Best han gaar, stanar han tvert og staar og krøker seg og ventar, - saa set han i med eit ulukkelig læte: Bæ-æh! skrik han, og ankar seg etterpaa. Set slikt da! seier han, reint opp i under, og ser paa kona. Han gaar nokre føtt att, blindt og paa snei, og saa er det same læte att, og same undringa. Ho gjekk etter og lo. Ho maatte huke seg i hop og ta seg paa knea, saa løglig var det.

Han faar sjaa syklisten, og rettar seg opp og snakkar attover aksla til kona: Der har vi denne læraren att, denne Mørk. Digre Mørkskodda, mor, - fanken er det han fer her etter, he? Det er da berre Sara heime? Han seier det høgt, saa han som kjem leiande med sykkelen maa høre kvart orde. - Godkveld, hr. skolemester. Saa, De er ute og er hjulbeint. Skjønna mest her var noko i lufta, eg naus saa vondt i sta; eg har ein fin nase. Men kor skal De henn i kveld da?

- Til det lande som flyter med melk og honning, var meininga.

- Ingen bespottelser, hr. Mørk! Frua gjer seg alvorsam og truar til han.

- Ja, er det meg De gaar etter, saa faar De seie meg det her, vi skal til prestegaren vi, og er forsinka. Er De sjuk, he?

- Ja, den som kunde faa vera med og kikke i prestesekken, san. Hels fraa meg òg! Mørk tek alt til huva og vil avstad.

- Takk, Harald! Eg var saa rædd du ikkje kom.

Ho vart vâr fela, og smilte med dogg i auga opp mot han:

- Er det for mi skyld du har den med? Skjønna du eg gjekk og ønskte at du tok henne med, enda eg sa du kunde late vera? Du Harald òg! Ho strauk han lint om kinne. - Du er saa god, du.

Ho vilde ta felekassa fraa han, men han slepte henne ikkje, han steig inn med henne i handa liksom det var berre som spelmann han kom, i kveld som ein annan kveld. Gamledokteren sjøl møter han i døra, med ein mager smil:

- Velkommen, velkommen, hr. Mørk! - Skal vi - - han ser verdig opp paa Mørk - - skal vi, hm, ut med historia i kveld?

Harald rista paa hovude, og dokteren levna opp:

- Nei, det har De brennsyande rett i. Det var just nettopp min tanke.

Det sat folk og drakk kaffe og røykte i tre stuor, den øvste halvparten av bygda var her, og dokterfolke tok storveges imot dem, - dei var folkelige folk. Her var saa grei skuring i doktergaren, ein kulde røyke kor ein vilde og drikke med ein lysta, det var inga sak aa vera her. Harald saag i haartenna paa presten, og der kom alt døtterne hans imot han, smaa og tunne og fulle av snakk. No hørte han klokkaren, og saa kom vesle dyrlægen, urliten og ivrig, og helsa. Midt imot han sat ungdokteren, kommunelægen, som budde paa andre sida fjorden, han saag opp og nikka godslig til Harald, vart vâr fela og svor paa det breie kristianiamaale sitt, at no vart her musikk! no vart her gjerne ein real slaatt aa faa høre! Harald likte denne mannen og tenkte paa aa slaa seg ned attmed han. I det same kom frua, seglande i silke, og skulde bli gratulert av dem som sist var komne. Ho lyste lang veg imot Harald, han var saa velkommen han kunde bli, og det tok tid før ho slepte handa hans og hadde faatt full greie paa korles han hadde det. Han kom i hug første gongen han var her i gjestebud: Ho stana framfor han og smilte og spurte korles han hadde det. Han laga seg til og skulde svara, at jau takk, det stod berre bra til, men da han var kommen saa langt, stod ho alt framfor ein annan med same smilen og same spørsmaale. Det var vel da han kom etter, at han hørte til andre stader; men det var først no han hadde hug til aa vedgaa det.

Sara kom og skjenkte kaffe for han. Ho bøyde seg tett ned over han, stilt og mjukt, fanga auga hans og smilte: folk skulde berre ha visst . . .

Dokteren kom inn og bynte aa gaa i stuone. Han var paa godføre sitt no, verda var ein velsigna ting aa leva i likevel, og han skulde ha snakka med alle gjestene sine, dei laag han paa hjarte. No stod han alt i døra og saag inn dit Harald sat. Han bar hovude høgt og frimodig, og saag ut over folk med blide auga som elska jamvel den minste. Dei slo ned paa Harald.

- Det er meg ei glede aa sjaa ein lærar i huset her. De har ein stor gjerning aa gjera. Stor, seier eg, for barnesjæla er eit klenodie. Og det er no mi meining da, at det store her i live, det er bygd opp av det smaa! Han saag seg rundt i to stuor, og tok orda oppatt, med tingmansrøsta si. - Eller tek eg feil, hr. pastor?

Presten hørte ikkje, men nikka paa slump: det var sanne ord ja!

Og dokteren skreid gjenom stue etter stue. Slik var det i grunnen han var. Han smilte stort og godt til all verda, og helsa rundelig der han drog fram. Det var ein god mann, som den nye dokteren sa, og det var ikkje hans skyld det var saa lite om lukka her paa jorda. Og han tala: Billig men godt!

Harald sat og saag etter han og smilte velnøgd, med husmora skjenkte likør for han. Han tømte glase og fekk seg eit til. Straks etter skjenkte han seg eit sjøl; - prestedøtterne lo overgjevi og syntes han var baade strid og vill, men Sara saag dit med eit raadlaust drag kring munnen og skulde til aa seie eitkvart.

Endelig spurte frua om han ikkje vilde spela litt, og han reiste seg meir enn gjerne og tok fram fela; folk saag halvt forundra paa han.

- Kom med ein rivandes ein! bad ungdokteren.

Husfrua bad han spela det han vilde; - saa kunde Sara sette seg til pianoe -; ho snudde seg til henne, og Sara tok alt eit steg frem.

- Nei, sa Harald. Eg spelar helst aaleine i kveld. Eg vil spela noko som det er tone i.

Dermed sette han i med: "I fjor gjett' eg gjeita", og saag alvorsamt paa ungdokteren og dyrlægen. Saa kom han med "Millom bakkar og berg", og saa den eine etter den andre. Verre kunde han ikkje gjera dem, for desse tonane taalte dei knapt høre; dei var vakre nok for seg, men dei var forargelige likevel, ein vart saa lutlagt og utbløytt av dem her i bygda. Ungdokteren sette det vakre kvasse andlete ut i vêre og gav Harald blenk paa blenk fraa dei mørkblaa auga; dyrlægen strauk seg gjenom luggen og voks i sete, han spytta og saag omkring seg.

Harald gav dem det att. Han smilte bitande, ein liten utleita smil, som strigla folk heilt innpaa holde, auga vart smale som strek i andlete, men det gjekk kraft fraa dem og fraa andletsdraga, han var baade vond og sterk. Han stod der 3 aln høg, tett og hestesterk, og lutte litt framover liksom han vilde true spele i dem, saa reiste han paa hovude, saa dagslyse fall over andlete og synte det fram saa brunt og fast det var, saa ungt og fint under den ville luggen.

Den eine folketonen verre en den andre spela han og saag meir og meir stridshuga paa dei to, la seg tyngre og tyngre i spele.

- Tvi! sa dyrlægen, da det endeleg vart ein stans.

- Glad i meg? Det har du sagt meg før.

- Eg seier det ein gong til, skjønnar du!

- Men eg ser det for meg, at eg kjem til aa ta live av deg, Harald - og du av meg òg.

- Lat gaa, saa er da det unnagjort.

Ho maatte smile, og paa den vesle smilen for han heim.

Lærar Mørk song ut like, og gravøle i Engdalsvika stod fint av seg. Det var ikkje søndag, og vel var det, tykte folk, for saa slapp dei liktalen av presten. Det var ikkje saa greit aa komma paa noko godt aa seie, kom det for dem, naar det høvde slik til som her.

Petra hadde vore merkelig rolig sea ulukka kom, men da ho stod ved grava, tok graaten henne slik at det saag ut som ho skulde sige ihop der ho stod. Og da vart folk fleinøygde: Læraren gjekk beint bort til henne, tok handa kring henne og fekk henne bort. Ho studde hovude innaat han liksom ho skulde vera livlaus; - og sea om dagen var dei knapt ifraa einannan. Dei skjønna ikkje det der; for han var da visst forlova i doktergaren, og meir enn ein kjærest skulde vel ein lærar ikkje gjera med? Men dei la seg ikkje borti det. Berre ei av kjerringane blunka til han og spurte om korles det stod tii i doktergaren.

Harald saag paa henne og smilte forgiftig, knippa litt med fingrane og drog opp brunene, det var likt til han vilde svara saa det beit. Men saa vart han berre staaande og sjaa paa henne og smile, og saa sa han:

- De trur no vel ikkje eg treng dokter, veit eg?

----- Da Harald saag i postkassa dagen etter, laag der brev fraa Sara. Det laag der lite og fint, og da han braut det, anga det som ein somarkveld i mot han.

Han gaar opp paa trammen til henne att og klip henne i kinne.

- Slik mintes eg deg støtt. Naar eg var i lag med Sara. Du smilte slik til meg, og krevde ingenting.

- Veit du kva du skal tale om idag da?

- Ja, vera urædd. Nei, forresten, eg veit ikkje det grand, men eg kjenner eg kjem til aa gi dem inn litt kraftig, dei skal faa baade kamfer og vatn, mange av dem.

- Aa fy da! Kvifor skal du det da? Du har da vore saa blid og glad i heile vinter, - det har du da, Harald? Ho saag mest rædd paa han. - Kvifor skal du endelig vera hatsk imot nokon?

