Krakiu parakwijoj Rezgiu sodoj, mita naguotas berniukas wardu Stape tecziaus bajorajtis. Sugiebieje is: werpeles, bosus, kiwinius, pusbosius, kipalus, kodalus, dwidugnes, miłsztuwes, rauktines ir łaukneszeles dirbti. Mokieje bludus, druskines, wogonus, wogonajtius, taures, kałworatus, stabules ir tricius tekinti; szauksztus ir kauszus skobti. Parsimane ratus, szlujżius, ragies, ważius, łudes ir szledes suriediti. Dar buwa żmogus iszmintingas, oriełkas nieiburną nejemąs, ne brąnginikas ir walgiej iszmoniu nedarus; todieł ukinikaj uż kits kita padargas suriedimuj ji wadinieje.

Tejp Staponas dajlej besidarbuodamas surinka kiek tiek piningu, uż tus pirka nu Oleknawiczes łopą żiames ir pastaties trobalę. Ukię ikures rejkalawa ir gaspadines; todieł wede padorę ir diewobajmingą mergielę wardu Morinę. Pakoł wienudu tebuwa, netruka duonas bet iłgajniu sułaukasiu kietwertas wajku datire warga. Rots isigawa wożką, żąnsina gielżina, dwi kierszi żąnsi, wisztą luti ir kiaulele; tecziaus sunku buwa parmisti. Staponas paprates pigiej uż sawa darbą teimti, negaleje tiek pelni i kiek iszmajtinimuj moters su kietwertu wajku rejkieje. Morine wajkams dar maźęms tebesąt, negaleje ju pamesti, todieł rita meta ąnkstie kielusi, użkisza trobales łąngali su łakatu o pati skubieje pri susiedes turtingos darzą rawieti, ar padieti jawus iszkułti, o taj dielto kad gautu wajkams papęnti duonas. Namon sugrįźus kad iszmiegoi wajkaj pradieje kurkieti: szi tare gulekiet wajkialej gulekiet dar putras neiszwiriau. Tejp jus migina lig priszpietes kad walgiti nerejkałautu.

Każikumet sakie Staponas, ar żinaj kąn Morine? Musu kraszti gan turem artoju, sziena piowieju, bernu ir piemenu kiek rejkint; bet maż tiera amatniku. Jug szitaj musu patiu parakwijoj woz ne wisi kalwej, sziauczej, kriauczej, melnikaj, dajlides, odinikaj (garbarze) węn ira ar wokitej isz Prusu atsiwilki, ar żidaj ar maskolej atejunaj. Mes turem pri ju ejti, melsti kad mums kąn padirbtu, padirbus brąngiej użmokieti. O dielko taj? Jog patis it mulkiej nesugiebam to padariti. Argi negieresni but kad musu patiu żmones mokietu taj padirbti, ko rejkalaujem? piningaj musu nejtu i Prusus, bet paliktu cze pat rąnkosi susiedu. Dar szitaj żidaj ąnt sziauczistes ir krauczistes pasidiejusis, ar karta pawag skiautes, sziksznogalus, męnkaj tepasiuo ir apgaudinie mamis, Ne jau mes esma tejp neakili, kad negaletumem to iszmokti, ko iszmokst kitu szalu żmones? Turem awikajlus, jautienas, werszinas, bet nesumanidamis kajp rejkięnt ju iszdirbti; parduodam uż męnką preki żales, o iszdirbus wieł perkam ir mokam du ar tris kartus brąngiesnej. Argi mums negieda? Maskolej rudini pri musu atei, iszdirb rots awikajlus, bet iszmint su musu duonu iszraugin kajlus su żijwiemis musu medżiu, iszpesz daug wełnu ir parduod, o griżdamis pawasari namon, parsinesz po kieturis ir pęnkis szimtus rublu. Argi negieresni but kad mes patis taj sugiebietumem padariti? Todieł wedu sawa wajku nie ikokius moksłus nelejzdamu, atiduokiau gieręms amatnikams ir patoł nelejskiau skijsties, pakoł kajp węn rejkięnt neiszmoks sawa amata. Atsakie moters: bet jug newisi wisam suder, kajp galau ąntsztikti kurem wajkuj koks tink amatas? Staponas atsakie: asz ąntsztiksiu. Wisuwiresnejsis sunus Igne dwilektus metus ąmżiaus sawa jau eje: każikumet tiewas pabukles sawa namon parneszes, iszeje i susiedus. Tuotarpu Igne piukłalus su strunomis pajemes, padirba ratelus wajkams ważinieti. Tiewas taj pamates tare, Igne bus ratdirbis lejskiau aną i Kiejdanius, tęn ira wokitis Zaulus sugiebąns ir karietas dirbti. Moters atsakie: gieraj atiduokiau. Staponas nieko netrukies nuwede Ignę pas Zaulu ir pristate kad butu par dwileką metu, Igne pas wokiti budamas dirba kąn galeje: pasnikus kataliku łajkie, wajkszczioje i baźniczę ir iszmoka gieraj amata sawa: pabęngies metus gawa nu mejstra rasztą, nuwika i Kauną ir pats pradieje wisokies ważiuotes dirbti. Isigawes piningu pirka namus, wede moteri ir wisako buwa partekies.

Nepartole nu trobales Stapona, giwena żmogus kalwis, bet maż teparsimanus kalti. Edwardis jaunesnejsis sunus kumet pragumą gawes, biega i kalwę, spaude dumples, ąnglis kasinieje o kartajs su mażu kuju padieje ukinikuj ir kalti. Pasergiejes taj tiewas tare; tiek mana Edwardis bus kalwiu. Ligi dali su moteri pasisznekiejes nuwede ji Kaunon ir pristate pri giera kalwi wardu Pridriki. Kami wajkas wieł par dwileką metu mokięs, tape garsingu kalwiu ir turieje duonas kiek noris.

Tretii sunu Peliksi tiewas norieje padariti odiniku, bet nebuwa pri ko atiduoti. Zinoje użwis maskolus sugiebąnt kajlus gieraj iszdirbti, bet piningu truka kielonej. Numanidamas taj Ignacius wiresnesis sumus, dawe 40 rublu su tajs Staponas iszlejda Peliksi i Kazaniu, kami tas lig sziolej tebsimoka kajlus rauginti. Lika dar Staponuj maża duktie Elzelę: tą iszriede pri gieros audiejes. Wajku tebibudama, lęnkie gijes, droże skałas, wije siułus, szpuoles, trine szewas, mete audikłus, szławe trobą ir t. t. o paugteriejusi pradieje tejp guwej austi audiklus, jog ir sawa mokitoję praeje. Iszmokita gawa wirą sugiebąnti batus siuti o abudu skatika kasdiena uźdirbdamu, dajlej mita. Linkietinas ira dajktas, kad ir kiti pawejzdą Stapona sekdamis wajkus lejstu pas amatnikus.

Staponas su Morini wienudu palikusiu, pargiwena sawa ąmżeli trobalej ir dajlej pasirinka.

Mąn rodos jog wisi regiejot Wingrus, kurie żiemos łajku atejn pri musu; todieł noriu cze apsakiti kas taj ira Wingraj? ko wajkszczio ir kajp gida żmones? Tikiu tąn apsakimą nebusęnt be naudos.

I musu pietus tujaus uż Lanku karaliste prasided Wingru żiame. Ira gan płati ir skajtos dali ciecorijos arba Austrios. Wingraj woz ne wisi ira katalikaj, żmones niekuo nedieti ir gan turtingi; nes ju żiame ira wajsinga. Tur sawa leżuwi, tecziaus mok ir wokiszkaj.

Wingru żiamiej Austrios ciecorius istejgie żolu iszdirbes (fabryki) kurios daug pritajsa żolu gidimuj żmoniu suderąntiu: todieł wiresnibe negaledama wisu kraszta giwentojems parduoti, tomis wartawojes ir pełna piningus. Żmones żoles parduodąntis, tur kiek tiek ąnt ju parsimaniti: todieł wiresnibe priskir isz sodu wajkiukus, moka jus wardu żolu ir lijp gieraj isidieti ju preki (cenę). Dar ejsęntius i musu żiamę, iszmoka lankiszkaj, maskoliszkaj ir żemajtiszkaj; nes beto negaletu susisznekieti. Tejp praszwejtusis duod kiekwienam iłgus batus, kielnes, striupkę ir płoszcziu żidrus; płati piłką brilą ir łazdą su kirwelu ąnt gału. O i kukszterą ikabęn skrinelę su żolemis. Pardietinej prikrowi ratus su żolemis ważiuo, o nesziejej kielau piesti. Apej wisus szwęntus buri tokiu Wingru kas meta iszlejd i musu pusę. Wajkiukaj żoles nesziojęntis nebejt ciecorijoj i żalnierius. Kiek wienas nesziejas tiek tur pininga pardietiniuj atskajtiti, kiek isznes duotas jam żoles, o kąn daugiaus iszwilo nu żmoniu, tas jams patęms tenk.

Kad idiem żinotumet kas par gidiojej ira Wingraj apraszisiu cze elgimos isz ju wiena, kurio tikra pawardie buwa Petras Nepomuk.

Tas metusi 1829 atwikes i Rasejnius eje i aptieką ir siułoje żoles sawa: Aptiekorius pamates pleszkieles jo atkajsziotas, be pecziotiu, żoles praskijstas; juokies isz jo ir nepirka. Petrus apmaudingas łaukon spudindamas tare pats sawiep: su tajs mokitajs asz nieka nepadarisiu, ejsiu gieresni pas artojus i sodas. Tejp riżęns nukumbrina i Dumskiszkiu sodą. I pirmą kijmą iżęngdamas tare: Te gulbus pagarbintas Jezus KristusUkinikas atsakie ąnt ąmżiu ąmżinuju amęn. Eje tujaus swets i trobą, nusiaute sawa płoszcziu, pastate skrinelę ąnt stała, iszjeme pleczkielę ir patepe akis paskiaus tare: kokie grakszti paspadine, kajp pas ję wiskas dajlej suriedita, beneturet sergąntiu asz iszgidisiu. Szie atsakie acziu Diewuj swejki esma lig sziolej — cze susieda musu Jurgie serg motina, bet ję karszatis juoba żuda nękajp liga; nes tur jau 82 metus. Kłause wingras o kami giwen Jurgis? Szie atsakie: cze sodos widuo pas jo wartus ira żałs kriżius. Dar tare Wingras: ponitajte esmi swetiu pri jusu, ar nepawajszinsi su kuo? Ta ir pasziere wałkacziną.

Wingras bekokie użmokiesne pawalgies, nieszinos tolaus ir ieje pas JurgiPamates ji kiemi suszuka: kąn bewejki Jurgi? Szis atsakie mełdamasis ar mani pażisti? Swets tare: o kajpgis ar neatmini kad asz cze pirm szesziu metu gidiau żmones. Jurgis atsakie: tiek neatminu. Jejes Wingrus i trobą padieje sawa skrinelę patepe akis ir iszgirda kosąnt bobutę. Szoka tujaus i szałutinę pamate senutę besiritiniejęnt łowoj, jeme uż rąnką stebiejos ir tare: „tamsta turi 82 metus ąmżiaus, skaud tamstaj srienas, dusulis żuda naktiemis miegoti negati. Bet ne nusigąnsk jej sunus piningu nepasigajles, busi swejka ir szokiniesi it mergiele dwiju deszimtu metu.“ Bobuti taj girdiedama prasijuokie.

Wingrus tolaus tare: nu Jurgi ar duosi mąn szeszis rublus asz senutę iszgidisiu? Szis atsakie: kąn beiszgidisi karszatis, bęngas. Suszuka wingrus ot jau neb mili motinas, Wieszpats tawęs nepalajmins, gajlis piningu jug asz ne szimta rublu rejkalauju. Kiek duosi? Szis atsakie tet duosiu tris rublus. Wingrus tare duok kieturis. Bobuti taj girdiedama atsiliepe, sunali duok ir asz prisidiesiu — rasi pagisiu jug is mana sopulus kajp isz raszta isskajte. Tejp suligus wingras atneszina puodu ir wisokiu jawu po biszki — Ibiere i tąn rijszkutes rugiu, mieżiu, kwiecziu, awiżu ir siemenu, idieje kieletą łapu nu szluotrażes, pripile puodą su undeniu lijpe suwirinti ir gierti kas diena po dwi sklejniczi. Tare bobuti: o skistimus sugierusi kąn dirbsiu su tirsztimajs? Szis atsakie: sukąnsnok ir prarik. Tare bobuti: oj daktarali nie wiena dąnties nebturiedama, kajp asz sukąnsnosiu? Atsakie wingrus: sużelek, iszsulpiek ir iszspiauk o busi swejka it rubujlis.

Dar wingras pajeszkojes krejdos, parasze i balki Jonas Kunga ir sakies sawa pawardę raszus. Atjemes piningus tare, kita meta asz cze użejsiu ir pasidżiauksiu isz swejkatas senutes, Su Diewu. Iszejus wingruj tare Jurgis ar ta żine kami żoles, jug ir patis butum bobutej grudinę iszwiri. Bobuti iszplęmpusi puodu sriebała, neuźilga numire.

Kielaudamas wingrus pakluwa i Blinstrubiszkies sodą Papelkiej wadinamą: Jejes i namus atrada ukiniką Joną jau pusąmźe ir klause ar swejki esat? Szis atsakie, swejki.

Swets jeme Jonuj uż rąnką stebiejos i dełną ir tare: kajpgis tamsta sakajs swejku esus o sergi. Miegodamas knarki, lig tretios adinas temiegti, pakirdes apsisuki ąnt ąntru szonu, apsisukies bezdi ir nebwejkiej gali użmigti. Kartajs dar skaud tamstaj srienas ir lijnesza warsta. Jej żolu nu manęs nepirksi neużilga didej isirgsi. Atsakie Jonas: nu jug isztiesu tejp ira, ar giltine ir papasakojusi. Tare Wingras ne giltine pasakie bet rąnka tamstas ir moksłas mana taj roda. Turiu żoles nebrąngies uż septinis rublus iszgidisiu.

Atsakie Jonas: kami rasiu tejp daug piningu? Tare wingrus nu kajp gieram ukinikuj duosiu uż szeszis ąnt gała uż pęnkis: negajlekies dieł sawa swejkatas. Atsakie Jonas: nu gieraj duok jau. Wingras atneszina tusztę butełką, pripile su undeniu, iwarwina po tris łaszus isz dwiju sawa pleczkielu, imete żiupsni druskas, sumajsze ir lijpe gierti koł pabęngs kas rita po stikla. Atjeme paskiaus piningus parasze i balki Jokubas Ejken ir isikabina kukszterą.

Iszejdamas tejrawos benier kami ligonu? Jonas atsakie Widukles karczemoj żida sunus nu nedieles serg karsztejs. Wingruj iszejus Jonas giere żoles ligi gala ir palika toks pat koks buwes.

Wingrus tiesiau nuejes i Widukles karczemą, padieje żoles ir pamate begulęnti żiduka. Kiba jam uż ranką o dełnaj prisistebiejes tare: matau jog nu nedieles sergi, karsztej tawi żuda, ważiojej parszałaj — nepirkies nu manęs żolu netwersi — Paskiaus atsisukies pri kitu żidu tare: klausikiet jus żidaj, mes nepiningus rąnkiodamis wajkszcziojem, bet żmonis gididamis. Diewas atsiunte jums i namus daktara — Szennakti prisisapnawa man jusu patriarka Abromas ir lijpe ejti i tąn karczemą dieł iszgidima jauna ligonis, o asz nieżinoti neżinojau cze sergąnt żmogu.

Tiewas taj girdiedamas pradieje ligauti ir suliga żoles uż pusąntra rublaus. Wingras dawe mażą kajp pirsztas pleczkielę, lijpe daliti ligonie kas diena po penkiolika łaszu ir iszkielawa. Tuo tarpu Zidelis tas żoles gierdamas tris dienas bepateka ir mire. Tiewas woz nepatraka, norieje wingra jeszkoti, bet kami be rasi: Cygona kletiej nesugawes, łaukusi nebsugrejbsi.

Wingrus lejdęns ąnt Krażiu linkon, pamate ne tole nu kiele butą, ieje, atrada ukiniką raudoną it batwini su raudonu it dulu nosi ir suprata ji gierąnt. Sawotiszkaj ełgdamos, kłause ar swejki esat? Ukinikas pasisakie swejkas esus. Bet wingras uż rąnką jam kibes tare: asz uż tamstas swejkatą ir triju skatiku neduotio: nes woz pasigieri, gałwa sukas, kojes szlitinie, miegti iszsiżiojes, burna tamstaj dżiust o kartajs gieł ir srienas. Jej nu manes neimsi żolu, neiłgaj te pateksi. Atsakie ukinikas: o ar brąngies bus? Tare wingrus: kąn cze brąngies dieł sawa swejkatas nieka nerejk gajleties, uż 10 r. iszgidisiu. Gaspadorius eje pri moteśs ir tare: motin ar girdi? tas swets manęs nekłauses iszpasakoje ligas mana, ir kiet iszgiditi uż 10 rublu ar galetio imti żoles? Atsakie moters: et kąn cze żoles, wingraj żmones apgaudinie, gieriaus pamesk oriełką ir busi swejkas. Ukinikas tecziaus suliga su wingru żoles uż tris rublus.

Wingrus kłause ar turi oriełkas? Szis atsakie turiu. Atneszk mąn butełką. Atneszus iwarwina i arielką isz triju pleczkielu po kielis laszus, lijpe kas rita gierti po stikła ir atjeme piningus. Ukinikas tare: acziu tau daktarali uż skanes żoles, pati mąn ir gałwą jau iszkule uż gierimą, dabar neb. gales nieka sakiti. Wingrus isztwilina o ukinikas koks buwes palika.

Wingrus użejes i Jauniszkiu dwarali, sergąntiu nerada, wienok ponajtems pardawe dwejes banduras o panelems raudonus karolus. Wisumażesnioi tare: mełdamasis sweteli bene turi żolu nu błusu, wasaras łajki tos mums ikir. Szis atsakie turiu, kodieł neturiesiu. Isztraukie kieletą popierielu su iwiniotoms dulkiemis ir pardawe. Kad iszdurines wingrus jau buwa pusiej kiema, atsiminusi panele skrije pri jo ir tare: użmirszau pakłausti, kajp tas dulkies rejk wartoti? Szis atsakie: rejk blusą kożną sugauti, iszżioditi ir ikratiti tas dulkies i nasrus — kajp tikt paragaus padwies. Tare panele: et juogdaris esi, asz sugawusi galu ir użmuszti. Atsakie wingrus, ee gali ir tejp dariti jej błuselu negajlis.

Tolaus kielaudamas wingrus ateje i karczemą P. Przeciszewskie ir iszgirda sodalej mergielę nu triju metu dżiuti sergąnt — pailsies eje i tąn sodalę. Atrades ligoni wejzieje i dełną ir tare: turi dżiuti, treti jau metaj kajp sergi, nieks tawęs negide pakol Wieszpats manęs neatsiunte, asz tawi pagidisiu. Atsakie mergiele: asz neturiu piningu, kuo użmokiesiu? Tare wingrus, et turi skiepetus, duosi mąn ir gausi żoles. Tejp pasakies lijpe atneszti smalnicze — tris atwejus pili i derwą undeni, pamajsze ir iszlije i puodeli kielis łaszus iwarwina żolu sawa i tąn undeni ir lijpe gierti. Mergiele atiduodama skiepetą apsiwerkie ir tare, łajkiau tąn skiepeteli ikapej, o dabar turiu atiduoti atejunuj. Atsilepe wingrus: kam tu ikapiu, iszgisi kitą grażesni użdirbsi. Taj pasakies neżinau kur isztwilina, o mergiele iszgierusi derwos undeni ąnt pawasar kowa mienesiej numire.

Tejp tataj wingraj i rąnkas wejziedamis ąntsztink ligas ir tejp gida. Tecziaus netrukst pri musu żmonių, kurie lauk tu makloriu, tik jams, perk nu ju žoles ir duodas bajsej apgaudinieti. Argi ne gieda jums iszmintingi żmones? Sugriżi wingraj namon saka: aj Letuwoj ir Zemajtiusi żmones tąmsi, daugiaus tur piningu nekajp prota. Kożnam ir swejkiausem galem tkalbieti ligą ir piningus iszmasinti. Bepigu mums tęn nuejus: piłnas kieszenes piningu prikraunam; o kad anie iszmirszt, kas mums darba, łaj gaun daugiaus iszminties.

Tokiejspat giditojejs ira bobas, szejpjau żmones bajoraj o kartajs ir kunegaj. Tie wisi daktaristes nemokię, nepażist ligu, gida jumis woz ne wisumet su oriełku o ta niekumet ligosi neder. Tejp daridamis bajsej jumis apgaudinie. Żmoniems giwibą sawa milęntęms nelinkietio pas jus ejti ir żolinieties.

Uż Wilnuj ira miestelis wadinamas Smorgonie kuremi nepar senej sugautus krumusi meszkutius, mokie szokti ir su dwęm kojęm wajkszczioti. Ligi dali Zemajtiusi Raudonamij dwari Jomilestas Tyszkiewiczes pramokitas meszkas giebieje żmones arba pirkti ar nunumoti kieletuj metu ir wadioti po musu krasztą.

Bet tie meszkinikaj kajpo katalikaj niekokiu iszmisłu nedare, atwedi sawa giwolus pas ukiniką, tam lejdąnt. pute patruboczią, sząnkina meszkas, paskiaus dawe joms kiepures, praszidina nu gaspadoriaus piningu, jawu duonas ir mejsos. Wistaj padari nieszinos i kitą, butą, ir ligi dali sząnkina. Wisi sodos wajkaj jus lidieje o szunis uż kitskita łoje; bet pri meszku artinties nedrisa.

Kartajs wadioje draugi meszką ir meszkienę, taj apsiwedus, meszkinikaj dżiaugies nes użgimes meszkutis butinaj jams priderieje. Suwadindawa żmones ir pakiele gimtuwes. Stiprej jau pasigieri pramindawa meszkuti, mauszu, szmujlu, ar kitu żidu wardu; todieł żmones ir wadina tokię gierinę kriksztinomis meszkute.

Susigięntini tejp meszkinikaj su żmoniemis paprastaj daugiaus gaudawa dowinu. Tecziaus wisumet ukinikaj skajte meszkinikus uż ubagus, kurius kożnas szelpti turieje. Meszkinikaj priszingaj skajte sawi uż ponus. Kad wiena karta każikuo apsirika wajkiukas senesnioje meszkinika, tas bałsu tare: „tau arti rejk ir ekieti ne ponu buti, ne meszkas wadioti.“

Żagares parakwijoj Werżiu sodoj metusi 1820 żiemos łajki, pas ukinika Jokubą apsigule meszkinikaj. Jokubas turieje gieraj użdaromą jaui kuremi sawa arklus łajkie. Meszkinikaj noriedamis kajp rejkięnt atilsieti‘, melde ukinika idant ąnt wienos nakties iszwedes aszwienius i kutę, dalejstu meszkas kłuoni użdariti. Jokubuj dalejdus ir iszwedus arklus, meszkinikaj dwi didi meszki użdare jaujej ir sugule grinczioj. Tuotarpu du isz Kursza atwikwikusiu cygonu, neżinodamu meszkinikus nakwojęnt; ateje nakti wokti arklu. Pagadina jutriną isiłauże i kluoną ir eje tąmsie gauditi arklu. Wienas cygonas be grajbidamas ąntmine meszkos koję: ta stajgu i pijsta stojusi, sugrobe i klebi cygoną ir tejp suspaude jog tas woz aj suszukies: numire. Ąntra meszka ąntram cygonuj sugrobe uż peti: tas iszgirdes żwąngieimą lęnciuga; ir dasilitiejes jos gauruotos noses, tare esąnt nełabąi; todieł suszuka wełni atiduosiu tau duszę, tiktaj palejsk mani. Taj pasakies iszsimowe isz sermiegas, iszspruda isz gieru nagu ir iszspruka łaukon. Meszki buwa pririszti, todieł ginties negaleje. Cygonas jau łauki budamas, o welne neregiedamas tare: gumbą tu gausi ne duszę mana, bili tikt asz iszsisukau isz tawa rąnku, tecziaus woz stęngies nuejti pas susieda isz bajse iszgąnszcze isirga ir atgule.

Rita meta meszkinikaj atradi duris atdaras ir nebgiwą cygoną, neżinoje kas taj gał buti? Ne użiłga wienok iszsigirda susiedusi gulęnt ąntrą cygoną kurs wiskąn papasakoje. Tas ąntrasis parwedina kunegą ir spawiedojes. Artie smerte budamas tare, użtiesa Wieszpats Diewas wedu pakoroje: par ąmżi nekarta atsitika swetimas kletis, jaujus ir kutes apłąnkiti o niekumet tokios nełajmes nedatiriem kajp dabar. Kad giltine pagautu Jokubą su jo gaurotajs swetejs.

Girdiedamas taj ukinikas atsilepe, kąn cze tu pleszki wiejus? pasakik mąn ar ne tejsingaj judu rąnka Wieszpaties użtika? Jug taj judu sugiebiejetau ne węn arklus wokti, bet ir łaszinius nu wiszku nułajpinti, awiną it wiłku pagauti, żąnsij gałwą nusukti, bulwes darzi iszkasti ir t. t. Senej mes wajtojem po judams rąnku, szęndien acziu Wieszpatem bęn dum nusikratisma. Atsakie cygonas: oj tejsibe tiewaj tejsibe!

Kad iszgitio pastatitio szwęntą kriziu pas Jokuba jaui, kiepurej lęntas turiu, tikt kota neturiu — nunesztio i szpitolę duonas kiepałą ir ałaus gorczią. Tecziaus nieka nemaczije cygonuj tie apżadaj, nes dwetą nedielu pasirgies nusproga.

Każikumet meszkinikaj su dwęm didelęm meszkiem wedinis tarp Wilkii ir Czekiszki susitika su wienu ponu su szeszejs arklejs karietoj ważiuojęntiu: pasibajde arklej, szoka par parkasą, waźniczę użmusze, iszwerte ir sulajże karietą, pones pażejde. Woz atskubiei żmones sugrobe ir apstabe arklus, kitejp niewienas isz ważiuojęntiu giwas nebutu palikies. Po tos nełajmes ponas skundies Jeneroluj Gubernatoriuj Kunigajkszcziuj Dolgorukiuj, kurs datires atsitikima użdraude butinaj meszkas wadioti. Su lig tuo kartu Raudonoje dwara ir Smorgones ponaj, lowies mokiti ir pardawinieti meszkas. Jaunumene musu pauga nematiusi meszkos, nejgi to gajlejos nes meszka ira musu krumu pauksztis — karta ję regieti nieka nedara, bet nedaugiaus. Nu 1860 metu wieł pradieje wadioti meszkas, tecziaus nemusu żmonis bet jau burlokaj.

Tie neapszwiesti maklorej nekakindamos meszku sząnkinimu ir wiloimu piningu; iszsimane szejp apgaudinieti musu kraszta żmones. Parwejziei wisas kiertes namu tare ukinikuj:

ar żinaj kąn tiewaj, giwenimas tawa ira sużawietas, tu busi nełajmingu. Netark mani mełuojant, tąn tejsibę tujaus pats paregiesi: wesiu asz i widu meszką, jej nejs, bus taj żenklas esąnt tawa namusi piktas dwases, o jej ejs, pasirodis namus tawa esąnt nepapejkamus. Ukinikas taj girdiedamas kase sau gałwą ir tare: o kas gał żinoti rasi ir sużawieti ira; todieł dalejda westi i trobą meszką.

Atwedes meszką pri duru meszkinikas timterieje su wirwi, lig łajku iszmokita meszka suprata nerejkięnt żęngti par slęnksti ir atsitraukie. Tuokart meszkinikas tare, ar mataj tiewaj, ar asz ne tejsingaj sakiau giwenimą tawa esąnt sużawietą? Kiek mąn duosi asz paszwęnsiu jus ir praginsiu piktas dwases? Paprastaj rejkalawa pęnkiolikas rublu: ukinikas ligos, o suligus meszkinikas su meszku wedinas eje grinczion — tuokart meszka jau nebspiries. Isiwedes isztraukie isz majszele tris waszka żwaggalus, sustate ąnt stału, użdegie, iszpesze meszkos kieletą płauku ir swilina ant kożnu żwaki. Paskiaus lijpe atneszti szukię su pirkszniemis imete i tąn meszkas gaurus ir smilkie. Nors skajtiti nemokieje tecziaus isztraukies każikokies kningas skajte. Kad wieno motriszkie tare meszkinikuj, kajp tu gali szwęnsti namus, pats nebudamus szwęnstu, jug tu nejsi kunegu? Szis atsakie rots asz nesmi szwęnstu, bet kningas kures skajtau ira szwęnstas. Dar iszgręnże sienoj skilelę i tąn ikisza żiupsneli meszkos gauru su truputiu waszka, użkała su kilu ir tare: „pakoł tas kilis neiszkris, patoł piktas dwases nedrins iejti i tus namus.“ Ąnt gała wadioje meszką i namą, i kietis, i kłuoną i darżines ir i kutes ir i wisus kąmbarius. Atjeme suligtus piningus ir nieszinos tolaus kitu żmoniu apgaudinieti. Iszgirdi apej tokies burtis ir apgautis kłebonaj, pranesze M. W. szios godines wiskupuj, kurs matidamas neapszwietimą awelu sawa apsiwerkie, parasze gromatą ir lijpe kunegams apskielbti wisosi bażnicziosi. Toj gromatoj łabaj papejkies elgimos neiszmintingu kataliku, pasakie jogiej gaspadorej ir gaspadines delejdusis meszkinikams szwęnsti namus sawa, spawiedodamos nu paties wiskupa tegaus iszriszima. O tolemosi wietosi giwenąntis żmones, te bus iszriszti par kunegus isz ipatinga dalejdima Wiskupa.

Susizgriba taj girdiedamis katalikaj ir su lig tuo kartu neblejda meszkinikams szwęnsti namu sawa. Datirusis wargu su iszriszimu neblejda pagalaus meszkinikams nie i namus sawa iejti. Burlokaj tecziaus wadio ir lig szios dienos meszkas, bet su sawa burtomis ukinikams nelejdąnt, nebibiauriojes. Acziu Wieszpatem Diewuj.

Musu kraszti gan ira ubagu. Bet sakisi diełko? Jug isz milestos Wieszpaties Diewa żiamę turem gierą, jawaj użder. Ant to atsakau: wisi sąmdinikaj, par ąmżi sawa żmoniems tarnawusis; kad pasenst, nebgał pas ukinikus bedirbti ir palijkt ubagajs. Wisas sąmditas mergieles jaunistiej sawa neisztekiejuses; senatwiej pawirst i dawatkas ir ubagies. Diełto taj miestelusi ir szpitolesi daugibe ira bocziu ir bobalu. O wisi tosi negaledamis patilpti, ejn par kijmus ir mełd paszałpa. Praszcziokaj iszsigimi akłajs, rajszajs, didej kałtunuotajs ir ligotajs; namusi sawa nebmajtinamis; turjeszkoti pri żmonių miłaszirdistes. Tie budamis dar jaunajs wed moteris, kurios pagimda tankiausej wajkus neswejkus su wisomis idomis ir ligomis tiewu sawa.

Dielto to taj priderietu kad żmones kałtunuoti ir didej ligoti, niekumet nejtu i stoną moteristes; nes padaugindamis draugistes sunkinibę, priwert nełajmingus wajkus sawa sirgti par kiaurą ąmżi. O wienok ubagaj klebonams nenoręnt duoti, sluba, rugo ir sakos kięntąntis parsakioimą.

Kartajs iszsigiem ir swejki wajkaj, bet tie nu kudikistes paprati nieka nedirbti ir paugi nenor stoti pri żmoniu. Ukinikams uż taj barąnt, parisz sau koję, sakos esąntis rajszajs, remas su dwęm lazdęm ir walkiojes apgaudiniedamis giwentojus.

Tecziaus ubagaj didej ira nełajmingi: nes wisumet tur buti kielejwejs, kur galwą prigłausti neturęntejs; kożną żmogą sutiki tur numauti kiepurę ir nulęnkti, galwą nes wisi ira jo gieradiejejs, wisi uź ji didesnejs. — Nakwinę kur gawi, tur guleti ar ąnt pliku żiami it szuniukas, ar pas pecziu ąnt siauru trumpu ir miklu suołalu. Pałajkiejs drabużejs diena diewieimajs tur dąnstities nakti. I tus iłgajniu isimet giwis, kurio niekajp nebgał iszkrapsztiti. Kożnoj duoboj tur kariauti su szuniemis: galetu jus nutilditi iszmesdamas po kąnsni duonas isz sawa majszele, bet to nedrens dariti, nes pamati żmones tujaus sakitu, tas ubagas su musu duonu pen szunis. Diełto taj wisi ubagaj nor igiti bęn kokię pałajkę trobalę kurioj galetu pasidieti. Tos negaudamis itijk sau weżimelus, kurius skajta uż giwenimą sawa. Didej retaj tegał rasti ubagą kurs dżiauktumes isz neturta sawa. Pażinau isz ju wieną ir kietu cze papasakoti kiek atmindamas, jo giwenimą.

