The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Licet mystice quoque uelut tubae increpuerit sono Dauid
propheta, tamen moralium magnus magister, quantum in eo excellat
ethica, psalmi huius summa declarat gratia, siquidem cum
suauis omnis doctrina moralis sit, tum maxime suauitate carminis
et psallendi dulcedine delectat aures animumque demulcet.
meritoque
plerisque locis moralium psalmorum sententias tamquam
stellarum diffudit lumina, quae elucent atque eminent; centesimum
uero et octauum decimum psalmum uelut pleni luminis solem
meridiano feruentem calore in processa libri constituit aetate, ut
neque matutini ortus semiplena exordia neque uespertini occasus
quidam senilis defectus claritati aliquid perfecti splendoris decerperent.
quem per singulas Hebraeorum digessit litteras, ut, quemadmodum
paruulorum ingenia primis litterarum elementis adsuescunt
discendi usum adsumere, ita etiam nos huiusmodi elementis
usum discamus uiuendi.
Litteris autem singulis octonos uersiculos adscripsit, ut
simul et unitatem doceret, non pluralitatem — unitas enim cohercet
omnia et regit, cui subiecta sunt omnia -; et purgationem legitimae
1 uelut— sono] cf. Explan. ps. 38, 4 extr. av, de codicum p-raescriptionibus cf. Praefatio p. 4, 17 mysterium desunt in T mystica Pm2v mystico a
quaeque OPm2v ueloti Na tuba 0 2 in eo quantum v excellit N 3 ethica
0 et hic cet. psalmus A huius OPm2 eius eet. declarant GMNPmlB 4 maxime]
add. cum A 5 aures animumque delectat A muleet G,om.A 6 sen-
tentias psalmorum v 7 diffunditOeav lucent AGMNOav eminent] emicant v
8 et eras. G, om. 0 9 feruente eodd. praeter 0 prooecta 0 10 hortus Aml
11 seniles 0 aliqui Gml 12 litteras digessit 0 quemammodum N
13 ingenio R 17 non pluralitatem om. v enim] ergo 31 coercet av
18 omnia sunt AGORv et ea Pml
-
quia octaua die circumcisionis sollemnitas impleri statuta est.
uel quia totus mundus coinquinatus erat peccatis nostris et septem
illis pollutus diebus. - ubi autem autem dies resurrectionis, conuiuificati
domino Iesu resurreximus et erecti sumus in nouitate uitae
praeferentes ablutionis gratiam. meritoque primogenita offerimus
animantia in figura primogeniti filii dei castitatis et simplicitatis
spiritale sacrificium acceptum deo non quarto aut quinto die, ne
inmundum aut inconsummatum sacrificium sit, sed octaua die,
qua omnes in Christi resurrectione non solum resuscitati, sed etiam
confirmati sumus.. unde licet in baptismate statim sit plena purgatio,
tamen, quia ablutionis ipsius sacrificiique rationem baptizatus
debet cognoscere, non offert sacrificium nisi octauum ingrediatur
diem, ut informatus agnitione sacramentorum caelestium non
quasi rudis hostia, sed quasi rationis capax tunc demum suum
munus altaribus sacris offerat, cum coeperit esse instructior, ne
offerentis inscitia contaminet oblationis mysterium.
Titulus autem psalmi Alleluia est, hoc est, \'laus
dei\'. in his enim hymnis uere deus laudatur, in quibus est peccatorum
remissio. denique in superiore psalmo passio domini praemissa
est, quae mundum hunc diluit, ut dignos faceret populos
qui deum inmaculato ore laudarent. ipsa quoque litterarum elementa-\'
menta. ut omnia Hebraea nomina, non sunt rationabilis interpretationis
uacua atque immunia. quorum significationes locis \'
in Hebraeo in principiis uersiculorum digestus est et est totus
Leu.27, 26 8 cf. Eccli. 32 (35), 9 20 cf. Ps. 117 25 cf. Ps. 111 add. est A lege] add. est v 2 sollempnitas circumeisionis 0
sollempnitatis 3T implere Pm] 4 pollutis GNPmlR resurrectionis dies v
6 praeferentis (hnlO ablutionis gratiam praeferentes v offerimns primogenitaf
4 simplicitatis] add. animantia b 8 spirituale GJIN deo acceptum a 10 qua]
quiaO 11 babtismateP plena sit statim v 12 babtizatusP (sic saepe baht.)
15 hostia om. v tum P 16sacris altaribus 0 17 inscientia GO 18 Titulus] ineipit
T 19 ymnis
Prima littera \'Aleph\' dicitur, cuius interpretatio \'doctrina\'
est. sollicitus ergo auditor plenos doctrinae esse uersus
qui secuntur debes praesumere.
Beati inmaculati, inquit, in uia, qui ambulant
in lege domini. beati qui scrutantur
testimonia eius, in toto corde exquirunt eu m.
Quam institutionem secutus Salomon librum de Prouerbiis
scripsit, quo moralem locum uberius expressit. naturalem in Ecclesiaste,
mysticum in Canticis canticorum. quamquam si diligenter
discutias, et in Prouerbiis mystica pleraque repperies et in Canticis
moralium suauitatem. nam utique mysticum est: sapientia
aedificauit sibi domum et subdidit columnas
septem; interfecit suas hostias et cetera. hoc
quoque in Canticis, licet tam mysticum quam morale, in quo blanditiarum
suauitas et affectus amantis exprimitur: osculetur
me ab osculo oris sui, quoniam optima ubera
tua super uinum et odor unguentorum tuorum
super omnia aromata.
Constitue ergo uirginem desponsatam multo tempore et iusto
feruentem amore, quae multa praeclara opera dilecti probabilium
testium adsertione cognouerit, desideriis suspensis dilatam frequenter
iam non ferentem moras, quae omnia fecisset, ut sponsum
uideret, aliquando uotis potitam suis ad inprouisum sponsi aduentum
gaudio turbatam non quaerere primordia salutationis, non
3 prius solum seminate MN 5 acceptisO 8 habiit
GRm1 habuit Pm1 10 ac] hacO 12 sequutus P 13 in quo Ov naturaleG
eciesiiiste MN 15 rep(-pp-)erias GMNPmla 16 est om. AR 17 subdidit]
excidit T 18 hoc quoque] hocque v 19 lucet v misticum sit 0 moralem
AGmlNPmIR, add. sit s. l. T 21 ab om.JINOT osculis eod. Casin. 154 b
24 disponsatam Rml 25 multo 0 praeclara] probata v 26 delatam OR
28 inprouisam 0 29 turbata N quaereret ANPR
ita ergo et
sancta ecclesia, quae in primordiis mundi desponsata in paradiso.
praefigurata in diluuio, adnuntiata per legem, uocata per prophetas
diu redemptionem hominum, euangelii decorem, dilecti expectasset
aduentum. inpatiens morae in oscula ruit dicens: osculetur
me ab osculo oris sui et delectata osculis adiecit: quoniam
optima ubera tua super uinum.
Et ut moralius dicamus, intellege mihi carnem illam, quae
madefacta fuerat in Adam serpentis ueneno, quae criminum marcebat
faetore, quae procedebat in filiabus Sion alta ceruice et
nutibus oculorum et itinere pedum trahens tunicas et pedibus
suis ludens, crinibus cincinnis et conpositis uultibus atque redimiculis
et omni affectato decore plus dedecens, eandem tamen
plurimis edoctam oraculis, quod uenturus esset qui serpentis inlecebris
exclusis sancti spiritus infunderet gratiam, ut omnis caro
uideret salutare dei, omnis caro ad deum ueniret, inarsisse desiderio,
sed metuentem, ne ut inpatiens, ut lasciua, ut luxuriosa, ut querula,
sicut ante fuerat, displiceret, quamuis longiore quam ferre iam
morantis aduentus dominici expectatione quateretur, non
inmurmurantem tamen nec transgredientem, sed leuantem in
omni loco puras manus sine ira et disceptatione
in habitu ornato, cum uerecundia et sobrietate ornantem
se, non intortis crinibus aut auro aut margaritis aut ueste pretiosa,
sed his quae castitatis et bonae conuersationis decerent gratiam,
ucrlorum uices] cf. Quid. Pont. 2, 10, 35 5*Cant. 1, 2 10 cf. Esai.
3. 16 15 cf. L ic. 3, 6. 16 cf. Ps. 64, 3 20 I Tim. 2, 8 ANPR 2 disponsata GRrnl paradvso AGNR 4 hominem
JIml deeoreAR expectando T 5in(im-)patientismore(-ae) MNT. cf. De offie.
I 49, 242 (Ihm) in]
osculetur me ab osculo oris sui,
quoniam optima ubera tua super uinum. iam
uolebat adhaerere Christo caro, iam festinabat innubere, ut esset
unus spiritus et fieret caro Christi, quae erat ante meretricis. osculetur,
inquit, \'me\' — osculatur nos dei uerbum, quando sensum
nostrum spiritus cognitionis inluminat — et tamquam despiciens
omnes iucunditates et delectationes suas, caelestibus cupiens inhaerere
mandatis ait: \'quoniam optima praecepta testamentorum
tuorum super omnem adpetentiam carnis et saeculi uoluptatem\'..
meminerat enim se m Eua ante sic lapsam, dum uoluptatem corporis
praefert mandatis caelestibus. unguentum exinanitum
nomen tuum, hoc est: totus inmundus inpuritatibus diuersorum
facinorum faetebat hic mundus; nunc spirat ubique
suauitas pudicitiae, unguentum fidei. flos integritatis. et a moralibus
uenit ad mystica dicens: introduxit me rex in cubiculum
suum. exultemus et laetemur in te; diligamus
ubera tua super uinum. simplex est enim
osculum, negotiosum autem cubiculi secretum.
In ipso quoque euangelio pulcherrimus de moralibus locus
est, ut unusquisque uas suum mundet, dicente domino: Phari saee
caece, munda prius quod intus est calicis
et parapsidis, ut fiat et id quod foris
est mundum. nam nisi se unusquisque intus mundauerit,
etiamsi foris speciosus uideatur et iustus, similis erit dealbatis
sepulchris, ut foris quidem iustus uideatur. intus uero sit faetidus.
18 cf. p. 37, 25 sqq. 20*Matth. 23, 26 24 cf. Mutth. 2.3, 27 1 dicentem — 2 super om. N ab om. MT osculis cod. Casin. 1-54 h 2 quoniam]
add. meliora et M obtima OP 5 quando] quantum T 6 dispiciens G
7 iocunditates Am2MOPRTa 8 obtima JI 9 appendiciam N et saeculi om. N
10 meminerat-uolnptatem om. Aml se Om. MmlN at dum Gm2Ta uoluntatem
N 11 praeferret (rret in ras. m2 4) AO caelestibus] add. ait Gm2av
12 in(im-jmundis GMNOPTv, cf.p.1,3 13 fetebat ANOT foetebat GPR 14 ungentum
sed nec ipsa doctrina potest
mercedem habere, ubi gratiam non habet innocentia. peccatori
autem dixit deus: quare tu enarras iustitias
meas? sed reuertamur ad propositum psalmum.
Beati, inquit, inmaculati in u i a, qui a ambulant
in lege domini. beati qui scrutantur
testimonia eius, in toto corde exquirunt eum.
primus uersus moralis, secundus mysticus. quis hoc dicit? propheta
utique, qui fungebatur carnis alloquio, et dicit hoc post eum
psalmum, quo descripta est domini nostri Iesu Christi passio.
ubi :
ergo ei diuina sacramenta reuelata sunt et induit dominicae resurrectionis
laetitiam et passionis degustauit gratiam, uidit iustorum
congregationes, populos redemptorum, perditorum salutem, mortuorum
resurrectionem, sanctificationem sacramentorum, exclamauit
dicens: beati inmaculati in uia, qui ambulant
in lege domini, hoc est: ecce maledicta terra
in Adam coepit habere beatitudinem, si tamen legem domini non
derelinquat; ecce inmaculatus est homo, qui erat ante pollutus.
quam pretiosum est iam custodire praeceptum domini, quam pretiosum
etiam praecepti ipsius scire mysterium!
Sed quis est inmaculatus? non utique qui in quacumque
uia ambulat, sed qui in Christo ambulat. ipse enim dixit: ego
sum u i a. in hac uia qui ambulat, errare non nouit, si tamen
ab hac uia numquam recedat. est et uia lex, et ideo, dum inmaculatus
est. in lege domini ambulat; nec ambulare uia hac desinat.
ne inmaculatus esse desistat. non declinet in dexteram aut laeuam.
non titubet, non resistat, non expectet, sed ambulet superiora
27 cf. Phil. 3, 13 (14) gratiam NORv gratia cet. innocentiam AOHXPRTa innocentiae Ov.
correxi, c/. p. -5,
Si quis ergo in uia ambulat, scrutetur testimonia domini.
quod licet mysticum sit, tamen etiam moralia in se habet, quoniam
melius potest ambulare in uia, qui scrutatur domini testimonia. nam
ut quis intemperantissimus, captus adulterinae cupiditatis aestu
et uictus libidine uel indulgens flagitiis, qui repugnare nolit adpetentiae
suae carnis, conuersus huc atque illuc, si neminem forte uideat.
in facinus ruit, idem tamen quamuis parata occasione potiendi
explorat diligenter omnia, in diuersum oculos suos incuriosus iustitiae,
sollicitus famae detorquet frequenter, erubescit testimonium
erroris. qui non erubescit errorem, ac si quem forte spectatorem
cognouerit facinoris sui, uerecundia sequestrat intemperantiam et,
quamuis cum ancilla uel meretrice uulgari, ubi nullum sit deprehendendi
periculum. temptamenta moliatur libidinis, pudore tamen
inceptum deserit, quanto magis, si quis alleuet mentis oculos et
consideret plena esse angelorum omnia, aera terras mare ecclesias,
quibus angeli praesunt - mittit enim dominus angelos suos ad defensionem
eorum.
quiheredesfuturisunt promissorum caelestium -,
concepto potest renuntiare peccato! unde ista turba innocentium,
nisi ex illis peccatoribus ? eadem natura est omnium, sed diuersa
disciplina. circumcisio nihil est et gentilitas nihil est, sed
ad om.NTa alt. ad] ad in Mm1 in GMm2NPT v 3 christus est MN
5 Manichaeuis av 7 legem Prnl 8 ergo] uero MNT uia] add.
domini MNPT 9 quae licet my.-tica sint (sunt Rml) AORv habent AORv
10 scrutantur Mml testimonia domini MNO 13 adque N uideat] add. flagieii
sui testem a 14 quamui;] add. inueniat Aav paratam occasionem
AGmlNPRav 15 diligenter explorat AOR 16 frequenter] add. enim NPin2
emitescens a 17 terroris Gml at O 19 deprehendi N 22 plenam Rml
aerem a 24 promissionnmN 25 receptoO
Non reueritus esses angelorum praesentiam, si praesentes
esse crederes ? non metueres non dicam facere, sed loqui aut etiam
cogitare quod prauum est, si tibi scriptura diuina suasisset, quia
deus cogitationum arbiter, secretorum testis est uerax, sicut ipse
ait: estote mihi testes, et ego testis, dicit
dominus deus, et puer meus quem elegi? hominem
uereris praesentem, dei patris et filii non uereris praesentiam ?
sed non uis credere, ne possis cauere; non uis audire, cum legitur.
quia deus nouit occulta hominum, ne incipias scire quod timeas
et timere ne pecces. audi ergo scripturam diuinam, ut conuertaris
a uia praua et maligna.
noli, sicut caecus oculis corporalibus aut
sicut surdus, qui eo, quod non potest uidere aut audire praesentes,
solum esse se credit et in plurimorum coetu, dum putat nullum
esse praesentem, perpetrare adoritur quod arbitratur esse secretum
— non enim potest uidentes uidere qui non uidet —, similiter et
tu mentis caecatus oculis noli aestimare quod sine teste delinquas.
quia hominis praesentiam declinare potuisti; plures sunt qui redarguant
quam quos cauere potuisti. ipsum te fugere tui accusatorem
non potes, quem conuenit propria conscientia, et si negas aliis, tibi
non negas, et si homini infitiaris. deo fateris, et si uolueris negare,
tuae te cogitationes reuincunt.
Heliseo adsistebant angeli quos uidebat, et ideo agmina
26 ct. IV Reg. 6, 15-17 1 an addidi (merita = delicta) 2 in om. A. 5 hic talis non Tm2 reueritusO
cod. Casiu. 154av reueretur AGm2MNm2PRT (ueretur in ras.) reuertetur Gml
Nml esses
esse te credas qui liber es, qui munitus es spiritalibus turmis, si prophetam
non derelinquas. cum tibi propheta loquitur, quia deus
dixit: ego caelum et terram compleo, cum tibi
propheta dicit: quia plures nobiscum sunt, quia
in circuitu nostro angeli sunt, attolle oculos mentis et uidebis non
solum angelos, sed etiam deum, qui dicat tibi: aperi mihi,
soror mea, proxima mea. pulsat ad ianuam et quando
tu dormis; si tamen uel excitatus euigiles uel uocatus ianuam tui
pectoris aperias, introibit. quodsi fugias lectionem propheticam,
si domi non legas, in ecclesia audire nolis, nonne, sicut ille, qui
auerso coniuet obtutu, ne uideat quod possit uidere, claudit oculos,
ne aspiciat, cui potestas uidendi est, aut sicut in furore plerique
iniecere manus oculis suis, ita et tu primo auerteris coniuenti
magis dissimulatione quam refragatione praerupta? nam cum ad
ecclesiam uenis et christianum te adseris, sanus uideris, aperis oculos,
quibus possis uidere; sed dum audire dissimulas quae leguntur,
claudis, ne uideas tibi, etsi aliis uidere uideris, inicis etiam quasdam
perfidiae et intemperantiae manus oculis animae tuae et caecitatem
infers cordi tuo, quod est grauius, uoluntariam, ut uidens non uideas,
audiens non audias.
Putas te solum esse, cum fornicaris, et non recordaris,
quia oculi domini uident orbem terrarum? non audis dicentem:
AOm2R quiajqui T onec GMmlPRTav 6 te esse
AOB 8 im(in-)pleo NPT implebo (s. scr. uel compleo) Jf 10 mentis oculos
AOR lldicitO 12sorror P ianuasP etom.MmlNT 13exitusPm1 14introinit
Pml intro*it T 16 aduerso AGMNPm1R conhibet A eonibet Gm1MNm1
Pm1Rm1 cohibet O conicet Tm1 optatu MmlNT uidere possit N 17 aspiciat]
plenus est mundus sanctarum
uirtutum. quia plenus est nequitiarum; plenus est orbis terrarum
remediis. quia plenus est laqueis. putas quod in lupanari Christus
te non uideat, quem uidet lupanar intrare ? putas quod in adulterio
te non deprehendat, quem uidet adulterium cogitantem? num
parietes refugit, qui spectat errores, et secretum criminis auersatur.
qui sc-enam criminis intuetur? an putas tunc primum te intrare
meritorium, cum fornicem meretricis ingrederis? intrasti iam.
quando cogitationes tuas meretrix introiuit, intrasti iam, quando
ad potiendae prostibulae cupiditatem gressu mentis intrasti, pulsasti
lupanaris fores, quando ad mulieris concupiscendae decorem oculos
mentis aperuisti.
et si uerum audire uis, quomodo te in lupanan
non uidit Christus, quando te uidit, quia adulterando in corde tuo
te ipsum lupanar esse fecisti? denique ipse dicit dominus Iesus:
qui uiderit mulierem ad concupiscendum
e a m, iam adulterauit eam in corde suo. unde
tamen tam religiosus in opinione. qui tam probrosus in crimine?
Sed adquiesco tibi. quod Iesus te nolit uidere. nolit reuincere
qui nolit acc-usare, nolint uidere et angeli; sed uidet diabolus
qui tecum introiuit, immo qui te introduxit, uident ministri eius
qui te circumdederunt, ne uideres angelos dei, uidet Belial, uidet
2 sum solus]solum NT 4cherubin GNOPT seraphin(-ya)GT qui
Am2a 5 tert. sanctus] acld. dominus deus sabaoth 0 6 terra] add. gloria MNOPRT
magestatis Rml est]
ipse in ludam introiuit, ipse eum ad proditionem inpulit,
ipse misit ad laqueum. quanti dicturi sunt in illo die aduersus
eum: \'tu nos circumuenisti, tu inpulisti!\' exemplum quaeris?
accipe dicentem Euam praeuaricationis suae auctorem fuisse serpentem.
sed illum implicauit, non se absoluit, cui respondit dominus:
\'non praeceperam, ne gustaretis de ligno solo, quod est in
medio paradiso?\' respondebit ergo et pluribus: \'diabolum audistis
suadentem noxia; me non potuistis audire uitalia mandantem?\'
Et ideo operemur iustitias. non enim qui operantur
iniquitate in uiis eius ambulauerunt.
tu mandasti mandata tua custodire nimis.
utinam dirigantur uiae meae ad custodiendas
iusti iustificationes tuas!tunc non c o confundar.
cum respiciam in omnia mandata
tua.
non solum: mandasti, inquit. custodire m a ndata
tua , sed etiam: custodire nimis. quando hoc
mandauit ? in paradiso quidem mandauit Adae, ut custodiret mandata:
sed fortasse non mandauerat nimis custodire et ideo lapsus
est. ideo inflexus uoce mulieris suae, ideo deceptus erat a serpente
putans quod, si in parte aliqua recederet a mandato. non penitus
erraret. sed quia semel a semita mandatorum recessit. totam deseruit
uiam, inuenit eum serpens extra uiam et expoliauit omnibus,
nudum reliquit. ideo dominus, quia lapsus erat qui in paradiso
21 cf- Gen. 2,16 com.N pr. quis] adJ. te Nm2 2 praestet et ARml praestet tibi
et 0 silentium AO uolet a subplicii P habere supplicii 0 habere consortium
supplicii MNT 3sibi uideri O 4 alt. ipsej add. estO 6 in om. 0 die om.NT
8 euam dicentem O 10 nonne A numN gustaresO 11 paradi(-y-)siGMNav
ergo] add. ueritas Gm2MNPav suadentem audistis (ex auditis m2)P 13 non]
neque Jf 15 custodin ORv 18 perspexero MNT perspiciam Omlav 19 inquit
mandastiO inquid M 19 et 20custodiriGOv 21 quidemcod.Casin. 154av
hoc 0 inquit cet. 23 pr. adeo R 25 erret Pm1 26 inuenit— uiam om- μ
omnibusque Mm2NTa 27 nudumque v reliquid PmJR
inquit, uerbum quod locutus fueris, reddes pro eo rationem. noli
dissimulare; ab aliquo mandato iota unum uel unus apex non
praeterit. noli recedere de uia. si in uia ambulans uix tutus es a
latrone, quid facies, si te extra uiam uagantem inuenerit? dirigantur
gressus tui et, ne infirmus sis ad dirigendum, precare, ut
dominus dirigat uias tuas.
Hic optat: utinam dirigantur uiae meae!
alibi dicit: expectans expectaui dominum, et
exaudiuit me; et statuit pedes meos in petra
et direxit gressus meos. roga ergo et tu, ut dominus
dirigat uestigia mentis tuae. quo possis domini custodire
iustificationes. non confunderis, cum respexeris in omnia mandata;
ante enim confusus es in Adam et Eua. denique nudus factus es,
operuisti te foliis, quia confundebaris, abscondisti te a conspectu
dei, quia erubescebas, ita ut diceret tibi deus: Adam, ubi es?
cum illi dicit, tibi dicit; Adam enim interpretatione Latina \'homo\'
dicitur, hoc est: homo, ubi es?\' et Adam respondit: timens,
quia nudus eram et tota mente confusus, ante conspectum tuum
uenire non ausus sum\\ ergo ne confundamur, custodiamus mandata
domini et custodiamus omnia; nam si quis unum mandatum
custodiat et aliud praeuaricetur. nihil ei prodest. custodiuit se
aliquis a sanguine, non custodiuit ab adulterio; utique in uno conuictus
punitur etiam legibus saecularibus nec prodest ei alterius
criminis abstinentia, si in altero fuerit deprehensus.
C on f it Confitebor or tibi, domine , in directione
co r dis — aduertis quas uias dirigas ? —,
ut ingrediatur penetralia mysteriorum caelestium et aperiantur
sibi thesauri sapientiae et scientiae in Christo absconditi. unde et
Salomon ait: adtrahe nos; post te in odore u unguentorum
tuorum curremus. introduxit
me rex in cubiculum suum. et fortasse illud, quod
ait supra: osculetur me ab osculis oris sui, significat
spiritus sancti superuenientis gratiam, sicut angelus ad
Mariam dixit: spiritus sanctus superueniet in
te, et uirtus altissimi obumbrabit tibi. quando
autem introduxit eam rex in cubiculum suum, passionis tempus,
lateris conpunctio declaratur, sanguinis effusio, sepulturae unguentum,
resurrectionis mysterium, ut osculum quasi sponsa acceperit,
in cubiculum autem Christi sit introducta ecclesia non iam
quasi tantummodo desponsata, sed etiam quasi nupta, nec solum
thalamum sit ingressa, sed etiam legitimae claues copulae consecuta
sit. ideoque quasi in thalamo sita ait: colligatio guttae
frater meus mihi, inter media ubera re- quiescit. quodsi cubiculum quaerimus, ipse nos edoceat, qui
ait: tu autem cum orabis, intra in cubiculum
tuum etclauso ostio ora patrem tuum in abscondito.
cubiculum ecclesiae corpus est Christi; introduxit
eam rex in omnia interiora mysteria, dedit ei claues, ut aperiret
sibi thesauros scientiae sacramentorum, clausas ante fores panderet,
cognosceret quietis gratiam, defuncti somnum, uirtutem resurrectionis.
1,13 (12) 22*Matth. 6, 6 dej. A MNOT me derelinquas av 5 absconsi MN 6 nos] me (corr. ml
nos) P odorem cod. Casin. 154 v 7 tuorum] adll. nos v curramus GPmlct
curremus ante in tr. T 8 aliud T 9 ab om. MNT osculo OR μ 10 gratiam
In illo cubiculo iustitias domini Iesu nupta repperit. quae
sunt illae iustitiae ? utique sacramenta baptismatis, sicut legimus,
quia, cum uenienti ad baptismum diceret Iohannes: ego a te
debeo baptizari, et tu uenis ad me?, respondit
Iesus: sine modo; sic enim decet nos implere
omnem iustitiam.
in illo cubiculo iustificationes didicit,
consilium dei cognouit, sicut scriptum est, quia omnis populus
audiens et publicani iustificauerunt
deum, baptizati baptismo Iohannis; Pharisaei
autem et legis periti consilium dei
spreuerunt in se, non baptizati ab eo.
quod
illi spreuerunt, nos elegimus et sequimur consilium dei, quia nihil
potest esse sublimius; hoc enim diuinum, quo fit remissio peccatorum.
cum didicerit itaque iustitias domini, deum timens non
confundetur. denique et Paulus ait: in nullo confundar.
Et quia nullus potest perfectus esse sine fauore dei neque
tutus, ideo rogare debet, ne penitus eum relinquat deus. nam supra
rogauit Dauid, ne derelinqueretur, dicens: ne derelinquas
me, domine deus meus, hic ait: ne derelinquas
me usque quaque, hoc est \'multum\'. supra forte quasi
adhuc inperfectus et in magnis perturbationibus positus. ne derelinqueretur,
timebat, hic autem iam fortior non timet derelinqui,
ut temptetur, sed rogat. ne penitus derelinquatur. plerumque enim
derelinquit deus quos uult probari, penitus autem derelinquit quos
deserit. dereliquit penitus ludam.
non derehquit autem sanctum
Iob. in cuius patrimonium, in cuius corpus potestatem diabolo
dedit. in animam non dedit; nam si dedisset in animam, penitus
37,22 19*Ps. 118, 8 26 cf. Hiob 2, 6 (passim b) P 3 cum] con Rml õ adimplere ΜΝΟαμ 6 iustificationes]
iterum uenio et accersio uos
ad me ipsum, ut ubi sum ego et uos sitis. denique
turbatus Petrus, qui derelinqui timeret, ait: domine.
quo uadis? uidit dominus turbari eum et respondit ei: quo
ego uado non potes me modo sequi, sequeris
autem postea. sic et in mari cum titubaret, clamauit ad
Christum et porrexit ei dexteram Christus, ne penitus derelictus
periret.
Nemo autem debet inflari, quod numquam derelinquatur,
uel dolere. quod aliquando derelinquatur, siquidem ipse filius se
dicit derelictum, sicut habes: deus deus meus, respice
m e; quare me dereliquisti? et ille quidem numquam
derelictus a patre est, cum quo pater semper est; scriptum est
enim: ecce iam uenit hora ut dispergamini
unusquisque in sua et me solum relinquatis;
sed non sum solus, quoniam pater mecum est.
sed secundum corpus, in quo est traditus passioni, uox ista processit,
quoniam derelinqui nobis uidemur, quando sumus in peri -,
periculis constituti. unde et Paulus ait de patre deo: qui filio prop.rio
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit
eum. dereliquisse uidetur, quia non pepercit, qui tradidit
12 cf. Matth. 14, 30—31 17*Ps. 21, 2 20*loh. 16, 32 25*Rom. 8. 32 def. A 1 pr. derelictus MNOv alt. derelictus MNT2 igitur] autemOfi 4 apostolos]
add. non dereliquit quos Gm2Ttn2 non dereliquit apostolos quos α 7 arcessioNPT
In quo corrigit iuuenior uiam suam?
superiorum octo uersuum non absurda nobis cecidit disputatio,
ideoque et sequentia persequi studium fuit. et primum litterae secundae,
hoc est \'Beth\', interpretatio consideranda est. quae in
Latino conuersa \'confusio\' declaratur.
sed qui uiam suam
corrigit, non confundetur. uerum quia is, qui corrigit, ante in errore
fuit — quomodo enim corrigitur, nisi quod ante deflexum fuit a
uero ? —, utique in lapsu positus et adulescentiae luxu ac lasciuae
aetatis captus inlecebris, ubi ad iuuentutis prouectus confinia
sobria mente resipiscit, tamquam confusus animo, quonam modo
erubescenda deponat et plena probitatis adsumat, diu secum uoluit
et diuersis fluctuans cogitationibus librat atque examinat posteriora
obliuiscens et ea quae sunt priora appetens, quemadmodum uiam
suam corrigat offensionemque adulescentioris aetatis seria iuuentutis
fronte praetexat.
unde ne diu dubitet huiusmodi et m incerto
haereat, dat propheta consilium quasi cum eo ipse deliberans; tunc
enim salubriora consilia credimus, si propensiore meditatione examinata
uideantur. sed ipsa deliberationis susceptio docta
pr. dereliquid Rml alt. derelinquis G 3corruptionem]add. In psalCXVIII
littera (om. R) Beth AGMR Beth N Explicit sermo de littera prima (add. quae
est Tm2) Aleph (om. Gm2P). Incipit de littera secunda in eodem psalmo quae
dicitur Beth Gm2 PT Explicit sermo primus. Incipit sermo secundus a
Sermo secundus. Beth praeser. v 10 latinum GTird cod. Casin. 154a 11con-
funditur O aU. corrigitur NOT 12 deflexum fuit] deflexit Gmlav deflexus
fuerit 0 13 lapso Mml laseiuiae Gm1R 15 resipiscit A resipuit 0
resipiscat Gm2Tm2 resipiscet cet.av quonam v quo Geod. Casin. 154 a
quodam tet. 16 deponit Nm2 adsumit Am2Nm2 uoluat Gm2Tm2 17 libret
Et respondet: in custodiendo uerba t u a. et
bene ad deum conuersus respondit deliberanti, quasi prece atque
oratione delata consilium hoc domini inspiratione reppererit, ut
non praesumptionis humanae, sed dignationis diuinae remedium
crederetur. mens enim nostra uerborum caelestium conspersa seminibus,
quae ante degenerabat in stirpibus, meliores cultus edere
fructusque adferre incipit. dirigamus igitur semitas nostras nec
tortuosi serpentis sequamur anfractus. uiae enim domini rectae,
peruersae autem uiae errantium, de quibus dicitur:
o qui dereliquerunt
semitas rectas! m ordinem seges laeta
porrigitur atque in uersum quendam uineta ponuntur; ceruorum
cursus directior, uulpiculae flexuosus. ideo de Herode dicitur:
ite dicite uulpi illi, quia deflexerat a uia recta nec
iter suum in iuuentute correxerat, dignus Hieremiae threno, quo
deflentur peccatores qui iugum uerbi in iuuentute suscipere recusarunt.
ideo captiui ducti sunt, ideo deplorantur tamquam mortui,
quia uitae nescierunt semitas et digna opera cadauerum busto non
declinauerunt. flens ergo mortem perpetuam Iudaeorum dicit
Hieremias: bonum est uiro cum tollit iugum in
iuuentute; sedebit singulariter et silebit,
quia tulit in se.
Non solum tollere iugum uerbi, sed in iuuentute debemus
tollere; si enim sero tollamus, incipimus paenitentiam superiorum
13, 32 17 cf. Thren. 3 22*Thren. 3, 27-28 AMmlhRT (s. scr. m2 antractus GT) anfractus
conuersus a auierrat Pml 3 hinc AmlGmlRa deliberationis N 4 respondit
codd. av, corr. Engelbrecht in -tua ante hic enim (lin. 3) tr. A custoilienda Pml ;
5 dominum ORv deliberanti respondit 0 6 repperiret a 9 qui N
in om. 0 melioris GmlPmlRmla lOneO 11 tortuosos MNT serpentis
om. NT amfractus GPm1T 12 rebquerunt μ, 14 usum 0
salutis medicina uulneri
quaeritur, gratia sanitati. ideoque ait: bonum est uiro
cum tollit iugum in iuuentute. ei autem, qui post
decursae iuuentutis annos iugum tulerit, non est statim perfectum
bonum: stimulant enim eum peccata sua, exagitat conscientiam
consuetudo peccandi et usus erroris instabilem facit. luctandum est
diu huiusmodi uiro, ut abolefaciat inueterata atque diuturna. huic
in periculo res est, illi in bono.
Denique sedebit ille singulariter, quasi is, qui facile non inueniat
aequalem singularibus donatus praemiis, et silebit quietus
et feriatus ab omni interpellatione mundanae sollicitudinis et uoluptatis
et diuinis uacabit oraculis, quae solent singulariter sedentibus
reuelari, sicut sancto Dauid, qui ait: quoniam tu, domine,
singulariter in spe constituisti me.
et hic quidem non in secreto solus sedebat, sed cum praeesset po-
1,
pulis, singulari tamen gratia praeminebat. Helias solus sedebat,
cum ab angelo uel etiam coruis cibum deferentibus pasceretur; solus.
non solum secretus a turbis, uerum etiam segregatus a meritis plurimorum.
denique reuelationes illi diuinae gratiae refulgebant;
cuius muneris fructum pro mercede adipiscebatur, quia a iuuentute
sua iugum uerbi suscipiendum putauit, ne trahenda essent longo
diutius fune peccata.
Potest iuuenior iste, qui fecit bonum tollendo in iuuentute
21 ci. III Reg. 19.11. 17.6 26 cf. Ps. 118,61. Pron. 5.22 NOu 4 lapsum GMm1v Japsus Mm2 6 est om. N
remedium est MT robor Pml alt. salutis om. MN uulneri] ras. N
7 sanitatis Nm2 8 potest Aml 9 decursos A decursum R 10 sua om. N
12 abolere faciat APRa. add. in iuuentute facta Ot\' 14 inuenit 0 15 donatur
ART donabitur P 18 domine om. AGmlPBav 21 praeeminebat A
sedebat solus G 23 turmis MNT 26 nec trahenda (om. essent) Gmlav
28 iugum uerbi in iuuentute 0
se a conloquiis aequalium, quae plerumque corrumpunt mores
bonos, et contagia uolens fugere peccantium ita intellegi singulariter
sedere et silere, ne rudis aetatis facilitate labatur, sed intendere
seniorum praeceptis, prophetarum oraculis, apostolorum magisteriis,
laudandus eo, quia prius uult loquenda cognoscere quam
proferre quae sentiat antequam loqui discat, timens, ne in multiloquio
peccatum contrahat. unde puto et Pythagoram illum philosophum
imitatorem iuuenis huius prophetici instituisse sectam,
ut discipuli sui quinquennio non loquentes tanto silentio loqui
discerent, cum praesertim et Dauid superioris aetatis quam Pythagoram
fuisse non dubium sit, qui ait: dixi: custodiam
uias meas, ut non delinquam in lingua mea;
posui ori meo custodiam. et quia forte aliquando aliquid
locutus esset incautius, ideo postea a deo poni ori suo custodiam
postulabat. Esaiam quoque Pythagoricis anteriorem fuisse quis
nesciat ? qui cum audisset: clama, non prius clamauerit,
quam audiret quid clamare deberet; respondit enim: quid clamabo?
unde dictum est ei: omnis caro faenum,
uerbum autem domini manet in aeternum,
et prophetica uoce clamauit.
Uterque igitur iuuenis praedicandus. ille tamen serius, hic
cautus; ille se ipso contentus et numquam sibi solus, iste pulchram
aetati lubricae disciplinam adsciscens silentii nec adhuc sibi abundans,
sed aliis se timens credere, quaerens tamen a iuuentute congregare.
quae in senectute et sibi et proximis suis prosint, ne dicatur
ei: quae in iuuentute non collegisti,
17*Esai. 40, 6. 8 27*Eeeli. 25. 3 (5) A qui cet. nv itineaior v uero A. om. cet.av 2 bonos mores au 4lauatur def. A. Pm1 5 praeceptis seniorum 31 magisteriis — p. 25,8 requirat aegram desunt in A. 6 uult] add. tacendo 0 7 in om. GOav, ef. tractat. 4, cap. 18 extr.
9 prophetici om. N 12 quia MNml 13 ut om.OR μ 14 custodiam ori meo
ergo is, si in consilio
seniorum sederit, manum adhibebit ori suo, ut audiens sententias
colligat, quod sibi ad maturiorem seruet aetatem: quemadmodum
Maria, cum uerba Christi audiret, conferebat ea omnia in corde
suo; quemadmodum Iohannes, cum caput suum supra pectus
Iesu domini reclinaret, hauriebat profunda secreta sapientiae.
En tibi iuuenem, qui uiam suam in iuuentute correxit! piscator
erat cum fratre suo; uidit dominum Iesum, cum plicaret retia
sua, et audiuit dicentem: uenite, faciam uos piscatores
hominum, et relictis retibus suis et patre secutus
est eum. uiam saeculi coeperat currere, sed auditis imperiis deseruit
uitam mundi, secutus est Christum, probauit, quia in eo
corrigit iuuenior uiam suam, si Christi uerba custodiat, dicens
ad eum: diligamus ubera tua super uinum,
sic tamen bibens, ut non absorberetur uino, sed gratia eius laetitiam
cordis hauriret, non corporis ebrietate titubaret.
denique bibens
hoc uinum aperuit oculos suos et uidit uiam rectam, reliquit tortuosas
uias, dicens: aequitas dilexit te, hoc est: \'non
flexuosa itinera te sequuntur, sed solus ad te potest iustitiae
trames peruenire\'. qui enim diligit iustitiam, non se auertit a Christo;
quomodo enim arbitrum iusti remuneratoremque meritorum innocens
metuat conscientia?
In hoc ergo iuuene spectato magna mysteria, quae in Canticis
canticorum sanctus Salomon repletus domini spiritu resultauit.
constitue dominum Iesum recumbentem in conuiuio, reclinantem
se lohannem supra pectus eius. mirantes alios, quod seruus se supra
dominum reclinaret. quod caro illa peccatrix supra templum uerbi
recumberet. quod anima illa carnis uinculis innexa aulam diuinae
4, 19 14 .18*Cant. 1, 4 (3) def. -4 MNOv 2 audiens] add. senum 0 3 aetatem seruet MN
5 capud MPml 6 profundae MT profundius N 9 audiuit et 0
11 auditisj add. Christi Oav 12 uiam MNOTab 15 obsorberetur MN
16 auriret R 17 reliquid Mm2 R 19 secuntur NO 21 arbitrem MN
arbitrium R iustitiae Gav iustum N 22 metuit T 23 iuuene] add.
uiam suam corrigente v spectato] add. hoc est praeuide (iohanne [in ioh. a]
praeuide Tm2a) MNPTa 24 spiritu domiaiO
plenitudinis scrutaretur. haec ergo mirantibus aliis respondet anima
Iohannis: fusca sum et decora, filiae Hierusalem,
fusca per culpam, decora per gratiam. dicit et caro:
fusca sum et decora, fusca puluere saeculari quam certando
collegi, decora oleo spiritali quo mundi huius puluerem
squaloremque detersi, fusca per uitium, sed decora iam per lauacrum
quod abluit omne delictum; fusca sum, quia peccaui, decora, quia
iam me diligit Christus, quam relegauerat in Eua, recepit ex uirgine,
suscepit ex Maria.
Dicit etiam synagoga, cuius mysteria hoc loco plerisque uidentur
exprimi; quae cum se reici iam uideret propter totius plebis
inpietatem, solabatur se tamen, quia ipsum Christum de populo
suo, Petrum Iohannem Iacobum Christo adhaerentes uidebat,
quia habebat eloquia sibi credita, et ideo dicebat: fusca sum
et decora, filiae Hierusalem, fusca per increduli-
tatem, decora per legem, fusca per lapsum, decora, quia dilexit me
sol et prior facta sum congregatio dei. nolite refugere me, quia
fusca sum; ideo fusca sum, quia sol me reliquit iustitiae, qui
ante inluminare consueuerat. amisi colorem uultus mei. obtunsa
facta est acies oculorum meorum, quibus ante solem uidebam;
in tenebris ambulo, quia diem Christi nescio. nolite tamen despicere
me, quoniam qui reliquit potest rursum aspicere, misereri iterum.
solet congregare dispersos, desertos requirere, colligere destitutos.\'
omnes tribus Israel, conuenite, aspicite me decoram ante derelictam;
nolite aspicere me, quoniam obfuscata
Mal. 4. 2 21 cf. Matth. 24, 42 23 cf. Esai. 56, 8 25*Cant. 1. 6 (5) def. A eodd. av , correxi 2 filia a 4 quem GMOPm1av qua
(in ras.) T peccando 0 5 collegi NTvcollegit eel. oleo 0 cod. Casin. 154 v
oraculo MNPm2 oculocff. a spiritualiGN
nolite
, arbitrari, quoniam obfuscata sum. quod penitus reliquerit me sol
et iam non intueatur, non requirat aegram. dissimulauit a me, quia
non seruaui mandata eius; reconciliabitur, cum uiderit meorum
paenitentiam delictorum. non uidit me sol, quia non recepi aduenientem,
non aperui fenestras, ut uitae lumen intraret. cum
aperuero. inluminabit oculos meos, qui uenit ut totum mundum
inluminaret, et uideant etiam non uidentes.
Filii matris meae pugnauerunt aduersum
me, posuerunt me custodem in uineis:
uineam meam non custodiui. putant aliqui hoc de
illis dici, qui synagogam ad legis praecepta constringunt, ut legem
custodiat, uineam suam tueatur, quam custodire non potuit; denique
custodiebat ut faceret uuas, fecit autem spinas. quae sic
igitur uinea, uenit Dauid testificari nobis dicens: uin eam e x
Aegypto transtulisti, eiecisti genteset e t plantasti
eam. possunt et apostoli esse filii matris eius.
qui uere
inpugnauerunt synagogam dicentes: ecce conuertimur
ad gentes et nationibus uerbum dei seminare coeperunt. possunt
et prophetae intellegi, qui mouendo denuntiandoque, ut uineam suam
custodiret synagoga. nihil profecerunt. fecit enim spinas inprobitatis,
quae uirtutis uberes fructus deferre debuerat. et ideo confitetur.
quia populum suum custodire non potuit, meritoque sero
23 Act. 13. 46 GOav tantum si B tantum non cet. quia] quoniam MNT
2 offuscatus Gml , 3 pro gratia, et pro misericordia Ga 5 ante non lucebat T
8 tueatur 0 aegram] et gratiam a dissimulauit] pergit A 10 uidet AMNOP
11 lumen uitae av 14 aduersus AORav :15 posuerunt — 16 custodiui
Gm2Tm2av, om. eet. 16 alii Ga 18 custodiant GNmlOB tuetur AGmlOB
19 eustodiebatur 0 20 ueniet G testificare Bml ex] de 0 21 et eiecisti AGOB
. quae dicit: inueni quem dilexit anima mea: tenui
eum et non relinquam eum.
Denique illa inuitat in hortum suum sponsum, haec, ubi
pascat requirens, dicit ad ipsum: adnuntia mihi, quem
dilexit anima mea. cur \'quem dilexit anima mea\' dicis
et non \'quem diligit\' ? cur dimisisti quem tenebas ? dilexisti patrum
fide, amisisti incredulitate; tenebas caritatis uinculis, amisisti longo
fune perfidiae. ideo nescis ubi pascat, ubi maneat; nam si scires,
non quaereres.
dicis enim: ubi pascis, ubi manes in
meridie ?meridiem nosti esse ecclesiam quae teneat L Christum,
et tu eum in noctibus quaeris ? dic, inquit, mihi, Christe; responde
uel propter id, quia ante carus fuisti atque dilectus mihi; etsi ego
tantae praerogatiuam caritatis amisi. tu tamen quasi pius responde
mihi: ubi pascis, ubi manes? reliquisti me, abisti ad
gentes, recessisti longe a me et illis propior factus es, a quibus
longe eras. sed factus es prope, quia crediderunt sanguini tuo;
a me recessisti, quia ego cracem tuam non suscepi ut mundi redemptionem,
sed ut noxii damnationem. qui autem receperunt sicut
salutis auctorem, in meridie sunt; illis luces, illis refulges, illis
calet gratia tua sicut meridies. mihi matutinus eras cum adhuc
crederem, sed non credebam plene. quia non sum inuenta in meridie
sicut Ioseph cum fratribus suis, qui cenabant meridie. illis meridies
factus es, qui pascuntur in diuitiis tuis et in te sperant. ideo, ut
dixit Dauid, deduces eorum iustitiam tamquam lumen et iudicium
eorum tamquam meridiem.
10 .15*Cant. 1, 7 (6) 12 cf. eant. 3, 1 16 cf. Ps. 9. 22 (10. 1) 23 cf. Gen. 43,16
24 cf. Ps- 36, 3 25 cf. Ps. 36. 6 quae A 2 quae] qui P R dixit N diligit MS
3 pr. eum] enim M derelinquam 0 6 .7 quur APR dicis post cur tr. 0
7 demisisti Rml patrem A 8 fidem 0 credulitatem. quem 0 9 perfidiae]
perdie Mm1 per diem NT 11 esse om. MXT tenet Oa 12 in noctibus eum MN
inquid MP m1 mihi inquit OR 14 tantam T praerogatiua A. praerogatiuae
NM2 Pm1 16 proprior Am1 prior N 19 recepenmt] add. te,
domine v 22 quia — in meridie om. AGmlMNOPTml inuentus G
23 qui post Ioseph tr. a cenabat Aa alt. meridie AGmlN Pml factusj
es meridies 0 24 et ideo 0 25 deducis APT J
Quaeris ergo tamquam aliena. quae proxima eras. tamquam
pauper, quae diues fuisti. uis sequi quae praecedebas; atque utinam
uel sequaris quos praecedere debuisti! mercennaria esse desideras
quae ante mercennarios colligebas; mercennariae utique uox ista
dicentis est: ne forte fiam circumamicta super
greges sodalium tuorum. quae proselytos ex gentibus
ante suscipiebas. nunc ipsa in nationibus uis pro proselytis suscipi
et tamquam aduena congregari.
Respondet Iesus: nisi noscas te decoram
inter mulieres. quid est se noscere, nisi ut sciat unusquisque
hominem ad imaginem et similitudinem dei factum, rationis
capacem, qui terram suam excolere tamquam bonus agricola
debeat aratro quodam et falce sapientiae, ut uel dura findantur
uel luxuriantia recidantur, qui inferiorem sui portionem animi imperio
debeat gubernare?
unde etiam in Lege scriptum est: adtende
tibi. ne fiat uerbum absconditum in
corde tuo. tibi, inquit, adtende; non utique dicit pecuniae
tuae, non possessionibus tuis, non uiribus corporis, sed animo tuo
ac menti tuae, unde omnia consilia, facta cogitationesque manant.
tibi ergo adtende ibi, ubi potiorem esse te nosti. nosce te ipsum.
quod Apollini Pythio adsignant gentiles uiri, quasi ipse auctor
fuerit huius sententiae, cum de nostro usurpatum ad sua transferant
et longe anterior Moyses fuerit. qui scripsit librum Deuteronomii,
quam philosophi qui ista finxerunt.
Unde et Salomon oraculum diuinum secutus scripsit in
Canticis canticorum: nisi scias te decoram inter
mulieres. hoc est: nisi cognoscas te mortalem, rationalem
et cito tua peccata fatearis, cito dicas iniquitates tuas, ut
15*Deut. 15. 9 21 cf. Cie. Tusc. 1, 22, 52. Iuu. 11,27 26*Cant. 1, 8 (7)
28 cf. Esai. 43, 26 GMNPTa 6 ante ex gentibus AO ante suscipiebus ex gentibus
MX 7 pro om. Ta susciperis 0 8 aduenam G congregaris 0, add.
desiderasA. 9respondet scripsi respondit codd. av noscaris Am1Mm1NPm1R
decora Am2G. ef. infra et traetat. 10, cap. 10 10 sciat] add. se Av, post
hominum (sic Tm2) add. Tm2 20 potentiorem 0 te esse MN 21 apolloni
GNPm1Rm1 phythio MNR 22 nsurpatu 0 26 decora Am2 27 rationabilem
G 28 fatearis peccata 0
mortis et iam nullum conuersionis remedium est;
praeueniris,
dum non cogitas. accende facem tuam, priusquam sponsi tibi
claudatur ianua, qui expectare diu non solet neglegentes. nisi
scias te, inquit, decoram inter mulieres et dicas:
fusca sum et decora, fusca sum, quia peccaui, sed decora,
quia diligor, quia genus sum Abrahae, electum genus, dilectum deo,
nihil tibi proderit patrum gratia; potens enim deus est
de lapidibus istis suscitare filios Abrahae.
et alibi in euangelio legisti, quia Abrahae filiam ligauit diabolus
nequitiae suae uinculis, quam soluit dominus die sabbati. nisi ergo
scias te, nihil tibi proderit, etsi dicas: \'Abrahae sum filia‘. quae
non credis, quae errorem non corrigis; Abraham quidem saluatur,
sed te nobilitas generis non iuuabit, nisi fides seruauerit. non te
decipiat data patribus repromissio. non suscipio personam hominis,
non suscipio praerogatiuam generis, nisi uidero congruentem generi
morum nobilitat.m, ut fiat iusti generis electio.
Quodsi scias te et cognoscas, quia peccato obnoxia es,
exeundum in calcaneis gregum est tibi. exi ergo nuda pede e t
pasce haedos tuos in tabernaculis pastorum.
qui sine peccato est, agnos pascit, oues pascit: quae autem peccato\'
obnoxia est, pascit haedos qui a sinistris sunt; non enim potest
esse in dextera pastoris boni. sequatur magis dicentem Petro:
ueni retro me, satana. sequendo Petrus in dextera
meruit collocari, ideoque ei dicitur: pasce agniculos meos.
sed quo exeat. audi: ad tabernac-ula, inquit, pastorum,
7 cf. I Petro 2. 9 8 Matth. 3. 9 10 cf. Matth. 13, 16 19 cf. Cant. 1. 8 (7)
*Cant. 1, 8 (7) 22 cf. Matth. 25, 33 24*Marc. 8. 33 25*Ioh. 21, 16
26*Cant.1. 8 (7) Oml accusas G 2 prapuenires Gm1 Tm1 3 non Aa υ, om. eet.
tibiJ tui 0 4 ianua claudatur T spectare R 5 decora Am2b 6 pr. sed decora:
ideoque dixit: percutiam
pastorem et dispergentur oues gregis, ut
repleatur totus orbis terrarum grege Christi, significans tunc fore
saluam synagogam, cum se huic dispersioni et ipsa sociauerit, quae
repleuit hunc mundum; tabernacula enim pastorum regna sunt
terrae. ideoque propheta Dauid nationes adnuntians credituras
ait: regna terrae, cantate deo. ergo sciat se iuuenior,
ut corrigat uiam suam.
Sed dicis: \'qui potest cognoscere uiam suam iuuenior, ut
corrigat, cum propheta dicat: tria sunt inpossibilia
mihi intellegere et quartum quod non agnosco:
uestigia aquilae uolantis, uiam serpentis
in petra et secus semitas nauis fluctuantis
et uias uiri in iuuentute? si Salomon fatetur, quod
non cognoscat uias uiri in iuuentute, quomodo iuuenior potest cognoscere?
cui respondebitur, quod illae uiae uiri in iuuentute non
cognoscantur, quae sunt secus uias serpentis in petra et secus semitas
nauis fluctuantis et uestigia uolantis aquilae, quae ungues
asperos habet et supra nubes uolat, in aere errat et in mari piscem
interficit. et tamen non est inpossibile hoc quartum, sicut illa
tria; cognoscit enim dominus qui sunt ipsius et
uult ut sciat se unusquisque, sciat se populus dei.
Sed esto, non cognoscantur errantium uiae, sicut dicit
dominus: non noui uos; discedite a me operarii
iniquitatis. hic autem iuuenior, qui potest corrigere uiam
suam, fortasse iunior sit aetate, non moribus et habeat in primo
53—54 (30, 18-19) 21*11 Tim. 2, 19 22 cf. I Thess. 4, 3—4 24*Luc. 13, 27 om. MNT se sociauerit 3T 5 hune] omnem a 6 ideo dauid
propheta MN 7 iunior GmlMXP 9 dices cod. Casin. 154 quis AGMm10
Pm1R Τυ quomodo Mm2 suam om. Av iunior GMNPTa
iuuenis, sed prohibet eum iuuenem se dicere, qui esset maturioris
prudentiae. Danihel cum puer esset, accepit spiritum quo dignus
senectutis primitiis haberetur, ut redargueret senes, ipse non
senior longaeuitate, sed gratia; erat enim in illo aetas senectutis tutis
uita inmaculata , cui bene conpetit Dauiticum
illud dicere: super seniores intellexi. ideoque tamquam
de ueterani consilii et senilis scientiae uiro diuinum pronuntiauit
oraculum: quis prudentior quam Danihel
?
X Nunc illud aduertamus, si possibile est, ut corrigat iuuenior
uiam suam an non. si non est, ergo mentitur propheta; *sed
quia non mentitur, possibile est, ita tamen possibile, ut, quod inpossibile
uideatur, fiat possibile, si custodiat iuuenior uerba dei,
si autem non custodiat, inpossibile. unde illud euangelicum: f a -
cilius est camelum per foramen acus transire
quam diuitem intrare in regna caelorum. quod
quamlibet inpossibile esse dixit, sic intellegimus inpossibile esse,
quia diuites non custodiunt mandata dei; si autem custodiant, fit
possibile quod inpossibile uidebatur. hic est camelus qui intrat per
angustam uiam, et quae illum ante capere non poterat concupiscentem,
iam capit custodientem mandata diuina. (ad)eustodiendum 25
10*Ps. 118, m 12*Ezech. 28, 3 18*Matth. 19. 24 23 cf. Matth. 7, 13 Mm1N 5 maturioris esset 0 7 primitiis] principatu Mm2N
9 competit bene 0 Dauidicum v 14 si] sed Mm1, om. Gml uiam suam
iuaenior O 17 uidetur O iunior AR υ, 18 inpossibile]
Unde et illud de Iacob, quod supra diximus: deus qui
pascit me a iuuentute mea, manifestatur nobis de eo
dictum, qui tulerit iugum uerbi in iuuentute sua et recedens ab
Esau et similibus eius sedit singulariter, in se tempus expectans,
quo possit cum disciplina proferre sermonem; et propterea spiritali
est donatus alimento, adhuc aeui integer, sed ueteranus consilio.
neque enim dignum est ut credamus, quod tantus patriarcha
----------
de corporali cibo dixerit: deus qui pascit me a iuuen
tute mea, quia nec corporalem panem desiderabat, cum diceret:
si dominus deus mecum e s t. det panem mihi
manducare et uestem indui. omnium, quae
das mihi, decimam decimabo tibi. nam si patres
nostri spiritalem escam manducauerunt et spiritalem potum biberunt.
quanto magis sanctus Iacob cibo pastus est spiritali!
Ille quoque intellectus hoc loco suppetit nec alienus a uero
14 cf. Thren. 3, 27—28 17 cf. Uerg. Aen. 9, 638 21*Gen. 28. 20. 22
24 cf. I Cor. 10, 3-4 a custodit GMmlNP custodiunt O moysen GMm20PRa
senior eli (-e-A) gitur AR seniorem elegit cet. av 2 hoc om. GmlPml 4 et si —
6 uerba dei om. MtnlNP senilis Mm2 5 eligerint PmlRml non om. R
elegerunt] eligunt 0 6 reperitur AGOPRTv 7 eligendus est 0 non om. T
8 moses P hiesum Am1GRhiesu Am2 9 chaleb GNa caleb MPTv ap(ad-)probauit
I n toto corde meo exquisiui te. ne rep
ella s me a m andatis tuis. si deus repellit unumquemque,
qui toto corde exquirit eum, ut, quod deest naturae, id dei operatione
adquirat et gratia ? sicut Salomon, qui ex toto corde exquirens
deum sapientiam postulauit et, quia non opes sibi regias, sed diuinae
munus gratiae depoposcit, accipere meruit sapientiae disciplinam,
repletus est domini spiritu, ut cognosceret mandata omnia.
qui autem non habet, ut in cordc suo exquirat dominum, et
facit quidem opus dei, sed neglegenter facit, maledicto subiectus
est, sicut legimus, quia maledictus omnis qui opus
dei facit neglegenter. merito ergo repellitur, quia
maledicto dignus est, quia polluit magis et inpedit opus quod
neglegenter putauerit exequendum.
Consideremus ergo, utrum bonitas sit repelli ab opere neglegentem
an uero retinere, et imaginem rei huius ex aliis sumamus
11—12 22*Hier. 31 (48), 10 MmlN ille mn.Gml gentium om. Mm1N 2 christum
MN0Pm2T amfraetu GP corrigat O 3 uerba dei MN custodit A cod.
Casin. 154 6 meo
constitue aliquem praepositum aedificantibus uel etiam texentibus,
qui debeat summam operis explicare: utrum is tibi probabilior
uidetur, si in id diligenter insistat ac, si quem forte incuriosum aduerterit
de his qui operantur in domo aliqua construenda, repellat
eum, melius credens non aedificare quam hiantibus rimis aedificata
dissolui, atque aliquem in eius substituat locum, qui cum
diligentia aedificet ? similiter etiam textrini praepositum repulsorem
neglegentium, ut substituat diligentes, ne longa textrinum
corrumpat incuria, non magis probabis quam illum, qui desides in
sua neglegentia perseuerare patiatur?
Transi nunc ad eos, qui mandata aedificant et legem intexunt
et animam uniuscuiusque receperunt sanandam. nonne,
si quis eorum aedificet domum dei cum iustitia, texat indumentum
cum diligentia, sanet animam cum gratia, opus bonum facit ?
si
uero incuriosus ac remissus aliquis fabri, textoris, medici spiritalis
locum occupet ut sacerdos summus. ut presbyter, ut minister altaris
sacri, nonne commodius est non subire unumquemque id muneris,
quod implere non queat. quam subeuntem neque ipsum strenue
suscepto fungi munere et eripere locum alteri, qui nauiter cum possit
tueri? quid quod etiam ipsi consulitur qui, remissior cum sit, repellitur,
ne plus offensionis contrahat?
Quid sit autem repelli, consideremus. lectum est enim:
sicut uulnerati dormientes proiecti in
GOav 2 uis G uiros Nml. add. alti eod. Casin. 154 alta av
melius] add. est 0 3 preterit Gm2NT 9 existat MN 10 iis Av domu G
llruinisO 14 longua P 17 lege G 18 sanandum Gm1N Rm1 I9 aedi-
ficat a donum T texit Ga 20sanata bonum opus O faciat AO,
add. rptiuendus tibi uidetur ? 0 21 aliquis ac remissus
manu dei uideatur eripi, quia nemo potest quem quam
rapere de manu dei. qui ergo priuatur muneris suscepti
officio uel gratia, non rapitur, sed reicitur, ut dixit dominus Iesus
ad Hierusalem: quotiens uolui congregare filios
tuos, et noluisti! ecce relinquetur uobis domus
uestra deserta. abstulit illis sanctificationem, altare
thymiamatis et orationis sacrarium, propitiatorium, altare
sacrificiorum, sacerdotum et leuitarum ministeria, et tamen, cum
haec sublata essent omnia, quae secundum legis mandata habebant,
ait apostolus: numquid reppulit deus hereditatem
suam? non, inquit, reppulit, sed: conclusit omnia
in incredulitate, ut omnium misereatur.
Sunt ergo, qui ad tempus a mandatis propter misericordiam
repelluntur, sicut et illis consulitur qui uomuntur. nam quemadmodum
manens in corpore, quod uomendum est, plus acescit, ita
qui debet excludi, si retineatur nec se corrigat, totum corpus exulcerat.
meritoque angelo Laodiciae dicit testis fidelis et uerus: scio
opera tua, quia neque frigidus es neque calidus.
utinam frigidus esses uel calidus! sed
14 cf. Ex. 25, 16 (17) 17*Rom. 11, 1. 2 18 Rom. 11, 32 24*Apoc. 3, 15—16 Rml 3 quos] quia Gml reppellit R 4 reppelluntur Pml
6 mandatis] add. dei MNTav pr. repellentur AmI, alt. om. GmI, add.
utique av 7 et alibi bene 0 uideatur de manu dei 0 10 Iesus om. MN
13 deserta om. APRTml ablatum est altare 0 14 et altare MNPT
.15 haec cum (cum m2) N 17 deus reppuJit MN 19 incredulitatem MNT ut
qui ergo calorem fidei non habet, tolerabilius
illi fuerat fidem non accepisse quam neglexisse. est enim tepidus
peior frigido, ut Iudaeus, qui sibi uidetur fidem habere quam non
habet. quanto tolerabiliorem causam gentilis habet, qui potest
dicere: \'non cognoui legem, non audiui prophetas, ideo non credidi,
quam ille, qui legit omnia quibus uenturum Iesum crederet, et non
credidit! neuter quidem excusatur, nec ille qui legit nec ille qui
legere noluit; sed plus delinquit qui negauit quod legerat quam
qui opera non fecit quae facienda non cognouit.
quanta autem fide
et iustitiae gratia est, ut more dei sit, qui fidem tenet et opera
exercet iustitiae, et quantum amittit, quem uomuerit ex suo ore
dominus Iesus et ex suis uisceribus eiecerit! quam pius tamen, qui
et iustos in ore suo tenet et iniustos non ante euomit quam denuntiet
euomendos, ut uel huiusmodi admonitione conuersi dignum aliquid
efficiant quo non uomantur! nunc tertium uersiculum consideremus.
In corde, inquit, meo abscondi eloquia
tua, ut non peccem tibi. propterea ergo mysterium regis
quodmtium quadripertitum est, uel adulationis uel
auaritiae uel iactantiae uel loquacitatis incautae, quia, dum adulari
uult aliquis, ei cui loquitur effundit mysterium; nonnulli etiam
studio lucri mercedem proditionis secuntur, ut tegenda silentio
dej. A JINRav 3 calidus] add. est a spiritus sancti av
4 ergo] enim a 6 frigido] add. qui inter utraque natura mentitur O 9 ex
quibus 0 cod. Casin. 154 av 10 credit 0 neutrum N 11 quam] uel Gml
12 alt. non om. GP nouit MNTa 13 gratiae Pml est om. Gm1 14 admittit
0 uomerit Rml euomuerit Oav dominus iesus uomuerit
ex ore suo MN ore suo ORv 15 tamen pius MN 16 suo ore 0 17 am-
monitione MNO 18 quod GmlMNOPR 19 meo inquid (-it) MNOv
21 abscondere bonum est 0 22 diuulganda 0 est om. GPm1 23 dicere
non solum falsa OR falsa solum a 24 adoiationis GMm1Rm1 25 adolari
G Mm1Nm1 Rm1 26 cui] cum b 27 sequuntur GNORa υ
mones suos, ut apostolus Paulus, qui nouit quid loquatur singulis
et quando quid loqui debeat. unde et Corinthiis dicit: lac uobis
potum dedi, non escam: nondum enim poteratis.
sed nec adhuc potestis. ideo hos in transitu
uidet, manet autem apud Ephesios, quod ostium sibi magnum
apertum esset, notum facere gentibus mysterium Christi. ideo et
Salomon tempus esse loquendi docet.
Prae ceteris autem dominus Iesus in euangelio declarat
suo, dicens simile esse regnum caelorum thesauro abscondito in agro.
utique non aurum, non argentum, non pecunia comparari potest
regno caelorum, sed eloquia domini, eloquia casta, argentum igne
examinatum, quibus ipsum regnum adquiritur. hunc ergo thesaurum
sapientiae et cognitionis absconditum in agro, in quo plantata sunt
uerba scripturarum caelestium, cum inuenerit homo, abscondit;;
illum in corde suo nec diuulgat eum, sciens quia, si diuulgauerit
Babyloniis thesaurum dei. magnam offensionem contrahet, ut dicatur
ei sermone prophetico: de semine tuo accipient
et facient spadones in domo regis. per quae si-<
gnificatur, quia is, qui prodiderit diuina mysteria, posteritatem ani- ,
mae suae seminariumque meritorum habere non possit.
Caue ergo, ne diuitias tuas perfidis prodas et, si amicitiam
simulent, non illis aperias interiora domus tuae: non reseres the -;
sauros regios, quos Babylonii scire non debent, ne ueniant et capiant
13 cf. Matth. 13, 44 15 cf. P.. 11.7 16 cf. CoL 2, 3 21*E$ai. 39, 7 *
27 cf. IV Reg. 24, 13 def. A JIml Ntnl iudicio Gv prouidentia 0
3 loquuntur GORav 4 loquatur (hn2 MNPmST serus 0 otiosus a\'
biaterat scripsi erat eodtl. v 5 ut om. 0 paulus apostolus 0 6 et quid M
potum nobis N 8 adhuc] add. quidem at\' 9 uidit OMNPm1a apertum
sibi magnum MNT 11 tempus tacendi et tempus av 12 suo declarat
MNT 13 est N 14 auro et argento MNPm2T pecuniae Nm2T potest
comparari OR 15 regno 0 eod. Casin. 154 av regnum eet. 20 contrahit
GNP RTm1 contrahat Tm2 21 accipiant Rml 22 quae] quem MN
in euangelio dicit dominus: nolite mittere margaritas
uestras porcis.
ideo bene facit, qui ahscondit eloquia domini
in corde suo, sicut abscondebat propheta Dauid, sicut Maria, quae
conseruabat omnia uerba domini Iesu in corde suo. etenim si bonum
est uiro sermones suos abscondere, quanto magis sermonem dei
cordis nostri gremio debemus operire, debemus abscondere!
