The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
enim diuitum non cottidie concupiscit aliena? quia
non exturbare contendit agellulo suo pauperem atque
inopem auiti ruris eliminare finibus? quis contentus est suo?
cuius non inflammet diuitis animum uicina possessio? non
igitur unus Achab natus est, sed quod peius est cottidie Achab
nascitur et numquam moritur huic saeculo. si unus occidat,
adsurgunt plurimi. plures qui rapiant quam qui amittant. non
unus Nabuthae pauper occisus est; cottidie Nabuthae sternitur,
cottidie pauper occiditur. hoc metu percitum humanum
genus cedit iam suis terris, migrat cum paruulis pauper onustus
pignore suo, uxor sequitur inlacrimans, tamquam ad
bustum prosequatur maritum. minus tamen deplorat illa, quae
deflet suorum funera, quia etsi amisit coniugis praesidium,
sepulchrum tenet, etsi filios non tenet, tamen exules non dolet,
non ingemit grauiora funeribus tenerae prolis ieiunia.
extenditis, diuites, insanas cupiditates? numquid soli
habitabitis super terram? cur eicitis consortem naturae
M. (II 57 B G.) 10 Bas. 293 B (57 B)
17 Esai. 5, 8 otii. DE B) VINEA NABUTHE ISRAHELITAE RB
INCIPIT DE NABUTHE (LIBER PRIMUS add. P\', ISRAHELITA T,-
IEZRAHELITAE L) P\'LT INCIPIT (LIBER EIUSDEM add. D, TRAC-
TATUS SCl AMBROSII 21E) DE NABUTHAE 91CB\'ED INCIP. YIIII.
DE NABUTE IEZRAHaLITA 21\' (w. alt. eiusdem saec. add. NABUTH?).
in V non est inscriptio x> inflairraat 21 (at ex et m2) 21E animam
(u s. a alt. m2) B 7 huic saeeulo moiitur 21 \'E occidit RBV 8 exsurgunt
R et (ud m2 s. ęx) B 13 prosequatur L (a ex i) prosequitur
21E 14 suorum] filiorum RB quae (om. etsi) RB 15 tenet pr.]
patet :N\' 17 intenditis (ex s. in) D temlitis CB\'N\' 18 habitabitis
BBVP\' inhabitatis 91 inhabitabitis L (bi alt. 8. u.) cet.; cf. Exam. V
10, 27 VI 8, 52
diuitibus atque pauperibus, terra fundata est: cur uobis
ius proprium soli, diuites, adrogatis? nescit natura diuites,
quae omnes pauperes generat. neque enim cum uestimentis
nascimur, cum auro argentoque generamur. nudos fundit m
lucem egentes cibo amictu poculo, nudos recipit terra quos
- edidit, nescit fines possessionum sepulchro includere. caespes
angustus aeque et pauperi abundat et diuiti et terra, quae
uiuentis non cepit affectum, totum iam diuitem capit. nescit
ergo natura discernere quando nascimur, nescit quando deficimus.
omnes similes creat, omnes similes gremio claudit sepulchri.
quis discernat species mortuorum? redoperi terram
. et, s) potes, diuitem deprehende. eruderato paulo post tumulum
et, si cognoscis, egentem argue nisi forte hoc solo, quod
(
plura cum diuite pereunt. sericae uestes et auro intexta uelamina,
quibus diuitis corpus ambitur, damna uiuentium, non
subsidia defunctorum sunt. unguentum accipis, diues, et faetidus
es; perdis alienam gratiam nec adquiris tuam. heredes
relinquis, qui litigent. heredibus relinquis depositum magis
hereditarium quam commodum uoluntarium, qui id quod relictum
est minuere ac uiolare formident. si frugi heredes sunt,
custodiunt; si luxuriosi, exhauriunt. itaque aut bonos heredes
PDLT, om. cet. 5 nascimur (nee) cum a argento (om.
que) RB nudos (o ex u m2) 11B fundit BV fudit cet. 6 populo
(c s. p m2) B 7 fine N\' Qppcludere (in s. ÇQŲ) D caespes BB
cespes cet. 9 totum om. CB\'N\' 10 natura, diuites, nescit Y de6ciamus
a (a eras.) CBWP* 12 discernit R et (a m2 s. i alt.) B
sedoperi 1IL et (r m2 s. s) B sedaperi V redaperi h\' \' 13 dephende
(de ex do) C deprehendcre B\' tumulo (v s. o m2) V 14 cognosces
jB et (-is corr. m2) B solfl i(VĮ/ 15 cum diuite plura 9T1 £ syricae
RB 17 sint R fetidus 9l\'Z) fetidus cet. 18 perdes RV et (i
m2 8. e alt.) B 19 relinquis pr. (is ex es m2) B - cum heredibus
\'ł(\'E 20 id (i s. u.) B, om. y
facta condemnent.
diues, nescis quam pauper sis, quam inops tibi ipse uidearis,
qui te diuitem dicis. quanto plus habueris. plus requiris et
quidquid adquisieris, tamen tibi adhuc indiges. inflammatur
lucro auaritia, non restinguitur. quasi gradus quosdam cupiditas
habet; quo plures ascenderit eo ad altiora festinat, unde
sit grauis ruina lapsuro. tolerabilior tamen iste, cum minus
haberet, census sui contemplatione mediocria requirebat; accessione
patrimonii accessit cupiditatis augmentum. non uult esse
degener uotis, pauper in desideriis. ita duo intolerabilia simul
iungit, ut ambitiosam spem diuitis augeat et non deponat
mendicitatis affectum. denique docet nos scriptura diuina quam
misere egeat, mendicet abiecte.
rex Achab in Istrahel erat et
pauper Nabuthae. ille regni opibus adfluebat, iste angusti soli
possidebat caespitem. nihil pauper de possessionibus diuitis
concupiuit, rex sibi egere uisus est, quia uineam habebat
pauper uicinus. quis igitur tibi pauper uidetur? qui contentus
est suo an qui concupiscit alienum? alter certe pauper censu
uidetur, alter pauper affectu est. affectus diues egere non
4 sqq. Bas. 292 BC (56 CD) ItB et (o s. i) V diuites N\' quod CB\' quod tua facta
condemnent W (del. ml; in mg. tua facies morte) tua facies morte 91 \'E
tua condemnent facta P 4 ipsi %E esse P\' 7 cupiditatis ItliC
8 ad 8. u. m2 Д, om. B 9 iste communis R 10 census (c ex s) DL
census (ift mg. i sensus) T sensus N\' (quia sensus E) sui om. WE
contemplationem EB 14 mendacitatis CB4 et (corr. ml) 2I 15 misere
(e alt. s. u. m2) 91 miser cet. israhel B\' isrf cet. erat 8. u. V (t 8. u.
add. m2) 16 fluebat JR afiiuebat (af s. u. m2) B iste angusti soli possidebat
cespitem (caespitem B) RBP DL T et pauperis desiderauit ceBpitem C
cespitem B\' et (cespitem exp.; in mg. m1 et tamen cespitem pauperis
fiagitabat) 21 et tamen cespitem pauperis flagitabat %\'E 17 possessione
V 20 antiqui (ti eras.) C aut qui V 21 affectus (s eras.) 9t
affectus (a s. ę) B affectu VL
diues cupidus in inuidia possessionis et paupertatis querella
est.
Sed iam scripturae uerba consideremus. et factum est
inquit post haec uerba. erat uinea Nabuthae Israhelitae
in Israhel iuxta domum Achab regis Samariae.
et locutus est Achab ad Nabuthae dicens: da mihi
uineam tuam, et erit mihi in hortum holerum, quoniam
propinquat domui meae, et dabo tibi pro ea
aliam uineam. si.uero placuerit tibi, dabo tibi pecuniam
pro ista uinea, et erit mihi in hortum holerum.
et dixit Nabuthae ad Achab: non fiat hoc a deo, ut
dem tibi hereditatem patrum meorum. et turbatus
est spiritus eius et dormiuit in lecto suo et uelauit
faciem suam et non manducauit panem.
exposuerat
supra scriptura diuina quia Helisaeus, cum esset pauper, reliquit
boues suos et cucurrit ad Heliam et occidit eos et
erogauit populo et adhaesit prophetae. ad condemnationem
igitur praemissa sunt diuitis, qui in isto rege describitur, eo
quod habens beneficia dei, sicut iste Achab, cui dominus et
regnum donauit et pluuiam Heliae uatis oratione concessit,
diuina mandata uiolauerit.
audiamus ergo quid dicat. da mihi
inquit. quae altera uox egentis est, quae uox alia stipem
publicam postulantis nisi da mihi\'? hoc est da mihi, quia
20 sq. 20 Reg. III 20 (21), 29 21 Reg. III 18, 45 V nequieuit R (e alt. eras.) B explere (i s. e tert.)
V et (i tras.) D et (re m2 ex ri) 21 expleri C replere P\'I.\'E ideo
(om. que) C 2 in om. R inuidia (in 8. u. m2) B 5 iezrahelite L
biezrahelitae B\' iehrahelitae E gez (8. israhelitae) C isriitae SIST 6 iezrahel
L et (s. ras.) V iehrahel E isrf Į((].ĮĮ\'PIDT 7 et... dicens
oin. P4 Ioquutlls, V ad om. V mihi inquit P\' 9 appropinquat
V meae et re*. (om. et dabo... panem) V 11 uinea ista 91\'
12 dno C 13 eorum C 16 relinquit C 19 postmissa B diuitis
praemissa sunt V 21 uatis] uocatis R 23 altera RBP\'DT alia cet.
24 hoc est da mihi om. LT quia egeo] quia ego non habeo V (non
habeo s. u. m2) C
possum. da mihi, quia non est mihi panis ad uictum,
nummus ad potum, sumptus ad alimentum, ad indumentum
substantia. da mihi, quia tibi dominus dedit unde largiri
debeas, mihi non dedit. da mihi quia, nisi tu dederis, habere
non potero. da mihi, quia scriptum est: date elemosynam.\'
haec quam abiecta, quam uilia! non habent enim
humilitatis affectum, sed cupiditatis incendium. in ipsa autem
deiectione quanta inpudentia! da mihi inquit uineam
tuam.
conStetur alienam, ut poscat indebitam. et dabo
tibi inquit pro ea aliam uineam. diues quod suum est
quasi uile fastidit, quod alienum est quasi pretiosissimum
concupiscit.
si uero placuerit tibi, dabo tibi pecuniam.
cito reprehendit errorem suum pecuniam offerendo
pro uinea; nihil enim uult alterum possidere, qui totum desiderat
suis possessionibus occupare.
igitur omnis insania, hic omnis furor, ut spatium uilibus
holeribus quaereretur. non tam ergo ipsi cupitis quasi utile
possidere, sed alios uultis excludere. maior uobis cura de
pauperum spoliis quam de uestris emolumentis est. iniuriam
uestram putatis, si quid pauper habeat quod dignum possessione
diuitis aestimetur. damnum uestrum creditis quicquid
V 5 quia om. RBCBINI 6 elemosynam
B4 elemosinam cet. 7 abiecta sunt et quam V enim om. BB
11 inquit tibi WSi\'L alienam C 12 uile om. P\' quod] quod
autem VDLT quod enim 21 (enim exp.) GBIP pretiosum R et (pretiosissimum
m2) B 13 tibi pr. om. Y cito («. u. m2) pecuniam
cito (cito eras.) B 15 uineam (m eras.) R (m exp.) li ea P1 alterum]
alienum U\' E 16 terris (in mg. m2 af possessionibus) V 17 erit
inquit mihi RBVWE erit inquit mihi T erat om. N\', est V 19 quaereretur
in pauperis cespite paruo. non Y 20 sed] quam V alios
om. N\' magis uobis fLE uobis magis 21\' 21 emolumentQ est (est
eras.) \'I uestris ei detis elementis (om. est) WE 28 aestimatur N\'
post aestimetur add. nolite hoc facere quia dous pauperem non spernit
RBP\'DT et (in ras.) L .
creatus est mundus, quem pauci diuites uobis defendere conamini.
non enim terrena tantum possessio, sed caelum ipsum,
aer, mare in usum paucorum diuitum uindicatur. hic aer,
quem tu diffusis includis possessionibus, quantos alere
potest. numquid angeli diuisa caeli spatia habent, ut tu
terram positis distinguis terminis?
clamat propheta: uae his
qui domum ad domum iungunt et uillam ad uillam
et arguit eos inefficacis auaritiae. fugiunt enim cohabitare
hominibus et ideo excludunt uicinos; sed fugere non possunt,
quia cum hos excluserint, alios rursus inueniunt et, cum illos
propulsauerint, ad aliorum necesse est eos uiciniam peruenire;
soli enim super terram habitare non possunt. aues se auibus
adsociant, denique ingentis plerumque agminis uolatu caelum
obtexitur, pecus pecori adiungitur, pisces piscibus, nec damnum
ducunt, sed commercium uiuendi, cum plurimum comitatum
capessunt et quoddam munimentum solacio frequentioris. societatis
adfectant. solus tu, homo, consortem excludis, includis
feras, struis habitacula bestiarum, destruis hominum, inducis
mare intra praedia tua, ne desint beluae, producis fines terrae,
ne possis habere finitimum.
R 2 pauci diuites uobis defendere conamini PDLTCB\'N.
uos pauci diuites uobis defendere contenditis V pauci diuites obtinetis
R Uindob. 705, in quo optiuetis, et (8: m2 non occupatis) B 3 non
enim ... uindicatur om. V 4 usu CB\'DLT ager CYiC\'L 6 spatia
celi Y 7 distinguis BLT distinguas D (a ex i) cet. 8 iungunt domum
ad domum CB\'N\' 9 et om. CB N\' 11 rursum N\'DT 13 aues
PDLT et (i 8. e m2) V auir. B (e s. i m2) eet. auibus se CB\'}.\'
14 adsociant PDLT adsociat cet. uolatus B\'PDT et (8 del.) a
15 piscis BBWE et (e m2 s. i alt.) V 16 ducit B\' dicunt (v 8. i) D
complurimum VD cum plurimo P\'LT conplurium RB comitatu
BVFDLT 17 quoddam (d pr. ex s m2) Sl monimentum Y frequentiores
R (-is corr.) B 18 o homo BBP\' T et (0 postea add.) L
19 struis CB\'N\' instruis cet.
