The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Et opera magna erant ei super terram: quia
operabatur de ipsis operibus. faciebant conuiuium
cotidie: donec eorum numerus inpleretur; signum est
caritatis. et offerebat pro eis uictimas secundum
numerum eorum: intellegendum alias esse peculiares
confessiones quasi singulas uictimas, aliud nero sacrificium
pro omnium et pro omnibus peccatis, quod significat dominum.
ne forte peccauerint filii mei et maledixerint deo
in cordibus suis. bene additum: ne forte, quia in corde
eos maledixisse suspicabatur. et ecce uenerunt angeli
dei, ut starent coram deo: adfectio animae ad ueritatem
non potuit aliter narrari, nisi temporaliter et localiter quodam
modo diceretur. et uenit equidem diabolus cum eis:
utrum quia non potuit nisi per eos audire dictum est: cum eis?
et dixit dominus diabolo: unde ades? collatio
praeteritae actionis cum eo unde permittitur aliquid deinceps
agere responsio ad interrogationem est; ipsa uero interrogatio
uis diuina, in qua non permittitur agere quod libet — in
cogitationibus enim inpii interrogatio erit — ad
16 lob 1, 6 18 lob 1, 7 21 Sap. 1, 9 fol.
66 G Incipit liber sci augustini epi annotationum in iob fol. 24 T Incipit
liber annotationum in iob fol. 143 P Incipit liber augustini annotationum
in iob fol. 8 C 8 eorum numerum bd 9 confessiones otu. C
10 dominum] ante dominum P dicens d 11 benedixerint S 12 additur.
TCbd 14 dei otn. Hier adsisterent S deo] domino Hier 16equidem]
etiam S 21 diuina] diuina est TCbd
tange omnia quae habet: da potestatem. nisi in faciem
tuam benedixerit tibi: pendens locutio, id est: si non
tibi in faciem benedicit tactis rebus suis, quasi subaudiretur:
quid iubes? et discessit diabolus a facie domini: a
consultatione ad actionem. et uenerunt hostes et ceperunt
eos. secundum illud: qui nunc operatur in filiis
diffidentiae, etiam istos excitauit. notandum autem quomodo
in hominibus habuerit potestatem et in elementis, sed
tamen datam a deo. nudus exii de utero matris meae:
notandum quam consolatoria loquatur, quamuis secundum
consuetudinem luctum fecerit.
Ecce trado illum tibi: tantum animam eius
custodi: ne uitam eripere posse praesumeret. et tulit sibi
testam, ut raderet saniem: per passionem domini significat
radi peccata confitentium.
Et nox in qua dixerunt: conceptus est homo:
aliquae superiores potestates, quae hoc scire potuerunt. nox
illa sint tenebrae: ne patiatur iam quae passus est, hoc
est sint tenebrae, id est: sit obliuioni. neque requirat
eam dominus desuper: non reparetur per inmortalitatem,
id est: pereat mortalitas. nec ueniat in eam lumen:
lumen memoriae. sed excipiant illam tenebrae et
umbra mortis: uita ista quae umbra est futurae poenae,
ut sit sensus: iustus qui lumen est non eam uideat, sed
tenebrae, hoc est: peccatores et carnales tribulationes de uita
1, 21 13 lob 2, 6 14 lob 2, 8 17 lob 3, 3 18 lob 3. 4
20 lob 3, 4 22 lob 3, 4 23 lob 3. 5 Hier 3 sua 8 om. G 4 benedicet Td 6 receperunt C
7 eas Hier filios GP 11 consolatorie TPCbd 13 ipsius S illius G
17 dixerunt] dictum est Hitt 18 aliquas GP potuerint b nox]
dies b 19 sit Hier quae om. G hoc est] nox illa d 20 nec
Hier 21 dominus eam Hier repararetur C 22 ne P inueniat
Hier in om. Hier ea GP 23 lumen om. C decipiant S
illum G eam Hier 24 quae] quia GPC 25 uideat] indicat G
praecepta bonae uitae uel dies iudicii, quibus perturbantur
carnales. e t no em illam accipiant tenebrae perpetuae.
non sit in diebus anni: iustis spiritalibus qui sole fruuntur
et maiores sunt. sed nox illa sit dolor: quia dolorem
facit diligentibus se. neque numeretur in diebus
mensium: iusti in ecclesia propter lunam tamquam minorem,
ad quos dicitur: et ego, fratres, non potui uobis
loqui quasi spiritalibus, ut ipse Paulus sit de diebus
anni. sed maledicat illam maledicens diei illi:
dominus, qui maledicet amantes carnalia. tenebrescant
sidera noctis illius: eminentes in peccatis. permaneat
et in lucem non ueniat: quia non conuertentur, dicit per
prophetiam. quia non conclusit portas uentris matris
meae: ciuitatem terrenam, quam significat Babylon; concluderentur
enim portae, si non laudaretur peccator in
desideriis animae suae. quare enim in uentre non
obii? antequam eminerem tibi per aliquam actionem; conceptus
enim ad spem pertinet. ex utero exii et non protinus
perii? huius ergo figura intellegenda est in his uerbis, qui
in talibus concupiscentiis fuerat inueteratus. et ut quid
constiterunt mihi genua? ut ibi confirmarer. quare
ubera s u xi? doctrinae nutrientes ad nequitiam. nunc uti-que
dormiens quiescerem: moriendo huic mundo. cum
regibus honoratis terrae: in ecclesia. qui gloriabantur
in gladiis. unde est: et gladium spiritus, quod
est uerbum dei. aut cum principibus, quibus
3. 8 11 lub 3, 9 14 Iob 3, 10 16 Ps. 9, 24 (3) 17 lob 3, 11
21 lob S, 12 23 Iob 3, 13 24 Iob 3, 14 26 Ephes. 6, 17
27 lob 3, 15 SHier 10 illi SHier maledicent S illi diei Cbd
illi inclus. Hter 11 maledicit b 12 ra noctis om. S 14 prophetam b
nentrisj neneris G uentris mee C 15 meae om. C 17 suae] meae P
in om. d uentrem GP 18 tibi] ibi T 19 exiens Hier 23 utrique
G itaque C 25 gloriabuntur S 27 multum om. Hier
suas argento: eloquio domini. aut tamquam abortiuum
prolapsum de uulua matris: ut numquam emineret.
aut tamquam infantes qui non uiderunt lucem:
ad nobilitatem aliquam non peruenerunt. ibi inpii
deposuerunt furorem suum: in morte ab hoc mundo.
ibi requieuerunt fatigati corpore: aut fatigati corpore,
non animo, aut finem corporalium consecuti. non audierunt
uocem exactoris: iudex tradet te exactori
inde est; hoc est: donata illis esse peccata; de inpiis quippe
dicebat. pusillus et magnus ibi est: de uno dictum
puto bene intellegi secundum illud, quod qui se humiliat,
exaltabitur. et seruus non metuens dominum
suum; siue secundum illud: uis non timere potestatem?
bonum fac, siue secundum illud: consummata
dilectio foras mittit timorem. ut quid enim datur
eis qui in amaritudine sunt lux? peccatorum honor.
et uita animabus quae sunt in doloribus? in dolorum
materia, hoc est: in peccatis. quae desiderant mortem
et non contingit illis: adeptionem fructus peccati.
mors uiro requies, cuius uita abscondita est: uel
quia coram deo uel quia paucis nota. de ea uero iam morte
accipiendum, per quam morimur mundo; in illa enim non est
requies. conclusit enim deus aduersus eum: non eum
dando in desideria cordis sui. ante escas quippe meas
gemitus adest: ante gaudium ciborum dei tribulationes
praecedere. et fleo coartatus timore: uidens quia euitare
12 Luc. 14, 11 14 Rom. 13, 3 15 I Ioh. 4, 18 16 Iob 3, 20
19 Iob 3, 21 21 Iob 3, 23 24 Iob 3, 23 25 Iob 3, 24 17 Iob 3, 24 matri suae S 4 aut om. S 8 fin. nec Hier
10 est post hoc om. C 11 ubi S 13 metoens] tiinens THier 14 uis—
illud om. C 18 in animabus b 19 quae] qui b 21 uiro] uero S
uita] uia SHier 22 ianronj. Cb 24 conclasus C non eum] non
enim G 26 adest ad dominum Hier
mihi: aduersa quae de misericordia dei ad correptionem
fiunt. neque in pace neque in silentio neque in requie:
falsa enim fuerunt, propter quae timebat. uenit enim
mihi ira: uindicta, secundum quam iustus uix saluus
fit.
Verba Eliphaz. pondus autem uerborum tuorum
quis sustinebit? hic ergo dicit se cogi ad loquendum,
quia non sustinet dicta eius. nonne timor tuus
stultus est? paratus enim ad haec esse debueras, si aliis
ueraciter suadebas. nec talia bene timuisti, cum diceres:
timor enim quem uerebar uenit mihi. et spes tua
et simplicitas uitae tuae: quasi stultitia, qua ista bona
putantur. fremitus leonis et uox leaenae: ipse diabolus
et superbiae ciuitas, quae saepe etiam bestiae more a prophetis
ponitur. et gaudium draconum extinctum est: superborum
et insidiosorum. myrmicoleon perit eo quod non
haberet escam: quia in nouissimo non erunt, quos inducens
comedat; separabuntur enim pii ab inpiis. hic autem
errat, quod ea quae de diabolo audierat prophetata de Iob
intellegebat. myrmicoleon uero accipiendus est uel quia utrumque
in eo est, cum et rapit et occulte persequitur frumenta,
quae sublato oculo facit non germinare, uel quia auaris et in
terra thesaurizantibus dominatur, uel quia iustos persequitur
quasi formicas praeparantes sibi escas aestate ad hiemem,
quibus non pascetur, cum boni ab inpiis fuerint separati. et
catuli leonum diuisi sunt ab inuicem: conspiratio
7 Iob 4, 2 9 Iob 4, 6 12 Iob 3, 25 Iob 4, 6 14 Iob 4, 10
16 Iob 4, 10 17 Iob 4, 11 26 Iob 4, 11 GTP enim om. Cb 3 pace] pace fui SHier
reqaiem S 4 ueni C enim] autem S om. C 7 eliphat GP eli-
phatz C 10 hoc TCP 11 diceret CP 13 uitae] uiae S qua]
quia Tb 17 periit d 18 habeat G habet C 20 erat C de post
quae om. C 22 prosequitur b 23 subleuato G non facit GCP
26 pascentur Cb inpiis] sunt impiis sunt C fuerint-sunt om. C
societatis ciuitate et diabolo uel quia se inuicem uastauerunt.
inde est: exsurget gens contra gentem. nihil horum
tibi accidisset: uel illa damna et orbitas et plaga uulneris;
uel te non penetraret dolor animi, quia et te consolareris,
si aliis ex corde dixisses: numquid non capit auris mea
magnifica ab eo? quia ista quae dicit ex reuelatione se
dicit dicere. et spiritus in faciem mihi occurrit:
quasi flatum sensisse uult intellegi; nam negat in consequentibus
fuisse figuram. reminiscendum ita etiam spiritum in
apostolos descendisse. quid enim? numquid homo
coram domino mundus erit? aut haec audisse se dicit
aut dicit ideo se horruisse, quia nemo mundus coram domino.
aut ideo sic uidisse, quia nemo coram deo ita mundus est.
ut deum sicut est uideat. modo mundum secundum perfectionem
accipiendum, ut quod superius negat mundum hominem
perire, secundum quendam modum intellegamus. si contra
seruos suos non credit. quod euenit cum diceret Elias:
domine, prophetas tuos occiderunt, et dicit illi:
reliqui mihi septem milia uirorum. non enim inde
septem milia uirorum iam munda erant. nam angeli dicti
sunt et prophetae. et aduersus angelos suos prauum
quid reperit: uel quod aduersus eos dicitur uel quod ipsi
dicunt. hoc tamen potest etiam de ueris angelis accipi.
habitantes autem domos luteas: quorum conuersatio
non est in caelis. percussit illos tamquam tinea. aut
4, 17 17 Iob 4, 18 19 III Beg. 19, 14. 18 22 Iob 4, 18 25 Iob
4, 19 cf. Phil. 3, 20 26 Iob 4, 19 T supra uel contra Cb 4 accedisset
S damna et] damnet G orbitas] torpedinis b 6 capiet S
7 ab eo magnifica Cbd 10 sps G 11 apostolis G 12 hoc C
14 aui-est vm. TPb ideo-ut om. C 15 sicut] ut GCTbd mundum]
raundus Pbd 16 accipit nlns bd 17 contra] continuo G qua C
18 cum diceret om. G 21 munda iam C 22 et alt. om. GP pra-
-uumj primum G 25 habitant G antem] etiam Cb loteas S
26 percussisti S tinea] in eam S
eos: uel hac tinea uel sicut percutit tinea, hoc est:
latenter intrinsecus corruptione ab eis ipsis exorta per
concupiscentias carnales, hoc est habitatione in domibus
luteis. et a mane usque ad uesperam ultra non sunt:
aut ultra saeculum hoc non sunt aut a prosperis rebus usque
ad tribulationem; poenam enim consecuti sunt. et quod non
possent sibi ipsis subuenire, perierunt: cum in se
habent spem. interierunt, quia non habebant sapientiam:
non in se sperandi.
Inuoca autem, si quis tibi respondeat: illis
enim respondetur, qui mundi sunt coram deo. etenim
stultum perimit ira: indignatio, qua quisque angitur,
tamquam inique sibi aliquid acciderit, dum non cogitat usque
adeo se inmundum esse coram deo, ut inuocanti non angeli
respondere aut se demonstrare dignati sint. qui enim hoc
non cogitat, stultus est et ira inrationabili interimitur. aut
idcirco angelos non audire, non uidere potest stultus, quia ira
interemptus est et a zelo occisus. errantem autem occidit
zelus: ad imitandum peccatores. ego autem uidi stultos
radicem mittentes: stultos nunc inpios accipiendum, ut
e contrario sapientia hominis pietas sit, sicut in consequentibus
dicitur. et conterantur super ianuas infirmorum:
humilium, cum recepti in cubiculum fuerint a sponso et stulti
foris remanserint. quae enim illi congregauerunt,
iusti comedent: et de Iudaeis potest intellegi
5, 2 19 lob 5, 2 20 lob 5, 3 23 lob 5, 4 24 cf. Matth. 25, 10
25 Iob 5, b 1 eos percussit TCbd 2 tinea percutit P 3 eis om. C 5 a om. S
uesperem S 6 Baeculum] secundum GCb 7 et] eo SPd 8 possint S
ipsi S 9 habebunt S 10 non om. b sperando b 13 interimit
SHier angitur om. G agitur C 15 ut] non G 16 sint] sunt C
18 iccirco (sic semper) GTP 19 autem om. S 20 stultus S 23 conterentur
b super] ante SHier 24 cum orn. b fuerint in cubiculum
bd fuerint om. GCP et om. G 25 illi om. GP
qui facientes comedunt quae alii praecipiunt et non faciunt.
ipsi uero de malis non liberabuntur: quamuis praedicent
non esse facienda. exhauriatur fortitudo eorum:
qua superbiunt aduersus infirmos; exhauriatur autem, ut
iam incipiat laborare. non enim prodiet de terra labor:
id est de creatura non conquerantur sed de se. sed homo
in labore nascitur: secundum id dictum est "nascitur"
secundum quod in laboriosam uitam ex quieta quisque
conuertitur. pulli autem uulturis altissime uolitant:
uultur bene intellegitur dominus, quia altitudine prophetiae
uidit mortalitatem nostram, qua descendens pasceretur, conuertens
nos in corpus suum. "pulli" ergo "uulturis" ut
filii sponsi dicti sunt, altissime autem uolitantes conuersationem
in caelis habentes, ut a labore liberentur in quo homo
nascitur. secuti sunt quippe uocem dicentis: uenite ad me
omnes qui laboratis. possunt et "pulli uulturis" in
malo intellegi aeriae potestates, quae mortibus, hoc est peccatis,
pascuntur. quoniam huius modi praeuaricatores angeli
non sunt perducti ad humilitatem mortalitatis multum laboriosam,
in qua homo nascitur, ualde illi superbiunt, hoc est
altissime uolitant. qui dat pluuiam super faciem
terrae: tamquam confitentibus faciat misericordiam. ut non
faciat manus eorum ueritatem: non faciant quod promittunt
inhiantes dominari infirmis. in die occurrent illis
tenebrae: ut Iudaeis qui dominum non cognouerunt quid
esset. aut tamquam in nocte palpabunt in meridie:
14 cf. Phil. 3, 20 16 Matth. 11, 28 22 lob 5, 10 23 lob 5, 12
25 Iob. 5, 14 27 Iob 5, 14 P 8 id] illud C 10 uolant
Hier 12 posceretur G 13 ut om. Cbd exp. T 14 uolantes GCT
15 habentes in caelis GP 20 producti C 21 quo C illi (s. 1. m.
1 inde) T 23 misericordiam—faciat om. C 24 faciant pr. Hier permittunt
C 25 inhiantes] minantes Gbd occurrerent C 26 quid] quia bd
27 aut] et 8 Hier in pr. om. Hier
est, alii: seducit populum, quando nec ad lucernam uidere
uoluerunt. et pereant in bello: in tentationibus. et
egrediatur de manu potentis infirmus: diaboli. sit
autem infirmo spes; illi enim fortes rem hic quaerunt.
beatus autem uir quem arguit dominus. in hoc enim
errat, quia uidetur sibi Iob, quia iniquitatibus suis haec patitur,
cum ex hoc beatus sit, quia in hac uita cum arguitur,
habet corrigendi possibilitatem. et in septimo non te tanget
malum: sacramentum sabbati. in fame liberabit te
a morte; uerbo enim alit et facit firmum ad tentationes. in
proelio uero de manu ferri soluet te: de potestate
uinculorum. a flagello linguae abscondet te: ne sentias
contumelias, non ne patiaris. iniustos et iniquos
deridebis: ut sapientia perditioni iniquorum superridebit.
et ferocientes bestias non timebis: id est Iudaeos
non timebis, quia gentes tibi obaudient; haec autem de domino
accipienda sunt. Eliphaz hic errat, quia putat de Iob intellegenda,
quae ei reuelata sunt, cum totum domino competat.
quia cum lapidibus agri habebis foedus: lapides
agri, quia in gentibus nulla ordinatio legis fuit, ut quasi de
aedificio lapides essent. bestiae enim ferae pacatae
erunt tibi: siue de Iudaeis siue de gentibus. deinde
scies quod in pace erit domus tua: id est ecclesia.
5, 19 10 lob 5, 20 11 lob 5, 20 13 Inb 5, 21 14 lob 5, 22
15 cf. Prou. 1, 26 16 Iob 5, 22 20 lob 5, 23 22 lob 5, 23
23 lob 5, 24 Tbd om. G 4 diaboli infinuus b sit] ai P sic b
5 infirmus S 6 arguat S 7 lob] quod lob b quiaj quod TC
om. b hoc C patiatur Pbd 9 corrigendi] arguendi b te om. C
tangit S 10 sabbati sacramentum C te liberabit Cbd 11 alit enim G
13 ascondet C absconde S 14 patieris b 15 perditionem d superridebit
scripsi: deridebit G irridebit TCPbd; cf. cap. XXVII extremo
16 feroces TCPbd id-timebis om. C 17 tibi gentes Pd audient C
18 eliphat GP-elyphax C 20 labidibus S habebit GCP 22 pacata
S 24 id est om. G
sine ariditate. et uenies in sepulcrum tamquam frumentum
maturum: <in> passionem. ecce haec ita exquisiuimus:
hic auctoritas huius prophetiae confirmatur.
tu uero scito temet ipsum quid egeris; non enim
iniuste haec tibi permisit deus accidere.
Verba lob. sed, ut uidetur, uerba mea sunt
mala; non enim uerba lob de inpatientia sunt flagellorum,
cum significent dolorem, non peculiarem lob, sed quem habuit
de omni genere humano. sagittae enim domini in corpore
meo sunt: uerba dei, quibus anima transfigitur, cum
cogitur ad confessionem. quarum furor bibit sanguinem
meum; tollunt enim peccatum. cum enim incipio loqui,
stimulant m e : quod enim loquor, illae cogunt. quid enim?
numquid frustra onager clamabit, nisi escamrequirens?
ut inde famem patiatur, quia liber esse uoluit. aut
bos mugit, cum habeat in praesepi cibos? asino
cibaria labore bouis praeparantur sicut gentibus labore prophetarum
et apostolorum, qui utique Iudaei fuerunt. itaque haec
uerba cibum desiderantis sunt, id est auxilium, non inpatientis
ad dolorem. numquid potest sine sale edi panis?
quasi ei diceretur: cur sic ea per figuras dicis? respondit. quia
si ex persona sua ea diceret, insulsa essent. aut est sapor
in sermonibus uanis? uanos sermones hominum dicit,
quia panis uerba dei sunt, sed panis caelestis. sic nec
anima mea potest cessare: quomodo non potest sine
6, 4 12 Iob 6, 4 13 Iob 6, 4 14 Iob 6. 5 16 Iob 6, 5 21 Iob
6, 6 23 lob 6. 6 25 cf. Matth. 4, 4; Ioh. f, 50 lob 6, 7 b herba omnis Hier 3 in scripsi: post bd
Ont. GTCP 6 hoc b deus pennisit Cbd accedere 6 7 mea om. Td
9 significet P 10 domini] dei Hier 13 tollent C 14 illi b 15 onager]
ftager S clainauit S quaerens (at requirens\'1 Hier 17 praesepi
cibos] praesepetibus S praesepe GCP 18 bouis] hominis C 19 et
om. G 21 panes S 22 ei] et C respondet Tbd 23 sabor S
25 uerba—panis om. C nec om. C
illud: quomodo audient sine praedicante? foetidas
enim uideo escas meas sicut est odor leonis: nam
uerba mea foetida sunt sicut leo uel propter superbiam, per
quam iactantes putent, uel propter quod amplexantes carnalia
foetorem leonis habent, qui propriis uerbis gaudent. quodsi
det et ueniat postulatio mea: postulationem dicit rem
quam petebat. et spem meam det dominus; sic enim
confidens ob spem post tribulationem uenturae consolationis
oportune tentatur. bene autem spem dicit, quia, cum res
uenerit, iam tentatio non erit necessaria. sit mihi ciuitas
sepulcrum, super cuius muros saliebam: societatem
illam Babyloniae uult sibi sepulcrum, non ut eum obruat,
sed ut sciat quia mortuos tegit quicumque in illa fuerint, de
cuius tamquam firmamento et munimine superbiebat. non
parcam; non enim mentitus sum. uerba sunt sancta
dei mei: quia non alia dixit quam audiuit a deo, id est de
homine generaliter prophetantis, quia auxilio indiget in confessione.
quae est enim uirtus mea, ut sufferam? quod
significabat uulnus eius. aut quod tempus meum, ut
sustineat anima mea? quia imminente morte terrentur
homines, ut conuertantur et confiteantur deo putredinem
peccatorum, cuius consideratione se dicit cogi ad confessionem.
numquid uirtus lapidum uirtus mea? duros
et inpenetrabiles iaculis uerborum dei, qui non mouentur ad
confitendum. aut non in ipso confidebam? cum mihi bene
esset, id est cum essem inmortalis ad imaginem dei. sed
6. 10 15 Iob 6, 10 19 lob 6, 11 20 Iob 6, 11 24 Iob 6, 12
26 lob 6, 13 27 Iob 6, 13 G si C uerbo CTPbd 3 escas meas uideo Cbd 4 mea
Oln. C 5 amplexentes C 6 quod si] quis TCb 7 et] ut TCb
9 ob] habeo G 12 sepulcrum om. C 13 babylonii b ut eum] enim C
14 teget Cb fuerunt b 15 superbieba G 16 sunt om. SHier
sancti CSbHier 18 prophetat TPCb 19 est om. Cb ut] et S
20 significat C 26 in om. G
confidere. et uisitatio domini me despexit. secundum
quod dictum est: aut filius hominis, quoniam uisitas
eum? propinqui mei non respexerunt me: horrui
angelis. tamquam torrens deficiens: misericordia enim
aliquando inundauit me; et siccaui et non fui mihi fons.
aut sicut fluctus transierunt me: tamquam sint
consolationes potus. qui me metuebant, nunc inruerunt
super me: diabolus cum angelis suis. perii et exul de
domo mea factus sum: aut de habitatione caelesti aut
de conscientia; idcirco foras extra domum suam sedebat. uias
Themanorum uidete, semitas Sabaeorum intuemini:
illos significat, qui in temporalibus confidunt, de quibus se,
id est hominem quem significat dicit non praesumere. nunc
autem et uos insurrexistis inme sine misericordia:
putantes beatitudinem hominum, si carnalibus abundent, quia
insultabant potius quam conpatiebantur. sed uidentes
uulnus meum timete: intellegentes quid significet timete
futuras poenas. quid enim? numquid aliquid uos
petii? aut fortitudine uestra indigeo? quia coram eo
infirmus est, qui eum potest saluare. docete me et ego
obmutescam; idcirco enim patientes esse debuerunt ad
doctrinam eius, quia ipsi eum docere non poterant. sed, ut
uideo, praua ueri hominis uerba dicitis: eum dicit
uerum hominem qui personam significat agentis paenitentiam
conuersione ad deum, cuius praua uerba dicebant. non enim
6, 16 9 Iob 6, 18 11 Iob. 6, 19 14 Iob 6, 21 17 Iob 6. 21
19 Iob 6, 22 21 Iob 6, 24 23 Iob 6, 25 26 Iob 6, 25
GP fuit G 8 irruebant G irniunt T ierunt C 9 perit S exul
de] exclude S 10 domu S 11 uidete uias Themanorum (temaneorum S)
SHier 12 intuimini S 13 fidunt b 15 sine misericordia putantes
(sic coni.) b 20 petit S 21 potest eum b 22 debuerunt esse TCbd
24 parua GTPCbd uerba] esse Hier citis S eum] et cum C
26 ad dominum b praua scripsi: parua lib.
auxilium; ille enim uerus est qui confitetur. unde est: qui
facit ueritatem, uenit ad lucem. neque enim elocutionem
sermonis uestri sustinebo: dei enim se locutionem
dixit sustinere, qua instruatur. uerum tamen super
pupillum inruistis: quod ad uos adtinet, insultare mihi
uoluistis, quamuis non intellexeritis quid significet. quia neque
Iob, quem uidebant, insultare debuerant, ideo: uerum tamen.
nunc autem aspicientes uacate mihi: non habentes
quod me doceatis. et rursum iustitiae adestote: quia
primo uidebantur sibi iustitia cogi ad loquendum. non est
enim in ore meo iniquitas; et fauces meae nonne
sapientiam meditabantur? dicit se non deum accusasse,
sed hominem induxisse accusantem iniquitates suas, sicut
superius sermo eius intellectus est. hanc dicit meditationem
sapientiae.
Numquid non tentatio est uita humana super
terram? hic iam apertius ostendit ex cuius significatione
superius loqueretur. tentationem uero dicit tamquam stadium
certaminis, ubi uincit homo uel uincitur. et sicut cotidiani
mercenarii uita eius? temporalem mercedem expectantis,
ut iam eorum qui iustitiae suae fructum in futurum expectant
non sit uita super terram. aut tamquam seruus metuens
dominum suum et consecutus umbram? quod significat
absconditio Adae a facie domini et tectio foliorum de quibus
umbra fit, quam relicto deo consecutus est homo. aut
6. 29 11 lob 6, 30 17 Iob 7, 1 20 lob. 7, 1 23 lob 7, 2
26 lob 7, 2 3 locutionem T 4 locutionem se 6 5 quia C 6 pubillum S
inruitis 8 pertinet Cbd 8 uerum tamen G: uenerunt tamen TPC
ueniunt tamen b 9 inspicientes Td uagate S 10 adeste S 13 meditantur
SHier 15 sermo om. C 19 studium C 21 mercennarii GC
eius uita G 22 iniustitiae C futuro b 23 seruus tamquam G
25 asconditio (et iti subst. et in uerbo absconJere semper b omitt.) C
Adae om. G filiorum C
sui? iste a superiore hoc differt, quod superior habuit,
hic autem habere desiderat ipsa temporalia. sic et ego
expectaui menses uanos: iam ad umbram dixit uanos,
id est temporalia bona. et noctes dolorum datae sunt
mihi: in quibus et lux amittitur sapientiae et materies est
poenarum. si dormiero, dico: quando dies? et si surrexero,
rursum: quando uesper? quando cupiditatem
negotii patitur homo in otio et otii in negotio. repleor
autem doloribus a uespere usque ad mane: quo
occidit a deo. unde et ad uesperam deambulans deus eos
dimisit: quod significat uolentes, quibus nulla expectatio est
remedii nisi mane. de quo dicitur: mane astabo tibi,
id est quando post iudicium mane deus reuelabitur iustis.
unde et dominus uespere sepelitur et mane resurgit. hanc
ergo uitam tamquam lucifero potest comparare. et concrescit
corpus meum putredine uermium: uermium multitudine.
infundo glebas terrae radens saniem: expressio
cupiditatum uel curarum confessionis, in qua gaudent iniqui,
quod ad occasionem redigunt peccandi, quae alii per paenitentiam
confitentur: unde sunt canes, qui Lazari uulnera
lingebant. et uita mea exilior est quam loquela:
minus enim facio quam loquor. recordare ergo quia
spiritus est uita mea: id est in fame spiritali. et non
reuertar ad uisibilia. non me cognoscet oculus
3. 8. 23 13 Ps. 5, 4 15 cf. lob. 19 et 20 16 lob 7, 5 18 lob
7. 5 21 cf. Luc. 16, 21 22 lob 7, 6 23 lob 7, 7 24 lob 7, 7
25 lob 7, 8 S 2 superiori Pd hoc] in hoc b
7 dies] dices C dies est b 8 uesperuni S uespera Hier 9 alt. in om. C
10 uerpera Hier mane] me C 12 dolentes d 13 mane astabo sqq.
usque ad pag. 524, 25 si enim om. codd. GP 14 dominus Cb
16 tamquam om. C concrescet S 17 alterum uermium om. TC
18 globos b uadens C expresso C 23 ergo] itaque Hier 24 et
non amplius reuertetur oculus meus uidere bona SHier
inuidentem. oculi tui in me et non subsisto;
interficis enim in me uitam carnalem in qua fui. tamquam
nubes expurgata de caelo: aut per caelum purgata —
quomodo dicimus de ferro purgata — ut hic significauerit auxilium
sibi fuisse de caelo, ut purgaretur, aut certe ut iam non
sit nubes, sed in aerem purum extenuetur, tamquam radiis
solis expurgata, ut obscuritas carnis et sanguinis non sit in
caelo. non enim caro et sanguis regnum dei possidebunt,
cum corruptibile hoc induerit incorruptionem et
absorbebitur mors in uictoriam. si enim homo descenderit
ad inferos, ultra non ascendet: ad hoc
ergo recordare, ut non descendas. et non reuertetur amplius
in domum suam: id est ad requiem suam. propterea
itaque et ego non parcam ori meo: confitendo,
cum tempus est. utrumne mare sum ego aut draco?
non enim sicut inpios aut diabolum repulisti. quia statuisti
super me custodiam: ut non me moueam ad perturbationem,
ut sunt maris termini. quia dixi: consolabitur
me lectus meus: carnalia in quibus requiescebat. et referam
ad me ipsum consolationem in toro meo: ad
te enim debeo referre consolationem meam. exterres me
per somnia et per uisionem me obstupefacis: per
tribulationes uitae huius, quae ita somnia sunt, quomodo et
bona uitae huius somnia. absolues a spiritu meo animam
meam: propter uisibiles terrores, a quibus liberabitur
13 lob 7, 10 14 lob 7. 11 16 lob 7, 12 17 lob 7, 12 19 lob
7, 13 20 Iob 7, 13 22 Iob 7, 14 25 Iob 7, 15 C 8 fuit GP 4 purgata C purgataj turbata Tb
5 purgato b 7 extenuetur om. C radix C 8 oscuritas C 11 uictoria
TCb 12 ascendas C 14 in om. Hter 16 utu trumne S ego
om. S drago S 20 lectulus Hier 21 ad om. S consolationem]
cum fabulationem S thoro Cbd 23 uisiones S meae S obstupefacies
C 24 tribuliones C quomodo-somnia om. C 25 absolue
S
nam ierant in mortem ossa mea, nisi his exterritus
fortior essem et patiens, quod est ossium firmitas. non enim
in sempiternum uiuam ut patienter feram: breuitate
uitae et metu mortis me correxi. unde inconuertibilis diabolus,
quia non moritur, sed damnatur. initium sapientiae
timor inde est. discede a me; uana est enim uita
mea: quia non suffero tentationes. aut quia sensu tuo
intendisti in eum? propter quod rationalis est. unde illud:
nos autem sensum domini habemus. rationis uero
munus dicit extensionem intellectus. et in requie iudicabis
eum? dignum requie. usquequo me non dimittis?
uinctum tribulationibus. neque deseris, donec deglutiam
saliuam meam? in dolore ac flagellis contineam
et absorbeam uoluptatum fluxus per tribulationes admonitus.
si ego peccaui, quid possum tibi facere? sensus hic
est: si peccaui, nihil possum tibi facere. an forte loquendo
molesti tibi sunt homines? tu ergo qui scis sensum, quare
constituisti hominem, ut loqueretur aduersus te, ut esset tibi
oneri? si autem peccatum hominis nec facto nec dicto tibi
nocet, quare non obliuisceris peccatum eius, sed purgas illud
potius, nisi quia illa quae supra dicta sunt ad bonitatem tuam
referuntur? quid est enim homo, quod exaltasti eum?
quae non intellegentes amici eius putauerunt ab eo deum
reprehendi. si enim non propterea facis mihi tentationes, ut
cohibeam fluxos motus meos, ut mihi ita consulas, quae alia
causa est, ut corripias hominem? non enim nocere tibi potest
7, 17 10 I Cor. 2, 16 11 Iob 7, 18 12. 13 Iob 7, 19 16 Iob 7, 20
23 Iob 7, 17 S 2 morte C 3 et om. C 7 inde est] domini est b
post uita mea sequitur: quid est enim homo sqq. in uersu 23 in SHier
8 mea qui ex 8 9 in] ad TCSHier 12 non me 8 13 deseres S
14 glutiam Hier 16 tibi possum S tibi om. b aensus-peccani
om. C 17 tibi possum T 21 obliuisceris om. C 22 quae om. C
23 eum et cetera TCb
scias sensum humanum, et utique posses quod tibi aduersarium
est non constituere. et quare non es oblitus iniquitatis
meae? si non ea causa ut mihi prodessent tentationes
istae, ut bonitatis tuae sit totum, et quod me corripis?
nunc autem in terram ibo: cum enim purges peccatum
meum, restat mihi tamen adhuc in terram ire per mortem
corporalem. mane uigilabo et ultra non ero: in hac
terra.