Pas Szakina bażniczę jau senej giwena bajoras Pawławicze. Mita isz parakwijes, nes budamas łabaj rajszu negaleje sau duonas użdirbti. Jaunistiej wede żlibą moteri kuri pagimde sunu Petrą ligi dali żlibą. Tas negaledamas skausma akiu iszkięntieti pradieje gidities ir butinaj apjeka; nes kas gał iszgiditi prigimtas ligas? Paugies Petrus wede swejką moteri, sułaukie sunaus swejka, kurem dawe wardą Staponas. Kurs par wisą jaunistę sawa akłą tiewą bewadiodamas, tejp priprata ubagauti, jogiej jam rodies tas amatas wisugieruoju; todieł ir tiewuj mirus to nepamete. Patijkies sau sziksznas terbą wisas ubaga pabukles ir wajkszczioje kur tinkamas. Turieje gierą gajdą todieł atpuskusi ir jomarkusi par kiauras dienas stiprej giedodamas, surinkdawa gan majsta ir piningu. Wiena meta ateje i didęje Kałworiłę, giedoje par wisą atpusku łajką ir gan susiszelpe. Kietwerga dienoj żmoniems namon iszwajkszczojus susirinka ąnt Berżu kałnu szeszi ubagaj: tarp kuriu du buwa Letuwiu. Susieda wisi pas kopliczes duris ir pradieje sznekieties. Pawlawicze klause Letuwe isz kur atkielawaj? Szis atsakie isz Wieszyntu parapios. O tu ąntras Letuwi isz kur? Tas atsakie isz Subacza miestele.

Tare Paulawicze: ko jus tejp tole wajkszcziojet, jug mes żemajtej pri jusu neatejnam? Szis atsakie: jusu żmonis juoba ira turtingi ir duosni, dar noriejom tąn szwentą wietą apląnkiti ir nupelniti atpuskus. Jug ir żemajtiu ubagaj atejn i musu Dowienus pas Wieszpati Jezu stebuklingą. O kad kartajs wiskupelis atważiuo pas mamis Żemajtiu ubagaj su bagamazajs ważiuo ir ejn par kiaurą Letuwą. Tare Paulawicze: kiek surinkaj par tus atpuskus? Atsakie wienioleką rublu. O tu ąntras kiek? Dewinis tikt rublus atsakie ir pusę. Atsilepe Paulawicze: ar matot asz łajmingiesnis, surinkau tris deszimtis rublu. Klause Paulawicze: ar giera ira Wieszintu parakwije? Atsakie: żmones ira gieri bet pliki, gaunam bulwiu ir juodos duonas, bet niera pawilgos nej piningu nej użdara. Bajoraj maż teduod. O Subacza parakwije kokie? Ta atsakie ira giera, karaliszki żmones pasitur ir majtęn mamis. Tare Pawlawicze: żiuriekiet żemajtiu ubagaj i letuwius: ar matot? Rankosi wiena lazdele it piemenies, terbele winitele ir ta pati kiaura, sermiegele nudriskusi alkunes iszsikałuses, kojes apautas su wiżinomis, parsijuosi su wirwidwejes dar wiżas ąnt strikielu kiba nu juostas. Zemajtiu ubagaj taj ubagaj, matot patis: sziksznas terba, sziksnas pasamonaj, ware saktej, ąnt pilwu dirzas brijde kajle susektas su ware pęndęntu, sermiega grażi, kojes su batajs apautas. Rąnkosi du ramęntu ąnt galu wiena wotegas nu triju sijksniu, tad kad droszi szunie par szwabałdas, cipdamas tris kartus parwers kuli, ąnt gału ąntra ramęnta, dżida. Tejp pasitajsi ejnam drąnsej i dwarus nors tęn butu szeszi szunis. Asz pats esmi isz ubagu ubagas, tecziaus łajmingas. Atsakie letuwej: kad mes tejp apsirieditumem, paskajtitu żmones mamis uż ponus, ir nieka neduotu. Jusu krasztas ira gieresnis.

Wisęms tilęnt Paulawicze wieł tare: wieną kartą atejau i Erlenu sodą, atradau szejminą bewałgąntę wiedarus, sukalbiejau isztisus poterus ir tariaus szmoteli wiedara gausis. Bet gaspadine atnesze mąn miltu saujelę. Atsilepiau, motin: ikirieje mąn putras miltines be sriebti, duok mąn rinki wiedara. Gaspadine truputi pamurmieje it meszka, truputi pasiwajpe; wienok atnesze mąn pusmasti wiedara. Pasakiau acziu ir linkiejau kad jos parszaj użaugtu it jautej. Kita karta biszki apgirtis nuejau i Mosiede dwarą: pasimeldiau ir łaukiau ałużnas. Gaspadine atnesze mąn du kiauszelu it gużelu, atjemes isz apmauda sutriniau ir tariau: motin asz nekrominikas kurs tur mazginali kiauszems neszti, duok mąn lasziniu ar piningu. Ne dora boba paszaukie du bernu auksztu it werstu stułpaj, tuodu mete mani i żiamę it pelu maiszą ir pradieje twoti. Be plakamas wieną duobę su dąntimis iszgriaużiau, ąntrą su kojemis iszspardiau. Palejstas skrijau par pusmilę be atżwałgos ir niekumet tęn nebużejau.

Pawasari nusiwiłkau i Saląntus sekminiu atpuskus pelniti. Par tris dienas be szaukdamas ir kakarinę pametiau, o kąn użdirbau? Woz dwileką rublu. Dar iszkięntiejau szioki pripuoli. Siediejau pablaku pas szwęntoriaus wartelus — żmones pluda it undo pawasari. Wiena mergiele su mana kojomis apsibridusi parwirta, ąnt jos antra, trete ir tolaus. Suwirta szusnis ir woz ne palauże mana stajbiokaulu. Sukilusis dar sakie: kam cze isztiesej tas kojes sawa it ijnas? Atsakiau: meldamije nudajlinot jau tas ijnas, nu wisu stajbiu gałstotą nuęngiet, gieraj dar kad nesulaużiet. Jug asz koju i kieszenę ne sukisziu. Sulig tuo kartu saugojaus wartelu.

Rudinop nuejau i Kalnali i S. Łauriną: kajprejkięnt su kitajs ubagajs pasimeldes, brieksztąnt i lindau tarp majniniku, suderinau du żmogu arkli likstąntiu ir ismukau su anuodum i karczemą magaricziu gierti. Pasigieres iszsitiesiau ąnt suolu ir użsnudau. Każikoks żmogus siesties noriedamas, brukszt nuritina mani nu suoła it akmeni nu skarde. Krisdamas bajsej isidaużiau ir żegteriejau. Paszoka mąn apmaudas, atsikieles tariau ar tu neżinaj kad esmi bajoras Pauławicze, diełko mani ritiniei it ruli dirwoj? Taj pasakies bloszkiau jam par żąndą. Beregięnt apnika mani it szunis wajkielej su łazdomis (straż policejska) ir nubruzdina i szijksztą, kur buwa parieditas sąmieżiniej. Ikisza kojes mana tarp dwiju rąnstu, pagulde auksztinałką it numirieli, sermiega mana sudrieka ir susitepe. Pradiejau szau kti, palejskiet kraujas tek i galwą, użmusz mani. Szie ticziodamis pabruka po mana gałwą trinką. Wisą dienos użdarbi atidawiau, pakol iszsisukau isz ju naga.

Atjomarkia diena nuejau i Kłauzgalwu sodą pas ukinika Pociu. Cze pażines mani wajkiukas tare: tas ubagas ira nedoras, wakar szijkszti siedieje; nerejk nieka jam duoti. Pociene tecziaus giera żmona ikisza i mana sziksznas terbą boteri daliką łasziniu, duok Wieszpatie anaj swejkatą. Matidamas wienok cze po pomarka nebkłosęntes mąn ubagauti; sugrįżau i Mosiediszkius. Ilgajniu pasenau, gieras Dżekonas Dauszinas patalpina mani Mosiede szpitolej, dawe ipatingą kąmbareli o kajp bajora padare mani pardietiniu ąnt wisu ubagu tęn giwenąntiu. Isz tęn atejau i tus atpuskus.

Dabar tu Gabri tare Paulawicze, papasakok kajp kłojes ubagauti? Szis atsakie: et kąn cze pasakosiu, esmi isz prastu, i ne sawa nekiszuos, budamas didej raszu wajkszczioju su kriukiejs, duoneles sau użdirbti negalu — Man wisi żmoneles ira gieri; nes majtęn mani ilsu wisuokuo apdowino. Tare Pauławicze: o tu spitri kąn be wejki? Kajp tau kłojes giwenti? Tas atsakie: asz tiesą pasakius esmi ponas ne ubagas, ta tikt nelajme kad neregiu. Turiu sawa moteri, wajkus ir namelus, par żmones ne wajkszczioju ir giełźgalu dar ira skrinalej mana. Kłause Pauławicze, o iszkur gauni neubagaudamas? Atsakie: mataj tamsta asz giwenu Gargżdelej pas kapus didios Sałąntu parakwijes, wadinuos Mażionis. Niewienas numirielis neilend i żiamelę be manęs. Atsilijpe Pauławicze: kajp taj, nejau kunegu palikaj? Ne kunegu atsakie bet ubagu. Sałąntiszkiej łajdodamis pakieł łajdotuwes, kuriu niekumet neatbun be manęs. Asz wisus atwikusius sukłupau, lijpu atkalbieti brostwas numiriele, pats kalbu ir pasakau kiek uż kurę rejk kalbieti. Paskiaus gijdam litanies ir pasimełpam gan iłgaj. Giminej mirusioje taj tink — gaunu nu jos ne węn majsta bet ir kieletą berlinku. O jog mażne kas diena ira łajdowes, tad ir susided piningalu. Nesenej iszlejdau dukteri uż jauną gaspadoriu, dawiau 300 r. pasogas, giwen lig sziol dajlej, duok Wieszpatie ir tolaus. Antraj tejpogi no tiek sudiejau — Sunuj paliksiu namelus dar netusztius. Acziu Diewaluj wisa ko esmi parsekies. Parakwije pażinst ir mil mani.

Tiems biłoti parstojus Petras Berżora ubagas szejp atsiliepe: esma cze wisi ligus kits kita nepapiktisma, galem szpekieti kajp tinkamis. — Pagal mana suda, musu żmones ira didej gieri. Ar wienas isz musuju gier, pririnkies terbas duonas nunesz i karczemą ir atiduod biauribej żiduj uż kielis stikłalus oriełkas. Kajp kożnami stoni tejp ir musamie atsirand kartajs wagis ir razbajnikaj. Szitaj Kaltinienu parakwijoj buwa jaunas ubagas be koju, siedieje mażusi ratelusi kurius su kłoti pats stumde, tas budamas Kałtinieniu karczemoj, pamate żmogu isztraukąnt isz kiszenes kolitą pilną piningu, iszsiklause jo namu ir stumies i tąn pusę. Pamates ji atjojęnt iszwirta ticziomis i parkasą ir melde prajojęnte kad pakieltu. Żmogus susimiles pasilęnkie ji pakielti o ubagas parwiere su pejlu, tejp jog gieradiejas tujaus numire. Ubagas pakluwa i kalini.

Tecziaus tokie nedoribe retaj tiera, bet pażwelkiem i mamis patius: szitaj żmones ejn i atpuskus, mełdas, spaudas pri spawiednicziu, prakajtau; o mes kąn darom i atpuskus atei? Siedam ejlosi sawa ir grobstom ju dowinas. Nejnam nej spawiednes nej misziu nej pamokslu klausiti; żmones wienok to newejziedamis nelaunas dalities su mamis użdarbi sawa.

Dar kąn kietinau pasakiti; jug mes ubagaujem nedielto kad piningus surinktumem, bet kad iszmistumem; todieł gawi gan duonas ir pawilgos galetumem atilsieties, żinoniu berejkała nebkropti o niekumet to nedarom. Kad szitaj kas duotu mums po szimtą rublu, jug mes tąn naudą i kiszieni ikiszi wieł isztiestumem rąnką. Diełtotaj żmones ir saka, ubaga terba ira kiaura, ubaga terbos neprikrausi, ubaga nepasotisi. Szitaj tu pon Paulawicze sakajs pardietiniu esus szpitoles, użtikra netrukst tau majsta, mosiedi parakwije ira turtinga ir dosni, pirmas kąnsnis tau klun; tecziaus mąn rodos tamstą cze atwikus ne atpusku pelniti, bet skatikus gauditi. Pasakik mums tiesiau, ar buwaj spawiednes? Szis atsakie: kajpo senis negalejau pritilpti, gauje żmoniu buwa. Dar tare Berzoriszkis, o tu Mażioni wadinamas ponu ne ubagu, ar buwaj? Szis atsakie: jej Pauławicze swejkas neprieje, kajp asz akłas galejau priejti? Tare Berzoriszkis użtikra abudum judum wertaj ira użdrożti par kajli — Panedielej żmonelems iszwajkszcziojus kunegielej tebibuwa, kas tikt norieje tas prieje, o judu nejetau, argi ne ingiu estau? Asz Wieszpatem acziu, ir spawiednes buwau ir prijemiau Szwęncziausi sakramentą ir ubagu buriej nesiediejau; nes turiu gana duoneles giwendamas pri Berżora kapu.

Tejp jams bebiląnt pradieje briekszti, wisi paskida nakwines jeszkoti o rita meta kietina ejti namon.

Ne wienas apej pradę cygonu dides kningas prirasze; tecziaus ju tiewines kajp rejkięnt nedasekie; todieł asz ne jeszkodamas ju kilmies, kiek żinodamas apraszisiu darbus.

Nu Lanku gadines regas lig 1836 metu, daug buwa Zemajtiusi cygonu. Giwena wieni pri żmoniu kajp inamej arba kąmpinikaj, kiti turieje pakrumiusi sawa trobales, dar kiti dirba isz egłaszakiu łapines arba szatrus, tusi giwena pagalaus par żiemas, bepartrukie kurina ugni ir szildies su moteriemis ir su wajkajs.

Apsidari buwa wiriszki: su kuntuszajs, su taratatkomis ir su żiuponajs senu dienu. Wisumet wajkszczioje parsijusi, jej ne su koki juostu, tad su wirwi o nors kurs arkle neturieje, tecziaus bizunas uż juostu użkisztas kiboje. Kiti dar neszioje apgalwius, kad arkli atradi guwiaus galetu isiesti. Kiepures ju buwa, su awina, szunies ar wiłka pakutromis ąnt wirszu su kieturejs ragajs. Motriszkoses diewieje ąnt gałwu skiepetą suwiniotą turku paprotiu turieje margus sijonus, wisumet buwa su drobuli ar kokiuo audikła szmotu ąntstiklestuses, kurio du galu buwa susiutu. Tejp drobule kiboje nu wiena pete. Wajkaj paprastaj buwa pliki ar su nutrukusejs marszkinelejs apwilkti.

Niekami nerasziti, niekam nieka nemokieje, nieku nieka nedirbdamis mita isz apgauties ir wagistas. Wiriszki wogie ir majnioje arklejs, kożnami jomarki budawa ju daugibe. Negaledamis tuo sawęs ir giminies sawa iszmajtinti: łąndioje i kietis, kase bulwes darzusi, grobste awis, iszgriaudawa żiema rusius ir maldawa nu żmoniu paszałpas.

Wisi cygonaj skajties katalikajs, bet nie kokie tikieima prisakimu nełajkie.

Cygonaj użwis apgauti żmones ir apwogti mokieje, cygones iszwiloti ir iszmasinti dajktus sau rejkalingus sugiebieje. Noriedamas paroditi kas taj buwa par wejsle żmoniu; kietu cze priwesti kieletą su jejs atsitikimu.

1. Kurtówienu parakwioj ira soda wadinama Użpelkiej: wiena karta tos ukinikas naktowidu oran iszejes; pamate sawa kieti atdarą. Tuprates wagi toj esąnt, beregięnt pażadina szejminą, dawe wajkiukams ręndietinius, pats jeme kirwi ir eje i kieti wejzieti kas tęn ira. Jejes suszuka: kas cze esi atsilijpk? Cygonas matidamas sugautu nieka neatsakie bet ąnt mijgas ąntsikwęmpes pradieje dejuoti taridamas: aj, aj, aj! Ukinikas dar didesnej suszuka: kąn tu cze dejuoi, pasisakik kas esus, nes nukirsiu su jcksziu. Swets atsakie mełdamasis susimiłk ąnt manęs, esmi nełajmingas cygonas; dąntis mąn bajsej gieł, niepats neżinau kami esus. Ukinikas su berniukajs tujaus sujemes atneszina żwakię, atrada dżiuwusię mejsą nu okstiu numaustitą ir i kruwą sudietą. Klause ukinikas: o kam tąn mejsą nu wiszku nułajpinaj? Szis atsakie: tiewaj tikiek mąn, jog isz sopule galus grajbstau, nie pats neżinaus kąn darus.

Tari ukinikas: kąn tu bezlepicze tauzii, ar mes neżinom kas taj ira cygonas ir ko łąndio i kietis, wajkielej imkiem. Sujemi musze kiek tinkamis, o cygonas tare: meldamij wajkielej kąn tinkamis darikiet tikt neużmuszkiet ir nemeszkiet par tworę. Szij gieraj sudawi, swijde ji par żiogri. Tuokart cygonas paszokies tare: bepigu jums buwa nesugauti cygoną kletiej, bet nugis sugaukiet. Taj pasakies kuo grejcziausej spruka i miszką.

2. Szydławos parakwijoj prapuole żmoguj naktiesbuwiej grażus arklis. Ukinikas spierej pasergijes skubieje jeszkoti; pawije cygoną su tuo patiu arklu bejojęnti, sugawa, nuwede i Szydlawą pas assesoriu ir state żmones pażistąntius jo arkli. Assesorius noriedamas tejsib esdasekti, kietina pawadinti kunegą, bet pirmu kłause wagies: kas tu esi? Szis atsakie: żmogus cygonas. Ass. kajp wadinis? Cyg. wieni żmones wadęn mani Jokimas Gujre, kiti Barawiku o tankiausej cygonu. Ass. ar esi kami raszitu? Cyg. kas żina buwa regies użraszi bet manęs nebsusekdamis wieł iszpajsze. Ass. kokios tu esi wieros? Cyg. o kokie tamstaj tink? Assesorius buwa nekatalikas todieł tare mąn tink maskolu wiera. Cyg. nu ira prawoslaunas tikieimas. Ass. koks tawi kunegas kriksztije? Cyg. kas tąn żina neatminu. Ass. ar wajkszczioi spawiednes? Ee mataj ponas tami dajkti jaunistiej labaj buwau karsztu, nepraejs luob pęnki szeszi metaj, asz jau ir pri spawiedniczes, bet dabar taj sugauk mani. Ass. ar senej buwaj pastarą kartą? Cyg. kas żina neisidiejau, rasziti nemoku neirasziau i balki. Ass. kokiem kuneguj spawiedois? Cyg. et bili kokiem jaunam ar senam, koks mani prijem. Ass. i kokię bażniczę wajkszczioi? Cyg. nedaug to te wejzu, maża ar dide, mura ar mede iejnu ir pasimełdu. Ass. ar iszrisza tawi kunegas? Cyg. wienu karta pakluwau i nagus nedora kunega, nenorieje manęs iszriszti, bet kad pasakiau aj gieradieje iszkada bus mana raukimos su gajlesiu; neiszrisztas daugiaus nebejsiu spawiednes; kunegas prasijuokie ir iszrisza. Ass. kokios wieros tas buwa kunegas? Cyg. a Diewas żina kajp is tikieje. Ass. kajp buwa apsidares? Cyg. su ilgu szarku. Ass. barzdą ar turieje? Cyg. nestebiejaus ponali, mąn rupieje iszriszimas. Ass. kad tu prapultumi su sawa cygonu tikieimu. Cyg. tejp ponali jej nesusimilsi, prapułs gieras cygonelis isz tamstas rąnkas.

Ass. nu kąn pawogiej tąn arkli? Cyg. ne Diewi sergiek. Ass. nu kajpgi jug tawi sugawa bejojęnti? Cyg. regi asz tamstaj papasakosiu kajp taj atsitika. Turiedamas rejkalą ejti i Lidowienus, szirit ąnkstie iszejau. Ąnksztimoj tarp dwiju skardiu atradau tąn arkli bestowęnti skiersaj kiele. Noriejau pralįsti pro gałwą, pradieje wajpieties ir smejgies, kąnsti, kietinau ejti pro uodigą, arklis pasitajse spirti, nebimanidamas kąn padariti noriejau parszokti; bet newejkies atsisiedau — arklis tujaus patraka, woz nenukritau — nepartole pajojusi sutika mani szis żmogus ir sugawa. Regi tamsta kokie cze wagista? Taj girdiedamis wisi żmones pradieje juokties, o assesorius cygoną nusiunte i kalini.

3. Dar wiena karta Krażiu parakwijoj cygonas nu susieda pawogies arkli, joje parduoti.

Bet żmogus kurio arklis buwa, ji sutikies sugawa ir nuwede pas Krażiu assesoriu. Tas kłause ar tiesa jog pawogiej tąn arkli? Cygonas atsakie: asz newogiau tuo tikt nelajmingas esu kad cygonu użgimiau — turiu kięntieti aptarti ir nekaltaj. Tare assesorius, nu kajpgi jug tawi sugawa bejojęnti? Szis atsakie asz tamstaj papasakosiu kajp taj buwa: ąndaj atejes cze i turgu, pritrukau piningu, tamsta isz sawa milestas pażicziojej ąntaj pęnkioliką rublu — tus nupelnes szirit nesziau atiduoti, bet rasoj suszłapus pradieje mąn paszirdej skaudieti — iszwidau susieda arkli besiganąnti ir pamislijau sau jug gieras Kazimieras nepiks uż taj, kad asz sujodes i Krażius wieł palejsiu arkleli, siedau ir jojau. Par nełajmę Każimieras nakti pagał wedes kunegą sawa sergąntej moterie, sutika mani, sugawa it koki wagi ir cze atwede. Szitaj ponali kajpo żmogus pri żode stowis atiduodu tamstaj piningus ir mełdu kad manęs uż wagi neskajtitumi.

Assesorius piningus atjemes tare: nu Każimieraj kas cze par wagista cygona, jug susiedusi atsitink arkle wienas ąntram pażiczioti. Taj pasakiea cygona palejda o Kazimieruj atidawe arkli.

4. Szyłales parakwijoj Pajure miszkusi giwena bajme cygonu: wienas isz tu turieje arkli bet męnką ir lijsą. Tuotarpu artinos Balsiu jomarkas SS. Symona ir Judas. Cygonas noriedamas sawa dwasną iszkiszti, penieje ji su miltajs it parszeli. J. Balsius wikdamas nusiwede ir sunu sawa kieturiolikas metu auguma. Par jomarką iswadina tąn wajką i arkli ir surieże su bizunu par szonus. Tejp kluwa ne węn arkluj bet ir sunuj par koję. Wajkas pradieje werkti: o cygonas su żmoniemis stowiedamas tare: ar matot, iszgamą turiu ne sunu, arklis kibirksztis, wajkas negaledamas jo nuturieti blaun it werszis.

Tuotarpu wienas plikis żmogus pradieje ligti cygona arkli — cygonas rejkaława dwiju deszimtu rublu, bet atidawe uż dewinis. Piningus żmogus użmokiejes ir magariczes sugieres, tare: nu cygonali arkli pirkau, piningus użmokiejau, rej kalas pabęnktas; pasakik mąn tejsibę, ar tur kokies idas tas arklis? Atsakie cygonas: ne tur: gieras ira arklelis, dżiauksis juomi pakoł nepadwies, kad is leżuwi turietu, galetu ir kalbieti — negut taj uż ida skajtisi, jog gieiżies newalga ir imedi nelip. Tare żmogus, nu kas ji su gielżiu penies?

Nebtrukdamas żmogus joje namon ir dżiaugies su pirkiniu sawa. Neużilga atjoje pas tiłtali: rejk parjoti, niekajp nejt jo arklis, turieje siesti żiamęn, pats par tiltą pareje o arklis parbrida Tuokart tare żmogus, tejsibę sakie cygonas jog imedi nelip. Parjojes palejda i ganikłas: arklis tecziaus knopsoje par wisą nakti nie noses pri żoles nekiszdamas. Rita meta parwedes norieje pażaboti ir pakinkiti, bet niekajp pażaboti negaleje. Beżabodamas pamate arkli butinaj leżuwe neturęnt. Wieł tare: tataj biauribe cygonas mani apgawa, arklis be leżuwe ne duodas żabojems, nes nu gielżies juoba jam skaudu. Dawe awiżu bet nie tu nekuszina, knopsoje par kieletą dienu ir padwiese. Żmogus apsiwerkies prisijkie Wieszpatem, ąmżiej sawa su cygonaj s nebbicziulauties.

5. Joniszkies parakwijoj Bujwidui sodoj giwenu żmogus ąnt arklu parsimanus ir giebąns tajs wartawoties. Każikumet igijes bierą arkli szejp wejząnt gierą bet nebjauną, ważiojos, giweną żiamę ir jode; tecziaus numane turęnt ji widuo kokię nor idą. Todieł nebnoriedainas jo beszerti nuwede i Joniszk Gramicziu jomarką. Jode gan iłgaj, bet arklinikaj pawejzieje i dąntis bierele susiraukie ir eje szalęn. Tuotarpu kami nebuwes cygonas tare: nu kąn tiewaj majnikiau, mana arklelis ira gieras o tamstas senas. Ukinikas parwejziejes cygona arkli suprata esąnt swejką bet kajpo męnkaj szertą lijsą. Pradieje ligauti su cygonu. Cygonas dawe ukinikuj pridu asztuonis rublus ir sumajne. Ukinikas iszjoje namon o cygonas jodidamas po miesta sakie: ar matiet szioki? Ar turieje kumet cygonas toki żirgą? Arklelis kiłtas, rijbus, grażus, swejkas, tikt truputi nebjaumas.

Tąn pat diena neprarada sawa milema żirgiele. Rita meta, kursza żidas pasiszawa pirkti: cygonas noriedamas paroditi kajp jo arklis nesz kojes, joje grejtaj, arklis susziła stajgu brinkt parwirta, prispaude koję cygona, parlauże stajbiokauli ir pats padwiese. Cygonuj purwi gulęnt atejęs żidas tare, niu ar matiet sioki? Cygonas atsyduksiejes sakie: kąn cze beticziois isz nełajminga? Nustojau arkle, kajp i bałą imetiau asztuonis rublus, dar koję pałużau. Turiedamas tąn żirgą, tariaus karalu esus, dabar mataus ubagu palikies. Abgawau daug żmoniu, bet ir mani apgawa, pakaroje mani Wieszpats.

Kiti cygonaj susiei, idieje sergąntii weżimon ir iszweże pri patios i kurszą. Neżinau ar is iszgije ar mire.

6. Wiresnibej lijpąnt metusi 1833 ponaj gaude jaunumenę i akrutus ir weże i Sziaulę atiduoti. Darbienu walstiaus kamisorius dieł weżima nuweże ju kiek rejkięnt, bet wiena kajpo truputi rajsza niekajp ikiszti negaleje. Nenoriedamas namon griszti ir gauditi, pripuoles żida kurs atwede jauną cygoną noręnti i akrutus ejti uż tris deszimtis rublu, Kamissorius tujaus sutika ir dawe cygonuj ąnt rąnkas. Tare cygonas nu pagal tamstas skasku kajp asz turiu wadinties? Kammissorius atsakie: Janis Krikużajtis. Cyg. aa kurszinikas, nu gieraj busiu Janiu Krikużajtiu. Kamissorius tan pat dieną nuwede cygoną i priimtuwes, atidawe ir użmokieje piningus.

Rejkału turiedamas patruka dar Sziaulej Kamissorius: tretioj dienoj po atidawima sutika miesti cygoną akrutą, kurs tare, meldamasis ponali ar turi jau kwitą jog atidawej akrutus? Szis atsakie: ne dabar. Cyg. imk grejtaj nes mąn Karaluj tarnauti jau bajsej ikirieje. Kamissorius kwitą iszjemes, patruka dar dieną, pasakiau ważiawa namon — Beważiuodamas apsistoje pas karczemą ne tole nu Kurtuwienu, ieje i widu ir iszwida tąn pati cygoną beszokąnti su mergomis. Cygouas ji pamates ateje ir tare tiłomis, Janis Krikużajtis giwas tebier, żinaj kąn asz jau treti kartą sawi i akrutus pardawiau, jej tamstaj kumet rejkies, asz wieł stosiu.

Tas pats cygonas, pastate sau trobalę kurtuwienu girioj, wede moteri ir giwena. — Każikumet użsidegie jo namaj: pati grobe wajkus neszti łaukon, o cygonas tare: kąn cze tu su wajkajs terlois, bus ju ir daugiaus; neszk łaszinius nes kas żina ar pasikłos kita karta pawogti.

7. Wiena meta cygonas atejes i Abelu bażniczę pamate knnegą besiedięnti ąnt suołu ir bespawiedojęnti. Nors nekietina ejti spawiednes tecziaus prisiartina pri gieradieje, o taj diełto jog pamate turęnti grażi dżiegorelu. Prispaudes parsiżegnoje ir tarsi spawiedojes, bet tuo tarpu isztraukie isz kunega kiszenes dżiegorelu ir sakie „dżiegorelu pawogiau“. Kunegas atsakie „atiduok wogtą dajką“. Tare cygonas, ne wejku mąn atiduoti, atiduok tamsta. Sakie kunegas „et kami asz jeszkosiu to żmogaus kurem kriwidą padarej, gieresnej atiduok pats“. Cygonas tileje.

Wieł kunegas kłause, ar atiduosi? Cygonas atsakie „kajp gieradieje galu atiduoti, asz dawiniejau, bet nejem. Kunegas tare: nu kad duodamas nejem, tad is pats ira kaltas. Pabęngies darbą kunegas griża namon, pasizgieda dżiegorelaus, bet atmines spawiednę cygona nieka nebsakie; nes jam nelejdas nieka par spawiednę girdieta, pasakoti: Cygonas pats neużilga sugautas patejgie kajp apgawa kunegą.

Birżes parakwijoj, netole nu Radzwiliszkies giwena asztuones gimines cygonu: każikumet susitaruses cygoues, su wajkajs wedinas ir neszinas szesziesu iszeje i żmones melsli pagałbas. Atkielawuses i Łapkristiu sodą iżęngie i grażę butą Petra. Sutikuses gaspadinę tare: kąn bewejki ponitajte, senej girdiejom kajp szelpi pawargusius żmones, todieł ir kielawom apłąnkiti tu łajmingu namu. Kas grażibe trobesiu, stogaj kajp apłajżiti, koks darżelis; o taj wis dara gieri gaspadorej. Atsakie gaspadine: nu nu pradiejot jau taławoti sawa paprotiu — Tare wiena cygoni: kąn cze taławoti, kąn akis mata tąn leżuwis kałb. Pates żidras it bałąndele akieles tamstas, roda gieribę szirdies. Gaspadine noriedama swetejs nusikratiti klause: nu mełdamoses sakikiet wejkiej ko noret? Cygoni: mataj ponitajte, mana duktie szesziolekas metu mergiele pusplikie, netur su kuo sawa krutines użdengti, piktęn jaunumę ir grieszij; duok mełdamoi stuomineli drobes. Szi atsakie duosiu senus marszkinius. Cygone: gieraj ir taj bet seni niekumet nebus naujejs, duok jau naui kad ir żalos drobes stuomenį. Gaspadine: duosiu bili gawuses ejtumet isz mana kijma. Cygones: ejsma, ejsma. Kajpogi atjemus iszsinieszina.

Dar kielis giwentojus apłąnkiuses nueje i Kraniszkiu sodą ir ismuka i kijmą pasituręnte ukinika Ignaciaus. Namiszkiej tokies wiesznes iszwidi użsidare. Cygones pradieje kijmi dajniuoti, ratuoti szokti ir brazdinti i łąngus. Nebiszkięntiejusi duktie ukinika iszeje oran. Tujaus apstoje aną cygones ir tare: szitaj pirma karta sawa ąmżiej matom tejp grakszte panelę, mełdamoi ko cze stowi sodoj, tamstaj Ostrowi rumusi Tyszkiewiezes rejkietu giwenti. Kas par lijmuo, koks wejdas, kajp ilgi ir grażi płaukaj! Szi apnikta skubieje i trobą, cygones paskuo jos suliuda ir pamate driżini beaudamą. Tare wiena cygoni: ar matot jug nie Ęnglikaj neiszaus tokie margine, kas płonis siutu kas grażibe dażiwiu; o wis taj darbas paneles, diełto taj ir pirsztelej jos ilgi ir minkszti it maża wajka. Kitos tejp naguotas musu kraszti nerasi. Cygoniems tejp bełojęnt, iszeje isz szałutines gaspadine, tąn użpuołuses tare, ponitajte jug nepirmą margini audini, duok mums wiena tikt sijoneli. Gaspadine sakie dukterij, ar żinaj kąn? Jug nedawusi neatsikratiswa su tomis biauribiemis. Tare duktie tejsibe matuszele, duosiu bili tiktaj kielautu tolaus. Taj pasakiusi atnesze grażi sijoną atidawe ir iszlejda wijsznes.