Audiuimus uocem diuitis aliena quaerentis, audiamus uocem
pauperis propria uindicantis: non fiat inquit hoc a deo,
ut dem tibi hereditatem patrum meorum. quasi
quandam contagionem sui pecuniam esse diuitis arbitratur,
quasi dicat: pecunia tua tecum sit in perditionem,
ego autem hereditatem patrum meorum non possum uendere.
habes quod sequaris, diues, si sapias, ut non uendas agrum
tuum pro nocte meretricis, non transfundas ius tuum pro
sumptu comissationis deliciarumque inpensis, non adiudices
domum tuam ad ludum aleae, ne ius hereditariae pietatis
amittas.
his auditis turbatus est auari spiritus regis. et dormiuit
in lecto suo et uelauit faciem suam et non
manducauit panem suum. lugent diuites, si non potuerint
aliena diripere; si suis pauper non cesserit facultatibus,
uim maeroris tegere non possunt. dormire desiderant, uelant
faciem suam, ne quicquam in orbe terrarum alienum uideant,
ne quicquam in hoc mundo non esse suum nouerint, ne
audiant uicinum iuxta se aliquid possidere. ne audiant pauperem
sibi contradicentem: horum sunt animae quibus dicit
propheta: mulieres diuites, exsurgite.
quaerebat alienum; etenim diuites alienum magis panem
quam suum manducant, qui rapto uiuunt et rapinis sumptum
exercent suum. aut certe non manducauit panem suum uolens
se morte multare, quod ei aliquid negaretur.
compara nunc N\' pauperis uocem B\' 2 fiat hoc inquit
(inquit extra u. ml) % d:iO C 4 arbitrotur W 5 perditione V
7 sapias (sa s. u.) 21 capias RB 8 iustum pro sumpto B\' 9 comissationis
R (corr. comess.) B commMaationibua B\' comessationis N\'V
comessati. nis cet. deliciarum (om. que) B\'N\' et deliciarum C adiungas
P\' 10 aliene 1x 11 turbatur (-ur ex -us, om. est) VI spiritus
auari N\' 15 uim (8. cum) mcmoreni V cum memorem C 17 non
essej esse non N\' (non 8. u. 91) 19 dicet (i 8. e) V 22 etenim diuites
alienum in mg. inf. m2 B magis alienum Cn\'N\' 23 quia L
24 manducagt Sl nianducat 91 \'K
deo nescit, ieiunare nisi ex necessitate non nouit. eripitis quidem
pauperibus uniuersa, aufertis omnia, nihil relinquitis,
poenam tamen pauperum uos potius, diuites, sustinetis. illi
ieiunant, si non habeant, uos, cum habetis. a uobis igitur
prius poenam exigitis quam pauperibus inrogatis. uos igitur
uestro affectu luitis miserae paupertatis aerumnas, et pauperes
quidem non habent quo utantur, uos autem nec ipsi utimini
nec alios uti sinitis. eruitis aurum de metalli uenis et rursus
absconditis.
quantorum uitas in illo infoditis auro! cui illa
seruantur, cum legeritis de - auaro diuite: thensauros condit
et ignorat cui congregat eos? heres otiosus expectat,
heres fastidiosus increpat quod sero moriamini. odit
incrementa hereditatis suae, ad damna festinat. quid igitur
miserius, quando nec apud illum cui laboratis gratiam
propter illum totis maestam diebus toleratis famem
cottidiana mensae uestrae damna metuentes, propter illum
diurna adornatis ieiunia.
noui ego diuitem in agrum proficiscentem
panes breuiores urbe delatos numerare solere, ut pro
D. om. T (in mg. r. dines) 2 post nouit add. diues
V (s u. m2) CB\'ÇA,ET, diuites 21/PDL 3 pauperibus omnia 912 £
et (aufertis omnia oin.) 21\' 4 diuites om. L T 5 si] cum N\' habent
V nos ieiunatis 91 lieiuuatis s u. m2) \'a\' habcatis 21 (a alt. s. u.) 9l\'E
a om. N\' 6 erogatis E erogetis 91 (e alt. ex a) il\' 7 luitie (i pro
ex e) R luetis B lugitis C 9 et RBV sed cet. rursum VCN\'
10 absconditis RB\\}į\'E absconditis illum (illum ex eum) T absconditis
. eum V (eum s. u. m2) 21 (eum eras.) cet. uita RB uitas (s s. u.) V
cur WE cui (& ex u) Y č ex cfl pI cum CB\' illud eeraatur C
11 thesauros libri 15 gratias N\' 16 tutam (am ex is) m*estam (a
eras.) diem R 17 diuina metuentes R tt (s. m2 damna nutuentes) B
18 diurua a. ieiunia infra in mg. m2 V diuturna DELT adornatis
recepi ex 91 (in quo ebt aruatis in ras. ex adamatis ut uidetur, in mg.
m. ant. adornatis I adamatis), adamatis 9VE adhibitis m2 ex adheratis
(e s. a alt.) R adheratis B et (m3 in mg. adhibetis) Monacensis 10041
adhibetis Uindob. 705 adelatis (r s. 1) V adheretis Px toleratis DLT
adhaeratis C adercbatis (e alt. ex a, ba s. u.) B\' 19 numerare V (i
s. e alt. m2) et (re ex ri m2) 9t numerari CBWEFT
nolebat obsignatum aperire horreum, ne quid de condito minueretur.
panis unus diei deputabatur, qui tenacem satiare
adpositum, queri quod pullus esset occisus. hoc ideo scribo,
ut cognoscatis uindicem esse dei iustitiam, quae lacrimas
pauperum uestro ulciscatur ieiunio.
deputares pauperibus! tolerabilior iam ille diues, cuius de
mensa ea quae cadebant pauper Lazarus colligebat saturari
cupiens, sed etiam ipsius mensa multorum pauperum
sanguine et ipsius pocula multorum quos ad laqueum
coegerat rorabant cruorem.
quanti necantur, ut uobis quod
delectat paretur! funesta fames uestra, funesta luxuries. ille
de summis culminibus ruit, ut frumentis ampla uestris
receptacula praepararet. ille de sublimi cacumine altae arboris
decidit, dum genera explorat uuarum, quas deferat, quibus
digna conuiuio tuo uina fundantur. ille mari mersus est, dum
ueretur, ne piscis mensae tuae desit aut ostrea. ille brumali
20 frigore, dum lepores inuestigare aut laqueis studet aues
ras.) V diei RBV diebua CB$[DE
d:ebus non paucis (in ras.) 9T diebus singulis 7\' (singulls s. u. m2) P\'L
uix gatiare CB\' J.Ył . uis . satiarc D 4 possit R V et (posset m2) B
compeiiontiam uiri fidem C comperi etiam uiri fidem B\' comperit ctiam
uiri fides 91 (del. m11, om. WE ei om. BBVN\' 5 quaerit B\' etml
it quaeritur 91 m2 21 \'E quod] quia N\' 6 iuatitiam dei P\' 9 paupcri
RB ille iam diues P\'DLT 13 roborabant 21EWP1 reboabant
C rubebant 91\' cruore VWDLT quantis (s 8. u. m2 21) negatur R\'
14 delectet IiV et (delectat m2) B funesta f. uestra in mg. ml JR
famis V luxuries (u alt. ex o) J2, s. u. D, om. LT post luxuries
add. de tignario uinitore piscatore P\'LT, eadem in mg. m. ant. 91
(in quo ignario) 15 du] dQ P\' 16 praeparct ItBVW praepararet (ra
a. u. mlj C ille ... decidit om. P\' altae om. CB N\' 17 decedit
(i s. e alt. m2) V uuaruin exjilorat CB\' i.\\x quas] quos 91 quo 9VE
qaas deferat om. RBV 18 mare P\' est om. CB\'}.;\' 20 capere
B (m2 captare) RV
uerberatur ad mortem atque ipsas epulas fuso cruore respergit.
denique diues erat, qui sibi ad mensam caput prophetae
pauperis iussit adferri et aliud unde saltatrici praemium solueret
non inuenerat nisi ut pauperem iuberet occidi.
uidi ego
pauperem duci, dum cogeretur soluere quod non habebat,
trahi ad carcerem, quia uinum deeset ad mensam potentis,
deducere in auctionem filios suos, ut ad tempus poenam
differre posset. inuentum forte aliquem, qui in illa necessitate
subueniret. redit ad hospitium cum suis pauper direpta
spectans omnia, nihil sibi ad cibum relictum, ingemiscens
filiorum famem, dolens quod eos non potius ei qui posset
pascere uendidisset. redit ad consilium, uendendi sumit arbitrium.
conpugnabant tamen inopiae iniuria et paternae
gratiae, fames urgebat ad pretium, natura ad officium.
commori filiis paratus quam a filiis separari saepe gradum
protulit, saepe reuocauit. uicit tamen necessitas, non uoluntas
et ipsa concessit pietas necessitati.
Consideremus nunc patriae mentis procellas exaesiuantis
quem de liberis prius traderet. \'quem* inquit \'uendam priorem?
scio enim quod non satis est unius pretium ad pastum
hoc solum fecunditas diues ad aerumnam! quem
offeram? quem frumenti auctionator libenter aspiciet?
9T T 2 respergit cruore X\' 4 afferri iussit (iussit add. m2) V
aliquid B\' 8 auctionem 31 actionem L 9 deferre B%\' possit
OB\'N\'V forte (t s. u. m2) V quidem iV\' 10 reddat B rediit L ei
(con*. redit) T dirata 9f 11 cibum] uictum LT ingemescena
RBV et (i m2 s. e alt.) 31 12 possit RB 13 sumi R et (aumit m2) B
14 iniuriae om, et R et (iniuria et m2) B 15 famis VB\' urguebat
CB\'N\'V 17 tamen in eo N (eo s. u.) STJ3 18 concessit] ft*cestit C
cessit DLT 19 eiaestuantis RRW.\' et (e s. i m2) V exaestuantes cet.
20 primum V tradam R tradam et (et s. u. m2) B 22 solo (v s.
o alt.) Y diues fecunditas CB I J..I 23 quem frumenti... offeram
om. P\' aspiciet (m2 ex aspiceret) % aspicies B\' post aspiciet add.
V uberior S numniue e paruo quam thesaurus e niaxpmo
maior ex filiis, quem congrue honoro seniorem. sed iuniorem
dabo. at istum teneriore amore conplector. illum erubesco,
huius misereor: illius gradum suspiro, huius aetatem: ille
iam sentit aerumnam. iste ignorat: flectit me illius dolor,
huius inscientia. ad alios me conferam. ille mihi plus
iste plus uerecundatur: ille parenti similior, hic utilior:
in illo imaginem meam uendo, in isto spem meam prodo. me
miserum, non inuenio quid faciam, non habeo quid eligam.
circumuallant me facies calamitatum, aerumnarum chorus.
ferina haec rabies est eligere quem tradas.
ferae ipsae cum
periculum inminere proli ac sibi sentiunt, solent eligere quos
liberent, non quos offerant. quomodo igitur discernam
naturae, quomodo obliuiscar, quomodo exuam patris mentem?
quomodo filii auctionem constituam, quo sermone paciscar
pretium, quibus tradam manibus in seruitutem filium,
quibus oculis adspiciam seruientem, quibus osculis discedenti
uale dicam, quibus factum excusem sermonibus? fili, ego te
pro meo cibo uendidi. funestior ergo iam pauperis mensa
quam diuitis. ille addicit alienos, ego meum uendo: ille necessitatem
inponit, ego adfero uoluntatem. ut sit excusabilior
causa, adiciam: fili, pro fratribus tuis seruies, ut illis quaerantur
alimenta. et Ioseph a fratribus suis in seruitutem uenditus
postea et ipsos et patrem pauit. respondebit ille: sed
non eum uendidit pater, sed fleuit amissum, sed postea etiam.
DT 3 ac ex ad R ad 91 et (t s. d) P1 aut (u exp. m2) L
teneriorem (m eras.) P1 teneriori LT 4 miserior R 6 inscientia
RBV insipientia P\' et (insipien in ras. et tia s. u.) D inscitia eet.
alios RBV alium DLT alia cet. 7 plus om. LT parentis 91
(s eras.) B\' paremib; V 9 quid £ >»•.] quod RB 10 circumuallat RBV
12 pericula RH\'V}\\\'E et (a m2 in ras.) W 13 igitur] ergo RB
17 aspiciam ... oscnlis s. in mg. m2 V osculisJ oculis RN\'P\' discedenti
(de s. u.) V discendcnti (n pr. eras.) C descendenti B\' 23 suis om.
9VE uenditus RBV uenundatus est cet. 24 respondebit (eb s. u.
m2 V 25 cum om. RB.
genus eius diuitiis Aegypti multa aetate seruiuit. uende me
postremo, pater, ea condicione, ne diuites emant.\'
haesi, fateor,
uerum quid faciam? nullum uendam. sed dum unum considero,
omnes fame uidebo pereuntes. si unum tradam, quibus
oculis uidebo ceteros de mea inpietate suspectos, ne alios
quoque uendam? quo pudore regrediar domum, quomodo intrabo,
quo habitabo affectu, qui mihi abnegaui filium, quem
non morbus absumpsit, non mors abstulit? qua conscientia
considerabo mensam meam, quam sicut nouella oliuarum in
circuitu tot filii uestiebant?\'
Haec pauper te praesente deplorat, et tibi auaritia aurem
obstruit nec mens tua facti miserabilis horrore mollitur. totus
populus ingemescit, et solus, diues, non flecteris nec audis
scripturam dicentem: perde pecuniam propter fratrem
et amicum, et non abscondas eam sub lapide in mortem.
et quia non audis, ideo exclamat Ecclesiastes dicens:
est languor malus, quem uidi sub sole, diuitias custodiri
in malum possidentis eas. sed fortasse redeas
domum, cum uxore conferas, illa te hortetur ut redimas uenundatum.
immo magis hortabitur, ut mundum muliebrem
conferas, unde potes uel paruo pauperem liberare. illa tibi
inponet sumptuum necessitatem, ut gemma bibat, in ostro
300 A (59 D) 23 Uerg. Georg. II 506 sqq. ipse ... uenit... potuit RB (in qtdbus potestate) ei m1 V ipsi
... uenerunt... potnerunt V tn2 cet. 3 fatear RV 4 faciam ignoro V
dum] cum CB\'N\' 5 uidebo fame WE 10 nouellae Gelenita
11 tot s. u. V uestiebant (n s. u.) V 14 ingernescit RBVP ingemescct
C ingemiscit cet. et solus] solus RB solus tu V nec (ex
nam m2) B nam R 15 pecuniam tuam V 16 et amicum om. T in
lapide sub mortem N\' lapidem RC morte P1 17 audes R et
{audis m2) B 18 langor RB pessimus (om. quem uidi) V custodirij
conseruatas V 20 cum] et cum B\'L 22 potes RB potest D
{t alt. eras.) cet. paruo] paupcr 2V\' pauperem] tempore D (in mg.
pauperê) LT laborare LT 23 imponit WE sumptutn P4 in
gemma P gemma CT
delectantur et conpedibus mulieres, dummodo
auro ligentur. non putant onera esse, si pretiosa sint,
non existimant uincula esse, si in his thensaurus coruscet.
delectant et uulnera, ut aurum auribus inseratur et margaritae
pendeant. habent et gemmae pondera sua, habent et uestes
sua frigora. sudatur in gemmis, algetur in sericis: tamen
pretia iuuant et quae natura auersatur commendat auaritia.
zmaragdos et hyacinthos beryllum achaten topazion amethystum
iaspin sardium summo quaerunt furore. uel si dimidium
patrimonii petatur, non parcunt dispendio, dum indulgent cupiditati.
non abnuo gratum quendam lapidum istorum esse
fulgorem, sed tamen lapidum. et ipsi admonent contra natu
ram expoliti, ut saxorum deponerent asperitatem, rigorem
15 magis mentis esse expoliendum.