Verba Baldad Sauchitis. misit in manu iniquitates
eorum: in manu misit aut in uindicta aut supputatione
debitores eos, id est peccatores demonstrauit. et restituet
tibi uitam iustitiae: quae debetur iustitiae, id est
beatam. et erunt priora tua minima: in comparatione
posteriorum, quae infinita erunt. autnumquid non hi
docebunt te et referent tibi? quoniam nonnullorum
maior est auctoritas. iam et hic de Christo dicturus audita
narrat, quomodo Eliphaz narrauit reuelationem. numquid
uiret scirpus sine aqua? ita ergo et inpii arescent sine
misericordia dei. adhuc in sua radice consistit et non
metetur? si aquam non babeat. antequam bibat omnis
herba, nonne arescit? nisi bibat; non enim ante aliquando
uiruit inpius. atque araneis complebitur
8, 6 14 lob 8, 7 15 lob 8, 10 18 lob 8, 11 20 lob 8, 12
21 Iob 8, 12 23 Iob 8, 14 (uocis aut) om. G quasi] peccata G 2 possis P 3 est
om. T es] est Sd 5 et om. G 6 in terram om. G 7 ire om. G
8 mane SHier: nam GTPCbd euigilabo GTPCbd 9 post terra
sequitur: Baldath fuitis in b 10 Verba-Sauchitis om. b suites G
suitis PT sintis C manum TPCb iniquitatis G 11 manum TPCb
immisit G uindictam GTCPb supplantatione C supplantationg b
12 restituat S 14 erant C 15 posteriora C nonquid G 16 referunt
S 18 eliphat P narrauit om. GTCb 19 uirescit Hier
scripus T sarpus C 20 consistet S et om. C 21 habebat C
bibat] uiuat TPCb 22 ante om. Cbd 23 implebitur b
uidetur dicere. quodsi et suffulserit domum suam,
non stabit: aut scripturis sanctis aut spe promissionis
domini aut regnum ipsum. et cum coeperit, non permanebit:
sequi deum; quod Iudaeis euenit, qui secuti non
sunt incipientes. humidus enim est ante solem: carnalium
fluxu putrescentes: ante solem uero sub tribulationibus,
ut ante sub significet, sicut dicimus: ante me fac.
et de putredine eius germen eius ascendet; nisi
enim illi tam mali essent, non per passionem exaltaretur
dominus, qui de illis secundum carnem natus est. in congregationibus
lapidum dormit; maiores enim illum
crucifigent. et in medio lapillorum uiuet: humilium, de
quibus fuerunt apostoli. si deglutietur, locus mentietur
eum: si absconderit quod filius dei sit, dicetur quia non est
filius dei. opus est ergo ut ipse sese indicet; in hoc enim
loco non possunt diuina cognosci. de terra autem alterum
germinabit: uel dominus resurgendo uel alterum genus
piorum, id est christianorum. dominus enim non probabit
innocentem. an non reprobabit? uel illud: inpium non
probabit innocentem? nec ullum munus: id est sacrificia
quae habebant Iudaei. ueracium autem os inplebit
risu: confitentium. et tabernaculum inpii non permanebit:
uel ipsum templum uel regnum.
Verba Iob. uere scio quia ita est: id est quia
secundum iniquitates meas haec mihi restituit; sed non sicut
Rom. 9, 5 Iob 8, 17 13 Iob 8, 17 14 Iob 8, 18 17 Iob 8, 19
19 Iob 8, 20 21 Iob 8, 20 22 Iob 8, 21 23 Iob 8, 22 25 Iob 9, 2 GHier et om. C 6 est enim Hier
7 putrescens Tb uero] non C 8 me] metus d 11 deus G
13 uiuit S 14 deglutierit Hier te gluttierit S 15 dicitur G 17 alterutrum
Hier 18 genninauit GTPCb degerminauit S uel alt. om. C
19 (et 21) probauit TPCb 20 reprobauit TPCb 22 Iudaei om. P
autem om. G impleuit TPCb repleuitur S replebit Hier 23 con-
Stemini G non om. S manebit SHier 25 quia fin. om. C
non respondebunt ei unum de mille: in omnibus
quippe conuincet. qui in uetustatem perducit montes
et nesciunt: id est ad infirmitatem, ut est: inueteraui
in omnibus inimicis meis. qui uertit eos in ira:
irascendo eos uertit, id est, ut aliud inueniant quam appetierant,
cum qui se exaltat, humiliabitur. qui commouet
orbem a fundamentis: per uocationem, quae facta
est, per quam commoti sunt excellentes in mundo. et
columnae eius mouebuntur; qui praecipit soli, et
non oritur: ut aut sapientia non intellegatur aut qui
scripserunt, ut est: signa librum. qui extendit caelum
solus: ecclesiam, quae proprie sedes dei est, quam extendit
per totum orbem; solus ad significandam unitatem trinitatis.
nam utique per filium in spiritu sancto omnia facta sunt. et
ambulat super mare tamquam super terram: super
terram, id est firmiter confirmans ecclesiam in saeculo uel
subiciendo sibi peccatores, in quibus non mergitur, non
cedendo tentationibus eorum. si transgressus me fuerit,
non uidebo. si altior me fuerit aut celeritate perstrinxerit
me, non eum agnoscam: opus est ergo, ut et congruat
infirmitati meae et non me deserat. si enim morti
tradiderit, quis auertet? morti enim tradit, cum uel transgreditur
uel transit, ut nesciatur. haec est mors animae, ut
deum nesciat. ipsius enim inauertibilis ira: aliorum enim
14, 11 Iob 9, 6 9 Iob 9, 6 10 Iob 9, 7 12 Dan. 12, 4
Iob 9, 8 15 Iob 9, 8 19 Iob 9, 11 22 Iob 9, 12 25 Iob 9, 13 Hier ei] et SC unus S
3 conuincent G quia C uetustate S perducet S 4 id est
om. G 6 euertit G 7 comniouit S 10 mouentur S praecepit SHier
13 dei sedes bd 15 sancto spiritu GT 16 super mare sequuntur post
terram in SHier 18 mergit G .20 non—fuerit om. C si altioragnoscam]
et si transierit me nec sic sciam SHier pertrinserit C
21 et om. G 23 auertit 8 tradet G 25 inaduertibilis C
sub caelo: excepto ipso caelo, id est rationali creatura, quia
si ipsa sibi cetera subdidisset, numquam per ea quae sibi
subdiderat puniretur; quia uero deus ei illa subdidit, punitur
per ea, quando offenderit eum qui subdidit. quodsi etiam
iustus fuero, non exaudiet me: rogans eum, praesumens
de mea iustitia; comparans enim ea his quae apud se sunt
incommutabilibus et perpetuis tamquam iniustum me non exaudiet.
ergo eius mihi misericordia necessaria est. iudicium
eius rogabo: quia ego iudicare non possum me iustum esse.
unde est: sed neque me ipsum iudico; qui autem iudicat
me, dominus est. si uero inuocauero, et non exaudierit,
non credam quoniam exaudiuit uocem meam:
cum iudicium eius rogo, si non exaudierit, non credam quod
aliquando exaudierit me; occultis enim causis me audiuit,
non merito deprecationis meae. ant certe: non credam non
me exauditum nunc; aliquando enim exauditus sum. aut ita:
quia si exaudierit quod peto, credam etiam exauditum me;
nam si non credidero, quamuis fiat quod peto, tamen non exauditus
sum, ut signum exauditionis credulitas postulantis sit.
ne forte in turbine me conterat? propterea quaero iudicium
eius, ne in turbine me conterat. multas enim tribulationes
meas fecit sine causa: quorum causa me latuit;
aut certe uox confitentis est, flagellis dei confitentis non se
esse correctum et idcirco posse turbine conteri, quasi maiori
supplicio. non enim sinit me respirare: tam multae sunt
tribulationes meae. etenim quia potest, obtinet: uincit,
ut uoluntatem eius faciam, non meam. quodsi et fuero
12 Iob 9, 16 21 Iob 9, 17 22 Iob 9. 17 26 Iob 9, 18 27 Iob
9, 19 28 Iob 9, 20 C sunt om. G 2 excepto ipso caelo om. C 4 subdiderat]
dederat GTP ei] et C 12 et om. GS non om. Hier
13 quoniam] quod SHier 14 quod] quod uel Pbd 15 occultus G
causis om. G 17 enim om. C 24 confitentis uoi TPCbd uox]
uos C 26 siniet S 28 quod etsi TCbdHier et om. S
uerum tamen auferetur uita mea: quamuis nesciam si
inpie egi, tamen auferetur uita mea, ut patiar quae nolo aut
non faciam quae uolo. unum est quod dixi: magnum et
potentem disperdit ira: id est: propter hoc unum fiunt
tribulationes hominibus, ut nemo sibi magnus potensque uideatur
praesumens de uiribus suis. quia nequam homines
in magna morte erunt: non in mediocri, in qua sunt etiam
iusti, cum tribulantur et ab eis deridentur. terra tradita
est in manus inpii: aut corpus iustorum, non anima, cum
eos persequuntur, aut quando inpius dominari permittitur.
potest accipi et homo peccator in manus diaboli secundum
mortalitatem suam. faciens iudicium eius operit: aut
ipsius inpii iudicium aut iusti; in hoc enim tempore opertum
est. aut certe hoc ipso facit iudicium eius, id est: eo illum
punit, quo occultat ei prouidentiam suam, ut est: prae magnitudine
irae suae non requiret. uel eo iustum uindicat,
quo occultat persecutori eius iudicium suum, id est prouidentiam
suam, ut artius peccatorum laqueis per inpunitatem capiatur.
quodsi non est, quis ergo est? potest hoc de
domino intellegi, qui et derisus est et cuius terra, hoc est
corpus traditum est in manus Iudaeorum, et cuius iudicium
faciens occultauit maiestatem ipsius. quodsi ipse non est,
quis ergo est, qui maiora faciat, quam fecit ipse? uel sic:
quodsi non facit deus iudicium iusti uel inpii, quis potest
facere? uita autem mea leuior est cursore: tamquam
9, 24 16 Ps. 9, 25 20 Iob 9, 24 26 Iob 9, 25 PSHier 3 aufertur GP 4 unum] uerum S
propter quod SHier et dixi SEIier 5 disperdidit G 6 magnus
sibi potensque nemo Cbd 7 qua nequa nequft S 12 et accipi bd
13 facies S 14 operatum P 16 utj id C prae Cbd: per GTP
magnitudinem GTP 17 indicat G 18 occultat ei P 19 impietatem P
23 magestatem C maiestate b 24 facit pr. Cb 25 si non bis pos C
26 qur cursore S
minor profectus in regionem longinquam. aut quasi aquilae
uolantis et quaerentis escam: de superioribus, in quibus
naturaliter animae rationales beatae sunt, id est operibus iustitiae,
inclinauerunt se ad terrenas uoluptates. quodsi et
locutus fuero, obliuiscor dum loquor: locutio: quemadmodum
adfectum habuit ad exteriora, sic anima dum progreditur
ad ea quae foris sunt cupiditate fruendi creatura obliuiscitur
interioiem creatorem. declinans in faciem ingemiscam:
illam enim declinationem dolores sequuntur. commoueor
omnibus membris: timor, quo incipit recurrere.
et quia sum inpius, quare non sum mortuus et laboro?
"scio" subaudis. aut dicit se laborare, quia inpietati mortuus
non est. et mundatus fuero mundis manibus: aut dei
manibus aut suis, id est: bonis operibus per regenerationem.
satis in sorde me tinxisti: in istam mortalitatem perductum.
et execratum me est uestimentum meum: inmortalitas,
qua cupimus superuestiri; sed quia non possumus in
hac corruptione, ideo dicit: execratum me est uestimentum
meum. non es enim homo sicut et ego, cui contradicam:
homini enim possem demonstrare iustitiam meam;
in tuo autem iudicio inuenior iniustus. utinam esset nobis
arbiter! uidetur blasphemare, nisi illum mediatorem dei et
hominum optare intellegatur, ut per eum alleget preces suas.
hoc modo enim ille audit inter utrumque positus et arguit
10 Iob 9, 28 12 Iob 9. 29 14 Iob 9, 30 16 Iob 9, 31 17 Iob
9. 31 18 cf. II Cor. 5, 4 20 Iob 9, 32 22 lob 9, 33 23 cf I
Tim. 2, 5 3 uolantes G quaerentes G 4 animae rationales naturaliter (sic.
colloc.) Cb 5 uoluntates C 9 facie Hier ingemescam S 10 illa G
declinatione G 12 mortus S 15 operibus id est C generationem
GP 17 est me S imnortalitate G 18 quaj quia C possumus
cum homines de hominibus in hac sqq. C 20 es] est GPTCSb
etenim S et om. Hier contradicat S 21 posse G ministrare C
22 essetj esse et S
argueret et qui audiret inter utrumque. auertat a me
uirgam suam: transeat timor legis, ut adoptionis libertate
et caritate illi coniungar. non enim sum mecum: quia his
haereo quae foris sunt.
Proferam contra me sermones: haec confitentis
sunt. et dicam ad dominum: noli me docere inpium
esse: noli me tentare ultra quam possum ferre nec mihi
sinas accidere, quibus mihi inpietas persuadeatur. aut bonum
est tibi, si inique egero? non est autem tibi bonum, si
inique egero; non ergo iniuste ita me constituisti. quia
despicis opus quod manus tuae fecerunt? si quod
despicis opus manuum tuarum. ad consilium inpiorum
animaduertisti? sed non eius inpietatis quae hominibus
adparet. et: ad consilium inpiorum animaduertisti?
non quia placet illi ut inique agant. aut sicut homo
perspicit, perspicis? quia utique non sicut homo perspicis:
ideo in consilium inpiorum animaduertisti; est enim
inpietas quam tu solus uides et ab hominibus non uidetur.
aut humana est uita tua? id est breuis, ut non possis
de perpetuitate iudicare. et peccata mea inuestigasti:
non enim latere te potuerunt quae latent homines. scis enim
me nihil inpie fecisse: nam quantum ad homines nihil
inpie feci. sed quis est qui de manibus tuis eripiat?
iudicantis. sicut deus iudicas, cum uides etiam eas inpietates
quas homo non uidet. postea uero mutatus percussisti
me: se scilicet mutato, non deo, quia mutatus homo mutatum
10, 2 9 Iob 10. 3 11. 13 Iob 10, 3 16 Iob 10. 4 20 lob 10, 5
21 Iob 10, 6 22 Iob 10, 7 24 Iob 10, 7 26 Iob 10, 8 sequitur post utrumque in C utrunque G 4 non
enim incipit cap. X in b nunc sum SHier 9 persuadetur C 11 me
ita PCbd quia-fecerunt om. C 12 si] sed P 14 sed-auimaduertisti
om. C -16 placent Cb ut] aut C agat G 17 perspicit
-homo om. C perapicit] respiciat S 18 consilio Cbd est om. C
22 te latere b 23 iinpium G impii Hier 24 eripiatur b
mutatum solem sentiunt. memor esto quia de luto finxisti
me: tua ergo misericordia indigeo. in terram me
iterum conuertes: morte, quae est poena peccati. nonne
tamquam lac mulsisti me? quia etiam [iam] mortalibus
praebuit misericordiam, cum homines de hominibus informi
primordio formauit. haec ergo cum in te sint, scio quia
omnia potes: quia tantae bonitatis sunt, ut carnalem quoque
substantiam operentur. quodsi et peccauero, custodies
me: aut ut non me perdas aut ne lateat peccatum
meum. et si iustus fuero, non possum respirare: in
conspectu hominum; nam tu uides peccata quae homines
latent. plenus enim sum opprobrio: in conspectu tuo. et
capior sicut leo ad occisionem: est superbiae peccatum
quod homines latet, quando etiam in factis laudabilibus possit
obrepere. iterum autem commutatus saeuissime crucias
me: post poenam peccati, qua mortalis factus est homo.
secundum has dicit tribulationes, quas in hac uita homines
patiuntur, quia repente pleraeque accidunt tribulationes, quae
turbant quietem ipsius uitae mortalis, cum in salute est uel
securitate rerum quamuis temporalium, quam misericordiae
dei deputauit. instaurans in me tormenta mea: quia iam
ipsa mortalitas tormentum est, de qua tribulationes aliae fiunt.
quare ergo de uentre eduxisti me? de obscuritate ad
notitiam, quae sola maioris miseriae est materia, cum subuertitur;
hanc generationem etiam superius commemorauit.
et essem tamquam non fuissem? penitus ignotus. unde
10, 14 11 lob 10, 15 13 Iob 10, 15 Iob 10, 16 16 Iob 10, 16
22 Iob 10, 17 24 Iob 10, 18 27 Iob 10, 19 Hier 3 et in S terra GPC iterum me Hier me
om. S 4 conuertis S poena est d 5 iam inclusi 9 quia b si
om. P et si G custodias S 10 me non Cbd 11 si om. G
iniustus S 12 hominibus fin. G 16 obripere G 20 quietem] qui etift G
21 in securitate bd 22 putauit C instauras bHier 24 oscuritate C
26 etiam om. C superius etiam bd
est secundum ignobilitatem. aut numquid non est tempus
paruum uitae meae? non enim propter longitudinem uitae
meae mortuus non sum, cum utique paruum sit quod uiuo.
patere me, donec requiescam pusillum: post misericordiam
qua de limo fecisti me et mutatum mortalitate percussisti
me et ipsa mortalitate consolatus es me, deinde
. exercuisti me tribulationibus. patere ergo me, ut requiescam
in te, antequam eam in poenas unde reuerti non licet;
ab his enim, quas supra commemorauit, licet reuerti, si se
homo ad deum conuerterit. uult autem requiescere, antequam
eat in poenas aeternas, ad hoc utique, ut non eat. quemadmodum
si dicamus alicui: corrige te, antequam damneris;
non enim cum se correxerit, damnabitur. ubi non est lux
nec est uidere uitam hominum: illa est enim uita hominum,
ubi est lumen uerum, quod inluminat omnem hominem.
alia est terra uiuentium, alia terra morientium.
Sophar Minaei uerba. aut numquid eloquens
uidebitur iustus esse? putat enim Iob uerbis magis
quam operibus abundare. beatus natus homo breuis
uitae: sententiam suam illi replicat, quam uult intellegi
loquaciter dictam et inaniter. cum nemo sit qui contradicat
tibi: quia quando dicebat, nemo ei contradixit. sed
quomodo dominus\'loquatur ad te? ea loquere potius,
quibus misereatur tui deus. quia duplex erit super te:
corripiendo et consolando. et tunc scies quia digne
14 Iob 10. 21 16 Ioh. 1, 9 18 Iob 11, 2 20 Iob 11, 3 22 Iob
11, 3 23 Iob 11, 5 25. 26 lob. 11, 6 T 5 donec] ut SCHier 6 mutatum
om. C 9 in poenas om. SHier reuerti non licet] non reuertar SHier
10 enim om. C commeranit G 14 cum] si G 15 uita GCS
enim est C 18 Verba Sophar Minaei d Minaei] naamathite b
uidebitur eloquens bd 19 putant C 20 beatos natos homines S
homo natus homo Hier 21 illis GPC 23 ei] et C
post correctionem sequente inluminatione. aut uestigium
domini inuenies? ut uelis deum reprehendere. sublime
est caelum, et quid facies? ut inuenias sacramenta caeli;
non enim debes eum reprehendere, cuius opera non comprehendis.
quis dicet illi: quid fecisti? et hoc enim
recte erit factum, si deus hoc fecerit, quia facere aliquid ille
nisi recte non potest. ipse enim nouit opera hominum
iniquorum: non iniqui operis est. unde uult intellegi quia
stulte hic, quem iniquum putat, reprehenderit deum; sic enim
eum loqui existimauit. homo uero aliter nutat sermonibus:
modo illi placet deus, modo illi displicet, cum apud
deum sit firmitas. et uir natus mulieris tamquam
onager erit in deserto: cupiditate libertatis inpatiens
dominatoris atque domitoris. et extendens ad eum manus
tuas: ut acceptet opera tua. si iniquum quid est in
manu tua: ipsa duo repetiuit, sed ordine mutato. et iniquitas
in domo tua non maneat: hoc dixit cor. sic
enim fulgebit facies tua tamquam aqua pura: conscientia.
tamquam fluctum qui non praeterit, et non
terreris: nisi omnes tangat in hac uita. et oratio tua
tamquam lucifer erit: ante inluminationem praeibit; quasi
et ista ad prophetiam sanctae ciuitatis uel ad populum dei
pertinentia audita uel reuelata dicuntur, sicut a superioribus
11, 12 13 Iob 11, 12 15 Iob 11, 13 16 Iob 11. 14 17 Iob
11, 14 18 Iob 11. 15 20 Iob 11, 16 21 Iob 11, 17 TCbd deo Hier pro eis om. TPCbd 2 sequentem inluminationem
G 3 dei TCb sublimior Hier 4 caelo Hier 6 dicis S
enim om. G 8 non om. GT hominum om. S 9 operas G 10 eum
enim G 11 uero] enim nero G om. Hier intrat C 15 extendis S
extendes Hier 16 acciperet b 17 tua] tua est Cb 19 facies]
manus C tamquam] sicut C 20 fluctus Tb non post qui om. SHier
21 terreberis SHier tangant C 23 ciuitatis] trinitatis C 24 pertinacia
P
omnia ista de ecclesia.
Verba Iob. sed iustus uir et sine crimine uenit
in derisum: de domino intellegendus est. sensus: non ergo
mirum, si et ego uobis in derisum ueni. et domus eius
ut deuastaretur ab iniquis: ecclesia a persecutoribus.
immo uero nullus confidat, cum sit nequam, se
inpunitum futurum: quia iudicium a domo dei.
tamquam inquisitio in eos non sit futura: non confidant.
sed tamen interroga quadrupedia, si tibi
respondeant: ideo recte inquirit iniquos, quia ex operibus
potuerunt agnoscere creatorem et colere debuerunt; non enim
creaturarum responsione doceri debuerant, cum acceperint
rationem, qua ista cognoscerent. si non in manu eius est
anima omnium uiuentium: hinc ergo scitur, quia ipse
omnia creauit, quia in manu eius anima omnium uiuentium.
et spiritus omnis carnis hominis: omnis carnis
humanae, id est rationalis animae. auris enim sermones
diiudicat: quemadmodum sensus sensibilia diiudicat, ita
spiritalia spiritus, qui debuit cognoscere, quoniam in manu
domini est, opera domini. in multo tempore sapientia
est: non utique in multo tempore, sed apud dominum, a quo
petenda est. si destruxerit, quis aedificabit? propter
uirtutem destruxerit et propter sapientiam concluserit, ut ad
eam non perueniat. si prohibuerit aquam, siccabit
terram: sapientiam ipsam, terram uero hominem. quodsi
I Petr. 4, 17 9 Iob 12, 6 10 Iob 12, 7 14 Iob 12, 10 17 Iob
12, 10 18 Iob 12, 11 21 lob 12, 12 23 Iob 12, 14 25 Iob 12, 15
26 lob 12, 15 TPCbd 6 ut] non C iniquissimo S 7 immo
om. S uiro S 11 responderint SHier 12 cognoscere bd 13 non
debuerant TPC 14 eius om. TC 15 hic G 16 anima omnium
uiuentium in manu eius Cbd 18 aures S sermonis S 20 que b
22 deum C 23 destruxerit om. C 24 cluserit G clauserit bd 26 quod
etsi b
sapientibus factis turbabuntur peccatores. qui ducit consultores
captiuos: subiugat enim sibi eos qui se consulunt.
iudices autem terrae in pauorem misit: aut
Iudaeos aut Pilatum aut sensu terreno iudicantes. qui collocat
reges super sedes: id est apostolos. et circumdedit
balteo lumbos eorum: id est continentia. qui
emittit sacerdotes captiuos: ut ab hominibus ducantur;
et significantur Iudaei. qui permutat labia fidelium:
permutat in bonum, ut non de iustitia sua, sed de gratia
eius praesumant. et intellegentiam senum cognouit:
cui placet intellegentia senum. unde est: cogniti estis
a deo, cui aduersarium est: non noui uos. et bene coepit
a fide et peruenit ad intellegentiae canos. qui reuelat profunda
de tenebris: aperiendo prophetias. et produxit in
lucem umbram mortis: id est fecit, ut cognosceretur uita
ista, quia umbra mortis est. decipiens gentes et perdens
eas: putantes quod nocerent ecclesiae dei, cum sibi nocerent,
quod de inpiis intellegendum est. sternens gentes et in
uiam ducens eas: ad humilitatem tamquam illum asinum.
reconcilians corda principum populi terrae: sibi reconcilians
uel Iudaeos uel reges terrae, qui primo persequebantur ecclesiam.
seduxit autem eos in uiam quam non nouerant:
subruendo legis opera, ut simpliciter intellegerentur;
hinc eis uisus est peccator. quo errore tenebrati sunt
tamquam ebrius.
9. 11 Iob 12. 20 12 Gal. 4, 9 13 Matth. 25, 12 14 Iob 12, 22
15 Iob 12, 22 17 Iob 12, 23 19 Iob 12, 23 21 Iob 12, 24 23 Iob
12, 24 25 Iob 12, 25 om. Hier perdedit S 2 consolatores G consiliarios Hier
3 subiungat C 6 id est om. G 7 baltheo b lumbosJ renes Hier
9 perniutat] pGctat C 13 coepit a] accepta G 15 producit G per-
duxit C 16 agnosceretur Pb 18 ecclesiis C 19 si sternens S
20 uia deducens Hier uiam deducens S 23 eduxit TPb illos Hier
uia Hier 24 intellegeretur TC 25 et errabant sicut ebrius SHier
Et arguam in conspectu eius, si uoluerit: ut
arguat se ipsum; quod est confessionis. et curatores malorum
omnes uos: bonos enim non potestis consolatione
curare. audite ergo obiurgationem oris mei: in uos. et
ante conspectum eius profertis dolum: cum uultis uos
uideri iustos, quod non estis. an subtrahitis uos ipsos
iudices fieri? numquid potestis dissimulare et non iudicare,
quia de uobis uerum dico? si enim omnia facientes adiciemini
ei, id est: etiamsi omnia praecepta faciatis, inueniet
in uobis quod arguat; nemo enim iustus in conspectu eius.
quodsi et occulte personas mirati fueritis: suas, se
ipsos iustificando non solum ad homines, sed etiam ad se
ipsos. corpus autem luteum: ut fragilitatis saltem uestrae
consideratione timeatis. adprehendens meas carnes dentibus
meis: non mihi parcam, ut non solum uos arguam sed
etiam me. et animam meam ponam in manu: inspiciendam,
ut nihil celem, siue ut computem peccata mea. licet
occidat me ille qui potens est, qui et coepit: quamuis
occidat peccata mea. tamen loquar et coram eo arguam
me: non me iustificabo abscondens peccata mea. ecce ego
adpropinquo iudicio meo: ut iudicem de me, quasi ipsa
sit hominis iustitia in confessione sibi non parcere. tunc
a facie tua non abscondar: quemadmodum absconduntur
peccatores. manum aufer a me: ut nihil in me sit castigandum
et sit in me caritas. et timor tuus non me terreat.
quot sunt iniquitates meae? hinc potest uideri
13, 8 8 Iob 13, 9 11 Iob 13, 10 13 Iob 13, 12 14 Iob 13, 14
US lob 13, 14 17 Iob 13. 15 19 Iob 13, 15 20 Iob 13, 18
22 Iob 13, 20 24 Iob 13, 21 25 Iob 13, 21 26 Iob 13, 23 om. G 4 obiurgationem] coniurationem G 7 et non indicare]
et non peccare: iudicate quia sqq. b 8 facietis TPCbd 11 quod
etsi b 13 aaltim P 14 carnes meas SHier 18 qui et] quia et SHier
19 tamen loquar-arguam me post peccata mea in uerau 20 sequuntur
in GTPC 20 ego] enim TPCb 26 quod G hic G
computandum. aut putas me esse contrarium tibi? cum
utique infirmus sim et quasi hoc metuis, ne si iustificatus
fuero, par tibi sim, cum folium sim. ergo est aliqua latens
causa, quando haec non est. et inposuisti mihi peccata
iuuentutis: ut haec sit causa, quare dicat abscondi a se
peccata sua, quia superbierit, quod est peccatum iuuentutis. et
posuisti in compede pedem meum: in uinculo mortalitatis.
et radices pedum meorum contemplatus es: cupiditates
meas. qui ueterasco sicut uter: ut uinum nouum
portare non possim aut [ut] panno nouo consui uelut uestimentum
quod a tineis comestum est.
