netìko, tad atjojęs dìdesis Konegajksztis i girès mediotì parsudìię ìr kajp jis nusprendę, tajp ìr palìko. Tokiuse suduse tejsindamìjs niekados neprisikoię; nesgi prisiką óź dìdej dideli daktą tórieię ìr tokio żmôgaus, kórs buo sìjkęs wìssì neapkentę ìr wengę kajpo nu nedaro ìr bedìjwio. Todiel tejsìnìmìjs stôkodamis ajszkesniû dawadźiû ne sijkę; bet gałwą sawą dieię. je tas ne tìjsó but essós, kou jis ąntram stìgawoię: kajpogi je to neparodę, kou stìgawoię, tad abydylasis galieię skundieji óźmusztì ar óźwergą san patórietì, kajp wìrsziaus mìnawojau. Mestì ąnt żiamę kepurę buo żenkłó, jog doud sawą gałwą. Kôki buda dìdej ìlgaj dar kristionìmis budamis saugoię: kajpogi 16 ąmźiouie sósìbarusis ape éźes ìr róbas sawo gruntû paprastaj wiraj nebturiedamis kìto dowado nu tejsìntì sawo róhôs, tujaus metę źiamin nu gałwos sawą képurę, rodidams toumì, iog óź tou, kou jis sako, sawą gałwą ded, jè tas ne but essós tìjsó: kajpogì szenden dar tarema yra kou norint stìgawoint, asz sawą gałwą dedó arba asz sawą gałwą doudó, je tas bus netìjsą. Wìjnog Wakytej negaliedamis niekajp Łatuwieżû nuturietì, lìjpę jems wìssadôs sìjktì, kóriós prìsìkos tôke yra skwarma iraszyta senowes, rasztuse:» N. kałbó ìr sìjkó pri Dìjwo, iog wìs tou, kô mónęs gôdingas sudas kłausaj, ìr kou źìnau, pasakisió iną tìkrybę, nieko neskusdamas nè taupydamas, be bajmęs ìr be paprakû ìr nièko ne óźsliepsió, o je ìnos tìjsos nepasakìtio, tad Dìjwe pawersk mani i szę joudą ąngli, ìsznajkìnk mąni kajp szę żiamę, sókìjtink mąni kajp szi akmìni, só dziowìnk kajp szę łasdą ìr nukarok mąni pati mąną patę, mąną wakus, mąną gywolius, mąną wìssus jawus szè ìr tìnaj par amżiûąmżius begało amen. Wargdìjnis ne tóriedamas aszwìjno arba jawû, sawą dìrwą ar pìjwą kìtam ìsznoumoię, óź kou nu ąntro paskou pusę jawû ar szìjno gawo. Je kas galwijo netóriedamas gawo nu ąntro werszi ar kómeli, paugìnęs ji diewieię iki trìjû wersziû ar metû, paskou groużìno augybę tam nu kório ię buo gawęs: je buo jautys, tad pamuszós mesó dalijos, je aszwìjnys, pardawós ji pìnìngajs. Je kas radęs ar sógawęs bìtys, netórieię wìjtos, kór jes padietì, tad jdawę jes ąntram, gerbtì só kórió paskou dalijos medó, je to jis nenorieię darytì, tad atentì metą pìrmouji spìjtlu tû bìtiû, jem óź radybas groużìno.

Tiewo palìkìmó wakaj dalijos tarp sawęs tokió budó: Dìdije suims niekados nebuo karszìnczejs sawo tiewû ìr nieko ìsz tiewiszkęs negawo, tìktaj żìrgą ìr auglus, kórius pri tiewo bebudamis buo nupelniusis ìr só toumì, tórieię anìj juro ar swietì łajmôs sau wejzietì. Nes je wiresnije sunaj buo ìsz riedytì ìsz nómû wìrsziaus mìnaôtó pragómó; tad maźasis sunós palìko bótoie tiewû karszinczió ìr weldieię tiewìszkę ìr wìssą palìkìmą; jem rejkieię seserys ìszriedytì só toki pasogó, kokę tiewós mìrdamas buo joms padieięs, je ne buo padieta, maźasis brolis tórieię ìsz tretiosis dalìjs sawo tiewìszkęs ìszriedytì. Nes je tiewou mirsztant sunaj palìko wìssì mażì, tad dalijos tiewìszkì tarp sawęs polygómo o seserìj wìjnà ar kéloms tórieię doutì pasogą ìsz tretiosęs dalìjs wìssos tiewìszkęs. Je tiewaj bewajkej buo, tad prìjemę sau karszìncziû, kórs istojęs i sunaus wìjtą i karę tórieię trauktì óź tiewą, nù ko ìr karszìnczió wadìnôs, priimtì wardą sawo geradiejû ìr jus nukarszitnì padorej kajp prider sunou sawo tiewus, kórims mìrós wis paweldieię ìt bût jû sunós buwęs.

Mìrdamas tiewós jè palìko mażus wakus, tad pawedę jû głobą sawo wìssó artìmiausem gentìj ar wìssódìdiausem prietelou; kou darę tokió budo: Jósdamos jau mìrsis, nusìuntę jem sawą sejdoką, wylìczès, ragotìnę ìr karęs żìrgą, kas buo żenkłó pawedìmo głobos, idant jis gyniotum ìr óźtaritum jo kudìkius jo patìjs ginkłó kìjkwìjno dingstie, kórsaj paugós wakams wìs tórieię groużintì.

Atekiejós patej i wiro nómus, wìrs tórieię iè óźwajnìką lokę dali sawo tiewiszkęs, óźraszytì kôksaj buo jos ineszìmas arba pasoga, paprastaj óźraszydawo iè tretìię dali wissôs sawo tiewìszkęs, ìr tajp je wìrs ìłgajniou nómirtum wakû nepalìkęs, tad géntys wìriszkio tórieię martę atriedytì ìr óź wajnìką adoutę ié tou, kou nabasztykalys buo óźraszęs, kas szenden dar Ziamajtiusè yra sekamas ìr wadìnas dali prìsz dali martej adoutì.

Je wens ąntrą óźmuszę tad óźmusztojo géntìms wałnó buo, senowie óźmusztì pati óźmuszieji ar jô wìssóartìmouji génti, kajp wìrsziaus mìnawojau, je óźmusziejis jus numaldę, tad jis óźmusztoje géntìms tórieię atguldytì piningajs óź óźmusztojo gałwą, kórìj piningaj arba mokésnis wadìnos wìrgalwì arba wìrgoldó, kórsaj źôdys paejt nu wiro ìr gałwos arba nu wiro ìr żodio góldytì, arba nu źodio wokìszo geld, piningaj, beje: mokésnis óź wìrìszką gałwą; nesgi senowie wìrìszka gałwa daug dìdesnej buo brąngìnama, ne kajp motrìszkos: kajpo patartie wìrsziaus mìnawota szenden dar tou rodo, oszka, saka, ne gywolis, merga ne szejmina. Nu to, jog senowie koźnós wìrìszkas buo karejwió ìr apginiejó sawo nómû; nesgi karè kiełuses, kôźnós wìriszkasis tórieię i karę trauktì, ìr neprietelus sawo tautos kariautì. Senowie óź wirìszka gałwą paprastaj mokieię deszimti ìłgujû grajżiû po swarą swerąntiû, kórius grajżius Gudaj pìrmó griwìnomis, paskou rublejs wadìno. Beto dar paskóuiusì łajkusì, tórieię ipatìngaj atgóldytì Dìdioujou Kónegajksztiou tris ar kéturis tokius grajżius óź nukaltìmę, sudiems, ąntrus trys ar kéturys grajżius óź sudą kas wadìnos parsudomis (peresud).

Kaltìnikus tajp kénkìno: wìjnus kôrę i sausą medi, kajp szenden dar tarema yra i pajką żmôgu » tas sako, paszóks i sawsą medi; arba tas sółauks sausos szakos, kìttus dybawoię pri dybą priryszusis, kìtus i wieżą sodìno; wieża buo doubie par 3 ar 4 sìjksnius żiamie ìszkasta, kartajs ìszmurawôta, kór kaltìnìkus sôdìno, nusprìjstą łajką ìssiedietì, kórios didej nekéntę ìr paskésniuse łajkuse galieię ìssìpìrktì nu tôs wieżos piningajs. Wadìnos wieżó nu to, iog kaltìnìkas tinaj, kajp wieżys pakérie tórieię łindôtì. Tus, kórìj swetìmas bitys kìjmì ar gìrrie bartys ìszłaużę, prikałós bąmbą pri aulę ar drewęs warę apsukou plìjkdamis lig żernas neìszeię. Brolou só seserì sósìgłousniawós kasę gywu i żiamę ąnt skérskélę lig kakłą prìsz wens ąntrą. Kas łousą źmogu wergę, tou szounìmis sóplieszidino, kajp szenden dar yra sakoma i nedorą żmogû» szunìjs kousnìs, arba szunys pamestą nejestum, Szónkaklys, kórsaj netejsìngaj buo ąntrą itares ar iszkérnojęs, je to sudì neparodę, tad pats tenpat po soułu palindęs, tórieię atkauktì arba atłotì tajs żodejs» taj ne asz tajp kalbiejau, bet it szou łojau.» je kas nu kałto mażesniusì darbusì, tad mokieię piningus, kórius wìssì susiejusis ąnt szwentęs pragierę.

Senowie miera arba sajkas ìłgumo ìr płatumo toksaj bno: nìnksztìs arba colis, pìrsztas, płasztaka, gniauźta, sprindys; oulektìs, żinksnis; kurpe tôrieie sawiep 12 ninksztû arba colû. Oulektìs arba mastas tris kórpès, sìjksnys 3 oulektis, wersta nu żodio werstì arba werptì beje: żenklìntì kajp szenden tebier sakoma» óżwersk akmìnni, óźwerp szmajkszti, wersta tórieię tukstąnti sìjksniû o pęnkes werstas darę senû dìjnû Lëtuwos mìlę, 30 szniurû darę wìjną margi, o 30 margiû wìjną wałaką.

Miera ar sajkas storómo buo: źiupsnys, rìjszkutes, gniuźtìs, naszta, kliebys, aszìs, sauje, gryźtys: kepure, rakąnda, dróskìne, dwolìkys, sietuwe, puuras, baczka, weźìmas. Miera arba sajkas tekómo buo: łaszós, taurage, kauszós, kruźós, kìpys, mìłsztuwe, legere, ôgônas, werpele, baczka, bósós ìr tejp tolaus. Swaras arba wôga, grudas, swaras, stukas, pundós, bìrkowa.

Łajką lykawo naktìmis ne dìjnomis ir tajp saka dar szenden, trys naktys ìsznakwojau, nakti parnakwoięs pagriżau, ir tajp tolaus. Metus daliję i trileką mienesiû, kórius tajp wadìno: 1, Sìjkis. 2, Sausis, 3 Kowas, 4 Karwelis, arba Bałąndis, 5, Gegużie, 6, Kìrmieszû, arba Bìrżelis, 7, Lìjpos mienu, 8, Rógpìutis, 9, Rógsieis, 10, Szìłomienu, 11, Spaliûmienû, 12, Łapkrìstis, 13, Groudis. Koźnós mienou tórieię sawiep 27 dìjnàs ìr dalìjos i trys dalys, arba tejp wadìnamas dewìntìnes, nu dewìntosęs diìnos, kórioie swìets wìssóutìnaj sósìrinkęs meldies arba linksmìnos. Dìjną só naktì daliję i 24 wałąndàs arba adìnas, kórès tejp wadìno: 1, sąnbrieszkis arba brieksztaj, 2, sąntiemis, arba sótemo, 3, wakaras, 4, nuwakares, 5, iszwakares, 6, naktowidas, 7 Jmygis, 8 pìrmìje gajdej, 9, ąntrijegajdej, 10, prìsz auszrą, 11, auszt arba szwint, 12, maźoje pósrytele, 13, ìszauszo, 14, saulietekis, 15, dìdesis pósrytis, 16, prìsz pìjtys, 17 pìjtaj arba pósdijnis, 18, pakajtis, 19, popakajtio, 20, popósdijnp, 21, pawakarę, 22, mażoie pawakarele, 23, wakaroio 24, saulielydis.

Metus skajtę senowie nu dìdeliû pasaulęs notiû, ìr tajp nu saulęs óźtemìmo, nu marû, gìjdrû, spejgû, audrû, wietrû, lytû ìr kruszû, ìr tajp saka, mąna bôciós, pasibengós Zuwiedû karej 13 metu tórieięs (1660), mąna matusze mìrę 5 metuse po szałtosęs żìjmos (1703), mąna bobutì ìsztekieiusì wìjnoulektusiuse metuse po marû metû (1704).

Kajp nerąnkioint wìs dar maź tiera źìniû rąndamû senowęs rasztuse ape jû ukęs riedą ajszkej ìszgóldytû. Nesgi kail pradìeię swetìmas szalys ape Lëtuwiû tautą smajlesnej jautotìjs, tó patió łajkó sókìło krówìnas karès só tajs patejs Lëtuwejs, todieł daugiaus yra źìnomû ìszgalìû ape jû karęs budą, nekajp ape ukęs riedą.

Óre Lëtuwos tauto jau gìlio senowie buo żìnoma ìr garsi par sawą budą. Jau penktamije ąmżiouie lìg negìmós Kristui, sako garsós rasztìnikas, ejtąnt tolaus i sziaurę gìrriesì wìrsziaus mìnawotose joudoie ìr źaloje gywen kajlinouczej artoie, kórìj wìjnì temôk sietì, kìttì wìssì tyrusì wìrsziaus mìnawotusì wìjnó sawo pìjsó terupìnas, beje: gano bąndą, awys ìr arklus. Tajpat Piteas Marsilijós ukìnìkas 4 ąmżiouie pìrm gìmìmo Kristaus atkélawęs i Ziamajtius gìntaru jautotìjs, sako stebiedamos» iog gywentoie jawus dziowìnąntys rejose, tajp wadìnamuse trobesiuse, dieł to, iog tame krasztì saule neìłgaj tespìndantì, kìtajp jawaj sóputum nu lytû ąnt łauko budamis; tarp jawû par wis lejszius siejentys, kìtû derlingû sieklû ìr wajsiû neżìnąntys. Swiets mędù gérous, nu to regemaj, iog ìr mìjżius buo siejentìjs.

Szesztamije ąmżiouie gìmós Kristui, kitsaj rasztìnikas mìnawodamas Lëtuwos krasztą, sako:» wìjnì gìrrulej arba gìrionys (tajp wadìno to gadynie Ziamajtius ìr Kalnienus) temok linus augintì, kóriû łaukaj óssietì joriou it juroie wìlnys. Kou ne wen mìnawotì rasztaj to kélejwio; bet ìr patio Lêtuwiû kałbo wardaj jawû, ìrąnkiû ìr aszwìjniû rodo: ìr tajp puraj, rugej, mìjżej, wìzges, źìrnej, siemenis, lejszej, atoudogej, kwìjtej ìr lìnaj yra ne swetìmos, bet Lìjtuwiû kałbos źodej, tajpat źąmbys, ekietes, rataj, warstìjnas, rugìjnas, pudymaj: lìgì dalì wardaj aszwìjniû, kórejs arę dìrwàs, ìr tajp dwylis, balnis, palszis, sziemis, żalis, źìlis, margis, putris, szkulis, szmulis, kérszis, szalnis, źałmargis, sziemargis, dwiłausis, joudausis, bałgalwis, ìr tajp tolaus, tajpat yra Lëtuwìszkì ne swetìmis.

Ąntrós raszitos gywenós pìrmamije ąmżiouie gìmós Kristui sawo garbìngamì rasztì» gìrrionû budas» sako» tarp wìssû gìrrionû Zámajtej arba auszrienaj (aestìj) orę testejgusis kìtìms slinkaujent, beje: jawus ìr wajsius stejgej wejsąntys. Kas dìdesnej po jurą mauriojentys ìr jû wìjnû żiamie gìntaraj tesąntis rąndamis, łaukaj jû ìr dìrwas saka nesodomis yra: bet kamì, kórs apsygìwenęs gìrrie pradyrę san żiamęs łopeli, tas to sau ponó buo ìr tórieię gìniotì ji nu neprietelû!» Nu ko jau żiamlonymis wadìnos, jog żiame sawą tórieię, jau wytejs, kajp wìrsziaus mìnawojau, nu to, iog tórieię wytì neprietelus gìniodawos, ar nu to, jog wìjtoie guweno ìr nebkłajoię só gywolejs po łaukus ìr gìrrès jus ganìdamis, ìr tajp patys Ziamlonys arba witej pradio tearę ìr tesìcię. Jû tiewìszkés maźne wìssû buo ligès; nesgì łaukû ìr dìrwû nepłatìno dieł iwajriû priźastiû: jau idant ardantis płatius łaukus ìr dìrwás ne nutaustum nu karęs ìr ìlgajniou ìszlepusis kad butìnaj, ąnt ôręs neatsìdietum, jau idant prapłatìnusis, sawo łaukus netartumes dìdesnejs óźkìtus ìr wargdìjniû nespaustum ìr jems żiamęs neóźimtum o glemżdamìjs nu źiaurio oro, idant dwarû ìr rumû nestrunitum ìr iłgajniou pìnìngû nepradietum gejstì, nu kóriû kajp żìnoma yra, wajdaj, barnej, ìr netajkas tarp ukìnìkû kęłstaj, kad tó tarpó wìssì wìjnokius tórtus tóriedamis taries só wìssógalintioujó lygejs essąntys. Koksaj lygumas tiewìszkiû patiuse Ziamajtiuse dìdej wiełaj dar yra regemas: kajpogi wejząnt i rejstrą wytiû, metuse 1528. sóraszytû gał regietì, iog Ziamajtiû wytej ìt wìssì dar lygès tiewiszkès yra tebturieiusìs. Kas dar yra dìdesnej stebuklìngesnió, iog newen patiû Ziamlonû arba wytiû buo liges tiewìszkés; bet dar ìr wìssû pìrmije, ukęs wìresnije ne tórieję walstiû, kajp kad yra rąndama paskesniose gadiniose ìrstąnt Lìjtuwos ukè; nes wos pęnkis, szeszis tarnus arba kajp szenden wadìn padonusius, tetórieię. Jr tajp dìdesis Lìjtuwos marczełga Butrìms wìssógarsesis sawo ąmźiaus ukęs ìr lietos wìrs szeszis padonusius tetórieię wisso sawo tiewìszkie, wìjnog pìrmoujó Lëtuwos wiró buo.

Je primìnsem pati didumą szejminos Lìjtuwos ukęs tìktaj 13 ir 14 ąmźiouie, buwusi, tad ajszkésnej dar regiesem jós klestąntę orę; nesgi toje gadynie karej kiełuses Ziamajtej galieię ìsz tu patiû apigardû po 500 jotęs o 10000 piestiujû wirû i karę ìszlejstì, ìsz kóriû szenden newen 500 jotęs; nes piestiusù nebgał sókéltì, kou dar senû dìjnû dìrwàs girriemis apauguses szenden patwìrtìn ìr rodo, iog senowie daug daugesnej tuse krasztuse yra swieto awì ne kajp szenden.

