Fragmenta in Lucam (in catenis)

FRAGMENTA.

4, 39 >καὶ ἐπιστὰς ἐπάνω αὐτῆς ἐπετίμησεν τῷ πυρετῷ<

Ἐφίστησι τῇ τοῦ Σίμωνος οἰκίᾳ ὁ σωτὴρ καὶ εὑρίσκει πυρέττουσαν τὴν αὐτοῦ πενθεράν· >καὶ ἐπιστὰς ἐπετίμησε τῷ πυρετῷ, καὶ ἀφῆκεν . Μήποτε οὖν ἐν μὲν τῷ· ἀφῆκεν αὐτὴν ὁ πυρετὸς< εἰρημένῳ ὑπὸ Ματθαίου καὶ Μάρκου καὶ ὅλη τῇ πράσει οὐδὲν ὡς περὶ ζῴου ἐμφαίνεται τοῦ τὸν πυρετὸν ἐνεργοῦντος, ἐν δὲ τῷ· >ἐπιστὰς ἐπάνω ἐπετίμησε τῷ πυρετῷ καὶ ἀφῆκεν> εἰρημένῳ ὑπὸ Λουκᾶ οὐκ οἶδα, εἰ μὴ ἀναγκασθησόμεθα τὸ ἐπιτιμώμενον καὶ καὶ ἀφιὲν ζῷον μὴ χωροῦν τὴν τοῦ ἐπιτιμῶντος ἐνέργειαν· ἄψυχον γὰρ καὶ μὴ αἰσθανόμενον ἐπιτιμίας ἐπιτιμᾶσθαι οὐκ εὔλογον λέγειν. Οὐδὲν δὲ θαυμαστὸν εἶναί τινας κακωτικὰς τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος δυνάμεις, καὶ οὐ πάντως κατηγορήσωμεν τῆς ψυχῆς τῶν πασχόντων ὡς ἐκ τούτων βλαπτομένης· οὐδὲ γάρ, ἐπεὶ ἔπαισε τὸν Ἰὼβ ἕλκει πονηρῷ λαβὼν ὁ διάβολος τὴν ἐξουσίαν τὸ τὸ διὰ τοῦ σώματος πειράσαι αὐτόν, περὶ τοῦτο κατηγορητέος ὁ Ἰὼβ ἀθλήσας καὶ γενναίως ὑπομείνας τὴν πληγήν. Μόνον εἴη λέγεσθαι, εἴ ποτε κατὰ σωματικοὺς πειραζόμεθα πόνους, τό· ἀλλὰ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ μὴ , ὡς καὶ ὁ κύριος ἐπιτιμῶν ἰᾶται τοὺς κακῶς ἔχοντας. >᾿ ἀντὶ τοῦ >πέταξεν<.

dk Ὠριγ. καὶ Βασιλ.) δ(2—5 αὐτήν)ν (als Schluß eines Kyrill-Schol. — 10 ἐνεργ. in o mit Lemma Basilius) — 17f. Hiob 1, 12 18f. vgl. Matth. 4, 24 3 — 7 ἐνεργ. > kW 3 Ἐφίσταται D2 σωτὴρ dC] Ἰησοῦς ν 5 οὖν] δὲ 6 καὶ2 — φράσει nur C οὐδὲν ὡς] οὐδενὸς ν 6/7 ἐμφαίνηται ν 7 τοῦ τὸν τοῦτον ν 7 ἐν — 10 χωροῦν] ὅ γε μὲν (μὴν korr. K3) Λουκᾶς ὅτι ἐπετίμησε τῷ πυρετῷ καὶ ἀφῆκεν αὐτὴν ἐμψύχως τὸν λόγον ἐσχημάτισεν ὡς περὶ ζῴου αἰσθανομένου ἐπιτιμίας καὶ μὴ χωροῦντος k ἐν δὲ] μήποτε ἐν W Ἐπιστ. — αὐτῆς > W 8 εἰρημ. — 9 εἰπεῖν] ὑπονοεῖν δεῖ ζῷον εἶναι ἐπιτιμώμενον καὶ ἀφιὲν W 9 καὶ ἀφιὲν > dCV 10 ἐνέργειαν + περὶ πυρετοῦ διαλεγόμενος k ἄψυχον — 19 > k ür Τοιοῦτον καὶ ἐν — διὰ τῆς δοκιμῆς ἐλπίδα, wohl BasiUus) 11 οὐκ — λέγειν] λέγειν ἀμήχανον W) οὐκ εὔλ. WW1 12 καὶ — 18 ἅψῃ > dC τὐ] et (?) W 13 τῆς βλαπτ.] τῶν οὕτω πασχόντων W 14 γὰρ + ὁ Ἰώβ W ἔπαισε] ἔπεσε W τὸν — 15 ἐξουσ.] αὐτὸν ὁ διάβολος ἕλκει πονηρῷ λαβὼν ἐξουσίαν W 15 εἰς τὸ] τοῦ W 16 ὁ — 19 ἔχοντας > W 18 ἅψητε (?) k ὡς] ἃς δυνάμεις Ζ. 12) dC 19 Ἐπετίμ. — ἐπέταξεν nur W

4, 40 >δύνοντος δὲ τοῦ ἡλίου<

Περὶ δυσμὰς δέ τούτους προσῆγον ἤτοι μεθ’ ἡμέραν, αἰσχυνόμενοι, ἢ τοὺς Φαρισαίους φοβούμενοι, ἢ καὶ περὶ ἕτερα ἀσχολούμενοι, ἢ τάχα νομίζοντες μὴ ἐξεῖναι θεραπεύειν ἐν σαββάτῳ· ἐπεσημήνατο γὰρ ὁ εὐαγγελιστής, ὅτι >ἦν διδάσκων αὐτοὺς ἐν σαββάτῳ<· διὰ τοῦτο δύσιν ἡλίου τοὺς κακῶς ἔχοντας προσέφερον οἶ προσήκοντες, ὁ δὲ >αὐτοὺς ἐθεράπευσεν<.

3 K*en — 5 Luk. 4, 31. ἢ3 > ε 4 μὴ < ε ἐν

5, 1 >αὐτὸς ἦν ἑστὼς παρὰ τὴν λίμνην Γεννησαρέτ<

Ὁ δὲ εἱστήκει παρὰ τὴν λίμνην , ἢ καὶ κατὰ Ματθαῖον καὶ Μᾶρκον >περιεπάτει παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας<· μὲν ἐναντία λέγειν οἱ εὐαγγελισταί, πλὴν ὁ ἐπιχειρῶν ἀπὸ τῆς γραφῆς τοιαῦτα δύναται εἰς τὸν τόπον τοῦτον λέγειν· εἰ τὰ συστήματα τῶν ἀπότων ἐκάλεσε θαλάσσας> ἐν τῇ ἀρχῇ τῆς κοσμοποιΐας ὁ <συστήματα> δὲ >τῶν ὑδάτων< εἰσὶ καὶ οἱ ποταμοί, κατὰ καὶ οὗτοί εἰσι θάλασσαι, ὥσπερ καὶ ἡ γλυκυτάτη καὶ ποτιμωτάτη >Γεννησαρὲτ λίμνη<, ἡ νῦν καλουμένη >Τιβεριὰς εὐαγγελίοις, μάλιστα ἐπεὶ καὶ αὐτὴ σύστημά ἐστιν ὑδάτων. Ἔστι δὲ ἡ Γεννησαρὲτ χώρα τῆς μερίδος τοῦ Χαναναίου, ἐν ᾗ ἐποιχόμενος τὰ πρὸς θάλασσαν ὁ κύριος εὗρε τοὺς περὶ Πέτρον καὶ Ἰωάννην καὶ ἐπανεκαλέσατο αὐτοὺς μετὰ τὴν ἄγραν τῶν ἰχθύων, ὄντας τὸ πρότερον Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ μαθητάς.

k*ν — 3 Matth. 4, 18 ; Mark. 1, 16 5 Gen. 1, 10 6 vgl. 31, 4 9 vgl. Joh. 6, 1 11ff. vol. Luk. 5, 1—11 13 vgl. Joh. 1 2 καὶ2 + κατὰ Κ2 10 συστήματα K2 11 μερίδος] Τιβεριάδος K2

5, 12 >ἰδοὺ ἀνὴρ πλήρης λέπρας<

Ἱστορικῶς δέ μετὰ τὴν ἀποστολὴν τοῦ ὀρνιθίου πρῶτον >τὰ πλύνεται ὁ καθαρισθείς< εἶτα >πᾶσαν τρίχα ξυρᾶται<, λούεται ὔδατι>, μεθ’ ὃ ἐπιφέρεται τό· >καὶ καθαρὸς ἔσται<. τὰ >ἱμάτια< πολιτεία μὴ πάντῃ κακῶς ὑφασμένη, ἐπεὶ κἂν ἀπέθετο >τρίχες< δὲ τὰ ἐξανθήσαντα νεκρὰ τῇ φυχῇ, αἷς ἐναντίαιν αἱ τοῦ καὶ τῶν Ναζιραίων καὶ αἱ τῶν μαθητῶν · τῶν γὰρ Ναζι- Κ*ε [aus Hom. in Levit. VIII, 11 ( S. 412, 24—414, 26 Baehrens)] — 2 14, 7. 8 7 Matth. 10, 30; vgl. Luk. 12, 7; vgl. Orig. Sel. in Jerem. 4, 7. 8 (S. 271, 27 Klostermann): ἡγιασμένοι γὰρ τὸ >Ναζιραῖοι < δῃλοῖ; Onom. sacra 376 4 καὶ > ε 5 πάντως ε ὑφῃσμένη ε ἐπεὶ] ἐπὶ ε 6 ε εξαυθήσαντα (!) ε ~ αἱ τοῦ Σαμουὴλ ἐναντ. Κ2 αἱ του] αἰτοῦσι ε 7 αἱ τῶν] αὐτῶν ε ραίων >σίδηρος ἐπὶ τὴν κεφαλὴν οὐκ ἀναβαίνει<, πάντα ὅσα εὐοδούμενα πραττόντων, ὡς μηδὲ φύλλον αὐτῶν καρποφορούντων ἀποῤῥεῖν. Ἤδη δέ ἀπὸ τοῦ σώματος ὕδατι τὸν μολυσμὸν ἀποτίθεται, τοῦ βαπτίσματος ἐν τούτῳ δηλουμένου, μετὰ δὲ τοῦτο τῆς μὲν παρεμβολῆς ἄξιος γίνεται, εἰς δὲ τὸν ἴδιον οἶκον οὐκ εἴσεισιν ἕως ἡμερῶν , καὶ τοῦ πόλιν ξυρηθῆναι τὴν κεφαλήν, διὰ τὰ τῶν δογμάτων κεφαλαιωδέστερα, καὶ τὸν πώγωνα ἀποθέσθαι, τὰ τοῦ ἀνδρὸς ἁμαρτήματα, διὰ δὲ >τῶν ὁφρύων< ἐδήλωσεν

8 Ri 13, 5 9f. vgl. Ps. 1, 3 11 ff. vgl. Lev. 14, 8. 9 8 ἀνέβαινε ε πάνθ᾿ K8 9 μὴ K3, μήτε Baehr. φύλλα ε 10 τοῦ2 — 11 δηλ. > Baehr. 11 τοῦτο] τὸ τρίτον καθαρὸν γενέσθαι Baehr. τὴν κεφ. καθαιρομένου Baehr. 13 ξηρανθῆναι ε 14 κεφαλαιωδ.] κεραιωδέστερα ε τὸν > Baehr.] τὴν K8 τὸν πώγωνα] τὴν γνῶσιν ε ἀποθέσθαι] αὐτὴν ἀποτιθεμένου Baehr.

5, 14 >παρήγγειλεν αὐτῷ μηδενὶ εἰπεῖν<

Τὸ δέ τὸ στόμα κεκαλύφθαι δηλοῖ, ὅτι χρὴ ἑαυτὸν καταδικάζειν τῇ σιωπῇ, μέχρις ἂν ὑποστρέψας καθαρίσῃ ἑαυτόν· οὐκ ἄκαιρον δὲ χρήσασθαι τῷ ῥητῷ πρὸς τοὺς ἐνόχους ἁμαρτίαις καὶ περὶ τῶν θείων διδάσκειν προῃρημένους.

k*εν 2 τὸ2 > Κ3Κ8ε 2/3 τῆς σιωπῆς Κ8 3 καθαρίσῃ] καθαρισθῇ ἑαυτόν — 5 προειρ. > ε 5 προειρημένους

5, 14 >προσένεγκε Περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σου<

Εἰ δὲ βούλει, ζῶντα χρῶτα τὸν λόγον λάμβανε, οὗ μὴ παρόντος τῇ ψυχῇ, ὁτιποτοῦν ἐὰν γένηται, ἀνέγκλητος ὁ ἁμαρτάνων, ἀλόγου φέρων κατάστασιν· εἰ δὲ παρείη λόγος, ὑπεύθυνος. Τί οὖν τὸ καθ’ ὅλου τοῦ σώματος γίνεσθαι τὴν ἁφὴν μήποτε τροπικῶς φρενίτιδας ἢ μελαγχολίας δηλοῖ ἢ τὴν ἐν τῇ βρεφῶν ἡλικίᾳ κατάστασιν; Μὴ βοηθοῦντος γὰρ τότε λόγου μηδὲ παρούσης αἰσθήσεως πᾶν τὸ πραχθὲν ἢ λεχθὲν οὐχ ἁμάρτημα, ἀλλ᾿ ὅτε πάρεστιν αἴσθησις. Λεκτέον δὲ καὶ οὕτως· κατὰ διττὸν τρόπον εὐαρεστοῦμεν θεῷ· εἰ γὰρ ζῶμεν θεῷ, μηδὲν ἔστω νεκρὸν ἐν ἡμῖν, εἰ ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαρτίᾳ, μηδέν αὐτῆς ἔστω ζῶν ἐν ἡμῖν· ζῶντες γὰρ ἐν αὐτῷ τὴν ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας παραιτώμεθα νέκρωσιν, ἀποθανόντες δὲ κόσμῳ μὴ πρὸς τὰ πάθη παλινδρομήσωμεν. Ἀποθνήσκομεν δέ τῇ ἁμαρτίᾳ νεκροῦντες τὰ μέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς>· ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαρτίᾳ, πῶς ἔτι ζήσομεν αὐτῇ;> Μολυσμὸς ἄρα κἂν ἐπὶ σμικρὸν γένηται καὶ κατὰ νόμον ἀκάθαρτον, ὥσπερ καθαρὸν τὸ k* (von 21 Κατὰ an auch εκ) — 9ff. vgl. öm. 6, 11. 12 13 Kol. 3, 5 4 καθόλου K3 7/8 ἁμάρτημα] ἁμάρτηκα ΚΚ3 9 εἰ — 10 ἡμῖν > K2 10 ζῶντες — 12 κόσμῳ marg. v. spat. Hand nachgetragen 14 ζήσωμεν (?) Κ2 15 γίνηται K3 τῆς ἁμαρτίας τεθνάναι καθόλου· <μικρά>, γὰρ φησι, Λύμη ὅλον τὸ ζυμοῖ<. Τινὲς δὲ ἀκάθαρτον νεκρότητα τὴν ἀπὸ κακίας εἶπον διαθέσεως, οἶον ἐξ ἀκολασίας ἢ ἀδικίας, καθαρὰν δὲ τὴν μὴ διακρίνουσάν τι σωματικόν, ὁ μὴ κατὰ κακίαν γένηται· οὐ γόμον ἀλλόφυλον, εἰ μὴ ἐξ ἀσελγείας· οὐ βρῶμα, εἰ μὴ ἐξ ἀκρασίας· οὐκ ἐργασίαν σαββατικήν, εἰ μὴ τὴν ἐπὶ κέρδει. Κατὰ δέ τινας πόλιν τὸν ὁλόλεπρον ὁ νόμος καθαρίζει, δεικνὺς ὡς ὁ θεὸς τὸ ποικίλον μισεῖ· σαφέστερον δὲ προϊὼν τοῦτο δηλοῖ ἐν τῷ· >τὸν ἀμπελῶνα σου οὐ κατασπερεῖς καὶ ἱμάτιον ἐκ δύο ὑφασμένον κίβδηλον· καὶ τὰ κτήνη σου οὐ κατοχεύσεις ἑτεροζύγῳ>, πανταχοῦ προτιμῶν τὴν ἁπλότητα, ἥτις ἐν τῷ ὁλολέπρῳ θεωρεῖται.

16f. 1 Kor. 5, 6; Gal. 5, 9 23 ff. Lev. 19, 19 19 γίνεται Κ(?)Κ2Κ3 20/21 σαββατ.] σωματικὴν Κ2 21 πόλιν τὸν] πλατὸν ὁ Κ8 21/22 ὁ νόμος] ὀνομάσας ε 23 προϊὼν] προοιῶν 8 23/24 διάφορα Κ8ε 24 ὑφῃσμένον ε κίβδηλον > ε 25 κατηχετεύσεις (?) ἑτέρῳ ζύγῳ Κ3 καὶ >

5, 27 >καὶ μετὰ ταῦτα ἐξῆλθεν καὶ ἐθεάσατο τελώνην<

>Ἐξῆλθεν< οὖν, φησίν, >καὶ ἐθεάσατο τελώνην καλούμενον Λενΐν<· ἔστι δὲ οὗτος Ματθαῖος ὁ εὐαγγελιστής. Μᾶρκος μὲν καὶ Λουκᾶς τὸ ὄνομα αὐτοῦ κρύπτουσι τῇ προτέρᾳ προσηγορίᾳ, ὁ δὲ Ματθαῖος τὸ ἑαυτοῦ φανερὸν ποιεῖται ὄνομα λέγων· >ἐθεάσατο Ματθαῖον τὸν τελώνην<. Ταῦτα δὲ λέγει, ἵνα ἡμεῖς, θαυμάσαντες τὴν τέχνην τοῦ ἰατρεύσαντος αὐτὸν θεοῦ, πιστεύωμεν εἰς αὐτὸν ἀκριέστατα.

dCδ, Matth. Katene d. Petr. Possinus (p. 122: Ὠριγένους) — 3 f. vgl. Mark. 2, 14 5 Matth. 9, 9 2 Ἐξῆλθεν — 3 εὐαγγ. > Poss. 2 καλούμ.] καθημένον D1 3 Μᾶρκ. —4 κρύπτ.] καὶ ὁ μὲν Μᾶρκος καὶ Λουκᾶς συγκαλύπτουσι τὸ ὅνομα d 4 προτέρᾳ] ἀρχαιοτέρᾳ dC, ἀρχαίᾳ D2 4 ὁ—5 ὄνομα] αὐτὸς δὲ εὐαγγελιζόμενος τὰ καθ᾿ ἑαυτὸν ἐπάγει dC 5 καὶ ἐθεάσατο dC Ταῦτα—7 ἀκριβέστ. >dC

6, 21 >μακάριοι οἱ κλαίοντες νῦν, ὅτι γελάσετε<

Γέλωτα ἐπαγγέλλεται τὸν ἀπὸ χαρᾶς καὶ ἱλαρότητος, ὡς καὶ ἐν τῷ Ἰώβ φησιν· >ἀληθινὸν στόμα ἐμπλήσει γέλωτος<· τάχα δὲ διὰ τοῦτο καὶ εἶς τῶν πατριαρχῶν >γέλως< λέγεται, τὴν θείαν ἱλαρότητα σημαίνοντος τοῦ ὀνόματος.

W* — 3 Hiob 8, 21 4 vgl. Gen. 21, 6a

6, 43 >οὐ γάρ ἐστιν δένδρον καλὸν ποιῦν καρπὸν σαπρόν<

>Δένδρον ἄγαθὸν< τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, >δένδρον πονηρὸν< ὁ διάβολος καὶ οἱ ;ούτου ὑπηρέται. Ὁ οὖν ἔχων τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τοὺς τούτου

b*d(D*)k*CV*Y*Ξ*δν — 2 ff. vgl. Matth. 12, 33 2 Δένδρον + δὲ D2 3 τούτον] τοιούτου B1 οὖν dC > bk VYν

Καρτοὺς ἐπιδιέκνυται, οὕς ἀπαριθμεῖται ὁ ἀπόστολος λέγων· >ὁ καρπὸς τοῦ πνεύματός ἐστιν· ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωςύνη, Πίστις, πραότης, ἐγκράτεια<· ὁ δὲ δύναμιν ἀντικειμένην ἔχων >τῆς ἀτιμίας τὰ πάθη< >ἀκάνθας καὶ τριβόλους<, καρποφορεῖ.

4ff. Gal. 5, 22 7 Röm. 1, 26; Hebr. 6,8 4 οῦς—6 ἐγκράτεια >dc [in D11D (spatter eingefügt): οὕς ἀπαριθμεῖται ὁ μακάριος Παῦλος] ἀπόστολος + Παῦλος bV λέγων — 6 ἐγκράτεια Y > bkVv 7 καρποφορεῖ] ἀνατέλλεται β vgl. Cramer-Katene zu Matth. (95, 33 — 96, 3) Ὠριγένους. Δένδρον καλὸν (ἤ) τὸ ἄγιον πνεῦμα, σαπρὸν τὸ ἀκάὕαρτον Πνεῦμα ἤτοι ὁ διάβολος. Τοίνυν ποιήσατε καρποὺς ἀξίους, ἵνα ἐν αὐτοῖς Ποιήσητε οἰκεῖν τὸ ἅγιον πνεῦμα, καὶ μὴ τοιαῦτα, ἵνα μὴ γένηται ὑμῖν τὸ δένδοον Τὸ πονηρόν.

7, 37 >καὶ ἰδοὺ γυνὴ ἥτις ἦν ἐν τῇ πόλει ἁμαρτωλός<

Ἡ μὲν οὖν τελειοτέρα ψυχή, καλῶς λατρεύσασα τῷ λόγῳ τοῦ θεοῦ, παῤῥηςίαν ἔχει ἐπ᾿ αὐτὴν ἐλθεῖντὴν κεφαλήν—>κεφαλὴ δὲ Χριστοῦ ὁ θεός<— ὤστε καταχέαι μύρον αὐτῆς καὶ εὐωδίαν τῇ δόξῃ τοῦ θεοῦ περιοιῆσαι· δοξάζεται γὰρ ὁ θεὸς διὰ τῆς εὐωδίας τοῦ βίου τῶν δικαίων. Ἡ δὲ ἀτελεατέρα Γννῆ καὶ ψυχὴ περὶ τοὺς πόδας καὶ τὰ ταπεινότερα στρέφεται, ἦς ἐγγὺς ἐσμὲν ἡμεῖς· οὐδὲ γὰρ πόδας καὶ ἀπὸ τῶν ἁμαρτημάτων ἡμῶν· ποῦ ἡμῶν τὰ δάκρυα, ποῦ ὁ κλαυθμός, ἵνα κὰν παρὰ τοὺς πόδας Ἰησοῦ ἐλθεῖν δυνηθῶμεν; ἐπ᾿ αὐτὴν γὰρ οὔπω δυνάμεθα φθάσαι τὴν κεφαλήν. Ἀγαπητὸν δὲ μετὰ τὰ ἁμαρτήματα φέρειν μετανοίας εὐωδίαν, ἵνα τις δυνηθῇ ἡ δευτέρα εἶναι, ἡ τοὺς πόδας ἀλείφουσα, ἀλλὰ μὴ τὴν κεφαλήν, τοῦτ᾿ ἔστιν ἡ μὴ ἁπτομένη τῶν τελεωτέρων καὶ ὑφηλοτέρων, ἀλλὰ τῶν ἄκρων καὶ τελευταίων.

K*εν Vgl. Ambros. In Lucam VI, 14—16 (s. Nachtrag) — 3 1 Kor. 13, 3 4 Vgl. Mark. 14, 3 Par.; Joh. 12, 3 3~τὴν κεφαλὴν ἐλθῖν K8ε 4 περιποῆσαι] πεποιῆσθαι ε 5 γὰρ] Δὲ ε 9 αὐτὴν] αὐτὸν ΚΚ8εν 10 φεφεῖν Κ8ε 11 δυνηθείη Κ8ε ἡ δευτέρα] δευτέρως Κ8ε

8, 16 >οὐδεὶς δὲ λύχνον ἄφας καλύπτει αὐτὸν σκεύει<

Οὐ περὶ αἰσθητοῦ λύχνου, ἀλλὰ νοητοῦ ταῦτα λέγεται· οὐκ ἂν γὰρ Τοῦτον ἄφας τις καλύψαι σκεύει ἢ ὑποκάτω κλίνης θείη, ἀλλ᾿ ἐπὶ τῆς ἐν αὐτῷ λυχνίας. Εἴη δ᾿ ἄν σκεύη μὲν οἰκίας αί τῆς ψυχῆς δυνάμεις· ίνη δὲ τὸ σῶμα· εἰσπορευόμενοι δὲ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ μεταδιδόντος· Λυχνία δὲ τὸ ἡγεμονικόν, τόπος οὖσα τοῦ λόγου, ἤγουν τὸ στόμα, ἡνίκα

D(D*)k*CV*δε 16 Μοδίῳ—21 οἰκίαν auch als Scholion zu Luk. 11, 33 (= Fragm. LII) 2—8 γνῶσιν nur dC > kVε 2~ταῦτα λέγεται ἀλλὰ νοητοῦ d(ggD2D5δ) 3 θείη CD5δ) θεῖ d 6 τόπος dC] τύπος δ

Τις αὐτὸ ἀνοίξει λόγῳ θεοῦ—καθ᾿ ἑκάτερον γὰρ ὄψονται τὸ φῶς οἱ πρὸς Θεὺν τὴν εἴσοδον ποιηςάμενοι ἄνθρωποι—φῶς δὲ ἢν ἐφώτισεν ἑαυτῷ γνῶσιν.

Ὅ γε μὴν βουλόμενος τὸν λύχνον ἐφαρμόζειν τοῖς τελειωτάτοις τῶν τοῦ ᾿Ιησοῦ μαθητῶν δυσωπήσει ἡμᾶς αὐὸ τῶν περὶ Ἰωάννου εἰρημένων, ὅτι >ἐκεῖνος ἦν ὁ λύχνος ὁ καιόμενος καὶ τὸν ἐν ἑκάστῳ νοῦν. Ἀλλὰ καὶ τό· >ἔστωσαν ὑμῶν οἱ λύχνοι καιόμενοι< πρὸς πάντας εἴρηται Τοὺς μαθητὰς τοῦ Ἰησοῦ. Οὐ δεῖ τοίνυν τὸν ἅφαντα λύχνον ἐν φυχῇ λογικὸν κρύπτειν αὐτόν, ἀλλ᾿ ἐπιτιθέναι λυχνίᾳ, ἦς σύμβολον Μωὑσῆς >ἀπέθετο ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ μαρτυρίου<. Μοδίῳ μὲν γὰρ σιτομετρείσθωσαν ὑπὸ τοῦ >πιστοῦ καὶ φρονίμου οἰκέτου< οἱ σύνδουλοι, βλεπέτωσαν δὲ τὰς αὐγὰς τοῦ >πιστοῦ καὶ φρονίμου οἰκέτου< οἱ σύνδουλοι, βλεπέτωσαν δὲ τὰς αὐγὰς τοῦ λύγνου ἐπικειμένου τῆ λυχνία, ἤγουν τῆ εκκληςία, πάντες. Ἀλλ᾿ οὐδὲ >ὑπὸ τὴν κλίνην< τιθέασι τὸν λύχνον, ἔνθα τις ἀναπαύεται, οὐδὲ ἄλλου τινὸς >σκεύους ὑποκάτω<· τοῦτο γὰρ ὁ ποιῶν οὐ προνοεῖται Τῶν εἰσπορευομένων εἰς τὴν οἰκίαν, οἷς δεῖ τίθεσθαι τὸν λύχνον. Οἱ τῷ >ἀληθινῷ φωτὶ< καὶ λόγῳ τῷ λαμπρῷ καὶ ταῖς ἀκτῖσι τῆς σοφίας ἀνάνάπτοντες Τὸν ἐν αὐτοῖς νοῦν, φύσιν ἔχοντα, καθ᾿ ἥν κατεσκεύασεν αὐτὸν ὁ Δημιουργός, λύχνου δέονται τῆς ἀπὸ τοῦ λόγου καὶ σοφίας καὶ τῆς ἀληθείας τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς ἀνάψεως. Καὶ νομιστέον τὴν >ἔστωσαν ὑμῶν οἱ λύχνοι καιόμενοι< ἐντολὴν πληροῦσθαι ὑπὸ τῶν προνοουμένων ἔγειν ἐν τῆ φυχῆ τὸν νοῦν διορατικώτατον καὶ μετέχοντα τοῦ εἰπόντος· >ἐγὼ φῶς εἰς τὸν κόσμον ἐλήλυθα<. Οἱ γὰρ καίοντες τὸν λύχνον καὶ τιθέντες ἐπί τὴν λθχνίαν, ἵνα λἀμπῃ πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰχίᾳ, προτρέψονται καὶ τοὺς ἐν τῇ οἰκίᾳ βλέποντας τὴν τοῦ λύχνου λαμπρότητα καὶ αὐτοῦς καίειν τὴν ἑαυτῶν λυχνίαν.

11 Joh. 5, 35 11f, Matth. 6, 22 13 Luk. 12, 35 16 Exod. 40, 22ff. 17 Luk. 12, 42 19 Mark. 4, 21 22 Joh. 1, 9 u. ö. 28 Johl 12, 46 7 αὐτὸ] αὐτῷ C ὅψονται] ἅψονται D2 δ 8~ποιης. Τὴν εἴσοδον d 9—20 ὑποκάτω Nur κε >dCV 9 τελεωτάτοις ε 10 τοῦ > K5 ~ μαθητ. Τοῦ Ἰησοῦ Κ6ε 16 τοῦ > Κ6 σιτομετρήσθωσαν ε 18 πάντων Ε 20 Τοῦτο—ὁ] ὁ δὲ μὴ οὕτω dC 21 τοῖς εἰσπορευομένοις ε οἳ C Τιθέναι ε Οἱ+οὗν d 23 ἐν αὐτοις] ἑαυτοῖς D2 24 δέονται d] δεομένου Kcε ἀπὸ—26 πληροῦσθαι > Κ8ε καὶ1> D2 25 καὶ — 31 λυχνίαν >dCV νομιστ.] κομιστέον Κ6 26 ὑπὸ]ἀπὸ Κ8ε<

Τάχα δὲ >λύχνον< ἑαυτὸν καλεῖ ὁ κύριος, πᾶσι λάμποντα τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ οἰκονομίαν γενόμενος, οἶα δὴ φῶς κατ᾿ οὐσίαν λύχνου δίκην ἀπεριγράφως διὰ μέσης φυχῆς ὡς διὰ θρυαλλίδος πῦρ τῷ τῆς σαρκός ὁστράκῳ κρατόυμενος. >Λυχνίαν< δὲ ὀνομάζει τὴν ἁγίαν ἐκκληςίαν, ἐφ᾿ ἦς Τῶ κηρύγματι λάμπων ὁ τοῦ θεοῦ λόγος πάντας τοὺς ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ

Κ1*(ΧΙΙ+ΧΙΙΙ als ein Scholion) — 5 κρατούμενον

ὡς ἐν οἰκίᾳ τινι τυγχάνοντας καταφωτέζει ταῖς ἀκτῖσι τῆς ἀληθείας, τὰς πάντων διανοίας θείας πληρῶν ἐπιγνώσεως. >Μόδιον< δὲ συμβολικὼς κέκληκε τὴν συναγωγὴν τῶν Ἰουδαίων καὶ τὴν σωματικὴν τοῦ νόμου λατρείαν τῶν πάλαι ἐν τῷ γράμματι συμβόλων, παντελῶς ἀδιάγνωστον ἔχουσαν τὸ φῶς τῆς ἐν νοήμασιν ἀληθοῦς ἐπιγνώσεως· ὑφ’ ὃν μόδιον κρατεῖσθαι ὁ λόγος οὐ βούλεται, τῷ ὕφει ἐπικεῖσθαι θέλων καὶ τῷ μεγέθει τοῦ κάλλους τῆς ἐκκλησίας.

[Ὅ γε μὴν βουλόμενος τὸν λύχνον ἐφαρμόζειν τοῖς . . . τῆς ἐκκλησίας.] Πάντας γὰρ ἂν τῷ γράμματι τοῦ γόμου καθάπερ μοδίῳ κρατούμενος ἐστέρησε φωτὸς ἀϊδίου, μὴ διδοὺς θεωρίαν πνευματικὴν τοῖς τὴν αἴσθησιν ὡς ἀπατηλὴν ἐκδύσασθαι σπεύδουσιν. >Ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν τίθεται<· λέγς δὲ τὴν ἐκκλησίαν ἤγουν τὴν ἐν πνεύματι λογικὴν λα- τρείαν, ἵνα πάντας φωτίσῃ, διδάσκων τοὺς ἐν παντὶ τῷ κόσμῳ λόγῳ ζῆν μόνῳ καὶ πολιτεύεσθαι. Μὴ τοίνυν τὸν θεῖον λύχνον, ἤγουν τὸν φωτιστικὸν λόγον, ἀνάπτοντες διὰ θεωρίας καὶ πράξεως ὑπὸ μόδιον θήσωμεν, ἵνα μὴ κατακριθῶμεν ὡς περιγράφοντες τῷ γράμματι τὴν τῆς σοφίας ἀπερίληπτον δύναμιν· >ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν< φημὶ τὴν ἁγίαν ἐκκλησίαν ἐν τῷ ὕφει τῆς ἀληθοῦς θεωρίας, πᾶσι τὸ φῶς τῶν θείων δογμάτων πυρσεύουσαν. [Ἀλλὰ περὶ τούτων καὶ ἐν τῷ Ματθαίῳ εἴρηται· διὸ καὶ Περιττὸν ἐνταῦθα μηκύνειν.]

k (nur Κ*Κ1*) [2— 13 anschlieBend an Fragm. XII als ein Schol. (Ὠριγ. Κ1] 1> Ὅ γε — ἐκκλησ. nur K (ist Anfang u. Schluß d. vorhergeh. SchoKen: XI, 10 u. XII, 14) 6 πάντα 1

8, 39 >ὑπόστρεφε εἰς τὸν οἶκόν σου<

Πέμπει αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ· οὐ γὰρ τοσοῦτον μέτρον δυνάμεως εἶεν δ᾿ ἄν τινες τοῦ τοιούτου ἀκροαταὶ καὶ μαθηταί, πλείονα μὲν οὐ τὴν Ἰησοῦ παρουσίαν οὐ χωρούντων οὐδὲ ἧττον προενοήσατο τῆς χωρήσαντος, ἐξ ὀλίγων δὲ ὧν εἴληφε κηρύσσοντος. Ἀναφέροις δ’ ἂν τὸν

d(D6*D10*)Cε(aus D10) 2 αὐτοῦ > ε] ἑαυτοῦ C τοσοῦτο ε δυνάμεως ε 3 καθῆσθαι ε τοῦ > Ce 4 χωρήσει D1D12 τὸ C > d] τῷ D2ε δὲ konj. > ε] τε dC 6 ἀκού- ειν > ε παρακαθήσαντα C 7 ἃ] ὅσα D12 8 ἀκροασταὶ ε 9 δὲ > ε

λόγον καὶ ἐπὶ τὴν ἀνθρώπου φύσιν τοῦ ἔξω Ἰσραήλ, δι᾿ ὃν καταπλεῖ Ἰησοῦς ἐπὶ τὴν χώραν τῶν Γεργεσηνῶν καὶ πρὸς ὃν ἔξεισιν Ἰησοῦς ἐπὶ τὴν γῆν. >Ἱμάτιον< δέ, φησίν, >οὐκ ἐνεδιδύσκετο< ὁ ἄνθρωπος – οὐκ ἐνεδύσατο γὰρ τὸ καλύπτον αὐτοῦ τὴν ἀσχημοσύνην — >καὶ ἐν οἴκῳ οὐκ ἔμενεν< — οὐ γὰρ ἦν ὡς Ἰακὼβ >ἄνθρωπος ἄπλαστος οἰκῶν οἰκίαν<· διὸ καὶ τοῦτον >αὐτὸν ἀπέλυσε λέγων· ὑπόστρεφε εἰς τὸν σου<· καὶ >ἐν τοῖς μνήμασιν ἔμενεν< οὐ μετὰ τῶν ζώντων, μετὰ νεκρῶν δέ. >Ἧν δέ<, φησίν, >ἀγέλη χοίρων ἱκανῶν βοσκομένη ἐν τῷ ὅρει<· μήποτε δὲ χοῖροι οὐ βόσκονται ἐν τῷ ὄρει, πῶς οὖν >κατὰ τοῦ κρημνοῦ ὥρμησεν ἡ ἀγέλη<; Μήποτε οὖν οἱ φιλήδονοι καὶ γαστρὶ καὶ τοῖς ὑπὸ γαστέρα φίλοι, ὅπου τὰ μνημεῖα, καὶ πλησίον τοῦ λεγεῶνος τῶν δαιμόνων βόσκονται; Ἀγαθότητι δὲ Ἰησοῦς τὴν ζωὴν τῶν χοίρων ἀφανίζει ἐν τῷ ὕδατι καὶ τῶν φιληδόνων καὶ φιλοσωμάτων κακῶν ἐμποδίζει τῇ ἀναπνοῇ διὰ δαιμόνων. Τάχα καὶ σωφρονεῖ ὁ τοιοῦτος· εἴ τις δὲ σωφρονεῖ, παρὰ τῷ Ἰησοῦ ἐστιν, ἀλλ᾿ ὁ ἀρχόμενος σωφρονεῖν >παρὰ τοὺς πόδας< αὐτοῦ.