Cygones isisukuses i Łatwelu sodą atrada wienos butas szejminą bewałgąntę: pamati gaspadinę jau seną ir tare: gaspadinele grażi it S. Ona, diewobajminga it S. Monika, duok mums po kieletą bulwelu, nes walgiti norem. Gaspadorius taj iszgirdes tare duok motina duok jau su jomis nieka neiszwersi. Gaspadine tujaus atneszina mazginali bulwiu o cygones bucziodamas jos rąnkas tare, ponitajte kad negajlejes bulwelu negajlekies ir undens; mes czepat iszwirsmos pietus. Gaspadinej lejdąnt beregięnt użkajte trikoi, iszwire, nusunkuses undeni iszbiere bulwes ąnt wejes kad atwiestu ir susieda pablaku walgiti. Tujaus wiena cygone kieles, su dum wajkum wedina eje pas gaspadinę ir tare, ponitajte żinaj pati werszelus, parszelus ir wajkielus negalęnt be piena apsiejti: sziuodu wajku mana werkdamu meld pienela, ar neduotumi mums puodą piena rukszta nors nugrijta? Giera gaspadine ir dawe. O szios kajp rejkięnt papietawuses, pasakie acziu ir iszeje.

Pagierwelu sodoj użejuses i wieuus namus cygones, tujaus pradieje girti jaunas mergajtes ir tare, stebuklingas dajktas, kas kajtras kas giedras nugis, o mergajtes bałtas kajp ropes. Kokie dąntelej: smulki ir balti it sniegas, kad prasijuoks tikrajs rodos aniolelejs, akieles juodas kajp spunkieles. Użtiesa koks kunas grażus tokie ir szirdis. Dar sena cygone jemusi wienaj mergielej uż rąnką stebiejos i delną ir tare, matau isz gislelu tamstą szin rudini isztekiesęnt uż graże ir turtingą wajkieli. Kitas mergieles tejpat rode sawa dełnas; o szi wisoms gieraj bure. Paskiaus tare matau jumis turęnt grażius patiu austus skiepetus; su żickajs, duokiet senaj cygonej bęn dwetą. Szios pagirtas ir dawe.

Paregiejus cygones gaspadinę, ąnt pultinaj rejkala swiesta: szi tare, negalu duoti, karwes wasarwidiu użtruka, giluo par kiauras dienas, maż te duod piena o dar mażiaus Smetona? Cygone beregięnt priszokusi sakie: kajp tataj ponitate użtruka karwes, dabar żoles gan ira, bene akis kokies piktas pagadina tamstaj Smetoną? Ar negaletumi mąn tąn paroditi? Szi atsakie: et kąn cze rodisi, nedaug ir tiera kiernoj. Cyg. nu kąn cze maż ar daug parodik, jej kas ira piktas asz pragisiu. Gaspadine ir parode. O cygone tare: ar mataj ponitajte kiek ąnt tuo smetonu ira puszkielu? Wis taj piktas akis padare — mełdamoi ne walgik to smetona nejgi isz jo suk swiesta; nes susirksi, liga sutrauks tamstą i kamuli. Gaspadine sakie: o kur diesiu? Cyg. ar żinaj kąn, sudiekiau i mana rauktinalę, asz isznesziu i bała, kur nej szuo użtres, nej pauksztis użlek — nuneszusi iszpilsiu ąnt sausą kiełmą, kad prapultu węnkart su wisomis nełajmiemis. Poni paskiaus apstej gausi smetona ir swiesta. Gaspadine atsakie: nu kąn bepadarisi sęmk jau sęmk. Szi iszsiemus dar tare: ponitajte szitaj mana sunus, su pliku piłwu it su bugnu neszinas wajkszczio, ar neduotumi kokiu marszkiniu? Motina apmaudinga uż smetoną tare, ko dar tos cygones benories, wajkiukaj iszwarikiet anas pro wartus. Tejp cygones wisako prisirinkuses, sugriża namon.

Wiresnibe żinodama apej toki elgimos cygonu metusi regas 1836, lijpe parwejzieti ju wejslę. Wisus niekami i skaskas neraszitus ir padotku nemokąntius; suswadinus i weżimus su ju patiomis ir wajkajs iszweżiną i Tobolska gubernią. Raszitus padotkus mokąntius ir turęntius sawa trobales; palika musu kraszti. Kurszi tuokart ne jeszkoje cygonu; todieł tu daugibe buwa parsikiełusi i kursza miszkus. Bet kad ir cze pradieje wisur apsukuo wogti, wiresnibe nakti pagał apstojusi su żalnierejs ju szatrus, sujeme wisus ir iszweże i Tobolska gubernią. Kajp anie tęn giwen, neżinau.

Parasziau tus dajktus diełto, kad musu żmones saugotumes likusiuju cygonu, niekumet su anajs arklejs nemajniotu nej brotautumes; nes kas tiktaj su cygonajs prasidies; tikraj apsigaudins.

Lanku żiame nu senos gadines buwa pardaug rugiu, kwiecziu, griku ir wisokios medigas,

bet neturieje, kawos, cukra, wina, gielumbies, perkielu ir t. t., todieł rejkalawa żmonių sugiebąntiu mażterejkalingus dajktus parduoti i swetimas szalis o rejkalingus pirkti ir i Lanku żiamę weżinti. Arba kitejp sakąnt krasztas rejkaława żmonių noręntiu wartawoties. Taj letaj patęms lankams maż tederąnt, Karalus Kazimieras dipesis pargobina isz Wokitiu żiames daug żidu, kurie to tikt ir tenor kad wartawotumes. Żidaj isikuri Lanku żiamiej, ąntpłuda i Letuwa ir i Zemajczius. Iłgajniu tejp iwisa jog szęndien ju nieks nebiszkrapsztis it utielu isz kajliniu.

Metusi 1864 kuriasi tąn kningielę roszau, niera dar żidu: Ragielusi, Oknistoj, Zabiszkiej, Anusziszkiej, Girdiszkiej, Warsiediusi, Karklenusi, Paszile, Warnołaukie, Paszałtunie, Pajurie Tauragino, Kużiusi, Rodiszkiej, Szypilusi, Skajzgirie, Łauksodie, Kroupiusi, Miszkutiusi, Kałwo, Lopiusi, Opitołokusi, Swiętobroscie, Moniszkantiusi, Panewieżelej, Pacunelusi, Połanusi, Wodoktusi, Podbrzezie, Szlapoberziej, Daugielusi, Gajdusi, Rymszienusi, Belmonti, Opsoj, Plususi, Pelikanusi, Smolwo, Owilej, Kulusi, Ukrynusi, Berzori, Notienusi, Giegrienusi, Welikio, Sostusi, Kryklenusi, Nurkanusi, Brunowiszkiej, Podskarbiszkiej, Sartynikusi, Radzwiliszkiej, Staczunusi, Spirakiusi, Johaniszkielej, Gruszłaukie, Kartino, Budriusi, Lęnkimusi, Zajginiusi, Pakrażączie, Pakiewie, Pakolnie, Miczajtiusi, Warputienusi, Pakapiusi, Juzupawi Nagórskie, Purplusi, Raudonami dwari, Stakiusi, Jodżiusi, Leszcziusi, Pernarawi, Girdżiusi,

Ugienusi, Palepie, Ponatyroj, Upnikusi, Rogonkie, Ubiszkie, Kaunatawi, Medingienusi ir Łauksodie.

Żidaj netur sawa namu, bet ręndawo no ponu karczemą sziusi miestelusi: Panemunelej, Jużyntusi, Czadosusi, Stulgiusi, Łotwelusi, Wasiliszkiej, Balsiusi, Ejgirdiusi, Renawi, Ginteliszkiej, Zlubinusi, Kąntautiusi, Ęndriejawi, Kałnalej, Łaukżemiej, Lolusi ir Raudienusi.

O kitusi didesniusiusi miestelusi wisur ju ira tejp apstej, jog rejk stebieties, kajp gał iszmisti darba nedirbdamis. Wiresnibe linkieje kad pirktu butas, artu żiamę ir giwentu. Nekurie ir pirka tarp karaliszku żmoniu, bet niewienas nepragiwena. Żidaj pri ju dirbti neeje, turieje sąmditi katalikus, tie nenorieje apsiejti be kiaulenas, rejkieje iwejsti tus giwolus, nedalejd ju wiera, tejp żidu giwenimas i niekus iszeje.

Tikieimas židu wisęms ira żinomas; todieł ir nenoriu nieka apej tąn rasziti.

Senowiej żidaj diewieje wisumet iłgus juodus drabużius, żiemos łajki turieje łapiu kajlinius, wisumet wajksztioje parsijuosi, kojes apautas su kąnteplemis, galwą skuta tikt pejsokus palikdamis, ąnt gałwu neszioje kiepureles arba giermułkas juodag, ąnt tu mowe kiepures ausitas siudintas isz łapiu, szeszku ir kiauniu kajlu — Wasaras łajki diewieje brilus, su płatiomis atbriłomis. Uostu ir barzdos niekumet nej kirpa nej skuta.

Tejp jams sena buda besituręnt Szwiesiausis Ciecorius Mikalojus I. isakie kad żidaj daritumes paprotiu maskolu. Su lig tuo łajku użwis jauni żidukaj: lowies skusti gałwas, apkirpina apwalej, pamete pejsokus, kiepures pasiudinos musiszkas. Wietoj senowes brilu pirka sau tokius kokius kuri meta musu ponaj diewieje, giermułkas, szarkus patijkies trumpus, nebjuosies, igije batus ir ąnt tu lejda kielnes, barzdas użnika wieni kirpti kiti skusti; żodiu sakąnt pasipuosze musiszkaj tejp jog sutikies nebgaleje pażinti ar taj żidas ira ar amatnikas krikszczionis. Bet prabiłus kożnus galeje suprasti esąnt lejbelę. Seni tiktaj uż diewobajmingus skajtomis żidaj; tebsitur lig sziolej sawa pranokieju paprote. Ir tie ejdamis pri wiresnibes kisz giermulkas i kiszenę.

Zidełkas senowiej lig mergielems tebibudamas, wajkszczioje tąnkiej kasas supinuses po płauku, isztekiejuses skuta galwas butinaj, kures giebieje rajszioti su skiepetajs ąnksztaj. Kartajs rajszioje pri płoninu susiutus pri kits kita karolus. Diewieje wisumet strupkies ir sijonus. Kojes awe su kąnteplemis. Bet minawotam isakimuj użstojus, nebnorieje isztekiejuses gałwu beskusti, arba nuskutuses neszioje swetimus sutajsitus plaukus. Ant gałwomis pradieje neszioti kiepureles ar brilelus pagał paprote musu panelu, arba rajszioje su skiepitajs musiszkaj. Wietoj striupkiu jeme diewieti iszilginius ir austiti kojes su kurpiemis. Sutikies użwis didiu miestu żidełkas, o ju sznekiese neiszgirdes skajtitumi uż paneles Nors tejp apsidariuses, tecziaus wisumet dwokie it kiaules.

Żidaj wieni ira turtingi parprekiej, wartawojes su linajs, siemenimis, jawajs ir kąntrabęntajs.

Kiti pasijem padirbti uż piningus karalaus: trobesius, gielżies kielus, tiłtus ir t. t.

Kiti tur kromus, kuriusi parduod wisus żmoniems rejkalingus dajktus.

Kiti stata miestelems mejsą.

Kiti ira ważnicziomis ir ważiuo par kiarą sawa ąmżi.

Ąnt gała kiti tur sawa karczemas ar tas numo nu ponu.

Daugibe dar lijkt mintantiu po miestelus isz mażos żmoniu apgauties.

Apej wisus tus, noriu ipatej kalbieti.

Żidaj turtingi parprekiej ira tiesą pasakius naudingi ir krasztuj rejkalingi; nes musu ponams nenoręnt, o żmoniems nesugiebąnt wartawoties; be żidu nebutu kam pirkti musu linu su jawajs, neperkant negautumem piningu. Matom taj patis łaj kumet atsitink jomarkas subatoj, trukst perkąntiu, iszgajszt ir jomarkas, nes niera żidu.

Bet żmones giebąntis su żidajs wartawoties, łaj bun didej akili: nes tie paprastaj tur netejsingas buożes, pagadintus swarus, didius sajkus; o taj diełto kad prekiej neapgawusis swarmoj ir sajkusi apgautu. Tos maklorstwas wisumet jems kłojes, nes musu żmones nepaprati wartawoties, negan teparsimana tusi dalikusi. Pagalaus wokitej: Ringos, Lijpojes ir Kłajpiedas sejkiedamis ir swerdamis tąnkiej apgaun musu żmones. Rejk dar żinoti jog tusi miestusi daugibe ira żidu, kurie wokiszkaj parsidari ir wokiszkaj biłodamis tarsi skajtos uż wokitius, o ira tiktaj żidajs apgaudinietojejs.

Nie wienas żmogus negal atiduoti sawa użdarbies żidams be piningu; nes jej tikt atiduos, niekumet ju nebatims. Łabaj iszmintigaj żmones daritu, kad parduodamis żidams linus ar jawus iszsiligtu patoł neweżti ju i miestą, pakol atwikies żidas i namus, neparswers, ne parsejkies ir neużmokies piningu; nes pakol żmogus tebtur tus dajktus sawa namusi, ira tikru ju ponu, o nuweżes i miestą ikrimt i rąnkas żidu, tie praded swerti ar sejkieti sawotiszkaj, suded i sawa kleti, ąnt gał użmok kiek tinkamis. Dabar pakol żmones tebibuwa po ponajs, nukropti galeje tiems pasiguosti ir par ju użtarimą atimti nu żidu piningus; o szęndien luosi turietu ejti i sudus, kuriusi żidus parwejkti butu nespieru.

Dar niekumet żmones be apgauties negał żiczioti piningu żidams. Apraszisiu cze kielis atsitikimus rodanczius kajp guwej żidaj sugieb apgauti mususius.

1. Szatejkiu sodoj giwena sziłtas ukinikas wardu Tedeuszas: taj żinodamas Mauszus Szatejkiu karczemos ręndorius, wiena nakti tris żwakieles sudegina, pakol iszmislije kajp iszwiloti nu jo piningus. Rita meta pakinkies arkli ir ważiawa pas Tadeuszą. Atrades ji besidarbuojant isztoła nujeme kiepure atejes tare, garbanots Pons Diewas, tamsta pats tworą tweri, ar negał taj szejministej padariti? Atsakie ukinikas: et żmogus sutwertas ira kad darbuotumes, ar galu rąnkas sudiejęs topsoti? Tare Mauszas: o kodieł ne, jug tamsta turi piningus? Tedeuszas iwede ji trobon, żidas padaliję wajkams barąnkas ir tare: Tadeuszaj ar pardawej linus? Szis: par. Żidas: kiek turiejej? Ted. trisdeszimtis pundu. Żid. po kam gawaj? Ted. po kieturis rublus su dwęm berlinkiem. Żid. o siemenu kiek pardawej? Ted. dwideszimti puru. Żid. po kam? Ted. po pęnkis rublus. Żid. o piningus kur diejej? Ted. et piningams ira wieta. Żid. ar atidawej ąnt pracenta, jug beto łajkiti ira iszkada? Ted. kad musu jomilesta Ploteris norietu imti duotio, kitur dawus prapuł. Tejp żidas pabiłojes iszważiawa.

Priesz pat welikas wieł Mauszus atważiawes dawe Tedeuszuj galwelę cukraus su swaru erbatas ir tare: regi tamstas atejn szwęntes bus swetiu, tariesi kuo priimti. Szis atsakie: kam to Mauszali rejk, jug asz galu pirkti? Żid. nu kąn oze, susiedusi galem wienas kitam ir bepiningu duoti. Taj pasakies wieł iszważiawa. Nedielę parlejdes Mauszus dar atwika su wełtinejs dieł wajku ir tare, Tedeuszaj pażicziok mąn tris szimtus rublu: szis nenorieje, bet żidas tare, nu kąncze asz użmokiesiu dwileką pracentu, uż 300 gausi trisdeszimtis szeszis rublus, ąnt S. Jurgie atnesziu wisus. Tedeuszas su moteri pasisznekiejes ir dawe. Mauszus piningus atskajtius atstume 36 rublus ir tare lig łajku moku pracentą o piningus atiduosiu. Metams dar nesukakus żidas atnesze piningus su paprekajs. Tedeuszas prasidżiugies tare, użtiesa gieras żidelis, gał jam tikieti. Bet dwetą nedielu pralejdes Mauszus wieł atważiawa ir jau rejkaława asztoniu szimtu rublu. Tedeuszas kase sau gałwą tecziaus dawe ir daugiaus ju nebregieje; nes Mauszus nakti pagal każikur su wisu sawa gimini iszsidąngina ir nebgriża. Paprastaj ejp atsitink, jej tiktaj katalikas praded brotauties su żidajs, piningus daliti; ąnt gala wisumet apgaun żidas żmogu. Todieł kajp jumis milu, tejp meldiu kad saugotumeties barzdiłu.

2. Mesusi 1839 atważiuodamis isz każikur żidaj i Krażius, atsiwejże łujtą naugie (metalu) idu pundu, suwadina żidus ir tare „żinot kąn: Zagariej buwa gajsrus, żidas turieje skrinę pripiłtą su rublejs, tie sutirpa, dabar mes ważiuojem kąntrabęntu pirkti, ar negaletumet duoti tukstąntę rublu, mes paliksma tąn sidabrą kajpo zastową, jej uż dwi nedieli neatimsma, jums ąmżinaj paliks.“ Żidaj Krażiu stebiedamos tare idiem esąnt sidabrą, nes pusiautinaj sutirpi rublej dar kiboje pri łujta; todieł sudieje tukstąntę rublu ir dawe. Swetems iszważiawus datire, cynos łujtą gawi ne sidabra. Swetimi żidaj jo atimti nebatwożiawa.

3. Wewirzienu klebonas ąmżinatilsi Jurgis Beresnewicze pażiczioje żiduj sawa susieduj tukstąntę rublu: kurs atidawe prową ąnt sawa mede namu Wewirzienusi esąntiu. Giwena żidas namusi niepracęnta nemokiedamas. Każikumet prispire klebonalis żida kad atiduotu piningus, tas atsakie: nu ko tamsta rupinis, jug turi sawa rankoj mana namus? Tare kunegas: kąn cze turiu, tu giwensi tusi koł nesugrius o asz nieka negausiu. Żidas pasisakie użmokiesis dar uż pałukas atbogina cukraus galwą. Neužilga barzdoczius iszważiojes wisas sawa drapanas su baldajs, gieram wiejuj atsitikus, użdegie namus sawa. — Kad żmones szarpawa giesiti klebonas pas wartus sawa stowiedamas tare; ne skubiekiet, ne żidas deg, bet asz degu. Po gajsra atejes żidas pas klebona tarsi ąnt ticziu melde pagałbas kajpo padegielis. Klebonas atsakie: kąn tu cze kalbi biauribe, pats użdegiej namus sawa, jug asz girdiejau tawi lig łajku iszsikraustius, atiduok mąn piningus. Szis tare: nu kajp tamsta gali sznekieti kad asz pats użdegiau? Ne asz bet mana sunus didesnesis .... pamate ugni asz nie namusi nepasitikau. Piningu neturiu kajp galu atiduoti. Tejp klebonas ir palika it żmogus ejes su welniu wobułauti. Nej namu beturieje nej piningu.

4. Nepar senej giwena Kauni ponas gauruotas bet sziksztas: żidaj szokinieje apsukuo jo, tecziaus niekajp negaleje iszmasinti piningu. Każikumet sudiejusis apstej sidabra szauksztu, auksa żijdu, auskaru ir t. t. atnesze pas tąn poną, melde dwiju tukstąntiu rublu ir żadieje mokieti didius żidiszkus pracęntus. Ponas tu pasigodiejes atskajte piningus, surasze użstatomus dajktus ir prijeme. Żidaj sakies po metu atwaduosęntis. Iłgajniu praslinks trets metu o żidaj nebgriża. Ponas paradines katalika zalatoriu kajp apiprekioje użstatitus dajktus, susiprata ne węn pirkies bet dar gieraj parmokiejes.

Ponas buwa protingas, todieł nakties widu każikumet atsikielis, iszeje łaukon iszjeme isz kamaras łangą, pastate didi brukli su pejlu sugriża iwidu ir padare didi klegiesi szaukdamas wagis kamaroj! wagis kamaroj! Sużagina szejminą jeszkoje wagiu bet nerada. Rita meta wisas miestas iszsigirda buwus wagis pas pona. Pats dar apraszes taramąi pripuoli sawa, padawe i Wilniaus Gazetas, kuriosi iszrejkszkie daug brąngiu użstatitu dajktu wagis paglęmżus. Iszsigirdi apej taj żidaj, sudieje dwi tukstąnti rublu ir eja atwaduoti. Atejus ponas raukies ir tare, matot susiedalej mani nelajme użtika. sunku atsiejs dabar mums pasirokuoti. Kiek werti buwa użstatiti dajktaj? Żidaj atsakie kietures tukstąntes rublu. Tare ponas ar atnesziet duotus piningus? Szij tujaus atskajte. Ponas pabruksz susmaukies i majszeli bogina i kamorą isznesze sidabrą żidu ir tare: wagis daug mana dajktu iszwogie, bet jusuju nesugrejbe atimkieties użstatitą sidabrą. Żidaj kajp par nosi gawi, nebimane kąn sakiti, atjeme ir iszsinesze. Woz paskiaus pajuta nebuwus pas pona niekokiu wagiu.

Su kąntrabęntajs wartawojes wieni tiktaj turtingi żidaj, kuręms wiresnibe wisumet dalejd ważiuoti i Prusus. Kad rubeżius niera stiprej apstatitas su żalnierejs, ar kad tus pasikło parpirkti; żidaj Prususi prisiperk didius weżimus kąntrabęntu ir weż paprastaj naktiemis sząnkielejs. Kartajs nusąmdos kielesdeszimtis prusu lidietoju, kurie su ginkłajs ważiodamis, użpuołus maskolems gienas ir szaudos. Wisudidesis ira wargas pakoł parważiuo tris kartas sargibu — tolaus maż kas jus bekluda, nes asesorej su kluczwajtejs imdamis kas meta nu żidu ałgą, niekumet negał pamatiti weżąnt. Buwejni kąntrabęntu ira Zagare. I Kurszą ilindusis żidaj nieka nebnugąnstau; nes tos gubernies wiresnibe ir ponaj skajta uż idiem rejkalingą dajktą, wartawoimos wienos żiames są ąntru; diełto taj niekumet negauda.

Prusu ir musu pusiej parubeżejs daug ira żmoniu neszieju, kurie gobęn i Zemajtius kąntrabęntus. Paprastaj tas darbas szejp ejn: żidas nukielawes i Prusus, dasijk Karalaucziaus, Sztetina ir Berlina, suligst dajktu rejkalingu kiek iszgaledamas, atweż i parubeżi pagułda pas koki nor prusa ir sugriszt par rubeżiu be nieka. Zemajtiusi sąmda nesziejus, duod jams raszteli ir pasaka kiek turies użmokieti. Tie nuei pas Prusą, parwejz ar ira wisi pirkinej pagał sąnrasza, użmok su sawa piningas ir nesz. Jej benesząt jus maskolej sugaun, pirkini atjem ar patius użmusz, żida nieka netrotie, o żmoniu neszieju wis kas prapuł. Bet łajmingąj atneszus i suligtą wietą, żidas użmok wisus piningus ir duod nesziejems 40. pracęntu; taj ira kietures deszimtis kapejku nu kożna rublaus Prususi użmokieta.

1. Kad ne paklutu i rąnkas kazoku, nesziejej didej guwej elgas. Tejp metus 1860 prusams ginkłuotęms pradiejus burejs neszti i musu żiamę kąntrabęntus, maskolu wiresnibe isakie, kad pirmasis pamates prusus atejnąnt iszszautu ir kad kiti tąn bałsą iszgirdi skubietu i tąn wietą kurioj szawa. Datiri to prusaj, sawa pusiej pas rubeżiu iszszaudawa o sutrauki tęn kazokus kitoj wietoj patis be paojaus eje par rubeżiu.

2. Każikumet ne tole nu Kretingos kazokaj użpuole buri żemajtiu be nesząntiu pirkinius. Wiriszki bakius pameti iszsisłapste, bet wiena mergieli baki neszusi nesuskuba to padariti ir teka maskolems. Tie pasamde żmogų su weżimu, sudieje bakius, paswadina mergielę nedalejda ważniczej, su anu sznekieti ir ważiawa i tamożnią.

Guwus ważnicze beważiuodamas balsu sakie tarsi pats sawij: oj Wieszpatie kas gadine tape, nelejd żmoniems niepasimelsti, szitaj Galdykas susiedas pakiele Kretingos bażniczioj atminimus, użpirka egzekwijes ir pakwiete sawa giminę: Onele kajpo giminajte rita meta kielusi skubieje i bażniczę, bejdama sutika kąntrabęntneszius, tie użdieje ąnt jos sprąndą baki ir lijpe neszti. Kazokams użpuolus kaltinikaj iszsisłapste o szi kajpo nekałta susigaudina. Dabar weź i tamożnią ir gał suditi nekałtą. Kazokaj żemajtiszkos kałbos nesuprata, o mergiele nuweżta jau żinoje kąn tur sznekieti. Wiresnibe paklause gwardiona ar buwa tąn diena egzekwijes ir kas użpirka? Gwardionas atsakie: idiem buwus egzekwijes o tas Galdyka isz Priszmąntiu sodos użpirkus. Wiresnibe tamożnias nors sąmprotawa pakabej melojęnt wienok negaledama to daroditi iszlejda mergielę.

3. Nepar senej wienas kazokas rita meta jodamas, iszwida żmogu benesząnti kąntrabęntus, sujeme ir lijpe jam patem neszti i tamożnią. Szis drąnsej nesze o atneszes swijde baki ir tare kazokuj, nu użmokiek mąn rublu uż neszimą. Kazokas nenorieje mokieti. Anuodum besikiwojęnt iszeje pardietinis ir kłause priżasties barne. Kazokas tare: szinrit sugawau tąn żmogu benesząnti kąntrabęntus ir lijpiau cze atpiditi, dabar nu manęs rejkałau użmokiesne. Żmogus tare: ne tejp buwa, asz gaspadoriuj Griciuj lijpąnt ejau szirit su rejkału isz sodos Trajdiu i Wowerajtius, bejdamas atradau szin kazoką besiżudąnti su atrastu bakiu, ir negalęnti ąnt arklu paneszti. Jam żadiejus uż atneszimą i tamożnią rublu użmokieti, pajemiau ir atnesziau. Bet szitaj dabar nenor mokieti. Kazokas wienas tebuwes, kiejkie, daugibę motinu sujudina, bet negaleje swietku pastatiti; priszingaj żmogus juokies ir state i swietkus wisus numiszkius sawa, kurie tajsies prisijkti uż tąn tejsibę. Pardietinis ne węn żmogu iszlejda, bet dar lijpe kad kazokas użmokietu jam rublu.

4. Pas Ojsienu sodą maskolej karczemoj begierdamis iszgirda buri prusu nesząnt kąntrabęntus, sieda i arklus ginies atrada prusus pri żmogaus wienkiemiej giwenąnte bewałgąntius ir apstoje namus. Maskolu buwa tikt dwileka, prusu kietures deszimtis. Prusaj pradieje pro łąngus szauditi użmusze wieną kazoką ir pęnkis paszawa. Tuotarpu sutema. Likusijej maskolej griża namon on wiresnelis parasze pas sawa pułkaunika jog tokiusi taj namusi atrasti prusaj użmusze żalnieriu ir kielis pażejde. Żmones dawe żodi Kunegajkszcziuj Oginskiuj sawa ponuj. Tas numanidamas busęnt nełajmę, nakti pagal: iszgraudina tus namus, iszweżina rąnstus, iszardina namu buwejnę ir użtwerdina tworą. Rita meta atważiawusi wiresnibe atrada użmusztąi maskolu tebtwaksąnti, bet namu niepiedos. Sukiele dasekimą (siedztwo wisi Rijtawiszkiej stigawoje niekumet tęn nebuwus giwenima. Dar priwure: jog maskolej isz karczemos iszsmuki buwa girti, o girtiems tęn rodies trobesej, kami ju nebuwa. Każiko susibari pradieje muszties tarp sawęs ir szauditi. Użmuszi wieną neiszmane kajp wiresnibej sawa pasakiti ir sumete nelajmę ąnt neszieju kąntrabęntu, kuriu cze butinaj nieks nemate. Sawa sznekiesi tajsies prisiku patwirtinti, użsistoje dar Kunegajksztis ir pasibęngie tas rejkałas.

Żidaj pasijemąntis Karaluj pastatiti tiłtus, patajsiti kielus, ir iszdirbti namus, uż karalaus piningus; paprastaj ira turtingi mok apsiejti

su priwejzietojejs darba ir nemaż pelna. Bet ju darbas ira żidu darbu. Namaj, tiłtaj ir t. t. woz i skarbu ataduoti suirst i sugriun.

Kiti numo paszta stacies ir wałda jomis sawotiszkaj. Arklej tokiosi staciosi męnki, neszeramis; weżimaj sułużi ir be ważnicziu. Nełajmingas kielejwis isz tokios stacies jemąns arklus, nekarta arklems iszdidus, nebklausąnt, tur ejti ir piesti. Kad ponas koks turiedamas stacies tejp elgtumes, wejkiej ikristu i wargą, bet żidams wiskas kłojes; nes parwejzietojems nedrowes pakiszti, ju gierklę pripilti ir tejp iszsisuk. Zodiu sakąnt ko tikt żidas dasilities, tąn beregięnt sukiaulos.

Żidaj turęntis miestusi kromus ira naudingi; nes beju neturietumem kami pirkti rejkalingu mums dajktu. Bet ir tie nieka neparduod be apgauties: niekumet norasi pri ju tejsingu buożiu, nepagadintu swaru, nesutrumpintu mastu. Parduodamąi winą, araką ir ału praskijd su undeniu o Wieszpats Diewas żina rasi ir kąn kita majsza. Ąnt taboka lapusi parduodama, paprastaj majżio kad nesudżiutu: barąnkosi nekarta rąndam kaltunus żidu. Prastą taboką iszpluowi susuk i cygaras ir parduod wagicznej uż gieras be żinios wiresnibes. Gaun nu pakaliku jau wirintas erbatas, majsza su ne wirintu ir parduod żmoniems. Bet kas iszskajtis wisas ju maklorstwas. Patis nesugiebiedamis wartawoties, wistaj turem kięntieti. Szioj gadiniej, żmones tapi luosajs, tur piningus, argi negaletu miestelusi istejgties namus, padirbties kromus ir pradieti wartawoties?

Wisi żmones, juoba jams tikietu nekajp żidams ir galetu gieraj iszejti. Duok Wiaszpatie kad tokie wiraj atsirastu!

Bet gal kas tarti, kąn cze tas rasztinikas sznek, żidaj beregięnt sudegintu namus ir kromą żmogaus?

Ant to atsakau: żmogus norins wartawoties łaj perk żiames łopeli tarp żidu ir te pastata ąnt tuo namus su kromu. Żidaj nugąnstaudamis kad patis nesudegtu, ne użkurs żmogaus namu.

Dar saka: żidaj użwes spraunika su asesoriu, pasakis parduodąnt kąntrabęntus, paraka, szwina ir prapuldis żmogu pradedąnti wartawoties.

Tam szejp atsakitio: tegul żmogus niekumet nepardawinie nej kąntrabęntu, nej szwina, nej ginklu nej paraka. Te weż wisus parduotinus dajktus isz Mitaujes, isz Lijpojes ir isz Ringos. Jug daugiel miestelusi isimete burlokaj wiskąn parduodąntis; tecziaus ju żidaj nej sudegięn nej prapułda.

Wieł kas taritu: jug mes matiem kajp żidaj prażude ne wiena ir kajp priwede pri ubagistes krominika Wolski.

Atsakau: su Wolskiu szejp atsitika: metusi regas 1815 giwena Płungie parkriksztas Wolskis, pradieje wartawoties su mażmożejs, arba buwa tejp wadinamu bagamazu. Kajpo żiduj tas darbas pasikłoję, isigawa piningu ir prisipirka nemaż ablu, pjukłu, grąnsztu, żirklu, pletiziu, kriżelu, jutrinu, spinu, zelkoriu, cynos szauksztu, kujelu, prekału, zowiestiu, winiu, pejlu, widelciu, wilnu szukuocziu, ir kitu giełżgalu. Kromas jo nesze 5000 rublu. Kożnami jo marki is buwa pirmuoju krominiku. Ta klotis netika żidams; todiel riżos ji nużiaminti. Metusi 1838 Wolskis su sawa kromu atważiawa i Szydlawos atpuskus Użgimima Szwęncziauses Paneles, żidaj pakisza piningus Rasejniu Spraunikuj ir melde kad użpułtu Wolski. Spraunikas pajemes asesorius kluczwajtius ir deszimtinikus, apstoje Wolskie kromą, pasakie ji parduodąnt kąntrabęntus sudieje wisus jo gielżis i skrinales, użpecziotije ir pasiunte i tamożnią. Ta pakol parwejzieje ir pasibęngie rejkałas, prasłinka pęnkieri metaj. Pasirode Wolski użsakitu dajktu neturiejus, todieł atidawe jo kromą bet gielzis jau buwa surudiei niekam ne derąntis. Krominikas ubagu tape. Wienok tokie pripuolej retaj teatsitink; todieł niera ko nugąstauti.

