Text encoded in accordance with the latest EpiDoc standards (January 2014)
Incipit prologiis beati Hieronymi presbyteri in Omelias Origenis super Lucam evangelistam.
HIERONYMUS PAULAE ET EUSTOCHIO.
Ante paiicos dies quorundam in Matthaeum et Lucam commentarios
vos legisse dixistis, e quibus alter et sensibus hebes esset et
verbis, alter in verbis luderet, in sententiis dormitaret. Quamobrem
petistis, ut contemptis istiusmodi nugis saltem triginta et novem
Adamantii nostri in Lucam omelias, sicut in graeco
interpreter — molestam rem et tormento similem alieno, ut ait
TulUus, stomacho et non suo scribere; quam tamen idcirco nunc
faciam, quia subhmiora non poscitis. Siquidem illud quod ohm
Romae sancta Blaesilla efflagitaverat, ut viginti sex tomos ilhus in
Matthaeum et quinque ahos in Lucam et triginta duos in Johannem
nostrae hnguae traderem, nec virium mearum nec otii nec laboris
esse perspicitis. En quantum apud nie et auctoritas vestra et
voluntas valet! Praetermisi pauluhim Hebraicarum Quaestionum
et ante nescierit et scire nunc coeperit. Praeterea commentarios viri
eloquentissimi Hilarii et beati martyris Victorini, quos in Matthaeo diverso
sermone, sed una gratia Spiritus ediderunt, post paucos dies ad
vosmittere disposui, ne ignoretis, quantum in nostris quoque hominibus
sanctarum scripturarum quondam studium fuerit.
ExpUcit prologus. Incipiunt omeUae Origenis in Lucam numero triginta novem versae ab Eusebio Hieronymo in latinum, dictae in diebus dominicis.
Incipit omelia prima.
Sicut olim in populo Judaeorum
multi prophetiam
et quidam erant pseudoprophetae
— e quibus unus fuit
Ananias, filius Azor —, alii vero
prophetae, et erat gratia in populo
discernendorum spirituum,
per quam alii inter prophetas
recipiebantur, nonnulli quasi ab
>exercitaissimis trapezitis< reprobabantur,
ita et nunc in novo
instrumento >multi conati sunt<
scribere evangelia, sed non omnes
Ἐπειδὴ ὑπέρογκον ἦν τὸ ἐπιχείρημα ἄνθρωπον ὄντα θεοῦ διδακαλίαν καὶ ῥήματα συγγράφειν, εἰκότως ἀπολογεῖται ἐν τῷ προοιμίῳ.
Ὢσπερ δὲ ἐν τῷ πάλαι λαῷ πολλοὶ προφητείαν ἐπηγγέλλοντο, ἀλλὰ τούτων τινὲς μέν ἦσαν φεδοπροφῆται,
τινὲς δὲ ἀληθῶς προφῆται, καὶ ἦν χάρισμα τῷ λαῷ διάκρισις πνευμάτων, ἀφ' οὖ ἐκρίνετο ὅ τε ἀληθὴς προφήτης καὶ ὁ ψευδώνυμος·
οὕτω καὶ νῦν ἐν τῇ καινῇ διαθήκῃ τὰ εὐαγγέλια >πολλοἰ< ἠθέλησαν γράψαι, ἀλλ᾿ >οἱ δόκιμοι τραπεζῖται<
recepti. Et ut sciatis non solum
quatuor evangelia, sed plurima
esse conscripta, e quibus haec,
quae habemus, electa sunt et
tradita ecclesiis, ex ipso prooemio
Lucae, quod ita contexitur, cognoscamus:
> Quoniam quidem
multi conati sunt ordinare narrationem<.
Hoc quod ait: >conati
sunt<, latentem habet accusationem
eorum, qui absque gratia
Spiritus sancti ad scribenda evangelia
prosiluerunt. Matthaeus
quippe et Marcus et Joannes et
Lucas non sunt >conati< scribere,
sed Spiritu sancto pleni scripserunt
evangelia. >Multi< igitur
>conati sunt ordinare narrationem
de his rebus, quae manifestissime
cognitae sunt in nobis<.
Ecclesia quatuor habet evangelia,
οὐ πάντα ἐνέκριναν, ἀλλα τινα
αὐτῶν ἐξελέξαντο.
Τάχα δὲ καὶ τὸ >ἐπεχείρησαν < λεληθυῖαν ἔχει κατηγορίαν τῶν προπετῶς καὶ χωρὶς χαρίσματος ἐλθόντων ἐπὶ τὴν ἀναγραφὴν τῶν εὐαγγελίων. Ματθαῖος γὰρ οὐκ >ἐπεχείρησεν< ἀλλ᾿ ἔγραφεν ἀπὸ ἁγίου πνεύματος, ὁμοίως καὶ Μᾶρκος καὶ Ἰωάννης, παραπλησίως δὲ καὶ Λουκᾶς.
haeresis plurima, e quibus quoddam
scribitur secundum Aegyptios,
aliud juxta Duodecim Apostolos.
Ausus fuit et Basilides
scribere evangelium et suo illud
nomine titulare. >Multi conati
sunt< scribere, sed quatuor tantum
evangelia sunt probata, e
quibus super persona Domini et
Salvatoris nostri proferenda sunt
dogmata. Scio quoddam evangelium,
quod appellatur secundum
Thomam, et juxta Mathiam;
et alia plura legimus, ne quid
ignorare videremur propter eos,
qui se putant aliquid scire, si ista
cognoverint. Sed in his omnibus
nihil aliud probamus, nisi quod
ecclesia, id est quatuor tantum
evangelia recipienda. Haec idcirco,
quia in principio lectum
est: >multi conati sunt ordinare
narrationem de his rebus, quae
Τὸ μέντοι ἐπιγεγραμμένον κατὰ Αἰγυπτίους εὐαγγέλιον καὶ τὸ ἐπιγεγραμμένον τῶν Δώδεκα εὐαγγέλιον οἱ συγγράψαντες >ἐπεχείρησαν<. Ἤδη δὲ ἐτόλμησε καὶ Βασιλείδης γράψαι κατὰ Βασιλείδην εὐαγγέλιον. >Πολλοὶ μὲν οὖν ἐπεχείγησαν<.
φέρεται γὰρ καὶ τὸ κατὰ Θωμῶν εὐαγγέλιον καὶ τὸ κατὰ Ματθίαν καὶ ἄλλα πλείονα.
Ταῦτά ἐστι τῶν ἐπιχειρησάντων· τὰ δὲ τέσσαρα μόνα προκρίνει ἡ τοῦ θεοῦ ἐκκλησία.
| Λόγος ἐστὶ παραγραπτέος Ἰωάννην ἔτι περιόντα βίῳ ἐπὶ Νέρωνος τὰ συγγεγραμμένα εὐαγγέλια συναγαγεῖν·
confirmatae sunt in nobis<. Illi
tentaverunt atque >conati sunt<
de his rebus scriber, quae nobis
manifestissime sunt compertae.
Affectum suum Lucas indicat ex
sermone, quo ait: >in nobis manifestissime
sunt ostensae<, id est
>πεπληροφορημένων<, quod uno
verbo latinus sermo non explicat.
Certa enim fide et ratione cognoverat
neque in aliquot fluctuabat,
utrum ita esset an aliter. Hoc autem
illis evenit, qui
obsecrat, consecuti sunt et dicunt:
>confirma me in sermonibus tuis<.
Unde et Apostolus de his, qui
errant firmi atque robusti, ait: >ut
sitis radicati et fundati in fide<.
Si quis enim radicatus in fide est
atque fundatus, licet tempestas
fuerit exorta, licet venti flaverint,
licet se imber effuderit, non convelletur,
non corruet, quia >super
petram< aedificium solida mole
fundatum est. Nec putemus oculis
istis carnalibus firmitatem
fidei dari, quam mens et ratio
καὶ τὰ μὲν ἐγκρῖναι καὶ ἀποδέξασθαι, ὧν οὐδὲν ἡ τοῦ διαβόλου ἐπιβουλὴ καθήψατο, τὰ δὲ ἀπολέξασθαι καὶ καταργῆσαι, ὅσα μὴ τῆς ἀληθείας ἐχόμενα συνέγνω. |
Ὅ γε μὴν Λουκᾶς εἴπών· >περὶ τῶν πεπληροφορημένων ἐν ἡμῖν πραγμάτων< τὴν διάθεσιν ἑαυτοῦ ἐμφαίνει, ὅτι οὐδὲν ἀμφιβάλλων οὐδὲ εἰκάζων, ἀλλὰ πάντα μετὰ παῤῥησίας ἐβεβαίωσεν ὡς εὖ εἰδώς. Πεπληροφόρητο γὰρ καὶ ἐν οὐδενὶ ἐδίσταζεν, πότερον οὕτως ἔχει ἢ οὔ. Τοῦτο δὲ γίνεται περὶ τοὺς βεβαίως πιστεύοντας καὶ εὐχομένους καὶ ἐπιτυχόντας καὶ εἰπόντας· >βεβαίωσόν με ἐν τοῖς λόγοις σου<. Καὶ γὰρ ὁ ἀπόστολος περὶ τῶν βεβαίων φησίν· >ἵνα ᾖτε ἐῤῥιζωμένοι καὶ τεθεμελιωμένοι τῇ πίστει.<
| Οὐ γὰρ ἁπλῶς <πεπιστευμένων> εἶπεν, ἀλλὰ >πεπληροφορημένων<, τὸ ἀπαράβατον τοῖς λεγομενοις μαρτυρῶν. |
Οὐδὲν γὰρ οὕτως πληροφορεῖ ὡς νοῦς καὶ λόγος·
tribuit. Infideles quique credant
signis atque portentis, quae humana
acies contuetur. Fidelis vero et
prudens atque robustus rationem
sequaturet verbum et sic dijudicet,
quid verum quidve falsum sit.
>Sicut tradiderunt nobis, qui
ab initio ipsi viderunt et ministri
fuerunt sermonis< In
Exodo scriptum est populus videbat
vocem Dei< . Et certe vox auditur
potius quam videtur, sed
propterea ita scriptum est, ut
ostenderetur nobis aliis oculis
>videre vocem Dei<, quibus illi adspiciunt,
qui merentur. Porro in
evangelio non vox cernitur, sed
sermo, qui voce praestantior est.
Unde nunc dicitur: > sicut tradiderunt
nobis, qui a principio ipsi
ὄφις γαρ οὐ πΔηροφορει, επει οὐκ
ἀπὸ σημείων καὶ τεράτων ὁρατῶν
κρίνεται τὰ πράγματα, ἀλλὰ λόγῳ
κρίνεται, ποῖα τὰ ἀληλθῆ καὶ ποῖα
τὰ ψευδῆ. | >Πραγμάτων< δέ φησιν,
ἐπειδήπερ οὐ κατὰ φαντασίαν
κατὰ τοὺς τῶν αἱρετικῶν παῖδας
ἐδραματούργησεν Ἰησοῦς τὴν ἔνσαρκον
αὐτοῦ παρουσίαν, ἀλλὰ τυγχάνων
ἀλήθεια πρὸς ἀλήθειαν
τὰ πράγματα. |
>Οἱ αὐτόπται<, φησι, > καὶ ὑπηρέται
τοῦ λόγου < . Ἐν μέν τῇ Ἐξόδῳ
γέγραπται, ὅτι > ὁ λαὸς ἑώρα
τὴν φωνὴν τοῦ κυρίου <. Καίτοι
γε φωνὴ οὐ βλέΠεται, ἀλλ' ἀκούεται,
ἵνα δηλωθῇ παραδόξως, ὅτι ἡ
τοῦ θεοῦ φωνὴ βλέπεται, οἶς βλέπεται.
Ἐν δὲ τῷ εὐαγγελίῳ οὐχ
ἡ φωνὴ βλέπεται, ἀλλ᾿ ὁ κρείττων
sed quia Verbum viderant.
Si enim juxta corpus vidisse Jesum
hoc est: Dei vidisse sermonem,
ergo et Pilatus, qui condemnavit
Jesum, sermonem Dei
vidit, et Judas proditor et omnes,
qui clamaverunt: > crucifige, crucifige
eum, tolle de terra talem< ,
Dei
Dei videat. Videre sermonem
Dei tale est, quale Salvator
ait: >Qui vidit me, vidit et
Patrem, qui misit me< .
> Sicut tradiderunt nobis, qui a
principio ipsi viderunt et ministri
fuerunt sermonis < Clam Lucae
sermonibus edocemur, quod cujusdam
doctrinae finis sit ipsa doctrina,
τῆς φωνῆς λόγος. Διὰ τοῦτο· Καθὼς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἁπ' ἀρχῆς αὐτόπται καὶ ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου< Οὐκοῦν οἱ ἀπόστολοι >αὐτόπται τοῦ λόγου< ἦσαν οὐ μόνον ἑωρακότες τὸν Ἰησοῦν κατὰ σῶμα, ἀλλὰ καὶ τὸν θεοῦ λόγον. Εἰ γὰρ τὸ ἑωρακέναι τὸν Ἰησοῦν κατὰ σῶμα >αὐτόπτην τοῦ λόγου< γίνεσθαι ἦν, καὶ Πιλᾶτος >αὐτόπτης< ἦν >τοῦ λόγου< καταδικάξων αὐτὸν καὶ Ἰούδας ὁ προδότης καὶ πάντες οἱ λέγοντες· >σταύρου, σταύρου αὐτόν<. Ἀλλ' ἀπείη λέγειν, ὄτι ἐκεῖνοι ἦσαν >αὐτόπται τοῦ λόγου< Τὸ οὖν ἰδεῖν τὸν λόγον ἐκεῖ ἐννοεῖται, ὅπου ἔλεγεν ὁ σωτήρ· >Ὁ ἑωρακὼς ἐμέ ἑώρακε τὸν πατέρα τὸν πέμψαντά με<.
Καὶ λεληθότως δέ τι καλὸν μάθημα διδάσκει ἡμᾶς ὁ Λουκᾶς ἐνταῦθα,
alterius vero doctrinae finis in
opere computetur. Verbi gratia:
scientia geometriae finem habet
ipsam tantum scientiam atque
doctrinam. Alia vero scientia est, cujus finis opus exigit, velut medicina.
Oportet me rationem et dogmata scire medicinae, non ut
tantummodo noverim, quid debeam facere, sed ut faciani. id
est, ut secem vulnera. victum moderatum castigatumque disponam,
aestus febrium impulsu venarum sentiam, ut curationibus
cyclicis humorum abundantiani siccem, temperem atque restringam.
Quae si quis tantum scierit et non opere fuerit subsecutus,
cassa erit eius scientia. Simile quid scientiae medicinae et operi
etiam in notitia ministerioque sermonis est. Unde scribitur:
<sicut tradiderunt nobis, qui a principio ipsi viderunt et ministri
fuerunt sermonis>, ut ex eo, quod
dixit: <ipsi viderunt>, doctrinam
et scientiam significari, ex eo
vero, quod ait: >ministri fuerunt
sermonis<, demonstrari opera
cognoscamus.
<Visum est et mihi subsecuto
ab initio>. Inculcat ac replicat,
quoniam ea, quae scripturus
est, non rumore cognoverit,
sed ab initio ipse fuerit
consecutus.
ὅτι τινῶν μὲν θεωρημάτων τὸ τέλος ἡ θεωρία ἐστίν, τινῶν δέ θεωρημάτων τὸ τέλος ἡ πρᾶξις. Ἵνα μὲν οὖν διὰ τοῦ αὐτόπται> δηλώσῃ τὸ θεωρητικόν, διὰ δέ τοῦ >ὑπηρέται< τὸ πρακτικὸν αὐτῶν παραστήσῃ, > αὐτόπται καὶ ὑπηρέται> εἶπεν |διὰ τὸ βέβαιον καὶ ἀδιάστατον. διὰ γὰρ τοῦ αὐτόπται> τὸ θεωρητικὸν τῆς τοῦ σαρκωθέντος λόγου θεότητος, ἥν ἑώρακεν > ὁ ἑωρακὸς> τὸν Χριστὸν τῇ πίστει καὶ δι’ αὐτοῦ >τὸν πατέρα<, διὰ δέ τοῦ ὑπηρέται> τὸ πρακτικόν· πρᾶξις γὰρ
θεωρίας ἀνάβασις. Δύνασαι δὲ καὶ ἑτέρως ἐκλαβεῖν τό· ὑπνρέται γενόμενοι
τοῦ λόγου< ἥτοι τοῦ διδασκαλικοῦ λόγου, ὅν παρεδίδου ὁ
σωτήρ, ἢ καὶ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ λόγου, ᾧ καὶ ἐξυπηρέτησαν παρόντες
οἱ μαθηταί. | Τὸ δέ· >ἔδοξε κἁμοὶ παρηκολουθηκότι ἄνωθεν> δηλοῖ
ὡσανεὶ ὅτι λέγει, ὅτι· τάχα ἂν καὶ κινδυνεύσαιμι, εἰ παρηκολουθηκὼς
πᾶσιν ἀκριβῶς ἤμελλον σιωπῇ παραδιδόναι τηλικαῦτα πράγματα. γράφω
δὲ οὐ ψιλὴν ἀκοήν, φησίν, παραλαβών, ἀλλ' ἀκριβῶς παρηκολουθηκὼς
ἄνωθεν πᾶσιν. Ἐπαινεῖ
δὲ τὸν μακάριον Λουκᾶν καὶ ὁ
ἀπόστολος λέγων· οὖ ὁ ἔπαινος
ἐν τῷ εὐαγγελίῳ>. | Ἔδοξε κἀμοὶ
ἄνωθεν παρηχολουθηκότι> διαβεβαιοῦται,
ὅτι >ἄνωθεν παρηκολούθησεν<,
οὕ τισι τῶν εἰρημένων,
Unde et ab apostolo Paulo merito
collaudatur dicente : <cujus laus
in evangelio per omnes >
Hoc enim de nullo alio dicitur, nisi
de
ἀλλὰ >πᾶσιν< τοῖς αὐτόπταις καὶ ὑπηρέταις, ἵνα μὴ τῇδε κἀκεῖσε περιφερόμενος ἀποτραπῇς τῆς εὐθείας ὁδοῦ· οὐ γὰρ ἔτερα κατηχηθείς, ἔτερα νῦν παρὰ τῆσδε τῆς γραφῆς ἐνηχηθήσῃ, ἀλλὰ περὶ ὧν τὴν γνῶσιν εἴληφας τελεωτέραν δόξῃ >τὴν ἀσφάλειαν>. |
<Visum est et mihi assecuto
a principio omnia diligenter ex
ordine tibi scribere, optime
Theophile>. Putet aliquis, quod
ad Theophilum quempiam evangelium
scripserit.
Omnes qui nos auditis loquentes,
si tales fueritis, ut diligamini
a Deo, et vos >theophili<
estis et ad vos evangelium scribitur.
Si quis >theophilus< est,
iste et optimus et fortissimus est,
hoc quippe significantius graeco
sermone dicitur: >κράτιστος<. Nemo
>theophilus< infirmus est. Et
quomodo scriptum est de populo
Israhel, quando egrediebatur ex
Aegypto, quod <non fuerit in tri-
Εἰκὸς δέ ὑπολαμβάνειν τινός, ὅτι Θεοφίλῳ τινὶ ἔγραψε τὸ εὐαγγέλιον, ὃς εἶς ἦν τῶν πιστευσάντων καὶ ζέων τῷ πνεύματι καὶ ἀπλήστως ἔχων περὶ τὰς τοῦ κυρίου πράξεις τε καὶ λόγους, ὅνπερ ἐποίει ἀσφαλέστερον καὶ τὰ νῦν γραφόμενα. Ἀλλὰ καὶ πάντες, ἐὰν τοιοῦτοι ὦμεν ὡς ἀγαπᾶσθαι ὑπὸ τοῦ θεοῦ καὶ φιλεῖσθαι, >θεόφιλοί< ἐσμεν. Εἰ δέ τις >θεόφιλος<, οὗτος καὶ >κράτιστος<· οὐδεὶς γὰρ >θεόφιλος< ἀσθενής. Καὶ ὥσπερ γέγραπται ἐπὶ τοῦ λαοῦ ἐξερχομένου ἐκ τῆς Αἰγύπτου. ὅτι >οὐκ ἦν ἐν ταῖς φυλαῖς αὐτῶν
bubus eorum infirmus< : sic audacter
loquar, quod omnis, qui >theophilus<
est, sit robustus, habens
fortitudinem et robur tam a Deo
quam a sermone ejus, ut cognoscere
possit eorum verborum,
quibus eruditus est, veritatem,
intellegens sermonem evangelii in
Christo: cui est gloria et imperium
in saecula saeculorum.
Amen.
ὁ ἀσθενῶον<, οὕτως εἴποιμι ἄν, ὅτι πᾶς >θεόφιλος< κράτιστός ἐστιν ἔχων τὸ κράτος καὶ τὴν δύναμιν τὴν ἀπὸ τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ λόγου αὐτοῦ· καὶ οὕτως ἐπιγνώσεταί τις, >περὶ ὧν κατηχήθη λόγων τὴν ἀσφάλειαν<, συνεὶς τὸν λόγον τοῦ εὐαγγελίου· ἐπαγγέλλεται τοίνυν τῆς γνώσεως τὸ βέβαιον, ἵνα, ἅπερ ἐκεῖνος ἀκοῇ παρέλαβε, ταῦτα καὶ γράμμασιν ἐντυγχάνων ἀσφαλέστερον κατέχῃ καὶ τὴν πίστιν διατηρῇ.
De eo, quod scriptum est: x > autem justi ambo in conspectu Dei, ambulantes in omnibus manclatis et justificationibus Domini sine x <
Qui volunt peccatis suis obtendere
aliquam excusationera, existimant
nullum esse absque peccato
et utuntur
mundus a sorde, nec si unius quidem
diei fuerit vita ejus super
terram ; numerabiles autem menses
x <ejus Cujus sonum tantummodo
proferunt, interpretationem
penitus ignorantes. Adversus
quos breviter respondebimus,
quoniam absque peccato esse in
scripturis dupliciter intellegatur,
ut sit alterum nunquam omnino
peccasse, alterum peccare desiise.
Si igitur aiunt eum absque
peccato dici, qui nunquam peccaverit,
et nos assentimus nullum
esse absque peccato, quia omnes
homines aliquando peccavimus.
licet postea virtem secuti
> Ἦσαν δέ x <, φησίν, x > Οἱ θέλοντες συναγορεύειν ἑαυτῶν ταῖς ἁμαρτίαις οἴονται ἀδύνατον εἶναι Πάντῃ ἀναμάρτητον εἶναί τινα, καὶ χρῶνται τὰ τοῦ Ἰώβ. x > καθαρὸς ἀπὸ x <
Τὸ δέ ἀναμάρτητον δισσῶς νοεῖται. τὸ μέν ἐν τῷ μηδέΠοτε ἡμαρτηκέναι, τὸ δέ ἐν τῷ μηκέτι ἁμαρτάνειν. Ἐκ μὲν οὖν τοῦ μηδέποτε peccato clici, qui imnquam pec- | ἁμαρτῆσαι οὐδεὶς ὄν εἴη ἀναμάρ- canerit, et nos assentimus nuUum | τητος. πάντες γὰρ ἄνθρωποί ποτε esse absque peccato, quia omnes | ἥμαρτον, καὶ x > ὕστερον x >
simus. Si vero sic intellegunt hominem
non esse absque peccato,
ut negent quempiam post vitia
ita se ad virtutes referre, ut nunquam
omnino peccet, falsa eorum
sententia est. Potest enim fieri,
ut, qui ante peccaverit, peccare
desinens sine peccato esse dicatur.
Sic et Dominus noster Jesus
Christus x >exhibuit sibi gloriosam
ecclesiam, non habentem maculam
x < non quia ecclesiasticus vir
nunquam habuerit maculam, sed
quia nequaquam ultra maculetur ;
x >non habentem x <, non quod
ruga x >veteris x < in eo aliquando
non fuerit, sed quod eam
habere desierit. In hmic modum
et illud, quod sequitur, est intellegendum:
>ut sit sancta et
x < non quod a principio
immaculata fuerit — hoc
enim suspicari quidem de homine
non potest, quod anima ejus maculosa
culosa non fuerit — sed quod
reputetur pura atque sincera,
quae maculari ultra desierit.
Haec idcirco dicimus, ut doceremus
posse hominem ob id.
Δυνατὸν δὲ ἐκ τοῦ μηκέτι ἀμαρτάνειν χρηματίσαι ἀναμάρτητον.
οὕτω γὰρ καὶ ὁ χριστὸς παρέστησεν ἑαυτῷ τὴν ἐκκλησίαν μὴ ἔχουσαν σπῖλον ἢ ῥυτίδα(, οὐχ ὅτι οὑδέποτε ἐσπίλωται ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἢ γέγονεν ἐν ῥυτίδι τοῦ παλαιοῦ x < ἀλλὰ ὅτι οὐκ ἔχει x <.
Παράδειγμα δὲ
τοῦ δύνασθαι ἄνθρωπον παρὰ τὸ
ambo in conspectu Dei
Lucas in sua scribit historia, con-
templemur, non tantum ut scia-
mus illos fuisse laudabiles, sed ut
sanctum zelum assumentes etiam
ipsi laude digni efficiamur. Potuerat
erat simphciter scribere : >erant
justi ambo, ambulantes in omni-
bus mandatis < nunc autem neces-
sario additur: >erant justi ambo
in conspectu Dei < Potest quippe.
fieri, ut sit aliquis justus in con-
spectu hominum, sed >in con-
spectu Dei < non sit. Verbi gratia:
quando non habet homo, quod
de me mali loquatur, et in me
universa considerans nihil , cui
detrahat, reperit, justus sum >
conspectu < hominum. Finge om-
nes de me aequalem habere sen-
tentiam, et quaerere, quid detrahant,
hant, et tamen invenire non posse,
sed consono me ore laudare,
justus sum >in conspectur < homi-
μηκέτι ἁμαρτάνειν χρηματίζειν ἀνα- μάρτητον
τὰ κατὰ τὸν Ζαχαρίαν καὶ τὴν Ἐλισάβετ. <Ἦσαν > γὰρ φησι, >δίκαιοι καὶ πορευόμενοι ἄμεμπτοι <
Ἐδύνατο δὲ γεγράθαι τό· >Ἦσαν δίκαιοι ἐν νῦν δὲ ἡ προσθήκη ἀναγκαία τοῦ ἐνώπιον > τοῦ θεοῦ < γεγράφθαι τό· ταῖς ἐντολαῖς <
Ὅταν γὰρ ἄνθρωπος μηδὲν ἔχη φαῦλον λέγειν περὶ ἐμοῦ, ἀλλὰ τὰ βλεπόμενά μου κατανοῶν ἐπαινεῖ, δίκαιός εἰμι <ἐνώπιον > ἀνθρώπων.
num pluiiniorum. Verum
utrum viderim mulierem
ad concupiscendum eam, et adulterium
mihi in corde sit natum.
Ignorant homines, cum me viderint
secundum vires meas eleemosynam
facere, utrum propter mandatum
Dei fecerim an hominum
laudem favoremque quaesierim. |
Difficilis res est x >in conspectu x < | Ἐνδέχεται γàρ κατὰ μὲν τὸ φαινό-
justum esse, ut non ob aliam | τῶν
causam quid boni facias, nisi
propter ipsum bonum, et Deum
tantum quaeras boni operis retri
Initorem. Tale quid et Apostokis
loquitur : x >quorum laus non ex hominibus,
minibus, sed ex x < Beatus
atque laudabiUs. Homines x <.
Οὐκ οἴδασι δὲ οἱ ἄνθρωποι τὸ κρυπτόν μου, πότε ἥμαρτον ἐμβλεψας γυναῖκα εἰς τὸ ἐπιθυμῆσαι, ὥστε λογισθῆναί μοι τὴν ἐν καρδίᾳ μοιχείαν. Ι Ναί, ἔπαινός ἐστι τέλειος τὸ εἶναι δίκαιον x > ὅτι, ὡς πρὸς αὐτὸν τὸν ἔπαινον, τοῦ θεοῦ ἔπαινός ἐστιν, ὥστε τὸν θεὸν ἀποδοῦναι τὸν ἔπαινον τῷ ἐπαινετῷ. αὐτὸς γὰρ ἐπίσταται καὶ τῶν ἀνθρώπον τὰς καρθίας μονώτατος.
Ἐνδέχεται γὰρ κατὰ μὲν τὸ φαινό μενον δίκαιτον εἶναί τινα>ἐνώτιον<τῶν ἀνθρώπων, κατὰ δὲ τὸ κρυπτὸν τῆς διανοίας μὴ εἶναι τοιοῦτον ἐμφω- λεύοντας κεκτημένον λογισμοὺς πο-
Τοιοῦτόν τι καὶ ὁ Παῦλος δηλοῖ, ὅταν λέγῃ περί τινων· ὦν ὁ ἔπαινος qui x >in conspectu x < justus est I οὐκ ἐξ ἀνθρώπων, ἀλλ' ἐκ τοῦ Οἱ γὰρ ἄνθρωποι
quamvis certum judicium habere
videantur, tamen non possunt ad
liquidum pronuntiare. Evenit
quippe interdum, ut laudent
eum, qui non est laudabilis, et ei
detrahant, qui minime detractione
dignus est. Solus Deus et in
laude et in vituperatione justus
est judex.
Unde digne et nunc additur
ij in laude justorum: x > erant justi
ambo in conspectu x < Ad
tale quid et Salomon nos in
Proverbiis cohortatur, dicens:
x >provide bona in conspectu Dei et
x <. Sequitur Zachariae
et Ehsabeth aha laudatio: >ambulantes
in omnibus mandatis et
justificationibus x <. Quando
bene et recte de ahquibus judicamus,
x >in justificationibus x <
gradimur; quando hoc aut
οὐκ οἴδασι κατ’ ἀξίαν ἐπαινεῖν, Ι πρὸς τὸ φαινόμενον μόνον ὁρῶντες, ἀγνοοῦντες δὲ τὰ κεκρυμμένα, παρ’ οἶς Πρὸ τῆς ἀπλανοῦς ἡ πεπλανημένη δόξα πολλάκις εὐημερεῖ, καὶ ἑτέρως μέν αὐτοί, ἑτέρως δέ τὸ θεῖον τοὺς βίους | Μόνος δέ ὁ θεὸς οἶδεν ἀξίως καὶ ἐπαινέσαι τὸν ἐπαινετὸν καὶ τοῦ ψεκτοῦ τὴν κρίσιν ἀξίως ποιῆσαι, Ι ἐπειδὴ βλέπει ἐν τῷ x < καὶ οὐ μόνον τὰς πράξεις, ἀλλὰ καὶ τοὺς λογισμούς· γυμνὴ γὰρ αὐτῷ τῶν πραγμάτων ἡ φύοις θεωρεῖται καὶ ὁ σκοπὸς κατανοεῖται. Ι Ἀναγκαίως πρόσκειται τό· ἦσαν δίκαιοι ἐνώπιον τοῦ θεοῦ καὶ ὁ Σολομῶν.
προνοοῦ x < λέγων, ἐνώπιον
κυρίου καὶ x < Ἴδωμεν
δέ τῶν μακρίων τούτων τὸν
ἔπαινον· x > ἐν ταῖς ἐντολαῖς
φησί, καὶ δικατώμασι
τοῦ x <. Ὅταν μέν κρίνωμεν
περὶ τῶν ἑτέρων καλῶς, x >
δικαιώμασι x < πορευόμεθα,
x >erant justi ambo, ambulantes in
omnibus mandatis et justificationibus
x < Dicat mihi quispiam:
si laus ista peiiecta est, quid
sibi vult hoc, quod dicitur: x >sine
tamen x >sine x < non ambulet.
Et quomodo potest evenire,
ut x >in omnibus mandatis et
justificationibus x < ambulans
sub quercla sit ? Cui breviter dicam:
nisi hoc ita esset, nunquam
in aho loco nosceremus scriptum
ὅταν δὲ ποιῶμεν τάδε ἤ τάδε, x > ἐντολαῖς x < πορευόμεθα. Μήποτε οὖν ταύτην τὴν διαφορὰν ἐπιστάμενος ὁ Λουκπᾶς, ὡς κατ' τούτους βιοῦντας, τὸν ἔπαινον τοῦτον ἀπέδωκεν. πορευόμενοι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς καὶ δικαιώμασι τοῦ γυρίου x < . Ἴσως ἐρεῖ τις· διὰ τί πρόσκειται τούτοις τό· x >
Ἤρκει γὰρ αὐτοῖς πορεύεσθαι ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς τοῦ θεοῦ καὶ x < εἰ μὴ ἄρα ἔστιν ποοεύεσθαι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς καὶ x < οὑκ x > δέ.
Πῶς τοίνυν φησίν, x > ἔστι πορεύεσθαι
ἐν πάσαις ταῖς x <
οὐκ x > δέ; Φημὶ δὲ οὖν
πρὸς αὐτόν, ὅτι, εἰ μὴ ἦν τοῦτο, οὐκ
ut juste id, quod justum
tum est, sequeremur. Quando
enim facimus mandatum Dei et
in conscientia nostra vanae gloriae
sorde respergimur, ut placeamus
hominibus, aut alia, quaecunque
non placet Deo, boni
operis causa praecedit, quamvis
faciamus praeceptum Dei, tamen
et injuste id, quod justum est,
sequimur. Difficile ergo est, am-
bulare x >in omnibus mandatis et
justificationibus Domini sine
x < secundum testimonium
et laudem Dei in Christo Jesu,
quae reddenda est in die judicii
ab eo, cui x >omnes nos mani-
ἂν ἐλέγετο· x > τὸ δίκαιον x < ἐπεὶ καὶ τὸ καλὸν οὐ καλόν, ὅταν μὴ καλῶς γίνηται. Ἐκεῖνος δὲ x > ποιεῖ ὁ μηδενὶ ποιῶν πρὸς ἐπίδειξιν, τὴν τῶν ἀνθρώπων θηρώμενος δόξαν, ἀλλὰ πρὸς τὸ ἔν μόνον βλέπων καὶ Πρὸς αὐτὸ τὸν σκοπὸν ἰθύνων. |
Ἐπὰν γὰρ ποιῶμεν τὰς ἐντολάς, ὥστε ἐν τῷ συνειδότι ῥύπον κενοδοξίας ἢ ἀνθρωπαρεσκείας ἢ ἑτέρου τινος τοιουτου εχειν, κἂν δοκῶμεν ποιεῖν τὴν ἐντολήν, οὐκ illud x > non facimus | x > ποιοῦμεν
Ἔργον οὖν ἐστιν πορεύεσθαι x > ταῖς ἐντολαῖς καὶ δικαιώμασι τοῦ κυρίου x < κατ' ἔπαινον ἀποδοθησόμενον ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἐν τῷ θείῳ δικαστηρίῳ.
festari oportet ante tribunal ejus, ut recipiat unusquisque, quae per corpus gessit, sive bona, sive x < x >Omnes enim stabimus ante tribunal Dek, ut recipiamus, quod meremur in Christo Jesu : cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA III.
Quae corporalia sunt et sensu
carent, ut videantur ab alio, ipsa
lu nihil efficiunt, sed tantummodo
oculus alterius intentus in ea,
sive vohierint illa sive noluerint,
videt, quo aciem contemplationemque
direxit. Quid enim potest
est homo aut alia res, quae
crasso circumdatur corpore, cum
in praesenti fuerit, facere, ne cernatur?
E contrario ea, quae superna
sunt et divina, etiam cum
in praesenti fuerint, non videntur,
nisi ipsa voluerint; et in voluntate
eorum est videri vel non videri.
Gratia Dei fuit, ut appareret
Abrahae vel ceteris prophetis,
non quod oculus tantum cordis
Τὰ αἰσθητά, ἵνα βλέπηται, οὐδέν
ἐνεργεῖ, ἀλλ' ὁ ὑγιὴς ὁφθαλμὸς ταθείς,
εἴτε βούλεται τὸ αἰσθητὸν
βλέπεσθαι εἴτε μή, βλέπει αὐτό.
Οὑ τοιαῦτα δὲ τὰ θεῖα, οὐδ’ ἐν
τῷ παρόντι, ὁρώμενα χωρὶς τῆς ἐαυτῶν
ἐνεργείας.
Καὶ γοῦν χάριτι θεὸς >ὢφθη< τῷ
Ἀβραὰμ ἤ τινι τῶν ἁγίων, οὐ τοῦ
ὀφθαλμοῦ τῆς ψυχῆς τοῦ Ἀβραὰμ
super Deo Patre intellegas, sed
etiam super Domino Salvatore et
super Spiritu sancto et, ut ad minora
perveniam, super Cherubim
et Seraphim. Fieri enim potest,
ut et nunc loquentibus nobis assistat
angelus, et tamen, quia non
meremur, eum videre nequeamus.
Quamvis enim oculus sive corporis
sive animae nostrae se ad contemplandum
intendat, nisi sponte
apparuerit angelus et se videndum
praebuerit, ille, qui videre
desiderat, non videbit. Itaque
ubicunque scriptum fuerit: >apparuit
Deus< illi vel illi, et ut nunc:
>apparuit ei angelus Domini,
stans a dextris altaris incensi< ita
ut dixi intellege. Sive Deus sive
angelus Abrahae vel Zachariae,
cum noluerit vel voluerit, aut non
videbitur aut videbitur. Et hoc
non tantum in >praesenti saeculo<
dicimus, sed etiam in
non omnibus vel Deus vel angeli
μόνου αἰτίου γενομένου τοῦ βλέπεσθαι αὐτῷ τὸν θεόν, ἀλλὰ τοῦ θεοῦ παρασχόντος ἑαυτὸν εἰς ἐμφανιςτὸν τῷ δικαίῳ, ἀξίῳ γενομένῳ τῆς ὀπτασίας αὐτοῦ. Ἀλλὰ γὰρ καὶ ἄγγελος, ὅσον οὐ βούλεται βλέπεσθαί τινι ἡμῶν, παρὼν οὐ βλέπεται. Καὶ μὴ θαυμάσῃς ἐπὶ τοῦ παρόντος, εἰ ὁ θεὸς θέλων >ὤφθη< τῷ Ἀβραάμ, μὴ θέλων δὲ οὐκ >ὤφθη< τῷ δεῖνι, καὶ >ἄγγελος ὤφθη< τῷ Ζαχαρίᾳ, καὶ μὴ θέλων οὐκ ἂν >ὤφθη< αὐτῷ.
Ἀλλὰ καὶ μετὰ τὸν >ἐνεστῶτα<
>αἰῶνα<, ἐὰν ἐξέλθωμεν, ἴσθι, ὅτι οὐ
παντὶ φαίνεται ὁ θεὸς ἢ οἱ ἄγγελοι,
exierit, statim mereatur videre;
sed ille tantum videbit, qui mundum
habuerit cor et talem se
praebuerit, ut Dei sit dignus adspectu.
Et quamvis in eodem
loco sint, qui mundo corde est,
et is, qui adhuc aliqua sorde
respergitur, unus locus nec nocere
quem poterit nec juvare,
quia, qui mundum cor habuerit,
Deum videbit, qui autem non
talis fuerit, id quod alii cernitur
non videbit. Tale quid mihi intellegendum
et de Christo, quando
in corpore videbatur, quod non,
quicunque eum videbant, poterant
videre. Videbant quippe
tantum corpus illius, secundum
vero quod Christus erat, eum
videre non poterant. Porro discipuli
eum videbant et magnitudinem
divinitatis illius contem-
ἀλλὰ ἔκαστος τῶν βλεπόντων τῷ καθαρὰν ἔχειν καρδίαν καὶ παρεσκευάσθαι πρὸς τὸ βλέπειν τὸν θεὸν ὅψεται τὸν θεόν. Kαὶ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ δύο, ὁ μὲν καθαρὰν ἔχων καρδίαν, ὁ δὲ ἐβδελυγμένην·
ὁ μὲν ὄψεται, ἐπεὶ οὐκ ἐν τόπῳ βλέπεται ὁ θεός, ἀλλὰ καθαρᾷ καρδίᾳ, ὁ δὲ οὐκ ὄψεται αὐτόν. Οὕτω νοητέον καὶ ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ.
Μὴ γὰρ οἴου, ὅτι πάντες οἱ βλέποντες χριστὸν ἔβλεπον.
Ἔβλεπον Χριστοῦ σῶμα, Χρι- στὸν δέ, καθ’ ὅ Χριστός ἐστιν, οὐκ ἔβλεπον. Ἐβλέπετο δὲ ὑπὸ μόνων τῶν ἀξίων βλέπειν τὸ μέγεθος αὐτου.
plabantur. Propter quod puto et ad Philippum, deprecantem atque
dicentem: >ostende nobis Patrem, et sufficit nobis<, respondisse Salvatorem:
>tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me?
Philippe, qui videt me, videt et Patrem<. Neque enim Pilatus, qui
videbat Jesum, intuebatur Patrem nec proditor Judas, quia
nec ipse Pilatus nec Judas Christum, secundum hoc quod
erat Christus, videbant, nec multitudo, quae coartabat eum. Illi
tantum videbant Jesum, quos adspectu suo dignos arbitrabatur.
Laboremus ergo et nos, ut et impraesentiarum nobis Deus appareat
— sanctus quippe scripturarum
sermo promisit: >quoniam invenietur
ab his, qui non tentant
eum, apparet autem his, qui non
sunt increduli in eum< — et in
futuro saeculo non abscondatur a
nobis, sed videamus eum >facie ad
faciem< et habeamus fiduciam
Christo Jesu et Spiritu sancto:
cui est gloria et imperium in
saecula saeculorum. Amen.
Ἐπηγγείλατο δέ καὶ ἡ γραφή· >ὅτι εὑρίσκεται τοῖς μὴ πειράξουσιν αὐτόν, ἐμφανίξεται δέ τοῖς μὴ απιστουσιν αὐτῷ<.
De eo, quod scriptum est: x >Ne timeas, Zachariar, usque ad eum locum, ubi ait de Joanne: x >praecedet coram ipso in spiritu et virtute Heliae <.
Διὰ συγκαταβάσεως > ὤφθη ὁ x < τῷ Ζαχαρίᾳ, οὐδὲ γὰρ φθαρτοῦ σώματος ὁφθαλμοῖς δύναταί τις ἰδεῖν ἄφθαρτον σῶμα· ἐκ x < δὲ > ὤφθη ἑστὼς ὁ ἄγγελος τοῦ x < ὅτι αἴσια αὐτῷ ἤμελλε προαγγεῖλαι. >τοῦ x < δὲ τοῦ x <
Zacharias, cum angelum vidisset,
expavit. Nova quippe facies
humanis obtutibus se praebens
turbat mentem animumque consternat.
Unde angelus, sciens
hanc humanam esse naturam,
primum perturbationi medetur,
dicens: x >noli timere, Zacharia <,
et trepidantem refocillat novo-
ἐπειδὴ ἦν καὶ ἕτερον θυσιαστήριον χαλκοῦν τὸ τῶν ὁλοκαρπωμάτων. x < δέ φησιν, > Ζαχαθρώπῳ x <. ξενίζουσα γὰρ ὄφις ἀνθρώπῳ φαινομένη οὐκ ἔστιν αὐτῷ ὑπομονητή. ὅμως ἐπιστρέφει αὐτὸν ἀπὸ τῆς ταραχῆς ὁ ἄγγελος εἰπών. μὴ φοβοῦ, x < καὶ ἀνακτᾶται αὐτὸν διὰ τοῦ εὐαγγελίξεσθαι τὴν γέννησιν Ἰωάννου λέγων· ἠκούσθη ἡ δέησίς x <.
24, 5 —19 dCW 24, 5 –19 + 25, 19 –25 S (Hom. III) 23, 11 14 + (Hom. IV) 24. 6 ἐκ—8 προαγγ. Χ ξ 24, 8 τοῦ- 10 D 9 Z 8 τοῦ— 19 a 24, 11 –19 19U*VX
que laetificat nuntio inferens: x >exaudita est oratio tua, et uxor
tua Elisabeth pariet filium, et vocabis nomen ejus Joannem; et
erit tilai gaudium et exultatioc. Quando justus quis oritur in
mundo et stadium hujus vitae ingreditur, ministri nativitatis
ejus laetantur et se in sublime
efferunt. Quando vero ille nascitur,
qui malae vitae praeparatus
est, et quasi ob poenas in ergastulum
relegatur, minister consternatur
et concidit. Vis exemplum
accipere sancti viri, cujus
omnis fructus in laude sit ? Vide
Jacob duodecim genuisse mares,
qui omnes populi Dei et partis
ilhus patriarchae et principes
exstiterunt : in his omnibus Jacob
laetabatur pater, sicut et nunc
de Joannis nativitate cunctis
gaudium nuntiatur; et qui semel
ob utilitatem aliorum ad liberorum
opera descenderit et se volu-
erit huic ministerio mancipare,
obsecret Deum, ut talis e fihis
suis ingrediatur saeculum, super
Ἐπειδὴ πάντες οἱ ὁρῶντες ἀγγέλους ἐφοβοῦντο, μήπως ὡς μέλλοντες λαβεῖν αὐτῶν τὰς ψυχὰς παρεληλύθεισαν, ὡς καὶ ὁ Μανῶέ φησιν, διὰ τοῦτο λύων αὐτοῦ τὴν ἀγωνίαν ὁ ἄγγελος εἶπεν τό· >μὴ x < μόνον οὐ τελευτᾷς, φησίν, ἔνθα λύπη καὶ δάκρυα, ἀλλὰ καὶ ζῇς καὶ τεκνοποιεῖς καὶ >χαρὰ μεγάλη ἔσται x <. x > γάρ >σοι υἱὸν ἡ x < οὗ οὐ γέγονε μείζων ἐν γεννητοῖς x <. Εἶτά φησιν· > Πολλοὶ ἐπὶ τῇ γεννήσει αὐτοῦ x <. Εἰ γὰρ καὶ μὴ πάντες Ἰουδαῖοι, ἀλλὰ x > ἐχάρησαν ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ προδρόμου διαγγέλλοντος τὴν τοῦ σωτῆρος ἐπιδημίαν, τὴν πόντων ἡμῖν γεγονυῖαν τῶν ἀγαθῶν πρόξενον. |
Scribitur crgo de Joanne: x >erit
niagnus in conspectu x <
Hoc, quod dicitur: x >erit magnus
in conspectu < magnitudinem
animae Joannisostendit, quae
oculis Dei pateat ; x > est aliquid
minus, quod proprie in animae
virtute conspicitur. Ego ita intellego
et illud, quod in evangelio
dicitur: x >nolite contemnere unum
de minimis x < qui in ecclesia
sunt. x > ibi ad distinctionem
majoris intellegitur. Non
mihi praecipitur, ut eum, qui grandis
est, non contemnam, quia non
potest contemni ille, qui grandis
est, sed dicitur mihi : >ne contemnas
unum ex x < Ut autem
scias, quod x < et x <
non fortuito dicatur, sed cum ea
ratione, Ciuam posuimus, scriptum
est: x >quicunque scandalizaverit
unum de minimis x <.
Τὸ δὲ εἰπεῖν. ἔσται x < μέγεθος ἐμφαίνει τῆς Ἰωάννου ψυχῆς, καὶ μέγεθος βλεπόμενον ὑπὸ τοῦ θεοῦ. Ἔστι γάρ τι μέγεθος ψυχῆς κατ' ἀρετήν, ὅ ἐστιν ὁρώμενον κυρίῳ, καὶ ἔστι τις σμικρότης ψυχῆς.
Ἐγὼ οὕτως ἀκούω τοῦ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ. >μὴ καταφρονήσητε τῶν μικρῶν x <, τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ.
<Μικρὸν γὰρ ἐκεῖτὸν ἐναντίον τοῦ μεγάλου λέγει, οὐ χρείαν ἔχων ἐντολῆς περὶ τοῦ μεγάλου, ἵνα καὶ τοῦτο εἴπῃ. οὐδὲ γὰρ καταφρονεῖται ὁ μεγας.
Ὅτι δὲ ὁ x < οὐ τυχόν ἐστι, δῆλον ἐκ τοῦ· > ὃς ἂν σκανδαλίσῃ ἔνα τῶν μικρων x <.
>Μinimus < scandalizatur, grandis
scandalum non potest sustinere.
Sequitur de Joanne: >et Spiritu
sancto replebitur adhuc de utero
matris suae <. Et nativitas Jo-
annis plena miraculo est. Quo-
modo enim Domini nostri et Sal-
vatoris adventitm Archangelus
nuntiavit, ita et Joannis ortum
Archangekis nuntiat. >Spiritu
sancto replebitur adhuc de utero
matris suae <. Popuhis Jvidae-
orum
curantem infirmitates eorum ne-
quaquam videbat; Joannes vero
adhuc in matris utero constitutus
exsultat et teneri non potest, et ad
adventum matris Jesu de utero
gestit erumpere. >Ecce enim <
Μέγας γὰρ οὐ σκανδαλίζεται. ἀλλ' ὁ μέγας παντὸς σκανδάλου κρείττων ἐστίν.
|Οὑ πᾶς δὲ μέγας εὐδόκιμος, ἀλλ' ὁ >ἐνώπιον κυρίου μέγας < τοῦτ' ἔστιν ὁ δίκαιος καὶ πιστός. |
Ὁ μέν οὖν λαὸς οὐκ οἶδε τὸν σωτῆρα ἤδη ποιοῦντα >σημεῖα καὶ τέρατα < ὁ δέ Ἰωάννης ἔτι ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς μητρὸς ὢν σκιρτᾷ, ἡνίκα ἦλθεν ἡ μήτηρ Ἰησοῦ. > Ἰδοὺ γὰρ < φησίν, >ὡς ἐγένετο ὁ ἀσπασμός σου εἱς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρτησε τὸ βρέ- φος ἐν ἀγαλλαιάσει ἐν τῇ κοιλίᾳ μου < Πνεῦμα οὖν ἅμιον εἶχεν ἔτι ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς μητρὸς ὢν ὁ Ἰωάννης.
ait Elisabeth, >ut facta est saluta-
tio tiia in aures meas, exsultavit
in gauclio infans in utero meo < Ad-
huc in utero matris erat Joannes
et jam Spiritum sanctumhabebat.
Non enim illud principium erat
substantiae ejus atque naturae,
Deinde scriptura loquitur, quod
>plurimos fihorum Israhel con- >ἐπιστρέψαι <. Ὁ μὲν Ἰωάννης <πολ-
vertct ad Dominum Deum ipso- | δοὺς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπέστρεψε
rum <. Joannes >plurimos < conver-
tit, Dominus autem non plures,
sed omnes, Hoc opus illius est, ut
omnes convertatadDeum Patrem.
Ι Ὁ λόγος αἰνίττεται, ὅτι σχεδὸν εἰπεῖν οἱ Ἰουδαῖοι πάντες ἦσαν ἐκ τῆς ὁδοῦ πλανηθέντες τοῦ νόμου καὶ ῥεμ- βόμενοι περὶ >ἐντάλματα καὶ διδα- σκαλίας ἀνθρώπων < , ἐξ ὧν >πολλοὺς < ἐπέστρεψεν ἡ διδασκαλία Ἰωάννου ἐπὶ τὸν Χριστὸν τὸν κύριον καὶ θεὸν τῶν ὅλο,ν, ὅς ἐστιν ἡ ἀληθὴς ὁδός. Ι Αὐτὸς μὲν οὖν >πολλοὺς <λέγεται πρὸς γύριον τὸν θεὸν αὐτῶν <, γατὰ τὴν τοῦ ἀγγέλου φωνήν, ὁ δὲ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς πάντας ἐφώτι- σεν εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας. Τοῦτο γàρ αὐτοῦ τὸ ἔργον ἐστίν.
| Δέγεται >δυνάμει < Ἡλίας ὁ Ἰωάννης καὶ ὡς πρόδρομος γεγονὼς τῆς πρώ-
της τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, ὡς καὶ ὁ Θεσβίτης τῆς δευτέρας, καὶ ὡς ἀσκητὴς
καὶ ὡς παρθένος καὶ ὡς ἐν ἐρήμοις τὰ πολλὰ διάγων καὶ ὡς πεπαῤῥη-
Fuit in Helia virtus et spiritus,
sicut in omnibus prophetis, et secundum
dispensationem corporis
in ipso quoque Domino Salvatore,
de quo post paululum ad Mariam
lodicitur: >Spiritus sanctus superneniet
in te et virtus Altissimi
obumbrabit tibi
qui fuerat in Heha, venit in
Joannem, et virtus, quae in illo
erat, in hoc quoque apparuit. Ille
translatus est, hic vero praecursor
Domini fuit et mortuus est ante
eum, ut et ad inferna descendens
ilHus praedicaret adventum. Ego
puto, quod sacramentum
venit et >praeparat Domino
perfectum < et in
asperitatibus planas facit vias et
dirigit semitas. Non illo tantum
tempore praeparatae sunt viae et
directae semitae, sed usque hodie
adventum Domini Salvatoris spiritus
Joannis virtusque praecedit.
O magna mysteria Domini et dispensationis
ejus! Angeli praecurrunt
Jesum, angeli cotidie aut
adscendunt aut descendunt super
salutem hominum in Christo Jesu :
cui est gloria et irnperium in
saecula saeculorum. Amen.
σθαι χώραν δίδωσιν ἡ ἱστορία. Ἐτόλμησαν γὰρ πολλοὶ ταύτην ἐπιῤῥῖφαι τὴν θεωρίαν τῇ τοῦ κυρίου φωνῇ, Καὶ εἰ μέν ἐν Ἡλίας ἀποθανών, ἐδίδοτο Πρὸς τοῦτο χ·ώρα αὐτοῖς, εἰ δὲ μετὰ σώματος ἀνελήφθη, πῶς ψυχὴ ἡ ἐνσώματος εἰς ἕτερον σῶμα μετεκομίσθη; Ἀλλὰ τό· ἐν πνεύματι > ὡς ἀποδέδοται, ἐν προφητικῷ λέγει χαρίσματι. Ι
’Απέθανε πρὸ τοῦσωτῆρος, ἴνα καὶ τοῖς ἐν ᾅδῃ πρόδρομος γεγονὼς τοῦ σωτῆρος κηρύξῃ τὴν κατάβασιν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Zacharias sacerdos, cum in
templo offert incensum, silentio
conclemnatur et reticet,
immo tantum nutibus loquitur,
et mutus usque ad ortum Joannis
fihi perseverat. Quo haec tendit
historia? Silentium Zachariae
Καταδικάζεται σιωπᾶν Ζαχαρίας ὁ ἱερεύς, ὁ λειτουργὸς τοῦ θεοῦ ὁ τὰς θυσίας προσφέρων, καὶ σιωπᾷκαῖσιωπῶν μόνον διένευεν, καὶ διέμεινε κωφὸς μέχρι τῆς γεννήσεως Ἰωάννου. Τί οὖν ταῦτα; Ἡ τοῦ Ζαχαρίου σιωπὴ <σιωπὴ > τῶν προφητῶν
silentium
ad nos transiit, nobisque non
tacet Christus, apud illos usque
hodie silet: quamobrem et Zacharias
propheta tacuit. Manifestissime
etenim ex sermonibus ipsius
comprobatur, quod et propheta
fuerit et sacerdos. Quid sibi vult
autem hoc, quod sequitur: >annuebat
eis< et damnum
nutibus compensabat? Ego puto
talia esse opera, quae absque sermone
atque ratione nihil nutibus
differunt. Ubi vero ratio et sermo
praecesserit et ita opus fuerit subsecutum,
non debent existimari
simplices nutus, qui ornantur
sermone atque ratione. Si igitur
videris conversationem Judaeorum
sine ratione atque sermone,
ἐστιν ἐν τῶ πάλαι λαῶ τοῦ θεοῦ. Οὐκέτι γὰρ θεὸς λαλεῖ αὐτοῖς, ἀλλὰ μεταβέβηκεν <ὁ ἐν λόγος — ὁ λόγος, ὁ πρὸς τὸν θεόν, ὁ θεὸς λόγος< — πρὸς ἡμᾶς καὶ παρ’ ἡμῖν οὐ σιωπᾷ, παρ' ἐγείνοις δὲ σεσιώπηκεν. Διὰ τοῦτο σιωπᾷ ὁ προφήτης Ζαχαρίας· καὶ γὰρ προφήτης γεγονέναι λέγεται.
