Τάδε ἔνεστιν ἐν τῇ πρώτῃ τοῦ κατὰ πασῶν αἱρέσεων ἐλέγχου·

Τίνα τὰ δόξαντα τοῖς φυσικοῖς φιλοσόφοις καὶ τίνες οὖτοι, καὶ τίνα τὰ τοῖς ἠθικοῖς καὶ τίνες οὑτοι, καὶ τίνα τὰ τοῖς διαλεκτικοῖς καὶ τίνες οἱ διαλεκτικοί.

Θυσικοὶ μὲν οὖν Θαλῆς Πυθαγόρας Ἐμπεδοκλῆς Ἡράκλειτος Ἀναξίμανδρος Ἀναξιμένης Ἀναξαγόρας Ἀρχέλαος Παρμενίδης Λεύκιππος Δημόκριτος Ξενοφάνης Ἔχφαντος Ἲππων.

Ἠθικοὶ Σωκράτης Ἀρχελάου μαθητὴς τοῦ φυσικοῦ, Πλάτων Σωκράτους μαθητής· οὑτος τὰς τρεῖς φιλοσοφίας ἔμιξεν.

Διαλεκτικοὶ Ἀριστοτέλης Πλάτωνος μαθητής· οὗτος τὴν διαλεκτικὴν συνεστήσατο. Στωϊκοὶ δὲ Χρύσιππος, Ζήνων.

Ἐπίκουρος δὲ σχεδὸν ἐναντίαν δόξαν πᾶσιν ἐπεχείρησε. Πύρρων ὁ Ἀκαθήμοις· οὑτος ἀκαταληψίαν τῶν πάντων λέγειλ.

Βραχμᾶνες οἱ ἐν Ἰνδοῖς, Δρυίδαι οἱ ἐν Κελτοῖς, καὶ Ἡσίοδος.

οὐδένα μῦθον τῶν παρ’ Ελλησι ὠνομασμένων παραιτητέον. πιστὰ γὰρ καὶ τὰ ἀσύστατα αὐτῶν δόγματα ἡγητέον διὰ τὴν ὑπερβάλλουσαν τῶν αἱρετικῶν μανίαν, οἳ διὰ τὸ σιωπᾶν ἀποκρύπτειν τε τὰ ἄρρητα ἑαυτῶν μυστήρια ἐνομίσθησαν πολλοῖς θεὸν σέβειν· ὦν καὶ πάλαι 20 f Hinweis auf das ühere Syntagma; s. Harnack, Altchristl. Lit. I 323 Über den Titel s. meine ’orrede und Apparat zu S. 4, 12: ὡριγένους κατὰ πασῶν αἱρέσεως ἔλεγχοι Ο, ὠριγένους φιλοσοφουμένων Β L, Ο a. R., ὠριγένους πάντιμα τοῦ σοφωτάτου Τ 4 τῆς φυσικῆς Β φυσικοῖς L übergeschr. φιλοσόφοις > ΒΟ 5 τῆς ἠθικῆς L0 τῆς διαλεκτικῆς L0 11 σωκράτους σωκράτου L0 13 συνέστησεν Β 15 ἀκαδήμιος Roeper über die correctere Form s. önert, Mem. Hercul. 295): καδήμοις LO, καδιμιος Τ, ἀκάδημος Β, Ἀκαδημαϊκός Menagius zu Diog. IX 61; S.Register 17 + προοίμιον 19 διὰ τὸ Richter: διὰ τοῦ HSS τὰ] καὶ Β μετρίως τὰ δόγματα ἐξεθέμεθα, οὐ κατὰ λεπτὸν ἐπιδείξαντες, ἀλλ ἁδρομερῶς ἐλέγξαντες, μὴ † ἂν ἄξιον ἡγησάμενοι τὰ ἄρρητα εἰς φῶς ἄγειν, ὅπως, δι' αἰνιγμάτων ἡμῶν ἐκθεμένων τὰ δόξαντα αὐτοῖς αἰσχυνθέντες, μήποτε καὶ τὰ ἄρρητα ἐξειπόντες ἀθέους ἐπιδείξωμεν, παύσωνταί τι τῆς ἀλογίστου γνώμης καὶ ἀθεμίτου ἐπιχειρήσεως.

ἀλλ’ ἐπεὶ ὁρῶ μὴ δυσωπουμένους αὐτοὺς τὴν ἡμετέραν ἐπιείκειαν μηδὲ λογιζομένους, ὡς θεὸς μακροθυμεῖ ὑπ' αὐτῶν βλασφημούμενος, ὅπως ἢ αἰδεσθέντες μετανοήσωσιν ἢ ἐπιμείναντες κριθῶσι, βιασθεὶς πρόειμι δείξων αὐτῶν τὰ ἀπόρρητα μυστήρια, ἃ τοῖς μυουμένοις μετὰ μεγάλης ἀξιοπιστίας παραδιδόασιν οὐ πρότερον ὁμολογήσαντες, εἰ μὴ τὸν τοιοῦτον δουλώσονται χρόνῳ ἀνακρεμάσαντες καὶ κλάσφημον πρὸς τὸν ὄντως θεὸν κατασκευάσαντες καὶ περιεργίᾳ γλιχόμενον τῆς ἐπαγγελίας ἴδωσι.

καὶ τότε δοκιμάσαντες δέσμιον εἶναι τῆς ἁμαρτίας μυοῦσι τὸ τέλειον τῶν κακῶν παραδιδόντες, ὅρκοις δήσαντες μήτε ἐξειπεῖν μήτε τῷ τυχόντι μεταδοῦναι, εἰ μὴ ὁμοίως δουλωθείη, οὗ μόνου παραδοθέντος οὐκέτι ὅρκος ἀναγκαῖος ἠν· ὁ γὰρ ὑπομείνας παθεῖν καὶ παραλαβεῖν τὰ τέλεια αὐτῶν μυστήρια ἱκανῶς αὐτῷ τῷ ἔργῳ πρός τε τὴν ἰδίαν συνείδησιν καὶ πρὸς τὸ ἑτέροις μὴ ἐξειπεῖν ἔσται δεδεμένος.

εἰ γὰρ ἐξείποι τινὶ ἀνθρώπων τὸ τοιοῦτον ἀνόμημα, οὔτε ἐν ἀνθρώποις λογισθήσεται οὔτε τὸ φῶς ὁρᾶν ἄξιος ἡγηθήσεται, * * ἃ καὶ ὄλογα ὄντα ἀνόμημα οὐκ ἐπιχειρεῖ, καθὼς έν τοῖς τόποις γενόμενοι ἐροῦμεν.

ἀλλ’ ἐπεὶ ἀναγκάζει ἡμᾶς ὁ λόγος εἰς μέγαν βυθὸν διηγήσεων ἐπιβῆναι, οὐχ ἡγούμεθα σιγᾶν, ἀλλὰ τὰ πάντων δόγματα κατὰ λεπτὸν ἐκθέμενοι οὐδὲν σιωπήσομεν. δοκεῖ δέ, εἰ καὶ μακρότερος ἔσται ὁ λόγος, μὴ καμεῖν. οὐδὲ γὰρ μικράν τινα βοήθειαν τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ καταλείψομεν πρὸς τὸ μηκέτι πλανᾶσθαι, φανερῶς πάντων ὁρώντων τὰ κρύφια αὐτῶν καὶ ἄρρητα ὄργια, ἃ ταμιευόμενοι μόνοις 12 Iren. Ι Vorrede 1: ἀπολλύντες αὐτοὺς ἐν τῷ βλάσφημον καὶ ἀσεβῆ τὶν γνώμην αὐτῶν κατασκενάξειν εἰς τὸν θεόν. 2 μὴ ἂν HSS (auch T): μηδὲν Gö., μὴ ὄν Roeper 5 τι] 5f τῆς ἀθεμίτου γνώμης καὶ ἀλόγου επιχειρήσεως Τ 7 μήτε HSS 8 ἤ1] οἱ Β 11 δουλώσ(ονται Wolf Diels 12 καὶ > Ο 14 δέσμιον — ἁμαρτίας] auch Τ 16 μόνον Sancroft Roeper 17 μαθεῖν Roeper, ποθεῖν Gronov 18 ἱκανῶν L: ἱκανὸν BT, ἱκανὰ Ο 21 Lücke We. (z. Β. ἀσεβέστερος τῶν θηρίων), sonst ὄντα unverständlich ἃ] εἰ Roeper, ὅτι Sancroft 23 γήσεως L 23 23f ἐμβῆναι (ἀναβῆναι) Roeper 24 σιγήν Ο 25 ὁ > 26 κάμενιν Β οὔτε Β μύσταις παραδιδόασιν.

ταῦτα δὲ ἒτερος οὐκ ἐλέγξει ἢ τὸ ἐν ἐκκλησίᾳ παραδοθὲν ἄγιον πνεῦμα, οὑ τυχόντες πρότεροι οἱ ἀποστολοι μετέδοσαν τοῖς ὀρθῶς πεπιστευκόσιν· ὧν ἡμεῖς διάδοχοι τυγχάνοντες τῆς τε αὐτῆς χάριτος μετέχοντες ἀρχιερατείας τε καὶ διδασκαλίας καὶ φρουροὶ τῆς ἐκκλησίας λελογισμένοι οὐκ ὀφθαλμῷ νυστάζομεν οὑδὲ λόγον ορθὸν σιωπῶμεν, ἀλλ' οὐδὲ πάσῃ Ψυχῇ καὶ σώματι ἐργαζόμενοι κάμνομεν, ἄξια ἀξίως θεῷ τῷ ἐυρεργέτῃ ἀνταποδιδόναι πειρώμενοι καὶ οὐδ' οὒτως κατ' ἀξίαν ἀμειβόμενοι, πλὴν ἐν οἶς πεπιστεύμεθα μὴ ἀτονοῦντες, ἀλλὰ τοῦ ἰδίου καιροῦ τὰ μέτρα ἐπιτελοῦντες καἰ ὄσα παρέχει τὸ ἂγιον πνεῦμα πᾶσιν ἀφθόνως κοινωνοῦντες·

οὐ μόνον ἀλλότρια ἐλέγχου ἐλέγχου εἰς φανερὸν ἄγοντες, ἀλλὰ καὶ ὂσα ἡ ἀλήθεια ὑπὸ τῆς τοῦ πατρὸς χάριτος παραλαβοῦσα ἀνθρώποις διηκόνησε, ταῦτα καὶ διὰ λόγου σημειούμενοι καὶ διὰ γραμμάτων ἐμμαρτυρομύμενοι ἀνεπαισχύντως κηρύσσομεν.

ἵν' οὖν, καθὼς φθάσαντες εἴπομεν, ἀθέους αὐτοὺς ἐπιδείξωμεν καὶ κατὰ γνώμην καὶ κατὰ τρόπον καὶ κατὰ ἔργον, ὂθεν τε τὰ ἐπιχειρήματα αὐτοῖς γεγένηται, καὶ ὅτι μηθὲν ἐξ ἁγίων γραφῶν λαβόντες ταῦτα ἐπεχείρησαν ἤ τινος ἁγίου διαδοχὴν φυλάξαντες ἐπὶ ταῦτα ὢρμησαν, ἀλλ’ ἔστιν αὐτοῖς τὰ δοξαζόμενα ἀρχὴν μὲν ἐκ τῆς Ἑλλήνων σοφίας λαβόντα, ἐκ δογμάτων φιλοσοφουμένων καὶ μυστηρίων ἐπικεχειρημένων καὶ ἀστρολόγων ῥεμβομένων, δοκεῖ οὖν πρότερον ἐκθεμένους τά δόξαντα τοῖς τῶν Ἑλλήνων φιλοσόφοις ἐπιδεῖξαι τοῖς ἐντυγχάνουσιν ὄντα τούτων παλαιότερα καὶ πρὸς τὸ θεῖον σεμνότερα·

ἔπειτα συμβαλεῖν ἑκάστην αἵρεσιν ἑκάστῳ, ὡς τούτοις τοῖς ἐπιχειρήμασιν ἐπιβαλόμενος ὁ πρωτοστάτης τῆς αἱρέσεως ἐπλεονέκτησε λαβόμενος τὰς ἀρχὰς κοὶ ἐκ τούτων ἐπὶ τὰ χείρονα ὁρμηθεὶς δόγμα συνεστήσατο.

ἔστι μὲν οὖν πόνου μεστὸν τὸ ἐπιχειρούμενον καὶ πολλῆς δεόμενον ἱστορίας, 1 — 4 Apost. Constit. VIII 1, 2 S. 460, 17 Funk τούτων τῶν χαρισμάτων πρότερον μὲν ἡμῖν δοθέντων τοῖς ἀποστόλοις μέλλουσι τὸ εὐαγγέλιον καταγγέλλειν πάσῃ τῇ κτίσει, ἔπειτα δὲ τοῖς δι’ ἡμῶν πιστεύσασιν ἀναγκαίως χορηγουμένων. 5 νυστάξομεν HSS, verb. Richter Observ. criticae S. 77 6 λόγου ὂρους Τ , λόγου ὀργάνῳ Roeper 8 ἀνταμειβόμενοι Morus Sancroft 9 κλήρου Conti 10 παρέξει Delarue 11 μόνον <γὰρ>? We δι’ ἐλέγχου so auch Τ εἰς Τ 12 ὑπὸ] ἀπὸ Sancroft 13 ἐμμαρτυρούμενοι ἐπιμ.) hier Roeper, im 2. Gliede σημειούμενοι 13f ἐμμαρτυρούμενοι Diels ἐμμαρτθρησάμενοι Morus): ἐμμάρτυρα σημειούμενοι HSS, ἐμμάρτυρα ποιούμενοι Sancroft 16 τε] τι Β 19 ἀφορμὴν ἐκ Roeper 20 ἐπικεχειρημένων nach Diels corrupt 24 ὡς] vorher ücke z. Β. τῶν φιλοσόφων, ἵν’ ἀποδείξωμεν)? We ἐπιλαβόμενος HSS, verb. Roeper 25 πρωτοστατήσας L τῆς] ἑκάστης? We λαβόμενος] > Diels vfiederholt aus Ζ. 24, λαβὼν? Gö. 26 δόγμα] τὸ δόγμα Disle ἀλλ' οὐκ ἐνδεήσομεν· ὕστερον γὰρ εὐφρανεῖ ὡς ἀθλητὴν μετὰ πολὺν πόνον στεφάνου τυχόντα ἢ ἔμπορον μετὰ μέγαν θαλάσσης σάλον λερδἀμαμτα ἢ γεωργὸν μετὰ ἱδρῶτα προσώπου καρπῶν ἀπολαύσαντα ἢ προφήτην μετὰ ὁνειδισμοὺς καὶ ὒβρεις ὁρῶντα τὰ λαληθέντα ἀποβαίνοντα.

Ἀρξάμενοι τοίνυν ἐροῦμεν, τίνες οἱ παρ’ Ἒλλησι πρῶτοι φιλοσοφίαν φθσικὴν ἐπιδείξαντες. τούτων γὰρ μάλιστα γεγένηνται κλεψίλογοι οἱ τῶν αἱρέσεων πρωτοστατήσαντες, ὡς μετέπειτα έν τῇ πρὸς ἀλλήλους συμβολῇ ἐπιδείξομεν. ἑκάστῳ δὲ τῶν προαρξαμένων τὰ ἴδια ἀποδιδόντες γυμνοὺς καὶ ἀσχήμονας τοὺς αἱρεσιάρχας παραστησομεν.

Λέγεται Θαλῆν τὸν Μιλήσιον ἴνα τῶν ἑπτὰ σοφῶν πρῶτον ἐπικεχειρηκέναι φιλοσοφίαν φυσικήν. οὖτος ἴφη ἀρχὴν τοῦ εἶναι καὶ τέλος τὸ ὕδωρ.

ἐκ γὰρ αὐτοῦ τὰ πάντα συνίστασθαι πηγνυμένου καὶ πάλιν διανιεμένου ἐπιφέρεσθαί τε αὐτῷ τὰ πάνται ἀφ' οὑ καὶ σεισμοὺς καὶ πνευμάτων συστροφὰς καὶ ἄστρων κινήσεις γίνεσθαι· καὶ τὰ πάντα φέρεσθαί τε καὶ ῥεῖν τῇ

τοῦ πρώτου ἀρχηγοῦ τῆς γενέσεως αὐτῶν φύσει συμφερόμενα. θεὸν δὲ τοῦτ' εἶναι, τὸ μήτε ἀρχὴν μήτε τελευτὴν ἔχον.

οὖτος περὶ τὸν τῶν ἄστρων λόγον καὶ τὴν ζήτησιν ἀσχοληθεὶς Ἒλλησι ταύτης τῆς μαθήσεως αἴτοις πρῶτος γίνεται, ὃς ἀποβλέπων πρὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὰ ἐπιμελῶς κατανοεῖν λέγων εἰς φρέαρ ἐνέπεσεν, ὃν ἐγγελῶσά τις Θρᾷττα τοὔνομα, ἔφη· τὰ ἐν οὐρανῷ προθυμούμενος ἰδεῖν τὰ ἐν ποσὶν οὐκ εἶδεν. ἐγένετο δὲ κατὰ Κροῖσον.

Ἔστι δὲ καὶ ἑτέρα φιλοσοφία οὐ μακρὰν τῶν αὐτῶν χρόνων, ἦς ἦρξε Πυθαγόρας, ὂν Σάμιόν τινες λέγουσιν. ἣν Ἰταλικὴν προση- γόρευσαν διὰ τὸ τὸν Πυθαγόραν φεύγοντα Πολυκράτην τὸν Σαμίων τύραννον οἰκῆσαι πόλιν τῆς Ἰταλίας κἀκεῖ τὸν βίον πληρῶσαι. οὖ τὴν αἴρεσιν οἱ διαδεξάμενοι οὐ πολὺ διήνεγκαν τοῦ αὐτοῦ φρονήματος.

καὶ αὐτὸς δὲ περὶ φυσικῶν ζητήσας ἔμιξεν ἀστρονομίαν καὶ γεωμετρίαν καὶ μουσικὴν <καὶ ἀριθμητικήν>. καὶ οὔτως μονάδα μὲν εἶναι ἀπεφήνατο τὸν θεόν, ἀριθμοῦ δὲ φύσιν περιέργως καταμαθὼν μελῳδεῖν ἔφη τὸν κόσμον καὶ ἁρμονίᾳ συγκεῖθαι, καὶ τῶν ἑπτὰ ἄστρων πρῶτος τὴν κίνησιν εἰς ῥυθμὸν καὶ μέλος ἡγαγεν.

θαυμάσας δὲ τὴν διοίκησιν τῶν ὄλων ἡξίωσε τὰ πρῶτα σιγᾶν τοὺς μαθητάς, οἱονεὶ μύστας τοῦ παντὸς εἰς τὸν κόσμον ἥκοντος· εἶτα ἐπειδὰν αὐτοῖς ἱκανῶς παιδείας τῆς τῶν λόγων δόξῃ μετεῖναι καὶ δυνατῶς περὶ ἄστρων καὶ φύσεως φιλοσοφήσωσι, καθαροὺς κρίνας τότε κελεύει φθέγγεσθαι.

οὑτος τοὺς μαθητὰς διεῖλε καὶ τοὺς μὲν ἐσωτερικούς, τοὺς δὲ ἐξωτερικοὺς ἐκάλεσεν· τοῖς μὲν γὰρ τὰ τελεώτερα μαθήματα ἐπίστευε, τοῖς δὲ τὰ μετριώτερα.

ἐφήψατο δὲ καὶ μαγικῆς, ὥς φασι, καὶ φυσιογνωμονικὴν αὐτὸς ἐξεῦρε.

Ἀριθμούς τε καὶ μέτρα ὑποθέμενος ἔλεγεν τὴν ἀρχὴν τῆς ἀριθμητικῆς <τὴν> φιλοσοφίαν κατὰ σύνθεσιν περιέχειν τόνδε τὸν ἀριθμὸς γέγονε πρῶτος ἀρχή, ὅπερ ἐστὶν ἒν] ἀόριστον, ἀκατάληπτον,

ἔχων έν ἑαυτῷ πάντας τοὺς ἐπ' ἄπειρον δυναμένους ἐλθεῖν ἀριθμοὺς κατὰ τὸ πλῆθος. τῶν δὲ ἀριθμῶν ἀρχὴ γέγονε καθ’ ὑπόστασιν ἡ πρώτη μονάς, ἥτις ἐστὶν μονὰς ἄρσην γεννῶσα πατρικῶς πάντας 1ff S. Diels, Dox. S. 145f — 18 Porplijrios, V. Pyth. 13 (aus Antonius Dio- genes) — S. 6, 21 -wiederholt IV 51, 4 — 8 (im Apparat als Η Über die Parallelen aus zahlensvmbolischer Literatur s. Borghorst, De Anatolii fontibus, Diss. Berlin 1905 S. 4ff; L. Cohn, Philonis lib. de opif. mundi, Vratislaviae 1889 p. 69 SS. — 23f vgl. Vorsokr. I S. 346, 17 1 ἔτι Β0 3 Σάμιον HSS, verb. Roeper 6 φύσεως Β 7 + καὶ ἀριθμητικὴν (vgl. Ζ. 8) Wolf, Parallelen bei Diels und Roeper S. 520 οὐτος Roeper 9 καὶ καθ’ ἁρμονίαν Roeper (vgl. K. 2, 13 Diog. Laert. VIll 33; Sext. Hypot. III 155; Adv. dogm. IV 283) ἄστρων so auch Τ 10 ἀνήγαγεν Roeper 12 τὸν οἶκον Usener, τὸ ὁμακόειον? Diels 16 τοῖς] τοὺς Ο μὲν γὰρ] δὲ Delarue 18 φυσιογονικὴν L0 αὐτὸς (vgl. Κ. 4, 2. 24, 2) HSS: πρῶτος Roeper, πρῶτος αὐτὸς G";., 19 τε Usener: τινας HSS ἔλεγεν Usener: λέγων HSS 20 τὴν φιλοσοφίαν Diels (aus Η): φιλοσοφίας HSS τὸν > Β Ο 21 πρῶτος > Η ἀρχὴ ἓν > Η Roeper ἀόριστος ἀκατάληπτος HSS, verb. Gö. nach Η 23 πλῆθος > Usener ὑπόθεσιν verb. in ἀκατάληπτον L, ὑπόστασιν auch H τοὺς ἄλλους ἀριθμούς. δεύτερον ἡ δυάς, θῆλυς ἀριθμός, ὁ δὲ αὐτὸς καὶ ἄρτιος ὑπὸ τῶν ἀριθμητικῶν καλεῖται.

τρίτον ἡ τριάς, ἀριθμὸς ἄρσην· οὑτος καὶ περισσὸς ὑπὸ τῶν ἀριθμητικῶν νενομοθέτηται καλεῖσθαι. ἐπὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις ἡ τετράς, θῆλυς θῆλυς ὁ δὲ αὐτὸς καὶ ἄρτιος καλεῖται, ὅτι θῆλύς ἐστιν.

Γεγόνασιν οὖν οἱ πάντες ἀριθμοὶ ληφθέντες ἀπὸ γένους τέσσαρες (ἀριθμὸς δ' ἦν τὸ γένος ἀόριστος), ἀφ’ ὦν ὁ τέλειος αύτοῖς ἀριθμός, ἡ δεκάς· τὸ γὰρ ὲν δύο τρία τέσσαρα γίνεται δέκα, ἐὰν ἑκάστῳ τῶν ἀριθμῶν φυλάσσηται κατ’ οὐσίαν τὸ οἰκεῖον ὄνομα.

ταύτην ὁ Πυθαγόρας ἴφη ἱερὰν τετρακτύν, πηγὴν ἀεννάου φύσεως [ὡς] ῥιζώματα ἔχουσαν« ἐν ἑαυτῇ, καὶ ἐκ τούτου τοῦ ἀριθμοῦ ἔχειν τοὺς ἀριθμοὺς τὴν ἀρχήν· ὁ γὰρ ἔνδεκα καὶ ὁ δώδεκα καὶ οἱ λοιποὶ τὴν ἀρχὴν τοῦ εἶναι ἐκ τοῦ δέκα μετέχουσι. ταύτης τῆς δεκάδος, τοῦ τελείου ἀριθμοῦ, τὰ τέσσαρα καλεῖται μέρη· ἀριθμός, μονάς, δύναμις, κύβος.

ὡς καὶ ἐπιπλοκαὶ καὶ μίξεις πρὸς γένεσιν αὐξήσεως γίνονται, κατὰ φύσιν τὸν γόνιμον ἁριθμοὸν ἀποτελοῦσαι· ὄταν γὰρ δύναμις αὐτὴ ἐφ' ἑαυτὴν κυβισθῇ, γέγονε δυναμοδύναμις· ὂταν δὲ δύναμις ἐπὶ κύβον, <γέγονε δυναμόκυβος· ὅταν δὲ κύβος ἐπὶ γέγονε κυβόκυβος· ὡς γίνεσθαι τοὺς πάντας ἀριθμούς, ἐξ ὦν ἡ τῶν γινομένων γένεσις γίνεται, ἑπτά· ἀριθμόν, μονάδα, δύναμιν, κύβον, δυναμοδύναμιν, δυναμόκυβον, κυβόκυβον.

οὑτος καὶ ψυχὴν ἀθάνατον εἶπε καὶ μετενσωμάτωσιν· διὸ ἔλεγεν ἑυατὸν πρὸ μὲν τῶν Τρωϊκῶν Αἱθαλίδην γεγονέναι, ἐν δὲ τοῖς Τρωϊ- 10 die pythagoreischen Verse (Diels, Vorsokr. I S. 349, 36 und Archiv ür Gesch. der Philos. ITI 457) lauten: οὐ μὰ τὸν ἁμετέρᾳ κεφαλᾷ παραδόντα τερρακτύν παγὰν ἀενάου φύσεως ῥἴξωμά τ’ ἔχουσαν. — 22-S. 7, 2 Cedrenus Ι 275, 4-8 — 23-S. 7, 6 s. Vorsokr. | S. 30; Porphyrios, V. Pyth. 45 S. 41, 17–20 Ν. (aus Antonius Diogenes) 2 ἀριθμητικῶν Η Wolf: ἀριθμῶν HSS 4 ἐφ’ ἅπασι Η 6 ἀπὸ] + τοῦ Η 7 ἀόριστος Η: ἀόριστον HSS τέλειος] τρίτος Β 8 διὰ τοῦτο γὰρ καὶ δεκὰς εἴρηται οἱονεὶ δοχὰς ἡ δεχομένη πάντα ἀριιθμόν· ὑπὲρ γάρ τὴν δεκάδα ἔτερος οὐκ ἔστιν ἀριθμός, ἀλλ' ἀναδιπλασιάζονται ἀριθμοί Paraphrase in L a. R. 9 ὄνομα τὸ οἰκεῖον Η 10 τετρακτὴν Β Ο πηγὴν > Τ ἀένναον φύσιν Τ 10 f ῥιφώματ' ἔχουσα (ohne πηγήν) Η 11 ὡς > Η Wolf 11 f τοὺς πάντας ἀριθμοὺς Η 12 > Η 13 ἀπὸ τῶν δέκα λαμβάνουσι Η 14 μονάς, ἀριθμός war die richtige Stellung, die Hipp, selbst verkehrt hat, s. Η 15 οἷς ἐπιπλοκαὶ Η 16 ἐπιτελοῦσαι Η 17 αὐτὴ Η: αύτὴν HSS κυβιστῆ Ausgaben bis Delarue, κυβισθήσεται Η 18 ergänzt von Gö. aus Η (vgl. Roeper S. Gronov) 23 ἰθαλιδην Cedr. La Croze: θαλλίδην L, θαλλήδην Β, θαλλιδαν Ο κοῖς Εὔφορβον, μετὰ δὲ ταῦτα Ἑρμότιμον Σάμιον, μεθ’ ὅν Πύρρον Δήλιον, πέμπτον Πυθαγόραν.

Διόδωρος δὲ ὁ Ἐρετριεὺς καὶ Ἀριστόξενος ὁ μουσικός φασι πρὸς Ζαράταν τὸν Χαλδαῖον Χαλδαῖον Πυθαγόραν· τὸν δὲ ἐκθέσθαι αὐτῷ δύο εἶναι ἀπ' ἀπχῆς τοῖς οὖσιν αἴται, πατέρα καὶ μητέρα· καὶ πατέρα μὲν φῶς, μητέρα δὲ σκότος, τοῦ δὲ φωτὸς μέρη θερμόν, ξηρόν, κοῦφον, ταχύ· τοῦ δὲ σκότους ψυχρόν ὑγρόν, βαρύ, βραδύ· ἐκ δὲ τούτων πáντα τὸν κόσμον συνεστάναι, ἐκ θηλείας καὶ ἄρρενος.

εἶναι δὲ τὸν κόσμον φησὶν κατὰ μουσικὴν ἁρμονίαν, διὸ καὶ τὸν ἤλιον ποιεῖσθαι τὴν περίοδον ἐναρμόνιον. περὶ δἐ τῶν ἐκ γῆς καὶ κόσμου γινομένων τάδε φασὶ λέγειν τὸν Ζαράταν· δύο δαίμονας εἶναι, τὸν μὲν οὐράνιον, τὸν δὲ χθόνιον· καὶ τὸν μὲν Χθόνιον ἀνιέναι τὴν γένεσιν ἐκ τῆς γῆς· εἶναι δὲ ὔδωρ, τὸν δὲ ούράνιον πῦρ μετέχον τοῦ ἀέρος, θερμὸν καὶ ψυχρόν· διὸ καὶ τούτων οὐδὲν ἀναιρεῖν οὐδὲ μιαίνειν φησὶ τὴν ψυχήν· ἐστὶ γὰρ ταῦτα οὐσία τῶν πάντων.

κυάμους δὲ λέγεται παραγγέλλειν μὴ ἐσθίειν, αἰτίᾳ τοῦ τὸν Ζαράταν εἰρηκέναι κατὰ τὴν ἀρχὴν καὶ σύγκρισιν τῶν πάν- 2f Aristoxenos] das Fr. fehlt bei Müller, s. Yorsokr. 1 S. 31, 33 und u. Zaratas (= Zarathustra), Porph. 12 S. 23, 8 N. (aus Antonius Diogenes) — 3 vgl. Clem. Strom. I 69, 6. 70, 1 S. 44, 3ffSt. — 4f Plut. De animae procreatione in Timaeo 2 καὶ αράτας ὁ Πυθαγόρου διδάσκαλος ταύτην μὲν (sc. τὴν δυάδα) ἐκάλει τοῦ ἀριθμοῦ μητέρα, τὸ δ' ἔν πατέρα vgl. u. VI 23, 2 — 15 — S. 8, 10 aus derselben Quelle wie Porphyrios, Y. Pyth. 43. 44 S. 40. 20–41, 14 N. (vgl. S. 23, 8), stark verkürzt, wodurch 16 — 8, 1 unverständlich geworden ist, s. Porph. ἴσα παρᾐνει ἀπέχεσθαι καθάπερ ἀνθρωπίνων σαρκῶν. ἱστοροῦσι δ' αὐτὸν ἀπαγορεύειν τὸ τοιοῦτο, ὄτι τῆς πρώτης τῶν ὅλων ἀρχῆς καὶ γενέσεως ταραττομένης καὶ πολλῶν ἅμα συνηνεγμένων καὶ συσπειρομένων καὶ συσσηπομένων ἐν τῇ γῇ κατ’ ὀλίγον γένεσις καὶ διάκρισις συνέστη ζῴων τε ὁμοῦ γεννωμένων καὶ φυτῶν ἀναδιδομένων, τότε δὴ ἀπὸ τῆς αὐτῆς σηπεδόνος ἀνθρώπους συστῆναι καὶ κύαμον βλαστῆσαι. Was bei Porph. und bei Hipp. S. 8, 2 — 10 folgt, citiert Johannes Lydus De mens. IV 42 S. 99, 24ff W. unter dem Namen des Antonius Diogenes (E. Rohde, Romano 2 273 ff), auf den also auch Hipp, zurückgeht; vgl. Mewaldt, De Pythagoricis sententiis Berlin 1904 S. 3 und Clemens Strom. III 24 S. 206, 25 25—27 St. 1 Εὔφορβον Cedr. Wolf: ἔφορβον L Ο, ἔφοιβον Β σάμειον Β 2 den unbekannten Diodor beseitigt Roeper Εὔδωρος ὁ Ἀλεξανδρεὺς) 3 ζαρέταν Β, ζαράτην Ο 7 πάντων HSS, verb. Roeper 8 τὴν κόσμου φὐσιν καὶ Roeper φησίν Gronov (L hat φύσιν) φύσιν HSS (auch Τ), φασίν Wolf. Unvermittelter Übergang von Zaratas zu Pyth. wie Z. 15 κατὰ Gö. (s. zu S. 5 9): καὶ 13 μετέχων Β θερμὸν τοῦ ψυχροῦ Roeper 14 οὐδὲν] οὐδὲ Β ἀναιρεῖ falsch Roeper των συνισταμένης τῆς γῆς ἔτι καὶ συνσεσημμένης γενέσθαι τὸν τούτου δὲ τεκμήριόν φησιν, εἴ τις καταμασησάμενος λεῖον τὸν κύαμον καταθείη πρὸς ἤλιον χρόνον τινά — τοῦτον γὰρ ἀντικλήψεσθαι — , προσφέρειν ἀνθρωπίνου γόνου ὀσμήν.

σαφέστερον δὲ εἶναι καὶ ἔτερον παράδειγμα λέγει· εἰ ἀνθοῦντος τοῦ κυάμου λαβόντες τὸν κύαμον καὶ τὸ ἄνθος αὐτοῦ καὶ καταθέντες εἰς χύτραν ταύτην τε καταχρίσαντες εἰς γῆν κατορύξαιμεν καὶ μετ’ ὀλιγας ἡμέρας ἀνακαλύψαιμεν, ἴδοιμνεν <ἂν> αὐτὸ εἶδος ἔχον τὸ μὲν πρῶτον αἰσχύνην γυναικός, μετὰ δὲ ταῦτα κατανοούμενον παιδίου κεφαλὴν συμπεφυκυῖαν.

Οὖτος ἐν Κρότωνι τῆς Ἰταλίας ἄμα τοῖς μαθηταῖς έμπτρισθεὶς διεφθάρη. ἔθος δὲ τοῦτο ἦν παρ’ αὐτῷ, ἐπειδὰν προσίῃ τις μαθητευθησόμενος, πιπράσκειν τὰ ὑπάρχοντα καὶ τὸ ἀργύριον κατατιθέναι ἐσφραγισμένον Παρὰ τῷ Πυθαγόρᾳ, καὶ ὑπέμενε σιωπῶν ὁτὲ μὲν ἔτη τρία, ὁτὲ δὲ πέντε καὶ μανθάνων· αὖθις δὲ Μεὶς ἐμισγετο τοῖς ἑτέροις καὶ παρέμενε μαθητὴς καὶ συνειστιᾶτο ἄμα, εἰ δ' οὔ, ἀπελάμβανε τὸ ἴδοιον καὶ ἀπεβάλλετο.

οἱ μὲν οὐν ἐσωτερικοὶ ἐκαλοῦντο Πυθαγόρειοι, οἱ δὲ ἒτεροι Πυθαγορισταί. τῶν δὲ μαθητῶν αὐτοῦ οἱ διαφυγόντες τὸν ἐμπρησμὸν Λῦσις ἦν καὶ Ἄρχιππος καὶ ὁ τοῦ Πυθαγόρου οἰκέτης οἰκέτης ὃς καὶ τοὺς παρὰ Κελτοῖς Δρυΐδας λέγεται διδάξαι φιλοσοφεῖν τὴν Πυθαγόρειον φιλοσοφίαν.

τοὺς δὲ ἀριθμοὺς καὶ τὰ μέτρα παρ’ Αἰγυπτίων φασὶ τὸν Πυθαγόραν μαθεῖν ὂς καταπλαγεὶς τῇ τῶν ἱερέων ἀξιοπίστῳ καὶ φαντασιώδε καὶ δυσχερῶς 19 vgl. Porph. 55 S. 48, 1. 2 Ν. Vorsotr. Ι S. 33, 19f — 20f Zamolxis] s. Porph. 14 (Herodot IV 95), Cic. De div. I 90, Caesar De bello Gallico VI 14, 5, unten K. 25 Berterman, De lamblichi Vitae Pythagoricae fontibus, Regimonti 1913 S. 17 — 22 Ägypten] Porph. 11 1 συνεσταμένη Τ γενέσθαι] + τὸν ἄνθρωπον ὁμοῦ καὶ Sauppe handschriftich) 2 λοῖν Β Ο 3 κατεσθίη Β καταθείη auch Antonius Diogenes) 3 τοῦτο — 4 ἀντιλήψεται HSS, verb. Diels 4 προσφέρειν Τ: προσφέρει LBO γόνου] φόνου Porph. loh., so stand in Hippolyts Vorlage ὀδμὴν Wolf 6 τὸν κύαμον καὶ > Sauppe 7 ὀλίγας] ἐνενήκοντα Antonius Diogenes 8 Β + ἂν Cruize εὒροι ἄν Antonius Diogenes) 9 κατανοοῦμεν Usener, κατανοοῦμεν οἶον Sauppe, was die Wortstellung nicht empfiehlt 11 κρότονι Β 12 προσίῃ Cruize: προσείη Β, προσήει L Ο 12 f μαθητεσόμενος Ο 14 πυθαγόρη L ὑπέμεινε Β σιωπᾶν Ο 1 5 πάντι Β μανθάνειν HSS, verb. Wolf λυθὲν ἐμίσγετο τῷ τῶν ἑτέρων Τ 16 συνεστιᾶτο Β 17 ἀπεβάλετο Τ 19 λύσης L Ο 20 ζάμετος Β, ζάμαλτις L οἲ καὶ L Ο ἐξαγορευομένῃ σοφίᾳ, μιμησάμενος ὁμοίως καὶ αὐτὸς σιγᾶν προσέταττεν καὶ ἐν καταγείοις καταγείοις ἠρεμεῖν ἐποίει μανθάνοντα.

ἐμπεδοκῆς δὲ μετὰ τούτους γενόμενος καὶ περὶ δαιμόνων φύσεως εἶπε πολλά, ὡς ἀναστρέφονται διοικοῦντες τα κατὰ τὴν γῆν ὄντες πλεῖστοι. οὖτος τὴν τοῦ παντὸς ἀρχὴν νεῖκος καὶ φιλίαν ἔφη· καὶ τὸ τῆς μονάδος νοερὸν πῦρ τὸν θεόν, καὶ συνεστάναι ἐκ πυρὸς τὰ πάντα καὶ εἰς πῦρ ἀναλυθήσεσθαι· ᾦ σχεδὸν καὶ οἱ Στωϊκοὶ συντίθενται δόγματι, ἐκπύρωσιν προσδοκῶντες.

μάλιστα δὲ πάντων συγατατίθεται τῇ μετενσωματώσει, οὔτως είπών· ἤτοι μὲν γὰρ ἐγὼ ἐγενόμην κοῦρός τε κόρη τε θαμνός τε οἰωνός τε καὶ ἐξ ἁλὸς ἔμπορος ἰχθύς. οὖτος πάσας εἰς πάντα τὰ ζῷα μεταλλάττειν εἶπε τὰς ψυχάς. καὶ γὰρ ὁ τούτων διδάσκαλος Πυθαγόρας ἔφη ἑαυτὂν Εὔφορβον τὸν ἐπὶ Ἴλιον στρατεύσαντα, φάσκων ἐπιγινώσκειν τὴν ἀσπίδα. ταῦτα μὲν ὁ Ἐμπεδοκλῆς.

Ἡράκλειτος δὲ φυσικὸς φιλόσοφος, ὁ Ἐφέσιος, τὰ πάντα ἔκλαιεν ἄγνοιαν τοῦ παντὸς βίου καταγινώσκων καὶ πάντων ἀνθρώπωνμ ἐλεῶν δὲ τὸν τῶν θνητῶν βίον. αὑτὸν μὲν γὰρ ἔφασκεν τὰ πάντα εἰδέναι, τοὺς δὲ ἄλλους ἀνθρώπους οὐδέν.

καὶ αὐτὸς δὲ σχεδὸν σύμφωνα τῷ Ἐμπεδοκλεῖ ἐφθέγξατο, στάσιν καὶ φιλίαν φήσας τῶν ἁπάντων ἀρχὴν εἶναι καὶ πῦρ νοερὸν τὸν θεὸν συμφέρεσθαί τε τὰ πάντα ἀλλή- λοις καὶ οὐχ

ἑστάναι, καὶ ὥσπερ ὁ Ἐμπεδοκλῆς πάντα τὸν καθ' ἡμᾶς τόπον ἔφη κακῶν μεστὸν εἶναι καὶ μέχρι μὲν σελήνης τὰ κακὰ 1 vgl. Porph. 9 — — S. 10, 3 über die Verwirrung in diesem Abschnitt s. Dox. S. 145 — 11 Cedrenus I 275, 20–276, 6–10 Empedokles Diels — 16. 20 Cedi-enus I 276,7 7 Τέταρτος Ἡρ. καὶ αὐτὸς σχεδὸν σύμφωνα τῷ Ἐμπεδοκλεῖ (so HSS) φθεγξάμενος — 18f Heraklit] vgl. Proklos In Timaeum 106 Ε (IS. 351,6D. Heracliti reliquiae ed. Bywater p. 33): Ἡράκλειτος μὲν ἑαυτὸν πάντα εἰδέναι λέγων πάντας τοὺς ἄλλους ἀνεπιστήμονας ποιεῖ 1 προσέταττεν Β: προσέτκαν Ο, προσεταξεν L 2 ἀδυνάτοις Τ κατάγων HSS, verb. Roeper ἐρημεῖν Roeper μανθάνοντας ö. 3 περὶ κατάδοκλεους Β Ο 7 ὦ L Ο Gedr.; ὡς Β 10. 11 ἤτοι μὲν πρῶτα κοῦρος ἐγενόμην γενόμην Par.) κόρη (κούρη Par.) τε καὶ θὴρ πῦρ Par.) καὶ ἐξ ἁλὸς ἰχθύς Gedr. 10 ἤδη γάρ ποτ’ Emp. 11 ἐξαλλὸς Β ἔμπορος] ἔλλοπος Emp. 12 μεταλάττειν Β 13 τούτου Wolf, doch s. Diels, Dox. S. 145 ἔφορβον LB Τ s. zu S. 7, 1 14 ἐπὶ] περὶ Roeper τὴν > Ο 15 μὲν] + μὲν] + 16 περὶ ἡρακλείτου Β Ο 18 δὲ] δὴ Roeper αὐτὸν LBO, τὸν Τ 20 τῶν] τὴν Salvinius 21 ἐμφέρεσθαι HSS, verb. Roeper > Β 22 f καθ' so auch Τ 23 μὲν Τ: δὲ L B O φθάνειν ἐκ τοῦ περὶ γῆν τόπου ταιἐμτα, περαιτέρω δὲ μὴ χωρεῖν, ἄτε καθαρωτέρου τοῦ ὑπὲρ τὴν σελήνην παντὸς ὄντος τόπου, οὕτω καὶ τῷ Ἡρακλείτῳ ἔδοξεν.

Μετὰ Μετὰ ἐγένοντο καὶ ἒτεροι φυσικοί, ὧν οὐκ ἀναγκαῖον ἡγησάμεθα τὰς δόξας εἰπεῖν, μηδὲν τῶν προειρημένων ἀπεμφαινούσας. ἀλλ’ ἐπεὶ καθόλου οὐ μικρὰ γεγἐνηται ἡ σχολὴ πολλοί τε οἱ μετέπειτα φθσικοὶ ἐξ αὐτῆς γεγένηνται ἄλλοι ἄλλως περὶ φύσεως τοῦ παντὸς διηγούμενοι καὶ δοκεῖ ἡμῖν τὴν ἀπὸ Πυθαγόρου ἐκθεμένους φιλοσοφίαν κατὰ διαδοχὴν ἀναδραμεῖν ἐπὶ τὰ δόξαντα τοῖς μετὰ Θαλῆν, καὶ ταῦτα ἐξειπόντας ἐλθεῖν ἐπί τε τὴν ἠθικὴν καὶ λογικὴν φιλοσοφίαν, ὡν ἡρξαν Σωκράτης μὲν ἡθικῆς Ἀριστοτέλης δὲ διαλεκτικῆς.

Θαλοῦ τοίνυν Ἀναξίμανδρος γίνεται ἀκροατής. Ἀναξίμανδρος Πραξιάδου Μιλήσιος. οὗτος ἀρχὴν ἔφη τῶν ὄντων φύσιν τινὰ τοῦ ἀπείρου, ἐξ ἡς γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους. ταύτην δὲ ἀίδοιν εἶναι καὶ ἀγήρω, ἢν καὶ πάντας περιέχειν τοὺς κόσμους. λέγει δὲ χρόνον ὡς ὡρισμένης τῆς γενέσεως καὶ τῆς οὐσίας καὶ τῆς φθορᾶς.

οὑτος μὲν ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον εἴρηκεν τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοὔνομα καλέσας τῆς ἀρχῆς. πρὸς δὲ τούτῳ κίνησιν εἶναι, ἐν ᾐ συμβαίνει γίνεσθαι γίνεσθαι τοὺς οὐρανούς.

τὴν δὲ γῆν εἶναι μετέωρον ὑπὸ μηδενὸς κρατουμένην, μένουσαν δὲ διὰ τὴν ὁμοίαν πάντων ἀπόστασιν· τὸ δὲ σχῆμα αὐτῆς γυρόν, συρογγὐλον, κίονι λίθῳ παραπλήσιον. τῶν δὲ ἐπιπέδων ᾦ μὲν ἐπιβεβήκαμεν, ὄ 4f Cedrenus Ι 276, 12-14 — 13-S. 18, 19 doxogi-aphische von Theophrast abhängige Quelle, s. Dox. S. 146 ff — 14 — 17. 20 — 23 Cedrenus I 15—21 6 ἐπὶ Β 7 αὐτῶν HSS, verb. Usener 8 καὶ > ἡμῖν] νῦν? 10 θαλλῆν L ἐξειπόντα Β 11 ἡθικῆς LOT: ἡθικὴν Β 11 f διαλεκτικῆς LOT: διαλεκτικὴν Β 13 περὶ ἀναξιμάνδρου Β θαλλοῦ L0 15 ἀφ' ἦς γενέσθαι Cedr. τοὺς — κόσμους Ritter (s. Dox. 476, 8. 133): τὸν — κόσμον HSS Cedr. 16 ἤν > Cedr. 18 μὲν] + οὖν Τ, vgl. S. 9,15 19 τούτων 20 συμβαίνειν Roeper, doch s, S. 11, 3 τοὺς ἀνθρώπους Β 21 ὑπὸ μηδενὸς Τ Cedr: ὑπ' οὐδενὸς LOB δὲ Gedr.: > HSS 22 ἀνάστασιν Cedr. ed. aber ἀπόστασιν die HSS des Cedr. γυρόν Roeper: ὑγρόν HSS Cedr. 23 κίονι λίθῳ Wolf (vgl. Diels Dox. S. 218): χιόνι λίθῳ HSS, χιονῶδες λίθῳ Cedr. κίονι λιθῷ Theophrast, λίθέῃ κίονι? Anax. nach Diels; nach Zeller 1226 Anm. 4 stand in der Vorlage κυλίνδρῳ) ὃ μὲν HSS, verb. Gronov 23 f ὃ δὴ L B δὲ ἀντίθετον ὑπάρχει.

τὰ δὲ ἄστρα γίνεσθαι κύκλον πυρός, ἀποκριθέντα τοῦ κατὰ τὸν κόσμον πυρός, περιληφθἐντα δ' ὑπὸ ἀέρος. ἐκπνοὰς δ’ ὑπάρξαι πόρους τινὰς αὐλώδεις, καθ' οὔς φαίνεται τὰ ἄστρα· διὸ καὶ ἐπιφρασσομένων τῶν ἐκπνοῶν τὰς ἐκλείψεις γίνεσθαι.

τὴν δὲ σελήνην ποτὲ μὲν πληρουμένην φαίνεσθαι, ποτὲ δὲ μειουμένην κατὰ τὴν τῶν πόρων ἐπίφραξιν ἢ ἄνοιξιν. εἶναι δὲ τὸν κύκλον τοῦ ἡλίου ἑπτακαιεικοσαπλασίονα τῆς σελήνης, καὶ ἀνωτάτω μὲν εἶναι τὸν ἢλιον, κατωτάτω δὲ τοὺς τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων κύκλους.

τὰ δὲ ζῷα γίνεσθαι * * * ἐξατμιζόμενα ὑπὸ τοῦ ἡλίου. τὸν δὲ ἄνθρωπον ἑτέρῳ ζῷῳ γεγονέναι, τούτεστιν ἰχθύϊ, παραπλήσιον κατ ἀρχάς.

ἀνέμους δὲ γίνεσθαι τῶν λεπτοτάτων ἀτμῶν τοῦ ἀέρος ἀποκρινομένων καὶ ὂταν ἀθροισθῶσι κινουμένων, ὑετοὺς δὲ ἐκ τῆς ἀτμιδος τῆς † ἐκ τῶν ὑφ’ ἥλιον ἀναδιδομένης· ἀστραπὰς δέ, ὂταν ἄνεμος ἐμπίπτων διϊστᾷ τὰς νεφέλας. οὖτος ἐγένετο κατὰ ἔτος τρίτον τῆς τεσσαρακοστῆς δευτέρας ὀλυμπιάδος.

Ἀναξιμένης δὲ καὶ αὐτὸς ὢν Μιλήσιος, υἱὸς δὲ Εὐρυστράτου, ἀέρα ἄπειρον ἔφη τὴν ἀρχὴν εἶναι, ἐξ οὖ τὰ γινόμενα καὶ τὰ γεγονότα καὶ τὰ ἐσόμενα καὶ θεοὺς καὶ θεῖα γίνεσθαι, τὰ δὲ λοιπὰ ἐκ

1–14 Cedrenus 1–14 — 17 ἀέρα — 18 γίνεσθαι Cedrenus — 17 18 ff vgl. Heidel, Proceedings of tlie American Academy XVIIi 691 f τὰ] τὸ Β γενέσθαι Cedr. ed. Bekker, aber γίνεσθαι die HSS des Cedr. πυρός HSS Cedr.: ἀέρος Roeper, doch s. Dox. 348, 6. 579, 15 (= Vorsokr. I 19,

28. 16, 18) 1 f ἀποκριθέντα ἐκ (so) τοῦ — πυρός HSS des Cedr. (< Bekker) Cedr. Diels (vgl. Dox. S. 156): τόπους HSS, τόπους ~ nach οὒς Roeper αύλώδεις Oiels: αὐρώδεις Cedr., ἀερώδεις HSS φάινονται Cedr., φαίνεσθαι Usener κατὰ] παρὰ Τ Cedr. ed. Bekker κατὰ die HSS des Cedr.) 7 ἑπτακαιεικοσιπλασίονα Cedr. ed. Bekker, aber ἑπτακαιεικοσαπλασίονα Paris, des Cedr., ἑπτακοσιεικοσαπλασίονα nach Diog. Laert. I 24 Roeper. Nach Diels stand in der Quelle etwa ἑπτακαιεικοσιπλασίονα <τῆς γῆς, ἐννεκαιδεκαπλασίονα δὲ τὸν> (Hippolyts Angabe hält für richtig Zeller Ι 5 224 2), die Verstümmelung Hipp, selbst herrühren τοῦ τῆς σελήνης Roeth 8 ἢλιον HSS Cedr.: Roeper ἤλιον] + μετ’ αὐτὸν δὲ τὴν σελήνην? Diels ἀπλανῶν] + καὶ τῶν πλανητῶν Diels (wegen κύκλους vgl. Dox. 345, 11) 9 ζᾠδια Cedr. 〈ἐξ ὑγροῦ〉 ἐξατμιζομένου (vgl. Dox. 189) Diels ὑπὸ τὸν ἢλιον Β 10 ἰχθείι (2. ι eingeklammert) Β, ἰχθὺς Ο ἐκ τοῦ Cedr. 12 ἀθρηθῶσι Τ ὑετοὺς Cedr., ὑετὸν RSS 12 ἐκ — 13 ἢλιον (ἡλίου Paris.) ἀναδιδομένης Cedr.: ἐκ γῆς τῆς Τ) ἀναδ. ἐκ τῶν τῶν ὑφ' τῆς ἐκ (oder ἀπὸ) γῆς ὑφ’ Μου (ἥλιον Vorsokr.) ἀναδιδομένης Diels ἐκ νεφελῶν ö. 14 ἐκπίπτων διίστησι Cedr. 16 περὶ ἀναξιμένους Ο 11 καὶ Cedr.: >

τὸ δὲ εἶδος τοῦ ἀέρος τοιοῦτον· οταν μὲν ὁμαλώτατος ᾖ, ὄψει ἄδηλον, δηλοῦσθαι δὲ τῷ ψυχρῷ καὶ τῷ θερμῷ καὶ τῷ νοτερῷ καὶ τῷ κινουμένῳ. κινεῖσθαι δὲ ἀεί· οὐ γὰρ μεταβάλλειν ὄσα μεταβάλλει, εἰ μὴ κινοῖτο.

πυκνούμενον γὰρ καὶ ἀραιούμενον διάφορον φαίνεσθαι· ὂταν γὰρ εἰς τὸ ἀραιότερον ἀραιότερον πῦρ γίνεσθαι, ἀνέμους δὲ πάλιν εἰς ἀέρα πυκνούμενον, ἐξ ἀέρος <δὲ> ἀποτελεῖσθαι κατὰ τὴν πίλησιν, ἔτι δὲ μᾶλλον μᾶλλον ἐπὶ πλεῖον πυκνωθέντα γῆν καὶ εἰς τὸ μάλιστα πυκνότατον λίοθους. ὢστε τὰ κυριώτατα τῆς γενέσεως ἐναντία εἶναι, θερμόν τε καὶ ψυχρόν.

τὴν δὲ γῆν πλατεῖαν εἶναι ἐπ’ ἀέρος ὀχουμένην, ὁμοίως δὲ καὶ ἢλιον καὶ σελήνην καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα πάντα πύρινα ὄντα ἐποχεῖσθαι τῷ ἀέρι διὰ πλάτος.

γεγονέναι δὲ τὰ ἄστρα ἐκ γῆς διὰ τὸ τὴν κμάδα ἐκ ταύτης ἀνίστασθαι, ἧς ἀραιουμένης τὸ πῦρ γίνεσθαι, ἐκ δὲ τοῦ πυρὸς μεταωριζομένου τοὺς ἀστέρας συνίστασθαι. εἶναι δὲ καὶ γεώδεις φὐσεις ἐν τῶν τόπῳ τῶν ἀστέρων συμπεριφερομένας ἐκείνοις.

οὐ κινεῖσθαι δὲ ὑπὸ τῆν τὰ ἄστρα λέγει, καθὼς ἔτεροι ὑπειλήφασιν, ἀλλὰ περὶ γῆν, ὡσπερεὶ περὶ τὴν ἡμετέραν κεφαλὴν στρέφεται τὸ πιλίον. κρύπτεσθαί τε τὸν ἥλιον οὐχ ὑπὸ γῆν γενόμενον, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν τῆς γῆς ὑψηλοτέρων μερῶν σκεπόμενον καὶ διὰ τὴν πλείονα ἡμῶν αὐτοῦ γενομένην ἀπόστασιν. τὰ δὲ ἄστρα μὴ θερμαίνειν διὰ τὸ μῆκος τῆς ἀποστάσεως.

ἀνέμους δὲ γεννᾶσθαι, ὂταν † ἐκπεπυκνωμένος ὁ ἀὴρ ἀραιωθεὶς φέρηται, συνελθόντα δὲ καὶ ἐπὶ πλεῖον παχυθέντα νέφη γεννᾶσθαι καὶ οὕτως εἰς ὕδωρ μεταβάλλειν. χάλαζαν δὲ γίνεσθαι, ὂταν ἀπὸ τῶν νεφῶν τὸ ὒδωρ καταφερόμενον παγῇ.

χιόνα δὲ αὐτὰ αὐτὰ ταῦτα ἐνυγρότερα ὄντα πῆξιν λάβῃ· ἀστραπὴν 3 vgl. Heidel a. a. Ο. 692 — —15 Cedrenus Ι 277, 17—22 1 τούτων Τ 2 ἦν ὄψει εὔδηλον Τ ψυχῷ, a. R. ψυχιῷ Β 2f θερμῷ καὶ τῷ > Ο 3 τὸ νοτερῶ Β 3f <ἂν> μεταβαλεῖν <εἰς> Gomperz 4 5 φέρεσθαι Τ γὰρ Roeper: δὲ HSS 6 ἀνέμους Zeller: μέσως HSS δὲ ἐπὰν HSS, verb. Roeper εἰς] εἶναι Diels + δὲ Diels 7 ἀποτελεσθῆ HSS, verb. Roeper πήλλησιν πόλησιν LOB, verb. Salvinius πλεῖον δὲ ? Diels 7f πυκνότατον > ? Diels (s, Vorsokr.) 10 εἶναι > Cedr. δὲ ἤλιον Cedr. 11 Gedr.: πάντα γὰρ HSS 11 f πάντα — ἄστρα > Τ 11 επιχεῖσθαι Ο 12 διὰ τὸ πλάτος. γέγονε Gedr. 13 ἐκ — 14 συνίστασθαι > Gedr. 15 Gedr. (vgl. S. 14, 1. 3): συμφερομένας HSS 17 ὡς περ’ We στέφεται Β 18 πιλεῖον LBO, πηλεῖον Τ τε > Β 18f ὑπὸ τῶν ὀρῶν L a. R. 21 21f εἰς πεπτκνωμένον Usener ᾖ πεπυκνωμένος ὁ ἀὴρ καὶ ὡσθεὶς φέρηται Diels, Vorsokr., ἢ πεπ. — ἢ ἀρ. Heidel 22 ἀρθεὶς Zeller, dors. Ι 5 246 ἀραιῷ εἰσφέρηται 22 f συνελθότνος — παχυθέντος Zeller 23 παχυνθέντα Salvinius γενᾶσθαι L Ο δ' ὄταν τὰ νέφη διϊτῆται βίᾳ πνευμάτων· τούτων γὰρ διϊσταμένων λαμπρὰν καὶ πυρώδη γίνεσθαι τὴν αὐγήν. ἶριν δὲ γεννᾶσθαι τῶν ἡλιακῶν αὐγῶν εἰς ἀέρα συνεστῶτα πιπτουσῶν· σεισμὸν δὲ τῆς γῆς ἐπὶ πλεῖον ἀλλοιουμένης ὑπὸ θερμασίας καὶ ταῦτα ταῦτα μὲν οὖν Ἀναξιμένης. οὗτος ἤκμασεν περὶ ἔτος πρῶτον τῆς πεντηκοστῆς ὀγδόης ὀλυμπιάδος.

Μετὰ τοῦτον γίνεται Ἀναξαγόρας Ἡγησιβολύλου ὁ Κλαζομένιος. οὖτος ἔφη τὴν τοῦ παντὸς ἀρχὴν νοῦν καὶ ὕλην, τὸν μὲν νοῦν ποιοῦντα, τὴν δὲ ὕλην γινομένην. ὄντων γὰρ πάντων ὁμοῦ, νοῦς ἐπελθὼν διεκόσμησεν. τὰς δὲ ὑλικὰς ἀρχὰς ἀπείρους ὑπάρχειν καὶ τὰς σμικροτέρας αὐτῶν ἄπειρα λέγει.

κινήσεως δὲ μετέχειν τὰ πάντα ὑπὸ τοῦ νοῦ κινούμενα συνελθεῖν τε τὰ ὄμοια. καὶ τὰ μὲν τὸν οὐρανὸν κεκοσμῆσθαι ὑπὸ τῆς ἐγκυκλίου κινήσεως. τὸ μὲν οὖν πυκνὸν καὶ ὑγρὸν καὶ τὸ σκοτεινὸν καὶ ψυχρὸν καὶ πάντα τὰ βαρέα συνελθεῖν ἐπὶ τὸ μέσον, ἐξ ὦν παγέντων τὴν γῆν ὑποστῆναι· τὰ ἀντικείμενα τούτοις, τὸ θερμὸν καὶ τὸ λαμπρὸν καὶ τὸ ξηρὸν κοὶ τὸ κοῦφον, εἰς τὸ πρόσω τοῦ αἰθέρος ὁρμῆσαι.

τὴν δὲ γῆς τῷ σχήματι πλατεῖαν εἶναι καὶ μένειν μετέωρον διὰ τὸ μέγεθος καὶ διὰ τὸ μὴ εἶναι κενόν· καὶ διὰ <τοῦ>το τὸν ἀέρα ἰσχυρότατον φέρειν ἐποχουμένην τὴν γῆν.

τῶν δὲ ἐπὶ γῆς ὑγρῶν τὴν μὲν θάλασσαν ὑπάρξαι † τά τε ἐν αὐτῇ ὒδατα ἐφατμισθέντα ὑποστάντα οὒτως γεγονέναι καὶ τῶν τῶν καταρρευσάντων ποταμῶν.

τοὺς δὲ ποταμοὺς καὶ ἀπὸ τῶν ὄμβρων λαμβάνειν τὴν ὑπόστασιν καὶ ἐξ ὑδάτων τῶν ἐν τῇ γῇ· εἶναι γὰρ αὐτὴν κοίλην καὶ ἔχειν ὒδωρ ἐν τοῖς κοιλώμασιν. τὸν δὲ Νεῖλον αὔξεσθαι κατὰ τὸ θέρος καταφερομένων εἰς αὐτὸν ὑδάτων ἀπὸ τῶν ἐν τοῖς <ἀντ>αρκτικοῖς χιόνων.

ἢλιον δὲ καὶ 8–10 10 vgl. Cedrenus Ι 278, 1 — 4 — 9f vgl. Anaxagoras Fr. 1. 12 D. 11 Anax. Fr. 1 ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν, ἄπειρα καὶ πλῆθος καὶ σμικρότητα· καὶ γὰρ τὸ σμικρὸν ἄπειρον ἦν 1 διίσταται HSS 1 πλῆον L 5 πρῶτον] falsch statt τρίτον, s. Diels, Rh. Μ. XXXI 27 7 περὶ ἀναξαγόρου Β Ο ἡγησιφόντου Τ κλυζομένιος Β 8 τοῦ > Delarue πάντων Cedr. (ohne Artikel) 9 ὁμοφυῶν ὁ Cedr. ed. Bekk. (HSS des Cedr. wie Hipp.) 10 f καὶ (> Vorsokr.) κατὰ τὴν σμικρότητα ἄπειρα λέγει τὸ ἄπειρον λέγων Vorsokr.) Diels 12 ἀπὸ Ο τοῦ] τε Usener τε > Usener 14 πάντως? Diels (vgl. Dos. 289, 17) βαρεῖα Β Ο 17 καὶ πάντως τὰ#x003E; κοῦφα Usener, doch s. Vorsokr. 19 τοῦτο Usener: τὸ HSS 21 f ὑπάρξαι <ἔκ> τε τῶν ἐν αὐτῇ (der Erde) ὑδάτων, <ὦν> ἐξατμισθέν ὑποστάντα κάτω γεγονέναι Diels 21 ἐξατμιοσθέντων ὑπὸ τοῦ <ὑπὸ ὑποστάντα Roeper 23 f ὑδάτων Roeper: αὐτῶν HSS 26 τοῖς ἀνταρκτικοῖς Roeper: τοῖς(!) ἄρκτοις HSS σελήνην καἰ πάντα τὰ ἄστρα λίθους εἶναι ἐμπύρους συμπεριληφθέντας ὑπὸ τῆς αἰθέρος περιφορᾶς. εἶναι δ' ὑποπάτω τῶν ἄστρων ἡλίῳ καὶ σελήνῃ σώματά τινα συμπεριφερόμενα ἡμῖν ἀόρατα.

τῆς δὲ θερμότητος μὴ αἰσθάνεσθαι τῶν ἄστρων διὰ τὸ μακρὰν εἶναι καὶ διὰ] τὴν ἀπόστασιν τῆς γῆς· ἔτι δὲ οὐχ ὁμοίως θερμὰ τῷ ἡλίῳ ἡλίῳ τὸ χώραν ἔχειν ψυχροτέραν. εἶναι δὲ τὴν σελήνην κατωτέρω τοῦ ἡλίου πλησιώτερον ἡμῶν. ὑπερέχειν δὲ τὸν ἤλιον μεγέθει τὴν Πελοπόννησον.

τὸ δὲ φῶς τὴν σελήνην μὴ ἴδιον ἔχειν, ἀλλὰ ἀπὸ τοῦ ἡλίου. τὴν δὲ τῶν ἄστρων περιφορὰν ὑπὸ γῆν γίνεσθαι.

ἐκλείπειν δὲ τὴν σελήνην γῆς ἀντιφραττούσης, ἐνίοτε δὲ καὶ τῶν ὑποκάτω τῆς σελήνης, τὸν δὲ ἥλιον ταῖς νουμηνίαις σελήνης ἀντιφραττούσης. τροπὰς δὲ ποιεῖσθαι καὶ ἥλιον καὶ σελήνην ἀπωθουμένους ὑπὸ τοῦ ἀέρος. σελήνην δὲ πολλάκις τρέπεσθαι διὰ τὸ μὴ σύνασθαι κρατεῖν τοῦ ψυχροῦ.

οὗτος ἀφώρισε πρῶτος τὰ περὶ τὰς ἐκλείψεις καὶ φωτισμούς. ἔφη δὲ γηΐνην εἶναι τὴν σελήνην ἔχειν τε ἐν αὑτῇ πεδία καὶ φάραγγας. τὸν δὲ γαλαξίαν ἀνάκλασιν εἶναι τοῦ φωτὸς τῶν ἄστρων τῶν μὴ καταλαμπομένων ὑπὸ τοῦ ἡλίου. τοὺς δὲ μεταβαίνοντας ἀστέρας ὡσεὶ σπινθῆρας ἀφαλλομένους γίνεσθαι ἐκ τῆς κινήσεως τοῦ πόλου.

ἀνέμους δὲ γίνεσθαι λεπτυνομένου τοῦ ἀέρος ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ τῶν ἐκκαιομένων πρὸς τὸν πόλον ὑποχωρούντων καὶ ἀποφερομένων. βροντὰς δὲ καὶ ἀστραπὰς ἀπὸ θερμοῦ γίνεσθαι ἐμπίπτοντος εἰς τὰ νέφη.

σεισμοὺς δὲ γίνεσθαι τοῦ ἄνωθεν ἀέρος εἰς τὸν ὑπὸ γῆς ἐμπίπτοντος· τούτου γὰρ κινουμένου καὶ τὴν ὀχουμένην γῆι, ὑπ' αὐτοῦ σαλεύεσθαι. ζῷα δὲ τὴν μὲν ἀρχὴν ἐν ὑγρῶ γενέσθαι, μετὰ ταῦτα δὲ ἐξ ἀλλήλων, καὶ ἄρρενας μὲν γίνεσθαι, ὂταν ἀπὸ τῶν δεξιῶν μερῶν ἀποκριθὲν τὸ σπέρμα τοῖς δεξιοῖς μέρεσι τῆς μήτρας κολληθῇ, τὰ δὲ θήλεα κατά τοὐναντίον.

οὖτος ἤκμασεν ἔτους πρώτου τῆς ὀγδοηκοστῆς ὀγδόης 27 οὖτος — S. 15 1 γεγενῆσθαι] vgl. Cedrenus 1 278, 13—15 1 ἐμπύρους ἐμπυρισθέντας Usener (vgl. Dox. 341, 12) 2 τῆς] + τοῦ Brandes 2 f ἡλίῳ καὶ σελήνῃ Roeper Diels: ἢλιον καὶ σελήνην HSS (+ καὶ Brandis) 4 #x003E; μὴ Conti μακρὸν Β, μακρὰ Ο, μικρὰ? Roeper (dann καὶ διὰ zu halten) καὶ διὰ > Roeper, s. S. 12, 19 7 πελοπόνησον HSS 9 σελήνην Usener 12 ἀπωθουμένης L Ο, ἀποθουμένης Β 14 τὰς περὶ HSS 15 τε] δὲ Ο αὐτῇ HSS τὸν δὲ Roeper: τόν τε L0, τῶν τε Β 16 f καταλαμβανομένων HSS, verb. Menagius zu Diog. II 9 17 ὡσπερ Β 18 ἀφαλομένους 19 Μου] dann τοὺς δὲ μετ. αστ. aus Ζ. 17 wiederholt und getilgt Β 20 ἀποφαινομένων Ο, ἀνταποφερομένων VseneT 22 ἐμπίπτοντος Β (Schaubach): ἐκπίπτοντος LO 24 ἐν ὐγρῷ] vgl. Dox. 430, 15, ἐξ ὑγροῦ Diog. Laert. II 9 γενέσθαι Ο (Diog. Laert.): γενᾶσθαι L, γεννᾶσθαι Β 26 θήλεια Β 27 ἤκμασεν HSS Cedr. ἤκμαζεν Paris.), Vorlage ἐτελεύτησε (s. Rh.MXXXI 28) oder ἤκμασεν * * *<καὶ ἐτελεύτησεν #x003E; Diels (s. V orsokr.) ὀλυμπιάδος, καθ' ὂν καιρὸν καὶ Πλάτωνα λέγουσι γεγενῆσθαι. τοῦτον λέγουσι καὶ προγνωστικὸν γεγονέναι.

Ἀρχέλαος τὸ μὲν γένος Ἀθηναῖος, υἱὸς δὲ Ἀπολλοδώρου. οὑτος ἔφη τὴν μῖξιν τῆς ὕλης ὁμοίως Ἀναξαγόρᾳ τάς τε ἀρχὰς ὡσαύτως·

οὗτος δὲ τῷ νῷ ἐνυπάρχειν τι εὐθέως μῖγμα. μἶναι <δ'> ἀρχὴν τῆς κινήσεως <τὸ> ἀποκρίνεσθαι απ' ἀλλήλων τὸ θερμὸν καὶ ψυχρόν, καὶ τὸ μὲν θερμὸν κινεῖθαι, τὸ δὲ ψυχρὸν ἠρεμεῖν· τηκόμενον δὲ τὸ ὕδωρ εἰς μέσον ῥεῖν, ἐν ᾠ καὶ κατακαιόμενον ἀέρα γίνεσθαι καὶ γῆν, ὡν τὸ μὲν ἄνω φέρεσθαι, τὸ δὲ ὑφίστασθαι κάτω.

τὴν μὲν οὖν γῆν ἡρεμεῖν καὶ γενέσθαι διὰ ταῦτα, κεῖθαι δ' ἐν μέσῳ οὐδὲν μέρος οὖσαν, ὡς εἰπεῖν, τοῦ παντός, <τὸν δ' ἀέρα κρατεῖν παντὸς> ἐκδεδομένον ἐκ τῆς πυρώσεως, ἀφ’ οὖ πρῶτον τὴν τῶν ἀστέρων εἶσιν, φύσιν, ὡν μέγιστον μὲν ἥλιον, δεύτερον δὲ σελήνην, τῶν δὲ ἄλλων τὰ μὲν ἐλάττω, τὰ δὲ μείζω.

ἐπικλιθῆναι δὲ τὸν οὐρανόν φησι, καὶ οὕτως τὸν ἤλιον ἐπὶ τῆς γῆς ποιῆσαι φῶς καὶ τόν τε ἀέρα ποιῆσαι διαφανῆ καὶ τὴν γῆν ξηράν. λίμνην γὰρ εἶναι τὸ πρῶτον, ἅτε κύκλῳ μὲν οὐσαν ὑψηλήν, μέσον δὲ κοίλην. σημεῖον δὲ φέρει τῆς κοιλότητος, ὅτι ὁ ἥλιος οὐχ ἅμα ἀνατέλλει τε καὶ δύεται πᾶσιν, ὅπερ ἔδει συμβαίνειν, εἴπερ ἡν ὁμαλή.

περὶ δὲ ζῴων φησί, ὄτι θερμαινομένης τῆς γῆς τὸ πρῶτον ἐν τῷ κάτω μέρει, ὅπου τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ἐμίσγετο, ἀνεφαίνετο τά τε ἄλλα ζῷα πολλὰ καὶ οἱ ἄνθρωποι, ἅπαντα τὴν αὐτὴν δίαιταν ἔχοντα ἐκ τῆς ἰλύος τρεφόμενα — ἦν δὲ ὀλιγοχρόνια — , ὕστερον δὲ αὐτοῖς ἡ ἐξ ἀλλήλων γένεσις συνέστη·

καὶ διεκρίθησαν ἄνθρωποι ἀπὸ τῶν ἄλλων καὶ ἡγεμόνας καὶ νόμους καὶ τέχνας καὶ πόλεις καὶ τὰ ἄλλα συνέστησαν. νοῦν δὲ λέγει πᾶσιν ἐμφύεσθαι ζῴοις ὁμοίως. χρῆσθαι γὰρ ἔκαστον καὶ τῶν ζῴων τῷ νῷ, τὸ μὲν βραδυτέρως, τὸ δὲ ταχυτέρως.

Ἡ μὲν οὖν φυσικὴ φιλοσοφία ἀπὸ Θάλητος ἔως Ἀρχελάου διέμεινε· τούτου γίνεται Σωκράτης ἀκροατής. εἰσὶ δὲ καὶ ἔτεροι πλεῖστοι διαφόρους δόξας προενεγκάμενοι περὶ τε τοῦ θείου καὶ τῆς τοῦ παντὸς φύσεως. ὧν εἰ πάσας τὰς δόξας ἐβουλόμεθα παραθεῖναι, πολλὴν ἂν ὒλην βιβλίων ἔδει κατασκευάζειν. ὧν δὲ ἴδει μάλιστα ἐπ' ὀνόματος ὄντων καὶ ὡς εἰπεῖν κορυφαίων πᾶσι τοῖς μετέπειτα φιλοσοφήσασι γενομένων ἀφορμὰς δεδωκότων πρὸς τὰ ἐπιχειρούμενα ὑπομνησθέντες ἐπὶ τὰ ὁρμήσωμεν. ὁρμήσωμεν.

Καὶ γὰρ καὶ Παρμενίδης ἓν μὲν τὸ πᾶν ὑποτίθεται τε καὶ ἀγέννητον καὶ σφαιροειδές, οὐδ' αὐτὸς ἐκφεύγων τὴν τῶν πολλῶν δόξαν, πῦρ λέγων καὶ γῆν τὰς τοῦ παντὸς ἀρχάς, τὴν μὲν γῆν ὡς ὕλην, τὸ δὲ πῦρ ὡς αἴτιον καὶ ποιοῦν. τὸν κόσμον ἔφη φθειρεσθαι, ᾦ δὲ τρόπῳ, οὐκ ἐἶπεν. ὁ αὐτὸς δὲ εἶπεν ἀΐδιον εἶναι τὸ πᾶν καὶ οὐ γενόμενον καὶ σφαιροειδὲς καὶ ὄμοιον, οὐκ ἔχον δὲ ἐν ἑαυτῷ, καὶ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον.

Λεύκιππος δὲ Ζήνωνος ἑταῖρος οὐ τὴν αὐτὴν δ'πκξαν διετήρησεν, ἀλλά φησιν ἄπειρα εἶναι καὶ ἀεὶ κινούμενα καὶ κινοὐμενα καὶ μεταβολὴν συνεχῶς οὖσαν. στοιχεῖα δὲ λἐγει τὸ πλῆρες καὶ #x003E; κενόν. κόσμους δὲ γίνεσθαι λέγει· λέγει· ὂταν μέγα κενὸν ἐκ τοῦ περιέχοντος ἀθροισθῇ πολλὰ σώματα καὶ συρρυῇ, προσκρούοντα ἀλλήλοις συμπλέκεσθαι τὰ ὁμοιοσχήμονα καὶ παραπλήσια τὰς μορφάς, καὶ περιπλεχθέντων ἄστρα γίνεσθαι, αὒξειν δὲ καὶ φιὀνειν διὰ τὴν ἀνάγκην. τίς δ’ ἂν εἴη ἡ ἀνάγκη, οὐ διώρισεν.

Δημόκριτος δὲ Λευκίππου γίνεται γνὠροιμος. Δημόκριτος Δαμασίππου, Ἀβδηρίτης, πολλοῖς συμβαλὼν γυμνοσοφισταῖς ἐν Ἰνδοῖς καὶ ιερεῦσιν ἐν Αἰγύπτῳ καὶ ἀστρολόγοις καὶ ἐν Βαβυλῶνι μάγοις.

λέγει δὲ ὁμοίως Λευκίππῳ περὶ στοιχείων, πλήρους καὶ κενοῦ, τὸ μὲν πλῆρες λέγων ὄν, τὸ δὲ κενὸν οὐκ ὄν· ἔλεγε δὲ ὡς ἀεὶ κινου- μένων τῶν ὄντων ἐν τῷ κενῷ· ἀπείρους δὲ εἶναι κόσμους καὶ μεγἐτί 1 μὲν Β θάλλητος L θαίητος Β 3 προσενεγκάμενοι HSS, verb. Roeper 5 τῶν δὲ μάλιστα Eoeper 7 γενομένων ~ hinter κορυφ. Roeper γονίμους ἀφορμὰς Usener 8 ὁρμήσομεν Wolf 10 ἐκφεύγει Roeper 12 τὸν #x003E; ? Diels 14 τύπον HSS, verb. Brandis 16 αὐτὴν] αὐτοῦ Menagius zu Diog. IX 30, doch s. Dox..S. 483, 12 17 εἶναι] + τὰ πάντα Cruize (Diog. Laert. IX 30) 18 συνεχῆ? Diels + τὸ Wolf 19 δὲ <ὦδε> Usener HSS, verb. Roeper (Dox. 143) λέγει] + οὔτως Eoeper μετάκοινον HSS, verb. Roeper 20 ἀρρυεῖ Β 22 ἄστρα Diele (nach Diog. Laert. IX 80): εἰς ἔτερα HSS τὴν] τινα Roeper (Diog. Laerfc. IX 32) 25 αὐδηρίτης HSS συμβάλλων Β 26 αἰγύπτο Ο καὶ 2 > Β ἀστρολόγους Ο 27 λέγοι Τ πλῆρεν verb. πλῆρες L θει διαφέροντας, ἐν τισὶ δὲ μὴ εἶναι ἤλιον μηδὲ σελήνην, ἐν τισὶ δὲ μείζω τῶν παρ' ἡμῖν καὶ ἐν τισὶ πλείω.

εἶναι δὲ τῶν κόσμων ἄνισα τὰ διαστήματα, καὶ τῇ μὲν πλείους, τῇ δὲ ἐλάττους, καὶ τοὺς μὲν αὔξεσθαι, τοὺς δὲ ἀκμάξειν, τοὺς δὲ φθίνειν, καὶ τῇ μὲν γίνεσθαι, τῇ δ’ ἐ<κ>λέπειν. λείπειν. φθείρεσθαι δὲ αὐτοὺς ὑπ' ἀλλήλων εἶναι δὲ ἐνίους κόσμους ἐρήμους ζᾠων καὶ φυτῶν καὶ παντὸς ὑγροῦ.

τοῦ δὲ παρ' ἡμῖν κόσμου πρότερον τὴν γῆν τῶν ἄστρων γενέσθαι, εἶναι δὲ τὴν μὲν σελήνην κάτω, ἔπειτα τὸν ἥλιον, εἶτα τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας. τοὺς δὲ πλανήτας οὐδ' αὐτοὺς ἔχειν ἴσον ὕφος. ἀκμάξειν δὲ κόσμον, ἒως ἂν μηκέτι δύνηται ἔξωθέν τι προσλαμβάνειν. οὑτος ἐγέλα πάντα, ὡς γέλωτος ἀφίων πάντων τῶν ἐν ἀνθρώποιο.

Ξενοφάνης δὲ ὁ Κολοφώνιος Ὀρθομένους υἱός. οὑτος ἒως Κύρου διέμεινεν. οὖτος ἔφη πρῶτος ἀκαταληψίαν εἶναι πάντων, εἰπὼν οὕτως· εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα τύχῃ τετελεσμένον εἰπών, αὐτὸς ὂμως οὐκ οἶδε, δόκος δ' ἐπὶ πᾶσι τέτυκται.

λέγει δὲ ὄτι οὐδὲν γίνεται οὐδὲ φθείρεται ούδὲ κινεῖται καὶ ὄτι ἒν τὸ πᾶν ἐστιν ἔξω μεταβολῆς. φξσὶ δὲ κοὶ τὸν θεὸν εἶναι ἀίδιον καὶ ἒνα καὶ ὂμοιον πάντῃ καὶ πεπερασμένον καὶ σφαιροειδῆ καὶ πᾶσι τοῖς μορίοις αἰσθητικόν.

τὸν δὲ ἥλιον ἐκ μικρῶν πυριδίων ἀροιζομένων γίνεσθαι καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, τὴν δὲ γῆν ἄπειρον εἶναι καὶ μήτε ὑπ' ἀέρος μήτε ὑπὸ τοῦ οὐρανοῦ περιέχεσθαι. καὶ ἀπείρους ἡλίους εἶναι καὶ σελήνας, τὰ δὲ πάντα εἶναι ἐκ γῆς.

οὑτος τὴν θάάσσαν ἁλμυρὰν ἔφη διὰ τὸ πολλὰ μίγματα συρρέειν ἐν αὐτῇ· ὁ δὲ Μητρόδωρος διὰ τὸ ἐν τῇ γῇ διηθεῖσθαι, τούτου χάριν γίνεσθαι ἁλμυράν·

ὁ δὲ Ξενοφάνης μἶνοφάνης τῆς γῆς πρὸς τὴν θάλασσαν γίνεσθαι δοκεῖ καὶ τῷ χρόνω ὑπὸ τοῦ ὑγροῦ λύεσθαι, φάσκων τοιαύτας ἔχειν ἀποδείξεις, ὂτι ἐν μέσῃ γῇ καὶ ὄρεσιν εύρίσκονται κόγχαι, καὶ έν Συρακούσαις δὲ ἐν ταῖς λατομίαις λέγει εὑρῆσθαι τύπον ἰχθύος καὶ φωκῶν, έν δὲ Πάρω τύπον ἀφύης ἐν τῷ βάθει τοῦ λίθου, ἐν δὲ Μελίτῃ πλάκας 13 πρῶτος] dagegen C. 23 (Dos. ρ. 148). — 15. 16 Xenophanes Fr. 34 3. 4 Diels 1 τισὶ2] τι Ο 2 μείζους Eoeper πλείους Roeper 5 ἐκλείπειν Ritter: λείπειν HSS 11 + ὄντων? We περὶ ξενοφάνους Ο 18 δὲ τοῦτο εἰναι θεὸν Karsten 21 εἶναι <κάτω> Diels vgl. Fr. 28 24 σύρειν ἐν ἐαυτῇ Roeper 25 τὸ διὰ τῆς γῆς (Dox. 495, 7)? Diels τῇ > Ο 26 γίνεσθαι] + ἁλμυρὰν, Ο γενέσθαι δοξάζει Cruize, γενέσθαι λέγει Roeper 27 ἀπὸ Grouov ἀποδείξει Ο 28 μέσω Β κόφχα Β συρρακούσας LO 29 φυκῶν Th. Gomperz 30 ἀφύης Gronov: δάφνης HSS μελέτω LB, μηλίτω Ο, verb, Karsten συμπάντων τῶν θαλασσίων.

ταῦτα δέ φησι γενέσθαι, ὂτε πάντα ἐπηλώθησαν πάλαι, τὸν δὲ τύπον ἐν τῷ πηλῷ ξηρανθῆναι, ἀναιρεῖσθαι δὲ τοὺς ἀνθρώπους πάντας. ὅταν ἡ γῆ κατενεχθεῖσα εἰς τὴν θάλασσαν πηλὸς γένηται, εἶτα πάλιν ἄρχεσθαι τῆς γενέσεως, καὶ ταύτην πᾶσι κόσμοις κόσμοις γίνεσθαι μεταβολήν.

Ἔκφαντός τις Συρακούσιος ἴφη μὴ εἶναι ἀληθινὴν τῶν ὄντων λαβεῖν γνῶσιν. ὁρίζει δὲ ὡς νομίζει τὰ μὲν πρώτα ἀδιαίρετα εἶναι σώματα καὶ παραλλαγὰς αὐτῶν τρεῖς ὑπάρχειν, μέγεθος σχῆμα δύναμιν, ἐξ ὦν τὰ αἰσθητὰ γίνεσθαι. εἶναι δὲ τὸ πλῆθος αὐτῶν ὡρισμένον καὶ τοῦτο ἄπειρον. κινεῖσθαι δὲ τὰ σώματα μήτε ὑπὸ βάρους μήτε πληγῆς. ἀλλ' ὑπὸ θείας δυνάμεως, ἢν νοῦν καὶ ψυχὴν Προσαγορεύει. τούτου μὲν οὖν τὸν κόσμον εἶναι ἐδέαν, δι' ὂ καὶ σφαιροειδῆ ὑπὸ θείας δυνάμεως γεγονέναι. τὴν δὲ γῆν μέσον κόσμου κινεῖσθαι περὶ τὸ αὑτῆς κέντρον ὡς πρὸς ἀνατολήν.

Ἲππων δὲ <ὁ> Ῥηγῖνος ἀρχὰς ἔφη ψυχ·ρὸν τὸ ὒδωρ καὶ θερμὸν τὸ πῦρ. γενόμενον δὲ τὸ πῦρ ὑπὸ ὒδατος κατανικῆσαι τὴν τοῦ γεννήσαντος δύναμιν συστῆσαί τε τὸν κόσμον. τὴν δὲ ψυχὴν ποτὲ μὲν ἐγκέφαλον λέγει, ποτὲ δὲ ὕδωρ· καὶ γὰρ τὸ σπέρμα εἶναι τὸ φαινόμενον ἡμῖν ἐξ ὑγροῦ, ἐξ οὗ φησι ψυχὴν γίνεσθαι.

Ταῦτα μὲν οὖν ἱκανῶς δοκοῦμεν παρατεθεικέναι. διὸ δοκεῖ λοιπὸν αύτάρκως διαδραμόντων ἡμῶν τὰ τοῖς φυσικοῖς δόξαντα, ἀναδραμεῖν ἐπὶ Σωκράτην καὶ Πλάτωνα, οἳ τὸ ἠθικὸν μάλιστα προετίμησαν.

Ὁ μὲν οὐν Σωκράτης γίνεται Ἀρχελάου τοῦ φυσικοῦ ἀκροατής· ὂς τὸ γνῶθι σαυτὸν προτιμήσας καὶ μεγάλην σχολὴν συστήσας ἔσχε πάντων τῶν μαθητῶν ἱκανώτερον τὸν Πλάτωνα, αὐτὸς μὲν lOff S. Bertennann ο. S. S) S. 27 — 24. 26 Cedrenus Ι 278, 23—279 2 1 τῶν > Wolf 2 ἐπηλώθησαν LBT: ἀππλάθησαν Ο πυλῶ Β 4 Ο 5 ταύτην Diele: τοῦτο HSS, οὔτω Karsten μεταβολήν Diels (vgl. Aristot. Meteorol. Ι 14 ρ. 352 a 17): καταβάλλειν RSS, καταβολὴν Roeper 7 ὁρίζειν und νομίζειν Diels Vorsokr. ὁρίζειν δὲ ὡς νομίζεται Dox,) 10 τοῦτο) οὐκ Roeper ὡρισμένων κατὰ τοῦτο, ἄπειρον? ö. 12 τοῦ μὲν οὐν τὸν κόσμον εἰδέναι ίδεῖν HSS, verb. Roeper 13 θείας ö. μιᾶς HSS 14 αὐτῆς HSS ὡς] + ἀπὸ δύσεως Zellor 15 περὶ ἲππωνος Ο + ὁ Delarue ῥηγεῖνος Β 16 γενόμενον — πῦρ > Ο γεννώμενον LB, verb. Roeper κατανικῆσαι κατανικῆσαν LBO 17 νικήσαντος, über γεννή L0 τε] δὲ Β 18 λέγει Zeller: ἔχειν HSS, ἔφη εἶναι Roeper γὰρ Bakhuizen van den Brink, Var. lect. ex bist, philos. ant. p. 47. 52: παρὰ HSS <κατὰ> τὸ φαιν. Diels Dox., doch Vorsokr. 19 γίνεσθαι aus γενέσθαι verb. Β 20 παρατεθηκέναι Β 24 περὶ σωκράτους Ο 26 μαθημάτων Β μὲν) δὲ Β μηδὲ συγγράμματα καταλιπών·

ὁ δὲ Πλάτων τὴν πᾶσαν αὐτοῦ σοφίαν ἀπομαξάμενος συνέστησε τὸ διδασκαλεῖον μίξας ὁμοῦ φυσικὴν ἠθικὴν διαλεκτικήν. ἄ δὲ ὁ Πλάτων ὁρίζει, ἐστὶ ταῦτα.

Πλάτων ἀρχὰς εἶναι τοῦ παντὸς θεὸν καὶ ὕλην καὶ παράδειφμα· θεὸν μὲν τὸν ποιητὴν καὶ διακοσμήσαντα τόδε τὸ πᾶν κοὶ προνοούμενον αὐτοῦ· ὒλην δὲ τὴν πᾶσιν ὑποκειμένην, ἢν καὶ δεξαμενὴν καὶ Μήνην καλεῖ, ἐξ ἡς διακοσμηθείσης γενέσθαι τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, ἐξ ὡν συνέστηκεν ὁ κόσμος, πυρὸς ἀέρος γῆς ὕδατος, ἐξ ὡς καὶ τὰ ἄλλα πάντα συγκρίματα καλούμενα, ζῷά τε καὶ φυτά, συνεστηκέναι·

τὸ δὲ παράδειγμα τὴν τὴν τοῦ θεοῦ εἶναι, ὂ καὶ ἰδέαν καλεῖ οἶον είκόνισμά τι ᾠ προσέχων ἐν τῇ ψυχῇ ὁ θεὸς τὰ πάντα ἐδημιούργει.

τὸν μὲν θεόν φησιν ἀσώματόν τε καὶ ἀνείδεον καὶ μόνοις σοφοῖς ἀνδράσι καταληπτὸν καταληπτὸν τὴν δὲ ὕλην δυνάμει μὲν σῶμα, ἐνεργείᾳ δὲ οὐδέπω· ἀσχημάτιστον γὰρ αὐτὴν οὖσαν καὶ 2f vgl. S. 1, 11. 23, 23; Diog. Laert. III 56 — 4 Cedrenus 279, 2. 3 οὐτος παράδειφμα — 4 — S. 23, 24 zugrunde liegt ein Compeudium der platonischen Lehre. Parallelen bieten ’ Eisagoge (Bd. VI des Herraannschen Plato; nach Photius Cod. 48 benutzte Hippolyt den A. in seiner Schrift Περὶ τοῦ παντός), Diogenes Laert. III, Apul. De Piatone et eins dogmate (ich eitlere nach Seiten der Ausgabe von Thomas). Einige wörtliche Parallelen eitlere ich, anderes terial bieten Freudenthals Albinos; Hobein, De Masimo Tyrio, Jena 1895 S. 89 ff; Sinko, De Apulei et Albini doctrinae Platonicae adumhratione, Cracoviae 1905 H. Strache, De Arii Didymi in morali philosophia auctoribus, Berolini 1909, S. 84ff; luvenes dum sumus (Diogenis Laertii Vita Piatonis) Basel 1907 — 4 ff sehr ähnlich Cyrill C. lulian. S. 573 C Migne, s. Dox. S. 10 — — 8 Cedr. 279, — 10 — 6–10. 13–S. 20, 4 vgl. Diog. Laert. III 69. 70 (zwei Principien; Dox. 287 485, 4. 487, 8; Apul. I 5; Iren. II 14, 3 drei Principien) — 7 äus 49 Α πάσης εἶναι γενέσεως ὑποδοχὴν αύτὴν οἶον τιθήνην 53 Α δεξαμενῆς Albinus 8 S. 162, 25ff πανδεχὲς καὶ Μήνην) Dox. S. 308, 5ff — 10 f Albinus 12 S. 167, 8. 9; Seneca Ep. 65, 7. 9 — 10 — 13 Cedrenus 279, 3–6 ὃ καὶ ἔννοιαν τοῦ θεοῦ καὶ καλεῖ — καταληπτόν — 14 f vgl. Albinus 8 S. 162, — 34 1 μηδὲν σύγγραμμα Roeper συγγράμματα so die HSS 3 ὁρίζει, ἐστὶ Roeper: ὁρίζεται HSS 6 πᾶσιν Cedr. (Roeper): πᾶσαν HSS δεαὶ verb. in ἢν καὶ L, ἢν δὴ καὶ Roeper 6f καὶ δεξ. καὶ > Cedr. καὶ δεξ. > 7 τηθήνην HSS 9 ἂπαντα συγκρώματα Τ 10 ἔννοιαν Cedr. ἰδέαν Cedr. (Gronov): ἰδέας HSS 11 εἰκόνισμά τι Cedr.: εἰκονίσματι HSS ᾡ Cedr.: > HSS 11 f ᾡ προσέχων, φησίν, ὁ θ. τὰ π. ἐδημιούργησε Cedr. 12 καὶ τὸν μὲν Cedr. vielleicht richtig τε > Cedr. ἀνείδεον] + καὶ ἄφθαρτον Cedr. 13 + ἀνθρώποις, wieder getilgt Β εἶναι > Cedr. 14 οὔπω B ἄποιον , προσλαβοῦσαν σχήματα καὶ ποιότητας γενέσθαι σῶμα.

τὴν μὲν οὖν ὒλην ἀρχὴν εἶναι καὶ σύγχρονον τῷ θεῷ, ταύτῃ καὶ ἀγένητον τὸν κόσμον· ἐκ γὰρ αὐτῆς συνεστάναι φησὶν αὐτόν. τῷ δὲ ἀγενήτῳ ἀκολουθεῖν πάντως καὶ τὸ ἄφθαερτον. ᾗ δὲ σῶμά τε καὶ ἐκ πολλῶν ποιοτήτων καὶ ἰδεῶν συγκείμενον ὑποτίθεται, ταύτῃ καὶ γενητὸν καὶ φθαρτόν.

τινὲς δὲ τῶν Πλατωνικῶν ἀμφότερα ἔμιξαν χρησάμενοι παραδείφματι τοιούτῳ· ὄτι ὢσπερ ἄμαξα δύναται ἀεὶ διαμένειν ἄφθαρτος κατὰ μέρος ἐπισκευαζομένη, κἄν τὰ μέρη φθείρηται ἑκάστοτε, αὐτὴ δὲ ὁλόκληρος ἀεὶ μένει, τοῦτον τὸν τρόπον καὶ ὁ κόσμος κατὰ μέρη μὲν ἀεὶ φθείρεται, ἐπισκευαζομένων <δὲ> καὶ ἀντανισουμένων τῶν ἀφαιρουμένων ἀίδιος μένει.

τὸν δὲ θεὸν οἱ μὲν ἔνα αὐτὸν αὐτὸν εἴπεῖν ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον, ὡς λέγει ἐν τοῖς Νόμοις· ὁ μὲν δὴ θεός, ὥσπερ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος, ἀρχήν τε καὶ τελευτὴν καὶ μέσα τῶν ὄντων ἁπάντων ἔχων« — οὔτως ἴνα αὐτὸν τὸν διὰ πάντων κεχωρηκότα ἀποφαίνεται —,

οἱ δὲ καὶ πολλοὺς ἀορίστους, ὂταν λέγῃ· θεοὶ θεῶν, ὡς ἐγὼ δημιουργός τε καὶ πατήρ«· οἱ δὲ καὶ ὡρισμένους, ὂταν λέγῃ·

ὁ μὲν δὴ μέγας ἐν αὐρανῷ Ζεὺς πτηνὸν ἄρμα ἐλαύνων‘, καὶ ὂταν γενεαλογῇ τοὺς Οὐρανοῦ παῖδας καὶ Γῆς. οἱ δὲ συστήσασθαι μὲν αὐτὸν θεοὺς γενητούς, καὶ διὰ μὲν τὸ γεγενῆσθαι, πάντως αὐτοὺς φθαρῆναι ἀνάγκην ἔχειν, διὰ δὲ τὴν 2 — 4 Cedrenue 279, 17 — 19 τὴν δὲ ὕλην σύγχρονον τῷ θεῷ καὶ τὸν κόσμον ἀγένητον λέγει τ. κόσμον hinter λέγει Paris.). ἐκ γὰρ τῆς ὔλης συν. - ἄφθαρτον — 3f vgl. S. 21, 10, AlbimisS S. 157, 28 τοῦ ἀγενήτου καὶ ἀφθάρτου ὄντος — 7 über dies und ähnliche Schulbeispiele vom Schiff (Plut. Theseus 23) und vom Meere s. Sokolowski, Sachbegriff und örper . . . . Halle 1902 S. 36 ff 505ff — f Cedrenus 279, 10–12 — 13 Plato, Gesetze IV p. 7 1.5 Ε — 15-S. 21, 1 Cedr. 279 8 αὐτὸς ἀποφαίνεται καὶ ἄλλους ἀορίστους θεούς,μ ὂταν - εἶναι — 16 u. S. 21, 1 Plato, Α — 17 Plato, Phaidros Ε — 18 vgl. Plato, Timaios 40 Ε 1 πιότητας Τ 2 ταύτῃ (s. Ζ. 5) ö.: ταύτην HSS, > Cedr. 3 HSS ebenso Ζ. 4. 12 αὐτῆς Roeper: αὐτοῦ HSS, τῆς ὒλης Cedr. 4 ἀκολουθεῖ Cedr. 5 ταύτην Τ, vgl. Ζ. 2 6 ἀμφοτέρως Τ 10 μὲν ἀεὶ üsener: μένει καὶ HSS, μὲν Roeper, μὲν εἰ καὶ Gö. φθείροντα Τ ἐπισκιαζομένων L B <δὲ> Roeper οὐ Β δὴ] δὲ Gronov 14 ὄντων Τ Cedr. (Plato): > LBO IG Cedr.: ἀορίστως HSS θεοὶ Cedr. (Plato): θεὸς HSS, zum Platotext s. Rawack. De Piatonis Timaeo, Berlin 1888 p. 15ff ὦν Cedr. (Plato): > HSS 17 δὲ καὶ ὡρ. φάσκων Cedr. μέγας] + ἡγεμὼν Plato, doch s. Diels 18 πτηνῶν Β πτηνὸν auch Τ) γενεαλογεῖται Ο τοὺς > Ο 19 f συστήσας δὲ ἔνα θεὸν εἰσάγει καὶ θεοὺς γενητοὺς καὶ διὰ μὲν τοῦ γεγ. αὐτοὺς πάντως ἀν. ἔχει καὶ φθαρῆναι Cedr. 19 αὐτοὺς L 1 O, οὐν Τ γεννῆσθαι Ο βούλησιν τοῦ θεοῦ ἀθανάτους εἶναι, ἐν ᾠ προσθεὶς λέγει· »θεοὶ θεῶν, ὦν ἐγὼ σημιουργός τε καὶ πατήρ, ἄλυτα ἐμοῦ γε θέλοντος«, ὡς ἄν, εἰ λυθῆναι αὐτὰ θέλει, ῥᾳδίως λυθησόμενα.

δαιμόνων δὲ φύσεις ἀποδέχεται, καὶ τοὺς μὲν ἀγαθοὺς εἶναί φησιν αὐτῶν, τοὺς δὲ φαύλους.5

Καὶ τὴν ψυχὴν οἱ μέν φασιν αὐτὸν ἀγένητον λέγειν καὶ ἄφθαρτον, ὂταν λέγῃ· ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος, τὸ γὰρ ἀεικίνητον ἀιθάντον·« καὶ ὂταν αὐτοκίνητον αὐτὴν ἀποδεικνύῃ καὶ ἀρχὴν κινήσεως· οἱ δὲ γενητὴν μέν, ἄφθαρτον δὲ διὰ τὴν τοῦ θεοῦ βούλησιν· οἱ δὲ σύνθετον καὶ γεγνητὴν καὶ φθαρτήν· καὶ γὰρ κρατῆρα αὐτῆς ὑποτίθεσθαι, καὶ σῶμα αὐτὴν ἔχειν αὐγοειδές, τὸ δὲ γενόμενον πᾶν ἀνάγκην ὲχειν φθαρῆναι.

οἱ δὲ ἀθάνατον αὐτὴν εἶναι λέγοντες μάλιστα ἐκείνοις ἰσχυρίζονται, <ἐν> ὅσοις καὶ κρίσεις φησὶν εἶναι μετὰ τελευτὴν ἐν Ἂιδου δικαστήραι, καὶ τὰς μὲν ἀγαθὰς ἀγαθοῦ μισθοῦ τυγχάνειν, τὰς δὲ πονηρὰς ἀκολούθων δικῶν.

τινὲς μὲν οὖν φασι καὶ μετενσωμάτωσιν αὐτὸν ὁμολογεῖν καὶ μεταβαίνειν τὰς ψυχὰς ὡρισμένας οὔσας ἄλλας εἰς ἄλλα σώματα κατ' ἀξίαν ἑκάστην καὶ κατά τινας περιόδους ὡρισμένας ἀναπέμπεσθαι εἰς τοῦτον τὸν κόσμον πάλιν πεῖραν παρεξομένας τῆς ἑαυτῶν προαιρέσεως.

