The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
scriptura diuina frequentibus demonstrat locis multasque
consolationes, quibus animus capax uigoris et recti
conscius absorbere debeat quae praesentium incommodorum
sunt, spectare ea quae habeant perpetem iocunditatem. praeponderant
enim consolationes perturbationibus, quia et praesentium
sedationem adferunt et spem futurorum. unde et
apostolus Paulus indignae sunt inquit passiones huius
temporis ad superuenturam gloriam: indignae utique
ad consolationem conparationis, non ad fructum redemptionis.
quae est enim tam praeclara cuiusque uita in terris, ut adaequare
illam caelestem gloriam possit ? quid sublimius Paulo,
qui tantum periculorum subiit, tantum doloris atque infirmitatum
absorbuit? in iis quas pro Christi nomine subiit passionibus
cottidie, ut ipse dicit, moriebatur et nihil indignum
perpeti se in hoc tempore pro tantae gloriae spe atque
expectatione censebat. Helias famem insidias mortisque terrores,
LATIONE IOB ET DR (DE om. DP\') HOMCUS (HOMINIS om. C)
INFIRMITATE PDfC INCIPIT TRACTATUS SCI AMBROSII EPI DE
INTERPELLATIONE SANCTI IOB B 5 multjsque B (a 8. Î) 6 recti
B (i ex o) 7 absorbere B (a ex o m2) 8 çą B, ona. C 11 inquit
sunt B passionis P 14 enim om. BDP\' cuiusque C cuiusce P
et ml B cuiusue B m2 DP\' terra DP4 15 illi B, illam om. DP\'
16 dolorum B m2 DP\' 17 obsorbuit DP\' his libri pro om. Pi
20 terrores P (e alt. ex i)
equis igneis de caelo deductus ad terras et de terris reuectus
ad caelum omne meritum militiae huius abscondit atque ultra
humana omnia gratiam pii ascensoris euexit. nam de Petro
quid loquar? qui crucem suam futura remuneratione indignam
arbitratus inuerso suspendi poposcit uestigio, ut aliquid passioni
suae adderet, cuius aceruare ipse sibi supplicia nec
timeret.
unde non inmerito sanctus Dauid ad illam gloriam
cum in cetero opere tum maxime in quadragensimo primo
psalmo se festinare testatus est dicens: quando ueniam et
parebo ante faciem dei? in quo psalmo et perturbationes
humanae fragilitatis et consolationes a domino euidenter
expressit. in quo etiam interpellat pro nobis deum, quod
oblitus operis sui, oblitus conlatae in hominem liberalitatis et
gratiae quem tuendum atque ornandum susceperat dereliquerit
et infirmum ac naufragum diuersis infirmitatibus reiecerit
adterendum. quod idem ante ipsum fecerat sanctus Iob, sed
iste moralius, ille uehementius. utriusque igitur interpellationes
considerare cordi est, quod in his uitae humanae
forma exprimitur, causa agitur, praerogatiua formatur. suo
igitur ordine spectandae nobis sunt.
uxorem, quae sola ei ad temptationem fuerat seruata, perfusus
etiam ulcere graui, cum uideret amicos suos non ad conso-
landum uenisse, sed exaggerandum et aceruandum dolorem,
10 sq. 22 Iob 1, 14 sqq. 23 Iob 2, 9 eqq. DP\' ille om. DP\' 4 humanam omnem gratiam
(gralU D) B m2 DP\' euexit ascensoris B se uexit DP\' 7 aceruaret
PBC acerbaret DP\' acerbare* B m2 in mg. sibi ipse B nec
PC et ml B non B m2 DP\' 9 quadraginsimo P quadragesimo cet.
10 testatnr (om. est) DP\' 11 apparebo B m2 DP\' 12 consolationes P
(e ex i m2) do C 14 liberalitatis P (ali 8. u.) 15 et ornandum B
19 is P his cet. 20 igitur P (corr. m2) B (agitur in mg. m2) C
28 perfossus B m2 in mg. DP 24 uideritp 25 sedP mlB ml sed adPm4
Bm2 eet. exageranduru PDP\' et ad B (ad s. u. m2) DP\' acerbandum B
potestatem. et quamuis sagittas domini in corpore suo esse
sentiret, quibus se conpungi diceret, tamen quasi bonus
athleta, qui dolori non cederet nec dura certaminis recusaret,
addidit: incipiens dominus uulneret, in fine autem
non me perimat. quae enim mea uirtus, quia
sustineo, aut quod meum tempus, ut sufferat
anima mea? numquid fortitudo lapidum fortitudo
mea aut carnes meae sunt aereae? aut non in ipso
confidebam? adiutorium autem a me recessit,
uisitatio autem eius despexit me.
nonne temptamentum
est uita hominis in terra et sicut mercennarii
cottidiani uita eius aut sicut famulus timens
dominum suum, qui se sub umbra optegat, aut
sicut mercennarius expectans mercedem suam?
sic et ego expectaui menses uacuos, noctes autem
dolorum datae suntmihi. siquiescam, dico: quando
dies? si surgam, iterum: quando uesper? plenus
sum doloribus a uespere usque mane. fermentatur
mihi corpus in putredine uermium, liquefacio
autem glaebas terrae saniem radens ulcerum. uita
autem mea leuior est fabula, in spe uacua perit.
dicam: consolabitur me lectus meus. terres me in
somniis et in uisionibus me percellis.
aliis laborat, sibi indiget et nisi aliena misericordia sustentare
se nequit! cottidie sub formidine, sub timore grauem tolerans
seruitutem et, ne deprehendatur a domino, erratica atque
fugitiua sub umbra quadam saeculi huius putat se posse
1—6 et 13 sq. B (a in mg. m2) D 6 me om. DP\' quią B (Õtt LXX)
qui cet. 7 susteneo P 9 aereae sunt B 12 iij B super terrA DP1
19 usque ad D 20 pudridine P 21 glebus B (in mg. m2) cet. 22 fabula
PB fauilla P in mg. m2 B in mg. m2 cet. 23 lectulus B (lu 8.
u. m2) D 27 cottidine P (n del.) 29 futigitiua P (ti pr. del.)
omnis homo transgrediens in lecto suo, contemnens
et dicens in anima sua: quis me uidet?
tenebrae circumdant me et parietes. quem uereor?
nonne tibi uidetur iste uere esse mercennarius, qui .....
prodegerit ut ille adulescens in euangelio, qui legitur acceptae
a patre substantiae portionem ..... et egens atque inops,
quo famem leuaret, pascere greges coepit alienos, ut mercede
sumptum exerceret suum? sed ille tamen aliquando conuersus,
quia reuertit ad patrem et peccata sua non repressit, sed
prodidit: hic autem qui se existimat ab eo qui omnia uideat
non uideri et tenebris putat commissa sua posse celari
umbram praetendit, sed frustra latere se credit, cum oculus
domini lucidior sole occulta omnia deprehendat, tenebrosa
inluminet et intimi cordis penetret conscientiam atque in alta
et profunda descendat. uanus ergo qui putat tenebris esse
. se tutum, cum lucem uitare non possit, quae lucet in tenebris
et tenebrae eam non conprehendunt. quasi fugitiuus itaque et
malus mercennarius deprehenditur et antequam se occultet
agnoscitur, quia domino omnia antequam quaerat cognita sunt
non solum quae facta, sed etiam quae futura.
perit igitur in
uacua spe qui putat quod suum crimen abscondat: fabula est
ista, non ueritas. denique fabula peccantium odiosa,
17 Ioh. 1, 5 23 Sir. 27, 13 (14) alt. ex i m2) cet. ecclesiasticos; P (s del.) ira
PC sirach B (ch 8. u. m2) syrac D sirac P4 2 contempnens PDPC
contemp«ens B (t eras., n s. ras.) 3 uidit P 4 circumdant B (dant
ex dabunt) parietes P (es ex is m2) 5 uere PBD uir PC lacunam
significaui, sua add. ed. Rom., sed plura excidisse uidentur, fort.
aliis laboret, cum sua 6 prodiderit DP utile aduliscens P aceeptg
PBDP\' accepisse B m2 in mg. C 7 lacunam indicaui 9 conuersus
est B (est s. u. m2) DP\' reuertitur B (ur s. u. m2) DP\' 11 uideat B
uidet DP\'C 16 in tenebris C 17 s j ease B, se om. C totum PC
21 fort. facta sunt futura suut DP\' repperit D (rep postea
add.) P 23 odiosa B (LXX) otiosa cet.
sarcina in uia. quid enim est aliud peccatum nisi sarcina,
quod huius saeculi onerat uiatorem graui depressum fasce
delicti ? qui si nollet oneri subiacere, debuit audire dicentem:
uenite ad me omnes qui laboratis et onerati estis,
et ego uos reficiam.
Quid autem aerumnosius, cum ipse lectus communem ad
quietem datus graue uulnus infligat? tunc enim solemus quae
fecimus recordari, et factorum suorum stimulis conpungitur
interior conscientia. unde et scriptura ait his: quae dicitis in
cordibus uestris et in cubilibus uestris conpungimini?
remedium quidem debiti, sed tamen conscientiam
uulnerauit. sed esto ut aliquando fessis somnus obrepat,
terremur insomniis, exagitamur uisionibus, ut iam non requies
ista, sed poena sit. ita enim abeunt diuitiae saeculi uelut
somnium exurgentis. sun*exit aliqui istius corporis somno, et
nihil possedit idque ipsum quod se credebat habere amisit.
constituite mihi nunc diuitem illum, qui cotidiana lucra et
quaestus uarios congerebat et exagitabatur cupiditatibus suis,
subito resipiscentem considerantemque secum quia non cum
morietur, accipiet omnia, neque simul descendet
cum eo gloria domus eius et quod ea quae possidet m
hac uita habeant aliquid uoluptatis, non etiam in futurum,
29, 7 Psalm. LXXII 20 20 Psalm. XXXXVIII 18 8. u. m2 P 3 quod PC quae BDP\' 4 dilecti P
(corr. m2) 5 laboratis P (i ex e) 7 autem] enim B ad communem
DP\' 10 et om. DP\' 12 fort. quidem dedit 13 fes-
O
si, B (corr. m2) fessoa DP\' 14 insomniia P (i tert. s. w. m2) non
iam DP\' 15 ista om. DP\' abeunt PBC habentur B m2 in mg. DP\'
ueluti DP\' 16 exurgentis P (i ex e) aliquis P (s 8. u. m2) cet.
ex istius B 17 possedit P (i ex e) possidet B habere credebat
B 18 constitue B mihi s. u. m2 B nunc C ml mibi
nunc m2 nunc s. u. D 19 exagibatur P exagebatur DP\' 20 considerate
questum DP\' non om. DP\' 21 simul om. DP\' discendit
P 22 quod] cum DP1 posaedit P (i ex e) C
in somnis bibebat bibisse et sicut qui in somnis epulabatur
epulatus, aperuisse autem oculos et cognouisse quod anima
eius inane sperauit et adhuc esuriat et adhuc sitiat, quia
modum non habet auaritia nec rapiendo expletur, sed incitatur
hoc egentior, quo plura quaesiuerit? et hic ergo surrexit, et
uanum est somnium.
amici, qui ad consolandum uenerant, et quasi inimici amaris
eum perurguebant sermonibus. unum enim solacii genus est
in aerumna et amaritudine constitutis culpa uacare, ut ea
quae perpetiuntur aduersa non pro delicti pretio sustinere
uideantur. hoc quoque uiro sancto adimere gestiebant, ut
uideretur ipse suae auctor aerumnae, qui peccatis grauibus
domini contraxisset offensam et pro impietatibus suis illa
toleraret, describentes impiorum supplicia, qui uitia sererent
et meterent sibi dolores, quod mandato perirent dei et spiritu
irae ipsius interirent, qui insufflaret domos luteas inhabitantibus
et arescerent, cogitationes destitueret uersutorum, os
obstrueret iniusti. quae uera quidem de domini potestate, sed
non conuenientia tanti uiri meritis adserebant. his ergo
respondit: in ueritate noui quia ita est.
quomodo
enim iustus mortalis apud dominum? si enim
uoluerit iudicio contendere cum eo, non audiet
illum, ut non ad unum uerbum eius mille sermonibus
contradicat. sapiens est enim intellectu et
9, 2-11 DP\' 2 somnis B (ex somniis) somniis DP\' bibebat
... somnis om. DP\' epulatur epulari DP\' 3 autem om. DP\' 4 et alt.
U
om. DP\' 5 auaritia P (a ult. ex ft) 6 quaesierit B 10 unum] ut D
(t in ras.) P\' 11 et] et in DP\' conetitutus P a culpa DP\'
12 delicti B (i alt. ex a m2, om. non) 15 contraxisse B 16 toterasset
B 17 mandato B (-ta m2) mandata cd. perirent BPC
operirent PD 18 irae ed. Roni. (LXX) uitae libri 19 ariscerent
P destituerent B 23 en:m est B deum B
eius possit subsistere? qui facit montes inueterescere,
et nesciunt, et euertit eos iracundia: qui
commouet orbem terrarum a fundamentis, et
columnae eius mouentur: qui dicit soli, et non
oritur, aduersus sidera autem consignat: qui
extendit caelum solus et ambulat sicut in pauimento
supra mare: qui facit uirgilias et uesperum
et septentrionem et austri ministerium: qui facit
magna et inuestigabilia, gloriosa et inmensa,
quorum non est numerus. si praeterierit me, non
uidebo et si praetergressus me fuerit, nec sic sciam.
quanto uehementiore tuba iste increpuit de domini potestate?
sed in ea iustorum auxilium, non ruina est. denique uidetur
exprimi potentia, sed magis redemptionis nostrae mysteria
declarantur.
Aaron, Iesus Naue, Gedeon, prophetae, omnes libri ueteris
testamenti? uenit Iesus dominus: nouum detulit testamentum,
et illud quod erat uetus factum est. innouatus est Christianus,
inueterauit Iudaeus: renouata est gratia, inueterauit littera.
euertit montes et conuertit. euertit enim et subruit intellectum
secundum litteram et statuit intellegentiam spiritalem. intellectus
ergo legis ille carnalis euanuit: facta est spiritalis.
unde apostolus ait: scimus autem quia lex spiritalis
est, ego autem carnalis sum.
erat factus est spiritalis, sicut ipse asseruit dicens: puto
P inueterascere DP\'C 6 autem sidera BDP4 8 ueri
gilias B uigilias DP\' ugilias C 9 septemtrionem BP\' 10 inuistigauilia
P 12 fuerit me B 15 nostrae om. DP\' misteria PB
17 inueteriscere P inueterascere DP C facit lJDF\' 18 aron P
moyses ! et helyas: aaron DP\' iesu B profetę P (semper)
19 dns ihs BlJP\' 20 factum est nouum BDP\' 22 et pro B ut cet.
24 ille legis DP\' facta P lex facta B et factus DP\' factus C
27 aseruit P
inueterauit Iesus, et Iudaei nesciunt. si enim cognouissent,
numquam dominum maiestatis crucifixissent, numquam Iudaica
adhuc deliramenta sequerentur. ipsi sunt ergo qui nesciunt.
unde et in euangelio dicit dominus Iesus: dimitte illis,
pater, quia nesciunt quid faciunt.
sed non excusantur,
quia nesciunt, cum scire nolint quod debuerunt cognoscere.
certe non illis inuidemus, domini si sententiam sequantur:
sententia enim superiora solet absoluere, non futura. sed nec
ille inmunis a scelere qui crucifixit suae auctorem salutis et
postea ueniam non poposcit. esto ut ante ignorauerit quem
persequebatur: in cruce tamen positum debuit recognoscere
uniuersorum esse dominum elementorum, sub quo omnia
elementa tremuerunt, caelum obscuratum est, sol refugit, terra
dissiluit, defunctorum sepulchra patuerunt, mortui uiuentium
recepere consortia. unde et centurio dixit: uere filius dei
erat iste. centurio agnoscit alienum, Leuita non recognoscit
suum: gentilis ueneratur, Hebraeus abiurat. non inmerito ergo
columnae orbis terrarum motae sunt, quando non crediderunt
principes sacerdotum: sed motae sunt ueteres, ut nouae
confirmarentur, sicut ipse dignatus est dicere: ego confirmaui
columnas eius. audi quas columnas confirmauerit:
Petrus et Iacobus et Iohannes. qui uidebantur
columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae
communionis.
Quomodo ergo excusant nescisse se, quorum alii uiderunt,
alii cognouerunt solem non expleto diei curriculo recepisse se
et rursus ante peractum spatium noctis egressum noctem in
18 Iob 9, 7 19 Matth. 26, 60 sqq. 21 Psalm. LXXIIII 4 23 Galat. 2. 9 post enim add. quia C habere DP\' montes om. B 5 et
om. B 7 nolunt DP\' 8 si domini sententiam DP4 11 ignorauerat
DP\' 15 sepulcrha P 16 recipere P (corr. m2) C receperunt DP\'
dei filius BDP\' 18 hobreus P 23 iacob et iohannis P 25 cornmunionia
PDP* societatis BC 26 se nescisse DP\' 27 recipisse (om.
se) P recessisse DP\'
sol iussus se recepit et iussus exiuit. praescripserat enim
dominus quia tribus diebus futurus erat in corde terrae et
tribus noctibus: didicit hoc sol, seruabat praeceptum.
ergo dicens: quid facio? orior et dies est, occido et nox
est. si cursum meum seruauero, demorabor mundi salutem.
festinemus ad redemptionem etiam nostram: festinare debeo
etiam ipse ad nouam uitam; erit enim beneficio crucis, qua
uniuersa renouantur, et sol nouus et caelum nouum. festino
ergo ut illum possim uidere solem iustitiae inluminantem
animas uniuersorum. sed quid faciam ? ipse uult post triduum
fieri resurrectionem. inueni quid faciam, ut et moras non
faciam et numerum dierum custodiam. non faciam integrum
diem et integram noctem. adbreuiabo horas, ut tribus quidem
diebus et noctibus sit inter mortuos dominus Iesus, citius
tamen quam trium dierum et noctium interualla patiuntur
resurgat a mortuis. adbreuiabo igitur horas, ubi ascenderit
crucem. a sexta hora statim fiat nox, ne uideam domini
passionem, sed fugiam parricidalis persecutionis spectaculum.
occidam et erit nox horarum trium, egrediar et innouabo
diem, ut sit horarum trium: percursus est primus dies,
sequetur nox secunda spatio suo, sequetur similiter dies:
incipiet nox tertia, resurget dominus in nocte, et erit dies in
lumine resurgentis, ut compleatur illud: et nox tamquam
4, 2 Ioh. 1, 9 24 Psalm. CXXXVIil 12 D in diem (die BP\') noctem cet., fort. diem in nocte;
in diem noctem mutauisse Henricus Schenkl 2 recipit P prae-
dixerat DP1 3 erat om. B 4 didicerat DP\' ? etiam
ad redemptionem BDP\' 8 ipsam B quia B 9 renouantur uniuersa
DP 12 et s. u. D 13 dierum meorum B 14 adbrebiabo P
abbreuiabo B adbreuiando C oras P quidem horas in tribus B
15 et PPC ac D et tribus B citius ... trium om. DP\' spatio relicto
17 adbrebiabo P adbreuiando C 21 percussus PBC 22 sequetur
Gelenius sequitur libri secunda C secundo cet. sequetur B sequitur
cet. 23 resurgit PDP* 24 tamquam] sicut DP*
Abraham uidit et gauisus est, de quo et Dauid dixit: hic
est dies, quem fecit dominus; exultemus et laetemur
in eo, cui non ministerio laboris, sed fructu exultationis
interero.
I Ipse ergo dominus diem ducet, et ante mundi consummationem
mundi uidebitur lumen, quod inluminat omnem hominem
uenientem in hunc mundum. ipse est dominus qui signat et
numerat multitudinem stellarum: ipse est qui caelum solus
extendit, qui ambulauit tamquam in pauimento super mare,
quando Petrus eum uidit ambulantem et dixit: domine.
iube me ad te uenire super aquas. et iussit dominus,
sed ille titubauit et nisi porrexisset ei dexteram dominus,
demersus fluctibus occidisset. titubauit caro, saluauit dextera.
et ait illi: modicae fidei, quare dubitasti? fides ergo
ambulauit in apostolo, non caro. denique fides titubauit, et
caro coeperat sentire naufragium. quod non inpropiie dictum
est, quia caro nauis est animae, sicut scriptum est: qui
descendunt mare in nauibus et alibi: ibi dolores
sicut parturientis. in spiritu uehementi conteres
naues Tharsis. animae enim nostrae cum uerbum parturiunt,
edunt dolores: quae autem peperit iam non meminit tristitiae
propter gaudium, quia natus est illi homo, qui mundum
redemit. naues ergo Tharsis, id est intellegibiles, quae
10 lob- 9, 8 Matth. 14, 25 11 Matth. 14, 28-31 18 Psalm. CVI 23
19 Psalm. XXXXVII 7 sq. 22 loh. 16, 21 B 2 haec... quam ... ea B 6 ducet B ducit cet.
consumationem PB 7 mundi om. DP\' 9 est dns qui DP\'
10 ambo]auit P (v 8. 0 m4) ambulat DP\' 11 uidit eum DP\' 12 uenire
ad te RDPe 15 dubitasti DP\' dubitabitasti B titubasti PC (cf.
Epist. LXXVIII 8) 17 cepit B 19 descendunt P (e ex i) 20 conterens
PB nauis P naues cet. 22 tristitiae] pressurft DP\' 23 illi
homo DP\' illis homo PC homo illis B 24 redimit P (corr. m2)
ergo om. DP\'
nostra, quae habent thensaurum in uasis fictilibus, ut apostolus
dixit, uel quod etiam hic partus dubio conteruntur, iuxta
quod dictum est: uae praegnantibus et nutrientibus!
— nam cum anima quatitur, caro fluctuat — uel spiritu
uehementi exagitabuntur infuso, cum expleto tempore fuerit
resurgendum, secundum quod scriptum est: ueni, spiritus,
et insuffla in mortuos istos, et uiuent. unde et ipse
Iob in posterioribus dicit: noui enim quia aeternus et
potens est qui soluturus est me in terra resuscitare
meam pellem, quae portauit. conteruntur autem, quia
in iudicium resuscitantur. est autem bona contritio; cor
enim contritum et humiliatum deus non spernit
et alibi: sana contritiones eius. sed et ad Iosaphat
dictum est: contritae sunt ire in Tharsis, eo
quod se sacrilego miscuisset. utrumque igitur contritio significat,
quia utrumque est in die iudicii, quando omnes qui
in monumentis sunt audient uocem fili dei et
procedent, qui bona fecerunt m resurrectionem
uitae, qui male egerunt in resurrectionem iudicii.
quod etiam Dauid propheta significat dicens: ibi dolores
parturientis. sicut audiuimus, ita et uidimus in
ciuitate domini uirtutum, in ciuitate dei nostri.
namque et dolorem futurum et laetitiam conprehendit, dolorem
de iudicio, de absolutione laetitiam.
9 Iob 19, 25 sq. 13 Psalm. L 19 14 Psalm. LVIIII 4 15 Paralip.
II 20, 37 17 Ioh. 5, 28 sq. 21 Psalm. XXXXVII 7 et 9 P (a ex o m4) cet. 2 thensaurum P (n del.) thesaurum
cet. 10 resuscitare ... portauit om. DP1 spatio relicto 11 portauit
<haec> (LXX) ed. Bom. quia] qui D 12 resuscitantur in
indicium P\' in iudicium s. resuscitantur D 14 contritionis P iosafat
P iosaphath B lacunam indicaui. sunt ire PC sunt naues ire B
sunt ire naues DPfort. scripsit Ambrosim: sunt <naues tuae et non
potuerunt> ire 16 se sacrilegio DP\' sacrilegio se B 18 audient...
fecerunt om. DP\' fili P filii cet. 20 qui uero mala B 22 fort.
