The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
diuinis autem scripturis adsidue inuenimus promitti nobis
coronam, si uicerimus. sed, ne longum sit multa commemorare,
apud apostolum Paulum manifestissime legitur: opus
perfeci, cursum consummaui, fidem seruaui; iam
superest mihi corona iustitiae. debemus ergo cognoscere,
quis sit ipse aduersarius, quem si uicerimus coronabimur.
ipse est enim, quem dominus noster prior uicit, ut etiam nos
in illo permanentes uincamus. et dei quidem uirtus atque
sapientia et uerbum, per quod facta sunt omnia, qui filius
dei unicus est, super omnem creaturam semper incommutabilis
manet. et quoniam sub illo est creatura etiam quae non
peccauit, quanto magis sub illo est omnis creatura peccatrix!
ergo quoniam sub illo sunt omnes sancti angeli, multo magis
fol. 86* C Incipit liber
de agone christiano fol. 130 P, 144* S, fol. 76 V Incipit liber Aureli
Augustini de agone christiano B Incipit liber sci AnguFtini epi de agone
christiano fol. 1106 M Liber sci Augustini de agone christiano fol.
119* G, fol. 111• Y Liber de agone christiano fol. 1 B Incipit liber
eiusdem de agone cristiano pag. 86 F Incipit liber Aurelii Augustini de
agone christiano fol. 1 H, fol. 77* U, fol. 57* N Inciqit liber de agone
christiano fol. 6* L a codice W inscriptio fol. 2 abest 3 permittitur H
4 scribturis (semper b) C aasidate V assiduo B 5 multa? C
6 aput C om. VL 7 fidem seruaui om. PSGhfVWLFUN 8 superestj
sumere est MHB mihi om. H coronam M corana L 9 qui
R VLMSa WFBNU ipse] ille W coronabimur (m ex t) S 11 uincamus
per ipsum W quidem dei L 12 quod] quem VL sunt
(u supra i) C 15 quantfi V 16 quoniam om. B sancti om. VL
princeps est. sed quia naturam nostram deceperat, dignatus
est unigenitus dei filius ipsam naturam nostram suscipere,
ut de ipsa diabolus uinceretur et, quem semper ipse sub se
habet, etiam sub nobis eum esse faceret. ipsum significat
dicens: princeps huius mundi missus est foras, non
quia extra mundum missus est, quomodo quidam haeretici
putant, sed foras ab animis eorum, qui cohaerent uerbo dei
et non diligunt mundum, cuius ille princeps est, quia dominatur
eis, qui diligunt temporalia bona, quae hoc mundo uisibili
continentur, non quia ipse dominus est huius mundi, sed
princeps cupiditatum earum, quibus concupiscitur omne quod
transit, ut ei subiaceant qui neglegunt aeternum deum et
diligunt instabilia et mutabilia. radix enim est omnium
malorum cupiditas: quam quidam adpetentes a fide
errauerunt et inseruerunt se doloribus multis. per
hanc cupiditatem regnat in homine diabolus et cor eius tenet.
tales sunt omnes, qui diligunt istum mundum. mittitur autem
diabolus foras, quando ex toto corde renuntiatur huic mundo.
sic enim renuntiatur diabolo, qui princeps est huius mundi,
cum renuntiatur corruptelis et pompis et angelis eius. ideoque
ipse dominus iam triumphantem naturam hominis portans,
scitote, inquit, quia ego uici mundum.
W 3 ipsam om. W
4 ipse semper H semper post sub se M 5 habebat G etiam
om. S eum] omnibus W faceret esse H significauit W
7 mundum om. H quomodo] ut L heretici (semper fere e) MSVWL
8 coherent OMVfV 9 quina C 10 temporalia (a fin. s. I.) C
12 cupitatum Sl quibus] quia ab illo M 14 et mutabilia om. B
nutabilia 7F est enim PGVLMBHNSFUf 15 errauerunt a fide VL
16 pererraueruntPGSBiWN 17 regnat (at supra 0) C hominem RHN
tenet et C tenet et G 18 omnes om. G 19 quando] ca L huicrenuntiatur
bis pos. semel del. C 20 renuntiat W diabulo C
21 quum C 22 iam om. MHB triumfantem C 23 inquit
om. R
quem non uidemus? sed habemus magistrum, qui
nobis demonstrare dignatus est, quomodo inuisibiles hostes
uincantur. de illo enim dixit apostolus: exuens se carne
principatus et potestates exemplauit fiducialiter
triumphans eos in semet ipso. ibi ergo uincuntur
inimicae nobis inuisibiles potestates, ubi uincuntur inuisibiles
cupiditates. et ideo quia in nobis ipsis uincimus temporalium
rerum cupiditates, necesse est, ut in nobis ipsis uincamus
et illum, qui per ipsas cupiditates regnat in homine.
quando enim dictum est diabolo: terram manducabis,
dictum est peccatori: terra es, et in terram ibis. datus
est ergo in cibum diaboli peccator. non simus terra, si
nolumus manducari a serpente. sicut enim quod manducamus,
in nostrum corpus conuertimus, ut cibus ipse secundum
corpus hoc efficiatur quod nos sumus, sic malis moribus per
nequitiam et superbiam et inpietatem hoc efficitur quisque
quod diabolus, id est similis eius, et subicitur ei, sicut subiectum
est nobis corpus nostrum. et hoc est, quod dicitur
(manducari a serpente\'. quisquis itaque timet illum ignem,
qui paratus est diabolo et angelis eius, det operam
triumphare de illo in semet ipso. eos enim, qui foris nos
oppugnant, intus uincimus uincendo concupiscentias, per quas
B 4 uincamus L dicit HFbd exsuens BN
carnem RMGWBH 5 potestates ot principatus B exemplabit N
6 ergo] enim MH 7 uisibilee fin. N 8 uincimur L rerum temporalium
L 9 ut-qui om. VL ipsis 8. I. C 10 regnet VL hominem
BN 11 est add. al. m. C de diabolo N 12 peccatori]
peccatori cibus diaboli peccator est VL 13 est a. I. C, om. L diabolo
Bbd 14 a* (c er.) C quod s. I. C 16 hoc efficiatur secundum
corpus HW quQd corpus C efficitur S nos] fi S 17 nequiciam
SW effici.tur G 18 id] hoc H eius] eius eet MHB
subicietur G 19 nobis] ei N 20 manducaris G 21 det (t s. I.) C
22 nos foris G 23 obpugnant Sr
poenas trahunt.
aduersus potestates exteriores. ait enim: non est nobis conluctatio
aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus
principes et potestates huius mundi, rectores
harum tenebrarum, aduersus spiritalia nequitiae in
eaelestibus. caelum enim dicitur etiam iste aer, ubi uenti
et nubes et procellae et turbines fiunt, sicut etiam scriptura
dicit multis locis: et intonuit de caelo dominus, et:
aues caeli, et: uolatilia caeli, cum manifestum sit aues
in aere uolare. et nos in consuetudine hunc aerem caelum
appellamus; nam cum de sereno uel nubilo quaerimus, aliquando
dicimus: qualis est aer? aliquando: quale est caelum? hoc
dixi, ne quis existimet ibi habitare mala daemonia, ubi solem
et lunam et stellas deus ordinauit. quae mala daemonia ideo
apostolus appellat spiritalia, quia etiam mali angeli in scripturis
spiritus appellantur. ideo autem rectores harum tenebrarum
eos dicit, quoniam peccatores homines tenebras appellat, quibus
isti dominantur. ideo et alio loco dicit: fuistis enim
aliquando tenebrae, nunc autem lux in domino,
20 Ephes. 5, 8 G essecum C 3 pugnat PRMSj V L WFUbd 6 potestatea
et principes G principatus 7 rectores om. PRMGSaV
LWBFHUNK 7 tenebrarum harum VLW 8 etiam] et PRMS γV
LWJBFEUNKbd istae i 9 etiam] enim H 10 multis locis
8. l. Y, om. L et pr. om. MHB 12 aera y uolitare MHBL nos
om. G consuetudinem RMHB 13 diciraus aliquando H 14 qualis
-aliquando om. U aliquando] aliquando dicimus PSVLy 15 aestimet
G male W daemonia et quae sequuntur usque pag. 106, 20
caelestibus om. B ubi-daemonia om. W 16 et alt. om. bd ideo]
idcirco PyVL 17 etiam] et MH scripturis diuinia Hbd BcripturiB
sanctis YLF 18 spiritus om. F tenebrarum harum VL 20 dicL
tur VL enim om. VWKL 21 domino ut filii lucis ambulate quia
sqq. H
summo caelo habitare diabolum cum angelis suis, unde lapsum
esse credimus.
mundi constitutionem fuisse gentem tenebrarum, quae contra
deum rebellauit: in quo bello credunt miseri omnipotentem
deum non sibi aliter potuisse succurrere, nisi partem suam
contra eam gentem mitteret. cuius gentis principes, sicut illi
dicunt, deuorauerunt partem dei et temperati sunt, ut posset
de illis mundus fabricari. sic dicunt deum peruenisse ad
uictoriam cum magnis calamitatibus et cruciatibus et miseriis
membrorum suorum: quae membra dicunt esse commixta
tenebrosis uisceribus principum illorum, ut eos temperarent
et a furore compescerent. et non intellegunt tam sacrilegam
esse sectam suam, ut credant omnipotentem deum non per
creaturam, quam fecerit, sed per ipsam naturam suam bellasse
cum tenebris: quod nefas est credere. neque hoc solum, sed
etiam illos, qui uicti sunt, factos esse meliores, quia furor
eorum conpressus est; dei autem naturam, quae uicit, factam
esse miserrimam. dicunt enim eam per ipsam commixtionem
perdidisse intellectum et beatitudinem suam et magnis erroribus
et cladibus esse inplicatam. quam si aliquando uel totam
purgari dicerent, magnam tamen inpietatem contra omnipotentem
deum adfirmarent, cuius partem crederent tanto tempore
ed. Z. p. 824. 877 sqq., 935 sqq. 11 cf. uol. XXV
p. 953 sqq. ed. Z. de fide contra Manichaeos et u. XXV p. 878 sqq. ed.