οἱ δὲ οὔ, ἀλλὰ τόπον λαγχάνειν κατ' ἀξίαν ἑκάστην, καὶ χρῶνται μαρτυρίῳ, ὂτι φησὶ μετὰ Διός τινας εἶναι, ἄλλους δὲ μετὰ ἄλλων θεῶν συμπεριπολοῦντας τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν, 3–20 Cedr. 280, 15–281,5 ὁ αὐτὸς παραδέχεται καὶ φύσεις τοὺς μὲν αὐτῶν ἀγ. εἶναι τοὺς δὲ φ. καὶ τὴν ψυχὴν ποτὲ μὲν ἄφθ. καὶ ἀγέννητον ὅταν λέγῃ -τῶν ἄλλων θεῶν — 6 Plato, Phaidros 245 C vgl, Albinus 5 S. 157,25 τὸ άεικίντον αὐτοκίνητον 25 S. 178, 12–15 — 9 Plato, Timaios 41 D — 19 f Phaidros 250 Β 1 ἀθανάτους] + πάλιν Cedr. θεὸς HSS, s. S. 20, 16 2 ρὔλυτα 0, zum Platotext s. Rawack a. a. 0. S. 17 ff γε μὴ ἐθέλοντος Plato 4 παραδέχεται Cedr. 5 αὐτὸν Wolf: αὐτῶν HSS ἀγέννητον Β 6 ἀεικίνητον καὶ ἀθάνατον, ποιὲ δὲ γεννητὴν καὶ ἄφθατον διὰ Cedr. 8 οἱ δὲ] ἄλλοτε Cedr. 9 φθαρτὴν] + καὶ πάλιν ἀθάνατον (s. Ζ. 1), dann Ζ. 12 καὶ κρίσιν φησὶν εἶναι μετὰ τὴν τελ. καὶ ἐν ᾄδου δικαστήριον κτε. Cedr. ὑποτίθεσθαι LBOT: ὑποτίθεται Gronov 10 πᾶν > Β ἔχειν] εἶναι Τ 11 ἐκεῖνοι — 12 ὅσοι HSS, verb. Roeper (<ἐν> 12 φησὶν Cedr. (Roeper): φασὶν HSS με ra] + τὴν Cedr. 14 τῶν ἀκολ. Cedr. 14f ὁ αὐτὸς καὶ μετενσμάτωσιν ψυχ·ῶν δογματίζει καὶ Cedr. 15 μεταβάλλειν Ο 15 f ὡρισμένας οὔσας ἄλλας > Cedr. ed. Bekker ἄλλας in dem Paris.) 16 καὶ Β ἑκάστην Diels ivgl. Phaidon ρ. 118 D κατ' ἀξίαν ἒκαστος): ἑκάστη HSS Parisini des Cedr., ἑκάστης Cedr. ed. Bekker 18 οἱ δὲ — 19 μαρτθρίῳ > 19 ἐκάστη HSS, s. zu Ζ. 16 φησὶ Wolf: φασὶ HSS τοὺς δὲ ἐν κολάσεσιν ὑπάρχειν αἰωνίοις, ὅσοι πονηρὰ καὶ ἄδικα παρὰ τοῦτον τὸν βίον εἰσὶν ἐξειργασμένοι.

Φασὶ δὲ αὐτὸν τὰ μὲν ἄμεσα λέγειν, τὰ δὲ ἔμμεσα, τὰ δὲ μέσα τῶν πραγμάτων· ἐγρήγορσιν μὲν καὶ ὕπνον ἄμεσα, καὶ ὅσα τοιαῦτα· ἔμμεσα δὲ οἶον ἀγαθὰ καὶ κακά· καὶ μέσα οἶον τοῦ λευκοῦ καὶ μέλανος τὸ φαιὸν ἤ τι ἄλλο χρῶμα.

ἀγαθὰ δὲ μόνα κυρίως λέγειν φασὶν αὐτὸν τὰ περὶ ψυχήν, τὰ δὲ περὶ σῶμα καὶ τὰ ἐκτὸς οὐκ ἔτι κυρίως ἀγαθά, ἀλλὰ λεγόμενα ἀγαθά, πολλαχοῦ δὲ καὶ μέσα ὠνομακέναι αὐτά·

εἶναι γὰρ αὐτοῖς καὶ καλῶς καὶ κακῶς χρῆσθαι. τὰς μὲν οὖν ἀρετὰς κατὰ τιμὴν ἀκρότητας εἶναί φησιν, κατὰ δὲ οὐσίαν μεσότητας· τιμιώτερον μὲν γὰρ οὐδὲν ἀρετῆς, τὸ δὲ ὑπερβάλλον αὐτῶν ἢ ἐνδέον εἰς κακίαν τελευτᾶν. οἶον τέσσαράς φησιν εἶναι ἀρετάς, φρόνησιν σωφροσύνην δικαιοσύνην ἀνδρείαν· τούτων ἑκάστῃ παρακολουθεῖν δύο κακίας, καθ' ὑπερβολὴν καὶ μείωσιν, οἶον τῇ μὲν φρονήσει ἀφρο- σύνην κατὰ μείωσιν, πανουργίαν δὲ καθ' ὑπερβολήν, τῇ δὲ σωφροσύνῃ ἀκολασίαν κατὰ μείωσιν, σκαιότητα καθ’ ὑπερβολήν, τῇ δὲ δικαιοσύνῃ μειονεξίαν κατὰ μείωσιν, πλεονεξίαν καθ’ ὑπερβολήν, τῇ δὲ ἀνδρείᾳ δειλίαν κατὰ μείωσιν, θρασύτητα καθ’ ὑπερβολήν. ταύτας δὲ ἐγγενομένας τὰς ἀρετὰς ἀνθρώπῳ ἀπεργάζεσθαι αὐτὸν τέλειον καὶ παρέχειν αὐτῷ εὐδαιμονίαν.

τὴν δὲ εὐδαιμονίαν εἶναί φησιν ὁμοίωσιν θεῷ κατὰ τὸ δυνατόν· τὴν δὲ ὁμοίωσιν τῷ θεῷ, ὄταν τις ὄσιός τε καὶ δίκαιος γένηται μετὰ φρονήσεως. τέλος γὰρ τοῦτο τῆς ἄκρας σοφίας καὶ ἀρετῆς ὑποτίθεται.

λέγει δὲ ἀντακολουθεῖν τὰς ἀρετὰς ἀλλήλαις καὶ μονοειδεῖς εἶναι καὶ μηδέποτε ἐναντιοῦσθαι ἀλλήλαις. τὰς δὲ 6–9 Stob. II 55,11 — 13W.; Albinus 27 S. ISO, 8–11 ; vgl. Divisiones Aristoteleae S. 1 M.; Apul. II 10 –9 —12 Albinus 30 S. 184, 10–15; Apul. II 5; Frachter XLI 600, Quelle Ariet. Nik. Ethik II 6 p. 1107a, διὸ κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν . . . μεσότης ἐστὶν ἡ ἀρετή, κατὰ δὲ τὸ ἄριστον καὶ τὸ εὖ ἀκρότης — 11 fiF vgl. deu Αbriß peripatetischer Ethik bei Stob. Π 137, 24. 140, 18ff — 17f Albinus S. 183, 24 — 20–22 Theätet 176 B; Albinus 28 S. 181, 16–21; Stob. II 49, 9W. Albinus 29 S. 183, 14; Apul. II 5 S. 108, 5 imimodam 6 S. 108, 22 — 24–S. 23, 2 Albinus 30 S. 183, 22 — 24 ἀλλ’ οὐδὲ συνέπονται αἱ κακίαι ἀλλήλαις· εἰσὶ γάρ τινες ἐναντίαι, αἳ οὐκ ἂν εἶεν περὶ τὸν αὐτόν, vgl. Apul. Ι 6 S. 108, 20. 21 (Strache S. 97) 1 αἰωνίοις Miller: αἰωνίαις L Β, αἰωνιαίως Ο 2 τὸν > Ο 6 τι) τι Τ 7 οὐκ ἔστι Τ 10 φασίν HSS, verb. Wolf 10 τιμ. — 11 ἀρετῆς nach Ζ. 10 φησίν Cruize 11 μὲν > Cruize 12 φασὶν HSS, verb. Roepcr Ι ἀφροσύνη LB 16 ἀκολασία Β 16 δικαιοσύνη — 17 τῇ δὲ > Β 16f δικαιοσύνῃ πλεονεξίαν Τ 18 θρασύτητα Β: σκαιότητα, θράσος übergeschr. L, θράσος Ο 21 ὄσιός τις L 23 ἀλλήλους Β 24 ἀλλήλοις Β κακίας πολυτρόπους τε εἶναι καὶ ποτὲ μὲν ἀντακολουθεῖν, ποτὲ δὲ ἐναντιοῦσθαι ἀλλήλαις.

εἱμαρμένην φησὶν εἶναι, οὐ μὴν πάντα καθ᾿ εἱμαρμένην γίνεσθαι, ἀλλ’ εἶναί τι καὶ ἐφ᾿ ἡμῖν, ἐν οἷς φησιν· »αἰτία ἑλομένου, θεὸς ἀναίτιος‘, καὶ »θεσμός τε Ἀδραστείας ὅδε«. οὕτω τὸ καθ’ εἱμαρμένην οἶδε καὶ τὸ ἐφ’ ἡμῖν· ἀκούσια δέ φησιν εἶναι τὰ ἁμαρτήματα·

εἰς γὰρ τὸ κάλλιστον τῶν ἐν ἡμῖν, ὅπερ ἐστὶν ἡ ψυχή, οὐκ ἄν τινα τὸ κακὸν παραδέξασθαι, τουτέστι τὴν ἀδικίαν· κατὰ ἄγνοιαν δὲ καὶ σφάλμα τοῦ ἀγαθοῦ, οἰομένους καλόν τι ποιεῖν, ἐπὶ τὸ κακὸν ἔρχεσθαι.

καὶ λέξις τούτου ἐμφανεστάτη ἐστὶν ἐν τῇ Πολιτείᾳ, ἐν ᾖ φησιν· »πάλιν δὲ αὖ τολμᾶτε λέγειν ὡς αἰσχρὸν καὶ θεομισὲς ἡ κακία· πῶς οὖν δή τις τὸ τοιοῦτον κακὸν αἱροῖτ᾿ ἄν; ἥττων ὃς ἂν ᾖ, φατέ, τῶν ἡδονῶν. οὐκοῦν καὶ τοῦτο ἀκούσιον, εἴπερ τὸ νικᾶν ἑκούσιον; ὥστε ἐκ παντὸς λόγου τό γε ἀδικεῖν ἀκούσιον <ὁ> λόγος αἱρεῖ«.

ἀντιτίθεται δέ τις αὐτῷ πρὸς τοῦτο· διὰ τί οὖν κολάζονται, εἰ ἀκουσίως ἁμαρτάνουσιν; ὁ δὲ λέγει, ἕνα ἵνα τε αὐτὸς ὅτι τάχιστα ἀπαλλαγῇ κακίας καὶ κόλασιν ὑπόσχῃ — τὸ γὰρ κόλασιν ὑποσχεῖν οὐ κακὸν ἀλλὰ ἀγαθόν, εἴπερ μέλλει μέλλει κάθαρσις τῶν κακῶν γίνεσθαι — καὶ ἵνα μηδὲν ἁμαρτάνωσιν οἱ λοιποὶ ἀκούοντες ἄνθρωποι, ἀλλὰ φυλάσσωνται τὴν τοιαύτην πλάνην.

κακοῦ δὲ φύσιν οὔτε ὑπὸ θεοῦ γενέσθαι οὔτε καθ’ αὑτὴν ὑπόστασιν ἔχειν, ἀλλὰ κατ ἐναντίωσιν καὶ παρακολούθησιν τοῦ ἀγαθοῦ γενέσθαι, ἢ καθ᾿ ὑπερβολὴν ἢ κατὰ μείωσιν, ὡς περὶ τῶν ἀρετῶν προείπομεν. ὁ μὲν οὐν Πλάτων, καθὼς προείπομεν, συναγαγὼν τὰ τρία μέρη τῆς κατὰ πάντα φιλοσοφίας οὕτως ἐφιλοσόφησεν.

Ἀριστοτέλης τούτου γενόμενος ἀκροατὴς εἰς τέχνην τὴν φιλοσοφίαν ἤγαγεν καὶ λογικώτερος ἐγένετο, τὰ μὲν στοιχεῖα τῶν πάντων ὑποθέμενος οὐσίαν καὶ συμβεβηκός’ τὴν μὲν οὐσίαν μίαν τὴν πᾶσιν ὑποκειμενην, τὰ δὲ συμβεβηκότα ἐννέα· ποσόν, ποιόν, πρὸς τί, ποῦ, πότε, ἔχειν, κεῖσθαι, ποιεῖν, πάσχειν.

τὴν μὲν οὖν οὐσίαν τοιαύτην εἶναι, οἷον θεόν, ἄνθρωπον καὶ ἕκαστον τῶν τῷ ὁμοίῳ λόγῳ ὑποπεσεῖν δυναμένων. περὶ δὲ τὰ συμβεβηκότα θεωρεῖται τὸ μὲν ποιόν. οἷον λευκὸν μέλαν· τὸ δέ ποσόν, οἷον δίπηχυ τρίπηχυ· τὸ δὲ πρὸς τί, οἷον πατὴρ υἱός· τὸ δὲ ποῦ, οἷον Ἀθήνησι Μεγαροῖ· τὸ δὲ πότε, οἷον ἐπὶ τὴς δεκάτης ὀλυμπιάδος· τὸ δὲ ἔχειν, οἷον κεκτῆσθαι· τὸ δὲ ποιεῖν, οἷον γράφειν καὶ ὅλως ἐνεργεῖν τι· τὸ δὲ κεῖσθαι, οἷον τὸ δὲ πάσχειν, οἷον τύπτεσθαι.

ὑποτίθεται καὶ αὐτὸς τὰ μὲν μεσότητα ἔχειν, τὰ δὲ ἄμεσα εἶναι, ὡς εἴπομεν καὶ περὶ τοῦ Πλάτωνος. καὶ σχεδὸν τὰ πλεῖστα τῷ Πλάτωνι σύμφωνός ἐστιν πλὴν τοῦ περὶ ψυχῆς δόγματος.

ὁ μὲν γὰρ Πλάτων ἀθάνατον, ὁ δὲ Ἀριστοτέλης ἐπιδιαμένειν καὶ μετὰ ταῦτα καὶ ταύτην ἐναφανίζεσθαι τῷ πέμπτῳ σώματι, ὃ ὑποτίθεται εἶναι μετὰ τῶν ἄλλων τεσσάρων, τοῦ τε πυρὸς καὶ τῆς γῆς καὶ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ ἀέρος λεπτότερον, οἷον πνεῦμα.

ὁ μὲν οὖν Πλάτων μόνα ἀγαθὰ ὄντως τά περὶ ψυχὴν εἶναί φησιν καὶ ἀρκεῖν πρὸς τὴν εὐδαιμονίαν· ὁ δὲ Ἀριστοτέλης τριγένειαν τῶν ἀγαθῶν εἰσάγει καὶ λέγει μὴ εἶναι τέλειον τὸν σοφόν, ἐὰν μὴ παρῇ αὐτῷ καὶ τὰ τοῦ σώματος ἀγαθὰ καὶ τὰ ἐκτός, ἅ ἐστι κάλλος ἰσχὺς εὐαισθησία ἀρτιότης· τά δὲ ἐκτὸς πλοῦτος εὐγένεια δόξα δύναμις εἰρήνη φιλία. τὰ δὲ ἐντὸς περὶ ψυχήν, καθὼς καὶ Πλάτωνι 1—19 Cedr. 281, 11—282, 5 δέκατος Ἀριστοτέλης. οὖτος ἀκρ. Πλάτωνος εἰς τέχνην - πνεῦμα — 13 εἴπομεν] S. 22, 3 — 20ff vgl. Arius Didymus bei Joh. Stob. II 124, 19 ff. 129, 6 ff fStrache a. a. 0. S. 35 ff) und Diog. Laert. V 30 — 24 vgl. S. 22, 6 3 ὑποθ.] + καὶ, dann getilgt Β οἶον τὴν οὐσίαν καὶ τὸ συμβεβηκός Cedr. τὴν 2] τοῖς Cedr. 4 ποσόν — 5 πάσχειν > Cedr., folgt καὶ τὴν μὲν 6 θεόν] + καὶ Cedr. 6f ἄνθρωπον καὶ ζῷον, περὶ ἃ καὶ τὰ συμβεβηκότα Cedr. 8 τρίπτηχυ] + καὶ διπλάσιον καὶ ἥμισυ καὶ μεῖζον Cedr. 9 Ἀθήνησι Μεγάροισι Μεγάροις Cedr., Μεγαροῖ Roeper) L O Cedr.: Μεγάροισιν Ἀθήνησιν Β 11 τὸ δὲ κεῖσθαι σθαι— κατακεῖσθαι muBte Ζ. 10 nach κεκτῆσθαι stehen. Cedr. hat ποιεῖν — πάσχειν — ἔχειν — κεῖσθαι und manche Abweichungen und Zusätze 15 ψυχῆς Cedr. (Menage): ψυχὴν HSS 16 ταῦτα αὐτὴν συναφανίζεσθαι Cedr. 18 τοῦ τε — λεπτότερον > Cedr. 19 μὲν αὖ Roeper 23 ἀναισθησία Ο 24 εἰρήνη φιλία, nach Stob. II S. 129, 15. 16 W., Roeper: ἐρρωμένη φίλων HSS ἔδοξεν, φρόνησιν σωφροσύνην δικαιοσύνην ἀνδρείαν.

τὰ δὲ κακά φησι καὶ οὗτος κατ’ ἐναντίωσιν τῶν ἀγαθῶν γενέσθαι καὶ εἶναι ὑπὸ τὸν περὶ σελήνην τόπον, ὑπὲρ δὲ σελήνην μηκέτι. τὴν δὲ ψυχὴν τὴν μὲν ὅλου τοῦ κόσμου ἀθάνατον εἶναι καὶ αὐτὸν τὸν κόσμον ἀίδιον, τὴν δὲ καθ’ ἕκαστον, ὡς προείπομεν, ἀφανίζεσθαι.

οὗτος μὲν οὖν ἐν τῷ Λυκείῳ ποιούμενος τὰς διατριβὰς ἐφιλοσόφει· ὁ δὲ Ζήνων ἐν τῇ Ποικίλῃ στοᾷ. ἐκτήσαντο δὲ οἱ μὲν ἀπὸ τοῦ Ζήνωνος ἀπὸ τοῦ τόπου τὸ ὄνομα, τουτέστιν ἀπὸ τῆς στοᾶς, Στωϊκοὶ κληθέντες· οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους ἀπὸ τοῦ ἔργου. ἐπειδὴ γὰρ περιπατοῦντες ἐν τῷ Λυκείῳ ἐζήτουν, διὰ τοῦτο Περιπατητικοὶ ἐκλήθησαν. ταῦτα μὲν οὐν καὶ ὁ Ἀριστοτέλης.

Στωϊκοὶ καὶ αὐτοὶ μὲν ἐπὶ τὸ συλλογιστικώτερον τὴν φιλοσοφίαν ηὔξησαν καὶ σχεδὸν ὄροις περιέλαβον ὁμόδοξοι γενόμενοι ὅ τε Χρύσιππος καὶ Ζήνων, οἳ ὑπέθεντο καὶ αὐτοὶ ἀρχὴν μὲν θεὸν τῶν πάντων, σῶμα ὄντα τὸ καθαρώτατον, διὰ πάντων δὲ διήκειν τὴν πρόνοιαν αὐτοῦ.

καὶ αὐτοὶ δὲ τὸ καθ’ εἱμαρμένην εἶναι πάντα διεβεβαιώσαντο παραδείγματι χρησάμενοι τοιούτῳ, ὅτι ὥσπερ ὀχήματος ἐὰν ᾐ ἐξηρτημένος κύων, ἐὰν μὲν βούληται ἕπεσθαι, καὶ ἕλκεται καὶ ἕπεται, ποιῶν καὶ τὸ αὐτεξούσιον μετὰ τῆς ἀνάγκης οἷον τῆς εἱμαρμένης· ἐὰν δὲ μὴ βούληται ἔπεσθαι, πάντως ἀναγκασθήσεται· τὸ αὐτὸ δή που καὶ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων· καὶ μὴ βουλόμενοι γὰρ ἀκολουθεῖν ἀναγκασθήσονται πάντως· εἰς τὸ πεπρωμένον εἰσελθεῖν.

τὴν δὲ 2f S. zu VII 19, 2 — 3—5 Cedr. 282,5 — 7 τὴν γὰρ ψυχὴν ὅλου — — 5 — 11 S. die Parallelen Dox. ρ. 246, Tertall. Apol. c. 3 und den Anfang der Commentare von Simplicius, Johannes Philoponus, Ammoniua zu Arist. Kategorien; Clemens Strom. VII lOS S. 76, 20ff St.— 7—11 frei excerpiert Cedr. — 14—16 vgl. V. Arnim, Stoicorum fragm. I p. 41 fr. 153 —14 —17. 22—S. frei excerpiert Cedr. 282, —18 — 16—21 v. Ai-nim a. a. 0. II 284 fr. vgl. Kleanthes fr. 527 Arnim — 22—S. 26, 4 vgl. v. Arnim, Stoic. fr. p. 223 fr. 807 3f ψυχὴν ὅλου τοῦ κόσμου Cedr. τὴν μὲν Roeper: τοῦ μὲν HSS 9 γὰρ καὶ Τ 12 περὶ (τῶν O) στωικῶν Β Ο 12 οἱ δὲ στωικοὶ Τ 15 δίκην Τ 16 πάντα Τ: τὰ πάντα (εἶναι>) Cedr., πάντη 18 ἕπεσθαι Λ·αὶ μὴ καὶ ἕπεται ἑκών Alenage zu Diog. VII 149, danach ἕπεται <ἑκών> Wolf 19 f τῆς εἱμαρμένης > Roeper 20—22 Τ hat im Texte folgende Paraphrase: δὲ μὴ βούληται, πάντως ἕλκεσθαι αὐτὸν ἀνάγκη. οὔτως καὶ οἱ ἄνθρωποι ἐὰν μὴ ἕποιντο (lies μὲν ἕπωνται) τῇ εἱμαρμένῃ, δοκοῦσιν αὐτεξούσιον (lies αὐτεξούσιοι) εἶναι σωζομένου καὶ τοῦ λόγου τῆς εἱμαρμένης, ἐὰν δὲ μὴ βούλωνται ἕπεσθαι. πάντως ἀναγκασθήσονται εἰς τὸ πεπρωμένον εἰσελθεῖν 22 ἐλθεῖν Usener ψυχὴν λέγουσιν ἀθάνατον, εἶναι δὲ σῶμα καὶ γενέσθαι ἐκ τῆς περιψύξεως τοῦ ἀέρος τοῦ περιέχοντος, διὸ καὶ καλεῖσθαι ψυχήν. ὁμολογοῦσι δὲ καὶ μετενσωμάτωσιν γίνεσθαι ὡρισμένων οὐσῶν τῶν ψυχῶν.

προσδέχονται δὲ ἐκπύρωσιν ἔσεσθαι καὶ κάθαρσιν τοῦ κόσμου τούτου, οἱ μὲν παντός, οἱ δὲ μέρους, καὶ κατὰ μέρος δὲ αὐτὸν καθαίρεσθαι λέγουσιν· καὶ σχεδὸν τὴν φθορὰν καὶ τὴν ἐτέρου ἐξ αὐτῆς γένεσιν κάθαρσιν ὀνομάζουσιν.

σώματα δὲ πάντα ὑπέθεντο, καὶ σῶμα διὰ σώματος μὲν χωρεῖν, ἀλλὰ † ἀνάστασιν εἶναι καὶ πεπληρῶσθαι πάντα καὶ μηδὲν εἶναι κενόν. ταῦτα καὶ οἱ Στωϊκοί.

Ἐπίκουρος δὲ σχεδὸν ἐναντίαν πᾶσι δόξαν ἔθετο. ἀρχὰς μὲν τῶν ὄλων ὐπέθετο ἀτόμους καὶ κενόν, κενὸν μὲν οἷον τόπον τῶν - ἐσομένων, ἀτόμους δὲ τὴν ὕλην, ἐξ ἧς τὰ πάντα.

ἐκ δὲ τῶν ἀτόμων συνελθουσῶν γενέσθαι καὶ τὸν θεὸν καὶ τὰ στοιχεῖα καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς πάντα καὶ ζῷα καὶ ἄλλα, ὡς μηδὲν μήτε γίνεσθαι μήτε συνεστάναι, εἰ μὴ ἐκ τῶν ἀτόμων εἴη. τὰς δὲ ἀτόμους τὰ λεπτομερέστατα σώμαθ᾿, ὧν οὐκ ἂν γένοιτο κέντρον οὐδὲ σημεῖον οὐδὲν οὐδὲ διαίρεσις οὐδεμία, ἴφη εἶναι διὸ καὶ ἀτόμους αὐτὰς ὠνόμασεν.

τὸν δὲ θεὸν ὁμολογῶν εἶναι ἀίδιον καὶ ἄφθαρτόν φησι μηδενὸς προνοεῖν, καὶ ὅλως πρόνοιαν μὴ εἶναι μηδὲ εἱμαρμένην, ἀλλὰ πάντα κατὰ αὐτοματισμὸν γίνεσθαι. καθῆσθαι γὰρ τὸν θεὸν ἐν τοῖς μετακοσμίοις οὕτω καλουμένοις ὑπ᾿ 2—4 vgl. Dox. 587, 19. 014, 10ff — 4—7 vgl. ν. Arnim, Stoic. fr. fr. 598 — 7—9 vgl. v. Arnim. Stoic. fr. II p. 152 fr. 469 — 10—S. 27 excerpiert Cedr. 282, 19—283, 14 — 15—17 Epicurea ed. Ueener p. 191 — 17—S. 27, 3 Epicm-ea p. 240, 30—241 1 ψυχὴν] σελήνην Cedr. ἀθάνατον εἶναι HSS Cedr.: μένειν μετὰ θάνατον Roeper ἀθάνατον εἶναι σῶμα δέ, καὶ Diels σῶμα δὲ λέγουσι Cedr.) 3 καὶ] + μὴ Τ 4 ἐμπύρωσιν Ο καθάρσιον HSS, verb. Roeper 8 μὴ χωρεῖν HSS, verb. Gö. ἀντιπαρέκτασιν (nach Alexander De mixtione S. 210, 29. 217, 9 Dox. 403, 24; Diog. Laert. VII 151) wohl richtig Diels, ἀνάκλασιν Ritter, ἀντίστασιν Salvinius, ἀντίτασιν Usener, ἀποκατάστασιν ν. Arnim 9 καινόν Τ 11 τὸν τόπον Cedr. 12 δὲ 1 > Cedr. 13 συνελθουσῶν Cedr. (Roeper): HSS στοιχεῖα καὶ Cedr.: στοιχεῖα Τ, στοιχεῖα πάντα καὶ HSS στοιχεῖα καὶ τοὺς κόσμους καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς πάντα Roeper. 13f καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς Cedr. 14 καὶ ζῷα καὶ ἄλλα > Cedr. μήτε 1 Cedr.: > HSS γενέσθαι Cedr. ἑστάναι Cedr. 15 εἴη] ἦν Cedr. 15 f ἀτόμους δὲ λέγουσι τὸ λεπτομερέστερον καὶ μεθ’ ὦν Cedr. τὰ λεπτομερέστατα σώμαθ’ ὦν (s. Cedr.) οὐκ Usener: τὸ λεπτομερέστατον καὶ μεθ’ οὗ HSS (Roeper setzt nur ἐφ’ oder καθ’ statt μεθ᾿ ein) 16 οὐδὲν > Usener 19 αὐτοματισμὸν κατ᾿ > Τ, 20 καθεῖσθαι ΒΟ καλουμένοις Cedr. (Gronov): καλουμένου L, καλούμενον BOT αὐτοῦ — ἔξω γάρ τι τοῦ κόσμου οἰκητήριον τοῦ θεοῦ ἔθετο εἶναι, λεγόμενον τὰ μετακόσμια — ἥδεσθαί τε καὶ ἡσυχάζειν ἐν τῇ ἀκροτάτῃ εὐφροσύνῃ, καὶ οὔτε αὐτὸν πράγματα ἔχειν οὔτε ἄλλοις παρέχειν.

οἶς ἀκόλουθον καὶ τὸν περὶ τῶν σοφῶν ἀνδρῶν πεποίηται λόγον, λέγων τὸ τέλος τῆς σοφίας εἶναι ἡδονήν. ἄλλοι δὲ ἄλλως τὸ ὄνομα τῆς ἡδονῆς ἐξέλαβον· οἱ μὲν γὰρ τὴν κατὰ τὰς θνητὰς ἐπιθυμίας, οἱ δὲ τὴν ἐπὶ τῇ ἀρετῇ ἡδονήν.

τὰς δὲ ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων λύεσθαι ἄμα τοῖς σώμασιν, ὥσπερ καὶ συγγεννᾶσθαι αὐτοῖς τίθεται· αἷμα γὰρ αὐτὰς εἶναι, οὗ ἐξελθόντος ἣ τραπέντος ἀπόλλυσθαι ὅλον ἄνθρωπον· ᾧ ἀκολουθεῖ μήτε κρίσεις εἶναι ἐν Ἅιδου μήτε δικαστήρια, ὡς ὅ τι ἂν δράσῃ τις ἐν τῷ βίῳ τούτῳ καὶ διαλάθῃ ἀνεύθυνον εἶναι παντελῶς. οὕτως οὐν καὶ ὁ Ἐπίκουρος.

Ἄλλη δὲ αἵρεσις φιλοσόφων ἐκλήθη Ακαδημαϊκή, διὰ τὸ ἐν τῇ Ἀκαδημίᾳ τὰς διατριβὰς αὐτοὺς ποιεῖσθαι, ὠν ἄρξας ὁ Πύρρων, ἀφ’ οὗ Πυρρώνειοι ἐκλήθησαν φιλόσοφοι, τὴν ἀκαταληψίαν ἁπάντων πρῶτος εἰσήγαγεν, ὡς ἐπιχειρεῖν μὲν εἰς ἑκάτερα, μὴ μέντοι ἀποφαίνεσθαι μηδέν.

οὐδὲν γὰρ εἶναι οὔτε τῶν νοητῶν οὔτε τῶν αἰσθητῶν ἀληθές, ἀλλὰ δοκεῖν τοῖς ἀνθρώποις οὕτως ἔχειν. ῥευστήν τε εἶναι τὴν οὐσίαν πᾶσαν καὶ μεταβλητὴν καὶ μηδέποτε ἐν τῷ αὐτῶ μένειν.

οἱ μὲν οὖν τῶν Ἀκαδημαϊκῶν λέγουσιν μὴ δεῖν τὴν ἀρχὴν περὶ μηδενὸς ἀποφαίνεσθαι, ἀλλ᾿ ἁπλῶς ἐπιχειρήσαντας ἐᾶν. οἱ δὲ τὸ <οὐ> μᾶλλον προσέθεσαν, λέγοντες οὐ μᾶλλον τὸ πῦρ <πῦρ> εἶναι ἢ τι. οὐ μέντοι ἀπεφήναντο αὐτὸ <τὸ> τί ἐστιν, ἀλλὰ τὸ τοιόνδε.

Ἔστι δὲ καὶ παρὰ Ἰνδοῖς αἵρεσις φιλοσοφουμένων ἐν τοῖς 7—12 Epicurea ρ. 228, 6—11 — 13—18 frei excerpiert Cedr. — 18f die Verbindung heraklitischer Lehre mit der Skepsis weist wohl auf Anesidem — 22 vgl. Sext. P. H. I 188ff, Diog. IX 75, Änesidem bei Photius S. 169 b. 170 a Bekker 2 τε] δὲ Usener 3 αὐτὸν αὐτὸν πρᾶγμα ἔχειν οὔτε οὔτε ἄλλῳ (Diels mit der Anderung πράγματα. nach Epicurea S. 71 I Usener), οὔτε αὐτὸς βούλεται πράγματα ἔχ. οὔτε ἄλλοις Cedr.: μήτε — πράγματα — μήτε ἄλλοις HSS οἷς] ᾠ Τ (Diels, vgl. Ζ. 10) 4 Β 5 τέλος αὐτοῖς εἶναι Τ 6 τὴν κατά τὰς θνητὰς Cedr.: κατὰ ἔθνη τὰς HSS 8 γεννᾶσθαι Τ αἷμα kann in der ’orlage nicht gestanden haben (Diels) 11 ὡς Roeper: ὧν HSS 12 ὁ > Grouov 13 ΒΟ 15 πυρρώνιοι HSS ἐπεκλήθησαν Cedr. ἁπάντων L O Cedr.: πάντων 17 οὔτε νοητὸν οὔτε αἰσθητὸν Cedr. 21 + οὐ Roeper 22 οὐ Roeper: τὸ HSS μᾶλλόν τι πῦρ εἶναι? Diels <πῦρ> Roeper 23 <τὸ> Sext. Ρ. Η. Ι 19ff, Adv. math. VII 197 24 περὶ βραχμάνων τῶν ἐν ἰνδοῖς Ο φιλοσοφουμένη Β 24f φιλοσοφουμένων τις Βραχμᾶνες Usener Βραχμάναις, οἵ βίον μὲν αὐτάρκη προβάλλονται ἐμψύχων δὲ καὶ τῶν διὰ πυρὸς βρωμάτων ἀπέχονται, ἀκροδρύοις ἀρκούμενοι μηδὲ αὐτὰ ταῦτα τρυγῶντες, ἀλλὰ τὰ πίπτοντα εἰς τὴν γῆν βαστάζοντες ζῶσιν, ὕδωρ ποταμοῦ † ταγαβενὰ πίνοντες.

διαβιοῦσι δὲ γυμνοί, τὸ σῶμα ἔνδυμα τῇ ψυχῇ ὑπὸ τοῦ θεοῦ γεγονέναι λέγοντες. οὑτοι τὸν θεὸν φῶς εἶναι λέγουσιν οὐχ ὁποῖόν τις ὁρᾷ οὐδ᾿ οἷον ἥλιος καὶ πῦρ, ἀλλ’ ἔστιν αὐτοῖς ὁ θεὸς λόγος, οὐχ ὁ ἔναρθρος, ἀλλ᾿ ὁ τῆς γνώσεως, δι᾿ οὗ τὰ κρυπτὰ τῆς φύσεως μυστήρια ὁρᾶται σοφοῖς. τοῦτο δὲ τὸ φῶς. ὅ φασι λόγον [τὸν θεόν], αὑτοὺς μόνους εἰδέναι λέγουσιν διὰ τὸ ἀπορρῖψαι μόνους τὴν κενοδοξίαν, ὅς ἐστι χιτὼν τῆς ψυχῆς ἔσχατος.

οὗτοι θανάτου καταφρονοῦσιν· ἀεὶ δὲ ἰδίᾳ φωνῇ θεὸν δοξάζουσιν, καθὼς προείπομεν, ὕμνους τε ἀναπέμπουσιν. οὔτε δὲ γυναῖκες παρ’ αὐτοῖς οὔτε τεκνοῦσιν.

οἱ δὲ τοῦ ὁμοίου αὐτοῖς βίου ὀρεχθέντες ἐκ τῆς ἀντιπέραν χώρας τοῦ ποταμοῦ διαπεράσαντες ἐκεῖσε ἐναπομένουσιν, ἀναστρέφοντες μηκέτι· καὶ αὐτοὶ δὲ Βραχμᾶνες καλοῦνται. βίον δὲ οὐχ ὁμοίως διάγουσιν· εἰσὶ γὰρ καὶ γυναῖκες ἐν 1f Megasthenes bei Strabo XV 1, 59 S. 712 ἀπεχομένους ἐμψύχων καὶ ἀφροδισίων (Fr. 41 Schwanbeck, 40 Müller FHG II ρ. 436 a) und Clemens Strom. 60, 1. 2 S. 223, 25 St. — 2 ἀκρόδρυα] vgl. Clemens Sti-om. I 71, 5. 6 S. 45, 26 St.; Strabo XV 1, 60 S. 713 (Fr. 43 Schwanbeck, 41 Müller) — 3 Asketen, Früchten lebend, die von selbst abgefallen sind. Manu VI 21 (Mitteilung ebenso die ächsten Anmerkungen) —5—8 vgl. Deussen, System der Vedânta 2 140, dort angeführt Mundaka Upanisad II 2, 10: «dort (beim leuchtet nicht die Sonne, nicht Mond und Sterne, noch leuchten diese Blitze, viel weniger irdisches Feuer: Ihm, dem glänzenden, glänzt alles nach, Glanze erglánzt alles «. Ähnlich Philo De opif. § 31.32 — 9 ݲc 6. Weber, Ind. Studien IX 473ff; Garbe, âmkhya-Philosophine 103 — 10 10f s. Piatos Apophthegma bei äus XI 507 D ἔσχατον τὸν τῆς φιλοδοξίας χιτῶνα . . . ἀποδυόμεθα, dazu die Pai-allelen bei Casaubonus und Harris, Fragments of Philo S. 7 Fronte S. 144 Naber — 11 Megasthenes Fr. 40 M. ἡδονῆς καὶ πόνου καταφρονοῦντα, ὡς δ᾿ αὔτως ζωῆς καὶ θανάτου Clemens Strom. III 60, 2 — 12 προείπομεν] Ζ. 5? 1 βραχμέναις Β 3 ἐν τῇ γῇ Τ 4 Γάγγου ἐπιπίνοντες Roeper, Γάγγεω ἐμπίνοντες Diele (Bardesanes bei Hier. Adv. lovinianum S. 317 Β Migne: ut vel pomis arborum iuxta Gangem fliiviiim alatitur) 5 οὗτοι Roeper: αὐτοὶ HSS 6 δρᾶ ὁ δ’ ὁποῖον ἥλιος ἢ πῦρ Τ 7f γνώσεως RSS: φύσεως 8 μυστήριον Τ 9 τὸν θεὸν > Diels s. Ζ. 7 ἰδεῖν Roeper Βραχμᾶνες Roeper: βραχμάνας 10 ὅς Roeper: ὅ HSS, ἥ Wolf 12 δοξάζουσι Cedr. (Arrian Anab. VII 3, 3): ὀνομάζουσιν HSS 13 τέκνα εἰσίν Diels 14 διαπερήσαντες L 15 ἐκεῖ συναπομένουσιν? Diels 16 βίον Gronov: βίω HSS τῇ χώρᾳ, ἐξ ὡνπερ οἱ ἐκεῖ κατοικοῦντες γεννῶνται καὶ γεννῶσιν.

τοῦτον δὲ τὸν λόγον, ὃν θεὸν ὀνομάζουσιν, σωματικὸν εἶναι περικείμενόν τε σῶμα ἔξωθεν ἑαυτοῦ, καθάπερ εἴ τις τὸ ἐκ προβάτων ἔνδυμα φορεῖ, ἀπεκδυσάμενον δὲ τὸ σῶμα, ὃ περίκειται, ὁφθαλμοφανῶς φαίνεσθαι. πόλεμον δὲ εἶναι ἐν τῷ περικειμένῳ αὐτῶν σώματι οἱ Βραχμᾶνες λέγουσι καὶ πλῆρες εἶναι πολέμων αὐτοῖς τὸ σῶμα νενομίκασιν, πρὸς ὃ ὡς πρὸς πολεμίους παρατεταγμένοι μάχονται, καθὼς προδεδηλώκαμεν.

πάντας δὲ ἀνθρώπους λέγουσιν αἰχμαλώτους εἶναι τῶν ἰδίων συγγενῶν πολεμίων, γαστρὸς καὶ αἰδοίων, λαιμοῦ ὀργῆς χαράς λύπης ἐπιθυμίας καὶ τῶν ὁμοίων. μόνος δὲ πρὸς τὸν θεὸν χωρεῖ ὁ κατὰ τούτων ἐγείρας τρόπαιον.

διὸ Δάνδαμιν μέν, πρὸς ὃν Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδὼν εἰσῆλθεν, ὡς νενικηκότα τὸν πόλεμον τὸν ἐν τῷ σώματι Βραχμᾶνες θεολογοῦσιν, Καλάνου δὲ καταφέρονται ὡς ἀσεβῶς ἀποστατήσαντος τῆς κατ᾿ αὐτοὺς φιλοσοφίας. ἀποθέμενοι δὲ Βραχμᾶνες τὸ σῶμα ὥσπερ ἐξ ὕδατ·ος ἰχθύες ἀνακύψαντες εἰς ἀέρα καθαρὸν ὁρῶσι τὸν ἥλιον.

Δρυΐδαι οἱ ἐν Κελτοῖς τῇ Πυθαγορείῳ φιλοσοφίᾳ κατ᾿ ἄκρον ἐγκύψαντες, αἰτίου αὐτοῖς γενομένου ταύτης τῆς ἀσκήσεως Ζαμόλξιδος δούλου Πυθαγόρου, γένει Θρᾳκίου· ὃς μετὰ τὴν Πυθαγόρου τελευτὴν ἐκεῖ χωρήσας αἴτιος τούτοις ταύτης τῆς φιλοσοφίας ἐγένετο.

τούτους Κελτοὶ ὡς προφήτας καὶ προγνωστικοὺς δοξάζουσι διὰ τὸ ἐκ ψήφων καὶ ἀριθμῶν Πυθαγορικῇ τέχνῃ προαγορεύειν αὐτοῖς τινα, ἦς καὶ αὐτῆς τέχνης τὰς ἐφόδους οὐ σιωπήσομεν, ἐπεὶ κοὶ ἐκ τούτων τινὲς αἱρέσεις παρεισάγειν ἐτόλμησαν. χρῶνται δὲ Δρυΐδαι καὶ μαγείαις.

Ἡσίοδος δὲ ὁ ποιητὴς καὶ αὐτὸς περὶ φύσεως οὔτω λέγει ἀκηκοέναι παρὰ Μουσῶν· Διὸς δὲ εἶναι τὰς Μούσας θυ·γατέρας. ἐννέα γὰρ νύκτας ὁμοῦ καὶ ἡμέρας δι᾿ ὑπερβολὴν ἐπιθυμίας ἀδιαλείπτως συνευνηθέντος τῇ Μμημοσύνῃ τοῦ Διός, ἐννέα ταύτας τὴν Μνημοσύνην συλλαβεῖν ἐν μιᾷ γαστρί, ἐφ᾿ ἑκάστης νυκτὸς ὑποδεξαμένην μίαν.

καλέσας οὗν τὰς ἐννέα Μούσας ἀπὸ τῆς Πιερίας, τουτέστιν ἀπὸ τοῦ Ολύμπου, διδαχθῆναι παρεκάλει, 108 ὡς τὰ πρώτα θεοὶ καὶ γαῖα γένοντο καὶ ποταμοὶ καὶ πόντος ἀπείριτος οἶδμά τε πόντου 110 ἄστρα τε λαμπετόωντα καὶ οὐρανὸς εὐρὺς ὕπερθεν, 112 ὡς στέφανον δάσσαντο καὶ ὡς τιμὰς διέλοντο, ἠδὲ καὶ ὡς τὰ πρῶτα πολύπτυχον ἔσχον Ὄλυμπον. ταῦτά μοι Μοῦσαι, φησίν, ἔσπετ᾿ 115 ἐξ ἀρχῆς καὶ ἔπειτα ὅ τι περ πρῶτον γένετ᾿ αὐτῶν. ἤτοι μὲν γὰρ πρώτιστα Χάος γένετ᾿, αὐτὰρ ἔπειτα Γαῖα εὐρύστερνος πάντων ἕδος ἀσφαλὲς αἰεὶ ἀθανάτων, οἵ ἔχουσι κάρην νιφόεντος Ὀλύμπου, Τάρταρά τ᾿ ἠνεμόεντα μυχῷ χθονὸς εὐρυοδείης 120 ἠδ᾿ Ἔρος, ὃς κάλλιστος ἐν ἀθανάτοισι θεοῖσι λυσιμελὴς πάντων τε θεῶν πάντων τ’ ἀνθρώπων δαμνᾶ τ’ ἐν στήθεσφι νόον καὶ ἐπίφρονα βουλήν. ἐκ Χάεος δ’ Ἔρεβός τε μέλαινά τε Νὺξ ἐγένοντο· 124 Νυκτὸς δ᾿ αὖτ’ Αἰθήρ τε καὶ Ἡμέρη ἐξεγένοντο· 126 Γαῖα δέ τοι πρώτη μὲν ἐγείνατο ἶσον ἑαυτῇ Οὐρανὸν ἀστερόενθ᾿, ἵνα μιν περὶ πάντα καλύπτοι, 1—7 Hesiod, Theog. 52—60 — 8ff 3 ἀδιαλείπτως Τ: > LBO 5 ὑποδεξαμένης HSS, verb. Wolf 8 ὡς τὰ πρῶτα Hesiod 9 ἀπείρητος HSS οἴδματι θύων Hesiod 10 λεπτόεντα LBT, λεπτέοντα Ο, verb. nach Hesiod 11 ὥς τ’ ἄφενος Hesiod ὥς τ’ ἄφενον Hipp, nach Rzacb) δάσαντο HSS 12 εἰ δὲ Ο 13 ταῦτά μοι ἔσπετε Μοῦσαι Ὀλύμπια δώματ᾿ ἔχουσαι Heaioa ἔσπετ’ hh, ἕπετ’ Ο 14 εἴπαθ᾿ ὅτι περ πρῶτον γένετ αὐτῶν HSS des Hesiod 15 ἤτοι μὲν πρώτιστα die HSS des Hesiod, aber ἤτοι μὲν γὰρ πρώτα Sextus Pyrrh. Η. ΙΙΙ 121 χέος Β 17 κάρη Heeiod 18 ἠερόεντα Hesiod εὐρωδίης LBOT 19 ἔρως Β Ο ὅς] ὡς Β 20 δυσιμελὴς Ο τ’ > LO (Klasse ψ des Hesiod) 21 δαμνᾶ τ’ Salvini G. Hermann: δαμνᾶτε HSS, δάμναται HSS des Hesiod στήθησφι Ο, στήθεσσι Hesiod 22 ἐγένετο ΒΟ 24 πρώτη Ο: πρῶτα LB, πρῶτον Hesiod ἐγίνατο Β 25 ἀστερόεντα δύναμιν HSS, verb. nach Hesiod καλύπτειν HSS ὄφρα ἔῃ μακάρεσσι θεοῖς ἕδος ἀσφαλὲς αἰεί. γείνατο δ᾿ οὔρεα μακρὰ θεὰ χαρίεντας ἐναύλους 130 Νυμφέων, αἳ ναίουσι κατ᾿ οὔρεα βησσήεντα. ἡ δὲ καὶ ἀτρύγετον πέλαγος τέκεν οἴδματι θῦον, Πόντον ἄτερ φιλότητος ἐφιμέρου, αὐτὰρ ἔπειτα Οὐρανῶ εὐνηθεῖσα τέκ’ Ὠκεανὸν βαθυδίνην Κοῖόν τε Κρεῖόν θ’ Ὑπερίονά τ᾿ Ἰάπετόν τε 135 Θείαν τε Ῥεῖάν τε Θέμιν τε Μνημοσύνην τε, Φοίβην τε) χρυσοστέφανον Τηθύν τ’ ἐρατεινήν· τοὺς δὲ μεθ’ ὁπλότατος γένετο Κρόνος ἀγκυλομήτης, δεινότατος παίδων, θαλερὸν δ᾿ ἤχθηρε τοκῆα. 139 γείνατο δ᾿ αὖ Κύκλωπας, ὑπέρβιον ἠτορ ἔχοντας. καὶ τοὺς ἄλλους πάντας ἀπὸ τοῦ Κρόνου καταριθμεῖ Γίγαντας. ὕστερον δέ που ἐκ τῆς Ῥέας γεγονέναι τὸν Δία.

Οὗτοι μὲν οὖν πάντες περὶ τῆς τοῦ παντὸς φύσεώς τε καὶ γενέσεως ταῦτα, καθὼς ἐξεθέμεθα, τῇ αὐτῶν δόξῃ ἐξεῖπον. οἱ δὲ πάντες κάτω τοῦ θείου χωρήσαντες περὶ τὴν τῶν γενομένων οὐσίαν ἠσχολήθησαν, τὰ μεγέθη τῆς κτίσεως καταπλαγέντες καὶ αὐτὰ τὸ θεῖον εἶναι νομίσαντες, ἕτερο2ς ἕτερον μέρος τῆς κτίσεως προδρίναντες, τὸν δὲ θεὸν τούτων καὶ δημιουργὸν μὴ ἐπιγνόντες.

Τὰς μὲν οὖν τῶν καθ’ Ἕλληνας φιλοσοφεῖν ἐπικεχειρηκότων δόξας ἱκανῶς ἐκτεθεῖσθαι νομίζω, παρ’ ὦν τάς ἀφορμὰς λαβόντες οἱ αἱρετικοὶ τὰ μετ’ οὐ πολὺ ῥηθησόμενα ἐπεχείρησαν. δοκεῖ δὲ πρότερον ἐκθεμένους τὰ μυστικὰ καὶ ὅσα περιέργως περὶ ἄστρα τινὲς ἢ μεγέθη ἐφαντάσθησαν, εἰπεῖν· καὶ γὰρ ἐξ αὐτῶν λαβόντες ἀφορμὰς τερατολογεῖν νομίζονται πολλοῖς· ἔπειτα ἀκολούθως τά ὑπ᾿ αὐτῶν ἀδρανῆ δόγματα φανερώσομεν.

. . . παρ᾿ αὐτοῖς ἐστι κατὰ (τοὺς πίνακας δι)αφ(ωνία. δ᾿) ἀστέρας λέγουσιν, ὅ(ταν μέσ)ο(ι ὦσιν ἄλλων ἀστέρων ἐν συνεχείᾳ) ζῳδίων, οἷον ἐὰν τοῦ αὐτοῦ (ζῳδίου ὁ μέν τις ἀστὴρ τὰς πρώτας ἐ)πέ(χῃ μοίρας,) ὁ δὲ <τὰς τελευταίας, ὁ δὲ> δορυ)φορ(εῖσθαι λέγεται ὁ ἐν) μέσῳ (ὑπὸ) τῶν τὰς ἐπ᾿ ἐπεχό(ντων) μοίρας.

(ἐπιβλέπειν δὲ λ)έγονται ἀλλήλ(ους) καὶ ἀλλήλοι(ς ὡς οἱ φ)αι(νόμενοι. καὶ) συσχηματίζοντες ἐπιθεωροῦσι δὲ ἀλλήλους οἱ ἐπὶ τριῶν ζῳδίων ἔχοντες τὸ μεταξὺ διάλειμμα, κατὰ τετράγωνον δὲ οἱ) δυεῖν. κεφαλῇ τὰ ὑποκείμενα μέρη συμπά(σχει καὶ τοῖς ὑποκει)μένοις ἡ κεφαλή, οὕτω καὶ τοῖς 3—11 δυεῖν Sext. Emp. Adv. inath. V 37—39 S. 734, 21—31 31 voraus: ὅρια δὲ ἀστέρων προσαγορεύουσιν ἐν ἑκάστῳ ζῳδίῳ ἐν οἶς ἕκαστος τῶν ἀστέρων ἀπὸ ποστῆς μοίρας ἐπὶ ποστὴν μοῖραν πλεῖστον δύναται· περὶ ὦν οὐχ ἡ τυχοῦσα παρ’ αὐτοῖς ἐστι vgl. Hipp. V 13, 10 — 8 ἐπιβλέπειν — S. 33, 1 ἐπίγεια Hipp. V 13, 10. 11 (im Apparat Η) — 11 ὃν τρόπον τῇ κεφαλῇ — S. 33, 2 ἕνωσιν Sext. a. a. Ο. § 44 S. 735, 25—28— 3 hier beginnt Ρ, s. Vorrede. Viele Buchstaben sind zu Anfang verblaBt, aber Sextus, der wörtlich ausgeschrieben ist, ermöglicht die Ergänzung. bemerkt ist, entsprechen die in () gesetzten Ergänzungen der Zahl der nicht Buchstaben, wobei ich mit den üblichen Abkürzungen rechne ἐστὶ] + Sext. 5 ἐὰν Sext.: ἀντὶ Ρ 5f στὴρ τὰς πρώ in Resten wohl kenntlich Ρ 5 ὃς μὲν Sext. Gö. 6 ὃς δὲ Sext. Gö. ὁ δὲ We. (weil an der mittleren ὁ Τε hat): ὃς δὲ Sext. Miller 9 ὡς οἱ κατὰ τρίγωνον ἢ τετράγωνον φαινόμενοι. κατὰ τρίγωνον μὲν οὖν σχηματίζονται καὶ ἐπιθεωροῦσιν Sext. Gö., οἱ κατὰ συσχηματίζονται ἐπιθεωροῦντες Η, ὡς οἱ φαινόμενοι καὶ gibt Miller als Text von Ρ; da αι in φαινόμενοι und καὶ mir leidlich kenntlich scheint und für Miller leicht noch mehr kenntlich gewesen sein kann, bin ich ihm gefolgt, und habe nicht gewagt, nach Η zu supplieren. Hipp, scheint beide Male seine Vorlage verstümmelt zu haben συσχηματίζοντες Ρ συ verlesen aus οὖν der συσχηματίζονται Η, σχηματίζονται Sext. Gö. 9f ἐπιθεωροῦντες ἀστέρες ἐπὶ H, ἐπιθεωροῦσιν ἀλλήλοι·ς ἀστέρες οἱ ἐπὶ Sext. 11 διάλειμμα Ρ (τὰ — διαλείμματα Η): διάστημα Sext. οἱ Sext.: εἰ nach Miller (unsichere > Η δυεῖν auch Sext. Eine Ergänzung nach Sext. wie <ὃν κεφαλῇ ist eigentlich durch οὕτω καὶ gefordert, aber Η ist ähnlich verstümmelt 12 συμπάσχη HSS des Sext. ἡ κεφαλή Sext. Η: ἐν κεφαλῆ Ρ ὑπερσεληναίοις τὰ ἐπίγεια. ἀλλά τίς ἐστιν τούτων διαφορὰ καὶ <ἀ>συμπάθεια, ὡς ἂν μὴ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐχόντων ἕνωσιν.

Τούτοις χρησάμενοι Εὐφράτης ὁ Περ(ατικὸς) καὶ Ἀκεμβὴς ὁ Καρύσιος καὶ ὁ λοιπὸς τούτων χορὸς τῷ λόγῳ (τῷ) τῆς ἀληθείας ἐπονομάσαντες αἰώνων στάσιν καὶ ἀπόστασιν ἀγαθ(ῶν) δυνάμεων εἰς κακὰ καὶ συμφωνίας ἀγαθῶν μετὰ πονηρῶν προσαγορεύουσι, καλοῦντες τοπάρχας καὶ προαστείους καὶ ἄλλα πλεῖστα ὀνόματα· ὧν πᾶσαν τὴν ἐπικεχειρημένην αἵρεσιν ἐκθήσομαι καὶ διελέγξω, ἐπὰν εἰς τὸν περὶ τούτων λόγον φθάσωμεν.

νυνὶ δέ, μή ποτέ τις νομίσῃ πιστὰ εἶναι καὶ ἀσφαλῆ τὰ τοῖς Χαλδαίοις νενομισμένα περὶ τὴν ἀστρολογικὴν μάθησιν, οὐκ ὀκνήσομεν τὸν πρὸς τούτους ἔλεγχον δι᾿ ὀλίγων παραθεῖναι, ἐπιδεικνύντες ματαίαν τὴν τέχνην καὶ πλανᾶν μᾶλλον καὶ ἐξαφανίζειν ψυχὴν δυναμένην ἐλπίζουσαν μάταια ἢ ὠφελεῖν. οἷς οὐ κατὰ τέχνης ἐμπειρίαν ἐ(π)έχομεν, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς τῶν πρακτικῶν λόγων (γνώ)σεως.

οἱ ταύτην τὴν μάθησιν ἠσκηκότες Χαλδαίων γενόμενοι ὁμιληταὶ ὡς ξένα τοῖς όνθρώποις καὶ θαυμάσια μεταδιδόντες μυστήρια τοῖς ὀνόμασιν ἐναλλάζαντες αἵρεσιν ἔνθεν συνεστήσαντο· ἀλλ ἐπεὶ τὴν τῶν ἀστρολόγων τέχνην ὡς δυνατὴν νομίσαντες ταῖς τε πὰρ᾿ οὐτων μαρτυρίαις χρώμενοι τὰ ἐπιχειρούμενα δι᾿ αὐτῶν πιστεύεσθαι θέλουσι, τὰ νῦν κοθὼς ἔδοξε τὴν ἀστρολογικὴν ἐπιδείξομεν ἀσύστατον, αὖθις μέλλοντες καὶ τὴν Περατικὴν ἀκυροῦν ὡς κλάδον ἐκ ῥίςης ἀσυστάτου πεφυκὶῖαν.

Ἀρχὴ μὲν οὖν καὶ ὥσπερ θεμέλιός ἐστι στήσαι τὸν ὡροσκόπον. ἀπὸ τούτου γὰρ τὰ λοιπὰ τῶν κέντρων λαμβάνεται, τά τε ἀποκλίματα καὶ αἱ ἐπαναφοραὶ τὰ τε τρίγωνα καὶ <τὰ> τετράγωνα καὶ οἱ καὶ αὐτὰ σχηματισμοὶ τῶν ἀστέρων, ἀπὸ δὲ πάντων τούτων αἱ προαγορείσείς.

ὅθεν ἀναιρεθέντος τοῦ ὡροσκόπου κατὰ ἀνάγκην οὐδὲ τὸ μεσουρανοῦν <ἢ δῦνον ἢ ἀντιμεσουρανοῦν> ἐστι γνώριμον ἀκαταληπτουμένων δὲ τούτων συναφανίζεται πᾶσα <ἡ> Χαλδαϊκὴ 5—7 vgl. V 13, 12 — 23 S. 35, 22 Sext, § 50—61 1 ὑπερσεληναίοις PH: ἐπουρανίοις Sext. 2 ἀσυμπάθεια Sext.: συμπάθεια PH 3 Ἀκεμβὴς] V 13, 9, Ἀδέμης Χ 10, 1 und Theodoret, Haer. fab. I 17 Sacror. concil. collectio ed. Mansi Bd. XI 849 9 φθάσωμεν (nicht φράσωμεν) Ρ 11 τούτοις Ρ 12 πλάνην Ρ 14 ἐγέχομεν Miller, προσέχομεν in den Addenda Millers 17 ἐναλλάγξαντες Ρ ἐνθένδε? Cruize ἐπὶ Ρ 20 τὰ νῦν] τοίνυν Ρ 23 ἐστι στῆσαι Gö. (vgl. S. 35, 21): ἐπιστῆναι Ρ, ἐστὶ τὸ στῆσαι (στῆναι HSS) Sext. 25 αἱ > HSS des Sext. τὰ Sext.: > Ρ 28 οὐδὲ τὸ Sext.: οὔτέτι Ρ, οὔτε τι Miller <> Sext. 29 ἀκαταληποτουμένων Sext.: ἀκαταληπτούντων Ρ ἡ Sext.: > Ρ μέθοδος. ὅτι δὲ ἀνεύρετον αὐτοῖς ἐστι τὸ ὡροσκοποῦν ζῴδιον, ποικίλως ἔστι διδάσκειν.

ἴνα γὰρ τοῦτο καταληφθῇ, δεῖ πρῶτον μὲν τὴν γένεσιν τοῦ πίπτοντος ὑπὸ τὴν ἐπίσκεψιν βεβαίως κατειλῆφθαι, δεύτερον <δὲ> τὸ διασημαῖνον ταύτην ὡροσκόπιον <ἀπλανὲς> ὑπάρχειν, τρίτον δὲ τὴν ἀναφορὰν τοῦ ζῳδίου πρὸς ἀκρίβειαν συνῶφθαι.

ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ἀποτέξεως ἡ ἀναφορὰ τοῦ κατ᾿ οὐρανὸν ἀνίσχοντος ζῳδίου τετηρήσθω, ἐπεὶ τὸ ὡροσκοποῦν ὀρισάμενοι οἱ Χαλδαῖοι ἐπὶ τὴν ἀναφορὰν τὸν <συ> σχηματισμὸν τῶν ἄστρων ὅπερ ὅπερ καλοῦσιν, ἐφ’ ᾧ τὰς προαγορεύσεις δογματίζουσιν. οὔτε δὲ τὴν γένεσιν τῶν ὑπὸ τὴν ἐπίσκεψιν πιπτόντων λαμβάνειν δυνατόν ἐστιν, ὡς παραστήσω, οὔτε τὸ ὡροσκόπιον ἀπλανὲς καθέστηκεν, οὔτε τὸ ἀνίσχον ζῴδιον πρὸς ἀκρίβειαν καταλαμβάνεται.

πῶς οὖν ἀσ<ύσ> τατος ἡ τῶν Χαλδαίων μέθοδος, νῦν λέγωμεν. τὴν γένεσιν τῶν ὑπὸ τὴν ἐπίσκεψιν πεσουμένων πρότερον ὁρίσαντες ἐπιζητεῖν ἤτοι ἀπὸ τῆς τοῦ σπέρματος καταβολῆς καὶ συλλήψεως λαμβάνουσιν ἢ ἀπὸ ἐκτέξεως.

καὶ εἰ μὲν ἀπὸ τῆς συλλήψεως λαμβάνειν ἐπιχειρήσει τις, ἄληπτός ἐστιν ὁ ἀκριβὴς περὶ τούτου λόγος, ταχὺς ὑπάρχων χρόνος· καὶ εἰκότως· οὐ γὰρ ἔχομεν λέγειν, εἴτε ἅμα τῇ μεταθέσει τοῦ σπέρματος γέγονεν ἡ σύλληψις εἴτε καὶ μή.

δύναται μὲν γὰρ καὶ ἅμα νοήματι τοῦτο συμβαίνειν, ὥσπερ καὶ τὸ προσαχθὲν τοῖς διαπύροις τῶν κλιβάνων στέαρ εὐθὺς κολλᾶται. δύναται δὲ καὶ μετὰ χρόνον. διαστήματος γὰρ ὄντος ἀπὸ τοῦ στόματος τῆς μήτρας μέχρι τοῦ πυθμένος, ἔνθα καὶ τὰς συλλήψεις λέγουσι γίνεσθαι ἰατροί, πάντως ἐν χρόνῳ τινὶ τὸ διάστημα τοῦτο ἀνύειν πέφυκε καταβαλλομένη 2 ἔνεστι Sext. 4 δὲ Sext.: x003E; P διασημαῖνον Sext.: διασημαινόμενον ἀπλανὲς Sext.: x003C; P, doch s. Z. 11 5 ἀναφορὰν Sexi: διαφορὰν Ρ 6 Sext.: ἀπὸ Ρ ἀποτέξεως Sext.: ἀποτάξεως Ρ (einige HSS des Sext.), doch s. S. 35, 24tf διαφορὰ gibt ümlich Miller als Text von Ρ 6f Sext.: ἴσχοντος Ρ, doch s. Ζ. 12 7 τετηρείσθω Ρ ἐπὶ Ρ —9 τετήρηται, καθάπερ διακόνῳ πρὸς τὴν τήρησιν τοῦ ὡροσκόπου χρησαμένων τῶν Χαλδαίων· ἐπὶ δὲ τῇ ἀναφορᾷ ὁ συσχηματισμὸς τῶν ἄλλων ἀστέρων, ὅπερ διάθεμα καλοῦσι, καὶ ἐπὶ τῷ διαθεματι αἱ προαγορεύσεις Sext. S 53 8 συσχηματισμὸν nach Sext.: σχηματισμὸν Ρ 13 τοίνυν ἀσύστατός ἐστιν ἡ — μέθοδος. λέγωμεν (Variante λέγομεν) δὴ περὶ τοῦ πρώτου πρῶτον Sext. § 54 ἄστατος Ρ λέγομεν Ρ τὴν δὴ Sext.: δεῖ τὴν Ρ (so Cruize, dann ὁρίσαντας ἐπιζητεῖν x003E;) 14f — ἐπιζητεῖν] ἀρχαϊκώτερον Sext., was Hipp, ßverstanden zu haben scheint 15 f λαμβάνοντας? Miller —18 ἀλλ’ ἀπὸ μὲν τῆς τοῦ σπέρματος καταβολῆς καὶ συλλήψεως οὐκ ἂν εἴποιεν· ἀκατάληπτος γάρ ἐστιν ὁ ἀκριβὴς ταύτης χρόνος Sext., s. Nachträge 18f θέσει Sext., καταθέσει ö. 21 τοῦτο γὰρ εὐθὺς κολλᾶται 24 ἀνύειν Ρ: ποιεῖν Sext. 24f πέφυκεν ἡ καταβ. τοῦ σπέρματος φύσις Sext. ö. τοῦ σπέρματος ἡ φύσις.

ἀγνοοῦντες οὖν τὴν ποσότητα τοῦ χρόνου κατὰ τὸ ἀκριβὲς οἱ Χαλδαῖοι οὐδέποτε τὴν σύλληψιν καταλήψονται, τοῦ σπέρματος ὁτὲ μὲν εὐθυβολουμένου καὶ αὐτοῖς προσπίπτοντος ὑφ᾿ ἓν τοῖς εὐφυῶς ἔχουσι πρὸς σύλληψιν τῆς μήτρας<τόποις, <τόποις, , πολυσπόρως ἐμπίπτοντος, ὑπ’ αὐτῆς δὲ τῆς ἐν τῇ μήτρᾳ> <εἰς ἕνα τόπον συνάγεσθαι δυναμένου> ἀγνώστων γίνεται τὸ πρῶτον καὶ πότε τὸ δεύτερον, πόσος τε ὁ εἰς ἐκείνην τὴν σύλληψιν ἀναλισκόμενος χρόνος καὶ πόσος <ὁ> εἰς ταύτην· δὲ τούτων ἠρται καὶ ἡ πρὸς ἀκρίβειαν τῆς συλλήψεως κατάληψις·

εἴπερ γε, ὥς τινες τῶν φυσικῶν εἰρήκασιν, ἑψόμενον πρῶτον καὶ προμεταβαλλόμενον ἐν μήτρᾳ τὸ σπέρμα τότε προσέρχεται τοῖς ἀναστομωθεῖσιν αὐτῆς ἀγγείοις, καθάπερ τῇ γῇ τὰ τῆς γῆς σπέρματα· ὅθεν οἱ μὴ ειδότες τὴν ποσότητα τοῦ τῆς μεταβολῆς χρόνου οὐκ εἴσονται οὐδὲ τὸν τῆς συλλήψεως καιρόν.

ἔτι δὲ καὶ ὡς κατὰ τὰ λοιπὰ μέρη τοῦ σώματος διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ γυναῖκες κατὰ ἐνέργειάν τε καὶ τὰς λοιπὰς αἰτίας, οὕτως καὶ κατὰ τὴν τῆς μήτρας ἐνέργειαν τὰς μὲν θᾶττον συλλαμβανούσας τὰς δὲ βράδιον. καὶ οὐ παράδοξον, ὅπου καὶ αὐταὶ αὑταῖς συγκρινόμεναι νυνὶ μὲν εὐσύλληπτοι θεωροῦνται νυνὶ δὲ οὐδαμῶς. τούτου δ᾿ οὕτως ἔχοντος <τῶν> ἀδυνάτων ἐστὶ λέγειν πρὸς ἀκρίβειαν, πότε συνέχεται τὸ καταβληθὲν σπέρμα, ἵνα ἀπὸ τούτου τοῦ χρόνου στήσωσιν οἱ Χαλδαῖοι τῆς γενέσεως τὸν ὡροσκόπον.

Τούτῳ τῷ λόγῳ ἀδύνατόν ἐστιν ἐκ τῆς συλλήψεως στῆσαι τὸν ὠροσκόπον. ἀλλ᾿ οὐδὲ ἐξ ἀποτέξεως. πρῶτον μὲν γὰρ ἄπορόν 23-S. 37, 11 Sext. § 64 E. — 70 1 τὸ σπέρμα Ρ, verb. nach Sext. 3 προαπίπτος Ρ 4—7 die durch zu ähnlichen Wörtern entstandeneu Lücken üllt ausgefüllt Ρ 6 τῶν ἀγνώστων τὸ πότε Sext. Gö. 8 ὁ εἰς ταύτην Sext.: εἰς αὐτὴν 9 ἦρται] οἴχεται Sext. 10 γε] τε Sext., Hipp, hat wohl wie Ζ. 8 den neuen Satz ungeschickt untergeordnet ἑψόμενον Sext.: ε'μμένον Ρ 11 προμεταβάλλον Sext. 12 καθάπερ—σπέρματα > Sext., doch s. § 57 13 αὐτόθεν οὐκ εἰδότες Sext. Miller 14—17 καὶ μι)ν ὥσπερ κατὰ (καὶ HSS) — σώματος ἐν ταῖς μερῶν ἐνεργείαις διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ γυναῖκες, οὕτως εἰκὸς αὐτὰς καὶ κατὰ τὴν τῆς μήτρας ἐνέργειαν διαφέρειν, τὰς μέν — βράδιον Sext., von Hipp, etwas unklar wiedergegeben 16 οὕτως <εἰκὸς> aus Sext. Miller 18 ὅπου] αὑται αὐταῖς Ρ, ἑαυταῖς Sext. (wohl nach Hipp, zu bessern) 19 f τῶν ἀδυνάτων Sext.: ἀδυνάτως Ρ, ἀδύνατον Miller 20 τὸ πότε συνέσχηται Sext. 21 ἵνα] + καὶ Sext. συστήσωσιν HSS des Sext., verb. Bekker 21 f τὸν τῆς γεν. ὡρ. Sext. 24 ἀλλ’ οὐδὲ Miller: ἄλλοι δὲ Ρ, καὶ μὴν οὐδὲ ἀπὸ τέξεως Sext. ἐστι τὸ πότε Μήσεται ἀπότεξιν εἶναι· ἆρά γε ὅταν ἄρξηται προκύπτειν εἰς τὸν θυραῖον <ἀέρα τὸ ἀποτικτόμενον> ἢ ὅλον ἐξίσχῃ ἢ ὅταν εἰς τὴν γῆν ἐνεχθῇ; οὐδ᾿ ἐν ἑκάστῳ τούτων δυνατόν ἐστι τὸ ἀκριβὲς τῆς ἀποτέξεως καταλαβέσθαι ἢ χρόνον ὁρίζειν.

καὶ γὰρ διὰ πάραστημα ψυχῆς καὶ δι᾿ ἐπιτηδειότητα σώματος καὶ διὰ προαίρεσιν. τῶν τόπων κοὶ διὰ ἐμπειρίαν μαίας καὶ ἄλλας ἀπείρους προφάσεις οὐχ ὁ αὐτός ἐστι χρόνος καθ᾿ ὃν προκύπτει τὸ τικτόμενον ῥαγέντων τῶν ὑμένων ἢ ἐκτὸς ὅλον γίνεται ἢ εἰς τὴν γῆς καταφέρεται, ἀλλ’ ἄλλος ἐπ᾿ ἄλλῳ.

ὃ πάλιν μὴ δυνάμενοι ὡρισμένως καὶ ἀκριβῶς σταθμήσασθαι οἱ Χαλδαῖοι ἐκπεσοῦνται τοῦ δεόντωςξ τὴν τῆς ἀποτέξεως ὥραν ὁρίζειν. μὲν οὖν ἐπαγγέλλονται ἐπὶ τοῖς τῆς ἀποτέξεως χρόνοις οἱ Χαλδαῖοι τὸν ὠροσκόπον γίνώσκειν, οὐκ ισασι δέ, ἐκ τούτων συμφανές· ὅτι δὲ οὐδὲ τὸ ὡροσκόπιον ἀπλανὲς αὐτοῖς ἐστι, πάρεστιν ἐπιλογίζεσθαι.

ὅταν γὰρ λέγωσιν ὅτι ὁ προσεδρεύων τῇ ὠδινούσῃ ἅμα τῇ ἀποτέξει δίσκῳ σημαίνει τῷ ἀπὸ τῆς ἀκρωρείας ἀστεροσκοποῦντι Χαλδαίῳ κἀκεῖνος εἰς οὐρανὸν ἀποβλέπων παρασημαίνεται τὸ ἀνίσχον ζῴδιον, τὸ μὲν πρῶτον ἐπιδείξωμεν αὐτοῖς ὅτι τῆς ἀποτέξεως ἀορίστου τυΓχανούσης, καθὼς μικρῷ πρότερον παρεστήσαμεν, στήσαμεν., οὐδὲ τῷ δίσκῳ ταύτην διασημαίνειν εὔκολον.

εἶτ᾿ ἔστω καταληπτὴν ὑπάρχειν τὴν ἀπότεξιν. ἀλλ’ οὔτι γε πρὸς ἀκριβῆ χρόνον σημειοῦσθαι ταύτην δυνατόν ἐστι· τὸν γὰρ τοῦ δίσκου ψόφον έν) πλείονι χρόνῳ καὶ ἐν συχνῷ πρὸς αἴσθησιν δυνάμενον μερίζεσθαι καὶ] κινεῖσθαι συνέβη ἐπὶ τὴν ἀκρώρειαν.

τεκμήριον δὲ <τὸ> τῶν πόρρω δενδροτομούντων θεωρούμενον· μετὰ γὰρ ἱκανὴν ὥραν τοῦ κατενεχθῆναι τὸν πέλεκυν ἐξακούεται ἡ φωνὴ τῆς πληγῆς, ὡς 1 ῥητέον Sext. 2 θυραῖον Diels: θυρεὸν Ρ, ψυχρὸν Sext. <> ὅλον Ρ: ὀλίγον Sext. zu verb. aus Hipp. 3 κατενεχθῇ Sext., vgl. Ζ. 8 εἶτα οὐδ᾿ ἐφ’ ἑκάστου Sext. οὐδὲν ἑκάστω Ρ 3f τὸν ἀκριβῆ τῆς ἀποτέξεως χρόνον ὁρίζειν Sext. 4 ἀποδείξεως Ρ, verb. nach Sext. 5f καὶ πρὸς διάθεσιν τῶν τόπων Sext. 6 μαίας Sext.: ἄμα Ρ 8 ὅλον Ρ: ὀλίγον Sext. s. zu Ζ. 2 9 ἅλλῳ. ὃ Sext. ἄλλων. ὂν Fabricius Gö.): ἄλλω ὢν Ρ 10 σταθμίσεσθαι Ρ δέοντος 10f ἀποδείξεως Ρ, verb. nach Sext. 11f τὸ ὅσον ἐπὶ τοῖς τῆς ah. χρόνοις ἐπαγγ. Sext. ἀποδείξεως Ρ 12 ἰστᾶσι verb. nach Sext. 15 ὠδινούσῃ τὸν Sext. ἐπὶ τῆς Sext. 16f ἐπισημειοῦται Sext., παρασημειοῦται? Miller 17 ὑποδείξομεν Sext., ἐπιδείξομεν Miller 18 μικρῷ aus Sext. We: μικρόν Ρ 19 διασημαίνειν ταύτην ~ Sext. εὔκολον Sext.: εὔλογον Ρ ἔστω] + καὶ Sext. ö. 20 οἱ γε Sext. 21 ταύτην παρεπισημειοῦσθαι (Var. παρασ.) Sext. ἐν > Ρ 22 ἐν Sext.: οὐ Ρ 23 καὶ > Sext. τὸ Sext.: > Ρ 24 τῇ ὄρεινῇ Sext. γὰρ Sext.: δὲ Ρ 25 ἡ τῆς πληγῆς φωνή Sext. 25 f ὡς ἂν ευχρόνω Ρ, verb. aus Sext. ἂν ἐν χρόνῳ πλείονι φθάνουσα ἐπὶ τὸν ἀκούοντα. καὶ διὰ τοῦτο τοίνυν οὐκ ἔστιν ἀκριβῶς τοῖς Χαλδαίοις τὸν χρόνον τοῦ ἀνίσχοντος ζῳδίου καὶ κατ᾿ ἀλήθειαν ὡροσκοποῦντος λαμβάνειν.

καὶ μὴν οὐ μόνον φανεῖται πλείων διελθὼν χρόνος μετὰ τὴν ἀπότεξιν τοῦ παρεδρεύοντος τῇ ὠδινούσῃ κρούσαντος τῷ δίσκῳ, εἶτα μετὰ τὸ κροῦσαι ἀκούσαντος τοῦ ἐπὶ τῆς ἀκρωρείας. <ἀλλὰ> καὶ περισκοποῦντος καὶ καὶ βλέποντος ἐν τίνι τῶν ζῳδίων ἐστὶ σελήνη καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων ἐν τίνι ἕκαστος, φαίνεται ἀναγκαῖον ἀλλοιότερον γενέσθαι τὸ περὶ τοὺς ἀστέρας διάθεμα, τῆς τοῦ πόλου κινήσεως ἀλέκτῳ τάχει φερομένης πρὶν τηρητικῶς παραφυλάξασθαι τὴν τοῦ γεννηθέντος ὥραν κατ’ οὐρανὸν βλεπομένην.

Οὕτως ἀσύστατος δειχθήσεται ἡ κατὰ Χαλδαίους τέχνη. εἰ δὲ ἐξ ἐπερωτήσεων φάσκοι τις σκοπεῖσθαι τοῦ πυνθανομένου τὴν γένεσιν ἢ περὶ † ἐπερωτάτω, μηδὲ κατά τοῦτον τὸν τρόπον δύνασθαι ἐφικνεῖσθαι ἐπὶ τὸ ἀκριβές. εἰ γὰρ τοσαύτη τις ἐπιμέλεια ἱστόρηται κατ’ αὐτοὺς περὶ τὴν τέχνην καὶ μηδ᾿ αὐτοὶ ἐφικνοῦνται ἐπὶ τὸ ἀκριβές, καθὼς ἐπεδείξαμεν, πῶς ὁ ἰδιώτης κατείληφε τῆς ἀποτέξεως τὸν χρόνον ἀκριβῶς, ἵνα παρὰ τούτου μαθὼν ὁ Χαλδαῖος στήσῃ τὸν ὡροσκόπον ἀληθῶς;

ἀλλ᾿ οὐδὲ κατὰ τὴν τοῦ ὁρίζοντος ὄφιν πάντη ὁ αὐτὸς φανήσεται ἀνίσχων ἀστήρ, ἀλλ’ ὅπου μὲν ὡροσκόπος νομισθήσεται τὸ ἀπόκλιμα, ὅπου δὲ ὠροσκόπος ἡ ἐπαναφορὰ παρὰ τὴν τῶν τόπων ἐπιφάνειαν ὄντων ἢ ταπεινοτέρων ἢ ὐψηλοτέρων, ὥστε καὶ κατὰ τοῦτο τὸ μέρος οὐκ ἀκριβὴν φανήσεται ἡ προαγόρευσις, πολλῶν κατὰ πάντα τὸν κόσμον τῇ αὐτῇ ὥρᾳ γεννωμένων, ἄλλου ἄλλως τὰ ἄστρα θεωροῦντος.

ματαία δὲ καὶ ἡ διὰ τῶν ὑ(δρι)ῶν νομιζομένη κατάληψις. οὐ γὰρ ὁμοίως ἀμφορεὺς τὸ (κάτω τρη)θεὶς ῥυήσεται πλήρης ὢν ὡς ἀπόκενος, αὐτοῦ τοῦ πόλου κατὰ ἐκείνων 12—19 vgl. Sexfc. § 86. 87—19—23 vgl. Sext. ἔ 73 E. 74. 84. 85 — 25. S. 38, 1 vgl. Sext, § 75 A. 77 3 κατ᾿ ἀκρίβειαν Sext. 4 φανεῖται Ρ: φθάνει Sext. διελθεῖν Sext. 6 τῆς ἀκρωρείας (vgl. Sext. § 68 ob. S. 36, 15) Cruize: τὴν ἀκρώρειαν Ρ + ἀλλὰ Sext, 7 ἐστὶν ἡ σελήνη Sext. 8 ἐν τίνι > Sext. φαίνεται Ρ: φθάνει vgl. Ζ. 4 ἀναγκαῖον > Sext. ἀλλοῖον Sext. 9 πόλου Ρ: κόσμου ἀλέκτῳ Sext.: ἀλλ’ ἐν Ρ 10 φερόμενα Ρ (verb. Miller): περιφερομένης Sext. 10f παραπλάσασθαι τῇ τοῦ γεννηθέντος ὥρᾳ τά κατ’ οὐρανὸν βλεπόμενα Sext. 14 ἡ περὶ Ρ ἐκ περιουσίας λεκτέον nach Sext. § 86 Mutscbmann ἐπερωτᾷ τις, <δείζωμεν> μηδὲ Diels 26 ὁ ἀμφορεὺς Sext. Miller Ρ ergänzt We. (κάτω war abgekürzt), τρυπηθεὶς Cruize 27 ῥθήσεται δύσει Ρ πλήρης ὢν Cruize: πληρώσων Ρ, πλήρης καθεστὼς Sext. πόλου Miller (vgl. Ζ. 9): πολλὰ Ρ κατὰ <τὸν> Diels λόγον ἑνὶ ὁρμήματι ἰσοταχῶς φερομένου.

εἰ δὲ ἀναστρέψαντες λέγοιεν μὴ τὸν ἀκριβῆ χρόνον λαμβάνειν ἀλλ᾿ ὡς ἔτυχεν ἐν πλάτει, σχεδὸν ὑπ᾿ αὐτῶν ἐλεγχθήσονται τῶν ἀποτελεσμάτων. οἱ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνφ γεννηθέντες οὐ τὸν αὐτὸν ἴζησαν βίον, ἀλλ᾿ οἱ μὲν λόγου χάριν ἐβασίλευσαν , οἱ δὲ ἐν πέδαις κατεγήρασαν.

οὐδεὶς γοῦν Ἀλεξάνδρῳ τῷ Μακεδόνι γέγονεν ἴσος πολλῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην ὁμοίως ἀποτεχθέντων αὐτῷ, οὐθεὶς Πλάτωνι τῷ φιλοσόφῳ. ὥστε τὸν ἐν πλάτει τῆς γενέσεως χρόνον ὁ Χαλόαῖος ἀκριβῶς οὐ δυνήσεται λέγειν, εἰ <ὁ> κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γεννηθεὶς εὐτυχήσει.

πολλοὶ γοῦν κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γεννηθέντες ἐδυστύχησαν, ὥστε ματαία καὶ ἡ κατὰ τὰ διαθέματα ὁμοιότης. διαφόρως οὖν καὶ πολυτρόπως τὴν ματαιόπονον σκέψιν τῶν Χαλδαίων διελέγξαντες οὐδὲ τοῦτο παραλείψομεν, ὡς εἰς ἄπορον χωρήσουσιν αἱ προρρήσεις αὐτοῖς.

εἰ γὰρ τὸν ἐν τῇ ἀκίδι τοῦ Τοξότου γεννηθέντα, ὡς οἱ μαθηματικοὶ λέγουσιν, ἀνάγκη σφαγήσεσθαι, πῶς αἱ τοσαῦται τῶν βαρβάρων μυριά- δες ἀγωνιζόμεναι πρὸς τοὺς Ἕλληνας ἐν Μαραθῶνι ἢ Σαλαμῖνι ὑφ᾿ ἕν κατεσφάγησαν; οὐ γὰρ δή γε ἐπὶ πασῶν <ὁ> αὐτὸς ἦν ὡροσκόπος.

καὶ πάλιν <εἰ> τὸν ἐν τῇ κάλπῃ τοῦ ῾Υδροχόου γεννηθέντα ναυαγήσειν, πῶς οἱ ἀπὸ Τροίας ἀναγόμενοι τῶν Ἑλλήνων περὶ τὰ κοῖλα τῆς Εὐβοίας συγκατεποντίσθησαν; ἀπίθανον γὰρ πάντας μακρῷ χρόνω διαφέροντας ἀλλήλων έπὶ τῇ κάλπῃ τοῦ ῾Υδροχόου γεγεννῆσθαι.

οὐ γὰρ ἔστι λέγειν ὅτι δι᾿ ἕνα πολλάκις, ᾧ εἵμαρται κατὰ πέλαγος φθαρῆνοι, πάντες οἱ ἐν τῇ νηΐ συναπολοῦνται. διὰ τί γὰρ ἡ τούτου 1—11 Sext. ξ 88. 89 — 14-S. 39, 2 Sext. § 92. 93 1 ἀναστρέψαντες Sext.: διαστρέψαντε: Ρ 2 λαμβάνεσθαι ἀλλὰ τὸν ὁλοσχερῆ καὶ ἐν πλάτει Sext. 3f τῷ αὐτῷ καθ᾿ ὁλοσχέρειαν χρόνῳ γενν. Sext. 6f οἰκ συναποτεχθέντων Sext. 7 οὐθεὶς Ρ: οὐδὲ Sext. 7f ὥστε <εἰ> und Χαλδαῖος <ἐπισκέπτεται> Cruize (ὥστε εἰ τὸν ἐν πλάτει τῆς γενέσεως χρόνον ὁ Χαλδαῖο: ἐπισκέπτεται, οὐ δυνηθήσεται παγίως λέγειν ὅτι ὁ κατὰ τὸν αὐτδν χρόνον γεννηθεὶς εὐτυχήσει Sext. § 89) 8 〈κατὰ〉 τὸν? Diels χρόνον <σκοπῶν> Miller 9 ὁ Sext. Ρ τὸν aὐτὸν Sext.: τοῦτον τὸν Ρ 10 κατὰ τὸν αὐτὸν Sext.: κατ᾿ αὐτὸν τὸν Ρ χρόνον] + τούτον Sext. 11 οὖν Miller: γοῦν Ρ 14 Τοξότου Sext.: τόζου Ρ 16 ἀνταγωνιζόμεναι Sext. ἢ Σαλαμῖνι > Sext. 17 πάντων Sext. ὁ αὐτὸς Sext.: αὐτῶν Ρ 18 + εἰ Hervet zu Sext.: > Sext. Ρ κάλπιδι Sext. 18f ναυαγήγειν Ρ 19 πῶς οἱ Sext.: πόσοι Ρ ἀνακομιζόμενοι Sext. 20 συγκατεποντώθησαν; ἀμήχανον Sext. 21 χρόνῳ > Sext. ἐπὶ Ρ: ἐν Sext. Gö. κάλπιδι Sext. Gö. γεγενῆοθαι Ρ 22 καὶ μὴν οὐδ᾿ ἔνεστι λέγειν ὅτι besser Sext. 23 συναπόλλυνται Sext. εἰμαρμένη τὰς πάντων νικᾷ, ἀλλ᾿ οὐχὶ διὰ τὸν ἕνα, ᾧ εἵμαρται ἐπὶ γῆς τελευτᾶν, πάντες περισῴζονται;

Ἀλλ᾿ ἐπεὶ καὶ περὶ τῆς τῶν ζῳδίων ἐνεργείας λόγον ποιοῦνται, οἷς φασι προσομοιοῦσθαι τὰ ἀποτικτόμενα, οὐδὲ τοῦτον παραλείψομεν, οἷον τὸν ἐν Λέοντι γεννηθέντα ἀνδρεῖον ἔσεσθαι· ὁ δὲ έν Παρθένῳ τετανόθριξ, λευκόχρως. ἄπαις, αἰδήμων.

ταῦτα δὲ καὶ τὰ τούτοις ὅμοια γέλωτός ἐστι μᾶλλον ἄξια καὶ οὐ σπουδῆς. ἔστι γὰρ κατ᾿ αὐτοὺς μηδένα Ἀἰθίοπα ἐν Παρθένῳ γεννᾶσθαι· εἰ δ᾿ οὔ, δώσει τὸν τοιοῦτον λευκόν, τετανότριχα καὶ τὰ ἕτερα.

οἶμαι δὲ μᾶλλον τοὺς ἀρχαίους <τὰ> ὀνόματα τῶν κειμένων ζῴων ἐπίκλη<σιν> τοῖς ἄστροις προστεθεικέναι οἰκειώσεως χάριν. οὐχ ὁμοιοτρόπου φύσεως· τί γὰρ ἔχουσιν ὅμοιον ἄρκτῳ <οἱ> ἑπτὰ ἀστέρες διεστῶτες ἀπ᾿ ἀλλήλων; ἢ δράκοντος κεφαλῇ <οἱ>, ὥς φησιν ὁ Ἄρατος, πέντε;

Οὕτως καὶ ταῦτα οὐκ ἄξια τοσούτου πόνου δείκνυται τοῖς εὖ φρονεῖν προῃρημένοις καὶ μὴ προσέχουσι τῇ τῶν Χαλδαίων ἐμφυσιώσει, οἳ καὶ βασιλεῖς ἐξαφανίζουσι δειλίαν καταρτίζοντες καὶ ἰδιώτας παραθαρρύνουσι μεγάλα τολμᾶν.

εἰ δὲ ἀποτύχοι αὐτὸς κακῷ περιπαρείς, οὐ πᾶσι γίνεται διδάσκαλος ὁ βλαβείς· οὓς φρεναπατᾶν βουλόμενοι ἐν τοῖς ἀποτεύγμασιν εἰς ἄπειρον τὸν νοῦν αὐτῶν συνωθοῦντες λέγουσιν οὐκ ἄλλως ἐπὶ τὸ αὐτὸ δύνασθαι τὸν <συ>σχηματισμὸν τῶν αὐτῶν ἀστέρων γίνεσθαι ἢ διὰ τῆς ἀποκαταστάσεως τοῦ μεγάλου ἐνιαυτοῦ, δι᾿ ἑπτακισχιλίων ἐτῶν καὶ ἑπτακοσίων ἑβδομήκοντα καὶ ἑπτά. πῶς οὖν φθάσει ἀνθρωπίνη παρατήρησις τοῖς τοσούτοις αἰῶσι συνδρα- 3—7 Sest. § 95 Μ. 96 Α. — 7—9 Sext. § 102 — 9—15 Sext. § 97 Μ. 98 14 Arat, Phaen. 56. 57 — 22-S. 40, 1 Sext. § 105 1 τὸν ἕνα Sext.: τὴν Ρ εἵμαρται Sext.: εἵμαρτο Ρ 6 τετανόθριξ] + χαροπὸς Sext. λευκόχρους Ρ 7 μᾶλλον ἢ σπουδῆς ἐστιν ἄξια Sext. 8 δώσει] + εἶναι Gö. (Sext. ἐπεὶ δώσουσιν Αἰθίοπα λευκὸν εἶναι καὶ χαροπὸν καὶ τετανότριχα) 9 λευκὸν <εἶναι> We. 10 + τὰ Miller (τὰ τοιαῦτα τῶν ὀνομάτων Sext.. ἐπίκλησιν τοῖς Miller: ἐπὶ κλητοῖς Ρ 12 ὅμοιον ἔχουσιν ~ Sext. ἄρκτῳ οἱ Sext.: ἄρκτου Ρ 13 κεφαλῇ οἱ Sext.: κεφἄ Ρ οἱ πέντε, ἐφ᾿ ὧν φησιν ὁ Ἄρατος Sext. 15 ἐσχατιὴν Arat Sext.: ἐσχάτη Ρ 16 οὕτως Miller: πῶς Ρ 18 δειλίαν] ἄδειαν Cruize 20 ἐν > irrtümlich Miller 21 συνωθοῦντα Ρ 22 οὐ καλώς gibt Miller falsch als Text von Ρ σχηματισμὸν Ρ Sext. (verb. Bekker) 24 δι᾿ ἐννεκακισχιλίων ἐνακοσίων καὶ ἑβδομήκοντα καὶ ἑπτὰ ἐτῶν Sext. 25 τήρησις Sext. μεῖν ἐπὶ μιᾶς γενέσεως;

καὶ ταῦτα οὐχ ἅπαξ ἀλλὰ πολλάκις * * οίμαι παρέλιπε] πλειόνων ἐληλέγχθαι τὴν Χαλδαϊκὴν τέχνην ἔδει, καίτοι δι’ ἕτερα αὐτῆς ἡμῶν μνησθέντων, οὐχὶ ἰδίως δι᾿ αὐτήν.

ἀλλ᾿ ἐπεὶ προῃρήμεθα μηδὲν τῶν παρ’ ἔθνεσι δογμάτων καταλιπεῖν διὰ τὴν πολύφωνον τῶν αἱρέσεων πανουργίαν, ἴδωμεν τί λέγουσι καὶ οἱ περὶ μεγεθῶν τετολμηκότες, οἳ κατιδόντες τὴν τῶν πλειόνων ματαιρπονίαν, ἄλλου ἄλλως διαψευσαμένους καὶ εὐδοκιμήσαντος, μεῖζόν τι ἐτόλμησαν εἰπεῖν, ὅΠως ὑπὸ τῶν τὰ μικρὰ ψεύσματα μεγάλως δοξασάντων μειζόνως δοξασθῶσι.

οὑτοι κύκλους καὶ μέτρα τρίγωνά τε καὶ τετράγωνα διπλάσιά τε καὶ τριπλάσια ὑποτίθενται· πολὺς δὲ ὁ περὶ τούτου λόγος. ἀλλ’ οὐ πρὸς τὸ προκείμενον ἀναγκαῖος.

Ἰκανὸν οὖν λογίζομαι ἐξειπεῖν τὰ ὑπ’ αὐτῶν τερατολογούμενα. διὸ τοῖς ἐπιτόμοις χρησάμενος ὦν αὐτοὶ λέγουσιν, ἐπὶ τὰ ἕτερα τραπήσομαι. λέγουσι δὲ ταῦτα· κράτος ἔδωκεν ὁ δημιουργήσας τῇ ταὐτοῦ καὶ ὁμοίου περιφορᾷ· μίαν γὰρ αὐτὴν ἄσχιστον εἴασε, τὴν δὲ ἐντὸς σχίσας ἑξαχῆ ἐπτὰ κύκλους ἀνίσους κατὰ τὴν τοῦ διπλασίου <καὶ τριπλασίου> διάστασιν ἐκάστην, οὐσῶν ἐκατέρων τριῶν, κατὰ τὰ ἐναντία μὲν ἀλλήλοις προσέταξεν ἰέναι τοὺς κύκλους. τάχει δὲ τρεῖς μὲν ὁμοίως, τοὺς δὲ τέσσαρας ἀλλήλοις τε καὶ τοῖς τρισὶν ἀνομοίως, ἐν λόγῳ δὲ φερομένους.« κράτος μὲν δεδόσθαι τῇ

ταὐτοῦ φορᾷ φησιν, οὐ μόνον ἐπειδὴ περιέχει τὴν θατέρου φοράν, τουτέστι τοὺς πλανωμενους, ἀλλ’ ὅτι καὶ τοσοῦτον ἔχει κράτος, τουτέστι τοσαύτην δύναμιν, ὥστε καὶ τοὺς ἐπὶ τἀναντία, τοὺς πλανωμένους ἀπὸ δύσεως ἐπ’ ἀνατολὴν φερομένους αὐτοὺς τῇ

οἰκείᾳ ἰσχύϊ ὁμοίως καὶ ἀπὸ ἀνατολῆς ἐπὶ δύσιν ἑαυτῷ συμπεριάγειν. μίαν δὲ καὶ ἄσχιστον εἰᾶσθαί φησι ταύτην <τὴν> φοράν, πρῶτον μὲν πάντων τῶν ἀπλανῶν ἰσόχρονοι αἱ περιφοραὶ καὶ οὐ διῃρημέναι κατὰ πλείους καὶ ἐλάττους χρόνους, ἔπειτα ὅτι μίαν πάντες ἔχουσιν ἐπιφάνειαν τὴν τῆς ἐξωτάτω φορᾶς, οἱ δὲ πλανώμενοι καὶ εἰς 14-8. 45, 5 Quelle ein Timaios-Commentar (Poseidonios) — —20 Plato, Timaios 36 BC 1 ücke ö. (nach ἐλπίδα Miller), s. Sext. § 105 καὶ ταῦτα οὐχ ἅπαξ, ἀλλ᾿ πολλάκις ἤτοι <τῆς> τοῦ κόσμου φθορᾶς, εἰρήκασιν ὥς τινες, μεσολαβούσης αὐτὴν πάντως γε τῆς κατὰ μέρος μεταβολῆς ἐξαφανιζούσης τὸ συνεχὲς τῆς ἱστορικῆς παραδόσεως οἶμαι παραλείπει παρ’ ἐλπίδα F παρέλιπε Diels) ’o. 2 #x003E; πλειόνων richtig Miller <ἣ> ἔδει Mutschmann 4 προκρίμεθα Ρ 13 ὧν Miller: ὡς 16 ἐξαχῆ Plato, vgl. S. 41, 2: ἐξαυτῆς Ρ 17 καὶ τριπλασίου Plato, vgl. S. 41, 7: > Ρ 19 ὁμοίως Plato: ὁμοίους Ρ 19f ἀνομοίοις Plato: ἀνομοίους 20 φερομένους Plato: φερομένων Ρ 23 τοῖς ἐπὶ Ρ τοὺς πλανωμένους We 25 συμπεριάγειν Gö.: συμπεριάγει Ρ 26 εἰ ἐᾶσθαι Ρ + τὴν Gö. 28 ἔχωσιν P χρόνους πλείονας καὶ διαφόρους τῶν κινήσεων καὶ εἰς ἀποστάσεις ἀπὸ γῆς ἀνίσους διῄρηνται·

τὴν δὲ θατέρου φησὶν ἐξαχῆ εἰς ἑπτὰ κύκλους ἐσχίσθαι, εἰκότως· ὁπόσαι γὰρ ἂν ὠσιν ἑκάστου αἱ τομαί, μονάδι πλείω τῶν τομῶν γίνεται τὰ τμήματα. οἷον ἐὰν μιᾷ τομῇ διαιρεθῇ, δύο ἔσται τμήματα, ἂν δυσί, τρία τμήματα· οὕτω δὴ κἂν ἐξαχῆ τι τμηθῇ, ἑπτά ἔσται τὰ τμήματα.

τὰς δὲ ἀποστάσεις αὐτῶν κατά διπλάσια καὶ τριπλάσια ἐναλλὰξ τετάχθαι φησίν, οὐσῶν ἐκατέρων τριῶν, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῆς συστάσεως τῆς ψυχῆς ἐπὶ τῶν ἑπτὰ ἀριθμῶν ἔδειξε·

τρεῖς μὲν γάρ εἰσιν ἐπ’ αὐτοῖς διπλάσιοι ἀπὸ μονάδος ݲ ݲ ݲ τρεῖς δὲ #x003E; * * μ καὶ ݲ σταδίων, περίμετρος δὲ γῆς σταδίων μ #x003E; καὶ · καὶ ἀπόστημα δὲ ἀπὸ τῆς ἐπιφανείας τῆς γῆς ἐπὶ τὸν σεληνιακὸν κύκλον ὁ μὲν Σάμιος Ἀρίσταρχος ἀναγράφει σταδίων μ ὁ δὲ Ἀπολλώνιος μυρι ݲ ὁ δὲ Ἀρχιμήδης μυρι φνδ καὶ μονάδας δρλ.

ἀπὸ δὲ τοῦ σεληνιακοῦ ἐπὶ τὸν τοῦ ἡλίου κύκλον σταδίων μυρι ݲ καί μονα βξε. ἀπὸ τοῦδε ἐπὶ τὸν τῆς Ἀφροδίτης κύκλον σταδίων μυρι εκζ καὶ μονάδας βξε. ἀπὸ τοῦδε ἐπὶ τὸν τοῦ Ἑρμοῦ κύκλον σταδίων μυρι ݲ μονα ζρξε. ἀπὸ τούτου δὲ ἐπὶ τὸν τοῦ πυρόεντος κύκλον σταδίων μυρι, δφνδ, μονα δρνδ. ἀπὸ τούτου δὲ ἐπὶ τὸν τοῦ Διὸς κύκλον σταδίων μυρι βκζ, μονα εξε. ἀπὸ τούτου δὲ ἐπὶ τὸν τοῦ Κρόνου κύκλον σταδίων μυρι δλζ, μονα ݲ ἀπὸ τούτου δὲ ἐπὶ τὸν ζῳδιακὸν καὶ τὴν ἐσχάτην περιφέρειαν σταδίων μυρι βη, μονα ݲ.

Τὰ μὲν ἀπ᾿ ἀλλήλων διαστήματα τῶν κύκλων καὶ τῶν σφαιρῶν βάθη τε ὑπὸ τοῦ Ἀρχιμήδους ἀποδίδοται. Τοῦ δὲ ζῳδικοῦ τὴν περίμετρον λαμβάνει σταδίων δευτέρων ἀριθμῶν δ καὶ μυρι δψλαὥστε’ συμβαίνειν τὴν ἐκ τοῦ κέντρου εὐθεῖαν ἄχρι τῆς ἐπιφανείας τῆς ἐσχάτης γῆς τὸ ἕκτον εἶναι τοῦ λεχθέντος ἀριθμοῦ, τὴν δὲ ἀπὸ τῆς ἐπιφανείας τῆς γῆς, ἐφ’ ἧς βεβήκαμεν. ἄχρι τοῦ ζῳδιακοῦ, ἄρτι ῤηθέντος ἕκτον τοῦ ἀριθμοῦ, λεῖπον τέτρασι μυριάσι σταδίων, ὃ ἐκ τοῦ κέντρου - τῆς γῆς μέχρι τῆς ἐπιφανείας αὐτῆς. ἀπὸ τοῦ Κρόνου δὲ κύκλου ἐπὶ τὴν γῆς φησι τὸ διάστημα σταδίων δευτέρων ἀριθμῶν εἶναι μονάδας δύο καὶ μυρι βσξθ καὶ μονάδας βψια. ἀπὸ τοῦ δὲ τοῦ Διὸς κύκλου ἐπὶ γῆς σταδίων β ἀριθμῶν μονα ݲ καὶ μυρι σοβ καὶ μονάδας ݲ δ ἀπὸ δὲ τοῦ Πυρόεντος κύκλου ἐπὶ γῆν δευτέρων ἀριθμῶν μονα μίαν καὶ μυρι ݲ καὶ μονα ݲ ἀφ’ ἡλίου ἐπὶ γῆν δευτέρων ἀριθμῶν μονα μίαν καὶ μυρι ݲ καὶ μονάδας δυνδ. ἀπὸ δὲ τοῦ Στίλβοντος ἐπὶ τὴν γῆν μυρι ݲ μονάδας ησνθ, ἀπὸ δὲ Ἀφροδίτης ἐπὶ γῆς μυρι ݲ μονα ερξ.