(sicut> parturientis (LXX, cf.p. 220 u. 20; ut parturientis C
multas inquit contritiones fecit mihi. respirare me
non sinit, impleuit me amaritudine; et quia uirtute
est potens, nemo potest iudicio eius resistere. si
iustus sum corde, lingua mea errat. magnum et
potentem disperdit ira. improbi in morte graui,
iusti autem inridentur; dati sunt enim in manus
impii. uide singula. potentibus ira sua est grauis, improbis
nequitia. iustis condicionis infirmitas. ita nihil periculo uacat.
fortitudo et magnitudo uiri sua potestate decipitur, improbitas
adflictatur, uirtus ridetur. ille, quia plus potest, labitur, iste,
quia nihil potest, adfligitur. condicionis est uitium, quia uita
nostra leuior est cursore; transiuit, et nihil uidit.
tamquam nauis uestigium aut aquilae uolantis
quaerentis escam, ita praeterit et uita hominis. quod
loquimur, obliuiscimur, nec ullum transitus nostri insigne
deprehenditur nisi quod sit plenum maeroris et gemitus.
concutior inquit omnibus membris. utinam sit
noster et arguens et diiudicans inter utrumque
nostrum.
dicam domino: quare sic me iudicas?
an bonum tibi est ut ego iniustus sim, quia reppulisti
opera manuum tuaum et consilio impoiorum
intendisti? numquid sicut mortalis uidet, sic
uideas? aut uita tua sicut hominis aut anni tui
sicut uiri, quia exquisisti iniquitates meas et
peccata mea inuestigasti? nosti enim quia impie
non gessi; sed quia est qui de manibus tuis eruat?
20 Iob 10, 2-7 B 9 uagat P 11 ridetur C ridetur ridetur P (alt.
ridetur s. u. m2) cet. 14 uolantis et DP\' 15 hominis P (i alt. ex e)
19 et arguens et scripsi (xal LXX) et argnens
PDPC arguens et B 21 iniustus B (in a. u.) iustus DP\' 22 et DF,
om. cet. 23 uides B 26 non impie gessi B 27 eruatur DC
mentis arcessere. quod condicionis est non negat, quod impietatis
repellit, quod infirmitatis fatetur. peccasse condicionis
est, quia nemo inmunis est lapsus: impie agere non condicionis,
sed perfidiae et nequissimae mentis uenenum est. non
agnoscit hoc iustus, sed absolutio hominis in dei miseratione,
non hominis potestate est.
manus tuae inquit plasmauerunt
me: postea conuertisti et perculisti me.
memento quia lutum me fecisti et in terram me
resolues. numquid non ut lac me mulsisti, confecisti
me sicut caseum? corium et carnem me
induisti, ossibus et neruis me inseruisti: uitam
autem et misericordiam posuisti in me, et uisitatio
tua protexit spiritum meum. quanta deploratio sancti
uiri pro communi infirmitate, quanta conuentionis auctoritas,
quod deus hominem manibus suis fecerit? excusatur culpa
infirmitatis optentu, commendatur gratia priuilegio operationis
aeternae et protectionis dignatione caelestis. de quo loco
etiam Dauid pulcherrime locutus est dicens: quid est homo
quod memor es eius, aut filius hominis nisi quia
uisitas eum?
Haec inquit habens in te noui quia omnia potes,
inpossibile autem tibi nihil.
custodies me, ab iniquitate autem inmaculatum
me non fecisti. si impius fuero, uae mihi! si sim
iustus, non possum me erigere; plenus enim sum
DP\' 2 impietatis est DP\' 4 lapsus est B
conditionis est DP 5 perfidiae est et B est om. DP\' 6 miseratione
est B 7 non P non in cet. est om. BDV inquit tuae B
plasmauerunt me et fpcerunt me B 8 percussisti DP\' 9 terram B
terra P (in quo terra in) cet. 11 corio et carne DP\' 13 autem
om. P1 14 protexit] custodiuit B 19 pulcherrima P (r pr. 8. u.)
20 hominis P (i alt. ex e) 22 habens B (LXX) habes cet.
23 tibi B, om. cet. 26 erigere P (i ex e) sum enim B
tria: si peccauero, inquit custodies m e : et ideo, o homo,
fatere peccatum, ut ueniam consequaris. dic iniquitates
tuas, ut iustificeris. quid erubescis fateri eas, in quibus
natus es? negantis, non fatentis est crimen negare quod
natus sis. quod accepisti utinam serues. cur putes te habere
quod non acceperis? ergo peccator fateatur, impius ingemiscat,
iustus non se erigat et extollat, ne per arrogantiam fructum
iustitiae amittat.
et pulchre ait: si lustus sum, me non
possum erigere; plenus enim sum confusionis.
iustus enim aduertit magis fragilitatem suam quam in ....
sapiens agnoscit, non agnoscit insipiens. denique lapsibus
suis sapiens conpungitur, insipiens delectatur: iustus
accusator est sui, iniustus adsertor; iustus praeuenire
uult accusatorem confessione peccati, iniustus peccatum suum
occultare desiderat. ille in principio sermonis occurrit, ut
prodat errorem, iste multiloquio sermonis sui somnum accusationis
inuoluit, ne prodat errorem.
me mala et adposuisti mihi adulescentiae peccata?
pulchre id aetatis arripuit ad querellam, quae magis ad
uitium lubrica esse consueuit. habet enim pueritia innocentiam,
senectus prudentiam, ipsa uicina adulescentiae iuuentas bonae
13, 26 tacite Maurini 4 erubescis P (s alt. ex t; e alt. ex i m4)
fateri DP\' negare cet. 5 es B est P (t del.) C (in quo est natus) DP\'
6 putas DP\'C 7 acciperis P (corr. m4) 8 erigat P (i ex e) 9 et
21 pulcrhe P 9 non possum me D 10 sum enim B 11 magis aduertit B
lacunam indicaui; quam insipiens agnoscit PDP\' quam insipiens.
et iniustus lapsus suos (ex soos) agnoscit B quam insipiens. et sapiens
agnoscit C. quam in<iustus et lapsus suos> sapiens Gelenim, fort. recte
16 occurrit om. DP\' 17 iste s. u. B sonum Uaticanus 287 somnium
lIenricus Schenkl, fort. recte 19 abscripsisti P asscripsisti B ascripsisti
C obseripsisti DP\' 20 me mala] mela P mihij aduersum
me B 21 querellam P querelam cet. 23 iuuentus DP\'
sola est inualida uiribus, infirma consiliis, uitio calens,
fastidiosa monitoribus, inlecebrosa deliciis. in tanto igitur et
tam confragoso et procelloso mundi istius turbine, cur tam
crebra naufragia inprouidae adscribuntur aetati ? unde praeclare
Dauid totius temporis eius ueniam sibi a domino
postulauit dicens: delictum iuuentutis meae et ignorantiae
ne memineris, quia tunc maxime calor corporis
feruet et aestu sanguinis uaporantis ignescit.
Sed iterum ipsum audiamus. mortalis inquit filius
mulieris breuis uitae est et plenus iracundiae,
qui sicut flos floruit et cecidit, discedit autem
ut umbra et non resistit. nonne et ab hoc ratio
quaeritur, et hunc fecisti intrare in iudicium sub
conspectu tuo? quis autem mundus est a sorde ?
sed nemo, etiam si unius diei sit uita eius super 634
terram. uere miserabilis condicio, ut peccati sui, quod
uitare non possit, rationem praestare cogatur, iudicium intrare,
in conspectum subire domini omnipotentis conpellitur, edere
causas gestorum suorum, quae tot uitae suae aetatibus percurrerit,
cum mundus a peccato quiuis esse non possit, ut ab
ipsis incunabulis prius obrepat infantiae culpa quam sit
ullus sensus erroris. quamque illud miserabile, ut breuis sit
uita eius, dulcis inlecebra, multiplex aerumna, iracundia
cottidiana. itaque in exigua delectatione amaritudo perpetua
est.
est inquit arbori spes; si enim fuerit excisa,
uiridescet et, si in petra mortuus ramus eius
B et iam P et C. om. DP\' 4 ante et add. atque importuoso
B uel procelloao et periculoso P4 \'i delictum (m2 ex
dilectum) P delicta B ignorantiae meae B 8 memineris dne
DP\' 10 ipsum inquit audiamus B 12 descendit B 15 autem]
fort. enim (Yop LXX) 17 terra P 19 in om. B omnipotentis
dni C 20 percucurrerit B 22 cunabulis BDP\' 24 cuius B
25 perpetua amaritudo B 27 uiridescet B uiridescit cet. et si B et
cet. petra P Be terra DP\'
sicut nouella. uir autem defunctus abiit,
cadens autem otalis homo non ultra est. tempore
autem fluctuat mare. spectauimus prophetici sermonis
<seriem> ex duobus inferioribus elementis, terra ac mari.
quae omni iniuriae crebrisque tempestatibus subiacent. quam
ualidum argumentum nostrae expressit aerumnae! terrena,
inquit, uirgulta nemorosaque arborum, etiam cum fuerint
mortua, in usus uitales resurgunt. mare quoque ipsum
temporum solet uicibus fluctuare. at uero caro nostra semper
exaestuat sibique ipsa tempestas est nec umquam a motibus
procellarum miserandisque naufragiis feriatur.
24 Cum autem dormierit, non resurget usque dum
caelum non adsuatur. quod uidetur declarare, donec
caelum nouetur; erit enim caelum nouum et terra noua,
sicut scriptum est. quod enim adsuitur uetus est, quod uetus
est mutabitur. denique audi dicentem: initio terram tu
fundasti, domine, et opera manuum tuarum sunt
caeli. ipsi peribunt, tu autem permanes, et omnes
sicut uestimentum ueterescent, et sicut opertorium
mutabis eos et mutabuntur. possumus etiam
illud adtexere, quoniam quod uetus est adsuitur, quod nouum
cogitur. a diebus autem Iohannis Baptistae regnum
caelorum cogitur, et cogentes diripiunt illud.
adsuebat ergo illud synagoga in paucis, ecclesia cogit in
CI 26 sq. 23 Matth. 11, 12 8. b m2) odorem P ad odorem PC 4 spectauimup P (s pr.
ex ex) expectauimus DFC 5 seriem add. Gelenius ac] et B
6 crebrisque P (r pr. 8. «.) quamJ quod B 10 uicibus solet DPx
ad P 11 aestuat B 12 miserandis (om. que) B 13 resurget C
resurgit cet. 14 non om. B 15 enim om. DP\' nouum celum D
terra. noua. P (m bin eras.) 17 est om. DP\' mutabitur B (bi
s. fl.) audi dauid dic. DP\' in initio B tu om. B 19 et omnes
om. DP\' 20 ueterascent BP\'C opertifl (eras.) opertorium P
21 mutuabuntur P (u alt. s. u.) 24 et gentes DP 25 sinagoga P
sinagoga illud B
caligine nocturnisque tenebris et croceo diei surgentis rubore
diuersa ac discolora specie saepe contextum — tunc autem nox
non erit amplius et non indigebunt luce lucernae
et lumine solis. quia dominus inluminabit super
eos, sicut dixit Iohannes — uel quia nae his qui adsuunt
ceruicalia ad euertendas animas populi.
deploranti
prophetae miseriam nostrae fragilitatis, quae et in hac uita
requiem non haberet et uniuersa subito incursu mortis amitteret,
spiritus sanctus infudit tamdiu non resurrecturos homines,
donec ueniret qui non adsueret uetera nouis nec uestimentum
nouum conmitteret in uestimentum uetus, sed omnia faceret
noua, sicut ipse dixit: ecce faciam noua. ipse est enim
resurrectio, primogenitus ex mortuis, in quo omnes quidem
praerogatiuam futurae resurrectionis accepimus : solus tamen
adhuc resurrectione perpetua resurrecxit.
spiritum sanctum quod filius dei non solum ueniret in terras,
sed etiam descensurus esset ad inferos, ut mortuos resuscitaret
— quod tunc quidem factum est ad testimonium praesentium
et exemplum futurorum — conuersus ad dominum
ait: utinam in inferno me conseruares, absconderes
autem me, donec desinat ira tua et statuas mihi
tempus, in quo memoriam mei facias. si enim mortuus
fuerit homo, uiuet consummans dies uitae ipsius.
9, 16 13 Apoc. 21, 5 Ioh. 11, 25 14 Coloss. 1, 18 Apoc. 1, 5
22 lob 14, 13-17 B discolori DP\' 5 illuminabit dns P\' 6 adsuunt P
(u alt. 8. II.) adsumit (J 10 resurrecturos P (o ex corr. tit uidetfir)
resurrectionis B 11 uenirit P (i pr. ex e) adsueret P (e alt. ex i)
12 omnia om. (\' 13 noua facio omnia B 14 ipse primogenitus D
16 resurrecxit P resurrexit cet. 17 quod B 18 dei filius B 19 ut]
et C resuscitaret P (e alt. ex i) 20 est om. DP\' praesentium
B (8 ex d) 22 me om. DP1 conaeruares absconderea P (-es bis ex
-is) 25 uiuit DP\' uiuet et C\'
autem te obaudiam, opera uero manuum tuarum ne
despicias. numerasti autem meas adinuentiones, nec
praeteribit te quicquam ex peccatis meis. signasti
autem iniquitates meas in sacculo et notasti, si quid
inscius praeteriui. quam suauis locus, qui nos de resurrectione
confirmat et quam uidetur uoci dominicae, quae
legitur in euangelio, conuenire, ubi ait: tunc incipient
dicere montibus: cadite super nos, et collibus: operite
nos. erit enim in consummatione saeculi ira domini. recte
ergo sanctus in iudicium mauult resurgere quam in tempus
diuinae iracundiae, quae terribilis etiam innocentibus est.
simul etiam illud prophetare intellegitur dicendo: statues
mihi tempus, in quo memoriam mei facias, quod in
passione domini resuscitandus foret, sicut in fine libri istius
demonstratur, nec tamen deplorare desinit et quo magis
intellegit sibi resurrectionem esse propositam, uitam hanc
fugere desiderat, uidens se in manus traditum aduersariorum,
proiectum se in potestatem impiorum, cui etiam amici in
inimicos conuersi sint, qui cum debuerint consolari, ruinam
supra ruinam inferant. memor tamen conscientiae suae purae
et mundae orationis ait: terra non cooperias in sanguine
carnis meae, ut oratio eius sicut incensum dirigatur ad
dominum, non in terra deuersetur. sancti enim oratio nubes
penetrat. peccatoris orationem, sicut a deo Cain dictum est
parricidae, aperiens os suum terra in sanguine carnis abscondit.
CXXXX 2 24 Sir. 32 (35), 21 B (u ex corr.) 8 euangelio P (i s. M.) 9 montibus
dicere B cacUte P (e eras.?) 12 iracundiae ex iracontiae P
13 illud om. B 16 quo P (0 ex corr.) 17 esse om. B propositam
P (pr in ras.) 19 se om. B potestate B in s. u. P, om. C
20 sant DP\' 21 super DP\' 22 non] ne B in (s. u.) sanguinem
mB 23 carnS mei B carnes meas DP\' dirigatur PC dirigetur
P et (a 8. e) D dirigeretur B 24 diuersetur P (i ex e) DPC 25 deo
ad cain B dicitur (om. est) P\' 26 parricidam P (am eras.) parricidA. B
sanguinem fratris tui de manu tua, quoniam
operaberis terram.
pereo inquit et spiritu circumferor, oro autem sepul-636
turam et non inpetro. precor laborans. et quid faciam?
dies mei transierunt in horrore, dirupti sunt articuli
cordis mei. nec tamen usquam derogat iudicio dei; scit
enim profundam esse altitudinem sapientiae et scientiae dei
et inscrutabilia iudicia eius atque inuestigabiles uias eius.
non calcauerunt inquit eas filii glorificantium, nec
transiuit per eas leo. quis enim potuit uias eius conprehendere,
quis abdite occulta penetrauit? unde inquit inuenta
est sapientia aut quis locus disciplinae? nescit mortalis
homo uiam eius, nec inuenta est in hominibus.
abyssus dixit: non est in me, et mare dixit: non est
mecum. non tibi licet scire, o homo, alta sapientiae; ideo
tibi scriptum est: noli altum sapere, sed time. quid
curiose cupis inuestigare quod tibi scire non expedit nec
cognoscere datur? Paulus audiuit aliqua secreta sapientiae,
quae prohibitus est aliis intimare, et ideo raptus est in
paradisum, raptus usque ad tertium caelum, ut audiret ea
quae positus in terris audire non poterat. si quae audiuit
homo, non licuit ei loqui, quemadmodum quod non audiuit
inquirit? imperatoris tibi huius in terris non licet scire
11 lob 28. 8 12 Iob 11. 7 13 Iob 28, 12-14 18 Rom.
11, 20 20 II Cor. 12, 2-4 pr. om. B 7 in horrore ed. Rom. (iv LXX, cf. Aristot. de
mundo 4, 396* 12 Diod. Sic. V 7 Flor. II 6 (122,14)) in honore PBDP\'
inhonori C dirupti P disrupti cet. 8 mei cordis B usquam DP\'
dni C 10 atque] et P\' 13 quis B qui C quae PDP\', fort. quae-
<que> abdite P (d ex t) abdite DP\' abdita et C eius B inde P
17 licet tibi o homo scire P1 18 tibi om. B 19 quaeris D (R. t
cupis) 20 aliqua om. B 23 terra B 25 non inquirit B tibi
post licet transponunt BDP1 in terris in mg. B
quae in terris geruntur, et curiosius requiris quid supra
caelum agatur? cur tu disputas unde nata sit sapientia?
nescit homo uiam eius, nec in hominibus inuenta est perfecta
sapientia. non in Moyse, non in Aaron, non in Iesu Naue
luit, non in ipso Dauid qui ait: incerta at occulta
sapientiae tuae manifestasti mihi, quia ipse dixit in
posterioribus: uelut iumentum factus sum apud te.
supra te est scire, o homo; altitudinem sapientiae, satis est
tibi ut credas. si enim non credideritis, inquit nec intellegetis.
abyssum scire non potes, abyssum non potes conprehendere,
quomodo altitudinem sapientiae conprehendes ?
abyssus dixit: non est in me, et tu potes dicere quia in te
est sapientia?
Abyssus ergo dixit: non est in me, quia ipse dominus
dixit: non derelinques animam meam in infernum. et
apostolus dixit: quis descendit in abyssum? hoc est
Christum ex mortuis deducere. ergo si interrogatur
abyssus: ubi est sapientia? respondet: non est in me, quia
resurrexit. si interrogatur mare: ubi est sapientia ? dicit:
non est mecum, quia calcauit me nec fluctus mei eam
turbare potuerunt. et tu ergo in hoc saeculi istius positus
freto noli perfectam illam dei sapientiam in hoc mundo
quia mundus eam non cognouit. sed si uis eam inuenire,
calca fluctus istius mundi, sicut calcauit Petrus, et ambula
super aquas istius saeculi. porriget tibi dexteram sapientia,
XV 10 17 Rom. 10, 7 21 Matth. 14, 26 25 Matth. 14, 29 B 7 tuae om. P (LXX) 9 scire est supra
\\om. te) C scire est B 10 inquit om. B nec] non B intelligitis
B 11 abyssum pr. (y ex i) P 13 tu s. u. P 16 inferno P (0
ex ii) 17 qui DP\' 19 abysus P respondet P (e alt. ex i)
20 est om. D 21 mecum non est DP quia om. B 23 quaerere
in hoc mundo B 25 huius mundi B 26 aquasj undas B porriget
P (e ex i) B porrigit C et porriget DP\' dexteram P (x 8. u.) sapientia
dexteram B
unda turbauerit. turbauit et Abraham, turbauit et Moysen,
turbauit et Petrum. Moyses per mare transiuit et per mare
peditem duxit exercitum, sed ante ipse turbatus est. Petrus
super aquas calcauit, sed mersus fuerat corpore, quia infirmioris
fidei uestigio claudicauit. ergo noli sapientiam in mari quaerere,
quia non dixit cum mari se futurum dominus Iesus, sed cum
apostolis suis, ut aliqua, eum ex parte cognoscerent, quibus
ait: ecce ego uobiscum sum usque ad consummationem
mundi. beati cum quibus est: utinam et nobiscum sit, sed
nobiscum mare est. Petrus cum Christo, quia et ipse calcauit
mare: nobis aurum cordi atque argentum est. sapientia autem
supra aurum, non in auro est. ideo qui sapientiam habere
cupiebat argentum inquit et aurum non habeo, sed
quod habeo do tibi. in nomine Iesu Christi Nazaraei
surge et ambula. quia aurum non habebat, in nomine Christi
habebat operationis piae gratiam. ideo et tibi dicitur: attrahe
sapientiam in interiora. latuit inquit omnem
hominem, et a uolatilibus caeli abscondita erat. nec
homines sciebant ubi erat nec angeli, quia ipsi sunt aues
caeli, de quibus dictum est: et uidi angelum uolantem
per caelum.
Nemo potuit nosse sapientiam, quia nemo nouit filium
nisi pater et nemo nouit patrem nisi filius et cui
uoluerit filius reuelare. ipse ergo reuelauit Iohanni, cum
28,20 12 Sap. 7, 9 14 Act. 3, 6 17 Iob 28, 18 18 Iob 28, 21
21 Apoc. 14, 6 23 Matth. 11, 27 B ett P (t alt. eraa.) nemo P (e ex o)
2 et bis om. B 3 turbabit P 4 ante et B 5 super om. B 7 se
cum mari C 8 discipulis suis DP\' ex parte eum BDP\' 9 ego om. B
consumationem P 10 mundij saeculi DP\' 12 aurum atque argentum
cordi B 13 auro P (u 8. u.) 15 nazarei P nazereni A nazareni cet.
16 ambola P (v 8. o) 17 piae operationis BDP\' attrahe P (h del.)
adtrahe DP\' 18 sapientia P ueri simile ante latuit intercidisse et
infra, quod inseruit ed. Rom., uel et paulo post 20 sciebant P (n s. u.)
erant B aues cęli ex angeli R 23 nasse P nouit om. B
sed quod sapientia infudit ei: in principio erat uerbum
et uerbum erat aput deum. nescit sapientiam interitus,
nescit malitia. interitus enim eam tenere non potuit, quae
dixit: ubi est, mors, uictoria tua? ubi est, mors,
aculeus tuus? nescit eam malitia, quia dixit: quaerent
me mali et non inuenient. possunt dicere: audiuimus
gloriam eius. solus est deus, qui nouit eam. quia deus
inquit bene constituit uiam eius, ipse nouit locum
eius. quod sit receptaculum sapientiae audi discipulum eius
dicentem: unigenitus filius, qui est in sinu patris,
ipse enarrauit. agnouit enim patrem filius, quia ipse ait:
sicut agnoscit me pater, et ego agnosco patrem. aequa
mensura est cognitionis, ubi unitas potestatis est. pater ergo,
qui omnia nouit, uentorum libram, aquarum mensuram, ipse
uidit sapientiam et enarrauit eam per prophetas suos, quia
pater enarrauit sapientiam et inuestigauit eam, sicut et filius
patrem enarrauit, quem nihil praeterit, et dixit:s o homo, quid uis
profunda scire sapientiae, quae supra uos sunt? timere deum
sapientia est, abstinere autem a malis disciplina est.
8 Rom. 16, 27 Iob 28, 23 11 Ioh. 1, 18 13 Ioh. 10, 15 15 Iob
28, 24 sq. 16 Iob 28, 27 19 Iob 28, 28 B 4 eam tacite Maurini eum libri quae P qui cet.
5 est alt. om. BD 6 aculeus] stimulus B et (in mg. aculeus) D eam]
enim DP\' 9 ipse enim B 12 narrauit B 13 agnosco P (s s. u.)