Ira dar żidaj nesziojęntis papuoszimus (galęterią) bet tie neużejn pas szejpjau żmones, paprastaj parduod sawa niekniekius ponams. Cze kąn akis mata, tąn kiszene użmok — jej kas apsigaudęn pats ira kałtas.

Krominikielej żidaj wajkszcziojęntis par żmones parduod: spiłgas adatas, wirbalus, kaspinus, gajdgrobelus, szkapleriu pasajtus, ablikus, spunkas, guzikus, driweldreki, brazdalijes, ąnglią, zickus, sziweli, mielinąi kuleli, listwinikus, imbierą, kumparą, pipirus. Tie ira didi plikiej ir tus męnkus dajktus tur ne sawa, bet jem nu krominiku miestelusi giwenąntiu. Atei pri żmogaus, darsi dowinon gaspadinej ir wajkams duod po spiłgą, uż taj pawałga be piningu ir iszmint wełtuo. Apgaun żmones tiek, kiek pasikło.

Żidaj mejsą parduodantis, pełnos kajp imana. Mejsą giwole swejka wadęn koszernu ir parduod żidams, neswejka kisz katalikams. Dide musu łajme jej neparduod mejsos dwasnu ir sergąntiu giwolu. Żidaj niekumet ne wałga dżiuwuses mejsos: dżiowęn kartajs tikt dieł maskolu. Pats matiau kajp żidaj penieje żalnierius su dżiowintu mejsu szunies padwiesuse ir spaude i ju koszę żwagalus. Suprati taj żalnierej, apskunde pulkaunikuj kurs iszpiere kajli żida.

Daugibe ira żidu ważnicziu, kurie giwendamis didesniusius miestelusi tur sawa arklus su ratajs ir ważio uż męnką preki pakielejwingus. Bet uż taj prikriusz sawa połubes su gaui żmoniu, ważiuo pamażu, nes weżimus sawa łabaj apsunkięn. Polubiesi ju wasaras łajki iszsiper daugibe blusu ir utielu, kures szer patis su ważiuojęntes. Giwenimas tu żidu didej ira nelajmingas; nes wisumet tur buti kielejwejs Kartajs tie ważniczes iszejn i razbajnikus ir wagis — tur wienibę su żidajs karczemosi giwenąntejs, pri tu użważiuo ir apwag kielejwius. Nieka nier nelajmingiesne uż arklus i ju naga pakluwusius: su aptrintu ligi krauje kakłu ir szonajs, tur ejti kol tenk giwibas.

Żidaj miestu, ąntkielu ir sodu karczemosi giwenąntis, parwis ira paoi.

Giwenąntis miestu karczemosi ira tikrajs pasałunejs, swetiuj pri ju iważiawus tujaus kłaus kas ważiuo? Ponuj nesakąnt ejt pas pakaliką ar ważniczię. Nu tuodums nedasiżinoi beregięnt pranesz policiej, atejn miesta pardietinis ir kłaus pasporta. Kielejwiuj ganąntes, żidaj stejgas iszsitejrauti wisokiu dajktu: nełajme tam kurs paojus dalikus papasakotu. Uż wisus imtus walgius ir uż paszarą; lup kiek tinkamis.

Żidaj ąntkielu karczimosi giwenąntis tej pat, dara. Sodu żidaj juoba dar ira nedori: iłgaj bebudamis pażinst wisus ukinikus, pripratęn jus oriełką gierti, duod tąn be piningu, atnesz i namus; o rasza kiek tinkamis. Kulti pradiejus ważiuo su majszelejs, nu kozna ukinika rejkalau grudu uż oriełką, atjem dweje ir treje tiek kiek prider. Uż tąn gierą żad ir tolaus daliti be piningu. Nu turtingu ukiniku par oriełką iszwilo pażicziotinaj piningus, kuriu niekumet nebatiduod.

Negaledamis iszmasinti pawag patis ar par szejministius ir priwara pri ubagistes.

Pasiżist su szejministejs, żinodamis jus szieną piaunąnt, knłąnt ar linus minąnt, ankstie lig nekielus gaspadoriuj, atnesz butelką oriełkas ir czestawo. Mokiedamis uż taj wajkiukaj, nesz i karczemą nasztomis szieną, grudus nebertus ir linus woz iszmintus. Zina żidaj ar ira sodoj kurs i skaską neraszitas, atejunas, neturis giera raszta; kajp tikt ukinikaj praded nu ju tolinties tujaus saka „nu kąn ar mes neżinom kokius żmones lajkot, mes praneszma wiresnibej.“ Szij to nugąnstaudamis tur wergauti barzdiłoms. Dielto taj żidaj wisu gali smejgas i sodu karczemas! tejp iszmok dides ręndas kokiu tejsingas żmogus niekumet negalėtu iszmokieti!

Żidaj amatnikaj siuwiejej, sziauczej, kalwej ir t. t. pełna sau duoną, bet wag skiautes ir nieka nepadirb kajp rejkięnt. Tejp jams atsitink ne par nedoribę, kajp par prigimtą żidams slinki.

Dar lijkt daugibe be kokie amata żidu, kurie Wieszpats żina kajp użdirb sau duoną. Wieni mełd paszałpas nu kataliku ir nu turtingu żidu; kiti wartawojes su mażmożejs, kiti ira bernajs turtinguju, rąnta medius, kur pecziusi, neszio undeni ir t. t. kiti ąnt gała mint isz wagistas.

Ne retaj didesniusiusi miestelusi żidaj wagis tur sawa pardietini (kantorszczyka). Pawogi arkli, jauti ar kitką parduod, po prisiku pusę gautu piningu tur atiduoti pardietiniuj, o isz ąntros puses, patis misti. Wienas pardietinis tur kartajs po trisdeszimtis wagiu. Jej kuri isz tu bewagąnt sugaun kas ir nuwed pas wiresnibę: pardietinis tur iszpirkti. Asesoriuj neiszlejdąnt ważiuo i pawietes miesteli, użmok kam rejkięnt ir iszluosuo. Tejp kożnus wagis, żinodamos neprapulsis, ejn drąnsej ir wag mażne par akis.

Szydlawoj, Kałwarijoj, Joniszkiej, Dowienusi, Dusiatusi, Szatiesi Letuwos ir t. t. par didesnius jomarkus żidaj wagis o kartajs ir katalikaj atei po wieną pas Spraunika, saka: ponali esmi wagis, kietu par tąn jomarką pelnities, ko noriesi uż dalejdimą? Tas pagał wagies guwuma rejkałau triju ar kieturiu deszimtu rublu. Suligus ir piningus użmokiejus spraunikas użrasza jo wardą su pawardę ir iszlejd.

Tejp pasitajsi wagis, tend i spustis żmoniu, isztrauk isz kiszeniu: piningus, ziegorelus o kartajs ir skiepetus motriszkosiems numausta. Wiena karta Szydławoj wagij rąnką i tusztę kiszenę ikiszus; ponas pajutęs capt nutwiere uż rąnką ir tare „ar tau negieda pisztielau swetimas kiszenes parkratinieti? Wagis atsakie: priszingaj tamstaj gieda, kad nesziodamas tusztes kiszenes gieru żmoniu sumenes użwedi.“

Jej kas toki wagi sugawes atwed pas tąn pati Spraunika, szis ided i dibkas; bet atwedusem paejus, wieł iszlejd. Priszingaj wagis neużsirasziusius ne węn apkaldęn, bet dar iszsiunt i pawietes turmą.

Tus wisus dalikus dabojęnt, rejkietu pasakiti, jogiej katalikams neprider żidu ilejsti i sawa namus, nejgi i anu ejti. Rejkietu kad musu żmones tu walkaczinu ąmżinaj neapwezietu. Wienok nej asz to pasakiti nej katalikai tejp gał dariti.

O taj diełko?

Dielto: jog Kristus Wieszpats lijpe mums artimą sawa mileti kajp pats sawi, dariti gieraj pagalaus neprietelems ir melsties uż aptarąntius ir parsakiojęntius mamis.

Diełkogi cze tus dalikus raszaj, gał kas pakłausti? Atsakau: 1. diełto kad niekumet żidams su wisu neisztikietumet. 2. Kad su anajs nebrotautumeties. 3. Kad neduotumeties apgaudinieti. 4. Kad slepamu dajktu jams nepasakotumet. 5. Kad żinotumet żidus niekumet jums gieraj nelinkąnt. 6. Kad suprastumet jog żidas pradedąns żmogu tarsi mileti ir czestawoti; tajsos ji apgauti. 7. Kad żiduj raginąnt ir sakąnt gierk oriełką; nekłausik kunegu, netikietumet. 8. Kad parmanitumet patoł żidą katalikuj esąnt lipszniu; pakoł gał nu jo pelniti.

Lig pradios dewinioliktoje ąmżiaus nebuwa musa żiamiej iszkalos mokąntes jaunumenę giditi. Pirmą kartą metusi 1803 istejgie tąn Ciecorius Aleksęndra I. Wilnuo. Iszkala ta buwa didej giera nes iszlejda daug daktaru garsingu kurie ir lig sziolej tebnesz pagalbą sergąntems żmoniems.

Kajp galeje apsiejti lig to łajka be giditoju?

Rejk żinoti jog niekokie paszaukima niera tejp daug żmoniu kajp daktaru: nes kożnas pamates ligoni, stejgas jam kąn norint patarti; tejp iszejn jog wisi żmones ira daktarajs. Wiena karta wajkas ipiowies pirszteli, motina noriedama kad użgitu, patepe tauku ąnt łakatele ir aptwiere, Neużiłga pati motina pradieje dąntiu dejuoti, wajkas tare, matuszeli rejk su taukajs apriszti, nebgiełs. Szitaj ir mażukas daktaru. Todieł ir musu pusiej tikru giditoju

nejsąnt, gide kits kita, gide kurs juoba ąnt to parsimane.

Tankiausej tuokart buwa giditojejs wokitej; kurie kartajs ir nesugibiedamis giditi atkielawi isz Prusu i musu krasztą, pasisakie esąntis daktarajs ir gide. Kajp isigawom daktaru Wilnuo moksłus pabęngusius, wokitej maż beturiedamis duonas, wieni prasikrauste, kiti iszmire. Ju wietą użjeme musijej, bet tiktaj diet ponu, nes szejpjau żmones lig pat sziolej jams neisztik, susirgi ju newadęn o wadinąntęms saka jau tas ligonis mirs; nes apsikrowe su daktarajs.“

Kasgi szejpjau żmones nugis gida?

Sodiszkiej żmones lig sziolej tebsitur sena paprote, nes tie niekokie nors gieriause nauje dajkta, nenor priimti. Gida jus bobales, iwajri żmones ir kunegaj.

Ar gieraj gida?

Koks ju mokslas, toks ir gidimas.

Ar dide rejk moksla kad kas galetu tapti gieru daktaru? Moksłas gidima rejkałau nemaża sukima gałwos. Wejkiaus gal jaunikajtis i kunegus istoti nekajp daktaru tapti. Wajkiukas kietąns daktaru buti, tur parejti iszkatas didesnioses, (gimnazią) lig parejnus tur sutrukti asztuonerius o kartajs ir daugiaus metu. Paskiaus tur ważiuoti i dar auksztesnes iszkałas (uniwersytet) kurios szęndien ira Dorpati, Peterzburgi, Moskuwo ir t. t.. tęn wieł tur mokities par isztisus pięnkierius metus. Tuokart tiktaj iszejn i daktarus kajp węn rejkięnt. Todieł żmoniu giditojej niekumet daktaristes ne mokię, neżinąntis sudieima kuna żmogaus, nepażistąntis nej ligu nej żolu; niekumet negał buti gierajs daktarajs.

Jej nieks negał buti gieru kalwiu, dajlidi ir siuwieju kurs tu amatu nemokies; kajp gał iszsirasti gieras giditojas be moksła?

Diełkogi netrukst żmoniu dirbąntiu nesawa darbą?

Jaugi ne sawa: tejsingaj priżodis saka, akłu budamas, kitęms kiele neparodisi. Ne kibk to dirbti, ko butinaj nemoki. Priwesiu cze nekurius atsitikimus rodąntius ko rejkałau taramijej daktaraj.

1. Nepar senej atwika isz Prusu bernas Małk be moters ir pirka sau trobalę Kąntaucziu parakwijoj miszki. Neturiedamas kuo misti iszsimane arklus giditi. Bet kad tas amatas maż te dare pełna, riżos giditi żmones. Beregięnt pradieje neiszmintingi jeszkoti pri jo pagałbas. Isz parakwiju: Rijtawa, Płungies, Płatelu ir Alsiediu traukie pri jo użwis motrizkas. Ejdamas neszies netusztius riszelus ir piningus. Szis pamates użwis jauną mergielę tare „tamstas tujaus iszgiditi negalu, rejk idant pas mani patruktumi nedielę ar dwi.“ Szi ir palika, nieka nenugąnstaudama. Kajp is tęn gide, neżinau. Girdiejau tiktaj susizgribuses motinas, neblejdąnt dukteru sawa pri to daktara.

2. Metusi 1818 Kalwarijoj wienas nebjuanas studentas susirga akimis, paraudonawa tos it trusze. Tikra giditojaus nejsąnt nueje pas wienos bobales melsti pagałbas. Szi uż auksiną ir dawe żoles. O kąn? butelką oriełkas pritajsitos su imbierajs, ir lijpe plauti akis gan tąnkiej. Nełajmingas studęntas iszpłowe, butinaj apjeka ir iszważiawa namon akłus.

3. Kitoj wietoj atważiawes pas wieną bajorą radau ponę akimis sergąntę. Guodies warkszi mąn ir sakies woz taką sau bematąnti. Klausiau diełko negidos? Atsakie: jau buwau cze pri wienos daktarkas kuri dawe mąn żoles. Tariau: parodik mąn tas. Atnesze butelką oriełkas kurios puse buwa pripilta sutrintu pipiru. Pamates tariau, ar iszprota iszejej, butinaj apjeksi, beregięnt iszlijau oriełką, dawiau piningu ir lijpiau ważioti i Wilkius pas Pona Juzupawiczes. Nuważiawa jeme żoles ir lig sziolej tebmata.

Patis nekarta matiet kokie ira burna girtuklu: wisumet raudona it nudirta, aptekusi su baltomis plejkatomis ir su raudonaj mielinajs puszkajs. Tie wieni użsimelż pratrukst; kiti iszdigst. Nosis iszsipletusi it walterna, apaugusi su gumbajs it berżus ruoplis; kartajs błakstienaj ju ira plati it su raudonajs kaspinajs apsiuti kajp tetirwina. O dielko taj? Diełto jog oriełka su romu iszlejd sawa gara, kurs wisumet iszsikałdamas par wejdą, tąn gadęn. Rasi taj matiet jog kletiu pagalaus kuriosi iłgaj oriełka łajkos, netikt widuo bet ir iszwirszaus sijnas pajuoduo. Kogi tad norieti kad tas nelajmingas gierimas żmogaus nepażęnklintu? Kajpgi tad prota turis żmogus gał giditi akis su oriełku, kad tas par ąnkriti jau karsztas, juoba dar użdeg?

4. Gruzdiu parakwijoj wienas wajkiukas ligi dali akimis susirgies eje pas żmogu żoliniejęnti. Tas gieraj paczestawotas patare kad gulti ejdamas apdrieptu sawa akis su minksztajs molejs ir użmigtu. Dar pridure jog lig rita molej dżiudamis isztrauks wisa karszti isz akiu ir busi swejkas. Szis namon sugriżes tejp ir padare, bet molems szelęn krimtąnt gan ąnksztaj aprisza su łakatu ir użmiga. Rita meta płowe nełajmingas akis sawa, bet nieka nebmate; nes iłgaj prispautas akis pagieda. Nebuwa apwilktas, bet wajkiukas nieka nebregieje ir mire akłu. Prispaudimas akiu łabaj wisumet iszkadij.

5. Rozalina parakwijoj giele wienaj mergielej dąntis. Nebiszkięntiedama eje pas bobalę gidąntę. Ta uż dwi griwini dawe sudżiowintą żijwę medele wadinama żałta łunkis, ir lijpe padieti ąnt skaudąnte dąnties. Padiejus beregięnt dąntis użsługa. Mergiele isz jo priżasties nakti nemiegojusi, gawa atlidą ir użmiga. Pakirdusi dieł jautima nebjaute skausma, bet atrada burną iszplikuse, o po kieletas dienu wisu wisi dąntis iszbira. Jaunaj negrażu buwa su smaginejs szwijsti ir walgiti, wienok juokuodama nekarta sakie, et żmones dejuo duotiemis, o man niekumet tie nebgieł; nes nebturiu niewiena. Wisus węnkart iszgidiau.

6. Warniusi 1854 m. susirga wiena neturtinga poni klinu, turieje widuriusi didi karszti su piuti. Żmoniu daktaras patare duoti sergąntej dwetą szmotelu kumpara. Sziprarije ir nutiła. Isimete gangrena; pradieje gadinti grobus. Wede paskiaus ir tikrą daktarą, bet ir tas nieka nebgaleje padariti. Poni numire.

7. Tweru parakwijoj isimete żmoguj skaudulis i gierkli. Boba patare paprastas toj ligoj żoles szunies mieszla. Lijpe wirinti, sriubą gierti o iszwirszaus su tuo patiu twerti. Wistaj padare, tecziaus skaudulis nusmaugie ligoni.

8. Papilej buwa kunegas beprotis kurs tecziaus gide żmones. Bobales isz parakwijes nesze jam uż taj: werszelus, parszelus, gajdelus, warszkies ir t. t. Wiena karta atejusi motriszkie melde żolu sunuj sawa drugiu sergąntem, szis iejes i kamarą primiża butełką dawe ir lijpe sergąntem gierti. Taj iszejus ponas tuokart pasitikies tare, gieradieje ko biauriois, kas taj par żoles tawa? Szis atsakie: et kąn cze szneki żmoniems maczis. Wajkiukas raukidamos iszgiere, bet drugis nepamete. Kas tu wargdieniu neapgaudinie!

9. Każikumet ateje żalnierej i Papili wiresnelis guodies neigalis ir parszales: wienas pusponis juokdamos tare, ira cze pri musu garsingas daktaras kunegas, is tamstaj duos żoles. Taj pasakies iszważiawa. O wiresnelis itikiejes melde żolu nu kunega. Szis suwirina arklu mieszłą, orisunkie dwi butelkie ir isakie gierti. Wiresnelis giere bet pagałbas nedatire. Paskiaus każikas pranesze kas taj ira par giditos ir su kuo gida. Wiresnelis spiaude, kiejkie; bet atwęmpti zolu nebgaleje.

10. Jonas Łaukuwos parakwijes ukinikas, par slinki użauginos iłgus nagus it wiłkas. Każikumet apej rąnBtus bebruzdamas użplesze sau naga, pejle asztre nebuwa; todieł ikąndęs su dantimis iszłupa szmotali naga su mejsu. Pradieje prisztas milszties, szis to newejziedamas neaptwieries, ieje żiames szmotelej i roną. Suputa pirsztas ir wisa rąnka — atsirada bajsi gila; nes isimete łąnduonis. Nieka dirbti nebgaledamas eje pas bobales, tos twarste, bet nieka nemaczije. Mażne atsieje pirsztą atpiauti, woz tikrus daktaras bepagielbieje.

Todiel żmones żinokiet wisumet rejkięnt nagus piaustiti su asztriu pejlu ir to saugoties kad neużpleszti paszale. O użpleszus prider dajlej su pejlu atpiauti. Palijpaj isimetus rejkięnt tujaus su taukajs aptepti ir su łakatelu apriszti kad purwas i panagię sergąntę nepaklutu. Tejp daridamis niekumet łąnduonies neturieset. Jug ponaj nie żinti tos ligos nepażįst. O diełko? Diełto kad płaun rąnkas ir mok su nagajs apsiejti.

11. Pikiele parakwijoj giwen żmogus wardu Petrus. Jo wajkuj Prąncej kielosi wietosi isimete ugnis lekąntioi. Bobales gide bet nepasikłoje iszgiditi. Każikas patare kad parweżtumes kurszinikię sugiebąntę warduoti, Petrus ir parweże. Boba wadioje su pirsztu apej storą nijżą ir każiką kursziszkaj sznibzdieje. Paskiaus jemusi titnagą su skiłtuwu skile ugni tejp kad kibirksztis kristu ąnt płiku szłapiu nijżu. Terlojes bet nieka nemaczije. Ukinikas uż żigi ir gidimą turieje kurszinikiej rublu żmokieti. Pawasariuj atejus wajkas pradieje płaukities, gieraj nusipłowi ir iszgajsza nijżaj.

12. Kroupiu parakwijoj niera upes. Żmones netur kami płaukities. Pirtiu ligi dali netur; todieł daug ira żmoniu ir wajku nijżiuotu. Wiena motina noriedama sawa sunu giditi kłause bobales. Ta patare kad pirkusi giwoje sidabra sutrinti swiesti, iszteptu wajką ir gieraj iszszilditu. Szi pakłausiusi pirka apstej giwoje sidabra. Nuwedusi i sziłtą ubładę wisą isztepe ir iłąndina i sziłtą duonkiepi. Wajkas iszkajta kiek tinkamas, bet iszlindes wisus drebieje ir nedielę bepatekies mire. Todieł żinokiet didej paoju esąnt gidities su giwuoju sidabru, nes tas lend i kautus ir dara paskiaus bajsi skausma, kurio nie daktaraj nebgał nustebiti. Żmones upiu neturiedamas, butinaj tu turieti pirtis; tosi tąnkiej perdamos negaus nijżu.

13. Žagares parakwijoj wienos kampinikies wajkas pri swetima bąndą ganidamas, apteka pirmu szejpjau nijżajs. Paskiaus isimete piktszaszej ir apsiaute wisą jo galwą. Ziemos łajki wajkuj namon parejus, motina norieje giditi, bet nesumane kajp; todieł jeszkoje bobas szaszua gidąntes ir żadieje użmokieti anaj dwi ditki. Boba jemusi i sawa nagą wajką apdieje jo gałwą su żmogaus mieszłu, biauriojes, pridwokina wisus namus o szaszu neiżgide. Atejes i protą wajkiukas, kajp pradieje tąnkiej płaukities ir gałwą mazgoti, szaszaj rots pragajsza, bet gałwa palika it kulnis be kokie płauka.

Motinas! ar matiet kumet su piktszaszejs ponajti? Użtikra ne — O diełko? nes ponaj nie żinoti neżina tos ligos. Kuo iszsaugo pones wajkus sawa nu tos nełajmes? Szitaj tuo jog tąnkiej trenk wajku gałwas ir płaun ju wisą kuną. Oj moteris żmoniu priderietu jums kajli iszperti. Turiedamas wajkus mokiekiet jus auginti. Argi taj ne slinkis jusu jog wajku gałwu niekumet ne szukuojet, niekumet nepłaunat? Nejaugi jums sunku bęn subatomis pakajtinti undeni ir gałwas isztrinkti? O kad taj daritumet wajkaj jusu niekumet gieltonuju piktszasziu negautu.

14. Użpernaj Triszkiu girioj buris żmoniu kirta rąnstus. Wienas berniukas skubiaus uż kitus pakirtes, nulejda medi, kurs wirsdamas pribłoszkie wajkiuka netole kirtusi ir pałauże jam koję. Parweżus namon, bobales twarste stajbi su głuosniu szakomis ir su kauła żolemis. Jaunikajtis guleje par pusę metu koje sugije, bet ąmżinaj palika raj szus. Ko cze truka iszgidimuj? Truka tikra daktara, kurs butu stajbi aptapnojes, kaułus suriedes, koję atitraukies ir suriszes.

15. Żmoniu moteris ar negan mil wajkus sawa ar neżina kajp su jejs apsiejti, ir diełto daugibę ju nełajku iszmaręn. Paprastaj wajkams par kiaura żiema neduod awalines nej sziłta drabuże. Kajpo wajkaj negaledamis grinczioj iszturieti iszbieg łaukon i sniega basi, griszt bajsej iszali. Woz saulej ispindus, beregięnt susto ąnt pamatu wajkaj, namu szunelis ir parszelej; wisi sziłdos ir wirp. Rudenies ar żiemos łajki, motinas pates su kajlinejs apsiwiłkuses, atnesz i bażnicżę wajkus basus do marszkinelu. Siausta rots su skiepetu; bet tas ju neapsziłda. Iszali wajkaj gaun użżąndiu. Motina tujaus saka: wajkas sprąnda nutruka, rejk neszti pri sprąndinikies. Nuneszus bobale grajba po gierkłas wajka, każiko jeszka ir sakos patajsiusi zprąndą. Ar taj nejuokaj? Kad wajkas nunirtu sprandą, akiesmirksniej numirtu, ne sprąndas taj ira bet użząndes iszkuriu tąnkiej prisimet kruopas łabaj wajkams paojus. To wisa nebut, kad motinas kas rita wajkus apautu, priderąntej apdaritu ir kajp rejkięnt priwejzietu.

Cze jau matot jog nemokiti giditojej biauriojes tikt dieł sawa pełna, jog ligoniems daugiaus iszkadas nekajp giera padara ir jog ira tikrajs żmoniu apgaudinietojejs. Todieł kam norint namusi jusu susirgus, turet beregięnt ejti pri tikra daktara ir nu to kłausties pagałbas, nes ira wiraj mokiti ir ąnt to tiktaj pasiszwęnti.

Bet jus sakot daktaraj jem piningus uż łakszteli popieriaus. Tejsibe jog jem użmokiesni uż paraszitas żoles, nejgi gał neimti, nes neimdamis neturietu su kuo misti, jug taj ju żąmbis. Daktaraj tie ira iszmintingi nu plikiu maż arba nieka nejem. Wieł sakot aptiekoj ipatej rejk mokieti. Ant to atsakau: aptieka ira taj kromas żolu. Aptiekorius krominikas żolis parduodąns. Is pats tas perk, pats isz ju mint; argi gal duoti wisęms wełtuo? Aptiekorius żinodamas wardus żolu, neżina kam tos suder, kokiosi ligosi, kokies rejk gierti; todiel negał tu duoti be isakima daktara.

Wieną żmoniu idą noriu cze paroditi. Kartajs żmogus par dwejus, trejus ir kietwerius metus tajsos sirgti. Ejn kajp nu aukszta kaina i gilę pakalnę. Wien truputi neigal, wien wajpos pakolej liga isztiesu nesujem ir nepagułda i łową. Ligi dali gin lęngwaj ne stajgu, pobiszki atgaun stiprumą ir iszgin. Jug ir giloj duoboj budamas negal wienu żinksniu ilipti i kalną. O jus noret kad żoles daktara wienoj wałąndoj pastatitu jumis ąnt koju. Iszgierusis wieną ąntrą szauksztą żolu sakot, nieka nemaczij ar budelis begiers jes daugiesne. Todieł nedarikiet tejp, bukiet kąntrejs nejgi stebiekieties kad żoles nespierej te pakieł jusu isz łowas.

Ne wienam rodos łajmę auksztaj stowęnt, noręntem łajmingu tapti, rejkięnt buti ponu arba auksztu kokiuo wirsziniku; tuotarpu dajktaj kurius cze kietu papasakoti parodis gan esąnt łajmes ir sodosi.

Erdzwilka parakwijoj Paupiu sodoj giwena ukinikas wardu Adomas, kurs naszlu tapes wiena turieje sunu Juzę ir augina ji diewobajmingaj. Tąn prakutusi lejda dwi żijmi i Erdzwiłką raszta mokities, paskiaus tare: „gana bus tau sunau mana mokities, parejej kiauraj Lemęntoriu ir kningas, gali guwej parskajtiti

misziu małdas, litanies padorej iszristi, o ko berejk. Matom patis jog żmoniu wajkaj juoba pramokiti; nebipaslenk darba dirbti, praded pusties, sawa giminies giedieties ir iszejn i wiejus. Retaj kurs kunegielu tapes palijkt gieru żmogumi. Bet asz tawi wiena teturiedamas, negalu riediti i gieradiejus ir kietu pri tawęs karszti.“ Sunus iszklauses tos kałbos tiewele atsilijpe „gieraj tieweli kąn nori ir kajp nori darik su manęm, neprisztarausiu tamstas pariedimuj, nes Erdzwiłka klebonas nekarta mums priwadiodamas sakie, jej giejdat buti ąnt żiames lajmingajs ir iłgaj patekti, głobki gimditojus jusu. Zodej tie gilij ismega i szirdi mana ir kietu jus użlajkiti lig ąmżiaus gała.“ Alsakie tiewas tejsibe sunali, kad mani lęnksi, miles tawi Wieszpats Diewas ir lenks tawi wajkaj tawa, mataus ne wełtuo tawi lejdes i Erdzwiłka.

Juzukas namie budamas wisusi dalikusi słaugie tiewą sawa, nekarta jam sakie: tieweli pasenteriejej, prisibiegojej par ąmżeli, neisipiłk, rita meta ilsiek kiek tinkamas, asz esini jaunas galu ąnkstie kielti ir tieweli żigius użejti; tikt isz wakara papasakok kąn nori kad pirmu nudirbtumem. Tiewas tejp ir dare: pariedes atęntios dienos darbus, miegoje kiek szirdis wadina, o Juzukas jo wietoj su szejminu dirba. Nors Adomas tejp par Juzuka slaugomas łajmingiesniu buwa senatwiej sawa nekajp jaunistiej, tecziaus użkludes jau septines deszimtis aszmus metus, kas karts juoba silpnin ejti pradieje. Kas wakara sziłtami łajki rożąnczią kalbiedamas wajksztinieje, pamates saule lejdąntes, atmine jau artie esąnt wakarą giwenima sawa o kartajs ir apsiwerkie. Iszwides każikumet Juzukas beaszarojęnti kłause, tieweli ko werki? Szis żwilkteriejes i dąngu atsakie ar żinaj kąn sunali kajp tikt pamatau saulelę lejdąntes, priminu gałą ąmżiaus sawa ir wejzu i dąndu kad ten gautio wietą. Tare Juzukas: tieweli ne stebiekies i saulełidi, bet i sauleteki. Szis atsakie: jaunęms taj rejk daboti ritmeti nes ju dienas prasided ne senęms kuriu bęngas. Tare Juzukas: neisipiłk tieweli dar iłgaj pateksi dieł patiekas mana. Szis atsakie: netark sunali nenoręnt mani mirti, priszingaj pats mełdu kad Wieszpats dalejstu jau mąn atilsieti. Darbawaus par kiaurą ąmżi, nieka neużdirbau, kriwidas niekam nepadariau, oriełkas negieriau; todieł turiu wilti gierą Diewali manęs neprakiejksęnt. Tas sznekiesis Adoma buwa prajautimu: nusimane warkszus nebiłgaj bepateksis todieł tąnkiej apej mirimą biłoje. Kajpogi rudinop Spalu mienesiej ir isirga. Gieras Juzukas tiewele nekłausęns parbogina isz Rasejniu ponu giditoi, tas parwejziejes ir iszkłausiniejes ligonis, dieł dawima dawe żoles, bet iszważiuodamas szejp pasakie sunuj, kad tiewalis but jaunas galetio pagielbieti, bet dabar juoba ira karszatis ne kajp liga, daktaraj jo nebiszgidis. Linkietio kajp katalikas kad su SS. Sakramęntajs ji apwejzietumet. Taj pasakis iszważiawa.

Juzukuj sweti iszlejdus tare Adomas, acziu tau sunali uż giditoi kuna, bet asz juoba norietio duszes daktara kunegiele. Atsakie sunus: gieraj gieraj tieweli asz tujaus parwedinsiu tuotarpu gierk paliktas żoles. Neżinau tiktaj ar ważiuos kunegielis, nes bajsi audra su szłapdrabu pakiła. Tiewas atsakie: kąnszneki sunali, musu kunegaj nors patis nuskięnstu wienok pri ligonis ważiuotu, ne wejz anie audras nej nakties, kumet pakwijsi tumet beregięnt ważiuo. Taj pasakies iszgiere żoles ir użsnuda. Pakirdes po wałąndos tare „ar jau iszausza“? Namiszkiej atsakie nej tiewaj dar nesutema. Tare ligonis: ar iszsiuntiet i Erdzwiłka, kunegiele parwesti? Szij atsakie jau nebtole ira jau atważiuo.

