The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
etiam Christi uirgines commonuimus atque monuimus, ne
propter excellentiam muneris amplioris, quod diuinitus acceperunt,
contemnant in sui conparatione patres et matres populi
dei hominesque illos, quos tamquam oliuam commendat apostolus,
ne superbiat insertus oleaster, qui uenturo Christo
etiam filiorum propagatione seruiebant, ideo meriti inferioris
esse arbitrentur, quia iure diuino continentia conubio et nuptiis
pia uirginitas anteponitur. in illis quippe parabantur et parturiebantur
futura, quae nunc impleri mirabiliter et efficaciter
cernimus, quorum etiam uita coniugalis prophetica fuit: unde
fol. 125b C Beati
Augustini de sca uirginitate fol. 22* P Incipit de sca uirginitate fol.
77* K Incipit eiusdem _de bono uirginali
filius et uirginum sponsus, uirginali utero corporaliter
natus, uirginali conubio spiritaliter coniugatus. cum igitur ipsa
uniuersa ecclesia uirgo sit desponsata uni uiro Christo, sicut
dicit apostolus, quanto digna sunt honore membra eius, quae
hoc custodiunt etiam in ipsa carne, quod tota custodit in
fide, quae imitatur matrem uiri sui et domini sui! nam
ecclesia quoque et mater et uirgo est; cuius enim integritati
consulimus, si uirgo non est? cuius prolem adloquimur, si
mater non est? Maria corporaliter caput huius corporis peperit,
ecclesia spiritaliter membra illius capitis parit. in utraque
uirginitas fecunditatem non inpedit, in utraque fecunditas
uirginitatem non adimit. proinde cum ecclesia uniuersa sit
sancta et corpore et spiritu, nec tamen uniuersa sit corpore
uirgo, sed spiritu, quanto sanctior est in his membris, ubi
uirgo est et corpore et spiritu!
CBE foecundari RT fecundari G sterelitas
ClA sterelit JJ1 4 in tempore R om. EX quo G 5 eiortatio
II SR exhortacio T consolacio S 6 autem] enim ENX exortandi
IHSABT 10 suscipimus Py*HADGT 11 et om. S uirginis X
12 spiritualiter TN ipsa igitur bd 13 eclesia C ecclesif N sit uirgo E
disponsata ilSAI 14 digna (a ex o) A eius membra N 16 imitantur
S sui om. SJIXX 17 integritate KlBC2A\'1 integritatg N
18 consilimus H1 cuiusj aut cuius rSADRGTbd 19 uius S 20 eclesia
(semper c) C monbra G 21 foecunditatem B 22 sancta sit X
23 saneta-spiritu in ras. P 24 quato X 25 spiritu et corpore X
Christi, hoc est consanguinei carnis eius, cum illi nuntiati
fuissent et foris expectarent, quia non possent eum adire prae
turba, ille respondit: quae est mater mea aut qui sunt
fratres mei? extendens manum super discipulos
suos ait: hi sunt fratres mei; et quicumque fecerit
uoluntatem patris mei, ipse mihi frater et mater
et soror est, quid aliud nos docens nisi carnali cognationi
genus nostrum spiritale praeponere nec inde beatos esse
homines, si iustis et sanctis carnis propinquitate iunguntur,
sed si eorum doctrinae ac moribus oboediendo atque imitando
cohaerescunt? beatior ergo Maria percipiendo fidem Christi
quam concipiendo carnem Christi. nam et dicenti cuidam:
beatus uenter qui te portauit, ipse respondit: immo
beati qui audiunt uerbum dei et custodiunt. denique
fatribus eius, id est secundum carnem cognatis, qui non in
eum crediderunt, quid profuit illa cognatio? sic et materna
propinquitas nihil Mariae profuisset, nisi felicius Christum
corde quam carne gestasset.
quia non eam conceptus Christus uiro uiolaturo quam
(sempcr b) CP est om. E 2 sanguinei E 3 fuissent]
essent X et] quod G om. MENX fores K eispectarent y
expectare MENX ad eum PKaWSRMEX ire N 4 aut] et H
5 mei om. E 6 ęt ait K hii DT hi. A fratres mei et mater
mea KMENX et om. KEX 7 mihi er. et in mg. add. meus I
michi X frater et soror et mater R 8 quid uero MENX quid
igitur R docens] per hoc docuit MENX nisi 8. l. B cogitatione
B cogitationi K cogitatio D\' 9 spiritaliter PfHARGD1
inde] enim Gl ideo KlJ-IENX, er. in A 10 iuguntur H 11 si om. AG
doctrina S 12 coherescunt KIAMX ergo om. AG fidem
percipiendo N 13 dicendi P1 14 uenter om. T ipse] ille G
15 audiunt (au s. I.) B custodiunt illud EN custodiant D1 deniquej
de qua K 16 eius om. X 19 gestaset B 20 uirginitas
quoque N eius om. N 21 qui 01 qua 8 concoeptus B xpo R
uiolaturo uiro X uiolatur. S quam] qua Py quia R
dicatam de qua nasceretur elegit. hoc indicant uerba, quae
sibi fetum adnuntianti angelo Maria reddidit. quomodo,
inquit, fiet istud, quoniam uirum non cognosco?
quod profecto non diceret, nisi deo uirginem se ante uouisset.
sed quia hoc Israhelitarum mores adhuc recusabant, desponsata
est uiro iusto, non uiolenter ablaturo, sed potius contra
uiolentos custodituro quod illa iam uouerat. quamquam etiamsi
hoc solum dixisset: quomodo fiet istud? nec addidisset:
quoniam uirum non cognosco, non quaesisset utique,
promissum sibi filium quomodo femina paritura esset, si concubitura
nupsisset. poterat et iuberi uirgo permanere, in qua
dei filius formam serui congruenti miraculo acciperet; sed
exemplo sanctis futura uirginibus, ne putaretur sola uirgo esse
debuisse, quae prolem etiam sine concubitu concipere meruisset,
uirginitatem deo dicauit, cum adhuc quid esset conceptura
nesciret, ut in terreno mortalique corpore caelestis
uitae imitatio uoto fieret, non praecepto, amore eligendi, non
necessitate seruiendi. ita Christus nascendo de uirgine, quae,
antequam sciret quis de illa fuerat nasciturus, uirgo statuerat
permanere, uirginitatem sanctam adprobare maluit quam imperare.
ac sic etiam in ipsa femina, in qua formam serui
accepit, uirginitatem esse liberam uoluit.
R ipsa G conciperet MN X conc*pit (8. i add. e) E
2 dicata R hec N 3 sibi om. R foetum yT annunciante R
creddidit C2BIZ 4 inquid K istut K istuc PJ1 cognusco K
5 deo om. MENX nouisset IZEX 6 israhelitarum hoc X adhaec
Al disponsata KAX 8 uiolentas 01 uiolentias BC1 hoc
quod R nouerat IZBES1 9 stud K istuc P 10 cognusco K
11 saritura R 12 nnpsissct] fuisset KENX poterat enim R et
om. AG iuberi] naberet T permaneri K qu5 K 13 forma K
serui] ibi IZ 14 esse om. MENX 15 deuisse S om. X concnbito
R 16 uirginitatem-nesciret om. S uirginitatem enim R
esset om. E1 17 in terreno] interno E 18 uota S elegendi K erigendi
R 21 uirginitatem-imperare om. R impetrare X 22 hac K si
GAl quo A1 forma X 23 accepi B accipit Dl liberam esse KMENX
etiam ipsae uirginitate seruata matres carnis esse non possunt;
illum enim solum decenter uirginitas parere posset, qui in
sua natiuitate parem habere non posset. uerumtamen ille
unius sanctae uirginis partus omnium sanctarum uirginum est
decus, et ipsae cum Maria matres Christi sunt, si patris eius
faciunt uoluntatem. hinc enim et Maria laudabilius atque
beatius Christi mater est secundum supra memoratam eius
sententiam: quicumque facit uoluntatem patris mei
qui in caelis est, ipse mihi frater et soror et mater
est. has sibi omnes propinquitates in populo, quem redemit,
spiritaliter exhibet: fratres et sorores habet sanctos uiros et
sanctas feminas, quoniam sunt illi in caelesti hereditate coheredes.
mater eius est tota ecclesia, quia membra eius, id est
fideles eius per dei gratiam ipsa utique parit. item mater
eius est omnis anima pia faciens uoluntatem patris eius
fecundissima caritate in his quos parturit, donec in eis ipse
formetur. Maria ergo faciens uoluntatem dei corporaliter
Christi tantummodo mater est, spiritaliter autem et soror et
mater.
etiam corpore et mater et uirgo. et mater quidem spiritu
N qunr y 2 ipse CK[SDBRENX possint 11
3 enim] etiam S uirginitas decenter PK,HSADRGTĮfENXbd
decenter] dicentes B possit CPKIZBMENX posse»t S potuit yiJ
4 par 6 R poaait C2BIZN uerumptamen T illae CIZ om. R
5 sanctae om. X 6 ipse KRX sunt xpi R 7 et om. N 8 beacius
G beatus II1 comemoratam E memorata R 10 pro et om. SG
11 his T propinquitatS B redimit K 12 exibet IZSRE et jet T
uiros sanctos MENX 13 sanctos feminas B ereditate SR 14 eius
om. MENX tota ecclesia est AG quia] quae ]\'\'(ADGT 15 gratia
2JP uti Pl 16 est eius T est om. AG pia MEX pie N
eius patris S eiusl mei A 17 que E donec ex dona m. 2 H
ipse in eis X eis ipse] ipsis N ipse om. E 18 ergo om. MNX
fatiens K 19 pr. et om. R 22 mater est et uirgo bd
spiritaliter nata est, quia omnes qui in eum crediderint,
in quibus et ipsa est, recte filii sponsi appellantur, sed
plane mater membrorum eius, quod nos sumus, quia cooperata
est caritate, ut fideles in ecclesia nascerentur, quae
illius capitis membra sunt, corpore uero ipsius capitis mater.
oportebat enim caput nostrum propter insigne miraculum
secundum carnem nasci de uirgine, quo significaret membra
sua de uirgine ecclesia secundum spiritum nascitura. sola
ergo Maria et spiritu et corpore mater et uirgo, et mater
Christi et uirgo Christi; ecclesia uero in sanctis regnum dei
possessuris spiritu quidem tota mater Christi est, tota uirgo
Christi, corpore autem non tota, sed in quibusdam uirgo
Christi, in quibusdam mater, sed non Christi. et coniugatae
quippe fideles feminae et deo uirgines dicatae sanctis moribus
et caritate de corde puro et conscientia bona et fide
non ficta, quia uoluntatem patris faciunt, Christi spiritaliter
matres sunt; quae autem coniugali uita corporaliter pariunt,
non Christum, sed Adam pariunt et ideo currunt, ut sacramentis
inbuti Christi membra fiant partus earum, quoniam
quid pepererint norunt.
uirginali integritate contendere atque ipsam Mariam proponere
ac uirginibus dei dicere: illa in corpore duas res habuit
honorandas, uirginitatem et fecunditatem, quia et integra
G est om. ffl 2 spiritualiter N crediderunt Pr HAJJ
BGRMENX 3 recte
etiam carnis conparari potest. neque enim et ipsa, quia uir-
19 cf. Gal. 5, 6
1 tota .41 utraque C1R71\': utraeque C2PKIZHSDB TJ.1IENbd
utr aeque A utraeque X 2 uirgines ut uos sitis MENX sitis] scitis
JR 3 scimus B desit GMBENX72b defuit 82 Csulitur S
seruata] et lata Z e.lata I et lata ex solata (an saluata?) C 4 pplis T
amissa. A 5 uox] uos T 6 solum GX 7 carnis xpi R 8 menbrorum
T hae. P hae et A hec BM haec K hec HE hee G N
mebra T 9 procreant KMENX etiamsi] si 7 talis K 10 ad
hoc] ab hoc C1 hoboc S ob hoc PK7HADRGTMENSbd tantum]
tamen MENX 11 nihilque K filis X 12 eos nos E id om. R
ut om. PTA1H1 13 non-fiunt om. I eorum SAl sed ex si
m. 2 H 14 quo C1 15 cui] cuius IZ 17 peperunt RX fiat T
18 quo operantur R ipse KR 21 foecunditas R uirginitate
A1
carne seruetur, spiritus tamen religione ac deuotione seruatur.
