Text encoded in accordance with the latest EpiDoc standards
I αὐτοματοποιητικῆς πραγματείας ὑπὸ τῶν πρότερον
ἔστι γάρ, ὡς συνελόντι εἰπεῖν, πᾶν μέρος
τῆς μηχανικῆς ἐν αὐτῇ τῇ αὐτοματοποιητικῇ παραλαμβανόμενον
διὰ τῶν κατὰ μέρος ἐν αὐτῇ ἐπιτελουμένων.
ἔστι δὲ αὐτῆς ἡ ἐπαγγελία τοιάδε· κατασκευάζονται
ναοὶ ἢ βωμοὶ σύμμετροι αὐτόματοί τε
προσαγόμενοι καὶ κατά τινας ὡρισμένους ἱστάμενοι
τόπους, καὶ τῶν ἐνόντων αὐτοῖς ζῳδίων ἕκαστον ἰδίᾳ
κινεῖται πρὸς λόγον τὸν κατὰ τὴν προκειμένην πρόθεσιν
τῶν αὐτομάτων καλεῖται ὑπάγοντα. ἔστι δὲ
καὶ ἕτερον εἶδος ἐν αὐτοῖς, ὃ καλεῖται στατόν. ἔστι
κεκλεισμένου οὖν τοῦ πίνακος αἱ θύραι αὐτόματοι
ἀνοίγονται, καὶ φαίνεται ἡ τῶν ζῳδίων τάξις
γεγραμμένη· καὶ μετʼ οὐ πολὺν χρόνον κλεισθεισῶν
τῶν θυρῶν πάλιν αὐτομάτως καὶ ἀνοιχθεισῶν, ἑτέρα
φαίνεται διάθεσις ζῳδίων ἁρμόζουσα τῇ πρότερον φανείσῃ·
καὶ πάλιν κλεισθεισῶν καὶ ἀνοιχθεισῶν τῶν
θυρῶν ἑτέρα διάθεσις πάλιν φαίνεται ζῳδίων ἁρμόζουσα
τῇ πρότερον κειμένῃ, καὶ ἤτοι ἀπαρτίζει τὸν
προκείμενον μῦθον ἢ πάλιν μετὰ ταύτην ἑτέρα φαίνεται,
ἄχρις ἂν ἀπαρτισθῇ ὁ μῦθος. καὶ τῶν φαινομένων
δὲ ζῳδίων τῶν γεγραμμένων ἐν τῷ πίνακι ἓν
ἕκαστον ἐν κινήσει δύναται φαίνεσθαι, ἐὰν ἀπαιτῇ ὁ
μῦθος, οἷον ἃ μὲν πρίζοντα, ἃ δὲ σκεπαρνίζοντα, ἃ δὲ
σφύραις ἢ πελέκεσιν ἐργαζόμενα, ψόφον ποιοῦντα καθʼ
ἑκάστην πληγὴν καθάπερ ἐπὶ τῆς ἀληθείας. δύνανται
δὲ καὶ ἕτεραι κινήσεις ὑπὸ τὸν πίνακα γίγνεσθαι, οἷον
πῦρ ἀνάπτεσθαι ἢ ζῴδια ἐπιφαίνεσθαι πρότερον μὴ
φαινόμενα καὶ πάλιν ἀφανίζεσθαι. καὶ ἀπλῶς, ὡς ἄν
τις ἕληται δυνατόν ἐστι κινεῖν μηδενὸς προσιόντος
τοῖς ζῳδίοις. ἔστι δὲ ἡ τῶν στατῶν αὐτομάτων ἐνέργεια
διὰ τὸ ἔκπληκτον τῆς θεωρίας. ἐν μὲν
οὖν τούτῳ τῷ βιβλίῳ περὶ τῶν ὑπαγόντων γράφομεν
ἐκθέμενοι διάθεσιν ποικίλην κατά γε ἡμᾶς, ἥτις ἁρμόσει
πάσῃ διαθέσει πρὸς τὸ δύνασθαι τὸν προαιρούμενον
ἑτέρως διατίθεσθαι μηδὲν ἐπιζητοῦντα πρὸς τὴν
τῆς διαθέσεως ἐνέργειαν· ἐν δὲ τῷ ἑξῆς περὶ τῶν
στατῶν αὐτομάτων γράφομεν.
II Δεῖ δὲ πρῶτον ἀπόκροτον εἶναι καὶ ἀκλινὲς καὶ
ὁμαλὸν τὸ ἔδαφος ἐν μέλλει τὸ αὐτόματον ὑπάγειν,
ἵνα μήτε οἱ τροχοὶ αὐτοῦ καταδύνωσι πιεζόμενοι μήτε
ἐμποδίζωνται ὑπὸ τραχύτητός τινος μήτε πρὸς ἀνάβασιν
βιαζόμενοι εἰς τὸ ὀπίσω ἐπινεύωσιν. ἐὰν δὲ μὴ
ὑπάρχῃ τὸ ἔδαφος τοιοῦτον οἷον εἴρηται, δεῖ σανίδας
ἀπορθώσαντας ἐπὶ τοῦ ἐδάφους διατιθέναι, ἐν αἷς
κατὰ μῆκος ἔσονται σωλῆνες διʼ ἐφηλωτῶν κανόνων
πρὸς τὸ τοὺς τροχοὺς ἐν τοῖς σωλῆσι κυλίεσθαι. δεῖ
δὲ τὰ ὑπάγοντα κατασκευάζειν ἐκ κούφων τε καὶ ξηρῶν
ξύλων, κἂν ἐξ ἄλλης δέ τινος ὕλης ὑπάρχῃ τι ἐν αὐτοῖς
γένηται. δεῖ δὲ καὶ ὅσʼ ἂν ἐγκυκλίους στροφὰς ἢ
αὐτοῖς. καὶ ἔλαιον δὲ παρεπιχέειν δεήσει εἰς ταῦτα,
ὅπως κατὰ πάντα τρόπον εὐκύλιστα πάντα ὑπάρχῃ καὶ
μηδὲν παρὰ τοῦτο σφίγμα γένηται· εἰ δὲ μή, οὐκ ἔσται
τῶν προκειμένων κατὰ λόγον οὐδὲ ἕν. δεῖ δὲ καὶ τὰς
σπάρτους, αἷς εἰς ταῦτα προσχρώμεθα, μήτε ἐπέκτασιν
μήτε συστολὴν λαμβάνειν, ἀλλὰ τοιαύτας διαμένειν
τοῖς μήκεσιν οἷαι καὶ ἐξ ἀρχῆς κατεστάθησαν. τοῦτο
δὲ ἔσται, ἐὰν λαβόντες αὐτὰς περί τινας πασσαλίσκους
διατείναντες εὖ μάλα καὶ ἐάσαντες αὐτὰς ὀλίγον χρόνον
πάλιν ἐπεκτείνωμεν καὶ τοῦτο πλεονάκις ποιήσαντες
κηρὸν μετὰ ῥητίνης καταψήσωμεν. βέλτιον δʼ
εἰ καὶ βάρος ἐξ αὐτῶν ἐξάψαντες ἐάσομεν ἐπὶ πλείονα
χρόνον. προβασανισθεῖσα δὲ οὕτως οὐδεμίαν ἐπέκτασιν
λήψεται ἢ παντελῶς βραχεῖαν. ἢ πάλιν ἀποκόψομεν,
ὅταν ἐξαρτύσαντες τὸ αὐτόματόν τινα αὐτῶν
παρεκτεταμένην εὕρωμεν. νευρίνῳ δὲ οὐδενὶ δεῖ χρῆσθαι,
ἐπειδὴ παρεκτείνεται καὶ συστέλλεται κατὰ τὴν
τοῦ ἀέρος περίστασιν, εἰ μὴ ἄρα ὅταν δέῃ ὕσπληγγι
χρήσασθαι. ὁ δὲ ὕσπληγξ ἔστω καθάπερ ἐν τοῖς καταπέλταις
μολιβῆς. κοινὸν δέ ἐστι τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου
σπάρτος ἔχουσα τὴν μὲν μίαν ἀρχὴν πρὸς τῷ
κινοῦντι προσδεδεμένην, τὴν δὲ ἑτέραν πρὸς τῷ κινουμένῳ
προση
τροχοὺς ἐρείδοντας ἐπὶ τὸ ἔδαφος. τοῖς δὲ τροχοῖς
περίκειται τὸ τοῦ ὑπάγοντος αὐτομάτου πλινθίον.
τάσιν δὲ ὕσπληγγος ἢ βάρος λείας δεῖ πρὸς τὰ ὅλα
ἡρμόσθαι, ὅπως μὴ κατακρατῆται ἤτοι τὸ βάρος ἢ ἡ
τοῦ ὕσπληγγος τάσις ὑπὸ τοῦ πλινθίου. αἱ δὲ ἐκ τῆς
πορείας κινήσεις γίνονται πασῶν τῶν σπάρτων προσηγκυλωμένων
μὲν τοῖς κινουμένοις ὀργάνοις, ἀποδεδεμένων
δὲ εἰς τὴν λείαν. ἡ δὲ λεία ἐστὶν ἔν τινι
σύριγγι, ἁρμοστῶς καὶ εὐλύτως δυναμένη καταβαίνειν
εἰς αὐτήν. ἐν δὲ τῇ σύριγγι ἐπὶ μὲν τῶν ὑπαγόντων
ἢ κέγχρος ἢ νᾶπυ ἐμβάλλεται διὰ τὸ κοῦφά τε ἀμφότερα
εἶναι καὶ ὀλισθηρά, ἐν δὲ τοῖς στατοῖς ἄμμος
ξηρὰ ἐμβάλλεται, ὧν ἐκρεόντων διὰ τοῦ πυθμένος τῆς
ἐν τῷ κινουμένῳ ὀργάνῳ. αἱ δὲ ὑπὸ τῆς λείας ἑλκόμεναι
σπάρτοι πᾶσαι ἰσοταχῶς μὲν ἕλκονται, οὐκ ἰσοταχεῖς
δὲ τὰς κινήσεις ποιοῦνται διὰ τὸ μὴ περὶ ὅμοια
ὄργανα αὐτὰς περιειλεῖσθαι, ἀλλὰ ὃς μὲν περὶ μείζονας
κύκλους, ὃς δὲ περὶ ἐλάσσονας. δεῖ δὲ τῶν μὴ ἅμα
κινουμένων ὀργάνων τὰς σπάρτους μὴ ἅμα τετάσθαι,
ἀλλὰ τῶν ὕστερον κινουμένων τὰς σπάρτους χαλάσματα
ἔχειν. τὰ δὲ χαλάσματα μηρύματα δεῖ ποιεῖν καὶ
προσκολλᾶν κηρῷ ἐντὸς τοῦ πλινθίου κατὰ τὸν ἐπιβάλλοντα
τόπον, ὅπως ἡ λεία ἐπισπωμένη τὸ χάλασμα
πραέως τείνῃ τὴν σπάρτον. προσέχειν δὲ δεῖ καὶ ταῖς
σπάρτοις, ὅπως ἑκάστη αὐτῶν τῷ ἰδίῳ ὀργάνῳ προσαγκυλωθῇ
καὶ μὴ ἐπʼ ἀριστερὰ τὴν ἐπείλησιν λάβῃ·
μιᾶς γὰρ αὐτῶν ἀλλαγείσης ἢ ἐπʼ ἀριστερὰ ἐπειληθείσης
τὰ ὅλα στάσιν λήψεται. δεῖ δὲ καὶ τὰς τῶν ἀρχαίων
ἐκφυγεῖν διαθέσεις, ὅπως καινότερον τὸ κατασκεύασμα
φαίνηται· δυνατὸν γάρ, ὡς προείρηται, ταῖς
αὐταῖς μεθόδοις χρώμενον ἑτέρας καὶ ἑτέρας διαθέσεις
ποιεῖσθαι. βέλτιον δʼ ἐν τούτοις ἀναστρέψει ὁ χαριεστέραν
ἐπινοῶν διάθεσιν. ἣν δὲ ἡμεῖς ἐκτιθέμεθα,
ἔστι τοιαύτη.
III
δὲ παλαιστῶν δύο, ἔχοντα ὑποκείμενα σπειρία καὶ τούτοις
ἁρμοζούσας κεφαλὰς ἐπικειμένας. ἐπὶ δὲ τῶν
κεφαλίων ἐπίκειται καθάπερ ἐπιστύλιον κύκλῳ ὕψος
ἔχον ὄγδοον τοῦ κίονος ὅλου, ὡς δακτύλων ε΄. κατὰ
δὲ τῶν ἐπιστυλίων κατέστρωται σανίδια καλύπτοντα
τὴν ἐπάνω ἐπιφάνειαν, καὶ περίκειται κύκλῳ κυμάτιον.