- Nei, det er saa, men. Nei, eg er blid paa alle, det vantar ikkje det. Eg skulde berre ha sagt eit eller anna som det var smak i. Eg faar no sjaa da. Men no maa eg i veg!

Han sette seg paa sykkelen og kjørte opp Engdalsbakken i eit tak. Inni vegen eit stykke kremta han seg opp saa det song i skogen, saag ut over dei brungrønne bjørketoppane og lo:

- He! Ho visste ikkje det, ho Petra, at ein kan vera saa glad ein slær!

Han trødde paa saa det snørp i vegen, det hørtes som sanden brann under hjula, og han kom settande i full fart inn paa tune paa Segerstad, før syttendemai-toge naadde fram dit.

Barnetoge hadde gaatt paa føremiddagen, heilt fraa Mørk sin skole til klokkaren sin, og klokkaren hadde halde talen. No paa ettermiddagen gjekk vaksnefolke, ein dryg rundtur gjenom bygda, ungdomslage i spissen med fana og ei skrei med anna folk etter. Lærar Mørk skulde halde talen; men i toge var han ikkje med. Og det sa dei ikkje noko om. Han hadde da elles møtt fram i vinter, sa ungdommen. Ungdomslage hadde han blaase liv i og hadde slite som ein hest, kveldskole hadde han halde, baade ein vanlig ein og ein der dei lærte engelsk; smaa spelstykke hadde han styrt med, og endda hadde han havt songlag og hadde spela i alle dansane; aldri hadde han vore ein minut for sein. - Nei, han var eit egg-jarn slik, sa dei eldre. Og enda passa han skolen saa det var ein lyst. Og Ove Lund, ordføraren, sa til Hans Theodor, handelsmannen, og nokre andre, at vilde ingen annan gjera ein liten tale for Mørk'n, saa fekk han prøve; bygda laut bera fram som ein takk. Men Hans Theodor lo kaldt ut i vêre: Det blaahastar no vel ikkje! Da dei murra, dei andre, la han til: For det er som eg seier, det, - det er ikkje godt aa vita kor mykje devel det er i han. Han er ein hoven knegt innvortes, og ein stor socialist òg. Dei hørte ikkje paa han, for han var av dei gamle mosegrodde karane, han Hans Theodor, han taalte ikkje det rørtes i bygda. Det var han som hadde fare her og flagda med, at lærar Mørk skulde settast av fordi han hadde vore forlova med to gjentor paa ein gong, og alt det der. - Ja, sa ordføraren, du skal ikkje vera trygg for at han ikkje har eit handelslag i hue, den karen; men da skriv vi ei ny klage paa han, ikkje sant?

Det vart folksamt paa Segerstad-tune, all ungdommen fraa bygda var der, og meir av eldre folk enn dei hadde set samla paa langsamelig tid. Klokkaren gjekk med blom i knaphole, og da han saag Harald, kom han skridande fram og handhelsa. Ungdommen saag paa Harald og venta seg eitkvart stort av han i dag. Ordføraren nikka breit og godslig, og nokre andre gjorde det same; men Hans Theodor og dei som hørte han til, stod og saag ut i lufta og tykte det var noko til godt ver om dagen.

Harald gjekk opp paa staburstroppa, og stod litt og venta til folk kom seg til ro. Han fekk eit trøytt drag med han stod der, men han kom seg fort og smilte friskt utover folkehopen. Da saag han dokter Vibe og Sara, dei stod borte ved posthuse; gamlingen stod bein og stiv og studde seg litt attover paa stokken, ho stod med hendene framfor seg, heldt i ein bjørkekvist og saag ned; ho hadde ein lyserød kjole paa, og faren heldt kaapa hennar paa armen.

Harald fekk ei djup rukke oppgjenom panna, og han klipte kringt med auga. Han kom til aa minnast den tid han var ein 14-aars gutunge: Da kom det ei framand gjente paa skolen, ho var fraa byen, og ho hadde ein lyserød kjole paa; ho var saa bleik og fin, halsen hennar var lang og kvit, og saa hadde ho eit lite, svart silketørklæ omkring han, saa han vart enda kvitare, for ho hadde vondt i halsen og hosta støtt. Ho var det vakraste han hadde set, ho maatte ha gaatt gjenom døden, syntes han, - saa vakker var ho, at han fór i veg og gjorde alt det villaste og grovaste han visste. Da hendte det seg ho smilte, og han var nær paa aa strøypast ihel av lukke. Saa vart ho konfirmert, og saa vart ho forlova, med ein spelmann fraa byen, - og Harald laag og drømte oppi lia om korles dei hadde det, til han vart reint fortulla og sjuk. Saa døde ho av tæring. Og villskapen og spelemannshugen hadde sete i han fraa den tida, og minne om henne hadde gnage han - og det var det som hadde ført han til Sara, no først gjekk det opp for han. Og der stod ho no, eit framandt menneske.

Det var stilt no, folke venta, og talaren stod der med ein forglømt smil. Han merka kor stilt det vart, vakna og saag paa dem, tok dem ein for ein og vog dem, vaken og rolig saa det sveid. Og saa hadde han alt teke til aa tala.

- I aar er det hundre aar sea Henrik Wergeland vart fødd. Det er knapt mange av dykk som har komme ihug det, og det er den største synda de har gjort, den einaste, kunde eg seie. Han smilte venlig til mange andlet. - 17. mai er i og for seg ingen stordag, det var berre ein festdag dei trong eingong i tida, men han som den gongen gav folke denne dagen, Henrik Wergeland meiner eg, han var ein stormann, den største Norig har havt, og ein stor mann er ti gonger meir enn ein stor dag. Ja for meg - og for nokre andre med, vil eg tru, - er han den einaste. For han var ein kristen. Det er det som er saa stort og saa sjeldsynt - kven av dykk har møtt ein kristen? Nei, her er ingen; det veit Vaarherre som har med det aa gjera; - og det er eit tap for verda. Og om de synte fram ein kristen, saa var han det og ingen annan ting, ein liten Lazarus og ikkje det grand meir. Men Wergeland var menneske attaat. Han var diktar, forteler dei. Javisst gjorde han dikt òg, baade mange og gode, men det bryd vi oss mindre om. Welhaven laga dem finare, og andre med. Nei men Wergeland var av eit anna slag, eg kjem attende til det, han var baade menneske og kristen. Han preka ikkje, - slik som dei gjer no for tida -, og han samia ikkje ihop pengar til aa plaga negerungane for. Han gjekk berre omkring og elska Gud. Og gjorde det som godt var. Gjorde det som gale var òg, gudskjelov for det, for elles var han ikkje eit menneske og saa hadde vi ikkje bruk for han, - aa, han var ein vidunderlig mann! Som han elska jorda under seg, som han elska blommane og dyra! Ja saa stort eit menneske var han, og saa sterkt var hjarte hans, at alt han elska her paa jorda, det tok han med seg. Veslebrunen sin vilde han møtast med i himmelen, og der har han funne han òg, vera urædd for det. Av menneskja er det mange han er kvitt der. Han hadde paradise sitt her paa jorda med han levde, og derfor har han funne seg eit nytt der han no er. Og det trur eg, - det trur vi, vi som er unge idag: finn vi ikkje gudsrike her paa jorda, finn vi det heller ikkje ein annan stad. Her er guds hus, her er himmelens port! Det veit vi, eller det skal vi komma til aa vita, vi som unge er, unge og kristne, - for vi kan bli kristne vi, dei eldre veit eg mindre om. Det tek til aa gro ei sanning i oss, at her er det vi er skapt for av Gud. Den dag vi finn den sanninga heilt ut, den dagen vert vi nye menneske. Lat dem saa halde bønnemøte, lat dem saa preke for negeren.

Han saag ut over folkehopen gong og annan, og smilen vart større og lysare, etterkvart som andleta vart mørkare omkring han. Halve lyden var eldre og kristelige folk; dei vart graa der dei stod.

- De tykkjer gjerne det er ein rangsnudd tale, dette. Ja, det maa hørast rart ut for dem som eldre er, som ikkje har hjartelag til aa forstaa det. Det kan hørast ut bakvendt for dei yngre òg, - eg har desverre ikkje faatt sagt det slik som eg vilde; men eg veit dei er med meg, i hjarte. Denne vinteren millom ungdommen er den einaste vinteren eg har levd, kjem det for meg; og eg vilde bera fram ein takk her i dag, men finn ikkje ord for det. - Eldre folk kjenner eg mindre til, og ventar meg ingenting av dem.

Han strauk seg over panna med lommeduken, og tok ein annan tone.

- Det var det eg vilde ha sagt - til ungdommen: Vi faar hive av oss det dei har lesst paa oss fraa barndommen, vi faar rette ryggen Gud gav oss; vi faar skrape oss paa sjæla, det er ikkje anna raad! Saa vi faar syne vaart att. Saa vi ser den verda vi lever i, som Wergeland gjorde det; saa vi finn den venleiken i henne, som kan lokke oss -, lokke hjarte vaart, til aa slaa rot. For det er det det gjeld om. Vi kan sjaa paa dem som har glømt det, saa ser vi kor det ber av. No kan dei synge om Norig, no kan dei stave norsk med negeren, vi ungdommen, vi vil djupare ned - og høgre opp!

Han saag paa dem att. Heile lyden stod som ein mur imot han, gamal og ung gjekk i eitt. Han smilte, men andlete var bleikt, og maale hadde ein trøytt og saar klang:

- Har ein eller to forstaatt meg, er eg fornøgd. Dei andre kjem etter. Syttendemai-talen vart de snytt for, men den kan dokteren halde, det har han saa halvveges lova meg, og vi veit alle, at han er mannen til det bruk, han har bringa full av fedrelands-elsk og - - alt det andre som hører til. Leve ungdommen!