ac per hoc spiritalis est etiam uirginitas corporis, quam uouet
et seruat continentia pietatis. sicut enim nemo inpudice utitur
corpore nisi spiritu prius concepta nequitia, ita nemo pudicitiam
seruat in corpore nisi spiritu prius insita castitate. porro
autem si pudicitia coniugalis, quamuis custodiatur in carne,
animo tamen, non carni tribuitur, quo praeside atque rectore
nulli praeter proprium coniugium caro ipsa miscetur, quanto
magis quantoque honoratius in animi bonis illa continentia
numeranda est, qua integritas carnis ipsi creatori animae et
carnis uouetur, consecratur, seruatur!
nihil aliud in coniugio quam prolem requirunt, quam mancipent
Christo, pro amissa uirginitate compensari posse credenda
est. prioribus quippe temporibus uenturo secundum carnem
Christo ipsum genus carnis in ampla quadam et prophetica
gente necessarium fuit; nunc autem cum ex omni hominum
genere atque omnibus gentibus ad populum dei et ciuitatem
regni caelorum membra Christi colligi possint, sacram uirginitatem
qui potest capere, capiat et ea tantum, quae se
non continet, nubat. quid enim? si aliqua mulier diues multam
pecuniam huic bono operi inpendat, ut emat ex diuersis
X est om. MEX 2 relegione K hac K et JR 3 hac K
spiritalis ex spiritaliter P est-quam uo om. Z vonet (v s. I.) K
uocet I 4 seruet IZ continentii K pietas R piaetatis IZ
5 prius spiritus R spiritus GJJEXN ita etiam R pudiciam BR
puditiam Gl 6 in spiritu I spiritui 31EXN castite H 7 autem
om. MENX pudicia B 8 in animo CIZB tamen] autem IZ
non] in K carne K atque (at add. m. al) P 10 honoraptiua B
11 quam PREX qua* Aj quia B per quam H ipse B 12 carni
Cx et seruatur G 13 foecunditas T 14 mancipat Bl
mancip«ent H manticipant Gt 15 amisso X uirgimtaM I conpensari
Ar 17 quedam Hl 20 possunt GMN pussunt EX sacra R
uirginitate K 21 que G tantum om. I qui R 23 paecuniam C
numerosius quam uteri quantalibet feracitate Christi membra
gignenda curabit? nec ideo tamen pecuniam suam conparare
muneri sacrae uirginitatis audebit. at si propter faciendos qui
nati fuerint christianos fecunditas carnis pro amissa uirginitate
merito compensabitur, fructuosius erit hoc negotium, si magno
pecuniario pretio uirginitas amittatur, quo pueri faciendi christiani
multo plures emantur, quam unius utero quamlibet
fertili nascerentur.
bonum suum, de quo in alio uolumine, quantum uisum est,
disseruimus, et honorent amplius, sicut rectissime consuerunt,
in sacris uirginibus melius earum, de quo isto sermone
disserimus.
Nam ne illo quidem debent continentium meritis se
conferre coniugia, quod ex eis uirgines procreantur; hoc enim
non coniugii bonum est, sed naturae, quae sic diuinitus
instituta est, ut ex quolibet humano utriusque sexus concubitu,
siue ordinato et honesto siue turpi et inlicito, nulla
femina nisi uirgo nascatur. nulla tamen sacra uirgo nascitur;
ita fit, ut uirgo nascatur etiam de stupro, sacra autem uirgo
nec de coniugio.
sunt, sed quod deo dicatae pia continentia uirgines.
nam — quod non temere dixerim — felicior mihi uidetur
K uberibus PH adque Cl 2 quam;\' quantalibet
T 3 curauit KGAMENX conparari PAtDGRli 4 muneris
S muneri ex numeri H audebit uirginitas B uirginitati T
at] aut R si tamen X 5 fuerit E 6 conpensabitur y fructuosias
(i s. I.) C negotium hoc G 7 papcunisrio C pecunia B
10 si] su H om. KMENX nuptie KMENX 12 consueuerunt bd
14 disseruimus CPfRb disseri.mus A 15 in illo KHME illorum X
continentium (u ex a) G 16 quod eis C\'B quo de eis IZ 17 diuitus
RX 18 ueriusque Gl sexu E 19 sine] sine H inlicicito C
20 faemina P tamenj tunc X nascetur H nascitur Zt 21 strupro
T 23 in] de G predicamus K 24 dicate B 25 non om. X
ista adhuc cupit, praesertim si nondum uel sponsa cuiusquam
sit. illa uni studet placere, cui data est, haec multis, incerta
cui danda est; hoc uno pudicitiam cogitationis defendit a
turba, quod non adulterum, sed maritum quaerit in turba.
illa igitur uirgo coniugatae merito praeponitur, quae nec
multitudini se amandam proponit, cum amorem unius ex
multitudine inquirit, nec se uni iam conponit inuento, cogitans
quae sunt mundi, quomodo placeat uiro, sed speciosum
forma prae filiis hominum sic amauit, ut, quia eum
sicut Maria concipere carne non posset, ei corde concepto
etiam carnem integram custodiret.
non est haec proles carnis et sanguinis. si harum
quaeritur mater, ecclesia est. non parit uirgines sacras nisi
uirgo sacra, illa quae desponsata est uni uiro casta exhiberi
Christo. ex illa non tota corpore, sed tota uirgine spiritu
nascuntur sanctae uirgines et corpore et spiritu.
Habeant coniugia bonum suum, non quia filios procreant,
sed quia honeste, quia licite, quia pudice, quia socialiter
G enim om. R 2 sponsam C 4 danda] data
X unum K pudicitiae K cogitationibus B 5 adulterium
HEX in turba om. X 7 multitudinis K multitudinis. S magnitudini
E se om. S amandum IZ amanda B praeponit BX
amore B 8 multitudinem PK multitudine. Oy iam uni KMEX X
nniiy B ponit JfEXN 9 quae sunt om. Ri placead K
speciosam A speciosa K speciosus R 10 fonnam PjAR prac-hominum
om. X amabit Pi H ARD 11 sicum y carne. 7 possit R
ei] et CIZ om. B in corde MENX 12 custodirc S 13 corporis
(s. ris add. ralis) hi 14 non] quia non MEKX haec om. PXjH
ADGTMENX carnis
autem integritas et per piam continentiam ab omni concubitu
inmunitas angelica portio est et in carne corruptibili
incorruptionis perpetuae meditatio. cedat huic omnis fecunditas
carnis, omnis pudicitia coniugalis: illa non est in potestate,
illa non est in aeternitate: fecunditatem carnalem non habet
liberum arbitrium, pudicitiam coniugalem non habet caelum.
profecto habebunt magnum aliquid praeter ceteros in illa
communi inmortalitate, qui habent aliquid iam non carnis
in carne.
Vnde mirabiliter desipiunt, qui putant huius continentiae
bonum non esse necessarium propter regnum caelorum, sed
propter praesens saeculum, quod scilicet coniugia terrenis
curis pluribus atque artioribus distenduntur, qua molestia
uirgines et continentes carent: quasi ob hoc tantum melius
sit non coniugari, ut huius temporis relaxentur angustiae, non
quod in futurum saeculum aliquid prosit. hanc uanam sententiam
ne cordis propria uanitate protulisse uideantur, adhibent
ex apostolo testimonium, ubi ait: de uirginibus autem
praeceptum domini non habeo, consilium autem
do tamquam misericordiam consecutus a deo,
om. Z stanter P1 2 inuicem fidem G
in.uicem K serui«ant X 4 hec X nec H homini R\'( 6 immunis
IZB inmunis G immunita R incorruptibilis incorruptiones
(s. e add. i) T 7 caedat CZBAR omnis H 8 puditicia K
10 pudicitia E 11 profectum MEX aliquod CH 12 habet T
14 decipiunt CIZB 17 arcioribus RT quam X 18 uirginis K
quiasi IZ ob] ab IH tantum] totum KMENX 19 temporis
huius MENX temporis ex temporibus B 20 futuro saeculo R\'(2
21 nec T proprii PKyASRGTMENXd uanitate* A protullisse
K 22 apostulo K testimonio K hubi S 23 domini
om. E
propter praesentem necessitatem, quia bonum
est homini sic esse. ecce, inquiunt, ubi manifestat apostolus
hoc propter praesentem necessitatem bonum esse, non
propter futuram aeternitatem. quasi praesentis necessitatis
rationem haberet apostolus, nisi prouidens et consulens in
futurum, cum omnis eius dispensatio nonnisi ad uitam aeternam
uocet.
quae aliquid bonorum inpedit futurorum: qua necessitate uita
cogitur coniugalis cogitare quae mundi sunt, quomodo placeat
uir uxori uel uxor uiro, non quod ea separent a regno dei,
sicut sunt peccata, quae ideo praecepto, non consilio cohibentur,
quia domino praecipienti non oboedire damnabile est; sed
illud, quod in ipso dei regno amplius haberi posset, si amplius
cogitaretur quomodo placendum esset deo, minus erit utique,
cum hoc ipsum minus coniugii necessitate cogitatur.
ideo, de uirginibus, inquit, praeceptum domini non
habeo; praecepto enim quisquis non obtemperat, reus est
et debitor poenae. proinde quia uxorem ducere uel nubere
peccatum non est, si autem peccatum esset, praecepto
uetaretur, propterea praeceptum domini de uirginibus nullum
est. sed quoniam deuitatis remissisue peccatis adeunda
est uita aeterna, in qua est quaedam egregia gloria non
N essem cm. N 2 necessitatem om. HI X 3 hominis
K homini. H manifestata B manifestaQt A 4 necessitate B
5 futura B quasi otn. X rationem necessitatis Pr R 6 si P1
in om. E 7 eius om. E 9 est ergo G 10 impedat II que T
uitae CzZ uite I 11 cogitatur C2IZ,B cogatur B coniugalis cogitare
om. CIZB placeat uir ex placeatur H 12 uel] et EX separet
T 13 praecepta B prohibentur KAGMENX 14 praecipiente
CzIZB hobedire S dampnabile GT 15 habere KIZB
SMEN ri posset
es uxori? ne quaesieris solutionem; solutus
es ab uxore? ne quaesieris uxorem. horum duorum
quod prius posuit ad praeceptum pertinet, contra quod non
licet facere. non enim licet dimittere uxorem nisi ex causa
om. KMENX nictoris GX 2 consequenda X
3 ipse (JJZB ipso I uoceantur A1 non uouisse] nouisse EHl
4 uouisse] nonisse R hac K reddisse Xir1 redidisse H
sit om. G consilium autem MENX 5 inquid CK a deo
om. M 6 ut siin MENX essem otn. MEX essem-fidelis
om. N neque] non MEX 7 meritis meis E dei om. CB
misericordisrQ IZB sum—esse om. B sum-propter om. IZ
sum] CQ9 (8. l. sum) H 8 fidelis-propter om. C 9 unde om. MENX
10 est om. X 12 quid] quia MENX temporibus R praesentis X
13 cogitarentur Z 14 illi adipiscendae illi JIEX illi adipiscendae N
15 hac K stellg B a KMENX 16 differ B gloriam CIZB
claritate bd 17 hominis K 18 idem-dicit om. Z et om. EX
dicens X allitases D 19 es* K neque sicris (sic saepius) X
si aolutus B 21 cdposuit MENX pertinent R per(ine»t y
autem, quod addidit: solutus es ab uxore? ne quaesieris
uxorem, consilii sententia est, non praecepti; licet itaque
facere, sed melius est non facere. denique continuo subiecit:
et si acceperis uxorem, non peccasti; et si nupserit
uirgo, non peccat. illud autem prius cum dixisset:
adligatus es uxori? ne quaesieris solutionem, numquid
addidit: et si solueris, non peccasti? iam enim supra
dixerat: his autem qui sunt in coniugio praecipio
non ego sed dominus, uxorem a uiro non discedere:
quodsi discesserit, manere innuptam aut uiro suo
reconciliari; fieri enim potest, ut non sua culpa, sed
mariti discedat. deinde ait: et uir uxorem ne dimittat,
quod nihilominus ex praecepto domini posuit, nec ibi addidit:
et si dimiserit, non peccat. praeceptum est enim hoc, cui non
oboedire peccatum est, non consilium, quo si uti nolueris,
minus boni adipisceris, non mali aliquid perpetrabis. propterea
cum dixisset: solutus es ab uxore? ne quaesieris
uxorem, quia non praecipiebat, ne malum fieret, sed consulebat,
ut melius fieret, continuo subiunxit: et si acceperis
uxorem, non peccasti; et si nupserit uirgo, non
peccat.