ἐπὶ δὲ τοῦ καταστρώματος ἐφέστηκε μέσον ναΐσκος
στρογγύλος περιφανὴς ἔχων κίονας ἕξ. ἐπὶ δὲ τούτου
πυργίον κωνοειδὲς ἐφέστηκεν ἐντεταμένην ἔχον τὴν
ἐπιφάνειαν, καθάπερ εἴρηται. ἐπὶ δὲ τῆς κορυφῆς
ἐφέστηκε Νίκη ἐκπεπετακυῖα τὰς πτέρυγας καὶ ἐν τῇ
δεξιᾷ χειρὶ στέφανον κατέχουσα. ἐν δὲ μέσῳ τοῦ ναΐσκου
ζῴδιον Διονύσου ἐφέστηκεν ἐν μὲν τῇ ἀριστερᾷ
χειρὶ θύρσον κατέχον, ἐν δὲ τῇ δεξιᾷ σκύφον. παρακαθέζεται
δὲ πανθηρίσκος πρὸς τοῖς τοῦ Διονύσου
ποσίν. ἐν δὲ τοῖς ἔμπροσθεν καὶ τοῖς ὄπισθεν μέρεσι
τοῦ Διονύσου ἐπὶ τοῦ καταστρώματος βωμὸς ἐπίκειται
IV Τούτων δὲ οὕτως ὑπαρχόντων ἐν ἀρχῇ τεθέντος
τοῦ αὐτομάτου ἐπί τινα τόπον καὶ ἀποστάντων μετʼ οὐ
πολὺν χρόνον ὑπάξει τὸ αὐτόματον ἐπί τινα ὡρισμένον
τόπον. καὶ στάντος αὐτοῦ ἀνακαυθήσεται ὁ κατὰ
πρόσθεν τοῦ Διονύσου βωμός. καὶ ἐκ μὲν τοῦ θύρσου
τοῦ Διονύσου ἤτοι γάλα ἢ ὕδωρ ἐκπιτυσθήσεται, ἐκ
δὲ τοῦ σκύφους οἶνος ἐκχυθήσεται ἐπὶ τὸν ὑποκείμενον
πανθηρίσκον. στεφανωθήσεται δὲ πᾶς ὁ παρὰ
τοὺς τέσσαρας κίονας τῆς βάσεως τόπος. αἱ δὲ περικύκλῳ
Βάκχαι περιελεύσονται χορεύουσαι περὶ τὸν
ναΐσκον. καὶ ἦχος ἔσται τυμπάνων καὶ κυμβάλων.
καὶ μετὰ ταῦτα σταθέντων τῶν ἤχων ἀποστραφήσεται
τὸ τοῦ Διονύσου ζῴδιον εἰς τὸ ἐκτὸς μέρος. ἅμα δὲ
τούτῳ καὶ ἡ ἐπικειμένη τῷ πυργίῳ Νίκη συνεπιστραφήσεται.
καὶ πάλιν ὁ ἔμπροσθεν γεγονὼς τῷ Διονύσῳ
βωμός, πρότερον δὲ ὀπίσθιος ὑπάρχων ἀνακαυθήσεται.
καὶ πάλιν ἐκ μὲν τοῦ θύρσου ὁ ἀναπιτυσμὸς
ἔσται, ἐκ δὲ τοῦ σκύφους ἡ ἔκχυσις. καὶ πάλιν αἱ
Βάκχαι χορεύουσι περιερχόμεναι τὸν ναΐσκον μετὰ ψόφου
καὶ οὕτως τέλος ἕξει ἡ ἐπίδειξις. τοῖς δὲ εἰρημένοις
μέτροις ἐχρησάμεθα ἀναγκαίως· μειζόνων γὰρ γενηθέντων
ὑπόνοιαν ἕξει τὸ ὅραμα ὡς ἐντός τινος ταῦτα δημιουργοῦντος.
διὸ δὴ ἔν τε τοῖς ὑπάγουσι καὶ ἐν τοῖς
στατοῖς αὐτομάτοις δεῖ φυλάσσεσθαι τὰ μεγέθη διὰ τὴν
ἐσομένην ὑπόνοιαν. τῆς οὖν διαθέσεως εἰρημένης ἑξῆς
τὴν κατασκευὴν τῶν κατὰ μέρος ἐν αὐτῇ ποιησόμεθα.
V Οἱ μὲν οὖν πρὸ ἡμῶν τὴν ἐπὶ μιᾶς ὁδὸν τῆς τε
πορείας καὶ τῆς ἀποπορείας παρέδωκαν ἡμῖν καὶ ταύτην
κακοπαθῆ τε καὶ ἐπικίνδυνον· σπάνιον γὰρ ἐπιτυχεῖν
κατακολουθοῦντα ταῖς ὑπʼ αὐτῶν ἀναγεγραμμέναις
μεθόδοις, ὡς ἔστι φανερὸν τοῖς πεπειραμένοις
αὐτῶν. ἡμεῖς δὲ ὑποδείξομεν, ὡς ἔστι τὴν ἐπʼ εὐθείας
πορείαν καὶ ἀποπορείαν γίνεσθαι εὐκόπως τε καὶ ἀκινδύνως
ἔτι τε καὶ ὡς
Καὶ πρότερον, ὡς ἐπὶ εὐθείας, ἐροῦμεν.
Ἔστω γάρ τι πλινθίον τὸ ΑΒΓ∠, ἐν ᾧ ἄξων διακείσθω
ὁ ΕΖ ἐν κνώδαξι στρεφόμενος, ἐμβεβηκὼς εἰς
πυελίδας οὔσας ἐν τοῖς τοῦ πλινθίου τοίχοις. τῷ δὲ
ἄξονι συμφυεῖς ἔστωσαν δύο τροχοὶ ἴσοι οἱ ΗΘ, ΚΛ
ἄξονι, περὶ ἣν ἡ σπάρτος ἐπειληθήσεται. ταύτῃ δὲ
συμφυὴς ἔστω τύλος ὁ Ξ, περὶ ὃν ἡ τῆς σπάρτου
ἀγκύλη περικείσεται. ἕτερος δὲ ἔστω τροχὸς κατὰ μέσην
τὴν Γ∠ πλευρὰν ὁ ΟΠ ἐν πήγματι πολευόμενος
τύλον, ἐπειλείσθω περὶ τὴν ἐξελίκτραν ἡ σπάρτος.
καὶ σύριγγος ἐπικειμένης τετραγώνου πρὸς ὀρθὰς κατὰ
μέσον τὸ πλινθίον, ἡ ἑτέρα ἀρχὴ τῆς σπάρτου διὰ
τροχίλου ἀποδεδόσθω εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς σύριγγος
καὶ ἐξήφθω εἰς μολιβοῦν βάρος ἐνὸν ἐντὸς ἐν τῇ σύριγγι.
οὐκοῦν ἐάν τις ἀφῇ τὸ βάρος ἐν τῇ σύριγγι
VI μὲν οὖν πορεία γίνεται τὸν εἰρημένον τρόπον, ἡ δὲ ἀποπορεία οὕτως.
Ἐπειληθείσης γὰρ τῆς σπάρτου περὶ τὴν ἐξελίκτραν
ἐπί τι μέρος, περιτεθεῖσα περὶ τὸν Ξ τύλον τὰ
ἐναντία ἐπειλείσθω τῇ πρότερον περὶ τὴν ἐξελίκτραν.
εἶτα ἀποδεδόσθω ὁμοίως εἰς τὴν λείαν κρίκου συνεχομένου
αὐτῇ. πάλιν οὖν καταφερομένη ἡ λεία ἀπειλήσει
τὴν πρώτην ἐπείλησιν, καὶ τὸ πλινθίον πορευθήσεται.
εἶτα ἀποστᾶσα ἀπὸ τοῦ τύλου εἰς τὰ ἐναντία
ἐπιστρέψει τοὺς τροχούς. καὶ οὕτως ἔσται ἡ ἀποπορεία
τοῦ πλινθίου. ἐὰν δὲ βουλώμεθα πορευθὲν τὸ
πλινθίον στῆναι ἐπί τινα χρόνον καὶ οὕτως τὴν ἀποπορείαν
ποιήσασθαι, ἐπειλήσαντες τὴν σπάρτον καὶ
περιβαλόντες περὶ τὸν τύλον οὐκ εὐθέως τὰ ἐναντία
ἐπειλησόμεθα, ἀλλὰ μηρυμάτιον ποιήσαντες καὶ προσκολλήσαντες
ἐπειλήσομεν ἐπὶ τὴν ἐξελίκτραν καὶ
λείαν, καὶ ἔσται τὸ προκείμενον. ἐὰν δὲ καὶ πολλάκις
βουλώμεθα πορεύεσθαί τε καὶ ἀποπορεύεσθαι τὸ πλινθίον,
πλεονάκις καὶ τὰς ἐναλλὰξ ἐπειλήσεις ποιησόμεθα
καὶ τὰ διαστήματα ἡλίκα ἂν προαιρώμεθα καὶ
τοὺς τῶν δαιμόνων χρόνους ποιήσομεν διὰ τῶν μηρυμάτων
ἡλίκους ἂν προαιρώμεθα. νοείσθω δὲ καὶ
κατὰ κρόταφον τὸ πλινθίον σὺν τῇ σύριγγι ὁρώμενον,
δὲ
περικειμένη τὸν 𝔮, λεία δὲ ἡ ∠, ὁ δὲ ἐν αὐτῇ κρίκος ὁ Ε.
VII Ἡ δὲ ἐπὶ κύκλου πορεία γίνεται τόνδε τὸν τρόπον.
Ἔστω γὰρ κύκλος, καθʼ οὗ φέρεσθαι δεῖ τὸ πλινθίον,
τὸ ΑΒΓ, οὗ κέντρον τὸ ∠. καὶ διήχθω τις ἡ
Α∠, καὶ ταύτῃ ὀρθὴ ἀπὸ τοῦ Α ἡ ΕΑΖ· ἡ δὲ ΕΖ
διάμετρος ἔστω ἑνὸς τῶν τριῶν τροχῶν, ἡλίκου ἂν
προαιρώμεθα. διχοτομία δὲ αὐτῆς ἔστω τὸ Α. καὶ
ἐπεζεύχθωσαν αἱ ∠Ε, ∠Ζ. τῷ δὲ μεγέθει τοῦ ἄξονος
τῶν τροχῶν ἴση ἔστω ἡ ΑΗ, καὶ τῇ ΕΖ παράλληλος
ἡ ΗΘΚ. τὸ δὲ πλινθίον ἔστω τὸ ΜΛΝΞ παράλληλον
ἔχον τὴν ΝΞ τῇ Α∠. καὶ ἤχθω τις ἑτέρα ἡ
∠Ο, καὶ ταύτῃ πρὸς ὀρθὰς ἡ ΠΡ δίχα τεμνομένη
ὑπὸ τοῦ Ο· ἔσονται δὴ αἱ τῶν τροχῶν θέσεις κατὰ
διαμέτρους τὰς ΕΖ, ΘΚ, ΠΡ ἄξονες δὲ αὐτῶν οἱ
ΤΥ, ΟΧ. οὕτως οὖν τετάχθωσαν οἱ τροχοὶ τῇ θέσει,
ὥστε ἑστὸς ἐπʼ αὐτῶν τὸ πλινθίον ἰσορροπεῖν. οἱ ἄρα
κνώδακες τῶν ἀξόνων ἔσονται πρὸς τοῖς Τ, Υ, Ο, Χ
σημείοις. πάλιν οὖν μεταξὺ τῶν Α, Η ἡ ἐξελίκτρα
κείσθω, περὶ ἣν ἡ σπάρτος ἐπειλεῖται, καὶ τὰ αὐτὰ
VIII Ἐὰν γὰρ κῶνος κυλίηται κατὰ ἐπιπέδου, ἡ μὲν
βάσις αὐτοῦ γράψει κύκλον, οὗ ἡ ἐκ τοῦ κέντρου ἴση
ἐστὶ τῇ τοῦ κώνου πλευρᾷ, ἡ δὲ κορυφὴ αὐτοῦ μένει
ἀκίνητος κέντρον οὖσα τοῦ εἰρημένου κύκλου.
Οἱ δὲ ΕΖ, ΘΚ, ΠΡ τροχοὶ ἐν κώνοις εἰσὶ δυσίν,
ὧν βάσεις μὲν οἱ ΕΖ, ΠΡ κύκλοι, κορυφὴ δὲ τὸ ∠
σημεῖον. ὅτι δὲ οἱ κῶνοι οἱ ἰσοσκελεῖς κυλιόμενοι
κύκλους τε γράφουσι καὶ τὴν κορυφὴν ἔχουσιν ἀκίνητον,
φανερόν· κείμενος γὰρ ἐν τῷ ἐπιπέδῳ καὶ βεβηκὼς
κατὰ τὴν ἑαυτοῦ πλευρὰν ἰσόρροπός ἐστιν ἑαυτῷ·
τέμνεται γὰρ ὑπὸ τοῦ διὰ τῆς πλευρᾶς ἐκβαλλομένου
ἐπιπέδου ὀρθοῦ πρὸς τὸν ὁρίζοντα δίχα. ὅταν δὲ
ἑτέρᾳ δυνάμει κατακρατηθεὶς κυλίηται, ἕκαστον τῶν ἐν
τῇ ἐπιφανείᾳ αὐτοῦ ἡμικυκλίων τῶν ἐπὶ τὰ αὐτὰ τῇ
ἴσῃ δυνάμει κατακρατεῖ τοῦ λοιποῦ τοῦ αὐτοῦ κύκλου
ἡμικυκλίου, καὶ οὕτως τοῦτο κινεῖται. ἐπινοουμένων
δὲ τῶν ἡμικυκλίων τῶν ἄχρι τῆς κορυφῆς, οὐ λείπεται
πρὸς τῇ κορυφῇ οὔτε ἡμικύκλιον οὔτε ἄλλο τι διαστατόν.