Περὶ σελήνης δὲ ἐλέχθη τὸ πρότερον. τὰ μὲν οὖν ἀποστήματα κοὶ βάθη τῶν σφαιρῶν οὕτως Ἀρχιμήδης ἀποδίδωσιν, ἑτέρως δὲ ὑπὲρ αὐτῶν Ἱππάρχῳ εἴρηται καὶ ἑτέρως Ἀπολλωνίῳ τῷ μαθηματικῷ. ἡμῖν δὲ ἐξαρκεῖ τῇ Πλατωνικῇ δόξῃ ἑπομένοις διπλάσια μὲν καὶ τριπλάσια οἴεσθαι τῶν πλανωμένων τὰ ἀπ’ ἀλλήλων διαστήματα· σῴζεται γὰρ οὕτως ὁ λόγος τοῦ καθ’ ἁρμονίαν συγκεῖσθαι τὸ πᾶν ἐν λόγοις συμφώνοις κατὰ ταῦτα τὰ ἀποστήματα.

οἱ δ᾿ ἐκτεθέντες ὑπὸ Ἀρχιμήδους ἀριθμοὶ καὶ ὑπὸ τῶν ἄλλων περὶ τῶν ἀποστημάτων λεγόμενοι λόγοι εἰ μὴ ἐν συμφώνοις εἶεν λόγοις, τουτέστι τοῖς ὑπὸ Πλάτωνος εἰρημένοις διπλασίοις καὶ τριπλασίοις, ἔξω δὲ συμφωνιῶν εὑρισκόμενοι, οὐκ ἂν σῴζοιεν τὸ καθ’ ἁρμονίαν κατεσκευδευτέρων 3 ἀριθμῶν] s. Archimedes, Arenarius III — —22 Macrobius a. a. 0. ΙΙ 3, 13. 14: Et Archimedes quidem stadiorum numerum deprehendisBe se credidit, quibus a terrae superficie luna distaret (folgen die anderen Planeten) . . . . quae tarnen Arcbimedis dimensio a Platonicis repudiata est quasi dupla et tripla intervalla non servans. Er setzt eine archimedische Liste der Entfernungen, wie Hipp, sie hat, voraus 2 τε Miller: δὲ V 4 κέντρου]. + τῆς γῆς Stern bei ö. 5 γῆς > Miller τὸν ö. τοῦ Ρ 6 ῥηθέντος ö.: ῥηθὲν Ρ 9 ἀριθμῶν εἶναι Miller: ἀριθμᾶσθαι Ρ μονὰς Ρ 10 μονὰς Ρ 11 Miller gibt falsch σοζ als Text von Ρ καὶ μονάδες Ρ 20 δόξα Ρ 22 οὖτος Ρ 23 ἀποστεμάτων, η über ε übergeschr. Ρ ἀσθαι τὸ πᾶν·

οὐ γὰρ πιθανὸν οὐδὲ δυνατὸν ἄλογά τε καὶ ἔξω συμφωνιῶν καὶ ἐναρμονίων λόγων εἶναι αὐτῶν τὰ ἀποστήματα, πλὴν ἴσως σελήνης μόνης ἐκ τῶν λείψεων καὶ τῆς σκιᾶς τῆς γῆς περὶ ἧς μόνης καὶ πιστεύσαι τις ἂν Ἀρχιμήδῃ ἀποστάσεως, τουτέστι τῆς σεληνιακῆς ἀπὸ γῆς· ταύτην δὲ λαβοῦσι ῥᾴδιον ἔσται κατὰ τὸ Πλατωνικὸν αὔξοντα κατὰ τὸ διπλάσιον καὶ τριπλάσιον, ὡς ἀξιοῖ Πλάτων, καὶ τὰ λοιπὰ ἀποστήματα ἀριθμῷ περιλαβεῖν.

εἰ δὴ κατὰ τὸν Ἀρχιμήδην ἀπὸ τῆς ἐπιφανείας τῆς γῆς ἡ σελήνη ἀφέστηκε σταδίων μυρι φνδ σταδίους δρλ, ῥᾴδιον τούτους τοὺς ἀριθμοὺς αὔξοντας κατὰ τὸ διπλάσιον καὶ τριπλάσιον καὶ τὰ τῶν λοιπῶν εὑρεῖν διαστήματα, ὡς μιᾶς μοίρας λαμβανομένης τοῦ τῶν σταδίων ἀριθμοῦ οὓς ἡ σελήνη τῆς γῆς ἀφέστηκεν. ὅτι δὲ οἱ λοιποὶ ἀριθμοὶ οἱ ὑπ’ Ἀρχιμήδους περὶ τῆς ἀποστάσεως τῶν πλανωμένων λεγόμενοι οὐκ ἐν συμφώνοις λόγοις, ῥᾴδιον γνῶναι, πῶς ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους καὶ ἐν τίσι λόγοις εἰσὶ κατανοήσαντας· μὴ εἶναι δὲ ἐν ἁρμονίᾳ ταῦτα τοῦ καθ’ ἁρμονίαν συνεστῶτος κόσμου ὄντα μέρη ἀδύνατον. τοῦ μὲν δὴ πρώτου ἀριθμοῦ ὃν ἀφέστηκεν ἡ σελήνη τῆς γῆς ὄντος μυρι ݲ μονάδων ݲ ὁ δεύτερος ἀριθμὸς ὃν ἀφέστηκεν ἥλιος τῆς σελήνης ὢν μυρι ݲ μονα βξε ἐν λόγῳ ἐστὶ πλείονι ἢ ἐννεαπλασίῳ. πρὸς δὲ τοῦτον ὁ ἀνωτέρω ἀριθμὸς ὢν μυρι ݲ μονα ݲ, ἐν λόγῳ ἐστὶ <ἐλάττονι ἡμίσει. πρὸς δὲ τοῦτον ὁ ἀνωτέρω ἀριθμὸς ὢν μυριάδων ݲ μονάδων, ζρξε ἐν λόγῳ ἐστὶ> πλείονι ἢ διπλασίῳ. πρὸς δὲ τοῦτον ἀνωτέρω ἀριθμὸς ὢν μυρι δνδ, μονάδων ݲ ἐν λόγῳ ἔσται ἐλάττονι ἢ ἐπιτετάρτῳ, πρὸς δὲ τοῦτον ὁ ἀνωτέρω ἀριθμὸς ὢν μυρι ݲ μονάδων ݲ ἐν λόγῳ ἐστὶ πλείονι ἢ ἡμίσει. πρὸς δὲ τοῦτον ὁ ἀνωτάτω ἀριθμὸς ὢν μυρι ݲ μονα Με ἐν λόγῳ ἐστὶ ἐλάττονι ἢ διπλασίω.

Οὑτοι δὴ οἱ λόγοι ὅ τε πλείων ἢ <ἐννεαπλάσιος καὶ> ἐλάττων 1 ἢ ἥμισυς καὶ πλείων ἢ διπλάσιος καὶ ἐλάττων ἢ ἐπιτέταρτος 16ff H. hat hier nicht an die Entfernungen des Archimedes den ßstab platonischer ältniszahlen (Macrobius II 3, 14) angelegt, sondern nur constatiert, ß die Zahlen nicht in einander aufgehen 1 τε Miller: δὲ Ρ 2 ἀποστέματα Ρ 6 αὔξοντα We. (S. 44, 8): αὐτὸ τὰς Ρ 7 ἀποστέματα Ρ ἀριθμῷ ö.: ἀριθμῶν Ρ 13 οὔκ <εἰσιν> ? Miller 18 βοσ Ρ 19 πλείονι Miller: πλεῖον Ρ ἐννεαπλασίῳ ö.: ἔλασσον Ρ 20 — 22 < > Stern bei η — ö., vgl. S. 41, 17 22 πλείοσιν Ρ τοῦτο Ρ 24 ἐπιτετάρτῳ] ἐπὶ δ Ρ βηζ Ρ (nicht βηξ), η aus dem ihm ähnlichen κ verschr., s. S. 41, 19 25 τούτω Ρ 28 πλείω Ρ < > ö. 29 ἐπὶ δοσ Ρ καὶ πλείων ἢ ἥμισυς καὶ ἐλάττων ἢ διπλάσιος ἔξω πασῶν εἰσι συμφωνιῶν, ἐξ ὧν οὐκ <ἂν> ἐναρμόνιόν τι καὶ σύμφωνον σύστημα ὁ δ᾿ ἅπας κόσμος καὶ τὰ τούτου μέρη κατὰ πάντα ὁμοίως ἐναρμονίως καὶ συμφώνως σύγκειται.

οἱ δὲ ἐναρμόνιοι καὶ σύμφωνοι λόγοι σῴζονται καθάπερ προειρήκαμεν, τοῖς διπλασίοις καὶ τριπλασίοις διαστήμασιν. εἰ δὴ πιστὸν τὸν Ἀρχκιμήδην ἡγησόμεθα ἐν μόνῳ τῷ πρώτῳ ἀποστήματι τῷ ἀπὸ σελήνης μέχρι γῆς,

ῥᾴδιον καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ τὸ διπλάσιον καὶ τριπλάσιον αὔξοντα εὐρεῖν. ἔστω δὴ κατὰ τὸν Ἀρχιμήδην τὸ ἀπὸ γῆς μέχρι σελήνης ἀπόστημα σταδίων μυριάδων ݲ μονάδων δρλ, ἔσται μὲν δὴ τούτου διπλάσιος ἀριθμὸς σταδίων ὧν ἀφέστηκεν ὁ ἥλιος τῆς σελήνης μυρι ݲ καὶ ησξ, ἀπὸ δὲ τῆς γῆς ἀφέστηκεν ὁ ἥλιος σταδίων <μυριάδας> αχξγ καὶ καὶ Ἀφροδίτη δὲ ἀφέστηκεν ἀπὸ μὲν ἡλίου σταδίων μυρι αχξγ καὶ σταδίους ΑΒΒREV.

ἀπὸ δὲ γῆς μυρι ݲ σταδίους ݲ Ἑρμῆς δὲ Ἀφροδίτης μὲν ἀφέστηκε σταδίων μυριάδων βσιζ σταδίων ݲ ἀπὸ δὲ γῆς μυριάδων ݲ πεντακόσια μδ σταδίους ݲ. Ἄρης δὲ Ἑρμοῦ μὲν ἀφέστηκε σταδίων μυρι δABBREVπθ σταδίους ζρο ἀπὸ δὲ γῆς μυρίας μυριάδας καὶ φλγ,

σταδίους ݲ Ζεὺς δὲ Ἄρεως μὲν ἀφέστηκε μυριάδας δυλε σταδίους ݲ ἀπὸ δὲ γῆς <μυρίας> μυρι καὶ σταδίους ݲ Κρόνος ἀπὸ μὲν Διὸς ἀφέστηκε σταδίων μυρίας μυριάδας καὶ ݲ σταδίους ݲ ἀπὸ δὲ γῆς μυρίας μυριάδας #x003E; καὶ θABBREVλη, σταδίους ݲ

Τίς οὐ θαυμάσει τὴν τοσαύτην φροντίδα μετὰ τοσούτου πόνου γεγενῃμένην; οὐκ ἀχρεῖος δέ μοι οὑτοσὶ ὁ Πτολεμαῖος ὁ τούτων μεριμνητὴς δοκεῖ· τοῦτο δὲ μόνον λυπεῖ, ὡς πρόσφατος γενηθεὶς θεὶς οὐκ εὔχρηστος γεγένηται γιγάντων παισίν, οἳ τὰ μέτρα ταῦτα 26 mit ähnlicher Ironie Paus. I 33, 5 οἱ δὲ μέτρα φάμενοι γῆς εἰδέναι Proclus in Timaeum III S. 63, 19 D. und Hypotyposis astr. positionum I 6 Man. ff. Chalcidius in Tim. 86 S. 157, 13. Wrobel (Fun. Nat. bist. II 87, Gott. Nachr. 1910 S. 196 19 ff. K. Gronau, Posidonius eine Quelle für Basilius Hexahemeros, 1912, S. 31) 1 εἰσὶ] ft Ρ 2 + ἂν Miller σύστημ᾿ ἂν Gö. 3 πάντας Ρ 7 η über ε Ρ 11 ݲ Miller: ݲ Ρ ηαξ Miller: βσξ Ρ 12 + μυριάδας ριάδας Miller βτγ Ρ, verb. Miller 14 βτγ Ρ, verb. Miller 17 δτπθ Ρ, verb. Miller ζρο (nicht βρο) Ρ 17f μυρίας μυριάδας Ρ: μυριάδ. μυριάδα als Text von Ρ Miller 19 ݲ Ρ, verb. Miller μυρίας μυριάδας We μυριάδ. μυριάδα Miller δτξθ Ρ, verb. Miller 20 μυριάδ. μυριάδα Miller 21 δρξθ Ρ, verb. Miller μυριας μυριάδας Ρ: μυριάδ. μυριάδα als Text von Ρ Miller + ö. 22 θτλη Ρ, verb. Miller 25f γεννηθεὶς Ρ 26 παισίν Miller: πᾶσιν Ρ ἠγνοηκότες ἐγγὺς νομίζοντες εἶναι ὕψη οὐρανοῦ πύργον μάτην ἐπεχειίρησαν ποιεῖν, οἷς ὡς] εἰ κατ᾿ ἐκεῖνο παρὼν τὰ μέτρα διηγήσατο, οὐκ ἂν μάτην τετολμήκεισαν.

εἰ δέ τις τούτῳ φάσκει ἀπιστεῖν, μετρήσας πειθέσθω ταύτης γὰρ φανερωτέραν ἀπόδειξιν οὐκ ἔχει πρὸς τοὺς ἀπίστους. ὢ ματαιοπόνου καὶ] ψυχῆς φυσιώσεως καὶ πίστεως ἀπίστου, ἴνα πάντως Πτολεμαῖος σοφὸς νομίζηται παρὰ | f. 8r τοῖς τὴν ὁμοίαν σοφίαν ἡσκηκόσι.

Τούτοις ἐν μέρει ἐπισχόντες τινὲς ὡς μεγάλα κρίναντες καὶ λόγου ἄξια νομίσαντες αἱρέσεις ἀμέτρους καὶ ἀπείρους συνεστήσαντο. ὧν εἷς μὲν Κολάρβασος, ὃς διὰ μέτρων καὶ ἀριθμῶν ἐκτίθεσθαι ἐπιχειρεῖ· καὶ ἕτεροι δὲ ὁμοίως οὓς ἐπιδείξομεν, ἐπὰν τὰ περὶ αὐτῶν ἀρξώμεθα λέγειν, οἳ Πυθαγορείῳ ψήφῳ ὡς δυνατῇ προσέχουσι καὶ τὴν ἀσφαλῆ φιλοσοφίαν δι᾿ ἀριθμῶν

καὶ στοιχείων σχεδιάζουσι μαντευόμενοι μάταια· ὧν ὁμοίους λόγους ἐρανισάμενοί τινες ἀποπλανῶσιν ἰδιώτας, προγνωστικοὺς ἐαυτοὺς φάσκοντες, ἔσθ᾿ ὅτε διὰ τοῦ πολλὰ μαντεύεσθαι ἓν ἐπιτυγχάνοντες καὶ ἐπὶ μὲν τοῖς πολλοῖς ἀποτεύγμασι μὴ αἰδούμενοι, ἐπὶ δὲ τῷ ἑνὶ ἐγκομπάζοντες. οὐδὲ τούτων τὴν ἄσοφον σοφίαν παραπέμψομαι, ἀλλ’ ἐκθέμενος τοὺς ἐκ τούτων ἐπιχειροῦντας θεοσέβειαν συνιστᾶν ἐλέγξω ῥίζης ἀσυστάτου #x003E; καινουργίας ἀνάπλεω ὄντας μαθητάς.

Οἱ μὲν οὐν διὰ ψήφων τε καὶ ἀριθμῶν στοιχείων τε καὶ ὀνομάτων μαντεύεσθαι νομίζοντες ταύτην ἀρχὴν ἐπιχειρήσεως τοῦ κατ’ αὐτοὺς λόγου ποιοῦνται, φάσκοντες πυθμένα εἶναι ἑκάστου τῶν ἀριθμῶν, ἐπὶ μὲν τῶν χιλιάδων τοσαύτας μονάδας, ὅσαι ἂν ὦσι χιλιάδες, οἷον τῶν ἑξακισχιλίων ὁ πυθμὴν μονάδες ἕξ, τῶν ἑπτακισχιλίων μονάδες ἐπτά, τῶν ὀκτακισχιλίων μονάδες ὀκτώ, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως κατὰ τὰ αὐτά·

καὶ ἐπὶ τῶν ἑκατοντάδων ὅσαι ἂν ὠσιν αἱ ἑκατοντάδες, τοσαῦται μονάδες ὁ πυθμήν ἐστιν αὐτῶν, οἷον τῶν ἑπτακοσίων | ἑπτά εἰσιν ἑκατοντάδες, ὁ πυθμὴν αὐτῶν f. 8v ἑπτά μονάδες τῶν ἑξακοσίων ἓξ ἑκατοντάδες, ὁ πυθμὴν αὐτῶν † τρεῖς μονάδες. τὸ ὅμοιον καὶ ἐπὶ τῶν δεκάδων· τῶν μὲν ὀγδοήκοντα 11 gemeint sind die VI 21 ’ behandelten Valentinianer 1 <τὰ> ὕψη Diels 2 ὠς > Miller 5 καὶ > Miller 6 πάντων verb. Miller a. R. διαβολὴ πάντων σοφῶν Ρ 11 ἐπιρρεῖ Ρ, verb. Miller 14 ὁμοίως ö. ἐρανίσαμεν οἵτινες Ρ 15 πρὸς γνωστικοὺς Ρ 19 ῥίζης] δόξης Cruize + καὶ ö. 20 πανουργίας ö. ἀναπλέου ἀνάπλεω We.) ὄντας Gö.: ἀναπλὲοντας Ρ a. R. ζήτει Ρ 23 αὐτοὺς Miller: αὐτὴν Ρ 30 ἑξηκοντάδες Ρ τρεῖς] ἕξ ς΄ wird meist ßverstanden) oder vorher + ἓξ μονάδες· τῶν τριακοσίων τρεῖς ἑκατοντάδες, ὁ πυθμὴν αὐτῶν Gö. μονάδες ὀκτώ, τῶν δὲ ἐξήκοντα μονάδες ἴξ, τῶν τεσσαράκοντα μονάδες τέσσαρες, τῶν δέκα μονὰς μία.

ἐπὶ δὲ τῶν μονάδων πυθμὴν αὐταί εἰσιν αἱ μονάδες. οἷον τοῦ ἐννέα ὁ ἐννέα, τοῦ ὀκτὼ ὁ ὀκτώ, τοῦ ἑπτά ὁ ἑτπά. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῶν στοιχείων ποιεῖν δεῖ· ἕκαστον γὰρ στοιχεῖον κατὰ τινα τέτακται ἀριθμόν, οἷον τὸ ݲ ἐστὶ μονάδων ݲ τῶν πεντήκοντα μονάδων πυθμήν ἐστιν ὁ πέντε, καὶ τοῦ ݲ στοιχείου πυθμήν ἐστιν ὁ πέντε.

ἔστω ἔκ του ὀνόματός τινας πυθμένας λαβεῖν. οἷον τοῦ Ἀγαμέμνων ὀνόματος γίνεται τοῦ μὲν ݲ μονὰς μία, τοῦ δὲ ݲ μονάδες τρεῖς, τοῦ ἄλλου ݲ μονὰς μία, τοῦ ݲ μονάδες δ, τοῦ ݲ μονάδες ݲ, τοῦ ݲ μονάδες δ, τοῦ ݲ μονάδες πέντε, τοῦ ݲ μονάδες ݲ τοῦ ݲ μονάδες ݲ ὁμοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἔσονται ݲ ݲ ݲ δ, ݲ δ, ݲ ݲ ݲ ταῦτα συντεθέντα ποιεῖ μονάδας λς.

πάλιν τούτων πυθμένας λαμβάνουσι, καὶ γίνονται τῶν μὲν λ τρεῖς, τῶν δὲ ἓξ αὐτὰ τὰ ἕξ· συντεθέντα οὐν τὰ τρία καὶ τὰ ἓξ ποιεῖ ἐννέα, τῶν δὲ ἐννέα πυθμὴν ὁ ἐννέα. κατέληξεν οὐν τὸ Ἀγαμέμνων ὄνομα εἰς τὸν ἐννέα πυθμένα.

ἴστω τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ ἄλλου ὀνόματος ποιῆσαι τοῦ ἕκτωρ. τὸ Ἕκτωρ ὄνομα ἔχει στοιχεῖα ݲ καὶ κάππα καὶ ταῦ καὶ ݲ καὶ ݲ τούτων πυθμένες ݲ β, ݲ ݲ ݲ ταῦτα συντεθέντα ποιεῖ μονάδας ιθ. πάλιν τῶν δέκα πυθμὴν εἷς, τῶν ἐννέα ἐννέα, ἂ συντεθέντα ποιεῖ δέκα τοῦ δέκα γίνεται πυθμὴν μονάς. ψηφισθὲν οὖν τὸ Ἕκτωρ ὄνομα ἐποίησε πυθμένα μονάδα.

εὐκολώτερον δέ ἐστι τὸ οὕτως ποιεῖν· τοὺς εὑρεθέντας ἐκ τῶν στοιχείων πυθμένας, ὡς νῦν ἐπὶ τοῦ Ἕκτορος ὀνόματος εὕρομεν μονάδας ݲ εἰς ἐννέα μέριζε καὶ τὸ περιλειπόμενον πυθμένας λέγε· οἷον τὰ ݲ ἐὰν εἰς ἐννέα μερίζω, περιλείπεται μονάς, ἐννάκις γὰρ δύο ݲ καὶ λοιπὴ μονάς. ἐὰν γὰρ ἀφέλω τῶν ιθ τὰ δεκαοκτώ, λοιπὴ μονάς·

ὥστε τοῦ Ἕκτωρ ὀνόματος πυθμὴν ἔσται μονάς. πάλιν τοῦ Πάτροκλος ὀνόματος πυθμένες εἰσὶν ἀριθμοὶ οὗτοι, ݲ ݲ ݲ ݲ ζ, β, ݲ ζ, β· συντεθέντες ποιοῦσι μονάδας λδ. τούτων τὸ λοιπὸν μονάδες ἑπτά, τῶν ݲ τρεῖς, καὶ τῶν δ αὐταὶ αἱ δ. πυθμὴν οὖν εἰσι τοῦ Πάτροκλος ὀνόματος μονάδες ζ.

οἱ μὲν οὖν κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν κανόνα ψηφίζοντες #x003E; ἔννατον λαμβάνουσι τοῦ ἀθροισθέντος ἐκ τῶν πυθμένων ἀριθμοῦ καὶ τὸ περιλειφθὲν πλῆθος τῶν πυθμένων ὁρίζονται, οἱ δὲ κατὰ τὸν ἑβδοματικὸν τὸ ἕβδομον. οἷον εὑρέθη ἐπὶ τοῦ Πάτροκλος ὀνόματος τὸ ἐπὶ τῶν πυθμένων ἄθροισμα μονάδες λδ· τοῦτο μερισθὲν εἰς ἑβδομάδας ποιεῖ δ, ὅ ἐστι ݲ λοιπαὶ μονάδες ἕξ· λέγει ὅτι ὁ 3 αὖταί Ρ 5 τὸ ݲ ö.: τὸν Ρ 6 ἐστὶ μονάδων ݲ Diels: κατὰ μονάδων ݲ Ρ τῶν #x003E; ö. 7 ἐκ τοῦ Ρ 8 τίνας (so) Ρ: τοὺς Miller, τινα Cruize 9 τοῦ μὲν ö.: τὸ μὲν Ρ ݲ ݲ ݲ] ݲ Ρ 18 ݲ Roeper: πέντε Ρ, πέντε, ε Miller Ἕκτωρ Diele 26 ὑφέλω Roeper nach IV 43, 11 29 λοιπὸν ö.: ἔλαττον Ρ 80 δων αὐται Ρ 32 + τὸ Miller πυθμὴν τοῦ Πάτροκλος ὀνόματός εἰσιν ἓξ κατὰ τὸν ἑβδοματικόν.

εἰ δὲ ἔσται ݲ τὸ ἔβδομον λέγει μβ· ἑπτάκις γὰρ ἕξ ݲ καὶ λοιπὸν ἕν· μονὰς οὖν γίνεται ὁ πυθμὴν ὁ ἀπὸ τῶν ݲ κατὰ τὸν ἑβδοματικόν. δεῖ δὲ προσέχειν ἐὰν ὁ ληφθεὶς ἀριθμὸς μεριζόμενος ἀπαρτίσῃ, οἷον ἐὰν ἔκ τινος ὀνόματος συντιθεὶς τοὺς πυθμένας εὕρω λόγου χάριν μονάδας λς· ὁ δὲ λς μεριζόμενος εἰς τὸν ἐννέα δ ἀπαρτίζει ἐννεάδας — ἐννάκις γὰρ δ λς, καὶ οὐδὲν περιλείπεται —· τὸν πυθμένα οὖν αὐτὸν τὸν θ δῆλον εἶναι.

κἂν πάλιν τὸν τεσσαράκοντα πέντε ἀριθμὸν μερίζοντες εὕρωμὲν ἀπαρτίζοντα ἐννέα — καὶ γὰρ ἐννάκις πέντ·ε ݲ | καὶ λείπεται οὐδέν —, ἐπὶ τῶν τοιούτων αὐτὸν τὸν ἐννέα λέγουσι, f. 9v πυθμένα. καὶ ἐπὶ τοῦ ἑβδοματικοῦ ὁμοίως, ἐὰν λόγου χάριν τὸν ݲ εἰς τὸν ἑπτὰ μερίζοντες ἀπαρτίσωμεν — ἑπτάκις γὰρ ݲ ݲ καὶ περιλείπεται οὐδέν —, τὸν ἑπτὰ λέγουσι πυθμένα.

ὅταν μέντοι ψηφίζῃ τά ὀνόματα καὶ εὑρίσκῃ δὶς τὸ αὐτὸ γράμμα, ἅπαξ αὐτὸ ψηφίζει, οἷον τὸ Πάτροκλος ὄνομα † καὶ τὸ ݲ ݲ δὶς ἔχει καὶ τὸ ݲ δίς, ἄπαξ οὐν τὸ ݲ ψηφίζουσι καὶ ἅπαξ τὸ ݲ κατὰ τοῦτο οὖν πυθμένες ἔσονται ݲ, ݲ ݲ ݲ ζ, β, ݲ β, καὶ συντεθέντες ποιοῦσι μόναδας κζ, καὶ ἔσται πυθμὴν τοῦ ὀνόματος κατὰ μὲν τὸν ἐννεαδικὸν αὐτὸς ὁ ἐννέα, κατὰ δὲ τὸν ἑβδοματικὸν ἕξ.

ὁμοίως Σαρπηδὼν ψηφισθεὶς ποιεῖ μονάδας κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν δύο πυθμένα, Πάτροκλος δὲ ποιεῖ μονάδας θ νικᾷ Πάτροκλος. ὅταν γὰρ ᾖ ὁ μὲν εἷς περισσός, ὁ δὲ ἔτερος ἄρτιος, ὁ περισσὸς νικᾷ, ἐὰν μείζων ᾖ. πάλιν δὲ ἐὰν ᾖ ὀκτὼ ἄρτιος καὶ πέντε περισσός, ὁ ὀκτὼ νικᾷ, μείζων γάρ ἐστιν. εἰ δὲ ἦσαν ἀριθμοὶ δύο οἷον ἀμφότεροι ἄρτιοι ἢ ἀμφότεροι περισσοί, ὁ ἐλάσσων νικᾷ. πῶς δὲ ὁ Σαρπηδὼν κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν ποιεῖ μονάδας δύο;

παραλείπεται γὰρ τὸ ݲ στοιχεῖον· ὅταν γὰρ ᾐ ἐν ὀνόματι στοιχεῖον ݲ καὶ 7 ݲ παραλιμπάνουσι τὸ ݲ ἐνὶ στοιχείῳ χρώμενοι· ἰσοδυναμεῖν γὰρ λέγουσι τὰ ἀμφότερα, δὶς δὲ τὸ αὐτὸ οὐ ψηφίζεται, ὡς ἄνωθεν εἴρηται.

πάλιν Αἴας ποιεῖ μονάδας τέσσαρας, Ἕκτωρ κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν ποιεῖ μονάδα μίαν. καὶ ἔστιν ἡ μὲν τετρὰς ἄρτιος, ἡ μονὰς δὲ περισσή, ἐπὶ δὲ τῶν τοιούτων τὸν μείζονα ἐλέγομεν νικᾶν, νικᾷ ὁ Αἴας. πάλιν Ἀλέξανδρος καὶ Μενέλαος.

Ἀλέξανδρος κύριον ἔχει 4 ληφθεὶς ö.: λειφθεὶς Ρ 5 συντεθεὶς Ρ 8 κἂν ö.: καὶ Ρ πάλιν <ἑὰν> Miller 10 Punkt nach τοιούτων, nicht nach οὐδὲν Ρ 11 τοὺς Ρ, verb. ö. 14 εὑρίσκει Ρ 15f ὄνομα τὸ ݲ δὶς ἔχει, ἅπαξ οὖν τὸ ݲ ψηφίζουσι. κατὰ Miller (fictives Παπάτροκλος ö.) 16 ψηφίζουσι] + ݲ, dann wieder getilgt Ρ 17 μονάδες Ρ 18 ὁ αὐτὸς 15) ἔξ. ὁμοίως Miller: ὁμοίως ἕξ Ρ 20 πυθμένα > Cruize 23 ἦσαν Ρ: εἰσιν ö. 25 ἐννεατικὸν Ρ 26 παραλείπ·ονται Ρ, verb. Miller ὀν. στοιχεῖα Diels 29 29 Ρ Ἕκτωρ] ἔκτον Ρ, dann γάρ, aber getilgt 31 ἐπεὶ Cruize f. 10r ὄνομα <Πάρις>. Πάρις δὲ ποιεῖ μονάδας κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν δ Μενέλαος δὲ κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν μονάδας θ, νικῶσι δὲ αἱ ἐννέα τὰς τέσσαρας· εἴρηται γάρ, ὁπόταν ὁ μὲν περισσὸς ᾖ, ὁ δὲ ἄρτιος, ὁ μείζων νικᾷ, ὅταν δὲ ἀμφότεροι ἄρτιοι ἢ ἀμφότεροι περισσοί, ὁ ἐλάσσων.

πάλιν Ἄμυκος καὶ Πολυδεύκης. Ἄμυκος μὲν ποιεῖ μονάδας δύο κατὰ τὸν ἐννεαδικόν, καὶ Πολυδεύκης δὲ ἑπτά· νικᾷ Πολυδεύκης. Αἴας καὶ Ὀδυσσεὺς ἐπάλαισαν ἐν τῷ ἐπιταφίῳ. Αἴας ποιεῖ κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν μονάδας ݲ, Ὀδυσσεὺς ݲ κατὰ τὸν ἐννεαδικόν· ἆρα οὖν μήτι τὸ Ὀδυσσέως ἐπίθετον καὶ οὐ κύριόν ἐστιν; ἐνίκησε γάρ. κατὰ μὲν τοὺς ἀριθμοὺς νικᾷ Αἴας, ἡ δ᾿ ἱστορία Ὀδυσσέα παραδίδωσιν.

Ἀχιλλεὺς καὶ Ἕκτωρ. Ἀχιλλεὺς κατὰ τὸν ἐννεαδικὸν ποιεῖ τέσσαρας, Ἕκτωρ μίαν· νικᾷ Ἀχιλλεύς. πάλιν Ἀχιλλεὺς καὶ Ἀστεροπαῖος. Ἀχιλλεὺς ποιεῖ τέσσαρας, Ἀστεροπαῖος τρεῖς· νικᾷ Ἀχιλλεύς. πάλιν Μενέλαος καὶ Εὔφορβος. Μενέλαος ἔχει μονάδας ἐννέα, Εὔφορβος ὀκτώ· νικᾷ Μενέλαος.

τινὲς δὲ κατὰ τὸν ἑβδοματικὸν μόνοις τοῖς φωνήεσι χρῶνται, ἄλλοι δὲ διαστέλλουσιν ἰδίᾳ μὲν τὰ φωνήεντα, ἰδίᾳ δὲ τὰ ἡμίφωνα, ἰδίᾳ δὲ τὰ ἄφωνα, καὶ τρεῖς τάξεις ποιήσαντες λαμβάνουσι τοὺς πυθμένας ἰδίᾳ μὲν τῶν φωνηέντων, ἰδίᾳ δὲ τῶν ἡμιφώνων, ἰδίᾳ <δὲ> τῶν ἀφώνων, καὶ χωρὶς ἔκαστον.

ἄλλοι δὲ οὐδὲ τούτοις τοῖς νενομισμένοις ἀριθμοῖς χρῶνται, ἀλλ’ ἄλλοις, οἷον ὑποδείγματος ἔνεκα τὸ ݲ οὐ θέλουσι πυθμένα ἔχειν <μονάδας> ݲ ἀλλὰ ݲ καὶ τὸ ξ στοιχεῖον μονάδας ݲ καὶ παντοίως στρεφόμενοι οὐδὲν ὑγιὲς εὑρίσκουσιν. ὅταν μέντοι δεύτερόν τινες ἀγωνίζωνται, ἀφ’ ἐκατέρου τῶν ὀνομάτων τὸ πρῶτον στοιχεῖον ἀφαιροῦσιν, ὅταν δὲ τρίτον, τὰ δύο ἑκατέρωθεν, καὶ τὰ λοιπὰ ψηφίσαντες συγκρίνουσιν.

Οἶμαι δὲ ἐκδήλως ἐκτεθεῖσθαι καὶ τὴν τῶν ἀριθμητικῶν ἐπίνοιαν δι’ ἀριθμῶν καὶ ὀνομάτων τὸ ζῆν διακρίνειν νομιζόντων. τούτους δὲ κατανοῶ σχολὴν ἄγοντας καὶ ψήφῳ γεγυμνασμένους τεθεληκέναι 11 Terentianus Maurus De litteris 267 ff (S. 333 Keil): quandoque subibunt dubiae pericla pugnae maior numerus qua steterit, favere palmam, praesagia leti minima patere summa, sie Patroclon <olim> Hectorea manu sie Hectora traduat cecidisse mox Achilli 1 + Πάρις Miller τὸν] τὸ Ρ 8 δασ Ρ ݲ Diels (verlesen in ݲ s. zu S. 45, 301: ὀκτὼ Ρ 13 τρεῖς kein Irrtum, wie Miller meint. Die Summe von Asteropaios ist 30, denn es wird nur je ein α und ο ählt 16 φωνήσεσι Ρ 19 + δὲ Miller 22 μονάδας Miller 23 δασ Ρ διὰ τῆς παραδοθείσης αὐτοῖς ἐκ παίδων τέχνης θέλειν) εὐδοκιμοῦντας μάντεις προσαγορεύεσθαι.

οἳ ἄνω κάτω τὰ στοιχεῖα καταμετροῦντες εἰς λῆρον ἐχώρησαν· ἐπὰν γὰρ ἀποτύχωσι, τὸ ἄπορον προβάλλοντες λέγουσι, μήτι τοῦτο ὄνομα γενικὸν οὐκ οὐκ ἐγένετο ἀλλὰ ἐπίθετον· ὡς καὶ ἐπὶ τοῦ Ὀδυσσέως κοὶ Αἴαντος ἐκπεσόντες κέν ἐλάλουν. τίς ἐκ ταύτης τῆς θαυμαστῆς φιλοσοφίας ἀφορμὰς λαβὼν καὶ θελήσας αἱρεσιάρχης καλεῖσθαι οὐ δοξασθήσεται;

ἀλλ᾿ ἐπεὶ καὶ ἑτέρα τις τέχνη βαθυτέρα ἐστὶ παρὰ τοῖς πανσόφοις Ἑλλήνων μεριμνηταῖς, οἷς εὔχονται μαθητεύειν οἱ αἱρετικοὶ διὰ τὸ ταῖς αὐτῶν δόξαις χρῆσθαι πρὸς τὰ ὑπ’ αὐτῶν ἐπιχειρούμενα, καθὼς ὑποδειχθήσεται μετ᾿ οὐ πολύ — αὕτη δέ ἐστι μετωποσκοπικὴ μαντεία, μᾶλλον δὲ μανία —, οὐδὲ ταύτην σιωπήσομεν·

εἰσὶν οἳ τοῖς ἄστροις ἀναφέρουσι τὰς μορφὰς τύπων τε ἰδέας καὶ τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τὰς† κατὰ ἀστέρων γενέσεις ἀναλογιζόμενοι. οὕτω λέγουσι οἱ <ἐν> Κριῷ γεννώμενοι τοῖοι κεφαλῇ ἐπιμήκει, τριχὶ πυρρᾷ, ὀφρύσι συνεζευγμέναις, μετώπῳ ὀξεῖ, ὀφθαλμοῖς † γλαυκοῖς ὑπὸ ἄλλοις, μήλοις καθειλκυσμένοις, ἐπίρρινοι, μυκτῆρσιν ἠνεῳγμένοις, χείλεσι λεπτοῖς, γενείῳ ὀξεῖ, στόματι ἐπιμήκει.

οὑτοι, φησί, μεθέξουσι φύσεως τοιαύτης· προνοητικοί, ποικίλοι, δειλοί, φρόνιμοι, προσχαριώδεις, ἥσυχοι, περίεργοι, βουλαῖς ἀποκρύφοις, παντὶ Πράγματι κατηρτισμένοι, πλεῖον φρονήσει ἢ ἴσχύι 12-S. 53, 19 ähnliche Tractate in dem von mir abgeschriebenen Paris. 2494 f. 142v (s. Catal. cod. astrol. VIII 3 p. 63 ff. Die ührten Parallelen finden sich, wo nichts bemerkt, stets unter demselben Tierzeichen), im Cat. cod. astr. Vm 2 S. 58. 59 VII S. 194ff. Vettius Valens I C. 2, Hephaestion I 1, Manilius IV 122 ff, vgl. Petronius C. 39. — R. örster, Scriptores physiognomonici 11 341 — hat diesen Abschnitt Hippolyts ediert 1 θέλειν > Miller 2 προαγορεύεσθαι Ρ 3 προβάλοντες (so) P 5 κέν’ ἐλάλουν We.: ἐνεκάλουν Ρ 9 διὰ τοῦ Ρ, verb. ö.: δόξας Ρ 11 μετωπισκοπικὴ Ρ, a. R. δόξ μετωπισκοπικῶν Ρ 12f τυποῦντες ἰδέας Ρ, verb. Cruize 13 f ἐπεὶ τὰς ἑκάστων γεν. ἀναλ. οὕτω λέγουσι MiUer, etwa ἐπὶ τὰς τοῖν ἀστέρων κατὰ γεν. ἐπικρατήσεις We. 14 οὕτω] + δὲ ö. + ἐν Miller κριῶ mit roter Tinte am Rande, ebenso im folgenden, von ἐν λέοντι an mit Praep. Ρ 14 τοιοῦτοι örster 15 ἐπιμήκη Ρ τριχὶ so Ρ 16 ὑπογλαύκοις καλοῖς örster, ὑπ. μεγάλοις Diels, vgl. S. 51, 7 ὑπομεγάλοις We. μεγαλόφθαλμοι Par.), ὑποσάλοις Miller, ὑπομέλασι Roeper 16f ἐπίρινος 17 vgl. Par. μυκτῆρσι καθηλωμένοι . . . χείλη λεπτὰ ἔχοντες, aber beim Stierzeichen μυκτῆρας ἔχοντες μείζους ἀνεῳγμένους 19 δειλοί Par.: δῆλοι Ρ προσχαριώδεις] vgl. Par. χαροποιοί 20 vgl. Par. ταῖς δὲ πράξεσι δραστικοί κρατοῦντες τὸ παρόν, καταγελασταί, γεγραμματισμένοι, πιστοί. φιλόνεικοι, ἐν μάχῃ ἐρεθισταί, ἐπιθυμηταί, παιδεραστίᾳ νοσοῦντες, ἀπεστραμμένοι ἀπὸ τῶν ἰδίων οἴκων, ἀπαρέσκονται ἄπαντα, κατήγοροι, ἐν οἴνῳ μανιώδεις, ἐξουθενηταί, κατ᾿ ἔθος τι ἀποβάλλοντες, εἰς φιλίαν εὔχρηστοι διὰ τὴν ἀγαθωσύνην· πλειστάκις ἐν ἀλλοτρίᾳ γῇ ἀποθνῄσκουσιν.

Οἱ δὲ έν Ταύρῳ τύπῳ ἔσονται τῷδε· κεφαλῇ στρογγύλῃ, τριχὶ παχείᾳ. μετώπῳ πλατεῖ * τετραγώνοις ὀφθαλμοῖς καὶ ὀφρύσι μεγάλαις, μέλασιν, ἐν τῷ λευκῷ φλέβες λεπταί, αἱματώδεις, βλεφάροις μακροῖς παχέσιν ὠτίοις μεγάλοις, στόμασι στρογγύλοις, ῥώθωνι παχεῖ, μυκτῆρσι στρογγύλοις, χείλεσι παχέσι. τοῖς ὑπεράνω μέρεσιν ἰσχύουσιν, ὀρθὸς γεγενημένος ἀπὸ σκελῶν.

οἱ αὐτοὶ δὲ φύσεως· ἀρέσκοντες, νοοῦντες, εὐφυεῖς, εὐσεβεῖς, δίκαιοι, ἄγροικοι, προσχαρεῖς, κοπιαταὶ ἀπὸ ἐτῶν ݲ ἐρεθισταί, νωθροί· τούτων ὁ στόμαχος μικρός ἐστι, πληροῦνται τάχα, πολλὰ βουλευόμενοι, φρόνιμοι, φειδωλοὶ εἰς ἐαυτούς, εἰς ἄλλους δαψιλεῖς, ἀγαθοποιοί, σώματι βραδεῖ· ἐν μέρει εἰσὶ λυπηροί, ἀμελεῖς, εἰς φιλίαν ὠφέλιμοι διὰ τὸν νοῦν, κακοπαθεῖς.

Ἐν Διδύμοις τύπος· προσώπῳ κοκκίνῳ, μεγέθει οὐ λίαν μεγάλῳ, μέρεσιν ἴσοις. ὀφθαλμοῖς μέλασιν ὡς ἠλειμμένοις, μήλοις κάτω τεταμένοις, στόματι παχεῖ, ὀφρύσι συντεθειμέναις· συγκρατοῦσι, πάντα ἔχουσιν, ἔσχατα πλούσιοι, σκνιφοί, φειδωλοὶ ἐκ τοῦ ἰδίου, δαψιλεῖς πρὸς τὰ ἀφροδισιακά, ἐπιεικεῖς, μουσικοί πρὸς τὰ ἀφροδισιακά], ψεῦσται· οἱ αὐτοὶ δὲ φύσεως·

δεδιδαγμένοι, νοοῦντες, περίεργοι, ἰδίᾳ 1 τὸ παρὸν zu κρατοῦντες ögen We. 2 αἱρεθισταί Ρ παιδερασταὶ (das letzte ι nicht kenntlich, aber Accent rechts von übergeschriebenem α) νοοῦντες verb. Gö. 3 ἀπαρέσκοντες Miller κακηγόροι? örster, doch s. z. B. Vettius S.12,5Kr. 4 ἔθος Diels: ἔτος P, ἔπος ö. 5 ἀγαθοσύνην 8 πετώπω Ρ, vgl.Par. πλατυμέτωποι τετραγώνῳ ö., aber Par. ὀφθαλμοὺς μέλανας, τραχήλους παχεῖς τετραγώνους, danach ür Η. oder seine Vorlage zu vermuten <τραχήλοις> 8f ὀφθαλμοῖς μέλασιν (vgl. Par.), ὀφρύσι μεγάλαις ö. μελαίναις? Cruize 9 βλέβες 10 παχέσιν vor örster zu βλεφάροις gezogen 11 ὑπὲρ ἄνω Ρ 12 ὀρθοὶ γεγενημένοι örster, ἰσχύουσι νωθροὶ γεγενημένοι nach Manilius IV 150 Miller φύσεων Ρ 14 αἱρεθισταὶ Ρ 16 ἀλλήλους Ρ, verb. Miller βραδεῖ Gö.: βραχεῖ Ρ 17 εἰς φιλίαν vor örster zu ἀμελεῖς 19 μέλεσιν ö. (Paris, unter dem Zeichen der Wage ἴσοι τοῖς μέλεσι τὰ ἄνω τοῖς κάτω) 20 κάτω τεταμένοις (vgl. S. 52, 16) Roeper: καλῶ γεγεννημένων (erstes γ aus τ oder umgekehrt) Ρ 20f συγκροτοῦσι πάντα ö. (Paris. φύσει δὲ πάντα τολμῶντες) 21 πάντα, <πάντα> ? We. καὶ κατ)έχουσιν Miller, <ἃ> ἔχουσιν Cruize πλούσια Ρ 22 πρὸς τὰ ἀφροδισιακὰ 1 Miller: ἀφροδισικῶν Ρ [] Miller 23 οἱ — φύσεως ört auf Ζ. 20 (Diels) περίεργα Ρ ἀποφάσει, ἐπιθυμητικοί, φειδωλοὶ ἐκ τοῦ ἰδίου. δαψιλεῖς] ἥσυχοι, φρόνιμοι, δόλιοι, πολλὰ βουλεύονται, ψηφισταί, κατήγοροι, <ἀ> οὐκ εὐτυχεῖς, ἀπὸ γυναικῶν φιλοῦνται, ἔμποροι, εἰς φιλίαν οὐκ ἐπὶ πολὺ ὠφέλιμοι.

Ἐν Καρκίνῳ τύπος· μεγέθει οὐ μεγάλῳ, τριχὶ ὥσπερ † κυνία, χρώματι ὑποπύρρῳ, στόματι ὀλίγῳ κεφαλῇ στρογγύλῃ, μετώπῳ ὀξεῖ, ὀφθαλμοῖς ὑπογλαύκοις, ἱκανῶς καλοῖς, μέλεσιν ὑποποικίλοις.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· κακοί, δόλιοι, βουλαῖς ἀπηρτισμένοι, ἄπληστοι, φειδωλοί, ἀχάριστοι, ἀνελεύθεροι, ἀνωφελεῖς, ἀμνήμονες, οὔτε ἀποδιδόασιν ἀλλότριον οὔτε ἀπαιτοῦσιν ἴδιον, εἰς φιλίαν ὠφέλιμοι.

Ἐν Λέοντι τύπος· κεφαλῇ στρογγύλῃ, τριχὶ ὑποπύρρῳ, μετώπῳ μεγάλῳ ῥυσῷ, ὠτίοις παχέσι, τραχηλιῶται, ἐπὶ μέρει ὑποφάλακροι, πυρροί, ὀφθαλμοῖς γλαυκοῖς, μεγάλαις γνάθοις, στόματι παχεῖ, τοῖς ἐπάνω μέρεσι παχεῖς, στήθει μεγάλῳ, τοῖς ὑποκάτω μέλεσι λεπτοῖς.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· ἰδίας ἀποφάσεως, ἀσυγκέραστοι, ἀρέσκοντες ἐαυτοῖς, ὀργίλοι, θυμώδεις, καταφρονηταί, αὐθάδεις, μηδὲν βουλευόμενοι, † ἄναλοι, κακόσχολοι, συνήθεις, εἰς πράγματα ἀφροδισιακὰ ἐκκεχυμένοι, μοιχοί, ἀναιδεῖς, πίστει ἀναλήθεις, αἰτηταί, τολμηροί σκνιφοί, ἅρπαγες, ἀξιόλογοι, εἰς κοινωνίαν ὠφέλιμοι, εἰς φιλίαν ἀνωφελεῖς.

Ἐν Παρθένῳ τύπος· ὁράσει καλῇ, ὀφθαλμοῖς οὐ μεγάλοις, ἐπαφροδίτοις, μέλασιν, ὀρθοῖς συντεθειμένοις, ἱλαροῖς, κολυμβῶσιν. εἰσὶ δὲ λεπτοὶ σώματι, † ὑπὸ δὲ τοῦ ὄψει καλοῦ, τριχὶ καλῶς συντεθειμένῃ, μετώπῳ μεγάλῳ, ῥώθωνι προαλεῖ. οἱ αὐτοὶ φύσεως· εὐμαθεῖς, μέτριοι, ἐννοηταί, παιγνιώδεις, λόγιοι, βραδὺ λαλοῦντες, πολλὰ βουλευόμενοι, πρὸς χάριν εὐπαραίτητοι, ἡδέως πάντα παρατηροῦντες καὶ μαθηταὶ εὐφυεῖς, ἃ ἔμαθον κρατοῦσι, μέτριοι, ἐξουθενηταί, παιδ- 1 [] Förster, S. S. 50, 21 f <ἀλλοτρίου> δαψιλεῖς Miller örster, doch s. zu S. 50, 3 2f ἀκαίριμοι Miller: καίριμοι Ρ 5f κυνὶ ἀχρώματι Ρ 5 κυανέῃ ö., κυνός (vgl. S. 52, 27) oder κυνάδι We. 7 ὑπὸ ποικίλοις Ρ 8 κατηρτισμένοι? Förster 9 ἀποδίδωσιν Ρ 11 κεφαλὴ F ὑπόπυρρα F πυρρότριχοι Par.) 12 τραχηλιῶντες örster 14 vgl. Par. τὰ ἄνω μείζονα τῶν κάτω ἔχοντες ὑπὸ κάτω Ρ 16f βουλόμενοι Ρ 17 ἄναλοι mit roter Tinte ügt Ρ: ἄλαλοι ö., ἀνώμαλοι? We. κατέσχολοι, ε scheint rot in ο corrigiert ἀσυνήθεις? Gö., doch s. S. 52,2. 53,3 18 ἀναληθεῖς 19 φιλίαν Miller (vgl. S. 50, 17. 51, 10. 19. 52, 18. 24): ὠφέλειαν Ρ 22 ὀφρύσι συντεθειμέναις (vgl. S. 50, 20 und S. 52, 5) ö., unwahrscheinlich wegen der folgenden masc. Attribute 23 σῶμα τὸ ὑποκάτω, ὄψει καλοί Diels vgl. Catal. astr. VII 202, 8 ὑπὸ δὲ τοῦ] προσώπου? We. (oder προσώπῳ . . . . καλῷ?), vgl. Paris, εὐειδεῖς καλῶ Ρ 25 βραδυλαλοῦντες Ρ 26 εὐπαραίτητοι Roeper: ὡς οἱ παρατηρηταί Ρ ερασταί, συνήθεις, ψυχῇ μεγάλῃ, καταφρονηταί, πραγμάτων ἀμελεῖς, διδαχῇ προσέχοντες, καλλίονες ἐν ἄλλοις ἢ τοῖς ἰδίοις, πρὸς φιλίαν ὠφέλιμοι.

Ἐν Ζυγῷ τύπος· τριχὶ λεπτῇ προαλεῖ, ὑποπύρρῳ, ὑπομήκει μετώπῳ ὀξεῖ, ῥυσῷ, ὀφρύσι καλαῖς συντεθειμέναις, ὀφθαλμοῖς καλοῖςκόραις μέλασιν, ὠτίοις μακροῖς, λεπτοῖς, κεφαλῇ ἐπικεκλιμένῃ, στόματι μακρῷ.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· νοοῦντες, Μὺς τιμῶντες, ἀλλήλοις καταλαλοῦντες, ἔμποροι, καπιαταί, πορισμὸν μὴ κατέχοντες, ψεῦσται, μὴ φιλοῦντες ἐν πράγμασι, νοήσει ἀληθεῖς, ἐλευθερόλγωσσοι, ἀγαθοποιοί, ἀμαθεῖς, ψεῦσται, συνήθεις, ἀμελεῖς· τούτοις οὐκ ἐμοποιεῖ ἀδίκως ποιῆσαι μέρος. εἰσὶ καταφρονηταί, καταγελασταί, ὀξεῖς, ἔνδοξοι, ἀκουσταί, καὶ τούτοις οὐδὲν προχωρεῖ, πρὸς φιλίαν ὠφέλιμοι.

Ἐν Σκορπίῳ τύπος· προσώπῳ παρθενικῷ, εὐμόρφῳ, † ἁλυκῷ, τριχὶ ὑπομέλανι, ὀφθαλμοῖς εὐμόρφοις, μετώπῳ οὐ πλατεῖ καὶ ῥώθωνι ὀξεῖ, ὠτίοις συντεθεμένοις μικροῖς, μετώπῳ ῥυσῷ, ὀφρύσι στεναῖς, μήλοις καθειλκυσμένοις· οἱ αὐτοὶ φύσεως·

δόλιοι, κατεστραμμένοι, ψεῦσται, ἴδια βουλεύματα μηδενὶ ἀνατιθέμενοι, διπλῇ ψυχῇ, κακοποιοί, ἐξουθενηταί, μοιχείας ἔνοχοι, εὐφυεῖς, εὐμαθεῖς, εἰς φιλίαν αχρηστοι.

Ἐν Τοξότῃ τύπος· μήκει μεγάλῳ, μετώπῳ τετραγώνῳ, ὀφρύσι μεσταῖς συγκρατουμέναις, † τριχῶν τεθειμένῃ προαλεῖ, ὑπόπυρροι.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· προσχαρεῖς ὡς οἱ πεπαιδευμένοι, ἁπλοῖ, ἀγαθοποιοί, παιδερασταί, συνήθεις, κοπιαταί, φιληταί, φιλούμενοι, ἐν οἴνῳ ἱλαροί, καθάριοι, ὀγρίλοι, ἀμελεῖς, κακοί, εἰς φιλίαν ἄχρηστοι, ψυχαῖς μεγάλαις, ὑβριστικοί, ὑπόδουλοι εἰς κοινωνίαν εὔχρηστοι.

Ἐν Αἰγοκέρῳ τύπος· σώματι ὑποπύρρῳ, τριχὶ ὑποπολιᾷ προαλεῖ, στόματι στρογγύλῳ, ὀφθαλμοῖς ὡς ἀετοῦ, ὀφρύσι συντεθειμέναις, μετώπῳ ἠνοιγμένῳ, ὑποφάλακροι, τὰ ὑποκάτω μέρη τοῦ 2 καλλίονες <οἰκονόμοι> ? We. (Vettius Valens S. 10, 14 ἀγαθοὶ οἰκονόμοι, ebenfalls unter Παρθένος) ἀλλοτρίοις Miller 6 μελαίναις ö. 6 στόματι — 7 νοοῦντες a. R. von 1. Hand Ρ 7 ἀλλήλων? We 8 ψεῦσται Ζ. 10 wiederholt 9 νοήσει] πονῆσαι Miller, νοῆσαι oder νωθρεῦσαι örster 10 τούτοις — 11 μέρος > Miller οὐκ ἐμποιεῖ = οὐδὲν διαφέρει scheint sich aus dem Gebrauch der LXX zu ergeben) 11 μέρος] κέρδος Diels καταγέλαστοι Ρ 12 ὠτακουσταί? Miller 13 ἁλυκῷ] λευκῷ örster, ἀλύπῳ? Diels 14f vgl. Par. ὀξύρινες 16 καθελκυσμένοις Ρ (vgl. S. 50, 20), ABBREV im Text und a. R., aber die Note fehlt 18 μοιχείαις örster, doch s. Vettius S. 117, 10 ἔνοχοι μοιχείας 20 vgl. Paris, τῷ μὲν σώματί εἰσι τετράγωνοι 21 τριχὶ συντεθειμένῃ Miller, vgl. S. 51, 23 25 ὕπουλοι We. 26f ὑπὸ πολιᾶ προάλεις Ρ 26 ὑποπολιῷ Gö. 28 ὑπὸ κάτω P σώματος ἰσχυρότερα.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· φιλόσοφοι, καταφρονηταὶ καὶ τὸ παρὸν καταγελασταί, ὀργίλοι, συγχωρηταί, καλοί, ἀγαθοποιοί, πράγματος μουσικοῦ φιληταί , ἐν οἴνῳ ὀργίλοι, γελοῖοι, συνήθεις, λάλοι, παιδερασταί, ἱλαροί, προσφιλεῖς, φιληταί, ἐρεθίζοντες, εἰς κοινωνίαν εὔχρηστοι.

Ἐν Υδροχόῳ τύπος· μεγέθει τετράγωνος, στόματι ὀλίγῳ, ὀφθαλμοῖς ὀξέσι λεπτοῖς γοργοῖς, ἐπιτάκτης, ἀχάριστος, ὀξύς, εὐχερῶς εὑρίσκων, πρὸς φιλίαν εὔχρηστος καὶ πρὸς κοινωνίαν. ἔτι ἐξ ὐγρῶν πραγμάτων πορίζουσι τοὺς πορισμοὺς * * ἀπόλλουσιν.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· σιγηροί, αἰσχυντηροί, συνήθεις, μοιχοί, σκνιφοί, πράγμασι † ποιούμενοι, θορυβιασταί, καθάριοι, εὐφυεῖς, καλοί, ὀφρύσι μεγάλαις· πολλάκις ἐν λεπτοῖς πράγμασι γεννῶνται καὶ † δίφρων πραγματείαν γυμνάζουσι. τινὶ ἂν καλῶς ποιήσωσιν, οὐδεὶς αὐτοῖς χάριτας ἀποδιδοῖ.

Ἐν Ἰχθύσι τύπος· μήκει μέσῳ, ὡς ἰχθύες μετώπῳ ὀξεῖ, τριχὶ δασείᾳ· πολλάκις πολιοὶ ταχέως γίνονται.

οἱ αὐτοὶ φύσεως· ψυχῇ μεγάλῃ, ἀπλοῖ, ὀργίλοι, φειδωλοί, λάλοι, πρώτῃ ἡλικίᾳ ἔσονται ὑπνωτικοί, δι΄ ἑαυτῶν πραγματείαν πρᾶξαι θέλουσιν, ἔνδοξοι, τολμηροί. ζηλωτικοί, κατήγοροι, τόπον ἀλλάσσοντες, φιληταί, ὀρχησταί, εἰς φιλίαν ὠφέλιμοι.

Ἐπεὶ καὶ τούτων τὴν θαυμαστὴν σοφίαν ἐξεθέμεθα τήν τε πολυμέριμνον αὐτῶν δι΄ ἀπονοίας μαντικὴν οὐκ ἀπεκρύψαμεν, οὐδὲ ἐν οἷς σφαλλόμενοι ματαιάζουσι σιωπήσομεν. ἄστρων γὰρ ὀνόμασιν εἴδη καὶ φύσεις ἀνθρώπων παραβάλλοντες πῶς ἠσθένησαν.

τὰ μὲν 23-S. 54, 2 Sext. Adv. astrol. 97 εἰκὸς γὰρ τοὺς παλαιοὺς τὰ τοιαῦτα τῶν ὀνομάτων τίθεσθαι κατὰ ψιλὴν τὴν τοῦ χαρακτῆρος ἐμφέρειαν, τάχα δὲ οὐδὲ κατ’ αὐτήν, ἀλλ᾿ εὐσήμου χάριν διδασκαλίας, vgl. Hipp. S. 39, 9 ff 1 ἰσχυρότεροι Miller 6 στόματι ö.: σώματι Ρ 7f vgl. Par. τὴν καθ’ ἡμέραν ζωὴν εὔκοπον εὑρίσκουσι, ähnlich unter Αἰγοκέρως 8 ὑγρῶν] ἀπόρων falsch Scott, ebenso ἐκ τυχηρῶν Cruize 9 mindestens = καὶ (Miller), vgl. Paris. ὅσον ἂν ἐπικτήσονται, ταῦτα ἀποβαλοῦνται Vettius Valens S. 10, 23. 24 Kroll 10 αἰσχυντηλοί? Miller, doch vgl. Paris, ὀφθαλμοὺς ἔχοντες αἰσχυντηροὺς und Par. unter Παρθένος 10 f πραγματικοί, εὐμενεῖς, οὐ βιασταί Scott 11 πτοούμενοι? We. πολιούμενοι θορυβασταί Miller μεγάλοις Ρ 12 πολ- λάκις — 13 ἀποδιδοῖ > Miller 12 γίνονται Scott διάφορον Scott, διφρόνων? We. 13 τινὶ] ὅντιν’ örster, ᾧ τινι Cruize 16 #x003E; πρώτῃ ö. 18 κακηγοροι örster 21 ἀπονοίας Diels: ἐπινοίας Ρ vgl. S. 61, 8. 49, 11, ἐπιπνοίας Roeper 22 σιωπήσομεν ὀ̓. (vgl. S. 49, 12): σιωπήσομαι Ρ 23 παραβαλλόντες Ρ: παραβαλόντες Miller πῶς] πεῖσαι Diels etwa πάντως παντελῶς) ἐμάνησαν? We. γὰρ ἄστρα ἴσμεν τοὺς ἀέ ἀρχῆς νομίσαντας † ἰδεῖν κατανοεῖν ὀνόμασι κακληκέναι πρὸς τὸ εὔσημα καὶ εὐεπίγνωστα τυγχάνειν. τίς γὰρ τούτων ὁμοιότης πρὸς τὴν τῶν ζῳδίων εἰκόνα ἢ τίς ὁμοία φύσις πράξεώς τε καὶ ἐνεγρείας, ἴνα τις τὸν ἐν Λέοντι φάσκῃ θυμικόν, τὸν δὲ ἐν Παρθένῳ μέτριον ἢ ἐν Καρκίνῳ κακόν, τοὺς δὲ ἐν * * *

. . . . . . . . . . . λαβὼν καὶ γράψαι τὸν πυνθανόμενον ἀξιοῖ <ὅ> τι ἂν πυθέσθαι τῶν δαιμόνων θέλῃ . . . . . . . . . . . μόνον. εἶτα συμψήσας τὸν χάρτην τῷ παιδὶ δοὺς ἀποπέμπει καυθησόμενον ἴν’ οἴχ(ηται φέρ)ων ὁ καπνὸς τοῖς δαίμοσι τὰ γράμματα. τοῦ δὲ τὸ κελευσθὲν πράξαντος πρῶτα μὲν ἀφαιρεῖ τοῦ χάρτου μοίρας ἴσας·

πλείονας δέ τινας σκήπτεται ἐγγράφειν Ἑβραϊκοῖς γράμμασι δαίμονας † εἰς τὰ μάγων Αἰγυπτίων καὶ θύσας τὸ καλούμενον κῦφι θυμίαμα ταῦτα μὲν ἐπαιωρήσας κατὰ τοῦ θυμιάματος φέρει· ὃ δ᾿ ἔτυχε γράψας ὁ πυνθανόμενος θεὶς κατὰ τῶν ἀνράκων ἔκαυ(σεν).

εἲτα θεοφορεῖσθαι δοκῶν, εἰσπεσὼν τῷ μυχῷ μέγα καὶ ἀπηχὲς κέκραγε καὶ πᾶσιν ἀσύνετον· . . . . . π)ολὺ δὲ πάντας τοὺς παρόντας. καὶ τὸν Φρῆν ἤ τινα ἕτερον ἐπικαλοῦντες δαίμονα ἐπειδὰν εἰσελθόντες παραστῶσιν οἱ παρόντες, ἐπὶ #x003E; 6-8. 64, 10 ärt von Ga(nschinietz), TU XXXIX 2 — 8 über die Assistenz des Knaben e. Apul. Apol. 42ff. 27; Orig. De principiis III 3, 3 S. 259, 16 K.; Abt, Religionsgesch. Versuche IV 2 S. 234ff — 11 Lucian, Alex. 13 φωνάς τινας ἀσήμους φθεγγόμενος, οἷαι γένοιντο ἂν Μαίων, vgl. Siebourg, Bonner Jabrb. Heft 118 S. 169; Ga. S. 33 — 16 über Φρῆ = Rê s. Ga. S. 36f 1 νομ. ἰδέαν κατανοεῖν Roeper, ὀνομάσαντας ἰδίαν κατ’ ἔννοιαν ö. 5 über die ücke s. Vorrede 6-S. 55, 3 προσ auf Fol. 13r Rand. Vor λαβὼν 11 Lettern unleserlich, 3. 4. wohl ει; #x003E; λαβὼν Cruize, φάρμακον λαβὼν Ga. φ. = Tinte) 6 ὅ τι We.: τί Ρ 7 11 Lettera unleserlich, 8. 9. 10. βου?] ὕδατι Roeper, καὶ ἐξαλείψασθαι Ga., Sinn σημαίνοντα? We. (d. h. die Tinte wird erst äter sichtbar) συμπτύξας ö. 8 7 Lettern unleserlich, änzt von Roeper und Scott 9 πράξαντος Ρ: πράξοντος Roeper 10 του? We. 11 εἰς τὰ Ρ: εἶτα Miller, κατ’ ἔθος? We. 12 καὶ (nicht ἢ) Ρ ταύτας Ga. 14 ὁ παῖς εἶτα Roeper 15 5 unleserliche Lettern] οὐκ ἐπὶ) πολὺ δὲ dann neuer Satz Kroll bei Ga., (. . . . κ)ελεύει δὲ Roeper, ἐπικα)λοῦν δὲ We. 15f ἀσύνετον· παρελθεῖν δὲ πάντας τοὺς παρόντας κελεύει #x003E; Cruize, der den Randtext als Doublette von S. 55, 13 ff ansehen öchte 16 Nach παρόντας drei Randzeilen von etwa je 12 Lettern frei. Vielleicht waren sie gar nicht beschrieben; denn das Papier hat hier die ursprüngliche Stärke und Glätte. Anders Ga. S. Φρῆ We.) ἤ τινα ἕτερον Miller Addenda (vgl. S. 55, 15): φρητῖνα ἢ ἕτερον Ρ 17 γῆς We.: γη. oder στη. Ρ, στοιβῆς Cruize, κλίνην Roeper βαλὼν τὸν παῖδα πολλὰ ἐπιλέγει αὐτῷ, τοῦτο μὲν Ἑλλάδι φωνῇ, τοῦτο δὲ ὡς Ἑβραί·δι, τὰς συνήθεις τοῖς μάγοις ἐπαοιδάς.

Ὁ δὲ ἐνάρχεται προσπευσόμενος. καὶ ἔνδον φιάλῃ ὑδατος πλήρει ἐμβαλὼν χάλκανθος καὶ τήξας τὸ φάρμακον τὸ δῆθεν ἐξαλειφθὲν χαρτίον δι᾿ αὐτοῦ καταρράνας τὰ φωλεύοντα καὶ κεκρυμμένα γράμματα πάλιν εἰς φῶς ἐλθεῖν ἀναγκάζει, δι᾿ ὡν μανθάνει ἅπερ ὁ πυ- θόμενος ἔγραψε. καὶ διὰ τοῦ χαλκάνθου δέ τις εἰ γράψειε καὶ τῆς κηκῖδος ὑποθυμιάσειε λελειωμένης, φανερὰ γένοιτ’ ἂν τὰ κεκρυμμένα γράμματα.

καὶ γάλακτι δὲ εἰ γράψειέ τις, εἶτα χάρτην καύσας καὶ λειώσας ἐπιπάσας τρίψει<εν> ἐπὶ τοῖς τῷ γάλακτι γεγραμμένοις γράμ- μασιν, ἔσται π·ρόδηλα. καὶ οὖρος δὲ καὶ γάρον καὶ τιθυμάλου ὀπὸς καὶ συκῆς ποιεῖ τὸ ὅμοιον. ἐπειδὴ <δὲ> ἔμαθε τὴν ἐρώτησιν οὕτως, τίνα χρὴ τρόπον ἀποκρίνεσθαι προὐνόησε.

καὶ λοιπὸν εἴσω παρελθεῖν Μιν κελεύει τοὺς παρόντας δάφνας ἔχοντας καὶ σείοντας καὶ κεκραγότας γότας καὶ τὸν Φρῆν ἐπικαλοῦντας δαίμονα· καὶ γὰρ ἐπιγελᾶν τούτοις πρέπει καὶ τοῦτο αἰτεῖν παρὰ δαιμόνων ἀξιοῦσιν, ὃ δι’ αὑτῶν παρέ- χειν οὐ θέλουσιν ἀπολέσαντες τὰς φρένας. τὸ δὲ ἄκοσμον τῆς βοῆς καὶ ὁ ψόφος οἷς ἐν ἀπορρήτῳ πεποιηκέναι ἐνόμιζε παρακολουθεῖν ἐκώλυε. τίνα δὲ ταῦτά ἐστι, καιρὸς λοιπὸν λέγειν.

πολὺ μὲν οὖν τυγχάνει τὸ σκότος· λέγει γὰρ ἀδύνατον τὰ θεῖα ὁρᾶν θνητὴν φύσιν, ἱκανὸν γὰρ τὸ ὁμιλεῖν. κατακλίνας δὲ τὸν παῖδα πρηνῆ καὶ δύο τῶν γραμματιδίων ἐκείνων, ἅπερ ἦν ἐγγεγραμμένα Ἑβραϊκοῖς δῆθεν γράμμασιν ὡς δαιμόνων ὀνόματα, πλευρᾷ παραθεὶς ἑκατέρα τὰ λοιπὰ τοῖς ὠσὶν ἐνθήσειν λέγει.

ἔστι δὲ τοῦτο αὐτὸ ἀναγκαῖον, ἵνα τι παραθῇ τοῖς ὠσὶ τοῦ παιδὸς ὄργανον, δι᾿ οὗ πάν ἔστι σημᾶναι θέλοντα· ἠχεῖ οὖν τὸ πρῶτον ἴνα φοβηθῇ ὁ παῖς, καὶ δεύτερόν τι βομβεῖ, ἔπειτα τὸ τρίτον λαλεῖ διὰ τοῦ ὀργάνου, ἃ λέγειν τὸν παῖδα βούλεται, καὶ τὴν 2 Ἑβραΐδι] S. zu 8. 54, 11 3 hier beginnt die Erklärung, s. Ga. S. 38 ἐνάρχαται (so) P: ἀνέρχε- ται Miller, ἀπέρχεται Roeper προσπεισόμενος Cruize φιάλη — πλήρης Miller (πλὴ Ρ) 5 καταράνας Ρ 6f ὁ πυθόμενος Miller: ὑποθέμενος Ρ 7 τις εἰ Miller: τισι Ρ 9 χάρτιν Ρ 10 τρίψειεν Miller: τρίψει Ρ τῷ] τῶν Ρ 11 οῦρον? Miller 12 + δὲ Gö. 15 ἐπικαλοῦντες Ρ, ἐπικαλεῖν Gö. 16 ἀξιοῦσιν We.: ἄξιον Ρ (Wortspiel Φρῆς und φρήν) αὐτῶν Ρ 17 ἀπωλέσαντες Ρ 18 ἐν ἀπορρήτως Ρ ἐνομίζετο Miller, νομίζεται Gö. 19 ἐκώ- λυσε Gö. 22 ἐγκεγραμμένα Ρ 23 ἑκάτερα Ρ 25 f <ὅσα> oder <ἃ> θέλει· (vgl. S. 64, 7 f. 61, 17f) • κατηχεῖ τε πρῶτον Miller ἠχεῖ δὲ (οὖν We.) τὸ Gö.: ἠχοῦντα Ρ 26 τι βομβῆ Ρ, ἐπιβομβεῖ Miller ἔκβασιν τοῦ πράγματος ὡς δοκεῖ. εἶτα τοὺς μὲν παρόντας ἡσυχάζειν ποιεῖ, τὸν δὲ ἃ παρὰ τῶν δαιμόνων ἤκουσε σημαίνειν ἀξιοῖ.

Τὸ δὲ τοῖς ὠσὶ παρατεθὲν ὄργανόν ἐστι φυσικὸν ὄργανον, τῶν μακροτραχήλων γεράνων ἢ πελαργῶν ἢ κύκνων ἀρτηρία. ὧν εἰ μηδέτερον παρῇ, ἔστι καὶ ἕτερα τέχνης ὄργανα· αὐλίσκοι γάρ τινες χάλκεοι τὸν ἀριθμὸν δέκα εἰς ἀλλήλους χωροῦντες, εἰς στενὸν ἀπολήγοντες εὐάρμοστοι γίνονται, δι᾿ ὧν πρὸς τὸ οὖς ὅσα θέλει φθέγγεται. καὶ ταῦτα ὁ παῖς κατακούων ἐμφόβως ὡς ὑπὸ δαιμόνων λαλούμενα κελευσθεὶς ἀποφθέγγεται.

εἰ δὲ καὶ σκύτος τις ῥάβδῳ περιθεὶς ὑγρὸν ξηράνας καὶ συναγαγὼν προσαρμόσῃ <καὶ> ἀποσπάσας τὴν ῥάβδον αὐλίσκου δίκην τὸ σκύτος ἐργάσηται, τὸ ὅμοιον ποιεῖ. εἰ δέ τι τούτων μὴ παρῇ, βίβλον λαβὼν ἐπισπασάμενος ἔνδοθεν ὅσον χρῄζει ἐπὶ μῆκος ἐντείνας, τὰ ὅμοια ἐνεργεῖ.

εἰ δὲ προειδείη ὅστις πάρεστι πευσόμενος, ἑτοιμότερος πρὸς πάντα γίνεται. εἰ δὲ καὶ τὴν πεῦσιν προμάθῃ, γράφει τῷ φαρμάκῳ καὶ ὡς ἐμπαράσκευος ἱκανώτερος νομίζεται σαφῶς γράψας τὸ ἐρωτώμενον, εἰ δὲ ἀγνοεῖ, ὑποτοπάζει καὶ ἀμφίβολον καὶ ποικίλην ἀποφαίνεταί τι δεχόμενον μετάφρασιν, ἕνα τὴν μὲν ἀρχὴν ἄσημος οὖσα ἡ χρησμοδοσία εἰς πολλὰ ἔσται, ἐπὶ δὲ τῇ ἐκβάσει τῶν συμβησομένων πρὸς τὸ συμβὰν πρόρρησις νομίζηται.

εἶτα λεκάνην πληρώσας ὑδατος <ὡς> ἄγραφον <τὸν> χάρτην καθίησι συνεμβαλὼν χάλκανθον. οὕτως γὰρ τὴν ἀπόκρισιν φέρων ὁ γραφεὶς χάρτης. τῷ μὲν δὴ παιδίῳ καὶ φαντασίαι φοβεραὶ γίνονται πολλάκις· καὶ γὰρ πληγὰς ἐμβάλλει εὐπόρως ἐκφοβῶν. λίβανον γὰρ εἰς πῦρ ἐμβαλὼν πάλιν ποιεῖ τοῦτον τὸν τρόπον· βῶλον τῶν λεγομένων ὀρυκτῶν ἁλῶν κηρῷ Τυρρηνικῷ περισκεπάσας καὶ αὐτὸν δὲ <τὸν> λιβάνου βῶλον διχοτομήσας τοῦ ἅλατος χόνδρον καὶ πάλιν συγκολλήσας ἐπὶ ἀνθράκων καιομένων τιθεὶς ἐᾷ· τοῦ δὲ συγκαέντος οἱ ἅλες ἀναπηδῶντες φαντασίαν ἀπεργάζονται ὥσπερ ξένου θεάματος γινομένου.

αἱματώδη δὲ φλόγα ποιεῖ τὸ Ἰνδικὸν μέλαν ἐντεθὲν τῷ λιβανωτῷ, καθὼς προείπαμεν. αἱματώδη δὲ ὑγρασίαν ποιεῖ κηρὸν ἀγχούσῃ ἀναμίξας καὶ ὡς ἔφην 3 vgl. Lucian, Alexander 26 4 ἢ κύκνων > Diels wegen μηδέτερον 5 παρῇ, ἐστὶ Miller (vgl. Ζ. πάρεστι Ρ 10 + καὶ Miller 13 εἰ δὲ (nicht οὐδὲ) Ρ 14 ὅστις Gö.: ὅτι 16 νομίζεται ö.: ὀνομάζεται Ρ 17 ὑποτοπάζει καὶ Miller: ὑποτοπάζεται Ρ ποικίλην Roeper: ποικίλον Ρ 17 τι δεχόμενον ö.: ἐπιδεχόμενον Ρ 20 ὠς — 21 χάρτην Miller: ἀγράφου χόρτου Ρ 21 ἀναπλεῖ Ρ: ἀνατέλλει Roeper 25 βώλων Ρ 26 δὲ > We. + τὸν Diels, Α. Α. Β. 1913 Nr. 3 S. 24 1 (ὁ βῶλος Ζ. Archelai S. 19, 4. 21, 7 Β.) λιβάνου βῶλον] λιβανωτὸν? Miller 30 τώ λιβάνω τώ Ρ τῷ λιβανωτῷ <τὸν> κηρὸν ἐνθέμενος. ἄνθρακας δὲ κινεῖσθαι σχιστὴν ὑποθεὶς στυπτηρίαν, ἡς λυομένης καὶ δίκην πομφολύγων διοιδούσης κινοῦνται οἱ ἄνθρακες.

Ὠιὰ δὲ διάφορα ἐπιδείκνυνται τὸν τρόπον τόνδε· κορυφὴν τρυπήσας ἐξ ἑκατέρων καὶ τὸ λευκὸν ὑπεξαγαγὼν αὖθις βάψας ἔμβαλε τῷ μὲν τῆς σινώπιδος, τῷ δὲ τοῦ γραφικοῦ μέλανος. ἀπόφρασσε δὲ τὰς τρυμαλιὰς ξέσματι τῶν ᾠῶν λείῳ μετ᾿ ὀποῦ συκῆς ἐμπλάσας.

Τοῖς δὲ ἀμνοὺς ἀποτέμνεσθαι τὰς κεφαλὰς ἑαυτῶν ποιοῦσιν οὗτος ὁ τρόπος. κρύβδην καυστικῷ φαρμάκῳ χρίσας τὸν φάρυγγα ἐᾷ παραθεὶς τὸ ξίφος· ὁ δὲ κνήθεσθαι θέλων προσπεσὼν τῇ μαχαίρᾳ θλίβων σφάζεται καὶ μικροῦ δεῖν ἀποτέμνει τὴν κεφαλήν. ἔστι δὲ τὸ φάρμακον βρυωνία καὶ ἀδάρκη καὶ σκίλλα κατ’ ἴσον μεμιγμένα.

ἵνα δὲ λάθῃ φέρων τὸ φάρμακον, φέρει πυξίδα διπλῆν κερατίνην, ἡς τὸ φανερὸν μέρος ἔχει λιβανωτόν, τὸ δὲ ἀφανὲς φάρμακον· ἀλλὰ καὶ τοῖς ὠσὶ τοῦ τεθνηξομένου ἐμβάλλει ὑδράργυρον· ἔστι δὲ θανατηφόρον φάρμακον.

Αἰγῶν δὲ κἂν ἐπιπλάσῃ τις κηρωτῇ τῇ τὰς ἀκοάς, φασὶ θνῄσκειν μετ’ ὀλίγον ἀναπνεῖν κωλυομένας· ὁδὸν γὰρ αὐταῖς ταύτην εἶναι λέγουσι τοῦ δι᾿ ἀναπνοῆς ἑλκομένου πνεύματος. κριὸν δὲ θνῄσκειν f. 14v φασίν, εἰ κατ᾿ ἄντικρύς τις ἀνακλάσειεν ἥλιον. οἶκον δὲ ποιοῦσι καίεσθαι τῶν θαλαττίων τινὸς ἰχῶρι χριόμενον τοῦ καλουμένυ δακτύλου.

καὶ τὸ διὰ τῆς ἅλμης δὲ πάνυ χρήσιμον. ἔστι δὲ ἀφρὸς 18 f Arist., Hist. anirn. I 11 ρ. 492 a 14 Ἀλκμαίων γὰρ οὐκ ἀληθῆ λέγει φάμενος ἀναπνεῖν τὰς αἶγας κατὰ τὰ ὦτα vgl. Varro De re rustica IT 3, 5 (= Plin. N. h. VIU 202). Mif Unreclit nimmt Ga. S. 23 Benutzung des Pseudo-Oppian Kyneg. II 338ff (s. M. Miller, Festgruß an die 41. Versammlung deutscher u. änner, von dem Lehrerkollegium des Luitpold-Gymnasiums, München 1891 S. 46f) an — 22 über C. 31, 2 s. Diels, A. A. B. 1913 Nr. 3 S. 21ff 1 τὸν κηρὸν Miller: κηρῶ Ρ 4 am Rande rot περὶ ἀνθράκων περὶ σημείων μαγικῶν, περὶ ὠῶν Ρ ἐπιδείνυνται Millev: ἐπιδεικνύντες Ρ, doch s. über das Part. Reitzenstein, Poimandres S. 104 und Ga. S. 41 5 ἑκατέρας? Gö. 6 — τῷ Cruize: τὸ—τὸ Ρ τῆς Miller: τοῦ Ρ τοῦ γραφικοῦ Miller: τῆς γραφικῆς Ρ 7 λειῶν Ρ 8 am Rande περὶ σφαγῆς ἀμνῶν Ρ τοῖς δὲ ἀμνοὺς Miller: τῶν δὲ ἀμνῶν Ρ 10 παραθεὶς ö.: παραδοθεὶς Ρ, παρατιθεὶς? Miller ὁ δὲ] οὐδὲ Ρ κνίθεσθαι Ρ 11 ἀποτέμνειν (so) Ρ, ἀποτέμνεται? 12 καθ’ ἴσον Ρ 13 ἧς] εἰς Ρ 14 λιβανωτοῦ Ρ <τὸ> φάρμακον 15 ὑδάργυρον Ρ 17 am Rande θάνατος αἰγός 17 ἐπιπλάσῃ ö.: ἐπιπάση Ρ 19 a. R. θάνατος κριοῦ Ρ 20 ἥλιον Roeper: Μου Ρ 21 χρειόμενον Ρ θαλάσσης ἐν ὀστρακίνῳ στάμνῳ μετὰ γλυκέος ἡψημένος, ᾧ ζέσαντι λύχνον ἐὰν προσάγῃς καιόμενον, ἁρπάσαν τὸ πῦρ ἐξάπτεται, καὶ καταχυθὲν τῆς κεφαλῆς οὐ καίει τὸ σύνολον. εἰ δὲ καὶ μάννην ἐπιπάσσεις ζέοντι, πολλῷ μᾶλλον ἐξάπτεται. βέλτιον δὲ δρᾷ, εἰ καὶ Μου τι προσλάβοι.

Βροντὴ γίνεται τρόποις πλείοσι· λίθοι τε γὰρ πλείονες καὶ μείζονες κατὰ κρημνῶν φερόμενοι διὰ σανίδων ἐπικαταπίπτυσι χαλκοῖς ἐλάσμασι καὶ βροντῇ παραπλήσιον τελοῦσι ψόφον. καὶ σανίδα δὲ λεπτήν, ᾗπερ οἱ γναφεῖς τὴν ἐσθῆτα πιέζουσι, σχοινίῳ λεπτῷ περιειλήσαντες, εἶτα ῥοίζῳ τὴν σχοῖνον ἐπισπώμενοι ῥομβοῦσι τὴν σανίδα, ἡ δὲ δονουμένη ἦχον βροντῆς ἀπεργάζεται.

ταῦτα μὲν οὕτως παίζεται. ἕτερα δὲ ἃ καὶ [οἱ] αὐτὰ οἱ παιζόμενοι ὡς μεγάλα Μήσομαι. πίσσης λέβητα μεστὸν ἐπ’ ἀνθράκων καιομένων τιθέντες, ἐπὰν βράσῃ, καθιέντες τὰς χεῖρας οὐ καίονται· ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ἀνθράκων πυρὸς περιπατοῦντες γυμνοῖς ποσὶν οὐ καίονται· ἀλλὰ καὶ πυραμίδα λιθίνην θεὶς ἐπὶ πυρὰν καίεσθαι ποιεῖ· ἔκ τε τοῦ στόματος πολὺν καπνὸν προφέρει καὶ πυρώδη· εἶτα καὶ σινδόνα ἐπιθεὶς ἐπὶ λεκάνῃ ὕδατος, πολλοὺς ἐπιμβαλὼν ἄνθρακας καιομένους ἄκαυστον φυλάττει τὴν σινδόνα.

σκότος δὲ ἐν οἴκῳ ποιήσας ἐπεισάγειν φάσκει θεοὺς ἢ δαίμονας, καὶ εἴ πῃ ἄπαιτῇς Ἀσκληπιὸν δεικνύναι, ἐπικαλεῖται οὕτως λέγων· f. 15r Ζῆνα πάλαι φθίμενον | πάϊν ἄμβροτον Ἀπόλλωνος κικλήσκω λοιβαῖσι μολεῖν ἐπίκουρον ἐμαῖσιν· ὅς ποτε καὶ νεκύων ἀμενηνῶν μυρία φῦλα Ταρτάρου εὐρώεντος ἐικλαύστοισι μελάθροις 22 ff das Gedicht u. a. behandelt von Ga. S. 54 tf, der einen Apparat mit allen modernen Conjecturen gibt; Ζ. 22 denkt er an Gleichsetzung des Asklepios mit Zeus 1 γλυκέος Diels: γλυκέων Ρ 3 μάννην Diels: μαννῆ Ρ 4 ξέοντι Ρ 5 τι προσλάβοι Meineke, Ζ. für Altertumswise. Χ 375: τινὸς λάβοι Ρ, τι Cruize, viell. richtig 6 am Rande περὶ βροντῆς Ρ 8 ἐλάσμασι Miller: θλάσμασι Ρ ἀποτελοῦσι üler 11 δινουμένη ö. 12 αὐτὰ οἱ Roeper: οἱ αὐτὰ οἱ Ρ, αὐτοὶ οἱ Miller 14 ἀλλὰ — 15 καίονται rot am Rande Ρ 15 ἄλλος Miller 16 πυρρὰν Ρ 18 πολλοὺς zweimal Ρ 20 εἴ πῃ ö.: εἰπεῖν Ρ ἀπαίτης Ρ: ἀπαιτεῖ τις ö. 22 ζῆνα Ρ: ζῆν τὸ? Diels, υἷα Miller πάϊν Ρ: πάλιν falsch als Text Ρ Miller ἄμβροτον Miller: μ’ ἄβροτον Ρ Ἀπόλλωνος rot eingefügt Ρ 23 κικλήσκω λοιβαῖσι μολεῖν Roeper: κικλήσκοιο βαισιμολεῖν 24 φύλλα Ρ 25 εὐρόεντος Ρ, ἠερόεντος? Ga. ἀειλαύτοισι (oder ἐνὶ κλαυτοῖσι) Meineke, Ζ. für Altertumswiss. Χ 375 ἀεικλαύστοισι Roeper): ἀεικαύστοισι δύσνοστον πλώοντα ῥόον κέλαδόν τε ἀδιαύλου <Κωκυτοῦ> πάντεσσιν ἴσον τέλος ἀνδράσι λίμνῃ πὰρ γοόωντα καὶ ἄλλιτα κωκύοντα αὐτὸς ἀμειδήτοιο ἐρύσαο Φερσεφονείης· εἴτ᾿ ἐφέπεις Τρίκης ἱερῆς ἕδος, εἴτ᾿ ἐρατεινὴν Πέργαμον, εἴτ᾿ ἐπὶ τοῖσιν Ἰαονίαν Ἐπίδαυρον, δεῦρο, μάκαρ, καλέει σε μάγων <πρόμος> ὡδε

Ἐπὰν δὲ χλευάζων λήξῃ, φαίνεται κατὰ τοῦ ἐδάφους πυρώδης Ἀσκληπιός. εἶτα θεὶς ἐν μέσῳ λεκάνην πλήρη ὕδατος πάντας καλεῖ τοὺς θεοὺς καὶ παραγίνονται. ἐγκύψας γὰρ ὁ παρὼν ἐν τῇ λεκάνῃ ὄψεται πάντας καὶ τὴν Ἄρτεμιν ἅμα σκύλακας ὑλακτοῦντας ἄγουσαν. οὐκ ὀκνήσομεν δὲ καὶ τούτων τὴν ἱστορίαν ὡς ἐπιχειροῦσι διηγήσασθαι.

τῷ γὰρ λέβητι τῆς πίσσης ὡς ἐμβράσσοντι καθίησι τὰς χεῖρας· ὄζος <δὲ> καὶ νίτρον ἐμβαλὼν καὶ πίσσαν ὑγρὰν ὑποκαίει τὸν τὸ δὲ ὄζος ἅμα τῷ νίτρῳ μιγὲν ἀντιλαμβανόμενον θέρμης μικρᾶς κινεῖ τὴν πίσσαν ὡς μέχρι τῆς ἐπιφανείας κινεῖν πομφόλυγας καὶ φαντασίαν μόνην παρέχειν ζέοντος· φθάνει δὲ καὶ τὰς χεῖρας πολλάκις ἅλμῃ νιψάμενος, δι᾿ ὃ οὐ πάνυ τι καίει, κἂν ἀληθῶς ζέῃ· εἰ δὲ μυρσίνῃ καὶ νίτρῳ καὶ σμύρνῃ μετ’ ὄξους μίξας ἐπιχρίσας ἀπονίψει τὰς χεῖρας ἅλμῃ πλειστάκις, οὐ καίεται· τοὺς δὲ πόδας οὐ καίεται ἰχθυοκόλλᾳ καὶ σαλαμάνδρᾳ χρισάμενος.

τοῦ δὲ τὴν πυραμίδα καίεσθαι δᾳδίου δίκην, οὖσαν λίθον, αὕτη αἰτία· γῆ μέν ἐστι Κρητικὴ τὸ μὲν σχῆμα πεπλασμένη πυραμίς, τὸ δὲ χρῶμα ὡς λίθος γαλακτικός, κατασκευάζεται δὲ τοῦτον τὸν τρόπον· βρέξας ἐλαίῳ πλείονι τὴν βῶλον, θεὶς ἐπ’ ἀνθράκων, ὀπτήσας καὶ πάλιν βρέξας καὶ καύσας δεύτερον καὶ τρίτον 8 Apul. Apol. 42: puerum in aqua simulacrum Mercurii contemplantem, Abt S. 245ff 1 πλώοντα Meineke: ἁπλόεντα Ρ, πλώσαντα Roeper κελανόν oder διαύλου Meineke If τε δίαυλον ἅπασιν ἶσον τελέσ᾿ ἀνδράσι θνητοῖσι Ρ, verb. Wilamowitz, Comment. gramm. III 30 Ζ. 3 gibt die Etymologie von Κωκυτοῦ) πᾶσιν ἴσον τελέσαντ᾿ ἄνδρεσσι <κατα> θνήτοισιν Miller 3 ἄκλυτα oder ἄκριτα 4 αὖτις Meineke ἀμειδὴ τίς Ρ, verb. Miller φερσεφονείης (so) Ρ 5 ἴτ’ ἐφέπεις Ρ, σ rot über der Linie Τρίκης Meineke: θρήκης, τ über θ Ρ ἕδος εἰς Ρ 6 ἴτ᾿ ἐπὶ Ρ ἀονίαν Ρ, Ἱαονίην Diels 7 + πρόμος Gö., χορὸς Meineke + Meineke 8f πυρρώδης Ρ 9 πλήρην Ρ 10 περὶ ἀσκληπίου καὶ ἀρτέμιδος rot a. Rande Ρ 11 ἄγουσιν Ρ 13 λέβητι μεστῷ πίσσης ö., vgl. S. 61, 13 πίσσης μεστῷ βράσσοντι? We. ὡσεὶ βράσσοντι Kroll bei Ga. ἐμβράσοντι Ρ 14 + δὲ ö. 16 πομφόλυγγας Ρ 17 ξέοντος 18 μυρσήνη Ρ 19 ἀπονίψειε We. 20 ἰχθυοκο Ρ 21 χρησάμενος Ρ τοῖ, Diels: τὸ Ρ 23 ὡς λίθος zweimal in Ρ καὶ πολλάκις καίεσθαι δύνασθαι παρασκευάζει, κἂν ὕδατι βραχῇ· ἔχει γὰρ ἐν ἑαυτῷ πολὺ τὸ ἔλαιον· ἀνάπτεται δὲ δι᾿ αὐτοῦ τοῦ μάγου σπένδοντος ἡ πυρὰ τίτανον ὑποκαιομένην ἔχουσα ἀντὶ σποδιᾶς καὶ λιβανωτὸν λεπτὸν καὶ πολύν.

καὶ δᾳδίων κεχρισμένων αὐτορρύτων κηκίδων τε κενῶν ἔνδον πῦρ ἐχουσῶν καπνὸν [δὲ] ἐκ τοῦ στόματος ἀνίει ἐγχρονίσας καὶ πῦρ κηκῖδι ἐμβαλὼν καὶ τῷ στυπείῳ συμπεριβαλὼν καὶ φυσῶν ἐν τῷ στόματι. τό γε μὴν περικείμενον τῇ λεκάνῃ σινδόνιον, ἐφ’ ὃ τίθησι τοὺς ἄνθρακας, διὰ τὴν ὑποκειμένην ἅλμην οὐκ ἐκαίετο. καὶ αὐτὸ δὲ ἦν ἅλμῃ προβεβρεγμένον, εἶτα κεχρισμένον ᾠοῦ τὸ λευκὸν μεθ’ ὑγρᾶς στυπτηρίας. εἰ δὲ καὶ χυλὸν ἀειζώου τις τούτοις μετ᾿ ὄζους ἐπιμίξειεν καὶ πρὸ πολλοῦ σφόδρα καταχρίσαι χρόνου, βαφὲν τῷ φαρμάκῳ μένει παντελῶς ἄκαυστον.

Ἐπεὶ μὲν οὖν [παρὰ] τῶν παρ’ αὐτοῖς ἀπορρήτων συντόμως τὰς δυνάμεις ἐξεθέμεθα εὔκολόν τε τὴν † μετ᾿ αὐτοῖς κατάγνωσιν ἐδείξαμεν, οὐδὲ τοῦτο σιωπᾶν βουλόμεθα ὄν ἀναγκαῖον, ὡς σφραγῖδας λύοντες ἐσφραγισμένα τὰ γράμματα αὐταῖς ταὶς σφραγῖσιν ἀποδιδόασι· πίσσαν καὶ ῥητίνην καὶ θεῖον, ἔτι δὲ ἄσφαλτον ἴσα τήξαντες κολλυρίων σχήματι πλάσαντες φυλάττουσι· καιρὸς δὲ ὅταν ᾖ λύειν γραμματίδιον, τὴν γλῶσσαν ἐλαίῳ δεύσαντες, εἶτα ἐξ αὐτῆς τὴν σφραγῖδα χρίσαντες, πυρὶ συμμέτρῳ τὸ φάρμακον θερμάναντες ἐπιφέρουσι τῇ σφραγῖδι καὶ μέχρι ἂν παγῇ παντελῶς ἐῶσι, καὶ τούτῳ δίκην σημάντρου χρῶνται.

φασὶ δὲ καὶ [αὐ]τὸν κηρὸν μετὰ πευκίνης ῥητίνης τὸ παραπλήσιον ποιεῖν κοὶ μαστίχης μέρη δύο μετὰ ξηρᾶς ἀσφάλτου μέρους. καὶ θεῖον δὲ μόνον ἐπιεικῶς ποιεῖ καὶ γύψου δὲ ἄνθος μεθ’ ὕδατος διειμένον καὶ κόμμεως [ὡς]· τοῦτο μὲν δὴ καὶ πρὸς τὸ σφραγίσαι μόλιβδον τετηκότα ποιεῖ κάλλιστα.

καὶ τό) διὰ τοῦ Τυρρηνικοῦ δὲ κηροῦ καὶ ῥητίνης φρυκτῆς καὶ πίσσης καὶ ἀσφάλτου <καὶ> μαστίχης καὶ λείας μαρμάρου, ἴσων ἑψομένων, τῶν μὲν ἄλλων ὡν ἔφην ἐστὶ μὲν βέλτιον, τὸ δὲ διὰ τῆς γύψου οὐκ ἔλαττον. οὕτως μὲν οὖν καὶ τὰς σφραγῖδας λύειν ἐπιχει- 16 ff ähnliches Recept in Lucians Alexander C. 21; s. K. Fr. Hermann, Gött. Nachr. 1852 S. 108—110, Ga. S. 13 f — 23 Pap. Par. ed. Wessely 2969 ῥητίνῃ ἐκ πέτεος 3 σπένδοντος Gö.: σπεύδοντος Ρ πυρρὰ Ρ 4 Satzabteilng αὐτορύτων Ρ 5 κικίδων Ρ δὲ > Ga. 6 κικίδι Ρ 12 μενεῖ? 13 παρὰ > Gö., περὶ Miller 14 μετ’ αὐτοῖς] μέθοδον αὐτῶν (und Gö., κατ’ αὐτῶν We. 15 περὶ τοῦ διαλύειν σφραγῖδα rot a. Rande 17 ἔστι δὲ Ρ 18 ἶσα Ρ κολληρίων Ρ (ω fast wie ο): κολλυρίου Gö. Ρ τὸν We.: αὐτὸν Ρ (= μονον Ζ. 24 Diels) διειμένου Ρ ὡς Ρ: > Gö., Diels 27 + τὸ Gö. φρυκτῆς Miller: φρικτῆς Ρ, φορυκτῆς ö. 28 + καὶ Miller ροῦσι τὰ ἔνδον γεγραμμένα μανθάνειν πειρώμενοι. ταύτας δὲ ὤκνουν τὰς μηχανὰς κατατάξαι ἐν τῇ βίβλῳ, ἐνορῶν μήποτέ τις κακοῦργος ἀφορμὰς λαβὼν ἐπχειρήσει·

νῦν δὲ ἡ πολλῶν δυναμένων σωθῆναι νέων φροντὶς ἔπεισε διδάξαι καὶ προειπεῖν φυλακῆς ἕνεκεν ὡς γὰρ χρήσεταί τις αὐταῖς πρὸς κακοῦ μάθησιν, οὕτω τις ἕτερος μαθὼν φυλάξεται. καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ τοῦ βίου λυμεῶνες μάγοι αἰσχ·υνθήσονται τῇ τέχνῃ χρώμενοι. μαθόντες δὲ ἀφ᾿ ἡμῶν ταῦτα προ(μηνυθέντα) ἐμποδισθήσονται τυχὸν τῆς ἀπονοίας. ἵνα δὲ μὴ λύηται ταύτῃ ἡ σφραγίς, στέαρ ὕειον καὶ τρίχας τῷ κηρῷ τις μίξας σφραγιζέτω.

Ἀλλ᾿ οὐδὲ τὴν λεκανομαντείαν αὐτῶν οὖσαν πανούργημα σιωπήσομαι. οἴκημα γάρ τι κεκλεισμένον σκευάσαντες καὶ κυάνῳ τὸν ὄροφον χρίσαντες εἰς δὴ τὸ † παρὸν ἐπάγονται σκεύη τινὰ κυάνεα καὶ ἀνατείνουσι, μέση δὲ λεκάνη κατὰ τῆς γῆς ὕδατος μεστὴ τίθεται, ἣ τὴν ἀντανάκλασιν τῆς κυάνου προσπεσοῦσαν δίκην οὐρανοῦ ἐνδείκνυσιν.

ἔχει δὲ καὶ στόμιόν τι τὸ ἔδαφος λεληθός, ᾧ ἐπικειμένη ἡ λεκάνη τὸν μὲν πυθμένα ἔχει ὑαλοῦν, αὐτὴ δέ ἐστι πετρίνη· ὕπεστι δὲ οἶκος λεληθώς, εἰς ὂν συμπορευόμενοι οἱ συμπαικται σχήματα ὧν ἂν βούληται δεινύναι ὁ μάγος θεῶν καὶ δαιμόνων ἐνδυσάμενοι ἐμφαίνουσιν, οὓς Μορῶν ὁ πλανώμενος τὸ πανούργημα καταπέπληγε τῶν μάγων καὶ λοιπὸν πάντα πιστεύει τὰ ὑπ᾿ αὐτοῦ ῥηθησόμενα.

Δαίμονα δὲ ποιεῖ καίεσθαι, ἐν τοίχῳ διατυπώσας σχῆμα ὃ βούλεται, εἶτα λαθραίως ἐπιχρίει φαρμάκῳ μεμιγένῳ τῷδε τῷ τρόπῳ, λακωνικῷ καὶ ἀσφάλτῳ ζακυνθίᾳ· εἶτα ὡς ἀποφοιβάζων βάζων τὴν λαμπάδα προσφέρει τῷ τοίχῳ, τὸ δὲ φάρμακον ἐκλάμψαν καίεται.