habebunt huius modi, ego autem uobis parco, hoc
18-24 I Cor. 7, 27. 28 1 ipse om. S 3 praecoepti R 4 faccre om. X est om. K
denique] de qua KMENX 5 alt. si otn. Al 7 ne] non G 8 et
om. N si solueris] si soluerit C21ZB si nupseris KMEX si uolueris G
si solueris (». I. ul sic quesieris) A si quesieria solutionem N peccasti
sič addidit et si nupseris non peccasti N 9 quae B 10 dominus ex
enim m. 2 G cedere D1 11 suo om. N 12 ut om. K 18 ait]
quot C2 quod IZ uir.. f uxorem suam KMENX non MENX
nec T 14 nihilhominus KHS nibiUominus Z si nihilominus X ex
praecepto] excepto B 16 quo] que C2IZ que B quod PjHlAR
19 praesciebat AG1 praeciebat R sed-fieret om. EX 20 fieret] faceret
Y subiungit GT subiuxit EI X 23 carnalis R 24 eiusmodi S
ut aliquantulum a nuptiis etiam deterreret, modeste sane, non
tamquam a re mala et inlicita, sed tamquam ab onerosa ac
molesta. aliud est enim admittere carnis turpitudinem, aliud
habere carnis tribulationem: illud est criminis facere, hoc
laboris est pati, quem plerumque homines etiam pro officiis
honestissimis non recusant. sed pro habendo coniugio iam
hoc tempore, quo non per carnis propaginem uenturo Christo
ipsius prolis propagatione seruitur, istam tribulationem carnis,
quam nupturis praedicit apostolus, suscipere tolerandam perstultum
esset, nisi metueretur incontinentibus, ne temptante
satana in peccata damnabilia laberentur. quod autem se dicit
eis parcere, quos ait tribulationem carnis habituros, nihil
mihi interim sanius occurrit. quam eum noluisse aperire et
explicare uerbis eandem ipsam carnis tribulationem, quam
praenuntiauit eis qui eligunt nuptias in suspicionibus zeli
coniugalis, in procreandis filiis atque nutriendis, in timoribus
et maeroribus orbitatis. quotus enim quisque, cum se conubii
uinculis adligauerit, non istis trahatur atque agitetur affectibus?
quos neque nos exaggerare debemus, ne ipsis non parcamus,
quibus parcendum extimauit apostolus.
SRG 2 aliquantulia B n] ad R etiam sic (c s. I.) P,
HRDEX etiamsi G deterretur E 3 a-tamquam om. K mula P
honerosa CKIZSRT hac K et E 4 enim est E amittere CK
amittere SR 5 illnd] aliud KMX criminis est G est enim R
haec T 6 que (— er.) N 7 pro habendo] prohibendo X probando B
coniugia E 8 quod R non om. NX 9 ipsius AlGl propagatione.
y propugnatione IZ propaginS E propagatio (s. fin. o add. e) G
seruitaris tam IZ istam] uti istam R 10 tollerandam R toleranda T
11 esse X incontentibus K temptante (p s. I.) CP temtante H
tentante IZB 12 satane X dicit eis se MENX dioit se eis G
14 aoluisse A operire (s. o add. a) H aperie E et om. B 15 ipsam
oin. MENX tribulationem carnis NX 16 eis] dicens IZ es X
suspitionibus Ki cpli (s. e add. z) N 18 etj atque KMENX
meroribus KIZARGMENX orbitatis] arbitratis CIZB quotiens X
19 allegauerit K alliganerat X agitatur X agitentur G affect. agitetur
E 20 exagitare RE exaggere X nec X 21 partendum IZ
extimauit (8. i add. s) C existimauit PKIZ-(HSADRBGTMENXbd
fieri lectorem oportuit aduersus eos, qui in hoc, quod scriptum
est: tribulationem autem carnis habebunt huius
modi, ego autem uobis parco, nuptiis calumniantur.
quod eas ex obliquo sententia ista damnauerit; uelut ipsam
damnationem noluerit dicere, cum ait: ego autem uobis
parco, ut uidelicet, cum istis parcit, animae suae non pepercerit,
si mentiendo dixit: et si acceperis uxorem, non
peccasti; et si nupserit uirgo, non peccat. quod qui
de sancta scriptura credunt uel credi uolunt, tamquam uiam
sibi muniunt ad mentiendi licentiam uel ad defensionem suae
peruersae opinionis, ubicumque aliud sentiunt quam sana
doctrina postulat. si quid enim manifestum de diuinis libris
prolatum fuerit, quo eorum confutentur errores, hoc ad manum
habent uelut scutum, quo se aduersus ueritatem quasi tuentes
nudent a diabolo uulnerandos, ut dicant hoc auctorem libri
non uerum dixisse, alias ut infirmis parceret, alias ut contemptores
terreret, sicut occurrerit causa, qua eorum peruersa
sententia defendatur. atque ita dum ea, quae opinantur, defendere
quam corrigere malunt, scripturarum sanctarum auctoritatem
frangere conantur, qua una omnes ceruices superbae
duraeque franguntur.
B 3 autem om. MENX eiusmodi S 4 uobis om. R
conuptiis K calumpniantur RT 5 oblico T dampnauerit RT
uelud H 7 parcit] pascit IZ pepercit KGA1 8 mentiens R
mencienciendo T 12 aliud om. N 13 di K libris libris T 14 probatum
KlMENX confundentur X hoc ad manum om. Z manum]
damnum CB dapnum (p s. I.) I 15 ueritatem] caritatem S
16 nudent] uidcnt R a om. PK{HADRG TMENX diabnlo K
auctorem] autem CIZ 17 uera KMENX dixissent B infirmus G
parceret] placeret R contemtores P 18 teneret AG sicnt] aiquit
(uit 8. 1.) S q; horum S 19 dum eaj nt ea E 20 corripere S
scripturam sanctam Cl scripturae sanctae C2IZB autoritatem B
auctoritate Ry 21 quia GEX superbiae G 22 frangantnr T
praeferant nuptiis, ne malum iudicent nuptias, neque fallaciter,
sed plane ueraciter ab apostolo dictum nouerint: qui dat
nuptum, bene facit; et qui non datnuptum, melius
facit. et si acceperis uxorem, non peccasti; et si
nupserit uirgo non peccat. et paulo post: beatior
autem erit, si sic permanserit, secundum meam
sententiam. et ne humana sententia putaretur, adiungit:
puto autem, et ego spiritum dei habeo. haec domi-
nica, haec apostolica, haec uera, haec sana doctrina est,
sic eligere dona maiora, ne minora damnentur. melior est
in scriptura dei ueritas dei quam in cuiusquam mente aut
carne uirginitas hominis. quod castum est sic ametur, ut
quod uerum est non negetur. nam quid mali non possunt
etiam de sua carne cogitare, qui credunt apostolicam linguam
eo ipso loco, ubi uirginitatem corporis commendabat,
a corruptione mendacii uirginem non fuisse? primitus ergo ac
maxime qui bonum uirginitatis eligunt, scripturas sanctas
firmissime teneant nihil esse mentitas ac per hoc etiam illud
uerum esse, quod dictum est: et si acceperis uxorem,
non peccasti; et si nupserit uirgo, non peccat. nec
putent minui tam magnum integritatis bonum, si nuptiae non
erunt malum. immo uero hinc sibi potius maioris gloriae
Cl ammoneo PKH\'.AtjSREM 2 nequae K 3 apostalo
K 4 nuptum om. N 5 uxorem om. KMEN 8 putetur
PKyHADRG TMENX 9 autem quod ISAUP autem ut X dei
om. G 10 haec uera] uerba G uerba uera T sana] sancta G
est] haec CIZB 11 si B melior] maior X 12 in pr. om. PfARGT
cuius quor IZ1 aut] et S 13 in carne R uirginitatis B 14 quod R
non om. EX 15 cogitaret B 16 in eo bd commendata S
17 a om. S emendatii B primiciis G hac K 18 maxime
teneant R 19 teneant om. R etiam (e add. m. 2) P 20 uerum]
uenturum I si om. X uxorem om. N 21 nec] ne T 22 minus
(s retract.) C. IZ minui tamJ in uita K integritas At 23 potius
quilibet MENlX
nuberet, timuit, sed honoratius coronari, quia non nuberet.
concupiuit. qui ergo sine coniugio permanere uoluerint, non
tamquam foueam peccati nuptias fugiant, sed tamquam collem
minoris boni transcendant, ut in maioris continentiae monte
requiescant. ea quippe lege collis iste inhabitatur, ut non
cum uoluerit quis emigret; mulier enim adligata est,
quamdiu uir eius uiuit. uerumtamen ad continentiam
uidualem ab ipso tamquam gradu conscenditur; propter uirginalem
uero uel declinandus est non consentiendo petitoribus
uel transiliendus praeueniendo petitores.
atque melioris, aequalia fore praemia, propterea contra eos
disserendum fuit, qui quod ait apostolus: existimo autem
hoc bonum esse propter praesentem necessitatem.
ita interpretati sunt, ut non propter regnum caelorum, sed
propter saeculum praesens uirginitatem utilem dicerent; tamquam
in illa uita aeterna nihil ceteris amplius habituri essent,
qui hoc melius elegissent. in qua disputatione cum ad illud
ueniremus, quod idem apostolus ait: tribulationem autem
carnis habebunt huius modi, ego autem uobis
parco, in alios litigatores incurrimus, qui non aequales perpetuae
continentiae nuptias facerent, sed eas omnino damnarent.
nam cum error uterque sit, uel aequare sanctae uirginitati
nuptias uel damnare, nimis inuicem fugiendo duo isti
H quae] quia MENX 2 nubere B nuberet (t in ras.) iV
timuit om. B quia ut KMENX qui. H non om. E nubere
1X(ATHS 3 concupiunt R aergo B e.go H permare Kl uoluerit
P1 4 fouea C io nuptias N figant G callem B colla 7
5 ut-requiescant om. X montis E 6 loge E non habitatur T
8 ad] a E 9 ascenditur T uirginitatem p-[HART 10 petitoribuspraeueniendo
om. S 12 qui I qui* Z putarent CB 14 qui] qui* K
om. N 17 diceret
adulterium detestandum esse putauerunt; alii uero defendendo
conubium excellentiam perpetuae continentiae nihil mereri
amplius quam coniugalem pudicitiam uoluerunt. quasi uel
Susannae bonum Mariae sit humiliatio uel Mariae maius bonum
Susannae debeat esse damnatio.