14 Gen. 25, 27 10 τὴν] τοῦ ε καταπλεῖ + ὁ ε 11 Γαδαρηνῶν ε 13 οἰκίᾳ ε 15 ~ αὐτὸν τοῦτον ε 16 τῶν > ε 17 βοσκομένων 18 κατὰ] μετὰ ε >DD1 19 οὖν > D2D12 γαστρὶ] τοῖς] τῶν ε 21 ζωὴν — χοίρων] τῶν δαιμόνων ε ἀφαν. + σὺν τοῖς χοίροις ε ὕδατι + ἀγέλην ε 22 καὶ2 + τῶν D2D12 διὰ + τῶν D12 23 καὶ] δὲ C σώφρ. ὁ τοιοῦτος > C δὲ konj. Kr.] τε dC 24/25 ~ αὐτοῦ ἐστιν

8, 41 >καὶ ἰδοὺ ἦλθεν ἀνὴρ ᾧ ὄνομα Ἰάειρος<

Πλὴν ἀλλὰ τοιαύτη μέν ἡ τοῦ θαύματος ἱστορία, χρὴ δὲ ἴσως καὶ ἰσχνότερον αὐτὴν θεωρῆσαι καὶ ὑψηλότερον. Οἱ μὲν οὖν ἁπλούστεροι καὶ ἀκεραιότεροι θαυμαζέτωσαν τὰ μεγαλεῖα τοῦ τοῦ θεοῦ ταῦτα· οἰκοδομεῖ γὰρ καὶ σωματικῶς νοούμενα. Οἱ δὲ δυνάμενοι διαβαίνειν ἐπὶ τὸ βλέπειν, ὅτι καὶ ταῦτα τυπικῶς συνέβαινεν ἐκείνοις, ἐγράφη δὲ δι’ , εὐξάμενοι τῷ θεῷ αἰτήσο)μεν λόγον ἐλθεῖν τὸν σαφηνίζοντα καὶ ταῦτα, πῶς ὁ Ἰησοῦς πρὸς τὴν ἀρχισυναγώγου θυγατέρα προηγουμένως ἀπῇει, οὐ πρὸς τὴν αἱμοῤῥοοῦσαν καὶ ἐν τῇ ὁδῷ αὐτῷ ἀπαντῶσαν, καὶ ὅτι προηγουμένως ἀπιόντος αὐτοῦ πρὸς ἐκείνην πρώτη αὕτη θεραπεύεται. Ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ προηγουμένως μὲν πρὸς τὴν τοῦ ἀρχισυναγώγου d(D*)k(K*; Κ2Κ4Κ5Κ6Κ8: Ὠριγένους καὶ Κυρίλλου) C δεν (als Kyr.) ℵ (Cyr. et Geom.) Vgl. Ambros. in Lucam VI, 57 — 59 (s. Nachtrag) 8 Neues Scholion Ὠριγ.) — 6 f. 1 Kor. 10, 11 2 — 7 > dC 4 καὶ ἀκεραιότ. > ν 7 ἐλθεῖν > ε 8 — 18 8 πῶς ὁ] Ἄξιον δὲ ἐπαπορῆσαι καὶ D6) σαφηνίσαι πῶς ὁ D6) dC δὲ] οὖν C) τὴν nur K8ε ἄπεισιν ε 9 καὶ1 > d αὐτῶ > C 10 ἐκείνην > Κ8ε 10 αὕτη d] αὐτὴ εν 11 μὲν > εν πρὸς] εἰς — 12 θυγατέρα > θυγατέρα, τὴν τοῖν Ἰουδαίων συναγωγήν, καὶ εὗρεν αὐτὴν νοσοῦσαν καὶ ἀποθανοῦσαν· τὰ γὰρ παραπτώματα τοῦ Ἰσραὴλ πεποίηκεν αὐτὴν ἀποθανεῖν. Ἡ δέ αἱμοῤῥοοῦσα, ἡ ἐν τῇ ὁδῷ, ἡ ἀκαθαρσίας πεπληρωμένη, ἡ ῥέουσα >οὐκ ἐν καιρῷ ἀφέδρου< ἀλλ᾿ ἀεὶ αἱμοῤῥοοῦσα καὶ νοσοῦσα τὴν φοινικῆν ἁμαρτίαν, ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία, αὕτη πρὸ ἐκείνης πιστεύει τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ. Καὶ ἐκεῖ μέν οὗτος ἀπέρχεται, αὕτη δέ ἀκολουθοῦσα κἂν >κρασπέδου τοῦ ἱματίου αὐτοῦ< ἅψασθαι θέλει. Ὁ δὲ Λουκᾶς, ὃ μὴ εἶπε Ματθαῖος, προσέθηκεν, ὅτι δωδεκαετὴς ἦν ἡ τοῦ ἀρχισυναγώγου θυγάτηρ καὶ ἡ αἱμοῤῥοοῦσα δώδεκα ἔτη εἶχεν αἱμοῤῥοοῦσα· οὐκοῦν ἅμα τῇ γενέσει ἐκείνης αὕτη αἱμοῤῥοεῖ. Ἐν ἀπειθείᾳ γάρ ἐστιν ἐκείνη, ὅσον χρόνον ζῇ ἡ συναγωγή, καὶ ὁ αὐτὸς ὅρος τοῦ χρόνου τοῦ τέλους ἐκείνης καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς σωτηρίας ταύτης ἐστίν. Δώδεκα γὰρ ἐτῶν ἐκείνη ἀποθνήσκει, καὶ δώδεκα ἐτῶν τοῦ πάθους αὕτη πιστεύσασα θεραπεύεται, >ἥτις οὐκ ἴσχυσεν ὑπ᾿< τῶν ἰατρῶν >θεραπευθῆναι<· πολλοὶ γὰρ ἰατροὶ τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ὑπέσχοντο θεραπεῦσαι. Ἐὰν ἴδῃς τοὺς φιλοσοφοῦντας ἐπαγγελλομένους ἀλήθειαν, ἰατροί εἰσι θεραπεῦσαι πειρώμενοι. Ἀλλ᾿ αὕτη δαπανήσασα τὰ παρ᾿ ἑαυτῆς πάντα >οὐκ ἴσχυσαν ὑπ᾿ οὐδενὸς< τῶν ἰατρῶν >θεραπευθῆναι<· ἁψαμένη δὲ τοῦ κρασπέδου Ἰησοῦ τοῦ μόνου ψυχῶν καὶ σωμάτων ἰατροῦ, διὰ τῆς ἐμπύρου καὶ θερμῆς πίστεως ἰάθη παραχρῆμα. Ἐὰν ἴδωμων τὴν πίστιν ἡμῶν τὴν εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν καὶ νοήσωμεν, πηλίκος ἐστὶν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ καὶ τίνος ἡψάμεθα αὐτοῦ, ὀψόμεθα, ὅτι πρὸς σύγκρισιν τῶν ἐν αὐτῷ κρασπέδων κρασπέδου ἡψάμεθα. Ἀλλ᾿ ὅμως τὸ κράσπεδον θεραπεύει ἡμᾶς καὶ ποιεῖ ἡμᾶς ἀκούειν ἀπὸ τοῦ Ἰνσοῦ· >θύγατερ, ἡ πίστις σου σέσωκέ σε<· καὶ ἐὰν θεραπευθῶμεν, καὶ ἡ θυγάτηρ ἀναστήσεται τοῦ ἀρχισυνγώγου· >ὅταν<, γάρ φησι, >τὸ πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθῃ, τότε πᾶς Ἰσραὴλ σωθήσεται<.

15 Lev. 15, 25 18 ff. vgl. Hieron. in Matth. I 53 (PL 26, 60 A) 32 ff. Röm. 11, 25. 12 τῶν > κεν καὶ — αὐτὴν > d 13 τὸ . . . παράπτωμα dC 14 ἡ2 — 15 αἱμορρ. > dC 15 καὶ νοσοῦσα > ν 16 τὴν — ἐκκη. > κεν ἐκκλ. + καὶ D1 αὕτη > dC] αὐτὴ Κεν πιστεύσει ε 17 αὐτὴ Κεν ἀκολουθοῦσα > Κεν κἂν > Κ8ε] καὶ D2 αὐτοῦ > Κεν θέλῃ D3KK2K8 Ὁ δὲ — 20 θυγάτηρ] ἔτι (δὲ δ) ἡ τοῦ ἀρχισυναγώγου θυγάτηρ δωδεκαέτης ἦν dC (ἑτι ἡ] ἑτι ἡ μὲν D2, καὶ ἡ μὲν D12) 20 καὶ ἡ] ἡ δὲ dC αἱμαρρ.2] ἀσθενοῦσα dC 21 γεννήσει dC ἐκείνης] αὐτῆς cD2D3D12D13, ἐκείνη ε αἱπαθείᾳ Κ 22 συναγ.] τοῦ ἀρχισυναγώγου θυγάτηρ dC 23 γὰρ Κεν 24 ~ αὕτη τοῦ πάθους Κ8ε 25 τῶν > Κ8ε 26 ἐὰν — 27 ἐπαγγ.] οἱ γὰρ φιλοσοφοῦντες ἐπαγγελλόμενοι dC 27/28 πειρόμενοι C 28 αὕτη] αὐτὴ Κ, [εἰς] αὐτοὺς ε αὐτῆς d 29 τῶν ἰατρῶν > dC ἁψ. — 31 παραχρ.] ἥψατο δὲ τοῦ κρασπέδου τοῦ Ἰησοῦ διὰ πίστεως καὶ ἰάθη Κεν 29 κρασπέδου + τοῦ D12 30 ἐμπείρου D3D4D13δ 31 Ἐὰν + οὖν d ~ Ἰησοῦν Χριστὸν Κ8 ε 32 ἡψόμεθα C 34 Ἀλλ᾿ ὅμως] τοῦτο Κ8ε ἡμᾶς2 dC > D2D3D4D12D13 Kεν 35 Ἰησοῦ] θεοῦ DD1 ἐὰν > Κ8ε 36 θυγάτηρ — ἀρχισυν.] τοῦ ἀρχισυν. θυγάτηρ ἀναστήσεται dC + ἐκ νεκρῶν dC 37 φησι > Κεν πλήρωμα] πλῆθος Κ8ε

8, 45 >καὶ εἶπεν ὁ Ἰησοῦς· τίς ὁ ἁφάμενός μου;<

Καὶ οἱ μὲν μαθηταὶ ἐφηλάφησαν αὐτόν, ἡ δὲ αἱμοῤῤοοῦσα οὐκ αὐτοῦ—οὐ γὰρ ἐτόλμα—, ἀλλὰ τοῦ κρασπέδου δι᾿ εὐλάβειαν.

Κ*ν 2 αἰμόἠῥους κν

8, 47 >ἀπήγγειλεν ἐνώπιον παντὸς τοῦ λαοῦ, ὡς ἰάθη<

Πρότερον μὲν οὐκ ἐτόλμα δι᾿ εὐλάβειαν ἄντικρυς ἀπαντᾷν καὶ περὶ Θεραπείας ἀξιοῦν, ζητουμένη δὲ ἀπαντᾷ πρεπόντως, ἔμφοβός τε καὶ Εὐλαβὴς καὶ τὸ σέβας ἁρμόττον προσφέρουσα· καὶ τὴν ὁμολογίαν τῆς ἰάσεως εἰς ἐμφανὲς πᾶσι ποιεῖται, οὐ τῷ πάντα εἰδότι, ἀλλὰ τοῖς ἀγνοοῦσιν, >ὅτι ἔγνω τῷ σώματι, ὅτι ἴαται ἀπὸ τῆς μάστιγος<. Μάστιξ γὰρ ἦν ἡ αἱμόῤῥοια· οὕτως ἐρεῖς καὶ τὰ ἄλλα πάθη τὰ σωματικὰ μάστιγας εἶναι θεοῦ, διὰ τῶν τοιούτων τοὺς ἀξίους τῆς ἑαυτοῦ παιδείας μαστιγοῦντος· >μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱόν, ὅν παραδέχεται<. Διὸ ἔλεγε τῷ παραλυτικῳ, Καὶ αὐτὸν μάστιγος ἀπολύσας· >ἵδε ὑγιὴς γέγονας, μηκέτι ἁμάρτανε, ἴνα μὴ χεῖρόν τι σοι γένηται<· κἀνταῦθα δέ, ἣν ἐκ τῆς ἐαφῆς ἔλαβεν ἡ γυνὴ θεραπείαν, ταύτην καὶ διὰ τοῦ λόγου ἐβεβαίωσεν ὁ σωτὴρ εἰπών· >πορεύου εἰς εἰρήμην· καὶ ἴσθι ὑγιὴς ἀπὸ τῆς μάστιγός σου<. Καὶ ὑγίαινε πρῶτον τῇ πίστει τὴν ψυχήν, εἶτα δὲ καὶ τὸ σῶμα.

Bk*V*β(ἐξ ἀνεπιγράφου)ν — 2f vgl. Fragm. XVI 7Mark. 5, 29 10 Prov. 3, 12 11 Joh. 5, 14 14 Mark. 5, 34 2—7 μάστιγος bvβ > κν 3 ἀπαντᾷ] ἄπαντα β 7 Μάστιξ—12 γένηται Κ>bv 9 μαστίζοντος K3 10 πάντα]πα[σαν ν παραδέχηται (?) Κ 12 κἀνταῦθα—ἣν] ἣν δ᾿ bv 13 ἠ γυνὴ > bv καὶ] δὲ Κν 14 ἐν Εἰρήνῃ bV σου > Κ6ν 15 ὑγίανε Kv Kv (aber vero o)

9, 2 >ἀπέστειλεν αὐτοὺς κηρύσσειν τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ<

Ἇρα πρὸ τούτων πέμπων τοὺς δώδεκα εἰς τὸ κηρύσσειν ἐκώλυσεν ὁμολογεῖν αὐτὸν εἶναι τὸν Χριστόν; Ἔστιν οὖν εἰπεῖν, ὅτι κατηχῆσαι πρότερον ἀμαυρότερον ἐθέλησε τοὺς παρὰ τῶν ἀποστόλων ἀκουσομένους τὸ Χριστοῦ ὅνομα, εἶτ᾿ ἐᾶσαι τοῦτο οἱονεὶ πεφθῆναι ἐν ταῖς δυνάμενσι Τῶν ἀκουςάντων, ἵνα σιωπῆς γενομένης τοῦ τὸ τοιοῦτον περὶ αὐτοῦ Κηρύσσεσθαι εὐκαιρότερον ἐποικοδομηθῇ τοῖς προκατηχηθεῖσιν Χριστὸς Ἰησοῦς ἐσταυρωμένος καὶ ἐκ νεκρῶν ἐγηγερμένος, ἅπερ ἐν ταῖς ἀρχαῖς Οὐδὲ αὐτοὶ οἱ ἀπόστολοι ᾔδεισαν. Διό φησιν· >ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς δεικνύειν αὐτοῖς, ὅτι δεῖ αὐτὸν πολλὰ παθεῖν<, ἀποθανεῖν τε καὶ ἀναστῆναι· Οὕτως εἰ καὶ κατηγγέλλετο, οὐ τρανοῦσι τὰ κατὰ αὐτόν. Διὸ νῦν W*—9f. Matth. 16, 21 5 πεφθῆναι Kr.] πεμφθῆναι (?) W 11 οὕτως] οὖτοι δὲ konj. Kl. σιγῆσαι τὰ περὶ αὐτοῦ κελεύει, ἐπιτηδειοτέρῳ καιρῷ τηροῦντας τὴν τελειοτέραν περὶ αὐτοῦ διδασκαλίαν, ὅτε ἠδύναντο τοῖς τοῖς αὐτὸν σταυρούμενον μαρτυρῆσαι περὶ τῆς ἐκ νεκρῶν αὐτοῦ ἀναστάσεως οἱ ἑωρακότες αὐτὸν ἀναστάντα μαθηταί.

9, 2 >κηρύσσειν τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ καὶ ἰᾶσθαι<

Ἔστι τις ἁμαρτία ψυχῆς θάνατος, ἣν ὁ Ἰωάννης >ἁμαρτίαν πρὸς θάνατον< λέγει· καὶ ἔστιν ἁμαρτία ψυχῆς ἀσθένεια· καὶ ἔστιν ἁμαρτία ψυχῆς ζημία, ὡς ἐνταῦθα εἴρηται τὸ >ζημιωθείς<, καὶ παρὰ τῷ ἀποστόλῳ τό· >εἴτινος τὸ ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται< [Ταῦτα Ὠριγένης εἰπὼν τὴν διαφορὰν οὐ προσέθηκεν.]

W* — 2f. 1 Joh. 5, 16 4 Luk. 9, 25 5 1 Kor. 3, 15

9, 28 >ἐγένετο δὲ μετὰ τοὺς λόγους τούτους ὡσεὶ ἡμέραι ὀκτώ<

>Ἐγένετο δὲ μετὰ τοὺς λόγους τούτους ὡσεὶ ἡμέραι ὀκτώ<· Ματθαῖος μὲν >ἓξ< λέγει, μήτε τὴν ἡμέραν ἐν ᾗ ἐλέχθη, μήτε τὴν ἐν ᾗ μετεβλήθη ψηφίσας, ἀλλὰ μόνας τὰς ἓξ τὰς μέσας· οὗτος δὲ ὅλας συνῆψεν.

d(D*)C vgl. Chrys. in Matth. hom. 56 (al. 57) (PG 57 549) — 3 Matth. 17, 1 2 Ἐγέν. — 3 μὲν] ὁ μὲν Ματθαῖος d

Ζητήσωμεν πῶς ὁ μὲν Λουκᾶς φησιν· >ἐγένοντο δὲ μετὰ τοὺς λόγους τούτους ὡσεὶ ἡμέραι ὀκτώ<, ὁ δὲ Μᾶρκος· >ὡσεὶ μεθ’ ἡμέρας ἕξ<. Ὅσον ἐπὶ τῷ ῥητῷ τῷ· >ἐγένοντο ὡσεὶ ἡμέραι ὀκτώ<, ὁ Λουκᾶς μετρεῖ καὶ ταύτην τὴν ἡμέραν, [καὶ] ἐν ᾗ γίνεται, Μᾶρκος δὲ μετρεῖ τὰς μέσας μόνας, καὶ οὐκ ἔστι διαφωνία πρὸς τὸ ῥητόν· ἀλλ᾿ εἴποιμι ἂν ἀνάγων τὸν λόγον, ὅτι οὐκ εἰκῇ, ὃ ἐπηγγείλατο ὁ σωτήρ, οὐκ εὐθέως, ἀλλὰ μεθ’ ἡμέρας ἓξ πεποίηκεν. Σύμβολον δὲ αἱ ἓξ ἡμέραι τῆς κοσμοποιΐας, τοῦτ᾿ ἔστιν μετὰ τὸν κόσμον τοῦτον. Τότε γὰρ ἀναβιβάζει ὁ Ἰησοῦς εἰς τὸ ὄρος τὸ ὑψηλόν, ἐὰν ᾖ τις Πέτρος ἢ Ἰάκωβος ἢ Ἰωάννης· ἄλλος γὰρ οὐδεὶς ἀναβαίνει παρὰ τοὺς τρεῖς, ἵνα ἴδῃ τὴν μεταμόρφωσιν Ἰησοῦ καὶ τοὺς ὀφθέντας ἐν δόξῃ Μωϋσῆν καὶ Ἡλίαν.

d(D*)CW* Vgl. Orig. Comm. in Matth. tom. XII, 36 (III, 190, 3ff. Lomm.) — 2 Mark. 9, 2 7f. vgl. Gen. 2, 2; Ambros. in Lucam VII, 7 (S. 285, 10 ff. Schenkl): mahunus sex dies per symbohim intellegere, quod sex diebus mundi opera sunt creata 1 — 5 ῥητόν > dC 1 — 7 πεποίηκεν W [daran anschl. Orig. in Matth. tom. XII, 36 (III, 190, 7—191, 8 Lomm.)] 5 ἀλλ᾿ — 7 πεποίηκεν] οὐκ εὐθέως δὲ αὐτὸ πεποίηκεν ἐπαγγειλάμενος, ἀλλὰ μετὰ ἓξ ἡμέρας dC (μετὰ] μεταξὺ D1) 7 Σύμβ. — 11 > W

9, 28 >παραλαβὼν Πέτρον καὶ Ἰωόννην καὶ Ἰόκωβον ̓νέβη<

[Ἡ ἐν τῷ ὄρει μeταμόρφωσις παραδειχθεῖσα τοῖς μαθηταῖς τῆς μελλούσης τοῦ σωτῆρος δόξης ὑπόδειγμα ἐδήλου· καὶ σωματικῶς ἐπεδείκνυτο πρὸς τὸ καὶ τοῖς θνητοῖς αὐτῶν εἰς θέαν ὑποπεσεῖν ὀφθαλμοῖς, εἰ καὶ τὴν ὑπερβολὴν οὐκ ἤνεγκαν τῆς λαμπρότητος καὶ] οὕτως ἄκρατον καὶ οὐ φορητὴν οὖσαν τοῖς ἡμετέροις ὄμμασιν· ὅτι δὲ ἡ τῇ οὐσίᾳ τῇ θείᾳ πρέπουσα δόξα πάσῃ γενητῇ φύσει ἀθέατός ἐστι καὶ ἀπρόσιτος, ἔδειξαν οἱ μαθηταὶ μηδὲ ταύτην αὐτὴν τὴν παραδειχθεῖσαν αὐτοῖς ἐπὶ τοῦ ὄρους σωματιχὴν ὄψιν δυνηθέντες ἐνεγκεῖν, ἀλλὰ καταπεσόντες εἰς γῆν· τότε δέ τις ὁρᾷ τὸν λόγον μεταμορφοπύμενον ἐνδόξως, ὅτε συνάνεισί τε αὐτῷ καὶ συνυψοῦται καὶ ὁρᾷ αὐτὸν ὡς αὐτολόγον καὶ ὡς ἀρχιερέα κοινολογούμενον καὶ εὐχόμενον τῷ πατρί. Ἐπειδὴ δὲ οὔπω τελείως τὸ σῶμα εἰς ἀφθαρσίαν ἀμετάθετον ἀγαγὼν ἦν, ὤφθη μετὰ τῶν φθαρτῶν ἱματίων λάμψας σὺν αὐτοῖς· ὅταν γὰρ ἀναστῶσιν οἱ δίκαιοι ἐν δόξῃ ἐν τῇ δευτέρᾳ Χριστοῦ παρουσίᾳ, οὐ μέλλουσιν ἔχειν ἱμάτια αἰσθητά, ἀλλὰ λαμπραί τινες περιβολαὶ περιβληθήσονται αὐτοῖς. Ὡς δὲ τὸ τούτων εἶδος οὐκ ἐγένετο ἕτερον παρὰ τὸ τῆς μεταμορφώσεως, οὕτως ἐν τῇ ἀναστάσει πολλῷ ἐνδοξότερον τὸ περὶ τοὺς ἁγίους εἶδος ἔσται, παρ᾿ ὅ εἶχον ἐν τῷ βίῳ τούτῳ, οὐχ ἕτερον δέ. Οἱ δὲ περὶ Ἰησῦν ἐνδόξως ὤφθησαν τοῖς μαθηταῖς· Μωῦσῆς μὲν τοῦ νόμου τὸ πρόσωπον δηλῶν, Ἡλέας δὲ τῶν προφητῶν· αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ νόμου καὶ προφητῶν κύριος. Ὁ τοίνυν νοήσας τὸν πνευματικὸν νόμον καὶ τὴν ἐν τοῖς προφήταις >ἐν μυστηρίῳ ἀποκεκρυμμένην σοφίαν< ὁρᾷ Μωϋσῆν καὶ Ἡλίαν ἐν δόξῃ.

d(D*)C 2—5 λαμπρότ. auch in W (PG 72, 656 B 1—5) als Schluß eines Kyrill-Schol. — 12 vgl. Hebr. 7, 25 19ff. vgl. Ambros, in Lucam VII, 10 (S. 286, 13 ff. Schenkl) 22f. 1 Kor. 2, 7 2 Ἡ — 3 ἐδήλου] Ἐκείνης οὖν τῆς μελλ. δόξ. ὑπόδ. παρεδήλου ἡ παραδ. τοῖς μαθ. μεταμόρφ. W 4 αὐτὸν C 7 φύσει > d ἀπρόσιτος + φύσει D2 8 αὐτοῖς > d 10 ~ μεταμορφ. τὸν λόγον C ὅτε] ὅταν DD1 11 αὐτὸ λόγον konj. Kr. 14 τῶν ἱματ. τῶν φθαρτῶν C 15 Χριστοῦ > C ἔχειν + τὰ D2 18 τῶν ἁγίων DD1 19 εἶχεν C Ἰησοῦν konj.] Ἡλίαν alle Hss. 20 — τὸ πρόσ. τοῦ νόμου E2 22 Ὁ τοίνυν κτλ. wörtlich aus d. Comm. in Matth. tom. XII, 38 (III, 193, 16—18 Lomm.), der zima ganzen Schol. zu vergleichen ist ~ νοήσας τόνυν C

9, 30 >καὶ ἐδοὺ ἄνδγρσ δύο συνελάλουν αὐτῲ <

Καὶ συνομιλοῦσιν ἀλλήλοις, ὅ ἐστι σύμφωνα ἐαυτοῖς λαλοῦσι· τοὺς ἐν τῇ παλαιᾷ δὲ δυνῆψε τοῖς ᾶποστόλοις παραδεικνύς, ὅτι ἐν τῇ δευτέρᾳ παρουσίᾳ Χριστοῦ πάντες συναφθήσονται οἱ δίκαιοι.

dCδ (zwischen XXII, 23 u. XXIII, 2 steht in dC ntir ein 4 Zeilen langes Κυr.-steht 2 Καὶ — λαλοῦσι > d τοὺς — 3 παρασεικν. nach 4 δίκαιοι C 3 δὲ] υὰ C παραδεικνύς] παρὰ τὸ ὄρος C καὶ ὅτι C

9, 33 >ἐπίστατα, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι<

Ἀχούσας, ὅτι μέλλει παθεῖν ὁ Χριστός, καὶ νομίσας καιρὸν εὑρεῖν τοῦ εἰπεῖν, ἅ οὐκ ἤθελε γενέσθαι, ᾔτει τὸν κύριον ἄνω μεῖναι ἐν τῷ ὄρει διηνεκῶς, ἶνα μὴ κατελθόντα εὕρωσιν αὐτὸν οἱ Ἰουδαῖοι καὶ ἀποκτείνωσιν, ἀγνοῶν τὰ ἐκ τοῦ πάθους καὶ τῆς ἀναστάσεως μέλλοντα ἔσεσθαι πᾶσιν ἀγαθά.

>Ταῦτα δὲ αὐτοῦ λέγοντος ωεφέλη ἐπεσκίασεν ὐτούς<, τὸ περίεργον διακόπτουσα τοῦ ὑπὲρ δύναμιν τὴν ἑαυτῶν ζητεῖν τι, καὶ διὰ τούτου προδιατυπῶν, ὅτι μέλλουσι πάντες οἱ ἅγιοι οἱ πρὸ τῆς ἐπιδημίας καὶ οἱ μετὰ τὴν ἐπιδημίαν ἅμα γενέσθαι, καὶ ὅτι εἰς τὰς αὐτὰς σκηνὰς ἀνάγουσι νόμος καὶ προφῆται καὶ εὐαγγέλιον, τρεῖς μὲν ἀριθμούμεναι, πρὸς ἐν δὲ τέλος ὁρῶσαι, Λ·αὶ ὅτι ἐν τῇ ἀναστάσει μέλλουσιν >ἁπαγῆναι ἐν νεφέλαις< οἱ ἅγιοι >εἰς ἀπάντησιν τοῦ κυρίου καὶ σὺν αὐτῷ εἶναι< διηνεκῶς.

δ [vorher gehen 3 Zeilen KjTill (D: Κυρίλλου ὅλον), nach 6 ἀγαθά ist ein Satz aus KjtiII u. Titus eingeschoben] — 11 ff. 1 Thess. 4, 17 2 Ἤ ὅτι ἀκούσας dC 3 γενέσθαι + διὸ καὶ d 4 κατελθόντα > 6 πᾶσιν > d 8 διὰ τούτου > d 9 οἱ — IQ ἐπιδημίαν > d ἀναγενέσθαι δ 12 μέλλ. + οἱ ἅγιοι C ἐν νεφ. — 13 διηνεκῶς > C

9, 36 >καὶ αὐτοὶ ἐσίγησαν καὶ οὐδενὶ <

Οὐδὲ βούλεται Ἰησοῦς λεχθῆναι τὰ τῆς δόξης αὐτοῦ πρὸ τῆς μετὰ τὸ πάθος αὐτοῦ· αὐτοῦ· ἐβλάβησαν γὰρ ἄν οἱ ἀχούοντες καὶ μάλιστα οἱ ὄχλοι τὸν οὕτω δεδοξασμένον δεωροῦντες σταυρούμενον. Οὐ τοίνυν φθονήσαντες ἔκρυψαν, ἀλλ᾿ ὡς φοβθέντες, μὴ ἀπιστηθῶσι. Φησὶ γὰρ ὁ Λουκᾶς· >καὶ αὐτοὶ ἐσίγησαν καὶ οὐδενὶ ἀπήγγειλαν ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις οὐδέν ὧν ἑωρακασιν<. Πότε οὖν >ἀπήγγειλαν< Μετὰ τὴν ἀνάληψιν, μετὰ τὴν τοῦ πνεύματος παρουσίαν· τότε τότε γὰρ ἐπλήσθησαν παῤῥησίας καὶ Πνεύματος πατηξιώθησαν καὶ τὴν ἀπὸ τῶν σημείων εἶχον φωνὴν συνηγοροῦσαν αὐτοῖς, καὶ πάντα ὅσα ἔλεγον λοιπὸν εὐπαράδεκτα ἦν.

k*m*εμ 2—4 σταυρούμ. aus Comm. in Matth. tom. XII, 43 (III, 203, 17—204, 2 Lomm.) (Var.: Οὐδὲ — λεχθ.] ἐπεὶ καὶ κατὰ ταῦτα βούλ. ὁ Ἰησ. μὴ λεχθῆναι / 3 οἱ > / 4 θεωρ.] ὁρῶντες) 2 Οὐδὲ + γὰρ Κ4 2 Οὐδὲ] καὶ τοίνυν οὐ βούλεται] γὰρ βλέπεται ε ὁ Ἰησ. ε πρὸ — 3 αὐτοῦ > ε 3 ἄν οἱ > μάλιστα + δὲ μ 4 τοίνυν > μ + ὡς K6K4 5 φθονήσ. + οὖν Φησὶ — 7 ἑωρ. > ke 7 Πότε] τότε ε οὖν] δὲ μ 8 τότε] πότε 6 ὅτε Κ8ε τότε — 10 ἦν > μ 9 ἠξιώθησαν Κ8ε 10 λοιπὸν > K8ε

9, 45 >οἱ δὲ ἠγνόουν τὸ ῥῆμα τοῦτο<

Τοῦτο τοίνυν φησίν· εὶ καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος οὐ νοεῖτε τοὺς λόγους τούτους, ἐν καιρῷ αὐτοὺς νοήσετε τὴν ἄγνοιαν ἀποθέμενοι, ἐπὰν τελείως ἐπιστρέψητε πρός με καὶ περιαιρεθῆτε τὸ κάλυμμα, ὅπερ ἐν αὐτῷ k* (vgl. ο) Vgl. Orig. Comm. in Matth. tom. XIII, 8 (III, 225, 6 ff. Lomm.) 4 vgl. 2 Kor. 3, 16 τῷ πάθει περιελῶ ἀφ᾿ ὑμῶν, οὗ σύμβολον ὄψεσθε καταπέτασμα τοῦ ναοῦ ἐσχισένον. Τάχα δὲ καὶ καθόλου ἐν τοῖς μανθάνουσι πρῶτον δεῖ ἀγνοεῖσθαι τοὺς λόγους τῶν παραδιδομένων καὶ παρακεκαλύφθαι τὰ ῥήματα, ἵν’ ὕστερον μετὰ τὸ ἀποθέσθαι τοὺς ἀκροατὰς εἰς τὰ ὦτα ἑαυτῶν τοὺς λόγους ἡ σαφήωεια φανερωθῇ μετατιθεμένων τῶν λόγων ἀπὸ τῶν ὤτων εἰς τὴν καρδίαν. Ὅρα γοῦν ὅτι καὶ αὐτοῖς τοῖς μαθηταῖς πρότερον ἐν παραβολαῖς ἐλάλει ἀκούουσι μετὰ τῶν ἔξω, εἶτα μετὰ τοῦτο >κατ᾿ ἰδίαν< αὐτοῖς >ἐπέλυε πάντα<· καὶ ἡμεῖς καταμε λετήσαντες καὶ μηδαμῶς αὐτὰς συνέντες οἱονεὶ ἀναβλέπομεν ἐν τῇ συνεχεῖ μελέτῃ, κατὰ βραχὺ ἐλλάμποντος >ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν< λόγου >πρὸς φωτισμὸν τῆς γνώσεως τῆς δόξης< αὐτοῦ, ὅς Τὸ δέ >μέλλει παραδίδοσθαι< παρὰ Ματθαίῳ καὶ Λουκᾷ παρίστησι σαφῶς τό· ὑπὸ τίνος; διόπερ ὡς ἔφαμεν ὁ μέν τις ἐρεῖ· ὑπὸ τοῦ Ἰούδα, ὁ δέ· ὑπὸ τοῦ λαοῦ· ἡμεῖς δὲ ἐπείπερ Ἰούδας καὶ ὁ λαὸς ἄνθρωποι ἦσαν, ἐφιστῶμεν, μήποτε βέλτιόν ἐστι κατακολουθήσαντας ἡμᾶς Παύλῳ λέγοντι περὶ τοῦ πατρός, >ὅς γε τοῦ ἰδίου υἱοῦ οὐκ ἀλλ᾿ ὑπέρ ἡμῶν Πάντων παρέδωκεν αὐτόν(, αὐτόν< τῷ λείπειν τό· ὑπὸ τοῦ θεοῦ. Ἐνθάδε δέ γενόμενος ζητήσεις, εἰ ταὐτὸ σημαινόμενόν ἐστι τοῦ >παραδεδόσθαι < τασσομένου ἐπὶ Ἰούδα καὶ τοῦ θεοῦ· ὁ μὲν οὖν τις φάσκων ταὐτὸν εἶναι τῇ προδέσει δώσει τὴν διαφοράν, καθ’ ἥν ὁ μέν Ἰούδας ὅτε ἀργυρίου αὐτὸν παραδιδοὺς ἐπιβουλευτικῶς παρέδωκεν αὐτόν, ὁ δὲ πατὴρ εὐεργετικῶς. Ἔτι πρόσχες πῶς εἴρται, ἵνα μὴ αἴσθωνται αὐτό· ὥσπερ γἀρ ἐστιν ἐν αἰσθήσει τὸ μὴ αἰσθάνεσθαι πολλάκις τῶν αἰσθητῶν κατὰ πάθος γινόμενον, οὕτως ἔστι καὶ ἢ κατὰ τὸ ἡγεμονικὸν ἀναισθητεῖν λόγων καὶ ῥήματος ἢ δυσαισθητεῖν. Ἐπεὶ δέ >φόβος κυρίου ἀρχὴ αἰσθησεως< μήποτε ὅν ἐφοβήθησαν οἱ μαθηταί, ὡς φαῦλος ἀπὸ τῆς ἐν αὐτοῖς ἀγνοίας τοῦ ῥήματος γέγονε, καὶ τοῦ παρακαλύμματος ἐμποδίζοντος αὐτοῖς διὰ τῆς ἐπερωτήσεως μαθεῖν· ὁ γὰρ οἰκονομῶν τὴν ἄγνοιαν καὶ παρακαλύπτων ἀπ᾿ αὐτῶν τὸ ῥῆμα ἑώρα ἀπὸ τῆς ἐπερωτήσεως, εἰ ἀπεκρίατο ἐπερωτώμενος ὁ σωτὴρ περιαιρεθησόμενος τὴν ἄγνοιαν καὶ τὸ παρακάλυμμα. Ἅμα δὲ καὶ συγκρῖνον, ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν παραβολῶν >ἠρώτων αὐτὸν κατ᾿ ἰδίαν οἶ μαθηταὶ< καὶ οὐκ >ἐφοβοῦντο ἐπερωτῆσαι<· νῦν δὲ >ἐφοβή- θησαν αὐτὸν ἐπερωτῆσαι περὶ τοῦ ῥήματος τούτου< οἰκονομοῦντός τι τοῦ τὴν ἄγνοιαν ἐμποιοῦντος καὶ τὴν παρακάλυψιν ἐν αὐτοῖς. Ἐταμιεύετο δὲ εἰς ἐπιτήδειον καιρὸν τὴν περιαίρεσιν τῆς ἀγνοίας καὶ τοῦ παρακαλύμματος, μέλλων >παραδίδοσθαι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων<.