Sunus waszka żwakię użdegies sutika kleboną pri duru ir kłaupies, o wisi pragida teguł bus pagarbintas Szwęncziausi Sakramęntas. Klebonas iejes padare kąn rejkięnt, spawiedoje seneli gan iłgaj ir dawe Swęncziausi Sakramentą su paskutiniu patepimu. Dar kuneguj tebesąnt Adomas pawadines sunu sawa tare: Juzele szitaj gird kunegielis ir wisi namiszkiej padarik taj ko asz noriu. Susieduj Jonuj użmokiek pęnkies berlinkas, nes rodos jog esmi kałtas. Ąntram susieduj Petruj użmokiek deszimti berlinku, nes mana arklej nakti iszoki iżbrajde jo jawus. Zina is apej taj, bet lig sziolej nieka ne saka, tecziaus asz nenoriu jo kriwidas. Kritu skołu neturiu; jej kas mąn mirus szauktumes netikiek. Mana kuna pałajdos klebonelis su misziomis ir egzekwijomis parakwijes kapusi. Gieda mums wajkalej musu kapaj neaptwerti, atmink Juzele kad su sawa lęntomis ir sawa darbu użtwertumi du strajpsniu. — Kitus kiti parakwijonis użtwers. Niekókios iszkilmes par łajdotuwes nedarik, oriełkas nie pusgarczes budinej nepirk, gieri susiedaj mana, pagiedos ir betos. Ubagus wienok iszmaldink ir swetius mani łajdojusius pawajszink. Zinaj pats kuneguj Ulinskiuj Erdzwiłki esąnt sudegus musu bażniczę, szios dienos gieradiejas żad statiti nauję, duok tam rejkałuj trisdeszimtis rublu o dirbąnt lejsk wajkiukus i tałką. Wieszpatem padedąnt ne nupliksi, rasi mana piningu daugiaus nekajp cze pariediau. — Wisą sawa butą su turtelu tau palijktu. — Kita dastamęnta neraszidinu ir tikiu Juzelę wis taj użłajkisęnt: Juzukas werkdamas ateje artie pabucziawa tiewele rąnką ir tare, kąn tikt isakiej tieweli wistaj iszpildisiu.

Kleboną iszlejdes Adomas, truputi użsikanda bet gierin neje. Kieletą dienu parmites pawadina pri łowas sunu sawa, lijpe kłaupties, padieje ąnt jo gałwos rąnką ir sakie „Pałajminimas Szwęncziauses Trajces: Tiewa, Sunaus ir Dwases Szwęntos łaj nużęng ąnt tawęs ir niekumet neaplejd. Teguł tawi Wieszpats iłgaj pasaulej użłajka, tegul aug dajlej wajkaj tawa kuriu dewinetą turiesi, teguł der tawa jawaj, żeł piewas, winst giwolej. Teguł tawi apgien gieriausis Diewas nu wisokiu ligu ir pripuolu; tegul szimpteriopaj użmok uż tąn mejlę kurę wisumet mąn rodej.

Szełpk kiek iszgaledamas neturtingus, niewiena i namus tawa atejuse ubaga nebark; nes jej atgręszi nu jo akis tawa, atgręż nu tawęs wejdą sawa Sutwertojas. Turi jau dwideszimti metu ąmżiaus, mąn mirus wesk moteri. Neimk patios nekatalikies nej bajorajtes; nes tokię wedes neturiesi atilsi namusi tawa. Darbinikams ałgos nesuk, buk tejsingu, piningu nej nu kitu żicziok nej kitims dalik, i turgus be tikra rejkała ne ważiuok, nuważiawes su rejkału iłgaj netruk, oriełkas nej wina nieragauti neragauk kajp darej lig sziolej, sergiekies palejstuwistes. Tarnauk su wisu szirdi Wieszpatem tawa pagał wieros kataliku ligi gała ąmżiaus tawa. Tejp daridamas busi tikraj łajmingu.“

Juzukas tu parsergieimu kłausidamas werkie, bucziawa rąnkas tiewele ir sakie, wis taj kiek Wieszpats padies użłajkisiu. Senolis matidamas ji werkąnt tare „ko werki sunau mana, kas meta ejdamis i Szydławos atpuskus newerkiem; dabar mąn ejnąnt i ąmżinus atpuskus dąngu kogi turietumem werkti?

Paskutinej wałąndaj prisartinus Adomas pajeme Diewa muką bucziawa ronas Wieszpaties ir pradieje mirti. Wiena mergiele sąmdita idawie ligonie degąntę gramiczę ir bałsu kalbieje Jezus, Maria Juzupaj S. Juzukas wergdamas to negaleje dariti.

Seneluj dalej ir lęngwaj mirus, wisa szejmina apsiwerkie: sunus nusiuntina i Erdzwiłką pazwanus ir dirbina grabą isz dajlu ligiu łęntu. Żmones susiei i budinę giedoje par kiaurą nakti, naujes gaspadorius jus pawajszina ir pagirde su namu darba alu, bet oriełkas nieroditi neparode. Łajdotuwiu rita nuweże kuną giedodamis: i Erdzwiłka bażniczę susirinka bajme żmoniu it szwęntą dieną: nes wisa parakwije Adomą pażina ir uż dorą wirą skajte.

Klebonas su kamęndoriu egzekwijes atgiedojusiu ir miszes atlajkusiu nulejda i kapus kuną Adoma. Cze Klebonas szejp prabiła „Matot patis katalikaj! ąmżinatilsi susiedas jusu nebuwa nej ponu, nej wajtu, nej wirsziniku; tecziaus ji giwą wisi milejot, miruse gajleties ir palidiejot lig tos atilse ir liguma wietos. Dielko taj: Dielto jog Adomas buwa tejsingas, błajwus ir Wieszpati Diewą milis. Tikiu ir jumis noręnt kad kiti lenktu, miletu ir uż gierus skajtitu. Wejkiej to galet destoti. O kajp? Szitaj elgdamos tejp kajp elgies ąmżinatilsi numirielis. Nebgierkiet, niekam nieka nesusukiet, nebukiet nedorajs, namusi wajdu nekielkiet, ubagus meldinkiet ne palejstuwaukiet ir busti gierajs. Miles jumis Wieszpats Diewas, milesiu asz klebonas kajpo gieras aweles sawa, lęnks ir susiedaj. Jej tejp swejki bebudamis dariste, numirus toks pat burelis su aszaromis paguldis jumis toj szwęntoj wietoj. O dabar uż duszę Adoma ir wisu cze pałajdotu sukalbiekiem poterus.

Tieweli palajdojes Juzukas, użmokieje kunegams ir wisęms kuręms użmokieti ąmżinatilsi Adomas isakie. Wienas palikies rejkaława gaspadines ir kietina westi moteri. Użwis motinas dukteris kuręntes norieje kad niekuo nepapejkamas, jaunas ir turtingas Juzapas, butu ju żęntu. Wiena susiede negaledama sułaukti jo zaletu pati nusiunte pas Juzupą żmogu kad pirsztu jos dukteri. Tas atejes tare „tamstaj stajgu rejk gaspadines, netęnskies, imk tinkamąie mergielę, jej nori asz pirsziu Barborą Jurgie dukteri. Szis atsakie „mataj tamsta patę westi didesniu ira dajktu nekajp karwę pirkti, rejk gieraj tąn pażinti kuri kiet buti draugi wisa giwenima. Tam woz iszejus ilinda kitas ir tare Juzupaj, wesk dukteri Trumpika Onelę, ję wedes giwensi nes ira darbinikie ir piłna mergiele. Szis atsakie: nepażįstu jos rasi kumet pamatisiu. Neużiłga każikuo diejęns nueje pas Trumpika ir pamate tąn Onelę kałtunuotą ir biaurę it septini griekaj didieje. Tecziaus neka nepasakies namon spudina. Nedieles dienaj atejus pakwiete Juzupą i suejgą Ignacius nepażistamas tolemoj Paskiniu sodoj giwenus. Nuważiawes atrada jo dukteri trumpą drugtą ir biaurej żlibą. — Tos ligi dali niekalbinti nekalbina. Namon ważiuojęnt wienas susiedas pradieje pirszti jam Elzę Prąnciszkaus dukteri isz Kubiłu sodos. Szis kłause kokie ira? Pirszlis atsakie giera mergiele ira ję wedis busi łajmingu, berejkała apskielbe aną żmones uż slinką ir niekam nederąntę. Tare Juzupas: bet asz girdiejau esąnt Elzelę mażos omenas nemokąnt skajtiti woz poterus iszritąnt. Atsakie pirszlis, bus giera żmones tikt ję iszdieje, tejp ira leti jog ir par ausi gawusi nieraukti nesusirauk. Tecziaus Juzupas ir tu nemiega.

Iłgajniu pats pradieje ląnkiti ukinika Tadeusza, kurs turieje swejką ir grażę dukteri wardu Jonkię. Iszsigirdusis apej taj żmones apkiele abudu su kałbomis, pasakie Juzupą esąnt slinkiu, giebąnt iłgaj miegoti, nemokąnt butu walditi kartajs igierąnt ir t. t. Jonkię wadina pluszki, nedoru, įpratusi daug talawoti ir t. t. Juzupas żinodamas kożnam żmoguj rejkięnt ejti par leżuwiu riksztes i kitą stoną, nepika uż tas apkałbas bet juokies.

Pradieje tajsities parietka, Jonkie pagał Zemajtiu paprote iszsiunte i Paupiu sodą ukwajzdius — Pirszlis su tajs sugriżes primaława piłnas kiertes. Pasakie Juzupa trobas esąnt dwaru su stiegielems kłotu, turęnt dwi skrini piningu, mijgosi rades du szimtu puru jawu, bąndos asztuones deszimtis, arklu szeszioliką ir t. t. Iszejus Erdzwiłka bażniczioj trims usakams Juzupas su Jonki jeme slubą: tiewalis jaunoses pakiele parietką tecziaus be oriełkas — pasekiejej nulejda Jonkię i Paupiu sodą — oze atrada ne dwara, bet żmogaus giwenimą, norieje pirszli pakarti, bet tam isz nagu iszslidus pakore sziaudu kuli.

Juzupas tikru ukiniku tapes, buwa pawejksłu wisęms sodiszkiems: kas rita gan ąnkstie kieles pażadina szejminelę sawa, kurę it sawa wajkus mileje, kiełusej tujaus lijpe poterus sukalbieti ir niekumet tejp neskatina kad negaletu truputeli pasimelsti. Kożnos subatos wakara parokawa kurs szejministis tur ejti i bażniczę, kurs palikti dieł sargibas namu. Wiena szwęnta diena nąmie buwusijej, ąntraj atejus, turieje kielauti i bażniczę. Idant jo namusi neatsitiktu papiktinimu, jauna su jaunu niekumet namie nepalikdawa.

Numanidamas piemienis wienus krumusi paliktus kartajs ir kąn piktą darąnt, patare kad wisa soda pasąmditu augusi kierdiu kurs ne węn galwijus ganitu bet ir suwalditu wajkus. Paklause jo sodiszkiej ir nusąmde. Kad wajkaj par kiaurą metą ganidamis, patis i giwolus nepawirstu; isakie kierdziuj idant kas szwęnta rita isz dajkta bęn wieną wajką lejstu i bażniczę. Szis ir łajdzie pakarcziou.

Pats su sawa moteri Jonki kas mienesie je spawiednes. Priwejzieje tejpogi kad szejmina tąnkiej spawiedotumes. Pamates jauną szejminą tarp sawęs brotaujęntes, tujaus parspieje, nekłausąnt pranesze klebonuj. Nelejda siesti pri walgie be poteru, po walgie tejpogi wisi turieje kalbieti. Rudinies ir żiemos łajki, wakarajs mergielems werpąnt Jonkie tejpogi werpdama giedoje o paskuo jos ir wisa szejmina. Apkiriejus be giedant Juzupas skajte wisęms girdąnt Ziwatą Wieszpaties Jezaus, Ziwatus Szwęntuju, pradę ir kitas kningieles kuriu daug turieje. Rita meta sukilus wieł Jonkie su szejminu giedoje. — Szwintąnt paprastaj wisi pragida sakidamis „Swejka auszras zwajzdie szwiesi.

Juzupas niekumet nebaros su moteri, pamates ję pikti metąntes lipsznaj prabila ir beregięnt ję nutilde. Jonkie tejpogi pamatiusi wirą apmaudingą tileje kajp żuwis prudi, niekumet jam atkaklej nie żode neatsakie. Tejp abęm pusęm noręnt wienibiej buti, niekumet isztiesu nesusibara, niekumet ne ateje ligi kierszta.

Ukinikas tejp gieru budamas dieł patios, mażne toks buwa dieł szejminas: niekumet jos tikraj nebara, bet melde, arba ragina mełzdamas. Pamates każikumet wajkiuką nedajlej bejuokojęnti, pawedi ji szalęn ir tare „Każiukaj tokie darbaj ira grieku, mełdu tawęs nepiktink kitu nejgi noriek użtraukti rustibes Wieszpaties ąnt namelu mana. Asz niekam nesakisiu tiktaj nebdarik to daugiaus. Iszwides patajkaujęnt szejminą sakie, mełdamijej wajkielej pasiskubinkiem, Jonkie mums nie pietu neduos kad maż tenudirbsma. Taj pasakies, pats eje, płuszieje o su juo ir wisa szejmina.

Metu gali użmokieje kożnam algą; nors kurs par metus ir iszkadą kokię padare, bili tiktaj neticziomis: szis uż tąn ałgos netraukie. Ligi dali kurem szejministiuj susirgus, pats ji kasdiena łąnkie, kłausinieje bene nor ko? O nors kieles nedieles butu sirgies, ałgos nie skatika nenutraukie, dar sakie „kuo kałtas szejministis Wieszpats ji su ligu apłąnkie?

Diełto taj sąmdinikaj spaudies i jo namus, priimti uż łajmingus sawi skajte. Wiena karta pakluwi, tarnawa łabaj iłgaj; nes Juzupas neapwezieje parmajnu. Tikt girtuklu, kruczu ir pipką kurinąntiu niekumet nesąmde. Dar giebieje sakiti: girtuklis niekam neder, kruczus apwag, pipkinikas sudegien namus; nenoriu asz tokiu.

Po sluba metams sukakus Jonkie pagimde swejką ir derlingą sunu. — Pati dwetą dienu pagulejusi iszgije ir kieles. Juzupas apkriksztidines ji Erdzwiłka bażniczioj, pakiele kriksztinas. Ne maż sueje swetiu, buwa ko walgiti ko gierti ir kam raginti; bet ariełkas nebuwa. Niewienas tecziaus tos dwokieles negiedawa, tikt żidas didioses Erdzwiłka karczemos rugoje; nes alu su midu Juzupas sawa turiedamas, nu żida niekokie nepirka gierała.

Zinot patis jomarką be cygona, karczemą be żida, parietką bę szokima ir suejgą żmoniu be kunega; esąnt kajp wirałą be druskas. Taj numanidamas Juzupas lig łajku padirba ąnżuoła kriżu, pakwiete i kriksztinas abudu Erdzwiłka kunegu. Pamati atważiuojęntiu wisi swetej iszeje pri wartu sutikti: isz ratu iszsiedus nuwede su żmonistomis i trobą, paswadina użstalej patioj kiertioj, kajpo auksztiausioj wietoj,*) isz wienos ir ąntros puses użsieda, bobutes, tetutes, kumas, diedinas, dieweres, broses, uoszwes ir susiedes Juzupa. Tos uż kita kita ragina kunegielu kad walgitu ir giertu. Tejp bemiledamas iszwajszina iszdirba lig nebnoręnt.

*) Zemajtej pagoniemis tebibudamis tikieje kiertiosi namu diewajtius giwenąnt. Diełto taj ir lig sziolej kiertes skajtos uż auksztą wietą.

Paskiaus kieles kunegaj iszeje oran ir paszwęnte kijmi pastatitą kriżiu, kuremi Juzupas iszskrode metus ir dieną użgimima pirmutine sunaus sawa Juzes. Klebonas Ęndriejauskis, pabęngies szwęntimus szejp prabiła „Gieri susiedaj, milemis parakwijonis kłausikiet. Nu isikurima sawa Erdzwiłki milejau jumis ir milu, bet ajszkiej iszpażistu jog pirm kieletas metu nenoriejau buwoti sąnejgosi jusu. Diełko taj? Diełto jog tosi nekarta atsitika mąn regieti żmones girtus ir girdieti ju nepriderąnti tauziimą. Parspiedamas tokius galejau gauti akibroksztą ir buwau priwerstas su skausmu szirdies tileti. Bet kodiel negalu buwoti szęndien kad wisa parakwije mana błajwi? Matot patis susiejem pas gierą ukiniką Juzupą: argi ne soti esma? ar ne linksmi? ar ne parteki wisako? tecziaus nematom niewiena nej girta, nej pagalaus apgirte o tokiu nejsąnt nier niekokios talawones, niekokiu papiktinimu. Dżiaugas taj regiedama szirdis mana, dżiaugas wiskupas, dżiaugas ir dąngus. Dżiauguos isz judums Juzupaj su Jonki ir meldu Wieszpaties idant judu su naujej użgimusiu sunu łajkitu ipatingoj użdangoj sawa. Dielko taj? Diełto jogiej atlikdamu kriksztinas be oriełkas gieriausi duod kitęms pawejzdą. Sekiet tąn wisi ąmżinaj, o buset ąmżinaj łajmingi. Kąn duok Wieszpatie. Am. Kunegielu lig wakara patrukuses iszważiawa o swetej dar ąntrą dieną pas Juzupa parbuwa.

Atmindamas Juzupas isakimą ąmżinatilsi tiewele sawa, grażi szmotą kapu aptwiere su sawa lęntomis. Kajp dar prisidieje kiti parakwijonis; ne węn aptwierie kapus bet ir wartelus padirba. Metusi 1862 rugpjutes mienesiej, atważiuojęnti isz Wozdzgiriu i Erdzwiłką wiskupeli musu, pas tus kapus su wisu bażniczes iszkilmi prijemiem. Iszsiedes woz pamate kapus aptwertus, prasidżiuga. Jug girdi nu pirmoje buwima miniejes musu kapus nebuwus aptwertus. Paskiaus bażniczioj uż taj mums pasakie acziu o rodidamas sawa gierą szirdi pats su nematitomis ceremoniomis musu kapelus paszwęnte. Su lig tu dienu musu kapaj tape wietu łabaj szwęntu i kurę weż isz wisos parakwijes numirielus ir nebnor lajdoti sodu kapelusi.

I turgus Juzupas idiem rejkięnt te ważiawa. Nuwikies i Rasejnius iłgaj netruka, pirkies arba pardawes kąn rejkięnt niewieluodamos, wisumet blajwas; namon griża. Jonkie su Juzuku ir szejminu jo laukie, parważiuodamas wajkams giebieje parweszti barąnkas medauniką patej. Su tu węnkart kas meta ważiuoje i atpuskus Widukles, par S. Oną i Batakius, rudinop i Szydławą.

Tejp darąntem Wieszpats ipatingaj łajmina, pragiwena juoba nekajp ąmżinatilsi jo tiewas. Isigawa bąndos daugiaus ne dwideszimti, arklus grażius szeszis — Pilnas mijgas jawu pripile kurie wisumet jam wika. Sułaukie daug wajku: kad wienas żmogus pakłause ar daug turi kudikiu? Atsakie: wienas tiera kudikis kuri moters żinda, bet wajku jau ąntrą ejlą apej pecziu warau; nes ira ju dewinetas. Tie wisi swejki dajlej auga. Du sunu lejdu i Rasejnius mokities raszta. Wisuwiresnii tejp augina kad paliktu sawa wietoj ukiniku. Ąntrąi paskire i kunegus bet kas żina ar tas iwiks, nes wajkas dar jaunitelis nieka tami daliki nesaka.

Paprastaj metusi karta atważiuodamas pas Juzupą Tituwienu klosztoriaus awęnwedis, wisumet cze gawa boteri awiną, po purą jawu ir nakwinę sziłtą. Ubagaj tejpogi Juzupa namus oż sawa buwejni skajta — Mażne wisumet tęn gal rasti ubagą: o taj dielto jogiej nie wienas atejes wejkiej neiszejn — Wijsz po kiełetą dienu: Jonkie su mergielems jus aplopa, iszpłaun marszkinius su autajs, neturęntęms duod pati naujus, iszejt warkszaj paprastaj łajmindamis tus namus.

Klebonas noriedamas paauksztinti Juzupą iszrinka aną i brostwinikus arba Marczełkas Erdzwiłka bażniczes. Tuo budamas, nauję bażniczę statąnt nemaż padieje klebonuj su piningajs ir su darbinikajs. Nejgi wełtuo: nes parakwijonis ilgaj żuwusis kopliczioj; isigawa grażę mede bażniczę. Negieraj kad nieks jams nepatare iszmurawoti bażniczę, turtinga parakwije butu iszgalejusi taj padariti. Ne par senej żmones su Wiresnibi pakiele Juzupą i gałwas sodiszkie rieda. Tu budamas kajpo wejząns sumenes: nejem papreku, nekłausa meldimu, nenor czesnes nedidiuojes o wisumet spręnd pagał inos tejsibes. Turęntis gierą rejkałą wisumet iszgrijż, negierą: prakisz. Todiel żmones sukti, maklorej, łupikaj, pargalwej, noręntis kitus netejsingaj kropti; paprastaj gaun par nosi.

Każikumet ta negiera siekła itużusi, pradieje ąnt Juzupa rugoti ir stejgies iszmesti aną isz wiresnibes. Szis taj pajutes subatoj wirams susirinkus tare „ar żinot kąn susiedaj asz netejsibiu dasilejsti negalu nes nenoriu atsakima priesz Wieszpati Diewą ir priesz wiresnibę, kad jums itikti nesugiebu iszrinkieties sau kita, pats melsiu wiresnibes kad mani atlejstu. Kajpogi apskritiniuj (akrużnuojuj) atważiawus ir melde, wienok tas neatlejda. Tejp doribe wisur ira uż didę skajtoma!

Cze jau ajszkiej matom jog tas Juzupas, sodoj giwendamas, nebudamas nej ponu nej auksztu wirsziniku tecziaus tape tikraj łajmingu. O diełko taj? Diełto jog wisusi dalikusi elgies pagał grinos saużines; todieł ir tu skajtitojau jej nori buti nu Wieszpaties pałajmintu; sek pawejzdą jo, darik tejp, kajp is dare.

Apej dorus żmones kalbąnt, nesunku ira pasakiti rasztinikuj kami tas giwena; bet apej męnką ajszkiej iszsipasakojus, gal pikti wisa parakwije; todieł ir żinodamas nesakisiu kami biauriojes niekam nederąntiu Jurgis su Bałtru, gana bus numaniti anuodu giwenus Zemajtiusi.

Pakrumiej nutrukosioj butoj giwena wiras su moteri Jurgis su Mortu. Abudu giebieje gierti, abudu buwa piktu, abudu peszies ir muszies woz ne kożna diena. Tejp wienok it kates besibrajżidamu sułaukie sunaus kurem pri krikszta S. dawe wardą Baltramiejus. Gieros motinas rąnkosi rasi tas wajkas ir i gierą żmogą butu iszaugies: bet kajp galeje padorej iszaukleti motina woz ne wisumet girta? Motina kuri dar pri krutu tebesąntem wajkuj jau kajszioje ariełką taridama: tie Baltreli ir tu ragauk oriełkieles kirmiu neturiesi. Augina ji butinaj kajp berżą miszki, nieku nieka nemokie, dwilektus metus użkludes Baltrukas dar poteru nesugiebieje iszristi, niekarta spawiednes nebuwa westas. Nejgi galeje westi motina wajką apej prisakimus niegirdieti negirdiejusi, kuriu ir pati nemokieje.

Tejp Baltrukuj beaugąnt atważiawa klebonas kaledoti. Tiewas lig łajku iszspruka neżinau kur, motina nesuskuba pasislepti, Baltrukas po łową palinda. Tejp kaledinikaj wieną gaspadinę su mergieli sąmditu terasdamis, kłausi ar wiena tegiweni, kur kili dinga? Motina atsakie tet neżinau kur zu rejkałajs iszwajksztioje. Atsilijpe klebonas: kajpgi motin nejau nie wajku neturi, kietinau jams abrozdelus daliti o riasi butio ir barąnką kiszeniej rades. Baltrukas taj girdiedamas pradieje kuszieti po łowu. Zokrastionas atdęngies intijstuwę pamate aną kiba uż kojes, szis spardies ir sakie ejk szalęn nekulkies, wienok isztraukie i aslą. Pakila juokas o szis najries it szuniukas ąnt girnomis ir stebiejos ar duos klebonas kąn żadiejes. Klebonas jo nebuksztindamas jeme uż rąnką, nuwede pri stała, siedos ir kłause kajp wardas tawa? Szis woz ne werkdamas żwalgies ir tare „matusze kajp? Motina: jug Baltras esi, sakik kunegiuluj. Szis tare: je je Baltras, Baltras. Kl. nu gieraj Baltreli asz duosiu abrozdeli su barąnku bet tuokart kad sukalbiesi poterelus dajlej. Nu kalbiek. Szis kajp tiewuj mirus blaudamas sukalbieje Tiewe musu — Swejka Maria, bet Tikiu i Diewa Tiewa, negaleje parbristi. Klebonas juokdamos tare „Bałtreli mąn rodos par tworas bełajpiojęnt iszbirus poterelus tawa?“ Bal. tejp tejp bet ir matusze maż te mokie. Kl. nu Bałtreli ar żinaj kiek ira Diewa prisakimu? Bał. żwiłkterieje i motiną ir tare „matusze kiek ira tu sakiniu?“ Szi ar neżinaj, sakik deszimtis. Bał. miknodamas de deszimtis. Kl. ar negaletumi ju iszskajtiti? Bał palejda karinę ir tare „ar asz nesakiau matusze rejkięnt sprukti i miszką, o nelejdaj. Motina atsakie o ko brazdiejej pałowiej kajp giltine, nieks nieżinoti butu neżinojes. Bał. je kad kunegielis żadieje bar-bar-ąnką duoti. Kl. głostidamas Baltruką tare, ne werk mana wajkas, asz mażus milu, nebarsiu tawęs, kąn żinaj ir kajp żinaj atsakik. Asz dabar klausiu tejp kap kłaus matusze. Pasakik mąn kas sutwiere? Bał. wedu su tiewu apluoką aptwieriew. Kl. ne apłuoka wajkas mana, bet tawi kas sutwiere? Bał. ar mani? Kl. tawi, tawi jug tawęs klausu. Motina taj gierdiedama tare, sakik Diewas Tiewas. Bał. Diewas Tiewas. Kl. tejp tejp wajkali Wieszpats sutwiere ir saulę ir żwajzdes, ir żiamę su wisu giwiu. Kl. Pasakik: kas atpirka? Bal. żidas musu berzgdinę atpirka. Kl. ne berzgdini, bet tawi kas atpirka? Baltrus tileje. Kle. Sunus Diewa. Bał. Sunus Diewa. Kl. Kas apszwiete? Bał. Ziburis — tejp tejp mes ejdamis i kamarą nakti, jemam żiburi ir apszwiet. Kl. bet tawi kas apszwiete? Bał. saule. Kleb. tejp saule apszwiet żiamę bet żmones apszwiet Dwase S. Bał. Dwase Szwęnta.

Klebonas tare: motin tiek nemokiej sawa wajka! Szi et gieradieje żmogus wargusi nespie mokiti. Kl. bet pati be moki kąn? Sukalbiek Diewa prisakimus. Szi pradieje kalbieti, bet negaleje susekti. Nu kietwirtoje prisakima nutruka. Taj regiedamas klebonas nusimine, susiprata warkszus pats kaltu esus kad żmones jo parakwijoj giwenąntis, tejp nemok nieka. Su lig tuo kartu, pametes kozonius, iszguldinieje katekizmą it motina wajkams. Paskiaus pasidżiaugie tuo, nes ąntra meta kaledodamas atrada żmoneles juoba suprąntąntius dajktus wieros.

Iszważiuodamas tare: motin asz atsiusiu isz mana szpitoles, bobelę gieraj mokąntę posu prisakimajs, ani werps jums ir mokis: duokiet tiktaj walgiti — o pramokiusi sugrisz, pasakis mąn, iszsispawiedosti ir bus gieraj. Tejp ir padare: bobele nusiusta mokie lig pusiaugawe, ir sugriża. Tuokart klebonas paszaukie Jurgi su moteri ir sunu, pats dar kłausinieje, pażines pramokitus, priwadioje kad nebgiertu, lijpe ejti i bażniczę ir spawiedoties. Wisęms ejnąnt Bałtrukas turiejos żąmba motinos, żwalgies ir tare „matusze matusze, kad cze didele darzinie. Tejp wadina bażniczę kurę pirma karta ąmżiej sawa, buwa matus. Atsakie motina, taj nedarzinie bet bażnicze. Pirmu eje spawiednes tiewas, tam bęngąnt motina tare, asz ejsiu. Bałtrukas, o asz kur besżoksiu? Motina — kur cze szoksi palik ir tawi tujaus paspawiedos. Szis wienok nepalika bet motinaj spawiedojęntes turiejos uż jos sijona. Po spawiednes wirpunti sunu pristume pri kunega: tas buwa letus, apdrąnsina wajką ir dajlej iszspawiedoje. Klebonas dar pawadines jus pri sawęs, priwadioje ir melde kad lautumes gierti, kad rita ir wakara poterus kalbietu, bażniczioj buwotu ir t. t. Wis taj padares atlejda namon. Ne węn Bałtras bet ir tiewaj dżiaugies atbuwusis wargus su kaledomis ia spawiedni. Parspieimaj klebona truputi pajudina szirdi girtuklu, bet neiłgam. Użwis Jurgis, woz nedielę iszturiejes nuważiawa i Kiejdajniu turgą, iłgaj patruka, sugriża girtas ir pradieje czajżiti su wotegu par ijnas ir par arklus. Kluwa motinaj ir sunuj. Tuodu sukibusiu surisza tiewa ir pagulde. Juoba pasenes iszsimane ważiuoti i turgus sunu wejżimuj priwejzieti. Wajkas matidamas wirus karczemosi it bitis aulej użąnt eje wejzieti, szie ir kisza jam stikłą oriełkas. Baltrus kłukszt ir iszgiere wienu malku, o prarijes nej raukies nej użkąndos rejkalawa. Każikas taj regiedamas tare: nu Jurgi tu gieraj siurbi oriełką bet tawa sunus dar plęmps gieresnej: iszgieres girdi nieraukti nesusiraukie. Susiedas taj girdiedamas pats bajsej trubiis atsakie: o ko wajpises wajkas Deiwa dowiną prarijes, jug ne uksusa atsigiere. Baltrus wadina tiewa namie, pakłause ir sieda i ratus — kiti susiedaj ligi dali ważiawa — Beważiuojęnt kumeles papratuses pas karczemas ganities, capt ir apsistoje pas Kiebeklinę. Jurgis ritos isz weżima po jo ir kiti wiraj. Wienas tare: nu kąn iszgierkiem uż dwetą ditku, kiti tare: iszgierkiem. Wienas atsirada priszingas ir linkieje kad umajs namon ważiuotu, bet kiti sakie ar gał praważiuoti su sausu burnu karczemą giera Wigdare? Bałtrus: o kuo is ira gieras? kiti: duod oriełką be piningu. Bał. tad gieraj. Kiti: newisąj gieraj, nes dabar ponuj użginus, nebduod. Bał. tad negieraj. Kiti: ue suwisu negieraj: duod uż dajktus nors tie butu wogti. Bal. tejp daridamas ira wagimi. Kiti: ne wagimi, pats newag. Bał. wienok negieraj dara. Kiti: ne suwisu negieraj, nes wagies neiszduod. Tejp pasibiloi nors artie jau buwa pusnaktis, susmuka wienok i karczemą ir giere. Jurpis sugriża namon girtu girtas ir pradieje muszti sawa moteri. Ta glaudies pri sunaus — sujeme abudu tiewą istume i kamarą kami turieje ąnt pliku żiami pramiegoti.

Wiena karta Bałtrus pagweldes nu tiewa kieletą berlinku, tujaus nueje i karczemą, pa sigiere ir wiłkos namon sztitinuodamas. Zardienoj sutika tiewą tuokart błajwi kurs tujaus pradieje muszti sunu taridamas, ko pririjej biauribe? Baltras atsakie uż kąn mani muszi, jug asz nieka nedirbu? Atsakie tiewas uż tąn ir muszu kad nieka nedirbi o gieri. Tuotarpu dirwas klaksa neartas. Tare Baltras: ko cze stebis mani girtu matidamas, jug esmi tawa sunus, nu tawęs tos idas iszmokau; jug żinaj koks ira wiłkas, toks ir wiłkutis. Atsakie tiewas nu tilek tu, gausi daugiaus. Rugius nupiowus Jurgis parneszina du garcziu oriełkas ir pakiele nubąngas. Darbinikams maż te kluwa bet pats su pati butinaj apsigiere. Nesitikietaj kiła tarp anuodums barnis, wiras szlawe su wiezdu moterie szi brinkt ir parwirta. Darbinikaj parskijde bet Jurgiene isz to isirga, wede kunegą, spawiedojes, guleje dwi nedieli ir mire. Wiras moterę pałajdojes juoba dar pasilejda. Pradieje diena isz dienos gierti, piningu nebtekies nesze i karczemą drapanas sawa. Szejmina su Baltruku namie bruzdama pritruka duonas ir iszwajkszczioje it żida bitis. Baltrus dar diktawa bet nestęgie: kąngi galeje padariti wienas, juodos putras pasriebies?

Jurgis woz ne kas diena luob namon isz karczemos griszti, bet każikumet awi neszinas nuejes, iłgaj nebgriża. Tuotarpu każikas dawe Bałtruj żodi, żmones radus jo tiewą nebgiwą begulęnti pakielej krumalej. Sunus nuważiawes pakwiete susiedus iritina kuną i ratus, atlajkie trumpą budinę ir norieje weżti i bażniczę. Bet klebonuj kuna i kapus neprijemąnt, pałajdoje senu dienu aplejstusi mara kapalusi.