Homo enim natus ex muliere breuis uitae
et plenus iracundiae: poenae. et hunc fecisti uenire
in iudicium coram te? quamuis ita mortalis sit, et ipse
habet tamen unde rationem reddat; exigitur enim de illo
quod potest, quamuis perparum possit. dinumerati enim
sunt menses eius apud te: eo enim quod temporalis est,
de peccato conuincitur; nam aeternum illum tu feceras.
discede ab eo; sine, requiescat: secundum opinionem
carnalis et animalis hominis, cui totum bonum haec uita est.
et ideo sibi uult parci, ut fruatur hac uita. est enim arbori
spes: inridenter haec pronuntianda. utique enim magis est
spes homini: quod carnales nolunt credere. uir uero cum
mortuus fuerit, abiit: et hic ironicos. tempore enim
9 Iob 13, 27 10 Iob 13, 28 11 Iob 13, 28 13 Iob 14, 1 14 Iob
14, 3 17 Iob 14, 5 20 lob 14, 6 22 lob 14, 7 24 lob 14, 10
25 lob 14, 11 C mea inclusi; abest enim enim pag. 537, 16
2 autj et S 3 sum TPCbd 4 cum ergo G 5 hoc T 7 superbierint C
8 imposuisti Hier 9 et om. Hier 10 ueterisco S 11 aut] uel S
ut inclusi om. b sicut S 12 tinea b 13 ex] de SHier breui
uiuena tempore et plenus sqq. b 14 iracundia S poenae] plene Cb
uenire fecisti Hier 17 perparum] parumper P 21 et animalis om. G
23 magna b 24 hominis b cum] si S 25 hyronicos GTC ironicos P
ironicwç d ironia est b; his uerbis fin. cap. XIII in b
locis, ubi accessus et recessus fit, uel quod omnia litora
latenter minuuntur et augentur, horis lunaribus, id est cum
oritur luna, uel nobis uel aliis usque ad medium caelum
crescit et inde minuitur. usquequo caelum est, non consuetur:
ad nouum, id est ipsi caelo. atque utinam apud
inferos me custodisses: usque adeo est spes resurrectionis,
ut iam et his carerem uitae incertis. et abscondisses
me, donec requiesceret ira tua: hinc est: abscondere
pusillum, donec transeat ira domini, id est, donec
transeat ista mortalitas et ad resurrectionem ueniatur. si
enim mortuus fuerit homo, uiuet: nam haec non est
uita. consummatis diebus uitae suae: tunc uiuet. deinde
uocabis et ego respondebo tibi: oboediens tibi sine impedimento
mortalitatis. signasti in sacculo iniquitates
meas: ut redderes mihi. a;dnotasti si quid inuitus erraui:
etiam hoc adnotasti. inuitum autem errare peccati poena est.
et quidem mons cadens defluit: ita et homo ex altitudine
et firmitate sua cecidit. et petra ueterascit in loco
suo: ut homo in genere suo et condicione sua. et alluuione
frequentium gurgitum: quasi et homo ita ad exilitatem
perductus sit, cum crebris cupiditatum alluuionibus
adteritur. spem uero hominis perdidisti: gradus fecit de
monte ad petram, a petra ad lapides, a lapidibus ad arenam,
quia has minutiones carnales patiuntur. et bene iam "perdidisti"
dixit. inpulisti enim in finem: in consumptionem,
11 Iob Iob 14, 14 13 Iob 14, 14 Iob 14, 15 15 Iob 14, 17
16 Iob 14, 17 18 Iob 14, 18 19 Iob 14, 18 20 Iob 14, 19 23 Iob
14, 19 26 Iob 14, 20 2 fit] sit T 3 minuantur GP augentur] allegentur G id est]
scilicet bd 4 prius uel] in C caelum] mensem TCb 5 consuetur .
ad nonum (Mc coni.) b 8 incertę b 13 consumatis G consumatus S
16 inuitus om. S 17 poena peccati TCbd 18 quidam C defluet S
homo] hoc G 19 ueterescit S 20 illuuione G 21 ad] et C
25 munitiones. G mutationes b 26 enim] eum S
eius, dimisisti eum: cum imago dei in eo exterminata est.
et cum multi fuerint filii eius, nescit: quia moritur,
quamuis propagetur soboles. sed carnes eius super eum
doluerunt: id est, talem condicionem suam homo carnaliter
dolet et animaliter luget; spiritalis enim nouit, quia etsi exterior
homo corrumpitur, sed interior renouatur de
die in diem, quia hoc fieri sentit in semet ipso.
Eliphaz Themanitis uerba. et inpleuit dolore
uentrem: spiritus enim scientiae per consolationem sanat
potius a doloribus: tu autem qui inples uentrem dolore, non
spiritu scientiae respondes. nonne <et> tu repulisti
timorem? deum non timuisti, talia in eum dicens. et elegisti
linguam malorum: qua homines maledicunt. quid
enim? numquid primus homo natus es? quia tantum
superbis. aut ante colles concretus es? etiam montes
nomine collium accipiendos, id est ante omnes uirtutes,
spiritus potentes. sed et senex et decrepitus in nobis
est: qui sciat etiam quae nos nescimus, est inter nos. quid
ausum fuit cor tuum? et quid sustinuerunt oculi
tui? sperauerunt. quid enim est homo, ut sit sine
crimine? quod et tu dixisti. si in sanctis eius non
est fides? propter incerta temporum, quibus plerumque
falluntur, ut multa dicant et non faciant. et caelum non
est mundum ante eum? pro his qui habitant in caelo;
aut certe caelum pro ipsis sanctis ponitur. quia in his habitat
deus. quae sapientes dixerunt et non celauerunt
parentes suos: quia etiam Iudaeis apostoli praedicauerunt.
9 Iob 15, 2 12 Iob 15, 4 14 Iob 15, 7 16 Iob 15, 7 18 Iob 15, 10
19 Iob 15, 12 21 Iob 15, 14 22 Iob 15, 15 24 Iob 15, 15
.27 lob 15, 18 Tbd 8 se TPCbd 9 Verba Eliphaz Themanitis d eliphat
GP elephaz b themantis C inplebit SHier 12 et addidi
13 in eum talia Cbd 18 prius etJ ad S 21 enim om. Cb est
enim TP estJ est cum Cb 22 et] tu T om. PCb 28 praedicarunt T
illis quisquam extraneus: nec sanctus homo uel angelus,
id est: in securitate possidebunt. cum putauerint se esse
iam in pace: ita dicit, quasi hoc putet ipsi lob euenisse.
non credit conuerti a tenebris: non credit ut conuertatur
a peccatis. et decretus est in escam uulturum:
aeriarum potestatum, quae mortibus peccatorum pascuntur.
sicut dux in prima acie decidet: audax est et non fert
tribulationes. qui eleuauit manus contra deum. an:
quia eleuauit? et cucurrit contra eum contumeliose:
aduersaria faciendo quam praecepit. in crassa ceruice
scuti sui: praesumens de protectione sua. quia operuit
faciem eius in adipe suo: per adipem, id est per exaltationem
superbiae suae abscondit a se deum. et fecit
capistrum super femora: ut libidinibus suis colligaretur,
quo uinculo duceretur ad mortem. quae enim illi parauerunt,
alii auferent: ipsum etiam regnum terrenum
uel quamcumque spem temporalem, quam cum toto mundo
iusti accipient. et non ditabitur nec permanebit substantia
eius: inpii scilicet. non inmittet super terram
umbram: id est non uiret. sed stirpem eius arefaciet
uentus: tentatio. praecisio eius ante horam corrumpetur:
priusquam sperat. decidat tamquam flos oliuae:
decidat a pace, uel quia meliora hos sequuntur, quemadmodum
florem fructus. testimonium enim inpii mors: signum.
6 Iob 15, 23 8 Iob 15, 24 9 Iob 15. 25 10 Iob 15, 26 11 Iob
15, 26 12 Iob 15, 27 14 Iob 15, 27 1(> Iob 15, 28 1« lob
15. 29 20 Iob 15, 29 21 Iob 15, 30 22 Iob 15, 32 23 Iob 15, 33
25 lob 15, 34 GTPCb superueniet TC 3 puta-
uerit S iam esse S 5 credet S a om. S tenebres S 6 uultorum
S 7 aerearum b 9 qua Gbd quia TPCS dominum SHier
10 currit TPCb 16 ille Hier parauerum S parauit Hier 17 auferunt
GTPCbd terrenum regnum C 20 iinpius G mittet S
21 styrpe S 23 decedat S florent G TP
hi sunt enim inpii qui munera temporalia praeponunt
iustitiae. concipiet [etj in uentre gemitus: ea quae
sperat in poenam illi proficiunt.
Verba lob. audiui talia multa: non solum quae
uos dicitis. consolatores malorum omnes: malos potestis
consolari, quia ipsi uos imitantur. non bonos. et est uocatiuus;
a nullo enim uestrum audiui aliquid boni. quid enim?
numquid ordo est in sermonibus spiritus? superbiae.
aut in quo molestum tibi erit? quamuis non ames
quod dicas. et ego secundum uos loquor: quomodo
digni estis. si subiocta esset anima uestra pro mea:
si uos pateremini quod ego, loquerer sermonibus, non factis;
ita nihil est loqui quod non facitis. si enim loquar, non
dolebo uulnere: ostenditis uos neque in loquendo neque
in tacendo prudentes esse. nam sapientes et cum loquuntur,
in consolationibus condolescunt; uel in confessione sua
loquentes dolent uulnus suum uel cum tacent, prudenter
tacent. nunc autem lassauit me et fecit stultum et
putrem: ut non contra uos loquar, deus fregit superbiam,
ut stultus factus sapiens fiam. adprehendisti me et in
testimonium factus sum: conuicisti me de peccatis meis
et aduersum me ego sum testis. et surrexit super me
mendacium meum: cum mihi iustus uidebar. contra
faciem meam respondi, hoc est: statuam te ante faciem
tuam. iracundia usus deiecit me: benedixit usus
16, 3 10 lob 16, 3 11 lob 16. 4 12 lob 16, 4 14 lob 16, 6
19 Iob 16, 7 21 Iob 16, 7. 8 23 Iob 16, 8 24 Iob 16, 8 25 Ps.
49. 21 26 Iob 16, 9 PCbd murmora S 3 et inclusi, om. Sriier uentrem
G 5 alia GTPb 8 aliquod P bonum G 9 in sermonibus
est Cbd est? spiritus superbiae (sic coni.) b 11 dicis b loquar
SHier 12 esset om. C anima uestra esset GP 14 non om. GP
loquor G 15 doleo G ostendistis d 17 in pr. om. b 19 lapsauit S
me] me dolor IIier stultus S 25 respondit S hinc d 26 iracundiam
(bis) G iracundie (bis) TPb enim usus Hier
superbum. fremuit super me dentibus: obiurgauit me,
ut dentes pro uerbis accipiantur. sagittae piratarum eius
super me deciderunt. aeriae potestates quibus utitur deus
et eis permittit, ut aut exerceantur boni aut puniantur mali,
piratae autem quia in hoc mari nauigantibus insidiantur. acie
oculorum inruit: non dissimulauit a peccatis meis, tamquam
innuit, ut punirer; ipse enim tamquam lumen est punitoribus
ostendens puniendos. ruina mihi fuit aspectio ipsius. aut ita:
fecit, ut uiderem peccatum meum: ante enim non sic mihi
ad sensum perductum fuit. acriter percussit me ingens
deus et simul concurrerunt in me: deo enim percutiente
illi concurrerunt angeli satanae. in pace cum essem,
discerpsit me: ab ipsa pace aut a memet ipso discerpsit,
ut ab aduersariis et sibi aduersantibus dilacerarer. et tenens
comam meam diuellit: per peccata mea me aduersus me
diuisit. statuit me sicut signum: in quem iacularentur,
ut solet signum poni iaculantibus, quo iacula dirigant.
circumdederunt me lanceis emittentes in renes meos,
non pepercerunt: propter desideria carnalia, quae sibi
inpacta dicit, per malas persuasiones ab angelis malis. effuderunt
in terra fel meum: ut terrena bona zelarer in his
qui his abundant. deiecerunt me prostratione magna:
ne carnalem prostrationem intellegeremus. cilicium adsuerunt
corio meo: peccata interiora, quibus reminiscitur se fuisse
13 Iob 16, 12 15 Iob 16, 12 17 Iob 16, 12 19 Iob 16, 13
21 Iob 16, 18 23 Iob 16. 14 24 Iob. 16, 15 TPCbd 4 aeriae scripsi:
aerias lib. 6 mare GTPC 9 ostendens] offendit C ipsius]
eius PCbd ita fecit (sic) b 10 sic] sit C 11 productum C ingens
deus] in genibus dHier in genis S 13 sim S 15 ab om. GPC
dilacerer b tens S 16 meam om. S diuulsit d aduersum PCbd
17 dimisit C 18 dirigantur b 19 lanceas GS et mittentes P
20 tt non SHier 21 inpacta om. G passiones C 22 terra b iis d
23 post ratione S 24 cilicio adsuerunt (adfuerunt?) S
uidere et impedit me consuetudo carnalis. terra ne operiat
super sanguinem carnis meae: id est, ne, si inmunda
fuerit oratio mea optando terrena, accedat cumulus terrae
super uinculum mortalitatis: quod significauit nomine sanguinis,
id est, ne cupiditate terrena maioribus calamitatibus uoluntarii
peccati operiar, quod est illud naturale peccatum de condicione
mortali. nec sit locus clamori meo: intercludatur
meritum orationis meae. et nunc ecce in caelis est testis
meus: de domino uidetur dicere, quia nondum in terram
descenderat. et conscius meus in excelsis: propter participationem
mortalitatis. diiudicetur uir cum domino:
ueniat dominus, ut cum eo uir iudicetur, tamquam Iohannes
cum Christo. in quorum diiudicatione intellegitur quid distet
inter hominem perfectum et deum hominem factum. sicut
filius hominis ad proximum suum: dominus homine
suscepto ad eum qui inciderat in latrones. anni enim dinumerati
uenerunt mihi: quod mihi per Christum subueniatur
plenitudine temporum. et uiam, in quam non reuertar,
ingrediar: uiam renuntiandi saeculo.
Defeci agitatus spiritu. ordo: defeci spiritu
laboribus concussus. oro ut sepeliar, et non contingit
mihi: ut absorbeatur mortale auita. in-gemiscimus enim grauati,
in quo nolumus spoliari, sed superuestiri, id est:
mutemur potius quam moriamur. quod utique, quamuis hoc
homo cupiat, non contingit; debet enim mortem condemnatione
peccati. preces adhibeo cum labore. et quid feci?
11 Iob 16, 19 12 Iob 16, 21 15 Iob 16. 21 16 cf. Luc. 10. 30
17 Iob 16, 22 19 cf. Gal. 4, 4 Iob 16, 22 21 Iob 17, 1 22 Iob
17, 1 24 cf. II Cor. 5, 4 27 Iob 17, 2 G palpebram meam TPCb 2 operiar b operias S
5 mortalitatis moae bd 9 ecce nunc Cb 10 nundum C terra GP
13 uir om. C 17 sic suscepto C 18 uenerunt] sunt S 19 in] per
bd om. Hier qua CSHier 22 non om. S 23 enim om. GP
25 hic b 27 adliibebo dS nonnihil] non mihi TPCb
inmortalitatem, qua spoliatur, significat. qui semiuiuus a
latronibus est relictus. quis est iste? qui mihi subuenturus
est, dominum significans. sed ideo dicit: quis est? quia
inter homines futurus erat, ut uix ab eis discerneretur. ad
manum meam ligetur: uinculo caritatis, ut custodiat me
et ducat quo uult. quia cor eorum abscondisti a prudentia:
qui eum non cognouerunt abscondisti. propter hoc non
exaltabis eos: quia humiles non fuerunt, ideo caecati sunt
et non potuerunt humilitate Christi exaltari. parti adnuntientur
mala: quod caecitas ex parte Israhel facta
est, siue quia eis mala uidebantur quae Christus adnuntiabat,
ut dicerent: seducit turbas; siue per prophetas quae
adnuntiata sunt de caecitate Israhel. non utique toti, sed
parti acciderunt. et oculi super filios eorum tabuerunt:
admiratione miraculorum, quibus dictum est: si ego in
Beelzebub eicio daemonia, filii uestri in quo eiciunt?
posuisti autem me in loquelam nationibus: hominem
quem redemisti, id est ecclesiam, de qua loquerentur nationes,
siue quae loqueretur nationibus. et in risum illis deueni:
aut nationibus, cum ei detraherent, aut Iudaeis qui loquebantur
nationibus. obscurati sunt ob iram oculi mei: obscurati
sunt oculi ecclesiae, id est apostoli, cum intellecti non sunt
ab his qui hac poena erant puniendi. et expugnatus sum
ualde ab omnibus: tam Iudaei enim quam gentes expugnauerunt
ecclesiam. et mirati sunt super hoc ueraces:
11 Rom. 11, 25 13 Ioh. 7, 12 15 Iob 17, 5 16 Mattli. 12, 27
18 Iob 17, 6 20 Iob 17, 6 22 Iob 17, 7 24 lob 17, 7 20 Iob 17, 8 G oxpoliatus G expoliatur P significatur G 3 post
quis est iste? in GTPCb sequitur: ad manum meam ligetur, quae uerba
d secutus post discerneretur in uersu 5 apte posui 6 legitur S
7 ducat me C 10 partim CGTPb adnuntiantur S 11 in Israel bd
facta estI hoc est facta est G 17 beelzebutz C deicio C 19 redemit
TPCb 21 autj at G ei om. C eis b 22 ob iram] ab ira
SHier 24 iis cl 25 enim om. b 26 numerati b haec Hier
inpiis euangelium agnitum non sit. iustus autem super
inimicum consurgat: qui temporaliter cadit persecutionibus,
ut postea infidelibus dominetur. et purus manibus sumat
audaciam: spei audaciam, ut confiteatur Christum et in
persecutione. non enim inuenit in uos ueritatem: omnibus
enim tam Iudaeis quam aliis gratia necessaria est. et conuulsae
sunt compages cordis mei: ut non celem peccata
mea. noctem in diem posuerunt: inpii. unde est: uae
illis qui dicunt quod bonum . est malum et malum
bonum; qui ponunt tenebras lucem et lucem tenebras.
si sustinuero, inferi domus mea erunt: pertulero me,
peccata mea ut non confitear. interitum appellaui patrem
meum: non ero filius uitae; appellauit autem deus. matrem
meam et sororem tabem: ex eo quod inseparabiliter
haereant tamquam cognati. quae est enim mihi iam spes?
subauditur: si sustinuero. aut bona mea uidebo? quibus
seductus est, conuerti noluit et sustinuit peccatorem.
Verba Baldad Sauchitis. et.lumen inpiorum
extinguetur: noli ergo mirari, si et tuum tamquam inpii
lumen extinctum est. lux eius fuerunt tenebrae in domo:
claritas domus eius, id est fuerunt aut diabolus aut antichristus.
et lucerna super eum extinguetur: exiguum et terrenum
lumen. capiant infimi substantiam eius: quae habere
17. 12 Es. 5, 20 12 Iob 17. 13 13 Iob 17. 14. 14 Iob
17, 14 16 lob 17. 15 17 Iob 17, 15 19 Iob 18, 5 21 Iob 18, 6
23 Iob 18. 6 24 Iob 18, 7 1 ecclesiam Pb 3 iniquum S consurgit b 4 et om. S puris S
manbris C membris b sum ad S 5 et om. T 6 persecutionem G
inuenio SHier uobis SHier 7 conuulsi S concussae Hier 9 uerterunt
(af posuerunt) b 10 est om. TC 12 erunt domus mea SHier
me om. bd 13 appellauit C 15 trabem G tabum S 16 est om. S
17 si sustinuero, inferi domus mea erunt b quis eductus C 18 est
om. TPCbd uoluit C 19 uerba baldac (baldath b) sintis (suitis b) Cb
suitis GTP 20 extinguitur S 21 fucrunt] erunt S erit Hier domum S
22 fuerunt om. TPCbd 24 capiant SHier: capiunt GP accipiant TCbd
in laqueum: ipse enim captus est dominum persequendo.
confortabit super eum sitientes: ut uincant eum esurientes
et sitientes iustitiam. absconditus est super terram
funiculus eius: quo capiatur, hoc est ea quae illi quasi
conceduntur. et captio eius in semitis: qua transit. per
circuitum perdant eum dolores: undique. et multi circa
pedes eius ueniant in angustia famis: multi qui eum
sequuntur uel qui ei obsequuntur. comedantur rami pedum
eius: doctrinarum eius, id est qua it. rumpatur de habitaculo
eius sanitas: tranquillitas huius uitae. et teneat
eum necessitas causae regalis: oportunitas punitionis eius,
quae ualebit ad gloriam dei, propter quod modo illi permittitur
cupiditas sua. causam regalem dicit. quia se Christum iactabit.
habitet in tabernaculo eius in nocte eius: necessitas
causae regalis cruciet conscientiam eius, adpetitio tyrannidis;
in nocte: in supplicio caecitatis eius, quando damnatur.
aspergentur speciosa eius sulphure: quibus placebat,
igne foetido concrementur. et de sursum inruet messio
eius: a deo. et non sit nomen eius in facie platearum
ubi erat: tollatur de memoria populi. et non sit cognoscibilis
in populo suo: ad tantam deiectionem ueniat, ut
a suis non agnoscatur. nec resaluetur sub caelo domus
eius: aliqui enim resaluabuntur. sed in populo eius
uiuant alteri: aliis subiugetur populus eius.
18, 11 9 Iob 18, 13 10 Iob 18, 14 11 Iob 18, 14 15 Iob 18, 15
18 lob 18, 15 19 lob lob 18, 16 20 lub 18. 17 21 lob 18, 19
23 lob 18. 19 24 Iob 18, 19 G noluit b 2 laqueo S 3 confortabit SHier:
confortauit GTPCbd sitientes Hier; sitiens GTPCSbd 4 super] in S
5 ea om. C queque G illi quasi illi G 6 et-semitis om. S
semita d 8 eum—qui om, P 10 alt. eius om. GP it] ait C
12 causa GS; sed cf. uersum 15. 16 15 tabernaculQ GTPCb 18 aspergantur
S sulphore S 19 irruit S 21 ubi erat om. S cognominatio
b 23 neque b resalutetur S 25 alii b
Verba Iob. et destruitis me uerbis: infirmatis
me, qui me consolari debuistis. scitote tantum quia
deus fecit milii sic: apud quem possum de peccato conuinci,
non apud homines. et u all u m suum circa me
circumdedit: fossa circa muros est; quo coactus sum ad
confessionem. ecce rideo opprobrio et non loquor:
utilitatem dicit confessionis, quia, si uellet ridere peccatum
suum et non illud proloqui, clamaret et non exaudiretur. in
uultu meo tenebras posuit: inluminationem uultus mei
abstulit a me; quod contingit auersis. et abstulit coronam
de capite meo: dignitatem spiritalem, quam dat sapientia.
-et disrupit me undique, et abii: omnia tenebam, et
abstulit ea mihi aduersus illud quod acceperat uirtutem
continendi omnia. et arbitratus est me tamquam inimicum:
sic me iudicauit, quasi ei nocerem, si ei essem par.
et circumdederunt tabernaculum meum: cor et conscientiam.
fratres mei recesserunt: in spe correctionis, quia
fratres sunt; quamuis primo correctionem meam aspernati
sint et eos secuti qui sibi aliena, hoc est perniciosa, suaderent.
et amici mei inmisericordes facti sunt: in malis spiritalibus,
qui condolent proximis suis, sed eos potius inrident;
quos non inriderent in malis carnalibus constitutos. et
scientes nomen meum obliti sunt me: non me cognoscentes,
quod mutatus sum. uicini domus et ancillae
meae: cum quibus secreta communicabam; adulatores, qui
recedunt ab eo qui confitetur deo: ipsi enim dicuntur ancillari.
19. 8 10 lob 19, 9 12 lob 9. 10 14 lob 19, 11 16 lob 19, 12
17 lob 19, 13 20 Iob 19, 13 22 Iob 19, 14 24 Iob 19, 15 C 2 pr. mee C 3 dominus Hier fecit om. S 4 circa]
aduersum S 5 circundedit G circondedit C quo om. TPCb 6 opprobria
PTCbdHier loquar Hier 10 a om. C 12 dirupit TCb
abit S 13 ea mihi] ea a me C illa a me bd quod om. C 15 nocerem I
noctem C par essem Tbd 16 conscientia GTC 17 in] Qui G
20 ruisericordes C 21 non condolent Pbd potius eos Cbd 22 irrident
C 23 me] mei S 24 et] atque S 25 me S 26 recedent G
aut eos qui ei ad mala seruiebant. os meum deprecabatur,
et rogabam uxorem meam: tamquam dicens: quare tristis
es, anima mea? et quare conturbas me? id est cupiens
ut ei consentiat. inuocabam blandiens filios uteri mei:
quos genuerat persuadens eis spem saeculi. et quos
dilexeram, consurrexerunt in me: in illa uita. in cute
computruerunt carnes meae: amore eorum, quae forinsecus
sentiuntur, computruerunt interiora mea. nam utique leue est,
si ad litteram accipiamus, tamquam scabiem habuerit. et
ossa mea in dentibus meis sunt: firmitas et fortitudo
mea in uerbis est, non in factis. miseremini mei, miseremini
mei, o amici: angelos uidetur postulare, ut pro eo
deprecentur, aut certe sanctos, ut pro paenitente orent. manus
enim domini est quae tetigit me: manu domini se
tactum dicit, ut doleret uulnus suum, quod sine sensu ei
fuit. quare me persequimini sicut et dominus? detestamini
et horretis sicut dominus; uel obiurgatis, cum iam
confitear. de carnibus meis non satiamini? non gaudetis,
si carnaliter uiuam. <in> stilo ferreo et plumbo? ut quemadmodum
cedit plumbum stilo ferreo, sic cedant sermonibus
meis corda hominum. aut in testimonium in petris
sculpantur? ut illi ea discant, qui firmi sunt ad euangelizandum.
scio enim quia aeternus est qui me resoluturus
est: quia potest me reparare. quorum ego mihi conscius
sum: quia merui illa. quae oculus meus uidit et non
alius: hoc est: nemo scit quid agatur in homine nisi
6 Iob 19, 19 7 Iob 19, 20 10 Iob 19, 20 12 Iob 19, 21 14 Iob
19. 21 17 lob 19, 22 19 lob 19, 22 20 lob 19, 24 22 lob 19, 24
24 lob 19, 25 25 lob 19, 27 26 lob 19, 27 27 I Cor. 2, 11 S 2 deprecabar TPCb 5 inuocaui bd blandiens
om. G 6 genueram b eis] illis G 7 uita illa C 12 raeij
mihi Hier 13 mei om. TGC 15 qui S 16 ei om. G eius b 18 horretis]
obretis C 19 sotiamini S 20 in SHier: om. GTPCbd et]
uel G in plumbo S 25 conscias] confisus C
sunt in sinu: in interioribus ubi nemo uidet, id est in
conscientia. quodsi et dixeritis: quid dicemus contra
eum? secundum quod dictum est etiam spiritalibus: intendens
te ipsum, ne et tu tenteris. et radicem sermonis
inueniemus in eo? ut de ipsius eum conuincamus. ira
enim super iniquos ueniet: qui se extollunt super
peccatores et putant se tales esse non posse, ipsos dicit
iniquos.
Verba Sophar Minaei. non enim intellegitis magis
quam ego: ad alios se conuertit, qui cum eo lob consolabantur.
eruditionem confusionis meae audiam: oblique
uult, ut lob audiat eruditionem confusionis suae; tunc enim
potest etiam spiritum sapientiae consequi. haec autem locutio
sollemnis est, cum dicimus: "bonum est mihi ut caueam, nam
male mihi erit", cum uolumus, ut alius caueat. numquid
haec nosti a saeculis? ex quo sunt saecula, scis haec. et
haec putat quod lob ignorat tamquam inpius. oculus uidebit
et non adiciet: non enim uidebitur. filios eius disperdat
inpius: siue imitatores eius siue seductos ab eo diabolus.
et manus eius succendantur doloribus: operibus eius
crucientur. ossa eius repleta sunt iuuentute eius:
superbit de firmitate sua. abscondet eam sub lingua sua:
non illam demonstrabit tamquam dolosus, ut tacite illa utatur.
6 Iob 19, 29 10 Iob 20, 2 12 Iob 20, 3 16 Iob 20, 4 18 Iob
20, 9 19 Iob 20. 10 21 lob 20, 10 22 lob 20, 11 23 lob 20, 12 GPCb consumata S 2 sinum GTPCb id est om. d
3 quod etsi Hier dicimus GTCS 4 etiam] in C 6 inueniinas C
ipsis b 7 iniquos] inimicos C 10 Minaei om. b nec Hier 13 ut
om. G suae confusionis P 14 potes G 15 solennis G 16 malum b
erit mihi PC erit si non caueam P 17 haec] et S nostis b
saecularia G scis haec] sic est GTPCb 18 hoc b ignoret Pbd
19 disperdant infimi S 20 eius om. C diabolus om. Pd 21 suceidantur
S 22 crucietur GT impleta TPCbd 23 infirmitate G
abscondit S ea G linguam suaM S 24 demonstrauit GTPC
carere non eam persequitur, aut: parcet ei dominus et hac
inpunitate non eam relinquet. et tenebit eam in medio
gutture suo: tamquam quod eum delectat. et non poterit
subuenire sibi: non ideo se liberabit. fel aspidis in
uentre eius: in interioribus, in occultis habens nocendi
malitiam. diuitiae inique congregatae euomentur: cum
tormento interiorum et pressura cordis. de domo eius protrahet
eum angelus: quandocumque manifestabuntur occulta
eius per tribulationes. et furorem draconum fulgebit: ut
ille qui primo occultus fuit, tribulationibus proditus, furorem
draconum fulgeat iam palam. interficiat illum lingua
colubri: seducat eum diabolus. et non uideat mulcram
pecorum: fructus ouium, id est iustitiae opera non faciat,
ut se inde intellegat posse redimi. neque pabula mellis et
butyri: opera bona cum caritate et hilaritate cordis et
largitate praebentis; butyrum enim lac pingue est. in uanum
et frustra laborauit: quia non intellegit haec de his
operanda, quae ad misericordiam pertinent. unde et dominus
butyrum et mel dicitur manducare, quia haec illi in humilibus
eius praebentur. quae erunt ut durum quid, quod mandi
non potest nec glutiri: durum nescio quid id est, iniquitas
uel superbia. in desiderio suo non saluabitur: quia
7 lob 20, 15 8 lob 20, 15 10 lob 20, 16 12 lob 20, 16 13 lob
20, 17 15 Iob 20, 17 17 Iob 20, 18 19 cf. Es. 7, 15 21 Iob
20, 18 23 Iob 20, 20 1 pr. ea G 2 persequetur d percit b 3 medio om. S 4 eum]
cum C poteritis S 5 liberauit G 6 uentre eius] uentum est eius C
7 diuitia S congregate inique 8 uomentur GP 8 protrahit GTPCb
10 furore Gbd draconem S fulgebit] mulgebit SHier 11 furore
Gbd 12 illum] eum P 13 mulchra GPC mulcra T mul S 14 ouium]
operum G faciet G 15 id se G inde se P inde om. G
16 butti C 21 erunt: egerunt GTPCbd egeruntur Hier 22 gluti S
id om. TPCbd post est addunt puto bd iniquitatem G 23 superbiam
G
transeunt cupiditates eius. cum putauerit se repletum
esse, coartabitur: non tam satietas est de plenitudine
cupiditatum quam pressura. si quo modo inpleat uentrem
suum: talis necessitas ei ueniet, ut dubitet utrum inpleat
uentrem suum, cum utique ista ideo quaerantur, ut pellatur
necessitas. hoc autem dixit, quia tanto plus cupit, quanto
plus habuerit. et emittet super eum furorem iracundiae:
quia non uidit facere opera bona. uulneret eum sagitta
aerea: perpetua. pertranseat corpus eius iaculum:
penetret eum tentatio, ut et de his quae sperat et de his
quae relinquit uulneretur, tamquam a pectore per tergum
traiectus. fulgura in tabernaculis eius: terrores repentini
in cogitationibus eius. laedat aduena domum eius:
diabolus, qui aduenticius est ad tentandum; si quidem habeat
homo etiam proprias tentationes. et detegat caelum
iniquitates eius: caeleste iudicium. et possessio bonorum
eius ab episcopo: haec illi largietur deus.