(58 E, 59 A) RB honeret V honoret C 2 ceruices B\' munilibus 91
(mon.. m2) V (o a. u pr.) C delectentur B\' (e iert. ex a) P\' 3 linguentur
C 4 existimant (xi 8. u.) C estimant B\' putant WE existimatnr
R existimantur B thesaurus RBV thesauri %\'E thesauris 91
(s eras.) cet. coruscet BBV coruscent cet. 6 uestimenta &\'E
7 frigora sua N1 fiigora sua T 8 anersatur OB\' V aduersantur R aduersatur
8 (d eras.) T (m2 in ras.) cet. 9 zmaragdos B ismaragdus
:в sraaragdus V smaragdos cet. hyacinthos B hyacinthus B hyacintos
bl hyacinctos C (h s. u.) 81 iacintus V iacintos (corr. iachinctos) P\'
iacinctos T (c alt. eras.) DL\'ł1\' iacynctos E beryllum C beryllus V
berillium T berillum cet. achatem L achates V acathen P1 topation
C thopation P4 amethystum BR amethistus V amethistam !t
(Q ex us) T amethystin C ametistin B\' ametistum P\'Dl\\\'E 10 iaspis
sardius V quaeruntur V dimediis patrimoniis V 11 petantur RB
12 abnuunt V gratiam N\' quandam 81 (a pr. ex e m2) %\'E istorum
lapidum V 13 et RB hec E nec cet. 14 saxosam V deponderent
91 (corr. m2) B\'P\'I. 15 mentis magis V esse poliendum RB
esse spoliendum (m2 esse exspoliendum) V esse expoliendum (expoliendum
esse DLT esse expoliandum 9VE) quam lapidum cet.
quem diuitiae ab inferis redemerunt? cuius aegritudinem
mitigauit? non in abundantia inquit uita eius. et
alibi: nihil prosunt thensauri iniustis, iustitia autem
liberat a morte. merito clamat Dauid: diuitiae si fluant,
nolite cor adponere. quid enim mihi prosunt, si me a morte
liberare non possunt? quid mihi prosunt, si mecum post mortem
esse non possunt? hic adquiruntur, hic relinquuntur. somnium
igitur loquimur, non patrimonium. unde bene ait idem
propheta de diuitibus: dormierunt somnum suum et nihil
inuenerunt omnes uiri diuitiarum in manibus suis,
hoc est: nihil inuenerunt operibus suis diuites, qui nihil pauperi
contulerunt. nullius iuuerunt inopiam, nihil ad utilitatem
suam proficiens repperire potuerunt.
ipsum nomen considera.
Ditem dicunt gentiles inferi praesulem, arbitrum mortis. ditem
appellant et diuitem, quod nisi mortem diues inferre non nouerit,
cui regnum de mortuis, cui sedes inferna sint. quid est
enim diues nisi inexplebilis quidam gurges diuitiarum,
47 D) 10 Psalm. LXXV 6 ttPN1 redimerunt BV et (corr. m2) L redimerent
(corr. m2) 31 pecunia (a ex e) C (a ex e) D 3 habundantia RB
habundantia diuitiarum V (diuitiarum in mg. 7112) L (in quo inquit ante
diuitiarum) cet. ullius uite (a s. e) eius est V 4 iniusti N\'P
5 dauidj propheta CB\'N\' fluant RB affluant cet. 6 liberare me a
morte P\' . 7 quid mihi... non possunt om. T, in mg. sup. m2 D 8 inesse
RB reliquuntur B relicuntur V 9 loquitur (m 8. t m2) V
non om. R ut (s. m2 unde) Y bene ait] uenerit (om. ait) R et
(s. bene ait m2) B ait] agit C 10 somnium R suum om. R,
s. u. m2 B 11 suis om. C 12 hoc] id V post est add. dicere
CB\'N\' in operibus B\'VDLT 13 iuuauerunt B (ua 8. u. m2) P
inueniunt N\' 14 proficientes 21 (-ens m2) CB\'\'łĮ1 nomen] tamen P1
considerayj V considerate B\' 15 inferni GB\'N\'V 17 inferne DLT
sint (i cx u) D quid (d ex s) i* 18 explebilis P\' inexplebilis
... diuitiarum om. CB\'N\' diuitiarum (ti 8. u.) R diuinarum (ci s. rj
m2) B
qui diligit inquit argentum non satiabitur argento
et infra: et quidem hoc pessimus languor; sicut
enim fuit, ita et abiit, et abundantia eius laborat in
uentum. et quidem omnes dies eius in tenebris et
luctu et iracundia multa et languore et ira, ut tolerabilior
sit condicio seruulorum; illi enim hominibus seruiunt,
iste peccato; qui enim facit peccatum seruus est peccati.
semper in laqueis, semper in uinculis, numquam liber
a conpedibus, quia semper in criminibus. quam misera ser-
Naturae ipsius nescit munia nec somni ipsius uices nouit
aut cibi fungitur suauitate, cuius nullum est inmune seruitium;
dulcis enim somnus serui, et si modicum et si
multum edat, et satiato diuitiis non est qui sinat
eum dormire. excitat eum cupiditas, exagitat cura peruigil
aliena rapiendi, torquet inuidia, mora uexat, sterilitas prouentuum
infecunda perturbat, sollicitat abundantia. unde illi
1 aut] ac CB\'N\'LT quoj quae quo DT auxerit BB auserit C
hauserit (h add. m2) 2L V post inardescit add. sic et propheta admonet
(om. inquit) CB\'N\' 2 inquit om. V 3 idem post infra add.
CB\'N\' V hic 91 (,i ex o m2) 9t\'7<.\' langor R (or in ras.) B 4 et alt.
post eius transponit Y in habundantia P\' 6 languore CYDL langor
B\' languor cet. ut eras. V, om. CB\' N\' 7 sit] est V (m2 in
ras.) OB\'VLE, om. 91\' seruorum P\' 8 istej isti P\'DLT post peccato
add. sic inquit apostolus CB\'N\' est et C peccato T 9 uinculis
est C /;\'N\' et (est s. u. m2) V 12 munia V (sompnia m2, add.
diues) DLT munilia BP\' et (munimina m2) B souinia C omnia B\'}.\'
somnii CWELT nouit uices 91\' 13 est om. C in munere P4
14 sonus C etsi multum etsi modicum L et si alt.] aat V et B\'
uel 91 (uel ex et m2) WE 15 comederit V etJ at V (m2 in ras.)
C ex (m2 ex et) 91 satietas V satiatus B\' non sinit (om. est
qui) V eum (enim B\') sinat CB\'N\' 16 post dormire add. non
posse CB\' et (qui haec exp.) 91, om. 2T-E\', ceteii add. denique euangelico
utantur exemplo, ut (ut om. V) probemus diuitem dormire non posse.
desunt haec in editionibus ante Maurinos, qui ea in commentario commemorauerunt
exagitat] excitat OBy 18 diuiti (ti m2) BB
intra se dicens: quid faciam, quod non habeo quo congregem
fructus meos? et dixit: hoc faciam, destruam
horrea et maiora faciam, et illo congregabo omnia
quae nata sunt mihi et dicam animae meae: anima.
habes multa bona in annos multos posita: requiesce,
manduca, bibe, epulare; respondit deus: stulte, hac
nocte animam tuam repetunt a te; quae autem parasti
cuius erunt? ne ipse quidem deus eum dormire permittit.
interpellat cogitantem, excitat dormieutem. sed nec ipse
se quietum esse patitur, qui de abundantia sollicitatur et in
ubertate fructuum uocem egentis emittit. quid faciam? inquit.
nonne haec pauperis uox est, non habentis subsidia uiuendi?
egens omnium huc atque illuc respicit, scrutatur hospitium,
nihil inuenit ad usum alimenti. considerat nihil miserius
quam fame confici et cibi indigentia mori, quaerit
mortis conpendia et tolerabiliora obeundi supplicia rimatur,
arripit gladium, suspendit laqueum, ignis adolet, explorat
et inter haec dubius quid eligat dicit: quid faciam?
deinde uitae huius suauitate reuocatus cupit reuocare sententiam,
si possit uiuendi substantiam repperire. aspicit nuda
omnia, uacua omnia. ait: quid faciam? unde mihi alimenta.
20 Bas. 265 A, 273 A (45 C, 48 E) 13 Bas. 264 BC 265 A (44 DE.
45 AB) V 2 intra se om. W,\'E quo] ubi V 3 dicit Y 4 horrea
mea CB\'N\'P\'D faciam maiora P\' faciam et reliq (om. et illo ...
epulare) V et illo RBDLT et in illa P\' illo cet. 6 annis multis
R et (annos multos m2) B reposita R et (s. m2 poetea) B, cf. p. 487,
«. 18 7 et epulare RB respondit ei V 8 animam tuam a (a eras.)
repetunt (repetent m2) a te 91 repetunt animam tuam a te E repetent
a te animam tuam V 11 post abundantia add. diuitiarum suarom
C:a\'NI 12 ubertatem RBBI2(E egentes B gementis N\' 15 considerant
R et (considerans m £ ) B inde a uerbo miserius incipit P
17 obeundi R (ob ex ab) abeundi cet. rimantur P 18 gladium] laqueam
V ignis PRB VP\' ignes 91 (-es m2 ex is) cet. 19 quid eligat
dubins CBINI 20 cepit D (u 8. p) LT 22 et ait WJF
uitam hanc sustinere, sed quibus cibis, quibus subsidiis?
quid faciam inquit, quod non habeo.
clamat se diues
non habere: paupertatis hic sermo est: de inopia queritur
abundans fructibus. non habeo inquit quo congregem
fructus? putares illum dicere: non habeo fructus, unde uiuendum
est mihi. beatus qui de abundantia periclitatur? immo
miserior iste fecunditatibus suis quam pauper, cui periculum
de egestate est. habet ille unde excuset aerumnam, habet
certe iniuriam, non habet culpam: iste non habet quem praeter
se arguat.
et dixit: hoc faciam, destruam horrea. putes
adhuc illum dicere: aperiam horrea, ingrediantur qui tolerare
famem non queunt, ueniant inopes, intrent pauperes, repleant
sinus suos. destruam parietes, qui excludunt esurientem. ut
quid ego abscondam, cui deus facit abundare quod largiar?
ut quid repagulis portarum claudam frumenta, quibus deus
totum repleuit camporum ambitum, quae sine custode
et abundant?
nonis. \'minus habui et frustra seruaui; plus natum est. cui
congrego? dum incrementa pretiorum aucupor, amisi usum
R 2 hanc uitam P1 3 habeam RBFDLT post
habeo in V est ras. 7 fere litt. 4 paupertatis R (i in ras.) B (i ex e
m2) 5 quo (o m2 ex i) RB 6 fructus (pr.) meos (meos in mg. m2) D
uidendum P 7 abundantia sua R (om. de) BP\'DT 8 fecunditatibus
(8. m2 facnltatibus) B 9 excusat C (-et corr.) B\' 11 arguat (a alt.
ex e) C destruam horrea mea rB\' horrea mea destruam N\' 12 illum .
adhuc dicere L adhuc dicere illum CB\'N\' horrea mea CB\'N\' 14 sinos
P destruam Rli et (de m2 ex di) V destruant cet. esurientes
CB\'N\' 16 claudamu R claudit B\' post frumenta add. audiant haec
CR\'N\' 17 totum P (um ex us) costode P 18 et uictui habundant
9\\\'E 19 uictu (u alt. ex a) 91, om. WE auaro N\' pauperis auari
B\'; deinde add. si respicit pauperem V (a. u. m2) CB\'N\' 20 minus
<inquit> habui ed. Rom. est et P cui (m2 qui) V 21 congregabo
P1 (l o 8. abo) 21\'
pauperum reseruare? haec me magis delectarent pretia, quae
non nummo aestimantur, sed gratia. imitabor sanctum Ioseph
humanitatis praedicatione, clamabo uoce magna: uenite,
edite panes meos, expandite gremium, suscipite frumentum.
fecunditas diuitis, totius orbis abundantia omnium debet
esse fertilitas.\' tu uero non hoc dicis, sed ais: destruam
horrea. recte destruis ea, a quibus nullus pauper onustus
reuertit. horrea iniquitatis receptacula, non pietatis subsidia.
recte destruit, quia sapienter aedificare non nouit. destruit sua
diues, qui nescit aeterna, destruit horrea, qui non nouit sua
frumenta diuidere, sed claudere.
et maiora inquit faciam.
infelix, uel id dispensato pauperibus, quod pro sumptu aedificationis
inpendis. dum liberalitatis gratiam refugis, damna
aedificationis exsoluis.
et addidit: illo congregabo omnia
quae nata sunt mihi et dicam animae meae: anima
mea, habes multa bona. conficitur auarus semper ubertate
prouentuum, dum uilitatem alimoniae calculatur. fecunditas
enim uniuersorum est, sterilitas soli auaro est quaestuosa.
delectatur magis enormitate pretiorum quam abundantia copiarum
et mauult habere quod solus quam quod cum
post reseruare transponit C, om.
B\' N\' 2 reseruare possem §1 (possem in mg. m. ant. et s. u. m2) 9t\'J £
magis seruare B\' 3 aestimatur R ioseb (se s. u.) V 5 suscipitur
P fructum V 6 diuitiae 31 (e s. u.) WE 8 horrea mea
CB\'N\' et (mea s. \'U.) D destrues CB\'NI a om. MWHJ. s. u. m2 B
honu*stUS R honustus 91 (h eras.) L honeratus Y 9 reucrtit P reuertitur
cet. iniquitatis sunt V (sunt 8. u. m2) OB\'}..., receptaculum
Y 10 distruit pr. P destruet F (et ex it m2) CB\'N\' quia
PP\'DLT et (a s. u.) B qui cet. distruit (alt. et u.11) P destruet CB\'};\'
15 resoluis N\' addidit (i pr. ex e) P addit HB 17 mea P, om. cet.
confitetur CB\'N\' ubertatg CB\'N\' 18 uilitate B\'N\' calcatur
B\'NI 19 sterelitaa PR solo (i s. 0 alt.) RB 20 inormitate BB
0
in enorniitate N\' habundantia pretiarum (0 m3) quam P 21 malunt P
magis unIt RB quod pr. exp. m2 V, om. UB\'N\' quod alt. s. n.
m2 V cum om. P
ne supra horrea redundans transfundatur in pauperes
et boni alicuius occasio indigentibus adquiratur. soli sibi
partus terrarum uindicat, non quo ipse uti uelit, sed aliis
denegare.