Ἑκάτην δὲ δοκεῖν ἔμπυρον διατρέχειν έν ἀέρι οὕτω τεχνάζεται· συμπαίκτην τινὰ κρύψας ἐν τόπῳ ᾦ βούλεται, παραλαβὼν τοὺς πλανωμένους πείθει λέγων δείξειν διιππεύουσαν δι’ ἀέρος ἔμπυρον τὴν δαίμονα· οἷς παραγγέλλει τὰς ὄψεις ταχὺ φυλάσσεσθαι ἡνίκα ἴδωσιν έν ἀέρι τὴν φλόγα, καλυψαμένους τε ἐπὶ πρόσωπον πίπτειν, ἕως αὐτὸς καλεῖ, καὶ ταῦτα διδάξας ἐν ἀσελήνῳ νυκτὶ δι’ ἐπῶν οὕτως φθέγγεται· 1 ὤκνουν Miller: οὐκ ἂν Ρ 2 κατατάξαιεν τῆ Ρ ὀρρωδῶν? We., ἐννοῶν Diels 7 προμηνυθέντα We. (7 Lettern unleserlich): προδιδαχθέντα ö. 8 ταύτῃ ö.: αὕτη Ρ περὶ τοῦ ἀδιάλυτον τὴν σφραγῖδα μένειν a. Rande Ρ 8 ἕνα — 9 σφραγιζέτω setzt auf Ζ. 1 vor ταύτας hinauf oder > Cruize 11 περὶ λεκανομαντείας rot a. Rande Ρ (nicht ἱκαν.) κυάνῳ Miller: κυανῶ Ρ 12 δὴ Gö.: δὲ Ρ τὸ ὑπερῷον We., τὸ φανερὸν Cruize 13 ὕδ. μέση Ρ 14 τοῦ κυανοῦ Ga. 16 ὑαλοῦν Ga.: ὑάλου Ρ αὕτη Ρ πετρίνη Miller: πρηνὴς Ρ ὕπεστι Gö.: ὑπέστη Ρ 20 αὐτῶν? We. 21 περὶ φαντασίας δαιμόνων rot a. Rande Ρ, 2124 nach Ga. Erklärung der Asklepios- Erscheinung C. 32 22 nach τρόπῳ Miller 24 περὶ ἑκάτης a. Rande Ρ 27 δι᾿ ἱσπεύουσαν Ρ 30 καλῇ Miller

νερτερίη χθονίη τε καὶ οὐρανίη μολὲ Βομβώ, εἰνοδίη, τριοδῖτι, φαεσφόρε, νυκτεροφοῖτι, ἐχθρὴ μὲν φωτός, νυκτὸς δὲ φίλη καὶ ἑταίρη. χαίρουσα σκυλάκων ὑλακῇ τε καὶ αἵματι φοινῷ ἀν νέκυας στείχουσα κατ᾿ ἠρία τεθνηώτων, αἵματος ἱμείρουσα, φόβον θνητοῖσι φέρουσα, Γοργὼ καὶ Μορμὼ καὶ Μήνη καὶ πολύμορφε, ἔλθοις εὐάντητος ἐφ’ ἡμετέρῃσι θυηλαῖς.

Ταῦτ᾿ εἰπόντος αὐτοῦ πῦρ δι’ ἀέρος βλέπεται φερόμενον, οἱ δὲ φρίξαντες τὸ παράδοξον τῆς θέας καλύψαντες τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐπὶ γῆς ῥιπτοῦνται ἄναυδοι. τὸ δὲ τῆς τέχνης μέγεθος τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον· ὁ συμπαίκτης, ὃν ἔφην κεκρυμμένον, ἡνίκα ἀκούσῃ παυσαμένης τῆς ἐπαοιδῆς, ἔχων ἰκτῖν’ ἢ γῦπα περιειλημμένον στυπείῳ ἀνάψας ἀπολύει.

ὁ δὲ ὑπὸ τῆς φλογὸς ταρασσόμενος εἰς ὕψος ἐπαίρεται καὶ ὀξυτέραν τὴν πτῆσιν ποιεῖται· ὃ ἰδόντες οἱ μάταιοι ὥς τι θεῖον ἑωρακότες κρύπτονται. τὸ δὲ πτηνὸν περιδινούμενον ὑπὸ τοῦ πυρὸς οὑ ἂν φθάσῃ καταφέρεται· καὶ ποτὲ μὲν οἰκίας καταφλέγει, ποτὲ δὲ καὶ αὐλάς. τοιαύτη ἡ μάγων πρόγνωσις.

Σελήνην δὲ ἐν ὀρόφῳ φαίνεσθαι δεικνύουσι καὶ ἀστέρας τοῦτον τὸν τρόπον· ἐν μέσῳ τῆς ὀροφῆς μέρει προσαρμόσας κάτοπτρον, τιθεὶς λεκάνην ὕδατος μεστὴν ἐν τῷ μέσῳ τῆς γῆς κατ’ ἴσον, λύχνον δὲ μέσον φαίνοντα ἀμαυρὸν μετεωρότερον τῆς λεκάνης θείς, οὕτως ἐκ τῆς ἀντανακλάσεως ἀποτελεῖ σελήνην φαίνεσθαι διὰ τοῦ κατόπτρου.

ἀλλὰ καὶ τύμπανον πολλάκις ἐφ’ ὑφηλοῦ πόρρω Μὲν 1—8 behandelt von Κ. Dilthey, Rh. Μ. XXVII 388ff.; Bergk PL4 III Ga. S. 65ff, — Ahnliche Beschwörungen der Hekate Theokrit II; magicua III in Abels Orphica S. 289 (Reitzenstein, Inedita poetarum fr. III Rostock 1892 S. 18 ff); Pariser Pap. her. von Wessely 2520ff (= Wünsch, Kleine Texte S. 10); Lucian Philopseudes C. 42 1 ῥόμβῳ Bergk, hymn. mag. V. 2 Βαυβώ Βομβώ Dilthey, doch s. Reitzenstein S. 24). Näher als Βαυβώ (Miller) äge Βριμώ (Kuster, De papyri Paris, magicae, Regimontii 1911, p. 101) 2 τριοδῖτι Miller: τριοδείη Ρ νυκεροφοίτη Ρ, verb. Meinee, Ζ. für Altertumswiss. X 375 3 ἐΜ] θ übergeschr. Ρ ἑτέρη, αι über έ Ρ 5 ἀν νέκυας Meineke (vgl. Theokrit V. ἀνέλκυσι, darüber ἐννέκυσι Ρ στοίχουσα Ρ 7 μνήμη Ρ Μήνη ποικιλόμορφε Wilamovritz, Commentariolum gramm. III 29 13 Μιν Ρ 19 περὶ τῆς ἐν οἴκω φαντασίας a. R. Ρ δεικνύουσι ö.: δεικνύναι Ρ, δεικνύασι Miller 21 κατ’ ἴσον (nicht κτίσον) Ρ 22 φαίνων Ρ 24 ὑφ’ ὑψηλοῦ πόρρωθεν ὄρθριον Ρ, verb. Miller ὄρθιον περιβαλὼν ἐσθῆτί τινι, σκεπόμενον ὑπὸ τοῦ συμπαίκτου, ἵνα μὴ πρὸ καιροῦ φανῇ, κατόπιν θεὶς λύχνον , ἐπὰν τὸ σύνθημα παράσχῃ τῷ συμπαίκτῃ, τοσοῦτον ἀφαιρεῖ τοῦ σκεπάσματος, ὅσον ἂν συνεργῆσαι † τὸ προσμίμημα κατὰ τὸν καιρὸν τῆς σελήνης τὸ σχῆμα. χρίει δὲ τὰ διαφαίνοντα τοῦ τυμπάνου μέρη κινναβάρει καὶ κόμμι.

καὶ τῆς † ἐτυμολογικῆς δὲ λαγήνου περικόψας τὸν τράχηλον καὶ τὸν πυθμένα, Μεὶς λύχνον καὶ περιθείς τι τῶν ἐπιτηδείων πρὸς τὸ διαυγεῖν σχῆμα, στὰς ἐφ’ ὑφηλοῦ κρύβδην ὑπό τινα σκέπην τις τῶν συμπαικτῶν, μετὰ τὸ λαβεῖν τὸ σύνθημα ἐκ μετεώρου καταχεῖ τὰ μηχανήματα, ὥστε δοκεῖν ἐξ οὐρανοῦ κατιέναι τὴν σελήνην.

τὸ δὲ ὅμοιον καὶ διὰ χύτρας γίνεται ἐν ὑλώδεσι τόποις. διὰ δὲ τῆς χύτρας καὶ τὰ κατ’ οἶκον παίζεται. βωμοῦ γὰρ κειμένου κατόπιν κεῖται ἡ χύτρα ἔχουσα λύχνον φαίνοντα· ὄντων δὲ πλειόνων λύχνων οὐδὲν τοιοῦτον δείκνυται. ἐπὰν οὖν ἐπικαλέσηται ὁ ἐπαοιδὸς τὴν σελήνην, πάντας κελεύει τοὺς λύχνους σβέννυσθαι, ἕνα δὲ ἀμαυρὸν καταλιπεῖν, καὶ τότε ἀντανακλᾷ τὸ φῶς τὸ ἐκ τῆς χύτρας εἰς τὸν ὄροφον καὶ παρέχει φαντασίαν σελήνης καὶ] τοῖς παροῦσιν, ἐπισκεπασθέντος τοῦ στόματος τῆς χύτρας πρὸς ὃ ἀπαιτεῖν ὁ καιρὸς δοκεῖ, ὡς μηνοειδῆ δείκνυσθαι ἐν τῷ ὀρόφῳ τὴν φαντασίαν.

Ἀστέρας δὲ εἶναι δοκεῖν ποιοῦσι θρισσῶν <ἢ> ἱππούρου φολίδες ὕδατι μετὰ κόμμεως δεδευμέναι καὶ προσπεπλασμέναι τῷ ὀρόφῳ κατὰ διαλέμματα.

Σεισμοῦ δὲ φαντασίαν ποιοῦσιν, ὡς δοκεῖν πάντα κινεῖσθαι, κόπρον ἰχνεύμονος ἅμα τῇ σιδηραγωγούσῃ λίθῳ ἐπ᾿ ἀνθράκων πυρουμένην * * * .

Ἧπαρ δὲ δοκεῖν ἐγγεγραμμένον δεικνύουσι· τῇ μὲν ἀριστερᾷ χειρὶ ἐπιγράφει ὃ βούλεται πρὸς τὴν πύστιν ἀρμοσάμενος , τὰ δὲ γράμματα κηκῖδι καὶ ὄξει δριμεῖ γράφεται. ἔπειτα ἀνελόμενος τὸ ἡπαρ ἐπαναπαύσας τῇ ἀριστερᾷ ἐγχρονίζει, τὸ δὲ σπᾷ τὸν τύπον καὶ ὡς γεγράφθαι νομίζεται.

Κρανίον δὲ λαλεῖν ἐπὶ γῆς θέντες ἐπιτελοῦσι τούτῳ τῷ τρόπῳ· αὐτὸ μὲν πεποίηται ἐπιπλόου βοείου, πεπλασμένον <δὲ> τυρρηνικῷ καὶ γύψῳ ἀναπεποιημένῃ περιτεθέντος τοῦ ὑμένος ἔμφασιν κρανίου ἐνδείκνυται, ὃ πᾶσι λαλεῖν δοκεῖ ἐνεργοῦντος τοῦ ὀργάνου, - καθ’ ὃν τρόπον καὶ ἐπὶ τοῖς παισὶ διηγησάεθα· γεράνου ἤ τινος τοιούτου μακροτραχήλου ζῴου φάρυγγα σκευάσας, προσθεὶς τῷ κρανίῳ λεληθότως ὁ συμπαίκτης ἃ θέλει φθέγγεται. ὃ ἐπὰν ἀφανὲς γενέσθαι θέλῃ, ἀνθράκων πλῆθος κύκλῳ περιθεὶς ὡς θυμιῶν ἐμφαίνεται, ὧν τῆς θέρμης ὁ κηρὸς ἀντιλαμβανόμενος λύεται, καὶ οὕτως ἀφανὲς το χρανιον γεγονεναι νομιζεται.

Ταῦτα μάγων ἔργα καὶ τοιάδε μυρία, ἂ τῇ τῶν ἐπῶν συμμετρίᾳ καὶ τῶν ἀξιοπίστως δρωμένων ἔργων φαντασίᾳ πείθει τοὺς ἄφρονας· ὧν τὴν τέχνην καταπλαγέντες οἱ αἱρεσιάρχαι ἐμιμήσαντο, τὸ μὲν ἐν ἀποκρύφω καὶ σκότῳ παραδιδόντες τὰ δοκούμενα, τὰ δὲ καὶ παραφράζοντες ὡς ἴδια.

τούτου χάριν ὑπομνῆσαι θέλοντες τοὺς πολλοὺς περιεργότεροι ἐγενήθημεν πρὸς τὸ μὴ καταλιπεῖν τινα τόπον τοῖς ἐθέλουσι πλανᾶσθαι· ἀπηνέχθημεν δὲ οὐκ ἀλόγως εἴς τινα τῶν μάγων ἀπόρρητα, ἃ πρὸς μὲν τὸ προκείμενον οὐ πάνυ ἀναγκαῖα ἦν, πρὸς δὲ τὸ φυλάσσεσθαι [καὶ] τὴν τῶν μάγων πανοῦργον καὶ ἀσύστατον τέχνην εὔχρηστα ἐνομίζετο.

ἐπεὶ τοίνυν, ὡς εἰκάσαι ἔστι, τὰς πάντων δόξας ἐξεθέμεθα, πολλὴν φροντίδα ποιήσαντες πρὸς τὸ φανερῶσαι τὰ ὡς ξένα ὑπὸ τῶν αἱρεσιαρχῶν ἐπεισαγόμενα πρὸς θεοσέβειαν βειαν ὄντα μάταια καὶ νόθα, οὐδὲ ἐν αὐτοῖς ἴσως ἄξια λόγου τυγχάνοντα, δοκεῖ διὰ συντόμου λόγου ὑπομνησθῆναι κεφαλαιωδῶς τὰ προειρημένα.

Πᾶσι τοῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην φιλοσόφοις καὶ θεολόγοις ζητήσασιν οὐ συνεφώνησε περὶ τοῦ θεοῦ, τί ἐστιν ἢ ποδαπός. οἱ μὲν γὰρ αὐτὸν λέγουσιν εἶναι πῦρ, οἱ δὲ πνεῦμα, οἱ δὲ ὕδωρ, ἕτεροι δὲ γῆν. ἕκαστον δὲ τῶν στοιχείων ἔλαττόν τι ἔχει καὶ ἕτερον ὑπὸ τοῦ ἑτέρου ἡττᾶται.

τοῦτο δὲ συνέβη τοῖς τοῦ κόσμου σοφοῖς, ὅπερ 5 δηγησάμεθα] S. 55, 27ff — 27ff 8. z. Β. Philo De decalogo § 53ff Cohn 1 λαλοῦν Ρ 2 τρόπω αὐτὸ μὲν rot in die freigelassene Lücke geschrieben ἐπίπλοος Ρ ἐπιπλέον βώλου Cruize + δὲ Miller 3 ἀνατετριμμένῃ Cruize 4 φασὶ F 7—10 ὃ ἐπὰν — νομίζεται mit gleicher Tinte a. Rande 8 θέλει Ρ 12 ἀξιοπίστων Ρ 16 ἐγεννήθημεν Ρ τρόπον V, verb. Gö. 19 καὶ > Miller 20 ἐνομίζετο Gö.: νομίζει Ρ 22 ὡς > Miller: ἐπὶ Ρ 23 ἴσως Miller: οἴσεις Ρ 27 ὅρα τὴν διάφορον δόξαν τῶν περὶ θεοῦ a. Rande Ρ 29 ἐλάττω Ρ ἐστὶ τοῖς νοῦν ἔχουσι πρόδηλον, ὅτι ἰδόντες τῆς κτίσεως τὰ μεγέθη ἐπὶ τῇ τῶν ὄντων οὐσίᾳ ἐταράχθησαν, μείζονα ταῦτα νομίσαντες τοῦ ὑφ’ ἑτέρου γένεσιν ἐπιδέξασθαι δύνασθαι, καὶ οὐδὲ ὁμοῦ τὸ σύμπαν αὐτὸ εἶναι τὸν θεὸν ἀπεφήναντο, αἴτιον <δὲ> πρὸς θεολογίαν ἓν βλεπομένων νομίσας † ὁπερ ἔκρινε, καὶ οὕτως ἐπὶ τοῖς ὑπὸ θεοῦ γενομένοις καὶ κατὰ τὴν ἐκείνου ὑπερβάλλουσαν μεγαλειότητα ἐλαχίστοις ὑπάρχουσιν ἐνιδόντες, μὴ δυνηθέντες δὲ εἰς τὸ μέγεθος τοῦ ὄντως θεοῦ ἐκτεῖναι τὸν νοῦν, ταῦτα ἐθεολόγησαν.

οἱ δὲ ἐνδοτέρω τῆς ἀληθείας νομίσαντες γεγονέναι Πέρσαι ἔφασαν τὸν θεὸν εἶναι φωτεινόν, φῶς ἐν ἀέρι συνεχόμενον. οἱ δὲ Βαβυλώνιοι ἔφασαν τὸν θεὸν σκοτεινὸν εἶναι, ὅπερ καὶ αὐτὸ τοῦ ἑτέρου ἐπακολούθημα φαίνεται·

νυκτὶ γὰρ ἐπακολουθεῖ ἠμέρα, τῇ δὲ ἡμέρᾳ νύξ. Αἰγύπτιοι δὲ πάντων ἀρχαιότεροι εἶναι νομίζοντες τὴν τοῦ θεοῦ δύναμιν ψηφίσαντες σαντες τά τε διαστήματα τῶν μοιρῶν ἐξ ἐπιπνοίας θειοτάτης ἔφασαν τὸν θεὸν εἶναι μονάδα ἀδιαίρετον καὶ αὐτὴν ἑαυτὴν γεννῶσαν, καὶ ἐξ αὐτῆς τὰ πάντα κατεσκευάσθαι·

αὕτη γάρ, φησίν, ἀγέννητος οὖσα τοὺς ἐξῆς ἀριθμοὺς γεννᾷ· οἷον ἐφ’ ἐαυτὴν ἡ μονὰς ἐπιπροστεθεῖσα γεννᾷ τὴν δυάδα καὶ ὁμοίως ἐπιπροστιθεμένη γεννᾷ τὴν τριάδα καὶ τετράδα μέχρι τῆς δεκάδος, ἥτις ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος τῶν ἀριθμῶν, ἵνα γένηται πρώτη καὶ δεκάτη ἡ μονὰς διὰ τὸ καὶ τὴν δεκάδα ἰσοδυναμεῖν καὶ ἀριθμεῖσθαι εἰς μονάδα·

καὶ αὕτη δεκαπλασιασθεῖσα γίνεται ἐκατοντὰς καὶ πάλιν γίνεται μονάς· καὶ ἡ ἑκατοντὰς δεκαπλασιασθεῖσα ποιήσει χιλιάδα, καὶ αὕτη ἔσται μονάς· οὕτως κἂν τὰ χίλια δεκαπλασιασθέντα ἀπαρτίσωσι τὴν μυριάδα, ὁμοίως ἔσται μονάς. τῆς δὲ μονάδος κατὰ τὴν ἀδιαίρετον σύγκρισιν συγγενεῖς ἀριθμοὶ 12 ff diese ägyptische Lehre ist in Wahrheit neupythagoreisch. Über die Monas als Gottheit s. I 2, 2 und Zeller III 24 S. 114. 218 — 14 μοιρῶν] vgl. S, 66, 24 — 16 ἀγέννητος vgl. VI 23, 1 — 17 τοὺς ἑξῆς ἀριθμοὺς γεννᾷ vgl. I 2, 6. IV 51, 4. VI 23. 2 — 19ff vgl. z. B. Philo De decal. § 27 Cohn 1 ὅτι Roeper: οἳ Ρ 4 θεόν. ἀπέφηναν δὲ τὸ Gö. <ἀλλ’> + δὲ We. 5 νομίσας <ἕκαστος> Miller, νομίσας <τις> Gö., ὃ προέκρινε Cruice, προέκριναν Diels ἐπὶ > ? We. 8 ὄντος Ρ 11 αὐτὸ τοῦ Scott: ταῦτα Ρ 13 nach δύναμιν Lücke Gö., + ψήφοις ὑπέβαλον 14 τά τε Miller: τάδε Ρ, τὰ Cruice μυρῶν Ρ ἐπιπνοίας Gö.: ἐπινοίας 16 φασιν? Miller 17 ἐπιπροσθεῖσα Ρ 19 περὶ τῆς δεκάδος a. Rande Ρ #x003E; ἀρχὴ Miller 22 γίνεται 1 We.: γένηται Ρ καὶ 1] ἣ Miller καὶ 2 Roeper: κἂν Ρ (ποιήσῃ Miller) 23 αὕτη <καὶ αὐτὴ> We. κἂν καὶ Ρ 24 δεκαπλ. Lücke von 22 Lettern, aber es stand nie etwas in der Lücke P, Miller παραλαμβάνονται γ ε ς θ. ς θ.

ἔστι δὲ πρὸς τὴν μονάδα φυσικωτέρα κατὰ τὴν τῆς ἑξακύκλου ἕλικος πραγματείαν, τῆς δυάδος κατὰ τὴν ἄρτιον θέσιν τῶν ἀριθμῶν καὶ διαίρεσιν.

συγγενὴς δὲ ὁ ἀριθμός ἐστι τοῦ δ καὶ η. ταῦτα δὲ ἐκ τῆς μονάδος ἀριθμὸν λαβόντα † πρόνοιαν ἀρετῆς ἐχώρησε μέχρι τῶν ݲ στοιχείων, λέγω δὴ τοῦ πνεύματος καὶ πυρὸς ὕδατός τε καὶ γῆς· καὶ ἐκ τούτων ποιήσας τὸν κόσμον ἀρρενόθηλυν αὐτὸν κατεσκεύασε, καὶ δύο μὲν στοιχεῖα εἰς τὸ ἄνω ἡμισφαίριον προσέταξε, τό τε πνεῦμα καὶ τὸ πῦρ, καὶ καλεῖται τοῦτο <τὸ> ἡμισφαίριον τῆς μονάδος τε καὶ ἀνωφερὲς καὶ ἀρσενικόν·

λεπτομερὴς γὰρ οὖσα ἡ μονὰς ποτᾶται εἰς τὸ λεπτότατον μέρος καὶ καθαρώτατον τοῦ αἰθέρος· τά τε ἄλλα δύο στοιχεῖα ὄντα παχύτερα ἀπένειμεν τῇ δυάδι, γῆν τε καὶ ὕδωρ, καὶ καλεῖται τοῦτο τὸ ἡμισφαίριον κατωφερὲς θηλυκόν τε καὶ κακοποιόν· καὶ αὐτὰ δὲ πάλιν τὰ ἄνω δύο στοιχεῖα ἑαυτοῖς συγκρινόμενα ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς τὸ ἄρρεν καὶ τὸ θῆλυ πρὸς εὐκαρπίαν καὶ αὔξησιν τῶν ὅλων.

καὶ τὸ μὲν πῦρ ἄρρεν ἐστί, τὸ δὲ πνεῦμα θῆλυ· καὶ πάλιν τὸ ὕδωρ ἄρρεν ἐστίν, ἡ δὲ γῆ θῆλυ. καὶ οὕτως ἀπ᾿ ἀρχῆς συνεβίωσε τὸ πῦρ τῷ πνεύματι, τῇ δὲ γῇ τὸ ὕδωρ. ὥσπερ γὰρ δύναμις τοῦ πνεύματός ἐστι τὸ πῦρ, οὕτως καὶ τῆς γῆς τὸ ὕδωρ.

Καὶ αὐτὰ δὲ τὰ στοιχεῖα ψηφιζόμενα καὶ ἀναλυόμενα καθ’ ὑφαίρεσιν ἐννάδων λήγει οἰκείως, ἂ μὲν εἰς τὸν ἀρρενικὸν ἀριθμόν, ἃ δὲ εἰς τὸν θηλυκόν· ὑφαιρεῖται δὲ πάλιν ἡ ἐννὰς διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν, διὰ τὸ τὰς τριακοσίας ἑξήκοντα τοῦ ὅλου μοίρας ἐξ ἐννεάδων συνίστασθαι καὶ διὰ τοῦτο τὰ τέτταρα πλινθία τοῦ κόσμου ἐνενήκοντα μοιρῶν περιγεγράφθαι τελείων.

προσῳκείωται δὲ τῇ μονάδι τὸ φῶς, τῇ δὲ δυάδι τὸ σκότος, καὶ τῷ μὲν φωτὶ κατὰ φύσιν ἡ ζωή, τῇ δὲ 2 ἑξακύκλου ἕλικος] Piatos Timaios S. 36 C D ο. IV 8, 1)? — 7f s. z. B. Philo De decalogo § 56. 57 Cohn — 21ff über die ἐννάς s. IV 14 — 24 über die 360 μοῖραι s. z. B. Sext. Emp. Adv. astrol. § 5 — 26ff. 67, 10ff über die pythagoreischen συστοιχίαι s. Diels, Vorsokr. I 347ff 1 θ > Cruice 2 τῆς Miller: τοῦ Ρ 5 ἀριθμὸν] ἀριθμοῦ Miller, ἀρχὴν λαβόντα πρώτην οἱονεὶ θεωρητὴν We., vgl. IV 51, 2 ἐχώρισε Roeper δων Ρ 7 <ὁ> ποιήσας Miller 9 + τὸ Miller 1 7 τὸ <μὲν> 20 hinter ὕδωρ Lücke Miller 21 ἀναλυόμενα Roeper: ἀποδυόμενα Ρ Ρ λέγει οἰκειωσαμένη εἰς Ρ, verb. Gö. 23 θηλυκὸν ö.: θῆλυ, Abkürzungsstrich = ν noch kenntlich) 25 τέτταρα Roeper: 26 προσοικείωται Ρ δυάδι ὁ θάνατος, καὶ τῇ μὲν ζωῇ <ἡ> δικαιοσύνη, τῷ δὲ θανάτῳ ἀδικία. διὸ πᾶν γεννώμενον ἐν τοῖς ἀρσενικοῖς ἀριθμοῖς ἀγαθοποιόν ἐστι, τὸ δὲ ἐν τοῖς θηλυκοῖς κακοποιόν ἐστιν, οἶον ψηφίζουσι·

μονάς, ἴνα ἀπ’ αὐτῆς ἀρξώμεθα, γίνεται τξα, ἃ λήγει εἰς μονάδα τῆς ἐννεάδος ὑφαιρεθείσης. ὁμοίως ψήφισον· δυὰς γίνεται χε· ὕφελε τὰς ἐννεάδας, λήγει εἰς δυάδα, καὶ ἀποκαθίσταται ἐκαστον εἰς τὸ ἴδιον.

Τῇ οὖν μονάδι ἀγαθοποιῷ οὔσῃ * * εἰς τὸν ἀπεριζυγον ἀριθμὸν 1f. 20r λήγοντα ὀνόματα ἀνωφερῆ ἀγαθοποιὰ εἶναι παρατηρούμενοι λέγουσι· τὰ δὲ εἰς τὸν ἄρτιον ἀριθμὸν λήγοντα κατωφερῆ τε καὶ θηλυκὰ καὶ κακοποιὰ εἶναι νενόμισται. τὴν γὰρ φύσιν ἐξ ἐναντίων συνισταμένην λέγουσιν ἐκ τε καλοῦ καὶ κακοῦ, ὥσπερ δεξιὸν καὶ ἀριστερόν, φῶς καὶ σκότος, νὺξ καὶ ἡμέρα ζωὴ καὶ θάνατος.

ἔτι δὲ καὶ τοῦτο λέγουσιν ὡσεὶ † τὸ θεὸς ψηφίσας καὶ μὴν εἰς πεντάδα εἰς ἐννάδα] καταντᾷ· ὅ ἐστιν <ἀν>άρτιον, ὃ ἐπιγραφὲν περιάψαντες οὑτωσὶ καὶ βοτάνη τις εἰς τοῦτο λήγουσα τοῦ ἀριθμοῦ ὁμοίως περιαφθεῖσα ἐνεργεῖ διὰ τὴν ὁμοίαν τοῦ ἀριθμοῦ ψῆφον.

ἀλλὰ καὶ ἰατρὸς ὁμοίᾳ ψήφῳ ἀρρώστους θεραπεύει· εἰ δὲ ἐ·ναντία ἡ ψῆφος, οὐ θεραπεύει ῥᾳδίως. τούτοις τοῖς ἀριθμοῖς προσέχοντες ὅσα ὅμοια ᾖ λογίζονται κατὰ τόνδε τὸν νοῦν, οἱ μὲν κατὰ φωνήεντα μόνα, οἱ δὲ κατὰ πάντα τὸν ἀριθμόν τοιαύτη καὶ ἡ Αἰγυπτίων σοφία, δι᾿ ἧς τὸ θεῖον δοξάζοντες γινώσκειν νομίζουσιν.

Ἱκανῶς οὐν δοκεῖ ἡμᾶς καὶ ταῦτα ἐκτεθεῖσθαι. ἀμέλει νομίζω μηδεμίαν δόξαν τῆς ἐπιγείου καὶ χαμαιπετοῦς σοφίας παράλελοοπέναι, οὐκ ἄχρηστον δὲ τὴν εἰς αὐτὰ φροντίδα ὁρῶ ἡμῖν 25 γεγενημένην· οὐδὲ γὰρ μόνον πρὸς ἔλεγχον τῶν αἱρέσεων εὔχρηστον ὁρῶμεν γεγονέναι τὸν λόγον, ἀλλὰ καὶ πρὸς αὐτοὺς τοὺς τά αὐτὰ 15 Servius zu Verg. Ecl. VIII 75 medendi causa multaruinque rerum impares numeros servari; Plin. N. h. XXVIII 23 1 + ἡ ö. ὅτι τά μὲν γεννώμενα ἐν τοῖς ἀρσενικοῖς ἀριθμοῖς ἀγαθοποιά, τὰ δὲ ἐν τοῖς θηλυκοῖς κακοποιά a. Eande Ρ 4 ἀρξάμεθα Ρ 7 + ἀκολούθως τά Miller, προσῳκείωται τὰ Cruice, νέμοντες τὰ We 7f ἀριθμοῦ 8 καὶ αὐτὰ> ἀνωφερῆ Cruice ἀνωφερῆ καὶ ἀρσενικὰ καὶ) ἀγαθοΠοιὰ εἶναι Miller 10 ἐναντίου Ρ 13 ψῆφος θεοῦ ὀνόματος a. Rande Ρ ὡς τὸ τοῦ θεοῦ ψηφίζουσιν <ὄνομα> Cruice, ὡς ὁ τὸ θεὸς ψηφίσας καὶ εἰς (dann ἐννεάδας εἰς π. Pasquali) Diels nach ψηφίσας ücke Miller εἰς ἐννάδα < Cruice. Die Zahlensumine von θεός gibt 281; bei der durch 9 bleibt Rest 5 14 ἀνάρτιον Cruice: ἄρτιον Ρ 17 ὁμοίω Ρ ἄρρωστος Ρ 18f ὁμοιοειδῆ We. 19 ὁ μὲν Ρ 22 ἡμῖν Miller, doch s. Register ἀμέλει We.: ἀλλ’ ἐπεὶ Ρ, ἀλλ’ ἔτι ö. 26 τοὺς ταῦτα ö. δοξάζοντας, οἳ ἐντυχόντες τῇ γενενημένῃ ἡμῶν πολυμεριμνίᾳ καὶ τὸ σπουδαῖον θαυμάσουσι καὶ τὸ φιλόπονον οὐκ ἐξουθενήσουσι καὶ μωροὺς οὐκ ἀποφανοῦνται Χριστιανοὺς ἐνιδόντες οἷς αὐτοὶ μωρῶς πιστεύουσιν.

ἔτι δὲ καὶ τοὺς τῇ ἀληθείᾳ προσέχοντας φιλομαθεῖς προβιβάσει ὁ λόγος φρονιμωτέρους πρὸς τὸ μὴ μόνον τὰς τῶν αἱρέσεων μαθόντας ἀρχὰς εὐκόλως ἀνατρέπειν τοὺς πλανᾶν τετολμηκότας, ἀλλὰ καὶ τὰς τῶν σοφῶν λεγομένας δόξας, ὧν οὐκ ἄπειροι γενόμενοι οὔθ᾿ ὑπ’ αὐτῶν ταραχθήσονται ὡς ἀμαθεῖς οὔθ᾿ ὑπό τινων πλανηθήσονται ὡς δυνάμει τινὶ δρώντων, ἀλλ’ ἔτι καὶ τοὺς πλανωμένους ἐπιτηρήσουσιν.

Ἱκανῶς οὖν τὰ δόμαντα ἐκθέμενοι λοιπὸν ἐπὶ τὴν τοῦ προκειμένου πραγματείαν χωρήσωμεν, ὅπως ὃ τετάγμεθα περὶ τῶν αἱρέσεων ἐπιδείξαντες ἐκάστοις τε τὰ ἴδια ἀποδοῦναι ἀναγκάσαντες γυμνοὺς τοὺς αἱρεσιάρχας φανερώσομεν καὶ ἀφροσύνην τῶν πειθομένων κατηγορήσαντες πείσομεν παλινδρομεῖν ἐπὶ τὸν τῆς ἀληθείας εὔδιον λιμένα.

ἵνα δὲ σαφέστερα τοῖς ἐντυγχάνουσι τὰ ῥηθησόμενα φανῇ, δοκεῖ καὶ τὰ Ἀράτῳ πεφροντισμένα περὶ τῆς κατὰ τῶν οὐρανίων ἄστρων διαθέσεως ἐξειπεῖν, ὥς τινες εἰς τὰ ὑπὸ τῶν γραφῶν εἰρημένα ἀπεικονίζοντες αὐτὰ ἀλληγοροῦσι, μετάγειν τὸν νοῦν τῶν προσεχόντων πειρώμενοι, Μανοῖς λόγοις προσάγοντες αὐτοὺς πρὸς ἃ βούλονται, ξένον θαῦμα ἐνδεικνύμενοι ὡς κατηστερισμένων τῶν ὑπ’ αὐτῶν λεγομένων·

οἳ τῷ παραξένῳ θαύματι ἐνορῶντες μικροθαύμαστοι ἁλίσκονται δίκην ὀρνέου τοῦ λεγομένου ὤτου, οὑ τὸ παράδειγμα καλὸν ἐξειπεῖν διὰ τὰ μέλλοντα. ἔστι δὲ τὸ ζῷον οὐ πολὺ ἀπεμφαῖνον ἀετοῦ οὔτε μεγέθει οὔτε μορφῇ, ἁλίσκεται δὲ τοῦτον τὸν τρόπον·

ὁ ἀγρευτὴς τῶν ὀρνίθων ἐπὰν ἴδῃ ἀγέλην που καταπτᾶσαν, πόρρωθεν ἀνακρούμενος τὰς χεῖρας ὀρχεῖσθαι σκήπτεται, καὶ οὕτω πρὸς ὀλίγον ἐγγίζει τοῖς ὄρνισιν· οἱ δὲ τὴν παράξενον θέαν καταπεπληγότες ἀπερίβλεπτοι πάντων γίνονται. ἕτεροι δὲ τῶν ἐπὶ τὴν ἄγραν παρεσκευασμένων ὄπισθεν ἐπελθόντες τοὺς ὄρνεις εὐκόλως συλλαμβάνονται θεωμένους τὸν ὀρχηστήν.

διὸ ἀξιῶ μή τις τοῖς ὁμοίοις θαύμασι καταπλαγεὶς ἐξηγουμένων τὸν οὐρανὸν δίκην ὤτου συλληφθῇ· ὄρχησις γὰρ καὶ λῆρος ἡ τῶν τοιούτων πανουργία καὶ οὐκ ἀλήθεια.

φησὶν οὗν ὁ Ἄρατος οὕτως·

Πολέας φησὶν εἶναι τοὺς κατὰ τὸν οὐρανὸν ἀστέρας, τουτέστι στρεπτούς, διὰ τὸ περιέρχεσθαι ἀπὸ ἀνατολῆς εἰς δύσιν καὶ δύσεως εἰς ἀνατολὴν ἀπαύστως σφαιροειδεῖ σχήματι. εἱλεῖσθαι δὲ κατὰ τὰς ἄρκτους αὐτὰς λέγει οἷόν τι ποταμοῦ ῥεῦμα »μέγα θαῦμα« Δράκοντος πελώρου καὶ τοῦτ’ εἶναι ὅ, φησίν, ἐν τῷ Ἰὼβ πρὸς τὸν #x003E; διάβολος ἔφη·

»ἐμπεριπατήσας τὴν ὑπ᾿ οὐρανὸν καὶ περιελθών‘, τοῦτ’ ἔστι περιστραφεὶς καὶ περισκοπήσας τὰ γινόμενα· τετάχθαι γὰρ νομίζουσι κατὰ τὸν ἀρκτικὸν πόλον τὸν Δράκοντα, τὸν ὄφιν, ἀπὸ τοῦ ὑψηλοτάτου πόλου πάντα ἐπιβλέποντα καὶ πάντα ἐφορῶντα, ἵνα μηδὲν τῶν πραττομένων αὐτὸν λάθῃ·

πάντων γὰρ δυνόντων τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν ἀστέρων μόνος οὑτος ὁ πόλος οὐδέποτε δύνει, ἀλλὰ ἄνω ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα ἐρχόμενος πάντα περισκοπεῖ καὶ ἐπιβλέπει καὶ λαθεῖν αὐτὸν τῶν πραττομένων, φησί, δύναται οὐδέν. ἧχι μάλιστα μίσγονται δύσιές τε καὶ ἀντολαὶ ἀλλήλῃσι, τετάχθαι δή φησιν αὐτοῦ τὴν κεφαλήν.

κατὰ γὰρ τὴν δύσιν καὶ ἀνατολὴν τῶν δύο ἡμισφαιρίων κεῖται τὸ κεφάλαιον τοῦ Δράκοντος, ἴνα, φησί, μηδὲν αὐτὸν λάθῃ κατὰ τὸ αὐτὸ μήτε τῶν ἐν τῇ δύσει μήτε τῶν ἐν τῇ ἀνατολῇ, ἀλλὰ πάντα γινώσκῃ τὸ θηρίον ὁμοῦ. 7–9 vgl. V 8, 34 — 9f Arat V. τὰς δὲ δι’ ἀμφοτέρας οἵη ποταμοῖο ἀπορρώξ εἰλεῖται, μέγα θαῦμα, Δράκων . . . . — 12 lob 1, 7 περιελθὼν τὴν γῆν καὶ ἐμπεριπατήσας τὴν ὑπ’ οὐρανὸν πάρειμι — 20 Arat V. 61. 62 γείνου που κεφαλὴ τῇ νίσσεται, ἧχί περ ἄκραι κτλ. 1 ἄλυδις Ρ 4 μετανείσεται, verb. in μετανίσσεται Ρ 5 αἱ ἐνάρηρεν Ρ 6 αὐτὸς (nicht αὐτὸν) Ρ 7 φασὶν Ρ 8 <ἀπὸ> δύσεως Miller 11 τὸν We.: τὸν Ρ, θεὸν Gö. 11f διάβολος Gö.: διάβολον ὡς Ρ, <ὁ> 17 κατὰ τῶν οὐρανῶν V 20 ἧχί περ ἄκραι Arat 21 σμίγονται Ρ δύσεις Ρ ἀλλήλοισι Ρ 22 δὴ Gö.: δὲ P, τῇδε Miller 24 κατὰ τοῦτο Diels 25 νώσκει Ρ ἔστι δὲ κατ’ αὐτῆς τῆς κεφαλῆς τοῦ Δράκοντος ἰδέα ἀνθρώπου διὰ ἄστρων θεωρουμένη, ὃ καλεῖ κεκμηκὸς εἴδωλον« ὁ Ἄρατος καὶ »μογέοντι ἐοικός‘· καλεῖται δὲ ὁ Ἐν γόνασιν.

ὁ μὲν οὖν Ἄρατος οὐκ εἰδέναι φησίν, οὗτος τίς ἐστιν ὁ πόνος καὶ τὸ θαῦμα τοῦτο στρεφόμενον ἐν οὐρανῷ· οἱ δὲ διὰ τῆς τῶν ἄστρων ἱστορίας αἱρετικοὶ θέλοντες τὰ ἑαυτῶν δόγματα συνιστᾶν, περιεργότερον τούτοις ἐπισχόντες, τὸν Ἐν γόνασί φασιν εἶναι τὸν Ἀδάμ, κατὰ πρόσταγμα, φησίν, τοῦ θεοῦ, καθὼς εἶπε Μωσῆς. φυλάσσοντα τὴν κεφαλὴν τοῦ Δράκοντος καὶ τὸν Δράκοντα τὴν πτέρναν αὐτοῦ. οὕτως γάρ φησιν ὁ Ἄρατος· δεξιτεροῦ ποδὸς ἴχνος ἔχων σκολιοῖο Δράκοντος.

Παρατετάχθαι δὲ φησιν αὐτῷ ἑκατέρωθεν, λέγω δὲ τῷ Ἐν γόνασι, Λύραν καὶ Στέφανον, αὐτὸν δὲ γόνυ κλίνειν καὶ ἐκτετακότα ἀμφοτέρας τὰς χεῖρας οἱονεὶ περὶ ἁμαρτίας ἐξομολογούμενον. εἶναι δὲ τὴν λύραν μουσικὸν ὄργανον ὑπὸ νηπίου ἔτι παντελῶς κατεσκευασμένον τοῦ λόγου·

λόγον δὲ εἶναι παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἀκούομεν τὸν Ἑρμῆν. φησὶ δὲ Ἄρατος περὶ τῆς κατασκευῆς τῆς λύρας· τὴν δ᾿ ἀρ᾿ ἔτι καὶ παρὰ λίκνῳ Ερμείης ἐτόρησε, λύρην δ’ εἶπεν καλέεσθαι. ἑπτάχορδός ἐστι, διὰ τῶν ἑπτὰ χορδῶν τῆν πᾶσαν ἁρμονίαν καὶ κατα- 1 ff V. 63–67 τῇδ’ αὐτοῦ μογέοντι κυλίνδεται ἀνδρὶ εἴδωλον. τὸ μὲν οὔτις ἐπίσταται ἀμφαδὸν εἰπεῖν, οὐδ᾿ ὅτινι κρέμαται κεῖνος πόνῳ, ἀλλά μιν αὕτως, Ἐγγόνασιν καλέουσι. τὸ δ᾿ αὖτ᾿ ἐν γούνασι κάμνον ὀκλάζοντι ἔοικεν. 73 κεκμηότος εἰδώλοιο — 7 über die mythologisclien Deutungen des Ἐγγόμνασιν s. Eratosthenes Catast. S. 4 01., 62ff. Rob.; Comm. in Aratum p. 190. 353 Maaß; Fr. Boll, Sphära S. 123 — 8. 71, 3 Gen. 3, 15 — 11 Arat V. 70 — 12f über die Stellung des Engonasin zwischen Leier und Kranz s. Boll, Sphära S. 99 ff und Tafel I — 14 S. 71,9 Arat V. 68 χεῖρες ἀείρονται· — 14f Comm. in Aratum 393, 17 σφόδρα νήπιος ὢν καὶ βραχὺς ὁ Ἑρμῆς τὴν κιθάραν κατεσκεύσεν — 17 Arat V. 268. 269 — 20 Comm. in Aratum 394, 3. 4 ἑπτάχορδος, vgl. 231, 1; Lucian, De astrol. 10 ἡ δὲ λύρη ἑπτάμιτος ἐοῦσα τὴν τῶν κινεομένων ἀστέρων ἁρμονίην συνεβάλλετο (Eratosthenes Catasterismi S. 28 01,, 138 f Rob.) 1 ἰδέα Miller: εἰ δὲ 4 τοῦτο #x003E; We. 9 ὗτος Ρ 11 ποδὸς ἄκρον ἔχει Arat, vgl. V 16, 15 12 παρὰ τὸ τετάχθαι falsch als Text von Ρ Miller τῷ] τὸ Ρ 13 ἐκτετακέναι We. 14 εἰδέναι Ρ 16 λόγον Scott: λόγω Ρ 16f ἀκουόμενον Ρ, verb. Diels, καλούμενον Scott, τὸν παρὰ τοῖς Ἕλλησι καλούμενον Ερμῆν We. 18 τὴν δ᾿ ἀρετὴν Ρ 19 ἑτέρησε Ρ Γε μιν εἶπε λέγεσθαι Arat εἶπε Ρ σκευὴν ἐμμελῶς ἔχουσαν τοῦ κόσμου <σημαίνουσα> ἐν ἓξ γὰρ ἐγένετο ὁ κόσμος, καὶ τῇ ἑβδόμῃ καταπέπαυται.

εἰ οὖν, φησίν, ἐξομολογούμενος ὁ Ἀδὰμ καὶ τὴν κεφαλὴν φυλάσσων τοῦ θηρίου κατὰ τὸ πρόσταγμα τοῦ θεοῦ ἐκμιμήσεται τὴν λύραν, τουτέστι κατακολουθήσει τῷ <λόγῳ> τοῦ θεοῦ, τοῦτ᾿ ἔστι πειθόμενος νόμῳ, παρακείμενον αὐτῷ τὸν στέφανον λήψεται. ἐὰν δὲ ἀμελήσῃ, συγκατενεχθήσεται τῷ ὑποκειμένῳ θηρίῳ, καὶ τὸ μέρος ἕξει, φησί, μετὰ τοῦ θηρίου.

ἔοικε δὲ ὁ Ἐν γόνασιν ἑκατέρωθεν ἐπιβάλλειν τὰς χεῖρας, καὶ τοῦτο μὲν τῆς Λύρας, τοῦτο δὲ <τοῦ> Στεφάνου ἐφάπτεσθαι, τοῦτο δὲ ἐξομολογεῖσθαι, ὡς ἔστιν ἰδεῖν δι᾿ αὐτοῦ τοῦ σχήματος· ἐπιβουλεύεται δὲ ὁμῶς καὶ ἀποσπᾶται ὁ στέφανος αὐτοῦ ὑπ’ ἄλλου θηρίου, μικροτέρου δράκοντος, ὅ ἐστι γέννημα τοῦ φυλασσομένου ὑπὸ τοῦ Ἐν γόνασι τῷ ποδί.

ἄνθρωπος δὲ ἕστηκεν ἑκατέραις ταῖς χερσὶ καρτερῶς κατασφίγγων καὶ εἰς τὰ ὀπίσω ἕλκων ἀπὸ τοῦ Στεφάνου τὸν ὄφιν καὶ οὐκ ἐᾷ ἐφάπτεσθαι βιαζόμενον τοῦ Στεφάνου τὸ θηρίον· Ὀφιοῦχον δὲ αὐτὸν ὁ Ἄρατος καλεῖ, ὅτι κατέχει τὴν ὁρμὴν τοῦ ὄφεως ἐπὶ τὸν στέφανον ἐλθεῖν πειρωμένου.

λόγος δέ, φησίν, ἐστὶ σχήματι ἀνθρώπου ὁ κωλύων ἐπὶ τὸν στέφανον ἐλθεῖν τὸ θηρίον, οἰκτείρων τὸν ἐπιβουλευόμενον ὑπὸ τοῦ δράκοντος ὁμοῦ καὶ τοῦ γεννήματος ἐκείνου.

αὐταὶ δὲ αἱ Ἄρκτοι, φασίν, ἑβδομάδες εἰσὶ δύο, ἐξ ἐπτὰ ἀστέρων συγκείμεναι, δισσῶν κτίσεων εἰκόνες. πρώτη γάρ, φησίν, κτίσις ἡ κατὰ τὸν Ἀδὰμ ἐν πόνοις, <ὅ ἐστιν> ὁ ἐν γόνασιν ὁρώμενος· δευτέρα δὲ κτίσις ἐστὶν ἡ κατὰ Χριστόν, δι᾿ ἧς ἀναγεννώμεθα, ὅ ἐστιν ὁ Ὀφιοῦχος ἀνταγωνιζόμενος τῷ θηρίῳ καὶ κωλύων ἐπὶ τὸν στέφανον ἐλθεῖν τὸν ἡτοιμασμένον τῷ ἀνθρώπῳ.

μεγάλη δέ έστιν Ἄρκτος ἡ Ἑλίκη, φησίν, μεγάλης κτίσεως σύμβολον, πρὸς ἣν πλέουσιν Ἕλληνες, τουτέστι πρὸς 13 ff Arat V. 75ff — 20 ff vgl. Arat V. 27ff — 20f Clem. Strom. VI 143, 1 S. 504, 23 St. ἑπτάστεροι δὲ αἱ ἄρκτοι, vgl. ß, ötter S. 128 — 27 vgl. Arat V. 37. 38; Comm. in Aratuta 348, 19 — 21. Pasquali nimmt einen Choliambus des Kallimaclios an, entsprechend Oxyrh. Pap. 1011 V. 119. 120 Λ·αὶ τῆς ἁμάξης ἐλέγετο σταθμήσασθαι | τοὺς ἀστερίσκοι·ς, ᾗ πλέουσι Φοίνικες 1 + σημαίνουσα Roeper 5 τῷ λόγῳ ö.: τοῖς P, τοῖς λόγοις Miller τούτου πειθόμενος We. 8f ἐπιβάλειν Ρ 9 + τοῦ ö. 10 τοῦτο δὲ ἐξ. < Roeper, s. 70, 3. S. 70, 14, christliche Interpolation des 11 ὅμως Ρ, verb. ö. 13 τῶ παιδί Ρ 18 <ἐν> σχήματι We. 20 αὐται Ρ 21 φησίν? Miller ἀστέρων Roeper: ἀριθμῶν Ρ 23 + ὅ ἐστιν ö., ἣν ἐμφαίνει Scott (vor ἐν πόνοις Miller) δὲ] δὲ ἡ ümlich als Lesart von P Miller ἐστιν < durch Versehen Miller ἣν παιδεύονται καὶ διὰ τῶν τοῦ βίου φερόμενοι κυμάτων ἐπακολουθοῦσιν, ἑλίκην τινὰ οὐσαν τὴν τοιαύτην κτίσιν ἢ διδασκαλίαν ἢ σοφίαν, εἰς τὰ ὀπίσω ἄγουσαν τοὺς ἑπομένους τῇ τοιαύτῃ κτίσει· στροφὴ γάρ τις τῆς Ἑλίκης προσηγορία καὶ ἀνακύκλωσις ἐπὶ τὰ αὐτὰ εἶναι δοκεῖ.

μικρὰ δέ τις ἡ ἑτέρα Ἄρκτος οἱονεί τις εἰκὼν τῆς δευτέρας κτίσεως τῆς κατὰ θεὸν κτισθείσης· ὀλίγοι γάρ, φησίν, εἰσὶν οἱ διὰ τῆς στενῆς ὁδοῦ πορευόμενοι· στενὴν δὲ λέγουσιν εἶναι τὴν Κυνοσουρίδα, πρὸς ἣν ὁ Ἄρατός φησιν ὅτι οἱ Σιδόνιοι ναυτίλλονται. Σιδονίους δὲ ἀπὸ μέρους εἴρηκεν ὁ Ἄρατος Φοίνικας διὰ τὸ εἶναι τὴν Φοινίκων σοφίαν θαυμαστήν, Φοίνικας δὲ εἶναι Ἕλληνες λέγουσι τοὺς ἀπὸ τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης μετοικήσαντας εἰς τοῦτον τὸν χῶρον, οὐ καὶ νῦν τοῦτο τοῦτο γὰρ Ἡροδότῳ δοκεῖ.

Κυνόσουρα δέ, φησίν, αὕτη ἡ Ἄρκτος, ἡ κτίσις ἡ δευτέρα, ἡ μικρά, ἡ στενὴ ὁδός, καὶ οὐχὶ ἡ Ἑλίκη. οὐ γὰρ εἰς τὰ ὀπίσω ἄγει, ἀλλ᾿ εἰς τὰ ἔπροσθεν ἐν εὐθείας τοὺς ἑπομένους ὁδηγεῖ, κυνὸς οὖσα. κύων γὰρ ὁ λόγος, τοῦτο μὲν φρουρῶν καὶ φυλάσσων τὸ ἐπιβουλευόμενον ὑπὸ τῶν λύκων ποίμνιον, τοῦτο δὲ ἀπὸ τῆς κτίσεως τὰ θηρία κυνηγῶν καὶ διαφθείρων, τοῦτο δὲ γεννῶν τὰ πάντα καί, ὃ δή φασι, κύων, τουτέστι γεννῶν.

ἐντεῦθεν, φασίν, ὁ Ἄρατος περὶ τὴς τοῦ Κυνὸς ἀνατολῆς λέγων εἴρηκεν οὕτως· Κυνὸς δὲ ἀνατείλαντος οὐκέτι φυταλιαὶ ἐψεύσαντο. τοῦτο ἔστιν ὃ λέγει· τὰ φυτευόμενα φυτὰ εἰς τὴν γῆν μέχρι τῆς τοῦ Κυνὸς ἀνατολῆς πολλάκις μὴ ῥιζοβολήσαντα ὅμως τέθληε φύλλοις, καὶ ἐνδείκνυται τοῖς βλέπουσιν ὅτι ἔσται τελεσφόρα καὶ φαίνεται ζῶντα, οὐκ ἔχοντα ζωὴν ἀπὸ τῆς ῥίζης ἐν αὐτοῖς·

ἐπειδὰν δ᾿ ἡ τοῦ Κυνὸς ἀνατολὴ γένηται, ὑπὸ τοῦ Κυνὸς τὰ ζῶντα ἀπὸ τῶν νεκρῶν διακρίνεται· μαραίνεται γὰρ ὄντως ὅσα οὐκ ἐρριζοβόλησεν. οὑτος οὐν, φησίν, ὁ Κύων, λόγος τις ὢν θεῖος, ζώντων καὶ νεκρῶν 2f Comm. in Aratum 348, 5. 6 Ἑλίκην παρὰ τὰς ἕλικας καὶ συστροφὰς αὐτῆς; 349, 5 Κυνόσουρα) ἐλάττονι στροφῇ χρῆται — 6 Eph. 4, 24? — 6. 13 Matth. 7, 14 — 8 Arat V. 39, vgl. 44 —12 Herodot I 1 — 20 —26 Arat V. 332 οὐκέτι κεῖνον ἅμ ἠελίῳ ἀνιόντα φυταλιαὶ ψεύδονται ἀναλδέα φυλλιόωσαι· ῥεῖα γὰρ οὖν ἔκριν διὰ στίχας ὀξὺς ἀίξας, καὶ τὰ μὲν ἔρρωσεν τῶν δὲ φλόον ὤλεσε πάντα 24 Mark. 4, 17 mit Par. (Joh. 6, 53?) — 27. 73, 1 Act. 10, 42 4 <ἡ> τῆς Cruice, wohl richtig ἐπεὶ Ρ 7 στενοὶ δὲ Ρ 10 Ἕλληνας 11 κατοικήσαντας als Lesart von Ρ irrig Miller 12 Ἡροδότων Ρ 14 ἡ > 15 κυνὸς ö. κτίσις Ρ οὖσα <οὐρά> Cruice 18 κυῶν? We. 20 φυλαίται τι wohl Rasur 1 Letter) Ρ 25 δ᾿ Ἡ Miller: δὲ Ρ 26 ὄντο,ς] πάντως Cruice κριτὴς καθέστηκε, <καὶ> καθάπερ τῶν φυτῶν ὁ Κύων τὸ ἐπὶ τῆς κτίσεως θεωρεῖται, οὕτως ἐπὶ τῶν οὐρανίων φυτῶν, φησί, τῶν ἀνθρώπων, ὁ λόγος.

διὰ τὴν τοιαύτην οὖν αἰτίαν ἡ δευτέρα κτίσις, Κυνόσουρα, λογικῆς κτίσεως εἰκὼν ἕστηκεν ἐν οὐρανῷ μέσος δὲ ὁ Δράκων τῶν δύο κτίσεων ὑποτείνεται, τὰ ἀπὸ τῆς μεγάλης κτίσεως κωλύων ἐπὶ τὴν μικρὰν κτίσιν μετελθεῖν, τά τε ἐν τῇ κτίσει καθεστηκότα, καθάπερ τὸν Ἐν γόνασι, παραφυλάσσων, τηρῶν πῶς καὶ τίνα τρόπον ἕκαστον ἐν τῇ μικρᾷ κτίσει καθέστηκε.

τηρεῖται δὲ καὶ αὐτὸς κατὰ τὴν κεφαλήν, φησίν, ὑπὸ τοῦ Ὀφιούχου. αὕτη, φησίν, εἰκὼν ἕστηκεν ἐν οὐρανῷ, σοφία τις οὐσα τοῖς ἰδεῖν δυναμένοις. εἰ δέ ἐστιν ἀσαφὲςε κατὰ τοῦτο, δι’ ἄλλης εἰκόνος, φησίν, ἡ κτίσις διδάσκει φιλοσοφεῖν, περὶ ἡς ὁ Ἄρατος εἴρηκεν οὕτως· οὐδ᾿ ἄρα Κηφῆος μογερὸν γένος Ἰασίδαο.

Ὀ Κηφεύς, φησίν, αὐτοῦ ἐστι πλησίον καὶ ἡ Κασσιέπεια καὶ Ἀνδρομένδα καὶ ὁ Περσεύς, μεγάλα τῆς κτίσεως γράμματα τοῖς ἰδεῖν δυναμένοις. Κηφέα γάρ φησιν εἶναι τὸν Ἀδάμ, τὴν Κασσιέπειαν Εὔαν, τὴν Ἀνδρομέδαν τὴν ἀμφοτέρων τούτων ψυχήν, τὸν Περσέα Λόγον, πτερωτὸν Διὸς ἔγγονον, τὸ Κῆτος τὸ ἐπίβουλον θηρίον.

οὐκ ἐπ᾿ ἄλλον τινὰ τούτων, ἀλλ᾿ ἐπὶ μόνην τὴν Ἀνδρομέδαν ἔρχεται ὁ ἀποκτείνας τὸ θηρίον, οὗ καὶ τὴν Ἀνδρομέδαν πρὸς ἑαυτὸν λαβὼν ἔκδοτον δεδεμένην τῷ θηρίῳ ὁ λόγος, φησίν, ὁ Περσεὺς ῥύεται. Περσεὺς δέ ἐστιν ὁ ὑπόπτερος ἄζων, ὁ περαίνων ἑκατέρους τοὺς πόλους διὰ μέσης τῆς γῆς καὶ στρέφων τὸν κόσμον.

ἔστι δὲ καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἐν τῷ κόσμῳ ὁ ὄρνις ὁ Κύκνος παρὰ τὰς ἄρκτους, μουσικὸν ζῷον, τοῦ θείου σύμβολον πνεύματος, ὅτι πρὸς αὐτοῖς ἤδη τοῖς τέρμασι γενόμενον τοῦ βίου μόνον ᾄδειν πέφυκε, μετὰ ἀγαθῆς ἐλπίδος τῆς κτίσεως τῆς πονηρᾶς ἀπαλλασσόμενον, ὕμνους ἀναπέμπον τῷ θεῷ.

καρκίνοι δὲ καὶ ταῦροι καὶ λέοντες καὶ κριοὶ καὶ αἶγες καὶ ἔριφοι καὶ ὅσα ἄλλα θηρία διὰ τῶν ἄστρων ὀνομάζεται κατὰ τὸν 13 Arat V. 179 — 24 Arat V. 273 ff; Comm. in Aratum 394, 20 — Schwanengesang, s. üllenhoff, Deutsche Altertumskunde II 1ff 1 + καὶ Miller τῶν φυτῶν ö.: τὸ (oder τὲ?) φυτὸν Ρ, τῶν <ἐπιγείων> φυτῶν? We. 6 <μεγάλῃ> κτίσει Cruice 7 παραφυλάσσειν Ρ, verb. #x003E; τηρῶν Cruize 10 <κτίσεως> εἰκὼν? Cruice τοῖς] τοῦ Ρ, vgl. Ζ. 11 ἐστιν] ἔστι τι? We. κατὰ] καὶ Cruice, > We. 13 Ἰασίδαο Arat: εἰς ἀΐδαο 14 κασιέπεια Ρ 15 <ἡ> Ἀνδρομέδα Cruice 16 κασιέπειαν F 17 τὴν ö.: τῶν ἀμφ. Ρ 19 τούτου Ρ 20 οὗ > We. Ἀνδρομέδαν] + ὠς, getilgt Ρ 25 σύμβουλον Ρ 26 σπέρμασι Ρ 27 ἀναπέμπων Ρ οὐρανόν, εἰκόνες δή, φησίν, εἰσὶ καὶ παραδείγματα, ἀφ’ ὧν ἡ μεταβλητὴ κτίσις λαμβάνουσα τὰς ἰδέας τοιούτων ζῴων γίνεται πλήρης.

Τούτοις χρώμενοι τοῖς λόγοις ἀπατᾶν νομίζουσι πολλούς, ὅσοι περιεργότερον τοῖς ἀστρολόγοις προσέχουσιν, ἐντεῦθεν τὴν θεοσέβειαν συνιστᾶν πειρώμενοι μακρὰν ἀπεμφαίνουσαν τῆς τούτων ὑπολήψεως. λήψεως. διό, ἀγαπητοί, φύγωμεν τὸ μικροθαύμαστον τοῦ ὄρνιθος τοῦ ὤτου· ταῦτα γὰρ καὶ τὰ τοιάδε ὄρχησίς ἐστι καὶ οὐκ ἀλήθεια.

οὐδὲ γὰρ τὰ ἄστρα ταῦτα δηλοῖ, ἀλλὰ ἰδίως οἱ ἄνθρωποι πρὸς ἐπισημείωσίν τινων ἄστρων ὀνόματα οὕτως ἐπεκάλεσαν, ἴνα αὐτοῖς ἐπίσημα ᾖ. τί γὰρ ἄρκτου ἢ λέοντος ἢ ἐρίφων ἢ ὑδροχόου ἢ Κηφέως ἢ Ἀνδρομέδας ἢ τῶν ἐν Ἅιδου ὀνομαζομένων εἰδώλων ὅμοιον ἔχουσιν ἀστέρες διεσπαρμένοι κατὰ τὸν οὐρανόν, πολὺ μεταγενεστέρων γεγενημένων τούτων τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν ὀνομάτων ἢ τῶν ἄστρων συνέστηκε γέννησις, ἵνα καὶ οἱ αἱρετικοὶ καταπλαγέντες τὸ θαῦμα οὕτως ἐξεργάσωνται διὰ τοιῶνδε λόγων τὰ ἴδια δόγματα συνιστᾶν;

Ἀλλ᾿ ἐπεὶ σχεδὸν πᾶσα αἵρεσις διὰ τῆς ἀριθμητικῆς τέχνης ἐφεῦρεν ἑβδομάδων μέτρα καὶ αἰώνων τινὰς προβολάς, ἄλλων ἄλλως τὴν τέχνην διασπώντων καὶ τοῖς ὀνόμασι μόνον διαλλασσόντων — τούτων δὲ αὐτοῖς διδάσκαλος γίνεται Πυθαγόρας, πρῶτος εἰς Ἕλληνας ἀπ’ Αἰγύπτου τοὺς τοιούτους ἀριθμοὺς παραδούς —, δοκεῖ μηδὲ τοῦτο παραλιπεῖν, ἀλλὰ διὰ συντόμου δείξαντας ἐπὶ τὴν τῶν ζητουμένων ἀπόδειξιν χωρῆσαι.

γεγόνασιν ἀριθμητι<κοὶ> καὶ οἷς μάλιστα τὰς ἀρχὰς παρεσχηκέναι δοκεῖ πρῶτος Πυθαγόρας· καὶ οὐτοι τῶν ἀριθμῶν εἰς ἄπειρον ἀεὶ προχωρεῖν δυναμένων τῷ πολυπλασιασμῷ καὶ τοῖς σχήμασι τὰς πρώτας ἔλαβον ἀρχὰς οἱονεὶ θεωρητὰς μόνῳ τῷ λόγῳ. γεωμετρίας γάρ, ὥς ἐστιν ἐνιδεῖν, σημεῖόν ἐστιν ἀρχὴ ἀμερές, ἀπ’ ἐκείνου δὲ τοῦ σημείου τῇ τέχνῃ ἡ τῶν ἀπείρων σχημάτων ἀπὸ τοῦ σημείου γένεσις εὑρίσκεται.

ῥυὲν τὸ σημεῖον ἐπὶ μῆκος γίνεται γραμμὴ μετὰ τὴν ῥύσιν, πέρας ἔχουσα σημεῖον, γραμμὴ δὲ ἐπὶ πλάτος ῥυεῖσα ἐπίπεδον γεννᾷ, πέρατα δὲ τοῦ ἐπιπέδου γραμμαί, ἐπί- 7—9 S. zu S. 53, 23 — 11 über die der sphaera barbarica örigen s. Fr. Boll, ära S. 246 ff. 388 — 26-S. 75,1 vgl. z. B. Sext. Adv. math. III 19—21. VII 99. 100. IX 380f; Philo De opif. § 49 Cohn, De decal. § (De opif. mundi ed. Cohn, Vratislaviae 1889 S. 73f) 1 δή ö.: δέ Ρ, > Miller 4 πρτιρτηςουρτοι falsch als Text von Ρ 7 οὐδὲν ö. 8 τὰ > ö. ümlich) 9 ἐπισημανῆ Ρ, verb. Miller 12 Ρ 13 ἢ <ἡ> Cruice (zweifelhaft, ob ἢ oder ἡ in P), wohl ἄστρων Cruice: ἀνθρώπων Ρ 14 γένεσις Cruice 15 συνιστᾶν < > ? vorher πειρῶνται vgl. S. 76, 5. 6 17 ἀλληνάλλως Ρ 18 διαλασσόνων Ρ 22 ἀριθμητικαὶ γεωμετρίαι Ρ, verb. Miller 24 οὗτοι Miller: τούτων Ρ πεδον δὲ ῥυὲν εἰς βάθος γίνεται σῶμα· στερεοῦ δὲ ὑπάρξαντος, οὕτως ἐξ ἐλαχίστου σημείου παντελῶς ἡ τοῦ μεγάλου σώματος ὑπέστη φύσις, καὶ τοῦτό ἐστιν ὃ λέγει Σίμων οὕτως· τὸ μικρὸν μέγα ἔσται, οἱονεὶ σημεῖον μεῖον ὄν, τὸ δὲ μέγα ἀπέραντον, κατακολουθῶν τῷ γεωμετρουμένῳ σημείῳ.

τῆς δὲ ἀριθμητικῆς κατὰ σύνθεσιν ἐχούσης τὴν φιλοσοφίαν σοφίαν ἀριθμὸς γέγονεν ἀρχή, ὅπερ ἐστὶν ἀόριστον, ἀκατάληπτον, ἔχων ἐν ἐαυτῷ πάντας τοὺς ἐπ᾿ ἄπειρον ἐλθεῖν δυναμένους ἀριθμοὺς κατὰ τὸ πλῆθος. τῶν δὲ ἀριθμῶν ἀρχὴ γέγονε καθ’ ὑπόστασιν ἡ πρώτη μονάς, ἥτις ἐστὶ μονὰς ἄρσην, γεννῶσα πατρικῶς τοὺς ἄλλους πάντας ἀριθμούς.

δεύτερον ἡ δυάς, θῆλυς ἀριθμός, ὁ δὲ αὐτὸς καὶ ἄρτιος ὑπὸ τῶν ἀριθμητικῶν καλεῖται. τρίτον ἡ τριάς, ἀριθμὸς ἄρσην· οὗτος καὶ περισσὸς ὑπὸ τῶν ἀριθμητικῶν νενομοθέτηται καλεῖσθαι. ἐφ’ ἄπασι δὲ τούτοις ἡ τετράς, θῆλυς ἀριθμός, ὁ δὲ αὐτὸς οὐτος καὶ ἄρτιος καλεῖται, ὅτι θῆλύς ἐστι.

γεγόνασιν οὖν οἱ πάντες ἀριθμοὶ ληφθέντες ἀπὸ του] γένους τέσσαρες ἀριθμὸς δὲ ἦν τὸ γένος ἀόριστος), ἀφ᾿ ὧν ὁ τέλειος αὐτοῖς ἀριθμὸς συνέστηκεν, ἡ δεκάς· τὸ γὰρ ἕν, δύο, τρία, τέσσαρα γίνεται δέκα, ὡς προαποδέδεικται, ἐὰν ἐκάστῳ τῶν ἀριθμῶν φυλάττηται κατ’ οὐσίαν ὄνομα τὸ οἰκεῖον.

αὕτη ἐστὶν ἡ κατὰ Πυθαγόραν ἱερὰ τετρακτὺς ἀεννάου φύσεως ῥιζώματ’ ἔχουσα ἐν ἑαυτῇ, τουτέστι τοὺς ἄλλους πάντας ἀριθμούς· ὁ γὰρ ἕνδεκα καὶ δώδεκα καὶ οἱ λοιποὶ τὴν ἀρχὴν τῆς γενέσεως ἀπὸ τῶν δέκα λαμβάνουσι. ταύτης τῆς δεκάδος, τοῦ τελείου ἀριθμοῦ, τὰ τέσσαρα καλεῖται μέρη· ἀριθμός, μονάς, δύναμις, κύβος.

οἷς ἐπιπλοκαὶ καὶ μίξεις πρὸς γένεσιν αὐ)ξήσεως γίνονται, κατὰ φύσιν τὸν γόνιμον ἀριθμὸν ἐπιτελοῦσαι· ὅταν γὰρ δύναμις αὐτὴ ἐφ᾿ ἑαυτὴν κυβισθήσεται, γέγονε δυναμοδύναμις· ὅταν δὲ δύναμις ἐπὶ κύβον, γέγονε δυναμόκυβος· ὅταν δὲ κύβος ἐπὶ κύβον, γέγονε κυβόκυβος· ὡς γίνεσθαι τοὺς π·άντας ἀριθμοὺς ἑπτά, ἵνα ἡ τῶν γινομένων μένων γένηται ἐξ ἑβδομάδος, ἥτις ἐστίν· ἀριθμός, μονάς, δύναμις, κύβος, δυναμοδύναμις, δυναμοκυβος,

κυβόκυβος ταύτην τὴν ἑβδομάδα Σίμων καὶ Οὐαλεντῖνος ὀνόμασιν ἐνδιαλλάξαντες ἐτερατολόγησαν, ὑπόθεσιν ἑαυτοῖς ἐντεῦθεν σχεδιάσαντες. ὁ μὲν γὰρ Σίμων οὕτως καλεῖ· νοῦς, ἐπίνοια, ὄνομα, φωνή, λογισμός, ἐνθύμησις, ὁ ἑστώς, στάς, 3 vgl. VI 14, 6. 17, 6 — 5 —30 = S. 5, 19 —6, 21 (mit Η im Apparat bezeichnet) — 19 vgl. zu S. 6, 10 — 32 vgl. VI 12, 2 4 κατακολουθοῦν Ρ 7 ἔχον Cruice 10 ἡ δυάς zweimal Ρ 12 ἄρσις Ρ 15 γένους Η ö.: τοῦ γένους Ρ 19 ὀνόματος οἰκεῖον Ρ (doch s. Η) 20 ἀενάου Miller 21 ὁ γὰρ Η ö.: τὸ γὰρ Ρ 24 γένεσιν Η ö.: ἕνωσιν Ρ 25 αὕτη Ρ 26 κυβισθῇ Η 27 | κυβόκυβος H: δυναμόκυβος Ρ 28 f γινομένων H We.: γενομένων Ρ 31 <μόνον> διαλλάξαντες We., vgl. S. 74, 84 στησόμενος, καὶ Οὐαλεντῖνος· νοῦς, ἀλήθεια, λόγος, ζωή, ανθρωπος, ἐκκλησία καὶ ὁ πατὴρ συναριθμούμενος, κατὰ ταὐτὰ τοῖς τὴν ἀριθμητικὴν ἠσκηκόσι φιλοσοφίαν, <ἣν> ὡς ἄγνωστον <τοῖς> <καὶ> κατακολουθήσαντες τὰς ὑπ’ αὐτῶν αἱρέσεις συνεστήσαντο.

τινὲς μὲν οὐν καὶ ἀπὸ ἰατρικῆς συνιστᾶν τὰς ἑβδομάδας πειρῶνται, ἐκπλαγέντες ἐπὶ τῇ τοῦ ἐγκεφάλου ἀνατομῇ, λέγοντες τὴν τοῦ παντὸς οὐσίαν καὶ δύναμιν καὶ πατρικὴν θειότητα ἀπὸ τῆς τοῦ ἐγκεφάλου διαθέσεως διδάσκεσθαι.

ὁ γὰρ ἐγκέφαλος κύριον μέρος ὦν τοῦ παντὸς σώματος ἐπίκειται ἀτρεμὴς καὶ ἀκίνητος, ἐντὸς ἑαυτοῦ ἔχων τὸ πνεῦμα. ἔστι μὲν οὖν ἡ τοιαύτη ἱστορία οὐκ ἀπίθανος, μακρὰν δὲ τῆς τούτων ἐπιχειρήσεως. ὁ μὲν γὰρ ἐγκέφαλος f. 26r ἀνατμηθεὶς ἔνδον ἔχει τὸ καλούμενον καμάριον, | οὗ ἑκατέρωθεν ὑμένες εἰσὶ λεπτοί, οὓς πτερύγια προσαγορεύουσιν, ἠρέμα ὑπὸ τοῦ πνεύματος κινούμενα καὶ πάλιν ἀπελαύνοντα τὸ πνεῦμα ἐπὶ τὴν παρευκεφαλίδα·

ὃ διατρέχον διά τινος ἀγγείου καλάμῳ ἐοικότος ἐπὶ τὸ κωνάριον χωρεῖ ᾧ πρόσκειται τὸ στόμ·ιον τῆς παρεγκεφαλίδος ἐκδεχόμενον τὸ διατρέχον πνεῦμα καὶ ἀναδιδὸν ἐπὶ τὸν νωτιαῖον λεγόμενον μυελόν, ὅθεν πᾶν τὸ σῶμα μεταλαμβάνει τὸ πνευματικὸν πασῶν τῶν ἀρτηριῶν δίκην κλάδου ἐκ τούτου τοῦ ἀγείου ἠρτημένων, οὗ τὸ πέρας ἐπὶ τὰ γεννητικὰ ἀγγεῖα τερματίζεται· ὅθεν καὶ τὰ σπέρματα ἐξ ἐγκεφάλου διὰ τῆς ὀσφύος χωροῦντα ἐκκρίνεται.

ἔστι δὲ τὸ σχῆμα τῆς παρεγκεφαλίδος ἐοικὸς κεφαλῇ δράκοντος, περὶ οὗ πολὺς ὁ λόγος τοῖς τῆς ψευδωνύμου γνώσεως« γίνεται, καθὼς ἐπιδείξομεν. ἕτεραι δὲ ἐκ τοῦ ἐγκεφάλου φύονται ἓξ συζυγίαι, αἳ περὶ τὴν κεφαλὴν διϊκνούμεναι συνέχουσι τὰ σώματα ἐν αὐτῇ περατούμεναι· ἡ δὲ ἑβδόμη ἐκ τῆς παρεγκεφαλίδος εἰς τὰ κάτω τοῦ λοιποῦ σώματος, καθὼς εἴπομεν.

καὶ περὶ τούτου δὲ πολὺς ὁ λόγος, ὅθεν καὶ Σίμων καὶ Οὐαλεντῖνος εὑρεθήσονται καὶ ἐντεῦθεν ἀφορμὰς εἰληφότες, καὶ εἰ μὴ ὁμολογοῖεν, ὄντες ὄντες πρῶτον ψεῦσται, εἶτα αἱρετικοί. ἐπεὶ οὖν καὶ ταῦτα δοκεῖ ἱκανῶς ἡμᾶς ἐκτεθεῖσθαι, πάντα δὲ τὰ δοκοῦντα εἶναι τῆς ἐπιγείου φιλοσοφίας δόγματα περιείληπται ἐν τέσσαρσι βιβλίοις, δοκεῖ ἐπὶ τοὺς τούτων χωρεῖν μαθητάς, μᾶλλον δὲ κλεψιλογους.

Τάδε ἔνεσιν ἐν τῇ πέμπτῃ τοῦ κατὰ πασῶν αἱρέσεων ἐλέγχου.

Τίνα οἱ Ναασσηνοὶ λέγουσιν οἱ ἑαυτοὺς γνωστικοὺς ἀποκαλοῦντες, καὶ ὅτι ἐκεῖνα δογματίζουσιν ἃ πρότερον οἱ Ἑλλήνων φιλόσοφοι ἐδογμάτισαν καὶ οἱ τὰ μυστικὰ παραδόντες· ἀφ᾿ ὧν τὰς ἀφορμὰς λαβόντες αἱρέσεις συνεστήσαντο.

καὶ τίνα τὰ τοῖς Περάταις δοκοῦντα, καὶ ὅτι μὴ ἀπὸ τῶν ἁγίων γραφῶν τὸ δόγμα αὐτοῖς συνίσταται, ἀλλὰ ἀπὸ ἀστρολογικῆς.

τίς ὁ κατὰ τοὺς Σηθιανοὺς λόγος, καὶ ὅτι ἀπὸ τῶν καθ’ Ἐλληνας σοφῶν κλεψιλογήσαντες Μουσαίου καὶ Λίνου καὶ Ὀρφέως τὸ δόγμα ἑαυτῶν συνεκάττυσαν.

τίνα τὰ Ἰουστίνῳ δοκοῦντα, καὶ ὅτι μὴ ἀπὸ τῶν ἁγίων γραφῶν τὸ δόγμα αὐτῷ συνίσταται, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν Ἡροδότου τοῦ ἱστοριογράφου τερατολογιῶν. ναασσηνοὶ έ].

Πάνυ νομίζω πεπονημένως τὰ δόξαντα πᾶσι τοῖς καθ᾿ Ἕλληνάς τε καὶ βαρβάρους <φιλοσόφοις> περί τε τοῦ θείου καὶ τῆς κόσμου δημιουργίας ἐκτεθεῖσθαι ἐν ταῖς πρὸ ταύτης τέσσαρσι βίβλοις, ὧν οὐδὲ τὰ περίεργα παραλείψας οὐ τὸν τυχόντα πόνον ἀναδέδεγμαι τοῖς ἐντυγχάνουσι, προτρεπόμενος πολλοὺς πρὸς φιλομάθειαν καὶ ἀσφάλειαν τῆς περὶ τὴν ἀλήθειαν γνώσεως.

περιλείπεται τοίνυν ἐπὶ τὸν τῶν αἱρέσεων ἔλεγχον ὁρμᾶν, οὗ) χάριν καὶ τὰ προειρημένα ἡμῖν ἐκτεθείμεθα· ἀφ᾿ ὡν τὰς ἀφορμὰς μετασχόντες οἱ αἱρεσιάρχαι δίκην παλαιορράφων συγ)καττύσαντες πρὸς τὸν ἔδιον νοῦν τὰ τῶν παλαιῶν σφάλματα ὡς καινὰ παρέθεσαν τοῖς πλανᾶσθαι δυναμένοις, | ὡς ἐν f. 27r τοῖς ἀκολούθοις δείξομεν.

τὸ λοιπὸν προκαλεῖται ἡμᾶς ὁ χρόνος ἐπὶ τὴν τῶν προκειμένων πραγματείαν χωρεῖν, ἄρξασθαι δὲ ἀπὸ τῶν τετολμηκότων τὸν αἴτιον τῆς πλάνης γενόμενον ὄφιν ὑμνεῖν διά τινων ἐφηυρημένων κατ’ αὐτοῦ ἐνέργειαν λόγων. οἱ οὖν ἱερεῖς καὶ προστάται τοῦ δόγματος γεγένηνται πρῶτοι <οἱ> ἐπικληθέντες Titel rot über f. 26v 4 νασσηνοὶ Ρ 6 οἱ ö.: ὅτι Ρ 10 σηθειανοὺς Ρ κατ’ Ρ 11 κλεψολογήσαντες Ρ, doch s. Register μουσέου Ρ 14 αὐτῶν Ρ ἡρωδότου Ρ 16 κατ’ Ρ 17 + φιλοσόφοις ö. 18 ταῖς] τοῖς Ρ 19 παραλείψας ö.: ἀποκαλύψας Ρ, <παραλείφας ἀλλὰ πάντα> We. ἐνδέδειγμαι corr. in ἀναδέδεγμαι Ρ 22 οὗ ö.: Raum von 3—4 Lettern Ρ, τούτου Miller (Addenda) 23 μεταλαβόντες? Miller 24 statt κ ist τ kenntlich Ρ 25 κενὰ Ρ 30 + οἱ Miller σηνοί, τῇ Ἑβραΐδι φωνῇ οὕτως ὠνομασμένοι· νάας δὲ ὁ ὄφις καλεῖται·

μετὰ δὲ ταῦτα ἐπεκάλεσαν ἐαυτοὺς γνωστικούς, φάσκοντες μόνοι τὰ βάθη γινώσκειν· ἐξ ὡν ἀπομερισθέντες πολλοὶ πολυσχιδῆ τὴν αἵρεσιν ἐποίησαν <οὖσαν> μίαν, διαφόροις ὀνόμασι τὰ αὐτὰ ὡς διελέγξει προβαίνων ὁ λόγος. οὗτοι τῶν ἄλλων ἄλλων ἀπάντων † παρὰ τὸν αὐτῶν λόγον τιμῶσιν ἄνθρωπον καὶ υἱὸν ἀνθρώπου.

ἔστι δὲ ἄνθρωπος οὑτος ἀρσενόθηλυς, καλεῖται δὲ Ἀδάμας παρ’ αὐτοῖς. ὕμνοι δὲ εἰς αὐτὸν γεγόνασι πολλοὶ καὶ ποικίλοι· οἱ δὲ ὕμνοι, ὡς δι’ ὀλίγων εἰπεῖν, λέγονται παρ᾿ αὐτοῖς τοιοῦτόν τινα τρόπον· ἀπὸ σοῦ πατὴρ καὶ διὰ σὲ μήτηρ, τὰ δύο ἀθάνατα ὀνόματα, αἰώνων γονεῖς, πολῖτα οὐρανοῦ, μεγαλώνυμε ἄνθρωπε«.

διαιροῦσι δὲ αὐτὸν ὡς Γηρυόνην τριχῇ· ἔστι γὰρ τούτου, φασί, τὸ μὲν νοερόν, τὸ δὲ ψυχικόν, τὸ δὲ χοϊκόν, καὶ νομίζουσιν εἶναι τὴν γνῶσιν αὐτοῦ ἀρχὴν τοῦ δύνασθαι γνῶναι τὸν θεόν, λέγοντες οὕτως· »ἀρχὴ τελειώσεως γνῶσις ἀ(νθρώπου, θεοῦ δὲ) γνῶσις ἀπηρτισμένη τελείωσις‘.

ταῦτα δὲ πάντα, φησί, τὰ νοερὰ καὶ ψυχικὰ καὶ χοϊκὰ κεχώρηκε καὶ κατῆλθ(εν εἰ)ς ἴνα ἄνθρωπον ὁμοῦ, Ἰησοῦν τὸν ἐκ τῆς Μαρίας γεγενημένον· καὶ ἐλάλουν, φησίν, ὁμοῦ κατὰ τὸ αὐτὸ οἱ τρεῖς οὑτοι ἄνθρωποι ἀπὸ τῶν ἰδίων οὐσιῶν τοῖς ἰδίοις ἕκαστος. ἔστι γὰρ τῶν ὅλων τρία γένη κατ’ αὐτούς, ἀγγελικόν, ψυχικόν, χοϊκόν· καὶ τρεῖς ἐκκλησίαι. ἀγγελική, ψυχική, χοϊκή ὀνόματα δὲ αὐταῖς ἐκλεκτή, κλητή, αἰχμάλωτος.

Ταῦτά ἐστιν ἀπὸ πολλῶν πάνυ λόγων τὰ κεφάλαια, ἅ φησι παραδεδωκέναι Μαριάμμῃ τὸν Ἰάκωβον τοῦ κυρίου τὸν vgl. Ι Kor. 2, 12 τὰ βάθη τοῦ θεοῦ — 5f vgl. Χ 9, 1 Ναασσηνοὶ ἄνθρωπον καλοῦσι τὴν πρώτην τῶν ὅλων ἀρχήν, τὸν αὐτὸν καὶ υἱὸν ἀνθρώπου — 10f vgl, Norden, Agnostos Theos S. 229 1 — 10. 11 vgl. VIII 12, 5 — 11-S. 79, 1 s. X 9, 1b—3 — 14 Harnack, Altchristi. Lit. I 167 f erinnert an das Εὐαγγέλιον — 15ff vgl. V 12, 4 — 21 vgl. Matth. 20, 16 πολλοὶ γάρ εἰσι κλητοί, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί — 23 Mariamne] vgl. Origenes g. Celsus V 62 S. 66, 1 Κ.; C. Schmidt TU VIII 563 — 23. S. 79, 1 vgl. Gal. 1, 19 1 δὲ] γὰρ Roeper 4 + οὖσαν Miller ἐξ ἀρχῆς οὖσαν?) We ὀνόμασι Usener, Weihnachtsfest 2 S. 151: δόγμασι Ρ 5 τῶν ὅλων ἁπάντων >) ö., ἀπάντων <ἀρχὴν> Cruice (s. H) 6 παρὰ] πατέρα Bernays παρὰ τὸν] Hilg. S. 253 τὸν αὐτὸν We. τῷ αὐτῷ λόγῳ Bernays 9 ὀλίγον Ρ (oder ο verschwommenes ω?) 10 πατὴρ Miller: πάτερ Ρ 11 γονεῦ? ö. 15 änzt nach Η, der ürzungsstrich von ἀνοݲυݲ noch sichtbar in Ρ 16 Bernays (s. Η): καὶ ἐχώρησε Ρ, κατεχώρησε Miller κατ(ελήλυθεν εἰς) ö., aber ür ist kein Platz, und ῆλθ ist noch erkennbar 21 κλητή Η Bernays: κλητική Ρ 23 μαριάμμη Ρ: τῇ μαριάμνῃ Η, Μαριάμνῃ Gö. ἀδελφόν. ἵν᾿ οὖν μήτε Μαριάμμης ἔτι καταψεύδωνται οἱ ἀσεβεῖς μήτε Ἰακώβου μήτε τοῦ σωτῆρος αὐτοῦ, ἔλθωμεν ἐπὶ τὰς τελετάς, ὅθεν αὐτοῖς οὗτος ὁ μῦθος, εἰ δοκεῖ, ἐπὶ τὰς βαρβαρικάς τε καὶ Ἑλληνικάς, καὶ ἴδωμεν ὡς τὰ κρυπτὰ καὶ ἀπόρρητα πάντων ὁμοῦ συνάγοντες οὗτοι μυστήρια τῶν ἐθνῶν καταψευδόμενοι τοῦ Χριστοῦ ἐξαπατῶσι τοὺς ταῦτα οὐκ εἰδότας τὰ τῶν ἐθνῶν ὄργια.

ἐπεὶ γὰρ ὑπόθεσις αὐτοῖς ὁ ἄνθρωπός ἐστιν Ἀδάμας καὶ λέγουσι γεγράφθαι περὶ αὐτοῦ τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται;« μάθετε πῶς κατὰ μέρος παρὰ τῶν ἐθνῶν τὴν ἀνεξεύρητον καὶ ἀδιάφθορον τοῦ ἀνθρώπου γενεὰν λαβόντες ἐπιπλάσσουσι τῷ Χριστῷ.

γῆ δέ, φασὶν οἱ Ἕλληνες, ἄνθρωπον ἀνέδωκε πρώτη καλὸν ἐνεγκαμένη γέρας, μὴ φυτῶν ἀναισθήτων μηδὲ θηρίων ἀλόγων, ἀλλὰ ἡμέρου ζῴου καὶ θεοφιλοῦς ἐθέλουσα μήτηρ γενέσθαι.

χαλεπὸν δέ, φησίν, ἐξευρεῖν, εἴτε Βοιωτοῖς Ἀλαλκομενεὺς ὑπὲρ λίμνης Κηφισίδος ἀνέσχε πρῶτος ἀνθρώπων , εἴτε Κουρῆτες ἦσαν Ἰδαῖοι, θεῖον γένος, ἢ Φρύγιοι Κορύβαντες, οὔς πρώτους ἥλιος ἐπεῖδε δενδροφυεῖς ἀναβλαστάνοντας, εἴτε προσεληναῖον Ἀρκαδία Πελασγόν, ἢ Ραρίας οἰκήτορα Δυσαύλην Ἐλευσίν, ἢ Λῆμνος καλλίπαιδα Κάβιρον ἀρρήτῳ ἐτέκνωσεν ὀργιασμῷ εἴτε Πελλήνη Φλεγραῖον Ἀλκυονέα, πρεσβύτατον Γιγάντων.

Λίβυες δὲ Γαράμαντά φασι 2-8. 99, 23 ediert von Reitzenstein, Poimaudres S. 83ff — 8 Jes. 53, 8 — 10ff. die Yersuche, ein Pindargedicht zu reconstruieren, widerlegt Wilamovdtz, Hermes XXXVII 331 f. Hipp, hat den Abschnitt der Naassenerschrift entnommen (Z. 13 φησίν), tut aber so, als ob er aus Eigenem die Widerlegung gebe. Zu der rhetorischen Anlage des ückes treffende Parallelen bei Reitzenstein, Poimandres S. 162. 281 J, vgl. zu Ζ. 15 — 11ff vgl. Plato, Timaios 41 Ε Menex. 237 D — 15 —17 u. S. 80, 2f vgl. Clemens Protr. 16, 4 S. 7 St. εἴτ᾿ οὖν ἀρχαιοτάτους τοὺς Φρύγας διδάσκουιν αἶγες μυθικαί (Herodot II 2), εἴτε αὖ τοὺς Ἀρκάδας οἱ προσελήνους ἀναγράφοντες ποιηταί, εἴτε μὴν αὖ τοὺς Αἰγυπτίους οἱ καὶ πρώτην ταύτην ἀναφῆναι τὴν γῆν θεούς τε καὶ ἀνθρώπους ὀνειρώσσοντες (Reitzenstein, Zwei religionsgesch. Fragen S. 61f); Diodor I 9, 3; Censorinus De die natali 4, 6. 12 Orig. C. Cels. IV 36 1 μαριάμμη (so) P, Μαριάμνης ö. 3 εἰ] εἰλῆφθαι We. ἐπὶ > Miller 9 ἀνεξεύρετον Miller (doch s. önert, Mem. Hercul. 285), ἀνεξερεύνητον? ö. ἀδιάφθορον We.: ἀδιάφορον Ρ, διάφορον Crmce 13f ἀλκομενεὺς Ρ 15 ἢ σανίδαι οἱ Ρ, verb. ö. πρώτους ὀ̓: πρῶτος Ρ 16 ἐπεῖδε Reitz. ἐφεῖδε Wilamowitz): ἔφιδε Ρ 16f πρὸς σεληναῖον ἀρκάδα διὰ πελασγὸν Ρ, verb. Schneidewin, Philol. Ι 428 17 ἠραρυίας Ρ, verb. G. Herrmann, Philol. Ι 585 Δυσαύλην Wilamowitz (vgl. Schneidewin, Philol. I 429f): δίαυλον Ρ ἢ] ἡ Ρ 18 ἀρρήτῳ Wilamowitz: ἀρρήτων Ρ Πελλήνη Wil.: φελλήνη Ρ 19 λίβες Ρ Γαράμαντα Bergk, Ζ. ür Altertumswiss. 1847 Sp.5: τάρβαντα Ρ, Ἰάρβαντα Gö. πρωτόγονον αὐχμηρῶν ἀναδύντα πεδίων γλυκείας ἀπάρξασθαι Διὸς βαλάνου. Αὐγυπτίαν δὲ Νεῖλος ἰλὺν ἐπιλιπαίνων μέχρι σήμερον ζωογονῶν, φησίν, ὑγρᾷ σαρκούμενα θερμότητι ζῷα καὶ σῶμα] ἀναδίδωσιν.

Ἀσσύριοι δὲ Ὠάννην ἰχθυοφάγον γενέσθαι παρ᾿ αὐτοῖς, Χαλδαῖοι δὲ τὸν Ἀδάμ. καὶ τοῦτον εἶναι φάσκουσι τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἀνέδωκεν ἡ γῆ μόνον· κεῖσθαι δὲ αὐτὸν ἄπνουν, ἀκίνητον, ἀσάλευτον, ὡς ἀνδριάντα, εἰκόνα ὑπάρχοντα ἐκείνου τοῦ ἄνω, τοῦ ὑμνουμένου Ἀδάμαντος ἀνθρώπου, γενόμενον ὑπὸ δυνάμεων τῶν πολλῶν, περὶ ὧν ὁ κατὰ μέρος λόγος ἐστὶ πολύς.

Ἵν᾿ οὖν τελέως ᾖ κεκρατημένος ὁ μέγας ἄνθρωπος ἄνωθεν, »ἀφ᾿ οὑ«, καθὼς λέγουσι, »πᾶσα πατριὰ ὀνομαζομένη ἐπὶ γῆς καὶ ἐν τοῖς οὐρανοῖς‘ συνέστηκεν, ἐδόθη αὐτῷ καὶ ψυχή, ἵνα διὰ τῆς ψυχῆς πάσχῃ καὶ κολάζηται καταδουλούμενον τὸ πλάσμα τοῦ μεγάλου καὶ καλλίστου καὶ τελείου ἀνθρώπου· καὶ γὰρ οὕτως αὐτὸν καλοῦσι.

ζητοῦσιν οὖν αὖ πάλιν τίς ἐστιν ἡ ψυχὴ καὶ πόθεν καὶ ποταπὴ τὴν φύσιν, ἵν’ ἐλθοῦσα εἰς τὸν ἄνθρωπον καὶ κινήσασα καταδουλώσῃ καὶ κολάσῃ τὸ πλάσμα τοῦ τελείου ἀνθρώπου· ζητοῦσι δὲ οὐκ ἀπὸ τῶν γραφῶν, ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἀπὸ τῶν μυστικῶν. εἶναι δέ φασι τὴν ψυχὴν δυσεύρετον πάνυ καὶ δυσκατανόητον· οὐ γὰρ μένει ἐπὶ σχήματος οὐδὲ μορφῆς τῆς αὐτῆς πάντοτε οὐδὲ πάθους ἑνός, ἵνα τις αὐτὴν ἢ τύπῳ εἴπῃ ἢ οὐσίᾳ καταλήψεται.

τὰς δὲ ἐξαλλαγὰς ταύτας τὰς ποι- 2f S. Diodor I 10, 2. 3. 7 und den Einschub der zweiten HSS-Classe in 8, 1 (K. Reinhardt, Hermes XLVIl 493ff), Pausanias YIII 29, 4 — 4 Oannes] s. BerossoB Fr. H. G. II 496 Fr. 1 (Schnabel, Berossos S. 167) — 5 —8 vgl. Iren. I 29, 3 Ἀδάμας) und Tert. De anima 23 S. 336, Iff R. W.; Fr. Cumont, Recherches sur le Mauicheisme I, üssel 1908, S. 46f — 5f vgl. die öpfung beim Alchimisten Zosimos, wo es S. 230, 21 Berthelot (= Reitzenstein, Poimandres S. 104) ßt: οἱ δὲ Χαλδαῖοι καὶ Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ Ἑβραῖοι καλοῦσιν αὐτὸν (den πρῶτος ἄνθρωπος) Ἀδάμ — 6. 12 ἄπνουν Gen. 2, 7? — 7f vgl. Gen. 1, 26 — 11 f Ephes. 3, 15 ἐξ οὗ πᾶσα πατριὰ ἐν οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ γῆς ὀνομάζεται 1 πεδίω Ρ 2 Αἰγυπτιαν Wil.: αἰγυπτίων Ρ ἰλὺν Maury, Revue archeol. VIII 636: ὕλην Ρ 3 ὑγρᾶς ἀρκούμενα Ρ, verb. ö. καὶ σῶμα > Wil. s. 4 Ὠάννην ö. (vgl. Julian Contra christianos p. 193, 8 Neumann): ἰαννὴν Ρ 6 #x003E; μόνον Reitz. (s. zu Ζ. 3) 7 ἀνδριάντος Ρ, verb. Schneidewin, Philol. 1437 10 ἄνωθεν ziehen Keil und Piasberg bei Reitz. zu Ζ. 12 ἐδόθη. R. nimmt einen heidnischen Text an, in den u. a. die Bibelcitate erst von den Naassenern interpoliert sind <ὁ> ἄνωθεν ö., ἄνωθεν > Reitz. 15 αὖ ö.: αὐτὸν Ρ, αὐτοὶ Miller 16 νικήσασα Roeper κίλας ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ κατ’ Αἰγυπτίους εὐαγγελίῳ κειμένας ἔχουσιν. ἀποροῦσιν οὐν. καθάπερ οἱ ἄλλοι πάντες τῶν ἐΜῶν ἄνθρωποι, πότερόν ποτε ἐκ τοῦ προόντος ἐστίν <ἣ> ἐκ τοῦ ἢ ἐκ τοῦ ἐκκεχυμένου χάους. καὶ πρῶτον ἐπὶ τὰς Ἀσσυρίων καταφεύγουσι τελετάς, τὴν τριχῇ διαίρεσιν τοῦ ἀνθρώπου κατανοοῦντες· πρῶτοι γὰρ Ἀσσύριοι τὴν ψυχὴν τριμερῆ νομίζουσιν εἶναι καὶ μίαν.

ψυχῆς γάρ. φασί, πᾶσα φύσις, ἄλλη δὲ ἄλλως, ὀρέγεται. ἔστι γὰρ ψυχὴ πάντων τῶν γινομένων αἰτία· πάντα γὰρ ὅσα τρέφεται, φησί, καὶ αὔξει, ψυχῆς δεῖται. οὐδὲν γὰρ οὔτε τροφῆς, φησίν, οὔτε αὐξήσεως οἷόν <τ’> ἐστὶν ἐπιτυχεῖν ψυχῆς μὴ παρούσης. καὶ γὰρ οἱ φησίν, εἰσὶν ἔμψυχοι· ἔχουσι γὰρ τὸ αὐξητικόν. αὔξησις δὲ οὐκ ἄν ποτε γένοιτο χωρὶς τροφῆς· κατὰ προσθήκην γὰρ αὔξει τὰ αὐξανόμενα·

ἡ δὲ προσθήκη τροφὴ τοῦ τρεφομένου. πᾶσα οὖν φύσις »ἐπουρανίων«, φησί, καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων« ψυχῆς ὀρέγεται. καλοῦσι δὲ Ἀσσύριοι τὸ τοιοῦτον Ἄδωνιν ἢ Ἐνδυμίωνα· καὶ ὅταν μὲν Ἄδωνις καλῆται, Ἀφροδίτη, φησίν, ἐρᾷ καὶ ἐπιθυμεῖ τῆς ψυχῆς τοῦ τοιούτου ὀνόματος· Ἀφροδίτη δὲ ἡ γένεσίς ἐστι κατ’ αὐτούς.

ὅταν δὲ ἡ Περσεφόνη ἡ καὶ Κόρη ἐρᾷ τοῦ Ἀδώνιδος, θνητή, φησί, τὶς τῆς Ἀδροδίτης κεχωρισμένη τῶν γενέσεών ἐστιν ἡ ψυχή. ἐὰν δὲ ἡ Σελήνη Ἐνδυμίωνος εἰς ἐπιθυμίαν ἔλθῃ καὶ ἔρωτα μορφῆς, ἡ τῶν ὑψηλοτέρων, φησί, κτίσις προσδεῖται καὶ <αὐτὴ> ψυχῆς.

ἐὰν δέ, φησίν, ἡ μήτηρ 1 Ägypterenangelium] Apokrypha II2 (Kleine Texte 8) her. von Klostermann S. 12 — 7 vgl. V 9, 4 — 10 Cumont a. a. 0. S. 47 vergleicht Titas von Bostra II 30 S. 62 Lag.: Μάνης οὐκ αἰσχύνεται δὲ καὶ τοὺς λίθους ἐψυχῶσθαι λέγων καὶ τὰ πάντα ἔμψυχα εἰσηγούμενος s. auch Vorsokr. II S. 53, 15 — 13f Phil. 2, 10 — 14 —21 vgl. Macrobius, Sat. I 21, 1 —3 — 21ff auch Macrobius I 21, 7 ßt an die Deutung des Adonis-Mythus die des Attis-Mythus, in dem er denselben (solaren) Sinn findet. Vgl. Buresch, Klaros S. 50. 54 3 + ἢ Miller αὐτογενοῦς Bunsen, Hipp, and his age I 346 (I 29): αὐτοῦ γένους 7 ψυχὴ γὰρ Ρ, verb. ö. nach Η φασὶ Miller: πᾶσι 8 πάντα γὰρ Ρ Reitz.: πάντα falsch als Text von Ρ Miller 10 + τ’ Miller <καὶ> Reitz. 13f es fehlt die Schilderung der beiden andern Seelenteile (Reitz.). Aphrodite, Persephone, Selene vertreten im folgenden die ἐπίγεια, καταχθόνια, ἐπουράνια 15 ἐνδημίωνα Ρ, + ἢ Ἄττιν ö. 16 καλεῖται Ρ Ἀφροδίτη] η überklebt Ρ, Ἀφροδίτης Ρ nach Miller 18 ἡ καὶ Reitz.: καὶ ἡ Ρ θνητοῦ Maury, Revue archeologique VIII 241, doch s. VI 32, 8 τῆς <δὲ> Reitz. 19 γενέσεων Keil »Kore ist die Unfruchtbare«): τοῖν γενέσεως Ρ, τουτέστι τῆς Piasberg (bei Reitz.) 21 κτίσις] φύσις ö. καὶ > Cruice + Miller den Übergang zu Attis hat H. verdunkelt (Reitz.), s. zu Ζ. 15 τῶν θεῶν ἀποκόψῃ τὸν Ἄττιν κοὶ αὐτὴ τοῦτον ἔχουσα ἐρώμενον, ἡ τῶν ὑπερκοσμίων, φησί, καὶ αἰωνίων ἄνω μακαρία φύσις τὴν ἀρρενικὴν δύναμιν τῆς ψυχῆς ἀνακαλεῖται πρὸς αὑτήν.