διὸ ἡ κινοῦσα δύναμις μηκέτι ἔχουσα, τίνι κατακρατήσει
τοῦ ἐπὶ τὰ ἕτερα κειμένου μέρη, ἀδυνατεῖ κινῆσαι τὴν
κορυφὴν ἐν τῇ κατὰ τὴν ἐπιστροφὴν κινήσει, εἰ μὴ
ἄρα κατὰ τὸν προωσμὸν ἡ ἐπικράτησις αὐτῆς γίνεται.
IX Ἡ δὲ ἐν τῷ ὀρθογωνίῳ παραλληλογράμμῳ πορεία τοῦ πλινθίου ἔσται τόνδε τὸν τρόπον.
Ἔστω γὰρ πλινθίον τὸ ΑΒΓ∠, ἐν ᾧ ἄξων ἔστω
ὁ ΕΖ συμφυεῖς ἔχων τροχοὺς τοὺς ΗΘ, ΚΛ, ὁ δὲ
τρίτος τροχὸς ἔστω ὁ ΜΝ, διʼ ὧν | ἥ τε πορεία καὶ
ἡ ἀποπορεία γίνεται, ὡς προγέγραπται. ἔστω δὲ καὶ
ἕτερος ἄξων ὁ ΞΟ συμφυεῖς ἔχων τροχοὺς τοὺς ΠΡ,
ΣΤ καὶ ὁμοίως τὸν ΥΦ. ἐπάνω δὲ ἔστω ὁ ΞΟ ἄξων
τοῦ ΕΖ ἄξονος ἀπέχων ἀπὸ τοῦ ΚΖ ἄξονος ἱκανόν.
δυνάσθωσαν δὲ οἱ ΠΡ, ΣΤ τροχοὶ σὺν τῷ ΞΟ ἄξονι
μετεωρίζεσθαι καὶ ταπεινοῦσθαι, ὡς ἑξῆς ἐροῦμεν·
ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ΥΦ τροχός. ἐὰν οὖν καταβιβάσωμεν
τοὺς ΠΡ, ΣΤ, ΥΦ τροχούς, ὥστε ἐπικαθίσαι τῷ ἐδάψει,
μετεωρισθήσονται οἱ ΗΘ, ΚΛ, ΜΝ τροχοὶ ἀπὸ
τοῦ ἐδάφους, καὶ ποιήσεται τὴν πορείαν τὸ πλινθίον
διὰ τῶν ΠΡ, ΣΤ, ΥΦ· καὶ ἀνασπασθέντος τοῦ ΞΟ
ἄξονος, ὥστε πάλιν τοὺς ΗΘ, ΚΛ, ΜΝ ἐπικαθῖσαι
καὶ δι᾿ αὐτῶν τὴν ἑτέραν τοῦ παραλληλογράμμου
πλευρὰν πορευθήσεται τὸ πλινθίον. εἶτα πάλιν
στάντος αὐτοῦ καταβιβασθήσονται οἱ ΠΡ, ΣΤ, ΥΦ,
καὶ πάλιν δι᾿ αὐτῶν τὴν ἑτέραν τοῦ παραλληλογράμμου
πλευρὰν ἐνεχθήσεται τὸ πλινθίον. καὶ τούτου
ἐναλλὰξ γινομένου, ὁσάκις ἐὰν προαιρώμεθα ἐλεύσεται
ἐπὶ τὸ παραλληλόγραμμον τὸ πλινθίον. πορείας δὲ
μονὰς ποιήσεται, ὡς ἂν προαιρώμεθα, διά τε τῶν τῆς
σπάρτου ἐπειλήσεων καὶ τῶν χαλασμάτων.
Ἵνα οὖν μὴ τὸ βάρος τῆς λείας σφοδρότερον καταφερόμενον
ἐν τῇ σύριγγι ταχεῖαν ποιῆται τὴν τοῦ
πλινθίου κίνησιν, ἐμβαλοῦμεν ἐν τῇ σύριγγι κοῦφόν
τι καὶ λεπτὸν καὶ γλίσχρον, οἷον κέγχρον ἢ νᾶπυ, εἰς
ὅ ἐπικείσεται ἡ λεία. τρυπήσομεν δὲ τὸν πυθμένα τῆς
σύριγγος συμμέτρῳ τρυπήματι, ὃ κλειθρίῳ ἀνοιχθήσεταί
τε καὶ κλεισθήσεται ἐκδεθὲν σπάρτῳ, ἧς τὸ
ἄκρον ἐκτὸς διὰ τρυπήματος φανερὸν ἡμῖν ἔσται, ὅπως
ὅταν βουλώμεθα κινεῖσθαι τὸ πλινθίον, ἐπιλαμβανόμενοι
τῆς σπάρτου λεληθότως ἀνοίξωμεν τὸ κλειθρίον.
καὶ οὕτως τῆς κέγχρου ῥεούσης ἡρέμα εἰς τὴν ὑποκειμένην
βάσιν, κινεῖ τὸ πλινθίον. ἵνα δὲ μὴ ἅμα
τῷ ἀνοιχθῆναι τὸ κλειθρίον ὁρμὴν τὸ πλινθίον λάβῃ,
ἕξει μικρὸν χαλασμάτιον ἡ σπάρτος, ὅπως ὀλίγης κέγχρου
ἐκρυείσης τότε ταθεῖσα κινήσει τὸ πλινθίον.
X Ὡς δὲ δεῖ τοὺς τρεῖς τροχοὺς μετεωρίζεσθαί τε καὶ
ταπεινοῦσθαι ἐναλλάξ, νῦν ἐροῦμεν.
Ἔστωσαν οἱ εἰρημένοι τροχοὶ τρεῖς οἱ ΑΒ, Γ∠,
ΕΖ, τῶν δὲ ΑΒ, Γ∠ ἄξων ὁ ΗΘ. φανερὸν οὖν ὅτι
οἱ πρὸς τοῖς Η, Θ κνώδακες ἐνηρμοσμένοι εἰσὶν εἴς
τοὺς τοῦ πλινθίου τοίχους. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ΕΖ
τρόχιον ἔστω ἔν τινι κανονίῳ ὀρθῷ διά τινος πελεκίνου
καταβιβαζομένῳ εἰς τὸν πρὸς τῷ ΕΖ τοῖχον τοῦ
πλινθίου. ἔστω οὖν τὸ μὲν εἰρημένον κανόνιον τὸ
τοίχῳ τοῦ πλινθίου τῷ πρὸς τῷ ΕΖ ἐνειλείσθωσαν
Π τύλος εἰς τὴν τοῦ κοχλίου ἕλικα. ἐὰν οὖν τις
ἐπιστρέφῃ τὸν ΦΧ κοχλίαν, μετεωρισθήσεται καὶ ταπεινωθήσεται
τὸ Η Θ κανόνιον διὰ τοῦ Π τύλου. ἵνα
οὖν αὐτόματον τοῦτο γίνηται, ἐπειλείσθω περὶ τὸ
ἀργὸν μέρος τοῦ κοχλίου σπάρτος ἐναλλὰξ τὰς ἐπειλήσεις
ἔχουσα καὶ χαλάσματα διαμεμηρυμένα, ἁρμοστὰ
τοῖς διαστήμασιν οἷς κινεῖται τὸ πλινθίον· τὰ δὲ αὐτὰ
γεγονέτω καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν δύο κανονίων, ἐν οἷς
εἰσιν οἱ πρὸς τοῖς Η, Θ κνώδακες· δεῖ δὲ τοὺς τρεῖς
κοχλίας ἴσους τοῖς πάχεσιν εἶναι καὶ τὰς ἐπειλήσεις
τὰς περὶ αὐτοὺς ἀκριβῶς ἴσας καὶ τὰ χαλάσματα
ὁμοίως, ὅπως ἅμα τε ἐπαίρωνται οἱ τρεῖς τροχοὶ καὶ
ἅμα καθιῶνται· οὕτω γὰρ ἀσφαλὴς καὶ εὐκίνητος ἡ
τοῦ πλινθίου πορεία ἔσται.
XI Δυνατὸν δέ ἐστι καὶ ἄλλως κάμπτειν τὸ πλινθίον,
οὐ μόνον ἐν ὀρθογωνίῳ παραλληλογράμμῳ, ἀλλὰ καὶ
ἐν παντὶ εὐθυγράμμῳ σχήματι· ἔτι δὲ καὶ τὴν πορείαν
ὀφιώδη γίνεσθαι δυνατόν ἐστι καὶ πολλῷ εὐχερέστερον
τῆς προγεγραμμένης μεθόδου.
Ἔστω γὰρ τὸ πλινθίον, ἐν ᾧ εἰσιν οἱ τροχοί, τὸ
ΑΒΓ∠, ἐν ᾧ διακείσθωσαν ἄξονες δύο οἱ ΕΖ, ΗΘ,
ὧν ὁ μὲν ΗΘ ἐν κνώδαξιν εὐλύτως στρεφέσθω ἔχων
συμφυῆ τροχὸν τὸν ΚΛ, ὁ δὲ ΕΖ συναραρὼς ἔστω
τῷ πλινθίῳ ἀπὸ τόρνου ἰσοπαχὴς εἰργασμένος. περὶ
ἴσοι οἱ ΠΡ, ΣΤ ἐὰν οὖν περὶ ἑκατέραν χοινικίδα
σπάρτος περιειληθεῖσα ἀποδοθῇ εἰς τὴν ἐν τῇ
σύριγγι λείαν, συμβήσεται καταφερομένης τῆς λείας
ἀπειλουμένων τῶν σπάρτων ἐπιστρέφεσθαι σὺν ταῖς
χοινικίσι τοὺς τροχοὺς καὶ οὕτως τὸ πλινθίον ἐπʼ εὑθείας
πορεύεσθαι συνεπιστρεφομένου καὶ τοῦ ΚΛ
τροχοῦ. ἐὰν οὖν ἐκ τῶν ΠΡ, ΣΤ τροχῶν ὁ ΠΡ μένῃ
ἀκίνητος χάλασμα ἐχούσης τῆς κατʼ αὐτὸν σπάρτου,
ἐπιστραφήσεται ὁ ΣΤ τροχὸς καὶ συνεπιστρέψει τὸν
ΚΛ, ἄχρις οὗ τὸ ἐν τῇ ΜΝ χοινικίδι χάλασμα τοῦ
μηρύσματος ἐπισπάσεται ἡ λεία. εἶτα πάλιν τάσιν λαβούσης
τῆς σπάρτου, ἅμα οἱ ΠΡ, ΣΤ τροχοὶ στραφήσονται.