Senowęs Kalnienaj ìr Zámajtej traukdamis i karę du tarnu lygej tórieię, beje: szuni ìr żirgą; nesgi ko karejwys jodamas negalieię ant żìrgu pakeltì, tou jô szou ikinkytas i maźas rageles po jô wìłko, beje: ikajszti ìr karęs padargą, grisztąnt ìsz karęs pydę grobi nu neprietelû sógrìjtą. Jô źirgas buo dar artìmesnió draugó jô łajmôs ìr nełajmôs; nesgi jis neszę pati karejwi ìr lygej só jumi mìrę. Todieł jaunoumene kajp Kalnienû taj ìr Zamajtiû senowie niekó kìttó nerupìnos, tìktaj żìrgû grażybì, kuriû wejsle wìssoie pasaulie buo garsì ìr gédauiema ne wen nû Grekonû ìr Rìmìonû dieł sawo dajłumo, czekłómo, grejtumo ìr stìprumo; bet dar ìr paskesniusì łajkusì yra garbìnama ìr nu senujû mìnema. Nu to gał manytì kìjk wens dieł kô iki szè dìjna niera tôs dajnies Zámajtiû ìr Kalnienû. kórioie neimtu garbinamas jó bieras źrgelis. INesgi senówie tas tebuo garsós jaunikajtis, kórs graźesni źìrgą tórieię, to dieł kóżnós pìrmiaus but wìsso sawo łobio ìssìźadieięs, nekajp sawą źìrgą lygì gywas kìttam adawęs. Nesgi szenden dar yra sakoma i rupesningą źmogu: ko nuludaj ar ne źìrgą pardawęs, arta benuludo ìt żìrgą nustojęs, arba dziaugas ar ne źìrgą gawęs: kajpogi senowie Kalnienaj ìr Zámajtej tajp dìdej milieię sawo żìrgus, iog patem mìrós, lygè degino ąnt rogu só patió jô żìrgą; paskiaus krìstionìmis jau tapusis, garsì karejwe sìrgdamis lìjpę sawą karęs żìrą pas sawi atwestì ìr tajp wejziedamis i ji kajpo i sawą draugą łajmôs ìr nełajmôs numìrę. Metuse 1257 tarp atsiustujû dôwinû Mìndowęs Lëtuwos karalus Wakytiû meldziomìs i Ringą niewìjnas daktas jû ràsztuse niera tajp dìdej garbìnamas, kajp dowinotije żìrgaj. Todieł szenden dar jaunas Zamajtis je negał rajts jotì norìs ìr ąnt erkélì kómelelì i baźniczę ar i mógę, tad welijes piestès bejtós, nekajp beważoujis. Kłausamas, diełko neważiou só motriszkosiems ważioutas, atsako» ar asz koksaj werg’s ratgalie wìlgtìjs.» Gaspadoriós sóbatos wakarą noriedamas pìjwôs kèrtę nubęngtì stìprin sawo jaunus piowieius butìnaj nuwargusius tajs żodejs.» Wajkélej benkém tou barą szenden, asz jums rytą dousiu arklius i baźniczę jotì, szìj tajs żodejs pagaìwintì, tarsì sylôs atsìgierusis nubeng dajnioudamis noris pósnaktie. Dar wens rasztìnikas raszidamas ape Letuwiû budą metuse 1792 sako» Lëtuwej par wìs mìł arklus, ìr retaj teregiesi Lëtuwi piesti ejtąnti, nesgi ibaudziawą, baźnìczę, mógę, dwarą, sosiedû ar prietelû łąnkytì artìj ar totìj wìssadôs jis jotas kélau. nu to reto kałbo terasi tìjk wardû arklû, kìjk anû yra Lëtuwiû kałbo: ìr tejp bieris, palszis, pìlkis, joudis, kerszis, plesnis, raudis dólis, żergsztis, joudbieris, szwìjsbieris, arba skājstbieris, brìjdpłaukis, bałtkois, żwajrakis, piedółkois, łaukaktis, bałtprusnis. & &.

Paprastaj traukadamis i karę apwìźo sawo źìrgus płauszomis ne wen patius, bet jû gałwàs ìr ausys lig nariû pìrmuiû kojû o lig kènkliû pastarujû, idant kélionie nu darganû ìr lytû nepakrìusztum ìr nepagórtum. Tokió dar senowęs budó iszjoię Ziamajtej metuse 1791 kariautì pa Lìjpoie, pa Groubìnie, pa Sałotie, ąnt żìrgajs nómìj augusejs nepłauszomis nuwiztajs, bet gełumbiemis apsiutajs, kou dar tarp senujû szenden kìjk wens tebmìnawo. Kelaudamis senowie siedieię apźargó be bałno ìr be kìlpû; bet tajp stìprej, iog gałwą patem nukìrtôs, dar arklys nuneszę par kélys szimtus źingsniû siedinti lig ìszwìrto. Pati arkli pìrmó apnasrió ar brisgìłomis paskésniusì łajkusì kamónomis waldę.

Senowie karęs apdaras arba karęs ikapes maź tei-wajrawo nu nómû apdaro, ìr tajp ąnt tą patę sermiegą arba kôbôtą ąntsìmowęs meszkìnó ar brìjdìnó ar kìto kokio żwierìjs kajló, i kóri tajp giebieię ìsìnertì, iog meszkìnos ar brìjdìnos galwìnó apmowę pats sawą makaulę, ìr iriedęs sawo akys i meszkos akys, nôsì i nôsys, łupàs i łupàs joię i karę. Dieł dìdesnęs dar neprietelû nugąndôs ąnt sawo gałwu tarp taurio ar brìjdio ragû arklio oudegą óźkìszo, o wejdą sawą dar mielìniemis ar ąnglìjì nutepę. Je tokiû kajliû nepasìtìko, tad tokiû pat budó apsìmowę tubìnió ar demblìnió kìriejû, kório gałwoczió apwożęs sawą gałwą ìr wejdą, paskou sósìwerżę só szìkszninió dìrzó, ąnt kóriu tìjk buo wariû grąndiû arba saktiû ąntmautû, kìjk buo karie neprietelù óźmuszęs, apsiawęs wìżinomis ar kojìnomis, sìjksnìnę kardą ar mìjtìni kaławiju paszonie łunkû strikió pajousęs, wìjnó rąnkó tóriedamos késtìnę ragotìnę tajp wadìnamą kartìni, ąnt kório galû buo łąndós ragas ąntmautas, nu ko ìr wadìnos ragotìnì; kajpogi gilo senowie gelźìjs neźìnoię. todieł kìrwej, bardiszej, kaławije, akmìnìjs ar oułos buo: ąntro rąnko tórieię tórczę arba skìjdą, kórì nu neprietelû siutaû dąngsties, buo ji paiłgoutìnaj apali, jau ìsz taszyta, jau ìsz źìlwìtiû nupinta. Pìrmó pentìnû neźìnoję; bet pradiejusis só wakytiû meldzionìmis kariautì itìjkę sau ìr pentìnus oulektìnius, kórìus szenden dar gał rastì tos gadìnęs karęskapuse. Ąnt gało sejdôką ìr wìlcziû kórwi i petius ikabìnìjs skrajdę ąnt źìrgû it pauksztis neprietelû żwalgydamôs. Piestìje daugiaus karawo rendietajs bruklejs, kókius gał dar regietì paskoujujû łajkû Lëtuwôs ukęs żimie. Artìnąntes neprietelou łajdę piestìie strypus ar akmìnys ìsz swìlksniû. Nesgi didej wiełaj gelżi pramaniós tepradieię szarwotìjs gelżìjs łopajs ar mezgìnejs, tajpat gelżìjs kardás ìr ragotìnès diewietì. Taj tajp apriedytus karejwius wadìno i muszą bałsó trìmìjtiû, tajp wadìnamû ìłgû medio trubû, kóriû rustas bałsós primìnę koźnam gìltìnę szalip stowintę. Karęs żigius wìssadôs atlìkdawo źìjmą, kad wìssór paszałusi buo ìr kielę rajtą par wersmès ìr uppys, idąnt niekamì netróktum. Je koumet nutìko wasaros łajku źigioutì i karę, tad piestiję kielies par uppys po kéturys po penkys ąnt tauriû kajlejs sostojusis it ąnt płoustajs, o rajtije iriszusis i arklû oudegàs rąnką płauktì parpłaukę. Karęs ikajsztiou jemies wìssadós sausus walgius, beje: dzinwusę messą ìr żalius batwìnius bej miłtus kajp wìrsziaus mìnawojau, wisso negaliedamis sunkôsì ąnt arklû pakéltì, lìkusiji sódiejós i mażàs ragelès szunys dìdelì tà lietaj augìnamis bricejs wadìnamis po patiû weżę, nu kô Lankaj lig sze dìjna ìsz Lëtuwiû ticziodamìjs sako» Licwiaki bocwiaki», taj yra: Letuwelej batwìnelej, ìsz apmaudo, iog Letuwi karie óźmuszęs nieko géro negalieię rastì, tìktaj batwìniu sunkàs; nes ìr tàs patès lig nu jô įgaunąnt ne wìjną gałwą rejkieię padietì.

Wìssónetórtingasis Zàmlonis jôję i karę wìssados trìsó; nesgi rejkieię atsargaj tórietì lìjki arkli, idant wìjnam kritós ar óżmuszós, ąntrós kad pri rąnkos butum. Didelio ìr bajsio karie ìr arkławedej stoię lygej só patió karęswiró i trapą; tórtingije po 5, 6 ìr 10 wìrû sawo tarnù wediès, todieł sonowęs rasztuse yrą rąndama, iog tôks só sawo pacztó ìszjoję, taj yra: só sawo tarnajs.

Kariawo pagał wìjtos budo, kórioie patys pasìtìko; ìr tajp kajp buo ipratusis só żwierimis grumtìjs, daugiaus burejs po kélys szìmtus, kartajs ìr pokélès tukstąntès, retaj koumet teisìgawo i tokę rumę, kórioie szimts tunkstąntiû jotęs but sósìriemusì só ąntró szìmtó tukstąntiû neprieteliû; bet tąnkiaus kajp sakiau po kélès tukstąntès tegrumies dieł ąnksztìmû ìr gìrriû; wìjnog ìr tokió budó kariaudamis iłgajniou rados tajp nugoustejs sawo neprietelems, iog szìmts neprietelû wìjną Ziamajti pamatęs móko szalen gałwą trukéns. Kariauną kielę sau pagał tó kajp rejkieię, jau dìdę, jau mażą, wissadôs kariawo pagał budo sawo tautós mìniedamis pìrmó ąnt tô, kajp ìr só kóumi tór grumtìjs? nesgi ipratì buo rejkint paskystì ìr bewejziut apent ì wìjną buri nesóniókós sósìbłoksztì, tolin tolesnej siaubtì ìr grobi grìjtì neprietelus wengdamis; óź wìs gebieię i mażus burius ìssìskajdiusis grumtìjs, touitimpôs neprietelus gôrintì, ąntpóldìnietì ìr skardytì, kórìj, nedrysdamis ìssìskìjstì badó merieię wìj noie wìjtoie, kad tó tarpó szìj jems karęs padargą ìr padarynę grôbstì, ikajszti ìr mìtałą grajbìdamis patius gąndìno; wìjnog patys nu neprietelû neprigaunamis, ìr nenusìkratomis; nesgi kad wìjnì óźpakalie neprietelems wajdindamìjs szórmólawo, kìttì tó tarpó jus priszakie skardę, je wìjnì neprietelû priszakie szmajźies, kìttì stajgó ìsz óźpakalio ąntpoułusis wìjnus rìto, kìttì parbadusis patys »nbajuięs krito, Sóputós trimijtius patys bewejzint wieł it żiżìłpas ìsznyko, tajp, iog neprietelej wìjnoie wìjtoie sósìgóżì ginkłą pakiełusis darganotej ar spejgoutìj dìjną ìr nakti tórieię kientietì saugodamìjs, idant ìsz kórios norint pusęs it żìjbaj netwyksterietum ìr jû nepakriestum stowentiû be dounos, be pastogęs, kartajs ìr be undens; nesgi Lëtuwej wìssadôs buo tarp sawęs sósìmôkì ìr jû trìjmitiû bałsós rodę jems kajp kou darytì. Jr tajp nużudiusis sawą neprietelus, wargajs, badó, alkió, szaltió, lìtumì ìr darganomis, ąngało ąntpoułusìs żìjbû grejtumó ìszkłoię iki wissópaskóujo wìssokąntriusius ìr narsìusius neprietelus, niekadôs patys i ajszkę muszą neisztìkdamis, wìssadôs ìr wìssór só atsargó budamis, kajpogi szenden dar yra sakoma griowę neparszokęs nesakyk óp, arba neprawiedìnęs nesakyk szałtas, arba darydamas gódrej wejziek i gałą arba gu-draudams koumet noris priejsì lìpto gałą. Tokió pragómó metuse 1220 Erdwilós Ziamajtiû kónegajksztis bajsiausę kariauną Płatborniû arba Tautoriû pawejkę, kórìj poto newejkè bedriso Lëtuwą kabawotì, wienog negał nu to tartì, iog Lietuwej Kalnienaj ìr Zamajtej senowie nu dìdeliû kowiû wengę, nesgì źìnoma yra, iog metusì 1340 grumdamìjs sómeldzionìmis ìsz wìssos pasaulęs nu popieżiaus só kełtajs Rudłaukiû kowo tórieię jau só sawo talkiejejs 100,000 jôtęs, Wakytiû meldzionys nu sawo pusęs ne maźesnej.

Sotìkusis neticzioms neprietelû dìdesnę kariauną, kórios regiedamis nepawejksi o patys nebgaliedamis skóbej bepaskystì, tujau twierę isz ragiû taszką abejo szalie sawo rindos, idant neprietelej negalietum apsiaustì sawo daugió; patys tótarpó sósisklautusis poulę wìjnó muntóló ąnt neprietelû, kóriû parłaużusìs rindą sónìukósius bewejzìnt ąnt wìjtu pakrietę. Tajp Ziamajtej metuse 1275 pargalieìę Wakytiû meldzionys ąnt jurôs ledó tarp Ringos ìr Runo sałôs. Tajpat tąnkej wijtoie ragotìnes pati jôs kotą berago ir jetęs naudoię, óżwis kariaudamis só Wokytiû meldzionìmis, kóriû negaliedamis par gèlżìjs szarwàs nudórtì, tad patió késtęs gałó dunksterieię jem i krutìnę tajp smarkej, iog Wokytis kieżterieięs nuarklio daugiaus nebkielies.

Kajp Kalnienaj tajp ìr Zámajtej norìs wìssadôs jôtì tekariawo, tecziaus tórìeię ligej ìr piestiusius paslieptus, kórius dwisiedajs jôdino: sósìgrumós patè jôtìj só neprietelejs piestìje anà pripadieię. Tajp metusì 1320 Gedmìns dìdesis Lëtuwos Kónegajksztis pargalieię Gudus, kório kowie Zámajtiû piestije ìsìspraudusis i tarpus sawo jôtęs padieię neprietelû rindą parłaużtì.

Nómìj karìaudamis ar ìsztraukusis i swetìmą krasztą neprietelems sawo atmonytì, kórìû krasztì grobi grìjdamis ar i ajszkę muszą ìsztìkdamis wìssadôs nerekalingouię sawo karęs padargą óżpakalie abazì łajkę só nedaugió surgû, kór ìr sógautusius neprietelus kajszę; nes tąnkej, nutiko, iog kartajs wykstąnt grobi grìjtì swetìmamì krasztì didę daugybę imtìniû tûnaj ìsz wìssû pusiû sówedós o iłgajniou patims ì ajszke muszą isztìkós; kalìnej óżpakalie patrako, ìr pagrobusis tenaj lìjkiji ginkłą abażì, patius nu óżpakalo ąntpoulę ìr tajp padieię sawìjsems priszakie kariaujentìms pawejktì. Tokió pragómó Lankaj metusì 1270 pargalieię Lëtuwius tìjs Lublino pìlę, kó-rìj newen sawo grobi atgawo, bet ìr patius ìszmuszę. Lankaj isz dzìaugsmo tôs pargalęs toie wìjto mìnawonè S. Mikoło muro baźnìczę pastruniję, ìog jems tou dìjną padìeìę jis Lëtuwius nuwejktì, kóri bażniczę iki szè dìjnà dar tebiera.

Sóstojusìs ì abaźą apsikasę griowió ìr widaus pusie to griowio sópilę sau auksztą eżę, nuko ìr abażó wadìnos ìr pìlû prade ìłgajniou paeię; widórie to abażo, karęs ìrąnkius, pabuklès ìr grobi łajkę, apsókou jo patys stowieìę daugiaus tarsi karęs irąnkius nekajp sawą gywybą nu paojaus glemżdamis. Zìjma negaliedamis griowió apsikastì, ragiemis ìr szłaiemis apsitaszkawo, it patemì wìdurie kalìnius łajkę: kajpogi tokemì abażi gulentius Ziamajtius metuse 1200 ąnpoułusis ìsz Ringos meldzionû Wokytej Padaugawie tìjs Auszrodęs pìlę iszpiowę.

Kad tajp Kalnienaj ir Ziamajtej plynuse ąnt łauko narsawo grumdamìjs só neprietlejs, lìgì dalì ìr pilie giniodamìjs ar tìnaj łaużdamìjs negóro.

SenûSenowie Kalnienaj ìr Ziamajtej pìliû netórieię: kajpogi neìszżengamas gìrres jû pìliemìs o patiù narsybe ìr kantrybe jû murajs buo; i kórès ìr wìssónarsesis neprietelós nedryso lystì; bet ìłgajniou praretiejós toms gìrnoms pradieię tarpgìrriese neprietelej óż wìs Zuwiedaj szmajżitìjs ìr grobi grìjtì bej patins wergtì, tou pritìrdamis Lëtuwej jemę tus tarpgirius pìliemis kąmszytì, kóriomis ne wen kéli neprietelems óżtaszkawo; bet kìełuses paojcu ìr patys tenaj óżdąngą rado, kóriû pìlìù pałakus szenden dar Ziamajtiusĕ pìlęs Kałnajs arba nu Zuwiedù pìliemis tebwaden.

Wardas pats pìle nu żôdio pìltì, rodô, kou jis żìmen; nesgi Kalnienaj ìr Ziamajtej noriedamis sawą łobi nu neprietelû paglemżtì, strunìję tàs pìlès tokiô budó. Wìssó pìrmó ligio wìjto nu dwijû o kartajs nu trìjû pusiû niekajp nepriejtamo, beje: paeżeriusì, papelkiesì, kamì budas patios wìjtôs gyniotû nu paojaus ìr glemżtû bej patìms tenaj lengwó butum gìntìjs. Jr tejp pilę żiamęs-sìjnàs i kétwìrtajni paìłgoutìną pawiedès it i trobesi kélejs sìjksnejs auksztą ìr mażne tìjk pat stôrą, nu nepriejtamosęs pusęs buo ąnga, o wissas to kétwirtajnio sìjnas kajp isz łauko, tajp ìr ìsz widaus gìlió griowió apkastas, kório griowio łauko paszalys buo óżtwertas statìnió oużouło atbułû mìjtû pri kits kìto sódórtû. Ąnt tû sìjnû wìrszu toks pat buo statìnys. Jr tejp neprietelós prisiartìnęs pritokios pìlęs tórieìę wìssópìrmó jots ar piestes suokdamas par statìni óż augumą auksztesni pasìmautì ąnt gałajs mìjtû, je parszoko neóżkluwęs, tad griowie ligej só arkló gałą gautì, je but griowie dar giws palìkęs, tad tórieię ropotì ąnt sìjnas auksztàs ąnt kóriomis wieł buo atbułû mìjtû statìnys, óżkórem pìlęs gyniotoje slojusìs akmìnatius ìsz swilksniû ąnt neprietelû swajdę, it kruszą bierę o wiliczęs ìsz sajdokû it snìjgą driebę.

Nes ìłgajniou pramaniós taranus ìr gélżìjs szarwàs, nebgalieię tokiosì pìliesì ìssìtórìetì, nesgì ìsz taranû łajdidamis neprìetelej akmìnys dìdelesnius gìrnû akmìnû ìszłaużę tus statìnius ìr tajsgi akmìnìmis óźwertę paskou ìr griowius o patys isìmowusis i gélżìnès szarwàs nebibìjoię nè akmìnatiû, ne wylìcziû, kóriós par gélżi nesmego. Jłgajniou kad Wokytiû meldzionys Kristìonìszkos tìkybôs ajtró pasìmetì norieię Kalnienû ìr Zámajtiû tó pragómó newen łobi ìr źiamę pasawintì; bet dar patius nuwergtì ìr i gywolus pawerstì; tada Lëtuwej wieł nu sawo pusęs gyniodamìjs ìr sawo lousybę nu krìstionû kajp ìmanó taupydamis pradieię strunytì pìlès neb jau ligmiesì, bet ąnt kałnajs ìr wìjtose tepat nepriejtamosì, je kamì kałno nepasìtìko, tad toki sópylę uppęs wìngieię ar wìdórieie wersmiû. Paskou tamì kalni palìkusis ar ìszkasusis gìlę gìlesnę doubę kétwirtajnę idieię tìnaj rentìnì jau me-dio, jau akmìnû, kórsaj daug tenaj tórieię kąmbariû, kóriusì jau patys rejkint gyweno, jau pełną ìr tórtus sawą nu paojaus kliestì, kartajs ìr patius karęs arklus łajkę, wìssas tôs pìles apipìłtas buo żiamiemis ìr nu nepriejtamosęs pusęs wìjna ąnga tebuo. Pusie tô kałno arba atkalnie buo aplinkou taszkas, idant neprietelós negalietum wìjnó trukió ąntjotì ar ąntejtì ąnt pìlęs wìrszu, ąnt kóriu buo roustaj ìr ronaj sókéltì, idant lìpant neprietelu i pìli galietum ji tajs ronajs, paritìnós i pakalnę nubłôksztì. Patiosì tokiosì pìliesi, kajp szenden kad gywen tajp wadìnamusì miestusì negyveno, bet papìliesì. Gyventoie atstó apej tàs pìlys gyvenantys tórieię eitì pakarcziou jû sergietì, nu ko szenden dar tokio kraszto srìtìs apìgardó wadìnas. Ziamlonys sóejusis tenaj i sargybą môkies ìr pratìnos i kare, beje: kajp nu neprietelû gintìjs ìr kajp jus pargalietì. Ant pìlęs wìrszó buo stìjbas derwó aplìpitas ìr sziaudajs aprisztas, kóri sargtìs pąmatiusi neprietelus artìnąntes ìr newìłdamos wìjna stęngtì, ózdegę ton stìjbą, idant gywentoie apìkartos pamatiusis nakti gajsrą o dìjną dumus skóbietum rajtì ìr piestì ginkłą pagrobìj pìli gélbietì ìr neprietelus draustì. Tôkés pìles kałnusì tajp buo ertas, iog kartajs pokélès tukstąntès swieto galieię tìnaj sósìtalpintì. Zìnoma yra, iog Algérdas ìr Kejstutis didioujó Lëtuvos Kónegajksztió metuse 1360 pokrówìnos kovęs Rudłaukiû plynuse só 15,000 tukstąntiû jotęs Ąnkajmio pìlie óssìrakìno, kóriû pìliû ìras szenden dar noris i źiamę sósmegóses maźne pri kìjk wìjno miestelo senó iprotió pìlęs kałnais yra wadìnamas.