14 potestatis P (i ex e) 16 nB nouit P 17 pater
BC patremm P patre D et (pater corr.) P sapientia P 18 nil B
(i 8. fl.) 19 uos] te DP\' 20 sapientia P (a alt. 8. u.) est alt.
om. DP EXPLICIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE INTERPEL-
LATIONE SCI IOB. INCIPIT TRACTATUS SCI AMBROSI DE INTER-
PELLATIONE DAUID P EXPLICIT DE IOB ET DE HOMINIS IN-
FIRMITATE. INCIPIT EIUSDEM DE DAUID INTERPELLATIONE B
EXPLICIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE INTERPELLATIONE. IN-
CIPIT TRACTATUS EIUSDEM DE INTERPELLATIONE DD C EX-
PLICIT TRACTATUS DE INTERPELLATIONE SCI IOB ET HOMINIS
INFIRMITATE. INCIPIT (ITEM P\') TRACTATUS DE INTERPELLA-
TIONE EIUSDEM DP1
quod fragilis et inbecilla condicio humana, quae nusquam sui
habeat firmitatem nisi in protectione caelesti: hodie nobis ea
sumenda est, quod uulgus hominum, plerique etiam prudentium
ualde mouentur, cum uident iniustos affluere rebus
secundis, iustos autem frequenter adflictari in hoc saeculo. et
uere lubricus hic locus, in quo etiam sancti uix potuerunt
uerae opinionis tenere uestigium. denique turbatus est et
ipse Dauid, qui in superioribus dixerat: occulta sapientiae
tuae manifestasti mihi. uerum tamen confirmauit se ipse
postea et perfectae rationis uiam innestig-auit. lob quoque
sanctus cum tribus illis ueteribus amicis, qui ad consolandum
uenerant, de ea opinione in sermone luctatus est. utriusque
igitur disputationes in medium proferamus. digni sunt enim,
qui nobis magisterium uiuendi adferant, quandoquidem in
aduersis positi plus deo placere meruerunt. audiamus igitur
utrumque suo ordine.
increpuerant uehementer sanctum Iob
Eliphas Themanorum rex et Baldad Saucheorum tyrannus et
Sophar Minaeorum rex, eo quod propter peccata sua tantum
supplicii sustineret. infirmo etenim ingenio non aduertebant
quod dominus eum temptandum dedisset, ut athleta Christi
temptationibus eruditus maiore ad coronam gloria perueniret.
a, fort. fragilis <sit> 5 liotie P (d 8.
t m2) ea postea add. 0, om. DP\' 6 quod B qua C quo cet.; sumenda
<inde> est quo Henricus Schenkl 7 iniustos P (o ex u) afluere
P 8 secundis P (i ex u) affligi DP\' 9 potuerent P (v 8. e
alt. m3) 12 tuae om. PC (LXX) 14 sanctus om. B
ad consolandam qui se uenerant B 15 uenerant P (n 8. u.) in
sermone om. B 17 quo DP\' magisterium P (i alt. s. u.) adferant
P (v s. a alt. m3) 18 placere P (1 8. u.) 19 increpauerant J9P\'
20 elifas P elifaz B eliphat DT elipha C baldac D baldach P\'
asaucheorum PC sauceorum B suitheorum DP\' 21 sofar P R mineorum
PBC naamathenorum DP\' 23 temptandum P (p 8. 11.) ChriatiJ
dei B 24 ad maioris cor. gloriae DP\'
cordis timore, ne uiderentur iniustitiae deum arguere, qui
poenis adfici innoxium perpeteretur, in sanctum Iob poenarum
menta retorquebant dicentes quia omnis uita impii in
sollicitudine et diuitiae iniuste congregatae euomentur;
omnia quae patiatur homo grauia in terra propter
peccata sua eum perpeti, qui etiamsi in rebus prosperis sit,
perpetuari ei secunda non posse et tamquam somnium cito
euanescere, ut non inueniatur locus eius; laetitiam autem .
impiorum esse grauiorem ruinam, ideoque etiam sanctum
Iob a prosperis in aduersa mutatum et delictorum suorum
pretio ex summis in ultima corruisse: labi eum qui se adsereret
innocentem, cum portio impii huiusmodi sit, ut superueniens
in eum a domino indignatio ningat ei dolores et interitus
domum eius inuoluat.
sedens, in tantis uibicibus et saeui doloribus uulneris, totum
corpus diris perfusus ulceribus mysteria loquebatur nec
anquirendis propriae remediis aegritudinis, sed sacris uacabat
sermonibus. fortiores itaque sermones aegri hominis quam
illorum qui non aegrotabant. illi enim loquebantur iniustitias,
sed non secundum scientiam: praedicabant diuina iudicia,
poenas reorum, praemia sanctorum, sed reum a iusto discernere
nesciebant. denique quem dominus deus iustum
13 Iob 20, 28 sq. 14 Iob 20, 23 16 Iob 2, 7 sq. B 3 affixi B 6 patitur DP\' grauia P (a pr. 8. u.)
8 ei scfa posse B 9 euanescere P (e ult. ex i m2) 10 esse (eras.) graniorem
easeB 11 et del. ed. Colan., fort. recte 12 summis P (s pr. et m pr. s. U.
m2) labi P (b ex p) assereret se B 13 huiusmodi P (i pr. ex u)
14 indignatio a dno B ningat P iungat cet. interita B 16 ster core
(r pr. extra u.) sedens (se 8. u.) P 17 uiuicibus P uiuacibus C indicibus
D indicibus P\' (in ex iu), om. B spatio relicto saeuis P (9 alt. 8. u.
wi2) C 18 perfusfl B 19 acquirendis BP\' adquirendis DC 20 fortiores
P (i 8. u.) sermones (es ex is) aegri (i postea add.) hominis
(mi s. u. m2) P 21 iustitias BDP\'U 24 deniqu C de quo cet.
deus I ihs DP\'
ignorabant ergo quid cuique conueniret. at uir sanctus lob
discernebat spiritu quomodo cuique eum oporteret loqui;
fortior ergo quam illi qui sani et incolumes uiderentur. et
quid dico fortiorem inuentum ceteris? fortior [erat aeger
quam cum sanus esset] se ipso iuuentus est; fortior enim
erat aeger Iob quam sanus fuerat, secundum quod scriptum
est quia uirtus in infirmitatibus consummatur. ergo et
lob cum infirmaretur, tunc ualidior erat. non enim aegrotabat
animo, etsi doleret corpore, quia non erat in carne anima eius,
cuius passionibus non adhaerebat, sed in spiritu, cuius uirtute
se texerat.
ideo ergo non carnis gemitus et corporis infirmitates,
sed uoces spiritus loquebatur, quibus urgeret, non quibus
cederet. et primo quidem lenius, ut illis pudorem incuteret,
quia urguebant iustum iniuste dicentes quod minora peccatis
suis supplicia sustineret, et non erubescebant ipsi peccatores
accusare falsis innocentem. \'esto\' inquit \'ego errauerim et aput
me deuius ille inhabitet, qui mentibus hominum offundit
errores, ut loquar sermones quos non oportet, sicut uos
dicitis, et errent uerba mea nec oportune meus sermo promatur:
cur uos in me insilitis et conuiciamini non considerantes quia
a domino mihi uenit ista temptatio, qui me uallo quodam
perturbationum arbitratus est saepiendum. exerceor aduersis,
om. B arcersebant P acceraebant C accersibant DP\' iniquitates
DP\' 2 unicuique DP\' uir DP\' uer P uero BC\', fort. recte
3 enim (eraa.1 cuique (om. eum) B unicuique (om. eum) DP\' 4 ergo
om. B fortiores ergo numquam illo ( illo numquam D) DP\' 4 uidrrentur
P ml B uidebantur P m2 cet. 5 dicam DP\' fortiorc P
fortior erat aeger quam cum sanus esset se ipso inuentus est. fortior
enim erat aeger iob (aeger iob erat B) quam sanus fuerat secundum
PBC fortior erat aeger iob (iob om. P\') quam cum sanus esset secundum
DP\', qui om. fortior se ipso inuentus est; erat aeger quam cum sanus
esset del. ed. Bom. 8 infirmitate B et om. B lOdolebat-B eius anima
DP\' 18 deuius] deus DP\' offundit P (n s. u.) effundit BC offendit
DP\' 20 errent a errant libri ne B sermo meus BDP*
21 non om. DP\'
adhuc uolentes opprimere quem deberetis iuuare. ecce rideo
in opprobriis et non loquar nec respondebo conuiciis uestris.
non enim uos estis qui iudicatis, sed qui iudicat me dominus
est, et ipsius tamen iudicii nondum tempus aduenit. quid
opus est clamare ante iudicium ? bonum est tacere dum
expectatur qui iudicat, bonum est conuicium conuicio non
referre, ne et nos inter detrahentes adnumeremur.\'
Imitemur ergo hunc uirum, qui silentio suo redarguebat
conuiciantes. ostendebat enim uirtutem animi sui, quem
contumeliae non monerent, et conscientiae innocentiam manifestabat,
qui obiecta non recognosceret, sed quasi a se aliena
rideret. at uero nos quasi aliquid nobis obiciatur, dum purgare
uolumus. acerbamus: dum ulcisci cupimus, confitemur.
cum dicat scriptura ut auertas dedecoris sermonem et
auferas uestimentum tuum; praeterit enim iniuriosus.
taceamus ergo, ut praetereat, ne uestimentum nostrum prouocatus
exurat; scriptum est enim: noli incendere carbones
peccatoris, ne forte exuraris in igne flammae
eius. propterea ergo sanctus tacet, etsi seruus proteruit;
etsi pauper conuiciatur, tacet iustus; etsi peccator opprobria
iacit, iustus ridet: etsi infirmus maledicit, iustus benedicit.
tacebat Dauid, cum Gera filius Semei malediceret, Iob ridebat.
Paulus benedicebat, sicut ipse ait: maledicimur et benedicimus.
magisterio quippe diuino processus humanae uirtutis
27, 13 18 Sir. 8, 10 (13) 23 Keg. IL 16, 5 «qq. 24 I Cor. 4, 12 om. B deberetis ex deuiritis P iubaret P (-ret m3, sed
t eras.) adiuuare B 3 in... loquar om. DP\' oppropriis P 5 tempus
nondum DP\' 6 est om. DP\' 7 conuitium BDP\' 9 immitemur
P 30 conuitiantes B et (con eras.) D uiciantes P1 sui om. B
12 aliena a se Base om. DP\' 13 quasi] si B quasi nobis
(om. postea nobis) DP\' nos purgare DP\' 14 acerbamus P (v 8. b
m3) 17 exurat prouocatus B 18 scribtum B (r s. u.) 19 peccatoris
om. B 21 couuitiatur BP 23 iera B 24 aitj dicit B
25 magisterio P (i pr. 8. u.)
et audierat dicentem: benedicite maledicentes uobis et
orate pro calumniantibus uos. quod uerbo dixit et exemplo
probauit. denique in cruce positus de persecutoribus suis
conuiciantibus sibi dicebat: pater, dimitte illis, quia
nesciunt quid faciant, ut oraret pro calumniantibus, quibus
poterat ipse dimittere. Iob ergo ridebat, quia nondum uenerat
Christus, cui soli sei-uabatur magnarum praerogatiua uirtutum.
quia ipse est uirtutum principium, sicut dixit: dominus
creauit me principium uiarum suarum.
et nondum iudicium. ipse\' inquit \'uoluit.me haec perpeti.
tamquam muralibus temptationibus clausus non possum fugere,
donec placeat deo destruere altitudines temptationum mearum.
nunc enim si clamo, nondum iudicium. adhuc in agone sum,
adhuc luctor, adhuc certamen superest mihi; nondum enim
exiuit corona; nemo autem nisi qui legitime certauerit coronatur\'.
debebatur illi certamen tertium. amiserat omnia sua,
id est patrimonium cum filiis, patiebatur uulnera caro eius:
manebat ut temptationes uerborum uinceret. non mediocre
certamen. sermone deceptus est Adam, uerbo uictus Sampso;
nihil enim sic penetrat animam sicut sermo fucatus, nihil
iterum sic mordet ut durior sermo. multi cum uicerint
adhibita tormenta, sermonum duritiam non sustinuerunt.
17 II Tim. 2, 5 21 Gen. 3, 6 Iudd. 16, 6 sqq. 22 Prouerb. 15, 1 P infirmis cet. infirmioribus tacite Maurini fortioris P
fortes C 2 audierat P (at ex at) bened. maledicentibus uobis benedicite
et nolite male dicere B (onl. et orate pro c. uos) 3 uero BC et
om. B 4 et in DP\' 5 dicebat] ait DP 6 faciant P (v a. a alt.
m2) faciunt cet. 11 faciendum DP 12 nondum P (n pr. in ras.)
13 mirabilibus DP\' effugere B 14 distruere P 15 agone P (o
ex u) 17 nemo P (e in ras.) coronabitur B 19 omne patrimonium
B 20 temptationes P (p 8. u. tn2) 21 sampson P (n add. m2)
samson B sanson cet. 22 animam om. B 23 sicut sermo durior (durior
in ras.) B multis P uincerent addebita B 24 sustenuerunt P
onera portabat. uidit eum agonotheta suus, de nube et turbine
manum laboranti dedit et obluctantes graui lapsu cecidisse
pronuntiauit, uictorem adseruit, coronam detulit.
Quid autem pulcrius quam ridere, cum maledicitur nobis
gaudere enim debemus, si aliena dicantur. primum quia uolens
inimicus aliquid aduersum nos dicere, quo crimen adfigeret,
non inuenit quod uerum est, sed falsa pro ueris conposuit.
deinde quia dixit ipse dominus in euangelio de huiusmodi
criminatione,, quae innocentibus falso inrogaretur propter
iustitiam: gaudete et exultate, quoniam merces uestra
multa est in caelo. tacere ergo debet qui recognoscit
obiectum, ne uulnus exasperet et scindatur cicatrix, tacere et
qui non recognoscit; audit enim alterius, non suum crimen.
quod si referat, suum facit: si taceat. retorquet et conuiciantem
uulnerat. tacere debet etiam ille qui de memorata
mercede praesumit; non enim patitur praeiudicium, cui non
est iudicium. et si fuerit praeiudicium in saeculo, non erit
in iudicio dei. denique ut cognoscas quia non praeiudicat
contumelia bonae conscientiae, audi sanctum Iob dicentem.
locupletiorem utique testem quam si imperio orbis Romani
potitus esset: nunc ommutescam et derelinquam: si
nunc mihi praeiudicium est, tunc a facie tua non
abscondar.
haec ergo parcius in exordio respondit, ut
admoneret illos iudicii dei atque ab insolentia et furore
DP\' 2 agonotheta P ml agonitheta P m2 eet. 3 cor-
Tuisse B 5 pulchrius P (h s. u.) cet. 6 debetis 1)P\' 7 aliqaid
dicere aduersum nos DP\' adnersum nos aliquid dicere V quo P (o
in ras. m2) 9 ipse dixit in euangelio dns B 10 criminatione P
(i pr. 8. u.) 14 et non B crimen P (i s. u.) 15 tacet Dp.
16 etiam om. Ji 17 mercedem P pracsumit] loquitur B 18 in
saeculo in mg. B in iudicio dei non erit B 20 conscientiae bonae
contumelia B 21 locumpletiorem P (m pr. eras.) romani orbis B
urbis romanc. DP\' 22 ommutcscam P obtescam B obmutescam cet.
23 praeiudicio B (Q 8. 0 m2) non s. U. B 25 atque illos ab ins.
reuocarct et furore et quasi B
eos aduertit perseuerare in contumeliis, plura fortiora
repetiuit et tamquam pugno eos ualidiore percussit, qui
uerborum suorum saxis lapidabant innoxium. audite, inquit
audite uerba mea, non sit mihi a uobis consolationem
quaerere: portate me, quia fortiora loquar, graue erit
pondus uerborum meorum. dicam et ego secundum uestram
opinionem, eo quod multi abundant in hoc saeculo rerum
secundarum successibus et alii grauantur, in aerumna positi
sunt: et uidetur hoc secundum peccatorum merito deferri.
quod etsi dicam, nolite ridere, quasi uobis adquieuero. etsi
peccator sum, non sum homini reus, quia sub peccato est
et ipse qui iudicat et sibi in me potestatem uindicat. aut si
iudicor quasi homo, commune istud est. increpari non debeo:
infirmitas condicionis est, non specialis inprobitas.
sicut obicitis, quare impii uiuunt, nec solum uiuunt, sed
etiam repleti sunt diuitiis et fructus multiplicant, sed etiam
filiis potiuntur, abundant domus eorum? haec euidenter specie
bona, sed altiore mysterio inuenies, quoniam quae putantur
bona non sunt bona et quae putantur mala potiora illis
aestimantur.
inueterauerunt inquit in diuitiis.
dixit, ut non tam diuturna diuitiarum possessio quam inueterata
molestia copiarum significata uideatur, sicut uidit
alt. ex u) faceret P (s. u. ml et m2 e alt.
ex i) 2 perseuerare. P (t eras.) fortiore P fortior C; tieque
fortiore <uoce\' neque fortius ueri simile esSe uidetur 5 alt. audite
om. B 7 opinionem uestram BDP\' 8 secundarum rerum B
9 et in BC er uel es in P (er uel es s. tt.) pre in DP\' 10 secundum
PB scim DP\' seculum C merita BC deseri DP\'
11 etsij si B 12 peccator B (pecca in ras.) non (om. sum) hominis
DP\' 13 si uideor DP\' 14 illud B 17 nec solum uiuunt om. B
18 diuitiis ... potiuntur om. B 20 altiori P (i alt. ex e m2) cet.
21 mala nB 22 aestimantur BP1 aestimentur P (s
8. u.) B nennaEw D nenaaew P\'
IIEnaaEwNTE C 28 non eam tam B possessio P (s tert. s. u.)
in summa distentione ac sollicitudine. pereunt enim quae hic
relinquuntur et mortuo prodesse non possunt. habuit igitur
defunctus ex illis sollicitudinem, requiem inuenire non potuit,
qui reliquit quod erubesceret nec secum abstulit quod teneret,
longe dispar ab eo de quo scriptum est: beatus homo, qui
repleuit desiderium suum ex his; non confundetur,
cum loquitur inimicis suis in porta. cui hereditas
dominus est et merces ex Mariae uirginis partu, hic in exitu
sapientiae laudibus praedicatur, quoniam non habuit quod
erubesceret qui nihil eorum quae sunt saeculi concupiuit, sed
aduersarium depositis ueteris hominis exuuiis telo continentiae
uulnerauit, ut obstrepere ei in istius uitae fine non posset
uulnere claudus et uirtutum admiratione confusus. habes
ergo non esse laudabilem qui inueteratus in pecuniae cupiditate
sit, non renouatus in perceptione gratiae.
Uideamus aliud: semen eorum inquit secundum animam,
id est non inter iustos habentur. iusti enim in spiritu seminant
et de spiritu metent uitam aeternam, illi uero qui
secundum animam seminant spiritalia metere non possunt,
quia animalis homo non percipit quae sunt spiritus dei;
stultitia enim illi est et non potest scire quae sunt spiritus
et ideo non repletur spiritalibus, sed iudicatur.
filii eorum
in oculis, id est quae faciunt ideo faciunt, ut uideantur ab
hominibus. non quia boni consulant ut hoc eligant, quod
futuro iudicio conprobetur. filios ergo scriptura pro operibus
18 Galat. 6, 8 19 I Cor. 9, 11 21 I Cor. 2, 14 23 Iob 21, 8 Hieronymus, cf. Sabatier II 362 a (LXX)
distinctione PDP1 districtione BC 3 demortuo D et (de exp. m2) P
4 sollicitudinem P (i tert. 8. u.) nou potuit inuenire requiem B
6 homo] uir P\' 7 hisj ipais qui B 8 loquitur P loquetur cet. 9 uirgini
P 11 concupiscunt D concupiuit P4 (uit in ras. m2) 18 ut] et DP*
posset P (e ex i m2) possit DP\' 18 habetur DP\' in om. P
19 de psu P metunt B 21 quae] ea quae DF\' 22 stultitia P
(ti alt. s. u.) 24 faciunt alt. P (u in ras.)
in filiis sit nostra posteritas. unde et Ezechias de graui
aegritudine liberatus ex hodierno inquit filios faciam, qui
nuntiabunt iustitiam tuam, domine salutis meae, et
non cessabo benedicens te cum psalterio omnes dies
uitae meae; bona enim posteritas deuotionis et fidei, quae
captiuitati nesciuit succumbere, quam Ezechiae filii pertulerunt.
et addidit dicens quia non est illis timor, non est
flagellum a domino.
sum tota die et optat flagellari, ut recipiatur a domino,
et uult timere deum, quia timor domini initium sapientiae
est. nec beatitudinem putat, si non abortit bucula sua,
sicut putant stulti. per bouem enim quid significatur nisi
ruralis culturae labor, qui semper in orbem redit et numquam
desinit, sed cum expleri uidetur, reuocatur in exordium? isti
sunt qui colunt Sodomam et Gomorram. ergo qui colunt
Aegyptum glaebasque terrarum aratro quodam solidae mentis
inuertunt laborem sibi pariunt et dolores metunt. ideo bucula
eorum non abortit, sed parit, ut augeatur labor eorum, et
quae conceperunt omnia generant sine timore dei, iusti
autem longe aliter gloriantur; non enim in abundantia
diuitiarum nec in partu pecorum, sed in domino gloriantur
dicentes: de timore tuo in utero accepimus et parturiuimus
spiritum salutis. de iustis ergo dicitur quia
salutis spiritum generauerunt, quem acceperunt de timore dei,
CX 10 12 Iob 21, 10 18 Iob 4, 8 23 Ksai. 26, 18 P (r pr. 8. u.) 2 ezechias P (c s. u.) 4 dne d§ DP\'
5 te benedicens DP\' psalterio omnes P (0 0 ex um) 6 enim P (i
8. u.) 8 quia 8. u. P 11 dfli PC dum BDP\' 12 abortit C auortit
P auertit cet. baculos suos B 14 ruralis P (1 ire ras.) reddi in
orbem DP\' 15 expleri P (i ex e) explere DP\' 16 gomorra P
17 glebasque libri solide P (li s. u.) solitae B 18 baculos B
19 abortit DP\' auortit P et (0 ex e) C ouortit B 20 conceperint DP\'
22 de (del.) pecurum P gloriantur P (ria 8. u.) 24 iusti P
25 spiritum salutis BDP\' dni BC
iniustitiam et concepit laborem et peperit
iniquitatem. melior ergo abortus quam partus est saecularium- .
larium. denique de homine, qui in hoc saeculum uenit et
uanitatem mundi huius et tenebras pertulit longaeuitate
diuturna, Ecclesiastes pronuntiauit quia melior illo abortus.
huic enim requies magis quam illi, quia non expertus est
uarietatem saeculi, in qua etsi mille annos qui uixerit. quod
bonum est uidere non potuit. fugisse ergo haec magis est
gratiae quam subisse est.
i Sed fortasse illud moueat quod adiunxit quia manent
sicut oues aeternae, pueri autem eorum ludunt
accipientes psalterium et citharam et delectantur
uoce psalmi. consummarunt autem in bonis uitam
suam, in requie autem inferni dormierunt. distingue
haec et quia spiritalis es diiudica. impii sicut aeterni sunt,
non aeterni, quia non possunt aeternitatem accipere ab eo qui
non sit aeternus. non ergo potest dare quod non habet nec
potest inluminare qui non possidet lucem, sed transfigurat se
in angelum lucis, ut decipiat incredulos. transfigurat autem
se simulatione falsae lucis, non splendore perpetuae claritatis.
unde et saluator ait: uidebam Satanan sicut fulgur
cadentem de caelo. nec fulgur est, sed sicut fulgur.
considera haereticum aliquem intentum abstinentiae corporis
et cognitioni caelestium sacramentorum: sicut aeternus putatur,
non habet aeternae uitae stipendium, quia falsam habet
11, 14 22 Luc. 10, 18 B 2 et pr. om. P4 dolorem BDP4 3 abortiuus DP\'
est abortus C est om. DP\' sclorum DP\' 4 scto DP\' 5 longe
uite B 6 abortiuus DFC 7 non P (n alt. s. u. m2) (est om.)
uarietate DP\' 8 qui DP\' quid P quis BC 10 est om. B. 6 P1
11 manent B maneant cet. 16 impii autem DP\' 17 non s. u. P
accepere P 19 sg. transficurat P 21 claritatis om. DP\' 22 satanam
DPO 22 sq. fulgor P 23 de caelo cadeutem B 24 heredicuin
P 25 cogitationi B 26 habe P
ludunt sicut illa quae cum luxuriata fuerit, nubere uult.
luxuriata est in psalterio et cithara. id est in sono uocis,
non in sacramentorum profundo, ut labiis resultaret, non in
corda conferret.
suam, hanc utique quam uiuebant, non illam cuius mercedem
sperabant, et ideo in requie inferni dormierunt, non in requie
caelesti. nos autem oremus hic potius laborem subire, ut in
regno caelorum consolationem quietis aeternae mereamur
adipisci. magna enim inlecebra delinquendi est rerum affluentia
secundarum: in superbiam extollit, obliuionem auctoris infundit.
considera illum diuitem in euangelio supra ostrum et purpuram
recumbentem, cuius de mensa micas iustus ille pauper
Lazarus colligebat: nonne uidetur tibi diues ille ad deum
dicere: discede a me; uias tuas scire nolo. et uere
nolunt scire huiusmodi uias domini; si enim uellent, cognoscerent,
sed quia plenae sunt laboris, fugiuntur et declinantur
a perditis. quasi ebrius itaque non recognoscit salutis auctorem.
deinde conuersus ad conpotores suos manducemus inquit
et bibamus. quid prodest, si seruiamus ei? aut
quae utilitas, si obseruemus eum? haec itaque dicit
saecularium rerum abundantia temulentus, quia non continuo
in saeculo scelerum merita rependuntur; supinabatur enim,
quia in manibus ei ad uoluptatem omnia suppetebant, et
conscius impietatis suae, cuius poena sequestrabatur, putabat
21, 14 20 Esai. 22, 13 21 Iob 21, 15 pr. (om. in) D 7 qua B 11 adipisti P delinquendi P
(in in ras. ex i, u s. u.) 12 in eras. D, om. P\' infundUt P
13 diuitem om. DP\', diuitem qui B 14 migas P 15 uidentur P
(uteras.) tibi uidetur BDP\' 16 discedere P 17 nolunt (n pr. in
ras. ex u) scire. (m eras.) P scire nolunt (noluit DP\') BDP 18 laboris
sunt B labores DP\' fugiunt BDP\' declinant DP\' 19 recognoscet
P 20 cOpotores D (t tato s. to) cflpotatores P\' 23 abundantia
P (n alt. s. u.) 24 supinabitur B 26 poena P (a in ras.)
quod deus impiorum scelera non uideret.
huic ergo opinioni
eius respondit sanctus lob: noli esse securus ac dissolutus
aestimare quod ad te in hoc ipso saeculo domini flagella non
ueniant. etiam impiorum lucerna extinguitur. ad
tempus lucet, non habet lumen aeternum. et ipsis quamuis
saeculum faueat, quia eius qui principatum habet in saeculo
faciunt uoluntatem, solet uenire rerum conuersio et dolores
ab ira et indignatione caelesti, ut uentilentur sicut paleae a
uento. iniusti sicut paleae uentilantur, iusti sicut triticum.
denique audi dicentem Petro dominum: ecce Satanas
expeti uit ut uos uenti let sicut triticum; ego autem
rogaui pro te, ut non deficiat fides tua. deficiunt illi
qui sicut paleae uentilantur, non deficit qui ad similitudinem
illius grani est, quod cecidit et resurrexit plurimorum fructuum
accessione cumulatum. ideo dicit propheta: heu me,
quia factus sum sicut qui colligit stipulam in
messe! stipulae igitur, quae cito exuritur, inpietas comparatur,
et pulueri. ideo postquam dixit: erunt sicut paleae a
uento, subtexuit uersiculum statim dicens: aut sicut
puluis, quem abstulit uentus. denique ut cognoscas
quia impius sicut puluis cito fatiscit atque euanescit, habes
in primo psalmo dictum: non sic impii, non sic. id est:
non sicut iusti, sed tamquam puluis, quem proicit
uentus a facie terrae.