Quarto uersu dicit: benedictus es, domine,
doce me iustificationes tuas; non enim quicumque
ideo
iste, qui correxerit uiam suam a iuuentute sua, custodierit uerba
dei, in toto corde quaesierit dominum deum suum nec-repulsus sit
a mandatis dei et dignus habitus, cui committerentur arcana sapientiae,
absconderit ea in corde suo, ne peccaret deo, quasi habens
eloquia dei gratias agit dicens: benedictus es , domine,
et desiderat ipsum doctorem habere, cupiens cognoscere secreta legis,
et quemadmodum interpretationem habeat: si emeris puerum
Hebraeum et seruierit tibi annis sex
et reliqua, quibus praemissum est: has iustitias quas
propones in conspectu filiorum Israel, haec
a domino quaerit discere, quae homines docere non poterant, nisi
deus ante docuisset.
quae posteaquam a Christo didicerunt apostoli,
ecclesia dicit: introduxit me rex in cubiculum
suum, hoc est in illud secretum suum, in quo sunt thesauri scientiae
et cognitionis suae. ideoque tibi dicitur: cum oras,
12 ci. Ps. 118. 9—11 18*Ex. 21, 2. 1 24*Cant. 1, 4 (3) 25 cf. Coi. 2, 3
26*Matth. 6, 6 dej. j Pml abscindant v hoc] et hoc 0 etiam om. NOR
in euangelio dominus etiam dicit M 2 dominus dicit N 5 Iesu om. 0
6 uirum G abseondere sermones suos
Ideo quasi edoctus propheta iustitias quinto uersu dicit:
in labiis meis pronuntiaui omnia iudicia oris
tui. et quomodo alibi dicit: iudicia tua sicut abyssus
quis enim. cognouit sensum domini? si inscrutabilia
sunt iudicia, quomodo ergo pronuntiaui, ait propheta,
omnia iudicia oris t u i? sed fortasse non eadem
sunt iudicia dei quae iudicia oris eius. si alia sunt, bene dicitur:
cogitationibus tuis quis similis erit?, et ideo
inscrutabilia sunt iudicia eius, quia ex parte cognoscimus et
ex parte prophetamus. si autem nullus
nisi Christus hoc dicit, qui potest dicere: ego et pater unum
sumus?
Distinguamus tamen nec uereamur, ne inpugnet se uelut
contrariis scriptura uenerabilis. consideremus enim, quia non dixit:
\'iudicia oris eius sicut abyssus multa., sed iudicia tua dixit,
nec apostolus posuit: \'inscrutabilia iudicia oris eius\', sed inscrutabilia
iudicia eius. possumus enim iudicia dei aestimare
quae occulta nobis non patefecerit, iudicia autem oris eius quae
adnuntiauerit et per os prophetarum locutus est. os enim dei
propheta intellegitur, cui dicitur: clama, et ille ait: quid
33—34 15*Ps. 39, 6 16 I Cor. 13, 9 18 Ioh. 10, 30 27 Esai. 40. 6
1 in om. A, cj. p. 16, 22 quodj add. cubicmum ARm2 mentis
animique significat 0 2 animaeque MN P cubiculo JINT 3 excurreret 0
5 ideoque 0 10 ininuestigabiles Rv 12 ergo] omnia NT, add. iudicia?
quomodo omnia AMOPB (omnia eras.) v iudicia? quomodo Ga ait propheta:
pronuneiaui a pronuntiaui, ait] pronuntiauit Pm2 13 omnia om. MNOTv
14 pr. sunt om. MmlN, post iudicia add. Mm2 17 autem] add. eadem Casin-
r 154 a 18 dicit hoc 0 21 contrarius GO scribtnra N 23 pr. serutabilia GmlP
sed—eius om. MmlNT 26 et] id est quae Ga domini G
quod utique locutus oris dei functus officio est, quia locutus est
iudicium dei. ergo prophetica oracula iam non abyssus, sed etiam
ipsa sicut abyssus, quia nemo potuit in caelo uel in terra librum
aperire nisi Christus. ueniamus nunc ad sextum uersum.
Inuia, inquit, testimoniorum tuorum delectatus
sum sicut in omnibus diuitiis. alii in auro, alii in argento, alii
in tantum doctrina
apostoli Corinthii profecerunt, ut, qui ante non poterant nisi sicut
paruuli lac solum bibere, postea in omnibus diuitiis abundarent
cognitionis et uerbi. delectabatur ergo Dauid in omnibus diuitiis
cognitionis scientiae sapientiae, in omni actu bonorum operum. et
si quis nunc intentus diuinis triplicem illam sapientiae hauriat disci-
plinam, ϑεωο̰ητιϰήν , ποαϰτιϰήνι, λοϒιϰήν, bono studio percipiendae
Et quia suauis est corporalis uoluptas, ideo non quasi pro
gratiae qualitate cum spiritalibus conparatur, sed quasi ad
MN fenum Ov 2 functi AR est officio 0 iudicium dei
est MN iudicium dei locutus est 0 3 non] add. sicut GPTav suntsicut MN
4 sicut] sunt v, om. GMm2a uel] et a aperire librum av 6 inquid Mm2,
om. Mm1NPT 8 uestimentis AOR uineis 0 oliuetis Am2 MNT
in quo dum uelocium equorum cursui similitudo ecclesiae conparari
uidetur, aestimatur diues eius gratia. non igitur unam equam diuitis
regis accipias, sed absolute pro equitatu, ut saepe dicimus: \'qualis
ouis illius est?- pro "grege ouium". Pharao igitur, ut potentissimus
rex et praediues, habebat equos potentes, unde et scriptura dicit
\'currus Pharao\' quasi potentissimum genus ad bellorum usum
et subsidium proeliandi:
denique his curribus Pharao fugientes Hebraeos
facile conprehendit. sicut ergo equi iuncti concorditer trahunt
currum et patienter suscipiunt iugum et portant congrua cum gratia
et iugi illius susceptione mansuescunt, sic et congregatio nationum
gentilibus indomita moribus se ante iactabat; ubi uero suscepit iugum
dicentis: tollite iugum meum, quia leue est est, et
onus meum, quia suaue est, et coepit sponsa Christi concordia
et mansuetudine populorum esse sublimis et toto circumferri
orbe, tamquam currus equis uelocibus supra mundum rapta ascendit
ad sponsum.
Denique et in posterioribus Canticorum partibus dicit:
posui te currus Aminadab. multos currus habet in se
ecclesia, quos omnes spiritalibus habenis dominus regit, et una anima
multas cogitationes habet, quas domini habena restringit et reuocat,
ne quod m praeruptum noster hic currus feratur. Aminadab. autem
interpretatione significatur \'pater beneplaciti, cuius filius legitur in
Numeris Naason princeps populi: qui sit, intellege interpretatione
22*Cant. 6. 11 27 cf. Num. 2. 3 1 accersitur GMNO arcersitur a 3 canticis canticorum 0 eques AR
et quae Gml, corr. ml mea AR equitatui meo Gm2MNPT 4 pharao Gml
Ergo anima currus est dei, ut ira eius et libido et timor et
omnes saeculares concupiscentiae refrenentur. ecclesia quoque currus
est dei, quae regenda est gubernaculis Christi, ne diuersorum populorum
motus eam dissensionesque perturbent. illo quoque Naason
bene intellegitur Christus, quia uirga Aaron conuersa in serpentem
illos serpentes Aegyptios deuorauit. has ergo diuitias habeamus, his
delectemur, ut currant nobis equi rationabiles et commoremur in
praeceptis eorum.
Et ideo ait: in mandatis tuis exercebor et considerabo
uias tuas. qui enim exercetur in uerbis apostolorum, Iesu
Et in tuis iustitiis meditabor, non obliuiscar
uerborum tuorum. admonet hic locus memores scripturarum
Tertia littera secundum Hebraeos Gimel, quae Latine
retributio dicitur. denique primo statim uersu hoc ostenditur.
Retribue, inquit, seruo tuo. quomodo supra ipse
Dauid ait: non secundum peccata nostra reddas
nobis neque secundum iniquitates nostras
!5*Ps. 118.16 18 cf. Rom. 2. 13 24 Ps. 118.17 25*Ps. 102- 10 av 4 secnlaris concupiscentia refrenetur 0 concupiscentias
GRm1 5 renda Am1 Rm1 6 ille Ga 8 illos serpentes om. A 9 rationabiles
equi 0 et] ut AR 16 ammonet MS 17 imitatione operis J/A
18 qui om. R 19 sed _ sunt om. O iustificabuntur Mm2, add. Ex-
PKcit de (om. T) littera secunda. incipit de (om. T) littera tertia PT, om. eei.
Explicit sermo secundus. Incipit sermo tertius a (subscriptwnes in a deinceps
omittentur) 20 III littera gimel
Non est tamen alienum nec adrogans, si Dauid remunerationem
a domino deo suo pro egregiis laboribus postulet: praerogatiua
est fidei atque iustitiae de domini fauore mercedem usurpare. denique
reprehenditur Petrus, quia super fluctus ambulans humano
magis dubitauit affectu quam apostolica auctoritate praesumpsit.
in euangelio quoque docemur habere fidem et non haesitare de his
quae supra hominem sunt gerendis. merito ergo Dauid in superioribus,
quasi adhuc inperfectus, secundum peccata sibi reddi refugit atque
declinat. in hoc autem psalmo, qui est posterior, quasi fundatus uirtutis
processu retribui sibi secundum fidei operisque certamina deprecatur,
siquidem etiam Paulus, qui ante dixerat: non sum
dignus uocari apostolus, postea ait: reposita est
mihi corona iustitiae, quam reddet mihi dominus
in illa die, iustus iudex, non solum
autem mihi, sed e t his qui diligunt aduentum
eius. et apostolus sibi pollicetur, hic autem uerecundius adhuc
precatur, quod utique non insolentis adrogantiae, sed innocentis est
conscientiae, ab ipso cui seruieris petere mercedem, quam desperare
segnitiae materia, sperare autem incentiuum laboris est.
15. 9 19 II Tim. 4. 8 av 3 quod] add. ex 0, de av 5 ammodo OrnlP
8 tamen del. R nec] uel MN si] add. enim GMNOPRT etiam cod. Casin. 154av
10 est] esse P, post fidei tr. MN atque iustitiae om. Mm1NT 13 iis AOv
15 inperfectus adhuc 0 refugit reddi MN 16 fundatur Rml 17 tribui AR
18 etiam om. MN 22autem om.O
Pete igitur confidenter, si merita suffragantur, ut talia petendo
studiosius elabores, quo ea petitione sis dignior. quis athleta,
si desperet coronam, descendat in stadium aut. si eam postulet uictor,
offendat? probatio spem facit, spes confidentiam. iusti ergo talis
oratio est; delectatur dominus tali precatione, ut pro puritate conscientiae
utaris auctoritate.
Tamen, quo minus uideatur petitio adrogans, bene addidit:
seruo tuo, in quo et humilitatis est gratia et praemium seruitutis.
qui enim uocatus est in domino seruus,
libertus est domini; quare non praesumat fauorem domini,
tam pretioso emptus sanguine ? magnum tibi est uocari
puerum meum quasi ad seruum dicitur. si quis ergo est seruus
et bene seruit domino et nihil facit quasi seruus peccati, sed qui dicit:
seruus inutilis sum, quod debui facere feci,
bene is dicit: retribue seruo tuo.
Gloriosa seruitus, qua pro nobis seruiuit et Christus. beata
seruitus, qua et tu seruis, sed ita, si nihil possit aduersarius de tuo
sibi seruitio uindicare. amat ergo Christus boni libertatem seruuli;
denique in Canticis dicit: quam speciosae factae sunt genae
tuae sicut turturis, ceruix tua sicut redimicula!
uultus liberior est, ubi est castitatis conscientia, et portare
Christi iugum suaue est, si ornamenta putes ceruicis tuae esse, non
onera.
adtolle ergo oculos semper ad dominum tleum tuum et quaere
deum, ut inuenias. erige ceruicem; redimicula, non uincula geris.
muta quoque animalia redimiculis gaudent et falerari sibi magis quam
nodari uidentur. genae sicut turturis praeferant insignia uerecundiae,
l!*Luc. 17, 10 19*Cant. 1. 10 (9) 22 cf. Mattli. 11, 30 AamlXTb 2 studiose a quod Rv 3 eum Gm1P postulet
eam MN 9 seruus in domino M 10 quare-domini om. v fauore 0
H uocare AGOPR 13 alt. et] sed T 16 qua] quam AGmlRml beatasemis
orn. AGmlMNOPRTml 17 si om. 0 poseit O 18 serui Pm2
19 canticis cantieorum 0 20 turtures Pml 21 alt. est fYm. MT caritatis
AGMm1PT earitatis est Mm2N castitatis est 0 22 iugum christi MN
putas 0 eeruici Gml 23 deum om. MNPRT 24 ut] et a inuenies Pmla
geris non uincula MNT 25 multa NPTv 26 nudari AGmlORa uinculari v,
add. sibi T turtares Pml praeferent a
Christi et ideo ceruix eo non premitur, sed leuatur.
Similitudines, inquit, auri faciemus tibi
ex distinctionibus argenti, quoad usque rex
in declinatione sua. ex his enim, qui ex lege sunt et prophetis,
mediocriter ante crediderant gloriam domini lesu, sed hereditas
eius diffusa per populos quo frequentius examinata, hoc amplius
est probata:
crebrae enim persecutiones ecclesiae iustorum nobis
titulos martyrii uictoriis ediderunt. itaque sicut aurum bonum, ita
ecclesia, cum uritur, detrimenta non sentit, sed magis fulgor eius
augetur, donec Christus ueniat in regnum suum et reclinet caput
suum in ecclesiae fide. qui cum uenisset ad oues perditas domus
Israel, non habebat ubi caput suum reclinaret: nunc autem iam
redolet fides ideoque dicit ecclesia: nardum meum dedit
odorem suum et dicit cum praesumptione, expectans retributionem.
Fragrat unguentum gratiae, ex quo uirgo generauit et dominus
Iesus sacramentum incarnationis adsumpsit. colligatio,
inquit, guttae consobrinus meus, botryo Cypri
frater meus mihi. inter media ubera mea requiescit.
corpus enim suscipiens dominus Iesus c-aritatis se uinculis
inligauit et non solum se membris nostris et passionibus naturalibus,
sed etiam cruci uinxit ideoque sicut botryo in ecclesiae fide
et morali requiescit gratia.
nardum Cypri consobrinus
meus, in uineis Engaddi. si locum quaerimus, regionis
cuiusdam est [quia in Iudaea et loeus sic dicitur], in qua opobalsamum
gignitur: si interpretationem, Engaddi \'temptatio\' Latine
l4*Cant. 1. 12 (11) 18*Cant. 1, 13 (12—13) 24*Cant. 1, 13-14 (13) a 4 rex] add. est au 5 sua] add. est Gm2Mm2N, ueniat
Pm2 iis v quae a 6 sed] et Gml 9 titulos] add. et v martirum 0
uictorias JÜlPav 10 sed om. Mm1NTa 11 capud 0 12 fidem 0
13 israhel P 14 nardus GMNOPm2a υ mea
tunc
ergo in ligno conpunctus est lancea et i-xiuit de eo sanguis et aqua
omni unguento suauior, accepta deo hostia, per totum mundum
odorem sanctificationis effundens, et quasi balsamum ex arbore, sic
uirtus exibat e corpore. unde ait: sentio uirtutem exisse
de me. inde opobalsamum expressio dicitur, eo quod conpunctione
ligni balsamum per cauernam punctionis erumpit. conpunctus
igitur Iesus odorem remissionis peccatorum et redemptionis effudit.
nam et constrictus erat, uerbum cum esset, homo factus.
et pauper
factus est, cum diues esset, ut nos illius inopia ditaremur, potens
erat, et despiciendum se praebuit, ita ut Herodes sperneret eum
et inluderet ei, terram mouebat, et haerebat in ligno, caelum obducebat
tenebris, mundum crucifigebat, et crucifixus erat, inclinabat
caput, et exibat uerbum, exinanitus erat, et replebat omnia. descendit
deus, ascendit homo, uerbum caro factum est, ut caro sibi uerbi
solium in dei dextera uindicaret, uulnus erat. et fluebat unguentum,
scarabeus audiebatur. et deus agnoscebatur.
Respondet ei Christus: ecce es bona. proxima
mea, ecce es bona. quoniam cognouerat ecclesia mysterium
et pro totius mundi redemptione crucifixum dominum Iesum
17 cf. Lac. 23, 11 18 cf. Matth. 27. 45. 51 19 cf Gal. 6.14 cf. roh. 19,30
cf. Luc. 23, 11 18 cf.Matth.27.45.>119cf.Gal.6.14ciIoh.19,30
20 cf. Phij. 9, 7 21 cf. loh. 1, 14 24*Cant. 1, 15 .1 quis] qui ARml 2 unguntum A emittat Pml e.st fructus 0
si non om. N pr. non eras. M. om. PT seitulatur MNT 3 fraglat
AMNPm2 R flagrat GOPml 4 lacrimas 0 distillat codd. praeter Rml, av
sic O5 poclum Gm2Tm2 delueret APm2Rm2 6 fungebat Pml Sestom.
AGRm1 pr. et om. A ea
Ergo, cui Christus peccata donauit, recte dicit: retribue
s er uo tuo; uiuam et custodiam u e rb a tu a. non
Sed quare dixit \'uiuam\' et non dixit \'uiuo\' ? quia haec uita
non est loco praemii, quae in loco mortis est. dolet propheta in puluerem
mortis se esse deductum, apostolus cupit ex hoc mortis corpore
liberari: et putamus quod de hac uita sibi blandiatur propheta?
omnia hic plena mortis sunt; intrat mors per fenestram, intrat per
os tuum, nisi dominus ori tuo ponat custodiam;
denique ex multiloquio
peccatum nascitur. lege mandata legis et inuenies scriptum,
quia uiuens, si mortuum contigerit, inquinatur. quantos tangimus
mortuos, inter quantos mortuos uersamur! ideo tibi auctor uitae
dicit: relinque mortuos sepelire mortuos suos,
ideo tibi alibi dicitur: surge, qui dormis, et exsurge
17 cf. Ps. 21, 16 18 cf. Rom. 7. 24 20 cf. Hier. 9, 21 21 cf. Ps. 38. 2
Prou. 10,19 23 cf. Num. 19, 11 25 Matth. 8,22 26 Eph. 5, 14 MNO quae] quia MNOT 2 et quia] quae Gav quia OT
gloriam meam et G speciosaj bona v 3 dicere christum M uel] et MNPTa
4 dimissa 0 7 ut uiuam ARav 8 nisi quod Gm2Tm2 speret AGNOPET
uenit mundum av 10 testatur 0 11 non memor a 12 dic] add. tu prius fi
16 alt. dixit om. P 17 quae] quia R pulnere 0 18 ex] ras. M 19 liberare Pml
21 os tuum N hostium GOmlRml ostium eel. av si G ori MmlN hostio
Mm2Rml ostio eet. av tuo] add. non G 22 et om. a 23 qui GPmla
si uiuens 0 si om. Ga 24 aU. mortuos om. P uitae actor (sic) 0 25 sepelire—
suos Orti. GMNOPTa
a mortuis. quomodo tibi diceretur \'surge a mortuis\', nisi inter
mortuos uiueres ? ponamus te mundum esse ab operibus mortuis, a
peccati colluuione: quomodo mundus es, qui in corpore mortis es,
qui inter sepulchra uiuis mortuorum ? oportebat Petrum loqui mortuis,
ut procederent de sepulchris suis.
Indigemus ergo purgatione, quia tetigimus mortuos. lex
nos mundari iubet: quis tantus, ut supra legem sit? ipsum nazaraeum
sanctum dei, si is tetigerit mortuum, inmundum pronuntiat.
ideoque radit caput suum et deponit capillum quasi non sanctum
et iterum orat ut exaudiatur, qui ante propter mortui adtactum
exorare non potuit. inrationabiles duxit dies, quia inrationabili
adpropinquauerat: deponit igitur mortua et superflua capitis sui,
ut Christo reconcilietur. ergo si nazaraeus purificatur, et nos purificari
oportet.
Omnes contigimus mortuum. quis enim gloriabitur
castum se habere cor? aut quis audebit dicere
mundum se a peccatis?sit aliquis fortasse qui in sermone
non deliquerit, licet rarus iste, de quo deus dicat sicut de sancto Iob:
ille non peccauit labiis suis; tamen non semper
habere potuit mundas cordis sui cogitationes; inicit se diabolus in
cor hominis.
pone parata semper et peruigili custodia quisquam cor
suum saepserit: tamen in medio peccatorum uersatur, necesse habet
etiam ipse purificari: unde Esaias cum dixisset: o miser ego,
quoniam inmunda labia habeo et in medio populi
uersor inmunda labia habentis, statim descendit
unum de Seraphim et contigit labia eius carbone, ut inmunda
eius labia mundaret.
19 Hiob 1. 22 23*Esai. 6, 5 25 cf. Esai. 6. 6—7 ARv 3 es mundus 0 4 sepulcra AGMPv 5 sepulcris GMv
6 tangimus G 8 deij add. lege a mortuum] add. lex a 9 capud Mml
lo omnis JIml, add. enim MN contingimus P enim om. MN gioriatar 0
16 aut] at 0 se dicere mundum JIN 17 pumm se a se mundum O sit] si AR
18 iste] sit et MN sit T sit iste a 20 mundus Pml diabolus se 0 21 pae-
(-e)ne AG licet bene Mm2 bone Nm2 semper om. NT 23 unde] ut MNa
isaias MNPm2v o om. a 26 imus GMNRm2a seraphyn (-in) AOPR α
Non unum est baptisma. unum est quod hic tradit ecclesia
per aquam et spiritum sanctum, quo necesse est baptizari catechumenos.
est et aliud baptisma, de quo dicit dominus Iesus: baptisma habeo baptizari quod uos
nescitis. et
utique iam baptizatus in Iordane fuerat, sicut superiora declarant;
sed sit hoc baptismum passionis, quo etiam sanguine suo unusquisque
mundatur. est baptismum etiam in paradisi uestibulo, quod ante
non erat. sed postea quam peccator exclusus est, coepit esse romphaea
ignea quam posuit deus, quae ante non erat, quando peccatum non
erat. culpa coepit et baptismum coepit, quo purificentur qui in
paradisum redire cupiebant, ut regressi dicerent: transiuimus
per ignem et aquam; hic per aquam, illic per
ignem, per aquam, ut abluantur peccata, per ignem, ut exurantur.
sed, quod est grauius, et hic ignem et illic sustinemus.
Quis est qui in hoc igne baptizat ? non presbyter, non episcopus,
non lohannes, qui ait: ego uos baptizo in paenitentiam,
non angelus, non archangelus, non dominationes, non
potestates, sed ille, de quo Iohannes ait: qui uenit post me
fortior m e est, cuius non sum dignus calciamenta
portare: ipse uos baptizabit in spiritu
sancto et igni: habet uentilabrum in manu
sua et permundabit aream suam et congre-
gabit triticum in horreum suum, palcas autem
conburet igni inextinguibili. non de hoc baptismate,
quod fit per sacerdotes ecclesiae, dictum ipse dominus testificatur,
siquidem post consummationem saeculi missis angelis, qui segregent
bonos et malos, hoc futurum est baptisma, quando per caminum
18*Matth. 3. 11-12 26 cf. Matth. 13, 49—50 1 hic tradit]tradidit MNT 3 dominus om. N baptismo Oa 4 baptizare R
6 baptisma 0 quo] quia 0 suo sanguine 0 7 baptisma 0 etiam baptismum
8 rophea ArumpheaGNmlORmla 9anteaav 10alt. coepit
Om. 0 11 cupiunt 0 dicant 0 14 pr. et] si et MNPRTa, om. G hie]
s. ser. m. 2 si G sustinemus ignem et illic Ov 15 hoc] add. mando 0
16 paenitentia cadd. praeter A, a 17 archangeli 0 19 cui A 21 igne GOav,
24 non] quod non 0 25 sit dictum 0 26 congregent 0 27 est futurum MN
baptismum AR
in regno patris sui. et si aliquis sanctus ut Petrus sit, ut Iohannes,
baptizatur hoc igni.
ueniet ergo baptista magnus—sic enim eum nomino,
quomodo nominauit Gabriel dicens: hic erit magnus —,
uidebit multos ante paradisi stantes uestibulum, mouebit romphaeam
uersatilem, dicet his qui a dextris sunt non habentibus grauia
peccata: \'intrate qui praesumitis, qui ignem non timetis. praedixeram
etiam uobis: ecce uenio sicut ignis, et per Ezechiel dixeram:
ecce proficiscar in Hierusalem et
insufflabo in uos in igne irae meae, ut tabescatis
a plumbo et ferro\'.
Leniat ergo ignis consumens, qui exurat in nobis plumbum
iniquitatis, ferrum peccati faciatque nos aurum sincerum. urat renes
meos et cor meum, ut bona cogitem, ea quae castitatis sunt concupiscam.
sed quia hic purgatus iterum necesse habet illic purificari,
illic quoque nos purificet, quando dicet dominus: \'intrate in requiem
meam\', ut unusquisque nostrum ustus romphaea illa flammea,
non exustus, introgressus in illam paradisi amoenitatem gratias agat
domino suo dicens: induxisti nos in refrigerium.
qui ergo per ignem transierit, intrat in requiem, transit a materialibus
atque mundanis ad illa incorruptibilia atque perpetua.
Alius ignis iste est, quo exuruntur peccata non uoluntaria,
sed fortuita, quem parauit seruulis suis dominus Iesus, ut eos ab
ista commoratione, quae permixta est mortuis, emundet; alius ille
8 * Esai. 66: 15 9*Ezech. 22, 19-21 12 cf. Deut. 4, 24. Hebr. 12, 29
13 cf. Ps. 25, 2 16cf. Ps. 94,11. Hebr. 4,3 19*Ps. 65, 12 AXPRT ipse eras. M. om. XOa 2 sui] eorum 0 sanctus
om. GNPRTa 3 igne 0 uenit eodd. praeierO 4 nuntiauit 0 gabrihel MNOPR
n uestibulum stantes MN rumpheam GOm2Rm1 α 6 iis
Ergo ista uita in corpore umbra est uitae atque imago, non
ueritas; denique in imagine ambulat homo et in regione umbrae
mortis consistimus. sed si quis non ad terrena oculos mentis intendat,
sed ad spiritalia erigat, ut possit dicere: spiritus ante
faciem nostram Christus dominus, dignus erit qui
dicat: in umbra eius uiuemus. Christus enim uita est et
ideo, qui in umbra Christi uiuit, in umbra uitae est, meritoque alibi
dicit sanctus domini: in umbra alarum tuarum protege me.
omnes ergo etiam sancti in umbra sunt, quamdiu sunt in corpore:
non perfecte uident, non perfecte, sed ex parte cognoscunt. ipse
Paulus ait: ex parte enim cognoscimus, ipse uas electionis,
cui Christus oculos reddidit et sua inluminauit gratia, non
facie ad faciem, sed per speculum uidebat, et Dauid reuelari petit
oculos suos, ut remoueretur umbra, quae integrum oculorum inpediebat
obtutum. regionem autem hanc mortuorum esse quis dubitet,
cum sanctus ipse dicat: placebo domino in regione
uiuorum, quia perfecte hic placere nemo potest, ubi, etiamsi
fieri possit ut sua peccata non habeat, in ipsa tamen mortuorum
regione uiuendo purificatione indiget, quae a contagio eum regionis
huius absoluat?
In umbra igitur hic uiuimus et ideo in umbra custodimus
uerba dei. et ut exemplo utamur, utique ante eramus sub umbra
Matth. 4, 16 10. l2*Thren. 4, 20 12 cf. Ioh. 11. 25. 14, 6 14*Ps. 16, 8
17 I Cor. 13, 9 cf. Act. 9. 15 19 cf. I Cor. 13, 12 cf. Ps. 118, 18 22 Ps. 114, 9 MN 3 de cm..MN digito Iazari M humorem
Am2MNOPm2Rm2 4 propheta promittit MNT 10 spiritus] sanctus a
15 alt. sunt eras. M. om. NT 16 non perfecte uident om. GJJNPRT aU. non
perfecte om. a 17 enim eras. M, om. NPT 18 reddit GmlN 19 pr. faciem Pml
reuelan — p. 56,16 caeleste fidei desunt in A oculos suos petit av 20 internum
0 21 autem eras. M, om. NT 24 regione mortuoram 0 26 conta-
, gione Jla 28 exemplum Gm1 eramus ante MN erant Ov
futurorum, sicut hodieque Iudaei, qui uerum sabbatum non uident,
exemplari et umbrae seruiunt. nos quoque secundum euangelium
nunc uiuentes umbram sequimur uerborum dei.
Nathanael sub
arbore fici uidetur, Dauid in umbra alarum domini Iesu sperare se
dicit, Zachaeus in arborem sycomori ascendit, ut Christum uideret.
nobis quoque expandit manus suas Iesus, ut totum mundum obumbraret.
quomodo non sumus in umbra, qui crucis eius protegimur
uelamento ? quomodo non sumus in umbra, quos crucifixus a malignitate
saeculi et corporis ardore defendit ? an nescimus, quoniam
uerbum dei ueniens in hunc mundum non sicut uerbum aduenit,
quale erat in principio, quale erat apud deum, sed semet ipsum exinaniuit
formam serui accipiens? uenit in nube leui et, cum esset
uirtus altissimi, obumbrauit Mariae, ut transfiguraret corpus humilitatis
nostrae conforme fieri corpori gloriae suae.
sicut ille ergo for-
Diam mutauit, cum ex uirgine nasceretur, ita et nobis sermones dei
transfigurati uidentur, cum leguntur in euangelio, cum species eorum
uidetur in scripturis quasi per speculum, quia tota ueritas hic non
potest conprehendi. cum autem uenerit quod perfectum est, non iam
per descensionem, non per speciem, ut transfigurati, sed integra
atque expressa ueritate resplendeant.
Neque te moueat, quod ait: \'multa uerba custodiam\', quia,
cum unum uerbum cognouerit, multa uerba cognoscit. in uno multa
sunt et in multis unum est. probandum est igitur, quomodo unum
uerbum multa sint et multa uerba unum uerbum sit. nec difficile
6 cf. Luc. 19, 4 12 cf. Ioh. 1, 1 cf. Phil. 2, 7 13 cf. Luc. lf 35
14 cf. Phil. 3, 21 18 cf. I Cor. 13.12 19 cf. I Cor. 13,10 22 cf. Ps. 118, 17 dej.A Ov neomenias et ed. Romana homines eodd. av 2 hodie
luoque 0 4 Nathanael] Nichodemus Gml nathael Gm3 6 arbore GOPml
sicomoro 0 7 iesus expandit manus suas OR 10 et om. M quia OR
12 m principio erat av apud deum erat 0 13 uenitque 0 14 manam M
15 ergo ille OR mutauit formam av
bum unicum apud patrem se diffudit in plurima, quia de plenitudine
eius omnes accepimus. itaque si uideas singula omnium, quae creata
sunt in ipso, uidebis in singulis unum uerbum esse omnium, cuius
pro captu nostro participes sumus. in me uerbum est humanum,
in alio uerbum caeleste, uerbum angelorum in plerisque, sunt qui
habent uerbum dominationum et potestatum. uerbum est iustitiae,
uerbum castitatis, uerbum prudentiae, uerbum pietatis, uerbum
etiam uirtutis. sic unum uerbum multa sunt et multa uerba unum
sunt. nec uero arduum est istud aestimari, cum legerimus, quia
omnia potest spiritus sapientiae.
Itaque sicut alii datur per spiritum sermo sapientiae et alii
sermo scientiae secundum eundem spiritum, alii fides in eodem spiritu,
alii gratia curationum in uno spiritu, alii operatio uirtutum, alii
spiritus cognitionis, alii spiritus consilii plenioris, alii spiritus for-
titudinis, alii pietatis spiritus, et in omnibus unus atque idem spiritus
est, diuidens singulis prout uult. est spiritus prophetarum, est
spiritus apostolorum, est etiam artificum spiritus, sicut et Beselehel
et Eliab, quos impleuit dominus spiritu diuino sapientiae et scientiae
et omnis artis, ut facerent amictum et tabernaculum atque altare
19 cf. I Cor. 12, 8—11 25 cf. Ex. 35, .30—35 def. A add. uidemus Gm2Tm2 7 quod operatur — 8 hoc uerbum om. T
8 pr. operatur
unde non dubium uideri debet, si aliis uerbum apostoucum,
aliis propheticum, aliis angelicum, aliis uerbum operatorium
datum est, et unum est uerbum diuidens se singulis pro nostra possibilitate
uel pro sua uoluntaria largitate. hoc uerbum igitur, quod est
caput omnium, hic per speculum uideo et ideo uerba dei hic custodire
non possum; sed cum uidero gloriam eius reuelata facie, tunc
uiuam et uita uiuens etiam uerba diuina custodiam.
Ideo ergo secundo uersu dicit: adaperi oculos meos, et
considerabo mirabilia de lege tua. qui adaperiri
ita etiam in oculis animae huiusmodi
quaedam passio quae ingrauescat necesse est, nisi bonus medicus
«elamen illud abstulerit et nebulam quandam concreti humoris, quae
inpedire uel potius operire, ne uideat quae uidebat, mentis aestimatur
obtutum. inrepsit aegritudo ueteri fermento, eo quod non exuimus
uel gentilem uel Iudaicam suffusionem, cum primum ueniremus ad
ecclesiam , non audiuimus dicentem boni medici disciplinam: e xpoliantes
ueterem hominem cum actibus eius,
induite nouum qui renouatur i n agnitione
25 cf. I Cor. 5. 7 27*Col. 3, 9—10 def.A 2 opera secundum omnia om. b deus a 8 prophetarum P euangelicum av
uerbum om. MN 9 est datum a et] add. tamen Rm2v sese 0 11 dei om. Ov
e T 13 uita] ita MNa 14 aperi MNP 15 adaperire Gm1 Pm1Rm1
secundum imaginem eius qui creauit eum. superuestiuit
ergo se aliquis, non expoliauit: serpit grauior aegritudo,
grauat oculos diuturnum uelamen, non potest quisquam illud auferre,
non angelus, non uirtutes, non dominationes, non potestates. ;
manet uelamen, lectionem inpedit, uisionem obducit; quod non
reuelatur, inquit apostolus — hoc est: a quocumque alio —, nisi
in Christo fuerit euacuatum. cum uero conuersus huiusmodi
fuerit ad dominum, auferetur uelamen.
Habes igitur quomodo auferas uelamen, quod manet supra
oculos cordis tui; conuertere ad dominum, et uelamen cadet. conuersus
est Paulus ad benedictionem Ananiae; uelut squamae ceciderunt
ab oculis eius et uidit, qui per triduum ante non uiderat;
simul oculus corporis animaeque sanatur, quia medicamentum ei
medicus demonstrauerat ille de caelo, de quo scriptum est: misit
uerbum suum et sanauit eos et ex omnibus
infirmitatibus suis liberauit eos. non est medicus
iste de terris, qui omnes curat infirmitates et populos integros sanat.
mitte ergo, pater, medicum istum, ueniat uerbum tuum, aperiat oculos
meos. et apostolorum oculi clausi erant, nisi eos Iesus aperuisset.
denique duobus ex his euntibus in castellum, cui nomen Emmaus,
cum interpretaretur scripturas et benediceret eos, aperti sunt,
inquit, oculi eorum et cognouerunt eum. ergo nisi
Iesus aperuisset nobis oculos, nemo uidisset; nisi Iesus sustulisset
uelamen, nulli euangelii gratia refulsisset. et Petrus clausos habebat
oculos et Iohannes clausos habebat et Iacobus clausos habebat. denique
in monte grauati erant somno, sed excitati maiestatis fulgore
diuinae oculos cordis sui aperuerunt. et quia siti in corpore plene uidere
non poterant, obumbrauit eos nubes, ne corporis oculos gloriae
caelestis fulgor hebetaret.
11 cf. Act. 9,17-18 14*Ps. 106, 20 21 Luc. 24, 31 24 cf. Matth. 17,1—5 def. A 0 aliquis] add. sed Km2 3 efferre Rml 5 uelamen] add-
illud Ov 6 inquid GJIPmI 9 super MO 11 et ad Gin2MN annaniae G,
add. et P uelnd MRml 12 ante om. T 13 oculos Gm1 Pm1 Rm1 eius MNT
Quis igitur tantus, ut aperiat oculos et legis uideat sacramenta,
nisi ei Christus demonstret? non Moyses tantus. denique
iubente domino uirgam proiecit et facta est serpens et fugit ab ea;
adprehendit caudam serpentis et facta est uirga, et adhuc non
cognoscebat mysterium. quo declarabatur descensurum in terras \'
dominum Iesum, qui cum se exinanisset, deponi in crucem et proici
pateretur in tumulum, de quo secundum oracula legis resurgens in
gloriam dei diuinaeque sedis regale consortium de serpente remearet.
adprehendamus ergo et nos caudam serpentis illius crucifixi, ut potestatem
eius regiam possimus agnoscere. et illa, quae in pedes eius
misit unguentum, tenuit eum. caudam ergo serpentis adprehendit
Moyses et apertum est os eius. non ergo locutus esset de eo, nisi ipse
dominus os eius aperuisset.-
Dauid adaperiri sibi oculos hic petit et in superioribus dixit:
quis ostendit nobis bona? erat sub lege nutritus et
sciebat, quia lex umbram habet futurorum bonorum; ipsa bona non
iam per umbram, sed apertis oculis uidere cupiebat. nouerat, quia
exemplari et umbrae caelestium mysteriorum seruiebant, qui secundum
legem Moysi deseruiebant.
uolebat ipsam cultus diuini conprehendere
ueritatem et ideo, ut ab oculis suis uelamen discuteret,
conuersus ad dominum precabatur dicens: adaperi oculos
meos, et considerabo mirabilia delege tua. intellegebat
uere militiam esse caelestem, quam posset unusquisque
ex lege cognoscere, cui tamen dominus reuelasset. quis enim de
terrenis ad caelestia, de umbra ad claritatem, de exemplari ad penetralia
ueritatis humano gradu sine diuino ductu possit ascendere?
Quis potest considerare altare illud caeleste uerumque templum,
sacerdotes et leuitas, non istos secundum carnis officia, sed
16 cf. Col. 2, 17 18 cf. Hebr. 8, 5 21*Ps. 11S, 18 23 cf. Luc. 2, 13 def. A nonne MNPRT 3 eo r 4 adhnc
om-MNT 5 quod MSOPm2T declarabat Tm2 6 deponi] poni a cruce jf
proici] poni Mm2N deponi a 7 tumulum] add. quasi serpens de uirga factus
est (om. av), quia in tumulum proiectus est (om. Tav) Gm2Tm2 αv, om. eet. et
codd. Mediol. 8 gloria MXPml 9 et nos ergo
omnes dies uitae meae et ut uideam delectationem domini
et considerem templum eius. quis poterat cognoscere, quod
offerret diues magnum munus, secundum quod potest manus eius, ut
soluatur eius peccatum? quis poterat intellegere, si non haberet quid
offerre.uerbigratia arietem, quia non soluebatur eius peccatum ? quis
poterat aduertere, quae essent illae inmunditiae, quas soluit non lex
quam putant Iudaei, sed lex spiritalis quam Paulus agnouit ? quis
poterat uidere remissiones peccatorum ueras, quarum exemplar in
lege, ueritas in euangelio est, dicente domino Iesu: dimissa
sunt tibi peecata, non per hircorum sanguinem, sed per
hostiam sui corporis ? ille itaque diues in lege, qui perfectae maiestatis
in Christo plenitudinem confitendo et quasi eam quibusdam ad illud
altare caeleste fidei manibus offerendo peccatum suum soluerit; ille
uidet uerum sacerdotem, qui uidet principem sacerdotum, ille templum
uerum considerat qui audit dicentem: soluite temp lum hoc,
et in triduo resuscitabo illud. magnum templum, de quo uirtus
exibat et curabat omnes, mirabile illud altare, in quo unius agni sacrificium
tulit peccata mundi, ille praestantissimus leuita, qui uenit non
ut ministerium exigeret, sed ut omnibus exhiberet suae ministerium
passionis, cui portio deus, qui hic nihil possederit et omnia possideret.
Quid autem dicam de Hebraeo, quem lex sex tantummodo
iubet seruire annis et septimo anno exire seruitio ? quis iste Hebraeus
13cf. Hebr. 9. 12 laIoh. 2.19 21 cf. Ioh. 1,29 23cf. P*. 118.57 cf. IICor.6,10
24 cf. Ex. 21, 2 25 cf. Uerg. Ecl. 1. 40 def. A 0 2 obtabat OP optauit a ad dominum PRml 4 omnibus
diebus MN et om. 0 5 considerem] ut uisitem MNT 7 quid R
quod 0 quis eet. av 8 offerret OR nonj add. secus Tw2 11 poterit Gm1
13 peccata] add. tua 0 14 sui corporis hostiam 0 utique a 16 manibusJ
pergit J. solueret AR 17 uidit bis codd. praeter 0 18 considerat uerum G
hoc templum GR hoc om. P 19 suscitabo MNPT excitabo v 20 exiebat
Gm1PRm1 α 21 peccatum
cuius uidetur Isaac patriarcha
seruitutis et libertatis non ignorasse mysterium, qui ait: seruies
fratri tuo. et erit cum deposueris et solueris
iugum eius a collo tuo, significans fore tempus, quo etsi
quis seruierit hic positus fratri suo, postea tamen exactis annis,
qui ex istis diebus atque istis quos hic exigimus mensibus colliguntur,
soluat iugum a ceruice sua, quod fit septimo anno remissionis.
conicere possumus ueri Hebraei typum in Joseph, qui portauit semitutisiugum,
sed eum culpa non cepit, non carcer inclusit, non Aegyptus
colorauit. conicimus in Petro Iohanne Iacobo, qui creati et instituti
sub iugo legis soluerunt tamen fratris sui Iudaicum iugum, ubi
legitimae tempus quietis aduenit. quando refulsit his remissio peccatorum.
Et hoc tamen hic in umbra adhuc gestum comparatione
caelestium : quanta autem quies illa, quae exlege conicitur, in euangelio
reuelatur, dicente domino Iesu: uolo ut ubi ego sum et
isti sint mecum! quam beatus, qui istius habitationis fructum
quietis consortium illic potuerit promereri ! tunc intelleget, quid
sit aperuisse oculos, ut uideret mirabilia de lege dei.
Bene admonuit lectio euangelii quae decursa est, in qua
sanatus est leprosus ille, qui dixit: si uis. potes me mundare,
in uoluntate domini constituens potestatis effectum. cui
respondit similiter: uolo, mundare. praemissa pietas uoluntatis,
secuta potestatis auctoritas est.
omnibus dicit Iesus uoio,
qui non uult esse peccatum. uelle Christi commune in omnes est,
mundari fidei est credentis in Christum. et tetigit eum.
24 Luc. 5, 12 26 Luc. 5. 13 29 Luc. 5, 13 Aml PRT quia PR 3 obsequio a 6 disposueris S 7 forte
GNOPRT .9 exj sex: av. cf. tractat. 5. cap. 10 atquej add. ex O 11 ueri]
serui 0 iugam seruitutis 0 13 decolorauit v 15 legitimum Mm2NT
18 quanta] hic incipit cap. 28 in v 19 reuelatur] add. et adhuc integra reseruatur
Ov sum ego O 20 ipsi 0 sunt Rml 21 illius consortium (om.
illic) MintellegitGPm1Rm1
25 dei O 27 est auctoritas (-tatem M) potestatis MN IesasI iohannes G
28 peccatorem Am2Rm2 peccaturem Rm1 inomneseoromuneO 29 mundare MN
Sed ut plenius sanaretur, aperuit oculos eius dicens:
uade, ostende te sacerdoti. multos sacerdotes habebat
synagoga: sed qui oculos aperit, falsos non uidet sacerdotes, uerum
aspicit. quis est uerus sacerdos nisi ille, qui sacerdos est in aeternum ?
et ideo pater dixit ad eum: tu es sacerdos in aeternum.
aperuit ergo oculos eius et uidit et intellexit, quale munus pro emundatione
sua deberet offerre. beatus qui audit haec; quanto beatior
qui uidet, qui se uero potest ostendere sacerdoti, ut non habeat quod
timeat in se uideri, qui se prius aspicit facie reuelata! nam nisi ipse
se prius uiderit, non audebit ostendere, sicut Adam, qui se occultare
cupiebat, quia non agnoscebat. sed iam etiam id quod sequitur consideremus.
Aduena ego sum in terra, ne abscondas
a me mandata tua. non cuiuscumque uox ista est, sed eius,
his qui habitant in terra, qui dissolui non timet et, si
soluatur, praesumit se cum Christo futurum. hic uere peregrinus in
terra est, qui sanctorum est ciuis et domesticus dei et thesaurum
sibi condit in caelo. non utique is exiens de Aegypto in hanc
20 Phil. 3. 20 21 cf. Ps. 118.57. 119, 5 23*Apoc. 8. 13 24 cf. Phil. 1. 23
26 cf. Eph. 2. 19 cf. Matth. 6. 20 add. enim Av 4 plenus a 6 aperuit O-mlRml uidit a
7 qui] add. uerus G est sacerdos Mv 10 debere a 11 uidit NPmla
sacerdoti potest ostendere 0 13 ostendere se (se ost. v) Ov 14 quia] add. se v
cognoscebatur MNT agnoscebatur P iam] etiam Gml, om. 0 id etiam
AOR 16 ne] non MN abseon (sic) P 18 omni se] omnis a
mundano 0 exuerit cupiditatis MN 20 autem eras. M 22 istius 0
23 fit Am2 aduersatur Oo 24 iis v 25 praesumat MNOPRM1 α est in
Meritoque dicit: concupiuit anima mea desiderare
iudicia tua in omni tempore. quod utique
nec tamen peccat qui morem
acceperit, sed innectit sibi uincula mentis, quia sollicitus est quomodo
placeat uxori — beatior esset, si deo soli placere desideraret -,
carnis autem, quia ligatus est qui sui non habeat corporis potestatem.
ergo quia mandatum dei est, quod legis oraculo et apostolico sermone
depromptum est, ne quis uxorem diuitias honorem necessitudines
deo praeferat, qui autem praetulerit, fit obnoxius iudiciis dei, ideo
prius poposcit, ne abscondat ab eo deus mandata sua. qui enim mandata
cognouerit et custodierit, non refugit iudicia diuina, sed desiderat
meritoque tamquam reuelatis sibi mandatis ait: \'concupiui
desiderare iudicia tua in omni tempore-.
Non dixit \'concupiui iudicia\', sed \'concupiui desiderare\'.
sicut enim uita uiuere plus est quam uiuere — uiuere namque commune
etiam huius est uitae, uita autem uiuere beatorum est —, sic
concupiscere, ut desideremus iudicia dei, plus est quam desiderare
iudicia; concupiscimus enim desiderare, quasi non sit potestatis
nostrae desiderium, sed gratiae dei. cum enim dominus oblectari
10, 37 21. 23 cf. Ps. 118. 20 25 cf. Ezech. 18, 9 Gml seruit N 4 sibi congregat quae AOR
sibi] add. nec senectus perditum dare
neque enim aegrotus uri desiderat uel incidi, ut pcssit recipere
sanitatem. refugit qui grauius aegrotat, ne uratur, ne incidatur,
ne alligetur, ne abstineatur a cibo; qui autem salutarem habet ualitudinem,
medico securus occurrit. unde etiam dominus non otiose ait:
desiderio desideraui hoc pascha manducare
uobiscum, non solum desiderans, sed etiam geminato desiderio
concupiscens remissionem tribuere peccatorum. concupiscamus ergo
et nos desiderare iudicia dei—bona conscientia quae, cum examinatur,
probatur-et concupiscamus desiderare in omni tempore, ut nullum
momentum bonae praetereat uacuum cupiditatis.
Sequitur uersus quintus: increpasti superbos;
maledicti qui declinanta mandatis tuis. cum dominus
thronum meum supernubes et ero similis altissimo.
itaque cum sit nequissimus, ut honorem non dederit domino
deo nostro, peiores tamen discipulos erudiuit. ille enim se sic exaltauit,
ut uellet aequari et similis esse altissimo, discipulus autem eius significatur
ab apostolo indignaturus aequalem similemque se aestimari
deo. scriptum est enim: cum reuelatus fuerit homo
iniquitatis et filius interitus, qui aduersatur
et extollitur supra omne quod dicitur deus.
magister igitur similem praesumit, hic superiorem. ideoque et dominus
ad discipulos suos dixit: maiora his facietis, ut,
24*11 Thess. 2, 3-4 28* Ioh. 14,12 Pm1Rm1 4 egrotatur Pml 5 abstineat Am2Mm2 Οαv
Itaque a tanto uolens crimine uindicare humanum genus
introduxit Pharisaeum et publicanum in templo orantes et docuit,
etiamsi bona cetera habeat, quod magis superbus offendat quam
humilis, qui nulla uirtutum dote subnixus sit: studet enim subplantare
diabolus bonis operibus intentos. quantum laborauit Pharisaeus
ille, ne raperet aliena, ne iniustus esset, ne adulteraret! quantum
laborauit, ne peccaret; sicut peccauit publicanus! quantum laborauit,
ut bis in sabbato ieiunaret! quantum laborauit, ut decimam
daret omnium quae adquireret! quis nostrum haec facit?
quanti
habent possessiones et soli incubant fructibus et solis sibi messes
recondunt! aduertit hoc diabolus et perfudit eum ulcere graui, ut
non teneret caput mente carnis inflatus et in eo, in quo laudabilis
fore crederetur, ibi reprehensibilior iudicaretur. agebat enim gratias
deo, quod non esset raptor adulter iniustus. quam noxie ei luctatus
est serpens et grauibus eum spiris ligauit! superiorem fecit, ut de
altiore deiceret, inferiorem se praebuit, ut sublimiorem casu grauiore
prosterneret. mala ruina est adrogantiae, quae superiorem
subruit, mala haec lucta serpentis, qua se in plurimos torquet anfractus.
Inflare uolebat et Paulum. quem Paulum? illum utique
apostolum non ab hominibus neque per hominem, sed per Iesum
Christum. et paene deceperat, ita ut stimulum carnis suae. qui se
humiliabat, rogaret auferri. sed bonus dominus. qui Paulum infirmitatibus
uellet. facere fortiorem, adhibuit ei angelum satanae, ut suis
diabolus artibus uinceretur.
non mentiebatur Pharisaeus, immo
etiam uera dicebat; sed omnis qui se exaltat, etiamsi uera dicat,
25 cf. II Cor. 12, 7-8 0 in seJ ipseAa 4 a om. 0
9 quantum—10 publicanus om. Mm1NT 10 peccabata quaatum-ll ieiunaret
Denique dominus, qui aliis donat, superbis resistit et tamquam
congreditur his, qui se exaltant, sibique hoc certamen uindicat
et, qui aliis conpatitur, adrogantes increpat, quia nihil grauius,
quam ut fratres nostros pauperes superbo oculo despiciamus, conformes
nobis intolerabili repellamus fastidio, nostra indignos gratia
iudicantes, quia sunt inopes, cum paupertas facilius sit deo quam
thesaurus acceptior.
Maledicti, inquit, qui declinant a mandatis
tuis. supra dixerat ne abscondas a me mandata
tua et ideo quasi reuelata sibi mandata cognoscens condemnat eos,
qui declinauerint a mandatis caelestibus. et bene dixit \'qui declinant\';
directum enim mandatum est, ideo ab eo nemo deflectat.
Mouet autem, qua ratione hic dixerit: ne abscondas
a me mandata tua. quod enim absconditur, obscurum fit et
occultum, cum supra dixerit: mandatum domini lucidum,
in luminans oculos. si lucidum mandatum, quomodo
absconditur, cum lucernam nemo ponat sub modio ? nisi forte lucidum
est unum mandatum, multa autem mandata abscondita sunt.
nam iudicia tua, inquit, sicut abyssus multa: non
\'iudicium sicut abyssus\', sed \'iudicia\' dicuntur.
Uide autem ordinem. supra ait: ne repellas me a
mandatis tuis, in sequenti ait: ne abscondas a me
mandata tua, hic ait: maledicti qui declinant a
mandatis tuis. uere maledicti qui declinant a mandatis tuis,
qui referre gratiam debuerunt, primo quia non sunt repulsi, secundo
quia non abscondi a se diuina mandata meruerunt. declinat ergo
aliquis quod optauit.
18*Ps. 18, 9 20 cf. Matth. 5, 15 22*Ps. 35, 7 24 Ps. 118, 10 AP 2 tamen om. GMNOPRmla exinit] add. 0 MNTa 5iis u
7 paaperiores 0 dispiciamus GRml 11 inquid Mm1Pm1, om.O 13 reuelator
Rm1 14 declinauerint] declinant 0 15 enim] ergo M ab eo om.MN nemo]
atld. nostrum 0 16 moneat Pm] hoe R 21 sunt abscondita MN
25 sequentibus v ait] autem MNT 30 obtauit MP
Sequitur: aufer a me obprobrium et c o ntemptum,
quoniam testimonia tua exquisiui.
audi, quem (non) pro nihilo
habeat deus: quicumque sanctus est, qui sine macula uiuit, ueritatem
custodit, non adpetiuit proximum suum. ad nihilum deductus
est in conspectu eius malignus; omnia quae
malitiae sunt pro nihilo ab illo aestimantur. denique gentilitas non
est, deuotio autem manet in aeternum. caue ergo, ne Christo obprobrio
sis. nolo mihi quicumque maledicat et quasi peccatorem despiciat:
quam graue, si Christus dignum obprobrio ducat! uae
tibi, inquit. Chorazain et Bethsaida; condemnantur,
quia non egerunt paenitentiam delictorum suorum.
nos ergo agamus,
ut a nobis auferatur obprobrium. quis autem est qui non est obprobrio
dignus ? qui exquisiuit domini testimonia. multi quidem sunt
qui uoluntinferre obprobrium seruis tuis, sed ipsi sunt probrosi magis,
quia pro nomine tuo pati obprobrium gloriosum est.
Et ideo ait: etenim sederunt principes et
aduersum me detrectabant. uox martyris est, qui perductus
sederunt principes et aduersum medetrectabant.
est etiam domini uox ista. cum conuenisset presbyterium
plebis et principes sacerdotum et scribae et ad concilium Iudaeorum
deductus esset dicentium: quid adhuc desideramus
testes? audiuimus enim de ore ipsius, et staret
ante praesidem et duceretur ad crucem, quid pulchrius diceret quam:
sederunt principes et aduersum m e detrectabant
? hoc est: \'me stante sederunt principes et, quia tribunalium
fulcro sublimes erant, dominum non uidebant.
sedebant ergo elati
fastigio principatus nec principem principum cogitabant. sed parum
hoc. \'a due r sum me, inquit, detrectabant. ego eorum
redemptor adueneram, ego ueneram ut omnium peccata mundarem,
ut recuperarem amissos, restituerem paradiso sancti Iacob hereditatem,
et illi aduersum me detrectabant. et ideo, imitatores mei,
discipuli mei, nolite iniuriam erubescere, si stetis ante principes pro
nomine meo, cum ego steterim pro uestra salute\'.
Denique traditur in custodiam Petrus cum ceteris apostolis
et postera die statutus ante concilium constanter dicebat: principes
populi et seniores Israel, (si nos hodie
diiudicamur quod benefactum sit homini infirmo,
in quo iste saluus factus sit, notum sit
omnibus uobis et omni plebi Israel, quod in.
nomine Iesu Christi Nazareni, quem uos
7 cf. Matth. 27. 11 20* Act. 4,8-10 0 cum (om MNTm1) conferrent quod dignum
suppliciumMNT 2 quo] quod 0 3 aduersus APRa detractabant GMNm1
PRml 4 uenisset MNT
at illi conferebant inter se dicentes:
quid faciemus istis hominibus? et dimiserunt eos.
gloriabatur ergo Petrus et unusquisque apostolorum, quia digni
habiti sunt qui iniuriam pro Christi nomine sustinerent. recte ergo
tunc dicerent singuli: etenim sederunt principes et
aduersum me detrectabant.
Sederunt principes aduersus Esaiam et disputauerunt, ut
secaretur; sed non timebat eos, qui dicebat: audite, principes
Sodomorum. sederunt aduersus Hieremiam, ut mitteretur
in lacum; sederunt aduersus Zachariam, qui occisus est inter
templum et altare; sederunt aduersus Susannam et contra castitatis
feminam iudicabant, sed ut ostenderetur principum bonum non esse
concilium, excitauit pueri spiritum dominus et quam principes ream
mortis pronuntiauerant, eandem propheta totius innoxiam criminationis
absoluit.
Sunt et alii principes, qui aduersus nos detrectant, de quibus
dicitur: quoniam non est nobis conluctatio aduersus
carnem et sanguinem, sed aduersus
principatus et potestates, aduersus mundi
huius rectores tenebrarum harum, aduersus
spiritalia nequitiae quae sunt in caelestibus.
isti sedent et explorant, qui iustus sit in hoc saeculo, qui christianus
intente deo seruiat studiosus boni operis et facti.
detrectant de eo
13 cf. Hier. 45 (38), 4—6 14 cf. II Par. 24, 22. Matth. 23. 35 15 cf. Sus.
(Dan. 13) 21*Eph. 6, 12 0 4 arguimur post sanitate tr. 0 prae PmlRml
saluator omnium seruulis 0 5 ille Rml 10 aduersus AGRa detraetabant
AGMNmlGmlP 11 aduersum M isaiam AGv 16 sed] sederunt T non
esse bonum 0 17 consilium GORav 18 mortis] add. esse 0 00 et om. M
aduersum MN detractant GMNOPRml 21 dieit AOPR 23 huius mundi MN
24harumom Gml 26quisintiustiO
habere potuissent, nisi dominus probandi sui militis causa dedisset,
ut maiore eum gloria coronaret. quis igitur regem Saul excitauit in
eum nisi spiritus malus, sicut legimus, qui se dolebat excludi, quotienscumque
Dauid uel citharae sono uel bonorum consiliorum atque
operum fidibus ac neruis mentem regis animumque demulcebat?
quis excitauit Doech Syri nequitiam, ut sanctum uirum proderet et
hospitalem humanitatem deduceret in periculum sacerdotis? quis
inflammauit ardorem Amnon, ut domum incestaret propheticam et
contristaret animum patris alterius incesta libidine, alterius iniuria,
ut, qui aliis prophetabat, domus suae mala praeuidere non potuerit ?
quis armauit furorem Abessalon, ut patrem domo excluderet et parricidali
persequeretur proelio ? sed cum prope uiribus regni iam esset
sanctus inferior, hoc uno incensa aduersum se diaboli restinxit spicula,
quod, cum filius necem peteret patris, ille tamen salutem filii
pietatis mandabat affectu.
Ergo principes populi, ut Achitofel, et ceteri bellantium
duces sederunt; tractabant principes populi cum Abessalon aduersus
prophetam. et ideo dicit: e ten i m sed erunt principes
et aduer sum m e detrectabant; s eru-us autem
tuus meditabatur i n iustificationibus tuis.
alibi ait: cireumierunt me et expugnauerunt
me gratis. pro eo ut me diligerent, detrahebant
mihi, ego autem orabam. hic ait, quod studium
ei non exercendae ad belli artes fuerit iuuentutis, non decipiendi aduersantis
astutia ulla cordis, ut illum uinceret quem uidebat, sed aduersum
eos proeliabatur quos non uidebat maiorque in eo pietas
quam uirtus corporis militabat. itaque in dei exercebatur iustificationibus,
ut contrario ictu diabolum uulneraret.
ille eum ab intentione
iustitiae et studio deuotionis occupationibus bellicis conabatur
abducere, hic magis se diuini operis et cultus meditationibus occupabat.
itaque dominus protexit eum, in quem sperauit, cum quo loquebatur,
cui toto adhaerebat affectu. iustus enim aut deo loquitur
orando aut diuina loquitur opera laudando et semper loquitur opera
dei, ne loquatur os suum opera hominum. nihil terrenum iustus loquitur,
nihil mortale agit.
Ideoque dicit: etenim test i m on i a tua medi tatio
me a est et consilia mea iustificatio tua.
hoc in uno libro, in alio autem
habes: non iustificauerunt deum, qui baptizari
noluerunt. ideo dominus ad Iohannem dicentem: ego
a te debeo baptizari, et tu uenis ad me? respondit:
sine modo; sic enim oportet nos implere
15 cf. Ps. 16. 4 17*Pi. 118, 24 23 cf. Luc. 7. 30 25*Luc. 7, 30
26*Matth. 3, 14—15 reppellat G impetus repellat 0 2 dicit O -circuierunt
JINOPa 5 eius M exercendi P aduersantes Rml 6 adstutia G 9 eum]
enim N 11 meditatione a 12 dominus] dum MNm1 dum hec agit Nm2
13 cum deo av 16 morale APtnl ait N 18 mea est om. A coDsilium meum 0
21 quae] quod utroque loco O credit deo MR αv 23 euangelio
\'Deleth\' quarta littera secundum Hebraeos significat Latine
\'timorem\' uel, ut alibi inuenimus, \'natiuitatem. sed utrumque
potest congruere et conuenire sensui. natiuitas enim eorum est
quae generantur in hoc saeculo, per quam intelle gimus corporalia et
materialia quae sunt caduca, et ideo a timore non distat; ex corporalibus
enim et materialibus nascitur timor. quid enim est terrena
natiuitas nisi timor?
Denique inde incipit uersus: adhaesit pauimento
anima mea; uiuifica me secundum uerbum
tuum. per pauimentum terram intellegimus, per terram materialia.
rialia et corporalia deflexerit, cui inpressa fuerit uitae huius saecularis
delectatio. denique eiectus de paradiso, hoc est ex illo sublimi
et caelesti loco ad quem raptus est Paulus siue in corpore siue extra
corpus nesciens, ex illo ergo eminenti loco deiectus in terram deplorat
Adam dicens: adhaesit pauimento anima mea,
sicut alibi ait:
humiliata est in puluere anima mea i
et adhaesit in terra uenter meus. paenitentiam
2fecit GPR 3 consilia hominum O 4 consilia plerumque incerta 0
ex] et GJINPRT,om. 0 euentus G, add. Explicit de tertia littera (litera IIIT).
Incipit de (quarta de AmI) littera quarta (IIII littera T) APRT, om. eel.
7 Deleth (Deleht Nm2 Daleth av) post Hebraeos tr. MNav 9sensu AOPm1v
eorum enim M est eorum O 11 a om.GMm1NRm1T ex] e b 12 est enini
Loquatur ergo Adam: adhaesit pauimento anima
ni e a. qui ante beatissimus auram carpebat aetheriam, curas uitae
huius et taedia nesciebat, is nunc sollicitudine mundi huius, luxuriae
studio pecuniaeque cupiditate curuatus ut uulpis foueis se inserit
latibulisque terrestribus. merito adhaerebat pulueri qui se leuare
non poterat, nisi eum supra crucem suam Christus leuasset, merito
adhaerebat pauimento qui se abscondebat a Christo. non adhaeret
pauimento cui dicit Iesus: sequere me. non adhaeret pauimento
qui audit et sequitur legem dicentem: post dominum deum
tuum ambulabis et ipsi adhaerebis.
Quomodo ergo pauimento adhaereat unusquisque, quomodo
deo, audi dicentem: qui adhaeret meretrici unum
corpus est, qui autem adhaeret domino unus
spiritus est. terra ista, quam gerimus, meretriciis quibusdam
nos inlecebris capit et quasi uultus quosdam uoluptatum corporalium
delectationum fucis inlinit, ut lateat in his ueritas et forensi quadam
specie decipiant adpropinquantes. sed cum interiorem oculum mentis
ad tL\'mpus obduxerint. postea tamen decusso uelut quodam puluere
uoluptatum huiusmodi decore, quam sit inanis gratia saeculi
huius aut corporis, facile deprehenditur.
15*Deut. 6.13 18*I Cor. 6.16. 17 0 4 qui AR praesentiie ARm2 5 pr. qui om.AG ΜΝΟΡα
Bonum est igitur adhaerere domino nec inflexam ceruicem
habere ad iugum mundi. ideoque ecclesiae uel forti animae dicit Sapientia:
sicut turris Dauid ceruix tua, quae aedificata
est in Thalpioth. mille ostia pendent
in ea et omnia iacula potentium. erecta enim ad deum
ceruix et iugo Christi habilis, quae nulla in terrarum inlecebras infle-
xione curuetur, sicut Christi regalis est turris, cui iugum suum Nabuchodonosor
non possit inponere. condidit enim turrem illam Dauid
ille manu fortis et supra murorum aedificauit excelsa, ut subsidio
pariter et decori sit, subsidio, quia hostem praeuidet et repellit,
decori, quia non solum inter humilia, sed etiam inter excelsa supereminet;
ita tamen subsidio uel decori, si habeat in se uerbi dogmata
uelut quaedam falerum monilia, habeat etiam iacula potentium
prophetarum, quae aduersus omnem extollentem se altitudinem
lacertis quibusdam fidei diriguntur.
Noli igitur in puluerem mortis deducere animam tuam, cui
dominus etiam naturalem altitudinem tribuit et uigorem, quo se
excitet et adsurgat. unde etiam de hac coniunctione animae et corporis
dictum oportune accipitur, eo quod in naturali uitae nostrae
mysterio conexa anima corpori uelut humi reptet et pauimento adhaereat
partim propter hoc terrenum habitaculum, partim quia
corpus istud e terra est. et regionis igitur diuersorium et materia ipsa
corporis nostri huic concurrit sententiae. ideoque pulchre apostolus
de mortis huius corpore liberari cupit, quia carcere quodam claudimur
et in quodam luxuriae gurgustio siti tenebris inuoluimur delictorum.