Paskiaus noris tos pates pìles buo kajp buwuses, tecziaus gyventojus papilie gyvenąntius lygej só pìlì akmìnìniû plytû ar źiamiû zomatajs aptwìerę, nu kório łajko jau gyventoje papìlie gywenąntys pìlonìmis wadìnos tajp, kajp kad buo kita karta aptwertàs Wìlniós, Kaunas, Płatele, Bałosteke, Zousłaukis, Bìrźé ìr kìtas; idant neprietelems norint jès apgultì rektum daug karejwiû só sawi westì.

Kaip kąntrej tose pìliese Kalnienaj ìr Zámajtej ginies senowie, gana yra tìkta prìmìntì kąntrybę ìr narsybę Margerio Puniespìlęswìro, kórsaj metuse 1278 tenaj gindamós, welìjós iki paskoujo ìrosì patios pìlęs óssìraustì, nekajp neprietelems pasìdoutì. Lìgì dalì metusì 1346 Wajdotis Kauną pìli nu meldzionû o Jursza 1434 metuse Łucką pìli nu Lankû gyniodamó tukstantes neprietelû ìszkrietusió welijos ugnęs lìjpsnośi óssìraustì, nekajp neprietelems pasìdoutì. Kad tajp kąntrej Kalnienaj ìr Zamajtej môkieię óź ìrakìnusis pìlie gintijs: lygì dalì negórosnie i neprieteliû pìlys graudamìjs; nesgi newen kajp drousì wìraj, bet it lewaj stajpies ąnt oulìniû ar akmìnìniû sìjnû tukstąntiemis graudindamis ìr trupindamis sa-wo szarvotus wergiejus. Nesgi kas parskajtys Lëtuwiû apgulìmus Pernawos, Kesęs, Nejermilęs pìliû, tas stebiesis i jû narsybę ìr kąntrybę.

Noriedamis i neprietelû pìli ìssìlaużtì wìssados apstoię ię stìprì kariaunó, tajp jog neprietelós niekór nebgalieię ìsz sawo pìlęs beiszejtì. Growę ìr ardę neprietelû pìlys taranajs. Lig atejusis pas pìli sopylę sau pyłas, kórìosì apsìkapieię dieł sawa atwangôs, idant neprietelós nedrystum ìsz sawo pìlęs jû ąnt póldinìetì. Tajp óssìtwierusis nu neprieteliû ąntpoulû, tad sótokì smarkybì jemę łaużtìjs i pìlę ìr só tokì kąntrybì griautjs, iog nie wìjną dìjną atlydôs jems nedawę. Płatès srìtys savo kraszto óź wìs gìrriotàs gìniodamis nu neprietelaus ąnt poulû aptaszkawo, óź tìms taszkams stoviedamis karejwej łajdę ìsz swìlksniû akmìnatius ar wyliezès ìsz sejdokû ar strypais muszę neprietelus norentius tì-naj isìgrautì.

Mìnawoint cze wìrû narsybę nerek óźmìrsztì nie motriszkujû, kóriôs newen nómósì kajp regiejem gejdę wìrajs wadintìjs, iog tenaj jû darbus atlìkdawo; bet ìr karie wìrams ligintìjs norieię. Cze gana bus tìktaj prìmintì narsybę Naujapìlęs motriszkujû. Kad metusè 1276 meldzìonû Wakytej, Gudaj ìr Tautorej sósitarusis wìssą Lëtuwą ìr Zámajtius tajp nusiaubę, iog plienys wìjnas ąnt degiesajs tyruse jau łakstę; wìjnog ìr toumi dar nekakindamìjs norieię i Nanjepilę ìsìłauźtì; bet tìnaj motriszkoses nenusìmìnuses tó rustó dìjnó sawo ukęs, artìnąntes neprietelems pìlon, lìjpę sawo wìrams ìsz pìlęs iszejti ir lauki só neprietelejs, grumtįjs, kórims ìszejós tujau pilęs ąngàs óźrakinóses lìpo pates ąnt pìlęs sìjnàs ìr nutìnaj wiliczés ìr akmìnys swajdę ąnt neprieteliû pasìjniusì só wìrajs kariauientiû it krószą bierę. Neprietelej newìłdamìjs nu dwem pusem sórimtajs butì, newen ìszguro, bet maźne wìssì gałą gawo; lìkusìje kólwertìnejs tęnkìno be ìsprukusis nu gìltìnęs, palìkìnis pìlę, kórę narsybe ìr stangybe motrìszkujû ìszplieszę iems ìsz nagû. Nerek tajpat óźmìrsztì nienaszlies kónegajksztienęs Lucko Nastazìjos Alelkienęs, kóri metuse 1504 ìszgìrdusì Płatbórnius Lucko pìłon artìnąntes, kardą pogrobusì wìjnó rąnkó, ąntro suneli tougìmósì teriedamos lìjpę sókéltìms źemlonìms ìr wìrams wìssos apìgardos ąnt łopìszelu prisìjktì, iog pìrmiaus wìssì gałwàs sawo padies ìr ìrrose pìlęs lìgej só kódikelió óssìraus, nekajp neprietelems pasìdous: kajpogi apgułusìs tìnaj Płatbórnej mìnawotą pìli, newen neisìłaużę: bet patys pazomatiusì gałą gawo nu wìrû drousìnamû narsì źmônó.

Licziós tôs dìdios Lëtuwiû narsybęs łaukì ìr pìliesì tas buk buwęs, iog tìkiejusìs i istatimus sawo ukęs, pagał kóriû kajp wirsziaus mìnawojau, tijtìktaj dąngaus tegalieiusis wìltìjs, kórìj kąntrej gìniodamis nu neprietelû sawo nómus ìr sawą lousybę sawo gałwàs padieię, ir tij teradusis kamì tenaj auksztybiesì bałtus, drabużìus, mìnksztus patałus, saldi mędu ìr grasztès żmônàs só kóriomis gérdamis ìr joukoudamis linksmìnusis ìr mìjgojusis tylej kiauràs naktìs: kìttì wieł raszó, iog buk dieł to buwusis narsejs, ìog tìkiejusis i tou, iog kokió żmogós essós ąnt szios pasaulęs, tokió busis ìr po smertio, je cze wergó ìr ten wergó, je cze łousó ìr ten lousó, óź wis sako regiedamis kajp bajsej Wa-kytej żôdę parkrìksztus Parusie ìr Padaugawie baudziawomis arba łaźajs ìr mokésnejs, todieł koźnós welijos ąnt wìjtó lousós mìrtì, ne kajp newen szio pasaulie; bet ąmżìnaj ąntramì gywenìmì tôkìms kraugerems wergautì: todieł szio swieto gywenìmą óż nieko tóriejusis, kou partales szenden dar wìrsziaus mìnawotas stìgawo, ìr tajp sako ìsìrupìnęs Ziamajtis dìjna mąna, ąmźiós mąna, arba dìjna butoie, arba nesaulęs ąmżiû gywensió, arba pusta tawęs ar mąnes, arba sako, nu bajmęs mìrusem besdałaj skambęn. Tajp Łatwieżaj arba kajp praszalejtej kad raszo Jatwieżaj metuse 1250. welìjusis iki paskouio nu Lankû ìssìpiaudintì ne kajp jems wergautì. Bet tìms gał ajszkéj atsakytì, iog Lëtuwej ne dieł to kariesì narsawo, idant ne wergautû dąngouje, kajp kad ąnt żiamęs kad wergeno jus neprietelej, bet idant kąntrej kariaudamis dąngu igytum: kajpogi dabar regiejom. iog tìj tìktaj dąngaus tegalieię wìltìjs, kó rìj drousej óź numus ìr lousybę sawą mìrę: ąntra je but dieł bajmęs wergybos kariawusis, tad łajdodamis sawo nabasztìkus nebut gìjdojusis tajs żôdejs:» ejk sau warguti i antrą łajmingesni gywenìmą, kamè ne tó Wokytems, bet tau Wokytej ąmźìnaj wergaus.

Kartajs tóriedamis só daugió nôżmiû neprietelû kariautì sawo krasztì, lìg ne ìsztrankusis ąnt jû i karę, pìrmó sawą pelneli, beje: kóbìleli só drabuźejs isz nómû i neiszżengamàs gìrrès tolìj tolesnej ìszneszusis ìr tìnaj pates, wakus ìr gywolus sówedusis, jawus i żiamę ikasósis, nómus sódegìno; idant neprietelej atejusis nè dounos, nè pastogęs, ne gywolo niekame nerastum ìr par ton pati badó ìr wargajs ìszgajsztum, kou metusì 1340 padìrbo Algerds ìr Kejstutis dìdioujó Lëtuwôs kónegajksztió, kórioudó regiedamó, iog sókéłtas swiets nu Popieżiaus ateję i Parusni Lëtuwiû kariautì, tujaus lìjpę wìssó panemonió gywentojems par 10 milû sawą pates, wakus só pajudìnamoujó łobió i Padaugawio gìrręs ìszdąngintì o nómus tósztius sódegìntì. Jr tajp paskou Wakytej meldzionys parsìkiełusis par Nemóną i Ziamajtius, rado tenaj wìjnus degiesus, kame jems pirmó jû źwalgytoje arba szpiegaj sakę wìssą gausint. Tó tarpó jems po degiesus bewajkscioint ìr beiszkąnt Lëtuwiû, Kejstutis só 15 tukstąntiû jôtęs ìszpoulęs ìsz Paląngos gìrriû par Klajpiedą, o Algerds só ąntrą tìjk ìsz źalosęs gìrręs par Jstrupi óssiautę óźpakali kristionims, kórìj nu bado, wargû ìr darganû wìssì gałą gawo tajp, iog par kélerius metus kaukoles po łaukus ìr gìrręs, uppaluse ìr pìjwose walkioies nugajszusiû ueprieteliû.

Tarp paimtujû neprietelû karieìe dìdiusius jû wìresniusius gywus Dìjwams sawo aukawo tokió budó: sógautouji neprieteliu atmoną ar kìttą karwedi prìrìszusis źirgo koies pri kéturiû stìjbû pati szarwotą kajp buwo kariawęs pasodìno ąnt ji só wìssajs jo ginkłajs, paskou sókrowusis malkìnę po apatę sódegino. Je buo kéletą wìresniuiû sógawusis, tad liemę, kórs but wertesnis Dìjwams aukautì, tou kóri nuliemę tajpat sódegìno, kajp ię pìrmouji. Tìms neprietelû karwedems ar atmonams, kórius kariaudamis bno óźmuszusis gałwàs nupiowę ìr ìsz jû kaukolû padìrbusis sau kauszns gierìniesì lìnksmìndamìjs gierę ìsz jû mìnawonè sawo narsybęs, iog wìssu smórtiausius sawo neprietelus bno pargalieiusis, kóriû pałakus kajpo pargalietoje diewieię. Mìrós garse in karwedióu, kaukôlès pargalietujû nu jo neprietelû, ant twario ar gelżìjs rinkiû sómowìj po apatę pelenu indos i kapus łajdoint padieię: kou szenden dar kasąnt kapus garsiû karejwiû daugio wìjto gał rastì. Nubengusis karę só neprietelejs derieię tokió pragu mó: kónegaj nnjodiusis bałtą żìrgą lig nuwargstąnt ąnt malkinì gywą sódegìno, paskou pelenus jo ìszbarstę ragotìnès tarp sawìj sókìjtę, kórès łajkę szwentoie wìjtnie, źìnicze wadìnamo, ape kórę wìrsziaus regiejom. Atkalej skélbę karę sósiedams tokió pragumó: Kónegs paiemęs swetìmouię ragotìnę nuneszę i parubeźi ìr imetę ję i neprietelû krasztą só degąntió pa-galó, kas buo źenkłó apskéłbtos karęs neprietelou. Kiełuses karè senowie Kalnienaj ìr Ziamajtej tokió budó kielę sau karwedi, arba atmoną, kórs ius tórieię westì prisz neprietelus. Sóejusis i kopàs pakielę sau patys wiresniusius ne tórtingusius ìr kìltęs wirus, bet wìssónarsiusius kąntriusius ìr gówinsius wirus wìssópìrmó deszimtìnikus tajp wadìnamus nu to, iog desìmti karejwiu wędę i karę ir szimtinikus arba półkorius nu żodio póltì, korìj szimtą karejwiû wedę, kórius paskou ìsz Teutoniszkómo Ratmistrajs pramanę, ąnt gało Karżusius, kórìj wielawàs i karę neszę ìr iraszą arba rejstrą karejwiû sawo apìgardos tórieię. Tìj wìresnìje tajp pakéltì nu karejwiû wieł pakielę, tarp sawęs wìssowìriausiji waldimierą, protó, ìszmintì, narsybì ìr kąntrybì wìssus pranokąnti, atmonó wadìnamą, kórsaj wedę wìssus prìsz neprietelus atmonytì jems sawa załas ìr abydàs, kóri pakiełusis ąnt petès neszioię po rìndàs wajdìndamis wissà kariaunà, kajpo tou, kório isakìmû rejksaj kłuasytì. Tas atmonas tajp pakełtas tórieię waldę ąnt kìjk wìjno gywybos ìr gìltìnęs, kório ìsakimas koźnam szwentó buo, kóri je kas parźęngę. tas gałwą sawa torieię padietì. Ta io walde te patwierę iki karej pasìbengąnt; nesgi karej pasìbengós jis pagriźo nómìj ìr wieł buo ukìnykó kìtìms lìgió ìr kłausę só kìtajs wìssóumeniû ukęs istatìmû, kad tó tarpó karej essąnt pats wìssìms ìsakìmus dawę. Mìnawonę tós dabôs wìresnybęs skìrìmì. Zemgalienaj arba Kórźaminikaj iki szè dìjnaj tebsaugo; nesgi nauji poną; walstiû jem apemąnt po tiewû, gentiû ar nupìrkós wìssadós walstionys tór ji pakéltì, ìr tou kartó tìkraj tewadìnas Ponó, ked żmônys ji pakielę, lig nepakiełós nieksaj jo netór óź tôkì ìr negał wadintìjs, nè kitam to walstiaus paduotì noris rasztus pìrksìnós but tóris ìr pìningus óźmokiejęs.

Kritasi karìe sawo karwedi tórieię pagrobtì isz nagû nèprietelù ìr gymtoie żiamie sódeginusis pałajdotì, kas buo wìssódidiausì gôdó, łajmó ir tìkybôs atlikìmó; nesgi pagał jû noumonęs tas tiktaj tegalieię ì dąngu ejtì, kas buo sawo żiamie pałajdotó, kitejp kłajdioię jo dusze pomedius, nómus ìr tyrus wìsso pikto kientiedama ìr pati daug pikto daridama sawo gentims ìr żmômems, iog jos nepałajdoie. Todieł wissu smarkiausio muszo tórìeię kritusiusius nu neprietelaus panesztì ìr jus sawo dabó pałajdotì kou iki szioł Zamajtej tebmìnawo: kajpogi szenden dar motìna Zámajte iszgirdusi sawą sunu swetio szalie mìrusi, pìrmije żôdej jos szìrdgiło yra» wakali brąngusis, sako, swetìma Ziame tawo kaułus apraus,»

Je but pats atmons kariaudams krìtęs, tad jo minawonej wissa tauta kasę jem kapusauksztus auksztesnius pagał didumo jo garbies ìr wejkułû bej nau dos ukej padarytos, Kokiû kapû szenden dar yra didę daugybe, kajp wìrsziaus minawojau, wìssims żìnomu, kajp kalne tajp ìr Ziamajtiusĕ. Paskou ąnt malkìnì degìno sawą atmoną só karęsźìrgó, só piedsakejs só sakałû póró, só gìnkłajs ìr só klautingiausió jo tarnó. Lìjpsnaj twaskąnt kajp wìrsziaus minawojau, gentys ìr bendraj mieczioię i ugni meszkos ìr łusziû nagus raudodamis ìr garbindamis jo karęs darbus idant ropodams par żiauri kałną i dąngaus auksztybès galietum ìsìkìbęs paìlsietìjs, paskou só szłoustìusis grusdinius noumìrielio sópylę i molę indą ïż lydietejej neszdamìs i kapus sószóko, regentys kèlaujenti nabasztiką debesiese ąnt bałtó źìrgó ìr sakałą besklendenti ligej, idieiusis indą i kapus ìr kaukolès neprietelû pargalietuiû ąnt grąndi sówierusis padieię po indos apatę ìr źiamiemis aprausę; mìnawonè wadìno tus kapus wardó to, kas tinaj buo pałajdotas.

Newen patius karwedius tajp didej garbino dieł jû narsybęs ìr kąntrybęs; bet dar patrs kowiû wìjtas, ant kóriomis karejwej ar kittì nabasztìkaj buo pałajdotì, kokius kapus óź szwentàs wìjtàs torieię, i kórès źąmbi smegintì, parkasû kastì ir welienû pliesztì negalieię: dieł garbies ìr ąmzïnôs mìnawonęs tû wirû, kórìj sawo narsybì ìr kąntrybì likósìjsems wìntautems lousybę iszwadawo, kórìj je ne but riżósis karie mìrtì wìssì but neprietelû wergajs tapę: Kartajs pakielę sau karwedió arba atmonó swetìmôs tautos wirą, kórsaj wìssą waldę tórieię ìr nierą rąndama rasztuse, idant KuriejuKuriejis but jo waldę mażìnęs arba warżęs. karè essąnt. Wïjnog tas wieł wissims yra żìnoma, iog wiresnije kónegaj kìszôs i karęs dumą ìr rodą, tenaj pritarę, ìr patys lygej traukę i karę bej priszakinie rindo kariawo, rodidamis sawo karejwems kajp rék óż sava lousybę mìrtì, Kajpogi pats KuriejûKuriejis iszlejsdams kariauną i karę łajmino ię tokió budó: wìssó pirmó pasimeldęs ìsz wìtóro raudoną wielawą ìr karejwems padawę, paskou nesziojemas porindas barstì reges druską ąnt karejwius.