Habes inquit multa bona. nescit auarus bona nisi ea
quae quaestuosa sunt nominare. sed adquiesco ei, ut bona
dicantur quae sunt pecuniaria. cur ergo de bonis facitis mala,
cum de malis bona facere debeatis? scriptum est enim: facite
uobis amicos de mammona iniquitatis. ei ergo
qui uti sciat bona sunt, qui uti nesciat recte mala. dispersit,
dedit pauperibus, iustitia eius manet in aeternum.
quid hoc melius? bona sunt, si pauperi largiaris, in
quo tibi debitorem deum quadam pietatis faeneratione constituas.
bona sunt, si aperias horrea iustitiae tuae, ut sis panis
pauperum, uita egentium, oculus caecorum, orbatorum infantium
pater.
habes unde facias, quid uereris? tua te uoce conuenio.
habes multa bona in annos multos posita, potes et tibi
et aliis abundare, habes fecunditatem publicam: quid destruis
horrea,? ostendo tibi, ubi melius tua frumenta custodias, ubi
(34), 25 16 Iob 29, 15 Psalm. LXVII 6 R et (corr. m2) V 2 super RBVWE transfun-
dantur C 3 solis in partus P 4 uindicat (uendicat 91»»:!? WEB\'L)
dines V (diues a. «. m2) OB\'NiL quod N\' uti ipse OB\'N 6 habis
P 7 quae om. PC ei om. L 10 mamona RBWT iniquo
mammona (om. iniquitatis) V ei] et P 11 scit DLT multa
bona N\' qui P ei qui (uero post ei add. V) cet., recte puto nescit
DLT dispersit inquid dedit C 13 melius s. u. m2 V bono 91
(o alt. ex a m2) %\'E sunt del. m. ant. 91, om. \'liE pauperibus
V%\'E 14 tibi debitorem CBN\', tibi om. P, quod ante debitorem fa-
eillime intercidere potuit, debitorem tibi cet. post tibi add. facias V m2,
51 exp., CB\' deum et C faneratione D feneratione cet. 15 panem P
16 egentum C oculos P 19 puplicam P destruis PVB\'p\'L destrues
cet. 20 horrca tua CB\'N\' ubi om. 31, in quo add. post fru-
menta 8. u. ml costodias P
in corde pauperum, ubi ea nullus curculio consumat, nulla
corrumpat uetustas. habes apothecas inopum sinus, habes apothecas
uiduarum domos, habes apothecas ora infantium, ut
dicatur tibi: ex ore infantium et lactantium perfecisti
laudem. istae sunt apothecae, quae maneant in aeternum,
ista horrea, quae fecunditas futura non destruat. nam
quid iterum facias, si tibi plus natum fuerit anno sequenti?
iterum ergo et illa destrues quae nunc facere paras et maiora
facies. dat enim tibi fecunditatem deus, ut aut uincat aut
condemnet auaritiam tuam, quo excusationem habere non possis:
tu uero quod per te multis nasci uoluit tibi soli reseruas,
immo et tibi adimis; magis enim seruares tibi, si dispertireris
aliis; bonorum enim fructus munerum in eos ipsos qui contulerint
reuertuntur et gratia liberalitatis in auctorem redit.
denique scriptum est: seminate uobis ad iustitiam.
esto spiritalis agricola, sere quod tibi prosit. bona satio in
corde uiduarum. si terra tibi fructus reddit uberiores quam
10, 12 Bas. 265 C (45 D) 18 Iob 29, 13 N\' ea tibi \'a\'E afferre (au s. Qf) R afferre (u s. f
pr. m2) B possent P 2 corda V pauperis LT ubi tinea 2LE
ubi nulla tinea 21\' ea P curculio P gulio T gurgulio cet. 3 consumat
uetustas BB inopum sinus habes apothecas om. P, inopum
sinus om. D, habes apothecas om. V, in quo inopum sinus s. u. m2;
habes apothccas inopum s. h. a. uiduarum domos in ras. minoris spaiii
B, inopum sinus... ut dicatur tibi om. ml B, qui haec add. m2 in mg.
inf. 4 ora infantium orfanorum CB\'N\' 5 lactentium WPDLT
6 sint (sunt hj tibi CB\'N\' maneant 21 (a alt. 8. u.) manent B\'DL
permanent V 7 ista sint tua (sunt tua s. u. m2 V) CB\'N\' V 10 facies
(e ex a) R faciaes C deus fecunditatem V 11 condemnit P non
possis] non poteris (in mg. m2 non possis. Rq. quia hic multa desunt)
V, in quo deinde foliis compluribus deperditis desunt verba tu uero...
usque ad p. 499 u. 19 cum aurum, quo loco m2 in mg. uerba miror...
putetis adiecit 13 et tibi ipsi CB\'N\' dispertires CB\'N\' 15 reuertantur
P conuertuntur N\' ei P auctorem boni operis redit OR\'N.
17 estote P (e pr. s. u. m3) RB spiritales (es ex is) R agricolae
JtB 18 corda C reddet 21E reddat B\' reddet fructus 21\'
quae dederis!
mortis, misericordia autem incursum mortis excludit? adsistunt
iam qui reposcant animam tuam, et tu adhuc differs operum
fructus tuorum, tu adhuc tempora tibi uiuendi longa metaris?
stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te. bene
ait \'nocte\'. nocte anima auari reposcitur: a tenebris incipit et
in tenebris perseuerat. auaro nox semper est, dies iusto, cui
dicitur: amen, amen dico tibi, hodie mecum eris in
paradiso. stultus autem sicut luna mutatur, iusti
autem fulgebunt sicut sol in regno patris sui. recte
arguitur stultitiae qui in manducando et bibendo locarit spem
suam. et ideo tempus ei mortis urgetur secundum quod dictum
est ab ipsis qui gulae seruiunt: manducemus et bibamus;
cras enim moriemur. recte dicitur stultus qui
animae suae corporalia subministrat, quia recondit quae cui
seruet ignorat.
et ideo ei dicitur: quae autem parasti
15 Esai. 22, 13 18 Luc. 12, 20 pro s. u. m2) P reddit DT 2 ea quae
RB quae] quam B\'P\'E 3 o homo BCB\'P:DLT 6 fructum P
tu om. C adhuc tu B\'N\' tibi tempora CN\' longa metaris P
longa metiris BBP\' longa meditaris CB\'N\' longiora promittis D promittis
LT 7 animam tuam om. P anima tua (om. repetunt a te.
bene ait nocte. nocte anima) auare reposcitur (reposcitur m2 in ras. et
in mg. m. ant. ?t, a te poscitur ml) CB\'N\' bene et alterum nocte
om. P. recepi scripturam librorum RBP\'DLT, quamquam de fide eius
merito dubitare licet; nam si ea quae in P scripta sunt respexeris, potius
haec coniectura commendatur: hac nocte repetunt a te <animam
tuam. bene nocte> ait. nocte 8 anima (ma ex mft) P 9 in s. u. m4 P
semper nox CB\'N\' 11 paradisso P autem post stultus om. WDLT;
malim stultas enim 13 locaret BBP\'LT locarat D 14 ei tempus
CB\'N\' urguetur CN\' arguetur B\' 15 gyilae (guilae m2) B deseruiunt
LT 16 moriaemur B\' moriamur R recte dicitur om. GB\'N\'
quia BBCB\'P\'%\'E et (a eras.) Sf 17 quia] quae CB\'%\'E et (deinde
quae exp. m. ant.) 81 18 seruat P\'DLT
quid aurum trutinas, argentum ponderas? quanto melius est
liberalem esse dispensatorem quam sollicitum custodem! quantum
tibi prodesset ad gratiam multorum pupillorum patrem
nominari quam innumeras stateras in sacculo obsignatas habere!
pecunia etenim hic relinquitur, gratia nobiscum ad iudicem
meriti defertur.
Sed fortasse dicas quod uulgo soletis dicere: \'non debemus
donare ei cui deus ita maledixit, ut eum egere uellet.\' sed
non pauperes maledicti, cum scriptum sit: beati pauperes,
quoniam ipsorum est regnum caelorum. non de paupere,
sed de diuite scriptura dicit: captans pretia frumenti
maledictus erit. deinde non requiras quid unusquisque
mereatur. misericordia non de meritis iudicare consueuit,
sed necessitatibus subuenire, iuuare pauperem, non
examinare iustitiam; scriptum est enim: beatus qui
super egenum et pauperem. quis est qui intellegit?
qui conpatitur ei, qui aduertit consortem esse naturae,
qui cognoscit quod et diuitem et pauperem fecit dominus,
qui scit quod sanctificet fructus suos, si de his delibet aliquam
pauperibus portionem. ergo cum habeas unde benefacias,
ne differas dicens: cras dabo, ne largiendi amittas copiam.
20 Sir. 32 (35), 11 21 Bas. 273 C (49 B) 22 Prouerb. 3. 28 (rQ m2 in ras.) D autem LT trutinans (n alt. del.) P
quando C quantfl N\' 3 costodeni P 4 gratia P 5 numerari \'#t\'E
innumerae (ras m2 ex ratas) 31; fort. innumeros ... obsignatos sacculo
(m2 ex seculo) 91 scfo C 6 relinquitur (n s. u.) P post gratia
add. autem operum bonorum CB\'N\' ad iudicem nobiscum LT 7 merito
BDLT difertur P 9 ei donare OB\'N\' 10 non sunt RBPDLT
_scriptum sit P dictum sit a deo CB\'N\' dictum sit cet. panperea
spu CB\'N\' 13 inde a uerbis deinde non incipit A 15 subueniret
(t del. m3) P 18 quem aduertit C 19 et pr. om. B\' fecit (m2
ex facit) B 20 qui] quis P fructos P deliberet PDLT et (de
8. u.) P\' 21 benefacias] largiaris uide C.;.Y\', om. B\' 22 ne] non LT
cupiam P
tu differs, ille moriatur. magis ante mortem praecurre, ne
forte auaritia te et cras impediat et promissa fraudentur.
rapinam, utinam quod concupieris, non extorqueas,
utinam alienum non petas. negatum praetermittas, excusatum
patienter feras, non audias illam Iezabel, quae est auaritia,
quodam profluuio uanitatis dicentem: ego tibi dabo possessionem,
quam desideras. tu tristis es, quia uis mensuram
considerare iustitiae, ut alienum non eripias: ego habeo
mea iura, habeo meas leges. calumniabor, ut spoliem, et ut
possessio pauperis eripiatur, uita pulsabitur.
quid enim aliud
in illa historia nisi diuitum auaritia describitur, quae est
uanum profluuium, quod omnia fluuii modo rapiat et nulli
usui profutura transducat? haec est lezabel non una, sed
multiplex, non unius temporis, sed temporum plurimorum.
haec omnibus dicit, sicut illa dixit uiro suo Achab:
surge,
manduca panem et redi ad te. ego tibi dabo uineam
Nabuthae Israhelitae. et scripsit librum nomine
Achab et signauit anulo illius et misit
librum ad seniores et ad liberos eos, qui morabantur
cum Nabuthae. et erat scriptum in libro:
ieiunate ieiunium et constituite Nabuthae in principem
populi et constituite duos uiros filios iniquitatis
ex diuerso eius, ut falsum testimonium
1 utt (t alt. del.) P 2 illum ille CB$I2t\' et (illum exp.) Monac.
10041 ante. P\' autem LT 3 et forte T, forte om. CB\'.l\\\'1 4 dico
LT 5 cupieris N\' 8 quodam P\'DL quodHam R (d pr. eras.) cet.
profluuimn ACB\'N\' dabo tibi RBA (õwcrw coi LXX), tibi om. P\'
10 iustitia R\'},x 11 habeo meas PBBAP D ego meas T meas cet.
calomniabor P 12 pauperis om. }oi\' 14 rapit (it ex iat m2) 91
15 transducit N\' ieziabel P iezabel illa GB\'N\' 18 et manduca
CB\'N\' 19 israelitae P iezrahelitae E isralielitae cet. 21 illum librum
(illum 8. u.) RI illum s?I\'.L\' ad alt. om. PDL\'l\' eius PAPfort.
<in ciuitate> eius scribendum et ad liberos eos om. C
et regem et producite illum et lapidate.
si aliena non rapiant, renuntiant cibo, ieiunant, non
ut peccatum minuant, sed ut crimen admittant. uideas illos
tunc conuenientes ad ecclesiam officiosos humiles adsiduos,
ut effectum sceleris impetrare mereantur. sed dicit illis deus:
non hoc ieiunium elegi, non si flectas ut circulum
collum tuum, cinerem etiam et cilicium
nec sic uocabitis ieiunium acceptum. non
tale ieiunium elegi, dicit dominus. sed solue omnem
conligationem iniustitiae, dissolue obligationes
uiolentarum commutationum, dimitte confractos
in remissionem et omnem conscriptionem
iniquam disrumpe. frange panem tuum esurienti
et egenos non habentes tectum induc in domum
tuam. si uideris nudum, uesti et domesticos seminis
tui non despicies. tunc orietur tibi matutinum
lumen tuum, et sanitas tua matura orietur et praecedet
ante te iustitia et maiestas dei circumdabit
te. tunc clamabis, et deus exaudiet te; adhuc te
loquente dicet: ecce adsum.
audis, diues, quid dominus
deus dicat? et tu ad ecclesiam uenis, non ut aliquid largiaris
pauperi, sed ut auferas. ieiunas, non ut conuiuii tui
sumptus proficiat egenis, sed ut spolium de egentibus
BA 3 consuidudo P 4 ieiu. ut non B\' 5 peccata P
uideant illos tunc ueniaentes P1 7 illi N\' 8 non alt. P nec eet. si]
sic P LT 11 talem P 13 uiolentiarum A et (i alt. eras.) PB 14 et
omnem om. N\' 15 esurienti panem tuum DLT 16 et om. OB\'N\'
17 uesti PP\'DLT et m2 B cooperi Bml cet. 18 dispicies P matotinum
(v tn3 s. 0) P 21 exaudiit P 23 deus om. DLT dicit BA
et (m2 dicat) B aliquit P aliud (ud eras.) quid R aliud quit B
pauperibus largiaris CB\'N\' 25 proficias eginis P spolia BA et
(im2 spoliam) B de egentibus (ex degentibus) 21
et uinculo iuris? non audisti: solue omnem conligationem
iniustitiae, dissolue obligationes
commutationum, dimitte confractos in
remissionem et omnem conscriptionem iniquam
disrumpe. tu mihi tabulas offers, ego tibi recito dei legem:
tu atramento scribis, ego tibi spiritu dei inscripta repeto oracula
prophetarum: tu testimonia falsa conponis, ego testimonium
conscientiae tuae posco, quam iudicem tui effugere et
declinare non poteris, cuius testimonium non poteris recusare
in die, qua reuelabit deus occulta hominum. tu dicis:
horrea: dominus dicit: sine magis quidquid intra
horreum est pauperibus deputari, sine cellas istas egenis prodesse.