Absit ergo, ut ita dixerit apostolus nuptis siue nupturis:
ego autem uobis parco, tamquam noluerit dicere, quae
poena coniugatis in futuro saeculo debeatur; absit, ut a
Danihele de temporali iudicio liberatam Paulus mittat in
gehennam; absit, ut maritalis torus ei poena sit ante tribunal
Christi, cui fidem seruando elegit sub falsa accusatione adulterii
uel periclitari uel mori. quid egit uox illa: melius est
mihi incidere in manus uestras quam peccare in
conspectu dei, si deus eam fuerat, non quia pudicitiam
nuptialem seruabat, liberaturus, sed quia nupserat damnaturus?
om. Z 2 quo et] quot B certa] sca MENX et
cetera et certa S acripturarum-peccaium om. Z 3 ne R eis EX
bono om. 1 4 ««uiduainus I aequauimus B 6 aetestandas STbd
uero] autem X 7 excellentiae 7R om. X maereri 7 8 noluerunt H
9 bonum-Susannae om. I sit mariae N hnmiliatior K magis
A om. G 11 nubti.s PD nuptiis GAl nuptias 7R siue nupturis
om. PjKHADGTMENX 12 parco uobis E uoluerit R quo R
13 poena R coniugatis (t a. er. 1) S a Danihele] ad danielg R
ad nihele H danibele (8. I. susanna) M susanna EX 14 temporalia X
teinpori (i turpi m. 2) G liberatam susannfi N JPaulus] populus
(pop in raa.) AGl pauius X (pop in ras.) AG1 apostolus 8. 1.
m. 2 G 16 fidem om. EX seruiendo M1 17 qui G1 egitl
etogit GIZ1 ait MENX uox] uxor KMENX mihi est PHAT
18 incedere P2HIX in conspectu dei mei peccare MENX 19 eaml
cQ ea R enim G ea X fuerat om. N pudicitia X 20 liueraturas
K liberaturus est B erat damnaturus N
criminatoresque nuptiarum scripturae sanctae ueritate munitur,
totiens cum sancto spiritu contra falsos testes Susanna defenditur,
totiens a falso crimine liberatur et multo maiore negotio.
tunc enim uni coniugatae, nunc omnibus; tunc de occulto et
falso adulterio, nunc de uero et manifesto conubio crimen
intenditur; tunc una mulier ex eo quod iniqui seniores dicebant,
nunc omnes mariti et uxores ex eo, quod apostolus
dicere noluit, accusantur. damnationem quippe uestram, inquiunt,
tacuit, cum ait: ego autem uobis parco. quis
hoc? nempe ille, qui superius dixerat: et si acceperis
uxorem, non peccasti; et si nupserit uirgo, non
peccat. cur igitur in eo, quod modeste tacuit, coniugiorum
suspicamini crimen et in eo, quod aperte dixit, coniugiorum
non agnoscitis defensionem? an eos damnat tacitus, quos
locutus absoluit? nonne iam mitius accusatur Susanna non
de coniugio, sed de ipso adulterio quam doctrina apostolica
de mendacio? quid in tanto periculo faceremus, nisi tam
certum apertumque esset pudicas nuptias non debere damnari.
quam certum apertumque est sanctam scripturam non posse
mentiri?
uirginitatem uel perpetuam continentiam, cuius praedicatio isto
sermone suscepta est? cui respondeo primo, quod superius
commemoraui, ex hoc gloriam maioris illius boni esse
IZ*[SADGxMbd caritas IB, (t castitas 8. I.) Z 2 ueritate]
auctoritate MENX 3 toties HADbd cum] ab P a KfRSA
DBBGTMENXbd spiritu sancto
testimoniis, quae pro nostrae memoriae modulo recordari
ualuerimus, clarius adpareat non propter praesentem huius
saeculi uitam, sed propter futuram, quae in regno caelorum
promittitur, perpetuam continentiam deligendam. quis autem
om. E 2 intellegendum putant X 3 maluerint B
dicere] loqui X 4 singula AG in duos MENX 5 illa E
praesente K 9 finem P1 10 doctrina K dicimus esse MENX
11 tam EX intra N uirginale CB 12 praesemque Hl 13 ne
quidem AG uernmetiam K 15 eorum impedire X eorum om. 7
16 tempore] tem.ere (p er.) H 17 tribulationem SR carnis carnali
T ueniente C 19 uerum B proponentem PyHAT nec
om. E 20 infirmitate K 22 recordare J2 23 uoluerimas E
claruit P1 appareta Hl aperiemus JBT2 25 promittar H delegendam
B eligendam Rl2 diligendam KHSADGTMENXb
qui sine uxore est, cogitat ea quae sunt domini,
quomodo placeat domino; qui autem matrimonio
iunctus est, cogitat ea quae sunt mundi, quomodo
placeat uxori. et diuisa est mulier innupta et
uirgo: quae innupta est, sollicita est quae sunt
domini, ut sit sancta et corpore et spiritu; quae
autem nupta est, sollicita est quae sunt mundi,
quomodo placeat uiro? non utique ait: cogitat ea, quae
securitatis sunt in hoc saeculo, ut sine grauioribus molestiis
tempus transigat; neque ad hoc diuisam dicit innuptam et uirginem
ab ea, quae nupta est, id est distinctam atque discretam,
ut innupta in hac uita secura sit propter temporales molestias
euitandas, quibus nupta non caret, sed, cogitat, inquit,
quae sunt domini, quomodo placeat domino, et: sollicita
est quae sunt domini, ut sit sancta et corpore
et spiritu. nisi forte usque adeo quisque insipienter contentiosus
est, ut conetur adserere non propter regnum caelorum,
sed propter praesens saeculum domino placere nos uelle aut
propter uitam istam, non propter aeternam esse sanctas et
corpore et spiritu. hoc credere quid est aliud nisi miserabiliorem
esse omnibus hominibus? sic enim apostolus ait: si in
hac uita tantum in sperantes sumusmiserabiliores
sumus omnibus hominibus. uero qui frangit
om. PfHDGA1 2 cogitet CPlB quae sunt mundi domino T
4 coniunctua R 5 et diuisa est mulier coniuncta niro cogitat quae
mundi sunt quomodo placeat uiro suo et diuisa est mulier autem innupta
sqq. N et innupta (et 8. I.) A, G nupta H et om. B
e§t C 6 uir Hl est circa ea G quae sunt om.. EX 9 nontique
X ait] aut R ea om. T 10 securitati H 11 nec Ar
diuisag R 12 ab-discretam om. X nupta ea S 15 quomododomini
om. CKIZBMENX 17 quia G 18 asserere CKIZDBRT
MENX auferre
hinc sententiam proferentem. nam cum de coniugibus non
separandis nisi causa fornicationis diuine ac terribiliter loqueretur,
dixerunt ei discipuli: si talis est causa cum uxore.
non expedit nubere. quibus ille, non omnes, inquit,
capiunt uerbum hoc. sunt enim spadones qui ita
nati sunt; sunt autem alii qui ab hominibus facti
sunt; et sunt spadones qui se ipsos castrauerunt
propter regnum caelorum. qui potest capere,
capiat. quid ueracius, quid lucidius dici potuit? Christus
dicit, ueritas dicit, uirtus et sapientia dei dicit eos, qui pio
proposito ab uxore ducenda se continuerint, castrare se ipsos
propter regnum caelorum, et contra humana uanitas inpia
temeritate contendit eos, qui hoc faciunt, praesentem tantummodo
necessitatem molestiarum coniugalium deuitare, in regno
autem caelorum amplius quidquam ceteris non habere!
per Esaiam prophetam, quibus se dicit daturum in domo sua et
in muro suo locum nominatum, meliorem multo quam filiorum
MEX 2 prodens erit MEX prudens est N 3 nsque
om. EX qui R nihil ei MNX 5 postremQ R audiuimus
"rRG uidentissimam K 6 hinc] hanc IHSGbd hine-dr.
con om. Z cum om. G\' coniugiis B coniugio K 7 diuinae OjH
diuino li hac K terrebiliter K 8 si talis] satalis R 9 omnes
quidem N inquid K om. IR 11 autem om. R nati sunt facti
sunt T 12 quae Dt 14 ueratius H dulcidius S 15 uertas R
16 continuerit N non continuerit X 17 et] e 02 e N e contra (e add.
tI". rec. P humana-temeritate
istos inpudentissime ac dementissime peruicaces apertum atque
inconcussum ualeret eorumque beluinum inpetum ab ouili
suo inexpugnabili munitione repelleret. cum enim dixisset de
spadonibus: dabo eis in domo mea et in muro meo
om. MENX contemtas H castificantes N 3 celestes JV
4 contendant PK.,SRG.NDI conlenda.t A contenda. (s. # add. nt) H
5 laudante (e s. I.) I laudant Z 6 saeculo B christianos S
contra N 7 praesenti uitae S praesenti esse uitae R esse om. Y
utilem CB util.e P utilę I 8 isti yB caelorum om. EX 9 nnncl
non B 10 pgrediatur X 12 etiam ecclesia G etiam om. MENX
in hoc B 13 appelletur ENX ad-appellatur om. CIBZ si Al
uitae om. AG 14 sempiterneque PlA 16 suis om. T 17 quae—temporalia
om. Z 18 aeterna sunt X 19 ane—dementissime om. Z
quae B 20 hac K ac dementissime om. CIB 21 mconcussum
(in s. I.) A ab ouili suo]\'ab oculisuo (o fin m. 2 mut. in a) I ab
ouibus suis S ab oliui suo X 22 sno] duo R inexpugnabile B
reppelleret K replexeret R 23 murQ K mea K
atque filiarum, ne quis nimium carnalis existimaret aliquid
in his uerbis temporale sperandum, continuo subiecit: nomen
aeternum dabo eis, nec umquam deerit, tamquam
diceret: quid tergiuersaris inpia caecitas?- quid tergiuersaris?
quid serenitati ueritatis nebulas tuae peruersitatis offundis?
quid in tanta scripturarum luce tenebras unde insidieris inquiris?
quid temporalem tantummodo utilitatem promittis continentibus
sanctis? nomen aeternum dabo eis. quid ab
omni concubitu inmunes et eo quoque ipso, quo hinc sese
abstinent, ea quae sunt domini cogitantes, quomodo placeant
domino, ad terrenam commoditatem referre conaris? nomen
aeternum dabo eis. quid regnum caelorum, propter quod
se castrauerunt sancti spadones, in hac tantum uita intellegendum
esse contendis? nomen aeternum dabo eis. et si
forte hic ipsum aeternum pro diuturno conaris accipere, addo,
accumulo, inculco: n e.c umquam deerit. quid quaeris amplius?
quid dicis amplius? aeternum hoc nomen, quidquid
illud est, spadonibus dei, quod utique gloriam quandam propriam
excellentemque significat, non erit commune cum multis.
quamuis in eodem regno et in eadem domo constitutis. nam
ideo fortassis et nomen dictum est, quod eos, quibus datur,
distinguit a ceteris.