Det tagde kaldt og uvisst omkring han, da han gjekk ned. Ola Engdalen og eit par til som stod nærast, tok eit steg attende og gav rom for han; andre gjorde likeins, saa han gjekk aaleine gjenom fjøllden og heilt til utkanten av tune.

Da ser han gamledokteren stiklar av nedetter vegen, fort og forarga, han held staven godt ut til sides og gjer seg stinn i ryggen, - han let seg ikkje rope attende! Harald staar og ser etter han ei stund og kviknar til. Saa gaar han bort til ein av gutane han har havt paa kveldskolen, bed han faa med seg nokre av kammeratane og springe etter dokteren: folke staar og ventar han, staar og ropar paa han, ungdommen vil ha syttendemai-tale i aar òg! Dei stryk avstad ein firefem stykke, og tek att dokteren nedpaa brua. Der bli han staaande ei god stund og ta seg kring haka og sjaa ned i bekken.

Harald stod og var ikkje med i spele lenger. Folk tok til og rørte seg kring han, det kremta og murra og hørtes eit og anna orde. Full, vart det sagt, idiot, kunde ein òg høre, og meir sterkt. Hans Theodor og dei omkring han lo mildt men lenge; men klokkaren sette hatten tilrettes, sukka og tok vegen heim. Han møtte gamledokteren, som kom attende til folke, og han snudde i lag med han.

Da er det nokon attmed Harald, han ser opp seint og likeglad, og der staar vesle dyrlægen og løfter hatten og svær paa at talen var god, svingod, og frøken Sara er der og helsar og seier det same. Takk for talen! seier ho; - eg forstod han ikkje, men han var baade trøysam og god. Ho helsa saa lett og fritt, saag paa han som paa eit anna menneske og smilte enda urlite. Det staar bra til? spør ho. Enn med Petra? Tenk, det er saa lenge sea eg trefte henne.

Ho lutte seg unna. - Det treng du ikkje for mi skyld.

Han tok og snudde andlete hennar imot seg, og ho saag saa kaldt paa han, at han slepte henne straks.

- Kva det er, Petra?

- Ingen ting.

Han stod litt og glaamte paa henne, og saa snudde han seg og raga ut til maten sin. Han var full i føtene saa det var armelig han gjekk, men i hovude var han isande, sugande klaar. Det vara ikkje lenge, saa stod han i kammerse hoss henne att.

- Eg har spela og drukke, drukke og spela i all natt eg, Petra, det var ikkje godt, det maa du ikkje tru! Men du saag paa meg, tykte eg, du var med meg, var du, og da gjorde det berre godt, alt det dei fila og sleit paa meg. Ja, det er hesta dumt av meg, at eg staar her og forteler dette, men.

- Gaa og legg deg no. Du er full.

- Ja, i kroppen ja. Ikkje i sjæla, der er eg - hm? Men kva er det du sit og tenker paa, Petra? Det skal du fortele meg. Har eg vore - urimelig imot deg? He? Du kunde no gjerne svara meg. Verre har eg ikkje vore imot deg heller. He? Du skulde ikkje vøre aa - - aa -

Vreiden la seg fort att, og han vart staaande og sjaa stivt paa henne.

- Nei, Harald, sa ho rolig og la guten til bryste; - eg skal ikkje vøre. Du har gjort meir for meg enn nokon annan kunde ha gjort. Meir enn eg kan gjera for deg nokon gang. Du har hjelpt meg. Ho sat ein minut og beit imot, og saa bar det i graaten med henne.

- Nei men Petra - - du?

- Aa nei slepp meg! Du skjønnar det ikkje lel du. Du trur det finns ikkje takk i meg, du.

- - - Men du skulde ikkje ha - - hjelpt meg! Du skulde ikkje - -

Han kom seg endelig saapass at han fekk ord for seg, og da snakka han lenge for henne. Sistpaa gav ho seg over, la hovude innaat han og let att auga; inga kvinne kunde ha tvila paa han i denne stund. Han sat og saag paa henne, saa underlig trøytt og lukkelig; han syntes han var som vintervinden som peip i dørene. No var ho trygg, stakar.

- Men, sa ho best det var, liksom ho hadde sete og tenkt paa denne eine tingen, - det er no ikkje ansles det: Eg er fraa underklassa, eg.

- Det stemmer. Vi er av den sorten baae. Det var da derfor eg var saa strid. Finare kost - - smakar ikkje meg.

Ho lo, og han reiste seg og gjekk ut.

- - - Men heile den dagen, og fleire dagar etter, var han urolig. Ho trudde han ikkje, og det var ei vond bør aa bera.

Han maatte vera paa knea no, for jamvel vêre tok til og plaga han. Han hørte det og saag det støtt, slik og slik var det; han var som eit kvinnfolk aa kalle. Vinden gjekk og tuta millom tennene og hadde det vondt, og fjorden han fraus saa hjartelig. Men innover stod skogen og vogga seg og visste ikkje om nokon ting, gran og furu stod og lea paa hovude, dei sette greinene ut i lufta og sila vinden gjenom bare, susa og susa utan tanke og kjensle; dei taalte alt.

Harald snakka til Petra saa ofte han saag henne, og ho svara og var blid.

Men kva ho tenkte, kunde han aldri vita meir.

- Det er saa hyggelig aa møte eit menneske eingong, sa Hansen.

- Det er gjerne saa det. Eg har aldri vore ute for det nokon gong.

Harald saag snart at her skulde han drikkast full, og han gjekk med paa det. Men han passa vel paa at den andre ikkje stal seg unna. Da det ikkje var aa faa i kjøpmannen meir, bynte Harald aa kjenne etter om han kunde staa. Greit var det ikkje, men det maatte klare seg, han maatte heim i dette uvêre og sova litt, og saa paa skolen; han saag vegen som ein lang og vond ting framfor seg, og smilte. Da hørte han Hansen tett attmed seg, han var grøtut og valen i maale:

- De kjem ikkje heim i natt, Mørk, De skal ligge her i natt, Mørk. Vi har - forsynemeg - drukke i kveld, Mørk; drukke!

Harald tek flaska paa borde og skjenker seg ein støyt berr wisky, og drikk ut. - Sesaa, san, no fór eg. Opad og fremad. Godnatt, Hans Theodor. De ser saa slakk ut i kjakane, er det kaldt? He? Er det kula?

Det snødde ute, men det var ikkje mørkt, og Harald tok vegen opp Brekka med lange steg. - Slik er det aa vera full! sa han fleire gonger; - dette her skal du klare, forstaar du. Ho Petra ho - - trur no vel -

Pøh! han var opp Brekka lenge før han hadde trudd det, og saa bar det bortetter jordene, og myra innover. Snøen var djup alt, og djupare vart han des lenger han gjekk; som rimelig var, naar det gav paa og moka ned snø ovanfraa! Rett som det var, snaava han i eitkvart, - skaal! sa han og kilte i veg att. - - No ja, dette her - var ikkje vegen, men det kunde bli slikt slag, det var bra jord aa gaa paa, og fram bar det saa det susa i smaabjørka, han fór liksom han hadde stole baade kropp og klæda. - Der laag du! sa han og reiste seg; - du est ein kalv. Dit er det du skal, der! "Beint fram, okse," som skrive staar.

Langt om lenge, det var visst lenge til gagns, stoppa han opp og gjekk ikkje lenger. Nehei, ikkje eit steg. Han rota fram klokka, tomma i fyrstikkone og lyste paa henne: Ho var 3, og han var paa gælen veg. Hadde gaatt austom fjelle, stod midt i svarte marka og lyste paa klokka og var full. - Jaja, ban, du faar skjera deg ein god kjepp, saa finn du vel fram, skal du sjaa. Han leita lommane ut og inn. Fanns ikkje kniv. Da sette han seg i snøen, - for han stod paa kne korsom var, og saa song han:

- Harald aatte ikkje staal!

Da han kom til aa tenke seg om, hadde han visst sete ei god stund, og han merka han var sjuk. Allting sveivde rundt omkring han, og han sat midt inni ringen og kaldsveitta saa det silrann nedetter panna og kjakane. Javel, javel. Han tvistirde paa ei diger bjørk, nikka til henne: Ser deg mest, Hans Theodor, ser deg mest. Du skjenkte som ein hedersmann. Takk, eg har det berre godt. Og der stod han Ove, ordføraren for dei andre, og der klokkaren, den Zions vægter. Har de vore fu-ull nokon gang, karar? Full saa de maatte krype - krype - og enda klaar, klaar saa det skar all sjæla inngjenom? Ikkje det nei. Har de aldri vore paa knea, de da? Har de aldri spytta paa dykk sjøl? Nei; de taalte det ikkje heller. Det skal ein vaksenmann til det. Eg, ser de, eg smiler eg. - - De er hederskarar, alle saman. Men eg synes det veks mose paa dykk, never og kraakestry - - ler de aat meg? for det om eg kryp paa fireføtene? Staa ikkje der og flir til ein sjukling! Sjaa her, no reiser eg meg og gaar - morn da! Beint fram okse i -

Han reiste seg og gjekk, saag etter at det ikkje bar attende, og slong i veg med full fart. Han flirte. For andre, dei hadde vorte liggande her dei og fryse i hel. Men dette her, det var han. Men sjuk, det var han, sjuk... han syntes døden skulde ha vore ein søt sømn. Magen laag som ein heit stein i han - korles var det dei song paa skolen: at en konge uden mage - -! Konge var han god nok, men uden mage var han ikkje nei.