ἔστι γάρ, φησίν, ἀρρενόθηλυς ὁ ἄνθρωπος. κατὰ τοῦτον οὖν αὐτοῖς τὸν λόγον πάνυ πονηρὸν καὶ κεκωλυμένον κατὰ τὴν διδασκαλίαν ἡ γυναικὸς πρὸς ἄνδρα δεδειγμένη καθέστηκεν ὁμιλία.

ἀπεκόπη γάρ, φησίν, ὁ Ἄττις, τοῦτ᾿ ἔστιν ἀπὸ τῶν χοϊκῶν τῆς κτίσεως κάτωθεν μερῶν, καὶ ἐπὶ τὴν αἰωνίαν ἄνω μετεληλυθεν οὐσίαν, ὅπου, φησίν, οὐκ ἔστιν οὔτε θῆλυ οὔτε ἄρσενι ἀλλὰ καινὴ κτίσις, καινὸς ἄνθρωπος., ὁ ἐστιν ἀρεσενόθηλυς. ποῦ δἒ ἄνω λέγουσι, κατὰ τὸν οἰκεῖον ἐλθὼν δείξω τόπον.

Μαρτυρεῖν δέ φασιν αὑτῶν τῷ λόγῳ οὐχ ἁπλῶς μόνην τὴν Ῥέαν, ἀλλὰ γὰρ ὡς ἔπος εἰπεῖν ὅλην τὴν κτίσιν. καὶ τοῦτο εἶναι τὸ λεγόμενον ὑπὸ τοῦ λόγου διασαφοῦσι· »τά γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ τῆς κτίσεως τοῦ κόσμου τοῖς ποιήμασιν αὐτοῦ νοούμενα καθορᾶται, ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης, πρὸς τὸ εἶναι αὐτοὺς ἀναπολογήτους· διότι γνόντες τὸν θεὸν οὐχ ὡς θεὸν ἐδόξασαν ἢ ηὐχαρίστησαν, ἀλλ᾿ ἐματαιώθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία·

φάσκοντες γὰρ εἶναι σοφοὶ ἐμωράνθησαν καὶ ἤλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου θεοῦ ἐν ὁμοιώμασιν εἰκόνος φθαρτοῦ ἀνθρώπου καὶ πετεινῶν καὶ τετραπόδων καὶ ἑρπετῶν. διὸ καὶ παρέδωκεν αὐτοὺς ὁ θεὸς εἰς πάθη ἀτιμίας· αἴ τε γὰρ θήλειαι αὐτῶν μετήλλαξαν τὴν φυσικὴν χρῆσιν εἰς τὴν παρὰ φύσιν‘ —

τί δέ ἐστιν ἡ φυσικὴ κατ᾿ αὐτοὺς χρῆσις, ὕστερον ἐροῦμεν — ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἄρρενες ἀφέντες τὴν φυσικὴν χρῆσιν τῆς θηλείας ἐξεκαύθησαν ἐν τῇ ὀρέξει αὐτῶν εἰς ἀλλήλους, ἄρρενες ἐν ἄρρεσι τὴν ἀσχημοσύνην κατεργαζόμενοι« — ἀσχημοσύνη δὲ ἐστιν ἡ 6 ff vgl. Julian Or. V S. 167 Βff — 8f οὔτε ἄρρεν οὔτε θῆλυ] Ägypterenangelium Fr. 2 Klost., vgl. meine Kultur 2 S. 184 1. 341 1 1 und Gal. 3, 28. 6, 15 — 9 Ephes. 2, 15. 4, 24 — 10 δείξω] § 38ff — 13 —22 Rom. 1, 20 —23. 26 — 22 f ἐροῦμεν] C. 9, 11. 8, 33? — 23 —25 Röm. 1, 27 1 ἄπιν Ρ 3 αὐτήν Ρ 4 ἀρρενόθηλυς Ρ, ἀρσενόθηλυς ö., vgl. Ζ. 9 und C. 6, 5. S, 4 5 κεκαλυμμένον We. μεμολυσμένον κακίστῃ διδασκαλίᾳ Miller, κεκαλυμμένην κακοδιδασκλίαν Hilg. S. 258 6 λελεγμένη Cruice ἄπις Ρ 7 μερῶν <ἐχωρίσθη> Reitz. καὶ > Miller 8 οὔτε — 9 οὔτε ö.: οὐδὲ Ρ 9 ὅ Ρ: ὃς ö. 11 φησὶν αὐτὸν Ρ, verb. Miller, vgl. § 20 αὑτῶν st. αὐτῶν We.) 13 τῆς] > Paulus 17 ἐματαιώθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοῖς καὶ ἐσκοτίσθη Paulus γὰρ > Paulus 18f ὁμοιωματι Paulus 20 von καὶ παρέδωκεν V. 24 wird übergesprungen zu den auf παρέδωκεν V. 26 folgenden Worten 23 δὲ] τε Paulus 25 rote Randnote, ßt, auf 4 Zeilen, deren Anfang fehlt: 1 . . . . ἀ)σχημοσύνη 2 . . . . . . . . ἡ ἀπὸ 3 . . . . ᾔτοι ἄλλως 4 . . . . λαβοντον Ρ πρώτη καὶ μακαρία κατ᾿ αὐτοὺς ἀσχημάτιστος οὐσία, ἡ πάντων σχημάτων τοῖς σχηματιζομένοις αἰτία — »καὶ τὴν ἀντιμισθίαν ἣν ἔδει τῆς πλάνης αὐτῶν ἐν ἐαυτοῖς ἀπολαμβάνοντες.«

ἐν γὰρ τούτοις τοῖς λόγοις, οἷς εἴρηκεν ὁ Παῦλος, ὅλον φασὶ συνέχεσθαι τὸ κρύφιον αὐτῶν καὶ ἄρρητον τῆς μακαρίας μυστήριον ἡδονῆς. ἡ γὰρ ἐπαγγελία τοῦ λουτροῦ οὐκ ἄλλη τίς ἐστι κατ᾿ αὐτούς, ἢ τὸ εἰσαγαγεῖν εἰς τὴν ἀμάραντον ἡδονὴν τὸν λουόμενον κατ᾿ αὐτοὺς ζῶντι ὕδατι καὶ χριόμενον ἀλάλῳ χρίσματι.

Οὐ μόνον <δ’> αὑτῶν ἐπιμαρτυρεῖν φασι τῷ λόγῳ τὰ Ἀσσυρίων μυστήρια καὶ Φρυγῶν >ἀλλὰ καὶ τὰ Αἰγυπτίων> περὶ τὴν καὶ γινομένων καὶ ἐσομένων ἔτι μακαρίαν κρυβομένην ὁμοῦ καὶ φανερουμένην φύσιν, ἥνπερ φησὶ <τὴν> ἐντὸς ἀνθρώπου οὐρανῶν ζητουμένην, περὶ ἡς διαρρήδην ἐν τῷ κατὰ Θωμᾶν ἐπιγραφομένῳ εὐαγγελίῳ παραδιδόασι λέγοντες οὕτως· »ἐμὲ ὁ ζητῶν εὑρήσει ἐν παιδίοις ἀπὸ ἐτῶν ἑπτά· ἐκεῖ γὰρ ἐν τῷ τεσσαρεσκαιδεκάτῳ αἰῶνι κρυβόμενος φανεροῦμαι«.

τοῦτο δὲ οὐκ ἔστιν Χριστοῦ, ἀλλὰ Ἱπποκράτους λέγοντος· »ἑπτὰ ἐτῶν παῖς πατρὸς ἥμισυ«· ὅθεν οὗτοι τὴν ἀρχέγονον φύσιν τῶν ὅλων ἐν ἀρχεγόνῳ τιθέμενοι σπέρματι, τὸ Ιπποκράτειον ἀκηκοότες, ὅτι ἔστιν ἥμισυ πατρὸς παιδίον ἑπτὰ ἐτῶν, ἐν τοῖς τέσσαρσι <καὶ δέκα> φασὶν ἔτεσι, κατὰ τὸν Θωμᾶν, εἶναι φανερούμενον.

οὗτός ἐστιν ὁ ἀπόρρητος αὐτοῖς λόγος καὶ μυστικός. λέγουσι γοῦν, ὅτι Αἰγύπτιοι, πάντων ἀνθρώπων μετὰ τοὺς Φρύγας ἀρχαιότεροι καθεστῶτες καὶ πᾶσι τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις ὁμολογου- 2f öm. 1,27 — 7 Joh. 4, 10 — 9 auch bei Macr. 121, 11 folgt auf Adonis und Attis der gleichbedeutende Osiris (Cornutus 28 S. 54, 17 — 19 L.). Vgl. Baudissin, Adonis und Esmun S. 184ff — 12 Luk. 17, 21 ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν — 13 Thomasevangelium] Apokrypha II her. von Klostermann S. 13 vgl. Ropes, üche Jesu (TU XIV 2) S. 100 Nr. 94 — 17. 19 Hippokrates] das ück nur hier citiert, s. YIII S. 627 ed. Littre und öscher, Abh. ächs. Gesch. der Wiss. XXVIII 5 S. 53 94, vgl. Heraklit bei Diels, Vorsokr. I 3 S. 76 Nr. 19 (= Herakleitos von Ephesos, Griech. und deutsch 2 S. 13); J. Bernays, Ges. Abhandl. I 54 — 22 vgl. Herodot II 2 — 22-S. 84, 2 vgl. Herodot II 52, Lucian De dea Syria 2 4 συνέχεσθε corr. in συνέχεσθαι Ρ 8 ἀλάλῳ Miller nach C. 9, 22: ἄλλοι Ρ 9 + δ’ Miller αὐτῶν F ἐπιμαρτυρεῖ (so) F 10 <ἀλλὰ> καὶ ö. ἀλλὰ — Reitz., aber hinter φύσιν Ζ. 12, indem er Ζ. 12 ἥνπερ — 21 als Interpolation der Urschrift ansieht 12 Μιν ἐντὸς Ρ, verb. Miller 15 τεσσαρισκαιδεκάτω Ρ 20 < > Miller φησὶν F εἶναι Miller: εἰ μὲν Ρ 22 λέγουσιν οὖν ö. 23 ἀρ- χαιότατοι Miller καθεστῶτες Ρ 23f ὁμολογουμένων Ρ μένως τελετὰς καὶ ὄργια θεῶν πάντων ὁμοῦ μετ᾿ αὐτοὺς πρῶτον κατηγγελκότες <καὶ> ἰδέας καὶ ἐνεργείας, ἱερὰ καὶ σεβάσμια καὶ τοῖς μὴ τετελεσμένοις τὰ Ισιδος ἔχουσι μυστήρια·

τὰ δ εἰσὶν οὐκ ἄλλο τι ἢ ἡρπασμένον καὶ ζητούμενον ὑπὸ τῆς ἑπταστόλου καὶ μελανείμονος αἰσχύνη Ὀσίριδος. Ὄσιριν δὲ λέγουσιν ὕδωρ. ἡ δὲ φύσις ἐπτάστολος, περὶ αὑτὴν ἔχουσα καὶ ἐστολισμένη ἑπτά στολὰς αἰθερίους — τοὺς πλάνητας γὰρ ἀστέρας οὕτω προσαγορεύουσιν ἀλληγοροῦντες καὶ αἰθερίους καλοῦντες † καθὼς —, ἡ μεταβλητὴ γένεσις, ὑπὸ τοῦ ἀρρήτου καὶ ἀνεξεικονίστου καὶ ἀνεννοήτου καὶ ἀμόρφου μεταμορφουμένη κτίσις ἀναδείκνυται·

καὶ τοῦτό ἐστι τὸ εἰρημένον, φησίν, ἐν τῇ γραφῇ· »ἑπτάκις πεσεῖται ὁ δίκαιος καὶ ἀναστήσεται«. αὐται γὰρ αἱ πτώσεις, φησίν, αἱ τῶν ἄστρων μεταβολαὶ ὑπὸ τοῦ πάντα κινοῦντος κινούμεναι.

Λέγουσιν οὖν περὶ τῆς τοῦ σπέρματος οὐσίας, ἥτις ἐστὶ πάντων τῶν γινομένων αἰτία, ὅτι τούτων ἔστιν οὐδέν, γεννᾷ δὲ καὶ ποιεῖ πάντα τὰ γινόμεναι λέγοντες οὕτως· »γίνομαι ὃ θέλω καὶ εἰμὶ ὃ εἰμί«. διὰ τοῦτό φησι ἀκίνητον εἶναι τὸ πάντα κινοῦν· μένει γὰρ ὅ ἐστι ποιοῦν τὰ πάντα καὶ οὐδὲν τῶν γινομένων γίνεται.

τοῦτον εἶναί φησιν ἀγαθὸν μόνον, καὶ περὶ τούτου λελέχθαι τὸ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος λεγόμενον· τί με λέγεις ἀγαθόν; εἷς ἐστὶν ἀγαθός, ὁ πατήρ μου ὁ ἐν 5 vgl. Kaibel, Epigr. 1023, 3 μελανόστολος, Orphische Hymn. 42, 9 μελανηφόρος — Plut. De Iside 33, Pap. magica ed. Dieterich. VII 23 (Jakrb. Suppl. XVI 772 = Kl. Schriften S. 26) ἐγώ εἰμι Ὄσιρις ὁ καλούμενος ὕδωρ — 11 Proverb. 24, 16 — 16 vgl. Exod. 3, 14 ἐγώ εἰμι ὁ ὢν. S. Norden, Agnostos Theos S. 199. 218 und 186 — 17 Aristoteles Phys. VIII 5 S. 256 b 24 κινεῖ ἀκίνητον ὄν (ZeUer II 2 3 S. 879), Theophrasts Metaph. 15 S. IVb Va Usener — 20 Mark. 10, 18 τί με λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ θεός Matth. 19, 17. Über die Textgestalt bei Hipp. s. Hilgenfeld S. 254. 296; Harnack S. A. B. 1902 S. 529 Dieterich, Abraxas S. 26; Valentin bei Clem. Strom. II 114, 3 S. 175, 1 S. 175, 1 St.; Trem. I 20, 2 S. 178 H.; Ptolemaios bei Epiph. XXXIII 7; Hippolyt unten VII 31, 6 1 μετ’ αὐτοὺς πρῶτον Keil (bei Reitz.): μετὰ τὸν πρῶτον Ρ, μεταδόντες πρῶτοι καὶ ö. 2 + καὶ Miller ἐνεργείας #x003E; Reitz. 5 μελανείμονος (nicht μελανήμονος) Ρ αἰσχύνη Ρ: αἰδοῖον ö. vgl. § 29 Ε. u. C. 8, 10. Η. selbst scheint αἰσχύνη ür αἰδοῖον der Vorlage eingesetzt zu haben (s. auch § 27) περὶ ὀσίριδος rot am Rande Ρ 6 αὐτὴν Ρ 7 αἰθερίους Roeper; Maury, Revue archeol. VIII 639: αἰθρίους Ρ, auch Ζ. 8 8 αἰθερίους <στολὰς τὰς ζώνας ? Reitz. ἡ] μεταβλητὴ (gleich ὡς) Γένεσις <οὖσα> Reitz. καθὼς] καλάθους? AVe. (Attribut des Serapis, gedeutet Macr. 1 20, 15. 17) 9 <καὶ> ὑπὸ ö. rote Randnote von 3 Zeilen, ἀνεξεικονίστου corr. ἀνεξιχνιάστου P 14 σπέρματος ö.: πνεύματος P 17 φημὶ Ρ 18f τοῦτο und <τὸ> ἀγαθὸν >) nach Reitz. die Urschrift (8.85, 14) τοῖς οὐρανοῖς, ὃς ἀνατέλλει τὸν ἥλιον αὑτοῦ ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους καὶ βρέχει ἐπὶ ὁσίους καὶ ἁμαρτωλούς‘. τίνες δὲ εἰσιν οἱ ὅσιοι οἷς βρέχει καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ οἷς ὁ αὐτὸς βρέχει, καὶ τοῦτο μετὰ τῶν ἄλλων ὕστερον ἐροῦμεν.

καὶ τοῦτ’ εἶναι τὸ μέγα καὶ κρύφιον τῶν ἄγνωστον μυστήριον μυστήριον παρὰ τοῖς Αἰγυπτίοις κεκαλυμμένον καὶ ἀνακεκαλυμμένον. οὐδεὶς γάρ, φησίν, ἐστὶ ναὸς ἐν ᾦ πρὸ τῆς εἰσόδου οὐχ ἕστηκε γυμνὸν τὸ κεκρυμμένον, κάτωθεν ἄνω βλέπον καὶ πάντας αὐτοῦ τοὺς καρποὺς τῶν γινομένων στεφανούμενον·

ἐστάναι δὲ οὐ μόνον ἐν τοῖς ἁγιωτάτοις πρὸ τῶν ἀγαλμάτων ναοῖς λέγουσι τὸ τοιοῦτον, ἀλλὰ γὰρ καὶ εἰς τὴν ἁπάντων ἐπίγνωσιν, οἱονεὶ φῶς >οὐχ> ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ’ ἐπὶ τὴν λυχνίαν ἐπικείμενον, κήρυγμα κηρυσσόμενον ἐπὶ τῶν δωμάτων, ἐν πάσαις ὁδοῖς καὶ πόσαις ἀγυιαῖς καὶ παρ’ αὐταῖς ταῖς οἰκίαις, ὅρον τινὰ καὶ τέρμα τῆς οἰκίας προτεταγμένον, καὶ τοῦτο εἶναι τὸ ἀγαθὸν ὑπὸ πόντων λεγόμενον· ἀγαθηφόρον γὰρ αὐτὸ καλοῦσιν, ὃ λέγουσιν οὐκ εἰδότες, καὶ τοῦτο Ἕλληνες μυστικὸν ἀπὸ Αἰγυπτίων παραλαβόντες φυλάσσουσι μέχρι σήμερον.

τοὺς γοῦν Ἑρμᾶς, φησί, παρ’ αὐτοῖς τοιούτῳ τετιμημένους σχήματι θεωροῦμεν. Κυλλήνιοι δὲ διαφερόντως τιμῶντες * * * λόγον. φησὶ γάρ· Ἑρμῆς ἐστι λόγος. <ὃς> ἑρμηνεὺς ὢν καὶ δημιουργὸς τῶν ὁμοῦ καὶ γινομένων καὶ ἐσομένων παρ’ αὐτοῖς τιμώμενος ἕστηκε τοιούτῳ τινὶ κεχαρακτηρισμένος σχήματι, ὅπερ ἐστὶν αἰσχύνη ἀνθρώπου, ἀπὸ τῶν κάτω ἐπὶ τὰ ἄνω ὁρμὴν ἔχων.

Καὶ ὅτι οὗτος, τουτέστιν ὁ τοιοῦτος Ἑρμῆς, ψυχαγωγός, φησίν, 1f Matth. 5, 45 — 4 ἐροῦμεν] S. 87, 7? — 6 —8 vgl. Plut. De Iside 51 S. 371 F. — 11f Mark. 4, 21; Matth. 10, 27 — 14 f ἀγαθηφόρος] s. Reitzenstein, Poim. S. 30 — 17 f vgl. Macrobius I 19, 14 — 18 —22 s. Keitzenstein, Zwei religionsgeschichtliche Fragen S. 96; Cornutus 16 S. 23, 14 —20 L. — 19 ἑρμηνεὺς] vgl. Macrobius I 17, 5. 19, 9 — 23ff vgl. das Homercitat bei Macr. I 17, 22 und 19, 17 1 ἀνατελεῖ Ρ 5 ὅλων] ὅ (blasser) scheint corrigierfc <καὶ> Miller <τὸ> παρὰ Piasberg 6 οὐδεὶς Ρ: Ὄσιρις ö. ἐστὶ ναὸς ἐν ᾧ ἔστιν ἐν ᾧ ναῷ) Keil u. Piasberg (vgl. V 9, 12): ἐστὶν έν ναῷ Ρ εἰσόδου] Ἴσιδος ö. 7 οὐχ] οὗ ö. 8 αὐτοῦ ~ hinter τῶν? Reitz. γεννωμένων Cruize 9 πρὸ τῶν Ρ: πρῶτον ö. 10 + ὐχ Miller 11 <καὶ> κήρυγμα Reitz. 17 falsch als Text von Ρ Miller αὐτοὺς Ρ 18 Κυλλήνιον ö. ücke, in der die Darstellung des kyllenischen Hermes als αἰδοῖον (Paus. VI 26, 5; Roschers Lexicon I 2342) und die naassenische Deutung als λόγος stand, Reitz. 18f τιμῶντες λόγιον φασίν. ὁ γὰρ Ἑρμῆς ö. 19 + ὃς ö. 21 αἰσχύνη Ρ: αἰδοῖον Miller, vgl. zu S. 84, 5 22 ἔχον Miller ἐστὶ καὶ ψυχοπομπὸς καὶ ψυχῶν αἴτιος, οὐδὲ τοὺς ποιητὰς τῶν Μνῶν λανθάνει λέγοντας οὕτως· Ἑρμῆς δὲ ψυχὰς Κυλλήνιος ἐξεκαλεῖτο ἀνδρῶν μνηστήρων, οὐ τῶν Πηνελόπης, φησίν, ὦ κακοδαίμονες, μνηστήρων, ἀλλὰ τῶν ἐξυπνισμένων καὶ ἀνεμνησμένων, ἐξ οἴης τιμῆς καὶ ὅσου μήκεος ὄλβου«, τουτέστιν ἀπὸ τοῦ μακαρίου ἄνωθεν ἀνθρώπου ἢ ἀρχανθρώπου ἢ Ἀδάμαντος, ὡς ἐκείνοις δοκεῖ, κατηνέχθησαν ὡδε εἰς πλάσμα τὸ πήλινον, ἵνα δουλεύσωσι τῷ ταύτης τῆς κτίσεως δημιουργῷ Ἠσαλδαίῳ, θεῷ πυρίνῳ, ἀριθμὸν τετάρτῳ·

οὕτως γὰρ τὸν δημιουργὸν πατέρα τοῦ ἰδικοῦ κόσμου καλοῦσιν.

οὗτος, φησίν, ἐστὶν ὁ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου μόνος ἔχων ἐΜ σίαν. περὶ τούτου, φησί, γέγραπται· »ποιμανεῖς αὐτοὺς ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ‘. ὁ δὲ ποιητής, φησί, κοσμῆσαι βουλόμενος τὸ ἀπερινόητον τῆς μακαρίας φύσεως τοῦ λόγου, οὐ σιδηρᾶν, ἀλλὰ χρυσῆν περιέθηκε 3f Homer ω 3 — 5ff zur folgenden Deutung der Homerverse vgl. Proklos In Remp. II 351, 7 ff Kroll: καὶ ἔοικε καὶ ἡ ἔνθεος ποίησις τὸν Ἑρμῆν ἡγεμόνα καθόδων ψυχικῶν ὑπολαβοῦσα καὶ ἀνόδων τινῶν οὕτω δὴ φάναι τῇ ῥάβδῳ, χρυσῆν σῆν εἰποῦσα τὴν ῥάβδον καὶ τὸν θεὸν χρυσόρραπιν, τῶν μὲν τὰ ὄμματα θέλγειν ὡσανεὶ κοιμίζοντα, τοὺς δὲ τῶν ἀνδρῶν καὶ ὑπνώοντας ἐγείρειν· ὕπνον μὲν καλοῖ,σα καὶ αὕτη τῶν ψυχῶν τὴν εἰς γένεσιν ὁδόν, ἐξέγερσιν δὲ ἀπὸ τοῦ κάρου τούτου πάρεσιν Μιν ἐμποιήσαντος τῶν νοερῶν ζωὼν . . . . τὴν ἀπὸ γενέσεως αὖθις ἄνοδον ἐπὶ τὴν νόησιν κατὰ τὴν τῶν ὄντων ἀνάμνησιν. καὶ ἔστι καὶ ταῦτα τῷ τῆς ἀγγελικῆς τάξεως ἡγεμόνι πρέποντα, συνάπτειν καὶ τὰ ἄνω τοῖς κάτω διὰ τῶν ψυχικῶν καθόδων καὶ τὰ κάτω τοῖς ἂνω διὰ τῶν ἀνόδων. S. auch II 129, 22 Ι 120, 6. 121, 19, zum Gedanken die Κόρη κόσμου bei Jok Stob. Ι 396, 19ff W. — 6f Empedokles Fr. 119 Diels ἐξ οἵης τιμῆς τε καὶ ὅσσου μήκεος ὄλβου (vgl. meine Kultur2 S. 1824 und Julian Or. V S. 169 C) — 8f vgl. öm. 9, 20f — 10 θεῷ πυρίνῳ] vgl. VI 9, 2; Dieterich, Jahrb. Suppl. XVI 766 (= Kl. Schriften S. 19) und Abraxas S. 54; Kroll, De oraculis Chaldaicis S. 13 — 12 —14 Homer ω vgl. die kosmische Deutung der ῥάβδος in der von Reitzenstein, Zwei religions- gesch. Fragen S. 53 publicierten Theogonie — 16 Psalm 2, 9 5 ὦ ö.: οἱ Ρ 6 οσου > aus Versehen Miller 6f μὴ καὶ ὡς ὄλβου 8 κατενεχθεισῶν Ρ, verb. Roeper 9f ἠσαλδαίω Ρ: Ἰαλδαβαὼθ ürlich ö. 10 ἀριθμῶ Ρ, verb. ö. 11 εἰδικοῦ Cruice 12 ἔχει Ρ 14 τοὺς] οὓς Ρ 18 παρέθηκε Cruice τὴν ῥάβδον αὐτῷ. θέλγει δὲ τὰ ὄμματα τῶν νεκρῶν, ὥς φησι, τοὺς δ᾿ αὖτε καὶ ὑπνώοντας ἐγείρει, τοὺς ἐξυπνισμένους μένους καὶ γεγονότας μνηστῆρας.

περὶ τούτων, φησίν, ἡ γραφὴ λέγει· »ἔγειραι ὁ καθεύδων καὶ ἐξεγέρθητι, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός«. οὐτός ἐστιν ὁ Χριστός, ὁ ἐν πᾶσι, φησί, τοῖς γενητοῖς υἱὸς ἀνθρώπου κεχαρακτηρισμένος ἀπὸ τοῦ ἀχαρακτηρίστου λόγου.

τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ μέγα καὶ ἄρρητον Ἐλευσινίων μυστήριον »ὕε κύε«· καὶ ὅτι, φησίν, αὐτῷ »πάντα ὑποτέτακται«, καὶ τοῦτ᾿ ἔστι τὸ εἰρημένον«· »εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν‘. ὡς τὸ τὴν ῥάβδον <ἄγει> κινήσας ὁ Ἑρμῆς, αἱ δὲ τρίζουσαι ἕπονται αἱ ψυχαὶ συνεχῶς οὕτως, ὡς διὰ τῆς εἰκόνος ὁ ποιητὴς ἐπιδέδειχε λέγων· ὡς δ’ ὅτε νυκτερίδες μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο τρίζουσαι ποτέονται, ἐπεί κέ τις ἀποπέσῃσιν ὁρμαθοῦ ἐκ πέτρης, ἀνά τ᾿ ἀλλήλῃσιν ἔχονται. πέτρης, φησί, τοῦ Ἀδάμαντος λέγει.

οὗτος, φησίν, ἐστὶν ὁ ἀδάμας »ὁ λίθος ὁ ἀκρογωνιαῖος εἰς κεφαλὴν γεγενημένος γωνίας« — έν κεφαλῇ γὰρ εἶναι τὸν χαρακτηριστικὸν ἐγκέφαλον, τὴν οὐσίαν, »ἐξ οὑ πᾶσα πατριὰ χαρακτηρίζεται« —, »ὅν«, φησίν, »ἐντάσσω ἀδάμαντα εἰς τὰ θεμέλια Σιών«· ἀλληγορῶν, φησί, τὸ πλάσμα τοῦ ἀνθρώπου λέγει.

ὁ δὲ ἐντασσόμενος ἀδάμας ἐστὶν >»ὁ ἔσω ἄνθρωπος«, θεμέλια Σιὼν δὲ οἱ> ὀδόντες· ὡς Ὅμηρος λέγει »ἕρκος ὀδόντων«, τουτέστι καὶ χαράκωμα, ἐν ᾧ ἐστιν ὁ ἔσω ἄνθρωπος, ἐκεῖθεν ἀποπεπτωκὼς 2f vgl. § 30 — 3f Ephes. 5, 14 ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός. Im Danielcommentar S. 328, 7 Β. schreibt Η. das Wort Jesaias zu. Hier und De Autichr. 65 S. 45, 11 A. citiert er ἔγειρε und ἐξεγέρθητι ἐκ τῶν νεκρῶν. Vgl. Resch, TU V 4 S. 222 ff; Zahn, Gesch. des neutest. Kanons II 804 2 — 7 ὕε κύε] s. Dieterich, Mithrasliturgie S. 214 und Mutter Erde2 S. 40; Usener, Kl. Schriften IV 315 — 8f 1 Kor. 15, 27 — öm. 10, 18 — 9f Homer ω 5 τῇ ῥ᾿ ἄγε κινήσας, ταὶ δὲ τρίζουσαι ἕπονται — 12 —14 Ebenda 6 — 8 — 16—19 Jes. 28, 16 ἰδοὺ ἐγὼ ἐμβάλλω εἰς τὰ θεμέλια Σιὼν λίθον . . . . und Psalm 117, 22 λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἰ οἰκοδομοῦντες, οὑτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας (Matth. 21, 42) — 17 Ephes. 3, 15, vgl. S. 80, 10f — 20. 22 Rom. 7, 22; Bousset, Kyrios Christos S. 133f — 21 Homer, z. B. Δ 350 1 ὥς (aus ὅς) φησι Ρ: φησί Miller 3 ἔγειρε Eph. s. die Zeugnisse 6 λόγος Ρ 9 ὡς τὸ Ρ »wie das Wort «?): ὡς δὲ Reitz., ὥστε We. + ἄγει ö. 11 τῆς > Eeitz. 13 τρίζουσι Ρ ἐπεὶ καί τις Ρ 14 ἀλλήλοισιν 17 τῆς οὐσίας Cruice 20 f οὖ γὰρ ἐντ. ὁ Ἀδάμ ἐστιν, οἱ ὀδόντες Keil 20 δὲ] γὰρ Reitz. ücke Cruice, üllt von Reitz. 22 ἐκεῖσε Gö. ἀπὸ τοῦ ἀρχανθρώπου ἄνωθεν Ἀδάμαντος, ὁ τημθεὶς ἄνευ χειρῶν« τεμνουσῶν καὶ κατενηνεγμένος μένος εἰς τὸ πλάσμα τῆς λήθης, τὸ χοϊκόν, τὸ »ὀστράκινον«·

καὶ φησὶν ὅτι τετριγυῖαι αὐτῷ ἠκολούθουν αἱ ψυχαί, τῷ λόγῳ, ὧς αὗται τετριγυῖαι ἅμ᾿ ἤϊσαν, ἦρχε δ’ ἄρα σφιν — τπθτἐστομ ἡγεῖτο — Ἑρμείας ἀκάκητα κατ’ εὐρώεντα κέλαυθα, τουτέστι, φησίν, εἰς τὰ πάσης κακίας ἀπηλλαγμένα αἰώνια χωρία. ποῦ γάρ, φησίν, ἦλθον; πὰρ δ᾿ ἴσαν Ὠκεανοῦ τε ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην, ἡ<δὲ> παρ’ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον οὗτος, φησίν, ἐστὶν Ὠκεανὸς »γένεσίς <τε> θεῶν,

γένεσίς τ’ | ἐκ παλιρροίας στρεφόμενος αἰεί, ποτὲ ἄνω ποτὲ κάτω. ἀλλ ὅταν, φησί, κάτω ῥέῃ ὁ Ὠκεανός, γένεσίς ἐστιν ἀνθρώπων, ὅταν δὲ ἄνω ἐπὶ τὸ τεῖχος καὶ τὸ χαράκωμα καὶ τὴν Λευκάδα πέτρην, γένεσίς ἐστι θεῶν.

τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ γεγραμμένον· »ἐγὼ εἶπα· θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ ὑψίστου πάντες‘, ἐὰν ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου φυγεῖν σπεύδητε καὶ γένησθε πέραν τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης εἰς τὴν ἔρημον, τουτέστιν ἀπὸ τῆς κάτω μίξεως ἐπὶ τὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ, ἥτις ἐστὶ μήτηρ ζώντων· ἐὰν δὲ πάλιν ἐπιστραφῆτε ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον, τουτέστιν ἐπὶ τὴν κα΄τω μῖξιν, »ὡς ἄνθρωποι ἀποθνῄσκετε«.

θηντὴ γάρ, φησί, πᾶσα ἡ κάτω γένεσις, ἀθάνατος δὲ ἡ ἄνω γεννωμένη· γεννᾶται γὰρ ἐξ ὕδατος μόνου καὶ πνεύματος πνευματικός, οὐ σαρκικός· ὁ δὲ κάτω σαρκικός. τοῦτ᾿ ἔστι, φησί, τὸ γεγραμμένον· »τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σάρξ σάρξ ἐστι, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ πνεύματος πνεῦμά ἐστιν‘. αὕτη ἐστὶν ἡ κατ᾿ αὐτοὺς πνευματικὴ 1 Dan. 2, 45 καθάπερ ἑώρακας ἐξ ὄρουςτμηθῆναι λίθον ἄνευ χειρῶν καὶ συνηλόησε τὸ ὄστρακον τὸν σίδηρον — 3 II Kor. 4, 7 — 5 — 7 Homer ω 9. 10 — 7 ἀκάκητα als Attribut zu κέλαυθα ßt — 10f ebenda V. 11. 12 — 12 vgl. Homer Ξ 201 Ὠκεανόν τε, θεῶν γένεσιν, καὶ μητέρα τηθύν 246 Ὠκεανοῦ, ὅς περ γένεσις πάντεσσι τέτυκται ἀνδράσιν ἠδὲ θεοῖς ährt Krates bei Plut. De facie in orbe lunae 24 fort), vgl. Orpbika, Fr. 39 Abel; Hymni Orph. 83, 2 ἀθανάτων τε θεῶν γένεσιν θνητῶν τ’ ἀνθρώπων. Vgl. auch Hipp. C. 9, 13 — 16f Psal. 81, 6 — 17f Exod. 15, 22 —26 17ff vgl. V 16, 4. 5. VI 15, 3 — 18f vgl. Gal. 4, 26 f — 20 μήτηρ ζώντων] vgl. Gen. 3, 20 μήτηρ πάντων τῶν ζώντων, aber auch Dieterich, Mithrasliturgie S. 143 mit ägen der 2. Aufl.; Mutter Erde2 S. 54 2 — 21 Psal. 81, 7 — 23 vgl. Job. 3, 5 — 24 Joh. 3, 6 1 <τοῦ> ἄνωθεν Reitz. 5 αὖται Ρ: αἳ Homer ἤσαν Ρ 8 εἰς Reitz. 10 παρὰ δ’ ἔσαν Ρ 11 ἢ παρ’ Ρ 12 <ὁ> Ὠκεανὸς + τε ö. 16 ἐστι Miller: τε Ρ 20 <τῶν> ζώντων Reitz. γένεσις.

οὗτος, φησίν, ἐστὶν ὁ μέγας Ἰορδάνης, ἃν κάτω ῥέοντα καὶ κωλύοντα ἐξελθεῖν τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐκ γῆς Αἰγύπτου — ἤγουν ἐκ τῆς κάτω μίξεως· Αἴγυπτος γάρ ἐστι τὸ σῶμα κατ᾿ αὐτοὺς — ἀνέστειλεν Ἰησοῦς καὶ ἐποίησεν ἄνω ῥέειν.

Τούτοις καὶ τοῖς τοιούτοις ἑπόμενοι οἱ θαυμασιώτατοι γνωστικοί, ἐφευρεταὶ καινῆς τέχνης γραμματικῆς, τὸν ἑαυτῶν προφήτην Ομηρον ταῦτα προφαίνοντα ἀρρήτως δοξάζουσι καὶ τοὺς ἀμυήτους τὰς ἁγίας γραφὰς εἰς τοιαύτας ἐννοίας συνάγοντες ἐνυβρίζουσι. λέγουσι δέ· ὁ λέγων τὰ πάντα ἐξ ἐνὸς συνεστάναι πλανᾶται, ὁ λέγων ἐκ τριῶν ἀληθεύει καὶ περὶ τῶν ὅλων τὴν ἀπόδειξιν δώσει.

μία γάρ ἐστι, φησίν, ἡ μακαρία φύσις τοῦ μακαρίου ἀνθρώπου τοῦ ἄνω, τοῦ Ἀδάμαντος· μία δὲ ἡ θνητὴ κάτω· μία δὲ ἡ ἀβασίλευτος γενεὰ ἡ ἄνω γενομένη, ὅπου, φησίν, ἐστὶ Μαριὰμ ἡ ζητουμένη καὶ Ἰοθὼρ ὁ μέγας σοφὸς καὶ Σεπφώρα ἡ βλέπουσα καὶ Μωσῆς, οὗ γένεσις οὐκ ἔστιν ἐν Αἰγύπτῳ· γεγόνασι γὰρ αὐτῷ παῖδες ἐν Μαδιάμ.

καὶ τοῦτο, φησίν, οὐδὲ τοὺς ποιητὰς λέληθε· τριχθὰ δὲ πάντα δέδασται, ἕκαστος δ᾿ ἔμμορε τιμῆς. δεῖ γάρ, φησί, λαλεῖσθαι τὰ μεγέθη, λαλεῖσθαι δὲ οὕτως ὑπὸ πάντων πανταχῇ, »ἵνα ἀκούοντες μὴ ἀκούωσι καὶ βλέποντες μὴ βλέπωσιν«. εἰ μὴ γὰρ ἐλαλεῖτο, φησί, τὰ μεγέθη, ὁ κόσμος συνεστάναι οὐκ ἠδύνατο.

οὑτοί εἰσιν οἱ τρεῖς ὑπέρογκοι λόγοι Καυλακαῦ, Σαυλασαῦ, Ζεησάρ, Καυλακαῦ τοῦ ἄνω, τοῦ Ἀδάμαντος, Σαυλασαῦ τοῦ κάτω θνητοῦ, Ζεησὰρ τοῦ ἐπὶ τὰ ἄνω ῥεύσαντος Ἰορδάνου. οὗτός ἐστι, φησίν, ὁ έν πᾶσιν ἀρσενόθηλυς ἄνθρωπος. ὃν οἱ ἀγνοοῦντες Γηρυόνην καλοῦσι τρισώματον, ὡς ἐκ γῆς ῥέοντα Γηρυόνην, κοινῇ δὲ Ἕλληνες ἐπουράνιον μηνὸς κέρας, ὅτι καταμέμιχε καὶ κεκέρακε πάντα πᾶσι.

πάντα γάρ«, φησί, »δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν. ὃ δὲ γέγονεν ἐν αὐτῷ ζωή ἐστιν‘. αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ ζωὴ ἡ ἄρρητος γενεὰ τῶν τελείων ἀνθρώπων, ἣ ταῖς προτέραις 1—4. 22 Jos. 3, —17 — 14f Esod. 2, 22. 18, 3 — 16 Homer Ο 189 Hippolyt V 20, 8 — 18 vgl. Mark. 4, 12; Luk. 8, 10 — 20 —22 vgl. Epiphanius Adv. haer. XXV 3, 4; Hilgenfeld S. 197. 238 — 20 f die Namen aus Jes. 28, 10, über Καυλακαῦ s. Bousset, Hauptprobleme S. 240 — 25 aus dem Gedicht C. 9, 8, das die Disposition des Folgenden bestimmt — 26 Joh. 1, 3. 4, zum Text s. den Apparat — 28 τελείων] s. Bousset, Kyrios Christos S. 239 2 κωλύοντας Ρ 6 καινῆς ö.: κενῆς Ρ 21 τοῦ ἀνωτάτου ἀδ. Ρ, verb. ö. 22 <τοῦ> θνητοῦ Reitz. 23f γηριόνην Ρ 25 ἀπουράνιον Ρ (1. Buchst, ganz deutlich) 25f παντάπασι Ρ 27 οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν Reitz., doch s. Schwartz, Gott. Nachr. 1908 S. 534f; Hippolyt, G. Noetos S. 52, 7 Lag.; C. Barth, TU 3. Reihe VII 3 S. 37; Resch TU X 4 S. 52ff γενεαῖς οὐκ ἐγνώσθη· τὸ δὲ οὐδέν ἐστιν], ὃ χωρὶς αὐτοῦ γέγονεν, ὁ κόσμος <ὁ> ἰδικός· γέγονεν γὰρ χωρὶς αὐτοῦ ὑπὸ τρίτου καὶ τετάρτου.

τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ ποτήριον τὸ κόνδυ, ἐν ᾧ βασιλεὺς πίνων οἰωνίζεται«. τοῦτο, φησί, κεκρυμμένον εὑρέθη ἐν τοῖς καλοῖς τοῦ Βενιαμὶν σπέρμασι. λέγουσι δὲ αὐτὸ καὶ Ἕλληνες, φησίν, οὕτως μαινομένῳ στόματι· φέρ᾿ ὕδωρ, φέρ’ οὖνον, ὡ παῖ, μέθυσόν με καὶ κάρωσον. τὸ ποτήριον λέγει μοι, ποδαπόν με δεῖ γενέσθαι, <ἀλάλῳ λαλοῦν τοῦτο, φησίν,

ἤρκει μόνον νοηθὲν ἀνθρώποις τὸ τοῦ Ἀνακρέοντος ποτήριον ἀλάλως λαλοῦν μυστήριον ἄρρητον. ἄλαλον γάρ, φησί, τὸ Ἀνακρέοντος φησὶ] ποτήριον, ὅπερ αὐτῷ, φησὶν Ἀνακρέων, λαλεῖ ἀλάλῳ φθέγματι, ποδαπὸν αὐτὸν δεῖ γενέσθαι, τουτέστι πνευματικόν, οὐ σαρκικόν, ἐὰν ἀκούσῃ τὸ κεκρυμμένον μυστήριον ἐν σιωπῇ· καὶ τοῦτό ἐστι τὸ ὕδωρ τὸ ἐν τοῖς καοῖς ἐκείνοις γάμοις, ὃ στρέψας ὁ Ἰησοῦς ἐποίησεν οἶνον. αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ μεγάλη καὶ ἀληθινὴ »ἀρχὴ τῶν σημείων‘, ἣν ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐφανέρωσε« τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.

αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἐντὸς ἡμῶν κατακειμένη ὡς θησαυρός, ὡς ζύμη »εἰς ἀλεύρου τρία σάτα« κεκρυμμένη.

Τοῦτ᾿ ἔστι, φησί. τὸ μέγα καἰ ἄρρητον Σαμοθρᾴκων μυστήριον, ὃ μόνοις ἔξεστιν εἰδέναι τοῖς τελείοις, φησίν, ἡμῖν, διαρρήδην γὰρ οἱ Σαμοθρᾷκες τὸν Αδὰμ ἐκεῖνον παραδιδόασιν ἐν τοῖς μυστηρίοις τοῖς ἐπιτελουμένοις παρ’ αὐτοῖς ἀρχάνθρωπον.

ἕστηκε δὲ ἀγάλματα 3 Gen. 44, 2. 4. 5 καὶ τὸ κύνδυ μοι· τὸ ἀργυροῦν ἐμβάλετε εἰς τὴν μάρσιππον τοῖ νεωτέρου . . . . ἵνα τέ ἐκλέψατέ μου τὸ κόνδυ τὸ ἀργυροῦν; οὐ τοῦτό ἐστιν ἐν ᾡ πίνει ὁ κύριός μου; αὐτὸς δὲ οἰωνισμῷ οἰωνίζεται ἐν αὐτῶ — 4 Gen. 44, 12f — 6 μαινομένῳ στόματι] Heraklit Fr. 92 D. — 7 vgl. Anakreontea 52, 10 Pr. δὸς ὕδωρ, βάλ’ οἶνον ὦ παῖ. — 11 vgl. Anakreontea 17, 25. 26 τὸ δὲ πᾶν ὁ κηρὸς αὐτὸς | ἐχέτω λαλῶν σιωπῇ — 17 Joh. 2, 1 —11 — 19f Job. 2, 11 — 21 Luk. 17, 21; Matth. 13, 44 vgl. S. 83, 12f — ζύμη] Matth. 13, 33 — 23ff s. das Gedicht C. 9, 8 Σαμοθρᾷκες Ἄδαμνα σεβάσμιον — 24 τελείοις] s. Boiisset a. a. Ο. S. 289 1 ἐστιν > ö. 2 + ὁ Reitz. ἰδικός <ἐστιν> ö., s. zu Ζ. ö.: γέγονε ἓν Ρ, γέγονε μὲν Miller τετάρτου <θεοῦ> Reitz. 7 beide φέρε Ρ 9 μοι Reitz.: μου F 11 <> Cruice 13 15 > Reitz. 14 φησι· > ö. λαλεῖν ö. 17 τοῖς Καναναίοις 22 εἰς ö.: ὡς Ρ 26 δὲ <καὶ> Reits. δύο ἐν τῷ Σαμοθρᾴκων ἀνακτόρῳ ἀνθρώπων γυμνῶν, ἄνω τεταμένας ἐχόντων τὰς χεῖρας ἀμφοτέρας εἰς οὐρανὸν καὶ τὰς αἰσχύνας ἄνω ἐστραμμένας, καθάπερ ἐν Κυλλήνῃ τὸ τοῦ Ἑρμοῦ. εἰκόνες δέ εἰσι τὰ προειρημένα ἀγάλματα τοῦ ἀρχανθρώπου καὶ τοῦ ἀναγεννωμένου πνευματικοῦ, κατὰ πάνθ᾿ ὁμοουσίου ἐκείνῳ τῷ ἀνθρώπῳ.

τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ εἰρημένον ὑπὸ τοῦ σωτῆρος· »ἐὰν μὴ πίνητέ μου τὸ αἷμα καὶ φάγητέ μου τὴν σάρκα, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν· ἀλλὰ κἂν πίητε, φησί, τὸ ποτήριον ο ἐγὼ πίνω, ὅπου ἐγὼ ὑπάγω, ἐκεῖ ὑμεῖς εἰσελθεῖν οὐ δύνασθε«.

ᾔδει γάρ, φησίν, ἐξ ὁποίας φύσεως ἕκαστος τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἐστι καὶ ὅτι ἕκαστον αὐτῶν εἰς τὴν ἰδίαν φύσιν ἐλθεῖν ἀνάγκη. ἀπὸ γὰρ τῶν δώδεκα, φησί, φυλῶν μαθητὰς ἐξελέξατο δώδεκα καὶ δι’ αὐτῶν ἐλάλησε πάσῃ φυλῇ· διὰ τοῦτο, φησί, τὰ τῶν δώδεκα μαθητῶν κηρύγματα οὔτε πάντες ἀκηκόασιν οὔτε, ἐὰν ἀκούσωσι, παραδέξασθαι δύνανται. ἔστι γὰρ αὐτοῖς παρὰ φύσιν τὰ μὴ κατὰ φύσιν.

Τοῦτον, φησί, Θρᾷκες οἱ περὶ τὸν Αἷμον οἰκοῦντες Κορύβαντα καλοῦσι καὶ Θρᾳξὶν οἱ Φρύγες παραπλησίως, ὅτι ἀπὸ τῆς κορυφῆς ἄνωθεν καὶ ἀπὸ τοῦ ἀχαρακτηρίστου ἐγκεφάλου τὴν ἀρχὴν τῆς καταβάσεως λαμβάνων καὶ πάσας τὰς τῶν ὑποκειμένων διερχόμενος ἀρχὰς πῶς καὶ τίνα τρόπον κατέρχεται, οὐ νοοῦμεν.

τοῦτ᾿ ἔστι, φησί, τὸ εἰρημένον· »φωνὴν μὲν αὐτοῦ ἠκούσαμεν, εἶδος δὲ αὐτοῦ οὐχ ἑωράκαμεν«. άοιτετανλεβιτ γάρ, φησίν, αὐτοῦ καὶ <κε>χαρακτηρισμένου ἀκούεται φωνή, τὸ δὲ εἲδος τὸ κατελθὸν ἄνωθεν ἀπὸ τοῦ ἀχαρακτηρίστου ὁποῖόν ἐστιν εἶδεν οὐδείς. ἔστι δὲ ἐν τῷ πλάσματι τῷ 6 Job. 6, 53 ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς Mark. 10, 38 (Matth. 20, 22) δύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω; Job. 8, 21 = 13, 33 ὅπου ἐγὼ ὑπάγω, ὑμεῖς οὐ δύνασθε ἐλθεῖν vgl. Rescb, TU Χ 4 S. 110; Zabn, Gesch. des neutest. Kanons II 630 1 öchet das ganze Citat dem Ägypterev. zuschreiben — 10. 11 vgl. Job. 2, 25. 16, 30 — 12 f vgl. Ebiouitenev. Fr. 2 Klostermann (Apokrypba II2 = Kleine Texte 8 S. 10): ὑμᾶς οὖν βούλομαι εἶναι δεκαδύο ἀποστόλους εἰς μαρτύριον τοῦ Ἰσραήλ; Kerygma Petri, Apokrypba Ι2 (Kl. Texte 3 S. 15) Fr. 3 ἐξελεξάμην ὑμᾶς δώδεκα μαθητὰς κρίνας ἀξίους ἐμοῦ — 17 —21 Reitz. vergleicht Etym. magn. 531, 7 Κορύβαντες—κρύβαντες — 17 Hinweis auf das Gedicht C. 9, 8 — 22 Über das Citat s. Bousset a. a. Ο. S. 33 und ählin zu Clem. Strom. VI 45 1 1 ἀνακείῳ Maury, Revue archeologique VIII 244 1f τεμένας Ρ 2 αἰσχύνας — 3 ἐστραμμένας Ρ: αἰδοῖα—ἐστραμμένα Reitz.; vgl. zu S. 84, 5 7 φάγετε Ρ ἀποτεταγμένου Ρ, verb. ö. χαρακτηρισμένου Ρ 25 οἶδεν Cruice Reitz. χοϊκῷ, γινώσκει δὲ αὐτὸ οὐδείς.

οὑτος, φησίν, ἐστὶν »ὁ τὸν κατακλυσμὸν οἰκιῶν θεὸς‘ κατὰ τὸ ψαλτήριον καὶ φθεγγόμενος <καὶ> κεκραγὼς ἀπὸ »ὑδάτων πολλῶν«. ὕδατα, φησίν, ἐστὶ πολλὰ ἡ πολυσχιδὴν τῶν θνητῶν γένεσις ἀνθρώπων, ἀφ᾿ ἧς βοᾷ βοᾷ κέκραγε πρὸς τὸν ἀχαρακτήριστον ἄνθρωπον, »ῥῦσαι« λέγων »ἀπὸ λεόντων τὴν μονογενῆ μου«.

πρὸς τοῦτον, φησίν, ἐστὶ εἰρημένον· »παῖς μου εἶ σὺ Ἰσραὴλ, μὴ φοβοῦ· ἐὰν διὰ ποταμῶν διέλθῃς, οὐ μή σε συγκλύσωσιν, ἐὰν διὰ πυρὸς διέλθῃς, οὐ μή σε συγκαύσει«. ποταμούς, φησί, λέγει τὴν ὑγρὰν τῆς γενέσεως οὐσίαν, πῦρ δὲ τὴν ἐπὶ τὴν γένεσιν ὁρμὴν καὶ ἐπιθυμίαν· »σὺ ἐμὸς εἶ, μὴ φοβοῦ«.

καὶ πάλιν, φησίν, »εἰ ἐπιλήσεται μήτηρ τῶν τέκνων αὐτῆς μὴ ἐλεῆσαι μηδὲ ἐπιδοῦναι μαστόν, κἀγὼ ἐπιλήσομαι ὑμῶν«, ὁ Ἀδάμας, φησί, λέγει πρὸς τοὺς ἰδίους ἀνθρώπους· »ἀλλὰ εἰ καὶ ἐπιλήσεται ταῦτα γυνή, ἀλλ ἐγὼ οὐκ ἐπιλήσομαι ὑμῶν. ἐπὶ τῶν χειρῶν μου ἐξωγράφηκα ὑμᾶς«.

περὶ δὲ τῆς αὐτοῦ, αὐτοῦ, τουτέστι τῆς ἀναγεννήσεως, ἵνα γένηται πνευματικός. οὐ σαρκικός, λέγει, φησίν, ἡ γραφή· »ἄρατε πύλας οἱ. ἄρχοντες ὑμῶν, καὶ ἐπάρθητε πύλαι αἰώνιοι, καὶ εἰσελεύσεται ὁ βασιλεὺς τῆς δοξης«. τοῦτ’ ἐστὶ θαῦμα θαυμάτων. »τίς« γάρ, φησίν, »ἐστὶν οὗτος ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης;« »σκώληξ καὶ οὐκ ἄνθρωπος, ἄνειδος ἀνθρώπου καὶ ἐξουθένημα λαοῦ«. »αὐτός ἐστιν ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης, ὁ ἐν πολέμῳ δυνατός«.

πόλεμον μον δὲ λέγει τὸν ἐν σώματι, ὅτι ἐκ μαχίμων στοιχείων πέπλασται τὸ πλάσμα, καθὼς γέγραπται, φησί, »μνήσθητι πόλεμον τὸν γινόμενον ἐν σώματι«. ταύτην, φησί, τὴν εἴσοδον καὶ ταύτην τὴν πύλην εἶδεν εἰς Μεσοποταμίαν πορευόμενος ὁ Ἰακώβ, ὅπερ ἐστὶν ἀπὸ τοῦ παιδὸς ἔφηβος ἤδη γινόμενος καὶ ἀνήρ, τουτέστιν ἐγνωρίσθη τῷ εἰς Μεσοποταμίαν πορευομένῳ Μεσοποταμία δέ, φησίν,

ἐστὶν ἡ τοῦ μεγάλου Ὠκεανοῦ ῥοή, ἀπὸ τῶν μέσων ῥέουσα τοῦ τελείου ἀνθρώπου. καὶ ἐθαύμασε τὴν οὐράνιον πύλην εἰπών· »ὡς φοβερὸς ὁ τόπος οὑτος. οὐκ ἔστι 1f Psal. 28, 10 κύριος τὸν κατακλυσμὸν κατοικιεῖ 3 φωνὴ κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων, ὁ θεὸς τῆς δόξης ἐβρόντησεν, κύριος ἐπὶ ὑδάτων πολλῶν S. zu X 11, 9 — 5 Psal. 34, 17. 21, 21. 22 — 6. 10 Jes. 41, 8. 43, 1 frei citiert — 11 Jes. 49, 15 frei citiert — 13 Jes. 49, 15b. 16 frei citiert — 16 Psal. 23, 7. — 18f Psal. 23, 10 — 19f Psal. 21, 7 — 20f Psal. 23, 10. 8 — 23 Hiob 40, 27 — 24f über die Seelentore s. meine Kultur 2 S. 171f — 24f Gen. 28, 7. 12 — 28ff τέλειος] s. zu S. 91, 24 — 29 Gen. 28, 17 2 οἰκιῶν Miller, s. Psal.: οἰκῶν Ρ, κατοικῶν ö. + καὶ Miller 3 ἀπὸ) ἐπὶ (s. Psal.) We. 4 πολυσχεδὴς Ρ 6 τὴν] τὸν Reitz. (Psal.) 10 #x003E; σὺ Beitz. 26 ἐφάνη γὰρ αὐτῷ #x003E;, τουτέστιν Reitz. τῷ] αὐτῷ Reitz. τοῦτο ἀλλ’ ἢ οἶκος θεοῦ, καὶ αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ«. διὰ τοῦτο, φησί, λέγει ὁ Ἰησοῦς· »ἐγώ εἰμι ἡ πύλη ἡ ἀληθινή«.

ἔστι δὲ ὁ ταῦτα λέγων ὁ ἀπὸ τοῦ ἀχαρακτηρίστου, φησίν, ἄνωθεν ἀνωθεν κεχαρακτηρισμένος τέλειος ἄνθρωπος. οὐ δύναται οὖν, φησί, σωθῆναι ὁ τέλειος ἄνθρωπος, ἐὰν μὴ ἀναγεννηθῇ διὰ ταύτης εἰσελθὼν τῆς πύλης.

Τὸν αὐτὸν δὲ τοῦτον, φησί, Φρύγες καὶ Πάπαν καλοῦσιν, ὅτι πάντα ἔπαυσεν ἀτάκτως καὶ πλημμελῶς πρὸ τῆς ἑαυτοῦ φανερώσεως κεκινημένα. τὸ γὰρ ὄνομα, φησί, τοῦ πάπα πάντων ὁμοῦ ἐστι τῶν ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων‘ λεγόντων· παῦε παῦε τὴν ἀσυμφωνίαν τοῦ κόσμου καὶ ποίησον »εἰρήνην τοῖς μακράν«, τουτέστι τοῖς ὑλικοῖς καὶ χοϊκοῖς, καὶ »εἰρήνην τοῖς ἐγγύς«, τούτεστι τοῖς πνευματικοῖς καὶ νοεροῖς τελείοις ἀνθρώποις, λέγουσι δὲ οἱ Φρύγες τὸν αὐτὸν τοῦτον καὶ νέκυν, οἱονεὶ ἐν μνήματι καὶ τάφῳ ἐγκατωρυγμένον ἐν τῷ σώματι.

τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ εἰρημένον· »τάφοι ἐστὲ κεκονιαμένοι, γέμοντες«, φησίν, »ἔσωθεν ὀστέων νεκρῶν«, ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν ὑμῖν ἄνθρωπος ὁ ζῶν· καὶ πάλιν, φησίν, »ἐξαλοῦνται ἐκ τῶν μνημείων οἱ νεκροί«, τουτέστιν ἐκ τῶν σωμάτων τῶν χοϊκῶν, ἀναγεννηθέντες πνευματικοί, οὐ σαρκικοί.

αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ ἀνάστασις ἡ διὰ τῆς πύλης γινομένη τῶν οὐρανῶν, δι᾿ ἧς οἱ μὴ εἰσελθόντες, φησί, πάντες μένουσι νεκροί. οἱ δὲ αὐτοί, φησί, Φρύγες τὸν αὐτὸν τοῦτον πάλιν ἐκ μεταβολῆς λέγουσι θεόν. γίνεται γάρ, φησί, θεός, ὅταν ἐκ νεκρῶν ἀναστὰς διὰ τῆς τοιαύτης πύλης εἰσελεύσεται εἰς τὸν οὐρανόν.

ταύτην, φησί, τὴν πύλην Παῦλος οἶδεν ὁ ἀπόστολος, παρανοίξας ἐν μυστηρίῳ κοὶ εἰπὼν »ἡρπάσθαι ὑπὸ ἀγγέλου καὶ γεγονέναι ἕως δευτέρου καὶ τρίτου οὐρανοῦ εἰς τὸν παράδεισον αὐτόν, καὶ ἐωρακέναι ἃ ἑώρακε, καὶ ἀκηκοέναι ῥήματα ἄρρητα ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ εἰπεῖν«.

ταῦτά ἐστι, φησί, τὰ ἄρρητα ὑπὸ πάντων λεγόμενα μυστήρια, »ἃ <καὶ λαλοῦμεν> οὐκ έν διδακτοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ᾿ ἐν διδακτοῖς πνεύματος, πνευματικοῖς πνευματικὰ 2 Joh. 10, 9 ἐγώ εἰμι ἡ θύρα, vgl. Hipp. V 9, 21; Resch, TU X 4 S. 127f — 6. 13. 21 s. das Gedicht C. 9, 8 — 8f Phil. 2, 10 — 10f Ephes. 2, 17 — 14 Matth. 23, 27, aber der Text lautet dem Justins ähnlich, s. Preuschen, Antilegomenaz S. 44 — 17 Joh. 5, 28? scbwerlicb Mattb. 27, 52f — 24 II Kor. 12, 2—4, Bearbeitung einer apokrjpben Paulusschrift? — 28 I Kor. 2, 13. 4 ὁ <μὴ> Reitz. 5 ἀναγενηθῆ Ρ 6 φασί Ρ rote Randnote περὶ τί λέγεται πάπας κατὰ φρύγας Ρ 8 <φωνὴ> πάντων Reitz., <ἀπὸ> 9 πᾶε πᾶε rot über παῦε παῖε Ρ 12 <καὶ> τελείοις Reitz., <τοῖς> τελείοις 13 τὸν αὐτὸν τοῦτον Reitz., τοῦτον αὐτὸν Ρ, vgl. Z. 20f u. S. 95, 9 13f ἐγκατρορωγυγμένον ö. 28 + Λ·αὶ λαλοῦμεν Gö. συγκρίνοντες. ψυχικὸς δὲ ἄνθρωπος οὐ δέχεται τὰ τοῦ πνεύματος τοῦ θεοῦ· μωρία γὰρ αὐτῷ ἐστί«. καὶ ταῦτα, φησίν, ἐστὶ τὰ τοῦ πνεύματος ἄρρητα μυστήρια, ἂ ἡμεῖς ἴσμεν μόνοι.

περὶ τούτων, φησίν, εἴρηκεν ὁ σωτήρ· »οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μή τινα ἐλκύσῃ ὁ πατήρ μου ὁ οὐράνιος«. πάνυ γάρ, φησί, δύσκολόν ἐστι παραδέξασθαι καὶ λαβεῖν τὸ μέγα τοῦτο καὶ ἄρρητον μυστήριον. καὶ πάλιν, φησίν. εἴρηκεν ὁ σωτήρ· »οὐ πᾶς ὁ λέγων μοι κύριε κύριε εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἀλλ᾿ ὁ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ πατρός μου τοῦ έν τοῖς οὐρανοῖς«.

ὃ δεῖ ποιήσαντας, οὐχὶ ἀκούσαντας μόνον, εἰς τὴν βασιλείαν εἰσελθεῖν τῶν οὐρανῶν. καὶ Πάλιν, φησίν, εἴρηκεν· »οἱ τελῶναι καὶ οἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν«. τελῶναι γάρ, φησίν, εἰσὶν οἱ τὰ τέλη τῶν ὅλων λαμβάνοντες, ἡμεῖς δέ, φησίν, ἐσμὲν οἱ τελῶναι, »εἰς οὓς τὰ τέλη τῶν αἰώνων κατήντηκε«. τέλη γάρ, φησίν, εἰσὶ τὰ ἀπὸ τοῦ ἀχαρακτηρίστου εἰς τὸν κόσμον κατεσπαρμένα σπέρματα, δι᾿ ὧν ὁ πᾶς συντελεῖται κόσμος· διὰ γὰρ αὐτῶν καὶ ἤρξατο γενέσθαι.

καὶ τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ εἰρημένον· »ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπειραι· κοὶ τὰ μὲν ἔπεσε παρὰ τὴν ὁδὸν καὶ κατεπατήθη, τὰ δὲ ἐπὶ τὰ πετρώδη καὶ ἐξανέτειλε«, φησί, »καὶ διὰ τὸ μὴ ἔχειν βάθος ἐξηράνθη καὶ ἀπέθανε· τὰ δὲ ἔπεσε, φησίν, ἐπὶ τὴν γῆν τὴν καλὴν καὶ ἀγαθήν, καὶ ἐποίει καρπόν ὁ μὲν ἑκατόν, ὁ δὲ ἑξήκοντα, ὁ δὲ τριάκοντα. ὁ ἔχων«, φησίν, »ὠτα ἀκούειν ἀκουέτω«. τοῦτ᾿ ἔστι, φησίν· οὐδεὶς τούτων τῶν μυστηρίων ἀκροατὴς γέγονεν εἰ μὴ μόνοι <οἱ> γνωστικοὶ τέλειοι.

αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ καλὴ καὶ ἀγαθή, λέγει Μωϋσῆυς· »εἰσάξω ὑμᾶς εἰς γῆν καλὴ καλὴν καὶ ἀγαθήν, εἰς γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι«. τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ μέλι καὶ τὸ γάλα, οὖ γευσαμένους τοὺς τελείους ἀβασιλεύτους γενέσθαι καὶ μετασχεῖν τοῦ πληρώματος. τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ πλήρωμα, δι᾿ οὑ πάντα #x003E; γινόμενα γεννητὰ ἀπὸ τοῦ ἀγεννήτου γέγονέ τε καὶ πεπλήρωται.

Ὀ δὲ αὐτὸς οὗτος ὑπὸ τῶν Φρυγῶν καὶ ἄκαρπος καλεῖται. ἔστι γὰρ ἄκαρπος, ὅταν ᾖ σαρκικὸς καὶ τὴν »ἐπιθυμίαν τῆς σαρκὸς« ἐργάζηται. τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ εἰρημένον· »πᾶν δένδρον μὴ ποιοῦν 4 Joh. 6, 44, vgl. Resch, TU X 4 S. 106 — 7 Matfch. 7, 21 — 11 Matth. 21, 31 — 14 I Kor. 10, 11 — 17 Mark. 4, 3 —9; Matth. 13, 3 —9; Luk. 8, 5 8 — 25 Deut. 31, 20 — 26 über Milch und Honig s. Usener, Kl. Schriften IV 398ff, wo S. 406 unsere Stelle ähnt wird — 30 s. das Gedicht C. 9, 8 — 31 Gal. 5, 16 — 32 Matth. 3, 10; Luk. 3, 9, vgl. VI 16, 6 13 ὅλων] ὠνίων Cruice 24 + οἱ ö. 29 + τὰ Cruice γεννητα Gö.: γένη τὰ P, γενητὰ Miller 30 ἀπὸ P, verb. Gö. καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται«. καρποὶ γὰρ οὑτοι, φησίν, εἰσὶ μόνον οἱ λογικοί, <οἱ> ζῶντες ἄνθρωποι, οἱ διὰ τῆς πύλης εἰσερχόμενοι τῆς τρίτης.

λέγουσι γοῦν· »εἰ νεκρὰ ἐφάγετε καὶ ζῶντα ἐποιήσατε, τί, ὄν ζῶντα φάγητε, ποιήσετε;« ζῶντα δὲ λέγουσι καὶ λόγους καὶ νόας καὶ ἀνθρώπους, τοὺς μαργαρίτας ἐκείνου τοῦ ἀχαρακτηρίστου ἐρριμμένους εἰς τὸ πλάσμα καρπούς.

τοῦτ’ ἔστιν ὃ λέγει, φησί· »μὴ βάλητε τὸ ἅγιον τοῖς κυσὶ μηδὲ τοὺς μαργαρίτας τοῖς χοίροις«, χοίρων καὶ κυνῶν ἔργον λέγοντες εἶναι τὴν γυναικὸς πρὸς ἄνδρα ὁμιλίαν.

τὸν αὐτὸν δὲ τοῦτον, φησίν, οἱ Φρύγες καλοῦσιν αἰπόλον, οὐχ ὅτι, φησίν, ἔβοσκεν αἶγας καὶ τράγους, ὡς οἱ ψυχικοὶ ὀνομάζουσιν, ἀλλ’ ὅτι, φησίν, ἐστὶν ἀειπόλος, τουτέστιν ὁ ἀεὶ πολῶν καὶ στρέφων καὶ περιελαύνων τὸν κόσμον ὅλον στροφῇ.

πολεῖν γάρ ἐστι τὸ στρέφειν καὶ μεταβάλλειν τὰ πράγματα· ἔνθεν, φησί, καὶ τὰ δυο κέντρα του ουρανου απαντες προσαγορευουσι πόλους. καὶ ὁ ποιητὴς δέ φησι· πωλεῖταί τις δεῦρο γέρων ἅλιος νημερτής, ἀθάνατος Πρωτεὺς Αἰγύπτιος. οὐ πιπράσκεται, φησίν, ἀλλὰ στρέφεται αὐτοῦ οἱονεὶ καὶ περιέρχεται λέγει. καὶ πόλεις, έν αἷς οἰκοῦμεν, ὅτι στρεφόμεθα καὶ πολοῦμεν έν αὐταῖς, καὶ καλοῦνται πόλεις.

οὕτως, φησίν, οἱ Φρύγες αἰπόλον τοῦτον καλοῦσι τὸν πάντοτε <πάντα> πανταχῇ στρέφοντα καὶ πρὸς τὰ οἰκεῖα. καλοῦσι δὲ αὐτόν, φησί, καὶ πολύκαρπον οἱ Φρύγες, ὅτι »πλείονα«, φησί, »τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα«, τουτέστι τὰ ἀναγεννώμενα ἀθάνατα καὶ ἀεὶ διαμένοντα ἐστὶ πολλά, κἂν ὀλίγα ᾖ τὰ γεννώμενα· τὰ δὲ σαρκικά, φησίν, φθαρτὰ πάντα, κἂν ᾖ πολλὰ πάνυ <τὰ> γεννώμενα.

διὰ τοῦτο, φησίν, »ἔκλαιε Ῥαχὴλ τὰ τέκνα καὶ οὐκ ἤθελε« φησί, »παρα- 7 Matth. 7, 6 — 10. 22 s. das Gedicht C. 9, 8 — —15 vgl. S. 69, 7 — 11. 20f vgl. Plato, Kratylos 408 CD — 16 Homer δ 384 — —20 vgl. ß, Aratea S. 128ff — 23 Jes. 54, 1 (Gal. 4, 27) — 27 Jerem. 31, 15 (Matth. 2, 18) 2 μόνοι Cruice, vgl. S. 94, 23 + οἱ ö., οἱ λογικῶς ζ. Miller 3 εἰ] οἳ Cruice 4 ποιήσετε ö.: ποιήσητε Ρ 6 ἐριμμένους Ρ καρποὺς Ρ (nicht κάρπου): κάτω Miller 11 ἀλλὰ τί Ρ 11f ἀειπόλος Reitz.: αἰπόλος P ὁ > Reitz. 12 πολῶν corr. in πωλῶν Ρ 13 Με Ρ 15 δέ, φησί, <λέγων> Reitz., richtig 18 οἱονεὶ <δινεπῖται> Reitz. rote Raadnote διὰ τί λέγεται αἰπόλος 19 λέγει. καὶ] ἀμέλει καὶ Miller, ἔτι καὶ ö. <αἱ> πόλεις Keil Roeper, περιπολοῦμεν ö. 20 καὶ und πόλεις > Reitz., καὶ > <καὶ> οἱ Reitz. 21 + πάντα ö. 26 + τὰ Reitz. 27 ἔκλαιε rot Rande, ἔλαβε Text Ρ καλεῖσθαι κλαίουσα ἐπ’ αὐτοῖς· ᾔδει γάρ, φησίν, ὄτι οὔκ εἰσι«. θρηνεῖ δὲ καὶ Ἱερεμίας τὴν κάτω Ἵερουσαλήμ, οὐ τὴν ἐν Φοινίκῃ πόλιν, ἀλλὰ τὴν κάτω γένεσιν τὴν φθαρτήν· ἔγω γάρ, φησί, καὶ Ἱερεμίας τὸν τέλειον ἄνθρωπον, τὸν ἀναγεννώμενον »ἐξὕδατος καὶ πνεύματος«, οὐ σαρκικόν.

αὐτὸς γοῦν ὁ Ἰερεμίας ἔλεγε· »ἄνθρωπός ἐστι καὶ τίς γνώσεται αὐτόν;« οὕτως, φησίν. ἐστὶ πάνυ βαθεῖα καὶ δυσκατάληπτος ἡ τοῦ τελείου ἀνθρώπου γνῶσις. ἀρχὴ γάρ«, φησί, τελειώσεως γνῶσις ἀνθρώπου, θεοῦ δὲ γνῶσις ἀπηρτισμένη τελείωσις‘.

Δέγουσι δὲ αὐτόν, φησί, Φρύγες καὶ χλοερὸν στάχυν τεθερισμένον, καὶ μετὰ τοὺς Φρύγας Ἀθηναῖοι μυοῦντες Ἐλευσίνια καὶ ἐπιδεικνύντες τοῖς ἐποπτεύουσι τὸ μέγα καὶ θαυμαστὸν καὶ τελειότατον ἐποπτικὸν ἐκεῖ μυστήριον ἐν σιωπῇ, τεθερισμένον στάχυν.

ὁ δὲ στάχυς οὗτός ἐστι καὶ παρὰ Ἀθηναίοις ὁ παρὰ τοῦ ἀχαρακτηρίστου φωστὴρ τέλειος μέγας, καθάπερ αὐτὸς ὁ ἱεροφάντης, οὐκ ἀποκεκομμένος μέν, ὡς ὁ Ἄττις, εὐνουχισμένος δὲ διὰ κωνείου καὶ πᾶσαν ἀπηρτημένος τὴν σαρκικὴν γένεσιν, νυκτὸς ἐν Ἐλευσῖνι ὑπὸ πολλῷ πυρὶ τελῶν τὰ μεγάλα καὶ ἄρρητα μυστήρια βοᾷ καὶ κέκραγε λέγων· ἱερὸν ἔτεκε πότνια κοῦρον Βριμὼ Βριμόν«, τουτέστιν ἰσχυρὰ ἰσχυρόν.

πότνια δέ ἐστι, φησίν, ἡ γένεσις ἡ πνευματική, ἡ ἐπουράνιος, ἡ ἄνω· ἰσχυρὸς δέ ἐστιν ὁ οὕτω γεννώμενος. ἔστι γὰρ τὸ λεγόμενον μυστήριον Ἐλευσὶν καὶ ἀνακτόρειον Ἐλευσίν, ὅτι ἤλθομεν, φησίν, οἱ πνευματικοὶ ἄνωθεν ἀπὸ τοῦ Ἀδάμαντος ῥυέντες κάτω — ἐλεύσεσθαι γάρ, φησίν, ἐστὶν ἐλθεῖν —, τὸ δὲ ἀνακτόρειον <διὰ> τὸ ἄνω.

τοῦτο, φησίν, ἐστίν, ὃ λέγουσιν οἱ κατωργιασμένοι τῶν Ἐλευσινίων τὰ #x003E; μυστήρια· θέσμιον δέ ἐστι τὰ μικρὰ μεμυημένους 2f Hinweis auf Klagel. — 4 Joh. 3. 5 — 5 Jerem. 17, 9 — 7f s. C. 6, 6 — 9 s. das Gedicht C. 9, 8 — 9f über die analoge Deutung des Adonis s. Baudissin, Adonis und Esmun S. 161ff — 18 s. Dieterich, Mithrasliturgie S. 213 mit ägen der 2. Auflage — 20 —24 vgl. die Etymologie bei Cornutus 28 S. 54, 9 —11 L. 5 ἔλεγ (so) Ρ 11f τελειότατον cotv. in τελεώτατον 12 <τὸν> ἐν 13 παρὰ τοῦ ἀχαρακτηρίστου nach Reitz. wohl Zusatz zur Urschrift 14 vor φωστὴρ ücke Cruice 14 οὐκ — 16 γένεσιν nach Keitz. wohl Zusatz zur Urschrift 10 ἄττις Ρ 16 ἀπηρτημένος Keil: ἀπηρτισμένος Ρ, παρῃτημένος ö., ἀπηργμένος Piasberg σαρκίνην, Ρ, verb. ö. 18 Βριμόν ö.: Βριμή Ρ, Βριμῆ Miller 20 λεγόμενον τὸ ö. 21 <καὶ> Ἐλευσίν Reitz. 20 ἔχει γὰρ und 21 τὸ Keil 23 ἐλθεῖν —, ἀνακτόρειον δὲ We + διὰ Reitz., <διὰ τὸ τουτέστι> τὸ Keil 25 + μεγάλα Reitz. θέσμιον Miller: θέμιον θεμιτὸν Bernays αὖθις τὰ μεγάλα μυεῖσθαι. μόροι γὰρ μείζονες μείζονας μοίρας λαγχάνουσι.« μικρά, φησίν,

ἐστὶ τὰ μυστήρια τὰ τῆς Περσεφόνης κάτω, περὶ ὧν μυστηρίων καὶ τῆς ὁδοῦ τῆς ἀγούσης ἐκεῖ, οὔσης πλατείας καὶ εὐρυχώρου« καὶ φερούσης τοὺς ἀπολλυμένους ἐπὶ τὴν Περσεφόνην, * * * καὶ ὁ ποιητὴς δέ φησιν· αὐτὰρ ὑπ᾿ αὐτήν ἐστιν ἀταρπιτὸς ὀκρυόεσσα, κοίλη, πηλώδης· ἡ δ’ ἡγήσασθαι ἀρίστη ἄλσος ἐς ἱμερόεν πολυτιμήτου Ἀφροδίτης. ταῦτ’ ἐστί, φησί, τὰ μικρὰ μυστήρια τὰ τῆς σαρκικῆς γενέσεως,

α μυηθέντες οἱ ἄνθρωποι μικρὰ παύσασθαι ὀφείλουσι, <πρὶν> καὶ τὰ μεγάλα τὰ ἐπουράνια. οἱ γὰρ τοὺς ἐκεῖ, φησί, λαχόντες μόρους μείζονας μοίρας λαβάνουσιν«. αὕτη γάρ, φησίν, ἐστὶν »ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ« καὶ οὑτος <ὁ> »οἷκος θεοῦ«, ὅπου ὁ ἀγαθὸς κατοικεῖ μόνος, εἰς ὃν οὐκ εἰσελεύσεται, φησίν, ἀκάθαρτος οὐδείς, οὐ ψυχικός, οὐ σαρκικός, ἀλλὰ τηρεῖται πνευματικοῖς μόνοις, ὅπου δεῖ γενομένους βαλεῖν τὰ ἐνδύματα καὶ πάντας γενέσθαι νυμφίους ἀπηρσενωμένους διὰ τοῦ παρθενικοῦ πνεύματος.

αὕτη γάρ έστιν ἡ παρθένος ἡ ἐν γαστρὶ ἔχουσα καὶ συλλαμβάνουσα καὶ τίκτουσα υἱόν, οὐ ψυχικόν, οὐ σωματικόν, ἀλλὰ μακάριον αἰῶνα αἰώνων. περὶ τούτων, φησί, διαρρήδην εἴρηκεν ὁ σωτὴρ ὅτι »στενὴ καὶ τεθλιμμένη ἐστὶν ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν, καὶ ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εἰσερχόμενοι εἰς αὐτήν, πλατεῖα δὲ καὶ εὐρύχωρος ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν, καὶ πολλοί εἰσιν οἱ διερχόμενοι δι᾿ αὐτῆς‘.

Ἔτι δὲ οἱ Φρύγες λέγουσι τὸν πατέρα τῶν ὅλων εἶναι ἀμύγδαλον, οὐχὶ δένδρον, φησίν, ἀλλὰ εἶναι ἀμύγδαλον ἐκεῖνον τὸν προόντα, ὂς ἔχων ἐν ἑαυτῷ τὸν τέλειον καρπὸν οἱονεὶ διασφύζοντα 1. 12 Heraklit Fr. 25 Dieis — 4 Matth. 7, 13 — 6 —8 Parmenides nach Meineke Z. f. Alter fcumswiss. X 375, s. Diels, Vorsokr. I S. 164 — 12f Gen. 28, 17 Tgl. C. 8, 20 — 13 ὁ ἀγαθὸς θεός] s. C. 7, 26 — 14 ἀκάθαρτος] vgl. Lobeck, Aglaophamus S. 15ff — 16 Agypterevangelium Fr. 3 (Apokrjpha U- S. 12 Κlostermann) ὅταν τὸ τῆς αἰσχύνης ἔνδυμα πατήσητε — 17f Jes. 7, 14 — 20 —23 Matth. 7, 13. 14 — 24f s. das Gedicht § 8 — 25 vgl. Plato Phaedr. S. 251 D 2 μικρὰ <δὲ> ö. 3 <τῆς> κάτω ß Orpheus S. 79 5 <ὁ καὶ ὁ ö. δὲ < Miller Reitz, (keine ücke 6 ἀτραπητὸς Ρ ö. 7 ἡ δ’ ö.: ἤτ’ F, ἥτ᾿ Miller 10 μικρὸν Keil + πρὶν Keil 12 <ἐνθάδε> μείζονας μοίρας Bernays 13 + ὁ ö. 16 βαλεῖν ö.: λαβεῖν R, πατεῖν (s. Zeugnisse) öller, Gesch. der Kosmologie S. 209 19 αἰῶνα αἰώνιον? Gö. 26 οἷον ἰδία σφύζοντα Ρ, verb. ö. (vgl. MI 22, 8). Dieselbe Corruptel S. 101, 1 καὶ κινούμενον ἐν βάθει, διήμυξε τοὺς κόλπους αὐτοῦ, καὶ ἐγέννησε τὸν ἀόρατον καὶ ἀκατονόμαστον <καὶ> ἄρρητον παῖδα ἑαυτοῦ, οὗ λαλοῦμεν.

ἀμύξαι γάρ ἐστιν οἱονεὶ ῥῆξαι καὶ διατεμεῖν, καθάπερ, φησίν, ἐπὶ τῶν φλεγμαινόντων σωμάτων καὶ ἐχόντων ἐν ἑαυτοῖς τινα συστροφὴν ἂς ἀμυχὰς οἱ ἰατροὶ λέγουσιν ἀνατεμόντες· οὕτως, φησί, Φρύγες τὸν <προόντα> ἀμύγδαλον καλοῦσιν, ἀφ’ οὗ καὶ ἐγεννήθη ὁ ἀόρατος, δι᾿ οὗ τὰ πάντα »ἐγένετο καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέν«.

συρικτὰν δέ φασιν εἶναι Φρύγες τὸ ἐκεῖθεν γεγεννημένον, ὅτι πνεῦμα ἐναρμόνιόν ἐστι τὸ γεγεννημένον. »πνεῦμα γάρ«, φησίν, »ἐστὶν ὁ θεός· διό«, φησίν, »οὔτε ἐν τῷ ὄρει τούτῳ προσκυνοῦσιν οὔτε ἐν Ἱερουσαλὴμ οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταί, ἀλλὰ ἐν πνεύματι.

πνευματικὴ γάρ«, φησίν, »ἐστὶ τῶν τελείων ἡ προσκύνησις, οὐ σαρκική«. τὸ δὲ πνεῦμα, φησίν, ἐκεῖ, ὅπου καὶ ὁ πατὴρ ὀνομάζεται καὶ ὁ υἱός, ἐκ τούτου τοῦ πατρὸς ἐκεῖ γεννώμενος. οὑτος, φησίν, ἐστὶν ὁ πολυώνυμος μυριόμματος ἀκατάληπτος, οὗ πᾶσα φύσις, ἄλλη δὲ ἄλλως ὀρέγεται.

τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ ῥῆμα τοῦ θεοῦ, ὅ, φησίν, ἐστὶ ῥῆμα Ἀποφάσεως τῆς μεγάλης δυνάμεως· διὸ ἔσται ἐσφραγισμένον καὶ κεκρυμμένον καὶ κεκαλυμμένον, κείμενον ἐν τῷ οἰκητηρίῳ, οὗ ἡ ῥίζα τῶν ὅλων τεθεμελίωται, ἀπό τε] αἰώνων δυνάμεων ἐπινοιῶν, θεῶν ἀγγέλων πνευμάτων ἀπεσταλμένων, ὄντων μὴ ὄντων, γεννητῶν ἀγεννήτων, ἀκαταλήπτων καταληπτῶν, ἐνιαυτῶν μηνῶν ἡμερῶν ὡρῶν στιγμῆς ἀμερίστου, ἐξ ἡς ἐξάρχεται τὸ ἐλάχιστον αὐξῆσαι κατὰ μέρος· ἡ γάρ) μηδὲν οὖσα, φησί, καὶ ἐκ μηδενὸς συνεστῶσα στιγμὴ ἀμέριστος οὖσα γενήσεται ἐαυτῆς ἐπινοίᾳ μέγεθός τι ἀκατάληπτον.

αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ὁ κόκκος τοῦ σινάπεως, 7f Joh. 1, 3, Tgl. C. 8, 5 — 8 s. das Gedicht § 8 — 8f vgl. Macrobius Sat. I 21, 9. 22, 4 — 9 —13 Joh. 4, 21. 23. 24 frei citiert — 15 vgl. VIII 12, 7. 13, 4 Anf. — 15f vgl. C. 7, 10 und VII 22, 8 — 17 διὸ — 19 τεθεμελίωται = VI 9, 4 — 22ff vgl. VI 14, 6 Mitte — 25 κόκκος τοῦ σινάπεως] Mark. 4, 31. 32 1 διέμυξε Ρ, verb. Roeper 2 + καὶ ö. 5 ἃς < > Gö. Reitz. ἀνατέμνοντες Keil 6 + προόντα Reitz. 8 φησὶν Ρ 13 ἐκεῖ #x003E; Cruice Reitz., ἐκεῖ > ö. 14 <καὶ> τοῦ Reitz., <καὶ ἐκ> ἐκεῖ] ἀεὶ Hilgenfeld S. 254 γεννώμενον Cruice Reitz. 16 δὲ Η ö.: τε P 18 καὶ 1 > Η καὶ 2 > Η 19 ἀπό τε > ö. 20f γεγονότων γεννητῶν Ρ, γεγονότων ἀγεννήτων Miller 22 ἐξῆς (so) Ρ ἐξέρχεται Hilgenfeld S. 458 23 + γὰρ Reitz. 24 γεννήσεται Usener, Weihnachtsfest S. 141 ἑαυτῆς ἐπινοίᾳ Roeper: ἐαυτῆ ἐπίνοιαν Ρ, αὐτῇ τῇ ἐπινοίᾳ Miller, ἑαυτῆς ἐπίνοια μέγεθός τε Hilg., αὐτῇ ἐπινοίᾳ Usener ἡ ἀμέριστος ἐνυπάρχουσα τῷ σώματι στιγμή, ἣν οἷδε, φησίν, οὐδεὶς ἢ οἱ πνευματικοὶ μόνοι. τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ εἰρημένον· »οὐκ εἰσὶ λόγοι οὐδὲ λαλιαί, ὡν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν«.

Ταῦθ’ οὕτως σχεδιάζουσι, τὰ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων λεγόμενά τε καὶ γινόμενα πρὸς ἴδιον νοῦν <ἑρμηνεύοντες>, πνευματικὰ πάντα γίνεσθαι. ὅθεν καὶ τοὺς θεάτροις ἐπιδεικνυμένους λέγουσι μηδ’ αὐτοὺς ἀπρονοήτως τι λέγειν ἢ ποιεῖν. τοιγαροῦν, φησίν, ἐπὰν συνέλθῃ ὁ δῆμος ἐν τοῖς θεάτροις, εἰσιών τις ἠμφιεσμένος στολὴν ἔξαλλον, κιθάραν φέρων καὶ ψάλλων, οὕτως λέγει ᾄδων τὰ μεγάλα μυστήρια οὐκ εἰδὼς ἃ λέγει·

εἴτε Κρόνου εἴτε Διὸς Διὸς μάκαρι εἴτε Ῥέας μεγάλας, χαῖρε <ὦ> τὸ ἄκουσμα Ρέας Ἄττι· σὲ καλοῦσι μὲν Ἀσσύριοι τριπόθητον Ἄδωνιν, ὅλη δ᾿ Αἴγυπτος Ὄσιριν, ἐπουράνιον μηνὸς κέρας Ἑλληνὶς σοφία, | Σαμοθρᾷκες Ἄδαμνα σεβάσμιον, f 38v Αἱμόνιοι Κορύβαντα, καὶ οἱ Φρύγες ἄλλοτε μὲν Πάπαν, ποτὲ δὲ <αὖ> νέκυν ἢ θεὸν ἢ τὸν ἄκαρπον αἰπόλον, ἢ χλοερὸν στάχυν στάχυν ἀμηθέντα, ἢ τὸν πολύκαρπος ἔτικτεν ἀμύγδαλος ἀνέρα συρικτάν.

Τοῦτόν φησιν εἶναι πολύμορφον Ἄττιν, ὃν ὑμνοῦντες λέγουσιν οὔτως· 2 Psal. 18, 4 — 4f vgl. Iren. 11 14, 7 S. 300 Η — 11 μάκαρ] s. Malten, äol. Jahrbuch. XXVIII S. 33; Kuster, De tribus carminibus papyri Paris, magicae, Regimonti 1911 p. 30. 53 5 + ἐρμηνεύοντες Reitz., Tgl. S. 77, 24 πνευματικῶς (vgl. ἀΠρονοήτως) Reitz. 6 τοὺς <τοῖς> oder τοὺς ἐν <ἐν τοῖς> Miller 7 μηδ’ Schneidewin, III 247 μὴ Ρ 8 συνέλθῃ Wilamowitz (Hermes XXXVII 329): συνελθὼν Ρ, συνελθὼν — θεάτροις καθέζηται <καθέζηται καὶ> εἰσιών G. Hermann, Opusc. VIII 374 εἰσιών Keil: εἰσίοι Ρ, εἴσεισι Wil. (und οὗτος Ζ. 9) 11ff Versabteilung nach Wil. a. a. 11 μα Ρ (nicht μάκαρος) 12 μεγάλας] consonantische ürzung P μεγάλης Miller) + ὠ Wil. 13 ἄκρισμα G. Hermana, Opusc. VIII 374 15 ὅλη] καλεῖ Roeper 16f Ἕλληνος Ἑλληνὶς Diels) σοφία Wil.: ἕλληνες σοφίαν Ρ 17 Ἄδαμνα Bergk (Hesych. s. Αδαμνεῖν): ἀδὰμ Ρ 18 αἰμόνιοι Ρ, Μαιόνιοι Schneidewin S. 254 20 + αὗ Bergk 22 τὸν Wil.: ὃν V πολύκαρπον scheint S. 95, 22 vorausgesetzt zu werden 24 <τὸν> πολύμορφον We. Ἄττιν ὑμνήσω τὸν Ῥείης, οὐ κωδώνων σὺν βόμβοις οὐδ᾿ αὐλῶ Ἰδαίων Κουρήτων μυκητᾳ, ἀλλ’ εἰς Φοιβείαν μίξω μοῦσαν φορμίγγων· εὐοῖ, εὐάν, ὡς Πάν, ὡς Βακχεύς, ὡς ποιμὴν λευκῶν ἄστρων.

Διὰ τούτους καὶ τοὺς τοιούτους λόγους παρεδρεύουσιν οὐτοι τοῖς λεγομένοις Μητρὸς μεγάλης μυστηρίοις, μάλιστα καθορᾶν νομίζοντες διὰ τῶν δρωμένων ἐκεῖ τὸ ὅλον μυστήριον. οὐδὲν γὰρ ἔχουσι πλέον οὗτοι τῶν ἐκεῖ δρωμένων, πλὴν ὅτι οὔκ εἰσιν ἀποκεκομμένοι, μόνον τὸ ἔργον τῶν ἀποκεκομμένων ἐκτελοῦσιν.

πάνυ γὰρ πικρῶς καὶ πεφυλαγμένως παραγγέλλουσιν ἀπέχεσθαι ὡς ἀποκεκομμένοι τῆς πρὸς γυναῖκα ὁμιλίας. τὸ δὲ λοιπὸν ἔργον, ὡς εἰρήκαμεν διὰ πολλῶν, ὥσπερ οἱ ἀπόκοποι δρῶσι· τιμῶσι δὲ οὐκ ἄλλο τι ἢ τὸν νάας οὑτοι, Ναασσηνοὶ καλούμενοι.

νάας δὲ ἐστὶν ὁ ὄφις, ἀφ’ οὗ φησι πάντας εἶναι τοὺς ὑπὸ τὸν οὐρανὸν προσαγορευομένους μένους ναοὺς ἀπὸ τοῦ νάασ· κἀκείνῳ μόνῳ τῷ νάας ἀνακεῖσθαι πᾶν ἱερὸν καὶ πᾶσαν τελετὴν καὶ πάν μυστήριον, καὶ καθόλου μὴ δύνασθαι τελετὴν εὑρεθῆναι ὑπὸ τὸν οὐρανόν, ἐν ᾗ ναὸς οὐκ ἔστι καὶ ὁ νάας ἐν αὐτῷ, ἀφ᾿ οὑ ἔλαχε ναὸς καλεῖσθαι.

εἶναι δὲ τὸν ὄφιν λέγουσιν οὗτοι τὴν ὑγρὰν οὐσίαν, καθάπερ καὶ Θαλῆς ὁ Μιλήσιος, καὶ μηδὲν δύνασθαι τῶν ὄντων ὅλως, ἀθανάτων ἢ θνητῶν, τῶν] ἐμψύχων ἢ ἀψύχων συνεστηκέναι χωρὶς αὐτοῦ.

ὑποκεῖσθαι δὲ αὐτῷ τὰ πάντα, καὶ εἶναι αὐτὸν ἀγαθόν, καὶ ἔχειν πάντων ἐν αὑτῷ ὥσπερ ἐκ κέρατι ταύρου μονοκέρωτος τὸ κάλλος τῶν ἄλλων καὶ τὴν ὡραιότητα ἐπιδιδόναι πᾶσι τοῖς οὐσι κατὰ φύσιν 24 ff vgl. C. 7, 38. 8, 16 — 24 —26 vgl. Plut. De Iside 33. 36 S. 364 Β; Iren. I 30, 3 S. 228 Η — 25f Joh. 1, 3, vgl. Hipp. C. 8, 5. 9, 2 E. — 28 Deut. 33, 17 πρωτότοκος ταύρου τὸ κάλλος αὐτοῦ, κέρατα μονοκέρωτος τὰ κέρατα αὐτοῦ, ἐν αὐτοῖς ἔθνη κρατιεῖ 2 οὐ κωδώνων Schneidewin, Philol. III 261 (Wil.): οὐ ὠδινῶν Ρ, κωδώνων Gö. συμβόμβοις Ρ 3 αὐλῷ Wil.: αὐλῶν P 6 μυκητᾷ Wil.: μύκτητα Ρ 7 εἰς] οἷς 8 εὐών Ρ 9f die ὡς weisen auf eine Fortsetzung 14 μόνον <δὲ> Miller 20 ἀπὸ τοῦ νάας > Cruice 23 ἔλαχε ö.: ἔλαβε 26 Cruice 28 πάντα Ρ, verb. Diels αὐτῶ Ρ 28f <ὥστε> τὸ κάλλος τῶν ö., ßere ücke nacb μονοκέρωτος Miller 29 τῶν ὅλων Hilgenfeld S. 256 τὴν ἑαυτῶν καὶ οἰκειότητα, οἱονεὶ διὰ πάντων ὁδεύοντα, »ὥσπερ ἐκπορευόμενον ἐξ Ἐδὲμ καὶ σχιζόμενον εἰς ἀρχὰς τέσσαρας«.

Ἐδὲμ δὲ εἶναι λέγουσι τὸν ἐγκέφαλον, οἱονεὶ δεδεμένον καὶ κατεσφιγμένον ἐν τοῖς περικειμένοις χιτῶσιν ὥσπερ οὐρανοῖς· παράδεισον <δ’> νομίζουσι τὸν μέχρι μόνης τῆς κεφαλῆς ἄνθρωπον. ἐξερχόμενον οὖν τοῦτον τὸν ποταμὸν ἐξ Ἐδέμ, τουτέστιν ἀπὸ τοῦ ἐγκεφάλου, »ἀφορίζεσθαι εἰς ἀρχὰς τέσσαρας, καλεῖσθαι δὲ τὸ ὄνομα τοῦ πρώτου ποταμοῦ Φεισών, οὗτος ὁ κυκλῶν πᾶσαν τὴν γῆν Εὐϊλάτ, ἐκεῖ οὐν ἐστι τὸ χρυσίον· τὸ δὲ χρυσίον τῆς γῆς ἐκείνης καλόν· καὶ ἐκεῖ ἐστιν ὁ ἄνθραξ καὶ λίθος ὁ πράσινος«.

οὗτος, φησίν, <ἐστὶν> ὀφθαλμός, τῇ τιμῇ καὶ τοῖς χρώμασι μαρτυρῶν τῷ λεγομένῳ. »τὸ δὲ ὄνομα τοῦ δευτέρου ποταμοῦ Γεών· οὐτος ὁ κυκλῶν πᾶσαν τὴν γῆν Αἰθιοπίας«. οὗτος, φησίν, ἐστὶν ἀκοή, λαβυρινθώδης τις ὤν. »καὶ ὄνομα τῷ τρίτῳ Τίγρις· οὗτός ἐστιν ὁ πορευόμενος κατέναντι Ἀσσυρίων«.

οὗτος φησίν, ἐστὶν ὄσφρησις, ὀξυτάτῃ χρώμενος τῇ φορᾷ τοῦ ῥεύματος· f. 39v πορεύεται δὲ κατέναντι Ἀσσυρίων, ὅτι ἐκπνέοντι τῷ πνεύματι κατὰ τὴν ἀναπνοὴν τὸ ἔξωθεν ἀπὸ τοῦ ἀέρος συρόμενον ὀξύτερον καὶ βιαιότερον ἐπεισέρχεται πνεῦμα. ἀναπνοῆς γάρ, φησίν, αὕτη φύσις.

ὁ δὲ ποταμὸς ὁ τέταρτος Εὐφράτης«. τοῦτον λέγουσι στόμα, δι᾿ οὑ ἡ τῆς προσευχῆς ἔξοδος καὶ ἡ τῆς τροφῆς εἴσοδος, <ὃς> καὶ τρέφει καὶ χαρακτηρίζει τὸν πνευματικὸν τέλειον ἄνθρωπον. τοῦτο, φησίν, ἐστὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω τοῦ στερεώματος, περὶ οὑ, φησίν, εἴρηκεν ὁ σωτήρ· »εἰ ᾔδεις τίς ἐστιν ὁ αἰτῶν, σὺ ἂν ᾔτησας παρ’ αὐτοῦ, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι πιεῖν ζῶν ὕδωρ ἁλλόμενον«.

ἐπὶ τοῦτο, φησί, τὸ ὕδωρ πᾶσα φύσις εἰσέρχεται τὰς ἑαυτῆς οὐσίας ἐκλέγουσα, καὶ προσέρχεται ἑκάστῃ φύσει ἀπὸ τοῦ ὕδατος τούτου τὸ οἰκεῖον, φησί, μᾶλλον ἢ σίδηρος τῇ Ἡρακλείᾳ λίθῳ καὶ ὁ χρυσὸς τῇ 5f Gen. 2, 10 — 7 —10 Gen. 2, 10 —12 — 7ff eine andere allegorische Deutung bei Philo Leg. alleg. I § 63ff Cohn, Quaest. in Gen. I 12 — 11 Gen. 2, 13 — 13. 16 Gen. 2, 14 — 22 Gen. 1. 7 — 23 Joh. 4, 10 εἰ ᾔδεις τὴν δωρεὰν τοῦ θεοῦ καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι· Δός μοι πιεῖν, σὺ ἂν ᾔτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζών 14 τὸ ὕδωρ ὃ δώσω αὐτῷ γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον, vgl. V 19, 21. 27, 3 Ende und Resch, TU Χ 4 S. 88 — 26—S. 102, 1 vgl. V 17, 9. 10. 21 1 ιἷον ἰδία Ρ, verb. ö. 4 οὐρανὸν ö. + δ’ Miller 5 τὸν <λοιπὸν> Miller 8 οὖν] οὗ variante LXX ö. 10 + ἐστὶν ö. 15 φησίν ö.: φασίν Ρ 17 τὸ ö.: τοῦ Ρ, τὴν? Miller 20 + ὃς Diels, + ἣ ö. 25 εἰσέρχεται] ἔρκεται ö. 26 ἑκάστη φύσις Ρ, verb. Miller τοῦ θαλασσίου ἱέρακος κερκίδι καὶ τὸ ἄχυρον τῷ ἠλέκτρῳ.

εἰ δέ τις, φησίν, ἐστὶ τυφλὸς ἐκ γενετῆς καὶ μὴ τεθεαμένος »φῶς τὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον‘, δι᾿ ἡμῶν ἀναβλεψάτω καὶ ἰδέτω οἱονεὶ διά τινος παραδείσου παμφύτου καὶ πολυσπερμάτου ὗδωρ διερχόμενον διὰ πάντων τῶν φυτῶν καὶ τῶν σπερμάτων καὶ ὄψεται, ὄτι ἐξ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ ὕδατος ἐκλέγεται καὶ ἐπισπᾶται ἡ ἐλαία τὸ ἔλαιον καὶ ἡ ἄμπελος τὸν οὖνον καὶ τῶν ἄλλων καὶ γένος ἕκαστον φυτῶν.

ἔστι δέ, φησίν, ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἄτιμος ἐν τῷ κόσμῳ καὶ πολύτιμος * * * ὑπὸ τῶν οὐκ εἰδότων τοῖς οὐκ εἰδόσιν αὐτόν, λελογισμένος ὡς γὰρ] σταγὼν ἀπὸ κάδου· ἡμεῖς δ’ ἐσμέν, φησιν, οἱ πνευματικοί, οἱ ἐκλεγόμενοι ἀπὸ τοῦ ζῶντος ὕδατος τοῦ ῥέοντος Εὐφράτου διὰ τῆς Βαβυλῶνος μέσης τὸ οἰκεῖον, διὰ τῆς πύλης ὁδεύοντες ἀληθινῆς, ἥτις ἐστὶν Ἰησοῦς ὁ μακάριος.

καὶ ἐσμὲν ἐξ ἁπάντων ἀνθρώπων ἡμεῖς Χριστιανοὶ μόνοι, ἐν τῇ τρίτῃ πύλῃ ἀπαρτίζοντες τὸ μυστήριον καὶ χριόμενοι ἐκεῖ ἀλάλῳ χρίσματι ἐκ κέρατος, ὡς Δαβίδ, οὐκ ὀστρακίνου φακοῦ, φησίν, ὡς ὁ Σαούλ ὁ συμπολιτευόμενος τῷ πονηρῷ δαίμονι τῆς σαρκικῆς ἐπιθυμίας.