καὶ ἐνεχθήσεται τὸ πλινθίον ἐπὶ εὐθείας τῆς
κατὰ τὴν ἐπιστροφὴν τοῦ πλινθίου γενηθείσης. δεήσει
καθʼ ἃς δεῖ φέρεσθαι τὸ πλινθίον, ἔσται γεγονὸς τὸ
προκείμενον. δεήσει δὲ τά τε μήκη τῶν ἐπειλήσεων
καὶ τὰ τῶν μηρυμάτων ἐξ αὐτῆς τῆς πείρας γίνεσθαι,
ἀρχομένων ἡμῶν τὰς ἐπειλήσεις ποιεῖσθαι ἀπὸ τοῦ
τόπου ἐφʼ οὗ μέλλει καταλήγειν τὸ πλινθίον· ἀνάπαλιν
γὰρ αὐτὸ κινοῦντες ταῖς χερσίν, ὡς μέλλει πορεύεσθαι,
ἐπειλήσομεν τὰς σπάρτους καὶ χάλασμα δώσομεν· οὕτω
σπάρτους. βέλτιον δὲ καὶ τὸν ΚΛ τροχὸν ἐν χοινικίδι ἐπεὶ οὖν
περικεῖσθαι τῷ ΗΘ ἄξονι, τὸν δὲ ἄξονα συμφυῆ
ὁμοίως τῷ πλινθίῳ γίνεσθαι καθάπερ καὶ τὸν ΕΖ καὶ
πάλιν περὶ τὴν χοινικίδα τοῦ ΚΛ τροχοῦ τὴν σπάρτον
ἐπειληθεῖσαν καὶ τὰ χαλάσματα ἔχουσαν τῇ λείᾳ ἀποδοθῆναι,
ἕνα τῶν ΠΡ, ΣΤ τροχῶν ἑστάναι, δηλονότι χαλάσματος
ὄντος ἐν τῇ κατʼ αὐτὸν σπάρτῳ τῇ περὶ τὴν
χοινικίδα, τὸν δὲ ΚΛ τροχὸν μετὰ τοῦ λοιποῦ στρέφεσθαι
τροχοῦ, ἄχρις ἂν τὸ πλινθίον τὴν δέουσαν
λάβῃ ἐπιστροφήν, εἶτα πάλιν ταθείσης τῆς τὸ χάλασμα
ἐχούσης σπάρτου ἅμα τῶν τριῶν κινουμένων τροχῶν
τὴν ἐπʼ εὐθείας ὁδὸν φέρηται τὸ πλινθίον.περικείμεναι
τοῖς ἄξοσιν ἐν τῇ κινήσει δυσχερῶς ἐπιστρέφονται διὰ
οὕτω· γεγονέτω γὰρ
κείσθω μεταξὺ τοῦ εἰρημένου ὀρθίου διαπήγματος
καὶ τῶν τοῦ πλινθίου τοίχων ἐν κνώδαξιν, ὥστε
βεβηκέναι ἐπὶ τοῦ ἐδάφους τοὺς τροχοὺς καὶ ἕκαστον
στρέφεσθαι ἐν τοῖς ἑαυτοῦ κνώδαξιν. αἱ δὲ περὶ τοὺς
ἄξονας σπάρτοι | διπλαῖ ἔστωσαν, ὥστε μέσον λαβεῖν
τὸν τροχὸν καὶ ἐξ ἴσου στρέφειν. γεγονέτω δὲ καὶ
ἕτερος ἄξων τούτοις ὁμοίως κινούμενος ἔμπροσθεν τοῦ
πλινθίου, ὥστε πάλιν ἐπὶ τῶν τριῶν τροχῶν φέρεσθαι
τὸ πλινθίον. καὶ περὶ τοῦτον ὁμοίως διπλῆ περικείσθω πάλιν οὖν τῶν
σπάρτων ἐπειληθεισῶν ἐναλλὰξ ὁσάκις ἐὰν βουλώμεθα
καὶ τὰ χαλάσματα ἐχουσῶν ὡς ἐὰν προαιρώμεθα διαμεμηρυμένα,
ὡς εἴρηται, καὶ ἡ τοῦ πλινθίου πορεία
ἔσται ὡς ἐὰν προαιρώμεθα, εὐκόπως τε καὶ εὐκυλίστως
σπάρτος μεσολαβοῦσα τὸν τροχόν.
διὰ τοὺς κνώδακας.
XII Περὶ μὲν οὖν τῆς πορείας καὶ τῆς ἀποπορείας τοῦ
πλινθίου αὐτάρκως νομίζομεν εἰρηκέναι. ἑξῆς δὲ περὶ
τῶν ἐκτὸς τῆς πορείας
κινήσεων ἐροῦμεν·
ἔστι δὲ ἡμῖν ἡ
πρώτη κίνησις περὶ
τῆς τοῦ πυρὸς ἀνακαύσεως
τοῦ ἐν τῷ
βωμῷ.
Γίνεται οὖν οὕτως·
ἔστω γὰρ βωμὸς
ἐκ λεπίδων χαλκῶν ἢ
σιδηρῶνπεποιημένος,
ὁ ΑΒΓ∠, τρύπημα
ἔχων ἐν μέσῳ τῷ ἐπιπύρῳ
τὸ Ε. ὑπὸ δὲ
τοῦτο λεπίδιον ἔστω
τὸ ΖΗ παρακτὸν
ὥσπερ γλωσσοκόμου
πῶμα, ἐπικαλύπτον
καὶ εὐλύτως στρεφόμενον.
καὶ παραλλάξει τὸ λεπίδιον, καὶ τῆς ἀγκύλης ἐκπεσούσης
ἀπὸ τοῦ τύλου τὰ ἐξῆς ἐπιτελεσθήσεται. ὑποκείσθω
δὲ τῷ Ε τρυπήματι λαμπτὴρ ὁ ΜΝ τὴν φλόγα
ἔχων ὑποκειμένην τῷ τρυπήματι. ἐπικείσθω δέ, ὡς
προείρηται, ἐν τῷ βωμῷ ὕλη δυναμένη εὐκόπως ἀνάπτεσθαι.
μᾶλλον δὲ τῶν ἄλλων ποιεῖ τὰ τεκτονικὰ
βωμόν. τὰ δʼ αὐτὰ ἐπινοείσθω καὶ ἐπὶ τοῦ ἑτέρου
βωμοῦ, μόνον ὅτι τὸ τῆς σπάρτου χάλασμα μεῖζον
εἶναι δεῖ τοῦ νῦν εἰρημένου, ὅπως κατὰ τὰς ἐξῆς κινήσεις
ταθεῖσα ἡ σπάρτος τὴν ἑτέραν ἔξαψιν ποιήσηται.
XIII Μετὰ δὲ τὴν θυσίαν δεῖ ἐκ μὲν τοῦ θύρσου γάλα
ἀναπιτυσθῆναι, ἐκ δὲ τοῦ σκύφους οἶνον.
Γίνεται οὖν καὶ τοῦτο οὕτως· ὑπὸ τοὺς πόδας τοῦ
Διονύσου συμφυὴς γίνεται σωλὴν ἔχων τρυπήματα ἐν
τῇ ἐπιφανείᾳ ἐγγὺς ἀλλήλων δύο, ἐκ δὲ τούτων σωἀποδεδομένον
Ἔστω δὲ ἡ μὲν βάσις τοῦ Διονύσου ἡ ΑΒ, ὁ δὲ
συμφυὴς τούτῳ σωλὴν ὁ Γ∠ τὰ δὲ ἐν αὐτῷ τρυπήματα
τὰ Ε, Ζ· τὰ δὲ ἐκ τούτων ἀνατείνοντα σωληνάρια
τὰ ΖΗ, ΕΘ, τὸ μὲν ΖΗ εἰς τὸν θύρσον, τὸ δὲ ΕΘ
εἰς τὸν σκύφον. ἔστω δὲ καὶ ὁ ἐπικείμενος πυρὴν
τῷ ναίσκῳ ὁ ΚΛΜ. ἐντὸς δὲ τούτου ἀγγεῖον ἔστω
τὸ ΝΞ μέσον διάφραγμα ἔχον τὸ Ο. καὶ ἐκ μὲν τοῦ
ΝΟ ἀγγείου φερέτω σωλὴν ὁ ΠΡΣΤ εἴς τινα ἕτερον
σωλῆνα τὸν ΥΦ συνεσμηρισμένον τῷ Γ∠ σωλῆνι,
συμφυῆ δὲ ὄντα ἐκ τῶν ὑποκάτω μερῶν τῷ καταστρώματι,
ἐφʼ ὅ ὁ ναΐσκος ἐπίκειται. τὸ δὲ Τ τρύπημα κείσθω
κατὰ τὸ Ε. ἐκ δὲ τοῦ ΞΟ ἀγγείου
τὸ δὲ ς τρύπημα κείσθω κατὰ τὸ Ζ. οὐκοῦν ἐάν τις
ἐν μὲν τῷ ΟΝ ἀγγειδίῳ οἶνον ἐγχέῃ, ἐν δὲ τῷ ΞΟ
γάλα, κειμένων τῶν Ε, Ζ τρυπημάτων κατὰ τὰ Τ, ς
ἐνεχθήσεται ὁ μὲν οἶνος εἰς τὸν σκύφον, τὸ δὲ γάλα
εἰς τὸν θύρσον. ἵνʼ οὖν στέγῃ τὰ ὑγρὰ τὸν πρότερον
χρόνον, κλεὶς ἔστω ἡ 𝔮 ,Τ ἀποκλείουσα, ὡς εἴρηται, τὰ
ὑγρὰ δι᾿ ἐπιτονίου τοῦ Α, περὶ ὃ ἀγκύλη σπάρτου
περιβεβλήσθω χάλασμα
γεγονέτω κατὰ διάμετρον τοῖς Τ, ς τρήμασιν ἕτερα
τρήματα τὰ Β, Γ, καὶ ἐκ μὲν τοῦ Β φερέτω σωλὴν
εἰς τὸν PΣ ὁ Β ∠, ἐκ δὲ τοῦ Γ ἕτερος σωλὴν εἰς
τὸν ΨΩ ὁ Γ Ε. ὅταν ἄρα ἐπιστραφέντος τοῦ Διονύσου
γένηται τὰ Ε, Ζ τρυπήματα κατὰ τὰ Β, Γ, καὶ
ἀνοίγεται δὲ ἡ κλεὶς ἑτέρας
σπάρτου ἐπισπασαμένης τὸ ἐπιτόνιον εἰς τὰ ἕτερα
δεῖ δὲ τοὺς ΡΣ. ΨΩ σωλῆνας διʼ ἑνὸς κιονίσκου
τῶν ἐν τῷ ναΐσκῳ κοίλου ὄντος ἐνεχθῆναι ὑπὸ τὴν
βάσιν τοῦ ναΐσκου, ὅπως ἀφανεῖς ὑπάρχωσιν. ἐπιστρέφεται
δὲ ὁ Διόνυσος σὺν τῇ ἐπικειμένη Νίκῃ τῷ
πυρῆνι οὕτως. καθείσθω ἄξων συμφυὴς ὢν τῇ Νίκῃ
διὰ τοῦ πυρῆνος ὁ ϛ εὐλύτως στρεφόμενος περὶ
κνώδακα τὸν Ζ, καὶ περὶ αὐτὸν περιειληθεῖσα σπάρτος
διὰ τροχίλου τοῦ Η ἀποδεδόσθω εἰς τὴν βάσιν τοῦ
ναΐσκου καὶ διὰ τροχίλου τοῦ Θ εἰς τὸ ὑπερέχον τοῦ
Γ∠ σωλῆνος. οὐκοῦν ἐὰν ἐπιστρέφῃ τις τὸν Γ∠
σωλῆνα, ἀπειλήσει τὴν περὶ τὸν ϛ Ζ ἄξονα σπάρτον
ἵνα γοῦν αὐτόματον τοῦτο γίνηται, ἐπειλήσθω ἑτέρα
ἅλυσις περὶ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Γ∠ σωλῆνος καὶ διὰ
τροχίλου τοῦ Μ εἰς βάρος ἀποδεδόσθω τὸ Μ. ὁ δὲ
συγκεκοινωμένος τῷ βάρει κρίκος χειρὶ κατεχέτω καὶ
σχαστηρίᾳ, καθάπερ ἐπὶ τῶν καταπελτῶν γίνεται,
ὅπως τῆς σχαστηρίας ἀπολυθείσης ἀπό τινος σπάρτου
τὸ βάρος κατενεχθὲν ἐπιστρέψῃ τόν τε Διόνυσον
καὶ τὴν Νίκην. καὶ ἡ Η Θ δὲ σπάρτος διʼ ἑτέρου
κιονίσκου κρυπτέσθω, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν σωλήνων
εἴρηται.
XIV Μετὰ δὲ τὸ σπεῖσαι πρώτως τὸν Διόνυσον δεή|σει
Γίνεται δὲ καὶ τοῦτο οὕτως· ἐν τῇ κάτω βάσει, ἐν
ᾗ εἰσι καὶ οἱ τροχοί, ἀγγεῖον τίθεται ἔχον σφαιρία
μολιβᾶ συρρέοντα εἰς τὸν πυθμένα. ἐν δὲ τῷ πυθμένι
τρῆμα γίνεται εὐλύτως δυνάμενον δέξασθαι τὰ σφαιρία,
κλειθρίον ἔχον ἀνοιγόμενον ὑπὸ τῆς σπάρτου,
ὅταν δέῃ. ὑπόκειται δὲ τῷ τρήματι τυμπάνιον ἐπικεκλιμένον·
καὶ τούτῳ ἐξήφθω κυμβάλιον. ἐκπίπτοντα
οὖν τὰ σφαιρία κρούσει πρῶτον τὸ τυμπάνιον καὶ ἐκ
ἀνοιχθέντος.
XV Ἑξῆς δὲ δεῖ τὸ περιστύλιον στεφανωθῆναι τὸ ἐν τῇ βάσει.
Γίνεται δὲ οὕτως· νοείσθω τὸ θωράκιον τὸ ἐπικείμενον
ἐν τῷ τετραστύλῳ τὸ ΑΒΓ∠ ἔχον ἐντὸς
ἕτερον θωράκιον τὸ ΕΖΗΘ, ὥστε τὴν μεταξὺ τῶν
δύο χώραν θωρακίων κενὴν ἐκ τοῦ κάτω μέρους ὑπάρχειν.