Der saag han lys. Sandbakken. Hoss ho Mattea borti plassen. Der han sat saa ædru og godt om dagane, i middagstida, og drakk kaffe attaat maten sin. Lys ja. Ho Berta var heimkommi fraa byen; hadde fengta i ein unge att og laag i stua. Han vart varm i hugen. Live var ein god ting; og Berta Sandbakken var ei sol til gjente, - men det hadde han ikkje visst før.

Han gjekk med lange steg og krøkt rygg, litt etter eine sida, tvert over skigar og veit, over vegar og jorder, aa ja da, han gjekk over mangtslag i natt, og fram kom han som ein mann. Der var Lovatne, tre stig framfor han! Han vikte til høger, - for det var eit stygt vatn aa drukne i, saa djupt og kaldt -, svingen var dryg omkring, men det gjekk for det same. Rettno var han oppi plassen og fekk kaffe av ho Berta. Fleire gonger fór han paa hovude i snøen, vart reint borte, og kunde ikkje puste og kunde ikkje sjaa, men saa kom han seg ut or det att, og da song det i han: - No ser eg atter slike fjell og dalar!

Han dundra paa dør og vindauga i Plassen, til dei let opp. Berta kom ut i natt-trøya og underskjørte og spurte kva det var. Han gjorde seg bergsterk og fekk opp munnen, fekk sagt henne at det var kaffe om aa gjera, og klemte seg inn. Ho kosta av han snøen, fekk av han støvlane som var fulle av snø, og bynte aa gjera opp varme. Ho maatte bort til senga og stelle med ungen sin, for han vart arg av dette levene, saa kom ho og stelte med Harald att. Ho strauk sveitten av panna hans, og kva kom ho ikkje med? Ein stubb spekepølse! Ho var ein gudsengel. Berta Trufast kalla dei henne. Ho var det. Ikkje berre imot ein, som dei andre gjentone, ho var trufast imot mange paa same tida. - Han fekk kaffeen, og saag som i ei skodd at Mattea kom inn utor kammerse; saa sansa han ikkje meir.

Da han vakna var det lyse dagen, trudde han, og han spratt opp og fram utor senga, men tumla beint imot veggen. Han hadde lege i senga hennar Berta, og no skulde han ha vore heime og stelt fjøse. Han fekk paa seg i ein fart, klokka var berre sju, og la paa dør, tok beinvegen over skare og rente heim. Vegalaust var det, og foksnøen var baade djup og stinn, men han traava som ein elg, traava illska utor seg og var heime paa 3 kvarter. - Da var Petra i fjøse.

Han sat i fjøse ei stund, men det vart ingen prat imillom dem. Han vilde ta omkring henne, da ho kom og tømte mjølka, men ho bad han vera rolig. - Gaa og legg deg, sa ho. - Ja, no gaar eg. - Saa sender eg han Kristian avstad og seier skoleborna at du kjem ikkje. - Kjem ikkje? - Ja, at du er sjuk, eller --. Aa tøv! Eg er ikkje det grand!

Han stod og saag paa henne der ho gjekk og stelte. - Du kunde no vel sjaa paa meg, Petra; om det var aldri saa lite. Nei nei. Han gjekk, var innom og skulde faa seg ein matbete, men vann ikkje paa mat, og saa la han i veg til skolen.

Han sleit med skolen til middag, og det gjekk bedre enn ventande. Da slong han opp i Plassen som vanlig og skulde ha kaffeen sin. Han drakk for to, og la seg bortpaa benken ved omnen etterpaa. Han sov med det same, og enda Berta vekte saa trufast ho var godfor, var det ikkje liv aa faa i han.

Berta forstod seg paa slikt, og ho breidde over han sjale sitt, det hadde vore hendtlig aa ha mang ein gong det, og sprang ned til skolen og sa ifraa at læraren var sjuk.

Da han vakna, vilde han opp, men Berta la han bakover att og sa han skulde sova. Han lydde henne. Det var saa for godt. Og ho sat attmed han og smaatt strauk han over panna, og kvar gong han vakna, var ho ferdig med vatn; - det var synd i den som var sjuk, særlig naar ein sjøl var skyld i det.

----- Med ho sit der, kjem Petra inn. Auga finn fram til benken straks, men ho spør likevel om dei har set noko til mannen hennar her.

Harald slær opp auga og ser paa henne. Han er kvit som ein krita mur, men han reiser seg opp, smiler og gnikar seg over auga. Petra er ikkje rolig som elles, andlete hennar er framandt aa sjaa til, og ho sukkar stutt og fort.

- Du er da vel ikkje verre daarlig - enn at du kan bli med heim?

- Nei da. No kjem eg.

- Ja, han har snakka i at han vilde heim, tek Berta frami, - men saa sa vi det vi, at det var det inga meining i, og ikkje var det trengsmaal til det heller, han kunde meir hell gjerne faa ligge her ei natt til, sa vi. Saa var det stuttare veg i morgo, meinte vi.

Harald nikka.

- Dokteren var paa møte han òg, men det var ikkje nokon som hørte større paa han, han tok liksom ein tone for høgt, han. Dei syntes mest dei skulde greie dette sjøl seg. Dei var hatske.

- Eg har lenge venta det der, sa Petra. - Dei er som hunden paa fattigmannen.

Harald saag opp, og smilte da han saag kor forsagt ho stod.

- Dei er ikkje farlige, Petra.

- Aa det - - - kan no komma an paa, det. Dei er ikkje folk, naar dei faar tak paa ein. No faar du takk for arbeide!

Harald hadde levna til, han reiste seg og tømte glase sitt, retta paa seg og støytte hardt med armane ut i lufta.

- Ta det taalig, Petra. Eg skal koste dem av meg saa det gyv etter, eg har ikkje gjort noko gale. Eg seier som mannen eg: Eg har ikkje noko gale ugjort!

Han tok hardhendt etter henne, snudde henne til seg og klemte andlete hennar millom nevane.

- Du har no ein paa di side lel, Ola ser med smaa auga fram for seg. - Han der litle - kudokteren. Dyrlæge Rise.

- Han?

- Ja det forstaar seg. Først fór han og fortalte om baade laust og liggandes: folk var sauer, som taalte slikt. No stod han opp paa møte, saa høgt han rakk, og tok deg i forsvar saa det dundra. Men-e - han saag no ikkje fælt glad ut, der han stod.

Ola lo, ein liten innful laatt, og stirde ivrig paa ein kopp mjølk paa kjøkenborde.

- Det er saa det, sa han. - Du veit han er under kommando. Som han sa han Andreas Paalsnese, da vi gjekk heim: Det er ikkje greit aa vera Rise heller, naar ein er under rise sjøl. Ja, ho temmer han fint, frøkena, sa eg. Du veit, sa han Andreas, ho held ikkje hund ho, som dei gjer, dei andre storkars-kvinnfolka no for tida. - - - Jau da, han forsvara deg som ein maur, han Rise. Som han skulde ha betaling for det.

- Tvi for ein rennande! sette Harald i og tok seg kvast oppi haare.

Petra hadde staatt og tvistird paa han. No løyste ho take og smilte:

- Det gjer ingen ting. Du lyt taale det, Blessommen. Det kjem vel med, er eg rædd.

Det ramlar inni stua, og Petra spring med det same. Guten har velta eitkvart utover seg, og skrik.

Ola reiste seg, han stod framfor Harald og saag brydd ut.

- Du maa ikkje - fortryte paa, at eg kjem slik og røler, Harald. Hadde eg vore noko til kar - saa veit du eg hadde søvd ned dette i ungdomslage; og andre stader med.

- Ja eg veit ikkje kvifor du - - - kvifor du kjem -

- Nei, det har du rett i. Men du skal agte deg for folkekjeften urlite, det var berre det. For han er som hundkjeften, han er farlig. - - Ho Petra - - han viste med hovude aat stua - - du veit det var noko imillom oss eingong. He? Jau, bi no - eg seier det som det er til: Eg er like blid for det. Ho vart tankefattig første gongen ho saag deg, det var ikkje hennar skyld, og ikkje di heller. Og eg, ser du, eg finn meg vel eit brot, naar tida kjem. Nei, eg vilde berre varsku deg for dem. Eg - e - meinte ikkje noko -

Harald saag Ola inn i andlete, friskt og sterkt. Andlete til Ola var stort og vakkert, auga var brune som i hund og sa ikkje stort, men dei kunde opne seg imot ein og syne heile sjæla, han var eit godt menneske, og Harald hadde ikkje ansa paa han før.

- Takk, Ola! sa han, og han syntes han hadde halde ein heil tale da det var sagt.

Ola vart raud og slo auga ned. Saa berga han seg med at han kom i hug flaska paa borde, han skjenkte i kvarsitt glas og sa skaal.

Da det var drukke og Ola hadde gaatt, gjekk Harald inn til Petra og ungen. Han gjorde seg ein sving over golve først, tendte paa pipa og sette seg, var oppe i same blinken, gjorde ein snur til over golve, kom bortaat dem og stod og smilte:

- Du ser saa umota ut, Petra?

- Det kan no vel ikkje vera større aa bli mota av heller. Naar det ber til, saa kanskje du bli jaga utor posten din som ein lauparhund, til takk for slite ditt.

Han saag enda lysare paa henne, han likna ein glad unge.

- Jamenn trur eg du er reint sinna paa dem, paa min part. Du Petra òg. Eg har aldri kjent meg saa sterk som i kveld, Petra. Og saa han Ola da, som kjem og forteler meg det. Han er - - ikkje verst, gut. - - - Du: Var du glad i han Ola eingong?

Ho tenkte seg om, og saag opp paa han med tanken i dei opne auga enno, rolig og ærlig:

- Ja, - eg var no vel det. Paa ein maate. Det var no før du kom nordover att, det.