tu dicis: maiora faciam et illo congregabo
omnia quae nata sunt mihi: dominus dicit: frange
esurienti panem tuum. tu dicis: tollam pauperi domum
suam: dominus autem dicit ut egenos non habentes tectum
inducas in domum tuam. quomodo uis, diues, ut
deus te exaudiat, cum tu deum non putes audiendum? si non
adquiescatur arbitrio diuitis, scaena conponitur, dei aestimatur
iniuria, si diuitis petitio refutetur.
persona, ut sit aequalis contumelia. benedixit inquit deum
A (44 C) 22 Reg. III 20 (21), 10 RBACB\'D cartha cet. 3 obligationem CB\'N\' uiolentiarum
R (i alt. eras.) A 6 mihi cum CB\'% 7 tibi om. N\', in mg. m2
Monac. 10041 8 tu ex te P 9 quam PCB\' et (m eras,) 21 qua WE
quem cet. tu PDLT tuum M (u n ex i) N\'JE effugire P 10 cuius
... poteris om. CB\'N\' ac recusare C 11 reuelauit PRB diis N\'
12 horrea mea 21\' et dns \'l14E 13 eginis prudesse P pauperibus
prodesse 21 \'E 16 pauperi pauperibus P pauperi H\'E pauperibus 21 (bus
eras.) cet. 17 ut POJJ\'N\' et m2 A et Aml cet. tectum ex tecum
RA 18 indue DL diues (es ex is) m3 P mlR, om. CB\'N\' 19 cfl
ex cur R 20 scaena RA scena cet. 21 effutetur (ml corr. ęfrefutetur,
re s. u.) P 22 maledixit RA et (bene s. u. m2) B uidelicet
(e pr. ex i) P
ipso laedatur sono, benedictio pro maledicto uocatur. quaeruntur
duo testes iniquitatis. duobus testibus et Susanna est
adpetita, duo testis et synagoga inuenit, qui aduersus Christum
falsa iactarent, duobus testibus pauper occiditur.
igitur Nabuthae foras et lapidauerunt
eum. utinam uel in suis ei liceret mori! pauperi ipsam diues
inuidet sepulturam.
et factum est inquit, cum audisset
Achab quia mortuus est Nabuthae, conscidit uestimenta
sua et cooperuit se cilicio. et factum est
post haec et surrexit et descendit Achab ad uineam
Nabuthae Israhelitae possidere eam. irascuntur
diuites et calumniantur, ut noceant, si non optineant quod
desiderauerint. cum autem calumniati nocuerint, dolere se
simulant, tristes tamen et tamquam maesti non corde sed
uultu in possessionis direptae locum prodeunt et inpressionis
suae iniquitate potiuntur.
Hoc diuina mouetur iustitia et auarum digna seueritate condemnat dicens: occidisti et possedisti hereditatem.
propter hoc in loco, in quo linxerunt canes
sanguinem Nabuthae, in eo lingent canes sanguinem
tuum et meretrices lauabuntur in sanguine
tuo. quam iusta, quam seuera sententia, ut quam intulit
5 Reg. III 20 (21), 13 8 Reg. III 20 (21), 16 19 Reg. III 20 (21), 19 ex u) P laetatur P\'T maledictio (i alt. eras.) P
maledictione (ne 8. u. m2) 21 maledicto (0 ex io) E 3 testes (es
ex is, sed es eras.) P duobus enim CB\'N\' 4 sinagoga PBCT
aduersum BN\'L 5 produxerunt... lapidauerunt euanida in Å
6 ergo BB 7 ei om. L licerit P pauperi exp. VI 12 israelite P iezrahelitae
E 13 calomniantur (v s. 0 m3) P 14 calomniati P se
s. u. P 15 tristis P 18 digna] maligna R (na ex nam) A et (digna
s. u. m2) B 19 condempnat PABxaE 20 hoc] ea BA et (hoc m2
8. ea) B hoc in quo loco N\' lincxerunt R (c eras.) BC lin»«*»»
(gcnt 8. raa. m2; A 21 Nabnthae ... sanguinem om. AC
prohiberetur. inhumatum pauperem deus aspicit et
ideo insepultum diuitem iacere decernit. ut et mortuus luat
suae iniquitatis aerumnam qui nec mortuo putauit esse parcendum.
itaque uulneris sui cruore perfusum cadauer in specie
funeris uitae suae prodidit crudelitatem. haec cum pertulit
pauper, diues arguebatur, cum diues excepit, pauper
uindicabatur.
quid sibi autem uult quod meretrices lauerunt
in sanguine eius nisi forte ut meretricia quaedam in illa feritate
fuisse regis perfidia proderetur uel cruenta luxuries, qui
sic fuit luxuriosus, ut holus desideraret, sic cruentus, ut
propter holus hominem occideret? digna auarum, digna auaritiae
poena consumit. denique et Iezabel ipsam comederunt
canes et uolucres caeli, ut ostenderetur quod spiritalis nequitiae
fiat praeda diuitis sepultura. fuge ergo. diues, huiusmodi
sed fugies eiusmodi exitum, si fugeris eiusmodi flagitium.
noli esse Achab, ut possessionem finitimam concupiscas.
non tibi cohabitet Iezabel illa feralis auaritia, quae tibi cruenta
persuadeat, quae cupiditates tuas non reuocet, sed inpellat,
quae te faciat tristiorem etiam, cum desiderata possederis,
quae te faciat nudum, cum diues fueris.
P dissolueret (t del. m3) P 2 prohiberetur P iuberetur
RBAP\'DLT proderetur cet. 3 mortuos (v s. o alt.) P 4 potauit (v
s. 0 m3) P 5 in specie scripsi in species R species (om. in) A specie
(om. in) CB\'N\' in speciem cet. 7 diues alt. (es ex is m3) P eicipit
P (corr. m3) RBALT poenam (poena C) pauper CB\'N\' 8 uindicatur
RBA iudicabatur N\' meretrices (es ex is m3) P lauarunt se
(ae 8. u. 91) X\' 9 sanguinem RB meretricia (ci s. t*. m3) P
12 occiderit P auaritiae CBWP1 auaritiam B (auarum ni2) cet.;
fort. auaritia 14 spiritalis P (s alt. 8. u.) D (s alt. eras.) nequitia
PP1 15 fiat (a 8. u.) D fit T sit L diuitiis seruitura
RA et (corr. m2) B diues (es eas is m3) P 16 sed ...
exitum om. CB\'N\' huiusmodi CB\'N\' eiusmodi (s. m2 huiusmodi) B
18 cohauitet P quohabitet 22 (corr. coh.) B quod habitet B\' hiczabel
RB zezabel Cw2f 19 tuas om. RBA sed inpellat om. CB\'N\' repellat
(im s. re) P1 20 faciet A considerata A 21 te om. C
deesse arbitratur quidquid ab aliis possidetur. toto mundo
eget, cuius non capit mundus cupiditates; eius autem qui
fidelis est totus mundus diuitiarum est. toto mundo fugit
qui considerans conscientiam suam metuit deprehendi. et ideo
Achab ad Helian secundum historiam ait, secundum aenigmata
autem diues ad pauperem: inuenisti me inimicus
meus. quam misera conscientia, quae se proditam doluit!
et dixit Helias ad eum: inueni, quoniam fecisti malum
in conspectu domini. rex ille erat et rex Samariae Achab,
Helias pauper et indigens panis, cui defuisset uictus
nisi corui alimoniam ministrassent. adeo deiecta erat
conscientia peccatoris, ut nec regalis potentiae fastu adtolleretur.
itaque quasi uilis et degener inuenisti me inquit
inimicus meus et deprehendisti in me quae latere credebam.
nulla mentis meae occulta te fallunt; inuenisti me, patent
tibi uulnera mea, captiuitas praesto est. peccator inuenitur,
cum iniquitas eius proditur, iustus autem dicit: igne
me examinasti, et non est inuenta in me iniquitas.
Adam cum lateret, inuentus est, Moysi autem nequaquam
inuenta est sepultura. inuentus est Achab, non inuentus Helias,
et sapientia dei dixit: quaerent me mali et non
18 Psalm. XVI 3 20 Gen. 3, 8 sq. Deut. 34, 6 21 Reg. IIII 2, 11
22 Prouerb. 1, 28 1 enim om. N\' 2 possedetur P 3 cupiditatis P 5 deprehiudi P
6 helian P helyam DE heliam cet. 7 autem] enim L inimice B\'
8 quam] qug P prodita modulauit 21 (du m2 ex do) 91\' proditum
RBAP\' uoluit P 9 in uerbo Helias desinit L quod iam RBA
fecisti om. C 10 erat ille. om. OtJ\'N\' samariae P 11 paui§ (e
8. i) T pane N\' et (is 8. ?) P panes A defuisset (et ex it tn3) P
defecisBet N\' et (in mg. defuisset) D substantiae RBAP 12 alimonia
PB defecta N\' (de-fecta 21) erapt B 13 peccatori N\' potentiae
21 (ae ex a) potentia B\' 14 qualis 21 (quasi m2) 21\' uilis et
om. RBA inquit s. u. T, om. E 15 et PP\'DT, 8. w. rn2 B, om. cet.
deprehindisti P 17 inuenitur peccator CB\'N\' 20 n:oisi P moyse RB
moysi (i ex is) m25l( ml E 21 non est CB\'N\'P 22 quaerunt N\'
culpa igitur auctorem suum prodit. unde et Thesbites
ait: inueni quoniam fecisti malum in conspectu
domini, quia culpae reos tradit dominus. innocentes
autem non tradit in potestatem inimicorum suorum. denique
Saul quaerebat sanctum Dauid et inuenire non poterat, Dauid
uero sanctus regem Saul, quem non quaerebat, inuenit, quoniam
tradidit eum dominus in potestatem ipsius. captiua igitur
opulentia est, paupertas libera.
Seruitis, diuites, ac miseram quidem seruitutem, qui seruitis
errori, seruitis cupiditati, seruitis auaritiae, quae expleri
non potest. gurges quidam insatiabilis rapidior est, cum inlata
demergit, et putei modo cum exundat caeno inquinatur,
terram adrodit nihil sibi profuturam. uel hoc exemplo uos
admoneri conuenit. puteus enim, si nihil haurias, inerti otio
et degeneri situ facile corrumpitur, exercitus autem nitescit
ad speciem, dulcescit ad potum. ita et aceruus diuitiarum
cumulo harenosus speciosus est usu, otio autem inutilis habetur.
deriuato igitur aliquid de hoc puteo. ignem
15 Baa. 272 B (48 A) 19 Sir. 3, 30 RBAplDT dns nr ihs CBN\' 2 prodet RA et (prodit
m2) B 4 culpa P tradet (e ex i) R 5 tradet PRBA\\Į{\'Į(\'
7 uero] ergo (g ex i) P 8 est igitur opulentia N\' igitur est opnl. CB\'
9 pauperies N\' 10 diuites (e ex i) P ac (hanc P\') miseram quidem
seruituti m peN\'p et (m2 misera quidem seruitus) B\' hanc miseram seruitutem
RB et ivi. ant. s. u. huic misere seruituti) A hac quidem misera
seruitute JJT quia T 12 quidem X\' est rapidior P\' rabidior
T cum inlata] cumulata RA et (cum inlata m2) B 13 diniergit
PB\' exurdat cenu P 14 adrodit P (it ex et m3) P DT adradit
RA et (o 8. a alt. m2) B rodit CB\'N\' (o ex a cod. mus. Jirit. Beg. 5
P 13) 15 aurias PRBA et (corr. m2) 9t 16 exercens RlJAP\' excrcitatus
V excitatus E nitescit (e m3 ex i) P 17 ad speciem dulcescit
om. CB\'...\\\' dulciscit P dilitiarum (e s. i pr. m2) 9t cumulo
diuitiarum B\' 19 dcriuato i?\'A\'P\' diriuito P (i pr. ex e) cet.
de] ex D poteo B
aqua autem statiua cito uermis facit. non stet thesaurus
tuus nec stet ignis tuus. stabit in te, nisi eum operibus tuae
miserationis auerteris. in quantis sis, diues, incendiis considera.
tua uox est dicentis: pater Abraham, dic Lazaro,
ut extremum digiti sui intinguat in aqua et refrigeret
linguam meam.
tibi igitur proficit quidquid inopi
contuleris, tibi crescit quidquid minueris. te illo quem pauperi
dederis cibo pascis, quoniam qui miseretur pauperis ipse
pascitur et fructus iam in his est. misericordia seminatur in
terra, in caelo germinat, plantatur in paupere, aput deum
pullulat. ne dixeris inquit deus: eras dabo. qui non te
patitur dicere: eras dabo, quomodo patitur dicere: non dabo?
non de tuo largiris pauperi, sed de suo reddis; quod enim
commune est in omnium usum datum solus usurpas. omnium
est terra, non diuitum, sed pauciores qui non utuntur suo
quam qui utuntur. debitum ergo reddis, non largiris indebitum.
ideoque tibi dicit scriptura: declina pauperi
PT restinguit P\' extinguet RBA extinguit D reatingue
cet. aqua et] quia 91 (i s. u. m2) OB\'W,\'E elemosyna D elimosina
P elemosina cet. resistet RB T et (i s. ę alt.) A resistit (e s. i alt.) Dcet.