γενηθὲν δὲ πλέγμα ἐκ στεφάνων
πλοκῇ οἵᾳ ἐάν τις βούληται καὶ πρὸς τὴν ὄψιν εὐαρμόστως
καὶ τοῦτο πτυγὲν ἐγκρύπτεται εἰς τὸν εἰρημένον
μεταξὺ τῶν θωρακίων τόπον τὰς ἄνω ἀρχὰς
ἐξημμένας ἔχον ἐκ τοῦ θωρακίου. καὶ ἵνα μὴ αὐτόματον
καταφέρηται, σανίδιον ἐπίμηκες ἁρμόζον τῷ
μεταξὺ τῶν θωρακίων τόπῳ καθʼ ἑκάστην πλευρὰν τοῦ
θωρακίου γίνεται, ὥστε ἐπιπωμάσαι τὸ πλέγμα καὶ
ἵνα ὅταν ἐπιπωμασθῇ, ἐκ τοῦ ἑτέρου μέρους
ἐπιστρεπτῷ κόρακι κατέχηται, ὥστε μὴ ἀνοίγεσθαι. ἐκ
δὲ τοῦ ἑτέρου μέρους τοῦ κόρακος ἀγκύλη σπάρτου
περιτίθεται, ἥτις ταθείσης τῆς σπάρτου καὶ τοῦ κόρακος
ἐπιστραφέντος ἀποπίπτει. καὶ οὕτως τὸ πλέγμα
καθίεται. ἕξει δὲ τὸ πλέγμα εἰς τὰ κάτω μέρη βαρύλλια
μολιβᾶ ἐκδεδεμένα πρὸς τὸ ταχέως καταφέρεσθαι.
XVI Τὸ λοιπὸν δὲ δὴ καταλείπεται ὑποδεῖξαι, πῶς αἱ Βάκχαι χορεύουσι κατὰ τὸν δέοντα καιρόν.
Γίνεται οὖν καὶ τοῦτο οὕτως· ὁ ναΐσκος ὁ στρογγύλος,
ἐν ᾧ ἐστιν ὁ Διόνυσος, στυλοβάτην ἐχέτω
στρογγύλον καὶ λεῖον κατὰ τὸ ὕψος. ἔστω οὖν
οὗτος ὁ ΑΒΓ∠ περὶ δὲ τοῦτον περικείσθω ἴτυς ἡ
περὶ αὐτὸν στρέφεσθαι. περὶ δὲ τὸν κρόταφον τῆς
Κ ΛΜΝ περιφερείας ἐντετορνεύσθω σωλήν, ἐν ᾧ
σπάρτος ἐπειληθεῖσα ἐγκεκοιμίσθω εἰς τὸ βάθος
τοῦ σωλῆνος, ἧς ἡ μὲν μία ἀρχὴ κεκρούσθω διʼ
ἐπιούρου εἰς τὸ βάθος τοῦ σωλῆνος, ὥστε μηκέτι ἐκσπᾶσθαι·
ἡ δὲ ἑτέρα διὰ τροχίλου ἀποδεδόσθω εἰς τὸ
κάτω μέρος τοῦ θωρακίου καὶ ἐπειλήσθω εἰς ἕτερον
σωλῆνα ἐνόντα ἐν τῷ τυμπάνῳ, ᾧ συμφυὴς ἔστω ἄξων
εὐλύτως στρεφόμενος. τῷ δὲ ἄξονι περιειλήσθω ἑτέρα
σπάρτος καὶ ἀποδεδόσθω εἰς τὴν λείαν. συμβήσεται
οὖν ταθείσης τῆς περὶ τὸν ἄξονα σπάρτου ἐπειλεῖσθαι
χορεύσουσιν· ἐπικείσονται γὰρ τῇ εἰρημένῃ ἴτυι αἱ
Βάκχαι.
XVII Ὁσαι δὲ σπάρτοι ἐκ τῆς κάτω βάσεως εἰς τὴν λείαν ἀποδίδονται, δεῖ ταύτας ἀφανεῖς ὑπάρχειν.
Γίνεται οὖν καὶ τοῦτο οὕτως· ἔστω γὰρ τὸ στόμα
τῆς σύριγγος, ἐν ἐστιν ἡ λεία, τὸ ΑΒΓ∠, καὶ
καθείσθω διὰ τοῦ ἐν τῇ σύριγγι στόματος διάφραγμα
κατὰ τὴν Ε Ζ εὐθεῖαν ἀπολαμβάνον τὸ ∠Ε διάστημα
ὅτι στενότατον. ἡ μὲν οὖν κέγχρος ἐμβληθήσεται εἰς
τὴν ΕΒ χώραν, αἱ δὲ σπάρτοι ἐκ τοῦ κάτωθεν μέρους
ἀνενεχθήσονται εἰς τὴν Γ∠Ε χώραν καὶ ἀποδοθήσονται
εἰς τὴν λείαν τὴν ἐν τῇ ΑΒΖΕ χώρᾳ διὰ
τροχίλου· οὕτως γὰρ ἀφανεῖς ἔσονται πᾶσαι αἱ κάτωθεν
ἀναφερόμεναι σπάρτοι. ἐπεὶ οὖν πολλῶν κινήσεων
γινομένων καὶ τῆς τοῦ πλινθίου πορείας πολλῆς ὑπαρχούσης
ἀνάγκη μὴ ἐξαρκεῖν τὸ τῆς σύριγγος ὕψος,
δεῖ καὶ τοῦτο μηχανήσασθαι. πρὸς μὲν οὖν τὸ μῆκος
τῆς πορείας δύνανται οἱ περὶ τὸν ἄξονα δύο τροχοὶ
αὐξανόμενοι πολὺ μῆκος παρέχειν ἢ τὸ τοῦ ἄξονος
πάχος ἔλασσον γινόμενον· ἅπαξ γὰρ τοῦ ἄξονος στραφέντος
κινηθήσεται τὸ πλινθίον τηλικαύτην ὁδὸν ἡλίκη
XVIII Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ οὕτως δυνατόν ἐστι.
Νοείσθω γὰρ τὸ τοῦ ἄξονος πάχος τὸ ΑΒ, ἡ δὲ
ὑπερκείσθω ἕτερος ἄξων ἐν κνώδαξιν εὐλύτως στρεφόμενος,
οὗ τὸ πάχος ἔστω τὸ ΕΖ. τούτῳ δὲ συμφυὲς
ἔστω τύμπανον τὸ ΗΘ. καὶ περὶ μὲν τὸν ΑΒ ἄξονα
σπάρτος περιειληθεῖσα ἀποδεδόσθω περὶ τὸ ΗΘ τύμπανον.
ἐκ δὲ τοῦ ΕΖ ἄξονος ἑτέρα σπάρτος ἐκδεθεῖσα
καὶ ἐπειληθεῖσα ἀποδεδόσθω διὰ τροχίλου τοῦ Κ εἰς
τὴν ἐν τῇ σύριγγι λείαν τὴν Λ. συμβήσεται οὖν ἅπαξ
στραφέντος τοῦ ΕΖ ἄξονος ὀλίγον μὲν μέρος τῆς
σύριγγος κενοῦσθαι, τοσοῦτον ὅση ἐστὶν ἡ τοῦ ΕΖ
ἄξονος περιφέρεια, τὴν δὲ ἐκ τοῦ ΑΒ ἄξονος σπάρτον
γίνεσθαι. εἰδέναι μέντοι χρή, ὅτι μείζονος λείας προσδεῖται
διὰ τὸ τοὺς μείζονας κύκλους ὑπὸ τῶν ἐλασσόνων
κινεῖσθαι· ταῦτα γὰρ διὰ τῶν μοχλίων δὴ ἔστι.
καὶ τὰς ἄλλας δὲ τὰς ἔξωθεν τῆς πορείας κινήσεις
δυνατόν ἐστι μεγάλας οὔσας διὰ μικρῶν διαστημάτων
ἐπιτελεῖσθαι· ἐὰν γὰρ ἡ κινοῦσα τὸ ὄργανον τοῦ Διονύσου
σπάρτος περὶ μείζονας κύκλους ἀποδιδῶται, ἡ
δὲ εἰς τὴν λείαν περὶ ἐλάσσονας ἄξονας καὶ συμφυεῖς
ὄντας τῷ μείζονι, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῆς πορείας ὑπεδείξαμεν.
XIX Δύναται δὲ καὶ ἄλλως ἥ τε ἐπιπορεία καὶ ἡ ἀποπορεία
γίνεσθαι καὶ αἱ ἔξωθεν
Ἔστω γὰρ τὸ τῆς σύριγγος στόμα τὸ ΑΒΓ∠ διαπεφραγμένον
δυσὶ διαφράγμασι διʼ ὅλου τοῦ ὕψους
ἡ μὲν οὖν ἐν τῇ ΑΒΕΖ σύριγγι λεία τήν τε ἐπιπορείαν
παράγεσθαι. ὅταν οὖν μέλλῃ πορεύεσθαι τὸ πλινθίον,
παράξομεν τὸ τοῦ Κ τρυπήματος κλειθρίον, ὥστε
ἀνοιχθῆναι. καὶ ἵνα ὑπὲρ
τροχῶν ἀποδιδομένη εἰς τὴν λείαν χαλασμάτιον. καὶ
δῆλον ὅτι χρόνος τις
ἔσται ἀποστάντων
ἡμῶν πρὸ τοῦ κινηθῆναι
τὸ πλινθίον
τοσοῦτος ὅσον ἦν
τὸ τῆς σπάρτου χάλασμα.
ὅταν δὲ δέῃ
στῆναι τὸ πλινθίον
καὶ τὰς ἄλλας ἐπιτελέσαι
κινήσεις, ἔτι
ἐπιπορευομένου αὐτοῦ σπάρτος τις ἐπισπάσεται τὸ πρὸς
τῷ Λ κλειθρίον καὶ ἀνοίξει αὐτό. καὶ πάλιν, ἵνα μὴ
πορευομένου ἑτέρα γένηται κίνησις, ἕξει χάλασμα καὶ
ἡ ἐκ τῆς ἑτέρας λείας ἐκδεδεμένη σπάρτος, (ἥτις ταθεῖσα
ἐπισπάσεται καὶ τὸ πρὸς τῷ Κ κλειθρίον.) καὶ
οὕτως στήσεται τὸ πλινθίον, αἱ δὲ ἄλλαι ἐπιτελεσθήσονται
κινήσεις. ὅταν οὖν πάλιν δέῃ ἀποπορεύεσθαι
XX Ὅσα μὲν οὖν ἔδει περὶ τῶν ὑπαγόντων αὐτομάτων
βουλόμεθα γράφειν καινότερόν τι· καὶ βέλτιον
τῶν πρὸ ἡμῶν ἅμα καὶ πρὸς διδασκαλίαν
ἀναγεγραμμένων. ἔστι δὲ μῦθος καὶ ἡ διάθεσις
τῶν περὶ τὸν Ναύπλιον, ἐν πολλαί τε καὶ ποικίλαι
διαθέσεις ὑπάρχουσι καὶ οὐ φαύλως οἰκονομούμεναι
πλὴν τῆς μηχανῆς τῆς περὶ τὴν Ἀθηνᾶν· ἐργωδέστερον
γάρ πως τὴν κατασκευὴν ἐποιήσατο· δυνατὸν γὰρ ἦν
ὑπὸ ἑτέρας κατακλιθῆναι. ἔτι δὲ καὶ ὑποσχόμενος
πρὸς τούτῳ κεραυνὸν πεσεῖν ἐπὶ τὸ τοῦ Αἴαντος
ζῴδιον καὶ βροντῆς ἧχον γενέσθαι οὐ κατεχώρισε·
πολλοῖς γὰρ συντάγμασι περιτυχόντες οὐχ εὕρομεν
τοῦτο ἀναγεγραμμένον. καὶ ἴσως δόξει τις ἡμᾶς κατατρέχοντας
τοῦ Φίλωνος διαβάλλειν αὐτὸν ὡς μὴ δεδυνημένον
τὴν ὑπόσχεσιν ἀπαρτίσαι· ἀλλʼ οὐχ οὕτως
ἔχει. πολλῶν δὲ οὐσῶν τῶν ἐν τῇ διαθέσει ὑποσχέσεων,
ἴσως ἔλαθεν αὐτὸν ἀναγράφοντα αὕτη.