Bałtras wienas palikies sukos tusztiusi namusi kajp gąndras lizdi nupawasar. Piningu neturieje, mijgas buwa iszszluotas, łaukaj ne arti ir nesieti, piewas nepiautas; pats nesumoje ko dariti. Tardamas susiszelpis nu patios riżos westi moteri o tuotarpu prarada awi, sriuopterieje oriełkas, sieda be balna i pałajkię kumelę ir joje i zaletas. Mergiele pamatiusi poną jaunąi butinaj girtą, nieskiersa i aną newejzieje; todiel sugriża namon kajp musę kąndes. Wiresnibe matidama isz jo nieka nebusęnt, padotku neużmokiesęnt; sugawa ir atidawe i akrutus. Tejp małoni oriełkiele ir isznowije wiaus Jurgie namus, kurius wiresnibe atidawe jo giminajtiuj oriełkas negierąntem.

----------------------------

Zinodamis niewiena wajka girtuklu niegiemięnt, galem paklausti kajp żmogus pawirst i girtukli ir prapuł? Szitaj szejp:

1° Ira datirtu dajktu jog wajkaj żinsdamis krutis girtos motinas, apsigier; todieł gierąntes motinas wisupirmu pratęn wajkus gierti par żindimą.

2° Tos pates motinas kajszidamas wajkams oriełką pratęn jus gierti. Tejp daridamas dwejopaj sunkiej grieszij; par apsigierimą ir par gudinima wajku gierti. Każikas gierąntę moteri turis, kłause kita: ar matej giwą welni? Szis atsakie, neregiejau. Klause tolaus: ar matej motriszka girtą? Szis atsakie: matiau. Zinok tikraj jog taj ira giwas welnias. Tejp sakus tejsibę isztare: nes ko nepadaris motriszka girta? Aptars kitus netejsingaj, papiktis wajkus, dasilejs swetmoteristes, skuses netejsingaj ir pati werks, iształawos wisus pasleptus dajktus, wira sawa pri swetimu mergielu priligis, pakiełs kiersztus, muszes ir t. t.

3° Pawejzdas tiewu ir kitu gierąntiu, ragięn wajkus gierti. Paprastaj wajkaj ira tikras bezdiones, tujaus smejgas tąn dariti, kąn paugusius żmones mata darant. Wajkaj tiewa pipkinika, ruka pipką; wajkaj tiewa giebąnte medioti, medio; wajkaj tiewa żweje, gieb żwejoti; wajkaj tiewa palejstuwe, lig łajku pasilejd, wagies wajkaj kruczau ir iszejt i wagis; wajkaj tiewa gierąnte ira girtukłejs, Oj koki atsakimą priesz Wieszpati turies nedori tiewaj! pakoł ira łajkas, teguł patis apej taj pamislij!

4° Stajgu niewienas neiszmokst gierti bet palęngwaj. Pirmu praded siurbstioti wina, oriełkas mijsztos, saldios. Gier tiktaj kumet nekumet sąnejgaj atsitikus, turgusi — paskiaus nor stipresnes su karolu orielkas, praded jeszkoti priżasties apsigierima — Ąnt gała gier wienas, kartajs dar użsidaręs, gier pagalaus nakti pakirdes, użtrauk paproł ir prapuł it pele iszrugosi. Tuokart jau rejk ipatingos Wieszpaties milestas kad atsikiełtu butinaj isz paprote. Buwa ję Wieszpats sutejkies iwesdamas wisuotinę błajwistę, bet ir tu daugibe żmoniu paniekina. Dienoje suda regiesma kajp iszduos Wieszpatem skajtlu tie kurie masina Ij kajp wajka koki su priżadajs sawa. Nebnoriu ju wadinti nie awelemis sawa, bet praminsiu parszajs kurie paprastaj gier papławas woz ne sprogdamis, bili kas duotu. —

Ne par tole nu Girkalne giwena jaunas ukinikas wardu Staponas: buta jo gan buwa giera, giwenimas kłojes, truka tikt moters; todiel riżos ję westi. — Norieje: gieros, darbios, nagoutas ir gauruotas. Uż tokię skajte Kotrelę susieda dukteri, kuri tejpogi Staponu nebajdies; bet itartes żmoniu abudu gąndina. Nes atsirada użwis motriszkoses kurios Kotrelę iszdieje par pluszkię, minksztprotę, nedorą ir ligotą. — Stapona wieł sakie esąnt: slinku, sawa burną pajemąnti ir nesugiebąnti dajlej giwenti. O wis taj żmones iszskajti, dar giebieje pridurti; jej tuodu suejs i porą, negiwens. Zinodamas Staponas wisumet tej atsitinkąnt neklause to pleszkiesi ir sakie: et kuneguj suriszus, nutils żmones, o wedu giwenswa su wieszpaties padieimu.

Netrukdamas Staponas, girkalne bażniczioj padawe usakus o klebonas Skalskis, anuodu surisza. Su lig tu dienu żmoniems nutilus; sziuodu małonej giwena. Staponas gieraj iszdirbdawa żiamę, todiel rugiej, jawaj ir linaj wisumet jo derieje, oriełkas niekumet nie i burną nejeme i turgus panedielejs i Rasejnius retaj te ważiawa, o nuważiawes lig łajku namon grižą. Pažistamęms noręnt Rasejniusi użturieti paprastaj sakidawa „susiedalej kąn atweżiau pardawiau, ko rejkalawau pirkau, namusi turiu darba; ko asz beturietio cze trukti ir aszwijnius sawa badu stapinti. Tejp atsakies sieda i ratus ir ważiawa namon. Kotrina parważiuojęnti wisumet błajwi su isztiestomis rąnkomis priimdawa ir tujaus swadindawa pri szilta ticziomis użłajkita walgie.

Staponas niekokios skołos neturiedamas:

donis, padotkus, rinklawas ir kitas mokiesnius lig łajku użmokiedawa: todieł rnileje ji wiskupa kamorius. Tejp wiruj dajlej ęłgąntes ir Kotrine netopsoje rąnkas sunierusis. Par żijmą sziłtaj łajkie wisztas sawa ir gieraj lesina; todieł tos lig łajku nupawasar kiauszius sudiejuses, meties perieti: Kotrine iszperinusi ąnkstibus wisztitius, sudieje i kurwi ir weże i Rasejnius parduoti. O nors wiszcziukaj tebibuwa kajp strazdutej tecziaus szi gaudawa po du ir tris auksinus uż wieną. Ligi dali woz snieguj nuslinkus, dijgie cybules ir sieje morkus. Paugteriejus skabe cybulu lajszkus, risza i żiupsnius ir pardawinieje żidams. Tejpogi morkaj nors tebibuwa it żiurkiu uodigas, wienok szi surowusi bogina i turgu ir jeme gierus piningus. Dar karwes sziltaj ir gieraj majtinamas, buwa ąkstibas; todieł Kotrine: werszius, pieną, Smetoną ir woz susuktą swiestą; brąngiaus pardawinieje nekajp kitas netejp akiłas gaspadines.

Staponas su Kotrinu tejp besipelnidamu, prakuta, kąn riegiedamis kiti żmones pramine turtingajs ir pradieje lęnkti. Sziuodu tecziaus nietruputele nedidziawos ir wiskąn prirasze ipatingam apwejzduj wieszpaties Diewa. Kas szwęntą dieną eje ar ważiawa bażniczion: dar Kotrina it bitele wika ratuota, ubagams Girkalne szpitolej giwenąntęms nesze duoną su pawiłgu. Pagimdiusi suną apkriksztidina wardu Kazimieras, augąnti mokie poteru ir wisa ko giera; bet elgdamos żmoniu paprotiu, nej kurpiu wajkuj tijkie, nej naginiu raukie, nej szilta drabużele siudina; todieł Kaziukas, żiemos łajki basus po marszkinełu be skrajodamas, suszała, susirga użżąndiemis ir wejkiej mire. —

Nelajme ta sugilde szirdi Stapona, bet dar didesnej motinas kuri ir pałajdojusi, werkie begała. Iszsigirdes apej taj klebonelis ticziomis nuważiawa i anuodums namus. Kotrina woz ji pamate pradieje didej werkti. O klebonas tare „motin turiu tau pasakiti tejsibę, negieraj daraj pardaug isipiłdama, wisusi dalikusi rejk sutikti su wali wieszpaties. Tąn wajką Diewałis atjemes duos kitą.“ Atsakie Kotrine „tejsibe tiewali, bet asz diełto użwis werkiu, kad pati esmi kaltu jo smerte, nemokiejau augirti, nedawiau jam drabużele.“ Tare klebonas, gał tas buti, jus motinas pates su kajlinejs rudini apsidariuses, atwedat ibażniczę wajkus po marszkinelu. Tecziaus ir kitas motinas tejpat augięn wajkus szij wienok nemirszt, atawasis numire. Tasgi ajszki wale Diewa. To parspieima iszkłausiusi Kotrine riekie sawotiszkaj be partrukie ir akis jos suskuda.

Wiena nakti sapniej Kotrina pamate kieturis wajkielus szwiesius ir linksmus szarpej bejnąntius. Regiedama taj didej stebiejos benier tarp ju ir milemoje Kazeles, bet nerada. Nieko netrukus iszwida pasilikusi nu kitu ir sawą mirusii wajką bet nusziłusi bewełkąnti werpelę pripiltą listinaj su undeniu. Tujaus szoka pri jo, pradieje bucziuoti ir tare „Kazeli ko pasilikaj nu kitu ir kodieł żuni su tu werpeli? Szis atsakie: tataj matuszele aszaru tawa jau werpele priwarwieje, kurę asz turiu walkioti. kad ne tos ir asz su kitajs nekaltajs wajkielejs linksmus skrajoczio.“ Tus żodius pasakies iszgajsza o pakirdusi motina susizgriba ir lowies werkti.

Neużiłga wieł gime wajkielis kurem pri krikszta teka wardrs Juzupas: paskiaus Wieszpats dawe ir dukteri pramintą Urszułi. Tuodu wajku motina juoba akilaj augina: patijkie anuodum awalines ir drabużius; todieł sziuodu auga dajlej it gurgżdiu. Woz pratarpusiu Kotrine mokie poteru, prisakimu ir skajtiti. Tejp namaj Stapona ąntra karta tape łajmingi.

Bet ąnt żiames niekumet łajme iłgaj nepatenk: Staponss apsisąmde du wajkiuku, kuriuodu par sawa nedoribę bajsej ikirieje jam ir Kotrinej; tąn pat meta użeje krusza, sritis jos iszmusze rugius su jawajs; dar to negana: rudiui linus minąnt sudegie jo kluonas su darzini, neklika nej duonas nej sziena. Isz priżasties to iszgąnszcze isirga sunkiej Kotrina. Prispaustas tiek nełajmiemis Staponas kioblinieje it pakłajkies. Wiena karta nuejes i Girkalne bażniczę ilgaj meldies sakidamas, Wieszpatie patark mąn kąn turiu dariti? Besimełzdamas tejp użtruka jog wisi żmones isz bażniczes iszwajkszczioje, ko szis niesergieti nepasergieje. Tuo tarpu tarsi każikas jam pasznibżdieje szius żodius „ejk isz bażniczes, atrasi pri duru ubagą, kurs tau pasakis kąn turi dariti.“ Taj iszgirdes kieles, nuszłuoste sawa aszaras ir nieszinos isz bażniczes. Pri duru pamates besiedęnti sena, apdriskusi, puspliki ubagą tare: teguł bus pagarbintas Jezus Kristus. Senis atsakie ąnt ąmżiu ąmżinuju amen. Staponas tare „łabas wakaras tau seneli.“ Ubagas atsakie „acziu tamstaj uż łabą wakarą, bet asz niękumet nedatiriau nej dienos nedoros, nej wakara nełaba.“ Staponas tare, „kąn taj kalbi tiewaj asz sakau łaj tau Wieszpats sutejk wiskąn gierą.“ Ubagus atsakie: acziu wieł tamstaj użgierą linkieimą bet asz nieka pikta ąmżiej mana neregiejau, neturiu ko wajtoti ir skusties ant Wieszpaties, wisako esmi partekies ir wiskas tejp mąn klojes kajp noriu.“ Staponas taj girdiedamas łabaj stebiejos, traukie petius ir tare „mełdamasis seneli iszguldikamąn ajszkiesnej mislę tawa.“ Szis atsakie: gieraj, gieraj tiktaj kłausik, suprask ir isidiek. Linkiejej mąn łaba wakara ir wisa ko giera, asz pasisakiau nieka pikta nedatires ir wisako esus paretkies. Nejgi maławau tejp sakidamas: nes kąn tikt Wieszpats mąn, sutejk, kuo mani parlejd; tuo wisumet kąnkinuos ir wistaj uż giera prijemu. Kad badas szaltis ir litus mąn priklijes; garbinu Wieszpati. Kad ligas, skausmus ir nełajmes dalejd; su tomis dziauguos, jej kas mąn gieraj dara, sakau acziu Wieszpatem; jej kas mani prispaud, parsakio, użmetime nebutus dajktus, ir tuomi nebajdaus. Diełko taj? Diełto jog wis taj paejn isz rąnkąs Wieszpaties, o kas isz rąnkas gieriause Diewa paejn negał buti piktu. Ligas, sopulej, nełajmes tuo ira szioj pasaulej, kuo żoles daktara; nors neskanes tesziaus ira naudingas. Tejp daridamas wisumet esmi łajmingu, wisumet esmi linksmas ir wisako partekies.“ Taj pasakies ubagas nutila o Staponas jam prisiwejziejes spudina namon. Parejes papasakoje tąn naudingą pamokstą sawa moterij, paskiaus abudu suklaupusiu priesz abrozdą Szwęncziauses Paneles sopulingos apsisakie linksmaj kięntiesęntiu kąn tikt Wieszpats dalejs.

Kaledoms atejus atstoje nedoru wajkiuku, susiedaj supile Staponuj po puspurę rugiu ir mieżiu, dar atweże po płoukszta sziena. Ziemaj stojus prikirtos medigas kłounuj, Kotrine iszgije ir wieł pradieje abudu dajlej giwenti. Pawasari Staponas pawadines dajlidę pradieje statiti jaui. Bet sztaj naui nełajme: pastarą wajniką dedąnt, sąmditas wajkiukas stajgu trukterieje rąmti, nukrita Staponas ir pażejde koją. Nesąnt kam kaułu sutapnoti iłgajsirga. Dar kits atsitikimas: dwetą kartu ateje i namus stapona jaunas sunus susieda, mergajtes sąmditas priligina pri jo Kotrinę. Iszsigirda apej taj ligonas, kila barnis, pradieje abudu werkti, kiejkti sawa neprietelus ir ąnt paties Wieszpaties Diewa rugoti.

Nesitikłetaj isistume i trobą rajszus su tusztiu majszelu ąntsikabines, senas ubagas. Paswejkina namiszkius kataliku paprotiu sakidamas, teguł bus pagarbintas Jezus Krisztus. Staponas atsakie ąnt ąmżiu. . . . Sukalbieje driskis isżtisus poterus ir siedos ąnt suołalu pas pecziu. Staponas tare „matau jog rajszti ir tau koje skaust kajpje mąn. Szis atsakie asz jau senej wsjkszczioju it akmenis rąnkiodamas. Tare Staponas: tu bęn neturi namu nerejk ukies wejzieti, o asz nełajmingas szitaj pęnktą nedielę gulu, nier kam paspadorauti tejp ikirieje begulęnt, jog tarsi bewelitios be mirsztus. Besznekąnt ieje Kotrine ir tare: ubagali rasi pri jusu nier tejp nedori żmones kajp musu kijmi, szitaj nełajmingi apkiele namus wedąms su leżuwejs, kad jus giltine parautu. Żmogus niekuo nekałtas nebgał nie akiu paroditi, nebdrensu nie ibażniczę bejti, tarsi wisi su pirsztajs bada.

Ubagas to wisa iszkłauses atsilijpe „ar żinaj kąn Staponaj asz tas pats esmi ubagas, kurs su tamstu pri bażniczes duru biłojau. Mąn rodies tuokart pamoksłą mana pritikus pri szirdies tamstas, bet dabar mataus barejkała auszes burną. Tamsta patol miniejej mana żodius, pakol nieka pikta nedatirej o naujej nełajmej użtikus wieł sawotiszkaj pradiejej ełgties! Staponas susizgribes atsakie „tejp ira ubagali, bet mataj kad liga butu nu Diewa atsiusta tad jau kięntietio kąn bedarisi, bet dabar tas parszelis Juze patraukie tarsi ticziomis rąmti ir palikau be kojes. Kotrina tejpogi atsilijpe: kas nekięntietu dieł mejles Diewa nełajmes nu to paties parlejstas, bet nugis turem kięntieti nu leżuwiu nedoru żmoniu, kurie nor iwajdą suwesti wirą su moteri ir wisus namus pagajszinti.

Taj nutiłus tare senis „ne tejp wajkajtej, netejp darikiet: budamis męnkajs żmoniemis negalem isakiti Wieszpatem kajp ir par kąn tur mamis datirti. Ar taj nełajmę nulejstu ąnt musu par litus, ar par gijdras, ar par żmones, ar par galwijus ar par wiłkus, ar par ugni; wis ira tas pats. Wisumet Jo szwęnta ira wale. Kristus Jezus Diewas musu ajszkiej pasakie. jog nie płaukas nu galwos musu nenukrimt be Jo pariedima. Todieł ir tas isz wisu pusiu atsitinkąntes nełaimes Is pats parlejd, dieł musu giera. O judu tinkamoses te noritau priimti nelajmes, argi tejp daridamu neklistatau? Juze ir mergieles buwa tiktaj pabuklemis par kures norieje Wieszpats judąms kąntribes datirte ir pamate niekokios neturęnt; todiel melskietau Wieszpaties idant judąm atlejstu tąn kaltibę ir sakikietau kartkartiemis Jam acziu uż dalejstas nelajmes, o tuokart bustau wisumet łąjmingu. Tu Staponaj tretą nedielu dar pagulejes iszgisi; nes stajbukaulis niera pałużes bet tiktaj isprogies. Tu Kotrin par leżuwius nieka nenustosi, nes żmones apej tus sznekiesius jau użmirsza, pati tiktaj lig sziolej tebmini.“ Gaspadini iszkłausiusi to parspieima atbogina ubaguj boteri daliką priłąjdines, o szis nulęnkie gałwą ir tare „acziu tamstaj matusze, asz ałużnas nejemu ir neneszioju, szęndien karta pawalgiau, ir gana mąn to, rita kas norint wieł mani pawajszins.“ Wis taj pasakies kieles tare su Diewu ir isztwiłina łaukon. O sziuodu wieł su aszaromis priżadieje Wieszpatem wiskąn priimti isz Jo rąnkas.

Kajp atejunas pasakie tejp ir iwika: apej Kotriną żmones nieka nebsznekieje, mergajtes susizgribuses ję parprasze, Staponas dar tretą nedielu pagulejes kieles, pabęngie statiti kłuoną ir wieł giwena. Paugteriejusi sunu Rasejniusi pramokie taszta, o sugriżusi pratina gaspadorauti, dukteri dwideszimtus metus użkludusę pajeme padorus wajkielis uż moteri, Staponas su Kotrinu dar iłgaj patekusiu, dajlej numire ir palika sawa wietaj begiwenanti sunu Juzupą.

Bet rasi nori żinoti kas taj buwa par ubagas tejp naudingus apsakinieis pamoksłus? Kielmes parakwijoj giwena mokitas pusponis wardu Jokubas, turieje dwideszimti wałaku ziames ir grażi dwarali. Wedes moteri sulaukie pęnkietas wajku. Sausąi 1794 meta neprietetelej i jo namus ipuoli pradieje glęmżti wis kąn rady. Gaspadine norieje nedalejsti, bet szij nubłoszkie ję ir kąn noriedamis pajeme. Jokubas tecziaus niekam neskundies, nes paskajte uż tokię walę Diewa. Metusi 1798 isisukuses rauples, iszpiowe jo wisus wajkus, szis nuwazioje ju kunus i kapus su sausomis akimis. Tejp nusikrates su gimini, pardawe tiewiszkię, piningus woz newisus iszdalije ubagams ir lejdos i szwęntas wietas.

Prasidiejes nu Szydławos nueje Wilnion kami pri auksztoses bromas iłgaj meldies. Paskiaus nuteka i Częnstakawa ir i Podwacze regieje kuną S. Ąntana, pasimelde ir kielawa i Loretą. Tami miesti patruka pęnkies nedieles; nes negaleje atsidziaukti su namelijs Motinas Szwęncziauses cze esąntejs. Ant gała Rimon ateje. Kajp pradieje łąnkiti bażniczes ir kunus szwęntuju kuriu cze ira daugibe, praslinka dwei metaj. Nu anos gadines Tiewa Szwęntoje Piaus sekmoje gawa rożąnczelu su atpuskajs, kuri paškiaus wisumet ąnt kakłu neszioje. Pasilgies sawa puses griża piesti i Żemajtius ir wajkszczioje it ubagas. Alużnas nejeme: iszalkies ieje i namus kienonor ir mełde walgiti. Nakwodamas daugieł wietosi mokie żmones. Wiena karta atejes i Bilunu dwarą ilinda pri szejminas ir rejkaława walgiti. Woz kiepurę numowus, płaukaj buwa sudrajskiti. Bilewicze ponas to dwara turieje prijaukintą meszką: wiena tarnaujęnti mergiele tare „meszka iszszukuok to ubaga gałwą. Iszgirdes taj medes pauksztis, puola ąnt Jokuba, subrajże su sawa nagajs wisą jo gałwą ir wejdą. Palejstas nulęnkie gałwą, nieżode nepasakie ir iszeje. Pati mergiele paskiaus gajlejos taj padariusi.

Zemajtiusi pusmeti pabuwes lejdas Jerozołimon. Turku żiamiej nekarta datire bada: Turkaj gieb awiu gałwas szunęms mietlotiwieną szis pagawes iszwiries ir dwi dieni tu parmita. Apłąnkies wisas szwęntas wietas, juru pagal wiel Kimon płaukie, bet wiena karta trepiemis i łajwa widą belipdamas, paslida, pażejde sau koję ir su lig tuo kartu tape rajszu. Kajp zujkis kur neskrajojes wisumet griszt i tąn krumą kuremi użgimė ir pauga; tej ir zmones artinąntes użwiś smercziuj paprastaj griszt i giminę sawa. Ne kitejp ir Jokubas padare, pasenes pareje i Zemajtius, Girkalne parakwijoj mokie Staponą su Kotrini, wisumet buwa linksmus ir niekumet niekam neguodies. Lolusi isirgies melde kad ji nuweżtu i Kielmę: diewobajmingas żmogus nuweżes pagulde ji dawatkas trobalej. Klebonas parwede jam daktarą, norieje iszgiditi, bet matidamas bęngąntes apwejziaje su sakramęntajs, numarina i Kielmes kapusi dajlej pałajdoje. Taj atsitika buk 1822 metusi. Wisi ąmżinotilsi Jokubą uż szwęntą skajte. Tejp mąn senas żmogus papasakoje.

Gali asztuoniuoliktoje ąmżiaus didej karej musu kraszti kiłus, Dutnawos parakwijoj wienu buriu walde Donatas Klikis, kurs kajpo baioras wadinos Klikowicze. Muszties nepasikłojus Klikis su dwileku iszrinktu jaunikajtiu lejdos i Prąncuziję ir istoje i karejwius Napoleona I. Buwa daugieł kariesi, użwis: Ciecorijoj arba Austrioj, Prususi ir Iszpanioj. Iłgajniu 1812 metusi su Ciecoriu Napoleonn sugriża i musu żiamę jau kapitonu ir turieje kriżelu duotą nu Ciecoriaus uż narsibę. Napoleonuj i Smolenska besigriaunąnt, Klikis drąnsej kabinos i auksztą zomatę su kuriuo miestas buwa aptwertas ir palika paszautu; kułka kluwa i stajbi. Nebgaledamas żalnieriu bebuti, sugriża i Dutnawos parakwiję ir giwena tiewiszkielej sawa, kurios wisa prowisu buwa kieturi wałakaj. Dienu nemetu iszgije koje bet palika klisziu. Nors jau buwa nebjaunas, tecziaus kajpo wiresnelis, rode didę drąnsibę, ponaj ji mileje, wisosi draugistiesi ponibes, Klikis su Napoleona munduru apsiwilkies ir su kriżiu prisisęjes; buwa małonej prijemamas. Lankiszkaj ir żemajtiszksj gieraj mokieje, tecziaus biłodamas wisumet kajsze prąncuziszkus żodius. Atradęs mokąnti prąncuziszkaj sznekieje su juomi łabaj bałsu, kad wisi stebietumes jo iszmintij. Bet isz tos priżasties netika kitęms bajorams, nie żode prąncuziszkaj nemokąntęms. Toj gadiniej mażne wisi Prąncuzaj buwa paklejdi tikieimą ir tapi it galwijejs. Kapitonas Klikis nu ju wisako prisikłauses, ligi dali woz be tikieje Wieszpati Diewą esąnt. Negana to: draugistiesi giebieje prisz wierą talawoti, istatimus tikieima ir bażniczes S. pejkti ir wisus szwęntus dajktus uż nieka skajtiti. Bajoraj ano pleszkiesi girdiedamis: wieni pika ir su juomi baros, kiti tiledamis skajte ji uż bediewi ir parmazoną. Tejpogi kapitonas niekumet neważiawa i bażniczę melsties; jej kumet atwika, poteru nekalbieje, priesz Szwęncziause sakramęnta nekłaupe, nej gałwos lęnkie; tiktaj stipsoje it mijtą prarijes. Dar niekumet ne pasnikawa ir neje spawiednes; todieł wisi gieri katalikaj wejzieje i aną kajpo i kąmżti pragara.

Każikumet pri wiena pona pertniczioj dawe pietus su mejsu: pasitika tuokart Surwiliszkies klebonas Merkielewicze su kapitonu Klikiu. Klebonas newalgie: akiła gaspadine atneszina jam pasnika walgi, o prąncusu żalnierius gret siediedamas drąnsej kiba i mejsą.

Kąn regiedamas kunegas jam tare sznibżdu „szęndien pasnikas katalikams:“ Szis bałsu atsakie, klebonas mąn bada iszona kad mejsos newalgiczio atminu kąn żmones luob sakiti „jautis nepaskąndins, lideka neiszganis.“ Tare klebonas, tejsikę sakaj, kad jautis taj ira mejsa newed i pragarą nej żuwis i dąngu; bet użlajkimas prisakimu tikieima atidara dąngu o neużlajkimas nustąm i pragarą. Kapitonas nebsumanidamas kąn atsakiti nutiła ir walgie sznibżdamas.

Pargiwenes kapitonas Zemajtiusi asztuonerius metus isirga. Seniuj newejku buwa iszgiti, guleje iłgaj; tecziaus apej mirimą ir spawiednę niegirdieti nenorieje. Pajutes taj Dutnawos gwardionas, tare sawa klebonuj: ar żinaj kąn tiewaj, kapitonas Klikowicze isirga, nuważiawes pas ji pabiłok apej spawiednę ir dostamęntą, jug is kalaliku sakos esus. Klebonas nieko netrukies sieda i weżima ir nuważiawa. Jejdamas i trobą tare „Tegułbus paparbintas Jezus Kristus. Ligonis iszgirdes tus żodius suszuka: o atejn jau koks nor plitłajżis, is cze mąn priklises, nenoriu jo niematiti, asz moku mirti ir bepadieima. Bernadinas tecziaus iejes i kamarą kurioj ligonas guleje tare: „kąn bewejki kapitonali?“ Kunegas gwardionas iszsigirdes tamstą sergąnt, atsiunte mani apląnkiti ir kłoniojes gieros swejkatas. Szis wietoj zmoniszka atsakima suszuka; numanau ko atsiwiłkaj, nori mani i sawa naga imti, spawiedoti, kad jumis szimtas kulku użmusztu, apsisukies po deszinies ejk sau łaukon! Klebonas tinkteriejes gałwą tare su Diewu ir iszważiawa.

Kapitonas turieje namusi sawa nebjauną gaspadinę wardu Martą: ta pamatiusi kajp ligonis kunegą prijeme, tarejam: nu ir kąn taj padarej mełdamasis? Klebonas ira giaras kunegas, mana spawiednikas, nu wisu milemas; o tu ji iszginej. Lig sziolej wisi tawi par mazonu wadina, o kąn dabar apej tawi sakis? Tokie bediewe asz niewejzieti nebwejziesiu, tipsok sau it majta kamaraj. Atsakie ligonis: o ko tie kunegaj lend mąn i akis it szios muses nu kuriu atsiginti, negalu, jug asz anu nepakwietiau. Tare Marta: kąngi kunegas tau pikta padare, apej spawiednę kurios nekięnti it żidas kiaulenas, jug nie żode nesakie, nie minti neprimine? Mes uż łajmingą skajtom tąn dieną kurioj kunegielis apłąnka namus musu. Atsakie kapitonas: nu jau tauzik begała pagal sawa paprote, bet asz iszginiau kunegą ir gana.

Parważiawes klebonas i klosztoriu, papasakoje wiskąn gwardionuj, kurs atsiduksiejes tare: oj nełajmingas żmogus bred i pragarą nie żwalgiti neżwalgidamos. Zinaj kąn broli, suskąmbink warpeli, ejsma wisi pasimelsti kad Wieszpats sutejktu jam dowiną pakutas. Klebonuj suskąmbinus beregiąnt susieje wisi Bernadinaj, iżęngie bażniczion, suklaupe priesz ałtoriu S. Ąntana ir pagiedoje garsingą giesmę Si q uaeris. Ąntra rita miszes atłajkies gwardionas sieda i ratus ir nuważiawa pas kapitoną. Jejdamas wieł tare: tegułbus pagarbintas Jezus Kristus, o Marta troboj pasitikusi atsakie, ąnt ąmżiu ąmżinuju Amen. Paskiaus rąnką gwardiona pabucziawusi tare: oj acziu tamstaj gieradieje kad atważiawaj, rasi padarisi kąn su tuo bediewiu; mąn rodies po neżmoniszka su klebonu apsieima, niewiena kunega nebatwaziuosęnt. Paraszidina kapitonas is każikoki tęn dastamęnta, pats nusimana mirsis; tecziaus nenor spawiedoties. Bet wakar diena, wienioliktaj wałąndoj żwiłkterieje i aną Wieszpats, buwa pats pradiejes giedauti kunega. (Buwa taj wałąnda kurioj Bernadinaj meldies.) Asz tiesiau anam pasakiau, jej mirsi be sakramęntu, użkasma kuną tawa bałoj, o paskiaus naktimis bajdisi zmoneles. Tare gwardionas nu gana gana motin, ejsiu pri ligonis. Tam iejnąnt suszuka Klikis, kas cze? Szis atsakie; tarnas Diewa gwardionąs. Tare ligonis: nerejkałauju tarnu; nes neużiłga su patiu Ponu pasimatisiu. Atsakie kunegas, o ar pasitajsej kajp rejkięnt, kad galetumi drąnsej stoti i tejp szwieses akis? Mełdamasis Kapitoni, kas tamstaj atsirada, asz atwikau apłąnkiti ir parskajtiti nauinas gazetu, kuriu guledamas nebskajtaj, Jug neżinaj kas atsitika su Ciecoriu Napoleonu, mąn rodos kad tus dalikus żinoti norietumi?

Taj pasakies siedos ir isztraukie isz kiszenes Letuwos Kurjera. Kajp tikt ligonis apej Napoleona iszgirda ir akis jo praszwita, Norieje siesties bet nebstęngie ir tare nu nuskajtik tiewaj. Szis skajte sziokius żodius „Wilnius 14. Birżele mienesis. I Pariżiu ateje żine isz sałos S. Elinas, jog Ciecorius Napoleonas, nu pat pradios 1821 metu sargaloje: daktaraj stejgies jam swejkatą sugrąnżinti, bet szis ajszkiej sawa prieteluj Bertranduj tare: matau gierą norą daktaru, bet nebus isz to nieka. Jautuos kas diena lepesniu. Kowa mienesiej norieje daktarą isz Europas parweżinti, bet Ęgliku gubernatorius Hudson Lou nedaleja. Każikumet sakie Laskazuj Napoleonas, asz jau neb Napoleonas; nes pats sawimi nebgalu walditi ejnąnt kojes szlitinie. Mirsztu kataliku tikieimi, kuremi pirm pęnkiu deszimtu metu użgimiau. O daktaruj Arnolduj tare: siłpnus esmi wejkiej mirsiu. Kunegas Winiali Giegużies 3 dienaj iszspawiedoje Ciecoriu, dawe Szwęncziausi Takramęnta ir paskutini patepimą. Jam spawiedojęntes karsztis numażieje. Gieguzies 5 dienoj 1821 metu, Jenerołuj Bertranduj ir kitęms matąnt, didis Napoleonas, numire.“

Iszgirdes taj Klikis parsigąnda ir tare „argi tas gał buti kad Napoleonas butu mires ir dar kataliku? Gwardionas atsakie: tikra tejsibe nes wisas gazetas tąn nauiną jau apskielbe. Tare kapionas „ąr mataj nors esmi gieraj uż pona mana Ciecoriu wiresnis, tecziaus mirsztu su juomi wienusi metusi, taj dide mąn garbie.“ Atsakie gwardionas, bet is mire priderąntej kataliku, o tamsta kajp tajsajs mirti? Pridure Kapitonas „tas rots ira tiesa, mataj tiewaj asz dieł buwima esmi kataliku, bet su tu spawiedni kajp użsitęnsiau, dabar negalu niekekios ejłos susekti.“ Atsakie Bernadinas „ko łabaj isipili, asz esmi senas kunegas, numanau żmoniu griekus, ko neatminsi, asz priminsiu; bili tiktaj su wisu szirdi norietumi sugriszti pas Wieszpati Diewą. Tare kapitonas „nu gieraj tiewaj meldżiu tawęs, spawiedok mani.“

Gwardionas tujaus kłaupies, pasimelde, isztraukie isz kiszenes sztułą, siedos ir iszkłause spawiednes. Pabęngies tare: jej galesi atęnti nakti nu dwilekas iszturieti, buk ąnt tusztios, asz rita atnesziu szwęncziausi sakramęntą. Atsakie ligonis; aj gieraj , gieraj acziu tau tiewali, tarsi akmuo nukrita nu szirdies, koks asz buwau mułkis, kad senej nespawiedojaus, butio niedastamęnta neżmoniszka neraszidines, kurio nugis parkijsti nebgału; nes kami dabar beresiu rasztinika su swiedkajs. — Pagalaus ir pasirasziti jau nebgaleczio.