Τί δέ· >καὶ διένεθεν αὐτοις<; Τὸ >διανεύειν < διαμένοντα κωφὸν τοιοῦτόν ἐστιν· αἱ χωρὶς λόγου πράξεις οὐδέν διαφέρουσι νεύσεων, αἱ δέ μετὰ λόγου πράξεις οὐκ εἰσὶ νεύσεις· κοσμοῦνται γὰρ ὑπὸ τοῦ λόγου.
Ἐὰν οὖν ἴδῃς Ἰουδαίων τὴν πολιτείαν ἄλογον, ὡς μὴ δύνασθαι αὐτοὺς διδόναι λόγον, περὶ ὧν πράτ
ita ut non queant eorum, quae
agunt, rationem reddere, intellege
id, quod tunc in Zacharia processit,
in imagine in illis hucusque
compleri. Circumcisio eorum
nutibus similis est. Nisi enim
circumcisionis ratio reddatur, nutus
est circumcisio et opus mutum.
Pascha et aliae sollemnitates
nutus magis sunt, quam veritas.
Usque hodie populus Israhel
surdus et <mutus> est ; neque
poterat fieri, ut non surdus esset
et <mutus> qui a se sermonem
abjecerat. Et olim quidem Moyses
loquebatur: >ego autem ἄλογος sum< — quod licet aliter latinus
expresserit, tamen proprie transferri potest: >absque sermone sive
ratione < —, et postquam hoc ait, accepit rationem sive sermonum
quem confessus fuerat se antea non habere. Populus autem Israhel
in Aegypto, priusquam legem acciperet, absque sermone atque ratione
τουσι, βλέπε τὸν τύπον τὸν γεγενημένον ἐπὶ Ζαχαρίου διαμένοντος κωφοῦ καὶ διανεύοντος αὐτοῖς.
Κατὰ τοῦτο αὐτοῖς περιτομὴ χωρὶς λόγου νεύματα, καὶ Πάσχα καὶ προσευχαί.
Ἔστι γὰρ κωφὸς νῦν ὁ λαὸς καὶ ἄλαλος· καὶ πῶς γὰρ οὐκ ἤμελλεν κωφὸς καὶ ἄλογος καὶ ἄλαλος εἶναι, ἐκβαλὼν τόν λόγον ἀφ' ἑαυτοῦ
est in Moyse, eo quod sit >mutus < et ἄλογος, sed nutibus et
indicat se non habere sermonem et non habere rationem. Nonne
tibi videtur confessio esse stulti
καὶ μὴ δυνάμενος περὶ μηδενὸς λόγον
ἀποδοῦναι νομικοῦ ἢ προφητικοῦ
λόγου;
tiae, quando nullus eorum potest
legalium praeceptorum et prophetici
vaticinii rationem reddere?
Cessavit esse Christus in
eis, reliquit eos sermo, completum est iliud, quod in Isaia scribitur:
>relinquetur filia Sion sicut tabernaculum in vinea, et ut custodia
in cucumerario, ut civitas, quae expugnatur<. Quibus relictis salus
translata est ad nationes, ut ilii concitentur ad zelum. Intuentes
ergo dispensationem et arcanum Dei, quomodo Israhel abjectus sit
in salutem nostram, cavere debemus, ne forte et ilii nostri causa
ejecti sint, et nos majori supplicio digni simus, propter quos et alii
derelicti sunt, et nos nihil dignum adoptione Dei et ejus clementia
fecerimus, qui adoptavit nos et in suos filios reputavit in Christo
Jesu: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
HOMILA VI.
De eo, quod scriptum est : Com autem concepisset Elisabeth, abscondebat , usque ad eum locum, ubi ait: Hic erit . magnus<.
>Quando concepit
abscondebat se mensibus quinque,
dicens: quia sic mihi fecit Dominus
in diebus, quibus respexit auferre
obprobrium meum in hominibus <
Quaero quam ob causam,
postquam intellexit se esse praegnantem,
decUnarit ? Nisi
faUor, haec est :
habent, sed est tempus, quando
recedunt ab opere nuptiarum. Si
enim vir senex fuerit et mulier
anus, pudoris est maximi servire
Ι Τῷ Ζαχαρίᾶ μὲν ἐπῆλθεν ἡ ἐπιτίμησις, ἐπληροῦτο δὲ ὁ λόγος καὶ ἐπαύετο ἡ κόλασις· >συνέλαβε < γὰρ ἡ στεῖρα, ὅτε ἀπῆλθεν εἰς τὸν οὶκον < ὁ ἱερεύς· καὶ μὲν ἡ γυνή· σώφρων γὰρ ἦν· αἰδεῖται, ὅτι ἐπὶ γήρως ἀνδρὶ συνήφθη· τοῦτο δὲ ἐγένετο διὰ τὴν ἐπαγγελίαν καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπαγγελιῶν πλήρωσιν. |
<Οὑ > πᾶς καιρὸς δέδοται
ἐν γάμῳ οὖσι τῆς κοινωνίας τῆς
γαμικῆς, ἀλλ' ἔστιν, ὅτε δεῖ ταύτης
ἀφιστᾶν ἤδη γεγηρακότας καὶ ὑπὸ
τῆς προνοίας ἀποκεκλεισμένους πρὸς
τὸ συλλαμβάνειν τὰ ἔργα τοῦ γάμου.
et dispensationem Dei rursum
viro fuerat copulata, erubescebat,
quod anus et pene decrepita ad
opus juvenum revertisset. Unde
et >abscondebat se mensibus quinque
non usque ad nonum mensem,
donec partus ingrueret, sed
usque quo conciperet et Maria.
Quando enim illa concepit et
venit ad eam et >facta est salutatio
in ejus, >exsultavit in
gaudio infans in utero Elisabeth,
etprophetavit. Et> Spiritu sanctoper
plena ea locuta est, quae evan
gelicus cermo describit. Et dif-
famata sunt per omnem montanam verba haec. Quando
’ Επεὶ οὖν αὕτη κατ' οἰκονομίαν διὰ τὸν τοῦ ἀγγέλου λόγον >συνέλαβεν ἠ̣σχύνετο, εἰ μὴ] πρεσβῦτις <οὖσα > μετ' ἀνδρὸς κοιμᾶται, πτεν ἑαυτὴν ἐπὶ μῆνας πέντε καὶ Καρία συλλάβῃ. Ὅτε γὰρ Μαρία συνέλαβε καὶ ἦλθε πρὸς αὐτήν,
καὶ >ὅτε ἐγένετο ὁ ἀσπασμὸςἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς Ἐλισάβετ, καὶ προεφήτευσεν ἡ Ἐλισάβετ καὶ ἐκ >πνεύματος ἁγίου ἐλάλησε τὰ ἀναγεγραμμενα.
Καὶ >ἐλαλήθη ἐν τῇ ὀρεινῇ πάντα τὰ ῥήματα ταῦτα<. Λαληθέντων οὖν αὐτῶν ὡς περὶ θείας συλλή
enim in populo rumor egressus
est habere eam in utero prophetam
et majus esse homine, quod
gestabat, tunc non absconditur,
sed tota hbertate se prodit et
exsultat habere se in utero praecursorem
Salvatoris.
Ehsabeth >missus< sit
Gabriel a Deo in civitatem Galilaeae,
laeae, cujus nomen Xazareth, ad
virginem desponsatam viro, cui
nomen Joseph de domo David; et
nomen virginis >. Rursum
mea mente volvens quaero, quare
Deus, cum semel Salvatorem judicaret
nasci ex , non elegerit
puellam absque sponso, sed
eam potissimum, quae jam fuerat
>desponsata < Et nisi faUor,
causa est: Debuit de ea virgine
nasci, quae non solum sponsum
haberet, sed, ut Matthaeus scribit,
jam viro tradita fuerat, hcet eam
ψεως καὶ ὡς περὶ προφήτου μέλλοντος γεννᾶσθαι ἐν τῷ λαῷ, οὐκ ἐτι ἑαυτὴν περιέκρυβεν(, ἀλλ’ , εἰ δεῖ οὕτο)ς εἰπεῖν, καὶ ἐπαῤῥησιάσατο, ὅτι ἄρα γέννημα εἴη αὐτῆς ὁ πρόδρομος τοῦ κυρίου. Τέως μέντοι εἰ καὶ ὡς σώφρων ᾐδεῖτο, ὅτι ἐπὶ γήρως ἀνδρὶ συνέστη, ἀλλ' οἶν διὰ τὸ παράδοξον ἔχαιρεν.
Εἶτα μετὰ ταῦτα γέγραπται, ὅτι τῷ μηνὶ τῷ , τῆς συλλήψεως Ἐλισάβετ δηλαδή, ἀπεστάλη ἄγγελος Γαβριὴλ ἀπὸ τοῦ θεοῦ πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα . Τί δήποτε κρίνας ὁ θεὸς ἐκ παρθένου γεννῆσαι τὸν σωτῆρα οὐκ ἐπελέξατο >παρθένον < ἀμνήστευτον ;
Μήποτε οὖν οἰκονομία ἦν καὶ τὸ μνηστῆρα αὐτὴν ἔχουσαν συλλαβεῖν, ὡς μὴ δοκεῖν αἰσχύνην φἐρειν ἐπὶ τοῦ σώματος
vir necdum nosset, ne turpitudinem
virginis habitus ipse monstraret,
si virgo videretur utero
tumenti. Unde eleganter in cujusdam
martyris epistola scriptum
repperi, Ignatium dico, episcopum
Antiochiae post Petrum secundum,
qui in persecutione Romae
pugnavit ad bestias: principem
saeculi hujus latuit virginitas
Mariae< ; latuit propter
latuit propter nuptias, latuit quia
habere virum putabatur. Si
enim non habuisset sponsum et,
ut putabatur, virum, nequaquam
potuisset <principi mundi hujus>
abscondi. Statim enim cogitatio
diabolo tacita subrepsisset : quomodo
ista, quae non concubuit
cum viro, praegnans est ? debet
iste conceptus esse divinus, debet
ahquid humana natura esse sublimius.
E contrario disposuerat Ἐβούλετο δὲ ὁ σωτὴρ καθ’ ὅλην
Salvator dispensationem suam τὴν οἰκονομίαν λανθάνειν τὸν διά
et assumptionem corporis igno-
αὐτῆς τὸ σύλλημμα; Δἰ ὁ καλῶς
ἐν μιᾷ, τῶν μάρτυρός τινος ἐπιστολῶν
γέγραπται — τὸν ’ Ιγνάτιον
λέγω, τὸν μετὰ τὸν μακάριον Πέτρον
τῆς Ἀντιοχείας δεύτερον ἐπίσκοπον,
τὸν ἐν τῷ διωγμῷ ἐν Ῥώμῃ
θηρίοις μαχησάμενον — · >καὶ ἔλαθε
τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἡ
παρθενία Μαρίας<.
Ὡς, εἰ μὴ ἐγεγόνει ὁ δοκῶν γάμος, οὐκ ἄν αὐτὸν ἔλαθεν, ἀλλ' ἔγνω ὁ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου<, ὅτι μηδέποτε μετὰ ἀνδρὸς κοιμηθεῖσα ἡ Μαρία συνέλαβεν καὶ ὀφείλει τὸ σύλλημα τοῦτο θεῖον εἶναι.
Ἐβούλετο δὲ ὁ σωτὴρ καθ᾿ ὅλην
τὴν οἰκονομίαν λανθάωειν τὸν διάβολον,
καὶ γοὗν ἐνετέλλετο τοῖς
ab ipso diabolo tentaretur, nusquam
conf essus est Dei se
faciam, nec ut me de alto praecipitem.
Et cum ista diceret,
tacuit semper se esse filium Dei.
Quaere et in alia scriptura, et
reperies voluntatis Christi fuisse,
ut adventum filii Dei diabolus
ignoraret. Apostolus eiiim passionem
ejus asserens nescisse contrarias
fortitudines ait: >sapientiam
loquimur inter perfectos, sapientiam
autem non saeculi hujus,
neque principum saecuK hujus,
qui destruuntur; sed loquimurDei
sapientiara in mysterio absconditam,
quam nulhis principum hujus
saeculi cognovit. Si enim cognovissent,
nunquam Dominum
gloriae crucifixissent <
igitur fuit a principibus hujus
saecuh mysterium Salvatoris.
Quod autem e contrario objici
potest, solvendum mihi videtur,
antequam ab aho proponatur, qua
ratione, quod principes hujus
μαθηταῖς μὴ φανερὸν ποιεῖν αὐτόν.
Ἀλλὰ καὶ ἡνίκα ἐπειράζετο ὑπὸ
τοῦ διαβόλου, οὐδαμοῦ ἀπεφήνατο
γυμνῶς, ὅτι υἱός ἐστιν τοῦ θεοῦ,
ἀλλὰ μόνον ἔλεγεν·
οὐ δεῖ μέ σοι προσκυνεῖν, οὐ δεῖ με τοὺς λίθους ποιεῖν ἄρτους, οὐ δεῖ με ῥίπτειν ἐμαυτὸν ἄνωθεν κάτω.
Ἀλλὰ καὶ ὁ ἀπόστολος τὴν τοῦ πάθους οἰκονομίαν κατὰ λήδην φησὶ γεγονέναι τῆς ἀντικειμένης ἐνεργείας·
<ἥν οὐδεὶς τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου ἔγνωκεν. Εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἄν τὸν κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν>.
saeculi latuit, daemonem non
latuit, qui in evangelio loquebatur:
>venisti huc ante
torquere nos ? scimus te, quis sis,
filius Dei <. Sed considera,
minor in malitia noverit Salvatorem;
qui vero major est in
scelere et versipellis et nequam,
ex eo ipso, quod in malo major
est, impeditur nosse filium Dei.
Nos quoque ipsi, si minus habuerimus
mali, facilius possumus ad
virtutem procedere ; si vero majus
fuerit in nobis mali, ingenti labore
sudandum est, ut majori malitia
liberemur. Haec de eo, quod
sponsum habuerit Maria. Quia
vero angelus novo sermone Mariam
salutavit, quem in omni
scriptura invenire
Εἰ δὲ τὸ δαιμόνιον οὐκ ἔλαθεν — εἶπεν γάρ· Οἴδαμέν σε, τίς εἶ, ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ <
ὅρα, ὅτι ὁ ἐλάττων ἐν τῇ κακίᾳ ᾔδει τὸν σωτῆρα, ὁ δὲ χαίρων ἐν αὐτῇ
ἀπὸ τοῦ μεγέθους τῆς κακίας ἐνεποδίζετο < θεωρεῖν. Καὶ ἡμῶν δὲ ἡ κακία, ἐὰν μὲν ἐλάττων ᾖ, βοηθούμεθα διὰ τὸ ἔλαττον πρὸς τὸ βιῶσαι · ἐὰν δὲ κακία ἡμῖν πλείων εὑρεθῇ, πλείων ἀγὼν αὐτὴν ἀποβαλεῖν.
Ξένον αὐτῇ τινα ἀσπασμὸν εἰπεν, ὅν οὐχ εὗρον ἐν οὐδεμίᾳ γραφῆ· φέρε δὴ περὶ τούτου ἐξετάσωμεν. Τὸ χαῖρε εἴρηται οὐδαμοῦ· ἀλλ’ οὐδ’ ἀνδρί που εἴρηται τοῦτο, ταύτῃ δὲ ἐτηρεῖτο
>κεχαριτωμένη<, ubi in
alibi legerim, non recordor; sed
neque ad virum istiusmodi sermo
est >salve gratia plene<,
Mariae haec salutatio servabatur.
Si enim scisset Maria et ad alium
quempiam similem factum esse
sermonem — habebat quippe
legis scientiam et erat sancta et
prophetarum vaticinia cotidiana
meditatione cognoverat — nunquam
quasi peregrina eam salutatio
terruisset. Propter quod
loquitur ei angelus: >ne
Maria ! invenisti enim gratiam
coram Domino. Ecce concipies in
utero, et paries filium, et vocabis
nomen ejus Jesum. Hic erit magnus
et Fihus Altissimi .
tur<
ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Ι Ἐπειδὴ γὰρ εἶπεν ὁ θεὸς τῇ Εὔᾳ· >ἐν λύπαις τέκνα<, λύεται ἡ λύπη τῆς διὰ ταύτης τῆς χαρᾶς. >Ὁ μετὰ σοῦ<· ἰστέον ὅτι ἅμα τῷ εὐθὺς συνέλαβεν ἡ παρθένος πάραδόξως. Ι
Ἐπεὶ >ἐταράχθη< ξένην τὴν τοῦ ἀγγέλου ὄψιν, ἐπιστρέφει ἀπὸ τῆς ταραχῆς καὶ ἀνακτᾶται αὐτὴν εἰπών· >μὴ φοβοῦ Μαριάμ· γὰρ Χάριν παρὰ τῷ θεῷ<.
| Τὸ μὲν οὖν >εὖρες χάριν< ἦν, εὗρον γὰρ πρὸ αὐτῆς καὶ ἄλλαι χάριν· τὸ δ’ εἰπεῖν· >συλλήφῃ< οὐκέτι κοινὸν ἧν ἀλλ᾿ ἰδιάζον εἰς ἐπαγγελίαν παρθένῳ [ξένον πρᾶγμα]. >Εὖρες γὰρ χάριν παρα τῷ θεῷ#x003C;, διὸ > μὴ φοβοῦ>· παντὸς γὰρ φόβου ἀφαίρεσις ἡ τοῦ σωτῆρος ἐπιδημία. |
Dicitur et de Joanne: >erit
magnus< et hoc ipsum Gabriel
angelus contestatur; sed quando
venit Jesus vere magnus, vere
sublimis, ille, qui prius >magnus<
fuerat, minor effectus est. >Ille>
enim, inquit, >fuit lucerne ardens
et lucens, et vos voluistis ad horam
exsultare in lumine ejus<.
Magnitudo Salvatoris nostril non
tunc apparuit, quando natus est,
sed nunc, postquam oppressa ab
adversariis videbatur. emicuit.
Vide magnitudinem Domini:
<in omnem terram exivit sonus
doctrinae ejus, et in fines orbis
terrarium verba illius<. Dominus
noster Jesus, quia virtus est Dei,
in imnem diffuses est orbem, et
impraesentiarum nobiscum est
juxta illud, quod in Apostolo le-
>Οὗτος ἔσται μέγας<, φησίν. Τοῦτο εἴρηται καὶ περὶ Ἰωάννοῦ· ἀλλ᾿ ὅτε ἦλθεν ὁ ἀληθῶς >μέγας<, ἐκεῖνος ἦν μικρός.
>Ἐκεῖνος< γὰρ >ἦν ὁ λύχνος ὁ καιόμενος καὶ φαίνων<, οὐχ ὡς Ἰωάννης οὖν >μέγας<, ἀλλ᾿ ὡς δεσπότης καὶ δημιουργὸς καὶ κύριος τοῦ παντὸς ἀληθῶς <μέγας>. Τὸ δὲ μέγεθος αὐτοῦ οὐ τότε οὕτως ἐδηλοῦτο, ὅσον νῦν φαίνεται.
Ὅρα γὰρ <τὸ> μέγεθος δυνάμεως αὐτοῦ· <ὅτι εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτοῦ>.
gitur: >congregates vobis et spiritu
meo cum virtute Domini
Jesu<. Virtus Domini Salvatoris
et cum his est, qui ab orbe nostro
in Britannia dividuntur, et
in toto orbe diffusa sit, et certe
necdum ejus veram magnitudinem
exposui. Adscende in caelos
et vide eum. quomodo caelestia
repleverit: >apparuit< siquidem
>angelis<. Descende cogitatione in
abyssos, et videbis eum etiam
illuc descendisse. >Qui< enim
>descendit, ipse est et qui adscendit,
ut impleret omnia<, >ut in
nomine Jesu omne genu flectatur
caelestium et terrestrium et infernorum<.
Considera virtutem Domini,
quomodo impleverit mundum,
id est caelestia et terrestrial
et inferna, quomodo et caelum
καὶ μετὰ τῶν ἐν <Βριττανίᾳ . . . . . . . > καὶ μετὰ τῶν ἐν Μαυριττανίᾳ καὶ μετὰ τῶν πανταχοῦ πιστευόντων καὶ καθόλου διῆκον.
Ἀνάβα γὰρ τῷ λόγῳ εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἴδε αὐτὸν τὰ ἐκεῖ πληροῦντα· >ὤφθη< γὰρ >ἀγγέλοις<. Κατάβα τῷ λόγῳ εἰς τὴν ἄβυσσον [καὶ ὡσαύτως]· κατέβη γὰρ κἀκεῖ. >Καταβὰς γὰρ αὐτός ἐστιν καὶ ὁ ἀναβάς, ἵναπληρώσῃ τὰ πάντα<, >ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων<, Ἴδε ταύτην τὴν δύναμιν· διέβη γὰρ ὅλον τὸν κόσμον·
ipsum penetraverit et superna
conscenderit. Legimus enim,
quod pertransierit caelos Filius
Dei. Si haec videris, partier intueberis
non transitory dictum:
>magnus erit,< sed verbum opera
completum. Magnus est Dominus
noster Jesus et praesens
et absens tribuitque consortium
fortitudinis suae etiam huic coetui
nostro atque conventui; quod
ut et singuli mereamur accipere,
deprecemur Dominum Jesum: cui
est gloria et imperium in saecula
saeculorum. Amen.
διεληλυθότα γάρ φησι τοὺς οὐρανοὺς Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ. Ἐὰν οὖν ταῦτα ἴδῃς, ὄψει, ὅτι οὐχὶ ῥημάτιόν ἐστι τό· >ἔσται μέγας<, ἀλλ᾿ ἔργῳ δείκνυται, ὅτι >μέγας< ἐστὶν ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ ἀπὼν καὶ παρών.
Τὸ οὖν ὑπέρβατον οὕτως ἔχει·
>ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος πρὸς παρθένον
ἐξ οἴκου Δαβίδ, καὶ τὸ ὄνομα
τῆς παρθένου Μαριάμ, μεμνηστευμένην
ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ<. Οὐκ
>ἀπεστάλη< δὲ πρὸς τὸν Ἰωσὴφ >ὁ
ἄγγελος< ἐπειδὴ οὐδὲν ἦν κοινὸν τῷ Ἰωσὴφ πρὰς τὴν τοῦ κυρίου γέννησιν·
οὐ γὰρ διὰ τὸ εἶναι αὐτῆς μνηστὴρ ὠνομάσθη ἀνήρ, ἀλλ᾿ οἰκονομήσαντος
τοῦτο διὰ πολλὰ τοῦ θεοῦ, πρῶτον μέν, ἵνα ὑποπτευθῇ παρά τισιν, ὅτι
ἐξ αὐτοῦ ἐκύησεν ἡ Μαρία, καὶ μὴ λιθοβοληθῇ ὡς ἐκπαρθενεύσασα,
ἔπειτα δὲ καὶ διὰ τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος, ἵνα ἀπατηθεὶς καὶ αὐτὸ οἰηθῇ
τὸν Ἰησοῦν ἐκ τοῦ Ἰωσὴφ ὄντα καὶ ὡς ἀνθρώπῳ ἐπίθηται καὶ ἡττηθεὶς
πέσῃ, καὶ ἀνακληθῇ τὸ πτῶμα τῆς ἀνθρωπότητος ἐν Χριστῷ καὶ
καταβληθῇ ὁ διάβολος.
Ὅτι δὲ οὕτως ἔχει καὶ οὐκ ἐκ σπέρματος ἀνδρός, ἀλλ᾿ >ἐξ ἁγίου
πνεύματος< συνέστη τῷ Χριστῷ ἡ ἔνσαρκος γένεσις, ἐν ῥθ’ ψαλμῷ
κατὰ τὴν πέμπτην ἔκδοσιν εὑρήσεις, ἔνθα τῆς ἐνσάρκου γενέσεως τοῦ
Χριστοῦ τὴν οἰκονομίαν σημαίνει· οἵα γὰρ >δρόσος ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ<
φαινομένη, οὕτω πως καὶ ἐν τῇ μήτρᾳ τῆς κυοφορούσης αὐτὸν μητρὸς
ἡ τῆς σαρκὸς ὑπέστη σύστασις ἐν τῇ παιδιότητι αὐτοῦ· ἀντὶ δὲ τοῦ
>ἐκ γαστρὸς< ἢ >ἀπὸ μήτρας< τὸ Ἑβραϊκὸν ἔχει >μαριάμ<· οἶδα δὲ εἰς τοῦτό
τινος ἀκούσας ὡς τῆς ἑβραϊκῆς φωνῆς ἐνταῦθα τῆς Μαρίας μνημονευσάσης·
τὸ γὰρ >μαριάμ< τὸ Μαρίας ὄνομα σημαίνει, ὡς ὀνομαστὶ διὰ
τούτων τῆς θεοτόκου μνημονευθείσης.
Καὶ ἐπεὶ εἶπεν αὐτῇ ὁ ἄγγελος· >ἰδοὺ ἡ συγγενής σου συνείληφεν<,
ἐπῆλθεν αὐτῇ συγχαρῆναι, ἐπεὶ καὶ αὐτὴ παρὰ προσδοκίαν συνειλήφει·
δι᾿ ὃ καὶ ἐκ τοῦ τῆς Ἐλισάβετ <ἀσπασμοῦ> οἷον πεισθεῖσα· >ἰδού<,
φησίν, >ἡ δούλη κυρίου<, ὡσεὶ ἔλεγεν· πίναξ εἰμὶ γραφόμενος, ὃ βούλεται
ὁ γραφεὺς γραφέτων, ποιείτω ὃ θέλει ὁ τοῦ παντὸς κύριος· >καὶ ἀπῆλθεν
ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος<, δεξάμενος τῆς παρθένου τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως.
De eo, quod scriptum est; >Exsurgens autem Maria cum festinatione venit in montana<, usque ad eum locum, ubi ait: >erit consummatio eorum, quae dicta sunt<.
Ἐπειδὴ παρὰ προσδοκίαν συνειλήφει, εἰς πάντα δὲ οὖσα ἐπιεικὴς ἡ παρθένος οὐ μόνον ἀπῆλθεν πρὸς τὴν Ἐλισάβετ, μὴ τυφωθεῖσα ἐκ
τῶν λόγων τοῦ ἀγγέλου, ἀλλὰ καὶ προλαμβάνει ἐν τῷ ἀσπασμῶ̣ τὴν Ἐλισάβετ, τὸ σέβας αὐτῇ ὡς παλαιοτέρᾳ καὶ τάξιν ἐπεχούσῃ μητρὸς ἀπονέμουσα. Οὐ γὰρ ἡ Ἐλισάβετ πρώτη, ἀλλ' ἡ Μαρία τὴν Ἐλισάβετ<.
Meliores ad deteriores veniunt,
ut eis ex adventu suo aliquid tribuant
emolumenti. Sic et Salvator
venit ad Joannem, ut sanctificaret
baptisma illius ; et Maria
statim ut audivit angelum nuntiantem,
quod conceperit Salvatorem
in montana, et ingressa est domum
Elisabeth<. Jesus enim,
in utero illius erat, festinabat
adhuc in ventre matris Joannem
positum sanctificare. Denique
antequam veniret Maria et salutaret
Elisabeth, non >exsultavit
infans in utero<; sed statim
Maria locuta est verbum, quod
Filius Dei in ventre matris suggesserat,
>exsultavit infans in gaudio<,
et tunc primum praecursorem
suum prophetam fecit Jesus.
Οἱ κρείττονες πρὸς τοὺς ἐλάττονας ἔρχονται, ἵνα αὐτοὺς εὐεργετήσωσιν. Οὕτω καὶ ὁ σωτὴρ ἦλθεν πρὸς τὸν Ἰωάννην, ἵνα τὸ βάπτισμα αὐτοῦ ἁγιάσῃ· οὕτως ἡ Μαριὰμ ἀκούσασα τοῦ ἀγγέλου τέξεσθαι τὸν σωτῆρα καὶ μεμαθηκυῖα, ὅτι ἡ συγγενὴς αὐτῆς συνέλαβεν Ἐλισάβετ, ἦλθεν πρὸς αὐτήν.
Ὁ γὰρ ἐν αὐτῇ ’ Ιησοῦς ἤδη ἤμελλεν εὐεργετεῖν τὸν ἤδη ἐν τῇ Ἐλισάβετ Ἰωάννην.
Καὶ τοῦτο δῆλον ἐκ τοῦ μὴ σκιρτᾶν μὲν τὸν Ἰωάννην, πρὶν ἔλθῃ Μαριὰμ καὶ τὴν Ἐλισάβετ ἀσπάσηται, ἅμα δέ τῷ λόγῳ τοῦ ἀσπασμοῦ Μαρίας, ὅν ὑπέλαβεν ὁ λόγος τοῦ θεοῦ ὁ Χριστός, ἤκουσεν ὁ πρόδρομος τῇ ἐνεργείᾳ τοῦ ἁγίου πνεύματος κινούμενος τὸν ἀσπασμὸν τῆς
Oportebat quoque Mariam Dei
prole dignissimam post alloquium
angeli ad montana conscendere
et in sublimioribus commorari.
Unde scriptum est: >Consurgens
Maria in diebus illis, venit in
montana<. Debuerat etiam,
esset sollicitudine non pigra,
properare sollicite et Spiritu
sancto plena ad sublimiora perduci
et virtute Dei protegi, a qua
jam fuerat obumbrata. Venit ergo
>in civitatem Juda et in domum
Zachariae, et salutavit Elisabeth.
Et factum est, cum audisset
salutationem Mariae Elisabeth,
exultavit infans in utero ejus, et
repleta est Spiritu sancto<.
Μαρίας καὶ >ἐσκίρτησεν ἐν τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ< οἱονεὶ ἤτξατο ἔκτοτε προφήτην αὐτὸν ποιεῖν ὁ Ἰησοῦς. Ἔδει δὲ τὴν μακαρίαν ταύτην Μαρίαν μετὰ τὴν τοῦ Γαβριὴλ πρὸς αὐτὴν ἐπιδημίαν καὶ τὸν εὐαγγελισμὸν ἀναβαίνουσαν ἀναβῆναι ἐπὶ τὴν ὀρεινήν< — δὲ ἐκάλεσεν ὁ εὐαγγελιστὴς τοὺς περὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ τόπους τῆς Γαλιλαιάς ἐπὶ πεδίῳ κειμένης, ἐν ᾗπερ ἡ Ναζαρὲτ ἵδρυται — , ἅτε δὲ τῇ σπουδῇ μὴ ὀκνηρὰν σπουδαίως πορευθῆναι· μετὰ σπουδῆς δὲ ἐπορεύετο ἀγομένη ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος τοῦ ἐπελθόντος αὐτῇ καὶ ὑπὸ τῆς δυνάμεως τοῦ ὑψίστου τῆς ἐπισκιασάσης αὐτῇ. >Πόλιν< δὲ >Ἰούδα<
<ἐκάλεσε> τὴν Ἱερουσαλήμ, ἐν ὁ Ζαχαρίας κατῴκει διὰ τὸ πλησιάζειν
τῷ ἱερῷ. >Εἰσῆλθεν δὲ εἰς τὸν οἶκον Ζαχαρίου<, τὰ κατὰ τὴν
Ἐλισάβετ μαθεῖν ἐπειγομένη τὴν <τῶν> πρὸς αὐτὴν εὐαγγελίων βεβαιωθῆναι
πίστωσιν. Τί δὲ τό· >ἠσπάσατο τὴν Ἐλισάβετ< Ἰστέον, ὅτι οὐ
φιλήματι, ἀλλὰ φωνῇ· δῆλον, ὅτι τῇ συνήθει τοῖς φίλοις προσεφθέγξατο
τὴν εἰρήνην ἐπιφωνήσασα τῇ συγγενίδι, ὅπερ ἔθος Ἑβραίοις ἀνέκαθεν,
ἢ χαριέστερόν τινα λόγον ἐπιφθεγξαμένη, ὡς εἰώθει τῇ τῶν
συνήθων φίλων θέᾳ χαριέντως ἐπιλέγεσθαι.
Non est itaque dubium, quin quae
tunc >repleta est Spiritu
propter filium sit >repleta<! Neque
enim mater primum Spiritum
sanctum meruit, sed cum Joannes
adhuc clausus in utero Spiritum
sanctum recepisset, tunc
et illa post sanctificationem filii
>repleta est Spiritu sancto<. Poteris
hoc credere, si simile quid etiam
de Salvatore cognoveris. Invenitur
beata Maria, sicut in aliquantis
exemplaribus repperimus,
Οὐκοῦν ἐν τῷ ἀσπασμῷ >ἐπλήσθη< διὰ τὸν υἱὸν >πνεύματος ἁγίου ἡ Ἐλισάβετ<· οὐ γὰρ ἡ μήτηρ ἐπλήσθη πνεύματος ἁγίου<πρῶτον, ἀλλὰπρονγουμένως πλησθέντος Ἰωάννου δευτέρως ἡ μήτηρ, ἅτε ἔχουσα τὸν πλησθέντα >πνεύματος ἁγίου<. Ὑπῆρξε δἐ τοῦτο Ἰωάννῃ, ὅπερ οὐδενὶ τῶν προφητῶν, διὰ τὸ πλησιάζειν αὐτὸν τῇ Χριστοῦ παρουσίᾳ καὶ προτρέχειν αὐτῆς· οὐ γὰρ πρότερον τοῦ> ἁγίου πνεύματος ἐπλήσθη<, πρὶν ἐπιστῆναι τὴν κυοφοροῦσαν τὸν Χριστόν.
prophetare. Non enim ignoramus,
quod secundum alios codices et
haec verba Elisabeth vaticinetur.
Spiritu itaque sancto
repleta est Maria, quando coepit
in utero habere Salvatorem. Statim
enim ut Spiritum sanctum
accepit Dominici corporis conditorem,
et Filius Dei esse coepit
in utero, etiam ipsa completa est
Spiritu sancto.
|Πρῶτον δὲ τὸ βρέφος ἐπλήροῦτο
πνεύματος καὶ ἐσκίρτα καὶ
οὕτως τῇ μητρὶ μετεδίδου, καὶ
ἀνεβόα προφητικὰ ἡ Ἐλισόβετ διὰ
τὸ κυοφορούμενον ἐν αὑτὴ βρέφος
— ἡ ὄντως γὰρ τεκνογονία καὶ ταύτην
ἐποίει τιμίαν, ὥσπερ ἡ θεία
τεκνογονία τὴν Μαρέαν καὶ τὸ σύμπαν
δι' ἐκείνην γυναικῶν γένος, ὡς
λέγει καθ’ ὅλου περὶ γυναικῶν ὁ
Παῦλος, ὅτι >σωθήσεται ἡ
διὰ τῆς τεκνογονίας< τοῦτ’
γυνὴ τὸν Χριστὸν ἐπεκνογόνησεν — καὶ ἔλεγε τῇ παρθένῳ· εὐλογημένη
σὺ ἐν · οὐδεμία γὰρ τῆς τοιαύτης χάριτος κοινωνὸς οὔτε γέγονεν
οὔτε γενέσθαι δύναται. Ἒν γὰρ τὸ θεῖον κύημα, εἷς ὁ θεῖος τοκετός, καὶ
μία ἡ γεννήσασα τὸν θεάνθρωπον. Τί μοι τοίνυν πρώτη προσαγορεύεις ;
Μὴ γὰρ ἐγώ εἰμι ἡ τὸν σωτῆρα τίκτουσα; Ἐμὲ ἐχρῆν ἐλθεῖν πρὸς σέ·
σὺ γὰρ ὑπὲρ πάσας τὰς γυναῖκας εὐλογημένη· σὺ μήτηρ τοῦ κυρίου
μου, σὺ ἐμὴ κυρία ἡ τῆς κατάρας τὴν λύσιν βαστάζουσα.|
>Exsultavit< ergo >infans in
utero Elisabeth, et repleta est
Spiritu sancto et clamavit voce
magna et dixit: Benedicta tu
inter mulieres<. Debemus in hoc
loco, ne simplices quique decipiantur,
ea, quae solent haeretici
opponere, confutare. In tantum
quippe nescio quis prorupit insaniae,
ut assereret negatam
fuisse Mariam a Salvatore, eo
quod post nativitatem illius
juncta fuerit Joseph, et locutus
est, quae, quali mente dixerit, ipse
noverit, qui locutus est. Si
quando igitur haeretici vobis tale
quid objecerint, respondete eis
et dicite: Certe >Spiritu sancto<
plena Elisabeth ait: >benedicta
tu inter mulieres<. Si a Spiritu
sancto benedicta canitur Maria,
quomodo eam Salvator negavit?
Porro quod asserunt eam nupsisse
post partum, unde approbent,
non habent; hi enim filii,
qui Joseph dicebantur, non erant
orti de Maria, neque est ulla
scriptura, quae ista commemoret.
Οὐκ ὀκνητέον δὲ εἰπεῖν, ἵνα μὴ ἐπαπατηθῇ τις ὑπὸ τῶν πιθανόθητι χρωμένων καὶ διδασκόντων ψευδῶς, ὅτι ἐτόλμησέ τις εἰπεῖν κατὰ τῆς Μαρίας, ὡς ἄρα ὁ σωτὴρ αὐτὴν ἠρνήσατο, ἐπεί, φησίν, συνήφθη μετὰ τὴν τὴν ἀπότεξιν τοῦ σωτῆρος τῷ Ἰωσήφ.
Εἴ ποτε οὖν τοιοῦτοι λόγοι ὑπὸ αἱρετικῶν προαχθῶσιν, οὕτως ἀποκριτέον, ὅτι >πνεύματος ἀγίου πλησθεῖσα ἡ Ἐλισάβετ φησίν· >εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξίν<. Εἰ δὲ εὐλόγηται ὑπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου, πῶς ἠρνήσατο αὐτὴν ὁ σωτήρ; Ἀλλ' οὐδὲ ἔχουσιν αὐτὴν ἀποδεῖξαι, ὅτι συνουσίᾳ ἐχρήσατο μετὰ τὴν ἀπότεξιν τοῦ σωτῆρος· οἱ γὰρ υἱοὶ Ἰωσὴφ οὐκ ἦσαν ἄπὸ τῆς Μαρίας. οὐδὲ ἔχει τις τοῦτο παραστῆσαι ἀπὸ τῆς γραφῆς.
>Καρπὸν< δὲ >κοιλίας< εἶπεν κατὰ τὴν παρὰ τοῦ θεοῦ πρὸς τὸν Δαβὶδ
ἐπαγγελιάν τὴν λέγουσαν· >ἐκ καρποῦ τῆς κοιλίας σου θήσομαι ἐπὶ
τὸν θρόνον σου<· καλῶς δὲ >καρπὸν κοιλίας< τῆς παωαγίας παρθένου
ἡ Ἐλισάβετ ὠνόμασε διὰ τὸ μὴ ἐξ ἀνδρὸς εἶναι τὸ κυοφορούμενον, ἀλλ'
ἐκ μόνης τῆς Μαρίας πνεύματος ἁγίου ἐνοικήσαντος ἐν αὐτῇ καὶ
τῆς τοῦ ὑψίστου δυνάμεως ἐπισκιασάσης αὐτῇ· οἱ γὰρ ἐκ τῶν πατέρων
τὴν σπορὰν ἔχοντες ἐκείνων εἰσὶ καρποί, καθὼς καὶ τῷ Δαβὶδ ἐρρήθη·
ἐκ καρποῦ τῆς κοιλίας σου<, τοῦτ’ ἔστιν οἱ πρόγονοι τῆς παναγίας
θεοτόκου καὶ αὐτοὶ ἐκ σπορᾶς ἀνδρῶν γεννηθέντες.
>Benedicta tu inter mulieres,
et benedictus fructus ventris tui.
Et unde mihi hoc, ut veniat mater
Domini mei ad me?< Hoc,
ait: >unde mihi hoc?< non ignorans
dicit, et maxime Spiritu
sancto plena, quasi nesciat, quod
juxta Dei voluntatem mater Domini
venerit ad eam; sed isto sensu
loquitur: quid boni feci? quae
opera mea tanta sunt, ut mater
Domini ad me veniat? per quam
Τὸ δέ· >πόθεν μοι τοῦτο;< οὐκ ἀγνοοῦσα λέγει ἡ Ἐλισάβετ ἡ πνεύματος πλησθεῖσα ἁγίου, ὅτι· οὐκ οἶδα, ὅτι ἀπὸ θεοῦ γεγένηται τὸ ἐλθεῖν τὴν μητέρα >τοῦ κυρίου μου πρός με<, ἀλλὰ τό· >πόθεν μοι τοῦτο< τοιοῦτόν ἐστιν· τί γάρ μοι, φησίν, τηλικοῦτον πέπρακται ἀγαθόν, >ἵνα
justitiam, ex quibus bonis, de qua
fidelitate mentis hoc merui, ut
mater Domini mei veniat ad me?
>Ecce enim ut facta est
tua in aures meas, exsultavit in
exsultatione infans in utero<.
Sancta erat anima beati Joannis,
et adhuc
quem Israhel ignorabat; unde >exsilivit<,
et non simpliciter >exsilivit<
sed >in gaudio<. Senserat
enim venisse Dominum suum, ut
sanctificaret servum, antequam
de matris ventre procederet. Utinam mihi eveniat, ut ab infidelibus
stultus dicar, qui talibus credidi. Ipsum opus ostendit et
veritas non me stultitiae, sed sapientiae credidisse, quia hoc,
quod stultum apud illos putatur, mihi salutis occasio fit. Nisi enim
fuisset caelestis et beata nativitas Salvatoris, nisi habuisset
divini aliquid et humanitatem hominum supergredientis, nunquam
in toto orbe illius doctrina
penetrasset. Si tantum homo
fuisset in Mariae utero et non
Dei Filius, quomodo poterat fieri,
ἡ μήτηρ τοῦ κυρίου μου ἔλθῃ πρός με<; πόθεν, ἀπὸ ποίας δικαιοσύνης ἢ πράξεων ἀγαθῶν ἐπέτυχον τούτου; ἰδοὺ γὰρ ἐσκίρτησε τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ μου<. Τεράστιος ἦν ἡ ψυχὴ τοῦ Ἰωάννου, καὶ ἔτι ἐν τῇ μήτρᾳ τῆς μητρὸς ὑπάρχουσα καὶ μέλλουσα εἰς γένεσιν ἥκειν ἔγνω, ὅν οὐκ ἔγνω Ἰσραήλ. Οὐχ απλῶς δὲ >ἐσκίρτησεν<, ἐν ἀγαλλιάσει<· ἤσθετο γάρ, κύριος ἦλθεν ἐν τῇ μητρί, ἵνα αὐτὸν παραλαβὼν ἁγιάσῃ.
| Σύμφωνα δὲ φθέγγεται τῷ υἱῷ ἡ Ἐλισάβετ· κἀκεῖνος γὰρ ἀντάξιον ἑαυτὸν τῆς πρὸς τὸν Χριστὸν παραστάσεως
ut et illo tempore et nunc non
solum corporum, sed etiam animarum
morbi multiplices curarentur?
Quis nostrum non insipiens
fuit, qui nunc propter misericordiam
Dei habemus intellegentiam
et scimus Deum? Quis
non incredulus justitiae, qui nunc
propter Christum justitiam habemus
sequimurque justitiam?
Quis nostrum non errabundus et
vagus, qui nunc propter adventum
Salvatoris non fluctuamus
atque turbamur, sed sumus in
via, in illo videlicet, qui ait: Ego
sum via<? Possumus et
congregantes videre, quoniam
omnia, quae scripta sunt de eo,
ἔλεγεν, οὕτως καὶ αὐτὴ ἀναξίαν ἑαυτὴν τῆς παρουσία τῆς πάρθένου.
>Μμητέρα< δὲ καλεῖ τὴν ἔτι παρθένον, φθάνουσα προφητικῷ λόγῳ τὴν ἔκβασιν.
Θεία μὲν οὖν οἰκονομία τὴν Μαρίαν ἤγαγε πρὸς τὴν Ἐλισάβετ, ἶνα ἡ μαρτυρία Ἰωάννου ἐκ μήτρας εἰς τὸν κύριον πληρωθῇ διὰ τῆς ἰδίας μητρός. |
| Εἶχε δὲ καὶ ἡ πορεία τῆς παρθένου τὴν οἰκείαν αὐτῆς σπουδήν· ἦλθε γὰρ ὀψομένη τὴν Ἐλισάβετ καὶ τὸ ἐν ἀυτῇ παράδοδον κύημα καὶ ἰδεῖν καὶ πιστεύσασθαι, κατὰ τὴν τοῦ ἀγγέλου φωνήν, ἵνα διὰ
divina admiratione digna referantur,
quod et nativitas illius
et nutrimenta et virtus et passio
et resurrectio non solum illo tempore,
sed etiam nunc operentur
in nobis. Quis vos, Ο catechumeni,
in ecclesiam congregavit?
quis stimulus impulit, ut relictis
domibus in hunc coetum coeatis?
Neque enim nos domus vestras
singillatim circuimus, sed omnipotens
Pater virtute invisibili
subjicit cordibus vestris, quos scit
esse dignos, hunc ardorem, ut
quasi inviti et retractantes veniatis
ad fidem, maxime in exordio
religionis, cum veluti trepidi et
paventes salutis fidem cum timore
suscipitis. Obsecro vos, Ο
catechumeni: nolite retractare,
nemo vestrum formidet et paveat,
sed sequimini praeeuntem
Jesum. Ille vos trahit ad salutem,
tem, congregat in ecclesiam nunc
quidem super terram, si autem
τούτου ὁ κατ' αὐτὴν μείζων πιστευθῇ τοκετός, ὁ ἐξ αὐτῆς, φημί, τῆς παρθένου· καὶ συντρέχει πρὸς τὴν πίστιν ταύτην ὁ λόγος τῆς Ἐλισάβετ λεγούσης· >καὶ μακαρία ἡ πιστεύσασα, ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λελαλημένοις αὐτῇ παρὰ κυρίου<.|
Ι Βεβαιοτέρα γὰρ πρὸς τὴν πίστιν ταύτην ἐκ τούτων ἐγίνετο τῶν ῥημάτων ἡ παρθένος μακαριζομένη, ὅτι ἐπίστευσεν ἀγγέλου τε προσημαίνοντος καὶ τῆς συγγενίδος τὰ παραπλήσια προφητευούσας. [>Μακαρία ἡ πιστεύσασα κτλ..<]
Ὁ λόγος οὗτος τὴν τοῦ Ζαχαρίου αἰνίττεται σιωπήν, ὅτι ἀπιστήσας τοῖς λελαλημένοις ἔλαβε Ποινὴν τὴν σιγήν· μακαρία , ὅτι τοιούτου ἐξέφυγες πόθους· καὶ ἄλλως· ἐπειδὴ >τοῖς λελαλημένοις< μακαρία εἶ. Διὰ τι; Ἔσται γὰρ τελείωσις, καὶ οὐ μάτην παρὰ τοῦ ἀγγέλου λελάληται. |
dignos fructus feceritis, in >ecclesiam
primitivorum, qui scripti
sunt in caelestibus<. >Beata
credidit<, et beatus qui credidit,
quia erit perfectio his, >quae dicta
sunt< ei >a Domino<. Super quibus
et Maria >magnificat< Dominum Jesum.
>Magnificat< autem
Dominum, spiritus Deum<. Quae
quam habeant interpretationem,
si concesserit Dominus, ut rursus
in ecclesiam congregemur, ut
festivi veniatis ad domum Dei,
et divinae lectioni praebeatis
aures, quaeremus, ventilabimus,
disseremus in Christo Jesu: cui
est gloria, et imperium in saecula
saeculorum. Amen.
| Πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι πιστεύει τοῖς λεχθῶσιν αὐτῇ διὰ τοῦ·>μακαρία ἡ πιστεύσασα, ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λαληθεῖσιν αὐτῇ παρὰ κυρίου<, φάσκουσα· >μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν κύριον<. Ἐπειδὴ γὰρ παρθένος οὖσα ἐν γαστρὶ σωματικῶς παρὰ τὴν κοινὴν συνελάμβανε φύσιν, σωματικῶς μὲν ὡς ἐν σώματι, πνευματικῶς δὲ ὅτι ἄνευ κοινωνίας, ὅμως ἐπειδὴ ἐν σώματι ἐγένετο τὸ παραδόξως οἰκονομούμενον, φησίν · >μεγαλύνει ἡ ψυχή μου κύριον<.
De eo, quod scriptum est: Magnificat anima mea Dominum< usque ad illum locum, ubi ait: timentibus se fecit virtutem<.
Ante Joannem prophetat Elisabeth, ante ortum Domini Salvatoris prophetat Maria. Et quo-
Πρὸ Ἰωάννου ’ Ελισάβετ προφητεύει, πρὸ τῆς γενέσεως τοῦ σω τῆρος ἡμῶν ἡ Μαρία προφητεύει.
modo peccatum
ceterae quoque mulieres, sexus
fragilitate deposita, imitarentur
vitam conversationemque sanctarum
earumque vel maxime, quae
nunc in evangelio describuntur.
Videamus ergo vaticinium vorginale.
>Magnificat<, ait,
mea Dominum, et exsultavit spiritus
meus in Deo salutari .
Duae res, >anima< et
duplici laude funguntur. Anima
Dominum praedicat, spiritus
Deum: non quod alia laus Domini,
alia Dei sit, sed quia, qui
Deus est, idem et Dominus est,
Καὶ ὥσπερ ἤρξατο ἡ ἁμαρτία ἀπὸ τῆς γυναικὸς καὶ μετὰ τοῦτο ἔφθασεν ἐπὶ τὸν ἄνδρα, οὕτω καὶ τὰ ἀγαθὰ ἀπὸ τῶν γυναικῶν ἤρξατο, ἶνα προτραπῶσιν αἱ γυναῖκες, τὴν ἀσθένειαν καὶ τὰ γυναικεῖα ἀποθέμεναι, ζηλῶσαι τοὺς βίους τῶν μακαρίων τούτων.
Ἴδωμεν λοιπὸν τὴν προφητείαν τὴν παρθενικήν, ἤ φησιν· >Μεγαλύνει ψυχή μου τὸν κύριον< οὐ μόνον σῶμα, ἀλλάκαὶ ἡψυχή . | Ἐπειδὴ τοιαύτης μεγάλης καὶ θαυμασίας χάριτος παρὰ θεοῦ ἠξίωμαι, ἀξιοχρέως >μεγαλύνει ἡ ψυχή τὸν κύριον<· ὅλον γὰρ μεγάλῳ θαύματι καὶ κατορθώματι, τοσοῦτον ὀφείλω πρώτη δοξάζειν τὸν ἐν ἐμοὶ τὰ παράδοξα ἐνεργοῦντα. |
et qui Dominus est, idem et Deus
est. Quaeritur, quomodo >anima
magnificet Dominum
Dominus nec augmentum nec
detrimentum recipere potest et,
quod est, est, qua ratione nunc
Maria loquitur: >Magnificat anima
mea Dominum ? Si considerem
Dominum Salvatorem >imaginem
esse invisibilis Dei et
videam animam meam factam
>ad imaginem conditoris
esset imaginis — neque enim
anima mea specialiter imago est
Dei, sed ad similitudinem imaginis
prioris effecta est — tunc
videbo, quoniam in exemplum
eorum, qui solent imagines pingere,
et uno, verbi causa, vultu
regis accepto ad principalem similitudinem
exprimendam artis industriam
commodare, unusquisque
nostrum, ad imaginem Christi
formans animam suam, aut majorem
ei aut minorem ponit imaginem,
vel obsoletam vel sordidam,
aut claram atque lucentem
et respondentem
Πῶς .ἡ ψυχὴ μεγαλύνει τὸν κύριον κατανοητέον. Ἐρεῖ γάρ τις· ὁ κύριος οὔτε μείζων γίνεται οὔτε ἐλάττων, ἀλλ' ὅ ἐστιν, ἐστίν· πῶς οὖν δύναται ψυχὴ μεγαλῦναι τὸν γύριον; Ὅτι >εἰκών ἐστι τοῦ θεοῦ τοῦ ἀοράτου ἀλλὰ >κατ' εἰκόνα προυπάρχουσαν αὐτῆς.
Ἕκαστος δὲ ἡμῶν τὴν ἑαυτοῦ φυχὴν τελειῶν καὶ προάγων ἐπὶ μακαριότητα οἶον εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἀνατίθησιν, ἤτοι μιμουμένην τὸν πρωτότυπον, τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, τὴν εἰκόνα τοῦ θεοῦ.
Ὁταν οὖν μεγάλην ποιήσω τὴν
grandis efficitur, et ipse Dominus,
cujus imago est, in nostra anima
magnificatur. Et quomodo crescit
Dominus in nostra imagine,
sic si peccatores fuerimus, minuitur
atque decrescit. Vel certe Dominus
nec minuitur nec decrescit,
sed nos pro imagine Salvatoris
alias nobis imagines induimus,
pro imagine verbi, sapientiae,
justitiae ceterarumque virtutum diaboli forniam assumimus,
ut dicatur de nobis: >serpentes, generatio virerarum<. Sed et
persona induimur et draconis et vulpium, quando venenati,
crudeles, callidi sumus, nec non et hirci, quando ad libidinem
proniores. Memini quondam Deuteronomium disserentem in
eo loco, ubi scriptum est: >ne faciatis omnem similitudinem maris
aut feminae, similitudinem oninis animalis<, dixisse me, quoniam
>lex spiritalis< est alios facere imaginem masculi, alios feminae,
illum similitudinem habere volucrum, istum reptilium atque
serpentium et alium facere similitudinem Dei. Haec quomodo
εἰκόνα τῆς εἰκόνος, λέγω δὲ αὐτὴν τὴν φυχήν, μεγαλύνων λόγοις, ἔργοις, νοήμασιν, τότε μεγαλύνειν λέγεται.
Ὥσπερ δὲ >μεγαλύνει ἡ ψυχὴ< τοῦ δικαίου >τὸν κύριον< κατὰ τὸ μέγεθος τοῦ βίου καὶ τοῦ λόγου, οὕτω καὶ σμικρύνει τις αὐτὸν ἀναλόγως κατὰ τὴν κακίαν τὴν ἐνυπάρχουσαν αὐτῷ.
intellegantur, sciet qui et illa legerit.
>Anima< itaque Mariae primum
>magnificat Dominum>, et postea
<>spiritus> exsultat in Deo<; nisi
enim antea crediderimus, exsultare
non possumus. >Quia respexit<,
inquit, >in humilitatem ancillae
suae<. In quam humilitatem Mariae
respexit Dominus? Quid habebat
mater Salvatoris humile atque
dejectum, quae Dei Filium gestabat
in utero ? Quod ergo dicit :
ώrespexit in humilitatem ancillae
suae<,
>respexit< in justitiam ancillae
suae, >respexit< in temperantiam,
>respexit< in fortitudinem atque
sapientiam. Dignum quippe est, ut
virtutes respiciat Deus. Respondeat
aliquis et dicat: intellego,
quomodo Deus justitiam ancillae
suae sapientiamque respiciat;
quomodo autem intendat humili-
Τῆς οὖν Μαρίας >ἡ φυχὴ< πρῶτον ἐμεγάλυνεν >τὸν κύριον<, εἶτα >τὸ πνεῦμα< αὐτῆς >ἠγαλλιάσατο ἐπὶ τῷ θεῷ τῷ σωτῆρι·
|| Καλῶς δὲ ἀναβαίνει ταῖς προκοπαῖς τῶν ἔργων· πρῶτον ἐμεγάλυνεν ἡ ψυχὴ αὐτῆς, εἶτα ἠγαλλιάσατο τὸ πνεῦμα αὐτῆς. Ἀγαλλιᾶ γάρ τις πνεύματι ἐπὶ θεῷ σωτῆρι ἐν προκοπῇ βιῶν, ἀπὸ τοῦ μεγαλύνειν ἐπὶ τοῦτο ἐρχόμενος. Τῆς οὖν Μαρίας ἡ ψυχὴ ἐμεγάλυνεν τὸν κύριον, τὸ δὲ πνεῦμα αὐτῆς ἀγαλλιάσατο ἐπὶ τῷ θεῷ· σωτὴρ γάρ μου ἐστὶν ὁ θεὸς σωτηρίαν ἐξ ἐμοῦ χαριζόμενος τῷ κόσμῳ· τινὲς δὲ >πνεῦμα< καὶ >ψυχὴν< τὸ αὐτό φασιν.||
tatem, iion satis liquet. Consideret,
qui quaerit talia, quoniam
proprie in scripturis una de virtutibus
.humilitas praedicetur.