Ταῦτα μὲν οὖν ἐκ πολλῶν ὡς ὀλίγα παρεθέμεθα· ἔστι γὰρ ἀναρίθμητα <τὰ> τῆς μωρίας ἐπιχειρήματα ὄντα φλύαρα καὶ ἀλλ’ ἐπειδὴ δυνάμει τὴν ἄγνωστον αὐτῶν γνῶσιν ἐξεθέμεθα, καὶ τοῦτο ἔδοξε παραθεῖναι· ψαλμὸς αὐτοῖς ἐσχεδίασται οὑτος, δι᾿ οὗ πάντα αὑτοῖς τὰ τῆς πλάνης μυστήρια δοκοῦσιν ὑμνῳδεῖν οὕτως·

νόμος ἦν γενικός τοῦ παντὸς ὁ πρωτότοκος νόος· ὁ δὲ δεύτερος ἦν τοῦ πρωτοτόκου τὸ χυθὲν χάος. 2 Joh. 9, 1 εἶδεν ἄνθρωπον τυφλὸν ἐκ γενετῆς — 2f Job. 1, 9 — 9 Job. 9, 8 προσαίτης — 9f Job. 9, 21 sagen die Eltern zweimal, 9, 29 die äer οὐκ οἴδαμεν — 10 Jes. 40, 15 — 11ff vgl. C. 16, 1 — 13 Job. 10, 9, vgl. C. 8, 20 — 16f I Sam. 16, 13. 10, 1 — 17 1 Sam. 16, 14 — 23ff das Gedicht ist auch ßer den im Apparat notierten Schriften bebandelt worden von Harnack, S. A. B. 1902 S. 542 —545; Hilgenfeld S. 260f und (ohne Ertrag) von Harvey, Iren. I S. LXI; zum ß s. Norden, Agnostos Theos S. 290 2 1 τῶν ἀχύρω τὸ ἤλεκτρον Ρ, verb. nach V 17, 10 Miller 2 ἐκ γεννητὴς Ρ 4 παμφύτου ö.: συμφύτου Ρ 9 πολύτιμος <ἐν τῷ οὐρανῷ, προδεδομένος παραδεδ.)> Miller 10 λελογισμένως Ρ γὰρ > ö. 11 ἡμεῖς δ᾿ ö.: 12 μέσης. <εἰς> τὸ Miller, doch s. Ζ. 6 und S. 101, 25 13 <τῆς> Weibnachtsfest2 S. 142. 168 16 ὡς1 ö.: ὧ Ρ 19 + τὰ Swoboda, Wiener Stud. XXVIl 300 21 οὕτως Ρ 22 αὐτοῖς Ρ δοκοῦσιν ὑμνῳδεῖν ö.: δοκοῦσι διὰ ὕμνου ἀεὶ δοῦν Ρ ἀείδειν Miller) 23 πρωτότοκος Usener, Altgriecb. Versbau S. 94 und Leo (der mir einige Bemerkungen zum Gedichte mitteilte): πρῶτος P, πρώτιστος Miller 24 τὸ δὲ δεύτερον Cruice τριτάτη ψυχὴ δ᾿ † ἔλαβεν ἐργαζομένην νόμον, διὰ τοῦτο ἔλαφον μορφὴν περικειμένη κοπιᾷ θανάτῳ μελέτημα κρατουμένη· ποτὲ <μὲν> βασίλειον ἔχουσα βλέπει τὸ ποτὲ δ’ εἰς ἐλεείν᾿ ἐκριπτομένη κλάει, † ποτὲ δὲ κλαίεται χαίρει, † ποτὲ δὲ κλαίει κρίνεται, † ποτὲ δὲ κρίνεται θνῄσκει, ποτὲ δὲ γίνεται κἀνέξοδος ἡ μελέα κακῶν λαβύρινθον ἐσῆλθε πλανωμένη. εἶπεν δ’ Ἰησοῦς· ἐσόρα πάτερ· ζήτημα κακῶν <τόδ’> ἐπὶ ἀπὸ σῆς πνοϊῆς ἐπιπλάζεται. ζητεῖ δὲ φυγεῖν τὸ πικρὸν χάος, καὶ οὐκ οἶδεν <ὅ>πως τούτου με χάριν πέμψον, πάτερ· σφραγῖδας ἔχων καταβήσομαι, αἰῶνας ὅλους διοδεύσω, μυστήρια πάντα δ᾿ ἀνοίξω, 5 ff vgl. Iren. I 4, 2 S. 36 Η. ποτὲ μὲν γὰρ ἔκλαιε καὶ ἐλυπεῖτο . . . . ποτὲ δὲ . . . . διεχεῖτο καὶ ἐγέλα· ποτὲ δ’ αὖ πάλιν ἐφοβεῖτο· ἄλλοτε δὲ διηπόρει καὶ ἐξίστατο und Ι 2, 3 S. 16. 17 Η. 1 τρίτατον Miller ἔλαβεν ἐργαζομένην Ρ: ἐλάφων ἐργαζομένη Leo, ἔλαβ᾿ ἔλαχ᾿ Swoboda), ἔνθ᾿ ἐργαζομένη Miller 2 ἐλάφου Miller 3 θανάτου? We., vgl. Phaidon 67 D τὸ μελέτημα αὐτὸ τοῦτό ἐστιν τῶν φιλοσόφων Ε ἀποθνῄσκειν μελετῶσι 81 Α μελέτη θανάτου θανάτου μελέτῃσι Diels μελέδημα Usener 4 + μὲν Miller βασίλειον Swoboda: βασι Ρ, βασιλείαν Miller 5 ἐλεείν᾿ Cruice: ἔλαιον Ρ, ἔλεον Miller ἐκριπτομένη Cruice: ἐρριμένη Ρ, ἔλεον ῥιπταζομένη Usener ῥιφθεῖσα μινύρεται Diels κλαίει Ρ 6 — 8 unecht? Harnack 6—9 ποτὲ δὲ χαίρει | ποτὲ δὲ κρίνεται | ποτὲ δὲ θνῄσκει | ποτὲ γίνεται Swoboda ποτὲ δ’ αὖ χαίρει Leo, der nur 7. 9 ür Dochmien ält) 9f ποτὲ δ’ ἡ μελέα <πλαθεῖσα> κακῷ Diels γίνεται >) 10 Cruice: ἀνέξοδος Ρ, ἀνέξοδον Swoboda καΛ·ῶ Ρ, verb. Miller 11 εἰσῆλθε Ρ 12 ἐσὸρ Ρ 13 ἄθλημα Cruice, ζήτημα = διαίτημα? We. + τόδ’ Miller, + ἔτ᾿ Cruice 14 πνοϊῆς Swoboda: πνόης Ρ 16 οἶδε πῶς Ρ, verb. Miller 20 δ’ ἀνοίξω Miller: διανοίξω Ρ μορφὰς δὲ θεῶν ἐπιδείξω· κω·] τὰ κεκρυμμένα τῆς ἁγίας ὁδοῦ, γνῶσιν καλέσας, παραδώσω.

Ταύτα μὲν οὐν οἱ Ναασσηνοὶ ἐπιχειροῦσιν, ἑαυτοὺς γνωστικοὺς ὀνομάζοντες. ἀλλ᾿ ἐπεὶ πολυκέφαλός ἐστιν ἡ πλάνη καὶ πολυσχιδὴς ὡς ἀληθῶς ἱστορουμένη ὕδρα, κατὰ μίαν ταύτης κεφαλὴν πατάξαντες διὰ τοῦ ἐλέγξαι, τῇ τῆς ἀληθείας ῥάβδῳ χρησάμενοι ἅπαν τὸ θηρίον ἀναιρήσομεν· οὐδὲ γὰρ αἱ λοιπαὶ αἱρέσεις πολὺ ταύτης ἀπεμφαίνουσι, συνεχόμεναι ἑνὶ πλάνης πνεύματι. ἀλλ’ ἐπειδὴ τὰ ῥήματα καὶ τὰ ὀνόματα τοῦ ὄφεως ἐνδιαλλάξαντες πολλὰς εἶναι κεφαλὰς τοῦ ὄφεως ἠθέλησαν, οὐδὲ οὕτως ἐνδεήσομεν διελέγξαι ὡς βούλονται.

Ἔστι γοῦν καὶ ἑτέρα τι; Περατική. ὧν πολλοῖς ἔτεσιν ἔλαθεν ἡ κατὰ Χριστοῦ δυσφημία· ὡν νῦν εἰς φανερὸν ἄγειν ἔδοξε τὰ ἀπόρρητα μυστήρια. οὗτοι φάσκουσι τὸν κόσμον εἶναι ἴνα, τριχῇ διῃρημένον.

ἔστι δὲ τῆς τριχῇ διαιρέσεως παρ’ αὐτοῖς τὸ μὲν ἓν μέρος οἷον μία τις ἀρχή. καθάπερ πηγὴ μεγάλη εἰς ἀπείρους τῷ λόγῳ τμηθῆναι τομὰς δυναμένη· ἡ δὲ πρώτη τομὴ καὶ προσεχεστέρα κατ αὐτούς ἐστι τριάς καὶ καλεῖται ἀγαθὸν τέλειον, μέγεθος πατρικόν. τὸ Τε δεύτερον τῆς τριάδος αὐτῶν μέρος οἱονεὶ δυνάμεων ἄπειρόν τι πλῆθος ἐξ αὐτῶν γεγενημένων· τὸ τρίτον ἰδικόν.

καὶ ἔστι τὸ μὲν πρῶτον ἀγέννητον, ὅπερ ἐστὶν ἀγαθόν· τὸ Τε δεύτερον ἀγαθὸν αὐτογενές· τὸ τρίτον γεννητόν· ὅθεν διαρρήδην λέγουσι τρεῖς θεούς, τρεῖς λόγους, τρεῖς νοῦς, τρεῖς ἀνθρώπους. ἑκάστῳ γὰρ μέρει τοῦ κόσμου, τῆς διαιρέσεως διακεκριμένης, διδόασι καὶ θεοὺς καὶ λόγους καὶ νοῖ·ς καὶ ἀνθρώπους καὶ τὰ λοιπά.

ἄνωθεν δὲ ἀπὸ τῆς ἀγεννηὕδρα] 6 derselbe Vergleich Iren. I 30 15 S. 241 H. — 13- S. 105, 23 vgl. X 10 — 26ff vgl. S. 78, 15ff 1 δὲ] τε Harvey ilrenaeue I p. LXI); Lipsius, Gnosticismus in Ersch und Grubers R.E. LXXI 244 2 > Lipsius τὰ κρυπτά τε Miller 5f πολυσχεδὴς 6 ἀληθῶς ὡς <ἡ> ἱστορουμένη Cruice <τὰς> κεφαλὰς Miller 9 ἐν Ρ 10 τοῦ ὄφεως > Cruice Cruice 13 Titel περάται rot ὦν <ἐν> Περατική ücke Miller (vgl. X 10, + ἧς ἀρχηγοὶ γεγόνασιν Ἀδέμης κτλ. aus Η Bemaye 16 τῆς τριχῆς Ρ τὸ μὲν ἓν μέρος stand in der Vorlage vor Z. 18 καλεῖται, so ö., doch s. H, Theodoret, Haer. fab. I 17 und öller, Gesch. der Kosmologie S. 222 μέρος > in der Vorlage Bernays 18 προεχεστέρα doch s. H 19 ἐστὶν ἡ τριὰς Η ö. 21 ἐξ — γεγ. > Η αὐτῶν Ρ, verb. Bernays fvgL Ζ. 23) εἰδικόν Cruice 25 διακκεκριμένης Η ö.: διακεκρυμμένης Ρ (von blasser Tinte in διακε etwas Unlesbares hineingeschrieben), διακεκριμένους oder διακεκριμένως Miller 26f ἀγενησίας Ρ σίας καὶ <τῆς> πρώτης τοῦ κόσμου τομῆς, καθεστηκότος λοιπὸν κόσμου ἐπι συντελεία, κατεληλυθέναι δι᾿ αἰτίας ἃς ὕστερον ἐροῦμεν, ἐν τοῖς Ἡρώδου χρόνοις τριφυῆ τινα καὶ τρισώματον καὶ τριδύναμον ἄνθρωπον καλούμενον Χριστόν, ἀπὸ τῶν τριῶν ἔχοντα τοῦ κόσμου μερῶν ἐν ἑαυτῶ πάντα τὰ συγκρίματα καὶ τὰς δυνάμεις.

καὶ τοῦτο εἶναί φησι τὸ λεγόμενον· πᾶν τὸ πλήρωμα εὐδόκησε κατοικῆσαι ἐν αὐτῷ σωματικῶς, καὶ πᾶσά ἐστιν ἐν αὐτῷ ἡ θεότης‘ τῆς οὕτω διῃρημένης τριάδος. κατενηνέχθαι γάρ φησιν ἀπὸ τῶν ὑπερκειμένων κόσμων δύο, τοῦ τε ἀγεννήτου καὶ τοῦ αὐτογενοῦς, εἰς τοῦτον τὸν κόσμον, ἐν ᾦ ἐσμεν ἡμεῖς. παντοίων δυνάμεων σπέρματα.

τίς δέ ἐστιν ὁ τρόπος τῆς καταβάσεως αὐτῶν, ὕστερον ἐροῦμεν. κατεληλυθέναι οὖν φησι τὸν Χριστὸν ἄνωθεν ἀπὸ τῆς ἀγεννησίας, ἵνα διὰ τῆς καταβάσεως αὐτοῦ πάντα σωθῇ τὰ τριχῇ διῃρημένα. τὰ μὲν γάρ, φησίν, ἄνωθεν κατενηνεγμένα κάτω ἀνελεύσεται δι᾿ αὐτοῦ· τὰ δὲ ἐπιβουλεύσαντα τοῖς κατενηνεγμένοις ἄνωθεν ἀφίεται καὶ κολάσθέντα ἀπολέγεται. τοῦτό ἐστι. φησί, τὸ εἰρημένον· »οὐ γὰρ ἠλθεν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπους εἰς τὸν κόσμον, ἀπολέσαι τὸν κόσμον, ἀλλ᾿ ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι᾿ αὐτοῦ‘. κόσμον, φησί, καλεῖ τὰς δύο μοίρας τὰς ὑπερκειμένας, τήν τε ἀγέννητον καὶ τὴν αὐτογέννητον. ὅταν δὲ λέγῃ, φησίν, »ἵνα μὴ σὺν τῷ κόσμῳ κατακριθῶμεν‘ ἡ γραφή, τὴν τρίτην μοῖραν λέγει τοῦ κόσμου τοῦ ἰδικοῦ. τὴν μὲν γὰρ τρίτην δεῖ φθαρῆναι, ἣν καλεῖ κόσμον, τὰς δὲ δύο τῆς φθορᾶς ἀπαλλαγῆναι τὰς ὑπερκειμένας.

Μάθωμεν οὐν πρῶτον, πῶς ταύτην τὴν διδαχὴν παρὰ τῶν ἀστρολόγων εἰληφότες ἐπηρεάζουσι Χριστόν, ἐργαζόμενοι φθορὰν τοῖς ἑπομένοις αὐτοῖς ἐν τῇ τοιαύτῃ πλάνῃ. οἱ γὰρ ἀστρολόγοι ἕνα τὸν κόσμον εἰρηκότες διαιροῦσιν αὐτὸν εἰς τά ἀπλανῆ τῶν ζῳδίων μέρη δώδεκα, καὶ καλοῦσι τὸν κόσμον τῶν ζῳδίων τῶν ἀπλανῶν ἴνα κόσμον ἀπλανῆ· ἕτερον δὲ εἶναι τὸν τῶν πλανωμένων καὶ δυνά- 2 ὕστερον ἐροῦμεν] § 6 — 3 τριδύναμον] vgl. C. Schmidts Regieter zu den Koptisch-gnostisclieii Schriften I 381 — 6f Kol. 2, 9 ὅτι ἐν αὐτῷ κατοικεῖν πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς 1, 19 ὅτι ἐν αὐτῷ εὐδόκησεν πᾶν τὸ πλήρωμα κατοικῆσαι, vgl. Vm 13, 2 — 11 ἐροῦμεν] C. 17 — —18 Joh. 8, 17 οὐ γὰρ ἀπέστειλεν ὁ θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ εἰς τὸν κόσμον, ἵνα κρίνῃ τὸν κόσμον κτλ. — 20 Ι Kor. 11. 32 1 + τῆς Η ö. πρώτης Η Bemays: πρὸ τῆς Ρ 3 τρισώματον Η ö.: τρίσωμον Ρ 8 γάρ] δὲ Η Bemays 9 ἀγενήτου Ρ 12 ἀγενησίας Ρ 15 ἀφίεται καὶ ö.: ἀφίει καὶ Ρ, ἀφιεῖ εἰκῆ καὶ Η, ὀφιοειδῆ Bernays, ἀφίεται δίκ[Η καὶ We. 21 τὸν κόσμον τὸν ἰδικὸν Bemars εἰδικοῦ Cruice μει καὶ θέσει καὶ ἀριθμῶ κόσμον λέγουσιν, ὅς ἐστι μέχρι σελήνης.

λαμβάνειν δὲ κόσμον ἀπὸ κόσμου δύναμίν τινα καὶ μετουσίαν, καὶ μετέχειν ἀπὸ τῶν ὑπερκειμένων τὰ ὑποκείμενα. ἵνα δὲ ἔσται τὸ λεγόμενον ἐμφανές, αὐταῖς ἐκείναις ταῖς τῶν ἀστρολόγων ἐκ μέρους χρήσομαι φωναῖς ὑπομνήσων τοὺς ἐντυγχάνοντας τὰ προειρημένα ἐν τῷ τόπῳ, οὗ ἐξεθέμεθα τὴν τῶν ἀστρολόγων πᾶσαν τέχνην.

ἃ μὲν οὖν ὡς] ἐκείνοις δοκεῖ, ἔστι τάδε· ἀπὸ τῆς τῶν ἄστρων ἀπορροίας τὰς γενέσεις τῶν ὑποκειμένων ἀποτελεῖσθαι. περιεργότερον γὰρ ἀνα- βλέφαντες εἰς τὸν οὐρανὸν οἱ Χαλδαῖοι ἔφασαν δραστικῶν μὲν αἰ τιῶν ἐπέχειν λόγον εἰς <τὸ> ἕκαστον τῶν καθ’ ἡμᾶς συμβαινόντων <ἐκβαίνειν τοὺς ἐπτὰ ἀστέρας> συνεργεῖν δὲ τὰ τῶν μέρη.

<τὸν μὲν οὖν ζῳδιακὸν κύκλον διαιροῦσιν εἰς μέρη> ἕκαστον δὲ ζῴδιον εἰς μοίρας τριάκοντα, ἑκάστην δὲ μοῖραν εἰς ἑξήκοντα λεπτά· οὕτω γὰρ καλοῦσι τὰ ἐλάχιστα καὶ τὰ ἀμερῆ.

τῶν δὲ ζῳδίων τὰ μὲν ἀρρενικὰ καλοῦσι, τὰ τὰ θηλυκά· καὶ τὰ μὲν δίσωμα, τὰ δὲ οὔ· καὶ τὰ μὲν τροπικά, τὰ δὲ στερεά. ἀρρενικὰ μὲν οὖν ἐστιν ἢ θηλυκά, ἅπερ συνεργὸν ἔχει φύσιν πρὸς ἀρρενογονίαν <ἢ Κριὸς γὰρ ἀρρενικόν ἐστι ζῴδιον, Ταῦρος δὲ θηλυκόν,

καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν, ἃ μὲν ἀρρενικά, ἃ δὲ θηλυκά. ἀφ ὧν, οἴομια, <καὶ οἱ> Πυθαγορικοὶ κινηθέντες τὴν μὲν μονάδα προσαγορεύουσι, τὴν δὲ δυάδα θῆλυ, τὴν δὲ τριάδα πάλιν ἄρρεν· καὶ ἀναλόγως τοὺς λοιποὺς τῶν τε ἀρτίων τε] καὶ περισσῶν ἀριθμῶν.

ἔνιοι δὲ καὶ ἕκαστον ζῴδιον εἰς δωδεκατημόρια διελόντες τῇ αὐτῇ σχεδὸν ἐφόδῳ χρῶνται, οἷον ἐπὶ Κριοῦ <τὸ μὲν πρῶτον δωδεκατημόριον αὐτοῦ Κριόν τε> καλοῦσι τε> <καὶ> ἄρρεν, τὸ δὲ Ταῦρόν ἄρρεν] τε καὶ θῆλυ. τὸ δὲ τρίτον Διδύμους <τε> καὶ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων μοιρῶν δὲ ὁ αὐτὸς λόγος.

δίσωμα δὲ εἶναι λέγουσι ζῴδια <Διδύμους τε καὶ> τὸν διαμετροῦντα 1 8. ZU YJI 19, 2 und S. 9, 23. 35, 3 — 6 s. ο. IV 1ff — 7-S. 107, 6 Sext. Emp. Adv. math. V 4 — 11 1 ὃς ἐστι μέχρι ö.: ὅ ἐστι μέρος Ρ 3 > ? We. 5 χρήσωμαι Ρ 7 ὡς > Miller 9 ἔφθασαν Ρ 10 ὑπέχειν Cruice + τὸ Sext. We. 11 #x003E; Sext. (Maury, Revue archeol. VIII 306) 12 <> Sext. Maury a. a. Ο. (Sext. § 5 — κύκλον, ὥσπερ κατηχήμεθα, διαιροῦσιν εἰς δεκαδύο ζῴδια) 14 τὰ2 > 16 στερεά Sext. Maury (p. 367): ἕτερα Ρ 17f <> Sext. Miller 20 καὶ Sext. We. οἱ Miller) 22 λοιποὺς Sext. ö.: λόγους Ρ τε > Sext. 23 δωδεκατημόρια Sext. Maury: δωδεκατημόριον Ρ 24f <> Sext. Gö. 25 λοῦσι καὶ ἄρρεν Sext. Gö.: καλοῦσιν ἄρρεν Ρ 26 ἄρρεν1 > Sext. Gö. τε ó.: > Ρ 27 δὲ1 Sext.: δὶς Ρ 28 <> Sext ön. τὸν Sext.: τὰ beste HSS des Sext. Παρθένον τε καὶ Μύας, οὐ δίσωμα δὲ τὰ λοιπά. καὶ ὡσαύτως τροπικα μέν, ἐν οις γενομενος ο ηλιος μεταλλασσει καὶ ποιεῖ του περιέχοντος τροπάς, οἷόν ἐστι ζῴδιον ὅ τε Κριὸς καὶ ὁ τούτου διάμετρος, καθάπερ Ζυγός, Αἰγόκερώς τε καὶ Καρκίνος.

ἐν Κριῷ μὲν γὰρ ἐαρινὴ γίνεται τροπή, ἐν Αἰγοκέρῳ δὲ χειμερινή, ἐν Καρκίνῳ δὲ θερινή, ἐν Ζυγῷ δὲ φθινοπωρινή. ταῦτα δὲ καὶ τὸν περὶ τούτων λόγον λεπτομερῶς ἐξεθέμεθα ἐν τῇ πρὸ ταύτης βίβλῳ, ὅθεν ἔστιμαθεῖν τὸν φιλομαθῆ, ὡς οἱ τῆς Περατικῆς αἱρέσεως ἀρχηγοί, Εὐ- φράτης ὁ Περατικὸς καὶ Κέλβης ὁ Καρύστιος, μεταγαγόντες ὀνόματι μόνον διήλλαξαν, δυάμει δὲ τὰ ὅμοια ἔθεντο, καὶ αὐτοὶ τῇ τέχνῃ κατακόρως προσέχοντες.

καὶ γὰρ ὅρια τῶν ἀστέρων οἱ ἀστρολόγοι λέγουσιν, ἐν οἷς μᾶλλον δύνασθαι φάσκουσι τοὺς ἄρχοντας ἀστέρας. οἷον ἔν τισι <μὲν κακοποιοῦσιν, ἔν τισι> δὲ ἀγαθοποιοῦσιν, τινας κακοποιοὺς λέγουσι, τινὰς δὲ ἀγαθοποιούς. ἐπιβλέπειν δὲ λέγονται ἀλλήλους καὶ συμφωνεῖν ἀλλήλοις, <ὡς> οἱ κατὰ τρίγωνον τετράγωνον φαινόμενοι.

κατὰ τρίγωνον μὲν〉 οὖν σχηματίζονται ἐπιθεωροῦντες ἀλλήλους ἀστέρες, ἐπὶ τριῶν ζῳδίων ἔχοντες τὸ μεταξὺ διάλειμμα, κατὰ τετράγωνον δὲ δυεῖν. <ὂν δὲ <ὃν κεφαλῇ μὲν τὰ ὑποκείμενα μέρη πάσχειν] συμπάσχειν συμπάσχειν δὲ καὶ τοῖς ὑποκειμένοις τὴν κεφαλήν, οὕτως καὶ τοῖς ὑπερσεληναίοις τὰ ἐπίγεια. ἀλλὰ γάρ τίς ἐστι τούτων διαφορὰ καὶ ἀσυμπάθεια, ὡς μὴ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐχ·όντων ἕνωσιν.

ταύτην τὴν 7—9 vgl. ο. IV 1ff — 11 —14 vgl. Sext. V 37 (o. zu S. 32,3). 20. 14—S. 108, 5 s. S, 32, 8 —33, 7 (Sext. V 39) 1f τροπικὰ Sext.: τροπικὰς Ρ 2 γιν. Sext. μεγάλας ἐμπεριποιεῖ Ρ, verb. nacli Sext. Maury p. 367 3 <τάς> τροπὰς Cruice τροπάς, οἷόν ἐστι Sext. ö.: ἄρρεν ἐστι Ρ τὰ τούτου διάμετρον Sext. 4 ἀπόκερως falsch als Text von Ρ Miller 6 τοῦτον Ρ 9 Κέλβης] vgl. zu S. 33,3 ὀνόματα? Miller 11 καὶ ö.: ἃ Ρ 13 <> Miller, vgl. Sext. ἔν τισι δὲ ἀγαθοποιοῦσιν mit Punkten umgeben 15 ὠς Η Sext. ö.: > Ρ οἳ Ρ 15f <> Sext. ö., s. zu S. 32, 9 σχηματίζονται Sext. ö.: συσχηματίζονται Ρ, in συ steckt wohl das voraufgehende οὖν 17 ἐπιθεωροῦντες Ρ: καὶ ἐπιθεωροῦσιν Sext., vgl. Η ἀστέρες Ρ: οἱ Η, ἀστέρες οἱ Sext. 17 τὸ — 18 διάλειμμα Η ö. τὸ — διάστημα Sext.): τὰ διαλείμματα Ρ 18 κατὰ Η Sext.: καὶ Ρ δυεῖν Ρ: οἱ δυεῖν Η Sext. <> ö. doch s. zu S. 32, 11 18f ἐν τῷ ἀνθρώπῳ Sext. ö.: μὲν τὰ ἄνω Ρ 19 κεφαλῇ μὲν τὰ ö.: κεφαλή, τὰ δὲ Ρ, doch s. zu Ζ. 18f, wo μὲν τὰ vielleicht Correctur zu unserer Stelle ist πάσχειν < > Gö. 19f συμπάσχει καὶ τοῖς κεφαλή Η Sext. 21 ἀλλὰ Sext. Η ö.: ἄλλη F 21f ἀσυμπάθεια Sext. ö.: συμπάθεια PH 22 ὡς ἂν Μ Sext. Η σύστασιν καὶ τὴν διαφορὰν τῶν ἄστρων Χαλδαϊκὴν ὑπάρχουσαν πρὸς ἑαυτοὺς ἐπισπασάμενοι οὓς προείπομεν, ἐπιψευσάμενοι τῷ τῆς ἀληθείας ὀνόματι, ὡς Χριστοῦ λόγον κατήγγειλαν αἰώνων στάσιν καὶ ἀποστασίας ἀγαθῶν δυνάμεων εἰς κακὰ καὶ συμφωνίας ἀγαθῶν μετὰ πονηρῶν προσαγορεύουσι, καλοῦντες τοπάρχας καὶ προαστείους· καὶ ἄλλα πλεῖστα ὀνόματα ἀναπλάσσοντες ἑαυτοῖς οὐχ ὑποκείμενα, ἀλλὰ τὴν τῶν ἀστρολόγων περὶ τοὺς ἀστέρας πᾶσαν φαντασίαν ἀτέχνως τεχνολογοῦντες, μεγάλης πλάνης ὑπόθεσιν ἐπεισάγοντες, ἐξελεγχθήσονται σὺν τῇ ἡμετέρᾳ ἐμμελείᾳ. ἀντιπαραθήσω γὰρ τῇ προλελεγμένῃ τῶν ἀστρολόγων Χαλδαϊκῇ

τέχνῃ ἔνια τῶν Περατικῶν συνταγμάτων, ἀφ’ ὧν ὑπάρξει συγκρίναντας κατανοῆσαι, πῶς οἱ Περατικοὶ λόγοι τῶν ἀστρολόγων ὁμολογουμένως εἰσίν, οὐ Χριστοῦ.

Δοκεῖ οὖν παρατάξαι μίαν τινὰ τῶν παρ᾿ αὐτοῖς δοξαζομένων βίβλων, ἐν ᾐ λέγει· »ἐγὼ φωνὴ ἐξυπνισμοῦ ἐν τῷ αἰῶνι τῆς νυκτός· λοιπὸν ἄρχομαι γυμνοῦν τὴν ἀπὸ τοῦ χάους δύναμιν. ἡ δύναμις τοῦ ἀβυσσικοῦ θολοῦ, ἡ τὸν πηλὸν ἀναβαστάζουσα τοῦ ἀφθάρτου ἀχανοῦς διύγρου, ἡ τοῦ σπάσματος ὅλη δύναμις ὑδατόχρους ἀεικίνητος, φέρουσα τὰ μένοντα, κατέχουσα τὰ τρέμοντα, ἀπολύουσα τὰ ἐρχόμενα, κουφίζουσα τὰ μένοντα, καθαιροῦσα τὰ αὔξοντα, πιστὴ οἰκονόμος τοῦ ἴχνους τῶν ἀέρων, ἡ τὰ ἀνερευγόμενα ἀπὸ τῶν δώδεκα ὀφθαλμῶν ἐντολῆς ἀπολαύουσα, σφραγῖδα δηλοῦσα πρὸς τὴν μετ’ αὐτῶν οἰκονομοῦσαν τῶν ἐπιφερομένων ἀοράτων ὑδάτων δύναμιν, ἐκλήθη Θάλασσα.

ταύτην τὴν δύναμιν ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσε Κρόνον, δεσμοῖς φρουρούμενον, ἐπεὶ ἔσφιγγε τὸ σύμπλεγμα τοῦ πυκνοῦ καὶ ὁμιχλώδους ἀδήλου σκοτεινοῦ ταρτάρου. ταύτης ἐγένοντο κατ’ εἰκόνα Κηφεύς, Προμηθεύς, Ἰαπετός.

δύναμις πεπιστευμένη τὴν Θάλασσαν ἀρρενόθηλυς, ἣ τὸν ἀνατρέχοντα συριγμὸν ἀπὸ τῶν 14 vgl. Job. 1. 23 ἐγὼ φωνὴ βοῶντος. — ἐξυπνισμοῦ] vgl. S. 86, 6. 87, 2 — 15. 23 Berossos Fr. 1 (FHG S. 497) γενέσθαι φησὶ χρόνον, ἐν ᾧ τὸ πᾶν σκότος καὶ ὕδωρ εἶναι . . . . ἄρχειν δὲ τούτων πάντων γυναῖκα, ᾗ ὄνομα Ὁμόρωκα Ὀμόρκα Scaliger), εἶναι δὲ τοῦτο Χαλδαϊστὶ μὲν Θαλάτθ, Ἑλληνιστὶ δὲ μεθερμηνεύεσθαι θάλασσα — 17 ὑδατόχρους] vgl. S. 111, 15 — 20f Beziehung auf Exod. 15, 27 ιβ πηγαὶ ὑδάτων) Cruize 5 προσαγορεύοντες. καλοῦντες <οὖν> ö., doch s. Η 6 ἑαυτοὺς Ρ, Miller 11 συγκρίναντες Ρ Περατικοὸ ö.: περάται Ρ, Περατῶν Miller 16 θολοῦ ö.: θόλου Ρ 19 μέλλοντα? We., στένοντα Cr uice 21 ἀπολαβοῦσα We., ἀπολούουσα Baxmann, Ζ. ür bist. Tbeol. 1860 S. 238 δηλοῦσα Miller (als Text von P): δηλοῦσαν Ρ 22 μετ’ αὐτῆς Cruice 23 <ἣ> ἐκλήθη Cruice 24 Miller: τῆς Ρ 27 ἣ Miller: ἢ Ρ δώδεκα στομάτων τοῖς δώδεκα αὐλίσκοις ἁρμόζουσα διαχύνει λεπτὴ οὖσα καὶ καθαιροῦσα τὴν κατέχουσαν λάβρον ἀναφοράν, καὶ σφραγίζει ἀτραπῶν ὁδοὺς αὐτῆς, πρὸς τὸ μὴ πολεμῆσαι ἢ ἐναλλάξαι τὸ † μὴ δι᾿ αὐτῆς θυγάτηρ τυφωνικὴ πιστὴ φύλαξ ὑδάτων παντοίων. ὄνομα αὐτῇ Χορζάρ· ταύτην ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσε Ποσειδῶνα, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένετο Γλαῦκος, Μελικέρτης, Ἰνώ, Νεβρόη.

περιεσφαιρωκὼς τὴν δωδεκαγώνιον πυραμίδα, πύλην εἰς πυραμίδα σκοτίζων ποικίλαις χρόαις καὶ ἀπαρτίζων πᾶσαν τὴν νυκτόχρουν — τοῦτον ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσε Κόρην —, οὗ λειτουργοὶ πέντε· πρῶτος Οὔ, δεύτρος Ἀοαί, τρίτος Οὐώ, τέταρτος Οὐωάβ, πέμπτος † ἄλλοι πιστοὶ οἰκονόμοι αὐτοῦ τῆς τοπαρχίας ἡμέρας καὶ νυκτὸς οἱ ἀναπαυόμενοι ἐν τῇ ἐξουσίᾳ αὐτῶν.

τούτους ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσε τοὺς πλανήτας ἀστέρας, ἐφ’ ὧν ἡ φθαρτὴ γένεσις αἰωρεῖται. ἀέρος ἀνατολῆς οἰκονόμος Καρφακασημεοχείρ, Ἐκκαββάκαρα· τούτους ἐκάλεσεν ἡ ἀγνωσία Κουρῆτας. ἄρχων ἀνέμων τρίτος Ἀριήλ, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένετο Αἴολος, Βριάρης.

καὶ ἄρχων δωδεκαώρου νυκτερινῆς Σοκλάν, ὃν ἐκάλεσεν ἡ ἀγνωσία Ὄσιριν· τούτου κατ’ εἰκόνα ἐγένετο Ἄδμητος, Μήδεια, Ἕλλην, Αἴθουσα· ἄρχων ἡμερινῆς δωδεκαώρου Εὐνώ· οὗτος οἰκονόμος τῆς πρωτοκαμάρου ἀνατολῆς καὶ αἰθερίου, ὃν ἐκάλεσεν ἡ ἀγνωσία Ἰσιν.

τούτου σημεῖον τὸ κυνὸς ἄστρον, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένοντο Πτολεμαῖος ὁ Ἀρσινόης, Διδύμη, Κλεοπάτρα, Ὀλυμπιάς. δύναμις θεοῦ δεξιά, ἣν ἐκάλεσεν ἡ ἀγνωσίας Ῥέαν, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένοντο Ἄττις, Μύγδων, Οἰνώνη. δύναμις ἀριστερὰ τροφῆς ἐξουσιάζει, ἣν ἐκάλεσεν ἡ ἀγνωσία Δήμητραν, ὄνομα αὐτῇ Βένα· τούτου κοτ’ εἰκόνα ἐγένοντο Κελεός, Τριπτόλεμος, Μισυρ, Ἀπραξία.

δύναμις δεξιὰ ἐξουσιάζει καρπῶν· τοῦτον ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσε Μῆνα, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένοντο Βουμέγας, 15 — 19 vgl. Reitzenstein, Poimandres S. 257, und über die δωδεκάωρος Boll, Sphära S. 309 f und Der ostasiatische Tiercyklus im Hellenismus, Τ‘ oung-Par XII 1912 S. 700ff. 710 — 16f Osiris] nach Boll, ära S. 310 dem Orion gleichgeseetzt — 21. 23. 25 u. S. 110, 2 δύναμις δεξιά, ἀριστερά s. meine Kultur2 S. 157 und Boll, ära S. 383. 563f 1 δαχύνει Ρ 1f λεπτύνουσα oder λεπτὴ διοδεύουσα nach V 19, 3 We. 3f τόπον. ἠ δ’ αὐτῆς Diels, τὸ μηδέν. αὐτῆς Cruice 6 Ἰνώ Miller: ἰή Ρ Νεβρόη wohl corrupt] Νεφέλη? Miller, Νεβρό́δ? We., s. V 16, 11 <ὅδε> περιεσφαιρωκὼς 7 δωδεκαγονιον Ρ 9 Κόρην] Κρόνον Cruice (vgl. V 16, 2) 10 ἄλλοι corrupt? Der 5. Name? We., vor ἄλλοι ücke Miller 13 αἰωρεῖται We.: αἰώρηται Ρ, ᾐώρηται Miller ἀστέρος? ö. 19 ὃν Miller: ὃ Ρ 22 Μύγδων ö.: μυγδώη Ρ 25 Μισώρ bei Philon Byblios (Eus. Praep. 1 10 S. 36 A) Πραξίδίκη? Gö. καιρῶν Cruice 26 βουζύγης Miller Οστάνης, Ἑρμῆς τρισμέγιστος, Κουρίτης, Πετόσιρις, Ζωδάριον, Βηρωσός, Ἀστράμψουχος, Ζωρόαστρις. δύναμις πυρὸς εὐώνυμος· τοῦτον ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσεν Ἥφαιστον, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένοντο Ἐριχθόνιος, Ἀχιλλεύς, Καπανεύς, Φλέγων, Μελέαγρος, † τὰ δύηκεν, Κέλαδος, Ῥαφαήλ, Σουριήλ, Ὀμφάλη.

δυνάμεις τρεῖς μέσαι τοῦ ἀέρος κερμάμεναι, αἰτίαι γενέσεως. ταύτας ἡ ἀγνωσία ἐκάλεσε Μοίρας, ὧν κατ εἰκόνα ἐγένοντο οἶκος Πριάμου, οἶκος Λαΐου, Ἰνώ, Αὐτονόη, Ἀγαυή, Ἀθάμας, Πρόκνη, Δαναΐδες, Πελιάδες.

δύναμις ἀρσενόθηλυς ἀεὶ νηπιάζουσα, ἀγήρατος, αἰτία κάλλους, ἠδονῆς, ἀκμῆς, ὀρέξεως, ἐπιθυμίας, ὃν ἐκάλεσεν ἡ ἀγνωσία Ἔρωτα, οὗ κατ’ εἰκόνα ἐγένοντο Πάρις, Νάρκισσος, Γανυμήδης, Ἐνδυμίων, Τιθωνός, Ἰκάριος, Λήδαι Ἀμυμώνη, Θέτις, Ἑσπερίδες, Ἰασίων, Λέανδρος, Ἡρώ. οὗτοί εἰσιν οἱ προάστειοι ἕως αἰθέρος·» οὕτω γὰρ καὶ ἐπιγράφει τὸ βιβλίον.

Καταφανὴς σύμπασιν εὐκόλως γεγένηται ἡ τῶν Περατῶν αἵρεσις ἀπὸ τῆς τῶν ἀστρολόγων μεθηρμοσμένη τοῖς ὀνόμασι μόνοις· τὸν δὲ αὐτὸν τρόπον περιέχει καὶ τὰ ἕτερα αὐτῶν βιβλία, εἴ τινι φίλον εἴη διὰ πάντων ἐλθεῖν.

πάντων γάρ, ὡς ἔφην, τῶν γεννητῶν τῆς γενέσεως αἴτια νομίζουσιν εἶναι τὰ ἀγέννητα καὶ τὰ ὑπερκείμενα, καὶ γεγονέναι κατὰ ἀπόρροιαν τὸν κόσμον τὸν καθ’ ἡμᾶς, ὃν ἰδικὸν ἐκεῖνοι καλοῦσι, καὶ τούτους πάντας ὁμοῦ τοὺς ἀστέρας τοὺς θεωρουμένους έν τῷ οὐρανῷ τῆς γενέσεως αἰτίους γεγονέναι τοῦδε τοῦ κόσμου, ἐναλλάξαντες αὐτῶν τὸ ὄνομα, ὡς ἀπὸ τῶν προαστείων ἔστι συγκρίναντας εὑρεῖν·

δεύτερον δὲ δὴ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, ὡς γέγονεν ὁ κόσμος κόσμος τῆς ἀπορροίας τῆς ἄνω, οὕτως τὰ ἐνθάδεἀπὸ τῆς ἀπορροίας τῶν ἀστέρεων γένεσιν ἔχειν καὶ φθορὰν λέγουσι καὶ διοικεῖσθαι.

ἐπεὶ γοῦν οἱ ἀστρολόγοι ἴσασιν ὡροσκόπον καὶ μεσουράνημα καὶ δύσιν καὶ ἀντιμεσουράνημα καὶ τούτων τῶν ἄστρων ἄλλοτε ἄλλως κινουμένων διὰ τὴν στροφὴν ἀεὶ τοῦ παντὸς ἄλλοτε ἄλλα ἀποκλίματα εἶναι κατὰ κέντρον καὶ κέντροις ἐπαναφοράς, ἀλληγοροῦντες τὴν διαταγὴν τῶν ἀστρολόγων τὸ μὲν κέντρον οἱονεὶ θεὸν καὶ μονάδα καὶ κύριον τῆς πάσης γενέσεως ὑποτυποῦσι, τὸ δὲ ἀπό- 26—29 vgl. Sext. Adv. astrol. § 13. 14; Vettius Valens II 2 S. 56 é-Leclercq, ’astrologie grecque, Paris 1899 S. 273f 4 Φαέθων? ö. ταδύηκεν κέλαδος Ρ: Τυδεύς Ἐγκέλαδος ö., Τάλο,ς Κέλαδος Miller 8 ἀθαμάς Ρ 11 ἀμημώνη Ρ 12 Ἰασίων ö.: ἰάσων Ρ 13 <οἱ> ἕως We. 14 καταφανῆ Ρ 19 ἀπορίαν Ρ εἰδικὸν Cruice 21 τοῦδε (so) Ρ (nicht τούσδε) 22 ἐναλλάξαντας Miller 27 δῦνον Sext. 28 κινουμένων Miller: γινομένων P 29 καὶ κέντρων? ö. 31 ὑποτυποῦσι ö.: ὑποτυποῦντες P κλιμα ἀριστερόν, τὴν δ᾿ ἐπαναφορὰν δεξιόν.

ὅταν οὖν τοῖς γράμμασιν αὐτῶν εντυχών τις δύναμιν εὑρίσκῃ παρ᾿ αὐτοῖς λεγομένην δεξιὰν ἢ ἀριστεράν, ἀνατρεχέτω ἐπὶ τὸ κέντρον καὶ τὸ ἀπόκλιμα καὶ τὴν <ἐπ>αναφοράν, <καὶ> κατόψεται σαφῶς πᾶσαν αὐτῶν τὴν πραγματείαν ἀστρολογικὴν διδασκαλίαν καθεστῶνσαν.

Καλοῦσι δὲ αὑτοὺς Περάτας, μηδὲν δύνασθαι νομίζοντες τῶν ἐν γενέσει καθεστηκότων διαφυγεῖν τὴν ἀπὸ τῆς γενέσεως τοῖς γεγενημένοις ὡρισμένην μοῖραν. εἰ γάρ τι, φησί, »γεννητόν, ὅλως καὶ φθείρεται«, καθάπερ καὶ Σιβύλλῃ δοκεῖ· μόνοι δέ, φησίν, ἡμεῖς οἱ τὴν ἀνάγκην τῆς γενέσεως ἐγνωκότες καὶ τὰς ὁδούς, δι’ ὧν εἰσελήλυθεν ὁ ἄνθρωπος εἰς τὸν κόσμον, ἀκριβῶς δεδιδαγμένοι διελθεῖν καὶ περᾶσαι τὴν φθορὰν μόνοι δυνάμεθα.

ἔστι δὲ ἡ φθορά, φησί, τὸ ὕδωρ, οὐδὲ ἄλλῳ τινί, φησίν, ἐφθάρη τάχιον ὁ κόσμος ἢ ὕδατι. τὸ δὲ ὕδωρ ἐστὶ τὸ περιεσφαιρωκὸς ἐν τοῖς προαστείοις, λέγουσιν, ὁ Κρόνος· δύναμις γάρ, φησίν, ὑδατόχρους, ἥντινα δύναμιν, φησί, τουτέστι τὸν Κρόνον, οὐδεὶς τῶν ἐν γενέσει καθεστώτων διαφυγεῖν δύναται·

πάσῃ γὰρ γενέσει πρὸς τὸ ὑποπεσεῖν τῇ φθορᾷ αἴτιος ἐφέστηκεν ὁ Κρόνος, καὶ οὐκ ἂν γένοιτο γένεσις, ἐν ᾗ Κρόνος οὐκ ἐμποδίζει. τοῦτό ἐστι, φησίν, ὃ καὶ οἱ ποιηταὶ λέγουσι τὸ καὶ τοὺς θεοὺς ἐκψοφοῦν· ἴστω ἴστω φησί, τόδε γαῖα καὶ οὐρανὸς εὐρὺς ὕπερθεν καὶ τὸ κατειβόμενον Στυγὸς ὕδωρ, ὅς τε μέγιστος ὅρκος δεινότατός τε πέλει μακάρεσσι θεοῖσιν. οὐ μόνον δὲ τοῦτο, φησίν, οἱ ποιηταὶ λέγουσιν,

ἀλλ’ ἤδη καὶ οἱ σοφώτατοι τῶν Ἑλλήνων, ὡν ἐστι καὶ Ἡράκλειτος εἷς, λέγων· »ψυχῇσι γὰρ θάνατος ὕδωρ γενέσθαι«· οὗτος, φησίν, ὁ θάνατος καταλαμβάνει τοὺς Αἰγυπτίους ἐν Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ μετὰ τῶν ἁρμάτων αὐτῶν·

πάντες δὲ οἱ ἀγνοοῦντες, φησίν, εἰσὶν Αἰγύπτιοι. καὶ τοῦτό ἐστι, λέγουσι, τὸ ἐξελθεῖν ἐξ Αἰγύπτου, ἐκ τοῦ σώματος — Αἴγυπτον γὰρ εἶναι μικρὰν τὸ σῶμα νομίζουσι — καὶ περᾶσαι τὴν θάλασσαν τὴν Ἐρυθρὰν τουτέστι τῆς φθορᾶς τὸ ὕδωρ, Ὅ ἐστιν ὁ Κρόνος, καὶ γενέσθαι πέραν τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης τουτέστι τῆς γενέσεως, καὶ ἐλθεῖν 1. 3 S. zu S. 109, 21 —9 Oracula Sibyll. Fr. 3 G. εἰ δὲ γενητὸν ὅλως καὶ δθείρεται κτλ. — 11f περᾶσαι] vgl. Philo De migr. § 20 We. — 20 — 22 Homer Ο 36 —28. ε 184 —186, vgl. V 20, 10 — 24 Heraklitj Fr. 36 D. — 25ff vgl. V 7, 39 — 25f Exod. 14, 28 4 ἐπαναφοράν ö.: ἀναφοράν Ρ + καὶ ö. καὶ ὄψεται Miller 6 αὐτοὺς Ρ 8 τι] πᾶν? Miller 9 δὴ Miller 13 ἄλλως Ρ 19 ἐκφοβοῦν Miller 20 γὰρ Ρ Η: νῦν Homer 21 κατιβόμενον Ρ 22 μακάρεσι Ρ 24 ψυχῇσι Bemays: ψυχῆς εἰ Ρ 27f ἐστι, λέγουσι Miller: ἐπιλέγουσι Ρ εἰς τὴν ἔρημον, τοῦτ’ ἐ̓στιν ἔξω γενέσεως γενέσθαι, ὅπου εἰσὶν ὁμοῦ πάντες οἱ θεοὶ τῆς ἀπωλείας καὶ ὁ θεὸς τῆς σωτηρίας.

εἰσὶ δέ, φησίν, οἱ θεοὶ τῆς ἀπωλείας οἱ ἀστέρες οἱ τῆς μεταβλητῆς γενέσεως ἐπιφέροντες τοῖς γινομένοις τὴν ἀνάγκην. τούτους, φησίν, ἐκάλεσε Μωυσῆς ὄφεις τῆς ἐρήμου δάκνοντας καὶ διαφθείροντας τοὺς πεπερακέναι νομίζοντας τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν. θάλασσαν.

οὗν, φησίν, ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ ἐπέδειξε Μωϋσῆς τὸν ἀληθινὸν ὄφιν τὸν τέλειον, εἰς ὃν οἱ πιστεύοντες οὐκ ἐδάκνοντο ἐν τῇ ἐρήμῳ, τουτέστιν ὑπὸ τῶν δυνάμεων. οὐδεὶς οὖν, φησίν, ὁ δυνάμενος σῶσαι καὶ ῥύσασθαι τοὺς ἐκπορευομένους ἐκ τῆς Αἰγύπτου, τουτέστιν ἐκ σώματος καὶ ἐκ τοῦδε τοῦ κόσμου, εἰ μὴ μόνος ὁ τέλειος, ὁ πλήρης τῶν πληρῶν ὄφις.

ἐπὶ τοῦτον, φησίν, ὁ ἐλπίσας ὑπὸ τῶν ὄφεων τῆς ἐρήμου οὐ διαφθείρεται, τουτέστι τῶν θεῶν τῆς γενέσεως γέγραπται, φησίν, ἐν βίβλῳ Μωσέως· οὗτος, φησίν, ὁ ὄφις ἐστὶν ἡ δύναμις ἡ παρακολουθήσασα τῷ Μωσεῖ, ἡ ῥάβδος ἡ στρεφομένη εἰς ὄφιν. ἀνθεστήκεισαν δέ, φησί, τῇ δυνάμει Μωσέως <ἐν> τῶν μάγων οἱ ὄφεις, οἱ θεοὶ τῆς ἀπωλείας· ἀλλὰ πάντας αὐτοὺς ὑπέταξε καὶ διέφθειρεν ἡ ῥάβδος Μωσέως. ὁ καθολικὸς ὄφις, φησίν, οὑτός ἐστιν ὁ σοφὸς τῆς Εὔας λόγος.

τοῦτο, φησίν, ἐστὶ μυστήριον Εδέμ, τοῦτο ποταμὸς ἐξ Ἐδέμ, τοῦτο σημεῖον τὸ τεθὲν τῷ Κάϊν, ἵνα πᾶς ὁ εὑρίσκων αὐτὸν μὴ ἀποκτείνῃ. οὗτος, φησίν, ἐστὶ Κάϊν, οὗ τὴν θυσίαν οὐ προσεδέξατο ὁ θεὸς τοῦδε τοῦ κόσμου· τὴν δὲ ᾑμαγμένην προσήκατο τοῦ Ἄβελ· αἵμασι γὰρ χαίρει ὁ τοῦδε τοῦ κόσμου δεσπότης.

οὗτός ἐστι, φησίν, ὁ ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐν ἀνθρώπου μορφῇ φανεὶς ἐν τοῖς χρόνοις Ἡρώδου, γενόμενος κατ᾿ εἰκόνα Ἰωσὴφ τοῦ πεπραμένου ἐκ χειρὸς ἀδελφῶν, οὗ μόνου τὸ ἔνδυμα ἦν ποικίλον. οὗτός ἐστι, φησίν, ὁ κατ’ εἰκόνα Ησαῦ, οὗ καὶ μὴ παρόντος ἡ στολὴ εὐλόγηται, ὃς οὐκ ἐδέξατο, φησί, τὴν ἀμβλυωπὸν εὐλογίαν, ἀλλ᾿ ἐπλούτησεν ἔξωθεν, οὐδὲν ἀπὸ τοῦ 1 Exod. 15, 22 — 4ff Num. 21, 6ff — 12 Exod. 7, 12? — 15f vgl. Exod. 4, 2—4 17. 7, 9 —13 u. VIII 14, 3 — 16 —18 Exod. 7, 11. 12 — 19 Gen. 3, 1 7 — 19f Gen. 2, 8. 10, vgl. ο. S. 101, 2ff — 20 Gen. 4, 15 — 21 f Gen. 4, 3 5 — 25 vgl. Matth. 2, 1 ἐν "Hr;vdoy Ἡρώδου τοῦ βασιλέως — 26f Gen. 37, ff — 28 Gen. 27, 15. 27 — 29 Gen. 27, 1 ἠμβλύνθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτου. — ἐπλούτησεν ἔξωθεν] Gen. 33, 9? 6f δακνομένους — τοὺς υἱοὺς Ρ 9 ὑπὸ ö.: ἀπὸ Ρ 12 ὄφεις Ρ 16 + ἐν Miller 20 <ἐκπορευόμενος> ἐξ We. 24 φασίν Ρ, verb. ö. 26 Ρ 27 μόνου ö.: μόνον Ρ ἀμβλυωποῦντος λαβών, οὗ εἶδε τὸ πρόσωπον Ἰακὼβ ὡς ἂν ἴδοι ἄνθρωπος πρόσωπον θεοῦ«.

περὶ τούτου, φησί, γέγραπται, ὡς Νεβρὼδ γίγας κυνηγὸς ἔναντι κυρίου«. εἰσὶ δέ, φησί, τούτου ἀντίμιμοι πολλοί, τοσοῦτοι ὅσοι ὤφθησαν ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ δάκνοντες, ἀφ’ ὡν ἐρρύσατο τοὺς δακνομένους ὁ τέλειος ἐκεῖνος, ὃν ἔστησε Μωυσῆς. τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ εἰρημενον· »καὶ ὃν τρόπον ὕψωδε Μωυσῆς τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου«.

τούτου κατ᾿ εἰκόνα γέγονεν ὁ ὄφις ἐν τῇ ἐρήμῳ <ὁ> χαλκοῦς, ὃν ἔστησε Μωυσῆς. τούτου, φησί, μόνου τὸ ὁμοίωμα τῷ οὐρανῷ διὰ παντός ἐστι φωτὶ ὁρώμενον. οὗτος, φησίν, ἐστὶν ἡ μεγάλη ἀρχή, περὶ ἠς γέγραπται. περὶ τούτου, φησίν, εἴρηται· »ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος. οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν, πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν· ὃ γέγονεν ἐν αὐτῷ, ζωή ἐστιν«.

ἐν αὐτῷ δέ, φησίν, ἡ Εὔα γέγονεν, ἡ Εὔα ζωή. αὕτη δέ, φησίν, ἐστὶν ἡ Εὔα μήτηρ πάντων τῶν ζώντων«, κοινὴ φύσις, τουτέστι Νῶν ἀγγέλων, ἀθανάτων θνητῶν, ἀλλόγων λογικῶν· ὁ γὰρ πάντων, φησίν, εἰπὼν εἴρηκε πάντων·

καὶ εἴ τινος, φησίν, »οἱ ὀφθαλμοὶ μακάριοι«, οὗτος ὄψεται ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν τοῦ ὄφεως τὴν καλὴν εἰκόνα ἐν τῇ μεγάλῃ ἀρχῇ τοῦ οὐρανοῦ στρεφομένην καίγιονμένην ἀρχὴν πάσης κινήσεως πᾶσι τοῖς γινομένοις, <καὶ> ὅτι χωρὶς αὐτοῦ <οὐδὲν> οὔτε τῶν οὐρανίων οὔτε τῶν ἐπιγείων τῶν καταχθονίων συνέστηκεν, οὐ νύξ, οὐ σελήνη, οὐ καρποί, οὐ γένεσις, οὐ πλοῦτος, οὐχ ὁδοιπορία, οὐδ’ ὅλως τι τῶν ὄντων ἐστὶ δίχα σημαίνοντος ἐκείνου.

ἐπὶ τούτου, φησίν, ἐστὶ τὸ »μέγα θαῦμα« ὁρώμενον ἐν τῷ οὐρανῷ τοῖς δυναμένοις ἰδεῖν. κατὰ γάρ, φησί, ταύτην τὴν ἄκραν αὐτοῦ τὴν κεφαλήν, ὅπερ πάντων ἀπιστότερον τοῖς οὐκ 1f Gea. 33, 10 εἶδον τὸ πρόσωπόν σου, ὡς ἂν τις ἴδοι πρόσωπον θεοῦ — 2f Gen. 10, 9 — 6 Jon. 3, 14 καὶ καθὼς Μωυσῆς ὕψωσεν κτλ. — 11 zu dieser Auslegung von Job. 1, 1 vgl. Iren. I 8, 5 Clemens Esc. 6 S. 107, 18. 19 St. 11—14 Joh. 1, 1 —4 — 15f Gen. 3, 20 καὶ ἐκάλεσεν Ἀδὰμ τὸ ὄνομα τῆς Ζωή, ὅτι αἵτη μήτηρ πάντων τῶν ζώντων, s. zu S. 88, 22. Harnack, Alt- christi. Lit. 1 168 denkt an Evang. Evae — 18 Matth. 13, 16. Luk. 10, 23 — 22 fvgl. Phil. 2, 10 — 25-S. 114, 10 vgl. IV 47. 48, 1—6 — 27f Arat V. 61. 62 (o. IV 47, 3) 3 ἐναντίον Var. LXX 4 ὤφθησαν] ὄφεις ὤφθησαν oder ὄφεις ἦσαν Cruice 5 ἐρύσατο Ρ 6 εἰρημένον· καθ’ ὃν Miller 9 + ὁ We. 10 οὐ· ρανίῳ Diels vgl. IV 47 ὁρώμενον δψντὶ Ρ (es sollte wohl β, α ßen) 14 über die Interpunction s. zu S. 89, 27 18 πάντων] τούτων? Miller, πάντῃ Cruice 20 ἀρχῇ] ἄκρᾳ Cruice 21 + καὶ ó. γνώσετε Ρ 22 + οὐδὲν Miller 27 τὴν2 > εἰδόσι, μίσγονται δύσις τε καὶ ανατολὴ ἀλλήλαις. τοῦτ᾿ ἐστὶ περὶ οἷ εἶπεν ἡ ἀγνωσία· ἐν οὐσρανῷ εἱλεῖται μέγα θαῦμα Δράκων δεινοῖο πελώρου. ἑκατέρωθεν δὲ αὐτοῦ παρατέτακται Στέφανος καὶ Λύρα,

καὶ κατ αὐτὴν ἄνωθεν τὴν κεφαλὴν ἐλεεινὸς ἄνθρωπος, ὁ Ἐν γόνασίν ἐστιν ὁρώμενος, δεξιτεροῦ ποδὸς ἄκρον ἔχων σκολιοῖο δράκοντος. κατὰ δὲ τὸν νῶτον τοῦ Ἐν γόνασίν ἐστιν ἀτελὴς ὄφις ἀμφοτέραις ταῖς χερσὶ κατεσφιγμένος ὑπὸ τοῦ Ὀφιούχου καὶ κωλυόμενος ἐφάψασθαι τοῦ στεφάνου παρακειμένου τῷ τελείῳ ὄφει.

Αὕτη ἡ παμποίκιλος σοφία <τῆς> Περατικῆς αἱρέσεως, ἐξειπεῖν πᾶσαν δυσχερές, οὕτως οὖσαν σκολιὰν διὰ τὸ ἐκ τῆς ἀστρολογικῆς δοκεῖν συνεστάναι. καθὸ οὐν δυνατὸν ἠν, δι᾿ ὀλίγων πᾶσαν αὐτῆς τὴν δύναμιν ἐκτεθείμεθα. ἵνα δὲ καὶ) δι’ ἐπιτομῆς τὴν πᾶσαν αὐτῶν γνώμην ἐκθώμεθα, δοκεῖ προσθεῖναι ταῦτα. ἔστι κατ᾿ αὐτοὺς τὸ πᾶν πατήρ, υἱός, ὕλη· τούτων τῶν τριῶν ἕκαστον ἀπείρους ἔχει δυνάμεις έν ἑαυτῷ.

καθέζεται οὐν μέσος τῆς ὕλης καὶ τοῦ πατρὸς ὁ υἱός, ὁ λόγος, ὁ ὄφις ἀεὶ κινούμενος πρὸς ἀκίνητον τὸν πατέρα καὶ κινουμένην τὴν ὕλην, καὶ ποτὲ μὲν στρέφεται πρὸς τὸν πατέρα καὶ ἀναλαμβάνει τὰς δυνάμεις εἰς τὸ πρόσωπον ἑαυτοῦ, ἀναλαβὼν δὲ τὰς δυνάμεις στρέφεται πρὸς τὴν ὕλην, καὶ ἡ ὕλη ἄποιος οὖσα καὶ ἀσχημάτιστος ἐκτυποῦται τὰς ἰδέας ἀπὸ τοῦ υἱοῦ, ἃς ὁ υἱὸς ἀπὸ τοῦ πατρὸς ἐτυπώσατο.

ἐκτυποῦται δὲ ὁ μὲν υἱὸς ἀπὸ τοῦ πατρὸς ἀρρήτως καὶ ἀλάλως καὶ ἀμεταστάτως, οὕτως ὥς φησι Μωϋσῆς ἀπὸ τῶν ῥάβδων τῶν ἀπὸ τῶν ποτιστηρίων ῥερευκέναι τὰ χρώματα τῶν ἐγκεκισσηυμένων.

ὁμοίως δ’ αὐ καὶ ἀπὸ τοῦ υἱοῦ ἐπὶ τὴν ὕλην ῥερευκέναι τὰς δυνάμεις κατὰ τὸ ἐγκίσσημα τῆς δυνάμεως τῆς ἀπὸ τῶν ῥάβδων ἐπὶ τὰ ἐγκεκισσημένα· ἡ δὲ διαφορὰ τῶν χρωμάτων καὶ ἡ ἀνομοιότης ῥεύσασα ἀπὸ τῶν ῥάβδων διὰ τῶν ὑδάτων ἐπὶ τὰ πρόβατα διαφορά, φησί, γενέσεώς ἐστι φθαρτῆς καὶ ἀφθάρτου·

μᾶλλον δὲ ὤσπερ ζωγραφῶν ἀπὸ τῶν ζῴων μηδὲν ἀφαιρούμενος τῇ γραφίδι πάσας ἐπὶ τὸν πίνακα μεταφέρει τάς ἰδέας ἐγγράφων, οὕτω ὁ υἱὸς τῇ δυνάμει τῇ ἑαυτοῦ ἀπὸ τοῦ πατρὸς ἐπὶ τὴν ὕλην τοὺς πατρικοὺς μεταφέρει χαρακτῆρας. ἔστιν οὖν πάντα τὰ πατρικὰ ἐνθάδε καὶ 3 Arat V. 46 ο. IV 47, 1) — 7 Arat 70 ο. IV 47, 5) — 24ff Gen. 30, 37 ff 11 + τῆς Miller 14 nach δὲ Raum von 4 Lettern, + καὶ We. 25 τῶν ἐπὶ τῶν We. 31 ζωγράφος We. οὐδέν.

εἰ γάρ τις, φησίν, ἐξισχύσει τῶν ἐνθάδε καὶ ἐννοηθῆναι ὅτι ἐστὶ πατρικὸς χαρακτὴρ ἄνωθεν μετενηνεγμένος μένος ἐνθάδε σωματοποιηθείς, ὥσπερ ἐγκίσσμά τι τὸ ἀπὸ τῆς ῥάβδος λευκὸν γέγονεν, ὁμοούσιον τῷ πατρὶ τῷ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ὅλως, καὶ ἐκεῖ ἀνέρχεται· ἐὰν δὲ μὴ τύχῃ τῆς διδασκαλίας ταύτης μηδὲ τὴν ἀνάγκην τῆς γενέσεως ἐπιγνῷ, ὥσπερ ἔκτρωμα ὑπὸ νύκτα γεννώμενον ὑπὸ νύκτα ἀπολεῖται.

ὅταν οὖν, φησί, λέγῃ ὁ σωτήρ· »ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς«, ἐκεῖνον λέγει, ἀφ᾿ ο'Υ ὁ υἱὸς μεταλαβὼν τοὺς χαρακτῆρας μετενήνοχεν ἐνθάδε· ὅταν δὲ λέγῃ· »ὁ ὑμέτερος πατὴρ ἀπ’ ἀρχῆς ἀνθρωποκτόνς ἐστί«, τὸν ἄρχοντα καὶ δημιουργὸν τῆς ὕλης λέγει, ὃς ἀναλαβὼν τοὺς διαδοθέντας ἀπὸ τοῦ υἱοῦ χαρακτῆρας ἐγέννησεν ἐνθάδε, ὅς ἐστιν ἀπ᾿ ἀρχῆς ἀνθρωποκτόνος· τὸ γὰρ ἔργον αὐτοῦ φθορὰν καὶ θάνατον ἐργάζεται.

οὐδεὶς οὖν, φησί, δύναται σωθῆναι δίχα τοῦ υἱοῦ οὐδὲ ἀνελθεῖν· ὅς ἐστιν ὁ ὄφις. ὡς γὰρ κατήνεγκεν ἄνωθεν τοὺς πατρικοὺς χαρακτῆρας, οὕτως πάλιν ἐντεῦθεν ἀναφέρει τοὺς ἐξυπνισμένους καὶ γεγονότας πατρικοὺς χαρακτῆρας, ὑποστατοὺς ἐκ τοῦ ἀνυποστάτου ἐντεῦθεν ἐκεῖ μεταφέρων.

τοῦτ᾿ ἐστί, φησί, τὸ εἰρημένον· »ἐγώ εἰμι ἡ θύρα«. μεταφέρει δέ, φησίν, † καμμοῦσιν ὀφθαλμοῦ βλεφάρου, ὥσπερ ὁ νάφθας τὸ πῦρ πανταχόθεν εἰς ἑαυτὸν ἐπισπώμενος, μᾶλλον δὲ ὥσπερ ἡ Ἡρακλεία λίθος τὸν σίδηρον, ἄλλο <δὲ> οὐδέν, ἢ ὥσπερ ἡ τοῦ ἱέρακος κερκὶς κερκὶς τὸ χρυσίον,

ἕτερον δὲ οὐδέν· ἢ ωσπερ ἄγεται ὑπὸ τοῦ ἠλέκτρου τὸ ἄχυρον, οὕτω, φησίν, ὑπὸ τοῦ ἄγεται ἄγεται πάλιν ἀπὸ τοῦ κόσμου τὸ ἐξεικονισμένον τέλειον γένος ὁμοούσιον, ἄλλο δὲ οὐδέν, καθὼς ὑπ’ αὐτοῦ 3 λευκὸν] Gen. 30, 39 — 5f wohl Ausdeutung von Gen. 30, 42 ἄσημα — 6 Jona 4, 10 — 7 Matth. 7, 11. 5, 48 öfter — 9 Job. 8, 44 ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ διαβόλου ἐστέ . . . . . ἐκεῖνος ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ’ ἀρχῆς — 16 ἐξυπνισμένους] vgl. Clemens Esc. 3 S. 106, 8 St., vgl. ο. zu S. 86, 6. 87, 2 — 18 Job. 10, 7 — 18 —22 Tgl. zu V 9, 19 und VII 25, 6 Mitte — 18f Jes. 6, 10 τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκάμμυσαν? 1 οὐδὲν <ἔτι> Cruice τι Craice Ναὶ ἐννοηθῆναι] ὡς ἐννοηθῆναι κατανοηθῆναι ö. 2 ἐστὶ ö.: ἔσται Ρ 3 ἐγκίσσημά τι τὸ Miller: ἐν κίσσημα τί τὸ (so) Ρ, ἐγκισσήματι τῷ ö. (docb s. das Neutrum λευκόν) 4 ὅλως ö.: ὅλος Ρ καὶ ἐκεῖ ö.: κατοικεῖ Ρ 7 λέγει Ρ 11 ὅς Miller: ὡς Ρ 12 ὅ ἐστιν Miller 14 δίχα ö.: διὰ Ρ 16 ἐξυπνισμένους (so) Ρ ὑποστάτους Ρ 18 nacb φησίν ücke ö. (vielleicbt richtig) 18f καμμύουσιν ὀφθαλμοῦ βλέφαρον We., φησίν <ὡς φῶς ὄφεως τοῖς> καμμύουσιν ὀφθαλμοῦ μέχρις οὐρανοῦ> Cruice (vgl. VIII 10, 3) 19 ὁ ἀνάφθας Ρ 21 + Miller 23 ὑπὸ ö.: ἀπὸ Ρ 24 ἄλλοι Ρ κατεπέμφθη.

πρὸς ταύτην τὴν ἀπόδειξιν φέρουσι τὴν τοῦ ἐγκεφάλου ἀνατομήν, αὐτὸν μὲν τὸν ἐγκέφαλον ἀπεικονίζοντες τῷ πατρὶ διὰ τὸ ἀκίνητον, τὴν δὲ παρεγκεφαλίδα τῷ υἱῷ διά τε τὸ κινεῖσθαι καὶ δρακοντοειδῆ ὑπάρχειν·

ἣν ἀρρήτως καὶ ἀσημάντως ἐπισπᾶσθαι διὰ τοῦ κωναρίου φάσκουσι τὴν ἐκ τοῦ καμαρίου ἀπορρέουσαν πνευματικὴν καὶ ζωογόνον οὐσίαν, ἣν ὑποδεξαμένη ἡ παρεγκεφαλὶς ὥσπερ ὁ υἱός, ἀλάλως μεταδίδωσι τῇ ὕλῃ τὰς ἰδέας, τουτέστιν ἐπὶ τὸν νωτιαῖον μυελὸν διαρέει τὰ σπέρματα καὶ τὰ γένη τῶν γεννωμένων κατὰ σάρκα.

τούτῳ τῷ παραδείγματι χρώμενοι εὐφυῶς δοκοῦσι παρεισάγειν τὰ ἄρρητα αὐτῶν ἀλάλως παραδιδόμενα μυστήρια, ἃ ἐξειπεῖν ἡμῖν οὐ θέμις, πολλοῖς δὲ νοῆσαι διὰ τῶν εἰρημένων ευκολον.

Ἀλλ᾿ ἐπὶ καὶ τὴν Περατικὴν αἵρεσιν νομίζω φανερῶς ἐκτεθεῖσθαι καὶ διὰ πολλῶν ἔκδηλον πεποιηκέναι ἀεὶ Μοῦσαν καὶ παντάπασι συντιθεμένην ἀποκρύπτουσάν τε τὸν ἴδιον ἰόν, δοκεῖ μηδὲν περαιτέρω τούτων κατηγορεῖν, ἱκανῶν ὄντων πρὸς κατηγορίαν αὐτῶν τῶν ὑπ’ αὐτῶν δογματιζομένων.

Ἴδωμεν οὖν τί λέγουσιν οἱ Σηθιανοί. τούτοις δοκεῖ τῶν ὅλων εἶναι τρεῖς ἀρχὰς περιωρισμένας, ἑκάστην δὲ τῶν ἀρχῶν ἀπείρους ἔχειν δυνάμεις. δυνάμεις δ᾿ αὐτῶν λεγόντων λογιζέσθω ὁ ἀκούων τοῦτο αὐτοὺς λέγειν· πᾶν ὅ τι νοήσει ἐπινοεῖς ἢ καὶ παραλείπεις μὴ νοηθέν, τοῦτο ἑκάστη τῶν ἀρχῶν πέφυκε γενέσθαι, ὡς ἐν ἀνθρωπί<νῃ> ψυχῇ πᾶσα ἡτισοῦν διδασκομένη τέχνη·

οἷον εἰ, γενήσεται τοῦτο τὸ παιδίον αὐλητὴς ἐγχρονίσαν αὐηλητῇ, ἢ γεωμέτρης γεωμέτρῃ, γραμματικῷ γραμματικός, τέκτων τέκτονι, καὶ ταῖς ἄλλαις ἁπάσαις τέχναις ἐγγὺς γινόμενον ὁμοίως συμβήσεται. αἱ δὲ τῶν ἀρχῶν, φησίν, οὐσίαι φῶς καὶ σκότος· τούτων δέ ἐστιν ἐν μέσῳ πνεῦμα ἀκέραιον·

τὸ δὲ πνεῦμα τὸ τεταγμένον ἐν μέσῳ τοῦ σκότους, ὅπερ ἐστὶ κάτω. καὶ τοῦ φωτός. ὅπερ ἐστὶν ἄνω, οὐκ ἔστι πνεῦμα ὡς ἀνέμου ῥιπὴ ἢ λεπτή τις αὔρα νοηθῆναι δυναμένη, ἀλλ᾿ οἱονεὶ 1—9 vgl. IV 51, 11—13 — 17-S. 117, 17 vgl. Χ 11, S.114,16f — 20f vgl. VI 9, 7. VII 22,1. VIII 12, 5 — 21 —24 vgl. VI 12, 4. 16, 5 — 29ff vgl. VII 22, 14 5 καμαρίου Η ö.: μακαρίου Ρ 7 ἀλλάλλως Ρ 8 γενομένων Ρ, verb. ö. 10 ἀλλάλλως Ρ 11 πολλοῖς Miller: πολλῶν Ρ, ὅμως ö. 13 αἐὶ λαθουσαν Ρ: διαλαθοῦσαν ö., ἕως ἄρτι λαθοῦσαν Miller 14 πάντα πᾶσι ö. 17 σιθιανοί Ρ 19 δύναται δὲ αὐτῶν λεγόντων λογίζεσθαι Bernays δ’ Miller: δι᾿ Ρ 21 ἑκάστη ö.: ἐκάστην Ρ, ἑκάστῃ Miller Bernays 22 οἱονεὶ Ρ 23 γενήσεται Miller: γένηται Ρ, γένοιτο Η Bernays, doch s. Ζ. 25 συμβήσεται 25 ινομένου We., γινομένῳ Cruice 29 ἀνέμου ῥιπὴ ö.: ἄνεμος ἢ ῥιπὴ Ρ Η μύρου τις ὀσμὴ ἢ θυμιάματος ἐκ συνθέσεως κατεσκευασμένου λεπτὴ διοδεύουσα δύναμις ἀνεπινοήτῳ τινὶ καὶ κρείττονι ἢ λόγῳ ἔστιν ἐξειπεῖν εὐωδίᾳ.

ἐπειδὴ <δὲ> ἄνω ἐστὶ τὸ φῶς καὶ κάτω <τὸ> σκότος, καὶ τούτων, ὡς ἔφην, τοιουτότροπον ὂν μέσον τὸ πνεῦμα, τὸ δὲ φῶς πέφυκε καθάπερ ἀκτὶς ἡλίου ἄνωθεν ἐλλάμπειν εἰς τὸ ὑποκείμενον σκότος, ἀνάπαλιν δὲ ἡ τοῦ πνεύματος εὐωδία μέσην ἔχουσα τάξιν ἐκτείνεται καὶ φέρεται πανταχῇ, ὡς ἐπὶ τῶν ἐν πυρὶ θυμιαμάτων τὴν εὐωδίαν πανταχῇ φερομένην ἐπεγνώκαμεν·

τοιαύτης δὲ οὔσης τῆς δυνάμεως τῶν διῃρημένων τριχῶς, τοῦ πνεύματος καὶ τοῦ φωτὸς ὁμοῦ ἡ δύναμίς ἐστιν ἐν τῷ σκότει τῷ κάτωθεν αὐτῶν τεταγμένῳ. τὸ δὲ σκότος ὕδωρ ἐστὶ φοβερόν, εἰς ὃ κατέσπασται καὶ μετενήνεκται εἰς τὴν τοιαύτην φύσιν ματὰ τοῦ πνεύματος τὸ φῶς.

τὸ δὲ σκότος ἀσύνετον οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ φρόνιμον παντελῶς, καὶ οἶδεν ὅτι, ἂν ἀπαρθῇ τὸ φῶς ἀπὸ τοῦ σκότους, μένει τὸ σκότος ἔρημον, ἀφανές, ἀλαμπές, ἀδύναμον, ἄπρακτον, ἀσθενές. διὸ πάσῃ φρονήσει καὶ συνέσει βιάζεται κατέχειν εἰς ἑαυτὸ τὴν λαμπηδόα καὶ <τὸν> σπινθῆρα φωτὸς μετὰ τῆς τοῦ πνεύματος εὐωδίας.

καὶ τούτων ἔστιν ἰδεῖν τῆς φύσεως εἰκόνα κατὰ πρόσωπον ἀνθρώπου, κόρην ὀφθαλμοῦ, σκοτεινὴν ἐκ τῶν ὑποκειμένων ὑδάτων, πεφωτισμένην πνεύματι. ὡς οὖν ἀντιποιεῖται τὸ σκότος τῆς λαμπηδόνος, ἵνα ἔχῃ τὸν σπινθῆρα δουλεύοντα καὶ βλέπῃ, οὕτως ἀντιποιεῖται τὸ φῶς καὶ τὸ πνεῦμα τῆς δυνάμεως τῆς ἑαυτῶν· καὶ σπεύδουσιν ἆραι καὶ ἀνακομίσασθαι πρὸς ἑαυτὰ τὰς μεμιγμένας αὐτῶν δυνάμεις εἰς τὸ ὑποκείμενον ὕδωρ σκοτεινὸν καὶ φοβερόν.

πᾶσαι δὲ αἱ δυνάμεις τῶν τριῶν ἀρχῶν, οὖσαι κατ᾿ ἀριθμὸν ἀπειράκις ἄπειροι, εἰσὶ ἑκάστη κατὰ τὴν οὐσίαν τὴν ἑαυτῆς φρόνιμοι <καὶ> νοεραί. ἀναρίθμητοι <δὲ> 8ff vgl. Bousset, Hauptprobleme der Gnosis S. 103ff. 113f — 17-S. 119, vgl. X 11, 5 —7 — 17 σπινθήρ] Bousset, Kyrios Christos S. 237f 3 εὐωδία Ρ: εὐωδίας φορᾷ Η ö. ἐπειδὴ δὲ ö. ἐπεὶ τοίνυν Η): ἐπειδὴ Ρ, ἐπεὶ δὴ Miller + τὸ Η Miller 4 τοιουτότροπον ὂν Cruice: τοιοῦτον τρόπον ὃν Ρ ὂν Miller, ὃν > < ö.) δὲ > Miller, aber erst Ζ. 8 beginnt Vordersatz wiederaufnehmenden δὲ der Nachsatz 5 ἀκτὶς ἀκτὶς Η Bernays: δή τις ἡλίου Ρ 6 μέσην ἔχουσα Η Miller: διαμέση ἔχουσαν Ρ 9 διῃρημένων Η Bernays: εἰρημένων Ρ 10 τῷ2 Η: τοῦ Ρ 11 κατέσπαρται öller S. 235, vgl. S. 118, 23f. 120, 7, doch s. Η 13 οἶδεν Miller: οὐδὲν Ρ 14 μενεῖ Roeper 16 ἑαυτὸν Ρ τὸν Η Bernays: > Ρ 19 σκοτεινὴν < 21 δουλεύονται Ρ βλέπει Ρ 22 ἑαυτὰς Ρ, verb. Bernays 26 τὴν] τῆς Ρ + καὶ ö. + δὲ ö. ἀναριθ Spatium von 2 Lettern μητοι Ρ θος φρόνιμοί τε οὖσαι καὶ νοεραί, ἐπειδὰν μένωσι κατ’ αὐτάς, ἡσυχάζουσι πᾶσαι·

ἐὰν δὲ πλησιάσῃ δύναμις δυνάμει, ἡ ἀνομοιότης τῆς παραθέσεως ἐργάζεται κίνησίν τινα καὶ ἐνέργειαν ἀπὸ τῆς κινήσεως μεμορφωμένην κατὰ τὴν συνδρομὴν τῆς παραθέσεως] τῶν συνελθουσῶν δυνάμεων.

γίνεται γὰρ τῶν δυνάμεων ἡ συνδρομὴ οἱονεί τις τύπος σφραγῖδος κατὰ συνδρομὴν ἀπὸ πληγῆς παραπλησίως πρὸς τὸν ἐκτυποῦντα τὰς ἀναφερομένας οὐσίας. ἐπεὶ οὖν ἄπειροι μὲν κατ ἀριθμὸν τῶν τριῶν ἀρχῶν αἱ δυνάμεις, ἐκ δὲ τῶν ἀπείρων δυνάμεων ἄπειροι δυνδρομαί, ἀναγκαίως γεγόνασιν ἀπείρων σφραγίδων εἰκόνες.

αὗται οὖν εἰσιν αἱ εἰκόνες αἱ τῶν διαφόρων ζῴων ἰδέαι. γέγονεν οὖν ἐκ πρώτης τῶν τριῶν ἀρχῶν συνδρομῆς μεγάλης μεγάλη τις ἰδέα σφραγῖδος, οὐρανοῦ καὶ γῆς. σχῆμα δὲ ἔχουσιν ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ μήτρᾳ παραπλήσιον τὸν ὀμφαλὸν ἐχούσῃ μέσον, καὶ εἰ, φησίν, ὑπὸ ὄφιν ἀγαγεῖν θέλει τις τὸ σχῆμα τοῦτο, ἔγκυον μήτραν ὁποίου βούλεται ζῴου τεχνικῶς ἐρευνησάτω, καὶ εὑρήσει τὸ ἐκτύπωμα τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς καὶ τῶν ἐν μέσῳ πάντων ἀπαραλλάκτως ὑποκείμενον.

γέγονε δὲ οὐρανοῦ καὶ γῆς τὸ σχῆμα τοιοῦτον οἱονεὶ μήτρᾳ παραπλήσιον κατὰ τὴν πρώτην συνδρομήν· ἐν <δ’> αὖ τῷ μἐσῳ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς γεγόνασιν ἄπειροι δυνάμεων συνδρομαί. καὶ ἑκάστη συνδρομὴ οὐκ ἄλλο τι εἰργάσατο καὶ ἐξετύπωσεν ἢ σφραγῖδα οὐρανοῦ καὶ γῆς παραπλήσιον μήτρᾳ· ἐν αὐτῇ δὲ ἀνέφυσαν ἐκ τῶν ἀπείρων σφραγίδων διαφόρων ζῴων ἄπειρα πλήθη.

εἰς δὲ ταύτην πᾶσαν τὴν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν ἐν τοῖς διαφόροις ζῴοις ἀπειρίαν κατέσπαρται καὶ καταμεμέρισται μετὰ τοῦ φωτὸς ἡ τοῦ πνεύματος ἄνωθεν εὐωδία. γέγονεν οὖν ἐκ τοῦ ὕδατος πρωτόγονος ἀρχὴ ἄνεμος σφοδρὸς κοὶ λάβρος καὶ πάσης γενέσεως αἴτιος. βρασμὸν γάρ τινα 5f Anklang an Demotrit Fr. 32 — 25 —S. 120,22 vgl. X 11, 7 —11 — 25 ff Bousset, Hauptprobleme der Gnosis S. 103 vergleicht die in Hippolyts Syntagma (Epiph. XXV 5, Filastrius 33, Tert. Adv. haer. 1) überlieferte Kosmogonie der Nikolaiten 1 τε ö. δὲ Ρ 1f ψυχάζουσι so Ρ 4 τῆς παραθέσεως > We., Ζ. 2f 5f οἷον εἰ — ἀποπλάσῃ Bernays 6 ἀποπληγεὶς ö. 12 σφραγῖδος οὐρανοῦ καὶ γῆς Bernays (vgl. Ζ. 20f μεγάλης σφραγῖδος ἰδέαν, οὐρανὸν καὶ γῆν Η): σφραγὶς οὐρανοῦ καὶ γῆς Ρ, σφραγῖδος, οὐρανὸς καὶ γῆ ö. 16 ἀπαραλάκτως Ρ 16f ὑποκειμένων ö. 18f αὐτῶν μέσω τῶ οὐρανῶ καὶ τῆ γῆ Ρ, verb. Bernays 21 οὐρανῶ καὶ γῆ Ρ παραπλησίον Ρ αὐ γῇ δὲ ö., αὐτῇ δὲ τῇ <τῇ γῇ> Cruice, δ’ αὖ γῇ We., vgl. Ζ. 18 22 πλήθν Miller: πλεῖον Ρ 23 τὴν Bernays: ἡ Ρ ἀπειρίαν Bernays: ἀπειρία Ρ ἐμποιῶν τοῖς ὕδασιν ἀπὸ τῶν ὑδάτων διεγείρει κύματα·

ἡ δὲ τῶν κυμάτων γένεσις, οἱονεί τις οὖσα ὁρμὴ * * * ἐγκύμονα γεγονέναι τοῦ ἀνθρώπου ἢ τοῦ νοῦ, ὁπόταν ὑπὸ τῆς τοῦ πνεύματος ὁρμῆς ὀργήσασα ἐπείγηται. ἐπὰν δὲ τοῦτο τὸ ὑπὸ τοῦ ἀνέμου κῦμα ἐκ τοῦ ὕδατος ἐγερθὲν καὶ ἐγκύμονα ἐργασάμενον τὴν φύσιν γέννημα θηλείας εἰλήφῃ ἐν ἑαυτῷ, κατέχει τὸ κατεσπαρμένον φῶς ἄνωθεν μετὰ τῆς τοῦ πνεύματος εὐωδίας,

τουτέστι νοῦν μεμορφωμένον ὲν τοῖς διαφόροις εἴδεσι, ὅ ἐστι τέλειος θεός, ἐξ ἀγεννήτου φωτὸς ἄνωθεν καὶ πνεύματος κατενηνεγμένος εἰς ἀνθρωπίνην φύσιν ὥσπερ εἰς ναόν, φορᾷ φύσεως καὶ ἀνέμου κινήματι γεννηθεὶς ἐξ ὕδατος, συγκεκραμένος καὶ καταμεμιγμένος τοῖς σώμασιν, οἱονεὶ ἅλας τῶν γενομένων ὑπάρχων καὶ φῶς τοῦ σκότους, ἀπὸ τῶν σωμάτων σπεύδων λυθῆναι καὶ μὴ δυνάμενος τὴν λύσιν εὑρεῖν καὶ τὴν διέξοδον ἑαυτοῦ·

καταμέμικται γὰρ σπινθήρ τις ἐλάχιστος ἀπ . . . . . . . . . . . ἄσμα ἄνωθεν ἀ . . . . . . . . . . νος δίκην ἐν τὸ . . . . . . . λυσυγκρίτοις * * * πολλῶν, ὡς, φησίν, ἐν τῷ ψαλμῷ λέγει. πᾶσα οὖν φροντὶς καὶ ἐπιμέλεια τοῦ φωτὸς ἄνωθέν ἐστι, πῶς καὶ τίνα τρόπον ἀπὸ τοῦ θανάτου τοῦ πονηροῦ καὶ σκοτεινοῦ σώματος ἀπολυθείη ὁ νοῦς, ἀπὸ τοῦ πατρὸς τοῦ κάτωθεν, ὅ 11 Matth. 5, 13. Vgl. Irenaeus Ι 6, 1 S. 52 Η. καὶ τοῦτ᾿ εἶναι (sc. τὸ πνευματικὸν) λέγουσι τὸ ἅλας καὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου — 15 Psal. 28, 3, s. den kritischen Apparat 2 γένεσις Ρ: κίνησις ö. ἐκ τῆς τῶν ὑδάτοιν κινήσεως Η) ὁρμὴ 〈μήτρας〉 ἐγκύμων γέγονεν Bernays, ὁρμὴ ἐγκύμων ἀ<ρχή ἐστι τοῦ> γεγονέναι ἢ τὸν νοῦν Cruice (vgl. S. 120, 11f), ὁρμὴ αἰτία τῇ μήτρᾳ ἐστὶ #x003E; ἐγκύμονα γεγονέναι We. πάσης γενέσεως αἴτιον H) γεγονέανι] ἐργάζεται Miller 2f τὸν ἄνθρωπον ἢ τὸν βοῦν Ρ, verb. Bernays 3f ὀσμῆς ὀργήσασα ἐπεγείρηται Hilgenfeld S. 268 ὀργήσασα Η Bernays: ὁρμήσασα Ρ 5 ἔγκυμον εἰργασμένον ö. 6 εἰλήφῃ Bernays: εἰληφὼς corr. in εἰληφὸς Ρ κατέχει Bernays: καὶ ἔχον Ρ 7 τουτέστιν οὖν Ρ 8 θεός, <ὃς> ö. 9 κατενηνεγμένον Ρ 10 ö., s. zu S. 123, 21: συγκεκρυμμένος Ρ, συγκεκριμένος Bernays 11 ἅλας τῶν Bernays: ἀλάλων Ρ ὑπάρχον Ρ 12 σπεῦδον Ρ 11 ἀπ(οσπασθεὶς απόσπ)ασμα Miller, ἀπ(ὸ τοῦ φωτὸς μετὰ τῆς) ὀσμῆς Cruize, ἀπ(ενηνεγμένος ἀπόσπ)ασμα We. ἀ(πὸ τοῦ φωτὸς ἀκτῖ)νος We., ἀ(πὸ τοῦ πνεύματος ἀκτῖ)νος Cruize (doch s. S. 120, 3; 123, 8; 124, 10), ἄ(στρων ἀκτῖ)νος Miller 15 ἐν τοῖς τοῦ σώματος πο)λυσυγκρίτοις We. ἀναμεμιγμένον σὺν τοῖς περισυγκρίτοις σώματος Η), ἐντὸ(ς λυτοῖς σύγκρισιν καὶ λύσιν) συγκρίτοις ποιῶν Cruice περισυγκρίτοις Η Bemays #x003C;. . . . . ὑδάτων> πολλῶν Bernays (Psal. 28, 3), <καὶ ἐξ ὑδάτων> πολλῶν nach Η und V 8, ἀπολυθείη We. 18 ἀπολυθεὶη Bernays: ἀπολυθεὶς P ἐστιν ὁ ἄνεμος ἐν βρόμῳ καὶ ταράχῳ ἐπεγείρας κύματα καὶ γεννήσας νοῦν τέλειον υἱὸν ἑαυτοῦ, οὐκ ὄντα ἴδιον ἑαυτοῦ κατ᾿ οὐσίαν.

ἄνωθεν γὰρ ἦν ἀκτὶς ἀπὸ τοῦ τελείου φωτὸς ἐκείνου, ἐν τῷ σκοτεινῷ κοὶ φοβερῷ καὶ πικρῷ κοὶ μαρῷ ὕδατι κεκρατημένος, ὅπερ ἐστὶ πνεῦμα φωτεινὸν ἐπιφερόμενον ἐπάνω τοῖ’ ὕδατος· ἐπεὶ οὖν . . . . . . . . . . . . . . . μητάτων κύματα . . . . . . . . . . διαφόροις γ . . . . . . . . . . . . . . εσι μήτρα τίς . . . . . . . . . . κατεσπαρμέν . . . . . . . . . . . . . .

ὡς ἐπὶ πάντων τῶν ζῴων θεωρεῖται. ὁ δὲ ἄνεμος λάβρος ὁμοῦ καὶ φοβερὸς φερόμενός ἐστι τῷ σύρματι ὄφει παραπλήσιος, πτερωτός. ἀπὸ <τούτου> τοῦ ἀνέμου, τουτέστιν ἀπὸ τοῦ ὄφεως, ἡ ἀρχὴ τῆς γεννήσεως τὸν εἰρημένον τρόπον γέγονε, πάντων ὁμοῦ τὴν ἀρχὴν τῆς γεννήσεως εἰληφότων.

ἐπεὶ οὖν κατείληπται τὸ φῶς καὶ τὸ πνεῦμα εἰς τὴν ἀκάθαρτον, φησί, καὶ πολυπήμονα μήτραν ἄτακτον, εἰς ἣν ὁ ὄφις εἰσερχόμενος, ὁ ἄνεμος τοῦ σκότους, ὁ πρωτόγονος τῶν ὑδάτων, γεννᾷ τὸν ἄνθρωπον, καὶ ἄλλο οὐδὲν εἶδος οὔτε ἀγαπᾷ οὔτε γνωρίζει ἡ ἀκάθαρτος μήτρα·

ὁμοιωθεὶς οὐν ὁ ἄνωθεν τοῦ φωτὸς τέλειος λόγος τῷ θηρίῳ τῷ ὄφει, εἰσῆλθεν εἰς τὴν ἀκάθαρτον μήτραν, ἐξαπατήσας αὐτὴν τοῦ θηρίου τῷ ὁμοιώματι, ἴνα λύσῃ τὰ δεσμὰ τὰ περικείμενα τῷ τελείῳ νοῒ τῷ γεννωμένῳ ἐν ἀκαθαρσίᾳ μήτρας ὑπὸ τοῦ πρωτοτόκου <τοῦ> ὕδατος, ὄφεως, ἀνέμου, θηρίου. αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ τοῦ δούλου μορφή, καὶ αὕτη ἡ ἀνάγκη τοῦ κατελθεῖν τὸν λόγον τοῦ θεοῦ εἰς μήτραν παρθένου.

ἀλλ᾿ οὐκ ἔστι, φησίν, ἀρκετὸν τὸ εἰσεληλυθέναι τὸν τέλειον ἄνθρωπον, λόγον, εἰς μήτραν παρθένου καὶ λῦσαι τὰς ὠδῖνας τὰς ἐν ἐκείνῳ τῷ σκότει· ἀλλὰ γὰρ μετὰ τὸ 〈εἰς τὰ〉 ἐν μήτρᾳ μυστήρια μυσερὰ εἰσελθεῖν ἀπελούσατο καὶ ἔπιε τὸ ποτήριον ζῶντος ὔδατος ἁλλομένου, ὃ δεῖ πάντως πιεῖν τὸν μέλ- 5 Gen, 1, 2 — 21 Pbil. 2, 7 — 24 Act. 2, 24 λύσας τὰς ὠδιναι τοῦ θανάτου — 25f Job. 4, 10. 14 contaminieit, vgl. zu V 9, 18 1 βρόμω Ρ: βρασμῷ nacli Η und nach S. 118, 26 ö. 3 σκοτεινῷ ö.: σκολιῶ Ρ, σκοτίῳ Bernays 4 κεκρατημένον Ρ 5 ὕδατος Bernays: φωτός Ρ 5—7 ἐπεὶ οἶν ἐγερθέναι ἐκ τῶν) ὑδάτων κύματα γέννημα θηλείας εἰλήφωσιν ἐν ἑαυτοῖς, κατέχουσιν ἐν τοῖς) διαφόροις εἴδ)εσιν ὥσπερ μήτρα τις τὸ φῶς) κατεσπαρμένον Cruice ohne ücksicht auf den Raum 6 vgl. S. 118, 23 διαφόροις ζῴοις, S. 119, 7f διαφόροις εἴδεσιν 8 ὡς—θεωρεῖται] vgl. S. 118, 14ff 9 φοβερὸς Ρ: σφοδρὸς ö. nach S. 118, 26 συρίγματι ö. (so falsch H) πτερωτὸς Ρ: πρῶτον οὖν ö., πτερωτῷ· ὡς MiUer, ebenso Bernays, aber ohne ὡς 10 τούτου We. 13 εἰς ἣν Ρ: εἴσω ö. 17 εἰσῆλθεν Bernays: εἰσελθὼν Ρ 20 + τοῦ Bernays ἀνέμου. θηρίου αὕτη ö. 25 + εἰς τὰ We., + τὰ ö. μυσαρὰ Miller 26 ποιεῖν Ρ λοντα ἀποδιδύσκεσθαι τὴν δουλικὴν μορφὴν καὶ ἐπενδύσασθαι ἔνδυμα οὐράνιον.

Ταῦτά ἐστιν ἃ λέγουσιν, ὡς δι᾿ ὀλίγου ἔστιν εἰπεῖν, οἱ προστάται τῶν Σηθιανῶν λόγων. ἔστι δὲ ὁ λόγος αὐτῶν συγκείμενος ἐκ φυσικῶν καὶ πρὸς ἕτερα εἰρημένων ῥημάτων, ἃ εἰς τὸν ἵδιον λόγον μετάγοντες διηγοῦνται, καθάπερ εἴπομεν. λέγουοι δὲ καὶ Μωσέα αὐτῶν συναίρεσθαι τῷ λόγῳ, ἐπὰν εἴπῃ »σκότος καὶ γνόφος καὶ θύελλα« — οὗτοι, φησίν, οἱ τρεῖς λόγοι —·

ἢ ὅταν εἴπῃ ἐν παραδείσῳ γεγονέναι τρεῖς, Ἀδὰμ Εὔαν ὄφιν· ἢ ὅτον λέγῃ τρεῖς, Κάϊν Ἄβελ Σήθ, καὶ πάλιν τρεῖς, Σὴμ Χὰμ Ἰάφεθ· ἢ ὅταν λέγῃ τρεῖς πατριάρχας, Ἀβραὰμ Ἰσαὰκ Ἰακώβ· ἢ ὅταν λέγῃ τρεῖς ἡμέρας πρὸ ἡλίου καὶ σελήνης γεγονέναι· ἢ ὅταν λέγῃ τρεῖς νόμους, ἀπαγορευτικὸν ἐφετικὸν διατιμητικόν.

ἀπαγορευτικὸς δὲ ἐστι νόμος· »ἀπὸ παντὸς ζύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φάγῃ, ἀπὸ δὲ τοῦ ζύλοὺ τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ μὴ φάγητε«. ἐν δὲ τῷ λέγειν· »ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ τῆς συγγενείας σου καὶ δεῦρο εἰς γῆν, ἥν ἄν σοι δείξω«, ἐφετικός, φηοίν, οὗτος ὁ νόμος· ἑλομένῳ γὰρ ἔστιν ἐξελθεῖν, μὴ ἑλομένῳ δὲ μένειν. διατιμητικὸς δὲ νομος ἐστὶν ὁ λέγων· »οὐ μοιχεύσεις, οὐ φονεύσεις, οὐ κλέφεις«· διατετίμηται γὰρ ἑκάστου τῶν ἀδικημάτων ζημία.

Ἔστι δὲ αὐτοῖς ἡ πᾶσα πᾶσα διδασκαλία τοῦ λόγου ἀπὸ τῶν παλαιῶν θεολόγων, Μουσαίου καὶ Δίνου καὶ τοῦ τὰς τελετὰς μάλιστα καὶ τὰ μυστήρια καταδείξαντος Ὀρφέως.

ὁ γὰρ περὶ τῆς μήτρας αὐιῶν καὶ τοῦ ὄφεως λόγος καὶ <ὁ> ὀμφαλός, ὅπερ ἐστὶν ἀνδρεία, διαρρήδην οὕτως ἐστὶν ἐν τοῖς Βακχικοῖς τοῦ Ὀρφέως. τετέλεσται δὲ ταῦτα καὶ παραδέδοται ἀνθρώποις πρὸ τῆς Κελεοῦ καὶ Τριπτολέμου καὶ Δήμητρος καὶ Κόρης καὶ Διονύσου ἐν Ἐλευσῖνι τελετῆς, ἐν Φλιοῦντι 1 Phil. 2, 7 — ἐπενδύσασθαι] vgl. II Kor. 5, 2. 4 — 7 Exod. 10, 22 — 8f Gen. 2 — 9 Gen. 4 (Iren. I 7, 5 S.64f Η.; Clem. Exe. 54, 1 S. 124, 27 ff St.) — 10 Gen. 6, 1 — 10 f Exod. 6, 3 — 11 Gen. 1, 5—13, vgl. VI 14, 2—13 Gen. 2, 16. 17 (am Schluß οὐ φάγεσθε) — 15 Gen. 12, 1 — 18 Exod. 20, 13—15; Deut. 5, 17 — 22 θεολόγων] s. Krolls Index zu Proklos In remp. p. 424 — 23f vgl. C. 19, 11 3f πρωτοστάται Miller 5 ἴδιον Gö.: ἀίδιον Ρ 14 φἀγῃ LXX: φαγεῖν P 21 ἀπὸ Gö.: ὑπὸ Ρ 24 ὄφεως Schneidewin (Gött. Nachr. 1852 S. 95); Brink, Mnemos. II 383: ὀρφέως Ρ + ὁ Brink ὁ φαλλός Guigniaut bei Cruice, doch s. C. 19, 11 ἀνδρεία] ἁρμονία Schneidewin a. a. Ο. S. 95, vgl. S. 122, 12 27 φλοιοῦντι Ρ Irrtum des Hipp., Φλυῇ Schneidewin a. a. Ο. S. 97, Φλιοῦντι τῆς Ἀχαΐας Meineke, Vindiciae Strabon. p. 242 τῆς Ἀττικῆς· πρὸ γὰρ τῶν Ἐλευσινίων μυστηρίων ἔστιν ἐν τῇ Φλιοῦντι #x003E; λεγομένης Μεγάλης ὄργια.

ἔστι δὲ παστὰς ἐν αὐτῇ, όὲ τῆς παστάδος ἐγγέγραπται μέχρι σήμερον ἡ τὰ τῶν] πάντων τῶν εἰρῃμένων λόγων ἰδέα. πολλὰ μὲν οὖν ἐστι τὰ ἐπὶ τῆς παστάδος ἐκείνης εγγεγραμμένα, περὶ ὡν Πλούταρχος ποιεῖται λόγους ἐν ταῖς πρὸς Ἐμπεδοκλέα δέκα βίβλοις· ἔστι δὲ τοῖς πλείοσι καὶ πρεσβύτης τις ἐγγεγραμμένος πολιὸς πτερωτὸς ἐντεταμένην ἔχων τὴν αἰσχύνην, γυναῖκα ἀποφεύγουσαν διώκων κυνοειδῆ.