5f. vgl. Luk. 23, 45 Par. 12 Mark. 4, 34 14 f. 2 Kor. 4, 6; vgl. 4, 4. 16 Matth. 17, 22 20f. Rom. 8, 32 30 Ps. 110 (111), 10 37 Mark. 9, 28 12 ἀπέλυε k 22 ταὐτὸν k 23 τασσομένου Kr.] τασσόμενον k 30 Ἐπεὶ δὲ] Ἐπειδὴ Κ6

9, 58 >ὁ δέ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ<

Εἰ μὲν οὖν ἕτοιμος εἶ, ὦ οὗτος, ὁμοίως ἐμοὶ οὐκ ἔχοντι ποῦ τὴν κεφαλὴν κλἰναι, αἱρήσῃ διὰ τὴν ἐμὴν διδασκαλίαν τὸ ἀκατάστατον ἐνταῦθα ἐλπίδι τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας, [ἐπ᾿ οὐδενὶ] τὴν ἀνάπαυσιν ἐνταῦθα μὴ προσδοκῦν, ἀλλ᾿ ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι. Οἱ γὰρ ἐμοὶ μαθηταὶ δικαιοσύνην ἀσκοῦντες >ἐν τῷ κόσμῳ θλῖωιν ἕξουσιν<, >πονηροὶ δὲ καὶ γόητες<, ἀλώπηξι καὶ πετεινοῖς οὐρανοῦ παραβαλλόμενοι ἐν τῷ βίῳ τούτῷ, >προκόφουσι πλανῶντες καὶ πλανώμενοι<. Μάλιστα δὲ ἁρμόζει πρὸς τό· >ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλῖναι< τὸ >ἀστατοῦμεν< ὑπὸ Παύλου, ἐν ᾧ Χριστὸς ἐλάλει, ῥηθέν.

k* _ 6 Joh. 16, 33 6ff. 2 Tim. 3, 13 10 1 Kor. 4, 11; vgl. 2 Kor, 13, 3 2 ὦ Κ8ε οὗτος] αὐτὸς ε 5 αἰῶνι τῷ > ε 6 κόσμῳ + τούτῳ 8 Μάλιστα — 10 ῥηθέν > Κ8ε

Ὅ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν· εἰ μὴ τῶν πετεινῶν καὶ θηρίων ἤτοι τῶν δαιμόνων σαυτὸν ἀπαλλάξεις, οὐ δύναμαι ἐν σοὶ καταλῦασι οὔτε σὺ τοιοῦτος ὢν δύνασαι τὸ ἀποστολικὸν ἀξίωμα λαβεῖν.

δ; vgl. Ὠριγένους. Ἐν ἁγίοις ὁ Χριστὸς ἅγιος ὤν ἀναπαύεται· διὸ καί φησι πρὸς αὐτόν· ἐν σοὶ δαίμονες ἀναπαύονται, τοῦτ’ ἔστιν αἱ ἀλώπεκες, ἐγὼ δὲ οὐκ ἐν σοί, ἀλλ᾿ ἐν ἁγίοις ἀναπαυθήσομαι. (Matth. Katene d. P. Possinus p. 114, zu Matth. 8, 20) 2 τῶν C > d ἀπαλλάξης C καταλῦσαι δ] κατοικῆσαι DD1

9, 60 >ἄφες τοὺς νεκροὺς θάψαι τοὺς ἑαυτῶν νεκρούς<

Ὑψηλότερον δέ· ὅτε ἐπεθνήκει τῷ νεανίσκῳ ὁ πατὴρ καὶ ἦν νεκρός, τότε ὑπὸ τοῦ σωτῆρος ἐκλήθη· Νομίζω δὲ ὅτι, ὥσπερ ὁ κόσμος Παύλῳ ἐσταύρωτο καὶ νεκρὸς ἦν, ἐπεὶ τέθνηκεν αὐτῷ τὰ τοῦ κόσμου πράγματα, μηκέτι αὐτὰ σκοποῦντι ὡς >βλεπόμενα καὶ πρόσκαιρα< οὕτως ἑκάστῳ δικαίῳ τέθνηκεν ὁ διάβολος, ὅστις αὐτῷ ἔζη ἁμαρτάνοντι· πᾶς γὰρ >ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν ἐκ τοῦ διαβόλου γεγέηται< παντὶ δὲ ἁμαρτά- νοντι καὶ σκοποῦντι τὰ τῇδε ζῇ ὁ πονηρὸς πατήρ. Παντὶ δέ, ᾦ τέθνηκεν ὁ πονηρός, λέγοιτ᾿ ἄν ὑπὸ τοῦ σωτῆρος τό· >ἀκολούθει μοι<. Καὶ τἀχα τοιοῦτόν ἐστι μυστικῶς νοούμενον τὸ δεῖν μισεῖσθαι ὑφ’ ἡμῶν τὸν πατέρα, εἰ μέλλοιμεν ἄξιοι ἔσεσθαι τοῦ Ἰησοῦ. Τὸ δέ· >τοὺς νεκροὺς θάψαι< τοὺς ἑαυτῶν νεκροὺς ἀλληγορεῖται μόνον· θάπτουσι γάρ πως νεκροὶ >τοὺς ἑαυτῶν νεκροὺς< ἐν ἑαυτοῖς, τάφοι καὶ μνημεῖα αὐτῶν γενό- μενοι. Τέλεον δέ καταλείπει τὸν νεκρὸν καὶ οὐδαμῶς ἔτι αὐτοῦ ἅπτεται ὁ πειθόμενος τῷ Ἰησοῦ· οἶδε γὰρ ὅτι ὁ ἁπτόμενος νεκροῦ μολύνεται.

Κ*ε _ 3f. Gal. 6, 14 5 2 Kor. 4, 18 6f. 1 Joh. 3, 8 lOf. vgl. Luk. 14, 26 15 vgl. Num. 19, 16 3 ὑπὸ] ἀπὸ ε σωτῆρος] Ἰησοῦ Κ8ε Νομίζω] νομιστέον ε 4 ἐσταύρωται ε τεθνήκει ε 7 γεγέννηται Κ4ε 9 σωτῆρος] Χριστοῦ Κ8ε 14 καταλείποι Κ6 15 ὅτι] ὡς ε

9, 62 >οὐδεὶς ἐπιβαλὸ)ν τὴν χεῖρα ἐπ᾿ ἄροτρον καὶ βλέπων εἰς τὰ ὀπίσω<

Ἕκαστος ἡμῶν ἑαυτοῦ ἀρότης ἐστὶν γῆν ἔχων τὴν ἰδίαν ψυχήν, ἥν ὀφείλει νεοῦν ἀρότρῳ λογικῷ συναγαγὼν τοὺς βοῦς τοὺς ἐργάτας ἀπὸ τῶν γραφῶν τῶν καθαρῶν· τότε γὰρ νέαν ποιήσει τὴν ὑπὸ πολλῆς ἀργίας τῆς ἐν τῷ παρελθόντι χρόνῳ παλαιωθεῖσαν ψυχὴν καὶ πολλὴν ἐξενεγκοῦσαν κακίαν καὶ ἔργα ἄκαρπα, ὅ ἐκτεμὸ)ν τῷ ἀρότρῳ τοῦ λόγου καὶ ποιήσας νέωμα σπερεῖ ἀπὸ τῆς θείας διδασκαλίας απέρματα νομικά, προφητικά, εὐαγγελικά, μεμνημένος καὶ μελετῶν αὐτό. Διό φησι καὶ διὰ Ἱερεμίου τοῦ προφήτου ό τῶν ὅλων θεός· >νεώσατε ἑαυτοῖς καὶ μὴ σπείρετε ἐπ᾿ · οὐ γάρ ἐστι θεῖον ἁπλῶς δέξασθαι σπόρον καὶ καρποφορῆσαι, μὴ πρότερον ἐκκαθάραντας τὰς ψυχὰς καὶ πᾶν ἐκβαλόντας πάθος καὶ τὰς βιωτικὰς μερίμνας καὶ ἡδονάς, αἵ εἰσιν αἱ ἄκανδαι· διό φησιν· ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν<.

W* Vgl. Orig. in Jerem. hom. V, 13 (42, 18—30 Klostermann); Ζ. T. Ubereinstimihung. — 10 f. Jerem. 4, 3 13 f. vgl. Luk. 8, 14 14 Ps. 36 (37), 27

10, 1 >μετὰ δὲ ταῦτα ἀνύδειξεν ὁ κύριος ἑτέρους ἐβδομήκοντα<

Ἀλλ᾿ ὁ μὲν Λουκᾶς ταῦτα περὶ τῶν ἑβδομήκοντά φησιν, ὁ δὲ Μᾶρκος λέγει, ὅτι >προσκαλεσάμενος τοὺς δώδεκα ἀπέστειλεν ἀνὰ δύο δύο, δοὺς αὐτοῖς εξουσίαν πνευμάτων ἀκθάρτων<. Τοῦτο δὲ τὸ >ἀνὰ δύο< ὑπηρετεῖσθαι τῷ λόγῳ βουλήματι θεοῦ ἔοικεν εἶναι ἀρχαῖον ἀπὸ Μωϋσέως καὶ Ἀαρὼν ἐν τῷ >ἐξελθεῖν< τὸν λαὸν >ἐκ γῆς Αἰγύπτου<· τὸν Ἰσραὴλ ὁ θεὸς >ἐν χειρὶ Μωϋσέως καὶ Ἀαρων<. Καὶ >Ἰησοῦς δὲ ὁ τοῦ Ναυὴ καὶ Χαλὲβ ὁ τοῦ Ἰεφονή<, οἱ ἀμφότεροι ὁμονοήσαντες, κατέστειλαν τὸν λαὸν παροξυνόμενον ὑπὸ τῶν δέκα· καὶ Ἐλδὰδ καὶ Μωδὰδ ἀμφότεροι προεφήτευον ἐν τῇ σκηνῇ ὁμονοήσαντες. Ἀλλὰ ὕστερον Παῦλον καὶ Βαρνάβαν ἐξαπέστειλεν εἰς τὰ ἔθνη, καὶ παράδειγμά γε οἱ τοιοῦτοι dk*CW Τίτ. Βόστρ., aus Orig. u. Kyr. zusammengesetzt) δ — 3f. Mark 6, 7 5ff.Num.33, 1 7f. Num. 14, 6 9f. vgl. Num. 11, 26 lOf. vgl. Akt. 11, 22ff. 2 Ἀλλ᾿ —4 ἀκαθάρτων > dCW ἑβδομ.] εὐδοκιμωτέρων Κ8ε 4 — 6 Ἀαρὼν] Ἀπέστειλεν αὐτοὺς ἀνὰ δύο W) Ἀρχαῖον δέ δὲ > W) καὶ τοὺς γὰρ βουλῆ θεοῦ ὑπηρετοῦντας ἀνὰ δύο εἶναι δεῖ· οὕτω καὶ C) Μψϋσῆς κοὶ Ἀαρὼν dCW δεῖ] θεοῦ δ 4 τὸ > ε βούλημά τι konj. Kr. 6 ἐν 7 Ἀαρών > dCW γῆς] τῆς ε 7 Μωϋσῆ Κ4 7 Καὶ — 8 Ἰεφονή] Ἰηοοῦς καὶ Χαλὲβ dCW 8 οἱ — 10 ὁμονοήσ. > dCW 9 Μελδὰδ ε 10 Ἀλλὰ — 11 ἔθνη] κοὶ εἰς τὰ ἔθνη δὲ δὲ > W) Παῦλος καὶ (+ ἀπεστέλλοντο C) dCW 11 ἐξαπέστειλαν Κ6 καὶ2 — 15 τάξας > dCW, ür + ἐὰν γὰρ δύο συμφώνως αἰτήσωνται παρὰ θεῷ τι, λήνονται< (vgl. Matth. 18, 19) dCW παρὰ — τι > Ι θεοῦ D4 Ι ~ τι παρὰ θεοῦ W), + Τάχα δὲ κοὶ οἱ ἄγγελοι τῶν ἀποστόλων καὶ νῦν ἀποστέλλονται ἔμπροσθεν αὐτοῦ κατασκευάαι τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, ἐπεὶ οὐ δύνα ἀνθρωπίνη φυχὴ ἀθρόως δίξασθαι υἱὸν τοῦ θεοῦ, πρότερον δὲ ἐν ἀγγέλῳ ἐγγυμνασαμένη χωρήσει αὐτόν C ἦσαν τῶν συμφωνούντων >δύο ἐπὶ τῆς γῆς<. Ἐφαρμόσεις δὲ τούτοις καὶ >ἀδελφὸς ὑπὸ ἀδελφοῦ βοηθούμενος, ὡς πόλις ὀχυρά<, καὶ τό· >ἀγαθοὶ οἱ δύο ὑπέρ τὸν ἕνα< Τὸ δὶ κατὰ δύο τετάχθαι καὶ τοὺς δώδεκα ἐμ- φαίνει ἐν τῷ καταλόγῳ αὐτῶν ὁ Ματθαῖος, κατὰ συζυγίαν αὐτοὺς τάξας.

12 Matth. 18, 19 13 f. Prov. 18, 19; Pred. Sal. 4, 9 15 f. vgl. Matth. 10, 2 ff. — 12 Ἐφαρμόσει 8

10, 9 >λέγετε αὐτοῖς· ἤγγικεν ἐφ’ ὑμᾶς ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ>

Ὥσπερ εὐεργετεῖτε σώματα, οὕτω διδάσχοντες σώσατε ψυχάς. Βασιλείαν τοῦ θεοῦ ἑαυτὸν λέγει νῦν, ὡς βασιλέα καὶ θεόν· >ἤγγικεν<, φησίν, καὶ ἤδη ἐπιδημήσει ὑμῖν· ἄξιοι γίωεσθε, ἑτοιμάζεσθε εἰς ὑποδοχήν. Διαφορὰν δέ οἰκίας καὶ πόλεως καὶ ἐν Ψαλμοῖς οἶμαι εἰρῆσθαι, ἐν τῷ· >ἐὰν μὴ κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον καὶ ἐόν μὴ κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων< ἔνθα παρατήρει, ὅτι τὸ μὲν ἔτι οἰκοδομούμενον >οἶκος< ὠνομάσθη, τὸ δὲ ἤδη φυλακῆς καὶ φρουρᾶς ἄξιον >πόλις<· ἐπὶ τῆς μέίζονος οἰκίας πόλεως τό· >δέχονται ὑμᾶς< ἔταξεν.

e*CW* — 5f. Ps. 126 (127), 1 2 Ὥσπερ + τοίνυν e οὕτως + κοὶ e Βασιλ. — 4 ὑποδοχήν > 5 Διαφ. — 9 ἔταξεν > W 5 ὁè > C φαλμῷ e 6 οἰκοδ. — κύριος2 > — 7 φυλ. > C 8 διὸ — 9 ἔταξεν > e

10, 11 >τὸν κονιορτὸν τὸν κολληθέντα ἡμῖν ἐκ τῆς πόλεως ὑμῶν εἰς τοὺς πόδας ἀπομασσόμεθα ὑμῖν<

Τοῦτό φησιν· >εἴπατε, ὅτι τῶν ἁμαρτημάτων ὑμῶν ὁ κονιορτὸς ἄν εἰς ὑμᾶς ἐπανέλθοι<. Παρατήρει δέ, ὅτι αἱ μὴ παραδεχόμεναι ἀποστόλους καὶ τὴν ὑγιῆ διδασκαλίαν πόλεις ἔχουσι πλατειας ἀνάλογον τῷ· >πλατεῖα ἡ πύλη καὶ εὐρύχωρος ἡ ὁδὸς ἡ ἄγουσα καὶ πολλοί εἰσιν οἱ διερχόμενοι δι’ αὐτῆς<. Ἰστέον δέ, ὅτι μὴ τοὺς ἀποστόλους πόλις γῆς ἐπαιρομένης θολώδη καὶ πνιγώδη τὸν ἀέρα ποιούσης πληροῦται· ἡ δέ δεχομένη ἤτοι οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ἔχει κονιορτὸν ἢ ἔχουσα ἔν τισιν ἁμαρτίαις ἀποτίθεται αὐτὸν καθαιρομένη ὑπ᾿ αὐτῶν.

b*d(D*)k*CV*W* (Zw. 4 ἐπανέλθοι und Παρατήρει in k ein Clirys. Scholion; Παρατήρει mit neuem Lemma Ὠριγ.) D hat bei Ζ. 7 Τίτου, was aber zum folg. Schol. ört. — 5 vgl. 1 Tim. 1, 10 6 f. Matth. 7, 13 3 Τοῦτο — τῶν] τῶν γὰρ bkV Τοῦτο — 4 ἐπανέλθοι nach 6 ἀπώλειαν dC Τοῦτο + δἐ d, + οὖν C | ὅτι > d, dfiaQriwv C) ὑμῶν] ἡμῶν 4 ἐπανέ λθῃ βε ἐπανέλθοι (nach 6 ἀπώλ.) + ἐχρῆν οὖν ἀνειλῆφθαι τὸν κονιορτὸν ἀπὸ τῶν δυναμένων αὐτὸν ἀποπλύνασθαι, ἵνα μήτε οἱ ἀκροαταὶ ἔχωσιν αὐτὸν μήτε αὐτοὶ βλαβῶαιν ὑπ᾿ αὐτοῦ C Παρατ. δὲ] παρατηρητέον d, καὶ τοῦτο δὲ παρατηρητέον C δὲ > bV παραδεχ.] δεχόμεναι πόλεις 5 πόλεις > V 5/6 ἀναλόγως ε 6 τῷ] τό bD3D4 ἡ πύλη > 7 κοὶ — αὐτῆς > dC κοὶ — 10 > bkV Ἰστέον δέ dC] καὶ μὲν W 7/8 ἐπιδεχομένη dC 8 τοὺς ἀποστ.] ἀπόστολον dC καὶ πνιγ. > d 8/9 ~ τὸν dsoa κοὶ πνιγ. C 9 ποιούσης > d dC, πεποίηκεν D3D4 δεχομένη + ἀὐτοὺς πόλις C 10 αὐτὸν > dC

10, 21 >ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς<

Βούλεται δὲ ἀποκαλύψαι ὡς λόγος οὐκ ἀλόγως, καὶ ὡς σοφία σοφῶς, καὶ ὡς δικαιοσύνη δικαίως, καὶ κατὰ ἀξίαν τοὺς καιροὺς τοῦ ἀποκαλύπτειν καὶ τὰ μέτρα τῆς ἀποκαλύψεως ἐπιστάμενος. Ἀποκαλύπτει δὲ περιαιρῶν τὸ ἐπικείμενον τῇ καρδίᾳ κάλυμμα καὶ τὸ >σκότος<, ὅ ἔθετο >ἀποκρυφὴν αὐτοῦ<· οὕτω γὰρ δυνήσεταί τις ὡς Μωϋσῆς >εἰσελθεῖν εἰς τὸν γνόφον, οὗ ἦν ὁ θεός<. Ἐπειδή δέ ἐντεῦθεν οἴονται οἶ ἱτερόδοξοι κατασκευάζειν τὸ ἀσεβὲς αὐτῶν δόγμα, ὡς ἄρα ἄγνωστον ὄντα τὸν πατέρα Ἰησοῦ Χριστοῦ το'ῖς ἐν τῇ παλαιᾷ λεχτέον λεκτέον πρὸς αὐτούς, ὅτι τό· >ᾦ ἄν βούληται ὁ υἱὸς < οὐκ ἐπὶ τὸν μέλλοντα μόνον ἀνα- φἐρεται χρόνον, ἀφ᾿ οὗ ταῦτα εἶπεν ἡμῖν ὁ σωτήρ, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τὸν παρεληλυθάτα· τὸ γὰρ >ἀποκαλύψαι< ἀορίστου ἐστὶ χρόνου ἀναφερόμενον ἐπί τινα τῶν παρεληλυθότων. Χρηστέον δέ Πρὸς αὐτοὺς καὶ γραφῇ τῇ λεγούσῃ· > Ἀβραὰμ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἠγαλλιάστο, ἴνα ἴδῃ τὴν ἡμέραν τὴν ἐμήν· καὶ εἶδε καὶ ἐχάρη<· τῶν δὲ ἀκουόντων ταῦτα λεγὀν- των· >πεντήκοντα οὔπω ἔχεις ἔτη καὶ Ἀβραὰμ ἑώρακας<, φησὶν ὁ σωτήρ· >ἀμὴν λέγω ὑμῖν, πρὶν Ἀβραὰμ γενέσθαι ἐγώ εἰμι<· οὐκοῦν ὁ ταῦτα εἰπὼν ἐμπαρέσχεν ἐαυτὸν τῷ Ἀβραὰμ τότε, ἴνα ἐκεῖνος ἴδῃ τηνικάδε αὐτοῦ τὴν ἡμέραν. Εἰ δὲ μὴ βούλονται δέξασθαι τὴν <ἀποκαλύψαι> λέξιν ἐπὶ παρελη- λυθότος, ῥητέον πρὸς αὐτοὺς καὶ τοῦτο, ὅτι οὐ ταὐτόν ἐστι τὸ >γινώσκειν< τῷ >πιστεύειν<· >ᾦ μὲν γὰρ διὰ τοῦ πνεύματος δίδοται λόγος γνώσεως, ἑτέ- ρῳ δέ πίστις ἐν τῷ αὐτῷ πνεύματι<. Εἶεν ἂν οὖν τινες καὶ κατὰ τούτους πιστεύοντες μέν, οὐ μὴν καὶ γινώσκοντες· δεδόσθω οὖν κατ’ αὐτούς, ὅτι οὐκ ἔγνω τὸν πατέρα ὁ Ἀβραάμ, ἀλλ᾿ ὅτι μόνον ἐπίστευσεν· οὐ γὰρ ὁ γινώσκων αὐτόν, καθὸ θεός ἐστι καὶ καθὸ πατήρ ἐστι, γινώσκει. Καὶ οἱ πολλοὶ γοῦν ἔχουσιν ἔννοιαν θεοῦ δημιουργοῦ, οὐ μὴν ὁμολογοῦσιν αὐτὸν υἱοῦ πατέρα.

e*k*W* — 6 vgl. 2 Kor. 3, 15 6 f. 2 ön. 22, 12 7 f. Exod. 20, 21 11 Luk. 10, 22 15 ff. Joh. 8, 56 ff. 22 f. 1 Kor. 12, 8. 9 Vorher: εἰς τό· καὶ ἐὰν βούληται ὁ υἱός W 3 ἀποκαλ. > W 4 — 5 κοὶ > eW 6/7 ἀποκρυβὴν W 7 τις > e 7/8 ~ γνόφον εἰσελθεῖν e 9 ὡς — ὄντα] τὸ ἄγν. εῖναι W 10 ὅτι — 11 ἄν] τό· ᾦ ἐὰν e 11/12 ἀναφέρ.] ἀνάγεται W 12 ἡμῖν > W] ἡμῶν k 14 — 15 Xsyovari] καὶ γοῦν λέγει ὁ σωτήρ W 15 τῇ konj. Kr. ἡμῶν 16 τῶν —18 εἰμι > W 16/17 λέγοντα e 18 οὐκοῦν ὁ] ὁ οὖν W 19 ~ τηνικ. ἴδῃ eW 20 Εἰ — 27 πατέρα > eW 23 ἄν conj. Kr. Εἶεν ἄν] Erant o

Ἡγὰρ αἴσθησις τῆς παρούσης ἐνδείας παρασκευὴ τῆς ἐπιγινομένης πληρώσεως γίνεται· ὁ δὲ οὐκ αἰσθανόμενος, ὡς ἐνδεῶς ἔχει τοῦ ὄντως καλοῦ, διὰ τὸ δοκοῦν αὐτῷ παρεῖναι καλόν, ἐνδεὴς εἰκότως τοῦ ἀληθινοῦ καλοῦ καταλείπεται. Ταύτην οὖν καὶ εὐδοκίαν πατρὸς δηλοῖ Χριστός, ἥν καὶ dk*C — 1 — 4 καταλείπεται > d 2 ἄντος C 4 καὶ dC > Χριστός] φησίν dC πάλαι διὰ τοῦ προφήτου θεὸς ἔλεγεν· >ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ᾿ ἢ τὸν πρᾶον καὶ ἥσυχον καὶ τρέμοντα διὰ παντὸς τοὺς λόγους μου<· ὥστε οὐκ ἀφροσύνην ὑπὲρ σοφίαν ἐτίμησεν ὁ θεός, ἀλλὰ ταπεινοφροσύνην ὑπερηφανίας προετίμησε καὶ τὸν ἀποφράξαντα τὴν εὐεργεσίαν ἑαντῷ διὰ τῆς ἀναισθησιας εἰκότως κατέλιπεν. Ὁ οὖν ταπεινόφρων καὶ νήπιος φησιν· σύ με δίδαξον τὴν κατὰ σαυτὸν ἀλήθειαν· ἐγὼ γὰρ παρὰ ἀνθρώπου οὐ δύναμαι μαθεῖν, ἐὰν μὴ παρὰ σοῦ μάθω. Τις γὰρ ὀφείλει διδάσκειν περὶ θεοῦ ἤ θεός; Ἄνωθεν τοίνυν ἡ ἀποκάλυψις μετὰ τὴν κατ ἀξίαν πρόθεσιν.

5 f. Jes. 66, 2 5 θεὸς δηλῶν dC (besser ? Kr.) ἤ> C πρᾶον] πραϋν DD3 ἡσύχιον dC διὰ παντὸς > d ~ μου τοὺς λόγους d 7 ὥστε > + οὖν dC ὑπὲρ — θεός] προετίμησε σοφίας d ό > C 8 ΚΚ6 προετίμ. > d καὶ — 13 > dC 12 κατ' Kl.] κάτω k

10, 22 >πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου<

Οὐ μακρὰν τό· >πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου< ἐστὶ καὶ τό· >ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς<. Καὶ διὰ τοῦτο αὐτῷ δίδοται >πᾶσα ἐξουσία<, ἶνα >εἰρηνοποιησῃ διὰ τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ εἴτε rd ἐπὶ τῆς γῆς εἴτε τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς<. Οὐδέπω μὲν οὖν τὰ πάντα εἰρηνοποίησεν, ὡς δῆλον ἐκ τοῦ ἔτι τὸν ἀπὸ τῆς κακίας ὑπάρχειν πόλεμον· ἔσται δὲ πάντως ἡ τελεία εἰρήνη. Δικαιότατα δὲ >πάντα< παραδέδωκεν αὐτῷ ὁ πατήρ, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς ὁ υἱὸς παρεδόθη >ὐπὲρ πάν- των<, >ὅς ἐστι σωτὴρ πόντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν< ἐστι περὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, οὐ περὶ τῶν ἡμετέρων δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ ὅλου τοῦ κόσμου(. Παρεδόθη δὲ καθ᾿ ὅ γέγονεν ἄνθρωπος, >ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ ndv γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται, ὅτι κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν θεοῦ πατρός, ἀμήν<.

Τίτου) — 3 Matth. 28, 18 4 f. Kol. 1, 20 8 f. vgl. Rom. 8, 32 9 1 Tim. 4, 10 9 ff. 1 Joh. 2, 2 12 ff. Phil. 2, 10 2 τὸ] δὲ τοῦ k 3 τούτῳ V 4 δέδοται k 5 οὖν > e > e 6 δῆλόν + ἐστι β ἔτι > β 7 ἡ > 9 ὅς — ἱλασμός > e σωτὴρ] πατὴρ bW 10 ἐστι] ὁ ἐστι e eV μόνον Ε1) 12 ἵνα + καὶ e Ἰησοῦ] αὐτοῦ Β1 κάμψει V 13 καὶ2 — 14 ἀμήν > W] καὶ τὰ ἑξῆς e ἐξομολογήσεται β, k ἐξομολογήσεται Κ6) 14 Χριστὸς > k(ggK6).

10, 23 >μακάριοι οἱ ἀφθαλμοὶ οἱ βλέποντες ἃ βλέπετε<

Διὰ τί δὲ >μακάριοι οἱ ὀφθαλμοῖ< τῶν μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ εἰσιν ἐπεὶ >πολλοὶ προφῆται ἠθέλησαν ἰδεῖν<, ὅ εἶδον οὗτοι, >οὐκ εἶδον< δέ, >καὶ ἀκοῦσαι<, ὅ ἤκουσαν, >καὶ οὐκ ἤκουσαν<; Τὸν δὲ ἴδω μεν· νομίζουσιν οἱ ἁπλούστεροι, ὅτι· πολλοὶ προφῆται προφητεύοντες τὰ περὶ ἐμοῦ ἠθέλησαν γενέσθαι κατὰ τοὺς ἐμοὺς χρόνους, ὥστε >ἰδεῖν, ἃ βλέπετε, καὶ ἀκοῦσαι, ἃ ἀκούετε>· ἀλλ' οὐκ εὐτύχησαν φθάσαι εἰς τοὺς καιροὺς τούτους, ἐν οἷς ὑμεῖς τούτων ἠξιώθητε. Τίς δέ ἡ ἀποκλήρωσις τοὺς πολλοὺς μέν προφήτας τούτων ἐπιτεθυμηκέναι, μὴ καὶ πάντας δέ; Μήποτ' οὖν, ὡς ἤδη ἀποδεδώκαμεν περὶ τοῦ Ἀβραάμ, ὅτι >εῖδε τὴν ἡμέραν Χριστοῦ καὶ ἠγαλλιάσατο< παραπλήσιον γέγονε καὶ ἐπ' ἄλλων προφητῶν καὶ δικαίων, οὐ πολλῶν, ἀλλ' ὀλίγων, ἐπὶ τὴν θέαν πεφθακότων καὶ ἐπὶ τὴν σύνεσιν, ὧν οἱ Ἰησοῦ μαθηταὶ ἠκροάσαντο; Οὖτοι οὖν ἅτε ἰδόντες, ἃ εἶδον οἱ ἀπόστολοι, καὶ ἀκούσαντες, ἃ ἤκουσαν οἱ τοῦ Ἰησοῦ μαθηταί, μαθηταί, οὐκ ἐπεθύμησαν, ὅτι εἶχον >ὡς οἱ μὴ ἔχοντες<· ἄλλοι δὲ γεγόνασι προφῆται καὶ δίκαιοι, ἐλάττονες τῆς ἐν τοῖς ἀποστόλοις θεωρίας καὶ συνέσεως, οἵτινες οὐκ ἔτυχον τῆς ἐπιθυμίας. Νῦν μὲν οὖν μακαρίξονται ὀφθαλμοὶ καὶ τὰ λοιπὰ οἶμαι οἶμαι μέλη τῶν ἁγίων, ὡς ἔχεσθαί τινος λόγου καὶ τό· >μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε, καὶ μαστοὶ οὓς ἐθήλασας<. Πῶς δὲ οὐ μακάριοι καὶ >οἱ πόδες< οἱ μὴ προσ- χόψαντες μηδέ σαλευθέντες, ἀλλ' >ὡραῖοι τῶν εὐαγγελιζομένων τὰ ἀγαθά<· καὶ μακάριαι αἱ χεῖρες, ὧν >ἡ ἔπαρσις θυσία ἑσπερινή<, καὶ ὧν ἡ ἔπαρσις νίκη μέν τοῦ Ἰσραήλ, ἦττα δέ τοῦ Ἀμαλήκ. καὶ μακαρία ἡ κοιλία, ἀφ' ἧς >ποταμοὶ ῥέουσιν ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον<· καὶ μακάρια γόνατα τὰ >ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ καμπτόμενα<, μακαρία δέ καὶ γλῶσσα ἡ >ἐξομολογουμένη, ὅτι κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν θεοῦ πατρός<. μακάριον δὲ καὶ >στόμα< τὸ διακονούμενον λόγῳ θεοῦ καὶ >μυκ- τήρ<, δἰ ὃν λέγεται· >ὀπίσω σου εἰς ὀσμὴν μύρων σου δραμοῦμεν<. [Ταῦτα εἴρηται μὲν Ὠριγένει· εἰ δὲ τῷ δοκεῖ σπουδαῖα, δοκείτω· ἐμοὶ γὰρ οὐκ ἀρέσκει ὡς ἀντιλογίας ἔχοντα.]

10f. Joh. 8, 56 15 1 Kor. 7, 29 19f. Luk. 11, 27 20f. vgl. Ps. 37(38), 17; 72 (73), 2; 93 (94), 18; Prov. 3, 23 21f. Röm. 10, 15; Jes. 52 22 Ps. 140 (141), 2 23 vgL Exod. 17, 11 24 Joh. 7, 38 25ff. Phil. 2, 10, 11 27 vgl. Hohel. 1, 2; 7, 5 28 Hohel. 1, 4 10, 25-37 vide Homilia XXXIV

10, 38 >αὐτὸς εἰσῆλθεν εἰς κώμην τινά<

Κατέλυσε μὲν οὖν ὁ σωτὴρ παρὰ γυναιξὶν ἁγίαις ἔν τινι κώμη, ἧς τὸ ὄνομα Δουκᾶς μέν παρασιωπᾷ, Ἰωάννης δὲ σαφηνίζει, τὴν Βηθανίαν εἰπών.

k* — 3 vgl. Joh. 11, 1 — 3 σιωπᾷ Κ 6

Εἰκότως γοῦν ἐκλάβοις Μάρθαν μέν εἰς τὴν πρᾶξιν, Μαρίαν δὲ εἰς τὴν θεωρίαν Συμπεριαιρεῖται Συμπεριαιρεῖται γὰρ τῷ πρακτικῷ τὸ τῆς ἀγάπης d(D* erst bei Ζ. 15) Κ*Cδε 915 Καὶ— 17 ἑξῆς + –2 θεωρ. + 8 Δύν. — 11 ἐκκλησ. + 17 Ἔτι — 23 ke) Vgl. Orig. Comm. in Joh. Fragm. LXXX (S. 547 23ff. Preuschen); Ambros. in Lucam VII, 85 (S. 316, 21f. Schenkl) 1 Εἰκότως γοῦν > Ck γοῦν > DD1 D2 ἐκλάβοις] ἐκλάβοι τις d, ἐκλάβη ε ἐκλάβοις + οὖν C, + δέ k 2 Συμπ. — 8 οὑκέτι > μυστήριον, εἰ μὴ Πρὸς τῷ θεωρεῖν ἕληταί τις διδάσκειν καὶ προτρέπειν ἐπὶ ΠρᾶΞιν· οὔτε γὰρ πρᾶξις οὔτε θεωρία ἄνευ θατέρου. Μᾶλλον μὲν οὖν λεκτέον, ὅτι ἡ Μάρθα σωματικώτερον ὑπεδέξατο τὸν λόγον ἐν τῇ ἐαυτῆς οἰκίᾳ τῇ ψυχῇ, ἡ δέ Μαρία πνευματικῶς ἤκουεν αὐτοῦ καὶ περὶ πόδας οὖσα, καθ' ὃ τὰ μέν ἐν εἰσαγωγῇ κατ' οἰκονομίαν παραδιδόμενα τοῦ καταργήσαντος τὰ τοῦ νηπίου< ἀφαιρεῖται, τὰ δ’ ὡς τέλεια οὐκέτι. δὲ Μάρθα μὲν εἶναι καὶ ἡ ἐκ περιτομῆς συναγωγὴ εἰς. τὰ ἴδια ὅρια δεξαμένη τὸν Ἰησοῦν, περισπωμένη περὶ τὴν ἐκ τοῦ γράμματος τοῦ τόμου πολλὴν λατρείαν, Μαρία δέ ἡ ἐξ Μνῶν ἐκκλησία >τὴν τοῦ >πνευματικοῦ νόμου< >μερίδα< ἐκλεξαμένη >πνευματικοῦ >καταγουμένην< ὡς ἡ ἐπὶ τοῦ προσώπου Μωΰσέως δόξα, χρὴσιμα ἐκ τοῦ γόμου ἐπιλέξασα ἢ πάντα ἀναφέρουσα εἰς ἒν τὸ >ἀγαπήσεις< Καὶ εἰς μὲν τό· >ἑνός ἐστι χρεία< χρήσῃ τὸ >ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν<, εἰς δέ τό· >ὀλίγων ἐστὶν< >τὰς ἐντολὰς οἶδας· οὐ μοιχεύσεις. οὐ φονεύσεις< καὶ τὰ ἑξῆς. Ἔτι δύναται Μάρθα μὲν εἶναι οἱ ἐκ περιτομῆς πιστοὶ καὶ ἱουδαΐζοντες, φυλάττοντες ἰουδαϊκῶς τὰ τοῦ νόμου, Μαρία δὲ οἱ τούτων ἀπηλλαγμένοι καὶ >ἐν κρυπτῷ Ἰουδαῖοι< καὶ μόνοις τοῖς Ἰησοῦ ποσὶ ποσὶ προσκαθεζόμενοι, οἱ >τὰ ἄνω οὐ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς<· διαφόρως γὰρ ἐπιβάλλων εὑρήσεις Μάρθαν μέν σωματικωτέραν καὶ >περὶ πολλὰ< εἰλουμένην, Μαρίαν δέ τῇ θεωρίᾳ μόνῃ καὶ τοῖς πνευματικοῖς προσανέχουσαν.