Verba Iob. et non sit mihi a uobis haec consolatio:
qua putatis bonis temporalibus gaudendum, cum
communia sint piis et inpiis, et, si quando quis iniquus esset,
hinc in eum uindicari, cum Iob dicat usque ad sepulcrum
permanere ista bona inpiis et non in eos per ea uindicari.
quid enim? numquid humana est castigatio mea?
a deo mihi est castigatio. itaque et ipse potest consolari, non
uos. aut quare non irascar? nolite ergo me ita consolari,
9 lob 20, 24 10 lob 20, 25 13 lob 20. 25 14 Iob 20, 26
16 Iob 20, 27 17 Iob 20, 29 19 Iob 21, 2 24 Iob 21, 4
26 lob 21, 4 bd cupitates T 3 taili G 4 inpleuit GTP
5 eueniet G 8 et om. Hier mittet S iracundia S 9 uidit
eum P bona opera C uulnerat GP 12 uulnerentur G a om. G
13 habitaculis SHier 14 letat S 15 homo habeat P habebat b
16 etiam om. P detecat S 18 eius om. S episcopo] ipso b
21 sunt C 23 bona ista Cbd 24 qui S 25 est mihi d 26 ita me C
admiramini: tamquam inania dicentem. si enim recorder,
perturbor: indignitates humanae uitae rediens ad affectum
praeteritum ab isto, in quo nunc est, confitetur. et tenentur
carnes meae doloribus: carnaliter doleo. quare inpii
uiuunt? quaerit ab eis causam, quia dicebant hic in inpiis
uindicari. et permanent sicut uetustate oues eorum:
quo modo possunt uetustate perseuerare? non enim semper
erunt. erant autem in manibus eorum bona: non tulit
eis bona ipsa, cum haec dicerent. immo uero, inpiorum
lucerna extinguetur: claritas temporalis, etiamsi non sicut
isti intellegebant. deficiant filii eius bona eius: bona
quae eis persuasit, temporalia scilicet, aut antichristi aut
diaboli. uideant oculi eius necem suam: significat et
hanc prosperitatem ignorari ab his qui hac gaudent; in futuro
autem ad sensum etiam inpiorum perducetur. quia nulla
uoluntas eius in domo sua post eum: quia in conscientia
sua dominum non consecuti sunt in tribulationibus. licet
numerus mensium eius dimidiatus sit: quamuis praesentem
coluerit deum, tamen quia non et futura sperauit, quod est
plenus mensium numerus. ipse enim homicidia iudicat?
quia inpii cum persuaserint inpietatem per dilectionem
carnalium inpietatum, futuro saeculo utique occidunt. non
tamen talia homicidia iudicant homines, sed solus deus. hic
21, 11 9 lob 21, 16 10 Iob 21, 17 12 Iob 21, 19 14 Iob 21, 20
16 Iob 21, 21 18 Iob 21, 21 21 lob 21, 22 24 Iob 21, 23 G recordor TPCSbHier 3 indignitate C in dignitates b t
4 perterritum GPCb isto] eo b cfl confitetur b 5 doleam G
6 dicebat G impios bd 7 fetuste S uetustae Hier 9 autem]
enim S non-bona om. C 10 lucerna impiorum SHier 11 extinguitur
S 12 filios S 13 persuasit] per sustena sit G 14 significat
quia G et hanc] et in hac G 15 prosperitate G ignorare G
16 perduceretur G 19 mensuum S deum ante praesentem legitur
in Tb 20 et om. TCb 21 enim] etiam Hier homicidas Hier
22 cum om. G persuaserit C 23 futuri saeculi G
occulta homicidia, commemorans largum unum et alium
auarum, quia homines abundantes et largi putantur et boni.
intestina eius plena sunt adipe: habet laetitiam. et
medulla eorum diffunditur: intestinorum, quia non tenet
intra se bona sua, sed inpendit illa uel in se uel in aliis.
itaque scio uos audacter mihi insistere: non enim
considerate dicitis. quia dicitis: ubi est domus principis?
uel inpiorum uel superbi; quia putabant hic eis auferri bona,
cum plerique etiam pleni his uitam finierint per ea puniendi.
et ubi est uelamen in tabernaculis inpiorum? honor.
interrogate eos qui transeunt per uiam: qui non
delectantur uia, sed transeunt per eam. et signa eorum
non ignorabitis: uel inpiorum quae dant transeuntes,
dicentes quid eis futurum sit, uel a quibus cognoscantur
inpii. quis adnuntiabit coram eo uiam eius? coram
inpio uiam suam nemo nisi dominus adnuntiat fiducialiter,
quia ipse ei respondet. et tamen "et ipse- dominus in
sepulcrum deductus est:" ita merces pietatis non hic
speranda est. et super aceruum uigilauit: ante enim ipse
resurrexit, quam aceruus resurgeret resurgentium. dulces
fuerunt ei lapides torrentis: quos saeculum non subuertit,
id est discipulos suos. et post eum omnis homo sequitur
et ante eum innumerabiles. aut:. post eum omnis
homo, id est unus homo, et ante eum innumerabiles»
qui nunc in numero hominum deputati sunt, aut: post eum
21, 28 12 lob 21, 29 13 lob 21, 29 16 lob 21, 31 18 lob 21, 32
20 Iob 21, 32 21 Iob 21, 33 23 Iob 21, 33 S 6 impedit C 7 insistere mihi S 10 plenis G his
om. TCb finierunt GCb 11 in om. S 13 uia] uiam G 14 quae
dantj quedam C 15 ei Td cognoscuntur b 18 et alt. om. GC 19 sepulcra
SHier hic non C 20 separanda C aceruo S 21 dulcis S
22 ei fuerunt Hier ei] et S labilli S lapilli Hier torrentes S
24 postj per G 25 id-homo om. G et] ut G innumerabilis S
26 deputandi GP post] per G
ergo consolamini me inaniter? praesentia bona uel
mala suadentes.
Eliphaz Themanitis uerba. nonne dominus est
qui docet sensum et scientiam? quasi dixerit lob non
eum recte iudicare: cum utique reprehendi deus non possit
nisi per intellegentiam, qua superior est, siquidem ab ipso
detur homini. et ueniot tecum in iudicium? ut compareris
ei. lumen tuum in tenebras conuersum est: dignitas.
et dormientem te aqua operuit: securum inundatio
tribulationis. an per nebulam diiudicat? quasi per
nebulam uidere non possit. nubes latibulum eius, et non
uidebitur: latent eum quae in terra sunt. et ambitum
caeli percurrit: figuram et non terram. ergone semitam
saeculi custodis? quasi lob putarit a deo res humanas
non curari. quia capti sunt inmaturi ? secundum se
inmaturi; putabant enim se in perpetuum permansuros, aut
certe antequam peruenirent ad sapientiam; sed quia hoc
audierant, non quia ista sentiebant isti amici lob. et cogitatio
inpii longe est ab eo, et inplet domos eorum bonis:
et longe est ab eo cogitatio inpii, quia non sic facit sicut
sperat inpius, id est: aut quia placet ei inpietas aut non
uidet eam. uidentes iusti riserunt: intellegentes; quamuis
isti non intellexerint, putantes quia hic redditur inpiis. et
10 lob 22, 11 11 lob 22, 13 12 Iob 22, 14 13 lob 22, 14
14 Iob 22, 15 16 Iob 22, 16 19 Iob 22, 18 23 Iob 22, 19
24 lob 22, 19 4 Verba Eliphaz Themanitis d eliphat CP eliphath G emanitis GC
temanitis P 6 iudicat b reprehendi om. G possit repręhendi G
9 tenebris Cb 10 dormiente S 11 iudicat SHter 13 qui C ambitum]
habitum G 14 non et TPd ergo S 15 lobl non G
16 qui S capiti Hier secnndum-inmaturi om. C 18 sed quia
non hoc audierant non quia seqq. TC 19 isti om. G 20 et-ab eo
om. P ipse impleuit Hier post bonis sequitur: et cogitatio inpii
aqq. apud Hier 22 id est om. C 23 iustiores erunt GTPCbd
sustinueris: patiens, hoc est dura. procul facies iniquitatem
a tabernaculo tuo: conuersationem uel uitam tuam;
quamuis haec isti carnaliter dicant. et pones illud super
aggerem in petram. aduersus id quod dixit: flumen
decurrens fundamenta eorum. quia humiliauit semet
ipsum: ipsum lumen. et dices: elatus est in superbiam:
aduersus superbos. erue innocentem, et saluaberis <in>
munditia manuum tuarum: noli deficere in bonis operibus,
quia curat deus humana.
Verba Iob. et quidem scio quia de manu mea
est increpatio: de peccatis meis. et manus mea grauis
facta est super gemitum meum: ideo me percussisti, ut
doleam. et uenire usque ad solium eius? ut sim tam
sanctus, ut perueniam ad eorum numerum, qui sedes eius
sunt. tunc enim possum dicere uera et audire: unde et caeli
dicuntur sancti. et cognoscam causationes quas loquetur
mihi: redditiones causarum, quibus se omnia iuste iudicare
demonstrat. et sentiam quae adnuntiat mihi: iam proximus
ei. an in multa uirtute diiudicabitur mecum? ut
per potentiam resistat mihi. nequaquam. tantum in terrore
non abutatur me: propter peccata mea, pro quibus timeo
modo, cum sum in terrore, non abutatur me. ceterum cum
ad eum uenero: in ilia libertate, qua ego adnumerabor
solio eius, omnia amabo et non mihi resistet uirtus eius;
quamuis modo possit me abuti, utpote peccatore. id est:
faciat de me quod uult, etiam cum poena mea, iuste tamen.
6. 7 Iob 22, 29 8 lob 22. 30 11 Iob 23. 2 12 lob 23, 2 14 Iob
. 23, 3 17 Iob 28, 5 19 Iob 23, 5 20 Iob 23, 6 21. 23 Iob 23, 6 GTPCbdHier 3 a om. S 4 hoc C ponens GTPCbd
7 ipsum alt. om. C et om. C dicens C est] es GPCSb 8 in om.
GTPCbd 9 munditia S manum S 11 et quidem] equidem GS
12 mea] eius SHier 13 percussistis P 18 quibus] qui cft C
21*tantum] tamen TPCbd errore G 22 non orn. TPC 23 ceterumuenero
om. SHier 24 ego om. GP 26 peccatorem G
increpat. educit in finem iudicium meum: etiam si modo
corripit, postea manifestabit. nam si primus ambulauero,
postea non ero: non arroganter sperem, non infideliter desperem,
hoc est: non declinare dextra aut sinistra. inde est:
si ascendero in caelum, tu ibi es. quis me inde potest
pellere? et cetera. a laeua quid aget, non adprehendam:
superiora repetit. a laeua autem dicit non se adprehensurum
deditum temporalibus. conuertetur ad dexteram, et non
uidebo: ideo non debeo esse a laeua; conuertetur autem
dixit, quia ipse in spiritalibus est, unde ego me auerto, si
a laeua fuero. sed scit ipse uiam meam: ut, etiamsi per
tribulationes duxerit, sequar. probauit me sicut aurum:
in tentationibus. egrediar in praeceptis eius: de tenebris
meis exeam, sed tamen in praeceptis eius. si autem ipse
iudicauit sic: ut per tribulationes me tamquam aurum
probet. propterea ad eum festinaui: quia me tribulauit,
ideo relictis temporalibus ad eum festinaui. et commonitus
so lli c it us fui de eo: ut his poenis carnalibus aeterna supplicia
deuitarem. idcirco a facie eius turbabor: modo
turbabor, ut caueam cogitans futurum iudicium, ubi erit eius
manifestatio. et dominus molliuit cor meum: et ipsum
timere, quo cauet futuras poenas, misericordiae dei deputat.
non enim sciret superuenturas poenas et tenebras malis, nisi
dominus molliret cor eius praesentibus tribulationibus:
aduersus illud, quod indurat deus cor Pharaonis.
23, 9 10 Iob 23, 9 12 lob 23, 10 13 lob 23 10 14 lob 23, 11
15 Iob 23, 13 17 Iob 23, 14 18 Iob 23, 14 20 Iob 23, 15
22 Iob 23, 16 26 cf. Ex. 7, 3 Cbd 2 ct e.łucet S fine G 3 et si SHier abiero S
4 posteaj ultra SHier non med.] nam C 5 dextera P 6 caelo P
7 agitet S adprehende S 10 debebo C 11 ego] ergo G aduerto
C 12 sed om. Cbd 13 me duxerit bd dixerit C et probauit
SHier 14 tribulatiouibus Cbd ingrediar Sb 19 aeterna om. 6
21 eis TC 24 poenas et om. G
Quare dominum non latuerunt horae: quamobrem,
uel: itaque. finem transgressi sunt: Christum.
et inclinauerunt pauperes a uia iusta: ut uel imitarentur
eos uel inde arbitrarentur non esse diuinum iudicium,
quia inpunitam malitiam uidebant qua eis nocebant iustitiam
relinquentes. simul absconditi sunt mites terrae: cum
his, qui declinauerunt a uia iusta, absconditi sunt mites, ne
mihi ferrent auxilium. nam tria sunt genera hominum in
ecclesia, cum fit persecutio: alii enim consentiunt, alii fugiunt,
alii patiuntur, quorum personam sustinet Iob. et inruerunt
asini feri in agro super me: stulti et indomiti et ob hoc
superbi inruunt super me confitentem, id est ecclesiam. et
exeuntes ad opus suum: hoc enim est opus eorum, ut in
me inruant, id est ad hoc deputati sunt a deo. suauis factus
est ei panis in adulescentes: inpio et persecutori suauem
panem dicit, id est persecutionem, qua libenter fruebatur,
cum eam faceret adulescentibus: ut adolescentes aut pro
amatoribus uoluptatum accipiamus, quia ipsi facile talibus
consentiunt, aut pro eis, qui tantum in ecclesia profecerunt,
ut pueritiae quidem simplicitatem transierint, sed nondum
peruenerint ad robur illud uirile, quo etiam persecutor
contemnitur. agrum ante tempus non suum demessuerunt:
aut genera persecutionum dicit. ut aliquem agri
damno terrerent, aut pro agro ecclesia intellegenda, quam
ante maturitatem persecutionibus metere. uoluerunt, id est,
antequam simul zizania crescerent, ut tempore messis
24, 5 12 Iob 24, 5 14 Iob 24, 5 22 Iob 24, 6 C 2 uel: itaque om. TPCb transgresse S
5 uidebant malitiam TPCbd relinquentes iustitiam TPCbd 9 ait C
11 sicut asini SHier agros oS\' et pr, om. C 12 irruerunt Cbd
id estl scilicet bd et om. SHier 13 opus est TCbd 15 est om. P
eis CHier et S adholescentes G 20 pueritiani G simpliciter G
transierunt G 21 peruenerunt Gt b illud om. C persecutus GPl
23 dicit persecutionurn TPCbd 24 pro om. TC agro] pago P
nudi ad speluncas, ubi saxa distillant. rapuerunt ab ubere
pupillum: pupilli et uiduae plerumque ex persona ecclesiae
accipiendi est populus sub tormento. et eum qui ceciderat,
humiliauerunt: desertum uel auxilio dei uel alicuius; quod
est magnae saeuitiae, non talibus parcere. in angustiis
insidiati sunt inique: in necessitatibus. de ciuitate et
de domibus eiciebantur: ab eis eiciebantur alii. anima
uero paruulorum in gemitu ualde: fuit. ipse autem
deus eorum curam non habuit: inpiorum, quia modo
curam eorum non habendo fecit eos desperare de iudicio dei,
quia inpune mala faciebant. et ideo in tenebras traditi
sunt: ignorantiae iudicii dei. et repente ut fur: eos
occupabit dies ille. oculus adulteri obseruat tenebras:
ostendere uult in quas tenebras tradantur inpii per inpunitatem;
non enim eas quas captant adulteri et ceteri qui male faciunt
per noctem, ne agnoscantur per diem; sed illas quae etiam
mane super eos sunt. suffodit in tenebris domos: alia
mala facta commemorat. per diem obsignauerunt semet
ipsos: occultauerunt. non cognouerunt lucem, quia
simul eis manet umbra mortis: non quia nox recessit,
propterea eos deseruit umbra mortis. leuis est super
faciem aquae: ad comparationem terrae splendidiores accipiendi
sunt, quos lux penetrat et imago leuitatis; et ideo
leuis est super eos umbra mortis. nam et ipsi portant
eam per condicionem carnis. uel: leuis est super faciem
6 Iob 24, 11 7. 8 Iob 24, 12 9 Iob 24, 13 12. 13 Iob 24, 14 14 Iob
24, 15 18 Iob 24, 16 19. 20 lob 24, 16. 17 22. 26 Iob 24, 18 P 7 inique insidiati sunt SHier
ciuitatibus b 8 domibus] domibus suis S domibus ui Hier 9 in gemitu]
ingemuit S autem om. C 10 n5 cura b 12 tenebiis Cb; tradidit
eos in tenebras SHier 13 et nocte erit sicut fur SHier eos ut fur
occupabit b occupauit eos G 15 ostendere-tenebras om. C
18 mane d: male Pb male TC; in G male post eos legitur 20 qua S
21 manet eis S mane Hier
pars eorum super terram: sterile sit quod delegerunt.
de sinu enim pupillorum rapuerunt: de corde infirmorum
uerbum per malam suasionem. deinde rememoratum est
peccatum eius: quod putabat in obliuionem uenire. conteratur
sicut lignum insanabile omnis iniquus: quod
non sanat. sterili enim non fecit bene: quae sine consolatione
filiorum est. consurgens ergo non credit contra
uitam suam: non credit aduersus uitam suam; debuit enim
credere malam se habere uitam et eo ipso consurgere. cum
infirmari coeperit, non speret sanitatem: tribulari.
sed cadit in languorem. tales enim inpius consolationes
quaerit in rebus aduersis, quibus infirmior fiat. emarcuit
sicut malua in aestu: altitudo eius, quia non tulit
aestum tribulationis; malua autem propter infirmitatem. aut
sicut de stipula spica eius sponte decidens: quia
inane erat culmen ipsius; ipse enim sibi elegit tales consolationes
quibus peius infirmetur. alioquin quis est qui
loquatur mendacium me dicere? si et aliter sunt.
Verba Baldad Sauchitis. quid enim exordium
quam timor ab eo? ista subiunctio uidetur illis uerbis
consentire, quibus dicit Iob: idcirco a facie eius turbabor,
considerabo et timebo ab eo. nemo putet esse moram
piratis: sine mora secundum permissum eius tentant. in
quem enim non uenient insidiae ab eo? hoc est, cum
ipse permittit. insidias autem dicit tentationes. aut quomodo
7 lob 24. 21 8 lob 24, 22 10 lob 24, 23 12 lob 24, 23 13 lob
24, 24 15 Iob 24, 24 18 Iob 24, 25 20 Iob 25, 1 22 Iob 23, 15
23 Iob 25, 3 24 Iob 25, 3 26 Iob 25, 4 Cb 5 pectum S 6 iniquos S 7 sanatur P 12 cadet
SHier 14 sicut om. C 15 maluam GPC 16 quasi S testibula
S decidens sponte eius Cbd eius om. SHier 17 inane]
mane Cbd cnlmine T in culmine bd 19 sic G 20 baldaeintis
uerba C balda P suitis GTPb 21 ab eo] habeo S 23 nemo
enim Hier 26 permittat P
permittit. uel quomodo se mundabit natus ex muliere?
nisi enim a deo mundatus fuerit, inmundus est. si lunae
praecipit, et non lucet: quoniam si exigant rationes et
ordo prouidentiae ipsius, ut luna non luceat, praecipiet, ut
non luceat, et non lucebit. sed quare? utrum inde uult uideri
non mundam lunam coram eo, quia praecipit ei, et non lucet?
an forte rationalis animae natura figurate hic insinuatur, cui
sol intellegibilis est lumen illud uerum, quod inluminat
omnem hominem? et quoniam tanto magis lucet luna terrenis
aspectibus, quanto magis recedit a sole. cum autem propinquat
soli, interimitur terris: intellegamus animae diuinitus praecipi,
ut superata natiuitate terrena atque mortali, qua splendor
eius adparet terreno sensu uidentibus, adpareat et propinquet
subiugeturque sapientiae, quo eius luce secretissime exultans
caueat facere iustitiam suam coram hominibus, ut
uideatur ab eis, sed cum gloriatur, in domino glorietur,
quia et cum adparet hominibus, dono creatoris adparet. nec
stellae sunt mundae ante eum: in comparatione eius.
Verba Iob. cui ades uel quem adiuturus es?
cum indignans tamquam iniustitiae eorum putaret eos a deo
puniendos. uerum sibi ipse loquens se ipsum reuocat, ut deo
potius dimittat iudicium eorum, ne aut adesse deo uideatur
aut adiuuare eum uelle quasi inualidum ad cohercendos uel
corrigendos homines aut consilium dare, quid cum illis agat;
aut sequi eum. tamquam adsecuturus causam quare dolosos
homines esse et uiuere patiatur, cum superet omnem animam
quaerentem uirtute incomprehensibili; aut quasi adnuntiare
17 cf. I Cor. 1, 31 18 Iob 25, 5 20 Iob 26, 2 C 2 mundauit GTPCb 4 lucit S 5 praecipiat b
6 non alt. om. C utrum] uerum GPb 10 luna lucet TPCbd 15 subiungeturque
C secretissima b 16 ut caueat G coram hominibus
om. G 19 stille S ante] apud Pbd 20 addes C 21 si taniquam
G institiae P 22 ipse] ipsi b 23 aut om. G 24 aut om. C
coercendos bd 28 uirtutem incomprehensibilem G
cum aliquid enuntiat. numquid gigantes redigentur in
nihilo? non ergo mirandum, si istis deus parcit, quando
gigantes non redigit in nihilo. et ne diceretur: sed ad inferos
detrusi sunt. subiecit quia infernum uidet deus. et tamen eos
ibi ordinauit ubi esse meruerunt, sicut iustos siue nunc, sicut
sunt, siue postea, sicut erunt, quamuis numquam eos remoueat
a facie sua, quia omnia nuda sunt coram eo, ita ut proximos
gigantes etiam istos consolatores superbos accipias. subter
aquam et proximi eorum: an "subter aquam" subaudiendum
" tenentur " uel aliquid tale? et non est uelamen
perditioni: etiam perditio eum non latet. extendens
aquilonem super nihilum: potest aquilo diabolum significare
et terra peccatorem, quoniam et illi et illi inanis est
spes. suspendens terram super nihilum: in aerem.
ligans aquam in nubibus suis: propter obscuritatem
prophetiae. et non est scissa nubes sub eo: sub ueritate
quam habuit nubes, quae non scinditur scripturas intellegentibus;
non enim aduersaria dicuntur, sicuti putant non intellegentes.
qui tenet faciem solis: ne agnosceretur ab inpiis
sol iustitiae. et extendit super eum nubem suam:
carnem quam dominus suscepit. praeceptum circumdedit
super faciem aquae: populos. usque ad consummationem
lucis: huius uitae finem, hoc est finem saeculi, aut
quousque consummentur, id est perficiantur homines, quibus
26. 7 16 Iob 26, 8 17 Iob 26, 8 20 Iob 26, 9 21 Iob 26, 9
22 Iob 26, 10 23 Iob 26, 10 1 et TPCbd 3 nihilum Sbd Hier si quandofin. G 4 gigantS GTPb
nihilum TPCbd 6 sicut sunt om. C 7 eos nunquam Pbd 8 qui C
proximos] e proximo TPC de proximo b 9 subter aquam] sub terra
qua S 10 et] ad S 11 tenetur C 12 perditionis pr. b non
eum TC 14 illis fin. GTCb 15 spes om. C nihil S 16 aquam]
quam Hier 17 nubis S 19 aduersari P aduersa Cb 20 solii Hier
agnoscerent C 21 extendens Hier eam C 23 super om. C 25 consumentur
C id est] idem G perficiant G
autem lux in domino. columnae caeli contremuerunt
et obstupuerunt ab increpatione eius: quod contigit
Petro per Paulum. uirtute sua sedauit mare: placauit
saeculum, a quo persecutionem patiebatur ecclesia. unde
etiam columnas caeli contremuisse ab increpatione eius potest
hoc modo intellegi, ut robustissimi ecclesiae contremuerint
pro infirmis ab increpatione domini permittentis tentationes
persecutionis. columna enim clamat: quis infirmatur, et
ego non infirmor? quis scandalizatur, et ego non
uror? et prudentia eius uulneratus est cetus: uulneratum
dieit diabolum dolore, quo ei iusti non cedebant. et
claustra caeli metuunt eum: uel angeli uel qui acceperunt
claues regni caelorum. praecepto autem peremit draconem
desertorem: eundem dixit et cetum. sed nunc ostendit
quomodo sit uulneratus, cum praeceptum acceperunt qui ei
renuntiauerunt. ecce hae partes uiae eius: qua ad deum
uenitur. uirtutem autem tonitrus eius quis sciet,
quando faciet? tonitrum dicit euidentissimam uocem manifestationis
eius, aut illam forte uocem, quam dedit per filium
tonitrus: in principio erat uerbum et uerbum erat apud
deum et deus erat uerbum, ut sit ordo: quando faciet,
utrum quis sciet uirtutem tonitrus eius?
Et spiritus diuinus in naribus meis: hic
ostenditur prophetice eum dicere quae dicit et prophetice
cognoscere quia isti consolatores eius dolo pleni sunt. absit
a me iustos uos dicere, donec moriar: etiamsi usque ad
9 II Cor. 11. 29 11 lob 26, 12 12 Job 26, 13 14 lob 26, 13
17 Iob 26, 14 18 lob 26, 14 21 Ioli. 1, 1 24 Iob 27. 3 26 Iob 27, 5 SHier 3 obstibuerunt S contingit C 6 potest
enim C 8 permittens C 10 non ego d ego om. b 11 et scripsi: ut
GTPC om. SbdHier 13 uel angeli om. C 15 cecum C 16 acceperunt
praeceptum TCbd ei om. C 17 hee C hec S huius uiae C eius]
huius T om. C 18 tonitrui SHier 19 tonitruum b 21 uerbum erat
pr. GTC 23 utrum om. TPCb 27 cum uoce a me finitur fol. 71 cod. G
enim separabo innocentem: ne uos autem. nec enim
conscius sum mihi iniquum quid commisisse: illi enim
solent plerumque aliis parcere, qui metuunt sibi aliquid ueri
obici. quae enim spes est inpio? quia expectat. ne quis
putaret male eum optasse inimicis suis, hic aperuit quo
animo dixerit. inpietatem quippe illorum uult euerti et perire
superbiam: quod fit cum soluitur ab inpietate anima quae
tenebatur rea: soluitur autem per confessionem paenitentis
hominis et gratiam ignoscentis dei. ergo: quae enim spes
est inpio? interrogatio et responsio: quia expectat et
confidit in domino, si forte soluatur aut preces eius
ex au d i at dominus. potest quidem et alius sensus occurrere
in his uerbis, sed non ita contexitur et libro et fidei, ut
quasi totum ex desperatione sit, quod spem prorsus non
habeat inpius, cum aduersus hoc scriptum sit: credenti
autem in eum qui iustificat inpium, deputatur fides
eius ad iustitiam. et ideo quod sequitur gratia domini
dicere intellegitur. aut si euenerit ei necessitas: ideo
debemus expectare gratiam soluentis. numquid enim in
necessitate, id est in tentatione habuit fiduciam meritorum
in conspectu dei? aut si inuocauerit exaudiet eum? si
tamquam fiducia operum suorum inuocat, quae nulla sunt.
quapropter adnuntiabo uobis quid sit in manu domini:
quid disponat deus. ecce omnes nostis quia uane uana
loquimini: ob hoc gratia iam expectanda est. quomodo
enim allegauit merita operum suorum uana uane loquens?
27, 9 16 Rom. 4. 5 19 Iob 27, 9 20. 22 Iob 27, 10 24 lob 27, 11
25 lob 27, 12 om. S innocentiam meam S innocentiam a me Hier 3 sum
mihij summi hi S 4 uerum bd 6 apparuit C 10 et om. C 11 est
spes Sd et fin. om. S 16 hoc om. TCb 19 uenerit SHier 21 habet S
habet aliquam Hier 22 siJ cum SHier inuocauit C inuocauerit eum
SHier eum] illum SHier 25 uane] uani b 26 est om. C 27 uane
uana bd
super eos: ut possideant eos potentes, id est diabolus et
angeli eius. potentes autem ideo dicit, quia isti infirmabuntur
sequentes uanitatem, ut in eos illi praeualeant duces et
principes uanitatis, quomodo et dominus fortem eum appellat
non ob aliud nisi quia tenet inualidos. quodsi multi fuerint
filii eius, in occisionem erunt: filios eius dicit, qui eum
ad seducendum inuitant, falsorum dogmatum persuasorem in
damnationem. si autem iuuenes facti fuerint, indigebunt,
id est: si confirmati fuerint in errore, indigebunt; non enim
eos satiauit uanitas. et qui circa eum sunt, morte morientur:
qui simillimi ei sunt ad seducendum. et uiduis
eorum non miserebitur: plebibus, quas seduxit cum eis,
uiri morte desertis, quasi fidem illis coniugalem in erroris
promissione seruauerit. quodsi et collegerit ut terram
argentum, id est: si prudentes et sapientes, cum adhuc
terra et lutum sunt, id est, cum adhuc stulta et carnalia
sentiunt, eis consenserint, postea correcti et cognoscentes ad
iustos conuertentur. erunt enim eorum domus sicut
tinea et aranea, quam seruauit: cor uel conscientiam.
aut domus dixit munimenta quibus se protegunt, uerum
astuta et latebrosa, sed inualidissima, sicut tineae folliculus
quo se abscondit et araneae cauerna, in quam se recipiendo
cooperit et claudit eam. quam seruauit autem intellegitur
se ipsam in illa cauerna, quia non omnes araneae hoc faciunt:
propter spontaneam et interiorem corruptionem iniquae cogitationis
et propter inutilia opera, quae quasi diligenter in
11 Iob 27, 15 12 Iob 27, 15 15 Iob 27, 16 19 lob 27, 18 om. C 4 praeualerent C 8 inuitant] imitantur TPbd
9 autem et SHier facti om. C 10 id—indigebunt om. C 11 morte
om. C 13 non] nemo SHier seducit C 15 quod et si b et
om. C 19 domus eorum bd 20 tineae Sd aranea Hier: araneae
TPCSbd quam scripsi cum b: quae et que codd. seruabit TPCb
conscientia b 24 quae Td 25 ipsa d
quia post mortem non adiciet ad ipsas inpietates diuitias.
oculos suos aperuit, et non est: in resurrectione enim
non inueniet se ipsum diuitem, quod putauerat. tollet eum
aestus, et abibit: aut aestus maris tribulatio saeculi aut
aestus quo arescunt herbae, quae radicem non habent. et
uentilabit eum de loco suo: aut de spe sua aut deus
eum uentilabit de loco suo. ut non sit in loco dei, hoc est
in populo quem inhabitauit deus. et proiciet super eum,
et non parcet: tamquam aggerem poenarum. plaudet
super <eum> manibus suis. sicut dictum est: et ego
perditioni eorum superridebo; non enim superlugebit
perditionem inpiorum.
Est enim argenti locus unde fit: prudentes,
qui magis in actione sunt. locus autem auro, ubi purgatur:
sapientes, qui in contemplatione sunt. ferrum enim
de terra fit: haec metalla indifferenter accipienda in bono
sunt; nam ideo ferrum dixit, quia nihil interest, quasi superius
de ferro diceret: quamuis ferrum possint fortes intellegi. re
uera enim nulla distinctio est in sapientia hominum quam in
ea sunt. aes autem similiter ut lapides excluditur:
quia totum de terra separatur; ut ostendat propterea esse
bonos malis mixtos ad tempus, quia de ipsis malis secluduntur
boni et per illos purgantur- tamquam metalla operi uel aedificio
necessaria, cum ipsa terra opus habeant eliquari atque
formari, unde et separandi sunt, ut post hanc separationem
habeat terra locum atque ordinem suum, sicut inpii per
9 Iob 27, 22 10 Iob 27. 23 11 Prou. 1, 26 14 Iob 28, 1 15 Iob
28, 1 1(5 lob 28, 2 21 Iob 28, 2 C donnit Hier non om. S 2 impietatis T 3 suos
om. TPC 5 bibit S 7 uentillabit d 9 inhabitabit Pb proiciens S
11 euin addidi secutus Hier: eos 8 om. TPCbd 12 eorum om. TCb
14 argento SHier fit] fiet S sit Hier 17 in bono accipienda Cb
18 per ferrum b 20 in ea] mea P 21 aes] est C orn. P lapis SHier
t\'xriditur SHier 23 seducuntur TlPC 25 ac Cbd
quid quo perduceret. inuenit autem dixit "instituit".
lapis tenebrae et umbra mortis: lapis, id est uetus
testamentum tenebris et umbrae mortis datum est, id est
carnalia sectantibus, quamuis ab uno deo haec expectarent:
ubi superbientes non discindebant torrentem, id est non transibant
per lapsum temporalium ad aliquam soliditatem, sed
ipso lapsu ferebantur. et facta est discissio torrentis
a cinere, hoc est: a confitente peccata sua et non superbiente
de meritis operum, quod factum est per gratiam noui
testamenti. discissio torrentis a cinere: ab hominibus.
et commoti sunt ab hominibus: adulantibus non increpante
deo ad ipsa quae eis promissa erant perdendo primatum
suum. terra de qua egressus est panis, subaudiendum:
ipsos dico commotos de quibus tamquam de terra panis domini
exiit. et eam incensurus est: infidelem caelesti
iudicio domini. locus sapphiri lapides eius. ordo: locus
sapphiri, id est pretiosi et necessarii aedificio ciuitatis caelestis.
et aggeres aurum ei: aurum ei non modicum est, sed
aggeres. semitam quam non cognouit auis: humilitatem
domini. nec uidit eam oculus uulturis: diaboli. non
transiit super eam leo: per fortitudinem superbiens. in
durissimo lapide extendit manum suam: potens est
enim deus de lapidibus excitare filios Abrahae. et ripas
fluminum disrupit: ut totum inrigaret. flumina enim dixit
praedicatores uerbi. uoluerunt quippe ripis suis contineri, ut
28, 5 17 Iob 28, 6 19 Iob 28, 6 20 Iob 28, 7 21 Iob 28, 7
Iob 28, 8 22 Iob 28, 9 24 cf. Matth. 3, 9 Iob 28, 10 b umbrae Hier 5 hoc PC _6 ubi] unde d sapientes C
8 lapso T et facta est om. SHier fcs C 12 et—hominibus SHier
aliter coniungunt 14 gressus S 16 subter eam uersus est quasi
ignis SHier 17 dominus bd saphyri Tb saphiri PC sapiri S 19 et
aurum eius agger est Hier 21 nec fin. Hier 22 transiuit CS transit
bd super] per P 25 fluuium C dirupit Tb dicit d
uidit oculus meus: humanus per uerbum carnem factum.
altitudines fluminum reuelauit: uirtutes tolerandi persecutiones
in martyrio occultae et altae sunt in homine, donec
tentatione persecutionis reuelentur. ostenditque uirtutem
suam in lumine, in eis quibus dixit: uos estis lux mundi.
per quos etiam pars Iudaeorum non parua conuersa est.
abyssus dixit: non est in me: ideo in abysso constituti
homines eam inuenire non potuerunt, quia in eo non est. non
dabitur aurum inclusum pro ea: id est thesaurus. non
erit deterior auro Ophir: tamquam si diceret: uel sic eam.
quaerite, siquidem deterior non sit auro Ophir. non aequabitur
ei aurum et uitrum: aut intellegendum aliquod
uitrum speciosum aut quia sunt homines qui uitrum plus
diligant quam sapientiam. et commutatio eius uasa aurea:
"non sunt. subaudis. et excelsa et gabis non erunt in
memoria: obliuioni erunt in comparatione eius: aut excelsa
et gabis" tamquam superba quaeque non sint in memoria,
ut per humilitatem trahas de absconditis sapientiam. sapientia
unde inuenta est? dicit, quia non potuit eam inuenire
homo nisi per gratiam, ideo ad deum conuertendum esse cor.
latet ab oculis omnis hominis: quia non est insensibilibus.
perditio et mors dixerunt: perditi et mortui, cum in
deliciis uiuunt. dominus commendauit uiam eius: humilitatem,
quae abscondita est uolucribus caeli. et ipse nouit
locum eius: locus sapientiae quis nisi pater est? cum
8 lob 28, 14 9 lob 28, 15 10 lob 28, 16 12 lob 28, 17 15 lob
28, 17 16 lob 28, 18 19 lob 28, 20 22 lob 28, 21 23 lob 28, 22
24 lob 28, 23 25 lob 28, 23 bd omni S 2 meus] eius Hier 3 altitudinem
TPCbd fluuium C 5 persecutionis tentatione Pbd 7 non] si TC
9 poterunt bd ea bd 10 conclusum SHier pro ea inclusum Cb
12 opyr S 14 speciosum] preciosum P 16 gabisj grauis TPCb
17 memoriam S obliuione Tb 18 grauis TPCb 19 ut] at C
25 a uolucribus bd
loca sunt. ipse enim omne quod est sub caelo perspicit:
hoc modo ea nouit, quo fecit, et non sensibiliter. uentorum
libramenta atque mensuras: tota creatura per partem
significatur. et bene pondere, mensura et numero omnia dixit
facta, in quibus intellegitur creator. quando fecit, sicut
uidit, enumerauit: non extra uidit ut faceret, sed in semet
ipso sicut artifex. et uiam tempestatum uocibus: tempestatum
pro tentationum positum est; tentationum autem pro
his qui tentantur, quomodo dicerentur uoces naufragii pro
uocibus naufragorum. tunc uidit eam et exposuit eam: ,
in praedestinatione dominus uidit uiam, quo se conuerterent
tentati. parauit et inuestigauit: in praedestinatione, non
in actione.