G meliore K multO R 2 carnali R aliquis
R 4 ne R 5 ift impia R inpia-tergiuersaris om. N
quid tergiuersaris om. IHAlJGTM. (m. 2 exp.) P 6 aerenitate SB
serenitandi X ueritati S peruersitas Cx peruersitates ZK obfandis
A G offendis BE* effundis SN2 7 requiris G 8 temporalem
mercedem N utilitatem om. N 9 quod R qui S quia X quid-
13 dabo eis om AGT 10 in munes R munes Bl et om. MENX
eo quoque] eoque KMENX eo quod in S qui S inhinc R seseI
sic se S 11 ea] et 1 13 eis] eis quid dabo eis R 14 se ipsos
PKfHSADRGTMENXbd tantummodo ltfENX uita] di.co I
dico (insert.) Z intellegendum esse om. R 16 ipsum aeternum
hic T diurno G 17 adcumulo PHG inculto X ne YR
18 quicquid GT quid KH 19 illud] aliud E 20 excellentemque
gloriam T excellentem N conmune P 21 eandem B 23 coeteris R
opere uineae terminato aequaliter omnibus redditur, siue his,
qui ex prima hora, siue his, qui una hora operati sunt? quid
utique? nisi aliquid significat, quod omnes communiter habebunt,
sicuti est ipsa uita aeterna, ipsum regnum caelorum,
ubi erunt omnes, quos deus praedestinauit, uocauit, iustificauit.
glorificauit? oportet enim corruptibile hoc induere
incorruptionem et mortale hoc induere inmortalitatem.
hic est ille denarius, merces omnium; stella tamen
ab stella differt in gloria. sic et resurrectio mortuorum.
haec sunt merita diuersa sanctorum. si enim caelum
significaretur illo denario, nonne in caelo esse omnibus
est commune sideribus? et tamen alia est gloria solis.
alia gloria lunae, alia stellarum. si denarius ille pro
sanitate corporis poneretur, nonne, cum recte ualemus omnibus
membris, communis est sanitas et, si usque in mortem permaneat,
pariter et aequaliter omnibus inest? et tamen posuit
deus membra, singulum quodque eorum in corpore
prout uoluit, ut nec totum sit oculus nec totum auditus
nec totum odoratus et quidquid aliud habet suam proprietatem,
quamuis aequaliter habeat cum omnibus sanitatem. ita quia
13 1 Cor. 15, 41 17 I Cor. 12, 18 X 3 quia A ex] a GT ora K siue—hora om. S
his mn. N unaj nona MEX a nona in mg. N operati sunt om. B1
4 aliud significat nisi G aliquidj illud ex aliud A 5 ipsa om. N
6 quo H\' praedistinauit KHA uocabit Al uocaberit G iustificabit
P A tDt instificaberit G 7 glorificabit PDt.( R iustificaberit G
induere induere T 8 hoc om. G mortalitatem 111 9 hoc R
10 differt ab stella EX 12 est S 13 commune est EX est er. S
es Cx alia] illa H 14 et alia PlIADRGi gloria om. PKyHA
DGTMENX alia alia
mares ac feminae, caelibes et innuptae, pergite perseueranter
in finem; laudate dominum dulcius, quem cogitatis uberius;
sperate felicius, cui seruitis instantius; amate ardentius, cui
placetis adtentius; lumbis accinctis et lucernis ardentibus expectate
dominum, quando ueniat a nuptiis. uos adferetis ad
nuptias agni canticum nouum, quod cantabitis in citharis
uestris. non utique tale, quale cantat uniuersa terra, cui
dicitur: cantate domino canticum nouum, cantate
domino uniuersa terra, sed tale, quale nemo poterit
dicere nisi uos. sic enim uos uidit in Apocalypsi quidam
prae ceteris dilectus ab agno, qui discumbere super pectus
eius solitus erat et bibebat et eructuabat mirabilia super
14, 1 sqq. om. X distinctae CPU(M distincta KEM 3 lumina fulgebunt
N sunt mansiones MEN sunt om. X aput P 4 per
hoc om. S inpari PAB inpar R non uiuet] niuet (8. I. m. 2 add.
numero) N uinit DTbd 5 autem] enim MENX 7 sermo sci
aug de uirginibus EX pergite de uirginibus R pueri dei N
8 maresJ matres CIZENX acJ et EN celibes P nuptae KSM1
perseueranx (sed -- er.) X 9 in finem in fidem K 10 amate ardentius
om. CIZB 12 ueniet KR reuertatur MENX a] ad B affertis
PHADGTJRf 13 cantibitis X cytharis IZARMEX citaris S
14 uestris hoc est in cordibus uestris B hoc eat in cordibus dicatis laudem
T utique-uni om. Z cui—terra om. MENX 15 canticumdomino
om. CZB nouum-domino om. I 16 sed-enim legi non
potest Z nemo] non
uirginitatem corporis amiserunt, non quocumque ille ierit, sed
quousque ipsi potuerint. possunt autem ubique, praeter cum
in decore uirginitatis incedit. beati pauperes spiritu,
imitamini eum, qui propter uos pauper factus est,
cum diues esset. beati mites, imitamini eum, qui dixit:
discite a me, quoniam mitis sum et humilis corde.
beati lugentes, imitamini eum, qui fleuit super Hierusalem.
beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam,
imitamini eum, qui dixit: meus cibus est ut faciam
uoluntatem eius qui misit me. beati misericordes,
imitamini eum, qui uulnerato a latronibus et in uia iacenti
semiuiuo desperatoque subuenit. beati mundicordes, imitamini
eum, qui peccatum non fecit nec inuentus
11, 29 15 Matth. 5, 5; cf. Luc. 19, 4L 16 Matth. 5, 6 17 Ioh. 4. 34
18 Matth. 5, 7 19 cf. Luc. 10, 30 sqq. 20 Matth. 5, 8 21 I Petro 2, 22 1 quisque in eo B 2 est om. R 3 filiis PT filio y filifl§ R
hominum PABGTIZSHj hominis est E quia] quae PKrHSAlJ
JiG-TMEXbd qui quę
quomodo post eum ibunt qui hoc amiserunt, quod nullo modo
recipiunt? uos ergo, uos ite post eum, uirgines eius; uos et
illuc ite post eum, quia propter hoc unum quocumque ierit
sequimini eum. ad quodlibet enim aliud sanctitatis donum
quo eum sequantur hortari possumus coniugatos praeter hoc
quod inreparabiliter amiserunt. uos itaque sequimini eum
tenendo perseueranter, quod uouistis ardenter. facite cum
potestis, ne uirginitatis bonum a nobis pereat, cui facere nihil
potestis ut redeat. uidebit uos cetera multitudo fidelium.
quae agnum ad hoc sequi non potest, uidebit, nec inuidebit;
et conlaetando uobis, quod in se non habent, habebunt in
nobis. nam et illud canticum nouum proprium uestrum dicere
non poterit; audire autem poterit et delectari uestro tam
EX nobis X 6 haec-sequuntur om. B 7 eecuntur
KIZAGMENX 8 perfecti KMENX perfecte R pedes X 9 gradientes]
gaud.entes H 10 in itinere KRMEN in itenere X ..itinere I
11 eum] illum AG quo lZIX 12 .**ergo uos (uos pritts er.) K
et om. S 13 illud I illo R qui PARi propter eum hoc
unum T 14 at P quodlibit K aliud om. B donum om. yK
15 ortari K 16 quo PHl quae A1 eum itaque sequimini G 17 et
tenendo T uoluistis G cumj quod MENX 20 ad] ob G
uidebit enim MEX uidebit eQ N 21 conletando KAGBM collectando
T habet PKfHADRG TMENXbd habebit PKfHADR
GTMENXbd 23 non
capere, capite; perseueranter currite. ut conprehendatis.
tollite hostias quisque suas et introite in atria domini,
non ex necessitate potestatem habentes uestrae uoluntatis.
neque enim sicut: non moechaberis, non occides, ita
dici potest: non nubes; illa exiguntur, ista offeruntur. si fiant
ista, laudantur; nisi fiant illa, damnantur. in illis dominus
debitum imperat uobis; in his autem quidquid amplius
cf. I Cor. 9, 24 15 cf. Ps. 95, 8 17 Ex. 20, 13. 15 20 cf. Luc. 10, 35 8 dicetis (e 8. I) P quia-audietis om. X et hoc] et
id K id PHAGMETN om. Rf 2 quod quod K dicens G dicitis S
exsultabilis P1 iocundiusque IZARTMEN""Yi 3 maiori R tam K
autem tamen T 4 meror CKSGRTNX quibus hoc deerit om. y
quippe ille PKrHAGRl\'MEiYX ille quippe SDbd 5 ierit (i init.
s. I.) P deserit
pro nostris uiribus hortati sumus, quanto est excellentius
atque diuinius, tanto magis admonet sollicitudinem nostram
non solum de gloriosissima castitate, uerum etiam de tutissima
humilitate aliquid loqui. cum ergo perpetuae continentiae
professores se coniugatis conparantes secundum scripturas
compererint eos infra esse et opere et mercede et uoto et
praemio, statim ueniat in mentem quod scriptum est: quanto
magnus es, tanto humila te in omnibus, et coram
deo inuenies gratiam. mensura humilitatis cuique ex
mensura ipsius magnitudinis data est: cui est periculosa
superbia, quae amplius amplioribus insidiatur. hanc sequitur
inuidentia, tamquam filia pedisequa; eam quippe superbia
continuo parit nec umquam est sine tali prole atque comite.
S uobis om. S cogitate-filisrum om. S quicquid
ARG1\'MN est illud MEN 2 multo meliorem EX 4 quele Hl
5 hoc] quod PKTDRTlIfN quid A qui G et amando et sperando
PHARDG aeperandn K potuisti B deuitare non MENS
6 diuitare K proibita T 7 capescendum R 8 uiribus nostris MENX
excelsius PKfHADRTMENX 9 atqueJ ad X diuinitua RT
ammonet CPKHlSABRMEXN 10 soli B tutissima] ditissima S
11 continentiae continentiae K 13 comparerint corr. in comparaerit H
et tert. om. T 14 ueniet B mente R mente. j 15 es] es. P
tanto om. EX humila CI pi humili*a (t er.) S humilita R humilia
(PPaKIZfHADBGTMENXbd t..e (a er.) P 16 mensura. C
17 alt. est om. T 1H superuia K superia X insidiantur y 19 iuuidia
PHADGTR f filia] fida KENX pedis sequa T pedisequar R
pediBsequa KA-BaZ2!)(rMEXXbd continuo superbia GX 20 parit R
tale K
diabolus est. itaque contra superbiam, matrem inuidentiae.
maxime militat uniuersa disciplina christiana. haec enim docet
humilitatem, qua et adquirat et custodiat caritatem. de qua
cum dictum esset: caritas non aemulatur, uelut si causam
quaereremus, unde fiat, ut non aemuletur, continuo subdidit:
non inflatur, tamquam diceret: ideo non habet inuidentiam,
quia nec superbiam. doctor itaque humilitatis Christus
primo semet ipsum exinaniuit formam serui accipiens,
in similitudine hominum factus et habitu
inuentus ut homo, humilauit semet ipsum, factus
oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis.
ipsa uero doctrina eius, quam adtente insinuet humilitatem
atque huic praecipiendae uehementer insistat, quia explicare
facile possit atque in hanc rem demonstrandam testimonia
cuncta congerere? hoc facere conetur uel faciat, quisquis seorsum
de humilitate uoluerit scribere. huius autem operis aliud
propositum est, quod de tam magna re susceptum est, ut ei
maxime sit cauenda superbia.