8 1 Kor. 13, lOff. 12 Rom. 7, 14 13 2 Kor. 3, 7 14ff. Mark. 12, 31 Par. 16f. Luk. 18, 20 19 Rom. 2, 29 20 f. Kol. 3, 1. 2 3 τῷ] τὸd 4 μὲν > C 5 ἐν > DD1 D2 6 τῇ D3 > dC 8 Δύναται– 11 ἐκκλ.] ἢ τὴν μέν εἰς τὴν Ἰουδαίαν, τὴν δὲ εἰς τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν kε 10 περισπωμ. + δὲ D3 D4 11 τὴν — 14 ἀγαπ. > kε 13 ὡς — δόξα C > d 15 Καὶ — μὲν] εἰς μὲν oὐν k χρήσῃ — ἀγαπ.] τῷ ἀγαπήσ. χρήσῃ Κ8, τῷ ἀγαπ. χρήσιμον ε 16 σου kC > d ἑαυτόν kDD3 τό] τῷ k τὰς — 17 ἑξῆς] χρείᾳ παραθήσεις τό· οὐ κλέψεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, καὶ εἴ τι ἄλλο ὁμοίως εἴρηται k ὁλίγου D3 D4 17 Ἔτι — Μάρθα] ἢ Μάρθαν k 17/18 εἶναι οἱ] εἰς τοὺς k 18 πιστεύσαντας k ἰουδΐζ. > k ψυλάττοντας k ἰουδαϊκῶς + τὸ σάββατον καὶ D4 τὰ > C 19 Μαρίαν k δὲ + εἰς k τοὺς . . ἀπηλλαγμένους k καὶ — Ἰουδαῖοι > k 20 προσκαθεξομένους k οἱ — 21 γῆς > k οἱ — 23 προσανέχ. C > d 22 πολλοῦ K6

11, 1 >κύριε, δίδαξον ἡμᾶς προσεύχεσθαι, καθώς καὶ Ἰωάννης<

Εἶτα ἵνα δείξῃ ἔτι αὐτὸν προτρέπειν ἐπὶ τὴν περὶ τῆς εὐχῆς διδασκαλίαν, τοιαύτην προσφέρει ἀξίωσιν, ὅτι καὶ Ἰωάννης, περὶ οὗ ἡμᾶς ἐδίδαξας, ὅτι >μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν αὐτοῦ οὐδείς ἐστιν<, τῆς περὶ τὴν εὐχὴν οὐκ ἠμέλει διδασκαλίας· καὶ ὅτι τὸ πῶς >προσθύξασθαι, καθὸ δεῖ, οὐκ οἴδαμεν<· καὶ ὅτι ἐνετείλω ἡμῖν αἰτεῖν τὰ μεγάλα καὶ τὰ k* — 4 Luk. 7, 28 5f. öm. 8, 26 6f. vgl. Orig. Περὶ εὐχῆς 27, 1 (S. 363, 28f. Koetschau); Resch, Agrapha (TuU NF XV 3/4) S. 111 f. [Agraphon 86 (L 41)] — 5 τὸ Tiwg Kl.] ὅπως k αἰώνια· πόθεν οὖν ἡμῖν ἐστιν εἰδέναι ταῦτα ἢ ἀπὸ σοῦ τοῦ θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν;

7 ~ ἐστιν ἡμῖν Κ4 K6

’H αὐτή ἐστι τῇ ἐν τῷ Ματθαίῳ προσευχῇ, διὸ καὶ ἐπιτομώτερον ἐνταῦθα ἴρηται. ἢ βέλτιον διαφόρους νομίξεσθι τὰς προσευχάς, κοινά τινα ἐχούσας μέρη. Τότε δὲ >γινεται τὸ θέλημα< τοῦ θεοῦ >ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς<, ὅταν μηδὲν πράττωμεν παρὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ. Πῶς δὲ ὁ εἰπὼν δεῖν αἰτεῖν οὐράνια καὶ μεγάλα περὶ ἄρτου αἰτεῖν κελεύει; >ἄρτον< οὖν τὸ ἀληθινὸν νοητέον καὶ πνευματικόν.

W* — 1ff. Matth. 6, 9ff. 3f. Matth. 6, 10 4f. Matth. 6, 11; Luk. 11. 3 5 vgl. Resch a. a. O. (vgl. Fragm. XL)

11, 2 >πάτερ, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·<

Οἶμαι δέ, ὅτι οὐδεὶς ἂν λέγοι τῷ θεῷ τὸ >πάτερ<, μὴ πεπληρωμένος τοῦ τῆς >υἱοθεσίας πνεύματος<, καὶ υἱὸς δοξάζων πατέρα λέγοι ἂν >πά- τερ<, φυλάξας δὲ καὶ τὴν ἐντολὴν τὴν λέγουσαν. >ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, προσεύχεσθε ὑπέρ τῶν διωκόντων ὑμᾶς, ὅπως γένησθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν τοῖς οὑρανοῖς, ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκοθς<. Ἔτι γεννᾶταί τις ἐκ τοῦ θεοῦ >ποιῶν δικαιοσύνην<· καὶ γεννώμενος λέγοι ἂν >σπέρμα ἐν ἑαυτῷ< τοῦ θεοῦ λαβών, διὰ τὸ >μηκέτι δύνασθαι ἁμαρτάνειν<, τὸ >πάτερ<. Ἔτι γεννᾶταί τις ἐκ θεοῦ, οὐκ ἐκ σπορᾶς φθαρτῆς, ἀλλὰ διὰ λόγου ζῶντος θεοῦ καὶ μένοντος, καθὰ γέγραπται· φησὶ γὰρ Ἰωάννης. >ὅσοι δέ ἒλαβον αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνομα αὐτοῦ, οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων οὐδέ ἐκ θελήματος σαρκὸς οὐδέ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ' ἐκ θεοῦ ἐγεννήθησαν<. Τοῦτο δέ φησιν οὐκ εἰς φύσιν ἡμᾶς ἀνάγων θεοῦ, ἀλλὰ χάριτος μεταδιδοὺς καὶ τὸ ἑαυτοῦ ἀξίωμα ἡμῖν χαριζόμενος. Λέγει γὰρ ἡμᾶς καλεῖν πατέρα τὸν θεόν. Εἶτα Ματθαῖος μὲν ἐπιφέρει τῷ. >πάτερ ἡμῶν< τό· >ἐν τοῖς οὐρανοῖς< ἃτε περὶ βασιλείας διαλε- γόμενος οὐρανῶν καὶ πάντας τοὺς παρόντας διδάσκειν διηγούμενος τὸν σωτῆρα μετὰ τοὺς μακαρισμοὺς καὶ τὸν περὶ τῆς προσευχῆς λόγον. Δουκᾶς δὲ περὶ βασιλείας διδάσκων θεοῦ ἐν ὅλῳ τῷ κατ' αὐτὸν εὐαγ- ε — 3 öm. 8, 15; vgl. Joh. 17, 1 4f. Matth. 5, 44. 45 8 1 Joh. 2, 29 8f. 1 Joh. 3, 9 11 ff. Joh. 1, 12. 13 17 Matth. 6, 9 Vor 2 Οἶμαι] ἀρκεῖ ὁ μὴ ἐν τόπῳ νοούμενος πατήρ· διὸ καὶ ἰδίᾳ τοῖς μαθηταῖς ὡς ἡψη λοτέροις τῶν λοιπῶν εἰσάγει τὸν Χριστὸν ὑφηγούμενον τὸν τῆς εὐχῆς λό- γον dC (= Ζ. 17 — 18) 2 Οἶμοι — πάτερ] οὐδεὶς δὲ δύναται τῷ θεῷ λέγειν >πάτερ< dC ἂν > ε ~ λέγοι ἂν V μὴ] εἰ μὴ dC πεπλ. + εἴη dC 3 πνεύμ. + χαρίσματος V καὶ — 14 ἐγενν. > dC 4 καὶ > Κ6 ε ἐντολ. — λέλ.] λέγ. ἐντολήν KV 6 τοῦ > V ὅτι — 14 εγενν. > kε 7 Ἔτι — 14 ἐγενν. nach 16 θεόν C 9 διὰ τὸ] διὸ ὅτι V δύναται V 10 Ἔτι — 14 ἐγενν. > V 14 Τοῦτο — 1 6 θεόν > kVε 1 6 Λέγει — θεόν > d Εἶτα — 24 > dkCε (17–18 vgl. dC im App. zu Ζ. 2) γελίῳ ἐσιώπησε τό· >ἐν τοῖς οὐρανοῖς<, ὡς ὐψηλότερον καὶ τόπου τὸ θεῖον εἶναι διδάσκων καὶ ἱδίᾳ τοῖς μαθηταῖς ὡς ὑψηλοτέροις τῶν λοιπῶν τὸν Χριστὸν ὑφηγούμενον τὸν τῆς εὐχῆς λόγον, οὐδὲ τό· >ῥυσθῆναι ἀπὸ τοῦ πονηροῦ< ἐπιφέροντα, καθὰ Ματθαῖός φησιν.

24 Matth. 6, 13 — 21 κρεῖττον Kr.] κρείττονα V

Ἤ τάχα, εἰ ἡ >θεὸς< ὀνομασία ὑπὸ τῶν ἀποπιπτόντων τῆς ἀληθείας τάσσεται ἐπὶ τῶν γλυπτῶν καὶ τῶν δαιμονίων ἢ καὶ >τῆς κτίσεως παρὰ τὸν κτίσαντα<, οὐδέπω >ἡγιάσθη τὸ ὄνομα< τοῦ θεοῦ οὐδὲ κεχώρισται, ὧν χρὴ αὐτὸν κεχωρίσθαι. Διδάσκει οὖν ἡμᾶς εὔχεσθαι τάχιον τὸ χρηστὸν γενέσθαι τέλος, ἶνα ἐφαρμοσθῇ τῷ κυρίῳ ὡς >μόνῳ ἀληθινῷ θεῷ< ἡ >θεὸς< προσηγορία. Σαφῶς δὲ ταύτῃ τῇ ἐκδοχῇ ἐφαρ- μόζειν δυνάμεθα καὶ τὸ ἐξῆς· ποῖον δὴ τοῦτο; >ἑλθέτω ἡ βασιλεία σου<.

k* — 2f. Rom. 1, 25 5f. Joh. 17, 3 — 1 εἰ] quia o

11, 2 >ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου<

Μηκέτι κατ' ἐμοῦ >βασιλευέτω ὁ θάνατος<, μηδ’ ἀγέτω με δἰ ἁμαρτίας αἰχμάλωτον, ἀλλ' >ἐλθέτω ἐπ' ἐμὲ ἡ βασιλεία σου<, ἵνα εἰς τὸ μὴ ὂν ὑποχωρήσῃ τὰ νῦν κρατοῦντα καὶ βασιλεύοντα πάθη. ταῦτα δ’ ἄν τις αἰτοίῃ καὶ ἐπὶ τῆς καθ' ἔνα γενομένης βασιλείας.

d(D*)C — 2 Rom. 6, 12 2f. vgl. Rom. 7. 23 2 Μηκέτι] ἐλθέτω ἐπ’ ἐμὲ ἡ βασιλεία σου κοὶ μηκέτι d 4 ταῦτα — 5 βασιλ. > d

>Ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου<, ἶνα καταργηθῇ μὲν >πᾶσα ἀρχὴ καὶ ἐξουσία καὶ δύναμις<, ἔτι δὲ καὶ πᾶσα βασιλεία τοῦ κόσμου, καὶ ἡ βασιλεύουσα ἐν τοῖς θνητοῖς ἡμῶν σώμασιν ἀμαρτία, πόντων δὲ τούτων βασιλεύσῃ ὁ θεός.

k*V — If. 1 Kor. 15. 24 2 vgl. Matth. 4, 8 2f. vgl. öm. 6, 12 2 κοὶ + πᾶσα V 4 βασιλεύσει V

11, 3 >τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δίδου ἡμῖν τὸ καθ' ἡμέραν<

Ἐπεὶ δέ οἱ ἀπὸ Μαρκίωνος ἔχουσι τὴν λέξιν οὕτως· >τὸν ἄρτον σου τὸν ἐπιούσιον δίδου ἡμῖν τὸ καθ’ ἡμέραν<, ἐπαπορήσωμεν αὐτοῖς, ἀλληγορίας καὶ ἀναγωγὰς φεύγουσιν· τίς ἐστιν ὁ ἄρτος τοῦ θεοῦ; Εἰ μὲν γὰρ, ὡς ἀποδεδώκαμεν, διηγήσονται, δηλονότι ἀλληγοροῦσιν. εἰ δὲ τὸν σωματικὸν ἄρτον ὑπολήψονται, πῶς οὗτος τοῦ κατ' αὐτούς ἐστιν ἀγαθοῦ; ἀναγκαίως δὲ καὶ τὸ >καθ' ἡμέραν< πρόσκειται. Οἱονεὶ γὰρ ἐπισκευαστή ἐστιν ἡμῶν ἡ ζωὴ ἡ ἀληθινή, ἶνα κατὰ θεὸν ζήσῃ >ὁ ἔσω ἄνθρωπος<.

κ*V* ε — 8 vgl. öm. 7, 22; 2 Kor. 4, 16 2 Ἐπεὶ — 6 ἀγαθοῦ > Κ8 ε Ἐπεὶ δὲ] ἐπειδὴ V 3 ἐπιούσιον] ἐπίον σου Κ6 αὐτούς V 5 δῆλον ὅτι V 8 ~ — ἡμῶν ἐστιν K ἡ ἀληθινὴ ζωή V

Ἐμφαντικώτερον δὲ τὸ >καθ' ἡμέραν< τοῦ παρὰ Ματθαίῳ >σήμερον<.

[Fortgesetzt in Fragm. LXXXVIII (p. 275)] d (D: Ὠριγ. καὶ Κυρ.) C (vorher Kyrill: Ἐπιούσιον δὲ expl. καθεστηκότων dC)

11, 5 >τίς ἐξ ὑμῶν ἔξει φίλον, καὶ πορεύσεται πρὸς αὐτόν<

Τὸ μὲν οὖν· >τίς ἐξ ὑμῶν< πρὸς τοὺς μαθητὰς λέγεται, τὸ δέ· >ἕξει φίλον<, ἴνα εἴπῃ τὸν θεὸν φίλον τυγχάνοντα τοῖς ἁγίοις, ὡς τῷ Μωϋσῇ καὶ τῷ Ἀβραάμ. τάχα δὲ καὶ >μεσονύκτιον< ὁ >συνεσταλμένος< οὗτός ἐστι >καιρὸς< τοῦ βίου, ὅτε ὁ ὀλοθρευτὴς εἰσέρχεται εἰς πᾶσαν οἰκίαν τῆς ἐν κόσμῳ Αἰγύπτου, ἔνθα μὴ κέχρισται ἡ φλιὰ τῶν θυρῶν τῷ τοῦ Χριστοῦ αἴματι. Αἰτεῖ μαθητὴς τὸν φίλον >τρεῖς ἄρτους<, βοθλόμενοσ θρέψαι τῇ περὶ τῆς τριάδος θεολογίᾳ τὸν γινόμενον πρὸς αὐτὸν ἀπὸ τῆς ὁδοῦ, καθά φησιν· >ἐκτὸς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν<. Ἀλλὰ πῶς ἔσωθεν ἀποκρίνεται ὁ φίλος λέγων· >μή μοι κόπους πάρεχε< Ζητήσεις δέ, μήποτε >οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι< τοὺς ἑαυτῶν κόπους παρέχομεν τῷ σωτῆρι, διὸ >τὰς ἀσθενείας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται<· ἢ ὥσπερ τῷδε μὲν ὑπνοῖ ὁ θεός, ἄλλῳ δὲ ἁμαρτάνοντι ὁργίξεσθαι λέγεται, οὕτω καὶ κόπους ἔχειν ἀπὸ τοῦ παρέχοντος αὐτῷ.

δε (in dC nach 10 οὐδέν und 15 e. Schol. v. Severus v. Αntioch.) 4f. vgl. Jak. 2, 23; Weish. Sal. 7, 27 5f. 1 Kor. 7, 29 6ff. vgl. Exod. 12, 29 10 Joh. 15, 5 12 Matth. 11, 28 13 Jes. 53, 4; vgl. Matth. 8, 17 3 οὖν > V 4 ἵνα — θεὸν] τὸν θεόν φησιν d ὡς — 5 Ἀβρ. > dC Μωσῆ Κ8 ε, Μωυσεῖ V 5 Τάχα — μεσον.] μεσονύκτιον δὲ d ὁ > ε ~ ἐστὶν οὗτος CV 6 ὅτε] ὅτι Κ8 ε ὅτε — 8 αἵματι > dC 7 κέχρησται ε, κέχριται V τῶν θυρῶν V > kε 8 ἄρτους + τὴν εἰς πατέρα καὶ υἱὸν καὶ ἄγιον πνεῦμα πίστιν dC(= Sever.? ) 9 τῆς 1 δ > ε γενόμενον Κ8 ε 10 καθά — οὐδέν > d καθὰ + γὰρ V δύνασθαι Cε ποιῆσαι ε 10/11 ~ ἀποκρ. ἔσ. kε 11 κόπον ε παρέχετε Κ6 Ζητήσεις δὲ > d 12 παρέχωσι ε, παρέχομεν CDD3 Vδ 13 διὸ + καὶ C διὸ] αὐτὸς γὰρ d καὶ — 14 λέγεται >d 13/14 ἢ ὥσπερ] ὥσπερ γὰρ C 14 μὲν] μὴ Κ8 μὲν] μὴ forte μὲν ε 15 οὕτω] διὸ d κόπον ε αὐτῷ] αὐτόν dC + λέγεται d

11, 9 >αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται ὑμῖν<

Πλὴν ἀληθοῦς οὔσης τῆς τοῦ σωτῆρος θέσεως λεγούσης. >αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται ὑμῖν<, ἣν καὶ πιστοῦται διὰ τοῦ φάναι. >πᾶς ὁ αἰτῶν λαμβάνει<, ζητήσαι ἄν τις, πῶς τινες εὐχόμενοι οὐκ ἀκούονται. Πρὸς ὃ λεκτέον, ὅτι ὁ ὁδῷ τῇ ἀκολούθῳ ἐπὶ τὸ αἰτεῖν ἐρχόμενος, οὐδέν παραλέιψας τῶν συντελούτων πρὸς τὸ τυχεῖν τῶν σπουδαζομένων, πάντως λήψεται, ὃ παρεκάλεσε δοθῆναι αὐτῷ· εἰ δέ τις ἔξω χωρήσας τοῦ σκοποῦ τῆς παραδοθείσης αἰτήσεως δόξει αἰτεῖν, οὐκ αἰτῶν ὃν δεῖ τρόπον, οὐδ’ ὅλως αἰτεῖ· διὸ μὴ λαμβάνοντος αὐτοῦ οὐ ψευδοποιεῖται τό· >πᾶς ὁ αἰτῶν λαμβάνει>. Καὶ γὰρ διδασκάλου λέγοντος· πᾶς ὁ προσιών μοι k* — 9f. Luk. 11, 10; Matth. 7, 8 — 5 ὁ > Κ4 Κ6 μαθημάτων ἕνεκα ἕξει αὐτῶν ἐπιστήμην, τὸ προσιέναι τῷ διδασκάλῳ πραγματικῶς ἐκλαμβάνομεν, τοῦτ' ἔστι μετὰ τοῦ συντόνως προσέχειν τοῖς παρὰ τοῦ διδασκάλου, μετὰ τοῦ ἀσκεῖν καὶ μελετᾶν αὐτό. Τῷ δὲ μὴ οὕτω προσιόντι λεκτέον· οὐ προσῆλθες αὐτῷ ὡς προετρέψατο. Ὃ φανερώτερον ποιῶν Ἰάκωβος γράφων τὴν ἐπιστολήν φησιν· >τινὲς αἰτεῖν οὐ λαμβάνουσιν, κακῶς αἰτούμενοι ἡδονῶν ματαίων ἕνεκα<. ερεῖ τις· καὶ μὴν ὑπέρ γνώσεως θείας καὶ ἀναλήψεως ἀρετῶν αἰτούμενοί τινες οὐ λαμβάνουσιν. Πρὸς ὃν λεκτέον, ὅτι οὐ καθ’ αὑτὰ τὰ ἀγαθὰ λαβεῖν ἡξίωσαν, ἀλλ' ἕνεκα τοῦ ἐπαινεῖσθαι δι’ αὐτά. Ἔστι δὲ φιληδόνων καὶ τὸ χαίρειν ἐπαίνοις· ὅθεν καὶ τούτοις οὐ δίδοται, ἐπεὶ εἰς ἡδονὰς καταδαπανῆσαι θέλουσι τὰ περὶ ὧν ἀξιοῦσιν.

15f. Jak. 4, 3 — 12 τοῦτ’ — 13 αὐτά] hoc est ut ferventer et diligenter vacet documentis ipsius ο 18 οὐ 2 — ἀγαθὰ] non propter se bona ο

11, 11 >τίνα δέ ἐξ ὑμῶν τὸν πατέρα αἰτήσει ὁ υἱός<

Σὺ δὲ ὅρα, εἰ >ἄρτος< μέν ἡ ἀναγκαία τῆς ψυχῆς ἐν γνώσει τροφή, ἧς ἄνευ οὔκ ἐστι σώζεσθαι, οἶον ὁ περὶ τοῦ πῶς βιωτέον ἀκριβὴς λόγος, >ἰχθὺς< δέ ἢ οἶον ὄψον φιλομάθεια, οἶον τὸ >εἰδέναι σύστασιν κόσμου, ἐνέργειαν στοιχείων, ἀρχὴν καὶ τέλος καὶ μεσότητα χρόνων< καὶ ὅσα ἐξὴς ἡ Σοφία καταλέγει. Οὔτε οὖν ἀντὶ ἄρτου λίθον δίδωσιν ὁ θεός, ὃν ὁ διόβολος ἐβούλετο ὑπὸ Ἰησοῦ ἐσθίεσθαι, οὔτε >ἀντὶ ἰχθύος ὄφιν< ὃν ἐσθίουσιν οἱ ἀνάξιοι τοῦ ἰχθύας ἐσθίειν Αἰθίοπες — ἐκεῖ γάρ φησιν ὁ ψαλμός. >σὺ συνέθλασας τὴν κεφαλὴν τοῦ δράκοντος ἐπὶ τοῦ ὕδατος, ἔδωκας αὐτὸν βρῶμα μαοῖς τοῖς Αἰθίοψιν< — οὔτε ἁπλῶς ἀντὶ τοῦ τροφίμου καὶ ὡφελοῦντος τὰ ἄβρωτα καὶ βλάπτοντα.

Κ* ε — 4ff. Weish. Sal. 7, 17f. 7 vgl. Luk. 4, 3ff. 9 Ps. 73 (74), 13. 14 5 καὶ2 > Κ6 6 οὔτε] οὕτως (Κ8)ε λίθον + οὐ (Κ8)ε 9 ψαλμωδός Κ 8)ε 11 τοῦ > (Κ8) ε βλάπτ. + quod refertur ad scorpionem et οvum o

11, 24 >ὅταν τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα ἐξέλθῃ ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, διέρχεται<

Τέ ἐστι τὸ >διέρχεσθαι τὸ πνεῦμα< τὸ πονηρὸν >δἰ' ἀνύδρων τόπων ζητοῦν ἀνάπαυσιν καὶ μὴ εὑρίσκον<; Ἄνυδροι τόποι ὑπῆρχον οἱ ἐξ ἐθνῶν τὸ πρότερον, νυνὶ δέ πεπλήρωνται ὕδατος Μου καὶ οὐκέτι παρέχουσιν ἀνάπαυσιν αὐτῷ. ποιεῖται τοίνυν ἐπιστροφὴν πρὸς τὸ πρότερον αὐτοῦ b*d(D*)k*CV*W*Y* 3 Τί — 4 εὑρίσκ. > dCY τὸ2 — πονηρὸν] τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα W 4 εὑρίσκων β, εὑρίσκειν kV ὑπῆρχον dkCV > bWY 5 τὸ > D3 πεπλήρωται β, Πεπληρωμένοι D 3 καὶ — 6 αὐτῷ > d παρέχουσαν Β1 ΚWYβ 6 αὐτῷ k] αὐτοῖς bCVWY Πεποίηται d ὑποστροφὴν Β1 δοχεῖον, τοὺς ἐξ Ἰσραήλ, ὁ Σατανᾶς. οὗτοι γὰρ ἐν Αἰγύπτῳ ὄντες, ἔνοικον ἦν αὐτοῖς τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν διὰ τὸ ἤθεσί τε καὶ νόμοις τῶν Αἰγυπτίων συναναστρέφεσθαι, ἐπειδὴ δὲ λελύτρωνται διὰ Μωüσέως ἐλέει θεοῦ, ἐξῆλθεν. Νῦν δὲ ἐπειδὴ οὐ πεπιστεύκασιν εἰς Χριστόν, ἀλλ' ἀπώσαντο τὸν λυτρωτήν, ἐπεπήδησεν πόλιν ἐπ' αὐτοὺς >τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα<, καὶ ὡς εὖρεν αὐτοὺς οὐκέτι θεῖον ἔχοντας ἐν αὐτοῖς οὐδέν, ἀλλ' ἐρήμους ὄντας καὶ σχολάξοντας αὐτῷ πρὸς ἐνοίκησιν, κατῳκήσατο δηλαδὴ μετὰ πάσης αὐτοῦ τῆς δυνάμεως. Τοῦτο γὰρ φαίνεται δηλοῦν· >ἑπτὰ< λέγων πνεύματα< μετ’ αὐτοῦ, καθάπερ εἴωθεν ἐπὶπλήθους ὁνομάξεινἡ τὸν τοσοῦτον ἀριθμόν, ἐπειδὰν λέγη, ὅτι >στεῖρα ἔτεκεν ἑπτὰ καὶ ἡ ἐν τέκνοις ἠσθένησεν<. Οὑδὲ γὰρ >τὸ πνεῦμα< τὸ ἔσχον ἐν Αἰγύπιῳ, τοιοῦτο ἔχουσιν οἱ >εἰς τὸν υἱόν μου πεπλήρωνται δέ καὶ ἄλλων πνευμάτων πονηρῶν, καὶ γέγονεν αὐτοῖς >τὰ ἔσχατα χείρονα τῶν πρώτων<· χείρονα γὰρ τῶν ἐν Αἰγύπτῳ νῦν ἐπειδήπερ εἰς Ἰησοῦν Χριστὸν Χριστὸν οὐ πεπιστεύκασιν, ἀλλὰ >τὸν ἀρχηγὸν ζωῆς ἀπέκτειναν<, ὕθεν ἐστερήθησαν τῆς ζωῆς. Καὶ οὐκέτι λέγει αὐτοῖς προφήτης, τόδε λέγει κύριος, οὐκέτι σημεῖον ἐν αὐτοῖς, οὐκέτι τέρας, οὐκέτι σημεῖον ἐπιφανείας καὶ παρουσίας τοῦ θεοῦ. μεταβέβηκε γàρ τὰ ἀγαθὰ ἐφ’ ἡμᾶς τοὺς ἐξ ἐθνῶν, κατὰ τὸν τοῦ Ἰησοῦ λόγον εἰρηκότος· κότος· >ἀρθήσεται ἀπ' αὐτῶν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ καὶ ἔθνει ποιοῦντι τοὺ( καρποὺς αὐτῆς<· ἡμεῖς ἐσμεν τὸ ἔθνος, οἷς >ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ<, ἡ εὐαγγελικὴ πολιτεία.

8f. vgl. Sir. 41, 5 (?) 14 — 17 vgl. Ambros. in Lucam VII, 95 (S. 323, 5 — 8 Schenkl) : universitas enim hoc numero aliqviotiens comprehenditur . . . ideo >sterilis septem etc.< 16f. I Kon. 2, 5 18 Zitat 21f. Akt. 3, 15 22ff. Zitat ? 26f. Matth. 21, 43 7 τοῦς] τοῦ bW ὁ Σατανᾶς > bkCVWY οὖτοι — 11 πνεῦμα nur Y 9 ἐξῆλθεν > alle Hss 11 κοὶ — 14 δυνάμ.] εὗρεν γὰρ αὐτῶν τὴν καρδίαν γυμνὴν καὶ σχολάξουσαν ἀπὸ πάσης εὐσεβείας Y 12 οὐκέτι — οὐδέν] οὐδὲ ἔχοντας ἀγαθόν d ~ ἐν αὐτοῖς ἔχ. k 13 κατῳκίσατο Κ 4 Κ6 (ggk)B (besser?) δηλαδὴ >d 14 Τοῦτο — 15 αὐτοῦ > Υ φαίνεται δηλοῦν] δηλοῖ d 15 μεθ’ ἐαυτοῦ Β1 αὐτοῦ + ἔχειν dC καθ. — ὁνομαίζ.] ἐπὶ πλήθους γὰρ εἴωθεν W καθάπερ — 16 ἀριθμ.] τὸν δὲ ἑπτὰ ἀριθμὸν ἐπὶ πλήθους εἴωθεν ὁμομάξειν ἡ θεία γραφή Y καθάπερ — Schluß > Κ 8 ἐπὶ τι τοῦ D ὁνομάξειν] ὀνειδίζειν K 16 τοσοῦτον] ἑπτὰ παραλαμβάνειν W, τοιοῦτον k β ἐπεδὰν ἀριθμῷ 17 ἠσθένησεν > dC ἐπειδὰν— Schluß > WY καὶ—17 ἠσθέν. > k 17 τὸ πνεῦμα τὸ ἀκάθ. > d 18 ἔσχον] εἶχον dkC Αἰγύπτῳ + ἀκάθαρτον πνεῦμα d ἔχωσιν V υἱόν μοι] Ἰησοῦν dC ἀπιστοῦντες d + ἀλλὰ d 19 πεπλήρωται βd δὲ kC > bdV ἄλλων] ἑτέρων d πνευμάτων > b πονηρῶν > d καὶ γέγονεν — Schluß > d 20 χείρω C τῶν] τοῖς V χριστ. Ἰησ. C dAAd — 23 κύριος > C 22 λέγειν K6 23 οὐκέτι1] οὐκ ἔστι ΒΚVβ, + γὰρ C 24 τέρας] πέρας ΒVβ ἐφ'] εἰς Β1 V κατὰ > β τοῦ > kV Ἰησοῦ] κυρίου C 25/26 εἰρηκ. + ὅτι C 26 ἀπ' αὐτῶν] ἀφ' ὑμῶν C 27 ἡμεῖς — 28 πολιτεία nur k > bCV

11, 33 >οὐδεὶς λύχνον ἅψας εἰς κρυπτὴν τίθησιν οὐδὲ ὑπὸ τὸν μόδιον<

Μοδίῳ μὲν γὰρ σιτομετρείσθωσαν ὑπὸ τοῦ >πιστοῦ καὶ φρονίμου οἰκο- νόμου< οἱ σύνδουλοι, βλεπέτωσαν δὲ τὰς αὐγὰς τοῦ λύχνου ἐπικειμένου 6 τῇ λυχνίᾳ καὶ εἰς φανερὸν διὰ λόγου προσαγομένου >οἱ ἐν τῇ οἰκίᾳ πάντες<, τοῦτ' ἔστιν οἱ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ. Ἀλλ' οὑδὲ >ὐπὸ τὴν κλίνην< τιθέασι τὸν λύχνον, ἔνθα τις ἀναπαύεται, οὐδὲ ἄλλου τινὸς >σκεύους ὑποκάτω<· τοῦτο γὰρ ὁ ποιῶν οὐ προνεῖται τῶν εἰσπορευομένων εἰς τὴν οἰκίαν.

k* (viberliefert auch als Teil des Fragm. XI zu Liik. 8, 16) — 3 Luk. 12, 42 5f. Matth. 5, 15 6 Mark. 4, 21 7 Luk. 8, 16