Quisnam me restituet in menses priorum
dierum? haec ex persona dici uidentur ecclesiae simul cum
capite Christo, tamquam totus ipse homo loquatur tempore
abundantiae tribulationum et tentationum, tamquam his diebus,
de quibus dominus dicit: uenient dies, quando optabitis
uidere unum de diebus istis, et non uidebitis. eo
enim tempore, quo dominus erat in terra, nulla erat sollicitudo,
quamuis adhuc paruo populo christiano, qui constabat ex his
qui in eum crediderant, ex quibus erant plus quam quingenti
fratres, quibus etiam post resurrectionem adparere dignatus
est, sicut apostolus dicit. nulla ergo erat tunc sollicitudo,
ne aut a malis male gubernaretur ecclesia aut haeresum uel
schismatum laniaretur insidiis. nam nec ipsas corporales
6 Iob 28, 26 8 Iob 28, 26 11 Iob 28. 27 13 Iob 28, 27 15 Iob
29, 2 19 Luc. 17, 22 23 cf. I Cor. 15, 6 SHier 6 quando] que S 7 numerauit b 8 uiam]
uim TCPb tempestatis TCSHier 9 tentatione TCb tentationem T
10 quę T 11 naufragiorum Cb 12 qua bd conuertfit b 15 restituit
S mensis S primorum C 16 uidetur C cum] in b 17 cum
christo b 18 et om. b 19 dixit C optabis C 22 populo paruo Cbd
cui Cb 25 tunc erat Pbd 26 haeresim C
extrinsecus aduersitates. loquitur itaque Iob ex persona
hominis, hoc est populi ad nouum testamentum pertinentis.
desiderantis illos dies, sicut praedixerat dominus. et fortasse
ideo menses appellauit, non annos. quia ex quo elegit dominus
discipulos usque ad passionem non anni, sed menses fuerunt.
cum lucebat lucerna eius super caput meum: uel
carnem domini uisibiliter praesentem uel uerbum ex ore praesentis
corporaliter. cum uerbum domini inspiceret
domum meam: ad diligentiam custodiendi conuersationem.
et circum me pueri mei: qui obsequebantur humiliter
necessaria ministrantes. cum plueret per uias meas
butyrum: per mores meos exultationem fidei et bonorum
operum. cum montes mei abundarent lacte: prophetae
bene paruulis exponerentur. cum exirem matutinus in
ciuitate: aut cum iam claritas lucesceret transactis tenebris
timoris aut in exordio ecclesiae ut non satis occultus, non
satis manifestus. et in plateis ponebatur mihi sella: a
turbis deferebatur mihi docendi auctoritas. uidentes me
adulescentes abscondebantur: dediti concupiscentiis. senes
autem adsurgebant: prudentes. et potentes cessauerunt
loqui: superbientes de doctrinis suis. quia auris audiuit
et beatificauit me: populus quem non cognoui seruiuit
mihi, in obauditu auris oboediuit mihi. et oculus
uidens me declinauit: Iudaeorum non credentium. et os
uiduae benedixit me: eius animae quae diaboli coniugio
29. 6 15 Iob 29, 7 18 Iob 29, 7 19. 20 Iob 29, 8 21 Iob 29, 9
22 Iob 29, 11 24 Ps. 17, 45 Iob 29, 11 25. lob 29, 13 b quia] qui C 7 lucernS S 9 uerbum om. SHier
dominua SHier 12 administrantes d flueret SbdHier 13 putirum S
14 cum] et S montis S 18 platea S 20 aduliscentes S 21 omnes
adsurgebant SHier 22 audiuit haec S 24 in obauditu scripsi: obauditu
TP in auditu Cbd obaudiuit TP et-declinauit om. S
25 me] non C 26 mihi 6
matris suae, quae erat uidua. et uestiebar iudicio
sicut chlamyde: in praeferendis spiritalibus carnalibus
nesciat sinistra quid faciat dextera tua, id est, qua
intentione operetur; operta enim sinistra dextra exerta est in
uestitu chlamydis: quod facit. qui recte iudicat quo sit
referendum quod operatur. iudicium quod non noueram
exquisiui: ecce nos dimisimus omnia et secuti
sumus te; quid nobis erit? dicit felicitatis suae fuisse,
quod habuerit a quo quaereret de futuro iudicio. confregi
molas iniquorum: ut iam non deuorarent plebem de cibo
panis. aetas mea senescet <et) sicut arbor palmae multo
uiuam tempore: prolongabitur, et ero sicut arbor palmae in
honore sempiterno et celsitudine et rectitudine. et ros
morabitur in messe mea: ex quo seminatur et germinat
ager, messis dicitur. gloria mea noua mecum, id est:
noui testamenti. et arcus meus in manu mea gradietur:
faciam quod praecipio. et in sermone meo non adiecerunt:
perfectionem euangelii significat; nam sermo synagogae datus
indiguit adiectione. sed gauisi sunt cum loquerer eis:
quia prior locutio timorem habebat, sequens caritatem. quodsi
et riderem ad eos, non credebant: de his quae in
parabolis ita loquebatur, ut non intellegeretur, non tamen
sicut uerba sonare uidebantur, uana dicere putaretur. hic est
risus Sarae, qui significabat omnia eos in prophetia fecisse:
unde qui figurate aliquid dicunt. elegi uiam eorum et sedi
8 Matth. 19, 27 10 lob 29, 17 12 lob 29, 18 14 lob 29, 19
16 Iob 29. 20 17 Iob 29, 20 18 Iob 29, 22 20 Iob 29, 22
21 Iob 29. 24 25 cf. Gen. 18, 12 26 Iob. 29, 25 om. TC 2 matri Pd 4 sinistra tua P dextra b
5 exortaP 7 iudicium om. S 9 die C 10 confregit PC 12 senescit S
et addidi 13 uiuunt S prolongabitur enim b 17 meusJ meum S
21 quod et si b 22 redirem Hier 23 non tamen] nam non b
24 est om. C 26 qui om. b dicitur TPCb eorum uiam bd
et peccatoribus conuiuando, sed ita. ut princeps eis essem ad
salutem. et habitabam sicut rex cinctus fortibus: qui
suis dimissis eum secuti sunt. quasi tristes consolans:
eos dicit qui spe gaudebant, cum de praesenti uita erant
tristes; beati lugentes, ut dictum est, et: quasi tristes,
semper autem gaudentes: qui non possunt tenere illam
magnitudinem, de qua dictum est: qui autem fecerit et
sic docuerit, magnus uocabitur in regno caelorum.
Nunc autem derident me infimi, nunc monent
me minores tempore: quia et postea nati sunt in
ecclesia tales et non proficiunt plurimum. monent me autem
dixit, quia per honores ecclesiasticos accipiunt potestatem
praedicandi populo, quae ipsi non faciunt quorum spernebam
parentes: parentes eorum dixit, quorum imitatione
filii sunt, quibus tunc dicebatur: uae uobis, scribae et
pharisaei hypocritae. et uirtus manuum eorum
quasi nihilum mihi erat: parentum potestas, qui tunc
usque adeo plurimum poterant, ut crucifigerent dominum. in
eis peribat omnis uita: quia non se uel in fine correxerunt.
egestate et fame instabiles: a uariis desideriis
insatiabiles. qui fugiebant in desertum heri: conferendo
se ad excusationem legis, quam non simpliciter intellegebant;
et quia in deserto acceperant fugientes in desertum
heri. sicut enim hodie pertinet ad nouum testamentum sic
ad uetus heri; de nouo enim dictum est: hodie si uocem
8 Mattli. 5, 19 10 Iob 30, 1 14 Iob 30, 1 16 Matth. 23, 13
17 Iob 30, 2 19 Iob 30, 2 21 Iob 30, 3 22 Iob 30, 3 26 Ps. 94, 8 C 2 eis om. b 4 consolans tristes bd 6 lugentes]
qui lugent P 7 non om. P 9 regnum d 10 infinni S 12 proficient
C mouent C monet b 13 per om. b 15 alt. parentes om. C
16 sciibae om. C 17 et hypocritae C ypocrite P 18 nihil S parent C
potestatcs TCb 20 eo d pergebat S 21 in egestate SHier
a uariis] auari C desiderii b 22 insatiabilibus d 24 deserto
TPCb
filius meus es tu, ego hodie genui te. qui rodebant
cortices arborum: quia figuras legis, quibus utilia tegebantur,
pro cibo habebant. quorum erat cibus radix
herbarum: sacramenta quae corporaliter iussi erant celebrare
tamquam terrae inhaerentia; ex quibus tamen simplicis intellegentiae
fructus surgeret et supra terram in libertatem
ferretur, quo illi peruenire non poterant. inhonorati et
abiecti et egentes omni bono: amisso primatus honore,
ab spe promissionis; quia et ipsum terrenum donum pro
meritis suis amiserant et regnum caelorum non tenent. qui
radices lignorum manducabant propter magnam
famem: quod de radicibus herbarum dictum propter fructum
frumenti, hoc de radicibus lignorum intellegendum est propter
fructum uini et olei. nam omnes istos spiritales fructus accepit
ecclesia, quorum radices terrae implicatae sacramenta erant,
quae corporaliter Iudaei obseruare cogebantur: sabbatum,
circumcisionem et uictimas et cetera huius modi spiritalium
ciborum. insurrexerunt super me fures: qui ad honores
indebitos, qui iustorum sunt proprii, per tenebrosas fallacias
peruenerunt. quorum domus erant cauernae petrarum: .
qui concupiscentias suas defendebant et tegebant quibusdam
obscuritatibus librorum diuinorum. et inter arbores clamabant:
manifesta erant peccata eorum, quamuis ea scripturarum
obscuritate quasi umbris arborum tegere conarentur.
hinc est: clamor Sodomorum ascendit ad me. et
plerisque locis pro manifestis peccatis clamorem ponit scriptura:
ut uerbum sit quidquid corde concipitur, clamor, cum
19 Iob 30, 5 21 Iob 30, 6 23 Iob 30, 7 26 Gen. 18, 20 b 3 utilia] uina d 9 subiecti Hier 12 mandebant S
famem magnam PS 13 dictum est Pd 14 est] et C 15 istos omnes P
16 et sacramenta PCb 18 circumcisiones T circoncisiones C ceteras P
19 super] in SHier qui] quia P 20 tenebrosas] tenebras et C
21 domos S 23 diuiuorum librorum Cbd 25 cogerentur C
non saltem in stirpibus, sed etiam inferius stirpibus manere
possunt intellegi, qui uel carnaliter praecepta custodiunt.
stirpes enim sunt non iam ipsi fructus, sed unde surgunt
partes fructiferae uel arborum uel herbarum; si tamen fructiferum
genus est, quia et non fructiferi generis stirpes dicuntur.
filii stultorum et ignobilium: Iudaeorum; nam hos
dixit superius parentes eorum propter imitationem, quia et
isti sub nomine dei ambulant, quem non colunt. stultos autem
et ignobiles dicit Iudaeos, qui e contrario non solum se confidebant
esse duces caecorum, sed etiam filios esse Abrahae,
quo patre se esse iactabant nobiles. sed cum audiunt: caeci
sunt duces caecorum, stulti demonstrantur; et cum
audiunt: si filii Abrahae estis, facta Abrahae facite,
degenerando demonstrantur ignobiles. nomen et honor e tinctus
a terra: erat enim, sed extinctum est. nunc
autem cithara eorum ego sum: horum, quorum illi
patres sunt, qui me ad aurem habebant, non ad cor. et me
habent ad fabulam: inanem et inutilem narrationem et
auditionem, quamuis me et narrent et audiant. abominati
sunt me discedentes procul: longe facti a iustitia peccando
et praecepta iustitiae malis moribus execrando. nec in
faciem meam pepercerunt spuere: execranda facies
namque Christi est his, qui eius praecepta cum contemptu
exhorrent, uel: male me innotescere fecerunt morum suorum
prauitate. aperiens enim pharetram suam adflixit
me: secreta rerum, unde tentationes existunt. et frenum
15 Iob 30, 8 16 Iob 30, 9 18 Iob 30, 9 20 Iob 30, 10 22 Iob
30, 10 26 Iob 30, 11 27 Iob 30, 11 S 2 inf. in stirpibus Cb 9 dei nomine Pbd ambulabant C
13 et duces b demostrantur C 14 si om. C 19 ad om. SHier
20 narrant C 21 discendentes S facti sunt b iustitiis PCb
23 pepecerunt C namque facies b 24 his om. TPC praecepta
eius bd 27 et] ad S
portans eos ducentes quo uellent ad ima sua. et a dextris
germinantes consurrexerunt: et fauendo et bene monendo
exorti sunt quidem, ut suas cupiditates explerent, non
persequendo. pedes meos uinxerunt compedibus:
officiorum ecclesiasticorum, ut non eos possent fugere. contritae
sunt semitae meae: ut non adparerent, per quas
solent boni ambulare, non quaerentes sua, sed Christi. exuit
enim me stola: auctoritate pristina, cui cedi solet; quod
contingit multitudine et consuetudine peccatorum praeualente.
et iaculis suis uulnerauit me: praeceptis, quibus uideo
mala et, quia cohercere non possum, crucior. abusus est
me sicut uoluit: etiam calamitate et miseria mea usus
est ad iustitiam suam deus, sicut uoluit. doloribus inuolutus
sum: et in me et in aliis patior; foris pugnae.
intus timores. quis infirmatur, et ego non infirmor?
et iterantur dolores mei, discedit sicut
spiritus spes mea: quasi inane aliquid conuersi ad spem
temporalium habentes quod promitto. et sicut nubes transiit
salus mea: non sperantes salutem promissam amore
praesentis salutis. et nunc super me effundetur anima
mea: peccando. nocte uero ossa mea confracta sunt:
firmitatem, quam habuit, dixit sibi ereptam. et nerui mei
dissoluti sunt: actiones praeteritae. in multa uirtute
adprehendit stolam meam: ad demonstrandam uirtutem
suam modo adfligendo et postea reparando. et quasi ora
uestimenti mei circumdedit me: modicum mihi reliquit
Iob 30, 13 11 lob 30, 14 12 Iob 30, 14 14 Iob 30, 14 15 II
Cor. 7, 5 16 II Cor. 11, 29 17 Iob 30, 15 19 Iob 30, 15 21 Iob
30. 16 22 Iob 30, 17 23 Iob 30, 17 24 Iob 30, 18 26 Iob
30, 18 om. Hier a] ad S 3 mouendo C 4 quidam C
5 perseqaendos b finxeruut S 6 contriti S 9 cedi] credi b
17 descendit C 19 sic S transiet S 22 precando bd 23 erectam C
25 comprehendit P 26 hora PC
quia extremum. steterunt et considerauerunt me: et
me iacente superbi steterunt, quaerentes quid in me reprehenderent.
et proiecisti me a salute: illos dolet. qui
spem reparationis amiserunt. domus enim est omni mor.
tali terra: ideo se dicit mortem metuere, quia conuersatio
eius non sit in caelo, secundum plures qui mali sunt in
ecclesia et terrene uiuunt. atque utinam possem me
ipsum interficere: ut morerer saeculo. aut rogarem
alium et faceret mihi hoc: uel angelum meliorem uel
deum per quem corrigerer. ego bona praestolabar: dolet,
quia repente sibi ista euenerunt. uenter meus efferbuit et
non tacebit: interiora uel memoria qua recordatur quid
fuerit primo et quomodo adflicta est in gemitibus. et steti
in coetu clamans: quia non in frequentia audita est
eorum qui se nolebant corrigere. cutis mea innigrata est
ualde: ex his quae forinsecus patiebatur. uersa est in
luctum cithara mea: opera bona, quibus laudabat deum
gaudens.
Testamentum feci oculis meis: numquid coepi
sperare uisibilia? ut non cogitem de uirgine: ut subaudiatur
"absit". hinc iam incipit merita ecclesiae commemorare
in his qui perseuerant in fine in tentationibus magnis abundante
iniquitate et refrigescente caritate multorum. et non
cogitabo de uirgine: incorruptione sapientiae uel iustitiae.
et quae est alia pars dei desuper? subauditur: non
6 cf. Phil. 3, 20 8 Iob 30, 24 9 Iob 30, 24 11 Iob 30. 26
12 Iob 30, 27 14 Iob 30, 28 16 Iob 30, 30 17 Iob 30. 31
20 lob 31, 1 23 cf. Matth. 24, 12. 13 Iob 31, 1 26 Iob 31, 2 1 in cinere b 2 stiterunt S et fin. om P 3 tacente C
superbe TCb 4 a salute] absolute C 5 separationis T 7 quia C
8 possim S 9 rogare S 10 et] ut Hier 11 dominum TC 12 efferuitS
13 uel] ter C 18 laudabam C 21 ut-uirgine om. SHier 23 magnis]
mundis C habundare in C 24 refrigente T 25 in corruptione b
26 est om. C pars alia S
inrisoribus: iam bonis qui sunt in ecclesia difficile est non
talibus sociari. uel si festinauit ad dolum pes meus:
hypocrisis. seram et alii fructus meos edant: quomodo
Iudaeis contigit, id est: ea dicere quae alii faciant magis
quam ipsi. sine stirpe sim super terram: ut facile
arescam. ille enim in terra tamquam in petra firmus est, qui
facit quod dicit. si secutum est cor meum mulierem: ut
suam quaereret gloriam in populo dei\' potius quam dei, cui
uni iure debetur. aut si obsedi ianuas eius: insidiose
captaui desideria eius plebis uel timorem, quibus ageretur, ut
mihi potius seruiret quam deo. placeat quoque uxor mea
alteri: fama mea diabolo, cui quando placemus, displicemus
deo; ille enim malis nostris gaudet. et filii mei humilientur:
facta uel imitatores mei. furor enim animae meae est
indomitus commaculare uiri uxorem: mihi eam uindicando.
quodsi et despexi iudicium famuli mei aut
ancillae, cum iudicarentur apud me: secundum quod
dictum est: saecularia igitur iudicia si habueritis.
famulos autem dixit laicos adhuc saecularibus deditos. quodsi
et uisitationem, quod responsum dabo? in tribulatione
quam conscientiam habeo, quia ista despexi? nonne
sicut ego conceptus sum in utero et illi? eadem in
sacramentis enim omnibus praedicantur, eadem credunt. et
fuimus similiter in uentre. non enim ille aliter renuntiat
quam ille, qui plene seruiturus est deo. et de uentre
31, 9 10 lob 31, 9 12 lob 31, 10 14 lob 31, 10 15 lob 31, 11
17 Iob 31, 13 19 I Cor. 6, 4 20 Iob 31, 14 22 Iob 31, 15
24 Iob 81, 15 26 Iob 31, 18 C 2 (iam-ecclesia) d de bonis Cd deficile C 3 saci-
ari C festinabit S 5 contingit C 6 sint C 7 arescant C
9 quaererem C 11 desidia C plebis eius Cbd 12 placet Cb
14 fili S 15 animi SHier meae om. SHier 16 uindicabo TC
uendicando b 17 dispexi S 23 in sacramentis. eadem enim omnibus
sqq. d 26 plane C
ecclesia. aut si despexi nudum pereuntem et non operui:
si non fide remissionis peccatorum tamquam tunicam non
habentem uelaui a nuditate foeditatis, id est peccati, pereuntem;
iam enim desperat multitudine peccatorum. et hinc est:
et quorum tecta sunt peccata. infirmorum si non
benedixerunt mihi humeri: spe inmortalitatis tamquam
pallio desuper cooperti. ne autem post fidem remissionis
peccatorum sufficere putarent praeteritarum poenarum metu
carere et inciperent sperare temporalia, bene adiecit: de
tonsura ouium mearum calefacti sunt, quod a frigore
spei ten-enae illorum uindicati sunt consideratione, si carnalia
per renuntiationem posuerunt exemplo gregis detonsarum. si
leuaui super pupillum manum meam: qui non inueniendo
patrem poterat creaturam uel hominem sequi. fidens. quia
mihi est adiutorium multum: uolens eis dominari. discedat
humerus meus a iugulo meo: quod his contingit,
qui se ab ecclesia separant, dum uolunt populis dominari, ut
praecisionem praecisionis patiantur. per humerum autem aut
brachium significantur actiones. timor enim continuit me:
ne leuaret manum super pupillum. et a pondere eius non
sustinebo: si hoc uelim ut pupillum opprimam. posui
aurum robur meum: numquid praesumpsi de doctrina aut
sapientia dei? quodsi et in lapide pretioso fidebam:
quasi de operibus meis. si et laetatus sum, cum esset
mihi census multus: quasi de meo, ut qui gloriatur,
Cant. 4, 2 Iob 31. 21 15 Iob 31, 21 16 Iob 31, 22 20 Iob
31, 23 21 lob 31, 23 22 lob 81, 24 24 lob 31, 24 25 lob 31, 25 hoc C 2 dispcxi S 4 uelaui] uel P 6 peceata
infirmorum. Si sqq. b si] uero si Sllier 7 spei PC 9 metuere C
10 carere om. C sperare] temperare C et de SUier 11 tunsura T
calefacte S 13 dotunsarum C 14 ueniendo TPC 15 poterit PC
quia multum mihi deest adiutorium S quia multum est mihi adiutorium
Hier 20 enim domini SHier 22 si posui Hier 23 aut] et P
24 quod etsi Hier et om. CS in om. S
animam meam — subaudiendum ad omnia: discedat ab
humero meo brachium meum —: quod amarer a multis. et
deceptum est clam cor meum. ordo: si et in innumerabilibus
posui animam meam, et deceptum est clam
cor meum: si consensi tali cogitationi, ut in me praesumerem.
quodsi et osculatus sum manum meam ponens
ad os meum: gauisus sum tamquam de operibus meis.
quodsi et gauisus sum super ruina inimici mei:
ecclesiae, ut sunt persecutores ecclesiae. audiat auris mea
maledictionem meam: perducatur ad sensum meum.
opprobrio sim in meo populo diffamatus: plebi
sanctorum, ut separetur tamquam inlusus. quodsi saepe
dixerunt ancillae meae: adulatores. quis det nobis ut
carnibus eius satiemur? cum satis bonus essem: ut
imitarentur felicitatem carnalem in me. non tamen haec gessi;
ne dicerent enim haec, non me praebebam in talibus bonum.
foris non manebat hospes: recipiebam peregrinum in
saeculo. quodsi et sponte peccans -abscondi peccatum
meum: uoluntarie enim peccantibus nobis, postquam
accepimus scientiam ueritatis. aut si dimisi infirmum
sinu uacuo exire ianuam meam: ut ideo exierit ianuam, quia
sinu uacuo fuit. quis mihi tribuat auditorem? quis mihi
praestet, ut audiar? manum domini si non timui, qua.
scripsit: si non dimiseritis, nec pater uester dimittet
uobis. conscriptionem si quam habeo. ordo:
31. 27 9 Iob 31, 29 10 Iob 31, 30 12 Iob 31, 30 13 Iob 31, 31
14 Iob 31, 31 18 lob 31, 32 19 Iob 31, 33 20 cf. Hebr. 10, 26
21 Iob 31, 34 23 lob 31, 35 24 Iob 31, 3a 25 Matth. 6, 15 2610031,3;) alt. om. P 3 amaret C amaretur b 4 in om. C innumerabilibus
posui om. S 5 clam cor meum] clamormed S 7 ad vs po-
nens P 9 ruina] uineam S 10 aures S auris inea] auus mea C
12 populo meo CbeZ 14 quid TPCb 16 mutarentur C hoc C
18 ospis S 19 et) h?c TPC peccaui b 22 exire] exiui C 23 quid
fin. P 24 prarstat b 26 habui S
humeros meos, et coronatus publice legam super
humeros meos leuans: et coronatus publice legam, id est
aduersus faciem meam statuam te ante faciem tuam,
quia populi corona confundar, quia non feci mandatum
domini, quod me fecisse iam dixeram, negando primo me
habere conscriptionem, quae postea mihi obicitur. si super
me umquam terra gemuit: stipendiarii ecclesiae, quod
malus sum. aut sulci eius plorauerunt simul: quo
semina recipiuntur et unde fructus dantur; quia et malus
sum et mala semina seminabam, ideo simul. aut si et
uirtutem eius comedi solus sine pretio: ipsa misericordia,
qua participat catechizanti qui catechizatur; hoc est solus,
non retribuens ei qui daret. aut si animam domini terrae
decipiens contristaui: non me dignum exhibens passioni
eius qui pro me animam fudit. nolite constristare spiritum
sanctum in uos. pro tritico germinet mihi urtica: pro
spiritalibus doctoribus magistri prurientium auditu per confricationes
hominum mente corruptorum et a ueritate destitutorum.
et pro hordeo spina: pro carnalibus oboedientibus
peccatores et resistentes. erat enim Iob in conspectu suo
iustus: in conscientia sua.
Verba Eliu Buzitis. deus abiecit eum et non uir:
ut hanc dicam causam, cur tacuerint. et sermonibus uestris
non respondebo ei: ego enim talia dicam, ut mihi
11 lob 31, 39 13 cf. Gal. 6. 6 14 lob 31, 39 16 cf. Ephes. 4, 30
17 Iob 31, 40 cf. I Tim. 6, 5 20 Iob 31, 40 21 Iob 32. 1
23 Iob 32, 14 24 Iob 32, 15 om. C dirupit P Cirupi b 2 publice om. Pbd legam]
leuans TPb super--legam om. C 3 leuans oui. Pb 6 nego C
V mihi postea Cbd 8 genuit C stipendiari TC stipendarii b quia C
10 quia] qua P 14 quid C 15 dispiciens S exibens TP 16 contristari
b 17 tritico] critico P ortiga S 19 destituto b 23 heliu Tb
heliud P buticis C adiccit CHier 24 tacuerunt b in sermonibus
SHier
et non sunt locuti: quasi ad Iob conuersus dicit. uenter
meus sicut uter musto plenus: commendat hunc scriptura,
quia in prophetia locuturus sit. et ueluti follis aerarii
disruptus: ad duritiam soluendam de ui loquor; inde et
iratus dicitur. non enim opus esset, ut ego loquerer, si uos
ei responderitis. alioquin et me tineae edent: aut sicut
uos aut sicut omnes qui mirantur personas.
Mundum est cor meum in uerbis: non duplex.
spiritus diuinus qui fecit me: subaudis "est", ut sit:
spiritus diuinus est qui fecit me. quomodo ergo dicis:
iustus sum, et non exaudiuit me? quasi aduersario
dixerit Iob. semel enim loquitur dominus: quasi uocationem
omnium iustorum semel fecit dominus et temporaliter
circa singulos hoc agit diuina prouidentia. per somnium
aut in uisitatione nocturna: aut in ignorantia aut in
tribulatione. aut sicut incidit saeuus timor in homines
cum dormiunt in cubiculis: securi. et corpus eius a
ruina eruat: translate sicut ossa. et pepercit animae
eius a morte: cum eum conuerterit, parcet ei. quia uenturum
est bellum et iterum arguet eum in infirmitate
in cubili: post conuersionem iam probat, ne de se praesumat.
et multitudo ossium eius emarcuit: fiducia de se.
omnemque escam non poterit sumere: consolationem de
temporalibus. et renouabit corpus suum sicut litura in
pariete: mutationem uitae: et hic translate propter aedificium,
9 Iob 33, 3 10 Iob 33, 4 11 Iob 33, 12 13 Iob 33, 14 15 Iob
33. 15 17 Iob 33, 15 18 Iob 33, 17 19 Iob 33, 18 20 Iob
33, 18. 19 23 Iob 33, 19 24 Iob 33, 20 25 Iob 33, 24 om. SHier qui C 2 dixit b uenter enim S
3 musto1 u6to C 5 diruptus b 7 responderetis Pd edunt Hier
10 me fecit PCbd sit) sic b 11 spiritus sit TPC est om. PC
me fecit Pbd 14 istorum C 16 uisione S noturna C 18 cubili
SHier 20 eum] enim b quia—bellum om. Hier nec ad ad in bello S
21 arguit C 23 ossuum S emarguit S 25 renouauit S lituram S
ne sit durus superbia, secundum quod Eliu uidetur, tentatur
lob humilis per innouationem. et intrauit facie hilari
cum professione: paratus ad tentationes. salua animam
meam, ne ueniam in corruptionem: hic tentatio mortis.
uices tres cum uiro: conuersionis, probationis, mortis. sed
eruit animam meam de morte: quia adhuc haec mortis
restat. ut anima mea in lumine collaudet eum: iam
ergo orationes cessabunt, quia nulla erit indigentia.