Bernadinas iszważiawes, rita meta ąnkstie sugriża, dar spawiedoje kapitoną, dawe Szwęncziausi sakramęntą, sutejkie paskutini patepimą ir iszważiawa. Ligonas woz dwetą dienu bepatekies, numire. Giminie pajeszkoje dastamęnta kuremi rada szius żodius: „noriu kad par budinę mana nebutu niewiena żmogaus ir nieks neszaukotu; kad kunas mana butu pałajdotas ąnt kałwu tiewiszkiej mana: be małdu be kunega ir be poteru; kad uż mana duszę warpu neskąmbintu ir niekas nie wienu misziu neużpirktu. Jej kas tur ąnt manęs apmauda, jej kam szirdi użdawiau, jej kam kałtas esmi; tiesiau wisęms rodau szpigą, łaj dabar prowojes su manęm. Bet jej giminie użsigiejstu łajdoti mani su kunegajs kajp katalika, tuokart: Dutnawos gwardionuj isakau użmokieti szimta auksinut, jej tas siedes i bałtą arkli jos pirmkuna isz namu mana lig Dutnawas. Klosztorius gaus szimta auksinu jej kunegaj pirmu ejdamis, giedos Linksminkies dąngau. Dwi deszimti auksinu gaus kunegas, kurs isz kozelniczes pasakis tikrą tejsibę, jog niekokie tikieima neturiedamąs, giwenau kajp galwiis. Jej kurs ubagas ejtu po mana kuna i kapus; dalejdu spiąuti jam i akis, ko walkiojes newadinamas. Mana giminajtej Martaj, kuri manęs swejka ir sergąnte priwejzieje, atiduodu tiewiszkię sawa ir t. t.

Giminie tąn dastamęntą parskajtiusi sakie; taj buwa beprotis ąnt beprotiu, gieraj kad ir nulepe. Bet kajp cze ji dabar pałajdoti? Ar priims aną kunegaj i kapus? Wisi susitare kłausties gwardiona ir kajp tas pasakis tejp dariti. Beregięnt du giminajtiu nuważiawa i Dutnawą, papasakoje apej dastamęntą ir kłausies kąn tur dariti. Gwardionas juokies ir tare: newejziekiet to is buwa rots sukłides, bet par milaszirdistę Wieszpaties dajlej pabęngie, mire su SS. Sakramentajs, pats gajlejos neiszmintingą paraszidinies dastamęntą; rejk ji priderąntej kapusi pałajdoti kajp katalika. Kiek prideries klosztoriuj, użmokies giera Morta. Tejp giminie ir padare: atweże kuną i Dutnawą, kunegaj sutika, rita meta atgiedoje egzekwijes, atlajkie miszes ir nulejda i kapus.

Tokiejs buwa mażne wisi zalnierej Napoleona I. diełto taj Wieszpats 1812 metusi atwedes i spejguotą Maskoliję iszszalde wisus it prusokus. Suszala tie kuriu szirdiesi jau senej buwa użgiesusi wiera ir mejle Wieszprties Diewa.

Niewienas żmogus neużgiem palejstuwiu, o jej paugies i tokius pawirst, niera taj kaltibe prigimima, bet papiktinima. Tąn tejsibę regiesma tolesnemi iszguldimi mana.

Parakwijoj Raudienu, Gudmiszkiu sodoj, inamis wardu Petrus su sawa moteri Marioni, giwendamas pri żmogaus sulaukie dukteries ir dwiju sunu. Dukteri apkriksztidina wardu Petronele o sunu: wieną Dominiku ąntrą Mateuszu. Tus wajkus prakutusius motina Marione iszmokie katekizmas tiek kiek pati mokieje ir taries iszaugisęnti i gierus żmones; bet tas darbas newisaj tepasikłoje.

Marione buwa tuo neakiła, jog maż teturiedama wietas padirbina wisęms wajkams sawa wieną tikt łową arba kini. Wajkaj tami guledamis pakol buwa kudikiejs, nieka pikta nsdare, bet paugteriejusis pradieje kuities. Numanidamis wienok matuszej to nepatiksęnt, wisi tileje. Petronele par nełajmę iszsigime gan dajli: użkludiusi deszimtus metus ąmżiaus sawa; turieje ganiti karweles gaspadoriaus sawa. Piemenu użwis pawasari buwa nemaż, tarp tu atsirada jau paugusiu, lig łajku papiktintu. Tie pradieje kas diena żuditi Petronelę kuri wieni karta bąndą parginusi, guodies matuszej, bet ta atsakie: wajkali spruknu ju szalęn, ganik giwolelus ipatej, kąn asz kąmpiniki budama tems ingiems padarisiu?

Pakłausiusi matuszes Petronele nebnorieje su wajkajs susiginti, szij tecziaus wejkiej ganikłosi ję atrada ir wieł zude. Tejp nu pat jaunistes piktinama Petronele, kas karts juoba tape begiede, Użkludiusi pęnkiolektus metus, pristoje pri żmogaus uż pusmergię. Ukinikas ję pasąmdes turieje didę szejminą, nu kurios tejpogi negaleje atsikratiti Petronele. Negaudama nu kunegu iszriszima, dieł werkima werkie, bet sawa dariti nelowies. Turęntej jau asztuonioleką metus negieraj atsitika, kąn matidama suskata, o matusze suprata. Nełajmingi wajkiukaj, wietoj pasigajleima, isz jos ticziojes. Motina tare: kąn nugis darisi wajkali asz tawęs majtinti neturiu su kuo, o sąmdiniki buti nebgalesi, kas łajkis tawi? Blowe Petronele kajp werszis gierała noriedamas, bet nieks nekłause. Skundies ąnt wajkiuka klebonuj ir melde kad priwerstu imti uż moteri klebonas ji pawadines bare ir sakie kad paimtu Petronelę bet szis to dariti nenorieje ir sakies nekaltu esus. Tejp jaunitele mergiele, nu Wieszpaties ir żmoniu aplejsta, werkie be gala pakol ne sugriuwa.

Gawusi ko nerejkięnt prisigłaude pri motinas sawa, bet ta neturiedama pati ko walgiti neimane su kuo dukteries penieti; todieł Petronele stipa pusbadiu ir stapina wajką sawa nes tas isz alkanas motinas negawa pena. Pati pagalaus sułisa ir pradieje sargałoti, sunus tejpogi sudziuwa, woz akiełes it spunkas szwiete.

Netrukies susirga ir dwetą mienesiu patekies mire. Łajdodama ji Petronele dieł raukima raukies, bet szirdiej sawa dżiaugies juomi nusikratiusi.

Wisęms rodies jog datirusi tiek warga par sawa palejstuwistę Petronele, metawoses: bet kitejp atsitika, susiejusi su tajs patejs wajkinajs wieł pradieje sawa dariti. Giedina ję żmones waksije motina; bet weltuo. Każikumet apmaudinga tare: pakłausisiu jusu kad pasensiu; todiel nieko netrukusi wiel tokie palika. Apjunkusi wienok su tokiejs pripuolejs nebdaug beisipile. Iszmetiniejęntęms nedorą jos giwenimą drąnsej atsakidawa tet kascze par bieda, ne asz pirma nej pastara.

Pri pagimdima didej isirga ir woz nenumire: neturtas su szaltiu kudiki nużude o kas żina rasi ir pati prisidieje. Gana to Petrone tape wisęms żinomu palejstuwi ir papiktintoi żmoniu. Girdiedamas taj klebonas paszaukie ję pri sawęs padieje ąnt pakutas, Ikiszes i szpitołę łajkie par pęnkies dienas ir be partrukie priwadioje. Szi meldies, kriżiawojes pasnikawa; tecziaus truka anaj milestas Wieszpaties, dielto szirdis jos wisumet buwa uższałusi. Pati tam negaleje tikieti kad metawotumes.

Pęnktąje diena Petronele eje spawiednes, susilęnkie pri spawiedniczes it eżis nu szunu apniktas, błowe kajp tiewuj mirus, kąn regiedamas klebonas dżiaugies szirdiej sawa ir sakie „garbie Diewuj neweltuo asz darbawaus ir sznekiejau! Szesztąje diena iszeje pri motinas

Petronele o klebonas neużiłga wieł iszsigirda Nergielę palejstuwaujęnt wajtodamas meldie Wieszpaties kad sutejktu anaj Dwasę Szwęncziausę. Rasi isz priżasties tu małdu, szejp atsitika su Petroneli.

Prisiartina didioi Kalwarije; żmones tajsies ejti i atpuskus, Petronele kajpo niekur nestojusi wieł iszsimane kielauti

Bet diełto tiktaj kad galetu żmones paregiti, sawi paroditi o rasi ir dielko dar piktesne. Kajp wisi didi griesznikaj tejp ir szi, nustojusi buwa szirdgila, sumenes jau buwa dąntis iszkruszusi; dielto ta nebgrauże. Woz kumet nekumet dikterieje i jos szirdi kajp su adatu.

Kalworijoj budama niekietęnti nekietina ejti spawiednes, steblejos tiktaj i jaunumenę ir juokawa. Wienok su burelu żmoniu iszeje i kalnus. Giedoje su kitajs, tarsi meldies kłabina su łupomis it su mintuwajs; bet szirdis jos buwa uższałusi. Isz ejłos ieje i kopliczę Kriżaunąje: kłaupies su kitajs ir meldies. Cze iszwidusi Kristu Jeżu tarp dwiju łatru bemirsztąnti, Szwęncziausę Panelę beałpstąntę, S. Marią Magdaleną bewerkięntę; stajgu igije milestą (łoską) Wieszpaties. Tarsi su iłu jos szirdi kas parwiere, wisa sudrebieje, puołe ąnt żiames ir pradieje kartej werkti. Be werkdadama tejp mislije „Wieszpats Diewas ir Jo gieriause Motina szioj pasaulej budamu tejp daug kięntieje; o asz nieka kientieti nenoriedama piłdau norus kuna mana!“ Wieszpats kięntieje diel iszganima duszes mana; o asz beweliju palejstuwauti, nekajp buti iszganitu. Wieszpats norieje mani padariti łajmingu cze ir par ąmżius; o asz par sawa griekus esmi cze nełajmingu ir busiu toki po smerte. Gana to Wieszpatie gana: pamesiu biauribes sawa, szęndiena patejsiu spawiednes ir pradiesiu kitejp giwenti. Petronelej besimełdąnt, jos buris iszeje isz kopliczes o szi werkdama nieszinos i bażniczę, prilinda pri kunega ir spawiedojes. Kunegielis anaj patare kad nebgrisztu pri sawa pażistamu draugu ir parsikieltu i kitą parakwiję. Szi ir paklause: sugrizusi isz Kałwarijes, pajeme sawa dajktelus, parsikiele i Płatelu parakwiję, pristoje pri ukinika Derkinte ir tejp dajlej elgies; jog tape pawejzdu kitoms mergielems. Taj atsitika 1828 metusi. — Kas rita neżadinima ankstie kiele, tujaus kalbieje poterus, dienos buwiej isztikimaj dirba ir kitą szejminą ragina kad dirbtu. Nu palejstuwistu buwa tolemiause, tąnkiej uż sawa pirmusius griekus pasnikawa, kas mienesi eje spawiednes, i karczemą niekumet neużeje, oriełkas nieragauti neragawa ir kas meta dali ałgos sawa siunte motinaj. Gaspadine ję miledama apstabe ąnt ąntru metu. Cze Petronelej bebunąnt mire jos motina: kąn iszsigirdusi apsiwerkie melde gaspadoriaus kad lejstu i łajdotuwes o lejdąnt ir iszeje.

Pałajdojus wienas senej pażistamas wajkina norieje ję pakibinti, bet szi atstume ji nu sawęs ir tare, ejk szalęn szeszka pakutra, Wieszpats jau isztraukie mani isz jusu naga. Wajkiukas paniekintas susigieda ir nieszinos szalęn it gajdiu nukapotas. Petronele pri Derkinte sugriżusi tarnawa isztikiemaj kajpje pirmu. Bet jog buwa dar jauna ir grażi, todieł pamileje aną jaunas Jaszmonta sunus Petris ir pajeme uż moteri. Nejgi apsigaudina: nes Petronele łabaj dajlej elgies, pagimde kieletą wajku, augina padorej ir mileje wirą sawa.

Łajmina anuodum Wieszpats, turiej gan duonas ir pawiłgos, wajkaj grażi i motiną pawiedi auga, matuszes kłause niekumet anaj szirdies neuzdawe ir iszmoka poterelus su prisakimajs. Iłgajniu pauga wajkaj o tiewaj pasenai Jaszmontas wiresniuojuj sunuj Ignej lejda westi moteri i butą, tas ir pajeme padorę dukterį susieda. Wienok tiewas giwenima jam nepawede. Każikam prikalbinrejęnt kad senatwiej atilsietumes atsakie: budamas gaspadoriu, esmi butoj ponu o wajkas ira mana tarnu, kad wajkas bus paspadoriu, asz busiu jo tarnu ir wejziesiu majsta isz jo rąnkas. Patoł butas nepalejsiu, pakol ąnt lentos neatsigulsiu.

Bet ir ta wałąnda jau nebtole bebuwa: senis turiedamas 68 metus amżiaus, susirge spawiedojes ir mire kajpo gieras katalikas. Jaszmontiene dar kieletą metu patekusi ligi dali diewobajmingaj pasirinka, o sunus su sawa moteri pradjeje imaningaj giwenti.

Kłausimas: Kas papiktina Petronele wajku tebesąntę?

Atsakimas: Neiszmintis motinas gułdąntes ne wiena pagimima wajkus i wieną łową. Oj ar wiena motina budama neakiłu tejpat piktęn wajkus sawa ir użtrauk rustibę Wieszpaties ąnt namu. Kłaus nekarta kas tęms wajkams mana rados? O nenusimana pati kałtu esąnti. Zinokiet todieł wisas, jog gieriausiu ira dajktu kożnam wajkuj padirbinti ipatingą łowelę.

Kl. Talaus kas piktina Petronelę?

At. Piemenis: oj kajp gieraj butu, kad żmones sąmditu newęn piemenis bet ir seną kierdiu, kurem galetu pawesti piemenis su galwijejs. Tas wajku priwejzietu ir nebutu papiktimu.

Kl. Paugusę Petronelę kas piktina?

At. Berniukaj: użtiesa nemaż ira jaunikajtiu bediewiu, kurie tarsi i wietinikus kipszu pawirti, gundęn ir pajkęn jaunas. Iszganimas ju to rejkalau kad to nedaritu. Gaspadorej tejpogi neiszmintingaj eigas, dirbdamis kamaras wajkiukams gret kamaru mergielu.

Kl. Kas pirwerte metawoties Petronelę?

At. Ipatinga milesta Wieszpaties, kurios Kałworijoj sulaukie. Bet żinokiet ipatingos milestas niekam negalęnt nupelniti; nes Wieszpats sutejk aną wełtuo isz gieribes sawa. Todieł kitas tejpat kajp Petronele darąntes, tegul nepasiklaun kuo jogiej gaus milestą, nes neżina ar bus to duota.

Kl. Kas dar prisidieje pri metawones Petroneles?

At. Kunegas patares kad atsitolintu nu pażįstamu palejstuwiu. Tiesą pasakius kożnam pasilejdusem spawiednikaj isaka tolinties nu priżastiu grieku, bet newisi tekłausa. Todiel kietąntis gieresni po spawiednes westi giwenimą, tur pamesti draugus ir draugies grieku, o naujoj wietoj kitejp pradieti ełgties. Mokąntis griesziti kajp Petronele teguł riżas tejpat metawoties. — Amen.

Metusi sziusi tusi anusi, kuriu gieraj neatminu regies 1835. Pikiele parakwijoj, Rytijniu dwari, buwa kalwis kurszinikas wardu Kriszis arba Krisztupas turis .... Cze skajtitojuj gał rodos mani iszwesęnt pasaką apej Łatwi turęnti du sunu iszmintingu o tretii nemulki, bet netąnkietu patejgti, Kriszis tas neturieje triju sunu bet wieną tiktaj dukteri wardu Trinę arba Kotrinę.

Trine buwa taj mergiele asztuoniolikas metu didej grakszti ir tarsi iszmintinga: kurę wieną tiewaj teturiedamis lecina ir puosze; todieł susiedu wajkiukaj szwęntomis dienomis aną łąnkidamis rieże it gajdej su sparnu. Tas tiktaj jus bajde jog dajloi Kotrele buwa kursze ir luterka.

To wienok newejziedamas jaunas tiewinajtis isz Bałajtiu sodos Węnce Takutelis didej ję pamileje. Trinej ligi dali is tika. Gimditojems abudu nieka nesakidamu, susitare ir prisijkie wienas ąntra neaplejsti. Ilgajniu Trine pasisakie motinaj kietąnti uż Węncę tekieti: Kalwiene pasakie apej taj wiruj kurs tare, butu rots gieraj wajkina jaunas, padorus, niekuo nedietas, turtingas ir negierąns; tuo tikt neguwu kad katalikas. Trine szirdingaj miledama jaunikajti atsakie: jau tiewali kad is butu ir żidu nekataliku ir tejpsnieks wedums neparskijstu; nes prisijkieu Wieszpatem wienas ąntra neaplejsti. Asz ir uż katalika isztekiejusi sawa wieras nepamesiu, wajkus tejpogi luterejs auginsiu. Tare tiewas: bet kąn pasakis wiras? Dar cze kataliku szalis, niera musu bażnicziu, kajp tu dasijksi sawa kunega? Trine adsakie: ko pati nor tąn wiras tur dariti, asz mokiesiu ji suwalditi. Tare senis kalwis, jau neduok Diewi kad pri to atejtu kad rejkietu barties ir walditi.

Węnce ligi dali prisipażina tiewuj wesis Trinę szis atsakie: nu nu kąn beisimanej tataj argi jau katalikies nebgausi? Tare węnce: mataj tiewali dieł gawima gautio, bet szi uż wisas juoba man patika, nebgalu jos pamesti; nes żadiejau ję paimti. Atsakie tiewas: wajkali stajgu szokies akis iszdursis, apsiwejziek ir prisistebiek sawa Kotrej. Rots burnele padori: bet ar neregi kajp buwa nu tiewu lecinama ir gaczni, kajp ira atkaklibes piłna, negalesi su anu sugiwenti. Wieł tare Węnce: jau tiewali ar imsiu Kotrę ar niekokios. Tiewas ąnt to: nu imk imk, bet mąn rodos jog wedes atminsi gimtąje dieną, pażins szikszna deguta, bet wielu. Neżinau kąncze tejp isidomiejej su kurszi?

Sziuodum besznekąnt iszgirda motina, ateje ir tare: kąn kąn węncele, girdu tawi noręnt Kotrę westi; meldamasis ar isz prota iszejej ir kąn tu wejksi su tu luterku? Atsakie węnce: matuszele ana kiet i katalikies parwirsti ir wisus wajkus katalikajs auginti. Ąnt to motina: je je padaris ana tąn rita neszęndien, ar mes neżinom jos atkaklibes, kumet ana buwa musu bażniczioj, ar karta isz musu wieros tisziojes? Kajp mokis wajkus tos wieros kurios pati neiszpazist, neżina ir nemok? Wajkali mana meszką wedes su meszku ir dziauksis. Tu esi letus o ana nedora, pawers tawi i liptą. Paskiaus gawes neżadietą nors biek isz swieta.

Wis taj girdiedamas Węnce nutila o motina atejusi pabucziawa jo gałwą ir tare: tejp tejp sunali, pakłausik manęs uegajlesis, milu tawi ir dielto nenoriu nełajmingu regieti. Pajeszkokies sau musu puses mergieles katalikies, bus gieresni. Atsakie Wence: gieraj matuszele bet regies Kotreles ne mesiu.

Nieko netrukus Węnce beżinios tiewu su Kotri wedęns, nueje pri Pikiele klebona Ąntona Ligiejkas użsaku paduoti. Tas dasikłauses jaunąje esąnt nekataliki, tare: kas isz to bus asz judums użsaku negalu priimti, rejk pirmu kłausti wiskupa ar lejs? Sziuodu taj iszgirdusiu spudina łaukon. Po waląndos jaunasis sugriżes tare: asz norietio kielauti lig wiskupa, bet jaunoi nelejd. Atsakie kunegas: kajp tataj nelejd ko rejk rejk negut nekieti jos imti kajpo nekatalikies? Szis atsakie: dieł kietinima kietu bet kąn sze rejk dariti su Kotri? Tare klebonas: jug tuesi katalikas, turi bażniczes S. klausiti, ar nemataj jog ta luterka patioj pradiaj tawi jau pajkięn, kas bus tolaus? Gał tawi isz kiele użwesti, wajkus tawa luterejs auginti, tu niemaniti nenumanaj kiek pikta dara dwi wieri wienami giwenimi. Kotre nedalejs tau pasnikauti ir sawa szwęntiu szwęntinti, żinodamas be tikieima kataliku negalęnt buti iszganitu, wejziesi i wajkus sawa luterejs auginamus kajp i pragara kąmsztius. Imk gieresnej katalikię, argi niera parakwijoj tejpat graksztiu mergielu kajp Kotre?

Szis atsakie: dieł buwima ira, bet asz je apmilejau ir żadiejau niekumet neaplejsti. Wieł kłause klebonas, nu kąn ar ejsi i Alsiedius? Szis atsakie jau kąn padarisi ejsiu. Klebonas parasze grometą o Węnce ir iszeje pas Kunegą Gintyłłą waldąnti wiskupisti. Tas dalejda bet nelijpe skielbti użsaku. Klebonas parneszina dar nu Skuoda bąmbiza rasztą, pirm szluba Kotre pasijeme wisus wajkus kataliku wieraj auginti ir tąn pasijemima ąnt raszta iszdawe. Taj wis padarius 1839 meta, 5 dienoj waseri Pikiele bażniczioj buwa szlubas. Po kurio swetej ważiawa i Rytynius, ąntrą ritą parwiedława martę i Balajtius i Jakute namus ir wiskas eje skłąndej.

Rytyniu dwaras priderieje tuokart Jenerołuj Krejcuj, kamisorius jo wokitis dawe Kotrej nu sawęs dwi karwi, dwi żąnsi, dwi awi ir dwi kiauli. Tiewas kalwis atskajte pusąntra szimta rublu; tejp jaunoi skajties uż turtingą. Pakluwusi i kataliku namus, pradioj użsilajkie it katalikie: nieka priesz kataliku tikieimą nesznekieje, pasnika dienosi sieda draugi su kitajs pri walgie su pasniku iszwirta, kartajs wajkszczioje i Pikiele bażniczę, bet nespawiedojes ir nieks newerte kad spawiedotumes musu kuneguj. Mileje wirą sawa ir ne priklijes senęms jo tiewams.

Wis taj regiedamas Wicęntas wiena karta sakie tiewuj „nu kąn tiewali, tarej luterką busęnt nedoru, nugis argi negiera ira? Ant to tiewas: musu senas prizodis saka, negirk martios ne mitules, kad iszmisi pagirsi pamatisma ar wisumet bus tejp giera! Po parietkas metams praslinkus mire Jakutiene motina Wicęnta; todieł Kotre paszoka i namu gaspadines. Isz auksztinta pasnika dienomis pradieje sau wirti su mejsu ipatej; wienok nej wiras nej tiewas to nepejkie. Wieszpats dawe jaunaj moteristej sunu. Wicęntes pakwiete i kumas katalikus ir lijpe neszti i Pikieli apkriksztiti wajką, wardu Jurgiu. Iszsigirdusi taj Kotrina pradieje bąmbieti it ubagas kruopus pabieres. Bet siedęns pri łowas wiras tare: kotrele jug tu pasijemej auginti wajkus katalikajs, asz noriu kad sunus mana butu mana wieros. Kotre gan supikusi atsakie „nu nu łaj tąn kriksztij jusu kunegaj, bet kitu wajku asz nelejsiu jusiesęms terloti. Iszgijusi wieł imaningaj elgies, bet atejus dienaj S. Kazimiera, norieje priwersti szejminą kad nejdama i bażniczę dirbtu namie. Bet wienas wajkiukas stotej tare ar tu szeszka pakutra kursze atwikusi i musu krasztą, musa szwęntes nowisi? Taj pasakies iszeje i bażniczę. Kotre didelej supika ir sakies ąnt atęnte meta sąmdisęnti wisa szejminą luteriu wieros.

Tuokart senis tiewas niekam kitam negirdąnt sakie sunuj sawa, nu kąn Wincele ar asz nesakiau kad su rajszu kumeli netolijte josi: nugis jau błaszkos it dąnti gielama, o kas bus tolaus? Ant to sunus atsakie nu nu titeli nesakik nieka asz ję numaldisiu. Tare tiewas rasi numaldisi, bet neiłgam ira sakoma wiłkas wisumet i miszka wejz, nes isz kruma ira imtas.

Zinokies wajkali su meszku ne arsis, su wiłku neekiesis. Melsk ar mokik pagal tiksta; wis ana sawotiszkaj daris.

Apej S. Martiną Jakutiene nebstabidama katalikiu mergielu, pasąmde isz Kursza dwi luterki, o Wicęntas abstabe perniksztiusius wajkiukus katalikus. Woz ateje tos kurszes, Kotrina pasnika dienomis wire sau ir toms mergoms su mejsu, o wiruj su szejminu jebkajp su pasniku. Tejp wienusi namusi pasidare dwi wieri, dwejoki walgiej. Netika tas Wicęntuj, kartkartiems sakie, Kotrele dielko neelgis kajp pirmąi meta? Szi atsakie „et asz turiu cze jusu pasnikus pasnikauti, kam to mąn rejk? Biauriokieties kad noret.

Neużiłga Kotre wieł sugriuwa ir pagimde dukteri; tiewas norieje ir tąn nuweżinti i Pikieli, bet motina lig łajku buwa parwezinusi i Rytynius Kisteri arba zokrastiona isz Skuoda luteriu bażniczes. Kurs iszsigirdes Kotrines wajkuj gimus, tujaus atważiawa i Bałajtius ir apkrisztije dukteri luteriu kriksztu. Skaudieje szirdis Wicęntuj, bet nebuwa ko dariti użwis dielto, jog dwaras turiejos Kotres puses. Senis taj regiedamas tare, nu kąn Węncele, neklausej teiwa dabar dziaukies su sawa luterku, sutinkatau it dalgis su akmeniu, miletaus kajp kate su szuniu, gieraj kad nemuszataus. Sunus atsakie, ar giltine galeje numaniti toki busęnt, mergieli tebibudama wiskąn żadieje ir buwa kajp aniolas łipszni. O dabar tam aniołuj nagaj iszdiga.

Neużiłga mire senolis, Wicęntas dajlej ji pałajdaje, marti neważiawa ilajdotuwesjos wiras palika tikru gaspadoriu. Juo tolaus i miszką, tuo daugiaus mediu: Kotre dar didesnej iszsibuwa. Jure sunus jau buwa uzkludes aszmus metus, rejkieje mokiti poteru ir i bażniczę wasara wadioti. Motina jo neużkięnte diełto kad kataliks ir mokie tikt tiewe musu. Pats tiewas turieje mokiti Swejka Maries Tikiu ing Diewa Tiewa ir prisakimu. Gawienioj Kotre pradiej wirti katalikams didej męnkaj: wieruj skundąntes ir sakant kas bus Kotrele szejmina pri wedąms nebnories stoti? Szi atsakie: te ne stou, asz kurszinikus pasąmdisiu. Tare wiras: bet asz ne kurszinikas ir noriu dienoj karta zmoniszkaj pawalgiti. Szi tarsi ticziodamos: pasnika dienomis i kataliku wirałą ar koszę, tad piena ipile, tad łasziniu daliką idieje tad żwagali ispraude. Wiruj kłausąnt dielko tejp daritu? Szi atspire: nu kąn ar nuspringot koszę su łaszinejs walgidamis, ar jusu Diewuj apmaudas paszoka? Użwidat mąn kad sau su laszinejs werdu walgi ir jums tejpat iszwiriau. Letus Wicentas nei mane ko besakiti.

Prisartina welikas Kotre su dukteri tajsies ważiuoti i wijszes i Kurszą, sudieje i wezimą woz ne wisą sawa krajti, siesdama wiruj niesudiewu nepasakie. Isirupines Wicęntas werkie ir bucziuodamas sawa sunu tare: wajkali asz palikau giwenaszlis tu naszłajtis, matusze tawa kazikur padinga. Kąn padarisi bukiau tokiejs, rasi kitur Wieszpats juoba nudum padies Weliku rita Jurele wajkszcziodamas rąnkieles skłajde ir sakie „matuseles usciu niera kam sulijti plonuju surelu, niera kam raudonu kiausiu iswirti nej warskietu piragu iszkiepti.“ Wicęntus taj girdiedamas kartej apsiwerkie.

Wiliku szwęntes parlejdes Wicęntas, pardawe karwes, dwetą arklu ir kitkąn esąnti namusi. Pakinkie du likusiuoju arklu iswadina i ratus wajką ir Wieszpats Diewas żina kur iszważiawa. Dwaras pajutes Jakute namus tusztius palikus ilejda kurszinika. Szeszes nedieles patrukusi Kotrine sugriża i Bałajtius, bet wietoj wira sawa atradusi swetimus żmones begiwenąnt; apsiwerkie, tejrawos kur wiras dinga ir wieł iszkielawa i Kurszą. Tejp dwi wieri wienusi namusi patalpinti: tus iszgajszina o wirą su moteri nełajmingajs padare.

Tas atsitikimas, teguł bus pamoksłu wisęms katalikams kietąntęms nekatalikies westi ir katalikiems noręntioms uż nekatalikus tekieti. —

Pałągines juras paszalis nu Prusu rubeżiaus lig upes Szwęntoses dwi mili iłgas; prider Zemajtems. Te Kraszta giwentojej dieł buwima ira żemajtejs tecziaus siediedamis tarp Kursza ir Prusu sznek leżuwiu sumajszitu. Wieni ju żodej ira prusiszki, kiti Kursziszki o użwis daug żemajtiszku. Tikieimas ju ligi dali ira sumiszes: didesnioi dalis iszpażist kataliku wierą o mażesnioi luteriu ar żidu.

Tarp Zemajtiu żiames ir Kursza ira neplati bet gili upis szwęntu wadinama. Rasi nori żinoti dielko tas unduo toki wardą gawa? Wieni żemajtej cze giwenąntis pasako: tąn upę senos gadines diewajtems didej tikus, giebiejus cze plaukities Łaumes wakarajs skalbties, juras diewajtius ejus cze nusipłauti ir nesura undens atsigierti; dielto taj buk ir gawus tąn upę wardą Szwęntoi. Kiti saka jogiej Prusu Krizokaj i musu kraszta isigriowi, cze żemajtius kriksztije ir pramine upę Hejligie arba Szwęntu. Bet jogiej upe pirmu jau tikieje nekajp Kriżoka cze gałwą atruka; todieł szęndien kas gal ąntsztikti prizasti tokie praminima?

Nu tos upes ir sodele juras pakrasztie pastatita wadinas wadinas Szwęntu, kurioj gime ir użauga Janis Kujsis luteriu tikieima. Tiewuj wardu Priciuj mirus Janis gawa gan płati smiltina i kuri kas meta juras kierpes wezdamas, bulwes sieje. Giwenimas jo buwa apdriskies, nu juras wieje stogaj nuplesziti, pałajkiej. Janis maż tajs terupinos, nes budamas isz żweju zweis; juras tikt wejzieje isz kurios mita. Turieje sawa dwi wałti, tinkłą, kriti, kieselą gintarams gauditi ir daug meszkieriu. Numane wisus wiejus, mokieje ąntsztikti kumet bus audra, kumet litus, kumet gijdra, kumet jura gintarus iszmes, kokiuo wieju łajmies silkielu, kokiu pleksniu ir kokiuo męnkiu.