11, 34 >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὁφθαλμός σου<

Δοκεῖ γάρ μοι ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὁφθαλμός< τοιοῦτόν τι ἀποφαίνεσθαι. τὸ διορατικὸν ἐν τῇ ὅλη ψυχῇ, ἐν τῷ ὅλῳ ἀνθρώπῳ ὁ νοῦς ἐστιν. Ἵνα δέ τούτου ἐπιμέλειαν ποιώμεθα, εἴρηται τό· >ἔστωσαν ὑμῖν οἱ λύχνοι καιόμενοι<· οἱονεὶ γὰρ ἅπτομεν τὸν ἐν ἡμῖν λύχνον, ἐπιμέλειαν τῆς ἐν νοητικῆς νοητικῆς δυνάμεως ποιούμενοι. Τοιοῦτόν ἐστι καὶ τό· >οὐδεὶς λύχνον ἅψας εἰς τὴν κρυπτὴν τίθησιν, ἀλλ' ἐπὶ τὴν λυχνίαν<· ἅπτουσι γὰρ λύχνον οἷς μέλει σοφίας καὶ λόγου καὶ τῆς περὶ τὰ θεῖα γυμωασίας, ἶνα γένωνται τέλειοι, οὐκ ἄλλως ἐγγινομένης τῆς τελειότητός τινι ἢ ἐκ τῆς κατὰ τὰ θεῖα αἰσθητήρια καὶ νοητὰ γυμνασίας, ὅπερ σαφές ἐποίει Παῦλος λέγων· >τελειων δέ ἐστιν ἡ στερεὰ τροφὴ τῶν διὰ τὴν ἕξιν τὰ αἰσθητήρια γεγυμνασμένα ἐχόνυτων πρὸς διάκρισιν καλοῦ τε καὶ κακοῦ<· οὖτοί εἰσιν οἷς δύναται λαλεῖσθαι ἡ τοῖς τελείοις λαλουμένη σοφία, περὶ ἧς φησιν· >σοφίαν δέ λαλοῦμεν ἐν τοῖς τελείοις< Ὀφθαλμόν γε μὴν κυρίως φησὶν τὸν ἐν ἡμῖν νοῦν, περὶ ὅν ἐστιν ἡ ἀρχὴ ἐν μόνῳ τῷ σπουδαίῳ τῆς ἁπλότητος, μηδεμίαν ἔχοντι διπλόην καὶ δόλον καὶ σχίσιν καὶ διάστασιν καὶ μερισμὸν ἐν αὐτῷ. ἐν δὲ τῷ φαύλῳ τῆς πονηρίας καὶ παντὸς ἁμαρτήματος. Ἐπίσκεψαι δέ, εἰ δύνασαι τροπολογῆσαι ἀκολούθως τῷ >ὀφθαλμῷ< καὶ τὸ >σῶμα<, ὥστε ἤτοι τὴν ὅλην ψυχήν, κἂν μὴ σωματικὴ τυγχάνῃ, φάσκειν νῦν λέγεσθαι τὸ σῶμα — νοῦν γὰρ ἐν ψυχῇ ἀνθρώπου ὁ θεὸς ἐποίησεν — ἢ τό λοιπὸν παρὰ τὸν νοῦν, τοῦτ’ ἔστι τὸ 2—55 Κ* 2—15 τελείοις V* 2—11 γυμνασίας W* 2-9 τέλειοι Y* 5 Luk. 12, 35 11 ff. Hebr. 5, 14 14f. 1 Kor. 2, 6 2 Δοκεῖ — 3 ἀποφαίν. > Y γὰρ > VW ἐν — ὀφθαλμὸς > VW 5 ὑμῖν] ὑμῶν VWY + αἱ ὀσφύες περιεζωσμέναι κοὶ VWY ἐν ἡμῖν > W 6 τῆς — ποιούμ.] ποιούμ. τῆς νοητικῆς ἐν ἡμῖν δυν. W. ~ νοητικῆς ἐν ἡμῖν Y 7 τὴν κρπτὴν] τὸ κρυπτὸν W τὴν > Y 8 καὶ2 > Y 9 γίνωνται W οὐκ — Schluß > Y 10 τὰ 1 — νοητὰ] νοητὰ αἰσθητήρια περὶ τὰ θεῖα W 11 ὅπερ — Schluß > W ποιεῖ V + ὁ V 14 λαλεῖσθαι + καὶ V 14 τοῖς — λαλουμ. > V περὶ — 15 τελείοις > k 15 Ὁφθαλμόν — Schluß > V μὴν] μὲν Κ 5 20 κἂν] καὶ Κ 5 21 σωματικὴν Κ 5 φάσκει Κ 6 φάσκει Κ6 σύνθετον ἐκ τῆς λοιπῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, λέγειν εἶναι τὸ σῶμα. Φωτίζεται γὰρ ὑπὸ τοῦ νοῦ κυρίως μέν ὅλη ψυχή, εἴποι δ' ἄν τις, ὅτι φθάνει καὶ ἐπὶ τὸ σῶμα τοῦ νοῦ ἤτοι ἁπλότης — ἀγόμενον ὑπ' αὐτοῦ — ἢ πονηρία — χρώμενον αὐτῷ ὀργανικῶς εἰς ἁμαρτίαν. Καὶ μὴ θαυμάσῃς δέ, εἰ ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμὸς< τροπολογι- κῶς τὸ σῶμα ἐπὶ τῆς ψυχῆς λαμβάνομεν, καίτοι γε τῷ ἱδίῳ λόγῳ οὔσης ἁοράτου καὶ ἀσωμάτου — κατὰ γὰρ τὴν εἰκόνα γέγονε τοῦ ἀοράτου θεοῦ — , ἐπείπερ τροπολογικῶς καὶ τὰς δυνάμεις τῆς ψυχῆς εὑρίσκομεν ὁμωνύ- μως τοῖς σωματικοῖς μέρεσιν οὐκ οὔσας >σώματα< ὀνομαξομένας. Ἐν γὰρ τῷ· >φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου< οὐ σωματικοὶ δηλοῦνται ὀφθαλμοί, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ. >προσέθηκέ μοι ὠτίον< οὐ περὶ σωμάτων ἐστὶν ὁ λόγος, οὐδ’ ὅταν λέγη· >ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω<. Ἐν δέ τῷ Ἄισματι τῆς νύμφης, ἤτοι ἐπὶ τὴν τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴν ἀναγομένης νυμφίῳ κοινωνούσης τῷ χριστῷ ἢ ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν, καὶ >τρίχωμα< ἰδίως καὶ >ὀδόντες< καὶ >χείλη< καὶ >τράχηλος< καὶ >μαστοὶ< ἐπαινοῦνται ὑπὸ τοῦ νυμφίου, ἀναγομένων τούτων, ἐὰν περὶ ψυχῆς ἐρμηνεύηται, ἐπὶ τὰς δυνάμεις αὐτῆς. Εὕροις δ’ ἂν καὶ τό· >ὀ πούς μου οὐ μὴ προσχόφῃ< ἀναφερόμενον ἐπὶ τὴν πορευτικὴν τῆς ψυχῆς δύναμιν. Πολλὰ δ'ἂν καὶ αὐτὸς εὑρήσεις τοιαῦτα ἐπιστήσας τῇ γραφῆ κείμενα, ἀφ' ὦν δυνήσῃ μὴ προσκόψαι τῇ ἀποδόσει τοῦ πῶς τὸ σῶμα εἴρηται ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμὸς< καὶ τοῖς ἐν τῷ τόπῳ ὁμοίοις. Εὑρήσεις δέ ἐν ταῖς Παροιμίαις τὸ >αἴσθησιν θείαν< ἐν ἐπαγγελίᾳ λεγόμενον, πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς μὴ >θείας αἰσθήσεως<. Οὐ >θεία< μὲν γὰρ >αἴσθησις< ἧς καὶ τὰ ἄλογα ζῷα κεκοινώνηκεν , ὁρῶντα καὶ ἀκούοντα, γευόμενά τε καὶ ὁσφραινόμενα καὶ ἁπτόμενα. >θεία< δέ ἧς οὐδὲ πάντες ἄνθρωποι μετέχουσιν, ἀλλ' οἶ τοιαῦτα ποιήσαντες, οἶς ἐπιφέρεται τό· >αἴσθησιν θείαν εὐρήσεις<. Διόπερ μὴ θαυμάσῃς, εἰ καὶ τὸ τοῦ >σώματος< ὄνομα ἀνάλογον τοῖς ὀνόμασι τῶν μερῶν τοῦ σώματος ἀναγομένοις ἐπὶ τὰς δυνάμεις τῆς ψυχῆς ἐπὶ ὅλην ἀναφέρεται τὴν ψυχὴν ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός<. Οὑ φαμέν δέ ταῦτα ὡς πανταχοῦ τῆς ὁνομασίας τοῦ σώματος τροπολογουμένης· ἴσμεν γὰρ καὶ ἐπὶ ἄλλων τετάχθαι τὸ τοῦ >σώματος< ὄνομα, ὡς ἐν τῷ. >μὴ φοβεῖσθε ἀπὸ τῶν ἀπο- κτεννόντων τὸ σῶμα< καί· >ὑμεῖς ἐστε σῶμα Χριστοῦ<.

29 vgl. Kol. 1, 15 32Ps. 12(13),4 33 Jes. 50, 4 Ηοhel. 4, Iff. 39 Ps. 90(91), 12 44ff., 48f. Prov. 14, 6 [Weish. Sal. 7, 22ff. ?, vgl. Orig. in Joh. XX, 43 (S. 386, 25 Preuschen)] 54 f. Lvik. 12, 4 55 1 Kor. 12, 27 26 ἀμαρ τίας K 31 σωματικοῖς] σώματος Κ5 44 ἐν2 > Κ 5 46 τε > Κ5 54 φοβεῖσθαι Κ6

Τοῦ δέ ἐφεξῆς ῥητοῦ τοιοῦτον εἶναι τὸν λόγον νομίζω· εἴπερ οὖν διὰ τὸ >τὸ σῶμά σου φωτεινὸν< γεγονέναι, φωτισθέντος ὑπὸ τοῦ λύχνου τοῦ σώματος, μηδέν ἐστιν ἐν σοὶ μέρος ἔτι σκοτεινόν, μηδαμῶς ἁμαρτάνοντι ἔτι, οὕτως ἔσται φωτεινὸν τό ὅλον σῶμα, ὡς παραβάλλεσθαι τὰς αὐγὰς αὐτοῦ λύχνῳ ἐν φωτιζούσῃ ἀστραπῇ, κἂν φωτίζῃ, οὐ σκότος λύοντι. Ἀστραπῇ μὲν γὰρ ἔοικε λαμπροτάτῃ ὁ ἀπὸ τοῦ νοῦ φωτισμός, λύχνῳ δέ ἐν ἀστραπῇ φωτιζούσῃ τὸ ἐν τῷ σώματι φῶς, πεφυκότι εἶναι σκό- τος, ἀγομένῳ, ὅπου ὁ νοῦς βούλεται. Εἰ οὖν τῶν ἐν ἀμαθίᾳ καὶ ἀγνοίᾳ ὁ νοῦς τῇ φύσει φῶς τυγχάνων σκότος ἐστίν, πάντως καὶ ὅλον τὸ σῶμα, τοῦτ' ἔστι τὸ παθητικὸν μέρος τῆς ψυχῆς, ὅπερ ἐστὶ τὸ θυμικὸν καὶ ἐπιθυμητικόν, πολλῷ μᾶλλον σκότος ἐστίν.

d(D*) K*CV* ε; vgl. o (s. Nachtrag) 1 Τοῦ — νομίζω] Τοιοῦτον δὲ καὶ τοῦτον τὸν λόγον νομίζω εἶναι VW, δοκεὶ μοι τοιοῦτόν τι ἀποφαίνεσθαι dC τι τὸ διορατικὸν ἐν τῇ ὅλῃ ψυχῇ ὁ νοῦς νοῦς ἐστιν. σῶμα δὲ τὸ θυμικὸν καὶ ἐπιθυμητικὸν μέρος τῆς ψυχῆς τῆς ψυχ.] αὐτῆς W) dCW (vgl. Ζ. 10— 11) ΚV] δὲ dC 2 το1 > dCK4 K8 ε σου > W φωτισθέντα V, φωτισθὲν dCW 3 ἔτι > d ἁμαρτάνονταC, ἁμαρτάνον D ὅλον τὸ dCK 4 σῶμα] τοῦ σώματος W σῶμά + σου D 5 κἂν — 7 φωτιζ. > K φωτίζῃ] φωτιζούσῃ d, φωτισμῷ ε οὐ] τὸ e 7 δὲ τι κοὶ Κ 4 φωτιξούσῃ > Κ8 ε τῷ > dCW(ggD3) πεφοικότι CK2 V 8 ἀγομένῳ + δέ W Εἰ — 11 ἐστίν > kVε ἀμαθείᾳ C 9 νοῦς + ὢν (τυγχάνων >) D4 10 καὶ + τὸ W

11, 35 >σκόπει οὖν μὴ τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐστίν<

>Σκόπει οὖν μὴ τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐδτίν<· ἐξὸν οὖν ἦν ὑμῖν, φησίν, καθαρὸν κατασκευαζειν τὸν νοῦν καὶ διὰ τοῦτο καταλαμπρύνειν ἑαυτῶν τούς τε λόγους καὶ τὰς πράξεις. Ὑμεῖς δὲ τοὐναντίον ποιεῖτε, ὅθεν χρὴ προάγειν φῶς, ἐντεῦθεν προάγετε σκότος, ἐκ πονηρῶν ἐννοιῶν τὸν φθόνον ἔχοντες.

bY* (τοῦ αὐτοῦ) 2 Σκόπει — ἐστίν > b ὑμῖν] ἡμῖν Υ 4 δὲ > Υ 5 προάγεται b ἐκ — ἔχοντες > b (vgl. vorher ἀπὸ τοῦ φθόνου Πρὸς τὸν φόνον ἐγειρόμενοι b)

12, 2 >οὐδὲν δὲ συγκεκαλυμμένον ἐστίν, ὁ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται<

Ἢ τοίνυν περὶ τοῦ καιροῦ ἐκείνου τοῦτο λέγει, ὅτε >κρινεῖ ὁ θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων< καὶ >φωτιεῖ τὰ κρυπτὰ τοῦ σκότους καὶ φανερώσει τὰς βουλὰς τῶν καρδιῶν<. Ἢ ἐκεῖνό φησιν ὅτι, ὅσῳ πειρᾶταί τις καλύπτειν τὰ καλὰ τῇ κατηγορίᾳ, κατὰ φύσιν τὸ καλὸν ἀκάλυπτόν ἐστιν.

k* — 2f. öm. 2, 16 3f. 1 Kor. 4, 5 — 5 τῇ κατηγορίᾳ] aliorum infamiis ο

12, 6 >οὐχὶ πέντε στρουθία πωλοῦνται ἀσσαρίων δύο<

Τήρει δέ, ὅτι οὐ πτῶσιν στρουθίου ἐπὶ τῆς γῆς εἶπεν, ὡς ὁ Ματθαῖος. πέντε δέ στρουθία νῦν τοῦ δικαίου τὰς αἰσθήσεις αἰνίττεται, αἳ τῶν dk*C — 2 Matth. 10, 29 3f vgl. Ambros. in Lucam VII, 113 (S. 329 10ff. Schenkl): videntur enim quinque isti passeres quinque esse corporis sensus, tactus, odoratus, gustus, visus, auditus 2 τῆς > dC ὁ > D3 3 ~ τὰς αἰσθ. τοῦ δικαίου Κ8 ε μετεώρων καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον αἰσθάνονται, ὁρῶσαι τὰ θεῖα, ἀκούουσαι φωνῆς θεοῦ, γευόμεναι >ζῶντος ἄρτου<, ὁσφραινόμεναι Χριστοῦ μύρων εὐωδίας, >ἐλαίου ἀγαλλιάσεως< ἁπτόμεναι λόγου ζῶντος, αἴ τινες, ἐξευ- τελιζόμεναι ὑπὸ τῶν >τὰ τοῦ πνεύματος< μωρίαν καὶ εὔωνα κρινόντων, >οὔκ εἰσιν ἐπιλελησμέναι ἐνώπιον τοῦ θεοῦ< εἰ δὲ ὁ λόγος ἐπράθη τριά- κοντα ἀργυρίοις, οὐ θαυμαστόν, εἰ καὶ θεῖαι αἰσθήσεις δύο ἀσσαρίων. Τὸ μέντοι ἐμφαῖνον ῥητόν, μηδὲ τὸ ἐλάχιστον στρουθίον >ἐπιλελησμένον< εἶναι >ἐνώπιον τοῦ θεοῦ<, συνεξέτασον τοῖς ἐμφαίνουσι ῥητοῖς, ἐπιλανθάνεσθαί τινων τὸν θεὸν δι’ ἁμαρτίας αὐτῶν. Ῥητῶς μέν οὖν τὸ λεπτομερὲς τῆς προνοίας καὶ ἡ μέχρι τῶν λεπτῶν γνῶσις ἐν τούτοις δηλοῦται, νοητῶς δὲ πίπτει ἐπὶ τῆς γῆς οἶα στρουθία. Τό φρόνημα, ἐπὰν δέον ἄνω φέρεσθαι, τὰ κάτω ζητεῖ τοῖς τῆς σαρκὸς ἐνεχομένον κακοῖς, παραδοθὲν >εἰς πάθη ἀτιμίας< καὶ τὸ ἐλεύθερον μετὰ τοῦ τιμίου ἀπολωλοεκός. τοιοῦτος δὲ ὁ ὑπὸ τοῦ λόγου μετεωρισθεὶς καὶ τὰ γήϊνα φρονήσας. Κατὰ δὲ τὸ ῥητὸν πάλιν τό· >οὑ πεσεῖται ἐπὶ τὴν γῆν ἄνευ τοῦ πατρὸς ὑμῶν< οὐ τὴν βούλησιν δείκνυσιν, ἀλλὰ τὴν πρόγνωσιν· τῶν γὰρ γινομένων ἃ μέν κατὰ βούλησιν γίνεται, ἃ δὲ κατ' εὐδοκίαν, ἃ δὲ κατὰ συγχώρησιν.

5 Joh. 6, 51 5f. vgl. Ephes. 5, 2 6 Ps. 44 (45), 8 7 1 Kor. 2, 14 8f. vgL Matth. 26, 15 11 f. vgl. Hebr. 6, 10 15f. Rom. 1, 26 17 vgl. Phil. 3, 19 5 γευόμ.] γενόμεναι (!) ε μύρου dC 7 ὑπὸ] ὑπὲρ Κ6 τοῦ > Κ8ε μωρία Κ6 8 εἰ — 9 ἀσσαρ. > dk 9 Τὸ — Schluß > dC 12 ἁμαρτία ε 13 λεπτῶν + ἡ ἡ Κ6 14 στρουθίον K δέον δὲ Κ 6 Κ8 ὄνω φέρεσθε ΚΚ8, ἀναφέρεσθε Κ6 15 ζητῇ Κ6 πάθος Κ6Κ8 16 τοῦ > K 20 δὲ2 + οὐ K

12, 19 >καὶ ἐρῶ τῇ ψυχῇ μου· ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθά<

>Ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα<· ὡς γὰρ κάτω κείμενος ἔλεγεν, >ἒχεις ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλὰ< ἐν τῇ περὶ τῶν ἀγαθῶν πλανώμενος κρίσει· ἠγνόει γάρ, ὅτι ὄντως ἀγαθὰ οὐκ ἐν τῇ κατηραμένῃ γῇ, ἀλλ' ἐν οὐρανῷ. Ἔνθα οὐκ >εἰς ἔτη πολλά<, ἀλλὰ εἰς ἀπεράντους αἰῶνας ἡ τῶν μακαρίων ἐστὶν ἀνάπαυσις καὶ εὐφροσύνη ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.

12, 35 >ἔστωσαν ὑμῶν αἱ ὁσφύες περιεζωσμέναι<

Τῶν ἐν ἁγνείᾳ ζώντων >αἱ ὀσφύες ἐζωσμέναι< εἴσίν. ἐπειδὴ δὲ καὶ νὺξ ὁ βίος ἡμῶν, λύχνου δεόμεθα, ὅς ἔστι νοῦς ὀφθαλμὸς ὢν ψυχῆς, καὶ εἰ ἐν τῷ >ἔσω ἀνθρώπῳ< ἔστιν ἐγρήγορσις, εὐλόγως τὰ πολλὰ ἢ πάντα ἐν τῷ βίῳ τούτῳ ἐγρηγόρσεως ἡμῖν δεῖ, διό τε τοὺς ἐφεδρεύοντας, >ἀρχὰς< δὴ λέγω >καὶ ἐξουσίας<, πρὸς ἃ >ἡ >ἵνα ἶνα εὕρωμεν τῷ κυρίῳ τόπον, σκήνωμα τῷ θεῷ Ἰακώβ<, ἔστι δ’ ὅτε, ἵνα ἀνοίξωμεν κρούσαντι τῷ δεσπότῃ. d(D*)C — 2f. vgl. Ambros. in Lucam VII, 132 (S. 339, 26 Schenkl) : ideo quia nox est huius dies vitae, lucerna est necessaria 4 Rom. 7, 22 of. Ephes. 6, 12 6f. Ps. 131 (132), 5 2 ζώντων] ὅντων D ἐπεὶ D3 D4C 3 ἡμῶν] ὑμῶν D3 + ὑπάρχων D3 ὢν > d 4 ἐγρήγ. εὔλογος C ἢ] μὴ D 5 διό — ἐφεδρ.] πρὸς τὰς d 6 ἵνα — 7 Ἰακώβ > d 7 ἔστι δ’ ὅτε] καὶ d Τήρει ὅτι καὶ ὁ τοῦ ἐγρηγορέναι μισθὸς δίδοται. >περιζώσεται<, γάρ φησιν, ἔστι δὲ >διεζωσμένος τὴν ὀσφὺν< κατὰ τό· >ἐνεδύσατο κύριος δύνα- μιν καὶ περιεζώσατο<, ἐν ῇ κατ' ἀξίαν ἕκαστον >ἀνακλινεῖ< καὶ κατ' ἀξίαν ἑκάστῳ >διακονήσει< ἀποδιδοὺς >ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ<.

8f. Luk. 12, 37 9f. Ps. 92 (93), 1 10 f. vgl. Matth. 16, 27 11 Rom. 2, 6 8 καὶ > C 9 ἔστι — 10 ᾖ] καὶ d 11 διακονεῖ D, διακονιεῖ D 3

Ἔτι ἑκάστου τῇ ψυχῇ ὁ κλέπτης ἐπιβουλεύων ἔρχεται καὶ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος τοὺς ἑαυτοῦ φυλάσσων ἐπιφαίνεται. Διὰ τοῦτο γρηγόρησον, ρησον, ἴν εἰ μὲν >ὁ κλέπτης< ἔλθοι ἐγρηγορότα εὑρὼν τὸν οἰκοδεσπό- την, μὴ διορύξῃ >αὐτοῦ οἶκον<, εἰ δὲ >ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου< παραγένοιτο, ἵνα κρούσαντι αὐτῷ >εὐθέως< ἀνοίξῃ. ἐὰν γὰρ καθεύδοντα εὔρῃ καὶ κρούσῃ κάκεῖνος μὴ ἀνοίξῃ, ἄπεισι καταλιμπάνων αὐτόν. Ἑξῆς δὲ τῷ βίῳ τούτῳ ὁ γρηγορήσας ἐν αὐτῷ >ἡδέως ὑπνώσει καὶ οὐ πτοηθήσεται πτόησιν ἐπελθοῦσαν<. Οὕτω >Δαβὶδ ἐκοιμήθη μετὰ τῶν πατέρων αὐτοῦ< καὶ οἱ καθεξῆς, ὅπερ ἐπ' οὐδενὸς τῶν ἀπ' ἀλλοτρίου σπέρματος τῶν ἁγίων ἀναγεγραμμένον μέχρι τοῦ παρόντος εὕρομεν, ὡς τάχα καὶ διὰ τοῦτο λέγειν τὸν ἀπόστολον. >οὐ πάντες κοιμηθησόμεθα<. Εἰ πάντες κοιμηθησόμεθα, >μακάριοι τοίνυν οἱ δοῦλοι, οὓς ἐλθὼν ὁ κύριος εὕρῃ γρηγοροῦντας<, ἶνα χωρὶς ὑπερθέσεως δῷ αὐτοῖς τὸν μισθόν, >δικαιοσύνῃ ἐξ ωσμένος τὴν ὀσφῦν<. Ἐφίσταται δὲ τῷ καιρῷ τοῦ ἀπαιτη- θήσεσθαί τινα τὴν ψυχήν, ὁποῖος ποτ' ἂν ᾖ. Εἰ γὰρ ἐπέστη τῷ εἰπόντι· >καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζοντας ποιήσω<, καὶ >εἶπεν αὐτῷ· ἄφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ<, πόσῳ μᾶλλον τοῖς μακαρίοις καὶ ἁγίοις ἐπιστήσεται μετὰ >τὸ ἀναλῦσαι< σὺν κυρίῳ ἐσομένοις;

e*k* — 3f. Luk. 12, 39. 40 7f. Prov. 3, 24. 25 8f. 3 Kon. 2, 10 u 6. 11 1 Kor. 15, 51 14 Jes. 11, 5 16f. Luk. 12, 18. 20 18f. Phil. 1, 23 1 Ἔτι] ὅτι K2 > e 2 αὐτοῦ e 3 ἔλθοι e] ἔλθῃ k τὸν οἰκοδεσπότην e > k 4 αὐτοῦ e] σου k 5 κρούσαντι — εὐθέως e > k ἀνοίξῃ e] ἀνοίξῃς k 6 κἀκεῖνος e] σὺ δὲ k ἀνοίξῃ e] ἀνοίξῃς k ἄπεισι — αὐτόν e] καταλιπὼν ἀπελεύσεται k Ἐξῆς — Schluß > K7 10 μέχρι — παρόντος e > k 12 Εἰ — κοιμηθησόμενθα e > k τοίνυν e] οὖν Κ 13 εὕρῃ e] εὕροι k εὑρήσει Κ 2) 15 ὁποῖος —Schluß > e ᾖ] εἴη Κ2 16 κοὶ — ποιήσω > K

12, 36 >καὶ ὑμεῖς ὅμοιοι ἀνθρώποις προσδεχομένοις τὸν κύριον ἑαυτῶν<

Ἔστι μέντοι ὕπνος καὶ ἐγρήγορσις, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ >ἔξω ἀνθρώπου< καὶ ἐπὶ τοῦ >ἔσω<. Καὶ ἀπαιτούμεθα μὲν ἐγρηγορέναι, καθό φησιν ὁ σωτήρ· >γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν<, καὶ b*e*k*V* (in b nach 5 πειρασμ. anschl. Fragm. LXII) — 3f. 2 Kor. 4, 16 5 Mark. 14, 38 Par. 3 μέντοι > be ὥσπερ + κοὶ e 4 καὶ2 > b μὲν] τοίνυν b καθά b 5 καὶ2 — 10 σοι > beV ἐν Παροιμίαις λέγεται· >μὴ δῷς ὕπνον σοῖς ὄμμασι μηδέ νυσταγμὸν σοῖς βλεφάροις<, κοιμᾶσθαι δέ, ὅτε ὁ μὲν σωτὴρ λέγει· >καθεύδετε τὸ λοιπὸν καὶ ἀναπαύεσθε< ὁ δὲ Σολομῶν. >ἐὰν γὰρ καθεύδῃς, ἄφοβος ἐσῃ. ἐὰν δέ καθεύδῃς, ἡδέως ὑπνώσεις καὶ οὐ φοβηθήσῃ πτόησιν ἐπελθοῦσάν σοι<.

6f. Prov. 6 4 7f. Mark. 14, 41 8f. Prov. 3, 24. 25 8 γὰρ > Κ2

Πλὴν τὰ πολλὰ ἢ καὶ τὰ πάντα ἐν τῷ βίῳ τούτῳ ἀγρυπνητέον ἐστίν, πῇ μέν διὰ τὸ ἐφεδρεύειν τοὺς πολεμίους, ὄντας οὐχ >αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλ' ἐξουσίας καὶ κοσμοκράτορας τοῦ κόσμου τούτου καὶ πνευματικὰ τῆς πονηρὶας<, ἴν' ἐκτοῦ ἐγρηγορέναι >σωζώμεθα ὥσπερ δορκαὶ ἐκ βρόχων καὶ ὥσπερ ὄρνεον ἐκ παγίδος< καὶ ἵνα τὰς ὀσφύας περιζωσάμενοι καὶ τοὺς λύχνους ἀναπτομένους ἔχοντες >ὅμοιοι< γενώμεθα >ἀνθρώποις προσδεψομένοις τόν κύριον ἑαυτῶν, ἵνα ἐλθόντος γα κρούσαντος εὐθέως ἀνοίξωμεν αὐτῷ<. Καὶ πρόσχες, εἰ μὴ λόγον ἔχει διὰ τὴν πρώτην καὶ δευτέραν καὶ τρίτην φυλακὴν τῆς νυκτὸς ἢ καὶ τετάρτην, ἵνα ἐν πᾶσι γρηγορώμεθα, εἰρῆσθαι καὶ παρὰ τῷ Σολομῶντι τό· >πάσῃ φθλακῇ τήρει σὴν καρδίαν<.

b*e*V* k* (in b anschl. an LXI) — 2ff. Ephes. 6, 12 4f. Prov. 6, 5 lOf. Prov. 4, 23 1 Κοὶ μετ' ὁλίγα. Πλὴν b ἢ > e καὶ τὰ] κατὰ beV ἐστὶν + ἡμῖν κΕΕ2V, + ὑμῖν E 1 2. πῇ μέν > k 4 Iva V δορκὰς kBV 5 ὀσφὺς V περιξωσμένοι V 6 ὅμοια b(ggB) ὅμοιοι — προσδ.] προσδεχώμεθα k 7 ἑαυτῶν > k] αὐτῶν e ἐλθόντος καὶ > k εὐθέως > k 8 αὐτῷ > k 8 Καὶ — 11 nur k 10 γρηγορῶμεν K2

12,37 >ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι περιζώσεται καὶ ἀνακλινεῖ αὐτούς<

Διὰ τοῦτο δέ οἶμαι >περιζώσεται< ὁ Χριστός, μέλλων ἀνακλίνειν, οὓς εὑρήσει γρηγοροῦντας, ἐπείπερ κατὰ τὸν Ἡσαΐαν >ἔσται δικαιοσύνῃ ἐξωσμένος τὴν ὀσφῦν<. Τέ δὲ τό· >παρελθὼν διακονήσει αὐτοῖς<; καὶ ὅρα, εἰ δύνασαι δύο διακονίας εἰπεῖν, μίαν μέν τὴν ἐν τῷ βίῳ τούτῳ, καθ’ ἣν εἶπεν. >κἀγώ εἰμι ἐν μέσῳ ὑμῶν οὐχ ὡς ὁ ἀνακείμενος, ἀλλ' ὡς ὁ διακονῶν< ἑτέραν δέ, περὶ ἧς νυνί φησιν· >καὶ ἐὰν ἔλθῃ ἐν τῇ δευτέρᾳ φυλακῇ, καὶ ἐν τῇ τρίτῃ φυλακῇ ἔλθῃ καὶ εὔρῃ οὕτως, μακάριοί εἰσιν οἱ δοῦλοι ἐκεῖνοι<

k* — 6 Luk. 22, 27 3f. Jes. 11, 5 2 Διὰ — 4 ὁσφῦν > Κ7 4 αὐτοὺς Κ 2 1 καὶ — 9 ἐκεῖνοι rubr. ΚΚ2

12, 42 >τίς ἅρα ἐστὶν ὁ πιστὸς οἰκονόμος ὁ φρόνιμος<

Δοκεῖ δέ μοι νῦν τοῦ >πιστὸς< καὶ τοῦ >φρόνιμος< ἀκούειν οὔτε ἐπὶ μίαν τῶν ἀρετῶν, πίστιν ἰδίως λεγομένην κατὰ τὴν γραφήν, ἀγαφέροντα τὸ >πιστὸς οὔτε ἐφ’ ἑρέραν τὸ >φρόνιμος< καθὰ πάντως ὁ πιστὸς φρόνι- k* _ 3 vgl. 2 Petr. 1, 5 (?) μός ἐστι καὶ ἀνάπαλιν ὁ φρόνιμος πιστός, τῷ ἀντακολουθεῖν τὰς ἀρετάς. Ἀλλ' ὥσπερ τὸ >φρόνιμος< ὄνομα κεῖταί ποτε οὐ κατὰ τὸν πεπεισμένον ἀρετη τῇ φρονήσει, ἀλλ' εἰς παράστασιν τοῦ ἐντρεχοῦς, ὃν δυνατόν ποτε καὶ φαῦλον εἶναι, καθὸ >ὁ ὅφις ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς<, οὕτω καὶ νῦν ὁ πιστὸς οὐ τέλειος τῷ τὴν πρόθεσιν αὐτῷ νενευκέναι πρὸς τὴν εἰς θεὸν πίστιν· κατà τοῦτο δὲ δυνατὸν μήτε πόντων τὸν πιστὸν φρόνιμον εἶναι, μήτε τὸν φρόνιμον πιστόν. Ὅτι δὲ καὶ κατ' αὐτὰ τὰ θεῖα γράμματά ἐστι φρόνιμος, οὐ πιστὸς δὲ καὶ ὁ οἰκονόμος, ἐντεῦθεν δῆλον· οὐ γὰρ πιστοῦ ἦν τὸ διασκορπίζειν τὰ ὑπάρχοντα τοῦ πλουσίου καὶ τὸ προσκαλέσασθαι ἔκαστον τῶν χρεωφειλετῶν τοῦ γυρίου αὐτοῦ καὶ τὸ χρέος μειοῦν. Καὶ ὅτι μὲν οὐ πιστὸς ἦν, σαφῶς φαίνεται, ὅτι δὲ καὶ κατά τι σημαινόμενον φρόνιμος ἐτύγχανε, δῆλον· ἐπαινεῖ γὰρ ὁ κύριος τὸ ἐντρεχὲς αὐτοῦ, ψέγων αὐτοῦ τὸ ἄπιστον καὶ διὰ τοῦτο λέγων αὐτῷ. >οὐ δυνήσῃ ἔτι οἰκονομεῖν<. Καὶ τάχα ἐν τοῖς πλήθεσιν ἀρκεῖ τισι πρὸς σωτηρίαν ἡ ὡς προείπομεν πίστις, ἐν δὲ τοῖς οἰκονόμοις ἀμφοτέρων χρεία, καὶ τοῦ πιστοῦ καὶ τοῦ φρονίμου· μὴ ὢν γὰρ τοιοῦτος, οὐ δυνήσεται θεωρῆσαι καὶ τὸν καιρὸν τῆς δόσεως τοῦ σιτομετρίου πρὸς τοὺς ὑποχειρίους καὶ τὸ ἁρμόζον ἑκάστῳ. Ἐπεὶ οὖν πολλοί εἰσιν οἰκονόμοι τῶν ἐκκλησιῶν πιστοὶ μέν, οὐ μὴν καὶ φρόνιμοι καί τινες τοὐναντίον, διὰ τοῦτο ἐπαπορητικῶς προὐνέγκατο τὴν φωνὴν ὁ κύριος ὑπὲρ τοῦ τρανότατα ἐμφῆναι τὸ σπάνιον καὶ δυσεύρετον τῶν ἅμα πιστῶν καὶ φρονίμων οἰκονόμων· τόν γε μὴν εὑρεθέντα κατέστησεν ὁ κύριος ἐπὶ τῶν θεραπόντων αὐτοῦ, ὡς καὶ τόν Ἰούδαν ὁ σωτὴρ ἐξελέξατο, οὐκ ἀγνοῶν μὲν τὸ ὕστερον ἀπαντησόμενον, συγχρώμενος δὲ αὐτοῦ τῷ πρὸ τῆς παραβάσεως χρόνῳ καὶ τῇ τότε ὁδευούσῃ ἐπ' ἀρετὴν προαιρέσει εἰς τό τῆς ἀποστολικῆς διακονίας ἔργον. ἔργον. δὲ τὸ ἀποκείμενον ἀγαθὸν τῷ πιστῷ καὶ φρονίμῳ παρὰ τὸ λεγόμενον πρὸς τὸν δεκαπ λασιάσαντα τὴν μνᾶν ἢ πενταπλασιάσαντα. καὶ οὐ θαυμαστόν, ὅπου γε καὶ τῶν παρὰ τούτους διαφερόντων μεῖζον· ὡρισμέναι γὰρ πόλεις τοῖς τὰς μνᾶς ἐπεξεργασαμένοις παραδίδονται, πλήθη δὲ τοῖς τὰ τάλαντα διπλασιάσασιν. Πολλῷ δὲ μεῖξον καὶ τούτων ἐστὶ τὸ μὴ μόνον ἐπὶ πολλῶν καθίστασθαι, ἀλλ' >ἐπὶ πᾶσι τοῖς ὑπάρχουσι< τῷ κυρίῳ ὅπερ ἀπόκειται τῷ πιστῷ καὶ φρονίμῳ οἰκονόμῳ, ἄφιον ἑαυτὸν πάντων τῶν ὑπαρχόντων <διὰ > τῆς πίστεως καταστήσαντι. Ζητήσεις δὲ εἰ πλειόνων εὑρισκομένων πιστῶν καὶ φρονίμων ἔκαστον αὐτῶν δυνατὸν >ἐπὶ πᾶσι τοῖς ὑπάρζουσι< τοῦ κυρίου καθίστασθαι. εἰ γὰρ >ἐπὶ πᾶσι<, πῶς ἕτερος χώραν ἔχει ἐπὶ τοῖς δέκα πόλεσι καὶ μᾶλλον εἰς πλείους; διὸ εἰσ προτροπὴν εἰρήσθω.