Z. de natura boni. VW 4 errauerunt om. W manichei libri qui
dieunt] quicfl RN 6 dominum .H reuellauit P reuellabit R in
quo bello om. NR 7 succurrere] uincere MH subcurrere G 8 gentem
om. PGSy VLWBHUbd gentes V 9 possit PRSfVL 10 mundua
de iliis bd 12 menbra G conmixta Gj 14 conpescunt G
15 suam sectam Rbd 19 conprensus C conpraehensus ML comprehensus
W dei autem om. PSVLU qui S 20 enim] etiam Wbd
conmixtionem f 22 implicata R implic:.tum VSlL
nunc uero infelices audent adhuc dicere nec totam posse
purgari; et ipsam partem, quae purgari non potuerit, proficere
ad uinculum, ut inde inuoluatur et inligetur malitiae sepulcrum,
et sic ibi semper sit pars ipsa dei misera, quae nihil
peccauit et affigitur in aeternum carceri tenebrarum. hoc
illi dicunt, ut simplices animas fallant. sed quis tam simplex
est, ut.ista non sentiat esse sacrilega, quibus affirmant omnipotentem
deum necessitate oppressum esse, ut partem suam
bonam et innocentem tantis cladibus obruendam et tanta inmunditia
inquinandam daret et non totam liberare posset et
quod liberare non potuerit, aeternis uinculis conligaret? quis
ergo ista non execretur? quis non intellegat inpia esse et
nefanda? sed illi quando capiunt homines, non ista prius
dicunt — quae si dicerent, riderentur aut fugerentur ab
omnibus — sed eligunt capitula de scripturis, quae simplices
homines non intellegunt, et per illa decipiunt animas inperitas
quaerendo, unde sit malum. sicut in isto capitulo faciunt,
quod ab apostolo scriptum est: rectores harum tenebrarum,
et spiritalia nequitiae in caelestibus. quaerunt
(8.. m. 2 0) y ac] aut RN et PMSyVL WBFHUKbd
2 adhuc audent dicere H totam (o ex u) C 4 inligatur R alligetur W
malitis W sepulchrum CPR VMaSG1 WUNFHK sepulcro Bbd 5 sit
ibi semper G semper ibi N ipsa pars L ipsa pars ipsa V
6 affigatur J21 afficitur G aff.igitur F a*if»igitur U affligitur MH
affligatur Bbd carcere MHbd carcerem G 8 sacriliga P 9 fuisse
oppressum H esse oppressum L pressum JRN 10 gladibus Y tantam
immunditiam R tantę immunditie W 11 et] ut NRG non
om. NR non posset N non possit R posse MH 12 poterit OMSj VU
poterat W pot.erit L colligare W 13 iste 6?1 eisecretur
PRltIS\'(FU!\\\'bd intellegit V impii H 14 nefandfi VH 15 aat
riderentur RN inriderentur VL fugerentur (e pr. in ras.) C fugirentur
R fugarentur G2VLWH(2 16 omnibus] hominibus RMGHNW
illigunt Gl capitula-intellegunt om. W 18 sit om. S sit malum]
stimultl VL 19 quo W scriptum] dictum W tenebrarum harum N
20 quaerint Gl
non intellegentem, unde sint in caelo rectores tenebrarum,
ut, cum respondere non potuerit, traducatur ab eis per curiositatem,
quia omnis anima indocta curiosa est. qui autem
fidem catholicam bene didicit et bonis moribus et uera pietate
munitus est, quamuis eorum haeresim nesciat, respondet illis
tamen. nec enim decipi potest, qui iam nouit, quid pertineat
ad christianam fidem, quae catholica dicitur per orbem terrarum
sparsa et contra omnes inpios et peccatores, neglegentes
autem etiam suos domino gubernante secura.
habere nos conluctationem aduersus rectores tenebrarum et
spiritalia nequitiae in caelestibus et probauimus etiam istum
aerem terrae proximum caelum uocari, oportet credere aduersum
diabolum et angelos eius nos dimicare, qui gaudent
perturbationibus nostris. nam et ipse apostolus alio loco
diabolum principem potestatis aeris huius appellat.
quamuis ille locus, ubi ait: spiritalia nequitiae in caelestibus,
possit et aliter intellegi, ut non ipsos praeuaricatores
angelos in caelestibus esse dixerit, sed nos potius, de
quibus alio loco dicit: conuersatio nostra in caelis
est, ut nos in caelestibus constituti, id est in spiritalibus
praeceptis dei ambulantes dimicemus aduersus spiritalia
RN quum C poterit R potuerint GB
curiositates L 5 catolicam S bene didicit] benedicit W bene
dicit G1 6 monitus C quamuis] quam S heresem CMSGXVB
haeresem By heresim W tamen respondet illis G respondit VL
respondeat W 7 enim om. L decipi] dici G quod MWV
8 terra Gl 9 sparsam PSjVLW eparea. G de neglegentibus MHB
10 aotem 8. l. N aut.. G etiam om. PMSj V L WBHU suis MHB,
er. N securi W 13 nequitia N et om. NR 14 terre C
credere] debere F aduersus RGSVLBHUNj 15 nos] non V1 nos L
16 et om. PMGSjVLBFHUN 18 spiritaliae B nequitia N
19 praeQaricawtorps V 20 esse-caelestibus in mg. m. 1 app. N
22 et nos W 23 praeceptis om. B demicemus B spiritaliae B
nequitia NLl
quaerendum est, quomodo aduersus eos, quos non uidemus,
pugnare possimus et uincere, ne putent stulti aduersus aerem
nos debere certare.
quasi aerem caedens; sed castigo corpus meum et
in seruitutem redigo, ne forte aliis praedicans
ipse reprobus inueniar; item dicit: imitatores mei
estote, sicut et ego Christi. quare intellegendum est
etiam ipsum apostolum in semet ipso triumphasse de potestatibus
huius mundi, sicut de domino dixerat, cuius se
imitatorem esse profitetur. imitemur ergo et nos illum, sicut
hortatur, et castigemus corpus nostrum et in seruitutem
redigamus, si mundum uolumus uincere, quia per inlicitas
delectationes suas et pompas et perniciosam curiositatem
nobis dominari potest hic mundus, id est ea, quae in hoc
mundo perniciosa delectatione conligant amatores rerum temporalium
et diabolo atque angelis eius seruire cogunt: quibus
omnibus si renuntiauimus, redigamus in seruitutem corpus
nostrum.
fiat, ut corpus nostrum seruituti subiciamus, facile intellegi
et fieri potest, si prius nos ipsos subiciamus deo bona uoluntate
et caritate sincera. nam omnis creatura, uelit nolit, uni
deo et domino suo subiecta est. sed hoc admonemur, ut tota
uoluntate seruiamus domino deo nostro, quoniam iustus
Cor. 2, 14\' 3 possemus W et*»« uincere C 4 debere nos W cartare G1
5 apostolus ipse bd 6 gyg quasi (exp. m. 2) L cedens VW
9 qua in re (in s. I.) y 10 semetipsum H 11 uius 8 quuius C
imitatorem se G se om. WN 12 profitemur W illo G1
16 hoc om. VL 18 cogunt (u ex a) C 19 renuntiabimus BW
renuntiamus GYLH redigimus V2 seruitute CaPRGaNy 23 primO
G nosmet H ipsos om. N 24 sincera caritate bd karitate II
caritata L 25 ammonemur CSGyMWBN cdmoneniur VL
diuinae prouidentiae seruiunt; sed alii oboediunt tamquam
filii et faciunt cum ea quod bonum est; alii uero ligantur
tamquam serui, et fit de illis quod iustum est. ita deus
omnipotens, dominus uniuersae creaturae, qui fecit omnia,
sicut scriptum est, bona ualde, sic ea ordinauit, ut et de
bonis et de malis bene faciat. quod enim iuste fit, bene fit.
iuste autem sunt beati boni, et iuste mali poenas patiuntur.
ergo et de bonis et de malis bene facit deus, quoniam omnia
iuste facit. boni sunt autem, qui tota uoluntate deo seruiunt,
mali autem necessitate seruiunt; nemo enim leges omnipotentis
euadit. sed aliud est facere quod lex iubet, aliud pati quod
lex iubet. quapropter boni secundum leges faciunt, mali secundum
leges patiuntur.
Nec nos moueat, quod in hac uita secundum carnem,
quam portant, iusti multa grauia et aspera tolerant. nihil
enim mali patiuntur, qui iam possunt dicere, quod ille uir
spiritalis exultat et praedicat apostolus dicens: gloriamur
in tribulationibus, scientes, quoniam tribulatio
patientiam operatur, patientia probationem, probatio
spem; spes autem non confundit, quia
caritas dei diffusa est in cordibus nostris per
spiritum sanctum, qui datus est nobis. si ergo in
om. i compedibus RN tamen] autem HB
2 seruiant W obaudiunt RWU 3 ea om. N 4 de om. MH
7 malis et de bonis H uste Hl 8 iusti mali Gl iustae mali W
9 malis et de bonis H quoniam-facit om. i iuste omnia Wbd
omnia iusta VL 11 mali ex alii m. 1 C 12 euadet H aliut (6ts) C
quod lex iubet pati H 13 secundum er. m. 2 C legem G 14 legem
G 16 grauia (a fin. s. 1. m. 2) C grauia et aspera] graui.tatis
(ti 8. l.) V et aspera om. L pertolerant VL 17 qui
iam] quia B quia iam MGHN ille uir ille spiritalie L 18 et
exultat PSVlq exultat (supra fin. t add. ns) C et om. C 20 patientia
uero MHB probAtio uero Hbd 21 confundit (f ex t) C
qfii G
cum talia patiuntur, non solum aequo animo tolerare, sed
etiam in dei caritate gloriari, quid cogitandum est de illa
uita, quae nobis promittitur, ubi nullam de corpore molestiam
sentiemus? quoniam non ad hoc resurgit corpus iustorum, ad
quod resurgit corpus inpiorum, sicut scriptum est: omnes
resurgimus, sed non omnes inmutabimur. et ne quisquam
putet non iustis inmutationem istam promitti, sed potius
iniustis, et eam existimet esse poenalem, sequitur et dicit:
et mortui resurgunt incorrupti, et nos inmutabimur.
quicumque ergo mali sunt, sic ordinati sunt, quia et
unusquisque sibi et omnes inuicem sibi nocent. hoc enim
adpetunt, quod perniciose diligitur et quod eis auferri facile
potest; et hoc sibi auferunt inuicem, quando se persequuntur.
et ideo cruciantur, quibus auferuntur temporalia, quia diligunt
ea; illi autem, qui auferunt, gaudent. sed talis laetitia caecitas
est et summa miseria; ipsa enim magis inplicat animam et
ad maiora tormenta perducit. nam gaudet et piscis, quando
hamum non uidens escam deuorat; sed cum piscator eum
adducere coeperit, uiscera eius torquentur primo; deinde ab
omni laetitia sua per ipsam escam, de qua laetatus est, ad
consumptionem trahitur. sic sunt omnes, qui de bonis temporalibus
beatos se putant; hamum enim acceperunt et cum
illo sibi uagantur; ueniet tempus, ut sentiant, quanta tormenta
6 (10) I Cor. 15, 51. 52 G uiri iusti B 2 aequanimit G 3 in dei om. W
in deo gloriare W 5 sustinemus W resurget MGbd 7 resurgemus
BaMGfWBFHUNbd et-inmutabimur in mg. S 9 et eam]
etiam W 10 et om. G resurgent PMG*&{ VL WFH UNbd
11 et om. PGIBrVLU 12 sibi inuicem VL 13 et om. G facile
auferri FNbd auferre H 14 persecuntur JRMBV 15 inferuntur S
auferunt L 18 ad 8. I. m. 2 7 19 amum W d.mum M hamum
(h in ras.) V uidens] uidet et W aescam y quum C 20 in
primo W 21 letatus C letatis Bl 22 consummationem MG HN
23 se] se esse B om. L amum LW «amum M hamum (h in ras.) Y
24 illi W sibi om. W ueniat W tempus om. W eentiat W
hoc eis auferunt, quod non diligunt; nam quod diligunt et
unde beati sunt, auferre illis nemo potest. cruciatus uero
corporis malas animas miserabiliter adfligit, bonas autem fortiter
purgat. sic fit, ut et malus homo et malus angelus diuinae
prouidentiae militent; sed nesciunt, quid boni de illis operetur
deus. non itaque pro meritis officii sed pro meritis malitiae
stipendiantur.
et rationem cogitandi, sub diuinis legibus ordinatae sunt, ne
aliquid iniustum quisque patiatur, ita omnia, et animalia et
corporalia, in genere suo et in ordine suo diuinae prouidentiae
legibus subdita administrantur. ideo dominus dicit: nonne
duo passeres asse ueneunt? et unus eorum non
cadit in terram sine uoluntate patris uestri. hoc
enim dixit, uolens ostendere quidquid uilissimum homines
putant omnipotentia dei gubernari. sic enim et uolatilia
caeli ab eo pasci et lilia agri ab eo uestiri ueritas loquitur,
quae capillos etiam nostros numeratos esse dicit. sed quoniam
mundas animas rationales per se ipse deus curat, siue
in optimis et magnis angelis siue in hominibus tota sibi
uoluntate seruientibus, cetera uero per ipsos gubernat, uerissime
dici potuit etiam illud ab apostolo: non enim de
bubus cura est deo. in scripturis enim sanctis deus homines
docet, quomodo cum hominibus agant et ipsi deo seruiant;
23 I Cor. 9, 9 L 3 auferri N 5 fiat M et pr.] ei Sr om. M
6 quod B operatur MH 7 itaqn.e C 9 nt er. in V 10 nec C
11 ita et omnia animalia MHB et pr. om. L 12 in alt. om. MG VHBL.
s. I. C 13 amminiatrantur MGVWBy ideoque (que 8. I.) G
14 adse 01 assae W ueniunt J2 15 cadet GVLF\'lN terra B
16 quicquid GMVWBN 17 domini BGSVLWUf et om. B
19 nostros om. W 20 rationabiles L ipsum CMGHBNf * 21 hoipQiuimbua
C 24 hobus HFbd bn.bus M 25 docit R cum ex
eum C agat Let] ut BN
est quomodo salutem pecorum suorum gubernent, usu et
peritia et ratione naturali, quae quidem omnia de magnis sui
creatoris opibus acceperunt. qui ergo potest intellegere, quomodo
uniuersae creaturae conditor deus gubernet eam per animas
sanctas, quae ministeria eius in caelis et in terris, quia et
ipsae sanctae animae ab ipso factae sunt et in eius creatura
primatum tenent: qui ergo potest intellegere, intellegat et
intret in gaudium domini sui.
in hoc corpore et peregrinamur a domino, gustemus
saltem, quam suauis est dominus, quia dedit nobis
pignus spiritum, in quo sentiamus eius dulcedinem; et
desideremus ipsum uitae fontem. ubi sobria ebrietate inundemur
et inrigemur, sicut lignum, quod plantatum est
secundum decursus aquarum et dat fructus in tempore
suo et folium eius non decidet. dicit enim
spiritus sanctus: filii autem hominum in tegmine
alarum tuarum sperabunt. inebriabuntur ubertate
domus tuae, et torrente uoluptatis tuae potabis
eos, quoniam apud te est fons uitae. talis ebrietas non
euertit mentem, sed tamen rapit susum et obliuionem praestat
13 cf. II Cor. 1, 22; 5, 5 15 cf. Pe. 1, 3 18 Ps. 35, 8-10 fine uers. er. 7 cum pecoribus agant MHB suis
om. PBMGFHBLUNf 3 magni W 4 operibus R quis G7
5 uniuersam creaturara N eam om. BN 6 eius sunt BNf 7 eius]
ipsius RN creaturaę C 8 principatum W tenet L 9 domini
dei sui G 11 hoc om. PBMGSyVLWBFHUNbd et om. VLW
gustemus enim W 12 saltim MW sal.tem V 13 dolcedinem eius W
dulcidinem R 14 desideremus eius G ubi] ut V sobria ebrietatej
sobrietate RN aebrietate M inundemur] induemur G 16 secundum]
secus MHBf sectl V se\'cus L fructum PBMGSaVLWBF
HUbd 17 folia PMGSjVLWBFHú όà decident PMGatVLWBF
HUbd autem W 20 uoluntatis YW 21 aput C et talis G
22 mortem W sapit L sursum PMGyVLWBFHUbd rursum S
quemadmodum ceruus desiderat ad fontes aquarum,
ita desiderat anima mea ad te, deus.
quas de saeculi amore concepit, nec gustare sumus idonei
quam dulcis est dominus, uel credamus diuinae auctoritati,
quam uoluit esse in scripturis sanctis de filio suo, qui factus
est ei ex semine Dauid secundum carnem, sicut apostolus
loquitur; omnia enim per ipsum facta sunt, sicut in
euangelio scriptum est, et sine ipso factum est nihil.
qui nostrae inbecillitatis misertus est: quam inbecillitatem
non eius opere, sed nostra uoluntate meruimus; nam deus
hominem inexterminabilem fecit et ei liberum uoluntatis
arbitrium dedit. non enim esset optimus, si dei praeceptis
necessitate, non uoluntate seruiret. facile est omnino, quantum
existimo, quod intellegere nolunt, qui catholicam deseruerunt
fidem et christiani uocari uolunt. nam si nobiscum fatentur
naturam nostram non sanari nisi recte faciendo, fateantur
eam non infirmari nisi peccando. et ideo non est credendum
animam nostram hoc esse, quod deus est, quia, si hoc esset,
nec sua uoluntate nec aliqua necessitate in deterius mutaretur,
quoniam omni modo incommutabilis intellegitur deus, sed ab
SjV si om. VL effectu RV iam ex tam C
discere 01 2 quemammodum M desiderat ceruus VLBbd 4 aegritudinem
y aegritudine 81 5 qua. (s er.) y concu J ipiscit (piscit add.
m. 2) G concepimus PSVLW 6 auctoritate Gl 8 est om. B ex
semine] exemine G sicut (ut m. 2 add.) C 9 enim om. F facta
sunt et sine ipso factum est nihil sicut in euang. scr. est N 11 inbecillitati
CNBW inbecillitati. i 12 merimus G1 13 ei] illi PSjVLt
om. B 16 tholicatn 81 deserunt BVLB deseru»unt i 17 cristiani
C fatentur-faciendo om. B faterentur RGN 18 non posse
sanari W nisi-peccando] per graciam xpi et nullis eius originalibus
meritis recte faciendo W 19 eam] enim L 20 esse fin. V 21 nec
ana-aliqua om. G non sua W n** (8. l. on) sua C mutaretur
MBHbd, (in ras.) G: moneretur CPBSfVLWUNKF 22 intellegitur]
creditur G
cupiditate amant loqui quod nesciunt, sed humilitate christiana
sentiunt de domino in bonitate et in simplicitate cordis
quaerunt eum. hanc ergo inbecillitatem nostram suscipere
dignatus est filius dei, et uerbum caro factum est et
habitauit in nobis: non quia aeternitas illa mutata est, sed
quia mutabilem creaturam mutabilibus hominum oculis ostendit,
quam incommutabili maiestate suscepit.
aliter sapientia dei homines liberare, nisi susciperet hominem
et nasceretur de femina et a peccatoribus illa omnia pateretur?
quibus dicimus: poterat omnino, sed si aliter faceret, similiter
uestrae stultitiae displiceret. si enim non appareret oculis
peccatorum, lumen eius aeternum utique, quod per interiores
oculos uidetur, inquinatis mentibus uidere non possent. nunc
autem quia uisibiliter nos commonere dignatus est, ut ad
inuisibilia praepararet, displicet auaris, quia non aureum corpus
habuit; displicet inpudicis, quia de femina natus est — multum
enim oderunt inpudici, quod concipiunt et pariunt
feminae —; displicet superbis, quod contumelias patientissime
pertulit; displicet delicatis, quia cruciatus est; displicet timidis
quia mortuus est. et ut non uitia sua uideantur defendere,
non in homine dicunt sibi hoc displicere, sed in filio dei. non
om. G uana SN gloria N 2 et cupiditate JY
christiana (h s. I.) C om. L 3 et in eimplicitate om. S in s. 1. C,
om. VWNG1 4 eum] illum B 6 habitabit ClB 7 mutabilium G
mutalius X1 8 quia mut. in qui ea y incomutabili V 9 quare
om. bd potuerat G 11 de] ex B omnia illa Fbd 13 stultiae C
appareret (pr. re 8. l) C apparet My 14 utique aeternum W 15 uideretur
N inquinatus (supra u add. i) C uidere CPRMGSaWUNB:
uideri VLFHbd possentPRMGSyBN: posset CVLHFUbd possunt W
17 diaplicit C\' auarus W non om. W 18 abuit S om. TF
de Cbd: ex PBMGSfVLWBFHUN multi B 20 contumilias B
21 pertu»lit M 22 et om. G uideantur uitia sua PSfVLU 23 homing
N
et quid ipsa humana creatura, quae mutationibus
suis in pristinam firmitatem reuocabatur, ut disceremus docente
ipso domino infirmitates, quas peccando collegimus, recte
faciendo posse sanari. ostendebatur enim nobis, ad quam
fragilitatem homo sua culpa peruenerit et ex qua fragilitate
diuino auxilio liberetur. itaque filius dei hominem adsumpsit
et in illo humana perpessus est. haec medicina hominum
tanta est, quanta non potest cogitari. nam quae superbia
sanari potest, si humilitate filii dei non sanatur? quae auaritia
sanari potest, si paupertate filii dei non sanatur? quae iracundia
sanari potest, si patientia filii dei non sanatur? quae inpietas
sanari potest, quae caritate filii dei non sanatur? postremo
quae timiditas sanari potest, si resurrectione corporis non
sanatur? erigat spem suam genus humanum et recognoscat
naturam suam; uideat, quantum locum habeat in operibus
dei. nolite uos ipsos contemnere, uiri; filius dei uirum suscepit.
nolite uos ipsas contemnere, feminae; filius dei natus ex
femina est. nolite tamen amare carnalia, quia in filio dei
masculus nec femina sumus. nolite amare temporalia, quia,
si bene amarentur, amaret ea homo, quem suscepit filius dei.
nolite timere contumelias et cruces et mortem, quia, si
nocerent homini, non ea pateretur homo, quem suscepit
filius dei. haec omnis hortatio, quae iam ubique
C 2 quid sit V ipsa om. RN 3 pristina infirmitate W
reuocabitur L disceremus] sciremus W 5 faciendo per graciam
xpi posse W 6 sua culpa homo PSVLWUFy homo sua] nostram N
peruenit T 7 liberaretur WS2 adsumsit C 8 tanta hominum W
10 fili ilf1 11 fili Ml 12 si] que F quae-13 sanatur om. NR
13 quae caritate] si caritate bd sanaretur S 14 ex resurrectione W
post corporis add. Christi domini d 16 quantum om. VL 17 contempnere
WN uiri—contemnere om. WU 19 tamen] tantO. G,
(to. iłł ras.) H 20 nec masculus By3 nemo masculus y1 quia om. H
21 que. (m er.) M 22 nolite-24 dei om. WU contumilias J2
quia y1 24 haec. mne. H hoctatio Ll hortacio W iam—praedicatur
om, G
sanat, non esset in rebus humanis, si non essent facta illa
omnia, quae stultissimis displicent. quem dignatur imitari
uitiosa iactantia, ut ad uirtutem percipiendam possit adduci,
si erubescit imitari eum, de quo dictum est, antequam nasceretur,
quod filius altissimi uocabitur, et per omnes iam
gentes, quod negare nemo potest, filius altissimi uocatur? si
multum de nobis sentimus, dignemur imitari eum, qui filius
altissimi uocatur; si parum de nobis sentimus, audeamus
imitari piscatores et publicanos, qui eum imitati sunt. o medicinam
omnibus consulentem, omnia tumentia comprimentem,
omnia tabescentia reficientem, omnia superflua resecantem,
omnia necessaria custodientem, omnia perdita reparantem,
omnia deprauata corrigentem! quis iam se extollat contra
filium dei? quis de se desperet, pro quo tam humilis esse
uoluit filius dei? quis beatam uitam esse arbitretur in his,
quae contemnenda esse docuit filius dei? quibus aduersitatibus
cedat, qui naturam hominis tantis persecutionibus custoditam
credit in filio dei? quis sibi esse clausum regnum caelorum
putet, qui cognoscit publicanos et meretrices imitatos esse
filium dei? qua peruersitate non careat, qui facta et dicta
L 3 displicet SyV1 quam HB quem (m ras.) G
dedignatur P2SfMVLUHB indignatur G 4 accipiendam G posset C
6 filius dei altissimi W uocaretur B iam om. Sj V L 7 uocabitur
W 8 multum] para M dignemnr-sentimne om. WU
9 audeamus] dignemur MHB uideamus L 10 piscatores] peccatores B
11 consolentem Cl 13 reparentem 81 14 extollit (supra i add. e) C,
MGSfVLWBU * 15 de se om. Y diBperet GlNlB uoluit
esse MVL 16 esse om. G iis FUbd his quae] isque S
17 contempnendo W esse om. M 18 caedat CM cadat G1 persequutionibus
C 19 quid CMB clausum esse G esse om. N
clausum iter (iter 8. I.) V ad regnum PG Vj LB UM ad regna SN
..regnum 8 20 iter putet L aditum putet N imitatores MHB1
fuisse W 21 filii H filii.. M qua. G peruersitate. G
ad exemplum uitae praebuit filius dei?
et omnis huius saeculi dignitas ad spem uitae aeternae commota
est. alii neglectis temporalibus bonis conuolant ad diuina;
alii cedunt eorum uirtutibus, qui haec faciunt, et laudant,
quod imitari non audent; pauci autem adhuc murmurant
et inani liuore torquentur, aut qui sua quaerunt in ecclesia,
quamuis uideantur catholici, aut ex ipso Christi nomine
gloriam quaerentes haeretici aut peccatum inpietatis suae
defendere cupientes iudaei aut curiositatem uanae licentiae
perdere timentes pagani. sed ecclesia catholica per totum
orbem longe lateque diffusa inpetus eorum prioribus temporibus
frangens magis magisque roborata est non resistendo,
sed perferendo. nunc uero insidiosas eorum quaestiones fide
inridet, diligentia discutit, intellegentia dissoluit; criminatores
palearum suarum non curat, quia tempus messis et tempus
arearum et tempus horreorum caute diligenterque distinguit;
criminatores autem frumenti sui aut errantes corrigit aut inuidentes
inter spinas et zizania conputat.
subicere corpus nostrum et de diabolo triumphare. fides est
prima, quae subiugat animam deo; deinde praecepta uiuendi,
quibus custoditis spes nostra firmatur et nutritur caritas et
lucere incipit, quod antea tantummodo credebatur. cum enim
C dirigit M & diligit N 3 iam] nam W pritn. et
om. T 5 Cuolant S 6 caedunt C credunt S haec] ec S 7 adhoc
SVL 8 libore R 9 Christi] christiano T 11 curiositateiii C
cnriositatem querentes T uanae] humanae W 12 prodere VL
15 proferendo L fides W fide. U 18 arearum et tempus om. W
20 et] aut W zizanii G 22 diabulo V post triumphare in
medio uersu litt. mbric. scholion legitur: quibus triumphus agonis fides
spea et caritaa W 23 subiungat F1 subiungit WV2 deo per ipsam W
24 conditis (s. I. i custoditis) B caritas per gram dni nri ihu xpi W
25 quum C
cauendus est error, sic in actione cauenda est nequitia. errat
autem quisquis putat ueritatem se posse cognoscere, cum
adhuc nequiter uiuat. nequitia est autem mundum istum
diligere et ea, quae nascuntur et transeunt, pro magno habere
et ea concupiscere et pro his laborare, ut adquirantur; et
laetari, cum abundarint, et timere, ne pereant, et contristari,
cum pereunt. talis uita non potest puram illam et sinceram
et incommutabilem uidere ueritatem et inhaerere illi et in
aeternum iam non moueri. itaque priusquam mens nostra
purgetur, debemus credere quod intellegere nondum ualemus,
quoniam uerissime dictum est per prophetam: nisi credideritis,
non intellegetis.
Fides in ecclesia breuissime traditur, in qua commendantur
aeterna, quae intellegi a carnalibus nondum possunt,
et temporalia praeterita et futura, quae pro salute hominum
gessit et gestura est aeternitas diuinae prouidentiae. credamus
ergo in patrem et filium et spiritum sanctum; haec
aeterna sunt et incommutabilia, id est unus deus, unius substantiae
trinitas aeterna, deus, ex quo omnia, per quem omnia,
in quo omnia.
esse nec habere filium nec esse cum eo spiritum sanctum,
sed ipsum patrem aliquando appellari filium, aliquando
W cognatione Gl cognitionem B
2 error y 3 se om. L quum (sic semper) C 6 ea om. y adquiratur
N 7 laetare R lactari S habundauerint WNG abundauerint
C2PRS-(VLFHUNbd per.eant (pr. c 8. I.) C 8 puram om.
PSfVUL et om. PSfVUL 10 iam om. GB monerij mori
PSI VUL 11 nondum] non (rf 13 posl intellegetis sequuntur: scietis
uos proficere in uirtutibus si nulla uobis passio fuerit erga mundana
desidcria hoc enim est initium donorum dei in codd. BN 14 quo BN
commendatur Wf 20 per quem omnia, in quo omnia in mg. C, om. W
22 dicunt om. W 23 pr. esse om. L esse om. L sanctum esse L
24 sed-filium om. S aliquando om. NB appellari aliquando VL
et imaginem eius, per quam formantur omnia, et sanctitatem
eius, in qua ordinantur omnia.
quia non tres deos colendos dicimus. nesciunt enim, quid sit
una eademque substantia, et phantasmatibus suis inluduntur,
quia solent uidere corporaliter uel animalia tria uel quaecumque
corpora tria locis suis esse separata. sic putant intellegendam
substantiam dei et multum errant, quoniam superbi sunt,
et non possunt discere, quia nolunt credere.
et sempiternum esse dicunt, filium autem non de ipso genitum,
sed ab ipso factum de nihilo, et fuisse tempus, quando non
erat, sed tamen primum locum tenere in omni creatura; et
spiritum sanctum minoris maiestatis esse quam filium et
ipsum factum esse post filium; et horum trium diuersas esse
substantias, tamquam aurum et argentum et aeramentum.
nesciunt enim, quid loquantur, et de his rebus, quas per
oculos carneos uidere consueuerunt, uanas imagines ad disputationes
suas transferunt, quia reuera magnum est mente
conspicere generationem, quae non fit ex aliquo tempore, sed
aeterna est, et ipsam caritatem et sanctitatem, qua generator
et generatus ineffabiliter sibi copulantur. magnum et difficile
est haec mente conspicere, etiamsi pacata et tranquilla sit.
non potest ergo fieri, ut illi haec uideant, qui terrenas generationes
nimis intuentur, et ad istas tenebras addunt adhuc
VL W 3 quo SG omnia-indignantur
om. S 4 stomacantur CPSRN 6 eademqu"e C phantasmatis
PRMaVaSGaHNad fantaamatibus L illiduntur W 7 corporaliter]
temporaliter G amicalia G 8 si V 9 quoniam] quod W
11 deum om. M 14 et minoris maiestatis esse spiritum sanctum L
16 diaersa N esse om. L 17 substantia N eramentum CGWN1
18 quod C1 19 consaeberant Pl consuerunt RMSVUGBNL uanas]
unas W dispositiones C1 20 magnum est sacramentom W 21 conciperei
alico G1 23 et generatusquae RN sibi om. L 24 mente
haec W concipere W pacata] placita W om. L
excitare non cessant, habentes animas carnis affectibus diffluentes
tamquam ligna umore saginata, in quibus ignis fumum
solum uomit et habere flammas lucidas non potest. et hoc
quidem de omnibus haereticis rectissime dici potest.
etiam dispensationem temporalem pro salute generis
humani. nec eos audiamus, qui filium dei legum Christum
nihil esse aliud quam hominem dicunt, sed ita iustum, ut
dignus sit appellari filius dei. et hos enim catholica disciplina
misit foras, quia uanae gloriae cupiditate decepti contentiose
disputare uoluerunt, antequam intellegerent, quid sit dei uirtus
et dei sapientia et in principio uerbum, per quod facta
sunt omnia, et quomodo uerbum caro factum est et
habitauit in nobis.
suscepisse dicunt filium dei neque natum esse de femina,
sed falsam carnem et imaginem simulatam corporis humani
ostendisse uidentibus. nesciunt enim, quomodo substantia dei
administrans uniuersam creaturam inquinari omnino non possit,
et tamen praedicant istum uisibilem solem radios suos per
omnes feces et sordes corporum spargere et eos mundos et
sinceros ubique seruare. si ergo uisibilia munda uisibilibus
inmundis contingi possunt et non inquinari, quanto magis
G et certaminibus om. G cottidianis Nf 2 eiercitare
i defluentes BBN 3 humore MG VL W BFHCTNbd in
om. L *ignia (s er.) C solum fumum GN 4 solum om. L uomit]
mouet LV2 mouit V1 et-potest om. Nl 5 omnibus G hereticis
CSMN 6 ergo om. H U iustum] iustus 6 RN 10 et om. MGB
haec G 11 quia] quoniam MSVLFHUbd contectiose Gl 14 cara X1
15 habitabit C abitauit S 17 neque-femina om. RN 18 humany S
20 amministrans GSf WU uniuersum 61 21 uisibilem om. T
22 faeces MNGHd 23 undique W mundi MNB5 om. VL a
uisibilibus PFHbd 24 incunari C1 inuisibili*** (bus er. et in sg.\') Tl"
animam corpus suscipiens toto homine adsumpto ab omnibus eum
infirmitatibus nulla sua contaminatione liberauit! itaque magnas
patiuntur angustias et, cum timent, quod fieri non potest, ne
humana carne ueritas inquinetur, ueritatem dicunt esse mentitam.
et cum ille praeceperit dicens: sit in ore uestro:
est, est; non, non, et apostolus clamet: non erat in
illo est et non, sed est in illo erat, isti totum corpus
eius falsam carnem fuisse contendunt, ut non sibi uideantur
imitari Christum, si non suis auditoribus mentiantur.
una aeterna substantia confitentur, sed hominem ipsum, qui
temporali dispensatione susceptus est, audent dicere non
habuisse hominis mentem, sed solam animam et corpus. hoc
est dicere: non fuit homo, sed membra corporis habebat
humana. animam enim et corpus habent et bestiae, sed rationem
non habent, quae mentis est propria. sed si exsecrandi
sunt illi, qui eum negant humanum corpus habuisse, quod
est infimum in homine, miror, quod isti non erubescunt, qui
hoc eum negant habuisse, quod est optimum in homine.
multum enim lugenda est mens humana, si uincitur a corpore
suo: si quidem in illo homine non reformata est, in quo
ipsum corpus humanum iam dignitatem formae caelestis
om. W et animam G 2 toto] tanto L hominein C 3 sui
PGFHbd 4 et] set it quum C 5 mentitam] mendacitatem r
7 et non non R2G clamat MB 8 isti. (i init... l.) C 9 ut
om. C non om. YL uide«ntur C 10 si non] ne G actoribus W
adintoribus L mentiuntur L 11 qua i trinitatem sanctam H
12 nna oin. G aeterna om. MHB 14 abuisse S auimam solam L
15 est om. VL abebat S 16 et fin. om. NR 17 propria.. C
execrandi BMSVLW ex«ecrandi U 18 umanum S 19 infirmum B
infUmum UL in om. 7 hominein B 20 hominê 8 21 iQgenda
est humana (a. l. m. 2 lugenda est anima) H 23 umanum S caelestis
formae G
caecitas et superba loquacitas.
sapientia susceptum esse hominem, qui de uirgine natus est,
quomodo et alii homines ab ea sapientes fiunt, qui perfecte
sapientes sunt. nesciunt enim proprium illius hominis sacramentum
et putant hoc solum eum plus habuisse inter ceteros
beatissimos, quod de uirgine natus est. quod ipsum si bene
considerent, fortassis credant ideo illum hoc praeter ceteros
meruisse, quod aliquid proprium praeter ceteros habet etiam
ista susceptio. aliud est enim sapientem tantum fieri per
sapientiam dei et aliud est ipsam personam sustinere sapientiae
dei. quamuis enim eadem natura sit corporis ecclesiae, multum
tamen distare inter caput et membra cetera quis non intellegat?
si enim caput ecclesiae est homo ille, cuius susceptione
uerbum caro factum est, et habitauit in nobis,
membra cetera sunt omnes sancti, quibus. perficitur et completur
ecclesia. quomodo ergo anima totum corpus nostrum
animat et uiuificat, sed in capite et uidendo sentit et audiendo
et odorando et gustando et tangendo, in ceteris autem membris
tangendo tantum, et ideo capiti cuncta subiecta sunt
ad operandum, illud autem supra conlocatum est ad consulendum,
quia ipsius animae, quae consulit corpori, quodam modo
personam sustinet caput — ibi enim omnis sensus apparet —
sic uniuerso populo sanctorum tamquam uni corpori caput
SUfM1 4 qui] quae V1 qua L 5 fiunt-sapientes om. S
6 sunt] fiunt BM nec sciunt H 7 plus eum (eum 8. I.) C, MGHVL
8 Leatissimoa (0 ex u) C 9 credent PSVLf prae GN ceteria GN
10 quo SW prae G ceteris G haberet G 11 ipsa PBMG
S~(VLWBJJN enim est W 12 et om. y est om. FHbd 18 enim
om. L eadem om. G eclesiae C 14 capnd S 15 ecclesiae
caput PRMGSrVL 1VBFHUNbd quuiua C 16 habitabit C 18 ecclesise
L 19 uidendo (ui in ras., d pr. ex c) C uiuendo N 20 odorando]
orando G dando H 24 omnes MHB apparent MHB
25 sic.. G uni] in L ani R corpore L corporis RN
et propterea sapientia dei et uerbum in principio, per
quod facta sunt omnia, non sic adsumpsit illum hominem
ut ceteros sanctos, sed multo excellentius multoque sublimius,
quomodo ipsum solum adsumi oportuit, in quo sapientia
hominibus appareret, sicut eam uisibiliter decebat ostendi.
quapropter aliter sunt sapientes ceteri homines, quicumque
sunt uel esse potuerunt uel poterunt, et aliter ille unus
mediator dei et hominum homo Christus Iesus,
qui sapientiae ipsius, per quam sapientes fiunt quicumque
homines, non solum beneficium habet, sed etiam personam
gerit. de ceteris enim sapientibus et spiritalibus animis recte
dici potest, quod habeant in se uerbum dei,. per quod facta
sunt omnia; sed in nullo eorum recte dici potest, quod
uerbum caro factum est, et habitauit in nobis,
quod in solo domino nostro Iesu Christo rectissime dicitur.
susceptum esse dicunt a uerbo dei et sic audiunt, quod
dictum est: et uerbum caro factum est, ut negent illum
hominem uel animam uel aliquid hominis habuisse nisi carnem
solam. errant enim multum nec intellegunt ideo carnem
solam nominatam esse in eo, quod dictum est: uerbum
caro factum est, quia hominum oculis, propter quos facta
est illa susceptio, caro sola potuit apparere. nam si absurdum
est et ualde indignum, ut humanum spiritum homo ille non
habuerit, sicut superius tractauimus, quanto magis absurdum
et indignum est, ut nec spiritum nec animam habuerit et
1 et 8 cf. I Tim. 2, 5 2 cf. I Cor. 1, 24; Ioh. 1,1. 3 15 Ioh. 1, 14 C aesnmsit 81 5 a summi B assQto 8 oportet W
oportuit (o init. m. 2 in ras.) S sapientia dei patris Wb 6 apparet Of
dicebat GlLl 7 qu«apropter CL 8 uel pot.erunt GSB ille om. MB
9 meduator (c er.) C 10 sapientia VLl finnt sapientes PBGSy
VLWUN 12 enim] autem L 15 habitabit CBl ahitauit S 17 quo G1
19 et om. BSrVLUN 20 solam carnem L 21 errant-solam om. W
23 quos] quod G 24 illa susceptio est W 25 ut] et G1 27 ut]
et i om. Ll et hoc solum habuerit om. SW
extremius, id est corpus! a nostra ergo fide etiam ista inpietas
excludatur, totumque hominem atque perfectum a uerbo dei
susceptum esse credamus.
nostrum habuisse dicunt, quale apparuit in columba, quam
uidit Iohannes Baptista descendentem de caelo et manentem
super eum in signo spiritus sancti. ita enim persuadere
conantur filium dei natum non esse de femina, quia, si carnalibus
oculis eum oportebat ostendi, potuit, inquiunt, sic
adsumere corpus, quomodo spiritus sanctus. non enim et
columba illa de ouo nata est, aiunt, et tamen humanis oculis
potuit apparere. quibus primo illud respondendum est, quod
ibi legimus in specie columbae apparuisse Iohanni spiritum
sanctum, ubi legimus etiam Christum natum esse de femina,
et non oportet in parte credere euangelio et in parte non
credere. unde enim credis in columbae specie demonstratum
esse spiritum sanctum, nisi quia in euangelio legisti? ergo et
ego inde credo Christum natum esse de uirgine, quia in
euangelio legi. quare autem spiritus sanctus non est natus
de columba, quemadmodum Christus de femina, illa causa
est, quia non columbas liberare uenerat spiritus sanctus,
sed hominibus significare innocentiam et amorem spiritalem,
quod in columbae specie uisibiliter figuratum est. dominus
autem Iesus Christus, qui uenerat ad homines liberandos, in
2 etiam excludatur B istaj nostra RN 3 dei uerbo N 6 dicnnt
om. 7 7 discendentem 22 9 conantur si L non esse natum B
quia si] quasi W carnibus Gl 10 eum oculis G eum om. YL
11 asummere B 12 de 000] de o..uo C de quo PST de oua B deeo::-
(e pro in ras., alt. e s. l.) G de qua VL ut aiunt (ut s. I.) G
13 primum PRMBFHNbd 14 speeiae V iohannifi C 17 enim]
ergo L 18 legistis W ergo et inde s. I. m. 1 C 19 de uirgine
esse bd 20 natus oin. G 21 quemammodum G 22 columbos
MSUVlNaBd uenerat liberare N 23 spQalS H 24 speciae BV.
fastidiuit, quia marem suscepit, nec feminas, quia de femina
natus est. huc accedit magnum sacramentum, ut, quoniam
per feminam nobis mors acciderat, uita nobis per feminam
nasceretur: ut de utraque natura, id est feminina et masculina,
uictus diabolus cruciaretur, quoniam de ambarum subuersione
laetabatur; cui parum fuerat ad poenam, si ambae naturae in
nobis liberarentur, nisi etiam per ambas liberaremur. neque
hoc ita dicimus, ut dominum Iesum Christum dicamus solum
uerum corpus habuisse, spiritum autem sanctum fallaciter
apparuisse oculis hominum; sed ambo illa corpora uera corpora
credimus. sicut enim non oportebat, ut homines falleret filius
dei, sic non decebat, ut homines falleret spiritus sanctus:
sed omnipotenti deo, qui uniuersam creaturam de nihilo
fabricauit, non erat difficile uerum corpus columbae sine aliorum
columborum ministerio figurare, sicut ei non fuit difficile
uerum corpus in utero Mariae sine uirili semine fabricare, cum
creatura corporea et in uisceribus feminae ad formandum
hominem et in ipso mundo ad formandam columbam imperio
domini uoluntatique seruiret. sed stulti homines et
miseri quod aut ipsi facere non possunt aut in uita sua
numquam uiderunt, et ab omnipotente deo fieri potuisse non
credunt.
(reliquua uersus uacuus) W 3 accidit L
4 nobis per feminam W 5 ut] Sed B feminea VL femina SW
maBCulina et feminina (sic pos.) B 6 amborum W 7 fuerit L in
nobis om. y 8 nisi—liberaremur post dicimus in u. 9 legitur in G
9 dominum nostrum N dicamus-sanctum om. G 10 sanctum autem
PJRFHbd autem om. W 11 sed ambo] sed etiam ideo W
12 credentes W oportuit M potuit B filius-falleret om. W
13 dei om. RN decebat] oportebat PS\'(VLU dicebat G homines
etiam L etiam spiritus GMSjVBU 15 erit L aliarum
OLHWV2 16 columbarum GLHWV2 ei] enim W 17 cum]
aliqua in C 18 creatura codd,: natura bd corpore S formandum-ad
om. S 20 seruare G1 21 quid Ll 22 et] et s. 2. C
aut R hoc iam in ras. N *** Yi om. BWL etiam bd omnipotenti
LW dei L
ut inter creaturas filium dei numeremus, quia passus est.
dicunt enim: si passus est, mutabilis est; et si mutabilis
est, creatura est, quia substantia dei non potest inmutari.
cum quibus etiam nos dicimus et dei substantiam commutari
non posse et creaturam esse mutabilem. sed aliud est esse
creaturam et aliud suscipere creaturam. filius ergo unigenitus
dei, qui est uirtus et sapientia dei et uerbum, per quod facta
sunt omnia, quia inmutari omnino non potest, suscepit humanam
creaturam, quam lapsam erigere atque inueteratam renouare
dignatus est. nec in ea per passionem ipse in deterius
commutatus est, sed eam potius per resurrectionem in melius
commutauit. nec propterea uerbum patris, id est unicum dei
filium, per quem facta sunt omnia, negandum est natum et
passum esse pro nobis. et martyres enim passos dicimus et
mortuos propter regna caelorum; nec tamen in ea passione
et morte animae eorum occisae sunt. dicit enim dominus:
nolite timere eos, qui corpus occidunt, animae
autem nihil possunt facere. sicut ergo martyres passos
et mortuos dicimus in corporibus, quae portabant, sine animarum
interfectione uel morte, sic dei filium passum et mortuum
dicimus in homine, quem portabat, sine diuinitatis aliqua
commutatione uel morte.
domini resurrexisse, quale positum est in monumento. si enim
tale non fuisset, non ipse dixisset post resurrectionem
om. N 3 mutabilis est creatura mutabilis est RN et om.
GSTLU 4 est pr. om. G dei substantia PBMGSfVLWBFHUNbd
5 nos etiam G nos] n S 7 aliud est V 8 uirtus] uir L om. 222V
et pr.] atque W 9 quia s. 1. C qui. V non potest omnino bd 10 labsam
C renouare] reuocare W 11 eam RN 12 mutatus y
13 id est om. N filium dei W 14 quod PVUy 16 regnum T
18 noli G1 occidunt corpus S 19 nil T ergo] enim RGVLN
20 quibus N om. R portant G 21 vel] et GB filium dei PRFbd
22 hominem PRSGf 25 possitum W inpositum G 26 discipulii C
neruos non habet, sicut me uidetis habere. sacrilegum
est enim credere dominum nostrum, cum ipse sit ueritas,
in aliquo fuisse mentitum. nec nos moueat, quod clausis
ostiis subito eum apparuisse discipulis scriptum est, ut
propterea negemus illud fuisse corpus humanum, quia contra
naturam huius corporis uidemus esse per clausa ostia intrare.
omnia enim possibilia sunt deo. nam et ambulare super aquas
contra naturam huius corporis esse manifestum est; et tamen
non solum ipse dominus ante passionem ambulauit, sed etiam
Petrum ambulare fecit. ita ergo et post resurrectionem de
corpore suo fecit, quod uoluit. si enim potuit ante passionem
clarificare illud sicut splendorem solis, quare non potuit et
post passionem ad quantam uellet subtilitatem in temporis
momento redigere, ut per clausa ostia posset intrare?
secum leuasse in caelum dominum nostrum et commemorant
in euangelio quod scriptum est: nemo ascendit in caelum,
nisi qui de caelo descendit, et dicunt, quia corpus non
descendit de caelo, non potuisse ascendere in caelum. non
enim intellegunt, quoniam corpus non ascendit in caelum;
dominus enim ascendit, corpus autem non ascendit, sed leuatum
est in caelum illo leuante, qui ascendit. si enim quisque
Matth. 14, 25 11 cf. Matth. 14, 29 13 cf. Matth. 17, 2 18 Ioh. 3, 13 s. I. C ossa et neruos CPRMGS\'( VLB U carnem et oasa
HW neruos et ossa N ossa et carnem bd 2 sacrilegium PSU 5 hostiis
WB esse in raa. m. 2 S ut om. RN 6 negamus W
fuisse om. VL 7 clausta W ostia V 8 passibilia Z1 11 fecit
ambulare L ita] iam G et om. R resurrectionem] passionem G
12 siç C 13 sicutj ad W et om. y 14 quantum R1 15 mo..mento G
hostia W posset (t s. l.) C possit WB 17 in caelo P om. B
19 descendit de caelo H de caelo om. PST V L discendit R desit Y1
corpus quod (quod in mg.) S 20 caelo ideo (ideo s. I.) M 22 enim]
autem VLW 23 quisque] quis PWHbd
uestiat se et uestitus iterum ascendat, recte utique
dicimus: nemo ascendit, nisi qui descendit, nec uestem consideramus,
quam secum leuauit, sed ipsum, qui uestitus est,
solum dicimus ascendisse.
patris sedere filium. dicunt enim: numquid deus pater habet
latus dextrum aut sinistrum sicuti corpora? nec nos hoc de
deo patre sentimus; nulla enim forma corporis deus definitur
atque concluditur. sed dextera patris est beatitudo perpetua,
quae sanctis promittitur; sicut sinistra eius rectissime dicitur
miseria perpetua, quae inpiis datur: ut non in ipso deo, sed
in creaturis hoc modo, quo diximus, intellegatur dextera et
sinistra, quia et corpus Christi, quod est ecclesia, in ipsa
dextera, hoc est in ipsa beatitudine futurum est, sicut apostolus
dicit, quia et simul nos suscitauit et simul sedere
fecit in caelestibus. quamuis enim corpus nostrum nondum
ibi sit, tamen spes nostra iam ibi est. propterea et ipse
dominus post resurrectionem iussit discipulis, quos piscantes
inuenit, ut in dexteram partem mitterent retia. quod cum
fecissent, ceperunt pisces, qui omnes magni erant, id est iustos
significabant, quibus dextera promittitur. hoc significat, quod
sup. er. i) C descenderi* 8 ascenderit G 3 dicemus
N nisi qui descendit om. G de cglo descendit W 4 leaabit
B 8 secuti G1 hoc] hodie W 9 nulla. C forma. C
finitnr PVL-(SU diffinitur HW 10 conclauditur G dei patris L
11 sanctis om. S promittitur] datur PVLWSyU 12 in om. NlVL
13 quod RMVLGBHN dextra VN 15 dextra V ipsa beatitudinS S
futura MSyVLWBU futurorum G 16 et om. W excitauit (a. ęz add.
sus) C excitabit MH excitauit GBN simul nos GW 17 facit W
18 et om. RNGB 19 discipulis suis RN 20 in] ad L dextram MN
21 coeperunt MGVLB omnes s. l. C, om. B iustos (o ex u) C
22 promittitur dextera PRMGSfVLWBUN signiflcabat N
ad sinistram esse positurum.
futurum et commemorant, quod in euangelio scriptum est,
eum, qui credit in Christum, non iudicari; qui autem non
credit in illum, iam iudicatum esse. dicunt enim: si et ille,
qui credit, non ueniet in iudicium, et ille, qui non credit, iam
iudicatus est, ubi sunt, quos iudicaturus est in die iudicii? non
intellegunt sic loqui scripturas, ut praeteritum tempus pro futuro
tempore insinuent: sicut supra diximus, quod apostolus dixit
de nobis, quod simul nos sedere fecit in caelestibus,
nondum factum est; sed quia certissime est futurum, ita
dictum est quasi iam factum sit. sicut et ipse dominus discipulis
dixit: omnia, quae audiui a patre meo, nota
uobis feci, et paulo post dicit: multa habeo uobis
dicere; sed non potestis illa portare modo. quomodo
ergo dixerat: omnia, quae audiui a patre meo, nota
uobis feci, nisi quia illud, quod per spiritum sanctum
certissime facturus erat, quasi iam fecisset, locutus est?
sic ergo cum audimus: qui credit in Christum, non
ueniet in iudicium, intellegamus, quia non ueniet ad
damnationem. dicitur enim iudicium pro damnatione, sicut
dicit apostolus: qui non manducat, manducantem non
iudicet, id est, non de illo mala existimet. et dominus
dicit: nolite iudicare, ne iudicetur de uobis. non
16, 12 20 Iob. 3, 18 23 Rom. 14, 3 25 Matth. 7, 1 om. B dicit L se] sedere VL edos C hedos MGSWBN
autem om. N 6 iodicatds (uirg. 8. u er.) N est TTjV et om. BN
7 qui—ille om. S credit iam 7 uenit G 8 diem N 10 insinuent
tempore W insinuwent C 12 certissimum BMGB certum
PSUVWf certe L futurum est L ita] ideo G 14 dicit G
meo om. N 15 feci uobis PyLBFHbd dixit VL 18 feci uobis
JVHbd 19 loquutus OJ 20 audiuimus L 21 qui S ad] in JV
22 dampnationem NW damnatione* C dampnatione W 23 apostolus
dicit L 24 aestimet G 25 de om. V
dicat: si uere iustitiam diligitis, recta iudicate,
filii hominum, et ipse dominus dicat: nolite iudicare
personaliter, sed iustum iudicium iudicate. sed
illo loco, ubi uetat iudicare, illud admonet, ne damnemus
aliquem, cuius uel cogitatio nobis non aperta est uel nescimus,
qualis postea sit futurus. sic ergo cum dixit: ad iudicium
non ueniet, hoc dixit, quia non ueniet ad damnationem;
qui autem non credit, iam iudicatus est, hoc dixit,
quia iam damnatus est praescientia dei, qui nouit, quid inmineat
non credentibus.
quem in euangelio dominus promisit discipulis, aut in Paulo
apostolo uenisse aut in Montano et Priscilla, sicut Cataphryges
dicunt, aut in nescio quo Manete uel Manichaeo, sicut Manichaei
dicunt. tam enim caeci sunt isti, ut scripturas manifestas
non intellegant, aut tam neglegentes salutis suae, ut omnino
non legant. quis enim, cum legerit, non intelleget uel in
euangelio quod post domini resurrectionem scriptum est
dicente domino: ego mitto promissa patris mei in
uos; uos autem sedete hic in ciuitate, quousque
induamini uirtutem ab alto? et in Actibus apostolorum,
22 cf. Act. 2, 1-11 G 2 dicit MB recte GW*1P rectę L 3 fili RNl
dicit W 5 illum locum B illud illud S ammonet CGfVLN
6 quoius C est aperta HFb 8 non om. B qui B om. B
10 praesentia jiB 12 Nec] ec W 14 non uenisse PSrVL in
priscilla G catafriges CML WBUr cataphiges S cataphriges GVN
15 nescio in W in om. BL manite CPRMGSfVLWBNU1 munite
Z71 uel] aut N manicheo CPRMSy VLWBFHNU manichei
codd. 17 tam] etiam L ut er. in V 18 neglegant L intellegant
B non om. y intellegit PRMSfL WBN intelleg V
19 quod om. W esse W 20 mittam MH promissum BFHbd
21 hic om. LR quoadusque MW 22 uirtote PRMGSa VLBFHbd
ab ex HFNbd
decem diebus peractis die pentecostes non adtendunt apertissime
uenisse spiritum sanctum; et cum essent illi in ciuitate,
sicut eos ante monuerat, inpleuisse illos, ita ut loquerentur
linguis. nam diuersae nationes, quae tunc aderant, unusquisque
1 audientium suam linguam intellegebant. sed isti homines
decipiunt eos, qui neglegentes catholicam fidem et ipsam
fidem suam, quae in scripturis manifesta est, nolunt discere
et, quod est grauius et multum dolendum, cum in
catholica neglegenter uersentur, haereticis aurem diligenter
accommodant.
quae una catholica est, negant per orbem esse diffusam, sed
in sola Africa, hoc est in parte Donati pollere arbitrantur.
ita surdi sunt aduersus prophetam dicentem: filius meus
es tu, ego hodie genui te; postula a me, et dabo
tibi gentes hereditatem tuam, et possessionem
tuam terminos terrae, et alia multa, siue in ueteris siue
in noui testamenti libris quae scripta sunt, ut apertissime
declarent ecclesiam Christi per orbem terrae esse diffusam.
quod cum eis obicimus, dicunt iam ista omnia fuisse conpleta,
antequam esset pars Donati, sed postea totam ecclesiam
perisse et in sola Donati parte reliquias eius remansisse
om. i abscessit a discipulorum oculis HFbd a om. i
ab G 2 pentecoaten VLB 4 monuit (it in ras.) S 7 neglegentes
sont NB in catholicam P M catholicam U in catholica BMGSyVL
WBHN fide RMGSfVLWBHN et in ipsam S et ipsa N
8 manirestata MGWBHU 10 catholicam U neglegentea B
aurem] autem LW 11 acommodant V adcommodant G 12 eclesiam C
13 difusam S 15 aduersum L dicentem om. BN 17 ereditatem t:J
tuam om. R W 18 terre 01 talia CV ueteri Zf 19 libris
ons. L quae om. L ut om. C 20 declaretur TF declarant S
eclesiam C terre Cx otn. B esae om. G 21 ubicimus Cl
obiicimus W iam] etiam BN om. VL omnia ista G 22 pars
esset N 23 sola] tota G parte donati G
uiuerent, ut uel inter se pacem postea custodirent. nunc
autem non adtendunt iam in ipso Donato completum fuisse,
quod dictum est: in qua mensura mensi fueritis, in
ea remetietur uobis. sicut enim Christum diuidere conatus
est, sic ipse a suis cotidiana concisione diuiditur. ad hoc
etiam pertinet illud, quod dominus dicit: qui enim gladio
percusserit, gladio morietur. gladius enim illo loco,
siquidem in malo positus est, discordiosam linguam significat,
qua tunc ille infelix ecclesiam percussit, sed non occidit.
non enim dixit dominus: qui occiderit gladio, gladio morietur,
sed qui gladio usus fuerit, inquit, gladio morietur.
ergo ille percussit ecclesiam lingua litigiosa, qua nunc ipse
conciditur, ut omnino dispereat atque moriatur. et tamen illud
tunc apostolus Petrus non superbia sua, sed quamuis carnali,
tamen amore domini fecerat. itaque admonitus recondit gladium;
iste autem nec uictus hoc fecit, siquidem cum episcopo
Caeciliano causam cum diceret audientibus episcopis Romae,
quos ipse petiuerat, nihil eorum quae intenderat potuit probare;
et sic remansit in schismate, ut suo gladio moreretur. populus
autem ipsius, quando non audit prophetas et euangelium, in
quibus apertissime scriptum est ecclesiam Christi per omnes
gentes diffusam esse, et audit schismaticos non dei gloriam
quaerentes, sed suam, satis significat seruum se esse, non
B 3 fuisse] esse MB 4 in pr. om. VL 5 remitietur M
reme»tietur N remicietur S 6 est om. B cottidiana N con-
Bcisaione G 7 pertinet etiam PRMGS\'(VLWBUN dixit PSjVL
9 siquidem om. 7 est ros. V om. L 10 illa W 11 enim] autem
PBMGSyVLWBUN gladio aemel om. VL 12 inquit om. 2V
13 litigi... W quia G 14 despereat W mortatur C 16 ammonitus
SMfGVLWBUN 17 hoc om. B cum] dum cum G
18 ceciliano WNL cum om. GN 20 scismate CSPVLWN moliretur
MGjN 21 audiuit PMSfVLB et] nec SjVL 23 esse
diffusam PBMGSjVLWBFHUNbd et om. N audiuit ML
auddit H scismaticos CSPWNL gloriam] grSm W 24 se seruum L
errans in amore domini seruo, non libero aurem dexteram
praecidit. ex quo significat eos, qui gladio schismatis feriuntur,
et seruos esse carnalium desideriorum, nondum eductos in
libertatem spiritus sancti, ut iam non confidant in homine,
et non audire quod dextrum est, id est domini gloriam per
catholicam ecclesiam latissime peruagatam, sed audire sinistrum
humanae inflationis errorem. sed tamen, cum dominus in
euangelio dicat, cum per omnes gentes euangelium fuerit
praedicatum, tunc finem esse futurum, quomodo isti dicunt,
quod iam ceterae omnes gentes ceciderunt a fide et in sola
Donati parte remansit ecclesia, cum manifestum sit, ex quo
ista pars ab unitate praecisa est, nonnullas gentes postea credidisse
et adhuc esse aliquas, quae nondum crediderunt, quibus
cotidie non cessatur euangelium praedicari? quis non miretur
esse aliquem, qui se christianum dici uelit et aduersus Christi
gloriam tanta inpietate rapiatur, ut audeat dicere omnes
populos gentium, qui modo adhuc accedunt ecclesiae dei et
in dei filium festinanter credunt, inaniter facere, quia non eos
aliquis donatista baptizat? sine dubio ista exsecrarentur homines
et eos sine dilatione relinquerent, si Christum quaererent,
si ecclesiam diligerent, si liberi essent, si aurem dexteram
-integram retinerent.
Ls dextram PMS-( VL WB UN se om. G enim]
autem VL 2 errans] herens in ras. M aurem ex autem L
dextram RMSyVLWUN 3 scismatis CS2WN 4 nondum] non S
edncQtos (os 8. I.) C edoctos G ductos MHS 5 libertate MHB
ut iam] etiam MBH confundant W no fidant Pl homineiii C
6 dexterum R 7 sed] et PRGSfVLWBUN sinistram GH 8 dominus
fir R dhs fi N dicat in euangelio FHbd 10 futurum esse L
11 cetere (8. fin. e add. a) C, er. in V 12 parte donati WBFHbd
parte om. G eclesia (sic semper) C 14 crediderunt (supra u add. i) C
crediderint MBN 15 cotidiae M cottidie Ff meretur S 16 aduersuin
PSyV 18 ecclesiam S 19 non eos] nos W 20 execrarentur
MSW exsacrarentur G execrantur B execrentur i homines]
omnes L 22 dextram RVLW ΒΝγ
praeciderunt se tamen ab unitate et Luciferiani
magis dici quam catholici maluerunt. in eo enim, quod intellegunt
baptisma Christi non esse repetendum, recte faciunt.
sentiunt enim sacramentum sancti lauacri nusquam esse nisi
ex catholica ecclesia, sed eam formam secum habere sarmenta
praecisa, quam in ipsa uite, antequam praeciderentur, acceperant.
hi sunt enim, de quibus apostolus dicit: habentes
speciem pietatis, uirtutem autem eius abnegantes;
est enim magna uirtus pietatis pax et unitas, quia unus est
deus. hanc illi non habent, quia praecisi ab unitate sunt.
itaque, si qui ex ipsis ad catholicam ueniunt, non iterant
speciem pietatis, quam habent, sed accipiunt uirtutem pietatis,
quam non habent. nam et amputatos ramos denuo posse
inseri, si non permanserint in incredulitate, apertissime
apostolus docet. quod cum Luciferiani intellegunt et
non rebaptizant, non inprobamus; sed quod autem etiam ipsi
praecidi a radice uoluerunt, quis non detestandum esse cognoscat?
et ideo maxime, quia hoc eis displicuit in ecclesia
catholica, quod uere catholicae sanctitatis est. nusquam enim
tam uigere debent uiscera misericordiae quam in catholica
ecclesia, ut tamquam uera mater nec peccantibus filiis superbe
insultet nec correctis difficile ignoscat. non enim sine causa
inter omnes apostolos huius ecclesiae catholicae personam
sustinet Petrus; huic enim ecclesiae claues regni caelorum
G 5 sanctum B 6 praecisa sa*r«menta G
sacramenta Mf 7 uite N uita 81 acceperunt PSf 8 hi. V hii B
9 autem om. V 10 enim] autem L 11 deus om. VL praecisi
ŞŲl"lţ C 12 ad ipsos RN de catholica RN iterent Gl 13 specie N
sed-habent om. RN 14 et amputatos] etiam putatos L 15 permanBerit
M 17 autem om. PRMGS( VL WBFHUNbd 18 a radice
om. G 20 uere V sanctitatis] ueritatis 7 numquam C 22 superbiae
L 23 correptis WK dificile S 24 apostolos-136, 20 caeleste-
desunt omnia in cod. S catholicae ecclesiae 1
dicitur: amas me? pasce oues meas. debet ergo ecclesia
catholica correctis et pietate firmatis filiis libenter ignoscere,
cum ipsi Petro personam eius gestanti, et cum in mari titubasset
et cum dominum carnaliter a passione reuocasset et cum
aurem serui gladio praecidisset et cum ipsum dominum ter
negasset et cum in simulationem postea superstitiosam lapsus
esset, uideamus ueniam esse concessam eumque correctum
atque firmatum usque ad dominicae passionis gloriam peruenisse.
itaque post persecutionem, quae per Arrianos haereticos
facta erat, posteaquam pax, quam quidem catholica in
domino tenet, etiam a principibus saeculi reddita est, episcopi,
qui perfidiae Arrianorum in illa persecutione consenserant,
multi correcti redire in catholicam delegerunt, damnantes
siue quod crediderant siue quod se credisse simulauerant. hos
ecclesia catholica materno recepit sinu, tamquam Petrum post
fletum negationis per galli cantum admonitum aut tamquam
eundem post prauam simulationem Pauli uoce correctum.
hanc illi matris caritatem superbe accipientes et inpie reprehendentes,
quia Petro post galli cantum surgenti non gratulati
sunt, cum lucifero, qui mane oriebatur, cadere meruerunt.
Matth. 16, 22 6 cf. Matth. 26, 51. 70-74 8 cf. Gal. 2, 7
20 cf. Matth. 26, 75 21 cf. Es. 14, 12 in mg. app. C, om. WK; cum Petro datae
sunt et om. G . 3 correptis G pietatis G 4 ipso G 5 et om. B
dom (o a. l.) C 7 simulatione L similitudinem G superstitiosa GL
labsus C 8 est W uenia. N cumque W correptum GW
10 qua Lx qus W arianos PRSFHUbd 11 catholicam W 13 perfidg
(«up.$add. ia) C perfidia GLlK perfidei V arianorum PRSHUbd
persequutione Pr perturbatione MB consenserunt W 14 in] ad
RG N «elegerunt R 15 se om. LBN credidisse se G simulanerunt
VL 16 recipit VWUr 17 ammonitum CYWGNT, (in mg. L;
in tutu cõmonitom) L 18 eandem (su-p. a add. u) C 19 illa L
claritatem VL superbise L superbae B impiae B 22 #e$negant C
petram non intellegunt et nolunt credere datas ecclesiae claues
regni caelorum, ipsi eas de manibus amiserunt. isti sunt, qui
uiduas, si nupserint, tamquam adulteras damnant et super
doctrinam apostolicam se praedicant esse mundiores: qui
nomen suum si uellent agnoscere, mundanos se potius quam
mundos uocarent. nolentes enim, si peccauerint, corrigi, nihil
aliud elegerunt nisi cum hoc mundo damnari. nam quibus
ueniam peccatorum negant, non eos aliqua sanitate custodiunt,
sed aegris subtrahunt medicinam; et uiduas suas uri cogunt,
quas nubere non permittunt. non enim prudentiores habendi
sunt quam Paulus apostolus, qui ait: malo eas nubere
quam uri.
futuram negant et commemorant, quod ait apostolus Paulus:
caro et sanguis regnum dei non possidebunt, non
intellegentes, quod ipse dicit apostolus: oportet corruptibile
hoc induere incorruptionem et mortale hoc
induere inmortalitatem. cum enim hoc factum fuerit,
iam non erit caro et sanguis, sed caeleste corpus. quod et
dominus promittit, cum dicit: neque n ubent neque uxores
ducent, sed erunt aequales angelis dei. non enim
iam hominibus, sed deo uiuent, cum aequales angelis facti
fuerint. inmutabitur ergo caro et sanguis et fiet corpus caeleste
et angelicum; et mortui enim resurgent incorrupti,
20 cf. Retract. II c. 3 21 Matth. 22, 30 25 I Cor. 15, b2 post Petro legitur in L 3 eas de] easdem G aijimiserunt
G 4 uiduis y si om. L, in mg. app. que nubserint CN
5 se om. M 6 se om. VL 7 mundo suo carent W 8 delegerunt TfrA"
9 sanctitate MHB 10 egris ClN eis VL-f 12 apostolus om. M
ait: malo] maluit bd ait mala B1 13 *uri N 15 futuram om. ItN
apostolas paulus ait L Paulus om. W 17 idem ipse L apoetolus
dicit N dicit] idem ait V ait L 20 corpus om. W quod (o ex
i) C 21 cum dicitj dicens H 22 equales C1 dei om. NB enim
iam] quam corr. in quia G 23 iam om. B 25 resurgunt G
caro, et illud uerum sit, quod caro et sanguis regnum dei
non possidebit.
XXXITI. 35. Ista fidei simplicitate et sinceritate lactati
nutriamur in Christo et, cum paruuli sumus, maiorum cibos
non adpetamus, sed nutrimentis saluberrimis crescamus in
Christo accedentibus bonis moribus et christiana iustitia, in
qua est caritas dei et proximi perfecta et firmata, ut unusquisque
nostrum de diabolo inimico et angelis eius triumphet
in semet ipso in Christo, quem induit, quia perfecta caritas
nec cupiditatem habet saeculi nec timorem saeculi, id est nec
cupiditatem, ut adquirat res temporales, nec timorem, ne
amittat res temporales. per quas duas ianuas intrat et regnat
inimicus, qui primo dei timore, deinde caritate pellendus est.
debemus itaque tanto auidius adpetere apertissimam et euidentissimam
cognitionem ueritatis, quanto nos uidemus in caritate
proficere et eius simplicitate cor habere mundatum, quia ipso
interiore oculo uidetur ueritas — beati enim mundo corde,
inquit, quia ipsi deum uidebunt — ut in caritate
radicati et fundati praeualeamus comprehendere
cum omnibus sanctis, quae sit latitudo et longitudo
et altitudo et profundum, scire etiam
Ephes. 3, 17—19 alt. om. i illum VLl resurget-quod om. GBF 2 caro pr.
om. MH 3 poasidebunt WMBHLbd 4 fidei] fieri W lactanti B .
5 et—Christo om. i cum om. VL simus VL2B2 6 appetimus W
7 moribus bonis G cristiana Cl 8 ut om. W 9 et inimico MRB
10 karitas MH 13 amittat res temporales] perdat ea quae peritura
cum mundo sunt RN 14 deinde] et G 15 auidi H appetissimam M
16 cogitationem PL »ercitationS (supra. appos. x, r 8. I.) 8 ueritatem
L karitate MH 17 proficere s. I. C mundatum habere H
in ipso PSfVMF 18 beate C enim] ergo CMHB om. WL
mundicordes PSyVLBHU mundocordes C mundi corde M 19 inquit
om. B ipso Gl karitate MH 20 et fundati om. G compraehendere
CM cflprehendere F 21 et longitudo 8. I. N 22 et altitndo]
sublimitas B om. G superimminentera Cl
in omnem plenitudinem dei et post ista cum
inuisibili hoste certamina, quoniam uolentibus et amantibus
iugum Christi lene est et sarcina eius leuis, coronam
uictoriae mereamur.
Cx 4 xpi quod G lene] lene MHLBFI om. W est
om. W corona R 5 mereamur atb PGSy Explicit de agone
xpiano. incipit de doctrina xpiana episcopi augustini ecclesiae catholicae
liber 1 amen fol. 106* C Explicit de agone christiano Incipit sermo I
de uita et moribus clericorum suorum ad ipsos P Eiplicit liber Aureli
Augustini de agone christiano S Explicit de agone christiano Augustini
epi liber unus fol. 141b M, fol. 18* B Explicit de agone. Inc exptio
simboli sci rufini G Eiplicit de agone cbristiano fol. 157* S, fol. 125* y,
fol. 94 V, fol. 33* W Explicit liber Aurelii Augustini de agone christiano
fol. llP F, fol. 16- H Eiplicit fol. 69 N Explicit liber sci Aagnstini
de agone christiano fol. 94b U Finit feliciter d5 gratias amen fol. 12* L
De agone christiano pag. 136, 14 sqq.
Retract. II 3. In quo quod positum est: nec eos audiamus,
qui carnis resurrectionem futuram negant
et commemorant quod ait Paulus apostolus: caro
et sanguis regnum dei non possidebunt, non intellegentes
quod ipse dicit apostolus: oportet corruptibile
hoc induere incorruptionem et mortale
hoc induere immortalitatem. cum enim hoc factum
fuerit, iam non erit caro et sanguis, sed caeleste
corpus, non sic accipiendum est, quasi carnis non sit futura
substantia, sed carnis et sanguinis nomine ipsam corruptionem
carnis et sanguinis intellegendus est apostolus nuncupasse,
quae utique in regno illo non erit, ubi caro incorruptibilis
erit. quamuis et aliter possit intellegi, ut carnem et sanguinem
opera carnis et sanguinis dixisse accipiamus apostolum et
eos regnum dei non possessuros, qui perseueranter ista dilexerint.