Respondens autem Eliu dixit. quomodo
dicitur: et adiecit. et qui habetis scientiam, auribus
percipite: spiritalibus. quia auris sermones probat:
ista carnalis. quid est bonum, quia dixit lob: iustus
sum? quid boni dixit quia dixit? et in iudicio meo
mentitus est. hinc est: ego bona praestolabar: ideo
praeter spem quod est mentitus est. quis est uir ut lob?
adhuc uerba lob sunt; dixit enim: non uisitabitur qui
ambulauerit cum deo: hic illum putat deceptum, quia hoc
sperans illa omnia fecerit; aut certe: quod in bonum non
putat uisitari eum qui ambulauerit cum domino. absit a
domino inpietas: aut ut non uisitet in bono, qui cum eo
ambulauerit, aut etiam si uisitauerit in tentatione, inpie et
iniuste agat. inpius est qui dicit regi: iniuste agis. tu
autem illud non debes dicere, qui non es inpius. bene, qui
dicit, non, qui dixerit, ne iam etiam ob hoc esset. quomodo
Iob 33, 30 8 Iob 33, 30 10 Iob 34, 1 11 Iob 34, 2 12 lob
34, 3 13 Iob 34, 4. 5 14 Iob 34, 6 15 lob 30, 26 16 Iob
34, 7 17 Iob 34, 9 20 Iob 34, 10 23 Iob 34, 18 TC heliu Pb 3 intrabit Hier 5 meam om. TPCb
6 cum niroj coniuro C 7 eruet S 10 Respondens-dixit om. Hier
respondens] pronuntians P helyu TC heliu Pb helius S 11 sapientiam
Hier 12 sermonis S uerba Hier 15 praestolabor b 16 quis]
quid TPC qui S 17 adhuc-sunt om. P 18 ambulat S hinc P
21 ut om. C 23 dixit C iniuste] inique SHier 24 non debes illud
Pbd est d qui om. C 25 quid P ob] iob b
tamquam angelis dicat: nisi Michael princeps uester, inpiissime
agitis, aut: si ita inpiissime dicitur principibus, quanto magis
regi! abusi sunt enim inique cum excluderentur
infirmi: male usi sunt exclusione sua, cum propter infirmitatem
excluderentur ab ea uisione, qua uidentur omnia diuinitus
ordinatissime ordinari et administrari. in eo autem male
usi sunt, quia spiritum suum sequi maluerunt, deum ista non
curare; ex hoc enim illis uane ueniet, ut in necessitatibus
suis clament et rogent hominem, cum deum rogare debuerint.
neque erit locus, et non est umbra mortis, ut latitent
qui faciunt iniqua. non ad hoc est umbra mortis ut latitent,
ut est: non senes habent sapientiam, quia non senectus
est causa sapientiae, et: haereticum ne salutes. ne inde,
qua haereticus est. et euertet noctem, et humiliabuntur:
ut supra eos sit quod sub ipsis erat, id est: premat eos
quod subditum illis erat. et extinxit inpios: lucere sibi
uidebantur. et iustitias eius non cognouerunt: dicit
quid boni deus fecerit de iniquitate eorum, ut perferatur
ad eum clamor pauperis. ipse quietem dabit, et quis
poterit condemnare? non qualem quaerunt homines quae
illis tribulationibus turbatur; si deus iustificat, quis est qui
condemnet? <et contra gentem> et contra hominem
simul: aduersus gentiles et Iudaeos. qui regnare facit
hominem hypocritam propter peruersitatem populi.
cui dicitur: qui ergo alium doces. te ipsum non doces?
14 Tit, 3, 10 15 Iob 34, 15 17 Iob 34, 26 18 Iob 34. 27 19 lob
34, 28 20 Iob 34, 29 22 cf. Rom. 8, 34 23 Iob 34, 29
24 lob 34, 30 26 Rom. 2, 21 S 2 dixit C 4 exclu<l<-ntur Tb
6 uissione an iussione incerturn C uidetur Cb 10 suis om. C
debuerunt Cbd 12 inique S 13 nec enim longeui sunt sapientes SHier
15 quia TCb euertat S 17 lucere sibi uidebantur tamquam locus
bibl. in bd 18 iniustitias C 19 quod bona b 23 et-gentem addidi
25 ippocritam S 26 cui] qm b doces alium bd
me ipsum forte reprehendendum esse non uideo? interroganter
pronuntiandum. si iniquitatem operatus sum. non adiciam:
correptus a te. numquid a te exigit eam, quia repulisti?
quia reprehendisti. et uir sapiens audiet uerbum meum:
deum omnia curare. Iob autem non in sapientia locutus
est: putando quod aliquid sibi inique diuinitus acciderit.
Quare hoc existimasti in iudicio? quare hoc
iudicasti? tu quis es, qui dixisti: iustus sum ante
conspectum domini? ante conspectum domini dixisti:
iustus sum. utrumque enim reprehensibile est in homine:
unum, si aut superbe dicatur aut falsum sit iustum eum esse
etiam secundum humanam iustitiam, alterum autem, quia
numquam uere dici ab homine potest, quod ante conspectum
dei sit iustus, cui comparatus quilibet iniquus est. aut dicis:
quid prodest tibi aut quid faciam, si peccaui? hoc
enim ei uidetur Iob dixisse deo, quasi aut deo prosit peccatum
eius, ut isto dolore ad pietatem cogatur. ubi ait: noli me
docere inpium esse: an bonum est tibi si inique egero?
aut deo noceat peccando, et ideo illum sic insequatur deus
quasi hostem suum premens, ne aliquid ab illo mali patiatur.
nam hoc etiam dixerat: si ego peccaui, quid possum tibi
facere? ad utrumque ergo Eliu respondit consequentibus
uerbis: ego dabo tibi responsum et tribus amicis meis.
aspice in caelum et uide; respice in nubes quam altae
6 Iob 34. 35 8 Iob 35, 2 9 Iob 35. 2 15 Iob 25 3 18 Iob 10,
2. 3 22 Iob 7, 20 24 lob 35. 4 25 Iob 35, 5 Hier me om. S 2 uidebo C 3 iniquitates
b 4 correctus TPC exiet S exiget Hier repulisti eam S
5 uir] ubi C 8 in iudicio existimasti P 9 qui C qui] quia Hier
10 dei pr. Hier 14 dici potest Cb quod] quasi b 15 dicens S
17 aut a deo C 18 impietatem bd nolite Td 19 an] aut SdHier
21 patiantur C 22 tibi possum Hier 23 ad utrumque—uerbis in TPb
post facere 585, 2 sequuntur utcumque C heliu TPCb 24 itaque
ego Hier meis] tuis SHier 25 uide om. C\'
dictum est: si ego peccaui, quid possum tibi facere?
aut si multa iniusta fecisti, quid poteris facere? plus
est "m u Ita iniusta fec i s ti", quam quod superius dixit
"peccasti". sed tamen quid poteris facere deo, quando ne
nubes quidem potes laedere? et si iustus es, quid dabis
ei? e contrario: quomodo iustitia tua nihil ei prodest, sic
iniustitia nihil nocet. aut quid de manu tua accipiet?
etiamsi dare uelis; propter sacrificia, quae stulti putant deum
sumere uelut eis indigentem. uiro simili tui inpietas tua
et filio hominis iustitia tua: uel illa nocet uel haec
prodest. sed his uersibus confirmauit potius quam refellit
sententiam quam dixit Iob: si ego peccaui, quid possum
tibi facere? consequenter ergo oportet ut ostendat quare in
hac uita homines adfliguntur iniuriis malorum, inter quos
etiam diabolus cum angelis suis numeratur, princeps iniuriarum
et iniquitatum omnium. cum enim deo non possint
nocere peccantes, cur eos tradit in potestate adfligendos malis?
et exponit deinceps dicens: a multitudine clamabunt,
uociferabuntur a brachio multorum. et non dixit: ubi
est deus qui fecit me? ad hoc enim patiuntur haec, ut
deum quaerant, non ut inaniter uociferentur. quod autem ait
fecit me", pro documento est, quia quaerentem se non
relinquet, quem ipse fecit. qui distribuit custodias nocturnas:
tempora huius saeculi sub certis potestatibus ordinata,
quia nec in ista erroris nocte relinquet hominem sine custodia,
qui eum fecit. qui separat me a quadrupedibus terrae
et a uolatilibus caeli sapientiorem me fecit: sic enim
quaerendus est dominus in adflictionibus uitae huius, ut non
35, 9 20 Iob 35, 10 24 Iob 35, 10 27 Iob 35, 11 PS ages Hier 2 ego] ergo P 3 aut—facere om. C
potes S 5 poteritis b 6 si om. S 7 pr. ei] tibi TPC 18 potestatem b
affligendo Cb malos b 19 multitudine calumnantium SHier clamabant
C 21 ad hoc] a deo (at ad hoc) b 26 relinquit TC 28 facit S
sumus, antequam illa accipiamus. ibi clamabunt; et non
audies. ibi dixit "in multitudine, in adflictione clamantium
a brachio multorum: aut certe ibi* propter hoc, sicut
est: ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem. et non
audies quod dixit, de eo dixit. ab iniuriis malorum: subaudiendum
"clamabunt". uana enim non uult dominus
uidere: non uult subuenire uana petentibus et non ideo
uociferantibus in adflictione ut bona sempiterna percipiant,
cum propterea separati sint a quadrupedibus terrae et sapientiores
facti uolatilibus caeli; sed uociferantur, quia non sunt
in saeculi huius iniquitate felices. ipse enim omnipotens
perspicit eos qui faciunt iustitiam et saluum me
faciet: sicut ipse uidet facientes, qui cordis intima perspicit,
sic ea salute saluos facit, quam ipse uidet in occulto, quia
nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis ascendit,
quae praeparauit deus diligentibus se. ideo etiamsi
perturbetur uana salus hominis, dat tamen auxilium de tribulatione
pater, qui uidet in abscondito. iudicare itaque
eum, si potes collaudare eum, sicuti est; hoc enim
uisus est Iob dicere, cum ait: utinam esset nobis arbiter!
et nunc quia non est uisitans iram suam nec cognouit
delicta uehementer: cognouit ad uindictam. unde est:
quoniam iniquitatem meam ego cognosco; et in eodem
loco: auerte faciem tuam a peccatis meis. cognouit ergo
delicta; nam ideo patiuntur homines tribulationem in hoc
saeculo, sed non uehementer, quia partibus corrigens das
12 Iob 35, 13 16 cf. I Cor. 2, 9 19 cf. Matth. 6, 4 Iob 35, 14
21 lob 9, 33 22 lob 35, 15 24 Ps. 50, 5 25 Ps. 50, 11 3 audiet Hier 4 propter hoc om. P 6 quid C de eo] deo P
8 uidere (s. l. m. 1 audire) P 12 huius saeculi Cbd 13 iniustitiam S
14 faciat Cb prospicit C 17 etiamsij autem si C 19 absconditoJ
occulto TP 20 contra eum pr. SUier 22 cognouit om. S 23 delecta S
24 etj e P 25 locoJ psalmo P 26 tribulationes bd 27 qui a
patribus C dat bd
ignorantia sua uerba multiplicat.
Sustine me pusillum, ut de doceam; adhuc
enim in me sunt sermones. suscipiens scientiam
meam de longe: quoniam quamdiu sumus in
hoc corpore, peregrinamur a domino. operibus
autem meis quae iusta sunt, loquar. ne dicatur ei,
quod peccatori dicit deus: ut quid tu enarras iustitias
meas et adsumis testamentum meum per os tuum?
tu uero odisti eruditionem. ergo hic operibus loquendum
est; nam scientia de longe suscipitur ex parte et in
aenigmate. cum autem uenerit quod perfectum est, quod ex
parte est auferetur et non iam de longe erit, quoniam
uidebimus eum sicuti est. in ueritate et non iniusta
uerba iniuste intelleges: ea ipsa quae patiebatur
lob uerba dei dicit esse in ueritate et non iniusta; sed ab
isto iniuste intellegi existimat, qUf-ffi putat conqueri se inmerito
pati, cum etiam de iustorum tribulatione dictum sit:
tempus est, ut iudicium incipiat a domo domini.
et scito quia dominus non abiciet innocentem:
quamuis corripiat quem diligit et flagellet omnem
filium quem recipit. fortis robore cordis, non
uiuificat inpium: quamuis ad tempus ei parcere uideatur.
et bene: fortis robore cordis, quia tunc eum non uiuificabit,
quando serae paenitentiae locum quaerit cum lacrimis,
et non inueniet nec flectet ad misericordiam fortiter iudicantem,
quem modo misericorditer admonentem contemnit. et
8 Ps. 49. 16. 17 11 cf. I Cor. 13, 12 13 cf. I Ioh. 3, 2 14 Iob
36, 3. 4 19 I Petr. 4, 17 20 Iob 36, 5 21 cf. Hebr. 12, 6 22 Iob 36, 5
27 lob 36, 6 1 aperit S 2 sua om. TPHier 3 doceam te C 4 sunt in me Hier
6 pegrinamur C 8 dominus P ut om. Cbd 15 iniuste in te intellegis
S ea] et C 17 merito C 19 esse TPC 20 et scito] esto S
deus Hier 21 flagellat b 23 uiuificauit S uiuificabit Hter 24 non
om. C 25 sero b quaeret d
patiuntur iniquitatem. et bene: pauperum ut superius inpium
diuitem intellegas, id est superbum. non auferet a
iusto oculos eius: etiam cum eum uelut in fornace pro.
bat tentatione tribulationis, non ei auferet intellegentiam, qua
cognoscitur et colitur deus. ex quo satis ostendit inpiorum
poenam esse ipsam caecitatem, etiam cum uidetur eis parci.
et cum regibus in solio: subauditur ., sedere eos fecit..,
hoc est iustos; reges autem dicit qui carnem suam regunt.
unde est illud: quis est rex qui uadit committere
bellum cum alio rege et cetera. et sedere eos fecit
in perpetuum et exaltabuntur: et hic subauditur quod
supra dixit "cum regibus in solio". exaltabuntur
autem dixit, quoniam humiliati sunt. et qui compediti
sunt compedibus: a quo uinculo dicit apostolus sibi
bonum esse dissolui et esse cum Christo, id est retinacula
huius uitae, in qua corpus quod corrumpitur adgrauat
animam. capientur in funibus paupertatis:
conuincientur longis consuetudinibus delectationum carnalium,
quae sunt de rerum indigentia, quibus mortalis uita sustentatur
et agitur. et adnuntiantur eis opera eorum: non
utique bona siue ista ipsa concupiscentialia, de quibus dicitur:
scio quia non habitat in carne mea bonum. quae
etiamsi non regnent in nostro mortali corpore ad oboediendum
eis, non tamen desunt; siue quibus ad haec uenire homo
meruit ex traduce peccati. et delicta, cum fuerint roborati:
ipsa sunt opera quae supra dixit. non enim infirmis
facile possunt adnuntiari, id est manifestari, sed his qui iam
11 Iob 36, 7 14 Iob 36, 8 16 cf. Phil. 1, 23 17 cf. Sap. 9, 15
18 Iob 36, 8 21 Iob 36, 9 23 Kom. 7, 18 26 Iob 36, 9 b pauperibus d iudicent bd 3 aufert CSb a om. S
4 eius] suos Hier 8 facit C 10 quis] qui T 11 faciet S facit Hier
20 mortali C 21 annuntiabit SHier 25 siue] sine C homo uenire b
26 delecta S 27 in firmis b 28 iis d
uulgo nota est in apertissimis operibus flagitiosis et facinorosis.
sed iustum exaudiet: eum scilicet qui ex fide
uiuit, ut gratiae dei deputet, non meritis suis non solum
quod secundum uitae istius modum iustificatus est, sed etiam
quod restat, ut ab uniuerso delictorum malo liberetur: quae
adnuntiat ueritas fidelibus, cum fuerint roborati, quando capientur
in funibus paupertatis; adhuc enim compediti
sunt compedibus, nondum exaltati, ut sedeant in solio
cum regibus in perpetuum. et dixit, quia conuertentur
ab iniquitate. "et dixit" subaudieudum est deus".
si obaudierint et seruierint, complebunt dies suos
in bonis et annos suos in gloria: tunc uero nullum
peccatum erit in homine, quia nulla erit mortis contentio,
id est indigentia mortalitatis, quae facta est de peccato, cum
iam dicetur: ubi est, mors, contentio tua? inpios
uero non faciet saluos, eo quod noluerunt scire
dominum: hoc ad gentes magis uidetur pertinere. et cum
monerentur, inoboedientes erant: hoc ad Iudaeos et
omnes qui eis per inoboedientiam similes sunt etiam in ecclesia.
et hypocritae corde ponent furorem: quo dominum
crucifixerunt. non clamabunt, quia ligauit eos:
honore nominis super omnes gentes. moriatur ergo in
iuuentute anima eorum: in superbia, qua se extollebant
ueluti de meritis operum suorum. et uita eorum uulneretur
ab angelis: commodius accipitur a nuntiis ueritatis,
quorum aliis odor uitae in uitam, aliis odor mortis
in mortem. quod tribulauerint infirmum et
Cor. 15, 55 Iob 36, 12 18 Iob 36, 12 21 Iob 3H, 13 22 Iob 36, 13
23 Iob 36, 14 25 Iob 36, 14 27 cf. II Cor. 2, 16 28 Iob 36, 15 b 9 ntlduni C 10 cum regibus om. C qui PSb quod C
12 audierint Sd audierint te Uier et] ei S et conplebunt S
17 facit Hicr noluerint SUier 18 deum b commonerentur S
21 deponent S 22 qui S ligabit PC ligabat b 24 iuuente S
26 tribulauerit S
iudicium uero mansuetorum statuet: ipse dominus
exemplo mansuetudinis suae differens etiam uindictam imitantium
se, sed tamen certo futuram. et quia decepit te
ab ore inimici abyssus: decepit, sicut uisum est persecutoribus
eius, profunditas huius saeculi Christum ab ore
falsi testis; ad ipsum enim dominum conuertit sermonem.
effusi subter ea: subaudiendum "deceperunt tela: grauati
enim terrenis cupiditatibus subter abyssum effusi dicti sunt.
et descendit mensa tua plena pinguedine: sacramentum
corporis et sanguinis eius, panis qui de caelo
descendit. non deficiet iustos iudicium: quamuis
edant pauperes et saturentur ad imitandas passiones domini.
parati de plenitudine caritatis, non tamen ideo non facit
iudicium ipsorum cito. et ira super inpios erit propter
inpietatem munerum quae accipiebant iniquitatibus:
omnia munera dicit quaecumque commoda temporalia.
propter quae commoda iniquitates fiunt. non te auertat
uoluntas an i mi: domino dicitur non monentis auctoritate
aut iubentis audacia, sed locutione prophetiae per imperatiuum
modum futura praedicentis, sicuti est: accingere gladium
tuumsuper femur, potentissime. a precibus in firmorum,
cum in necessitate fuerint, clamantium: infelix
ego homo, quis me liberabit de corpore mortis
huius? et omnes qui habent fortitudinem: praesumentes
de operibus suis et suam iustitiam uolentes
constituere. noli extrahere per noctem: manifestum
sit quod eos a populo secernis, siue illos superbos qui de
10 lob 36. 16 11 cf. Ioh. 6, 50 12 lob 36, 17 15 Iob 36. 18
18 Iob S6, 19 21 Ps. 44. 4 22 Iob 36, 19 23 Rom. 7, 24 25 Iob
36, 20 26 cf. Rom. 10. 3 27 lob 36. 20 SdHier 12 iustus S
14 facit] dicit P 16 in iuiquitatibus Hier 18 auertatj a utas C
22 supcr] circa P 26 nolentes C 28 sitj fit P a populoj apostolo P
populo tuo d sincerius C
et schismata exorta sunt. ut ascendant populi pro
eis: ut inserantur infirma huius mundi confusis fortibus,
quoniam qui se humiliat, exaltabitur, et qui se
exaltat, humiliabitur. sed cura ne quid facias
indecens: ne nomen domini dei et doctrina blasphemetur,
dum dicunt, quorum iudicium iustum est: faciamus mala
ut ueniant bona. hoc enim elegisti super inopiam:
non solum elegisti inopiam confitentis, sed super hanc uitae
ac morum decus, ut doctrina salutaris ornetur in omnibus.
ecce deus consolabitur, uel: roborabitur in fortitudine
sua: quia etsi crucifixus est ex infirmitate,
sed uiuit ex uirtute dei. quis enim est sicut ille
potens? uel quis est qui discutiat eius opera?
tamquam iudicans de illo, cum ipse sit iudex uiuorum et
mortuorum. aut quis est qui dicat: egit inique?
memento quia magna sunt opera eius, quae laudauerunt
uiri: euangelistae atque omnes praedicatores uerbi
ministerio suo uita congruentes. omnis homo respicit ad
eum: memor infirmitatis humanae. quicumque compunguntur
homines: paenitentia peccatorum homines sunt.
ecce deus multus, et nesciemus: multus, quia sicut
abundauit peccatum, superabundauit gratia; nesciemus
autem ex persona eorum dictum est, quorum ex
parte caecitas facta est, donec plenitudo gentium
intraret. numerus annnorum eius infinitus: propter
36 21 7 Rom. 3. 8 8 lob 36. 21 11 lob 36, 22 12 cf. II Cor.
13, 4 13 Iob 36, 22 14. 16 Iob 36. 23 17 Iob 36, 24 19 Iob
36, 25 20 lob 36, 25 22 lob 36, 26 23 cf. Rom. 5, 20 25 cf.
Rom. 11, 25 26 Iob 36, 26 om. C 7 iniustum TCb 8 eueniant b 11 deus1
decus C consolabitur om. SHier roburatus S 12 etsi] si C
14 opera eius Cbd 16 egit inique) ei inique TPCb iniqua S 17 quaej
quem TPC 19 respiciat S ad om. S 20 eum] deum P 21 peccatores
P
pluuiae: hoc enim, quod homines praedicatores inpleuit
euangelium, numerabile est usque in consummationem saeculi,
donec auferatur scientia quae ex parte est, et ueniat quod
perfectum est, facie ad faciem. effundetur imber per
semitas suas: non enim uiae malorum capient eum. fluent
nubes et tenebrascent super homines plurimos:
quia etsi obuelatum est euangelium, in his qui pereunt est
obuelatum. horam constituit iumentis et sciunt
cubilis ordinem: quoniam agnouit bos possessorem
suum et asinus praesepe domini sui. in his omnibus
non obstupescit animus eius: initium sapientiae
timor domini. nec mutatur cor tuum a corpore: ut
eleuatum a terra sursum habeatur ad dominum. si cogitauerit
extendere nebulam: ut qui uident, caeci
fiant. aeque ut tabernaculum expandit eam: in
carne quippe mortali tamquam tabernaculo habitans per eam
non est agnitus a persecutoribus, dum eis cessit et eam
extendit atque expandit in cruce. ecce effundit super
omnia lucem suam: quam absconderat, cum caecitas ex
parte Israhel fieret, effundit super omnes gentes. et radices
maris contexit: cupiditatem saeculi redarguit. non enim
ad abscondendum lux contegit, sed ad manifestandum. in eis
enim iudicauit populos ostendendo illis peccata eorum per
9 lob 36, 28 10 Es. 1, 3 11 lob 36, 28 12 Ps. 110, 10 13 lob
3fi, 28 14 Iob 36, 29 15 cf. Ioh. 9, 39 16 lob 36, 29 19 Iob
36, 30 20 cf. Rom. 11, 25 21 lob 36, 30 TPCb om. S autem om. S numerabiles TPdHier
stelle TCPb 2 et pluuiae TPC 5 per] in S 7 tenebrescent S
plurimus S 8 euangelium-obuelatum om. C 9 ora S 10 cognouit
bd 12 obatubiscit S torpescit Hier eius] tuus S initio T
13 mutat C ut] et C 16 aeque] et quae P ut tabernaculum]
per tabernaculum bd ad tabernaculum Hier 18 ea P 19 eftundit
scripsi: fundit TPCbd diffundit SHier 21 in Israel bd 23 ad pr.
om. C 24 illis] uel C
cum arguuntur, peccata sua et esurientibus ac sitientibus
iustitiam. in manibus contexit lumen: si ab eo
quod sunt "inmanes", his qui non dimittunt peccata hominibus,
cum sibi a deo dimitti uelint; si autem ab eo quod sunt
"manus", his qui de manibus suis, hoc est de operibus,
extolluntur se ipsos iustificantes. contexit enim lumen ad
hoc dixit, ne uideatur ab eis, quia excaecatum est insipiens
cor eorum. et mandauit de eo in contrarium: ut qui faciunt
ueritatem, uel dimittendo ut dimittatur eis uel confitendo
mala sua ut gratiae dei subdantur, ipsi ueniant ad lucem, ut
manifestentur opera eorum, quoniam in deo sunt operata, non
in ipsis. contrarius est enim et inmani misericors et superbo
humilis. ut nuntiaret super illo amico suo: super
illo lumine, hoc est de illo quod contexit ut absconderet
inmani et ingrato, ut id adnuntiaret, hoc est aperiret, non
iam seruo sub lege, sed reconciliato per gratiam; aut amico
suo, imitatori suo, quia et filius hominis non uenit ministrari,
sed ministrare. possessionem contra eum qui ascendere
nituntur: ut ipsum lumen possideant, qui se a terrenis
extrahunt. ipsis enim adnuntiatur, qui adhuc enituntur ascendere,
quia cum ascenderint, non opus erit adnuntiatore facie
ad faciem uidentibus. contra eum uero quod ait " ascendere
nituntur", non quasi aduersantes, sed obuiam euntes,
sicut apostolus dicit: in obuiam Christo.
Sed et in hoc obstupuit cor meum: admiratione.
et euulsum est de loco suo: de terrenis rebus,
quibus delectabatur, ut sursum habeatur ad dominum. audite
11 cf. Ioh. 3, 21 14 lob 36, 33 18 cf. Matth. 20, 28 19 lob 36, 38
25 I Thess. 4, 16 26 Iob 36, 34 27 Iob 36, 34 28 Iob 37, 1 I. immanibus) P si autem P 4 peccatum C
11 ueniunt PCb 16 ut] uel TCb hocj id bd 17 seuo C aut]
ut T 19 eos (ex eum m. J) T,C 20 nititur SHier 21 adhoc b
nituntur b 26 et om. TCHter
in spiritu dicere; nam incipit dicere cur euulsum sit cor eius
de loco suo, auctoritate scilicet euangelii per totum orbem
terribiliter sonantis: paenitentiam agite; adpropinquauit
enim regnum caelorum. et strepitu oris illius
exeunt: ad eos utique qui foris sunt in delectationibus
rerum uisibilium. subter uniuersum caelum circuit,
et lumen eius in finibus terrae: dum ecclesia per
omnes gentes diffunditur. post eum fremet uox: post
primum aduentum eius nouissima tuba secundi aduentus eius
in claritate tonabit. in sonitu superbiae suae: superbiam
pro celsitudine posuit, quia primus aduentus in humilitate
fuit. et non poterit inuestigari, cum audita fuerit
uox eius: nunc ergo quaeratur dominus, dum inueniri potest,
hoc est comprehendi ad salutem per fidem non fictam; tunc
enim non poterit, cum uenerit iudicare et audita fuerit uox
eius dicentis: ite in ignem aeternum, quoniam sera tunc
erit et infructuosa infidelium paenitentia. tonabit fortis in
uoce sua mirabiliter: quia non fortitudinis eius, sed
infirmitatis nostrae ex participatione mortalitatis uox illa fuit
primi aduentus eius, de quo dictum est: quod infirmum
est dei, fortius est hominibus. fecit enim magna
quae nesciebamus: haec in primo aduentu; et ideo postea
ad exigenda quae dedit iudex uenturus est. quae nesciebamus
autem dictum est ex persona eorum, quos latuit
diuinitas domini, infirmitatem carnis intuentes. praecipiens
nubi: esto super terram: carni suae, ut per sacramentum
10 cf. I Cor. 15, 52; I Thess. 4, 16 11 lob 37, 3 13 lob 37, 3 14 Es.
55, 6 17 Matth. 25, 41 18 lob 37, 4 21 I Cor. 1, 25 22 lob
37, 4 26 Iob 37, 5 27 cf. Luc. 22. 19. 20 om. Hier uoces S eurn] enim TPC 4 appropinquabit
TPCb 5 stebitum S strepitum Hier ipsius Hier 6 exeantem
SHier 7 caelum caelum S 11 eonitu] fremitu S 16 uox eius
om. C 24 alt. quem TPC 26 in infirmitatem bd intuentis C 27 nubij
niui Hier estoj ut sit b
formationem caritatis. et tempestas pluuiae et tempestas
imbrium potestatis eius: est enim nubes quidem
super terram; sed quando exprimatur ad inriganda corda per
pluuiam imbresque sermonis, quod fit cum sacramenta intelleguntur,
non in nostra, sed in ipsius potestate est. in manu
omnis hominis signat: significat ei per opera eius quam
reus sit, ut sciat omnis homo infirmitatem suam et clamet:
infelix ego homo, quis me liberabit de corpore
mortis huius? introierunt autem bestiae sub protectione
et quieuerunt in cubili: introierunt autem
peccatores sub indulgentia gratiae et quieuerunt in conscientia
remissis peccatis. de promptuariis superuenit tempestas:
tentatio de occulto rerum ordine. et de promptuariis
frigus: de secretis iudicium in eos qui non perseuerant. ut
refrigescat eorum caritas ex abundantia iniquitatis; merito
enim contingit eis, dum spem suam non in deo, sed in
hominibus ponunt. et ab spiritu dei dabitur glacies:
non solum ei abundantia iniquorum frigescent, qui spem
ponunt in hominibus, sed etiam ex operibus bonis eorum, in
quibus est spiritus dei, durescunt quidam quasi glacie liuoris,
quibus est Paulus odor mortis in mortem. et ad haec quis
idoneus, ut intellegat quoniam recte ac iuste ab spiritu dei
dabitur glacies? sicut enim carnalibus homines laudantibus
contingit ex iniquitate hominum frigescere desperando, ita
carnalibus ab hominibus laudari cupientibus contingit ex
hominum iustitia durescere inuidendo. gubernat autem
:37, 8 14 Iob 37, 8 15 cf. Matth. 24, 12. 13 17 cf. Prou. 16, 3
18 Iob 37, 9 22 cf. II Cor. 2, 16 27 Iob 37, 9 bd pluuia 8 tempestates PCb 3 potestates
TCb est] et C quidam Cb 7 omnis om. 8 10 introigerunt S
14 promontoriis S 17 eis om. TC 18 gracies S 20 ipsorum Cb-
23 ac] aut b a Cb 24 enim] illi d hominibus b labentibus b
25 hominum iniquitate bd 26 ab hominibus om. Cb
ciuitatem et super aliam non pluat, quod ad imbrem adtinet
spiritalem pro subditarum aut non subditarum meritis animarum.
et frumentum inrigauit nubes: simus ergo frumentum.
si cupimus inrigari. disseminauit nubem lucem suam:
euangelium incarnationis suae. et ipsa per circuitum
uertitur: per orbem terrae ipsa tractatur. in gubernaculis
ad operandum omnia quae mandauerit eis: gubernacula,
in quibus illa nubes per circuitum uertitur, praedicatores
sunt uerbi, per quos ecclesiae gubernantur ad operanda omnia
mandata dei. haec constituta sunt ab eo super
terram: a domino nostro Iesu Christo. siue in tribu
siue in terra sua: siue in tribu Iuda, unde secundum
carnem natus est et passus et resurrexit et ascendit in caelum
— ex hac enim geniti erant apostoli et multi fratres prope
inuenti et salui facti — siue ante passionem eius per ipsum
uocati siue post ascensionem per apostolos in ipsa Hierusalem
atque in ecclesiis Iudaeae, quae erant in Christo, sicut commemorat
apostolus Paulus: propter ueritatem dei ad
confirmandas promissiones patrum. siue in misericordia
inueniri uoluerit eam: illam nubem scilicet in
misericordia uoluerit inueniri a credentibus gentibus; hoc enim
sequitur: gentes autem super misericordiam glorificare
deum. auribus percipe haec, Iob: quasi
renouat intentionem dicturus de uocatione gentium. sta et
commouere uirtutem domini: noli moueri mente aliquid
tibi tribuendo. scimus quia deus posuit opera sua:
7 Iob 37, 11 11 Iob 37, 11 12 Iob 37, 12 19 cf. Bom. 15, 8
20 lob 37, 12 23 cf. Rom. 15, 9 24 lob 37, 13 25 lob 37, 13
27 Iob 37, 14 C om. Hier 4 inrigauit—frumentum om. TPCb
irrigabit Hier nobis S nubibus Hier 5 disseminabit Hier nubes
Hier 6 circuitu S 8 operanda SHier omnia] ea C 10 gubernantur
ecclesiae P 12 tribus S 16 siue] sunt C 20 patrum promissiones
SbdHier 26 commonere THier uirtute Hier
lucem de tenebris: cum iustificaret inpios; fuistis
enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in domino.
scit differentiam nubium: euangelistarum aliorum sibi
ante passionem, aliorum post passionem credentium. et ingentes
lapsus malorum: non eorum qui elapsi sunt
crucifigentes eum, ut eos postea paeniteret et baptizarentur
in eo, sed eorum lapsus qui nec corrigi potuerunt, perseueranter
etiam postea persequentes ecclesiam; horum enim non
parui, sed ingentes lapsus sunt. tua uero stola est
ualida: dignitas superba; tamquam in eum quippe dicitur,
qui de operibus suis audet extolli. quiescente terra ab
austro firmabis cum eo caelos, qui aequaliter ad
uidendum fusi sunt? ab austro terram congruenter intellegimus
eos qui de Iudaeis crediderunt in Christum. sicut
enim sol ab aquilonari terra remotior est, australi autem
uicinior, ita quos prope inuentos dicit apostolus luci euangelistarum,
non absurde accipiuntur terra ab austro. sicut autem
caelos euangelistas solemus accipere, ut est: caeli enarrant
gloriam dei — de his enim dictum est: in omnem
terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terrae
uerba eorum — ita terras recte accipimus plebes, quibus
euangelizatum est. et quoniam plebes quae de Iudaea crediderant,
posteaquam quieuerunt exeuntes de hac terra — nunc
enim hic non sunt; firmata est tamen auctoritas euangelistarum
in ecclesiis quae sunt ex gentibus, firmata autem
misericordia dei, non iam opitulante auctoritate ecclesiarum
Iudaeae, quae in Christum est — propterea sensus hic est, ut
10 Iob 37, 16 12 Iob 37, 16 17 cf. Ephes. 2, 17 19 Ps. 18, 2
20 Ps. 18, 5. S 6 eorum] enim C 7 et-potuerunt om. C 10 tu S
11 ualida] candida S 14 uiuendum Hier 16 abl in P aquilonali
TPb aquiloni C 19 enarrent T 22 terras om. C 23 crediderunt bd
24 terra] uita TP 26 firmat TC
terra ab austro, id est iam non existente in hac uita
plebe ulla christiana ex Iudaeis, firmabis cum eo euangelistas
et diuinarum scripturarum libros, qui per misericordiam dei
non solis Iudaeis, sed etiam gentibus aequaliter ad uidendum
fusi sunt? gratiam quippe dei commendat et misericordiam,
ne quis de meritis glorietur, quae Iudaeorum erat superbia.