8f. Gen. 3, 1 18 Luk. 16, 2 32 vgl. Luk. 19, 16. 18 33f., 41 vgl. Luk. 19, 17. 19 34f. vgl. Matth. 25, 21. 23 5 ἀντιακο λουθεῖν Κ 2 τὰς — Schluß > Κ2, da Schluß der Hs. 6 πετεισμένον konj.] πεποιωμένον (?) Κ 25 τρανότατα konj. Κr.] τρανότητα K, τρανότητι konj. KI. 38 διά konj. Kl. Kr. 41 πόλεσι] πολλῷ (?) K

12, 52 >ἔσονται γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν πέντε ἐν ἑνὶ οἴκῳ διαμεμερισμενοι<

Ἐπειδὴ δὲ τὰ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ πρόσωπα ἕξ ἐστι, ῥητέον, ὅτι τὸ ἔν πρόσωπον, τὸ τῆς νύμφης, τέμνεται εἰς δύο, εἰς νύμφην καὶ θυγατέρα ἐν τῷ πρὸς τὴν μητέρα καὶ τὴν πενθερὰν διαμάχεσθαι τὴν αὐτήν· καὶ οὕτως ἀπαντᾷ τρεῖς ἐπὶ δυσὶ καὶ δύο ἐπὶ τρισὶ διαμάχεσθαι. Πρὸς ἀναγωγὴν δέ· ὡς ἐν ἑνὶ οἴκῳ τῷ ἀνθρώπῳ αἱ πέντε αἰδθήσεις, πρὶν μέν ἐλθεῖν αὐταῖς τὸν λόγον, ὁμονοοῦσιν ἐν ταῖς ἡδοναῖς, ἐπιδημήσαντος δ’ αὐτοῦ μερίζονται. δύο μὲν αἱ φιλοσοφώτεραι, ὅρασις, δἰ ἧς ὁρῶντες κόσμον καὶ τὴν τάξιν αὐτοῦ θαυμάζομεν τὸν κτίστην, καὶ ἀκοή, δἰ ἧς μαθητευόμεθα τῷ λόγῳ τοῦ θεοῦ, ἐπὶ τὰς λοιπὰς τρεῖς· γεῦσιν, ὄσφρησιν, ἁφήν, τὰς ἀνδραποδώδεις καὶ οὐ πεφυκυίας πρὸς φιλοσοφίαν, αἱ δέ τρεῖς ἐπὶ τὰς δύο ἀντιπράττουσι μᾶλλον. Τὸ οὖν· >διαμερισθήσεται πατὴρ ἐπὶ υἱῷ < ἐτέρας ἀρχῆς ἀναγνωστέον, οὐκ ἐχόμενα τῶν πρώτων, ὃ ῥητῶς μὲν τὸν τῶν πιστῶν ἀπὸ τῶν ἀπίστων δηλοῖ μερισμόν. Συμβο- λικῶς δὲ >πατὴρχ > νοῦς μερίζεται >ἐπὶ υἱῷ] < μοχθηρῷ λογισμῷ μὴ συγκατατιθέμενος αὐτῷ. >καὶ υἱὸς ἐπὶ πατρί <, ὁ τὸν ἀποθανόντα μὴ θάπτων πατέρα. >μήτηρ ἐπὶ θυγατρί < ψυχὴ τὸν μοχθηρὸν αὐτῆς οὐκ ἀποδεχομένη καρπόν· >θυγάτηρ ἐπὶ μητέρα <, τὴν ὕλην ἡ μηκέτι ἑνουμένη αὐτῇ ψυχή. >πενθερὰ ἐπὶ νύμφην <, ἡ τοῦ νόμου ἀνδρὸς τῆς ὑπ' αὐτῷ ψυχῆς μήτηρ, λέγω δὴ τὸ ἅγιον πνεῦμα, καταλιπὸν τὸν ἐκ περιτομῆς λαόν· >νύμφη ἐπὶ τὴν πενθεράν <, ὁ διὰ τοῦ ἀμαρτάνειν λαὸς χωρισθεὶς τοῦ πνεύματος.

dk*Cδ — 17 vgl. Luk. 9, 59 3 ἐν — εὐαγγ. > dC ἐστι] εἰσι dCK 7 ῥητέον > dC ὅτι] μᾶλλον dC τὸ > Κ 1 6 ἅπαντα d (?) 7 τῷ] τὰ K 9 μέν + γὰρ Κ 1 δ ὅρασις — 11 τοῦ θεοῦ C] ὅρασιν δὴ λέγω καὶ ἀκοὴν dk 11 ἐπὶ] ἔπειτα dC ὅσφρισιν C 12 ἀνδραπ. καὶ > dk οὑ] μὴ dk φιλοσοφ.] σοφίαν d 13 ἀντιπράσσουσι dC 14 ἀφ' ἑτέρας] ἀπὸ πρώ- της dC οὐκ — 22 πνεύματος > Κ 7 15 ὃ > C μὲν + οὖν C 19 ἐννομένη DD 3 (?) 20 ἐπὶ + τὴν K 1 τοῦ + γενομένου C νόμου νομίμου D 4 21 λέγω δὴ] εἴη δ’ ἂν C πνεῦμα + ἀφ' οὖ ἡ τοῦ νόμου γραφή C ἐκ + τῆς Κ 1 22 τὴν > C 12, 58–59 vide Homilia ΧΧΧV.

13, 6 >συκῆν εἶχέν τις πεφυτευμένην <

Ἕτερον δὲ τέταρτον νοῆσαι τὸν τῆς ἐνανθρωπήσεως χρόνον, καθ' ὃν νύττει καὶ περιορύττει τὸν Ἰσραὴλ καταθερμαίνων αὐτόν, ἵνα ζέοντας d(D*)C (Teil eines aus Orig., Titus, Kyrill und Isidor zusammengesetzten Scholions); vgL dazu Fragm. CXIII zvi Luk. 13, 6 im Anhang Ρ. 283 2 Ἕτερον — νοῆσαι] κοὶ τέταρτον d χρόνον] καιρόν d 3 νύττει — 7 παραβάλλ.] αὐτὸς διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐκήρυξε πᾶσι τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν d τῷ πνεύματι ἀποτελέσῃ. ἐπειδὴ δέ μετὰ τοσαύτας ἀπειλὰς ἔμειναν ἄκαρποι, ἐξεκόπη ἡ συκῆ καὶ ἐνεκεντρίσθη τὰ ἔθνη εἰς τὴν ἐκείνων ῥίζαν — ἔμεινε γὰρ ἡ ῥίζα — ἢ γεωργὸν δεὶ νοῆσαι ἄγγελόν τινα παρὰ θεοῦ προσταχθέντα προΐστασθαι τῆς Ἱερουσαλήμ, ἣ καὶ καὶ συκῇ ἀκάρπῳ παραβάλλεται.

5f. vgl. Rom. 11, 24ff,

13, 21 >ὁμοία ἐστὶν ζύμῃ, ἥν λαβοῦσα γυνὴ ἔκρυψεν <

Ἑτέρως ἐστὶ λαβεῖν τὴν τὴν μὲν γυναῖκα εἰς τὴν ἐκκλησίαν, τὴν δὲ ζύμην εἰς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, σάτα δὲ τρία σῶμα, πνεῦμα, ψυχήν. Ἀγιάζεται δέ ταῦτα ταῦτα ζύμῃ τοῦ ἁγίου πνεύματος, ὥστε γενέσθαι πρὸς τὸ ἅγιον πνεῦμα ἔν φύραμα, ἵν >ὁλόκληρον ἡμῶν τὸ σῶμα καὶ τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ ἀμέμπτως τηρηθείῃ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ <, ὥς φησιν ὁ θεπέσιος Παῦλος.

b*d(D*)k*CV*W*e — 5ff. 1 Thess. 5, 23 2 Ἐτέρως + δέ κ(gg K8 ε) Ἑτέρ. — γυναῖκα] τινὲς δὲ τὴν μὲν γυναῖα λαμβάνουσιν C, (Ὁ δὲ W) Ὠριγένης τὴν μὲν γυναῖκα λαμβάνει bVW (Ὠριγ. > V, weil schon Lemma) 2 Ἐτέρως — 3 ἅγιον ἄλλοι τὴν ζύμην εἰς τὸ Πνεῦμα λαμβάνουσι τὸ ἅγιον, τὴν δὲ γυναῖκα εἰς τὴν ἐκκλησίαν d 3 δὲ + τὰ D 3 σῶμα + καὶ D 3 W ψυχὴ καὶ πνεῦμα d, ψυχὴν καὶ πνεῦμα C, Πνεῦμα καὶ ψυχήν W 4 δὲ γὰρ dW ζύμῃ] ἐπε λεύσει dCW, ἐπιφοιτήσει D 4 ὥστε] ὡς bdk(ggK8 ε )CVW πρὸς — 5 ψύραμα] ἓν φύραμα ταῦτα Πρὸς τὸ ἅγιον πνεῦμα dC 5 ἶν’ — 7 Παῦλος > bkV ἡμῶν > d 6 ψυχὴ + κατὰ τὸν θεῖον ἀπόστο λον d ἀμέμπτως — Schluß καὶ ἑξῆς W 7 ὥς — Παῦλος > d

14, 12 >ὅταν ποιῇς ἄριστον ἢ δεῖπνον, μὴ φώνει τοὺς φίλους <

Ἀλλ' οὕτω μέν κατὰ τὸ ῥητὸν κελευόμεθα μὴ φίλους καλεῖν καὶ γείτονας, ἀλλὰ >πτωχοὺς καὶ ἀναπήρους, χωλοὺς καὶ τυφλούς<. εἰ δέ μὴ οἰκονομικῶς καὶ ὡς ἐν παραβολαῖς λέγει ταῦτα, ἶνα καὶ οἱ ἀ\κεραιότεροι ὡς ἐγχωρεῖ ὡφελῶνται ταῦτα, καὶ ἀποτρέπει τῶν καθηκόντων. οὐ σοφοῦ γὰρ ἔστι πτωχοὺς μὴ πιστοὺς καλεῖν ἢ φίλους πιστοὺς πτωχοὺς μὴ καλεῖν. Τάχα οὖν μυστικῶς >φίλοι < οἱ χαίροντες λόγῳ τοῖς τῆς ἀληθείας δόγμασιν, >ἀδελφοὶ < οἱ ἔχοντες ἀδελφὰ δόγματα, >συγγενεῖς < οἱ πορρώτεροι μέν, πλησιάζειν δ’ ἡμῖν θέλοντες ἐν δόγμασιν, >γείτονες < 4–22 δια λεκτ. + 25 ἄριστον 2 — 28 (=dC) +Kyrill + 22 Καὶ — 27 διαθήκης (= d1 C1) 2–22 διαλεκτ. Κ* ε 2 Ἀλλ' — 3 τυφλούς > dC οὕτω] οὕτε Κ8 ε 4 εἰ — 7 καλεῖν < ke καὶ + μὴ C παραβολῇ C 5 ὡφελοῦνται DD 3 ὡφε λ. ταῦτα] ὁνῶνται αὐτῶν C τῶν > C 6 ἔστι alle Hss ἢ — 7 καλεῖν > d 7 Τάχα — φίλοι] μυστικῶς δὲ τάχα τάχα φίλοι μὲν εἶεν ἂν Κ ε λόγῳ D3 D4] καθ’ ἡμᾶς K ε 8 ἀδε λφοὶ + δέ κε συγγ. + δὲ Κ 1 9 πορρωτέρω δ 4 πορρώτεροι μέν > ke δ’ > ke ἡμῖν + κατὰ ταῦτα κ ε θέλοντες βούλονται Κ 1 ἐν δόγμασιν > κ ε οἱ μὴ πάντη μακρὰν ἔχοντες τὰ οἱκοδομήματα τῶν ἡμετέρων δογμάτων. Κατὰ κοινοῦ μὲν οὖν >ploysqioyw< ἀκουστέον. ὁ δέ πλουτῶν ἐν οἷς οἴεται ἀληθέσι δόγμασι, κληθεὶς ἐπὶ τὸν ὄντως ἀληθῆ λόγον, ἀντιλέγων τῇ ἀληθείᾳ οἷον ἀντικαλεῖ τὸν διδάσκοντα· ἐπεὶ δέ οὐ >οὐ πολλοὶ< μὲν ἐν ἡμῖν >σοφοί< τινὲς δέ, ζητητέον εἰ καὶ τούτους κλητέον· οἱ μὲν γὰρ ἀκροάσεις καταγγέλλοντες >πλουσίους< καὶ οὐ πτωχοὺς καλοῦσιν, ὁ δὲ πρὸς δόξαν ἀληθῆ διακονῶν τῷ λόγῳ κενοδοξίας ἀπήλλακται. >Κάλει< δὲ >πτωχούς<, φησίν, τοὐτ' ἔστιν ἀπόρους λόγων, ἶνα πλουτήσῃς, >ἀναπήρους< τοῦτ' ἔστιν βεβλαμμένους τὸ φρόνημα, ἵνα ὑγιάσῃς, >χωλοὺς< τοὺς σκάζον- τας τῷ λόγῳ, ἴν ὁρθὰς τροχιὰς ποιῶσι, >τυφλοὺς< τοὺς τὸ θεωρητικὸν μὴ ἔχοντας, ἕνα βλέπωσι τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν. Τὸ δέ· >οὐκ ἔχουσιν ἀνταποδοῦναί σοι< ἴσον ἐστὶ τῷ. οὐκ ἴσασι πρὸς ἐρώτησιν ἢ ἀπόκρισιν διεξάγειν λόγον καὶ διαλεκτικῶς. Καὶ ἄνθρωπος μέν ἀπὸ φιλανθρωπίας ἀναγορευόμενος ὁ θεὸς καὶ πατὴρ τοῖς μήπω δυναμένοις >φαγεῖν ἄριστον ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ< ὡς ἄνθρωπος δεῖπνον ποιεῖ καὶ μέγα· ὑπερ- βέβηκε γὰρ τὸ ἄριστον. ἄριστον μέν γὰρ οἱ εἰσαγωγικοὶ λόγοι ἢ ἠθικοὶ ἢ τὰ παλαιὰ λόγια, δεῖπνον δέ οἱ ἐν προκοπῇ λόγοι μυστικοὶ ἢ οἱ τῆς νέας διαθήκης. >Ἀνάστασιν< δὲ >δικαίων< ἐνταῦθα λέγει, ἣν Ἰωάννης πρώτην ἐν τῇ Ἀποκαλύψει φησίν.

13f. 1 Kor. 1, 26 23f. Luk. 14, 15 25ff. vgl. Orig. Comm. in Matth. tom. XVII, 15 (IV, 120, 13ff. Lomm.) : τὸ δὲ ἡτοιμασμένον ἄριστον . . . οἱ στερεαὶ ἦσαν καὶ λογικοὶ τῶν μυστηρίων τοῦ θεοῦ τραφαί; Comm. iu Joh, XXXII, 2 (S. 426, 9ff. Preuschen) 27f. Apok. 20, 5 10 πάντα κε ἔχοντ.] ἀπέχοντες D4 ἔχ. — οἰκοδομ. >Kε 10/11 + ἐσκηνωμένοι Κ 8 ε, ἐσκηνόμενοι K, ἐξησκημένοι Κ 1 11 μὲν οὖν δὲ kε, + τὸ kCε οὗν > D4 ὁ δὲ — 14 κλητέον > kε 14 τούτοις D γὰρ] οὖν kε 15 οὐ > C 17 φησίν > κε ἀπείρους κε πλουτίσῃ kε 18 ὑγιάσῃ kε 19 ἵνα kε ~ τροχ. ὁρθ. D4 21 ἢ] κοὶ C 22 ἐξάγειν D καὶ > C 25 γὰρ] οὖν dC 26 τὰ παλαιὰ λόγια οἱ τῆς παλαιᾶς d 1 μυστικοὶ > d1 27 διαθήκης > d 1 Ἀνάστασιν — 28 φησίν > d1 C1

14, 18 >καὶ ἤρξαντο ἀπὸ μιᾶς πάντες παραιτεῖσθαι<

Ἐκλήθησαν μέν ὡς ἐντρεχεῖς ἀπὸ φύσεως, τρισὶ δὲ τρόποις ἀποπίπτουσι τῆς κλήσεως, φαντασίᾳ δογμάτων κρεισσόνων νοητῶν, διώξει αἰσθητῶν καὶ οὐ νοητῶν, φιληδονίᾳ. Οἱ μὲν μὲν γὰρ ἀγρὸν ἀγοράσαντές εἰσιν, οἳ καὶ παραιτοῦνται τὸ δεῖπνον, οἱ παραλαβόντες δόγματα ἕτερα τῆς θειότητος πολλὴν ἔχοντα πιθανότητα καὶ ποικιλίαν τοῦ λόγου, οἴ καὶ καταφρονοῦσι τοῦ ἀγροῦ, τοῦ ἔχοντος ἐν ἑαυτῷ >θησαυρὸν< καὶ δεμ (Statt 2 — 5 δεῖπνον, 6 οἳ — 11 πέντε u. 13 οὐδ’ — 19 φιλόθ. in δ andere Texte) — 7 vgl. Matth. 13, 44 2 Ἐκλήθ. — φύσεως > kmεμ μὲν + οὖν C τρισὶ δὲ] ἀπλῶς δὲ τρισὶ εμ 2/3 ἀποπίπτ. + τινες εμ 3 νοητῶν > kmεμ 4 οὐ νοητῶν > kmεμ 5 τὸ δεῖπνον > D3 6 τῆς θειότητος] παρὰ τὰ θεῖο δ, τῆς θεό- τητος kmεμ ἔχοντα + τὴν kε καὶ + τὴν kε 7 θησαυρὸν] ἀγρὸν ε(Κ8?) καὶ2 > C δυνάμεις. Ὁ ὖν μὴ ἰδὼν μηδὲ δοκιμάσας ὃν ἐκτᾶτο λόγον, διὰ τὸ προειλῆφθαι ἐξ ἀνάγκης καὶ οὐχ ἑκουσίως, ἐξέρχεται ἐκ τοῦ δείπνου καὶ τοῦ κεκληκότος, τάχα δὲ καὶ ἑαυτοῦ. Τὸ δέ· >ἐρωτῶ σε< φασίν, ὡς λόγῳ μόνῳ αἰδούμενοι τὸν κεκληκότα. Ὁ δὲ ζεύγη βοῶν ἀγοράσας πέντε οὖτός ἐστιν ὁ τῆς νοητῆς καταφρονῶν φύσεως, περὶ δὲ τὰ αἰσθητὰ καταφιλοσοφῶν, οὐδ’ οὗτος ἐδοκίμασεν ἐξ ἀρχῆς ἃ ἐώνηται· εἰ οὖν ὁ ἀριθμὸς ἐπὶ ὓλης τάσσεται, οὗτος τὰ ὑλικὰ ἐτίμα. Διὸ καὶ οὗτος παρᾐτηται τὸ νοητὸν δεῖπνον. ὅθεν καὶ ἔν τισιν ἀντὶ τοῦ· >ἐρωτῶ σε< >καὶ διὰ τοῦτο οὐ δύναμαι ἐλθεῖν κεῖται. οἱ γὰρ αἱρῶντες τὰ αἰσθητά φασι μὴ ἀσώματον καταλαβεῖν. Ὁ δὲ ἔτερός ἐστιν, ὁ εἴπών. γυναῖκα >γυναῖκα ἔγημα<, ὁ δοκῶν εὑρηκέναι σοφίαν καὶ ταύτης κοινωνήσας παραιτούμενος τὴν αληθῆ ἢ ὁ τῇ σαρκὶ ἑνούμενος, >φιλήδονος μᾶλλον ἢ φιλόθεος<.

19 2 Tim. 3, 4 8 ἐκτᾶτο] ἐκτήσατο ε(Κ8 ?), ἐκ τοῦτο Μ 8/9 προει ληφέναι K 9 καὶ 2 + ἐκ μ 10 Τὸ] ὁ μ φησίν εμ 11 αἰδούμενος εμ 12 τῆς — φύσ.] τῶν νοητῶν δ νοητῆς > Μ φύσ.] φήσεως ε(Κ8?) περὶ δὲ] κοὶ περὶ δ τὰ > μ 12/13 καταφιλ.] φιλοχωρῶν εμ, τὸ ὑλικὰ φιλο- σοφῶν δ 13 ἐώνηνται Κ8 ε οὖν > ε(Κ8?) 14 ὕλας ε(Κ8?) τάσσεται + καὶ εἴδους μ ἐτίμασε ε(Κ8?) τὸ] τὸν KM 14/15 τὸ νοητὸν δεῖπνον παρᾐτ. εμ 15 ὅθεν — 17 καταλαβεῖν > ε(Κ8?) ὅδεν — ἁντὶ] ἀντὶ δὲ C σε + ἔν τισι κεῖται C 15/16 ~ ἐλθεῖν οὐ δύν. C 16 κεῖται > C αἱρῶντες] ὁρῶντες εμ, ἐρῶντες δ, ἐρωτῶντες D4 17 ἔγημα + καὶ D4 18 ταύτῃ Κ κοινωνήσει ε(Κ8?) κοινων. + καὶ mμ παραιτεῖσθαι D3 19 φιλόθεος + Τὸ μὲν οὖν ὁλοσχερὲς τῆς παραβολῆς οὕτως. Ἐκλάβοις δὲ καὶ ἄλλως τὰ κατὰ τὸν τόπον. Ὅσον ἄνθρωποί ἐσμεν κτλ. [aus Comm. in Matth. tom. XVII (IV, 126, 17ff. Lomm.)]

14, 28 >τίς γὰρ ἐξ ὑμῶν θέλων πύργον οἰκοδομῆσαι<

Ὁ πύργος ἀνάστημα ἔχων καὶ δίαρμα καὶ ὕφος εἴη ἂν ὁ περὶ θεοῦ λόγος. αἰνίτεται οὖν διὰ τῆς παραβολῆς, ὅτι μέλλων θεολογεῖν σκόπησον εἰ δύνασαι ἀρξάμενος. Πάντα ἀπαιτεῖ ὁ λόγος εἰς θεολογίαν τελειῶσαι, ἕνα μὴ ἀρξάμενος τῶν τῆς θεοσεβείας δογμάτων ἀτελῆ καταλίῃς τὸν περὶ θεοῦ λόγον καὶ στεφάνην αὐτῷ μὴ ἐποικοδομήσῃς. εἰ γὰρ στεφάνην οὐκ ἐπῳκοδόμησεν, πεσεῖταί τις ἀπὸ τοῦ πύργου καὶ ἀποθανεῖται.

15, 16 >ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἐκ τῶν κερατίων<

Νοήσεις δέ καὶ οὕτως τὸ ἐπιθυμεῖν κορεσθῆναι τὸν ἄσωτον ἐκ τῶν κερατίων. Ἡ λογικὴ φύσις ἐν ἀλογίᾳ γενομένη ἐπιθυμεῖ, κἂν μὴ ἐν κ* m* μ 2 τὸ — 3 κερατίων > k 3 Ἡ > k γενομένη] οὖσα k κρείττοσι λόγοις, ἐν ὁποίοις γοῦν καταντῆσαι. Ἐπεὶ δὲ τὰ κεράτια γλυκάζει μὲν καὶ πιαίνει τὸ σῶμα, τῷ δὲ σκυβάλῳ οὐ δίδωσιν ὁδόν, εἶεν ἂν ταῦτα φιλοΰλων καὶ φιλοσωμάτων λόγοι πιθανοί, τὴν ἡδονὴν λεγόντων ἀγαθόν, >κνηθομένων τὴν ἀκοὴν καὶ ἐπὶ τοὺς μύθους ἐκτρεπομένων >Καὶ οὐδεὶς ἐσίδου οὐ παραδιδόασιν οἱ φαῦλοι, ἶνα μὴ ἐλέγχωνται. Ἄλλως τε οἱ τῶν ἐΜεν λόγοι ἄτροφοι καὶ τὸ χωρητικὸν καὶ ἀναδοτικὸν τῶν λογικῶν τροφῶν ἐμπλῆσαι οὐ δύνανται.

4f. vgl. Ambros. in Lucam VII, 217 (S. 379, 21—25 Schenkl): qui aptior . . . cibus quam is. qui siliquae modo intus inanis, foris mollis est, quo corpus non reficitur, sed impletur, ut sit magis oneri quam usui ?; b: ἡ τούτων γεῦσις γλυκεῖά ἐστι, κατ᾿ αὐτὸ δὲ καὶ τραχεῖα 7f. 2 Tim. 4, 3 4 λόγοις + κἂν k γοῦν] οὖν k καταντῆσαι] γενέσθαι k 5 μὲν κοὶ > k

15, 21 >πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου<

Καταλιὼν τὰ οὐράνια προσέθηκα τὸ ἀσεβῆσαι πρός σε· τὴν ἀνθρωπίνην ἀθλιότητα ἀθλιότητα δείκνυσιν ὁ λόγος ἱστορικῶς διηγούμενος τὴν ἀποφοίτησιν αὐτοῦ καὶ τὴν ἀτοπίαν. Οὐ πρότερον δὲ αὐτὸν ἐπανάγει πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς εὐκληρίαν, πρὶν αἴσθησιν αὐτὸν τῆς παρούσης λαβεῖν συμφορᾶς καὶ εἰς ἑαυτὸν ἐλθεῖν καὶ μελετῆσαι τὰ τῆς μεταμελείας ῥήματα· φησὶ γὰρ >ἥμαρτον< καὶ τὰ ἑξῆς, οὐκ ἂν προσθεὶς τῇ ἐξομολογήσει τὴν > εἰς τὸν οὐρανὸν< ἁμαρτίαν, μὴ πεπεισμένος ἑαυτοῦ πατρίδα εἷναι τὸν οὐρανόν, ἃν καταλιπὼν ἐπλημμέλησεν. Διὰ τοῦτο καὶ εὐπρόσιτον αὐτῷ τὸν πατέρα ἡ μελέτη τῆς τοιαύτης ἐξομολογήσεως ἀπεργάζεται ὥστε καὶ προδραμεῖν αὐτῷ καὶ φιλήματι τὸν τράχηλον δεξιώσασθαι.

b*(fehlt in β) — 7/8 τῇ . . . ἁμαρτίᾳ Β1

15, 23 >καὶ φαγόντες εὐφρανθῶμεν<

Εἰ δὲ χρὴ τὸν τόπον καὶ ὑψη λότερον θεωρῆσαι, προκατάρχεται λόγων ἠθικῶν μὲν οἷον τροφῆς ἐν τῷ >φαγόντες<, ἐποπτικῶν δὲ οἷον ποτοῦ ἐν τῷ >εὐφρανθῶμεν<· >οἶνος< γὰρ >ἀρχὴ εὐφρονύνης< ὡς γέγραπται.

k*ε — 4 vgl. Ps. 103 (104), 15

15, 25 >ἤκουσεν συμφωνίας καὶ χορῶν<

Tὸ τῆς >συμφωνίας< ἄνομα κυρίως τάσσεται ἐπὶ τῶν κατὰ μουσικὴν ἐν φωναῖς ἁρμονιῶν· καὶ εἰσί γε παρὰ τοῖς μουσικοῖς φθόγγοι φθόγγοις σύμφωνοι καὶ ἄλλοις διάφωνοι. Οἶδε δὲ καὶ ἡ εὐαγγελικὴ γραφὴ τὸ ὄνομα ἐπὶ τῶν κατὰ μουσικὴν ἁρμονιῶν τεταγμένον, ὡς ἐνταῦθα. Ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τοῦ Δανιὴλ βίβλῳ ἀναγέγραπται κελεύων ὁ Ναβουχοδονοσόρ, ἡνίκα ἂν ἀκούσωσιν οἱ ἠθροισμένοι >τῆς φωνῆς τῆς σάλπιγγος, συριγγός τε καὶ κιθάρας, σαμβύκης τε καὶ ψαλτηρίου καὶ συμφωνίας καὶ παντὸς γένους μουσικῶν, W* — 6ff. Dan. 3, 5 — 5 ἁρμονιῶν konj. > W 6 Ναβοχοδονόσαρ W1 πίπτοντας προσκυνεῖν τῇ εἰκόνι τῇ χρυσῇ <. >Ὅτι ὑγιαίνοντα αὐτὸν ἀπέλαβον<. ὑγιαίνοντα ὡς ἀποβαλόντα τὴν νόσον διὰ τῆς μετανοίας.

16, 17 >εὐκοπώτερον δέ ἐστιν τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν παρελθεῖν<

Μία κεραία οὐ παρ’ Ἕλλησι μόνον ἐστὶ τὸ ἰῶτα, ἀλλὰ καὶ παρ᾿ Ἑβραίοις τὸ παρ᾿ αὐτοῖς καλούμενον ἰώθ. Δύναται δὲ τὸ >ἰῶτα ἕν ἢ μία κεραία< συμβολικῶς λέγεσθαι ὁ Ἰησοῦς, ἐπείπερ ἡ ἀρχὴ τοῦ ὁνόματος αὐτοῦ οὐ παρ' Ἕλλησι μόνον, ἀλλὰ καὶ παρ’ Ἑβραίοις ἀπὸ τοῦ ἱὼθ γράφεται. καὶ ἔστιν οὕτως τὸ >ἰῶτα ἔν ἢ μία κεραία< ὁ Ἰησοῦς, ὁ λόγος θεοῦ ἐν τῷ νόμῳ, οὐ παρερχόμενος αὐτόν, >ἕως ἂν πάντα γένηται<, καὶ οὐχὶ πίπτων· πίπτει γὰρ ἐπὶ σωτηρίᾳ, ἵνα >καρπὸν πολὺν < φέρῃ, ἀλλὰ πίπτων εὐκοπωτέρου ὄντος >τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν παρελθεῖν< ἢ περὶ τοῦτον ἐν τῷ νόμῳ τυγχάνοτα >μίαν κεραίαν <· >πεσὼν < δὲ >εἰς τὴν γῆν< ἀπέθανεν, ἵνα πλείονα καρπὸν φέρῃ, οὐ νικηθείς, ἀλλὰ >ταπεινώσας ἑαυτὸν καὶ γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ<.

d(D*)K*Cε — 4, 7, 8 Matth. 5, 18 9, 11f. Joh. 12, 24 12f. Phil. 2, 8 3 Μία] ἔτι μία κε ὅτι Κ1) τὸ > Κε(ggK7) 4 ~ xαλ. παρ’ αὐτ. Κ1 ἒν — κεραία > κε 5 ὁ > κε 6 οὐ . . . . μόνον, ἀλλὰ καὶ] καὶ . . . καὶ κε μόνον + ἐστὶ τὸ ἱῶτα D3 γράφεσθαι C 7 καὶ — οὕτως] ἔστι τοίνυν κε τὸ — Ἰησοῦς > κε 7 ~ ὁ2 — θεοῦ nach 8 νόμῳ κε 8 οὐ] μὴ κε αὐτὸν + μηδὲ πρότερον Πίπτων κε καὶ — 12 ἀπέθανεν] τότε δὲ πίπτων κε 10 ὄντος + τοῦ CD 3 τοῦτον] τοῦ τὸν C 13 σταυρῶν K(?)ε

16, 19 >ἄνθρωπος δέ τις ἦν πλούσιος <

>Ἄνθρωπός τις ἦν πλούσιος<· ἐπειδὴ οὐκ ἐδόκει κρεῖττον εἶναι κατὰ τὸ Σολομώντειον >ὄνομα καλὸν ἢ πλοῦτον πολύν<, ἀλλὰ τοὐναντίον πλοῦτον ἔχειν πολὺν ἢ ὄνομα καλόν, διὰ τοῦτο ἐξ ὧν ἠγαπήκει καλεῖται, πλούσιος προσαγορευόμενος, οὐχ ὅσιος οὐδὲ δίκαιος· ὁ δὲ πένης ἅτε μηδὲν ἔχων ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ ψιλῷ ὁνόματι Λάξαρος καλεῖται. Ἀλλ᾿ ὅρα πῶς τοῦ πλουσίου τὰ χαρακτηριστικὰ τίθησιν ὁ πόντων σωτὴρ ἰδιώματα. >καὶ ἐνεδιδύσκετο< γὰρ φησιν, >πορψύραν καὶ βύσσον εὐφραινόμενος καθ’ ἡμέραν λαμπρῶς<· καὶ οὐδὲ τὸ κύριον αὐτοῦ τίθησιν ὄνομα, ἀλλ’· >ἄνθρωπός τις ἦν< φησίν, ἵν’ ἐν τῷ κοινῷ μὲν φέρῃ τὸ ἄδηλον, ἐν τῷ ἀδήλῳ δὲ τὸ κοινὸν εισάγῃ καθυβριξόμενον. Ἀλλ᾿ ἐπὶ τῶν δικαίων οὐχ οὕτως, ἀλλὰ πῶς; >Ἄνθρωπός τις ἦν<, φησίν, >ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι, ὄνομα αὐτῷ Ἰώβ<, καὶ >ἄνθρωπος ἦν ἐν‘ Ἱερουσαλήμ, ᾧ ὄνομα Συμεών<. Ὅτου χάριν; ὅτι περὶ μέν τοῦ ἐπάγει. >καὶ ἦν ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἄμεμπτος, ἄκακος, δίκαιος, ἀληθινός, θεοεβής, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος<, περὶ W* — 2f. Prov. 22, 1 12 Hiob 1, 1 13Luk. 2, 25 14f. Hiob 1, 1 6 ἐν konj. Kl. Kr. ὅρα πῶς konj. Kl.] οἶα, . . W δὲ τοῦ· >καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐλαβὴς προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ Ἰσραήλ; καὶ πνεῦμα θεοῦ ἅγιον ἦν αὐτῷ<. Ἦν μὲν γὰρ καὶ Ἰὼβ πλούσιος, ἀλλ᾿ οὐ τρυφῇ καὶ ἀκολασίᾳ συζῶν, ἀλλὰ φιλοστόργῳ γνώμῃ παντὶ ἐνδεεῖ ὁ οἶκος αὐτοῦ ἠνέῳκτο, καὶ ἀδικῶν μέν οὐδένα, ἀδικουμένος δὲ μᾶλλον βοηθῶν καὶ χήραις καὶ ὀρφανοῖς τὰ πρὸς ζωὴν χορηγῶν· ταῦ γὰρ τὰ τῶν δικαίων πλουσίων δικαιώματα.

16f. Luk. 2, 25 16 εὐλαβὴς + καὶ (?) W 18 ἀκολασίᾳ Kl.] ἀπολαγχίᾳ W 21 ταῦτα Kl. Κr.

16, 23 >ὁρᾷ Ἀβρααμ ἀπὸ μακρόθεν καὶ Λάξαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ<

Ἠβουλήθη τις ἀθετῆσαι τὴν περὶ τοῦ πλουσίου καὶ τοῦ πένητος διήγησιν, κατ᾿ ἄγνοιαν τοῦ εὐαγγελίου οὕτως ἐπαπορῶν· εἰ γὰρ ἀνέκειτο, φησίν, εἰς τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραὰμ ὁ Λάζαρος, ἕτερος πρὸ τοῦ τοῦτον ἐξελθεῖν τὸν βίον ἀνέκειτο ἐν τῷ κόλπῳ τοῦ Ἀβραὰμ καὶ πρὶν ἐκείνου ἄλλος, ἀλλὰ καὶ ἄλλου, φησίν, δικαίου ἐξελθόντος ὁ πτωχὸς ὑπαναστήσεται. Οὐ γὰρ ἑώρα τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραὰμ ὁ περὶ τούτων ἐπαπορῶν, καὶ ὅτι δύνατόν ἐστι μυρίους ἐν τῷ κόλπῳ τοῦ Ἀβραὰρ ἅμα ἀναπαύεσθαι κοινωνοῦντας τῶν ἀποκαλυφθέντων αὐτῷ. Καὶ γὰρ καὶ Ἰωάννης ὁ ἀγαπητός, εἰ καὶ κατὰ τὴν ἱστορίαν ἐν τῷ δείπνῳ >εἰς τὸν κόλπον τοῦ Ἰησοῦ< ἀνέκειτο, τοῦ γέρως τούτου ἀξιωθεὶς ὡς ἐξαιρέτου ἀγάπης κριθεὶς ἄξιος τῆς παρὰ τοῦ διδασκάλου, ἀλλὰ τοῦτο συμβολικῶς παρίτησιν, ὅτι τῷ λόγῳ Ἰωάννης ἀνακείμενος καὶ τοῖς μυστικωτέροις ἐναναπαυόμενος ἀνέκειτο ἐν τοῖς κόλποις τοῦ λόγου, ἀνάλογον τῷ καὶ αὐτὸν εἶναι τὸν >μονογενῆ< λόγον >ἐν τοῖς κόλποις τοῦ πατρὸς< ἀναγεγράφθαι.