2 uermis P uermes cet. thensaurus P thesaurus cet. 3 nee] ne
CB\'N\'P\'DT\' et (m2) B ignis tuus stet CB\'N\' ignes P eQmj
cum P operibus eum RBA 4 aduerteris HBAT quantis uero
CB\'N\'DT diues (e ex i m3) P considerat R 5 est om. N\' post
est add. ista CB\'N dicens R habraham P 6 aquam RBBiP T,
fort. recte 8 decrescit D (de exp.) T minueris. te illo quem pauperi
dederis cibo pascis, qaoniam qui miseretur pauperis ipse pascitur
VRBAP\'DT in pauperes (pauperis C) prorogaueris (progaueris 3I9T erogaueris
D in mg.) scriptum est qui miseratur pauperi fenerat do. ipse cibo
in paupere pascitur CB\'N\' et m2 in mg. his adiectis ai lit D 10 pascetur
(e ex i) P et (e ex i m2) B pascitur (e s. i) P\' fructus hominis
est RA et (iam in his s. u. m2) B post est add. et (eras.) R misericordiae
(,B\'NiD 11 pauperes GB\'Ni 12 pollulat P 14 largiaris
A reddes RA et (i s. e alt.) B 15 tu solus CB\' N\' 16 suo
quam qui utuntur om. N\' 17 reddes R et (i s. e alt.) B largiaris i4
in mansuetudine.
tangere? nonne sic utero conceptus et natus ex utero es,
quemadmodum est pauper natus? quid te iactas de nobilitatis
prosapia? soletis et canum uestrorum origines sicut diuitum
recensere, soletis et equorum uestrorum nobilitatem sicut consulum
praedicare. ille ex illo patre generatus est et ex illa
matre editus, ille auo illo gaudet, ille se proauis adtollit. sed
nihil istud currentem iuuat; non datur nobilitati palma, sed
cursui. deformior est uictus, in quo et nobilitas periclitatur.
caue igitur, diues, ne in te erubescant tuorum merita
ne forte et illis dicatur: cur talem instituistis, cur talem
elegistis heredem?\' non in auratis laquearibus nec in porphyreticis
orbibus heredis est meritum. laus ista non hominum,
sed metallorum est, in quibus homines puniuntur. per egentes
aurum quaeritur et egentibus denegatur. laborant ut quaerant.
laborant ut inueniant quod habere non norunt.
miror tamen,
cur eo uos, diuites, iactandos putetis, cum aurum materia
magis offensionis quam commendationis gratia sit; lignum
A 2 mansuidudine P 3 superbias (a 8. fl.) P\' superbis
(bis ex bum m2 9D N\' dicis fa s. i alt.) P1 dicis (is ex at m2) N\'
4 sic utero CEDT sic in utero REAP\' sicut utero 2C sic tu "Jt m2
(cuius scriptura primaria dinosci iam non potest, sicut ego PB\' es
ex utero N\', es om. T 5 quemadmodum est pauper natus om. DT
est pauper natus P pauper est natus Monac. 10041 est natus tom.
pauper) B\' et panper est natus cet. de] diu BT et (de corr.) D
6 originis (es ex is) P origines ... ucstrorum OUl. P\' 8 est om. N\'
ex alt. om. (fB\' /{\' 9 illoj ille N\' ille] illis (f.\\"\' attolli N\'
adtollis B\' 11 nobilitas generis ..ACB\'N\' pereclitatur P 12 erubiscant
P 13 cur talem elegistis om. RAN\', s. u. ni2 B 14 porphyreticis
CB\' porfyreticis BA porphireticis B.i.\\x porfireticis cet. 16 pununtur
T et (puniuntur corr.) D 19 eos (s eras.) P\' equos (om. uos) T
iocundos R (o pr. ex u) A iucundos B iactando C aurum (u pr.
s. u.) R arum B harum A anro N\'
illud. denique benedicitur diues, qui inuentus
est sine macula et qui post aurum non abiit nec
sperauit in pecuniae thensauris. sed quasi is cognitus esse
non possit, eum sibi desiderat demonstrari. quis est? inquit
et laudabimus eum; fecit enim quod mirari magis quasi
nonum quam quasi usitatum recognoscere debeamus. itaque
qui in diuitiis potuerit conprobari, is uere perfectus et dignus
est gloria. qui potuit inquit transgredi et non est
transgressus, et facere male et non fecit. aurum
ergo uobis. in quo tanta erroris inlecebra est, non tam sua
gratia quam hominum poena commendat.
an uos ampla extollunt
atria, quae magis debent conpungere, quia cum populos
capiant, uocem excludunt pauperis? quamquam nihil
prosit audiri eam, quae etiam audita nil proficit. deinde non
ipsa uos pudoris aula admonet, qui aedificando uestras uultis
superare diuitias nec tamen uincitis. parietes uestitis, nudatis
homines. clamat ante domum tuam nudus, et neglegis: clamat
homo nudus, et tu sollicitus es quibus marmoribus pauimenta
tua uestias. pecuniam pauper quaerit et non habet: panem
postulat homo, et equus tuus aurum sub dentibus mandit.
21 Uerg. Acn. VII 279 om. B\' et pr. om. CB\'N\'DT illis RA et (his s. m2) B
4 pecunia RBVR\' pecunia et C et Monac. 10041 his PBBAP1
5 est hic %\'E, hic post inquit 8. u. 81 6 laudauimus P quasi] qua A
7 debeą.muB A 8 his R (h eras.) B uere (e alt. ex 0) R uere (s.
e nlt. ras,) D 10 male PC11 mala VB\'su\'E (xaxa LXX) malum
RBP\'DT (in A euanidwll) 11 illecebra erroris 21\' 12 nos (v s. n\' V
IIlIpla P 13 debent... uocera in mg. m2 V populus P populos
(os ex us) W populti P\' 14 pauperesP et (i s. e tert.) A V 15 possit
P prossit V prosint RBA audire (e m2 ex i) 31 audis V ea
PRBAP\' nil PP\' nihil cet. 16 quia RBAWE et (a s. u.) D
17 tamen om. RA, s. u. 1112 B parietes (es ex is m3) P uestitis
auro V (auro s. u. m2) CB\'N\' homines nudatis N\' homines ueste
nudatis V (ueste s. u. in2) CB\' 18 homines (e ex i m3) P exclamat
PP\'DT et (ex 8. u. m2) B clamat homo nudus om. CB\'N\' 19 es
luomodo V 20 tua om. eB\'..."1 21 mandet RBV
habeant: quantum, o diues, iudicium tibi sumis! populus esurit,
et tu horrea tua claudis: populus deplorat, et tu gemmam
tuam uersas. infelix, cuius in potestate est tantorum animas
a morte defendere et non est uoluntas! totius uitam populi
poterat anuli tui gemma seruare.
Audi plane qualis diuitem deceat praedicatio. liberaui
inquit pauperem de manu potentis et orphanum.
cui non erat adiutor, adiuui. benedictio perituri
super me uenit, os autem uiduae me benedixit.
iustitiam induebar, oculus eram caecorum, pes
autem claudorum; ego eram pater infirmorum. et
infra: ante fores meas non habitauit hospes, ostium
autem meum omni uenienti patuit. si autem
et peccaui inprudens, non celaui culpam
meam neque reueritus sum multitudinem plebis,
ut non adnuntiarem praesentibus eis. si
passus sum infirmum exire ostium meum uacuo
sinu. cautionem quoque quam habuit debitoris scissam
;;ine recuperatione debiti reddidisse memorauit. nam
32—37 alt. 8. u. m2) MAV 2 sumis tibi iudicium N\' 3 populus
... uersas infra in mg. D 4 tantorum hominum V 5 et (s. u.
m2) non est (est in ras.) V uolontas P 6 poterant (n del.) V
anuli RBAFDTE et (8. i animi) 81\' et (ex animi; V animi C (s. al"
annli) PBł\'i! 8 orphanum WE orfanum 9( (um ex orum m2) cet.
9 adiuuet P et m2 B, om. DT pueri V 10 et os (om. autem) V
beuedixit me V 11 iustitiam (m del.) PB iustitia VCB\'DT oculos
P 12 et ego P\' orfanorum N\' 13 meo (as s. %) P meas (as
m2 in ras ) 2f meos E 15 et om. SVE inprudens (r s. u.) P
nonne elaui P 18 uacuo sinu GB\'N\' V (xevcp XCIXTCIO LXX) uacuo sinu
suo A uacnos si R et (s pr. exp.) B uacuum si PP\'DT 19 si quam
AVCB\'N\' habuit AV habui cet. debitorea P debitori P\' 20 debiti
om. CB\'N\' reddidisse memorauit RBA. §§ reddidisse (di alt. s. u.)
ipeipgrauit V (m2 exp. se et memorauit et corr. reddidi) reddedisse memorani
P reddidisse memoraui PDT reddidi sine mora CN\' et Monac.
10041 reddidi et sine mora B\'
dicit et ingemuisse. cum uideret uirum in necessitate, se
autem in bonis, sed tunc sibi magis fuisse dies malorum,
cum se habere cerneret et alios indigere? si hoc ille dicit,
qui numquam uiduae fecit oculum tabescere, qui numquam
solus panem suum manducauit et non orphano tradidit. quem
a iuuentute sua nutriuit aluit instituit parentis affectu, qui
numquam nudum despexit, qui morientem operuit, qui uelleribus
ouium suarum infirmorum calefecit umeros, non oppressit
pupillum, numquam diuitiis delectatus est, numquam gratulatus
est lapsu inimicorum suorum, si qui fecit haec de
summis coepit egere diuitiis, si nihil ex patrimonio tanto nisi
solum fructum misericordiae reportauit, quid de te futurum
est. qui tuo nescis uti patrimonio, qui in summis diuitiis dies
sustines mendicitatis, quia nulli larg-iris, nulli subuenis?
terrae infodis. minister utique eius, non arbiter. sed ubi
thensaurus tuus, ibi et cor tuum. ergo in illo auro cor
tuum terrae infodisti. uende potius aurum et eme salutem,
C (54 B; P repetam cet. 2 dicit PT et Jn2 B dixit B ml cet.
illgemuisse se ex\' uideret (et ex it m2) B 3 magis sibi RBA,
magis om. V (post dies add, s. u. m2), 8. u. D, sibi om. P1 4 cernerit
P et om. CN\' indigeret P si] sed RAJFT et (si corr.) D
5 oculum fecit RCB\'.J.\\x oculos fecit V oculum facit BA tabiscere BA
6 solus panem suum PP\'l\'n panem suum solus cet. manducauit (uit
ex ret tn2), om. et V orphano WED orfano cet. 7 instatuit P
affectu et rei. (Cnlt. qui numquam ... operuit qui) nudi operti et uelleribus
o. s. humerorum calefactorum (om. humeros... gratulatus est) et
quod his maius est quod non lapsu inimicorum suorum gauisus est ai
quis V 8 uellere B\' 10 est om. R, 8. U. A 11 lapsll RBAC
qui rN\' quid P (d del.) quis cet. 12 agere V egredi CB\'N\'T ei (a.
i egere) D si om. IiA nil P\'DT ex om. C tantum BBA
13 solum om. V relinquit V de te OB\'N\' (de s. u. W\') VDT te
RAP\' et (exp.) B, om. P 15 quia] qui cod. mus. Brit. Reg. 5 F 13
16 es tuarum CB\'N\' 17 eius es RiP\' arbiter es A 18 auro (0 ex
um m3) P 19 infodisti (0 ex u m3) P 19 sq. uinde (ter) P
tibi uitam aeternam. uera allego, quia uerba adstruo ueritatis.
si uis perfectus esse, inquit omnia quaecumque
habes uende et da pauperibus, et habebis thensaurum
in caelo. et noli contristari, cum haec audis, ne dicatur
et tibi: quam difficile qui pecunias habent in regnum
dei intrabunt. magis cum haec legis, considera quia
ista tibi potest mors eripere, potestas superioris tollere, deinde
quia peteris parua pro magnis, caduca pro aeternis, thensauros
pecuniae pro thensauris gratiae. isti corrumpuntur, illi permanent.
considera quia hos non solus possides. possidet tecum
tinea, possidet aerugo, quae consumit pecuniam. has tibi consortes
auaritia dedit. uide autem quos tibi det gratia debitores:
splendidum in panibus benedicent labia iustorum
et testimonium bonitatis illius fiet. facit
tibi debitorem patrem deum, qui pro munere, quo pauper adiutus
est, faenus exsoluit quasi boni debitor creditoris. facit
19. 23) Bas. 288 A (54 D) 11 Matth. 6, 20 Bas. 273 C (49 B)
14 Sir. 34. 23 (31, 28; pr. om. PP\'D et eme tibi CB\'N\' 2 allegoria R uerbo
CB\'%E astruo uerba V 3 inquit esse P* inquit uade et uende
omnia quaecumque habes V 4 pauperibus et ref. (om. et habebis ...
caelo et) V 5 dicas P\' 6 et om. VE post tibi add. sicut et adulescenti
illi diuiti dictum est CB\'N\'DT et in mg. m2 V qui p intf.
in t magis dum V pecunias] possessiones N\' 8 mors potest Y
tollere s. u. P, ex tolerare m2 31 deinde] denique RA 9 quia
pateris R (corr. qui appetis) quia peaeris C quia appeteris B\' quia poteris
(o ex e m2 21) N\' thensauros et 10 thensauris P thesauros et
thesauris cet. gratiae uendere (uendere in mg. m3 9() N\' 11 solus
non (non 8. u. 21) N\' solum B possedis P possedit P tecum]
ergo CB\' ęrgQ (s. enim) 21 enim 21 \'E 12 possedit (corr. m3) P aerugo]
ergo P hos V (a s. o) P\' conssortes (s pr. del.) P 14 spJendidi
dum PPDT 15 fac P 16 xxx debitorem C patrem debitorem
E quo extra u. m. ant. 2t 17 fenus PRAD foenus cet.
exsoluet 2121 \'B\' et (it ex et) E exsolujt (e m2 8. i) V exoluot (i s. P) D
debitor ex creditor P facit Y
manducare, sitiui et dedistis mihi bibere, hospes
eram et collegistis me, nudus et operuistis me.
quod enim unicuique minimorum conlatum est sibi dicit esse conlatum. nescis, o homo, struere diuitias. si uis diues esse.
esto pauper saeculo, ut sis deo diues.
diues fidei diues est
deo, diues misericordiae diues est deo, diues simplicitatis
diues est deo, diues sapientiae, dines scientiae diuites deo.
sunt qui in paupertate abundent et qui in diuitiis egeant.
abundant pauperes, quorum profunda paupertas abundauit in
diuitiis simplicitatis suae, diuites autem eguerunt et esurierunt.
neque enim otiose scriptum est: diuitum pauperes praepositi
erunt et proprii serui dominis faenerabunt,
quia diuites et domini superuacua et mala seminant. ex quibus
fructum non colligant, sed \'spinas metant. et ideo pauperibus
diuites erunt subditi et serui dominis spiritalia
quemadmodum diues rogabat, ut sibi stillam aquae
pauper Lazarus faeneraret. potes et tu, diues, istam implere
15 Hier. 12, 13 16 I Cor. 9, 11 17 Luc. 16, 24 CB\'N\' et (dei 8. u. m2; V dedistis D (s alt. s. U.)
dedisti T 2 manducare et re* (om. sitiui... me) V dedisti T
biuere P potum C 3 operuisti B cooperuiati C et Monac. 10041
4 etenim V eetj fuerit CB\'N\' 5 collatum s. u. 21 datam CB\'
nescis ... esse om. X\' 0 extra u. C instruere Y 6 a seculo V
diues deo N\' deo s. u. m2 V 7 qui diues est in misericordia hic
est diues in deo C\'B\'ll\'\'TlT diues est deo om. A diues est
... sapientiae om. V diues in simplicitate diues est deo CB\'N\'DT,
om. pi 8 sapientiae et scientiae CB\'N\'DT diuitesj diuea est
BA YCB\'N\' et (m2 diuites) B 9 abundant AB\' et (ant tn2 ex ent) B
10 pauperes ... abundauit om. V abundabunt WE 12 dinitibus P
13 fenerabunt %\'D foenerabunt T fenerabunt cet. 14 domini (0 ex
u?) P mala] multa RBÂPIDT 15 non om. N\' conligunt RB
colligunt (a 8. u) A et exp. A, om. CB N\' ita pauperis diuitibus
preerunt B\' 16 (item in sqq.) fenerare D foenerare A fenerare cet.
faencrabnnt] seminabunt BBA 17 rogabat] fenerabat N\' 18 istam
om. D
largitur pauperi deum faenerat.