Kìjk wìjnos pawìjtęs buo Karużasis, kórs torieię wissus Zámlônys arba wytius sóraszytus, ìr kas meta sôjojós wissìms i pawìjtę ąnt isakitos dìjnos paprastaj ródini wìssus parskajtę ìr par wejzieię koźno źemlonìjs gìnkłę, ìr arkli, je nerado kajp rejkint, toki isz rejstro iszpajszę. Atlikusesis arba iszmestasis ir newajdìnusęsis ąnt tôs parwejzós wìeł douklę tórieię doutì só kìtajs walstionimis, pri jo buo łajkoma karęs wielawo tôs apikartôs: kièlę i tą gôdą nedieł didełumo tórtû, kajp paskésniosì gadiniesì kad darę; bet kajp sakiau wìssu narsìji ìr gówìji wirą tarp patiû żamlonû, kon gał regieti rejstrì Lëtuwos ukęs karejwiû sóraszytû metusì 1528, kóremì karużìje, yra minavojemis tarp tû patiû Zámlonû arba witiû. Paskou Lankû karalej pasawìno ir pradieię patys kélti patius dicztórtius, i karęs wiresniusius, atmons arba didesys karwedys regiedams jìs didej narsius ìr gówius, dawę jems kartajs wìjną dali kariaunos waldytì ìr ipatej kamì rejkint só neprietelejs karìautì it pats didesis atmons, kórem tiktaj żìnę dawę kas czé só tó dalì kariaunôs dedas. Tąnkej káriaudamìs ipatej gyniòię nu neprietelû wìjną apigardą łaszkydamis neprietelus, badó marindamis ar muszdamis, kajp kamì galieìę ir sómanę arba póldìnieię i swetìmus krasztus plieszdamis, grobi grìjdamis, degindamis ìr wis teriodamis. Norys wìssì tìj karwedej nedidi karęs iprotì ìr môksłą tetórieię: wìjnog jû drousybe, narsybe ìr kąntrybe bej winkrômas ìr gówómas darę jus ôrrejs ìr gôdingajs tarp sawujû o garsejs ìr nugoustejs tarp neprietelû. Jr tajp Pipsa warmijos atmons budams wissówiriausió ąnt wissû karejwiû noriedams pasìrodytì kajp didej drousió yra pìrmasis poulę ąnt neprietelû. b) Tokiù atmonû wìssì kajp sakiau tórieię kłausytì ìr ąnt sótartos dìjnôs i pażenklintą wìjta só sawo tuntajs sóejtì.

Karęs wìresnije tìj buo: atmonas nu żôdio atmony-tì, deszìntinìkas, szìmtinìkas arba pólkoriûs nu żôdio pólti ìr karuźasis, kórius wìrsziaus minawojau: buo dar witunas, kórs wissą kariauną wedą ì karę nesant Atmono, Sarguns, kórsaj rupinos kariàunos mìtałó, ìr paojumó, Abaźunas kórs prigulì karìaunôs rupinos. Ligì dalì pìlęswìrs arba pìlęspons tórieię sau pripadietoji wiresniji Ąnginó wadinamą, kórs ąngas pilęs saugoię, ìr óżdarós, jû raktus passawi łajkę, be jo źìnios karè essant nieks negalieię ìejtì i pìlę nè ìszejtì.

Kad patys atmonaj nû kittû karejwiû tiktaj narsómó, kąntrybì ìr bókłómó teżymìnos, tad ìr karejwej tajs patejs priwałumajs tenkìnos ìr buo wìraj ne i kelnès kiszamìs: nesgi pradio it tajp kariawo só neprietelejs, kajp je nómìj po girrès só źwierimis. Kìjkwìjno igimtas protas ìr bukłumas bej guwómas riedę jo spieką. Nes ìłgajniou tajp kariaudamis ìr didins ôjus pritìrdamis isìtajsę ì stìprius karejwius, kóriû gauie wadinôs karaunó arba wajskó, noris lig i wìjną wìjtą nesósìrìnkusi.

Kajp iłgaj tìms żemlonìms arba wytems rejkieię karie butì, ar wissadôs ginkłoutims rubeźius sawo ukęs saugôtì, negał ajszkéj szenden bepasakytì, tas tiktaj yra źìnomas, iog pìliû saugotì tìj żámlonys pakarcziou eję. Tajpat ìr tas yra żìnomàs; iog kóżnam źiamę tórentem rejkieię i karę trauktì; bet negał żìnôtì kajp didi łomą rejkieię turietì traukąnt, ìr sawą łobi nómus ìr gimtuwę nu neprietelû ginioint, tarema yra iog nu dwìjû wałakû. Tû źiamlonû arba wytiû senowie Letuwôs ukie dìde daugybe buo, wìssì Zámiajtiû gywentoje żámlonìmis wadìnos ìr tórieìę ìpatingàs liecibàs arba priwilìjes sawa kraszto, kóremì nieksaj baudziawôs arba lażo neźìnoię, tiktaj kóżnós gywentôs karęs żìrgą łajkę, idant rąngós butum, koumet rejkint jotą i karę ìszlejstì, bet iłgajniou noris didìje Lëtuwos Kunegajksztej kéldindamìjs i Lánku karalus metuse 1387, 1501. ìr 1569 apsìraszę, iog wissus tus, kórìj sawą żámę tór noris ìr priwilijû ąnt anos neparódytum, jau toumì patió bus sau Ponajs arba żámlonimìs, ìsz Godìszkómo Bajorajs pagał senowęs Lëtuwiû istatìmû wadinses; wìjnog tó tarpó palengwaj wedę i Lëtuwą Lankû riedą tejsiaus sakąnt sovalę ìr newen nu żmoniû pasawìno żàmę arba gruntą ìr jus patius jemę wergtì; bet pradieię ìr Zàmlonys patius tajpat wergintì ìr didźtórtems i ąmźïnus wergus dowinotì; nesgi lig sziolej kórs kamì praskìnęs buo ìr pragìwenęs girręs kértio, tas to łopelio sau Ponó wadinos, tìktaj giniotì ji tórieię nu neprieteliû, kajpo sawą daktą: bet paskou kórs tiktaj żàmlonìs neparodę nu kokio kónegajkstio buo gawęs tou źámęs łopeli, ąnt kórió gyweno, tas tórieię ąmżìnaj wergauti tam, kam ji só jo żiamì buo Kônegajksztis adawęs, nemindams ne ant Dìjwo, kórìo isakìmas yra milìek artìmą sawą kajpo pats sawi. Kou rasztaj penkiolektojo ìr szeszolektoje ąmźiaus ajszkéj rodo. Nu ko gał manytì, iog wissìms źemlonìms traukąnt i karę dide kariauna tórieię butì. kou ìr senowęs rasztaj rodo; nesgi patys Parusienaj kariaudamis metusì 1250 só Wakitiû meldzionìmis 4000 jôtęs o 40,000 piestiujû galieię pastatytì ì kowę; ąbełnaj sakąnt, koźna apigarda galieìę iszlejstì gìnkłoutû wirû ì karę po 500 jotû. kartais po 3.000 arba 6,000 pagał didómo szejmìnós tôs apigardós, deszimti kartû daugesnej piestiujû. Wìssó neszejmingoie apigarda galìeię 2,000 jotos rejkint statytì karion.

Kariauint só Lankajs ìr Gudajs senosìesì gadyniesì wìjna apigarda tekariawo sawi gyniodama. Tąnkéj nutiko ìr tàs, iog żiamlonys ìsz kéliû sritiû sósitraukusis paskydo i burius ìr sótartìnaj karìawo sósìżìnodamis só kitó ìr noriedamis wìjną gałą pasìjktì beje: neprietelu pargalietì. Kajp stìpri regieię neprietelu, tajp pagał to daugiaus ar maźiaus apigardû, wytej arba źiamlonys sósibłoszkę i wìjną buri widamis neprietelu, idant ìsztìkós só jumi i ajszkę muszą galietum stengtì.

Kariauna jû buo sókełtą ìsz rajtujû ìr piestiujû, tìj paskoujìje wìssados stìprino jôti apgulìmusì ar apstojìmusì pìliû, tajpat didiose wìssoutìniese kôwose. Joti sawą łajkę puprastaj grobiou grìjtì, sariotì, siaubtì po swetìmus krasztus ìr dieł stajgiû ąntpoulû: kajpogi Gudû rasztìnikas gywenós metuse 1180 tajs żôdejs jau goudas, sakidams» szì metą nôżmì Lëtuwej bałtajs majszajs apsìmowusis ąnt grejtajs żìrgajs só ìlgajs medio trubajs ipoulę i Mógapilio apìgardą, kórìj tenaj jau paskysdamis, jau apent ąnt bałso sawo trubû sósìbłokszdamis didej bajsej nusiaubę ìr nuterioię

Kam rejkieię piestem pagał isiatimû kariautì o kam jotam, negał ajszkéj to szenden rasztusì rastì: ta parskirą rodos darę tórtaj, nesgi tórtingasis jôts o netórtingasis pìestes tórieię kariautì.

Ginkłaj jû buo iwajrì pagał iwajrios gadìnęs: wìssógilioie senowie piestiujû buo ginkłajs: rendietìnej bruklej o rajtujû késtes tauriû ragajs apmaustytas, nu kô ragotìniemis buo wadinamas.

Paskésniosì gadiniosì ginkłajs buo: kaławìje, kardas ìr kirwej isz akminìjs dìrbtì, tórieię tajpat skìjdàs, kóriomis dąngsties nu neprietelaus sìutiû, kórios buo paìłgoutìnaj apales jau ìsz źìlwìtiû nupintas, jau ìsz lentôs ìsztaszytas. Lëtuwej tókió ginkłó gingłoudamìjs ìłgą łajką gynies nu neprietelû. Jłgajniou tû bruklû druktije gałaj buo szwìnó pripìltì, dieł swarumo, idant toumi siuti pasmarkintum, wìjnì só lig żmôgaus augumó, ktttì trumpesnì, stripìnejs arba strypais wadìnamis, kóriû kôżnós tórièię po penkys, szeszys padirżie óźkisztus. Wissopirmó lig neprisiartìnós neprietelems piestije łajdę ąnt jù akmìnatius isz sawo swìlksniû o jotìs wiliezès ìsz sawo sejdokû, arba temptìniû prisiartinós neprietelou muszę ji sawo strypajs arba strìpinejs. Jt artìj sósìriemós kíbo i bruklus rendietìnius, ąnt gało poulę ąnt neprietelaus, só akmìnìnejs kìrwejs arba ajszkesnej sakąnt kujejs ìr kalawijeis bej akstìmis, kóriû gałuse tajpat buo itajsytì aszrì akmìnys jetiû wìjtoie. Tokès akstys diewieię dar 10 ąmżiouje; nesgi S. Wajtieku Parusie Kristionû moksłą skełbąnti żynys tó akstì parmowę. Paskou diewieię gélżìjs ginkłus, beje: kaławijus abem pusem kértamus ìr swìlksnys ìsz kóriû akmìnatius swajdę.

Jôtìs kajp sakiau tôrieię sejdokus, ragotìnès ìr skijdàs, kóriomis nu neprietelaus siutiû dąngsties. Jsz sejdokû łajdę wyliczès óźtróczitás óż wìs kariaudamis só kristionimis. Joię ìr grumies só neprietelejs ąnt arklejs apżargó siediedamis, ìłgajniou je diewieię bałnus, tad butìnaj isz wìjno medio dirptus be szìksznû, be gélżìjs, medì kìłpomìs ąnt werbgalejs pasìjtomis, kokius bałnus gał regietì szenden dar Kriewiû ìr Libieszû żiamie. Szarwas wós paskésnej teitìjkę, nesgi kajp gelźìs buo didej retas, tajp ìr ginkłaj buo brąngì; todieł tąnkéj noragus nu żagriû numowusis kało i ragot niû jetys ìr kardas, óź wis óźgółós Wakytems Zemajtiû pajurius. Netórtingije szarwû wìjto meszkinó ar taurinó apsìmowusis kariawo, tû stokoint apsìmowę tubiniemis ar płauszìniemis it gelżìniemis szarwomis , kokiomis, newen sawi mokieìę apwìżtì, bet ìr sawo karęs żìrgus, jû gałwàs ìr kójes lig pìrmujû nariû irkęnkliû glemżdamis jus nu lytû ìr dargan, kórios szarwas patìms buo kìriejû wìjtoie o arklems guniû. Ąnt tokio sawo apdaro tąnkej patys ąntsimowę bałtą trinytìni majszą só rąnkowiemis.

Kad jau wissì buo sósirinkusìs i wìjną wìjtą ìr rąngì prisz neprietelu trauktì, tad pìrmó terawos ìr jautoies par sawą żynius arba kónegus, kokę łajmą tóriesentys toie karie? nesgi garbingą iproti tórieię nieko didio neóssìimtì nepasiterawós pìrmiaus sawo Dìjwû walęs ape atentę łajmą; todieł lig nepradieiósis kariautì, nutwierę pìrmouji żwalgytoji arba szpiegą, tad pririszósis ji pri medio tìktaj ne prioużouło parwierę jem wyliczì arba akstì sżìrdi ìr wejzieię, je kraus cziórkszlió tokieię, tad to karie wylies łajmos: nesgi tas buo żenkło, iog Dìjwaj sótejks jems pargalę; bet je kraus sułoię, tad rejszke sau atentie karie nełajmą. Lygì dalì, traukdamis i karę, kad ìszwydo żalti slenkąnti par kéli tajpat taries łajmiesintys.

Karauna stôdama i kową tórieię priszakie didelę bałtą wielawą, ąnt kórę buwusi skìjda pusiau pardalyta, wìrszótinioie pósie géłtonì o apatìnioie mielìnì łaukaj, géłtonusiusì łaukusì karuną buwusi stati o mielìnusiusì auksztinoka. Kartajs tóriejusis bałtą wìelawą, kórios skìjdoie buwęs żmôgós besiedis meszkôs gałwó, ąnt kórì wielawu buwusis iszraszytì tìj żodej «Dìjwe Kuriei supyk ąnt pustitojû óztìk jus .»

Atsiartìnusi kariauna pri neprietelaus łaukę io ąnpoulio o budama nu jô ąngółta dìdej kąntrej tóriejos, noris regiedama nepargaliesenti; wìjnog narsawo lig paskouie: kajpogi je stìprós neprietelós só dìdelì smarkybì wìs łauźdams tratìno po sawi; tad wejkéj sukos szalen; nesgi pasìtrauktì nu neprietelaus nebuo óż giedą tórema, je tou darę wìłdamos, iog toumi apgausentys neprietelu ìr paskiaus ji nuwejksintys. Ajszkiû muszû daugìaus wengę nekajp gejdę. Todieł sóstoiusis i ajszkę kową nekìbo pìrmó patys grumtìjs; bet tìkoię po budo pragumą stajgó ąntpóltì nerąngi neprietelu, patys, tó tarpó słapstydamos kìrbosì, bałosì ar gìrrìesì niekadôs nu neprietelû neprigaunamis wìssados tykodamis i wersmès ìr bałaś jus ìwilotì, ìr tìnaj stajgó ìsz neżìniû ąnt poułusis sómórdytì ar sógautì; todieł nu wissû buo garbìnamis par sawą bukłumą ìr kąntrumą.

Tąnkej sósirinko dìde gauie dieł patios grobio grìjsìnos arba dieł terionęs neprietelû kraszto. Jr tajp karęswìrs sókielęs wytius kôkios apigardos traukę sariotì i neprietelu krasztą, kóri nuterioiusis ugnì ìr kardó griźo nómìj grobió nusłougoutì. Tô pìrmó Lëtuwej Kalnienaj ìr Zámajtej nedarę, nes isìmetós Wakytems i Zámajtiû pajurius, kórìj wìssejp norieię jus nuwergtì, tad ìr szìj atkalej noriedamis jus ìsz najkintì i akmìni ìr undeni wertę tou krasztą, kóremì Wakytej norieię isìkórtì.

Tó tarpó paimtusius neprietelus karie óźwìs Wakytius Kristionys smarkéj smarkésnej gaławo żiamin ar sunkéjs darbajs lig smertio nowiję: kajpogi pri gìrnû prìkałusis, lìjpę jems touitimpós maltì; kartajs daug jû paiemusis ìr neźìnodamis kór dietì pardawoię i wergus Gódams ìr Tautorems gìjźdamis apmaudą óź sawo brolius, kórius tajpat Wokytej żôdę ìr nowiję Parusie lìjpdamis jems manelusì jau griowius kastì ìr wersmès dziowintì bej pìlès dìrbtì i kóriu boksztus pósgywems rejkieię tousyTì kałkus nugrauźtomis rąnkomis; bet par wìs smarkésnej źódę kristionû kónegus kajpo małagius ìr kropiejus, kórìj buo prizàstì wìssû tû krówìnû kariû ìr nełajmû, kóriosì Letuwej Kalnienaj ìr Zámajtej źówo dìjną ìr nakti ne noriedamis jems wergautì ìr jû gywolejs butì, tajp kajp jau wergawo jû brolej kraugerems Wakitems Parusie, Zamgalusi arba Kórszì ìr Padaugawie krówiną prakajtą dìjną nakti braukdamis: todieł tąnkej kristionû kónegą sógawu-sis. parskielę auksztaj dwiszaki medi augąnti ìr tìnaj kónego kukłą idieię i spraskiłą, kórsaj swinbordams tìnaj nusìgaławo wienog ju nie toumi negalieię nugriestì.

Sógrìjtouji nu neprietelû grobi karie wìssadôs i kétures dalys dalìię, wìssógerouię adawę sawo Dìjwams. Ąntroie téko KuriejûKuriejou ar Kónegajksztiou ìr jo tarnams arba Kónegams. Tretìję gawo karejwej, kórìj buo neprietelus pargalìeiusis Ketwìrtoie buk tekusi gentìms tû, kórìj karie buo krìtusis ìr par kóriû narsybę ìr kąntrybę neprietelej buo pargalietì ìr lousybe nu wergębos paglęmźta.

Płatumas ìr dìdumas prekybos rodo dìdumą ìr płatumą patios tautos, kóri prekio. Jt toupati kożnós Lìjtuwis Kalnienas ìr Ziamajtis reg sawo tautoie, kad jis apsìżwalgęs primen sau apkérpieiusios senowęs wardus artimujû tautû, uppiû, pìliû ìr krasztû, o nu tô sekas, kajp dìdej płati yra buwusi senowie iô tautôs prekyba ìr kajp tolimàs pażìnès yra ana tôrieiusi, je wìssus tus wardus rąnd Zamajtiszkus, niekôkio kìto kałbo ne ìszgółdomôs, kajp tiktaj patio Lìjtuwiû kalbo ajszkéj parmanômus, ape ne kórius pradio szio raszto ìszgóldiem. Kas dar ajszkésnej rodises, je priminsem sau, iog swiets pìrmó szìltesnemìjì krasztì gyweno, nes ìłgajniou ermiderejs ìr nełajmomis remamas traukies ąmżejs i sziaurę, noriedams tìnaj sawą lousybą glemżtì; tad regema bus, iog Ziamajtej szìpós juros, kajpo sziltesnemìjì krasztì gywenąntys, pìrmasejs yra buwusis, kórìj anopós jurôs sziauręs krasztus tórieię łankytì ìr jus sawo wardajs pramintì. Nesgi wìssì źìno, iog Lìjtuwiû tauta maźne atminamaj dar daugiaus ne par dó szìmtó miliû patejs Ziamajtiû pajurejs tensies beparglitôs, kou rasztìnìkaj dar praeiusioio ąmźiaus ajszkej rodo. o pałajkaj jos kałbos tusì krasztusì ìkì sze dìjna tebesąntys tou stìgawo. Tas dar ajszkesnej tou rodo, iog wissu kittń tautu atkìlìmas i Zamajtiû pajurius nu pat Trawęs uppęs lig pat Gaujos uppęs wìssópajurió Ziainajtiû yra źìnomas, koumet kórios tìnaj atsìdąngìno ìr ìsìkurę; patiû tìktaj Ziamajtiû atejemo wissósenije rasztaj nemìnawo, kou dar noumone patioie tautoie tebesąntì patwìrten. Nesgi szenden Ziamgalys arba Łatuis pasakodams praszalejtiou, jis wens sakos wiecìnikó arba wìjtìnìkó esós, beje: pìrmoujó ìr tìkroujó tôs żiamęs gywentojó, o kìttì wìssì essantys szałdras ìr praszalejtej. Je parsklejsem dar pìrmusius rasztus sziauręs rasztìnikû tą patę tejsybę ras-sem; nesgi pagał jû żìnios Odìns pìrmasis wìssos sziauręs waldimiers buwęs ìsz Ziamajtiû kìlìmo ìr sawą buwejnę Asgardo pìlie pa Daugawie tórìejęs. Patys wardaj juriniû wiejû Ziamajtiû kałboie szenden mìnawojemis ìr źìnomis rodo, iog Ziamajtej tolìmus tolìmesnius sziauręs krasztus yra par jurą łąnkiusis.