mentem dare dignatur, ex doctrina Christi de humilitate commemoro,
quae ad id quod intendi fortasse sufficiant. sermo
B diabolus diabolus est ClP(G*HART: diabolus diabolus
ęşţ (exp, m. 2) C, IZ pater diabolus est KMENX diabolus caput est B
diabolus est SG2d dia diaboli diabolus est D diabolus praeest b 2 6—
innidentiae omnia semier. S superuiain K innidentiam K 3 hoc Hl
5 cum om. B emulatur ZSAlt sicut B causa S 6 quercremus
KRGA ..uode (de er.) H subdedit K subdit B 7 inflatur
X 9 exinauit Ii 10 in-factus om. MEJVX similitudinem
PlHADGT hominum om. T 11 inuentus] ut uentus R humiliauit
C*P*KIZ-(HSADRVGTMENXbd se ipsum MENX 12 obediens
patri EX 13 attende R 14 insistet MEX instet N 16 cuncta]
cognita (ni s. l.) I quisque EX se»orsum (h er.) P 18 de om, X
est om. EX uti K eil ei tam K om, MENX, er. in H
21 mente B 22 ad id] addit AGl quo» H intendimus RT intenti
E
coepit: beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum
est regnum caelorum: quos sine ulla controuersia humiles
intellegimus. fidem centurionis illius ideo praecipue laudauit
nec se inuenisse in Israhel dixit tantam fidem, quia ille tam
humiliter credidit, ut diceret: non sum dignus, ut sub
tectum meum intres. unde nec Matthaeus ob aliud eum
dixit accessisse ad Iesum, cum apertissime Lucas insinuet,
quod non ad eum ipse uenerit, sed amicos suos miserit. nisi
quia fidelissima humilitate magis ipse accessit quam illi, quos
misit. unde et illud propheticum est: excelsus est dominus
et humilia respicit; excelsa autem a longe cognoscit,
utique tamquam non accedentia. hinc et illi mulieri Chananaeae
dicit:s o mulier, magna est fides tua! fiat tibi
sicut uis, quam superius canem appellauerat nec ei panem
filiorum proiciendum esse responderat. quod illa humiliter
accipiens dixerat: ita, domine; nam et canes edunt de
micis quae cadunt de mensa dominorum suorum. ac
sic quod adsiduo clamore non inpetrabat, humili confessione
promeruit. hinc illi duo proponuntur orantes in templo, unus
pharisaeus et alter publicanus, propter eos, qui sibi
iusti uidentur et spernunt ceteros, et enumerationi meritorum
7, 6. 7 11 Ps. 137, 6 14 Matth. 15, 28 15 cf. Matth. 15, 26
17 Matth. 15, 27 20 cf. Luc. 18, 10 om. T 2 quoniam] quorum E 3 quod K contra-
uersia Al 4 intelligimus R praecipuae A pi#»e H 5 israhel]
hia B 6 intres sub tectum meum X 7 mattheus CPKA matheu3
IZrHSRTBGMENX 8 accessisae dixit E dixit om. T Iesurn)
dth S insinuat IEl 9 quodj cum CB ueneritl accesserit T
ipse miserit R 11 prius est om. N alt. est om. SBTEN 12 cognuscit
K 13 non om. S accidentia EX accendencia T illi]
enim T chananeae CGTX cananeae PBEKH1 chaneae A caneae R
16 proitiendum B 17 catelli X 18 mi.cis P (s er.) 19 petrabat
Pl imperauit El confusione EX professione Y 20 et illi
PyHADGRTbd unus publicanus et alter phariseus R 21 pharisens
PSAGTMNX 22 enumeracione T enumeratione KR
pharisaeus ex his, in quibus sibi multum placebat. gratias,
inquit, tibi ago, quia non sum sicut ceteri homines,
iniusti, raptores, adulteri, sicut et publicanus iste.
ieiuno bis in sabbato, decimas do omnium quaecumque
possideo. publicanus autem de longinquo stabat
nec oculos ad caelum audebat leuare, sed percutiebat
pectus suum dicens: propitius esto mihi peccatori.
sequitur autem diuina sententia: amen dico uobis, descendit
iustificatus de templo publicanus magis quam
ille pharisaeus. deinde causa ostenditur. cur hoc iustum
sit: quoniam is qui se exaltat humilabitur, et qui se
humilat exaltabitur. fieri ergo potest, ut quisque et mala
uera deuitet et uera bona in se consideret et de his patri
luminum gratias agat, a quo descendit omne datum optimum
et omne donum perfectum, et tamen elationis uitio
reprobetur, si aliis peccatoribus maximeque peccata in oratione
confitentibus uel sola cogitatione, quae coram deo est, superbus
insultat, quibus non exprobratio cum inflatione, sed miseratio
sine desperatione debetur. quid illud quod quaerentibus inter
se discipulis, quisnam eorum maior esset, puerum paruulum
E gratias om. S 2 phariseus PAM 3 inquid P
om. N ago domine
humilitas, quandoquidem a Christo christiani appellantur, cuius
12 cf. Ioh. 13, 1 sqq. K comendauit R et-meritum non possunt legi Z
eam PHGr 4 posuit (i ex u) H filii IZHS zebedei PKIZfH
SARKGTMENX 5 sublimita.te
Curiosas et uerbosas malas innuptas Paulus apostolus
notat et hoc uitium uenire dicit ex otio. simul autem, inquit,
et otiosae esse discunt circuire domos; non solum
autem otiosae, uerum etiam curiosae et uerbosae,
loquentes quae non oportet. de his superius dixerat: iuniores
autem uiduas euita; cum enim in deliciis egerint
in Christo, nubere uolunt, habentes damnationem, quoniam
primam fidem irritam fecerunt, id est in eo quod
primo uouerant, non steterunt.
multas enim earum reuocat a nubendo non amor praeclari
propositi, sed aperti dedecoris timor, ueniens et ipse a superbia,
qua formidatur magis hominibus displicere quam deo. haec
igitur, quae nubere uolunt et ideo non nubunt, quia inpune
om. X 2 tumJ cum CIZB tunc KMENX tum ex taft G
3 eos om. N inuenit T magno—ut om. B bono om. T
4 magno opere N primiciis G 5 tanto om. MENX humilatae
P1 humili.a\'te C humilitate BR humilia te PaKaIZHSADGTME
NXbd 7 maxime que
integritatis exemplum in ipso Christo contuendum est. quid
ergo amplius continentibus de humilitate praecipiam, quam
quod ille, qui omnibus dicit: discite a me, quoniam mitis
sum et humilis corde? cum magnitudinem suam supra
commemorasset [et], id ipsum uolens ostendere, quantus propter
nos quantillus effectus est, confiteor, inquit, tibi, domine
caeli et terrae, quoniam abscondisti haec a sapientibus
et reuelasti ea paruulis. ita, pater, quoniam sic
placitum est coram te. omnia mihi tradita sunt a
patre meo, et nemo cognoscit filium nisi pater, et
nemo cognoscit patrem nisi filius et cui uoluerit
f 11 ius reuelare. uenite ad me omnes, qui laboratis et
onerati estis, et ego uos reficiam. tollite iugum meum
super uos et discite a me quoniam mitis sum et
humilis corde. ille, cui omnia tradidit pater et quem nemo
B dãpna IZ proficientem A 3 eiusmodi K
4 saperbia R 5 elationis] delectationis CIZB inest-magis om. 6\'
placet KiHENX 6 displiceat (e ex i) C 11 qui om. R quoniam]
quia HGENX 13 commomerasset P1 et, quod CIZSB praebent,
inclusi idj ad
humiles esse discant a te, qui misericordiam et ueritatem
tuam requirunt, tibi uiuendo, tibi, non sibi. audiat hoc laborans
et oneratus, qua sarcina premitur, ut oculos ad caelum
K qui ex quem A agnuscit K cui] qui IZl cui
ipse G 3 resuscitare S 5 pocnlo. (s er.) A 6 esset-non OM. S
7 faceret] doceret T fide: quos dedisti mihi B 8 concione SAlJ
TMbd hac
Sed respice agmina uirginum, puerorum puellarumque
sanctarum: in ecclesia tua eruditum est hoc genus; illic tibi
a maternis uberibus pullulauit, in nomen tuum ad loquendum
linguam soluit, nomen tuum uelut lac infantiae suae suxit
infusum. non potest quisquam ex hoc numero dicere: qui prius
fui blasphemus et persecutor et iniuriosus, sed
Luc. 7, 37. 38 6 cf. Matth. 21, 31 8 cf. Matth. 9, 11—13 13 cf.
Rom. 5, 20 19 I Tim. 1, 13 KMENX percuena P1 2 sum dignus B 3 subiresl
intro ieris S sibi respondit intransque B zaccheus PKB zaccaeus C
zacheus IZyHSARTGMN quadrupla PKfHSADRGTbd quadruplQ
MENX 4 lucran di nabilill R peccato P1 5 fuit N 6 alieniora
8 aliena., H a om. GS 7 phariseos PAGN regno GENX
8 gen\' (\' add. m. 2) G aegrotorum TR egrorum SGM cum] in 7
9 conuibia P conubia A conuitia KMEN conuicia in ras. G a sanisj
ac sanis T asinis MEN asinus X 10 tu om. S ueneris PKHВjG
RTMNX peccatores] iniustos
humilis corde. hi quanto magni sunt, tanto humilent se in
omnibus, ut coram te inueniant gratiam. iusti sunt; sed numquid
sicut tu iustificans inpium? casti sunt; sed eos in peccatis
matres eorum in uteris aluerunt. sancti sunt; sed tu etiam
sanctus sanctorum. uirgines sunt; sed nati etiam ex uirginibus
non sunt. et spiritu et carne integri sunt; sed uerbum caro
factum non sunt. et tamen discant non ab eis, quibus peccata
dimittis, sed a te ipso agno dei, qui tollis peccata mundi,
quoniam mitis es et humilis corde.
Non ego te, anima pia, pudica, quae adpetitum carnalem
nec usque ad concessum coniugium relaxasti, quae decessurum
corpus nec successori propagando indulsisti, quae fluit-antia
membra terrena in caeli consuetudinem suspendisti: non ego
te, ut discas humilitatem, ad publicanos et peccatores mitto,
qui tamen in regnum caelorum praecedunt superbos, non te
S arripTinin G praeposuisti B 4 nouerunt R
quia propter T 5 se ipsos om. MENX ortatus KIZ exhortatus EX
es] se N 6 castrauerunt ee X 7 his-corde delenda assignantur H
inclamat T inclamasti R inclama, hi] inclamaui IB inclama ui (COtai. ui
cum seqq. te) Z hi] isti 8. l. S te om. MENX quoniam om. X
es] sfl R 8 hii T humilient CHZfHSaADRBGTNbd humiliant
MEX 9 ut] et IZ numquid] numqui G non KMENX 10 iustifir-ant
PHARGTf 11 sanctis R etiam tu B 12 etiam om. TX
13 pr. et] sed in ras. E 15 agno om. E dei om. N 17 pudica pie N
pie K pia et R piae 7 pie PHSADTMEXbd 18 consenBum CIZB
concensum R coniugii B relaxare (xare m. al. retract.) C relaxare
uoluisti B decesurum I 19 fluit antea K 20 consuetudine K
21 ut discas humilitatem om. X humilitate K 22 regno BHT
superuos K
liberati sunt, ut ad eos imitandos mittatur inlibata uirginitas:
ad regem caeli te mitto, ad eum, per quem creati sunt homines
et qui creatus est inter homines propter homines; ad
speciosum forma prae filiis hominum et contemptum a
filiis hominum pro filiis hominum, ad eum, qui dominans
angelis inmortalibus non dedignatus est seruire mortalibus.