Ergo secundum uoluntatem dei ambulemus, ut adhaerere
dicamur deo. nam qui secundum corporis adpetentiam uiuit, caro
16 cf. Ps. 21, 16 24 cf. Rom. 7, 24 GMmgR igitur est 0 ergo M deo Oa 4 tha(ta-)ipio codd. a
ostia] scuta eod. Monac. 2564 b 6 in om. MN terrenarum MO terras v
inlecebrarum M(v) inlecebris R 7 curuatur AR 8 turrim GNTav 9 muros
MNPT excelsa] ecclesia MNT pariter subsidio O 10 expellit 0 13 falerarum
OPm2(v) phalernmi si habeat 0 16 puluere AMNOPR 19 opportunae R
22 e om. Am1 etj e AR regione Rm2 materialia Nml 23 pulcre M
24 clauditur GOPR 25 luxoriae Rml seti N 27 ambulemur O 28 discamus
sic enim scriptum est: hifi1ii
Ballae, quam dedit Laban Rachel filiae suae,
et peperit hos Iacob: omnes animae septem,
et alibi: omnes autem animae quae intrauerunt
in Aegyptum, qui exierunt de femoribus illius,
praeter mulieres sexaginta, inquit, e t sex. et in
principio Exodi legimus: erant autem omnes animae
de Iacob quinque et septuaginta, qui erant
cum Iacob. ergo illi, qui habitabant cum Ioseph, et de Aegypto
exierunt et animae sunt.
Qui autem, cum essent angeli dei, hoc est uitae probitate
angelorum imitantes gratiam — qui enim non ducunt uxores et quae
non nubunt erunt sicut angeli in caelo —, qui ergo, cum angeli uiderentur.
capti sunt decore femineo, hi caro sunt: sicut dominus deus
dixit: non permanebit spiritus meus in hominibus
istis in aeternum, propter quod caro
sunt.
et merito expertes libidinis angelis conparantur, caro non
sunt, quia non sunt in carne sed in spiritu, quales erant illi qui doctorem
apostolum sequebantur, quibus ait: uos autem non
estis in carne sed in spiritu. qui autem corporea feminarum
capiuntur libidine, caro sunt, atque utinam caro tantum et
non etiam equi adhinnientes, quia in uxorem, inquit. proximi
sui adhinniebant.
18 cf. Gen. 6.2 20*Gen. 6, 3 24*Rom. 8, 9 27*Hier. 5, 8 alt. caro om. AR 4 gubernaculum a animae Pmla 6 hii AP R
7 ballae R balae cet. a Bala v 8 hosj haec AGPm2Rmla hoc Pml Iacobl
in 0 omnes om- v animae scripsi animas eodd. av 9 intraueruntj
add. cum Iacob v 10 quij quae MNOav 11 inquit, sexaginta b inquid Pml
14 et AOav, om. eet. 15 etj LXXta 0 eod. Monac. 2564, om. av 19 dixit
(dicit 0) dominus deus MNO 22 et merito - p. 74,17 mentis intentio
desunt m A 23 quales — 25 spiritu om. MmlN 27 inquit in uxorem 0
inquid GN 38 adhinnibant Om2
Rogat ergo, qui deiectionem animae suae sentit ad pauimentum
usque curuatae, ut uiuificetur secundum uerbum dei, quod
animas ad se trahit quascumque miseratione sui leuare cupiens abducit
a terris. uiuificatur autem anima, quae uias ambulat Christi,
peccato mortua deo uiuens, ita ut mors peccati dominatum in ea
posthaec habere non possit, posteaquam consepulta cum Christo
iustificata est a peccato. sed qui iustificari cupit, uias suas ante pronuntiet.
Ideoque secundo uersu ait: uias meas pronuntiaui,
et exaudisti me; doce me iustificationes
tuas. pulchro ordine ad iustificationes dei perueniendum putat, ut
ego sum uia
et ueritas et uita. uides ergo. quia ille uiuit secundum uerbum
dei, qui uiam ambulat Christi. ipse etiam dominus deus in Deuteronomio
docet, quomodo in uiis suis ambules, dicens: et nunc,
Israel, quid dominus deus petit a te, nisi ut
timeas dominum deum tuum et ambules in
uiis eius et diligas eum et seruias domino
deo tuo ex toto corde tuo et ex tota anima tua,
custodias mandata eius et iustitias eius? liquet
igitur alias uias esse carnis, alias dei, et si quis uelit ambulare uias dei,
ei prius esse uias carnis et corporis et saecularis sapientiae deserendas.
16 cf. Matth. 7,21 17 cf. loh. 4, 34 19 Ioh. 14, 6 22*Deut. 10, 12—13 def. A av liberare Ga cupiens liberare 0 o deo om. Rml
eJm Oml 6 habere posthaec OR 9 dicit 0 enuntiaui M 11 pulcro M
13 debemus scire 0 14 suas orn. MN uoluptates P 15 concupiseentias 0
hnius]add. hic 0 16 facere noluntatem O 17cuiusjcuia 18 sibi]
Relinquens itaque eas Dauid pronuntiat et apud deum
non tacet: confitetur errores, non negat lapsus. simile illi hoc dixit:
adnuntiabo aduersus me iniquitatem meam
domino. si enim se accusauerit iustus, uocem parati accusatoris
exclusit. qui solet coacerbare peccata et uniuscuiusque exaggerare
flagitia. obstruit ergo os eius, qui ipse de se fuerit ante confessus,
et praestruit ueniam confitentis uerecundia. excusat reum pudor
suus, accusat auctorem; qui enim sua delicta non tacuit, uidetur in
se doluisse quod fecit, in diabolo prodidisse quod suasit. ideoque ait
scriptura: iustus in exordio sermonis accusator
est sui.
qui se accusat, etsi peccator sit, iustus esse incipit, quia
nec sibi parcit et dei iustitias confitetur, quem putat latere nihil
posse. utinam Adam se prius accusare quam celare uoluisset! sed non
satis est ut confiteamur errorem, uerum etiam, si corrigi uolumus, a
domino postulemus, ut doceat nos iustificationes suas, ne postea
errare possimus. a domino igitur doceri petit, quia unus est magister
noster, ut ait Christus, nec otiose hoc petit: non enim ille beatus quem
docet homo, sed quem tuerudieris, domine.
Ubique meminit sui nec putat satis esse, ut doceat eum
iustificationes suas dominus deus noster, sed addidit: uiam
iustif icationum tuarum insinua mihi, et exercebor
in mirabilibus tuis. uide ordinem. prius est ut
nam scire quid facias et ordinem nescire faciendi non est perfectae
cognitionis; offendunt plerumque praepostera. denique iustus
est, qui se in exordio sermonis accusat, iniustus autem, qui quod
prius negauerat confitetur; ille uerecundiae inuenit gratiam, hic
notam incurrit inpudentiae. ita ordinis ignorantia conturbat
18 Ps. 93, 12 20*Ps. 118, 27 27 cf. Prou. 18,17 def. A OE dominum MN 2 cegat] tacett. dixit hoc 0 3 aduersum
ΜΝυ iniustitiam
Graecus
in quo uidetur esse aliqua sermonis offensio secundum uulgarem
consuetudinem, quia ἀδολεσχη̃σαι uulgo aestimatur uel halucinari uel
inde non solum factum deprehenditur, sed etiam facti pondus et
facientis affectus. ideoque Dauid quasi bonus sui iudex atque arbiter
prope usque ad fastidium uult doceri et uel superfluo inmorari tempore
quam necessarium ordinem praeterire. ἀδολεσχία enim uel halucinatio
Exiuit in campum Isaac, Graecus dixit
Latinus deambulare uel exercere. Rebecca ueniebat —
typus in eapraefigurabaturecclesiae—, parabantur nuptiae, in quibus
sacramentum foret magnum. uidens patriarcha ista mysteria exiuit
in campum diffundens acrimoniam suae mentis et deambulans in
innocentia cordis sui. diuersis utique cogitationibus exercebat animum
et in mirabilibus mysteriis delectabatur. cuius ut imitator
def. A ΑΔΟΑΗCXHCΑΙ (s. scr. adolescesai)
Qua ratione igitur doceri uelit, subtexuit dicens: s t i llauit
anima mea prae taedio. confirma me in
uerbis tuis. aliqui codices habent
non ergo dormiebat, qui templum
condere domino cogitabat uerborum caelestium exaedificatione, non
lapidum. uerbum enim dei repulsorium taediorum est, quo somnus
animae, sopor mentis excluditur; ex tristitia enim et sollicitudine
saecularium somnus inrepit. qui autem adhaeret deo, curarum fugitans
uoluptatem capit cognitionis aeternae, nullam illic mutationem
rerum, sicut saecularium, pertimescens.
Qui facilioribus igitur laborum utuntur conpendiis. dormitauit
accipiunt; sed Origenes, qui multorum interpretationes
diligenti discussit indagine, stillauit secutus est, eo quod perfecti
anima quasibene conposita et confirmata non stillat, ut fastigia
culminum, quae bene tecta atque munita sunt, ceterum inconposita
cito stillant. inde usurpatum est: stillicidia eiciunt hominem
in die hiemali de domo sua, in quo frigoris
asperitate et frequenti aeris mutatione temptamur. denique docemur
prouidere, ne fuga nostra fiat hieme aut sabbato; probatos enim
iam nos dies debet repperire uel iudicii uel mortis, ne uiduatos
21 Origenes Ps. 118. 28 25*Prou. 27.15 28 ef. Matth. 24, 20 iustificationum MN 2 caelitus G caelestibus PR 3 huius O
somnum Gav uanitafu] uoluptatis 0 5 ergo AMOav dicens] add. IIII APR
9 νυστάζειν et στάζειν v perfectos a 11 aut] et N 14 domino condere
Caueamus ergo, ne unusquisque nostrum eiciatur de statu
mentis suae et naturali quadam mansione, si habeat foramina mansionum,
e quibus fluentia stillicidia tamquam ex fundamentis subruant
hominem nulla sapientiae soliditate fundatum. ideoque ait
propheta: fili, ne defluas. confirmanda est igitur anima
nostra, ne stillet, et indiuidua uirtutum conpage solidanda, ut possit
regis aeterni seruare mysterium. ceterum is, quicumque est facilis
in uerbis, uelut plenus rimarum hac atque illac effluens interiora
euacuat sua et exterioribus passionibus inundatur, tegere se nesciens
nec tenere uerbum quod acceperit, sicut sancta Maria, quae conseruabat
omnia uerba in corde suo, ne quid ex eius corde deflueret.
Tali se munitam dote uirtutum ecclesia loquitur, ut digna
uideatur in cuius inuitatus sponsus succedat hospitium; hinc primum
se praesumit esse placituram, si bene tectam et fida seruantem
silentia Christus aspiciat: ecce es, inquit, formosus, consobrinus
meus, et quidem pulcher; adclinatio
nostra opaca, trabes domorum nostrarum
cedri, lacunaria nostra cypressi. laudat sponsi decorem
ecclesia, quem plus unusquisque tacito laudat affectu et fidus
mysteriorum interpres tacendo plus praedicat; nam qui arcana
diuulgat, inminuit Christi decorem. ideo nemo mittat margaritas
suas porcis, ne conculcari faciat ornamenta pretiosa. non ergo in tabernaculo
loquacis et garruli, quia in multiloquio peccatum admittitur,
sed in uiri serii, qui sit parcus alloquii nec sermonis intemperans
et uerborum sobrietate temulentiam loquacitatis euitans, caput suum
Christus inclinat.
fida
silentia — Uerg. Aen. 3, 112 17*Cant. 1, 16—17 (15—16) 23 cf. Xatth. 7. 6
Et merito opacam significat adclinationem, quia in ecclesia
constitutos uirtus obumbrat altissimi. hac umbra Dauid protegi se
postulabat, ne eum per diem sol ureret uel luna per noctem; hanc
umbram spiritalis ministrat gratia torrida saeculi huius et mundi
aestiua fugientibus. opaca igitur adclinatio Christi et ecclesiae, quibus
dei paris aeterna illa requies adspirat.
m hac ergo requiescamus
umbra peccatorum nostrorum aestibus fatigati. si quos adussit libido,
his domini crux refrigeret, in qua se reclinauit, ut nostra delicta susciperet:
si quos culpa lassauit, hos Iesus gremio suscipiat et molli foueat
amplexu. unde audeo dicere, quod caro Christi adclinatio sit
ecclesiae.
Trabes domorum nostrarum cedri. cedri
specie maiorum qui iusti fuerunt gloria declaratur: iustus ut
palma florebit et sicut cedrus quae in Libano
est multiplicabitur. sicut enim cedrus non putrescit, ita
nec maiorum gloria ulla uetustate corrumpitur.
Lacunaria nostra cypressi. genus hoc arboris
numquam amittit uiriditatem suam; hieme perusta atque aestate
comam pascit nec diuerso colore mutatur. solam hanc arborem uentus
suo numquam honore despoliat, sola numquam ueteri exuitur amictu
aut nouo flore uestitur. sic apostolica quoque gratia nescit defectum
et uenustate sui floret.
anima ergo corrumpi nescit, quae florentibus
membris uiget, semper iustitiae ceterarumque uirtutum culmina
patienti magnanimitate sustentat et ideo non defluit neque deficit,
quia nihil in ea rimosum est ac remissum. nihil mobile, nihil lubricum,
nihil quod uitio sermonis ex ea possit effundi. ideoque confirmari se
petit in uerbis [suis) propheta, ne moueantur pedes eius, ne
17(16) 13*Ps. 91,13 26 cf. Ps. 118, 28 27 ci. Ps. 72, 2 Aml 2 se am. MNOPRT 3 uelj neque 0 4 umbram
om. 0 huius saeculi P 5 ecclesiae] add. sunt a 6 aeternee R 8 his] hos
AGMm2Rm2av reclinauit se 0 9 lassauerit a suo suscipiat 0 suscipiat
sno av 10 caro Christi] christus Mm2NP 13 fuerint GMm20 iustus] add.
enim Oav 15 putrescet a 17 laquearia GMm2 cupressi GOav 18 perusta]
iuxta uere (uer a) au, om. G aestatem a 19 paseit GOav parit eet.
20 dispoliat AGMmlNOPmlRmlT 22 etj sed GMav iietustate JIPRv
Confirmatus igitur in uerbis ait: u i a m i niquitatis
a moue a me et lege tu a miserere mei non dixit:
sed quia hereditarium iniquitatis glutinum mentibus inhaesit humanis,
opus est liberantis auxilio. precare et tu, dicito: \'infelix
ego homo, quis amouebit a me iniquitatis uiam ? gratia
dei per Iesum Christum dominum nostrum.\' et pulchre
uiam dixit iniquitatis, non iniquitatem, eo quod non quasi naturalis
iniquitas sit in nobis, sed maiorum post peccata currentium sit
adtrita uestigiis.
Meritoque, quia uulnus grande ac uetus est, diu serpens,
perfectioris medic-inae remedia deposcit obsecrans, ut domini legitima
miseratione curetur. cito enim refricatur uulnus quod sanatum
medicinae lege non fuerit, immo etiam seriorem curatio sentit profectum.
ideoque si uirus in interiora proserpit, medicamenta foris
adposita non sentit.
exigit ergo medicinae ratio, ut aut sectione aut
adustione curetur. nisi enim putrefacta recidantur aut umor inutilis
decoquatur, frustra medicinae manus adhibentur ad uulnera. ideoque
bonus medicus huiusmodi aegrum legitime dicit esse curandum,
ut possit medicina proficere. lege ergo miseretur, qui cum iustitia
sapientiaque miseretur, ut ea dimittat quae scit iure posse dimitti,
ne, cum alterius miseretur, se ipsum legi faciat obnoxium. Agag
postquam miserationi donatus est, fecit peccare Saul: peccauit enim
in ipsa misericordia et ideo peccauit post misericordiam. 30
AP R uiget JINT 2 adque G 4 ait] add. V A
7 in nobis esse M 8 interius] in nos N 11 auxilium precari GO tu] add. et Αυ
14 dixit uiam MN ir qiuitatis dixit O 15 currentia PR 16 trita MN T 17 ac uetus]
Consideremus etiam, ne et ipsum deteriorem faciamus, cuius
miseremur iniuste: plerumque enim non cohercere delinquentes
maioris austeritatis est quam si ulciscaris. traduntur enim in passiones ignominiae,
quicumque aliquid inhonestum commiserint, nullumque
culpae pretium ferunt. denique eos, qui cognitorem deum
suorum scelerum non putabant et quasi sine iudice et sine lege uiuebant,
tradidit, inquit, illos deus in reprobum
sensum, quia elegerunt uiam iniquitatis, uiam autem ueritatis
eligere noluerunt.
Sed propheta, qui sincero conuerti uoluit affectu, u i a m,
inquit, ueritatis elegi ; iudicia tua non sum oblitus
. non potest hoc dicere qui errat in dogmate, non potest Arrianus
non est uia ueritatis honor saeculi, sollicitudo
mundi.denique, qui uiam ueritatis elegit, paulo post dicit: auerte
oculos meos, ne uideant uanitates. uanitas temporalium
est, ueritas aeternorum. si uolumus igitur ambulare uiam
ueritatis, peregrinemur saeculo magis quam deo et ambulemus per
fidem. qui enim per fidem ambulat deo praesens est, qui ambulat
per speciem adest saeculo. peregrinatur a domino; sed hic cito confunditur.
Unde refugus ab huiusmodi uiro dicit Dauid: adhaesi
testimoniis tuis, domine, ne confundas m e.
confunditur, etiamsi erubescenda commiserit, qui ueniam delictorum
poscit a Christo. ideoque respondetur ei: dimissa sunt tibi
peccata tua. uade in pace. sed ita non confunditur, si
fuerit in eo operata peccatorum remissio, ut non solum peccata, sed
etiam peccandi affectum auferat. iustitia remittat iniquitates, fortitudo
timorem, temperantia impuritates, ut non solum temporalis,
sed etiam perpetua fiat remissio peccatorum. intret in animam tuam
Christus, inhabitet in tuis Iesus mentibus, ut in tabernaculo uirtutis
peccato locus esse non possit.
Uiam. inquit, mandatorum tuorum cucurri,
cum dilatasti cor meum ; neque enim poterat uiam currere,
neat mansionem, ne ueniat uerbum dei et pulset et uidens cordis
eius angustias dedignetur habitare. denique sapientia in
exitu canitur, in plateis autem cum fiducia
agit. plateae latae sunt; non igitur in uiis, sed in cordis latitudine
sapientia decantatur. in hoc igitur campo interioris hominis, non in
19 II Cor. 6, 11 21*111 Reg. 4. 25 (29) 25*Prou. 1, 20 PmlRml suis indnlget 0 testimoniis domini MN 3 posteriora]
superiora Gmla 6 poscit a ehristodelietorum 0 7 a christo poscit llfN
10 remittit Mmla 11 impuritatem a 12 in perpetua Rml 13 mentibus
Iesus v 14 locos Gml iucus Rml 16 dilataris a dilatares v 21 de
Salomoce] salomoni 0 22 arena AGNR 23 at uia O 24 domini B
26 canit a 27 agitur AOR 28 decantat a
est enim: sic currite, ut omnes conprehendatis.
denique conprehendit, qui ita cucurrit, ut diceret: cursum
consummaui; cucurrit enim ut bonus equus.
Siquidem habet equos suos Christus, de quibus dicit propheta:
inmisisti in mare equos tuos turbantes
aquas multas, eo quod gentium populos, qui mouentur ut
aquae multae et excitantur ut fluctus aquarum, euangelizando commouerint
apostoli, ut adsurgentes a terrenis idolorum caeremoniis
in Christum crederent. et supra ait: ascendisti in equos
tuos, equitatus tuus sanitas.
o bonorum equorum
duodecaiugum mirabile, quibus frena pacis, habenae sunt caritatis!
constricti inter se concordiae uinculis et iugo fidei subiecti, quattuor
rotis euangelii mysterium totius orbis finibus inuehentes, bonum
aurigam portantes dei uerbum, cuius flagello fugatae sunt inlecebrae
saeculares, exterminatus mundi istius princeps, iustorum cursus
impletus est.
o rationabilium equorum grande certamen, o mirandum
mysterium! rota intra rotam currebat et non inpediebatur,
nouum testamentum in ueteri testamento: intra illud currebat per
quod adnuntiabatur. in quattuor partes ibant rotae et non reuertebantur
retrorsum, quia spiritus uitae erat in his qui currebant in quattuor
partes totius mundi, et sine offensione currebant, quia bona
uita equorum quadrabat. currebant igitur equi, quia non dormiebat
qui ascenderat equos.
Animarum igitur nostrarum auriga Iesus, qui nos quoque
uult ascendere equos nostros, hoc est nostra corpora, sed uigilare
semper, ne dicatur nobis: dormitauerunt qui ascenderunt
equos. transeundum est hoc mare inpigre. uix transitur
21 cf. Rom. 8, 2 27 Ps. 75. 7 nobis M 3 cucnrrit ita 0 5 suos om. 0 6 mare GTa mari eel. v
8 aquariim] add. multarum av commouerunt N 9 surgentes NO cerLmoniis
GNOPRm2 10 ascendi 31 v 13 constricti] add. sunt om. M
14 bonam Ga 16 istius mundi M 17 admira:.dum T 19 testamento] add.
erat AOav 20 conuertebantur a 21 iis G υ heis (he in ras.) M currebat
Sequitur quinta littera \'He\', quae significat Latine \'est\'
uel, ut alibi inuenimus, \'uiuo\'. conuenit sibi utraque interpretatio;
qui enim est, uiuit et qui uiuit, est. denique gentiles non sunt et ideo
non uiuunt, sed mortui sunt. Iesus autem heri et hodie
ipse est et in saecula, et qui est, uiuit; uiuo enim
ego, dicit dominus. quomodo enim potest non esse qui
uiuit ? uiuit autem Iesus, qui etiam mortuos uiuificat
et uocat quae non sunt tamquam quae sint.
nihil mirum, si domino cedit natura, ut uiuificentur et mortui et incipiant
esse quae non erant. et ideo, quia uia etiam uita est secundum
illum, qui ait: ego sum uia, ueritas et uita, uiam
quaeramus, ut uitam habere mereamur. audiamus ergo illum qui
uiuit in Christo: uiuit autem, qui ait: sed nos qui uiuimus
benedicimus te, domine; in Christo enim Iesu etiam
quicumque mortuus fuerit uiuit.
Audiamus, inquam, quid dixit, ut uiueret: Le ge m m 1 h 1
constitue, domine, uiam iustitiarum tuarum,
et quaeram illam semper. miles qui ingreditur iter uiandi.
si alio ambulauent itinere, annonam non arcipit,
mansionem paratam non inuenit, quia imperator his iubet haec
praeparari omnia qui secuntur nec dextra nec sinistra a praescripto
itinere declinant. meritoque non deficit qui imperatorem sequitur
suum; moderate enim ambulat, quia imperator non quod sibi utile,
sed quod omnibus possibile considerat ideo et statiuas ordinat;
triduo ambulat exercitus, quarto requiescit die. eliguntur ciuitates,
in quibus triduum, quatriduum et plures interponantur dies, si aquis
abundant, commerciis frequentantur. et ita sine labore conficitur
iter, donec ad eam urbem perueniatur quae quasi regalis eligitur, in
qua fessis exercitibus requies ministretur.
Hanc legem uiandi esse praescriptam Christo ducente sanctis
commeantibus, recognoscas uelim. profecti sunt enim et patres nostri
de terra Aegypti per longa spatia terrarum; quorum statiuae omnes
mansionesque descriptae sunt, donec Cades, id est ad sanctam terram,
perueniretur. istae sunt statiuae filiorum Israel, quas descripsit
Moyses ex praecepto domini. aduertimus ergo quis has ordinauerit
mansiones, quomodo ambulare oporteret filios Israel.
praeibat enim
illos deus per diem in columna nubis, ut refrigeraret uiantibus, noctu
autem in columna ignis, ut uiam ostenderet ambulantibus et tenebras
dimoueret. lex uiarum columna erat et ignis et nubis; denique
in columna nubis loquebatur ad eos. ubi uolebat exercitum requiescere
a labore itineris, non mouebatur columna ignis nec transibat
nebula lucis; quando autem uolebat exercitum mouere, prouehebatur
et columna ignis in nocte, columna autem nubis in die.
illa
columna nubis specie quidem praecedebat filios Israel, mysterio
1alt.ne Mm1T 2 uoluntaria MNOT uoluptuaria υ captat]
Aliter quoque hanc interpretationem sumere licet. uenit in
nube leui Christus in Aegyptum, hoc est: uenit in susceptione corporis
in hoc saeculum; in nube uenit quem nebula corporis obumbrabat,
sed leuis erat caro quam nulla sua grauabant delicta. quomodo
enim peccatis grauaretur suis, qui auferebat omnium peccata
populorum ? ecce, inquit, agnus dei, ecce qui tollit
peccatum mundi. ante hesternum lectum est, quia stabat
Iesus et habebat uestimenta sordida; mea enim peccata portabat.
sumpsit uestimenta nostra, ut nos splendore inmortalitatis indueret.
uenit in nube leui quasi iustitia — iniquitas enim in talento plumbeo
sedet — Christus in corda iustorum, in quibus peccata non erant.
et ideo bene lectum est hodie: quid retribuam domino
pro omnibus quae retribuit mihi? pro nobis uerbum
suscepit carnis infirmitatem, pro nobis esuriuit, uapulauit, crucifixus
est, mortuus est, ut nobis, in quibus ante uita ignobilis et degener
habebatur, inciperet mors esse pretiosa.
Sed reuertamur ad confectionem itineris et ordinem mansionum.
et tu sequere spiritaliter hanc legem uiandi, ut exeas ex
Aegypto, et inde promouens fige tabernaculum in Sochoth. haec
prima tibi statio sit; Sochoth prima mansio significat \'tabernaculum\'.
fige ergo tabernaculum quod in te est mentisque tuae stationem confirma,
ut radicatus atque fundatus maneas in fide Christi. sequitur
12 Ioh. 1. 29
13 cf. Zich. 3, 3 16 cf. Zach. 5, 7 18 Ps. 115. 3 (12) 22 cf. Ps. 115. 6 (15)
25 ef. Xum. 33. 5 28 cf. Eph. 3. 17 add. nostrum M leue AGPRml 2 nubis Gm1Pm1
erat om. MhPRT 3 uirginis GMNPa leuis - domino om. O 5 in om- AGa
6 parturiebat GMNOav 12 inquid Rml, add. iohannes a 13 peceatum ex
peccata Aml peceata 0 14 mea] in ea APR 17 sedit Mm2N corde
GMab in—erant] quos peccata non onerant b 19 uerbo GMm2 20 infirmitatem
carnis JfNO 21 habebatur ignobilis et degener 0 25 promoueas
GMNPRa 25.26 sochot AMORT a socoht N Socoth υ et alt. G 25 in Sochoth
uariantur merita mansionum,
quia nullis iugis in hoc saeculo uiuendi potest esse successus. bonus
igitur imperator alibi manna esurienti populo ministrauit, alibi
potum de petra fluere, quo sitim populi restingueret, augusta prouisione
praecepit, alibi legem dedit, alibi triumphos donauit, ut his
beneficiis fotus exercitus nullum prolixi itineris sentiret laborem.
Itaque in illo populo typus fuit, in nobis ueritas. nos igitur committamus
iter nostrum ductui domini Iesu, qui legem primo introduxit
et antea per Iesum terram repromissionis in possessionem populo
suo dedit. sed etiam, quando Moyses uidebatur ductor esse,
aderat illi Iesus, aderat autem non palam nec aperte ductorem aut
principem populi sese gerens; expectabat enim, donec Moyses tempus
expleret suum, quo conpleto successit Iesus.
itaque si consideres
uiginti, uidebis mysterium plenitudinis temporum et centum
uiginti annos, post quos et Moyses in monte requieuit et Iesus manifeste
mansionum suscepit principatum, ut iam non sub legis timore
sit populus, sed resuscitatus a mortuis fructu uitae fruatur aeternae.
ambulemus igitur secundum legis doctrinam, uia nobis lex dei sit.
Hanc uiam ambulans ecclesia dicit: ego flos campi
et lilium conuallium, sicut lilium in medio
spinarum. in totam enim terram fides populi credentis exiuit et
in spatioso posuit pedes suos Christus, et ideo pulchre ait florem se
5 cf. Xum. 33. 15 19*Gen. 6. 3 21 cf. Dent. 34. 5 25*Cant. 2. 1—2
27 cf. Rom. 10, 18 28 cf. Ps. 30. 9 GMm2Nm20Rm2av ( Πιϰο̮ίαι LXX. Μεο̮ο̮ά uel Μέο̮ο̮α Ex. 15. hoc] id
Christi sumus deo, et uere flos, qui poterat nona et uetera
de sui cordis proferre thesauro. pulchre etiam lilium dicitur ecclesia;
sicut enim lilium fulget, ita etiam splendent opera sanctorum. pulcherrime
etiam dictum est lilium conuallium, quia in humilibus magis
elucet gratia. sed hoc lilium in medio spinarum, hoc inter Iudaeos et
haereticos, hoc inter sollicitudines istius saeculi, quae mentem hominis
animumque conpungunt. possumus etiam aliter accipere, quia, sicut
lilium inter spinas eminet, ita super omnes conuentus ecclesia dei
refulget.
Refert etiam considerare, quod hoc lilium splendore circumfusum
sit, intus autem quod habet rubeum sit, boni et ipsum odoris,
eo quod caro Christi uelut mortalis diuinitatis claritudine circumsaepta
caelestis habuerit protectionem gratiae. denique in posterioribus
ait: fraternus meus candidus et rubeus,
candidus claritate diuina, rubeus specie coloris humani, quem sacramento
incarnationis adsumpsit. meritoque et ipsum quod est rubeum
bene olet, quia caro Christi sine peccato est. quam perfidi contrectantes
manus suas inquinauerunt, sancti uenerantes pietatis odore
fragrarunt.
Accepit hunc odorem dominus Iesus fragrantis ecclesiae suae
et ait: ecce proxima mea bona. et ecclesia dicit ad
Christum:
malum in lignis siluae\'. huiusmodi pomum odoram gratiam
habet, ut ceterorum pomorum fragrantiam uincat. Christusergo
adfixus ad lignum, sicut malum pendens in arbore, bonum odorem
mundanae fundebat redemptionis, quia peccati grauis detersit
(sic) a 4 fulgit Pml 6 all. hoc] add. est MNPm2 υ
7 hoe] add. est Gm2Mm2υ saeculi huius MN huius saeculi Ου 8 animamque
tamquam ma1um,
inquit, in lignis siluae, ita consobrinus meus
in medio filiorum, eo quod super prophetas et apostolos
intima corda hominum uerborum suauitate mulcebat. sed non solum
odor, uerum etiam cibus suauis in malo est: ergo cibus suauis est
Christus.\'
In umbra, inquit, eius concupiui et sedi:
legem enim acceperat, hanc sequebatur, hanc currebat uiam. in lege
itaque requiescens in umbra Christi requiescebat. bona umbra, quae
nos ab iniquitatis calore sola defendit. cui autem dubium, quod lex
dei umbra sit Christi? quid est lex diei festi neomeniae, sabbatorum,
nisi umbra futurorum ? qui dies secundum legem Moysi, ut uideam
sex dies et iterum septimum diem et sic perpetua saecula ? qui mensis
secundum legem Moysi. ut sciens mensem sciam primam mensis neomeniam
et uera sancta in neomeniis offerenda?
qui secundum legem
Moysi annus ex illis diebus constat, de quibus ait: sex annis
seruiet Hebraeus et septimo anno liberabitur,
ut inueniantur sex anni, quibus aliquis operatur terram, septimo
autem anno remittet illam proselytis et pauperibus et bestiis terrae ?
qui septimus annus, quo conceduntur debita omnia Hebraeis ? in hac
umbra requiescebat patrum fides et prophetarum sancta deuotio.
Dicit ergo congregatio religiosa uel sancta anima: in
umbra eius concupiui et sedi. umbra est iubileus
annus — quis enim eius mystica uidet, ut facie ad faciem cognoscat,
quae anno quinquagesimo complenda lege praescripta sunt? —, umbra
Deut. 5. 13—14 14 cf. Ex. 40. 2 sqq. 16*Ex. 21, 2. Dent. 15,12
19 cf. Ex. 23. 11 20 cf. Deut. 15. 1-2 23 cf. Leu. 25, 10 sqq. G positus uitale Ga 2 inquid G 5 est in malo J/A
7 eiasinquitO Sacciperat Pml 9 itaque] autem J/A T 10 ealore. s. scr.
uel a sole M. om. CrOa sole GORa. om. JIXPT defeadebat 0 11 dei] diei 0
quae lex est diei 0 neumeniae Rml 12 . 14 Moysis v 14 sciam] scias 0
prima G neomenia AGJIN neumeniam PRml 15 neumeaiis PRml
legem om. MmlN 16 Moysis v ex] sex GMmlav. ef. p. Ji, 9
17 septimo] a VIImo X 18 aliqui ARml aliquid Rm2 terra AORml
in terra Rm2 19 proselitis AMNOP Ra 21 patrum fides requiescebat M
et om. a 23eiusom.O alt. umbra] add. eiusa υ iabeleusMNPR 24pr. faciem
PmlR agnoseat ad faciem 0
umbra est dies festus septimi mensis neomeniae et memoriale tubarum
septimi mensis dies decimus, dies propitiationis. uides, quia
monas et decas duo festi dies, item quintus decimus dies, dies tabernaculorum
per octo dies. in umbra haec omnia; in umbra prima
dies uocata et octaua dies uocata in umbra, quae in scenopegiis praescripta
secundum legem.
Constitue mihi aliquos ex circumcisione credentes in lege
doctos obseruantiae sollicitae uiros et nunc euangelii agnitione inluminatos,
spiritali saginatos gratia; dicit in his ecclesia, quae uidet
Christum, quae sponsum recipit, quae cibo eius pascitur: i n umbra
eius concupiui et sedi et fructus eius dulcis
in faucibus meis. qui fructus eius dulcis nisi praedicatio dominicae
passionis, ut ipse ait:
ecce hereditas domini
filii, merces fructus uentris? qui enim dulcior fructus
potest esse in faucibus nostris quam remissio peccatorum ? et bene
flos est ecclesia, quae fructum adnuntiat, hoc est dominum Iesum
Christum, de quo dictum est Mariae: benedicta tu inter
mulieres et benedictus fructus uentris tui.
Ergo ubi gustauit fructum suauitatis, inpatiens ad perfectiora
festinat dicens: introducite me in domum uini,
constituite in me dilectionem. confirmate
me in unguentis, stipate me in malis, quia
uulnerata dilectionis ego sum. laeua eius sub
capite meo et dextera eius amplexabitur me.
14*Cant. 2. 3 17 Ps. 126; 3 20 cf. Cant. 2,1 21 Luc. 1. 42 24*Cant. 2, 4—7 add. die v 3 qeae deleui 4anonymo] annono MmlNml anno
nono Mm2Nm2 anno 0 anno quinquagesimo Gm2Pm2Tm2a, add. qui iubileus
dicitur Gm2 T m2 α sanctificata—umbra est om.AGm 1NTm1 Sneumeniae PRml
merito quaeri eum, mento aeSlQerat, quia bene omnia in
hoc cursu atque itinere disposuit imperator noster. primum omnium
fidei fundamento tabernaculum hoc confirmandum putauit: deinde,
si qua est nobis aspera atque arida et praerupta mansio, imperator
tamen iste turbata discernit, arida inrigat, deserta fecundat. si quid
amaritudinis, si quid temptationis, si quid infirmitatis est, ductor
noster et amara temperat et sollicita mitigat, dura dissoluit et inualida
confirmat.
Sicubi uult requiescere rex terrae exercitum suum, non
ignobilem uicum, non commeatibus indigentem, non harenosa et
nuda gignentium, sed urbem aedificiis nobilem, refertam et uberem
copiarum aut agrum amoenum et uirentem pascuis aut nemorosa et
campestria statiuis oportuna decernit. ergo si reges terrae norunt
commoda prouidere sequentibus se, quanto magis deus, qui bonus
est, nouit quemadmodum profutura disponat diligentibus se! ac
primum si incognitum carpendum est iter, duces eliguntur uiarum
qui praecurrant agmini.
sed hoc imperatores isti iniuriosum sibi
arbitrantur; deus autem praeibat, cum Hebraei facerent iter, denique
in columna nubis loquebatur ad eos. et ut scias, quia praeibat,
deus, inquit, praeibat illorum iter, die quidem
in columna nubis ostendens illis uiam, noctu
autem in columna ignis, et non deficiebat columna
nubis interdiu.
Hanc praecedentem nubis columnam sequens ecclesia non
deficiente, ne ipsa deficeret, umbra eius refrigerabatur, et ideo dicit:
nuda gignentium = Sall. lug. 79. 6 22 cf- Ex. 33. 9. Deut. 31. 15
23*Ex. 13, 21—22 Mm2N 2 et resuscitaueritis om. N 3 dilectum Rm2
-5 hoc cursu] occursum 0 occursu cet. a itinere om. Y in itinere 0
Sisteom. O turbata]statiuaO
introducite
me in domum uini. copiis praeparatis quaerit progredi ad
aliam mansionem, in qua mysteriorum gratiam et laetitiae capiat
suauitatem. hinc quoque promouens uerum iter ait: constituite
in me dilectionem. bona statiua, ubi plenitudo est caritatis.
confirmate me, inquit, in unguentis, stipate me
i n malis.
Habes alias mansiones, ad quas ecclesia cum delectatione
succedit. istae mansiones sunt crucis Christi et sepulturae, in quibus
uulnerata est ecclesia, sed uulnere caritatis; uulnus enim est quod
Christus excepit, sed unguentum est quod effudit, pomum est quod
pependit. hoc pomum gustauit ecclesia et ait: et fructus eius
dulcis in faucibus meis. et ut scias, quia pomum est dominus,
legisti supra:
tamquam malum in lignis silu
ae, ita consobrinus meus. nos quoque uulnus fatemur,
cum praedicamus Christum crucifixum, sed bonus odor
sumus deo, quia crux Christi Iudaeis scandalum, Graecis stultitia,
nobis autem uirtus dei atque sapientia est. hoc uulnere ecclesia
uulneratur, cum saluatoris sui praedicat mortem, sed hoc uulnus est
caritatis. denique qui non credit negat, qui diligit confitetur: Manicheus
negat, christianus fatetur. et ideo scriptum: utilia uulnera
amici quam uoluntaria oscula inimici.
pulchre ergo dicit ecclesia: quia uulnerata caritatis
ego sum.
Nudemus membra nostra bono uulneri, nudemus sagittae
electae. sagitta haec Christus est, qui dicit: posuit me sicut
14*Cant. 2. 3 16*Cant. 2. 3 18.19 cf. I Cor. 1. 23. 24 18 II Cor. 2, 15
23*Prou. 27, 6 25*Cant. 2, 5 28 Esai. 49. 2 1 dulcis eius fructus av 2 pascebatar] add. et a 3 pascue Nm2 introduc
AGOR 4 uini om. Gm1NR. add. uidet G uide R ab his MNPTa inde Ov
praeparatus MN 6 constitue ORml 8 inquit me 0 inquid GN
9 in om. 0 10 dilectione GRm2 delectione Rml 22 confitetur diligit N
23 eonfitetur MN scriptum] add. est Grn2MNav utiliora Tm2 α
cum pro Christo lapidarentur
et Christum praedicarent; dicebat Paulus, cum ter uirgis
caederetur et die ac nocte Christum adorandum gentibus disputaret;
dicunt hoc martyres, qui uulnerantur pro Christo et, quia uulnerari
pro eius meruerunt nomine. plus dilig-unt.
Ad hanc ergo ueniens mansionem ecclesia, ad hunc processum,
ut pro Christo filios suos offerat. ut excipiat uulnera caritatis,
quasi bona fidei alimenta repperiens pietatisque fructus gustauit
ipsa et hortari ceteros coepit dicens:
quoniam suauis est dominus, sicut malum. et
m malo uulnus est, sed tamen suaue est.
uemt lteriun ad uallem
botryonis, uidit ingentis uuam magnitudinis quam duo portare uix
poterant, unus qui praecederet, alius qui sequeretur. gustauit mysterium,
gustauit in Iesu Naue. gustauit in Caleph, qui dicebant populo:
uidimus terram profluentem mel et lac. gustate
et uidete quam suauis est dominus.
Et addidit ecclesia dicere: laeua eius sub capite
meo et dextera eius conplectetur m e. adiuraui
uos, filiae Hierusalem m, i n uirtutibus e t
fortitudinibus agri, si suscitaueritis et resuscitaueritis
caritatem usque quo uoluerit.
et istae mansiones sunt uia regali incedentis ecclesiae;
m u 11 a e
enim sunt mansiones apud patrem meum, testificatur
dominus Iesus: ecce uenio et accersio uos.
bona mansio sapientiae et siue in laeua eius siue in dextra bona
13 cf. Num. 13. 2-1 17*Xum. 13.28 *Ps. 33.9 19*Cant. 2,6-7 24*Ioh. 14.2
26*Ioh. 14. 3 add. est Bav uulnerari hac 0 3 uulneratae AJMRml
sant dilectionis] caritatis ego sum Mm2 dilecrioce Ga 9 pro ora. 0 lOreperieas
MOPRm2v 11 coepit ceteros av 12 dominus suauis est. Suauis est dominus 0
sicut malum -18 est dominus mil. NT 14 botrionis AMPR α botri
sinistra, quoad usque transeamus terminos
tuos. hoc dixerunt missi a Moyse nuntii ad regem Edom, hoc est
sunt. mala mansio insipientia, mala mansio intemperantia, et ideo
pertransit has mansiones Hebraeus; non deuertit ad eas, sed pertransit,
ut perueniat ad sinistram sapientiae et dexteram et in ipsis
maneat, ubi diuitiae simplicitatis, ubi gloria, ubi longitudo uitae est;
longitudo enim uitae in dextera eius, ut ait Salomon,
in sinistra autem eius diuitiae et gloria.
in dextra uita est, in sinistra requies. utinam super sinistram eius
requiescam, ne quaeram ceruicalia! uae enim his qui adsuunt
ceruicalia, Ezechiel dicit. has mansiones praeparat
ecclesiae suae bonus ductor et per uias sapientiae dirigit iter eius.
denique laudat Sapiens uias eius: uiae eius uiae bonae
et omnes semitae eius in pace.
Sed quia sapientia; honestas, claritas ita perfecta sunt,
si habeant caritatem — plenitudo enim legis caritas
est —, suscitari et resuscitari uult caritatem, suscitari in ueteri
testamento, resuscitari in nouo.
caritas deus est, ut legimus,
caritas Christus est. suscitatur tamquam leo et catulus leonis, ut
Iudae ascendat ex germine: resuscitatur ut dormiens, ut recumbens,
quia non humana, sed sua et patris maiestate est suscitatus a mortuis.
unde ait scriptura: quis suscitabit illum ? non enim
poterat illum aut angelus aut potestas suscitare aliena, cum ipse
16*Prou.3,17 l9*Rom. 13.10 20 cf. Cant. 2,7 21 I Ioh. 4, 8. 16 22cf. Gen.49,9
25*Ge.i. 49, 9 MN ideo AR 2 deuertimus APml diuertimus (rRml
diuertimur 0 diuertemus Rm2 in dexteram (dextram P) MNP in dextera a
dextera v 3 in sinistra AGm2 R in sinistram MNP 4 nuntii missi a moyse 0
moysen APml 5 dextera MN av 7 diuertit AGMORav eos AR
8 dextram 0 12 dextera JIYOav alt. sinistra A 13 iis v adsunt Gml
assumunt Mm1 14 hiezechihel(-iel N) MNP iezechiel O 15doctorP itineraMnt2
18 honesta GmlR et honesta 0 caritas Gml claritas honestas Gm2 MN
perfeeti Gml perfectae Gm20v 19 enim] ergo MNT est caritas MN
20 est om- T 22 tamquam] ut a 25 qui G suscitauit AGMOR
suscitat N 26 illum poterat 0
ergo cura hic dicit: si suscitaueritis aut
resuscitaueritis caritatem usque quo uoluer
i t, de his dicit, qui resurrectionem eius possint congrue praedicare,
ut audientibus ardorem fidei et deuotionis accendant. uel suscitatur
Christus in his qui primum accedunt, resuscitatur in his, qui
postquam accesserint dormierunt. dormit ergo Christus in neglegentibus,
suscitatur in sanctis.
Habet ergo ecclesia per quae gradiatur; habet habitacula
mansionum, in quibus requiescunt sancti, de quibus iste est qui dicit:
legem mihi constitue, domine, uiam iustitiarum
tuarum. bene ait \'statue\', ut in pectore eius inmobilis et fixa permaneat
nec aliquo saeculi turbine ab eius conuellatur affectu, ut ipse
sibi lex sit, opus habens legis scriptum in corde suo.
Et quaeram, inquit, illam semper; non est
enim mediocre, quod requiritur paradisi gratia, dei regnum, angelorum
consortium inmortalitatisque domicilium. non ergo uno die
quaeritur nec duobus aut paucis mensibus, sed quaeritur semper
et quaeritur per omnia, ut meritorum multa concurrant suffragia;
διὰ παντὸς enim et \'omne tempus\' significat et \'per omnia\'. cum
Ideoque ait: da mihi intellectum, et perscrut
ab or legem tuam et custodiam illam in toto
corde meo. quaerendum primum, deinde intellegendum perscrutandumque
in quo illud aduertendum, quia lex est lustitia, mandatum
27 cf. Ps. 118, 35 NT suscitaret N aut resuscita leritis om. 0
3 . 5 iis v possunt Gav 6 in om. a 8 egrediatur Mm2NT alt. habet om. a
10 iustificationura MN 11 im M eius om. M 12 turbine seculi 0
turbidine PmlBml 13 lex sit sibi av legis habens 0 14 inquit OtN. Mm1
15 mediocre enim 0 16 immortalitatis (om. que) MNO 18 per omnia queritur
ut multonim meritorum (multa om.) 0 20 semper queram 0 quaeram
semper v 21 est s. I- R, om. A 22 ait} add. II G IIdo uersu 0 scrutabor A.
23 et] ut AOm2R 27 scrutatur] add. et MNO 28 quoj quod PR, add. est MNT
legis, est uia iustitiarum secundum primum uersiculum. est ergo et
testimoniorum uia: i n uia testimoniorum tuorum
delectabar; est et uia mandatorum: uiam mandatorum
tuorum cucurri. interrogemus ergo has uias, ut dicatur nobis:
state in uiis legis et interrogate semitas aeter-
nas et uidete quae uia melior et ambulate in
e a. cum omnes igitur ambulauerimus uias. ueniemus in omnium
finem uiarum, qui ait: ego sum uia. Christus ergo finis uiarum;
ipse est enim finis legis ad iustitiam omni
credenti. hinc audeo dicere, quia finis iustitiarum Christus, qui
est iustitia, finis testimoniorum Christus, de quo dictum est: estote
mihi testes, et ego testis, dicit dominus, et
puer meus quem elegi.
Aduertimus igitur, quantum nobis ambulandum sit, ut
ueniamus ad Christum, ambulandum in lege, quia finis legis est
Christus. sine lege ergo non peruenitur ad Christum. unde manifestum
est quod haeretici, qui legem ueteris non accipiunt testamenti, etsi
dicant quod Christum teneant, tamen tenere non possunt finem,
qui initium non tenuerint. ipse est Iesus initium et finis. oportet
igitur, ut ambulemus secundum legem spiritalem, ut ueniamus ad
legis finem dominum Iesum. oportet, ut sequamur testimonia, ut
peruenire possimus ad magnum testimonium dominum Iesum. oportet
etiam, ut in praeceptis domini ambulemus, ut perueniamus ad
magnum praeceptum, de quo legistis: dictum est antiquis:
non occides ; ego autem dico uobis, hoc est: \'super
omne praeceptum dico\'. itaque non usurpatorie dixerim, sed uere,
quia, sicut sunt sancta sanctorum, ita praeceptum est praeceptorum.
9 Ioh. 14, 6 10 Rom. 10,4 12*Esai. 43, 10 16 cf. Rom. 10, 4 20 cf. Apoc. 1, 8
24 cf. Leu. 26, 3 25 Matth. 5, 21. 22 0 2 et oni. 0 3 alt. ilia] add. inquit Pm2Rtn2 4 deiectabor 0
et om. 0 uiam] uia Pm1 6 uetemas P 8 omnium] omnem NT 10 enim est
Mav 11 hic b 16 est om. T Christus est av 17 ergo] enim MNT
19 non possint (possnnt a) tenere av possint MNOP 20 tenaerunt a
est enim iesus 0 Iesus est v oportet—23 Iesam om. MmlN 25 legisti a
26 nobis dico M 28 sunt om. P
Sed ut ista seruare possimus, intellectum petamus a domino.
intellegamus, quae sit circumcisio. circumcidit Iesus petrinis gladiis
et abstulit obprobrium Aegypti a filiis Israel. petra Christus est;
circumcidat te uerbum dei et gladius oris eius, et sic Aegypti carebis
obprobrio. non igitur corporis, sed cordis intellegenda est circumcisio.
si intellexeris legem, seruabis eam in corde tuo.
Iudaeus in corde
legem non seruat, sed in labiis legem recitat et legem ignorat. denique:
populus hic, inquit, labiis me honorat, cor autem
eorum longe est a me. quomodo potest legem tenere qui
longe est a legis auctore? tertius uersiculus quid habeat, consideremus.
Deduc me in semitam mandatorum tuorum. quoniam
uolui eam. quis hoc dicit nisi qui Christum sequitur?
praecedit ergo
Christus, ut nos sequamur, praecedit uerbum. principium Christus
est; ideo Sapientia dicit: dominus creauit me principium
uiarum suarum. aduertimus. quod et principium
Christus et finis uiarum sit. non uereor, ne quis dicat: \'creatum
ergo Christum adseris?\' respondebo: ita creatum dico, quemadmodum
factum legi, hoc est: factum ex muliere, factum
sub lege, hoc est: secundum susceptionem carnis creatum, secundum
quod est natus ex uirgine.
creatus est, ut redimeret creaturas,
homo factus est, ut homines a morte perpetua liberaret.
5 cf. Rom. 2, 29 8*Esai. 29, 13 12*Ps. 118, 35 l5*Deut. 13, 4. 10. 20
17*Matth. 10, 38 20*Prou. 8, 22 24 Gal. 4, 4 a 3 Aegypti em. 0 israhel P 5 obprobrium PmlR
opprobriis MN 7 non seruat legem 0 in om. 0 alt. legem om. MN
8 labiis inquit (-id G) GP 10 latore Pml 12 semita a 13 sequitur Christum
Aav eiequitcr 0 14 exsequitur AmlSPR sequitur 0 16 deducitj deducet
GOv 17 quis Gm2b 18 sequutus AR 19 praeeedit et s. I. Gm2. om. Gml
20 dicit sapientia MN deas 6 24 legi] sub lege O 26 eij de MNT
primus uiam noni ingressus testamenti, ut uia
nobis deuotionis sterneret iter. si ieiunamus, ante nos ille ieiunauit.
si pro nomine dei sustinemus iniurias, prius ille sustinuit pro nostra
redemptione. ceruices suas posuit in flagella, maxillas suas in palmas;
ascendit crucem, ut doceret mortem non esse metuendam.
denique quasi praecedens ait Petro: t u me sequere, et ideo
Petrus cursum consummauit, quia secutus est Christum.
Sequitur uersus quartus: in clina cor meum in
testimonia tua e t non in auaritiam. \'utilitatem\'
"utilitatem", non animae utilitatem accipere debemus prophetam
declinare, sed utilitatem pecuniae. sanctus enim lucra ista non nouit,
sed omnia haec detrimentum arbitratur, ut Christum lucretur. et
recte; quod enim putamus lucrum esse pecuniae, damnum est animae,
quia uirtutis est detrimentum. ergo secundum eos, qui ita acceperunt,
ut optet propheta inclinari cor suum in testimonia et non
in auaritiam, et nos congruimus ad sensum. atque utinam precem
sancti sequentes et oremus quod ille orauit et quod oramus imitemur
affectu! quid enim mihi prodest, si orem ut auertat cor meum dominus
ab auaritia et ipse diebus ac noctibus pecuniae quaeram conpendia?
si oramus sermone, conpatiamur et mente; audit sensum
nostrum Iesus et cognoscens duobus istis non conuenire, sermoni et
cupiditati, non exaudit loquentem. et ideo, qui bene uolebat orare,
ll*Ps. 118, 36 17 cf. Phil. 3, 8 0 3 prius GNPRa irgressns] add. est Gm2Mm20av
uia] uiam GJla in uia 0 ut in hac uia deuotionis iter nobis sterneret v
4 deaotionis sterneret nobis (om. iter) a 5 domini AOv eius a 10 quartus]
IIII GR, om A 12 alibi todd. praeter AO uel aliqui s. scr. Tm2 ideo]
ita MNT 14 suam om. 0 16 ista lucra MN 19 illos 0 21 nos] non
Gml non nos (hos N) MmlNPml adsensu MOav 22 pr. et om. 0
23 effectu a deus AOav 25 oremus MNT compatimur GmlN
mentem Pml audit] add. et v 26 sermonem 0
spiritu, psallam et mente. ita magis audit orantem, si
aspernatur auaritiam.
Sed quia inualidi sumus et plerumque uolentes auertere
cor nostrum a pecunia uel auro uel argento capimur aspectu et
agrum aut aedificium uidentes alienum concupiscimus, bene addidit
propheta dicens: auerte oculos s meos, ne uideant uanitate
s,
qui igitur in
Christo est, quomodo potest uanitates aspicere, cum Christus in
carne sua omnes mundi huius crucifixerit uanitates? auertamus
igitur oculos nostros a uanitatibus, ne, quod oculus uiderit, animus
concupiscat; mystica enim differamus interim. utinam hac interpretatione
possimus reuocare ad diuersa circensium ludorum atque
theatralium spectacula festinantes! uanitas est illa quam cernis.
pantomimum aspicis, uanitas est; luctatores aspicis, uanitas est.
quia cernis eos de uiridibus frondibus luctantes habere coronas; illi
enim ueri sunt luctatores, qui aduersum huius saeculi luctantur inlecebras
et non capit oculos suos palaestra membrorum. equos currentes
aspicis, uanitas est, quia uane currunt qui ascendentem saluare
non possunt. denique recursus ipse te doceat, quia uane currunt
qui non directum conficiunt iter, obliuiscentes superiora et ea quae
posteriora sunt adpetentes.
Ante nos est Christus, ante nos brauium eius, ad quod peruenit
qui non in incertum cucurrit nec reuocauit cursum suum, sed
incitauit. ad hunc dirige oculos tuos, auerte ab spectaculis, auerte
ab omni saeculari pompa. sicubi populares cognoueris plausus, auerte
om. 0 2 et mente psallam 0 3 aspernetur Gav auaritia R
5 pecuniae N auri uel argenti GMm2 7 dicens] add. \\ G uanitatem
GMNOav, ef. p. 79,19 9 dei est MN non aspieit—10 uanitates
otn. N 11 auertamur G 12 oculus] oculos AJlml 15 qua G 16 mimum
(in mg. m2 uel pantomimum) G quando mimum 0 17 uiridis GPmlR
uiridi av frondibus om. Gmlav luetantes corona (om. habere) Gmlav
eos luctautes de putridis frondibus 0 18 sunt ueri 0 sint MmlT aduersus
NOPRT 19 et non] nec MNT non GOav capat G capiat Mm20Tm2av
suos Pm2 tuos eel. av 20 ascendentes MNT 21 docet MNOmlT 24 eius]
est N 26 adhuc GMm1Pm1R ad hoc Pm2 ab] a AGv 27 secalarium O
erige ad caelum; uel nocte stellarum monilia, orbem lunae decorum,
uel die solem aspic-e. specta mare, terram circumspice, ut opere facta
diuino omnis creatura te pascat. quae formarum gratia in ipsis
bestiis, quantus decor in hominibus, quanta in auibus pulchritudo !
haec intuere, et non uidebis iniquitatem et contradictionem in ciuitate;
haec uide, et non introibit mors per fenestras oculorum tuorum.
Si uideris mulierem ad concupiscendum eam, intrauit mors
per fenestram; si uideris possessionem minoris aut uiduae et concupieris
diripere eam, intrauit mors per fenestram; si uideris aliena
monilia aurum argentum et concupieris ut extorqueas, intrauit mors
per fenestram. claude ergo hanc fenestram, qua uideris alienae mulieris
pulchritudinem, ne mors possit intrare; oculi tui non uideant
alienam, ne lingua peruersum loquatur. tuam ergo fenestram claude,
ne morti pateat intranti. sed etiam alienam fenestram caue; a fenestra
enim domus suae intrat fornicaria.
a fenestra sua intrat, tum intrat,
cum aliquem petulantis oculi temptat lasciuia. exclude igitur hanc
fenestram uerbi ostio, ne capiaris oculis meretricis et abripiaris palpebris.
sed non una est fenestra, per quam mors consueuit intrare.
est et fenestra uerborum, per quam sermones commeant meretricis.
et ideo te ab aliena uxore custodi, ne te sermonibus gratiosis adoriatur;
a fenestra enim domus suae intrat.
intrat mors per oscula, et
ideo caue, ne te laqueis labiorum suorum alliget. intrat mors, si te
15 cf. Prou. 7, 6 1S cf. Col. 4, 3 21 cf. Prou. 7. 5—6 23 cf. Prou. 7. 21 def. A av meliores G 2 monilia — p. 101, 3
in his uelut desunt in A. munilia G 5 pulcritudo MN 7 oculorum-
9 fenestram om. Mm1NT tuas Mm2NT 8 concupiscendam Gm10
9 possessiones M 10 eripere Ga intrabit M per fenestras M. om. N. add.
oculorum tuorum Mm2 11 munilia G aurum argentum om. N intrabit M
12 qua RNm2 quam NmlTml cum GMOPaV antequam Tm2 uides Nm2RM2
13 pulcritudinem 31 non] ne a 14 aliena MNORa nec MM2a
15 morte PmlRml 16 tum intrat] cum intrat MT, om. GNOPav, add. per
cogitationem. sed del. M 18 ocio O nec Gv arripiaris Oa palpebris] add. eius Gv
19 non] add. uia N est una Gav per quam — uerborum om. N quem Pm1
22alt. intrat—23 alliget om.
Sunt etiam mystic-i oculi, quos auertere debeas a uanitate; est
enim et sensuum uanitas, quam oculi animae tuae uidere non debeant,
quia illi eam uident quos apostolus damnat. unde ipso magis auctore
discamus, quae uanitas et qui oculi sint. manifestum enim esse plerosque,
qui uanitate sensus sui obscurati sunt corde et alienati
a uita dei propter ignorantiam quae in ipsis
est, propter caecitatem cordis eorum. illos tamen
gentes apostolus dicit.
ignoret igitur gentilis ille quod non didicit,
ignoret quod non credidit: tibi ignorare non licet quod confiteris.
Christus non in uanitate uenit, sed in uirtute, non inflauit sensum
hominis, sed uiuificauit, non caecitatem cordis, sed inluminationem
mentis operatus est. inflammauit cor tuum, ut conprehendas quae
mandatorum caelestium ratio, quae animae substantia, quae
uitae futurae gratia, in quo statu posthaec erimus.
Erige igitur mentem, utere naturali ingenio; ad imaginem
dei factus es, ut superna aspicias et terrena non quaeras. noli curuare
ceruicem tuam mundi premendam pondere; noli inhiare auro
atque argento, ne te saeculi uinculis alligandum praebeas. ideo dixit
dominus: nolite possidere aurum atque argentum
u m, ne nos auri atque argenti cupiditas auara possideat. noli ergo
11 cf. Eph. 4, 17 * Eph. 4,18 21 cf- Gen. 1, 27 25*Matth. 10. 9 dej. A 0 alt. intrat-multum loquaris om. N intrat mors si
loquaris om. Ov 5 spinae PmlRml sunt spinis av 6 sermones Gm1Mm1
moralia] add. sunt R 7 autem etiam 0 8 debeant] add. cognosce quae sit
uanitas sensuum quam oculi tui mvstici uidere non debeant mg. T; eadem post
damnat add. a 9 unde] add. in MNT 10 sunt GN manifestum] add.
est Ms.l. N.s.l. OR s. I. 11 sui om. GMNT sint G alieaati] adll. sunt 0
12 uita GOPR uia eet. av 16 christum PR pr. in om. A post uirtute add.
non in antiquitate. sed in nouitate Gm2Tm2a flauit N 11 pr. sed-IS est om. N
18 inflauit N conprehendaris Rml conprehenderes GO 23 inherere Pcorr. R
24 nec Mm2 saecali uincalis] saeculis Mm1NOPRT 25 nolite — p. 100, 4
possint om. N 26 uos O cupiditatis Pm2 anra P
inserere collum tuum diaboli laqueis. strangulat auaritia pauperem
in hoc saeculo, sed in perpetuum diues suis laqueis suffocatur, cuius
sensus in uanitate est, in tenebris ambulat, qui in his laborat, quae
sibi prodesse non possint. uanitas est sollicitudo uitae huius: unde
non in crapula et ebrietate, non in deliciis corporis, sed in cognitione
praeceptorum caelestium delectationem nostri debemus ponere. in
uanitate currit, qui sibi successibus uidetur afluere saecularibus, qui
tamquam umbra praetereunt. auerte igitur oculos tuos, ne uanitatem
uideant.
Sed non satis est ut tu auertas, ne forte uelis et non possis,
offundat tibi diabolus uanitatum spectacula, incentiua inserat uoluptatum;
pete ut dominus auertat oculos tuos. et haec gratia dei et hoc
munus est domini, ut oculos animae nostrae a negotiis mundi huius
auertat. beatitudo enim omnis a domino est: beatus autem
uir, cui nomen domini spes eius et non respexit
in uanitates et insanias falsas. qui non respicit
haec, beatus est; qui autem respicit, insanus atque furiosus est. et
ideo resipiscat unusquisque a furore saecularium cupiditatum, quae
ita mentem animumque perturbant, ut compos sui esse non possit.
Si in nauigio fluctuante sis constitutus, auertis a sentina
oculos, ne uomitum moueat tibi; si in ciuitate ambulans aliquid faetidi
odoris offendas, longe refugis atque declinas:
si auid occurrat
quod horreat oculus tuus, clauditur aut auertitur. in salo saeculi
huius fluctuas, influit sentina uitiorum; in hoc nauigio tui corporis
mouetur aestus cupiditatum, et non auertis oculos animae tuae, ne
uideant sentinam libidinum, ne aspiciant mundi huius stercora, ne
faetor inmundus nares repleat tuae mentis, in quibus spiritus sanctus
def. A quae] qui Gral 4 possunt M 5 tert. in om. 0 cogitatione Mm2
6 nostram Mm2Rm2a7 aftluere codd. praeter R 8 uideant uanitatem 0
10 tu om. OR forte] add. dum
unde dicitur sponsae: nares tuae sicut turris
Libani prospiciens faciem Damasci, eo quod
unguentum ueri sacerdotis, quod de capite descendit in barbam,
hoc est odor ille diuinus, odor gratiae spiritalis, qui de patre in
Christo erat et sacramento incarnationis descendit in terras, ut omnia
fuso replerentur unguento, emineat praecelsi potestate iudicii et
nares repleat animae, ut bene olentia discernat et faetida, suauia
sanctorum, qui possunt dicere: Christi enim bonus odor
sumus deo, faetida peccatorum.
Hae sunt nares sicut turris Libani praecelsa supra mundum,
et ideo prospicit faciem Damasci, gentilem scilicet populum, odorans
fidem eius, cuius gratia delictorum suorum detergeret faetorem.
facies igitur Damasci fides est gentium nullo obumbrata amictu,
nullo adoperta uestitu, nuda ac libera, caelo magis intenta quam
terris.
hanc speculantur et prospiciunt nares ecclesiae, quod suaue
in ea et odorum est aspirationis et gratiae colligentes. et bene nares
eius sicut turris Libani, quia in sacrificiis odor suauis ecclesiae est,
in quibus est boni odoris. hostia remissio peccatorum.
Sume igitur has nares, o homo, ut a graue olentibus florulenta
secernas, et tunc uiuificabit te dominus. cum enim aduerterit
quod de ipso petis, ut auertat oculos mentis tuae a uanitate, cooperatur
animae tuae, ut, si specie aliqua capitur aut duritia et infirmitate
non flectitur, flectat eam iugo uerbi et habenis suis regat, ut
uoluntate dei abducatur a uitiis et uitae odorem capiat aeternae.
23.24 cf. Ps. 118, 37 0 fetore MN foetore GP 3 quoddam] pergit A
6 ungentum P sacerdotes Mml descendit de capite av 9 emineatque N
10 fetida AOR foetida NP 12 a fae (fe-) tidis Gm2MNPTa et foetida v
13 hae] ecce Mm2NT eae P praeeelsae a 15 detergit MNPTa
19 — um est — 23 dominus ont. N 20 suauitatis MmIPT est ecclesiae 0
23 uiuificauit Pml auerterit O 25 specie si O
non enim hic uita perfecta est, sed haec uita in umbra. ideo, ut homo
Christus Iesus ex uirgine nasceretur, obumbrauit uirtus altissimi
matrem futuram, quia in umbra descendit, ab umbra incipiens operari
salutem hominis et consummaturus claritate solis aeterni. umbra
est ergo uita haec; festina ad solem, ut te defendat ab umbrae huius
frigore et calorem tibi profundat aestiuum. et ideo suadet orandum,
ne fiat fuga nostra hieme aut sabbato, non tempus diemque significans,
sed frigere nos meritis prohibens et bonorum operum esse
ieiunos.
Disce nunc, quemadmodum auertat oculos eius, quem miseratur
dominus, a uanitate. ex his enim quae secuntur hoc intellegere
possumus; subiec-it enim: statue seruo tuo eloquium
tuum in timore tuo. initium esse sapientiae timorem domini
denique sapientiam huius
mundi stultitiam esse apud deum apostolus dicit. sed et ipse timor
domini, nisi secundum scientiam sit, nihil prodest, immo obest plurimum;
siquidem Iudaei habent zelum dei, sed quia non habent secundum
scientiam, in ipso zelo et timore maiorem contrahunt diuinitatis
offensam. quod circumcidunt infantulos suos, quod sabbatum
custodiunt, timorem dei habent; sed quia nesciunt legem spiritalem
esse, circumcidunt corpus, non cor suum, ignem sabbato adolere formidant,
cum lex sanctificationis die libidinum ignem prohibeat
accendi.-
Et quid de his dicam? sunt etiam in nobis qui habent timorem
dei. sed non secundum scientiam, statuentes duriora praecepta.
quae non possit humana condicio sustinere. timor in eo est, quia
15 d. I Cor. 1. 20 18.25 cf. Rom. 10.2 21 cf. Rom. 7, 14 22 cf. Rom. 2, 28. 29 1 hic] haec GMm1a est orn. G umbra] add. est Oa 3 profuturam n
in umbram n ab] ad Gml4 caritate Av claritatem OP 5 ad] Lt Mml
te s. l. G defendat te S
etenim uera sapientia a timore
dei incipit nec est sapientia spiritalis sine timore dei; ita timor
sine sapientia esse non debet. basis quaedam uerbi est timor sanctus.
sicut enim simulacrum aliquod in basistatuitur et tunc maiorem habet
gratiam cum in basi statua fuerit conlocata standique acceperit firmitatem,
ita uerbum dei uel rationabile dei in timore sancto melius
statuitur, fortius radicatur, hoc est in pectore timentis deum, ne
labatur uerbum de corde uiri, ne ueniant uolucres et auferant illud
ae incuriosi et dissimulantis affectu.
sed etiam uerbo dei tunor ipse
aptari ad utilitatem et constabiliri uidetur, ut non sit alienus scientiae,
sicut basis accepta statua non est aliena gratiae. timor ergo
uerbi est locus, sicut in pace locus eius; timor quoddam studium
uerbi, uerbum timoris est disciplina; plenus enim disciplinae timor
non nutat ad lapsum.