quare doce me quid dicamus ei, et requiescamus
multa dicentes: quia non est, quod ei dicant conuicti,
nullum se habere meritum per se ipsos, sed eius indigere
misericordia. numquid liber aut scriba adsistis mihi,
ut stans faciam hominem tacere? quare ergo non dicis,
si habes quod dicas? non enim quasi dictanti mihi excipis,
ut tu nihil dicas; sed utique colloqu\\imur. omnibus autem
non est uisibile lumen, quod refulget in nubibus:
redit ad ea quae dicebat de spe remissionis peccatorum et
inluminationis gratiae per misericordiam dei; refulget enim
lumen in nubibus. non tamen ipsarum nubium est proprium:
inluminantur enim. aliud est enim quod fulget suo lumine,
aliud quod refulget inlustratum. sed non est omnibus uisibile;
multi enim putant lumine suo fulgere animas, cum sapientes sunt.
unde sunt illi, qui dicentes se esse sapientes stulti
facti sunt. et spiritus transit et mundabit eas: hic
spiritum dixit, de quo dictum est: ab increpatione
spiritus irae tuae, et: ab spiritu tuo quo fugiam?
per correptiones enim tentationum ostenditur hominibus
meritum eorum, quia ipsi peccatis suis tenebrae sunt et egent
23 lob 37, 20 24 Ps. 17, 16 25 Ps. 138, 7 27 cf. Rom. 3, 23 b 8 meae S nos Hier 11 liber autJ liberauit
S adsistit SHier 12 ut hic Hier faciam om. S 14 loquimur C
15 refulgit S 18 istarum b proprium est bd 19 suo] sub PCb
23 sunt om. T transiet S transiens Hier et om. Hier emundabit
Hier 25 a Cbd 26 correctiones TPC temptationg b 27 ipsi
om. C
honorem, non sibi, atque ita deposita superbia mundentur a
delicto magno; nam spiritus sanctificationis non transit, sed
manet. ab aquilone nubes coloris aurei: ab sceleratissima
inpietate et a deo longe remota ueniunt tamen conuersi
atque mundati et inluminati sapientia. unde? nisi per gratiam,
qua non merita adtenduntur, sed peccata dimittuntur. unde ille
cum sibi uellet ignosci, doceam, inquit, iniquos uias
tuas, et inpii ad te conuertentur, tamquam nubes ab
oriente uel aquilone iam coloris aurei inluminatis tenebris
suis. in his est magna gloria et honor omnipotentis:
cui plurimum dimittitur, plurimum diligit, quoniam potest et
inpium iustificare qui est omnipotens. et non inuenimus
alium similem uirtuti eius: solus enim hic peccatum
non fecit nec inuentus est dolus in ore eius; solus
enim deus uerax, omnis autem homo mendax: unde
uicit, cum iudicaretur, deus homo factus. qui iuste iudicat,
non putas exaudire eum? non itaque homo de uenia
desperando addat peccata peccatis; tamquam addictus iam
damnationi, quia certus est de iustitia dei, sub qua non potest
esse inpunitus. ita enim deus iuste iudicat, ut etiam exaudiat
ueniam deprecantes. et tanto magis, quanto magis iuste iudicat.
non enim iusti iudicii est paenitentes supplices miscere cum
his qui recusant humilitatem et satisfactionem paenitentiae.
propterea timebunt eum homines: si se homines esse
meminerint confitendo peccata sua, quia adhuc homines sunt.
quibus dicitur: nonne homines estis? timebunt quoque
eum et sapientes corde:ne sibi tribuendo quod acceperunt
13 lob 37, 22 15 cf. I Petro 2, 22 16 Ps. 115, 1 (11) 17 lob 37, 22
25 Iob 37, 23 27 Iob 37, 23 b mandetur b 4 nubis S 5 mundati atque
conuersi Cbd 6 nisi] inde b 12 cui] Qui C 13 inueniemus C
14 uirtutis S peccata PC 16 homo autem b 19 adclitus C
iam om. C 21 iuste om. C 24 iis Pd
superbis, quod datur humilibus. quapropter et sapientes
quamuis cordis inluminatione, non linguae iactatione sapientes
sint et reges, spiritaliter iudicantes terram, ipsi autem a nemine
iudicentur, seruiant tamen domino in timore et exultent
cum tremore, ne pereant de uia recta; deus enim est, qui
operatur in eis et uelle et operari pro bona uoluntate.
Et postquam quieuit Eliu loqui, dixit
dominus ad Iob per turbinem nubis: etiam si hoc
modo uox ista facta est, quo modo ad Moysen, uel quo modo
cum se dominus tribus discipulis in monte ostendisset, tamen
quod non dictum est simpliciter "per nubem", sed "per
turbinem nubis", hoc significari arbitror, quod non per
sanam carnem interrogatus, hoc est tentatus est Iob, sed per
tribulationem perturbationemque carnis. quis est qui celat
me consilium, continens sermones in corde, et me
putat latere? nemo est ergo qui se inmeritum pati aliquid
asperum dicat; quia si non factis, saltem uerbis peccatur;
et si non uerbis, saltem temeraria praesumptione intus in
corde uel sermonibus cogitationum: et quoniam deum non
latent, nemo flagellatus dicat indigne se accipere disciplinam,
quasi ultra non sit, quo per illam proficiat. sciendum est
enim sic in principio libri huius diabolo laudatum Iob testimonio
dei et in fine tribus amicis eius, ut tamen nosset deus
quantum ei deesset ad perfectionem, quo etiam laudabiles
secundum hanc uitam uiros et deo iam placentes paterna
flagella perducunt; quae noluit ab apostolo remouere dicens:
Phil. 2, 13 9 Iob 38, 1 11 cf. Ex. 19, 18 sq. 12 cf. Matth. 17, 1—5
16 lob 38, 2 om. C 6 est enim d 9 posteaquam PCbd elju T
helyu Cb elius Hier helius S 10 nubium S 17 me] metl b contemnes
TCb putat me Hier 18 latere SHier: dare TPCbd 19 asperum]
a spu P 20 et-uerbis oni. C 21 deamj domini C 22 lateant C
23 proficit b 25 noscet C 28 uoluit C
perficitur. accingere tamquam uir lumbum tuum:
significat ad hoc pati dura et amara dei seruos in hoc saeculo,
ut omnes affectiones suas a terrenarum delectationum fluxu
colligant atque constringant. interrogabo te; tu autem
responde mihi: ubi eras cum fundarem terram?
hinc iam commendare incipit eminentiam domini nostri Iesu
Christi, quia in ipso est salus omnium percussorum uenenata
suasione serpentis, ne in se sibi quisque esse salutem putet.
ille enim deus, non sicut dictum est: dii estis et filii
altissimi, sed cui rapina non sit esse aequalem patri, et
filius hominis, non sicut filii hominum, in quibus non est
salus, sed prae participibus suis: non enimiustus tantum.
sicut Iob, sicut Paulus, sicut ecclesia, sed etiam iustificans
tamquam unigenitus a patre, plenus gratia et ueritate.
ad insinuandam ergo differentiam diuinae humanitatis eius,
in quo princeps huius mundi nihil inuenit, quia in passione,
quae non rapuit. tunc exsoluebat, et iustificationem sanctorum
per peccatorum remissionem, quibus sanctis in unum redactis
fit corpus eius ecclesia, cuius et particula est Iob secundum
historiam quia iustificatus et figura uniuersae, per prophetiam
incipit dicere quae dicturus est. ubi eras cum fundarem
terram? utrum quia nondum erat, an quia non per eum
fundata est, sicut per unicum filium? et terram istam, an
ipsam ecclesiam? ipsa enim accepit lapidem angularem, de
quo mox dicturus est. indica mihi, si nosti scientiam:
haec enim quae a domino pro nobis temporaliter gesta sunt,
11 cf. Phil. 2, 6 12 cf. PS. 145. 3 13 Ps. 44. 8 15 cf. Ioh. 1, 14
17 cf. Ioh. 14, 30 18 cf. Ps. 68, 5 22 Iob 38, 4 25 cf. Ephes.
2, 20 26 Iob 38, 4 C flexu d 6 fnndarem] fraudarem C 7 iam cum C
8 ipso] xpo C 9 esse om. d 11 sed] sicut d 13 iustis b 18 exoluebat
T 21 quia] quasi P uniuersae ecclesiae P 22 fundarem]
fraudarem C 25 enim] autem TCb 26 indeca S
nosti? secundum distributionem donorum spiritalium. unicuique
enim nostrum data est gratia secundum
mensuram donationis Christi. propter quod dicit:
ascendens in altum captiuauit captiuitatem, dedit
dona hominibus, quia si totum corpus oculus, ubi
auditus? secundum mensuram quippe uniuscuiusque
partis incrementum corporis facit in aedificationem
sui in caritate. aut quis est qui induxit
super eam funiculum? ut eam faceret hereditatem suam
distinguens ab eis quibus dicit: non noui uos. nouit
enim dominus qui sunt eius. aut super quo circuli
eius fixi sunt? quia constringunt eam, ne dissoluatur, diuini
libri fixi super dominum; quia quisquis eos sine illo interpretari
uoluerit, fluitet atque erret necesse est. quis est autem qui
misit lapidem angularem super eam? quem reprobauerunt
aedificantes. quando facta sunt sidera simul:
simul baptizata tot milia uerbo uitae inter peccatores tamquam
in tenebris fulgentia. laudauerunt me uoce magna
omnes angeli mei: euangelistae. conclusi portis mare:
populos amaricantes amore terrenorum. sed quare portis?
an forte ut non solum modum haberet exercendi iustos persecutionibus,
sed etiam ut liceret iustis inde egredi? cum
fremeret ex utero matris suae uolens progredi:
cum irasceretur in concilio Babyloniae ciuitatis fornicantis
amore huius saeculi uolens extendere persecutiones suas ad
perdendos de terra eos, de quibus dictum est: non peto
4, 16 9 Iob 38, 5 11 Matth. 7, 23 II Tim. 2, 19 12 Iob 38, 6
15 Iob 38, 6 16 Ps. 117, 22 17 Iob 38, 7 19 lob 38, 7 20 Iob
38, 8 23 Iob 38, 8 27 loh. 17, 15 S 9 caritatem TP est qui om. S 13 dissoluantur P
14 deum b 15 autem] an C 17 facte S super eam sidera S
simul sidera Hier 20 conclusis C portas S 22 modum] medium C
persecutoribus C 24 fremerit 8 ex]- in 8 matres S suae orn. S
25 consilio C 26 amaritudine C
circumposui illi nubem operimeutum: non enim
boni tantum, sed etiam mali multi amatoresque huius saeculi
sacramento corporis Christi subiecti sunt, cuius auctoritate a
sanctorum persecutione reprimuntur. et nebula obuolui
illud: ignorantia, qua terrenam inde expectant felicitatem
terrenamque infelicitatem timent; et propterea timent quos,
nisi ita esset. persequerentur. non enim solum dictum est:
edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt
dominum qui requirunt eum, sed etiam dictum est:
manducauerunt et adorauerunt omnes diuites
terrae. et posui illi terminos inponens claustra et
portas: terminos, quibus saeuitia cohibeatur, non ut nihil
adfligat. sed quo usque exerceat, claustra, ut iniusti non
progrediantur, portas, ut ab eis iusti egrediantur. et dixi:
huc usque uenies et non transibis: sicut ipse diabolus
modum accepit, quo usque affligeret Iob, ita illud mare quo
usque persequeretur ecclesiam. sed in temet ipso comminuentur
fluctus tui: alterna uastatione discordiarum
atque bellorum. aut numquid tecum lucem constitui
matutinam? id est: consilio tuo tempus resurrectionis
praedestinaui? aut cognouit lucifer ordinem suum?
subaudiendum est" numquid tecum"? dominum autem
luciferum dicit propter ipsum matutinum resurrectionis exortum.
non enim de alio dici potuit: et lucifer oriatur in
cordibus uestris. ipse agnouit ordinem suum, ut esset
primitiae dormientium, primogenitus a mortuis, caput
ecclesiae, secuturo etiam corpore in futura resurrectione
sanctorum. adprehendere pennas terrae? dictum est: si
38, 10 15 lob 38, 11 18 lob 38, 11 20 lob 38, 12 22 lob 38, 12
25 II Petro 1, 19 27 I Cor. 15, 20 29 lob 38, 13 Ps. 138, 9 P 5 obuului S 12 et imponens C 13 portus b
14 non om. C 20 constitui lucem matutinam Hier 21 cum consilio
bd 22 cognoui S suam S 28 resurrectione futura P 29 apprehende
CHier psenas d pinnas S
spiritales fidelium, quibus a saecularibus suspenduntur inlecebris.
excutere inpios ex ea? ad hoc enim prior tanto
ante resurrexit agnoscens ordinem suum, ut fidem resurrectionis
insinuaret atque per ipsas pennas ecclesiae ubique praedicatus
ministerio circumuolantium nuntiorum iuste adprehendat
eas in opus iudicandi duodecim tribus Israhel, cum uenerit
excutere inpios ex ecclesia, qui nunc ante iudicium permixti
tolerantur. et tu sumens terrae lutum figurasti
animal? siue ipsum Adam commemoret siue quod nunc
sexta aetate saeculi, sicut tunc sexto die, de peccatoribus,
tamquam de luto terrae, homo factus est secundum imaginem
eius qui creauit eum. non utique hoc fecit ecclesia, sed in
hoc potius facta est per uerbum oportuno tempore incarnatum,
per quod facta sunt omnia. et famosum eum posuisti
super terram? magis iste homo famosus positus super
terram, qui sexta aetate saeculi factus est, quam ille qui
sexta die, antequam essent ceteri homines, per quos diffamaretur,
nisi forte, quia nunc ita innotuit. et abstulisti ab
inpiis lucem? sicut ille qui uenit, ut qui non uident,
uideant, et qui uident, caeci fiant. aut brachium
superborum comminuisti? potentiam eorum, sicut ille
qui infirma mundi elegit. ut confunderet fortia.
aut uenisti ad fontem maris? sicut ille, cui uenienti
patuit confitendo quidquid occultum erat in cordibus inpiorum,
qui credendo in eum iustificati sunt. nam quem fontem maris
melius accipimus nisi secretum, unde erumpit omnis haec
amarissima inpietas, quae ingentes fluctus iam manifestorum
malorum operum concitat, quae uident homines in apertis
factis, qui fontem ipsum uidere non possunt? aut in
Ioh. 1, 3 Iob 38, 14 19 Iob 38. 15 20 cf. Ioh. 9, 39 21 Iob
38, 15 23 cf. I Cor. 1. 27 24 Iob 38, 16 80 Iob 38, 16 C 3 excute Hier 6 apprehendas C 14 per om. C
21 non uident T 24 cum ad fon finitur S eui] qui d
saecularis, quaecumque est in profundo malorum, quo, sicut
scriptum est, cum uenerit peccator contemnet, quia
ipsi quoque desperatissimi subiecti gratiae per remissionem
peccatorum salui facti emerserunt et receperunt Christum non
in abyssum quo premebantur, sed in locum eius, ut ubi
ambulabat calcans eos ambulet inhabitans eos Christus in
uestigiis abyssi, remanentibus per memoriam peccatorum
suorum, ut dum recolunt ubi fuerint, amplius diligant quem
receperunt, a quo sibi tanta dimissa sunt. aut tibi aperiuntur
metu portae mortis? omnibus enim morientibus aperiuntur
portae mortis, sed non metu, sicut uni illi qui destruendae
mortis causa mortuus est. aut certe aperiuntur ad resurgendum.
aut ianitores inferni uidentes te timuerunt? sicut
illum unum, in quo nihil dignum morte princeps mundi
inuenit, quem tam cito dimiserunt, quem inuiti admiserunt.
inferi autem ianitores aliquae inferiores potestates morti
praepositae intellegendae sunt. aut cognouisti latitudinem
sub caelo? sicut cognouit qui per illam diffudit
ecclesiam. narra ergo mihi quanta quaeque sint:
quis enim hoc sciat, nisi quem ille docuerit? aut in qua
terra habitat lux? ille enim docet, quia manifestatio
uerborum eius inluminat et intellegere facit infantes.
aut quis tenebrarum locus? hoc quoque ille docet,
qui dicit: accedite ad eum et inluminamini. hinc enim
ostendit eos tenebrescere qui recedunt, dum nolunt esse
infantes. initium enim superbiae hominis apostatare
38, 17 18 lob 38, 18 20 lob 38, 18 21 lob 38, 19 22 cf. Ps.
118, 130 24 Iob 38, 19 25 Ps. 33, 6 27 Eccli. 10, 12 Hier 3 qua P 4 per om. TCb remissionis TCb
5 et om. C Christum ut P 6 ut om. TPCb 9 fuerunt P 11 metu
om. P 15 mundi om. TPC 16 amiserunt fin. TCb 19 illam] eam C
20 ergo] igitur P quoque b 21 enim] ergo b 22 habitet Hier
24 quoquej utique C om. b ille utique b 26 tenebrascere P nolunt
(n init. in ras.) T uoluit C
euanuerunt in cogitationibus suis et obscuratum
est insipiens cor eorum et facti sunt tenebrarum locus.
nisi forte ille est tenebrarum locus, qui excipit perseuerantes
in peccatis, ut ipsi sint tenebrae, quarum ille est locus,
quem uere nullus hominum nouit. similiter et terra, in qua
habitat lux, potest intellegi terra illa uiuentium, id est beatitudo
exceptura perseuerantes in fide et spe et caritate, qui
fuerunt aliquando tenebrae, nunc autem lux in
domino. si duces me in fines eorum? quo usque perueniunt
qui tales sunt. quid est enim, ubi non sit sapientia
dei, quae adtingit a fine usque ad finem fortiter et
disponit omnia suauiter? cui utique nullus hominum
comparandus est. quodsi et nosti semitas eorum, numquid
scis quia tunc natus es et numerus annorum
tuorum multus? quodsi et nosti semitas inpiorum, qui uel
tenebrae sunt uel tenebrarum locus, quia omnes etiam qui
iam ad deum conuersi sunt, in ipsis semitis ambulauerunt,
antequam acciperent a deo gratiam, quae iustificat inpium,
numquid scis tamen quia tunc tibi extitit causa mortaliter
nascendi in hoc saeculo, cum easdem semitas inierunt primi
hominum parentes, qui praeuaricatione inpii manibus et uerbis
arcessierunt mortem, ut omnes in Adam morerentur? non
enim ex quo quisque in hac uita adparuit, computandus est
numerus annorum eius tam paruus, sed ex quo facta est
prima mortalis natiuitas. cum enim uerbi gratia natus est
Abraham, tunc omnes in illo Hebraei nati sunt. numerus ergo
unicuique annorum multus est secundum mortalitatis originem,
quae exorta est in semitis inpiorum. quis autem meminit
fuisse se aut, cum esset, scire potuit esse se in lumbis patris
14 Iob 38, 20 23 cf. Rom. 5, 12 27 cf. Quaest. de Gen. XXII om. C 5 est ille PC 15 es] eras Hier 19 qua bd
20 ibi P 22 omnium hominum bd 23 accerscrunt P arcesserunt C
accersierunt bd 24 est om. TP 28 annorum unicuique bd
non in parentibus, sed in se ipso natus est; quo tempore
certe nemo dubitat, quod iam erat et uiuebat et sentiebat.
omnia autem scit illa sapientia quae format omuia, non tantum
illa supercaelestia, sed etiam ista mortalia. et quia Christus
dei uirtus est et dei sapientia, scit ista ille, qui etiam mortaliter
natus est non condicione mortali, quia in mortuis liber,
sed miseratione mortalium, ut a morte faceret liberos. aut
uenisti in thesauris niuis? id est: ad eam cognitionem
peruenisti, sicut ille sciebat etiam oportunas causas inminentium
scandalorum secretas atque abditas? nam inde appellat
thesauros ad probanda et exercenda corda spiritalium, cum
exclamaret: uae mundo ab scandalis! oportet enim
uenire scandala; uae autem illi homini per quem
scandalum uenit! per superbiam quippe elati in alto more
niuis congelascunt et cadunt: ex quorum iniquitate abundante
refrigescit caritas multorum; qui autem sustinent dominum
uiriliter agentes et spiritu feruentes, perseuerent usque
in finem et salui erunt. aut thesauros grandinis uidisti?
grando sunt illi iniqui, quando non solum torpent,
nullum feruorem spiritus habentes, sed etiam obstinata duritia
persequendo atque inruendo contundunt. quae reposita
sunt tibi in tempus inimicorum et in diem pugnae
et belli? uel hinc quis non uideat cuius personam in prophetiam
gestet Iob? non enim huic uni homini reposita sunt
ista in tempus inimicorum et in diem pugnae et belli,
sed utique unico populo dei. tempus quippe inimicorum
est, donec transeat iniquitas, quae quanto magis abundat,
24, 12. 13 17 cf. PS. 26, 14 18 cf. Rom. 12, 11 cf. Matth. 24, 13
19 Iob 38, 22 22 lob 38, 23 C 9 niuis) meis TPC 12 ad om. C approbanda C
spiritalium corda Cbd 13 clamaret TP a d enim] autem b
17 refrigescat TC 19 grandines C 22 atque] uel Cbd 23 tibi
om. Hier die TPC 24 prophetia bd 25 uni om. TC 26 tempore
TPC die TPCb 28 qui C
est, ne caritas perseuerantium refrigescat. unde
autem procedit pruina? quis hoc nouit? nisi quia haec
ut initia parturitionum sunt; pruina quippe minutissima grando
est. et dispergitur auster sub caelo? austrum, quamuis
mortalibus carnibus grauis sentiatur, non tamen uspiam
memini in sanctis libris mali aliquid significare. sicut aquilonem
numquam in bono: illum, quia ex ea parte flat qua
lux claret, istum, quia ex ea unde lux est remotior. dispergitur
ergo auster sub caelo, ut aduersus illas omnes
iniquitates auxilium aliquod intellegatur dei, quamdiu nondum
in caelo, sed sub caelo sumus. quis praeparauit flumen
ualidae pluuiae et uiam uocibus tempestatis? uide
quemadmodum tria illa breuiter complexa sint, quae dominus
in tentationibus ponit contemnenda his, qui aedificant super
petram, et perniciosa his, qui aedificant super arenam.
pluuiam commemorauit et flumen et uoces tempestatis, ubi
uentos intellegimus. pluuia ergo tentatur, qui ex ipsa celsitudine
scripturarum diuinarum peccandi occasionem praue
intellegendo accipit, tamquam si audiens: cui modicum
dimittitur, modicum diligit, dicat sibi: faciamus
mala, ut ueniant bona, et permaneat in peccato, ut gratia
abundet, et multa huius modi, quibus se homines sermonem
diuinum male interpretando subuertunt inpunitatem sibi promittentes,
quando misericordia in diuinis libris commendatur;
flumine autem, quando ab hominibus qui haec ita intellexerunt
et acceperunt tentatur — flumen enim nunc dicit illud quod
16 cf. Mattb. 7, 24-27 20 Luc. 7, 42. 43 21 Rom. 3, 8 23 cf.
Rom. 5, 20 3 procedit autem P 5 auster b 6 grauis] gratus C 7 libris
sanctis C 8 ex om. C I) remotior dispergitur. Ergo b 11 nQdum C
13 ualidae pluuiae flumen Hier 14 sunt Cb 16 petram] terram C
arenam] petram et perniciosa hiis qui edificant super harenam C 22 per-
maneant C 23 muVta om. C 25 misericordia dei bd 27 tens
tantur TPC
ualidae pluuiae flumen? quod inpleat et qua
currat, sicut sunt uasa irae perfecta ad perditionem.
quae illo modo, quo dixi, scripturas accipiunt; per illos enim
habet liberiorem cursum perniciosa illa interpretatio, quam
agri fructiferi non recipiunt, et tanto maiore inpetu inpellit
et deicit et trahit quod instabile inuenerit, quanto uidetur de
auctoritate diuina suscepta — ueutis uero tentatur, quem
inflant inanes suasiones hominum superborum, id est ex propria
auctoritate uerba uana iactantium. qui ergo iudicio dei praeparatur
ad perditionem non obtemperando uerbis eiusquod
est super arenam aedificare — non resistit uentis talibus
et cadendo fit uia uocibus tempestatis. ualidae autem pluuiae
dictum arbitror "difficilis ad capiendum", id est ad
intellegendum. ut pluat super terram ubi non est uir.
subaudiendum est "quis praeparauit"? per uirum autem
legem uidetur significare, quae data est Iudaeis. ergo super
gentes intellegimus imbrem euangelii. in deserto ubi non
est homo: in ipsis gentibus, ubi non erat aliqua auctoritas
cognoscentis deum. ut satiet inuium et inhabitabile
et ut germinet herbae uiror: multi filii desertae
magis quam eius quae habet uirum. in omnibus autem
his quattuor uersibus subaudiendum est:quis praeparauit?
quis est pluuiae pater? sicut sponsus, qui filios suos misit
praedicatione regni caelorum inrigare terram. et quis est qui
peperit glebas roris? bene suscipientes illam praedicationem.
sic enim ait "glebas roris" quomodo dicuntur uasa uini ad
hoc facta, ut uinum suscipiant. de cuius utero procedit
glacies? utrum glacies in bono accipienda est propter
20 Iob 38, 27 21 Ea. 54, 1 24 Iob 38, 28 25 Iob 38, 28
28 lob 38, 29 T impleatur Cb quod b 9 perflant Pbd
17 uidetur legem bd 20 satiet] faciat b 25 et] uel Hier 26 genuit
Hier 27 globus C stillas Hier
cuius utero procedit glacies, quemadmodum illud:
quis est pluuiae pater? an uterus pro secreto positus
est, ut de eius utero procedat glacies, sicut dedit
illos deus in reprobum sensum? an potius de illius
utero procedit glacies, qui persuadendo inpietatem, qua
intrinsecus plenus est, facit frigescere et durescere amisso
calore caritatis? quis enim hunc nouit. sicut ille, qui ait
duris et resistentibus euangelio: uox ex patre diabolo
estis? aut pruinam in caelo quis genuit? quae
descendit sicut aquae flumen: quod de glacie in
ultimo sensimus, hoc et de pruina accipiendum puto. nec
tamen frustra est additum "i n caelo", ut ex ipsis qui
praesunt intellegatur imitantibus sane bonos nuntios ueritatis,
qui transfigurant se sicut ministri iustitiae. quo
pertinetquodadiunctum est: quae descendit sicut aquae
flumen. aut faciem inpii quis tabefecit? id est
confudit. quis? nisi ille qui quos iustificauit, ipsos et
glorificauit. aut intellexisti nexus Pleiadis et
septum Orionis aperuisti? an aperies Mazuroth
in tempore suo et Vesperum super aedificationem
eius induces? num et astrologia perscrutanda est ad cognoscendas
proprietates istorum siderum, ut hunc locum
intellegere possimus? miror, si hoc congruit sermoni nostro,
et certe nimis longum est; transimus ergo ad alia. an quibusdam
sideribus nominatis figura locutionis, qua intellegitur
a parte totum, omnia sidera accipienda sunt? — si tamen
et Mazuroth sidus est, quod interpretatum nec in graeca
11, 15 17 lob 38, 30 18 cf. Rom. 8, 30 19 lob 38, 31. 32 om. Cb 10 quis] qui P 12 intellegendum b 13 ipsis] hiis C
his b 14 intellegantur b inmitantibus C 18 quis] qui P 19 pliadis
T plyadis C 20 Mazuroth] arthurus TP arturos C arcturos b
22 num] nam C cognoscendum Cbd 24 et si b 25 si nimis C
28 maziroth TPCb
— ita enim a parte totum intellegitur et quod scriptum est:
ante luciferum genui te. non enim lucifer in omni
creatura prior est conditus, ut ante luciferum ante omnem
creaturam dictum uideatur; sed per luciferum omnia sidera
■— quod est a parte totum — et per omnia sidera omnia
tempora intelleguntur — de sideribus enim scriptum est: et
sint in signis et in temporibus — ut dominus natus
ante omnia tempora non utique natus in tempore et ob hoc
patri coaeternus insinuaretur. Pleiadis ergo et Orionis et
Mazuroth et Vesperi commemoratio cuncta sidera intellegenda
de compendio persuadet. si enim uno Lucifero, quanto magis
tot nominatis etiam cetera accipi per huius modi locutionem
licet! cur ergo alibi dictum est "intellexisti nexus",
alibi "aperuisti", alibi aperiens in tempore suo" et
alibi super aedificationem eius induces?" propria
sunt ista singulorum ex ordine commemoratorum. an recte
dici posset etiam: "septum Pleiadis aperuisti" et "intellexisti
nexus Orionis?" atque ita et alia duo commutari possunt,
sicut illud in psalmo: qui habitat in caelis inridebit
eos, et dominus subsannabit eos. nihil sententiae deperiret,
etiamsi ita diceretur: qui habitat in caelis, subsannabit
eos, et dominus inridebit eos. sicut enim qui habitat in caelis,
ipse est dominus, ita, siue Pleiadis nomen siue Orionis, in
eadem significatione est, si per utrumlibet omnia sidera
intelleguntur. omnium itaque siderum nomine omnes in ecclesia
tales intellegendi sunt, qui conuersationem habent in
caelis. nexus eorum intelleguntur, quibus et inuicem sibi et
alt. in om. TPC 10 pliadis TP plyadis C 11 maziroth PCb
sidera maziroth et uesperi commemoratio C 12 persuadent d 13 modi
om. b 15 init. alibia b 16 inducens TCb 18 possit b sepum C
pliadis TP plyadia C intellexisti et aperuisti b 19 duo] dico b
commemorari b .21 subaanabit C deriperet C 23 ille qui b
24 pliadis T plyadis C
cadit. quis autem hoc nosset, nisi ille ostendisset, qui ait:
mandatum nouum do uobis, ut uos inuicem diligatis,
et: qui me diligit, diligetur a patre meo?
septum eorum est quo sepiuntur diuina scriptura quam non
transgrediuntur. quis autem hanc aperit, nisi ad quem transitur,
ut auferatur uelamen? tempus apertionis est eorum, id
est demonstrationis et manifestationis, cum ueniet dominus
et inluminabit abscondita tenebrarum et manifestabit
cogitationes cordis; et tunc erit laus unicuique
a deo. solus enim ipse hoc faciet in tempore suo,
quia cum ipse adparuerit, uita nostra, tunc et nos
cum illo ad parebimus in gloria. inducet autem eos
super aedificationem eorum, qui eos faciet hoc possidere quod
hic aedificauerint. si cuius enim opus permanserit,
quod superaedificauit, mercedem accipiet. scis
commutationes caeli? utrum in deterius, sicut hi qui
centes ntes deum non sicut deum glorificauerunt?
noluerunt enim esse sedes dei; ac per hoc mutati sunt, cum
euanuerunt in cogitationibus suis. an in melius?
quia omnes quidem resurgemus, non tamen omnes inmutabimur.
qui autem inmutabuntur, manifestum est, cum ait:
et nos inmutabimur. cum enim iusti inmutabuntur,
caelum inmutabitur, quia thronus dei caelum est, et
sapientia uerbum dei et deus erat uerbum et thronus
sapientiae anima iusti. an utrumque potius? non enim
commutationem caeli, sed commutationes dixit. aut
9 cf. I Cor. 4, 5 12 cf. Col. 3, 4 15 cf. I Cor. 3, 14 16 lob 38, 33
17. 20 cf. Rom. 1, 21 23 I Cor. 15, 51. 52 24 cf. Matth. 5, 34
25 Ioh. 1, 1; Sap. 1 (?) 27 lob 38, 33 2 hoc om. C noscet C 5 scriptura dinina P 6 aperitur C
8 demostrationis C 11 hec ipse b 12 tunc om. Cbd 13 apparebimus
cum illo P 15 edificauerunt b 17 ii d 19 dei] celi C 20 euanuerint
P 22 qui—inmutabimur om. C
mutationes afficiunt ea quae sub caelo sunt, ita et cum
mutantur iusti, siue in deterius sine in melius, afficiunt
carnales ad utrumque. uocabis nubem uoce? aut interiore,
aut illa, qua dictum est: sequere me, aut illa, qua dictum
est: Saule, Saule, quid me persequeris? et in tremore
aquae ualidae oboedient tibi? populi potentes,
cum audiunt: in timore et tremore uestram ipsorum
salutem operamini; deus est enim qui operatur in
uobis et uelle et operari pro bona uoluntate.
mittes ui flumina et ibunt? flumina, inquit, de
uentre eius fluent aquae uiuae. ui autem dicit "fiducia",
qua persecutores non timuerunt, quia et qui uim faciunt,
diripiunt regnum caelorum. aut dicent tibi: quid
est? id est: numquid abs te quaerent uel uoluntatem iussionis
tuae, sicut Saulus ait: quid me iubes facere? aut
spem mercedis suae, sicut dixerunt: ecce dimisimus
omnia et secuti sumus te; quid ergo erit nobis?
quis dedit mulieribus texturae sapientiam et
uarietatum scientiam? texit et apud Salomonem mulier
uestimenta uiro suo. opera ergo intellegenda sunt ecclesiarum,
quibus honoratur deus. nam et ipsa textura, id est infirmos
fratres, tamquam lanuginantem tramam firmorum atque erectorum
spiritalium quasi staminum contextione constringere
maximum et singulare opus est ecclesiarum. et uarietatum
scientia ad id ualet, ut, tamquam in polymito ea est
uarietas colorum, qua non turbetur decus unitatis, sic in
2, 12. 13 11 lob 38, 35 Ioh. 7, 38 13 cf. Matth. 11, 12 14 Iob
38, 35 16 Act. 9, 6 17 Matth. 19, 27 19 Iob 38, 36 20 cf. Pron,
31, 10-24 Pb huius modi C 2 et om. C cum mutantur]
eomutantur b 5 aut-me om. PC 7 aquaej atque TPCb 10 uelle
etJ uellet C 11 mittis TPCb ui] in C 15 id est] quid est TCb
numquid) nunc C 23 erectorum] electorum b 24 contexione PC
26 polimito TPC 27 perturbetur T
cohaereant sibi, sufferentes inuicem in dilectione,
studentes seruare unitatem spiritus in uinculo
pacis. aut quis est qui numeret nubes sapientia?
nouit enim dominus qui sunt eius; quis autem hoc
hominum, inquit, nouit? et organa caeli in terram
declinauit? angelos caelestes, per quos diuinae uoces
enuntiari solent. non enim ceciderunt sicut ille unus, sed
flexu oboedientiae declinati sunt in terram, maxime cum et
ipse dominus esset in terra. nam euangelista, et an gel i
inquit, ministrabant ei. diffusus est autem sicut
terra cinis, et adglutinauit eum sicut lapidibus
cibum. diffusa est late atque abundanter humilitas paenitentiae
ad hoc, ut dominus, qui superbis resistit,
humilibus autem dat gratiam, cohaereret eis tamquam
glutine caritatis, homo hominibus, ut mediator esset dei
et hominum, se ipsum illis dans cibum per sacramentum
corporis et sanguinis sui, stulta mundi tamquam lapides
eligens, ut confundat sapientes. angelis enim cibus est
in quantum est uerbum dei apud deum, lapidibus autem
ut cibus esset, uerbum caro factum est et habitauit
in nobis. ergo adglutinabitur hominibus praecedente paenitentia,
tamquam cinis diffundatur faciens ei uiam. hinc et ille
qui dicebat: facite ergo fructus dignos paenitentiae,
et ne dixeritis uobis: patrem habemus Abraham
potens est enim deus de lapidibus suscitare filios
Abrahae: quibus lapidibus eum tamquam cibum adglutinandum
esse nuntiabat. si autem non praecedit humilitas
paenitendi, non adglutinabitur, quia excelsa a longe
38, 37 10 Matth. 4, 11 lob 38, 38 14 cf. I Petro 5. 5 16 cf.