Et facit discretionem inter iustum et impium. hic inquit
moritur in simplicitatis suae potentia, totus in
abundantia et gratia, interiora autem eius plena
22, 31 sq. 14 Luc. 8, 8 15 Mich. 7, 1 18 Iob 21, 18 19 Iob
21, 18 22 Psalm. I 4 23 Psalm. I 4 25 Iob 21, 23—25 1 Tiideret P (e alt. ex i) huic fu s. m.) P 2 respondet B 3 aestimare
D aestima P\' ipso om. DPO saeculo P (0 ex u) 4 lucerna
impiorum DP\' 5 lume P 6 faueant B 10 domino PC 11 uos
ut C 15 heu P (h a. u.) 17 exuruntur B 21 cito ... tamquam
puluis om. B fatescit PDP\' 25 discretiones DP 26 sententia DP\'
27 eius autem D
conficit in amaritudine animae cursum uitae
istius nihilque boni epulatus finem accipit. cui
pro meritis suis quid potest dignum repraesentari ? in sepulchra
inducitur et in tumulo uigilat suo. ne haec quidem
poena mediocris, mortis requiem non habere, deferri eum non
ad terram uiuentium, sed ad tumulos mortuorum. qui uiuit
enim non inter mortuos quaeritur, sed in Abrahae sinu uitam
carpit aeternam. ideoque uiri illi duo in ueste fulgenti dicebant
ad mulieres: quid quaeritis uiuentem cum mortuis?
I deinde enumerat scelera impiorum, quod confinia transcenderint,
et cum pastore diripuerint gregem, subiunctorium pupilli
abduxerint, pignorauerint uiduae bouem, agrum demessuerint
non suum, infirmi autem in uineis eorum sine mercede et
cibo operati sint, detractis uestimentis nudos fecerint dormire
plerosque, quorum animae operimentum ademerint. stillicidiis
umescebant montium et, quia integimentum deerat, petra sese
operiebant. rapiebantur pupilli ab uberibus matrum suarum,
lapsi opprimebantur qui magis erigi debuissent. esurientes
fraudabantur cibo, anima infantulorum grauiter ingemescebat.
numquid haec ignorare potuit quem nihil praeterit? nuda
inferna in conspectu ipsius et non est amictus
nequissimis, quia latere non possunt. extendit Borean
pro nihilo, suspendit terram in nihilo, alligans
11 Iob 24, 2-12 21 Iob 26, 6 23 Iob 26, 7 et 8. 11-14 DP\' medulla autem DP\', recte puto (LXX)
2 in amaritudine animae conficit C animae suae DP\' 8 accepit
DP\' 4 sepulchra P (h 8. u.) sepulchro BP\' 5 tumolo P
7 uiuet P 9 ideo DP\' 10 mortuis P (r 8. u.) mortuis? non est
hic DP\' 11 ennmera P transcenderent PDP\' 12 popilli P
13 abduxerunt pignorauerunt bouem uiduae DP1 demessuerunt DP\'
15 sunt DP\' fecerunt DP\' 16 plerique ex plerosque D operamentum
ademerint P (ri ex re) 17 tegumentum BDP\'C 20 et anima
DP\' ingemescebant P (n alt. eras.) ingemiscebat BDP\' 22 conspectu
P (u ex o) ipsius P eius cet. 23 borei BDP\'C
pedibus eius. columnae caeli dissiluerunt et
timuerunt ab increpatione eius. uirtute conpescuit
mare, disciplina autem strauit cetum maris.
claustra caeli reformidant eum: praecepto mortificauit
draconem praeuaricatorem. uirtutem tonitrui
eius quis intellegit? in tantis ergo flagitiis quae
spes impio est? numquid si confidat in domino
saluabitur? dicam inquit uobis quid sit in manu
domini et desinite inania inanibus addere.
Et describit quam miserabilis impiorum portio sit, quod
etsi plures habeant filios, sine posteritate sint, quibus deest
bonorum meritorum successio; illa enim uera posteritas, quae
non in terris, sed in caelo est. huiusmodi ergo uiris hereditas
inopia est et mors successio. cum diuitias coaceruauerint,
mendicabunt, quia cum mortui fuerint, indigebunt qui requiem
inuenire non possunt. uiduas eorum nemo miserabitur. sed
manebunt desertae atque omnis copulae solacio destitutae.
etsi congregetur pecunia sicut terra atque ut lutum praeparatum
fuerit aurum, inanis erit sicut aranea eorum sub-
stantia et omne nominis eorum patrimonium tamquam tineis
consumetur. dormiens diues nihil adiciet, aperuit
oculos suos et iam non est. in doloribus permanet. nihil
ergo sunt omnia quae in hoc mundo sunt. aurum in metallis.
27, 15—18 22 Iob 27, 19 24 Iob 28, 1 sq. PBC 4 strauit Dionysianus Maurmorum et ed. Bom. struit
cet. 5 claustra P (u s. u.) reformitant P 6 draconem... P
8 est impio spes B impio eius (om. est) DP\' confidit DP\' 10 dif-
finite B inanibus inania DP\' inanibusP (i alt. 8. u.) 12 sunt DPO
14 uiri B 15 cum] cuius B coacerbaberint P 17 miserebitnr
DP\'O 18 deserte ... destitute C deserti ... destituti cet. 20 inmanis P
arena DP* substantia eorum B 21 patrimonium eorum (om. nominis)
DP\' a tineis B 22 consummetur D (mabi 5. me) consftmabitur
P 24 ergo] enim DP\'
reuertitur. quid enim aliud nisi metallum est mens auari?
quae tamquam defossum tenet quidquid acceperit et in uenis
terrae ac latibulis abscondit, eo quod uti nesciat. de metallis
cottidie aurum promitur: de auaro proferre quis potuit?
cum
igitur nihil prosit uana fames auri. quia quidquid congregauerit
labitur, miserandi profecto qui deseruerunt uiam iustam
et obliti sunt eam, cui pretiosi lapides haudquaquam sunt
comparandi.
iactantibus, humilioribus plana, aperta sapientibus. et ideo
sapientiam debemus quaerere, ut ambulemus in uia iusta, per
quam aduersarius ille sicut leo rapiens et rugiens, qui per.
currit hunc mundum, transire non potuit. sed qui uult
sapientiam inuestigare, non in abysso eam quaerat sicut
philosophi, qui arbitrantur quod ipsi sua sponte suo ingenio
profunda eius possint cognoscere, non in mari eam requirat
— etenim ubi tempestas, ubi procelia uenti est, non potest
ibi esse sapientia — sed ibi quaerat, ubi est tranquillitas
mentis et pax, quae super omnem intellectum est.
28. 14 19 Philipp. 4, 7 P (u ex o) 3 acceperit P (c pr. in ras.) deceperit DP\'
4 abscondit P (ex abscundet) C abscondet Cft. 5 promittitur DP\'
6 nihil P (18. u.) 8 haudquaquam P (uirgula s. a erasa) B hautquaquam C
haudquacum DP\' 9 inueatigKtu* P 11 uia P (i in ras.) 12 illius B
rugiens P (i s. u.) percurrit BC percucurrit cet. 13 sapientiam uult
DP\' 15 filosofiP 16 requirat Costeriusrequirant libri 18 ibi alt. ex ubiP
sapientiå P quaerat Costerius quaerant libri tranquillintas P (n eras.)
EXPLICIT INTERPELLATIO SCI IOB P DE INTERPELLATIONE
DAUID B EXPLICIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE INTERPEL-
LACIONE SCIIOB. INCIPIT TRACTATUS EIUSDEM SCI AMBROSII
DE INTERPELLACIOXE DAUID C EXPLICIT TRACTATUS DE IX-
TERPELLATIONE SCI IOB. INCIPIT TRACTATUS DE INTERPEL-
LATIONE SCORUM IOB ET DAUID DP\'
interpellationem, quam repperimus in psalmis. ipse quidem
Dauid pluribus locis de saeculi uanitate non tacuit et inania
esse quae putantur bona istius mundi frequenter adseruit et
maxime in psalmo tricensimo octauo, in quo dicit: uerumtamen
uniuersa uanitas, omnis homo uiuens. quamquam
in imagine dei ambulet homo, tamen uane
conturbatur; thensaurizat et ignorat cui congregat
ea, et alibi: usquequo peccatores. domine, usquequo
peccatores gloriabuntur? quod hic habeant umbratilem
gloriam! ubi de saeculo excesserint, fructum consolationis
inuenire non possint. idem tamen inseruit psalmum LXXII, in
quo ipse sub Asaph nomine protestatur quod eius primo
fuerit prolapsionis, ut non mediocri dolore perstrictus sit.
cum uideret peccatores in hoc mundo affluere diuitiis,
abundare rebus secundis, se autem, qui iustificauerit cor
suum, esse in adflictionibus et aerumnis nec mediocrem
traxisse offensam in exordio, sed postea per domini flagella
correctum et inluminatum diuinae cognitionis gratia seriem
uerae didicisse traditionis.
nusquam autem inuenio sanctum
Asaph aliquibus aduersis fuisse uexatum, at uero sanctus
Dauid plurima grauia et periculorum plena tolerauit; de suis
enim laboribus dicit, unde et psalmus non quasi sancti Asaph,
LXXII 1 B tricensimo P tricesimo
DPC octauo P (0 alt. in rat.) dicit P (d in ras.) 8 uniuersa
om. B 9 imagine B imaginem cet. 10 conturbabitur P (bi s. u.) BC
thensaurizat P thesaurizat cet. 11 sq. peccatores P (es ex is)
14 psalmum P (u ex 0) in psalmum B psalmo C LXXII P LXXV B
septuageMmum secundum DP\' septuagesimo secundo C 15 asaf P (f
in ras.) 16 mediocri P (d in ras.) perstrictus Costerius prescriptua
B prestrictus cet. 17 afluere P 19 adflictationibus P (ta s. u.) BDP1
21 cogitationis B 22 dedicisse P dedisse cet. 23 sqq. asaf P
25 enim] fort. ergo et P (t postea add.) ei DP\'
ex graeco psalterio apertius manifestatur, ut uideatur Dauid
etiam huic Asaph sicut et aliis canendum quem scripserat
ipse psalmum dedisse. sed quia scriptum est in ipso titulo
defecisse psalmos Dauid — quomodo autem defecerunt, cum
decursis his decem psalmis postea psalmos Dauid titulorum
inscriptio conprehendat usque in ultimum finem ? - ideo
sequestrata huiusmodi definitione quae sit psalmi series
consideremus et a primo uersiculo interpellationis propheticae
ducamus exordium.
principio emendationis profectus. nemo enim potest deum
bonum uere fateri nisi is qui non ex sucessibus commodorum
suorum, sed ex caelestium mysteriorum profundo et diuinae
dispositionis altitudine bonitatem eius agnoscit. quae non
specie praesentium, sed futurorum utilitate pensanda est.
iusto itaque semper bonus est deus et cum torquetur doloribus
corporis et cum adfligitur acerbitate poenarum, semper dicit:
si bona accepimus de manu domini, quae mala
sunt cur non sustinemus? gratulatur hic se conteri, ut
in futurum consolationem inuenire possit sciens quoniam qui
bona receperit in hac uita habet mercedem suam. futura
praemia sperare non poterit qui non luctatus, non exercitus
sit diuersorum certamine proeliorum.
22 Matth. 6, 2 postea add.) 4 titulum desefeciswe P 5 psalmos
B psalmus cet. 7 inscriptionem DP\' comprehendit DP\'
8 huiusmundi PP1 huius B diffinitione BDP\'C sit om. B 9 interpellatione
B 10 ducamur P dicamus B 11 bonll B deus ishf
fisrf DG) PDC isrt deus BP\' 12 dum B 13 uere om. DP his
PC commudorum P (d ex t) 14 celestium P (i ex u) 15 altitudine
P (d ex corr.) cognoscit D et (i ex e) P\' 19 accipimus P
suscepimus B 20 sustineamus BDP1 21 futurum P (u tert. ex o) futuro
C 22 receperit B receperint cet. et futura C 23 non possunt...
luctati... exercitati sint C exercitatus IJDP\' 24 p«roeliorum
P
soluat pretia delictorum suorum uel quia nouit eam esse
apud dominum uberiorem gratiam, si iniuste pro eius nomine
aut pro bono aliquo opere acerba patiatur, secundum quod
scriptum est quia nulla gloria est, si peccantes punimini
et suffertis, sed si benefacientes et patientes,
haec est gratia apud deum. in hoc enim uocati estis,
quia et Christus pro uobis mortuus est relinquens
uobis exemplum, ut sequamini uestigia eius, qui
peccatum non fecit nec inuentus est dolus in ore
eius: qui cum malediceretur, non remaledixit, cum
pateretur, non comminabatur. ergo iustus etiam si in
eculeo sit, semper iustus est, quia iustificat deum et minora
se peccatis suis dicit sustinere, semper sapiens est; non enim
aufertur eculei tormentis uera et perfecta sapientia, non
amittit quod est, quia timorem excludit foras studio et
caritatis: nouit ut sapiens dicere quia indigna sunt
quae in hoc corpore sustinemus remuneratione futurae gloriae
et omnes huius temporis passiones superuenturam mercedem
aequare non possunt. bonus igitur huic semper est deus, qui
nouit quo tempore metat. et ideo quasi bonus agricola hic
arat agrum suum quodam abstinentiae rigidioris uomere: hic
stirpat quadam falce uirtutum amputatrice uitiorum: hic
stercorat humiliando se usque ad terram sciens quia deus
de terra suscitat inopem et de stercore erigit pauperem,
denique apostolus Paulus nisi aestimatus esset stercora,
numquam Christum sibi potuisset adquirere: hic custodit
Born. 8, 18 21 Ioh. 15, 1 24 Psalm. CXII 7 26 Philipp. 3, 8 PC diTi cet., fort. recte 4 acerba aliqua DP\' patitur D
5 eet gloria DP\' 6 et] ut DP\' 8 et om. DP\' mortuus P (ns
ex os) 9 sequamur B 11 non maledixit BDP\'C 12 ai ante iustue
transponit B 13 aculeo D et (i e s. a) P1 semper pr. in ras. B
qui B 15 aculei D et (ł e a. a) P\' 16 propositione B 18 remuneratione
D (s. 1 memora) iememoratione P\' (8. t une) 19 omnes P
(e ex i) 22 rigidioris abstinentiae DP\' 23 amputatricem PJi
est deus, quia semper quae bona sunt. de deo sperat.
Accipe aliud. quam bonus inquit deus Istrahel rectis
corde! non ergo omnibus bonus est deus? ille quidem
omnibus bonus est, quia saluator est omnium hominum,
maxime fidelium. et ideo uenit dominus Iesus, ut saluum
faceret quod perierat; uenit enim, ut peccatum mundi tolleret,
uulnera nostra curaret. sed quia non omnes medicinam
expetunt, sed plerique refugiunt, ne medicamentis conpungatur
uis ulceris, ideo uolentes curat, non adstringit inuitos. accipiunt
igitur sanitatem qui medicinam expetunt, illi autem qui
refutant medicum nec requirunt bonitatem medici quam non
experiuntur sentire non possunt. qui autem curatur etiam
sanatur, ideoque his bonus est medicus quos sanauit. his
igitur bonus deus quibus peccata donauit; qui autem insanabile
peccatum habet mentis suae ulcere quomodo potest
medicum bonum aestimare, quem refugit? pulchre itaque
apostolus, ut praemisimus, explanauit quia et omnibus bonus
est deus, qui uult omnes homines saluos fieri. et
maxime fidelibus diuinae bonitatis praerogatiua seruatur,
quibus et uoluntas dei opitulatur et gratia. sed et psalmista
dicendo: quam bonus deus Istrahel rectis corde!
ipsorum sententiam rettulit qui aliter de deo sentire non
norunt nisi quia bonus ad omnia et in omnibus est.
mei autem paene moti sunt pedes, paulo minus effusi
sunt gressus mei, quia zelaui in peccatoribus pacem
LXXII 2 sq. B securius DP\' 2 est om. DP\' 3 illud B
inquit s. u. P isht P isri cet. 4 ergo (e in ras.) omnibus (o s.
u.) P 5 hominum om. DP 7 enim ergo P ergo C 10 adstringit P
(n s. u.) 11 ezpectunt P (c eras.) 15 bonus est DP\' 16 peccatum
P (p ex m) 17 aestimare] habere DP\' fugit B pulchre P
(c postea add.) 20 pietatis DP\' 21 dei om. B 22 istrahel P
isrf cet. 23 rettulit P (t pr. s. u.) retulit cet.
gressus, sed directionem mentis et gressum, de quo alibi
dicit: non ueniat mihi pes superbiae et manus peccatorum
non moueat me. ideo semper petendum est ut
dirigat dominus nostrorum animorum uestigia, ne labantur et
lubrico quodam erroris effusa stabilitatem sui tenere non
possint. prolapsionis autem causa ea est quod pacem aemulatus
est peccatorum. aemulari autem debemus quae bona
sunt, non ea quae plena dedecoris, sicut et apostolus Paulus
expressit dicens: bonum autem aemulari in bono semper
nec te moueat quod pacem in malo posuit.
denique et in
euangelio habes esse pacem, quam respuit Christus, ut ipse
ait: pacem meam relinquo uobis, pacem meam do
uobis: non sicut mundus dat, ego do uobis. est enim
pax quae non habet offendiculum, est quae habet. quae ex
dilectione est non habet offendiculum, quae ex simulatione
habet. ideo et propheta dicit: pax, pax; et ubi est pax?
refugiamus ergo pacem peccatorum; conspirant enim aduersum
innocentem, coeunt ut iustum opprimant, uiduam exterminent
uel expugnent eius pudorem.
et ideo non est reclinatio
morti eorum, non declinatio, ut plerique codices Latini
scripti sunt, sed reclinatio. quando enim laboramus et
incuruamur ad opus aliquod atque inclinamur, nos reclinare
consueuimus; peccatores autem grauium scilicet delictorum
et maxime impii se reclinare non possunt, de quibus dictum
est: et dorsum illorum semper incurua. non enim se
erigunt ad caelestia qui Christo non adhaeserunt. et ideo nec
13, 10 19 Sap. 2, 12 20 Psalm. LXXII 4 26 Psalm. LXVIII 24 om. B uidens 8. u. P dicit et addidi, appellat
Gelenius 2 mentes P 5 amicorum B 6 errore B 7 ea causa DP\'
10 eipressit P (r 8. u.) 11 malQ B et om. B 12 pacem esse B
13 meam om. DP\' 14 enim P (i 0. u.) 15 est] et DP\' habet...
quae ex om. DP\' 16 simulationem DP\' 17 ubij non B 19 iustos D
23 aliquid B 25 impiis B (s eras.) 26 dorsa B 27 quia & B (n
eras.) nec PP non BC non nec D
mors peccatorum pessima. qui autem Christo commoritur
et consepelitur cum illo non solum reclinatur, sed etiam
resuscitatur. de quo pulchre illud conuenit dictum: uniuersum
stratum uersasti in infirmitate eius, maxime si
martyr sit, cuius infirmitas passione soluitur, mors resurrectione.
Uidimus illum diuitem, qui indutus purpura et bysso in
hoc saeculo recumbebat et epulabatur cottidie splendide, de
cuius mensa quae cadebant pauper Lazarus colligebat, quemadmodum
in tormentis positus in inferno se reclinare non
poterat, sed uix ad Abraham non totum se, sed solos oculos
erigebat rogans ut mitteret Lazarum, qui extremum digiti sui
in aquam tingueret et linguam eius refrigeraret. ergo morti
reclinatio non erat, nec firmamentum in plaga eius.
nihil enim prosunt flagella post mortem.
et ideo Dauid dum
esset in istius corporis uita, in flagella se praeparabat, ut
eum dominus reciperet castigatum. considera iterum mihi
sanctum Iob, qui perfusus erat ulceribus et concutiebatur
omnibus membris et plenus erat totius corporis sui doloribus,
glaebas terrae uulnerum suorum sanie et umore dissoluens,
quemadmodum cum se in hoc corpore positus reclinare non
posset, requiem mortis inuenerit. ideoque conscius sui dixit:
mors uiro requies. is igitur in plaga non motus est nec
nutauit sermonis sui lubrico, qui in omnibus illis nihil
peccauit labiis suis, sicut scriptura testatur, sed magis
plagae suae repperit firmamentum, per quam confirmatus in
8 Luc. 16, 19-24 14 Psalm. LXXII 4 19 Iob 2, 7 sq. 24 Iob
3, 23 25 Iob 2, 10. om. B 2 commoritur P (o pr. ex u) moritur B 4 se pulchre
DP\' 6 cui.us P (i longum, i eras.) 9 splendidę P (d alt. ex t)
12 uix* ab B se totum (om. sed) B se 8. u. P 14 aquam B
aqua cet. intingueret DFC illius ergo B 15 in plaga om. DP\'
23 posset P (e ex i) ideo (om. que) B consciuus P (u pr. del.)
24 requies uiro C his PC placa P 25 nutauit B mutauit cet.