Et quia basim uerbi timorem diximus, ne quid alienum
scripturis posuisse nos quisquam putet, accipiat lectum de dei uerbo
in Canticis canticorum: crura eius columnae marmoreae
fundatae super bases aureas, significans columnas
esse ecclesiae apostolos, qui fundati sunt in timore sanctorum.
nam sicut Petrus, Iacobus et Iohannes et Barnabas columnae esse
uidebantur ecclesiae et quicumque uicerit hoc saeculum fit columna
dei, quam confirmat qui dicit: ego confirmaui columnas
eius, ita et basis aurea timor plenus disciplinae, quia initium
19*Cant. 5. 15 22 cf. Gal. 2, 9 24 Ps. 74, 4 25 cf. Ps. 110, 10 ex inscia N inscitia PTa. eras. M 2 eo] add. est av non
aestimant — 3 timor om. N nec aestiraant JIOPR 6 sicut] si Gm1
simulachrum NP aliquod simulachrum 0 6.7 basis GPml 7 in om. N
collocata fuerit M locata .1 coniocata — 15 disciplina orn. N accipit GJla
accepit T 8 uerbum uel ratio dei 0 alt. dei om. 0 9 statnitnr] add. et M
dominum Rav 11 desimulantis G dissimilantis 0 13 alienae APml alieni
Crml 14 quidem Ga quaedam MOPFv studia Pm2 statua MTa statio Ov
16 iimitat MNT 17 basi A basem Gml uasin Pml basin Rm1 alienum]
add. a AOav 20 fundata MN 21 sancto a 22 pr. et sm. a nidebantur
esse O 23 etJ sic et a 25 bases GMNPRT aareas AGmlPmlR aureae
Gm2MNPm2T
sapientiae est. in timore ergo sapientium apostolica praedicatio tamquam
super basim auream columna firmatur. Christi igitur eloquio
et apostolico sermoni tribunal est timor iusti et basis aurea plena
prudentiae, simulacrum autem bonum tamquam effigies ueritatis
sermo sanctorum. et uide tamquam basim auream esse sanctorum
timorem; lege Esaiam, uide quantis subiecerit timorem, ut faceret
inreprehensibilem et bonum timorem: spiritus, inquit, sapientiae
et intellectus, spiritus consilii at-
que uirtutis, spiritus cognitionis atque p i etatis,
spiritus sancti timoris. quantis timorem subiecit,
ut haberet quod sequi posset! informatur per sapientiam, instruitur
per intellectum, consilio dirigitur, uirtute firmatur, cognitione
regitur, pietate decoratur. tolle timorem domini; ita est inrationabilis
et insipiens timor, unus ex illis: foris pugnae, intus
timores, quibus adflictus esset et Paulus, nisi habuisset
dominum consolantem.
Nec otiosum est in Prouerbiis: tunc intelleges
timorem domini. quid est \'tunc\' ? id est: cum sapien- .
tiam inuocaueris et prudentiae dederis uocem
tuam e t si quaesieris illam ut pecuniam et
ut thesauros scrutatus fueris eam, tunc in-
telleges timorem domini. et ideo, tamquam super basim
bonam, dicit: statue seruo tuo eloquium tuum in
timore tuo. plena disciplinae oratio, per quam docemur quemadmodum
debeamus orare; unusquisque sermo doctrina est deprecandi.
et quia docuit nos orare, qui sit istius orationis effectus
ostendit.
23 Ps. 118,3S NPR 2 basim GJlv basem cet. a
confirmatur a ergo Mm20 3 apost-olo Rml 4 sapienciae M simula-
chrum XOP ueritatis eras. M, om. NPm1T 5 et] est 0 timorem
sanctoram AOR 6 fecerit APR 7 inquid Mm1Pm1 10 timoris sancti MN
11 sequi possetj sequitur M possit GNm20PRm1a, om. Nml 13 timori
domini ista. et (om. a) est Oav iste GMm2 17 inteUegis G 18 id est Otn. a
21 entellegis GPm1R 26 qui] quis AO 27 osteuditj add. VII AGOPR
Aufer obprobrium meum quod sus pi catus
sum. subobscure dictum uidetur, sed explanauit apostolus quod
similiter ergo et propheta, etsi
peccatum declinare cupiebat, tamen quasi deum repulsorem peccati
esse cupiebat sui. uolebat auferri obprobrium quod suspicatus est,
uel quia cogitauerat in corde et non fecerat et paenitentia licet abolitum
suspectus tamen erat ne forte adhuc maneret eius obprobrium.
et ideo deum precatur ut illud auferat, qui solus nouit quod nescire
potest etiam ipse qui fecit. denique alibi ipse dixit propheta: scis
obprobrium meum, quamquam istud obprobrium Christi
sit, quod non est uerum obprobrium, sed gloria dei; crux enim
Christi Iudaeis scandalum, Graecis stultitia.
Illis ergo obprobrium, mihi uirtus est, per quam aduersarium
repello, saeculum uinco, mihi sapientia, per quam insipientiae
laqueos euado. hoc obprobrium thesauris Aegypti Moyses praetulit:
maius, inquit, aestimans Aegypti thesauris
obprobrium Christi. si obprobrium tuum gloria est, domine
Iesu, quanta est gloria tua!
tuae igitur gloriae participationc quid
erimus, cuius sumus obprobrio gloriosi? dorsum meum posui
in flagella, maxillas meas in palmas, os
16*Ps. 68, 20 19 cf. I Cor. 1, 23 23*Hebr. 11. 26 26*Esai. 50, 6 add. a me Ov obprobrium] add. et contemptum 0 2 explanat
R 3 quidem om. 0 mihi quidem Pv 4 iustus 0 5 et sic GOv
et se Mm2 9 esse Tm2 inuentum — dolum NmlPmlT inuentus est dolas in
oreeiusO lOestO etom-a profeta R 12 suicnpiebat v 13licet penitentia
0 oblitam JfNT uel ablatum s. I M 15 deum om. APBT deprecatur
MNOT auferat illud MN 16 propheta dixit 0 profeta R
17 christus G sit christi R 24 tuum om. Mm1NT
u m. ecce obprobrium tuum, domine, in quo salus est uniuersorum,
in quo mundi redemptio, per quod obprobrium coepimus non erubescere
qui erubescebamus, non confundi qui confundebamur. denique
scriptum est: accedite ad eum et in lumina mini,
et uultus uestri non erubescent. hoc obprobrium
auferri a nobis nolumus, obprobrium crucis domini Iesu, quo nostra
auferuntur obprobria. sicut enim maledictum factus est, ut nostra
maledicta deleret, homo factus est, ut leuaret hominis infirmitates,
ita obprobrium factus est, ut omnium auferret obprobria.
Non uno tempore, non semel abstulit obprobria, aufert
cotidie. peccatum incidimus, non unum, sed multa: cooperti sumus
obprobrio et confusione. uenimus ad baptismum: dilutum est omne
peccatum et cum peccato obprobrium. abstulit obprobrium meum
dominus Iesus obprobrio suo, quia crucifixus est mihi, quia, qui-
cumque baptizati sumus in Christo, in morte
ipsius baptizati sumus. non habeo quod auferri petam.
sed post baptismum incidi obprobrium, debeo agere paenitentiam,
ut dicam: aufer a me obprobrium meum. si non agam
paenitentiam, quomodo dicam: aufer a me obprobrium
meum, cum hoc ipsum peccati obprobrium sit, quia non ago paenitentiam?
si autem paenitentiam, ut oportet, ago, recte: aufer
a me obprobrium meum quod suspicatus sum;
iudicia enim tua dulcia.
Quid timeo confiteri, quid timeo dicere peccata mea? quid
uereorobprobrii mei mentionem facere apud eum, cuius iudicia dulcia
sunt ? quod seuerum in aliis, in Christo dulce est, in Christo suaue est.
quia ipse suauis est;
denique gustate et uidete quoniam
suauis est dominus. dulcia iudicia confitenti, quia ipse
19.20.22*Ps. 118. 39 28 Ps. 33. 9 pr. qui] quae Mm1NT 7 erueis} scilicet 0 10 auferat 0
12 quod cotidie AR cottidie GMNT 13 delutum J.
L is scire quam dulcia iudicia domini ?non resurgunt
impii in iudicio. qui autem in iudicio resurgunt, habent
spem ueniae, quoniam crediderunt. impii non sunt, peccatores esse
possunt, fidem habent et, si culpam non declinarunt, per fidem credunt;
qui autem credit in ipso non iudicatur.dulciaergoiudicia
credentibus.
qui autem non credunt, non Christi iudicio damnati
sunt, qui uenit non ut iudicet mundum, sed ut saluet et redimat,
sed inpietatis suae subiere iudicium, qui in remissionem peccatorum
credere noluerunt: non enim possunt ad eius pertinere beneficium
quem cognoscere refutarunt. ergo qui non crediderunt in eo, iudicio
eius uidentur indigni; iudicium enim eius quod sit, agnosce dicente
ipso: hoc autem est iudicium, quia lux uenit
in hunc mundum. dulce ergo quod lux est, dulce iudicium
quod praecedit misericordia; sic enim scriptum est: misericordiam
et iudicium cantabo tibi, domine.
Et quia cognouit dulcia iudicia, dicit: ecce concupiui
mandata tua ; in tua iustitia uiuifica me
hunc mundum dilexit, amari se exigit qui omnes amat, quia cantas
est. concupiuit mandata dei ut bonus seruus, ut cultor sedulus; concupiuit
non ut amator meretriciam copulam, non ut auarus pecuniam,
non ut luxuriosus lasciuiam. de illis enim lex dicit: non concupisces,
dominum autem deum praecipit diligendum et tenero
quodam atque interno amandum cupiditatis affectu. et quia amicus
est qui diligit, seruus est qui timet, quasi amicus qui omnia fecerit
quae praecepit ei dominus: uos, inquit, amici mei estis,
si feceritis quae ego praecipio uobis.
In tua iustitia uiuifica m e. audet et dicit, eo
quod illa uera sit uita quae uiuit secundum dei iustitiam, quam
uiuebant apostoli. immo quam uiuunt: sunt enim qui uiuentes mortui
sunt et qui mortui uiuunt. denique alii descendunt in infernum uiuentes,
alii, cum sint corpore mortui, meritis suis uiuunt. sunt enim qui
non gustabunt mortem, donec uideant filium hominis die iudicii reuertentem,
quando cum gloria sancti resurgent.
Sexta littera \'Uau', cuius interpretatio sonat \'uel sic
non ille.: alius interpres \'et non est\' ait.
Et ueniat super me misericordia tua, domine,
salutare tuum sec undum eloquium tuum.
Et ideo subdidit: deus, tu conuertens uiuificabis
nos et plebs tua laetabitur in te. ostende
nobis, domine, misericordiam tuam et salutare
tuum d a nobis. audiam quid loquatur i n
m e dominus deus, quoniam loquetur pacem
in plebem suam et super sanctos suos et in eos
qui conuertunt ad ipsum cor suum. uerumtamen
prope timentes eum salutare ipsius, ut
inhabitet gloria in terra nostra.
totus hic locus
Iesum dominum sonat, qui uiuificauit mortuos, Lazarum ante passionem,
plurimos tempore propriae passionis. ipse est misericordia, utpote
remissio peccatorum. ideo dicit \'ostende\', quem uidere possit
in corpore; nam deum in maiestate sua uidere non poterat, quia
deum nemo uidit umquam. auidus propheta desiderat
uidere quem sperat tenere, quem si uiderit desiderat propriis manibus
conprehendere.
ideoque ait: et sa1utare tuum da
21 cf. loh. 11, 43—44 22 cf. Matth. 27, 52 25 Ioh. 1,18 27 Ps. 84, 8 Mm2 hoc est om. GmlMNOPB 3 pr. et] est 0, om.
MNT ueniae
quomodo autem factus sit prope, audi: ut inhabitet,
inquit, gloria in terra nostra. quis est gloria
nisi dominus Iesus ? unde et apostolus Paulus ait: deus domini
nostri Iesu Christi, pater gloriae. merito conplac-et
in eo pater, quia patris gloria est. hunc qui a patre separat maiorem
patri iniuriam facit, quem unit esse sine gloria. hunc quisque aequalem
patri non putat, inferiorem et patrem iudicat, cum alio uerbo
patrem plus laudare non possit, quia summa laus gloriae Christus est.
Rogatur ergo, ut ueniat salutare dei. ille est qui rogatur, hoc
est dominus Iesus, et non est alius, sicut habet litterae interpretatio.
et uel sic non solus pater rogatur; est et ille, hoc est: et filius qui rogatur
et rogatus aduenit et salutare mundo dedit. ideo σωτήϱ, hoc est
Adest, quia suscitatus a filiabus Iudaeae quasi resuscitatur
a filiabus Hierusalem. audit ecclesia sonum uocis eius et dicit: uox
consobrini mei. eccehic aduenit saliens super
montes, transiliens super colles. manipularis est
liber multas habens personas nobiles uelut manipulos triumphales
multosque actus significans, quos intellegere magis quam expressos
20 EsaL 58, 9 21 ef. Caiit. 2, 7 22*Cant. 2, 8 pr. est] add. dei 0 4 timore Rml 6 prope factus sit OR 7 inquid G
10 quia] qui JIXT est gloria A OT maiorem - gloria om- N 11 quISquis
Mm2av 12 cum] quia R, add. in MN uerbo] add. et 0 13 quia] cum
GNPa cuius MOvv laus summa 0 gloria AGO PR (defendit Engelbrecht) et gloria v
1& et uel] est et Mm2 est. Uel si a est ille (om. et) v et ante filius om. MN
17 rogatas] rogator AR sother 0, om. N 18 ideo] idem v quia
Om2Tab fecit Mm2a 21 resuscitatur] resuscitatus GMNOPav 24liber
est N, add. iste O 25 aobflis OR manipulus GMOv triamphalis GORv
26 actu R
pariter uiantibus conloquentem, dicit sponsa: uox consobrini
mei.
dum loquitur cum filiabus Hierusalem et rogat,
ut excitent et resuscitent sponsum, subito tamquam de longinquo
missae uocis sonum sentiens dicit: uox consobrini mei,
adnuntians quem nuntiari sibi ante quaerebat. quem cupiebat ab
aliis suscitari, sua prece resuscitatum a patre uenire iam credens
laeta dicit: uox consobrini mei. bene addidit \'consobrini
mei;, ut non aliae, sed consobrina sola sibi eius uindicaret aduentum.
Ecce, inquit, iste aduenit. adhuc ego eum quaero
et ille iam uenit, adhuc ego suffragia capto, ut ueniat, et ille iam
proximus est. ego suscitari mihi caritatem cupio, ego me uulneratam
caritatis puto et ad me plus caritas ipsa festinat. ego dixi \'ueni\',
ille salit et transilit. ego rogo eum uenire cum gratia, ille gratiarum
operatur augmenta et, dum uenit, incrementa gratiae secum uehit
et ueniendo adquirit, quia studet etiam ipse suae placere dilectae.
oaiit super excelsa, ut ascendat super sponsam — sponsae enim thalanius
tribunal est Christi —, salit super Adam, transilit super synagogam,
salit super gentes, transilit super Iudaeos. uideamus salientem:
salit de caelo in uirginem, de utero in praesepe, de praesepio in
Iordanem, de Iordane in crucem, de cruce in tumulum, in caelum de
sepulchro.
proba mihi, Dauid, salientem, proba currentem: tu enim,
dixisti: exultauit tamquam gigans ad currendam
uiam. a summo caelo egressio eius et occursus
eius usque ad summum eius, nec est qui
se abscondat a calore eius. ergo et nunc salit et nunc
11 suffragia capto = Hor. Epist. 2. 2. 103 12 cf. Cant. 2. 5 23*Ps. 18. 6—7 Oa 2 colloquentibus a 5 uox — 1U aduenit Gira. N
6 adnuntiant Pml 7 resuscitauit T 9 aliena 0 10 inquid a aduenit
inquit iste M istej add. iam 0 eum] enim Y 11 capto] peto 0 ueniant 0
13 caritatis] caritate Mm2a uenit Om2 14 alt. ille] iste GMNOPRa
15 augmentum 0 16 studebit ex studiet Nm2 17 super sponsam] ad
sponsara Ov 18 Adam] ecelesiam Gm2MNPTa 20 uirgine P de praesepio
in Iordanem Otn. AGmlOR 21 Iordanem] iordanea crucem] cruce a
de sepulchro in caelum MN 23 tamquamJ ut MN gigas AGm2MNORm2av
gygas P currendum ARml 24 caeli P 26 ergo om. Gml
de septentrione super meridiem. ipse est qui ascendit super occasum,
ipse super caelos caelorum ad orientem; ipse ascendit super montes,
ipse super colles.
Utinam ego miser dicam, dicat anima mea: ecce iste
aduenit et aduenit non super terrena, non super ualles, sed aduenit
saliens super montes! deus enim deus montium
est, non uallium. ubi ergo salit ? super montes salit. si sis mons, salit
super te. salit super Esaiam, salit super Hieremiam, salit super Petrum
Iohannem Iacobum. montes in circuitu eius. si
non potes mons esse nec praeuales, esto uel collis, ut super te Christus
ascendat et, si transilit, ita transiliat, ut te transitus eius umbra
custodiat.
Diximus de Christo et ecclesia; dicamus de anima et uerbo.
anima iusti sponsa est uerbi. haec si desideret, si cupiat, si oret et
oret adsidue et oret sine ulla disceptatione et tota intendat in uerbo,
subito uocem sibi uidetur eius audire quem non uidet et intimo sensu
odorem diuinitatis eius agnoscit, quod patiuntur plerumque qui bene
credunt. replentur subito nares animae spiritali gratia et sentit sibi
praesentiae eius flatum adspirare, quem quaerit, et dicit: \'ecce iste
ipse est quem requiro, ipse quem desidero\'.
Nonne, cum aliquid de scripturis cogitamus et explanationem
eius inuenire non possumus, dum dubitamus, dum quaerimus, subito
nobis quasi super montes altissima dogmata uidetur ascendere.
deinde quasi super colles apparens nobis inluminat mentem, ut infundat
sensibus quod inuenire posse difficile uidebatur?
ergo quasi
ex absente fit praesens uerbum in cordibus nostris. et rursus, cum
aliquid nobis subobscurum est, tamquam subducitur uerbum et
21 (20), 28 10 Ps. 124, 2 om. N 6 et] ecce 0
7 montes] add. salit si sis mons 0 8 est] add. et v ubi ergo salit om. N
11 non potes ftM. P nec] non Mm2NP 12 si] sic 0 ita transiliat om-
AimlOPR 16 assiduo a uerbum av 17 uidit ORml 18 odorem] ore
NTml ora Tm2 patientur Au 20 iste om. MN 21 ipse om. a
M oidentur NT 26 inueniri 0m2 27 uerbum-rursus om. N in om. 0
rursum MOT 28 tamquam - et om.b
Ergo et si super montes salit, sequere, et si super colles, sequere.
repperiuntur enim in montibus et in collibus uenatores domini,
qui inuestigant eos qui capiuntur ad uitam. sic enim dixit per Hieremiam
deus: ecce mitto multos piscatores et multos
uenatores et uenabuntur eos super omnem
montem et super omnem collem. ibi ergo populus
dei quaeratur et inueniatur in Petri et in Pauli doctrina gratia
disciplinae, ut non in conualle sint, ubi fletus, sed in montibus, a
quibus unumquemque Christus inluminat.
et cum Petrum legimus
Christus inluminat, et cum Paulum legimus Christus inluminat. curauit
Paulus, Christus inluminauit, quoniam inuocato domini Iesu nomine
resurrexit cuius sanatus est munere. suscitauit mortuam Petrus,
Christus inluminauit; et ideo ait: inluminans tu mirabiliter
a montibus aeternis.
Nos igitur, qui montes esse non possumus, stemus in montibus
uel in collibus, ut, cum miserit piscatores suos dominus et uenatores,
ut uenentur eos, qui super omnem montem sunt uel super
omnem collem, id est in legis et prophetarum praeceptis et noui et
ueteris testamenti cognitione omnem habentes conuersationem, in-
. ueniant nos paratos et uelut bonas colligant spicas oportuno missi
20 cf. Act. 9, 37—41 21 Ps. 75, 5 28 cf. Matth. 13, 30 add. cum G (s. l.) JIXTa apparet GMNPmlRTa 2iis u
4 sit tibi G si tu Mm2 sibi Ar gratia GMmlNRuv gratiae P 5 atque] et M
postulet Mm1NT 7 exiuit] transiuit MN 10 reperiuntur G0Pm2av
alt. in
Si in tempore messis, quo diriguntur isti, meriti maturus
expectes, salientem in montibus poteris intueri et uidebis dominum
Iesum similem capreolo aut hinulo ceruorum super montes Bethel.
salit enim super ecclesiam, quae est domus panis, eo quod fidelium
corda confirmet. merito sicut capreola, quia caprea in altis pascitur.
hoc aptius Christo, qui patrem uidit quem uidit nemo, aut si qui
uidit in Christo, ipse filius reuelauit ? merito sicut hinulus ceruorum;
hinulus quasi filius, cui paternae inoleuerit uis naturae, ut eum occulta
non lateant. serpentes fugiant, uenena non laedant. denique eductus
de latibulis suis serpens, qui producebatur ex homine, dicebat:
quid uenisti ante tempus torquere nos?
Spectemus ergo salientem hunc hinulum, ut non possimus
timere serpentem. non timebat Dauid; denique de his dicebat serpentibus:
et respondebo exprobrantibus mihi uerbum,
quoniam speraui in uerbis tuis. quasi bonus
coluber illi non
erat noxa, sed praeda. cibus erat serpentini uirus adloquii et c-ibus
laudis. de quo dicebat: deus, laudem meam ne tacueris,
quoniam os peccatoris et os dolosi super
17 Matth. 8. 29 20*Ps. 118, 42 22 ef Ps. 41. 2 25*Ps. 108, 2 r 3 mittuntur AR 4 plurimarum] add. igitur av habet dominus
0 o etiam om. 0 7 espectes A expeetet GMmlPR 8 hinnulo
GLNORmlav 10 caprea] capreola O 11 dorcas eodd. av dorcaticon
AGmg.m2MNPTa dioratieon GMmgm2R diorcation 0 dorcadion v enim MNv
acatior a quod 0
bonus
ceruus in medio uiperarum innocuus pascebatur. illi trisulcis ore
linguis micabant, hunc autem sancta pascebat oratio, immo cibum
obtrectantibus offerebat. respondit obtrectantibus sibi uerbum, uerbum
enim cibus est; denique non in pane solo uiuit homo,
sed in omni uerbo dei. uiderunt me, inquit, et
mouerunt capita sua. maledicebant. ego autem benedicebam.
maledicebant qui obtrectabant, benedicebam qui uerbum
domini praedicabam.
Quam bonum est ferre conuicium et conuicium non referre!
deum praesulem adquirit qui conuicianti nescit irasci. denique quanta
patientiae gratia dicentis: maledicent ipsi, et tu benedices!
beatus qui maledicta non sentit, beatus quem maledicta
non permouent: non enim potest maledicto moueri, qui maledicta
hominum diuino munere benedictionis excludit. non potest sentire
maledictum, qui habet uerbum, et non potest referre maledictum, cui
in ore semper est uerbum.
Sed est etiam bonus serpens, quem iste ceruus non laedat:
estote astuti sicut serpentes, et: sicut Moyses
exaltauit serpentem i n deserto, ita exaltari
oportet filium hominis. in serpente aereo figuratus est
meus serpens, in ligno illo exaltatus est meus serpens, serpens bonus.
bonus serpens, qui de ore suo remedia, non uenena fundebat. potest
Georg. 3, 439 9*Luc. 4. 4 10 Ps. 108. 25 11 cf. Ps. 108. 28 16*Ps.
108. 28 23*Matth. 10. 10 Ioh. 3, 14 25 cf. Num. 21. 8 Gm2 obtrectationes AMNm2PRT obtrectationum Gav ore
APm2R attollebant Mm2Pm2 3 colubros ANOPm2av 4 fundabant
PmlRml 6 ore Ihm ora codd. av 7 cibum-9 enim om. R 8 sibi om. N
10 uidebant a 11 benedicebam] inquit orabam MNT 12 pr. qui] quia Om2
alt. qui] quia 0 13 dei 0 19 diuinae GOPm2av 22 etiam
non timere serpentes, qui hunc nouit adorare serpentem. de hoc serpente
dicit illa quae diligit: ecce hic post parietem nostrum
prospiciens per fenestras, eminens
super retia. respondet consobrinus meus et
dicit mihi: surge, ueni, proxima m e a, formosa
mea, columba mea, quia ecce hiems praeteriit.
imber abiit, discessit sibi; flores uisi sunt in
terra.
serpens profecto est, qui decursa hieme amictu corporis se
uolebat exuere, ut specioso decore uernaret. idem ergo est ceruus ei
serpens; ceruus habens cornua legis et gratiae — cornua eius duo
sunt testamenta —, uelox gressu, impiger incessu, qui totum facile
orbem percurrat uno momento, ubique celebrabilis; serpens quo-
que bonus, cuius priora dente legis non mordeant, posteriora non
uulnerent euangelii lenitate. caput defendit a uulnere, qui legem
uenit non soluere, sed tueri ab interpretationibus perfidorum. caudam
in flagella diffundit liberam, cupiens aduersarios magis flagellare
quam perdere. bonus coluber in gremium dilectae atque in ipsum
intimae sinum mentis facilis inlabitur et adtactu nullo implicans
ignem ossibus praecordia ipsa depascitur.
Pulchre lectum est hodie: ecce ego mitto uos
sicut agnos in medio luporum. celebramus enim diem
sanctorum, quo reuelata sunt populis corpora sanctorum martyrum,
qui uelut boni serpentes depositis carnis exuuiis temptationum hiemalium
rigore superato et spiritus sancti renouati gratia aestiua
mundo luce fulserunt, missi uere ut agni in medio luporum. lupi sunt
enim persecutores, lupi sunt haeretici omnes; docere nesciunt, ululare
consuerunt.
347. 350. 355. 2. 215 20* Matth. 10, 16. Luc. 10, 3 22 sanctorum]Geruasii et
Protasii; d. Ambros. epist. 22 1 serpente-12 celebrabilis om. N 2 hicj add. stat Gm2Tm2a 4 super
AOv per cet. respondit AGOPRa 0 exsurge b 6 hiemps GOPmlR 7 sibi del. A p. 119, 3 bereditario desunt in A 8 terram R 11 toto Mm10P Rm1T
12 orbe OPRmlT ibique Gml 13 dentes a non otn. JINT im (in-)mordeant
MNPTa 15 caudam—19 ossibus om. N 18 adtactam R 19 igne GR
20 pukre M, add. in mg. geruasii et protasii PR, in textu 0 21 agnos] oues a
22 pr. sanctorum om.
Sed nemo moueatur, si in medio luporum mittitur. beneficio
Christi et lupus ipse mutatus est: Beniamin lupus
rapax apostolus Paulus factus est, non iam insidiator ouilium
Christi, sed defensor et custos. cum hoc lupo uersari libet, per hunc
lupum factum est, ut simus tuti in medio luporum. nemo iam ueretur
lupos; cum his pascimur, sicut scriptum est: tunc- lupi et
agni simul pascentur.
Sed iam consideremus, quid sit quod ait propheta: e t non
auferas ex ore meo uerbum ueritatis usque
quaque, quia in iudiciis tuis supersperaui. uiderat
Et tu si habeas fundatum parietem, non illum medium qui
domus unius separet membra, sed aedificatum supra fundamentum
apostolorum et prophetarum, ut compaginata eius structura crescat
in templum nec disterminet eius interna sed muniat, si habeas ergo
in te aedificationem dei et ad orientem pateant semper fenestrae tuae,
uenit uerbum, stat post tuum parietem — oculi enim domini
super iustos —, prospicit per fenestras tuas.
Quae sunt fenestrae istae? legimus fenestras, de quibus
dicit Hieremias: intrauit mors per fenestras, per
quas intrauit auaritia, intrauit libido. oculus tuus fenestra est, intrauit
mors per oculum tuum. si uideris mulierem ad concupiscendum
eam, intrauit mors per oculum tuum. si uideris possessionem uiduae
uel minoris et concupieris inuadere, indefensam putans aetatem esse
uel sexum — sed non sunt indefensi quos dominus uult esse defensos
—, intrauit mors per fenestram. si audieris decorem mulieris aut
thesauros minoris et tuas excitaueris cupiditates, intrauit mors per
fenestram. sicut ergo per haec intrat mors, intrat et uita, si decorem
puellae aspiciens sacrae uenereris dominum Iesum, quod in teneros
annos uenerit aetas senectutis, uita inmaculata,
et ipse filiam tuam offeras, ut pio consecretur uelamine; si possessionem
minoris non tamquam sollicitus inuasor aspicias, sed quasi
parens sedulus religioso tuearis affectu. per has fenestras prospicit
Christus et uocat sponsam, eminens super retia.
Bene \'eminens\' quia solus est quem retia non inuoluerint
peccatorum. omnes intra retia erant, immo adhuc intra retia sumus,
quia nemo sine peccato nisi solus Iesus, quem non cognoscentem
peccatum peccatum pro nobis fecit pater. etenim tradidit eum laqueis,
tradidit eum retibus, mittens eum non in peccato, in quo erant
9*Hier. 9, 21 11 cf. Matth. 5. 28 19 Sap. 4,9 22 cf. Cant. 2, 9
26 cf. II Cor. 5, 21 def. A 0 3 structura om. N 4 minuat GMN Pm1 5 semper om. N
7 per] po-t GNPR 9 hieremias dicit MN 13 inuadere] add. et a esse
aetatem MN 15 per fenestram mors MN audis N uideris Oav
17 pr. intrauit MNT alt. intra 0 18 teneris annis Ov 19 uenerit—23 retia
om. N 20 auferas GPmlR 23 Christus] deus M ut Tav uocet Bav
24 inuoluerunt Mtn2 26 Iesusl deus MNT 27 alt. peecatum eras. N pro
nobis om. MN
peccatum in carne.
peccatum erat caro secundum illud, quia
hereditario erat damnata maledicto, peccatum erat inlecebra et
ministra peccati. uenit dominus Iesus et in carne peccato obnoxia
militiam uirtutis exercuit. facta sunt membra nostra iam non arma
libidinis, sed anna uirtutis; namque ubi erant incentiua libidinis,
ibi nunc sunt domicilia castitatis. hic ergo uenit ad laqueos, sed uoluntarius,
uenit ad retia, sed securus.
Plena erant omnia retibus, referta laqueis. audi dicentem:
in uia hac qua ambulabam absconderunt laqueum
mihi, et in libro Sapientiae Sirach moneris, ut cognoscas
quia in medio laqueorum ambulas. quot uitia, tot retia, quot
peccata, tot laquei; hereditarii iam te nexus tenebant. uenit ad laqueos
Iesus, ut Adam solueret, uenit liberare quod perierat. omnes
retibus tenebamur, nullus alium eruere poterat, cum se ipsum non
posset exuere.
talis ergo necessarius fuit, quem uincula generationis
humanae delictis obnoxia non tenerent, non cepisset auaritia, non
ligasset dolus. is solus erat Iesus, qui cum huius carnis se circumdedisset
uinculis, captus non erat, non erat alligatus, sed disrumpens
ea atque dissoluens ad se magis uocauit ecclesiam, prospiciens per
laqueos, eminens super retia, ut et ipsa disceret uinculis non teneri.
denique eo usque non longe a uinculis fuit, ut pro nobis subiret et
mortem, sed tamen non seruus mortis effectus, sed liber inter mortuos:
liber enim erat, qui soluendae mortis potestatem habebat.
denique ipse te doceat, qui ait: soluite hoc templum, et
in triduo resuscitabo illud.
Audiamus itaque quid dicat: exsurge, ueni, proxima
mea, hoc est: surge a mortuis, exsurge a uinculis quibus
14 cf. Matth. 18.11 21 cf. Cant. 2, 9 25*Ioh. 2, 19 27*Cant. 2. 10 Pm2 3 pr. erat] pergii A peccato Am2
5 uirtutis mi (ma- N) licia.m MN 7 hic ergo] inc. prius fragm. Cantabrig-iense
(= C)\\cf. Praefatio 8 uenit-securus
uirgo peperit, puer natus ex uirgine est, nihil debet muliebri
hereditati. quasi filius mulieris non tenetur. cerne medium parietem
maceriae iam solutum, qui interiorum affectuum concordiam diuidebat
et in diuersum excitabat dissensiones corporalium passionum.
ueni ergo secura; cupio uidere faciem tuam et audire uocem tuam.
ueni, ut iam me non per retia uideas, sed facie ad faciem uultibus
amatoris dilecta potiaris. ethice ista decursa sint; mystica autem
illa, si possumus, uel linea intueamur extrema.
Sedebat intra domum sponsa deuota domino intra parietem
legis et prophetarum spiritalium lapidum exaedificatione fundatum,
qui claudebat atque uallabat domum regiam plenam iucunditatis
atque laetitiae. mirabatur thesauros regios et intuebatur sollicite,
cupiens sapientiam.
quae has sibi diuitias demonstraret, adsciscere.
in secreto erat, sed secreti ipsius interpretem requirebat. uenit
dominus Iesus salienssupermontes—nobissero uidebaturuenire.sed
ille properabat—,saliebat denique et transiliebat, ut Iudaeorum corporalia
et saxosa dogmata transiliret. adstitit post parietem domus
quae erat in ueteri testamento, prospiciens per legis fenestram, per
prophetarum cauernas. nondum erant domus illius aperta uestibula,
nondum claues scientiae portarum claustra patefecerant, quibus
legis claudebantur interna. de superiore tamen, hoc est spiritali
parte prospectans ecclesiam uocat, ut per legem et prophetas euangelii
uertice sublimis adsurgens retia Iudaicae interpretationis et
nodos intrepido calcet uestigio. ideoque proxima uocatur, ut
10 linea extrema] cf. Ter. Eun- 640 17 cf. Cant. 2, 8
19 cf. C xnt. 2. 9 22 cf. Luc, 11. 52 26 sqq.] cf. Cant. 2. 10 1 exnrge Oa resarrexi tibi om. N surrexi M F uincula Ca
2 iam tibi om. h retiaiam Cml 4 quia quasi a 5 macheriae CPR
meeherie 0 s me non — 16 requirebat om. X facie] faciem Cml
9 amatoriis JITa ethicej et hic ei AOR et hic G et hicce (-ce in ras.) M
10 illa om. R. add. iam Pm\'2 linea] mea Cml 12 fundamentum APmlR
13 quid R iocunditatem Cml iocunditatis eet. praeter Aml, a 15 adsciscere]
addiscere CO. add. et C 16 querebat M 17 Iesus om. Cml 20 alt. per
AOv. om. cet. 23 s ipenariore
Ecce, inquit, hiems praeteriit, imber abiit,
discessit sibi; flores uisi sunt in terra. ante
aduentum Christi hiems erat; uenit Christus, fecit aestatem. tunc
omnia erant florum indigua, nuda uirtutum; passus est Christus et
omnia coeperunt nouae gratiae fecundari germinibus. imber abiit
luxuriae profluentis et nubila taetris orta flagitiis aestiua iam purae
conscientiae serenitate laxantur.
ideo non euadunt, quorum fuga
hieme fit, quia non secuntur domini passionem, non tollunt crucem
suam et Christum secuntur. imber impedit flores, et nunc flores uidentur
in terra; boni flores apostoli, qui diuersorum scriptorum
atque operum suorum fuderunt odorem.
Tempus secandi aduenit, quoniam matura in
horreis frumenta conduntur et qui metit, mercedem accipit. uox
turturis audita est, quia inuenit sibi nidum; ecclesia enim
domus est castitatis. ficus, quae propter infecunditatem iubebatur
excidi, fructus ferre iam coepit. uinea translata ex Aegypto iam non
maceriis destructa depositis incursatur a bestiis nec informis sentibus,
sed odora iam floribus, quae solebat facere spinas, fructu curuescit
uuarum.
Merito igitur sanctus Dauid pascha domini celebrans et feruenti
spiritu tempora ingressus aestiua, qui in uerbo dei fructus uarios
colligebat, hiemis aduersa declinans ait: et ne auferas ex
16 Cant. 2. 12 18 cf. Oant. 2. 13 cf. Luc. 13. 6-9 19 cf. Ps. 79. 9. 13. 14.
Gant. 2, 13 25*Ps. 118. 43 CmUl hiemps CSOR praeterit Pml
5 uisi sunt sibi flores AR uisi sunt flores 0
excole diligenter quasi bonus agricola campum tuum, ut pascantur
agni tui et sata tua floreant. non auferatur ex ore tuo uerbum, ne
forte uerbis facta non congruant et deforment iniquitatis opera magisterium
disciplinae. tollitur ex ore uerbum, cum dicitur peccatori:
quare tu enarras iustitias meas? et ipsa obmutescit
facundia, si aegra sit conscientia. ueniunt aues caeli: etiam ipsae
tollunt uerbum ex ore tuo quae tollunt uerbi semen e saxo, ne fructum
adferat.
Nunc consideremus, utrum etiam ex corde possit auferri
uerbum ueritatis; radicatum enim uerbum atque depressum et infixum
mentibus nostris difficile auferri potest. denique dictum est
a domino: quare tu enarras iustitias meas — non
dixit:
"quare eogitas iustitias meas ?\' — et adsumis testamentum
meum per os tuum? non dixit \'per cor tuum.
sermo cohibetur indigni animi, non obstruitur paenitentia; insolentiam
prohibet, non excludit correctionem. cauendum tamen est, ne
et ipsa interius corda turbentur et offundat tenebras malitia, ut cor
uanis eogitationibus obcaecatum lucem ueritatis amittat fulgoremque
uerbi capere non possit. si igitur Dauid orat, ne auferatur ex ore
suo uerbum et, si auferatur, non usque quaque, id est non penitus
auferatur, quis tantus est, qui in potestate sua gratiam disputationis
esse commemoret praesertim si uita redarguat quod doctrina praesumat
et iudicio dei damnanda committat? is enim, qui in iudiciis
2 speraui Ca 6 uerbo G 7 factis uerba v deformet
MSPRT 9 ipse X obmutiscit Am1Pm2Rm2 11 tuo]add. sunt enim
(et Ta) tempora temptarionum Gm2Tm2a ne] add. radicem habentes o
12 ad (af-)ferant AMm1 PRTa 13 NuncJ non Aml utrum] uerum
Cml 14 est enim AGinlR 17 cogitasti AGOPRv iustitias Oln. Cml
meas om. AGOJPR adsumes C 20 correptionem 0 est tamen 0
21 offendat Cnil effundat GOP maJitie Cml 23 posset X 25 aufertur
Cm1Mm2Pm2T 26 commemoretur AR praesertim — redarguat om. X
uitam T docere M doceri XPmlT doctrinam Rml 27 committatur R
is] ipse 0 qui in in —] desinit C
custodit gratiam.
Ideoque ait: et custodiui legem tuam semper,
in aeternum et in saeculum saeculi. duo dixit, cum
Possumus et illud intellegere, quia διὰ παντὸς non solum
similiter etiam animae nostrae
quaedam esse uidentur aetates, per quas percurrit et transit, ut possit
dicere: cursum consummaui. denique animae aetas e-t
illa, de qua dicitur: et aetas senectutis uita inmaculata.
per omnia ergo legem custodit, qui et in his corporis nostri
aetatibus et in illis animae nostrae processibus non deuiarit a lege.
18 cf. I Oor. 9. 21 24 II Tim. 4. 7 25 Sap. 4. 9 Ov custodibo a 4 aeternumj seculum MN quum Pml
6 etiam] add. in Rm2av 7 custodienda] add. lex Gm2av promittit Pm2
et] et quia GNOPRa quia M quia et v 11 speculo] add. et OP 13
παντὸς av Διωτ(NR) ωΝ AR dionon
Quintus uersus est: et ingrediebar in latitudine,
quia testimonia tua exquisiui. qui secundum
plateas, qui mentem suam non intra corporalia et terrena concludit,
sed dirigit ad caelestia, ut conuersatio eius in caelo sit. audi nullas
angustias sentientem: pressuram, inquit, patimur, sed
non angustamur. et quomodo coangustari poterat,
cuius os semper patebat, ne credentes coartarentur ? ipse exponat,
quid sit ingredi in latitudine. dicit enim, quia, si corpus angustum
est, cor nostrum dilatatum est. non angustamini
in nobis, coartamini autem in uisceribus
ue st ri s.
Coangustari in Paulo non poterant, in quo erat altitudo sapientiae
et fidei latitudo. quomodo enim poterant coartari in eo, qui
erat uas electionis aeternae ? sed coartabantur in semet ipsis, quia
inprobus in se ipso coartatur, malitiae suae laqueis strangulatur.
constitue mihi auarum, uillarum cotidie terminos proferentem, excludentem
uicinos: utrum is tibi dilatari an coangustari uidetur,
quem terra ipsa non capit ? quantacumque spatia domus suae porrexerit
clauditur angustis opinionis suae finibus cui quod habet non
est satis. sed non talis est, qui potest dicere: etingrediebar
in latitudine. addidit etiam causam: quia testimonia,
inquit, tua exquisiui.
6 d. Ps. 100, 2 7 cf. Prou. 5.16 9 cf. Phil. 3. 20 10*11 Cor. 4, 8
12 cf. II Cor. 6.11 14*11 Cor. 6,11—12 19 cf. Act. 9, 15 25* Ps. 118, 45 3 latitudiaem PmlR 9 eaelis MNT iiullas]
in ilias a 10 inquid M 11 angustiamur Ga angustari 0 12 ipse].in se M
13 etsi Ravv angnstatum MNv 14 nostrum] meum NT angustiamini Oa
20 semet 0 strangulatus Gav transguiatur 0 21 uillanum a cottidie
Pmi 22 an] in A non Ov oideatur Mm2 23 spatie Pm] 34 angustiis
Gm1PRm1 26 addit A 27 inquid Pml, om. O tua inquit a
Et loquebar in testimoniis tuis in conspectu
regum et non confundebar. grate conuenit
hos uocat Christus in sponsa, dicens in Canticis canticorum:
et ueni, tu columba mea, in tegimento
petrae iuxta praemunitionem, hoc est: ueni iuxta
euangelium. propugnacula fidei tuae gesta sunt Christi, muri tui
subsidia uerba sunt domini, passio dominici corporis tua uirtus est.
ostende mihi faciem tuam et insinua uocem
tuam, quia uox tua suauis est et facies tua
pulchra. suauis est uox, quia ore confessio fit ad
salutem, et decora facies, quae non erubescit auctorem, non confunditur
redemptorem.
ostendit ergo faciem suam signaculum crucis
praeferens et insinuat uocem suam auctoritatem praedicationis adsumens.
in tegimento enim corporis Christi, quo redemptus est a
peccato, munimentum gratiae spiritalis inuenit, ut salutaria sibi et
sentiat et loquatur. suauis ergo uox quae in diuinis testimoniis loquebatur,
decora facies quae in conspectu regum non confundebatur.
Possumus et illos reges intellegere, quibus dicitur a Petro:
uos autem genus electum, regale sacerdotium,
gens sancta, populus in adoptionem. sunt enim
reges, qui offerunt in Hierusalem sapientiae suae munera, quibus
data est gratia uerbum loqui et quadam potestate regali flectere populos
et animas mulcere sanctorum, non erubescentes in eo, quia nihil
alienum ab honestate loquerentur, quos nemo redarguat et refellat,
22*1 Petro 2, 9 24 ef. Ps. 67, 30 a 4 gloriabitur N 7 ueni tu] uenit AGR ueni MN P
ueni o a tegumento Ov 8 uenit AGR, om. N 13 pulcra MN 14 quaej
quia JfNT confundit MO, atM. ut arguat Tm2 15 redemptore a tuam
Bml 16 efferens Mml 17 tegumento Ov redempta MNPav 18 et
otn. MN 19 suauis] add. est MN 00 fundebatur Pml 23 in adoptionem]
in adoptione acquisitionis M adquisitionis NO 26 erubescentis O 27 loquuntur a
repellat ecdd. av, correxi
testamenti et iam in illo non erubescentes, eo quod non metuerent.
ne confunderentur disceptantium contra adsertione superati. rex
igitur est qui non erubescat, ne in actu reprehendatur, redarguatur
in sermonibus, eo quod et uita debeat esse fundatus et uerbo. itaque
quamuis perfectus ita esset propheta, ut non erubesceret in conspectu
regum, tamen meditabatur in praeceptis dei omni uitae suae tempore
et opera sua eleuabat, nihil agens quod terrenis cupiditatibus adhaereret.
Ideoque ait: et meditabar in mandatis tuis
quae dilexi nimis et leuaui manus meas ad
mandata tua quae dilexi nimis et exercebar in
iustificationibus tuis. pulcherrimus ordo iste, ut primo
meditatione enim mandatorimi caelestium operis
boni usus inolescit. nam sicut meditationi uerborum finis memoria
est, ut quae meditamur uerba teneamus, sic meditationis praeceptorum
caelestium intentio uel finis operatio est actusque directus ad
implenda praecepta diuina, quae nisi quis diligat implere non poterit
nec solum diligat. sed etiam nimis diligat.
Ideo prius posuit: et meditabar in praeceptis
tuis quae dilexi nimis et subiecit: et leuaui manus
meas a d praecepta tua quae dilexi nimis. post
meditationem etenim bonum est leuare actus nostros ad praecepta
dei atque id facere cum caritate, cum gaudio, ut non ex necessitate
sit bonum nostrum, non cum maerore atque maestitia, sed uoluntarium,
quia seruus inuitus facit, amicus uoluntarius. nos autem studeamus,
ut dicatur nobis: \'iam non dico uos seruos, sed
om G quia] qui Oml. om. MNTa. add. si s. l. G quia non
om. P sunt G ehristi MNO fecerit—10 ait om. N testamenti fecerit AOR
2 metuerant G 3 contraria v ad(as-)sertioneni GMOPT 4 erubescit Ga
nee MmlT nec redarguatur T 6 ita perfectus M proieta R 8 operae
suae Mm2 eleuat G ele(-a-PmZ)uatus Pa eleuatur R fart. quo 10 meditaber
P 12 et om. AG 13 odor Mml iste ordo 6 16 meditationis 0
17 meditatione Mm2 18 oratio codd. praeter 0 19 implendum MNT
20 alt. diligat om. Mm1NT 23 mandata. 0 25 cum gaudio] et gaudio a
27 inuitus] add. bonum Tm2 28 dieam AMNav
qui autem meditatur et diligit et actus suos leuat, ut faciat quae
placeant deo, is debet non neglegere nec transcurrere mandata diuina,
sed exerceri in his, immorari plurimum. iustificationes dei crebro
reuoluens sollicitae mentis affectu.
Littera secundum Hebraeos Zain, significat Latine \'duc
te\': alibi significat huc. quid sibi uelit ista interpretatio, non satis
liquet, nisi forte ut unusquisque se regat et ipse sui ductor sit: uel
\'huc\', id est: quo litterae huius uersiculi uocant, dirigat iter. meritoque
in primo statim uersu requiem suam postulat, quia ipse litterae
septimus numerus est quietis. quae autem maior requies quam ut
in uerbo dei requiescat atque eius se gratia et consolatione demulceat ?
Memento, inquit, domine, uerbi tui seruo
tuo, in quo mihi spem dedisti. uerbum dei deiectos nos
Ergo Dauid, quoniam saepe responsis erat inuitatus caelestibus,
quibus remunerationem fidei meritorumque speraret
add. Explicit de littera VI (sexta P). Incipit de littera VII
(septima P) APR, mn. cet. 8 Incipit littera. VII 0 zae G zai MN zae uel
zain 0 Saen a ducte OmlP 9 hic Ax 10 doctor Rml 11 id estj idem R
quod GmlPRml 13 ut om. T 14 gratiae MNPm1RT et om. MTm2
sanctis enim quodcumque spoponderit implere consueuit, nostrarum
inmemor iniquitatum, suarum non inmemor sponsionum. denique
scriptum est: ego sum ego sum, qui deleo iniquitates
tuas, et memor non ero; tu autem memor
esto. et iudicemur. uult obliuisci quaecumque minitatus
fuerit peccatoribus, si uias aliquando conuertant, uult etiam conueniri,
ut, si quis, ut sunt proposita secutis uirtutibus praemia, bene
certauerit, fructum remunerationis expectet, quin etiam exigat, sicut
11*11 Reg. 7, 28—29 23*E<ai. 43, 25—26 R 2 pr. in eras. G princeps G 3 popalo
meo MNT 7 meus domire] meus GO deus meus MNa μ 9 memorati
non
enim arrogans usurpatio, sed fidelis, quia uerum deum non posse
fallere confitetur. ideoque admonet et Dauid dicens, ut meminerit
dominus uerbi sui, quo nos ad sperandum prouocat, ut terrenis renuntiemus,
inhaereamus caelestibus.
Dicit ergo Dauid: \'certamen certatus sum; brauium peto
uerbi tui quod promisisti mihi. memor esto promissorum tuorum quae
spopondisti seruo tuo. non usurpatorie speraui, quae ut sperarem ipse
fecisti. seruus sum, expecto alimentum a domino; miles sum, exigo
ab imperatore stipendium; uocatus sum, postulo ab inuitante promissum\'.
uerecunde autem auctoritatem suae fidei temperauit dicendo
se seruum, quia oculi seruorum in manibus
dominorum suorum. haec ex persona Dauid propria bene
prompta sunt.
Ceterum si quis informationem cuiusque hominis considerat,
potest leuitis communia promissa librare, sicut habes: date Leui
uiros eius, date Leui manifestos eius; potest
etiam populi credentis electis adloquium istud aptare, cui per typum
Ioseph primo in tribum eius nominis, deinde per tribum in primae
electionis heredes transfusa est diuina promissio, dicente Moyse:
primogenitus tauri decus eius. cornua unicornui
cornua eius; in ipsis gentes uentilabit
simul usque ad summitatem terrae; unicum
enim uerbum dei hoc prophetatur oraculo toto per gentes orbe
add. bonum Oav consummaui] add. de cetero 0 2 non]
add. est Gm2av 4 ammonet MNO 5 uerbi sui dominus M qui MNml
7 certamen] certaui codd. praeter A certatus sum otn. 0 8 uerbi tui om.
MmlNT 11 postnlo] apostolns
Et addidit: haec e c me consolata est in humilitate
mea, quoniam uerbum tuum uiuificauit me.
aestimati sumus ut oues occisionis.
et qua ratione illa patienter tolerari possint, addidit: sed
in his omnibus superamus propter eum qui
nos dilexit. ergo si quis uult aduersa superare, si est persecutio,
si est periculum, si mors, si aegritudo grauis, si incursus latronum,
si facultatum proscriptio, si quicquid eorum quae putantur in
isto aduersa saeculo, facile superantur, si sit spes quae consoletur.
nam etsi illa acciderint, tamen grauia esse non possunt dicenti:
existimo enim quod indignae sint passiones
huius temporis ad futuram gloriam. quisquis
enim meliora sperat, numquam leuioribus frangitur.
In tempore igitur humilitatis nostrae spes consolatoria est
quae non confundit; tempus autem temptationum tempus humilitatis
animae nostrae arbitror. humiliatur enim nostra anima, dum
traditur temptatori duris examinanda laboribus, ut luctetur et certet,
congressum contrariae experiens potestatis. sed in his
22 cf. Rom. 5, 5 Oml, add. dum facit hoc, sed del. G, deinde add. Paulus
contra nomen. non habet spei consolationem: dum patitur pro nomine. haurit
spem de consolatione Gm2Tm2av fidere scripn fideles AOR fidelis Gm2MNP
Tav fideiibus
itaque ut conexio ista animae et
corporis nostri spiritu uitali animatur atque alitur et tenetur, ita
uerbo dei et spiritali gratia anima nostra uiuificatur. unde omni
genere studere debemus, ut reliqua omnia posthabentes congregemus
nobis alloquia dei et congeramus in principale nostrum, in sensus,
in sollicitudines, considerationes actusque nostros, ut alloquiis scripturarum
facta nostra conueniant nec a serie praeceptorum caelestium
actus noster discordare uideatur, quo possimus et nos dicere, quoniam
eloquium tuum uiuificauit nos.
Tertius uersus est: superbi inique agebant n nimis,
a lege e aut e m tua non de cl i n a u i. maximum peccatum
ipse diabolus per superbiam naturae suae amisit gratiam. denique
dum dicit: ponam thronum meum super nubes
et ero similis altissimo, consortiis excidit angelorum;
Rml alt. et om. a quidquam vest om. M
aliud est Av 3 facit MNmlT 7 uitae MmlNP et om. 0 9 dei om. P
Quid igitur hoc peccato potest esse deterius, quod a dei coepit
iniuria ? ideoque et scriptura dicit: dominus superbis
resistit. tamquam suae contumeliae propulsator ueluti quoddam
suscipit aduersus superbiam speciale certamen, tamquam dicat:
\'meus iste aduersarius est, qui me lacessit;
mihi debetur ista congressio\'.
unde et apostolus multiplicis culpae materiam esse superbiam
declarauit dicens de haeretico, quia ei quae secundum
pietatem est doctrinae non adquiescit, superbit nihil
sciens, sed languescens circa quaestiones et pugnas
uerborum, ex quibus oriuntur inuidiae, contentiones,
sacrilegia, suspiciones malae, conflictationes
hominum mente corruptorum et
a ueritate alienorum, existimantium quae stum
esse pietatem. quantorum itaque expressit causam
esse delictorum superbiam! unde Dauid commendare uolens deuotionem
suam nulla superborum iniquitate adtemptatam ait: superbi
inique agebant nimis. non solum iniquitatem
agentium, sed etiam nimiam iniquitatem pariter declarauit, quae
conueniret superbis. quorum ne aliquo temptaretur contagio, audi
alibi dicentem: superbo oculo et insatiabili corde,
cum hoc non edebam.
Itaque quoniam, quanta uis mali in superbia esset, expresserat,
quemadmodum uinceretur debuit nos docere meritoque quasi
bonus doctor demonstrat remedium qui exaggerauit uenenum. audi
ergo, quomodo excludas uirus superbiae: a lege, inquit, tua
non declinaui. lex igitur dei sola potest superbiae uirus
22 Ps. 100.5 27 Ps. 118. 51 AMOav 3 esse deterius potest 0 4 et om. COav
6 soscepit Gav 8 materiem a 9 quia] qui 0
multi enim non solum alieni a fide, sed etiam qui uidentur
non mediocria scripturarum praecepta gustasse, temptari
solent prosperis superborum processibus, uidentes eos, qui praeuaricantur
legem, impietatis arbitros, adrogantes, contemptores fidelium,
extollentes se aduersus eos, qui humiliant cor suum secundum timorem
dei et praecepta caelestia, abundare in hoc saeculo diuitiis praeconio
honoribus potestatibus eisque, quo grauiora commiserint, eo
affluentiores successus commodorum saecularium secundare, contra
autem iustos uiros plerumque laborare inopia, amissionibus filiorum,
sterilitatibus coniugum, quo exagitati atque turbati sensum mentis
inclinent, ut putent dei in hoc quoddam errare iudicium, non tenentes
caput ueritatis, quo euidentissime conprehenditur non in
hoc saeculo, sed in futuro repositam nostrorum remunerationem
esse meritorum.
Sed paucorum est istud aduertere. denique in principiis
etiam Dauid ipse temptatus est, sicut habes scriptum: ecce ipsi
peccatores et a bundantes in saeculo obtinuerunt
diuitias. et dixi: numquid sine causa
iustificaui cor meum et laui inter innocentes
manus meas et fui flagellatus tota die? igitur
et nostrum unusquisque, qui perfecti non sumus, haec uidens dicit:
ubi est prouidentia dei, ubi iustitia ?
superbus iste abundat, adrogans
iste locupletatur, impius iste beatus et potens est, iustus autem
ille uides quemadmodum iacet deiectus atque defectus, quemadmodum
ipso uictu indiget; adficitur contumeliis ab isto impio, ab
3INT 5 contentores C 7 domini M habundare
CORm2 praeconiis Tm2a 8 conmisenint C 9 af(aff-O R)luentioris
OPmlR affluentioribus successibus a 11 sterelitatibus CJIR quo] co
(c s. ras.) C 12 inclinant a quodam CAOa quodammodo Mv tenentis Pml
13 capud C euidentissime] add. comprehendentissimeque MNmlT conprehendentissime
P conprehendissime Rml 17 dauid etiam 0 18 habundantes
CMNOPmlR 19 nuquid C 21 die] add. ita Cav 22 unusquisque nostrum
AOR 23 est om. M habundat CGM PR 24 potens] potest Gml
25 uidens Cm1Mml defectus] despectus a, add. est MNPRTa 26 uicto Cml
temptatio est, nisi ad ea quae sunt uentura prospicias. nisi praeceptis
plenius caelestibus instruaris.
Denique et Dauid putabat se ante haec cognoscere, sed nesciebat
et ideo anxius fluctuanti animo laborabat. unde ait: et
aestimabam me scire hoc; labor est ante me, donec
ingrediar in sanctuarium dei et intellegam
in nouissimis, in quibus per id, quod se extulerunt superbi,
uidit prophetico spiritu deiectiores fore et ait: quomodo facti
sunt in desolationem? subito defecerunt et
exterminati sunt propter iniquitatem suam
sicut somnium exsurgentis. cognouit igitur impiorum
successus in hoc saeculo somnii esse similes, non ueritatis, quorum
emolumenta tamdiu uidentur esse dum dormiunt. ubi edormierint
somnium suum, qui uidebantur sibi potare iam sitiunt, qui epula-
bantur esuriunt, nihil solidum ex isto somnio perfectumque referentes.
et bene somnium dormiunt saeculares uiri, qui, licet saeculo
uigilent, deo dormiunt, de quibus bene sanctus Iob, qui eorum ante
afluentiam mirabatur, ait, quia sicut paleae iactantur a
uento et sicut puluis turbine dissipantur; moriuntur autem
cum amaritudine animae suae, nihil manducantes nihilque boni
habentes. iustus autem habens bonae fiduciam conscientiae in suis
magis nouissimis gratulatur et se uitae huius exitu a laboribus
intellegit liberari mercedemque boni operis et factorum requirit
dicens: reposita est mihi iustitiae corona, quam
reddet mihi dominus in illa die, iustus iudex,
non solum autem mihi, sed etiam his qui
diligunt aduentum eius.
2 alt.nisi]add.inMNT 7 intrem M
8 nouissimis] add. eorum JLVT 9 profetico C 10 sunt om. GMNPRa
desolatione C 12 somnum MNPmlRml exargentis CMOa 13 somnioueritati
Sed hoc ille ait, qui poterat dicere: a lege autem tua
non declinaui, in quo non solum boni operis elucet gratia,
sed etiam intimae puritas conscientiae. lex enim non solum agendi
munus informat, uerum etiam secretae mundat mentis affectum. non
enim solum in operibus, sed etiam in ipsis occultis secundum legem
domino militamus, quia lex dicit: non fiat uerbum iniustitia
occulta in corde tuo, ut non solum nihil opere
factisque delinquas, cum superbos uideris gloriari, nec
sermone labaris, sed ne in corde quidem intimo, dum de dei iudicio
disceptas, contrahas iniquitatis offensam, quae quo putatur occultior
eo frequentior esse consueuit, quia tuto putat unusquisque quod
huiusmodi disceptationes uelut saeptus uisceribus suis conscientiae
suae credat, cum ipse sui accusator die iudicii sit futurus, qua reuelantur
cordis abscondita, testimonium perhibente conscientia accusationibus
nostris.
Cuiusmodi igitur sit propositum uiri sancti, hoc euidentius
loco exponitur. primum enim memor esse debet promissorum caelestium,
secundum quae uiuentibus merces statuta debetur. deinde
aliud propositum uiri sancti est, ut, etiamsi in periculis et aduersis
positus sit, spe tamen, quam hausit ex serie scripturarum, se debeat
consolari.
tertium propositum, ut, etsi impios et sacrilegos uideat
et superbos inique agentes abundare diuitiis in hoc saeculo, non quasi
incredulus declinet a lege, sed in eius semitis perseueret et effugiat
superborum contagia. contaminat enim omnis inmundus, inmundus
autem superbus, de quo scriptum est: in munda ante deum
omnis tumiditas cordis.
Quartum propositum uiri, ut memor sit iudiciorum caelestium,
sicut Dauid adserit, qui dicebat: memor fui iudi-
28*Ps. 118,52 desinit C 2 elueit Pml 3 conscientia Pm2 4 emundat av 5 solum
enim MN occultis] add. iu quibus MNPBT 6deo O 91eueris Pml in om.MN
quidem] quod in O dumdeJcumO de om. N lOdisceptesO 11 tuto] puto codd.
praeter O. del. P, add. uiri sancti hoc esse propositum quo Gm2Tm2 12 huiusmodi
disceptationes Ov huius disceptationecef. a septuseotW. av 13 in die Ov diei P
qua scripsi quia Codd. av 14 testimonio AGPml Rml 16 sit oni. O 17 debet esse
cognoscit, quod neque peccator poenam suae improbitatis euadat
neque iustus aequitatis suae praemiis defraudetur. retexit enim
animo, quod ab initio Adam propter mandati caelestis praeuaricationem
de paradisi eiectus sit incolatu et Cain parricidalis sceleris
pretium diuinae sententiae auctoritate damnatus exsoluerit, quod
Enoch propter deuotionem raptus ad caelum terrenae malitiae uirus
euaserit, quod Noe propter iustitiam diluuii uictor generis factus
superstes humani sit, quod Abraham propter fidem seminarium
posteritatis suae toto orbe diffuderit, quod Israel propter laborum
tolerantiam populum credentium proprii nominis signaculo consecrauerit,
quod ipse Dauid propter mansuetudinem regali honore
donatus senioribus fratribus antelatus sit, quod Helias propter zelum
dei curru eleuatus in aerem caelestis sedis hospitium noui generis
adquisierit incolatu.
Haec qui nouit retexere, habet unde gratiam suae consolationis
adquirat, et contra qui non nouit, non habet unde consoletur.
quapropter custodiamus iudicia dei, quia iudicia dei uera sunt,
sicut habes: iudicia dei uera, iustificata in semet
ipsa, desiderabilia super aurum et lapidem
pretiosum et dulciora super mel et fauum.
etenim seruus tuus custodit ea. custodienti igitur
dulcia sunt diuina iudicia, neglegenti autem ea amara esse non dubium
11 cf. Gen. 6, 9 sqq. 12 cf. Gen. 22, 17—18 13 cf. Gen. 32, 28
15 ct I Reg. 16, 11 sqq. 16 cf. IV Reg. 2,11 22*Ps. 18,10—12 Ov 3 exemplo G, add. plus codd. praeter 0
4 exempla et scripsi eximit ARm2 exemit Rml et eximit Pm2 ex semit Ptnl
ex semet Mm1NT et exsemet Mm2v et ex semet ipso (ipsomS) 0 et semperGa
6 defrudetur Mml pretexit 0 8 paradysi AMN erectas « chain AR
kain M caim O parieidalis a 9 exoluerit a 10 uirus malitiae M
Sed quis nostrum huiusmodi, ut se diuinorum iudiciorum
serie consoletur ? terribilia sunt peccatoribus etiam humana iudicia;
quanto magis diuina formidini sunt! denique ut hoc illa quae aeterna
sunt colligamus exemplo, uidemus in hoc saeculo innocentes laetos
ad iudicium festinare, odisse moras, celeritatem affectare iudicii, reos
autem refugere et pauere, differre, uitare, maestificari denique, cum
diem iudicii audierint constitutum. beatus itaque ille qui illud caeleste
iudicium laetus expectat; scit enim sibi regnum caelorum, angelorum
consortium, coronam quoque bonorum repositam esse meritorum.
Consideremus nunc, quod sit aliud propositum uiri sancti;
et ex sequentibus aestimemus. pu- sillan i m i tas, inquit, d detinuit
me a peccatoribus der elinquentibus l legem
tuam. non est hoc commune cum multis. nam plurimorum
at uero qui fortior est, non propriam
contumeliam dolet, sed aliena peccata et in sua iniuria lapsum alterius
ingemescit et causam se fuisse deplorat laedentis erroris. exemplum
accipe apostolicum. Paulus enim in peccato flebat alieno, sicut
ait ipse: nam ex multa tribulatione et angustia
cordis scripsi uobis per multas lacrimas, et
cum ipse contristaretur, eos ipsos quos arguebat contristari nolebat.
denique addidit:
non ut contristemini, sed ut
add. non a aduertent G aduertet PR obprobrio in 0
peccator 4 codd. apud b 2 qui—5 glorificemur am. N 6 sed] si 0 huiusmodi]
add. est 0 habet gratiam Tm2 ut del. R 7 peccatoribus Otn. MN T
8 formidinis MNT quae] aM. uere Ov 9 uideamus JfNT 10 iudicia MN
11 fugere 0 uitare] add. iurare a 17 et om. A ex om. N inquid Mm2,
om. Mm1NPT detenuit
c-ontristo uos, quis est qui me laetificet nisi
qui contristatur ex me? arguit itaque, ut alleuet diuturnitatem
maestitiae, quo paenitentia fieret in salutem; damnat ut absoluat,
excludit ut recipiat, non ignoscit ut liberet. ideo talis Paulus,
qui bene peritus in lege cognouerat praeceptum dicentis: pusil-
lanimitas detinuit me a peccatoribus derelinquentibus
legem tuam.