Ait quippe Salvator: >discite a
me, quia mansuetus sum et humilis
corde, et invenietis requiem
animabus vestris
nomen hujus audire virtutis, quomodo
etiam a philosophis appelletur, ausculta eandem esse >humilitatem
quam respiciat Deus, quae ab illis ἀτυφία sive μετριότης
dicitur. Sed et nos quodam eam possumus appellare circuitu,
cum aUquis non est inflatus, sed ipse se dejicit. Qui enim inflatur,
cadit secundum Apostolum >in judicium diaboli — siquidem
et iUe ab inflatione coepit atque
superbia — ; ut non
>inflatus in judicium incidat diaboli
>Respexit super humilitatem
ancillae suae
et mansuetudinis sectantem
dejectionisque virtutem respexit
Deus.
Ecce enim amodo beatam me
>Ὅτι ἐπέβλεψεἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ(· ἡ >ταπείνωσις οὐδὲν διαφέρει τῆς ατυφίας· ἐπεὶ οὖν πρέπον θεῷ ἐπιβλέπειν ἐπὶ ταῖς ἀρεταῖς, ἀρετὴ δὲ ἡ ταπεινοφροσύνη, >ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αυτου
Εἶτα καὶ τὴν αἰτίαν λέγει τοῦ δεῖν μεγαλύνειν τὸν κύριον καὶ τοῦ ἀγαλλιᾶσθαι ἐπ' αὐτῷ, ἐπαγαγοῦσα, ὅτι· >ἐπέβλεψεν δέ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ γαρ ειμι εγω προς τοσουτον εργον; αὐτὸς ἐπέβλεψεν, οὐκ ἐγὼ προσεδόκησα· ταπεινὴ γὰρ ἤμην καὶ ἀπεῤῥιμμένη, καὶ νῦν ἀπὸ γῆς εἰς
dicent omnes gemeratopmes<
simpliciter intellegam >omnes
super credentibus
illud intcrpretor. Si autem altius
aliquid fuero perscrutatus, animadvertam,
quanti profectus sit
dicere: >quia fecit mihi
qui potens est< ; quoniam
omnis qui se humiliat, ,
tur< autem Deus
humilitatem< beataeMariae,
>fecot< illi magna is, qui
rationes
Dei non in unam generationem,
nec in duas, neque in
tres, sed nec in quinque, verum in
οὐρανὸν μεταβαίνω καὶ εἰς ἄῤῥητον οἰκονομίαν ἕλκομαι. > Ἴδοὺ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με<, >πᾶσαι αἱ γενεαί(· δηλονότι αἱ πιστευόντων, οὐ δὺ μόνη ἡ Ἑλισάβετ. Οὐκ ἀπὸ γλώττης δὲ λέγει, ὅτι μακαρισθήσεται, ἀλλὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐπελθόντος αὐτῇ· προέλαβεν οὖν ἡ προφητεία, ἠλήθευσε δὲ ἡ ἔκβασις τοῦ λόγου. Ποῖα γὰρ γενεὰ ἐξ ἐκείνου τὴν μαρίαν οὐ μακαρίζει;
sempiternum extenditui a generatione
in generationem<.
eum fecit virtutem in brachio
suo,. Licet infirmus ad
Dominum accesseris, si timueris
eum, audire poteris repromissionem,
quam tibi ob timorem suum
Dominus pollicetur. Quae est
ista repromissio ? >Timentibus<,
inquit, se fecit virtutem<.
sive imperium potestas est regia.
Etenim κρότος, quod nos >imperium<
possumus appellare, ab
eo dicitur, quod imperet, sive sub
se universa contineat. Si ergo
timueris Dominum, dat tibi forti
tudinem sive imperium, dat regnum,
ut factus sub >rege regum< possideas regnum
Christo Jesu : cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
| >Ἐποίησε δὲ κράτος κτἑξ<, τῆς τοῦ θεοῦ χειρός, οὐκ ἀνθρώπου τὸ ἔργον· καὶ βραχίων τοῦ πατρὸς ὁ υἱὸς κατὰ τό· ἐλυτρώσω
ἐν τῷ βραχίονί σου τὸν λαόν .
Ἐνταῦθακαὶπρὸς τὸν >κατὰ Ἰσραὴλ< ἁρμόζει· πολλαὶ γὰρ ἐξ τῶν μυριάδες πιστεύσασαι τῷ κυρίῳ ἐσώθησαν· δύναται δὲ καὶ πρὸς τὸν νοητὸν ’ Ισραὴλ νοηθῆναι, τὸν ἐν τῷ νοΐ ὁρῶντα θεόν — τοῦτο γὰρ >Ἰσραὴλ< ἑρμηνεύεται — , οἵτινές ἐσμεν οἱ ἐξ ἐθνῶν πιστεύσαντες. Ι
Tam eorum, quae dicta sunt, quam illorum, quae facta referuntur,
debet ratio esse sancto Spiritu digna et Christi fide, ad
quam credentes rocamur. Unde et nunc causa quaerenda,
quare Maria post conceptum venerit ad Elisabeth et manserit
cum ea mensibus tribus< ; aut quid causae fuerit, ut Lucas, qui
scribebat historiam, etiam hoc insereret, quod manserit cum
ea mensibus tribus, et postea regressa sit in domum suam<.
debet aliqua esse ratio, quam, si Dominus aperuerit cor nostrum,
sequens sermo monstrabit. Si enim ex eo, quod tantum venit
Spiritu sancto plena Elisabeth< prophetavit ea, quae in
scripta sunt, et in una hora tantos profectus habuit, nostrae
conjecturae rehnquitur, quid in tribus mensibus Joannes profecerti,
assidente Maria Ehsabeth. Valde quippe indignum
in puncto horae atque momento exsultasse infantem et quodammodo
gaudio lascivisse repletamque fuisse Spiritu sancto Elisabteh,
per tres vero menses nec Joannem nec Ehsabeth ex vicinia
matris Domini et ipsius Salvatoris praesentia profecisse.
Exercebatur ergo et quodammodo in athletico scammate per
tres menses unguebatur Joannes et praeparabatur in matris
utero, ut mirabihter natus mirabihus nutriretur. Quia enim
extra consuetudinem nutritus est, non refertur scriptum, quomodo
matris fuerit lactatus uberibus, quomodo in sinu gerulae constitutus,
sed statim sequitur: et erat in desertis usque ad diem
ostensionis suae ad Israhek.
Deinde legimus : >Elisabeth autem
completum est tempus,ut pareret,
et peperit filium
superflue dici : >Elisabeth autem
completum est tempus,ut pareret,
et peperit fihum-r. Quae enim
muher potest parere, nisi tempus
pariendi ante compleverit ? Sed
qui
in ortu peccatoris inveniat :
>completum est tempus ut pareret
nunquam omnino reperiet.
Sed ubicumque justus nascitur,
ibi complentur dies, illic in mundum
completur adventus. Ortus
justi plenitudinem habet, peccatoris
vero nativitas, ut ita dicam,
ὅτι] πολλοῖς δοκεῖ περισσὸν εἶναι τό· >ἐπλήσθη ὁ χρόνος τοῦ τεκεῖν καὶ ἐγέννησεν υἱόν(. Ποία γὰρ γυνὴ δύναται τεκεῖν υἱόν, μὴ πληρωθέντος τοῦ τῆς συλλήψεως χρόνου;
Παρατηρήσασθαι δεῖ ἐν ὅλη τῇ παλαιᾷ καὶ τῇ καινῇ γραφῆ, εἴ που ἔστιν εὑρεῖν ἐπὶ ἀμαρτωλοῦ γενέσεως εἰρημένον τό· >ἐπλήσθη ὁ χρόνος τοῦ τεκεῖν τις εὕροι ὡς οἶμαι, ἀλλ' ὅπου ἀωόμασται τὸ τοιοῦτο, δίκαιός ἐστιν ὁ γεννώμενος· πληροῦνται οὖν αἱ ἡμέραι τῆς γεννήσεως τοῦ δικαίου καὶ τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ. Καὶ πληρότητα μὲν ἡ τοῦ δικαίου, κενότητα δὲ ἡ τοῦ φαύλου ἐπιδημία ἔχει· οὕτω καὶ νῦν εἴρηται, ὅτι >τῇ Ἔλι
vacuitatem atque iiianitatem. Haec de eo, quod scriptnm est: >completum est tempus, ut pareret
σάβετ ὁ τοῦ τεκεῖν χρόνος ἐπλήσθη
ἐπειδὴ ἅγιον ἔτικτεν. Καὶ
τοῦτο δὲ δεῖ εἰδέναι, ὅτι ἐπὶ μὲν
τοῦ Ἰωάννου ἀναγέγραπται· >τῇ
| δὲ Ἐλισάβετ ἐπλήσθη 6 χρόνος τοῦ
τεκεῖν αὐτήνἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι
ταὐτόν ἐστι πάντῃ τό· >ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι( τῷ· >ἐπλήσθη ὁ χρόνος
Ὁ μέν γὰρ χρόνος ἔχει καὶ νύκτας, ἐπὶ δὲ τοῦ Ἰησοῦ οὐδαμοῦ νύκτες,
ἀλλὰ μόναι ἡμέραι πληροῦνται, ἵνα ἀποτεχθῇ. Ἔτι ἡ μέν ’ Ελισάβετ
>υἱὸν γεννᾷ, ἡ δὲ Καρία >τὸν υἱὸν μετὰ τοῦ ἄρθρου, ἵνα ἐμφατικῶς ὁ λόγος
διδάξῃ, ὅτι αὕτη μὲν ψιλὸν ἄνθρωπον >υἱὸν ἐγέννησεν, ἐκείνη δὲ οὐ
ψιλὸν μόνον, ἀλλὰ σαρκωθέντα >τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ
τοῦ ἄρθρου ὡς ἐπιδήμου τινὸς καὶ ἐνηλλαγμένου παρὰ τοὺς λοιπούς,
ᾧδε δέ οὔ.
Deinde sequitur, quod nato oanne >congratulabantur matri ejus >vicini et cognati et volebant in honorem patris puero nomen imponere, ut vocaretur
| Εἰς τιμὴν δέ τοῦ πατρὸς βουλομέ- νων τῶν συγγενῶν ὄνομα θέσθαι τῷ παιδὶ Ζαχαρίαν ἡ ’ Ελισάβετ προφῆτις οὖσα καὶ ὑπὸ πνεύματος ἁγίου κινουμένη, καίτοι τὴν γενομένην τῷ
Zacharias. Porro Elisabeth
sancto Spiritu suggerente aiebat:
Joannes est nomen ejus<.
cum illi causas justas quaererent,
cur Joannes potissimum vocaretur,
cum in genere ilUus nullus
haberet hoc nomen, interrogant
patrem, qui non valens respondere
manu et hteris est locutus.
>Scripsit < enim in pugillari: Joannes
est nomen ejus<
ἀνδρὶ τοῦ ὀνόματος τοῦ παιδὸς ἀποκάλυψιν μὴ ἀκούσασα, τῷ πνεύματι ἔγνω τὴν παρὰ τοῦ ἀγγέλου ῥηθεῖσαν προσηγορίαν καὶ ’ Ιωάννην ἔφασκε τὸ παιδίον ὀνομάζεσθαι. Ὡς δέ καὶ παρὰ τοῦ πατρὸς ἠξίουν μαθεῖν καὶ >διένευον< αὐτῷ ὡς ἀκούοντι ἢ λαλῆσαι δυναμένῳ, καὶ Ζαχαρίας δὲ τῇ χειρὶ καὶ τοῖς γράμμασι σύμφωνα ἐλάλησε τῇ γυναικί· λαβὼν δελτίον ἔγραφε τοῦ παιδὸς τὴν Προσηγορίαν , ὡς πάντας ἐπὶ τοῦτο ἐκπλήττεσθαι καί· τί τὸ παιδίον στοχάζεσθαι.
Ἑρμηνεύεται δὲ Ἰωάννης · διὸ καὶ μετὰ τοῦ γράψαι τόν Ζαχαρίαν ἐν δέλτῳ, ὅτι>Ἰωάννης Ἰωάννης
Statimque ut stilus impressus
est cerae, >lingua<, quae prius
vincta, >laxata est<
eloquium non humanum. Quamdiu
ligata fuit lingua ejus, humana
fuit; vinxerat enim eam incredulitas.
Statim ut soluta est, humana
esse desivit, et loquebatur
benedicens Deum< et
ea, quae scripta sunt in
evangeho, de quibus praebente
Domino Jesu Christo, cum tempus fuerit, disseremus: cui est
gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
ἐστὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ(, εὐθέως τῇ τοῦ θεοῦ χάριτι ἀνεῴχθη αὐτοῦ τὸ στόμα< > ἐλύθη δεδεμένη καὶ ἀπέλαβε τὴν ἑαυτοῦ γλῶσσαν, οὐκέτι καθὰ πάλαι δεδεμένην τῇ ἀπιστίᾳ· ὅτε μὲν γὰρ ἐδέδετο τῇ ἀπιστίᾳ ἡ γλῶσσα, ἀνθρωπίνη ἦν, ὅτε δὲ λέλυται, οὐκέτι· >λαλεῖ< εὐλογῶν τὸν θεὸν< καὶ τὰ ἀναγεγραμμένα.
Τίνος χάριν οὐκ ἀλλαχοῦ τὸ σημεῖον, ἀλλ' ἐν τῇ τοῦ αἰδοίου περιτομῇ;
Ἐπειδὴ δι’ οὗπερ ὀργάνου τὴν εὐπαιδίαν ἔδει γενέσθαι, δι' αὐτοῦ
καὶ τὴν τῆς εὐπαιδίας σημείωσιν ἔδει φαίνεσθαι· ἄλλως τε καὶ οὐδὲν
ἕτερον τῶν ἐν μορίοις ἄχρηστον, ὅτι μὴ ἀκροβυστία ἐλογίζετο.
’Επειδὴ γὰρ ἑρμηνεύεται Ζαχαρίας μὲν μνήμη , Ἰωάννης δὲ
ὁ δεικνύς(, μέμνηται δέ τις τοῦ ἀπόντος, δείκνυσι δὲ τὸν παρόντα, διὰ
τοῦτο οἱ τοῦ παιδὸς τούτου γεννήτορες οὐκ ἠνέσχοντο αὐτὸν καλεῖν
Ζαχαρίαν, ἀλλὰ μᾶλλον Ἰωάννην ὀνομάζειν ἤθελον, διότι ἤμελλεν
οὐχὶ μνημονεύειν θεοῦ ὡς ἀπόντος, ἀλλ' αὐτὸν ἐκεῖνον μονονουχὶ τῷ
δακτύλῳ δεικνύειν παρόντα καὶ λέγειν· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ .
Ἐγὼ νομίζω, ὅτι κατὰ τὸν εὐαγγελιστὴν πληρωθέντος τοῦ χρόνου
τοῦ τεκεῖν< τὴν Ἐλισάβετ ἡ Μαρία εἰς τὸν οἶκον ἀνεχώρησεν·
εἰ γὰρ τῷ ἕκτῳ τῆς Ἐλισάβετ ἀπεστάλη ὁ Γαβριὴλ πρὸς τὴν
παρθένον εἰς εὐαγγελιζόμενος αὐτῇ, ἔδραμε δὲ εἰς τὴν
πρὸς τὴν ἑαυτῆς συγγενίδα ἡ παρθένος καὶ ἐκεῖ
ὡσεὶ μῆνας , δῆλον ὅτι πληρωθέντος τοῦ χρόνου τῆς συλλήψεως
εἰς τὸν οἶκον ἑαυτῆς< ἀνεχώρησεν· ἔθος δὲ καὶ τὰς παρθένους
τίκτειν μελλουσῶν τῶν ἐγκύων.
Τίνος δὲ χάριν ; Ἴσως καὶ ἐκεῖ τοῦ παραδόξου θεωρῆσαι τὴν
ἔκβασιν καὶ ἐπὶ τοῖς καθ’ ἑαυτὴν ἀποροῦσά τε καὶ ἐκπληττομένη καὶ
τί δεήσει γενέσθαι βουλευομένη.
HOMILIA X
Plenus Spiritu sancto Zacharias
duas prophetias generaliter
nuntiat, primam de Christo, lateram
de Joanne. Quod manifeste
de verbis iUius approbatur, in
quibus quasi de praesente jam,
et qui versaretur in mundo, loquitur
Salvatore, ac deinde de
Joanne. enim Spiritu
sancto prophetavit dicens : Benedictus
Deuslsrahel, quia
visitavit et fecit redemptionem
plebis . Visitante enim Deo
et volente redimere populum
Ιωάννης μὲν οὖν χάρις θεοῦ< Ζαχαρίας δὲ μνήμη , Ἐλισάβετ θεοῦ μου · δύο δὲ γενικὰς προφητείας προφητεύει Ζαχαρίας, τὴν προηγουμένην περὶ Χριστοῦ, τὴν δὲ ἑξῆς περὶ ’ ιωάννου· καὶ ἔστιν ἀπὸ τῶν λέξεων τηρῆσαι τῶν μὲν προτέρων, ὅτι περὶ Χριστοῦ ὡς ἤδη παρόντος καὶ ἐπιδεδημηκότος τῷ βίῳ, , ὕστερον περὶ ’ Ιωάννου ὡς πρὸς παρόντα λέγει.
Τάχα δὲ ἐν τοῖς τρισὶ μησίν, οἶς συνῆν αὐτῷ Μαριά, δι' ἀπορρήτου δυνάμεως ὠφελούμενος κατὰ βραχύ, ἦλθεν ἐπὶ τὸ πληρωθῆναι πνεύματοςς
suum, mansit Mariac cum Elisabeth,
postquam ei locutus est angelus,
mensibus , ut per
ineffabilem quandam virtutem
non solum Joannem, sicut dudum
diximus, sed etiam Zachariam,
ut nunc evangeUcus sermo declarat,
praesens Salvator instrueret.
Paulatim quippe et hic per tres
menses sancti Spiritus augmenta
capiebat et, dum nescit, erudiebatur
et de Christo prophetavit
dicens: qui dedit redemptionem
populo suo, et suscitavit cornu
salutis nobis in domo David<
>de semine David secundum
natus est Christus.
Et vere fuit cornu salutis in
domo , quia prophetia ista
concinitur : > Vinea enim facta
καἰ προφητευσαι τα ἀναγεγραμμένας. Ὡς γὰρ γεγονὸς λέγει τὸ ἐσόμενον, ἤμελλεν γὰρ τῇ σαρκώσει τοῦ μονομενοῦς ἐπακολουθεῖν τὰ ἀγαθά· , γάρ φησι, κύριος, ὅτι ἐπεσκέφατο<. ’ γὰρ τοῦ θεοῦ καὶ βουλομένου λυτρώσασθαι τὸν λαὸν αὐτοῦ ἤγειρε κέρας σωτηρίας ἡμῖν ἐν οἴκῳ Δ αβίδ . Τὸ δέ κέρας ἢ ἀντὶ βασιλείας ἢ ἀντὶ δυνάμεως παρείληπται· ἀμφότερα δὲ ὁ Χριστός, αὐτὸς γὰρ >βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων καὶ τῶν κυριευόντων< . Ἐπεὶγὰρ ἐκσπέρματος Δαβὶδ γέγονεν τὸ κατὰ < ὁ Χριστὸς καὶ ἦν οὗτος κέρας σωτηρίας ἡμῖν ἐν οἴκῳ Δαβὶδ παιδὸς αὐτοῦ<, διὰ ταῦτα προφητεύει. Ὅτι δέ κέρας ὁ Χριστός, παριστᾷ ἡ προφητεία·
in cornu< . In quo comu ? in
Jesu, in illo, de quo nunc
scribitur : suscitavit cornu salutis
nobis, in domo David, pueri sui,
sicut locutus est per os sanctorum
prophetarum suorumc.
Salutem de inimicis .
Xon putemus nunc de corporalibus
inimicis dici,
fortis in , destruere omnes
inimicos nostros, ut nos de insidiis
eorum liberaret : de manu omnium
iriimicorum nostrorum et de
manu omnium, qui oderunt nos<
Facere misericordiam cum patribus
ego puto, quod in ad
Ἀμπελὼν γὰρ ἐγεννήθη ἐν . Τίνι κέρατι; Τῷ Χριστῷ τούτῳ, περὶ οὗ λέγει· ἤγειρεν κέρας . Κέρας οὖν ὁ Χριστὸς ὡς βασιλεὺς καὶ ἡ ἀκαταμάχητος δύναμις τοῦ πατρὸς καὶ δεξιά, ἡ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν τροπωσαμένη κατὰ τὴν τῶν ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν προαγόρευσιν — πᾶσι γὰρ τοῖς προφήταις τὸ περὶ τοῦ Χριστοῦ κατήγγελται μυστήριον — καὶ ῥυσαμένη ἡμᾶς ἐκ τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν καὶ ἐκ χειρὸς πάντων τῶν μισούντων , ἐχθρῶν δὲ οὐκ αἰσθητῶν, ἀλλὰ νοητῶν. Ἦλθε γὰρ Χριστὸς κύριος, δυνατὸς ἐν , καταργῆσαι πάντας τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν.
Τὸ δέ· ποιῆσαι ἔλεος μετὰ τῶν πατέρων ἡμῶν( τοῦτο οἶμαι δηλοῦν, ὡς τάχα ἐν τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ
ventu Domini Salvatoris et Abraham
et Isaac et Jacob fruiti sint
misericordia Dei. Neque enim
credibile est, ut qui prius viderunt
diem illius et laetati sunt, postea
in adventu ipsius et nativitate
de virgine nihil utilitatis acceperint.
Et quid de patriarchis
loquor ? Ad altiora scripturarum
auctoritatem sequens audacter
adscendam, quoniam praesentia
Domini Jesu et dispensatio illius
non solum terrena, sed etiam
caelestia juverit. Unde et Apostolus
ait : >pacem faciens per
crucis suae, sive super
terram, sive in . Si autem
in caeUs et in terra praesentia Domini
profuit, cur paveas dicere,
quod adventus illius etiam majoribus
profuerit, ut impleatur hoc,
καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν Ἀβραὰμ καὶ ’ Ισαὰκ καὶ ’ Ιακὼβ καὶ ὅλος ὁ χορὸς τῶν ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν καὶ δικαίων ἀπέλαυσαν τοῦ ἐλέους τοῦ θεοῦ. Οὐ γὰρ λέγω, ὅτι πρότερον μὲν ὠφέληντο, ἐν δὲ τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ οὐκ ὠφέληντο. Τί δὲ λέγω τοῦτο περὶ τῶν πατέρων; ἀναβήσομαι γὰρ τῷ λόγῳ καὶ ἐρῶπεισθεὶς ταῖς γραφαῖς, ὅτι ἐν τῇ Χριστοῦ παρουσίᾶ οὐ μόνον τὰ ἐπὶ γῆς ὤνατο αὐτοῦ τῆς ἐπιδημίας καὶ τῆς οἰκονομίας, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ὁ ἀπόστολος γοῦν φησιν· εἰρηνοποιήσας διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ εἴτε τὰ ἐπὶ γῆς, εἴτε τὰ ἐν τοῖς · εἰδὲ εἰρηνοποίησεν, τέ ὀκνεῖς παραδέξασθαι, ὅτι καὶ πρὸς τοὺς πατέρας ἡ ἐπισκοπὴ γέγονε ἐν τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ καὶ τοῦτο ἡ εἰς τὸν ᾅδην
quod dicitur: >facere misericordiam
cum patribus nostris, et
recordari testamenti sancti sui,
juramenti, quod juravit ad Abraham
patrem nostrum
nobis >absque timore de manu
inimicorum liberari ?
Crebro de
hostium manu aliqui
enim metus et discrimen ante
praecesserint et ita de inimi-
αὐτοῦ ἄφιξις ἐπραγματεύσατο, ἵνα πληρωθῇ τό· >ποιῆσαι ἔλεος μετὰ τῶν πατέρων ἡμῶν· μνησθῆναι δὲ διαθήκης τῆς πρὸς τὸν Ἀβραὰμ γενομένης τοῦ· >ἐνευλογηθήσονται τῷ σπέρματί σου πάντα τὰ ἔθνη Κἄν γὰρ νῦν τοῦτο γέγονεν, ἀλλ' ἔκπαλαι προανεγωνήθη — τοῦτο γάρ ἐστιν τὸ >μνησθῆναι διαθήκης — καὶ ἀδύνατον ἦν μὴ ἐκβῆναι τοὺς λόγους εἰς ἔργον· ὅρκῳ γὰρ ἐβεβαίωσε τὰς ἐπαγγελίας διὰ τὸ ἀπαράβατον, ὅτι πάντως ἔσται· καὶ νῦν οἱ πιστοὶ ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶννοητῶν ῥύονται. >Τοῦ δοῦναι ἡμῖν(, φησίν, >ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν ῥυσθῆναι Πολλάκις ῥύονταί τινες ἐκ χειρὸς ἐχθρῶν, μετὰ φόβου δέ. Νυνὶ δέ ἡμᾶς ἡ Χριστοῦ ἐπιδημία πεποίηκεν >ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν ῥυσθῆναι· οὐ γὰρ ᾐσθάνθη
corum rnanu quis fuerit erutus,
liberatur quidem, sed non >sine
Porro adventus Domini
Jesu >de manu inimicorum
timore< nos eruit. Non enim
inimicos nostros nec eos
vidimus repugnantes, sed, dum
nescimus, repente de faucibus
eorum et insidiis erepti sumus. >In
atque momento<
nos in haereditatem partemque
justorum< et liberati
de manu inimicorum sine
metu, ut serviamusDeo in sanctitate
et justitia coram eo omnibus
diebus diebus nostris<. >Et tu,
propheta Excelsi Vocaberis<.
Apud meipsum quaerens rationem,
quare non quasi de Joanne,
sed ad Joannem ipsum
μεν τῆς ἐπιβουλῆς τῶν ἐχθρῶν, ἀλλ' ὥσπερ αἰφνίδιον ἡμᾶς ἔλαβεν οὐκ αἰσθανθέντας τῆς ἐπιβουλῆς τῶν ἐχθρῶν· καὶ εἰ δεῖ οὕτως εἰπεῖν, ἀναισθητο ῦντας μετέστησεν ἀλλ' ἐκείνων ἐπὶ τὸν κλῆρον καὶ τὴν μερίδα< αυτου.
Δ ιὸ καὶ ημεῖς ὀφείλομεν >λατρεύειν αὐτῷ ἐν ὁσιότητι καὶ δικαιοσύνῃ ἐνώπιον , ὅπερ γίνεται διὰ τῆς ἐκπληρώσεως πασῶν τῶν ἁγίων αὐτοῦ ἐντολῶν, οὐ πρὸς ὀλίγον μόνον καιρόν, ἀλλὰ>πάσας >πάσας τὰς τῆς ζωῆς ἡμῶν< >Καὶ φησίν· ἐζήτουν κατ' ἐμαυτόν, διὰ τί τὴν περὶ Ἰωάννου προφητείαν οὐκ εἶπεν ὡς περὶ αὐτοῦ, ἀλλ' ὡς πρὸς αὐτόν· λέγει γάρ· καὶ σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου . Περισσὸν γάρ ἐστι τὸ λέγειν
dicens prophetet : et tu, puer, propheta
Excelsi vocaberis< et
— superfluum enim
atque lactentem apostropham
facere — hanc puto posse
me reperire, quod quomodo
mirabihter Joannes natus est et
angelo praedicante venit in mundum
et tribus mensibus Maria
juxta Ehsabeth commorante
fusus est in terram, sic etiam
cuncta, quae super eo scripta
sunt, mirabihter facta referuntur.
Quod si dubitas statim de utero
matris effusum posse verba patris
τῷ μὴ ἀκούοντι· τί δήποτε οὖν ὡς πρὸς ἀκούοντα ταὐτά φησιν; Μήποτε οὖν παράδοξον γένεσιν ἀναλαβὼν ὁ Ἰωάννης — ἅτε ἀρχαγγέλου ταύτην κηρύξαντος καὶ ἅτε τῆς Μαρίας μετὰ τὸ συνειληφέναι τὸν κύριον παρούσης τῇ Ἐλισάβετ καὶ αὐτῷ ἤδη γεννωμένῳ — παράδοξον ἤδη καὶ τὴν παρακο λούθησιν εἶχεν ἐξ ἀρχῆς. Εἰ δὲ ἀπιστεῖς, εἰ παρακολουθεῖ ὁ Ἰωάννης ἅμα τῷ γεννηθῆναι τῇ προφητείᾳ καὶ ἤκουεν τοῦ· Καὶ σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου κληθήσῃ< ἴδε τὸ ὅτι ἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τῇ κοιλίᾳ, ὡς ἐγένετο ἡ
audire et scire, quid sit hoc, quod
ad se dicitur: et tu, puer, propheta
Excelsi vocaberis<
multo fuisse mirabilius, quod
praecessit > ecce ut facta est
salutationis tuae in aures meas,
exultavit infans in gaudio in
utero meo<. Si enim adhuc
matris ventre conclusus audivit
Jesum et audiens exihvit atque
laetatus est, quare non credas
eum jam genitum prophetiam
patris et audire et intellegere
potuisse dicentem ad se: >et
puer, propheta Excelsi vocaberis ;
antecedes enim coram Domino,
praeparare vias ejus< ? Ideo
Zachariam festinasse, ut loqueretur
ad parvulum, quia sciebat
eum post paululum in eremo
moraturum, nec se ejus habere
posse praesentiam. Puerenimerat
φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ< Εἰ δὲ ἐν κοιλίᾳ ὤν ἐσκίρτησεν καὶ ἠγαλλίασεν, τί ἀπιστεῖς, εἰ γεγεννημένος ἅμα τῷ γεννηθῆναι ἤκουεν τοῦ πατρὸς προφητεύοντος καὶ λέγοντος αὐτῷ· καὶ σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου κληθήσῃ· προπορεύσῃ γὰρ πρὸ προσώπου κυρίου ἑτοιμάσαι ὁδοὺς ; Διὰ τοῦτο τάχιον αὐτῷ παρόντι ὁ πατὴρ προεφήτευσεν, ἐπειδήπερ ἤ̣δει ὡς προφήτης, ὅτι μετ’ ὀλίγον οὐ μέλλει ἔχειν αὐτὸν παρ’ ἑαυτῷ τρεφόμενον, ἀλλ' ἐν ταῖς ἐρήμοις< διαιτώμενον. γὰρ>παιδίον ἐν ταῖς ἐρήμοις ἦν ἕως ἡμέρας ἀναδείξεως αὐτοῦ πρὸς τὸν .
in desertis usque ad diem ostensionis suae ad Israhek<. Et Moyses in deserto
moratus est, sed postquam
et qui >major fuit inter natos mulierum<,
majori nutrimento dignus
apparuit. De quo propheta loquitur:
>ecce mitto angelummeum
ante faciem tuam<. Recte angelus
dicitur, qui missus fuerat coram
Domino et prophetantem patrem,
statim ut natus est, audire
potuit et intellegere. Quamobrem
nos, qui tantis mirabilibus credimus,
credamus pariter resurrectioni,
credamus et repromissionibus,
quae venturae sunt, regni
caelorum, quod nobis cotidie Spiritus
sanctus pollicetur. Quae omnia ut scripta sunt mirabiliter,
plus quam sentire possumus, accipiemus in Christo Jesu: eui
est gloria et imperium in saecula sacculorum. Amen.
Παράδοξον γάρ τι χρῆμα ἦν Ἰωάννης, περὶ οὗ καὶ ἐλέχθη· >ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου<· ὡς οὖν ἄγγελος ἀποσταλεὶς ἤκουεν τοῦ πατρὸς προφητεύοντος τὰ ἀναγεγραμμένα. || Πῶς δέ· >ἑτοιμάσαι τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ< φησιν; Τὸ ποιῆσαι γνῶναι τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι παραγέγονεν ὁ τοῖς πιστοῖς συγχωρῶν τὰ ἁμαρτήματα αὐτῶν. ||
De eo quod scriptum est : Puer autem crescebat et conf ortabatur usque ad eum locum, ubi ait: Haec est descriptio prima. quae facta est sub praeside Syriae.
Οἰκονομικώτατα τῆς ἀπογραφῆς ὁ καιρὸς πέπομφεν εἰς Βηθλεὲμ τὴν ἁγίαν παρθένον, ἵν ἑτέραν ἴδωμεν προφητείαν ἐκτετελεσμένην· γέγραπται γάρ· >καὶ σύ, Βηθλεὲμ οἶκος τοῦ Ἐφραθά, ὀλιγοστὸς εἶ εἶναι ἐν χιλιάσιν Ἰούδα· ἐξ οὗ μοι ἐξελεύσεται τοῦ εἶναι εἰς ἄρχοντα ἐν τῷ .
Bifariam in scripturis sanctis
>crescere< quid dicitur, unum
ubi voluntas humana
nihil prodest, alterum spiritaliter,
ubi causa crescendi in studio
consistit humano. De hoc ergo,
quod secundum posuimus, id est
spiritah, nunc evangehsta narrat
: >puer autem crescebat et
. Quod dicit,
tale est : crescebat , nec in
eadem permanebat mensura, qua
coeperat, sed semper crescebat
in eo spiritus, et per singulas
Διττὸν γὰρ τὸ >αὐξάνειν<· τὸ σωματικόν, ἔνθα οὐδέ προαίρεσις ἀνθρώπου συνεργεῖ, τὸ δέ πνευματικόν, ὅπου προαίρεσις αἰτία τῇ ἀυξήσει κεῖται.
Τὸ οὖν κρεῖττον αὐξάνειν ἀνέγραψεν· <λ> ον γὰρ τὸ λεγόμενον ηὔξανεν · οὐ γὰρ αὐξανόμενον τὸ πνεῦμα ἐν ἑαυτῷ ἔμειναν, ὁποῖον ἦν ἀπ' ἀρχῆς, ἀλλὰ ηὔξανεν τὸ πνεῦμα ἑαυτῷ, οὗ ἀυτξάνοντος καὶ ὁσημέραι πλείονος γενομένου καὶ ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἀκολούθως τῷ πνεύματι συνηύξανεν.
et multiplicamini<,
simpliciter et juxta litteram accipiunt,
quomodo possint exponere
nescio, Esto enim >multiplicamini<
referatur ad numerum, ut, dum
plures fiunt, quam prius fuerant,
multiplicatio habeat locum: hoc
vero quod sequitur : >crescite<
est in nostra potestate. Quis enim
hominum non veht ad staturam
suam adjicere< , ut longior fiat ?
ergo propterea quid praecipitur,
ut fiat — stultum est quippe praecipere,
quod is, cui praecipias, facere
non possit — et praecipitur
nobis, ut crescamus, utique id
praecipitur, quod facere possumus.
Vis scire, quomodo intellegatur:
>crescite< ? Ausculta,
Isaac fecerit, de quo dicitur:
Isaac proficiebat et major fiebat,
donec factus est magnus, vel vehementer
nimis<. Semper
voluntas illius ad meliora se tendens
habebat profectus suos,
mens divinius aUquid contemsuccrescente
anima quoque sua in-
anima, sed etiam sensus et mens
Καὶ ἐὰν ἐντέλληται ὁ θεὸς προστακτικῶς λέγων· αὐξάνεσθε καὶ , οἱ μὲν κατὰ σάρκα ἀκούοντες τοῦ λόγου οὐκ οἶδα πῶς δύναντυαι αὐξάνεσθαι. Ἔστω γὰρ τὸ >πηλθύνεσθαι<, ἐπειδὴ ὁ ἀριθμὸν πλείονα προσάγει τῶν πληθυνομένων — πῶς οὖν ἐπὶ τοῦ ῥητοῦ προστάσσει ὁ θεὸς τὸ >αὐξάνειν< Πᾶς ἄνθρωπος βούλεται ἐις τὸ μέγεθος ἐπιδιδόναι, ἀλλ' οὐ πάντες ἐπιτυγχάνουσιν· εἰ τοίνυν τὸ προστακτικὸν ἔστιν καὶ δυνατὸν ποιῆσαι τὸ προστασσόμενον, ἐφ’ ἡμῖν ἐστιν τὸ >αὐξάνειν<.
Καὶ παράδειγμα περὶ οὗ γέγραπται· καὶ Ἰσαὰκ προέκοπτεν καὶ μείζων ἐγένετο, ἕως οὗ ἐγένετο μέγας σφόδρα(· ὅπερ ἐστὶν ἐπιδιδοὺς τῇ αὐξήσει τῆς προαιρέσεως ἐπὶ τὸ ἀγαθόν, τῇ αὐξήσει τῆς ψυχῆς ἐπὶ τὸ βέλτιστον, τῇ αὐξήσει τοῦ νοῦ ἐπὶ τὸ διορατικόν, τῇ αὐξήσει
plabatur et exercebat se memoria,
ut plura in thesauro suo
conderet et firmius retineret. Atque
que in hunc modum evenit, ut
qui omnes virtutes suas in animae
agro excoluerit, impleret manda-
tumpraecipiens: < Quamobrem
et Joannes adhuc parvulus
crescebat et multiplicabatur;
diff iciUimum autem est parvulum
spiritu crescere et inter
mortales perrarum. <Puer autem
crescebat et confortabatur spiritu. >
Aliud est <,
aliud >confortabatur < . Infirma
est humana natura et, ut fieri
possit fortior, divino auxilio indiget.
Legimus :
est ? Utique spiritus ; >spiritus
enim promptus, caro autem
> Qui vult fortior
fieri, non debet nisi spiritu
confortari. Multi confortantur
carne, corpore roborantur ; athleta
autem Dei spiritu roborandus
est et, cum sic fuerit confortatus,
sapientiam carnis elidet et spiritalis
effectus subdet corpus animi
imperio. Non putemus ergo
simpUcem de Joanne historiam
esse conscriptam, et quae nihil
τῆς μνήμης ἐπὶ τὸ δραστικώτερον, ὥστε πλειόνων μνημονεύειν. Οὕτως ό πασας τàς δυνάμεις τῆς φυχῆς αὐτοῦ γεωρηῶν πληροῖ τὴν λέγουσαν ἐντολήν· >αὐξάνεσθαεហ< Ἱωάννης οὖν ὡς μακάριος καὶ ἔτι παιδίον ὢν ἠύξανεν· σπάνιον δἐ ἐν ἡμῖν εὑρεθῆναι παιδίον αὐξανόμενον πνευματι.
Ἄλλο δἐ τὸ > αὐξάνειν < καὶ ἄλλο τὸ x <. Ἡ ἀνθρωπίνη φύσις ἀσθενής ἐστι καί, ἶνα γένηται ἰσχυρά, χρείαν ἔχει βοηθείας κρείττονος. Τίνος οὖν χρεία, ἴνα κραταιωθῇ; Πνεύματος.
Ὁ οὖν μέλλων ἀληθῶς κραταιοῦσθαι κραταιοῦται πνεύματι· οἱ μέν γὰρ πολλοὶ κατὰ σάρκα κραταιοῦνται σαρκί, οἱ δἐ θεοπῦ ἀθ ληταὶ > κραταιοῦνται πνεύματι καὶ διὰ τὸ ἐν αὐτῷ κραταιοῦσθαι ἰσχυροὶ γίνονται πρὸς >τὸ τῆς · παλαιόντος γὰρ τοῦ πνεύματος τῇ σαρκὶ ωικᾷ τὸ πνεῦμα ἐν ἐκείνῳ, ἐν ᾧ ἡ κραταίωσις γίνετοαι του πνευματος.
ad nos pertineat, in eo quod dicitur: > crescebat et confortabatur <sed ad ad imitationem nostram, ut multiplicati juxta eum, quem diximus, sensum incrementa capiamus.
> Et erat in desertis usque ad
diem ostensionis suae ad Israhek.
Dixi nuper, quod et conceptus
Joannis stupendum quid habuerit,
quando >exultavit infans in
< et suum necdum genitus
Dominum recognovit, et nativitas
non impar miraculum,
quando ad eum velut audientem
Zachariae prophetantis sermo
convertitur, dicens : >et tu, puer,
propheta Excelsi vocaberis > .
Digne igitur, qui sic conceptus
fuerat et natus, non exspectavit,
ut a patre nutriretur et matre
>usque ad diem ostensionis suae
ad Israhek, sed recessit, fugiens
tumultum urbium, popuU frequentiam,
vitia civitatum , et
abiit in deserta, ubi purior aer
est et caehim apertius et famiUarior Deus , ut quia necdum
sacramentum baptismi nec praedicationis tempus advenerat, va-
caret orationibus et cum angehs conversaretur, appellaret Domimum
et illum audiret respondentem atque dicentem: >ecce <.
Sicut enim >Moyses loquebatur et Deus respondebat ei <,
puto, quod Joannes locutus fuerit in deserto et Dominus
responderit ei.
>Καὶ ἦν ἐν ταῖς <, Ὥσπερ ἡ γένεσις αὐτοῦ παράδοξος — ἐσκίρτησε γàρ ἐν ἀγαλλιάσει ἐπιγινώσκων τὸν Χριστόν — καὶ ὡς ἐλαλεῖτο πρὸς αὐτὸν κατ᾿ αὐτὴν] ὡς ἀκούοντα τὸ ὑπὸ τοῦπτρός, ὅτι· καὶ σύ , παιδίον , προφήτης < , οὕτως οὐδὲ εμεινεν μετὰ τοῦ πατρὸς καὶ τῆς μητρός, ἀλλ᾿ ἀνεχωρησεν φεύγων τὸν ἐν πόλεσι θόρυβον καὶ τὴν ἐν τοῖς ὄχλοις ἀηδίαν, ἵνα ἐν ταῖς ἐρημίαις τυγχάνων, ἐπεὶ μηδέπω ἐβούλετο αὐτὸν ὁ θεὸς ὑπηρετεῖν τῷ μυστηρίῳ τοῦ βαπτίσματος, εὐχαῖς σχολάζῃ παραδόξως ἀνατρεφόμενος.
Hoc autem arbitror certa de scripturis ratione commotus. Si
enim >major in natis mulierum Joanne Baptista fuit nemo < , Moysi
autem respondit Deus, consequenter respondit
Archangelus, qui et Domini, nuntiavit, cujus pater, qui eum nasci
non credebat, obmutuit. >Erat < igitur >in deserto < Joannes et
novo et extra humanam
consuetudinem modo, idipsum
Matthaeo memorante : >cibus
autem ejus erant locustae et mel
silvestre < . Quia enim minister
fuit primi Salvatoris adventus et
tantummodo de dispensatione car-
nis Dominicae loquebatur ac prophetia
ilhus eum, qui natus fuerat
ex virgine, praecinebat, non habuit
domesticum mel et humana
diligentia percolatum, sed >silvestre
mel < et volucre, quod
ejus erat, volucre non grande, non
in sublime se elevans, verum vo-
lucre parvum et vix a terra consurgens et saliens potius quam volans.
Quid plura ? Manifestissime dicitur, quod >locustae <
cibus ejus, parvum animal et mundum. Considerate ergo, fratres
carissimi, quod, qui nove natus fuerat, nove et nutritus est.
Post quae scriptura subjicit: >Factum est in diebus ilUs, exivit
edictum a Caesare Augusto, ut profiteretur omnis orbis. Haec
fuit descriptio prima, sub praeside Syriae Cyrino > .
Dicat aliquis : evangelista, quid me juvat ista narratio, quoniam
descriptio > universi orbis sub Caesare Augusto fuerit
>Ἧν < γὰρ >ἡ < κατà τὸν Ματθαῖον > ἀκρίδες καὶ μέλι < ἐπεὶ γàρ διάκονος ἦν <τῆς > πρώτης Χριστοῦ διὰ τοῦτο ἡ τροφὴ αὐτοῦ οὐκ ἦν μέλι ἥμερον — ἐτηρεῖτο γὰρ τό ἥμερον μέλι καὶ ἐξειργασμένον τῷ κυρίῳ — καὶ ἐπεὶ πρὸ τῆς παρουσίας προεφήτευεν καὶ ᾠκονόμει τὰ πρὸ τῆς παρουσίας, διὰ τοῦτο ἦν αὐτῷ τροφὴ πτηνὸν ὁλίγον αἰρόμενον ἀπὸ τῆς γῆς, ἀκρίδες, βραχὺ ζῶον καὶ καθαρόν.
inter omnes etiam > Joseph cum Maria desponsata sibi atque
praegnantec nomen retulerit in censum ac, priusquam descriptio
completur, ortus f uerit Jesus ?
Diligentius intuenti sacramentum
quoddam videtur significari, quia
in totius orbis professione describi
oportuerit et Christum, ut cum
omnibus scriptus sanctificaret
omnes et cum orbe relatus in
censum communionem sui prae-
beret orbi, ut post hanc descrip-
tionem describeret quoque ex
orbe secum >in librum viventium > ,
ut, quicunque credidissent in eo,
postea cum sanctis illius >scriberentur
in caelis > : cui est gloria
imperium in saecula saeculorum.
Amen.
Μυστήριόν τι μέγα βούλεται ὁ λόγος παραστῆσαι, ὅτι εἰς τὴν τῆς οἰκουμένης ὅλης ἀναγραφὴν ἔδει ἀναγραφῆναι Χριστὸν Ἰησοῦν, ἶνα συναναγραφεὶς τοῖς ἐν τῇ οἰκουμένῃ ἁγιάσῃ τὴν οἰκουμένην καὶ μεταθῇ τὴν ἀπογραφὴν ταύτην εἰς βίβλον < ἵνα τὰ < τῶν συγγραφέντων αὐτῷ καὶ πιστευσάντων αὐτῷ ἐγγραφῇ ἐν τοῖς <.
Natus est Dominus meus Jesus,
et angelus descendit de caelo
annuntians nativitatem ejus. Videamus
itaque, quem quaesierit,
ut ejus nuntiaret adventum. Non
venit Hierosolymam, non quaesivit
scribas et Pharisaeos, non
synagogam ingressus est Judeaorm,
sed >pastores < repperit
>supergregessuosvigiliasexcubantes <
eisque loquitur: > natus est vobis
hodie Salvator, qui est Christus
Dominus >.
Τί δήποτε ὁ ἄγγελος οὐκ ἀπῆλθεν εἰς ’Ιεροοόλυμα, οὐκ ἐζήτησε τοὺς γραμματεῖς καὶ τοὺς Φαρισαί- ους, οὐκ εἰσῆλθεν εἰς τὴν τῶν Ἰουδαίων συναγωγήν, ἀλλὰ >ποιμένας < εὗρεν ἀγραυλοῦντας καὶ φυλάσσοντας τὰς φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν > κἀκείνους ΙΙ Ὅτι ἐκεῖνοι μέν ἦσαν διε- φθαρμένοι καὶ φθόνῳ ἤμελλον ἤμελλον
Putasne iiihil aliud divinius
scripturarum sernio significat,
sed tantum hoc dicit, quod ad
pastores venerit angelus et eis
locutus sit ? Audite pastores
ecclesiarum, pastores Dei, quod
semper angelus ejus descendat e
caelo et annuntiet vobis, quoniam
>natus est vobis hodie Salvator,
qui est Christus Dominus
Etenim pastores ecclesiarum, nisi
ille pastor advenerit, per se bene
gregem servare non poterunt: infirma
est eorum custodia, nisi
Christus cum eis paverit atque
servaverit. Dudum in Apostolo
lectum est: >Dei cooperatores
sumus
pastorem bonum, cooperator
est Dei et Christi ; et propterea
pastor bonus est, qui habet secum
pastorem optimum compas
sibi. >Posuit enim Deisom
ecclesia apostolos, prophetas, evangelistas,
pastores, doctores, om-
nia in perf ectionem sanctorum
δαπρεσθαι, οὗτοι δὲ ἄπλαστοι ἦσαν, τὴν παλαιὰν πολιτείαν ζηλοῦν- τες τῶν πατριαρχῶν καὶ αὐτοῦ Μωύσέως· ποιμένες γὰρ ησαν καὶ οὗτοι. | Ἆρ ὁ λόγος οὐδὲν αἰνίσσεται, ἀλλ’ ὄντως τὸ προκείμενον ἦν, ποι- μέσι προβατίων τοιούτων αἰσθητῶν τὸν ἄγγελον ἐπιστάντα λελαληκέναι, καὶ οὐδὲν ἄλλο ἐμφαίνει παρὰ τοῦτο; Ἀλλὰ τοῖς τῶν ἐκκλησιῶν ποιμέσιν ὁ ἄγγελος εὐαγγελίζεται τὸν Χριστόν. Οὗτοι γάρ, ἐὰν μὴ ἐκεῖνος ὁ ποιμὴν ἔλθῃ, οὐ δύνανται ποιμαίνειν ἀφ’ ἑαυτῶν καλῶς· ἐλλι- πὴς αὐτῶν ἡ ποιμαντική, ἐὰν μὴ Χριστὸς αὐτοῖς συνεργῆ. >Θεοῦ γάρ
Καὶ γὰρ ἔταξεν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἀποστόλους, προφήτας, διδασκάλους, εὐαγγελιστὰς, ποιμένας, πάντα[ς] εἰς τὸν καταρτισμὸν τῶν̔γίων(
’Ως οὖν τύπον ἐπέχουσι τῶν τὰς ἐκκλησίας μελλόντων ποιμαίνειν αὐτοῖς εὐηγγελίσθην τοῖς ποιμέσιν. Καὶ μάλα εἰκότως.
Αὐτοὺς γὰρ ἔδει τὸ < Ἐπὶ γῆς < κατὰ τὴν πρώτην
οἵτινες ἤμελλον τὴν εἰρήνην ἐπιφωνεῖν παντὶ τῷ τῆς ἐκκλησίας
πληρώματι. Τὸ δὲ τῶν ποιμένων πρόσωπον καὶ ἡ δι’ ἀποκαλύψεως
αὐτοῖς γενομένη χαρὰ σημαίνει σαφῶς, ὡς ἐπὶ >τὸ πλανεύμενον πρόβατον<
ἦλθεν ὁ ποιμὴν ὁ .
Ποιμένας γὰρ οὐδὲν οὕτο,ς εὐφραίνει, ὅς ἡ τοῦ ἀπολωλότος βοσκή-
ματος εὕρεσις, ὅπερ οὐκ ἦν ἑτέρου τινὸς εὑρεῖν ἢ τοῦ ἀρχιποίμενος
Χριστοῦ< .
Et haec quidem sint
dicta simplicius. Ceterum si ad
secretiorem oportet adscendere
intellegentiam, dicam quosdam
fuisse pastores angelos, qui res
humanas regerent, et, cum horum
unusquisque suam custodiam
conservaret
non posset et hoc ageret industrie,
ut gentes, quae sibi creditae
fuerant, gubernaret, venisse angelum
nato Domino et annuntiasse pastoribus, quod verus esset
pastor exortus. Verbi gratia, ut ad exemplum veniam, erat quidam
pastor Macedoniae, hic necessarium habebat auxihum Domini ;
propterea apparuit in somnis vir Macedo Paulo, >dicens:
Ταῦτα μέν ἐπὶ τὸ εὐχε- ρέστερον. Εἰ δὲ δεῖ ἀναβῆναι καὶ ἐπὶ λόγον μυστικώτερον, λέγω, ὅτι ἦσάν τινες ποιμένες ἅγγελοι Πεπι- στευμένοι, εἰ δεῖεἰπεῖν, τοὺς ἀνθρώπους· καὶ τούτων ἑκάστου ἀγραυλοῦντος ἐπὶ τὴν φυλακὴν τὴν ἑαυτοῦ καὶ κάμνοντος καὶ δεομένων πόντων βοηθείας, ἵνα τὰ ἔθνη τὰ ἐπ’ αὐτοῖς οἰκονομηθῇ καλῶς, ἦλθεν ὁ ἄγγελος ἐπὶ τῇ γενέσει τοῦ Ἰησοῦ
iens in Macedoniam adjuva . Quid de Paulo loquar, cum haec
non Paulo, sed, qui in Paulo erat, locutus sit Jesu ? Indigent itaque
pastores praesentia Christi. Quamobrem angelus descendit de
caelo et ait: nolite timere; ecce
enim amiuntio vobis gaudium
magnum <. Vere gaudium
his, quibus hominum fuerat
et provinciarum cura permissa,
Christum venisse in mundum.
Multum utiUtatis accepit angelus,
qui dispensabat Aegyptias res, postquam Dominus descendit e
caelo, ut Aegyptii christiani fierent. Profuit cunctis, qui diversas
provincias obtinebant, verbi causa praesidi Macedoniae,
praesidi Achaiae rehquarumque regionum. Neque enim fas est
credere malos angelos singuUs praeesse provinciis et bonos non
easdem provincias atque regiones habere permissas. Hoc autem,
quod de singuhs provinciis dicit,
puto et de universis hominibus
generahter debere credi. Unicuique
duo assistunt angeh, alter
justitiae, alter iniquitatis, Si
bonae cogitationes in corde nostro
fuerint et in animo justitia pullulaverit,
haud dubium, quin nobis
loquatur angelus Domini. Si vero
malae fuerint in nostro corde versatae,
loquitur nobis angelus diaboli.
Quomodo igitur per sigulos
homines bini sunt angeh,
sic opinor et in singuhs dispares
λέγων· >Μὴ φοβεῖσθε· εὐαγγελίζομαι γὰρ ὑμῖν . Ἀληθῶς γὰρ χαρὰ μεγάλη τοῖς οἰκονομοῦσι τοὺς ἀνθρώπους γέγονεν, ὅτι Χρι- στὸς Ἰησοῦς ἐπιδεδήμηκεν.
Ὡς γὰρ] ἑκάστῳ τῶν ἀνθρώπων πάρεισι δύο ἄγγελοι, ὁ μέν τῆς δι- καιοσύνης, ὁ δὲ τῆς ἀδικίας, καὶ ἐὰν μὲν ἀνατείλῃ ἡμῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν τὰ ἀγαθά, δηλονότι ὁμιλεῖ ἡμῖν ὁ ἄγγελος τοῦ θεοῦ· ὅταν δὲ ἀναβῇ ἡμῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν τὰ φαῦλα, ὁμιλεῖ ἡμῖν ὁ ἄγγελος τοῦ διαβόλου. Ὡς οὖν καθ’ ἕκαστον δύο ἄγγελοί εἰσιν, οὕτως οἶμαι, ὅτι καὶ κατὰ ἔθνη ἄγγελοί εἰσιν, οἱ μὲν κρείττονες, οἱ δὲ ἐναντίοι.
esse provinciis, ut sint et boni,
sint et mali. Verbi gratia, in
Epheso propter eos, qui in illa
urbe peccatores erant, pessimi
angeK praesidebant. Rursum quia
multi erant credentes in ea, erat
Ante adventum Domini Salvatoris isti angeli parum poterant creditis
sibi utiUtatis afferre et conatus eorum sequi non valebat effectus.
Quodnam est signum, quia parum poterant prodesse subjectis ?
Ausculta, quod dicimus: Quando angelus Aegyptiorum Aegyptios
adjuvabat, vix unus proselytus credebat in Deum; et hoc fiebat
Aegyptios angelo dispensante. Denique quia plerique de Aegyptiis et
Idumaeis proselyti accipiebant f idem Dei, propterea scriptura dicit :
non abominaberis Aegyptium, quoniam advenae eratis in terra
Aegypti, et Idumaeum, quia fratcr tuus est. Filii si nati fuerint
eis, in generatione tertia intrabunt
ecclesiam Dei < . Atque ita
fiebat, ut de omnibus gentibus
nonnuUi proselyti fierent, et hoc
ipsum angeUs, qui gentes habebant
subditas, adnitentibus. Nunc
autem popuU credentium accedunt
ad fidem Jesu, et angeU, quibus creditae fuerant ecclesiae,
roborati praesentia Salvatoris multos adducunt proselytos, ut
Οἶον ἐν Ἐφέσῳ εἰκός, ὅτι διὰ μὲν τοὺς ἁμαρτάνοντας ἄγγελός τις ἦν ἐγκεχειρισμένος τοὺς ἁμαρτάνοντας, διὰ δὲ τοὺς πιστεύοντας, ὅτι ἄγγελός τις ἦν τῆς Ἐφeσίων ἐκκλησίας, οὕτω δὴ καὶ πανταχοῦ καὶ πρὸ τῆς Χριστοῦ ἐπιδημίας.