Harald snudde seg rundt, strauk seg hastig gjenom haare fleire gonger og var heit; han saag ut liksom han skulde til aa gjera eit hallingkast. Saa tok han opp vesleguten og gælntes med han ei stund, til Petra la seg imillom og fekk barne aat vogga. Ho var ikkje aa rikke naar det var barne det gjaldt; Harald stod med hendene framfor seg og saag paa kor stor og myndig ho var der ho la det ned.

Ei lita stund etter var Harald paaklædd, han skulde baade paa posthuse og til smeden. Han tok kjelken, for da gjekk det i eitt kjør gjenom Langfall-bakkane. Petra fekk ei lita rukke i panna. Det kom saa for henne at han skulde ha vore heime i kveld, sa ho. Harald bles aat det og kyste henne uvørent, - trudde ho dei rente i han og reiv han? Eller at han hamna oppi Plassen enda ein gong hoss henne Berta Trufast?

Saa bar det ikkje betre til, enn at han møtte dyrlægen nedi Langfall-dalen; han kom vegen vestantil, og vilde sjaa aa komma seg framom saa pinefritt som raad var. Det gjekk ikkje.

- Jassaa, du er ute og raklar du òg, sa Harald.

- Eg veit ikkje av at vi er dus, men la gaa.

- Ja De da. Kva er det De fér og bles med no da?

- De skal ikkje vera saa fiendsk. Visste De kva eg for med, saa var De eitgrand spakare. Han saag paa Harald og venta seg litt nyfikne; men Harald stod og drog paa smilen og var forargelig. Dyrlægen minka og kom nærmare innaat han, smilte lurt og godslig og tok seg aat innrelomma: - Eg fér med ei liste, far, - ei som kunde bli god aa ha - for Dykk. Hm? De veit vel ikkje kva folk, seier om Dykk, - kva som er i gjerde om dagen?

Harald drog opp eine munnvika og nikka, han visste om heile trøyheita.

- Ja? De veit det? Og da var det vel ikkje av vegen om einkvar tok i med Dykk og letta oppunder, om einkvar slo i hel røle deira? Sjaa her - han kom fram med eit papir og heldt framfor Harald: no maatte han da vel bite paa! Harald saag over han og smaatt flirte og smaatt blistra. - Det er ei liste med underskrifter for Dykk, eg fér hund ta meg som ei bikkje!

Klokkaren talte lenge og godt, og bad han slutte godvillig. Folk murra.

- Ja, men, dei lærde no ikkje saa kleint hoss meg, borna, likevel. Og det var trøysamt paa skolen mang ei stund. Eg har òg tenkt paa aa slutte, men eg synes ikkje eg skal det heller. Nei, sannelig, eg vil halde paa, eg. Til saa lenge de faar braaka til og sett meg av.

Dei song imot han, høgt og lukkelig, med eitt maal: Det kjem ikkje ein unge paa skolen til Dykk heretter, ikkje ein einaste!

Mørk vart bleik. Han kvitna i leppone. Saa retta han paa seg, smilte med smale auga til dem, saag paa klokka, sette paa seg hatten og gjekk; - snudde bortved døra, kom tilbake og gav klokkaren handa og baud farvel.

Det var ingen rettelig smak i aa sette han av etter dette; men tingen maatte ha sin gang.

Sjøl tok han seg ikkje nær av dette, saavidt dei hørte og forstod. Han gav paa med vaaronna, og fikta saa godt han kunde med aa klare renta. Det var verre for kona, ho Petra, ho tok allting saa tungt, ho, som alle av den slegta. Det vart fortalt at ho var reint ulik seg etter dette. Ja, men: det var vel helst det som maatte til for aa opne auga paa han. Det er ikkje ansles med den tingen, her i verda: Ein faar fara fram som folk.

Ei stund etter vart det fortalt, at dokterfrøkena hadde slege opp med kjæresten. Grunnen kunde ingen seie for visst, men at det var sant fekk dei snart full greie paa. Dokteren rista paa hovude, han vilde ingen prat ha om dette; han gjorde andlete langt og utpint, saa dei kunde sjaa det hadde raakt han i hjarte. Dette var saa tung ein støyt for dyrlægen, attaat det meir, at jamvel ordføraren slo seg med dei andre. Rise var ein hedersmann, og lærar Mørk kunde visst bygda unnvera. Orda hans gjekk fraa gar til gar, og det vart meir og meir sanning i dem des lenger dei gjekk.

Harald syntes han hadde ikkje levd før no i den siste tida. Live fylte han med undring; det var ei merkelig kjensle. Vinden han bles utpaa fjorden, og folk gjekk der og kjørte der etter vegane, Petra og gutungen dei heldt til heime, inni stua, og her stod han, midt oppi arbeide sitt, ein vêrsliten og trassig bonde - slik hadde det vore lenge, visst, men no først gjekk det han til hjarte korles det var. Stundom kom han slik paa det, at han gav seg stunder og tenkte etter, melta opp att det som hadde hendt. Aa angre paa noko var ein ting han var uvant med, og skulde han ha angra eitkvart, maatte det vera at han hadde gjort eit sprett for lite, den tida hugen var til det. Han lo, somtid, naar han kom i hug galskapen. Skolen og borna sakna han ikkje saa lite, det kom visst til aa sitte i lenge, kjentes det for. Men den saknaden, som alt anna, maatte ein vel kunne gjera om til eitkvart bedre, ein fekk no kjenne og sjaa. Dei hadde fila grovt paa han, dei hadde fingra paa han saa det var utrulig, men nokon skade hadde dei ikkje faatt gjort han lel. Aa nei; hittil hadde han vakse det av seg; eit menneske var ein snodig maskin. - Han kom kjørande til meierie med mjølka om dagane og møtte dem, nokon kvar; dei var rundt omkring han, auga deira fomla og leita over han, og han stod open og verjelaus imot dem og blunka ikkje. Dei beit ikkje paa han meir. Dei kunde aldri meir faa han til aa renne i veg og gjera ein galenskap, same kva develsdom dei brente han med. Han hadde vakse fraa dem. - - Berta Trufast kom paa meierie som snarast ein dagen han stod og venta paa mjølka. Det vart ei glede paa dei andre. Det stod ei garmanns-kone der, ei ung og vakker ei; ho saag etter Berta ho som dei andre, og sukka: Stakars Berta òg, ho har no rett stelt seg kleint. - Ja men, sa han og snudde seg til henne, - at det gjekk slik med henne, skal De ikkje seie større om. Ho er vakker ho, ser De, og ein veit ikkje kva det vil seie naar ein ikkje har prøvd det. Den andre beit seg i leppa, og folk stod omkring og var med, men Harald hadde inga moro av det. Han trong det liksom ikkje lenger.

Petra var det synd i. Han sette ifraa seg øksa eller spaden, naar han kom i hug det. Det var no renta, som ho ikkje visste korles dei skulde klare, - og ikkje visste han det heller for den saks skyld -, og saa var det folkesnakke, og saa var det mangt anna. All motbøren som kom, raakte henne. Det var hennar skyld.

No hadde ho faatt noko nytt aa pinast med. Dei fortalte at han Ola oppi Engdalen heldt paa og forlova seg med frøken Vibe. Det hadde vore saa lite aa sjaa til han i det siste, og naar han var nedover ein sving, var det aldri noko om han. Dei snakka gjerne sant. Og Petra la det paa seg om ei ulukke: Dette hadde Sara ikkje gjort, visst ho ikkje hadde vore ødelagt av sorg. Ho tenkte paa det tidlig og seint, og snakke henne ifraa det nytta ikkje. For kvifor skulde ho elles ta han? Ung og vakker som ho var, og ei dokterfrøken - hadde han børt noko slikt før? Og ettersom skylda var hennar, kom her vel meir som ikkje var godt.

Harald maatte gaa beint heim utor arbeide somtid, og sjaa etter kor det stod til. Om ho vart glad naar han kom, kunde han ikkje seie; men det hendte seg ho heldt han att naar han vilde gaa. Ho kunde ta saa underlig i handa hans.

- Det er rart, Petra, at du er den einaste som ikkje er rædd at eg har havt noko med ho Berta? Det kjem seg vel taa det, at du bryd deg minst om kor eg fer.

Ho lo, denne dulde laatten sin, som han aldri vart klok paa; der var baade skalk og sorg.

- Aa, det var no ikkje Sara lel, tenkte eg, og da saa - -

- Ja det er du. Kor det kjem til det?

Han saag forundra paa henne:

- Eg er no vel ikkje bleik. Men du - - herregud, du er da kvit som eit laken? Kva det er som feiler deg, Petra?

Han skulde ha teke omkring henne og sagt mykje meir, men den smilen ho saag paa han med, tok magta ifraa han. Han var vond.

Han saag paa henne med tomt andlet, beit seg i leppa og kjente ho var kald. Han saag ned, og saa opp paa henne att; han svelgde. Og ho stod og smilte og saag han djupt inn i andlete.

- Og eg, sa han, - eg som har gaatt og gledd meg paa denne tida, paa denne stunda - - at eg skulde faa syne deg - -

Meir orka han ikkje aa seie. Det var saa altfor nyttelaust aa seie noko her. Naar ingen hørte paa han. Men her hadde han gaatt og gledd seg paa at han skulde faa syne Petra - ja, kva var det i grunnen han skulde ha synt henne? Det vart saa lite no. Det var berre dette, at det var henne og ingen annan han brydde seg om.

Han sette seg paa høvlbenken, tok til og plistra paa ein salmetone.

Pryl kunde han ha taalt, og tunge dagar og alt slikt, men ikkje dette. Store hoggsaar hadde han sydd i hop sjøl, uten aa grøsse; men ei lita flis under neglen kunde faa han til aa skifte letene og kaldsveitte. Og dette var ei flis under neglen. Dette var helvete og vel saa det.