W* — 11f. Joh. 13, 23 16 Joh. 1, 18 7 ἄλλου konj.] ἄλλος W 17, 20—33 vide Homilia ΧΧΧVI

18, 20 >τὰς ἐντολὰς οἶδας<

Ἐξελέγχεται δὲ ἐν τῷ λόγῳ Μαρκιωνιστῶν [τε] παράνοια [καὶ Μανιχαίων], οἳ τὸν νόμον ἀλλότριον εἶναί φασι Χριστοῦ. Φησὶ γὰρ ὀ Μᾶρκος, ὅτι >ἐμβλέψας αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς ἠγάπησεν αὐτόν<· οὐκ ἂν δὲ ἐπὶ τῇ τοῦ ἀλλοτρίου πληρώσει ἠγάπησε τὸν περὶ ταύτης παῤῥησιασάμενον. Ζήτησιν δὲ κινεῖ, πῶς ἠγαπήθη ὁ μὴ μέλλων ἀκολουθεῖν ἐπὶ τὴν ζωήν. Ἔστι δέ ἐπὶ μὲν τοῖς προτέροις ἀγάπης ἄξιος ὁ τὰ τοῦ νόμου φυλάξας· τῇ δέ πρὸς τὸ τέλειον ὀλιφωρίᾳ τὴν ἐπὶ τοῖς πρόσθεν ἀγάπην οὐκ εἴασε γενέσθαι τελείαν.

κ*ε — 4 Mark. 10, 21 7 πρὸς Κ8ε] περὶ K

19, 22 >ἐκ τοῦ στόματός σου κρινῶ σε, πονηρὲ δοῦλε<

Ὑπὲρ γὰρ ὅλου τοῦ βίου ἡμῶν οἱ πάντες κριθησόμεθα τότε, ἡνίκα λόγου συναιρομένου ἀχθήσεται εἰς μέσον καὶ >πᾶν ῥῆμα ἀργόν, ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι<,ἀλλὰ καὶ εἴ ποτέ τις >ἐπότισε ποτήριον ὕδατος ψυχροῦ W* — 3f. Matth. 12, 36 4f. Matth. 10, 42 μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ<. Καὶ ταῦτα ἔσται, ἡνίκα τὸ παρὰ Δανιὴλ γεγραμμένον γένηται, τό· >βίβλοι ἀνεῷχθησαν, καὶ κριτήριον ἐκάθισεν<· οἱονεὶ γὰρ πόντων τῶν λελαλημένων ἡμῖν καὶ τῶν πεπραγμένων καὶ τῶν νενοημένων ἀναγραφή τις γίνεται, καὶ θείᾳ δυνάμει πᾶν κρυπτὸν ἡμῶν φανερωθήσεται καὶ πᾶν κεκαλυμμένον ἀποκαλυφθήσεται· >τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς παραστῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν εἴτε ἀγαθὸν εἴτε φαῦλον<. Μηδεὶς δὲ οἰέσθω μακρῶν τινων αἰώνων δεήσειν τῷ τοσούτῳ τῶν πάντων καὶ ὑπὲρ πάσης τῆς ἐνταῦθα ζωῆς λογουθεσίῳ. ἀθρόως γὰρ βουληθεὶς ὁ θεὸς ἀναῤῥιπίσαι ἐν ταῖς πόντων μνήμαις παρ᾿ παρ’ ὅλον τὸν βίον γεγενημένα καλὰ ἢ φαῦλα ποιήσει τοῦτο ἀφάτῳ δυνάμει καὶ ὑπομνήσει ἕκαστον ὧν ἔπραξεν, ἵνα συναισθηθέντες ὧν πεποιήκαμεν καταλάβωμεν, δι’ ἃ κολαζόμεθα ἢ τιμώμεθα. Τολμητέον γὰρ καὶ λεκτέον, ὅτι ὁ τῆς προσδοκωμένης κρίσεως καιρὸς οὐ δεῖται χρόνων· ἀλλ᾿ ὡς ἡ ἀνάστασις γένεσθαι λέγεται >ἐν ἀτόμῳ, ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ<οὕτως οἶμαι καὶ ἡ κρίσις. Ἐν ταύυτῇ μὲν οὖν τῇ παραβολῇ δέκα δοῦλοι εὑρίσκονται δέκα λαβόντες μνᾶς, ἕκαστος ἀνὰ μίαν, ἐν ἑτέρᾳ δέ ὁ μὲν πέντε τάλαντα, ὁ δὲ δύο, ὁ δὲ ἕν· ἀλλαχοῦ δὲ ὀφειλέται ὁ μέν πεντακοσίων, ὁ δὲ πεντήκοντα δηνρίων. Εἴ τις δέ κατανοήσει τὸ ποικίλον τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καὶ τὰς πολλῷ διαφερούσας ἀλλήλων εὐφυΐας καὶ ἀφυΐας εἰς πλείονας τῶν ἀρετῶν ἢ ἐλάττονας, καὶ τάσδε τὰς ἀρετὰς ἢ τάσδε, τάχα ἂν ἐννοήσῃ, πῶς ἑκάστη ψυχὴ ἐλήλυθε, μετὰ τίνων τοῦ οἰκοδεσπότου νομισμάτων ἀναφαινομένων μετὰ τῆς τοῦ λόγου συμπληρώσεως καὶ τῆς ἑξῆς τῇ συμπληρώσενι τοῦ λόγου ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως πρὸς τὰ δέοντα.

6 Dan. 7, 10 8f. vgl. Matth. 10, 26; Luk. 8, 17; 1 Kor. 14, 25 9ff. 2 Kor. 5, 10 19 1 Kor. 15, 52 21 f. vgl. Matth. 25, 15 22 vgl. Luk. 7, 41 19, 28—40 vide Homilia XXXVII. 19, 41—45 vide Homilia XXXVIII. 20, 20—40 vide Homilia ΧΧΧIΧ.

23, 18 >αἶρε τοῦτον, ἀπόλυσον δέ ἡμῖν τὸν Βαραββᾶν<

Οἱ τὰ λῃστῶν φρονοῦντες και ποιοῦντες Ἰουδαῖοι και >λῃστῶν σπή- λαιον< τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ πεποιηκότες καὶ διὰ τοῦτο ἐξ αὐτοῦ ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ ἐκβληθέντες περὶ μὲν τοῦ λῃστοῦ Βαραββᾶ ἐβόων· >ἀπόλυσον ἡμῖν τὸν Βαραββᾶν<περὶ δὲ τοῦ τῆς οἰκουμένης σωτῆρος· >σταύρου, σταύρου αὐτόν<. Διόπερ μέχρι σήμερον οἱ Ἰουδαῖοι Ἰησοῦν μὲν οὐκ ἔχουσιν — οὐ γὰρ πεπιστεύκασιν εἰς τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ — ἔχουσι δὲ μεθ’ ἑαυτῶν τὸν ἀπὸ >τῶν πνευματικῶν τῆς πονηρίας< Βαραββᾶν τὸν λῃστήν, ὃν ἤδη κεκρατημένον καὶ εἰς φυλακὴν βεβλημένον καθ᾿ ἑαυτῶν ἠξίωσαν ἀπολυθῆναι. Διὰ τοῦτο ἄρχει τῶν ἀπίστων Ἰουδαίων Βαραββᾶς ὁ λῃστής.

10 W* — 2f. Luk. 19, 46 Par. 5f. Luk. 23, 21 7 vgl. Joh. 3. 18 8 Ephes. 6, 12

23, 43 >σήμερον μετ᾿ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ<

Οὕτως δέ τινας ἐτάραξεν ὡς ἀσύμφωνον τὸ εἰρημένον, ὥστε αὐτοὺς τολμῆσαι ὑπονοῆσαι προστεθεῖσθαι τῷ εὐαγγελίῳ ὑπό τινων ῥαδιουργόντων αὐτὸ τό· >σήμερον μετ᾿ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ<· ἡμεῖς δέ φαμεν ἁπλούστερον μέν, ὅτι τάχα, πρὶν ἀπελθεῖν εἰς τὴν λεγομένην καρδίαν τῆς γῆς, ἀποκατέστησεν εἰς τὸν παράδεισον τοῦ θεοῦ τὸν πιστεύσαντα λῃστήν.

k* 6f. vgl. a: τὸν λῃστὴν εἰς τὸν παράδεισον εἰσήγαγε . . . τὸν εἰς αὐτὸν πιστεύσαντα 5f. vgl. Matth. 12, 40

23, 44 >σκότος ἐγένετο ἐφ᾿ ὅλην τὴν γῆν<

Ἰωάννης μὲν οὖν οὖδὲ ἐμνήσθη τούτον, Ματθαῖός τε καὶ Μᾶρκος οὔτε ἥλιον οὔτε ἔκλειψιν ὠνόμασαν. Λουκᾶς δὲ εἰπών· >τοῦ ἡλίου ἐκλείποντος< τάχα τὸ περὶ ἡμᾶς πάθος δηλοῖ, εἴτε σκοτεινῆς νεφέλης ἢ νεφῶν ὑποδραμουσῶν τὰς φθανούσας ἐπὶ τὴν Ἰουδαίαν γῆν ἡλιακὰς ἀκτῖνας ἢ τοῦ ἐκεῖσε ἀέρος παχυνθέντος συμπαθοῦντος καὶ αὐτοῦ τῷ γεγονότι, ὥσπερ ἡ περὶ τὴν Ἰουδαίαν γῆ καὶ αἱ πέτραι καὶ τὰ μνημεῖα· πολλαχοῦ γὰρ ἡ γραφὴ πᾶσαν γῆν τὴν Ἰουδαίαν ὀνομάζει· τοῦτο δὲ γέγονεν, ἵν᾿ εἰδεῖεν ὅτι αὐτός ἐστιν ἐκεῖνος ὁ ἀπηρτημένος τοῦ ξύλου ὁ σύνοπλον τὴν κτίσιν λαβών, ὅτε >τοῖς Αἰγυπτίοις πεπολέμηκε δι᾿ αὐτοὺς< καὶ τὸ ἡλιακὸν ἐκλέλοιπε φῶς καὶ ἁπάσης τῆς αὐτῶν χώρας κατεσκεδάσθη τὸ σκότος.

dCδ Vgl. Orig. in Matth. vet. interpr. 134 (V, 54, 1 — 55, 7 Lomm.). 8 vgl. Gen. 13, 9; Joel 1, 2; Jerem. 1,14 10Exod. 14, 25 11f. vgl. Exod. 10, 22 5 νεφελῶν C γῆν > C 6 συμπενθοῦντος (korr. ?) D 7 τὴν > D4 γῆν d 8 τὴν > D4 ὀνομάζει] λέγει d 9 ἀπηρτισμένος CD, ἀπερτισόμενος δ ἐν τῷ ξύλῳ D4 10 ὅτε] ὁ καὶ d τοὺς Αἰγυπτίους D3 πεπολ. — αὐτοὺς] δι᾿ αὐτοὺς ποτὲ πολεμήσας d 11 καὶ — φῶς > d κατασκεδάσας DD4δ, κατασκευάσας D3

23, 44 >τοῦ ἡλίου ἐκλιπόντος<

Περὶ ταύτης τῆς ἐκλείψεως προεφήτενοε καὶ Ζαχαρίας εἰπών· >ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ οὐκ ἔσται φῶς· καὶ ψύχος καὶ πάγος ἔσται μίαν ἡμέραν· καὶ ἡ ἡμέρα ἐκείνη γνωστὴ τῷ κυρίῳ· καὶ οὐχ ἡμέρα καὶ οὐχὶ νύξ· καὶ πρὸς ἑσπέραν ἔσται φῶς< εἰκὼν τὸ σκότος τοῦ ἐσκοτίσθαι τοὺς ἐπιβάλλοντας χεῖρα τῷ φωτί. Ὡς γὰρ Αἰγυπτίοις σκότος καὶ τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ φῶς, οὕτως νῦν τῇ μὲν ἐκκλησίᾳ φῶς, Ἰουδαίοις δὲ σκότος τριῶν ὡρῶν, φωτὸς πατρικοῦ, ἀπαυγάσματος Χριστοῦ, ἐλλάμψεως ἁγίου πνεύματος. Καὶ ἐπεὶ ἐν τῇ ἕκτῃ ἡμέρᾳ γεγένηται ὁ ἄνθρωπος, k* — 2ff. Zach. 14, 6. 7 6f. vgl. Exod. 10, 23 6ff. vgl. Orig. in Matth. vet. interpr. 134 (V, 58, 1 — 16 Lomm.), z. T. wörtlich 8 vgl. Hebr. 1, 3 9. 11 vgl. Gen. 1, 27. 31 2 ~ τῆς ἐκλείψ. ταύτης K1 τάχα διὰ τοῦτο ὑπὲρ σωτηρίας ἀνθρώπων πάσχων ὁ κύριος >ὥρᾳ ἕκτῃ< ἐκρεμάσθη τῆς ἕκτης ἡμέρας, ἵνα τὸν ἐν τῇ ἕκτῃ ἡμέρᾳ. γεγονότα καὶ τῇ ἕκτῃ ὥρᾳ τοῦ παραδείσον ἐκπεσόντα πάλιν ἀνακαλέαηται.

10ff. vgl. Orig. in Matth. vet. interpr. 134 (V. 57, 2ff. Lomm.)

23, 46 >πάτερ, εἰς χεῖράς σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου<

Αὕτη ἡ φωνή, ἣν ἔκραξεν ἐπὶ τῷ σταυρῷ· >εἰς χεῖράς σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου<, διδάσκει, ὅτι αἱ τῶν ἁγίων ψυχαὶ οὐκέτι εἰς ᾅδου κατακλείονται, καθὰ καὶ πρῴην, ἀλλὰ παρὰ τῷ θεῷ εἰσιν, τούτου γεγονότος ὡς ἐν ἀπαρχῇ ἐν Χριστῷ· κάτω γὰρ ἦν ἡ χώρησις καὶ ἡ κατοχὴ τῶν ψυχῶν, ἀλλὰ ταύτην τὴν κάτω πορείαν ὁ κύριος εἰς τὰ ἄνω μετέστησε δι᾿ ἑαυτοῦ. Ἐπειδὴ γὰρ ἐν αὐτῷ τὸ ἀπλημμελὲς ἡ ἀνθρώπου φύσις εὑρέθη πλουτήσασα, κεκαινοτόμηκεν ἡμῖν τὸ πέμπεσθαι >εἰς χεῖρας θεοῦ ζῶντος< τὰς σωμάτων ἀπαλλασσομένας ψυχάς, καὶ τοῦτο εἰδὼς ὁ ἅγιος ἔφη Στέφανος· >κύριε Ἰησοῦ, δέξαι τὸ πνεῦμά μου<. Τὸ δὲ >παρα- τίθημι< τὸ ἑκούσιον διδάκει τοῦ πάθους καὶ δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἀπόλλυται· [ἐδήλου γὰρ τὸ >παραθήσομαι<, ὅτι πάλιν αὐτὴν ἀπολήψεται].

k(Ὠριγένους καὶ Κυρίλλου) 9f. vgl. Hebr. 10, 31 11 Akt. 7, 59 13 vgl. Joh. 10, 18 6 ἀπαρχῇ] ἀρχῇ Κ7 9 πέμπεσθαι] ἐμπεσεῖν konj. Kl.

24, 15 >αὐτὸς Ἰησοῦς ἐγγίσας συνεπορεύετο αὐτοῖς<

Τίς μὲν ἡ δόξα τοῦ σώματος τοῦ κυρίου, ἧς καὶ ὁ Παῦλος μέμνηται, παρεδείχθη τοῖς μαθηταῖς ἐν τῇ μεταμορφώσει ἐπὶ τοῦ ὄρους· ἐπεὶ δὲ ἐχρῆν μετά τὴν ἀνάστασιν ἐμφανισθῆναι τοῖς τε ἀποστόλοις καὶ τοῖς πεντακοσίοις μαθηταῖς εἰς πίστευσιν τῆς ἀναστάσεως, ὡς ἐχώρουν ἰδεῖν, ἐθεάθη, [καὶ] ὁποῖον ᾔδεσαν αὐτὸν παθεῖν, δεικνὺς αὐτοῖς καὶ τὰς ἐκ τῶν παθῶν οὐλάς. Ὅρα δέ, ὅτι καὶ ἀποδημῶν εἰρήνην αὐτοῖς ἀφῆκεν, ὡς ὁ Ἰωάννης ἔγραψεν· καὶ αὖθις ἐπιδημήσας εἰρήνην δίδωσι, τὸ γλυκὺ καὶ πρᾶγμα καὶ ὄνομα.

W* — 2 vgl. Phil. 3, 21 3 vgl. Mark. 9. 2 Par. 5 vgl. 1 Kor. 15, 6 7 vgl. .Joh. 20, 27 7ff. vgl. Joh. 20, 20. 26 — 6 καὶ del. Κr.

24, 32 >οὐχὶ ἡ καρδία ἡμῶν καιομένη ἦν ἐν ἡμῖν<

[ἑτέρως δέ·] Σίμων καὶ Κλεόπας ὁμολογοῦντες ἐπὶ τοῖς λόγοις τοῦ σωτῆρος τό· >ἡ καρδία ἡμῶν καιομένη ἦν< καὶ τὰ ἑξῆς δηλοῦσιν, ὅτι οἱ ἀπὸ ἀγάπης τῆς πρὸς τοὺς ἀκούοντας ὑπὸ τοῦ σωτῆρος ἀπαγγελλόμενοι λόγοι ἐχούσης φλόγα πυρὸς ἔκαιον, ἀνάπτοντες τὴν καρδίαν τῶν ἀκουόντων πρὸς ἀγάπην θεοῦ.

k* — 5 φλογὰς ΚΚ7

24, 50 >ἐπόρας τὰς χεῖρας αὐτοῦ εὐλόγησεν αὐτούς<

Τοιοῦτον δέ τι καὶ περὶ τοῦ Ἀαρὼν ἐν τῷ Λευϊτικῷ γέγραπται, ὅτι >ἐξάρας τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὸν λαὸν ηὐλόγησεν αὐτούς<. Ὑπολαμβάνω δὲ ἐνθάδε αἰνίσσεθαι τὸν λόγον, ὅτι δεῖ τὸν εὐλογοῦυντά τινα κεκοσμῆσθθαι ἐν ἔργοις διαφέρουσι κα ἐπηρμένοις παρὰ τοὺς πολλούς· αἱ γὰρ χεῖρες Ἀαρὼν ἄνω ἐξαίρονται, ὅτε μέλλει εὐλογεῖν τὸν λαόν. Ὡς εἔπερ τις κάτω ἔχοι τὰς χεῖρας εἰς τὰ γήϊνα, οὐκ ἂν ἀνύσαι βουλόμενος τινα, ὥσπερ οὐδέ κάτω κείμεναι αἶ Μωϋσέως χεῖρες ὠφέλουν τὸν λαόν, ἀλλ᾿ ὅτε ἐπήροντο. Τούτου σύμβολον ἦν καὶ ἡ ἔπαρσις τῶν τοῦ σωτῆρος· ταῖς γὰρ ὑπὲρ ἄνθρωπον πράξεσιν ὕφωσεν τὰς χεῖρας καὶ ἔσωσε τοὺς πιστεύοντας. τάχα τοίνυν πᾶς ὁ ταῖς πράξεσιν ἐπηρμένος ἐσταύρωται, καὶ κατὰ τοῦτο ἔλεγε Παῦλος· >ἐγὼ κόσμῳ ἐσταύρωμαι κἀμοὶ κόσμος<, τοῦτ' ἔστιν· νενόηταί μοι ὁ λόγος ὁ περὶ κόσμου καὶ ἐπῆρται καὶ οὐκέτι κεῖται κάτω· τῷ γὰρ μὴ συνέντι τὸν λόγον τῆς κοσμοποιΐας ὁ λόγος οὐκ ἐσταύρωται. Καλὸν γὰρ εἶναι ἡγοῦμαι τὸ σταυροῦσθαι, ὃ καὶ Παῦλος πέπονθε, Χριστῷ συνεσταυρωμένος, καὶ ὁ κόσμος ἔσχεν ὡς πρὸς τὸν Παύλου νοῦν ἐπηρμένος καὶ νενοημένος αὐτῷ. Ἀλλως δὲ ἐπαίρει τὰς χεῖρας ὁ κύριος, δύναμιν δύναμιν τοῖς μαθηταῖς ἐντιθεὶς διὰ τῆς εὐλογίας.

k* 3 Lev. 9, 22 8f. vgl. Exod. 17, 11 12f. Gal. 6, 14 16 vgl. Gal. 3, 1 6 ἐξῄροντο Κ7 μέλλει — λανόν] εὐλογεῖν τὸν λαὸν ἔμελλεν Κ7 ἔχει 10 ὕψ. — 11 πράξ. Κ1 13 13 τοῦτ’ ἔστιν — 18 αὐτῷ > Κ7 14 τὸν τῷ λόγῳ Κ1 15 λόγος κόσμος Κ1 εἶναι] οἶμαι 1

11, 3 >τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον ἐπιούσιον ἡμῖν τὸ καθ’ ἡμέραν<

Ἐμφαντικώτερον δὲ τὀ >καθ' ἡμέραν< τοῦ παρὰ Ματθαίῳ >σήμερον<. Καὶ γὰρ ὁ ἔσω ἄνθρωπος, ὃς κυρίως οὐσία, μὴ τυχὼν ζῶντος ἄρτου ἐχθρῷ ζωῆς θανάτῳ γίνεται, ὡς τὸ σῶμα μὴ τρεφόμενον. Ταπεινοὶ δέ οἱ νομίζοντες περὶ σωματικοῦ ἄρτου λέγειν τὸν διδάσκοντα μὴ >περὶ τῆς αὔριον<, μάλιστα εἶς >τὸν ἐπιούσιον<, ἀντὶ τοῦ >τὸν ἐπιόντα< καὶ >ἐπερχόμενον< λαμβάνουσιν. Τοῦτο δὲ δῆλον ἐκ τοῦ εἰπεῖν· >οὐ γὰρ οἶδας, τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα<, τοῦτ' ἔστιν ἡ αὔριον ἡ ἐπερχομένη· οί δὲ τοῦ Μάνεντος ἢ ἀλληγρήσουσιν, ὃ μὴ εἴωθεν, ἢ τὸν τοῦ Δημιουργοῦ ἄρτον αἰτήσουσιν.

d(D: Ὠριγίνους κοὶ Κυρίλλου) C (vorausgeht in dC Kyrill: Ἐπιούσιον δέ expl. καθεστηκότων) [in d steht nur 2 Ἐμφαντ. — σήμερον = Fragm. XLVII (p. 255)] 6f. Matth. 6, 34 8f. Prov. 3, 28 10 Μάνεντος] Mani's (215—273) Erwähnung ist dem Orig. wohl nicht zuzuschreiben; vermuthch hat es Μαρκίωνος geheißen; vgl. Fragm. XLVI p. 254

ANHANG.

ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.

1, 1 (Hom. 1) >ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι<

[ὥστε] σημαίνει το >έπεχείρησαν< τό χωρις χαρίσματος ἐλθεῖν εἰς τὴν ἀναγραφὴν τῶν εὐαγγελίων τινάς, τὸ δὲ >ἀνατάξασθαι< σημαίνει τὸ ἐκθεῖναι, τὸ ἐξηγήσασθαι, τὸ συγγράψαι.

ST (anschl. an p. 4, 17 Appar.) — 3 εἰς konj. Kr.

1, 1 (Hom. 1) >καθὼς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ᾿ ἀρχῆς αὐτόπται<

Ὅτι μὲν οὖν παρὰ τῶν αὐτοψίᾳ θεασαμένων καὶ αὐτηκόων γενομένων παρέλαβε, σαφώς ώμολόγησεν ειπών· >καθὼς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ απ' ἀρχῆς αὐτόπται και ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου<. Καὶ χρή τούτῳ μὲν και Μάρκῳ πείθεσθαι, ὡς ἅπερ ἀκηκόασιν ἀκριβῶς ἀναγραψαμένοις, Ἰωάννῃ δὲ καὶ ΜατΘαίῳ, ὡς ἅπερ ἑωράκασι γράφουσιν. Τὰ οὺν νόμιμα εὐαγγέλια τιμητέον ἐξ ἴσου, μὴ μόνον τὴν ὄψιν τῶν ἑωρακότων τιμών- των, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀκοὴν τῶν ἀκηκοότων· ἀληθεῖς γὰρ ἀληθῶν διάδοχοι καὶ τὸ παραδοθὲν αὐτοῖς φῶς εἰς ἡμᾶς παραπέμπουσιν, ἔπαινον κομιζό- μενοι δίκαιον παρ' ἠμῶν.

d(e: ἐξ ἀνεπιγρ.) CLU (das nächste Orig. Schol. (p. 7, 12ff.) hat das Lemma τοῦ αὐτοῦ) Xγλ(dCXγ anschl. an p. 6, 13) 8 ἀληθεῖς— 9 παραπέμπ. Schluß Athan. Scholion in k, gehört aber nicht mehr diesem zu (vgl. Sicken- berger, Niketas 105). 2 μέν οὖν] δὲ dCLγλ αὐτοψίᾳ] αὐτὸν U, αὐτόψει γ (Carn.) λ αὐτοψ. — γενομ.] αὐτόπτων τοῦ λόγου E5 και—γεν. > dλ 3 εἰπών] δι' ὧν εἶπεν Χ εἰπών— 4 λόγου > eΕ5U ἡμῖν >C καθὠς— 4 λόγου > Χ 5 και + τῷ UΧ 6 Ἰωάννης Ε δὲ] τε ΕΧ Ματθαῖος Ε ὡς nur Ε5 Τὰ — 10 > Ε5 οὖν] γοῦν U 9 και— 10 > Χ 9 παραδοθὲν — φῶς] πνεῦμα δοθὲν αὐτοῖς φησιν Ε 10 δίκαιον] διὰ καὶ Ε

1, 6 (Hom. 2) >ἦσαν δέ δίκαιοι ἀμφότεροι<

Ἴσως ἐρεῖ τις, ὅτι τοῦ νόμου λέγοντος· >ἐὰν φυλάξῃς τὰ προστάγ- ματα κυρίου τοῦ θεοῦ σου, πληθυνεῖ τὸν σῖτόν σου καὶ τόν οἶνόν σου καὶ τὸ ἔλαιόν σου καὶ οὐκ ἔσται ἔν σοι ἄγονος οὐδέ στεῖρα<· εἰ οὖν >δίκαιοι< οὗτοι, ποῦ ἡ εὐλογία; ὅτι ἔθος τοῖς ἐπὶ μεγάλοις τισὶ προβιβαζομένοις παρὰ θεοῦ ὡς Ἰσαάκ καὶ Σαμψὼν καὶ Σαμουὴλ ὑπερβαίνειν τὰ κατὰ τὸν νόμον· στειρωτικὴ γὰρ ὠδὶς ἐγγὺς τῆς παρθενικῆς ἐστιν.

D10E3E5 vgl. p. 18, 8 ff. Ἴσως ἐρεῖ τις κτλ., dem das Fragment der Form nach verwandt scheint; Bezeugnng fehlt. — 3 Deut. 7, 12—14; Exod. 23, 26. 2 Ἴσον Ε3 ὅτι > Ε3Ε5 3 σου3 > Ε3 — 5 ὅτι > D10

1, 15 (Hom. 4) >ἔσται γὰρ μέγας ἐνώπιον κυρίου<

καὶ διὰ παντὸς τὸ τῆς ψυχῆς ὄμμα πρὸς θεὸν ἀνατείνων καὶ πρὸς αὐτὸν μόνον βλέπων κατὰ τὸν λέγοντα· >πρὸς σὲ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς μου, τὸν κατοικοῦντα ἐν τῷ οὐρανῷ<

D6 [anschl. an p. 27, 4—6; der Anfang des zusammengesetzten SchoHons in d (Τὸ μέγας ἐπὶ Ἰσαάκ expl. τοῦ ἁγίου πνεύματος χάριν) ist bei E1 mit Lemma: Χρυσοστόμου versehen, in W ohne Lemma, so daß möglicherweise das obige sowie das Fragment p. 27, 4—6 dem Orig. nicht zugehören] — 3f. Ps. 122 (123),

1, 15 (Hom. 4) >οἶνον καὶ σίκερα οὐ μὴ πίῃ<

>καὶ σίκερα οὐ μὴ πίη(. Σίκερά ἐστι πᾶν τὸ μέθην ποιεῖν δυνάμενον, οὐκ ἂν δὲ ἐξ ἀμπέλου, μάλιστα δέ τὸ ἐκ φοινίων ἐσκευασμένον.

LW (im Scholion, zu dem auch p. 27, 4—6 gehört) 2 Σίκερα + δέ W ἐμποιεῖν W 3 μάλιστα — ἐσκευασμ. >L

1, 17 (Hom. 4) >καὶ αὐτὸς προελεύσεται ἐνώπιον αὐτοῦ<

>Καὶ αὐτὸς προελεύσεται<. Τό· >προελεύσεται ἐν πνεύματι καὶ Ηλίου<, τοῦτό ἐστιν· Ἡλίου τῆς δευτέρας τοῦ κυρίου παρουσίας προδρόμου, καθώς φησιν ὁ προφήτης εἰπών· >πέμφω ὑμῖν Ἡλίαν τὸν Θεσβίτην πρὶν ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν τοῦ κυρίου τὴν μεγάλην καὶ επιφανῆ< οὕτως οὖν καὶ ὁ Ἰωάννης τῆς πρώτης γέγονε πρόδρομος καὶ >ἐν πνεύματι< μέν, ὅτι ὥσπερ ἦν ἐπὶ τὸν Ἡλίαν ἡ τοῦ παναγίου πνεύματος χάρις, οὕτω καὶ ἐπὶ τὸν πρόδρομον, >ἐν δυνάμει< δέ διὰ τὸ μέγεθος τῆς πληρουμένης παρ᾿ αὐτῶν διακονίας.

a L (Eadem altera Reg. ἀδέσποτον) (von L aus inneren Gründen für gehalten ?) — 4f. Mal. 4, 4 2 Τὸ + δὲ a 3 ὁ Ἡλίας a 3/4 ἐστὶ πρόδρομος a 4 εἶπε a 5 > a

1, 17 (Hom. 4) >ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα<

τὸ δὲ >ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα<· μετῆλθε δὲ τὰ αὐτὰ πρὸς Ἰωάννην. Ἀλλὰ μὴ ὡς ἡ ἀκολουθία τῆς φύσεως βούλεται Χ (vorher geht p. 27, 4—28, 16) ξ (zwischen 7 ἀκολ. u. Καὶ ist ein Absatz) τέκνων ἀκολουθεῖν μᾶλλον πατράσιν, οὐ πατέρας δουλεύειν υἱοῖς· ἀλλ᾿ ἐπεὶ βούλεται τῷ λαῷ δεῖν τὸν ἀρχαῖον ἀκολουθεῖν, ὃς χώρᾳ ἦν πατέρων, ὁ δὲ δεύτερος καὶ νέος ἐν χώρᾳ υἱῶν — >ἀντὶ< γὰρ >τῶν πατέρων σου ἐγεννήθησαν υἱοί σοι< — ἀντιστρέφει τὴν ἀκολουθίαν· καὶ γὰρ γὰρ ἀποκαθιστᾷ τὴν συναγωγὴν ὑπὸ τὴν ἐκκλησίαν. Ἑρμηνεύων δέ, τίνες οἱ πατέρες, τίνες δὲ τὰ τέκνα, ἐπιφέρει· >καὶ ἀπειθεῖς ἐν φρονήσει δικαίων<. Δεῖ τοὺς παλαιοὺς παρὰ Ἰουδαίοις τῇ φρονήσει τῶν δικαίων ἀκολουθῆσαι.

6f. Ps. 44 (45), 17

1, 22 (Hom. 5)>ἐξελθὼν δὲ οὐκ ἐδύνατο λαλῆσαι αὐτοῖς<

Ἔτι ἀπιστήσας ὁ Ζαχαρίας τῷ ἀγγέλλοντι τὴν γένεσιν τῆς δεικνυούσης τὸν λόγον φωνῆς ἀπόλλυσι τὴν φωνήν, ἀναλαμβόνων αὐτὴν καὶ παυόμενος τῆς ἐπιπόνου σιωπῆς, ὅτε γεννᾶται ὁ πρόδρομος, τοῦ λόγου φωνή, καὶ ὅτε γράφει, ὅτι >Ἰωάννης ἐστὶν τὸ ὄνομα αὐτοῦ<. Ἐνωτίζεσθαι οὖν δεῖ φωνήν, ἵν᾿ ὁ νοῦς τὸν ὑπ᾿ αὐτῆς δεικνύμενον δέξηται λόγον.

C (zwischen p. 31, 7 σεσιώπηκεν u. 12 Τὸ δὲ διανεύειν) — 5 Luk. 1, 63 2 Ἔτι] Ὅτι konj. Kr. 3 ἀνα λαμβάνων konj. Kr.

1, 23 (Hom. 5) >ὡς ἐπλήσθησαν αἱἡμέραιτῆς λειτουργίας<

Προακούσας ἐράσμιον πρᾶγμα ὁ Ζαχαρίας ἑαυτῷ μέλλειν ἔσεσθαι οὐκ ἔσπευσε πρὸ καιροῦ δραμεῖν πρὸς τὸ δοῦναι ὁδὸν τῇ προφητείᾳ, ἀλλ᾿ ἔμεινε πληρῶσαι τὴν πνευματικὴν λειτουργίαν καὶ οὕτω τῇ προφητείᾳ διὰ τῶν σαρκικῶν ἐξυπηρετήσασθαι, διδάσκων ὅτι δεῖ πάντα δεύτερα ποιεῖσθαι τῆς εἰς θεὸν τιμῆς.

d [E1 τοῦ αὐτοῦ (Orig.)] CSX 2 Προακούσας + δὲ X πρᾶγμα — ἑαυτῷ]ἑαυτῷ πρᾶγμα dX 3 πρὸς — πραφητείᾳ > dSX 4 πνευμοατικὴν > dSX καὶ — 5 ἐξυπηρ. dSX

1, 24 (Hom. 6) >περιέκρυβεν ἑαυτὴν μῆνας πέντε<

Διὸ οὐδέν ἔλεγεν ἡ Ἐλισάβετ, ἕως οὗ πάντες σχεδὸν εἰπεῖν ἤλεγχον αὐτήν, ὅτι ἔγκυος ἦν, δἱ᾿ ὧν ἑώρων, κἂν ἐκείνη τὸ πρᾶγμα ἔκρυβεν.

C (vor p. 35, 8—36, 3)

1, 32 (Hom. 6) >οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται<

Τὸ δέ >ἔσται< καὶ >κληθήσεται< τῇ κατὰ σάρκα πρέπον οἰκονομίᾳ, καὶ τό· >δώσει δὲ αὐτῷ κύριος< τῇ οἰκονομίᾳ σάρκα πρέπον οἰκονομίᾳ, βάνειν λέγεται διὰ ταύτην >τὸν θρόνον Δαβίδ<, ἀλλ᾿ ἔστιν ὁ αὐτὸς καὶ βασιλεὺς αἰώνιος θεοπρεπῶς.

Χ (anschl. an p. 55, 1 — 4 ἤρξ.)

1, 38 (Hom. 6) >ἰδοὺ ἡ δούλη κυρίον<

Ὡς εὐγνώμων οὖσα ἡ Μαρία ἔφη πρὸς τὸν ἄγγελον· >Ἰδοὺ ἡ κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου<.

C (vor p. 44, 15—17)

1, 48 (Hom. 8) >ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν<

Οὐχ ἁπλῶς δέ οὐδέ ἀκρίτως ἐν τῇ Μαρίᾶ γέγονεν ὁ λόγος, ἀλλὰ διὰ τὴν ὑπερβάλλουσαν αὐτῆς ταπείνωσιν, ἣν ἀγαπᾷ ὁ θεὸς καὶ ὑπερυψοῖ ὡς μιμουμένην αὐτὸν τὸν ταπεινώσαντα ἑαυτὸν καὶ μορφὴν δούλου λαβόντα· >ὅτε ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ<· ἐν Ἡσαΐα φησίν· >ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω ἀλλ᾿ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον καὶ τρέμοντά μου τοὺς λόγους;< Εἶτά φησιν· >ἐπειδὴ ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ< — δούλη γὰρ αὐτοῦ εἰμι ὡς πλάσμα αὐτοῦ καθὼς καὶ τὰ λοιπὰ κτίσματα — Ε;ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με>, οὐ σὺ μόνη ἡ Ἐλισάβετ, ἀλλὰ <πᾶσαι αἱ αἱ τῶν πιστευόντων· εἰ γὰρ καὶ τοῖς κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ ἀσυμφανὴς ἦν ὁ τῆς θεοτόκου λόγος, ἀλλὰ νῦν ὁσημέραι ἐπὶ πλείω λαλεῖ κα φαίνεται τὸ ἀληθὲς τῶν ὑπ᾿ αὐτῆς προφητευθέντων.