27 repetierit DP\'
firmamentum habuerunt in plaga sua, quia flagellat pater
filium quem suscipit, qui autem hic non flagellantur ibi
non suscipiuntur ut filii. ideoque in. laboribus hominum non
sunt et cum hominibus non flagellabuntur, ut in perpetuum
cum diabolo flagellentur.
sunt iniquitate et impietate sua. malum uestimentum
iniquitas, quod si qui uoluerit in nobis tenere, remittere nos
oportet, ne incipiat in iudicium uenire nobiscum. et si qui
tunicam nostram quam accepimus spiritalem auferre conetur,
remitte pallium iniquitatis, sume operimentum fidei atque
patientiae, quo se operibat Dauid in ieiunio, ne amitteret
integimenta uirtutis. ipsum ieiunium operimentum est. denique
nisi sanctum Ioseph texisset ieiuna sobrietas, adulterae proteruitas
exuisset. quo ieiunio si se tegere uoluisset Adam,
nudus non fuisset effectus. sed quia de ligno scientiae boni
et mali contra interdictum caeleste gustauit et imperatum
ieiunium praeuaricatus est incontinentiae cibo, nudum se esse
cognouit. quod si ieiunauisset, et fidei seruasset exuuias nec
se aspexisset intectum. non ergo nos induamus iniquitate et
impietate, ne de aliquo nostrum dicatur: et induit se
maledictionem.
integimenta foliorum, maledictionis excepit sententiam. induerunt
se maledictione Iudaei, de quibus scriptum est:
LXXII 6 15 Gen. 39, 12 17 Gen. 3, 6 aqq. 22 Psalm. CVIII 18 BP1 4 suscipiuntur B (u alt. ex e) 5 perpetuum B perpetuo
cet. 7 eos inquit B (om. eorum) cooperti P (i 8. tI.) 8 sunt
om. DP\' 9 quid si P 9 et 10 qui P quis cet. 10 incipiat om. B
13 operiebat BDP\'C 14 integumenta B tegumenta DP\'C 15 nisi
P (s in ras.) ieiunia C aobrietas ieiunia DP\' 16 tegeret P (et
ex it) 18 contra P (a in ras.) 20 ieiunasset BPC et om. BDP*
21 intellectum. nos B 23 quaereret DP\' 24 integumenta BP1 et
(u in raa.) D tegumenta C foliaruni P (0 8. a) filiorum B
in dispositionem cordis. ab adipe adipale enim dicitur, id
est pingue. sicut enim anima bonis pasta et referta uirtutibus
tamquam adipe et pinguedine repletur, ut scriptum est,
sic iniquitas, quae quasi ex adipe procedit, non tenuis et
exilis significatur, sed plena uitiorum. denique non fortuito
quodam lapsu in errorem incidere, sed consilio et dispositione
in sacrilegium transierunt.
transiuit super terram. ponere in caelo os suum quid sit
docet nos ille ex fratribus adulescentior, qui regressus ad
patrem dixit: pater, peccaui in caelum et coram te.
ponunt autem in caelum os suum qui sibi criminum
natiuitatis putant quadam necessitate deferri. hi nec
caelo nec terris parcere solent, ut cursu quodam stellarum
arbitrentur uitam hominis gubernari. nihil prouidentiae, nihil
bonis moribus derelinquunt. atque utinam et isti sicut ille
unus de duobus adulescentibus reuertissent: bonus dominus
remedium non negasset. et tamen etiamsi ipsi nolint sanari,
reseruat dominus regressionis gratiam, ut qui in Istrahel
expulsi sunt per cordis proprii caecitatem per plenitudinem
ecclesiae reuertantur et non uacuos dies uitae istius ducant,
sed plenos habeant bonae operationis et fidei, cum repleuerit
eos dominus gratia spiritali. quomodo autem reuertantur
accipe. quia caecitas inquit ex parte Istrahel contigit,
12 Luc. 15, 18 25 Rom. 11, 25 sq. DP1 C 2 adipale scripsi adipsal PC adeps B et (in quibus
antea spatium est 5 fere litt.) DP\' id est om. DP\' 5 sicut BC
et P (s eras.) 6 fortuitu DP\' 7 labso P 10 trans. in terra B ponere
P (re s. u.) caelum B, recte puto, cf. u. 13 13 autem om. B
14 natiuitatis C natiuitates PB uanitates DP\' hic (c eras.) P hii
])P\'C nec] in DP\' 15 cglo P (c s. u.) cursu P (u alt. ex o)
17 moribus bonis B derelingunt P 18 reuersi essent B reuerterentur
DP\' 19 etiam ipsi si nolunt DP\' 20 istrahel P (e s. u.)
isrt cet. 24 dominus om. DP\' 25 sq. istrahel P isrt cet.
saluus fieret. sed quia mysterium oportebat impleri ut
concluderet deus omnia in incredulitate, id est redargueret
atque conuinceret — cum enim duo contendunt, si unus
superior sit, dicitur: conclusit illum alterum — ideoque per
suam misericordiam, ut subditus fieret deo mundus, regressus
est quidem populus in heredibus, <sed> seri sceleris errore
traductus est, ut deum non crederet occultorum esse praescium.
sed dominus illis ut quandoque redimantur, salutis futurae
gratiam reseruauit dicens: ideo reuertetur huc populus
meus. quid est huc? id est ad me, ad aequitatem et
iustitiam meam, ad cultum meum.
et implebit dies uitae
suae. quod utique sic accipies, ut populus quidem redimatur,
qui crediderit. in quo etsi non redimantur qui non crediderunt,
tamen redemptio populi dei praerogatiua defertur.
isti ergo m
errore positi dixerunt: quomodo sciuit deus? et si est
scientia omnis in altissimo? putant enim non esse in
deo scientiam, quia peccatores abundant prosperis saecularibus.
et adhuc inducit eos loquentes: ecce ipsi peccatores et
abundantes in saeculum optinuerunt diuitias. habes
hoc in euangelio planius expressum, ubi Simon ille Pharisaeus
uidens quod mulier illa peccatrix uenit in domum eius et
super pedes Christi effudit unguentum dicebat intra se: hic
si esset propheta, sciret utique quae et qualis mulier,
quae tangit eum, quia peccatrix est. sed patientia dei
non praeiudicat ueritati et praescientia eius ac prouidentia
LXXII 10 16 Psalm. LXXII 11 19 Psahn. LXXII 12 23 Luc. 7, 39 om. DP populos P sed addidi sed
is celeri scr. Costerius seri PC aeris B seu D sui P1 aceleri PDP\'
8 traditus DP\' ut C et cet. 10 ideoque DP\' reuertentur PC
reuertatur DP\' 11 et] ad B 12 meum om. B implebit ed. Rom.
impleuit libri 14 crediderit in eo (om. in quo) DP\' 15 redemptio
scripti redempti P (p s. w.) cet. ergo P (r ex c) 16 sciuit P (s.
u ras.) scit B 19 et om. B 20 acto B 21 plenius B farisaeus P
24 qualis esset B qualis est FC 25 peccatrix P (i s. «.)
affluit saecularium prosperorum. quod fortior uidens ridet.
incautus transducitur et mouetur.
iustificaui cor meum et laui inter innocentes manus
meas, hoc est: uideo illos abundare, uideo illis commoda
omnia secundare, me autem conteri atque exagitari temptationibus
plurimis. frustra ergo dedi me innocentiae atque ad
studium sobriae conuersationis intendi. et pulchre ait: laui
inter innocentes manus meas, ut non adrogare sibi
summam innocentiae, sed sedulum deferre studium uideretur.
interea non inpune huiusmodi a se sermonem exisse testatur.
nam tota die flagellatum esse se memorat, quia frustra
se domino cor suum dixerat; post flagella autem
continuo secuta est prauae opinionis correctio. statim enim
index meus inquit in matutinis, id est in aperto et
perspicuo; lux enim ueritatis conprehendens eum non siuit
haec sentire quae dixit. reuincebat itaque et redarguebat me
ueritatis lumen offusum animo meo, eo quod non recte dixerim:
sine causa iustificaui cor meum. locutus enim illa sum
tamquam in tenebris constitutus et recordanti illa mihi cor
conpungebatur, conpuncto autem corde inluminabatur affectus,
ut fieret in corde meo ignis flammigerans, qui faciebat in me
diei spiritale principium. inluminata itaque oriente mihi die
et quasi in multis matutinis positus intellegebam quia extra
constitutionem generationis filiorum dei factus sum, qui cum
primo credidissem eo quod operator mundi prouidens
23 Hier. 20, 9 del.) afiuit P 2 prosperitatum B 4 dicit dixi
(dixit, t eras. P) ergo DP\' iustificaui sine causa C 5 nocentes B
9 subriae P probe D (prob in ras.) P1 pulchre P (r s. u.) 10 sibi
om. B 11 sed sedulum] sed ullum DP\' 13 se esse DP\', se om. B
15 correptio DPC 16 uindex DP\' aperto P (a s. «.) 19 effusum
DPG 20 sum enim illa DP\' 21 et om. DP\' 26 constructionem
DP\' 27 operatur P (u ex o) DP\'
quae parum delectent fecerit, tam bonam sententiam postea
prauis opinionibus turbatus amiserim.
conferebam itaque cum
corde meo et dicebam mihi: si narrabo sic quia sine
causa iustificaui cor meum; occurrebat mihi dei uox
dicens: ecce generationi filiorum tuorum, cui disposui,
id est: ecce in scripturis inuenis quia disposui, o tu Adam,
generationi filiorum tuorum quia fortuito diuitiae ad impios,
non aliquo merito deferantur. nec praemia uirtutis sunt
emolumenta thensauri, ut e contrario < non) inopia poena
peccati est, sed indiscrete ueniunt ista, quae modo fluminis
quodam saeculi profluuio uolutantur.
et existimabam et
uidebar mihi cognoscere hoc esse uerum, hoc congruere
diuinae prouidentiae et conuenire, me autem frustra in his
turbatum esse in quibus inhaerere non debui.
et cognitionem esse rei ipsius adsecutus, dicebam mihi: hoc
labor est ante me, donec introeam in sanctuarium
dei et intellegam in nouissimo, id est: solus mihi labor
superest, ut ingrediar in sanctuarium dei, ubi est Cherubin,
id est cognitionis profundum, et non laborem in incertis et
opinionibus; narratio enim fatui sicut sarcina in
uia. ideo ingrediamur adytum cognitionum sacrarum atque
interiora penetralia ueritatis, ut non sit in nobis labor;
sapientia enim nos a sensu laboris abducit. denique non est
labor in Iacob, causa autem laboris ignorantia est, quoniam
17 Psalm. LXXII 16 sq. 20 Exod. 25, 17 21 Philo de uit. Moys. III
8 (II 150, 15) 22 Sir. 21. 16 (19) 26 Gen. 27, 20 alt. s. u.) B (ti alt. eras.) 2 fecerint P (n 8. M.
eras.) 3 amiserim turbatus B 6 gen.rationi P (e s. ras.) 7 id est]
adest DP\' in] his DP\' scribturis P (i pr. 8. u.) 8 tuorum om. B
fortuitu DP\' et m2 B 10 thensauri P (n 8. u.) thesauri eet. ut
PBDP\' et C nec a non addidi 12 et (e in ras.) uidebar (r in
raB.) P 14 prudentiae B 17 rei ipsius esse C 18 sanctoaurium P
21 cogitationis DP\' et non est labor B 23 aditum libri 24 non
om. DP\' in om. B 25 nos om. B
sed magis inprudentiae suae labore curuatur et frangitur.
ingrediamur ergo sanctuarium dei, ubi sunt Cherubin, in
quibus est recordantia sacrae cognitionis et ueri illius atque
aeterni luminis.
in illo candelabro imago resplendet, quo
possimus intellegere in nouissimo. sanctus etenim in ultimo
cognoscit et perfectam sapientiam processu aetatis adipiscitur
dicens: notum mihi fac, domine, finem meum et
numerum dierum meorum qui est, ut sciam quid desit
mihi. qui est finis nisi ille, cum traditur regnum deo patri,
quando reuelantur occulta sapientiae? hunc. finem nostri
certaminis requirebat propheta cupiens cognoscere quid deesset
-suae perfectioni; finis enim disciplinae nostrae et studiorum
perfectio est.
Haec ergo prima uerae ratio cognitionis, quia fortuito
accidant quae in saeculo sunt: secunda illa, quia propter
eorum tergiuersationes posuisti eis successus profluos
saecularium commodorum et abundantiam diuitiarum, ne
causarentur propter inopiam se et acerbitatem alicuius doloris
et luctus minus fuisse deuotos atque in culpam latrocinii et
direptionis studium necessitate egestatis inpulsos. non enim
ad tranquillitatem uitae usuramque laetitiae diuitiis opimati
aut honoribus eleuati sunt, sed ut querella excluderetur,
coaceruaretur aerumna.
deiciuntur itaque dum eleuantur
11 Psalm. L 8 16 Psalm. LXXII 18 24 Psalm. LXXII 18 DP\' 4 recordatio BDP* 5 resplendet P (et ex it)
7 adipiscetur P (e ex i) 8 mihi fac dne P mihi dne fac C fac mihi
dne DP\' et (qui domine post meum transponit) B 9 qiii P quid C
quis cet. 10 qui PC quis cet. fines P 11 sapienae P hunc P
(nc in ras.) 13 uestrae B 15 ergo om. B uera DP\' cognitionea
P qui. a P (i eras.), om. B fortuitu DPC 16 in] a B
17 tergiuersationes (es ex is) posuisti (i alt. postea add.) P successus
P (c pr. ex b) 18 commotorum P (o alt. ex u) abundantiam P
• (dan s. u.) nec auferentur B 19 se eras. B acerbitatem P (b
ex u) 22 laetitiae] legitime DP\' opinati B 23 quaerella P querela
cet. 24 coarcerbaretur PBC coaceruaietur D (u pr. ex b) dum] de B
diuturni usus muneris reseruatur et adimitur excusatio delinquendi,
quod enim grauioris pondus querellae quam illud
diuinum quod habes in Michaeae libro prophetae: popule
meus, quid feci tibi aut in quo contristaui te aut
quid molestus tibi fui? responde mihi. nonne eduxi
te de terra Aegypti et de domo seruitutis liberaui
te? ecce quomodo deiciuntur impii, dum adleuantur, querella
eorum excluditur, poena aceruatur. caelestibus enim beneficiis
inuitati deserere non debuerunt uitae securitatis et prosperitatis
datorem, cui magis debuerant obtemperare. sed sicut
iustitia dei magna ita etiam seuera uindicta. quando enim
impius perseuerare consueuit, de quo et alibi habes scriptum:
uidi impium superexaltatum et eleuatum super
caedros Libani et transiui, et ecce non erat: et
quaesiui eum, et non est inuentus locus eius?
incredibilis celeritas extinctionis eius. uides subito impium in
hoc saeculo potentem: dum tu transis, ille iam non est.
quanta est enim umbra in terra, quam non diuturna! transpone
uestigium, et umbra praeteriit. aut si hic aliquid mouet,
ad ea quae futura sunt attolle mentis uestigium et inuenies
illic impium non futurum, quem hic esse credebas; non
enim est qui nihil est. denique dominus eos cognouit
qui sunt ipsius; qui autem non sunt eos non agnoscit,
quia ipsi eum qui est non agnouerunt.
gratia B 3 querellae P querelae cet. illa B 4 ex
popule P (le ex lae) 5 constraui B 6 fui tibi PC 7 seruitutes P
.8 querella P querela cet. 9 aceruatur DP\' acerbatur cet. celestibus
P (i 8. M.) 10 securitatis et Erasmus securitatis sed DP\' setutilitatis
sed P utilitatis et BC 11 obtemptare B 13 alibi P (a 8. u.)
14 super] sicut B 17 inecredibilis P (e pr. del.) 19 enim est B, est
ony. P4 non om. DP\'C diu#turna P (r eras.) 20 mouet ed. Rom.
mouent PBD mouerit P4 maneant (J 22 credebus P (e pr. s. u.)
23 denique P (i ex e) 25 eum P (u in ras.)
J
De ipsis ergo et hic dicit: defecerunt et perierunt
propter iniquitatem suam uelut somnium exurgentis,
id est: ita deficiunt et euanescunt impii, sicut
somnium exurgentis e somno primum, quia in tenebris sunt
et in tenebris ambulauerunt nec residet aliquod eorum boni
operis uestigium, sed similes eorum qui somnium uident. qui
autem somniat in nocte somniat, nox autem in tenebris. filii
tenebrarum sunt priuati sole iustitiae et splendore uirtutis,
dormientes semper et non uigilantes, de quibus bene dicitur:
dormierunt somnum suum et nihil inuenerunt. etenim
cum animae eorum a corpore <sint> separatae, tamquam
resoluti a corporis somno nihil inuenient, nihil tenebunt et
quod tenere se arbitrabantur amittent, quoniam stultus et
insipiens cum diuitiis exundauerit, relinquet alienis diuitias
suas neque simul ad inferna descendet cum eo gloria domus
eius.
sequentia quoque demonstrant quomodo ipsius non inueniatur
imago, sed intereat, quoniam imago eius in ciuitate
domini illa superiore Hierusalem non inuenitur. dominus enim
pinxit nos ad imaginem et similitudinem suam, sicut ipse
docet dicens: ecce ego, Hierusalem, pinxi muros
tuos. si bene egerimus, manet in nobis ista imago caelestis;
si male quis agit, deletur in illo haec imago, illius utique
qui descendit e caelo, et est in eo imago terreni. unde et
apostolus dicit: sicut portauimus imaginem illius
10 Psalm. LXXV 6 15 Psalm. XXXXVllI 18 16 Psalm. LXXII 20
20 Esai. 49, 16 24 I Cor. 15, 49 B ft residet P (e alt. ex i) resedit DP\' aliquod P (o ex i)
6 similes C similis cet. 8 tenebrarum P (ene 8. u.) 10 somnium PD
11 sint addidi 12 nihil alt.] nil DP C 13 se tenere DP\'
14 exundauerit C exundauerint P (ri e. u.) cet. relinquet C relinquent
cet. 15 eo PhC eis P\', om. D (in quo eum pro cum) 16 eius PBC
eorum (om. domus) DP\' demonstrant P (s s. u.) ipsius] impius ed.
Rom. 17 imago B, om. cet. inueniantur, sed intereaut DP\' 18 liierusale
P 20 dicens P (i ex o) hierusale P (a 8. 14.) murus P
22 et si DP\' qui B 24 imaginem om. B
bonorum ergo imagines perseuerant et in illa dei ciuitate
resplendent. si quis autem ad grauiora peccata deflexerit nec
egerit paenitentiam, imago eius aboletur uel eicitur, sicut
Adam de paradiso eiectus est et exclusus. quicumque autem
pie honesteque se gesserit intrat in ciuitatem dei et infert
imaginem suam, ut in illa dei fulgeat ciuitate. domine, in
\'.ciuitate tua imagines ipsorum ad nihilum rediges,
quia isti in lumine fulgere non possunt qui tenebrosis se
operibus. induerunt. exemplum arcessamus de saeculo. uide
quemadmodum in ciuitatibus bonorum principum imagines
perseuerent, deleantur imagines tyrannorum.
delectatus est, qui fuerat ante turbatus. unde ait ipse: quia
delectatum est cor meum et renes mei resoluti
sunt. et ego ad nihilum redactus sum et nesciui.
et uelut iumentum factus sum apud te. et ego
semper tecum. (cum cognouissem* inquit \'quia deus
humana curat et respicit, requieuerunt renes mei,\' hoc est:
ex maxima fatigatione ueteris inprudentiae requieui per
agnitionem boni caelestis et gratiae. sunt etiam quidam renes
animae, qui uexantur in nobis per ignorantiae laborem: hi
resoluuntur ad requiescendum caelestis agnitione doctrinae et
quasi fulcro quodam caelestium praeceptorum subnixi fouentur.
\'tunc\' inquit \'intellexi quia uane fatigabar, quoniam id quod
uerum est nesciebam.\' et uelut iumentum factus sum*.
om. B 6 se om. DP\' 8 imaginis P redigis P 9 tenebris
B 10 accersemus DP\' acceraiamus C 12 imaginis P 15 meum
P (u s. tł.) 15 et 19 renis P 18 cognouissem P (s pr. a. u.)
19 humana P (na s. u.) 21 etiam] enim Costerius renes P (e alt.
ex i) 22 hi B hii eet. 23 requiescendum P (d ex t) 24 fulcbro C
pulchro P (r 8. u.) cet. post quodam in DP\' spatium est 6 litt. quodam
fulcro a et liber bybliothecae canonicorum s. Ambrosii 25 faticabar
P patiebar DP\' 26 est om. DP\' factus P (s in ras.)
pulchre addidit apud te; comparatione enim caelestium
homo quid est nisi iumentum inrationabile ? nam et stellae,
cum sint lucidae, uanescunt solis exortu. et Moyses ait: non
sum idoneus ab hesterno die. ex quo coepisti
loqui cum seruo tuo. et tenui inquit uoce et
sum. ita ergo et homo, non dicam Christi, sed
angelorum comparatione mutum uidetur esse iumentum. sed
tamen nemo desperet, quia homines et iumenta saluos facit
dominus. et ideo quia non ex me, sed ex te didici, tibi
adhaerebo semper, ut desinam esse iumentum, et dicas mihi:
tu autem hic sta mecum. circumfusus enim dei gratia
incipit homo esse qui per imprudentiam praetendebat insensibilitatem
et inscientiam bestialem; homo enim eo probatur,
si capax sit rationis et gratiae, itaque a mutis animalibus
separatum esse se gaudet et in hominum adscitum esse
consortia, quae deus uisitat et tuetur. quid est enim homo
nisi quia eius memor est dominus aut quia a domino uisitatur?
dexteram meam et in uoluntate tua deduxisti me
et cum gloria adsumpsisti me. sic accepimus et
secundum Graecum sic conuenit. dixit enim Graecus:
τη̉ς χειός
meam. bene dirigitur cuius dexteram deus manu sua tenet.
potest dicere: dominus a dextris meis, ne commouear.
Adam si a dextris suis dominum habere uoluisset, non esset
VIII 5 18 Psalm. LXXII 23 sq. 24 Psalm. XV 8 p. (d tert. ex t) 2 et (in ras.) P, om. DP\' 8 soles P
4 idoneus P (o ex e) 5 uoce B uocem cet. tardiloquus ed. Rom.
(tardilocus scripsi) tardilocutus P B tarde locutus cet. 6 ego P 8 de-.