δυνατὸν γάρ ἐστιν ἀγγεῖόν τι ἐν αὑτῷ σφαιρία ἔχον
μολιβᾶ καὶ ἔχον τετρυπημένον τὸν πυθμένα ἀποσχάζεσθαι
κατὰ τὸν δέοντα καιρόν, τὰ δὲ σφαιρία ἐμπίπτοντα
διφθέρᾳ ἐξηπλωμένῃ, ξηρᾷ καὶ πυκνῇ τὸν
ἦχον τῆς βροντῆς ἀποδιδόναι· καὶ γὰρ ἐν τοῖς θεάτροις
ὅταν δέῃ τὸν ὅμοιον ἦχον γενέσθαι, ἀγγεῖα ἀποσχάζονται
βάρη ἔχοντα, ἵνα φερόμενα ἐπὶ διφθέρας, ὡς
εἴρηται, ξηρᾶς καὶ περιτεταμένης τῆς βύρσης καθάπερ
ἐν τυμπάνοις τὸν ἦχον ἀποτελῇ. περὶ δὲ τῶν
λοιπῶν τῶν ἐν τῇ διαθέσει τοῦ Ναυπλίου κατὰ μέρος
γινομένων εὐαρεστούμεθα ὡς ἐν τάξει καὶ εὐμεθόδως
XXI Περὶ τῆς τῶν πινακίων οὖν κατασκευῆς νῦν ἀρξώμεθα
λέγειν. ἔστι μὲν οὖν παρὰ πολὺ τῶν ὑπαγόντων
ἡ
ἐστι τοιοῦτον, ὥστε πίνακος ἐπιτεθέντος ἐπί τι κιόνιον
ξύλινον ἀνοιχθῆναί τε αὐτόματον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ
ἐζωγραφημένα φαίνεσθαι κινούμενα πρὸς λόγον τῆς
ὑποκειμένης διαθέσεως, καὶ πάλιν κλεισθέντος αὐτομάτου
διαγενέσθαι ὀλίγον παντελῶς χρόνον καὶ ἀνοιχθέντος
φαίνεσθαι ἄλλα τὰ ἐν αὐτῷ γεγραμμένα καὶ
εἰς τὸ δυνατὸν πάλιν τὰ αὐτὰ ἤ τινα αὐτῶν κινεῖσθαι
καὶ τοῦτο πάλιν πλεονάκις γενέσθαι, καὶ ἐκτὸς τῶν
πινάκων ἢ μηχανὰς αἰρομένας φαίνεσθαι καὶ περιαγομένας
ἢ ἄλλας τινὰς κινήσεις. ἡ μὲν οὖν ὑπόθεσις
τοιαύτη· χαριέστατος δὲ τῶν μεταχειριζομένων ὁ γλαφυρωτάτην
διάθεσιν ἐπινοῶν. ὥστε προθησόμεθα
μίαν τῶν διαθέσεων, ἣν μάλιστα κρίνομεν, καὶ μετὰ
XXII Οἱ μὲν οὖν ἀρχαῖοι κέχρηνται ἁπλῇ τινι διαθέσει·
ἀνοιχθέντος γὰρ τοῦ πίνακος, ἐφαίνετο ἐν αὐτῷ πρόσωπον
γεγραμμένον. τοῦτο δὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκίνει καμμύον
τε καὶ ἀναβλέπον πολλάκις. ὅταν δὲ πάλιν κλεισθαὶς
ἀνοιχθῇ ὁ πίναξ, τὸ μὲν πρόσωπον οὐκέτι ἑωρᾶτο,
ζῴδια δὲ γεγραμμένα ἔς τινα μῦθον διεσκευασμένα. καὶ
πάλιν ὅταν κλεισθεὶς ἀνοιχθῇ, διάθεσις ἄλλη ἐφαίνετο
ζῳδίων συναναπληροῦσα τοὺς ὑποκειμένους μύθους
τοὺς ἑξῆς, ὥστε τρεῖς μόνον κινήσεις διαφόρους ἐπὶ τοῦ
πίνακος γίνεσθαι, μίαν μὲν τῶν θυρῶν, ἄλλην δὲ τῶν
ὀμμάτων, τὴν τρίτην τῶν ἐπικαλυπτόντων. οἱ δὲ καθʼ
ἡμᾶς μύθους τε ἐμβεβλήκασιν εἰς τοὺς πίνακας ἀστείους
καὶ κινήσεσι κέχρηνται πολλαῖς καὶ ἀνομοίαις. καθὰ
δὲ προεθέμην, ἐρῶ περὶ ἑνὸς πίνακος τοῦ δοκοῦντός
μοι κρείττονος. μῦθος μὲν ἦν τεταγμένος ἐν αὐτῷ
ὁ κατὰ τὸν Ναύπλιον. τὰ δὲ κατὰ μέρος εἶχεν οὕτως·
ἀνοιχθέντος ἐν ἀρχῇ τοῦ πίνακος ἐφαίνετο ζῴδια
γεγραμμένα δώδεκα· ταῦτα δὲ ἦν εἰς τρεῖς στίχους
διῃρημένα· ἦσαν δὲ οὗτοι πεποιημένοι τῶν Δαναῶν
τινες ἐπισκευάζοντες τὰς ναῦς καὶ γινόμενοι περὶ
καθολκήν. ἐκινεῖτο δὲ ταῦτα τὰ ζῴδια τὰ μὲν πρίζοντα,
τὰ δὲ πελέκεσιν ἐργαζόμενα, τὰ δὲ σφύραις, τὰ
δὲ ἀρίσι καὶ τρυπάνοις χρώμενα
πολύν, καθάπερ
πίνακι πλὴν ἀέρος γεγραμμένου καὶ θαλάσσης. μετὰ
δὲ οὐ πολὺν χρόνον παρέπλεον αἱ νῆες στολοδρομοῦσαι·
καὶ αἱ μὲν ἀπεκρύπτοντο, αἱ δὲ ἐφαίνοντο. πολλάκις
παρεκολύμβων δὲ καὶ δελφῖνες ὁτὲ μὲν εἰς τὴν θάλατταν
καταδυόμενοι, ὁτὲ δὲ φαινόμενοι καθάπερ ἐπὶ τῆς
ἀληθείας. κατὰ μικρὸν δὲ ἐφαίνετο χειμέριος ἡ θάλασσα,
καὶ αἱ νῆες ἔτρεχον συνεχῶς. κλεισθέντος δὲ
πάλιν καὶ ἀνοιχθέντος, τῶν μὲν πλεόντων οὐδὲν ἐφαίνετο,
ὁ δὲ Ναύπλιος τὸν πυρσὸν ἐξηρκὼς καὶ ἡ Ἀθηνᾶ
παρεστῶσα, καὶ πῦρ ὑπὲρ τὸν πίνακα ἀνεκαύθη, ὡς
ὑπὸ τοῦ πυρσοῦ φαινομένης ἄνω φλογός. κλεισθέντος
δὲ καὶ πάλιν ἀνοιχθέντος, ἡ τῶν νεῶν ἔκπτωσις ἐφαίνετο,
καὶ ὁ Αἴας νηχόμενος
αὐτοῦ τὸ ζῴδιον. καὶ οὕτως κλεισθέντος καταστροφὴν
XXIII Κατασκευάζειν δὲ δεῖ, καθάπερ ἐγράψαμεν, ἡλίκον
ἂν βούλοιτό τις τὸν πίνακα ποιεῖν, τηλικοῦτον τῷ
τοῦ μήκους τῶν μακροτέρων πλευρῶν. τὸ δὲ ἔδαφος
τοῦ πίνακος δεῖ καθαρμόζειν εἰς τὸ πλινθίον μέσον,
ὑπὸ δὲ τὸ κάτω μέρος τοῦ πλινθίου θωράκιον κοῖλον
ὑποπῆξαι ἀφανὲς εἰς τὸ ὄπισθεν μέρος, ᾧ καθαρμοσθεισῶν
τῶν θυρῶν καταβήσονται οἱ στροφεῖς μῆκος
ἔχοντες ὥστε καὶ τούτων κάτωθεν ἐπιστρεφομένων
ἀνοίγεσθαι καὶ πάλιν κλείεσθαι τὰς θύρας.
Ἔστω οὖν τὸ θωράκιον ἐκ τῶν ἔμπροσθεν θεωρούμενον
τὸ ΑΒ, στροφεῖς δὲ οἱ ἐκ τῶν θυρῶν καταβεβηκότες
οἱ Γ, ∠. οὐκοῦν ἐάν τις ταῖς χερσὶν ἐπιστρέψῃ
τοὺς στροφεῖς ἐφʼ ἑκάτερον μέρος, ἀνοίξει καὶ κλείσει
τὰς θύρας. ἵνα οὖν τοῦτο διὰ τῆς σπάρτου γίνηται
αὐτόματον, ἑλκομένης αὐτῆς ὑπὸ τῆς λείας ἐν τῇ σύριγγι
οὔσης ἐπὶ τῆς ψάμμου, παρατίθημι τοῖς στροφεῦσιν
ἄξονα πλάγιον ἀφεστῶτα μικρὸν τῶν στροφέων τὸν Ε Ζ.
στρεφόμενον ἐντόρνως. ἐτρύπησα δὲ ἑκάτερον τῶν
στροφέων καὶ λαβὼν σπάρτον ἐπείλησα διπλῆν καὶ
ἐνέβαλον τήνδε ἀπλῆν εἰς τὸ τρύπημα καὶ ἐπίουρον
μετὰ κόλλης ἐνέκρουσα καὶ ἀπέλαβον αὐτήν, ὥστε
μηκέτι ἐκσπᾶσθαι, ἀλλὰ μένειν ἀραρότως. τοῦτο δὲ
ποιήσας ἀποκατέστησα τὰς ἀρχὰς περὶ τὸν ἄξονα τὴν
μὲν κατὰ τὸ Γ∠ ἄνωθεν τοῦ ἄξονος, τὴν δὲ κατὰ
τὸ ΕΖ κάτωθεν. τρυπήσας ὁμοίως τὸν ἄξονα ἑκάστην
ἀρχὴν ἀπέλαβον ἐπιούροις ἀραρότως τισὶν εὖ μάλα
τὰς σπάρτους, τὴν κατὰ τὸ Ε καὶ τὸ Ζ. αἱ δὲ
σπάρτοι ἐπιστρέψουσι τοὺς στροφεῖς καὶ ἀνοίξουσι τὰς
θύρας. ὅταν δὲ πάλιν τὰ ἐναντία ἐπιστρέφω τὸν
αἱ θύραι. οὕτως οὖν ἀπὸ μιᾶς κινήσεως ἅμα ἀμφότεραι
αἱ θύραι
ἐφʼ ὧν τὰ H καὶ κάτωθεν ἐφʼ ὧν τὰ Θ, καὶ λαβὼν
σπάρτον καὶ καταμετρησάμενος τὸ μῆκος πρὸς τὴν
σύριγγα τὴν ἔχουσαν τὴν ψάμμον καὶ λείαν, ἐν ὁποίοις
δἂν ᾖ διαστήμασιν, ἧψα ἀγκύλας. καὶ ἔστω σπάρτος
μὲν ἡ Κ, ἀγκυλῖναι δὲ αἱ Λ. τὴν πρώτην οὖν ἀγκύλην
τὴν ἀπὸ τοῦ Κ περιτίθημι περὶ τὸν τύλον τὸν
πρῶτον τὸν ἀπὸ τοῦ Ε, ἐπὶ τὸ Η, τὴν δὲ ἐσομένην
ἀγκύλην περὶ τὸν κάτω τύλον τὸν Θ καὶ οὕτως ἑξῆς
πάσας προσκολλῶν αὐτὰς περὶ τὸν ΕΖ ἄξονα κηρῷ
τε μετὰ ῥητίνης. ἔστι δὲ κεκαλυμμένον τοῦτο παρακόλλημα.
καὶ τὰ παραχαλασμάτια αὐτῶν πρὸς τὸν
ἄξονα προσκολλῶ, ἵνα μή τινα αὐτῶν ταραχθέντα
δυσέργειαν παρέχηται. ὅταν οὖν ἡ ἀρχὴ τῆς σπάρτου,
ἐφʼ ἧς ἐστι τὸ Κ, ἐκδεθεῖσα ἐκ τῆς λείας ἕλκηται
πράως, ἀνοίξει καὶ κλείσει τὸν πίνακα χρόνους καὶ
XXIV
πίνακος γεγράφθαι διαθέσεις ἔχοντα πιθανωτάτας, τὰς
δεξιὰς δὲ χεῖρας μὴ γεγραμμένας ἐν τῷ πίνακι, προσκεῖσθαι
δὲ κερατίνας ἐξ ἐλαφρῶν κεράτων λεπτὰς εὖ
μάλα κατειργασμένας, ἵνα προσπίπτωσι καὶ μηδὲν δῆλον
ἀπόστημα ἔχωσι. δεῖ δὲ καὶ τὰ ἀρμένια, ἐν οἷς ἐργάζονται,
κεράτινα εἶναι, προσκεῖσθαι δὲ ἐν ταῖς χερσὶ
καὶ ἀπογεγράφθαι τὰς χεῖρας ὁμοχρόους τοῖς ἄλλοις
σώμασι καὶ τὰ ἀρμένια, ὡς προσῆκόν ἐστιν.
Ἔστω οὖν ἡ χεὶρ ἡ ΑΒ. ἐτρύπησα οὖν αὐτὴν
κατὰ τὸν ὧμον καὶ ἐποίησα τὸ τρύπημα τετράγωνον,
ὡς γέγραπται, καὶ λαβὼν κεράτινον ἐπίουρον ἐνήρμοσα
εἰς μὲν τὸν ὧμον τετράγωνον ποιήσας καὶ ἐνεκόλλησα,
τὸ δὲ λοιπὸν τοῦ ἐπιούρου στρογγύλον καὶ λεῖον καλῶς.