Οἷον οὖν ἐνδυναμοῦνται οἱ ἄγγελοι συνιστᾶν πανταχοῦ ἐκκλησίας ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐκ τοῦ εὐαγγελισμοῦ τοῦ ἀγγέλου περὶ τοῦ Χριστοῦ.
congregentnr in omni orbe conventicula christianorum. Quapropter
consurgentes laudemus Dominum et fiamus jjro carnali
in saecula saeculorum. Amen.
Dominus noster atque Salvator
nascitur in Bethleem,
in hominibus bonae voluntatis <.
Haec autem loquitur >multitudo
caelestis exercitus < , quia jam defecerat
praebere hominibus auxilium
et videbat se opus, quod
sibi creditum fuerat, implere non
posse absque eo, qui vere salvare poterat et praesules quoque ipsos
juvare, ut homines salvarentur. Quomodo igitur scriptum est in
evangeUo, quod quidam remis sulcantes mare adversus contrarios
ventos jam fessi erant et viginti quinque sive triginta stadiis
laborantes portum tenere non poterant, et postea Dominus
supervenit et quiescere fecit fluctus tumentes navemque, cujus
hinc inde latera fundebantur, ab imminenti discrimine liberavit,
sic intellege, quoniam et angeli volebant quidem hominibus praebere
auxilium et eis ab aegrotationibus suis tribuere sanitatem,
quia omnes sunt apparitores spiritus, in ministerium missi prop-
Ἐπισυνάπτει δέ τῷ ὕμνω ἡ ἀγγελκὴ στρατιὰ τῷ· Δόξα ἐν ὑψίστοις τό· καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις , ἐπειδήπερ κεκμήκει βοηθοῦσα τοῖς ἀνθρώποις καὶ ἑώρα, ὅτι οὐκ ἠδύνατο τελειῶσαι το εργον, ὁ ην εγκεχειρισμενη, χωρις του σωτηρος.
ter eos, qui consecuturi sunt salutem <, et, quantum in suis
viribus, homines adjuvabant; videbant autem multo inferiorem
suam esse medicinam, quam illorum cura poscebat. Porro ut de
exemplo jjossis intellegere, quod dicimus, vide mihi urbem, in qua
aegrotent plurimi et medicorum frequens adhibeatur manus; sint
diversa vulnera et cotidie in emortuam carnem serpens putredo
penetret, et tamen medici, qui adhibiti sunt ad curandum, nequeant
aha ultra invenire medicamina et artis suae scientia magnitudinem
mah vincere: cum haec in tah statu sint, eveniat ahquis
archiater, qui habeat summam in arte notitiam, et illi, qui prius
sanare nequiverant, cernentes ma-
gistri manu putredines cessare
vulnerura non invideant, non
hvore crucientur, sed in laudes
erumpant archiatri
angelorum audita est, dicens:
>Gloria in excelsis Deo, et
terram pax in hominibus bonae
voluntatis < . Postquam enim Dominus
venit ad terram, pacemfecit
per sanguinem crucis suae,
sive eorum, quae in terra erant,
sive eorum, quae in .caelis.
| Οὐδενὸς γὰρ ἔστιν τῶν ἐπὶ γῆς < ἀναπέμπειν τὴν ἐπὶ τῇ καταβόσκει τοῦ ὑψίστου δοξολογίαν, μόλις δὲ τῶν <ἐν ὕψει < δυνάμεων, τοῦ ἀνυμνεῖν τὸν ὕψιστον μᾶλλον ὑλοῦνται· διὰ μέν γὰρ τοῦ εἰπεῖν μετ’ ἐπιτάσεως· >ἐν τοῖς ἐνέφηναν τὴν πασῶν ὑψηλοτέραν δόξαν ὀφειλομένην ἀναπέμπεσθαι τῷ Χριστῷ καὶ ὡς, ὅτι αἱ ἐν ὕψει < παγῶν τῶν δυνάμεων, δύνανται πο- σῶς ὑμνολογῆσαι τὸν χριστόν· ] | διὰ δὲ τοῦ· ἐπὶ γῆς τὸ εἰρηνοποιηθῆναι διὰ τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ, >εἴτε τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ < , <ταται >.
Siquidem volentes angeli, ut
recordarentur homines creatoris
sui, cum fecissent omnia, quae
in suis viribus erant, ut sanarentur,
et noluissent illi recipere
sanitatem, cemunt eum, qui sanare
potuit, et glorificantes dicunt:
Gloria in excelsis Deo, et
super terram pax >.
Diligens scripturae lector inquirat,
quomodo Salvator loquatur:
> Non veni pacem
super terram, sed gladium > , et
nunc angeli in ejus nativitate
decantent: super terram pax >.
Siquidem et in alio loco ex persona
ipsius dicitur : Pacem meam
do vobis, pacem relinquo vobis:
’non sicut mundus iste dat pacem,
ego do pacem > . Videat ergo, quod
inferimus, an possit solvere
quaestionem. Si scriptum esset:
super terram > et
esset finita sententia, recte
quaestio nasceretur. Nunc vero
id, quod additum est, lioc est,
quod post <pacem > dicitur:
Ἐπεὶ γὰρ ἐζήτουν οἱ τοῦ θεοῦ ἄγγελοι, ἐχθροὺς βλέποντες τοὺς ἀνθρώπους διὰ τὰς ἁμαρτίας, φίλους αὐτοὺς ποιῆσαι καὶ πεποιήκασι τὰ παρ’ ἑαυτοῖς, ἵνα αὐτοὺς θεραπεύσωσιν, οἱ δὲ οὐδὲν ἧττον οὐκ ἰάθησαν, τὸν ἰασόμενον δοξάζουσι καὶ ἐπὶ γῆς >
Τὸ δὲ >ἐν ἀνθρώποις φασὶν ἀντὶ τοῦ· ἐπιθυμητικῶς ἔσχεν ὁ θεὸς τοῦ εὐεργετῆσαι τοὺς ἀνθρώπους· >εὐδοκεῖν < γάρ ἐστιν; τό· ρα επιθυμητικῶς πρός τι ἔχειν. Ἀλλὰ ζητήσει τις ἄν ἐν ῷ x > πῳ· εἰ ὁ σωτὴρ λέγει· Οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν, άλλὰ , πῶς <οἱ > ἄγγελοι ἐπὶ αὐτοῦ λέγουσιν· ἐπὶ γῆς εἰ- ρήνη(; Αὐτὸς δὲ ἀλλαχοῦ λέγει· εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν >.
Ἀλλ’ εἰ έγραπτο μόνον τό· ἐπὶ γῆς < καὶ μέχρι στᾶσα ἦν ἡ γραφή, εἶχεν ὄν τινα λόγον τὸ ἀπορούμενον. Νῦν δὲ ἡ προ- σθήκη λύει τὸ ζητούμενον, ἥτις καὶ μετὰ τό· ἐπὶ γῆς < ἔστιν·
hominibus bonae voluntatis
quaestionem. Pax quoque,
quam non dat Dominus >super
terramc, non est >pax bonae voluntatis
Neque enim ait simpliciter :
>non veni pacem mittere
additamento : >super terram ; neque
e contrario dixit: non veni
pacem mittere super terram
bonae voluntatis
eis opera copularint, dicitur ad
eos: >nisi Dominus aedificaverit
domum, in vanum laboraverunt,
qui aedif icant eam ; nisi Dominus
custodierit civitatem, in vanum
vigilat, qui custodit eam
expedit loqui scripturarum
sensum sequenti, per singulas
ecclesias bini sunt episcopi: alius
visibihs, ahus invisibihs, ille visui
carnis, hic sensui patens. Et quomodo
homo, si commissam sibi
dispensationem bene egerit, laudatur
a Domino, si male, culpae
et vitio subjacet, sic et angelus.
Scriptum est enim in Apocalypsi
Joannis: >sed habes ibi nomina
pauca, quae non polluerunt vel
ἀνθρώποις εὐδοξίας εἰρήνηνἐπὶ γῆς οὐκ ἔστιν >εὐδοκίας εἰρήνη ἀρνεῖται διδόναι τὴν εἰρήνην, ἀλλ ἁπλῶς λέγει· >οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν
οὐκ εἶπε δέ >εὐδοκίας εἰρήνην ἀλλὰ ταῦτό γε εἶπον παρὰ τοῖς ποι- μέσιν οἱ ἄγγελοι.
Καὶ ἅγιοι ποιμένες ἐάν μὴ ἔχωσι καὶ ἀγγέλους συμποιμαίνοντας, λεχ- θήσεται τό· >ἐὰν μὴ κύριος φυλάξη πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων
Ἔστι δὲ εἰπεῖν τῆς γραφῆς, ὅτι δύο εἰσὶν ἑκάστης ἐκκλησίας ἐπίσκοποι, ὁ μέν τις αἰσθητὸς καὶ βλεπόμενος, ὁ <δέ > τις νοητός· γα ὥσπερ <ὁ ἄνθρωπος > ἐπαινεῖται κα- λῶς οἰκονομήσας, οὕτω καὶ ὁ <ἄγγελος.
Γέγε >απται γοῦν ἐν <τῇ Ἀποκαλύψει > Ἰωάννου· > <ἀλλ >ὰ ἔχετε
illud et rursus: >habes ibi, qui
doctrinam Nicolaitarum doceant<,
ac deinde: >habes illa< vel
illa >peccata facientes<, et accusantur
angeli, quibus creditae
sunt ecclesiae. Si autem angelis
sollicitudo est, quomodo ecclesiae
gubernentur, quid necesse est de
hominibus dicere, quantum metum
habeant, ut possint cum angelis
laborantibus laborantes salutem
consequi ? Ego puto inveniri simul
posse et angelum et hominem
bonos ecclesiae episcopos, et quodammodo
unius operis esse participes.
Quod cum ita sit, petamus omnipotentem
Deum, ut angeli et homines ecclesiarum episcopi adjumento
sint nobis, et sciamus, quoniam utrique pro nobis a Domino judicentur.
Quod si illi fuerint judicati, et vitium atque peccatum non in
eorum incuria, sed in nostra neglegentia fuerit inventum, nos arguemur
atque plectemur. Illis
enim universa facientibus et pro
nostra salute nitentibus nos
nihilominus peccatis vacabimus.
Porro frequenter evenit, ut nobis
laborantibus illi suum officium
non expleant et in culpa sint.
ὀνόματα ὀλίγα, ἅτινα <οὐκ> ἐμόλυναν<. <καὶ πάλιν·> >ἔχεις ἐκεῖ τάδε ἁμαρτήματα ποιοῦντας< καὶ μέμφεται τοῖς ἀγγέλοις. Εἰ δὲ τοῖς ἀγγέλοις μέμφεται τοῖς πεπιστευμένοις τὰς ἐκκλησίας καὶ φροντίζουσιν, ὧν πεπιστευμένοι εἰσὶν ἄγγελοι, τί χρὴ λέγειν περὶ ἀνθρώπων, ὅσον δεῖ φόβον ἔχειν, ἵνα δυνηθῶσι συμπλέοντες τοῖς ἀγγέλοις συνσωθῆναι τοῖς ἀγγέλοις;
Οἷον γὰρ κοινωνοί εἰσι τοῦ ἔργου ἀμφότεροι ἐπίσκοποι, ὁ νοητὸς λέγω δὴ ὁ ἄγγελος ὁ πεπιστευμένος τὴν ἐκκλησίαν καὶ ὁ αἰσθητός.
|Θεἰᾳ δόξῃ καὶ οὐρανίῳ περιαστραφέντες οἱ ποιμένες καὶ ἀγγελικὴν στρατιὰν θεασάμενοι καὶ ὑμνολογούσης ἀκούσαντες, ἐπιζητοῦσι θερμῶς τὴν Βηθλεέμ, ἥτις >οἶκος ἄρτου< μεθερμηνεύεται, [>διέλθωμεν
Et factum est > , inquit, <cum
et videamus verbum hoc,
quod factum est, quod Dominus
ostendit nobis. Et venerunt festinantes,
et invenerunt Mariam et
Joseph et puerum <
Quia festinantes venerant, et
non pedetentim, neque fesso gradu,
ideo invenerunt Joseph dispensatorem
ortus Dominici et
Mariam, quae Jesum fudit in
partum, et ipsum Salvatorem
jacentem in praesepi < . Praesepe
illud erat, de quo propheta vaticinatus
est dicens: cognovit
bos possessorem suam, et asinus
praesepe Domini sui < . Bos animal
mundum est, asinus animal immundum.
Cognovit asinus praesepe
Domini sui < . Non popuhis
δὴ ἕως εἰς < τοὺς τῆς ἐκκλησίας προτυποῦντες ποιμένας τε καὶ ἱερεῖς.] Ποῦ δέ ἤμελ- λον οἱ ποιμένες μετὰ τὸ κήρυγμα τῆς εἰρήνης ἢ ἐπὶ τὸν πνευματικὸν οἶκον τοῦ οὐρανίου ἄρτου Χριστοῦ, τοῦτ’ ἔστιν τὴν ἐκκλησίαν ἐπείγε- σθαι — Χριστὸς δέ ἐστιν ὁ ἄδαρτος ὁ ζῶν ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβὰς καὶ δοθεὶς ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς — οἷς ἔργον ἐστὶ τὸν οὐράνιον ἄρτον ἐπιζητεῖν τὸν ἀμνὸν τοῦ θεοῦ, τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου< καὶ] μυστικῶς καθ’ ἑκάστην ἱερουργού- μενον κατὰ τὸ μέγα ἔλεος αὐτοῦ];| Σπεύοαντες δέ ἦλθον καὶ οὐ βάδην οὐδέ ἐκλελυμένως· διὰ τοῦτο εὗρον αὐτὸν ἐν γάτνῃ.
Αὕτη δέ ἦν, περὶ ἧς ὁ προφήτης ἔλεγεν· Ἔγνω βοῦς καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ γυρίου , ὁ μυ- στήριόν ἐστι δηλούμενον· βοῦς κα- θαρὸν ζῷον, ὄνος ἀκάθαρτον. Οὐχ ὁ λαὸς ἔγνω τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ, ἤγουν ὁ ἐξ Ἰσραήλ,
Israhel cognovit praesepe Domini
sui, sed immiindum animal ex
gentibus: Israhel vero < , ait, me
non cognovit, et populus meus me non intellexit > . Intellegentes
hoc praesepe nitamur cognoscere dominum et digni fieri scientia
ejus, assumere quoque non tantum nativitatem et resurrectionem
camis ejus, sed et inclytum secundae majestatis adventum: cui
est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
ἀλλὰ τὸ ἀκάθαρτον ζῷον, τὸ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν.
Quod mortuus est <
reccato mortuus est < , non quia
ipse peccaverit — neque enim
peccatum fecit, nec inventus est
dolus in ore ejus > — sed
est,
>peccato < et vitiis
Unde scribitur: Si commortui
sumus, et ;
sicut igitur >commortui sumus<
> <Ὅ > ἀπέθανεν < . Χριστός, ἁμαρτίᾳ ἀπέθανεν >, οὐχ ὅτι τεν — οὐδὲ γὰρ ἁμαρτίαν ἐποίησεν οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ< — ἀλλ’ ὅτι] ἀπέθενεν, ἶνα ἡμεῖς οἱ συναποθανόντες αὐτῷ, αὐτοῦ ἀποθανόντος τῇ , μη- κέτι ζῶμεν τῇ . Δι’ ὃ λέγεται· εἰ συναπεθάνομεν, καὶ συν- ήσομεν(· ὥσπερ οὖν συναπεθάνομεν αὐτῷ ἀποθνήσκοντι τότε, οὕ-
tunc illo moriente et consurreximus
resurgenti, sic cum eo circumcisi
sumus et post circumcisionem
sollemni purgatione mundati.
Unde nequaquam jam indigemus
circumcisione carnali. Et
ut scias propter nos illum fuisse
circumcisum, audi Paulum manifestissime
praedicantem : >in quo
habitatomnis plenitudo
divinitatis corporaliter, et estis in
illo repleti, qui est caput omnis
principatus et potestatis; in quo
et circumcisi estis circumcisione
sine manibus, in exspoliatione corporis
carnis, in circumcisione
Christi, consepulti ei in baptismate,
in quo et consurreximus per
fidem operationis Dei, qui suscitavit
eum a mortuis
igitur et resurrectio etcircum-
ejus pro nobis factae sunt.
>Cum impletiessent
dies circumcidendi puerum, vocatum
est nomen ejus Jesus,
quod vocatum fuerat ab angelo,
antequam concipereturc.
Vocabulum Jesu gloriosum omni
adoratu cultuque dignissimum,
>nomen, quod est super omne
nomen
hominibus appellari neque ab eis
τω περιετμήθημεν αὐτῷ περιτμηθέντι τότε· καὶ μετὰ τὴν περι- τομὴν αὐτὴν γέγονεν οἰκονομία ἡ διὰ τοῦ προτέρου καθαρισμοῦ. Διὰ τοῦτο ἡμεῖς οὐκέτι περιτεμνόμεθα, ὅτι ἡ περιτομὴ αὐτοῦ δι’ ἡμᾶς γεγενηται· ἐν ᾧ περιετμήθητε λος, >περιτομῇ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῆς σαρκός,
ἐν τῇ περιτομῇ τοῦ Χριοτοῦ, συν- ταφέντες αὐτῷ ἐν τῷ βαπτίσματι, ἐν ᾧ καὶ συνηγέρθητε διὰ τῆς πίστεως Οὐκοῦν καὶ ὁ θάνατος αὐτοῦ ὑπέρ ἡμῶν γέγονεν, καὶ ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ περιτομή.
Ἀναγκαίως δὲ ἐπεση- μήνατο ὁ εὐαγγελιστὴς λέγων· >ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦς τὸ κληθέν ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου. Οὐκ ἔδει γὰρ ἀπ’ ἀνθρώπων πρῶτον κλη- θῆναι οὐδέ ἀπ’ <αὐτῶν > δοξασθῆναι, ἀλλ’ ἀπὸ κρειττόνων παρὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων φύσιν καὶ κληθῆναι τὸ προσκυνητὸν ὄνομα καὶ ἔντιμον καὶ >ὑπὲρ πᾶν ὄνομα
efferri in mundum, se dab excellentiori quadam majorique na- tura. Unde signanter evangelista addidit, dicens: > et vocatum est nomen ejus Jesus, quod vocatum fuerat ab angelo, antequam conciperetur in utero<.
Deinde sequitur: >cum impleti essent dies purgationis eorum,
secundum legem Moysi, duxerunt eum in Hierosolymam<. Propter
purgationem, inquit, >eorum<
Quorum >eorum<? Si scriptum
esset: propter purgationem ejuns,
id est Mariae, quae pepererat,
nihil quaestionis
vero in eo, quod ait: >dies pur-
gationis eorum <, non videtur unum significare, sed alterum sive
plures. Ergo Jesus purgatione indiguit et immundus fuit aut
aliqua sorde pollutus? Temerarie forsitan videor dicere, sed scrip-
turarum auctoritate commotus, |
Vide, quid in Job scriptum sit:
>nemo mundus a sorde,nec signanter
unius quidem diei fuerit vita
ejus<. Non dixit:>nemo mundus
a peccato<, sed:>nemo mundus a
sorde<. Neque enim id ipsum sig-
nificant sordes atque peccata; et
ut scias aliud sordem, aliud sonare
peccatum, Isaias manifestissime
docet, dicens: >lavabit Domi-
nus sordem filiorum et filiarum
Sion, et sanguinem mundabit
Εἰ δὲ ἔκειτο ὑπὲρ >τοῦ καθαρισ- μοῦ< Μαρίας μόνης, οὐδὲν ἐζητοῦμεν· νυνὶ δὲ >τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν< φη- σίν. Ἆλλ' ὅρα τὸ τόλμημα
τοῦ λόγου· μνήσθητι τῶν εἰρημένων ἐν τῷ Ἰὼβ μυστικῶς· >οὐδεὶς καθαρὸς ἀπὸ ῥύπου, οὐδ' ἂν μία ἡμέρα ἡ ζωὴ αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς>· οὐκ εἶπεν· ἀπὸ ἁμαρτίας, ἀλλ'·>ἀπὸ ῥύπου<. Ὅτι καὶ οὐ ταύτά, λέγει Ἡσαίας· >ἐκπλυνεῖ κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν καὶ τῶν θυγατέρων Σιών, καὶ τὸ αἷμα ἀκκαθαριεῖ ἐκ μέσου αὐτῶν<·
de medio eorum, spiritu judicii
sordem et spiritu combustionis
sanguinem<. Omnis anima, quae
humano corpore fuerit induta,
habet >sordes< suas. Ut autem
scias Jesum quoque sordidatum
propria voluntate, quia pro salute
nostra humanum corpus assumpserat,
Zachariam prophetam ausculta
dicentem: >Jesus erat indutus
vestibus sordidis<. Quod quidem
adversus eos facit, qui negant
Dominum nostrum humanum habuisse
corpus, sed de caelestibus
et spiritalibus fuisse contextum.
Si enim de caelestibus et, ut illi
falso asserunt, de sideribus et
alia quadam sublimiori spiritalique natura corpus ejus fuit,
respondeant, quare potuerit spiritale corpus esse sordidum aut
quomodo hoc interpretentur, quod posuimus:>Jesus erat indutus
vestibus sordidis<. Si autem fuerint necessitate compulsi, ut
suscipiant spiritale corpus sordidum
intellegi vestimentum, debent
consequenter
illud, quod in repromissionibus
ponitur, completum sit, id
est: >seminatur corpus animale,
surgit corpus spiritale>, [et] quod
polluti et sordidi resurgamus,
quod etiam cogitare piaculum
est, maxime cum quis sciat scrip-
ἐῤῥύπωται οὖν πᾶσα ψυχὴ ἐνδεδυμένη σῶμα ἀνθρώπινον.
Ἄκουε Ζαχαρίου· >Ἰησοῦς ἦν ἐνδεδυμένος ἱμάτια ῥυπαρά<. Τὸ δὲ ῥητὸν χρήσιμον καὶ πρὸς τοὺς λέγοντας, ὅτι ὁ σωτὴρ οὐκ ἔλαβε σάρκα ἀνθρωπίνην, ἀλλ᾿ ἤνεγκεν ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ πνευματικὸν σῶμα, τὸ πνευματι<κὸν σῶμα> ἐῤῥυπωμένον <νομίζοντας.
Ἐπεὶ> γὰρ λέγειν δυνήσονται <ταῦτα καὶ> τοῦτο παραδέξονται, ὅρα αὐτοὺς λέγειν, ὅτι ἐν ταῖς ἐπαγγελίαις, ὅταν πληρωθῇ τό· >σπείρεται σῶμα ψυχικόν, ἐγείρεται σῶμα πνευματικόν<, ἐγειρόμεθα ἐῤῥυπωμένοι, ὅπερ καὶ λέγειν <ἄτοπον>.
tum ese: >seminatur in corruptine, surget in incorruptione;
seminatur in ignobilitate, surget in gloria; seminatur in infirmitate,
surget in fortitudine; seminatur corpus animale, surget corpus
spiritale<. Oportuit ergo, ut
pro Domino et Salvatore nostro,
qui >sordidis vestimentis< fuerat
>indutus< et terrenum corpus assumpserat,
offerentur ea, quae
purgare sordes ex lege consueverant.
Quod frequenter inter fratres
quaeritur, loci occasione commotus
retracto. Parvuli baptizantur
>in remissionem peccatorum<.
Quorum >peccatorum< ? vel quo
tempore peccaverunt? aut quomodo
potest illa lavacri in parvulis ratio
subsistere, nisi juxta illum sensum,
de quo Paulo ante diximus:
>nullus mundus a sorde, nec si unius
quidem diei fuerit vita ejus super
terram<? Et quia per baptismi sacramentum natinitatis >sordes<
depionuntur, propterea baptizantur et parvuli: >nisi> enim >quis renatus
fuerit ex aqua et spiritu, non poterit intrare in regnum caelorum<
>Cum<, inquit, >expleti essent
dies purgationis eorum<. Explentur
>dies< et muystice. Neque
enim statim, ut nata fuerit anima,
purgatur, nec potest perfectam
in ipso ortu consequi puritatem;
sed sicut scriptum est in lege: >Si
masculum pepererit, septem diebus
sedebit mater in sanguine
Ἐδεήθη οὖν ὁ σωτήρ, ὡς >ἐνεδυμένος ἰμάτια ῥυπαρὰ< τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπινον καὶ γήϊνον, τοῦ προσενεχθὴναι καὶ περὶ αὐιτοῦ καθαρισμόν.
Τὰ παιδία βαπτίζεται >εἰς ἄφεσιν ἁμαρτημάτων<. Ποίων; Πότε γὰρ ἥμαρτον; Ἀλλὰ μήποτε, ἐπεὶ >οὐδεὶς καθαρὸς ἀπὸ ῥύπου<, τὸν ῥύπν δὲ ἀποτίθεταί τις διὰ τοῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος, διὰ τοῦτο καὶ τὰ παιδία βαπτίζεται.
Μυστικῶς δὲ >ἡμέραι< πληρούμεναι· οὐ γὰρ ἅμα τῇ γενέσει ὁ καθαρισμός,
ἀλλ᾿ ὥσπερ γέγραπται ἐν τῷ νόμῳ· >ὅτι ἐὰν τεχθῇ ἄρσεν, ἑπτὰ ἡμέρας καθιεῖται ἐν αἵματι ἀκαθάρτῳ, εἶτα τριάκοντα
immundo, ac deinde triginta tribus
in sanguine puro, et ad extremum
ipsa et infans sedebunt
spiritalis est et >umbram habet
futurorum bonorum<, possumus
intellegere purgationem veram nobis
evenire post tempus. Ego
puto, quod et post resurrectionem
ex mortuis indigeamus sacramento
eluente nos atque purgnte
— nemo enim absque sordibus
resurgere poterit —, nec
ullam posse animam reperiri,
quae universis statim vitiis careat.
Unde in regeneration baptismi assumitur sacramentum, ut,
quomodo Jeus secundum dispensationem carnis oblatione purgatus
est, ita etiam nos spiritali regeneration purgemur. >Duxerunt
eum secundum legem Moysi in Hierosolymam, offerre ante conspectum
Domini<. Ubi sunt, qui Deum legis negant, qui aiunt
non istum, sed alium a Christo fuisse in evangelio praedicatum:
>Misit Deus Filium suum, factum ex muliere, factum sub lege<?
Ergo putandum est, quod Filium suum bonus Deus sub lege fecerit
Creatoris et sub inimici jure, quod ipse non dederat? Quin potius
ideo sub lege factus est, >ut redimeret eos, qui sub lege errant<, et
aliae legi subjiceret, de qua dudum lectum est: >Attendite, populous
meus, legem meam<, et reliqua. >Adduxerunt< ergo >eum, ut
statuerent ante conspectum Domini< Cujus scripturae praecepta
complentes? Nempe illius: >sicut scriptum est<, inquit, >in
lege Moysi, quia omne masculinum, quod aperit vulvam, sanc-
τρεῖς ἐπὶ αἵ8ματι καθαρῷ< καὶ αὐτὴ καὶ τὸ παιδίον,
Οὔτως, ἐπεὶ >ὁ νόμος σκιὰν ἔχει τῶν μελλόντων ἀγαθῶν< ἔστιν ἰδεῖν καθαρισμὸν γινόμενον ὕστερόν ποτε· τάχα δὲ ἐὰν ἀναστῶμεν ἐκ νεκρῶν, <δεόμεθα τοῦ> μυστηρίου <τοῦ> καθαίροντος ἡμᾶς ... θαυμάζω, εἴ τις ἀνίσταται παν<τὸς> ῥύπου καθαρεύων· ἐν <τῇ> παλιγγενείᾳ οὖν τα<ύτῃ> τοιοῦτόν τι ἔσται μυστήριον καθαρισμοῦ, ὅπερ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἐπὶ τῆς γενέσεως αὐτοῦ.
tum Domino vocabitur<, et: >ter
per annum apparebit omne masculinum
in conspectus Domini
Dei<. Masculina, quae ex eo,
quod vulvam matris aperuerunt,
sancta errant, offerebantur ante
altare Domini: >omne<, inquit,
>masculinum, quod aperit vulvam<,
sonat. Quemcunque enim de
utero effusum marem dixeris, non
sic aperit vulvam matris suae ut
Dominus Jesus, quia omnium
mulierum non partus infantis,
sed viri coitus vulvam reserat.
Matris vero Domini eo tempore
vulva reserata est, quo et partus
editus, quia sanctum uterum et
omni dignatione venerandum
ante nativitatem Christi masculus
omnino non tetigit. Audeo
quid loqui, quia et in eo, quod
scriptum est: <Spiritus Dei veniet
super te, et virtus Altissimi obumbrabit
te>, principium seminis et
conceptus fuerit, et sine vulvae
Τὰ οὖν ἀρσενικὰ ἅγια ὄντα <ἅτε> μήτραν ἀνοίγοντα ἔδει ἀναφέρεσθαι κυρίῳ παρὰ τῷ θυσιαστηρίῳ, μόνος δὲ Χριστὸς διήνοιξεν μήτραν ἐκ παρθένου τεχθείς· οὐδὲν γὰρ ἄλλο πρὸ τοῦ Χριστοῦ τῆς μήτρας ἐκείνης τῆς ἱε<ρᾶς> ἥψατο· πάντων δὲ τὰ πρωτότοκα, εἰ καὶ πρωτότοκά ἐστιν, ἀλλ᾿ οὐ διανοίγουσιν αὐτὰ πρῶτα τὴν μήτραν, ἀλλ᾿ ὁ σύμβιος. | Ἀλλὰ τίνα τὰ τῶν ἀντι<λε> γόντων; Εἰ εὶς τ<ὸν Χριστὸν > ἔχει τὴν ἀναφορὰν τό· < >πᾶν> ἄρσεν διανοῖγον <μήτραν> ἅγιον τῷ κυρίῳ κλη<θήσεται<>, οὐκ ἔμ<μινεν ἡ Μαρία> παρθ <ένος· τέκνον γὰρ ἥ <ψατο. . . . . . . .> διανοῖγ<οναῦτήν. Ἀνέ>ῳκτο οὖν ἄν<ευ ἀνδρὸς ἡ παρ-> θενικὴ μή<τρα. Πρὸς τοῦτ᾿> ἔστιν ἀπαντῆσ<αι· ἐτήρει> μὲν τὴν παρθεν <ικὴν> φύσιν, οὐδ᾿ ὅλως αἱ π<αρ-> θενικαὶ πύλαι ἀνεῴ<χθη>σαν βουλήσει τοῦ κυοφ<ο>ρουμένου κατὰ τὸ φα<νερῶς> ῥητόν· >Ἡπύληαὕτη <κεκ> λεισμένη ἔσται· οὐδεὶς <μὴ δι> έλθῃ δι᾿ αὐτῆς εἰ μὴ κύριος· καὶ ἔσταικεκλεισμένη<, ὥστε πρὸς τὴν δύναμιν τοῦ
reseratione novus in utero foetus
adoleverit. Unde et ipse Salvator
loquitur : ego autem sum vermis
et non homo, opprobrium hominum
et abjeetio plebis > . Videbat
in matris utero immunditiam corporum,
visceribus ejus hinc inde
vallatus terrenae faecis patiebatur
angustias; unde assimilat se
vermi et dicit : ego sum vermis
et non homo > . Ex mare quippe
ac femina homo nasci solet, ego
vero non ex masculo et femina, secundum ritum hominum atque
naturam, sed in exemplum >vermis < natus sum, cujus non
semen, sed in ipsis et ex ipsis, in quibus coalescit corporibus, origo
est. Propter quod, quia >omne masculinum, quod aperit
sanctum Domino vocabitur > , ductus est >in Hierosolymam > , ut
appareret ante conspectum Dei, et propter illud, quod sequitur:
ut daretur munus pro eo, quod in lege Domini scriptum est: par
turturum aut duo pulli columbarum > . Turturum par et duos
pullos columbarum pro Salvatore videmus oblatos. Ego et
aves istas beatas puto, quae pro ortu Domini oblatae sunt ; et quomodo
asinam Balaam miror et felicitate accumulo,
sermonem erumpere, sic multo amplius has volucres praedico
atque sustoUo, quod pro Domino nostro et Salvatore ante altare
oblatae sunt. Ut offerrent pro eo par turturum aut duos pullos
τεχθέντος οὐδὲν κέκλεισται αὐτῷ ὡς δεσπότῃ, ἀλλὰ πάντα ἀνέῳκται. Καίτοι οὐκ ἀνάγκην εἶχεν ἡ παρ- θένος, ἀλλ’ ὅμως οὖν νόμος ἐπλη- ροῦτο κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως, οὐχ ὅτι ὁ νόμος Μωϋσέως κυρίου οὐκ ἦν νόμος· ὅσα γὰρ λαλεῖ προ- φήτης πνεύματι ἁγίῳ, οὐκ αὐτὸς λαλεῖ, ἀλλ’ ὁ κύριος ὑποβάλλει· ὅμως δὲ ὁ καθαρισμὸς τύπον εἶχε σωματικόν. |
columbarum<. Xovum quid forsitan videar inferre, sed pro majestate
rei panim dignum. Sicut nova fuit generatio Salvatoris
non ex viro et muliere, sed ex sola tantum virgine, sic et partuturum
et duo pulli < isti >columbarum < non fuerunt
o oculis camis adspicimus, sed qualis Spiritus sanctus est, qui in
specie columbae descendit et venit > super Salvatorem,
in Jordane baptizatus est. Tale fuit et par turturum > : : non erant
illae volucres, ut istae, quae per aerem volitant, sed divinum quiddam
et humana contemplatione augustius sub specie columbae
et turturis apparebat, ut non talibus victimis, qualibus omnes
homines, ille, qui pro toto mundo nascebatur et pati habebat, coram
Domino mundaretur, sed, ut dispensatio ejus nova omnia, ita
novas quoque haberet hostias, secundum voluntatem omnipotentis
Dei in Christo Jesu: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum.
Amen.
Digna Dei munere quaerenda est ratio, quomodo Simeon vir
sanctus et Deo , sicut in evangeho scriptum
utihtatis, an latet aliquod donum dignum Deo, quod
beatus vSimeon et meruit et accepit ? Fimbriam vestimenti
Jesu mulier tetigit et sanata . Si illa ad extremam partem vesti-
menti tantum emolumenti habuit, quid putandum est de
Simeone, qui in suas ulnas accepit < infantem et in
tenens laetabatur atque gaudebat, viclens parvulum a se
gestari, qui ad vinctos venerat
resolvendos seque ipsum nodis
corporis liberandum, sciens neminem
posse de claustro corporis
quempiam emittere cum spe futurae
vitae, nisi eum, quem in
brachiis continebat ? Unde et ad
eum loquitur: >numc
Domine, servum tuum in pace < ;
quamdiu enim Christum non tenebam, quamdiu illum meis brachiis
non artabam, clausus eram et de vincuHs exire non poteram.
Hoc autem non solum de Simeone, sed de omni humano genere
sentiendum est. Si quis egreditur e mundo, si quis e carcere
et vinctorum domo dimittitur, ut ad regnandum vadat, sumat
Jesum in manibus suis et circumdet eum brachiis suis, totum
habeat in sinu suo, et tunc exsultans ire poterit, quo desiderat.
Considerate, quanta dispensatio praecesserit, ut Fihum Dei Simeon
mereretur tenere. Primum responsum a sancto Spiritu ac-
ceperat non eum videre mortem, nisi prius vidisset Christum .
Deinde non fortuito ac simphciter ingressus est templum,
sed venit ad templum in spiritu Dei < ; ; quotquot enim spiritu
Dei ducuntur, hi fihi Dei sunt < . Spiritus igitur sanctus eum
duxit in templum. Tu quoque si vis tenere Jesum
Domini, quando vita tua et conversatio ecclesiae fuerit appel-
Ὡς ἐν δεσμωτηρίῳ ὢν τοῦ σώ- ματος καὶ ὁρῶν, ὅτι οὐδεὶς αὐτὸν λύει ἀπ’ αὐτοῦ, ὥστε μετ’ ς πολυθῆναι τοῦ κόσμου, ἢ ἐκεῖνος, ὅν αὐτὸς κατέσχεν εἰς τὰς ἀγκάλας < αὐτοῦ, φησίν· νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου κατὰ τὸ ῥῆμα σου(.
latione dignissima. Si veneris in spiritu ad templum < , invenies
parvulum Jesum, levabis illum brachiis tuis et dices: Nunc
dimittis servum tuum, Domine, in pace secundum verbum
tuum. < Simulque attende, quod
solutioni et dimissioni >pax <
sit. Non enim ait: dimitti volo,
sed cum additamento: in pace >
dimitti. Nam et beato Abrahae
hoc idem promissum est: tu
autem vades ad patres tuos in
pace, enutritus in senectute bona < .
Quis est, qm moriatur in
pace < , nisi ille, qui habet pacem
Dei, quae omnem sensum superat
custoditque cor <
sui? Quis est, qui de saeeulo
isto recedit in pace < , nisi is, qui
intellegit, quod Deus erat in
Christomundumreconcilians sibi <
nihilque inimicum habet et adversarium
Deo, sed omnem pacem atque concordiam bonis in se
operibus assumpsit et sic in pace < dimittitur pergere ad
patres, ad quos et Abraham profectus est ? Quid de patribus
loquar ? Ad ipsum quoque patriarcharum principem et dominum
est ire, Jesum, de quo dicitur: >melius est resolvi
esse cum . Ille habet Jesum, qui audet loqui: vivo,
jam nen ego, vivit autem in me Christus < . Ut igitur et nos stan-
tes in templo et tenentes Dei Filium amplexantesque eum digni
remissione et profectione ad meHora simus, oremus omnnipotentem
Καὶ ἴδε τὴν προσθήκην, τὸ ἐν · οὐχ ἁπλῶς φησιν· ἀπολυθῆναι θέλω[ν], ἀλλ’ ἐν εἰρήνῃ < κατὰ τὸ λεχθὲν τῷ Ἀβραάμ· ἀπελεύσῃ πρὸς τοὺς πατέρας σου μετ εἰρήνης < ,
Τίς δέ ἐστιν μετ’ ἀπαλλασσόμενος ἢ ὁ νοήσας, ὅτι >θεὸς ἐν Χριστῷ > καταλλάσ <σων ἑαυτῷ < καὶ > μηκέτι ἔργον τι ἔχρας <ἔχων > πρὸς τὸν θεόν, εἰρήνην ἀναλαβὼν δι’ ἔργων ἀγαθῶν.
et tenere desideramus in brachiis: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
Οὗτος ἦν κεχρηματισμένος ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος μὴ πρότερον
τελέσαι τὸν βίον, ἕως ἄν ἴδῃ τὸν Χριστόν· ἐξεδέχετο οὖν ἰδεῖν τὸν
Χριστὸν κυρίου πρὶν τελευτῆσαι, ἐνεδέχετο τὴν ἐπαγγελίαν, ἔμενεν
ἐν τῷ ναῷ ἔσω ἐκεῖνο λέγων ἐν ἑαυτῷ· ὅπου ἂν γένηται, πάντως
ἐνταῦθα ἀπαντᾷ, καὶ >δεξάμενος εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ < τὸν Ἰησοῦν
τὸν θεὸν< λέγων· >νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα<. Πόθεν
ἀπολύεις; Ἐκ τοῦ βιωτικοῦ σκάμματος· λύτρα γὰρ καὶ δεσμωτήριον
Ὁ βίος.
Ὁ γὰρ μέλλων εἰρηνοποιεῖν τὸν κόσμον παρεγένετο, ὁ συνάπτων τὸν οὐρανὸν τῇ γῇ, ὁ κατασκευάζων τὴν γῆν οὐρανὸν διὰ τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας.
>Ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου<· πρότερον μὲν γάρ,
φησίν, ἐπίστευον ἐν διανοίᾳ, τῷ λογισμῷ ἐγίνωσκον, νῦν δέ καὶ τοῖς
τῆς σαρκὸς ὀφθαλμοῖς μου τεθέαμαι, ὡς τετελείωμαι· >εἶδον< γὰρ >τὸ σωτήριόν
σου<, ὅς ἐστι Χριστός· τοῦτο δὲ ὅ >εἶδον < οὐ μόνον σωτηρία ἐστὶν
Ἰουδαίων, ἀλλὰ καὶ παντὸς τοῦ κόσμου. Τέ δὲ εἶδον; >Τὸ σωτήριόν
>Φῶς εἰς ἀπονόσφιν ἐθνῶν
τὰ ἐσκοτισμένα ἔθνη ἤμελλεν φωτίσαιrfj διδασκαλίᾳ· νῦν γὰρ εἰσεδέξατο
ὁ πατὴρ τοὺς ἐξ ἐθνῶν σύνθημα δοὺς αὐτοῖς εἰρήνης, τὴν σω-
τηρίαν τὴν διὰ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως.
Καὶ δόξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ
τοῖς ἔθνεσι διδασκαλίας ἀρχή, ἐνταῦθα δὲ τῷ Ἰσραὴλ ἀκόλουθος ἡ μάθησις·
εἴ τις τοίνυν οἶδεν τὸν Χριστόν, οὗτος Ἰσραηλίτης, εἴ τις μὴ οἶδεν,
οὔκ ἐστιν Ἰσραηλίτης· Ἰσραῆλ γὰρ ἑρμηνεύεται >νοῦς ὁρῶν ὁρῶν θεόν
δέ Ἰουδαίων ἐστὶν τὸ εἰς Χριστὸν πιστεῦσαι τὸν κηρυχθέντα ὑπὸ τῶν
προφητῶν· >δόξα γὰρ τῶν προσδοκώντων ἡ ἀπάντησις τοῦ προσδοκουμενου.
Et erant pater illius et mater admirantes super
his, quae dicebantur de eo
ortu Jesu dicta scriptaque sunt de eo, et tunc scire poterimus singula
quaeque digna esse miraculo. Quamobrem mirabatur et pater
gregem suum. < Venit angelus sub ipsa hora nativitatis Jesu et
ad eos : Annuntio Annuntio vobis gaudium magnum : ite et invenietis in-
fantem involutum pannis et positum in . Necdum
angelus verba finierat, et ecce > multitudo caelestis exercitus < laudare
coepit et benedicere Deum. Cum hoc pastores trepidi perspexissent
et angelus recessisset ab eis, dixerunt ad se invicem :
Eamus Bethleem et videamus factum, quod Dominus ostendit
nobis < . Venerunt et invenerunt
parvulum. Tam iUi quam parentes
super haec, quae facta
fuerant, mirabantur. Et de Simeone
scribitur, quod rumorem
auxerit et miraculi vel magna pars
Domine, servum tuum in
pace, secundum verbum tuum,
quia viderunt oculi mei salutare
tuum < . Fastigium et, ut ita dicam,
culmen super his, quae
jactabantur de Jesu et pater et
mater ilUus mirabantur, sermo
Simeonis fuit. Non enim suffecit
ei tenere parvulum et ea, quae de semetipso scripta sunt, pro-
loqui, sed >benedixit < patri illius et matri, et de ipso quoque
infante dicens : Ecce, hic positus est in ruinam et resurrectionem
multorum in Israhel, et in signuni, cui contradicetur.
Tuam quoque ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur
Ἐπὶ ποίοις δὲ λαλουμένοις περὶ α'υτο[υ < ἐθαύμαζον Ἰωσὴφ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ; Ἐπὶ τοῖς ὑπὸ τῶν ποι- μένων, ὑφ’ ὧν ἡ φήμη διέτρεχεν, ὅτι ὁ Χριστὸς γεγέννηται, <κα]ι > ὑπὸ Συμεῶνος ἀπ’ αὐτῷ τῷ εἰπεῖν· νῦν ἀπολύεις , ὃ ἦν ἡ κορωνὶς τῶν λαλου- μένων περὶ αὐτοῦ.
Ἐἰς π·ατέρα δὲ τὸν Ἰωσὴφ θαυ- <μαστῶς τίθησι, οὐ πατέρα > τοῦτο εἰπ > ών, φητεύει περὶ τοῦ παιδίου, εὐλογήσας τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα, καὶ φησιν· Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶ- σιν καὶ ἀνάστασιν < .
de multis cordibus cogitationes < . Quid sibi vult hoc quodait: ecce,
hic positus est in ruinam et resurrectionem multorum in Is-
rahel < ? Huic quid simile in evangelio
secundum Joannem scriptum
repperi: >in judicium ego
mundum istum veni, ut qui non
vident, videant et, qui vident,
caeci fiant < . Quomodo ergo in
judicium venit. ut non videntes <
de nationibus >viderent < et,
prius videbant de Israhel, caeci
fierent < , sic venit in ruinam et
resurrectionem multorum < . In adventu
enim Domini Salvatoris,
qui prius steterant, corruerunt et,
qui ceciderant, surrexerunt. Una
haec est interpretatio de eo, quod
dictum est : ecce, hic positus est in ruinam et resurrectionem multorum
in Israhek. Est autem et altius quid intellegendum adversus
eos vel maxime, qui contra Conditorem latrant, et hinc inde
de veteri testamento, quae non intellegunt, testimonia congregantes
simplicium corda decipiunt < . Aiunt enim: ecce, Deus
legis et prophetarum, videte qualis sit. >Ego < , inquit, occidam,
et ego vivificabo, percutiam et
eruat de manibus . Audiunt: <occidam > , et non audiunt:
>vivificabo < , audiunt: >percutiam < et audire contemnunt:
ego . Istiusmodi occasionibus Creatorem calumniantur.
Igitur antequam interpreter, quem sensum habeat: egointerficiam
et vivificabo, percutiam et , opponam eis
testimonium evangelii dicamque adversus haereticos — innumerabiles
quippe haereses sunt, quae evangeUum secundum Lucam
recipiimt — : Si propterea cruentus et tantum judex et cru-
Ὁμοιον de αὐτῷ ἐστιν ἐν τῷ, κατὰ Ἰωάννην τό· εἰς κρίμα ἐγὼ εἰς τὸν κόσμον τοῦτον ἦλθον, ἵνα οἱ μὴ βλέποντες βλέπωσι καὶ οἱ βλέπον- τες τυφλοὶ γένωνται<· ὥσπερ οὖν >οἱ μὴ βλέποντες< ἀπὸ τῶν Μνῶν >βλέπουσι < , καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ἰσραὴλ >τυφλοὶ γίνονται < , οὕτως ἦλθεν εἰς πτῶσιν καὶ άνάστασιν < ἡμῶν. Οἱ ἑστηκότες πεπτώκασι καὶ οἱ πεπτω- κότες ἀνέστησαν Χριστοῦ ἐπιδημήσαντος. Ἐχει δὲ τοῦτο καὶ βαθυτέραν διήγησιν·
delis est Conditor, quia dicit: >ego interficiam et vivificabo,
percutiam et sanabo<, manifestissimum est et Jesum ipsius esse
filium; eadem siquidem de eo scripta sunt: >ecce, hic positus
est in ruinam et resurrectionem multorum in Israhel<, non >in resurrectionem<
tantum, sed et >in ruinam<. Si malum est interficere,
malum sit et >in ruinam< venire. Quid respondebunt? Utrumne
recedent a cultu ejus, an quaerent aliquam interpretationem et ad
tropologias confugient, ut, quod >in ruinam< venerit, benignitatem
magis quam austeritatem sonnet? Et quomodo justum erit, quando
quid in evangelio tale reperitur, ad allegorias et novas intellegentias
confugere, quando vero in veteri instrument, statim accure
et nullam explanationem, quamvis probabilis sit, recipere?
Sed et hoc, quod sequitur: >in judicium ego veni in mundum
istum, ut non videntes videant et, qui vident, caeca fiant<, quamvis
quaerant, ut edisserant, implore non poterunt. Ego vero,
qui opto esse ecclesiasticus et non ab haeresiarchae aliquot, sed
a Christi vocabulo nuncupari et habere nomen, quod benedicitur
super terram, et cupio tam opera, quam sensu et esse et dici
christianus, aequalem et in veteri et in nova lege
Loquitur Deus: >ego interficiam<; libenter habeo, ut interficiat
Deus. Quando enim vetus in me homo est et vivo adhuc
quasi homo, cupio, ut occidat in me Deus veterem hominem et
vivificet me ex mortuis. >Primus< enim, ait, >homo de terra terrenus,
secundus homo de caelo caelestis. Sicut portavimus imagem
terreni, portemus et imaginem caelestis<. Secundum hunc
sensum intellegitur et illud: >in judicium ego veni in mundum
istum, ut qui non vident, videant et, qui vident, caeca fiant<. Habemus
in nobis omnes homines et adspectum et caecitatem. Adam
et videbat, et non videbat. Eva quoque, antequam aperirentur
oculi ejus, vidisse describitur: <vidit>, inquit, >mulier
lignum, quia bonum ad comedendum et optimum oculis ad
videdum; et tollens de fructu ligni comedit et dedit viro suo,
et comederunt< Igitur non erant caecik sed videbant. Deinde sequitur:
et aperti sunt oculi eorum<. Ergo caeci fuerant nec
videbant, quorum oculi postea sunt aperti; sed qui bene ante
viderant, postquam mandatum Domini praetergressi sunt, coeperunt
videre male et adspectum oboedientiae subrepente delicto
postea perdiderunt. Ego sic intellego et illud, quod dicit Deus:
> Quis fecit mutuni et surdum, videntem et caecum ? Xonne ego.
Dominus Deus ? Est oculus corporis, quo terrena ista conspicilomus.
oculus secundum sensum camis, de quo scriptura dicit:
>frustra incedens inflatus sensu carnis
trarium meliorem et divina sapientem; qui quia caecus in nobis
erat, venit Jesus, ut faceret eumvidere, ut, qui non videbant, viderent,
qui autem videbant, caeci fierent. Juxta hunc ergo sensum
et hoc, quod nunc habemus in
erigit : hoc cadat, hoc subruatur,
quod si ceciderit, id quod ante
corruerat, surgens stabit. >Inerior
homo meus quondam jacebat
elisus, et exterior stabat erectus.
Antequam crederem in Jesum, j διε-
bonum in me jacebat, |
stabat. Postquam ille venit, tunc I
quod in me malum fuit, corruit,
et expletum est illud: >semper
mortificationem Jesu in corpore
circumferentesmortificate
membra vestra super ter-
εχω τι εστος εν εμοι· τουτο πεσετω,
>ὁ ἔσω ἄνθρωπος πεπτωκώς μου χειρον· ἦν, ὁ ἔξω ἄνθρωπός μου εἱστήκει. Πρὸ τῆς πίστεως τίνα εἴχομεν; τὸ κρεῖττον πεπτωκός, τὸ χεῖρον γηγερμένον. δὲ ἦλθεν Χριστός, τότε τὸ ἑστηκὸς πέπτωκέ μου τὸ >χεῖρον·
νεκρώσατε, φησίν, τὰ μέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς πορνείαν, ἀκαθαρσίαν καὶ τὰ ἑξῆς.
tiam, luxuriam, idolatriam, veneficia
utilis ruina facta est. Et
fuerit cadaver, illuc congregabuntur
aquilae
casu nomen accepit. Bona est
haec ruina, ad quam primuni
venit Jesus, nec potest facere
resurrectionem, nisi ruina praecesserit. Veniat ante destruere,
quod in me malum fuit, ut illo destructo et mortificato consurgat
in me et vivificetur id, quod bonum est, ut consequatur in
eo regnum caelorum: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum.
Amen.
Ἐπεὶ δὲ πτῶμα γέγονεν — ὅπου γὰρ πτῶμα, ἐκεῖ καὶ οἱ ἀετοί —, καλὸν τοῦτο τὸ πτῶμα, ἐφ᾿ ὂ ἦλθεν πρῶτος ὁ Ἰησοῦς.
Lucas, qui scripsit : >Spiritus sanctus veniet super te,
vocabitur Filius Dei
qui manifeste nobis tradidit, quoniam
virginis fiHus fuit Jesus
nec de humano conceptus est
semine, iste patrem ejus Joseph
testatus est dicens : >Et erat pater
Ὁ μακάριος Λουκᾶς, ὁ σαφῶς ἡμῖν παραστήσας, ὅτι παρθένου υἱὸς ὁ σωτὴρ ἦν, οὐκ ἐξ ἀνδρός, οὗτος πατέρα αὐτοῦ τὸν Ἰωσὴφ νῦν ἀνηγορευσεν.
illius et mater admirantes super
his, quae dicebantur de eo < . Quae
igitur causa exstitit, ut eum, qui
pater non fuit, patrem esse memmoraret?
Qui simplici expositione
contentus est, dicet: honoravit
eum Spiritus sanctus patris
vocabulo, quia nutrierat Salvatorem.
Qui autem altius aliquid
inquirit, potest dicere : quoniam
generationis ordo a David usque
ad Joseph deducitur, ne vidretur
frustra Joseph nominari,
qui pater non fuerat Salvatoris, ut
generationis ordo haberet locum,
>pater < appellatus est
>Admirabantur < igitur pater illius et mater super his, quae
de eo < tam ab angelo, quam a multitudine caelestis
nec non et a pastoribus. Omnia quippe haec audientes nehemen-
Πρὸς τί οὖν πατέ·ρα εἶπε τὸν μὴ σΠείραντα μηδέ αἴτιον αὐτῷ γενόμενον τῆς γενέσεως; Ἁπλούστερον μὲν λέγοιτο ἄν, ὅτι ἐτίμησεν αὐτὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγοιν τῇ τοῦ πατρὸς προσηγορίᾳ, ἐπειδήπερ ἀνεθρέψατο αὐτόν. Εἰ δέ δεῖ τι εἰπεῖν βαθύτερον, ἐ·ροῦμεν· ἐπεὶ ἡ γενεαλογία ἐγενεαλόγησε τὸν Ἰωσὴφ ἀπὸ Δαβίδ, ἴνα μὴ δόξῃ περιττὴ εἶναι ἡ γενεαλογία ἐρχομένη ἐπὶ τὸν Ἰωσὴφ μὴ γεννήσαντα τὸν σωτῆρα, ἶνα ἡ γενεαλογία λόγον ἔχῃ ἐπιτή- δειον, πατὴρ ἀνηγορεύθη τοῦ κυρίου.
tissime mirabantiir. Deinde scriptura ait: > Benedixit eis Simeon
et dixit ad Mariam matrem ejus: Ecce, iste positus est in ruinam
et in resurrectionem multorum in Israhel, et in signum, cui contradicetr.
Et tuam ipsius animani pertransibit gladius, ut revelentur
ex multis cordibus cogitationes < . Quomodo Salvator in
ruinam et in resurrectionem multorum < . venerit,
steterit. Da mihi igitur, qui fuerit ille, qui steterit, et in cujus >ruinam <
Salvator advenerit, nec non et eum, qui consurgat. Nam
utique ille consurgit, qui ante
corruerat. Videndum est itaque,
ne forte Salvator non aliis atque
aliis in ruinam < venerit et in
sed eisdem et in
ruinam et in resurrectionem <
In Judicium < , ait, ego veni,
ut, qui noii videbant, videant et,
qui videbant, caeci fiant < . Est
enim in nobis aliud, quod videbat
prius et postea videre desivit,
et ahud, quod non videbat et
Ἡγονικά >είς πτώσιν και ανά- σταση^ είναι τον κύριο ν ουκ ά?.λων πΐ7ΐτόντ(»ν και άλλοη> άνισταμένων, αλλά το Λ α ίτο ν, >εις πτώση* τ οϋχεί- ρονος >καϊ ανάστασιν τον βελτίονος, I ?ναζάνασ}τη μου το κρεϊττον καΟ- αιρετικη μεν γ ίο παθημάτων )] ί.τ ι- 9 όνεια τον κυρίου, διεργετική δε τθν της ψ ν/η ζ ιδιωμάτων. Οταν λίγη Παύλος· >οταν άσεχκο, τότε δυνατός εἰμκ —ό α ντός άσϋενεϊ, ει και δυνατός
postea coepit videre, Verbi gra-
tia, volo videre illis oculis, qui-
bus antea non videbam et qui τως καὶ
mihi postea reserati sunt, quo- Ttmreiv rdg ἀφορμὰς Tiaoeyei, rolg
niampostinoboedientiametAdam Αδαμ | δὲ dviaraadai. I
etEvae oculi sunt aperti < , de qui
bus superiori sermone tractavimus. Xunc autem interpertandum,
quid sibi velit hoc, quod ait: Ecce, hic positus est in ruinam
et in resurrectionem multorum in Israhek. Me oportet
primum cadere et, cum cecidero, postea bene surgere, ne Salvator
mihi causa fuerit malae ruinae.