Pulchre autem sanctus Dauid in psalmo septuagesimo quinto.
hymnum deo concinens ad Assyrium scriptum, hoc est aduersus
nequitiae spiritalis Assyrium. inanem ac uanum principem
istius mundi, ita coepit: notus in Iudaea deus. hoc
est non in diuitibus, non in nobilibus et in potentibus, sed
in anima confitente notus est deus. et in Istrahel magnum
inquit nomen eius, non in principibus et consulibus, sed
in eo qui deum uidet; ipse est enim Istrahel. in quo profunda
fides ad cognitionem dei potuit peruenire.
et factus est
inquit in pace locus eius, ubi quietus affectus nullis diuersarum
cupiditatum exagitatur fluctibus, nullis auaritiae
turbatur procellis, nullis diuitiarum quaerendarum ignescit
incendiis. ipse est qui speculatur aeterna et habitat in Sion,
confringens omnia spiritalium instrumenta bellorum, conterens
arcus, quibus diabolus ignita dirigens iacula graues pectoribus
LXXV 2 11 Psahn. LXXV 3 15 Psalm. LXXV 5 et 3 16 Psalm.
LXXV 4 H et (et exp.) B et largiri A largire (s. m2 si largietis)
V si largieris W ml CiK\' ei largiris B si largiaris 21 m2 E fcnerasti
V ml feneraueris V m2 CB\'N\' fenerari (ri in ras.) R foenerare A
2 drti P dno Sl\'J5 deo cet. 3 septuagisimo P 4 imnuni P himnum W
ymnum P1 T$L\'E id est V 5 nequitias CB\'N\' spiritales CB%E adairium
P assirium T assyriyrum V enim inanem CB\'N\' ac] et TE
uacuum T (ex corr.) N\' 6 mundi sonat C et (sonat s. tt. 1112, V
post deus add. in israhel magnum nomen eius CB\'}.?\' 7 cst om. A
id est in confessione non V et in PP\'D2\'eed in CB\'l\\Тi et BBAV
potestatibus RA sed in PP\'DTRBA et m2 QI et in 2f 1Il1 cet.
sed notus cst deus in anima confitente non in potente V 8 anima
confitentem P confitendo B\' notus est om. CB\'lV\' deus om. BA,
s. u. m2 B, deo CB\'l\\xI et in ... eius om. CB\'N\' in Istrahel om. P
israhel uel isri libri magnQ? P 9 inquit om. V 10 ipse in ras.
m2 V enim 8. t*. m2 V isrlti P israhel uel isri cet. (om. V)
(item p. 508, u. 10) 12 inquit om. CB\'N\' post eius add. et habitatio
eius in sion CB\'N\' 14 querendarum diuitiarum$VE igniscit D
Monac. 10041 ignescit (e ex i) T 15 et om. P 17 iaculas B
non possunt, cui deus lux est, tantumque abest a caligantium
. horrore tenebrarum, ut aduersarius in eo locum habere non
possit, qui etiam principibus se consueuit infundere. sicut
infudit Iudae etiam proditori concidens tamquam in silua
lignorum fidei ianuas, ut in cor eius haberet ingressum et
aeterni nominis tabernaculum possideret apostolatus conlati
munere dedicatum. ergo ille quasi inprobus usurpator concidit
ianuas, ut uiolentus introeat, dominus autem quasi pius inlustrat
seruolos et eorum fulgentibus meritis et claritate uirtutum
tenebras mundi huius inluminat. hanc pacifici atque
mansueti habent aput deum gratiam sobria mentis suae
fundati, insipientes autem corde turbantur et ipsi
sunt sibi propriae exagitationis auctores, quia desideriorum
suorum uoluuntur aestu et quodam salo fluctuant.
diuitiarum. omnes dixit, nullum excepit. et bene uiros diuitiarum
appellauit. non diuitias uirorum, ut ostenderet eos non
possessores diuitiarum esse, sed suis diuitiis possideri; possessio
enim possessoris debet esse, non possessor possessionis.
quicumque igitur patrimonio suo tamquam possessione non
7 Matth. 10, 4 16 Psalm. LXXV 6 om. VT 2 et tantum (om. que) V 3 eo (0 ex a) N eum T
5 infundit RET infudit (d in ras.) D etiam om. CB\'N\' in (exp.
IJ) ligna siluarum DT 6 et ut D 7 possideret post dedicatum transponit
V apostolatus ... dedicat del. mt 91, om. WE 8 muneri 31
muneris T dedicatum V, om. RBA, dedicat cet. (cxp. in D) ille]
princeps huius mundi ORJN\' 10 seruulos P (u alt. ex 0) cet. claritatem
PRB 12 sobria RBA 13 insipientes (s alt. add. m3) P
14 sunt sibi] s (s. u.) sibi (om. sunt) P\' sibi sunt CB\'N\' 15 uuluuntur
R (cot\'r. ml) B aestu uoluuntur CB\'N\' solo V stilo A 16 qui
autem sint isti prophete significauit OB\'N\' qui autem (autem s. «.
m2) V isti significauit in ras. P expresse aignificauit V expresse
om. CB\'N\' 18 apellauit P 19 suis] a suis RB.AP\'DT
possederi P 20 possessoris (i ex e) P
seruulus. non dominus facultatum est, quia alienas custodit
ut famulus, non tamquam dominus ut suis utitur. in huiusmodi
ergo affectu dicimus quod uir diuitiarum sit, non diuitiae
uiri. intellectus enim bonus utentibus eo, qui
autem non intellegit, is utique intellectus sibi gratiam non
potest uindicare et ideo somno temulentiae consopitus obdormiuit.
huiusmodi igitur uiri somnum suum dormiunt, hoc est
suum somnum, non Christi dormiunt. et qui somnum Christi
non dormiunt non habent Christi quietem, non surgunt Christi
resurrectione. qui ait: ego dormiui et quieui et surrexi,
quoniam dominus suscipiet me.
in hoc quoque
saeculo dormitant digni habiti increpatione caelesti qui ascenderunt
equos, quos refrenare non poterant. legimus alibi dicente
ecclesia siue anima: posuit me currus Aminadab.
si ergo anima currus est, uide ne equus caro sit, agitator
LXXV 7 15 Cant. 6, 11 (a eras.) P dispensare (i ex e m3) P his P 2 seruulus
est (om. deinde est) CB\'N\' quia (om. alienas) RA et ml B qui alienas
P et m2 B qui aliena (731 quia aliena WE quia bona B\' quia sic
et alios V costodit P 3 famulos PV yt A, ut del. m2 91, om.
%\'E. de B\' utatur Chi et (i s. ę. \'1l2) St in huiusmodi... diuitiarum
in ras. ml P, s. in huiusmodi ergo affectu est ras. 4 adfecttl RA
discimus B\' dicimur quod uir diu. sit s. u. P 6 his A et (h exp.)
BB 7 ternulentio B\' compositus V obdormit D (it ex iuit)
CB\'N\'lx 8 somnium PBC\'JТ.E et u eras.) BA dormierunt B\' hoc
est suum somnum om. GR\'N\' 9 somnium P somnium (i eras.)
suum A post doimiunt add somnium C%\'E somnum B\'% et...
dormiunt om. V somnium PBCHE et (i eras.) RA christi somnum
B\' 10 ChristiJ in (s. u ) christi A in N\' 11 resurrectionem CN\'
quietem RBA quia ipse ait GB\'S\' ego dormio et cor meum uigilat
(om, et quieui... me) V resurrexi RBA 12 suscipiit P suscepit
N (m2 ex suscipiet) CB\'%\'E quoque GRIN\' et (in mg. quique)
D qu.que A quique cet. 13 dormiant Ci?I\'E dormiunt (u ex a) 81
quia RBAN\'V et (a tkl.) D 13 et 508, 3 ascinderunt P 14 dicentem
ACB\'N\'V 15 ecclesiam R (in eras.) ACB\'N\'V animam R (m eras.)
ACB\'N\'V 16 anima om. P caro equus T
quosdam equos prudentiae habenis cohercet. dormitauerunt
ergo qui ascenderunt corporis uoluptates nullo eas moderamine
gubernantes. unde et ascensores eos quam equites uel
agitatores maluit nuncupare. agitator etenim cum disciplina
et arte pro suo equos arbitrio agitat, ut uel currentes incitet
uel reflectat indomitos uel reuocet fatigatos uel mansuetos
pro sua uoluntate conuertat. unde cum reciperetur Helias et
curru quasi ad caelum ferretur, clamauit ad eum Helisaeus:
pater, pater, agitator Istrahel et eques ipsius, hoc
est: qui populum domini bono ductu regebas constantiae
merito hos accepisti currus, hos equos ad diuina currentes,
quia moderatorem te humanarum mentium dominus conprobauit,
et ideo tamquam bonus auriga certaminis uictor
aeterno praemio coronaris. in Ambacum propheta quoque
lectum est ad ipsum dominum dictum: ascendes supra
equos tuos, et equitatus tuus salus; agitauit enim
pr.) equos (s. u. m2) V cohercit P et (corr.
m2) V 3 ergo s. u. m2 V post ascenderunt add. equos V (s. t*.
m2) CB\'N\' uoluptatis P uoluntates RBA eas (a ex 0) D eos B\'
ea V 4 gobernantes P et om. V maluit uel agitatores V
5 enim CB\'N\' 6 ante CB\' arte (r ex n) QI pro (cum N\') arbitrio
suo equos CB\'N\' agitat om. RA, s. u. m2 B uentilat (s. m3 agitat)
Monac. i0041 ut uel RBA uel ut PPDT uel (om. ut) CR\'N\' J\'
incitet (a s. e m2) V incitat CB\' N\' 7 reflectet (i m2 s. e tert.) V
reflectit OB\'N\' reuocet (a s. e m2) V reuocat CB\'N\' 8 uolontate P .
conuertit B\'ÇJ{\'E et (i m2 ex a) 21 ftfonae. 10041 9 ad] in V 10 et
om. P eques (es ex is m3) P eius \\}(/E 11 dictu R et (v m2 s. i)
BA gubernabus (ba s. u.) V 12 currentes R\' (corr. currens) currens
P\' curris id est P currens id est D (s. currentts eras.) T 13 animarum
humanarum (om. nientium) N\' 14 et om. DWE boni CB\'N\'V
15 abacuc 91 (m2 ex ambacum) V (c alt. s. u. m2) CB\'%\'EDT abachuc
A abbacuc P\' profcta quoque P quoque propheta (uel profeta) cet.
16 ascindes P ascendens R RAP\' T ascende N\' qui ascendes (om. ad i.
d. dictum) V supra PP\' super cet. 17 cquitatio tua V tuos P
(corr. m3) A solus A sanitas P\' agitaui. tC enim li agita aut
enim A
praedicarent. ascendes ait quasi rectori equorum,
non quasi ascensori. ascendit enim etiam eques, sed ut regat,
non ut tantummodo sedeat, eo quod desidiosus et piger somnolentae
proferre non possit mentis incessum.
de equite autem
lectum est: et eques cadet retrorsum expectans
salutem domini. etenim quia nemo sine lapsu est, etiamsi
quis eques ceciderit et terrenis aliquibus uitiis fuerit inflexus,
si tamen non abiciat spem resurgendi, fretus miseratione
diuina peruenit ad salutem. de ascensore uero manifestum
est indicium, quod reprehensibilis habeatur, quando Moyses
ipse ait in cantico Exodi: equum et ascensorem proiecit
in mare. et in Zacharia locutus est dominus dicens:
percutiam omnem equum in amentia et ascensorem eius in
eius in insipientia. non dixit solum equum, sed
et ascensorem, quomodo et in Exodo habes: equum et
ascensorem. ubi enim ascensor, qui non potest equum
proprium gubernare, equus quoque fertur in praeceps et
(a in ras.) 31 diuersa mundi SC2? direxit] duxit B\' orbom
B orbi N 2 ascendes ... incessum ovi. V ascendes RA ascendens
B et (ns eras.) C ascinde P ascende cet. rectori C et (r pro m2 ex p)
SlD rector A peccatori R peccori 91\' (c pr. 8. u.) E pectori cet. non
quasi equorum \\Į{\'E ecorum R 3 ascensore RB ascensor A non
tantummodo ut sedeat sed ut regat CB\'NI 4 somnolentus 9l\'J £ 5 praeferre
RBA incessa? B equitante 91 m2 (equite ml 91) CB\' 6 cadet,
ascendit CB\'N\' 7 etenim s. u. m2 B, om. RA 8 eques om. CB\'N\'
implexus WE 9 abitiet V fletus 31 (corr. m2) B\' et exp. m3
Monac. 10041 10 ascensione 91 uero s. u. m2 V 11 iudicium Y
##rephensibilis P injphensibilis B\' reprehensibilis ... Exodi om. V
ipse moyses T 12 equum dS V 13 dominus om. B\' 15 non dixit
... et ascenso.rem om. V dixit s. u. P 16 et pr. om. ACB\'...V\' et
alt. om. ACB\'N\' equm ... nOli potest s. u. m2 P 17 post ascensorem
add. proiecit in mare RBAVT et in mg. D enim P et qui post
ascensor add. insapiens (a s. u.) est V cst enim GB\' S\' enim est cet.
equm et 18 equs P 18 equus] eques GBI equus ... praeceps om. N\'
et] si OB\' X\'
igitur uobis in equis confiditis, diuites? mendax equus
ad salutem. quid in curribus plauditis? hi in curribus
et hi in equis, nos autem in nomine domini magnificabimur.
ipsi obligati sunt et ceciderunt, nos
autem surreximus et erecti sumus. nolite amare
adhinnientes, nolite, diuites, fremitu libidinis excitari. terribilis
est dominus et cui nemo possit potens et diues resistere;
iudicium caeleste iaculatur.
domini potestatem. ideo dictum est parricidae Cain:
peccasti,. quiesce, ut modum peccato suo poneret. cogitationes
uestrae confiteantur domino. non dicatis: non peccauimus.