ἐπιrέrραπται δὲ ἐπὶ τοῦ Πρεσιqύτου· φάος ῥυέντας, ἐπὶ δὲ τῆς γυναικός· † περεηφικόλα. ἔοικε δὲ εἶναι κατὰ τὸν Σηθιανῶν λόγον ὁ φάος φάος τ·ὸ φῶς, τὸ σκοτεινὸν ὕδωρ όὲ ὴ φικόλα, τὸ όὲ ἐν μέσῳ τούτων διάστημα ἁρμονία πνεύματος μεταξὺ τεταγμένου. τὸ δὲ ὄνομα τοῦ φάος ῥυέντου τὴν ῥύσιν ἄνωθεν τοῦ φωτός, ὡς λέγουσι, δηλοῖ κάτω.

ὥστε εὐλόγως ἄν τις εἰποι τοὺς Σηθιανοὺς ἐγγύς που τελεῖν παῥ αὐτπῖς τὰ τῆς Μεγάλης † Φλοιᾶς ἰονόργια. τῇ δὲ διαιρέσει τῇ τριχῇ τριχῇ μαρτυρεῖν ἔοικε καὶ ὁ ποιητὴς λέγων· τριχθὰ δὲ πάντα δέδασται, ἕκαστα δ᾿ ἔμμορε τιμῆς· τουτέστι τῶν τριχῆ διῃρημένων ἕκαστον εἴληφε δύναμιν.

καὶ τὸ ὕδωρ δὲ τὸ ὑποκείμενον κάτω σκοτεινὸν ὅτι δέδυκε τὸ φῶς, καὶ ἀνακομίσασθαι καὶ λαβεῖν ἄνωθεν δεῖ τὸν κατενηνεγμένον σπινθῆρα ἀπ᾿ αὐτοῦ, οὕτως ἐοίκασιν οἱ πάνσοφοι Σαρδιανοὶ παρ’ ῾Ομήρου λαβόντες λέγειν·

ἴστω γὰρ — φησί — τόδε Γαῖα καὶ Οὐρανὸς εὐρὺς ὕπερθεν καὶ τὸ κατειβόμενον Στυγὸς ὕδωρ, ὃς τε μέγιστος ὅρχος δεινότατός τε πέλει μακάρεσσι θεθῖσι· 1f. 15 Paus. I 31, 4 Φλιεῦσι δἐ εἰσι . . . βωμοὶ . . . Γῆς, ἤν Μεγάλην θεὸν ὀνομάξουσι — 6 der sog. Lampriaskatalog, ed. Μ. Treu, Waidenburg 1873 S. 8, 43 εἰς ᾿Εμπεδοκλέα βιβλία ί. Unsere Stelle fehlt in ᾿ Plutarch Bd. VII — 17 Homer Ο 189 vgl. o. V 8, 3 — 23 Homer Ο —38 ε 185. 186) vgl. ο. V 16,3 1 1f φλοιοῖντι Ρ, Φλυὲων Diels 2 + τῆς ö. λεγομένης Μεγάλης ὄργια Gö. s. Testimonia: λεγομένη μεγαληγορία Ρ 3 ἐγκαταγέγραπται Ρ τὰ τῶν > Miller (oder τούτων? We.) 5 ταῖς] τοῖς Ρ 6 δὲ δ’ ἐν Miller ταῖς παστάσι We. πυλεῶσι? Miller, κείοσι Μααß, Orpheus S. 302 7 ἐ̣γκεγραμμένος Ρ κεντρωτὸς Ρ 8 κυανοειδῆ ö. 9 Φάνης ῥυείς Brink, ebenso Ζ. 10 10; φάνης ἐριέντης? Μααß S. 303 Περσεφόνη Φλυά Brink, ebenso Ζ. 11; ἐριέντου κόρη? ß 10 σιθιανῶν Ρ 11 τὸ δὲ σκοτεινὸν ὕδωρ ö. 12f Φάνητος ῥυέντος Brink 13 13 πρὸς #x003E; κάτω Brink, doch s. S. 88, 14 14 πλινθιακοὺς Ρ 15 Φλιασίων Scott und Meineke, Φλιασίας ὄργια Bunsen (Hipp, and his age2 I 347, deutsch 1 31), Φλυῆσιν Φλυᾶσιν Diels) ὄργια ö. 17 ἕχαστος Homer 19 Ε; Miller 21 σιθιανοὶ p τουτέστιν ἀποτρόπαιόν τι καὶ φρικτὸν οἱ θεοὶ καθ’ Ὅμηρον εἰναι τὸ ὕδωρ νομίξουσιν, ὅπερ ὁ λόγος τῶν Σηθιανῶν φοβερὸν εἶναί φησι τω νοι.

Ταῦτ᾿ ἐστὶν ἃ λέγουσι καὶ τοιούτοις παραπλήσια ἐν ἀπείροις συγγράμμασι· πείθουσι δὲ ἐντυγχάνειν τῷ περὶ κράσεως καὶ μίξεως λόγῳ τοὺς μαθητευομένους, ὃς μεμελέτηται πολλοῖς, ἀλλὰ τῷ περιπατητικῷ.

λέγουσιν οὐν οἱ Σαρδιανοὶ τὸν περὶ κρὰσεως καὶ μίξεως λόγον συνεστάναι τῷδε τῷ τρόπῳ· τὴν ἀκτῖνα τὴν φωτεινὴν ἄνωθεν ἐγκεκρᾶσθαι, καὶ τὸν σπινθῆρα τὸν ἐλάχιστον ἐν τοῖς σκοτεινοῖς ὕδασι κάτω καταμεμῖχθαι λεπτῶς καὶ συνηνῶσθαι καὶ γεγονέναι ἐν ἐνὶ φυράματι, ὡς μίαν ὀσμὴν έκ πολλῶν καταμεμιγμένων ἐπὶ τοῦ πυρὸς θυμιαμάτων·

καὶ δεῖ τὸν ἐπισήμονα, τῆς ὀσφρήσεως ἔχοντα f. 52r κριτήριον ἀαγές, ἀπὸ τῆς μιᾶς τοῦ θυμιάματος ὀσμῆς διακρίνειν λεπτῶς ἔκαστον τῶν καταμεμιγμένων μένων ἐπὶ τοῦ πυρὸς θυμιαμάτων, οἱονεὶ στύρακα καὶ σμύρναν καὶ λίβανον ἢ ἤ εἴ ἄλλο εἴη μεμιγμένον.

χρῶνται δὲ καὶ ἑτέροις παραδείγμασι λέγοντες καταμεμῖχθαι καὶ χρυσίῳ χαλκόν, καὶ τέχνη τις εὕρηται ὴ διακρίνουσα τὸν χαλκὸν ἀπὸ τοῦ χρυσίου. ὁμοίως όὲ κἂν ἐν ἀργύρῳ κασσίτερος ἢ χαλκὸς ἤ τι τῶν όμογενῶν καταμεμιγμένον εὑρεθῇ, μίἔεώς τινι τέχνῃ κρείττονι καὶ ταῦτα διακρίνεται. ἤδη δέ τις καὶ ὔδωρ μεμιγμένον οἴνῳ διακρίνει.

οὕτω. φασί, καὶ [κἂν] πάντα τὰ συγκεκραμένα διακρίνεται. καὶ δὴ ἀπὸ τῶν ςῴων, φησί, καταμάνθανε. τελευτήσαντος γὰρ τοῦ δῴου ἕκαστα διακρίνεται, καὶ λυθέντων οὕτω τὸ ζῷον ἀφανίςετοι. τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ εἰρημένον· »οὐκ ἦλθον ἠλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν, ἀλλὰ μάχαιραν«· τοῦτ᾿ ἐοτὶ τὸ διχάσαι καὶ χωρίσαι τὰ συγκεκραμένα.

διχάζεται γὰρ καὶ διακρίνεται ἐ̔καστα τῶν συγκεκραμένων οὶκείου χωρίου τυχόντα. ὡς γάρ ἐστι χωρίον συγκράσεως τοῖς ζῴοις 7 Vgl. Zeller 111 1 4 646, Alexander im Suppl. Aristot. II 2 (in Β betitelt περὶ κράσεως καὶ μίζεως), zur Terminologie auch Doxographi p. 463, Stoic. fr. II S. 151ff V. Arnim — 8ff vgl. Heraklit Fr. 67 D., Hipp. IX 10,8 — 13 εὐαγές] vgl. A. Dieterich, Kl. Schriften 95 2 — 15 vgl. die den orphischen Hymnen vorgesetzten Opferanweisungen — 24f Matth, 10, 34 μὴ νομίσῃς ὅτι ὄτι βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην, ἀλλὰ μάχαιραν. 2 Μιανῶν Ρ φοβερὸς Ρ 3 τῷ νοΐ ö.: τὸν ݲ Ρ 6 δς Miller: ὡς Ρ ἄλλοις τε πολλοῖς καὶ Cruice 7 σιθιανοὶ Ρ 12 Zeichen a. Rande, aber keine Note 17 χαλκός Ρ 19 εὑρἐθη falsch als Text von Ρ Miller 20f οἴνῳ διακρίνει ö.: αἰνωδία κρήνη Ρ 21 καὶ > Gö. ἐὰν > Ρ, μμ auch Ζ. 25f. u. S. 124, 15 22 κατεμάνθανε Ρ 23 λυθέντων We.: λυθέντος Ρ, λυθὲν Cruice τὸ zweimal Ρ ἅπασιν ἔν, οὕτω καὶ τῆς διακρίσεως καθέστηκεν ἴν, ὅ οἶδεν οὐδείς, φησίν, ἢ μόνοι ἠμεῖς, οἱ ἀναγεννώμενοι πνευματικοὶ οὐ σαρκικοί, ὦν ἐστι τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς‘ ἄνω.

οὕτω παρεισδύοντες διαφεθείρουσι τοὺς τοὺς ὁτὲ μὲν ἀποχρώμενοι ῥητοῖς, εἰς ὅ θέλουσι συνάrοντες κακώς τὰ καλῶς εἰρημέναι, φωλεύουσί τε τὸ ἑαυτῶν ἀδίκημα διὰ παραβολῶν ὧν βούλονται.

πάντα οὖν, φησί καθὼς ἔρηται, τὰ συγκεκραμένα ἴχει <χωρ> ίον ἴον καὶ τρέχει πρὸς τὰ οἰκεῖα, σίδηρος <πρὸς> Ἡρακλείαν λλίθον, καὶ τὸ ἄχυρον ἠλέκτρου καὶ τῷ κέντρῳ τοῦ θαλασσίου ἱέρακος τὸ χρυσίον.

οὕτως ἡ τοῦ καταμεμιγμένου τῷ μένου τῷ φωτὸς <ἀκτίς>, οἰκείου χωρίου ἐκ διδαακαλίας καὶ μαθήσεως μεταλαβοῦσα, σπεύδει πρὸς τὸν λόγον τὸν ἄνωθεν ἐλθόντα ἐν εἰκόνι δουλικῇ καὶ γίνεται μετὰ τοῦ τοῦ λόγος ἐκεῖ, ὄπου λόγος ἐστί, μᾶλλον ἢ ὁ σίδηρος πρὸς τὴν Ἡρακλείαν λίθον. καὶ ὅτι ταῦθ' οὕτως ἔχει, φησί, καὶ πάντα διακρίνεται ἐπὶ τῶν οἰκελίων τόπων τὰ συγκεκραμένα, μάνθανε.

φρέαρ ἐστὶ ἐν Πέρσαις ἐν Ἄμπῃ πόλει παρὰ τὸν Τίγριν ποταμόν· ῴκοδόμηται δὲ παρὰ τὸ φρέαρ ἄνω δεξαμενή τις ἔλουσα τρεῖς ἀφετηρία ἀπ’ αὐτῆς. οὖ φρέατος ἀντλήσας κάδδῳ ἀνενέγκας τὸ ἀπὸ τοῦ φρέατος ἀντ\ληθὲν ὅ τι ποτέ ἐστιν, ἔχεεν εἰς τὴν παρακειμένην δεξαμενήν· τὸ τὸ χυθὲν χδυθέν ἐπὶ τὰς ἀφετηρίας ἐν ἑνὶ σκεύει ἀναληφθὲν διακρίνεται, καὶ ἐν μὲν <τῇ

πρώτῃ> ἅλας πηγνύμενον δείκνυται, ἐν ἑτέρα δὲ τῶν ̓φετηριῶν ἄσφαλτος, ἐν δὲ τῇ τρίτῃ ἔλαιον. μέλαν δέ ἐστι τὸ ἔλαιον, ὡς, φησί, καὶ Ηρόδοτος ἱστορεῖ, καὶ ὄσμὴν παρεχόμενον βαρειᾶν· ῤσδινάκην δὲ αὐτὸ οἱ Πέρσαι καλοῦσιν.

ἤρκει, φαοὶν οἱ Καιανοί, πρὸς ἀπόδειξιν τοῦ προκειμένου ἡ τοῦ φρέατος ὁμοιότης πάντων μᾶλλον τῶν προειρημένων.

Ἱκανῶς δοκεῖ ἡμῖν σεσαφηνίσθαι ἡ τῶν Σοφιανῶν εἰ δέ τις ὅλην τὴν κατ’ αὐτοὺς πραγματείαν βούλεται μαθεῖν, ἐντυχέτω βιβλίω̣ ἐπιγραφομένῳ παράφρασις Σήθ· πάντα γάρ τὰ ἀπόρ- 3 Phil. 3, 20 7—9 vgl. V 9, 19 — 12 Phil. 2, 7 μορφὴν δούλου s. zu S. 120, 21. 121, 1 — 15 Herodot VI 20 — 23 Herodot VI 119 5 τε] δὲ Miller 6 ὡς Pasquali 7 χωρόν ö.: οὖν Ρ, ῥοῦν Miller 8 † πρὸς Miller 9 τῷ κέντρῳ] τῇ κερκίδι? Gö. (H), τοῖ κέντρου oder πλησιάζει We. ἱέρακος <ἕλκεται> Cruice 10 † ἀκτίς Gö.: δύναμις 15 Ἄμπη nach Herodot ö.: ἄμη Ρ 18 <καὶ> καδδῳ We. 20 ἐν <τῇ πρώτῃ> We. † πρώτῃ ö.: ἒν μὲν Ρ 22 ὅς φησι Ρ 24 σιθιανοἰ Ρ ω 27 σεσαφηνεῖσθαι Ρ σιθιανῶν Ρ 29 βίβλ Ρ ρητα αὐτῶν ἐκεῖ εὑρήσει ἐγκείμενα. ἀλλ΄ ἐπεὶ τὰ κατὰ τοὺς Σηθιανοὺς ἐξεθέμεθα, ἔδωμεν τίνα ἐστὶ καὶ τὰ Ἰουστίνῳ δοκοῦντα.

Ἰουστῖνος πάντῃ ἐναντίος τῇ τῶν ἀγίων γραφῶν γενόμενος διδακῇ, προσέτι δὲ καὶ τῇ τῶν Μακαρίων εὐαγγελιστῶν γραφῇ ἢ φωνῇ, ὡς ἐδίδασκεν ὁ λόγος τοὺς μαθητὰς λέγων· »ρὶς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε«, ὅπρ δηλοῖ μὴ προσέχειν τῇ τῶν Μνῶν ματαίᾳ ματαίᾳ οὺτος ἐπὶ τὰ Μνῶν τερατολογούμενα καὶ διδασκόμενα ἀναγαγεῖν πειρᾶται τοὺς ἀκροωμένους, αὐτολεξεὶ τὰ παρ᾿ Ἕλλησι μυθευόμενα διηγούμενος, οὔτε πρότερον διδάξας οὔτε παραδοὺς τὸ τέλειον αὐτοῦ μυστήριον, εἰ μὴ ὅρχῳ δήσῃ τὸν πλανώμενον.

ἔπειτα τοὺς μύθους παραφίησι ψυχαγωγίας χάριν, ὄπως οἱ ἐντυγχάνοντες τῇ τῶν βίβλων ἀναρίθμῳ φλυαρίαι παραμύθιον ἔχωσι τὰ μυθευόμενα — ὂν τρόπον τρόπον τις μακρὰν βαδίζων, παρατυχὼν καταλύματι ἀναπαύθεσθαι δοκεῖ — καὶ οὕτως πάλιν ἐπὶ τὴν τῶν ἀναγνωσμάτων τραπέντες πολυμάθειαν μὴ μισήσωσιν, ἕως ἐπὶ τὸ ὑπ’ αὐτοῦ τεχναζόμενον ἀνόμημα διὰ ἐνηχηθεὶς ὁρμήσωαι τετυφωμένοις· οὓς φρικτοῖς καταδήσας πρότερον ὄρκοις μήτε ἐξειπεῖν μήτε ἀποστῆναι ὁμολουεῖν ἀναγκάσας, οὕτω παραδίδωσι τὰ ὑπ᾿ αὐιοῦ ἐφευρημένα μετὰ ἀσεβείας μυστήρια, πῇ μέν, καθὰ προείπομεν, μύθοις Ἑλληνικοῖς χρησάμενος, πῇ δὲ παραπεποιημένοις βιβλίοις κατά τι παρεμφαίνουσι ταῖς προειρημἐναις αἱ- ρέσεσιν.

οἱ πάντες γὰρ ἐνὶ πνεύματι συνωθούμενοι εἰς ἕνα βυθὸν ἀμόρας συνάγονται, ἄλλοι ἄλλως τὰ αὐτὰ διηγούμενοι καὶ μυθεύοντες, οὑτοι δὲ ἰδίως, οἵ πάντες γνωστικοὺς ἑαυτοὺς ἀποκαλοῦσι, τὴν θαυμασίαν γνῶσιν τοῦ τελείου καὶ ἀγαθοῦ μόνοι κοταπεπωκότες.

Ὄμνυε δέ, φησὶν Ἰουστῖνος, εὶ γνῶναι θἐλεις, »ἄ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσεν οὐδὲ ἐπὶ καρδίαν όνθρώπου ἀνέβη«, τὸν ἐπάνω πάντων ἀγαθῶν, τὸν ἀνώτερον, ἄρρη·τα φυλάζαι τὰ τῆς διδασκαλίας σιγώμενα· καὶ γὰρ καὶ ὁ πατὴρ ἡμῶν, ἰδὼν τὸν ἀγαθὸν καὶ τελεσθεὶς παρ’ αὐτῷ, τὰ τῆς σιγῆς ἄρρητα ἐφύλαζε, καὶ ὤμοσε καθὼς »ὤμοδε κύριος κύριος κοὶ οὐ μεταμεληθήσεται«.

ταῦτα τοίνυν οὕτω κατασφραγισάμενος πλείοσι μύθοις φυχαγωηεῖ διὰ πλειό- 5 Matth. 10, 5 — 9f. 16ff vgl. I Vorrede ξ 2. 3 — 25 1 Kor. 2, 9 καὶ ἐπὶ κ. ἀ. οὐκ ἀνέβη) vgl. C. 24, 1. 26, 16. 27, —30 Psal. 109, 4 1 f οιθιανοὺς Ρ 3 Titel ἰουστῖνος rot Ρ 4 εὐαγγελιστῶν ö.: εὐαγγελίων Ρ γραφῆ ἤ Ρ: ἐγγράφῳ ö. 13 κατάλυμά τι Ρ 16 τετυπωμένοις Ρ 23 οἳ so Ρ Ε; τὴν Cruice 24 καταπεπτωκότες Ρ 27 αγαθῶν Ρ: ö., τὸν ἀγαθὸν We., vgl. Ζ. 24. 28 u. S. 126, 1. 30 und vor allem C. 27, 2 ἀμνύω τὸν ἐπάνω πάντων τὸν ἀγαθόν νων βιβλίων, καὶ οὕτως ἐπὶ τὸν ἀγσθὸν ἄrει, τελειῶν τοὺς μύστας τὰ ἄλαλα μυστήρια. ἴνα δὲ μὴ διὰ πλειόνων ὁδεύσωμεν, ἐκ μιᾶς αὐτοῦ βίβλου τὰ ἄρρητα ἐπιδείξομεν, οὔσης καθὼς νομίζει ένδόξου.

σὔτη δὲ ἐπιγράφεται Βαρούχ· ἐν ῇ μίαν τῶν πολλῶν μυθολογίαν ἐκτιθεμένην ἠπ᾿ αὐτοῦ δηλώσομεν, οὖσαν παρὰ Ἡροδότῳ, ἥν ὡς ξένην τοῖς ἀκροαταῖς παραπλάσας διηγεῖται, έξ αὐτῆς πᾶσαν σύντασιν τοῦ κατ’ αὐτὸν διδασκαλείου ποιούμενος.

Πρόδοτος μὲν οὖν τὸν ῾ Ηρακλέα φησὶν ἀπὸ τῆς Ἐρυθείας τοῦ Γηρυόνου τὰς βοῦς ἄγοντα εὶς τὴν Σκυθίαν ἐλθεῖν, κεκμηκότα δὲ ἀπὸ τῆς πορείας εἰς ἔρημόν τι χωρίον κατακαέντα κοιμηθῆναι ὀλίγον ὑπνώσαντος δὲ αὐτοῦ ἀφανῆ γενέσθαι τὸν ἵππον, ἐφ’ οὗ καθεξόμενος διὠδευσε τὴν μακρὰν ὀδόν· περιεγερθεὶς δὲ ζήτησιν ἐποιεῖτο ἐπὶ τῆς ἐρημίας πολλήν, εὑρεῖν πειρώμενος τὸν ἴππον.

καὶ τοῦ μὲν ἵππου διαμαρτάνει, κόρην δὲ τινα μιξοπάρθενον ευιρὼν ἐπὶ τῆς ἐρημίας ἐπηρώτα, εὶ εἴη που τεθεαμένη τὸν τὸν ἡ δὲ κόρη φησὶν εἰδέναι μέν, μὴ δείξειν δὲ πρότερον αὐτῷ, εὶ μὴ πρὸς μῖξιν φιλίας συνέλη αὐτῇ ό ῾ Ηρακλῆς.

ἠν δὲ φησὶν ὁ Πρόδοτος, τὰ ἄνω αὐτῆς μέχρι βουβῶνος παρθένου, πάν πᾶν τὸ κάτω κάτω μετὰ βουβῶνα φρικτόν τι θέαμα ἐχίδνης. σπουδῇ δὲ τῆς περὶ τὸν ἵππον εὑρέσεως ὁ Ἡραχλῆς πείθεται τῶ θηρίῳ· ἔγνω γὰρ αὐτὴν καὶ ἐποίησεν ἐγκύμονα, καὶ προεῖπεν αὐτῇ μετὰ τὴν γνῶσιν, ὅτι ἐχει κατὰ γαστρὸς ἐἔ αὐτοῦ τρεῖς ὁμοῦ παῖδας, οἵτινες ἔσονται ἐπιφανεῖς.

ἐκέλευσε δὲ αύτοῖς γεννωμένοις ὀνόματα θεῖναι τὴν τεκοῦσαν Ἀγάθυρσον, Γελωνὸν καὶ Σκύθην. λαβὼν δὲ τούτου μισθὸν τὸν ἴππον παρὰ τῆς θηριώδους κόρης, ἀπηλλάττετο φέρων καὶ τὰς βοῦς. μακρὸς δὲ ὁ μετὰ ταῦτα μῦθος Ἡροδότῶ, χαιρέτω δὲ τὸ νῦν. τίνα δὲ τὰ Ἰουστίνῳ δοκοῦντα, μετάγοντι τὸν μῦθον εὶς τὴν τῶν τῶν γέννησιν, ἠμεῖς διηγησόμεθα.

οὐτός φησιν· ἠσαν τρεῖς ἀρχαὶ τῶν ὅλων ἀγέννητοι, ἀρρενι καὶ δύο, θηλυκὴ μία. τῶν δὲ άρρενικῶν ἡ μέν τις καλεῖται ἀγαθός, αὐτὸ μόνον λεγόμενος, λεγόμενος, προγνωστικὸς τῶν ὁλων. ἡ δὲ ἑτέρα πατὴρ πάντων τῶν γεννητῶν, ἀπρόγνωστος <καὶ ἄγνωστος> καὶ 8 Herodot IV 8-10, vgl. Diodor II 43 — 29-S. 127, 25 vgl. X 15, 1—3 1 βλίων > Cruie τῶν ἀγαθῶν Ρ 2 ἄλαλα ö.: ἄλλα Ρ 5f ξένην Ρ: καινὴν ö. 7 διδασκαλίου Ρ 8 ἐρυθρᾶς Ρ 12 ἐπεγ. We. 14 τοῦ ö.: τῆς Ρ 25 ἀπηλάττετο Ρ 26 τὸν νοῦν Ρ, verb. Miller 27 μετάγοντα Ρ 30 εἰ μέν Ρ 31 λεγόμενον Η προγνώστης Η 82 πατὴρ Η Gö.: μήτηρ Ρ < > H ἀόρατος. ἡ δὲ θήλεια ἀπρόγνωστος, ὀργίλη, δίγνωμος, δίσωμος, κατὰ πάντα τῇ κατὰ τὸν Προδότου μῦθον ἐμφερής, μέχρι βουβῶνος παρθένος, ἔχιδνα ἔχιδνα δὲ κάτω, ὥς φησιν Ἰουστῖνος·

καλεῖται δὲ Ἐδὲμ αὕτη ἡ κόρη καὶ ᾿Ισραήλ. οὺται, φησίν, αἱ ἀρχαὶ τῶν ὄλων, ῥίζαι καὶ πηγαί, ἀφ’ ὧν τὰ ὄντα ἐγέντα· ἄλλο δὲ δὲ ὴν ἰδὼν ἰδὼν ο᾿ πατὴρ τὴν μιξοπάρθενον ἐκείνην ἀπρόγνωστος ὤν τἠν ᾿Εδέμ, ἦλθεν ἐπιθυμίαν αὐτῆς· Ἔλωεὶμ δέ, φησίν, καλεῖται καλεῖοται ὁ πατήρ· οὐδὲν <δ᾿< ἠττον ἐπεθύμησε καὶ ὴ ῾Εδὲμ τοῦ Ἐλωείμ, καὶ αὺτοὺς ἡ ἐπιθυμία εἰς μίαν φιλίας εὔνοιαν.

γεννᾷ δὲ ἀπὸ τῆς συνόδου τῆς τοιαύτης ὁ πατὴρ ἐκ τῆς ῾Εδὲμ ὲαυτῷ ἀγγέλους δώδεκα. ὀνόματα δέ ἐστι τῶν πατρικῶν ἀγγέλων τάδε· Μιχαήλ, ῾Αμήν, Βαρούχ, Γαβριήλ, ῾Ησασσαῖος * * * καὶ τῶν μητρικῶν ἀγγέλων,

ὡν ἐποίησεν ἡ Ἐδέμ, ὁμοίως ὑποτέτακται τὰ όνόματα· ἔστι δὲ βάβελ, ῾Αχαμώθ, Νάας, Βήλ, Βελίας, Σατάν, Σαήλ, Ἀδωναῖος, Καυίθαν, θαραώθ, καρκαμενώς, Λάθεν.

τούτων τῶν εικοσιτεσσάρων ἀγγέλων οἱ μὲν πατρικοὶ τῷ πατρὶ συναίρονται καὶ πάντα ποιοῦσι κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ, οἱ δὲ μητρικοὶ τῇ μητρὶ ῾Εδέμ· τούτων δὲ τῶν ἀrγέλων ὁμοῦ πάντων τὸ πλῆθος ὁ παράδεισος, φησίν, ἐστί. περὶ οὑ λέγει Μωσῆς· »έφύτευσεν ό θεὸς παράδεισον ἐν ῾Εδὲμ κατὰ ἀνατολάς«, τουτέστι κατὰ πρόσωπον τῆς ῾Εσέμ, ἕνα βλέπῃ τὸν παράδειδον ἡ ῾Εσέμ, τουτέστι τοὺς ἀγγέλους, διὰ παντός.

τούτου τοῦ παραδείσου ἀλληγορικῶς οἱ ἄγγελοι κέκληνται ξύλα, καὶ ἔστι τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ό τρίτος τῶν πατρικῶν ἀrγέλων Βαρούχ, τὸ δὲ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνῶσιν καλοῦ καὶ πονηροῦ ὀ τρίτος τῶν μητρικῶν ἀrγέλων, ὁ Νάας. οὕτως γὰρ θέλει τὰ Μωσέως ἑρμηνεύειν, λέγων· περιεσταλμέως αὐτὰ εἶπεν ό Μωυσῆς διὰ τὸ μὴ πάντας πάντας τὴν άλήθειαν.

γενομένου δὲ, φησί, τοῦ παραδείσου ἐξ εὐαρεστήσεως κοινῆς Ἐλωεὶμ καὶ Ἐδέμ, οἱ τοῦ Ἐλωεὶμ ἄγγελοι λαβόντες ἀπὸ τῆς καλλίστης γῆς, τουτέστιν οὐκ απὸ τοῦ θηριώόους μέρους τῆς ῾Εσέμ, ἀλλὰ | ἀπὸ τῶν ὑπὲρ βουβῶνα ἀνθρωποειδῶν καὶ ἡμέρων χωρίων τῆς γῆς f. 55r • ποιοῦσι τὸν ἄνθρωπον. ἐκ δὲ τῶν θηριωδῶν μερῶν. φησί, γίνονται 19 Gen. 2, 8 — 22f Gen. 2, 9 (Ezech. 31, 8. 18?) — 28f Gen. 2, 7 — —s. 128, 3 vgl. X 15, 4 λ 1 θή ρ θήλεια Η): θῇλυς falsch als Lesart von Ρ Miller δίγνωμος Η ö.: ἀγνώμων Ρ 5 ὄντα] πάντα Η ö. 8 † δ’ ö. 9 εὐνήν Scott 12 ῾Ησαδδαῖος] s. S. 86, 9f ücke Miller, 7 Namen fehlen 14 Βάβελ, ῾Αχαμώθ ö.: βαβελαχαμῶς Ρ 14f αυίθαν] Δευιαθίαν ö. 15 Φαραώ Gö., doch s. bei Josephus 16 αυναίρονται Miller: συναιροῦνται PH 25 οῦτος Ρ θέλει We. (S. 128. 11): λέγεται Ρ, λέγει δεῖν ö. 25f περιεσταλμένος Ρ 30 τὸν ὑπὲρ Ρ τὰ θηρία καὶ τὰ λοιπὰ ζῷα.

τὸν ἄνθρωπον οὖν ἐποίησαν σύμβολον τῆς ὲνότητος αὐτῶν καὶ εὐνοίας καὶ κατατίθενται τὰς ἑαθυτῶν δυνάμεις εἰς αὐτόν, ῾Εδὲμ μὲν τὴν ψυχήν, Ἐλωεὶμ δὲ τὸ πνεῦμα. καὶ γίνεται οἱονεὶ σφραγίς τις αὔτη καὶ φιλίας ὑπόμνημα καὶ σύμβολον αἰώνιον τοῦ γάμου τῆς ῾Εδέμ καὶ τοῦ Ἑλωεὶμ ἄνθρωπος, ὁ ᾿Αδόμ.

ὁμοίως δὲ καὶ ἡ γέγονε, θηδίν, φησίν, ὥσπερ Μωσεῖ γέγραπται, εἰκὼν καὶ σύμβολον, σφρογὶς εὶς σἰῶνα φυλαχθησ·ομένη τῆς ᾿Εδέμ· κατετέθη τε ὁμοίως καὶ ἐν τῇ Εὔᾳ τῇ εἐκόνι ψυχὴ μὲν ἀπὸ τῆς ᾿Εδέμ, πνεῦμα δὲ ἀπὸ τοῦ Ἐλωείμ. καὶ ἐδόθησαν ἐντολαὶ αὐτοῖς· »αύξανεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ Άαταί̀ληὸονομήσατε τὴν τῆν«, τουτέστι τὴν ᾿εδέμ· οὕτω γὰρ γὰρ γεγράφθαι.

πᾶσαν γὰρ τὴν ὲαυτῆς δύναμιν οἱονεί τινα οὐσίαν ἐν γάμῳ ὴ Ἐδὲμ προσήνεγκε τῷ Ἐλωείμ. ὅθεν, μίμησιν ἐκείνου τοῦ πρώτου γάμου προῖκα προσφέρουσι μέχοι σήμερον αἱ γυναῖκες τοῖς ἀνδράσι, θείῳ τινὶ καὶ πατρικῷ νόμῳ πειθόμεναι τῷ γενομένῳ πρὸς Ἔλωεὶμ τῆς Ἑδέμ.

κτισθέντων δὲ πάντων, ὡς γέγραπται παρὰ τῷ Μωυδῇ, ούρανοῦ τε καὶ γῆς καὶ τῶν ἐν αὐῆ, εἰς τέτταρας ἀρκὰς« διῃρέθησαν οἱ δώδεκα τῆς μητρὸς ἄγγελοι, καὶ καλεῖται τούτων ἔκαστον τεταρτημόριον ποταμός, Φεισὼν καὶ Γεὼν καὶ Τίγρις καὶ Εὐφράτηc, ὡς, φηοί, λέγει Μωυσῆς· οὑτοι έμπριέρχονται οἱ δώδεκα ἄγγελοι εἰς τέτταρα μέρη συμπεριπεπλεγμένας καὶ διέπουσι τὸν κόσμον, σατραπικήν τινα ἔχοντες κατὰ τοῦ κόσμου παρὰ τῆς Ἑδέμ έξουοίαν.

μένουσι δὲ οὐκ ἀεὶ ἐπὶ τῶν τόπων τῶν αὐτῶν, ἀλλ᾿ οἱονεὶ ἐν χορῷ κυκλικῷ ἐμπεριέρχονται, όλλáσσοντες τόπον ἐκ τόπου καὶ παραχωροῦντες ἐν χρόνοις καὶ διαστήμασι τοὺς τόπους τεταγμένως ἑαυτοῖς. ὅταν δὲ ἐπικρατῇ τῶν τόπων τόπων ὀ Φεισών, λιμός, στενοχωρία, θλῖψις ἐν ἐκείνῳ τῶ μέρει τῆς γῆς γίνεται· θειδωλὸν γὰρ τὸ παράταγμα τῶν ἀrγέλων τούτων.

ὁμοίως καὶ ἑκάστου μέροὺς τῶν τεσσάρων κατὰ τὴν ἐκάστου δύναμιν καὶ φύσιν κακοὶ καιροὶ καὶ νόσων <συ>στάσεις· καὶ τοῦτο εἰσαεὶ κατὰ τὴν τῶν τεταρτημορίων ὡσπερεὶ ποταμῶν ῥεῦμα κακίας κατὰ θέλησιν τῆς Ἐδὲμ ἀδιαλείπτως τὸν κόσμον περιέρχεται.

γέγονε δὲ 3. 7—9 vgl. Gen. 2, 7 — 6 Gen. 1, 26. 27 — 9f Gen. 1, 28 αὐξ. καὶ καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς — 12 — 15 vgl. Pherekydes von Syros Fr. 2 Col. 2 Diels — 16 vgl. Gen. 2, 1 — 17ff Gen. 2, —14, vgl. ο. V 9, 14 ff 1 ἐποίησαν Bernays: ἐποίησε Ρ 2 ἑαυτόν Ρ 7 φυλαξόμενος Ρ 14 θείω τινὶ zweimal Ρ 16 αὐτῇ Scott: ἀρχῆ Ρ 19f ἐμπεριέχονται P, vgl. Ζ. 23. 31 21 ἀστραπικὴν Ρ 23 ἐμπεριέχονται Ρ 24f τοῦ τόπου? We. 25 τεταγμένως We.: τεταγμένων Ρ, τεταγμένους ö. 27 καὶ] ἐπὶ Miller 29 σιστάσεις We.: στάσεις Ρ 29f ἐπίκρασιν Ρ 30 ὡσπερεὶ Gö.: ὡς περὶ ἡ τῆς κακίας ἀνάγκη ἐκ τοιαύτης τινὸς αἐτίας· κατασκευάσας καὶ δημιουργήσας Ἐλωεὶμ ἐκ κοινῆς εὐαρεστήσεως τὸν κόσμον, ἀναβῆσαι ἡθέλησεν εἰς τὰ ὑψηλὰ μέρη τοῦ οὐρανοῦ καὶ θεάσασθαι, μή τι γέγονε τῶν κατὰ τὴν κτίσιν ἐνδεῶς, συμπαραλαβὼν τοὺς ἐδίους ἀγγέλοις μετ’ αὐτοῦ, ὴν γὰρ ἀνωφερής, καταλιπὼν τὴν ἑδὲμ κἀτω· γῆ γὰρ οὖσα ἐπακολουθεῖν ἄνω τῷ συζύγῳ οὐκ ἠθέλησεςν.

ἐλθὼν οὖν ὁ Ἐλωεὶμ ἐπὶ τὸ πέρας ἄνω τοῦ οὐρανοῦ καὶ θεασάμενος φῶς κρεῖττουν ὑπὲρ ὸ̀ αὐτὸς ἐδημιούργησεν εἰπεν · »ἀνοίξατέ μοι πύλας, ἴνα εἰσελθὼν ἐξομολογήσωμαι τῷ κυρίῳ· ἐόόκουν γὰρ ἐγὼ κύριος εῖιναι·« φωνὴ αὐτῶ̣ ἀπὸ τοῦ φωτὸς ἐδόθη λἐγουσα·

αὕτη ὴ πύλη τοῦ κυρίου, δίκοιαι ἐσέρχονται δι᾿ ούτῆδ«· καὶ ἀνεῴχθη παραχρῆμα ἡ πύλη, καὶ εὶδῆθεν ὁ πατὴρ όίχα τῶν ἀγrέλων πρὸς τὸν ἀγαθὸν καὶ εἶδεν, »ἅ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὑς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη«. τότε λέγει αὐτῶ̣ ό ἀγαθός· »κάθου ἐκ δεξιῶν μου«.

ὁ δὲ πατὴρ λέγει πρὸς τὸν ἀγαθόν· »ἔασόν με κύριε καταστρέψαι τὸν κόσμον, ὂν πεποίηκα· τὸ πνεῦμα γάρ μου ἐνδέσεται εἰς τοὺς ἀνθρώτπους, καὶ θέλω αὐτὸ ἀπολαβεῖν«.

τότε λέγει λέγει ὁ ἀγαθός· »οὐδέν δύνασαι κακοποιῆσαι παρ᾿ ἐμοὶ γενόμενος· ἐκ κοινῆς γὰρ εύσρεστήσεως ἐποιήσατε τὸν κόσμον σύ τε καὶ ἡ Ἐδέμ. ἔασον οὖν τὴν ᾿Εδὲμ τὴν τὴν κτίσιν μέχρι βούλεται· σὺ δὲ μένε παρ’ ἐμοί«.

τότε γνοῦσα ἡ ᾿Εδὲμ ὅτι καταλέλειπται ὑπὸ τοῦ Ἐλωείμ, λυπηθεῖσα παρέστησεν αὑτῇ τοὺς έδίους ἀγγέλους καὶ εὐπρεπῶς ἐκόσμησεν έκόσμησεν εἴ πως εἰς ἐπιθυμίαν ἐλθών ὁ Ἐλωεὶμ κατέλθῃ πρὸς αὐτήν.

ὡς δὲ κρατηθείς τῷ ἀγαθῷ ὁ Ἐλωεὶμ καὶ] οὐκέτι κατῆλθε πρὸς τὴν ᾿Εδέμ. προσέταξεν ἡ ᾿Εδέμ τῇ Βάβελ, ἥτις ἐστὶν Ἀφροδίτη, μοιχείας καὶ χωρισμοὺς μάμων κατασκευάσαι ἐν ἀνθρώποις, ἵνα ὡς αὐτὴ κεχώρισται ἀπὸ τοῦ ᾿Ελωείμ, οὑτω καὶ τὸ <πνεῦμα> τοῦ Ἐλωεὶμ τὸ ὂν ἐν τοῖς χωρισμοῖς τοῖς τοιούτοις βασανίξηται λυπούμενον καὶ πάσχῃ τὰ αὐτὰ ὁποῖα καὶ ἡ Ἐδὲμ καταλελειμμέναι.

καὶ δίσωαιν ἐξουσίαν σίαν ὴ ᾿Εδὲμ μεγάλην τῷ τρίτῳ ἀγγέλῳ αὐτῆς τῷ Νάας ἵνα πάοαις 5. 21 vgl. Χ 15, 5 Anf. — 8—11 Psal. 117, 19. 20 ἀνοίξατέ μοι πίλας εὶσελθὼν ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσομαι τῷ κυρίῳ. αὕτη ἡ πύλη τοῦ κυρίου· δίκαιοι εἰσελεύσονται ἐν αὐτῆ vgl. V 8, 24. 19f — 13f 1 Kor. 2, 9, vgl. ο. S. 125, 25f — 14 Psal. 109, 1 — 15 vgl. Deut. 9, 14? — 16 Gen. 6, 3? 5 κάτω, γῆ Gö.: ἐλώγη Ρ 6 οὖσαν Ρ 16f άνθρώπους] οὐρανοὺς Lesart von Ρ falsch Miller ἀνθρώπους verb. schon Bernays) 20 μέχρις Ε; ö. 22 αὐγῆ Ρ 24 > Miller 27 † πνεῦμα ö., vgl. S. 130, 1 Ρ κολόσεσι κολάσῃ τὸ πνεῦμα τοῦ Ἐλωεὶμ τὸ ὂν ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἵνα διὰ τοῦ πνεύματος ᾖ κολαζόμενος ὁ Ἐλωεὶμ ὁ καταλιπὼν παρὰ τὰς δυνθήκας τὰς γενομένας αὐτῷ τὴν σύζυγον· ἰδὼν ταῦτα ὁ πατὴρ Ελωεὶμ ἐκπέμπει τὸν Βαρούχ, τὸν τρίτον ἄγrελον τῶν ἑαυτοῦ, εἰς βοήθειαν τῷ πνεύματι τῷ ὄντι ἐν τοῖς ἀνθρώποις πᾶσιν.

ἐμῶν οὑν ὁ Βαροὐχ ἔστη ἐν μέσῳ τῶν ἀγγέλων τῆς ᾿Εδέμ, τουτέστιν τουτέστιν ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου — παράδεισος γὰρ οἱ ἄγγελοι, ὧν μέσος ἔστη — καὶ παρήγγειλε τῷ ἀνθρώπῳ »ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγεῖν, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου <ξύλου τοῦ> γινώσκειν τὸ καλὸν καὶ τὸ πονηρὸν μὴ φαγεῖν‘, ὅπερ ἐστὶν ό Νάας, τουτἐστι τοῖς μὲν ἄλλοις ἀγγελοις πείθεσθαι τοῖς ἕνδεκα τῆς Ἐόέμ· πάθη μὲν μὲν ἔχουχιν οἱ ἕνδεκα, παρανομίαν δὲ οὐκ ἔχουσιν, ὁ δὲ Νάας παρανομίαν ἴσχε· προσῆλθε γάρ τῇ

Εξαπατήσας ἐξαπατήσας αὐτὴν καὶ ἐμοίχευσεν αὐτήν, ὅπερ ἐστὶ παράνομον· προσῆλθς δὲ καὶ τῷ Ἀδὰμ καὶ ἴσχεν αὐτὸν ὡς παῖδα, ὅπερ ἐστὶ καὶ αὐτὸ παράνομον· ἔνθεν γέγονε μοιχεία καὶ ἀρσενοκοιτία. ἀπὸ τότε ἐπεκρότησε τὰ κακὰ τοῖς άνθρώποις καὶ τὰ ἀγαθὰ ἐκ μιᾶς ἀρχῆς γενόμενα τῆς τοῦ πατρός· ἀναβὰς γὰρ πρὸς τὸν ἀγαθὸν ὁ πατὴρ ὁδὸν ἔδειξε τοῖς ἀναβαίνειν θέλουσιν,

ἀποστὰς δὲ τῆς Εδὲμ ἀρχὴν κακῶν ἐποίησε τῷ πνεύματι τοῦ πατρὸς τῷ ἐν τοῖς άνθρώποις. ἐπέμφθη οὖν ὁ Βαροὺχ πρὸς τὸν Μωσέα, καὶ δι’ αὐτοῦ ἐλάλησε τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραήλ, ὅπως ἐπιστραφῶσι πρὸς τὸν ἀγαθόν.

ό δὲ τρίτος ὁ * * * διὰ τῆς ψυχῆς ἀπὸ τῆς ᾿Εδὲμ οἰκούσης εἰς τὸν Μωσέα, ὥσπερ καὶ εἰς πάντας ἀνθρώπους, τὰς ἐντολὰς τοῦ Βαροὺχ ἐπεσκίασε καὶ τὰς ἰδίας ἐποίησεν ἀκούωμαι· διὰ τοῦτο ἡ φυχὴ κατὰ τοῦ πνεύματος τέτακται καὶ τὸ πνεῦμα κατὰ τῆς ψυχῆς. ἡ μὲν γὰρ ψυχή ἐστιν Ἐδέμ, τὸ δὲ πνεῦμα ᾿Εγωείμ, ὲκάτερα ὄντα ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις καὶ θήλεσι καὶ ἄρρεσι.

πάλιν μετὰ ταῦτα ἐπέμφθη ἐπὶ τοὺς προφήτας ό αρούχ, ἵνα διὰ τῶν προφητῶν ἀκούσῃ τὸ πνεῦμα τὸ ἐν τοῖς ἀνθρώποις κατοικοῦν καὶ φύγῃ τὴν ᾿Εδὲμ καὶ τὴν πλάσιν τὴν πονηράν, 4 f. 28 Tgl. Χ 15, 5 Ende — 8—10 Gen. 2, 17, vgl. ο. V 20, 3 — 22 S. 128, 3 — 24f vgl. Gal. 5, 17 — 27 ff vgl. X 15, 5 Ende 3 αὐτῶν ö. 5 πάλιν ἐθὼν ö. 6 τῆς aus τοῖς Ρ 9 Ε; Gö. 11 ist kaum notwendig hinter ᾿Εδέμ zu ergänzen: τῷ δὲ Νάας ἀπειθεῖν 15 Cruice 19 τοῦ πατρὸς > ö. 19 τῷ ἐν τοῖς ἀνθρώποις Bernays ἁνθρώποις schon Miller): τοῦ ἐν τοῖς οὐραγοῖς Ρ 22 Lücke Gö., + Cruice, ό δὲ τρίτος <τῆς Ἐδὲμ ἄγγελος>, δ τῆςΝάας We. Ε; ἀπὸ ἡκούσης Miller, doch s. S. 131, 2 26 ἀνθρώποις nicht οὐρανοῖς) Ρ 29 φύγῃ ö.: φύγον so Ρ ωοσπερ ἔφυγεν ό πατὴρ ᾿Ελωείμ· ὁμοίως καὶ διὰ τῶν προφητῶν τῇ αὐτῇ ἐπινοίᾳ ό Νέας διὰ τῆς ψυχῆς τῆς ἐνοικούσης ἐν τῷ ἀνθρώπῳ σὺν τῷ πνεύματι τοῦ πατρὸς ὐπέσυρε τοὺς προφήτας, καὶ ὑπεσύρησαν πάντες καὶ οὐκ ἠκολούθησαν τοῖς λόγοις τοῦ Βαρούχ, οὓς ἐνετείλατο Ἐλωείμ.

τὸ τελευταῖον ἐξ ἀκροβυστίας προφήτην ἐπελέξατο Ἐλωεὶμ τὸν ‘Ηρακλέα καὶ ὲ́πεμψεν, ἵνα τοὺς δώδεκα ἀγγέλους τῆς τῆς ᾿Εδὲμ καταγωνίσηται καὶ ἐλευθερώσῃ τὸν πατέρα ἀπὸ τῶν δώδεκα ἀγγέλων τῆς κτίσεως τῶν πονηρῶν. ταῦτά ἐστι τὰ δώδεκα ἆθλα τοῦ Ἡρακλέους ἄ κατηγωνίσατο ὁ Ἡρακλῆς τῇ τάξει, ἀπὸ τοῦ πρώτου ἐ̔ως ἐσχάτου, λέοντα καὶ ὕδραν καὶ κάπρον καὶ τὰ ἐξῆς·

τῶν ἐθνῶν γὰρ εἶναι ταῦτα τὰ ὀνόματα, ἅ μετωνόμασται, φασίν, ἀπὸ τῆς ἐνεργείας τῶν μητρικῶν ἀrγέλων. ὡς <δ> ἐδόκει κατηγωνίσθαι, προσπλἐκεται ἡ ᾿Ομφάλη, ἥτις ἐστὶ Βάβυν ἢ Ἀφροδίτη, καὶ ὑποσύρει τὸν Ἡρακλέα καὶ ἀποδιδύσκει τὴν δύναμιν αὐτοῦ, τὰς ἐντολὰς τοῦ καρούχα, ὃς ένετείλατο ᾿Ελωείμ, καὶ μετενδιδύσκει τὴν τὴν αὐτῆς στολήν, τουτέστι τὴν δύναμιν τῆς ᾿Εδὲμ τῆς κάτω δυνάμεως, καὶ οὕτως ἀτελὴς ἐγένετο τοῦ Ἡρακλέους ἡ προφητεία καὶ τὰ ἔργα αὐτοῦ.

τὸ δὲ τελευταῖον »ἐν ταῖς ἡμέραις ᾿Ηρώδου τοῦ βασιλεως» πέμπεται ὁ Βαρούχ, καταπεμφεὶς πάλιν ὐπὸ τοῦ Ἐλωείμ, καὶ καὶ ἐλθὼν εὶς Ναξαρὲτ εὗρε τὸν Ἰησοῦν, υἱὸν τοῦ Ἰωσὴφ καὶ Μαριὸς, βόσκοντα πρόβατα, παιδάριον δωδεκαετὲς, καὶ ἀναγγέλλει αὐτῷ ἀπ’ ἀρχῆς πάντα ὄδα ἐγένετο ἀπὸτ][ης ᾿Εδὲμ καὶ τοῦ ᾿Ελωεὶμ <καὶ τὰ> μετὰ ταῦτα ἐσόμενα, καὶ εἔπε·

πάντες οἱ πρὸ σοῦ προφῆται ὑπεσύρησαν. πειράθητι οὖν, Ἰησοῦ, υἱὲ νθρώπου, μὴ ὑποσυρῆναιι ἀλλὰ κήρυξον τοῦτον τὸν λόγον τοῖς ἀνθρώποις καὶ ἀνάστειλον αὐτοῖς τὰ περὶ τοῦ πατρὸς καὶ τὰ περὶ τοῦ ἀγθοῦ, καὶ ἀνάβαινε πρὸς τὸν ἀγαθὸν καὶ κάθου ἐκεῖ μετὰ τοῦ πάντων ἡμῶν πατρὸς Ἐλωείμ.

καὶ ὑπήκουσε τῷ ἀγγέλῳ ό Ἰησοῦς εἰπών, ὅτι κύριε ποιήσω πάντα, καὶ ἐκήρυξεν. ὑποσῦραι οὖν ὁ Νάας καὶ τοῦτον ἠμέλησεν <ἀλλ᾿ οὐκ ἠδυνήθη>· πιστὸς γὰρ ἔμεινε ὀργισθεὶς οὖν ὁ Νάας, ὅτι αὐτὸν ὑποσῦραι οὐκ ἠδυνήθη, ἐποίησεν αὐτὸν σταυρΜῆναι· ὁ δὲ καταλιπὼν τὸ σῶμα τῆς Ἐδὲμ πρὸς τὸ ζύλον, ἀνέβη πρὸς τὸν ἀγαθόν, εἰπών δὲ τῇ ᾿Εδέμ·

γύναι, γύναι, 3. 23 vgl. Χ 15, 5 Ende — 5—13 vgl. Χ 15, 6 — 18 Luk. 1, 5 2, 1 — 18-S. 132, 3 vgl. Χ 15, 6 Ε., 7 Anf. — 19 Ναξαρέτ] Luk. 1, 26? — 20 f Luk. 2, 42 — 23 Job. 10, 8? — 32 Job. 19, 26 γύναι, ἴδε ὁ υἱός σου 1 διὰ τῶν πρ. (aus S. 130, 28) < Gö.: ἁφάμενος τῶν προφητειῶν Miller 2 ψυχῆς ö.: εὐχῆς Ρ 3 ἐπέσυρε Ρ ἐπεσύρισεν Ρ 4 τοῖς λόγοις Miller: οἱ λόγοι ρ 12 + δ᾿ ö. 13 ἠ Ρ: ὴ̀ ö. 22 + καὶ τὰ Miller 23 ἐπεσύρησαν Ρ 29 < > We., ἀλλὰ ᾿Ιησοῦς ἀκολουθῆσαι σύτῶ οὐκ ἡθέληδε Miller χεις σου τὸν υἱόν, τουτέστι τὸν ψυχικὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν κοϊκόν, αὐτὸς δὲ εἰς χεῖρας παραθέμενος τὸ πνεῦμα τοῦ πατρός, ἀνῆλθε πρὸς τὸν ἀγαθόν. ὁ δὲ ἀγαῖς ἐντι Πρίαπος, ὁ πρίν τι εἶναι ποιήσας·

διὰ τοῦτο καλεῖται Πρίαπος, ὅτι ἐθηριοποίησε τὰ πάντα. διὰ τοῦτο, φησίν, εἰς πάντα ναὸν ἵσταται, ὑπὸ πάσης τῆς κτίσεως τιμώμενος κοὶ ἐν ταῖς ὁδοῖς βαστάζων τὰς ὀπώρας ἐπάνω αὑτοῦ, τουτέστι τοὐς καρποὺς τῆς κτίσεως, ὠν αἴτιος ἐγένετο, προποιήσας τὴν κτίσιν πρότερον οὐκ οὖσαν.

ὅταν οὖν, φηcίν, ἀκούσητε δεόντων ἀνθρώπων, ὅτι κύκνος ἐπὶ τὴν Δήδαν ἠλθε καὶ ἐτεκνοποίησεν ἐξ αὐτῆς, ὁ κύκνος ἐστὶν ὁ Ἐλωεὶμ καὶ ἡ Λήδα ἡ ᾿Εδέμ. καὶ ὅταν λέγωσιν οἱ ἄνθρωποι ποι ὅτι ἀετὸς ἐπὶ τὸν Γανυμήδην, ὁ ἄετός ἐστιν ό Νáας, ὁ δὲ Γανυμήδης ὁ Ἀδάμα.

καὶ ὅταν θέωσιν, ὅτι ὁ χρυοὸς ἦλθεν ἐπὶ τὴν Δανάην καὶ ἐπαιδοποίησεν ἐζ αὐτῆς, ὁ χρυσός ἐστιν ὁ Ἐλωείμ, Δανάη δέ ἐστιν ἡ ᾿Εδέμ. ὁμοίως δὲ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον πάντας τοὺς τοιούτους λόγους, μύθους ἐμφερεῖς ὄντας παραθέμενοι, διδάσκουσιν.

ὄτταν οὑν προφῆται νέωσιν· »ἄκουε οὐρανὲ καὶ ἐνωτίζου ἠ γῆ, κύριος ἐλάλησεν οὐρανὸν λέγει, φησί, τὸ πνεῦμα τὸ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ τοῦ ᾿Ελωείμ, γῆν δὲ τὴν ψυχὴν τὴν ἐν τῷ ἀνθρώρῳ σὺν τῷ πνεύματι, κύριον δὲ τὸν Βαρούχ, Ἰσραὴλ δὲ τὴν ᾿Εδέμ· ᾿Εδέμ· Κὰρ λἐγεται καὶ ᾿Ισραὶλ ἡ σύζυγος τοῦ Ἐλωείμ. »οὐκ ὔγνω με«.

φησίν, »᾿Ισραήλ«· εἰ γὰρ ἐγνώκει, ὅτι πρὸς τῷ ἀγαθῷ εἰμι, οὐκ ἂν ἐκόλαζε τὸ πνεῦμα τὸ ἐν τοῖς Μετώποις διὰ τὴν πατρικὴν ἄγνοιαν ἐντεῦ- θεν * * *.

Γἐγραπται δὲ καὶ ὅρκος ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ τῷ ἐπιγραφομένῳ Βαρούχ, ὄν ὁρκίζουσι τοὺς κατακούειν μέλλοντας τούτων τῶν μυστηρίων καὶ τελεῖσθαι αι παρὰ τῷ ἀγαθῷ· ὄν ὁρχον, φησιν, ὤμοσεν ὁ πατὴρ ἡμῶν Ελωεὶμ παρὰ τῷ ἀγαθῷ γενόμενος, καὶ οὐ μετεμελήθη ὀμόσας, περὶ οὗ γέrραπται, φησίν, ὤμοσε κύριος καὶ οἲ μετα- 1 vgl. 1 Kor. 15. 46 — — 2 Luk. 23, 46 — 8ff ähuliche Satzfolge V 7, 12. 13. 20 2 — 16f Jes. 1, 2 οὐρανὲ οὐρανὲ καὶ ἐνωτίζου γῆ, ὄντι κύριος ἐλάλησεν, vgl. Clemens Strom. IV 169 S. 323, 13ffst — 20 Jes. 1, 3 Ἱσραιλ δέ με οὐκ ἔγνω vgl. Iren. 1 19, 1 S. 175 Η. — 24-S. 135 5 vgl. V 24, 1 — 28 Psal. 109, 4 6 τριόδοις Cruice αὐrοῦ Ρ 7f πρόεδρον ö.: πρῶτον Ρ 11 gannvm;hdhn 12 12 γαννυμήδης Ρ 15 μάθοις Miller ἐμφέροντα V, verb. ö. 16 λέγουδιν Ρ 17 λέγου We. 17f ἀνθρώπω (nicht οὐρανῶ Ρ 20 ἔγνω με ö.: ἐγνώκει Ρ 21 έγνώκει] έγνω με? We. 22 οὐρανοῖς als Lesart Ρ falsch Miller (verb. von Bernays) 22f ücke Miller: ἐντεῦθεν Ε; * * * Cruice, ἐντ. γ. δὲ ohne ücke ö. 26 Παρὰ > Kostermann ὠνόμασεν P μελετηθήσεται.

ἔστι δὲ ὀ ὅρκος οὑτος· ὀμνύω τὸν ἐπάνω πάντων, τὸν ἀγαθόν, τηρῆσαι τὰ μυστήρια ταΰτα καὶ ἐξειπεῖν μηδενὶ μηδὲ ἀνακάμψαι ἀπὸ τοῦ ἀγαθοῦ ἐπὶ τὴν κτίσιν. ἐπειδὰν δὲ ὀμόσῃ τοῦτον τὸν ὄρκον, εἰδέρχεται πρὸς τὸν ἀγαθὸν καὶ βλέπει, »οδα ὀφθαλμὸς οὐκ ΕἾΔΕ καὶ οὐς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη«, καὶ πίνει ἀπὰ τοῦ ζῶντος ὔδατος, ὅπερ ἐστὶ λουτρὸν αὐτοῖς, ὡς νομίξουδι, πηγὴ ζῶντος ὕδατος ἁλλομένου.

διακεχώριδται γάρ, φησίν, ἀνὰ μέσον ἄδατος καὶ ὕδατος, καὶ ἐ̓στιν ὔδωρ τὸ ὑποκάτω τοῦ στερεώματος τῆς πονηρᾶς κτίσεως, ἐν ᾧ λούονται οἱ χοϊκοὶ καὶ ψυχικοὶ ἄνθρωποι, καὶ ὕδωρ ἐστὶν ὑπεράνω τοῦ στερεώματος τοῦ ἀγαθοῦ ςῶν, ἐν ῴ λούονται οἱ πνευματικοὶ ζῶντες ἄνθρωποι, ἐν έν ἐλούσατο Ἐλωεὶμ καὶ λουσάμενος οὐ μετεμελήθη.

καὶ ὅταν λἐγῃ, φηοίν, ὁ προφήτης »λαβεῖν ὲαυτῶ̣ γυναῖκα πορνείας, διότι πορνεύουσα ἐκπορνεύσει ἡ γῆ ἀπὸ ὄπισθε τοῦ κυρίου«, τουτέστιν ὴ ᾿Εδὲμ ἀπὸ τοῖ· Ἐλωείμ, ἐν τούτοις, φησίν, ὁ προφήτης σαφῶς λαλεῖ τὸ ὅλον μυστήριον, καὶ οὐκ ἀκούεται διὰ τὴν κακίαν τοῦ Νόας.

κατὰ τὸν αὐτὸν ἐκεῖνον τρόπον κοὶ τὰς ἄλλας <ῥήσεις τὰς> προφητικὰς ὁμοίως πραρᾴ δουσι δτὰ πλειόνων βιβλίων· ἔστι δὲ αὐτοῖς προηrουμένως βιβλίον ἐπιrραφόμενον Βαρούχ, ἐν ῴ ὅλην τὴν τοῦ μύθου αὐτῶν διαγωγήν ὁ ἐντυχὼν γνώσεται. πολλαῖς μὲν οὖν αἱρέσεσιν ἐντυχόν, ἀγαπητοί, οὐδενὶ τούτου κακῷ χείρονι ἐνἐτυχον.

ἀληθῶς δέ, ὥσπερ λέγει † καὶ ό κατά, τὸν αὐτοῦ Ἡρακλέα δεῖ μιμησαμένους ἐκκαθῆραι τὴν Αὐγείου κόπρον, μᾶλλον δὲ ἀμάραν, εἰς ἥν ἐμπεσόντες οἰ τούτου ἀνε,όμενοι οὐ πώποτε ἀπολυθήσονται, ἀλλ᾿ οὐδὲ ἀνακύψαι δυνήσονται.

᾿Επεὶ γοῦν καὶ τὰ Ἰουστίνου τοῦ ψει·δογνωστικοῦ ἐπιχειρήματα ἐξθέμεθα, δοκεῖ καὶ τὰς τῶν ἀκολούθων ἀκολούθων αἱρεέσεων ἐν ταῖς ἑξῆς βίβλοις ἐκθέσθαι, μηδένα δὲ καταλιπεῖν ἀνέ λεγετον αὐτῶν, τῶν ὐπ αὐτῶν λεγομένων παρατιθεμένων ὄντων ἱκανῶν πρὸς παρα- 1 ff vgl. die slavische Baruch-Apok., Gott. Nachrichten 1891 S. 5, 10—13. 11, 30. 31 — 4f I Kor. 2, 9 — 6f Joh. 4, 10. 14 contaminiert, vgl. zu V 19, 21 — 7—11 Gen. 1, 6. 7 — 12 Psal. 109, 4 — Hos. 1, 2 1 οὕrως Ρ, verb. Gö. πάντων aus πάντα Ρ If τὸν τὸν ἄγαθὸν in ἀγαθῶν Ρ, s. Ζ. 3 u. V 24, 1 10 ἐστὶν] τὸ We. ὑπὸ ἄνω Ρ 11 <καὶ> Cruice 17 + ῥήσεις τὰς We., λαλιάς ö. 17f παραδιδοῦσι Ρ, verb. ó. 20 ὁ εὺ τυχὼν Ρ 21 λέγει λέγει ει’καιότατα We.; λἐγεται, κατὰ Gö., aber καιὰ sich nicht mit μιμησαμένους 23 ἐχόμενοι ö. 24 ἀποπλυθήσονται corr. in ἀποπληρωθήσονται Ρ 27 ἀνέλεχτον Ρ αύτὸν Ρ όειrματισμὀν, εἰ καὶ μόνον ἐχρηθείη τὰ ἀπόκρυφα παρ’ αὐτοῖς καὶ ἄρρητα, ἄ μόλις μετὰ πολλοῦ πόνου μυοῦνται οἱ ἄφρονες. ἴδωμεν οὑν τί καὶ Σίμων λέγει.

Τάδε ἔνεστιν ἐν τῇ δεκάτῃ τοῦ κατὰ πασῶν αἱρέσεων ἐλέγχου·

Ἐπιτομὴ πάντων τῶν φιλοσόφων,

Ἐπιτομὴ πασῶν <τῶν>

Καὶ ἐπὶ πᾶσι, τίς ὁ τῆς ἀληθείας λόγος.

Τὸν λαβύρινθον τῶν αἱρέσεων οὐ βίᾳ διαρρήξαντες, ἀλλὰ μόνῳ ἐλέγχῳ ἀληθείας δυνάμει διαλύσαντες, πρόσιμεν ἐπὶ τὴν τῆς ἀληθείας ἀπόδειξιν. τότε γὰρ <τὰ> τῆς πλάνης ἔντεχνα σοφίσματα φανερωθήσεται, ἐπὰν ὁ τῆς ἀληθείας ὅρος ἐπιδειχθῇ, οὐκ ἀπὸ σοφίας Ἑλλήνων ἀρχὰς μεταλαβών, οὐδ’ Αἰγυπτίων δόγματα τὰ ἐν αὐτοῖς μετ᾿ ἀξιοπιστίας θρησκευόμενα μάταια ὡς ἄρρητα διδαχθείς, οὐδὲ Χαλδαίων ἀσυστάτῳ περιεργίᾳ σοφισθείς, οὐδὲ Βαβυλωνίων ἀλογίστῳ μανίᾳ δι᾿ ἐν(εργεί)ας δαιμόνων καταπλαγείς, ἀλλ᾿ ᾡ ὑπάρχει τρόπῳ ὅρος ἀληθὴς ὢν ἀφύλακτός τε καὶ ἀκαλλώπιστος, <ὃς> μόνον ἐλέγξει τὴν πλάνην.

περὶ οὗ εἰ καὶ πλειστάκις ἀποδείξεις ἐποιήσαμεν καὶ ἱκανῶς τὸν τῆς | ἀληθείας κανόνα ἀφθόνως τοῖς βουλομένοις ἐπεδείξαμεν, ἀλλά γε καὶ νῦν οὐκ ἄλογον ἐκρίναμεν ἐπὶ πᾶσι τοῖς Ἐλλησι δεδοκημένοις καὶ αἱρετικοῖς ὡσεὶ κορωνίδα τῶν βίβλων ἐπενέγκαι ταύτην τὴν ἀπόδειξιν διὰ τῆς δεκάτης βίβλου.

Συμπεριλαβόντες τοίνυν τὰ πάντων τῶν παρ᾿ Ἕλλησι σοφῶν δόγματα ἐν τέσσαρσι βιβλίοις, τὰ δὲ τοῖς αἱρεσιάρχαις ἐν πέντε, νῦν τὸν περὶ ἀληθείας λόγον ἐν αݲ ἐπιδείξομεν, ἀνακεφαλαιούμενοι τὰ πᾶσι δεδοκημένα. οἱ μὲν γὰρ τῶν Ἑλλήνων δογματισταὶ τὴν φιλοσοφίαν τριχῇ διελόντες οὕτως ἐφιλοσόφησαν, οἱ μὲν φυσικήν, οἱ δὲ ἠθικήν, οἱ δὲ διαλεκτικὴν προσαγορεύσαντες.

καὶ οἱ μὲν τὴν φυσικὴν οὗτοι γεγένηνται, οὕτως δὲ διηγήσαντο· οἱ μὲν ἐξ ἑνὸς τὰ 8f G. Noetos 8 S. 50, 13 L. ἔλθωμεν ἐπὶ τὴν τῆς ἀληθείας ἀπόδειξιν — 16 πλειστάκις] ein Beispiel kennen wir aus der Schrift G. Noetos — 27 — S. 268, 2 wörtlich aus Sext. Emp. Adv. phys. II 310 — 318. Über die Vorlage des und ihre Entstellung bei Sextus s. Diels, Doxographi S. 91ff 2 βιβλίον ῑ a. R. rot P, im Text kein Absatz, aber rote Initiale Τ 4 ἐπὶ τὸ μὴ Ρ 5 ἐπὶ τῶ μὴ Ρ + τῶν Miller 8 πρόσειμεν Ρ 9 + τὰ We. 11 <καὶ> τὰ Cruice 14 ᾧ Miller: ὡς Ρ 15 + ὃς Gö. 22 τῶν αἱρεσιάρχων Cruice αἱρεσιάρχαις <δεδοκημένα> Miller, doch s. S. 268 23 ἐν ᾱ Bernays: ἕνα Ρ, ἑνὶ Miller 27 ἑνὸς] + ἐγέννησαν Sext. πάντα, οἱ δὲ ἐκ πλειόνων· καὶ τῶν ἐξ ἑνὸς οἱ μὲν ἐξ ἀποίου, οἱ δὲ ἐκ [τοῦ] ποιοῦ· καὶ τῶν ἐκ ποιοῦ οἱ μὲν ἐκ πυρός, οἱ δὲ ἐξ οἱ δὲ ἐξ ὕδατος, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς·

καὶ τῶν ἐκ πλειόνων οἱ μὲν ἐξ ἀριθμητῶν, <οἱ δὲ ἐξ ἀπείρων· καὶ τῶν ἐξ ἀριθμητῶν> οἱ δυ(ο)ῖν, οἱ δὲ ἐκ τεσσάρων, οἱ δὲ ἐκ ε, οἱ δὲ ἐκ ϛ· καὶ τῶν ἐξ ἀπείρων οἱ μὲν ἐξ ὁμοίων τοῖς γεννωμένοις, οἱ δὲ ἐξ ἀνομοίων· καὶ πρὸς τούτοις οἱ μὲν ἐξ(ἀπα)θῶν, οἱ δὲ ἐκ παθητῶν.

<ἐξ> ἀποίου μὲν καὶ ἑνὸς σώματος τὴν τῶν ὅλων συνεστήσαντο γένεσιν οἱ Στωϊκοί. ἀρχὴ γὰρ τῶν ὅλων κατ’ αὐτούς έστιν ἡ ἄποιος ὕλη καὶ δι᾿ ὅλων τρεπτή· μεταβαλλούσης δὲ αὐτῆς γίνεται πῦρ, ἀήρ, ὕδωρ, γῆ. ἐξ ἑνὸς δὲ καὶ ποιοῦ γεγενῆσθαι τὰ πάντα θέλουσιν οἵ τε περὶ τὸν Ἵππασον καὶ Ἀναξίμανδρον καὶ Θαλῆ τὸν Μιλήσιον· <ὧν> Ἵππασος μὲν Μεταπόντιος καὶ Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος ἐκ πυρὸς ἀπεφήναντο τὴν γένεσιν, Ἀναξίμανδρος δὲ ἐξ ἀέρος, Θαλῆς δὲ ἐξ ὕδατος, Ξενοφάνης δὲ ἐκ γῆς. »ἐκ γῆς γάρ, φησί, πάντα ἐστί, καὶ εἰς τὴν γῆν πάντα τελευτᾷ.«

Ἐκ πλειόνων δὲ καὶ ἀριθμητῶν, δυεῖν μέν, γῆς τε καὶ ὕδατος, τὰ ὅλα συνεστηκέναι φησὶ ὁ ποιητὴς Ὅμηρος, ὁτὲ μὲν λέγων· Ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύν, ποτὲ δέ· ἀλλ’ ὑμεῖς <μὲν> πάντες ὕδωρ καὶ γαῖα

συμφέρεσθαι δ᾿ αὐτῷ δοκεῖ καὶ ὁ Κολοφώνιος Ξενοφάνης· φησὶ γάρ· πάντες <γὰρ> γαίης <τε> καὶ 15f Xenophanes Fr. 27 D. ἐκ γαίης γὰρ πάντα καὶ εἰς γῆν πάντα τελευτᾷ (so auch Sext.) — 19 Ξ 201 — 21 Η 99 — 23 Xenophanes Fr. 33 D. 2 τοῦ > Sext. Gö. ἐξ < Hdschr. Sext. 3 ἐξ1 < Hdschr. Sext. Sext. Miller 5 δύο Sext. ἐκ πέντε, οἱ δὲ ἐξ ἕξ Sext. 6 γεννωμένοις Sext.: γενομένοις Ρ 6f πρὸς τούτοις Ρ: τούτων Sext. Gö. Sext. Gö.: παθητικῶν Ρ + ἐξ Sext. Gö. 8 ὑπεστήσαντο Sext. ὄντων Sext. 10 τρεπτή Sext.: τρέπει Ρ δὲ αὐτῆς] τε ταύτης Sext. γίνεται τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, πῦρ καὶ ἀήρ, ὕδωρ καὶ γῆ Sext. 11 τε Sext.: δὲ Ρ 12 Ἀναξίμανδρον schon Sext. (Ἀναξιμένη Meineke) + ὦν Gö. Ἰππασος καὶ Sext.) 13 καὶ] + κατὰ τινας Sext. ἀπεφήναντο] ἀπέλιπον Sext. 14 Ἀναξίμανδρος schon Sext. Ἀναξιμένης Meineke) 15 δὲ] + κατ ἐνίους Sext. τὴν > ö. 17 ἀριθμητῶν Sext.: ἀριθμῶν Ρ δυοῖν Sext. 18 τὰ — φησὶ > Sext. 19 Τηθύν] τιθέν P 20 ὁτὲ Sext. 21 + μὲν Miller 22 συμφερὲς Ρ δοκεῖ] + κατ᾿ ἐνίους Sext. 23 ergänzt von Miller Sext. ἐγενόμεθα Ρ ἐκ γῆς δὲ καὶ αἰθέρος Εὐριπίδης, ὡς πάρεστιν ἐπιγνῶναι ἐκ τοῦ λέγειν αὐτόν· αἰθέρα καὶ γαῖαν πάντων γενέτειραν ἀείδω. ἐκ τεσσάρων δὲ Ἐμπεδοκλῆς, οὕτως λέγων·

τέσσαρα τῶν πάντων ῥιζώματα πρῶτον ἄκουε· Ζεὺς ἀήρ, Ἥρη τε φερέσβιος, ἠδ᾿ Ἀΐδωνεύς, Νῆστις δὲ ἣ δακρύοις τέγγει κρούνωμα βρότειον. ἐκ πέντε δὲ Ὄκελλος ὁ Λευκανὸς καὶ Ἀριστοτέλης·

συμπαρέλαβον γὰρ τοῖς τέσσαρσι στοιχείοις τὸ πέμπτον καὶ κυκλοφορητικὸν σῶμα, ἐξ οὗ λέγουσιν εἶναι τὰ οὐράνια. ἐκ δὲ τῶν ϛݲ τὴν τῶν ὑπέθεντο γένεσιν οἱ περὶ τὸν Ἐμπεδοκλέα. ἐν οἷς μὲν γὰρ λέγει· τέσσαρα τῶν πάντων ῥιζώματα πρῶτον ἄκουε, ἐκ τεσσάρων ποιεῖ τὴν γένεσιν· ὅταν δὲ προσθῇ·

νεῖκός τ᾿ οὐλόμενον δίχα τῶν, ἀτάλαντον ἁπάντῃ, καὶ φιλία μετὰ τοῖσιν, ἴση μῆκός τε πλάτος τε, ἓξ [καὶ] παραδίδωσι τὰς τῶν ὅλων ἀρχάς, δ μὲν ὑλικάς, γῆν, πῦρ, ἀέρα, δύο δὲ τὰς δραστηρίους, φιλίαν καὶ νεῖκος. ἐξ ἀπείρων δὲ ἐδογμάτισαν τὴν τῶν πάντων γένεσιν οἱ περὶ Ἀναξαγόραν Κλαζομένιον καὶ Δημόκριτον καὶ Ἐπίκουρον καὶ ἄλλοι παμπληθεῖς, ὧν ἐκ μέρους πρότερον ἐμνήσθημεν.

ἀλλ᾿ ὁ μὲν Ἀναξαγόρας ἐξ ὁμοίων τοῖς γεννωμένοις, οἱ δὲ περὶ τὸν Δημόκριτον καὶ Ἐπίκουρον ἐξ ἀνομοίων τε καὶ ἀπαθῶν, τουτέστιν ἐκ τῶν ἀτόμων, οἱ δὲ περὶ τὸν Ποντικὸν Ἡρακλείδην καὶ Ἀσκληπιάδην ἐξ ἀνομοίων <μέν>, 3 Euripides Fr. 1023 Nauck, vgl. Diels, Doxographi S. 92 1 — 5 Empedokles Fr. 6 D. vgl. S. 210, 20 (= H) — 8 Ocellus Lucanus De universo C. 2 — 12 s. zu Z. 5 — 14 Empedokles Fr. 17, 19. 20 D. — 20 ἐμνήσθημεν] s. I 8. 13. 22 1 αἰθέρος Sext. Gö.: ἀέρος Ρ 4 δὲ] + ὁ Sext. οὕτως λέγων > 5 τῶν PH: γὰρ Sext. (Emp.) 6 ἀήρ Ρ: > H, ἀργὴς Sext. ἤρη Ρ 7 δὲ Ρ: γε Η, θ’ Sext. (Emp.) ἣ δακρύοις Η Sext.: ἡδακτοῖς Ρ τέγγει Η Sext.: σπονδε Ρ (σπένδει? Miller) κρούνωμα βρότειον Sext.: κρουνῶ μαβρόντιον Ρ, μακρόγιον Η 8 ὁ κη. γλος λευκανός Ρ (vor λευκ. dicker Punkt, vielleicht ο) 9 πέμπτον] εݲ Ρ 10 ἐξ οὗ Sext. Gö.: καὶ Ρ τῶν2 > Sext. 12 δὲ Ρ, τέσσαρα Sext. πρῶτον ἄκουε Sext., vgl. zu Ζ. 5 14 διχ·άζων ἀταλλάττον Ρ, verb. nach Sext. Miller 15 φιλίη Sext. Miller τοῖσιν Sext.: οἷσιν Ρ 16 καὶ > Sext. Gö. ὄντων Sext. τέσσαρας μὲν τὰς ὑλικάς Sext. 17 πῦρ Sext. 18 δ’ ἐδόξασαν Sext. πάντων Ρ: πραγμάτων Sext. 20 ὧν — ἐμνήσθημεν > Sext. 22 τουτέστι τῶν Sext. 23 + μὲν Sext. Gö. θητῶν δέ, καθάπερ τῶν ἀνάρμων ὄγκων, οἱ δὲ περὶ τὸν Πλάτωνα ἐκ τριῶν· εἶναι ταῦτα λέγουσι θεὸν καὶ ὕλην καὶ παράδειγμα.

τὴν δὲ ὕλην μερίζει εἰς τέσσαρας ἀρχάς, πῦρ, ὕδωρ, γῆν, ἀέρα· θεὸν δὲ τὸν ταύτης εἶναι δημιουργόν, τὸ δὲ παράδειγμα νοῦν.

Πεπεισμένοι τοίνυν ὅτι πᾶσι τούτοις ὁμολογουμένωνς ἄπορος εὑρίσκεται ὁ τῆς φυσιολογίας λόγος, αὐτοὶ περὶ τῶν τῆς ἀληθείας παραδειγμάτων, ὡς ἔστι καὶ πεπιστεύκαμεν, ἀόκνως ἐροῦμεν, πλ(ὴν) καὶ τὰ τοῖς αἱρεσιάρχαις ἐπιτομῇ πρότερον ἐκθέμενοι, ἴνα καὶ διὰ τούτου εὔγνωστα τὰ πάντων δόγματα παραστήσαντες φανερὰν καὶ εὔγνωστον τὴν ἀλήθειαν ἐπιδείξωμεν.

Ἀλλ᾿ ἐπεὶ οὕτως δοκεῖ, ἀρξώμεθα πρῶτον ἀπὸ τῶν τοῦ ὄφεως λειτουργῶν. Ναασσηνοὶ ἄνθρωπον καλοῦσι τὴν πρώτην τῶν ὅλων ἀρχήν, τὸν αὐτὸν καὶ υἱὸν ἀνθρώπου· τοῦτον δὲ τριχῇ διαιροῦσιν. ἔστι μὲν γὰρ αὐτοῦ, φασί, τὸ μὲν νοερόν, τὸ δὲ ψυχικόν, τὸ δὲ χοϊκόν.

καλοῖσι δὲ αὐτὸν Ἀδάμαν, καὶ νομίζουσι τὴν αὐτοῦ εἶναι γνῶσιν ἀρχὴν τοῦ δύνασθαι γνῶναι θεόν. καὶ ταῦτα πάντα τὰ νοερὰ καὶ τὰ ψυχικὰ καὶ τὰ χοϊκὰ κεχωρηκέναι εἰς τὸν Ἰησοῦν, καὶ ὁμοῦ αὐτοῦ λελαληκέναι τάς τρεῖς οὐσίας τοῖς τρισὶ γένεσι.

τοῦ παντὸς οὗτοι φάσκουσι τρία γένη, ἀγγελικόν, ψυχικόν, χοϊκόν, καὶ τρεῖς ἐκκλησίας, ἀγγελικήν, ψυχικήν, χοϊκήν· ὀνόματα δὲ αὐταῖς ἐκλεκτή, κλητή, αἰχμάλωτος. ταῦτά ἐστι τὰ κατ᾿ αὐτοὺς κεφάλαια, ὡς ἐν ὀλίγῳ ἔστι καταλαβεῖν. ταῦτά φησιν παραδεδωκέναι τὸν Ἰάκωβον τὸν ἀδελφὸν τοῦ κυρίου τῇ Μαριάμνῃ, καταψευδόμενοι ἀμφοτέρων.

Οἱ δὲ Περάται, Ἀδέμης ὁ Καρύστιος καὶ Εὐφράτης <ὁ> λέγουσιν ἕνα εἶναι κόσμον τινά, οὕτως καλοῦντες τοῦτον, 1 — 4 aus S. 19, —20, 4 — 5 —7 vgl. Sext. a. a. Ο. § 319 προειληφότες οὖν ὅτι πᾶσι τούτοις ἄπορος δείκνυται ὁ τῆς φυσιολογίας τρόπος ἀναιρεθείσης γενέσεως καὶ τῆς φθορᾶς, προθυμότερον ἁπτώμεθα τῶν λόγων — 11 — 23 = S. 78, 5. 6. 11—79, 1 — 24 vgl. S. 33, 8 107, 9 24— S. 270, 4 =S. 104, 15—105, 33. Benutzt von Theodoret I 17 ὁ Καρύστιος καὶ ὁ Περατικὸς Εὐφράτης, ἀφ’ οὗ Περάται προσηγορεύθησαν οἱ τούτων ὁμόφρονες, ἕνα κόσμον εἶναί φασι τριχῇ διῃρημένον. καὶ τὸ μὲν ἓν μέρος 1 ἀνάρμων Sext. Gö.: ἀνάρχ·ων Ρ 2 <καὶ> εἶναι Cruice 7 8 αἱρεσιάρχαις <δεδοκημένα> Gö., s. zu S. 265, 22 <ἐν> ἐπιτομῇ Ρ 15 αὐτοῦ Bernays (s. Η), der einen Fehler des Hipp. selbst annimmt: αὐτὸν Ρ, εἰς αὐτὸν Miller 18f γένεσι τοῦ παντός. τούτου φάσκουσι Bernays 19 οὗτοι Gö.: οὕτω Ρ τριγενῆ Ρ 22 φησιν PH: φασὶ Miller 24 Ρ Ἀδέμης] vgl. zu S. 33, 3 καροίστιος Ρ ἐφράτης Ρ + ὁ Η, vgl. Theod. τριχῇ διῃρημένον. ἔστι δὲ <τῆς> τριχῇ διαιρέσεως παρ᾿ αὐτοῖς μὲν ἓν μέρος οἱονεὶ μία ἀρχὴ καθάπερ πηγὴ μεγάλη, εἰς ἀπείρους τομὰς τῷ λόγῳ τμηθῆναι δυναμένη.

ἡ δὲ πρώτη τομὴ καὶ προσεχεστέρα κατ᾿ αὐτούς ἐστιν ἡ τριάς, καὶ καλεῖται ἀγαθὸν τέλειον, μέγεθος πατρικόν· τὸ δὲ δεύτερον μέρος τῆς τριάδος οἱονεὶ δυνάμεων ἄπειρόν τι πλῆθος· τρίτον ἰδικόν· καὶ ἔστι τὸ μὲν πρῶτον ἀγέννητον <ὅπερ ἐστὶν ἀγαθόν· τὸ δὲ δεύτερον ἀγαθὸν αὐτογενές· τὸ γεννητόν>· ὅθεν διαρρήδην λέγουσι τρεῖς θεούς, τρεῖς λόγους, ἀνθρώπους.

ἑκάστῳ γὰρ μέρει τοῦ κόσμου, τῆς διαιρέσεως διακεκριμένης, διδόασι καὶ θεοὺς καὶ λόγους καὶ ἀνθρώπους καὶ τὰ λοιπά. ἄνωθεν δὲ ἀπὸ τῆς ἀγεννησίας καὶ τῆς τοῦ κόσμου πρώτης τομῆς, ἐπὶ συντελείᾳ λοιπὸν τοῦ κόσμου καθεστηκότος, κατεληλυθέναι ἐπὶ τοῖς Ἡρώδου χρόνοις τριφυῆ τινα ἄνθρωπον καὶ τρισώματον καὶ τριδύναμον, καλούμενον Χριστόν, ἀπὸ τῶν τριῶν ἔχοντα τοῦ κόσμου μερῶν ἐν αὑτῷ πάντα τὰ [τοῦ κόσμου] συγκρίματα καὶ τὰς καὶ τοῦτο εἶναι θέλουσι τὸ εἰρημένον·

ἐν ᾡ κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος <κῶς>. κατενεχθῆναι δὲ ἀπὸ τῶν κόσμων δύο, τοῦ τε ἀγεννήτου καὶ τοῦ αὐτογεννήτου, εἰς τοῦτον τὸν κόσμον, ἐν ᾧ ἐσμεν ἡμεῖς. παντοίων δυνάμεων σπέρματα. κατεληλυθέναι δὲ τὸν Χριστὸν ἄνωθεν ἀπὸ ἀγεννησίας, ἵνα διὰ τῆς καταβάσεως αὐτοῦ πάντα σωθῇ τὰ τριχῇ διῃρημένα.

ἃ μὲν γάρ, φησίν, ἐστὶν ἄνωθεν κατενηνεγμένα, ἀνελεύσεται δι᾿ αὐτοῦ, τὰ δὲ οἷον τινὰ πηγὴν εἶναι μεγάλην εἰς ἄπειρα διαιρεθῆναι τῷ λόγῳ δυνάμενον (δυναμένην?). τὴν δὲ πρώτην τομὴν τριάδα προσαγορεύουσι καὶ καλοῦσιν αὐτὴν ἀγαθὸν τέλειον, μέγεθος πατρικόν. τὸ δὲ δεύτερον δυνάμεων ἀπείρων τὸ πλῆθος. τὸ δὲ τρίτον καλοῦσιν ἰδικόν. καὶ τὸ μὲν πρῶτον ἀγέννητον λέγουσι καὶ ὀνομάζουσι τρεῖς θεούς, τρεῖς λόγους, τρεῖς νοῦς, τρεῖς ἀνθρώπους. ἄνωθεν δὲ ἀπὸ τῆς ἀγεννησίας καὶ τῆς πρώτης τοῦ κόσμου διαιρέσεως παρ’ αὐτὴν τὴν τοῦ κόσμου συντέλειαν ἐν τοῖς Ἡρώδου χρόνοις κατεληλυθέναι τριφυῆ τινα ἄνθρωπον καὶ τρίσωμον καὶ τριδύναμον καλούμενον Χριστὸν καὶ διελθεῖν τόν τε ἀγέννητον κόσμον 6 Kol. 2, 9 (ἐν αὐτῷ), anders Η, wo Κοί. 1, 19 und 2, 9 contaminiert 1 τῆς τριχῆς (lies τριχῆ) H: τριχῆς P 2 οῖονεὶ Miller (doch s. Bernays, Ges. Abh. I 303): οἷον ἡ Ρ (οἷον μία τις ἀρχή Η) 4 ἐστὶ τριὰς Η 6 ἄπειρον Bernays: ἀπείρων Ρ, vgl. Theod. <τὸ> τρίτον Η Baxmann, vgl. Theod. Cruice 7f < > Η Bernays, aber Theod. hat dieselbe Lücke, an der also Hippolyts eigene Nachlässigkeit schuld ist 13 τριφυῆ Η Theod.: τριφυήν 15 αὐτῶ Ρ, ἑαυτῶ Η τοῦ κόσμου > Η Bernays 17 σωματικῶς Η Bernays: σώματι Ρ 19 παντοίων Η Bernays: παντοῖα Ρ 20 ἀπὸ] + τῆς Η 21 σωθεῖ Ρ 21f τὰ μὲν γάρ, φησίν, ἄνωθεν κατενηνεγμένα Η ἐπιβουλεύσαντα τοῖς κατενηνεγμένοις ἀφίεται εἰκῆ καὶ κολασθέντα ἀποπέμπεται. δύο δὲ εἶναι μέρη τὰ σῳζόμενα λέγει, τὰ ὑπερκείμενα, ἀπαλλαγέντα τῆς φθορᾶς, τὸ δὲ τρίτον ἀπόλλυσθαι, ὃν κόσμον ἰδικὸν καλεῖ. ταῦτα καὶ οἱ Περάται.

Τοῖς δὲ Σηθιανοῖς δοκεῖ, ὅτι τῶν ὅλων εἰσὶ τρεῖς ἀρχαὶ περιωρισμέναι. ἑκάστη δὲ τῶν ἀρχῶν πέφυκε [δύνασθαι] γενέσθαι, ὡς ἐν ἀνθρωπίνῃ ψυχῇ πᾶσα ἡτισοῦν διδασκομένη τέχνη, οἶον εἰ γένοιτο παιδίον αὐλητῇ † γενέσθαι αὐλεῖν, ἢ γεωμέτρῃ γεωμετρεῖν, ἤ τινι τέχνῃ ὁμοίως.

αἱ δὲ τῶν ἀρχῶν, φασίν, οὐσίαι εἰσὶ φῶς καὶ σκότος· τούτων δέ ἐστιν ἐν μέσῳ πνεῦμα ἀκέραιον· τὸ δὲ πνεῦμα τὸ τεταγμένον ἐν μέσῳ τοῦ σκότους, ὅπερ ἐστὶ κάτω, καὶ τοῦ φωτός, ὅπερ ἐστὶν ἄνω, λέγουσιν, οὐκ ἔστι πνεῦμα ὡς ἀνέμου ῥιπὴ ἢ λεπτή τις αὔρα νοηθῆναι δυναμένη, ἀλλ᾿ οἱονεί τις ὀσμὴ μύρου ἢ θυμιάματος ἐκ συνθέσεως κατασκευαζομένου λεπτὴ διοδεύσασα δύναμις ἀνεπινοήτῳ τινὶ καὶ κρείττονι λόγου φορᾷ εὐωδίας.

ἐπεὶ τοίνυν ἐστὶν ἄνω τὸ φῶς καὶ κάτω τὸ σκότος καὶ τούτων μέσον τὸ πνεῦμα, τὸ δὲ φῶς <ὡς> ἀκτὶς ἡλίου ἄνωθεν ἐλλάμπουσα εἰς τὸ ὑποκείμενον ἡ δὲ τοῦ πνεύματος εὐωδία φέρεται μέσην ἔχουσα τάξιν καὶ ἐξικνεῖται, ὥσπερ ἡ τῶν θυμιαμάτων ὀσμὴ ἐπὶ τῷ πυρὶ φέρεται· τοιαύτης καὶ τὸν αὐτογενῆ καὶ ἐλθεῖν εἰς τόνδε τὸν κόσμον ἐν ᾧ ἐσμεν. κατελθὼν δὲ ὁ Χριστὸς τὰ μὲν ἄνωθεν κατενηνεγμένα ἐπανελθεῖν ἄνω παρασκευάσει, τὰ δὲ τούτοις ἐπιβουλεύσαντα παραδ(όσει κολάσει. καὶ τὸν μὲν ἀγέννητον κόσμον καὶ τὸν αὐτογενῆ σωθήσεσθαι λέγουσι, τοῦτον δὲ τὸν κόσμον ἀπόλλυσθαι, ὃν ἰδικὸν ὀνομάζουσι. 5—S. 271, 9 vgl. S. 116, 17—117, 17 — 9 vgl. Heraklit Fr. 67 1 ἀφίεται εἰκῇ καὶ Sauppe: ἀφιεῖ εἰκῆ καὶ Ρ, ἀφίει καὶ Η, ἀφίεται καὶ Gö., ὀφιοειδῆ Beniays, ἀφίεται δίκῃ καὶ We. (Theod.?) 3 ἀπόλυσθαι Ρ ἰδικὸν Bernays, Theod. (H): ἴδιον Ρ, εἰδικὸν Cruice 4 περᾶται Ρ 5 σιθιανοῖς 6 hinter ἀρχῶν Lücke Bernays; ausgelassen seien, vielleicht von Hipp, selbst, in < > gesetzten Worte von H: ἑκάστην δὲ τῶν ἀρχῶν <ἀπείρους ἔχειν δυνάμεις. δυνάμεις δ᾿ αὐτῶν λεγόντων λογιζέσθω ὁ ἀκούων τοῦτο αὐτοὺς λέγειν· πᾶν ὅ τι νοήσει ἐπινοεῖς ἢ καὶ παραλείπεις μὴ νοηθεῖν, τοῦτο> ἑκάστη τῶν ἀρχῶν γενέσθαι δύνασθαι > Η Bernays 7 οἱονεὶ Ρ 7f οἷον, εἰ ἐγγὺς γένοιτο παιδίον αὐλητῇ, δύνασθαι αὐλεῖν Bernays 8 γενέσθαι] ἐγχρονίσαν Η We. 9 τεχνίτῃ Diels 12 ἀνέμου ῥιπή Gö.: ἄνεμος ἢ ῥιπὴ Ρ Η 14 λεπτὴ Bernays: λεπτῆς Ρ διοδεύσασα Ρ, διοδεύουσα Η Gö. 15 φορᾷ Miller: vgl. Η: κρείττονι ἢ λόγῳ ἔστιν ἐξειπεῖν εὐωδίᾳ 17 + ὡς Bernays (H) Bernays (πέφυκε . . . . ἐλλάμπειν Η): ἐκλάμπουσα Ρ 19 ὡς ἐπὶ τῶν ἐν πυρὶ θυμιαμάτων τὴν εὐωδίαν πανταχῆ φερομένην ἐπεγνώκαμεν Η <τῶν> ἐπὶ We., s. H δὲ οὔσης τῆς δυνάμεως τῶν διῃρημένων τριχῶς, τοῦ πνεύματος καὶ τοῦ φωτὸς ὁμοῦ ἐστι κάτω ἡ δύναμις ἐν τῷ σκότει τῷ ὑποτεταγμένῳ.

τὸ δὲ σκότος ὕδωρ εἶναί φασι φοβερόν, εἰς ὃ κατέσπασται <καὶ> μετενήνεκται εἰς τοιαύτην φύσιν μετὰ τοῦ πνεύματος τὸ φῶς. φρόνιμον οὖν τὸ σκότος ὂν καὶ γινῶσκον, ὅτι, ἂν ἀπαρθῇ ἀπ᾿ αὐτοῦ τὸ φῶς, μένει τὸ σκότος ἔρημον, ἀφανές, ἀλαμπές, ἀδύναμον, ἄπρακτον, ἀσθενές, <οὕ>τω δὴ πάσῃ συνέσει καὶ φρονήσει βιάζεται εἰς ἑαυτὸ τὴν λαμπηδόνα καὶ τὸν σπινθῆρα τοῦ φωτὸς μετὰ τῆς τοῦ πνεύματος εὐωδίας.

εἰκόνα τούτου ταύτην παρεισάγουσι, λέγοντες· ὥσπερ ἡ κόρη τοῦ ὀφθαλμοῦ <ὑπὸ τῶν> ὑποκειμένων ὑδάτων σκοτεινὴ φαίνεται, φωτίζεται δὲ ὑπὸ τοῦ πνεύματος, οὕτως ἀντιποιεῖται τὸ σκότος τοῦ πνεύματος, ἔχει δὲ παρ’ ἑαυτῷ πάσας τὰς δυνάμεις βουλομένας ἀφίστασθαι καὶ ἀνιέναι. εἰσὶ δὲ αὗται ἀπειράκις ἄπειροι. ἐξ ὡν τὰ πάντα τυποῦται καὶ γίνεται ἐπιμιγνυμένων δίκην σφραγίδων.

ὥσπερ γὰρ σφραγὶς ἐπικοινωνήσασα κηρῷ τὸν τύπον ἐποίησεν, αὐτὴ παρ᾿ ἑαυτῇ ἥτις ἦν μένουσα, οὕτως καὶ αἱ δυνάμεις ἐπικοινωνήσασαι τὰ πάντα ἀπεργάζονται γένη ζῴων ἄπειρα. γεγονέναι οὖν ἀπὸ τῆς πρώτης συνδρομῆς τῶν τριῶν ἀρχῶν μεγάλης σφραγῖδος ἰδέαν, οὐρανὸν καὶ γῆν, εἶδος ἔχουσαν παραπλήσιον μήτρᾳ ὀμφαλὸν ἐχούσῃ μέσον. οὕτως δὲ καὶ γὰς λοιπὰς ἐκτυπώσεις τῶν πάντων ἐκτετυπῶσθαι ὥσπερ οὐρανὸν καὶ γῆν μήτρᾳ παραπλησίους.

ἐκ δὲ τοῦ ὕδατος γεγονέναι φασὶ πρωτόγονον ἀρχήν, ἄνεμον σφοδρὸν καὶ λάβρον καὶ πάσης γενέσεως αἴτιον, βρασμόν τινα καὶ κίνησιν ἐργαζόμενον τῷ κόσμῳ ἐκ τῆς τῶν ὑδάτων κινήσεως.

τοῦτον δὲ ἐπιτελεῖν εἶδος σύρματι ὄφεως παραπλήσιον, πτερωτόν· [ἦν] ὃ φορῶν ὁ κόσμος πρὸς γένεσιν ὀργήσας ὀργήσας ὡς μήτρα. καὶ ἐντεῦθεν θέλουσι συνίστασθαι τὴν τῶν | ὅλων γένεσιν.

† τοῦτον δὲ εἶναι πνεῦμα ἀνέμου 9 — 21 S. 117, 17 — 118, 19 frei wiedergegeben. Hipp, hat wohl hier und im Folgenden zum Teil seine Vorlage wieder eingesehen — 22 — S. 272, 16 S. 118 20 — 120, 21 frei wiedergegeben mit Einsicht in die Vorlage 3 + καὶ Η Miller 6 μενεῖ Roeper 7 οὕτω δὴ Bernaus: τῶ δὲ Ρ, τόδε Miller, ἐπὶ τῷδε Roeper, ὧδε Sauppe 10 + ὑπὸ τῶν Η We.: > Ρ, + ὑπὸ Bernays 14 τυποῦται Bernays: κυκλοῦται Ρ 15 κλήρω Ρ 16 αὐτὴ] αὐτῆ Ρ ἥτις ἦν We.: ἡτισοῦν Ρ, ἡτισοῦν ἦν Gö. 17f γέγονεν Ρ 19 εἰδέαν οὐρανοῦ καὶ γῆς Bernays παραπλησίαν Ρ 22 ἄνεμον σφοδρὸν Miller (H): ἀνεμόφθορον Ρ 23 αἴτιον Miller (H): ἀγγεῖον Ρ 25 ἐπὶ τέλειον εἶδος ὄ. π. μορφωθῆναι, ὃ ἀφορῶν Bernays σύρματι Η Bernays: συρίγματι Ρ πτερωτόν oder πτερωθέν We. (s. Η) φέρων ὅθεν ἦν P ὃ] ὁ Ρ 27 τοῦτο δὲ εἰναι τὸ κῦμα ἀνέμου We. vgl. S. 119, 3ff ἀνέμου Gö.: ἄνεμον P λέγουσι τέλειον θεόν <ὃν> ἐκ [τῆς] τῶν ὑδάτων καὶ τῆς εὐωδίας καὶ φωτὸς λαμπηδόνος γεγονέναι, καὶ εἶναι γέννημα θηλείας, νοῦν· τὸν ἄνωθεν σπινθῆρα κάτω ἀναμεμιγμένον σὺν τοῖς περισυγκρίτοις σώματος σπεύδειν [καὶ φεύγειν] ἐκφυγόντα πορεύεσθαι καὶ τὴν λύσιν οὐχ εὑρίσκειν διὰ τὴν ἐν τοῖς ὕδασι δέσιν. διὸ ἐβόα ἐκ τῆς τῶν ὑδάτων μίξεως κατὰ τὸν ψαλμῳδόν, ὡς λέγουσι.

πᾶσα οὖν ἡ φροντὶς τοῦ ἄνω φωτός ἐστιν, ὅπως ῥύσηται τὸν κάτω σπινθῆρα ἀπὸ τοῦ κάτω πατρός, ἀνέμου ἐπεγείροντος βρασμὸν καὶ τάραχον καὶ ἑαυτῷ νοῦν 〈υἱὸν〉 ποιήσαντος οὐκ ὄντα αὐτοῦ, φάσκουσιν, <ἴδιον· ὃν> ἰδόντα τὸν τέλειον λόγον τοῦ ἄνωθεν φωτὸς αὑτὸν ἀπομορφώσαντα εἴδει ὄφεως κεχωρηκέναι ἐν μήτρᾳ, ἵνα τὸν νοῦν ἐκεῖνον, τὸν ἐκ τοῦ φωτὸς σπινθῆρα, ἀναλαβεῖν δυνηθῇ.

καὶ τοῦτο εἶναι τὸ εἰρημένον· ὃς ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα θεῷ, ἀλλ’ ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών.« καὶ ταύτην εἶναι τὴν <δουλικὴν> μορφὴν οἱ κακοδαίμονες θέλουσι καὶ πολυπή(μον)ες Σηθιανοί. ταῦτα μὲν οὐν καὶ οὐτοι λέγουσιν.