τρυπήσας δὲ κατὰ τοῦ δεξιοῦ ὥμου
ζῴδιον. ἐὰν οὖν καταλάβωμεν τοῖς δακτύλοις ἐκ τῶν
εἰς τὸ τοῦ κανονίου τρύπημα ἀραρότως καὶ ἐγκολλῶ,
ὤμῳ. τὸ δὲ κανόνιον τοῦτο καλεῖται ὑσπλήγγιον. εἰς
τὸ ἓν οὖν μέρος τοῦ ὑσπληγγίου τρυπήσας ἐξέδησα
σπάρτον καὶ ἐκρέμασα λείαν μολιβδίνην τὴν Ι καὶ
ὑπέπηξα ἐπίουρον ὑπὸ τὸ ἄκρον τοῦ ὕσπληγγος, τὸ Ζ,
ἵνα ἐπαναπαύηται τοῦ ὑσπληγγίου τὸ ἄκρον. οὐκοῦν
ἐὰν τῷ δακτύλῳ κάτω βαρήσωμεν τὸ ὑσπλήγγιον κατὰ
τὸ Γ μέρος, μετεωρισθήσεται τὸ ∠ μέρος σὺν τῇ λείᾳ·
ἐὰν δὲ ἀφῶμεν, καταπεσεῖται ἐπὶ τὸν ἐπίουρον ἐπισπωμένης
τῆς λείας καὶ ψόφον ποιήσει. ἐπιδώσει δὲ καὶ
τῇ χειρὶ τὴν κίνησιν ἐν τῷ ἔμπροσθεν μέρει τοῦ
πίνακος. ἵνα οὖν πυκνῶς καὶ αὐτομάτως κινῆται,
παρατίθημι τὸν ἀστερίσκον στρεφόμενον περὶ ἐπίουρον
ἐμπεπηγότα τῷ ἐδάφει τοῦ πίνακος ἀραρότως. ἕξει
δὲ ὁ ἀστερίσκος προσόντα αὑτῷ προσφυῆ τροχίλον τὸν
Η, περὶ ὃν ἡ σπάρτος περιειληθεῖσα πολλάκις ἀποδοθήσεται
τῇ λείᾳ, ἵνα ἐπισπωμένη ἡ λεία κατὰ μικρὸν
ἐπιστρέφῃ τὸν ἀστερίσκον καὶ ὁ ἀστερίσκος ταῖς στροφαῖς
τὸν ὕσπληγγα κρούῃ πυκνά. τὸ δὲ ἔσχατον
XXV Τὰ μὲν περὶ τοὺς τεκτονεύοντας οὕτως
ἀνοιχθέντος, δεῖ τοὺς μὲν τεκτονεύοντας μηκέτι φαίνεσθαι,
τὰς δὲ ναῦς καθελκομένας.
Γίνεται οὖν καὶ τοῦτο, καθὼς μέλλομεν λέγειν.
ὀθόνιον δεῖ λαβεῖν λεπτὸν καὶ πυκνόν, ἴσον ἔχον μέγεθος
τῷ τοῦ πίνακος ἐδάφει, τοῦτο δὲ χρίσαντας ὑγροτάτῳ
λευκῷ χρωματίῳ, ἵνα εὐλύτως δύνηται συνειλεῖσθαι,
ζωγραφῆσαι τὰς καθελκομένας ναῦς καὶ προσθέντας πρὸς
τὸν πίνακα τὸ μὲν ἄνω μέρος προσηλῶσαι κεντρίοις πρὸς
τὸ τοῦ πίνακος ἐπίπεδον ὑπʼ αὐτὴν τὴν τοῦ πλινθίου
πλευράν, πρὸς δὲ τὸ κάτω μέρος τοῦ ὀθονίου προσάψαι
χαλκοῦν ὀβελίσκον διʼ ὅλου πάχος ἔχοντα σύμμετρον,
ἵνα εἰλοῦντες περὶ τὸν ὀβελίσκον τὸ ὀθόνιον εἰς τὸ ἄνω
μέρος τοῦ πίνακος καὶ συστρέψαντες καλῶς κρατήσωμεν
ὑπὸ τὴν πλευρὰν τοῦ πλινθίου καί, ὅταν βουλώ-
καλύψῃ τὰ ἐν τῷ πίνακι γεγραμμένα. τοῦτο
οὖν δεῖ γενέσθαι κεκλεισμένου τοῦ πίνακος αὐτόματον.
ἐν δὲ τῷ προτέρῳ δεῖ μένειν αὐτὸ συνειλημένον ἄνω.
γίνεται οὗν οὕτως. ὅταν εἰληθῇ καλῶς εἰς τὸ ἄνω
μέρος καὶ τεθῇ ὑπὸ τὴν πλευρὰν τοῦ πλινθίου, ὑποκάτω
τοῦ εἰλήματος παῤ αὐτῷ ἐτρυπήθη εἰς τὸ ἔδαφος
διάστημα καὶ ἐπιούρῳ ἀποληφθῇ ἀραρότως. ἡλίκον
δὲ δεῖ εἶναι, αὐτὸ τὸ πρᾶγμα δείξει. εἶτα κατʼ αὐτὸ
τὸ ἐν τῷ ἐδάφει τρύπημα τρυπῶ παρὰ τὴν πλευρὰν
τοῦ πλινθίου τρύπημα εὐρύτερον τοῦ κάτω καὶ διαρρινῶ
αὐτό, ὅπως
διώσας διὰ τῆς ἀγκύλης. μένει οὖν συνεσφιγμένον
τὸ εἴλημα τοῦ ὀθονίου συνεχόμενον ὑπʼ αὐτῆς.
ὅταν δὲ δέῃ καλυφθῆναι τὰ ἐν τῷ πίνακι, κεκλεισμένων
τῶν θυρῶν ἐκσπάσαι τὴν σπάρτον τὴν προσδεδεμένην
τῇ περόνῃ, ἀποδεδομένην δὲ εἰς τὴν λείαν.
οὕτως οὖν πάντα τὰ ἐπικαλυπτόμενα ἐποιεῖτο, συνειληθένια
καὶ ἑξῆς ἄνω ἐπάλληλα τεθέντα καὶ ἕκαστον
αὐτῶν ἀγκύλην καὶ περόνην λαβόν. ὅσον δʼ ἂν τόπον
καταλάβῃ τὰ εἰλημένα τῶν ὀθονίων, ἐπὶ τοσοῦτον
ἀντιφράσσειν σανίσιν, ἵνα μὴ βλέπηται. τὸ δὲ σανίδιον
γίνεται ὑπέρθυρον τῶν θυρῶν. δεῖ δὲ ἐν αὐτῷ
ποιῆσαι ἐπιστύλιον στρογγυλόγλυφον, ἵνα ἔχῃ λείαν ὄψιν.
XXVI Ταῦτα μὲν οὖν οὕτω γίνεται. κλεισθέντος δὲ καὶ
ἀνοιχθέντος τοῦ πίνακός φαμεν μηδὲν φαίνεσθαι πλὴν
ἀέρος καὶ θαλάσσης γεγραμμένων καὶ μετὰ ταῦτα
παραπλεῖν τὰς ναῦς.
Ποιήσομεν οὖν καὶ τὰ περὶ τὸν πλοῦν οὕτως.
ἐξ ἑκατέρου μέρους τῶν θυρῶν παρὰ τοὺς στροφεῖς
ἕξει ὁ πίναξ τόπους κενοὺς καταπεφραγμένους ἐκ τοῦ
κατὰ πρόσθεν ἰδίως ἀπεργαζομένους οἷον παραστάδων.
ἐν δὲ τοῖς κενώμασι τούτοις ὑποπεφραγμένα
σανίδια ἐπιτίθεται κανόνια ἔχοντα μέσα τετράγωνα
ἰσόπλευρα εἰργασμένα καὶ ὀρθά, ὧν αἱ γωνίαι ἔσονται
καταδεδεμέναι. ἔσονται δὲ ταῦτα ἐλάτινα, ἵνα μὴ
λεπτὰ ὄντα διαστρέφωνται. καὶ κάτωθεν μὲν αὐτῶν
ἔσται προσκείμενα πυρηνίδια χαλκᾶ ἔντορνα, οἷς ὑποκείσονται
ἐμπυελίδια, ἵνα ὦσιν εὔστροφα, ἄνωθεν
δὲ
τῶν βασιλικῶν καλουμένων ἀποτεμεῖν αὐτοῦ τὸ
μῆκος, ἡλίκον ἂν περιέχῃ ὕψος τὸ τοῦ πίνακος ἔδαφος
ἕως τῶν ὀθονίων τῶν συνειλημένων καὶ
πρὸς τὸν κανόνα τὸν ἐκ δεξιῶν τοῦ πίνακος, ὥστε
ἀντὶ τοῦ ὀμφαλοῦ τὸν κανόνα προσκεκολλῆσθαι, καὶ
οὕτως ὑποστρέφοντα τὸ ὑπερέχον τοῦ πίνακος περιει
τοῦτο δὲ ἐπιστρέφεται, ἕως ἂν ἐπικαλυφθῇ
ὅλον τὸ ἔδαφος τοῦ πίνακος τῷ χάρτῃ. ἔσται δὲ
τοῦτο, ἕως ἂν ἐπὶ τὸν τοῦ ἑτέρου κανόνος τόπον ἐγγίσῃς
δεῖ δὲ ὑποκολλῆσαι ὑπὸ τὴν ἀρχὴν τοῦ
χάρτου κανόνα σφόδρα λεπτὸν εἰργασμένον. ἔστω οὖν
τὸ εἰλημένον παρὰ τὴν παραστάδα κεκρυμμένον, ὥστε
ἀνεῳγμένου τοῦ πίνακος μὴ ὁρᾶσθαι. ἐναρτῶ οὖν
ἀποτέμνειν.
χάρτου προσκεκολλημένον
τοῖς εὐωνύμοις μέρεσιν. οὐκοῦν ἐὰν περιάγωμεν τὸν
κανόνα, ἐπισπάσεται τὰς σπάρτους· ἐπειληθήσονται γὰρ
αἱ σπάρτοι ἐξηρτημέναι εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ χάρτου, καὶ·
ἀκολουθήσει ὁ χάρτης. κεκλεισμένου οὖν τοῦ πίνακος
ἕως τοσούτου ἐπιστρεφέσθω, ἕως ἂν ἐπικαλυφθῇ ὅλον
τὸ ἔδαφος τῷ χάρτῃ. ἔσται δὲ οὗτος ἀέρα καὶ θάλασσαν
ἔχων γεγραμμένα. ἵνα οὖν αὐτόματος παραγένηται
ὁ χάρτης καὶ τῆς λείας βαρέως ἐπισπωμένης ταχεῖα
παραγωγὴ γίνηται πρὸς τὸ πολὺ πλῆθος τῶν πλοίων
παραπλεῦσαι, δεῖ προμηχανήσασθαι ταῦτα.
Ἔστω γὰρ κατὰ τὸ ὄπισθεν μέρος φαινόμενος ὁ
πίναξ ὁ ΑΒΓ∠, καὶ τοῦ κανόνος, περὶ ὃν ἑλίσσεται
ὁ χάρτης, τὸ ὑπεράνω μέρος ἐξελίκτραν τετορνευμένην
τὴν ΖΗ
ἀποσπάσας μικρὸν περιτίθημι τύμπανον τὸ ΘΚ. ἐχέτω
δὲ τὸ τύμπανον
τρόχιλον. καὶ περὶ τὸν ἄξονα τοῦ τυμπάνου
ἄλλον περιτίθημι ἄξονα μικρὸν προσαραρότα τῷ ἄξονι
τὸν Μ, ὅπως
τυμπάνῳ. περιειλήσας οὖν σπάρτον περὶ τὴν ΗΖ
ἐξελίκτραν, ὅση μέλλει ἐξελίσσειν τὸν χάρτην,
σπάρτον· ἔστω δὲ ἡ Ν. δῆλον οὖν ὅτι μικρὸν τῆς
σπάρτου ἑλκυσθείσης ὑπὸ τῆς λείας πολὺ μέρος τοῦ
χάρτου καὶ ταχὺ ἐπειληθήσεται. ἄξων δέ, ἐν ᾠ ἔχει
τὸ τύμπανον,
XXVII Ὁ μὲν οὖν παράπλους οὕτω γίνεται. οἱ δὲ δελφῖνες
στενὰς ὡσεὶ γομφωτηρίων, ὥστε διαφαίνειν εἰς τὸ
θωράκιον κάτω. καταλαβὼν σανίδα ἔγραψα τὰ δελφινάρια,
ἡλίκα βούλομαι, καὶ περιέτεμον καὶ περιερρίνησα
τὴν ἐκτὸς γραμμήν. ἔστω δὲ ἀξόνιον ὑπὸ τὰ
στέρνα τοῦ δελφιναρίου, ἐν ᾧ ἔπηξα περόνην σιδηρᾶν
καὶ
ἡ ΑΒ, ἄξων δὲ ὁ Γ ∠, τρόχιλος δὲ ὁ ΕΖ. τρυπῶ οὖν
τὸν ἄξονα κατὰ τὴν ἐκκοπὴν
τὴν περόνην τοῦ δελφιναρίου. οὐκοῦν ἐάν τις
περιάγῃ τὸν τρόχιλον τῇ χειρί, ὁτὲ μὲν καταδύσεται
ὁ δελφινίσκος κάτω διὰ τῆς ἐκκοπῆς εἰς τὸ θωράκιον,
ὁτὲ δὲ ἀναδύσεται ἐν τῷ πίνακι. ἵνα οὖν αὐτόματον
περὶ τὸν τύλον τὸν ἐνόντα ἐν τῷ τροχίλῳ τὸν Ζ καὶ
περιελίξας τὸν τρόχιλον ἀποδίδωμι εἰς τὴν λείαν.