eum certe humilem non iniquitas, sed caritas fecit, caritas,
quae non aemulatur, non inflatur, non quaerit quae
sua sunt, quia et Christus non sibi placuit, sed sicut
scriptum de illo est: obprobria exprobrantium tibi
ceciderunt super me. uade, ueni ad illum et disce, quoniam
mitis est et humilis corde. non ibis ad eum, qui oculos ad
caelum leuare non audebat onere iniquitatis, sed ad eum, qui
de caelo descendit pondere caritatis; non ibis ad eam, quae
domini sui pedes lacrimis rigauit quaerens indulgentiam grauium
peccatorum, sed ibis ad eum, qui, cum daret indulgentiam
omnium peccatorum, lauit pedes seruorum suorum. noui
dignitatem uirginitatis tuae: non tibi propono imitandum publicanum
humiliter accusantem delicta sua, sed timeo tibi pharisaeum
superbe iactantem merita sua. non dico: esto qualis
illa, de qua dictum est: dimittuntur ei peccata multa,
loh. 6, 38 17 cf. Ioh. 13, 5 19 cf. Lnc. 18, 10. 14 22 Luc. 7, 47 B 2 imitando T inmitandos X 3 regem ex regnum
m. al. P 4 propter homines om. 8 5 speciosam IZ speciosu\' B
formam CIZHB et—hominuin om. R et om. K ad contemptum
8 6 pro filiis] propter filios MENX 7 inmortalitatibus Hl
pro mortalibus K 8 eumj cum E non om. X 10 et om. KENX
sieut] ut AG 11 est de illo AMENXSG oprobria P obprobrantium
PAGHlr opprobrantium KT exbrantiQ M tibi om. CIZB
12 illum] eum 8 quia A 13 es BfB 14 eleuare MENX 15 discendit
K eum QflZx 16 lacrimis que T inrigauit PKfHA
irrigauit RGMNX 17 peccatorum omnium N sed-peccatorum
om. X 18 pedis K suorum sernorum Dbd scorum suorum AG
19 dignitatem ex uirginitatem K 21 superbae C iacentem C1
talis qualis X 22 dimittantur A
dimitti putas, modicum diligas.
agnum quocumque ierit secuturam esse gloriaris, eum prae
tumore superbiae sequi per angusta non possis. bonum tibi
est o anima uirginalis, ut sic, quomodo uirgo es, sic omnino
seruans in corde, quod renata es, seruans in carne, quod nata
es, concipias tamen a timore domini et parturias spiritum
salutis. timor quidem non est in caritate, sed perfecta,
sicut scriptum est, caritas foras mittit timorem, sed
timorem hominum, non dei, timorem temporalium malorum,
non diuini in fine iudicii. noli altum sapere, sed time;
ama dei bonitatem, time seueritatem: utrumque te superbam
esse non sinit. amando enim times, ne amatum et amantem
grauiter offendas. nam quae grauior offensio. quam ut superbia
illi displiceas, qui propter te superbis displicuit? et ubi magis
esse debet timor ille castus permanens in saeculum
saeculi, quam in te, quae non cogitas quae sunt mundi.
quomodo placeas coniugi, sed quae sunt domini, quomodo
placeas domino? ille alius timor non est in caritate;
iste autem castus non recedit a caritate. si non amas, time,
18, 10 18 cf. I Cor. 7, 32. 33 MENX 8 inquit T ueementer S 4 secutura K
sequutnram r prae] pro MENX 5 auperuiae K angusta R
est tibi SDGbd 6 quomodo sic X sic] sit CIZ fic sis B om. BE
spiritu uirgo B 7 serue.s B aerues GMEN corde-in om. CIZB
seruana in carne om. G 8 concipies H concupiscent G a om.
PHRGTAJr timorfi HR dni ęţ pwtvriw ţlfIęO timQre dfi) et
parturias P et] ut R depelle ut G 9 quidem om. R caritatem K
per facta X 10 sicut om. S foras (a in ras.) C 11 alt. timore SE
12 finem PHGy 13 ama] anima B dei] dei time B utrum 7
superbia X 14 non sinit esse E 15 offensa KMENX superba G
snperb.a Å 16 superbis propter te T et om. X 18 qui A non
om. TGl 19 coniugi-placeas om. I domini om. H 20 deo R
castitate IZB 21 amas time] amasti ne G amasti A
foras mittit; cum isto intro currit. dicit apostolus etiam
Paulus: non enim accepimus spiritum seruitutis iterum
in timore; sed accepimus spiritum adoptionis
filiorum, in quo clamamus: abba, pater. illum eum
timorem credo dicere, qui datus erat in uetere testamento,
ne amitterentur temporalia bona, quae deus promiserat nondum
sub gratia filiis, sed sub lege adhuc seruis. est etiam timor
ignis aeterni, propter quem deuitandum deo seruire nondum
est utique perfectae caritatis. aliud est enim desiderium praemii,
aliud formido supplicii. aliae uoces sunt: quo abibo ab
spiritu tuo? et a facie tua quo fugiam? et aliae uoces
sunt: unam peti a domino, hanc requiram, ut inhabitem
in domo domini per omnes dies uitae meae, ut
contempler delectationem domini et protegi templum
eius, et: ne auertas faciem tuam a me, et: desiderat
et deficit anima mea in atria domini. illas uoces habuerit,
qui oculos leuare non audebat ad caelum et quae rigabat
lacrimis pedes ad impetrandam ueniam grauium peccatorum;
has autem tu habeto, quae sollicita es ea quae sunt domini,
MEN X foris K iste BH2 non intro A
etiam apostolus BG paulus etiam 8 3 enim om. Kl accepistis XG
4 timorS SlDbd accepistis GA 5 eum] enim RBMENX
6 timorem om. X qui-et uelle 282, 15 desunt in K ueteri PI
ZlARTMENX ueteri.
quod est ecclesia, curare debent, ut super ea requiescat spiritus
sanctus, quam uirginalem profitentia sanctitatem? quomodo
2, 11 pr. om. CIZB illas uoces MENX comittatur
B 2 timor domini MENX tomentuin X 3 has autem noces
MENX comittatur B 4 saeculi om. Pl utroque generibus R
5 ne R 6 praesumtione Hl 7 namque X dicit bd 8 timorem
Hbd tamen om. CIZB de timore N in timore E om. Cli T
9 caritatis] ueritas T caritate. B caritas S ad] apud fHARGTM
ENX 10 setentia X cfimemora
deum, ut misceantur numero professionis uestrae multi et
multae casurae et casuri, nisi ut his cadentibus timor uester
augeatur, quo superbia comprimatur? quam sic odit deus, ut
contra hanc unam se tantum humilaret altissimus. nisi forte
1 locum non innenit X suumj istum G aliquid I aliud est G
aliud querit N 2 corde R humiliatum (PKIZyHSADRBGTME
NXbd resileat
cogitatio, ne a se sibi putet esse dei uirgo, quod talis est, ac non
potius hoc donum optimum desuper descendere a patre luminum,
apud quem non est transmutatio nec momenti
obumbratio. ita enim non putabit modicum sibi esse
dimissum, ut modicum diligat et ignorans dei
9 cf. Rom. 9, 14 12 I Cor. 4, 7 18 cf. Iac. 1, 17 20 cf. Rom. 10, 3 om. E comissum P1 4 uigila*»t S uigilat GMEN uigi-
Iapt X uigilabit B custodit om. X custodit eam (eam s. I.) S,
KGMENXbd ú ait
De ipsa etiam continentia nonne apertissime dictum est:
et cum scirem, quia nemo esse potest continens nisi
deus det, et hoc ipsum erat sapientiae scire, cuius
esset hoc donum?
sibi ipse homo praestat, qua illud donum non suum, sed dei
esse cognoscat. immo dominus sapientes facit caecos,
et: testimonium dei fidele sapientiam praestat paruulis,
et: si quis indiget sapientia, postulet a deo,
qui dat omnibus affluenter et non inproperat, et
18 PB. 18, 8 19 cf. Iac. 1, 5 CIZ continentiae] circumstantiae R circa RENX
mea Onl. H 2 ne PKiHSADRTMENXbd declinas I meo 8
maligna PKTHADRGTMNXbd malicia I malicie E excusandas
PKrHARGTMBNX 3 excuaatione B om. X hominibus (bus 8. l.) H
4 qua eius] cuius PHAGi q:eius S eius om. T 5 qu.a A 6 adcusamus
K excusamus X 7 fit] sit HN illo dante] illud ante IZ
8 etiam] enim RGf 9 paenitentiam K 11 et de N continentiam K
continentiae A 12 potest esse DTbd 13 deus deus B sapientia G
scire om. T 14 donum esset N hoc om. IMENX, s. I. Z 15 dei
om. X sapientis CKIZ 16 qu.a. P 17 cognuscat K cognoscit S1
deus E 18 deiJ domini PIZrHADRG Tbd sapientia ClIZ praestans
R 19 sapientiam PK\'(RAMXNSEHIIZ postulat PII
domino B 20 omnibus] hominibus K afluenter PKR effluenter X
et non inproperat om. y inproperat] impat R dabitur] dominabitur
T
earum extinguantur. quomodo sapientes nisi non alta sapientes,
sed humilibus consentientes? dixit enim homini
ipsa sapientia: ecce pietas est sapientia. si ergo nihil
habes, quod non accepisti, noli altum sapere, sed time,
et noli modicum diligere, quasi a quo tibi modicum dimissum
est, sed potius multum dilige, a quo tibi multum tributum
est. si enim diligit, cui donatum est, ne redderet, quanto
magis debet diligere, cui donatum est, ut haberet! nam et
quisquis ab initio pudicus permanet, ab illo regitur; et quisquis
ex inpudico pudicus fit, ab illo corrigitur; et quisquis
usque in finem inpudicus est, ab illo deseritur. hoc autem ille
occulto iudicio facere potest, iniquo non potest. et fortasse
ideo latet, ut plus timeatur et minus superbiatur.
est, non incidat in alium superbiae laqueum, ut de ipsa dei
gratia se extollendo spernat ceteros. quo uitio alius ille pharisaeus
et de bonis, quae habebat, deo gratias agebat et tamen
se super publicanum peccata confitentem extollebat. quid
igitur faciat uirgo, quid cogitet, ne se extollat super eos uel
eas, quae hoc tam magno dono carent? neque enim simulare
11. 20 17 cf. Luc. 18, 10-11 om. T 2 exstingaantur P
sapientes om. EX alta non alta R 4 sapientia ipsa MENX
sapientia-nihil om. 7 pietas ipsa TN est] et MEX si ergo
Bibil] Quid autem K quid enim MENX 5 abes B post accepisti
sequitur: si ergo nihil habes quod non accepisti KMENX 7 sed—est
om. S dilige] dirige I diligere R 8 est om. 7 enim] ergo N
9 non haberet X et om. B 10 quisquis] si quis AG ab illo
regitur om. MENX 11 ex] ab 7MENX corrigitur] geritur MENX
post corrigitur sequitur
uirgo dei ueraciter cogitet, unde se fideli mulieri non tantum
uiduae, uerum etiam coniugatae praefen-e non audeat? non ego
reprobam dico; nam quis nesciat oboedientem mulierem inoboedienti
uirgini praeponendam? sed cum ambae sunt oboedientes
praeceptis dei, itane trepidabit sanctam uirginitatem
etiam castis nuptiis et continentiam praeferre conubio, fructum
centenum praeire triceno? immo uero non dubitet hanc rem
illi praeponere. haec tamen uel haec uirgo oboediens et deum
timens illi uel illi mulieri oboedienti et deum timenti se
anteferre non audeat; alioquin non erit humilis, et deus
- superbis resistit. quid ergo cogitabit? occulta scilicet dona
dei, quae nonnisi interrogatio temptationis etiam in semet
ipso unicuique declarat. ut enim cetera taceam, unde scit
uirgo, quamuis sollicita quae sunt domini, quomodo
placeat domino, ne forte propter aliquam sibi incognitam
B eiibere TX 2 idcirco IZHSbd 3 esse om. X
dixisse K 4 tanto om. E humila CIP: hnmilia CPKIZfHSADR
JBGTMENXbd 5 subdedit
Hoc autem tam magnum est, ut eum fructum centenum
quidam intellegant. perhibet enim praeclarissimum testimonium
ecclesiastica auctoritas, in qua fidelibus notum est quo loco
martyres et quo defunctae sanctimoniales ad altaris sacramenta
recitentur. sed quid significet fecunditatis illa diuersitas, uiderint,
qui haec melius quam nos intellegunt: siue uirginalis
uita in centeno fructu sit, in sexageno uidualis, in triceno
autem coniugalis; siue centena fertilitas martyrio potius inputetur,
sexagena continentiae, tricena conubio; siue uirginitas
accedente martyrio centenum fructum inpleat, sola uero in
sexageno sit, coniugati autem tricenum ferentes ad sexagenum
perueniant, si martyres fuerint; sine, quod probabilius mihi
uidetur, quoniam diuinae gratiae multa sunt munera et est
aliud alio maius ac melius — unde dicit apostolus: imitamini
autem dona meliora — intellegendum est plura
esse quam ut in tres differentias distribui possint. primum.