Hperet DP\' desperat cet. homines P (e ex i) fecit C 9 deus DP\'
qui non DP\' 15 alt. esse om. B 16 enim est D (enim 8. u.) P1
20 suscepisti B accipimus DP\' 21 EkpaTHCaTTHCXipOC libri,
corr. Erasmus 22 id ... manum om. C PB et magis
corrupta C THO et deinde spatium 10 fere litt. D, om. haec et uerba
deiteram meam spatio relicto P\', corr. Gelenius 25 suis om. B habere
om. DP\'
uoluntatem serpentis impleuit, manum eius diabolus tenuit
et ad lignum scientiae mali et boni fecit extendi, ut interdicta
decerperet. praeiudicatum est in illo omnibus et coepit
uniuersis aduersarius ad dexteram stare. unde et illa in Iudan
maledicti forma processit: et diabolus stet a dextris
eius. si illud maledictum graue, maxima est ista benedictio,
qua maledictionis durae uincla laxantur. ideo dominus Iesus
ad dexteram sibi diabolum statuit, sicut in Zacchariae legimus
libro; hominis enim causam locumque susceperat. ibi ergo
stetit, ubi Adae stabat hereditas. quasi bonus athleta permisit
eum ad dexteram sibi stare, ut eum retrorsum repelleret
dicens: uade retro, Satanas. itaque aduersarius loco
deiectus recessit; tibi autem ne diabolus staret a dextris,
ait: ueni, sequere me. praeuidens igitur Dauid aduentum
domini, qui nos a potestate aduersarii liberaturus descendit e
caelo, ait: dominus a dextris mihi, ne commouear.
cui autem a dextris erat diabolus mouebatur. merito ergo et
hic ait: tenuisti manum dexteram meam, id est: ut
iam peccare non possim, ut ille lubrico ante fluctuabundus
uestigio fida possim statione consistere. quam bene hoc
apostolus dixit, quando turbatum eum dominus uidit et
extendens suam dexteram titubare non passus est atque
intrepido firmauit incessu. liberatus itaque Petrus quid aliud
est locutus nisi hos propheticos uersus: tenuisti manum
19, 21 20 Matth. 14, 30 sq. DP\' 3 boni (bonn B) et mali BC, fort. recte 5 ad
dexteram om. DP\' iudam BDP C 6 furma P 8 qua DP\', om. eet.
uingla P 9 diabolum P (0 ex u) zachariae BDP\'C libro legimus
BDP\'C 11 stabafj stetit B athleta P (e postea add.) 12 eum pr.
post sibi transponit P4 sibi om. B 14 a] ad P 16 discendit P
17 dextris est DP\' 19 manu P estj ea P 21 fidei DP\' hic
DP\' apostolus hoc B 22 apostolus P (0 alt. ex u) quantum B
eum turbatum DP\' uidit dominus DP\' 23 manum (s. dexteram)
suam D manum dexteram suam P\' 24 intrepito P aliut P 25 nisi
P ni 9. u.) propbeticos hos B manu B
et cum gloria adsumpsisti me? quae est dextera nisi
actuosa animae uirtus? quae si uoluntate domini dirigatur,
nihil aliud desiderat, nil requirit, nullas mundi huius opes,
nulla adiumenta deposcit.
et a te quid uolui super terram? id est: tu portio
mea es, abundas mihi ad omnia, nihil quaesiui aliud nisi ut
te partem haberem, nulli me caelesti, ut gentiles faciunt,
subdidi creaturae, nullas saeculi huius diuitias et uoluptatum
inlecebras concupiui. nullius egeo, qui. a te adsumptus sum,
nec superest in caelestibus quod amplius quaeram. nihil
habens omnia habeo, quia Christum habeo, cui pater altissimus
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit
eum; quomodo ergo non cum illo omnia nobis
donauit? sicut apostolus dixit; omnia enim in Christo,
per quem omnia et in quo constant omnia. omnia ergo in
illo habens aliam non quaero mercedem, quia ipse merces est
uniuersorum. ideoque perfecto dixit: tolle crucem tuam
et sequere me. qui illum sequitur non praemio ducitur ad
perfectionem, sed perfectione consummatur ad praemium.
imitatores enim Christi non propter spem boni sunt, sed pro
amore uirtutis; Christus enim per naturam bonus, non propter
praemii cupiditatem. ideo passus est, quia eum benefacere
delectauit, non quia incrementum gloriae ex sua passione
19 Marc. 8, 34 P (e 8. u.) 2 suscepisti DP\' nisi P (si 8. u.) 3 actuosa
P (u ex o) domini uoluntate DP\' 4 quaerit DP\' 6 enim P (i
s. u.) mihi om. B 9 haberern partem B scelesti D et (s pr.
eras.) P gentiles P (e alt. ex i) 10 subdidi P (d alt. ex t) huius
om. P 11 nullius (u alt. 8. u.) egeo P 15 eum] illum DP\' 16 donabit
P dixit PD dicit P\' ait BC 17 quo stant DP\' 18 quia P
(a 8. u.) 19 perfecte DP\' 21 perfectionem alt. P (m eras.) 22 imitatores
P (i alt. 8. u., e ex i) 24 benefacere P (bene s. u.) benefacere
eum DP\'
quod aliis prosit operatur. unde non inmerito deficit sibi, aliis
autem uirtutis incremento ualescit.
et conuenienter dicit:
defecit cor meum et caro mea, deus cordis mei.
neque enim possunt perpetua succedere, nisi terrena defecerint.
deficit ergo caro, quando mortificantur quae sunt carnalia,
deficiunt et illi qui mortificationem Iesu Christi in sua carne
circumferunt; mors enim Christi in illis operatur, ut omnis
errorum moriatur inlecebra. unde colligitur quia et cor
hominis deficit, quando mortificantur cogitationes malae, quae
de corde procedunt, ut terrena omnia abscondat obliuio et
fiat deus cordis eorum qui beati mundo corde deum uidere
mereantur, ut adpropinquent tibi et non se segregent. deus
enim adpropians, non repulsor adpropinquantium est; omnibus
enim uult salutis causa esse, non mortis. denique neminem
repellit nisi qui se ab eius conspectu putauerit sequestrandum.
quoniam ecce inquit qui elongant se a te peribunt.
unusquisque enim operibus suis pietati tuae sese aut iungit
aut separat; fugit enim deum qui operatur ea quorum cognitione
metuat deprehendi, sicut ille qui tectus parietibus et
circumfusus tenebris a domino deo sese existimat non uideri,
uidetur autem, cum dicitur: perdidisti omnes qui fornicantur
abs te. sicut enim mulier quae fornicatur non
adhaeret uiro nec una caro cum uiro suo nec unus spiritus
est, sed diuidit sese ac separat fornicando, ita quaecumque
anima non adhaeret deo, sed uanis idolorum cultibus inseruiens
fornicatur diuidit se sacrilegii scaeuitate et longe fit a domino,
4, 8 17 Psalm. LXXII 27 20 Sir. 23, 18 (26) 22 Psalm.
LXXII 27 24 I Cor. 6, 15 sq. B 10 cogitationes P (e ex i) 11 de s. u. P 12 mundi
BC 13 segregentur DP\' (om. se) 14 appropiantium DP\' adpropinquantum
B 15 causa non mortis esse B 18 suae B 19 cognitione
B cognitionem P (e in rtw.) C cogitationes DP4 20 sicut P (t 8. u.)
21 non existimat B 22 omng qui fornicatur B 24 cum uiro suo om. B
27 sacrificii B scaeuitate P obscenitate B (ob s. u. m2) scenitate cet.
unde sanctus, qui dei iudicium reformidat, semper adhaerere
uult Christo et in eo spem suam ponere, ut laudet dominum,
cui est honor, gloria, perpetuitas a saeculis et nunc et
semper et in omnia saecula saeculorum. amen.
. excellentius tamen ceteris sanctus Iob et sanctus Dauid. ille
superior directus uehemens acer et quasi grauibus exasperatus
doloribus maiore coturno : hic blandus et placidus atque mansuetus,
mitiore affectu, ut uere quem imitandum sibi proposuit
cerui imitaretur affectum. nec te moueat, si tantum prophetam
ferae similitudine uidear praedicare, cum legeris ad apostolos
dictum: estote astuti sicut serpentes, simplices
sicut columbae.
sed tamen quamuis istiusmodi similitudines
piis adstruantur exemplis sitque innocens et mitis natura
ceruorum, illum ceruum ad imitationem prophetae propositum
hoc loco arbitror, de quo Solomon paternae mentis adsertor
in Prouerbiis dixit: ceruus amicitiae et pullus gratiarum
confabuletur tibi. uerus enim dei filius in semet
20 Prouerb 5, 19 B 4 et gloria B 5 se«culorum P
EXPLICIT TRACTUS (TRACTATUS C) SCI AMBROSI DE INTER-
PELLATIONE SCORUM ET DAUID (i ex u P). INCIPIT TRAC-
TATUS EIUSDEM DE APOLOGIA PROFETAE DAUID AD THEO-
DOSIUM AUGUSTUM PC EXPLICIT TRACTATUS SCI AMBROSII
DE INTERPELLATIONE SCORUM IOB ET DAUID. INCIPIT DE
INTERPELLATIONE DAUID ET IOB DP EXPLICIT TRACTATUS
SCI AMBROSII EPI DE INTERPELLATIONE IOB ET DAUID. IN-
CIPIT EIUSDEM DE TOBIA B 9 excelentius P 10 et acer B
grauidus (in mg. m2 grauibus) B 11 placitus DP\' 12 mitiori
DPC 14 uidear similitudine DP\' 15 et simplices DP\' 18 propositum
P (po 8. u.) 19 solomon P salomon cet. mentes P
in hunc mundum tamquam ceruus aduenit et cum iis se
mira simplicitate iungebat a quibus ei parabantur insidiae.
fertur enim huiusmodi ceruorum esse simplicitas, ut cum se
exagitari uiderint, iis sese equitibus adnectant, qui ministerio
fraudis adpositi specie fugae ac simulatione societatis inductos
ad retia usque deducant. ita ergo dominus tamquam ignarus
periculi atque inprouidus Iudaeis dolum sibi struentibus
admiscebatur et societatem sibi Iudae proditoris adsciuit,
cuius simulatione funesta usque ad crucis laqueos et retia
passionis accessit. unde conuersus ad eum dixit: Iuda, osculo
filium hominis tradis? et hoc quidem modo uenit ad
synagogae retia uolensque se induit, sed non implicatus est
nec instrictus, qui omnes resoluit.
denique eminebat super
retia. et quia sui eum non susceperant, uocabat ecclesiam et
ei suam gratiam conferebat, sicut ipsa sacrosancta ecclesia in
Canticis protestatur dicens: adiuraui uos, filiae
in uirtutibus et fortitudinibus agri, si
susci taueri tis et resusci taueritis caritatem usquequo
uoluerit. petit ergo in odore agri, quem olebat sanctus
Iacob, id est illa fide, illa deuotione excitari sponsum suum
a filiabus Hierusalem, ut festinet ad sponsam, et excitari in
se eius caritatem aut etiam ipsum excitari, quia caritas
sponsus est. deus enim caritas est, sicut dixit Iohannes.
sed ille non passus se ab aliis excitari, qui sponte properabat,
2, 7 20 Gen. 27, 27 24 I Ioh. 4, 16 (s. u. cum) D cum P\' 6 fraudes P sociatates inductos (os
ex U9) P 9 iudae proditoris sibi B 10 passionis retia peruenit B
11 oscolo P 12 uenit om. B 13 uolens se inducit B induxit C
implicitus BDP\'C 14 instrictus B instructus cet. 16 suam ei B
sancta B 18 agri si DP\' agris P (s a. m.) agri ne BC 19 et ne
resuscitaueritis B, et resuscitaueritis om. C 21 iob DP\' sponsam
suam B 22 sponsam ed. Rom. sponsum P (s pr. 8. «.) eet. exitari P
eius in se B 25 est passus B se om. B, est P aliis] eis B
quia B, fort. recte
uiam. uidit eum sponsa et uocem uenientis audiuit subitoque
conuersa ait: ecce hic aduenit saliens super montes,
transiliens super colles; maiores enim salit, minores
transilit, ne piae festinationis inpedimenta patiatur. similis
inquit est consobrinus meus capreolae aut inulo
ceruorum super montes Bethel. bonus ceruus, cuius
mons domus est dei, in quam tanta celeritate currebat, ut
sponsae uota et desideria praeueniret. denique quem de longinquo
uenientem uiderat, repente sibi adesse cognouit, unde
et ait: ecce hic post parietem nostrum, prospiciens
per fenestras, eminens per retia. respondit consobrinus
meus et dixit mihi: exurge, ueni, proxima
mea, formonsa mea, columba mea, quia ecce hiems
praeteriit, imber abiit; discessit sibi; flores uisi
sunt in terra. hiems synagoga est, imber populus Iudaeorum,
qui solem uidere non potuit, flores apostoli sunt. et addidit:
messis incisionis aduenit, uox turturis audita est
in terra nostra. messis illa ecclesiae fides est, uox turturis
pudicitia est.
Nec his solis .... sed etiam cerui similitudinem suscepit
Christus, quia ueniens in terras serpentem illum diabolum
sine ulla sui offensione protriuit, cui calcaneum suum obtulit,
sed eius uenena non sensit. unde dictum est ei: super
aspidem et basiliscum ambulabis. simus ergo et nos
2,9-12 18 Cant. 2,12 23 Ioh. 13, 18 Gen. 3,15 24 Psalm. LXXXX 13 alt. s. u.) suo OnJ. B eiultauit B gigans P
gigas cet. 4 super onl. B maiores P (e ex i) 6 est inquit B
aut inulo P aut hinnulo DP\'C hinuloque B 7 bether P 8 est
domns B et (eras.) in P 9 uota sponsae DP\' 11 hic est post B
prospiciens P (s pr. s. u.) 14 formonsa P formosa cet. 15 praeteriit
imber in ras. P apparuerunt (s. f nisi sunt) D 16 est P (s
8. fl.) 17 flores P (e ex i) 21 lacunam indicaui, quamquam fort.
etiam <eo) sufficit; contentus post solis add. in mg. m2 B suscepit
DP\' suscipit eel. 23 sui om. DP\'
si uocem Christi sequamur, quae praeparat ceruos et facit
morsus serpentium non timere ac si qui forte fuerint uulnerati,
aufert eorum dolorem soluendo delictum. de his ceruis dicit
dominus ad Iob: custodisti partus ceruorum? numerasti
autem menses eorum plenos partus, partus
autem eorum soluisti uel enutristi filios eorum,
ut non timeant? audi quomodo non timeant filii ceruorum
talium. doceat te Esaias dicens: et puer paruulus mittet
manum in cauernam aspidum, et non illi nocebunt.
et ut agnoscas quod ecclesiae filios significare uidetur addidit:
partus autem eorum emittes? rumpent filii
et multiplicabuntur in generatione. exibunt et
non reuertentur retro. nemo enim mittens manum in
aratrum et aspiciens retro habilis est regno dei.
merito
ergo ceruus factus est dominus, ut tales sibi ceruos uox domini
praepararet, de quibus ait: in nomine meo daemonia
eicient, linguis loquentur nouis, serpentes tollent
et si mortiferum quid biberint, non illis nocebit.
tollebant enim serpentes, cum spiritu oris sui sancti apostoli
de latebris corporum eruerent nequitias spiritalis, nec uenena
mortifera sentiebant. denique cum exiliens de sarmentis
Paulum uipera momordisset, uidentes barbari pendentem
uiperam de manu eius, putabant repente moriturum. at ille
9, 62 17 Marc. 16, 17 sq. 21 Ephes. 6, 12 22 Act. 28, 3=6 B 3 at B (in mg. m2 at ac)
4 delictum ex dilectum P 7 enutri B (in vig. m2 at enutristi) 9 esgias P
10 manum suam PC non illi C non illis PBD illi non P4; sed fort.
illis utpote ex illis u. 19 ortum delendum est; cf. LXX 11 uideretur B
12 disrumpent P\' dirrumpent B 14 manum suam P1 in] ad BC
15 aspiciens P (n 8. u.) respiciens DP\' 16 taletp P (s 8. tp) dominus (om.
uox) B 17 praepararet P (ra 8. u. m2) 18 eicient P (e alt. ex u
m2) 19 biberint (ex beberent) P illis] eis B 20 sui. P 21 eruerunt
P euterent B (in mg. m2 at eruerent) spiritales P (es ex is)
cet. 24 ad P ...
unde uidentes eum non tamquam hominis condicione
genitum, sed tamquam dei gratia editum supra homines esse
arbitrabantur. uide ceruum uiperas de latebris eruentem
spiritu diuino, qui erat in naribus eius, sicut dixit
Iob.
cum dolore ad pythonem ait: praecipio tibi in
nomine domini Iesu Christi continuo exire ab ea.
et exiuit eadem hora. uide ceruum quando uenit ad
baptismum et sacri fontis ablutus inriguo omnia persecutionis
uenena reiecit. uide ceruum dominum Iesum, quando uenit
ad Iohannem Baptistam et dicenti sibi Iohanni: ego a te
debeo baptizari, et tu uenis ad me? respondit: sine
modo. et hoc dicto in aquas salutem sitiens publicam tota
auiditate descendit. sed iam satis nobis in exordio tractatus
sicut in principio anni more uulgi ceruus adlusit. pergamus
ad cetera.
ceruus desiderat ad fontes aquarum ita desiderat
anima mea ad te, deus. sitiuit anima mea ad deum
uiuum. quando ueniam et parebo ante faciem dei?
aestuat sanctus nec sese capit — maior est enim animi
magnificentia quam cuiuslibet corporis magnitudo — et securus
menti de terris ad caelestia euolare desiderat, sicut et alibi
3, 14 sq. 16 cf. Ducange Gloss. med. et inf. lat. s. u. ceruula T. I
p. 277 (ed. Favre) 18 Psalm. XXXXI 2 sq. B 6 dns ad iob B 7 ad pytonem (phytonem
C) ait PC ait ad phitonem B ad phytonem DP\' 8 domini Onto
DP\', domini nostri B xpi ihu P ea ed. Paris. a. 1569 eo libri
9 uenientem (om. quando) B 10 fontes P fontis unda DP\' in regno
DP\' 11 uenit post Baptistam transponit D 12 dicente P (te ex ti
m2) C iohanne B 13 uenis P (u 8. u.) 14 dicto] moto D modo
(d ex t) P\' puplicam P 17 ad B (in mg. m2) DP\', om. PC
18 diximus DP\' 21 apparebo BP4 ant faciem P 22 animi..
(ne eras., ona. est enim) B , . -
et uolabo et requiescam. hic enim laquei, quibus etsi
non inplicatur iustus, tamen inpeditur: hic dolores et sollicitudines,
illic laetitia, ubi gratia: hic postremo corporis
uincula, quae Paulus soluere gestiebat, ut omnibus exutus
inpedimentis domino liber adsisteret. hoc ergo sitiebat anima
Dauid, ut iam non per fidem, sed faciem ad faciem deum
uideret, nec solum peregrinaretur a corpore, sed corpore
solueretur; dissolui enim et cum Christo esse multo melius,
quia iusto mori est lucrum. et grande quidem lucrum carere
peccato, delictorum inlecebris non moueri. quis enim mundus
ab sorde, quando nec unius diei uita hominis in terra caret
delictorum contagione ? uiuendo ergo innocentiae damna
morte finem erroris adipiscimur. lucrum ergo morte
adquiritur, uitae autem usu tamquam miseris debitoribus
usurarii nominis ad reatum faenus augetur. et bene sitit
anima, quae festinat ad fontem, non aquae istius, sed uitae
aeternae, de quo supra dixit: quoniam apud te fons
uitae et in lumine tuo uidebimus lumen. merito
ergo Dauid properabat peruenire et apparere ante faciem dei,
cuius uultus lumen est, quia omnes quos dominus spectat
inluminat.
Fuerunt inquit mihi lacrimae meae panes die ac
nocte, dum dicitur mihi cotidie: ubi est deus tuus?
ibi bene lacrimae panęş sunt, ubi esuritur iustitia. beati
1, 23 10 Philipp. 1, 21 12 Iob 14, 4 sq. 18 Psalm. XXXV 10
21 Psalm. IIII 7 Ioh. 1. 9 23 Psalm. XXXXI 4 25 Matth. 5, 6 eet. 2 enim sunt laquei B 4 ubi I ibi B
5 uingula P 6 inpedimentis P (p ex m) 7 faciem pr. P facie eet.
9 solueretur B resolueretur P (1 s. u.) cet. disolui P esse cum
xpo DP\' multo P (0 ex um) 10 iusto P (0 ex n) 11 dilictorum P
12 ab P a eet. 13 delictorum (ex dilectorum) contagionem (m del.) P
/. / B 18 te est BDP\' 20 uenire DP\'
21 spectat ed. Paris. a. 1569 expectat libri 23 mihi om. B 25 panes
P (e ex i).
ipsi saturabuntur. sunt igitur lacrimae quae panes sunt
et confirmant cor hominis. cui disputationi etiam illud
Ecclesiasticum conuenit dictum: mitte panem tuum ante
faciem aquae, quia ibi panis caelestis, ubi aqua gratiae,
quoniam recte accipiunt substantiam uerbi et mysticae
rationis alimentum quibus flumina aquae uiuae de uentre
labuntur. similiter quoque ibi panis hic uiuus, ubi aqua
lacrimarum et fletus est paenitentiae. sic enim scriptum est:
in fletu exierunt, et in consolatione reuocabo eos.
beati ergo quorum lacrimae panes, qui ridere meruerunt, quia
]
beati qui fletis. horum memor inquit effudi super me
animam meam. sanctus colligit ab his quae foris sunt et
supra se effundit animam suam, ut anima supra corpus effusa
infirmitatem carnis abscondat, tegat corporis adpetentiam et
uirtus ubique animae mentisque praetendat. unde et in posterioribus
dicit: effundam in conspectu eius orationem
meam. ubi effunditur oratio, ibi tecta peccata sunt. quorum
autem memorem se dicit? eorum utique quae desiderabat, ut
ueniret et appareret in conspectu dei, ut eius aulam illam
uideret aeternam, in qua spatiabatur animo et praesumpto
delectabatur ingressu.
quoniam ingrediar inquit in locum
tabernaculi admirabilis usque ad domum dei in
uoce exultationis et confessionis sonitus epulantis.
6, 51 10 Hier. 38 (31). 9 11 Luc. 6, 21 12 Psalm.
XXXXI 5 17 Psalm. CXXXXI 3 (2) 18 Psalm. XXXII Rom. 4, 7
22 Psalm. XXXXI 5 m2) B panis P (i ex e) ibi B 6 misticae PBDC
i /
8 hic panis ibi B 11 panes lacrimae B redire PC et (in mg. m2
at ridere) B 13 collegit DP\'C 14 effudit DP\' 15 corporis PBC
corpus DP\' adpetentiam scripsi ad penitentiam PBC per penitentiam
DP\' 16 uirtus (in mg. m2 ai uirtutê) B uirtutes DP\' mentisque
P (i ex e) mentesque D 17 eius] tuo (om. meam) DP\' 18 tecta
om. B (add. in mg. m2) 20 ueniret P (et ex it) uenirent B conspectu
P (u ex o) 21 uideret P (e alt. ex i) uiderept B 24 sonitus
P sonus cet.
tabernacula deberentur et quem aulae potentis expectaret
introitus. denique illam solam omnibus regni sui opibus praeferebat,
sicut ipse testificatus est alibi dicens: unam petiui
a domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo
domini omnes dies uitae meae et ut uideam
delectationem domini. delectatio domini in ecclesia est.
ecclesia est imago caelestium; etenim postquam umbra praeteriit,
imago successit. umbra synagoga est: in umbra lex,
in euangelio ueritas. ideo in euangelii lumine ueritatis imago
resplendet. flebat igitur propheta quia differebantur plena
gratia bona et referta laetitiae.
meus prolongatus est! et ideo interpellabat dominum,
quia ad meliora properabat. in ipsis tamen adflictationibus
saeculi magna erat consolatio praesentium, spes futurorum.
quis enim non erigeret animum, qui posset sperare in tabernaculo
caelesti beata illa sibi consortia reseruari? sed quia
infirmae condicioni plerumque futura taedio sunt, praesentia
uexationi, ideo et sancti prophetae insurgentibus corporis
fluctibus anima turbabatur.
nolo enim mireris si propheta
animam suam dicit esse exagitatam, cum dixerit ipse dominus
Iesus: nunc anima mea turbata est. qui enim suscepit
nostras infirmitates nostrum quoque suscepit affectum, in quo
CXVIIII 5 23 Ioli. 12, 27 DP uersaretur P (re 8. u.) 3 sui om. D
opibus B operibus cet. 4 petii BP\' 6 omnibus diebus BDP1
7 uoluntatem (del. ml et 8. scr. delectationem) B domini] enim DP\'
9 suscessit P (c a. §) sinagoga PB 11 resplendet P (et ex it) refulget
B defferebantur P 12 gratiae BC ferta (in mg. m2 ax
referta) B laetitia DP\' 13 quod PC quia cet. 15 afflictionibus
BP\' 17 aniraa B possit PDP\' 18 reseruare PDP1 19 praesenti
B 20 uexationi P4 (in ras.) uexatione B ueratiori (in mg. uenerationi)
D 22 suam om. B (in mg. m2 at animam suam) 23 quis B
(s eras.) suscipit P (corr. m2) B 24 infirmitates nostras B
enim uoluntaria maestitiam habere non potuerat, in qua futura
erat uniuersorum laetitia, uniuersorum refectio. de qua et alibi
dixit: et surrexi et uidi, et somnus dulcis mihi
factus est. bonus somnus qui fecit non esurire esurientes.
non sitire sitientes, quibus sacramentorum dulcedinem praeparauit.
quomodo ergo anima eius timore turbata est, qui fecit
aliorum animas non timere? tristis ergo usque ad mortem,
donec consummaretur gratia. quod probatur ipsius testimonio
dicentis de morte sua: baptisma habeo baptizari. et
quomodo angor, usque dum perficiatur?
turbatus
igitur Dauid lubricis saeculi huius anfractibus dicit: quare
tristis es, anima, quare conturbas me? spera in
deum, quoniam confitebor illi: salutare uultus
mei et deus meus. ergo quando anxii et solliciti sumus,
spes nos futurorum expectatione confirmet. uide singula.
spera, quoniam confitebor, inquit, non \'confiteor,\' sed
confitebor); hoc est: tunc melius confitebor, quando reuelata
facie gloriam dei speculatus in eandem imaginem reformabor.
subito cum se consolaretur, in se reuersus ait: ad me ipsum
anima mea turbata est, id est: qui alios confirmare debeo
ipse conturbor, et quia ex me non habeo firmamentum, de
auctore sumamus.