Dolebat Dauid, non quia contemnebatur, non quia adpetebatur
ipse, sed quia lex dei relinquebatur, et eorum qui hoc faciebant
damnum dolebat, quod perirent deo. sicut bonus pater in frenesi
constituti filii, cum ab eo maledicatur, uerberetur, adficiatur iniuriis,
non suam, sed aegroti deflet aerumnam et contumeliam dolet, non
quo sibi sit inrogata, sed quia per furorem quid faciat aeger ignorat,
ita uir bonus, cum uidet peccatorem non reuereri, non honorare etiam
canos; senioris, quo praesente aliquid faciat indignum, non agnoscere
quadam peccandi insania, quam indecora et inhonesta committat,
quasi moriturum dolet, quasi desperatum a medicis ingemescit et ut
bonus medicus primo monet, deinde, etiamsi grauia patiatur, tamen,
tamquam ille aegrum, etsi caedatur, sustinet, etsi maledicatur, non relinquit
t\'t quicquid potest medicinae adhibere, non denegat nec tamquam
contumacem deserit, sed tamquam bene de se meritum omni
studio sanare contendit, exercens non solum artis peritiam, sed etiam
mentis benignitatem.
Ita ergo etiam iustus et cum contemnitur a peccatore, non
auertitur, et cum laeditur, furoris illud putat esse, non inprobitatis,
MN PRm1 3 at] add. ex MNT 4 gaudio P 5 qais]
et quis 0 6 diuturnitate A. 8 tales MNPmlRT 9 quia Ov (non a)
10 detennit MN Pml 12 Dauid om. MNT ipse appetebatur av 14 fer-
quid enim laesus est IneO facto, ut habeat laedentis affectum
t quoniam ergo non subpetit causa laedendi, non potest culpa
esse propositi. ergo, si iustus sum, adficior propter caritatem, propter
dilectionem, propter ecclesiae damnum, propter corporis detrimentum.
possum etiam illud dolere, quod, etiamsi ego laedentem
non laeserim et non sim mihi conscius, quod eum in me aliquibus
iniuriis excitauerim, tamen causa illi fuerim lapsus eius, quod innocentem
laedendo delinquat, quod factus sim ei materia peccati.
Hoc ergo dolet Dauid et ideo dolet, quia, cum unum membrum
patitur, et cetera membra conpatiuntur. ideo forte et illud positum
est: iustus in exordio sermonis accusator
est sui. nam etsi possit iustus habere in se quod accuset et iustus
esse, quia nemo sine peccato praeter unum deum, et possit etiam
peccator hoc ipso iustus esse, quia accusator est sui secundum illud:
dic iniquitates tuas, ut iustificeris, attamen
forsitan etiam aliquibus non uideatur absurdum, ut etiam de illo
dictum sit, quod iustus sit qui se accusat pro alio, etiamsi in se nihil
habeat quod accuset.
Quam igitur in his omnibus sancto Dauid uiri iusti prima
persona conueniat, consideremus. accusauit se nullo accusante, peccatum
confessus est proprium, quando percussus est corde, eo quod
numerauerit plebem. qui et dixit ad dominum: peccaui, domine,
quod fecerim hoc uerbum. et nunc,
codd. praeter OPm2, a eumpatitnr OR 3 meo] in eo a
6 quoniam] cum OMNOPT ergo cum av laedentis AR 9 quod om. AMml
NOPR 10 eum] ea
domine, aufer iniquitatem serui tui, quod deliqui
uehementer. itaque quamuis scriptura habeat, quod adposita
est ira dei, ut irasceretur in Israel, quo regis prolapsio excusari
uideretur, tamen, cum uidisset angelum qui stragem plebis efficiebat,
percutientis ictui se ipsum obiecit dicens: ecce ego peccaui
et ego pastor malignum feci, et hic grex quid
fecit?
fiat manus tua in me et in domo patris
m e i. quasi iustus ergo accusator sui in ipso sermonis exordio et
peccatum suum agnouit et iniquitatem propriam confitendo iustificatus
est in semet ipso. alibi quoque de Uriae morte coargutus a propheta
ait: peccaui domino; cui responsum est propter paenitentiam
ablatum a domino eius esse peccatum.
Item alio loco, cum Semei malediceret ei et lapidaret eum
saeptum bellatoribus, per quos uindicare se posset, patienter ferebat,
ne uerbo quidem referens contumeliam. quin etiam cum Abisai dux
eius caput maledicentis uellet auferre, ait rex: quid mihi et
tibi est, fili Saruiae? quod maledicit mihi.
dominus dixit ei maledicere Dauid. primum igitur
culpam eius excusauit et causam ad domini retulit uoluntatem, secundo
in suum meritum retorsit, ut non illum errasse, sed se meruisse
significaret, tertio maledictionem illius sibi non solum non nocere,
sed etiam prodesse memorauit, sicut scriptum est: et dixit
Dauid ad Abisai et ad omnes pueros eius: ecce
filius meus, qui exiuit de semine meo, quaerit
animam meam; quanto magis filius Ieminei!
granditer impetum infregit ultoris: quomodo enim maledictum
16*11 Reg. 16, 10 22*11 Reg. 10, 11 quod MNOTa prolapso GNm1Pm1Rm1T
prolapsum A m2a prolapsus Oprolapsu Pm2 Rm2 excusare codd. praeter R, a
4 nidetur AR 5 ictu Pml 6 malum 0 7 all. in om. JINP domum
AMNOPRav 8 sui] add. fuk Ov sermonis exordio] initio sermonis MNT
10 uri ARml coarguitur JIml coarguitus NPT a om. MN 12 a domino
ablatum MN 13 loco om. Mm1N eum] ei A 14 septum codd. bellatoribus]
add. cum (eum JI) AGJINPRTa, del. M, exp. R quosdam T possit GPml
15 contumelias 0 abessai P abesai R Abessa v 16 eius cnn. 0 17 sarbiae P
1Seiot malediceretMNT 20 se om MmlN 21 tertio 0m. MN 23 abisam A
abesaam P abesam R Abessa v 25 quanto-Ieminei om. AGm1MNO iemini G
gemini a 26 grandem Ga fregit Gs
maneret ? non utique extranei maledictum et filii parricidium
aequa esset lance pensandum. et addidit: sine illum maledicere.
quoniam dixit ii dominus, donec uideat
humilitatem meam et retribuat mihi d dominus
bona pro maledicto.
est et aliud iusti propositum
longe omnibus perfectius et potentius, interuenire pro persequentibus,
excusare peccantes, quod legimus in euangelio dicente domino
Iesu, cum crucifixus esset a perfidis: pater, dimitte
illis: non enim sciunt quid faciunt.
Liquet igitur his magisteriis doctrinae caelestis, quod iustus
se ac-cusare malit quam alium deformare. denique de Ioseph, cui
desponsata erat Maria mater domini, scriptum est quod, cum eam
grauem utero uidisset, cum esset iustus, noluit eam traducere, et
utique nullum adhuc audierat oraculum.
ita non solum ab ultionis
atrocitate, sed etiam ab accusationis seueritate iusti aliena persona
est potiusque ducit suam remissionem accusari, quod non uindicauerit,
quam alienum crimen urgere. sed dices: \'quomodo dixit ipse
Dauid: laetabitur iustus, cum uiderit uindictam
impiorum? mihi uidetur, quia laetetur quod ipse euaserit, non
quia impii puniantur. quaeramus aliud iusti propositum ex sequentibus.
Itaque dicit: cantabiles mihi er ant iustif icationes
tuae in loco seueritate s meae. merito
et quae cantantur melius nostris adhaerent sensibus. non enim perfunctorie
transeamus quae legimus, ut tunc tantum, cum legimus ea,
in memoriam eorum redire uideamur, sed etiam, cum abest codex
manibus, tamquam animantia, quae probantur et munda habentur
in lege, etiam quando non pascuntur ruminare consuerunt, ex semet
ipsis alimenta sibi recondita proferentia, ita et nos de nostrae me-
moriae thesauro, de interioribus nostris ruminandum nobis pabulum
spiritale promamus. hymni nobis, canticum nobis, psalmi nobis iustificationes
domini sint. psallamus spiritu, psallamus et mente, ne, si
obliti fuerimus. in tempore necessitatis dicatur unicuique nostrum:
abiecisti sermones meos post te.
Ideoque. ut expelleretur et eliminaretur obliuio a domo
sancta sua, cantatores sibi fecit uerus Salomon, qui toto spiritu inquirendae
cognitioni diuinitatis intenderent, ne psallentes deessent
ecclesiae suae, quorum cantu nequam spiritus fugaretur, sicut Dauid
sancti docemur exemplo, quo psallente malus ille spiritus expellebatur,
qui Saul regis corda uexabat.
prophetae quoque, ut prophetarent,
psallendi peritum iubebant psallere, quo suaui inuitata dulcedine
spiritalis infunderetur gratia. et in euangelio legimus in domo patris
illius filium recuperantis percrepuisse symphoniam, qua epulantes
delectabantur fideles, perfidus autem inpatienter audiebat. dulcis
igitur est cantilena quae non corpus effeminat. sed mentem animumque
confirmat. ideoque canticum dicitur domini testamentum, quia
remissionem omnium peccatorum dominique iustitias in scripturis
euangelii suaui mentis exultatione concinimus. ipse quoque dominus
non dedignatus est dicere: cantauimus uobis et non
13 cf. II Par. 5, 12 16 cf. I Reg. 16, 23 17 cf. IY Reg. 3, 14 sqq.
19 cf. Luc. 15, 25 26 Luc. 7, 32 3 sod] si Gml adest GmlP 5 quando Ov curando Gtnl currendo cet.
com a sed ruminare ANPT consueuerunt Av
Sed etiam et corporis saltatio in honore dei laudabilis habetur.
denique saltauit Dauid ante aream domini et uidit eum Melchol
filia Saul saltantem et percutientem in organis harmonizatis in ronspec-tu
domini et ait ad eum, posteaquam se domum recepit: quid
utique honorificatus est rex Israel, quia denudatus
est hodie in oculis puellarum suarum ancillarum
sicut unus ex saltatoribus?
et dixit Dauid
ad Melchol in conspectu domini: benedictus
dominus qui elegit me super patrem tuum
et super omnem domum illius constituere in
principem super plebem suam Israel; et ludam
in conspectu domini et denudabor adhuc sic
et ero nugas in conspectu tuo et cum puellis
cum quibus dixisti me nudatum glorificabor.
et Melchol, inquit, filiae Saul non erat filius
usque in diem mortis eius. euidens itaque exemplum,
quod et propheta, qui et percutiebat in organis et saltauit ante
arcam domini, iustificatus est et illa, quae reprehendit eum, sterilitate
damnata est.
Sed non satis est ut aliquis c-antabiles habeat iustificationes
dei, nisi terrenarum exeat seruitio sollicitudinum. ideoque addidit:
in loco peregrinationis meae. conuenit sibi, siquidem
def. A add. sed quia MNP 4 et om. Ga honorem GOav j archam
MOm2R eum post saltantem ir. a melchol Pml michol eel. (av) 6 har-
monizatis μ ex cod. Remig. amizatis
Denique qui cantat uacuus est et diuersarum cogitationum
curas relegat, sequestrat auaritiam et non solum corporis uoce,
sed etiam mentis uiuacitate se mulcet. non enim tamquam maestus
inopiae sollicitudine, sed tamquam liber ab omnibus corporalium
affectibus passionum canebat idem propheta: psallam tibi,
deus, in cithara, sanctus Israel. gaudebunt
1abia mea cum cantauero tibi, et anima mea
quam redemisti. cantabat haec laetus, tamquam his melioribus
epulis pasceretur; epulabatur enim animus piae deuotionis
alimento. non solum itaque hymni et psalmi, sed etiam legis praecepta
cantabilia sanctis sunt. denique cantabat Moyses, qui legem
accepit, cum praetergressus pedibus mare seruati populi ductor
iustificationes domini praedicaret.
Superest adhuc propositum egregium uiri iusti, quia omni
tempore circa dei laudes esse debet intentus, non solum die, sed
etiam nocte. ideo addidit: memor fui nocte nominis
tui, domine, et custodiui legem tuam. uideamus,
Si studentes igitur doctrinis saecularibus perparum somno
indulgent, quanto magis, qui deum cupiunt cognoscere, non debent
somno corporis inpediri, nisi quantum naturae satis est! Dauid per
singulas noctes lectum suum lacrimis diluebat, surgebat etiam
noctis medio, ut domino confiteretur, et tu totam noctem sopori
existimas deputandam ?
tunc magis tibi orandus est dominus,
tunc praesidia postulanda, culpa cauenda, quando uidetur habere
secretum ; tunc maxime, quando tenebrae in circuitu
meo et parietes me operiunt, considerandum, quia
deus omnia intuetur abscondita. ne dixeris ergo: \'circumfusus sum
tenebris; quis me uidet et quem uereor saeptus parietibus et inclusus
?\', quia uultus domini super facientes mala.
deinde, si arbitmm non uides, te ipsum non uides, tuae conscientiae
testimonium non uereris? nescis illam caliginem noctis non opertorium,
sed incentiuum esse peccati? cum somno et cibo feruent
corpora, tunc etiam mentis uigor sopore laxatur, somno resoluitur,
tunc inrepit inpuri libido concubitus, tunc perturbatur cor, squalor
inmunditiae non ueretur, castitatis puritas non consideratur,
pudicitiae gloria non recensetur. nox erat, quando ludas prodidit,
quando Petrus negauit.
Illo igitur praecipue tempore iustificationes dei animo
retexendae sunt, relegenda mandata hortatoria, illa de castitate
14* Eccli. 23,18 (26 ) 17 ci. Eccli. 23, 18 (26) 18 Ps. 33, 17 GmlPR 4 noctibus et diebus GJINP et] ac Oav
5 praedicandi MNTa 8 dominum Oml 10 deluebat Gml Pm2 11 etj ut
Gml tuj ne* G ne a cum PR sopire Ginl 12 existimes a orandus est
tibi 0 13 haberi Ov 16 dominus av -fusus] pergit A sum om. a
22 uigor mentis av lapsatur 0 23 squalore MNPR squaiorem Ta
24 ueretur] uidetnr Ov consideratus Rm1 28 retegenda. MNT
carnis restinguat ardorem. tene illud animo: lauabo per singulas
noctes lectum meum. qui enim stupris deditus.
flagitiis inuolutus est, non lauat per singulas noctes lectum suum.
nescit flere qui flenda committit et, cum sit ipse lacrimabilis, non
habet poenae lacrimas suae. at ille, qui castigat corpus suum et
sui sollicitus gubernator est atque ingemescens et dolens lapsus
superioris offensam quaerit quomodo abluat fletibus paenitentiae.
hic lauat per singulas noctes lectum suum. non dormiamus ergo
totis noctibus, sed maximam partem earum lectioni et orationibus
deputemus.
Audi ecclesiae uocem quaerentis etiam in noctibus Christum:
in cubili, inquit, meo in noctibus quaesiui quem
dilexit anima mea. accipe secundum litteram. quaesiuit
in noctibus orando, deprecando, etiam lacrimis deplorando. quaesiuit
in noctibus, quia posuit tenebras latibulum
suum, ut quaerere eum sollicitius disceremus. quaesiuit igitur
in prophetis ecclesia ex gentibus congregata, et ideo credidit.
denique aduentus dominici testimonia de prophetis euangelistae
Paulusque posuerunt, unde scriptum est.
Quia nox nocti indicat
scientiam. quaesiuit in noctibus, in persecutionibus
et aduersis, in tribulationibus et laboribus duris. nox est omnibus
quibus non est perfecta securitas. unde ait dominus: ueniet
nox, quando nemo potest operari. cum in hoc
mundo sum, lux huius mundi sum. non ergo operemur
in tenebris. si enim lucent opera nostra, non operamur in tenebris,
sed in lumine dei; (in lumine dei) est cui adest Christus.
83*Ioh. 9,4—5 26 cf. Matth. 5,16 om. v 2 restringat Oa 3 quis GMm2NOav deditus] add. est
Rm2 4 est om. codd. praeter A, av non om. GMNOPRm1av meum Rml
6 suae lacximas MN 7 suis PmlR ingemiscens AMN0Pm2Rm2av
8 offensae v abluat] add. eam Mv fluctibus a 9 singulos Rml meum
Rml 13 inquid J1 14 accipite T litteram] add. quia 0 quaesiuit—
deplorando om. MmlNT 16 in om. N in tenebras Pm] 20 Paulusque]
psalmisque a 23 caritas OT 24 nox O 27 sed in Iumine. dies est quibus_
adest Ohristus, nox est quibus se denegat Oav ait. in hunine dei addidi, om.
codd. est
Non magnum igitur, si tunc domino gratias agas, quando
in prosperis et secundis es, sed si tunc adhaereas Christo, quando
te persecutor exagitat, quando aliqua procella perturbat. amisisti
filium: in illo dolore, in illa nocte, in illa destitutione memento
domini dei tui, ne quasi non exauditus ingratus sis et in tua praeuariceris
aerumna. pulsus es in exilium: memento domini dei tui,
ne patriae interdictae tibi caritatem deo praeferas.
alicuius dnutis
oppressus potentia amisisti proprias facultates, indiges sumptu:
memento domini dei tui, ne nox te egestatis abducat a deuotionis
affectu. hoc est enim mandatum legis, ut in nocte magis quaeras,
ut, quando magis exaudiaris a domino, et possis dicere: in tribulatione
inuocaui dominum et exaudiuit me
in latitudine.
Sed nec quaerere perfunctorie abundat ad gratiam, sed
ut insistas et intendas muneri. denique ista uel ecclesia uel anima
quae requisiuit in cubili, quaesiuit in noctibus, primo non inuenit,
quia fortasse in cubili quaesiuit, sed posteaquam surrexit et abiit
in ciuitatem — uide ne in illam ciuitatem, in quam dominus celebraturus
pascha discipulos destinauit: ite in ciuitatem
ad quendam —, posteaquam in foro, ut dixi, quaesiuit, ubi
oleum uenditur, quod expectantes sponsum emere consuerunt, ubi
ius, ubi leges.
si lex spiritalis, et forum est utique spiritale, ubi
disputant periti legis aeternae, quod forum non litibus tumultuosum
est, sed Christi tribunalibus gloriosum. ubi quaesiuit, inquam,
in foro et post quaesiuit in plateis — de quibus hi, qui ad patris
familias euangelici prandium conuenirent, colligebantur, qui
uocati excusandum ab huiusmodi epulis non putarunt —,
22 cf. Rom. 7, 14 25 cf. Luc. 14, 21 av sÎ-2 sed mi. X 7 neJ ut ne T interdictam J. tibi
om. a 10 adfectu R in om. GMm1 queras magis 0 11 ut om.
GMOav quando] tanto
denique in posterioribus ait: inuenerunt me qui circumeunt
ciuitatem, tulerunt mihi pallium. habuit
ergo certamen; sed qua ratione supra non tulerint pallium, haereo
reperire, nisi forte quia ibi interrogasse se dixit: numquid
quem dilexit anima mea uidistis? quae Christum
loquebatur, nec exuta est pallio et quem quaerebat inuenit.
Disce, quemadmodum Christus quaeratur ab his utique,
qui non perfunctorie quaerunt, uiolenter retinent, sicut ista, quae
ait: tenui eum et non dimisi eum, fide inuenit, meditatione
constrinxit. si bonos custodes accipimus, utique angeli sunt.
qui ergo angelos transit, uerbum inuenit.
ideo non multum interualli
fuit, cum transiuit ab his et inuenit Iesum. quomodo ergo
infra tulerunt pallium, nisi forte quia processu operosae fidei ecclesia
dum nudatur, a domino plus amatur, expolians se ueterem hominem,
ut nouum induat, quem non operiunt indumenta, sed mentis secreta
clarificant, aut quia amictum sapientiae saecularis ad Christum
uentura deposuit? et Noe exutus est pallium, posteaquam coepit
esse perfectior.
Simus ergo memores iustificationum caelestium, ut, dum
t\'as secreta mentis uoce cantamus, memores simus in nocte nominis
domini et dicamus, ut scriptum est: haec facta est mihi,
quoniam
Littera octaua \'Eth\', quae interpretatione Latina dicitur
\'pauor\'. sanctorum pauor esse consueuit. denique pauor cecidit
in Abraham, cum sacrificium offerret plenum mysterii spiritalis.
ipse quoque Dauid ait: ego dixi in pauore meo: omnis
homo mendax. religionis enim reuerentiam significat
magis quam infirmitatem timoris, licet etiam ipse timor secundum
deum sanctus sit; initium enim sapientiae timor domini.
ergo qui timentes deum, sapientes, qui autem sapientes,
beati; beatus enim quem tu erudieris, domine,
et de lege tua docueris eum. hi quoque, qui timent
deum, beati sunt, sicut exempli extat auctoritas, quia beati
omnes qui timent dominum. ita colligitur, quia
timentes deum et sapientes sunt et beati. sanctus igitur timor
domini, quia uere sanctorum est pauor.
Denique praemissa hac littera statim sequitur persona
iusti dicens: p or tio m ea, domine; dixi custodire
20 Ps. 127, 1 25 Ps. 118, 57 om. JLVPTa obliuio Mm2Rm2 3 inreperet Mm2 intentione T
4 fiat] faciat AMm2R 7 saeculorum] add. amen Oav, add. Explicit de littera
septima P Incipit de (om. 0) littera octaua AOPR, qui lin. 10 Littera octaua
omittunt 10 Octaua littera av, om. N heth Mm2av heht Nm2, om. Nml
eht 0 interpretatio GJlml latina interpretatione 0 12 habraham R
plena APRml 13 meo om. b 14 mentax A enim] ergo 0 17 timentis
Nml timetis Nm2 timent Oav pr. sapientes] add. sunt Ta 18 tn Nav,
om. eel. 20dominum
inquit, inquit, mea dominus. quam rarus in terris,
qui possit dicere: portio mea dominus, quam alienus a
uitiis, quam segregatus ab omni labe peccati, qui nihil habeat
commune cum saeculo, nihil mundi huius sibi uindicet, non sit corporalium
possessio cupiditatum, quem non inflammet libido, non
stimulet auaritia, non lasciuia effeminet, non luxuria decoloret,
non sternat ambitio, non maceret inuidia, non aliqua negotiorum
saecularium cura sollicitet, uerus minister altaris, deo, non sibi natus !
Leui enim, ut habet interpretatio, significat \'ipse mihi
adsumptus\', significat et \'ipse meus\' significat et tantum \'adsumptus\',
significat et \'adsumptus mihi ipse\'. idem et mihi Leui et deo
est, quomodo idem et mihi sacerdos et deo est, et mihi aduocatus
et domini deprecator, pro me offerens sacrificium et idem se offerens
domino. denique et alia Leui interpretatione dicitur, id est \'pro
me\\ etenim si a me nominetur Leui, pro me est, si pro me offerat,
pro me est, si pro me interueniat, pro me est. sin autem uocetur a
domino, \'ipse mihi\' dicitur, hoc est non alii tributarius, non decimarius,
non de possessione munificus.
\'ipse mihi\', hoc est tamquam
abundans pro his omnibus. non ab hoc decimas, non fructus, non
dona quaero, non munera. ipse mihi pro munere est, ipse est pro
tributo, non in possessione sua munificus mihi, sed ipse mihi possessio,
ipse meus fructus, ipse meus census, adsumptus mihi uel
adsumptus a me. non potest hoc sine diuina esse gratia. sicut enim
inquit AR 7 potest a 9 sibi om. AO uindicet sibi av sit] add. cui s. l. T
10 possessor MOPm2v (nun a) 13 altaris] add. dei 0 14.16 leuui Ptnl
14 ipse om. 0 ipse mihi-l5alt. signiiicat om. N assumptus mihi 0
17 pr. et on. OR tert. et] est 0 18 se om. M 19 deo 0 alibi codd. praeter
-4, av dicatiir GMNPRmITa id est] idem JL, om. Nv 20 si pro me
offerat. pro me est om. MNPm1RTa 21 si pro me interueniat, pro me est
OPm2v, om. cH. a 22 hoc est om. T non alii-23 hoc est om. NT
24 habondans GJIOR non fructus] in fructus AGMm1NPR 25 aU. est om. 0
28 hoc] non N: om.AGMm1R
denique cum Moysi dictum esset, ut populo
Iudaeorum per tribus singulas diuideret incolatus et distribueret
singulis tribubus portionem, tribum Leuiticam excepit deus dicens:
filiis Leui non erit portio neque sors in medio
fratrum suorum, quia dominus deus pars
eorum e s t, et alibi ego dominus portio eorum.
Negatur his terrena diuisio, ut ipsi, dum saecularem sibi non
uindicant portionem, fiant caelestis possessio; uel hoc solum nouerint possidere,
hoc est fidei et deuotionis obsequium, multo ditiores
quam qui possessionum suarum spatia ampla diffundunt. quantumlibet
fines extendant suos, et terra deficit et mare includit
insanas cupiditates et pendunt tributa maiora quam fructus sunt.
at uero iste nihil sibi possidens nulli nisi deo militat, supra terram
eius est portio, non eum terra deficit, non mari clauditur. cui
portio deus est, totius possessor est naturae.
pro agris igitur ipse
sibi satis est, habens bonum fructum qui numquam possit perire;
pro domibus satis est sibi, ut sit habitatio domini et dei templum,
quo nihil potest esse pretiosius. quid enim pretiosius deo aut quid
deest ei uiro, qui potest dicere: non contingat mihi gloriari
nisi in cruce domini nostri Iesu Christi,
per quem mihi mundus crucifixus est et ego
mundo? non potest in hoc princeps mundi huius sibi consortium
uindicare, in quo nihil suum inuenit.
Ideoque dominus, qui uenit docere, ut fieret nobis deus
portio, ait: uenit enim huius mundi princeps
27*Ioh. 14, 30 0 2.6 leuui Pm1 5 portiones Na 10 iudicant dull
GPmlRml \' 11 multos
in portione mea diues sum, in portione mea potens
sum. merito tales praesumo fructus istius portionis, ut salus et uita
donetur. quia hoc est istius patrimonium portionis quam elegi mihi.
dixit hoc claudo, et surrexit qui erat claudus ab utero
matris suae. quomodo ergo Petrus poterat portionis suae
damna sentire qui naturae reparabat?
Quare non habeas argentum atque aurum, Petre, dic nobis;
dic etiam quid sit istud quod habere te dicis, qui omnia quae habebas
te reliquisse dixisti. sic enim locutus es domino: ecce nos
omnia dereliquimus et secuti sumus te, hoc
est: non quaesiuimus quae saeculi sunt, non quaesiuimus partem
de possessionibus, sed te elegimus portionem. reliquisti ergo,
Petre ante omnia quae habebas: unde habes quod habere te dicis?
surgit claudus et sono tui sermonis erigitur; sanitatem donas aliis
qui indigebas ipse tuae salutis auxilio. reliquisti ergo quae habebas
et cepisti quae non habebas. Christus tibi portio, Christus tibi
possessio est; illius nomen tibi munificum, illius nomen tibi est
fructuosum, illius nomen tibi tributa dependit et bona tributa, non
pecuniae, sed gratiae. portio tua non ariditate siccatur, non imbre
nos addidi. om. codd. a, ante imitatores add. v 2uolens esseS agit Mm1
5 do tibil hoc tibi do av 6 Iesu] add. Christi av nazarei Ptnla hoc est portio
mea bis AGMm2NPTa (sell alt. loco haec Gm2Mm2NTa) haec est portio mea,
haec est sors mea; portio mea Christus est Om2v 7 Christi lesu av 10 mihi
om. O 11 ab] ex A 12 Petrus] add. non R 13 quia AGmlPml naturam
Gm2Mm2N add. damna Omlav damnum Om2 parebat ARm2 parabat
Gm1Pm1Rm1 14 habes AOR 15 qui] quia a 17 reliquimus omnia O
reliquimus Nu 18 patrem GmlPml 19 omrsia ergo petre quae a 20 ante
omnia, Petre v ante om.GMN ur.de habes om. GMml quid G 21 sermonibus
Rm1 aliis donas av 23 cupisti NPT 24 ait. illius, et secuti sumus te.
hoe est quesitiimus iesum. illius 0 25 tibi vm. AR
sol non uret te neque luna per noctem.
serua
portionem quam elegisti; ea est enim portio, quam terrenae partes
aequare non possunt. quid enim est quod conferri possit his, de
quibus deus dicit: et inhabitabo in his? quid magnificentius
hospitio caelesti, quid beatius possessione diuina ? et
deambulabo, inquit, in his.
alii queruntur de sui ruris
angustiis; in te deo est ampla possessio, in quo deambulare se
dicit, hoc est laxae spatia habitationis inueniens qui terram includit
manu: sic enim scriptum est: quis mensus est manu
aquas et caelum palmo e t uniuersam terram
clausa manu? cui mundus angustus est, tu ei ampla es
domus. portio, inquit, mea dominus. dicit hoc martyr:
ipsi ergo uiuamus, cui mori est gloriosum.
aliis uerbis quam bene
dixit hoc Paulus, ostendens nullam habere se in saeculo portionem!
sic enim scriptum est: usque a d hanc horam et esurimus
et sitimus et nudi sumus et colaphis uapulamus
et instabiles sumus et laboramus operantes
manibus nostris; maledicimur et benedicimus,
persecutionem patimur et sustinemus.
blasphemamur et obsecramus; tamquam lustramenta
huius mundi facti sumus, omnium
lustramenta usque adhuc.
Fortasse moueat, quod purgamentum sp esse dixit: non enim
est. sed hoc saecularibus uidetur, qui putant summam in diuitiis
esse gloriam uel decorem. nonne isti uniuersos purgamenta esse
putant, quicumque illis obsecuntur propter diuitias et mirantur
16*1 Cor. 4, 11-13 add. perna J. 5 et om. N habitabo NO illis Or
7 inquid Pml 8 deus Pm2 qua N 9 laxa GNPmlv in te inneuiens 0
11 aquam 3IPm2a palma Mm1 13 inquid JltnlPml dicit bú APRmlT
14 ipse AMmlRml 15 in] add. hoc Nav 17 colaphys AGMR uapulamur
AGMmlPmlR .18 operando a 21 luatramenta] purgameiita AMm2
23 lustramenta] puxgamenta Av peripsima ( πεϱίψημα) 0 26 putant esse
eos propter opes, timent propter potentiam, laudant propter nobilitatem?
sed haec omnia Paulus detrimenta magis putabat esse
quam commoda, ideoque ait: quae mihi lucra fuerunt,
haec duxi propter Christum detrimenta esse,
propter eminentem scientiam Christi Iesu
domini m e i, propter quem omnium detrimen-
tum passus sum et aestimor stercora, ut
Christum lucri faciam. aestimor', inquit. non est haec
mea, sed aliena sententia; frequenter enim aestimatur pauper ille
inridendus et exsecrandus propter inluuiem uestium aut uulnerum
cicatrices, eo quod in terra nullam habeat portionem. et tamen portio
eius in caelo est, anima eius ibi sibi patrimonium conlocauit,
quia audiuit Iesum dicentem: nolite thesaurum uobis
conderein terra, sed thesaurum, inquit, uobis
conditeincaelo.
Sed hoc diuites audire non possunt, clausas aures habent
et sono aeris obtusas; nummus magis illis resonat quam uerba
diuina. denique accessit quidam diues ad dominum, qui portionem
dominum non habebat. habebat enim multas possessiones, sed
dominus non inter multa numeratur;
non enim dignatur cum saeeulo
habere consortium. quae enim portio iustitiae cum
iniquitate? dicit ergo hic diues: quid faciens uitam
aeternam possidebo? respondet ei dominus: m a ndata
nosti: non homicidium facies, non adul-
terabis, non falsum testimonium dices, ostendens
uitam aeternam in his esse mandatis. at ille iustificare se uolens
dicit: haec omnia feci; quid mihi restat? ad
quem dominus, uolens ei dominum fieri portionem, non pecuniam,
23*Luc. 18, 20 27*Matth. 19, 20 Om1 3 iucra mihi N 5 iesu christi 0 7 aestimor]
add. ut 0 8.14 inquid MPml est haec] ex AO haec est GMP 9 enim
om. 0 10 et om. X uestitum AmlRml 11 cicatricis Rml terram 0
12 eaelis A patrocinium a 17 optasas Nml numus P 18 portionum Rml
19 pasaoaes Pml m habere eum saeeulo av 23 respondet seripsi
respondit codd. av dominus]
uerum ille, cui portio aurimi atque arg-entum
erat, sine quibus esse non poterat et cum quibus dominus illi
portio esse non poterat, contristatus est. unde dominus pronuntiauit
inpossibile esse, ut diues intret in regnum caelorum, sed quod
inpossibile per humanas cupiditates, hoc per diuinam gratiam
solam posse esse possibile.
Alibi quoque ait: quicumque remiserit patrem
aut matrem, domum aut fratres aut sorores,
centuplum accipiet in hoc saeculo et
uitam aeternam possidebit. forsitan dicas: utique
qui relinquendo domum — per domum autem totum censum intellege
—, qui relinquendo propinquos deum secutus fuerit, portio
domini est et illi portio deus est, habet etiam uitam aeternam et,
quia accepto centuplo fit in hoc saeculo diues, diues, inquis, intrat
in regnum caelorum. deinde si centuplum dat dominus eorum,
quae etiam simpla inpedimentum adferre consuerunt ad perceptionem
hereditatis aeternae, centum ergo possessiones reddit pro
una possessione, centum pondo auri pro uno pondere.
Multos quidem in hoc saeculo, qui sua pauperibus donauerunt,
uberiore thesauro locupletatos fuisse cognouimus. et pulcherrimus
locus, ut etiam ad misericordiam prouocentur. sed non
debent a domino saecularem huiusmodi exigere mercedem nec
sperare quae mundi sunt, sed magis, quia his qui omnia reliquerint
GMmlNPR sed utique Ta deum (domini X dominum
T) uerum] uerum deum J.au ait om. coM. praeter AOP, av 2 uaJe
om- GNPa, add. et 0 5 et cum—6 poterat om. GMNPRa deus 0
6 pronuntians ait 0 7 intraret T 8 inpossibile] add. esset Nm2
9 solum P 10 dimiserit Pm2 reliquerit Oav 13 forsitanj add. autem Aav
14 intellegite R 15 fuerit om. N 16 portio deus illi av dominus N
17 qui O centuplum AGMNOPmlRTa fiet GMNOPSTa diues semel
Gm1Mm1 inquis
centupli enumeratione, sed perfectae plenitudinis aestimatione
censetur. ego, inquit, deus tuus sum. non dixit ero sed
\'iam sum, iam inhabito, iam possideo\'. aufert dilationem, ubi
inuenit iusti confessionem. sane alibi ait: hodie mecum
eris in paradiso. futurum promittit, sed id quod futurum
est unius diei spatio non patitur protelari. denique potuit dicere:
mecum eris in paradiso, sed addidit hodie, ne dilatione
gratia minueretur.
Sed non illi soli dicit dominus Iesus: hodie mecum
eris in paradiso, sed et tibi dicit: mecum eris in
paradiso, si confitearis dominum Iesum, si eius patrocinium
tibi poscas, si et ipse dicas: memento, domine, mei.
cum ueneris in regnum tuum. sed tibi non dicit:
hodie mecum eris; dicit martyri:
hodie mecum
eris in paradiso. tibi non dicit, quia adhuc in hoc febrienti
corpore constitutus, in hoc concupiscenti, in hoc terrena adhuc
desideranti. sed cum potueris dicere: disrupisti uincula
m e a, hoc est: soluisti cursum istius uitae, liberasti me ex hoc mortis
corpore, tunc tibi dicet: hodie mecum eris in paradiso.
Habes igitur, homo, inter multa proposita etiam huiusmodi
portionem. proposuit tibi dominus in portione possessiones,
in portione aurum, in portione argentum, in portione honores, in
portione nobilitatem, proposuit etiam in portione se ipsum.
habes plurimas portiones, elige quam putas. non te numerus
13*Loc. 23, 42 18 Ps. 115, 7 (16) 19 cf. Rora. 7, 24 0 3 censeatur AR iiiquid Pml ero] ergo Rm1
5 sane} sine ut M 6 paradyso AMR 8 paradyso AMPR (sim. vnjra)
10 noa om. A 13 mei domine NOav 14 dum av 15 eris] add. in
paradiso 0 16 adhuc] add. es (Ov febriante Gm1Mm1 febrianti Gm2Mm2
febricitanti Rm2 17 corpore] add. es Rm2 constitutus] add. es n
18 dirupisti GORa μ 20 dicit
Quam rarus qui istud usurpet sibi, non nobilitate, non
diuitiis usurpatur! denique rex ille diues ait: sum quidem
et ego mortalis homo similis omnibus et ex
genere terreno illius qui prior factus est:
et in uentre matris figuratus sum caro decem
mensum tempore, coagulatus in sanguine ex
semine hominis et delectamento somni conueniente;
et ego natus hausi communem aerem
et similiter in terram decidi et primam uocem
similem omnibus natiuitatis; in
a 2 apostolus] paulus T 3 deus portio AOR 5 ut]
add. et h quia om. 0 9 misericordia GMait 10 consumptae NT 11 renonauit N
12 sunt] sicut N 13 deficit A 14 sustinet AOv 15 DauidJ audiuit AR
qui om. 0 17 raros] add. est 0 usurpat 0 20 prius OPml functus N
fictus ex finctus P 21 maris 0 22 mensium Am2GMNOPm2Rm2av
mensuum PmlRnil temporis AOPR coagolatus GMNPmlr add. sum GMNav
23 som nii GPml R conuenientis Ga 25 similiter in] in similiter factam GJIa
terra ANP decidi terram GMa deeidi et om. ANOPR 26 emisi] add. et
GMmlNOPRml in om. NO
addidit: nemo enim ex regibus diuersum habuit
natiuitatis initium; unus ergo omnibus est
introitus [natiuitatis] ad uitam et similis
exitus. et quia uidit commune esse emisi plorans exordium, elaborauit
esse portio dei et inuocauit et uenit in eum spiritus sapientiae.
sed luxuriosi aliam partem eligunt, qui dicunt: uino
pretioso et unguentis nos impleamus, et non
praetereat nosflos temporis; coronemus nos
rosis antequam marcescant, et infra: quoniam
haec pars nostra et haec sors.
Quam magnum contemnere diuitias, sed quam rarum hoc
ipsum est! utique et Moyses potuit regis esse successor, nutritus
a regis filia. potuit ergo esse non solum quasi Pharao sed etiam
Pharao, et Pharao potuit esse sicut Moyses - uterque enim homo —,
sed omnis potentia hominis in affectu. Moyses noluit rex esse, natiuitatis
posset, sed obprobrium Christi thesauris Aegypti arbitratus est
praeferendum.
sed fugiendo potentiam potentior factus est: factus
est enim in deum regi Pharao. rex erat Pharao, sed deus non erat; i.
Moyses factus est illi deus, hoc est regi ipsi terribilis, quem rex
metueret et timeret. sed haec erat potentia sanctitatis; in talium
congregatione deorum deus stat atque discernit. et tu, si uis deus
peccatoribus esse, terrori regibus, reuerentiae aliis, ut tamquam deo
tibi uideantur esse subiecti, quia operaris in dei nomine, contemne
quae saeculi sunt et dominicae passionis obprobrium contende
omnibus praeferre diuitiis. obprobrium dico quod illis uideatur
obprobrium, hoc est: Iudaeis scandalum, gentibus stultitia, nobis
13 ct Hebr. 11, 24—26 18 cf. Ex. 7,1 27 cf. I Cor. 1, 23—24 ASOPR 2 diuersum] aliud GM habuit aliud a
4 natiuitatis om. Jfab 5 et laborauit GMNPR laborauit 0 6 inuenit AmlNT
in om. N T 8 unguentis] add. obtimis 0 9 fios] ros AGMmlNPRa 11 alt.
haec] add. est s.l.M sors] add. nostra Nm2 15 pr. Pharao om. a sicut
Moyses Ov, om. cet. a 16 affeetu] add. est Ov 17 possit PRml 19 enim
est A pr. pharaoni 0 20 ipse A rex] add. ipse 0 22 alt. ut deus Tm2
23 terrons GMmla aliis om. GMNOPRTa detun PmlRml 25 contende
sed hoc Pharao obprobrium
putans, hoc est inopiam ignobilitatem contumelias, maluit diaboli
esse quam dei portio et ideo, qui deo subiectus esse nolebat,
intercessioni hominis se ipse subiecit. ergo quia portio dei erat
sanctus propheta Dauid, recte ait: dixi custodire legem
tuam; spiritalem utique legem dicit, sicut et Paulus ostendit.
nam qui corporaliter legem interpretati sunt, non custodiunt
legem, sed praeuaricantur. ,
Ueniamus ad secundum uersum, qui ita est: de precabar
uultum tuum, domine, in toto corde meo, m miserere
mei secundum eloquium tuum. legimus in
lex per occulta mysteria nuntiat Christum, non
facie ad faciem demonstrauit, sicut euangelium demonstrauit. in
ipso enim facie ad faciem loquebatur. licet in euangelio homo
natus ex uirgine apparuerit, uerbum autem se per opera demonstrauerit.
et fortasse hoc declaratum sit Moysi, quod populus Iudaeorum
moriturus esset, eo quod facie ad faciem Christum uidisset et non
credidisset. quod si ad legem referas, etiam legis finis Christus secundum
illud apostolicum: finis enim Christus est
secundum legem omni credenti et mortua est legis
interpretatio corporalis, ubi dominus Christus Iesus spiritalem
eius gratiam demonstrauit. uel certe quia omnes, qui Christum
induimus et baptizati in Christo sumus, mortui sumus peccato, quia
uiuentes legis uinculis tenebamur. ubi autem in Christo mortui
17 cf. Ex, 33,11 22*Rom. 10,4 25 cf. Gal. 3,27. Rom. 6,2—3 0 4 homini N se om. GMm1PRm1 ipse se Mm2a
qui OPll 9 qui] in quo 0 deprecabor codd. av, correxi 10 domine om. R
13 sit] est AOR 14 haec NT intellegimus AR 15 nuntiauit MNTa
non] add. autem u 16 pr. demonstrat Ov 17 in] de NT 18 se perj semper AR
20 eo scripsi et AGMNPBTav, om. 0 quodj cum 0 21 finis legis av
finis] add. est 0 Christns] add. est av 22 est Christus MOPa 23 interpretatio
legis N 24 dominus om. P iesus christus 0 25 eius gratiaml ei
gloriam a 26 induimus Mm2N uidimus eet. av alt. sumus] fuimus AR
quia] et N, eras. M
alterius qui ex mortuis resurrexit. sed hoc mysticum est.
Morale autem historiae ueteris facit nos meminisse debere
quae est de sancto Moyse, qui rogauit deum, ut se demonstraret
ei deus et facie ad faciem eum uideret. norat utique sanctus uates
domini, quod inuisibilem deum facie ad faciem uidere non posset.
sed mensuram supergreditur sancta deuotio et putauit deo etiam
hoc esse possibile, ut corporeis oculis faceret id quod est incorporeum
conprehendi. non reprehensibilis hic error, sed etiam grata cupiditas
atque inexplebilis, quod dominum suum uelut manu tenere
et obtutu oculorum uidere cupiebat. sciebat ad imaginem et similitudinem
dei factum esse hominem. quando enim electus a domino
est ad populum liberandum, impletus est spiritu sapientiae, uiderat
angelum illum et faciem eius in gloria. denique fulgente eius
lumine pauefactus est et uidit rubum uri et non exuri. uisum coepit
fulgoremque mirari:
accessit cupiditate et gratia prouocatus, ut
diligentius fulgorem illum in rubo consideraret. itaque si tantum
accepit ardorem, tantam subiit cupiditatem, cum angelum uidisset
in flamma ignis de rubo, ut, licet pauore adprehensus considerare
non auderet, considerare tamen uellet, quanto magis domini uultum
corporaliter uidere desiderabat, dicens intra se uultum illum plenum
lucis, plenum gloriae, plenum uirtutis, plenum diuinitatis! non
possum plus dicere uel sentire de deo: cum enim consummauerit
homo, incipit. et cum finierit, tunc
aporiabitur, ut scriptum est, quia inconprehensibilis est dei
aeterna maiestas.
23*Eccli. 18, 7 (6) 5 deus om. a et] add. ut v 6 quo AT inulsibilis deus M
facie-I et om. N uideri M possit GMmlPRmla 7 deuotio sancta mensuram
supergreditur au super graditur 0 9 non] add. est MNOPRv
10 teneret APR 11 pr. et mn. 0 optutu N sciebat] adtl. enim Ma
12 domino] adtl. deo av 15 uisu cOOd. praeter 0, a cepit a 16 fulgorem
quem AMNPRTa miratus Gm2Tm2a 18 tantam] tantum OPml
19 flama P 23 uelit Gm1MNPRm1 α uultum domini
Inritus quidem erat postulationis effectus, sed affectus probabilis
serui, qui ultra naturam suam deuotione progressus de
domini angelis aestimabat, quantum in domini uultu plus desideraret,
quo cupiditatem suam gestiret explere. nouerat in ipso homine
aliam post mortem futuram gloriam, aliam claritatem.
sicut
enim stella a stella in claritate est, ita et
resurrectio mortuorum; quae etsi seminatur in corruptione,
surgit tamen in incorruptione, surgit in gloria, surgit in
uirtute, surgit corpus spiritale. qui ergo hoc scire poterat, merito
praesumebat, ut uultum dei uidere cuperet, quem esset obita corporis
morte uisurus. talem certe etiam formam receperat, talem
dominus iam probabat, ut non distaret ab angelis caelestis minister
et exsecutor oraculi.
et ideo cum sciret, quia angeli pusillorum
cotidie uiderent faciem patris qui in caelis est, putauit quod iam
eam uidere deberet, tamquam oblitus corporis et carne deposita,
sicut ille, qui in corpore adhuc positus cum raperetur in paradisum,
utrum in corpore siue extra corpus raptus esset ad tertium caelum,
nescire se dixit.
sancti emm etiam cum gerunt corpus non sunt
tamen in carne, sed in spiritu, quoniam qui in cupiditate et conuersatione
carnali sunt deo placere non possunt. sancti autem conuersatio
in carne non erat, sed in caelo, sicut Paulus ostendit.
Et quid dicamus de probabili desiderio uultus diuini ? homines
sume: si quem nobilem, si quem fortem, si quem sapientem
esse audiunt, tamquam supra hominem arbitrantes concupiscunt
uidere. procedit imperator, cuius regiae potestati commissa pars
est orbis terrarum: concurrunt omnes et in tanta multitudine illum
16 cf. II Cor. 12, 2—4 18 cf. Rom. 8, 9. 8 20 cf. Phil. 3, 20 OPRmla erat quidam 0 pr. affectus codAl. a sed
affectus om. AO 2 quia Av 3 uultum Ov desideret 0 6 a stella om. def. A. GJfOP Ra 7 mortuorum-p. 164, 4 misericordia est desunt in J. 8 surget quater NORm2v incorruptionem GNPT 9 hoc] haec Nat., om. Gm1MOPR
10 cupiret GMml obita] sopitus Ga sopita Mm2 11 etiam certe N etiam]
iam 0 13 secutor GMN plusillorum G 14 cottidieOml quotidie P 1ssancti—
20 possunt ont. N 19 quoniam-20 possunt om. O 20 sunt caraali av
conuersatione Ma 21 non in carne (erat om.) 0 erat] sunt GJfa eaelo]
add. in spiritu est 0 Paulus] add. apostolus 0 22 dicam R 23 sume senpsi
sunt et GMNPBT etiam Ov qui sunt et a 24 homines O 25 procidit Pml
solum aspicere gestiunt et de fulgore purpurae plus quiddam esse
in uultu imperatoris existimant. miraris, si dei desiderabilis uultus
est, cum conformem sui hominem humanus omnis miretur affectus?
hinc datur intellegi etiam illud, quod imperatori unusquisque nullius
reus criminis gestit occurrere. nam etsi crimen habeat con-
scientia, tegunt illud tamen cordis occulta, dummodo publico non
sit inuolutus reatu nec sit aliquod eius crimen expressum. denique
ubi rei aliqui fuerint aduocati, et imperatori se et ipsis iudicibus
offerre prohibentur, quemadmodum turpes lenonum meretricumque
personae a conspectu uel iudicis uel imperatoris arcentur, ne
turpissimorum uisus offendat uultus regii claritatem. qui autem
bene sibi conscius est, nullius criminis reus, quasi innocens prodit
in medium.
Ex his ergo sancti Moysi conprehendamus affectum.
uidere dei uultum quasi innocens uelut quodam uultu conscientiae
desiderabat, aperire ei faciem mentis internae. cognosci plenius
gestiebat et Moyses et ipse sanctus Dauid, qui alibi ait: proba
me, domine, et tempta me; non enim uellet probari, si
in se crimen agnosceret, nec temptari, si passionibus grauibus se
sciret obnoxium. liber igitur a peccato deo se cupidus offerebat.
sed fortasse, quia adhuc frequentioribus dei uisitationibus mundus
a uitio non foret, non fuerit in principio perfectus, utpote cui ante
paululum dictum erat: solue calciamentum pedum
tuorum, illud utique calciamentum quod de Aegypto detulerat, hoc
est corporeae conuersationis inuolucrum. ideo dicit ei dominus:
nemo homo uidebit faciem meam et uiuet.
Quando dictum sit, considera. nondum ei dictum erat:
faciam te in deum regiPharao. adhuc homo erat,
26*Ei 33, 20 28*Ex. 7,1 def. A Pml, om. Gm1Mm1 miratur Mm1 α admiretur aspectus 0
et quid de dei
appellatione dicam? esto angelus, hoc est diuini minister imperii,
obsequere mandatis domini. cum fueris angelus, uidebis faciem
dei. magnum est uidere dei uultum. lex tibi dicit, ut tertio te
offeras in Hierusalem. ipse dominus Iesus ait: beati mundo
corde, ipsi enim -deum uidebunt.
aduertis quid a
te exigatur, ut uideas deum, cui uitae proposita sit praerogatiua
uidendi deum? emunda igitur cor tuum, ut quasi nouus creeris
renouato spiritu, omnes pollutas cogitationes de corde tuo abice,
nihil sit quo tuus inquinetur affectus, simplex mens, pura sinceritas
sit. talibus se dominus, cum inuolucrum corporis deposuerint,
demonstrare dignatur.
Nunc de reliqua ipsius uersus parte dicamus. mi serere,
inquit, mei secundum uerbum tuum. misericordia
quidem iustitiae portio est, ut si uelis donare pauperibus, haec
misericordia iustitia est secundum illud: dispersit, dedit
pauperibus, iustitia eius manet in aeternum
deinde quia conformis tuus iniustum est ut non adiuuetur a socio,
cum praesertim dominus deus noster terram hanc possessionem
omnium hominum uoluerit esse communem et fructus omnium ministrare:
sed auaritia possessionum iura distribuit: iustum est igitur
ut, si tibi aliquid priuatum uindicas, quod generi humano, immo
20*Ps. 111, 9 def. A GMmla deusj in deum Ov
2 dixi] dixit a, otn. GM, del. R 3 qui non uidet faciem meam 0 5 appellatione Ma
6 dicam post. quid tr. 0 7 faciem domini GMav 8 te om. 0 10 deo Rml
11 cui uitae] ciuitate 0 uita NT praeposita Pml 12 et emunda ex et munda
Nm2 nouum creetur a 13 abicere Oml 14 purae sinceritatis A* 15 se
om. N quum Pml uolucruma corpus 0 18 inquid MPml mei am. N
20 misericordiae M iusticiae a 21 aetemum] add. et (m2) in seculum seculi N
2\'2 quia om. N T 23 quum Pml possessione M 24 alt. omnibus Ov 26 sibi N
aliquid tibi av., add. tamquam 0
inde pauperibus aspergas, ut, quibus iuris tui consortium debes,
his alimenta non deneges.
Est etiam misericordiae donare peccatum; et misericordia
est et iustitia est. denique iustitiae adscribit scriptura diuina
ueniam peccatorum secundum illud. quod hodie lectum est: benedictum
lignum quod fit per r in st it ia m, maledictum
autem lignum quod fit per manum
hominum.
superius ad crucem domini retulit, posterius ad errorem
gentilium qui ligna uenerantur. iustitia autem quae est crucis,
nisi quod ascendens illud patibulum dominus Iesus Christus peccatorum
nostrorum chirographum crucifixit et totius orbis peccatum
suo cruore mundauit? in quo ergo iustus deus nisi in eo,
quia sciuit quod de limo terraehominemfigurauit, quae terra utique
corruptelae obnoxia est ac uitio lubricae passionis? propterea
ergo dominus, qui secundum animam te ad imaginem et similitudinem
sui fecit, hoc est rationabilem iustum pudicum — in eo
enim ad imaginem dei es, si sis iustus, ut sis imago iustitiae, si
sis castus, ut inmaculati in te figura praefulgeat —, sciens ergo secundum
corporis fragilitatem corruptelae patere hominem quasi
iustus fragili lubricaeque naturae delicta concessit.
Ac ne forte dicat aliquis: \'cur ergo Adam maledicto
sententiaeque subiacuit? numquid iniustus deus?\' non utique.
sed quia quasi fragili atque infirmo quid caueret ante praescripsit —
infirmus enim non usurpare debet, sed oboedire mandatis —, ideo
praeuaricationis reum tenuit quam prolapsionis addixit. in illum
igitur iusta seueritatis processit sententia, Quia scire uoluit quod
scire non profuit. nobis autem, qui hereditario uinculo tenemur
MPm1Rm1 4 misericordia] misericordiae GMav 5 pro est
m\' Y et iustitia] pergit A iustitia] iustitiae GMav 8 per om. N
maau Nm2 manus Ov 11 illum Nml patibulum] add. ie (hie-P) rusalem XPT
dominus] add. liber AR noster 0 12 cyrographum AMNOPR chyrographum G
13 dominus N 14scixmt N de] e P 18 ut sis—castus om- codd. praeter O
l9iMMcn!attG3fa in te ex ante A 21 eoncesserit a 22 quur P
23 sententiae (que eras.) M 24 quod O 26 praenarieationis] add. magis Ov
quem Ta prolapsioni AGm2Mm20Pm2Tav 27 sententia processit 0
iam atque adsuefacta peccatis non poterat emergere, quasi iustus
indulsit: iuste enim ignouit heredi qui praeiudicio laborat auctoris.
Est ergo iusta misericordia, sed est etiam iniusta misericordia.
denique in lege scriptum est de quodam: non misereberis
illius et in libris Regnorum legis, quia Saul propterea
contraxit offensam, quia miseratus est Agag hostium regem, quem
prohibuerat sententia diuina seruari. ut si quis latronem filiis deprecantibus
motus et lacrimis coniugis eius inflexus absoluendum
putet, cui adhuc latrocinandi adspiret affectus, nonne innocentes
tradet exitio qui liberat multorum exitia cogitantem?
certe si
gladium reprimit, uincla dissoluit, cur laxat exilio ? cur latrocinandi
qua potest clementiore uia non eripit facultatem, qui uoluntatem
extorquere non potuit? deinde inter duos, hoc est accusatorem
et reum pari periculo de capite decernentes, alterum si non probasset,
alterum si non esset ab accusatore conuictus, non id quod
iustitiae est iudex sequatur, sed, dum miseretur rei, damnet probantem
aut, dum accusatori fauet qui probare non possit, addicat
innoxium? non potest igitur haec dici iusta misericordia.
In ipsa ecclesia, ubi maxime misereri decet, teneri quam
maxime debet forma iustitiae, ne quis a consortio communionis
abstentus breui lacrimula atque ad tempus parata uel etiam uberioribus
fletibus communionem, quam plurimis debet postulare
temporibus, facilitate sacerdotis extorqueat. nonne, cum uni indulget
indigno, plurimos facit ad prolapsionis contagium prouocari ?
facilitas enim ueniae incentiuum tribuit delinquendi.
hoc eo dictum
est, ut sciamus secundum uerbum dei, secundum rationem dispensandam
esse misericordiam debitoribus. medicus ipse si
NT .3 laborabat t\' 4 iustae Pml
sed om. MNa etiam] et N
breuem incisionis uel exustionis dolorem corpus omne tabescat, uitae
usus intereat ? recte igitur et sacerdos uulnus, ne latius serpat, a
toto corpore ecclesiae quasi bonus medicus debet abscidere et
prodere uirus criminis quod latet, non fouere, ne, dum unum excludendum
non putat, plures dignos faciat quos excludat ab ecclesia.
Iure ergo apostolus diuino nos hortatur exemplo dicens:
uide ergo bonitatem et seueritatem dei: in
eos quidem qui ceciderunt seueritatem, in
te autem bonitatem, si permanseris in bonitate,
ostendens Iudaeorum populum iure esse a corpore ecclesiae
separatum, ne perfidiae uirus contaminaret ecclesiam, populum au-
tem gentium bonitate domini receptum et oboedientiae munere
gloriari. iure igitur huic diuina bonitas suffragatur, cum in diuina
bonitate permaneat: si uero et ipse desciscat, pro criminis sui qualitate
damnabitur. qua gratia dominus et lux et ignis esse describitur,
ut in tenebris ambulanti luceat quasi lumen, ne diutius possit errare
qui quaerit luminis claritatem. ei autem, qui multa fuerit operatus
quae manere non debeant, sed ardere, ignis est dominus, ut operis
nostri faenum stipulamque consumat atque utili nos saluos faciat
detrimento, sicut aurum quod excoquitur plus probatur.
Fortasse dicat aliquis, qua ratione scripserit propheta:
miserere mei secundum eloquium tuum; uerbum
25 cf. Prou. 17, 3 27 Ps. 118, 58 cf. I Cor. 1, 30 a uulnus] add.
graue Otx 7 abscindere av 8 lateat PT latebat Ov 9 indignos AOR
faciat dignos af 11 ergo igitur A* nos om. Y 12 et] ac b 13 quidem om. N
15 ab ecclesia (om. corpore) NT17 gentium] add. desci:icat N 18 pietas a
cum .4 quia GMml qua Mm2N quam PRml qui Rm2 quamdiu Oav diuine
AmlRml ea (sic) P, om. 0 19et om. 0 discedat O 22 luminis nuaerit A def. Jl GMO foenum P utili - p. 169, 14 magis animo desunt in A
utilesQMml faciat saluos Nav 25 tormento N quod] add. dum Gm2Nav,
quo 0 exquoquitur P plus om. N 26 et qua 0 seripserit] dixerit NT
27 eloquium] uerbum Oav
ante praemisit, aut si misericordiam requirebat, cur eam ad mensuram
iustitiae putauit esse poscendam? qui enim bene agit et
bene uiuit, opus non habet misericordia, quia misericordia a peccato
liberat.
denique non diuitibus, non fortibus et felicitate subnixis
misericordia conferri consueuit a nobis, sed egentibus uel debilibus
uel his, qui ex diuitiis in paupertatem aut captiuitatem aut necessitatem
aliquam deciderunt. ergo qui eget misericordia peccator est,
qui autem peccator non est utique iustus est et non eget misericordia
dei.
Secundum quid igitur unusquisque, hoc est secundum
quem statum egeat misericordia aut iustitiam habeat, considerandum
est. aliter enim eget iustitia dei angelus, aliter homo, aliter eget
misericordia archangelus, aliter homo. angelica enim natura non
utique ita corruptelae obnoxia est ut natura generis humani, et
ideo illa eget misericordia dei, ne possit errare et auersa a se dei
gratia labatur in uitium, homo autem, etsi iam firmiore proposito
est, tamen propter contractorum seriem peccatorum misericordiam
quaerit.
itaque etsi uterque misericordia indiget, aliter tamen angelo
misericordia, aliter homini debetur. leue enim uitium in angelo
iudicio grauiore censetur, peccatum quoque adulescentiae in homine
mitiore sententia quam peccatum senectutis adstringitur et citius
relaxatur.
Propheta igitur in isto uersiculo diuidit causas, ut et misericordiam
quasi homo postulet, quia nemo sine sorde peccati, et
P quid R 2 quur P 3 requirendam 0 ait M 4 pr. misericordiam
Mm1N 7 iis v 8 egit Rml misericordiam PmlRml
12 misericordiam Pml aut—habeat om. 0 13 pr. alitcr—14 homo om N
iustitiam PmlRml 14 misericordia] iusticia dei 0 archangelus] angelos Pm2T
angelica] angeli Pv 15 ita et est om. 0 16 ille OPRv 18 misericordiam]
add. diam R dei Oav 19 misericordia*JIP. add. dei Oav tamen om. 0
20 uitium om. N 21 grauiori GM adolescentiae Gm1N Pm2 Rm2av
22 mitiori GM quam] qui R peccatam] qui N qui peccato (ex-urn m2) P
et] nee NPRT
sicut homo et quasi peccator misericordia egeat, tamen correxit
errorem, paenitentiam gessit, abstinuit a temulentia delinquendi
sobrietate uirtutis. petit ergo iustitiam secundum uerbum
dei, quia uerbi dei sententia est, ut conuersis uenia donetur, si
legitime est facta conuersio.
Cogitaui uias meas et auerti pedes meos
in testimonia tua. diuiduus sensus: aut quia uias superiores
neribus ambularem, quo tuorum semitae mandatorum me errare
non sinerent nec uestigium in deuia et tortuosa deflecterem. frequenter
enim ignorantes iter, si strata uiarum sequantur. perueniunt
quo desiderant peruenire et carent erroris anfractu; sin autem
usurpent scire quod nesciunt et putent aliqua sequenda conpendia,
a publici tractus itinere recedentes erroris labyrinthos frequenter
incurrunt, ut eos de itinere deflexisse paeniteat, et ideo post multa
laborum dispendia ad iter quod reliquerant redire contendunt.
Hic ergo sensus unus est, alius autem ita: cogitaui
uias meas, non superiores, sed futuras, ut ante meos actus cogitationibus
praeuenirem, ne inconsulta operatione progressus aliquid
in ipsis conationibus offensionis inciderem, ut, si agere aliquid uelim,
ante cogitem. utrum agendum sit illud quod desidero aut quo agendum
modo, similiter si adloquendum, utrum adloqui debeam, deinde
strata uiantm - Uerg.
Aen. 1, 422 21 Ps. 118, 59 def. A all. dei om. PR cum conuersis P detur 0
si] add. tamen v 6 freta GMmlNPRTa 7 praemittunt III GJIOR connerti
MNPm1Ta 8 meas superiores A 9 lapsus plenas P 10 conuersione Pm2
Tmlav conuersatione
an
uero si uiam ingressus, cum ueneris ad competum aliquod — ita
enim appellatur plurimarum uelut quidam concursus uiarum —, si
nescias quod iter ingredi debeas, stas tamen et cogitas ipse tecum,
utrum primam an secundam an tertiam an quartam uel certe quintam,
si ita est, uiam eligas quam sequaris nec putas prius adoriundum
iter quam animo definieris et pleniore mentis intentione decideris,
stas igitur cogitans quae sit uia, quae in ciuitatem ducat ad
quam tibi putas esse pergendum, quanto igitur magis animo debes
ac mente consistere, qui ad regnum caeleste contendis, et cogitare
tecum, quia non omnis uia illo ducit, non omnis uia illo dirigit ad
Hierusalem illam quae in caelo est!
Sunt uiae quae malos exitus habent, quas diaboli temptamenta
triuerunt, et ideo exitus earum exitus mortis sunt. hae nempe
sunt uiae, de quibus legisti in Prouerbiis, quia sunt uiae quae
uidentur uiro rectae esse, ultima autem earum
aspiciunt in profundum inferni. est autem
uia angustior illa quae ducit ad dei regnum. uolens igitur eam ingredi
uiam, quae ad deum ducit, non circumspicies, non tecum ipse tractabis,
non considerabis, ne facile capiaris affectu, si uiae latitudine
prouocatus ingrediaris iter quod ad inferna deducat? cogita ergo
ante atque perpende quid facias.
Qui uiderit, inquit, mulierem ad concupiscen dum
eam, iam adulterauit eam in corde
23 cf. Matth. 7,14 28*Matth. 5, 28 Ma an] enim Mm2 7 com-
pitum OBm2av 8 uelud M 9 nescis GMml 10 certe om. 0
11 adoriendum NOPtnlav 13 quae sit uiaj quaeris niam NPRT 14 debes]
pergitA 16 pr. illo] illuc R 19 hae] ecce NT eae P heae R 20 legistis 0
23 regnum dei N ergo a eam igitur AR 25 facili NO 28 quid Mm]
iaquid Rml, om. 0
sed mala haec cogitatio relinquat uias suas. alius non
cogitauit quidem, sed subito aspexit et captus est et uidit et concupiuit
et ideo lapsus est. quodsi fragilem suum considerasset affectum et ante
timuisset, ne, cum uidisset mulierem, mente caperetur et animo,
utique non prospexisset ad mulierem, ne concupisceret eam. uidens
ergo mulierem non direxit pedem suum in testimonia domini, qui,
si ante lapsum suum cogitare potuisset, forsitan direxisset. unusquisque
ergo prius cogitet quomodo uideat mulierem, ut non uideat
ad concupisc-endum eam, ut non adtendat eam. si autem uidens repente
uel bona cogitatione fundatus dirigat pedem suum ad testimonia
domini, ne in captiuitate permaneat, utique ei profuit cogitatio.
postremo amans mulierem diligens concupisc-ens Christum consideret,
iudicium eius, testimonia eius de praemiis castitatis et relinquat
uias concupiscentiae, sequatur uias Christi et habebit laudem in eis,
si contemplatus dominum Iesum contemnat carnis ardorem, flammam
libidinis quasi quodam fonte restinguat, adlidat teneras et infirmas
cupiditates ad petram Christi.