dixit Paulus: etsi nihil mihi conscius sum,
addidit tamen: sed non in hoc iustificatus sum. et
uos etiamsi nihil estis conscii, confitemini tamen domino, ne
quid sit quod uos praetereat. etenim qui confitetur domino
et reliquias cogitationis adhibuerit ad confessionem
9 Psalm, LXXV 9 12 Gen. 4, 7 14 I Cor. 4, 4 15 I Cor. 4, 4
17 sq. Psalm. LXXV 11 rapiatur PB\' rapitur DT 2 diuitis PT mendas
C falsua RA. et falsus post equus B mendax e. ad salutem in mg. m2
V (qui om. quid ... plauditis) est equus N\' equus est CR\' VD 3 uobis
plauditis CB\'N\' plaudetis RB et (i s. e) A hii P 4 hii
PT dni dl nri B\' 5 inobligati C et (in eras.) 91 6 resurreximus
JRBV sumus om. V 7 hinnientes B\'V adhinnientes (ad extra u.) D
diuitis P diuites PDT, om. cet. 8 polest N\' diuis P 10 ut
iam] utinam B\'T quiescatis (e ex i m3) P a flagitiis] affligitis T
feriantis P (n del.) feriatis RBT et (a eras.) P\' ferientis V (corr. m2) A
12 quiisce P ponerit P imponeret V cogitationis P 13 in uerbo
uestrae (f 193a) desinit V, exciderunt folia dico confltentur AWE
14 dixit tamen (quamuis E) scs paulus CB\'N\' etsi] et PDT nil
P\' mihi nihil A mihi s. u. C 17 etenim qui] qui enim RBA
etenim CB\'N\' confitebitur (bi s. u.) D (saojjLoXo-pQaexat LXX) dominum
PDT 18 et] etsi CB\'N\' reliquas cogitationes NI
non in fermento malitiae et nequitiae.
sed
in azymis sinceritatis et ueritatis. itaque in conclusione
conuersus ad uos propheta ait: orate et reddite
domino deo uestro, id est: nolite dissimulare, diuites - dies
instat -, orate pro peccatis uestris, reddite pro beneficiis quae
habetis munera. ab ipso accepistis quod offeratis, ipsius est
quod ei soluitis. dona, inquit, mea et data mea, hoc est
quae offertis mihi dona data sunt mea; ego ea dedi
nobis atque donaui. denique propheta ait: bonorum
meorum non indiges, ideo tua tibi offero, quoniam nihil
habeo quod non dedisti. fides est quae dona conciliat, humilitas
est quae oblata commendat. fide Abel plurimam
hostiam optulit deo; super Cain fratris munera placuit
munus Abel. quia fide uicit. nam unde pauperis hostia magis
quam diuitis placet? quia pauper fide ditior est. sobrietate
locupletior. et cum sit pauper, ex illis est de quibus
dicitur: tibi offerent reges munera. non enim purpuratis
offerentibus, sed motus proprios regentibus Iesus dominus
delectatur, qui corporali lasciuiae mentis dominentur
imperio. orate ergo, diuites! non habetis in operibus quod
placeat. orate pro peccatis uestris atque flagitiis et reddite
XV 2 13 Hebr. 11, 4, Gen. 4, 4 sq. 18 Psalm. LXVII 30 et (-bit corr.) A celebrabitis P\'T aepulauitur P
epulabitis P\'T 3 azymis R azimis cet. senceritatis P 4 ait PDT
dicit cet. 5 diuitis P 6 uestris CB\'N\', om. cet. cf. u. 22 8 datal
mandata P\' 9 offertis (tis ex atis) D dona] donata (ta eras.. om.
data) B sunt (a. u.) mea §unt T 10 qm bonorum OBIN\' 11 jindiges
R eges CB\'N\' ideo om. N\' quoniam nihilJ quoniam tlml
qui non 9lm2 9l\' £ 14 deo PP T ideo RliA deo ideo cet. fratris
(i ex e) P 15 liostia om. CB\'N\' 16 placit P 17 de om. \'}IIE 19 motos
P proprior B dns TTTs RBA 20 delectatus B\' et (-ur m2) A
corporalis Bpi T corporis (m2 corporalis) A corporaJi. D lasciuae
(\' mentis (s in ras.) P dominetur RB dominentur (a m2 s. e) 9f
21 quia (8. u.) non P\'D in 8. u. P
soluite. in illo inope faenerate, quem placare propter flagitia
uestra aliter non potestis. quem ultorem timetis facite debitorem.
non accipiam inquit de domo tua uitulos neque
de gregibus tuis hircos, quoniam meae sunt omnes
ferae siluarum. quidquid optuleritis, inquit, meum est.
quia totus orbis est meus. non exigo quae mea sunt; est
quod de uestro possitis offerre studium deuotionis et fidei.
non sacrificiorum ambitione delector; tantummodo, O homo.
immola deo sacrificium laudis et redde altissimo
uota tua.
Aut certe, si placet, sic accipiamus. quoniam dixit obdormisse
somnum suum diuites, increpationes domini praemisit
in eos. terrorem subtexuit, potentiam praedicauit, cui nec
diuites resistant. conuersus ad uniuersos ait: diuites dormitent,
diuites increpentur, uos orate et reddite domino
deo uestro omnes. qui in circuitu eius offerunt
munera, id est agite gratias, pauperes, quia non est personarum
acceptor deus. illi diuitias struant, condant pecuniam,
auri aggerent argentique thensauros; uos orate, qui aliud
LXXV 6 16 Psalm. LXXV 12 RBDT pauperem RB pauperes OB\'N\' egenos CB\'N\'
2 illos OB!, om. 9l\'JE inopes CBIIB:E inopg 81 inopi A fenerate
D foenerate AT fenerato B\' fenerate cet. quem] n at que C quae
B\'N\' post placare add. possint CB\',S\' 3 aliter enim WE post
facite add. uobis eam OB\'S\' 4 accipiamini quid de BB uitulos
ex uitolus P 6 inquit om. CB\'N\' 7 totus (u ex 01 P mens est
CR\'.\\\'\' quod meum est. sed est E in mg. sed est CBAA 8 uestro
mihi CB\'N\' possetis offerre (r pr. s. u.) P studio N\' 9 sacrificii T
ambitionec (c del. BJ delectator (ta eras. R) RB tantumodo P
0 om. DT 12 sic] si R accipiam GB\';.V\' 13 somnium BBCW,
et u t\'lxlJS) A diues 91 increpationis P 14 in eosj meis P
terrorem (t eras.) 9C errorem CB\'$[E 15 et conuersus WE 16 ante
nos add. oro CB\'N\' 17 offerent B (oToouo: LXX) 18 gratia P
19 struant P instruant RBAP\'DT seruent cet. 20 aggerant P aggregent
RBAP D argenti (om. que) WE thensauros P thesaurus
cet.,
pretiosius et argento. uos reddite munera, qui a domino non
receditis, qui estis in circuitu, quoniam qui eratis longe facti estis
prope. qui autem prope sibi uidentur esse per diuitias
ac potentiam longe facti sunt propter auaritiam. nemo enim
foris est nisi quem culpa excluserit, ut eiecit Adam de paradiso
et exclusit Euam, nemo longe nisi quem flagitia propria
relegauerint.
ergo uos prope positi orate et reddite munera
terribili et ei qui aufert spiritum principum,
terribili aput reges terrae, eo quod nullo redimatur
diuitis praemio, nullo inflectatur potentium supercilio, qui
culpae pretia discriminat, qui quo plus alicui contulerit eo
plus exigit ab eo, Saul priuato contulit regnum, sed quia
mandatum non custodiuit, et regnum amisit et spiritum,
multos reges gentium propter perfidiam fecit e populo patrum
esse captiuos et, ut iam de proposita loquamur historia, qui
Achab regem ingratum caelestibus beneficiis ita iussit occidi,
ut a canibus eius uulnera lamberentar. etenim quia pauperis
uineam concupiuerat, nequaquam tentis opibus expletus
imperii infra omnem inopiam redactus a domino. non qui
uulnera eius lauaret inuentus est, non qui corpus operiret.
13 Reg. I 9, 21 16 Reg. III 20 (21), 19 om. RBA, uos ... habetis om.P1!\' qui] quia Monac. 10041
et (a eras.) Q( qui ad B\' auro om. B\' auro argentoque (argentoque
s. u.) pciosius E 2 quia a PP\'T qui (s. * quia) a D non om. CB\'WV
3 reciditis P eat DT 5 auari B 6 culpam (m del.) P culpa B
ut] sicut CB\'N\' paradisso P 7 euam exclusit CB\' euam neglexit
N\' 8 propositi (om. prope) C ororate (or alt. eras.) P 9 terribili
do CB\'N\'D et... terribili om. T auferit P auferet RB principum
spiritum N\' 10 regis P 11 precio (cio eras.) T 12 contigerit
B 13 saul quippe (ppe s. u.) P4 14 costodiuit P 15 e om.
CB\'N\'D 16 et] sed RBA preposita P quia DT, qui om. E
17 achac P ingradum RB caelestibus ingratum WE 18 canes
(om. a) N\' lamberent (ent ex entur 21) N\' 19 concupierat o B\'N\'
20 redactus est WE a dno est (est s. u.) A 21 uvlnera (v s. U.
m3) P lauarit P
asperitas. dignos plane sui ministros funeris auarus inuenit.
dixisse ad Heliam: uidisti quemadmodum commotus
est Achab a facie mea? non inducam in
diebus eius mala, sed in diebus filii illius inducam
mala aut quomodo dicimus quia ualet aput dominum
paenitentia? ecce rex motus est ante faciem domini et ibat
plorans et conscidit uestimenta sua et operuit se
cilicio et erat indutus sacco ex illo die, quo interfecit
Nabuthae Israhelitem, ita ut deum misericordia
commoueret et mutaret sententiam. ergo aut paenitentia non\'
ualuit nec inflexit dominum misericordem aut oraculum falsum
est. nam Achab uictus est et occisus. sed considera
quia Iezabel habebat uxorem, cuius inflammabatur arbitrio,
quae conuertit cor eius et nimiis sacrilegiis execrabilem
fecit. et hunc ergo paenitentiae eius reuocauit affectum, dominus
autem non potest mutabilis aestimari, si confessionis
inmemori non putauit esse seruandum quod promiserat confitenti.
accipe aliud uerius. et indigno seruauit dominus tenorem
34 sqq. 15 Reg. III 20 (21), 25\' s. u. m2, s add. m3) P sane
ItBA post funeris ras. 6 fere litt. in P; funeris erasum esse uidetur\'
3 oritur illud WE diiisse dum 1IBACB\'N* 4 commutas P 5 inducam
s. u. m2 P 6 filii eius RAWE et (illius corr.) D eius
filii B 7 dicemus BBA 8 penitentiam (m del.) P domini] dl
WE 10 cilicium (om. se) BB 11 israelite P israhelitam 91 iezrahelitem
E dum BBAPJDT misericordia P ad (s. u. m2) misericordia
(ã ex a m2) 9t 12 commouerit P paenitentiam SB 14 et
uictus RBADT et (in quo nam & achab) P\' sed quia considerauit
(uit 8. u. m.3) quia P 15 habuit 91T infamabatur C informabatur B\'
16 nimis R HOB\' et (corr. ml) A, (corr. m2) st 17 huc 22 hanc (hec
m2i 2( ad paenitentiae B\' 18 aestimari (ri s. u. in ras. m2) 81
si CB\'% sed cet. 19 inmemor A in memoria P potauit P et (v
8. o) P\' putauit (ui ex bi m2) 9t putabat %\'E
intulerat bellum rex Syriae. uictus est et seruatus ad ueniam,
captiuus quoque libertate donatus et remissus ad regnum est.
quod fuit diuinae sententiae non solum euasit Achab, sed
etiam triumphauit, quod ipsius ignauiae hostem sibi, a quo
uinceretur, armauit. et certe fuerat monitus a propheta
dicente: cognosce et uide quid facias, monitus inquam
erat eo quod Syriae regis pueris deberetur gratiae caelestis
auxilium, quoniam dixisset: deus montium deus Istrahel
et non deus Baal. propter hoc inquit obtinuerunt pro
nobis. et ideo inquit si non plene obtinuerimus eos,
in locum Syriae regis satrapas constitue, ut uirtutem
illis et potentiam regis auferret.
denique primo congressu
uicit, ut fugaret hostem, secundo uicit, quando captum imperio
suo reddidit. qua causa uincendi eius euidens resultauit
oraculum dicente uno ex filiis prophetarum ad proximum
suum: occide me. et noluit homo occidere eum. et
dixit: eo quod non oboedisti uerbo domini, ecce
tu recedis a me, et interficiet te leo. et recessit
ab eo, et inuenit eum leo et interfecit eum. et post
hoc alius propheta adstitit ante regem Israhel et dixit ad
eum: haec dicit dominus: quoniam dimisisti tu
uirum exterminationis de manu tua, ecce anima
III 21 (20), 23 sq. 13 Reg. III 21 (20), 29 sqq. 17 Reg. III 21
(20), 35 sq. 22 Reg. III 21 (20), 42 1 ipsa B\' 2 sqq. siriae P 2 seruatos (v s. o m2) A 3 captus B\'
libertati %\'E est om. AE 4 fuit] fit P 5 a om. WE 6 motus
B\' profeta P 9 dixissent WE dixit rB\' ishi P israhel uel
isrt eet. 10 et om. P\' baal BAPaBWE bahal T (h s. u.) cet.
11 in uerbo obtinu[erimus desinit 9t mutilatus; cetera suppleuit manus
saec. XVII obtinuerimus (ri ex re m3) P 12 regis (del. m2) siriae
regia P constitue PPDT constituet RB constituite WE constituit
cet. 14 fugerit P fugeret 91\' 15 qui B\' quia D euidenti P eui-
denter %\'E etuidens C 16 oraculo P 19 tu (s. ut) M ut BC
recedis C recidis P recedas B\' recedes cet. secessit RBACB\'
22 tu om. P\'DT
illius.
liquet igitur his oraculis quod dominus etiam circa
indignos promissa sua seruet, sed impios aut stultitia sua
opprimi aut alia praeuaricatione damnari, etiamsi primae
praeuaricationis laqueos euaserint. sed oportet nos taliter
agere, ut digni bono opere omnipotentis dei promissa accipere
mereamur.
8. 11. m2 P 3 iustitia CB\' 4 aliqua P\'DT 5 praeuaricationis
laqueos PW laqueos praeuaricationis cet. sed... mereamur
om. ACBWE talia P1!\' et (ras. s. a alt.) D mereamur. amen DT
EXPL. DE NABUTHĘ PAVPERE TRACTATUS SCT AMBROSI P EX-
PLICIT LIBER DE NABUTHĘ ISRAHELITAE B (E ult. tras.) B EX-
PLICIT DE NABUTHAE A EXPLICIT DE NABUTHAE ISRAHELITA
(IEZRAELITAE B\') CB\' EXPLICIT LIB. VIIII. SCI AMBROSII EPI
DE NABUTHE HIEZRAHELIT? 9r TRACTATUS DE NABUTHAE P1
EXPLICIT LIBER SCI AMBROSII EPISCOPI DE NABUTHA D FINIT
DE NABUTHĘ ISRAHELITA T. in E non est subscrtptio