C [vor und nach p. 60, 2—5 (= 9 ἀπὸ — 11 πιστ.)] 4f. vgl. Phil. 2, 7 6ff. Jes. 66, 2

1, 49 (Hom. 8) >ἐποίησέν μοι μεγάλα ὁ δυνατός<

Ἐπειδήπερ ἀπιστήσειεν ἂν τις πρὸς τὴν ἐνέργειαν τῆς συλλήψεως, εἴ γε παρθένος οὖσα συλλάβοι, τῷ ὀνόματι τοῦ >δυνατοῦ< τὴν ἀπιστίαν ἵνα τις τῇ δυνάμει τοῦ ἐνεργοῦντος ἀναπέμψῃ τὸ κατόρθωμα καὶ μὴ τὸ κατὰ φύσιν ἐξετάζων ἐκπέσῃ τῆς ἀληθοῦς συγκαταθέσεως τῶν ἀληθῶς γεγενημενων.

dCQ* 1—4 κατόρθωμα findet sich in k(K: Τίτου) in e. Titus-Scholion (vgl. Sickenberger, Titus S. 145 zu Luk. 1, 49); möglicherweise ist das in Q falsch. 2 Ἐπειδ. — τις] λέγει δὲ <ὁ δυνατός> ἶν’ ἐόν τις ἀπιστήσειε C 3 τῷ— ἐκβάλλει] φησίν· <ἐποίησέ μοι μεγάλα ὁ δυνατός>

1, 52 (Hom. 8) >καθεῖλεν δυνάστας ἀπὸ θρόνων<

Τοὺς αὐτοὺς καὶ >δυνάστας< καλεῖ, οὓς καθελὼν ὕψωσεν, τοὺς ἑαυτοὺς >ὑπὸ τὴν κραταιὰν χεῖρα αὐτοῦ(, δεδωκὼς αὐτοῖς 2—6 aQ*Q1 2—3 αὐτοῦ dpCWX 2—5 ἐχθροῦ 3 1 Petr. 5, 6 2 Τοὺς] τούτους δὲ a Τοὺς —-ὕψωσε] ἀλλὰ τούτους <καθεῖλε > καὶ dC, ἀλλ᾿ αὐτοὺς μὲν <καθεῖλεν>, <ὕψωσε> δὲ <ταπεινοὺς> Χ καὶ > δυνάστας] δυνατοὺς α 2/3 ταπεινοῦντας α 3 τὴν > α ~ αὐτοῦ χεῖρα aX αὐτοῦ] τοῦ θεοῦ dC δεδωκ. — 5 ἐχθροῦ > QQ1 <ἐξουσίαν πατεῖν ἐπάνω ὄφεως καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν τοῦ ἐχθροῦ>· καὶ <πεινῶντας> μέν τοὺς ἐξ ἐθνῶν, λιμώττοντας θείων καὶ διδασκαλίας, <ἐνέπλησεν ἀγαθῶν>c τῶν τῆς νέας διαθήκης.

4f. Luk. 10, 19 4 ὄφεων A 5 μὲν > Q1 λιμώττ. + τῶν α 6 καὶ > Αα

1, 80 (Hom. 11) >ἦν ἐν ταῖς ἐρήμοις<

Οὕτω πάντα ξένα τὰ αὐτοῦ· καὶ ἡ τροφὴ ξένη, καὶ ἐκλεκτὸς ἀπὸ κόσμου ἅτε τὸν ὑπέρ κόσμον μηνύων Χριστόν, καὶ ἐν ἐρήμῳ εὐθύς, ἔξω τῆς ἐν ἀνθρώποις κακίας αναστρεφόμενος, ἵνα καὶ ἀξιόπιστος γένηται ταύτην ἐλέγχειν· οὐ πρότερον δὲ τοῖς ἐν πόλεσιν ἐπιχωριάζειν ἤρξατο, εἰ μὴ τὸ ἐν αὐτῷ πνεῦμα δημοσιεῦσαι ἑαυτὸν προετρέψατο.

2—6 Χ (vorher geht p. 80, 5—81, 20, es folgt p. 64, 2—14) e[E1 τοῦ αὐτοῦ (ἀνεπ.)] (in e. Schohon, das beginnt στεῖρα ἡ

2, 1 (Hom. 11) >ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις εκείναις<

Ποίαις ἡμέραις; Καθ’ ἃς ἐγεννήθη ὁ βαπτιστής· ἔξ γὰρ μησὶ πρόδρομος τοῦ σωτῆρος ἐγένετο εἰς τὴν κύησιν καὶ πρὸ ἓξ μηνῶν ἐτέχθη· ὡς δέ οἱ ἀκριβέστεροι ἐπετήρησαν, καὶ πρὸ ἓξ μηνῶν τῆς ἀναλήψεως τοῦ σωτῆρος ἀπέθανεν. >Αὐγούστου< δέ φησιν πρώτως βασιλεύοντος <ἐξῆλθε δόγμα>. Πρὸ Αὐγούστου γὰρ μόνος ἐγτένετο Ἰούλιος Καῖσαρ ὁ μετὰ τοὺς ὑπάτους· τύπος γὰρ ἦν πρὸ τούτου ὑπάτους βασιλεῖς ἐνιαυσιαίους· Αὔγουστος δὲ βασιλεύσας λύει τὰς πολυαρχίας καὶ κατασχὼν παρέμεινε βασιλεύων. Ἐπεὶ γὰρ ἤμελλε τὸ κήρυγμα διατρέχειν εἰς τὰ πέρατα, οὐκ ἠδύναντο δέ οἱ ἀπόστολοι μεταβαίνειν ἀπὸ ἔθνους εἰς ἔθνος διαφόροις βασιλεῦσι παλαίοντες καὶ πολεμούμενοι παρ ἑκάστου, προομαλίζει μιᾷ βασιλείᾳ τὴν γῆν ὁ θεός, ἵνα οἱ ἀπόστολοι ὡς εἰς μίαν βασιλείαν κηρύττωσιν.

Χ (neues Scholion nach p. 64, 2—14) ξ

2, 22 (Hom. 14) >ἀνήγαγεν αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυμα<

Περιτέμνεται ὁ κύριος ὀκταήμερος· Ἰησοῦς ὀνομάζεται, ὃ καὶ προηγόρευται καὶ οὕτω μετὰ τὴν συμπλήρωσιν τῶν ἡμερῶν ἀνάγεται πρὸς Ἱεροσόλυμα καὶ παρίσταται τῷ κυρίῳ κατὰ τὸν νόμον τὸν λέγοντα, ὅτι >πᾶν ἄρσεν διανοῖγον μήτραν ἅγιον τῷ κυρίῳ κληθήσεται<. Καὶ τοῦτο μὲν ἐνταῦθα γνῶναι παντός, ὡς αὐτὸς μέν ὁ ἁγιάζων, αὐτὸς δὲ ὁ ἁγιαζόμενος, ἐκεῖνο δέ οὐ παντός, ὡς ἐλέγετο μὲν καὶ ἐτελεῖτο ταῦτα κοινῶς, ἐδήλου δέ τι τοῦ φαινομένου βαθύτερον· προσήγετο γὰρ ὑπέρ ἄῤῥηνος k (K: Τοῦ Γεωμέτρου) κ (vgl. p. 137, 21—28 lat.; eine Verwechselung des lemmas Ὠριγ. mit Γεωμ. kommt öfters vor) 2 vgl. Luk. 2, 21 5 Luk. 2, 23 6 vgl. Hebr. 2, 11 2 ὀκταήμ. + καὶ konj. Kr. πρωτοτόκου καὶ αὐτοῦ προσαγομένου <ζεῦγος τρυγόνων, καὶ δύο περιστερῶν> καὶ οἶμαι διὰ μὲν τῶν τρυγόνων τὸ σῶφρόν τε καὶ δηλούσθαι.

9f. Luk. 2, 24

2, 46 (Hom. 19) >μετὰ ἡμέρας τρεῖς εὗρον αὐτόν<

Οὐ τῇ πρώτη δὲ ἢ τῇ δευτέρᾳ ηὗρον αὐτόν, ἀλλὰ τῇ τρίτη, ὅτε αὐτὸς ἠθέλησεν ἐμφανὴς γενέσθαι τοῖς ζητοῦσιν αὐτόν. Ἔχει δὲ καὶ αἴνιγμα ὁ λόγος· ἐν τῷ δωδεκάτῶ ἔτει τρεῖς ἡμέρας κρύπτεται, πρὸ τοῦ πάθους τὸ πάθος καταγγέλλων τὸ ἐπὶ τῶν δώδεκα μαθητῶν, ὅτε δὴ καὶ τούτους ἔλαθε καὶ πόλιν ἀναστὰς ἐφάνη [πρὸ τῶν τριῶν], τὸν τριήμερον προ του καιρου καιρον.

dCS (anschl. an p. 130, 3—9) vgl. Ambros. in Lucam II, 63 (S. 75 Schenkl): post triduum repperitur tn templo, ut esset indicio quia post triduum triumphalis illius passionis in sede caelesti et honore divino fidei nostrae se resurrecturus offerret, qui mortuus credebatur — 3 vgl. Weish. Sal. 1, 2

2 δὲ + ἡμέρᾳ S τῇ2 > C ὅτε] ὅτι δηλαδὴ S 4 πρὸ — 6 τριῶν] αὐτοῖς τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ S 5 τῶν > d 6 τὸν — 7 καιρόν > S 7 τοῦ > d

3, 1 (Hom. 21) >ἐν ἔτει δέ πεντεκαιδεκάτῳ τῆς Τιβερίου<

Ἐν τῷ πρώτῳ καὶ τεσσαρακοστῷ ἔτει Καίσαρος Αὐγούστου ἐγεννήθη ὁ Χριστός, καὶ ἐβασίλευσεν Αὔγουστος ἔτη πεντήκοντα ἓξ, λοιπὰ δέκα πέντε· εἶτα ἐβασίλευσεν μετ᾿ αὐτὸν Τιβέριος, καὶ τῷ πεντεκαιδεκάτῳ ἔτει τῆς Τιβερίου βασιλείας ἦλθεν Ἰωάννης βαπτίζων, ὅτε καὶ ὁ Ἰησοῦς ἐβαπτίσθη >ὢν ἐτῶν ὡσεὶ τριάκοντα>, ὡς ἐν τοῖς ἑξῆς φησιν εὐαγγελιστής.

dCS (es folgt p. 136, 21—137, 17) — 6 vgl. Luk. 3. 23

3 τεσσαρ. + τοίνυν S ἐγενν. — 4 Αὔγ. > S 4 ἔξ + κοὶ S 6 ἦλθεν + ὁ S 7 ὡσεὶ > S ὡς — εὐαγγ. > S

3, 2 (Hom. 21) >ἐπὶ ἀρχιερέως Ἄννα καὶ Καϊάφα<

Ἐμνήσθη δὲ καὶ τῶν ἀρχιερέων Ἄννα καὶ Καϊάφα, ἵνα δείξῃ, ἀπὸ τοῦ καιροῦ, καθ’ ὅν ἦλθεν ὁ Ἰωάννης κηρύσσων, ἦσαν οὗτοι ἀρχιερεῖς, ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ ἀρξάμενοι, μείναντες δὲ ἕως τοῦ πάθους τοῦ κυρίου ἐν τῂ ἀρχιερωσύνῃ. Φησὶ γὰρ περὶ τοῦ Καϊάφα, ὅτι εἰπὼν περὶ τοῦ Χριστοῦ, ὅτι >συμφέρει ἡμῖν, ἵνα εἷς ἄνθρωπος ὑπὲρ τοῦ λαοῦ<, καὶ ἐπήγαγεν εὐθύς· >ἦν γὰρ ἀρχιερεὺς ἐκείνου< ἤτοι πρὸ δύο ἐτῶν τοῦ πόθους εἶπεν τοῦτο· τῷ γὰρ τρίτῳ τριακοστῷ ἔτει μετὰ μῆνας τρεῖς ἔπαθεν ὁ κύριος.

dCS (anschließend an p. 137, 17) — 6f. Joh. 11 2 καὶ > S 3 ὁ > C 4 μείν. δὲ] καὶ διαμείναντες S ἕως — 5 κυρίου nach 5 ἀρχιερωσύνῃ S 5 Φησὶ — 9 nur C > dS

4, 18 (Hom. 32) >ἀπέσταλκέν με κηρῦξαι αἱχμαλώτοις ἄφεσιν<

>καὶ τοῖς αἰχμαλώτοις ἄφεσιν<. Τινας δὲ αἰχμαλώτους φησὶν αὐτούς, οὓς πρώην αἰχμαλωτευθέντας καὶ δεσμευθέντας ὑπὸ τοῦ διαβόλου ἐλθὼν ὁ Χριστὸς καὶ καθελὼν τὸν ἀποστάτην καὶ ἀλαζόνα τύραννον τὸν Σατανᾶν ἠλευθέρωσε τῆς αἰχμαλωσίας; Τοὺς αὐτοὺς καὶ >τυφλοὺς< >τεθραυσμένους< φησίν· αὐτὸς γὰρ ἐξήστραψε τοῖς ἐσκοτισμένην ἔχουσι διάνοιαν τὸ νοητὸν φῶς, ἀφῆκέν τε ἤγουν ἀπέλυσε δεσμῶν τῶν τῆς ἁμαρτίας τοὺς >τεθραυσμένους καὶ συντετριμμένους τῇ καρδίᾳ<, τοῦτ᾿ συντριβέντας ὑπὸ τοῦ βάρους τῆς ἁμαρτίας ἢ τοὺς ταπεινοὺς τῷ πνεύματι, οἷς καὶ κηρύσσει >ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτόν<. Ποῖος δὲ οὗτός ἐστιν ὃν τὸ κήρυγμα τοῦ σωτῆρος ἐγίνετο ἢ καθ᾿ ὃν ὁ ἀμνὸς ὁ ἀληθινὸς ὑπὲρ τῆς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου προσεφέρετο;

adk CNκ (in k als Schluß eines langen Kyrillscholions, gekürzt), an p. 194, 13—23 — 9 vgl. Matth. 5 2—5 αἰχμαλωσίασ] αὐτὸς (+ γὰρ V) αἰχμαλώτους ὄντας ἐῤῥύσατο, τὸν ἀποστάτην τύραννον καθελών, τοῦτ᾿ ἔστι τὸν Σατανᾶν akV 2 Τίνας—φησὶν > d ἢ] λέγει δὲ d 3 οὓς] τοὺς d 3/4 διαβόλου+ οὓς d 4 καὶ1 — 5 Σατανᾶν > d 5 Τοὺς—6 φησίν > akV αὐτοὺς + δὲ d 6 αὐτὸς — 7 φῶς] αὐτοῖς γὰρ ἐσκοτισμένοις οὖσι τὴν διάνοιαν τὸ νοητὸν ἐξήστραψε φῶς d, αὐτὸς ἐνήστραψε τὸ νοητὸν καὶ θεῖον (+ καὶ οὐράνιον b) φῶς τοῖς ἐσκοτισμένην ἔχουσι τὴμ καρδίαν akV, + καθὼς αὐτός φησιν, ὅτι Ε;ἐγὼ φῶς εἰς τὸν κόσμον τοῦτον ἐλήλυθα> (Joh. 12, 46) akV (~ τὸ θεῖον καὶ νοητὸν φῶς ἐνήστραψε k καθὼς — ὅτι] Ἔφη γοῦν kV / τοῦτον > a) 7 ἀφῆκεν — 8 καρδίᾳ] αὐτὸς ἀπέλυσε δεσμῶν, δηλονότι τῶν εἰς ἁμαρτίαν, τοὺς συντεθραυσμένην ἔχοντας (+ τὴν k) καρδίαν akV αὐτὸς + καὶ A / δεσμ. — ἁμαρτ.] τῶν τῆς ἁμαρτίας δεσμῶν, δηλονότι k), αὐτὸς δεσμῶν τῶν ἐξ ἁμαρτίας ἀπέλυσε πάντας τοὺς πιστούς A ἤγουν ἀπέλυσε > d 8 καὶ συντετριμμένους > d τοῦτ᾿ — 9 συντριβ. > d τοῦτ’ ἔστι — 9 πνεύματι > akV 10 οἷς —12] αὐτὸς ἐκήρυξεν <ἐνιαυτὸν δεκτόν>, οὗ (+ καὶ V) ὁ πάνσοφος Παῦλος μνημονεύει λέγων· <ἰδοὺ νῦν καιρὸς ἰδοὺ νῦν ἡμέρα σωτηρίας> (2 Kor. 6, 2) akV διαμνημονεύει V / νῦν > 10 Ποῖος — ἤ > d 10 — 11 ἐγίνετο vgl.] ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν αὐτὸς ὑπέδειξε ζωὴν καὶ τὴν δικαίαν ἠπείλησε κρίσιν. Αὐτὸς ἐκήρυξε ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτόν, καθ᾿ ὃν τὸ κήρυγμα τοῦ σωτῆρος ἐγένετο· ἐνιαυτὸν γὰρ δεκτὸν τὴν προτέραν αὐτοῦ οἶμαι λέγεσθαι παρουσίαν, ἡμέραν δὲ ἀνταποδόσεως, τὴν τῆς κρίσεως ἡμέραν W (letzter Teil des dem k-Text entsprechenden Kyrill-Scholions). 12 ~ τοῦ κόσμου προσεφέρ. ἁμαρτ. d

10, 29 (Hom. 34) >ὁ δὲ θέλων δικαιῶσαι ἑαυτὸν εἶπεν<

Ἐπαινεθεὶς μέντοι ὑπό τοῦ σωτῆρος ὁ νομικὸς ὡς καλὴν ἀπόκρισιν ἐποιήσατο, τὴν ἀλαζονείαν ἐξέῤῥηξεν, οὐδένα εἶναι πλησίον αὐτοῦ τιθέμενος,

2—8 dCk (als letzter Teil eines Kyrillscholions, der nicht syrisch belegt ist) mκ 2—4 ἐφαμίλλου 2 μέντοι > a] τοίνυν dC ὑπὸ—νομικὸς — > dC ὡς — 3 ἐποιήσατο > a καλὴν + τὴν κ 3 ἐποιήσατο + καὶ ἀποτυχὼν τῆς θήρας dC (= Kyr., vgl. k) αὐτοῦ] ἑαυτοῦ κ

ὡς οὐδενὸς ὄντος αὐτῷ κατὰ τὴν δικαιοσύνην ἐφαμίλλου· μόνον γὰρ ἐνόμιζε πλησίον εἶναι τόν δίκαιον τῷ δικαίῶ, τὸν ἡψηλὸν τῷ ὑψηλῷ κατ’ ἀρετὴν ἐφάμιλλον, οὐκ εἰδώς, ὅτι τοῦτο διαφθείρει τὴν δικαιοσύνην τὸ μὴ ἐξ ἀγάπης, ὃ πράττει, ποιεῖν· ἐνδεὴς οὖν οὗτος τῆς ἀγάπης ἁλίσκεται καὶ τῆς πρὸς τὸν θεὸν καὶ τῆς πρὸς τὸν πλησίον.

4 αὐτῷ] αὐτοῦ a ἐφαμίλλου] ὁμοίου d 5 δίκαιον — ὑψηλῷ > d 6 οὐκ εἰδώς, ὄτι] Ταῦτα δὴ φρονῶν, οἷα ἐκεῖνος ὁ Φαρισαῖος ὁ λέγων· <Οὐκ ὡς οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων> (Luk. 18, 11), οὐκ εἰδώς, ὡς k 7 οὖν γὰρ d οὖν + καὶ k ἁλίσκεται — 8 Πλησίον] τῆς πρὸς τὸν θεὸν καὶ τὸν πλησ. καὶ οὗτος εὑρίσκεται d 8 καὶ] πάντως μέν καὶ k τὸν1 > k + οὐ μὴν ἀλλὰ k τῆς + γε k πλησίον, + ἐμφανῶς, ὅπου οὐδὲ εἶναί τινα πλησίον ἑαυτοῦ λογίζεται· δῆλον δὲ ὅτι <τὸν ἀδελφὸν οὐκ ἀγαπῶν, ὃν ἑώρακεν, δύναται θεὸν ἀγαπῶν, ὃν οὐχ ἑώρακεν> (1 Joh, 4, 20) k

13, 6 >συκῆν εἶχέν τις πεφυτευμένην<

[Ἄλλοι δέ τὸ τρισσῶς ἐληλυθέναι αὐτὸν οὕτω φασίν· τὸ πρῶτον Μωϋσέως καὶ Ἀαρών, δεύτερον, καθ’ ὃν καιρὸν ἦν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυὴ καὶ μετ᾿ αὐτὸν οἱ κριταί, τρίτον δέ μετὰ τούτους, καθ’ ὃν γεγόνασιν >οἱ προφῆται μέχρις Ἰωάννου< τοῦ βαπτιστοῦ.] Ἐν καιροῖς ἄκαρπος ὁ Ἰσραήλ· ὅσον γὰρ ἧκεν εἰς τὴν τοῦ θεοῦ βουλήν, ἀπαράδεκτος ἦν ἡ ὡς ἐν σκιαῖς καὶ τύποις λατρεία, καὶ ἄκαρπος παντελῶς τότε ἧκον εἰς πνευματικὴν λατρείαν· διὸ καὶ ἀπόβλητος γέγονεν. Ἕτερον δέ τέταρτον νοῆσαι τὴν τῆς ἐνανθρωπήσεως χρόνον, καθ᾿ ὃν νύττει καὶ περιορύττει τὸν Ἰσραήλ, καταθερμαίνων αὐτόν, ἵνα ζέοντας τῷ πνεύματι ἀποτελέσῃ. Ἐπειδὴ δὲ μετὰ τοσαύτας ἀπειλὰς ἔμειναν ἄκαρποι, ἐξεκόπη ἡ συκῆ καὶ ἐνεκεντρίσθη τὰ ἔθνη >εἰς τὴν ἐκείνων ῥίζαν<· ἔμεινε ῥίζα. Ἢ γεωργὸν δεῖ νοῆσαι ἄγγελόν τινα παρὰ θεοῦ προσταχθέντα προΐστασθαι τῆς Ἱερουσαλήμ, ἣ καὶ συκῇ ἀκάρπῳ παραβάλλεται. Διαγράψωμεν οὖν καὶ ὡς ἐν συντόμῳ τὸν λόγον· >συκῆ< ἤτοι ἡ Ἱερουσαλὴμ [ἢ ἡ τῶν Ἰουδαίων συναγωγὴ ἢ ἡ ἀνθρωπότης >οἰκοδεσπότης<, οὗ τινος καὶ ἡ συκῆ ἦν, [ὁ θεὸς καὶ αὐτὸς ὁ σωτήρ· [ὁ δέ >ἀμπελουργὸς< ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ. >Τρίτον< ἐληλυθέναι αὐτόν, τοῦτ’ ἔστι διὰ Μωϋσέως, διὰ τῶν προφητῶν, ἑαυτοῦ.] Ἤτοι πρῶτον ἔτος, καθ’ ὁ πρῶτον τῷ Ἀδὰμ ἐνετείλατο λέγων· >ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ<, τὰ ἑξῆς· δεύτερον, καθ᾿ ὁ ἐν τῷ νόμῳ διὰ Μωϋσέως τῷ Ἰσραὴλ δέ- dC (d nur 2—5 βαπτ. + 27 τέταρτον—28) 8 Ἕτερον—14 παραβάλλεται ist abgedruckt als Fragm. LXVI p. 265. Vom übrigen Text ist das Eingeklammerte den Autoren Titus, Kyrill und Isidor Pel. zuzuweisen: 16 ἡ1 — συναγ., 18 Τρίτον — 20 ἑαυτοῦ = Titus; 2 τὸ2 —5 βαπτιστοῦ, 24 Ἤ — 26 βαπτιστοῦ = Kyrill; 16 ἡ2 — 17 οἰκοδεσπότης, 11 ὁ — πατὴρ, 18 ὁ δὲ — θεοῦ = Isidor. Das Übrige dürfte dem Origenes 5. 26 Luk. 16, 16 11f. vgl. Röm. 11, 17 21 Gen. 2 δωκεν ἐντολάς· τρίτον, καθ᾿ ὃ αὐτὸς δι’ ἑαυτοῦ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τὸν τέλειον δέδωκε νόμον. Ἢ πρῶτον ἔτος φησιν, καθ’ ὃν ἦν Μωϋσῆς καὶ Ἀαρών, δεύτερον, καθ’ ὃν ἐν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυὴ καὶ οἱ κριταί, τρίτον δέ, καθ’ ὃν γεγόνασιν >οἱ προφῆται Ἰωάννου< τέταρτον τὸν τῆς ἐνανθρωπήσεως χρόνον, καθ’ ὃν αὐτὸς διὰ τοῦ εὐαγγελίου τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν πᾶσιν εὐηγγελίσατο.

27 χρόνον] καιρόν d 28 τὴν τ. οὐρ. βασ. πᾶσιν εὐνγγ.] ἐκήρυξε πᾶσι τὴν τ. οὐρ. βασ. d

FRAGMENTE IN DEN LUKAS-KATENEN, die aus anderen Schriften des Origenes stammen.

aus dem Matthäus-Kommentar

9, 10

Ὁ δέ Ματθαῖός φησιν expl. φεύγετε εἰς τὴν ἑτέραν.

W* tom. Χ, 23 (III, 62, 112

9, 12

Κατὰ δέ ἀναγωγὴν expl. τρέφοντες ἑκάστην φυλήν.

κ tom. Χ, 23—XI, 3 (III, 63, 2273

9, 18

Ἐρωτᾷ δὲ οὐχ ἀγνοῶν expl. συμβολικὰ αὐτοῦ ἀνειλήφασιν.

dC tom. XII, 9 (III, 144, 1—145, 9

Πυνθάνεται δὲ τῶν μαθητῶν expl. εἰσελεύσονται ἐν αὐτῇ.

k* tom. XII, 9—13 (III, 144, 1152

9, 23

Ἑτέρως δέ ἀρνεῖταί τις ἑαυτόν expl. ἐν τῷ κατορθοῦν σωζο- μενην.

k* tom. XII, 24—27 (III, 171, 4174

9, 27

Ταῦτα ἐπὶ Πέτρον καὶ Ἰάκωβον expl. τῆς μεταμορφώσεως αυτου.

k*ε tom. XII, 31 (III, 179, 917

Εἰ δέ χρή τι καὶ περιεργότερον expl. ἐντὸς τῶν τελείων μόνον.

k*ε tom. XII, 32—35 (III, 181, 6189

9, 28

Καὶ τοίνυν ἴνα καὶ ἐπαναλαβὼν expl. καὶ τὸ πάθος τὸ ἅγιον.

k*m*εμ tom. XII, 36—38 (III, 190, 3193

Ἐπεὶ γὰρ ἐν ἓξ ἡμέραις expl. τῷ βλέποντι θεωρούμενον.

W* (das Schol. beginnt mit Fragm. XXI, 1—7) tom. XII, 36 190, 7—191, 8

Μὴ φέροντες τὴν τῆς φωνῆς δύναμιν expl. ἐκεῖ ἐμφανίζεσθαι πολλοῖς.

W* tom XII, 43 (III, 202, 3—203, 7

9, 30

Ὠριγένης εἰς τό· <ἰδοὺ ἄνδρες δύο συνελάλουν>] expl. οἷς ἡτοίμασται, διὰ τούτους λελέχθαι.

W* tom. XII, 31 (III, 179, 21—180, 3

9, 34

Ἡ δὲ ἐκ τῆς νεφέλης expl. ὅθεν ἐληλύθεισαν.

k*mεμ tom. XII, 43 (III, 202, 122

9, 37

Ἐπιβλεπτέον δὲ τούτοις ὑψηλότερον expl. ἐν τοῖς κλάδοις τῆς τοιαύτης πίστεως.

k*ε tom. XIII, 3—5 (III, 216, 7220

9,44 Ὑπὸ τινος δέ ἄρα μέλλει παραδίδοσθαι; expl. ἐφ’ ἡμᾶς φῶς τοῦ θεοῦ.

k*ε tom. XIII, 8—9 (III, 225, 13229

9, 47

Ἐπεὶ ἀχώριστός ἐστιν ὁ υἱὸς expl. καὶ ἀπόνηρον παιδίον.

W* tom. XIII, 19 (III, 247, 217

9, 48

Οἴαν γὰρ τὸ παιδίον ἐκ τῆς γεννήσεως expl. γέγονεν εἰς τὰ παιδία.

k* tom. XIII, 16 (III, 238, 20—241, 7

11, 51

Διὸ τῆς Ἐλισάβετ καὶ τοῦ παιδὸς expl. τὸ αἷμα τῷ αἵματι.

Κ8*ε vet. int. 25 (IV, 229 Lomm.)

Ζαχαρίαν εὑρίσκομεν ἐν ταῖς Βασιλείαις expl, τὸν πατέρα του πατρος.

k* (fehlt Κ8)κ vet. int. 25 (IV, 228230

14, 18

Τὸ μέν οὖν ὁλοσχερὲς τῆς παραβολῆς οὕτως. Ἐκλάβοις δέ καὶ ἄλλως κατὰ τὸν τόπον. Ὅσον ἄνθρωποί ἐσμεν expl. <ἐν θεῶν>.

k*mεμ (den Anfang d. Schol. bildet Fragm. LXIX) tom. XVII, (IV, 126, 17—129, 9

17, 34

Δύναται δὲ σημαίνεσθαι καὶ τὰ δύο expl. ὡς ἀναξία αφιεμενη.

dCS vet. int. 58 (IV, 338, 22—339, 3

18, 24

Ὅρα ὅτι οὐ πάντῃ ἀπέκλεισε τὸν πλούσιον expl. καὶ τὰ τῆς λεγομένης.

W* tom. XV, 20 (III, 367, 17—369. 18

19, 29

Οἱ δύο μαθηταὶ ἤτοι Πέτρος καὶ Παῦλος expl. εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ.

W* tom. XVI, 19 (IV, 59, 410

23, 17

Διὰ τί δέ εἶχον ἀνάγκην ἀπολῦσαι expl. διὰ τὸν λαὸν τὸν Ἰωνάθαν.

a (auch in ο mit Lemma: Theophylactus) vet. int. 120 (V, 33, 419 Lomm.)

Εἰκὸς ἄρτι ὑποσπονδίων γενομένων expl. πάτριον αὐτοῖς το τοιουτον.

dCZ ε (in Matthaeum) ζ vet. int. 120 (V, 419

23, 39

Ὁ μὲν Ματθαῖος παρατρέχων εἶπεν expl. <ἐν τῷ δείσῳ>.

dC vet. int. 133 (V, 50, 21—51, 17

Matth. 13, 44 Ὁμοίωμα καὶ παραβολὴ τὴν διαφοράν expl. ὁ τοῦ σπόρου λόγος.

k* tom. Χ, 4—5 (III, 16, 24—18, 17

Matth. 13, 44 Καθ’ ἑτέραν δὲ ἐκδοχὴν εἴη ἂν expl. θελήμασι τοῖς αυτου.

k* tom. Χ, 5—6 (III, 17, 1919

Matth. 13, 45 Οἵ γε μὴ περὶ μαργαριτῶν expl. τὴν γνῶσιν τοῦ Χριστοῦ.

k* ε (in Matth.) tom. Χ, 7ff. [III, 20ff. (gekürzt)

Matth. 13, 47 Ἔτι σαγήνη ἐστὶν ἡ ἐκ τῶν παλαιῶν expl. τὴν κάμινον τῆς πυρός.

k* ε (in Matth.) tom. Χ, 12 (III, 30, 21—33, 18

Matth. 20, 1 Τὰ πέντε ταῦτα διαστήματα expl. θεοῦ βασιλείαν ἀναφέρεται.

ε tom. XV, 33—35 (III, 397, 3—401, 19

Matth. 20, 1 Τάχα μὲν οὖν ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος expl. τῆς σωτηρίας μισθός.

k* ε tom. XV, 36 (III, 402, 24—403, 14

Matth. 20, 1 Δι’ οὗ δοκεῖ μοι τὸ γνώρισμα τῆς βασιλείας expl. βασιλείαν ἀναφέρεται.

k (K u. Κ8: Εὐσεβίου καὶ Ὠριγένους) ε vgl. tom. XV, 32 (III, 396 Lomm.)

aus anderen Schriften

3, 5. 6 Μόνος δὲ οὗτος παρὰ τοὺς τρεῖς expl. τὰ προφητικὰ τοὺς εὐαγγελιστάς.

C [anschl. an 145, 13—20; es ist dort (145, 20—146, 2) zu Comm. in Joh. VI, 26 (S. 136, 1730

3, 16

Οὐκ ἄκαρπον παραθέσθαι expl. καθ’ ἑαυτόν, υἱὸν τοῦ θεοῦ.

W* Comm. in Joh. VI, 31/32 u. 34/35 (S. 140, 31—142, 17 u. 23—144, 35 Preuschen). Das Fragment ist also S. 159, 1—160, 17 zu streichen.

11, 3

[Οὕτω καὶ Ὠριγένης, ὅς φησιν, ὅτι] πᾶσα τροφὴ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς.

W* Περὶ εὐχῆς 27, 4 (S. 365, 815

Ἡ λέξις ἡ <ἐπιούσιος> παρ᾿ οὐδενὶ τῶν Ἑλλήνων expl. ὁ ἄρτος ἐστίν.

W* Περὶ εὐχῆς 27, 7—17 (S. 366, 34375

5, 12

Ἱστορικῶς δέ μετὰ τὴν ἀποστολὴν expl. ἅπασαν οἴησιν.

k* ε (= Fragm. IV, S. 233, wo es zu streichen ist) Hom. VIII in Leviticum (S. 412, 24—414, 26

17, 12

Καί γε τοὺς περὶ λέπρας νόμους expl. ἡ λέπρα ἐξαφανισθῇ.

k* (Λευϊτικοῦ)

12, 46

Τὸ παρὰ τοῦ Δανιὴλ εἰρημένον πρὸς θάτερον τῶν κατειπόντων τῆς ἁγίας Σωσάννης πρεσβυτέρων· >ἤδη γὰρ ὁ ἄγγελος τοῦ θεοῦ λαβών>, φασιν, <παρὰ τοῦ θεοῦ σχίσει σε μέσον>, λέγει γενήσεσθαι πάντως αὐτῷ τοῦτο ἐν τῇ κρίσει κατὰ τὸ εἰρημένον ὑπὸ τοῦ κυρίου, ὅτι <καὶ διχοτομήσει αὐτόν>. Ἀμμώνιος δὲ ἑρμηνεύων προφητικὸν κεφάλαιον κτλ. . .

W* Vgl. in Matth. vet. int. 61 (IV, 347, 5—9 Lomm.) — 2f. Dan. 13

8, 4

Τίνα διαφορὰν ἔχει ταῦτα expl. ῥήσεις τε σοφῶν καὶ αἰνίγματα.

k* (ἐκ τῶν Παροιμιῶν) λ (PG 13, 20 B 1325

16, 1

Ἐπεὶ δὲ ἀρετὴν εἶναι τὴν φρόνησιν expl. οὐρανοὺς ἡτοίμασεν ὁ κύριος.

k* (Παροιμιῶν) ε (vgl. Sickenberger, Niketas S.

Ein Scholion (wohl zu 12, 20) εἰς τὸ προφητικὸν ῥητόν τοῦ Μου Ἱερεμίου, zu Jerem. 16, 16 wird noch bei Sickenberger, Niketas S. 60 Anm. 5 als aus dem Jeremias-Kommentar („nach der Klostermann gegebenen Liste Delarue-Lommatzsch No. 4748 Ghislerius No. 49/50“) stammend angeführt; es soll in ist mir aber scheinbar bei der Benutzung der Hs entgangen. In o sind noch zwei Origenesscholien enthalten zu 19, 30 Ego autem opinor expl. nominis nuncupatum (Origenes super Joannem) 22, 10 Ego autem puto expl. domo praedicta Comm. in Matth. vet. int. 79 (IV, 408, 10—409, 12 In o finden sich außerdem (wahrscheinhch irrtümlich) <Origenes> bezeichnete, nicht aus seinen Lukaserklärungen Scholien zu 6, 10 Et ut narrat Matthaeus expl. occidant eum 8, 4 Et ideo signanter expl. discipulis exposuit 8, 9 Est autem parabola expl. tamen fuit fieri 9, 23 Abneget etiam aliquis expl. abnegatio est 9, 24 Huius autem causam expl. per virtutem salvatur 16, 8 Verum qui gentiles dicunt expl. vigor mentis elicitur (vgl. Fragm. LXIV)