Cogitet ergo primum, ut eadem repetam, quemadmodum
uideat, quemadmodum loquatur. bene cogitauit qui dixit: pone,
domine, custodiam ori meo, ne forte, dum mens inflam-
mat ardorem, lingua sermone labatur aut multiloauio incauto etiam,
quod mens non cogitauit, incurrat loquendi facilitate. cogitet, quemadmodum
pedem suum dirigat, manum adferat, ne impetu indignationis
inpulsus, cum repellere debeat iniuriam, ipse alteri iactum no- 25
A T alt. ut] et 0 2 relinquebat coni. Engelbrecht
5 tenuisset 0 ne cum] nec Mm1et om. MNPm1a 6 ne] non M nec NOmlP
8 direxisset Oau dixisset AGm2Mm2NPRT deuiasset GmlMml unusquisque]
add. cogitaui uias meas et auerti pedes meos in
testimonia tua (Ps. 118, 59) Gm2Mm2NPT 10 ut] aut Mm2
SOPav in eam
Quid igitur prosit cogitare ante, quod postea facturus sis,
docet uersiculus qui sequitur: paratus sum e t non sum
turbatus, ut custodiam m mandata tua. ubi cogitatione
in aliena miser capitur possessione, qui
inprouiso igne praeuentus possessionem suae mentis amisit. si persecutio
ingruit, inuenit iam paratum, ut, ubi possit esse perturbatio
salutis incertae, ibi sperata sacri corona certaminis prouida futuri
meditatione demulceat. si a maledicis obtrectatoribus frequenter
obroditur, cogitet, quia non est discipulus super magistrum
neque seruus supra dominum. si supra dei
filium obprobria exprobrantium nefanda ceciderunt, quemadmodum
seruus exortem eorum sperare se poterit?
ideoque mentem
suam praeparare debet, ut, cum ista acciderint, turbare se non queant.
praeparet animum et meditatione conponat, ut possit dicere,
si tamen possit: quis nos separabit a caritate Christi?
tribulatio an angustia an fames? et cetera.
quare autem non separetur, adiecit: sed i n his omnibus
24 Rom. 8,35 26*Rom. 8, 37 om. 0 5 quod] quid Rm2 6 sequitnr) add.
IIII GR 8 acturum Mml facturus Mm2 9 queant Mml 10 eum] enim JV
scopolosae MPm1Rm1 11 iustae AR 12 pr. oculis GmlMml oculos Pml
13 passione 0 14 in prouisione 0 prouentns GOPRml si Nm20a υ sed
Multa apostolus dixit contra quae lucta nobis est; sed alia
facilia sunt uel certe non huius temporis aut loci, ut discutere omnia
debeamus, quae sint quae nos separare possint a caritate dei, nisi
diligentius resistamus. illud nunc, quod uidetur obscurius, non praetermittimus,
quia ait: ne que altitudo ne que profundum,
quae sunt grauia temptamenta. denique habes in Esaia scriptum
ad regem Achaz: pete tibi signum a domino in profun
dum aut in altum.
respondit ille: non petam neque
temptabo dominum. mysticum illi propositum est,
sed non intellexit et ueritus est, ne temptare dominum uideretur, si
signum peteret in altum aut in profundum. dominus autem uolens
grauia temptamenta remedio subplantare diuino, ait: ecce uirgo
in utero concipiet. hoc est magnum signum, quod altitudinis
et profundi temptamenta destruxit. dominus enim Iesus non
rapinam arbitratus est esse se aequalem deo neque quae sua sunt
requisiuit, sed formam serui accepit, humiliauit se usque ad mortein.
itaque neque elatus est potestate neque mortis quadam deiectione
turbatus. hoc igitur signum proponitur regi, ut petat sibi remedium,
per quod nec regiae potestatis extolleretur supercilio nec
certe aerumnae alicuius exceptione perturbaretur, ut erat corde turbatus,
cum bellum sibi uideret a Syris inferri. diuini igitur exemplo
18*Esai. 7,14 20 cf. Phil. 2, 6 21 cf. Phil. 2,21 22 ef, Phil. 2,7.M Rrnl inquid MPmlRml 3 neque angeli am. Aml
5 poterint R 6 ehristum Jlml 7 luctandum Mm2NT 8 sunt om. PR
antj ut Pml, om. AR 10 praetermittamus Rm2 11 quia] qui NmlO quo
. Mm2Nm2T 12 testamenta PmlR 13 achab AR acaz GM acab P
14 neque] et nea N et neque a 15 mistieum JIOR 19 concipiet in ntero av
22 sed] si Mml accipit Mml 23 quodam GmlMmlRml quoddam Pml
24 itaque T 25 extoUetur ORml 27 a siris MNT assyriis AGmlPmlR ab
assyriis Gm20Pm2 ( υ) a syrus a
Uerumtamen et prophetico sermone facile est docere sarcinam
quandam horum temptamentorum. haec enim temptamenta
duo maxima sanctus Salomon oratione propria declarauit et rogauit
ut posset excludere, dicens: diuitias autem et paupertatem
ne des mihi, sed ordina mihi quae opus
sunt et quae abundent, ne repletus mendax
fiam e t dicam: quis me uidet? aut pauper rapiam
et peierem nomen dei.
potes igitur tu ista
temptamenta contemnere quae formidauit Salomon, qui sapientiam postulauit
et meruit ? diues erat, timuit extolli; pauper fieri formidauit, ne
paupertatis necessitate abstinentiae gratiam non teneret. quam
multi, qui uidebantur sancti esse, ceciderunt ab altitudine cordis
sui! quam multi aliqua necessitate deiecti non potuerunt contenti
esse iniuria, qui fuerant uirtutum exercitio roborati! rarus Iob inuenitur
in terris, qui et diuitias amisit et filios et uibicibus corporis exaratus,
cum uermes toto corpore fluerent, a Christi tamen caritate non
potuit separari.
paremus igitur affectum nostrum, ne inparatum uis
repentina perturbet. denique sciens dominus cito nos frangi solere
ait etiam apostolis: non turbetur cor uestrum neque
formidet. si te cupiditas appetentiaque temptauerit, lege euangelium,
dicat tibi Iesus: \'non turbetur cor tuum'. si quis terror ingruerit,
dicat tibi Christus: \'non turbetur cor tuum neque formidet.
si qua supplicia persecutor inflixerit, lege euangelium, dicat tibi Iesus:
non turbetur cor tuum neque formidet'.
lege apostolum dicentem:
Mm2NO uolumus cet.aMv
3 et] ut AGMmlR ex Mm2 4 quendam JIml remptamentorum] add-
ostendit Gm2 5 sanctus om. R 6 possit GMPRa panpertates 0 7 dederis
GMmla sed] si Mml sunt opus M 8 habundent GMPml abundant O
fiam mendax AOR 10 iurem GMmlPb periurem Mm20Ra μpeiurem
Et quid de saecularibus dicam ? esto paratus non solum aduersus
ea quae uides, sed etiam aduersus ea quae non uides. foris,
inquit, pugnae, intus timores; in te ipso tibi bellum est.
bonum est ut in tranquillitate sit animus tuus et in quadam serenitate;
sed gubernator ille melior est qui in tempestate nauem gubernat.
rege igitur te ipsum, quando turbatur animus, mens fluctuat.
laudauerim uirtutem gubernatoris, qui nullas procellas senserit et
cursum nauigii direxerit nulla tempestate iactatus? sed illum laudauerim,
qui aduersus uentos renititur, insurgit aduersum fluctus,
noti timet, uel cumeleuatur undis nauigium uel cum ad profundi
ima deponitur. ita et ille laudandus est gubernator sui, qui ea quae
aduersa sunt uincit patientia, uirtute superat, secundis non extollitur,
aduersis non frangitur. bellum tibi est etiam aduersus nequitias
spiritales. aduertis, cum quantis tibi proelium, et ideo meditare et
statue animo, ut procedens ad proelia dicas: paratus sum et
non sum turbatus, ut custodiam mandata tua.
Sequitur uersus quintus: funes peccatorum circumplexi
xi sunt mihi et legem tuam non sum
oblitus s, hoc est: funibus me circumdederunt peccatores, ut mea 25
tenduntur ergo illi funes
quibus possessio uniuscuiusque diffunditur: sic factus est funiculus
hereditatis suae Israel. boni ergo illi funes:
isti autem funes quibus trahuntur - peccata ut fune longo
et ut loro iugi uitulae iniquitates. uitula enim indomita
plus se iactat et excutit, cum tenetur, nec adquiescit imperio
nec adstringitur uinculo, sed magis, cum loro retrahitur, exasperatur.
itaque nec coacta se subicit nec tamen libera uinculorum
est.
sicut ergo trahit uitula lorum lUgl, quae, etsi non tenetur
e proximo, tenetur tamen nec se explicat et absoluit, ita trahit unusquisque
peccator indomitis moribus iniquitates, qui putat se liberum,
quia non est iugo subditus subiectusque iudicio, et nescit quod
non sit exutus, sed magis ut illa uitula et ipse se implicet suorum
nexibus peccatorum. hi sunt igitur funes delictorum nostrorum,
quibus inuoluimur et ligamur, quemadmodum sunt et uincula delictorum.
et ideo saluator, qui habet in potestate peccatum dimittere,
dicit his qui sunt in uinculis: exite. utinam et mihi dicat: \'exi de
uinculis tuis, exi de nexibus peccatorum tuorum, solue funes erroris
tui quibus circumdatus et ligatus es\'. etsi enim nequissimus sim omnium
et detestabilissimus peccatorum, illo tamen iubente liberor,
qui sub uno momento latrocinii damnatum reum supplicio eripuit
et constituit in regno suo.
Sunt ergo uincula quibus constringimur, etsi nobis uideamur
liberi. beatus qui haec soluit sibi uincula. et ideo Dauid ait:
24 cl. Luc. 23, 42 Pml distinguunt av 4 possesjionem Rml
ergo om. Am1 5 quibusJ quoad GM0 αυpossessionem
sione et fidei professione soluendos aut manu, hoc est opera manus
tuae, eroga pauperibus, debiles eleuato, redime captiuos, et soluisti
uincula tua: elemosyna enim a morte liberat. eripe
eum qui ducitur ad mortem, hoc est: eripe eum intercessione, eripe
gratia tu, sacerdos, aut tu, imperator, eripe subscriptione indulgentiae,
et soluisti peccata tua, exuisti te e uinculis tuis.
Uinculis enim peccatorum suorum unusquisque
constringitur, sicut ipse legisti; ligat nos uinculis
carnis inlecebra. uinculum nostrum auaritia est, uinculum
nostrum ebrietas est, uinculum nostrum concupiscentia est, uinculum
nostrum superbia est. sunt et diaboli uincula: denique scriptum
est:
hanc autem filiam Abrahae, quam ligauit
satanas decem et octo annis. ligat nos etiam diabolus
criminum nexu, ligat nos uinculo fornicationis, uinculo adulterii,
uinculo perfidiae qua Christus negatur, uinculo inuidiae qua frequenter
etiam frater adpetitur, uinculo crudelitatis qua nonnumquam
socius et conformis occiditur. haec sunt uincula quibus ligatus unusquisque
inclinatur, ut animam suam leuare non possit nec obtutus, ad
caelum mentis erigere, nisi dicat ei dominus: dimissus es ab
infirmitate tua et munere eum suae benedictionis erexerit.
haec sunt sceleratorum uincula quae dure peccatores ligant, hoc est
diabolus et ministri eius uel certe Nebroth, hoc est \'amaritudo\', uel
certe Esau, hoc est \'terrenus et callidus\'. isti enim uenatores erant,
qui feras laqueis captare consuerunt et muta animantia uinculis
1ó*Luc. 13, 16 22*Luc. 13, 12 25 cf. Gen. 10. 8—9 26 cf. Gen. 2.5, 27-28 I dinimpamus MORa μ eorum om. Gm1Mm1 proiciamus Mm2NT
At uero alia uincula sunt, ut dixi, domini Iesu, quem sequuntur,
inquit. alligati uinculis, hoc est uinculis adstricti caritatis
et amoris, fidei uinculis alligati, licet sic possit intellegi: alligati
uinculis Christum sequuntur, hoc est peccatorum et criminum
remissorem, fontem indulgentiarum, redemptionis auctorem. sequamur
ergo uincula Christi, fugiamus uincula uenatorum, ne, dum
incedimus, dum ignoramus, laqueos eorum pes nostrae mentis incurrat,
ne animae nostrae ceruicem nexibus inseramus.
insidiantur
enim quasi pessimi uenatores et, quando prosperorum euentu animum
relaxamus ac secundis rebus remittimus nec excubias cautionis
habemus intentas, tunc plus iactant laqueos suos aut in uia qua
ambulamus abscondunt, ut, cum fuerint eorum laqueis innexa uestigia,
trahant, quo securum subplantent uiantem uel collo adstrictos
strangulent commeantes.
Noli ergo alta ambulare ceruice sicut filiae Iudae; altis
enim ceruicibus cito laqueus innodatur. noli ad saecularia mentem
animumque defigere, sed cireumspice oculis animae diligenter, quia
pluit dominus laqueos super peccatores, ne cadentes inligare te possint;
quos poteris euitare, si legem domini non obliuiscaris.
etenim
etiam qui ligatus est, si sibi sit conscius liberatatem suam non libertatem
suam non desinit et causam nonnumquam dicit e uinculis eam-
25 que sibi legum praescripto defendit ac iudicio frequenter absoluitur.
ergo et tu, si peccaueris, memor esto legis, si peccaueris, memor esto
24 cf. Caes. B. G. 1,4, 1 Mm2NTqui Mm2, add. in Ta 2 praebeat T
3 in diuinarmn v in om. A -1 uincla 0 domine 0 secuntur OPR
qui (quibus T) reguntur Mm2NT 6 et] add. spei a amatores NTa
7 secuntur MNOPR 8 remissionem A 10 incidimus codd. praeter A. a
11 nec GMa υ flxibus b 12 prosperum 0 13 relaxemus 0
Docet te propheta, quomodo teneas dominum Iesum:m media
i a, inquit, no
et utique peccatis tuis ille indulgentiam postulabat; postulabat
a patre, operabatur propria uoluntate. non tibi dicit propheta,
ut tantummodo media nocte surgas, sed ut nocte surgas et maxime
nocte media. nocte enim surgendum ante praemisit dicens: memor
fui nocte nominis t u i, domine. potest unusquisque
memor esse et non surgere, potest unusquisque et surgere et, eunt
surrexerit, ea quae proprio arbitrio sederint postulare. addidit:
media nocte surgebam, docens surgendum esse media
nocte. nec otiosum est quod adiunxit: a d confitendum
tibi, hoc est, ut illo maxime tempore deprecari deum et propria
debeamus peccata deflere nec solum praeteritis ueniam postulare,
sed etiam praesentia declinare, futuris cauere; multa enim illo in
tempore temptamenta proserpunt.
Tunc feruet carnis inlecebra, tunc temptator inludit; coquitur
cibus potusque digeritur, stomachus aeger, mens somnolenta,
animus occupatus est. itaque aut quiescenti calor soporis augetur
aut uigilanti nondum plenior refusus uigor est, qui errorum cauere
possit incursus. tunc igitur temptator adsistit, tunc retia iacit, quibus
turbare mentem possit inprouidam.
tunc spiritales nequitiae
tenebras offundunt, tunc omne nefas suadere contendunt, quando
16.17 Ps. 118.62 27 cf. Eph, 6, 12 pro sum om 0 alt. ego sum era.;. R 4 timeas JIa confitearis 0
5 nocte, inquit GMNapr. postulaMt N
11 media post alt. nocte fr. 0 sed] si Jlml surgas nocte MN a υ 13 in
nam etsi omnem emendationem nostri inimicus exosus sit, tamen
ad tempus, ut sobriae mentis uirum possit elidere, praetendit futuram
indulgentiam, ut praesentia peccata persuadeat, et, cum inpulerit
aliquem ad erroris adsensum, si uiderit eum iam non amore
uirtutis a culpa, sed poenae contemplatione reuocari, inserit uarias
disceptationes, ut dicat sibi: \'quis me uidet? tenebrae
circumdant me et parietes. quem uereor? non
uidet altissimus, non ad eum nostra peccata perueniunt, non
dignatur spectare quae turpia sunt\'. haec utique usu exemploque
cognoscimus: nemo enim potest esse expers temptationis.
Itaque ut tempus hoc habile temptamentis, ita etiam tempus
est poenae, quod ex lectione diuina possumus edoceri. non enim
otiose dominus deus noster, cum posset quocumque momento primitiua
Aegyptiorum extinguere, hoc tamen tempus dolori et luctui
peccatoris oportunius iudicauit. sic enim scriptum est, quia media
nocte primogeniti Aegyptiorum liberi ab exterminatore sint interempti.
ideoque sanctus Moyses prophetaut hoc praeueniret tempusac
sine Hebraeorum fraude transiret, agnum ante immolauit,
hoc est uesperi, ui manducantes eum et domini pascha celebrantes
non occuparentur exterminatoris insidiis, ne inermes et uacuos spiritalis
alimenti nocturna spicula tenebrosi hostis opprimerent.
Rm1 μdormitanti
Haec diligenter intende, prudenter intellege, sollicite require.
non perfunctorie ista dicuntur, sed diuina tibi mysteria declarantur.
praeueni et tu insidias temptatoris, instaura prius caeleste
conuiuium.
indictum est ieiunium: caue ne neglegas et, si te
fames cotidianum cogit ad prandium aut intemperantia declinat ieiunium,
tamen caelesti magis te seruato conuiuio. non epulae paratae
extorqueant, ut caelestis sis uacuus sacramenti. differ aliquantulum,
non longe est finis diei. immo plerique sunt huiusmodi dies,
ut statim meridianis horis adueniendum sit in ecclesiam, canendi
hymni, celebranda oblatio. tunc utique paratus adsiste, ut tibi accipias
munimentum, ut corpus edas domini Iesu, in quo remissio est
peccatorum, postulatio diuinae reconciliationis et protectionis aeternae.
suscipe ante dominum Iesum tuae mentis hospitio: ubi corpus
eius, ibi Christus est. cum hospitium tuum aduersarius uiderit occupatum
caelestis fulgore praesentiae, intelleget locum temptamentis
suis interelusum esse per ChristUnl, fugiet ac recedet et tu 3mediam
noctem sine ulla offensione transibis. admonet etiam sacrificium
uespertinum, ut numquam Christum obliuiscaris. non potes obliuisci,
cum lectum ascendis, eius domini, cui in occasu diei precem fu.
deris, qui esurientem te sui corporis epulis expleuerit. etenim quod
uesperi cogitaueris, cito cum euigilaueris recensebis. excitabit te
ipse dominus Iesus, admonebit ut surgas et eo tempore arma orationis
adsumas, quo solet incursare temptator.
49 Unde non otiose Paulus apostolus et Silas trusi in carcerem,
cum in neruo pedes haberent, media tamen nocte surgebant mentis u
uestigio, exorabant dominum et laudis sacrificium deferebant;
NmIT 2 ista] tibi ista 0 tibi om. 0
3 caelestem R 4 ne om. AmI 5cottidianum Om1 aut] ut Ga declinet
GMmla 6 caelestis MmI te magis N parata Mml 7 caelestibus—
sacrAanentis a uacua Mm1 3 finis est GMav fines Rml eiusmodi Aav
9 ecelesia codd. a 10 ymni GMNOP ibi M Rm2accipias tibi av 11Iesu]
add. christi 0 peccatorum est GMNPav 14 ibi] ubi R 15 caelesti AR
intellegit GMN P Ra intellexent T corr. intelligens v 16 recedit Pm1 media
nocte Pm2 17 ammonet NO 18 obliuiscaris christum A19 ascendes GMmla occasum a diei post fuderis tr. a 20 qui-po 183, 13 septimUS
decuni M Å 21 uešpere 0 euigiJaberis R 22 ammonebit MNOPB
24 si (-y-Pm2) leas P Rml careere N 25 tamen] tunc G Mtem (del.) M
26 sacrificia O
remedium. subito enim media nocte terrae motus factus est grandis,
ita ut mota essent fundamenta carceris; ualuae apertae, omnium
uincula soluta sunt.
audis quemadmodum, si ligatus fueris, quibus
manibus, quibus operibus ipse te soluas, quemadmodum custodes
timere non possis ? surge igitur ad precandum. ea hora est, qua temptator
nocere consueuit et nequitia consueuit inruere; ea hora est,
qua solet aduersus temptationes graues remedium uenire caeleste.
excubandum tibi est, ne qua fraude uincaris, prouidendum, ut eo
tempore quo potes uincere nequaquam uincendi tempus amittas.
Et quia orationem esse subeundam media nocte diximus,
non minus etiam de huiusmodi hora diei dicendum uidetur: contraria
enim nox diei est - quid enim luci commune cum tenebris? - et ideo
aduersa sibi eadem nocturna est et diurna. sicut enim media nocte
primitiua Aegyptiorum temptator occidit et ex eo cognoscitur, quod
ea maxime hora operetur aduersarius, ita e contrario, quod meridiano
tempore uirtus diuinae lucis operetur.
unde et Abraham circa
meridiem sobrias tendebat excubias et boni aliquos expectabat
euentus, leuans oculos suos ac finitima perlustrans, quod eo tempore
aduenientem gratiam sibi quaereret. illo igitur tempore cum duobus
angelis sanctis diuinus ei hospes aduenit, illo tempore Christum suscepit
hospitio, illo tempore illa quae legis et intellegis celebrata mysteria
sunt. quando enim magis diuina debuit fidelem uirum
praesentia quam cum lux diei plenior refulgeret ?
meritoque etiam
25 sanctus Ioseph receptis fratribus et adcersito iuniore germano o, quem
maxime diligebat, meridie instaurat conuiuium. erat enim meridies
25 cf. Gea. 43, 16. 24 Gm1Mm1N Rm1 grandis factus est Jlm2
3 sint GMa 4 sint GMOPav (ct. Act. Z. c.) 6 precandumJ add. deum 0 ea
hora—7 inruere om. NT 7 et nequitia om. Ma nequitiaJ qua P 12 eiusmodi
MNOa. 13 diei noxNav . luceGml commune om. 0 14 etJ uel OPt.
om. Gm1Mm1RTa. ras. in N diurnae P media nocte om. N 16 contrario]
add.patet Mm2 17 operatur R 18 aliquid M 20 sibi gratiam N sibi om. P
tempore igitur 3f 21 sandis] suis MNOPa hospis Rm1 22 illa] ea 0
et] uel 0 misteria MOP 23 diuina om. codd. praeter 0, a, post uirum tr. 11
uirum] add. dei Mm2 a4 cum in ras. mlR quo GMa quod NP refulgent
Pm1Rm1 refulserit Rm2 25 quam Pml
gratiae ministrabat suauissimique cibos alloquii diuidebat, ut, cum
illi poenam fratris metuerent adpetiti et uenditi in seruitutem, ille
diuino iudicio ipsis diceret esse prouisum, ut in Aegyptum deduceretur
qui famem sustinentibus alimoniam non negaret.
Habemus ergo in nobis meridiem. meridies est ei cui iustitiae
sol refulget et cuius opere bono uel cogitationibus innoxiis et pura
mente atque sincera pascitur Christus. disce igitur, quemadmodum
tibi ipse facias meridiem: reuela, inquit, ad dominum
uiam tuam et spera in eum, et ipse faciet: et
educet sicut lumen iustitiam tuam et indicium
tuum sicut meridiem. ubi enim uera est fides,
ibi ueri luminis gratia est; ubi innocentiae prolixior custodia uirtutum-
que longa meditatione processus, ubi splendor bonae conscientiae
diu permanens, ibi intellegibilis est meridies. ibi et tu Christo mentis
tuae epulas exhibebis et in diuitiis eius etiam ipse pasceris, ita ut
non praematurus luminis ueri sequatur occasus nec quidam studiis
tuis tenebrosus cito uesper incumbat et opera bona interiectus inpediat.
quodsi temptationum nox aduenerit, non inmerito media
nocte surgendum et orandum diu et protrahenda psalmis tempora,
donec ueniat dies et inlucescat tibi Christus.
Uide igitur, ne et per diem tibi media nox fiat, quo princeps
mundi tenebrosus et squalidus plenitudinem tibi temptationis offundat
surge igitur et excita tuam mentem. non dormitat qui custodit
te, si te non repperiat dormientem, sed surget, si et ipse fuerit tuae
animae uigiliis excitatus, et imperabit uento et fiet tranquillitas m
24 ct. Ps. 120, 3 26 cf. Matth. 8. 26 def. A GMPa 2 suauissimosque Nm2 3 seruitute P 4 ipsis om. S
disceret On:1 6 habeamus a 7 refulgeret 0 refulgit Rml 8 menta Rm1
adque M 9 ipsi a fias NTa meridies NPm1Ta ad dominum] do.
mino Na 10 eo N 11 sicut] quasi 0 sicut meridiem iudicium tuum S
13 ibi] ubi 0 luminis ueriO est ueri luminis gratia M 14 ibi Mm la
17 praemiturus Gm1 permatnrus GmZ praematuros (-os m2) M, add. et uelox Ot\'
luminis praematurus a ueri luminis v studii istiusNOPR 18 interitus
Nm2 20 pr. et] sed NPR est et 0 22 Mundi princeps au 23 offendat Gm1
Mm1N infundat O Rv 24 dormitabit v 25 reperiat OP Bv surgit
GMNPRmTa 26 imperanit Pm1 fiat Pm1Rm1
igitur nobis. solet sponsus media nocte uenire; caue ne te
dormientem inueniat, caue ne facem tuam non queas somnolentus
accendere.
surgendum, inqllam, et domino confitendum est, ut gratIas
agas, confitenda etiam eius aeterna indicia, quiequid nobis boni
accidit, ut eius iustitiae deputemus ac, sine diuites sumus sine salubriter
ualemus, iustitiae domini deferamus, quia iustus est, ut opus
suum tueatur ac seruet, ut, quos nudos indotata quadam naturae
sorte in hanc proiecit corporis infirmitatem, uigore animi et misericordiae
suae dote pauperes uestire dignetur. quod utique omni agendum
uirtute manifestum est, ut nec die nec nocte nec ullo tempore a
gratiarum actione debeamus uacare.
Sequitur uersus septimus: particeps ego sum omnium
timentium te et custodientium mandata
tua tua. habet et Christus participes atque consortes sui. denique
ipse est uerus propheta, qui sine alterius munere Iutura cognoscit,
qui ea quae uentura erant locutus est in prophetis. an non est propheta
qui facit alios prophetare ? ipse est qui auditur sicut lex, quia
et lex ipsius. denique si Moysen, inquit, e t prophetas
27*Luc. 16, 31 add. est Jla 3 faciem Pml 5 confitendo
Mlm2N confitendi Mm1eius etiam Y iudicia aeterna GMav, add. ut v
boni nobis M 6 ut del. ON, om. v diuites] afflicti in ras. N simus T
7 ualeamus NT, add. id Ov iustum 0 8 indotatam P 9 in om. Gm1Mm1
10 agendo Gm1 11 uirtutej agere Gm1Mm1 uirtute agere NP tempore Oav
nee die om. N 13 septimus] VII OP, om. GR particeps]pergit A 15 suos Ma
16 probat] prophetabat O 22 anima om. NP qui P 24 cognoscat
Mm1NOPm1Rm1 25 qui ea] quia Tm2 27 ipsius est MN est ipsius av
mosen A. mysen 3l inquit om. 0
abierit credent. ideoque populus Iudaeorum, quia non audi
uit hunc prophetam, de plebe exterminatus est, ut populus dei esse
desineret qui ante dei populus dicebatur. habet consortes baptismi,
quia baptizatus pro nobis est, habet consortes iustitiae, quia ipse
iustitia est et nobis de suo dedit sui habere consortium: habet consortes
ueritatis. quia ipse ueritas est et nos tenere uoluit ueritatem: habet
consortes resurrectionis, quia ipse est resurrectio, habet consortes
inmaculatae uitae, quia ipse inmaculatus est, et quicumque in nouitate
uitae ambulauerit, quicumque iustitiae tramitem tenuerit.
partieeps
Christi est. habet etiam tribulationis suae participes, ideoque,
qui particeps eius esse cupiebat, dicit: nunc gaudeo in passionibus
pro uobis et adimpleo ea quae desunt
tribulationum Christi in carne mea pro corpore
eius, quae est ecclesia. sepulturae quoque eius
participes sumus; quisque enim consepultus est cum ipso per baptismum
in morte, particeps eius est. ideoque ipse apostolus, adstruens
quam nobis gratiam dederit dominus Iesus, ait: participes
enim Christi facti sumus.
Sed et ille particeps Christi est, qui qui lugentem maesto solatur
affectu, qui in carcere constitutum proprio non defraudat officio, qui
ad lectum aegrotantis adsidet, non ut capiendae hereditatis tendat
aucupium, sed ut morbi uim sollicito mitiget ministerio, ut sedulo
fessum sermone demulceat, qui nudos uestiat, esurientes reficiat.
in his enim frequenter est Christus, sicut ipse ait: in carcere eram
et non uenistis ad me, nudus eram et non operuistis
me; quod enim uni eorum non fecistis,
1,19 cf. Rom. 6, 4 12*Col. 1, 24 16 cf. Col. 2, 12 18*Hebr. 3, 14
25*Matth. 25, 43. 45 Pml 4 populus dei AOav 5 pr. quia] qui SOPR 8 resurrexionij
A. 10 tramitem institiae Åav 11 ideo N 12 quia NRml dixit
Ailv 13 sunt Aml 14 passionum Ov in om. N 15 quae] quod a
16 quisquis Mm2av quicumque Rm2 cum ipso est A 17 mortem av
19 enim] add. Iesu au 20 consolatur AGMav 22 ad om. GMN Pmlav lecto
Mm2Nav 23 morbi uim] morbiim A misterioO sedule Rml 25 christus
est N 26 utrumque non om. a cooperuistis AOR (Uulg.) 27 quid Mm1
non om. Ta
si oderim mendacium, particeps Christi
sum, quia ueritas Christus est: si fugiam iniquitatem, particeps Christi
sum, quia Christus iustitia est. beatus qui hoc potest dicere. sicut
enim membrum particeps esse dicimus totius corporis, sic coniunctum
omnibus timentibus deum, qui non dicat alteri: \'non es de corpore
meo\', hoc est non dicat pauperi diues, non ignobili nobilis, non
aegro sanus, non fortis debili, non inperito sapiens dicat: \'non estis
mihi necessarii\', particeps corporis Christi est quae est ecclesia.
sed
qui sciat quod hi, qui uidentur in ecclesia debiles pauperes inprudentes,
etiam peccatores, abundantiore indigeant honestate et maiore
praesidio fulciendi sint, qui hoc nouerit, ipse potest dicere: particeps
ego sum omnium timentium te, qui conpatiatur
magis huiusmodi hominibus quam fastidiat eos, conpatiatur infirmis,
ut sciat quia unum corpus omnes sumus et membris membra conexa,
ut alterum sine altero esse non possit et, cum alterum dolet, conpatiatur
alteri. iste ergo recte potest usurpare huius uocis auctoritatem.
Uide autem, quam uerecunde propheta dixerit: particeps
ego sum timentium t e. non dixit \'imitantium\'. sed
\'timentium\'; initium enim sapientiae est timor
domini. inter rudes se constituit humilitate, cum ueteranos deuotione
superaret. sed tamen et timere uirtutis est, quia scriptum est:
timete dominum, sancti eius.
Sed quibus timor iste non sanctus uideatur - quia sunt
qui ignaua formidine pertimescunt et hebeti trepidant metu -, addidit:
et custodientium mandata tua, ut ostenderet
se sancti timoris esse consortem. aut sic: potest quidem timere corde
1. 14 (16) etc. 22*Ps. 33, 10 1 nee om.Ta 2quia—3sum om. N 4 coniunctus O 5 dominum N
7 imperitis T 8 christi corporis AR quae] quod Tm2a sed] add. et Rm2
9 quis Pm2 hii 0 ii v 10 abundantiori A Rav habundatiorem GPm1 habundantiori
0 houestatem GPm1 12 tel add. et custodientium mandata tua
Mm2N quia AR compatitur A 13 hominis R 14 quia] quod a connen
GMav 16 alteri] alterum 0 17 dixit A 18 sum ego GMOPRa. add.
omnium N 20 quum Pml 21 uirtus A 22 dominumJ add. omnes Om1
Rct. tractat. 21, cap. 8 23 quibus] ne aJiquibus Ov sanctis Rml uidetur NT
24 hebiti Rm1 26 de corde Mm1 deuotus corda A
non
tamen potest piger esse qui domini mandata custodit. qui ergo timet,
custodit; ergo eius est custodire qui timeat. sanctus itaque hoc
dicit; ego autem mihi hoc usurpare non possum. quanti enim sunt
qui timeant deum, et non illis conpatior, quaerunt opem: et ferre
nolo, misericordia indigent, sumptu non adiuuo! quisquis autem
haec facit, ipse potest dicere se timentium Christum esse consortem.
Misericordiae tuae, domine, plena est
terra; iusti ficationes tua s
plena est ergo terra misericordiae domini, quia omnibus data est re-
missio peccatorum, super omnes sol oriri iubetur. et hic quidem sol
cotidie super omnes oritur, mysticus autem sol ille iustitiae omnibus
ortus est: omnibus uenit, omnibus passus est et omnibus resurrexit,
ideo autem passus est, ut tolleret peccatum mundi. si quis autem
non credit in Christum, generali beneficio ipse se fraudat, ut, si quis
clausis fenestris radios solis excludat, non ideo sol non ortus est om
nibus, quia calore eius se ipse fraudauit, sed quod solis est, praerogatiuam
suam seruat, quod inprudentis.
est, communis a se gratiam
lucis excludit. super omnes pluuia est, et hoc misericordiae diuinae
deputatur, quia pluit super iustos et iniustos. aut certe sic interpretandum,
quod misericordiae diuinae plena sit terra, quia domini
est terra et plenitudo eius. ipse super
maria fundauit eam et super flumina
24 cf. Мatth. 5,45 25*Ps. 23, 1—2
dominum N 6 misencordiam Mm1a misericordiae NT sumptu] add. et a
autem ont. N 7 ipse] hic 0 consortemJ add. VIII AOPR seq uersus VIII N
smisericordia tua GMa 9 misericordiae (-dia a) domini plena est terra av
10 misericordib G passiones a nostri om. 0 11 promissam. GMm1P Rav.
praemissum N coneelebratur N 12 enim] autem Na futura 0
14 misericordia GMPRa est data Mav est om. O 16 cottidie NOm1
iusticiae post est tr. a 18 peccata NT 20 ideo] idem A 21 fraudauid Rm1
2a est om. A 24 deputetur A 25 quod] quia P diWnae misencordiae A
misericordia dinina GM 26 terra om. O
misericordia domini, in omnes gentes diffusa est fides.
Fortasse dicas: \'qua ratione non dictum est : misericordiae
domini plenum est caelum, quia sunt etiam spiritales nequitiae in
caelestibus?\' sed non illae ad commune ius indulgentiae dei remissionemque
pertinent peccatorum, quibus ignis seruatur aeternus, et
illa, quae caelestium uel potestatum uel ministeriorum sunt, licet
auxilio domini fulciantur, tamen non tanta eius indigent misericordia,
quanta ea quae sunt inferiora atque terrena; non enim illa carnis inuolucro
uestiuntur: in qua est frequentis erroris inlecebra.
ideoque
in superioribus ait idem propheta, quia deus dedit caelum
caeli domino, terram autem filiis hominum.
unde et caelum purius et defaecatius ab omni labe peccati est longeque
semotius ab illo de quo scriptum est: sicut uolatilia
caeli. hoc enim caelum uelut medius quidam inter caelum terram
aerius locus dicitur, in quo sunt etiam spiritales nequitiae in caelestibus.
nam in illo non appellatiuo, sed uero caelo, etiamsi diabolum
egerimus in conspectu dei angelorum non defuisse concilio, puto
tamen nulla operari temptamenta nequitiae. denique scriptum est,
quia angeli amauerunt filias hominum, eo quod terrenis capti detineantur
inlecebris princeps mundi istius ac ministri eius, in quibus
nequitia spiritalis uenenis quibusdam carnis huius inbuta et humanis
sit infecta criminibus.
ideoque dominus in euangelo suo mt:
fiat uoluntas tua sicut in caelo et in terra.
25 non eadem illic iniquitas uicinum possession is finitimo rure depellere,
Hiob 2, 1 20 cf. Gen. 6, 2 24 Matth. 6, 10 Rm1 2 misericordia—est om. Mm1N 3 est om. X misericordia
Ma 5 illa AMm2 illa ea GMml communem (-ne MRa) eius AMm1
Ra communionem
Et ideo iustificationes dei ab ipso domino uult doceri, quia
difficile est in terra magistrum huiusmodi repperire, qui ea doceat
quae ipse non uiderit. ad illum igitur doctorem intimo propheta contendit
affectu, qui solus magister est uerus. quomodo enim potest
homo quasi uerum docere quod nesciat, cum ipse sit mendax? merito-
que ait dominus, ut nemo super terram uocet sibi quem quam magistrum,
quia unus est magister omnium. et quomodo posset Dauid
alium doctorem quaerere, cum ipse de deo dixerit: qui docet
hominem scientiam? docet autem deus et mentes inluminat
singulorum et claritatem cognitionis infundit, si tu aperias
ostia cordis tui et caelestis gratiae recipias claritatem. quando dubitas,
diligenter inquiras; qui enim quaerit inuenit, e t
qui pulsat aperitur ei.
multa obscuritas in scripturis
propheticis. sed si manu quadam mentis tuae scripturarum ianuam
pulses et ea quae sunt occulta diligenter examines, paulatim incipies
rationem colligere dictorum et aperietur tibi non ab alio, sed a dei
uerbo, de quo legisti in Apocalypsi, quod agnus lib rum signatum
aperuit, quem nullus ante aperire poterat, quia solus dominus Iesus
in euangelio suo prophetarum aenigmata et legis mysteria reuelauit,
solus scientiae clauem detulit et dedit aperire nobis.
14 Ps. 93. 10 18*Matth. 7, 8 23 cf. Apoc. 5. 1—5 Pm2 effigiam (a ex corr.) A caelestem
GMav concludere A potestate GJ1 potestates N Pm1 potestatem au
4 maxime NPRT sacrilegiis Nm2 caelo 0 terra 0 5 enim om. d
8 reperire AGO Pm2v docet R 9 at A 10 potest enim AR 11 meritoqae
ait] et cum Rm2 12 dominus] add. dicat Rm2 13 possit GMm1OPRm1
dauid posset A 15 inluminat singulorum mentes A 16 et om. 0
cognitionis clantatem A 17 tui cordis APN caelestes Mfnl 18 inquires A
et]add. ei GMav 19 aperit R illi aperitur Nm2 ei om. GMNP Rav
est in Ov 20 quidem A quidam Rml 21 incipies Nm2Ov incipis AGPRa
incipias MNm1 23 apocalipsi M P apocalypsin OR 24 aperuerit 0
25 prophetaret Mm1 26 clauim GMm1Nav, item infra
Dicunt se Iudaei habere clauem scientiae, sed non habent;
nam si haberent, ipsi ingrederentur, ipsi agnoscerent penetralia scripturarum.
nunc autem uae uobis, scribae et Pharisaei,
qui abstulistis clauem scientiae et ipsi
non introistis et introeuntes prohibuistis!
quomodo enim clauem potestis habere scientiae qui scientiae negatis
auctorem?
et ideo ad ipsum conuersus Dauid ait: t u me, inquit,
doce iustifica tiones tuas, quia tu es uera iustitia, tu doce
quae sapienter dicta sunt, quia tu es sapientia, tu aperi cor meum,
qui aperuisti librum, tu aperi illud ostium quod in caelo est, quia ipse
es ianua. per te si quis introierit, regnum illud possidebit aeternum,
per te si quis intrauerit, non decipietur, quia falli non potest quicumque
domicilium fuerit ueritatis ingressus.
Incipit littera \'Teth\', cuius interpretatio est \'exclusio\'.
quid est \'exclusio\' ? numquid sicut domo aliquis excluditur hospitioque
deicitur, ita qui excluditur a dei regno bonis suis fraudatur, sicut illae
exclusae sunt uirgines, quae secum oleum non tulerunt et, dum uenit
sponsus, extinctae sunt faces earum atque emendo oleo inflammandisque
facibus occupatae fecerunt moram et ingresso iam sponso introire
cupientes leguntur exclusae ? non arbitror. nam quomodo diceret
bonus et sanctus propheta deiectus atque exclusus a dei regno:
iucunditatem fecisti cum seruo tuo ?
nec prophetae
25 meritum huiusmodi intellectum uidetur admittere nec series
18 cf. Matth. 25, 2-12 24*Ps. 118, 65 NT 3 uae nobis om. V 5 alios introeuntes 0
6 potuistis N negastis Oat\' 7 ipsos NPRT ait dauid ANO inquid
Mm1Pm1 8 doces Rml doce uias M iustificationum tuarum Mm2
9 apperi GN 10 qui] quia Rav apperuisti Y apperi GJ/X hostium
MOm1Rm1 11 est P introierit—12 si quis om. OR in aeternum A
13 ueritatis fuerit 0 16 Incipit] Nona av, om.N theth Mv tet ex tuet N
thet 0 teht P, add. incipit a 17 excluditur] exc (sic) s.l. m2G, om. a
18 bonis suis ARm2 bonis (bonisue Mm2) illius GMav bonis suae Rm1 bonisue
(u.e P) NOPT 20 atque] add. in Rm2v 22 diceretj add. si GMNPRa
si a Ov 23 bonis NOPav et om. NOP Rmlav esset propheta GMNOP Ra
propheta esset v regno] add. I P 24 ioeunditatem. GMNOPRa
tua doce me iustificationes tuas;
audis dicentem: bonum mihi lex oris tui super milia
auri et argenti: et potes dicere quod sit exclusus a regno,
qui non est exclusus a lege? quid ergo intellegemus? haeret interpretatio:
obscuritatem sensui sui sermonis uidetur offundere.
Uocant merita prophetae, uocat eius gratia, uocat subiectorum
series, ut altioris intellectus aliquid debeamus eruere. e t occurrit
in tempore, quod interdum excludamus in bono.
scriptum est enim:
perfecta caritas timorem excludit foris. et generaliter
quidem caritas excludit timorem, ut miles, qui imperatorem
diligit, bella pro imperatore suscepta non metuit, ut seruus amans
dominum, quamuis per deuia et praerupta mittatur, tamen omnia
pericula domini amore contemnit ac. si quis dominum petat, se ipsum
offerre non trepidat: ut, qui trans mare positos filios uidere desiderat,
non metuit naufragia, liberorum caritate ingreditur maris
fluctus, subit incerta nauigii, sed metum discriminis leuant desideria
filiorum. quam pulchre etiam de martyribus dicitur, qui uere militant
Christo, qui persecutiones ungulas gladios incendia non timentes
infestis se regibus obtulerunt! timorem etenim quem poterant habere
poenarum excluserunt amore martyrii.
Hunc sensum autem esse interpretationis huius etiam de
Threnis Hieremiae possumus adprobare. nam et ibi sub hac littera
scriptum est: bonus est dominus sustinentibus
eum, animae quae quaerit eum; bonum est
sustinere p t sperare in salutare dei. bonum
est u i ro cum portauerit iugum graue a
1 iocunditate MOPRa 4 potest NPR 5 quid] quod Mm1 intellegimus
Am1MNOa interpretatio] add. et Ov 6 obscuri A obseuritati MNPRT
sensui scripsi sensus codd. ar sui om. 0 sermonibus 0 sermo u 8 ut] add.
per Mm2 9 in tempore GMOv interpretatio A in interpretatione G s. l. m2T
corr. a in temptationem N intemperatio P R exeludamur GNOv 10 foras
excludit timorem 0 foras Gm2MNav 13 dabia codd. praerer 0, a
14 petit A 15 qui] si quis O 17 leaauit desiderium NT desiderio Mm1
18 quam] quod M quae N pulere M dicuntnr Nm2 25 quae] qui AOP R
Z7 portauit Å
tulit iugum graue. haec utique quid aliud adstruunt nisi
bonae exclusionis hanc interpretationem uideri? quis enim sustinet
dominum nisi studio caritatis? quis est qui sperat nisi qui quod
sperat optat et diligit: quod enim speramus, per patientiam
expectamus.
ergo qui sperat sustinet, qui sustinet
inpatientiae utique excludit affectum. quis est qui portat iugum
graue a iuuentute sua nisi qui deliciis renuntiat, luxuriam fugit?
quis est qui singulariter sedet nisi qui saecularibus uoluptatibus
abdicatis molestiarum omnium excludit tumultus? iste ergo timere
nil poterit qui caritatis gratia uim timoris absorbuit.
Est et alius qui excludatur in bono, ut ille qui apostolica
auctoritate sublatus e medio plebis est, quia malum opus fecit,
traditus in carnis interitum, ut eius spiritus saluaretur. ex quo
intellegimus, quia in bono excluditur qui iubetur agere paenitentiam,
ut humilietur et conpungatur corde; haec enim reconciliationis
solent esse suffragia.
Denique etiam in Hieremia scripta sub hac littera id uidentur
significare; sic enim legimus de Hierusalem illa terrena: in munditia
eius ante pedes eius, non fuit memor
nouissimorum suorum et cecidit inualide:
non est qui consoletur eam. uide, domine,
humilitatem eius, quia magnificatus est
inimicus. et quia humiliata est Hierusalem, merito postea ei
dicitur: defecit iniquitas tua, filia Sion. et omni
qui paenitentiam egerit, lacrimis propriis peccata defleuerit, bene
dicitur: defecit iniquitas tua.
alibi quoque sub hac
littera dicit Hieremias: boni erant uulnerati gladio
quam uulnerati fame; abierunt conpuncti
28* Thren. 4, 9. om. 0 4 quis—5 diligit om. N alt. quij quid AR, om. 0
6 speratj add. et 0 7 inpatientia GPRa utique om. d 8 a iuuentute sua
om.A renuntiatj add. et 0 luxoriam Rml 9 sedit Pm1Rm1 10 abdicatns
Mm1Pm1Rm1 nil (nihil v) timere av 11 nihil NO quia MOv 13 fecit]
add. est a 11 traditur 0, add. est An, que Mm2 17 remedia i 18 in om.
Na, eras. R hieremiae MPRTa 20 pr. eius] enim 0 24 quia] add. sie Ov
humiliatur Ga est om. GMm1a ei postea AOR 26 Iacrimisque OPRv
nostrorum agimus paenitentiam delictorum, conpungimur etiam
recordatione dictorum. unde ait propheta Dauid: quae dicitis
in cordibus uestris, et in cubilibus uestris
conpungimini. qui autem conpungitur, utique delectationem
excludit erroris et qui agit paenitentiam, excludit pudorem, sequestrat
uerecundiam flagitii confitendi, ut recuperandae spem salutis
inueniat. meritoque et ipse Dauid, ubi agnouit errorem: peccaui,
inquit, domino. tantus rex, tantus propheta non erubuit
peccatum proprium confiteri et ideo dictum est ei: et dominus
abstulit peccatum tuum.
Sublato igitur peccato ait: iucunditatem fecisti
cum seruo tuo, domine, secundum um uerbum tuum.
suaues epulae cum sumuntur, sed
faetidae cum digeruntur. bona multa in hoc saeculo dum uiuimus
aestimantur, quia usui nobis sunt, ut pecunia honor aurum argentum
possessiones: eadem nihil possunt prodesse defunctis, hic omnia
relinquuntur, quin etiam maiore dolore quis moritur, cum se his
fraudari copiis ingemescit. non est ergo iucunditas uera nisi illa.
quae secundum uerbum est dei, ut quis bonorum meritorum atque
uirtutum subsidiis gaudeat se esse munitum.
Hac Dauid iucunditate dei uel bonitate laetatur, quia
iugum graue a iuuentute portauit et sustinuit atque expectauit
26 cf. Thren. 3. 27. GMPR 1.2 conpungimus P R igitur] add. etiam 0
3 dictorum] delictorum Om1av 5 qui autem] quia cum R dilectionem Om1
6 quia paenitentia (om. agit) A 7 flagitium confitendo Mm2 8 dauid et
ipse NP cognouit v 9 inquid Pm1 domino (ex-ne) inquid M non] ne A
12 ait] add. I P iocunditatem Mm2NOPRm1a 14.15 iocunda MNOP Ra
quae—15e esse om.N 15 luxories Rm1 16 patrimonia Mm1 17 sed om.O
denique subdidit idem apostolus: in eos quidem
qui ceciderunt seueritatem, in te autem bonit
atem; si enim non cecidissent, utique uterentur et ipsi dei bonitate.
nam et tibi ideo bonus est, quia permanes; quodsi non permanseris
in bonitate, et tu excideris. non ergo deus propterea bonus
esse desistet, quia tu lapsus es et indiges seueritate, siquidem et
seueritas dei in bonitate recurrat, unusquisque castigatus pedem
referat a peccatis et ad uirtutum tramitem bonamque conuersationem
recurrat.
denique docet de illis qui ceciderunt apostolus, quia s i
non permanserint in incredulitate inserentur;
potens est enim deus iterum inserere
i illo s, ut, quemadmodum desecta uirgulta, ita et homines uelut
caudicibus quibusdam uirtutis inserti bonorum fructus possint
ferre meritorum, accuses necesse est medicum crudelitatis, quia
putrefactas uulnerum fibras ferro putauerit exsecandas, quia noxia
et serpentia ulcera igni adusserit, ne uirus in ulteriora proserperet,
uel quia magister discipulum uerberauerit neglegentem, ut metu
uerberum indueret diligentiam. castigare enim amantis est, non
execrantis, et ideo bonitatis est, non crudelitatis. recte ergo et
dominus ubique est bonus, et cum remittit flagitia et cum peccata
castigat; castigat enim dominus quem diligit.
26*Hebr. 12, 6 4 pr.et om.N
5 securitatem Mm1 6 apostolus]
Castigatus est etiam Dauid; denique ait: et fui flagellatus
tota die. sed uir sapiens, qui intellexit castigationem
illam sibi domini profuisse, ait: bonitatem fecisti cum
seruo tuo, domine, secundum uerbum tuum,
hoc est: etsi illa mihi ad tempus amara uisa est castigatio, mihi
secundum carnem, mihi secundum maestitiam corporis, tamen
secundum uerbum tuum castigatio illa fructus bonitatis adtulit.
illam mihi castigationem intellego profuisse, illa castigatione me
a uitiis esse reuocatum, illa castigatione non diu aliquid in me
licuisse flagitiis, per illam castigationem domini nihil in me aduersano
licuisse, nil morti. demque:castigans castigauit
me dominus et morti non tradidit me ipse propheta
memorauit; castigatur enim qui recipitur, qui autem non
recipiuntur non flagellantur; in laboribus enim hominum
non sunt et cum hominibus non f 1 age 11 abuntur.
ideoque supra ait: quam bonus Israel deus
rectis corde! ergo bonus omnibus, quia omnes recto uult
esse corde. qui autem cor declinauerit, ipse a se gratiam diuinae
bonitatis auertit.
Sequitur: iucunditatem et disciplinam et
scientiam doce me, qui a in mandati s tuis credidi,
iuxta apostolum
meum, quia leue est, et onusmeum, quia suaue
est; dixit enim: ro ϕορτίον fiov χϱηστόν. unde merito
Ideoque qui intellegit altam dei esse bonitatem doceri
desiderat etiam disciplinam. nam plerique auertuntur ab studio
disciplinae, dum eam seueram et tristem arbitrantur; sed perspicacior
sensu intellegit, quod disciplina, etsi tristis ad tempus sit, posterioribus
fiat iucunda temporibus. sed est disciplina uel correptio
seuerior, est etiam moderatior. moderatior est, de qua dicit dominus:
corripiam eos in auditu tribulationis eorum.
est seuerior quae est in ira et furore correptio.
unde refugiens eam
correptionem dicit Dauid: domine, ne in ira tua arguas
me neque in furore tuo corripias me, et Hieremias:
corripe nos, domine, in iudicio et non
in furore. omnis ergo disciplina, etsi ad tempus habeat amaritudinem,
habeat perturbationem, postea tamen pacificos fructus
generare consueuit.
Sed qui petit doceri bonitatem et disciplinam, debet petere
etiam scientiam doceri. nisi enim habeat scientiam, molesta est
disciplina, molesta correptio. quid sit scientia, doceat te Salomon,
qui ait de domino deo nostro: ipse enim mihi dedit
eorum quae sunt cognitionem ueram. et alibi
hic idem propheta ait: qui docet hominem scientiam.
qui autem petit scientiam, credit mandatis dei.
26 Ps. 93,10 OR perseueraret Oml per om. N 3 posse suis
dari P dare M posse dari N 6 expectat 0 7 esse om. N 8 etiam]
eius Mm2N plerumque GMmlPRa a OMOav 10 quod—11 temporibus tkf.A om.N etsi A si cet. av. cf. lin. 18 11 iocunda GMOPRa -plina—p. 198,6
laudantur homines desunt in A correctio 0 12 seueiior] add. et OR
alt. moderatior] seuerior
Aliud est autem in mandatis dei credere, aliud mandatis
credere. qui enim mandatis dei credit, cito efficit ut sit in mandatis
dei et in ipsis conuersetur. per fidem igitur scientia adsumitur,
per scientiam disciplina; quod enim scimus placere posse, in eo nos
conuersatio ipsa delectat. denique scriptum est: nostra autem
conuersatio in caelis est. praecessit scientia, secuta
est conuersatio. de \'mandatis dei credere\' diximus; \'in mandatis
autem dei\' hoc est: in ipsis esse et credere quia uera mandata sunt.
nisi autem credideris mandatis dei, eorum utique scientiam quae
per mandata dei docemur habere non poteris.
Sequitur uersus tertius: priusquam humiliarer
ego deliqui, propter hoc uerbum tuum eg o custodiui
. alia traditio habet:
ideo ita accipiamus, ut \'humiliarer\' sit dictum, eo quod peccato.uideatur
humiliatus. propter peccatum enim temptationes saepe
nascuntur; denique Adam et Eua post culpam utique deiecti sunt.
ergo humilitatis nostrae causa peccatum est uel humiliationis;
non enim hoc fugio. potest enim de aduersis plerumque intellegi
humilitas, ut est: bonum mihi quod humiliasti me,
ut discam iustificationes tuas, et: nisi lex
tua meditatio mea sit, tunc forsitan perissem in
14 aZiqutl Origenistae
24*Ps. 118,71 25*Ps. 118, 92 def. A (om- in) — in mandatis NO 2 credit mandatis dei N effecitN
in om.MmlN 3 ipso M 4 placere] add. deo Oav nos om T 5 autem om.O
8 dei] add. credere v 9 autem] enim MNfh, 10 docemus Mml 11 uersus
om. NP tertius] IIIGOPR, om. MN 13 aliqua GM - editio Nav
14 hominis anima v 15 ut] ego ut 0 16 LXX GPB 17 alt. et om. a
18 admittitur NPT 19 ita otn. v accipiamus ita a nt om. v sit scripsi
ita sit Nm2 ita cet. av 20 saepe temptationes NP 21 eieeti a 24 est]
hic ergo
ostendit humilitatem ortam esse de culpa. et quia culpa praecessit,
ideo humiliatum ostendit, hoc est adtritum temptationibus et
aduersis et traditum anxietatibus, quemadmodum et ille, qui
traditus est a Paulo in interitum carnis, humiliatus utique est,
ut postea posset reconciliationem mereri.
Sed quamuis humilitas ista, hoc est uelut quaedam deiectio,
perturbationis, non uirtutis sit, generat tamen saepe uirtutem
et fit non poena, sed remedium delinquentis. nam si peccatis tuis
tribuas quod humiliatus es, quicquid acciderit in te retorques et
ex reo incipies esse iustus qui te ipse condemnas; iustus enim
accusator est sui in exordio sermonis.
nec
potes indignum te iudicare humilitate qui propria errata cognoscis,
in quibus erubescendo non utique extolleris, sed humiliaris. uides
ergo, quia ideo humiliatus es, quia deliquisti et non seruasti eloquia
dei. unde serua diligentius, ne pecces, ne iterum, quia deiectus es,
tristitia absorbearis et fiat tibi deiectio tua incrementum iniquitatis,
quae debet esse correctionis occasio.
etenim in temptationibus
homo sicut aurum in conflatorio conprobatur. uides propheta
quid dicat: priusquam humiliarer, inquit, deliqui.
iure ergo temptationibus traditus est, quoniam delinquebat, delinquebat
autem, quia dei eloquium non tenebat. uerum inde ordinem
emendationis inuenit, unde culpa processerat; coepit esse subiectus
eloquio diuino et culpa desiuit.
Sequitur uersus quartus: bonus es, domine, e t
in bonitate tua d o ce m e iustif icationes tuas.
scio
quia credis. ergo si laudantur homines, m quibus plerumque
aliena laudantur, quanto magis unusquisque dei sibi conciliare
gratiam debet, ut dicat: bonus es, domine! nam si hoc
dicat homini, ut esse admoneatur quod forsitan non sit, et bonitatis
etiam ipse praedicatione mitescit terroremque inmitis deponit
affectus; quanto magis deo laus sua est deferenda, qui nisi bonus
esset, super terram stare quis posset ?
proprium est autem dei ut
bonus sit. denique in euangelio habes, quia arbor bona
fructus bonos facit. fructus eius angeli sunt, fructus eius
homines sunt, hoc est rationabiles, sancti, si domini praecepta
custodiunt, fructus eius sunt hi qui nascuntur in terris, fructus
eius sunt uirtutes hominum. merito ergo arbor bona bonos
fructus facit. prius igitur radix laudetur, ut fructus possit
probari. sed et alibi ait idem dominus Iesus: et pater uester
qui bonus est dabit bona data petentibus se
Sed quamuis bonus deus sit, cuius etiam amara plus prosunt
—non enim inferuntur ut noceant, sed ut corrigant —, rogatur
tamen, ut in bonitate sua doceat nos iustitias suas. considera medicum
utilia adponentem medicamenta uulneribus, ea tamen, quae
mordeant ulceris uirus, aut certe ferro putrefacta resecantem.
cum m eo ipso sit bonus medicus, quia utilitatem operatur aegroti,
et faciat quod prodesse nouerit, tamen, quia aeger dolorem aut
19*Matth. 7, 11 23 cf. Ps. 118, 68 add. de his l\'
4 aput OPml 5 o rex M 6 in quibus] pergit A 7 gratiam conciliare Aav
9 dicatur Ma ammoneatur NO 10 mitiscit Mml mitescat Titi2a
intimis (s dd.) M deponat Tm2a 12 possit GmlPmlRml autem dei
est Oav 13 euangeliis AR 14 bonos fructus N P pr. eius] enim AR, add.
dei R, om. GJ-INTa angeli-eius] euangelii M (in ras. m2, sed del.) NPmlT
15 rationales NT 16 ii v
et ideo in euangelii
bonitate melius docentur iustificationes dei quam in legis
seueritate. opus autem iustitiae iustificatio est. unde scriptum
est, quia Pharisaei se iustificare noluerunt non baptizati baptismo
Iohannis. in eo enim iustificationem non fecerunt, quia noluerunt
agere paenitentiam delictorum, quam propheta in bonitate uult
agere, ut ei fiat peccatorum remissio sine atrocitate damnationis
cum remissionis gratia.
Sequitur uersus quintus: multiplicata est super er
me ini quit a s superborum, eg o autem in toto
corde meo scrutabor mandata tua. quanto magis
cum odiosis
non habentibus pacem eram, inquit, pacificus.
nihil tamen tranquillitas eius proficiebat, ut eos qui pacem oderant
sua tranquillitate conponeret et eorum studia conprimeret; cum
loquebar illis, inpugnabant m e gratis, hoc
est: cum causas inpugnandi non haberent, tamen inpugnandi studium
non deponebant.
ita ergo multiplicantur siue nequitiae spiritales
siue homines et multiplicatur eorum iniquitas super iustum.
uerbi gratia si filium iustus amittat, quod saeculi usu saepe contingit,
22 Ps. 119,7 add. et a 5 suptilitate A sublimitate Mml sublenitate Mtn2
euangeliojtf 6 quam—7 scriptum est otn.N 7 sanctificatioO 8 farisaei P
iustificare se 0 uoluerunt MNa baptismum Bml 9 in eo] ideo N qui
N Pml non uoluerunt 11 10 profeta B 13 uersus om- NPv quintus]
V PR, om. MNv est] sunt M 15 meo om. 0 16 exitat Ptnl 17 adleta 0
18 Jacessitur Mml lacescit N lascessit Pml 19 ostendit] add. dieens Rm2
odiosis non] hodio 0 odio av 20 non om. GMml inquid Pml 23 illis]
add. inquit 0 26 iniquitos eorum av 27 amittat iustus 0 ammittat
Rstlt om. P usus MmlPBml contigit Mml
uel corporis infirmitatibus, tunc dicunt superbi: \'ubi est iustitia
eius, ubi misericordia?
ecce quia sic multatus est, ecce quia ei
innocentia sua nihil prodest ideoque ad uitae huius specimen
extrahendum tres illi sancto specie amici, obtrectatione autem
iniqui, probitatis atque iustitiae eius inuidi, exprobrantes grauia
obprobria congerebant et qui uenerant ad consolandum insultare
coeperunt.
Sed iustus his non mouetur ideoque nec Iob frangebatur.
denique in amissionibus filiorum uel patrimonii dicebat: dominus
dedit, dominus abstulit; sit nomen domini
benedictum. ergo et in aduersis positi dicamus: bonitatem
fecisti cum seruo tuo. potest enim dominus in melius
mutare quae facta sunt, ut Iob sancti habemus exemplum, et quae
amissa sunt reddere potest, qui ei et amissis filiis generaret meliores.
numquid deo est difficile meliora donare? potest, etiamsi nihil
donet, hoc ipso tamen iusto esse prospectum, si forte futuri inprobi
rapti sunt, ne mutaret malitia cor eorum. similiter et de patrimonio:
quasi non uideamus plurimos propter opes patrimonii in periculum
salutis esse deductos, plurimis ex diuitiarum abundantia causam
ortam esse peccandi. qui enim non habet quod donet, adscribi ei
culpa non potest quod non donauerit; qui autem habet quod
donet et non dat, utique obnoxius incipit esse peccato.
Sequitur uersus sextus: co ag u l atum est u t lac
cor eorum, ego autem legem tuam me d it ab ar.
ita homines, qui ante sedulitate gratia suauitate
uerborum lactis speciem praeferebant nulla inuidia corruptam,
hi si coeperint inuidere, coagulatur in uitium cor eorum et fit de
suauitate amicitiae amaritudo maliuolentiae et insuauis quidam
horror inuidiae. ergo coagulatum est cor per superbiam, per inuidiam,
quae lenitatem naturae fluentem beniuolentiam malitiae
concretione uitiarunt. iniquorum ergo cor coagulatur, iustus autem
humiliatur legis praecepta meditando, qui habet humilitatis magisterium.
Sequitur uersus septimus: bonu m m i hi quo d hu m iliasti
me, ut dis c am iustif icationes tuas. hoc
ergo qui humiliatur non deiciat animum neque frangat, sed magis
humiliando proficiat, ut superbum humilitate sua mitiget, insolentes
morum seueritate confundat, contumeliosos patientia sua
frangat, auaros nonnumquam etiam aequanimitate dispendii a
iurgii intentione deducat. sic enim legisti, quia iustificata
Ps. 118, 71 27*Luc. 7, 35 JlmlPtnl humana 0 2 coalescat NTa
3 coagolato GMNPml 4 itaque 0 gratiae A.B. add. et Mm2N 5 proferebant
AG 6 hi eras. R si] cum 0 7 maleuolentiae v 8 error NT
9 quia R laenitate A beniuoientia GMNOPa beneuolentia v llquaeO
Sequitur uersus octauus: bonum mihi lex oris
tui super milia auri et argenti. non quicumque
sed nec Christus hunc repperit nisi de his quos ipse docere dignatus
est. Petrus hoc dixit et probauit effectu, quia pluris legem quam
aurum habuit. ideoque ait: argentum et aurum non
habeo. non auarus hoc dicit, qui defosso auro incubat, non dicit
pecuniosus, qui cotidiana emolumenta sollicito rimatur affectu,
qui cotidie opes aggerat, qui hereditatis tendit aucupia, qui circa
aegrotantis lectulum indefessas exercet excubias.
Hic aliqui \'legem oris dei\' tamquam legem uerbi dei accipiunt,
ut si dicas \'legem dexterae dei\'. bene ergo et hoc conuenit
Petro dicenti: uerba uitae aeternae habes, et non
relinquemus t e, hoc est: Lextui oris super milia
auri et argenti est; et possumus tantum deserere bonum
et saeculi huius emolumenta captare ? sed et Moyses lex oris dei
potest dici, per quem locutus est dominus et dedit legem.
Incipit littera apud Hebraeos decima \'Ioth\', quae Latina
significatione confessio\' dicitur uel certe \'desolatio\'. nec
18*Ioh. 6, 68 19*Ps. 118, 72 N 2 subduxit Rm2v 3 sapientia a 5 uersus
om-MPv VIII AGNOPR, om. Mv 7 pr. haec Mml atque argento]
argentoque N S praefert a legem] uerbum 0 omnia] add. sua 0
9 reperit GOPR iis v 10 et om. a affectu AGNOP RTa 11 aurum et
argentum Aav 12 incubat auro N 16 alt. dei om. GMNPRa 18 uete M
aeterno GM non Aml nos eet. av 19 relinquimus AOPSTa secuti sumus
GM, add. omnia et secuti samus Rm2 cl. Ezplan. ps. 39, cap. 16 extr. oris tui
MNPav 21 moses A 22 dominus loeutus est av deus N nihil subscn-
ptvm in eodd. 25 aput M decima ante incipit tr. a OTH N Iod v
26 eonfusio G R eerte om. a
citius confitentur. magis enim secundis rebus animus extolli solet,
cum autem urgetur aduersis, tunc diuinum inplorat auxilium.
nam et in his quae humana sunt hunc usum esse cognoscimus,
ut, cui succedunt prospera, animus elatior sit, cui mundi huius
infesta sunt et potentia alicuius aduersa, tunc confugiat, tunc
opem quaerat, ut uel rogando superioris mitiget potestatem uel se
uiribus armet adiunctis, ne quasi inferior potentioribus uiribus
obprimatur.
Denique Hieremias sub hac littera sic ait: manus suas
extendit qui tribulat in omnia desideria
eius; uidit enim gentes introeuntes in sanctificationem
suam, quibus mandasti ne introirent
in ecclesiam eius. de Hierusalem utique hoc dicit
propheta, cuius deplorat aerumnam, cuius praecessit desolatio
ac destitutio, ut postea sequeretur confessio; castigat enim
dominus omnem filium quem recipit. -recepturus
igitur Hierusalem ante captiuitatis flagellauit aerumnis.
nimium
enim insoluerat et inflato se corde iactauerat, ut caput tenere non
posset dominum Iesum, id est humilitatem gratiam iustit am
sapientiam, hoc est uerae fidei magisterium non teneret. et ideo
dominus castigauit eam, qui moderator omnium nouit quemadmodum
unumquemque castiget. ut enim medicus grauiora uulnera
asperioribus medicamentis curare consueuit,
itaet deus noster grauiora peccata maiore seueritate castigat, sed ipsa
castigatio ad salutem proficit; dixit enim dominus: percutiam,
et ego sanabo.
Denique de Hierusalem spem coepit Hieremias propheta
promittere; nam in posterioribus sub hac littera ait: dabit
29*Thren. 3. 30. 29 N 2 cito 0 3 urguetur MRml 4 in
om.N iis Gv suum N 5 suceendunt M sitj add. et M 6 etJ exa
aduersatur NPT 7 ferat GMml nt AOBav, om. eel. superiores Mtnl
8 potentioris 0 11 tribulatnr Ov 14 dicit hoc O 19 soluerat AGPR insolegerat
Mm2av corda se 0 teneri N 20 possit PmlRtnl 21 est om.