Sed propterea cadere me fecit,
ut consurgam, et multo mihi
ruina utihor fuerit, quam illud
tempus, quo videbar stare. Stabam
enim peccato eo tempore,
quo peccato vivebam; et quia
peccato stabam, prima mihi utilitas
fuit, ut caderem et peccato
morerer. Denique et sancti prophetae,
quando augustius ahquid
contemplabantur, cadebant in faciem
suam; propterea autem
cadebant, ut peccata per ruinam
ἐστιν, ἀλλ’ ἀσθενεῖ μὲν τῇ σαρκί, δυνατὸς δέ ἐστι τῷ πνεύματι — οὕ- τως καὶ ὁ κύριος οὐχὶ τοῖς μὲν τοῦ πίττειν τὰς ἀφορμὰς παρέχει, τοῖς δὲ τοῦ ἀνίστασθαι.|
Οἱ γὰρ πίπτοντες ἀπὸ τῆς στάσεως, ἐν ᾗ ποτε ἦσαν, καταπίπτουσι δη- λονότι· οὐδέποτε δὲ εἱστήκει ὁ ἄπιστος χαμαὶ συρόμενος μετὰ τοῦ ὄφεως, ᾧ συνέπεσεν· οὐκ ἔχει οὖν, ὅθεν πέσῃ διὰ τὸ καταβεβλῆσθαι τῇ ἀπιστίᾳ. Πρώτη δὲ εὐεργεσία τὸν στήκοντα τῇ ἁμαρτίᾳ πεσεῖν καὶ ἀποθανεῖν τῇ ἁμαρτίᾳ, εἶτα ζῆσαι τῇ δικαιοσύνη̣ καὶ ἀναστῆναι, τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως ἑκάτερον ἡμῖν χαριζομένης· πιπτέτω τὰ χείρονα, ἶνα λάβῃ καιρὸν τὰ βελτίω εἰς τὴν ἀνάστασιν. Ἐὰν
plenius purgarentur. Hoc ipsum
et Salvator tibi primum concedit,
ut corruas. Ethnicus eras, cadat
in te ethnicus; diligebas scorta,
primum in te scortator intereat ;
peccator
multorum positus est in Israhek, hoc est in his, qui plena possunt
acie et ratione conspicere, et in signum, cui contradicetur < . Omnibus,
quae narrat historia de Salvatore, contradicitur. Virgo
mater est, signum est, cui contradicitur : Marcionitae contradicunt
huic signo et aiunt penitus eum de muhere non esse
generatum ; Hebionitae contradicunt signo, dicentes ex viro et
muhere ita natum esse, ut nos quoque nascimur. Habuit corpus
humanum, et hoc signum est, cui contradicitur : alii enim dicunt
eum venisse de caehs, alii tale, quale nos, corpus habuisse, ut
per simihtudinem corporis etiam nostra corpora redimeret a peccatis
et daret nobis spem resurrectionis. Resurrexit a mortuis,
et hoc signum est, cui contradicitur : quomodo resurrexerit,
utrum ipse et tahs, quahs mortuus est, an certe in mehoris substantiae
corpus resurrexerit ; et est infinita contentio, aliis dicentibus:
fixuram clavorum Thomae monstrayit in manibus suis,
μη πέσῃ η πορνεια, η σωφροσυνη οὐκ ἀνίπταται, ἐὰν μὴ ἡ ἀλογία συντριβῆ̣, τὸ λογικὸν τὸ ἐν ἡμῖν οὐκ ἀνθήσει· οὕτως οὖν >ἡ πτῶσις ἡ ἀνάστασις πολλῶν < .
aliis e regione tractantibus : si idem corpus habuit, quomodo
clausis ingressus est ostiis et stetit < ? ? Vides igitur, quemadmodum
argumentis variis etiam resurrectionis ejus quaestio concitetur,
et sit >signum, cui contradicitur < . Ego et hoc, quod
ore praedictum est, puto signum esse, cui contradicitur;
sunt enim plures haeretici, qui asserunt eum a prophetis
penitus non fuisse praedicatum. Et quid me necesse est
multa prosequi? Omnia, quae de eo narrat historia, signum est,
cui contradicitur,
eum — nos quippe omnia scimus vera esse, quae scripta sunt —
sed quia apud incredulos universa, quae de eo scripta sunt, signum
sit, cui contradicitur.
Deinde Simeon ait : et tuam ip- | >καὶ
Quis est iste gladius, qui non aliorum
tantum, sed etiam Mariae
cor pertransiit ? Aperte scribitur,
quod in tempore passionis omnes
sint apostoh scandaUzati, ipso
>καὶ <σοῦ δὲ αὐτῆς > τὴν . | λεύσεται διε <λεύσεται ῥομφ >αία <.
|Ῥομφαίαν λέγει τὸν λόγον τὸν πειραστικόν, τὸν κριτικὸν τῶν ἐνθυμήσεων, τόν διϊκνούμενον ἄχρι μερισμοῦ Ψυχῆς καὶ πνεύματος, ἁρμῶν τε καὶ μυελῶν, καὶ κριτικὸν ἐνθυ-
quoque Domino dicente: omnes.|
vos scandalizabimini in nocte
<. Ergo scandalizati sunt uni- >
versi in tantum, ut Petrus <
que, apostolorum princeps, tertio
denegarit. Quid putamus, quod
scandalizatis apostolis mater Domini a scandalo fuerit immunis ?
Si scandalum in Domini passione non passa est, non est mortuus
Jesus pro peccatis ejus. Si autem omnes peccaverunt et
indigent gloria Dei, justificati gratia ejus et redempti < . utique et
Maria illo tempore scandalizata
est. Et hoc est, quod nunc Simeon
prophetat dicens : x >et tuam
ipsius x >, quae scis absque
viro peperisse te virginem, quae
audisti a Gabriele: x >Spiritus
sanctus veniet super te, et virtus
Altissimi obumbrabit x >, >
infidelitatis >gladius <
et ambiguitatis mucrone ferieris,
et cogitationes tuae te in diversa
lacerabunt, cum videris illum,
quem Filium Dei audieras et
sciebas absque semine viri esse
Iff. Mark. 14, 27 9f. Rom. 323
quoque Domino dicente: omnes . | Φαίνεται, ὅτι περὶ τὸν > καιρὸν τοῦ θους x > ἐογαν- | δαλί <σθησαν· καὶ γὰρ x ὅτι· >πάντες < δακθσυλγσεσυε ἐν ἐμοί <. >
Προφητεύει οὖν ὁ Συμεὼν καὶ περὶ αὐτῆς τῆς ἁγίας παρθένου Μαρίας, ὅτι· παρεστῶσα τῷ σταυρῷ καὶ βλέπουσα τὰ γενόμενα καὶ ἀκούουσα τῶν φο)νῶν τῶν φονευτῶν, μετὰ τὴν τοῦ Γαβριὴλ μαρτυρίαν, μετὰ τὴν ἀπόῤῥτον γνῶσιν τῆς θείας συλλήψεως, μετὰ τὴν μεγάλην τῶν θαυμάτων ἐπίδειξιν, γενήσεταί τις περὶ τὴν σὴν Ψυχὴν σόλος ἐν διακρίσει· ἔδει δὲ τὸν κύριον ὑπὲρ παντὸς γεύσασθαι x > καὶ >ἱλαστήριον < γενόμενον τοῦ κόσμου πάντας δι-
generatum, crucifigi et mori et
suppliciis humanis esse subjectum
et ad postremum lacrimabiliter
conquerentem atque dicentem
: > Pater, si possibile est, pertranseat
calix iste a x >. > Et
x < ergo >animam pertransibit
gladius, ut revelentur ex
multorum cordibus cogitationes < .
Cogitationes erant malae in hominibus,
quae propterea revelatae
eas ille, qui pro nobis mortuus
est. Quamdiu enim absconditae
erant cogitationes nec prolatae
in medium, impossibile erat
eas penitus interfici. Unde et nos
si peccaverimus, debemus dicere :
x >paccatum meum notum feci tibi,
et iniquitatem meam non abscondi.
Dixi: amiuntiabo in-
δαιωσαι ἐν τῷ αὐτου · καὶ σοῦ οὖν αὐτῆς τῆς ἄνωθεν δεδι- δαγμένης τὰ περὶ κυρίου ἅψεταί τις διάκρισις, τοῦτ’ ἔστιν ἡ >ῥομφαία < , | ἐπὰν ἴδης τὸν τηλικοῦτον σταυρούμενον καὶ θάπτον ἀνθρώπινον ἀναδεχόμενον. Ὅπως ἂν ἀποκα λυφθῶσιν · διαλογισμοὶ ἦσανπονηροὶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις· τότε ἀπεκαλύγθησαν, ἵνα ἀποκαλυφθέντας αὐτοὺς ἀφανίσῃ ὁ ὑπὲρ τῶν ἀνθρωπίνων ἁμαρτημάτων ἀποθνήσκων. Ὅσον γὰρ ἦσαν κεκρυμμένοι, οὐχ οἶόν τε ἐν αὐτοὺς ἀφανισθῆναι τέλεον·
διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς ἐὰν ἁμαρτήσωμεν, κελευόμεθα λέγειν· τὴν ἀνομίαν μου <ἐγνώρισα, τὴν ἁμαρτίαν μου > οὐκ· Ι Αἰνίττεται δέ, ὅτι μετὰ τὸν σκανδαλισμὸν τὸν ἐπὶ τῷ σταυρῷ γενό- justitiam meam contra me Do- | μενον τοῖς μαθηταῖς καὶ τῇ Μαρίᾳ
minoc. Si enim hoc fecerimus et
revelaverimiis peccata nostra non
solum Deo, sed et liis, qui possunt
mederi vulneribus nostris
atque peccatis, delebuntur peccata
nostra ab eo, qui ait: x <ecce,
delebo ut nubem iniquitates tuas
et sicut caliginem peccata tua < .
Post Simeonis propbetiam, quia
necesse erat, ut mulieres etiam
salvarentur, venit prophetes mulier,
de qua scribitur: x <et erat
Anna prophetes, filia Phanuel,
de tribu Aser < . Quam pulcher
ordo ! Non venit ante virum mulier,
sed primus venit Simeon,
qui apprehendit infantem et tenuit
in brachiis suis, deinde muher,
cujus non sunt quidem verba digesta,
sed dictum est generahter,
quod x <confessa sit Domino et locuta
de eo omnibus, qui exspectabant
redemptionem Hierusalem < .
Et juste sancta muHer spiritum
prophetandi meruit accipere, quia
ταχεῖά τις ἴασις ἐπακολουθήσει, βεβαιοῦσα αὐτῶν τὴν καρδίαν εἰς τὴν ἐπ’ αὐτὸν πίστιν· οὕτως γὰρ καὶ Πέτρον ἀντισχόμενον εἴδομεν τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. Τὸ ἀνθρώπινον οὖν σαθρὸν διη λέγχθη, ἕνα τὸ ἰσχυρὸν τοῦ κυρίου δειχθῇ. |
Ὡς ἀπαραλείπτοις ὑποσχόμενος ὁ εὐαγγελιστὴς πάντα εἰπεῖν οὐδὲ τὸ τῆς Ἄννης παρεσιώπησε πρόσ- ωπον, Ι ἀπὸ δύο προφητῶν τὸ ἀληθὲς συνιστῶν τῶν λαληθέντων περὶ Χρι- στοῦ· καὶ γὰρ καὶ αὐτὴ ὡς προφῆ- τις πᾶσιν ἔλεγεν, ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ Χριστὸς ἡ μέλλων λυτρώσασθαι τὴν Ἱερουσαλήμ, τοῦτ’ ἔστι τὴν τῶν ἐν θεοσεβείαι διαπρεπόντων καὶ ἐν γνώσει γραφῶν πόλιν· Ἱερουσαλὴμ γὰρ ὅρασις x < ἑρμηνεύεται.| Καὶ ἡ τάξις δέ · οὐ πρώτη γὰρ τοῦ ἀνδρὸς ἡ γυνή, ἀλλὰ πρῶτος ὁ Συμέων <παρ >εισάγεται. Οὔκουν ἐγέγ <ραπτο > δέ] αὐτῆς τὰ <τὰ λ >έξιν ὁ λόγος, ἀλλ’ τι ἐξωμολόγει τῷ θεῷ καὶ ἐλάλει >
longa castitate longisque jejuniis
ad hoc culmen adscenderat.
Videte, mulieres, testimoniura
Armae, et imitamini illud! Si
quando vobis evenerit, ut perdatis
viros, considerate, quid de
ea scriptum sit: > septem annis
vixit a virginitate sua cum viro <
et reliqua ; propterea >prophetes <
f uit ; neque enim ut libet et
fortuito Spiritus sanctus habitavit
in ea. Bonum est et primum,
si qua potest virginitatis
gratiam possidere; si autem hoc
non
atque promitto, si mihi humanum aUquid, quod non opto, contigerit,
nihil aUud faciam, quam incontaminata et vidua perseverem.
Nunc vero et secundae et tertiae et quartae nuptiae, ut de
αὐτοῦ(. <Ἔοι >κε δὲ γε δικαίως προφῆτις, τοῦ ἁγίου πνεύματος χώραν δυνηθέντος εὑρεῖν ἐν αὐτῇ διὰ τὴν ἁγνείαν καὶ τὴν καθαρότητα· >ἔτη < γὰρ > ζήσασα ἀπὸ τῆς παρθενίας αὐτῆς μετὰ ἀνδρός(, διὰ τοῦτο γέγονε προφῆτις οὐ γὰρ ὡς ἔτυχεν τὸ ἄγιον πνεῦμα ᾤκησαν ἐν αὐτῇ. Καλὸν μὲν γὰρ εἴ τις δύναται παρθενεύειν· εἰ δὲ μὴ δύνα- ται τοῦτο, χηρευσάτω, ἐὰν συμβῇ τι ἀνθρώπινον, καὶ ἐχέτω τοῦτο πρὸ ὀφθαλμῶν καὶ μετὰ ἀνδρὸς οὖσα, ὥστε τὴν παρθενίαν αὐτῆς δικαιω- θῆναι ἐνώπιον τοῦ θεοῦ.
22 Nunc — x >OP, ür Sondergut: Et utperfeceruntomniasecun-
dum legem Domini, reversi sunt in Gahlaeam in civitatem suam Nazareth,
Praetermisit hoc loco Lucas, quae a Matthaeo satis exposita noverat Dominum
videhcet post haec, ne ab Herode necandus inveniretur, Aegyptum
a parentibus esse delatum defunctoque Herode sic demum GaUlaeam reversuxn
Nazareth civitatem suam inhabitare coepisse. Solent enim evange-
Hstae singuH sic omittere quaedam, quae vel ab aliis commemorata viderint,
vel ab aliis commemoranda in spiritu praeviderint, ut continuata
suae narrationis serie quasi nuHa praetermisisse videantvir, quae tamen
alterius evangeHstae considerata scriptura quo loco transiHta fuerint, dihgens
lector inveniat. x >Puer autem crescebat et confortabatur plenus sapientia,
et gratia Dei erat in illo < . Notanda distinctio verborum, quia
Dominus Jesus Christus in eo, quod puer erat, idem habitum humanae
fragihtatis induerat crescere et coufortari habebat, in eo vero, quod etiam
pluribus taceam, in ecclesia reperiuntur, et non ignoramus, quod
tale conjugium ejiciet nos de regno Dei. Sicut enim ab ecclesiasticis
dignitatibus non solum fornicatio, sed et secundae nuptiae repellunt
— neque enim episcopus nec presbyter nec diaconus nec vidua
possunt esse digami — , sic forsitan et de coetu x >primitinorum
immaculatorumquec, x >, >ecclesia, quae non habet maculam neque
rugam < , ejicietur digamus; non quo in aeternum mittatur incendium,
sed quo partem non habeat in regno Dei. Memini, cum interpretarer
illud, quod ad Corinthios scribitur : x >ecclesiae Dei, quae est
Corinthi, cum omnibus, qui invocant x >, dixisse me diversetatem
esse x < et eorum, x >qui invocant < nomen Domini.
enim monogamum et virginem et eum, qui in castimonia perseverte,
esse de ecclesia Dei, eum vero, qui sit digamus, licet bonam
habuerit conversationem et ceteris virtutibus polleat, tamen
non esse de x < et de eo numero, qui x >non habet rugam
aut maculam, aut quid istiusmodi < , sed esse de secundo gradu
et de his, x >qui invocant < nomen Domini, et qui salvantur
in nomine Jesu Christi, nequaquam tamen coronantur ab eo:
cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
verbum Dei et Deus aeternus erat, nec confortari indigebat nec habebat
augeri. Unde rectissime x >plenus < perhibetur x >et <. Sapientia
quidem, x >quia in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis <
(Kol. 2, 9); gratia autem, quia > eidem mediatori Dei et hominum Jesu
< (1 Tim. 2, 5) magna gratia donatum est, ut ex quo homo fieri
coepisset, perfectus esset et Deus. Cui simile est, quod Johannes scribit
eum > plenum gratia et < (Joh. 1, 14), eandem ipse divinitatis excel-
lentiam veritatis quam Lucas sapientiae nomine commendans.
Natus est Dominus meus Jesus, et adscenderunt parentes ejus Hierosolymam,
ut complerent ea, quae fuerant in lege praecepta, et offerrent
pro eo > par turturum aut duos pullos <. Tenuit eum brachiis
suis Simeon, ut dudum lectum est, et prophetavit de eo, quae narrat
historia. Et postquam omnia ex more completa sunt, revertuntur parentes.
Quotum Jesus tunc agebat amium ? Utique adhuc parvulus erat
et tamen > crescebat et conf ortabatur et replebatur < et gratia ;
necdum quadraginta dies purgationis impleverat, necdum Nazareth
venerat, et jam totam sapientiam
recipiebat. Potuit scriptura
dicere : > crescebat et conf ortabatur,
et accipiebat spiritum <; sed quia
> evacuaveratse, se, formam servi <,
statim ut pro mundatione
ejus sacrificium oblatum est, id
quod vacuefecerat, adimplevit, non
quo corpus ejus illico majus fuerit
effectum, sed quod sacratius quir-
Ἐδύνατο δὲ εἰπεῖν· προέκοπτε λαμ- βάνων σοφίαν, ἀλλ’ ἐπεί, ὅτε ἤρχατο, ἐκένωσεν x <, εἶπεν x <, ἵνα δείξῃ, ὅτι ὃ ἐκένωσεν ἐπλήρωσε καὶ ἐλάμβανε πόλιν ταῦτα, ἀφ’ ὧν ἑλών κεκένωτο· x > δὲ οὐ τῇ σώματος, ἐν ᾗ x < οὐκ ἐφ’ ἡμῖν οὔσῃ, ἀλλ’ ἐπὶ τῇ φύσει· τῇ δὲ ψυχῆς, ἥτις ἐφ’ ἡμῖν,
piam demonstraretur, scriptura
referente: x >puer autem crescebat
et confortabatur et replebatur x <.
Quaeramus, sicubi alibi
de parvulo scriptum sit x > crescebat
et confortabatur < , ut ex collatione
multorum, quid plus in Domino
nostro dicatur, intellegere
valeamus. Legimus de Joanne:
x >puer autem crescebat et x <,
et tamen non additur : x >et
replebatur x <, sed: x >confortabatur
Haec omnia de puero, qui necdum duodecim annos impleverat,
dicta sunt. Cum autem duodecim esset annorum, remanet Ηieru-
salem. Parentes ejus ignorantes quaermit eum sollicite et non inveniunt.
Quaerunt x >inter x <, quaerunt x >in x <, quaerunt
x >inter notos < , et in his omnibus non reperiunt. Quaeritur ergo Jesus
a parentibus suis, a patre, qui nutricius et comes fuerat Aegyptum
descendentis, et tamen non statim, ut quaeritur, invenitur. Non enim
inter cognatos et carnis propinquos ’ Jesus, non in his, qui
ei corporaliter juncti sunt. In multorum comitatu Jesus meus non
potest inveniri. Disce, ubi eum quaerentes reperiant, ut et tu quaerens
cum Joseph Mariaque reperias. Et quaerentes, inquit, x >invenerunt
illum in x >. Non ubicunque in aUo loco, sed x >in templo <
ἦν ἐνίσχυεν ο καταργησας τὰ τοῦ x <.] Ι Οὐχ ᾗ λόγος ἐστὶ καὶ θεός, προκόπτειν ἔρηταί, ἀλλ’ ὅτι μεζόνως ἀεὶ θαυμαζόμενος χαριέστερος παρὰ τοῖς ὁρῶσι διὰ τῶν ἀποτελεσμάτων ἀνεδείκνυτο· προκοπτούσης, ὡς ἐστὶν μᾶλλον εἰπεῖν, ἀλληθέστερον τῆς τῶν θαυμαζόντων ἕξεως ἤπερ αὐτοῦ τοῦ τελείου Πρὸς χάριν θεοῦν
x >in templo < simpliciter, sed x >in medio doctorum, audientem et
rogantem eos < . Et tu ergo quaere Jesum x >in templo < Dei, quaere
ecclesia, quaere eum apud magistros, qui x >in templo < sunt et non
ex eo; si enim ita quaesieris, invenies eum. Porro si quispiam
se dicit magistrum esse et Jesum non habet, iste nomine
tantum magister est, et ideo apud eum non potest inveniri Jesus, verbum
Dei et sapientia. Inventus est, inquit, x >in medio x <. Quomodo
in alio loco de prophetis scriptum est, sic et nunc intellege x >in
medio doctorum < <Si >, inquit, x >alteri revelatum fuerit
x <. x >in medio doctorum x <
est enim interrogare, aUud respondere. Interrogabat magistros et,
quia interdum respondere non poterant, ipse illis, de quibus interroganerat,
respondebat. Quod autem responsio non vicissitudinem sermo-
cinandi, sed doctrinam in scripturis sanctis sOTiet, lex divina te doceat.
x >Moyses loquebatur, Deus autem respondebat ei x <. Responsio illa
eorum erat, super quibus ignorantem Moysen Dominus instruebat.
Interdum interrogat Jesus, interdum respondet, et sicut supra diximus,
quamquam mirabilis ejus interrogatio sit, tamen multo mirabilior
est responsio. Ut igitur et nos audiamus eum et proponat nobis
quaestiones, quas ipse dissolvat, obsecremus illum et cum labore
nimio et dolore quaeramus, et tunc poterimus invenire, quem quaerimus.
Non enim frustra scriptum est: x >ego et pater tuus dolentes
quaerebamus x <. Oportet eum, qui quaerit Jesum, non neglegenter,
non dissolute, non transitorie quaerere, sicut quaerunt nomiuUi et
ideo invenire non possunt. Nos autem dicamus : x >dolentes quaerimus
x <. Et cum hoc dixerimus, ad laborantem animam nostram et cum
dolore quaerentem respondebit et dicet: x >nescitis, quia in patris
Quia nonnulh, qui sanctae scripturae videntur credere, quasi in
gloriam omnipotentis Dei divinitatem Salvatoris negant, justum
mihi videtur, ut ipsarum scripturarum auctoritate doceantur in
humanum corpus quiddam venisse divinum, et non solum in
humanum corpus, sed in humanam quoque animam. Quamquam,
si dihgenter sensum intendimus scripturarum, plus aliquid
anima illa habuit, quam ceterae hominum animae. Omnis quippe
anima hominis, antequam ad virtutem veniat, vitiis sordidatur.
Porro anima Jesu nunquam peccati sorde maculata est. Siquidem
antequam ad duodecimum aetatis pervenerit annum, Spiritus
sanctus de eo in Lucae scribit evangelio : x >Puer autem crescebat
et confortabatur et replebatur sapientia < . Hoc hominum natura
non recipit, ut ante duodecim annos sapientia compleatur.
Ahud est partem habere sapientiae, aliud sapientia esse completum.
Non ambigamus ergo divinum aliquid in Jesu carne
assumpserat, et ob id iterum confortatur. x >Evacuaverat x < Filius
Dei, et propterea rursum completur sapientia, x >Et gratia Dei
erat super eum < . Xon quando venit ad adolescentiam, non
quando manifeste docebat, sed adhuc cum esset parvulus, habebat
gratiam Dei; et quomodo omnia in illo mirabiHa fuerant,
ita et pueritia mirabilis fuit, ut Dei sapientia compleretur. x >Ibant
itaque parentes ejus juxtacon-
in Hierusalem ad sollemnem
diem Paschae. Et cum
factus esset annorum duodecim < .
Dihgenter observa, quia, priusquam
duodecim esset annorum,
sapientia Dei et ceteris, quae de
eo scripta sunt, complebatur.
Cum ergo, ut diximus, duodecim
esset annorum et juxta morem
dies , sollemnitatis expleti essent
et reverterentur parentes, x >remansit
puer in Hierusalem et
nesciebant parentes ejus < . Et hic subhmius quiddam, quam
humana natura patitur, intellege. Non enim simpUciter x <
et parentes ejus, ubi esset, ignorabant, sed quomodo
in Joannis evangeUo scriptum est, quando insidiabantur ei Judaei
et elapsus est de medio eorimi et non apparuit, sic et
nunc puto remansisse puerum in Hierusalem et parentes ejus, ubi
remanserit, ignorasse. Xec miremur parentes vocatos, quorum
Ομως, ὅτε δώδεκα x < γεγονὼς ἐν, ἄνεισιν μὲν ἅμα τοῖς γονεῦσιν εἰς Ἱερουσαλήμ, τὴν ἑορτὴν τοῦ Πάσχα τελεσόμενος. Ὡς δὲ ἐκείνη πέρας εἶχεν ἐν ἡμέραις ἑπτὰ τελουμένη, αὐτοὶ μὲν ὑπέστρεφον, Ἰησοῦς δὲ ὑπομένει, τούτους λαθών· καὶ οἱ μὲν ἐζήτουν, ὁ δὲ τριῶν ἡμερῶν ἄδηλος ἦν.
alter ob partum, alter ob obse-
qiiium matris et patris meru-
erunt vocabula. Sequitur: > dolentes
quaerebamus te < Non
puto eos idcirco doluisse, quia
putarent
angelum loquentem et currentes
pastores et Simeonem audierat
prophetantem, timeret, ne pvierum perderet oberrantem. Amove
hanc opinionem maxime de Joseph, cui ab angelo praeceptum
fuerat, ut toUeret puerum et Aegyptum pergeret, qui audierat:
> timeas timeas toUere Mariam uxorem tuam; quod enim in ea natum
est, de Spiritu sancto est < Nunquam fieri poterat, ut perditum
formidaret infantem, quem divinum esse cognoverat. AHud quid-
dam dolor et quaestio parentum, quam simplex lector intellegit,
sonat. Quomodo tu, si quando
scripturas legis, quaeris in eis
sensum cum dolore quodam
atque tormento, non quo scrip-
Τέ δέ καὶ > ἐζήτουν αὐτόν < Ἆρα ὅτι ἀπόλωνλεν ὡς παῖς ἢ ὅτι πεπλάνηται; Ἄπαγε· οὔτε γὰρ τῆς πανσόφου Μαρίας ἦν τοῦτο, τῆς μυρίας περὶ αὐτοῦ δεξαμένης θείας ἀποκαλύψεις, οὔτε τοῦ Ἰωσήφ.
Ἀλλ᾿ ὥσπερ σὺ ἐὰν ζητῇς γραφήν, ὀδυνώμενος αὐτὴν ζητεῖς, οὐχ ὡς πεπλανημένην οὐδὲ ὡς ἐοφα>-λ
turas errasse aut perperam quid
habere arbitreris, sed quod illae
intrinsecus habeant veritatis sermonem
atque rationem, et tu
nequeas invenire, quod verum
est: ita et illi quaerebant Jesum,
ne forte recessisset ab eis, ne relinquens
eos ad alia transmigrasset
et, quod magis puto, ne
revertisset ad caelos, cum illi
placuisset, iterum descensurus.
> Dolentes < ergo quaerebant Filium
Dei. Et cum quaererent, non
invenerunt > inter cognatos < Neque
enim poterat humana cognatio
Dei FiUum continere. Non inve-
nerunt > inter notos >, quia divina
virtus major erat notitia scientiaque
mortali. Ubi igitur inveniunt
eum ? < In templo <; ; ibi enim
invenitur Filius Dei. Si quando
et tu quaesieris Filium Dei,
atque sapientiam, id est
μένην, ἀλλ᾿ ὡς ἔχουσαν μὲν τὸν ἀληθῆ καὶ μυστικὸν λόγον, μήπω δέ σοι πεφανερωμένην, οὕτως κἀκεῖνοι ἐζήτουν τὸν κύριον ἡμῶν Ιησοῦν Χριστόν, μήπως ἀπέστη ἀπ᾿ αὐτῶν, μήπως καταλέλοιπεν αὐτούς.
Διὸ καὶ αὐτὴ ὡς ἐκείνου πατέρα τὸν Ἰωσὴφ ὠνόμασε διὰ τοὺς Ἰουδαίους. Αὐτὸς τὴν ὑπόνοιαν ἐκκόπτων ταύτην πόλιν ἔλεγεν· > οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με <, πατέρα αὐτοῦ δηλῶν τὸν θεόν, ἀλλ᾿ οὐ τὸν Ἰωσήφ· > ἐν τοῖς τοῦ x < δὲ εἶπεν διὰ τὸν ναόν, ἐν ᾧ ἦν, ὅπου καὶ εὑρέθη ζητοςυμενος. Πῶς λέγει ἡ παναγία παρθένος· > ἰδοὺ ἐγὼ καὶ ὁ πατήρ σου ὀδυνώμενοι ἐζητοῦμέν σε <, ἐπιστα- μένη, ὅτι ἐκ παρθενίας ἐστὶν ἀμολύντου; Διὰτοὺς ἀκούοντας διδασκάλους, ἐπειδὴ ἐνόμιζον αὐτὸν ἐκ πορνείας εἶναι.| > Ὀδυνώμενοι < οὖν ἐζήτουν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, καὶ ζητοῦντες αὐτὸν οὐχ ευρον > εν τοις συγ-
Filium Dei, reperies. Quoniam
vero parvulus erat, invenitur > in
medio praeceptorum < sanctificans
et erudiens eos. Quia parvulus
erat, invenitur > in non eos
docens, sed < interrogans >, et hoc
pro aetatis officio, ut nos doceret,
quid pueris, quamvis sapientes et
eruditi sint, conveniret, ut sudiant
potius magistros, quam docere
desiderent, et se vana ostemtatione
non jactent. Interrogabat,
inquam, magistros, non ut
aliquid disceret, sed ut interrogans
·γὰρ τὴν συγγένειαν αὐτῶν ἦν.
| Ἤιδει μὲν ἡ παναγία παρθένος μὴ τέκνον αὐτὸν εἶναι τοῦ Ἰωσήφ, ἀλλ᾿ εἰς πατέρα τούτῳ τὸν ἑαυτῆς ἐγκρίνει μνηστῆρα <καὶ > διὰ τὴν τῶν Ιουδαίων ὑποψίαν, οἰομένων αὐτὸν ἐκ πορνείας γεγεννῆσθαι, τοῦτό φησιν. Καὶ ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι· > ὁ πατήρ σου κἀγὼ ὀδυνώμενοι ἐζητοῦμέν x >, ὁ κύριος, ἀφεὶς ἀνθρωπίνην δοῦναι ἀπόκρισιν, θείαν δίδωσι παρεμφαίνων, ὅτι θεὸς εἴη σεσαρκωμένος. Διὰ τοῦτο καί φησιν· τί ὅτι
erudiret. Ex uno quippe doctrinae
fonte manat et interrogare et
respondere sapienter; et ejusdem
scientiae est scire, quid interroges
quidve respondeas. Oportuit
primum Salvatorem eruditae
interrogationis magistrum fieri,
ut postea interrogationibus responderet
juxta rationem Dei
atque sermonem : cui est gloria
et imperium in saecula seaculorum
Amen.
ἐζητεῖτέ με; οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί <
Πρετόντως δὲ παιδίῳ, ὅτε < διδασκάλων ἐν μέσῳ < Ἰησοῦς· οὐκ ἐδίδασκε μέν, ἀλλ᾿ > ἤκουεν καὶ ἐπηρώται < ρώτα(, ὅπερ καὶ ὁ Ἰησοῦς ἐποίει τοῖς νέοις τύπον διδοὺς καὶ ὑπο- γραμμὸν μὴ προπετεύεσθαι, καλῶς διεγείρων πρὸς ἐπαπορήσεις.
Quaerebant Maria et
veniebant, quaerebant
Quaesierunt > in templo <
magistros, et > in medio
magistri fuerint, ibi > in
tantum magister sedeat
Profuit Jesus magistris
docuit > in medio < eorum loquens,
et quodammodo concitabat eos
ad quaerenda, quae ignorabant, et
investiganda, quae usque ad id
locorum, utrum
Invenitur ergo Jesus >
magistrorum < et inventus dicit
quaesitoribus suis : > Quid quoniam
quaerebatis me ? Nesciebatis,
quia in patris mei oportet me
esse ? < Primum simpliciter sentientes
armemur adversus impios
haereticos, qui dicunt non esse
Conditorem patrem Christi Jesu
neque Deum legis et prophetarum.
Ecce pater Christi Deus temph
asseritur. ErubescantValentiniani
audientes Jesum dicentem: > in
patris mei oportet me esse < Erubescant
omnes haeretici, qui evangelium
recipiunt secundum Lucam
et, quae in eo sunt scripta,
contemnunt. Haec, ut dixi, sint
intellecta simphcius. Quoniam
vero infertur: > ipsi autem non
intellexerunt sermonem < sensum scripturae dihgentius ventilemus. [καλῶς διεγείρων σεις] επαπορή-
> Οὐκ ᾔδειτε, ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατός μου μου εἶναί με; < Ὡς πρὸς τὸ ῥητόν, ὁπλισώμεθα κατὰ τῶν ἀθέων αἱρέσεων λεγουσῶν, ὅτι οὐχ ὁ Δημιουργὸς πατὴρ Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐδὲ ὁ θεὸς τοῦ νόμου, οὐδὲ ὁ θεὸς τοῦ ναοῦ οὗτός ἐστιν ὁ πατὴρ τοῦ Χριστοῦ. Τῆς γὰρ φωνῆς αὐτοῦ ἀκούοντες οἱ ἀπὸ Οὐαλεντίνου αἰδείσθωσν λέγοντος· λέγοντος· τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με <, εἰ προσίενται τὸ ῥητόν.
Sic erant stulti et insipientes, ut
nescirent, quid diceret, quia hoc,
quod ait: > in patris mei me esse
oportet < significaret > in templo <
an aliud quiddam altius significet,
et quod magis aedificet audientes.
Unusquisque nostrum si bonus
fuerit atque perfectus, possessio
Dei Patris est. Generaliter igitur
de omnibus Salvator docuit,
quod non debeat esse alibi nisi in his, qui patris sunt. Si quis vestrum
Dei Patris est, habet in medio sui Jesum. Credamus quippe dicenti:
> quoniam in patris mei me oportet esse <. Et magis rationabile atque
quod typice terreno opere con-
structum est. Unde in illo templo
ut typice fuit, uit, ita recessit et typice.
> Egressus est < enim > de templo <
terreno dicens : > ecce, relinquetur
vobis domus vestra deserta < et
relinquens illam domum venit ad
possessionem Dei Patris, ecclesias
in toto orbe dispersas, et
dicit: > in patris mei me oportet
esse < Tunc ergo > non intellexerunt verbum, quod locutus est eis <
Simul et illud attendite, quod, quamdiu in possessione patris
Ἆρα γὰρ οὕτως ἦσαν ἀσύνετοι, ὡς μὴ συνιέναι, ὅτι ἔλεγεν· > ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖεἶναί με < ἀντὶ τοῦ· ἐν τῷ ναῷ; Ἢ μήποτέ τι μυστήριον αἰνίττεται· εἴ τις ὑμῶν τοῦ πατρός ἐστιν, ἔχει τὸν Χριστὸν εν εαυτῳ;
Μᾶλλον γὰρ τοῦ πατρὸς ὁρῶ ἔμψυχον ναόν, τὸν καλόν τε καὶ ἀγαθόν, ἢ τὸν ναὸν ἐκεῖνον· x < γὰρ > ἀπὸ τοῦ ναοῦ < ἐκείνου εἰπών· > ἀθίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν(, καὶ ἀπῆλθεν ἐπὶ τὸν ναὸν τοῦ πατρός, τὰς ἐκκλησίας τὰς πανταχοῦ.
sui fuit, sursum erat. Et quia necdum plenam fidem Joseph et
Maria habebant, propterea sursum cum eo permanere non pote-
rant, sed dicitur descendisse cum eis. Crebro Jesus descendit cum
discipuhs suis, nec semper versatur in monte nec absque fine
subhmia tenet. In monte cum Petro est, cum Jacobo, cum
Joanne, et rursum in aho loco cum ceteris discipuhs. Porro quia
non valebant hi, qui variis aegrotationibus laborabant, in montem
conscendere, idcirco > descendit et venit < ad eos, qui deorsum erant.
Nunc quoque scribitur: > descendit cum eis et venit Nazareth
et subjiciebatur eis <. Discamus, fihi, subjecti esse parentibus nostris:
major minori subjicitur, qui, quia majorem Joseph videbat
aetate, propterea eum parentis
honore coluit, omnibus fihis exemplum
tribuens, ut subjiciantur
patribus et, si patres non
fuerint, subjiciantur his, qui patrum
aetatem habent
et Mariae, ego non subjiciar epi-
scopo, qui mihi a Deo constitutus
est pater ? Non subjiciar pres-
bytero, qui mihi Domini dignatione praepositus est ? Puto, quod
inteUegebat Joseph, quia major se erat Jesus, qui subjiciebatur
sibi, et sciens majorem esse subjectum trepidus moderabatur im-
Παράδειμγα διδοὺς πᾶσιν υἱοῖς, ἵνα τιμῶσι τοὺς γονεῖς, μὴ μόνον τοὺς φύσει, ἀλλὰ καὶ τοὺς θέσει, καὶ ποιῶσιν, ὅσα ἐπιτάσσουσι πλὴν ἐκείνων, ὅσα εἰς θεοσέβειαν βλάπτει· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἔμεινεν ἐν τῷ ναῷ ἴνα προτιμήσῃ τὴν θεοσέβειαν καὶ τὸν ἀληθῆ πατέρα αὐτοῦ καὶ θεὸν τῶν κατὰ σάρκα συγγενῶν.
perium. Videat ergo unusquisque, quod saepe melioribus prae-
positus sit inferior et nonnunquam accidat, ut ille, qui sub-
jectus est, melior sit eo, qui sibi videtur esse praepositus. Quod
cum intellexerit dignitate sublimior, non elevabitur superbia
ex eo, quod major est, sed sciet ita sibi meliorem esse subjectum,
quomodo et Jesus subjectus fuit Joseph.
Deinde sequitur: > Maria autem conservabat omnia verba
haec in corde suo < Plus aUquid
quam de homine suspicabatur ;
unde et > custodiebat omnia verba
ejus in corde suo <, non quasi
pueri, qui duodecim esset annorum,
sed ejus, qui de Spiritu
sancto conceptus fuerat, quem
videbat > proficere sapientia et
gratia apud Deum et homines <
Jesus > proficiebat sapientia < et sapientior
per singulas videbatur
aetates. Nunquid sapiens non
erat, ut sapientior fieret ? An
| Οὐχ ὡς παιδίου ἤκουε δωδεκαετοῦς, ἀλλ᾿ ἐτήρει τὰ x < ὡς τελείου, ὅσα ὁ ἄγγελος εἶπε πρὸς αὐτήν, ὅσα οἱ ποιμένες, ὅσα ὁ Συμεὼν καὶ ἡ Ἄννα καὶ ὅσα νῦν αὐτὸς πρὸς αὐτούς· > <οὖν > πάντα < θησαυρὸν ὡς τῶν πραγμάτων ἐπιστήμων· οὐδὲν οὐδὲν ὡς ἔτυχεν ἢ λαλούμενον ἢ γινόμενον ἐδέχετο, ἀλλ᾿ εἶχε πάντα ἐν ἑαυτῇ, τὰ μέν νοοῦσα, τὰ δέ περιεργαζομένη, εἰδυῖα, ὅτι
quoniam > evacuaverat se, formam
serviaccipiens < id, quod amiserat, |
resumebat et replebatur virtutibus,
quas paulo ante assumpto
corpore visus fuerat relinquere ? > Proficiebat < ergo non solum > sapientia,
sed > eatate <. Est et aetatis profectus. Duae in scripturis
feruntur aetates, altera corporis.
quae non est in potestate nostra,
sed in lege naturae; altera animae,
quae proprie in nobis sita
est, juxta quam, si volumus,
cotidie crescimus et ad summitatem
ejus venimus, x >ut non simus
ultra parvuli et fluctuantes et
qui circumferamur omrti vento doctrinae <, sed esse > parvuli < desidestrucxi
incipiamus esse > viri < atque dicamus : > quando factus sum vir,
destruxi ea, quae erant parvuli < Hujus,
exemplum : > donec x <, perveniamus <, inquit, > omnes in virum perfectum,
in mensuram aetatis plenitudinis corporis Christi <. In nobis
ergo est, ut > ad mensuram perveniamus aetatis corporis Christi < et, si
in nobis est, omni labore nitamur deponere parvulum et destruere
illum et ad aetates rehquas pervenire, ut nos quoque audire
possimus: > tu autem ibis ad patres tuos cum pace, nutritus
in senectute bona <, utique spiritali, quae est vere senectus bona,
canescens et ad finem usque perveniens in Christo Jesu: cui est
gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
μένον ἔσται καιρός, καθ᾿ ὃν τὸ κεδρυμ- μένον ἐν αὐτῷ φανερωθήσεται.|
> Ἡλικίᾳ] δέ οὐ τῇ σώματος, ἐν ᾖ προέκοΠτεν οὐκ ἐφ’ ἡμῖν οὔσῃ, ἀλλ᾿ ἐπὶ τῇ φύσει· τῇ δέ ψυχῆς, ἥτις ἐφ’ ἡμῖν, ἥν ἐνίσχυεν ὁ καταργήσας τὰ τοῦ x <.
Quando ad Judaeos tantum
sermo propheticusmittebatur, Ju-
daici reges ponebantur in titulo.
Verbi gratia,
Judaeam et adversus Hierusalem,
in regno Oziae et Joatham et
Achaz et Ezechiae <; nec ahum
quemquam, exceptis Judaeae regibus,
Isaiae video tempore designatum.
In quibusdam prophetis
et Israhel reges legimus,
sicut ibi: > et in diebus Hieroboam
fihi Joas regis Israhek.
Quando vero sacramentum evangelii
praedicandum erat et in
toto orbe evangehum disseminan-
Ἐπὶ μὲν τῷ παρὰ Ἰουδαίοις μόνοις κηρυσσομένῳ λόγῳ προφητικῷ ἀναγράφεται βασιλεία μόνον Ἰουδαίων. > Ὅρασις < γὰρ φησιν, > ἣν εἶδεν Ἡσαΐας κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ τῆς Ἱερουσαλήμ, ἐν βασιλείᾳ Ὀζίου καὶ Ἰωαθὰμ καὶ Ἀχὰζ καὶ Ἐζεκίου < καὶ οὐδένα αλλον οἶδα βασιλέα ἀναγεγραμμένον ἐν τῷ χρόνῳ τῆς προφητείας, ἢ τὸν τῆς Ἰουδαίας, ἐπί τινων δὲ προφητειῶν καὶ τὸν βασιλέα τοῦ Ἰσραήλ. Ὅτε δὲ ἤμελλε τό μυστήριον τοῦ εὐαγγελίου ὁ Ἰωάννης κηρύσσειν, ἀναγέγραπται οὐχὶ Ἰουδαίων μόνος βασιλεὺς Ἡρώδης οὐδὲ Ῥωμαίων μόνος Τιβέριος· ἐπειδὴ δὲ μυστήριον
dum, cujus princeps Joannes in
eremo fuit, et orbem terrarum
Tiberii regebat imperium, tunc > in
quintodecimo <ejus > ejus > anno verbum
Domini ad Joamiem factum < esse
describitur. Et si tantum his,
qui de nationibus credituri erat,
annuntianda salus fuisset et penitus
excludendus Israhel, suffecerat
dicere : > In quintodecimo
anno Tiberii Caesaris, praeside
Judaeae Pontio Pilato <. Quia
vero et de Judaea et de Galilaea
multi credituri erant, idcirco et
haec regna ponuntur in titulo
diciturque : > tetracha Galilaeae
Herode, et PhiUppo fratre ejus
tetrarcha Ituraeae et Trachonitidis
regionis, et Lysania tetrarcha Abilenae, sub principibus sacerdotum
Anna et Caipha, factum est verbum Domini ad Joannem,
fihum Zachariae, in deserto <. Olim > verbum Dei fiebat ad Hieremiam,
fihum Chelciae, qui erat de saccerdotibus > tempore illius vel
τοῦ εὐαγγελίου ἔδει κηρύσσεσθαι ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ καὶ ὅλου τοῦ κόσμου ἐδόκει Τιβέριος εἶναι βασιλεύς, διὰ τοῦτο· > ἐν ἔτει πεντεκαιδεκάτω τῆς ἡγεμονίας Τιβερίου x < καὶ τὰ ἑξῆς ἀναγέγραπται. Καὶ εἰ μέν οἱ ἀΠὸ τῶν ἐθνῶν μόνοι ἤμελλον σώζεσθαι, πάντῃ δὲ ἀπεκέκελειστο ἡ σωτηρία τῶν υἱῶν Ἰσραήλ, ἤρκει τό· ἐν ἔτει πεντεκαιδεκάτῳ τῆς ἡγεμονίας Τιβερίου Καίσαρος <. Ἐπειδὴ δὲ ἔδει καὶ τοὺς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας καὶ τοὺς ἀπὸ τῆς Ἰτουραίας καὶ Τραχωνίτιδος καὶ Ἀβιληνῆς πιστεύειν, διὰ τοῦτο ἀναγράφονται καὶ αὗται αἱ βασιλεὶαι ἤγουν τετραρχίαι.
illius regis Judae; nunc > sermo |
Dei fit ad Joannem, filium εἰ
chariae <,quinunquam
quia > plures filii < credituri erant
> desertae quam ejus, quae habet
virum <, idcirco > factum est verbum
Dei ad Joannem, fiUum Zachariae,
x <. Simulque considera,
quod magis rationem habeat,
si mystice intellegatur desertum
et non secundum simplicem
litteram. Quienim x <
praedicat, superflue facit ibi vociferari,
ubi se loquentem nuUus
exaudiat. Praecursor ergo Christi
et > vox clamantis in deserto <
praedicat > in deserto <animae, quae
non habet pacem. Non solum
autem tunc, sed etiam in praesenti
primum > lucerna ardens et lucens
Οὐδέποτε > γέγονε ῥῆμα θεοῦ μὴ νῦν μόνον διά τινα μυστικὴν < ἐπί τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον < εἶναι, τοῦτ’ ἔστι τῆς ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίας, > ἤπερ τῆς ἐχούσης( ὡς > ἄνδρα < τὸν νόμον, τῆς Ἰουδαίων φημὶ συναγωγῆς, διὰ τοῦτο > ἐγένετο ῥῆμα θεοῦ πρὸς Ἰωάννην ἐν τῇ x <.
Εἰ γὰρ μὴ τοῦτο ἦν, ἐκ περισσοῦ ἐποίει κηρύσσων ἐν τῇ ἐρήμῳ <
Ἀλλ᾿ ἦν πρόδρομος Χριστοῦ ἡ φο)νὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ < ψυχῇ τῇ μὴ] ἐχούσῃ πόλεμον· καὶ οὐ τότε δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶνῦν πρῶτος >ὁ λύχνος < | ὁ καιόμενος καὶ φαίνων < ἔρχεται κη-
enit et > praedicat baptisma
paenitentiae in remissionem peccatorum
catorum <; ; deinde > lux vera < subsequitur,
quando > lucerna < ipsa loquitur:
> illum oportet crescere, me
autem minui <. Fit verbum Dei > in
deserto < et > venit ad omnem circaregionem
Jordanis <. Quae
alia loca debuit circuire Baptista,
nisi vicina Jordani, ut quicunque
voluisset agere paenitentiam, praesto
esset ad lavacrum
et largo impetu currens fluvius
Dei Salvator noster Dominus est,
in quem baptizamur aqua vera,
aqua salutari. > In remissionem <
quoque > peccatorum < baptisma
praedicatur : Venite catechumeni,
agite paenitentiam, ut > in remissionem
sionem < peccatorum baptisma consequamini.
> In remissionem peccatorum
< ille accipit baptisma, qui
ρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν <, εἶτα μετὰ ἔρχεται τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν < περὶ οὗ φησιν ὁ λύχνος· ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλαττοῦσθαι <
#x003E; Καὶ ἦλθεν εἰς πᾶσαν τὴν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου <. Ποῦ γὰρ ἔδει τὸν βαπτιστὴν περιέρχεσθαι ἢ > εἰς τὴν περίχωρον τοῦ Ἰοράνου < ἵν ἐόν τις βούληται μετανοεῖν, εὐθέως εὐπορήσῃ τοῦ ποταμοῦ; Ἑρμηνεύεται δὲ Ἰορδάνης >καταβαίων < Καταβαίνων γάρ ἐστιν ἀληθῶς ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ, τὸ ὕδωρ τὸ ἀληδινόν, τὸ ὕδωρ τὸ σωτήριον.
Καὶ κηρύσσει εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν x <.
peccare desistit. Si quis eiiim
peccans ad lavacrum venit, ei non
fit remissio peccatorum. Propter-
ea obsecro vos, ne absque cau-
tela et diligenti circumspectione
veniatis ad baptismum, sed ostendatis primum x >fructus dignos
paenitentiaec < ! Facite aliquid temporis in conversatione bona, mundos
vos a cunctis sordibus vitiisque servate, et tunc vobis remission
peccatorum fiet, quando coeperitis et ipsi propria peccata
contemnere. Dimittite delicta vestra, et dimittentur vobis. Hoc
autem ipsum, quod nunc de veteri instrumento ponitur, in Isaia
propheta scriptum legimus. Ibi
enim dicitur: > Vox clamantis in
deserto: parate viam Domini,
rectas facite semitas ejus < Vult
Dominus in vobis reperire vias,
qui, ut possit in vestris animabus
ingredi et iter suum facere, praeparate
ei semitam, de qua dicitur:
> rectas facite semitas ejus <.
> Vox clamantis in deserto <. > Vox <
clamat > Praeparate praeparate viam < ; primo
> Εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν < τίνι ἢ τῷ μηκέτι ἀμαρτάνοντι ; τῷ γὰρ ἔτι ὑμαρτάνοντι ἄφεσις ἁμαρτιῶν οὐ δίδοται.
Εἶτα τὸν Ἡσαΐαν παρίστησι τοῦτο αὐτὸ φωνοῦντα. Τί γὰρ φησίν; φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ < Βούλεται δὲ τὴν ὁδὸν κυρίου εὑρεῖν ἐν ὑμῖν, ἴνα συνοδεύσῃ ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἰωάννης πρόδρομος ἦν τοῦ λόγου, εἰκότως >φωνὴ < ὠνόμασται, οὐ λόγος· προλαμβάνει γὰρ ἡ >φωνὴ < τὸν λόγον· πρώτη γὰρ ἡ >φωνὴ < φθάνει ἐπὶ τὰς ἀκοάς, εἶτα
enim >vox <ad aures pervenit, dinde
post vocem, immo cum voce,
auditum sermo penetrat. Juxta
hunc sensum a Joanne annuntiatus
est Christus. Videamus ergo,
quid x < de verbo amiuntiet.
> Praeparate < inquit, x >viam Domino
<. Quam < viam Domino <praeparemus?
? Numquid corpoream ?
Aut potest
consistit. Magnum est cor hominis et spatiosum et capax, si
tamen mundum fuerit. Vis ejus magnitudinem latitudinemque
cognoscere ? Vide, quantam divinorum sensuum magnitudinem
capiat. Ipse ait: >dedit > dedit mihi eorum, quae
veram: scire rationem mundi et opera elementorum, principium
et finem et medietatem saeculorum, temporum varietates et
translationes mensium, annorum circulos et siderum sedes, natu-
ras animaUum et furores bestiarum, spirituum violentias et
cogitationes hominum, diversitates arborum et vim radicum <.
Vides non parvum esse cor hominis, quod tanta capiat. Neque
in corporis quantitate, sed in fortitudine sensus magnitudinem
ejus intellege, quae tantam scientiam capiat veritatis. Ut autem
et simphces quosque de cotidianis exemphs ad credendum adducam,
quod grande sit cor hominis, videamus sequentia. Quascunque
urbes transivimus, habemus iUas in animo, et quaUtates et situs
platearum murorumque et aedificiorum in corde nostro versan-
ὁ ἀκουόμενος ὑπὸ τῆς φωνῆς λόγος. > Ἑν Ἐν τῇ ἐρήμῳ < δὲ εἰκότως, ὅτι ἡ ἤμελλεν ὑπακούειν, ἡ δὲ πόλις ἀπειθεῖν· > ἔρημον < δὲ τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν φησίν.
Οὐ γὰρ αἰσθητὴν λέγει > ὁδόν, ἀλλὰ τὴν ἔνδον ἐν καρδίά, ἧν ὁδεύει ἐμπεριπατῶν καρδίαις ἁγίων.
tur. Viam, quam ingressi sumus, in memoriae pictura ac descriptione
retinemus; mare, quod navigavimus, tacita cogitatione amplectimur.
plectimur. Non est parvum, ut dixi, cor hominis, quod potest
tanta capere. Si autem non est parvum tanta capiens, consequenter
in illo via Domini praeparatur et recta fit semita, ut ambulet in
illa sermo Dei atque sapientia. Praepara viam Domino per conversationem
bonam, et egregiis
imperium in saecula saeculorum. Amen.
Videamus, quae in Christi praedicentur adventu, inter quae primum
de Joanne scribitur : > Vox clamantis in deserto : parate viam
Domini, rectas facite semitas ejus <. Et quod sequitur, proprie
de Domino Salvatore est. Neque enim a Joanne > omnis vallis impleta
< est, sed a Domino Salvatore. Se ipsum unusquisque consideret,
quis erat, antequam crederet, et tunc animadvertet vallem
humilem, vallem se fuisse praecipitem et in ima demersam.
Quando vero venit Dominus
Jesus et misit Spiritum sanctum | ἐστὶν καὶ κοιλὴ
vicarium suum, x >vallis omnis ex- πᾶς ἄπιστος, ὃς πιστεύσας εἰς Χρι-
pleta <est. est. >Expleta < est autem
operibus bonis et fructibus Spiritus
sancti. Caritas non sinit permanere
in te vallem, quod, si pacem
habueris et patientiam et
bonitatem, non solum > vallis < esse
desistes, sed etiam > mons < esse incipies
Dei. Tara de gentibus cotidie
fieri videmus atque compleri:
> omnis vallis implebitur <, quam
de populo Israhel, qui de excelso
depositus est: > omnis mons et
colhs humiliabitur <. > Mons < erat
quondam
> collis <, qui depositus est atque
destructus. > Illorum delicto salus
gentibus data est, ad aemulandum
eos <. . Quod si et contrarias
fortitudines, quae adversus mortales
erigebantur, dixeris montes
et colles esse depositos, non peccabis.
Ut enim impleantur hujus-
στὸν πληροῦται τῶν τοῦ πνεύματος καρπων, τουτ εστι των αρετων· ὄρος( δὲ καὶ βουνὸς( ταπεινωθείς ἐστιν ὁ τῶν Ἰουδαίων ὑψηλόφρων λαός· ταπεινοῦται τῶν Ἰουδαίων τὸ ὕφος διὰ τὴν ἄγνοιαν τὴν περὶ Χριστόν, ἡ δέ τῶν Μνῶν ταπείνωσις ὐψοῦται διὰ τὴν ἐπίγνωσιν, καὶ x > τὰ σκολιὰ εἰς < γίνεται καὶ > αἱ τραχεῖαι εἰς ὁδοὺς λείας < διὰ τὴν πρότερον ἐν τοῖς ἔθνεσι σκολιότητα καὶ τραχύτητα.||
Ἢ τοίνυν οὕτω νοήσεις, ὅτι > ὄρη <μὲν καὶ >βουνοὶ < > αἱ αἴ διὰ τῆς Χριστοῦ ἐπιδημίας ἐταπεινώθησαν, αἱ δὲ > φάραγγες < οἱ ἄνθρωποι, οἳ πεπλήρωνται ἐπ᾿ ἔργοις
cemodi valles, contrariae fortitudines,
montes et colles, humiliandae
sunt, Sed et hoc, quod in
adventu Christi prophetatum est,
utrum expletum sit, contemplemur.