- Kva er det du staar og flirer etter? seier han tørt.

- Aa ... ingen ting, større. Det er berre saa artig aa faa vita det ein - det ein veit før. Tykte eg.

Dermed snur ho seg og gaar.

Det strøyper til kring hjarte paa han, det kjennes som han ser henne siste gongen, men foten løfter seg og spenner ei gamal kasse som ligg midt framfor han, saa ho fyk bortetter; det logar rødt etter henne der ho fér.

Petra lo, høgt og bitande, og han stod still liksom i skogen naar ein bjørkekvist har slege han i andlete; tankane rente hit og dit for han, dei leita etter eitkvart aa tyne, og samstundes skjemdest han av det saa det sveid. - Han retta seg i vêre og sputta: Tvi, du salte! Det var ein vond smak paa verda somtid.

Kvelden blaana seg stilt inn i natta, og tida gjekk saa rolig, saa rolig. Maanen kom ikkje fram, han lyste berre opp langt bakom skyene, i ein annan heim. Allting dorma, men ingenting sov. Haugar og hus sømte borti kveldskodda, som store tussefiskar i ein trollsjø.

Saa still ei natt hadde Harald ikkje opplevd. Han laag og saag ut. Han saag greinene paa trea, han saag skya, som vaka over jorda langt ute. Og inne i han var det like stilt. Han kjente eit stort taalmod i seg, ein still og rugande natthimmel over alt som baara eller brann. Petra, sa han med seg sjøl. Dagane som kjem, dei skal syna deg det. Kor stilt ho pusta der ho laag.

Ja, det var stilt. Han laag og hørte paa klokka. Det gurgla i halsen paa henne, gnog inni gognverke ein stad; det hørtes som ho skulde døy. Nei, det likna meir ein ufugl som sat nokonstads og let, ei devel-ugle med bust paa, ho bles ut halsen og murra, klipte vondt med auga, lokka ut i natta og venta. Einkvar hørte henne vel.

For det er mest tyngre aa faa sova naar det er for stilt enn naar det tutar og bles. Det er reint som verda er botnlaus, sukka det ein skapning bortved verdsens ende, saa maatte ein høre det heilt hit.

Harald strauk sveitten av panna.

Midnatt. Midnatt og graatt og stilt. Ingen vind var ute og gjekk, og sjøen var borte. Og no var dei toeina deroppe, Sara og Ola. Natta gjorde fest for dem. No fann dei einannan, to unge glade menneske. Det vart han Ola Engdalen som fekk henne, og ingen annan.

Best det var stod Petra opp, famla seg fram paa nattborde og fann seg vatn, pusla litt med vogga.

- Har du ligge vaken, Petra?

- Enn du? Har du sove du da?

Ein minutt laag Harald still og syntes det ramla ned for han, alt han hadde bygd opp, det rausa i grus, og kvar tingen sleit i han og tok stykke med. Ja, for no visste han det sjøl, og no visste Petra det òg, at han ikkje hadde faatt Sara utor hjarte enno.

- Petra? sa han stilt.

- Hm?

Han reiste seg opp i senga.

- Kom hit litt aat meg. Du skal det, Petra!

Ho kom og sette seg paa senggavlen hoss han. Han kasta hovude inn til barmen hennar, med nokre tunge, tørre hikstingar.

- Eg svær for deg - - eg veit du trur meg ikkje, men eg seier deg det: det er deg eg elskar! Ikkje ei sjæl forutan deg. Men eg har ført deg borti pina, - du vinn deg aldri framgjenom dette her du. Men du maa, Petra, det er ikkje anna raad!

- Ja ja, hysjt! Eg skal vel alltid - -. Naar det berre ikkje - bli for tungt for deg saa. Ho kyste han paa panna, for første gongen paa lang lang tid. - Saa, no maa du sova da. Ho strauk sveitten av panna hans. - Faar du ikkje sova da?

- Jau, visst du søv saa.

Ho vart hoss han om natta. Ho laag med handa over panna hans, og fekk han i søvn.

Sundags føremiddagen nokre dagar etter kom dei nygifte nedover til Vika. Petra fekk først sjaa dem, ho var bortmed øvre vindauge i stua og stelte med blommane sine. Ho stogga midt i andedrage og beit seg i leppa:

Harald maatte oppover og hjelpe til med treskinga, for dei brukte gjera byttarbeid.

Ho saag paa han, naar han kom inn og skulde ha mat; ho drog litt paa eine munnvika. Han var utklint over alt andlete med sveitte og laavedomt, haar og skjegg var fullt av rusk, det lugta fattigmann og arbeide. Han smilte med seg sjøl, og aat. Han mintes det òg, at det var ei dame eingong som skrytte av at han var fornem: han aat saa lite. No la han i seg saa det var ufyselig, og bad Ola gjera det same: "Eta no og ta dæ buk for, i morraa ska skinne taa dæ!" Kor hjartelig han baud henne imot!

Straks etter treskinga miste Harald ei ku, i kalvinga. Det var beste kua deira, som rimelig var, og det sveid saa mykje argare nett no, fordi smørprisen var paa toppen og rentepengane skulde ha komme.

Ola kom nedover ein kvelden, gav seg i snakk med Harald ute, og baud han ei god ku. Nybær var ho ikkje, men ho mjølka godt, og betalinga hasta det ikkje med.

Harald fann seg ei flis til aa stikka tennene med.

- Eg seier takk, sa han. - Takk og ære, Ola. Men du veit: ein gaar no ikkje avstad og kjøper ei mjølkeku av grannen slik da, utan pengar og no i denne her tida; det vart no som aa faa henne til givings det; eg synes ikkje folk skulde ha det aa seie. Du forstaar meg vel, Ola?

Ho sette seg midt imot han. Da vart han rød, vart sittande og sjaa paa det kvite forklæe hennar. Kaffeen livde han opp, og han spurte etter Ola att, saag henne sterkt inn i andlete og tømte koppen i lange drag. Han drakk ein kopp til, og vart sittande. Gong for gong rykte han til og vilde reise seg, men det vart ikkje med han. Sara tok handarbeide sitt, bøyde seg over det og sat og stakk og stakk i det fine tye. Ho saag opp stund og anna, mildt og eit grand urolig; men da hadde han auga sine paa hendene hennar, dei var saa smale og kvite.

Ikkje lenge etter kom Ola heim. Dei vart forlikte om, at i morgokveld skulde kalven ha det, og Harald sluntra av heimover.

Petra var ansles en vanlig. Ho saag paa han, saag han inn i andlete og spurte kor han hadde vore. Han fortalte at han hadde vore oppover og skulde slaa i hel ein kalv, men han Ola var borte og saa vart det kaffe i staden. Ho smilte og saag paa Kaare:

- Han Ola var innom her han, da han kom fraa handlaren. Han nemnte at du skulde hjelpe han med kalven i morgokveld.

Den kvelden stelte ho med Kaare, vaska og kjemte han og bytta paa han ny skjorte, fann fram litt godmat til han og snakka med han heile tida.

Da ho gjekk framom Harald, strauk ho han over haare, med den store gode handa si.

- - - Morgonen etter, da Harald stod opp og skulde til fjøse, var det tomt borti senga hennar. I kjøkene var ho ikkje, og saa meinte Harald ho var oppaa lofte og vekte smaagutane, enda det brukte ho aldri gjera Jakob, den eldste av dem, kom bort i fjøse og hjelpte til, og han hadde ikkje set noko til henne. Da dei kom inn, sat Kristian i kjøkene og drakk kaffe, og kammerse var tomt som før. Berre Kaare laag der og gnudde nasen og vilde vakne.

Harald gjorde seg ein sving opp paa kammerslofte, og sea borti uthusa, og da han kom inn, bynte han aa klæ paa Kaare. Han tok han paa fange, klemte han fast inntil seg, og plukka paa han plagg for plagg.

- Far klemmer hardt, sukka guten. - Men Kaare gret ikkj lel han. Mor henn ho?

Kor ulikt det var av Kaare aa sitte her og sukke meg seg sjøl og finne seg i det han ikkje likte. Harald tok han paa armen og gjekk aat kjøkene. Han stod litt og saag paa gutane.

- Du Jakob. Spring opp til Storgrana og ta heim støttingen, eg trur han staar der enno.

støtting dvs. stutting (stutt slede)

- Storgrana? Ho er da nedhoggi ho, for lenge sea.

- Ja visst, det er sant. Nei, da treng du ikkje - - -

Harald var alt paa vegen ut. Han gjekk nedover til sjøen, med guten paa armen.

Det lokka ein fugl oppi skogen, kalla med lyst, varsamt maal ut i vaarmorgonen. - Det dreiv eit lite isflak uti fjorden, og paa det sat det to maasar. Dei snudde bringa imot sola og lyste kvitt mot vatne, som var svartblaatt og blankt. - Smaa, fjørlette skyer laag høgt, høgt oppe under himmelen, til minne om stormen som bles i gaar.

Ute paa Engdalsbrygga, der motorbaaten hadde lagt til land, stod skone hennar. Dei stod tett inntil kvarandre, slik som dei gjerne stod heime om morgonen; - slik som dei bli staaande, naar ein har teke dem i same handa og sett dem bort.

Harald gjekk rolig ut paa ytste kanten av kaia og saag utover, gjekk ned i ein smaabaat og la ifraa land litt. Der var djupt og mørkt. Ingenting aa sjaa. Aa nei, ho tenkte seg gjerne om, før ho gjorde ein ting.

- Koffer har mor glømt taa skon' sin'? sa Kaare, da Harald kom att og tok dem med seg.

Da knekte han i hop, men berre ein augeblink eller to.

- Nei, nei, Petra! - - - Nei, nei, Petra!