Gìlo senowie pirmiaus buo źinoma Lëtuwôs kraszto preké arba taworas, nekajp pati jôs tauta. Jr tajp Ziamājtiû gintars buo newen patìms Grekonims, bet ìr Penicijonìms żìnomas ìr kajp auksós brąngìnamas, ir niekór kìtór kajp patiû Ziamajtiu krasztì ikì szè dìjna tegaunamas: kajpogi Mojziesziós ìr Arons jau metusì 1475 pìrm gìmìmo Kristaus ąnt aukurajs kurìno gintarus, kórius Egyptionis wadìno Sakal. Paskiaus źìnoma yra, iog Penicijonys statì gimtarus Salamonon i jô bażniczę smìłkałou. Grekonys Ajaksą sawą garbingą wyti mirusi metusì 1209 pìrm gimìmo Kristaus sódegìno ąnt gìntarû krôsnę, kórius anìj wadìno elektron: Monelaus Grekonû wieszpats metuse 950 pìrm gìmìmo Kristaus torieię sawo rumus gintar js pieritus. Erodotas Grekonû rasztìnìkas gywenós penktamiję ąmżiouìe pìrm gìmìmo Kristaus pasakodams ape gìntarą, kajpo ape wìssóbrąngiausi daktą, sako, iog Grekonys gaunou ji nu sziauręs kajlinocziû, ìr goudas, iog kélaudams po Lìjtuwos tyrus, noris jautoiejs nu Grekonû prekiû ape jo wìjtą, kórioie jis but essós gaunams; nes prekieje skaugiedamis ìszrejksztì ję nepasakìusìs jem tìjsôs.

Kétwìrtamìję, ąmżiouie, lig ne gìmós Kristui, Piteas Marsìlijos ukinikas ticzioms ejęs i sziaurę jau-totìjs gìntarû krasztą, reges nu sawo wyresnybęs issiustas. Tas mokitas wirs ìr Żwajsdżìnys buk atkélawęs ąnt Penicijonû łajwó i Ziamajtiû pajurius. Jis pasako, iog essós auszrìnis pajuris par 150 mìliû ìłgas ìsz jurós wìlniemis ìszgrauźtas, daug marąngiû tóris kóremì gywenąnti tauta wadìnama auszrienajs (aestuarìj), it prìsz kajlinoucziû krasztą essąnti sałą Abalos arba Basileje arba Raumoniję wadìnama, ąnt kórì pawasarejs jurôs wìlnys ìszmetąntes só maurajs gintarus, kórius żmônys kurìnąntis, mediû wìjto ar pardawojentys artìmems Teutonams (cze re’k mìnietì, je kurìno, tad Dìjwus garbindamis). Tamì szaltamì krasztì pasako Piteas tolesnej» żmonys neźìnąntys derlingû jawû ìr maź tetórentys galwijû, patys mintu lejszejs ìr kitomis żal somis bej wajsejs. Tìj kórj tórentys medaus ìr jawû, daró ìsz tô sau gierìmą. Jawus sawo kółou reiosì tajp wadinamusì trobesiusì, pirmó doubosì iszdziowinusis, be kóriû trobesiû jû jawaj ąnt łauku nu lytû ìr darganû sóputum; nesgi tenaj kajtrû ìr gìjdrû nessó.

Jt prìsz gìmìmo Kristaus tajpat Diodoriós Sicilijonìs dìdys rasztìnikas pasako, iog niekór kitór tìktaj wìjnoie sałoie Basìleje, taj yra: szwentó wadìnamó prìsz kajlinoucziû krasztą essąntio, tessó gaunamis gintaraj.

Ant gało nuto wen gał dar mìnietì, iog gintaras senowie yra buwęs brąngió daktó; nesgi daug ìszmintiû ìr mokytû wirû norieię ìszrejksztì jo gamtos budą ìr pradę. Jr tajp Penicijonis tarę gintarus essąntius sakû spougajs, Grekonys wìjnì tarę mediû sywajs, kìttì saulęs akmìnió, kìttì Apolaus Dìjwo aszaromis, kìttì tapalû ar puszû tajpat ìszkoriawusiomis aszaromis.

Pìrmamìje ąmżiouie gìmós Kristui, Rimionys pradieiusìs kariautì só Gìrionajs (Germani) sziaurie gywenąntejs, grusdamìjs tìnaj tolin wen ìłgajniou ìssijautoię gintarû krasztą, noriedamis toumì padìdintì sawą lapumą ìssiuntę ticziomis ìsz Rimo sawą wyti i Ziamajtiû pajurius gìntarû pìrktì, kórsaj toie kélionie metós sótrókęs pagrìżo i Rìmą, só tôkì daugybì gintarû, iog wìssós Rimas stebiejos óź wìs i wìjną łujtą, kórs 13 swarû swieręs. Nujau Rimionys jemę newen sawą ìszejgą ìr ìszkìlmę pousztì ìr dìdintì; bet dar ragotìnes, łasdas ìr bruklus sawo gintarajs grażintì. Jłgajniou tajp ìsmìło i tą prekę, iog óź gìntaro menką szmoteli wergą dawę. Trumpaj sakąnt, Rimionys swejkìje sau gaszumą ìr graźìni o lygonys swejkatą gintarusì ìsz Ziamajtiû gabìno: kajpogi nutôs gadìnęs szenden dar Ziamajtìusì tąnkej yra rąndamis żiamie Nerono Ciecoriaus pìnìngaj, o kapusì Wałakû żiamieie gìntarû karolej: Kas ajszkéj stìgawo, iog gintarù prekyba tarp Wałakû Żiamęs ìr Ziainajtiû yra buwusi senowie par daug dìde; nesgi kélias, kórioumi gintaraj ìsz Ziamajtiû eję i Rimą yra źìnomas.

Ziamajtej senowie lejdo tą garsę prekę sawą i swetès szalys newen żiamì pagał, bet ìr par undìni. Ziamì pagał negalieię statej lejstì óź wìs wasarą, kajp wìrsziaus regiejom dieł dìdełumo ìr tąnkumo bej bajsumo gìrriû ìr wersmiû; nès paszałós źìjmôs łajkó weźę dìdioinis uppiemis, beje: Jsłó, Nemónó, Daugawó, Niperió, Tripentì, Tyrulì sawą prekę i swetès szalys; wìjnog sako buwós ìr Żiainęs kéli i Rimą par tas pìlys: Askaukalis (Ossielsk) (Setidawa) Cidowa gret Griezna (Kalysia) (Kalisz) Arsenium (Marsenen tìjs Sieradziu) Karhodunum (Czarnowiec tìjs Krokuwó (Asanka) (Senasis Sandek) (Setuje) (Czyche) (Singone) (Schintau) Kelemantija ìr Karnutum pìle pa Dunaie, kórioie Rimionys sawą ginkliniczę tórieię ir tìnaj atgabintì gintraj teko jau i Rimionû rąnkàs, kórìj patys weżę i Rìmą ìr kìttas pìjtû szalys lejdo. Tas kélias regés tenaj nuneatmìnamû łajkû yra buwęs, patìjs Eradoto ąmżiouie; nesgi toumigi kélo ìr Rimionû wytis nu

Wieszpatìjs Nerono ìssiustas atkélawo i Ziamajtiû krasztą gintarû pìrktì, kórioumi Ziamajtej newen gintarus sawą, bet ìr kajlus brąngiû brąngesniû źwieriû, beje: sabałû, kiaumiû, łapiû, udrù tenaj lejdo. Tajpat nu senû łajkû Ziamajtej prekioię só Wałakajs arba Rìmìonìmis sziauręs żwierìmis ìr gywolejs, beje: lejdo tenaj gywus taurius, brìjdius ìr źìrgus. Kajp płati torieię butì prekyba tû daktû tarp Lëtuwiû ìr Rimìonù, gał manytì newen nu daugybęs Rimionû pìningû Ziamajtiusì ìr Parusie żiamieie rąndamû, bet dar nu gaszybos lietû, beje: auskarû sìgéliû, żìjdu kapusì ìszkasamû, kórìj sawo dajłomó ìr graźómó butìnaj yra pawiedejs i auskarus ìr sìgélès Wałakû źiamieic senowęs kapusì rąndamas.

Ąntrasìs kélias, kórìoumi Ziamajtej ìr Kalnienaj lejdo gìntarus i wakarus, niera tajp ajszkéj apraszytas, nes iog Marsilionys prekioię ìsz Ziamajtiû żìamęs gautajs gintarais, tou mums ajszkéj rasztaj senowęs rodo. Nesgi pats Piteas Marsilionû ukìninkas ticzioms buo par jurą atkìlęs i Ziamajtiû krasztą gintarû jautotìjs, kajp wìrsziaus mìnawojan. Taj regémaj yra, iog Ziamajtej lejdo jus łajwąjs i itakàs Oteręs, Trawęs ír kíttû uppiû Teutonû żiamęs, kórìj gawusis jus nu Ziamajtiû lejdo tolesnej żiamęs kélejs i Galìję ir Marsìlìję, nu tìnaj Kartagionys ìr Penicijonys atpìrkusis pardawoię tolesnej po wìssą pasaulę.

Tretesis kélias, kórioumi Ziamajtej lejdo gintarus i rytus arba saulieteki buo, uppys Daugawa, Niperis, Trìpentì, Pina ìr Tyrule, tos paskouioses tekìedamas i uksìnę arba joudouię jurą, bogino gìntarus i pìlès, Albìję, Sałgotę, kóriosì pardawoię Grekonìms ìr kìtoms rytû tautoms, o lig tû uppiû lejdo Ziamajtej żiamìpagał joudoujì traktì: nesgi wìssì Ziamajtej żìno, iog jû krasztì, nu senowiûsenowęs lìg pat paskoujû łajkû dwì traktì tebuo i swetìmas szalys; beje: joudoie traktìs tajp wadìnama nu joudosęs gìrręs, par kórę lejdo prekę i Kijawą, nu ko ìr gywentoie gywénąntys óź tà girrè Joudaseis Gudajs buo wadìńamis. Ąntroie traktìs wadìnos żalìjì traktì, kóri i Kriokuwą eję par źalìję gìrrę. Giwentoie toie gìrrie gywenąntys Zalgìrrienajs wadìnós, kórius Gudaj Jazycì arba Jazìgì, beje: pagonìmìs wadìno.

Ziamajtej newen patius gintarus lejdo i tolìmus krasztus, kajp dabar regiejom; bet dar prekioię só artìmôsìemis tautomis, par jurą, beje: jawajs, waszkó, ìr żwieriû kajlejs: óź wìs só Zówiedajs arba Zwejonìmis (Sueones) tajp wadìnamajs nu to: iog żìjma ir wasarą źuwimis mìto, ìr wìssą kiaurą metą źwejìbó darbawos; nesgi jû krasztì kajpo dìdej szaltamì, oułotamì ìr wersmietamì jawaj neaug: todieł Ziamajtej lejdo tenaj sawo jawus o nu jû gawo gelżi, wari, druską ìr kajlius, kórius paskou pardawoię, tolìmesnioms tautoms, óź wìs Odinou wałdąnt wìssą sziaurę.

Nes paskiaus inìkós sziauręs tautoms i karès só Rimionû Wieszpatejs, beje: só Maksìmó, Trajanó, Decijó, Galó, Aureló ìr Klaudijó, prìsz tou paskouji sziauręs gìrrionys 320,000 sawo karejwiû pastatę i muszą, kóri nutìko metusì 260 gìmós Kristuj: todieł prekyba só gìntarajs i tolìmus krasztus lowies; nesgi sóniókós tautoms tolìmì kélej, rodos paojì, kad kóźnós dumoię ne tórtus sawo didintì, bet kajp sawi apgìntì, idant Rimionû wergó netaptum. Nes iłgajniou nutìłós tà karęs audraj galì pęnktoie ąmżiaus wieł twìksterieię spindulelis ąnt Lëtuwos krasztu; nesgi toie gadynie Ziamajtej nusiuntę dowìnàs gintarû par sawą siuntìnius i Rìmą Teodorikou, Wieszpatiou, kórs dìdej garsej tenaj rìedies, tas gìrdamas jû gerą szìrdi ìr diekawodamas grometoie praszo siuntinius, idąnt tąnkésnej łąnkytum ji tajs patejs kélejs, kórejs nugis pas ji buo atkelawusis. Nu ko gał manytì, iog Lëtuwos tauta tamì lajkì wieł buo pradiejusi płatintì sawą paźìnès só tolimajs tolìmesnejs krasztajs. Kad tó tarpó szesztamìje ąmżiouie wieł sónióko tautas grusdamos ąnt kìtakìtós ìr wieł paojó rados prekiejems i tolìmus krasztus kélautì; nesgi tamì ąmżiouie ąntsìgrudę ìsz Ażijos tauta jau Gudajs jau Lankajs wadìnama, kóri pìrmo óźgółę Lìjtuwos tyrus szenden Padalìjomis wadìnamus, ìr tajp butìnaj atskìjdę Lìjtuwius nu uksìnęs arba joudosęs juros ìr nu uppęs Dunajaus. Jłgajniou werźdamìjs pa Jslejs ir pa Loubejs óźgólę wìssus tus krasztus Ziamajtiû Pajuriù, kórius szenden Pomeranije arba Pamarió waden, ìsz kórìo, réjk źìnotì, iog pìrm tô, szejmìna Lëtuwiû Gìrrionû Erulejs arba Gìrrulejs wadìnama buo ìsztraukusi i Rimą kariautì Augustuli jo Wieszpati, kóri metusì 446 gìmós Kristui, nukiełusis nu sôstos, jemę patys Rimą waldytì. Tó tarpó Łankaj ìr kìttì Gudaj Erulû krasztą póstuszti palìktą szenden Pamarió (Pomorze) wadìnamą óżiemusis i pat Ziamajtiû jnrą atsìriemę ìr toumì atskìjdę Lëtuwos tautos dali ì wakarus pajurejs giwenąntę nu tos dalìjs, kóri gyweno i rytus tajpat pajurejs, szendew Ziamajtejs wadinamós, tajp, iog pargrìszdamis ìsz Rimo po krowìnû kowiû só Gudajs nebgalieię jau beparsìgrustì partus Lankus arba Gudus i sawą nómus; nes tórieię apsygìwentì krasztì szenden Meklenbórgó wadìnamì. Toie dìngstie nieks nebgalieię bedumotì ape prekybą, bet rejkieię koźnam sawą gimtuwę ìr sawa nómus gìnìotì, idant jus swetìmus tautas neóźimtum.

Sziaurie Odinou mìros, nebìpasìtìko tokio, kórs but galieięs wìssą szianrę waldytì, ìr kório but kłausiuses tautas sźìpós ìr anapós Ziamajtiû jurós gywenąntes. Todieł sókìło iłgajniou kares ìr ąnt Ziamajtiu juru. Jau metusì 880 Froto Saulielydiniû Zuwiedû Wieszpats, kórius szenden Danajs wadìn, noriedams nuwergtì tus Ziamajtiû krasztus, kórius Gudaj buo it dabar óźgulì, kariawo só jejs ąnt juró, kórius noris ìr nuwejkę; wìjnog nu karęs nelowies kajpogi jo karwedys ìr tarnas Starkoderis garsós jurins maurioię po wìssą Ziamajtiû jurą sau grobi grìjdams ìr kamì norint óźnìkdams, tenaj łajwus wìjnus kratę, kìttus griebę ìr kór ìpoulęs i Ziamajtiû krasztą, tenaj buk wìs terioięs ìr degìnęs. Raszo iog buk Ziamajtiu Parusejs ìr Zámgalejs szendeu wadìnamus gywentojus kóliosì kruwìnosì kowosì pawejkęs. Rejk źìnotì, iog tos kares daugiaus kiło nu badû Zuwiedû żìamęs, ne kajp nu jû atkaklybęs; nesgi jû krasztas kajp wìrsziaus regiejom dìdej yra szałtas ìr akmìnoutas ìr tas pats dar trasz-kątiomis gìrriemis apaugęs, undìnìmis, bałomis, pelkiemis, ìr eźerajs aptekęs, retaj kame tìnaj ąnt oułû kópromis pradìrtì źamęs łopelej dìrwomis wadì-namis, kóriusì awìźas tìktaj teaugo, nes ìr tas dar tąnkéj ankstybas szałnas nukąnd: kajpogi szenden dar maźne wìssì Zuwiedaj awìźìnì dounó mint. Todieł tenaj żmonys badó mìrdamis tąnkéj i waltys sósiedusis lejdos par jurą iszìpós wajsìngesni ìr tórtìngesni Ziamajtiû krasztą sau dounôs tìnaj je nepìrktì hen wôgtì ar saugałą juro gautì; iog tokìj Zuwiedû ąnpoulej ì Ziamajtiû źiamę yra buwusis tąnkì, tou mums stìgawo szenden dar Ziamajtiûsì pìliû pałakaj, kórìj noris i kałnus pawìrti; wìjnog iki szè dìjna wìs dar pìliemis nu Zuwiedù yra wadìnamas; bet ìr Ziamajtej nu sawo pusęs ne wepsoię, bet tąnkéj atriemusis nu sawo kraszto jû ąnpoulius, eję par jurą ì ju źìamę patìms atmonìtì, kórius newen metusi 1067 pargalieię, bet ìr patę jû buwejnę Sìgtunę wadìnamą ìszwertusis só źìamì sóligìno.

Kad tajp sziaurie ìr Ziamajtiû juroie audras wertę kariaudamis; wìjnog nu pìjtû nurimós tautoms kìta kìtą stumdytì, rados pakajós ìr prekyba wieł pradieię pliestìjs. Dioskuros arba Sałpìle uksìnie par jurie buo abełnoujì mógęs pìlì; nesgi źìnoma yra ìsz rasztû, iog tìnaj trys szìmtaj gìmìniû loubiejusiû sóejtì iwajrej kałbąntiû ąnt mógiû só sawo prekiemis. Lìgì dalì Arabû rasztìnìkas gywenós 10 ąmźióuie gìmós Kristui pasako, iog par Uksìnę ìr Kaspìnę jurą ejtąntes prekés ìsz sziauręs, beje: kajlej sabałù, kiauniû, webrû, ìr kìttû brąngiû brąngesniû źwieriû i Arabìję ìr Persìję. Tajpat Lìjtuwej lejdo sawą prekę i rytus par Mógapìli i Biarmiję ìr Ugriję ìr tórieię pażìnès só tolìmesnìemis dar tautomis Sìberijos, nukòr gawo auksą ìr sìdabrą; nesgì źìnoma yra, iog Mógapìlie buo gatwe arba ulicze, kórioie patys Lìjtuwej Parusienaj tegyweno, nu ko Parusiu arba Prusû gatwì wadìnos.

Patioie Szìaurie nurìmós kariems, ąnt Zámajtiû juró, wieł jemę preké pliestìjs toie pusie; nesgì żìnoma yra, iog Alpreds dìdesys. Jnglû wieszpats 10 ąmżiouie gìmós Kristui, atsiuntę Wulfstaną garsi jurìną i Ziamajtiû pajurius prekybos jautotìjs tusì krasztusì, kórsaj radęs tìnaj tarp marąngiû pìlę, wadìnamą Trusso prekiû wìjtą, kórioie Ziamajtej pardawoiusis sawą prekę swetìmìms o pìrkìnieiusis swetìmouię tìnaj atweźtą. a)

Paskou wìjnoulaktojo ąmźiaus pradioie gywenós rasztìnikas tajpat raszo, iog Ziamajtej didej płatej prekioiusis po wissą sziaurę lejsdamis tìnaj brąngiû brąngesnìù żwierìû kajlus, beje; sabałû, kiaunìû, udrû, webrû, audìniû, jondoujû łapiû. kóriû buk Teutonaj dìdej tìnaj gedawusis, tejpat lejdusis tìnagi jawus ìr didę daugybę waszko ìr gintarû, kóriû tìnaj rekaławusis kristionys netajp dìeł grażìnio, kajp Grekonys ìr Rimìonys ąngis kad rekaławo; bet smìłkałui jû baźnicziosì; Lìgì dalì wertusis karęs newalniekajs ìr skolìnikajs wìjnus nutwierusis karie netóriodamis nómìj kór dietì pardawojusis swetimoms tautoms i wergus. Zinoma yra, iog deszìmtamìjì ąmżiouie Ziamajtej kariaudantis só Zówiedajs buo sógawusis jû karalienę, kórę paskou Zówiedû prekiejis atpìrkęs nu jû, nebgroużìno jos karalou, nes pats san óź żmoną patôrieię, garsós tejpat tos żmónos sunós Olaus, paskou Zuwiedu karałos ìr szwęntas, paimtas i newalę nu Ziamajtiû atweju atwejes, tris kartus bno ìszwadoutas: wìjną kartą óź siermiega, ąutrą kartą óź ôsżką, treti kartą óź piningus. Szwęnts Ansgariós pirmasis krikscioniszkas Apasztołas Zuwiedû żiamie sópirkęs tìnaj wakus nu tiewû pìrmouię kriscioniszką draugybę ikurę. Ligì dalì skolinikus, kórìj ne óźmokieię ąnt rako sawo skołos, palìko wergajs tû kórims skołos negalieię óźmokietì, ìr tajp paskolieje patys nerekałaudamis patiû skolìnikû pardawoię jus kit-tims i wergus, o patys óź tas sawo prekès jemusis nu Teutonû gełąmbès, mìłus, gélżi, druską ir kittus grażinio daktus; beje: auskarus, sìgéles, reteżìus, karolus ìr kitàs motrìszkujû niekniekès, kórès szenden dar senowęs kapusì gał rastì. Newen patys Ziamajtej lejdo tinaj dabar mìnawotas sawo prekès: bet patiû Zuwiedû prekieje atsidąngindamos i Ziamajtiù paiurius gyweno ìr tìnaj nu jû pìrkìnieię ìr atkalej sawą prekę jems pardawoię, kórìj tórieię butì tórtingajs, je kopliczes sawo kìjmì tórieię ìr kónegus kristionys tìnaj łajkę, kórij tąnkéj norieię Ziamajtems sawą tikybę ibróktì a). Ringos patios Wakytej prasidieię nu tokiû swetiû, kórìj pagał wìjnu rasztû metusì I,111 gimós Kristui, pagał kittû metusì 1440 alejusis tìnaj prekiotì, butinaj apsigyweno.