I Tim. 2, 5 18 cf. I Cor. 1, 27 20 Ioh. 1. 1. 14 24 Matth. 8, 8. 9
29 cf. Ps. 137, 6 TPCb 10 inquit, Et angeli bd 11 sicut om. C 13 cubum
(at cibumt Hier 15 cohaeret C 22 adglutinabitur] agglutinabis
tu TPCb hominibus om. C 23 hinc] nam PC et om. bd
replebis? de diabolo dictum est: et conculcabis
leonem et draconem, propter insidias et iram. omnes
ergo angeli eius leonibus et draconibus comparantur. ille
autem capit eis escas et animas eorum replet, qui de inpietate
conuictos tradit in eius potestatem. uolunt enim latere
inpietatem suam, sed cum producuntur, utique capiuntur, ut
sint in potestate diaboli et angelorum eius, quibus consenserunt.
pauidi enim sunt in cubilibus suis: in latebris
insidiarum suarum. nam si pauidi non essent. quis subsisteret?
pauent autem illius imperium, sub quo exclamarunt: quid
uenisti ante tempus perdere nos? et quemadmodum
de porcis manifestum est, quod in eos non issent, nisi permissi
essent, sic intellegendum est nihil eos in quemquam
posse nisi permissos ; permitti autem iustitia, qua reguntur
omnia, siue probationis causa siue uindictae uel ad damnationem
uel ad correctionem inrogatae. et sedent in siluis
insidiantes: non enim quiescit in eis uoluntas nocendi,
etiam cum potestas non datur. obseruant autem in insidiis in
tam siluosa densitate occasionum carnalium quis capiatur
diuinis legibus, id est conuincatur de peccato suo, ita ut
eorum escae deputari mereatur. quis autem praeparauit
coruo escam? pulli enim eius ad dominum clamantes
et errantes et escam quaerentes, ut est in
psalmo: et pullis coruorum inuocantibus eum. cui
sententiae est locus iste simillimus. nec in malo possunt
intellegi, quia inuocant eum. significantur ergo nigri, hoc est
peccatores nondum dealbati remissione peccatorum. sed ideo
12 cf. Marc. 5, 11-13 17 lob 38, 40 22 lob 38, 41 25 Ps. 146, 9 Hier 5 et om. C 6 eius in d 8 potestatem TPC
9 enim] ergo b 13 iissent C 16 uel ad] siue ad C 17 irrogare P
siluis] insidiis TP om. C 19 etiam cum] in quem C 20 dempsitate
C 22 escaeJesse P mereantur TC 2:3 clamant Hier 24 et
pr. om. Hier 25 inuocantibus] qui inuocant PT 26 est] cum C
28 remissionem C
ueritatem, quam tamen pie quaerunt, cum ad dominum
clamant. praeparari autem potest coruo esca propter eius
praescientiam, qui nouit etiam nondum humilem quemque
conuersum iri; sed tamen pulli, hoc est humiles ad dominum
clamant.
Si cognouisti tempus pariendi tragelaphorum
petras?
ergo compositum animal ex hirco et ceruo. significat
igitur mentem seruientem legi dei secundum interiorem
hominem; uidet autem, quantum adhuc ex parte hircus est,
aliam legem in membris suis repugnantem legi
mentis suae et captiuantem se in lege peccati.
peperit autem talibus petras oportuno tempore ille, qui firmamenta
solida exemplorum in scripturis posuit, in quibus et
quiescentes de se non desperent, quorum caro concupiscit
aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem,
donec uiuacitate cerui serpentinis suasionibus superatis spiritu
uiuant et spiritum sectentur, ne regnet peccatum — unde
similitudo hirci ducitur — in eorum mortali corpore ad
oboediendum desideriis eius. aut partus ceruarum
custodisti? ecclesiarum in numero spiritalium, materno
affectu imitationem suam persuadentium, quibus iam non
possunt serpentinae opiniones nocere; tamen et tales custodiuntur
non de se, sed de deo praesumentes. et numerasti
menses partus earum? non enim pariunt nisi per euangelium,
quod a baptismo suo dominus usque ad passionem
atque ascensionem suam certis mensibus magisterii sui
19 cf. Rom. 6, 12 21 Iob 39, 1 25 Iob 39, 2 Cbd 5 conuersurum P 7 cognouiatis P trauelaphorum
C 8 in petris Hier tragos TPC est om. b gelafos T
gelaphos PC 9 ex hirco et ceruo animal bd 11 uidetur PC 13 menti
T 14 peperit] parat P 19 nec P 20 hirci] cerui b dicitur b
23 non] nihil d 28 atque] et Cbd
sine dolore dicebatur: filii mei, quos iterum parturio,
donec Christus formetur in uobis. soluuntur autem
isti dolores, cum fuerit partus editus, id est ueritas persuasa
eis, pro quibus ita ingemiscitur id agente in interioribus
conscientiae uerbo dei. et nutristi hinnulos earum sine
metu? in lacte sacramentorum non timidos; non enim
acceperunt spiritum seruitutis iterum in timore.
partus earum emittes? in libertatem uberioris pascuae
spiritalis. abrumpent filii earum: uincula concupiscentiarum
saecularium. multiplicabuntur in tritico: solidiore
cibo sapientiae post nutrimenta lactis. exibunt et non
reuertentur eis: exibunt tamquam ex angustiis doctrinae,
quae per homines incipientibus traditur; etnon reuertentur
matribus suis, non iam opus habentes lacte nec doctoribus
hominibus indigentes. sane isti tres uersus non per interrogationem
pronuntiandi sunt. quis autem est qui dimisit
onagrum liberum? mirum nisi eos per onagrum significat,
qui pauci ab omni negotio liberi deo seruiunt. et uincula
eiusquis resoluit ? affectionum carnalium atque popularium.
posui enim habitaculum desertum et tabernacula
eius salsuginem. unde clamet: sitiuit in te anima
mea. inridens multitudinem ciuitatis: quam Babyloniam
scriptura dicit, perambulantem per latam uiam, quae
ducit ad perditionem. et querelam exactoris non
audiens: nemini quidquam debens. considerauit montes
pascuae suae: magnitudinem reuelationum. et post omne
9 Iob 39, 3 10 Iob 39, 4 11 Iob 39, 4 12 Iob 39. 4 17 Iob
39, 5 19 Iob 39, 5 21 Iob 39, 6 22 Ps. 62, 2 23 Iob 39, 7
24 cf. Matth. 7, 13 25 lob 39, 7 26 lob 39, 8 27 lob 39, 8 om. Cb 6 hyrculos C 8 iterum om. C 9 emittea] emittene
P euntes Cb 10 abrumpe te C abrumpentes b eorum TPb
15 doctoribua] doloribus P 16 humanis P 17 est om. PC 21 habitaculum]
tabernaculum eius Hier habitacuia Hier 27 omnem C
seruire tibi? superbus dignitate huius saeculi. quia
et tales subiugauit Christus et ministros ecclesiae constituit;
[i/,vxspa)i; enim unicornis est, quod superbiam significat. aut
dormire super praesepe tuum? sicut super illius
humilitatem, qui etiam in praesepi est infans positus, requiescitur
securitate ueniae peccatorum et obliuione curarum malae
conscientiae. et alligabit in loris iugum suum? iugum
leue portans alligatum loris, hoc est in auctoritatibus eorum
qui carnem mortificauerunt atque domuerunt. unde et Iohannes
zona pellicea cingebatur, non asperis restibus peccatorum. aut
ducet tibi sulcos in campo? aperiet pectora plebis
oboedientis ad obtinendum regnum dei. confidis autem
in eo, quia mutata est uirtus eius? ut non uanitatem
humanae laudis et honoris etiam in ecclesiae ministerio
requirat, sicut requirebat in saeculo. aut dimittes ei
opera tua? sicut ille, pro quo se dicit apostolus legatione
fungi, exhortans pro Christo reconciliari deo. et credes ei,
quia reddet tibi sementem? nihil ex eo suo dominatui
uindicabit; sementem quippe dicit opus seminandi. et in
aream tuam inferet? ut sit inter illos, quibus ipse
dominus praecipit rogandum dominum messis. ut mittat
operarios in messem suam, non autem ut sibi uelit aream
facere, sicut princeps haeresum et schismatum et quicumque
non dei gloriam quaerunt, sed suam. difficillimum est enim
ut uelit iste monoceros, sed tamen et hoc praestat atque
efficit in hominis animo, qui facit mirabilia solus,
10 cf. Matth. 3, 4 11 lob 39, 10 13 lob 39, 11 16 lob 39, 11
18 cf. II Cor. 6, 20 lob 39, 12 20 Iob 39, 12 21 cf. Luc. 10, 2
27 Ps. 71, 18 TPC monocheros TPC 8 et] ut C aut Hier
alligabis Hter 9 lene d 10 dormierunt C et om. C 11 pellicia TP
uestibus C aut ducet] adducet TPC 18 et] aut Hier 19 dominatu PC
20 uendicabit b 24 haeresim (haeresun?) C alt. et] id est C 25 dei
om. C 26 et om. C atque] et Cb 27 deficit b
se aduersus scientiam dei et captiuans omnem
intellectum ad oboedientiam suam. penna struthionum
mixta est alis herodionis et accipitris: tardis
ingenio, quos significant struthiones, quia uolare non possunt,
donatum esse per eius gratiam qui stulta mundi elegit, ut
aequarentur ingeniosorum celeritati pariter credentium, qui
per has aues quas commemorauit significantur, per hunc
uersum intellegendum est. et reliquit in terra oua sua:
iam incipit de struthione dicere, id est de his, quos per hoc
animal significat. non enim miscerentur pennae eorum tardae
alis uelocium auium ad pariter uolandum, nisi spem priorem
in terra relinquerent, quam per oua significat. et in puluere
calefiunt: quia etsi id quod sperabat in saeculo non adtenderit,
plerumque fauentibus amatoribus saeculi, qui pulueri
comparantur, prouenit. et oblita est quia pes disperdet
ea et bestia agri conculcabit ea: quodsi et aduersa
cuiusquam cupiditas et iniqui huius mundi perturbent et
obterant spem eius talem, tamquam oua eius quae relinquit
in terra, ita non curat, ut tamquam oblita non sentiat.
obduruit contra filios suos, ne sint eius: etiamsi
iam non spes sit sicut oua, sed res ipsa, sicut filii iam nati,
hoc est felicitas temporalis, fortiter contemnit nolens eam
suam esse felicitatem, quia illam ueram desiderat. frustra
laborauit absque ullo timore: hoc antequamconuertatur;
laborat enim spe saeculi sine fructu et, quod est insipientius,
sine ullo timore, dum praesumit in rebus incertis. quia
39, 14 13 Iob 39, 14 16 Iob 39, 15 21 Iob 39, 16 24 Iob
39, 16 27 Iob 39, 17 T strucionum P structionum C 5 quod
T qui C strutiones TP structiones C 8 has] alias bd 9 relinquit
Hier 10 de struthione om. C 16 et] ut Hier disperdit TP disperdidit
Cb dispergit Hier 17 bestiae Hier conculcauit TPCb
conculcabunt Hier 19 eius oua P 20 terram TPC ut om. C
22 sit] sed C 23 eam contemnit P contemnit eam Cbd uolens C
intellectum: quid enim stultius quam fidere in uanitate
et laborare ad adquirenda peritura sine ullo timore amittendi?
concipiunt enim plerique hunc affectum, quibus longa felicitas
saeculi prouenit, praesertim si ab auis et atauis perpetua
successione ducatur, ut se repente infelices fieri posse non
credant. et quia magni solent adparere in terra, non tamen
pennis uirtutum caelesti conuersatione frui, recte struthionibus
comparantur. sed adtende quod sequitur: cum tempus
fuerit, in altum euolabit et deridebit equitem et
ascensorem. posteaquam uenit plenitudo temporis, ut
praeciperetur diuitibus huius saeculi non superbe
sapere nec sperare in incerto diuitiarum, sed in
deo uiuo, coeperunt sursum cor habere ad dominum et
deridere superbos persecutores, quos dominus proiecit in mare;
tunc enim penna struthionis mixta uelocibus auibus caelum
petit et cetera quae de hoc animali supra dicta sunt fiunt.
an tu circumdedisti equo uirtutem? martyrem uidetur
describere, intrepidum et alacrem testem fidei salutaris, non
tamen uirtute propria, sed qua eum circumdedit dominus. et
inseruisti collo eius hinnitum? induite uos armaturam
dei, ut possitis resistere in die malo. et
gloriae pectoris eius audacia? haec est audacia qua
Esaias audet et dicit. gloria uero pectoris est conscientia
opus hominis probans, ut in semet ipso quisque habeat
gloriam et non in altero. prodiens in campo luxuriat:
39, 19 20 lob 39, 19 21 Ephes. 6, 11 22 lob 39, 20 24 cf. Es.
65, 1; Rom. 10, 20 cf. II Cor. 1, 12 25 cf. Gal. 6, 4 26 lob 39,21 PC dominus Hier ei om. TPCb 4 concupiunt C
5 attauis C 8 strutionibus T strucionibus P structionibus C 10 euolabitj
se leuabit Hier irridebit bd 13 neque P sperare] sapere Cb
14 rursum T rursus P corda b deum b 17 fiunt om. Tb
21 arma T annatura PCb 24 ysaias TP esayas C Isaias d dicit:
nuentus sum non quaerentibus me palam apparui hiis qui me non interrogabant
P 25 habeat quisque Cbd
caritatis exultat. et procedit in proelium cum uirtute:
aduersus tentationes aduersitatum. occurrensque iaculo
contemnit: quia circumposita sunt ei arma, in quibus est
illud scutum fidei, in quo ignita inimici iacula extinguntur.
nec se auertit a ferro: uel a morte uisibili uel quia sunt
et duri ad non consentiendum ueritati et acuti ad persequendum
a quibus se non auertit, quia etiam ipsos ut diligat
iubetur. super ipsum enim gaudet arcus et gladius:
per confessionem quippe eius adseritur et comminatio dei,
quae inuisibiles poenas longe praenuntiat, et testificatio uerbi,
qua omnes tamquam cominus errores debellat. aliud est enim
minari, quod longe futura sunt supplicia peccatorum, quod
est tamquam arcu tela intendere, aliud tamquam manu ad
manum gladio uerbi praesentes debellare cupiditates. lanceae
hastaeque tremore: quid est quod lanceae hastaeque tremore
super ipsum gaudet arcus et gladius? an quia et ipse
nisi tremat, hoc est timeat futuram mortem, quam iaculatur
diuina iustitia, non potest praesentem contemnere, quam persecutor
minatur, ut intrepidam habeat confessionem et praedicet
cum fiducia ueritatem, cui non possint inimici resistere;
atque ita "super eum gaudeat", hoc est per ipsum libere
adseratur doctrina dei, per quam minatur inpiis futurum
interitum et interficit praesentem iniquitatem? nisi enim
gaudium spei nostrae cum tremore damnationis esset, in nobis
neglegens esset ipsa securitas et superba praesumptio neque
in psalmo nobis diceretur: exultate ei cum tremore.
et iracundia euertit terram: apud semet ipsum irascens
ad euertendas in se terrenas concupiscentias et timores
9 lob 39, 23 15 lob 39, 23 27 Ps. 2, 11 28 lob 39, 24 P occurrens b 4 sunt om. C 6 a om. C a morte]
amore TP qui d 8 ipsos etiam bd diligamus P diligit C
9 enim] autem Hier 12 communes C 13 sunt futura P 15 uerbi]
ubi C debellare] debere b 16 asteque C hosteque b 17 nisi et
ipse Cbd 20 praedicit Cb 22 ita om. C eam b
hac sententia forte dictum est: irascimini et nolite
peccare; cum iracundia enim saluberrima se debet quisque
correctione corripere dicens: ut quid tristis es, anima
mea? et quare conturbas me? spera in deum, quia
confitebor illi. quia enim ore confessio fit ad
salutem, statim sequitur: salutare uultus mei deus
meus. nec credet, donec clamauerit tuba: ante
tempus quippe tentationis, etiamsi euersa est terrena trepidatio,
non adparet nec facile credendum est, nisi tempus ipsum
tentationis docuerit. cum autem tuba cecinerit, dicet:
euge: cum tempus tentationis uenerit, tunc uero placebit ei
anima eius, si gloriatur in tribulationibus, quia tribulatio
patientiam operatur, patientia uero probationem,
probatio uero spem, ut iam non dicat animae suae
irascens: ut quid conturbas me? sed glorians dicat:
lauda, anima mea, dominum. et procul odoratur
pugnam: non quasi in hominibus persequentibus qui uidentur,
sed procul, hoc est pro longe ab oculis, sciens quia
non est ei colluctatio aduersus carnem et sanguinem,
sed aduersus principes et potestates et
rectores mundi tenebrarum harum, aduersus spiritalia
nequitiae in caelestibus, hoc est procul. apte
autem dictum est" odoratur" propter principem potestatis
aeris huius. odores quippe olfactu sentiuntur siue boni siue
mali. odoratur ergo pugnam, qui intellegit principem
potestatis aeris huius operari in filiis diffidentiae,,
quorum persequentium iras aut insidias patitur, ut aduersus
spiritalia nequitiae spiritalibus armis dimicet, non corporalibus
11 lob 39, 25 13 cf. Rora. 5, 3. 4 17 Ps. 145, 2 lob 39, 25
20 cf. Ephes. 6, 12 26 lob 39, 25 cf. Ephes. 2, 2 1 attolerantia C 5 deo C domino b 6 ad] ab b 8 credit b
clanguerit Hier 14 operatur om. C 16 sed] ai Cb 19 pro om. d
22 uereus C 23 aperte Cb 24 adoratur C 25 olphatu C
homines, quos carneis oculis uidet. tonitrum ducum et
clam orem: subaudiendum est "odoratur". tonitrum autem
propter ipsum aerem puto dictum esse, in quibus eadem
spiritalia nequitiae uersantur; non enim rectores
mundi propterea dicti sunt hi spiritus, quia caelum et
terram regunt, sed sicut ipse exponit apostolus. etenim ne
ita intellegeretur, subiecit statim quid dixerit rectores mundi,
tenebrarum harum, inquit, hoc est inpiorum, quibus ad
dominum conuersis dicit: fuistis enim aliquando
tenebrae; nunc autem lux in domino. in uoluntate
enim cuiusque est, utrum tenebrae sit, an lux; sed cum
tenebrae, in se ipso, hoc est peccatis quae ipsius sunt propria,
cum autem lux, non in se ipso sed in domino, a quo
inluminatur, ut, quemadmodum dicit Esaias, tenebrae eius
sint uelut meridies; dicitur et in Psalmis: inluminabis
tenebras meas. quos ergo dicit apostolus rectores
tenebrarum, ipsi et in hoc uersu dicti sunt duces.
ducuntur enim et ab his tenebrae, hoc est inpii, ut persequantur
pios, id est eos qui persecutionem patiuntur propter
iustitiam, non eos qui patiuntur propter inpietates et iniquitates
suas. ducum autem talium clamorem dicit odorari
martyrem, non quia sonitus inde aliquis auditur auribus
corporis, sed quia cordis auribus per fidem clament, quanta
diabolus et angeli eius aduersus dei seruos machinentur. unde
ait apostolus: non enim ignoramus mentes eius.
aduersus quem clamorem ducum surdae utique sunt aures
infidelium. numquid in sapientia tua plumescit
2 lob 39, 25 5 cf. Ephes. 6, 12 10 Ephes. 5, 8 15 cf. Es.
58, 10 16 Ps. 17, 29 26 II Cor. 2, 11 28 lob 39, 26 2 tonitruum Hier duetfl b 3 adoratur C odoratum b 4 esse
om. TP quibus eadem] quo clausa bd 7 non d 10 deum PC
dixit Cbd 15 dixit Cbd ysaias TP esayas C 16 meridies] mihi
dies b in om, C 23 aliquis inde Cbd 25 machinent C unde
om. b 26 ait enim b mentesj jstutiam bd eius om. TP
homo paulatim innouatur, conuersationem habiturus in caelestibus.
expansis pennis inmobilis, respiciens ad
austrum? explicatis ab omni inpedimento saeculari uirtutibus
geminae dilectionis permanens inconcussus in fide; non
tamen in hoc ipso de se ipso praesumens, sed sperans in
deum et in illum reuocans intentionem, a quo ipse caritatis
ardor inspiratur, ut fortitudinem suam ad ipsum custodiat
dicens: nonne deo subiecta erit anima mea? ab ipso
enim salutare meum; etenim ipse est deus meus
et salutaris meus, susceptor meus; non mouebor
amplius. ac tuo praecepto exaltatur aquila? sicut
eius praecepto, qui ait: cum exaltatus fuero, omnia
traham ad me. pro nobis enim moriturus et corpus resurrectione
leuaturus in caelum, ubi fuerit, inquit, cadauer,
illuc congregabuntur et aquilae. satiauit enim in
bonis caelestibus desiderium eius, cuius iuuentus sicut aquilae
renouabitur. potest et exaltatio aquilae ad id pertinere, quod
ait apostolus: siue enim mente excessimus, deo, ut
uersus, qui sequitur de uulture, ad id pertineat quod etiam
ibi sequitur; siue temperantes sumus, uobis. sequitur
enim: aut uultur super nidum suum in petra
sedens morabitur? quia ex affectu dictum uidetur non
sublimia contemplandi mentis excessu, sed inferioribus con-,
sulendi per temperantiam, qua humanis rebus congruitur, ut
inpii qui pro mortuis habentur iustificati per uerbum, hoc est
quasi ore deuorati conuertantur in corpus ecclesiae. uultur
enim de mortuis pascitur; et ideo: super nidum suum,
ubi tamquam fetus ponit opera huic uitae necessaria. ideo
12 lob 39, 27 13 Ioh. 12, 32 15 Matth. 24, 28 17 cf. Ps. 102. 5
19 II Cor. 5, 13. 14 22 lob 39, 27 1 ancipiter C 2 mnouat 0 3 et respiciens TC 11 exaltabitur C
16 illic b 17 sicut aquilae iuuentus d iuuentus om. b 20 qui etiam
ibi bd 21 simus P sequitur] sicut b 22 aut] et Hier 23 sedens]
fides b 25 congruitnr] coguntur C 26 iustificari b
temperantes sumus, uobis, continuo subiunxit: caritas
enim Christi conpellit nos; petra autem erat
Christus. et bene sedens morabitur secundum id quod
dictum est: conpellor autem ex duobus, concupiscentiam
habens dissolui et esse cum Christo;
multo enim magis optimum, ut hoc ad exaltationem
aquilae pertineat; ad uulturem uero sedentem in nido et
morantem manere in carne necessarium propter uos.
et quia petra etiam tota ecclesia bene intellegitur propter
etiam Symonem, qui ob hoc a domino Petrus appellatus est,
summitas petrae est caput ecclesiae. ad hoc additur uersus
qui sequitur: in summitate petrae et in cauerna?
summitas enim refertur ad id quod caput est, cauerna uero
ad id quod uita nostra abscondita est cum Christo
in deo. et cum ibi fuerit, quaerit escas: de quibus
dictum est Petro: macta et manduca, ut incorporaret
ecclesiae credituros ex gentibus. longe oculi eius prospiciunt
et pulli eius uolutantur in sanguine: spe
futurae inmortalitatis in uitam aeternam intentionem suam
longe porrigit, quamuis opera eius in carnis infirmitate uolutentur,
id est dubiis motibus iactetur, dum incertum habet
humana ignorantia ex his quae misericorditer facit quid cui
prosit ad deum, cum tamen longe oculis prospicientibus
propter aeternam salutem sincera caritate dispensat. sed cum
inuenerit iste talis operator et dispensator eos qui per affectum
quo renuntiant diabolo iam mortui sint huic saeculo, sine
dubitatione aliqua eis exhibet oris ministerium in opere
13 Iob 39. 28 15 cf. Col. 3, 3 16 Iob 39, 29 17 Act. 11, 7 18 Iob
39, 29. 30 modo PT 5 est om. C copello b 7 ut otn. P
8 in nido om. C 11 simeonem Cbd est om. P 14 est caput d
15 quod] quia C 16 de om. b 18 respiciunt Cbd 19 uoluptantur C
21 opera] corpora C 22 iactentur b 23 iis d 26 dispensator et
operator b
et ideo sequitur: ubicumque fuerint cadauera,
confestim reperiuntur.
Respondit dominus lob et dixit quod nunc dominus
tamquam repetit sermonem, cum ipse loqueretur, intellegitur
lob ad ea quae dicta sunt obstupuisse in silentio et quieuisse,
ut nihil amplius dicere auderet. ergo duobus qui sequuntur
uersibus exhortatur eum dominus ad respondendum. numquid
qui disputat cum omnipotente quiescit? hoc est: quare
tu quiescis cum omnipotente disputans? arguens deum
respondebit ita? subaudiendum est: numquid, ut sit sensus:
numquid arguit deum qui disputans respondebit? quaerendo
enim cum omnipotente disputatur, non conuincendo aut
refellendo. non ergo quia omnipotens est, ideo quiescendum
est a disputando cum eo. neque enim ad arguendum ab eo
aliquid per disputationem tamquam ab ipsa ueritate requiritur.
potest et sic intellegi: numquid qui disputat cum domino,
quiescit? id est: quia non quiescit qui cum omnipotente
disputat, non est cum eo disputandum ut quiescatur. solet
enim disputans contradicere; qui autem contradicit deo
quiescere non potest, hoc est: non inuenit quietem nisi in
eius uoluntate sine ulla contradictione consentiat. arguens
enim deum respondebit ita, id est: cum disputando respondet
deo, arguit deum et propterea non peruenit ad
quietem. unde dictum est:s o homo, tu quis es, qui
respondeas deo? sed quid tale fecerat lob? non enim deus
sic illum accipit tamquam contradicentem sibi, sicut amici
eius non intellegentes, cum tale illi testimonium perhibeat et
in capite libri et in fine. an propter personam quam lob
25 Rom. 9, 20 Hier 4 Et adiecit dominus et locutus est ad lob Hitr
lob om. PCbd 8 eiortatur T deus C 10 dominum Hier 19 quiescat
Cb 23 dominum PC 24 domino TPCb dominum TPC
25 quie] qui Tbd 27 sic om. b 28 testimonium illi Cbd
in qua multa infirmorum pars est non quidem desperatorum,
sed tamen adhuc in prouentu suo periclitantium, quibus paene
commouentur pedes et quorum paulo minus effunduntur
gressus, dum zelant in peccatoribus pacem peccatorum intuentes?
qui dicunt: quomodo sciuit deus? et si est
scientia in altissimo? ecce ipsi peccatores et abundantes
in saeculo obtinuerunt diuitias. numquid uano
iustificaui cor meum et laui in innocentibus manus
meas et fui flagellatus tota die et arguitio mea in
matutinum? nam hinc potius Iob ipse uidetur respondere
sequentibus uersibus.
Respondens autem Iob dixit: quid ergo iudicer commonitus
et increpatus a domino audiens talia, cum
nihil sim? id est: quid ergo mihi iudicium comparo, cum
me commonet et arguit dominus, si ei contradicam. audiens
talia, id est talia intellegens quanta iustitia et misericordia
mecum sic agatur, cum per me ipsum utique nihil sim. quod
responsum dabo? id est: quid potero contradicere ueritati?
manum ponam ad os meum, id est: tenebo atque cohibebo
loquacitatem meam. semel locutus sum, iterum non
adiciam: nisi in mysterio accipiatur, quomodo semel locutus
est Iob qui totiens locutus est? aut quomodo iterum non
adiciet post paululum locuturus? sed locutio hic intellegenda
est progressus animae in haec exteriora, quo relinquit deum
et ei resistit. unde maior iste progressus etiam clamor in
scriptura appellatur, cum dicit deus clamorem Sodomorum ad
se peruenisse. cui locutioni atque clamori contrarium est
beatissimum illud silentium de quo dicitur. et silebit sine
39, 34 20 Iob. 39, 34 21 Iob 39, 35 27 cf. Gen. 18, 20 PCb
6 est om. C 8 nane d 10 argutio b 13 iudicor Hier 17 et
om. C 20 atque] et PCbd 22 mysterio] ministerio C 23 toties Cbd
25 reliquit P
continua quadam locutione in tota uita ueteris hominis cum
esset spiritus ambulans et non reuertens. nunc autem
manum inponens ori, ne ultra progrediatur, promittit se non
adicere iterum, ne recedat a deo. amen.
fol. 46 T Expliciunt annotationes in iob foZ. 172 P subscriptio cibest
a C Diui aurelii augustini hipponensis epi liber annotationum in iob
explicit 6