Han gjekk oppover, med guten paa armen og skone i handa. Gong for gong støytte han til som i vreide:

- He! Nei men Petra!

Saa jamra han seg laagt og magtlaust:

- Du skulde ikkje ha gjort dette, Petra. Du skulde ikkje - -

Smaagutane gjekk som to rædde hundar omkring han, og det pinte han at dei ikkje spurte. Han heldt skone slik at dei ikkje saag dem, og gjekk med faste steg inn i kammerse og gjømte dem der. Saa kom han ut att. Kristian hadde spent for og skulde paa meierie med mjølka, og Jakob var ferdig aa gaa paa skolen. Harald saag stilt paa dem, til han fekk dem til aa høre etter, - han stod der vêrbaren og skrinn i andlete, enda høgare og sterkare enn vanlig aa sjaa til.

- Ja, smaagutar, no har ho Petra reist ifraa oss. Vi finn henne ikkje meir. Ser henne ikkje meir. Og han her - - han stod med Kaare paa armen - - han er morlaus. Ja. Vi faar - gjera det vi skal, lel, vi da. Og saa treng de ikkje - seie noko, enno. De veit: ho var ikkje frisk i det siste. Ho mor har reist bort og skal sjaa til litl-søster, sa han til Kaare. Vi kan ikkje seie større om det, vi som er friske.

Han saag ein gong til paa kvar av dem, og dei vermdest og kvikna til ved det, tok seg paa tak og drog sin veg.

Harald sette Kaare ifraa seg, da han sansa paa kor lenge han hadde gaatt med han. Guten var reint som bortgit, han fann seg i allting, og spurte ikkje etter mora meir. Han tok han til seg att og klemte andlete inn i klæda hans: Slik var det aa vera far til eit morlaust barn!

Noko sorg fann han ikkje. Ikkje den som ein mann skal kjenne i slike stunder. Nei, den hadde Petra teke med seg; den unte ho han ikkje; han leita i hjarte - og han leita huse rundt, der var berre tomleiken etter henne, berre fattigdommen. Det hadde ho etla til han, aa fortele folk kva som hadde hendt, melde det til lensmannen, og sokne etter henne, og mange andre ting som fór og larma gjenom hugen og minte seg.

Utpaa dagen, med han sat og gav Kaare mat, kom han til aa sjaa for seg dagen før:

Han kom opp fraa sjøen da som i dag, - men da kom han med ei honk med kokefisk, han hadde vore ute og pilka fraa morgonen. Petra stod og mata fuglane: det krydde med høns og sporv omkring henne, og ho kasta deigbitar hit og dit og skifta imillom dem saa godt ho kunde, og attaat stod ho og smaasnakka med dem, lokka og skjennte og tok seg av dem ein for ein. Han stod og undrast og saag paa; han venta saa halvveges ho skulde sjaa opp paa han. Ho gav paa med sitt. - Har du bynt aa legge deg etter fuglane no? sa han. - Jaha, sa ho og smilte, - men det var ikkje til han. - Den som da hadde vore fugl! sa han. Ho svara ikkje. Da lo han og la til: - Slik var ho Lavina òg, ho skulde vera saa glad i dyra. Da saag Petra opp litt kvast: - Kven? - Ho Lavina, faster di, ho som hengte opp seg. - Ja, sa ho og saag haanlig paa han, ho gjorde det ja. Ho hengte seg, ho. Petra gav seg til med fuglane att; og Kaare stod attmed og prøvde aa slaa dem med ein pisk naar det høvde godt.

Dette var i gaar. Kva tenkte ho da? Det var ei pine at han ikkje visste det og aldri fekk vita det. Stod ho alt da og sa farvel med det ho elska? Eller var det i gaarkveld da han kom att ovanfraa garen, at ho kom paa det?

Borti stallporten gjekk han seg paa smaagutane. Dei stod der og gret. Han ønskte han var usynlig, men dei snudde alt dei smale ryggene til og bynte aa pusle med eitkvart.

- Ja, vi skulde vel avstad og sokne vi da, guta? sa han. - Ein av dykk faar bli med, og den andre er heime hoss 'n Kaare. Det vi maa, det maa vi.

Dei rodde med sokn lenge utover kvelden, men fann ikkje noko. Sunde var for tverdjupt utfor sjøhusa, og elvestraumen strauk tett innaat mælen. - Nei nei, sa Harald. - Det var no òg det beste.

Da dei kom opp fraa sjøen, stod Sara og Ola ute i garen og venta.

Harald beit i hop munnen, og auga vart kalde i han, det saag ut som han ønskte seg eitkvart aa slaa med. Men da han vart vâr kor bleike og ordlause dei stod der, slakna han fort av. Han gav seg over til dem utan strid, saag dem inn i auga og tok handa utor lomma, hadde saa nær retta ho fram til dem. Sara kom fram imot han og tok han i handa, og Ola gjorde det same; dei hadde taarane i auga baae to, og hendene deira var varme og trufaste.

- Ja. Slik gjekk no det, sa han og saag ned. Slik gjekk no det.

- Kvifor skal du gaa alt no? Ikkje vør det, det blaahastar no vel ikkje.

- Eg fór no. Eg slong min veg, sa vi. Like lystig som eg kom. Godnatt, Noa!

- Det er no vel aldri det som bit deg, at pengane til værfar har sprunge sin veg? Nei veit eg?

Ola snudde seg seint og festa auga paa Harald, meir og meir vaken, og saa lo han:

- Trudde du det, du, at det var for dem eg tok - - at eg tok ho Sara? He?

- Langt ifraa! Men det var skit dei fór. Og tok fleire med seg.

Ola sette seg att, tok til aa snu paa ein taugkveil, og sat og gotta seg liksom han kom i hug eitkvart trøysamt.

- Eg synes, forlate meg synda, det var laglig aat dem, eg. At dei fekk røyk. Og no har eg seld skog saa eg greier meg ei stund att. Saa seler eg ein teig til. Og saa siste beten. Det gaar lystig det. Kvifor skulde eg ikkje skrive paa for slike folk? Eg har da i det minste gjort min plikt - det seier Sara óg. Aa jau, det vart storkarar og stas i Engdalen, ha ha ha! Jagu maa eg flire.

Han saag opp paa Harald, best det var, litt kvast; saa gjorde han auga smaa og fule, sat litt og myste, og dermed reiste han seg, og strauk paa dør.

- Du - - er ein bra kar, sa han i døra. - At du ikkje kunde ha vore - - litt mindre bra!

Harald gjekk ut etter han, men Ola var alt vekk i skodda. Han gjekk inn att og fann høvlen sin, men det tok tid før han kom seg i høvlinga; han stod og sigta etter baatsborde, sigta og maalte omatt og omatt og glømte det han heldt paa med. Han snakka med seg sjøl:

- Folk er heftesame. Det er noko med dem alle i hop. Saa nær som desse gælningane utpaa Paalsnese da. Kanskje dei er like brysame dei óg. - - Ja, den der dokteren! Der fauk pengane hans, som hestelort om hausten. He! kausjonere for bror sin! Kjenne folk saa kleint, at ein trur bror sin, naar ein er ein skarvnakke sjøl. Og at ho fekk han Ola borti det. Ris, ris; kjerringris. Eg skulde ha hydd henne over slik att! Nei, Ola, kvinnfolk er kvinnfolk det. Det meinte eg vi var einige om; du og eg.

Han kvakk til med det same han sette høvlen fraa seg paa bordkanten: det stod nokon i døra.

Det var Sara som stod der. Ho helsa godkveld, og leita nauste rundt med auga:

- Er ikkje 'n Ola her? Eg trudde mannen min var her eg? Han gjekk da visst hit?

- Jau, i kveld var han her verkelig. Han gjekk for ei lita stund sea; maa vel ha gaatt seg ein tur til Paalsnese da. Kor han var den kvelden før her, da du fór og spurte etter han?

- Pyh! han var austi Finnvika hoss 'n Johan-Arn. Kallen hadde lært han ei vise om at kona maa ha to slags stryk.

- Sjaa der. Men: lære og liv - - -

Harald drog høvlen i veg eit par gonger, og saag opp att.

Sara var bleik men ikkje skrinn. Ho hadde sveipt eit sjal kring hovude og akslene, saa ho gjømte andlete naar ho vilde. Han baud henne ikkje sess, men ho kom fram sjølmint og sette seg paa kaggen, der Ola hadde sete.

- Var han full i kveld òg?

- Han Ola? Nei, ikkje det eg kunde forstaa.

Harald høvla. Høvlen beit saa det sukka i veden, og sponane fossa i vêre oppgjenom høvlstokken med saa livsglad ein laatt, - ingenting i verda kom opp mot det lel, aa tøye seg ut saa lang ein var og krulle seg saman att, aa vera spon! - Han smaasnakka med høvlen, utan han visste om det: Trefte du kvist no? Ja-a, det maa til. Bit ifraa deg, far, - saa ja! Han saag opp, liksom det forarga han at Sara gav seg til aa sitte der; han retta paa seg.

- Men kvifor gaar han Ola slik no for tida? Veit ikkje du noko om det?

Ho smilte framfor seg:

- Det er vel mi skyld det. Eller saa er det pengane hans far som har gjort det.

Harald høvla kvassare og kvassare. Kvisten gnall hjartelig under tanna. Sara passa paa da han skulde sigte.

- Eg veit ikkje, eg, sa ho. - Men det kjem saa for meg - eg er rædd han Ola. At han finn paa aa gjera deg eitkvart vondt. Det er sant det, Harald! Godslig ja? det er han vel; men gud veit kva han kjem paa, han som gaar der og sleng ut og inn i dørene og ikkje har anna aa tenke paa. Det bers saa for meg, at bli han full, saa - -

Ho snakka seg reint opp, og han klappa henne paa haare og spurte om ho var kjerring alt? Og saa spurte han henne med det same, om ho ikkje tykte ho burde reise heim ei stund før dei gifta seg. Det gjorde anna folk.