Je pażwelgsem dar i pati Lìjtuwos krasztą tajp Ziamatiû, kajp ìr Kalnienû, ajszkéj matìsem, iog tenaj tułas uppys yra ìsztìjstas dieł wytiniû warimo, óż wìs Newieża Ziamajtiusì o Emba Letgaliusì, noris niekokìj rasztaj senowęs mums to neminawo; wìjnog regema yra, iog senowiûsenowie dìdej płatej prekyba yra buwusi tusì krasztusì, je tułas jû uppys yra patijstas.

Ńes gałon dwilektoio ąmżìaus Ziamajtiû prekyba jû paiuriusì, pradieię mozietì: kajpogi tó patió łajkó atejusis ìsz Teutonìjos Wakytej i Daugawos itaką pìrmó prekioię, paskou jemę kardó werstì gywentojus kristytìjs ìr to dieiusis óźgulę itakàs uppìû: Daugawos, Liełupio, Gaujos ìr Wentos, kas szenden dar po akymis wìssû tebiera, ìr kóżnós gał tou regietì neparsklejdęs senowęs rasztû, tajp iog tosì uppiû itakosì nebgalieię jau patys Ziamajtej swetìmoms tautoms sawo prekęs bepardoutì, bet tórieię tìnaj isìmetusìms Wokytems pardoutì, óż tjjk kìjk jems patìko doutì, ir só jeis touitinpós kariauti, idant patiû neapwergtum. Tam nutìkós pa Daugawie, nu wakarû, wieł Lankaj noriedamis Isłos itaką óżgóltì gejdę Parusius nuwejktì ìr patę Rusnę óżimtì. To dieiusis atwejû atwejès ąnpoldìnìeìę Parusienus, wìjnę atweji tajp tolìj buo isìgrudusis i Ziamajtiû paiurius, iog Rusnę patę iszterioię ir jos garsę żini-czę ìszwertę. Parusienaj atkalej atmonidamis tou Lankams jemę teriotì jû patiû krasztą ìr tajp tìnaj jus igrobę, iog Lankaj newiłdamìjs Parusienû benuwejktì nebenudraustì patis sawo galì, patelkę sau ìsz Tentonijos karęs-brostwìnikus Wokytius Kriżejwejs wadìnamos, kórìj sósinierusìs só Laukajs ne wen óżiemę Lìjtuwems krasztus wadìnamus Pamedionys arba (Pamesonìje:) Pagìrrionys (Pagesonìje:) Galindije, Warmije, ìr tû krasztü pìles; bet dar itakas Isłos, Pragaro ìr Nemóno ózgólę ìr wôs wens juros paszalys tarp Lìjpoięs ìr Kłajpiedôs girrieinis óźaugęs Medìnikams Ziamajtems beóżliko. Rék źìnotì, iog tü Wakytiû arba karęsbrostwìnìkû wìssus darbas buo pagonys kristitì, o nenorentius kristytìjs kardó soukti; jau dieł to patìjs buo Popieżiaus karejwejs, kórsaj jns głobę ìr pagałbą wìssados dawę, kórìj tounì pasiklowusis mełdawo Popieżiaus, idant óźgintum krìstìonìms szìaurie gywanąntems pardawotì ginkłus ìr gelżi Ziamajtems pagonìms. To diejejs Onoriós Popieżiós 16 dìjno Sausio mienesęs metusì 1229 isakę Linkopìngos Wiskupou, Gotlandos sałos Opatou ìr Wysbęs pìlęs Prabasciou draustì swietą, idant nepardawotum par jurą pagonims Zanajtems gìnkłû, arklü mitało ir kìtos padargos. Ligi dalì Papieżiós Grigaliós dewìntasis metusi 1230 lìjpę Arcewiskupou Upsalos ìr Wisknpou Linkopingos ìszkéjktì wìssus tus kristionys, kórìj gelżi, ginkłą par jurą Ziamajtems pagonìms pardawotum. Trumpaj sakąnt Wokytej noriedamis Ziamajtius nuwergtì kajp imanó norieię jems jurą óźrakintì, idant nieko nebżinótum kas óź juros dingos, ìr rekałaudamis kokio swetìmo dakto nu Wokytiû brąngej brąngesnej pìrktum, beje: gelżi druską, o sawo daktus tìmsgi Wokytems pìgej pigesnej pardawotum, kórij pardawodamìs tus patius daktus brąngej brąngesnej par jurą swetimoms tautoms patys tórtintumes, ikurusìs sau tinej pilys Ringos, Węntspilęs, Lìjpoies Kłajpiedos, Karalaueziaus, Elbingo, Dąnsko óźimtusìusì nu Ziamajtiû krasztusì.

Iłgajniou Wokytej tejp buo sóspaudusis Lìjtuwius Kalnienus ìr Ziamajtius, ìog Mindowe arba Mintauts jû karalós parsìkriksztìjęs Iszdawę gérindamos Wakytems metusì 1253 liecybą Ringos Wokytems po wìssą Lìjtuwą ir Ziamajtius be mójto prekiotì. Wijnì tìktaj Ziamajtiû medìnikaj arba szios dìjnos Ziamajtej nekristìjos ìr nu Wakytiû gynies, nebgaudamis nienukór gélżìjs noragus gélżinius nu sawo żąmbiû sókałusis i ragotinès, o łaukus sawo arę medio noragajs, kou dar didej wiełaj tebdariusis, kajp rasztinikas sako, iog Kęjssajlós Storasta Ziamajtiû metusì 1520 lìjpęs gelżìnejs noragajs artì, nes ąnt nełajmos newykós jawams, swiets pradieięs ąnt jo tużti, iog jis taupós Wokytius, kórìj negaliedamis Zìamajtiû nuwergtì, noreiusys jus badó iszmarintì pardoudamis jems toki gelżi, kórs jawus jû gadenós. Storasta krupaudams, idant swiets badą kęntiedams i rupesni ipoulęs nepatraktum ir ermìderi nepakéltum, buk lejdęs kajp tinkamims sawo łaukus artì. Kits Wokytiû rasztìnikas metusì 1680 gywenós rugodams ąnt Lìjtuwiu, iog niako neperk nu Wokytìû, bet wis patys sau tìjk, sako Lìjtuwìs i medę rajtas ìszjo, o tìnaj ratus sau padirbęs ważiouts nómìj parważiou.

Nes Wokytej toumi dar nekakindamos, pradieię griebtì Letowiû, Kalnienû ìr Ziamajtiû Icjdamą prekę i dabar mìnawotás pilys ìr kad Mìndowe Lëtuwos karalós rekaławo tami daktì tejsybęs nu Ringos Wokytiû, kórìj kad jos nenorieię jem atìjstì, kielies wieł Lìjtuwo kare; nesgi Mìndowe ilgiaus krìstionió bebutì ìssìźadieię ìr sawą karaliszką karuną nu Popiaus idoutą metęs żiamin, jemg i wissas pusès kristionys kariautì. Wotytej krupaudamis, idąnt kóre dìjną Ziamajtej sósìbaudusis só sawo brolejs Parusienajs ìr Ziamgalejs neiszwarytum jû łaukon par jurą; todieiusis metusì 1300 óźgìnę gywenti Lëtuwems, Kaluienams ìr Ziamajtems piliesì ìr tìnaj dajlìdautì, czebatorautì, siutì, ìr kounorint knebìnietì, newen patiosì pìliesì, bet gaspadosì arba karczìmosi gaspadorejs butì nelejdo wìssìms tìms, kórìj Ziamajtiszkaj kalbieię. Jr tajp Ziamajtej palìko nu tolìmoio swieto ìr nu akyłumo atskìjstì só wìjnomis sawo meszkomis ìr brìjdejs ne ìszżingamosì gìrriesì begywenąntys ìr tajp dar dìjna ìr naktì nû Wokytiû kariaujemis ìr wergamis. Todieł nemìntós Gedìmìns dìdesìs Lëtuos Kónegajksztis riedidams Lëtuos ukę metusì 1323 nulejdo rasztą pri Popieżiaus ìr i Tautonijos dìdiosès pìlès kwìjsdams nu tìnaj dajlìdés, kalwius, czebatorius, poudźìus, plìtnìkus, balnìnìkus, odìnikus ìr kìttus amatnìkus, idąnt i Lìjtuwą dąngìntumes ìr tìnaj sau knebìnì ìsìimtum, źadiedains jems dìdès liecybàs sótejktì Lìjtuwos żiamie ìr jû kristiomiszką tìkybą óźłajkìtì; dieł to wen, idant patìs Lëtuwe nu Wokytiu brostwìnìkû nieko nerekałautum. Wìjnog Ziamajtiû medìnìkaj ìr tosi kruwìnosì dìjnosì niekajp nenorieię butìnaj nu pajurio atstotì ìr paskouię sawą ìtaką arba oustą uppęs Szwentosęs tìjs Pałąngû, kóri jems buo dar lìkusì gynioie ìr noris kaułajs sawo taszkoudamis niekajp jos Wokìtems neidawę. Ąnt galû gało nebgaliedamis nienukó gelżìjs gautì nemintó metusì 1310 Kejstatiou didiouiou Lijtuwos Kónegajksztiou ukę wał-dąnt ìszlejdo siuntinius i Inglìjos źiamę, kórìj tìnaj só Inglejs padarę sąndarą, kórioie sótarę, iog Lìjtuwej Kalnienaj ìr Ziamajtej galies Anglijos żiamie prekioti ir gywentì, ligì dalì Inglej galies Ziamajtiusì ìr Kalnì gywentì ir prekioti.

Kad tajp Wokytej nu sziauręs maźne butìnaj pasawìno Ziamajtiû jurìnę prekybą; wìjnog nu pìjtû wìs dar tebibuwo, óź wìs nu metû 1215 Erdwilou Lìjtuwos didioujou kónegajksztiou ukę waldąnt płatìnos: kajpogi padariós sąndaràs só Gudû Kónegajksztejs prekybą Letuwiû Kalnienû ìr Ziamajtiû prasìpłatìno: nesgì żìnoma yra, iog pìles: Wìtesbęs, Medìnìkû, Merecziaus, Wiłkmergęs Kauno ìr Rajgrodo pakìeliemis buo tû prekiû, kórios eję ìsz Mógapìlio i Lankus ir tolimesnès sanlielìdìo tautàs. Zìnomó yra tajpat, iog jau metusì 1300 Wìteniou Lìjtuwos nkę wałdąnt, patys Gudaj Wìlniouie dwejès klietkàs tórieię, o tretìosès metusì 1320 ikurę tìnaj parwestìje Zydaj ìsz Lankû i newalę.

Prekyba toje szalie didesnejdar płatìnos, iog Wokytej it wełton norieię nu Ziamajtiû pìrktì, kórìj nenoriedamis pósweltui jems adoutì lejdo sawą prekę par Gudus jau i Maskoliję, jau i uksìni pajuri ir tìnaj pardawoie i Azijos krasztus. Oź wìs Gedimìnou wałdąnt Lìjtuwos ukę, kad jìs metusì 1320 óżjemęs Gudû buwejnę Kijawą ìszwarę Tautorius ìsz wijnû ir ąntrû Padalijû arba Lëtuwos tyrû, apgalieię Krimą arba senowęs kìjmeriję, Mażouię Gudiię ìr wissus tus krasztus sónieręs só Lìjtuwos ukì, ìszplietę, jos rubeżiu i pìjtus lig uksinęs arba joudosęs juros, uppęs Dunojaus ir Wengrû żiamęs i rytus lig Moźajsko ìr Putywlaus pilems, tad Lìjtuwos prekyba kajp sakìau tuse krasztuse prasipłatino. Druską patę Lìjtuwej ìsz Kimerijos sau jemę.

Patiusì Zìàmajtiusì rodos buwuses tusì ąmźiusì dides móges pìliesì Płungie ìr Loukie; nesgi iki sze dìjnà senó ipratìmimó Płungęs ìr Loukęs jomarkus mógiemis waden, kad kittû pìlìû móges yra jomarkajs wadinamas, i kóres tórieię Wokytej waźioutì żìjmos łajkó ìsz Karalaucziaus, Ringos ìr Kłajpiedos, noriedamis kou norint tìnaj pìrktì ar pardoutì.

Paskou wałdąnt Lìjtuwos ukę Algerdou ìr Kéjs-tutiou, padarós sąndaràs metusì 1364 só Kazimieró Lankó karalió lejdo newen sawą prekę; bet ìr gąutouię par uksinę jurą ìsz Azijos i Lankus ìr tolìmesnius Wakarû krasztus. Prekęs daktajs buo wìssádos kajlej brąngiû brąngesniû źwieriû, ginta-raj, drôbes, géłąmbes, ginkłaj, szarwas, sziksznas, dażytas ìrkas, gélżìs, druska, medós, waszkas, mìdós, apìnej, jawaj, żuwìs dziuwusi ìr gywolej. Druska noris sawo żiamie patys sau dziowino: kajpogi tórieię druskìniczès kalnì tìjs Rrestiaus pìlę szenden dar Druskìnikajs wadìnamas, beje: szólinès suro undens, kóri ìssiemusis dziowìno saulie i dróską; nesgi dar didej wiełaj metuse 1566 ir 1595 Lìjtuwos didieje Kónegajksztej isznoumodino, tas druskiniczès. Ne-tekós tos sawo druskos, jemę ję kajp sakiau ìsz uksìniû Pajuriû,

Jłgajniou Witautas tapęs Lìjtuwos ukęs waldimieró óżiemę garsę pilę Mugapilio ir Paleskawo ìr sónierę só Lijtuwos ukì ìr par tou dìdesnej prapłatìno Lìjtuwos rubeżius tajp, iog tami ąmżiouie Lìjtuwos uke tórieię sawo szejminos daugiaus ne 25 milijonus. Óż wìs parłauzós metusì 1410 galybę Wokytìû Kriźejwiû Załkrumì kowo, ìr nudraudós Płatbórnius sżì, pós ìr anapós Itil uppęs szenden Wołgo wadinamos, prekyba Lìjtuwiû, Kalnienû ìr Ziamajtiû niekamì niekokio ojaus, negi neprietelaus nebsótikdama wissór klestieię: kajpogi Mikołajós Lijtuwiû rasztìnikas kélaudams metusì 1556 po Kìjmarinę salą szenden Krìmó wadinamą, sakos, regiejes tìnaj ardimus Kersono pilęs mirusì, patio sało szólìnès ìr pyłas, kórios Gedimino ir Witaddo piłomis. ardimajs is szólìniemis wadìnusiós. Tas pats Witauts noriedamas ikórtì knebìni pìliesì: Kaunì, Brestiui, Trakiusì dawę jems ipatingus istatimus Magdebórijomis wadinamus, idant pates pìles riedytumes ìr stejgtû wis tou, kas gał didintì ìr płatintł prakybę. Wilniouie patemì, kóremì brosis jo Jaugałas buo tus istatimus metusì 1388 idawęs, szìs tjnaj dar ikurę praszalejtems murą gaspadą, kórioie galietum patys prekieie gaspadytijs ìr prekę sawo be ojaus łajktì lig pardoudamis, tenajgi jis ikurę puszkarnę, kórioie puszkas lìjję, kóriós growej ìr twąnkas norys i żiamę sósmeguses ìr krumalejs apżiełuses szenden dar yra regemas pa Wilniouie. Lejdo wìssados sawą prekę paprastaj itolìmus tolìmesnius krasztus żijmos łajkó, kad uppys, eżeraj ìr wersmes buo paszałuses, idant stàtej galietum kélautì só szónìmis ar aszwijnejs, kajp kamì galema buo; nesgi kialû pìłtû ìr tiłtû par uppys, kókius szenden matom, toie gadynie nemokieię dar dìrptì: kojpogi wasaros łajkó tiktaj didiusì ukęs rekałusì ąnt paramajs kartìmis pasìremdamis stumies par uppi nu wìjno paszalio iki ąntrą, arba ąnt płoustajs, kórij ąnt wirwì pakabintì, płudóro ąnt undeniu, kórę nu wijno koczieło rìjsdamis ąnt antrą par traukę nu wìjno paszalio uppęs iki ąutrą.

Noris pradio 15 ąmżiaus nómû ermìderej ìr swetìmas kares trókino Lìjtuwius ìr Ziamajtius nuprekybos; wijnog Zigmąntou Kéjstutatiou paiemós ukę waldytì ìr patwirtìnós sąndaras só Mozurajs, Wałakais, Tautorejs, ir Wokytejs po nedìdios parglytos prekę kas karta dìdinós. Nesgi Lijtuwôs galìbe wìssìms dar nugousti tebibuo. Tajpat paskou Kazimierou paiemós Lijtuwos ukęs waldę ir atiemós Wokytems pìlys Dąnsko, Elbingos, Toruniû; Lijtuwos prekyba wìs dar plieties: kajpogi metusì 1470 patijs waszko pardawę i swetès źiamès óź 10,000 kapû Lijtuwos grasziû. Isz patios Lucko waszkiniczęs toupati metą ìszlejdo par rubeżiu daugiaus ne tukstąntę pundû waszko. Ligì dalì dar metusì 1506 ìsz Bałostekęs waszkìniczęs ìszlejdo par rubeżiu tajpat tukstąntę pundû waszko. Dar metusì 1561 pasiìawós Padaugawio Wokyteins i Lìjtuwiû głobą, jû prekyba par jurą dar didìnos, tajp, iog Lìjtuwos ukęs rieda, kétieię jau łajwinę Zamajtiû juro ikórtì: nesgi nu Narwos uppęs lìg pat mażne Oteręs uppęs i waldę wissós paszalys Ziamajtiû juros wieł pagriźo Lijtuwiû, kajp pìrm 300 metû buo buwęs: todieł prekyba par Ziamajtiû jurą pasìdìdino: kajpogi lejdo tìnaj lìnus jawus, kanapius, kajlius, mesą swìjstą, medû, waszką, gintarus, apinius, pelinus ìr łajwams medìgą i Ingliû ìr Aląnderiû żiamę, o nu tìnaj gabino sau skaninius ìr grażinius.