Iordanis et Hermonin. memor est de terra Iordanis,
XXXXI 6 18 II Cor. 3, 18 20 Psalm. XXXXI 7 24 Psalm. XXXXI 7 BDP* 4 factus est mihi B 8 tristis P (is alt. ex e%)
10 dicentis P (is ex es) pabtisma P (corr. ml) baptismate B 11 usque
om. B (in mg. m2 al usque dum) 12 anfractibus saeculi (om. huius) B
dixit BD 13 anima mea BDPC et quare BC 14 deo
quoniam adhuc B 15 sumus et aolliciti B 16 nos post expectatione
iransponunt DIx confirmat DP\' 19 dni B eadem imagine B
n
eadem P 20 reuersus] rursus DP\' 21 mea om. B (in mg. m2 ai
anima mea) 24 domine om. B (in mg. m2 aJ tui domine) 25 iordanes
P hermonin PB hermoniim (ii m2 ex u) DP\' hennonii C
iordanis P ii alt. ex e)
Neman Syrus ille descendit et mundus a lepra factus est. in
Iordane baptizatus est Christus, quando formam lauacri salutaris
instituit. Iordanis nomen descensionem significat, quam descendit
dominus Iesus, qui a contagio delictorum uicinos
\' Iordanis fluminis emundauit. hic fluuius exit de Aegypto et
diuidit terram repromissionis. ergo qui turbatur, si boni
consulit, ex Aegypto exit et sequitur uiam lucis; Hermonin
enim uiam lucernae interpretati sunt. exi ergo prius ex Aegypto,
si uis lumen Christi uidere. exiuit Chananaea a finibus gentium
et Christum inuenit, cui dicebat: misereremei, fili Dauid!
exiuit ex Aegypto Moyses et propheta factus est et remissus
ad populum, ut de terra adflictionis eorum animas liberaret.
lucerna autem Christi in corpore. haec tibi lucerna uiam
monstrat. unde et sanctus ait: lucerna pedibus meis
uerbum tuum, lucerna, quod inluminauerit animas uniuersorum
et in tenebris uiam monstrauerit. euangelium uia
lucernae est; in umbra lucet, id est in saeculo. unde et alibi
habes: niue dealbabuntur m Selmon, id est in obumbratione.
Iordanis quoque Christus, qui diuidit terram. quomodo
diuidat audi: et tuam ipsius animam pertransibit
gladius ad reuelandas multorum cordium
cogitationes, eo quod sit nostrarum diuisor animarum, qui
in intima cordis secreta descendat et cogitationes mentium
(83, 1) 6 Philo Legg. alleg. II 15 (77, 7) 8 Philo de migr. Abr. 14
(448, 20) 10 Matth. 15, 22 12 Exod. 2, 15 13 Exod. 3, 17 15 Psalm.
CXVIII 105 16 Ioh. 1, 9 19 Psalm. LXVII 15 21 Luc. 2, 35 1 iordanem DFC 2 neman P naama C naaman cet. lebra P
4 instituti P descensionia B quam P quia B (it. mg. m2 at qua)
DP\' qua C 5 qui a] qua B 6 aegypto P (y ex i) 7 bonis B (in
mg. m2 d boni) 8 hermonin PB hermonum P\' (m2 -iim) DC 9 enim]
etiam B lucernae P (c 8. u.) 10 cananea PB 12 exiuit ergo
moyses ex aegipto B 13 eorum animas] populum B (in mg. m2 animas
eorum) 14 in xpi B 15 sanctus dauid DP\' 19 umbratione B
22 cogitationes cordium B 24 intima B intimo P intimi cet. descendat
P (e pr. ex i) cogitationes P te ex i m2)
Hebraeos sic legis: uiuum enim uerbum dei et ualidum
et acutius omni gladio acutissimo penetrat usque
ad diuisionem animae et spiritus artuumque et
medullarum. hic est fons Siloa, qui dicitur missus,
quoniam Christus a patre dixit esse se missum. est et illa
diuisio, quae colligitur ex eo quod ripam utramque Iordanis
tribus incoluerint Iudaeorum, quoniam filius hominis, qui
posterioribus temporibus descendit e caelo, uerus ille Iordanis,
uerus ille diuisor terrestrium atque caelestium diuidnam
possessionem patribus dedit, unam quae possideretur in terris,
alteram quae futurae uitae meritis seruaretur. quorum utrumque
soli conuenit Christo, uel caelestia diuidere uel occulta
deprehendere ; interiora enim diuidit qui occulta deprendit,
quod est utique diuinitatis insigne. denique sic habes scriptum
quia deus dixit: laetabor et diuidam Sicima. haec est
illa magnifica portio, quam Iacob filio suo Ioseph praestantiorem
omnibus deputauit. unde ait: ego autem do tibi
Sicima magnificam super fratres tuos, quam accepi
de manibus Amorraeorum in gladio meo et sagitta.
quod diuisio soli domino deberetur, quae uerbo, hoc est
48,22 B (in mg. m2 at uiuum) 2 uiuum est dei uerbum B 3 agutius
P penetrat usque PC penetraturque B (in mg. m2 af penetratque)
penetrans usque DP\' (LXX), fort. recte 5 est om.
DP\' 6 se esse BTJP4 7 utramque ripam B 8 incoluerit B (in mg.
m2 al1 incoluerint) incoluerat DP\' 9 descendit P (e pr. ex i) 10 diuisor
PC et post caelestium transpositum B promissor JJP\' tereatrium
P possessionem diuiduam B 12 uitae futurae P4 13 conuenit
soli B 14 deprondit P deprehendit cet. 16 dns B
Sicima scripsi sicimam P sycimam B sycçimam D siccimam P\' sichimam
C 17 magna DP\' ioseph in ras. B praestantiorem P (s
8. u.) .18 unde ait P s. u. m2 autem om. B 19 sicimam B sycima
D syccima P\' sichimam C magnificam C magnificum cet.
20 manu B 21 quod] quae B deberetur B (in mg. m2 at debetur)
soli? patri sine Christo aut Christo sine patre ? minime. cum
solum dico patrem, filium non separo, quia in sinu et secreto
patris filius est. cum solum filium dico, et patrem iungo, sicut
iunxit et filius dicens: ecce uenit hora, ut me solum
relinquatis; sed non sum solus, quoniam pater
mecum est. sic ergo et pater beatus et solus potens
dicitur, ut ab eo filius non sequestretur, qui in patre semper
est. denique praeclare Iohannes : in principio erat uerbum,
sed sine patre non erat. et deus pater erat, sed non erat sine
uerbo, quia uerbum erat apud deum.
Haec Sicima ecclesia est; ipsam enim elegit Solomon, cuius
latentem distinxit affectum. haec Sicima est Maria, cuius
animam gladius dei transit et diuidit. haec Sicima est ascendens,
sicut interpretatio habet. quae sit ascendens, audi
dicentem de ecclesia: quae est, quae ascendit dealbata
innitens super fratrem suum? haec est actuosa, quae
graece
cuius filiis dicitur: opera uestra luceant coram patre
meo, qui in caelis est.
terra Iordanis et Hermonin a monte modico. quis est iste
mons modicus? consideremus ne forte diuinitas Christi mons
8 loh. 10, 38- 9 Ioh. 1, 1 11 Ioh. 1, 1 12 Reg. III 3, 27
13 Luc. 2, 35 16 Cant. 8, 5 19 Matth. 5, 16 21 Psalm. XXXXI 7 ante illo transponit B 2 sine post patri s. u. m2 P 3 patrem
dico D patrem ... filium dico Otn. B sinu P (nu in ras.) 4 est
filius DP\' 5 iunxit P (nxit in ras., fuit fort. iuncIit) et iunxit
filius B filius P (1 s. u.) 10 sine uerbo non erat B 12 sqq. sjcima
BD syccima P\' sichima C 13 distinxit] elegit B maria est B
14 dei om. DP\' ascendens P (s alt. 8. u.) 15 habet ex auit P
16 est ista quae DP\' 18 scripsi wNIATIT PC wNATIT D et
(in mg.) P4 B; cf. praefationem quod (d s. tI.) fide
(i ex e) P splendeat B 19 filiis P et (iis ex ins) DP\' filius BC
dicitur P (lineola clekta) dicit BC quoram P 20 in P 8. «. m2
21 ermonin P hermonin B hermoniim P\' hermonum D hermonii C
iste DP 0 este P, om. B 22 mons (s 8. u.) magnus P (/• bis m2)
dominus. si ergo diuinitas Christi mons magnus est, utique
incarnatio eius mons exiguus est. utrumque ergo Christus, et
magnus mons et minor: magnus uere, quia magnus
dominus et magna uirtus eius, minor, quia scriptum
est: minorasti eum paulo minus ab angelis. unde
Esaias dicit: uidimus eum, et non habebat speciem
neque decorem. idem tamen et ex magno minor factus et
ex minore magnus: ex magno minor, quia cum in forma
dei esset, semet ipsum exinaniuit et formam serui
accepit, et ex minore magnus, quia dicit Daniel: et lapis,
qui elisit imaginem, factus est mons magnus et
impleuit omnem terram. lapis hic si requiris qui sit,
agnosce: lapidem quem reprobauerunt aedificantes,
hic factus est in caput anguli. idem tamen et cum
exiguus uideretur, magnus erat. cui rei adstipulatur Esaias
dicens: puer natus est nobis, filius datus est nobis,
cuius initium super umeros eius, et uocatur magni
consilii angelus. omnia propter te Christus, lapis propter
te, ut tu aedificeris, mons propter te, ut tu ascendas. ascende
ergo supra montem, qui caelestia petis. ideo inclinauit caelum,
ut tu esses uicinior, ideo adsurrexit in uerticem montis, ut
te) eleuaret.
non inmerito ergo abyssus abyssum inuocabat,
53, 2 9 Philipp. 2, 6 sqq. 11 Dan. 2, 35 14 Psalm. CXVII 22
17 Esai. 9, 6 8. u.) 3. 16. p. 280, 1 exicuus P 4 mons magnus B
5 scriptum P (p 8. u.) 6 minurasti P unde et D 7 eeeias P
(e alt. 8. u.) et 8. u. P, om. DP\' habentem DP\' 9 minorem
P (m alt. del.) magnus factus B 10 exinnaniuit P (n pr.
del.) 11 ut P (e s. u) et C, om. cet. 13 quis DPO qui sit si
requiris B 15 item P et (corr. mp D cum et B 17 et filius DP\'
18 humeros P (o ex u) cet. uocabitur DP\'C 19 christe B (in mg.
m2 at cbristus) 21 super B ideo Costerius inde libri 22 surrexit
B 28 te add. ed. Bom. eleuaret P (et ex it) merito P:
nihil lucramur scribendo non merito ... tuarum? abyssum P (s pr.
s. u.) inuocat DP4
abyssum inuocat in uoce cataractarum tuarum. non
praeualebat uetus testamentum ad istius mundi redemptionem;
inuocabat et quasi ad auxilium arcessebat nouum testamentum.
clamabat lex adnuntians euangelium. erat enim semiplena et
ideo erat necessarium, ut ueniret qui legem inpleret. finis
enim legis Christus ad iustitiam omni credenti, qui
uenit legem implere, non soluere. quomodo abyssus lex audi
dicentem: iudicia tua sicut abyssus multa. simul hinc
intellege utrumque unius esse sapientiae testamentum, quod
quasi suum uenit implere. cataractas autem intellegimus profunda
uerborum et uim caelestis eloquii, quae fluxere nobis
sicut imber e caelo. ergo remedium taediorum omnium
Christus et scriptura diuina atque in temptationibus unum
perfugium.
saecularium super se. uenirent, quas necesse est plurimas
subeamus in istius salo uitae, memor domini miserationum.
quas innumeris promisit oraculis, ad precem conuersus inter-
pellat deum sciens quod misericordia eius in luce mandatur,
id est in lege, quia lux praecepta tua, in temptationibus
autem quasi in noctis tenebris manifestatur. unde tamquam
uiator, qui repatriare desideret et peruenire quo tendit, confragoso
tamen uitae huius itinere fatigatus ducem arcessit
et adleuamentum obsecrat.
apud me inquit oratio deo
uitae meae; dicam deo: susceptor meus es. bene nota
XXXV 7 12 Sir. 39, 6 (9) 21 Esai. 26, 9 25 Psalm. XXXXI 9 sq. B accersiebat DP\' arcercebat C 5 seminis plena DP\'
6 necessariQs P necessarius BDP4 8 abysbsus P (b alt. etas.) audi
dauid dicentem B 13 taetiorum PC 15 remedium B (in mg. m2
refugium) lfi eleuationes (es ex is) tn2 P ml D 17 uenerint
P (corr. m2) DP\' 21 lux ed. Rom. (tpwç LXX) lex libri 22 innocentis
PP\' et (en eras.) BD tenebras DP\' 23 desideret P (a 8. e
tert.) desiderat C tendat B 24 accersit P\' (c pr. s. fl.) acersit D
usitati muneris praebitorem, ut in subueniendo, si meritum
hominis offendit, diuinum non offendat exemplum. dicit aliqui:
(quando suscepit eum deus)? ut hoc adstruamus, ueni mecum
ad scripturae sacrae exordium, uide quomodo dominus manibus
suis de luto hominem figurauerit, unde et hic ipse in
posterioribus dicit: manus tuae fecerunt me et plasmauerunt
me. quasi figulus quidam deus fabricam carnis est
operatus humanae. et ad Hieremiam dicitur: descende in
domum figuli, et illic audies uerba mea. figulo utique
saepe contingit, ut dum uas fingitur, cadat de manibus eius
et iterum colligat lutum, ut uas reformet. denique et Hieremias
dicit: descendi et uidi quo modo cecidit uas, quod
ipse faciebat in manibus suis. et iterum inquit: fecit
uas aliud quo modo placuit illi. recte ergo susceptor
dicitur, quia manibus suis nos ipse suscepit, ipse formauit.
humani figuli uasa sunt illa, alia in honorem, alia in contumeliam.
omnes sumus fictilia uasa: etsi rex sit aliqui, uas
fictile est: etsi apostolus, uas est. unde et Paulus: habemus,
inquit thensaurum istum in uasis fictilibus et propheta
de rege dicit: depretiatus est Iechonias sicut uas,
cuius opera non est necessaria. et addidit: terra, audi
3 sq. 14 Hier. 18, 4 19 II Cor. 4, 7 21 Hier. 22, 28 22 Hier.
22, 29 sq. del. lineola, sed ea erasa), om. C sibi om. B 2 praeuitorem
P praenisorem D (in mg. f promissorem) promissorem P\' 3 dicunt
B aliquis P (s 8. u. m2) C aliquando (om. quando) DP\' 4 su9cepit
P (e ex i m2) 5 escribturae P (e pr. eras.) 7 plasmauerut P
8 ficulus P (item 10. 17) dl P (dS m2), deus om. B (in mg. m2 at
quidam deus) 10 audies illic B uerba P (r 8. u.) itaque DP\'
11 contigit P fingit C 12 ieremias P 13 descendi P (e pr. ex
i tn2) 14 in om. B 15 aliut P illi] ei B 16 suscepit P (e ex
i m2) plasmauit B 17 humani? P 18 uasa fictilia B aliquis
P (s «. u.) BC aliquod DP\' tamen fictile uas est (om. etsi a. uas
est) B 19 uas \\fictile> est tacite Maurini 20 thensaurum P thesaurum
cet. istum om. DP\' 21 demptiatus B (in mg. m2 ai depreciatus)
22 est PC sunt cet.
patrio iure deus noster filios solet abdicare degeneres; ideo et
terra eos scribit qui filii terrae sunt. unde cum Iudaei accusarent
adulteram, dominus Iesus digito scribebat in terra.
iusti autem non in terra scribuntur, ut legimus. quibus dicitur:
gaudete, quia nomina uestra scripta sunt in caelo.
suscepit ergo nos dominus, quando nos finxit: suscipit et
quando iubet nasci. unde ait iustus: suscepisti me ex
utero matris meae. cuius matris? priusquam te formarem
in utero, noui te. quos format et suscipit; exeuntes
quoque suscipit: et priusquam exires de uulua matris,
sanctificaui te. susceptor est qui susceperit manibus, ut
generis operator humani susceptor dicitur, et qui uisitatione
susceperit, ut protegat. unde alibi ipse dicit propheta: qui
habitat in adiutorio altissimi, dicet domino: susceptor
meus es tu et refugium meum. prima susceptio
est operationis, secunda defensionis. denique audi Moysen
dicentem: extendens alas suas adsumpsit eos et suscepit
eos super scapulas suas. sicut aquila suscepit, quae
fetus suos examinare consueuit, ut teneat atque enutriat quibus
ueri indolem partus et incorruptae gratiam naturae adstipulari
aduerterit aut repellat in quibus degeneris originis
infirmitatem in tenera adhuc aetate deprehenderit.
9 Hier. 1, 5 11 Hier. 1, 5 14 Psalm. LXXXX 1 sq. 18 Deut. 32. 11 PBC si da in (in in ras.) terra D sic ds in (c dS in
in ras.) terra P\' 3 quia BD 5 post iusti add. B uerba uu. 8-10
suscepisti me... noui te (in mg. m2 hec in altero codice uetusto non
habentur) 5 ut legimus om. B (add. in mg. m2) 6 quia PDP1 quod
BC 7 suscipit pr. P suscepit alt. P1 8 quando nos B unde et iustus
ait B suscepisti P (e ex i) B suscepit cet. ex] de DP\' 12 sanctificaui
P (n s. tI.) 13 operator om. B (in mg. m2 generis operator)
dicitur P (a s. i alt. m2) nisitatione B uisitationem P (si 8. u.)
DPC 15 dicit P 19 suscipit B 20 nutriat B 21 uere B
indolem D (ex indolens) indolens P (n del.) indolis B indoles PO
22 repellit B (in mg. m2 a) repellat) indigneris B (om. in) 23 adhuc
infirmitate B (in mg. m2 at adhuc aetate)
obliuiscitur — inpossibile est enim ut obliuiscatur, cui omnia
quae sunt facta et futura praesentia sunt —, sed nostra peccata
meritum ei obliuionis infundunt, ut obliteret eos quos
indignos sua uisitatione cognouerit; eos enim cognoscit
dominus qui sunt ipsius. tamen ubi aliqui iniquitatem
operantur, his dicit: non noui uos. quis est ergo qui possit
deo dicere: quare me oblitus es? sed tamen commune hoc
sanctis nobisque infirmibus est. sanctus dicit quasi meriti sui
conscius, et tamen quo sanctior, hoc humilior. quodsi uix
sanctus dicit, quid ego dicam peccator, nisi ad illud referam:
quare operis tui oblitus es, quare uisitationis tuae oblitus
es, postremo quare infirmitatis meae oblitus es? quid est enim
homo nisi quia uisitas eum? non ergo obliuiscaris infirmum.
memento, domine, quia infirmum me fecisti, memento quia
puluerem me finxisti. quomodo stare potero, nisi solidaturus
hoc lutum semper intendas, ut de uultu tuo soliditas mea
prodeat? cum auerteris faciem, turbabuntur omnia: si
intendas, uae mihi. non habes quod in me aspicias nisi contagia
delictorum; nec deseri utile nec uideri est, quia dum
uidemur offendimus. possumus tamen aestimare quia non repellit
quos uidet, quia emundat quos aspicit. ignis ante eum
7, 23 12 Hebr. 6, 10 14 Psalm. VIII 5 (6) Hebr. 2, 6 15 Psalm.
Cll 14 17 Iob 10, 9 18 Psalm. CIII 29 22 Ioel 2, 3 pr.] mei B \' 2 enim P (i s. u.) 4 oblinionis ei B obliteret P
oblitinteret C obliget DP obliuiscatur B 6 ipsius] eius BC operantur
iniquitatem DP\' 7 operantur P (n s. u.) uos P (o ex u)
est om. B possit P (it m2 ex e) posset DP\' 8 deo dicere] non
timere DP\' tamen] nomen DP\' 9 nobis (om. que) DP\' infirmib.
P infirmus C\' firmis DP\' inferioribus B (in mg. 1112 at infirmioribus)
quasi P (si s. u.) 10 sanctior P (c a. u.) 12 post oblitus
es add. postremo PDPC quare uisitationis tuae oblitus es onl. B
18 postremo quare inf. meae oblitus es om. Ux 14 non P (n alt. s. u. m2)
18 prodeat P (d in ras.) 19 intendis DC habes P (b ex u)
quid B 21 repellet P (i 8. e tert., sed hoc e ipsum ex i factum esge
uideturj 22 uidet P (e ex i)
ardet, qui crimen exurat.
bonum est ergo nobis, ut non
repellamur. ideo queritur Dauid, quia repulsum se credidit,
qui fuerat ante susceptus. denique in posterioribus dixit: in
te confirmatus sum ex utero. sed et supra scriptum
habemus: in te proiectus sum ex utero de uentre
matris meae deus meus es tu. bonum est et proici, sed
in deum. denique ex persona Christi hoc in XXI psalmo
dicitur, qui uere in patrem de utero proiectus est uirginis;
non enim terrena eum excepere morientem. unde in cruce
positus, cum emitteret spiritum, ad patrem dixit: in manus
tuas commendo spiritum meum.
non ergo aliqui
domine, ut psaltae faciunt, quod neque in Latino
codice inueni meo neque in Graeco neque in euangelio,
quod est euidentius. denique supra dixerat: pater, dimitte
illis hoc peccatum, et ideo tamquam patri in manus
eius commendare se spiritum suum, in cuius sinu semper
est filius. quamquam etsi addant quod dixerit domine, considerent
quod quasi homo in morte positus hoc loquatur.
ergo proiectus est de utero in patrem, de uentre matris suae,
hoc est: definiuit quod ille uterus qui proiecit eum uenter est
matris. pater autem dicit: ex utero ante luciferum genui
te. non proiecit utique filium pater, a quo numquam egressus
est filius, sicut ipse ait: traditus sum et non egrediebar.
non proiecit eum, cui eiusdem substantiae unitate conectitur.
.23, 34 16 Ioh. 1, 18 21 Psalm. CVIIII 3 23 Psalm. LXXXVII 9 B (in mg. m2 eIurat) exurit DP\' 3 dicit B 5 proiectums P
(m del.) 6 et om. DP\' 7 uicesimo primo DP\'C 9 terrana P (ae ex a
pr. m2) 10 dixit] ait B 11 post tuas add. dne D (eras.) cet. (in B haec
adscripta sunt in mg. m2: ai in manus tuas d
om. B (add. in mg. m2) addant D (e s. a) 12 quod neque B m2 in mg.
quodque P (d 8. u.) quoque B quod nec cet. 15 hoc om. DP\' 16 conimendare
P (d in ras.) commendabat DP\' se om. DP\'C 16 sinum
P (m del.) 18 hec P1 19 est om. DP\', post utero transponit B
20 diffiniuit BDP\' 21 dixit B luceferum P 22 pater filium B
digressus B.
uentre matris meae, ut sequatur: deus meus es tu, ne
discedas a me. potest et sic: de uentre matris meae
deus meus es tu, quoniam et in utero positus a te numquam
recessi; tecum eram qui tamquam Ionas in utero ceti
positus te pro populo deprecabar. et uere de uentre matris
suae cum deo erat, secundum quod scriptum est: quoniam
priusquam sciret puer bonum aut malum, elegit quod
bonum est et: antequam patrem uocaret aut matrem,
uirtutem Damasci et spolia Samariae depraedatus
est, ut gentibus euocatis regnum patri piae cultu deuotionis
adquireret.
tristis incedo, dum adfligit me inimicus, confringit
ossa mea? exprobrauerunt mihi qui tribulant me, dum
dicitur mihi cottidie: ubi est deus tuus? quare tristis
es, anima? et. reliqua. prima interpellatio querellam habuit,
quod conperendinarentur bona, quorum iam fructus desiderabatur.
secunda interpellatio, quod expectatus prudentibus
Christi differebatur aduentus, quem lex adnuntiauerat, quem
prophetae pollicebantur, et eo inpatientius aestuabant corda
7, 16 9 Esai. 8, 4 13 Psalm. XXXXI 10 sqq. om. B (in mg. m2 af tanquam ionas) coeti P coti BD
/ /.