Bulwes jam derieje: gintarą su żuwi pardawiniedamas pirka sau duonas, turieje dar kietwertą karwiu ir szeszes awis. Mażaj sziena tesupjaudamas, arklu nelajkie. Jau tris deszimtis metu ąmżiaus sawa sukakies wede moteri katalikię isz Łazdiniku sodos wardu Urszulę. Ta gaspadini tapusi pakabinieje troboj kataliku abrozdus ir meldies ritajs ir wakarajs. Matidama wirą niekumet poteru nekałbąnt pakłause jo taridama „Joneli ar moki mełdamasis bęn poterus? Szis atsakie: o kuo asz kaltas kad matina neiszmakie? Dar Kujsiene: ar ejni kumet i sawą bażniczę? Szis atsakie: et dieł buwima buwau amżiej sawa du rejżu Kretingas kirkoj, bet kas isz ta, wakitej zingioje (giedoje) wakiszkaj, asz nesupratau, pristeris tejgie każikan wieł wakiszkaj asz neiszmaniau, stipsajau it baslis wieną sztundą (adiną) ir iszejau łaukon; nugis nebejnu. Atsakie Urszule; nu gieraj asz tawi kumet nor nuwesziu i Kretingos bażniczę, tęn pasidziauksi, nes musu kunegużej saka pamokslus zimajtiszkaj.

Kajp żadieje tejp ir padare: priesz tris karalus, pasąmde arkli, nuweże wirą i Kretingos jomarką ir su juomi draugi eje i bernadinu bażniczę. Pati lisdama pri spawiednes, wirą palika besiżwalganti bażniczioj: pirm sumos eje kunegaj apej szwęntoriaus kopliczę, tęn Janiuj atsitika nełajme, kurę paskiaus Urszulej szejp apsakie „ar żinaj kąn Urszule, matidamas wisus łaukon skubąnt ir asz ejau: wisi kunegużej su kauszajs, su żwakiemis rąnkosi, eje pakarcziuo o wienas isz ju su iłgajs drabinejs apsiwilkies, su grażi cziujku apsisiautes, su spindanti żwajzdi neszinas; eje po bragielu. Tuo tarpu pradieje snigti pagajła man naujos sermiegas ir asz palindau pa tąn pati bragieli, bet buraj su trumpajs drabinejs apsiwilki pradieje mani su wiłkmuszajs baksoti, woz nesuzitieje par skłasta ir pastume szalęn. Paszoka man apmaudas ir iszejau i jomarką.“ Tare Kujsiene: mataj Joneli tas kunegużis nesze ne żwajzdę bet mistrąncyą kurioj ira Diewas, nerejkieje tęn szokti. Szis atsakie „kajp taj Diewas asz jo nematiau? Tare Urszule kad ir ne matej bet ira baltoj majziej (duonoj). Szis atsakie: nu gieraj kita rejza nebszaksiu,

Namon sugriżus Kujsiene użwis szwęntomis dienomis wirą sawa it wajką mokie poteru ir prisakimu kataliku. Ritajs, wakarajs kłupe ji draugi su sawęm, kalbina poterus ir nekarta pritare kad paliktu kataliku; szis tecziaus ne wisaj tenoriedamas, tęnsies it wajkas pri kningas waromas. Urszule pagimde sunu, kuri wiruj neprisztaraujęnt, kunegaj Pałągos apkriksztije wardu Petriu. Kujsiu bąndelą gane wajkas deszimtus metus ejnus: apkiriejus beganąnt kartkartiems skundies wajkas taridamas „rita męnkie wakara męnkie o rejk waką (karwę) ginti. Nebiszturiejes iszskrije i Wajnejki pri motinas, bet atrades gilę upę Akmeną brida ir nuskięnda. Iszsigirdi apej taj Kujsej łabaj gajlejos wajka. Urszule giera buwa gaspadine, Kujsis prakuta ir użsigiejde pirkti arkli. Be mislidamas taj wika i Kałnale jomarką S. Pilida ir Jokuba. Atsitika jam kielauti par Akmeną, tąn parbrides atrada paszalej bestowinti kopliczelej S. Joną, Kujsis atejes surieże jam kielis kartus su bizunu ir saekie „takij taj welniukaj paupejs stowiedamis źmaneles skundén.“ Tikiejos kitu kielu griszis. Bet Kałnalej pirkies du arklu wieł par Zalimus ir Wajnejki joti kietina. O nugąnstaudamas S. Jona pirka jam dowinas dieł parmałdawima.

Atwikies pas kopliczelę: isztoła sieda isz arkle, numowe kiapurę, nulęnkie gałwą ir tare „Szwęnts Janali użtaritajau mana szitaj asz tau atnesziau brantwinas par pimberi (uż berlinką) baltas majzes par zekseri (uż szesztoka), mełdamasis nepik, nepik ir neskandink manęs.“ Padiejes tas dowinas po koju szwęntoje, żwalgidamos benegienas parjoje Akmeną.

Wieszpats Diewas dawe Jonuj ir dukteri kurę tejpat apkriksztidina Pałągoj katalikiszkaj. Każikumet isirga jo pirmutinis sunus Petris: motina gide kajp imanidama, bet wajkuj neginant tare wiruj, żinaj kąn Jonaj, pirkiau waszkinę żwakię nuneszkiau i Kretingą S. Ąntonuj ir iszgidis wedums wajką. Wiras ir pakłause. Didele, żwakię patijkies nuważiawa i Kretingą, atidawe Bernadinams, kieletą dar doleriu atskajte ir sakie „Kunegużi atłajkik tiktaj druktą miszę pri S. Ąntana iszgis mana wajkas! Bernadinaj ir atgijdoje. Iszważiuodamas Jonas jeme undens ir żolu szwęnstu. Bernadinas tare, diełko budamas luteriu nejemi nu pristere? Szis atsakie, żinaj kąn kunegużi musu pristeris koks pat kajp mes, su moteri, is taj letaj neder, netur nietokiu kuingu.“

Prisirirkies szwęnstu dajktu sugriża namon, wakara Urszule apszłakste wajką su szwęnstu undeniu ir pasmilkie su żolemis o rita meta wajkas kieles butinaj swejkas padare tiewams didi dżiauksmą.

Każikumet wakarop Jonas su sąmditajs wajkiukajs lejdos i jurą męnkiu meszkierioti: nupłaukie i giłuma juras tris miles ir meszkierioje. Nesitikietaj użpuole ji audra, matidamas didi paoju tare „Jurite tu musu matina, tu mamis apdaraj, tu papeni tawa unduo kajp medus kwep; neskąndik musu.“ Juraj Netiłstąnt sakie „Szwęnts Kretingas Antaneli gielbiek mamis asz tau atnesziu żwakię iłgą nu żiames lig dangaus o druktą kajp rąnstą.“ Taj girdiedamas berniukas atsilijpe „tiewaj kami tu tiek waszka gausi.“ Szis atsakie „tilek wąmbra bili tiktaj iszpłauktumem.“ Iszpłaukies ir isz waltes iszlipes tare „nu wajkiukaj nesakikiet jus mana apżadu Urszulej. Ne jau ir jura patraka it szuo, iszsiżiaje kajp wożka piaunama, unduo jos paszwinka it męnkies pęnktaj dienoj po sugawima, woz dwieles nepadiejom be irklodamis.

Urszule turiedama jau arklus, mażne kas szwęnta diena ważiuoje wirą sawa i Darbienus i Pałągą ir primokie ji melsties bażnicziosi kataliku. Prikalbinieje kad parwirstu i katalikus ir ejtu spawiednes. Szis żadieje taj padariti, bet neskubinos.

Wiena rudinies nakti nesitiekaj każikas pawogie Jona abudu arklu: neturtinga żwejuj buwa dide iszkada, tejrawos, jeszkoje bet nerada. Urszule matidame tąn nełajmę tare „żinaj kąn Jonaj, kataliku Diewas iszgide wedums wajką atras ir pawogtus arklus, ejk tiktaj i Kretingą ir użpirk miszes pri S. Ąntona. Pakłause Jonas, nueje piesti pri Bernadinu, padieje tris dolerius ir tare Kunegużi atlajkik druktą miszę, kad zagri kurs mana żirgus pawagie liga i kamuli sutrauktu, kad is susirijstu it eżis nu szunu apniktas.“ Bernadinas atsakie „nej wajkali asz ąnt tokios intencios negalu priimti tawa piningu, rejk melsti Wieszpaties kad tawa aszwijnej atsirastu ir kad duotu, wagij Dwasę Szwęntą. Tare Jonas nu nu ługok Diewa kajp sumanaj.

Kunegas iszeje su miszeiomis pri altoriaus S. Ąntona, Jonas klaupęs ju kłause ir dajlej meldies. Po misziu iszejes isz szwęntoriaus pro wartus, atrada sawa arklu pririsztu pri sztułpale. Prasidziuga, atrisząnt nieks nieka nesakie, tare palidz tau Diewi sieda i wieną arkli ąntru nudęns ir parjoje namon. Urszule iszgirdusi apej tąn stebukłą tare, ar asz nesakiau musu Diewali gierą esąnt o tu nenori dar buti kataliku? Szis atsakie: jau tiek dabar busiu, nugis wirsiu i katalikus nes matau jusu wierą esąnt gieresni. Taj atsitika 1818 metusi: żmones tuokart buwa turtingi ir linksmi: karalawa Ciecorius Aleksęndral. par rubeziu wałkszczioti nieks negine; todiel Urszule tare „Joneli waziuokiau i Kłajpiedą. Szis atsakie: ważiuokiau. Nuważiawusi Joną kataliku kunegas grijeme i kataliku tikieimą, iszspawiedoje dawe Szwęncziausi Sakramęntą ir iszlejda namon.

Su lig tuo łajku tape Kujsis gieru kataliku ir diewobajminpu żmogumi. Abudu su Urszuli pateka dar gan iłgaj ir padorej su Szwęntajs sakramęntajs mirdamu, palika sawa wietoj begiwenąnti sunu Petrą.

Kad Jonis butu buwes stipresnis ir juoba nekajp Urszule mokitas tikraj ta butu parwirtusi i luterkas; bet kad ta buwa ir stipresne ir protingiesni uż Jona; diełto taj wisus namus i katalikus parwerte. O wis taj roda ajszkiej kajp paoju ira dajktu dieł wieros tekieti uż żmogu ne sawa tikieima, arba imti moteri kitejp tikantę; todieł gieriausiu butu dajktu kad ejnąntis i porą butu wienos wieros.

Żmoniu mergielems didej ikiri ira wasaras darbaj: nu kuriu noriedamas iszsisukti, paprastaj giejd isztekieti. Giejdulis tas tejp ira wisęms żinomas jog atsirada szioks priżodis kad isztekieti nors uż jauti, bili tiktaj wirą gauti. Nekitejp elgies ir Agate apej kurę cze kietu papasakoti.

Paprusie isz priżasties artima rubeziaus wisumet stou maskolej: Girdżiu sodoj Jurborka parakwijoj wienas Żalnierius wardu Nikiporas iłgaj stowieje pri ukinika wardu Petra, kurs turieje suaugusą jau dukteri Agatę. Nikiporas su Agati abudu jaunu pamileje wienas ąntrą. Numane taj tiewaj ir draude dukteri, bet negaleje tam tikieti kad anuodu kietęntu kits kitą paimti. O dielko taj? Diełto jog Nikiporas buwa żalnieriu nieka neturęntiu, atejunu ir nekataliku.

Motina pasergiejusi anuodums brotawimos pawadina wiena karta dukteri ir sakie „Agatele berejkała pajniois su tuo maskolu, nusimanajs jo moteri nebusęnti, kam rejk to ąntsiklimpima kuri matom?“ Szi atsakie: o kodieł negalu buti jo moteri? Nikiporas ira gieras żmogus, sakos turiesis su kuo majtinti mani ir wajkus. Tare motina: mełdamoi ar neżinaj turtą Żalnieriaus? Negut pagrobs kami kąn o szejp tur tiktaj duoną dieł sawęs o daugiaus nieka. Szi atsakie „Nikiporas pasakojes turis nepilkus tiewus, po treju metu bęngsis slużbą ir griszis namon. Klause motina: o kami jo namaj? Szi: kalugas gubernioj. Motina: Agatele argi mani su tiewu pametusi ir norietumi tejp tole kielauti. Szi: o kodiel ne, jug ir kitas mergieles ejn po żalnieriu. Motina: ejt kitas palejstuwes bet netolij, naujes gawi tas pragien, ar noriesi toki buti?

Szi: dieł ginima pragien bet ejnąntes be szluba, manęs nepragins asz busiu pati. Motina: o kas judum duos szlubą? Szi: pops. Motina: pops ir tu dristumi giwenti su tejp szlubawotu wiru, be musu kunega? Agate: rots tad negieraj. Motina: o wajkaj kokios bus wieros? Szi: saka rejkiesęnt pri maskolu kriksztiti. Motina: o Pana Szwęntoi ir nebadajs tuo wisu! Szitaj użsigiejde merga Rima ridika. Susimiłdamoi ar neżinaj niewieną duszę negalęnt ejti i karalistę dąngaus be wieros kataliku? Kajp tu wejziesi i sawa wajkus maskolu wieroj augąntius? Numanisi busęnt jus pragera kąmsztejs, o negalesi nieka padariti. Ar tu isz prota jau iszejej?

Agate pradieje werkti ir tare tejsibę kalbi maluszele, bet asz milu Nikipora ir nebnoriu jo pamesti. Motina: kad tejp giejdi isztekieti iszriedisma, tawi uż Juzę Stumbreli, musu żmogaus wajką, giwensi cze su mumis, ne walkiosis tęn i każikoki nepaswieti i Kalugos gubernią. Agate atsakie: rots Juze ira cziujnus wajkielis bet asz jo nemilu o Nikipora milu. Motina: sztaj kokie nelajme. Tus żodius pasakiusi nueje pri wira ir tare ar girdiejej tiewaj jug wedums Agate werszti werżas tekieti uż Nikipora. Atsakie tiewas paszauk ję pri manęs. Agatej atejus tare tiewas kąn tu iszsimanej su tuo maskolu pajnioties, motina negał tau parsakiti, o asz riksztę paimsiu ar wirwgali. Szukszta mąn kad neiszmoniuotumi ir namu mana nebjauriotumi! Agate taj girdiedama palejda kakarinę ir pradieje bałsu riekti, o tiewas iszeje.

Agate matidama su tiewajs nieka newejksęnti, nakti pagał sudieje wisa sawa krajti, Nikiporas gawa ratus su arklejs, abudu sieda ir nuważtawa i Jurborką. Cze popas nieka nebłaukdamas dawe anuodum szlubą. Rita meta nebradusis tiewaj nej wiena nej ąntra; wejkiej suprata kur dinga. O tąn pat diena żmones isz Jurborka sugriżi wiskąn papasakoje. Nu tos dienos Agate nebgriża pri tiewu, Nikiporas patalpina ję żalnieriu troboj Kordonu wadinamoj ir draugi su kitajs żalnierejs majtina.

Wis taj atsitika 1826 metusi. Kieletuj mienesiu po szluba praslinkus ateje nu wiresnibes isakimas, kad papruse żalnierej ejtu i Mołdawią ąnt Turku rubeżiaus. Nikiporas su kitajs iszejdamas tare „nu kąn Agatele ar nori ejti su manęm, ar cze sawa pusiej kieti palikti? Ejnam su Turku muszties, każina arbe grisziu. Atsakie moters: kur pasidiesiu cze palikusi, tiewaj manęs neużkięnt, kajp bus tejp bus, ejsiu su jumis. Tare wiras: bet turiesi ejti pieste, asz neisigawau nej arkle nej wezima. Szi atsakie: kąn padarisi ejsiu ir pieste. Kajpogi żalnierems ejnąnt ir szi dar nieszcze iszsiwiłka paskuo.

Atejusi i Kauną tejrawos nu żalnieriu ar tolij Turku rubeżius? Szij wieni juokies sakidamis isz cze dar negalęnt matiti, o kiti sakie: dar tris szimtaj milu. Gieresni grisztę i Jurborką, szi wienok neklause. Wilniu pamatiusi didej stebiejos daugumuj bażnicziu ir płatumuj miesta. Diena su żalnierejs cze parbuwusi iszeje i Aszmene ir tolaus i Minską. Iwargusi kieloniej werkie kartej ir sakie, dielko asz nekłausiau tiewu, butio sau begiwenąnti sodoj o dabar nebżinau niekurioj pusiej ira mana Girdzej, ar swejka bier matuszele kuri mani mileje? Isz Minska par miestą Igumeni eje i Bobrujską: cze pri didios piles daug giwen salnieriu, kuriu trobas ira tarsi ipatingas miestas. Agates pasieje kojes, pasidare papautaj, tęms prasitinus atsidare ronas, nutruka awałaj o nauju patijkti neturieje kuo. Ne ganato: pasigieri wiresnelej wede ję ąnt pikta, szej to nenoręnt su musza, isz tos prizasties atęntę nakti Agate susirga gimde nelajku wajką, kurs tujaus be krikszta numire.

Tuotarpu Nikiporas iszeje tolaus, szi palika ąnt kulu ilginiu begulęnti. Żalnierej par milaszirdistę dawinieje anaj kas diena po szmotali duonas, parguleje dwetą nedielu ir pagije. Bet neturiedama su kuo misti, pasilejda ir su gautajs uż nedoribes piningajs mita. Werkdama kas diena mislije apej tiewus ir klausinieje żalnieriu, kurioj pusiej ira Jurborkas? Be partrukie goktiodama namon griszti, melde pażistama pułkaunika idant patartu kutino stuku rejk ejti i Minska? Tas susimilęs atsakie: po rita asz siuntu wiresneli pasztu i tąn miestą, lijpsiu tawi nuweżti. sudiekies sawa łapatus. Iszgirdusi taj Agate didej prasidziuga ir bucziawa jo kojes. Pułkaunikas dar dawe aniaj dwetą rublu ąnt kiale.

Rugpiutes mienesiej 12. dienoj 1826 metu Agate sieda su wiresnelu i pasztą ir pakluwa i Minską. Cze neturiedama pażįstamu nej majsta, pradieje sawotiszkaj pajnioties su maskolejs. Par nelajmę nu tu gawa piktą ligą. Nenumanidama tecziaus kas ira iłgaj negidies Maskolej suprati sergąnt, butinaj ję aplejda. Pritrukusi walgie pradieje ubagauti ir iszeje Wilnion linkon. Dwideszimti asztuones miles kol ateje didej i warga. Cze dar pri żalnieriu linda, bet tie gawi nu jos ligą pasiskunde sawa wiresnibej kuri nusiunte Agatę i lozeretą. Daktaraj ję gide, bet jogiej liga jau buwa isikieriejusi, atkrita jos nosis. Wietoj tos atsidare biauri skile. Tecziaus liga użsiturieje o szi ubagaudama wiłkos i Kauną. Dienu nemetu parkielawa i Jurborką ir nueje i Girdżiu sodą pas gimditojus. Tie nieżinti jos nepażina, wienok susimili dawe anaj ipatingą kamarą. Szejmina bajdies suanu priwalgie siesti ir isz tos priżasties nebnorieje buti pri Petra, kąn regiedama Agate ąntsiswiere su majszelu, użsidęngie su skiepetu lig akiu ir ubagawa. Każina diełko atsinauina jos liga, wisas jos kunas su mielinajs puszkajs apteka nebgaledama be wajkszczioti atsigule darzinie wiena żmogaus Żindajtiu sodoj ir 1829 metusi numire.

Kunegas wienok pirm smerte apwejzieje ję su SS. sakramęntajs. Kad rejkieje dieti i grabą nieks nedrisa jos dasilitieti, nes nugąnstawa kad liga neprikiptu; todieł wiriszki padirbi kiebeklus iritina kuną i grabą użdęnge ir palajdoje.

Tejp pabęngie nełajmingą giwenimą ta kuri tiewu klausidama butu galejusi ąmżeli sawa dajlej tarp sawuju pargiwenti. Apej jos wirą Nikiporą nieks nieka nebgirdieje, tur buti Turkijoj palika użmusztu. Isztiesu nekarta regiem isztekąnt mergiełes musu uż maskolus: bet niekumet nematom isztekiejusiu łajmingomis. Todiel kuri mergajte tur prota łaj su maskolejs: nepojniojes gieresni ira negauti wira, nekajp tekieti uż toki jauniki.

Senowiej buwa paprotis ejti i miszka, tęn įsikurti, giwenti ir wadtnties pustelniku. Paskutinejsis pustelnikas regas wardu Tamoszius buwa Tyrkszlu puszini ne tolij nu parakwijes kapu. Trobele jo buwa gan atstej krumi: tikt ąnt kielu wedąntiu isz Zemales i Tyrkszlus kiboje pri pusies prikalta skardine, i kurę żmones praważiuodamis mete piningus majtnastij pustelnika rejkalingus. Bet ir i patę jo trobelę nuejdamas użwis motriszkoses, giebieje wisako nunezti. Pustelnikas it ożis barzdotas, szwęntomis dienomis atejdawa i Tyrkszlu bażniczę ir dajlej mełzdawos. Żmo nes uż szwęntą ji skajte. Mire rodus 1815 metusi.

Tam pasirinkus niekami nebibuwa girdieti tikra pustelnika, negut wadintumem pustelniku Petrą Maciu apej kuri noriu cze kąn żinodamas papasakoti.

Kartinas miestelej regas 1754 metusi żmogus pawardi Macius sulaukies sunaus apkriksztidina wardu Petrus. Wajkieli padorej augąnti diewobajminga motina ne węn pramokie ko rejkąnt bet dar ipatingaj pratina mileti Wieszpati. Petris deszimtus metus amżiaus użkludes pradieje ganiti giwolus tiewa sawa: nors daugieł użwis pawesarejs buwa piemenu, szis tecziaus nu ju atsikires gane, be partrukie kalbieje poterus ir gidura. Turiedamas jau asztuoniliktus metus ąmżiaus sawa tare każikumet gimditojems „norietio kajp węn rejkent ełgties, bet żigiej ir kiti butas darbaj bepartrukie kluda, lejskietau mąn ejti i Kretingas klosztoriu, man rodos kad tęn giwendamas gieresnej galesiu mileti wieszpati sawa.“ Atsakie tiewas: wajkali nemoki raszta nej lankiszkaj, tebesi dar jaunas negalesi buti awęnwediu, kąn tu klosztoriej dirbsi? Tare Petris asz niekietęnti nekietu awęnwediu buti, giejdu tiktaj giwenti artij bażniczes, kad tąnkąng iszokdamas galetio pasimelsti. Moters westi niekumet nekietu, pasisąmdisiu kanaporiuj i berniukus, pelnisiu sau duoną ir Wieszpati Diewu garbinsiu. Atsakie tiewas: to tenoriedamas gali ejti i Kretingą, ar sze ar cze żmogus bedarbuojes.

Petris taj iszgirdes pabucziawa rąnką tiewa su motinu, sudieje i kruwą sawa drabużelus, surisza, użdieje sau ąnt kukszteras, iszejgas batus ąntswiere ąnt rąnkas ir iszeje piesti basus. Atkielawes pristoje klosztoriej uż sąmdinika, ałgos suliga szeszis musztinius, drabuzi su walgiu pasijeme duoti Kanaporius. Pirmusi metusi rąnte małka, skalde, kure peczius, szlawe kijmą ir tejp tolaus. Wis taj dirba kąntrej, niekumet niesukuo nebaros, oriełkas negiere, nieka nekuszina ir kas rita pragumą gawes karsztaj bażnicziej meldies.

Kanaporius Ignacius Wincza kajpo gaspadorius klosztoriaus każikumet sakie gwardionuj, ar żinaj kąn tiewali, Wieszpats mums dawe nusąmditi gierą wajkiuką, darbi, prikłausąnti, oriełkas nepierąnti, leti ir diewobajmingą. Kłause gwardionas: o kurs ira tokiu?

Szis atsakie: Petris peczkuris, duok Diewi turieti wisą tokię szejminą! Asz jo isz klosztoriaus nebiszlejsiu, bili pats newerztumes iszejti.

Tare gwardionas: rejk ji pagierinti ir jo algą pakielti. Taj pasakies pasiudina jam grażę giełumbies jupelę ir dowinoje. Petris atjemes pabucziawa jo rąnką ir tare tiewali asz norietio cze ir karszti. Atsakie gwardionas gieraj gieraj wajkali, bet jeunas tebesi gal paskiaus tawa noras parszokti. Gwardionas norieje atimti Petri isawa pakałikus (na lokaja) bet kanaporius tare, tiewali tamstaj nederies, nemok nieżede lankiszkaj nesusikałbies su atejnąntejs swetejs. Tuokart gwardionas: mataj asz norietio jam duoti gieresnę wietą, kur galetio ji padieti? Kauaporius atsakie: didej jam tink bażnicze, zokrastionas Kunegas Jonawicze pasena, tas Petris bun jo pasiuntmenej. Tare gwardtonas, nu gieraj tebun.

Bet skajtitojau rasi nori żinoti kas tuokałt buwa pardietiniu klosztoriaus, arba Gwardionu? Pardietiniu buwa garsingas Skaczkauskis, kurs neżinau kami gimes istoje i Bernadinus, giwena daugieł klosztoriusi, kajpo nepaprastas gałwoczius po tris atwejus buwa prawineiołu, skajties uż tiewą arba gałwą wisu Bernadinu, Letuwoj, Wołyniuj, Bałtojej maskolijoj ir Zemajtiusi giwenąntiu. Mokieje żemajtiszkai, lankiszkaj. Ir Prancuziszkaj susirinkimusi zokana kąn szis pasakie tas ir turieje buti. Senatwiej isz Witebska klosztoriaus parsikiele i Kretingą, nebibuwa pardietiniu, bet skajties auksztesniu uż pardietini. Ne węn zokanikaj bet ir ponibe su szejpjau żmoniemis ji lęnkie ir uż didi skajte. Mire tęn pat Kretingoj 1848 metusi Sause 5. dienoj, patekies szioj pasaulej septines deszimtis septinerius metus. Kuną jo Bernadinaj pałajdoje Kretingas parakwijes kapusi.

Griszkiem dabar pri Maciaus. Petrus i zokrastiję pakluwes, dżiaugies it wieżis i undeni ilejstas. O diełko taj? Diełto jog artij budamis SzwęncziauseSakramęnta, gal eje kas diena Kartkartiems paswejkinti Wieszpati. Par kiauras dienas bruzde bażniczioj, miszioms pasibęngus szłuoste ałtarius, kajsze żwakies, szławe namus Diewa ir dulkina sienas Wis taj dare su dżiauksmu szirdies. Neretaj zokrastionaj apjunkst su patiu Wieszpatiu, praded juokuoti bażniczioj, balsu sznekieti ir wajkszczioti pro Szwęncziausi sakramęntę be prikłaupima it bediewej. Bet Petruj tas neatsitika: juo ilgiaus bażnicrioj Wieszpatem tarnawa tuo sudidesni karsztibi szirdies taj dare.

Wisą tąn mejlę Wieszpaties Diewa ikwiepe Maciuj użwis jo spawiednikas Kunegas Jonawicze. Noriu cze pasakiti kieletą żodiu apej tąn zokaniką, Buwa taj kunegas tikraj szwęntas, żemajtis, kurs wisumet pagalaus wasarwidiu marszkinius diewieje wiłnonus, jupą neszioje seną bet padorej sułopitą, apsiawes su kłumpejs baldies po klosztoriu it kulejej po jaui, kiepures, nieturieti neturieje, pliką sawa galwą dąnkste su kauszu, pipkas nerukie, teboka neuosti, oriełkas par ąmżi neragawa, mejsos newalgie, par kiauras naktis bażniczioj meldies neżinau kumet is ir mijgoje, kas diena paskutines miszes priesz pat dwileką łajkie, be partrukie meldies, spawiedoje ar zokrastijoj bruzde — Cielu arba trobelę iszrinkos sau mażą kurios niekumet nebaltina. Guleje ant pliku lęntu, kłosties su szmotu isznesziotos kiłtos petumbies, po gałwu turieje sziaudu poduszkielę apmautu tejpogi su senu gietumbi. Senatwiej isimete i jo wejdą roże, pasidare skile, kurę su mausti użlipes sawa darbus dirba, niekumet ne ajtioje ir niekam neskundies. Mire tęn pat Kretingoj repies 1818 metusi. Jam pasirinkus werkie wisa parakwije o użwis dawatkas. Ne wejku szęndien matiti tejp diewobajmingą żmogu ar kunegą.

Po waldi tokie zokrastiona budamas Petrus kas diena auksztin kiła mejlej Diewa it augąns medis. Bet parbuwes kietures deszimtis metu pri Bażniczes Macius, kad galetu luosiau dar Wieszpatem tarnauti, iszsimane szejp apsiwersti. Isz Kretingos i Pałąngą ważiuojęnt, po kajrios rankas gret żidu szuoles buwa su lekąntiomis smiltiemis pripustita dauba arba lęnkie i kurę paprastaj isz wisa miestele ważiuoje majtas padwiesusiu giwolu; todiel patis tikt szunis su warnomis tęn tełąnskies.

Petrus każikumet nuejes i Zubawa dwarą pradieje melsti kamisoriaus Zuka idant lejstu jam taj dauboj įsikurti. Dwaras uiekokie pelna iszjos neturiedamas, uż męnką preki kas meta mokietiną dalejda.

Petrus nupawasar wisupirmu iszkasies punę, apstate su medejs, pelika i urwą skilę dieł ilindima ir isikure. Paskiaus apsitwiere ir ikajsze głuosniu szakas kad sużieluses nelejstu tworaj wirsti. Bet artimiausi jo susiedaj żidaj wogie naktimis tworgalus, Petrus tecziaus barties nenoriedamas szejp apsiwerte: isz wisur surąnkioje dwiesusiu giwolu makaules, uodigas, stajbiokaulus, błauzdus nugarkaulus, żąndus, ragus ir posnagas. Tus ąnt sawa tworos sumauste tejp tąnkiej jog nebibuwa niewiena strajpsne nej mijta ąnt kuriuo nekibotu koks norint sunaris dingusiu galwiju. Żidaj tokius medius uż neczistus trepnus skajtidamis; nebkuszina jo tworas.

Apsitwieres norieje priwersti smiltis sawa kad duotu jam duoną. Todieł padirbines sau wien rateli, griebli stumdituwą kirwi ir łopitą, su tomis sawa pabuklemis sustumdes miesta purwą, driebe i węnrati ir ważiuoje i sawa daubę. Tejp iłgajniu prikiete jog niekami smiltiu nebibuwa matomu. Tuokart idijgies roputiu, isiejes batwiniu, żirniu ir pupu. Klosztoriej gawa wisokiu medelu pridijgie pakalnę su agrastajs, wieszniemis, serediemis, sliwajs, wobelemis ir gruszejs. Kajp tie suauga wisa jo lęnkie tape tikru darszu.

Majtnastis Petra męnka tebuwa: pakol darżas tebibuwa newajsingas, uż piningus klosztoriej użdirbtus pirka sau bulwiu ir batwiniu, paprastaj nedieloj kartą subatos rita wirdawa sau batwinius, be mejsos be swiesta, be piena ir be alejaus. Iszsiwires sriebe su bulwiemis kures tejpogi nedieloj kartą wire. Kitomis dienomis iszalkies, sriebe tus patius subatoj wirtus batwinius. Sulaukies agrastu, grusziu ir t. t. Pardawinieje tęn pat sawa darze studęntelems ir żidams. Uż gautus pininpus pirkinieje kajpje pirmu batwinius su bulwiemis.

Tejp misdamas elgies łabaj padorej: moters newede, kas riia ąnkstie kieles iłgaj kalbieje poterus, sekmoj waląndoj nieszinos i bażniczę klausiti misziu, nors jau buwa senas tecziaus wisumet klaupęns i nieką nepasiriemes ir sudiejes rankas meldies. Namon pagriżes be partrukie darbawos darżi sawa. Kietina isz akmenu padirbti sau darza widuo trobą, dieł dieima pradieje, bet ąmżiej sawa nepabęngie.

Augumas jo buwa widutinis, gałwa plika, płaukaj rudi, bardza rodona it łopes uodiga senatwiej żiła, burna padori bet gieltonaj iszblieszkusirąnkas nu darba sukijtiejuses, nagaj senej bepiaustiti. Ne węn żiemos bet ir wasaras łajki wajkszczioje su kajlinejs apsiwilkies; regies toki tikt opdarą te turieje. Maż su kuo tebiłoje, ir pats sowi pustelniku wadina. Pasenes daug priklaszcziu datire nu susiedu sawa: szem i bażniczę pagał paprote iszejus, żidaj tujaus szoka i jo darzą ir skinę wajsius. Nebgaledamas atsiginti nej kiwoties noriedamas; neżinau kam atidawe sawę darzą su wisajs medejs, o pats parsikiele wiel i klosztoriu. Kami dar kieletą metu patekies isirga, prijeme Szwęntus sakramęntus ir łabaj diewobąjmingaj numire. Taj atsitika regies 1829 metusi. Kunas jo paliku palajdotu parakwijes kapusi.

Łajmingu esi Kretinga! tawiep giweną diewobajmingi Kunegej: minawotu Jonawicze su Skaczkauskiu, Acieszka, Grossas, Ęmbrażejus Pabrieża, Sylwestras Stanewicze gwardyonas, Julionas Wolonczauskis ir szejpjau żmogus tas Petras. Duszes tu tarnu Wieszpaties dąnguo budamas meldas uż Kretingiszkius kajpo uż sawa susiedus, girkieties tuo ir dziaukieties, bet girdamos bukiet gieresnejs uż giwentojus kitu parakwiju, neturiejusiu tokiu pawejzdu.