Sequitur enim: > et omnia
prava erunt in directa <. Unusquisque
nostrum pravus erat, si
tamen erat et non usque hodie
perseverat, et per adventum
Christi, qui factus est ad animam
nostram, > prava < quaeque > sunt. Quid enim tibi prodest, si
Christus quondam venit in carne, nisi ad tuam quoque animam
venerit ? Oremus, ut iUius cotidie nobis adventus fiat et possimus
dicere: > Vivo autem, jam non ego, vivit autem in me Christus <. Si
enim Christus vivit in Paulo et non vivit in me, quid mihi proderit?
Cum autem et ad me venerit et fruitus illo fuero, sicut
fruitus est Pauhis, tunc et ego Paulo simiHter loquar: > Vivo,
jam non ego, vivit autem in me Christus <. Consideremus ergo
et cetera, quae in Christi praedicentur adventu. Nihil te asperius
erat: vide pristinos motus tuos, vide iram et cetera vitia, si
tamen cessaverunt esse, quae fuerant, et intelleges nihil te asperius
et, ut significantius loquar,
nihil fuisse inaequahus. Conversatio
tua inaequalis erat et sermo,
ὰγαθοῖς. Γεγένηται δὲ καὶ> πάντα τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν<.
Ἕκαστος γὰρ ἡμῶν σκολὼς ἦν ἐν μὲν τοίνυν τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ τῇ γενομένῃ εῖς τὴν φυχὴν γίνεται >τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν>.
Καὶ πάλιν τραχὺς ἦν ἡμῶν ὁ βίος καὶ ἀνώμαλος ὁ λόγος· ἐλθὼν δὲ ὁ
et opera inaequalia. Veiiit ergo
Dominus meus Jesus et exaequavit
asperitates tuas et incomposita
quaeque vertit > in vias planas <
ut fieret in te iter sine offensione
et leve
et pater meus veniemus et mansionem
apud eum faciemus < Sequitur:
quitur: >et videbit omnis caro
salutare Dei <. Tu quondam > caro <
eras, et qui quondam > caro < eras
immo, ut mirabilius loquar, cum
adhuc in carne sis, vides > salutare
Dei <. . Quid sibi autem veht, quod
dicitur: > omnis caro < eo quod
nulla excipiatur, quae non videat
> salutare Dei < relinquo intellegtendum
his, qui sciunt scripturarum
mysteria venasque rimari. Sed et
hoc, quod > populis egredientibus <
ad baptismum Joannes loquitur,
attendendum. Si quis vult baptizari,
egrediatur; manens enim in
pristino statu et mores suos et
consuetudinem non reUnquens
nequaquam rite ad baptismum
venit. Ut autem intellegas, quid
κυριος ημων λεια παντα πεποικκεν· τὰ γὰρ ἄνισα ἴσα γέγονεν· ἐπ᾿ ἴδης γὰρ μία Πίστις καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης κηρύσσεται. Καὶ ἐπὶ μὲν τῶν ἐθνῶν ταῦτα γεγένηται, ἐπὶ δὲ τοῦ λαοῦ καθαιρεθέντος τό· πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται < · > ὄρος < γὰρ ἦν ποτε καὶ >βουνός < καθῃρέθησαν δέ καὶ τεταπείνωνται.
Οἵ ποτε > σάρκες < τῷ φρονήματι, νῦν πνεύματι βλέπομεν > τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ <· ἢ ἔτι σαμκοφοροῦντες παραδόξως βλέπομεν > τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ <. Περὶ δέ τοῦ >πᾶσα < καὶ >πᾶν <ζητήσεις, καὶπότε συντελεσθήσεται ταῦτα ἀρξάμενα καὶ καθολικῶς καὶ καθ’ ἕκαστον. Μόνος δέ οὗτος παρὰ τοὺς τρεῖς προσέθηκεν τῇ προφητείᾳ τὰ ἀπὸ τοῦ· > καὶ ἔσται πάντα τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν <, τὸ μέν >πάντα < παραλιπών, πληθυντικῶς δὲ >εὐθείας < εἰπών· εἰπών· καὶ ἀνττοῦ· τοῦ· >ἡ τραχεῖα εἰς πεδία < , > ἡ τραὶ χεῖα εἰς ὁδοὺς λείας <· δὲ καὶ τό· > ὀφθήσεται ἡ δόφξα κυρίου < εἶπεν· > καὶ ὅψεται πᾶσα σάρξ <, οἶς χρηστέον πρὸς δεῖξιν τοῦ
sit egredi acl baptismiim, accipe testimonium et ausculta verba, quibus Deus loquitur ad Abraham : > egredere de terra tua < et reliqua.
Egredientibus itaque ad lavacrum
turbis, non egressis, sed tantum
egredi nitentibus Joannes
loquitur, quae sequuntur. Si enim
jam egressi fuissent, nunquam ad
eos diceret: > generatio viperarum <.
Quaecunque igitur ad illos
loquitur, et ad vos, Ο catechumeni
et catechumenae, loquitur, qui
disponitis venire ad baptismum.
Considerate, ne forsitan et vobis
possitdici : > generatop viperarum <
si enim et vos habueritis aUquam simihtudinem sensuahum
viperarum et invisibihum serpentium, et vobis dicetur: > generation
viperarum <. Sed et iUud, quod sequitur, nisi pravitatem venenaque
serpentium de corde vestro expuleritis, dicetur ad vos: > quis
ostendit vobis fugere ab ira ventura ? < Magna huic saeculo im-
pendet ira, omnis iram Dei passurus
ἐπιτέμνεσθαι τὰ προφητικὰ τοὺς εὐαγγελιστάς. ||
|φασὶ δὲ τὴν ἔχιδναν ἐν ω; συλλαμβάνειν ἀναιρεῖν τὸν ἐξ οὗ συλλαμβάνει ἄῤῥενα, οὗ ἡ σπορὰ αὐξάνουσα τὴν συλλαβοῦσαν ἀναιρεῖ, καὶ οὕτως εἰς φῶς ἐξέρχεται, διαῤῥήξασα τῆς μητρὸς τὴν γαστέρα, ποινὴν ὥσπερ τοῦ διαφθαρέντος πατρός· πατρολῶον οὖν καὶ μητρολῶον τῆς ἐχίδνης τὸ γέννημα· τοιοῦτοι καὶ οἱ Ἰουδαῖοι τοὺς πνευματικοὺς αὐτῶν πατέρας καὶ διδασκάλους διαφθείροντες χερσίν.|
enim omnia propter hominum peccata transibmit. Et olim qui-
dem super unam tantum terram venit >ira < Dei, > quia omnis caro
reliquerat viam suam super terram <; nunc autem et super caelum
et super terram ventura est >ira < Dei: > caeli pertransibunt, tu
autem permanebis < ad Deum
dicitur, > et omnes sicut vestimentum
veterascent <. Videte,
qualis et quanta >ira < sit, quae
mundum omnem consumptura
est et puniet eos, qui poena digni
sunt, invenietque materiam, in
qua se exerceat. Unusquisque
nostrum ex eo, quod gessit, irae materiam praeparavit: > secundum
duritiam enim tuam et impaenitens cor thesaurizas tibi
iram in die irae et revelationis justi judicii Dei <, dicitur ad Romanos.
Deinde sequitur: > Quis ostendit vobis fugere ab ira ventura?
Facite ergo fructus dignos
paenitentiae <. Et vobis, qui venitis
ad baptismum, dicitur : x >facite
fructus dignos paenitentiae <.
Vultis scire, qui sint fructus digni
paenitentiae ? > Caritas f ructus est
spiritus, gaudium fructus est Spiritus,
pax, patientia, benignitas,
bonitas, fides, mansuetudo, continentia
< et et reUqua hujuscemodi.
Si haec omnia habuerimus, feci-
Ὅρα, πηλίκη ἐστὶν ἠ > μέλλουσα ὀργή < ; Καταστρέφει τὸν κόσμον, κολάζει τοὺς δεηθέντας παιδεύσεως· καὶ ὕλην αὐτῇ ἕκαστος ποιεῖ, ἐξ ὧν ἔπραξεν.
> Ποιήσατε οὖν καρπουὺς ἀξίους τῆς μετανοίας <. Τινες δὲ οἱ καρποί; > Εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πραότης, ἐγκράτια < καὶ τὰ σύμφωνα τούτων, οἵ καὶ > καρποὶ < λέγονται. || Οἱ μέντοι κατ᾿ ἀναλογίαν τοῦ πλήθους καὶ τοῦ μεγέθους τῶν προημαρτημένων ἐρ-
mus > fructus dignos paenitentiae <.
Rursum dicitur ad eos, qui ad
Joaimis baptismum veniebant :
> et ne incipiatis dicere intra vos-
metipsos: patrem habemus Abra-
ham; dico enim vobis, quia pot-
est Deus de lapidibus istis suscitare
filios AbrahanK. Prophetat
Joannes
expulsionem prioris populi
et vocationem gentium. Illisenim, ’
qui de Abraham gloriabantur,
dicit: > et ne incipiatis dicere in
vobismetipsis : patrem habemus
Abraham < Et de gentibus rur-
sum loquitur: x >dico enim rohis,
quia potest Deus de lapidibus
istis suscitare filios Abraham < .
De quibus lapidibus ? Non utique
lapides irrationabiles corporeosque
monstrabat, sed homines insensibiles
et quondam duros, qui
quia lapides aut hgna adorabant.
γαζόμενοι τὸ ἀγαθὸν ποιοῦσι > καρ-
ποὺς τοῦ πνεύματος ἀξίουσ τῆς
μεταμπόας <, δἰ οὓς οἱ πρότερον γε-
νόμενοι > γεννήματα ἐχιδνῶν( μεταβα-
λόντες γίνονται > υἱοὶ τοῦ ἐν οὐρανοῖς
πατρός <. |
Προφητεύει τοίνυν τὴν καθαίρεσιν
ἐκείνου τοῦ λαοῦ καὶ τὴν
κλῆσιν τῶν ἐθνῶν· ἐκείνοις τὴν
αὐχοῦσι τὸν Ἀβραὰμ φησίν· μὴ
ἄρξησθε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς· πατέρα
ἔχομεν Ἀβραάμ <, εἶτα περὶ τῶν
ἐθνῶν λέγει· λέγω γὰρ ὑμῖν, ὅτι δύ-
ναται ὁ θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων
ἐγεῖραι τέκνα τῷ x <. φησὶ
γὰρ πρὸς τὸν Ἀβραάμ· > πατέρα πολ-
λῶν Μῶν τέθεικά σε(, τῶν διὰ
πίστεως δηλονότι τῆς ἐν Χριστῷ.
Ποίων λίθων; Οὐ λίθους ἐδείκνυεν
ἀψύχους, ἀλλ᾿ ἀνρώπους ἀναισθήτους
ὄντας λίθους, ἐπειδήπερ λίθοις
καὶ ξύλοις προσεκύνουν, καὶ ἐγένετο
Vere qui faciunt idola et confidunt
in eis, similes diis suis sunt: absque sensu, sine ulla ratione
in lapides lignaque conversi sunt. Cum enim tantum videant creaturarum,
ordinem, decorem, officium, tantam mundi pulchritu-
dinem, nolunt de creaturis intellegere creatorem, neque considerant
tantae dispensationis aliquam providentiam, aliquem esse
rectorem; sed ’ caeci his tantum ocuUs mundum videntes,
quibus irrationabilia jumenta et bestiae vident. Non enim animadvertunt
in his, quae vident ratione regi, aUquam inesse rationem.
Haec propterea, quia Joannes dixerat: > potest Deus de
lapidibus istis suscitare filios Abraham <. Et nos igitur obsecremus
Deum, ut etiam, si quando fuimus lapides, vertamur in > filios
Abrahae < pro his fiUis, qui ejecti sunt et repromissionem adoptionemque
lapidibus ponam, si quidem in
cantico Exodi scribitur: > vertantur
in lapides, donec pertranseat
populus tuus, Domine, donec pertranseat
populus tuus iste, quem
possedisti <. Rogatur itaqueDeus,
ut pauUsper gentes convertantur
in lapides — hoc enim graecus
ἐπ᾿ αυτοις τὸ γεγραμμεννον· > ομοιοι αὐτῶν γένοιντο οἱ ποιοῦντες αὐτὰ καὶ πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ᾿ αὐτοῖς < et omnes, qui confidimt in eis <
Ἔτι δὲ καὶ περὶ τῶν λίθων γέγραπται ἐν τῇ ᾠδῇ τῇ ἐν τῇ Ἐξόδῳ· < τὰ ἔθνη, ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ λαὸς οὗτος, ἃν ἐκτήσω <, ὡς δηλονότι μετὰ τὸ παρελθεῖν τὸν λαὸν μηκέτι ἀπολιθωθείησαν, ἀλλ᾿ ἀπολαβέτωσαν καὶ ψυχὴν λογικὴν ἀνθρωπίνην.
sermo significantius sonat > ἀπολιθοόντωσαν <— > donec
populusc Judaeorum. Haud dubium, quin postquam illi transierint,
gentes lapideae esse cessabunt et pro duro corde recipient humanam
in Christo rationabilemque naturam: cui est gloria et imperium
in saecula saeculorum. Amen.
Joannes illo jam tempore loquebatur: > ecce. securis ad radicem
arborum posita est <. Et si quidem jam ingrueret
praecidetur et in ignem mittetur < propterea prophetatum,
quia iUo tempore complebatur. Cum autem tanta post saecula
fluxerint et tam innumerabiles aimi ab illo tempore usque ad
praesentem diem transierint, quomodo Spiritus sanctus in propheta
dicat: > ecce, securis ad radicem arborum posita est < debemus
inquirere. Ego puto Israhehtico populo prophetari, quod
praecisio ejus vicina sit. > His < enim, > qui egrediebantur < ad eum,
> ut baptizarentur <, inter cetera loquebatur: > facite fructus dignos
paenitentiae <, et quasi Judaeis dicebat: > ne incipiatis dicere in
vobismetipsis: patrem habemus Abraham. Dico enim vobis, quia
Judaeis loquitur.
Cui sensui et Apostolicum illud
congruit fractos esse ab hac
securi infidehtatis ramos atque succisos, ut amputaret ex
arbore non radicem, sed ea, quae de radice pullulaverant,
ut in radicem pristinae arboris rami possint oleastri inseri. > Omnis
ergo arbor, quae non facit fructum bonum, praecidetur et
in ignem mittetur <. Hunc enim finem habet, ut incenclio concre-
metur.
Deinde tres ordines inducuntur
sciscitantium Joannem
quem
super salute sua : unus
scriptura appellavit > populos exeuntes
ad baptisma <, ahus, quem
> publicanos < nominat, tertius, qui
> militum < appelatiione censetur.
> Interrogabant eum turbae dicentes
: Quid faciemus ? Qui respondens
ait
Τρία τάγματα εἰσήγαγε πυνθανομένων τοῦ Ἰωάννου· ἔν μὲν ὠνόμασεν μασεν >ὄχλους ἐκπορευομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα <, ἄλλο δὲ ὠνόμασε >τελώνας < x < τρίτον δέ ὠνόμασε στρατιώτας <
Τι οὖν φησιν πρὸς αὐτοὺς ὁ Ἰωάννης;
νης; > Ὁ ἔχων δύο χιτῶνας μεταδότω
apostoUs quam vulgo congruit,
ut qui duas tunicas habet, unam
tribuat non habenti. Et ut scias
magis hoc apostolis convenire
quam popuhs, audi, quid a Salvatore
dicatur ad eos : > neque
duas tunicas tollatis in via <.
Duplex itaque vestimentum, quo
unusquisque vestitur, et praecipitur,
ut alterum tribuat > non
habenti <, aham intellegentiam sonat.
Vult enim nos Salvator,
quomodo non debemus > duobus
dominis servire <, sic nec duas
habere tunicas nec duphci veste
circumdari, ne sit unum indumentum
veteris hominis et alterum
novi. E contrario autem
cupit, ut > exspolimus nos veterem hominem et induamus novum <.
Hucusque faciHs expositio est. Porro quaeritur, quomodo juxta
hanc interpretationem jubeatur nobis > non habenti < tribuere vesti-
τῷ μὴ ἔχοντι <. Γενόμενος ἐγὼ κατὰ
τὸν τόπον τοῦτον ἐζήτουν, εἰ αὕτη
ἡ ἐντολή, ὅσον ἐπὶ τῷ ῥητῷ, τῷ
ὄχλῳ ἁρμόζει· > ὁ ἔχων δύο χιτῶνας
μεταδότω τῷ μὴ ἔχοντι <· ὅτι γὰρ
τοῖς ἀποστόλοις ἁρμόζει, δῆλον ἐκ
τῶν ἀναγραφέντων ὡς ὑπὸ τοῦ σωτῆρος
πρὸς αὐτοὺς εἰρημένων, ἐν οἷς
ἔλεγεν αὐτοῖς > μηδὲ δύο χιτῶνας
εἰς ὁδὸν x <, ἀλλ᾿ ὅρα, εἰ τὰ εἰρημένα
περὶ ἐνδύματος ἐν τῷ λόγῳ τῷ
Περὶ τῆς γυμνότητος δύνασαι παραλαβεῖν
εἰς τό· ὁ ἔχων δύο χιτῶνας
μεταδότω τῷ μὴ ἔχοντι < Ἐρχόμενος
δὲ καὶ ἐπὶ βαθύτερον λέγω·
θέλει γὰρ ἡμᾶς μὴ δύο χιτῶνας
ἔχειν καὶ ἐνδεδύσθαι, πῆ μέν
τὸν παλαιόν, πῆ δὲ τὸν νέον, ἀλλ᾿
ἐκδύσασθαι μὲν τὸν ἕτερον, τὸν δὲ
ἕτερον ἔχειν.
mentum. Quisnam est ille, qui
ne unum quidem super carnem
suam indumentum habet, qui
nudus est, qui omnino nuUa veste
coopertus ? Neque vero hoc dico,
quo non praecipiatur hberahtas et
in pauperes misericordia et hyperbolica
clementia, ut etiam
Sed oc aio, quod et profundiorem
locus iste recipiat intellectum
et oporteat nos dare ei tunicam,
qui omnino non habeat.
Quis est ergo iste, qui tunicam non habet ? Nempe ille, qui
penitus Deum non habet. Debemus igitur exuere nos et ei dare,
qui nudus est. Ahus habet Deum,
aliuss omnino non habet, contraria
videhcet fortitudo. Et quomodo
scriptum est, ut > in profundo
maris praecipitemus delicta
nostra <, sic projici oportet a
nobis vitia atque peccata et
jacere super eum, qui eorum nobis
Ἅμα δὲ ἐζήτουν τό· μεταδότω τῷ μὴ ἔχοντι <. Τις δέ ἐστιν ὁ μη <δὲ ἓν > ἔνδυμα ἔχων περὶ τὸν χρῶτα καὶ μὴ ἐσκεπασμένος μένος ὥστε αὐτῷ μεταδιδόναι; — οὐ τοῦτο λέγω, ὅτι οὐ δύναται καὶ καθ’ υπερβολὴν τοῦτο προτρεπτικὸν εἶναι πρὸς τὸ δεῖν ἐνδύειν τοὺς πένητας καὶ μὴ ἀμελεῖν τῆς ἐντολῆς, ἀλλ᾿ ὅτι δύναται καὶ οὕτως εἰρῆσθαι μυστικώτερον·
[ἀλλ᾿] ἢ ὁ διάβολος ὁ μηδὲν ἔχων
ἀγαθόν, ὁ τὸν θεὸν μὴ ἔχων. < Καὶ
ὥσπερ γέγραπται, > ὅτι δεῖ ἡμᾶς
ἀποδυσαμένους ὥσπερ εἰς τὰ βάθη
τῆς θαλάσσης καταποντίσαι τὰς
ἁμαρτίας <, <οὕτως > δεῖ ἐπιῤῥίπτειν
τὰς ἁμαρτίας <αὐτῷ > ὡς αἰτίῳ
sed etiam id, quod possit
comedere, largiatur. > Venerunt
autem et publicani baptizari ab
eo < Hoc et juxta simphcem intellegentiam
doceat pubhcanos
> nihil amplius < quaerere, quam in
lege praeceptum
in Joanne. Nescio autem, utrum
et secundum ἀναγωγὴν aliud quiddam
excellentius sermo significet,
et an debeamus in tah auditorio
res tam mysticas prodere, maxime
inter eos, qui scripturarum medullas
non introspiciunt, sed tantum
superficie delectantur. Periculosum
quidem est, sed tamen
strictim breviterque tangendum.
Cum exierimus e saeculo et haec
vita nostra fuerit commutata,
erunt quidam in finibus mundi
γενομένῳ ἡμῖν τοῦ ἁμαρτάνειν. Τό
αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῶν βρωμάτων· κατὰ
μὲν τὸ πρόχειρον μεταδοτέον τῷ
μὴ ἔχοντι τροφήν, κατὰ δὲ τὸ
κρυπτόμενον τὰ φαῦλα τοῖς δαίμοσιν
απορριπτεον
> Ἦλθον δὲ καὶ τελῶναι βαπτισθῆναι <. Τοῦτο τοὺς τελώνας πεισάτω > πλέον < τῆς διατάξεως τῆς κατὰ τοὺς τελώνας μὴ λαμβάνειν ἀπὸ τῶν τελωνουμένων· ὁ γὰρ τοῦτο παραβαίνων καὶ πλέον ὑπὲρ τὸ x < ἀπαιτῶν παραβαίνει ἐντολήν, οὐκ Ἰωάννου, ἀλλὰ τοῦ ἐν αὐτῷ ἁγίου πνευματος.
Οἶδα καὶ ἄλλους τελώνας, οἴ μετὰ
τὴν ἐντεῦθεν ἡμῶν ἀπαλλαγὴν ἐπὶ
τοῖς τέρμασι τοῦ κόσμου καθεζό-
hujus < quasi publicanus esse, unde
scriptum est de eo: > venit princeps
mundi istius, et in me habet
nihik, Ilhid quoque, quod in
Apostolo legimus: > reddite omnibus
debita ; cui tributum, tributum;
cui vectigal, vectigal; cui honorem, honorem; nemini
quid debeatis, nisi ut invicem diligtis <, sacrate intehegendum
est. Quamobrem consideremus, quantis pericuhs subjaceamus, ne
forte, cum non habuerimus, quod
pro vectigah queamus reddere,
ipsi trahamur ob debitum, ut
solet apud saecuh quoque fieri
vectigales, quando quis pro debito
ipse rei pubhcae serviturus
includitur. Quamplures e nobis
ab istiusmodi publicanis tenendi
sunt, quos Jacob iUe vir sanctus
non magnopere formidabat nec
verebatur, ut de pubhcanorum
vectigahbus in eo ahquid reperiretur.
Unde audacter ad pu-
bhcanum ihum loquebatur Laban :
μενοι οἱονεὶ τελωνοῦσι ἡμᾶς καὶ
κατεχουσι, μη τι αυτων εν ημιν εστιν.
Διὸ γέγραπται· > ἔρχεται ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου, καὶ ἐν ἐμοὶ εὑρήσει οὐδέν <.
Ποῖα οὖν μέλλομεν πράγματα ἔχειν ὐπ ἐκείνων των τελωνων των ἐρευνώντων τὰ πάντα, ὅταν τις αὐτὸς ὅλος λαμβάνηται ἀντὶ τέλους;
Ἀλλ᾿ οὐ τοιοῦτος ἦν Ἰακώβ· θαρρῶν
γὰρ λέγει τῷ οἱονεὶ τελώνῃ Λα-
quidquanK. Docet igitur Salvator
noster et
sed et angelis praedicant. Quod ut scias verum, > x <,
inquit, > caelum, et loquar < et: > in conspectu angelorum psallam
tibi < et: > laudate Dominum, caeh caelorum, et aquae, quae super
caelos sunt, laudent nomen Dimini < et: > laudent eum angeli <,
et: > in omni loco potestatis ejus benedic, anima mea, Domino <
Invenies pluribus in locis, et maxime in Psalmis, et ad angelos
sermonem fieri, data homini potestate, ei tamen, qui Spiritum
sanctum habet, ut et angelos alloquatur. E quibus unum exemplum
ponam, ut sciamus angelos quoque humanis vocibus erudiri,
Scriptum est in Apocalypsi Joannis: > Angelo Ephesiorum ecclesiae
scribe: habeo ahquid contra te <. Etrursum: > Angelo ecclesiae
Pergami scribe: habeo quidpiam contra te <. homo est, qui
scribit angehs et ahquid praecipit. Ego non ambigo et in coetu
nostro adesse angelos, non solum generaliter omni ecclesiae, sed
etiam singillatim, de quibus Salvator ait: > angeli eorum semper
vident faciem Patris mei, qui in caelis est <. Duplex hic adest
ecclesia, una hominum, altera angelorum. Si quid juxta rationem
et juxta scripturarum dicimus voluntatem, laetantur angeli
et orant nobiscum. Et quia praesentes angeh sunt in ecclesia,
in illa dumtaxat, quae meretur et Christi est, propterea orantibus
βάν· > Ἐπίγνωθι, εἴ τι τῶν σῶν ἐστι
παρ᾿ ἐμοί( . Καὶ μαρτυρεῖ γε ἡ γραφὴ
περὶ τοῦ Ἱακὼρ λέγουσα· καὶ οὐκ
ἐπέγων Λαβὰν παρὰ τῷ Ἰακὼβ
οὐδέν <
feminis praecipitur, ut habeant
ad quos loquitur: > Amen, amen dico vobis, videbitis caelum apertum
et angelos Dei adscendentes et descendentes super filium hominis <
Quod si haberem hanc gratiam, ut quomodo apostoU
sic viderem et, sicut Paulus adspexit, intuerer, cernerem nunc
multitudinem angelorum, quos videbat Helisaeus, et Giezi, qui
cum eo steterat, non videbat. In metu erat Giezi, ne ab hostibus
caperetur, solum Hehsaeum videns. Sed Hehsaeus ut propheta Domini
deprecatur et dicit: > ο Domine, aperi oculos pueri istius, et videat,
quoniam multo plures nobiscum sunt quam cum illis < Et statim
ad preces sancti viri angelos, quos Giezi privis non videbat,
intuitus est. Haec idcirco diximus, ut ostenderemus publicanos
doceri a Joanne, non solum eos, qui rei publicae vectigalibus
serviunt, sed etiam illos, qui veniebant ad paenitentiam et
alii erant a corporahbus pubhcani, sicut et alii milites, qui egrediebantur
ad baptismum paenitentiae. Venit enim non Joannes
et prophetae tantum, sed etiam ipse Salvator et hominibus et
angehs et virtutibus ceteris salutarem paenitentiam praedicare,
ut > in nomine Jesu omne genu flectatur, caelestium, terrestrium
et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus
Jesus Christus in gloria est Dei Partris < cui est gloria et imperium
in saecula saeculorum. Amen.
Joannem, qui minor erat Christo, suscepit populus, reputans
et cogitans, > ne forte ipse esset Christus < ; eum vero, qui >major > illo
venerat, non suscepit. Vis causam scire ? Cognosce : Joannis
baptisma videbatur, Christi baptLsmus invLsibihs erat. > Ego enim <,
inquit, > baptizo vos in aqua; qui autem post me venit, major me
est, ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et <. Quando baptizat
Jesus > Spiritu sancto < et rursum, quando >igni < baptizat ? Numquid
uno atque eodem tempore et > Spiritu et igni < baptizat, an vario
atque diverso ? > Vos autem < ait, > baptizabimini Spiritu sancto non
post multos hos dies <. Baptizati sunt apostoh post adscensionem
ejus ad caelos > Spiritu sancto < quod autem > igni > fuerint baptizati,
scriptura non memorat. Sed quomodo Joannes juxta Jordanem
fhivium venientes ad baptismum praestolabatur, et ahos
abigebat dicens > generatio viperarum > et rehqua, porro eos, qui
confitebantur vitia sua atque peccata, suscipiebat, sic stabit in
igneo fhimine Dominus Jesus Christus juxta > flammeam romphaeam >
ut quicunque post exitum vitae hujus ad paradisum
transire desiderat et purgatione indiget, hoc eum amne baptizet
et ad cupita transmittat, eum vero, qui non habet signum pri-
orum baptismatum, lavacro igneo non baptizet. Oportet enim prius
ahquem baptizari > aqua et Spiritu < ut, cum ad igneum fluvium venerit,
ostendat se et aquae et Spiritus
Οὐκ ἄκαιρον παραθέσθαι καὶ τὰς τῶν λοιπῶν εὐαγγελιστῶν περὶ τούτου
λέξεις καὶ συγκρῖναι τῇ προκειμένῃ. Ματθαῖος μὲν οὖν· οὖν· οὐκ
εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα <, φησίν, ὁ δέ Μᾶρκος· > οὗ οὐκ εἰμὶ
ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ < ὁ δὲ δὲ Ἰωάννης·
> οὗ οὐκ εἰμὶ ἄξιος, ἔνα λύσω αὐτοῦ τὸν ἱμάντα τοῦ ὑποδήματος <. Ἴδωμεν
οὖν ἑκάστης τῶν λέξεων τὸν νοῦν καὶ τὰς διαφορὰς αὐτῶν καὶ
πρῶτον τῆς παρὰ Ματθαίῳ, ὃς καὶ πρῶτος τῶν λοιπῶν παραδέδοται τὸ
εὐαγγέλιον ἐκδεδωκέναι τοῖς ἐκ περιτομῆς πιστεύσασι· τοσοῦτον, φησίν,
ἐστὶν ἐμοῦ ἰσχυρότερος ὁ μετ᾿ ἐμὲ ἐρχόμενος, ὡς μηδὲ τὰ τῆς περιβολῆς
τῶν περὶ αὐτῷ δυνάμεων ἐσχάτων, οὐχὶ γυμνῶν ἐκκειμένων,
ὥστε καὶ τοὺς τυχόντας νοεῖν αὐτὰ δύνασθαι, ἱκανόν με τυγχάνειν βαστάσαι,
μηδὲ ταῦτα ὑπομένοντα φέρειν· εἰ δὲ ἐγὼ ὁ ὑπὸ τοῦ κυρίου
μαρτυρηθείς, ὡς ἄρα μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν < οὐδεὶς ἐμοῦ τυγχάνει,
οὐδὲ τὰ ὑποδήματα βαστάσαι ἱκανός εἰμι, τί λεκτέον περὶ τῶν
ἐνδυμάτων αὐτοῦ; Τίς τοιοῦτος, ἃς ὁλόκληρον αὐτοῦ τὸ ἱμάτιον τηρῆσαι
δυνήσεται; τίς, ὂς νοήσει > τὸν ἐκ τῦν ἄνωθεν χιτῶνα ἄραφον δὰ τὸ δι
ὅλου ὑφαντὸν( τυγχάνειν καταλαβεῖν, ὃν ἔχει λόγον; Ἔτερον μέν οὖν τό·
βαστάζειν τὰ δήματα <, δηλονότι ἤδη λελυμένα απὸ τῶν τοῦ ὑποδεδεμένου
ποδῶν, τὸ παρὰ τῷ Ματθαίῳ, ἕτερον δέ τό· κύψαντα λῦσαι τὸν
ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων < τὸ παρὰ Μάρκῳ· καὶ ἀκόλουθον, μηδενὸς συαλλομένου
τῶν εὐαγγελιστῶν μηδὲ ψευδομένου, ἀμφότερα κατὰ διαφόρους
καιροὺς εἰρηκέναι τὸν βαπτιστὴν καθ’ ἕτερον καὶ ἕτερον κινούμενον
νοῦν. Μέγα μὲν οὖν τὸ βαστάσαι τὰ Ἰησοῦ ὑποδήματα, μέγα δέ καὶ
τὸ ἐπὶ τὰ σωματικὰ αὐτοῦ κάτω που γινόμενα κύψαντα, ὑπέρ τοῦ τὴν
εἰκόνα τῶν ἄνω κάτω θεάσασθαι, λῦσαι ἕκαστον τῶν περὶ τοῦ μυστηρίου
τῆς ἐνδωματώσεως ἀσφῶν, οἰονεὶ τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων
τυγχάνοντα — εἷς γὰρ ὁ τῆς ἀσαφείας δεσμός, ὥσπερ καὶ μία ἡ τῆς γνώσε-
ως καλείς — ἅτινα οὐδ’ ὁ > μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν < καθ’ αὑτὸν
ἱκανὸς λῦσαι ἢ ἀνοῖξαι, τοῦ δήσαντος καὶ κλείσαντος μόνου δωρουμένου,
οἶς βούλεται, τὸ λῦσαι καὶ ἀνοῖξαι τὸν οἷον ὁμάντα τῶν ὑποδημάτων
καὶ τὰ κεκλεισμένα. Μηδὲ τὸν περὶ τῶν ὑποδημάτων μυστικὸν λόγον
παρέλθωμεν. Οἶμαι τοίνυν τὴν μὲν ἐνανθρώπησιν, ὅτε > σάρκα καὶ ὀστέα <
ἀναλαμβάνει ὁ τοῦ θεοῦ υἱός, τὸ ἕτερον εἶναι τῶν ὑποδημάτων, τὴν
δὲ εἰς ᾅδου κατάβασιν, ὅστις ποτέ ἐστιν ὁ ᾅδης, καὶ τὴν εἰς τὴν φυλακὴν
μετὰ πνεύματος πορείαν τὸ λοιπόν, περὶ ἧς εἰς ᾅδου καταβάσε-
ᾅδην, καὶ ἀπὸ οὐρανοῦ καὶ τῶν περὶ τῆς θεότητος Χριστοῦ μυστηρίων
καταβαίνων ἐπὶ τὴν ἀναγκαίως γεγενημένην παρ' ἡμῖν αὐτοῦ ἐπιδημίαν,
ὅτε τόν ἄνθρωπον ὑπεδήσατο· ὁ δὲ τὸν ἄνθρωπον ὑποδησάμενος
καὶ τὸν νεκρὸν ὑπεδήσατο· > εἰς τοῦτο γὰρ Ἰησοῦς ἀπέθανε καὶ ἀνέστη,
ἵνα καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων κυριεύσῃ <. . Τίς οὖν ἄρα < ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν
x < τῶν τοιούτων ὑποδημάτων καὶ λύσας μὴ ἐᾶσαι, ἀλλὰ κατὰ δευτέραν
ἱκανότητα ἀναλαβεῖν αὐτὰ καὶ >βαστάσαι > διὰ τοῦ ἐν τῇ μνήμη
περιφέρειν τὰ νενοημένα; Μὴ ἀνεξέτστον δὲ ἐάσθω τὸ χωρὶς τοῦ x <
ὁμοίως παρὰ τῷ Λουκᾷ καὶ Ἰωάννῃ εἰρημένον· καὶ τάχα ἐνδέχεται
μὲν κύψαντα λύσαι, δυνατὸν δὲ καὶ τὸ ἀνάστημα τοῦ ἀπὸ τοῦ λόγου
ἐπάρματος φυλάττοντα εὑρεῖν τὴν λύσιν τῶν ἐν τῷ ζητεῖσθαι δεδεμένων
ὑποδημάτων, ἵνα ταῦτά τις λύσας τὸν χωρὶς τῶν ὑποδημάτων
ἴδη λόγον γυμνὸν τῶν ὑποδεεστέρων καθ' ἑαυτόν, υἱὸν τοῦ θεοῦ.
Habet periculum et dilectio, si modum transeat. Debet enim, qui
aliquem diligit, naturam et causas considerare diligendi et non eum
plus diligere, quam meretur. Nam si mensuram caritatis modumque
transcenderit, et qui diligit et qui diligitur in peccato erunt. Quod
ut manifestius fiat, ponamus exemplum. Joannem populus mirabatur
et diligebat eum, et revera erat dignum miraculum, ut plus ei quam
ceteris hominibus deferretur, qui aUter quam cuncti mortales
vixerat. Xos omnes non sumus simphci contenti cibo, sed varietate
delectamur escarum, imum nobis ad potandum vmum non sufficit,
varii gustus vina mercamur ; Joannes vero semper > locustis < semper
vescebatur > melle silvestri < et contentus erat simphci et tenui cibo,
ne corpus iUius crassioribus pulmentis puiguesceret et exquisitis da-
sunt: >Bonum est non manducare carnem neque bibere vinum,
neque in quo frater tuus scandalizatur <. Erat igitur Joannis vita
mirabilis et multum ab aliorum hominum conversatione
Israhek, verum et eo tempore, quo paenitentiam populo praedicabat,
erat in solitudine Judaeae et aqua simpUci irrigabatur, ut et in potu
esset diversus a ceteris. Nos qui versamur in urbibus, qui in medio
populorum sumus, vestes quaerimus lautiores et cibos et habita-
cula; ille vero, qui in eremo morabatur, videte quah vestimento
indutus fuerit : > de pihs camelorum > sibi tunicam fecerat et > zona
pellicea < cingebatur. Omnia ergo in iUo nova erant, et propter dissi-
mUitudinem vitae universi, qui videbant, admirabantur eum et
mirantes studiosissime colebant super omnia, quod paenitentes > in
remissionem peccatorum < baptizabat. Quas ob causas dUigebant
quidem eum justissime, sed non servabant in caritate modum: cogitabant
enim, > nr ne forte ipse esset Christus < Quam inordinatam et
caritatem cavens apostolus Paulus de semetipso loquebatur:
> Timeo autem, ne quis de me cogitet supra id, quod videt
aut audit ex me; et ne magnitudo revelationum extoUat me < et
cetera. Quod metuens, ne etiam ipse incurrat, nolebat omnia de se
indicare, quae noverat, ne quis de eo plus arbitraretur esse, quam
ut nova quaedam et inaudita super Paulo monstra confingerent.
Ahi enim aiunt hoc, quodscriptum
a Patre et Fiho <diversam > et divinam subhmemque naturam, sed
apostolum Paulum. Nonne tibi hi omnes videntur plus amasse, quam
expedit, et dum virtutem uniuscujusque mirantur, dilectionis perdidisse
mensuram ? Quod quidem et nos in ecclesia patimur ; plerique
enim, dum plus nos dihgunt, quam meremur, haec jactitant et loquuntur
sermones nostros doctrinamque laudantes, quae conscientia
nostra non recipit. Ahi vero tractatus nostros calumniantes ea
sentire nos criminantur, quae nunquam sensisse nos novimus.
Sed neque hi, qui plus dihgunt, neque illi, qui oderunt, veritatis
regulam tenent, et alii per dilectionem, alii per odium mentiuntur.
Unde oportet caritati quoque frena imponere et tantum ei va-
gandi permittere hbertatem, quantum in praerupta non corruat.
Scriptum est in Ecclesiaste: > ne sis justus multum neque amphora
te cogites, ne forte obstupescas <. Quod exemplum sequens possum
simile quid dicere, ne dihgas hominem > ex toto corde tuo et ex
tota anima tua et ex tota virtute tua <, ne ames angelum > ex toto corde,
Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex
tota virtute
dihgam. Sin autem minus eum dilexero quam omnipotentem Patrem,
timeo, ne in > primogenitum universae creaturae < impius et profanus
inveniar. Doce me et ostende rationem, quomodo inter utrumque
medius incedens dihgere debeam Christum. Vis scire, qua caritate
Christus dihgendus sit ? Breviter ausculta ! Dihge Dominum Deum
tuum in Christo nec te putes diversam habere posse in Patre et Fiho
caritatem. Simul dihge Deum et Christum; dihge Patrem in
Fiho, Fihum in Patre > ex toto corde et ex tota anima et ex tota
virtute <. Quod si ahquis sciscitatur et dicit: hoc, quod asseris, de
scripturis proba, audiat apostolum Paulum, qui habebat rationabilem
caritatem, loquentem: > Certus enim sum, quia neque mors,
neque vita, neque angeh, neque potestates, nec praesentia, nec futura,
nec fortitudo, nec altitudo, nec profundum, neque aha creatura
poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo Jesu Domino et
Salvatore nostro <: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum.
Amen.
> Spiritus Deus est, et qui adorant eum, in spiritu et
angeli sanctis quibusque sunt spiritus, his vero, qui merentur
supplicia, ignem et incendium subministrant. Juxta quem
sensum et Dominus noster atque Salvator, cum sit >spiritus <, > ignem
venit mittere super terram < ; > spiritus < secundum illud, quod scribitur:
> cum autem conversus fueris ad Dominum, auferetur velamen <,
et : > Dominus spiritus est < . >Ignem <autem > venit mittere < non
caelum, sed > super terram <, ut ipse demonstrat dicens: > ignem veni
mittere super terram, et quem volo ut jam ardeat <. Si enim > conversus
fueris ad Dominum <, qui est >spiritus < Christus tibi > spiritus <
erit et non x >venti ignem mittere super x < Quod si non converteris
ad eum, sed habes terram et fructus ejus, x >ignem venit mittere
super terram < tuam. Huic quid simile etiam de Deo scriptum
est: > ignis accensus est furoris mei <, non usque ad caelum, sed
> usque ad infernum deorsum <, et > devorabit < non caelum, sed > ter-
eorum, quae nuper locutus sum,
nec me praeteriit explanatio superior,
sed volo et novum aliquid
inferre. Si sanctus fueris, Spiritu
sancto baptizaberis , si peccator,
in ignem mergeris ; et unum atque
idem baptisma indignis
convertuntur, Spiritussancti
gratia salusque tribuenda est. Is
ergo, qui > Spiritu sancto et igni <
dicitur baptizare, habet > ventilabrum
in manu sua et mundabit
aream suam ; et congregabit triticum
suum in horreum, paleas
autem comburet igni inexstinguibil i <
Volo invenire rationem,
quare Dominus noster habeat
> ventilabrum <, et quo flante vento
ΙΙ Αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσ ει <. Θεοπρεπὲς
ἀξίωμα μεμαρτύρηκε τῷ Χριστῷ·
τίς γὰρ ὁ >εἰς εἰς ἅγιον πενῦμα < βαπτίζων
τοὺς ἀνθρώπους, τις δὲ ὁ τοὺς ἀπειθήσαντας
τῷ εὐαγγελίῳ βαπτίσων ὡς
κριτὴς > τῷ πυρὶ < τῆς γεέννης; Ἆραοὐχ
ὡς θεὸς ὁ Χριστός; ΙΙ Ἐὰν ἅγιος
ἦς, βαπτίζῃ > τῷ ἁγίῳ
δὲ ἁμαρτωλὸς ἦς, βαπτίζῃ τούτῳ
>τῷ πυρί <· τὸ γὰρ αὐτὸ βάπτισμα τοῖς
μὲν ἀναξίοις καὶ κακοῖς βαπτιζομένοις
εἰς >πῦρ < καὶ εἰς κρίμα γίνεται,
τοῖς δὲ καλῶς καὶ ἐπὶ σωτηρίᾳ καταβαίνουσιν
εἰς > πνεῦμα ἅγιον < καὶ
σωτηρίαν γίνεται. Οὗτος δὲ ὁ βαπτιστὴς
> ἐν πνεύματι ἁγίῶ καὶ x >
λέγεται > πτύον ἔχειν ἐν τῇ χειρὶ καὶ
διακαθαίρειν τὴν ἅλωνα, καὶ τὸν μὲν
σῖτον εἰς τὴν ἀποθήκην συνάγειν, τὸ
δέ ἄχυρου κατακαίειν πυρὶ ἀσβέστῳ <.
Καὶ βούλομαι ἰδεῖν, τινα τρόπον ὁ
κύριός μου Ἰησοῦς > πτύον <, καὶ
τίνος ἀνέμου πνέοντος, καὶ ταῦτα
σφοδροῦ — ἐν γὰρ νηνεμίᾳ ἄχρησ-
paleae separari. Existimo tentationes
pro vento intellegi, quae
de confuso credentium acervo
alios paleas, alios triticum esse
demonstrant. Cum enim anima
tua fuerit aliqua tentatione superata,
non tentatio te vertit in
paleas, sed cum esses palea, levis
videlicet et incredulus, ostendit
te esse tentatio, quod latebas.
E contrario autem cum fortiter
tentamenta toleras, non te facit
f idelem tentatio atque patientem,
sed virtutem, quae in te erat patientiae
et fortitudinis, sed late-
τόν ἐστι τὸ πτύον — τὸ μὲν >ἄχυρον <
χωρίζεται εἰς οἰκεῖον τόπον, ὁ δὲ
>δῖτος < νικήσας τὸν ἄνεμον καταφέρεται
ἐπὶ τὸ αὐτό.
Καὶ ὅρα, μήποτε οἱ πειρασμοὶ οἱ > τὸ ἄχυρον < χωρίζοντες ὁ ἄνεμός ἐστιν ὁ ἀποδεικνὺς > τὸν σῖτον < ὅτι ἐστὶ σῖτος.
Ὅταν μὲν οὖν πειραζομένης σου τῆς ψυχῆς ἡττηθῇς, οὐχ ὁ πειρασμὸς >ἄχυρόν < σε πεποίηκεν, ἀλλ' ὄντα σε > ἄχυρον < ἤτοι κοῦφον καὶ ἄπιστον ἤλεγξεν.
Ὅταν δὲ πειρασμοῦ γενομένου
ὑπομείνῃς τὸν πειρασμόν, οὐχ ὁ πειρασμός
σε πιστὸν πεποίηκε καὶ ὑπομονητικόν,
ἀλλὰ τὴν ἐν σοὶ οὖσαν
ὑπομονητικὴν δύναμιν ἐφανέρωσεν.
et ABDEe
18 virtus BC
19 sed]
166, 1 τὸ 2– 19 (gektirzt) dC 166, 5 —19 Y
1 πτύον + σφοδροῦ δὲ ἀνέμου πνέοντος W τὸ 2] καὶ τὸ d 2 χωρίζ.]
εἰσοικίζεται d 5 Καὶ > d ὅρα + δέ d Καὶ — 6 χωριζ.]
διακαθαίρων Y πειρασμοί + εἰσιν d 6 χωρίζ. + ἀπὸ τοῦ σίτου dC
ὁ ἄνεμός — 8 σῖτος > d ὁ ἄν. —-7 ἀποδεικν.] καὶ ἀποδεικνύντες
ἔστι C 8 σῖτος + καὶ ἀποχωρίζων τὸ ἄχυρον Y 9 μὲν οὖν >
10 ἡττηθῇς] νικηθεὶς W, νικηθῇς V 10/11 πειρασμος + οὐχ ὁ ἄνεμος W
11 ~ σε ἄχυρ. W 12 ἤτοι] καὶ V W 15 γινομένου V 16 τὸν πειρασμόν]
αὐτόν W 17 ~ πεποίησε πιστὸν W 18 ἀλλὰ — οὖσαν] ἀλλ' οὖσαν
ἐν σοὶ W
9– 19 hat bei λ folgenden Text:
κλ: Οὐ γὰρ ὁ ἄνεμος, εἴτουν ὁ πειρασμὸς νικήσας τινὰ ἄχυρον αὐτὸν noiei, τοῦτ’
ἔστιν κοῦφον καὶ ἄπιστον, ἀλλ' ὄντα τοιοῦτον ἐλέγχει. Κἂν πειρασμόν τις ὑπομέινῃ,
οὐχ ὁ πειρασμὸς αὐτὸν πεποίηκε πιστὸν καὶ ὑπομονητικόν, ἀλλ' οὖσαν ἐν αὐτῷ
δύναμιν ὑπομονητικὴν ἐφανέρωσεν. d: οὗτοι γὰρ ἐλέγχουσι τὸν γνήσιον ἐν πίστει
κοὶ τὸν ἄλλως ἔχοντα. C: οὐχὶ ποιοῦντες πιστὸν ἢ ἄπιστιον τὸν πειραζόμενον,
ἀλλ' ἐλέγχοντες.
38 ὁ 2 > λ 39 πειρασμόν λ] πειρασμός k 40 ~ πιστὸν πεποίηκεν
aedificium consistere, sed, si vis aedificare, > super petram < quae
cum fuerit exorta, id quod > super petram < fundatum est, non evertet,
quod vero > super arenam < fluctuat, probat illico non bene
fuisse fundatum. Quapropter antequam oriatur tempestas, antequam
ventorum flabra consurgant, priusquam intumescant flumina,
dum adhuc silent universa, omne studium nostrum ad aedificiorum
fundamenta vertamus, aedificemus domum nostram variis
firmisque lapidibus praeceptorum Dei, ut, cum persecutio
saevierit et adversus christianos dirus turbo surrexerit, ostenda-
mus nos habere aedificium > super pertram < Christum Jesum. Si quis
autem — quod procul absit a nobis — negaverit, iste sciat non
se illo tempore, quo negasse visus est, Christum negasse, sed semina
et radices habuisse negandi jam veteres, tunc vero fuisse agnitum,
quod habebat, et in medium esse productum. Oremus igitur Dominum,
ut simus firmum aedificium, quod tempestas nulla subvertat,
> fundatum super pertram < Dominum nostrum Jesum Christum :
cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
Qui evangelii sermonem docet,
non unam rem annuntiat, sed plurimas.
Hoc quippe scriptura significat
dicens:
Itaque etiam >alia <, quae scripta
non sunt, Joamies populo praedicabat;
quae autem scripta sunt,
considerate, quanta fuerint. Annuntiavit Christum, monstravit
eum, baptismum Spiritus sancti praedicavit; publicanos salutem
docuit, mihtes disciplinam, aream purgari, succidi arbores et cetera,
quae evangehi narrat historia. Exceptis ergo his, quaescriptasunt,
etiam aha, quae scripta non sunt, annuntiasse monstratur in eo,
quod dicitur: > multa quidem et alia exhortans annuntiabat populo <.
Et quomodo in evangeho secundum Joannem de Christo
refertur, quia multa et aha locutus est, > quae non sunt scripta
in hbro isto <, > quae si scriberentur, neque ipsum puto mundum
pere potuisse hbros, qui scribendi x <: sic et in praesenti loco in-
Ὁ τὸν λόγον τοῦ εὐαγγελίου διδάσκων
οὐχ ἔν πρᾶγμα εὐαγγελίζεται,
ἀλλὰ πλείονα· νοῦν γὰρ ἔχει <τὸ >
ἐπαγγελλόμενον, ὅτι > πολλά < ἐστιν ἃ
εὐαγγελίζεται· εὐαγγελίζεται μὲν
οὖν ὁ Ἰωάννης > πολλὰ καὶ ἔτερας·
nominatim dicere, sed tantum significaverit, quod dicta sint, et
idcirco dixisse: > multa quidem et alia exhortans annuntiabat populo <.
Miremur Joannem et ex his quidem, quae sequuntur, maxime
quod > inter natos mulierum major Joanne Baptista nemo < fuerit et
in tantam opinionem merito virtutis adscenderit, ut a plerisque
> Christus putaretur. Sed illud multo mirabihus : Herodes tararcha
habebat regiam potestatem
ut uxorem fratris sui acciperet,
quae habebat filiam de priori
viro, non eum timuit, non accepit
personam, non cogitavit, ut dixi,
regiam potestatem, non formidavit
interitum — sciebat enim,
etiam si propheta non esset, quod
lacessitus eum posset occidere —
haec igitur universa cum nosset,
libertate prophetica corripuit
Herodem et incestas nuptias ar-
καὶ οὐ γέγραπται, ὅτι, ἐπειδὴ εἰκὸς
μείζονά τινα ἦν τῆς γραφῆς, ἐσιώπησεν
ὁ Λουκᾶς.
Οὗτος παρανόμως ἔγημε τὴν γυ- ναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ παρὰ τὸν Μωϋσέως νόμον.
|| Ὅτι δὲ τοῦτό ἐστιν, ἔνθεν ἐστὶν
σημειώσασθαι· ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ ἔτει,
καθ’ ὁ ὁ Ἰωάννης ἦλθε βαπτίσων,
ἐν ᾧ καὶ ἀπετμήθη ὑπὸ Ἡρώδου,
ἀμφότεροι ἦσαν ἄρχοντες τετράρχαι,
ὁ μέν Ἡρώδης τῆς Γαλιλαίας, ὁ
δὲ Φίλιππος τῆς Ἰτουραίς καὶ
Τραχωνίτιδος χώρας. Ι
Ἀλλ’ ὁ ἀκατάπληκτος Ἰωάννης
ὁ μηδενὸς πρόσωπον λαμβάνων,
cogitabat. Et quia ipse ad eum
ire non poterat, mittit discipulos
suos sciscitans: > tu es, qui ven-
turus es, an alium exspectamus ? <
Animadvertite, quod > et in carcere < docuerit, Unde enim et in illo
loco discipulos habebat, et quam ob causam ibidem perseverantes,
nisi quod et in carcere magistri fungebatur officio et eos divinis
sermonibus erudiebat ? Inter quae etiam, cum de Jesu orta esset
quaestio, mittit ex discipulis et interrogat: > tu es, qui venturus
es, an alium exspectamus ? < Revertuntur discipuli et nuntiant
magistro, quae Salvator jussemat nuntiari: cujus verbis Joannes
armatus ad praelium confidenter emoritur et libenter capite truncatur
ipsius Domini voce firmatus verum esse Dei Filium, quem
credebat. Haec de Joanne et libertate ejus, et de Herodis insania,
qui super multa scelera etiam hoc addidit, ut Joannem
primum carcere clauderet et postea decollaret. Quia vero Dominus
baptizatus est et caeli aperti sunt et > Spiritus sanctus
descendit < super eum voxque de caelis intonuit dicens: x >hic est
Fihus meus dilectus, in quo mihi complacui <, dicendum est in
baptismo Jesu caelum esse reseratum, et ad dispensationem remissionis
peccatorum,
cui dimiseritis peccata, dimittentur ei; si cui tenueritis, tenebuntur <.΄
> Descendit <autem > Spiritus sanctus < Salvatorem
columbae <, avismansuetae, in-
nocentis et simplicis. Unde et
nobis praecipitur, ut imitemur
innocentiam columbarum. Talis
est Spiritus sanctus, mundus et
volucris et in sublime consurgens.
Quamobrem orantes dicimus : > quis dabit milii pennas ut columbae, et
volabo et requiescam? < id est : quis dabit mihi pennas Spiritus sancti?
Et in alio loco sermo propheticus pollicetur : > si dormieritis inter medios
cleros, pennae columbae deargentatae, et posteriora dorsi ejus in virore
auri <. Si enim > inter medios cleros < veteris et novi testamenti re-
quieverimus, dabuntur nobis > pennae columbae deargentatae <, id
est, sermones Dei, et > posteriora ejus auro < fulgore et > virore < ραδιαντια,
tia, ut sensus noster Spiritus sancti sensibus compleatur, id est, ut
sermo et mens illius compleatur adventu et nec loquamur aliquid
nec intellegamus , nisi quod ille suggesserit, omnisque sanctificatio
tam in corde, quam in verbis et in opere, a sancto Sprritu
veniat in Christo Jesu: cui est gloria et imperium in saecula
saeculorum. Amen.
[ἤτοι] διὰ τὸ πρᾶον καὶ ἕνα καὶ ἡμεῖς τὸ πρᾶον καὶ ἀκέραιον τῆς περιστερᾶς μιμησώμεθα καὶ τὸ πέτασθαι τῷ τῷ ὑπέρ τὰ γήϊνα.