6 matris uentre suae B 7 secundum P (n a. u. m2) 8 elegit P (e
alt. ex i) eligit C 9 uocaret patrem DP\' 10 spolia Damasci B (in
mg. m2 ai spolia samarię) 11 est P (t 8. u.) cultu om. B 13 me
inquit B reppulisti P (p alt. 8. u.) 14 incedo P (e ex i) inimicus
P (u ex o) inimicas meus DP\' 15 post me add. inimici
mei B 16 mihi om. DP\' 17 anima mea D et (qui add. et quare
conturbas me) P\' querelam BDP\'C 18 cumperendinarentur B
(om. quod; in mg. m2 at quod com. spatio relicto
P) corum P 19 interpellatio P (1 alt. s. u.), om. DP\' 20 deaiderauerat
B (in mg. m2 ai adnuntiauerat) 21 pollicebantur P (1
alt. 8. u.)
uenturum ...... quoque uniuersorum, quibus euangelico tramite
uiam uirtutis aperiret bonorumque operum semitas
sicut ipse dixit m Prouerbiis: dominus creauit me
principium uiarum suarum. ideo ergo dicebatur ei: ubi
est deus tuus? quia adhuc non uenerat Christus, sed sperabatur.
saeuiebat ergo diabolus, ut obtereret quos sciebat in
aduentum domini credituros, et <eos> diuersis adflictabat
exitiis. interpellat ergo Dauid, ut morantem excitet questu
prophetico, festinare urgeat, admoneat subuenire. habemus
similitudinem huius interpellationis etiam in posterioribus, ubi
dicit idem propheta: ut quid reppulisti nos, deus, in
finem? et ibi aperte quod congregationis suae oblitus sit et
uirgam suae hereditatis abiecerit flebiliter deplorauit et quod
in plebem dei insurrexerint eius inimici, de quibus ait: et
gloriati sunt qui oderunt te in medio festi tui. forte
hic uersiculus uideretur Assyrios declarare, qui triumphauerunt
populum Iudaeorum, nisi sequeretur: posuerunt signa sua
signa, et non cognoui. signa semper in bello sunt, quae
proeliaturos praeire consuerunt et agmen ducere militare.
unusquisque numerus aut legio signa sequitur sua. et si
dispersi fuerint bellorum tumultu, eo ubi signa sua esse
15 Psalm. LXXIII 4 18 Psalm. LXXIII 4 sq. significaui; excidit fort. mentes inluminaturum; quoniam
ad omnium (ad omnium om. C) redemptionem cognouerant esse uenturum
(uenturam C) quoque (quodque P d a. U., et DP\\ qui om. quoque) uni
uersorum PDP\'C quoniam ad omnium corda iustorum redemptionem
gentium cognouerant esse uenturum quorum uniuersorum B (in mg. m2
at quoniam ad redemptionem cognouerant uniuersorum. quorum uniuersorum?)
3 ueritatis DP\' 4 dicit DP\' 8 aduentu BDP* et eos
scripsi et BDP\', om. PC 9 exicidet P (i pr. eras., e alt. ex i) questu
P questu (in mg. m2 ai et questu) h 15 insurrexerint P (n alt.
8. ft.) 16 oderant P 17 trinmfauerunt P triumpharunt P 20 consueuerunt
DP\' 21 et unusquisque B sua sequitur B 22 prospexerint
esse B
ductor haec signa constituit et sequenda praescribit. sed sunt
etiam alia signa, quae uictor hostis inponit et tamquam cap- .
tiuis obseruanda decernit, sed qui fidelis est miles propria
signa sequitur, non cognoscit aliena.
quae sint aliena signa
intentius et inpensius consideremus. signum suum posuit
Christus in frontibus singulorum; ibi quoque antichristus signa
sua ponit, ut proprios recognoscat. sed qui in occulto Iudaeus
est, illi uerus confessor dicit: posuerunt signa sua signa,
et non cognoui. posuerunt diabolus et ministri eius, sed
ego nesciui illa, quia non consensi artibus eius, non adquieui
eius imperiis. posuit Assyrius Nabuchodonosor . signa pueris
Hebraeorum et mutauit illis nomina et praecepit, ut adorarent
imaginem eius et recederent ab sollemnibus patrum suorum
ritusque Chaldaeos posthabita dei lege sequerentur. constituit
hoc rex, sed statuit Daniel in corde suo, ut regalis mensae
contagia declinaret. recte ergo ei conuenit dicere quia signa
non cognouit aliena. iussum erat ut Hebraei pueri adorarent
imaginem regis; responderunt ei: non adoramus imaginem
tuam. apte ergo dixit unusquisque eorum: posuerunt signa
sua signa, et non cognoui, id est non sum expertus, non
ullo consensu recepi, non aliqua societate in me transtuli.
unde et de dei filio legimus quia peccatum non cognouit. et
alibi habes: quoniam qui custodit mandatum non
Cor. 5, 21 24 Eccl. 8, 5 scripsi quamlibet B quam cet. longe P (n 8. «.)
positi fD 2 dpctor D (u 8. Q) 3 in captiuis DP\' 5 agnoscit
BC 6 signa sua DP\' 7 Christus] deus B antecristus P
sua signa B 8 ponet B posuit DP\' 9 illi DP\' ille cet. signa
alt. P (g ex i) 10 eius signa sed DP\' 11 non alt. PDC et non B
nec P\' 12 imperiis eius B adsyrius P nabuchodonosor (u cx o) P
13 mutabit (u s. b) P 14 ab scripsi ad P a cet. 15 chaldeos P ml
chaldeorum Pm2 caldeorum C legelege dei DP\' 16 daniheID
18 cognouit B (in mg. m2 cognoui) 19 adorabimus P\' 20 aperte
(om. ergo) B 21 signa P (i 8. u.) 22 sensu DP\'
non cognitio inprobitatis, sed societas criminosa sit. ipse
etiam Dauid in posterioribus dicit: declinantes autem a
me malignos non cognoscebam, ubi autem uoluerint
haec signa aduersarii ponere declarat. sicut in uia inquit
supra summum. quasi in silua lignorum securibus
conciderunt ianuas eius in id ipsum, bipenni et
ascia deiecerunt illud. quid sibi hoc uult nisi ut
ostendat quia fides nostra non quasi in uia esse debeat, ne
ueniant uolucres caeli et auferant eam, sicut uerbum illud,
quod legis in euangelio, non debere circa uias et semitas
seminari ?
! Ergo uolentes fidem sancti huiusce eradicare aduersarii,
qui non uident signa sua in corde eius, temptauerunt quasi
in uia, id est in peruio conlocare; cor autem in summo est,
quia oculi sapientis in capite eius. et posuerunt signa
quasi in silua lignorum, quae cito exuruntur igne aut securibus
conciduntur; exit enim ignis de silua et exurit etiam caedros
Libani. hoc autem faciendum putarunt, ut polluerent diuini
nominis tabernaculum, quod in nobis est. sicut enim templum
dei sumus, ita sumus et tabernaculum dei, in quo domini
festa celebrantur. ergo tu, o homo, summum tuum custodi,
ut conquasses capita inimicorum uerticem capilli
2, 14 Psalm. LXXIK 4 sq. Hier. 26 (46), 22 sq. 18 Zach. 11, 1
20 I Cor. 3, 16; II Cor. 6, 16 23 Psalm. LXVH 22 B (LXX), fort. recte 3 malignos a me B
5 deponere B iu om. DP\' 6 supra om. B 7 conciderunt P lei
s. u.) indipsum P 8 deiecerunt P (c ex r) illut P hoc sibi B
*10 uolucres P (e ex i m2) 13 sancti ante uolentes transponit B
huiusce Erasmus cuiusce PBC cuiusue DP\' aduersarii eradicare
B 14 quo B uident B uidentur P (ur eras.) cet.
signa P (g 8. u.) 15 somno B (in mg. m2 samo) 16 ocutas B
sapientis P (is ex es) 18 exiit DP\' siluis B 19 putauerunt
BDP1 20 est in nobis B 22 summum DP\'C somnum P aomuiuin
(in mg. m2 sQmum) B
sanctis: in uertice capilli, non in uertice deuotionis et fidei —,
et si spiritus potestatem habentis in te ascendat,
ut habes in Ecclesiaste, locum tuum non derelinquas.
etenim superiorem te Christus constituit, quem ad imaginem
dei fecit. tene ergo superiorem fidei et pietatis locum, quem
a Christo accepisti, ut superior factus ascendentem de
hoc est de terrenis et saecularibus spiritum nequam
facile repellas et signa eius non suscipias in pectore tuo. non
occupet animae tuae uestibula nec introitus mentis tuae et
quasi in silua lignorum ignibus suis fragilia et caduca
populetur aut securibus suis ianuas tui cordis excidat. sit
igitur in nobis non silua, sed uinea: sit porta nostri oris et
cordis clausa diligentius, ne hostis introeat. cito diffindit
ianuam, si patentem inuenerit; at uero Christus pulsat,
non deicit, . qui confortauit, o Hierusalem, seras portarum
tuarum. Christus manu pulsat, ut aperias, aduersarius
securibus concidit, et ideo scriptum est, ne securis
et malleus in domum dei intret. foris debet esse superbia ac
fallacia, non intus; foris enim pugnae, pax intus, quae supra
omnem intellectum est. non scindatur ferro anima tua, sed ut
anima Ioseph ita anima tua ferrum pertranseat, ne principale
tuum uelut quoddam tabernaculum uerbi in ipso fidei
LXXIII5 sq. 15 Cant. 5, 2 Luc. 12, 36 16 Psalm. CXXXXVII1 sq. (12 sq.)
18 Reg. III 6, 11 (7) 20 II Cor. 7, 5 Philipp. 4, 7 22 Psalm. CIIII17 sq. P 3 habens B 4 non] ne B relinquas DP\'
5 te ips superiorem DP\' quem PC et (post dei transpositum) B quia
DP\' 7 a Christo om. B (in mg. m2 quem a christo) 8 se (eras.)I
saecularibus P 9 eius om. C 11 caduca et fragilia B 14 difflndit
scripsi diffidit DP\' defidit P ml defigit P m3 C deficit B (in quo
ianna; in mg. m2 at deijcit ianuã) 15 patentem eam B at]
a P 16 ducit B (in mg. m2 af deijcit) quia DP\' hierusalem P
(e pr. 8. u. m2) serras P 19 malleus P (e ex i m2) domo DP
ac] et B 20 enim om. DP\' 22 per ferrum pertranseat B (per alt.
postea add.)
usu atque exercitatione immobilis perseuerat nec locum dat
ei qui in summum quasi transfigurans se in angelum lucis
conatur ascendere. qui si in nobis sua signa non uiderit,
auctoritatem resistendi habere non poterit. ergo ne adfligat
nos inimicus, ne ossa nostra confringat, non deficiamus perseuerare
in Christo, ut dicat de nobis: triduum habent
quod perseuerant mecum, et dimittere eos ieiunos
nolo, ne deficiant in uia. beatus, cui ipse cordis dederit
firmamentum, ut deficere non possit in istius uitae tramite
constitutus. non deficit qui sperat in domino atque ei intimo
confitetur affectu, quandoquidem etiam eques ille, cuius equi
calcaneum serpens momordit, etsi retro cecidit, deceptus
tamen non est, quia salutem expectauit a domino.
nequitias exercentium constitutus causam suam ab eorum
contagio cupiat separari. quod multi ad dominum Iesum
putant, eo quod ipsius solius est non timere iudicium,
qui uincit cum iudicatur. habet enim a uiro iniquo iudicium,
in quod uolens Christus ingreditur, ut habes scriptum:
populus meus, quid feci tibi aut quid contristaui
te? ceterum cum ipsi omne iudicium dederit pater, non quasi
infirmo utique, sed quasi filio, quod -potest ipse subire iudicium?
si iudicium patris arbitrantur filio esse subeundum, pater
9 Psalm. XXXXII 2 11 Prouerb. 28, 25 Psalm. XXXXI 6 et 12
12 Gen. 49. 17 aq. 15 Psalm. XXXXII 1 21 Mich. 6, 3 22 Ioh. 5, 22
24 Ioh. 5, 22 sq. P (s pr. 8. u.) in om. B 4 uideret P (-it corr.)
DP\' 7 habet Df 11 intimo ei DP1 12 ille eques BC 15 metio
P (d 8. t m2) 17 contagione D 18 est om. B 21 popule DP\'
quit alt. P in quo B 22 ipsi omne iudicium PDP* omne iudicium illi
(ipsi C) BC 23 utique infirmo DP\' sed quasi filio B (om. quod
... dedit filio; in mg. m2 v Deest, quae infra in mg. add. ai sed quasi
... iudicium subire ... ut omnes etc. Vel sic: sed quasi... subire iudicium
... pater utique etc.)
dedit filio, ut omnes honorificent filium, sicut
honorificant patrem. pater honorat filium, et tu diiudicas?
hoc eo posuimus, ne quia nos arbitraretur quasi metu
in locum domini subrogare personam prophetae, cum
sanctus Dauid praeuidens spiritu insurrecturos Iudaeos aduersus
domini passionem iudicium suae fidei non pertimescat, discerni
quoque causam suam a persecutorum gente deposcat, ne
malis generis sui et posteritatis - heredibus prosapia totius
Iudaici generis implicetur.
non inmerito ergo turbatur, qui
uidet sibi aduersus carnem et sanguinem esse luctamen, atque
in se ipso sibi graue esse naufragium, in suo corpore tempestatem,
quam sustinere non ualeat, nisi caeleste auxilium
suffragetur; nemo enim grauior hostis homini quam domestici
eius. quid autem tam domesticum quam sibi homo et suae
carnis infirmitas? et ideo festinat propheta et toto precatur
affectu, ut Christus adueniat, fortitudo uniuersorum, qui
suscipiat omnes infirmitates et faciat utraque unum conpugnantesque
sibi mentis et carnis inimicitias sublato soluat
pariete, qui internum quominus in concordiam conueniret
diuidebat affectum. ergo quia in se ipso sibi erat pugna,
erat a proximis, qui legis et aequitatis inmemores laqueos
fraudis et insidias praeparabant, speratumque differebatur
remedium, repulsum se arbitrabatur, quasi recusaret uenire
qui promiserat remedio se futurum, et tamquam ab spe
lucescentis diei in tenebrarum profunda reuocatus orabat, ut
squalorem huius saeculi repulsura lux inradiaret, aeterna
DPC 4 posuimus P (i 8. u.) arbitretur DP\'
quasi in estu B (in mg. m2 at metu) 7 suae fidei] domini B pertimiscat
P 8 ∗∗∗∗ gente deposcit (i ex a) B 11 uidet P (e ex i)
luctamen P (c 8. u.) 14 homini hostis B 17 xps P\'C et (s ex i
m2) B zpi PD 18 compugnantes B (om. que et unum; in mg. m2 ai
utraque unum, uidelicet compugnantes) 19 mentes DP\' soluat om.
B (in mg. m2 a! sublato soluat) 22 proximis P (r 8. fl., i alt. ex u)
26 lucescentis P (e pr. ex i m2) 27 repulsa DP\',
adfuit deus uotis, qui solet et inprouisus adsistere et non
rogantibus se manifestare, sicut ipse ait: palam factus
sum non quaerentibus me, et piis adstipulatus oratis
uotorum seriem celeri praeuenit effectu subitoque in ecclesiam
et in tabernacula sua sanctum prophetam deduxit in spiritu
atque ante oculos eius sacrum altare constituit, in quo futura
esset totius mundi redemptio et uniuersorum toto orbe
peccatorum.
caelestium, illam mensam, quae repellit insidias adterentum,
sicut ipse in superioribus dixit: parasti in conspectu
meo mensam aduersum eos qui conterunt me, ait:
et introibo ad altare dei mei, ad deum, qui laetificat
iuuentutem meam. pulchre dixit quasi Adam: et
introibo. eiecti enim eramus de paradiso domini, ex quo
Adam peccati sui conscius uultum domini declinauit. decore
quoque addidit: et introibo ad altare dei, quasi in conspectum
dei rediret. auersus enim erat a muneribus nostris,
quando Cain parricidae illius munera non probauit. latebat Cain
alienus a domini conspectu: furens effera uis animi, quod in fratris
sui dominus respexerat munera, sub offensione proprios reliquit
heredes. occiderat Abel non sibi, cuius et sanguis clamabat
ad dominum, sed occiderat omnibus nobis. nullius prope iam
sacrificium probabatur, quia non erat qui faceret bonitatem,
non erat usque ad unum, quando nec deo fides nec fratris
XXXXII 4 17 Gen. 3, 8 20 Gen. 4, 5 21 Gen. 4, 5 sq. 23 Gen.4,10 P (c s. u.) ecclesia P\' 8 totius mundi esset B 11 atterentium
DP\'C 12 dixit] ait B 13 conterunt] tribulant B me]
nos DP\' ait om. B (dicit s. tt. m2) 15 pulchre P (r a. u.) adam]
ad dfii DP\' 17 decore] de qua re DP\' 18 conspectum scripsi conspectu
libri 19 aduersus PB a om. B 21 conspectu P (B S. fl.)
conspectu dni DP\' uis PC ui B lis DP\' 23 occideret (in mg. m2
occiderat) autem B 25 bonum B (in mg. m2 al bonitatem) 26 fratri
germanitatis B (in mg. m 2 ai fratris genllanitati)
resuscitaret Adam, resuscitatus est et Abel. cuius munera
placuerunt deo. optulit semet ipsum dominus Iesus, id est
primitias sui corporis in sanguinis aspersione melius loquente
quam sanguis Abel locutus in terra est. respexit deus in eius
munera, ex quo ipse reconciliationis diuinae gratiam bonis
reliquit heredibus. recte igitur sanctus Dauid, quasi ex persona
reconciliati hominis ait: et introibo ad altare dei mei,
ad deum, qui laetificat iuuentutem meam.
adstruamus
hunc locum, si possumus, etiam alterius prophetae exemplo,
quemadmodum hominis et auersatus sit dominus prius sacrificia
et postea sit eidem reconciliatus. habemus in Esaiae
libro scriptum dicente deo: quo mihi multitudinem
sacrificiorum uestrorum? dicit dominus. plenus
sum, id est: abundo meis, uestra non quaero, holocautomata
arietum et adipem agnorum et sanguinem taurorum et hircorum,
nolo, nec sic ueniatis in conspectum meam. et utique a fetu
pecorum optulerat Abel sacrificium, in quo placuerat deo. sed
typum non requirebat, qui expectabat sacrificii ueritatem;
expectabatur enim passio domini salutaris. quis enim inquit
ista requisiuit de manibus uestris? calcare regiam
meam non adponetis. et infra: cum extenderitis
manus ad me, auertam faciem meam a uobis. sed
lauamini, mundi estote, auferte malitiam ab animis
uestris. iudicate pupillo et iustificate uiduam et
uenite disputemus, dicit dominus. claret igitur quod
20 Esai. 1, 12 sq. 22 Esai. 1, 15-18 3 fort. placuerant dominus Iesus om. B (in mg. m2 at ipsum dominus
Jesus) 4 corporis sui B 5 est in terra BP\' 11 et hominis Erasmus
aduersatus B (in mg. m2 ax auersatus) prius C praeter B
(in mg. m2 primuDJ) cet. 12 eidem] ei DP\' 18 dno BDC, recte puto
15 oIocauBtomata P (s s. u.) holocaustomata cet. 17 conspectum P
conspectu R meo P (ex meum) B 20 saluatoris DP\' 22 non P
(n alt. 8. u.) 25 popillo P 26 igitur P (i alt. 3. u.)
reconciliatus, ut respicere in nostra sacrificia dignaretur.
Ideo ergo securus intrat qui ad domini ingreditur misericordiam.
denique bono seruo dicitur: intra in gaudium
domini tui, de seruo autem nequam dicitur: tollite illum
in tenebras exteriores. ideo et Adam eiectus de patria
caelesti et illa sede paradisi in insulam peccati est relegatus.
recte ergo dicit scriptura: renouamini, insulae, quia
peccatorum fluctibus sicut insulae m istius mundi freto
circumuenimur. istae ergo insulae per aduentum domini peccatorum
remissione renouatae sunt, id est homines in lauacro
medii inter aquas quasi insulae constituti tundebantur undarum
molibus sicut insulae sonoris peccatorum relidentibus fluctibus,
sicut insulae, in quibus ante uelut fraudum scopulis erant
simplicibus crebra naufragia, quia dolus erat in corde et in
ore blanditiae. at uero posteaquam dominus Iesus, in quo
dolus non est, adueniens in hunc mundum caelestis expositione
doctrinae humanarum profunda mentium serenauit et tranquillitatem
refudit affectibus singulorum auferens saepem
discordiae, quasi quaedam portuum coepere adpropinquantibus
suffragia, ut unusquisque nauigium suae quietis in
proximi aut fratris constituat affectu et in secessu quodam
piae mentis haereat litorali.
non inmerito ergo tamquam
renouatus clamat Dauid: et introibo ad altare dei mei,
ad deum, qui laetificat iuuentutem meam. ut qui
supra se inueterasse inter inimicos suos dixerat, uti
2, 22 24 Psalm. XXXXII 4 26 Psalm. VI 8 B a om. B 2 reconciliatus P (re 8. it. m2) 3 misericortiam
P 4 gautium P 6 exterioris P Adam ... sede s. u. m2 P
deiectua D 9 inweulae P 11 homines P (e ex i) 12 quasi insulae
P (si in in ras.) 18 insulae om. DP\' consonoris B 14 fraudium
B (r ex 1) scopolis P (v s. o alt.) 15 et (eras.) P, om. cet.
16 ad P 17 hunc P (n 8. u.) 18 tranquiHtatem P 19 aspectibus
B (in mg. m2 ai affectibus) 21 naufragia DP\' quietis P (i alt.
ex e) 22 fratris P (i ex e) 23 mentis P (i ex e) 26 uti] ut BC
prolapsionis humanae senectute renouatam. renouamur enim per
lauacri regenerationem, renouamur per spiritus sancti effusionem,
renouabimur etiam per resurrectionem, sicut in
posterioribus dicit: renouabitur sicut aquilae iuuentus
tua. quomodo renouemur audi: asperges me hysopo et
mundabor, lauabis me et super niuem dealbabor.
et in Esaia ait: si fuerint peccata uestra ut foenicium,
ut niuem dealbabo. recte renouatur qui de tenebris peccatorum
in lucem uirtutum mutatur et gratiam, ut qui taetra
prius conluuione sordebat supra niuem albenti nimis fulgore
resplendeat.
citharam suam anima nostra; neque enim diceret Paulus:
orabo spiritu, orabo et mente: psallam spiritu,
psallam et mente, nisi haberet citharam, quae plectro
sancti spiritus resultaret. cithara est caro nostra, quando
peccato moritur, ut deo uiuat: cithara est, quando septiformem
accipit spiritum in baptismatis sacramento. testudo enim dum
uiuit, luto mergitur; ubi mortua fuerit, tegmen eius aptatur
in usum canendi et piae gratiam disciplinae, ut septem uocum
discrimina numeris modulantibus obloquatur. similiter caro
nostra, si uiuat inlecebris corporalibus, in quodam caeno uiuit
et uoragine uoluptatum: si luxuriae moriatur atque incontinentiae,
tunc ueram uitam resumit, tunc edere incipit
bonorum operum dulce modulamen. dulcis sonus est
XXXXII 4 15 I Cor. 14, 15 21 Uerg. Aen. VI 646 m2) 2 enim] ergo DP\' 3 sancti spiritus infusionem
B 6 asperge P 8 eseia P (a 8. u.) ut P et (in mg.
m2 ai sicut) B sicut cet. foenicium P (o 8. u.) D fenicium PC
coccinium B (in mg. m2 ai fenitium) 10 lucem P (c 8. u.) 11 nimis]
niuia DP\' fulgore P (o ex u) fulgure P4 18 deus deus meus B
16 psallam... mente om. DP\' psallam P (s S. u.) 21 gratiam
P gratia B (in mg. m2 ai gratiam) cet. 22 modolantibus P (v 8. o alt.)
24 uoraginem P (m del.) luioriae P 25 resumit P (u s. u.)
terram exiuit sonus eorum. dulcis sonus est fidei, quae
adnuntiatur, ut scriptum est, in uniuerso mundo. hic
sonus a nobis exeat ad deum, sicut exiuit etiam a Thessalonicensibus,
ut etiam non canentes canamus et bonorum
concentu operum dominum praedicemus, cui est honor gloria
perpetuitas a saeculis et nunc et semper et in omnia saecula
saeculorum. amen.
P ml qui Pm2 C 3 adnantiaturie P (is exp. m2) scribtumtum
P (alt. tum eras.) 4 exeat a nobis BP etiam del. m2 B,
om. DP\' tehessalonicensibus P (h ex corr., 8 pr. 8. u.) 6 concentu
C conceptu PDP4 operum conteptu B (in mg. m2 concentu) 7 nunc
..w B semper P (m 8. u.) 8 secusorum P EXPLICIT TRAC-
TATUS SCI AMBROSI EPI DE DISPUTATIONE ADSDMPTA DE SCO
IOB ET DE PSALMO SEPTUAGESIMO SECUNDO (N s. u.). INCIPIT
TRACTATUS EIUSDEM SCI AMBROSI DE INTERPELLATIONE SCI
IOB P EXPLICIT DE INTERPELLATIONE SCI DAUID. INCIPIT
EIUSDEM TRACTATUS DE INTERPELLATIONE SCI IOB H EXPLI-
CIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE DISPUTACIONE ASSUPTA DE
S. IOB. INCIPIT TRACTATUS EIUSDEM DE INTERPELLACIONE
S. DD. C EXPLICIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE INTERPEL-
LATIONE IOB ET DD EX PSALMO XLI. INCIPIT DE BELlA ET IE-
IUNIO DP\'