GMmlPR 23 castiget unumquemque NP 28 de om. MN spem] specie 0
hieremiae prophetae Pml
in obprobriis. dabit in sepultura os suum,
si tamen est spes patientiae. in euangelio dominus
Iesus docens uirtutem atque insigne patientiae ait: qui te percusserit
in maxillam praebe ei et alteram;
uult enim discipulos suos et iniuriarum esse patientes nec referire
facile, nedum ferire; patientia enim humilitatis indicium est. et
ideo, quoniam desolata erat ac destituta Hierusalem: dabit,
inquit, percutienti maxillam suam, ut non se subducat
iniuriae nec declinet caedis dolorem, sed percutienti maxillam
offerat. utrumque intellegi potest, siue ei qui percutere incipiat
siue ei qui iam percusserit, ut illud euangelicum compleatur:
qui te percusserit in maxillam praebe ei
alteram. et prophetice hoc positum est, ut doceret Hierusalem,
hoc est plebis Iudaicae ecclesiam non aliter esse saluandam
nisi per euangelii disciplinam, ut, cum coeperit euangelii praecepta
seruare et operibus implere mandatum domini Iesu, tunc iugum
captiuitatis de suae animae ceruice deponat, cum se subdiderit
iugo Christi.
Et satiabitur, inquit, in obprobriis. non
dixit: \'subibit obprobrium\'; facile est enim unam aut alteram
contumeliam sustinere. addidit: satiabitur in obprobriis,
quo facilius domini moueat misericordiam obprobriorum
conplurium deformitate miserabilis.
quod utique ex libro Regnorum
potes intellegere. quippe cum conuiciaretur Semei filius Gera
sancto Dauid, uirum sanguinarium appellans, et malediceret ei,
quando fugiebat filium suum Abessalon parricidalia ad tempus
Mml 2 sepulturae Mm2NPm2Ta, add. fissuram GM
fossura NPRT fossuram a, cf. p. 206,1 3 pacienti 0 in] et in ex ait in Nm2
dominus] add. ait N 4 insignem MRml 5 marilla Rm2 6 et om. 0
iniuria N iniuriae T 7 nec dum OR ferire] add. potens iniuriam faceret, indicium
humilitatis non exhiberet (-ent o) Tm2a est indicium T 8 destituta]
add. eratO 9 inquid M percntienti inquitN 12 ut-13 percusserit
om. N ut om. M illut Pml euangelium M cumpleatur Rml
14 profetiee R 15 seruandam GMOav 18 subderit Rml 21 subiuit Pwtl
enim estO 22 sustinere] add. sed (ex si m2) M,v 23 dominus Mv 24quam
plnrium 0 miserabOes Rtnl ex] de O 25 potest GMmlPmlR iera NT
26 ueram Mml sanguinumO sanguinarum Rm.1 27 absalon NOP Rm2a
etenim cum temptationis suae tempus intellegeret, ut ei
parricidale proelium moueretur, magis humilem se uolebat uideri,
quo domini mitigaret offensam, quam exasperandum eius arbitrabatur
in sua temptatione iudicium, si forte suas iniurias ultum
iret.
unde et ad populi ducem Abisai uindicare cupientem ait:
quid mihi et tibi est, fili Saruiae? ideo maledicit
mihi, quoniam dominus dixit illi ut
maledicat. ecce filius meus, qui exiuit de
uentre meo, quaerit animam meam. si autem\'
modo extraneus maledicit mihi, dimitte illum,
ut maledicat, quoniam dominus dixit
illi, ut uideat humilitatem meam et retribuat
mihi dominus bona pro maledicto hoc.
quod et prophetico dixit spiritu et probauit euentu;
cum enim
repleta fuerit humilitas, peccatum soluitur. denique et in
Esaiae libro habes, quia dicit dominus sacerdotes, loquimini
in cor Hierusalem, consolamini eam,
quia repleta est humiliatio eius; solutum
est peccatum eius, quia accepit de manu domini
duplicia peccata sua. aduertis igitur quia, ubi
desolatio, ibi humilitas; desolationem enim sequitur humilitas
iusto ordine, humilitatem patientia, patientiam probatio, consolatio
probationem. quod habes et in apostolo scriptum, quia t r ibulatio
patientiam operatur patientia autem
probationem, probatio autem spem; spes
autem non confundit, quia caritas dei diffusa
est in cordibus nostris per spiritum sanctum
u m, qui utique nostrorum est consolator affectuum.
A arbitraretur 0 5 in] ut R (del.), om- A suae AR
(del.) temptationis A temptatione
Quod autem ait: dabit in sepultura os suum,
ostendit quandam supra modum patientiae taciturnitatem, ut
tamquam sepeliat os proprium, ne loquatur, et uelut quodam
aggere uirtutum obstruat, ne uocem doloris emittat, tantum pondus
adserens patientiae quam spes foueat, ut uocem ipsam uelut busto
quodam ac tumulo sepeliat ac concludat, quam nulla extorquere,
nulla nec excitare possit iniuria. huius quoque litterae interpretationem
ut potuimus explicauimus; ueniamus ad psalmum.
Itaque primus uersiculus est: manus tuae f ecerunt
me et Parauerunt me,. da mihi intellectum, ut
discam mandata tua. magno commendationis usus exordio
suis nec meritum spectet alienum, sed in suae gratiae munus intendat,
ne uideatur abrogare quod ipse donauit. itaque etsi de luto
corporis nostri substantia sit, carne induamur et corpus ossibus
intexatur et neruis, tamen quod simus pretiosissimum opus dei
nemo dubitauerit. nam et fabricam ipsam humani corporis si quis
considerare uelit, nihil poterit in terra pretiosius iudicare. est
enim homo statu celsus, uultu decorus, caesarie gratus, non in aluum
ceterarum more curuatus animantium, sed ipso naturae iure sublimis,
qui in caelum libero spectet obtutu nulla captiuae seruitute
ceruicis adpressus in terram, sed tamquam propriae conscius libertatis
et locuples sui testis auctoris.
Uerumtamen in ceteris animantibus membrorum forma
laudetur, in quibus praeter gratiam corporis nihil est aliud quod
requiratur. homo in eo est pulchrior quod non uidetur, non in
a 2 sub APmlR modo Rm2 sapientiae A 3 sepeliat
os] sepaltos ARM2 sepelitus PmlRml 4 agere R 6 concludat scripsi includatcodd.
av 7 nulla nec] nulla ne Pml nullane Pm2v nulla**R nulla a posset 0
10 pr. me om. N parauerunt] plasmauerunt MNP 11 exordio usus Nav
12 sui om.N 13 enimJ etiamGMNPRa 14 etiam om. a 15 espectet Pm2
16 nee lVml arrogare 0 17 sit] add. et v carnem P 18 texatur N
quodsi sumus J1 dei om. N 19 dubitauerat Mml 21 statura Mm2
ahmm] auium (au in ras.) T 22 ceterorum M0Pm2av ceterarumque Tm2
ammatom a ipse T 23 optatu N 24 oppressus ANPa depressus Ov
terra 6 27 laudatur Rm2
magnum sane munus, si se ipse
cognoscat, et quaedam forma Iustitiae, mundo magis quam sibi
nasci. unde et Salomon ait: grande homo et pretiosum
uir misericors, uirum autem fidelem opus
est inuenire. et uere magnus est qui et diuini operis interpres
est et imitator dei. homo est enim qui potuit dicere: imitatores
mei estote, sicut et ego Christi. terram excolit,
mari tamquam possessione utitur, caeli ornamenta gratus miratur
adsertor. euanuerat rerum natura, nisi qui ea uteretur diuina prouidentia
esset adiectus.
Denique postquam fecit deus caelum et terram et maria,
posteaquam omnia reptilia uolatilia animantia, postea hominem
fecit quem animantibus uiuentibus anteferret, de quo non inmerito
caelestis sententia resultauit: faciamus hominem ad
imaginem et similitudinem nostram.
cetera
dixit et facta sunt, mandauit et creata sunt:
ut homo fiat, specialis quidam dei accedit hortatus, ut tamquam
laborantis dei in huius munere creaturae significaretur operatio.
deus quidem expers laboris est; sed tamen scripturae uerba quid
aliud nisi studiosam tui operationem eius ostendunt ? ergo si deus
maiore quodam studio te creauit, cur ipse tui studium derelinquas ?
si deus in te laborauit qui laborare non nouit, cur ipse fugitans sis
laboris ?
20*Ps. 148, 5 add. sunt a in hoc in a 5 coniungi a 6 magis quamj
magisque AR 7 pr. et om. a pretiosum] add. opus AGOPm2R μ 9
Manus tuae, inquit, fecerunt me et parauerunt
me. clamat ad deum propheta: opus tuum, domine,
ne deseras, non derelinquas. te auctorem conuenio, te teneo conditorem,
praesidia aliena non quaero. in adiumentum accingere
qui accinctus es ut creares. dic ipse, Dauid, quid senseris, cur
dixeris: manus tuae fecerunt me. sed dixisti inferius:
domine, retribues propter me; domine, miseri-
cordia tua in saeculum, opera manuum tuarum
non omittas. hoc est dicere: bestias non fecerunt
manus tuae, sed dixisti: producant aquae reptilia
animarum uiuentium, et produxit terra secundum genus
quadrupedia et reptilia et bestias terrae. me autem, inquit, fecisti,
me tuis manibus figurasti, hoc est: non figurasti bestias manibus
tuis, non reptilia, non uolatilia; m e autem fecerunt manus
tuae et parauerunt me.
Non mediocre opus est quod paratum est, cum sapientia
unumquodque disponitur et paratur. denique Sapientia dicit:
cum pararet caelos, cum illo eram. quod de hominibus
idem dicit propheta: uox domini praeparantis
ceruos. quae uox domini est nisi: faciamus hominem?
qui sunt isti cerui nisi inimici serpentibus, qui super aspides ambulant
et uenena non sentiunt? non uile igitur, non corporale arbitror
quod parauit deus. nosce te ipsum, homo; tuae animae dicitur
in Canticis: nisi cognoueris te formosam in mulieribus.
cognosce te, anima, quia non de terra, non de luto es,
quia insufflauit te deus et fecit in animam uiuentem. opus es magnificum,
dei generatione inspiratum. adtende tibi, ut lex
118, 73 18*Prou. 8, 27 19 Ps. 28, 9 20 Gen. 1, 26 21 cf. Ps. 90,13
24*Cant. 1, 8 (7) 26 ef. Gen. % 7 27*Deut. 4, 9 0 2 me om. a deum] dominum GMP 3 ne]
non M 5 qui] quia Pm2 7 pro dominus Nm2 retribnet N 11 genus]add.
suum Mm2NO 12 inquid Rml 13 bestiam T manibus tnis bestias 0
17 anumquidque P 19 idem om.N dicit idem PRav 20 domini] add. dei av
24 Canticis] add. canticorum NPav te cognoueris N 26 qui M in te a
fecit] add. te Av 27 inspiratione generatum 0
non teneant, terrestria non morentur. ad illum tota intentione
festina, ex cuius inspiratione consistis.
grande, inquit, homo
et pretiosum uir misericors, uirum autem
fidelem opus est inuenire. disce, homo, ubi grandis
atque pretiosus sis. uilem te terra demonstrat, sed gloriosum uirtus
facit, fides rarum, imago pretiosum. an quicquam tam pretiosum
quam imago est dei, quae tibi primo fidem debet infundere, ut in
corde tuo refulgeat quaedam auctoris effigies, ne, qui mentem tuam
interrogat, non agnoscat auctorem?
an quicquam tam pretiosum
quam humilitas, ut naturam corporis et animae perspiciens altero
te subicias, altero recognoscas? prona in uitium carnis inlecebra
misericordiam suadet, quia quod alteri contuleris tibi soluis; quicquid
a te procedit in te recurrit et quicquid feceris tibi soluis et
quicquid profueris tibi proficit.
Uiuacis animae uigor, sensus rationis et intellectus capax
atque iudicii, ut digna domus tanto habitatore uideatur, non amittat
suae praerogatiuam naturae, ne hominis nomen amittat. scriptura
enim eum hominem dicit, qui est ad imaginem et similitudinem
dei, peccantem autem non hominem, sed aut serpentem aut equum
adhinnientem feminis aut uulpiculam aut iumentum uocare consueuit.
nolite fieri sicut equus et mulus,quibus
non est intellectus; in freno et camo maxillas
22 *P,;. 31, 9 pr. non] ne ANav mouentur M 3 inquid M homo inquit N
4 pretiosum] add. opus AO/ii autem om. codd. praeterO.a 6 atque] et N a
ubi et O ubi v, om.T te om.OPml 7 quicquid M 8 primo (—um Ta)
similitudinem suam, sed eum punit, qui ad similitudinem dei factus
hoc quod accepit seruare non potuit. punitur ergo illud quod ad
similitudinem dei esse desistit, hoc est peccatum tuum. nam
suam deus non damnat imaginem nec in illud incendium mittit
aeternum, sed magis uindicat imaginem suam de eo qui imagini
illi fecit iniuriam, ut per malitiam quod eras esse desineres et fieres
mulus ex homine. uindicatur ergo imago, non condemnatur, uindicatur
quasi expulsa, non condemnatur quasi rea.
postquam enim
peccasti, aliud esse coepisti, illud quod eras esse desisti. quomodo
igitur punitur in te quod in te non inuenitur? nam si inueniatur
in te imago dei et similitudo, non supplicio incipis dignus esse, sed
praemio. ita imago illa, qua ad imaginem et similitudinem dei factus
es, non condemnatur, sed coronatur. condemnaris autem in eo
quod ipse mutatus es, ut fieres ex homine serpens mulus equus
uulpicula. his nos enim nominibus iam scriptura condemnauit,
quia exuti caelestis imaginis ornamento etiam nomen hominis
amittimus, qui gratiam hominis non tenemus.
In aliquibus tamen codicibus inuenimus manus tuae
fecerunt me et plasmauerunt me. nec istud alienum,
quia et Iob dixit: manus tuae plasmauerunt me
et fecerunt me. unde et hic dicitur, ut meminerit deus quia
puluis sumus et uberioris gratiae munus infundat nec infirmum
24 Ps. 118, 73 26 *Hiob 10, 8 28 cf. Gen. 2, 7 a 2 ait] add. sed dicitur a 3 uocatur
om-GPRTa a NORav 5 tribuit] tibi tribuit 0 6 paniatur] punitur a
7 similitudinem] imaginem 0 8 alt. quod] qui GMmiPR 9 desistet Nm2P
10 in illud] illam in NTa 12 malitiam] add. homo MNOv et] add. ne PRTa
15 eoepistil add. et a 17 incipias M 18 qua] qui MmlPmlRml quae Rw2
facta Rm2 21 uulpecula AMm2OPm2Rm2av nos post enim tr. Na, post
am tr. v 26 fecerunt me et plasmauerunt me O
Manus tuae, inquit, plasmaueruut me e. \'manus\'
dicit pluraliter, non \'manum\'. at uero alibi ait: ego manu
mea solidaui caelum, et: manus mea fecit haec.
in hominis constitutione uidetur non abundasse quod toto mundo
ut fieret abundauit. caelum manus una firmauit, ut scriptum est,
et utraque dei manus hominem figurauit, ut legimus. caelum
non ad similitudinem, homo ad similitudinem; angeli enim ad
ministerium, homo ad imaginem.
Esto ut et angeli ad imaginem; scriptura tamen de homine
locuta est quod sit ad imaginem. habemus enim aliquid quod angeli
fortasse non habeant; ubi enim abundauit peccatum,
superabundauit gratia. nobis est natus Christus
ex uirgine; legimus enim: puer natus est nobis, filius
datus est -nobis.
nobis carnem suscepit, immo potius nos
in illa carne suscepit, quod filium hominis in dei sede constituit.
non lego angelos in dei sede nisi stantes, nisi ministerium deferentes,
non lego angelos, sed homines consepultos Christo et in Christo
resuscitatos. denique ait apostolus, quia conuiuificauit
nosin Christo—cuius gratia estis salui fecit
simul suscitauit simulque fecit sedere
in caelestibus in Christo Iesu.
filius ergo homims
ad dexteram dei, non angelus, non archangelus nec Cherubim et
Seraphim. illa laudant, filius hominis sedet filius hominis
16 *Esai. 9, 6 19 cf. Dan. 7,10. Hebr. 1,14. Apoc. 8,2 20 cf. Rom. 6,4—5
21 *Eph. 2,5-6 24 cf. Matth. 26, 64 AORv etj aut v flatus v flatu codd. flatum a, add. sao
APSav se N 3 suparo a, om. eodd. v superante] prosperante 0, add.
labore Av 4 inquid Pml me om. A 5 manum] manu AGOPRa 7 abun-
dare NTa totiv 8 una firmauit manus av 9 utramque GMm1 utrumque
Mm2 10 enim om.Ov 12 ut om.NT etutO loeuta est de homine AOR
13fortasseangeliav 14 habent Mm2Rm2 I5 natus est N 16 et filius A MOv
18 quod] quos tamen per O quando a 19 non-deferente5 om N 22 saltrificati
NT salutifieati a 23 sedere fecit NOav 25 ad] a PmlRml cherubin
MOPa 26 seraphin (-fin P) MOPa ilH Mm2NPTa
quae sunt in caelestibus triumphauerit, quod fecerit similes
angelorum homines, in quibus ante erant contagia mortuorum.
Ue rb o, inquit, domini caeli firmati sunt
et spiritu oris eius omnis uirtus eorum. homo
quoque spiritu domini perfectionem uitae consummationemque
uirtutis accepit. inspirauit in eum deus spiritum
uitae et factus est homo in animam uiuentem
e m. uita ergo nostra coepit ex inspiratione diuina, sed uita haec
secessione animae corporisque dissoluitur, inspiratio autem diuina
non soluitur. et ideo intellege aliud esse quod figuratum est, aliud
quod factum est uel paratum, meritoque dupliciter habes scriptum
de homine. primum enim scriptum est: faciamus hominem
ad imaginem et similitudinem nostram et:
dominabuntur, inquit, uel principatum habebunt
et: fecit deus hominem ad imaginem
d e i.
secundo autem loco ita scriptum est, quia accepit deus
puluerem de terra et plasmauit hominem. ubi
puluis, ibi plasmatio, ubi autem non puluis, ibi non terra, non
materia, sed incorporeum, sed admirabile; ibi non materia, sed
inmateriale. quod enim secundum imaginem est, non est in corpore
nec in materia, sed in anima rationabili. ibi operatur, ibi ostenditur
homo ad similitudinem et imaginem dei, ubi iustitiae, ubi
sapientiae, ubi omnis forma uirtutis adsumitur.
Si intellegas imaginem, uidebis ad imaginem; homo enim
non est imago dei, sed ad similitudinem factus est. alius est
imago dei inuisibilis, primogenitus uniuersae
creaturae, per quem facta sunt omnia. ille
non ad imaginem, sed imago; tu non imago, sed ad imaginem.
habes ergo in tua substantia aliquid de imagine et similitudine
dei, quod sit diuinae simile imaginis. propterea imago ad eum,
13 Gen. 1, 26 15 Ps. 48,15 *Ps. 48, 15 16 *Gen. 1, 27 18 *Gen. 2, 7
27 *CoI. 1,15.16 om.N 2 triumphauit A 4 inquid Pml 6 dominil sancto N
dei O 7 dominus a 9 co∗ecit A 11 intellegite A0Prn2R 17 ita om.AR
21 imagmem] add. dei M\'V 22 materi$MmlNR operatus PmlR alt. ibi
eras- P 26 alt. est om.N a 27 uninersae] omnis N 31 simflis P imaginiO®
sui, ut iterum signet, ut iterum conformet, quia amisisti.
quod accepisti. insufflauerat enim tibi deus, ut inspirationis suae
dono haberes gratiam, quam tibi tua culpa sustulerat. factus eras
in animam uiuentem; audi quid dicat: non in carnem, sed in
animam uiuentem.
sed quia peccator signaculum tenere non potuit
ex III crmine positus non habebat quae dei sunt sed quae hominum,
propterea uenit dominus noster Iesus Christus, ut legisti in euangelio,
et a mortuis surgens cum clausos discipulos repperisset, claustris
ingressus est manentibus et dixit pax uobis; sicut misit
me pater, et ego mitto uos. cum hoc dixisset,
insufflauit eis et dixit: accipite spiritum
sanctum.
Uidesne ergo quae manus fecerint hominem aut quem hominem
fecerint? illum utique, quem secundum Christum induimus,
expoliantes ueterem hominem cum actibus
eius, et induimus nouum qui renouatur in
agnitionem secundum imaginem eius qui
creauit eum, ubi non est seruus et liber,
sed omnia et in omnibus Christus.
Christum ergo
induimus, sicut et alibi dictum est: Christum induistis.
accepimus spiritum sanctum, qui non solum nostra peccata dimittit,
sed etiam nos facit sacerdotes suos aliis peccata dimittere. ideo ait
propheta: tu finxisti me et posuisti super me
manum tuam. finxit per lutum, posuit per gratiam spiritalem,
licet plerique hunc psalmum ex persona dictum saluatoris accipiant.
audi quia manus domini etiam spiritus dicitur. clamat Iob: spiritus
diuinus qui fecit me.
istae sunt ergo manus quae
hominem parauerunt, Christus et spiritus. ergo dominus Iesus et
21 Gal. 3,27 24 *Ps. 138, 5 27 *Нiob 33, 4 alt. ut om.O confirmet Ov amisit AR amiseras (—at 0m1)0v
4 dono haberes] donaret M tua om PR 5 audi-6 uiuent.emom.N 9 resurgens
Nav reperisset OPmlv 10 sient] add. ergo GMNOPRTa 11 et
cumO cumqueav 12 et dixit eis Nav 14 uides M aidisne Nml 17 eius]
suis Ma induamus AR in] ad Na 20 et om.O 21 induimur Mml
scriptum A 22 accipimus ANP R peccata nostra 0 dimittet MmlN
PmlRmla 24 profeta
mihi irascimini, quia totum hominem
saluum feci in sabbato? quod specialiter ecclesia docet,
quia non solum anima, sed etiam caro nostra seruatur, anima per
cognitionem dei, caro per resurrectionem; quorum alterum docuit
diuini auctoritate sermonis, alterum propriae resurrectionis exemplo.
Sic est ergo homo geminae substantiae; alia est enim facti
substantia, alia figurati; ista de dei spiritu, illa de limo. propterea
ait Iob: resuscitabit corium meum, quia quod de
limo est resuscitatur — terra enim in terram redit —, quod autem
factum est, ut principatum haberet super ceteras animantes, id
praestantius esse intellegis; intellegis enim etiam bestiis nobiscum
commune consortium est. et ideo homini specialis praerogatiua
donata est, id est anima qua ceteris animantibus imperat;
sed
ut possit imperare, debet deo esse subiectus. docetur igitur seruire,
ut ad regnum peruenire mereatur; qui enim seruit Christo, placet
deo. qui seruit Christo placet utique ueritati et debet nescire mendacium,
qui seruit iustitiae debet repellere iniquitatem, qui seruit
inmaculato debet tenere castimoniae disciplinam, qui seruit luci
debet odisse tenebras peccatorum. ergo, quia corpus infirmum est,
uisitationem domini postulemus, unde propheta ait: quid est
homo quod memor es eius, aut filius hominis
quia uisitas eum? m?
NT 3 saluum ■— 4 hominem om.N
5 sanum 0 in om.P ecclesiam 0 6 seruetur Av saluatur 3hn2NTa
7 resurrescionem M 8 diuinę GMm1Pm1Ra diuina O resurrexti(-ci-3/jonis
Et nunc in reliqua uersiculi portione ait: da mihi
intellectum, ut discam mandata tua. spiritalem
igitur se esse cognoscens propheta petit gratiam spiritus sancti.
etenim intellectum dari a domino et inter munera gratiarum primo
constitui loco in apostolica lectione didicisti, quia unicuique
datur manifestatio spiritus ad utilitatem,
et in propheta primo loco sapientiae et intellectus spiritalis gratia
postulatur. petitur ergo ut dei donum. deinde uide ordinem: d a
mihi, inquit, intellectum, ut discam mandata
tua.
intellectus praemittitur, ut scientia sequatur; nam nisi
quis intellexectus, doctus esse non poterit. doctrinam igitur intellectus
facit, non memoria; nihil enim prodest multa legisse, nisi
intellegas ipse quae legeris. et in apostolo post manifestationem
spiritus sermonem scientiae legisti postea substitutum, ut scias
intellectum memoriae praeferendum et illum posse habere scientiam,
cui ante intellectus adfulserit.
Simul humilitatem considera. si propheta intellectum dari
sibi postulat, quis tam arrogans, qui profiteatur in sua potestate
esse intellegentiam ? intellectum petit, ut ipse se nouerit et naturae
suae possit scire rationem. at illi, qui de rerum natura disputant,
caeli scrutantur plagas; qui se ipsos scire non possunt, putant
intellegentiam sine dei dono posse concedi.
unde et nos humilitatem
debemus adsumere, ne extollamur, si forte unam aliquam de scripturis
parabolam cognouerimus aut, quia interdum secundum litteram
plana legimus, si forte secundum litteram aliquid intellexerimus,
doctrinae nobis adsumamus scientiam.
propheta llle, qui accepit
spiritum sanctum, postquam unctus in regnum est, unctus est m
prophetam, centesimum et octauum decimum psalmum scribens
13 cf. I Cor. 12. 8 27 cf. I Reg. 16. 12-13 0 2 ut] et APRml 3 cognoscit a petitOv
,.pcr AGNPRTa,om.M gratia OPtnl 5 eorstituit 0 8 ut om.av a 9 inquit o\'m.Na nt discam-p. 217, 26 exemplum desunt in A
13 ipsa Mm2Pml 15 proferendum Mml 17 humilitatem] intellectum a
20 ille Rml 25 plana-litteram om. R plane 0 27 esfc in regnum
Ipse dominus Iesus cum diceret, ut legisti in libro euangelii
secundum Matthaeum scriptum: beati pauperes spiritu,
subiecit in posterioribus: omnis qui audierit uerba
mea haec et fecerit ea, similis erit homini
sapienti. non ergo qui audit tantummodo similis erit, sed qui
facit quae audierit. ergo neque factum sine auditu neque auditio
sine facto potest esse sapientis, sed qui audit et facit. audiamus
igitur ut intellegamus, faciamus ut intellexisse nos quod audiuimus
conprobemus.
Sequitur uersus secundus: qui timent te uidebunt
me et laetabuntur, quia in uerba tua
supersperaui. fortasse aliquibus uideatur hoc esse contrarium,
unde puto quod, sicut illic Iudaicae forma impietatis exprimitur,
ita hic ecclesiae gratia reueletur. prophetat enim totum orbem
replendum esse timore diuino et ideo quasi timentes deum sanctorum
dicit cognitione laetari; qui enim uidet iustum et gaudet, etiam
ipse uult esse iustus. pulchrum est enim ut in aliis delectetur, quod
21 cf. Luc. 8, 37 ef. Luc. 9, 52—53 dej. A OR 5 postulabat 0 postolabant Rml 6 legistis 0 7 quod
secundum matheum scriptum est 0 matheum PR 8 audit Na mea
uerba ilv 9meaom.a homini] uiro NOPav 11 factum] Pml R
aaditu] auditione ORv 12 sapientes MmlN, dd. N sapienti similis a
13 pr. ut om. eodd. praeter O,a audiamus N 15 uersns otn. NP
secundusj II GNOPR 16 quiaj quoniam PR 17 speraui NPRTa hoc
om.P 21 genesareni GM genesarem 0 generaseui R in ras. m2 gerasseni T
22 ei oni-N 24 ita oin~GMmlN, add. et P hic] in G propheta R 25 re-
plendo Mml 27 pulcrum Rml ut] quod GMPmlR
est enim insitum bonis, ut castum
pudicus, prudentem sapiens affectu pio diligat, misericors liberalem,
et uirtutes suas in aliis amet. plerisque enim iusti aspectus admonitio
correctionis est, perfectioribus uero laetitia est. quam pulchrum
igitur, ut uidearis et prosis! bonum ergo uir iustus.
Propterea denique apostolus Paulus ascendit Hierosolymam,
ut iustos uideret, et cum Petro mansit diebus quindecim, ut ex eius
aliquid cohabitatione proficeret. propterea ipse Paulus et Barnabas,
cum Hierosolymam ingrederentur, magnifice excipiebantur ab
ecclesia, ab apostolis et maioribus natu.
cum autem abire uellent,
ne discederent rogabantur et, ut postea de Paulo legimus, cum
lacrimis deducebatur. nam si est tanta uis in naturalibus, ut
animal uisum prosit ictericis, ita ut mortui quoque cornu eius
animantis prodesse dicatur, si fuerit demonstratum his qui huiusmodi
inciderint passionem, dubitare possumus, quod iusti sanet
aspectus ?
ergo animal uile inrationabile tantam uirtutem habet,
ut sanare hominem possit momento exiguo quo uidetur: homo iustus,
si tamen cum fide ab eo aspiciatur qui utilitatem ab eo percipere
desiderat, nihil confert? non uel ipsi oculorum radii uirtutem
quandam uidentur infundere his qui fideliter eum uidere
desiderant ?
Sed quemadmodum iustus laetificat cor innocentium, cum
uidetur, ita inprobi iustorum cognitione torquentur, quia uel tacitis
sanctorum moribus arguuntur. torquet castitas incontinentiam,
auaritiam liberalitas, impietatem fides. de hoc quoque parile
uilis animantis sumamus exemplum.
nam sicut prodesse diximus
mutum animal cum uidetur, ita obesse percipimus lupum, si aliquem
Nat. hist. 30, 11 def. A om.Mv si] qui 0 possit] sumpsit OR sumpserit v 2 padicum
Gmlfi 3 suas orn.R iustis N ammonitioNO 4 laeticie Mml 5 igitnr]
ergo N av, om.0 ut] si PRm2Ta bonum] add. est OPm2 6 paulus apo-
stolus Nav 6.9 hierosolimam NPR 7 XV GNPR 12 deducebantur Jfv
tanta om.R 14 iis v 15 non possumus 0 16 ergo] add. si N uile aiimal
NPav 17 possifc hominem av quod NT quid a 18 conspiciatur NTa
19 conferat Rml, add. an OPm2v, ras. in R non] num Tm2a 00 iis v
23 ita] add. et Na 24 incontineatem GMNOPa 25 parili 0 26 namJ
pergit A 27 percepimus R
lupus uiderit. basiliscus quoque, hoc est noxius serpens, si quodcumque
uiderit prior animal, fertur occidere, et allegatur statim
necari qui potuerit a serpente huiusmodi praeuideri.
ipse quoque
serpens mori dicitur, si fuerit hominis praeuentus aspectu. ergo
si tanta uirtus uel in oculis serpentis uel in oculis est hominis, ut,
si alterum alter prior uiderit, possit occidere, non est uirtus in oculis
iusti qui repletus uirtutis est gratia, cum praesertim tantum
operetur fides, ut et illa quae fimbriam domini tetigit sanaretur et
ille cui intendit dominus Iesus statim ex eius oculis gratiam sanitatis
hauriret?
Sed qui uidet iustum debet scire quod uideat. non illum
uidet in corpore, non in uestimento, non in patrimonio, non in uultu,
sed intus uidet. non, inquam, illum uidet nisi eius uiderit mentem,
nisi eius sermonem intenderit, nisi sensus illius potuerit conprehendere,
sapientiam de tractatu eius adsumere.
tunc igitur laetabitur,
cum ista perspexerit, cum ista cognouerit. ita ergo et nos,
sicubi audimus iustum, festinemus uidere, sicut illa mulier quae
audiuit in domo Pharisaei discumbere dominum Iesum et ingressa
est et eius pedes perfudit unguento. illius imitatores simus; namque
ecclesiam in illa muliere figuratam esse quis dubitet? sicubi ergo
iustus sedeat, sicubi accumbat, festinemus uidere eum.
pretiosum
est uidere uirum iustum, ut uideas secundum imaginem dei. quod
foris est nihil prodest, quod intus est sanat. sane et in eo qui foris
est illum qui intus est frequenter aspicimus, ut, si uiderimus pauperem,
illum ad cuius similitudinem factus est honoremus in
Solin. 27 9 cf. Mattli. 9. 20-22 10 cf. Luc. 9.38.43 18 cf. Luc. 7, 37—38 GMXPR (du in ras.m2) a prior Mm2X 2 si om.O
3 prior uiderit Nav alligatur AmlGXR alligatos Am2Pml 4 necare 0
6 pr. uei om.O 7 alter alterum AA av 8 uiri iusti 0
qui enim
coronat imaginem imperatoris, utique illum honorat cuius imaginem
coronauit, et qui statuam contempserit imperatoris, imperatori
utique cuius statuam consputauerit fecisse uidetur iniuriam. gentiles
lignum adorant, quia dei imaginem putant; sed inuisibilis dei
imago non in eo est quod uidetur, sed in eo utique quod non uidetur.
Uides ergo quia inter multas Christi imagines ambulamus.
caueamus, ne coronam imagini detrahere uideamur, quam unicuique
Christus inposuit. caueamus, ne aliquid detrahamus his quibus
debemus adiungere. sed, quod peius est, non solum non honestamus
pauperes, sed etiam dehonestamus destruimus persequimur, et
ignoramus, quod has in imaginem dei congregamus iniurias, cum
factos ad dei imaginem putamus esse laedendos; qui enim
inridet pauperem exacerbat eum qui fecit
i II u m.
sed aderit ille, qui dicat: esuriui et non dedistis
illum manducare, sitiui et non dedistis mihi
bibere, aeger eram et non uisitastis me. et
quanto ista leuiora sunt, quam si dicat: \'iniurias mihi fecistis,
nudastis me, uerberastis me\'! quem si quis interrogauerit: \'quando
tibi iniurias fecimus, quando spoliauimus, quando etiam uerberauimus
?\', dicet: quamdiu uni horum minimorum fecistis,
mihi fecistis. propterea caueamus diligentius,
ne cui uel minimo contumeliam inrogemus, ne ipsi domino in illis
minimis contumeliosi fuisse uideamur.
25,42-43 22 *Matth. 25, 45 APmlR dedisti R 3 cuius Mm2NOav et eius
AGMmiPR 4 coronat Rni2 contemseritA imperatoris om.AG imperatori
om. PR 6 pr. dei] domini AR imaginem dei N 7 pr. uidemus P
quod utique NPT non om.N 10 iis v 13 quod has] quas NTa has]
Per has 0 ad Pm] in imaginem PmZRm2 imaginum A imagini GMNT
imagines 0 imaginem PmlRml dei imagini av congeramus v 14 imaginem
dei NOav 15 exacerbat] irridet Nin2,om.Nml 16 dicit Mml dicet 0
17 manducare-mihi om.N 19 quanta 0 quam] quamuis Rml 20 nudastis-23
mihi fecistis om.N 22 dicit OP quamdiu] quando Mm2PTa
24 minimo MOv minimam cel. s contumelias 0 25 contumeliosis Rtal
Qua ratione autem dixerit: qui timent te uidebunt
me et laetabuntur, ipse exposuit dicens: quia in
uerba tua supersperaui. hoc est dicere: intus me uiderunt,
intus me tetigerunt, intus me aspexerunt, ubi spem adsumpsi
de tuis uerbis, ubi tua uerba percepi. beati ergo et qui
uident iustum et laetantur, quia sperant in dei uerba. quam multi
autem sunt qui oderunt iustos, quia perscrutantur dei uerba qui iusti
sunt, et cum aliquos doctos audiunt impii eos propter doctrinam
uitare consuerunt!
Sequitur uersus tertius: agnoui, domine, quoniam
iustitia iudicia t u a, et in ueritate t u a
h humil ias ti m e. qui potest intellegere quae sunt diuinae prouidentiae,
nihil enim est praeter dei scientiam. exemplum quaerimus? non
est absconditum, siquidem Iob numquam amisisset proprias
facultates, nisi esset traditus aduersariae potestati. dedit enim dominus
potestatem diabolo in facultates eius, ut temptaretur, qualem
amisso patrimonio haberet affectum; dedit in filios, dedit in corpus
eius, ut probaretur, quod non dolore liberorum defunctorum aut
cruciatu corporis a constantia mentis anima defetisceret. dominus
quidem nouerat fortem, sed in illo docere atque examinare nos uoluit,
utrum imitatores eius esse possemus. denique et Abraham temptauit,
quando filium senis unicum sibi petiuit immolari. sciebat
25 cf. Gen. 22, 2 5 nerba tua AR et mn.Oav 6 i lstum otn.MmlPml quia] qui NT
7 quia] qui Ov 8 dictos MmlR impii eos] impios AR 10 uersus om.NP
tertius] III NOP cognoui 0 quia 0 11 iusta GMOav in om AR
uerita P 12 me] add. III M 13 est propheta Naro sanctus om-M
14 aut salubre a 19 facultates-20 in om.N 20 diabolo potestatem Mav
22 quod non] num GMNav non P defunctorum dolore liberorum av
liberum GMml defunctorum om.M 23 a] a.ut AmlGMNOPR anima] uel
ammae GM animae N PR animaeque OTa animique v defecisceret MNPm2R
drficeret 0 deficiaceret Pml defecisset Ta descisceret v, add. et 0 niu fortis
existeret a 25 possimus ANO 26 senis] eius M petit GMN PRm2a
petitur Rml petiit Ov
in euangelio, quia, cum interrogasset dominus Iesus discipulos, quot
panes haberent, et illi respondissent quia quinque tantum haberent
panes, ipse ait: quid faciemus, inquit, inter tantos
homines? hoc autem dicebat temptans eos;
sciebat enim quid facturus esset. qui ergo iustus
est, examine iustitiae suae credit, quia dei iusta iudicia sunt, uel
secundum Graecum, quia iudicia dei sunt ipsa iustitia.
Sed hoc ut agnosceret, fecit praemissa precatio, quoniam
intellectum dari sibi poposcit, ut mandata dei disceret. accepta
est ergo intellectus et cognitionis gratia, agnouit iusta dei esse iudicia.
agnoscere autem perfecti est. denique aliud est credere, aliud agnoscere:
fides timentis, agnitio sapientis. qui enim timet, rationem
non quaerit, sapiens autem et agnitionem eorum inuestigat quaecumque
percipere desiderat. credidi, inquit, propter
quod Locutus sum; cognouit autem intellegens quod locutus
est.
In quo ergo iusta iudicia dei sunt ? quia per labores et tribulationes
et adflictiones ad caeleste praemium peruenitur. sicut
enim certantibus athletis corona defertur iusto iudicio hominum,
ita legitime certantibus christianis diuino iudicio palma decernitur.
uincenti, inquit, dabo sedere mecum in sede mea.
uita ergo nostra examinatur igne sicut splendor argenti, ut uirtus
certaminibus adprobetur. transiuimus, inquit, perignem
et a qua m, et induxisti nos in refrigerium.
per haec igitur uera iudicia tua esse cognoui.
humiliatus enim sum,
ut haec uiderem, quia hi, qui exaltati sunt corde, oculos ad
15 Pi. 115.1 (10) 18 cf. Act. 14, 21 21 cf. II Tim. 2. 5 22 *Apoc. 3. 21
23 cf. Ps. 65, 10 24 *Ps. 65,12 27 cf. Ps. 130,1 om.O quod MmlP 3 ille Rml 4:ipseom AR inqaid
GMm2Pm1Rm1,om. ANv 6 quid] quod NPml esset faeturxis 0 7 examini
Am2 . iusta om.AGMmlPR iudicia iusta 0 8 dei iudicia Oav
10 sibi dari Oav 11 est om.O esse dei NOav 12 cognoscere 0 13 timentisj
add. est Ob agnitio] add. est CMa μ 14 cognitionem
Distat igitur inter cognoscere et timere, ut eo reuertamur.
denique euangelii lectio docere nos debet; ait enim dominus ad
eos, qui credebant ei ex Iudaeis: si manseritis in uerbo
meo, cognoscetis ueritatem et ueritas liberabit
uos. si manseritis, inquit, cognoscetis.
nides quia non a principio potuit cognoscere quicumque timens
deum uerbum eius audiuit. non solum autem non idem est timor
et cognitio, uerum etiam non idem est fides et cognitio, siquidem
etiam apostolus docuit diuersa esse munera gratiarum. alii enim,
inquit, datur per spiritum sermo sapientiae,
alii sermo scientiae secundum eundem spiritum,
alii fides in eodem spiritu. si ergo alii fides
datur, alii cognitio, uides, ubi fides, non statim cognitio, ubi autem
cognitio, et fides est et prudentia nec ab eo diligentiam possumus
separare.
Habuit ergo cognitionem sanctus Dauid utpote propheta
perfectus, quandoquidem ita perfecte cognouit, ut humiliaretur in
ipsa ueritate. siue ergo in aduersis positus agnouit probationis
gratia ea quae laboriosa et aduersa sunt sustinenda, iustum autem
dei esse iudicium et ideo bene certantes numquam deseri uel relinqui
et coronam his post labores posse deferri; siue in secundis et
prosperis positus cognouit etiam diuitias rerum diuersosque successus
temptationis causa solere suppetere, ut is qui his utitur rerum
3inquid Rml 4 pr. humiliatur Mm2Nm20, add. est av qui]quia A -BT
protulit AMB 9 meo om.N 10 inquid Pml 11 deum timens Av
12 audit 0 15 per spiritum datur Nav 16 eundam R 17 eodem] uno 0
18 aides1 add. quia Ov 19 possumus diligentiam NPav 20 seperare Rinl
21 proleta AJR 23 si Mm2N 24 gratiam AMmlNOav smtineiido O
25 esse dei av 26 laborem NTa 27 positis Mm2NR regum Rv dinersos
Aml diuersusque P 28 temptaitones GMPml causas 0MNRm2Ta solere1
dolore N nt is om.N is] his GMmlOP
quia, cum ista agnosceret, humiliabatur, ut humilitate sua uel prosperum
excluderet temptamenta uel aduersorum subiret constanti
aequanimitate tolerantiam.
Non ergo magnopere laudabilis esset propheta, si laudaret
iudicia dei usus affluentia secundorum. quid enim magnum facimus,
si, quando in secundis sumus, laudamus deum, quando in diuitiis
sumus, quando nullis uexamur iniuriis? illud est magnificum, si
subiectus contumeliis iudicium dei laudes, si uexatus aegritudine
iudicia dei praedices, si te inopia non reuocet, quominus laudes
iustitiam dei. ergo semper laudanda sunt iudicia dei, sicut scriptum
est. exultauerunt filiae Iudae propter Iudicia
t u a. quae sunt filiae Iudae nisi animae religiosae, animae ecclesiae
quae Iesum Christum dominum confitentur, quae uidentes rationem
iudiciorum tuorum semper exultant? qui enim non ex aliquo secundorum
prouentu, sed ex cognitione rationis induit laetitiam,
non nisi in exultatione perpetua constitutus est.
Sequitur uersus quartus: fiat nunc mi is e ricor di a
tua, u t exhortetur me secundum uerbum tuum
s eruo t u o. aliqui habent in hoc loco:
alius enim humiliatus aerumnis posceret, ut circa eum temptamenta
desinerent et sedare aduersa dominus dignaretur, ne tribulationum
procella in eum saeuiret; iste autem tamquam athleta fortis et
patiens, qui exerceri et ungi animam suam tribulationibus nosset,
non tristia dimouere, non inpugnantia declinare desiderat, non
illud omne desinere quod fatigationem et laborem adferret exposcit,
sed maioris in tempore laboris sui aduersus temptationum procellas
dari sibi uerbum consolationis exposcit, ut possit forti quae ingruunt
mente tolerare, ne aliqua maestitiae perturbatione lassetur. in eo
igitur obsecrat misericordiam dei, ne auxilio destitutus expediendi
coeptam militiam derelinquat.
Denique adhortationis diuinae esse misericordiam euidens
testimonium docet. Moysi enim dicit deus: misere b or cui
misertus ero et misericordiam praestabo
cui misericordiam praestitero. igitur non
est uolentis neque currentis, sed miserentis
dei. forte dicas: ergo non debemus uelle, currere? atqui neglegentes
deus deserere consueuit\'.
non ergo hoc dicit, sed quid dicat
consideremus. non uolentis neque currentis hominis perseuerantia
est; non est in hominis potestate, sed miserentis dei est, ut possis
complere quae coeperis. denique iterum Moysi dicit: quia in
hoc ipsum te suscitaui, ut ostendam in te uirtutem
meam. colligitur ergo adhortationem diuinae misericordiae
deputandam. unde sequitur: ergo cui uult
Pm2 expectato MmlRa expectat Mm2NP expetat T 2 aliis
Rm1 3 dominus aduersa av 4 ista PmlRml 5 nngi v ungui GmlMml
eingi cet. a ; t f. tracfal. 12, 28 med. 6 tristieiam Oa trntitiz Pm1 Rml pugaantia
NT impugnantiam 0 declinare] decedere A desinere ex designa e R
7 omne (-e N) illudNPav et] ei O, orn. a laboresNT laborisO P Ra adfert
GMmZ smaior GM magisOv maioresa 9 ingrnunt O ingerunt APR ingeruntur
cet. au 10 uec MN 11 expediendi om O 13 adhortationem Ov misericordiae
Ergo quanto maiores tribulationes fuerint, tanto uberior
consolatio reseruatur. et tamen, ne cadas atque succumbas, quanto
maiores temptationes uideris, tanto magis roga uerbum dei, ut adhortationem
tibi adferat, sicut rogauit et Paulus, qui ait: be nedictus
deus et pater domini nostri Iesu
Christi, pater misericor diarum et deus omnis
consolationis, qui nos exhortatur in omni
angustia, ut possimus et ipsi consolari eos
qui sunt in omni tribulatione per exhortationem
qua et ipsi aduocamur a deo. quoniam
sicut abundant passiones Christi in nobis, ita
per Christum abundat etiam consolatio
nostra.
tanta ui apostolicae petitionis rogat, ut consolationem
accipiat a domino in omni tribulatione, quo non solum ipse induat
tolerantiam, uerum etiam alios consoletur, ut et ipsi possint propriae
mentis angustias sustinere. si igitur ipse in omni tribulatione
idoneus fueris adprobatus, tunc demum dignus eris qui
N miseratur A miserator liml hortator Rml 2 execratur
AO exsecretus Rml misericordiae N est om-Am1 5 consoIationes
Mml 7 deus esset 0 9 flagellatar A inopia MRm2 10 amissione
MORm2 11 tantum Om2, add. nunc 0 14 temptationis Rml roga] add.
ut O at om.OPEml ut hortationem Rm2 15 et om-0 17 totias
uel omnis (u. o. s.l.G) GM 18 hortatur nos 0 21 qua] quia PmlRml
aduocantorMml 24aisa 26 et s.Z.4 27ergo0 2sfueris idoneasArPa
qui] at O
digna consolatione est, sed quae passio per Christum est, haec consolationem
Christi meretur.
Pulchre autem addidit: see u n dum uerbum tuum
seruo tuo. ipse enim dominus pro suo nomine proeliantibus
auxilium pollicetur dicens: cum ergo tradent uos,
nolite cogitare quomodo aut quid loquamini;
dabitur nobis in illa die quid loquamini; non
enim uos estis qui loquimini, sed pater meus
qui loquitur in uobis. ergo, ne inpares simus certamini,
diuinum semper oremus auxilium, ut nobis tribuat adhortationem;
si enim habeamus eum qui nos exhortetur, non facile cedimus.
Plerique autem habent: qui consoletur nos, nec
abhorret a uero. instigantis enim aliquem blanda quaedam est exhortatio,
quae certantem studio laudis accendat et uelut quadam
consolatione demulceat, ne laborum asperitate reuocetur.
Sequitur uersus quintus: ueniant mihi miserationes
tuae et uiuam, quoniam lex tua me meditatio
mea est. cui lex dei meditatio est, huic praesto sunt
in lege eruditur in lege et quem lex erudierit dominus
erudiuit, qui locutus est legem. ideoque scriptum est: b e at u s
quem tu erudieris, domine, et de lege tua docueris
eum. discamus ergo et nos in lege meditari, non auocemur
saecularibus inlecebris, non occupemur inpedimentis, sed
24*Ps. 93,12 add. in Rml omni passioae A 2 digna Ov ex diuina GM diuina
cet. a consolatio APTa pro christoiVa 3 Christi] dominiO 4 uerbum]
eloquium 0 5 seruo tuo om.N 8 dabitur] add. enim GMNOav die] hora
Oav 10 loquetur Jlml 12 habemus Mm2 hortetur A 13 eonsolatur N
15 uelud M 17 uersus om.NP quintusl V GNOP miserieordiae 0 def. A. 229,18 desunt mA 22 domini lege
GMPav sed qui] si quis M 23 erudierit] erudiet PR 24 erudiuit] erudit a
26 nonj et BOII 0 aduocemus R
meditabitur sapientiam et lingua eius loquetur
iudicium. hoc in ueteri testamento; audi dicentem et in nouo:
prope est uerbum in ore tuo et in corde tuo.
et maxime hanc meditationem sacerdotibus necessariam ostendit
ad Titum scribens, quia debet episcopus amplecti eum qui secundum
doctrinam est fidelem sermonem, ut
potens sit exhortari in doctrina sana et eos
qui contradicunt arguere. quod utique sollicitae atque
intentae meditationis est, non perfunctoriae lectionis. et ad Timotheum
scribens ait: adtende lectioni, exhortationi,
doctrinae. lectio enim frequens nec intermissione
aliqua destituta doctrinae munus operatur.
Quod autem poscit ut uiuat, frequenter ostendimus huius
corporis uitam uerae uitae gratiam non habere, sed illam ueram
uitam fore, cuius bona unusquisque sanctorum credit se uidere in
terra uiuentium. quod credimus nos uisuros, non praesens utique,
sed futurum est.
Sequitur uersus sextus: con fundantur sup erbi,
quoni am iniuste iniquitatem gesserunt in m e;
ego autem exercebor in praeceptis tuis. superius
non solum propheticam incipiunt probare patientiam, uerum
etiam emendare insolentiam suam. pudor enim plerumque correctio
est nostra et, dum incipit nos pudere commissi, ne diutius pudeat,
deserere quae erubescenda sunt admonemur. non ergo maledicit
propheta, sed quasi bonus medicus uult illos cognoscere quid fecerint,
ut, cum in suam conscientiam receperint quanta suorum sit con-
luuies delictorum, incipiant erubescere, erubescentes autem possint
prioribus renuntiare peccatis. considera mihi nunc aliquos fornicantes,
inequitantes uiduis ac pupillis, aliena rapientes et in his
non solum non erubescere, sed etiam gloriari solere, tamquam uel
pulchritudinis uel potentiae suae titulos deferentes, de quibus bene
dixit apostolus quod eorum gloria in confusione ipso-
r u m, eo detestabiliores ipsis criminibus suis, quod, cum tanta committant,
non confundantur. uerum eorum si quis postea ueniat
in ecclesiam, credat in dominum Iesum, audiat euangelium, conpungatur
corde, tunc demum incipiet quam atrocia et grauia deliquerit
agnoscere et in his quae agnouerit erubescere.
Quid sit autem exerceri in praeceptis domini nostri,
quia dixit: ego autem exercebor in praeceptis
tuis, in lege didicisti, hoc est: si bos aduersarii ceciderit ueliumentum,
ut non deserendum existimes, sed potius eleuandum. quod
autem ait: iniuste iniquitatem gesserunt, in quem
hoc dicatur considera nisi in eum, qui forte iuste iniquitatem gerat,
id est: si laesus per legem se cupiat uindicare iuxta praecepta Moysi,
iuste uidetur facere iniquitatem, sed non secundum euangelii
praecepta. et ideo ait: non ueni uocare iustos, sed
def. A 1 incipiant M 2 suam insolentiam Nav correctorav est correctio NT
3 nostri OPRav pudore Pml commissum Mml 4 ammonemur NO
5 cognoscere] add. et scire Ov 6 cum] add. se v 8 peccatis renuntiare a
considera mihi] consideramus GMP consideremus Na 9 iniquitates Min2N
inique 0 inquietantes Pm2R iniquitate Tml puellis Mv,add. inferentes Mm2
10 alt. non om.R uel] et Mml 11 pulchritudini Nm2Tm2 titulo PR,om.T
12 confessione Oml ipsorum] add. sit OPm2R 13 cum] comPml 14 confundnntur
NPTa 16 quam] tamquam O delinquerit Mml quae deliquerit 0
17 iisu 18 nostri codd. Mediol. v nisi GMNP RT quomodo existimem nisi Tat
om.0 20 est om.ORml uel iumentum ceciderit B 22 autem om.O 23 eonsidere
Rml iusteom.P 24 cupiat se O cupit Pincipiatu moysis N R (v)
legis utuntur.
Habes hoc et in apostolo: sobrii estote et iuste.
non solum sobrios nos, sed etiam iuste sobrios esse debere docuit
euidenter. potest aliquis et sobrius esse et non iuste sobrius, ut
sobrius sit a uino et non sit sobrius aequitate atque iustitia —
est enim crapula iniquitatis —, potest et aliquis ebrietati et
luxuriae semper indulgens, dum aliena tamen diripere conatur,
eo occupatus studio sobrius esse a uino et non sobrius
a rapinis; nec iste iuste sobrius.
ideo apostolus admonet,
ut sit in nobis iusta sobrietas. denique addidit: et nolite peccare.
qui enim peccat, etsi sobrius sit, non potest tamen tamquam
iuste sobrius praedicari. nolite, inquit, seduci — hoc est: ne
alieni erroris ebrietas uos faciat temulentos —; corrumpunt
bonos mores conloquia mala, eo quod ore et labiis
infidelium tamquam ebrietas quaedam moribus audientis infunditur.
meritoque addidit:
sobrii estote iuste et nolite
peccare. ignorantiam enim dei quidam habent, ut sobrius ille
sit, qui non habet ignorantiam dei nec titubat ebrietate perfidiae;
iuste autem sobrius, in quo operum gratia cum fidei sobrietate resplendet.
Sequitur uersus septimus: conuertant u r ad me
qua timent t e et qui sciunt testimonia tua. alius
si autem ita legimus: conuertantur mihi, hoc est: quoniam
exercebor in praeceptis tuis, [ut] mihi conuertantur, mihi iam
non peccanti, iam non erranti. conuertantur, inquit, qui timentes
te propriis renuntiauere peccatis, ut consortio iustorum propheta
ad uberius prouehatur et ipse de ea gratia, quae in ipso est, plurimum
conferat audientibus. conuertantur igitur iam non peccante
me iusti ad iustum. de testimoniis autem puto iam non opus esse
repetere, cum ante iam dictum sit.
Sequitur uersus octauus: f iat cor meum in maculatum
in iustificationibus tuis, ut non confundar
. quanto excelsior est propheta uel munere prophetiae
non dixit \'fac\', sed \'crea\', ut de integro cor eius
instauret et mundet. maior quidam in hoc sermone ambitus est;
grande enim cor est a domino creatum, quod recipiat uerbum de
caelestibus uirtutibus ac potestatibus, grande cor, quod recipiat
ipsum dominum dicentem: inhabitabo in illis et deambulabo
in ipsis. ut haec igitur recipiat, creatorem sibi
cordis sui non angelum fieri, sed ipsum dominum deprecatur, qui
caelum creauit et terram.
Et bene ait \'inmaculatum\', quia cor hominis ueluti
indecentium cogitationum conluuione maculatur. si cogitatio ipsa
polluit, quanto etiam facta ipsa contaminant! noli extraordinariis
50,12 20*11 Cor. 6,16 3 exercebar N mandatis 0 ut del. M,orn.OPav pr. mihi omJia
coauertantur mihi om.P, add. autem AOv 6 ad] et A proueatur MPrnl
pliirimum] primum NT, add. uel primum a 8 iam non puto M 9 antea R
iam om.O distmctum M 10 sequitur om.N uersus]
audi, quia et cogitatio inqmnat:
non quod intrat in os coinquinat hominem,
sed quod exit de ore. de corde enim
exeunt cogitationes maiae, homicidia, adulteria,
fornicationes, furta, falsa testimonia,
blasphemiae. haec sunt quae coinquinant
hominem. si ergo intus coinquinaris, munda prius quod
intus est.
si quod intus est rnundaueris, et exteriora mundasti,
ut si aqua turum fluat frustra lacum putes esse mundandum,
si fons profluat caenulentus; receptacula enim tersisse nihil proderit,
cum in fonte sit uitium. ipse tibi ante purgandus es, ut fluat
omne quod purum est. cor tuum cogitationum tuarum est scaturrigo.
in illo fonte uel turbida aqua inpuritatis euomitur uel
sincera pietatis unda prorumpit.
Didicisti cor esse mundandum; disce quemadmodum
mundes. mundat hunc fontem iustificatio legitima, hoc est confessio
peccatorum. denique publicanus ille, qui peccata propria
fatebatur, iustificatus magis de templo quam Pharisaeus exiuit,
quia ieiunia sua et munera Pharisaeus atque innocentiam praeferebat.
munda ergo aquam tuam, illam aquam de qua dictum est:
aqua alta consilium in corde uiri.
bonam tibi
Lnc. 18, 11—14 26*Pron. 20, 5 ut glossema uocis extraordinariis deleui 3 crimina av
euellere Jltn2NT diluere 0 inmnndis] vel nudis GMNOPRTa 4 Iauari
GMPmlR 6 lauasset GMml et quiaGMNPRT 7 intrat] add. inquidMm2
nam si alieni
non fuissent, utique non fefellissent. nemo ergo glorietur castum se
habere cor, quemadmodum Salomon dixit, sed qui gloriatur in
domino glorietur, qui sanctis suis cor mundum creare dignatus est
et inmaculatum facere iustificationibus suis. quae sint iustificationes,
audisti dicentem: dic iniquitates tuas, ut
iustificeris. ergo qui iniquitates dicit iustificatur, qui
autem iustificatur non confunditur, quia pudorem peccatorum
matura confessione praeuenit.
Incipit littera undecima \'Caph\', quae Latina interpretatione
significat \'curuati sunt\'. sonus interpretationis ipse nos docet quid
sit curuari; qui enim inclinatur in terram, curuari uidetur. unde
ait propheta sub hac littera: paulo minus consummauerunt
me i n terra. curuatur autem qui agit paenitentiam,
eo quod ceruicem suam curuat, dum humiliatur ad dominum, et
interiorem magis ceruicem, id est ceruicem mentis et cordis. nam
de hac ceruice dictum est: nec si flectas u t circulum
collum tuum; qui enim cor suum non flectit, frustra ceruicem
suam flexerit.
10 cf. Ps. 50,12. 118, 80 12*Esai. 43, 26 21 Ps. 118, 87 25*Esai. 58, 5 ANPm2Rm1 3 polluat post debeat tr. NPav 4 debebat
A2*OPm2R sed om.P 5 aliena aqua Nav 6 naturae] add. tuae 0
8 ergo] enim a 13 iniquitates] add. suas Mm2NOav alt. quia Rm2
14 quia] qui ad PR 15 confusione AnaGOPR peremit GMNT peruenit P
niW subscript. in eodd. 18 Incipit-undecima om.N Undecima littera Caph
incipita u adecima littera v 19 ipso Pml 20 terra APR 22 terram Mtnl
aitGMmlOmlRml 23 euruet
Docet etiam Hieremias propheta humilitatem hac interpretatione
signari; ait enim sub hac littera in Threnis: quia
non repellet in aeternum dominus, quia cum
humiliauerit miserebitur secundum multitudinem
misericordiae suae, quia non humiliauit
toto corde suo neque reppulit filios
hominum. bonum ergo curuari, ut humiliemur domino et dominus
misereatur.
denique et in superioribus sub hac littera idem
Hieremias propheta ostendens gemitus et humilitatem plebis ait:
omnis populus eius ingemescentes, quaerentes
panem, dederunt desideria sua in
escam, ut reficiant animam. uide, domine, et
aspice, quia factaest sine honore. ergo qui animae
suae quaerit refectionem, humilitate curuetur, quo possit citius
ad domini peruenire misericordiam.
Ideoque, tamquam curuatus multo amplius anima ac mente
quam corpore, exorsus est Dauid dicens: defecit in salutare
tuum anima mea, et i n uerbum tuum spero.
itaque ut de usu capiamus exemplum, si uerbi gratia
dicamus: \'defecit ille m illam\', uidetur exprimi hoc uerbo, quod
totus in mulieris desiderium cupiditate transierit. et quicquid est
quod uehementer expetimus, nisi eius maturiorem habeamus
effectum, id nos uidetur longa quadam intentione lassare.
amor
inpatiens die noctuque meretricias fores pulsans, si diutius potiendi
desideria differantur, ipsa deficit expectatione, dum sperat; in quo
etiametJV 3 repellit AOP reppellet M reppellit R 4 humiiiabitur todd.
praeter 0 5 non
deponit animam qui desiderat. si tamen spes propior adsurgat, dat
uires spes proxima, si autem absentia sit dilecti, eo ipso quod absentem
desiderat qui concupiuit animae suae patitur defectionem.
itaque quanto longius est illud quod desideratur, tanto magis deficit
qui desiderat. id est ergo deficere, in id unumquemque
totis studiis migrare quod diligat. illud cogitat, illi adhaeret, illud
personat quod receperit diligendum, in id quadam animae defectione
transfunditur, ut si mater filii expectet praesentiam, quemadmodum
expectabat Tobiae uxor filium peregrinantem deficiens
a desiderio et in angustiis constituta et tamquam resoluta uiribus.
quid enim aliud nisi defectum quendam eius uerba significant ? sed
quo magis lassatur affectus, eo amplius amor crescit et, quo diutius
abest qui desideratur, eo expectantis desideria maiore quadam ui
amoris ignescunt. caro deficit, sed cupiditas alitur et augetur.
Hinc ergo colligere possumus quid sit: defecit in salutare
tuum anima mea. etenim spiritui adhaerens anima
deficit ab en quod est anima et fit unus spiritus, quoniam qui
adhaeret domino unus spiritus est. itaque sanctus
et timens dominum nescit aliud desiderare nisi salutare dei, quod
est Christus Iesus. illum concupiscit, illum desiderat, in illum totis
intendit uiribus, illum gremio mentis fouet, illi se aperit et effundit
et hoc solum. ueretur, ne illum possit amittere. itaque quanto
maiore desiderio exercitata fuerit anima cupiens adhaerere salutari
suo, tanto magis deficit.
ergo ista defectio inminutionem quidem
fragilitatis. sed adsumptionem uirtutis operatur. denique ipse alibi
Luc. 3, 6 23 gremio fouet = Uerg. Aen. 1, 718 Pml 2 defecit NPmlRml 3 propterea N propria 0 proprior
PmlR 4 absenslt A dilectio AR quo Aa 5 qui NPm2v quem 0
quae eee. a 6 longior 0 istud Av id in ras. R 7 ergo Ofn.AR unumquemque
in id v 9 reciperit PmlRml 11 deficiet AR 14 amor] maior M
15 eo] add. ampiius 0 expectaates Mtnl quodam AGPmlRml 17 deficit 0
19 deficit 3/A OPm2av defecit cet. 21 dominum] deum av 22 in om O
23 uiribus] add. in Mml illi] ille PR effudit PmlR 25 salutare GmlRml
saluatoriy Pa 26 suo
disce autem etiam exemplo defectionem istam
nimiae esse cupiditatis: concupiscit, inquit, e t deficit
anima mea in atria domini. ante concupiscens, inquit,
et quasi totam se effundens in concupiscentiam longo fine suspensa
defectione dissoluitur. denique quomodo deficiat anima in
salutare dei, Hieremias docet: et factum est, inquit, in
corde meo ut ignis ardens flammans in ossibus
meis, et dissolutus sum undique et ferre
non possum. hoc igitur inflammatus desiderio ait Dauid:
defecit in salutare tuum anima mea, et in
uerbum tuum speraui.
Recte \'speraui\' dixit \'in uerbum\'; ante enim spes
praecedit et ideo sequitur defectio. sperauit autem in uerbum
quod praedicatum est esse uenturum, quod potest intellegi de deo
uerbo. aut certe in uerbum sperauit qui uerbo caelesti credidit, quo
domini nostri Iesu Christi adnuntiatur aduentus uel quo eius glo ria
declaratur.
ergo propheta, considerans quae legerat et cernens qu» d,
cum adesset corpori uelut quibusdam ligatus huius uinculis uitae,
aberat a salutare dei, concupiscebat desiderabat deficiebat et toto
17.19*Ps. 118, 81 R 2 anima mea post te NPav me] add. autem a 3 tuaj mea
Gml 4 sibi nisi aquam av 5 tua addidi ergo me dei dextera animae meae
inhians et sic a 6 de suo uirtutem (om. mihi) GMv 7 pr. autem om.Rml
8 etiam] add. hoc Mm2NTa ex Mml 9 nimiae] animae N inquid Pml
enim a et om.N defecit Nml0m2P 10 aute] atria M
Etenim requirentium deum uia Christus est. et nos igitur
illud concupiscamus aeternum, illud salutare dei; non concupiscamus
pecuniam quam auarissimi concupiscunt, non concupiscamus
alienae uxoris decorem, non ambitionis exagitemur desiderio, non
saeculari intendamus gloriae, non fallacis circumscriptionis studiis
occupemur, non proximum circumuenire iniquitate cupiamus, non
postremo partes uulpium simus in terrenae uoluptatis interiora
demersi tamquam exules aeternorum et de illa supernae spei praesumptione
deiecti. adtollatur igitur anima nostra deficiens suis
uiribus, ut adhaereat salutari dei qui est Christus dominus Iesus, quod
interpretatione dicitur \'domini salus\'. ipse est enim salus, ueritas,
uirtus atque sapientia. qui igitur deficit sibi, ut uirtuti adhaereat,
amittit quod suum est, accipit quod aeternum est.
Sequitur uersus secundus: defecerunt oculi w e i
in eloquium tuum dicentes: quando consolaberis
me? supra
est
enim oculus et mens carnis, sed ille caecus est oculus, qui non uidet
quae diuina sunt, qui frustra mente carnis inflatus est. est et alius,
sensus Christi, quo ecclesia uidet Christum, sicut ipse dicit ad
sponsam: corde nos cepisti uno ab oculis tuis.
merito uno oculo Christus uidetur, quia non uidetur oculo carnali.
aut quia duos oculos habens ecclesia, moralem et mysticum, fidei
oculo plus uidet Christum; mysticus enim oculus acutior est,
moralis dulcior.