Bet tas neìłgaj tepatwierę, nesgi pawejkós Wokytiû karęs brostwìnikus Kriżejwejs, wadìnamus kajp wìrsziaus regiejom wakarusì, o Płatbórnius arba Tautorius rytusì, Lìjtuwej taries niekokiû neprietelû daugesnej swieti nebtórentys: kajpogi toumi buo parodìusis wìssaj pasaulej, iog Lìjtuwems niekas negał par łupàs braukytì ìr tomui pasìklowusis newen i karę nebìpratìnos, bet butìnaj óźmìrszo gìnkłą diewietì. Kad kìttas tautas kariaudamas tarp sawęskas kartą stìprìnos, ìłgajniou pramanę sau naujus naudingesnìus gìnkłus, o senusius kajpo nepatogius atmetę: kajpogi Maskoliû dìdije Kónegajksztej Ugrìję płatę walstybę saulietekie essąntę metusì 1499 nuwejkusis sónierę só sawo ukì ìr sawo uriedus tenaj pardieię. Lìgì dalì pawejkusis metusì 1551 Tautoriû Kaną jo buwejnę Kazaniû óźiemę, metusì 1570, ąntrą Kaną Tautoriu pargalieiusis jo buwejnę Astrakaniû óźiemę ìr tenaj sawa uriedus idieię; wełtou mi-nawotì Kanaj kłukę pagałbôs nu Lìjtuwiû mìndamìs senû dìjnû pażìnès ìr tałkàs, kóriosì buo ąngis Lìjtuwems krówìnosì dìjnosì essąnt, talkìniejusis; nes Lìjtuwiû dìdoumene kórta ąnt szioudoms małdos niemaź toumi nerupìnos ìr żunąntiû sawą bendrû newen négélbieię; bet sau naujû ginkłû netìjkę o senijè nediewemis sórudieię. Dìdoumene wissa partekusi nebnorieię wargu bekientieti; kas pìktesnej ìłgajniou slinkaudama ìszlepo walgie, gìerie ìr apdarì; nesgi iprotys jos tiewû, bocziû, probocziû, niekam nebtìko: kajpogi jû wałgis ìr gierìms nebskanós o drabuźis nepadorós bebuo; ruksztą sółą ìr gìrą szejmìna begierę o wergaj jû putrą besriebę. Kas koki szałdrą kamę pamatę, tas jem tujau apdaró pawiedautì norieię, ir tejp rankowès sawo koboto parskielìj ąnt petejs sóswarstę, gałwą sau nuskuto it beprotej, kélnes it dumples ąntsìmowìj, daźitajs batajs apsìawę it tarsi kétiedamis ìsz trobos neiszejtì, o idant prikimsztas jû skìlwis wìsokéjs skaninejs neparplisztum mìnksztó sìłkû joustelì pajousę; nesgi brìjdìnis dìrźós só wario saktejs pìrmó gôda ìr gaszómas senowęsLìjtuwos wiro, nógis ìszjouktas ìr łauko żmogou palìktas, o meszkìna, taurìna ar brìjdìna nebkiriejó bebuo. Lìjtuwos senowęs karda, kaławijós ìr ragotìne sunkiomis rodies tìms wirams kórìj szoblelę it skaleli ąnt sìlkélió pajoususìs wìjnì tarszkìno po pìliû gasus żwìrblus uliczio gąndindamis, kìttì mìdaunicziù ósslaliesì sìrpo oustus sókdamis it tarsi miniedamìs sawą senowę ir noriedamis dar wìrajs ne mergomis butì, i kórius praszaetej wejziedamis wypsoię o patiû żmonys ąnt żwełgusis mijlû werpelìems wadìno: nesgi ìki sziolej kajp wirsziaus regiejom newalgis, ne gierimas, ne apdaras skìjdę kéltęs wiro nu kìttû ukìnìkû; nes pritìrta nu wìssû ìszmintìs ìr dorybe ukie o kąntrybe ìr narsybe karie kìjkwìjną i wyresnybę kielę. Todieł dìdis Lìjtuwos rasztìnìkas Mingajlós metusì 1555 gywenós, sako Lëtuwos dì doumene apdarą ìr ginkłą pasawìno Płatburniû o sawą narsybę ìr kąntrybę adawę Maskolems. Jki sziolej ziamlonys kìts kìtą rajtì łąnkę, połubiû, ratû ąnt soupìniems neżinoię; nesgi tasgi Mingajlós dejoudamas sako, iog Ljtuwej jo ąmżiouìe ne regietó ne gìrdietó pragómó tamì krasztì szeszys arklus pagimajs kinkąntys i ratus kìts kìtą łąnkydamis. Wìjni dar Żiamajtej sekę senowęs budą ìr tajp Łasìc-kis raszo tìcziodamos, iog Ziamajtiû Jomìlestas metusì 1564 sietìnius képusis sawo nómusì ìr óź wìssû dìdìausi skanìni tórieiusis. Lìgì dalì motrìszkoses nenorioię dar nièkajp senowęs nometû nu gałwôs. sawo mestì, noris kìttą apdarą kajtę kajp tìnkamas, todieł dìdej wiełaj dar bałtomìs gałwomis wadìnos nu sawo bałtû nometû, ìr kad wìrams nebtìko toks jû apdaras, jôs wìs jìms tarę: taj musû nometus regiedamis warnaj nelek i jusû purus tardamis, iog cze dar senowęs Lëtuwej tebgywen; nes kad nukrìs nometaj nu musû gałwû, tad jus nebatginset jû só sawo skalelejs nu sawo purû ìr sieset jus ne sau bet warnams. Tajp ìszlepós Lìjtuwems grudies i Lìjtuwą nû wìssû pusiû jau swetìmì prekieie, jau dajlìdes ìr kìttì amatnikaj naujus daktus dìrptì ìr tìjktì, óź kórius rejkieię brąngej brąngesnej mokietì, kou rodo szenden dar wardaj ulicziû arba gatwiû pìlìesì ìr pìłaliesì Wokytiû gatwiemis arba ulicziomis wadìnamas. Wìssìms ìszlepusìms piningû rejkieję o jû niekór negalieię gautì; todieł kìrtìno gìrrès ąngis nû bocziû, probocziû szwentomis wadìnamàs ìr lejdo i swetìmus krasztus wìjnus medius łajwû medìgaj, kìtus czepat gìrriesì degìno i pelenus, kórius pardawoię par jurą i stìklìniczès pìrkdamis atkalej swetìmàs mìjlès sawo kajlems raugintì. Oż wìs atradós ketwirtouię dali pasaulęs Ameriką, kad wìssas tautas gywenąntes pajuriusì pametìnas artì ìr sietì, eje tìnaj aukso sìdabro rinktì, todieł rejkieię newen łajwams medìgą ìsz Lìjtuwos pìrktì, bet ìr patę douną nu tìnaj imtì. Jr tajp Lìjtuwems Kalnienams ìr Ziamajtems rejkieię krowìną prakajtą braukąnt douną ìr mìtałą tìjktì: kajpogi Lìjtuwos dìdźtórtej nebkakìnos lìg szioł mokomomis donìmis; bet noriedamis, jawû gausą didìntì pradieię swietą wergtì łażajs arba baudziamomis, lìjpdamis jems łaukus płatintì ìr medès skinti, par tou ìszbajdę ìsz sawo gìrriû brąngius brąngesnius żwienys, bìtys kas meto po medes jemę moźietì, to dar neganó buo, kìrsdamis gìrrès adarę kélius nû wìssû pusiû i sawą ukę, o i girriû wìjtą ne wen neikurę pìliû, kóriosì galieię but nu neprietelû gintìjs; bet ìr senujû nebtajsę; nesgi pìningus, kórius gawo óź sawą prekès, klejdo kajp wìrsziaus mìnawojau ąnt lapumû ìr liebausìnos. Kas dar dìdesnej newen pìliû, bet ìr dìrbìnicziû arba pabrykû nestejge i sawą krasztą, idant tû daktû kóriû tórtingije gejdę, galietû czepat gautì, ìr ìsz swetìmû krasztû nerektum jû gabìntì ìr pìrktì ìr par tou sawą pimigus ìsz nómû swetìmìms adoutì. Wìjnog toumi dartórieies, iog daugybę tarp patiû Lìjtuwiû prekybó werties ìr toumi koki toki akyłómą sawo tautoie ąntórieię. Nesgi żydaj ìsz Lankû atejusis i Lìjtuwą noris plieties tìnaj ìr jau nou-moię jos mójtus; wìjnog smolkmiemis wìs dar krikscionis werties o żydams newałnó buo plìrkìnietì óź pìliems iweżamàs i pilę prekès: kajpogi ìr patioie pìlie pìrm kristionû jau lig dìdioses pósryties, jau lig pìjtû Zydaj pìrktì negalieię.

Nu to regémaj Lìjtuwos uke pradieię ìrtì, lìg szioł Tautorj talkìnìkaj ìr tarnaj Lìjtuwiû, nugis atstoiusis nu jû pasìdawę Tarkams ìr pradieię patìus Lìjtuwius kariautì, óźgólę uksìnę jurą ìr Dunaju arba Jstrupi. Maskolej nu rytû óźiemę płatès srìtys Lìjtuwos kraszto ìr lig pat Nìpurio ir Daugawos upìms atsìgrudę. Zuwiedaj tajpat nu sziauręs grudies i Ziamajtiû pajurius; wìjnog Lìjtuwej ìr tokioie rustoie dìjnoie ne pìliu strunìję, ne patys i ginkłą pratìnos, ne karejwiü sąmdę neprietelems rąmdytì; nesgi ìsztìźusis lapumusì, nebtorieię ne dwasęs tąmprybęs ne ajtrôs lousybęs; gôda jü szìrdie buo ìszdìłusì, kuno gejdulej, ne dwasęs tąmprybe riedę jû darbus; ąnt dìdesnęs dar nełajmos metusì 1569 par kébelès pasìdawę i Lankû waldę ìr nu to łajko nepaslinkdamis patys niekokió lietos daktó ósìimtì, wìjnì tìźo lapumusì swetìmû pramoniû, kìttì ìssìrpì po medauniczęs bajorystomis sawo gìrdamìjs wìs i Lankû spunką wejzieię ìr nu jos sau łajmos łaukę, kórìj ìsìwerźusis i Lìjtuwą norieię Lìjtuwius butìnaj panìjktì ìr wergajs sawo padarytì ìr tajp ìszlepìno jû dìdoumenę, kórì neb gôdó, neb garbì, neb dìdybì, ìr stìprybì sawo ukęs kajp senowie kad rupìnos; nes tìktaj skanej walgytì ìr nieko nedìrptì óź dìdybę ìr gôdą sau torieię. Waldìmieraj ìr wìresnìje, kórìj iki sziolej mesławó jawû ar pìnìngû nu swieto doudamû kakìnos nógis tos nebkako ąnt skanìniû ìr lapumu; tad prasìmanę łaukus pri sawo dwarû tìjktì, kórius lìjpę żmoniems wełtou sawo dounó nudìrptì, kóri darbą ìki szioł Lìjtuwo negirdieta, ne regieta nu Lankû iwesta łażó wadìnama, kóri Lìjtwej ìsz apmauda bandziawó pramanę; trumpaj sakąnt dìdztórtej pasîdarę gaspadoreis o jû gywentoie nudrìskósì szejminó ìr tajp kajp kad buo Laukû żiamie kamì wìssós swiets wergawo dìjną ìr nakti sawo ponams, ton pati dabar ìr Lìjtuwo padarę atejusis Lankaj, kórìj patys budamis ìsztìżusis lapumusì netìktaj kìtû, nes nie sawęs nebgalieię paglemźtì nu gôslibos. Jr tejp Lìjtuwos uké pasìjuto nu wìssór neprietelejs apgółta, wìsso rekałaujenti o nieko sawo numusì netórenti. Todieł prekyba kas karta możieię, nesgi pìnìngaj wìs ì swetìmą krasztą eię. Wełtou dar Abromatis apskélbę rasztą metuse 1595 mokìdams, kajp rejk jawajs wartawodamos, pìgej jus pìrktì o brąngej pardoutì. Tó tarpó Ziamajtej wìs dar norieię parjurą pażìnès só swetìmomis tautomis ąntóriètì ìr bìcziółautìjs, to diejusis dar metusì 1589 sawą szwentouię uppi wokę, kétieda-mis tìnaj sawo senowęs itaką arba oustą atnauintì.

Septiniolektamije ąmżiouie Lijtuwos uke maże butìnaj sóìro ìr wôs pats jos wardas beliko: kajpogi lousì Kazokaj paniperiusì gywenąntys, kórìj lig sziolej buo ruboziû sargajs Lìjtuwos ukęs nu Tauriû, dabar wergamis nu didztórtiû Lankû patrako ìr atsidawę i głobą Maskolems. It tó patió łajkó kiélies kares só Zuwiedajs, Maskolejs, Tórkajs ìr Wałakajs, numusì tajpat tarp patiû netajkas sókęło; ąnt gało Jeżawitaj sósziżino wissus atskałunys noriedamis jus i katalìkus atwerstì. Tokioie rustoie dìjnoie wìssórrejkieię tąmprybes ìr ajtros; bet swiets nuwergtas nebtórieię ne mejlęs dioł sawo riedos, nu kórios nienukór niekokiós pagałbos nebgawo, negi sawiep stìprybęs: nesgi dìjna ìr nakti dwarusì dìrbdamis ìr tajp ne nudirbo ìr nie ko sau toumi nenupelnę, tìktaj nougi, alki ir wargą nepabengtą atentie sau regieię: todieł ìszgóręs be wìltęs łajmingésnęs sau atentęs ilgiedąmos sau smertì łaukę. Kas Lìjtuwo Lenkiszkaj nekalbieię, tas nebżmogó bebuo, nes wergó to kórs Lenkiszkaj kalbieię: kajpogi Lenkaj isìwerżusìs i Lìjtuwą pìktìno Lijtuwiû dìdoumenę sawo darbajs ìr riedies sawo dabó, kajp ie Laukusì ìr tajp kajp te Lankû żiemie neb lejdo Lìjtuwo artojou pagał Lìjtuwiû budo numû sawo bepardoutì ir koki norint tinkamo sau amatą isìimtì ìr werstìjs; bet łajkę it jauti ąnt sìjtó pririsztą wìjno wìjto it mieszłou mintì, tajp ìr szi wìjną dìrwà artì, nedieł sawęs, bet dieł swetìmo; kou szendén żodej patys rodo, pawinastes, łazós, donìs; yra Lankìszkì źodej ne Lìjtuwiszkì.

Tas pats buo ìr pilliesì, koriós ipatingajs istati-majs riedies magdeburìiojomis wadinamomis, kariû gìwentojus tajpat storastas sawindamìjs netejsingaj say ąnt ju wyresnybę iwajrejs pragumajs nowiję, jau naujus mokésnius ąntmesdamis, jau gruntą jû sawindamis ąmżìnaj posudus żodę só jèjs prowodamìjs ir toumì ne wen trókino jus nu amato; bet paskouji skatìką iszplieszę jems, kôrìj budamis ìssìszyłusis prowomis nebgalieię nieko gero sawo pìliesì beistejgtì; nesgi storastas to wen norieię, ìr stejgę, kad pìles i szejminą neisìgautum ìr nepratórtietum; todieł wìssó senosiesì piliesì neregam szenden ne nómû ne baźnicziû ne rotużiû muro, ko bekłausi kitû patogiû ìr rekalingû kìjkwìjno piliè trobesiû. Cze dieł patwirtìnimo wisso to wìrsziaus ìszraszyto gana bus primintì żodius Wiskupo Naruszewicziaus kórius wìjno dingstie paskoujem Lankû Karalou ìr Lijtuwos dìdioujou Kónegajksztiou Stanisłowou Augustou isztarę: Karalós skajlidams Prąncuzû gazetas ape jû ermideri, ąnsiskajtęs, iog Prąncuzaj sawo ukęs sóejmì ryżusis Bastìliję tajp wadìnamą Peryżiouie kaliniczę griautì sószokó. E! Wieszpatie, kou tìj żmonys padaris tam trobesiou? Naruszewicze szalip stowiedamas atsilìjpę: Wieszpatie. »Nulejsk tìnjaj sawo du starostu, bus gana.«

Tó tarpó Zuwiedaj kajp sakiau metusì 1620 pradieię ìsz sziauręs par jurą i Ziamajtius grustìjs, netrókdamis óźiemę wissą Padaugawi ir Lìbieszû krasztą, ligì dalì isiłauźę i pìlès Ringos, Pernawos, Lindies arba Rewelo, Narwos, Tarapatos ìr Kessęs, noris dar Lìjtuwej ìlgiaus ne par 10 metó só Zuwiedajs warżies tó krasztó, ąngało ìr só Lankû pagałbó nieko nenuwejkę ìr tajp nu metu 1622 teko wissós padaugawis i Zuwiedû waldę. Nu to łajko gywentoje jo matidamis ìsz Lìjtuwiû nieko lietos nesąnt, pradieię pìktesnej jus smauktì, noriedamis jems paskouji skatìką iszpliesztì, pardieię naujus mójtus ąnt prekiû tosì piliesì pardoudamû daktû, kas pìktesnej dar padieię istatìmą, iog kas iweż i Ringą sawą prekę, tas jos ìszweżtì negał; nes tór adoutì óź tìjk, kìjk jem Wokytej pasiułos. Ipìjtus tajpatgi nebgalieię belejstì Lìjtuwej sawo prekiû; nesgi tìnaj Turkaj newen butìnaj ózgólę uksinius paiurius, bet dar dìdés srìtys patìjs Lìjtuwos kraszto óźiemę ìr butìnaj Lìjtuwems i pìjtus prekybą óźdarę; wìjnog Lìjluwos dicztórtej isztiżusis lapumi; ne godos betórieię ne giedos bebijoies ìr wìs tas pakentamó darjems ródies. Nesgi probocziû sawo wejkałus senej buo óżmìrszì ir nebrupìnos daugesnej ne Zuwiedû, ne Turkû nu sawo rubeżiû atolintì ir lousą keli sawo prekybàj adarytì, wìs kajp sakiau i Lankû spuntką wejziedamis, kórìj ape szius wąmpsąntius niemaż nebatboię ir pìktesnej dar oleos żìnodamis, iog daug płatesne yra Lijtuwą óż Lankû żiamę ìr daug darbo neprietelej tóries lig pri Lankû prisiartins. Ir tajp Lìjtuwej noris ìr brąngi gélżi ìr dróską tórieię ąngało nu tû patiû Wokytiû ìsz Ziamajtiû paiuriû pìrktì ìr kìjk norint mokietì. Nieks tó tarpó nestejgę, idant nómìj dalgi, piukłą, grouźlą, bałną ìr ginkłą tìjktum, ne nu swetimû pìrktum; nesgi senowęs Lìjtuwiû gìnklìniczes ìr puszkarnes buo jau sóìrruses ìr wejì óżiełuses.

Władìsłous IV dìdesys Lìjtuwos kónegajksztis ìr Lankû karalós noriedamas Wokytius tajp didę netejsybę Lìjtuwems darąntius, ryżos neblejstì witìniû Daugawó pagał i Ringą ìr kétiedamas jès atgrìjżtì i Kauną: todieł metusì 1631 sókielę dumą arba rodą terautìjs ape pragómą kórioumi galietum Berżinę uppi só Nerì arba Wìlìjì sónertì to dieięs tas pats Władisłous oźgìnę wesźti prekę i Wokytiu pilės o i sawo pìlès lìjpę ję kraut, beje: Daugawos pìlie (Dinaburgi) Mereczìouie, Wìłkmergie ìr Kaunì, idant tìnaj Wokytej, patys atejtum pìrktì ìr mokietum wertaj ne pósweltiou imtum; nes sunkó yra ìszlapusem żmogou skanìniû pakęntietì, jis tares mìrsis je nepaskomiesis, todieł pìrmó słaptó pradieię sawą prekę i Ringa łajdytì, ìłgajniou Władisłowou mìrós ìr reregemaj weżtì, nemindamis ąnt to, iog tas istatimas dieł jû patiû naudos ginioię jems tou darytì. Tó tarpó prekyba wìs gajszo kas dìjna dìdesnej o pìles ìro budamas tosztes; noris metusì 1668 sóejmì buo kétieiusìs pìlys globtì, bet pasibengós sóejmou nieks toumi nebrupìnos. Zámajtej dar wieł norieię sawo szwentosęs itaką arba Pałąngą kórę Zuwiedaj buo sógriowę atnauintì ìr mìnawoné sawo nu jû issìlousawìno tenaj nauję pili wadìnamą Marìjonìnę pìlę (Jamnarienburg) ikórti, ąnko metusì 1688 sóejmì gawo ìr priwìliję. Atenti meta Jnglej buo ikurusis tìnaj prekęsdraugybą. Tó patió łajkó ìsz Kauno dar iszlejdo óź rubeżiu patijs mìdaus óź pósąntrą mìlioną auksìnû i dwarus Papieżiaus, Jszpanû ìr Jnglû. Toie patio gadinie ta dar mìnawotìna notìs nutìko Lìjtuwos tauto, iog daugybe Lìjtuwìszko swieto ìssìdąngìno ì Amerìką; nesgi wìrsziaus mìnawojau, iog didztórtej Lìjtuwo swietą wergę, kórsaj wengdamas nu tos wergybos móko i Kórszą, kóremì Konegajksztej dìdej ìszmìntìngaj riedies ìr sawo walstiusì żmonìû nè baudziawomis nè dìdìomis donimis nesunkìno, nu to raduses tìnaj dìdej daugybej swieto, Kónegajksztis Jokubs nupìrko sałą Guadolupó wadìnamą nu Jspanû Karalaus ìr tìnaj ìszlejdo atejunus naujukinou ikórtì ìr toumì patió prekybą prapłatìntì, kóri naujukìną paskou Jnglej ìszgriowę o likusiji swietą ìsżwedę i NeuJork, ìr tejp Lëtuwiû gìmìnies yra jau ir Ameriko swieto. Lìjtuwo tó tarpó pìlis wìs gajszo, kajp wìrsziaus mìnawojau, nowijemas nu storostû o nu tô patìjs ìr prekyba tìnaj możietę Nu senû dar łajkû dìdìje Lìjtuwos kônegajksztej paskou Lankû karalej loubie ię dìdztórtius ìr Jomilestas tórentius sawo nómus piliesì atlejstì nu wìssokiû newen pìlęs mokésniû, bet ir nu patìû sudû pìliû wiresnybęs; tas sunkino pìlonys newen mażindams jû skarbą; bet trókìndams jû sudus ìr tajp kad pons koki norint pilioni abidìję, szìs negalieię jo i sawo magistrotą apskustì; bet tórieię żiamęs sudì arba gałwos sudì ąnt jo skustìjs ir par 10 metû wełtou tejsybęs łauktì. To dar negana buo, kóźnam wiresniouiou wałnó buo atwaźiawós i pìli tinkamuse nómuse wełtou gaspadytìjs swetió wadindamos wìssógerosiese trobose, noris par wìssus metus, ìr noumas óż tou gaspadoriou nemokietì. Pìlonys neimanidamis kajp nu tokiû swetiû nusikratytì, wìjnì brąngej brąngesnej ìssìpìrko pas Karalus, kittì óź sawo dìdes óźsługas gawo priwilijès atlejdąntes jus nu tokiû swetiû, kittì wargszaj negaliodamis tokiû liecibû arba priwilejû sau ìgytì ìr nu tokiû swetiû nusikratytì, dirbo sau nómus didej źiamomis ąngomis, idant pro wartus só auksztajs weźìmajs ìr karietomis negalìetum i ważioutì, kokius nómus szendan dar Wilniouie ìr Kaune gał regìetì pro kuriû ąngas augałotas wìrs só brilió nepasilęnkęs negał ilystì.