Dominus noster atque Salvator,
qui multo Melchisedech, cujus
generationem scriptura non docuit,
melior fuit, nunc secundum
patrum ordinem natus esse decribitur;
et cum divinitas ejus humano
non subjaceat exordio, propter
te, qui ortus in came es, nasci
voluit. Ettamen
plurimumconturbavit. Matthaeus
enim incipiens nativitatis illius
seriem texere ab Abraham usque
ad id pervenit, ut diceret : > Christi
autem ’ generatio sic erat <,
et describit non eum, qui baptizatus
est, sed qui venit in mundum;
Lucas vero exponens nativitatem
ejus non a superioribus
ad inferiora deducit, sed cum
baptizatum ante dixisset, usque
ad ipsum pervenit Deum. Nec
Γενεαλογεῖται ὁ κύριος ἡμῶν
Ἰησοῦς Χριστός, ἀγενεαλόγητος μὲν
ὢν κατὰ τὴν θεότητα, εἰς γενεαλογίαν
δὲ ἐμβαλὼν ἑαυτὸν διὰ σέ. Καὶ γενεαλογεῖται
δὲ οὐχ ὁμοίως ὑπὸ τῶν
εὐαγγελιστῶν, ὅπερ ἐτάρξε πολ-
λοὺς τῶν ἐντυγχανόντων τῇ γραφῇ.
Ματθαῖος μὲν γὰρ ἀρξάμενος ἀπὸ
Ἀβραὰμ γενεαλογῶν αὐτὸν κατάγει,
μέχρις εἴπῃ· > τοῦ δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ
ἡ γέννησις οὕτως ἦν <. Καὶ ὁ μὲν
Ματθαῖος οὐ τὸν βαπτιζόμενον γενεαλογεῖ,
ἀλλὰ τὸν εἰς τὸν κόσμον
ἐρχόμενον· Λουκᾶς δὲ γενεαλογῶν
οὐ κατάγει τὴν γενεαλογίαν, ἀλλ
ἀνάγει ἐπ’ αὐτὸν τὸν θεὸν τὸν βαπ-
τιζόμενον. Καὶ οὐ διὰ τῶν αὐτῶν
ἡ καταίβασις τῆς γενεαλογίας καὶ ἡ
descendentem, et mulieres non
quaslibet, sed peccatrices et, quas
scriptura reprehenderat , introducit;
qui vero baptizatum narrat,
nullius facit mulieris mentionem.
In Matthaeo ergo, ut
diximus, nominatur Thamar, quae
cum socero fraude concubuit, et
Ruth Moabitis nec de genere
Israhel, et Rachab, quae unde
sumpta sit scire nequeo, et conjux
Uriae, quae violavit mariti
thorum. Quia enim Dominus
noster atque Salvator ad hoc
venerat, ut hominum peccata susciperet,
et > eum, qui non fecerat
peccatum, pro nobis peccatum
fecit < Deus, propterea descendens
in mundum assumpsit peccatorum
hominum vitiosorumque personam
et nasci voluit de stirpe
Salomonis, cujus peccata conscripta
sunt, et Roboam, cujus
ἀνάβασις. Ὁ μέν γὰρ καταβιβάζων
τῷ λόγῳ καταβιβάζει αὐτὸν καὶ διὰ
γυναικῶν ἁμαρτωλῶν , μόνας ἀναγράψας
τὰς ἐπιληψίμους, ὁ δὲ γε-
νεαλογῶν τὸν βαπτιζόμενον γυναῖκα
οὐκ ὀνομάζει ἐν τῇ γενεαλογίᾳ αὐτοῦ·
τὴν Θάμαρ, οὐ νομίμως τῷ πενθερῷ
συνελθοῦσαν, τὴν Μωαβίτιδα Ῥούθ,
τὴν Ῥαχάβ, ἣν οὐδέ οἴδαμεν,
καὶ τὴν
τοῦ Οὐρίου.
Ἐπειδὴ γὰρ ἤρχετο λαβεῖν τὰς
ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων, καὶ τὸν
μὴ γνόντα ἁμαρτίαν ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτίαν
ἐποίει < ὁ θεός, διὰ τοῦτο καταβαίνων
ἀνέλαβε τὰ ἁμαρτωλὰ πρόσωπα
καὶ γεννᾶται διὰ Σολομῶντος,
οὗ ἀναγέγραπται τὰ ἁμαρτήματα,
καὶ Ῥοβοάμ, οὗ ἐν ταῖς Βα-
σιλείαις λέγεται τὰ πταίσματα, καὶ
τῶν λοιπῶ, ὧν οἱ πολλοὶ ἐποίησαν
ortus describitur, non per Salomonem,
sed per Nathan nascitur,
qui ejus arguit patrem super
Uriae morte ortuque Salomonis.
nomen adjungitur; hic
vero penitus siletur. Scriptum est
enim ibi: > Abraham genuit Isaac,
Isaac genuit Jacob, Jacob genuit
Judam et fratres ejus, Judas
genuit Phares et Zaram de Thamar <,
et usque ad finem > genuit <
semper apponitur. In Luca vero,
ubi de lavaco conscendit Jesus,
> filius < dicitur, > sicut putabatur
Joseph <; et in tam multa serie nominum
nmiquam, excepto quod
>putabaturfilius Joseph <, > generationis <
nomen adscriptum est. In
Matthaeo non est scriptum: > in-
> τὸ πονηρὸν ἐνώπιον κυρίου( . Οὗτος
δὲ ἀναβιβάζει ἀναβαίνων ἀπὸ τοῦ
βαπτίσματος, καὶ τῇ γενεαλογίᾳ
ἀναβαίνει οὐ διὰ Σολομπωντος, ἀλλὰ
διὰ Ναθὰν τοῦ ἐλέγξαντος τὸν πατέρα
ἐπὶ τῇ γενέσει Σολομῶντος καὶ
τῇ τοῦ Οὐρίου ἀνιρέσει. Κἀκεῖ μὲν
ἀεὶ τὰ τῆς γεννήσεως ὀνομάζεται,
ἐνταῦθα δέ τὰ τῆς γεννήσεως σεσιώ-
πηται.
> Ἀβραὰμ ἐγέννησε τὸν Ἰσαάκ.
Ἰσαὰκ ἐγέννησε τὸν Ἰακώβ, Ἰακὼβ
δὲ ἐγέννησε τὸν ’Ιούδαν καὶ τοὺς
ἀδελφοὺς αὐτοῦ, ’Ιούδας δὲ ἐγέν-
νησε τὸν Φαρὲς καὶ τὸν Ζαρὰ ἐκ τῆς
Θάμαρ <· καὶ μέχρι τέλους τό· > ἐγέννησε <
ὁ δεῖνα τὸν δεῖνα. Ἐνθάδε δὲ
ἀναβαίνει ὁ ’Ιησοῦς, υἱὸς ὤν, ὡς
ἐνομίζετο, Ἰωσή φ <· καὶ οὐδαμοῦ ἐνταῦθα
ταῦθα >γέννησις <, ἀλλὰ μόνον > νομίζεται <.
Κἀκεῖ μὲν οὐδέποτε ἄρχεται
εἰς γέννησιν, ἐνθάδε δέ, ἐπεὶ ἀπὸ τοῦ
βαπτίσματος ἀναβαίνει, > ἄρχεσθαι <
Quando enim baptizatus
est et mysterium secundae generationis
assumpsit, ut tu quoque
priorem nativitatem destruas et
in secunda regeneratione nascaris,
tunc dicitur >incepisse <. Et
quomodo populus Judaeorum,
quando erat in Aegypto, non Habebat
initium mensium, quando
vero egressus est ex Aegypto,
tunc dicitur ad eum : > mensis iste,
initium mensium, primus erit
vobis de mensibus anni <. sic, qui
necdum est baptizatus, nec > incepisse <
narratur. Neque enim
frustra additum putemus ad id,
quod dicitur: > ipse erat Jesus <,
quod sequitur: > incipiens <. Sed
et hoc, quod ait : > quasi annorum
triginta <, considerandum. > Joseph Joseph
triginta annorum erat <, quando
dimissus est e vincuhs et interpre-
λέγεται· > καὶ αὐτός <, γάρ
Ἰησοῦς ἀρχόμενος <· ὅτε γὰρ ἐβαπ-
τίσατο καὶ τὸ μυστήριον ανέλαβετῆς
ἀναγεννήσεως, ἵνα καὶ σὺ καταργησῃς
τὴν προτεραν γεννησιν
καὶ ἀναβῇς δευτέραν διὰ τῆς παλιγγενεσίας,
τότε >ἄρχεσθαι < λέγεται.
Καὶ ὅσπερ οἶ ἐν Αἰγύπτῳ ὄντες οὐκ
εἶχον ἀρχὴν μηνῶν οὐδὲ μῆνα ἑορτῶν,
ὅτε δὲ ἤδη ἐξῂεσαν, νομοθε-
τοῦνται λέγοντος τοῦ λόγου πρὸς
αὐτούς· > ὁ μὴν οὗτος ἀρχὴ μηνῶν,
πρῶτός ἐστιν ὑμῖν ἐν μησὶ τοῦ ἐνιαυτοῦ <,
οὕτως ὁ μὲν μηδέπω βαπτισάμενος
οὐδὲ > ἤρξατο <, ὁ δὲ βαπτισάμενος
>ἤρ ξατο <. Οὐδὲ γὰρ εἰκῇ προσέθηκε
τῷ > καὶ αὐτὸς ἦν Ἰησοῦς <
τὸ > ἀρχόμενος <. Εἴπωμεν δὲ καὶ εἰς
τὸ > ὢν ἐτῶν τριάκοντα <· τις ὢν ἐτῶν
τριάκοντα ἤρξατο τῆς οἰκονομίας τῆς
περὶ αὐτόν; Ἰωσήφ. Γέγραπται γὰρ,
ὅτι > τριάκοντα ἐτῶν ἦν <, ἡνίκα ἐλύθη
ἀπὸ τῶν δεσμῶν καὶ <συν >
quod clistribueret. Ego puto,
quod triginta anni Joseph in typo
triginta annorum praecesserint
Salvatoris. Iste enim Joseph non
quale in Aegypto ille Joseph, sed
triticum verum atque caeleste,
ut tempore ubertatis tritico congregato
haberet, quod distribueret,
cum fames esset missa in
Aegyptum, > non fames panis neque
sitis aquae, sed fames audiendi
sermonem Dei < Congregat itaque
de prophetis, de lege, de apostohs
verba abundantiae, ut quando
jam non scribuntur hbri nec
novum ahquod conficitur instrumentum
nec mittuntur apostoh,
ea, quae ab Jesu in horrea apostolorum
fuerant comportata, hoc
est in animas eorum omniumque
sanctorum, tunc distribuat et
nutriat Aegyptum fame periclitantem
maximeque fratres suos.
τὸ ὄναρ Tw Φαραὼ καὶ ἐπιστεύθη
τὴν Αἰγύπτου ἀρχὴν καὶ τὸν σῖτον
τῆς εὐθηνίας συνήγαγε τῷ Φαραώ,
ἵνα καὶ ἐν τῶ λιμῶ αὐτὸν διαδῶ.
Τόχα ἐκεῖνα τὰ τριάκοντα τοῦ
Ἰωσὴφ ἔτη τύπος ἦν τῶν τριάκοντα
τοῦ Χριστοῦ μου ἐτῶν. Οὗτος γὰρ ὁ
Ἰωσὴφ οὐχ ὅμοιον τῷ ’Ιωσὴφ ἐκείνῳ
σῖτον συνάγει, ἀλλὰ σῖτον τὸν
ἀληθινόν, ἶνα ἐν καιρῷ τῆς εὐθηνίας
αὐτοῦ συναγαγὼν τὸν σῖτον ἔχῃ ἐπι-
μετρῆσαι, ὅταν ἐξαποσταλῇ λιμὸς
ἐπὶ τὴν γῆν, > οὐ λιμὸς ἄρτου οὐδὲ
δίψος ὕδατος, ἀλλὰ λιμὸς τοῦ ἀκοῦσαι
λόγον κυρίου(.
Συνάγεται γὰρ τὰ ἀπὸ τῶν προ- φητῶν, τὰ ἀπὸ τοῦ νόμου, τὰ ἀπὸ τῶν ἀποστόλων τῆς εὐθηνίας ῥή- ματα, ἴνα, ὅταν μηκέτι γράφηται γραφη,
τὰ ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ συναχθέντα
εἰς τὰς ἀποθήκας τῶν ψυχῶν
τῶν ἀποστολικῶν καὶ τῶν διαδεχομένων
αὐτοὺς θρέψῃ τὴν Αἴ-
γυπτον, τὸν κόσμον, μάλιστα δὲ
τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ, περὶ ὧν γέ-
verbaque justitiae et reliquarum
verba virtutum; hoc est
triticum, quod Joseph Aegyptiis
distribuit. Sed ahud est frumentum,
quod dat fratribus, id est
discipulis suis, de Gessen terra,
de ea, quae ad orientem respicit :
triticum evangehcum, triticum
apostohcum. De hoc tritico debemus
panes facere, ita tamen, ut
non commisceantur x >veteri <
, habeamusque panem novum
de scripturarum tritico farinaque
commohtum in Christo
Jesu : cui est gloria et imperium
in saecula saeculorum. Amen.
γραπται· διηγήσομαι τὸ ὄνομά σου
τοῖς ἀδελφοῖς μου <. Ἔχουσι καὶ οἱ
ἄλλοι ἄνθρωποι λόγους περὶ σωφρο-
σύνης, λόγους περὶ δικαιοσύνης,
λόγους περὶ τῶν λοιπῶν ἀρετῶν·
οὗτος ὁ σῖτός ἐστιν, ὃν Ἰωσὴφ ἔδωκe
τοῖς Αἰγυπτίοις. Ἄλλος δὲ σῖτος,
ὃν μερίζει τοῖς ἰδίοις ἀδελφοῖς
τῆς Γεσέμ, ἀπὸ τῆς ἀνατολικῆς γῆς·
οὗτός ἐστιν ὁ σῖτος, ὃν ὁ Ἰησοῦς
ἔδωκε τοῖς ἰδίοις μαθηταῖς· σῖτος
εὐαγγελικός τε καὶ ἀποστολικός.
Διὰ τούτου ἀρτοποιῶμεν, >παλαιὰν <
>ζύμην < μὴ παραλάβωμεν,
καινὸν ἄρτον ἀπὸ τῶν ἱερῶν γραμμάτων
ποιήσωμεν.
Quando legis in evangeho: x >Jesus autem plenus Spiritu sancto
reversus estc, et in Actibus Apostolorum,
aequali mensura plena sint — siquidem aliud sextarium capere
potest, aliud urnam, aliud amphoram — , eodem modo et Jesus
et Paulus pleni erant Spiritu sancto ; sed multo vas Pauli minus
erat vase Jesu, et tamen erat secundum mensuram suam utrum-
que completum. Accepto itaque baptismo Salvator >plenus
sancot <, qui super eum >in specie clumbae <
>ducebatur a Spiritu <. Quia enim >quotquot
hi filii sunt Dei <, iste autem extra omnes proprie Filius Dei
ideo et ipsum oportebat Spiritu sancto duci. Scriptum est siquidem:
>ducebatur autem in desertum a Spiritu quadraginta
et tentabatur a diabolo <. Quadraginta diebus tentatur
et, quae fuerint tentamenta, nescimus; quae ideo forsitan praetermissa
sunt, quia majora erant, quam ut htteris crederentur. Et
si sic oportet dicere: quomodo >mundus capere non poterat
libros < >., si scripta fuissent, quae docuit et fecit Jesus, sic
dierum tentationes, quibus tentatus est Dominus a diabolo,
mundus ferre non poterat, si scriptura docuisset, sufficit nobis
hoc tantum scire, quod >quadraginta diebus in deserto
et tentabatur a diabolo et non comederit quidquam in diebus
illis <, mortificabat enim sensum camis jugi continuoque
>Et cum completi fuissent dies, esuriit. Dixit autem ei diabolus
Si fihus Dei es, dic lapidi huic, ut
ostendat et hortetur singulos
ad loquendum: >dic, ut lapis iste
panis fiat <. Omni tentatione, qua
tentandi erant homines, primus
secundum assumptionem carnis
tentatus est Dominus. Tentatur
autem ob id, ut nos quoque illo
vincente vincamus. Obscurum
fit forte, quod dico, nisi mani-
festius exemplo fiat. Si videris
haereticos dogmatum suorum
mendacium pro pane comedere, scito lapidem eorum esse sermo-
nem, quem monstrat diabolus. Neque vero existimes unum eum
habere lapidem; habet plures lapides, de quibus a Matthaeo in-
troducitur loquens: >fic, ut lapides isti panes fiant <. Dixit
Marcion, et lapis diaboh ei factus est panis. Dixit Valentinus, et
ahus lapis ei versus est in panem, Habuit et Basihdes ejusmodi
panem et ceteri haeretici. Unde sollicite providendum, ne forte
diaboh lapidem comedentes pute-
mus nos pane vesci Dei. Ahoquin
quae erat tentatio de lapide
panem fieri et a
>Εἰπὲ τῷ λίθῳ τούτῳ, ἶνα γένηται ἄρτος <. Πάνταπειρασμόν, πειρασμόν, ὃν ἤμελλον οἱ ἄνθρωποι πειράζεσθαι, πρῶτον ἐπειράσθη κατὰ τὸ ἀνθρώπινον ὁ σωτήρ· ὃ δὲ λέγω, τοιοῦτόν ἐστιν· ἐὰν ἴδῃς τοὺς ἀπὸ τῶν αἱρέσεων ἐσθίοντας ὡς ἄρτον τὸν λόγον τὸν ψευδῆς, ἴσθι, ὅτι ἐκεἶνος ὁ λόγος ὁ λίθος ἐστίν, ὃν ὁ διόβολος δείκνυσιν.
Ἐπεὶ ποῖος ἦν πειρασμὸς τὸν λίθον γενέσθαι ἄρτον καὶ τὸν σωτῆρα φαγεῖν;
diabolo proponente Dominus lapiclem in panem verterit et id,
quod viitute sua ipse fecerat, comederit et satiarit esuriem:
quaenam· est ista tentatio, quae victoria diaboli, si haec
scriberentur ? Quae, ut diximus, ratione perspecta et tentationem
ostendunt fuisse, si fierent, et victoriam, quod cotempta
sunt, fieri. Simulque monstratur
istum panem, qui de lapide
fiat, non esse verbum Dei,
quod pascit hominem, de quo
scriptum est : x >non in pane solo
vivet homo, sed in omni verbo,
quod egredietur per os Dei, vivet
x <. Respondeo tibi, o versipellis
et nequam, qui me tentare
non metuis : ahus est panis sermonis
Dei, qui vivificat hominem.
Simulque videamus, quod haec loquatur
non Fihus Dei, sed homo,
quem FihUs Dei est dignatus
assumere ; quasi de homine enim
respondet et dicit : >Scriptum
non in pane solo vivet homo <,
quo manifestum est non Deum,
sed hominem fuisse tentatum.
Scripturae
Διδάσκει de διὰ τῆς λέξεως, ὅτι οὗτος μὲν οὐ ῥῆμα θεοῦ, τὸ δὲ τρέφον ῥῆμα θεοῦ καὶ τὸ ζωοποιοῦν. οῦν. Ἐπ’ ἐκείνῳ γὰρ τῷ ἄνθρωπος.
Ἅμα δὲ τήρει, ὅτι ταῦτα λέγει κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, οὐ καθὸ θεὸς ην.
Ὡς γὰρ περὶ ἀνθρώπου
καὶ λέγει· γέγραπται, ὅτι οὐκ
ἐπ' ἄρτῳ μόνω̣ ζήσεται ἄνθρωπος < >,
δῆλον, ὅτι ὡς ἄνθρωπός ἐστι πειραζόμενος.
Γενόμενος δὲ ἐν τῷ τόπῳ
ἔχω τὴν αἰτίαν εἰπεῖν, διὰ τί Ἰω-
Joannes enim, quia a Deo exordium
fecerat, dicens: >In prineipio
erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
Verbum <, nec poterat divinae generationis ordinem
tantummodo, quod ex Deo et cum Deo esset, expresserat, adjecit:
Jecit: >Et Verbum caro
est <. Porro quia Deus tentari
potest, de quo ei erat sermo, ideo
tentari illum a diabolo non introducit.
Quia vero > liber generationis
Jesu Christi < de eo in
evangeho narratur homine,
qui natus fuerat ex Maria, et in
Luca generatio ejus describitur,
et in Marco homo est, qui tentatur,
propterea ejus fertur simile
responsum: >non in pane
vivet homo <. Si igitur Fihus
Deus pro te homo factus est et
tentatur, tu, qui natura homo es,
non debes indignari, si forte tenteris.
Quod si tentatus illum
imitatus fueris hominem, qui pro
te tentatus est, et omne viceris
αννης μεν ουκ ανεγραψε του πειρασμόν,
Ματθαῖος δέ καὶ Μᾶρκος καὶ
Λουκᾶς ἀνέγραψαν. Ἐπειδὴ γὰρ
’ Ιωάννης ἁπὸ θεοῦ ἤρξατο, οὐκ
ἐγενεαλόγησεν αὐτὸν ὡς θεόν.
Διὰ τοῦτο, ἐΠειδὴ θεός, οὐκ ἐπειράζετο· οἱ δὲ ἄλλοι, ὡς τὰ ἀνθρώπινα διηγούμενοι τοῦ σωτῆρος, εἰσάγουσιν αὐτὸν καὶ πειραζόμενον.
| Τοιοῦτον δέ τι ἐστὶ νοεῖν ἐπὶ τῷ
πειρασμῷ τοῦ κυρίου· μαθὼν γὰρ
τοῦ πονηροῦ τὴν ἔννοιαν ἀνῆλθεν
εἰς τὴν ἔρημον, ἐπείνασεν ἑκών,
ἐκείνου νομίζοντος διὰ τροφῆς αὐ-
τὸν δύνασθαι καθάπερ τὸν ’ Αδὰμ
ἀπατᾶν, εἰ πεινάσειεν. Καὶ πρὸς τὴν
ἔννοιαν ἐκείνου πόλιν ἀνῆλθεν εἰς τὸ
Πτερύγιον· εἰ δὲ καὶ εἰς τὸ ὄρος, φησίν,
ἀνήνεγκα x > αὐτῷ
>πάσας τὰς βασιλείας τῆς γῆς >,
ἀνῆλθεν ἑκών. Οὕτω καὶ πάλαι ὁ
θεὸς ὁρῶν αὐτὸν σκοποῦντα ὡς· εἰ
quam tentatus est et x >recessit
ab eo diabolus usque ad x <
mortis, >a mortuis resurgens ultra
non x <. Omnis homo
morti subjacet; iste ergo, qui
nequaquam moritur, jam non est
homo, sed deus est. Si autem
deus est, qui quondam homo
fuit, et oportet te illi similem
fieri, quando >similes ejus fuerimus
et viderimus eum, sicuti
[Τήρει, ὅτι ταῦτα λέγει κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, οὐ καθ’ ὃ θεὸς ἦν· ὡς
γὰρ Περὶ ἀνθρώπου ἀποκρίνεται καὶ λέγει· >οὐκ ἐπ' ἄρτῳ μόνῳ
x <, δηλῶν, ὅτι ὡς ἄνθρωπός ἐστι πειραζόμενος.] Ὁ μᾶρκος
καὶ ὁ Λουκᾶς εἶπον, ὅτι > ἐν τεσσαράκοντα ἡμέραις ἦν πειραζόμενος <,
εἶναι δῆλον, ὅτι ἐν ἐκείναις μὲν πόῤῥωθεν αὐτὸν ἐπείραζεν δι’ ὕπνου,
δι’ ἀκηδίας, διὰ δειλίας καὶ τῶν τοιούτων. Ἐπεὶ δὲ ἔγνω
λοιπὸν προσῆλθεν ἐγγὺς καὶ φανερῶς προσβάλλει. Καὶ σκόπει, τί
ποιεῖ. Ἤκουσε καὶ παρὰ τοῦ Ἰωάννου καὶ παρὰ τῆς ἐνεχθείσης ἄνωθεν
φο)νῆς, ὅτι οὖτός ἐστιν <υἱὸς > τοῦ καὶ ἀγνοῶν, ὅτι >ὁ
ἐνηνθρώπησεν — ἔλαθε γὰρ αὐτὸν ἡ ἀπόῤῥητος ἐνανθρώπησις — ὑπέλαβεν,
ὅτι ἄνθρωπος ὢν ηὐδοκήθη τῷ, θεῷ διὰ τὰς ἀρετὰς αὐτοῦ, καὶ λοιπὸν
ἐφθόνησεν αὐτῷ τῆς τηλικαύτης τιμῆς, ὤσπερ καὶ τῷ παλαιῷ Ἀδάμ,
καὶ ἔσπευσεν ὥσπερ ἐκεῖνου ἐκβαλεῖν Λ·αὶ τοῦτον αὐτῆς. Διὸ καὶ προσελ-
ἐπιτάσσει δὲ αὐτῶ̣ ποιῆσαι τοὺς ὑποδεικνυμένους λίθους ἄρτους.
Καὶ ἵνα μὴ νοήσῃ τὴν ἐπιβουλὴν ὁ Χριοτός, ὅρα μηχανὴν καὶ
πονηρίας ὑπερβολήν· οὐκ εἶπεν ἁπλῶς, ὅτι· ποίησον τοὺς λίθους ἄρτους,
ἀλλὰ προσέταξε τό· >εἰ υἱὸς εἶ τοῦ θεοῦ <, ἵνα δείξῃ, ὅτι
τοῦ εἶναι αὐτὸν υἱὸν θεοῦ ζητεῖ γενέσθαι τοῦτο· ᾤετο γάρ, ὅτι παρακνηθήσεται
τῷ λόγῳ, καθάπερ ὀνειδισθεὶς ἐπὶ τῷ μὴ υἱὸς x <,
καὶ ἀγνοῶν τὸν δόλον μεταβαλεῖ τοὺς λίθους εἰς ἄρτους, ὡς ἔχων ἐκ
θεοῦ δύναμιν, καὶ λοιπὸν ἰδὼν αὐτοὺς πάνυ Πεινῶν ἡττηθήσεται τῆς
γαστρός. Ἀλλ' οὐκ ἔλαθε τὸν >δρασσόμενον τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ
· ὁ δέ ἀποκριθεὶς εἶπεν· >γέγραπται· οὐκ ἐπ’
ζήσεται ἄνθρωπος < καὶ τὰ ἑξὴς, συνεὶς τὴν πανουργίαν αὐτοῦ.
μέν ἐπιζητηθὲν σημεῖον οὐκ ἐποίησεν, διότι τὰ σημεῖα δι’ ὠφέλειαν
ὁρώντων εἴωθε γίνεσθαι, ὁ δὲ διόβολος οὐδέν ἤμελλεν ἐντεῦθεν ὠφε-
ληθῆναι· καὶ γὰρ ὕστερον ἰδὼν πάντα, ὅσα ἐποίησεν ὁ Χριστός, οὐδὲν
μετεβλήθη. Πρὸς δὲ τὸν κεκρυμμένον αὐτοῦ σκοπὸν ἀπολογεῖται
καὶ ἀπὸ τῆς ἐν τῇ βίβλῳ τοῦ Δευτερονομίου γραφῆς ἐπιστομίζει αὐ-
τὸν ὡσανεὶ λέγων· τί μοι ποιεῖν ἄρτους ἐκ λίθων ἐπιτάσσεις; πάντως
διὰ τὴν συνέχουσάν με πεῖναν, ἵνα φανέντων δελεασθῶ· ἀλλ’ >οὐκ
ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρμπος < >. Ἀλλ’ ἔστι καὶ ἕτερος τρόπος τροφῆς·
καὶ γὰρ >πᾶν ῥῆμα ἐκπορευόμενον διὰ στόματος θεοῦ < ἐπὶ
δίκην τροφῆς συνέχει τὴν ζο)ὴν αὐτοῦ καὶ ἀρκεῖ αὐτῷ. Οὕτως μακροθύμως
ἀπεκρούσατο τὴν τῆς γαστριμαργίας μηχανήν.
Tam Filio Dei quam Antichristo regnandi studium est. Sed
Antichristus regnare desiderat, ut occidat, quos sibi subjecerat ;
Christus ad hoc regnat, ut salvet. Et unusquisquenostrum, sifidelis
est, regnatur a Christo sermone, sapientia, justitia, veritate. Sin
autem amatores voluptatis magis sumus quam amatores Dei, reg-
ut regnum ilhus tolleret et hi, qui
sub eo erant, inciperent esse sub
Christo, >ostendit
fornicatione, alii ab avaritia, illi
populari rapiantur aura, hi formae
capiantur illecebris. Neque
vero arbitrandum est, quod regna
ei mundi ostendens Persarum,
verbi gratia , regnum Indorumque
monstraverit, sed >ostendit ei
omnia regna x <, id est, regnum
suum, quomodo regnaret in
mundo, ut cohortans eum facere,
quod volebat, inciperet etiam
Christum habere subjectum. Vis,
inquit, in omnibus his regnare ?
Ἔδειξεν αὐτῷ πάσας τὰς βασιλείας
τῆς οἰκουμένης(. Βασιλeίας κόσμου
φησὶ τῶν κοσμικῶν ἀνθρώπων, τίνα
τρόπον οἶ μὲν βασιλεύονται ὑπὸ πορνείας,
οἱ δὲ βασιλεύονται ὑπὸ φιλ-
αργυρίας, οἱ δὲ ὑπὸ κενοδοξίας καὶ
ἑτέρων παθῶν. Εἰ μὴ γὰρ τοῦτό ἐστι,
πῶς ἠδύνατο αὐτὸς τοὺς τῶν περάτων
τόπους εἰς ἔνα τόπον πρὸς θεωρίαν
σωματικὴν ἀγαγεῖν; Οὐκ ἐδείκυνε
δέ αὐτῷ τὰς ασιλείας τοῦ κόσ-
μου, οἶον φέρε εἰπεῖν τὴν Περσῶν
οἰκονομίαν ἢ τὴν Ἰνδῶν, ἀλλ' ἐδείκνυεν
αὐτῷ τὰς βασιλείας x <,
τίνα τρόπον ἰσχύει αὐτῶν βασιλεύειν,
ἵν αὐτὸν προτρέψηται ποιῆσαι,
simpliciter volumus confiteri, pene totius mundi rex diabolus
est; unde et >princeps istius saeculi < a Salvatore
ergo dicit, hoc est: vides hos homines, qui sub meo regno sunt? —
et >ostendit ei in puncto temporis <, hoc est in
cursu, qui ad comparationem aeternitatis puncti instar obtinet.
Neque enim neccessarium habebat Salvator, ut ei diutius
saecuU istius negotia monstrarentur : statim ut aciem luminum
suorum ad contemplandum vertit, et peccata regnantia et eos, qui
regnarentur a vitiis, conspexit et ipsum >principem saeculi <
superbientem atque
quia tantos sub suo habebat imperio.
Dicit ergo ad Dominum
diabolus : In eo venisti, ut adversum
me dimices et toUas de imperio
meo, quos nunc subjectos
habeo ? Nolo contendas, nolo nitaris,
ne habeas uUam in certando
molestiam. Unum est, quod percor:
>procidens adora me <
regnum omne, quod teneo. Verum
Dominus noster atque Salvator
vult quidem regnare et omnes
ὃ ἐνόμιζε ποιήσαντος περιγενήσεσθαι
τοῦ Χριστοῦ.
Εἰ θέλεις, φησί, βασιλεῦσαι τού-
των καὶ ἐπὶ τούτῳ ἐλήλυθας τοῦ ἀγωνίσασθαι
καὶ ἀποστῆσαι τοὺς βασι-
λευομένους ὑπ’ ἐμοῦ; μὴ
ἔν ἀξιῶ· >πεσὼν προσκύνησ·όν
καὶ παράλαβε πᾶσαν τὴν βασιλείαν
τὴν ὑπ’ ἐμέ. Ἁλλ’ ὁ
λεῦσαι μὲν θέλει καὶ ὑποτάξαι πάντα
τὰ ἔθνη, ἵνα δοῦλα γένηται δικαιοσύνης
καὶ ἀληθείας καὶ πάσης ἀρετῆς,
βασιλεῦσαι δὲ οὐ μετὰ ἁμαρ-
peccato regnet, ut nihil faciat indecorum,
et non vult absque
labore subjectus diabolo coronari
nec sic regnare ceteris, ut ipse
regnetur a diabolo. Unde loquitur
ad eum : >scriptum est :
Deum tuum adorabis, et
ipsi soli sevies <, Hos, inquit,
omnes propterea volo mihi esse
subjectos, ut >Dominum
adorent et ipsi soli serviant <;
est cupido regni mei. Tu autem
a me vis incipere peccatum, quod
ego dissoluturus huc veni, quod
etiam a ceteris auferre desidero.
Scito Scito atque cognosce me in hoc
manere, quod dixi, ut adoretur Dominus Deus solus, et hos omnes
sub meam faciam potestatem meoque regno subjiciam. Cui
gaudemus nos quoque esse subjectos, et deprecemur Deum, ut
>regnans peccatum in corpore < nostro mortificet et regnet
nobis solus Christus Jesus : cui est gloria et imperium in saecula saeculorum.
Amen.
τίας, οὐδέ βούλεται ἀκμητὶ ὑποτάξας ἑαυτὸν ἐκείνῳ στεφανώσασθαι, οὐδέ ἀκμητὶ λαβεῖν πάσας τὰς βασι- λείας τοῦ κόσμου < καὶ τὴν αὐτῶν ὑποχείριον.
Διό φησι πρὸς αὐτόν· > γέγραπται· κύριον τὸν θεόν σου προσκυνήσεις καὶ αὐτῷ μόνω̣ λατρεύσεις <. τους, φησί, πάντας διὰ τοῦτο θέλω ἄρχεσθαι ὑπ' ἐμοῦ, ἴνα κύριον τὸν θεὸν προσκυνήσωσι καὶ αὐτῷ μό- νω λατρεύσωσιν <· τοῦτό ἐστι βούλημα τῆς ἐμῆς βασιλείας. Σὺ δέ θέλεις τὴν ἀμαρτίαν ἀπ‘ ἐμοῦ ἣν ἐγὼ καταργῆσαι θέλω.
Scrutaniini scriptiiras, ut et in his, quae ’ esse
evangelicae lectionis, quod hodie audivimus, et id, quod latebat,
procedat in medium. >Adduxit <, ait, diabolus Jesum > in
Hoc incredibile est, ut diabolus duceret Filium Dei et
ille sequeretur. Sequebatur plane quasi athleta ad tentationem
sponte proficiscens. Non formidabat tentantem neque insidias
callidissimi pertimescebat inimici, et quodammodo loquebatur: duc
quo vis, tenta ut placet, ad tentandum sponte me tribuo, sustineo
quae suggesseris, praebeo me in quibuscunque tentaveris:
invenies meinomnibusfortiorem. >Adduxit ergo eum
et posuit super pinnam templi et dixit ei: si filius Dei es, mitte te
hinc doeorsum < >. Adduxit eum in culmen ad summitatem templi
hortatur, ut se inde praecipitet. Quod cum ille fraudulenter proroneret
et sub ostentatione gloriae ahud niteretur, dicebat
Salvator; >Scriptum est: non tentabis Dominum Deum
Simulque considera, quomodo tentet diabolus, Non aliunde tentare
audet, nisi de divinis libris, et de Psalmis sumens testimo-
nium ait: > Si fihus Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim:
quia angelis suis mandavit de te, et in manibus tollent te, ne forte
offendas ad lapidem pedem tuum <. Unde tibi, diabole,
quod ista scripta sunt ? Nunquid legisti prophetas vel divina
eloquia cognovisti ? Licet tu taceas, ego pro te respondebo. Legisti,
non ut ipse ex lectione sanctorum melior fieres, sed ut
de simplici littera eos, qui amici sunt litterae, interficias. Scis,
de te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem
pedem tuum <. Si quando testimonia de scripturis audieris,
ne statim loquenti adquiescas, sed considera illum, cujus vitae,
cujus sententiae, cujus sit voluntatis, ne forte simulet sanctum
se esse, quod non est, et venenis infectus haereseos sub ovis pelle
lupus latitet. ne forte loquatur in co diabolus dc scripturis. Quomodo
autem diabolus pro occasione tcm]>orum dc scripturis loquitur,
sic c contrario Paulus pro corum utilitatc, qui audiunt, non
solum dc scripturis, scd ctiain dc saccularibus libris assumit tcsti-
monium et ait: >Crctcnscs semper mendaccs, malac bestiae, ven-
1res pigri<, et rursum de alio: >ipsius cnim et genus sumus<-,
nec non et de comico: >corrumpunt mores lionos colloquia
mala'. Sed neque si diabolus dc scripturis locutus fuerit, poterit
me hac occasione dccipere, neque si Paulus de gcntilibus litteris
aliquod cxcmplum sumpserit, a suo me eloquio deterrebit.
ldco enim assumit Paulus verba etiam dc his, quae foris sunt, ut
sanctificet ea. \ idcamus orgo,
quid de scripturis diabolus loqua-
tur ad Dominum: >Scriptum est
enirn, quia angclis suis inandavit
de te, et
auxilio offensurus pedem,
nisi eorum manibus sublevetur.
Assumit testimonium et inter-
pretatur illud de Christo, quod
non de Christo, sed de sanctis
generaliter scriptum est. Libere
quippe et tota confidentia contradico
diabolo super Christi persona
hoc non posse intellegi.
Neque enim indiget angelorum
auxiho, qui major angehs et melius
ipsis haereditate consecutus
est nomen. NuUi unquam angelorum
dixit Deus: ,,Filius meus
es tu, ego hodie genui te <.
nuhum eorum quasi ad fihum locutus
est, >qui facit angelos
spiritus, et ministros suos ignem
urentem <, sed ad fihum
suum, de quo innumerabilia loquitur
in prophetis.
Non indiget, inquam, angelorum
auxiho
Quin potius disce, diabole,
quod, nisi Jesiis adjuverit angelos,
offendunt pedem suum. Et si quis
angelorum visus est offendere, de
quibus dudum lectum est: >quia
angelos judicabimus <, ideo
quia non extendfb manum
suam ad Jesum, ut apprehensus
ab eo non offenderet. Quando
enim aliquis in propria virtute
confidens non invocat praesidium
Jesu, offendit et corruit. Et tu,
diabole, propterea >quais fulgur de
caelo < cecidisti, quia credere in
Christum Filium Dei noluisti.
Ut autem scias, quod male
interpretatus es, et non de Christo,
sed de sanctis intellegi, quae sequuntur,
ausculta. >A ruina et
daemonio x < non Jesum
Christum liberat Deus, sed
sanctos. Lege nonagesimum
psalmum, cujus principium est:
>Qui habitat in adjutorio
in protectione Dei caeli
commorabitur <, et invenies
magis justo viro, quam Dei
Filio convenire: cadent a latere
tuo mille, et decem miha
a dextris tuis , ad te autem
non appropinquabit ; verum-
Ἐγὼ δὲ τὸ ἀνάπαλίν φημι πρὸς σέ, ὦ διάβολε· εἰ μὴ Ἰησοῦς βοηθήσῃ τοῖς ἀγγέλοις, προσκόπτουσι.
Καὶ σὺ διὰ τοῦτο πέπτωκας ἐξ οὐρανοῦ <, ἐπειδήπερ αὐτάρκη ἐνόμισας εἶναι καὶ μὴ δεῖσθαι τῆς τοῦ Ἰησοῦ βοηθείας.
Ἵνα δὲ γνῷς μὴ περὶ τοῦ Ἰησοῦ λελέχθαι τὰ ἀναγεγραμμένα, ἀλλ’ εἰς δίκαιον ἄνδρα ταῦτα ἀναφέρεσθαι, ἄκουε· ταῦτα δὲ τὰ ῥήματα ἐν ψαλμῷ ζ΄· λέγεΤαι δὲ οὐ περὶ Χριστοῦ, ἀλλὰ περὶ δικαίων. Γέγραπται γάρ· > Ὁ κατοικῶν ἐν βοηθείᾳ τοῦ ὑψίστου ἐν σκέπη τοῦ θεοῦ τοῦ οὐρανοῦ αὐλισθήσεται <. Τοῦτο δικαίῳ μᾶλλον ἁρμόζει ἢ τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ. Καὶ αὖθις· >πεσεῖται τοῦ κλίτους σου χιλιὰς καὶ μυρίας ἐκ τῆς δεξιᾶς σου <·
tamen oculis tuis videbis, et
retributionem peccatorum adspicies <
et reliqua, super personam
justi interpretans. Sed et sic quoque
perverse assumens diabolus
testimonia, ut assereret ea, quae
de justis dicebantur, super Salvatore
intellegi, silet et transit
versiculos, qui contra se scripti
sunt. Cum enim dixisset : >angelis
suis mandavit de te, et in manibus
toUent te, ne forte offendas ad
lapidem pedem tuum <,
illud, quod sequitur: >super
et basiliscum ambulabis,
et conculcabis leonem et draconem <.
Quare ista, diabole, siles.
nisi quod tu es >basiliscus <, tu
omnium serpentium regulus, nocentiora habens venena quam
ceteri,
qui scripturas rectius legimus, scimus habere nos potestatem conculcandi
te et datam nobis hanc ditionem, dico enim non solum in
veteri testamento, sicut nunc cantatur in psalmo, sed etiam in
ἃ καὶ αὐτὰ ἐπὶ τὸν δίκαιον ἀνάγεται. Οὐ γὰρ Χριστὸς φοβεῖται δαιμόνιον μεσημβρινὸν οὐδὲ νυκτερινόν, οὐδὲ δεῖται βοηθείας ἀγγέλων, αὐτὸς τηρῶν αὐτοὺς ἀπροσκόπους θεῷ· εἰ δὲ καὶ περὶ Χριστοῦ λέγοιτο, πανούργως παρῆκε τὰ με- ταξύ·
ἐπάγει γάρ· >ἐπὶ ἀσπίδα
βασιλίσκον ἐπιβήσῃ καὶ καταπατή-
σεις λέοντα καὶ δράκοντα <·
γὰρ αὐτὸς ἦν.
et draconem. Porro ut scias, quomodo >conculcetur
et >conteratur draco <, Pauli epistolam lege, in qua
a peccatore Filium Dei. Sicut ergo, qui peccator est, conculcat
Filium Dei, sic e contrario, qui justus est, >conculcat leonem
draconem <, >omnem virtutem inimici < conculcat
Christi : cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
Primum quidem >jesus
Spiritu sancto reversus est a Jordane
et agebatur Spiritu in deserto
diebus x <. Cum
tentaretur a diabolo et quia adhuc
’Επειδὴ ἤμελλεν ἀθλεῖν ἐν τῷ
πειρασμῷ πρὸς τὸν διάβολον, δὶς
ὀνομάζεται τὸ >πνεῦμα < χωρὶς
προσθήκης· ὅτε δὲ ἀγωνισάμενος
tur. > Jesus <, ait, >reversus est in τῇ δυνάμει
virtute Spiritus <. >Viruts <
est, quia conculcaverat draconem
et tentatorem comminus vicerat.
Reversus est < ergo >Jesus Jesus in virtute Spiritus in Galilaeam
fama exivit per omnem circaregionem de eo. Et ipse docebat in
synagogis eorum et glorificabatur ab omnibus <. Quando legis: >docebat
in synagogis eorum et glorificabatur ab omnibus <, cave,
beatos tantum illos judices et te arbitreris privatum esse doctrina.
Si vera sunt, quae scripta sunt, non solum tunc in congregationibus
Judaeorum, sed et hodie in hac congregatione Dominus lo-
quitur: et non solum in hac, sed etiam in alio coetu et in toto orbe
docet Jesus, quaerens organa, per quae doceat. Orate, ut me quoque
compositum ad canendum aptumque reperiat! Sicut enim
quaerit omnipotens Deus prophetas eo tempore, quo prophetia
niortales indigent, et invenit, verbi gratia, Isaiam, Hieremiam,
Ezechiel, Daniel, sic quaerit Jesus organa, per quae doceat sermonem
suum vel erudiat populos in synagogis et >glorificetur ab
monibus <. Nunc magis >glorificatur ab omnibus <
tempore, quo tantum in una provincia cognoscebatur.
>venit in Nazareth, ubi nutritus fuerat, et ingressus juxta
in synagogam die sabbatorum surrexit legere; et datus est ei
liber prophetae Isaiae; et revolvens librum invenit locum, ubi
ἐνίκησε τοὺς τρεῖς ἀναγεγραμμένους
πειρασμούς, πρόσχες τῇ ἀκριβείᾳ
τῆς γραφῆς, τί περὶ τοῦ πνεύματός
φησιν, ὅτι > Ἰησοῦς ὑπέστρεφεν ἐν
τοῦ πνεύματος <,
προσέθηκεν ἐν τῇ δυνάμει < διὰ
ἀθλητὴν τὸν νενικηκότα.
erat scriptum: Spiritus Domini super me; propter quod unxit
me <. Non fortuitu revolvit librum et caput de se
reperit lectionis, sed et hoc providentiae Dei fuit. Sicut enim
scriptum est : > In laqueum non cadit passer sine voluntate Patris <,
et >capilli capitis < apostolorum >omnes
forsitan et hoc, quod Isaiae potissimum liber inventus est et
lectio non alia, sed haec, quae Christi mysterium loquebatur:
>Spiritus Domini super me ; propter quod unxit me >
Christus est enim, qui ista commemorat — non ut libet et casu
evenisse arbitrandum est, sed providentia et dispositione Dei.
Quae sint igitur, quae in propheta loquebatur et postea de se
ipse in synagoga personet, con-
Ἀπεστάλθαι δέ φησιν ἑαυτὸν >εὐαγγελίσασθαι
τοῖς πτωχοῖς(. τοῦτ' ἔστι
τοῖς ἐθνικοῖς τοῖς ἀπίστοις, τοῖς μὴ
ἔχουσι τὸν πλοῦτον τὸν πνευματικὸν
καὶ γυμνοῖς πάντων, προφητείας, ναοῦ
καὶ τῶν ὁμοίων. Τούτοις οὖν εὐηγγελίσατο
τὸν οὐράνιον πλοῦτον, τὴν τῶν
οὐρανῶν βασιλείαν διὰ τὸ εἶναι >πτωχοὺς
πνεύματι(· αὐτοὶ γὰρ ἦσαν
>κτωχοὶ < μηδὲν ἔχοντες, μὴ θεὸν
γνώσει, μὴ νόμον, μὴ προφήτας.
templemur. >Evangelizare <,
>pauperibus misit me <.
nationes significat ; istae enim
erant 003Epauperes < nihil omnino
non Deum, non legem,
non prophetas, non justitiam
rehquasque virtutes. Ob quam
causam misit eum Deus, ut pauperibus
nuntiaret : >praedicare
captivis remissionem <.
nos fuimus, quos tantis annis vinxerat
Satanas habens captivos
sibique subjectos.
Domini acceptum <. Juxta simplicem intellegentiam aiunt
anno Salvatorem in Judaea evangelium praedicasse, et hoc esse,
quod dicitur: >praedicare annum Domini acceptum et diem
nisi forte quiddam sacramenti in praedicatione anni
Domini divinus sermo significat, Futuri sunt enim alii dies, non
tales, quales nunc in mundo cernimus, et menses alii et Kalendarum
ordo diversus. Sicut igitur ista alia, sic et annus Domini futurus
est placens. Ista autem omnia praedicta sunt, ut post visionem
ex caecitate, post libertatem ex vincuKs, post sanitatem a diversis
vulneribus veniamus ad >annum Domini acceptum <.
haec legisset Jesus, involvens >librum dedit ministro et sedit,
omnium oculi erant in synagoga attendentes in eum <. Et
si vultis, in hac synagoga coetuque possunt oculi vestri attendere
Salvatorem. Cum enim principalem cordis tui direxeris aciem
ad sapientiam et veritatem Deique Unigenitum contemplandum,
oculi tui intuentur Jesum, Beata congregatio, de qua scrip-
tura testatur, quod >omnium oculi erant attendentes eum <
vellem istum coetum simile habere testimonium, ut omnium ocuh, et
catechumenorum et fidelium, et muUerum et virorum
enim respexeritis ad eum, de lumine ejus et intuitu clariores
vestri vultus erunt et dicere poteritis: >signatum est super
lumen vultus tui, Domine <: cui est gloria et imperium in
saeculorum. Amen.
In Capharnaum, quantum ad Lucae historiam pertinet, necdum
moratus est Jesus nec aliquod in ea signum fecisse describitur,
quippe in qua non fuit. Porro antequam veniret Capharnaum,
in patria sua, hoc est in Nazareth, fuisse signatur et loquitur
ad cives suos: >Utique dicetis mihi parabolam istam: Medice,
cura te ipsum. Quaecunque audivimus facta in Capharnaum,
fac et hic in patria tua<. Unde puto aliquid in sermone praesenti
latitare mysterii, et Nazareth in typo Judaeorum, Capharnaum
in typo praecessisse gentilium. Sciens itaque Jesus, quod
non haberet in patria sua honorem, nec ipse nec prophetae nec
apostoli, noluit ibi praedicare, sed praedicavit in gentibus, ne
sibi a patriae suae hominibus diceretur: >Utique dicetis mihi
parabolam istam: Medice, cura te ipsum<. Erit enim tempus,
quando dicturus est populus Judaeorum: >Quaecunque audivimus
facta in Capharnaum< apud gentes signa atque portenta, >fac et
apud nos in
acceptus est in patria sua<. Et puto plus juxta sacramentum
sic inteUegi, ut dicamus patriam
fuisse omnium prphetarum populum
circumcisionis, et hunc
non recepisse prophetas et eorum
vaticinia: porro nationes, quae
longe fuerant a prophetis et
eorum notitiam non habebant,
suscepisse vaticinium Jesu Christi.
>Nemo est < ergo
in patria sua < >, hoc est
populo Judaeorum. Nos autem,
qui eramus aUeni a testamento
et peregrini a promissionibus
toto prophetas corde suscepimus
magisque >habemus Moysen
prophetas < de Christo
quam iUi, qui ex eo, quod non
susceperunt Jesum, nec illos susceperunt,
qui de eo anuntiaverunt. Unde ad id, quod dixerat:
>nemo propheta acceptus est in
>in veritate enim dico vobis, quia multae viduae
in diebus Ηeliae in Israhel, quando clausum est caelum annis tribus
et mensibus sex <. Quod dicit, tale est: HeUas propheta erat et
in populo Judaeorum; sed quando mirabile quid facturus erat,
Πατρὶς μέν γὰρ τῶν προφητῶν ὁ ἐκ περιτομῆς λαός, παρ’ οἶς οὔκ εἰσι δεκτοί·
θηκῶν καὶ ξένοι τῶν ἐπαγγελιῶν ἐδεξάμεθα τοὺς προφήτας ὅλῃ ψυχῇ προκηρύξαντας Χριστὸν ἤπερ ἐκεῖνοι,
cum essent plures viduae in Israhel, reliquit eas et venit >ad
in Sarepta Sidoniae <, ad gentilem mulierculam, figuram
rei explicans, quia occupante
populum Israhel >non fame
neque siti aquae, sed fame audiendi
sermonem Dei <, venit
viduam, de qua et propheta testatur
dicens >multi filii
magis quam ejus, quae habet
virum <, et, cum venisset,
illius et alimenta multiplicat. Tu
eras vidua in Sarepta Sidoniae,
e cujus finibus >Chananaea
egreditur < et cupit sanari filiam suam et propter fidem meruit
quod petebat. >Multae ergo viduae erant in populo Israhel,
ad nullam earum missus est Helias, nisi in Sareptis ad muherem viduam <.
Sed et aliud ad eundem sensum pertinens loquitur: >multi
erant leprosi in Israhel in diebus HeUsaei prophetae, et nemo eorum
mundatus est, nisi Naaman Syrus <, qui utique non erat ex
Considera usque ad praesentem diem multos leprosos in >Israhel
carnem < ; vide e contrario leprae squalore perf usos a
Helisaeo Domino nostro et Salvatore purgari baptismi sacramento
et dici ad te : >surge et vade in Jordanem et lavare, et
tibi caro tua <. Surrexit Naaman et abiit et lotus implevit
baptismi, >et facta est caro ejus quasi caro pueri <.
pueri ? Qui >in lavacro regenerationis < ortus fuerit
Jesu: cui est gloria et imperium m saecula saeculorum. Amen.
ὥσπερ καὶ ἡ ἐν Σαρέφθοις τῆς Σιδω-
νίας χήρα τὸν Ἡλίαν >λιμοῦ γενομένου <
ἐν τῷ Ἰσραὴλ >τοῦ ἀκοῦσαι
γον θεοῦ <. Περὶ ταύτης τῆς χήρας
προφήτης φησίν, ὅτι >πολλὰ τὰ
τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν
ἄνδρα <, καὶ πόλιν ἡ ἑτέρα γραφή,
στεῖρα ἔτεκεν ἑπτὰ καὶ ἡ πολλὴ ἐν
τέκνοις ἠσθένησεν <.
Cum multa in lege praecepta
sint, haec tantum in evangelio
Salvator posuit, quae quodam
compendio ad aeternam vitam
oboedientes ducerent. Ad id enim
respicit, quod legis doctor interogaverat
eum dicens : >Magister,
quid faciens vitam aetemam possidebo? <,
quae lectio secundum
Lucam hodie vobis recitata est.
Respondit : >In lege quid
est ? quomodo legis ? DiHges
Dominum Deum tuum ex toto
corde tuo, et ex tota anima tua,
et ex tota virtute tua, et ex
tota mente tua ; et proximum
tuum quasi te ipsum < >. Ac
inde: >bene<, ait, >respondisti;
hoc fac, et vives<. Haud dubium,
Σαφῶς ἐν τούτοις παρίσταται, ὅτι ἡ κατὰ τὸν δημιουργὸν τοῦ κόσμου θεὸν καὶ τὰς ἀπ' αὐτοῦ γραφὰς παλαιὰς κηρυσσομένη ζωὴ ἡ αἰώνιός ἐστιν, ἣν καὶ ὁ σωτὴρ καταγγέλλει.
Πυθομένου γοῦν τοῦ νομικοῦ· τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω <, ἐπὶ τὸν νόμον αὐτὸν ἀναπέμπει, ἴν’ ἐκεῖθεν συναγάγῃ ἐντολὰς τὰς προσαγούσας τὸν ποιοῦντα αὐτὰς τῇ αἰωνίῳ ζωῇ.
Μαρτυρεῖ γοῦν τῷ ἀπὸ τοῦ νόμου
εἰληφότι ἀπὸ μέν τοῦ Δευτερονομίου
τό· ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου <
καὶ τὰ ἑξῆς, ἀπὸ δὲ τοῦ Λευϊτικοῦ
τό· >τὸν πλησίον σου ὡς
εἰπὼν αὐτῷ· >ὁρθῶς
praeceptum, ut diligamus Deum.
In Deuteronomio : >audi <,
>Ισραηελ, Dominus Deus tuus
unus est <, et: >Diliges
Deum tuum ex tota mente tua <
et reliqua, et >proximum
te ipsum <. Et Salvator
his testatus est dicens: >In
duobus mandatis tota lex pendet
et prophetae < >. >Volente
doctore legis >justificare
et ostendere, quod nemo
sibi esset proximus, atque dicente:
>quis
cujus exordium est: >Homo
quidam descendebat de Hierusalem
in HIericho <, et rehqua.
docet nulhus fuisse proximum
descendentem, nisi ejus, qui voluerit
custodire praecepta et prae-
τοῦτο ποίει καὶ ζήσῃ < >, δηλονότι
ζο)ὴν τὴν αἰώνιον, περὶ ἧς κἀκεῖνος
ἐπύθετο καὶ ὁ σωτὴρ διδάσκει.
| Ταῦτα δὲ εἴρηται πρὸς τοὺς ἀπὸ
Οὐαλεντίνουκαὶ Βασιλείδου καὶ τοὺς
ἀπὸ Μαρκίωνος — ἔχουσι γὰρ καὶ
αὐτοὶ τὰς λέξεις ἐν καθ' καθ’ ἑαυτοὺς
εὐαγγελίῳ — καὶ φήσομεν πρὸς
αὐτούς· ὁ μαρτυρήσας τῷ· >ὅτι
κύριον τὸν θεόν σου < τὴν
τολὴν ἀπὸ τοῦ νόμου εἰρηκότι οὐ περὶ
ἄλλου ἢ περὶ τοῦ δημιουργοῦ εἰρη-
μένην καὶ φήσας ἐπὶ τούτοις αὐτῷ·
>ὀρθῶς ἀπεκρίθης <, τί
ἡμᾶς πράσσειν ὑπὲρ τοῦ ζῆσαι τὴν
αἰώνιον ζωὴν ἢ ἀγαπᾶν τὸν θεὸν
τὸν ἐν νόμῳ καὶ προφήταις ἐν ὅλη
καρδίᾳ καὶ ἐν ὅλη τῇ ψυχῇ καὶ ἐν
ὅλη τῇ ἰσχύϊ αὑτοῦ καὶ ἐν ὅλη̣
τῇ διανοίᾳ αὐτοῦ003Cδ;; Καὶ ὁ
δὲ ἀπεφήνατο περὶ τῶν δύο
ἐντολῶν τούτων λέγων, ὅτι ἐν
αὐταῖς 003Eὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ
tribus videtur tibi proximus esse
ejus, qui in latrones incidit? <
enim sacerdos nec levitesproximi
ejus fuerunt, sed, ut ipse
quoque legis doctor respondit,
>ille, qui fecit
proximus ejus fuit. Unde et a
Salvatore dicitur: >Vade, et
fac similiter <. Aiebat quidam
presbyteris, volens parabolam interpretari,
hominem, qui de-
scenderit, esse Adam, Hierusalem
paradisum , Hiericho mundum ,
latrones contrarias fortitudines,
sacerdotem legem, Leviten prophetas,
Samariten Christum, vulnera
vero inoboedientiam, animal
corpus Domini, pandochium,
id est stabulum, quod universos
volentes introire suscipiat, eccle-
φῆται x <. Διδάσκει δέ ὁ
λόγος· οὐ γὰρ ἄλλος τοῦ τηροῦν-
τος τὴν ἐντολὴν ὁ γινόμενος πλη-
σίον, ἕκαστος δὲ ἑαυτὸν ποιεῖ τοῦ
δεομένου βοηθείας πλησίον. Τοῦτο
γάρ ἐστιν τὸ ἐπιλεγόμενον τῇ πα-
ραβολῇ, τό· τίς τούτων τῶν τριῶν
δοκεῖ σοι γεγονέναι πλησίον τοῦ
ἐμΠεσόντος εἰς τοὺς λῃστάς < >.