Ὁ δὲ πάνσοφος Σίμων οὕτως λέγει· ἀπέραντον εἶναι δύναμιν, 5 Psal. 28, 3 φωνὴ κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων, ὁ θεὸς τῆς δόξης ἐβρόντησεν, κύριος ἐπὶ ὑδάτων πολλῶν, s, S. 92, 3 und zu S. 119, 15 — 9 — 16 vgl. Theodoret I 14 S. 366 D. τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν φασιν, εἰς ὄφεως εἶδος ἑαυτὸν ἐκτυπύσαντα τὸν Χριστὸν εἰς τὴν τῆς παρθένου μήτραν εἰσδῦναι· καὶ οὕτω νοοῦσιν οἱ δείλαιοι τὴν ἀποστολικὴν ῥῆσιν (folgt dasselbe Citat) — 13 Phil. 2, 6. 7, vgl. Orig. De princ. IV 4, 5 S. 355, 15 Κ. — 17 — S. 273, 13 benutzt Theodoret I 1 S. 344 C (Migne): ἄπειρόν τινα ὑπέθετο δύναμιν· ταύτην δὲ ῥίζωμα τῶν ὅλων εἶναι δὲ αὐτὴν πῦρ ἔφησε διπλῆν ἐνέργειαν ἔχον, τὴν μὲν φαινομένην, τὴν δὲ κεκρυμμένην. τὸν δὲ κόσμον γεννητὸν εἶναι, γεγενῆσθαι δὲ ἐκ τῆς φαινομένης τοῦ πυρὸς ἐνεργείας· πρῶτον δὲ ἐξ αὐτῆς προβληθῆναι τρεῖς συζυγίας ἃς καὶ ῥίζας ἐκάλεσε. καὶ τὴν μὲν πρώτην προσηγόρευσε νοῦν καὶ ἐπίνοιαν, τὴν δὲ δευτέραν φωνὴν καὶ ἔννοιαν, τὴν δὲ τρίτην λογισμὸν καὶ Μί·μησιν — 17 — S. 273, 7 vgl. S. 136, 15. 16. 21—27 1 <καὶ> τέλειον Cruice + ὃν We. τῆς > We., s. zu S. 119, 15 2 Roeper γένημα Ρ 3 νοῦν <δὲ> Roeper τὸν <οὖν> We. Bernays Roeper: περὶ συνκρίτοις P, vgl. S. 119, 15 λυ συγκρίτοις <τοῦ> σώματος Bernays καἰ φεύγειν Ρ: > We., ἐκφεύγειν καὶ Bernays <δὲ> Roeper 9 νοῦν] υἱὸν Hilgenfeld S. 268 + υἱὸν We., vgl. S. 120 + τέλειον υἱὸν Cruice υἱοποιήσαντος Roeper 9f <ὃ> φάσκουσιν ἰδόντα + ἴδιον ὃν Gö., ἴδιον wohl gesichert durch S. 120, 2, + ἴδιον· Roeper 10 αὐτὸν P 11 εἰς μήτραν Bernays, vgl. S. 120, 13. 17. 23 15 + δουλικὴν Roeper, vgl. S. 120, 21. 121, 1 16 σιθιανοί Ρ ταύτην ῥίζωμα τῶν ὅλων εἶναι. ἔστι δέ, φησίν, ἡ ἀπέραντος δύναμις, τὸ πῦρ, κατ᾿ αὐτὸν ἁπλοῦν, ἁπλοῦν, καθάπερ οἱ πολλοὶ ἁπλᾶ λέγοντες εἶναι τὰ [δὲ] τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τὸ πῦρ ἁπλοῦν εἶναι νενομίκασιν, ἀλλ᾿ εἶναι τοῦ πυρὸς τὴν φύσιν διπλῆν, καὶ τῆς διπλῆς ταύτης καλεῖ τὸ μέν τι κρυπτόν, τὸ δὲ φανερόν· κεκρύφθαι δὲ τὰ κρυπτὰ ἐν τοῖς φανεροῖς τοῦ πυρός, καὶ τὰ φανερὰ τοῦ πυρὸς ὑπὸ τῶν κρυπτῶν γεγονέναι.

πάντα δέ, φησί, νενόμισται τὰ μέρη τοῦ πυρὸς ὁρατὰ καὶ ἀόρατα φρόνησιν ἔχειν. γέγονεν οὖν, φασίν, ὁ κόσμος ὁ γεννητὸς ἀπὸ τοῦ ἀγεννήτου πυρός. ἤρξατο δέ, φησίν, οὕτως γίνεσθαι, ἓξ ῥίζας τὰς πρώτας τῆς ἀρχῆς τῆς γενέσεως ὁ γεννητὸς ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ πυρὸς ἐκείνου λαβών· ταύτας γὰρ ῥίζας γεγονέναι κατὰ συζυγίαν ἀπὸ τοῦ πυρός, ἅστινας καλεῖ Νοῦν καὶ Ἐπίνοιαν, Φωνὴν καὶ Ὄνομα, Λογισμὸν καὶ Ἐνθύμησιν.

εἶναι δὲ ἐν ταῖς ἓξ ῥίζαις ὁμοῦ τὴν ἀπέραντον δύναμιν <δυνάμει, οὐκ ἐνεργείᾳ· ἥν τινα ἀπέραντον εἶναί φησι τὸν ἑστῶτα στάντα στησόμενον. ὃς ἐὰν μὲν> ἐν ταῖς ἓξ δυνάμεσιν, ἔσται οὐσίᾳ, δυνάμει, μεγέθει, ἀποτελέσματι μία καὶ <ἡ> αὐτὴ τῇ ἀγεννήτῳ καὶ δυνάμει, οὐδὲν οὐδὲν ἔχουσα ἐνδεέστερον ἐκείνης τῆς ἀγεννήτου καὶ ἀπαραλλάκτου καὶ ἐπεράντου δυνάμεως·

ἐὰν δὲ μείνῃ δυνάμει μόνον ἐν ταῖς ἓξ δυνάμεσι καὶ μὴ ἐξεικονισθῇ, ἀφανίζεται, φησί καὶ ἀπόλλυται οὕτως ὡς ἡ δύναμις ἡ γραμματικὴ ἢ γεωμετρικὴ <ἐν> ἀνθρώπου ψυχῇ μὴ προσλαβοῦσα τεχνίτην τὸν διδάξοντα. αὑτὸν δὲ εἶναι ὁ λέγει τὸν ἑστῶτα στάντα στησόμενον, ὄντα δύναμιν τὴν ὑπὲρ τὰ πάντα. ταῦτα τοίνυν καὶ ὁ Σίμων.

῾Ο δὲ Οὐαλεντῖνος καὶ οἱ ἀπὸ τῆς τούτου σχολῆς εἶναι λέγουσι τὴν τοῦ παντὸς ἀρχὴν Πατέρα, καὶ ἐναντίᾳ δὲ δόξῃ προσφέρονται. οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν μόνον εἶναι καὶ γεννητικόν, οἱ δὲ 7—22 vgl. S. 138, 7—24 — 25—S. 274, 2 vgl. S. 155, S. 274, 2 βυθός, doch s. S. 158, 5 1 ῥίζαν Η (Theod. folgt Ρ) φησίν > ? We. (s. Η) 2 καθ’ αὑτὸν Ρ 3 δὲ > Η Miller 5 τι Η: τοι Ρ δὲ] + τι Η 6 τοῦ πυρὸς Η Scott: τὸ πῦρ Ρ 7 ἐνόμιζε Η 8 φασίν Ρ: φησιν Miller, > Η ὁ γεννητὸς Η Volkmar, Hipp. S. 46: ἀγέννητος Ρ 10 γεννητὸς Η: ἀγέννητος P 11 ταύτας] τὰς We., vgl. Η συζυγίας Η Gö. 12 ὄνομα Ρ Η: ἔννοιαν Theod. (so St. Hippolytus, London 1853 S. 311) 14 < > Η Bernays, + ἣν Gö. 15 πάντα Ρ + ἐὰν μὲν Η We., + ἐὰν Miller ἐξεικονίσθη Ρ, ἐξεικονισθῇ ὢν Η 17 ἡ αὐτὴ Η: αὕτη Ρ 18 ἀπαραλάκτου Ρ 19 δυνάμει Gö. (τῇ Η): δύναμις Ρ 21 ἢ] ἡ Ρ Η + ἐν Η ὑπάρξασα Gö.: ὑπάρξαι Ρ 22 Roeper: διδάξαντα Ρ αὐτὸν Ρ 26 πατέρα καὶ <μονάδα> ? We. ἀδυνάτως ἔχειν γεννᾶν ἄνευ θηλείας καὶ τούτου σύζυγον προστιθέασι Σιγήν, βυθὸν αὐτὸν ὀνομάσαντες.

ἐκ τούτου τινὲς καὶ τῆς συζύγου προβολὰς γεγονέναι ἕξι Νοῦν καὶ Ἀλήθειαν, Λόγον καὶ Ζωήν, Ἄνθρωπον καὶ Ἐκκλησίαν, καὶ εἶναι ταύτην τὴν ὀγδοάδα τάς τε ἐντὸς τοῦ ὅρου προβολὰς γεγενημένας πάλιν καλεῖσθαι ἐντὸς πληρώματος, δεύτερα δὲ τὰ ἐκτὸς πληρώματος, καὶ τρίτα τὰ ἐκτὸς τοῦ ὅρου, ὧν ἡ γέννησις τὸ ὑστέρημα ὑπάρχει.

τὸ δὲ ἐκ τοῦ ἐν ὑστερήματι προβληθέντος αἰῶνος γεγονέναι, καὶ τοῦτον εἶναι δημιουργὸν λέγει, μὴ βουλόμενος αὐτὸν πρῶτον εἶναι θεόν, ἀλλὰ δυσφημῶν τε αὐτὸν καὶ τὰ ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγενημένα· τὸν δὲ Χριστὸν ἐκ τοῦ ἐντὸς πληρώματος κατεληλυθέναι ἐπὶ σωτηρίᾳ τοῦ ἀποπλανηθέντος πνεύματος, ὃ κατοικεῖ ἐν τῷ ἴσω ἡμῶν ἀνθρώπῳ, ὃν σῳζόμενόν φασι τούτου χάριν τοῦ ἐνοικοῦντος.

τὴν δὲ σάρκα μὴ σῴζεσθαι θέλει δερμάτινον χιτῶνα ἀποκαλῶν καὶ ἄνθρωπον φθειρόμενον. ταῦτα ἐν ἐπιτομῇ ἐξεῖπον, πολλῆς ὕλης κατ’ αὐτοὺς τυγχανούσης καὶ διαφόρων γνωμῶν. οὕτως οὐν δοκεῖ καὶ τῇ Οὐαλεντίνου σχολῇ.

Βασιλείδης δὲ καὶ αὐτὸς λέγει εἰναι θεὸν οὐκ ὄντα, πεποιημένον κόσμον ἐξ οὐκ ὄντων οὐκ ὄντα, οὐκ ὂν καταβαλλόμενόν τι σπέρμα, ὡσεὶ κόκκον σινάπεως ἔχοντα ἐν ἑαυτῷ τὸ πρέμνον, τὰ φύλλα, τοὺς κλάδους, τὸν καρπόν, ἢ ὡς ᾠὸν ταοῦ ἔχον ἐν ἐαυτῷ τὴν τῶν χρωμάτων ποικίλην πληθύν· καὶ τοῦτο εἶναί φασι τὸ τοῦ κόσμου σπέρμα, ἐξ οὑ τὰ πάντα γέγονεν.

ἔχειν γὰρ ἐν ἑαυτῷ τὰ πάντα οἷον οὐκ ὄντα ὑπὸ τοῦ οὐκ ὄντος θεοῦ γενέσθαι προβεβουλευμένα. ἦν οὖν, φασί, ἐν αὐτῷ τῷ σπέρματι υἱότης τριμερής, κατὰ πάντα τῷ οὐκ ὄντι θεῷ ὁμοούσιος, γεννητὴ ἐξ οὐκ ὄντων. ταύτης 2—4 vgl. S. 156, 15—12. Neu Ζ. 4 πρωτογενέτειρα — 5f S. 159 ἐντὸς τοῦ ὅρου und ἐντὸς πληρώματος identisch. — 12 vgl. S. 163,11.12.22.23 — 14 δερμάτινον χιτῶνα] Gen. 3, 21, Hilg. S. 469 817; Bernays, Theophrast über Frömmigkeit S. 143f — 17—24 vgl. S. 196, 19—197, 16. 198 275, 12 vgl. S. 198, 25—199, 10. 200, 11—13 1 τούτῳ? We., vgl. S. 156, 3. 4 5 ἐντὸς Scott: ἑνὸς Ρ <τὰ μὲν> ἐντὸς We. 6 πληρώματος1 <καὶ πρῶτα εἶναι> Cruice τρία τὰ Ρ ἐκ ἕκτου Ρ 9 βουλόμενος aus βουλόμενον Ρ δύσφημόν Ρ 12 κατομεῖ Ρ (ικ in μ zusammengeflossen?) 17 αὐτὸς] υἱὸς αὐτοῦ Gö. 17f πεποιηκότα 18 οὐκ ὂν Uhlhorn S. 8 (s. S. 197, 8. 15): οὐκ ὤν Ρ καταβαλόμενόν τι Gö., vgl. S. 197, 8 19 συνάπεως Ρ 20 ἔχοντα Ρ ταὼ? We. 21 φησι Miller 23 οἷον Η Gö.: τὸν Ρ ὑπό] τε Gö. 24 φησίν Miller αὐτῷ] ἑαυτῶ 25 πάντα τοῖ Η Gö.: πάντων p τῆς υἱότητος τριχῇ διῃρημένης τὸ μέν τι ἠν λεπτομερές, τὸ δὲ παχυμερές, τὸ δὲ ἀποκαθάρσεως δεόμενον.

τὸ μὲν οὖν λεπτομερὲς εὐθέως πρῶτον ἅμα τῷ γενέσθαι τοῦ σπέρματος τὴν πρώτην καταβολὴν ὑπὸ τοῦ οὐκ ὄντος διέσφυξε καὶ ἀνῆλθεν ἄνω, καὶ ἐγένετο πρὸς τὸν οὐκ ὄντα· ἐκείνου γὰρ πᾶσα φύσις ὀρέγεται δι᾿ ὑπερβολὴν κάλλους, ἄλλη δὲ ἄλλως.

ἡ δὲ παχυμερεστέρα ἔτι μένουσα ἐν τῷ σπέρματι, μιμητική τις οὖσα, ἀναδραμεῖν μὲν οὐκ ἠδυνήθη — πολὺ γὰρ ἐνδεεστέρα ἠν τῆς λεπτομεροῦς — ἀνεπτέρωσε δὲ αὑτὴν τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ· τοῦτο γὰρ εὐεργετεῖ ἡ υἱότης ἐνδυσαμένη καὶ εὐεργετεῖται.

ἡ δὲ τρίτη υἱότης ἀποκαθάρσεως δεῖται· αὕτη μεμένηκεν ἐν τῷ τῆς πανσπερμίας σωρῷ, καὶ αὐτὴ εὐεργετοῦσα καὶ εὐεργετουμένη. εἶναι δέ τι καλούμενον κόσμον, τὸ δὲ ὑπερκόσμια. διαιρεῖται γὰρ ὑπ᾿ αὐτοῦ 〈τὰ ὄντα〉 εἰς δύο τὰς πρώτας διαιρέσεις. τὸ δὲ τούτων μέσον καλεῖ μεθόριον πνεῦμα ἅγιον, ἔχον τὴν ὀσμὴν υἱότητος.

ἀπὸ τῆς πανσπερμίας τοῦ σωροῦ τοῦ κοσμικοῦ σπέρματος διέσφυξε καὶ ἐγεννήθη ὁ μέγας ἄρχων, ἡ κεφαλὴ τοῦ κόσμου, κάλλει καὶ μεγέθει ἀνεκλαλήτῳ. οὗτος ὑψώσας ἑαυτὸν ἄχρι τοῦ στερεώματος ᾠήθη μὴ εἶναι ἑαυτοῦ ἐπάνω ἕτερον, καὶ ἐγένετο πάντων τῶν ὑποκειμένων φωτεινότερος καὶ δυνατώτερος πλὴν τῆς ὑπολελειμμένης υἱότητος, ἢν ἠγνόει οὖσαν αὐτοῦ σοφωτέραν.

οὑτος οὐν τραπεὶς ἐπὶ τὴν τοῦ κόσμου δημιουργίαν πρῶτον γεννᾷ υἱὸν αὑτῷ αὑτοῦ κρείττονα, καὶ τοῦτον ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ ἐκάθισε· καὶ ταύτην οὑτοι φάσκουσι τὴν ὀγδοάδα. αὐτὸς οὖν τὴν οὐράνιον κτίσιν ἅπασαν ἐργάζεται.

ἕτερος δὲ ἄρχων ἀπὸ τῆς πανσπερμίας ἀνέβη, μείζων μὲν πάντων τῶν ὑποκειμένων χωρὶς τῆς ἐγκαταλελειμμένης υἱότητος, πολὺ δὲ ἐλάττων τοῦ προτέρου· ὃν καλοῦσιν ἑβδομάδα. αὐτός ἐστι πάντων τῶν ὑφ’ αὑτὸν ποιητὴς καὶ δημιουργὸς καὶ διοικητής· καὶ οὑτος ἑαυτῷ ἐποίησεν υἱὸν φρονιμώτερον καὶ σοφώτερον.

ταῦτα δὲ πάντα κατὰ προλογισμὸν εἶναι ἐκείνου τοῦ οὐκ ὄντος λέγουσιν, εἶναι δὲ κόσμους καὶ διαστήματα ἄπειρα. τὸν δὲ Ἰησοῦν τὸν ἐκ Μαρίας κεχω- 12—23 vgl. S. 200, 19 —201, 19 — 24— 28 vgl. S. 202, 612 276, 6 vgl. S. 205, 12—23. 202, 2620,3 1 υἱότητος] + τῆς Η διῃρημένης Η: διηρημένου P 3 πρῶτον ἅμα Η Gö.: ἅμα πρῶτον Ρ 4 u. 16 διέσφιξε P 6 ἄλλη Η Gö.: ἄλλα Ρ 8 αὐτὴν Ρ 9 Η Gö.: ἐναυξομένη P 10 εὐεργετεῖται Η Gö.: εὐεργετοῦσα P 11 12 δέ τι ὑπ. Η ὑπερκόσμια H: ὑπερκόσμιον P 13 + τὰ ὄντα H Gö. 14 καλλιμεθόριον Ρ 20 οὖν Gö., vgl. S. 201, 7: ὁ Ρ, δὲ Cruice 21 αὐτῶ αὐτοῦ vgl. S. 201, 10. 11 23 αὐτὸς] οὗτος Sauppe. doch s. S. 201, 17 ἐπουράνιον Η 26 ἐλάττω Ρ αὐτός] οὗτος Η Gö. 27 οὗτος] αὐτὸς H Gö. 30 τὸν δὲ] τὸν δὲ Gö. (aber χωρεῖν heißt hier »fassen«), ἐπὶ δὲ τέν Cruice ρηκέναι τὴν εὐαγγελίου δύναμιν, τὴν κατελθοῦσαν καὶ φωτίσασαν τόν τε τῆς ὀγδοάδος υἱὸν καὶ <τὸν> τῆς ἑβδομάδος, ἐπὶ καὶ φυλοκρινῆσαι καὶ καθαρίσαι τὴν καταλελειμμένην υἱότητα εἰς τὸ εὐεργετεῖν τὰς ψυχὰς καὶ εὐεργετεῖσθαι.

καὶ αὐτοὺς εἶναι υἱούς φασιν, οἳ τούτου χάριν εἰσὶν ἐν κόσμῳ, ἵνα διδάξαντες τὰς ψυχὰς καθαρίσωσι καὶ ἅμα τῇ υἱότητι ἀνέλθωσι πρὸς τὸν ἄνω πατέρα, οὖ ἡ πρώτη ἐχώρησεν υἱότης· καὶ ἕως τούτου συνεστάναι φάσκουσι τὸν κόσμον, ἴως πᾶσαι αἱ ψυχαὶ ἅμα τῇ υἱότητι χωρήσωσι. ταῦτα δὲ καὶ Βασιλείδης τερατολογῶν οὐκ αἰσχύνεται.

Ἰουστῖνος δὲ καὶ αὐτὸς ὅμοια τούτοις τολμῶν οὕτως λέγει· τρεῖς εἶναι ἀρχὰς τῶν ὅλων ἀγεννήτους, ἀρρενικὰς δύο, θηλυκὴν μίαν. τῶν δὲ ἀρρενικῶν ἡ μέν τις ἀρχὴ καλεῖται ἀγαθός, αὐτὸ μόνον οὕτω λεγόμενος, προγνώστης τῶν ὅλων· ἡ δὲ ἑτέρα πατὴρ πάντων τῶν γεννητῶν, ἀπρόγνωστος καὶ ἄγνωστος καὶ ἀόρατος, Ἐλωεὶμ δὲ καλεῖται, φησίν.

ἡ <δὲ> θήλεια ἀπρόγνωστος, ὀργίλη, δισώματος, καθὼς ἐν τοῖς περὶ αὐτοῦ λόγοις λεπτομερῶς διηγησάμεθα· τὰ μὲν ἄνω αὐτῆς μέχρι βουβῶνος εἶναι παρθένον, ἀπὸ δὲ βουβῶνος τὰ κάτω ἔχιδναν. καλεῖται δὲ ἡ τοιαύτη Ἐδὲμ καὶ Ἰσραήλ. ταύτας φάσκει ἀρχὰς εἶναι τῶν ὅλων, ἀφ᾿ ὧν τὰ πάντα ἐγένετο.

τὸν Ἐλωεὶμ δὲ ἀπρογνώστως ἐλθεῖν εἰς ἐπιθυμίαν τῆς μιξοπαρθένου, καὶ ἐπιμιγέντα γεννῆσαι ἀγγέλους δώδεκα. τούτων τὰ ὀνόματα * * · καὶ οἱ μὲν πατρικοὶ <τῷ πατρὶ> συναίρονται, οἱ δὲ μητρικοὶ τῇ μητρί. τούτους εἶναι τοῦ * * * ἀλληγορικῶς εἰρηκότος Μωσέως τὰ ἐν τῷ νόμῳ γεγραμμένα.

πεποιῆσθαι δὲ τὰ πάντα ὑπὸ τοῦ Ἐλωεὶμ καὶ τῆς Ἐδέμ, καὶ τὰ μὲν ζῷα ἅμα τοῖς λοιποῖς ἀπὸ τοῦ θηριώδους μέρους, τὸν δὲ ἄνθρωπον ἀπὸ τῶν ἄνωθεν τοῦ βουβῶνος. καὶ τὴν μὲν Ἐδὲμ κατατεθεῖσθαι ἐν αὐτῷ τὴν ψυχήν, ἥτις αὐτῆς δύναμις ἦν, <Ἐλωεὶμ δὲ πνεῦμα>. #x003E;.

τοῦτον δὲ πρὸς τὸν ἀγαθὸν καὶ καταλελοιπέναι τὴν Ἐδέμ· ἐφ᾿ ᾧ ὀργισθεῖσαν 7f vgl. S. 205, 20—23 — 10—24 vgl. S. 126, 29—127, 27 S. 127, 27—128, 3 — 29 S. 129, 5. 2 + τὸν Gö. 4 υἱοὺς Gö. (H): αἰτίους Ρ 5 οἳ τούτου Gö.: ὅσοι τούτου Cruice 8 χωρήσωσι (nicht χρήσωσι) Ρ 11 θηλυκὴν Gö. θῆλυν Ρ 13 τοῦτο? Holl λεγόμενος Η: λεγόμενον Ρ 15 + δὲ Η Gö. 17 μὲν <γὰρ> We. 18 τὰ κάτω Η Gö.: καὶ κάτω Ρ ἔχιδνα Ρ ὄντα Η 21 Lücke zu ergänzen aus S. 127, 11f 22 + τῷ πατρὶ συναιροῦνται PH 23 + παραδείσου ξύλα Gö. (s. H) 25 τὰ καὶ τὰ λοιπὰ ζῷα Η 26 τὴν Roeper: ἡ Ρ 27 κατατέθειται Sauppe 28 < > Η Roeper παθόντα We. 29 καταλελυπέναι Ρ ταύτην πᾶσαν τὴν ἐπιβουλὴν ποιεῖσθαι κατὰ τοῦ πνεύματος τοῦ Ἐλωείμ, ὅπερ κατέθετο ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. καὶ τούτου χάριν ἀπεσταλκέναι τὸν πατέρα τὸν Βαροὺχ διαταττόμενον τοῖς προφήταις, ἵνα ῥυσθῇ τὸ πνεῦμα τοῦ Ἐλωείμ, καὶ πάντας ὑποσεσύρθαι ὑπὸ τῆς Ἐδέμ.

ἀλλὰ καὶ τὸν Ἡρακλέα φάσκει προφήτην γεγονέναι, ἡττῆσθαι δὲ αὐτὸν ὑπὸ τῆς Ὀμφάλης, τουτέστιν ὑπὸ τῆς Βάβελ, ἣν Ἀφροδίτην ὀνομάζουσιν. ὕστερον δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις Ἡρώδου γεγονέναι τὸν [δὲ] Ἰησοῦν υἱὸν Μαρίας καὶ Ἰωσήφ, ᾧ τὸν Βαροὺχ φάσκει λελαληκέναι·

καὶ τούτῳ δὲ ἐπιβεβουλευκέναι τὴν Ἐδέμ, μὴ δεδυνῆσθαι δὲ αὐτὸν ἀπατῆσαι, καὶ τούτου χάριν πεποιηκέναι σταυρωθῆναι· οὗ τὸ πνεῦμα ἀνεληλυθέναι πρὸς τὸν ἀγαθὸν λέγει. καὶ πάντων δὲ τῶν οὕτως τοῖς μωροῖς καὶ ἀδρανέσι λόγοις πειθομένων 〈τὸ μὲν πνεῦμα〉 σωθήσεσθαι, τὸ δὲ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν τῆς Ἐδὲμ καταλείπεσθαι, ἣν καὶ γῆν Ἰουστῖνος ὁ ἄφρων καλεῖ.

Οἱ δὲ Δοκηταὶ τοιαῦτα λέγουσιν· εἶναι τὸν Πρῶτον θεὸν ὡς σπέρμα συκῆς, ἐκ δὲ τούτου ἐληλυθέναι τρεῖς αἰῶνας, ὡς τὸ πρέμνον καὶ τὰ φύλλα καὶ τὸν καρπόν· τούτους δὲ προβεβληκέναι λݲ ἕκαστον <ιݲ>· ἡνῶσθαι δὲ αὐτοὺς κατὰ δέκα πάντας, μόνον δὲ διαφέρειν τινὰς τινῶν πρώτους . . . . . προβεβλῆσθαι δὲ ἀπειράκις ἀπείρους αἰῶνας, καὶ εἶναι τοὺς πάντας ἀρρενοθήλεας.

τούτους δὲ βουλευσαμένους ὁμοῦ συνελθόντας ἐκ τοῦ μέσου αἰῶνος γεννῆσαι ἐκ παρθένου Μαρίας σωτῆρα τῶν πάντων, κατὰ πάντα ὅμοιον τῷ πρώτῳ σώματι ἐν σπέρματι συκίνῳ, ἐν τούτῳ δὲ ἥττονα, τῷ γεννητὸν εἶναι· τὸ γὰρ σπέρμα, ὅθεν ἡ συκῆ, ἀγέννητον.

ἦν οὖν τὸ μέγα τῶν αἰώνων φῶς ὅλον, οὐδεμίαν ἐπιδεχόμενον κόσμησιν, ἔχον έν ἑαυτῷ πόντων τῶν ζώων ἰδέας· τοῦτο ἐπιφοιτῆσαν εἰς τὸ ὑποκείμενον χάος παρεσχηκέναι αἰτίαν τοῖς γεγονόσι καὶ οὖσι, καταβάν τε ἄνωθεν ἰδεῶν αἰωνίων ἀπεμάξατο κάτω <εἰς> τὸ χάος τὰς 2—5 vgl. S. 130. 3—5. 28. 131, 3. 23 — 5—7 7 vgl. S. 131, 513 S. 131, 17—132, 3 — 15— 24 vgl. S. 226, 7 — 228, 2 — 24 — S. 278. S. 228, 728 1 τὴν > Miller 4 ὑπὸ Η Gö.: ἀπὸ Ρ 6 ὀμφαλῆς Ρ S δὲ > 12f < > Gö. 15 δοκῖται Ρ 18 + ῑ Gö., vgl. S. 227 19 unbeschriebenes Spatium von 5 Lettern P: πρώτους <δευτέρους, τρίτουρ> We., vgl. S. 227, 9, πρωτεύοντας Miller 21 εἰς τὸν μέσον αἰῶνα Gö. (εἰς γενόμενοι αἰῶνα τὸν μέσον αὐτῶν) Η 22f πρώτῳ θεῷ τῷ οἱονεὶ σπέρματι Gö., vgl. S. 227, 27f 23 σπέρματι] πάρματι Ρ συκίνῳ Η: ἐκείνω Ρ ἥττονα τῷ Miller: ἧττον διὰ τὸ Ρ γεννητὸν Η: ἀγέννητον Ρ 28 ἰδέων Ρ ἀπεμάξαντο Ρ + εἰς Gö. τὸ χάος übergeschrieben p ὁ γὰρ τρίτος αἰών, ὁ ἑαυτὸν τριπλασιάσας,

ὁρῶν τοὺς χαρακτῆρας αὐτοῦ πάντας κατασπωμένους εἰς τὸ κάτω σκότος, οὐκ ἀγνοῶν τε τοῦ σκότους δεινότητα καὶ τὴν τοῦ φωτὸς ἀφελότητα, ἐποίησεν οὐρανὸν καὶ μέσον πήξας διεχώρισεν ἀνὰ μέσον τοῦ σκότους καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ φωτός.

πασῶν οὖν τῶν ἰδεῶν τοῦ τρίτου αἰῶνος * * * καὶ αὐτοῦ τὸ ἐκτύπωμα κρατεῖσθαί φησιν ὑπὸ τοῦ σκότους, πῦρ † ὢν αὖθις ζῶν ὑπὸ τοῦ φωτὸς γενόμενον ὑπῆρξεν, ἐξ ἧς φάσκουσι τὸν μέγαν ἄρχοντα γεγονέναι, περὶ οὑ Μωϋσῆς ὁμιλεῖ, λέγων εἶναι τοῦτον θεὸν πύρινον καὶ δημιουργόν, ὃς καὶ τὰς ἰδέας πάντων μεταβάλλει ἀεὶ εἰς σῶμα. † ταύτας τὰς ψυχάς.

οὗ χάριν φάσκουσι τὸν σωτῆρα παραγενηθῆναι, ἐπιδεικνύντα τὴν ὁδόν, δι᾿ ἡς φεύξονται αἱ κρατούμεναι ψυχαί, ἐνδεδύσθαι δὲ τὸν Ἰησοῦν τὴν δύναμιν ἐκείνην τὴν μονογενῆ· διὸ μὴ δύνασθαι θεαθῆναι ὑπό τινος διὰ τὸ μεταβαλλόμενον μέγεθος τῆς δόξης. πάντα δὲ συμβεβηκέναι αὐτῷ φασι, καθὰ ἐν τοῖς εὐαγγελίοις γέγραπται.

Οἱ δὲ κατὰ Μονόϊμον τὸν Ἄραβά φασιν εἶναι τὴν τοῦ παντὸς ἀρχὴν πρῶτον ἄνθρωπον καὶ υἱὸν ἀνθρώπου, καὶ τὰ γενόμενα, καθὼς Μωσῆς λέγει, μὴ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνθρώπου γεγονέναι, ἀλλὰ ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, οὐχ ὅλου, ἀλλ᾿ ἐκ μέρους αὐτοῦ.

εἶναι δὲ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἰῶτα, ὅ ἐστι δεκάς, κύριος ἀριθμός, ἐν ᾠ ἐστιν ἡ τοῦ παντὸς ἀριθμοῦ ὑπόστασις, δι᾿ οὗ πᾶς ἀριθμὸς συνέστηκεν καὶ ἡ τοῦ παντὸς γένεσις, πῦρ, ἀήρ, ὕδωρ, γῆ. † τούτου δὲ ὄντος ῑ ὲν καὶ κεραία μία. τέλειον ἐκ τελείου, ῥυεῖσα κεραία ἄνωθεν, 1 vgl. S. 227, 14. 228, 14 — 9f vgl. S. 229, 14. 22f — 10—14 vgl. S. 229 230, 11ff — 14f vgl. S. 230, 14f — 16—S. 279, 2 vgl. S. 232 233, 16 — 19. Eine kurze Notiz über Monoimos hat Theodoret I 18 aus unserem Hippolyt-Capitel 5 ἰδέων Ρ 6 Lücke Gö., auszufüllen nach S. ἐν τούτῳ τῷ κατωτάτω σκότει 7 πῦρ ζῶν ἀπὸ φωτὸς γενόμενον Η πῦρ ζῶν ἀπὸ τοῦ φωτὸς γ., οὗ καὶ σφραγὶς (aus hierhin umgestelltem ὢν αὖθις) ὑπῆρξεν Roeper, ὃ πῦρ ὂν αὐτοῖς ζῶν (oder 8 πῦρ ζών) ἀπὸ τοῦ φωτὸς γενόμενον ὑπῆρξεν Gö. ἐξ οὗ oder ὅθεν Η) Gö., ἑξῆς? Miller 8 ὁμολογεῖ? We. <αἰώνων> Cruice 10 σώματα Miller, σώματα, τουτέστι τὰς ψυχάς σώματα, <εἶναι δὲ> ταύτας τ. ψ. Roeper: ταύτας τὰς ψυχὰς wurde meist zum folgenden Satze gezogen οὗ] οὐ Ρ φάσκουσι Miller: ἀσκοῦσι Ρ 11 παραγενηθῆναι Ρ 13f μεταβαλλόμενον We.: μεταλλόμενον Ρ, μεθαλλόμενον Miller 16 Titel νόϊμος ὁ ἆραψ rot Ρ νόϊμον Ρ 18 Μωυσῆς Miller Gö. 21 ἐστιν Spatium von 4 Buchst,, aber unbeschrieben Ρ 23 ὄντος] εἰκὼν? We. 23 ῑ — S. 279, 2 ἀνθρώπου Parenthese nach Roeper πάντα ἔχουσα [ὅσα καὶ] αὐτή, ὅσα καὶ ὁ ἄνθρωπος ἔχει, ὁ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου.

γεγονέναι οὖν φησι τὸν κόσμον Μωϋσῆς ἐν ἓξ ἡμέραις, τουτέστιν ἐν ἓξ δυνάμεσιν, ἐξ ὡν ὁ κόσμος ἀπὸ τῆς κεραίας γέγονε τῆς μιᾶς. οἵ τε γὰρ κύβοι καὶ τὰ ὀκτάεδρα καὶ αἱ πυραμίδες καὶ πάντα τὰ τούτοις παραπλήσια σχήματα [ἴσα ἦν], ἐξ συνέστηκε πῦρ, ἀήρ, ὕδωρ, γῆ, ἀπὸ τῶν ἀριθμῶν γεγόνασι κατειλημμένων ἐν ἐκείνῃ τῇ ἁπλῇ τοῦ ἰῶτα κεραίᾳ, ἥτις ἐστὶν υἱὸς ἀνθρώπου.

ὅταν οὖν, φησί, ῥάβδον λέγῃ Μωϋσῆς στρεφομένην εἰς Αἴγυπτον, τὰ πάθη καταλέγει, τὸν κόσμον τοῦ ἰῶτα ἀλληγορουμένως, οὐδὲ πλείονα τῶν δέκα παθῶν ἐσχημάτισεν.

εἰ δέ, φησί, θέλεις ἐπιγνῶναι τὸ πᾶν, ἐν σεαυτῷ ζήτησον τίς ὁ λέγων· ἡ ψυχή μου, ἡ σάρξ μου, ὁ νοῦς μου, καὶ ἓν ἔκαστον κατιδιοποιούμενος ὡς ἔτερος αὑτῷ· τοῦτον νόει τέλειον ἐκ τελείου, πάντα ἴδια οὐκ ὄντα τὰ καλούμενα καὶ τὰ πάντα ὄντα. ταῦτα μὲν οὖν καὶ Μονοΐμῳ δοκεῖ.

Τατιανὸς δὲ παραπλησίως τῷ Οὐαλεντίνῳ καὶ τοῖς ἑτέροις φησὶν αἰῶνας εἶναί τινας ἀοράτους, ἐξ ὡν ὑπό τινος κάτω τὸν κόσμον δεδημιουργῆσθαι καὶ τὰ ὄντα. κυνικωτέρῳ δὲ βίῳ ἀσκεῖται καὶ σχεδὸν οὐδὲν Μαρκίωνος ἀπεμφαίνει πρός τε τὰς δυσφημίας καὶ τὰς περὶ γάμων νομοθεσίας.

Μαρκίων δὲ ὁ Ποντικὸς καὶ Κέρδων ὁ τούτου διδάσκαλος καὶ αὐτοὶ ὁρίζουσιν εἶναι τρεῖς τὰς τοῦ παντὸς ἀρχάς, ἀγαθόν, δίκαιον, 2—10 vgl. S. 233, 20—234, 3 — 10—14 vgl. S. 235, 14—17 der Vorlage genommen — 16 — 20 vgl. S. 236, 6—11. — Ζ. 18f neu — 21 280, 16 sind nicht die früheren Capitel VII 29. 37 benutzt, sondern eine Vorlage. Bousset, Hauptprobleme S. 110 nimmt Verwechslung mit Prepon (VII 31) an, doch s. Dionysios von Rom bei Athan. De decr. Nie. Syn. 26 und Tert. Adv. Marcionem 115 S. 316, 6 Kr. — 22 —S. 280,2 vgl. S. 216, 19 md Theodoret I 24 S, 373 BC (Migne) 1 ὅσα καὶ > Gö. αὐτή Ρ: ἐν ἑαυτῇ Gö. nach Η 5 ἴσα ἦν P: Miller, ἰσεπιφανῆ Roeper 7 ἁπλῇ Η: διπλῆ Ρ 8 λέγει Ρ 8f εἰς τὰ πάθη τὰ κατὰ τὴν Αἴγυπτον Η, εἰς τὰ κατὰ τὴν Αἴγ. πάθη Roeper, εἰς τὰ κατ’ Αἴγυπτον πάθη Scott 9 τὰ πάθη κ. τοῦ κόσμου τῷ ἰῶτα ἀλλ. Miller λέγει τὸν κόσμον τοῦ ἰῶτα ἀλληγορουμένως Scott 9f ἀλληγορούμενον ὡς οὐδὲ Gö. 10 τῶν δέκα Bernays (vgl. Η): πλειόνων δὲ Ρ 13 αὐτῶ Ρ 16 Titel τατιανός rot Ρ 17 ἀοράτους Iren.: παρὰ τοὺς Η, ποτὲ τοὺς Ρ ἐξ ὧν Gö.: ἐκ τῶν τῶν> κάτω Sauppe 18 ἀσκεῖται καὶ Gö.: ἀσκεῖσθαι Ρ 19 τὰς] 21 statt Titel Lücke von 9 Buchst. Ρ 22 τοῦ] τοὺς P ὕλην· τινὲς δὲ τούτων μαθηταὶ προστιθέασι 〈τετάρτην〉 λέγοντες ἀγαθόν, δίκαιον, πονηρόν, ὕλην.

οἱ δὲ πάντες τὸν μὲν ἀγαθὸν οὐδὲν ὅλως πεποιηκέναι, τὸν δὲ δίκαιον οἱ μὲν τὸν πονηρόν, οἱ δὲ μόνον δίκαιον ὀνομάζουσι, πεποιηκέναι δὲ τὰ πάντα φάσκουσιν ἐκ τῆς ὑποκειμένης ὕλης· πεποιηκέναι γὰρ οὐ καλῶς, ἀλλ᾿ ἀλόγως·

ἀνάγκη γὰρ τὰ γενόμενα ὅμοια εἶναι τῷ πεποιηκότι. διὸ καὶ ταῖς παραβολαῖς ταῖς εὐαγγελικαῖς οὕτως χρῶνται λέγοντες· οὐ δύναται δένδρον καλὸν καρποὺς πονηροὺς ποιεῖν καὶ τὰ ἑξῆς, εἰς τοῦτο φάσκων εἰρῆσθαι τὰ ὑπ᾿ αὐτοῦ κακῶς νομιζόμενα. τὸν δὲ Χριστὸν υἱὸν εἶναι τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ πεπέμφθαι ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν ψυχῶν, ὃν ἔσω ἄνθρωπον καλεῖ, ὡς ἄνθρωπον φανέντα λέγων οὐκ ὄντα ἄνθρωπον, καὶ ὡς ἔνσαρκον οὐκ ἔνσαρκον, δοκήσει πεφηνότα, οὔτε γένεσιν ὑπομείναντα οὔτε πάθος, ἀλλὰ τῷ δοκεῖν.

σάρκα δὲ οὐ θέλει ἀνίστασθαι, γάμον δὲ φθορὰν εἶναι λέγων κυνικωτέρῳ βίῳ προσάγει τοὺς μαθητάς, ἐν τούτοις νομίζων λυπεῖν τὸν δημιουργόν, εἰ τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγονότων ἢ ὡρισμένων ἀπέχοιτο.

Ἀπελλῆς δὲ ὁ τούτου μαθητὴς ἀπαρεσθεὶς τοῖς ὑπὸ τοῦ διδασκάλου εἰρημένοις, καθὰ προείπομεν, ἄλλῳ λόγῳ ὑπέθετο τέσσαρας εἶναι θεούς, ὧν ἴνα φάσκει <ἀγαθόν>, ὃν οὔτε οἱ οὗ εἶναι υἱὸν τὸν Χριστόν· ἕτερον δὲ τὸν δημιουργὸν τοῦ παντός, ὃν οὐ θεὸν εἶναι θέλει, ἕτερον δὲ πύρινον τὸν φανέντα, ἕτερον δὲ πονηρόν· οὓς ἀγγέλους καλεῖ, προσθεὶς δἒ τὸν Χριστὸν καὶ πέμπτον ἐρεῖ.

προσέχει δὲ βίβλῳ, ἣν Φανερώσεις καλεῖ Φιλουμένης τινός, ἣν προφῆτιν νομίζει. τὴν δὲ σάρκα τὸν Χριστὸν οὐκ ἐκ τῆς παρθένου λέγει προσειληφέναι, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς παρακειμένης τοῦ κόσμου οὐσίας. 7 Matth. 7, 18, vgl. Tert. Adv. haer. 6 S. 223, 5 Kr.; Orig. De princ. II, 5, 4 S. 137, 9ff K. (Epiph. XLIV 1 S. 899, 21—24 Dind,) — 12f Tert. 6 S. 222 Theodoret I 24; Epiph. XLII 3 S. 305, 27f Dind., 4 S. 307, 6 — 17— S. 281 vgl. S. 224, —225, 2 — 17 — 25 benutzt Theodoret I 25 Ἀπελλῆς μὲν γὰρ τοῖς τοῦ Μαρκίωνος ἀγεννήτοις καὶ ἕτερον προστέθεικε πύρινον. οὑτος καὶ ἕτεροον βιβλίον συνθεὶς Φιλουμένης προφητείαν ὠνόμασε. καὶ τῷ Χριστῷ δὲ προστέθεικε σῶμα οὐκ ἀνθρώπειον, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς τοῦ κόσμου οὐσίας 1 + τετάρτην (geschrieben δ) Sauppe 2 πάντα Ρ 3 ὅλως Gö.: ἄλλως <καὶ> τὸν 2 Sauppe 4 μόνον <τὸν> Sauppe 7 ἀνάγκῃ? Holl 9 Hell 11 <τὸν> ἔσω? Gö. 13 ἀλλὰ] ἀλλ’ ἢ Sauppe 15 17 Titel ἀπελλῆς ὁ τατιανοῦ μαθητής rot Ρ 19 φάσκει Gö.: φάσκων + ἀγαθόν Η Gö. οὔτε 〈Μωσῆς οὔτε> οἱ προφῆται We. 21 τὸν (s. H) 23 προσέχει Η Gö.: προσέχειν Ρ ἣν2 Miller: ἢ Ρ 24 προφήτην P οὗτος κατὰ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν συντάγματα ἐποίησε, καταλύειν αὐτοὺς ἐπιχειρῶν ὡς ψευδῆ λελαληκότας καὶ θεὸν μὴ ἐγνωκότας· σάρκας τε ἀπόλλυσθαι ὁμοίως Μαρκίωνι λέγει.

Κήρινθος δέ, ὁ ἐν τῇ Αἰγύπτῳ ἀσκηθεὶς αὐτὸς οὐχ ὑπὸ τοῦ πρώτου θεοῦ τὸν κόσμον γεγονέναι ἠθέλησεν, ἀλλ᾿ ὑπὸ δυνάμεώς τινος ἀγγελικῆς, πολὺ κεχωρισμένης καὶ διεστώσης τῆς ὑπὲρ τὰ ὅλα αὐθεντίας καὶ ἀγνοούσης τὸν ὑπὲρ πάντα θεόν.

τὸν δὲ Ἰησοῦν λέγει μὴ ἐκ παρθένου γεγεννῆσθαι, γεγονέναι δὲ αὐτὸν ἐξ Ιωσὴφ καὶ Μαρίας υἱὸν ὁμοίως τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις, καὶ διενηνοχέναι ἐν δικαιοσύνῃ καὶ σωφροσύνῃ καὶ συνέσει ὑπὲρ πάντας τοὺς λοιπούς.

καὶ μετὰ τὸ βάπτισμα κατεληλυθέναι εἰς αὐτὸν ἐκ τῆς ὑπὲρ τὰ ὅλα αὐθεντίας τὸν Χριστὸν ἐν εἴδει περιστερᾶς, καὶ τότε κηρῦξαι τὸν ἄγνωστον πατέρα καὶ δυνάμεις ἐπιτελέσαι, πρὸς δὲ τῷ τέλει τοῦ πάθους ἀποπτῆναι τὸν Χριστὸν ἀπὸ τοῦ Ἰησοῦ· πεπονθέναι τὸν Ἰησοῦν, τὸν δὲ Χριστὸν ἀπαθῆ μεμενηκέναι, πνεῦμα κυρίου ὑπάρχοντα.

Ἐβιωναῖοι δὲ τὸν μὲν κόσμον ὑπὸ τοῦ ὄντως θεοῦ γεγονέναι λέγουσι, τὸν δὲ Χριστὸν ὁμοίως Κηρίνθῳ. ζῶσι δὲ πάντα κατὰ νόμον Μωϋσοῦ, οὕτω φάσκοντες δικαιοῦσθαι.

Θεόδοτος δὲ ὁ Βυζάντιος εἰσηγήσατο αἵρεσιν τοιάνδε, φάσκων τὰ μὲν ὅλα ὑπὸ τοῦ ὄντως θεοῦ γεγονέναι, τὸν δὲ Χριστὸν τοῖς προειρημένοις γνωστικοῖς φάσκει τοιούτῳ τινὶ τρόπῳ πεφηνέναι· εἶναι δὲ τὸν Χριστὸν κ(οιν)ὸν ἄνθρωπον πᾶσιν, ἐν δὲ τούτῳ δια- φέρειν, ὅτι κατὰ βουλὴν θεοῦ γεγένηται ἐκ παρθένου ἐπισκιάσαντος τοῦ ἁγίου πνεύματος, οὐκ ἐν τῇ παρθένῳ σαρκωθέντα·

ὕστερον ἐπὶ τοῦ βαπτίσματος κατεληλυθέναι τὸν Χριστὸν ἐπὶ τὸν Ἰησοῦν ἐν εἴδει περιστερᾶς, ὅθεν φασὶ μὴ πρότερον τὰς δυνάμεις αὐτῷ ἐνεργηθῆναι. θεὸν δὲ οὐκ εἶναι τὸν Χριστὸν θέλει. καὶ τοιαῦτα Θεόδοτος.

Ἕτεροι δὲ καὶ ἐξ αὐτῶν πάντα τοῖς προειρημένοις <ὁμοίως> λέγουσι, ἓν μόνον ἐνδιαλλάξαντες ἐν τῷ τὸν Μελχισεδὲκ ὡς δύναμίν τινα ὑπειληφέναι, φάσκοντες αὐτὸν ὑπὲρ πᾶσαν δύναμιν ὑπάρχειν· οὗ κατ᾿ εἰκόνα [δὲ] εἶναι τὸν Χριστὸν.

Οἱ δὲ Φρύγες ἐκ Μοντανοῦ τινος καὶ Πρισκίλλης καὶ Μαξιμίλλης τὰς ἀρχὰς τῆς αἱρέσεως λαβόντες, προφήτιδας τὰ γύναια νομίζοντες καὶ προφήτην τὸν Μοντανόν, τὰ δὲ περὶ τῆς τοῦ παντὸς ἀρχῆς καὶ δημιουργίας ὀρθῶς [λέγειν] νομίζουσι, καὶ τὰ περὶ τὸν Χριστὸν οὐκ ἀλλοτρίως προειλήφασιν, ἐν δὲ τοῖς προειρημένοις σφάλλονται· ὡν τοῖς λόγοις ὑπὲρ τὰ εὐαγγέλια προσέχοντες πλανῶνται. νηστείας καινὰς καὶ παραδόξους ὁρίζοντες.

Ἕτεροι δὲ αὐτῶν τῇ τῶν Νοητιανῶν αἱρέσει προσκείμενοι τὰ μὲν περὶ τὰ γύναια καὶ Μοντανὸν ὁμοίως δοκοῦσι, τὰ δὲ περὶ <τὸν> τῶν ὅλων πατέρα δυσφημοῦσιν, αὐτὸν εἶναι υἱὸν καὶ λέγοντες, ὁρατὸν καὶ ἀόρατον, γεννητὸν καὶ ἀγέννητον, θνητὸν καὶ ἀθάνατον· οὗτοι τὰς ἀφορμὰς ἀπὸ Νοητοῦ τινος λαβόντες.

Ὁμοίως δὲ καὶ Νοητός, τῷ μὲν γένει ὢν Σμυρναῖος, ἀνὴρ ἀκριτόμυθος καὶ ποικίλος, εἰσηγήσατο τοιάνδε αἵρεσιν, ἐξ Ἐπιγόνου τινὸς εἰς Κλεομένην χωρήσασαν καὶ οὕτως ἕως νῦν ἐπὶ τοὺς διαδόχους διαμείνασαν, λέγων ἕνα τὸν πατέρα καὶ θεὸν τῶν ὅλων· τοῦτον πάντα πεποιηκότα ἀφανῆ μὲν τοῖς οὖσι γεγονέναι ὅτε ἠβούλετο, φανῆναι δὲ τότε ὅτε ἠθέλησε·

καὶ τοῦτον εἶναι ἀόρατον, ὅταν μὴ ὁρᾶται, ὁρατὸν ὅταν ὅταν ὁρᾶται· ἀγέννητον δέ, ὅταν μὴ γεννᾶται, γεννητὸν δέ, ὅταν γεννᾶται ἐκ παρθένου· ἀπαθῆ καὶ ἀθάνατον, ὅταν μὴ πάσχῃ μήτε θνῄσκῃ· ἐπὰν δὲ πάθει προσέλθῃ, πάσχειν καὶ θνῄσκειν. τοῦτον τὸν πατέρα αὐτὸν υἱὸν νομίζουσι κατὰ καιροὺς καλούμενον πρὸς τὰ συμβαίνοντα.

Τούτων τὴν αἵρεσιν ἐκράτυνε Κάλλιστος, οὗ τὸν βίον ἐκτεθείμεθα ἀσφαλῶς, ὃς καὶ αὐτὸς αἵρεσιν ἀπεγέννησεν· ἐξ ὡν ἀφορμὰς λαβὼν καὶ αὐτὸς ὁμολογῶν ἕνα εἶναι τὸν πατέρα καὶ θεὸν τοῦτον δημιουργὸν τοῦ παντός, τοῦτον δὲ εἶναι υἱὸν ὀνόματι μὲν λεγόμενον καὶ ὀνομαζόμενον, οὐσίᾳ <ἓν> εἶναι <πνεῦμα>· πνεῦμα ὁ θεὸς οὐχ ἕτερόν ἐστι παρὰ τὸν λόγον ἢ ὁ λόγος παρὰ τὸν θεόν.

ἓν οὖν τοῦτο πρόσωπον, ὀνόματι μὲν μεριζόμενον, οὐσίᾳ δὲ οὔ. τοῦτον τὸν λόγον ἴνα εἶναι θεὸν ὀνομάζει καὶ σεσαρκῶσθαι λέγει. καὶ τὸν μὲν κατὰ σάρκα ὁρώμενον καὶ κρατούμενον υἱὸν εἶναι θέλει, 1—4 vgl. S. 240, 16—20. 26 — 1—13 Theodoret III 3 ὁ μὲν ἦν τὸ γένος, ἀνενεώσατο δὲ τὴν αἵρεσιν, ἣν Ἐπίγονος μέν τις οὕτω καλούμενος ἀπεκύησε πρῶτος, Κλεομένης δὲ παραλαβὼν ἐβεβαίωσε (das Mißverständnis, durch das Th. die Schüler des Noetos zu Vorgängern sich nur aus unserer Stelle, nicht aus H) . . . . ἔνα φασὶν εἶναι θεὸν καὶ πατέρα τῶν ὅλων δημιουργόν· ἀφανῆ μὲν ὅταν ἐθέλῃ, φαινόμενον δὲ ἡνίκα ἂν βούληται· καὶ τὸν αὐτὸν ἀόρατον εἶναι καὶ δρώμενον καὶ γεννητὸν καὶ ἀγέννητον, ἀγέννητον μὲν ἐξ ἀρχῆς, γεννητὸν δὲ ὅτε ἐκ παρθένου γεννηθῆναι ἠθέλησε ἀπαθῆ καὶ ἀθά- νατον καὶ πάλιν αὖ παθητὸν καὶ θνητόν. ἀπαθὴς γὰρ ὤν, φησί, τὸ τοῦ σταυροῦ πάθος ἐθελήσας ὑπέμεινε. τοῦτον καὶ υἱὸν ὀνομάζουσι καὶ πατέρα, πρὸς τὰς χρείας τοῦτο κἀκεῖνο καλούμενον . . . . ταίτης (d. h. τῆς αἱρέσεως) ὑπερήσπισε Κάλλιστος . . . . — 4—11 vgl. S. 244, 12—245, 2 — 15— S. 284, 3 1 statt Titel Lücke von 9 Buchst. Ρ 4 θεὸν 〈τὸν δημιουργὸν> Ζ. 14f und Theodoret 6 ὅταν We.: ὅτε Ρ 9 ὅταν Sauppe: ὅτε Ρ μήτε] μηδὲ We. πά θ Ρ (πάθη Miller) 10 αὐτὸν <καὶ> Sauppe, αὐτὸν S. Η 13 ἀσφαλῶς] σαφῶς? Miller 14 τοῦτον] τὸν Sauppe, s. zu Ζ. 4 15 τοῦτον] τὸν αὐτὸν We., größere Lücke Gö. nach Η 16 + ἓν Η Η Gö. 17 θεὸς <ὢν> Holl 20 καὶ σταυρούμενον Scott θέλεεν P τὸν δὲ ἐνοικοῦντα πατέρα, ποτὲ μὲν τῷ Νοητοῦ δόγματι περιρρη- γ(νύ)μενος, ποτὲ δὲ τῷ Θεοδότου, μηδὲν ἀσφαλὲς κρατῶν. ταῦτα τοίνυν Κάλλιστος.

Ἑρμογένης δέ τις καὶ αὐτὸς θελήσας τι λέγειν, ἴφη τὸν θεὸν ἐξ ὕλης συγχρόνου καὶ ὑποκειμένης τὰ πάντα πεποιηκέναι· ἀδυνάτως γὰρ ἔχειν τὸν θεὸν μὴ οὐχὶ ἐξ ὄντων τὰ γενόμενα ποιεῖν.

Ἕτεροι δέ τινες ὡς καινόν τι παρεισάγοντες ἐκ πασῶν αἱρέσεων ἐρανισάμενοι. ξένην βίβλον σκευάσαντες Ἠλχασαΐ ἐπονομαζομένην, οὗτοι τὰς μὲν ἀρχὰς τοῦ παντὸς ὁμοίως ὁμολογοῦσιν ὑπὸ τοῦ θεοῦ γεγονέναι.

Χριστὸν δὲ δὲ ἕνα οὐχ ὁμολογοῦσιν, ἀλλ’ εἶναι τὸν μὲν ἂνω ἕνα, αὐτὸν δὲ μεταγγιζόμενον ἐν σώμασι πολλοῖς πολλάκις καὶ νῦν δὲ ἐν τῷ Ἰησοῦ, ὁμοίως (π)οτὲ μὲν ἐκ τοῦ θεοῦ γεγενῆσθαι, ποτὲ δὲ πνεῦμα γεγονέναι, ποτὲ δὲ ἐκ παρθένου, ποτὲ δὲ οἱ· καὶ τοῦτον δὲ μετέπειτα ἀεὶ ἐν σώμασι μεταγγίζεσθαι καὶ ἐν πολλοῖς κατὰ καιροὺς δείκνυσθαι.

χρῶνται δὲ ἐπα(οι)δαῖς καὶ βαπτίσμασιν ἐπὶ τῇ τῶν στοιχείων ὁμολογίᾳ. σεσόβηνται δὲ περὶ (ἀστρ)ολογίαν καὶ μαθηματικὴν καὶ μαγικήν. προγνωστικοὺς δὲ λέγουσιν.

* * * τοῦ θεοῦ μετοικεῖ ἐκ Μεσοποταμίας πόλεως Χαρρὰν εἰς τὴν νῦν μὲν Παλαιστίνην καὶ Ἰουδαίαν προσαγορευομένην χώραν, τότε δὲ Χαναανῖτιν, περὶ ἧς καὶ κατὰ τοῦτο τὸ μέρος τὸν λόγον οὐκ ἀμελῶς παρεδώκαμεν ἐν ἑτέροις λόγοις.

διὰ τούτου τοίνυν γίνεται ἡ καταρχὴ τῆς κατὰ τὴν Ἰουδαίαν αὐξήσεως, ἥτις τὴν προσηγορίαν μετέσχεν (τοῦ ὀνόματος τούτου) ἐξ Ἰούδα, παιδὸς τοῦ Ἰακὼβ τοῦ τετάρτου, οὑ καὶ (. . . . . . . . . . . . . . . .) κέκληται διὰ τὸ ἐξ αὐτοῦ τὸ βασιλικὸν γένος (γεγεννῆσθαι.

Ἁβραὰμ) μετοικεῖ τῆς Μεσοποταμίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ἑκατοντούτης γενόμενος (γεννᾷ τὸν Ἰσαάκ· ὁ δὲ Ἰσαὰκ ἐτῶν) γενόμενος ξ τὸν Ἰακώβ· ὁ δὲ Ἰακὼβ ἐτῶν πݲζݲ γεννᾷ τὸν Λευΐ· ὁ δὲ Λευῒ ἐτῶν γεννᾷ τὸν Καάθ· ὁ δὲ Καὰθ ἐτῶν (ἐγένετο γݲ), ἡνίκα τῷ Ἰακὼβ εἰς Αἴγυπτον.

γίνεται τοίνυν πᾶς ὁ χρόνος, ὃν παρῴκησεν 3f Hinweis auf eine der exegetischen Schriften, s. A. Bauer TU XIX 1 S. 158 — 4 — S. 288, 6 Analyse dieses aus Hippolyts Χρονικά geflossenen Abschnittes bei Bauer S. 158ff — 7f vgl. Hippolyt Περὶ τοῦ Ἀντιχρίστου 6 S. 7 23 — 25 Ach. τοῦ μὲν οὖν κυρίου καὶ σωτῆρος Χριστοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ διὰ τὸ βασιλικὸν καὶ ἔνδοξον ὡς λέοντος προκεκηρυγμένου (Gen. 49, 9; Apok. 5, 5). Hippolyt Über die Segnungen Jakobs TU 3. Reihe VIII 1 S. 32, 25 — 8 — 10 Liber generationis in Fricks Chronica minora S. 36, 17: Abraham autem erat ann. LXXV, quo tempore dixit illi deus ut exiret de terra sua et de domo patris sui et veniret in terram Chanaan. 38, 1 conversatus est autem Abraham in terra Chanaan ann. XXV et genuit Isaac. Auch die folgende Liste läuft dem generationis parallel 1 〈κελεύσαντος〉 τοῦ We. <Ἀβραὰμ κελεύσαντος> τοῦ θεοῦ Cruice ἐκ Volkmar, Hipp., Zürich 1855 S. 163 1: εἰς Ρ 3 κατὰ τὸ λεπτομερὲς We. 4 (Abraham) We.: τοῦτο Ρ 6ff alle Lücken, über die Miller sehr Zahlenangaben macht, ließ der Schreiber frei, fand sie also schon in seiner Da er schwerlich die Buchstaben genau gezählt hat, bleibt der der Ergänzungen unsicher 6 (τοῦ ὀνόματος) Roeper, τού τ habe ich Spatium von 13—14 Buchst. P, τῶν Ἰουδαίων Volkmar, Hipp. S. 163 1 7 17 Buchst. P: ἐπωνυμία λέων Volkmar S. 163 1 (Gen. 49, 9), λέων ἡ προσηγορία? We., vgl. Testimonia, + Ἰσραὴλ τὸ ὄνομα Gö., κληρονομία αὕτη 8 ( ) Roeper, Spatium 17 Buchst. Ρ, darum habe ich γεγεννῆσθαι statt Roepers εἶναι geschrieben 9 32 — 34 Buchst. Ρ: ἐκ πόλεως Χαρρὰν ἐτῶν γενόμενος οݲεݲ, (ähnlich Liber gen.) Roeper (1. Hälfte) und Gö. (2. Hälfte) 10 ( ) Gö., Spatium 9 Buchst. Ρ 11 πݲζݲ P: πݲςݲ Miller Gö., doch s. 12 Spatium 11 Buchst. Ρ γݲ Frick a. a. Ο. S. 439, 19, Bauer a. a. O.: δݲ Ἁβραὰμ καὶ πᾶν τὸ αὐτοῦ γένος κατὰ τὸν Ἰσαὰκ [τῇ] ἐν τῇ καλουμένῃ Χαναανίτιδι γῇ, ἴτη σݲιݲεݲ. τούτου δὲ γίνεται (πατὴρ) τούτου Ναχώρ, τούτου Σερούχ, 〈τούτου Ῥαγαῦ, τούτου Φαλέγ, τούτου Ἕβερ>, ὅθεν καὶ τὸ Ἑβραίους καλεῖσθαι ἦσαν δὲ οὗτοι οݲβݲ ἔθνη,

ὧν καὶ τὰ ὀνόματα ἐκτεθείμεθα ἐν βίβλοις, μηδὲ τοῦτο παραλιπόντες κατὰ τόπον, βουλόμενοι τοῖς φιλομαθέσιν ἐπιδεικνύναι ἣν ἔχομεν στοργὴν περὶ τὸ θεῖον τήν τε ἀδίστακτον γνῶσιν, ἣν ἐν πόνοις κεκτήμεθα περὶ τὴν ἀλήθειαν.

τούτου δὲ τοῦ Ἕβερ γίνεται πατὴρ Σαλά, τούτου δὲ Καϊνάν, δὲ Ἀρφαξάδ, οὗ γίνεται Σήμ, τούτου δὲ Νῶε, ἐφ᾿ οὗ ὁ κατὰ πάντα κόσμον γίνεται κατακλυσμός, οὑ οὔτε Αἰγύπτιοι οὔτε Χαλδαῖοι οὔτε Ἕλληνες μέμνηνται, οἷς κατὰ τόπους οἵ τε ἐπὶ τοῦ Ὠγύγου καὶ Δευκαλίωνος γεγένηνται κατακλυσμοί. εἰσὶν οὖν καὶ ἐπὶ τούτου γενεαὶ εݲ, ἔτη υݲABBREVεݲ.

οὗτος εὐσεβέστατος γενόμενος καὶ θεοφιλὴς γυναικὶ καὶ τέκνοις καὶ ταῖς τούτων τρισὶ γυναιξὶ διέφυγε τὸν γενόμενον κατακλυσμὸν ἐν κιβωτῷ διασωθείς, ἡς καὶ τὰ μέτρα καὶ τὰ λείψανα, καθὼς ἐκτεθείμεθα, ἕως νῦν ἀποδείκνυται ἐν ὄρεσιν Ἀραρὰδ καλουμένοις, οὐσι πρὸς τὴν τῶν Ἀδιαβηνῶν χώραν. ἐνιδεῖν οὗν ἔστι τοῖς φιλοπόνως ἱστορεῖν βουλομένοις, ὡς φανερῶς ἐπιδέδεικται τὸ τῶν θεοσεβῶν γένος ἀρχαιότερον <ὂν> πάντων Χαλδαίων, Αἰγυπτίων, Ἑλλήνων. τί δὲ καὶ τοὺς ἐπάνω τοῦ Νῶε καὶ θεοσεβεῖς 5f ἐν ἑτέραις βίβλοις] Chronik § 200, wo sich S. 100ff Bauer die Völkerliste findet, s. Bauer S. 141. 1523 — 15 über die Summe 495 s. Bauer S. 42 Anm, — 16 f das Citat bezieht sich auf exegetische Schriften (Bauer S. 161) s. Danielcommentar IV 24, arabisches Fr. IV S. 90f Ach. — vgl. Josephue Alt. I § 92 N. ἐκεῖ γὰρ ἀνασωθείσης τῆς λάρνακος ἔτι νῦν αὐτῆς τά λείψανα ἐπιδεικνύουσι — 20f u. S. 187, 22 bei Josephus C. Apion. § 8. 14. 28. 215 N. rangieren noch Ägypter und Chaldäer an Alter ihrer Geschichte und Überlieferung neben 1 τῇ > Miller 2 πατὴρ Bunsen I 399 (1 108), Spatium 4 Buchst. Ρ 3 σερούρ Ρ 3f < > Bunsen 4 Spatium 27 — 29 Buchst. P: τοὺς ἀπὸ Σὴμ γενομένους (Gen. 10, 21) Roeper, τοὺς Ἰουδαίους· ἐπὶ δὲ τοῦ Φαλὲγ ἐγένετο ἡ τῶν ἐθνῶν διασπορά Bunsen, ἐπὶ | δὲ τοῦ Φαλὲγ διεσπάρησαν οἱ ἄνθρωποι We., vgl. Hippolyts Chronik S. 100 Bauer 5 ἐκτεθήμεθα Ρ 6 παραλιπόντες κατὰ τόπον Gö.: καταλιπόντες, κατὰ τρόπον Ρ βουλόμενος Ρ 7 τε Gö.: δὲ Ρ Ρ 10 ἀφὰξδ, durch das 2. α scheint später mit hellerer Tinte ρ zu sein Ρ 12 οἵ τε Miller: ὅτε Ρ 13 τούτου (Eber) Bauer brieflich καὶ bezieht sich auf § 42 der Chronik): τούτων P 16f τὰ μέτρα σαφῶς ἐκτεθείμεθα καὶ τὰ λείψανα ἕως νῦν ἀποδείκνυται Scott 20 + ὂν Sauppe, vgl. S. 287, 4 καὶ θεοῦ ὁμιλητὰς ὀνομάζειν νῦν χρή, ἱκανῆς οὔσης [τῆς] πρὸς τὸ προκείμενον ταύτης τῆς περὶ ἀρχαιότητος μαρτυρίας;

Ἀλλ᾿ ἐπεὶ οὐκ ἄλογον δοκεῖ ἐπιδεῖξαι ταῦτα τὰ περὶ σοφίαν ἠσχολημένα ἔθνη μεταγενέστερα ὄντα τῶν θεὸν σεβασάντων, εὔλογον εἰπεῖν καὶ πόθεν τὸ γένος αὐτοῖς καὶ πότε μετοικήσαντες ταύταις τοῖς χώραις, οὐ τὸ ὄνομα ἐξ αὐτῶν τῶν χωρῶν μετέσχον, ἀλλ᾿ αὐτοὶ προσεποίησαν ἐκ τῶν πρώτως ἀρξάντων καὶ κατοικησάντων.

γίνονται τῷ Νῶε τρεῖς παῖδες Σήμ, Χάμ, Ἰάφεθ· ἐκ τούτων πᾶν γένος ἀνθρώπων πεπλήθυνται καὶ πᾶσα χώρα κατοικεῖται· ῥῆμα γὰρ θεοῦ ἐπ’ αὐτοὺς ἴσχυσεν εἰπόντος· »αὐξάνεσθαε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν«. τοσοῦτον δυνηθέντος ἑνὸς ῥήματος γεννῶνται ἐκ τῶν τριῶν παῖδες κατὰ γένος οβ, ἐκ μὲν τοῦ Σὴμ κݲεݲ, ἐκ δὲ Ἰάφεθ ιݲεݲ, ἐκ δὲ τοῦ Χὰμ λβ.

τῷ δὲ Χὰμ γίνονται παῖδες ἐκ τῶν προειρημένων λݲβݲ οὗτοι· Χαναάν, ἐξ οὑ Χαναναῖοι, Μεστραείμ, ἐξ Αἰγύπτιοι, Χοῦς, ἐξ οὑ Αἰθίοπες, Φούδ, ἐξ οὑ Λίβυες. οὗτοι τῇ κατ αὐτοὺς φωνῇ ἕως νῦν τῇ τῶν προγόνων προσηγορίᾳ καλοῦνται· εἰς δὲ τὸ Ελληνικὸν οἷς νῦν ὀνόμασι κέκληνται ὀνομάζονται.

εἰ δὲ μηδὲ τὸ οἰκεῖσθαι τὰς τούτων χώρας πρότερον ἦν μηδὲ ἀρχὴ γένους ἀνθρώπων δείκνυται, οὑτοι δὲ υἱοὶ τοῦ Νῶε ἀνδρὸς γίνονται θεοσεβοῦς, ὃς καὶ αὐτὸς μαθητὴς γεγένηται ἀνδρῶν θεοσεβῶν, οὑ χάριν διέφυγε πολλὴν ὕδατος πρόσκαιρον ἀπειλήν, πῶς οὐ προγενέστεροι ἠσαν <οἱ> θεοσεβεῖς πάντων Χαλδαίων, Ἑλλήνων, ὧν πατὴρ ἐκ τοῦ[του] Ἰάφεθ γεννᾶται, ὄνομα Ἰωύαν, οὗ Ἕλληνες καὶ Ἴωνες;

εἰ δὲ τὰ περὶ φιλοσοφίαν ἀπασχοληθέντα ἔθνη πολλῷ μεταγενέστερα τοῦ τῶν θεοσεβῶν γένους καὶ κατακλυσμοῦ πάντως δείκνυται, πῶς οὐχὶ καὶ βάρβαρα καὶ ὅσα ἐν κόσμῳ 10 Gen. 1, 28 — 12 οݲβݲ ebenso S. 286, 5, vgl. Bauer S. 48f 13—15 vgl. Hippolyts Chronik S. 66 und Jos. Alt. I § 130—134 N., s. Bauer — 16 bis Schluß des Buches ediert Bunsen, Analecta 1 381ff — 23f Chronik 60 S. 50 Bauer Ἰωύαν, ἀφ’ οὗ Ἕλληνες καὶ Ἴωνες 1 τῆς > Gö. 5 <ἐν> ταύταις Sauppe 6 οὐ] οὗ Ρ 11 οὗτοι Ρ Χαναάν Miller: χάριν so Ρ Μεστραείμ Hippolyt, Chronik 110. 111 S. 68 Bauer: μετραείμ Ρ, Μεσραΐμ Gö. 15 <ἐν> τῇ We. 18 μήτε — μήτε We. ἀρχὴ We.: ἀρχὴν Ρ γένους P: γένος Miller 21 ἀπειρὴν corr. in ἀπειλὴν Ρ 22 + οἱ Sauppe, vgl. S. 286, 20 23 τοῦ Bauer S. 50: τούτου Ρ ἰαφθέθ corr. in ἰαφέθ Ρ 24 φιλοσοφίαν ἀπασχοληθέντα We., vgl. Ζ. 3f: φιλοσοφίας ἀναπασχοληθέντα Ρ (αν Correctur der ας), φιλοσοφίας ἐναπασχοληθέντα Miller 25f κατακλυσμοῦ Miller: κατὰ λογισμοῦ Ρ 26 πάντως Bunsen: παντὸς Ρ γνωστά τε καὶ ἄγνωστα νεώτερα τούτων φανήσεται;

τούτου τοίνυν τοῦ λόγου κρατήσαντες μάθετε Ἕλληνες, Αἰγύπτιοι, Χαλδαῖοι καὶ πᾶν γένος ἀνθρώπων, τί τὸ θεῖον καὶ <τίς> ἡ τούτου δημιουργία, παρ᾿ ἡμῶν τῶν φίλων τοῦ θεοῦ καὶ μὴ κομπολόγως τοῦτο ἠσκηκότων, ἀλλ’ ἐν ἀληθείας γνώσει καὶ ἀσκήσει σωφροσύνης εἰς ἀπόδειξιν αὐτοῦ λόγους ποιουμένων.

Θεὸς εἷς, ὁ πρῶτος καὶ μόνος καὶ ἁπάντων ποιητὴς κύριος, σύγχρονον ἔσχεν οὐδέν, οὐ χάος ἄπειρον, οὐχ ὕδωρ ἀμέτρητον ἢ γῆν στερράν, οὐχὶ ἀέρα πυκνόν, οὐ πῦρ θερμόν, οὐ πνεῦμα λεπτόν, οὐκ οὐρανοῦ μεγάλου κυανέαν ὀροφήν· ἀλλ’ ἦν εἷς μόνος ἑαυτῷ, ὃς θελήσας ἐποίησε τὰ ὄντα οὐκ ὄντα πρότερον, πλὴν ὅτι ἠθέλησε ποιεῖν ὡς ἔμπειρος ὢν τῶν ἐσομένων· πάρεστι γὰρ αὐτῷ καὶ πρόγνωσις.

διαφόρους δὲ τοῖς ἐσομένοις ἀρχὰς πρότερον πῦρ καὶ πνεῦμα, ὕδωρ καὶ γῆν, ἐξ ὧν διαφόρων τὴν ἑαυτοῦ ἐποίει, καὶ τὰ μὲν μονοούσια, τὰ δὲ ἐκ δύο, τά δὲ ἐκ τριῶν, τὰ δὲ ἐκ τεσσάρων συνεδέσμει.

καὶ τὰ μὲν ἐξ ἑνὸς ἀθάνατα ἠν — λύσις γὰρ οὐ παρακολουθεῖ· τὸ γὰρ ὲν οὐ λυθήσεται πώποτε —, τὰ δὲ ἐκ δύο ἢ τριῶν ἢ τεσσάρων λυτά, διὸ καὶ θνητὰ ὀνομάζεται· θάνατος γὰρ τοῦτο κέκληται, ἡ τῶν δεδεμένων λύσις.

ἱκανὸν οὖν νῦν τοῖς εὖ φρονοῦσιν ἀποκεκρίσθαι, οἵ, εἰ φιλομαθήσουσι καὶ τὰς τούτων οὐσίας καὶ τὰς αἰτίας τῆς κατὰ πάντα δημιουργίας ἐπιζητήσουσιν, εἴσονται ἐντυχόντες ἡμῶν βίβλῳ περιεχούσῃ Περὶ τῆς τοῦ παντὸς οὐσίας·

τὸ δὲ νῦν ἱκανὸν [εἶναι] ἐκθέσθαι τὰς αἰτίας, ἃς οὐ γνόντες Ελληνες κομψῷ τῷ λόγῳ τὰ μέρη τῆς κτίσεως ἐδόξασαν τὸν κτίσαντα ἀγνοήσαντες· ὧν ἀφορμὰς σχόντες οἱ αἱρεσιάρχαι ὁμοίοις 1 bis Schluß des Buches ediert Wordsworth a. a. Ο. S. 276ff — 8 G. 10 S, 50, 27 μηδὲν ἔχων ἑαυτῷ σύγχρονον 50, 30 L. — 16—19 vgl. Plato, S. 41 AB — 22f vgl. über diese Schrift und ihre verschiedene Betitelung (περὶ τῆς τοῦ παντὸς αἰτίας) Harnack, Gesch. der altchristl. Litt. I 622 — 24 vgl. Röm. 1, 21 2 μάθετε Hare bei Bunsen, Hipp. I 399 (I 109): μαθηταὶ Ρ 3 + τίς Bunsen 4 κομπολόγως Miller: κομπολόγω Ρ, κομπῷ λόγω? Gö., oder κομψῷ λόγῳ Scott (vgl. Ζ. 24), doch s. S. 292, 14 5 ἐν Sauppe: ἢ Ρ 6 + ὠριγένης καὶ ὠριγένους δόξα rot Ρ 10 ὀροφὴν Scott: μορφήν Ρ 11 ὅτι Gö.: ὅτε Ρ 13 δὲ Gö.: τε P 19 οὖν <οἶμαι> Gö. εἶναι ἱκανὸν Roeper <οἶμαι> εἶναι Bunsen, + δοκεῖ oder νομίζω γνῶντες Ρ, aber ω irgendwie geändert 24 κομπῷ? Gö. 25 Wordsworth ὁμοίοις] οἰκείοις Scott λόγοις τὰ ὑπ᾿ ἐκείνων προειρημένα μετασχηματίσαντες, αἱρέσεις καταγελάστους συνεστήσαντο.

Οὗτος οὖν μόνος καὶ κατὰ πάντων θεὸς λόγον πρῶτον ἐννοηθεὶς ἀπογεννᾷ, οὐ λόγον ὡς φωνήν, ἀλλ᾿ ἐνδιάθετον τοῦ παντὸς λογισμόν. τοῦτον μόνον ἐξ οντων ἐγέννα· το γὰρ ον αυτος ὁ πατὴρ ἠν, ἐξ οὑ τὸ γεννηθέν.

καὶ αἴτιον τοῖς γινομένοις λόγος ἦν ἐν αὑτῷ φέρων τὸ θέλειν τοῦ γεγεννηκότος, οὐκ ἄπειρος τῆς τοῦ πατρὸς ἐννοίας· ἅμα γὰρ τῷ ἐκ τοῦ γεννήσαντος προελθεῖν, πρωτότοκος τούτου γενόμενος, φωνὴν εἶχεν ἐν ἑαυτῷ τὰς ἐν τῷ πατρὶ προεννοηθείσας ἰδέας, ὅθεν κελεύοντος πατρὸς γίνεσθαι κόσμον τὸ κατὰ ἓν λόγος ἀπετέλει τὸ ἀρέσκον θεῷ.

καὶ τὰ μὲν ἐπὶ γενέσει πληθύνοντα ἄρσενα καὶ θήλεα εἰργάζετο· ὅσα δὲ πρὸς ὑπηρεσίαν λειτουργίαν, ἢ ἄρσενα [ἢ] θηλειῶν μὴ προσδεόμενα ἢ οὔτε ἄρσενα οὔτε θήλεα.

καὶ γὰρ αἱ τούτων πρῶται οὐσίαι ἐξ οὐκ ὄντων γενόμεναι, πῦρ καὶ πνεῦμα, ὕδωρ καὶ γῆ, οὔτε ἄρσενα οὔτε θήλεα ὑπάρχει, <οὐδ᾿ ἐξ> ἑκάστης τούτων δύναται προελθεῖν ἄρσενα καὶ θήλεα, πλὴν εἰ βούλοιτο ὁ κελεύων θεός, ἴνα λόγος ὑπουργῇ.

ἐκ πυρὸς εἶναι ἀγγέλους ὁμολογῶ, καὶ οὐ τούτοις παρεῖναι θηλείας λέγω. ἥλιον δὲ καὶ σελήνην καὶ ἀστέρας ὁμοίως ἐκ πυρὸς καὶ πνεύματος καὶ οὔτε ἄρσενας οὔτε θηλείας νενόμικα.

ἐξ ὕδατος δὲ ζῷα νηκτὰ εἶναι θέλω καὶ πτηνά, ἄρσενα καὶ θήλεα — οὕτω γὰρ ἐκέλευσεν ὁ θελήσας θεὸς γόνιμον εἶναι τὴν ὑγρὰν οὐσίαν· ὁμοίως ἐκ γῆς ἑρπετὰ καὶ θηρία καὶ παντοδαπῶν ζῴων ἄρσενα καὶ θήλεα· οὕτως γὰρ ἐνεδέχετο ἡ τῶν γεγονότων φύσις. ὅσα γὰρ ἠθέλησεν, ἐποίει ὁ θεός. ταῦτα λόγω ἐδημιούργει, ἑτέρως γενέσθαι μὴ δυνάμενα ἢ ὡς ἐγένετο.

ὅτε δὲ [ἢ] ὡς ἠθέλησε καὶ ἐποίησεν, ὀνόματι καλέσας 3ff vgl. G. Noetos 10 S. 50, 27ff L. — 4 ἐνδιάθετον] stoisch, s. Zeller III 1 4 S. 68f — 5 vgl. G. Noetos 11 S. 51, 14 δύναμις γὰρ μία ἡ ἐκ τοῦ παντός, τὸ δὲ πάν πατήρ, ἐξ οὗ δύναμις λόγος — 9 πρωτότοκος] Hebr. 1, 6; Röm. 8, 29 11 ἀρέσκον] Gen. 1, 31? — 12 πληθύνοντα] Gen. 1, 22 — 20—22 Gen. 1, 20—25 1 ὑπεκεῖνα Ρ, Accent über ε wieder ausgestrichen 6 γεννηθέν. καὶ We.: γεννηθῆναι Ρ, γεννηθέν Gö. 7 αὐτῶ Ρ γεγενηκότος Ρ 8 τῷ Miller: τὸ 9 φωνή Bunsen, doch s. Ζ. 4 εἶχεν Wordsworth: ἔχειν Ρ, ἔχει Miller 9f τῷ πατρὶ προεννοηθείσας Petersen: ἐν τώ πατρικῶ ἐννοηθείσας Ρ, νοῒ (νῷ) πατρικῷ ἐννοηθείσας Scott 11 ἀπετέλει <κατὰ Holl> τὸ ἀρέσκον Wordsworth: ἀπετελεῖτο ἀρέσκων Ρ 13 ἢ > Miller 16 ὑπάρχει Miller: ὑπάρχειν Ρ, ὑπάρχουσιν Gö. + οὐδ᾿ ἐξ We., οὔτ’ ἐξ Bunsen Gö. ἑκάστης Bunsen: ἑκάστη Ρ δῦνται 17 ὑπουργεῖ corr. in ὑπουργῆ Ρ 20 νενόμικα] über ι etwas geschrieben (ει ?) 21 θέλω Bunsen: θέλων Ρ, λέγω Roeper 26 ἢ > Miller ἐσήμηνεν. ἐπὶ τούτοις τὸν πάντων ἄρχοντα δημιουργῶν ἐκ πασῶν συνθέτων οὐσιῶν ἐσκεύασεν· οὐ θεὸν θέλων ποιεῖν ἔσφηλε, οὐδὲ ἄγγελον — μὴ πλανῶ —, ἀλλ’ ἄνθρωπον. εἰ γὰρ θεόν σε ἠθέλησε ποιῆσαι, ἐδύνατο· ἔχεις τοῦ λόγου τὸ παράδειγμα· ἄνθρωπον θέλων, ἄνθρωπόν σε ἐποίησεν· εἰ δὲ θέλεις καὶ θεὸς γενέθαι, ὑπάκουε τῷ πεποιηκότι καὶ μὴ ἀντίβαινε νῦν, ἴνα ἐπὶ τῷ μικρῷ πιστὸς εὑρεθεὶς καὶ τὸ μέγα πιστευθῆναι δυνηθῇς. τούτου ὁ λόγος μόνος ἐξ αὐτοῦ.

διὸ καὶ θεός, οὐσία ὑπάρχων θεοῦ· ὁ δὲ κόσμος ἐξ οὐδενός· διὸ οὐ θεός· οὑτος ἐπιδέχεται καὶ λύσιν, ὅτε βούλεται ὁ κτίσας. ὁ δὲ κτίσας θεὸς κακὸν οὐκ ἐποίει οὐδὲ ποιεῖ, 〈ἀλλὰ〉 καλὸν καὶ ἀγαθόν·

ἀγαθὸς γὰρ ὁ ποιῶν. ὁ δὲ γενόμενος ἄνθρωπος ζῷον αὐτεξούσιον ἠν, οὐν ἄρχον, οὐ νοῦν ἔχον, οὐκ ἐπινοίᾳ καὶ ἐξουσίᾳ καὶ δυνάμει πάντων κρατοῦν, ἀλλὰ δοῦλον καὶ πάντα ἔχον τὰ ἐναντία· ὃς τῷ αὐτεξούσιος ὑπάρχειν τὸ κακὸν ἐπιγεννᾷ, ἐκ συμβεβηκότος ἀποτελούμενον μέν, οὐδέν δὲ <δὲ ὄν>, ἐὰν μὴ ποιῇς· ἐν γὰρ τῷ θέλειν καὶ ν(ομ)ίςειν τι κακὸν τὸ κακὸν ὀνομάζεται, οὐκ ὂν ἀπ᾿ ἀρχῆς, ἀλλ᾿ ἐπιγινόμενον.

(οὗ) αὐτεξουσίου ὄντος νόμος ὑπὸ θεοῦ ὡρίζετο μάτην· εἰ γὰρ μὴ εἶχεν (ὁ ἄνθρωπ)ος τὸ θέλειν καὶ τὸ μὴ τί καὶ νόμος ὡρίζετο; ὁ νόμος γὰρ ἀλόγῳ ζῴῳ οὐχ ὁρισθήσεται, ἀλλὰ χαλινὸς καὶ μάστιξ, ἀνθρώπῳ δὲ ἐντολὴ καὶ πρόστιμον τοῦ ποιεῖν τὸ προστεταγμένον καὶ μὴ ποιεῖν. τούτῳ νόμος ὡρίσθη διὰ δικαίων ἀνδρῶν ἐπάνωθεν· ἔγγιον ἡμῶν διὰ τοῦ προειρημένου Μωϋσέως, ἀνδρὸς εὐλαβοῦς καὶ θεοφιλοῦς, νόμος ὡρίζετο πλήρης σεμνότητος καὶ δικαιοσύνης.

τὰ δὲ πάντα διοικεῖ ὁ λόγος ὁ θεοῦ, ὁ πρωτόγονος πατρὸς παῖς, ἡ πρὸ ἑωσφόρου φωσφόρος φωνή. ἔπειτα δίκαιοι ἄνδρες γεγένηνται φίλοι θεοῦ. οὗτοι προφῆται κέκληνται 1 vgl. Gen. 1, 28 ἄρχετε — 5 θεὸς] vgl. S. 293, 4 und Stählin zu Strom. VII 3, 6 S. 5, 2 Diognetbrief 10 — 6f Matth. 25, 21. 23. Luk. 19, 17 Ropes, Die Sprüche Jesu (TU XIV 2) S. 16 Nr. 5 εἰ τὸ μικρὸν οὐκ τὸ μέγα τίς ὑμῖν δώσει — 9 vgl. Plato, Timaios S. 41B — 21ff vgl. G. Noetos 11, 12 S. 51, 24ff L. — 25 f vgl. Psal. 109, 3 ἐκ γαστρὸς πρὸ ἑωσφόρου ἐγέννησά σε II Petr. 1, 18. 19 — 26— S. 291, 3 vgl. De Antichristo 2 S. Ach., Über die Segnungen Jakobs TU 3. Reihe VIII 1 S. 35, 1. 21 1 δημιουργὸν Ρ, verb. Scott Bunsen 7 τούτων Roeper 10 + ἀλλὰ Roeper, + ποιεῖ Wordsworth, εἰ μὴ Miller 12 ἄρχον, οὐ Ρ, ἄρχοντα Bunsen, ἄρχ·ον ὄν Wordsworth 13 κρατῶν Ρ ἔχοντα Ρ 14 αὐτεξούσιος We.: αὐτεξούσιως so Ρ, αὐτεξούσιον Ρ nach Miller 15 <ὂν> μὲν Bunsen + δὲ We. 16f ἐπιγενόμενον? Bunsen 18 εἰ Miller: οὐ Ρ 20 μάστιγξ Ρ 22 ἐπάνωθεν κινουμένων ὡς διὰ? Gö. ἔγγιον <δ᾿> We. 22f μετσίος P διὰ τὸ προφαίνειν τὰ μέλλοντα.

οἷς οὐχ ἑνὸς καιροῦ λόγος ἐγένετο, ἀλλὰ διὰ πασῶν γενεῶν αἱ τῶν προλεγομένων φωναὶ εὐαπόδεικτοι παρίσταντο· οὐκ ἐκεῖ μόνον, ἡνίκα τοῖς παροῦσιν ἀπεκρίναντο, ἀλλὰ καὶ διὰ πασῶν γενεῶν τὰ ἐσόμενα προεφήναντο· ὅτι τὰ μέν παρῳχημένα λέγοντες ὑπεμίμνῃσκον τὴν ἀνθρωπότητα, τὰ δὲ ἐνεστῶτα δεικνύντες μὴ ῥᾳθυμεῖν ἔπειθον, τὰ δὲ μέλλοντα προλέγοντες τὸν κατὰ ἕνα ἡμῶν ὁρῶντας πρὸ πολλοῦ προειρημένα ἐμφόβους καθίστων, προσδοκῶντας καὶ τὰ μέλλοντα.

τοιαύτη ἡ καθ᾿ ἡμᾶς πίστις, ὠ πάντες ἄνθρωποι, οὐ κενοῖς ῥήμασι πειθομένων οὐδὲ σχεδιάσμασι καρδίας συναρπαζομένων οὐδὲ οὐδὲ πιθανότητι εὐεπείας λόγων θελγομένων, ἀλλὰ δυνάμει θείᾳ λόγοις λελαλημένοις οὐκ ἀπειθούντων. καὶ ταῦτα θεὸς ἐκέλευε λόγῳ, ὁ δὲ λόγος ἐφθέγγετο λέγων, δι αὐτῶν ἐπιστρέφων τὸν ἄνθρωπον ἐκ παρακοῆς, οὐ βίᾳ ἀνάγκης δουλαγωγῶν, ἀλλ᾿ ἐπ᾿ ἐλευθερίαν ἑκουσίῳ προαιρέσει καλῶν.

τοῦτον τὸν λόγον ἐν ὑστέροις ἀπέστελλεν ὁ πατήρ, οὐκέτι διὰ προφήτου λαλεῖν, οὐ σκοτεινῶς κηρυσσόμενον ὑπονοεῖσθαι θέλων, ἀλλ᾿ αὐτοψεὶ φανερωθῆναι τοῦτον λέγων, ἴνα κόσμος ὁρῶν δυσωπηθῇ οὐκ ἐντελλόμενον διὰ προσώπου προφητῶν οὐδὲ δι᾿ ἀγγέλου φοβοῦντα ψυχήν, ἀλλ᾿ αὐτὸν παρόντα τὸν λελαληκότα.

τοῦτον τοῦτον ἐκ παρθένου σῶμα ἀνειληφότα καὶ τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον διὰ καινῆς πλάσεως πεφορηκότα, ἐν βίῳ διὰ πάσης ἡλικίας ἐληλυθότα, ἵνα πάσῃ ἡλικίᾳ αὐτὸς νόμος γενηθῇ καὶ σκοπὸν τὸν ἴδιον ἄνθρωπον πᾶσιν ἀνθρώποις ἐπιδείξῃ παρὼν καὶ δι᾿ αὑτοῦ ἐλέγξῃ, ὅτι μηδὲν ἐποίησεν ὁ θεὸς πονηρὸν καὶ ὡς αὐτεξούσιος ὁ ἄνθρωπος ἔχων τὸ θέλειν καὶ τὸ μὴ θέλειν, δυνατὸς ὢν ἐν ἀμφοτέροις.

τοῦτον ἄνθρωπον ἴσμεν <ἐκ> τοῦ καθ’ ἡμᾶς φυράματος γεγονέναι· εἰ γὰρ μὴ ἐκ τοῦ αὐτοῦ ὑπῆρξε, μάτην νομοθετεῖ μιμεῖσθαι τὸν διδάσκαλον. εἰ γὰρ ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος ἑτέρας ἐτύγχανεν οὐσίας, τί τὰ ὅμοια κελεύει ἐμοὶ τῷ ἀσ(θενεῖ) πεφυκότι, καὶ πῶς οὗτος ἀγαθὸς καὶ δίκαιος;

ἴνα δὲ μὴ 15 G. Noetos 17 S. 55, 25 L. ὂν ὑστέροις καιροῖς ἀπέστειλεν ὁ πατήρ . . . . — 19f G. Noetos S. 55, 19ff. 30 τὸ δὲ ἐπίγειον ὡς ἐκ παλαιοῦ Ἀδὰμ διὰ παρθένου σαρκούμενος 21ff Iren. II 22, 4 ideo per omnem venit aetatem etc. — 29 — 292, 3 vgl. G. Noetos S. 56, 2ff L. 4 ὅτι P: ὁτὲ Scott τὰ μὲν Roeper: μὲν τὰ Ρ 7 καθιστῶν Ρ 12f ἐφθέγγετο δι’ αὐτῶν τῶν λόγων ἐπιστρέφων Bunsen δι’ αὐτῶν] διὰ λόγων Gö. 14 ἐλευθερίαν Scott: ἐλευθερία Ρ 17 τοῦτον, λέγω, <ἀπέστελλεν>, ἵνα λέγοντα We. 23 αὐτοῦ Ρ 25 τοῦτον Miller: οὗ τὸν Ρ ἴσμεν Bunsen: εἰς μὲν Ρ + ἐκ Bunsen 26 γενονότα? Bunsen 27 ἐνομοθέτει Miller ἕτερος παρ᾿ ἡμᾶς νομισθῇ, (καὶ) κάματον ὑπέμεινε καὶ πεινῆν καὶ διψῆν οὐκ ἠρνήσατο, καὶ ὕπνῳ ἠρέμησε καὶ πάθει οὐκ ἀντεῖπε καὶ θανάτῳ ὑπήκουσε καὶ ἀνάστασιν ἐφανέρωσεν, ἀπαρξάμενος ἐν πᾶσι τούτοις τὸν ἴδιον ἄνθρωπον, ἵνα σὺ πάσχων μὴ ἀθυμῇς, ἀλλ’ ἄνθρωπον σεαυτὸν ὁμολογῶν προσδοκᾷς καὶ σύ, ὃ τούτῳ † παρέσχες.

Τοιοῦτος ὁ περὶ τὸ θεῖον ἀληθὴς λόγος, ὦ ἄνθρωποι Ἐλληνές τε καὶ βάρβαροι, Χαλδαῖοί τε καὶ Ἀσσύριοι, Αἰγύπτιοί τε καὶ Λίβυες, Ἰνδοί τε καὶ Αἰθίοπες, Κελτοί τε καὶ οἱ στρατηγοῦντες Λατῖνοι, πάντες τε οἱ τὴν Εὐρώπην Ἀσίαν τε καὶ Λιβύην κατοικοῦντες· οἷς σύμβουλος ἐγὼ γίνομαι, φιλανθρώπου λόγου ὑπάρχων μαθητὴς καὶ φιλάνθρωπος, ὅπως προσδραμόντες διδαχθῆτε παρ᾿ ἡμῶν,

τίς ὁ ὄντως θεὸς καὶ ἡ τούτου εὔτακτος δημιουργία, μὴ προσέχοντες σοφίσμασιν ἐντέχνων λόγων μηδὲ ματαίοις ἐπαγγελίαις κλεψιλόγων αἱρετικῶν, ἀλλ᾿ ἀληθείας ἀκόμπου ἁπλότητι σεμνῇ, δι᾿ ἧς ἐπιγνώσεως ἐκφεύξεσθε ἐπερχομένην πυρὸς κρίσεως ἀπειλὴν καὶ Ταρτάρου ζοφεροῦ ὄμμα ἀφώτιστον ὑπὸ λόγου φωνῆς μὴ καταλαμφθὲν καὶ βρασμὸν ἀεννάου λίμνης γεέννης φλογός, καὶ τατραρούχων ἀγγέλων κολαστῶν ὄμμα ἀεὶ μένον ἐν ἀπειλῇ καὶ σκώληκα σώματος † ἀπουσίαν, ἐπιστρεφόμενον ἐπὶ τὸ ἐκβράσαν σῶμα ὡς ἐπιστροφήν.

καὶ ταῦτα μὲν ἐκφεύξῃ θεὸν τὸν ὄντα διδαχθείς, ἕξεις δὲ ἀθάνατον τὸ σῶμα καὶ ἄφθαρτον 1f vgl. Ropes, Sprüche Jesu (TU XIV 2) S. 35 Nr. 25? — 14 κτλ. vgl. Ζ. 19 und Danielcommentar IV 12 S. 214, 17 IV 60 S. 338, 12 — 15f vgl. II Petr. 2, 4 σειραῖς ζόφου ταρταρώσας — 16f De universo S. 68, 18 L. (= TU N. F. V 2 S. 138, 10) λίμνης πυρὸς ἀσβέστου 69, 18 (139, 39) βρασμοῦ — 17 De universo S. 68, 16 L. (= TU N. F. V 2 S. 138, 7) ἄγγελοι φρουροί 69, 14 (TU S. 139, 34) ἀγγέλων κολαστῶν . . . . οἱ ἐφεστῶτες ἄγγελοι . . . . φοβερῷ ὄμματι ἐπαπειλοῦντες, Danielcommentar II 29 S. 98, 13 τάρταρούχων ἀγγέλων III 31, 2 S. 180, 5 οἱ βασανίζοντες ἄγγελοι — 18 Mark. 9, 48; Petrusapok. 25 Hipp. De univ. S. 71, 9 L. (TU S. 141, 92) σκώληξ δέ τις ἔμπυρος, μὴ τελευτῶν μηδὲ σῶμα διαφθείρων, ἀπαύστῳ δ’ ὀδύνῃ ἐκ σώματος ἐκβράσσων παραμένει vgl. Harnack TU XIII 1 S. 71f 2 διψεῖν Ρ 5 αὐτὸν We. προσδοκῶν Ρ, verb. Miller πάρεστιν Roeper, πατὴρ παρέσχεν Bansen, παρέσχε θεός We., vgl. S. 293, 5 10 καὶ > ? We. 14 ἐκφεύξεσθε (nicht ἐκφεύξεσθαι) Ρ 15 ζοφεροῦ Roeper: ζωφερὸν Ρ, ζοφερὸν Miller 16 καταλαμφέν Ρ 16f ἀνενάου λίμνης > Scott 17 γεέννης φλογός Scott: γεννητρος φλογός Ρ 18 μένων P 18f σκώληκα ἀπαύστως ἐπιστρεφόμενον Bunsen 18 σώματος ἐπ’ οὐσίαν Gö. ἀπόκρισιν We., ἀποικίαν Wordsworth hält ἀπουσίαν fest unter Hinweis auf Plut, De Iside S. 364 D γὰρ Ἕλληνες τὴν τοῦ σπέρματος πρόεσιν ἀπουσίαν καλοῦσι 19 ἐπὶ τροφήν Bunsen: ἐπιστρέφων Ρ ἅμα ψυχῇ, <καὶ> βασιλείαν οὐρανῶν ὀπολήψῃ, ὁ ἐν γῇ βιοὺς ἐπουράνιον βασιλέα ἐπιγνούς, ἴσῃ δὲ ὁμιλητὴς θεοῦ καὶ συγκληρονόμος Χριστοῦ, οὐκ ἐπιθυμίαις ἢ πάθεσι καὶ νόσοις δουλούμενος.

γέγονας γὰρ θεός· ὅσα γὰρ ὑπέμεινας πάθη ἄνθρωπος ὤν, ταῦτα ἐδίδου, ὅτι ἄνθρωπος εἶς, ὅσα δὲ παρακολουθεῖ θεῷ, ταῦτα ἐπήγγελται θεός, ὅταν θεοποιηθῇς, ἀθάνατος γεννηθείς. τοῦτ᾿ ἔστι τὸ γνῶθι σεαυτόν, ἐπιγνοὺς τὸν πεποιηκότα θεόν. τὸ γὰρ ἐπιγνῶναι ἑαυτὸν ἐπιγνωσθῆναι συμβέβηκε τῷ καλουμένῳ ὑπ᾿ αὐτοῦ. μὴ φιλεχθρήσητε τοίνυν ἑαυτοῖς, ἄνθρωποι, μηδὲ τὸ παλινδρομεῖν διστάσητε·

Χριστὸς γὰρ ἐστιν ὁ κατὰ πάντων θεός, ὃς τὴν ἁμαρτίαν ἐξ ἀνθρώπων ἀποπλύνειν προσέταξε, νέον τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον ἀποτελῶν, εἰκόνα τοῦτον καλέσας ἀπ᾿ ἀρχῆς, διὰ τύπου τὴν εἰς σὲ ἐπιδεικνύμενος στοργήν, στοργήν, οὗ προστάγμασιν ὑπακούσας σεμνοῖς καὶ ἀγαθοῦ ἀγαθὸς γενόμενος μιμητὴς ἴσῃ ὅμοιος ὑπ’ αὐτοῦ τιμηθείς. οὐ γὰρ πτωχεύει θεὸς καὶ σὲ θεὸν ποιήσας εἰς δόξαν αὐτοῦ.