Et fortasse isti oculi sunt quibus Paulus uidebat aeterna,
ubi coepit corporalia non uidere. denique qui Christum non uidebat,
priusquam oculos amitteret, uidit eum, posteaquam uisum amisit
oculorum. uidit enim qui dixit: quis es, domine? — uidebat
utique Christum quem etiam dominum fatebatur — et infra: domine,
inquit, quid me uis facere? non ergo uidebat
eum cuius expectabat imperium ? quibus igitur oculis uidere Paulus
plus coepit nisi his, quos nobis ipse monstrauit dicens: orabo
spiritu, orabo et mente?
denique ut scias quia uidit
orando, factum e s t, inquit, reuertenti mihi in
Hierusalem. cum orarem in templo, pauorem
habui, uidi illum dicentem mihi: festina et
exi citius de Hierusalem; non enim recipiunt
testimonium tuum de me. isti ergo oculi in
uerbum dei deficiunt et dicunt: quando consolaberis
14, 15 23*Act. 22, 17-18 28 Ps. 118,82 av et om.O 2 defecit PRa 3 ait. et] add. hic Pm2 4 una
MOav, om- cet. 6 p-r. oeulos Pml 7 aliusj add. oculusOv 8 dixit 0 9 nos]
non 0 ab uno N oculoruxn tuorum a 10 carnis 0 14 aeterna-15 ui-
debat om.APR 16 eum om.O 17 eirim] eam GNOPBa quid est
AGMNPRmla 20 paulas uidere O 21suscepit AGmlMmlNPRml iisw
23 reuertente NPmlTa me NTa, om.AR 25 dicente Pml 26 recipient v,
cf. Sabatier ad hunc locum
ea, quae erant abscondita, mente cernebant.
Quid est oculos deficere? de corporalibus dicamus, ut
intellegamus de spiritalibus. nonne, quando aliquem desideramus
et speramus adfore, eo dirigimus oculos, unde speramus esse uenturum?
itaque intenti diu cotidiana expectatione deficimus. sic
Anna circumspiciens in uiam sollicitis aduentum filii explorabat
excubiis. sic Dauid propheta currentem de proelio positis in turre
exploratoribus interrogare de salute filii pater sedulus gestiebat.
sic tenerae uxor aetatis de specula litorali indefessa expectatione
uiri praestolatur aduentum, ut, quamcumque nauem uiderit, illic
putet coniugem nauigare metuatque, ne uidendi gratiam dilecti
alius anteuertat nec ipsa possit prima dicere: \'uideo te, marite\',
sicut Anna dicebat ad filium: uideo te, fili, amodo
libenter moriar, mortis uidelicet dolorem exoptati conspectus
suauitate non sentiens. ergo ut illa, quae aduenienti uiro
se optat offerre, ablegatis omnibus domesticis occupationibus
semitas uiantis aut pedum uestigia legit, sic propheta curis exutus
saecularibus interiorum oculorum in uerbum dei peruigil custos
usque ad defectionem sui intendebat obtutus, corpus suum re-
digens seruituti et animam suam ad humilitatis patientiam araneae
modo tabescentis erudiens. desiderabat enim sicut ceruus fontes
aquarum et sitiebat in dominum deum suum, cupiens eius uidere
praesentiam et apparere ante faciem dei nimioque desiderio et
uehementi cupiditate deficiens tunc se habiliorem his quae de domino
poposcerit inpetrandis prophetica gratia praesumebat. et nos igitur
intendamus cor nostrum, ut possimus intellegere series scripturarum,
Her. 2,121 sqq. 14*Tob. 11,15 (17) 18 uestigia legit] cf. Quid. Met. 3,17
20 cf. I Cor. 9,27 21 cf. Ps. 38,12 22 ef. Ps. 41, 2 Oml 5 eum esse 0 6 intenti scripsi contenti eodd. av defecimns
Pm2R 7 fili P explorat N 8 currentes Mm2N currente a
proelio] add. altero post alterum qui nunciaret a positus N turrem 0
9 exploratores N fili Pml 10 speluncaiV littorali Nav 11 uiri] mariti
Mm2, om GMm1NOPRTa nauim GMNav 12 gratia Na 13 aliud Pm2
ante aduertat codd. a 15 iibentius v 16 non om.N 17 abligatis O
00 optutiis N 21 humilitates Mml areneae Aml haraneae PmlRfnl
28 uidere eius M 25 iis v
Defecerunt ergo oculi prophetae in uerbum dei dicentes:
quando consolaberis me? si oculi isti significati sunt,
quibus cernimus et uidemus, dicere debuerunt: \'quando consolaberis
nos ?\', hoc est non singulariter, sed pluraliter. sed quia oculus
mentis et oculus carnis unus oculus fiunt et tunc homo consolatione
fulcitur, cum caro et mens diuersa non cupiunt, sed unum desiderant,
unum requirunt, ideo intenti ad eum, qui ait: ego etpater
unum sumus, isti quoque oculi unum esse se confitentur, quia
uno atque eodem desiderio officioque funguntur.
Deficiebat ergo in uerbum propheta. nos autem otiosos
nos putamus, si uerbo tantummodo studere uideamur, et pluris
- aestimamus eos, qui operantur, quam eos, qui studium cognoscendae
diuinitatis exercent. dicunt enim plerique: \'ecce -homo et opera
eius\', quasi qui uerbo studeat non operetur, cum magis
opus istud quam cetera sint. si enim opus iustitia
est, si opus temperantia, si opus fortitudo, utique opus est
etiam sapientia; istae enim quattuor principales uirtutes
habentur.
nam si operatur Christus secundum quod iustitia
est, utique operatur secundum quod aerum est et operabatur, cum
esset in principio apud patrem. denique per ipsum omnia
facta sunt, et scias operatorem omnium esse et opus nostrum
esse Christum Iesum. etenim secundum quod uerbum est, uerbum
Pml optutu N 3 his 0 nelud MPml 5 coepit N
festinet Na 6 ut] et AGPTa fit AGPm2a inueniendae Pm2 7 ergo
inquirentibus, grande opus uerbum est. unde cum Martha festinaret
circa ministerium, Maria autem uerbum domini audiret, ea quae
audiebat ei quae ministrabat meruit anteferri. dicenti enim Marthae:
domine, non est tibi curae quod soror mea
reliquit me solam ministrare? dic ergo illi
ut me adiuuet, respondens dixit dominus: Martha,
Martha, Maria bonam partem elegit, quae non
auferetur illi. ita uerbum cognoscere maius opus esse quam
ministrare diuinae auctoritate sententiae definitur.
Sed fortasse dicat aliquis dictum esse ab apostolo, quia
non in sermone regnum est dei sed in uirtute.
scriptum non nego, sed in quo sermone, cognosce: nempe
quem inflatus effuderit, qui audientibus sermo prodesse non possit,
qui sine ostensione sit spiritus atque uirtutis, hunc sermonem Paulus
non dignatur cognoscere;
uult enim magis uirtutem sermonis
agnoscere. denique nolebat talem suum apostolus esse sermonem,
qui in infirmitate ueniebat, ut alios faceret fortiores, in timore et
tremore, ut timentes nihil metuerent nisi dominum Iesum, trementes .
pacem eius tranquillitatemque seruarent. audi ergo, qualem
apostolus sermonem habebat: et sermo, inquit, meus et
praedicatio mea non in persuasione sapientiae
uerborum, sed in ostensione spiritus et
uirtutis, quia fides non forensi sermone sapientiae, sed dei uirtute
firmatur.
ergo in sermone sanctorum uirtus est, in sermone
autem forensi isto ac philosophico uanitas mundi. uirtutem autem
esse in sermone sanctorum etiam iste propheta te doceat, qui ait:
dominus dabit uerbum euangelizantibus uirtute
multa, hoc est ut multa possint uirtute euangelium
20*1 Cor. 2, 4 27 Ps. 67,12 0 3 dicendi Mml 4 cura Mml 5 reliquerit AGMR
7 bonum N partem—8 maius om.N 11 est regnum MO esse P 13 efflatus
Ta 14 fit AGPRTa 16 esse apostolusau sermonem esseGM 17 alios
saluos faceret et a 18 metuerunt Mml Iesum om.P trementes] timentesO
19 seruare 0 20 inquid Pml 22 et OnJ. CQdd. praeter O, cf- lin. 14 et
Explan. ps. 47.cap. 24 23
Sequitur uersus tertius: q u oinam f actus sum
sicut uter in gelicidio; uistificationes s tuas
non sum oblitu s. uox ista uox iusti est qui mortificauerit
repleti spiritus
iucunditate et suauitate laetitiae erimus exuuiae spiritales, carentes
infirmitate corporea et integro mentis sinu infusam nobis diuinorum
mysteriorum gratiam reseruantes. de his utribus dicitur, quia uinum
nuuom in utres nouos mittunt qui uolunt utrumque seruare, et
corpus et gratiam.
non effluat igitur tuus hic uter, non rimosus
sit, non terreno inueterascat situ, ne uinum nonum ueteres utres
rumpat, scindantur utres, fundatur gratia. non iterum sole iniquitatis
et nimia ui caloris arescant, sed feruentium uiscerum cupiditates
diuersae niuali quodam frigore temperentur.
fngescat aestus
libidinis et quodam continentiae gelu ieiuniorumque restrictus matutina
oratione perfletur, quando sicut ros ita super terram nostram
dei uerba descendunt, sicut imber super gramen et sicut nix super
faenum. nescit utrem bonum ista nix laedere, nix quae diuini splendore
fulget eloquii. nix haec refrigerat, non adurit, fecundat sata,
non internecat. nix haec praeceptio continentiae est, quae calorem
facit frigere corporeum et omnem naturae interioris restinguit
ardorem.
et forte ideo cum Iesus resurrectionis suae demonstraret
20 cf. Ps. 132, 3 21 cf. Esai 55,10 om.N 3 quia] quin Oav sermone sancto Oav
4 uersus] -V- N,om.P tertius] III GR IllI (sie) NP 5 tamquam av 7 corpus
suum AOR 8 enim 0 de OPm2Rm2avtom.eet. 9 igiturJ add. sic 0
tleo] add. atque a 10 iocunditate MNOPRa 11 diuinorum] add. nobis Rm2
12 ministeriorum T dicit AGMOa 13 utrum
Utrem autem corpus hoc dici licet ex pluribus locis, tamen
etiam inde intellege, quod Adam et Eua, ubi imaginem deposuere
caelestis quam ante portabant, imaginem terreni hominis induentes
tunicas dicti sunt uestiti esse pellicias; corporales enim eos de spiritalibus
fecerat culpa commissa. nec illud absurdum ad intellegendum,
quod ita se dicat factum Dauid sicut utrem in gelicidio, eo quod
in asperitate licet positus glaciali mortificauerit tamen corpus suum,
ne sentiret hiemis illius asperitatem quam saluator dicit grauem
futuram esse fugientibus. sicut enim glaciem non sentit uter,
quia pellis est mortui, ita mortuus peccato propheta frigus
peccati sentire non poterat, uel certe quod non frangatur
necessitatibus nec resistat caro menti, sed mollior ductu
animae se inflectat imperiis et in hoc mundi gelicidio non
arescat, uel Quia corpus adflictionis sumus et mortem domini
Iesu semper in nostro corpore circumferre debemus. hic est
uter qui castigat corpus suum, non ut ille incrassatus et obesus populus,
qui sedit manducare et bibere, et surrexerunt
ludere. hic est uter qui inebriat non uino, sed spiritu, in
quo non botryo amaritudinis, non draconum furor, non furor aspidum,
sed poculum inebrians quam praeclarum.
in hoc ergo gloriatur Dauid, quia factus est sicut uter in gelicidio,
operationem peccati non sentiens.
23 ef. I Cor. 9, 27 24*Ex. 32, 6 26 cf. Dent. 32. 32-33 27*Ps. 22, o
28 cf. Ps. 118, 83 Oav etiam] add. ne a 6 angeli}
add. dei a/i 8 tacet Mm2 9 deposuerunt 0 10 caelestem Mtta
11 pelheeas Pav 12 ad om.MNT 17 est] add. animalis v 19 earo--
20 inflectat om.N mollioriAfTa 20 mundo MO 24 surrexit 3/0 25 uter]
autem PH 26 botrio AGMPRa potio Nm2 botms 0 amaritudiues Prnl
27 praeelaramj add. est Ov 28 sicut nter factus est 0 29 sciens N
Et bene peccatum gelicidio conparatur. sicut enim gelicidium
ad nullum usum utile est, ad nullam operationem, sic culpa nulli prodest
usui, nulli operationi, et ideo sicut gelicidium declinanda est, ne
noceat et adurat. bonum ergo mihi fieri sicut utrem in gelicidio, ut
possim non obliuisci iustificationes domini, ut earum liquore per-
fusus refrigeret omnis feruor internae cupiditatis.
non ergo uacuum,
sed plenum hunc utrem esse oportet, plenum spiritus, plenum iustificationum,
ut peccata mea ipse confitear, ut luxuriam carnis meae
conprimam; moriendum est enim mundo, ut uiuamus deo. si autem
uiuamus carni, mors utique est carnis prudentia; uiuere non possumus
deo, quia inimica deo carnalis ista sapientia et uita est
saecularis.
Sequitur uersus quartus: quot s un t dies serui t u i ?
qu and o f aci e s mihi de per s equentibus me iudicium?
potest sic accipi: quot sunt dies serui tui?,
uel sic: \'quo usque insultare poterunt, quo usque inequitare,
qui nos diuersis modis quaerunt adfligere?\' non serus erit terminus;
etenim quasi propheta celeritatem transcurrendae istius uitae non
annorum, sed dierum aestimatione subducit dicens: quot sunt
dies serui tui? et bene \'dies\' dixit, ut non solum moras annuas
prophetica uisione transcurreret, uerum etiam splendidum
sibi uitae huius curriculum uirtutum lumine declararet.
meritoque
securus ait: quando facies mihi de persequentibus
me iudicium? mihi, inquit, iudicium de persequentibus
0 4 mihi] add. est Ta 5 ut] et a licore Pm1
6 interrenae (in del.) N 8 luxoziam Bml 11 est post inimica tr. av,om.A
saeenIaris est 0 13 uersus om.NP quartus] IIII GOPR,om.Na quod
Non absurdum etiam illud, ut, quia breues dies et pauci
sunt istius uitae, non diutius gratiam suam dominus circa prophetam
suum differat, sed ipsi iudicium de persequentibus faciat. nam
hic quoque iudicium est de persecutoribus, siquidem qui non
credit in Christo iam iudicatus est. iudicium autem hoc
est, quod dedit seruulis suis dominus Iesus dicens: habebitis
potestatem calcandi super serpentes
et scorpiones et super omnem uirtutem inimici.
et uerum iudicium, in quo torquetur inimicus, sicut ipse confessus
est dicens: quid uenisti ante tempus 10 requere
nos?
Hoc ergo deposcit uirtutum stabilitate fundatus propheta,
ut subiciatur sibi non homo, sed ille qui locum sibi in homine uindicauit.
unde et apostolus ipsum magis in hominis peccato putauit
esse damnandum, ipsum subiciendum, de quo ait:
conterat
deus satanan sub pedibus uestris cito. ex hoc
ergo persecutore iudicium sibi fieri gestit, ut fidei propheticae uestigiis
aduersarius conteratur et comminuat eum sub pedibus suis propheta
sicut puluerem et in hac corporis sui militia constitutus, quamuis
breues dies uitae sint, triumphum tamen de aduersario adipiscatur,
quo reformati hominis in ueterem gratiam, quem ante delictorum
uinculis tenebat adstrictum et feruentis libidinis lassabat
2Q*Rom. 16, 20 23 ci. Ps. 17, 43 25 d. Hiob 14, 5 Tm2a remuneras v prouehas Ta
4 corones Ta prophetico ore promissis seripsi propheticorum praemiis
(poenis NT) codd. propheticorum av 6 dies post uitae s.l.N 8 nam] non 0
9 persequentibus 0 10 credunt-iudicati sunt N PTa 11 habetis Bml
12 caleare NT supra MN a 13 scorphiones B supra 0 18 in
homine sibi 0 hominem P uendieauit MNm2a 21 satanam Nv sathanan O
23 comminuet APmlBml sibi sub N 24 hoc AOMmlPml 25 dies
uitae breaes Nav 36 quo] qui GMNP homines Pml_
subiectus est
igitur aduersarius secundum domini sententiam. etenim dominus
Iesus ueniens in hunc mundum per uirginis partum subiecit animae
nostrae omnes contrarias potestates, ut fide tua, uerbo tuo, conuersatione
tua et operibus conterantur. si ergo non conteris aduersarium,
tua culpa est, qui permissa non uteris potestate. in nobis est
igitur, ut aut subiciatur aduersarius aut resultet.
si enim actus noster
displiceat, incipit aduersarius superbire, si autem bonis inhaereamus
operibus, exerceamus studia castitatis iustitiae continentiae, calcamus
serpentem et scorpionem. calcamus enim illum pedibus castitatis,
conterimus scorpionem, ne possit excutere, calcamus uestigiis
continentiae, uerecundiae iustitiaeque gressibus. possumus ergo et
in hac breui uita triumphum de aduersariis habere perpetuum.
Sequitur uersus quintus: narrauerunt mihi iniusti
exercitationes, sed non sicut lex tua, dom
in e. bene optat iudicium sibi fieri de persequentibus, qui non
Superflua igitur loquitur haereticus qui non loquitur ueritatem,
non loquitur secundum legem. qui autem fundatus in lege est,
nouit a ueris falsa discernere, spiritalis eruditione doctrinae haeretica
ab euangelicis dogmata separare. ideoque, ne multi decipiantur,
iubetur a domino tacere peccator; peccatori enim dixit
deus: quare tu enarras iustitias meas?
26 Ps. 49,16 ANm20av igitur est 0 5 conteratur AGMmlP
6 quia M 8 subire 0 9 operibus] add. ut GMNP Ra 10 serpentes AR
illumj cum (sic) 0 11 conterimus] add. et Jlm2Nav exurgere Mm2NPT
continentiae uestigiis Nav 13 in om.GMmlPR 14 uersus omN P
quintus] V GOPf om N iniuste O 17 impedire post fidem tr. O conati
conticescat igitur perfidia quae tramitem ueritatis non nouit, quae dei
praecepta non seruat. cur enim per os suum adsumunt peccatores
euangelium ueritatis, in quorum ore ueritas non est ? omnia autem
praecepta dei ueritas, Christus autem ueritas. non est ergo Christus
in disputationibus perfidorum, qui dicit perfido: os tuum
abundauit nequitia et lingua tua concinnauit
dolum;
lingua enim, quae uult adstruere mendacium, dolum
utique nectit adsertis. sed huiusmodi fur est et cum fure concurrens.
multi enim fures sunt, qui uerbum dei non ad utilitatem suam
furantur et rapiunt, sed ad fraudem, et Patrimonium quoddam cae-
lestium scripturarum in sua furta detorquent, adulterina sibi conpendia
colligentes dolo magis quam ueritate quaesita. sed ni sunt
qui miscent aquam uino tamquam caupones pessimi, adulterantes
sermonem dei et insincerum proferentes, quicquid perfido et tamquam
ebrio ore deprompserint, et ideo aliena loquuntur a lege. unde
bene eos propheta refugit atque reprehendit, sciens quid praescripto
legis acceperit.
Recte ergo ait sequenti uersiculo: omnia praecepta
tua ueritas: iniuste per s e cuti sunt w e, adi u u a
m e. quasi bonus miles bella non refugit nec conflictus quamuis grauium
ideoque non petit, ut persecutiones quiescant,
sed in persecutionibus postulat se iuuari. sciebat enim, quod o mnes
qui uolunt pie uiuere in Christo Iesu persecutiones
patiuntur. mauult ergo persecutiones pati,
ut pie uiuere possit in Christo. et bene non unam persecutionem, sed
multas persecutiones dixit nec expressit uocabula persequentium,
5*Ps. 49,19 8 cf. Ps. 49, 18 9 cf. Hier. 23, 30 13 cf. Esai. 1. 22
ef. II Cor. 2,17 ls*Ps. 118,86 24*11 Tim. 3,12 add. tenere Oav 2 quur P 4 ergo est Oav ergo om.NP
6 nequitiam A 9 non úm.R 10 quodam 0 14 sermonem dei] uerbum
domini 0 15 depromserint 0 loquntur GM locnntur OR 16 eos bene Nav
refutat (ta in ras.) Ta perscripto 0 18 uersiculo]add. VIto R VI AGMNP
19 iniusti MmlO 21 pauescat Mmla 22 adspicari M exorat 0 24 se
postulat av adiuuari Mv 25 persecutiones—27 Christo om.N 26 patiantur
MOP persecutiones ergo P 27 in Christo possit au
non uidemus. persequuntur nequitiae spiritales, persequitur haereticus
Iudaeus gentilis. omnes ergo sub persecutoribus qui uolunt pie
uiuere, quia, ubi multi persecutores, nullum a persecutionibus uacat
tempus pie uiuere gestienti.
et fortasse, cum persecutiones non patimur,
tamquam condemnati habemur, quia nequaquam pie uiuere
uelimus in Christo. nam utique, cum sit definita sententia, quod
omnes qui uolunt pie uiuere in Christo Iesu
persecutiones patiuntur, uidetur is qui persecutionem
non patitur abdicatus, quod non sit piae intentionis in Christo; deuotionem
etenim fidei proelia persequuntur; si desint certamina,
uereor ne deesse uideatur qui certare desierit.
omnia, inquit,
praecepta tua ueritas. quae praecepta nisi illa: si me
persecuti sunt, et uos persequentur? haec praecepta
Dauid, anterior licet incarnationis sacramento, iam tamen audiebat
in spiritu et quasi Christi discipulus non subtrahebat se passionibus,
sed certaminibus offerebat.
sciebat hoc sibi ad gloriam fructuosum,
hoc ad custodiam salutis tutum, ut frequentibus exercitiis
iusti pietas confirmaretur; cito enim fides inexercitata languescit
et crebris otiosa temptatur incommodis. remissas excubias callidus
insidiator inrumpit, adsuetum autem bello uirum externa fraus instruit
et ad gloriosae prouehit palmam uictoriae. pax ergo fideli corruptelae
materia est.
Quam pulchre nobis persecutionis processere tempora!
intentus sicut medicus erat intimae ad deum mentis affectus. illi
adhaerebat nec ullas cogitationes obstrepentes sibi precantis animus
sentiebat. totis uisceribus fundebatur oratio et quidam miscebatur
24 persecutwnis] Iustinae anno 386 NORa 3 omnis Rml persecutoribus] add. sunt Mm2
4 persecutionibus b persecutoribus codd. af.i 5 persecationibus Rml 7 uolumus
a definitum (om. sententia) 0 8 pie uiuere uolunt M 9 pr.
persecutionem 0 his P alt. persecutiones NPRav 11 persecuntur
NOPR desunt 0 12 desidierit M desiderat Oml desideret Om2av
14 persecuntur O 17 sciebat]
cotidiana meditatio habebat iam contemptum
periculi et usum calcandae mortis receperat. quod amisimus exercitium,
temptant otia quos bella non fregerant. periculosa igitur et
pacis otia; in pace plures persecutiones esse coeperunt. nullus erat
tempore persecutionis adulator qui callida mentem adulatione temptaret.
non uacabat animo corporis delectatione dissolui et huiusmodi
quae secundis rebus excitari solent admittere passiones. ideo
apostoli cum caederentur includerentur, exultabant, quod illis iniuriis
aeternae gratiae meritum lucrabantur, qui digni fuerant pro Christi
nomine iniurias sustinere. non illis erat cura de patrimonio, studium
de potestatibus et honoribus, non de praelatione, quae etiam iustos
exagitare consueuit, sed ille se praeferri putabat, qui esset pluribus
uerberibus flagellatus.
Merito ergo Dauid occasiones expetit triumphandi et certandi
copiam pro deuotionis eruditione non metuit, qui nouerat persecutiones
iniquorum proficere ad incrementa uirtutis. non enim
dixit: \'quia persecutiones patior, adiuua me\\ sed:
iniuste, in-_
quit, persecuti sunt me, adiuua me. potest enim
quis et persecutiones pati, sed non iniuste, quia est etiam iusta persecutio,
si oderimus obscenos, si infesti simus iniustis, si iniquos
uelimus opprimere, ne pluribus noceant, si auarum fraudis suae conpendiis
exuamus, si execremur insolentiam superborum. qui autem
pro fide, pro iustitia, pro castitate persecutionem patitur, bene is
dicit: iniuste persecuti sunt me, adiuua me.
Sequitur uersus septimus: paulo minus consummau
er unt me ira terra, ego o autem non dereliqui
mandata tua. non superfluo diuinum quaesiuit auxilium, qui
discamus
cauere quem gerimus. hic nobis hostis domesticus, hic inimicus
grauis nostri ipsius corporis. inflammatur uino, ardet libidine, decore
mulieris occursantis accenditur, spe alitur, desperatione uritur, inlecebris
exuritur, non euaporat effectu, timore turbatur, metu frangitur,
luxuria mollitur, lasciuia dissoluitur, labore adficitur, sollicitudine
fatigatur, passione conteritur.
miraris, si inter tot aduersanas
passionum uices se etiam iustus tenere uix possit, cum inpares
simus etiam singularum certamini passionum ? quem uel sola libido
non uindicet, quem non subiuget auaritia, quem formido non quatiat,
quem luxuria non euaporat, quem lasciuia non emolliat, quem non
supblantet ebrietas?
Quasi conscius igitur carnalis infirmitatis et explorator persecutionis
hostilis dicit: paulo minus consummauerunt
me in terra. in hac utique terra, in qua Adam primus
corruit et pudenda prolapsione deiectus totius gressum futurae posteritatis
inflexit; in hac terra, in qua Cain munera fraterna dolens suis
esse praelata ruina est stratus inuidiae; denique uox fraterni sanguinis
clamauit a terra.
in hac terra Noe sanctus, quem totius orbis
diluuia in tantis procellis et fluctibus Peruigilem probauerunt, ubi
tamen otioso curas laxauit corpore, somnum ebrietatis offendit, contumeliam
paternae pietatis incurrit, docens periculosa otia securae
esse uirtuti.
in hac terra Loth reuerendi parentis imitator, quem non
luxuriantis Sodomitanae plebis decolorauit inpuritas, non flamma
9, 21—23 25 cf. Gen. 19, 33-35 0 diuturno Mml 3 corruisse Pml 4 que M 5 grauis] add.
est av ipsius] add. usus v corporis usus 0 inflammatus Pml 7 non
omN affectu NPmla 8.13 luxoria Rml 10 uicisse PmlR iustos Mml
11 sumusJl certaminis J GNOP R passionum om v 12 iudicet MNOPtnlTa
17 me om.PmlR 19 inflixit a 20 status 0 23 tamen om.O corpore] dėf. A. add. ibi a ebrietatis—p. 255,17 in habitatione sua desuni in A offendit]
add. quando mediastino filio delyrante s.l.m2Ta 24 esse ocia, secura esse
perieula uirtutis 0 secura GMNPRo 25 Lot v 26 luxoriantis Rml
decolarauit P flammae Pml
tamen commixtionis non euasit incestum; uritur ille flammis mulierum
quem sulphurea flamma non ussit.
In hac terra etiam Dauid propemodum consummatum esse
se dixit, siquidem paene motos pedes suos et gressus suos paulo minus
sensit effusos, quia diuitias saeculares et successus corporalium
prosperorum loco beatitudinis aestimauit peccatoribus abundare.
propter quod etiam flagellatus est, sed flagella iusto remedia salutis
sunt; castigat enim dominus quem recipit. unde
etiam Dauid conuersus ad domini caritatem atque in eius eruditus
praeceptis, non ignorans, eo quod caducis caduca fortuito quodam
deferantur euentu et quia non diuitiarum abundantia, sed uirtutum
gratia uitae probabilis merita pensantur, dilexit magis
quam dereliquit mandata dei, quibus solis potuit ingruentes
nequitias spiritales et insurgentes huius corporis adpetitus in hac
tam fragilis naturae infirmitate superare. magna igitur uirtus,
quae sub tantis persecutionibus constituta et paene obpressa
tamen suum non est oblita praesidium nec mandata dei dereliquit.
Ideoque, quia solum sibi deum profuisse cognouit, preces ad
dominum dirigens ait uersu sequenti: secundum m isericordiam
tuam uiuifica me, et c-usto d iam testi m onia
or
fluctuanti et infido nobis corpore esse non posse, cuius inbecillitas
propositum animae derelinquat. opus est ergo dei misericordia, ut
continua et perpetua sit in hoc corpore uiuificatio, ut cotidie iustus
deo uiuat peccatoque moriatur. si enim culpa moriatur in nobis,
22 cf. p. 46, 6. 68, 14. 97, 8. 107, 24. 130, 3 def. A v 3 sulfurea 0 sulphorea Rml usit OmlP 4 dauit JIml
se esse v 5 pedes suos motos O
Denique uiuificari se ante poscit a domino et postea custodiam
testimoniorum caelestium pollicetur; non enim communis haec
uita custodit caeleste mandatum, sed illa quae munere fulcitur aeterno
per operationem gratiae spiritalis. possumus etiam sic intellegere:
quia iam propheta quae erant legis agnouerat, optat aduentus
dominici misericordiam, ut accipiat praecepta quibus lex adimpleatur,
ut non solum adulterium sciret esse uitandum, sed etiam concupiscentiam
adulterii declinandam.
os enim patris Iesus dominus
locutus est in euangelio eum, qui uiderit mulierem ad concupiscendum
eam, in corde suo adulterium perpetrasse. quantum euangelio
profecerunt studia castitatis, quo non solum turpioris facti, sed etiam
studii degeneris ablegatur obprobrium!
Qui sunt autem, de quibus dicit quod paulo minus consummauerunt
eum in terra, nisi persecutores ? de quorum uno ait do- minus
Iesus: ite dicite uulp illi, hoc est de Herode. et
alibi cum se fraudulenter interrogari aduerteret, dixit: u ulpes
foueas habent et uolucres caelinidos, ubirequiescant,
eo quod fraudulenter in terrestrium passionum
quibusdam latibulis demorentur.
inde etiam Samson binas uulpes
sibi nexuit, ad quarum caudas alligauit faces et dimisit eas per messes
allophylorum, per hanc figuram significans, quod inprobi ae fraudulenti
homines et maxime haeretici liberam linguam habeant ad
latrandum, sed exitus inpeditos, aut litigiosa principia, finem uero
fraudis suae incendio deputatum.
ldecque et trecentas uuipes dimisit,
eo quod perfidi crucis quidem se praedicatione commendare desiderant,
sed mysterium eius tenere non possunt, qui hac praedicatione
composita et falsa atque simulata urere magis fructus conantur
21 cf. Iudd. 15, 4-5 def. A 2 utique om.O 4 mandatorumNa 6 intelligire Pml
10 declinandum Rml 11 locutus est iesus (om. dominus) 0 coneupi-
scendam M 13 studea Rml qui R 15 sint GMmlPRTa de om~NT
quod om.O 16 eum]
alienos, cura utique uera crux domini non exurat aliena merita, sed
fecundet. meritoque scriptum est in Canticis canticorum. prendite
nobis uulpes pusillas exterminantes
uineas, ut uineae nostrae floreant. quo ostenditur,
quod uel dominus Iesus uel ecclesia fraudulentorum dolos
a uineis suis exterminandos esse praecipiant, ne pauxillulis
uineis noceant, quia adultis iam uitibus nocere non possunt.
haereticus enim inperfectum temptare potest, non potest subplantare
perfectum.
Labd littera duodecima incipit, cuius interpretatio \'cor\' uel,
ut alia habet interpretatio, \'seruo\'. unde uidetur admonere uel prudenter
haec intellegenda uel sollicite seruanda praecepta. nam hoc
primus statim uersiculus admonet; cor etenim sibi mundum creari
in superioribus hic propheta, ut legimus, postulauit, cor sibi prudens
dari orauit a domino filius huius Salomon. qui ergo habet cor mundum,
qui habet cor prudens, ipse intellegit seriem subditorum uersuum
atque uirtutem. unde et alibi inuenimus \'cor solum\', id est
uel singulare uel quod nulla inlecebra saeculi huius inpediat et carnis
possit interturbare sapientia. qui autem habet cor, seruat mandata
dei, quemadmodum legisti de Maria, quae conseruabat omnia domini
saluatoris in corde suo uel dicta uel gesta.
Circumcidamus ergo cor nostrum, nihil corporeum, nihil uile
quaeramus; uile autem omne terrenum. nihil ergo terrenum,
24 cf. Rom. 2, 29 def. A Rml prandite Pml 4 quo] quod
MmlOml a fraudolentorum GRml 6 pau«illulis Nml PmlRmlT pusillulis
Nm20Rm2v 7 uineas Rml uiribus GJimlNPT 9 nihil subscript. in codd.
12 Labd PR IABEHD G Labehd Mml lamehc Mm2 A⊄ EHC N [l]abda 0
Lameth a Lamed v littera-incipit om.N cor] est cor 0 13 interpretatio
habet au ammonere NOP 15 primis N uersiculis ammonet N ammonet
uersiculus 0 16 postolauit Rml 17 ad dominum Pml huius om- R
19 uirtutum R 20 huius saeculi Nav 21 sapientiam R praecepta 0
22 quemammodum N legistis M de om. eodd. praeter 0, a mariam N
quae om.Ta gestaltt (ge in ras.) Ta omnia om.0 23 pr. uel om-GM
M circumidemus Rm2
constituamus caelestibus - eloquia enim domini eloquia
casta —, ut in his mysteriorum caelestium inmaculata et pudica
sinceritas spiritali interpretatione resplendeat. non adulterina quadam
opinione misceamus terrena diuinis et illud inuiolabile sacramentum
propheticae uisionis aut perennis oraculi naturae nostrae
aestimatione uiolemus.
ideo enim addidit: argentum igne
examinatum, purgatum terrae, probatum s eptuplum,
ut tamquam boni nummularii spiritu examinemus prophetici
sermonis argentum, secernentes domini pecuniam atque ab
omni labe terrena salutaris fontis infusione purgantes, ut Christo
digne sentire uideamur, qui ait: nolite thesaurizare
uobis in terra, ubi aerugo et tinea exterminat,
sed thesaurizate uobis in caelo.
Thesaurus tuus est fides pietas misericordia, thesaurus tuus
Christus est. noli eum aestimare de terris, hoc est de creaturis, quia
dominus totius creaturae est. maledictus, inquit, homo
qui spem habet i n homine, sed mihi salus per hominem
uenit. uide tamen quid scriptura uetus dixerit: et homo est,
e t quis cognoscet eum? ille igitur homo non humana mihi,
sed diuina potestate omnia peccata donauit, deus in corpore dominus
Iesus, mundum reconcilians sibi quem redimebat a culpa.
Thesaurus noster pretiosus intellectus est. si terrenus intellectus
fuerit, si fragilis, haeretica eum tinea et impietatis aerugo consumet.
leuemus ergo et erigamus sensus nostros nec inpossibile iudicemus,
ut haec humani corporis infirmitas ad cognitionem mysteriorum
caelestium prouehatur, cum iam ad nos dominus
Iesus, in quo absconditi erant scientiae sapientiaeque
thesauri, diuina sua miseratione descenderit, ut clausa
19*Hier. 17, 9 22 cf. II Cor. 5, 19 28 cf. Col. 2, 3 def. Â om.NT nihil corporeum om.NPT 3 in om.v 6per-
hennis OP Rm2 7 earistimatione O enim om.O 8 probatum terrae pur-
gatum Na septupio PmlRml 9 numularii MN 11 purgentes Mml
12 digna MNm20v 13 exterminant v 14 thesaurisate Mml lo pietas}
In aeternum, inquit, domine, per manet uerbum
tuum in caelo. uides etiam in te permanere debere quod
in aeternum non obliuiscar iustificationum
tuarum. legis ergo meditatio facit, ut tempora tribulationis,
tempora quibus humiliamur aliquibus aduersis, sustinere
et tolerare possimus, ut neque humiliato nimis neque deiecto frangamur
affectu. denique dominus non frangi nos humilitate usque
ad desperationem uult, sed usque ad correptionem.
Unde et Hieremias propheta sub hac littera in Threnis ait:
ut humiliaret sub pedibus omnes uinctos terrae
et declinaret iudicium uiri contra faciem
altissimi, ad condemnandum hominem cum
iudicatur, dominus non dixit, et infra: de ore
altissimi non exibunt mala. humilitas ergo, quae a
domino est, plena iustitiae, plena est aequitatis, quia non exeunt
mala de ore domini. denique qui humiliabatur a domino dicebat:
humiliatus sum, et saluum me fecit.
Ergo sicut prudenter considerandum est, quando humilitas
a domino sit causa probationis, quando etiam ipsa ab homine
26*Ps. 114. 6 def. A add. et 0 3 prima om.Oml, add. pro 0m2
3 uideatnr] add. uersus primus incipit a 4 uerbum tuum permanet 0
9 alt. te] et
in saeculum ergo permanet
uerbum tuum, domine, in caelo. et quomodo ipse
dixisti: caelum et terra transibunt, uerba
autem mea non praeteribunt? in saeculum permanet
uerbum, non ultra saeculum et saecula; saecula enim temporis sunt.
caelum ergo et terra, id est opera mundi istius, praeteribunt et tempora
permanebunt. alius qui spiritalis est et diiudicat uerba legis: in
aeternum, inquit, domine, permanet uerbum tuum
in caelo; aeternitas enim uerbi manentis opinionem uerbi
praetereuntis excludit.
quomodo autem permanet uerbum m caelo,
si ipsum caelum praeterit? et quomodo possunt stare culmina, si
cedant fundamenta, aut quomodo permanere habitator in habitatione
sua, nisi et habitatio perseueret ? sed forte illud occurrat, quia
scriptum est: erit caelum nouum. uerum nec sic absolubile,
quia nec in hoc potest permanere quod praeterit nec illud potest
dici mansisse quod coeperit. tinea intellectum tuum scindet, si putes
uerbum sicut caelum uel incipere uel praeterire.
Unde, si uirtutem prophetici sensus cognoscere uolumus,
primum in his quae uisibilia et sensibilia sunt ethicum consideremus,
ut ex eo quae sunt intellegibilia manifestemus. si uerbum dei in
caelo permanet, imitemur caelum ubi permanet uerbum, permanet
ordo sollemnis caelestium statutorum et beneficiorum domini crebrae
uices sollemnibus muneribus perseuerant.
supernis nempe uel
24 et 13 def.A s.l.m2P alii 0 7 domine, uerbum tuum Nrzv
9 praeteribantj transient 0 11 istius mundi opera av 12 indicat Ta
15 praetereuntes Mml 17 cadant OPtn2Ra quomodo] add. potest RmZv
permanet Mm2NTa permaneret P 18 nisi] pergti A 19 absoloite Mml
20 in om.O 21 quod] cnmNTa 22 uerbum]
sunt semina quae de caelo sunt
et seruntur in terris. est etiam superna uindemia, unde ait propheta:
serite uobis ad iustitiam, uindemiate ad
fructum. et quando non florent opera tua, foue tamen semina
tua, ne lasciuiendo luxurient. quod luxuriat in flore seminis, tenuatur
et hebetatur in fructu. fructus ipsos usque ad maturitatem
decoque.
Imitatores etiam ipsius caelestis simus elementi: non semper
sole feruet ardenti, frequenter nubibus priusquam, pluuiis uehementibus
inhorrescit, iactis niuibus tegit terram. non ergo sit in te quoque
diuturna lasciuia; succedant maesta senilium curarum tempora et
tamquam incana maturitas agrum hunc tui corporis reprimat.
utilior
saepe tristitia est, quae comitem solet habere grauitatem. numquid
ulla in ipso est sole praeuaricatio ? nonne cotidianos cursus
suos seruat? numquid continuos nouit luna defectus et commissi
munus deserit ministerii? isdem nempe uicibus annus redit, eodem
statu reparantur tempora, isdem obsequiis reformantur. sol diem
inluminat tempora statuta custodiens, fukret splendoribus luna
nocturnis et lux eius in tenebris micat. stellarum nitentium rutilat
globus sollemnique statione et conuersione ac demutatione funguntur.
lex una diuersis, constitutorum semel uices cursuum custodire
nec fines transire praescriptos. manet ipsa inmutabilis demutatio
et conuersio uertere ordinem suum nescit. una omnium oboedientia,
0 3 autumni Ov hibemi cet. a 6 etiam] enim 0 9 lasciuendo
0 luxorient et iuxoriat Rml seminis Mm2 sermonis cet. av tenuiatur
T 10 ebetatur ex euetatur P hebitatur Rm1 11 dequoque 0
12 simus ipsius caelestis 0 caelesti Mml 14 quoque om.a 16 cana
AmlMa reprimant A 17 non quid Pvil 18 nonne] num GMNOm2Rm2
non OmlP Rml cottidianos G 19 continuos] cotidianos 0, add. non
GMNOm2RnZ 20 misterii 0 idem Aml hisdem Oa iisdem v uitibus Mm1
redit nmusO 21 reparatur ARm2 tempora—22 inluminat om.AR hisdem3?Oa
iisdemv 22 fulgit Pm1I 27 una] unitGml unita Gm2Mml unitur
Mm2NT oboedientiam AG, add. est s. LP
concordiam.
In caelo ergo permanet uerbum, quia satanas de caelo cecidit.
non habebat in caelo locum, propterea cecidit. quo cecidit nisi
in terras ? ideo hic adulteria homicidia ebrietates abundare coeperunt.
inde exclusus acrior ad nos uenit et temptationes solito asperiores
tamquam iratus exercet.
in caelo igitur permanet uerbum, quia inde
deiectus est diabolus; in terris non permanet, quia huc totus aduenit.
et uide utrum hic permanere uerbum possit in nobis, ubi tantos
laqueos diabolus aspersit, qui dum esset in caelo, nec ibi uerbum
poterat permanere. denique quia et ipse uerbum non tenuit,
cecidit e caelo.
In caelo ergo uerbum permanet, quod secundum uerbi dispositionem
regitur et gubernatur. sed quia et ipsum caelum praeterit,
ideo non dixit \'in saecula\' permanere, sed \'in saeculum\',
quamquam propterea praetereat, ut fiat nouum caelum, noua terra,
nouum testamentum, ut facie ad faciem gloriam domini uidere possimus.
Uerumtamen quia et in caelo fuit uitiis locus — nam
utique non cecidisset inde aduersarius nisi in criminibus deprehensus;
nam et stultus sicut luna mutatur et caelum ipsum
tenebris obducitur —,\'uidetur utique non de elemento dictum, sed
de uirtutibus potestatibusque caelestibus. sunt enim sanctae uirtutes
in caelo, in quibus nihil lubricum atque terrenum sit.
sunt
etiam in terris caeli qui enarrant glorim dei. qui sunt isti caeli
audi dicentem: sicut portauimus imaginem illius
terreni, portemus et imaginem huius caelestis.
isti igitur caeli sunt qui etiam in terris positi audent dicere: nostra
3,18 21 Eccli. 27,11 (12) 25 cf. Ps. 18, 2 26*1 Cor. 15, 49
28 Phil. 3, 20 add. tuamO sathaaasOa 5 habundareGM0 8 eiectasO
terras AGMmlPR terra v huc] huic A 9 hic in nobis uerbum poatum
permanere possit 0 10 sparsit GMmlO asparsit PmlBml cum GMNPTa-
13 permanet] add. et av uerbum dispositione AR 14 all. et om.NTa
16 propterea] postea O, om. v caelum] add. et GMNOPav terra nona 0
17 dei 0 20 in om.N 21 sicut] ut a 23 enim om.P 25 qui sint Mml
28 sunt caeii av
isti sunt caeli in
quibus fides grauitas continentia doctrina uita eaelestis. nam quemadmodum
terra dictus est, qui lapsus ex illa praeuaricatione caelestis
gratiae et in haec uitia terrena deiectus praeuaricationis suae
uinculis se ligauit, ita e contrario caelum dicitur, qui uitam angelorum
custodia integritatis exercet et corpus suum continenti sobrie-
tate moderatur, mentem quoque suam miti tranquillitate componit,
pecuniam pauperibus misericordi liberalitate dispensat. est ergo et
in terris caelum in quo possunt uirtutes esse caelestes. caeum
mihi thronus ego magis iusti affectum quam elementum intellego.
illum puto caelum ad cuius animam uenit Christus et pulsat ianuam
et, si aperueris, ingreditur. nec solus ingreditur, sed etiam cum patre,
sicut ipse ait: ego et pater ueniemus et mansionem
apud eum faciemus.
Uides igitur quod uerbum deus et otiosum prouocat et dormientem
excitat. qui enim uenit et ianuam pulsat, uult semper
intrare. sed in nobis est quod non semper ingreditur, non semper
manet. pateat aduenienti ianua tua; aperi ianuam tuam, expande
gremium tuae mentis, ut uideat diuitias simplicitatis, thesauros pacis,
suauitatem gratiae. dilata cor tuum, occurre soli lucis aeternae
quae inluminat omnem hominem. et illud quidem uerum lumen omnibus
lucet;
sed si quis fenestras suas clauserit, aeterno lumine se
ipse fraudabit. excluditur ergo et Christus, si tu mentis tuae ianuam
claudas. etsi possit intrare, non uult tamen inportunus inruere, non
uult inuitos cogere. ortus ex uirgine processit ex aluo, uniuersa totius
orbis inradians, ut luceret omnibus. capiunt, qui desiderant
fulgoris perpetui claritatem, quam nox nulla interpolat. soli enim
19 eL n Cor. 8, 2 20 cf. II Cor. 6,11 21 cf. Ioh. 1, 9 add. est GMR (s. I.) uitae MNP caelestis] add. est Oav
4 hac NORmlT uita NT terrena uitia GMv 5 se uincalis av se ligauit]
religauit NTa contrana Mml uita GPmlR 8 misericordiae APm2R
misericordia N libertatetfT lOtronus NR ergo AR
Beatus ergo ille cuius pulsat ianuam Christus. ianua nostra
est fides quae totam domum, si fuerit robusta, communit. per
istam ianuam Christus ingreditur, unde et ecclesia dicit in Canticis:
uox fratris mei, pulsat ad ianuam. audi pulsantem,
audi introire cupientem: aperi mihi, soror mea
sponsa, columba mea, perfectamea, quia caput
meum repletum est rore et crines mei guttis
noctis.
considera quando maxime pulsat ianuam tuam deus uerbum:
cum repletum est caput eius rore nocturno. in tribulatione
etenim et temptationibus positos uisitare dignatur, ne quis forte succumbat
uictus aerumnis. repletur ergo caput eius rore uel guttis,
quando corpus eius laborat. tunc ergo uigilandum, ne, cum uenerit
sponsus, recedat exclusus.
si enim dormias et cor tuum non uigilet,
discedit antequam pulset, si cor tuum uigilet, pulsat et aperiri sibi
ianuam poscit. habemus ergo animae nostrae ianuam, habemus et
portas de quibus dictum est: tollite portas, principes
uestri, et eleuamini, portae aeternales, et introibit
rex gloriae. est ergo et caelum in his in quibus portae
sunt aeternales.
si has fidei tuae portas uelis attollere, intrabit
ad te rex gloriae triumphum portans propriae passionis. habet etiam
iustitia portas. nam etiam de his legimus scriptum dicente domino
Iesu per prophetam suum: aperite mihi portas iustitiae,
et infra ait propheta Dauid: lauda, Hierusalem,
dominum, lauda deum tuum, Sion, quoniam
confortauit seras portarum tuarum.
Est ergo anima quae habet ianuam, est quae habet portas.
ad hanc ianuam uenit Christus et pulsat, pulsat et portas. aperi ergo
illi; uult introire, uult sponsam inuenire uigilantem. noli bono
24 Ps. 117,19 25 Ps. 147,1—2 (12—13) GM 4 fides est NPav rubusta A eommuniet AOR
5 et om.0 6fratruelis 0 10 dei Mm20 11 caput eius repletum estO
14 sponsas uenerit av 15 nigilat a 16 uigilat MNOmPRm1 pulset a
18 principis A 19 uestras GMNOciv 20 ergoj enim M 23 iustitiae P
Nonnumquam etiam, si moraris, mittit manum suam per
fenestram, sicut ait sponsa: frater meus misit manum
suam de prospectu, et uenter meus conturbatus
est super eum. exsurrexi ego aperire fratri-
tri meo, manus meae distillauerunt myrram,
digiti mei myrra pleni. primum ergo tamquam a prospectu
mittit manum suam, quando deus esse operibus aestimatur; unde
ait: si mihi non creditis, uel operibus credite.
deinde augetur amor et intimis uisceribus conceptus inolescit. inde
intellegibili utero, in quo est receptaculum uerbi, seminibus eius infusis
plenitudinem eius corporaliter inhabitantem haurire anima
nostra desiderat. non enim turbatur uterus feminarum nisi quae
fuerint aluo graues.
Surgit igitur anima, ut aperiat dei uerbo. sed dum se expandit
atque aperit, ut opera mundi huius uerbi receptione mortiiicet—sicut
ille qui ait: mortificationem domini Iesu
in corpore no stro circumferimus —, ergo dum aperit,
transiuit sponsus. uult enim semper quaeri, frequentius inueniri,
et si clausam ianuam inuenerit, pulsat, et si per moram fuerit exclu--sus,
recedit. sed cito redit et iterum pulsat, ut uel postea sponsam
inueniat praeparatam. potest quidem et sic accipi: frater
meus transiuit, sicut legimus, quod penetrauit dilectae intima
medullarum, et quemadmodum ad Mariam dictum est: e t
tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut
reuelentur multorum cordium cogitationes.
21*11 Cor. 4, 10 26*Cant. 5, 6 28*Luc. 2, 35 AGMORv 2 eum om.GMNPTa 3 somnulentus A repagulia]
add. grintilin s.l m2M 4 neglegens sia NPav 9 exurrexi GMa et surttcd
0 ergo a 10 miiram OB 11 mirra R a] de NTa 20 istius a
mortis fiet Aml 22 ergo dum aperit om-0 23 fcransit MNa 24 inuenerit
ianuam Nav 26 siquidem Pml 27 transibit OM R 28 quemammodum N
quando anima peregrinatur a corpore et deo praesens est.
Explanauimus igitur, ut potuimus, quid esset: in aeternum,
domine, permanet uerbum tuum in caelo.
possumus tamen et sic intellegere, quia in caelo magis permanet in
aeternum, ubi angeli et archangeli, Cherubim et Seraphim, quoniam
homines quamuis sancti sint, tamen affectus eorum saepe mutatur.
nunc gaudemus, continuo maeremus irascimur ingemescimus.
in
ipsa paenitentia non uult nos satis contristari apostolus, ne tristitia
absorbeamur. ubi ergo iracundia, ubi tristitia grauis, non permanet
ibi uerbum. denique de solo domino Iesu dictum est a Iohanne, quia
uidit spiritum descendentem de caelo sicut columbam et manentem
super eum.
nam et prophetae non semper prophetabant, sed cum
infunderet his spiritus gratiam prophetandi. denique nec Dauid
praesciuit quid adnuntiaret Nathan missus a domino, et utique
inferior Nathan propheta cognouit quod Dauid praestantior nesciebat,
et alius dixit propheta: celauit me dominus.
unde et
plerique accipiunt in caelo permanere dei uerbum in potestatibus
caelestibus, in quibus non sunt affectuum uarietates. aliqui autem
de ipsa accipiunt trinitate, quae sola inmutabilis sit. et ideo in caelo
permanet uerbum, id est in patre, quia uerbum dixit: ego in
patre et pater in me.
In generationem et g ene r at ionem ueritas
t u a. multi sunt qui dicuntur dii, sed non sunt. ergo in gentibus
Samuhel, in Dauid, Helia, Heliseo et in illis septem milibus uirorum,
qui non curuauerunt genua Baal. sed quia posterior suboles Iudaeorum
a patrum moribus deuiauit, recessit ab illis ueritas et ad ecclesiam
uenit. recessit enim ab illis, quando dixerunt de domino Iesu:
tolle tolle, crucifige eum; tradiderunt enim ueritatem
et elegerunt iniquitatem. omnes ergo aliae generationes ueritatis
exsortes, omnium haereticorum generationes non tenent ueritatem.
sola ecclesia ueritatem pio affectu possidet, quia generatio Iudaeorum,
quae ante eam possidebat, amisit. populus ergo Iudaeorum
prior fidei generatio et ideo infantior et infirmior, qui lubrico adulescentiae
stare non potuit. populus autem christianus fidei secunda
generatio, ideo robustior et uenerabili maturior senectute. illa generatio
legis, haec gratiae. unde et alibi ait: in generationem
et generationem adnuntiabit ueritatem tuam.
Sequitur uersus tertius: fundasti terram e t permanet.
dispositione tua permanet dies. quomodo
Denique hunc locum pulchre nobis aperuit Ecclesiastes spiritalem
esse, non materialem, dicens: quae abundantia
homini in omni labore suo quo laborat sub
sole? generatio uadit et generatio uenit et
terra stat in saeculum, hoc est: quae abundantia spiritali
homini laboranti sub sole iustitiae? et subiecit: generatio
uadit et generatio uenit. uadit generatio, quia diuites
eguerunt et esurierunt.
qui ante abundabant gratia,
postea tamen propter perfidiam suam egere coeperunt. qui autem
pauperes erant populi nationum, iam per fidem Christi satiantur et
abundant, sicut scriptum est: edent pauperes et saturabuntur.
audierunt enim dicentem: abundantes in omni
bono, non in pecuniis utique, non in auro et argento, sed i n
omni uerbo, inquit, et cognitione, et alibi ait: in
diuitiis simplicitatis.
hae diuitiae sunt salubres; nam
copiae saeculares salutem adferre non possunt. qui autem habuerit
abundantiam spiritalem, huius terra fructifera stat in saeculum bene
fundata radice uirtutum, uel anima utique bonos germinans fructus
uel caro uel is cupiditatibus mobilis ad prolapsionem.
Hanc terram circuit sol iustitiae salutaris, de quo scriptum
est: et oritur sol et occidit et in locum
suum trahit; ipse oriens illuc uadit ad
austrum et gyrat ad aquilonem; gyrando
gyrat spiritus et in gyros eiu\' conuertitur
17 Ps. 21, 27 18*1 Cor. 1, 5 20*11 Cor. 8, 2 26 cf. Mal. 4, 2
27*Eccle. 1, 5—6 om.O 2 girando NOP in om.AB 7 pulcre Ovil 9 quo
Ntn20av quod eet. 11 stat terra N 17 edunt Pml 19 bono] uerbo av
30 iiiquid PmlRml 21 hae] et R 24 bonos utique Nav 2S mobiles Pml
26 cireumit A 27 pr. et om.A 28 trahit (Eben) MOv uadit eel. a
29 girat et ed. lere per i eodtl.
oritur sol iustis, occidit autem iniustis; oritur
tranquillitati piae mentis, occidit iracundiae. unde ait: sol
non occidat super iracundiam uestram.
hinc potest colligi, quia isdem oriatur et occidat, quorum et
uitia sepeliat et inluminet gratiam. mortuus est enim peccato,
ut deo uiueret, hoc est: peccato sumus in illo mortui, ut deo in perpetuum
uiueremus. uide ipsum mysterium praenuntiatum: e t
oritur inquit, sol et occidit et in locum suum
trahit. hoc est quod ait dominus: cum exaltatus fuero,
omnia traham ad me ipsum. traxit enim ad se omnium
studia, ut uel peccata nostra crucifigeret uel bonum ingenium ad
iustitiam prouocaret. aduerte quemadmodum trahat ad se: pater,
uolo ut ubi ego sum et isti sint mecum, et ad
latronem ait: hodie mecum eris in paradiso. aduerte
quomodo omnia trahat: exaltatus est cruce et totus credidit
mundus.
Ipse oriens, inquit, uadit ad austrum et
gyrat ad aquilonem, ille utique oriens, qui ait: oriens
nomen est mihi, qui semper oritur piis, numquam occidit.
ipse oriens populo Hebraeorum ad austrum iuit, ad molliorem populum
luxuria magis feruentis corporis lubricum quam impietatis
inmanitate praedurum, aut certe ad nobiliorem plebem, quae erat
genus electum uindicans sibi patriarcharum prosapiam. sed quia
perseuerabat in uitiis nec emendabat errorem, ideo sol iustitiae gyrauit
ad gentes, quae ante eloquiis caelestibus defraudatae inmanes
et ignobiles habebantur;
aquilo enim grauis uentus ut populus nationum.
sed qui erant graues ante perfidia, nunc super aquilas
11 cf. Rom. 6,6 l2*Ioh. 17, 24 14 Luc. 23,43 17*Eccle. 1, 5-6.
18*Zach. 6,12 23 ct I Petro 2, 9 1 antem om.O 3 occidit MmlNml 4 intellegiMa hisdem NPmlRm2
oritur eodd. a occidit MNOa 5 gratiam illamioat (-et a)Na 6 pr. in
om.N all. in] im R perpetuo AGMmlP R 8 inquid Pml 12 quomodo M
14 paradyso AJfR 15 quemadmodum M est] add. in Mm2NPtn2a
20 iudeorumO molliorum Mml 21 luxoria Rm1 fementeM immanitatis
impktate (-em a)NTa 23 uindicari A prosapia R 24 perseueraoitO
emeadauit O 25 iminanes Rml inanes Rm2T 26 grauis] add.
est ORm2 populum Mml populi NPTa 27 ante]
Sed forte dicas: \'quomodo in Canticis est: exsurge,
aquilo, et ueni, auster? plerique enim accipiunt, quasi
proiciatur aquilo et inuitetur auster. quodsi ita accipiunt, exturbatur
ab ecclesia perfidiae glacialis asperitas, ne fiat fuga nostra hieme
uel sabbato, et inuitatur australis uerna temperies.
aut certe e xsurge,
aquilo hoc est: surge qui dormis et exsurge
a mortuis; populus nationum, qui diu ante dormisti,
euigila aliquando, et inlucescet tibi Christus. postremo omnes inuitantur
ad ecclesiam, et synagogae populus et gentilium, sed prius
synagogae, quia priores ex Iudaeis apostoli crediderunt, per ipsos
postea nationum populi congregati sunt.
Uide ergo uenientem solem nostrum ad austrum postea
gyrantem ad aquilonem. Hierusalem Hierusalem —
uenit utique ad eam quam etiam uocare dignatus est, sed haec Hierusalem
terrena est, quae occidit prophetas, hoc est synagoga Iudaeorum
—, quotiens, inquit, uolui congregare filios
tuos sicut gallina pullos suos, et noluisti.
ecce relinquetur uobis domus uestra deserta.
gyrauit igitur se ad gentes, gyrando autem gyrauit spiritus dei et
4, 16 13 cf. Matth. 34, 20 15 Eph. 5,14 22*Matth. 23,37-38 om.NOmlP 4 recumbentj add. cum Abraham
(habraam G) GOv in regno dei cum habraam M 7 syon NOPa 8 iatus
aquilonis 0 9 quia OPTa est magxmsNPav 10 est] add. dictum a
exurge GMOPa 11 enim om.M 14 exurge MNOPa 15 exurge
AMNOPa 16 popule Mm2 17 et uigila Mml 18.19 sinagogae AMPR
20 nationum—21 postea om-NT 21 nostrum om.0 22 alt. Hierusalem om.N
24 anagoga AMOPR 27 uobis om.GMN PRa 28 se om-a
ideo sanctus caelum dicitur, quia uicinior eum claritas solis semper
inlustrat; habet splendorem suum domesticum, ut tenebras noctis
non sentiat. ideo ecclesia et caelum dicitur et mundus, quod habeat
sanctos angelis et archangelis conparandos, habeat etiam plerosque
terrenos. dicitur et orbis terrarum, qui est fundatus super maria et
super flumina praeparatus. denique quasi orbis terrarum dicit ecclesia:
nolite aspicere me, quoniam fusca sum,
quia non respexit me sol, eo quod uelut pruinis hiemalibus
geluque constrictam gentilis erroris congregationem gentium
sol iustitiae diu indignam aestimauerit quam serena uultus sui luce
lustraret. nonne tibi uidebatur hiberni rigor temporis, quando notus
erat in Iudaea tantummodo deus? nunc autem plenitudo lucis fulget
aestiuae, quando omnia et in omnibus Christus. nonne terra
domini et plenitudo eius? et uere orbis terrarum in
ecclesia, in qua non Iudaeus tantummodo aut Graecus, non barbarus
aut Scytha, non seruus aut liber, sed omnes in Christo unum
sumus. sol omnibus fulget, dies omnibus lucet.
Ideoque ait: dispositione tua permanet
dies. nam nisi ita accipias, quomodo permanet dies, cum post
breue momentum diei sequatur occasus et fiat noctis successio?
sed sunt quibus semper dies est, illis utique quibus adest Christus,
qui dicit: ambulate dum lucem habetis. habetis
quem uidit Abraham, dies remissionis peccatorum, de quo legis:
hic est dies quem fecit dominus; exultemus
et laetemur in eo. sunt ergo sancti quibus sol numquam
occidit, quia dominus lux eorum est, sicut scriptum est: et
erit illis dominus lumen aeternum.
Et expressit causam permanentis diei atque subtexuit:
dispositione, inquit, tua permanet dies, q u 0-
14*Ps. 23, 1 16 cf. Gal. 3, 28 19*Ps. 118. 91 23 Ioh. 12, 35
cf. Ioh. 8, 56 25*Ps. 117, 24 27*Esai. 60, 19 30*Ps. 118, 91 eet. au, ef. p. 263, 30 4 sanctos habeat 0
5 habet a 7 dicit ecclesia om.A 9 non eras. T 13 fulgit Rml effulge Nav
14 in terra dominus 0 17 scita ANOR scitha GMP 19 ait om.N 22 adestj
idem A id esti2 Christus adest Nav 23 qui om.A 25 haec et quam 0
-6 ea MO 29 et om.NTa 30 inquid M,om v tua inquit O
niam uniuersa omni a seruiunt tibi. uidetur itaque
significare futurum illud, quando nox non erit amplius
et non indigebitur lucernae uel solis lumine,
quoniam dominus inluminabit eos.
qui sint illi,
supra ait dicens: et serui eius seruient ei, hoc est:
domini facient uoluntatem. nunc enim non omnes seruimus; cum
autem tradiderit regnum deo et patri, tunc erunt subiecta omnia
ei qui sibi uniuersa subiecit, adquirens omnium fidem per. unigeniti
passionem. subiectio igitur mentium facit sedulam seruitutem.
ergo
cum omnes crediderint in dominum Iesum, tunc uniuersa deo seruient,
ut sit deus omnia et in omnibus. nunc autem
non omnes serui dei, quia plerique serui peccati; qui enim peccatum
facit, seruus est peccati. dominus autem non
uult cum aliis consortium habere dominatus; permanet ergo dies
praesentibus. potuit dicere \'permanebit\', sed prophetis futura pro
praesentibus praesto esse uidentur in spiritu.
Sequitur uersus quartus: nisi quia lex tua meditatio
mea est, tunc forsitan perissem in humilitate
mea. lucebat propheta ut dies, cui meditatio lex erat; etenim
humilitas non semper uirtutis est, sed est etiam adflictionis, hoc est
non semper uoluntaria, sed quae etiam ex necessitate suscipitur,
quando aliqua adflictione temptamur. alioquin nemo perit in humilitate,
quae magis seruare consueuit. ergo quando in adflictionis
tempore sumus et quatimur aduersis, meditatio nobis in lege sit,
ne inparatos procella temptationis adfligat.
athleta nisi exercitio
12*Ioh. 8, 34 17*Ps. 118, 92 21 cf. Ps. 118,1 22 Ps. 118, 92 AR, om. eet. av utique N 2 futuram om-R 3 indigetur AR
4 sunt MNa 6 uoiuntate O
uere nos suae temptationis asperserit, stemus intrepidi, nitamur
non ut in incertum nec ut aera caedentes. melius percutimus uerberati,
si percutienti maxillam alteram praebeamus, si uindictam
non requiramus, sed ei, qui dixit: mihi uindictam, ego
retribuam, causam uindictae integram reseruemus. caedimus
aerias potestates, si nos ipsos castigare nouerimus. castigabat carnem
suam Paulus, ut aduersarios uerberaret, et seruituti redigebat corpus
suum, ut dominaretur inimicis. exerceamur igitur indefesso meditationis
usu, exerceamur ante certamen, ut simus certamini semper
parati, et cum frequentior aduersarii ictus ingruerit nunc inopia
nunc rapina nunc orbitate nunc corporis aegritudine nunc maerore
animi nunc terrore mortis et acerbitate poenarum, dicat unusquisque
nostrum qui potuerit sustinere ac perpeti: . nisi quia lex tua
meditatio mea est, tunc forsitan perissem in
humilitate mea.
Quanta simul coaceruata sunt, ut illa adflictione Iob sanctus
periret! sed quia patriarcharum moribus informatus oraculorumque
caelestium et naturalis legis erat institutione formatus, ideo in
temptationibus tantis perire non potuit. denique cum amisisset tam
amplas subito facultates, carissimos filios, quasi is, cui meditatio
cotidiana esset in lege diuina, ait: nudus exiui de uentre
matris meae, nudus ibo eo. dominus dedit, dominus
abstulit; sicut domino placuit, ita
factum est; sit nomen domini benedictum.
18*Ps. 118, 92 26*Hiob 1, 21 A angamur 0 4 saiubri 0 7 ut in incertum nec oni-NT
9 et ego Rm2v 11 aereas PB 13 inimici b 14 ante om.O 15 et] nt AR
aduecsariis N 17 animi—terrore om-N 19 tum b forte O 21 coaceruati
Quam grate hoc dicit hodie qui in martyrio plurima flagella
sustinuit eculeo et ungulis, plumbo, lamminis ardentibus, gladio
conprobatus! potuit enim perire, nisi meditatus in lege grauiora
praesentibus futura supplicia credidisset.
Quanta sanctus Ioseph pertulit, quam acerba, quam dura!
primum fratrum odia, degeneris seruitutis aerumnas, parentibus
defraudatus, ablegatus exilio, negotiatorum uernula et Aegyptii
ignobilis uile mancipium. quae potuit nobilis prosapiae puero grauior
esse temptatio, quam ut tanto familiae splendore deiectus seruiret
apud Aegyptios?
est consolabilis seraitus seruire uel iustis;
aequitate domini leuatur iniuria seruitutis. tanto igitur genere deiectus
satis gratum habebat, si ministro regio suum obsequium probaretur.
ne hoc quidem satis fuit ad temptationis acerbitatem. redit
aduersarius ad suas artes notasque uires suas omni fraude commouit,
ut per mulierem laqueos innoxiae necteret conscientiae.
concitauit
in eum libidinis stimulis uxorem domini sui, quae adulterinos a seruulo
concubitus flagitaret, ut, si adquiesceret, crimen impleret, si
recusaret, incideret offensam, nexum calumniae non euaderet. denique
trusus in carcerem et innocens inter noxios aestimatus ab eo
Pm2 2 qui] cum 0 menisset P 3 credidit v respondit
GMNOav respondebit Pml 5 aduersis AO 6 fide 0 paenitentiae
Am1GMm1Pm 1RT 8 forteNO 10 dicit NOSav dicet eet. plurima om.O
11 eqauleo v laminis GMOPv gladioque a 12 conprobatur PR 13 subplicia