XXVIII Πέρας οὖν ἔχοντος τοῦ
παράπλου κλεισθήσονται
πάλιν αἱ θύραι, καὶ ἡ
σπάρτος ἑλκυσθεῖσα ἐκσπάσει
τὸ περόνιον καὶ
καταρρίψει τὸ ὀθόνιον, ἐν
ᾧ ἔσται ὁ Ναύπλιος γεγραμμένος
ὁ τὸν πυρσὸν
ἠρκὼς καὶ ἡ Ἀθηνᾶ. καὶ
ἀνοιχθέντος τοῦ πίνακος
αἱ μὲν νῆες οὐ φαίνονται,
ἀνακαίεσθαι. ποιήσομεν
οὖν καὶ τὰ κατὰ τὸν πυρσὸν
οὕτως· ἔσται ἡμῖν ἐπὶ
τοῦ ἐπιστύλου καὶ τῶν τριγλύφων
σανὶς ἐπισκοτοῦσα
διʼ ὅλου τοῦ πίνακος, ἥτις
ἐπικαλύψει τήν τε ἐξελίκτραν
τὴν τὸν παράπλουν ἄγουσαν καὶ τὴν τοῦ πυρὸς
πραγματείαν καὶ τὴν τῆς μηχανῆς ἔπαρσιν, ἵνα μηδὲν
τῶν προειρημένων εἰς τὸ κατὰ πρόσθεν μέρος τοῦ πίνακος
φαίνηται· ὅπως δὲ μὴ ἀλόγως ἡ σανὶς ἐπικειμένη
ἡ τοῦ πυρσοῦ γίνεται κατασκευὴ τοιαύτη οὖσα. ἐκ
λεπίδων χαλκῶν δεῖ ποιῆσαι καθάπερ κιβωτάριον
πῶμα μὴ ἔχον, ἀλλὰ ἀχανές. τοῦτο δὲ δεῖ στῆσαι
ὀρθὸν ὀπίσω τῆς σανίδος τῆς ἐπικαλυπτούσης καὶ
καθηλῶσαι πρὸς τὴν πλευρὰν τοῦ πλινθίου. ἐχέτω δὲ
τὸ μὲν ἔδαφος τὸ κιβωτάριον πρὸς τῇ σανίδι, τὸ δὲ
χάσμα ἔξω βλέπον τῆς σανίδος. ἐκ δὲ τῆς ἄνω πλευρᾶς
τοῦ κιβωταρίου ἐκκεκόφθω ὀπὴ διαφαίνουσα ὡσεὶ
θυρίς, ὥστε ὅταν λύχνος καιόμενος τεθῇ εἰς τὸ κιβωτάριον,
τὸ τῆς φλογὸς αὐτοῦ διήκειν ἄκρον εἰς τὸ ἄνω
μέρος τοῦ κιβωταρίου διὰ τῆς ὀπῆς. τούτου δὲ ὑπάρχοντος
ὁ λύχνος ὑποκείσθω καιόμενος. ἄλλῳ δὲ λεπιδίῳ
χαλκῷ τριγώνῳ καταπωμάζομεν τὴν ὀπήν, ὥστε
ἀποκεκλεῖσθαι τὴν φλόγα. ἐπάνω δὲ τοῦ κιβωταρίου
καὶ τῆς πεπωμασμένης λεπίδος ἐπιτίθημι ξύσματα
τεκτονικὰ ξηρότατα. οὐκοῦν ὅταν ἀποσπάσω τὸ λεπίδιον
τὸ πεπωμακὸς τὴν ὀπήν, ἡ φλὸξ τοῦ λύχνου
φλὸξ κεκρυμμένη ἐν τῷ κιβωταρίῳ· καὶ γὰρ ξύλινον
ἐπιούριον ἕξει, ἐὰν βουλώμεθα τελείως πάντοθεν
πωμάσαντες ἀόρατον ποιῆσαι τὴν φλόγα. ἵνα δὲ
ἀσφαλῶς μένῃ ὁ λύχνος ἐν τῷ κιβωταρίῳ, περόνιον
ἀξόνιον ἀπέχον ἀπὸ τοῦ πυρός. ἐκ δὲ τῆς λεπίδος
ἁλυσείδιον ἐνάψας ἐξέδησα εἰς τὸ ἀξόνιον, ὅπως ὅταν
ἐπιστραφῇ τὸ ἀξόνιον, περιειληθῇ τὸ ἁλυσείδιον καὶ ἐπισπάσηται
τὸ λεπίδιον. ἐπιστρέψει δὲ ὁμοίως τὸ ἀξόνιον
σπάρτος ἐκ τῆς λείας περὶ τύλον. ἔστω δὲ τὸ λεπίδιον
τὸ Α, ἁλυσείδιον δὲ περὶ τοὺς τύλους τὸ Β, ἄξων δὲ τὸ
Γ, τύλος δὲ τὸ ∠, σπάρτος δὲ ἡ περὶ τὸν τύλον τὸ Ε.
XXΙX Φανέντων δὲ τῶν προειρημένων καὶ τοῦ πυρὸς
ἀνακαυθέντος, κλεισθήσεται πάλιν ὁ πίναξ. καὶ ἐκσπάσασα
ἡ σπάρτος τὴν περόνην ῥίψει τὸ ὀθόνιον, ἐν
ᾧ ἔσται καταγεγραμμένη ἡ ναυαγία τῶν νηῶν καὶ τὸ
τοῦ Αἴαντος ζῴδιον νηχόμενον. ἐν δὲ τῷ πίνακι
ἐν τοῖς προσήκουσι τόποις τύλους. καὶ μία μὲν σπάρτος
ἐγερεῖ αὐτὴν ἐπισπασαμένη ἐκ τοῦ ὄπισθεν μέρους
τοῦ ἰσχαρίου κατὰ τὸ σήκωμα αὐτῆς· ἀποσπασθείσης
δὲ ταύτης ἄλλη περικειμένη περὶ τὸ θωράκιον περιάξει
αὐτήν, ἕως ἂν ἔλθῃ ἐπὶ τὸν αὐτὸν τόπον, ὅθεν
ἐξῆλθεν· ἀποσχασθείσης δὲ ταύτης ἄλλη σπάρτος ἐπισπάσεται
ἐκ τοῦ ἔμπροσθεν μέρους τοῦ ἰσχαρίου καὶ
οὕτω κατακλινεῖ τὴν Ἀθηνᾶν.
XXX Λοιπὸν δέ ἐστιν ἡμῖν διηγήσασθαι, τίνι τρόπῳ
ὅ τε κεραυνὸς ἐν τῷ πίνακι πεσεῖται καὶ τὸ τοῦ Αἴαντος
ζῴδιον ἀφανισθήσεται. γίνεται οὖν καὶ ταῦτα,
καθάπερ μέλλομεν ἐξηγεῖσθαι κατὰ μέρος. ὅπου τὸ
ἔδαφος τοῦ πίνακος, ἔσται γεγραμμένον τὸ
κατʼ αὐτὸν δὲ ἔστω ἐκκοπὴ ἐν τῇ ἄνω πλευρᾷ τοῦ
πλινθίου πεποιημένη καὶ ἐν τῇ κάτω, καθάπερ καὶ ἐπὶ
τῶν δελφίνων ἐδηλώσαμεν. κατατείνονται οὖν ἐκ τῆς
ἄνωθεν πλευρᾶς τῆς ἐκκοπῆς χορδαὶ δύο λεπτόταται
τῶν εἰς τὰς σαμβύκας ἐμβαλλομένων ἕως κάτω εἰς τὸ
θωράκιον διὰ τῆς ἄνω οὔσης ἐκκοπῆς. ἵνα δὲ ἐν τῷ
ναΐσκῳ ὦσι τεταμέναι, καθάπτονται εἰς κολλάβους δύο
ἐκ τοῦ ἄνωθεν μέρους, ἵνα ἐπιστρεφομένων τῶν κολλάβων
τὴν τάσιν ἔχωσιν. ἐγερθὲν δὲ σανίδιον λεπτὸν
καὶ ὑπόμηκες, ὥστε χωρεῖν αὐτὸ διὰ τῶν ἐκκοπῶν εὐκόπως
καὶ σταθὲν ἐκ τοῦ ὑπερθύρου μὴ ὑπερέχειν
αὐτὸ τὸ ὑπέρθυρον εἰς τὸν πίνακα· τρυπηθὲν δὲ δυσὶ
τρυπήμασι κατὰ μῆκος περιλαμβάνει τὰς χορδὰς ἐπιούροις·
προσκολλᾶται δὲ καὶ ὄπισθεν τοῦ σανιδίου τὸ
τοῦ κάτω μέρους χρυσοῦται καὶ λειοῦται ὡς μάλιστα.
ἐκ δὲ τοῦ ἄνωθεν ὑπογράφεταί τι πυροειδές, ὡς τὴν
τοῦ κεραυνοῦ φαντασίαν ποιεῖν. φέρεται δὲ τοῦτο,
ὅταν ἀφεθῇ, κατὰ μέσον τὸ ζῴδιον, ὡς τεταμέναι εἰσὶν
αἱ χορδαί. τοῦτο δὲ ἄνω μένει περονίῳ κρατούμενον,
καθάπερ καὶ τὰ ὀθόνια, ὅπως ὅταν καθῆκον ᾖ,
ἡ σπάρτος ἐπισπασαμένη τὸ περόνιον ῥίψῃ τὸν κεραυνόν.
τὸ ζῴδιον πεσόντος τοῦ κεραυνοῦ ἀφανίζεται
οὕτως· ἔστιν ἕτερον ὀθόνιον πεποιημένον καθάπερ καὶ
τὰ ἄλλα τὰ ἐπικαλύπτοντα, μικρὸν δέ, ὡς αὐτὸ τὸ
ζῴδιον ἐπικαλύψηται τὸ ὀθόνιον. ἐν δὲ τούτῳ γέγραπται
θάλασσα ὁμοία τῇ περιεχούσῃ τὸ ζῴδιον καὶ
τὰ κύματα. καὶ εἴ τι ἄλλο φαινόμενόν ἐστι τῶν ἐγγείων,
προσαπονενέμηται, ὅπως ἐπικαλυφθέντος τοῦ
ζῳδίου τὸ
τὸ ζῴδιον καὶ καλυφθῆναι αὐτὸ ὑπὸ τοῦ ὀθονίου,
ὥστε δοκεῖν πληγὲν αὐτὸ ὑπὸ τοῦ κεραυνοῦ ἠφανίσθαι.
Τὰ μὲν οὖν κατὰ τὸν πίνακα οὕτως οἰκονομεῖται.
ὁμοίως δὲ καὶ αἱ ἐν τοῖς ζῳδίοις καὶ αἱ τῆς πορείας
κινήσεις διὰ τοιούτων ὀργάνων πᾶσαι γίνονται, οἵ
τε πίνακες πάντες ὁμοίως διὰ τούτων οἰκονομοῦνται,
πλὴν ὅτι
῾Κατασκευάζεται γὰρ ἀγγεῖόν τι ἔχον ὀπὴν ὡς ἂν
κλεψύδρα, διʼ ἧς ὁμαλῶς, ὡς ἔθος, δύναται τὸ ὕδωρ
ἐκρεῖν. ὅπερ προκατασκευάζεται τὴν ἀρχὴν τῆς ἐκρύσεως
ἔχον ὅτε πρῶτον ἐκ τοῦ ὁρίζοντος ὁ ἥλιος τὴν πρώτην
ἀκτῖνα προσβάλλει, καὶ τὸ ῥεῦσαν ὕδωρ ἐν ᾧ χρόνῳ
ὁ δίσκος ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα γίνεται φυλάττεται χωρίς,
εἶτα τὸ ἐφεξῆς ἐν ὅλῳ τῷ νυχθημέρῳ μέχρι τῆς ἑτέρας
ἀνατολῆς ὁμαλῶς καὶ ἀνεκλείπτως καὶ ἀπαύστως ῥυὲν
ἐν ἕτέρῳ ἀγγείῳ· καὶ τὸ ῥεῦσαν παραμετρεῖται, ποσαπλάσιόν
ἐστι τοῦ κατὰ τὴν ἀνατολὴν ληφθέντος ὕδατος·
καὶ τοῦτόʼ φησιν ἔσται ἀνάλογον τῷ χρόνῳ· καὶ ὡς
τὸ ὕδωρ πρὸς τὸ ὕδωρ, οὕτως ὁ χρόνος πρὸς τὸν
χρόνον.