- Ja dei ja. Dei finn paa saa mangt, dei. Jau, eg maa vel det, forresten. Men eg veit ikkje, eg, - eg vil bli her nokre dagar enno. Nei, eg veit ikkje kvifor, men.

Ein par dags tid etter kjem Nanna ovanfraa Engdalen, ho hadde vore etter mjølkespanne, og forteler at Sara hadde reist heim til foreldra sine, Ola hadde jagd etter henne da han kom fraa byen, og no laag han og var full. Tausa paastod han hadde banka Sara, og saa hadde han rasa rundt i garen og svore paa at han skulde ned og helse paa baatbyggaren, det var ei lukke han alt var saa tungt lasta at han gjekk overende.

- Jagd henne vekk! sa Harald og smilte.

- Det var no for mykje av ein god ting.

Han var alt paa veg og vilde oppover, men Nanna heldt han att. Det skulde han late vera; han maatte komme i hug 'n Kaare litt òg! Ho sette i slik, at Harald baade vakna og tenkte seg om. Han fekk vente.

Natta etter kjem Nanna springande ned fraa lofte og ropar at det brenn nedi nauste. Harald ser logen, riv paa seg klædane og spring; Nanna etter.

Det er den store motorbaaten utom naustveggen som brenn. Det er tendt opp eld av næver under han, paa fremre sida, og no logar det alt lystig av han. Baaten er faren, men Harald ryk inn i nauste og faar tak i eit segl, dei breier det utover naustveggen og gir seg til aa pøse sjø paa, for aa berge nauste. Det ser bra ut i førstninga, men saa kjem vinden, det brenn hol i segle for dem trass alt dei rasar og auser paa, og enden bli at nauste gaar med.

Da det brenn paa det gildaste og dei driv paa og hiver ut det dei kan, set det i og kaldflirer oppi bakken. Harald kjører ut baaten han held paa med, tek seg ein staurende og renner oppetter, men han kjem ikkje langt før han stuper framover og bli liggande. Han har faatt ei flaske i syna. Blode flør utor eit stort saar i panna, og det tek tid før han kjem til seg att; men Nanna bitt for saare og faar han endelig med seg heim. - Saa gaar ho ned og ser til varmen.

Harald trudde han skulde snart vera god kar att, men saa sette det seg ilt i saare, det trutna opp og saag fælt ut, og han vart saa kleinslig han maatte til sengs.

- Skolemeisteren! sa Nanna. - Hugser du ein gong paa skolen, eg hadde faatt ein blekkflekk i skriveboka mi? Du steig eins erend opp paa katetre og formana oss til aa agte paa smaating. No fer du saa du stryk med berre for smaating.

Ho smaaskjennte og stelte med han, ho var baade harm og angst. Han trøsta henne med at han skulde svara henne naar han vart god att. No var det berre om aa halde nakkeskinne stint, saa han ikkje trong dokterhjelp, for det vilde han ikkje ha, og heller ikkje kreperte, for det var saa alt for tidlig.

Det vart ein strid tørning. Han var sjuk som ein hund, og han skjemdest aa syne det; det sat i han som ein dyrenatur, at kvinnfolk i minsto ikkje skulde sjaa ein mann nedfor slik. Han brukte lysol og bórvatn, blyvatn og alt det som godt var, og heldt verkelig blodforgiftninga unna og kom seg over det.

Med han laag sjuk, maatte han komma i hug Sara og Ola tak for tak. Tanken drogs den vegen, og det gjorde vondt; det var sørgelig korles han i grunnen hadde fare med dem. Han kom til aa oppleva det som ei sanning, det han hadde lese og lenge visst om, at samvite veks naar magta minkar. Det kjem ikkje før ein er verjelaus imot det; kjem ikkje før det er for seint. Der var noko som kom av og til og sa han førut; kva han skulde gjera og ikkje, for sin eigen part. Dette her kom etterpaa, det, og snakka for andre; han snudde seg ifraa det.

- Trur du han Ola er rett no om dagen, Nanna?

- M-nei, knapt nok - -. Men han kjem seg vel igjen.

Nauste var ikkje brandtrygda, saa han slapp baade forhør og anna staak. Det var gamalt og skralt, saa han anka ikkje større paa det, og mesteparten av skrape sitt hadde han faatt ruska ut og berga unna; det verste var at baatsborda hans brann opp. Og saa motorbaaten. Den guten var som han skulde vera, og om han fekk til enda ein slik, det vart mykje paa vona. At det skulde vera brennt til oske, det han skapte dei dagane i fjor! Der hadde han Ola rekna rett. Og kva sa dei no, dei som hadde tinga baaten til vinterfiske? Nytta vel ikkje aa trøste dem med at han hadde slengt ifraa seg ei fyrstikke litt uforsvarlig. Her maatte byggast ein ny. Maatte ja, og saa var det umulig; det tok alt til og krisla i Harald, han stunda etter aa faa komma i kast med det umulige, aa faa klaa det paa ryggen, tvinge det til aa snu andlete imot han; han plistra laagt og rolig, som han hadde for vane naar han var urolig til gagns. - Javel, baatsborda maatte han faa oppi garen, Ola hadde ein tre-fire fine stokkar liggande. Men aa gaa dit og be om dem nytta ikkje. Aa vente stort lenger nytta heller ikkje.

Han sat og skalv innvortes, men kjørte like tungt for det.

Midt utpaa fjorden ut for heimlande tek dei inn ein sjø. Fokkeskjøte og pikfalle hadde gaatt same blinken, berre litt for seint, og no glid baaten unna med baara, og baae karane sit og ventar paa at no søkk dei. For kvar einaste baara held dei paa og skal gaa i veg, men dei lurer seg ifraa den eine etter den andre og stel seg nedover fjorden vons lenger. Kan dei berre flyte nedover mot oddane paa andre sida, saa er det ikkje umulig dei kan berge liv. Det er ei ævelengd i spaning, Ola auser og auser, kringt men stødig, og Harald sit med ein kaldflir kring munnen og held auga med sjøane, - visste han saasant kor lett han kunde ta dem no, sjøen, saa drygde han knapt.

Han drygde ikkje lenge. Dei fekk tre tunge supar innover seg, og baaten sokk unna dem før dei fekk sparka av seg støvlane.

Harald hadde halde beint nedover mot Støtta, eit lite blindskjer med ei jarnstøtte paa, eit stykke ut for oddane paa andre sida av fjorden. Det var ikkje lenger borttil henne no, enn at dei maatte kunne naa dit. Han hivde seg til sides ut i vatne, fekk av seg ein støvl om senn og la seg attover og kvilte. Da han tok til aa sjaa etter Ola, saag han i busta paa han bortpaa ein baaretopp, og straks etter heile hovude. Han laag elles svært lett paa vatne - aa den busthunden, gut, han hadde faatt i oljetønna si og flaut paa den! Ja, da var han berga, for litt bar ho alltid opp. He! han skulde vel ha sitt paa det tørre han.

Dei fór jamsides nedover. Sjøen vaska over dem alt i eitt, men han skuva paa som ein kar attaat, saa det fekk dei ikkje seie større om. Harald ser paa Ola gong og annan. Andlete hans er som vanlig, berre noko meir rødt og stridt, - nei, han ser ikkje feig ut; dei stryk visst ikkje med denne gongen. Nei saa - - -! han hadde saa nær banna, men det tykte han kunde høve bedre ein annan dag; paa tørt land.

- Støtta, Ola! ropte han.

- Javel!

Men da han skaut opp og hogg i henne, saag han att tønna kom til aa segle framom med Ola. At det kunde ha vore det beste for dem, kom han ikkje i hug, og heller ikkje at det var livsfarlig aa sleppe take. Han ranga av seg trøya i same blinken, Ola hadde alt slept tønna og kom stintande, og Harald vassa føtt for føtt bortetter bergskolten, i vatn til opp paa live, fekk slengt trøye-erma til Ola og drege han innaat. I det same glatt fotfeste under han, og no tok baara han i staden for Ola. Det vart eit sprengtak aa slaa seg oppunder att, han sømte og sømte til det svortna for auga, og attaat var han livande rædd Ola skulde sleppe seg uti og komma han til hjelp, for det vilde vera dauden for dem baae. Omsider hadde han tak i trøya til Ola og grov seg opp. Da var støtta ein ven aa ta ikring, enda saa lite ho kunde gjera for dem.

Henne hadde knapt nokon halde seg i før, ho var rustut og glømt, ho hadde ikkje noko med dem.

Sjøen gjekk heilt op til foten av henne, der det var ein liten knaus aa staa paa, og baara slo høgt oppetter dem. Det var lukka at sjølve sjøborden ikkje gjekk paa her, for da hadde han sopa reint.

sjøbórden dvs. tungalda, havbaara

- Kor lenge skal vi sitte her tru? sa Harald.

- Ja... Det var no eit kaldt og fugtig lossement. Og folk er det vel ikkje aa sjaa.

Aa nei; dei plar ikkje ha det med det; i slike stunder.

Dei sat lenge, lenge. Dei fraus saa dei kunde døy av det, og dei vart saa trøytte dei orka knapt aa halde seg fast. Sjøen flødde, og stormen vart heller friskare, saa det var altfor berrsynt at her berga dei ikkje natta over. Den eine glufsingen grovare enn den andre slo over dem.

- Eg maa seie eg likar meg kleint, sa Harald, han var saa valen om munnen, han kunde knapt faa sagt orde.

Ola svara ikkje før om ei lang stund; det kom som ein flir: