Text encoded in accordance with the latest EpiDoc standards (January 2014)
α΄, Ὁμαλῶς λέγεται φέρεσθαι σημεῖα, ὅσα ἐν ἴσῳ
χρόνῳ ἴσα τε ἢ καὶ ὅμοια μεγέθη διεξέρχεται.
βʹ. Ἐὰν δὲ ἐπί τινος γραμμῆς φερόμενόν τι σημεῖον ὁμαλῶς δύο γραμμὰς διεξέλθῃ, τὸν αὐτὸν ἕξει λόγον ὅ τε χρόνος πρὸς τὸν χρόνον, ἐν τὸ σημεῖον ἑκατέραν τῶν γραμμῶν διεξῆλθεν, καὶ ἡ γραμμὴ πρὸς τὴν γραμμήν.
α΄. Ἐὰν σφαῖρα στρέφηται ὁμαλῶς περὶ τὸν ἑαυτῆς
ἄξονα, πάντα τα ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς σφαίρας
σημεῖα, ὅσα μὴ ἔστιν ἐπὶ τοῦ ἄξονος, κύκλους γράψει
παραλλήλους τοὺς αὐτοὺς πόλους ἔχοντας τῇ σφαίρᾳ
καὶ ἔτι ὀρθοὺς πρὸς τὸν ἄξονα.
Ἔστω σφαῖρα ἧς ἄξων ἔστω ἡ ΑΒ εὐθεῖα, πόλοι
τοὺς αὐτοὺς πόλους ἔχοντας τῇ σφαίρᾳ
καὶ ἔτι ὀρθοὺς πρὸς τὸν ἄξονα.
Εἰλήφθω γάρ τι σημεῖον ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς
σφαίρας τὸ Γ, καὶ ἤχθω ἀπὸ τοῦ Γ ἐπὶ τὴν ΑΒ εὐθεῖαν
κάθετος ἡ Γ∠, καὶ ἐκβεβλήσθω τὸ διὰ τῶν
πόλων τῶν Α Β καὶ τῆς Γ∠ ἐπίπεδον· ποιήσει δὴ
κατὰ πᾶσαν μετακίνησιν τοῦ ΑΓΒ ἡμικυκλίου διαμένουσα
τῇ ΑΒ εὐθείᾳ πρὸς ὀρθάς, καὶ γράψει κύκλον
ἐν τῇ σφαίρᾳ, οὐ κέντρον ἔσται τὸ ∠ σημεῖον,
ἡ δὲ ἐκ τοῦ κέντρου ἡ Γ∠ πρὸς ὀρθὰς οὖσα τῷ ΑΒ
ἄξονι [διὰ τὸ καὶ τὴν Γ∠ αἰεὶ διαμένειν τῇ ΑΒ πρὸς
ὀρθάς]. καὶ φανερὸν ὅτι τὰ ΑΒ σημεῖα πόλοι ἔσονται
ὅσα μὴ ἔστιν ἐπὶ τοῦ ἄξονος, κύκλους γράψει πρὸς
ὀρθὰς τῷ ΑΒ ἄξονι τοὺς αὐτούς πόλους ἔχοντας τῇ
ἄξονα.
βʹ. Ἐὰν σφαῖρα στρέφηται ὁμαλῶς περὶ τὸν ἑαυτῆς ἄξονα, πάντα τὰ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς σφαίρας σημεῖα ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ τὰς ὁμοίας περιφερείας διεξέρχεται τῶν παραλλήλων κύκλων καθʼ ὧν φέρεται.
Σφαῖρα γὰρ στρεφέσθω ὁμαλῶς περὶ τὸν ἑαυτῆς
ἄξονα τὸν ΑΒ, πόλοι δὲ τῆς
σφαίρας ἔστωσαν τὰ Α Β σημεῖα,
καὶ εἰλήφθω τινὰ σημεῖα
ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς
σφαίρας τὰ Γ ∠ λέγω ὅτι τὰ
∠ σημεῖα ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ
τὰς ὁμοίας περιφερείας διεξἐρχεται
τῶν παραλλήλων κύκλων
καθʼ ὧν φέρεται.
Ἔστωσαν γὰρ παράλληλοι κύκλοι καθʼ ὧν φέρεται τὰ Γ ∠ σημεῖα οἱ ΓΕ ∠Ζ, καὶ ἐκβεβλήσθω τὸ διὰ τῆς ΑΒ καὶ τοῦ Ι ἐπίπεδον· ποιήσει δὴ τομὴν ἐν τῇ σφαίρᾳ κύκλον. ἔστω δὲ αὐτοῦ ἡμικύκλιον τὸ ΑΓΒ ἤτοι δὴ ἐλεύσεται καὶ διὰ τοῦ ∠ ἢ οὔ.
Ἐρχέσθω πρότερον καὶ ἔστω τὸ ΑΓ∠Β, καὶ ἐν
τῇ περιφορᾷ τῆς σφαίρας μετακεκινήσθω τὸ ΑΓ∠Β
(ε) ἡμικύκλιον, καὶ ἐχέτω θέσιν ὡς τὴν ΑΕΖΒ. ἐπεὶ ἐν
σφαίρᾳ παράλληλοι κύκλοι εἰσὶν οἱ ΓΕ ∠Ζ, καὶ διὰ
τῶν πόλων αὐτῶν μέγιστοι κύκλοι γεγραμμένοι εἰσὶν
οἱ ΑΓ∠Β ΑΕΖ Β, ὁμοία ἄρα ἐστὶν ἡ ΓΕ περιφέρεια
τῇ ∠ Ζ περιφερείᾳ· λέγω οὖν ὅτι ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ Γʹ
σημεῖον ἐπὶ τὸ Ε παραγίγνεται καὶ τὸ ∠ ἐπὶ τὸ Ζ.
Μὴ γάρ, ἀλλʼ εἰ δυνατόν, ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ μὲν
Γ σημεῖον ἐπὶ τὸ Ε σημεῖον παραγιγνέσθω τὸ δὲ ∠
ἐπὶ τὸ H στρεφομένης ἄρα τῆς σφαίρας, ὅταν τὸ Γ
ἐπὶ τὸ Ε παραγένηται, καὶ τὸ ∠ ἐπὶ τὸ Η καὶ τὸ
(Ϛ) ΑΓ∠Β ἡμικύκλιον θέσιν ἔξει ὡς τὴν ΑΕΗΒ΄. καὶ
ἐπεὶ μέγιστός ἐστιν ἑκάτερος τῶν ΑΕΖΒ ΑΕΗΒ΄.
κύκλων, ἡ ἄρα ἀπὸ τοῦ Α ἐπὶ τὸ Βʹ ἐπιζευγνυμένη
εὐθεῖα διάμετρός ἐστι τῆς σφαίρας. ἀλλὰ καὶ ἡ ΑΒ,
ὅπερ ἄτοπον· οὐκ ἄρα ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ Γ σημεῖον
ἐπὶ τὸ Ε παραγίγνεται καὶ τὸ
∠ ἐπὶ τὸ Η. ὁμοίως δὴ δείξομεν
ὅτι οὐδὲ ἐπʼ ἄλλο τι
πλὴν ἐπὶ τὸ Ζ σημεῖον.
Μὴ ἐρχέσθω δὴ τὸ ἡμικύκλιον
τὸ διὰ τῶν ΑΓΒ διὰ τοῦ
∠, ἀλλὰ διὰ τοῦ Θ, ὡς ἔχει ἐπὶ
τῆς δευτέρας καταγραφῆς, καὶ
ἔστω παράλληλος κύκλος καθʼ οὗ
∠ ἐπὶ τὸ παραγίγνεται καὶ τὸ Θ ἐπὶ τὸ Ζ. ἐν ὅσῳ
δὲ χρόνῳ τὸ Θ ἐπὶ τὸ Ζ παραγίγνεται, καὶ τὸ Γ ἐπὶ
τὸ Ε ἐν ἴσῳ ἄρα χρόνῳ τὸ Γ ἐπὶ τὸ Ε παραγίγνεται
καὶ τὸ ∠ ἐπὶ τὸ Η.
γʹ. Ἐὰν σφαῖρα στρέφηται ὁμαλῶς περὶ τὸν ἑαυτῆς
ἄξονα, ἃς ἐν ἴσῳ χρόνῳ περιφερείας διεξέρχεται
σημεῖά τινα τῶν παραλλήλων κύκλων καθʼ ὧν φέρεται,
αὗταί ὅμοιαί εἰσιν.
Ἔστω σφαῖρα ἧς ἄξων ὁ ΑΒ, πόλοι δὲ τὰ Α Β
σημεῖα, καὶ εἰλήφθω τινὰ σημεῖα ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας
τῆς σφαίρας τὰ Γ ∠, καὶ ἔστωσαν παράλληλοι κύκλοι
καθʼ ὧβ φέρεται τὰ Γ ∠ σημεῖα οἱ ΓΕ ∠Ζ, καὶ ἐν
ἴσῳ χρόνῳ τὸ σημεῖον τὴν Γ Ε περιφέρειαν διαπορευέσθω
Εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ὁμοία ἡ ΓΕ περιφέρεια τῇ ΔΖ,
οὐδὲ ἄλλῃ τινὶ πλὴν τῇ ∠Ζ· ὁμοία ἄρα ἐστὶν ἡ ΓΕ
περιφέρεια τῇ ΔΖ.
δʹ. Ἐὰν ἐν σφαίρᾳ μένων μέγιστος κύκλος πρὸς
ὀρθὰς ὢν τῷ ἄξονι ὁρίζῃ τό τε ἀφανὲς καὶ τὸ φανερὸν
ἡμισφαίριον τῆς σφαίρας, στρεφομένης τῆς σφαίρας
περὶ τὸν ἑαυτῆς ἄξονα οὐδὲν τῶν ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας
τῆς σφαίρας σημείων οὔτε δύσεται οὕτε ἀνατελεῖ,
ἀλλὰ τὰ μὲν ἐν τῷ φανερῷ ἡμισφαιρίῳ αἰεί ἐστι
φανερά, τὰ δὲ ἐν τῷ ἀφανεῖ αἰεί ἐστιν ἀφανῆ.
Ἐν γὰρ σφαίρᾳ μένων
πρὸς ὀρθὰς ὢν τῷ ἄξονι ὁριζέτω
τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ
ἀφανές· λέγω ὅτι στρεφομένης τῆς
σφαίρας περὶ τὸν ἑαυτῆς ἄξονα οὐ.
δὲν τῶν ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς
σφαίρας σημείων οὔτε δύσεται οὕτε
ἀνατελεῖ.
Ὅ ἐστιν ἐπὶ τῆς μυλοειδοῦς κινήσεως· τότε γὰρ καὶ ὁ ἰσημερινὸς ὁρίζων γίνεται, καὶ ἓξ μηνῶν ἡ ἡμέρα καὶ ἓξ μηνῶν ἠ νύξ.
Εἰλήφθω γάρ τι σημεῖον ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς
σφαίρας τὸ Γ, καὶ ἔστω [παράλληλος] κύκλος καθʼ ου
σημεῖον δύσεται ἢ ἀνατελεῖ, συμβαλεῖ ὁ Γ∠ κύκλος
ἐπιφανείας τῆς σφαίρας σημεῖα οὕτη
δύσεται οὔτε ἀνατελεῖ, ἀλλὰ τὰ μὲν
ἐν τῷ φανερῷ διὰ παντός ἐστιν ἐν
τῷ φανερῷ, τὰ δὲ ἐν τῷ ἀφανεῖ διὰ παντός ἐστιν ἐν
τῷ ἀφανεῖ.
ε΄. Ἐὰν διὰ τῶν πόλων τῆς σφαίρας κύκλος μένων ὁρίζῃ τό τε φανερὸν καὶ τὸ ἀφανές, πάντα τὰ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς σφαίρας σημεῖα στρεφομένης αὐτῆς καὶ δύσεται καὶ ἀνατελεῖ καὶ τὸν ἴσον χρόνον ὑπέρ τε τὸν ὁρίζοντα ἐνεχθήσεται καὶ ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα.
Διὰ γὰρ τῶν πόλων τῆς σφαίρας κύκλος μένων
ο ΑΒΓ ὁριζέτω τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ
ἀφανές· λέγω ὅτι στρεφομένης τῆς σφαίρας ἐν τῇ
περιφορὰ πάντα τὰ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς σφαίρας
σημεῖα καὶ δύνει καὶ ἀνατέλλει.
Ἔστω γάρ τι σημεῖον ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς
σφαίρας τὸ ∠, καὶ ἔστω παράλληλος κύκλος καθʼ οὗ
ὁ ΑΒΓ κύκλος τὸν Β∠ΓΕ κύκλον διὰ τῶν πόλων
τέμνει, δίχα τε αὐτὸν τεμεῖ καὶ πρὸς ὀρθάς· ἡμικύκλιον
ἄρα ἐστὶν ἑκάτερον τῶν ΒΕΓ Β∠Γ· τὸ ∠
ἄρα σημεῖον αἰεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ σημεῖα τοῦ ΑΒΓ κύκλου
καὶ δύσεται καὶ ἀνατελεῖ
καὶ τὸν ἴσον χρόνον. ὑπὲρ τὸν
ὁρίζοντα ἐνεχθήσεται καὶ ὑπὸ τὸν
ὁρίζοντα. ὁμοίως δὴ δείξομεν ὅτι
καὶ πάντα τὰ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας
τῆς σφαίρας σημεῖα καὶ δύσεται
καὶ ἀνατελεῖ καὶ τὸν ἴσον χρόνον
ὑπέρ τε τὸν ὁρίζοντα ἐνεχθήσεται
καὶ ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα.
ϛ΄. Ἐὰν ἐν σφαίρᾳ μέγιστος κύκλος μένων ὁρίζῃ
τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ ἀφανὲς λοξὸς ὤν
πρὸς τὸν ἄξονα, ἐφάψεται δύο κύκλων ἴσων τε καὶ
παραλλήλων ἀλλήλοις, καὶ τούτων ὁ μὲν πρὸς τῷ
φανερῷ πόλῳ αἰεὶ ἔσται φανερός, ὁ δὲ πρὸς τῷ ἀφανεῖ
αἰεὶ ἀφανής.
Ἐν γὰρ σφαίρᾳ μένων μέγιστος κύκλος ὁ ΑΒΓ
λοξὸς ὤν πρὸς τὸν ἄξονα ὁριζέτω τό τε φανερὸν τῆς
σφαίρας καὶ τὸ ἀφανές· λέγω ὅτι ὁ ΑΒΓ κύκλος
ἐφάψεται δύο κύκλων ἴσων τε καὶ παραλλήλων ἀλλήλοις,
καὶ τούτων ὁ μὲν πρὸς τῷ φανερῷ πόλῳ αἰεὶ
ἔσται φανερός, ὁ δὲ πρὸς τῷ ἀφανεῖ αἰεὶ ἔσται ἀφανής.
Ἐστω γὰρ ὁ πόλος τῆς σφαίρας ὁ φανερὸς ὁ ∠,
καὶ διὰ τοῦ ∠ καὶ τῶν τοῦ ΑΒΓ κύκλου πόλων μέγιστος
κύκλος γεγράφθω ὁ Α∠Ε, καὶ κείσθω τῇ Α∠
περιφερείᾳ ἴση ἡ ΓΕ, καὶ πόλῳ τῷ ∠ διαστήματι δὲ
τῷ Α∠ κύκλος γεγράφθω ὁ ΑΖΗ, πόλῳ δὲ τῷ Ε
διαστήματι δὲ τῷ ΕΓ κύκλος γεγράφθω ὁ ΓΘΚ
ἄρα πόλος τοὺ αὐτοῦ · κατὰ διάμετρον γὰρ οἱ πόλοι, ὡς ἐκ
πορίσματος ἐν τῷ α΄. πάλιν ἐπεὶ τὸ Ε πόλος τοῦ ΓΘΚ, κατὰ
διάμετρον δὲ τῷ Ε τὸ ∠, καὶ τὸ ∠ ἄρα πόλος ἐστὶ τοῦ ΓΘΚ.
οἱ δὲ περὶ τοὺς αὐτοὺς ὄντες πόλους παράλληλοι. ἴσοι δέ,
ἐπειδὴ αἱ ἐκ τῶν πόλων αἱ ∠Α ΓΕ ἴσαι εἰσί. καὶ ἐπεὶ δύο
κύκλοι οἱ ΑΒΓ ΑΖ μεγίστου τινὸς κύκλου περιφέρειαν τὴν
Α∠ΓΕ κατὰ τὸ αὐτὸ σημεῖον τέμνουσι, τούς πόλους ἔχοντες
ἐπʼ αὐτοῦ, ἐφάψονται ἀλλήλων οἱ κύκλοι.
Εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ὁ ΑΖΗ κύκλος αἰεὶ φανερὸς ἐν
τῇ περιφορᾷ τῆς σφαίρας, ὁ ΑΖΗ κύκλος συμβαλεῖ
τῷ ΑΒΓ ὁρίζοντι. συμβαλλέτω κατὰ τὸ Λ σημεῖον,
ἐστι πρὸς τὸν ΑΒ
κύκλον· κύκλου δή τινος
τοῦ ΑΒΓ ἐπὶ διαμέτρου
τῆς ΑΓ τμῆμα
κύκλου ὀρθὸν ἐφέστηκεν
τὸ Α∠Γ καὶ ἡ
τοῦ ἐφεστῶτος τμήματος
περιφέρεια εἰς ἄνισα
τέμνεται κατὰ τὸ
ἡ Α∠ (τοῦτο γὰρ φανερόν )·
(πόλος γάρ ἐστιν τὸ ∠ σημεῖον τοῦ ΑΖΗ κύκλου),
ζ΄. Ἐὰν ὁ ὁρίζων ἐν τῇ σφαίρᾳ κύκλος τό τε φανερὸν
τῇς σφαίρας καὶ τὸ ἀφανὲς λοξὸς πρὸς τὸν
ἄξονα, οἱ τῷ ἄξονι πρὸς ὀρθὰς ὄντες κύκλοι καὶ τέμνοντες
Ἔστω ἐν σφαίρᾳ κύκλος
ὁρίζων τό τε φανερὸν τῆς
σφαίρας καὶ τὸ ἀφανὲς ὁ
ΑΒ∠Γ λοξὸς ὥν πρὸς τὸν
ἄξονα, οἱ δὲ τῷ ἄξονι πρὸς
ὀρθὰς ὄντες κύκλοι ἔστωσαν
οἱ ΑΒ Γ∠ λέγω ὅτι
οἱ ΑΒ Γ∠ κύκλοι κατὰ
τὰ αὐτὰ σημεῖα αἰεὶ τοῦ
ὁρίζοντος τάς τε ἀνατολὰς
καὶ τὰς δύσεις ποιοῦνται καὶ διὰ μὲν τῶν ∠ Β σημείων
τάς ἀνατολὰς ποιοῦνται, διὰ δὲ τῶν Α Γ τὰς δύσεις.
Μὴ γάρ, ἀλλʼ εἰ δυνατόν, ποιείσθω ὁ ΑΒ κύκλος
διʼ ἄλλου τινὸς σημείου τὴν ἀνατολὴν τοῦ Ε, διὰ δὲ
τοῦ Α τὴν δύσιν, καὶ ἔστω ὁ πόλος τῶν παραλλήλων
κύκλων τὸ σημεῖον, καὶ διὰ τοῦ καὶ τῶν τοῦ
ΑΒ∠Γ κύκλου πόλων μέγιστος κύκλος γεγράφθω ὁ
ποιήσει τοῦ Ε, καὶ διʼ ἄλλου παρὰ τὸ Α τὴν δύσιν, ἔσεται κεκλιμένος
πρὸς τὸν ἄξονα τῆς σφαίρας, ὅπερ οὐχ ὑπὸκειται.
ἐστι πρὸς τὸν ΑΒ∠Γ κύκλον· κύκλου δή τινος τοῦ
ΑΒ∠Γ ἐπὶ διαμέτρου τῆς ΗΘ τμῆμα κύκλου ὀρθὸν
ἐφέστηκεν τὸ ΗΖΘ, καὶ ἡ τοῦ ἐφεστῶτος τμήματος τοῦ
ΗΖΘ περιφέρεια εἰς ἄνισα τέτμηται κατὰ τὸ Ζ σημεῖον,
ἢ ἡμίσεια· ἡ ΖΗ
τοῦ Β τὴν ἀνατολὴν ποιήσεται, διὰ δὲ τοῦ Α τὴν δύσιν.
ὁμοίως δὴ δείξομεν ὅτι καὶ ὁ Γ∠ κύκλος διὰ μὲν τοῦ
∠ τὴν ἀνατολὴν ποιήσεται, διὰ δὲ τοῦ Γ τὴν δύσιν·
ὥστε οἱ ΑΒ Γ∠ κύκλοι αἰεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ σημεῖα τοῦ
ὁρίζοντος τάς τε ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις ποιοῦνται.
Λέγω δὴ ὅτι καὶ ὁμοίως εἰσὶ κεκλιμένοι πρὸς τὸν ΑΒ∠Γ ὁρίζοντα.
Ἐπεζεύχθωσαν γὰρ αἱ ΑΒ Γ∠ ΚΜ ΛΝ. ἐπεὶ ὁ
ΗΖΘ κύκλος τοὺς ΑΒ Γ∠ ΑΓ∠Β κύκλους διὰ τῶν
πόλων τέμνει, καὶ πρὸς ὀρθὰς αὐτοὺς τεμεῖ· ὁ ΓΖΘ
ἄρα κύκλος ὀρθός ἐστι πρὸς ἕκαστον τῶν ΑΒ Γ∠
ΑΒ∠Γ κύκλων· ὥστε καὶ ἑκάτερος τῶν ΑΒ ΑΒ∠Γ
ἁπτομένας αὐτῆς ἐν τῷ ΗΖΚΘ ἐπιπέδῳ ὀρθή ἐστιν
ἡ ΑΒ. ἅπτεται δὲ τῆς ΑΒ ἑκατέρα τῶν ΗΘ ΚΜ
οὖσα ἐν τῷ τοῦ ΗΖΘ κύκλου ἐπιπέδῳ· ἡ ΑΒ ἄρα
θεωρήματος, φυλαττομένου τοῦ τῆς προτάσεως προδιορισμοῦ
τοῦ εἶναι λοξὸν τὸν ὁρίζοντα πρὸς τὸν ἄξονα. ὁμοίως δὲ δειχθήσεται,
καὶ εἰ μὴ λοξὸς ᾖ ὁ ὁρίζων πρὸς τὸν ἄξονα, ἀλλὰ δι’
αὐτοῦ τοῦ ἄξονος, ὅπερ ἐστὶν ἐπὶ τῆς ὀρθῆς σφαίρας, ἐὰν ἐπὶ
τοῦ ὁρίζοντος λάβωμεν τὸν πόλον τῶν παραλλήλων κύκλων τὸ
Η τυχὸν σημεῖον, καὶ διὰ τοῦ τοιούτου σημείου, καθὰ καὶ
πρότερον, μέγιστον κύκλον γράψωμεν, καὶ τὰ αὐτὰ τοῖς πρότερον
κατασκευάσαντες δείξωμεν ἴσην τὴν ἀπὸ τοὺ Η ἐπὶ τὸ Β
τῇ ἀπὸ τοὺ ἐπὶ τὸ Ε, καὶ τὸ ἄτοπον παραστήσωμεν. τοῦτο
δὲ προδέδεικται τοῖς ἐφιστῶσι καὶ ἐν τῷ ϛʹ θεωρήματι τοῦ
παρόντος βιβλίου.
τομῇ ἀγομένων πρός τῷ αὐτῷ σημείῳ ἐν ἑκατέρῳ τῶν ἐπιπέδων.
καὶ ἔστιν ἡ μὲν ΚΜ ἐν τῷ αὐτῷ τοῦ Α Β κύκλου ἐπιπέδῳ
πρὸς ὀρθὰς τῇ κοινῇ τομῇ τῇ ΑΒ, ἡ δὲ ΘΜ ἐν τῷ τοῦ
ΑΓ∠Β ἐπιπέδῳ πρὸς ὀρθὰς τῇ κοινῇ τομῇ τῇ ΑΒ, καὶ ποιοῦσιν
ὀξεῖαν γωνίαν τὴν ὑπὸ ΚΜΘ.
δὲ ὑπὸ τῶν ΛΝΘ γωνία ἡ κλίσις ἣν κέκλιται ὁ Γ∠
κύκλος πρὸς τὸν ΑΒ∠Γ κύκλον· οἱ ΑΒ Γ∠ ἄρα
κύκλοι ὁμοίως εἰσὶ κεκλιμένοι πρὸς τὸν ΑΒ∠Γ κύκλον.
η΄. Οἱ τῶν αὐτῶν ἐφαπτόμενοι μέγιστοι κύκλοι,
ὧν καὶ ὁ ὁρίζων ἅπτεται, στρεφομένης τῆς σφαίρας
ἐφαρμόσουσιν ἐπὶ τὸν ὁρίζοντα.
Ἔστω ἐν σφαίρᾳ ὁρίζων ὁ ΑΒΓ, μέγιστος δὲ τῶν
μὲν αἰεὶ ἀφανῶν ἔστω ὁ ΛΕ, τῶν δὲ αἰεὶ φανερῶν
ἔστω ὁ Α∠, ὧν ἐφάπτεται ὁ ΑΒΓ ὁρίζων, καὶ γεγράφθω
τις μέγιστος κύκλος ἐφαπτόμενος τῶν Α∠ ΛΕ
ὁ ∠ΒΕΓ· λέγω ὅτι στρεφομένης τῆς σφαίρας ὁ ∠ΒΕΓ
κύκλος ἐφαρμόσει ἐπὶ τὸν ΑΒΓ ὁρίζοντα.
Γεγράφθω γάρ τις τῷ Α∠ παράλληλος κύκλος ὁ
οἱ Α∠ ΖΗΘ, καὶ γεγραμμένοι εἰσὶν κύκλοι μέγιστοι
οἱ ΑΒΓ ∠ΒΕΓ ἑνὸς μὲν αὐτῶν ἐφαπτόμενοι τοῦ.
Α∠, τὸν δὲ ΗΖΘ τέμνοντες, καὶ εἰσὶν μεταξὺ τῶν
ἀσυμπτώτων ἡμικυκλίων αἱ ∠ΚΑ ΖΗ ΛΕ περιπεριφέρεια
∠ ἐπὶ τὸ Α παραγένηται, τότε καὶ τὸ Ζ ἐπὶ τὸ Η
παρέσται καὶ τὸ Ε ἐπὶ τὸ Λ, καὶ ἐφαρμόσει ἡ ∠ΖΕ
κύκλον.
Θ΄. Ἐὰν ἐν σφαίρᾳ μέγιστος κύκλος λοξὸς ὣν πρὸς
τὸν ἄξονα ὁρίζῃ τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ
ἀφανές, τῶν ἅμα ἀνατελλόντων σημείων τὰ πρὸς τῷ
φανερῷ πόλῳ ὕστερον δύνει, τῶν δὲ ἅμα δυνόντων
τὰ πρὸς τῷ φανερῷ πόλῳ πρότερον ἀνατέλλει.
Ἐν γὰρ σφαίρᾳ μέγιστος
κύκλος ὁ ΑΒΓ
λοξὸς ὤν πρὸς τὸν ἄξονα
ὁριζέτω τό τε φανέρὸν
τῆς σφαίρας καὶ τὸ.
ἀφανές, καὶ εἰλήφθω
δύο σημεῖα τὰ Γ Ε
ὁμόσε ἀνατέλλοντα, καὶ
ἔστω ἔγγιον τοῦ φανεροῦ
πόλου τὸ Γ ἤπερ
τὸ Ε λέγω ὅτι τὰ Γ Ε
σημεῖα οὐχ ὁμόσε δύσεται, ἀλλʼ ὕστερον δύσεται τὸ Γ
τοῦ Ε.
Ἔστωσαν γὰρ παράλληλοι κύκλοι καθʼ ὧν φέρεται
τὰ ΓΕ σημεῖα οἱ ΓΖΘ ΕΗΚ. ἐπεὶ ὁ ΑΒΓ ὁρίζων λοξός
ἐστιν πρὸς τὸν ἄξονα, καὶ πρὸς τοὺς παραλλήλους
Πάλιν δὲ δυνέτω τὰ ΖΗ ἄστρα ὁμόσε· λέγω ὅτι
οὐχ ἅμα ἀνατέλλει, ἀλλὰ πρότερον τὸ Ζ τοῦ Η.
Ἐπεὶ γὰρ ἡ ΓΖ περιφέρεια τῆς ΕΗ περιφερείας
περιφερείᾳ, στρεφομένης ἄρα τῆς σφαίρας ἅμα τὸ Ζ
ἐπὶ τὸ Γ παραγίγνεται καὶ τὸ Η ἐπὶ τὸ Κ. πρότερον
δὲ τὸ Η ἐπὶ τὸ Κ παραγίγνεται ἤπερ ἐπὶ τὸ Ε· πρότερον
ἄρα καὶ τὸ Ζ ἐπὶ τὸ Γ παραγίγνεται ἤπερ τὸ Η
ἐπὶ τὸ Ε. ἀλλʼ ὅταν μὲν τὸ Ζ ἐπὶ τὸ Γ παραγένηται,
ἀνατέλλει τὸ Ζ, ὅταν δὲ τὸ Η ἐπὶ τὸ Ε παραγένηται,
ἀνατέλλει τὸ Η· πρότερον ἄρα ἀνατέλλει τὸ Ζ τοῦ Η.
ι΄. Ἐὰν ἐν σφαίρᾳ μέγιστος κύκλος λοξὸς ὥν πρὸς τὸν ἄξονα ὁρίζῃ τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ ἀφανές, ὁ διὰ τῶν πόλων τῆς σφαίρας κύκλος ἐν μιᾷ περιφορᾷ τῆς σφαίρας δὶς ἔσται ὀρθὸς πρὸς τὸν ὁρίζοντα.
Ἐν γὰρ σφαίρᾳ μέγιστος κύκλος ὁ ΑΒΓ ὁριζέτω
τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ ἀφανὲς λοξὸς ὥν
κύκλος δὶς ἔσται ὀρθὸς πρὸς τὸν ΑΒΓ ὁρίζοντα.
Γεγράφθω γὰρ διὰ τῶν Α ∠ σημείων μέγιστος
καὶ απὸ τοὺ ϛʹ ὅτι ἐφάπτεται.
τὸ Α παραγένηται, καὶ τὸ τὴν ΗΕ διελθὸν ἐπὶ
τὸ Ε παραγένηται, ἡ Ζ∠Η περιφέρεια ἐφαρμόσει ἐπὶ
Β∠Γ ἄρα κύκλος ὀρθός ἐστιν πρὸς τὸν ΑΒΓ κύκλον.
πάλιν δὴ στρεφομένης τῆς σφαίρας, ὅταν τὸ σημεῖον
ἀρξάμενον ἀπὸ τοῦ Ε σημείου τὴν ΕΖΑ περιφέρειαν
διελθὸν ἐπὶ τὸ Α παραγένηται, τότε καὶ τὸ Ζ σημεῖον
ἀρξάμενον ἀπὸ τοῦ Α σημείου τὴν ΑΗΕ περιφέρειαν
διελθὸν ἐπὶ τὸ Ε παρέσται, καὶ ἐφαρμόσει ἡ ΖΔΗ
περιφέρεια ἐπὶ τὴν Α∠Ε περιφέρειαν· ὥστε καὶ ὅλος
ὁ Β∠Γ κύκλος ἐφʼ ὅλον τὸν Α∠Θ κύκλον ἐφαρμόσει.
καὶ ὁ Β∠ΓΘ κύκλος θέσιν ἕξει ἣν εἶχεν ἐξ ἀρχῆς
ὥστε οὐκ ὀρθὸς πρὸς τὸν ὁρίζοντα πλέον ἢ δὶς ἔσται·
ἐν μιᾷ ἄρα περιφορὰ τῆς σφαίρας ὁ διὰ τῶν πόλων
τῆς σφαίρας κύκλος δὶς ἔσται ὀρθὸς πρὸς τὸν ὁρίζοντα.
ιά. Ἐἀν ἐν σφαίρᾳ μέγιστος κύκλος λοξὸς ὢν πρὸς
τὸν ἄξονα ὁρίζῃ τό τε φανερὸν τῆς σφαίρας καὶ τὸ
ών ἐφάπτεται τάς τε ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις ποιεῖται.
Ἐν γὰρ σφαίρᾳ
μέγιστος κύκλος ὁ
ΑΒΓ λοξὸς ὢν πρὸς,
τὸν ἄξονα ὁριζέτω
τό τε φανερὸν τῆς
σφαίρας καὶ τὸ ἀφανές,
καὶ ἐφαπτέσθω
τινὸς κύκλου τῶν ἐν
τῇ σφαίρᾳ τοῦ
ἄλλος δέ τις λοξὸς
μέγιστος κύκλος ὁ ΓΖ
μειζόνων ἁπτέσθω τῶν ΖΓ ἢ ὧν ὁ ΑΒΓ κύκλος
ἐφάπτεται, καὶ ἔστω ἀνατολικὰ μὲν μέρη τὰ Ζ Η
Είλήφθω γάρ τινα σημεῖα ἐπὶ τῆς ΖΓ περιφερείας
τυχόντα τὰ Θ Κ, καὶ ἔστωσαν παράλληλοι κύκλοι
καθʼ ών φέρεται τὰ
Θ Κ σημεῖα οἱ ΑΘΜ
ΜΚΞ ἐπεὶ τὸ Ζ
δὲ Θ αἰεὶ διὰ μὲν
τοῦ Μ ἀνατέλλει διὰ
δὲ τοῦ Λ δύνει, ἡ
ΖΘ ἄρα περιφέρεια
αἰεὶ διὰ μὲν τῆς ΖΜ
ἀνατέλλει διὰ δὲ τῆς ΒΛ δύνει· διὰ τὰ αὐτὰ δὴ
καὶ ἡ ΘΚ περιφέρεια διὰ μὲν τῆς ΜΞ ἀνατέλλει διὰ
δὲ τῆς ΛΜ δύνει, ἡ δὲ ΚΓ διὰ μὲν τῆς ΞΗ ἀνατέλλει
διὰ δὲ τῆς ΝΓ δύνει· ὅλον ἄρα τὸ ΖΓ ἡμικύκλιον
αἰεὶ διὰ μὲν τῆς ΖH περιφερείας ἀνατέλλει
διὰ δὲ τῆς ΒΓ δύνει. ὁμοίως δὴ δείξομεν ὅτι καὶ
τὸ ἕτερον ἡμικύκλιον· ὥστε ὅλος ὁ ΖΓ κύκλος αἰεὶ
κατὰ πᾶσαν τὴν τοῦ ὁρίζοντος περιφέρειαν τὴν μεταξύ
τῶν παραλλήλων κύκλων τάς τε ἀνατολὰς καὶ τὰς
δύσεις ποιεῖται.
ιβʹ. Ἐὰν ἐν σφαίρᾳ μένων κύκλος φερόμενόν τινα κύκλον τῶν ἐν τῇ σφαίρᾳ αἰεὶ δίχα τέμνῃ, μηδέτερος δὲ αὐτῶν μήτε πρὸς ὀρθὰς τῷ ἄξονι μήτε διὰ τῶν πόλων τῆς σφαίρας, ἑκάτερος αὐτῶν μέγιστος ἔσται.
Ἔστω ἐν σφαίρᾳ μένων κύκλος ὁ ΑΒΓ, φερόμενον δέ τινα τῶν ἐν τῇ σφαίρᾳ κύκλων τὸν Γ∠Β αἰεὶ δίχα τεμνέτω, μηδέτερος δὲ αὐτῶν μήτε πρὸς ὀρθὰς ἔστω τῷ ἄξονι μήτε διὰ τῶν πόλων τῆς σφαίρας· λέγω ὅτι ἕκάτερος τῶν ΑΓΒ Γ∠Β κύκλων μέγιστός ἐστιν.
Ἕστω γὰρ αὐτῶν κοινὴτομὴ
ἡ Β ἡ ΒΓ ἄρα διάμετρός ἐστι
τοῦ Γ∠Β κύκλου. τετμήσθωε
ἡ ΒΓ δίχα κατὰ τὸ Ε σημεῖον·
τὸ Ε ἄρα σημεῖον κέντρον ἐστὶ
τοῦ Γ∠Β κύκλου. καὶ φανερὸν
ὅτι τὸ Ε σημεῖον αἰεί ἐστιν
ἐν τῷ τοῦ ΑΒΓ κύκλου ἐπιπέδω
καὶ κατὰ πᾶσαν περιφορὰν
τῆς σφαίρας· λέγω δὴ ὅτι τὸ Ε σημεῖον ἐπὶ
τοῦ ἄξονός ἐστιν.
Εἰ γὰρ μὴ ἔστιν ἐπὶ τοῦ ἄξονος, στρεφομένης ἄρα
τῆς σφαίρας τὸ Ε σημεῖον γράψει κύκλον πρὸς ὀρθὰς
τῷ ἄξονι. γραφέτω τὸν ΕΖΗ. ἐπεὶ τὸ Κ σημεῖον αἰεὶ
ἐν τῷ τοῦ ΑΒΓ κύκλου ἐπιπέδῳ ἐστὶν καὶ φέρεται
κατὰ κύκλου τοῦ ΕΖΗ, ὁ ΚΖ ἄρα κύκλος αἰεί
ἐστιν ἐν τῷ τοῦ ΑΒΓ κύκλου ἐπιπέδῳ. καὶ ἔστιν ὁ
ΕΖΗ κύκλος ὀρθὸς πρὸς τὸν ἄξονα· καὶ ὁ ΑΒΓ ἄρα
κύκλος ὀρθός ἐστι πρὸς τὸν ἄξονα, ὅπερ οὐχ ὑπόκειται·
οὐκ ἄρα τὸ Ε σημεῖον οὐκ ἔστιν ἐπὶ τοῦ
ἄξονος· ἐπὶ τοῦ ἄξονος ἄρα ἐστίν.
Λέγω δὴ ὅτι κέντρον ἐστὶ τῆς σφαίρας τὸ Ε σημεῖον.
Μὴ γάρ, ἀλλʼ εἰ δυνατόν, ἔστω κέντρον τῆς σφαίρας
ἐπὶ τὸ κέντρον τοῦ Γ∠Β κύκλου
ἔπέζευκται εὐθεῖα ἡ ΘΕ,
ΘΕ. καὶ ἔστιν ἡ ΘΕ ἄξων· ὁ
Γ∠Β ἄρα κύκλος ὀρθός ἔστιν
πρὸς τὸν ἄξονα, ὅπερ οὐχ ὑπόκειται· οὐκ ἄρα τὸ Θ
σημεῖον κέντρον ὲστὶ τῆς σφαίρας. ὁμοίως δὴ δείξομεν
ὅτι οὐδὲ ἄλλο τι πλὴν τοῦ Ε τὸ Ε ἄρα σημεῖον
κέντρον ἔστὶ τῆς σφαίρας.
Καὶ ἔστιν ἔν ἑκατέρῳ τῶν ΑΒΓ ΓΔΒ κύκλων·