γὰρ καὶ ὁ νομικὸς τοῦτό φησιν, ὅτι
ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ' αὐτοῦ <,
ἀκούει τό· πορεύου καὶ σὺ ποέει
ὁμοίως(. Διαγράψωμεν τοίνυν ὡς
ἐν βραχεῖ λόγῳ τὴν ἔννοιαν τῆς
παραβολῆς· ἀνάγεται ὁ ἄνθρωπος εἰς
τὸν ’ Αδὰμ ἤτοι εἰς τὸν περὶ ἀνθρώπου
καὶ τῆς προηγουμένης αὐ-
τοῦ ζωῆς καὶ τῆς διὰ παρακοῆς
καθόδου λόγον· ἡ δέ ’ ιερουσαλὴμ
εἰς τὸν παράδεισον <ἢ > εἰς τὴν
Ἱερουσαλήμ <· ἡ δὲ Ἱεριχὼ εἰς
κόσμον· οἱ δέ λῃσταὶ εἰς τὰς ἀντικειμένας
ἐνεργείας ἤτοι τοὺς δαίμονας
ἢ τοὺς πρὸ Χριστοῦ ἐλθόντας ψευ-
sit. De eo vero, quod Samarites
reversurum se esse promittit,
secundum Salvatoris figurabat
adventum.
Haec cum rationabiliter pulchreque
dicantur, non est tamen
existimandum, quod ad omnem
hominem pertineant. Neque enim
omnis homo >descendit de
in Hiericho <, nec
propterea in praesenti saeculo commorantur,
licet ille, qui >missus
est, propter perditas oves <
>domus Israhek. Homo
qui >de Hierusalem descendit
Hiericho <, quia voluit ipse
propterea >in latrones
Latrones autem nulli sunt alii,
nisi de quibus Salvator ait : >omnes,
qui ante me
vulneraverant, non assident nudo, sed plagis rursus impositis derelinquunt
eum, idcirco scriptum est : > Ε;spoliantes eum et vulnera apponentes
abierunt et dereliquerunt eum < non mortuum, sed
Factum est autem, ut in eadem via primum >sacerdos <,
>Levites < descenderent, qui forsitan aliis liominibus bona
fecerant, non tamen huic, qui descenderat >de Hierusalem in
Hunc enim vidit >sacerdos <, puto lex, vidit >Levites < >,
sermo propheticus — et cum vidissent, transierunt et reliquerunt.
Servabat quippe seminecem providentia ei, qui fortior
erat lege et prophetis, Samaritano videlicet, qui interpretatur
>custos < >. Iste est, qui >non dormitat neque dormit
Propter seminecem profectus est iste Samarites, non >de
Hierusalem in Hiericho < sicut sacerdos et Levita descendens, aut
descendit, idcirco descendit, ut salvaret custodiretque moriturum,
ad quem locuti sunt Judaei: >Samaritanus es tu et
um habes <, et qui, cum negasset se habere daemonium, <
negare se noluit; sciebat enim se esse >custodem <. >custodem < >. Itaque
ad seminecem et vidisset eum in suo sanguine volutari,
misertus accessit ad eum, ut fieret ejus proximus, >ligavit
infudit oleum vino mixtuiiK neque dixit, quod in propheta
legitur: >non est malagma imponere neque oleum neque
Iste est >Samaritanus <, cujus cura et auxilio omnes,
male habent, indigent, cujus vel maxime Samaritani indigebat
quod secum habebat alligaturas, secum oleum, secum vinum, quae
quidem ego puto non propter istum unum seminecem, sed
Ijropter alios quoque, qui ob varias causas fuerant vulnerati
et indigebant alligaturis et oleo et vino, secum portasse Samariten.
Habebat >oleum<, de quo scrijjtum est: >ut exhilaret faciem
in oleo<, haud dubium quin ejus, qui curatus fuerat. >Oleo<, ut tumores
vulnerum sedarentur, sed et >vino< mundat vuhiera asperitatis
aliquid admiscens, eumque, qui fuerat vulneratus, >imposuit
suo<, id est proprio corpori, juxta id, quod est hominem
dignatus assumere. Iste Samaritanus >peccata nostra portat< et
pro nobis dolet, portat seminecem, inducit in >pandochium<, id
est in ecclesiam, quae omnes suscipit et nulli auxihum suum
denegat, ad quam cunctos provocat Jesus dicens : >Venite ad me
omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos<. Et
postquam induxit eum, non statim recedit, sed uno die in stabulo
cum seminece perseverat et curat vulnera non solum in die,
verum etiam in nocte, rehquam soUicitudinem suam et industriam
tribuens. Cumque vellet mane proficisci, de probato argento suo,
de probata pecunia sua >tollit duos denarios< et honorat stabularium,
haud dubium quin angelum ecclesiae, cui praecipit, ut dihgenter
curet eum et ad sanitatem usque perducat, quem pro angustia tem-
poris etiam ipse curaverat. >Duo denarii< notitia mihi videtur esse
reddendum. Vere lege et prophetis >custo < animarum iste
>qui fecit misericordiam ei, qui inciderat in latrones <,
ejus apjjaruit non tam sermone quam opere. Quia ergo
possibile est juxta illud, quod dicitur: >Imitatores mei
sicut et ego Christi <. imitari nos Christum et misereri eorum,
Ε;inciderant in Latrones <, accedere ad eos, ligare vulnera,
oleum et vinum, imponere super proprium jumentum et ferre
onera ipsorum, propterea ad talia nos cohortans Filius Dei
non tam doctori legis quam nobis quoque omnibus loquitur: >Vade,
et tu fac similiter <. Quae si similiter fecerimus, vitam
aeternam in Christo Jesu : cui est gloria et imperium in saecula
saeculorum. Amen.
Nisi esset nobis natura insitum id, quod justum est, judicandi,
nunquam Salvator diceret: >quare autem et a vobismetipsis
quod justum est, judicatis judicatis? < Verum ne ad probationem
sententiae longius evagemur, maxime cum multo difficiliora huic
principem iii via, da operam, ut libereris ab eo, ne forte tradat te
judici, et judex tradat te exactori, et in carcerem mittaris.
Amen dico tibi: non inde exies, donec novissimum minutum reddas <.
Quatuor personas poni video, adversarii, principis, judicis,
exactoris; et quia videtur evangelista Matthaeus simile
quid locutus in eo, quod ait: >Esto
benevolus adversario tuo, dum
es in via cum eo <, quaero,
idem sensus sit an aliqua sit vicinia,
siquidem apud Matthaeum
una persona praetermissa est et
alia immutata. Praetermissus est
< et pro >exactore <
insertus, >adversarius <
et >judex < similiter ab utroque
positi. Imus itaque >cum
nostro >ad principem < et oportet nos, dum adhuc
sumus, fortiter laborare, ut liberemur ab eo. A quo ? Ambiguum
quippe verbum est et potest tam ad principem, quam ad adversarium
referri: >ne forte tradat te < sive
princeps >judici, et judex tradat te exactori <, et : > non
donec novissimum minutum reddas <, ; pro quo Matthaeus
>donec reddas novissimum quadrantem <,
Σὺ δέ μοι ἐπισήμηναι, ὅτι ἐν τῷ κατὰ Ματθαῖον παραλέλειπται ἔν τῶν προσώπων καὶ ἐνήλλακται ἔν. Παραλέλειπται μὲν ὁ >ἄρχων < >, δὲ ἀντὶ τοῦ >πράκτορος < >ὑπηρέτης <· τετήρηται δὲ ὁ καὶ ὁ >κριτής <.
uterque servavit, discrepare autem
sunt visi, quod hic >quadrantem <,
ille >minutum < posuit.
mihi sunt secretiora tangenda, ut
intellegamus aUum esse adversarium,
aUas tres personas, id est
principem, judicem, exactorem.
Legimus — si tamen cui placet
hujuscemodi scripturam recipere
— justitiae et iniquitatis angelos
super Abrahae salute et interitu
disceptantes, dum utraeque turmae
suo eum volunt coetui vindicare.
Quod
transeat ad volumen, quod titulo
Pastoris inscribitur, et inveniet
cunctis hominibus duos adesse
angelos: malum, qui ad perversa
exhortatur, et bonum, qui ad optima
quaeque persuadeat. Scribitur
et ahbi, quod assistant ho-
mini sive in bonam, sive in malam
partem duphces angeh. De bonis etiam Salvator meminit dicens:
>Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, qui in caehs est<.
Καὶ >ἄρχων < μέν ἐστιν, ὥς τινες ὁ ἑκάστου ἔθνους ἡγούμενος, οἶον βασιλείας Περσῶν ἢ Μήδων, ὥς φησι Δανιήλ, ἤτοι >ἄρχων < εἷς ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου· >ἀντίδικος < δὲ εἶς τῶν ὑπ᾿ αὐτοὺς ἀγγέλων· >κριτὴς < δὲ καὶ >δικαστὴς < ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· >πράκτωρ < καὶ >ὑπηρέτης < ὁ αφορισθεὶς ἀνθρώπῳ ἄγγελος ἤτοι δαίμων, ὃν τάχα καὶ >ἀντίδικον < εἶναι λέγειν.
>Δύο γάρ εἰσιν ἄγγελοι <, ὥς
Ποιμήν, >μετὰ τοῦ ἀνθρώπου,
τῆς δικαιοσύνης καὶ εἷς τῆς ἀδικίας <.
Patris attendere. Neque enim
sperandum est omnium angelos
semper videre >faciem Patris,
in caelis est <. Sifuero de ecclesia, quamvis minimus sim, habet
et fiduciam angelus meus semper videre >faciem Patris,
in caelis est <. Si autem forinsecus nec de illa ecclesia, 003Equae
habet maculam aut rugani vel quid istiusmodi <, et ipsa re
alienus esse a tah congregatione, non habet fiduciam angelus
meus respiciendi >viltum Patris, qui in caehs est <. Quam
angeh pro bonis solhciti sunt, scientes quod, si nos bene gubernaverint
et ad salutem usque perduxerint, habeant etiam ipsi
fiduciam videndi >faciem Patirs < Quomodo enim, si per curam
eorum et industriam salus hominibus comparatur, >faciem Patris <
semper attendunt, sic, si per neglegentiam eorum homo corruerit,
etiam sui pericuh rem esse non nesciunt. Et sicut bonus episcopus
et optimus ecclesiae dispensator scit sui meriti esse atque
virtutis, si oves gregis sibi crediti fuerint custoditae, ita intellege et
de angehs. Ignominia angelo est, si homo sibi creditus fuerit, si
peccaverit, ut e contrario gloria est angelo, si creditus sibi saltem
minimus in ecclesia fuerit, si profecerit. Videbunt enim non ahquando,
sed >semper faciem Patris, qui in caelis est <,
ergo primum, quis sit >adversarius <, cum quo iter
Ἄλλοι μὲν τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ μιχρῶν
ἄγγελοι Ε;θεωροῦσι τὸ πρόσωπον
τοῦ πατρὸς τοῦ ἐν οὐρανοῖς(·
οἱ δὲ τῶν ἔξω τῆς ἐκκλησίας οὐκ εἰσὶ
ἄξιοι τούτου, ἑτέρῳ τινὶ ἐξυπηρε-
τουμενοι.Ἄλλοι μὲν τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ μιχρῶν
ἄγγελοι Ε;θεωροῦσι τὸ πρόσωπον
τοῦ πατρὸς τοῦ ἐν οὐρανοῖς(·
οἱ δὲ τῶν ἔξω τῆς ἐκκλησίας οὐκ εἰσὶ
ἄξιοι τούτου, ἑτέρῳ τινὶ ἐξυπηρε-
τουμενοι.
SemjDer iiobiscum est >adversariu <: infelices nos atque
Quotiescunque peccamus, adversarius noster exsultat sciens,
quoniam habet facultatem apud principem saeculi hujus, qui se
miserat, exsultandi et gloriandi, eo quod adversarius, verbi gratia
hujus vel illius, eum fecerit principi saeculi hujus esse subjectum
per talia totque peccata, per hoc illudve dehctum. Evenit autem
interdum, ut, si quis fuerit praeparatus armatura Dei et ex omni
parte se texerit, conetur quidem >adversarius < vuhms inferre,
facultatem non habeat percutiendi. Semper nobiscum >adver-
sarius < graditur, nunquam nos deserit, quaerit occasionem insidiarum,
si quomodo nos subvertere queat et in principah cordis
nostri malam subjiciat cogitationem. >Quando vadis ad
Quisnam iste princeps est ? 003EQuando clividebat
gentes, quanclo chsseminabat fihos Adam, statuit terminos nationum
secundum numerum angelorum Dei, et facta est pars
Domini populus ejus Jacob, funiculus haereditatis ejus Israhel <
Igitur principibus, id est angehs, ab exordio terra divisa est. Daneil
quippe manifestius, quos Moyses 003Eangelos < nominarat,
esse testatur dicens: 003Eprinceps regni Persarum <
Graecorum < et >Μichael princeps vester < ;
gentium. Et unusquisque nostrum secum habet adversarium
cohaerentem, cujus opus est ducere nos ad principem
principibus ad se potuit transducere, ne ille quidem, qui ad hoc se
venisse jactabat, ut de cunctis haereditatibus Persarum sive
Graecorum omniumque nationum raperet homines et haerediditati
Dei faceret esse subjectos. Christus Dominus noster omnes
prmcipes vicit et terminos eorum transiens captivos populos ad se
rationem non puto frustra >judicem < apud Graecos cum
positum, qui singularitatis significator est, >principem < vero
articulo scriptum esse simpliciter, >Quando < inquit, >vadis
adversario tou < Signanter ait: >tuo <. Neque enim
sunt adversarii, sed singuli singulos habent, qui ubique eos
sequantur et sint comites. >Quando Quando vadis cum
tuo ad principem. < Non
articulo >principem < posuit,
certum videretur ostendere, sed
sine articulo, ut e pluribus unum
esse monstraret, quod apud Graecos
magis intellegitur. Unusquisque
enim nostrum non habet proprium
principem; sed si quis
Aegyptius est, habet Aegypti principem,
qui Syrus, sub Syrorum
principe est, et unusquisque sub suae gentis est principe, si tamen
hucusque processisse me sufficit et non ab hac disputatione ad aliam
transire majorem, ut ceteras quoque gentes esse commemorem.
Unde dicitur: >videte Israhel secundum carnem <.
dixisse est ; hcet et hoc ipsum temerarium sit super tali
re in populo coepisse sermonem.
Τήρει δέ, ὅτι >ἄρχων < μὲν ἄρθρου ὡς ἂν εἷς τῶν πολλῶν, >ἀντίδικος < δὲ μετὰ τοῦ αρθρου, καὶ ὅτι ἔχει τὸ >δοῦ <· οὐ γὰρ ἀόριστοι ἀντίδικοι· ἕκαστος δ’ ἔχει τὸν συν- οντα.
>Ὡς τοίνυν(, φησίν, >ὑπάγεις
τοῦ ἀντιδίκου σου(, ὅστις σε τῷ
ἄρχοντι προσαγαγεῖν βούλεται τῷ
Qui te vult, inquit, ducere ad principem
suum et
antequam ingrediaris ad principem,
priusquam princeps tradat
te judici ab adversario praeparatum,
postea frustra conaberis.
>Da >ergo <operam, ergo libereris < ut
adversario tuo sive a principe, ad
quem te trahit adversarius. >Da
operam <, ut habeas
justitiam, fortitudinem, temperantiam,
et tunc complebitur:
>ecce homo et opera
ante faciem suam <. Nisi >dederis
operam <, non poteris
pactum infringere, cujus >amicitia
inimicitia est in Deum <.
vadis cum adversario tuo ad principem
in via, da operam. > Ltitat
in hoc loco nescio quid, et secretum
est : Ε;in via da <. Salvator
ait : > Ego sum via et veritas et
vita <. Si >dederis operam <,
ab adversario, esto in via; et
cum steteris in eo, qui dicit: > ego
sum via <, stetisse non sufficit, sed
Ε;da operam, ut libereris < ab adver- |
sario. Nisi enim >dederis operam <.
ἰδίω̣ καὶ ἀποστῆσαί σε ἐκείνου τοῦσοῦ
ἄρχοντος — ἕως οἶν >ὑπάγεις
τοῦ ἀντιδίκου σου ἐπ᾿ ἄρχοντα <
ἀπελθεῖν >πρὸς τὸν κριτήν(,
ἄξιον γενέσθαι τῆς φυλακῆς, ἕως
ἔτι ὁδεύεις, >δὸς ἐργασίαν ἀπηλλάχθαι <
> ἀπὸ τοῦ ἀντιδίκου ἢ ἀπὸ
τοῦ χριτοῦ <, πρὸς ὃν σύρει σε
ἀντίδικος·
τουτ εστιν ευποιιαν, σωφροσύνη, δικαιοσύνην, ἀνδρείαν, φρόνησιν, σοφίαν σοφίαν — >ἰδοὺ γὰρ καὶ τὰ ἔργα αὐτοῦ πρὸ προσώπου αὐτοῦ < — ἵνα δυνηθῇς τοῦ ἀντιδίκου ·
οἰκεῖος μὲν γίνῃ τούτου, ἀλλότριος δὲ τοῦ θεοῦ, συνθήκην ποιούμενος μετὰ τοῦ ἀντιδίκου.
Ἑστὼς οὖν ἐν τῇ ὁδῷ τῇ εἰπούσῃ· >Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός(, ἀπηλλάχθαι>.
ut ab adversario >libereris <, quae te sequantur, ausculta. >Trahit
ad judicem < adversarius sive princeps, cum te susceperit ab
>trahit te ad
Quam elegans sermo >trahit <,
ostendat quodammodo retractantes
et nolentes ad condemnationem
trahi et ire compelli! Quis
enim homicida concito gradu pergit
ad judicem ? Quis gaudens ad condemnationem suam ire festinat,
et non invitus trahitur ac repugnans ? Scit enim se ad hoc ire,
ut sententiam mortis accipiat. >Ne forte trahat te ad judicem <.
fuerit me, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui in
caeUs est; qui autem negaverit me coram hominibus, negabo
eum coram Patre meo, qui in caehs est <
>Trahat te ad judicem, et judex tradat te exactori <.
nostrum per singula peccata damnum sustinet, et juxta qualitatem
rationemque dehcti damni magnitudo reputatur. Debeo
ahquod de scripturis afferre testimonium super danmo multaque
pecuniae. Ahus damnum sustinet quingentorum denariorum et
debet eos, ahus quinquaginta denarus condemnatur; quae summa
ambobus a creditore conceditur. Porro ahus, sicut scriptura dicit:
>oblatus est ei unus, qui debebat decem miha talenta <,
mihum talentorum debito condemnatur. Et quid me necesse est
plura persequi? Unusquisque pro quahtate et quantitate peccati
Καλὴ δὲ ἡ λέξις ἡ· Ε;κατασύρῃ >κατασύρῃ σε <,
ἵνα δείξῃ, ὅτι ἄκοντες ἑλκόμεθα, ὡς
ἐπὶ καταδίκην μὴ θέλοντες πορεύεσθαι.
εσθαι.
diversam multae sententiam excipit.
Si parum est, quod peccas,
ferieris damno > minuti <, ut Lucas
scribit, ut vero Matthaeus, >quadrantis <
drantisr. Verumtamen etiam necesse
est hoc ipsum, quo exstitisti
debitor, solvere ; non enim
exies de carcere, nisi et minima
quaeque persolveris. Qui vero fidelis est, nullo damno percutitur,
sed cotidie ditatur ; totus enim mundus divitiarum ejus est ; infidelis
autem nec obolum habet. AUus condemnatur denario, ahus
mna, ahus talento. Est quaesitor hujus negotii, qui mensuras universorum
noverit peccatorum et dicat: Hoc dehctum talento condemnatur,
illud peccatum multam istiusmodi meretur
est enim: >cum autem coepisset facere rationem <.
est omnibus nobis >ratio <. Non est ahud tempus faciendae
nisi tempus judicii, quando hquido cognoscetur, quid nobis
creditum sit et quid lucri quidve detrimenti fecerimus, quis nostrum
acceperit mnam, quis unum talentum, quis duo, quis quinque.
Quid necesse est plura rephcare, cum hoc in commune dixisse sufficiat
reddituros nos esse rationem et, si debitores inventi
fuerimus, trahi ad judicem et a judice exactori tradi ? Singuh
exactores proprios habemus, omnis vero multitudo pluribus traditur,
secundum id, quod in Isaia scriptum est: >populus
meus, exactores vestri spohant vos et, qui potentes sunt, dominantur
vestri < — dominantur exactores, si debuerimus ahquid.
autem habuerimus fiduciam et fronte hbera dixerimus: Servavi
>Λεπτὸ < δέ ἐστι τὸ ἁμάρτημα, >κοδράντης < δέ, ὡς Ματθαῖός φησιν, τὸ πλῆθος τῶν ἁμαρτημάτων.
praeceptum jubeiis: >reddite omnibus debita, cui tributum,
cui timorem, timorem, cui vectigal, vectigal, cui honorem,
honorem < — si omnibus universa reddidero, venio ad exactorem
intrepida mente respondeo: Nihil tibi debeo. Venit exactor ad reposcendum
— resisto ei ; scio enim, quia, si nihil debuero, in me non habet
potestatem. Quod si debitor fuero, >mittet < me > exactor < meus >in
illo ordine, qui praedictus est. >Adversarius < enim me
ad principem, princeps ad judicem, judex tradet exactori, exactor
>mittei in carcerem <. Quae est lex carceris istius ? Non
eo, neque me exactor patitur exire, nisi debitum omne persolvero.
Non habet exactor potestatem, ut mihi saltem >quadrantem < et
portionem valeat concedere
cum non haberent, unde redderent, ambobus donavit <. Qui
dominus erat ; iste vero, qui exactor est, non est dominus, sed a domino
ad exigenda debita praepositus. Non fuisti dignus, ut tibi quingenti
sive quinquaginta denarii donarentur, nec audire meruisti: >disunt
sunt tibi delicta tua <: mitteris in carcerem et ibi exigeris
per laborem et opera sive per poenas atque supphcia, et
non inde exies, nisi reddideris >quadrantem < vel >novissimu
quod graece >tenue < dici potest. Peccata nostra aut
sunt — scribitur enim: >incrasssatum est cor popuh
— aut ad comparationem majorum
tenuia atque subtilia. Beatus
est igitur primum, qui non peccat,
secundo, ut in collationem ahquis
Μακάριος δὲ ὁ μηδὲν ὀφείλων ἤγουν ὁ μικρὰ ὀφείλων καὶ συγγνώμης ἄξια.
saltem tenue peccatum habeat. Et iiiter ipsa quoque tenuia atque
subtilia est diversitas peccatorum. Nisi enim inter tenue subtile
peccatum esset aliud subtilius, nunquam diceretur: >non
inde, donec reddas novissimum quadrantem <. Quomodo, si
diceret >novissimum minutum < — minutum, quod est
nummus sive obolus sive stater — ; quid, si magnam pecuniam debuerimus
sicut qui scribitur decem milia talenta debuisse ; quanto tempore
claudamur in carcere, donec reddamus debitum — non possum
manifeste pronuntiare. Si enim, qui parum debet, non egreditur,
nisi exsolvat >minutum quadrantem <, utique, qui tanto
obnoxius, infinita ei ad reddendum debitum saecula numerabuntur.
Quapropter >demus operam, ut liberemur ab
dum sumus in via, et jungamur Domino Jesu : cui est gloria et imperium
in saecula saeculorum. Amen.
>Qui inquit, >animam suam salvare,
perdiderit eam, salvabit eam <. Martyres quaerunt >salvare
suam < propterea perdunt, ut salvent eam. Qui vero
>salvare animam suam < et non >perdunt < eam, hi >et
perdunt < pariter >in gehennam <. Quamobrem
>timere eos, qui possunt corpus occidere, sed timete magis eum,
Porro >qui adhaeret Domino, spiritus unus < ;
ergo, >qui Domino copulatur <, cum animalis esset, per id
vertitur et >unus est spiritus <, nos quoque
nostram, ut adhaerentes Domino in unum spiritum transformemur.
Sed et de regno Dei interrogatus Salvator a Pharisaeis
>quando venerit < respondit : >Non venit regnum
neque dicunt: ecce hic, aut ecce ibi. Regnum enim Dei
intra vos est <. Non omnibus Salvator dicit: >regnum Dei
Unde sive quae facimus, sive quae loquimur, sive quae
cogitamus, contemplemur attentius, et tunc videbimus, utrum
Dei imperium regnet in nobis an imperium deUctorum. Quam diversitatem
sciens esse Apostolus quosdam commonet, dicens: >non
regnet peccatum m mortah vestro corpore < Si quis nostrum
regnum Dei, regnatur ab eo; si quis avaritiae ardore cruciatur,
regnatur ab avaritia. Porro qui justus est, justitiam
reginam habet; qui vanae gloriae ambitione sustoUitur, regnat
ei aura popularis. Qui moeret, qui aliquid reformidat, qui amat,
qui desiderat, imperant ei singula, prout perturbationibus variis possidetur.
Quae onmia cognoscentes, et quam multa sint genera
regnorum, surgamus precemurque Deum, ut auferat a nobis
regnum inimici, et possimus sub regno esse Dei omnipotentis, id
Lectum est in evangelio secundum Lucam, quomodo, cum venisset
Salvator >Bethphage et Bethaniam juxta montem
miserit duos e discipuhs suis <, ; ut solverent >pullum asinae <,
erat, >super quem nuUus hominum ahquando sederat <.
quidem mihi videtur magis ad altiorem inteUegentiam quam ad
simphcem historiam pertinere. Asinus vinctus erat. Ubinam?
>Contra Bethphage et
e quibus Bethania interpretatur
>domus
vero >domus maxillarum <,
quidam locus; maxiUae
enim sacerdotibus dabantur, sicut
in lege praecipitur. lUuc ergo,
ubi, >oboedientia <,
mancipatus <, mittit
discipulos suos, ut solvant
Ἡ μέν Βηθανία ἑρμηνεύεται >οἶκος ὑπακοῆς <, ἡ δὲ Βηθφαγὴ ἱερατικός τις ὢν τόπος· αἱ γὰρ σιαγόνες τοῖς ἱερεῦσι ἐδίδοντο, ὡς ἐν τῷ νομῳ αναγεγραπται·
ἅπου οὖν ὑπακοὴ καὶ ἱερὸς τόπος,
ἐκεῖ ἀποστέλλει ὁ κύριος τοὺς ἀποστόλους
λύσοντας >πῶλον
Volo paulisper exemplum sumere, ut, quod dicturus sum, possit intellegi.
Scriptum est in Isaia: >visio quadrupedum in
et angustia <, et reliqua usque ad eum locum, ubi
>non proderunt eis divitiae aspidum <. Unusquisque
quantas opes aspidum
ante portaverit, quantas divitias
bestiarum, et quomodo nunquam
rationabilis homo sederit super
asinum nostrum, non sermo Moysi,
non Isaiae, non Hieremiae nec
rehquorum omnium prophetarum,
et videbit tunc sedisse super
nos sermonem Dei atque rationem,
ut euntes solverent >pullum
qui prius vinctus fuerat, ut liber
incederet. Solutusitaque >pullus
asinae < adducitur ad
ad cujus solutionem mittens discipulos
dixerat : >Si quis vos
quare solvitis pullum ?
dicite ei: quia Dominus necessa-
rium illum habet <. Multi
domini hujus puUi, antequam
Salvator eum haberet necessa-
νον, ἐν ᾧ οὐδεὶς πώποτe ἀνθρώπων
ἐκάθισεν>·
ἀντὶ τοῦ· οὐδέποτε ἄνθρωπος λογικὸς ἐπεκάθισεν, ἢ Μωϋσέως λόγος ἢ Ἡσαΐου οὐδὲ ἄλλου τινὸς τῶν προφητῶν. Ὅτε δὲ ἦλθεν ὁ Χριστός, εἶπε τοῖς μαθηταῖς, ἵνα ἀπελθόντες λύσωσι τὸν πῶλον.
Εἶπε δὲ αὐτοῖς· >ἐάν τις
ἐρωτᾷ· τί λύετε τὸν πῶλον, ἐρεῖτε,
ὅτι ὁ κύριος αὐτοῦ χρείαν ἔχει < >.
Παρατηρητέον δέ, ὅτι ὁ μὲν Ἰησοῦς·
>ἐάν τις < φησίν, >ὑμᾶς ἐρωτᾷ <,
καὶ οὐκ ὠνόμασε κύριον, ὁ δὲ
malitiae servierimus, multis
sumus passionibus vitiisque sub-
jecti. Solvitur ergo pullus, >quia
Dominus necessarium illum habet <.
Etnunc Dominus >necessarium
habet <. Vos estis
asinae. Quid vestri Filius Dei
>necessarium habet < ? quid a
expetit ? Salutem vestram >necessariam
habet <, cupit vos solvi
peccatorum, Deinde mittunt
discipuli >vestes suas super
et sedere f aciunt Salvatorem.
Assumunt Sermonem Dei et imponunt
eum super animas audientium.
Vestibus exuuntur, >substernunt <
eas >in
εὐαγγελιστής φησιν, ὅτι >εἶπον
κύριοι αὐτοῦ <. Πολλοὶ γὰρ ἦσαν οἱ
κύριοι του ὄνου προ του κυριευ
θῆναι ὑπὸ τοῦ σωτῆρος, ἴσμεν δέ,
ὅτι ὁ τοῦ κυρίου ἅπαξ γενόμενος οὐ
δύναται πολλοὺς κυρίους ἔχειν· ὅταν
γὰρ τῇ κακίᾳ δουλεύῃ τις ἄνθρωπος,
πολλῶν παθῶν δοῦλός ἐστιν.
Λαμβάνουσι τοίνυν τὸν λόγον οἱ μαθηταὶ καὶ ἐπικαθίζουσιν αὐτὸν ταῖς φυχαῖς τῶν ἀκουόντων· εἶτα εκδύονται τὰ ἱμάτια ἑαυτῶν >καὶ ἐν τῇ ὁδῷ <.
Super nos sunt vestimenta
apostolorum, opera eorum bona
omamenta nostra sunt : volunt
apostoli indumenta sua calcari
a nobis. Et revera solutus
a discipulis asinus et portans
Jesum incedit super vestimenta
apostolorum, quando doctrinam
eorum imitatur et vitam. Quis
nostrum sic beatus est, ut sedeat
super illum Jesus, qui quamdiu
in monte fuit, cum solis apostolis
morabatur, quando vero coepit
vicinus esse descensui, tunc occur-
rit ei turba populorum ? Si non
venisset ad descensum, non ei
poterat occurrere multitudo. Descendit
seditque super pullum
asinae, et omnis populus voce
consona laudabat Deum. Quod
Pharisaei videntes dicebant Domino:
>increpa eos <; ; quibus ille
respondit
Ἐργον γάρ ἐστι τῶν λυόντων τὸν δεδεμένον πῶλον μαθητῶν ἀγαγεῖν λελυμένον πρὸς τὸν Ἰησοῦν καὶ τὰ ἑαυτῶν ἱμάτια, ἐν οἶς ἐκοσμοῦντο, τοῦτ’ ἔστι τὰς πράξεις Λ·αὶ τοὺς λόγους, τὰ πλείονα ἐπιῤῥῖψαι τῷ πώλῳ καὶ μετὰ ταῦτα ἐπιβιάσαι καὶ ἐνιδρύσαι αὐτῷ τὸν Ἰησοῦν καὶ πόλιν ὑποστρῶσαι τὰ ἱμάτια αὐτῶν ἐν τῇ ὁδῷ, ἴν ἱματίων μαθητικῶν ἐπιβαίνῃ ὁ λελυμένος πῶλος, ᾧ ἐπιβέβηκεν ὁ Ἰησοῦς. Ἐπίκειται οὖν ἡμῖν τὰ ἱμάτια τῶν ἀποστόλων, αἱ πράξεις αὐτῶν αἱ καλαὶ καὶ οἱ λόγοι κοσμοῦσι ἱμᾶς· θέλουσι δέ οἱ μαθηταί, Λ·αὶ ἶνα πατῶ- μεν αὐτῶν τὰ ἱμίτια, τοῦτ’ ἔστιν ἵνα ἐξετάζωμεν τοὺς ἀποστολικοὺς λόγους.
Τοῦ μὲν >πλήθους τῶν μαθητῶν <
μεγάλῃ αἰνούντων φωνῇ τὸν
θεὸν σιωπῶσιν οἱ λίθοι· σιωπώντων
istis suscitare filios Abraham <.
Quo tempore nos tacebimus?
Quando >refrixerit
multorum <, quando illud,
a Salvatore praedicatum est,
fuerit impletum : >putas,
Filius hominis inveniet fidem
super terram? < > Propterea
misericordiam deprecemur,
ne nobis tacentibus lapides clamitent,
sed loquamur et laudemus
Deum in Patre et Fiho et
Spiritu sancto: cui est gloria et
imperium in saecula saeculorum.
Amen.
δὲ τοῦ πλήθους τῶν μαθητῶν, ὅπερ, >ἐὰν ἔλθῃ ἡ ἀποστασία < >, λίθοι κράζουσι.
Πότε δὲ ἡμεῖς σιωπῶμεν; Ὅταν >ψυγῇ ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν <, γένηται τὸ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος εἰρημένον· >ἆρά γε ἐλθὼν ὁ υἱὸς ἀνθρώπου εὑρίσκει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς; < Τίνες δέ οἱ λίθοι, περὶ εἴρηται μὴ ἀδυνατεῖν τῷ θεῷ >ἐκ λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ <; Οἱ τοῖς λίθοις νοῦντες, τὰ ἔθνη τὰ πεπλανημένα.
Cum appropinquasset Hierusalem Dominus noster atque Salvator,
videns eam flevit et dixit: >si cognovisses et tu in die
quae ad pacem sunt tibi; nunc autem absconditum est ab oculis
tuis : quoniam venient dies super te et circumdabunt te inimici tui
vallo <. Sacramenta sunt, quae dicuntur, et speramus
Deo aperiri posse, quod latitat. Primum ergo de fletu ejus videndum.
Omnes beatitudines, quas locutus est in evangelio Jesus, suo
firmat exemplo et, quod docuit, proprio testimonio probat. >Beati <,
inquit, >mites <. Huic simile de semetipso: >Discite
Dominus meus Jesus, qui >est pax nostra <, qui >solvit
>in sua < eam >carne destruxit <? >Beati, qui persecutionem
tur propter justitiam < >. Nemo sic persecutionem passus est
justitiam ut Dominus Jesus, qui pro peccatis nostris crucifixus est.
Omnes igitur beatitudines in semetipso Dominus ostendit; ad
quam similitudinem etiam illud, quod dixerat : >beati flentes < — ipse
flevit, ut hujus quoque beatitudinis jaceret fundamenta. Flevit
autem Hierusalem >dicens: si cognovisses et tu in die
quae ad pacem sunt tibi; nunc autem absconditum est. ab
oculis tuis <, et reUqua usque ad eum locum, ubi ait: >eo
cognoveris tempus visitationis tuae <. Dicat aliquis
Manifestasunt, quae dicuntur, etopere completa de Hierusalem: circumdedit
enim eam Romanus exercitus et ad internecionem
usque vastavit, tempusque veniet, quando lapis super lapidem
et ad hanc nostram Hierusalem
fletus iste pettineat. Nos enim
sumus Hierusalem, quae defletur,
qui nobis videmur intuitum habere
majorem. Quod si post
mysteria veritatis, post sermo
nem evangelii, post doctrinam
ecclesiae et post visionem sacramentorum
Dei aliquis e nobis
peccaverit, plangetur atque defiebitur.
Nemo enim gentilis fletur,
sed ille, qui fuit de Hierusalem et
esse cessavit. Fletur autem haec
nostra Hierusalem, quod post peccata
>circumdent < eam
contrariae videhcet fortitudines,
si post multam continentiam,
post ahquot annos castitatis vic-
Ζντῶ, μήποτε καὶ ἐνταῦθα ἐφ’ ἡμᾶς ὁ κλαυθμὸς τοῦ κυρίου φθάνῃ. Ἡμρῖε γάρ ἐσμεν ἡ ’Ιερουσαλὴμ ἡ κλαιομένη, οἱ διορατικώτεροι. Ἐὰνμετὰ τὸ ἀποκαλυφθῆναι ἡμῖν τὰ μυστήρια τῆς ἀληθείας καὶ κηρυχθῆναι τὸν λόγον τῆς σωτηρίας ἁμαρτάνωμεν, κλαιόμεθα.
Οὐδεὶς γὰρ ἐθνικὸς κλαίεται, κλαίεται δὲ ἡ τοιαύτη Ἰερουσαλήμ, ἐπειδήπερ >οἱ ἐχθροὶ < αὐτῆς ἁμαρτάνουσαν αὐτὴν περιέξουσι κυκλόθεν, αἱ ἀντικείμεναι δυνάμεις, καὶ περιβαλοῦσιν >χάρακα < καὶ συνέξουσιν αὐτὴν >καὶ ἐπὶ λίθον οὐκ ἀφήσουσιν < ἐν ἐὰν γὰρ μετὰ πολὺν χρόνον σωφρο- νήσας τις ἢ ἄλλην ἀρετὴν ἐπι- τηδεύσας νικηθῇ, καθαιρεῖται αὐ- τοῦ ἡ οἰκοδομή.
tus quis fuerit et blandimentis
carnis illectus patientiam. pudicitiae
amiserit. Si fueris fornicatus,
>lapidem super
non relinquent in te < >. Ait
in alio loco: >non
priorum justitiarum ejus; in peccato
cato suo, in quo deprehensus
fueritjin ipso judicabo eum <.
est ergo, quae defletur, Ηierusalem.
Post quae dicitur: >ingressus
est in templum <, quod,
fuisset ingressus, >ejecit eos,
vendebant columbas <. Non
ementes ; qui enim emit, quod
emerit, possidet. Illos ejecit de
templo patris Jesus, qui vendunt
et abjiciunt, quod habuerant, in
simihtudinem ilhus luxuriosi fihi,
qui substantiam accepit a patre
et universa perdidit nimie potando.
Si quis ergo vendit, ejicitur,
praecipue si vendebat >columbas < >.
Quare ahas aves non posuit
nisi columbas ? Hoc animal simplex
est et decorum. Vereor, ne
et in nobis istiusmodi vitium de-
Οὐ γὰρ μὴ μνησθῶ <, φησί,
προτέρων δικαιοσυνῶν αὐτοῦ· ἐν
τῇ ἁμαρτᾳ αὐτοῦ, ἐν ᾗ καταλήψομαι
αὐτόν, ἐν αὐτῇ κρινῶ αὐτόν <.
Οὐκ ἐκβάλλει τοὺς ἀγοράζοντας — ὁ
γὰρ ἀγοράζων συλλαμβάνει τὸ ἀγοραζόμενον
— ἀλλὰ τοὺς διὰ τὸ πω-
λεῖν ἀποδιδομένους τὰ ἴδια χρήσιμα
καὶ λαμβάνοντας ἀντὶ αὐτῶν τὰ νενο-
μισμένα εἶναι τίμια καὶ οὐ τὰ τίμια·
ἴδιον δὲ πωλούντων τὸ μὲν ἀπὸ τῆς
τέχνης τοῦ θεοῦ διδόναι ἢ καὶ τὰ
ἄλλως εἰς τὸν βίον χρήσιμα, τὰ δὲ
ἀνθρώπων καθ’ ἑαυτὰ εἰς οὐδὲν χρή-
σιμα λαμβάνειν. Καὶ ἐπὶ τούτῳ ἐκ-
βάλλει σε ἀπὸ τοῦ ναοῦ ὁ σωτήρ·
ἐὰν γὰρ λῇς, ὅμοιος ἔσῃ τῷ ἀσώτῳ
υἱῷ, ὃς ἔλαβε τὸν βίον τὸν πατρικὸν
mercede non docuero, quid
aUud facio, nisi columbas, id est
Spiritum sanctum, vendo ? Quem
cum vendidero, ejicior de templo Dei. Quapropter rogemus Dominum,
ut omnes emamus potius, quam vendamus. Si enim non
vendiderimus, cognoscemus et intellegemus salutem nostram; alioquin
inimici circumdabunt urbem nostram. Quod si semel nos hostilis
exercitus cinxerit, lacrimas Domini non merebimur. Surgamus
ergo cUluculo et obsecremus Deum, ut saltem micas, quae de mensa
ejus cadunt, comedere possimus.
Saba venisse >ab extremo terrae, ut audiret
Salomonis <; quae, cum vidisset prandium et supellectilem
ministeria domus ejus, obstupuit et tota in miraculo fuit. Nos si
tantas Domini nostri opes, tantam sermonis supellictilem et
abundantiam doctrinarum non hbenter amplectimur, si non comedimus
>penem vitae <, si non carnibus Jesu vescimur et cruore
potamur, si contemnimus dapes Salvatoris nostri, scire debemus,
quod habeat Deus et >benignitatem et severitatem <;
benignitatem magis ejus nobis orare debemus, in Christo Jesu Domino
nostro: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
καὶ πάντα ἀπώλεσε· φοβοῦμαι μή-
ποτε περί τινα εὑρεθῇ ἡμῶν τὸ πρᾶγμα
τοῦτο· ἐὰν γὰρ τὰ ἐξ ἁγίου πνεύ-
ματος λελαλημένα μοι μισθοῦ πιπράσκω,
τί ἄλλο ποιῶ ἢ τὸ πνεῦμα
τὸ ἅγιον μισθοῦ πιπράσκω;
Est haeresis Judaeis, quae dicitur Sadducaeorum : haec >resurrectionem
mortuorum < negat et putat animam interire cum
nec post mortem sensus ultra residere. Hi igitur quaestionem
Domino proponentes composu
erunt fabulam mulieris septem
virorum, quae post primum virum,
ad resuscitandum semen prioris,
alterum duxerit, quo mortuo ter-
tium quoque et rursum quartum,
atque in hunc modum ad septimum
usque pervenerit. Quaeritur
ergo, >in resurrectione
quis eam sibi e
verbis Salvatoris eo tempore proposuerunt,
quo eum viderunt de
resurrectione docere discipulos.
Quibus respondens Salvator ait :
>Erratis, nescientes scripturas
virtutem Dei. In resur-
rectione enim mortuorum neque
Φασὶ γὰρ ἑπτὰ ἀδελφοὺς μιᾷ γυναικὶ γόμου νόμῳ συναφθῆναι, δηλονότι ἐνὶ ἑκάστω αὐτῶν τοῦ ἑτέρου ἀποβιοῦντος νομίμως συναπτομένῃ· ἔσχατον δέ φασι καὶ τὴν γυναῖκα ἀποθανεῖν. Ἐρωτῶσι τοίνυν· >ἐν τῇ ἀναστάσσει <, ἀνισταμένων, >τίνος αὐτῶν γυνή; < οἰόμενοι αὐτὸν εἰς
| Τὸ ὡς ἄγγελοι τοῦ θεοῦ ἐν οὐρανῷ <
>φησιν <, οὐχ ὅτι τοὺς
ἔσεσθαι ἐν οὐρανῷ λέγει, ἀλλ’ ὡς τοὺς
οὐρανίους ἀγγέλους, καθὰ δὴ καὶ
Μᾶρκος ἔφρασε λέγων· ἀλλ’ εἰσὶν ὡς
angeli connubia non habeant.
Hic vero, ubi mors, et nuptiae et
liberi necessarii sunt; ubi autem
immortalitas, nec conjugio opus
est nec filiis. Proponam mihi
quaestionem valde molestam et,
quae non facile solvitur, ex persona
eorum, qui studiosissimi
scripturarum sunt et >die <die
meditantur in lege domini<.
inquiunt, scriptum est, quia >nequenubentnequenubentur>
? Tam
vetus quam novum testamentum
memoria ac mente perlustrans
nusquam memini tale
quid relatum. Quod si forte me
fallit, qui plus novit, doceat, libenter
disco, quod nescio; sed
quantum ego existimo, nec in
veteri nec in novo instrumento
quidquam tale reperiet. Omnis
ergo error eorum de prophetica,
quam non intellegunt, lectione
subrepsit — e quibus illud est in
Isaia: >electi mei non
τὸ ἀγγελικὸν πλῆθος πολὺ μὲν ὄν, οὐ
μὴν ἐκ γενέσεως αὐξηθέν, ἀλλ᾿ ἐκ
δημιουργίας ὑπάρχον, οὕτω δὴ καὶ
τὸ ἀνιστάμενον πλῆθος. |
| Ἴσμεν δέ, ὅτι καὶ πρὸς τὴν λέξιν
ταύτην οἱ ἀπὸ Μαρκίωνος καὶ Οὐαλεντίνου
ἔτι διαμάχονται εἰς ψυχὰς
ἀνάγοντες τὸν λόγον· ταύτας γὰρ
ζῆν καὶ περὶ τούτων εἰρηκέναι τὸν
κύριον ὡς τούτων ὄντος θεοῦ τοῦ
θεοῦ. Οὐδέπω δὲ Σαδδουκαίοις περὶ
ψυχῶν ἦν ἡ ἀντιλογία, ἀλλὰ περὶ
σωμάτων, ὥστε περὶ τούτων ἡ ἀπόκρισις.
Λέγεται δέ τότε ἀνίστασθαι
ὁ νεκρός, ὅτε μετὰ σώματος ἡ
φυχῆς διαλελυμένης, ἀλλ’ ὡς ἀπρακτούσης
καὶ τὰ τῆς ζωῆς ἴδια, ὅσα
μετὰ σώματος, οὐκ ἐχούσης· ἓν γάρ
τι τὸ συναμφότερόν ἐστιν, ἄνθρωπος,
καὶ ἡ ζωὴ κοινή, καὶ ἑκατέρων
δεῖ πρὸς τὸ τὴν ἐκ θανάτου ζωὴν
πόλιν συστῆναι. | Πρὸς τούτοις ἀναγινώσκοντές
τινες τὰ προφητικὰ
πλανῶνται περὶ τὸν νοῦν τῆς γρα-
non intellegentes spiritales
benedictiones esse praedictas.
Paulus enim, >vas
omnes has benedictiones, quae
ponuntur in
interpretans et sciens non esse carnales, ad Ephesios loqui-
tur: benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui
benedixit nos in omni benedictione spiritali< Erunt
hae omnes benedictiones spiritaliter, cum a mortuis resurgentes
aeternam beatitudinem consequeremur. Sed et in Psalmis
simile quid reperientes eodem labuntur errore: <uxor>
>tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae, filii tui
novella olivarum in circuitu mensae tuae< usque ad eum
ubi ait: >benedicat te Dominus ex Sion, et videas, quae bona
HierusalenK. Ergo cum instructa f uerit Hierusalem et mstaurata in
antiquum statum, tunc visurus est sanctus bona, quae scriptura
commemorat. Qui spiritaliter intellegunt Hierusalem et de ea
dici sciunt: >quae caelestis est, quae sursum est, quae est
nostra<, videbunt bona illius, de quibus saepe diximus, et
quod nunc de psalmo posuimus: >uxor tua sicut vitis abundans
lateribus domus tuae, filii tui
sicut novella ohvarum in circuitu
mensae tuae<. Quae omnia
intellegentibus Sadducaeis,
qui erant portio Judaeorum,
dicit Salvator: >neseitis
neque virtutem Dei<.
φῆς — φέρε εἰπεῖν ἐκ τοῦ Ἡσαΐπυ· οι εκλεκτοι μου οὐ τεκνοποιήσουσιν εἰς , καὶ ἐν τῷ Δευτερονομίῳ ἐν ταῖς εὐλογίαις· εὐλογημένα τὰ ἔκγονα τῆς κοιλίας σου>· — >ἐν τῇ ἀναστάσει τῶν ἔσεσθαι ταῦτα, μὴ νοοῦντες τὰς πνευματικὰς εὐλογίας.
Διὰ τοῦτο σωματικῶς ἐκδεχομένοις τοῖς ἐκ τῶν Ἰουδαίων Σαδδουκαίοις ἔλεγεν ὁ σωτήρ· πλανᾶσθε μὴ εἰδότες τὰς .
Haec de quaestione, quam Sadducaei Domino proposuerunt, breviter
dicta sint. Porro quia adjectum est de imagine Caesaris, etiam
Habet igitur locus quiddam
mystici atque secreti. Duae
sunt imagines in homine: una,
quam accepit a Deo factus in
principio, sicut in Genesi scriptum
est: >juxta imaginem
similitudinem Dei<, altera
postea, quam propter inoboedientiam
atque peccatum ejectus
de paradiso assumpsit >principis
saecuH hujus < suasus
Sicut enim nummus
sive denarius habet imaginem
imperatorum niundi, sic qui facit
opera >rectoris tenebrarum<
portat imaginem ejus, cujus
habet opera: quam praecepit hic
Jesus esse reddendam et projiciendam
de vultu nostro assumen-
damque eam imaginem, juxta
quam a principio ad simiUtudinem Dei conditi sumus. Atque
ita fit, ut, quae Caesaris sunt, Caesari et, quae Dei, <
<Ostendite>, inquit, >mihi nummum< pro
scribitur <denarius>. Quem cum accepisset, ait: >cujus
Ὑψηλότερον δέ· ἐγένετο ἐν ἀρχῇ ὁ ἄνθρωπος, ὡς ἐν τῇ Γενέσει γέγραπται, <κατ᾿ δὲ διὰ τὴν αὐτοῦ παρακοὴν ἀνέλαβε καὶ εἰκόνα ·
ωσπερ γαρ το νομισμα εικονα ἔχει τοῦ βασιλεύοντος τῶν Μνῶν, οὕτως ὁ ποιῶν rd ἔργα τοῦ <κοσμοχράτορος> τὴν τὴν αὐτοῦ φορεῖ· ἣν παραινεῖ ὁ σωτὴρ ἀποδιδόναι καὶ ἀποτίθεσθαι καὶ φορεῖν τὴν ἐξ ἀρχῆς γενομένην εἰκόνα καθ᾿ ὁμοίωσιν τῷ θεῶ.
habet < Qui respondentes
<Caesaris >. Ad quos
<reddite >, inquit, >quae
Caesaris, Caesari et, quae sunt
Dei, Deo<. Quorum
et Paulus locutus est dicens:
>sicut portavimus
choici, portemus et imaginem
caelestis.<. Quod ergo ait:
quae sunt Caesaris, Caesari<,
hoc dicit: deponite personam
<choici>, abjicite imaginem terrenam, ut possitis vobis
caelestis imponentes reddere, >quae sunt Dei,
Repetit nos Deus.
quid Dominus Deus tuus repetit a
te < et reUqua, quae
Postulat igitur a nobis Deus et
deprecatur, non quia necessarium
habet ahquid, ut ei tribuamus, sed,
postquam ei dederimus, nobis id
ipsum tribuat in salutem. Quod
ut manifestius fiat, ponam parabolam
mnarum. Qui unam acceperat
mnam et fecerat decem et
obtuht Domino, a quo sibi credita
mna fuerat, accepit et aliam,
Ἀκολούθως τούτοις καὶ ὁ Παῦλός
φησιν· ὡς ἐφορέσαμεν τὴν εἰκόνα
τοῦ χοϊκοῦ, οὕτως φορέσωμεν καὶ
τὴν εἰκόνα τοῦ . Τοῦτο
οὖν δηλοῖτό· >ἀπόδοτε τὰ
Καίσαρι· καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῶ θεῶ>ῶ.
Αἰτεῖ δὲ παρ᾿ ἡμῶν, οὐχ ὅτι χρείαν
ἔχει τινός, ἀλλ’ ἵνα ἡμῖν ἀντιχαρίσηται
τὰ αὐτοῦ. Ὁ γὰρ τὴν μνᾶν
δεκαπλασιάσας καὶ προσενέγκας τῷ
δεδωκότι κυρίῳ, ἀπολαμβάνει σὺν
ταῖς τοσαύταις καὶ ἑτέραν· ἐκείνου
γὰρ τοῦ μὴ πολυπλασιάσαντος τὴν
μνᾶν κελεύει ἀφαιρεθῆναι καὶ δοθῆναι
τῷ ἔχοντι τὰς δέκα μνᾶς. >Ἄρατε
, φησὶν τοῖς παρεστῶσιν, ἀπ᾿ αὐ-
habet; <tollite>, inquit, >mnam
date ei, qui habet decem mnas<.
Atque in hunc modum, quae dederimus
Deo, nobis ea ipsa restituet
cum his, quae antea non
habueramus. Exigit et postulat
a nobis Deus, ut habeat occasionem
donandi, ut ipse tribuat,
qui erogavit. Ipsius enim gratia
dupUcata est mna, et dignis quibusque
plus datum est, quam
sperabant. Quapropter surgentes
oremus Deum, ut digni simus
offerre ei munera, quae nobis
restituat et pro terrenis caelestia
largiatur, in Christo Jesu: cui est
gloria et imperium in saecula
saeculorum. Amen.
Exphciunt omehae triginta novem Adamantii Origenis in evangelium
Lucae a beato Hieronymo presbytero de graeco in latinum
translatae.
τοῦ τὴν , τοῦτ’ ἔστιν τὴν χάριν τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἐπειδὴ οὐ δύναται ταύτην ἔχων κολασθῆναι, εἰ μὴ πρῶτον ταύτης γυμνωθῇ, καὶ δότε τῷ τὰς δέκα μνᾶς . Ἀντιχαρίζεται γὰρ ἡμῖν ὁ θεὸς τὰ ἀγαθὰ μετὰ προσθήκης· τῷ γὰρ ποιήσαντι τὴν μίαν μνᾶν δέκα ἀντεχαρίσατο τὰς δέκα μνᾶς, προσθεὶς αὐταῖς καὶ ἄλλην μνᾶν τὴν τοῦ μὴ ἐργαζομένου. | Ὁ μὲν γὰρ ἔχων, φησίν, ἀρετὴν ἐκ πόνων καὶ ἱδρώτων καὶ προσθήκην λαμβάνει παρὰ θεοῦ, οἷον πίστιν ἔχοντι τὴν ἐκ τοῦ ἐφ᾿ ἡμῖν δοθήσεται χάρισμα πίστεως, καὶ ἁπλῶς τῷ ἔχοντί > τῶν ἐκ κατασκευῆς φυσικῆς ἐνυπαρχόντων αὐτῷ βελτιωθὲν προσοχῇ καὶ ἐπιμελείᾳ τὸ ἐνδέον ἀπὸ θεοῦ δοθήσεται· ὁ δὲ πονηρὸς καὶ μὴ μεταδιδοὺς εἰς πολλοὺς λόγον, οὗτος ἀποστερεῖται, οὗ εἶχεν, καὶ τιμωρεῖται. |