Jrtajpnowijemas pilys nu storastû ìr didztórtiû swetiû, wijnog toumi dar kutóro, iog iki; sziolej medauni-cziose ìr gospadose Kristionys mìdó ìrałó werties; nesgi tórtìngìje budamis ìszlepusis kajpó sakiau bajsej gierę, tajp ieg daugis tarp Zemlonû, kórìj to gadinie jau bajo rajs ìsz Gódiszkómo neb Zemlonìmis wadintìjs prasimanę, wisso meto pełną, kóri buo iszaręs pragierę: todieł wìs dar piliese piningû buo ìr akyłumas tórieies; nesgi patys Zámlonys, kórìms Jomilestas buo tiwiszkès óżgriebusis głaudies pri piliû ìr tì-naj prekì wersdamos kutóro ir storastoms nepasidawę; nesgi sótokéjs żiamlonimis pìliese gywenąntej; patims storostoms rejkieię żiamęs suduse prowotìjs, todieł didztórtéj noriedamis jus nu pìliû atskìjstì padieię istatìmą sejmì metuse 1677. iog kóź-nós Zémlonìs pardawois daktus oulektì, sajkó, swaró tauri arba kiliczkó sawo bajoristos nusto, ìr tajp kórs Ziamlonis ìki szìolej padorej galieię pìlieie gywentì ir skatìką sau pelnytì, prekybó wersdamos, tas dabar noriedams bajoró wadintìjs tórieię pili palìkens ąnt źiamęs krumszleli griżti ìr tìnaj pats źiamę rausliotì, ie to netorieię, tad rejkìeię ejtì pri didztórtio mejłautì jo, idant priimtum i sawo dwaro bernus. Tó patió łajkó Jezawìtaj szyżino ikąnden Wokytius ju Dìjwo garbie, noriedamis jus i Katalikus atwerstì, kórìj nebtwerdamìjs isz Lìjtuwos ìssìdąngìno ir tajp palìko tósztes gatwes szenden Wokytiû gatwiemis arba Ulicziomis wadìnamas, noris tìnaj patiû Wokytiû nie sene jau nieraugo nebiera. Nnto łajko medauniczes ir gaspadas pìliese kłuwo żydams i nagą ir tajp akyłumas butìnaj óżgeso o pates pìles i sodas pawìrto.

Ąnt gało kad swetìmas tautas jemę mauriotì Lìjtuwos ukie, jos wiresnybe atsibudusi sóskato riedytìjs kajp rejkint, ìr jemę pìlès głobtì, tujau panìjkę metuse 1775 tou istatimą, kors gynioię bajorams prekiotì, patwìrtìno pìlû senowęs priwilìjès, ìszwokę Nemóno krąntys, idant wytìnès koźnami łajkì galietum warytì ìr kittàs uppys két no wôktì; bet jau nebibuo łajko: kajpogi sósiedaj ąnpoułusis ìssìdalìję Lìjtuwos ukę, swiets tó tarpó nuwargęs wąmpsoię tam dedąntos, wìłdamos naujus ponus małonesnius dieł sawęs rasis.

Toumi yra piningaj prekybo, koumi kraus żmôgaus kunì; nesgi nulejdós żmôgui krauji, numìrsztaj: tajpat ìsztraukós pìningus ìsz kokio kraszto, prekyba apsìsto: kajpogi żinoma yra, iog wéns pats źmógós bekìtû pagałbos negał pakakintì sawo rekałû; nes tór nu kits kìto rekałàutì ìr wens ąntrą szelptì iwajrejs dajktajs. To dieł gìlo senowie, lig neradós aukso ìr sidabro patejs majnajs kakinos; ìr tejp neturint piningû rejkieię daktą i daktą kìjsti, beje: noriedams żmôgós gautì arkli, tórieię ąntram doutì, tris, kéturis jautius ìr atkalej; arba norint sau ì-stejgtì kìrwi ar dalgi rejkìeię doutì trìs, kétures awys, tam, kórs tórieìę dalgi ar kìrwi ìr atkalej noriedams sau igytì tris ar kétures awys, tórieię ąntram adoutì sawą dalgi ar kirwi. Iłgajniou kìjtę daktus i kajlus brąngiû bróngesniû żwieriû, beje: sabałû, kiauniû, webrû, joudujû łapiû, ir tejp tolaus, noriedams kasnoriut druskos purą gauti, dawę antram sabało kajli arba penkis szesis kìauniû kajlus ìr tejp tolaus, brąngi daktą kìjtę i brąngio żwierìjs kajli, pìgi daktą kìjtę i pìgio żwierìjs kajli, lig ąnt gało swiets pramanę pìnìngus, kórìj buo aukso, sidabro ìr wario.

Paskiaus radós auksą ìr sìdabrą pìrmije piningaj buo prastì łujtaj ar szmotaj aukso ar sidbro, kórius neskajtì bet swaró swierę, ir tejp wens ąntram óź koki norint daktą ar gywoli dawę aukso ar sìdabroswarais ar łatajs, pagał brąngumo arba retumo to dakto; nesgi paskesniusì ąmźiusì tepramanę piningû iwajres skwarmas ìr wardus, kurius kajp szenden kad regam skajtę nebswarstę

Kas kìtosì tautose senowie tìkos, tas pats yra buwes ìr Lìjtuwiû tauto; nesgi gìło senowie ìr pas Lëtuwius nebuo piningû irgi jû niekam nerejkieię, todieł kas ko rekałaudams kajtę daktus, arba galwìjus i galwìjus arba daktus i galwìjus ìr atkalej; paskou i zwieriû kajlus ąnt gało ìr i pìningus; bet koumetó sidabro piningaj atsirado Lìjtuwo, to dar negał ajszkéj szenden żìnotì, nes sìdabruj atsìradós, tejpat ìr Letuwej sawo piningus senowie néskajtę, bet swaró swierę kajp tujau regiesem.

Senowęs rasztusì rąndama yra, iog Zuwiedû karalós wardó Froto, kórius szendens Danajs waden, buk atejęs par Zàmajtiû jurą metusi 853 gìmós Kristusui karìautì ì Ziamajtiû apigardą, kórioie buwuses pęnkes pilès. Wissó pirmó apgulęs paiurinę pìli Seeborg wadìnamą (rasi Lìjpoię:) kórę buk 7000 Ziamajtiû wirû gynioiuses, kórius buk tas karałós nuwejkęs: bet kou jis yra só tó pìlì daręs, niera paraszyta. Paskou nuìrkławęs i kitos uppęs itaką arba oustą, korios wardo tejpat niera iraszyta, tinaj łajwus sawo sótraukęs ąnt kraszto, pats buk żiamęs kélejs ejęs i ąntrą dìdesnę pìli Apoule wadìnamą, kóri buwusi par pęnkés dìjnas kelonęs nu pajurio. Wìjinouleka tukstąniû Zamajtiû gìjnioiuses pili Apoulę par 8 dìjnás nepasidoudamis; nes dewintouię dìjną nestengdamis buk pasidawusis Karalui ìr pasijemusìs, grobi sógrìjtą Zuwiedû źiamie pagroużintì, doni jem po seno nokìetì ìr nu kóż no pilonìjs gałwos pusio swaro sìdabro doutì, óź tou, iog patius gywus palìko. Cze jau regam, iog Lìjtuwej Kalnienaj ìr Żiamajtej dewintamìje ąmżióuie tórieiusìs piningus ìr swaró jus swierusis. Ąntrós rasztìniks pradio deszimtojo ąmżiaus tokę noti iraszę: Dó szałdró Zuwiedû szenden Norwegajs wadìnamû, wens wardu Torolp ąntrós Figil, metusì 916 gimós Kristui atsìkulusió juromis i Zamajtiû paiurius ìr radusió tìnaj paiurie dìdelę mógę (reges toie wìjtoie, kórioie szenden Lìjpoie yra :) par 11 dìjnû tìnaj budamó tylej ełgusious krupaudamó daugybęs tenaj swieto sórisinkosio praszalejtiû ìr numiszkiû, idant szioudom pradiejó ôloutìjs ìr lìe-baut, kad kas norint ìsz apmaudo nenubłoksztum; bet pasibengós mógè buwusió prodiejusió griebtì ukìnikus, nn kóriû buk ne wìjno gumbą gawósió ìssprókósió, ìr pri sawo łajwû pagryżosió ìr nu ìrkławusió i kìtos uppęs itaką, kórios wardas tajpat niera mìnawoiemas. Tìnaj so Figiló padalijusió sawą szejminą i dó maźó tuntó arba burió ìr lindusió i gìrrę, kórì ejdamó ąntsztìkusió kìjmus, kóriû gywentojus ìszmuszusió o gyvenìmus jû ìszdrewìeiusió. Tolaus ejdams Figil só sawo burió, sótìkęs gìnkłoutą tuntą Zámajtiû, kórìj lig pawydusis wens ąntrus, tujau ìr sósìgrumusis; pìrmó swìlksnìmis ìr wìlicziomis szadiusys, paskou akstìmis ìr strypais swajdìusys, Zuwiedaj pawejktì o Zamajtej atsìturietì noriedamis, jau it buwusì abìpusì sósìartìnusì muszdamìjs, tou matydamijs Ziamajtej metusis sawo drabuźius ąnt Zuwiedû kaławijûs ìr tokió pragumó nu ginkłoutus Zuwiedus newen pargaliejusìs Ziamajtej; bei ìr pati Figil mitwierusis, kóri but óżmuszusis, je nebut wìełó bebuwusi, todieł, idant swiets sósìrinktumlig ryto, artimoie sodo ideìusis ji iszìjksztą, ìsz kório newen Figil ìssìlousawes, bet dar ìr sawo tarnus palejdęs, só kôrejs ìszłauźęs trobesi ìr tìnaj radęs gìnkłû ìr piningû ìrką prikrautą, kórę nuneszęs ì gìrrę ìr pasliepęs: bet toumì dar nekakìnìjs; kajpogi pagriżęs i kajmą trobesius nudeginęs o swieto ìszmuszęs.

Jsìmetós Teutónû Wokytems i Ziamajtiû pajurius rąndam ìraszyta tû gadyniû rasztusì beje: metusì 1204, iog Ringos Wokytej rekaławusis nu Letuwieżû arba Letgalû 90 talentû ugadû óź taworus, kurius Letuwieżaj arba Letgalej pìrm 20 metû buwusis jems nugriebusis sìuntamus i Mógapili arba dìdeję Nangardą.

Paskésnej tajpat randam iraszyta, iog Enrìkas Kórszo wiskupas krupaudams kad jo Kórżiamej ne ìszwarytum ìsz Wìskupìjos, sótaręs buk só Teutonû meldzionìmis Kłajpiedo pìli strunytì, dieł kórios i kurìmo buk pasijémęs jems kas metą po tukstantę Letonû par 5 metus mokietì, dieł paszełpìmo tû meldzionû, kórìj tó patió łajkó buo Zamajtems Parusius óźiemusis.

Tejpat Wokytej apraszydamis dìdiji Wìlniaus gajsrą nutìkusi metusì 1399 Kowo mienesie, kórem sódegę ne wen wìsós, miestas, bet katedra, auksztoie ìr źamoie pìle só ddioio Kónegajkstio rumais, sako, tarp kìttû brąngiû, brąngesniû daktû Bidioio Lëtuwos kónegajksztio Witauto sódegusés kétures deszimtys tukstąntiû ir trys szmotaj sìdabro kapû Letuwos grajżiû.

Zìnoma yra, iog senowie sìdabro arba aukso swarą Teutonaj wadìno Marko, Gudaj Grìwìnó o Lëtuwej Grajzió, nu źodio grajźytì arba piaustytì: kajpogi Lëtuwej nulìjtą ar nukałtą sìdabro wenmulìnę łasdelę stôrą maźne par pìrsztą swarą swerąntę ikapoię deszìmti kìrtiû po lûgumo neparkìrsdamis. Kóźnós toksaj kìrtis wadìnos kapó, nu źodio kapótì: nes iog toké łasdele nepatogi buwo diewietì, tad tą ikapotą łasdelę sógrajźę i pęnkis grajżìnius po dwę kapę turentìus, kóźnós tóksaj szmotelis tos łasdelęs turis sawiep dwę kapę arba du kìrtiu wadìnos grazió, Łotìniszkaj Syclus, tąnkiej ìłgoujó graszió dieł ìsskyrìmo nu praszalejtiû pìnìngû graszejs wadìnamû. Lëtuwej lìjkawo ìr skajtę sawo pìnìngus nu tù kìrtiû lasdelie essantiû, ìr tejp sakę tìjk deszìmtû arba tìjk szìmtû kapû Letuwos graszìû dieł atskìjdìmo nu swetios szalìes pìningû, kóriû swaras buwo i maźesnius ar dìdesnius szmotelus ìszkapotas, ne kajp Lëtuwos, o rasì ìr sìdabras ne tejp grìnas. Dar metusì 1526 lìjkawo arba rokawo trìs szìmtus kapû Lëtuwos grasziû i tris deszimtis grìwìnû, taj yra: deszûmtì kapû Lëtuwos grasziû i wieną grìwìną. Tajpat metusì 1524, du szimtû ìr asztounès kapas Lëtuwos grasziû łykawo arba rokawo i szìmtą wengrû raudonujû, taj yra: dwę kapę Lëtuwos grasziu só truputeló i wìjną Wengrû raudononji. Kunegas Daukszós Ziamajtiû Kanaunìkas dar metusì 1598, sakidamas pamoksłą ąnt S. Mìkałojaus, talentus tos dienos Ewanelijo rąndamus waden ił gasejs graszejs ir lìgen wìjną ìłgouji i grìwìną, ir tejp sako» ìlgasis arba grìwìna». Kunegas Kojalós Iezawitas metusì dar 1651, Letuwos kapą lìgen i Teutonû musztìni. Tą kapą ąngis kapoię i penkès deszìmtis smulkiû szmotelû, kórius szmotelius wadìno skatìkajs, nu to, iog jus skajtę ne swierę, kajp kad swierę graszins ir kapas; nes iog kasztawo darbas lig sósmólkìnąnt, o rasi tusì skatìkusì buo prastesnis sìdabrós, todieł tokiû skatìkû skajtę szeszesdeszìmtis i wieną kapą. Kartajs tus kapos szmotelus sókało po du, tris i wìjną, nuko wa dinos dwilekéjs patrejnejs &.

Dieł ajszkésnio sópratìmo, koksaj tas buo ìłgasis grajźis arba graszis cze dieł pawejksło wìjną rastą Zamajtiusì ìszmalaodìnau; kajpogi tas, kóri reg cze skajtìtos ìszmalaôtą swer szios dìjnos kéturys musztus arba pęnkys Gudû rublus, yra lìjtas ìr įkapotas dwejo wìjto, kórìj kìrtej rodo, iog jis tór dwę kapę, yra 28 prabos sìdabro, abugału truputi sópłoksztìntu abem pusem, kórionorint pósie kartajs pasìtìnk lìteras arba balses arba źìme to Jomilestos, kórsaj ji nulìjdìno, ìdant palcziaus sìdabrì nebutum. Jszmaiewodìnau dieł to wen, idant kóźnós artojis, łajde ar grioukasys radęs źiarnie galietu nu mainyti ir iszmintingam sawo źiamęswirui parodytì, kad jis galietum ìszrejksztì, kório amźiaus but essós rastasis pìnìngas; nesgi jû wardaj noris wissados wijnokì buo, beje, grajźìs ìr kapa; bet swarumas jû dìdej iwajrós pagał to kajp swaras sìdabro buo dalijemas i 8, 10 ar 12 ìr daugesnej daliû, kóres noris pìrmasejs wardajs wadìno; terziaus nebturieię pìrmosęs wertìos pagał sawo pìrmoie wardo, kajpogi i patę kapą jau metuse 1534 wìjną kartą skajtę arba lykawo deszimti pìnìngu, ąntrą kartą wieł i kapą łykawo ketui ioleko piningû, pagał to kajp swaras sìdabro buo padalytas i 8 ar 10 daliû; nesgi tas lykis arba skajtlós kórioumi lykawo i kapą deszìmti pìnìngû wadìnos siaurouió lykió, o tas kourioumi łykawo ì kapą kétóriołeką pìnìngu wadìnos płatioujó lykió.

Iłgajniou kajp dabar regiejem tą kapą dieł dìdesmó tajkumo prekybo, padaliię i deszimtì piningû ar daugesnej apalû kajp szios dìjnos, kórìj wieł turieię tris, keturvs, pęnkys, ar szeszys sauwiep maźesnius piningelus wadìnamus skatìkajs nu żodio skajtyti, dieł to, iog tus pìningus rajkieię kajp sakiau skajtytì, ne swertì, kajp senowie kak darę: nu tokiû piningû kielies wardaj dwilekiû, patrejniû, ìr tejp tolaus, taj yra tórentys po dó, trys ar szeszys sawiep mażesnius piningelus: kajpogi Letuwej Kalnienaj ìr Zamajtej lig sze dìjna smôlki piningą wadìu skatìkó, ìr teijp sako » netórió nieskatìko, beje: niewissó mażoie piningelio

Lëtuwej tejpat kało ìr aukso piningus arba raudonusius, lig szesziolektoio ąmżiaus niero żìnomis kokìj buo Letuwos raudonìje; nesto ąmźiaus yra żinomis, ìr tejp metusi 1560, kałtas Lëtuwos raudonasis tórieię. I0 r. Lëtuwej kało piningus sawo ukęs lig metû I597 ìr nu to łajko noris Lankaj saivo piningus Lëtuwems ąntmetę; wìjnog szìj wìs sawotìszkaj lykawo jus i grayżius ìr kapas kajp sudusì tejp ìr gasus.ì

Lìjtuwos piningus it spierej gał pażintì nu jû żymęs: kajpogi ąnt wissó maziausiouju piningelu arba skatìkélu, yra: jóds, taj yra: karejwis szarwotas kaławiju ìszkielìjs zöwedó par łaukus ąnt źirgu belekous.

Kas nor ajszkésnej żinotì ape Letuwiû piningus paskesniû ąmżiû, tas tór skajtijtì Tadeuszo Czackio rasztus ape Letuwiû ìr Laukû istatimus, asz, eze tik taj truputi tegalieiau paminawotì ape senowęs Lëtuwiû piningusi kóriûs szenden pukłausajs nebgał ąnsìterautì.