Migne 35, 1325 11 cf. Serm. 159 Migne 38, 868 21 I Cor. 12, 31 S ille P1 2 gestigebat E 3 que IZ
4 sublimitatibus X apposuit 22
singulis singula. et aliquando alter fructuosus est donis
paucioribus, sed potioribus, alter inferioribus, sed pluribus.
et quemadmodum inter se uel coaequentur uel distinguantur
in accipiendis aeternis honoribus, quis hominum audeat iudicare?
dum tamen constet et multa esse ista diuersa et non
ad praesens tempus, sed in aeternum prodesse meliora. sed
1 ne om. B aut om. X ullo B 2 pudicitiae meritum deponamus
om. T uirginalis T 3 coaequetur CB corona CIZB
5 castitatis CKBBGAMENX sine-fertilitatis om. T 6 fertilitatisj
felicitatis MENX accidere B accedere PKflZSHABGTMENX
8 ut] et C quod KBENX perfectus esse MENX 9 et uende MN
da] de H 10 caelis S 11 ne X audiant R sociari cohabitationi
E 12 sunt om. X eius X commonia Cl 13 nihil SB
deputamus B fructionis G 14 non faciunt (fi add. m. al.) P,
ANGlHB aut-faciant
Sed, ut dicere coeperam, siue centenus fructus sit deo
deuota uirginitas siue alio aliquo modo, uel quem commemorauimus
uel quem non commemorauimus, sit illa fertilitatis
intellegenda distantia, nemo tamen, quantum puto, ausus fuerit
uirginitatem praeferre martyrio ac nemo dubitauerit hoc donum
occultum esse, si examinatrix desit temptatio.
ad seruandam humilitatem, ne uiolet illam, quae supereminet
donis omnibus, caritatem, sine qua utique quaecumque alia
uel pauca uel plura uel magna uel parua habuerit, nihil est:
habet, inquam, quod cogitet, ut non infletur, non aemuletur,
ita se scilicet bonum uirginale coniugali bono multo amplius
et melius profiteri, ut tamen nesciat, utrum illa uel illa coniugata
iam pati pro Christo possit, adhuc uero ipsa non
possit, et in hoc ei parcatur, quia infirmitas eius temptatione
non interrogatur. fidelis enim deus, ait apostolus, qui non
uos permittat temptari super id quod potestis, sed
om. R arbitro B fructificationes CIZB 3 solus (a. I.
add. m.
non peccandi? quis gloriabitur castum se habere cor?
aut quis gloriabitur mundum se esse a peccato?
DBMENXbd exitu R possetis Cx 2 fortasses S
illi uel illae MNbd illi uel ille EX 3 laudabile C possit C possunt
PHAfGRTMENX 4 ab iniquitate S laniaturp P laniatQ R
5 ille Rf* autem om. T illae MNbd ille EX 6 continentia B
7 neleant X om. G talia] alia AG uel pro iustitia om. S pro]
propter X om. H (pr.) 9 consentientes X etiam non cedere EX
10 ferienti] furenti Rj 11 temtatione H temptatione IZTd
experta 8 expergentia E 12 peruidet se KMN prouidet se X
praeuidet se E praeuidet R 13 cogit et G 14 forte
PKRTMENX quo] quod KX qui 7\' gloriosQ N 15 nota K
datum MENX habent quod T ipsi X non-honore om. X
16 ut non EN fallacis K 17 et honore MEN se praeueniant
MENX alterum] utrum S existimet MENX 20 quis-aut om. Bx
21 esse om. X
inquit, mundus in conspectu tuo, nec infans cuius est
unius diei uita super terram. seruatur et in fide inuiolata
quaedam castitas uirginalis, qua ecclesia uni uiro uirgo casta
coaptatur; sed ille unus uir non tantum fideles mente et
corpore uirgines, sed omnes omnino christianos ab spiritalibus
usque ad carnales, ab apostolis usque ad ultimos paenitentes
tamquam a summis caelorum usque ad terminos eorum
docuit orare et in ipsa oratione dicere admonuit: dimitte
nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus
nostris, ubi per hoc quod petimus, quid etiam nos esse
meminerimus ostendit. neque enim pro eis debitis, quae totius
praeteritae uitae in baptismo per eius pacem nobis dimissa
esse confidimus, nos praecepit orare dicentes: dimitte nobis
debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus
nostris; alioquin hanc orationem catechumeni potius usque
ad baptismum orare deberent. cum uero eam baptizati orant.
praepositi et plebes, pastores et greges, satis ostenditur in hac
uita, quae tota temptatio est, neminem se tamquam ab omnibus
peccatis inmunem debere gloriari.
quidem sequuntur agnum, quocumque ierit, et peccatorum
purgatione perfecta et uirginitate seruata, quae non rediret
Iob. 7, 1 H 2 est om. K 3 uita unins
diei X diei unius PKfAHRGTMNbd uitam B ęţ inuiolata
(exp. m. al.) P 4 quam C qug S qu.& A 5 quoaptatnr 1Z cooptatur
81 fidelis R uideles E mentis S 7 ultimos] nouissimos JS
8 sumis R terminus K 9 ammonuit PKHAMX et dimitte IZbd
demitte K 11 *.per (su er.) H petimus] penitus r quod AGK
12 meminerimus om. I enim] eis B om. S 13 dimissa-nobis in mg. B
14 precipit KMEN orare (re in ras.) I oratione Z demitte K
16 cathecumeni C1 cathecumini CaKZABRTa catecumeni Pl catecumini
GMXEN caticumini SH 17 uero] ergo N baptizantes B oranti B
18 et alt. om. MENX gregis MENX ac K 19 se] sed X
20 gloriari debere E 22 secuntur SARBGMNXf
lati sunt, etiam hinc eos laudat, quod in ore eorum non sit
inuentum mendacium, meminerint etiam in hoc esse ueraces,
ne se audeant dicere non habere peccatum. idem quippe Iohannes,
qui illud uidit, hoc dixit: si dixerimus, quia peccatum
non habemus, nos ipsos decipimus, et ueritas in
nobis non est. quodsi confessi fuerimus delicta nostra,
fidelis est et iustus, ut dimittat nobis peccata nostra
et purget nos ab omni iniquitate. quodsi dixerimus,
quoniam non peccauimus, mendacem faciemus eum,
et uerbum eius non erit in nobis. hoc certe non illis
aut illis, sed christianis omnibus dicitur, ubi et uirgines se
debent agnoscere. sic enim erunt sine mendacio, quales in
Apocalypsi apparuerunt. ac per hoc quamdiu nondum est in
caelesti sublimitate perfectio, inuituperabiles facit in humilitate
confessio.
Sed rursus, ne per occasionem huius sententiae quisquam
cum mortifera securitate peccaret seque trahendum
permitteret tamquam mox delendis facili confessione peccatis,
continuo subiecit: filioli mei, haec scripsi uobis, ut
non peccetis. et si quis peccauerit, aduocatum habemus
ad patrem Iesum Christum iustum; et ipse propitiator
est peccatorum nostrorum. nemo itaque a peccato
tamquam rediturus abscedat nec se huius modi quasi
1 apocalipsis ABBOTN apokalypsis M 2 eorum ore R sit] est T
3 roeminerit A 4 ioannes PAMENX om. S 6 decepimus .A seducimua
RN 7 est] erit PKfHAGRMENX delicta] peccata X
8 fidelis-nostra om. X est deus G nostra om. E 10 peccabimus
CZl mendaces T eum faciemus X 13 debeant R agnuscere
K cognoscere G qualis K 14 apokalypsi M apocalipsi A
appocalipsi T 15 fecit X umilitate S 17 occasione K 18 mortifira
Pl sed que Bj 19 de; delendis B dolendis R facilis R
20 scribo T 21 et] sed N 22 ad] apud TENX et—nostrorum
om. E propiciatior A propitiatio R 23 ut nemo B itaque om. B
a om. Pl 24 tamquam ad eum li redditurus H abscedat. nemo itaque--abscedat
repet. e uersu sup. B huiuscemodi PKrHARGTJlIENX
cauere delectet.
peccent, subrepunt quodam modo ex humana fragilitate peccata,
quamuis parua, quamuis pauca, non tamen nulla,
eadem ipsa fiunt magna et grauia, si eis superbia incrementum
et pondus adiecerit; a sacerdote autem, quem habemus
in caelis, si pia humilitate perimantur, tota felicitate
purgantur.
Sed non contendo cum eis, qui adserunt hominem posse
in hac uita sine ullo peccato uiuere, non contendo, non contradico.
fortassis enim ex nostra miseria magnos metimur, et
conparantes nosmet ipsos nobismet ipsis non intellegimus.
unum scio, quod isti magni, quales non sumus, quales nondum
experti sumus, quanto magni sunt, tanto humilant se in
omnibus, ut coram deo inueniant gratiam. quamlibet enim
magni sint, non est seruus maior domino suo uel discipulus
magistro suo. et utique ille est dominus, qui
dicit: omnia mihi tradita sunt a patre meo, et ille est
magister, qui dicit: uenite ad me omnes, qui laboratis,
et discite a me. et tamen quid discimus? quoniam mitis
sum, inquit, et humilis corde.
PIZI HSABB TMEN X 2 caaeri CZSB
3 quia PKyHARGTMENX uigilantibus MENX non E 4 surrepunt
ET umana S huma II 6 et magna KMENX si] se 1ZB
eius X superuia K 7 adicienti CZ* adiciente IB 8 fragilitate
PlAGT fidelitate S facilitate PsHrKMENXbd 11 ac S contendendo
IZ 13 alt. nosmetipsis BlMEX 14 magni—sumus om. N
non] non... (dum er.) H 15 hnmiliant C2PKIZaHSAI>BG TMENXbd
hnmilient R 17 sunt GR maior est seruua S maior om. T
suo om. S 18 qui dicit om. CIZ 19 est om. R 20 liberatis I
laboratis et onerati estis X 21 quid (d s. l.) K quod M dicimus AIE
dicemus Bl discamus R 22 inquit om. X 23 dicit KGMENX diet 11
iam om. pi
ac non illa, quae secundum deum est, a nobis praedicanda
suscepta est. quod bonum quanto magnum uideo, tanto ei,
ne pereat, in futurum superbiam pertimesco. non ergo custodit
bonum uirginale nisi deus ipse, qui dedit, et deus caritas
est. custos ergo uirginitatis caritas; locus autem huius custodis
humilitas. ibi quippe habitat, qui dixit super humilem et
quietum et trementem uerba sua requiescere spiritum suum.
quid itaque alienum feci, si bonum, quod laudaui, uolens
tutius custodiri, curaui etiam locum praeparare custodi? fidenter
enim dico nec mihi ne irascantur timeo, quos ut mecum
sibi timeant sollicitus moneo: facilius sequuntur agnum, etsi
non quocumque ierit, certe quousque potuerint, coniugati
humiles quam superbientes uirgines. quomodo enim sequitur,
ad quem non uult accedere? aut quo modo accedit, ad quem
non uenit, ut discat, quoniam mitis est et humilis corde?
illos proinde sequentes agnus quocumque ierit ducit, in quibus
prius ipse ubi caput inclinet inuenerit. nam et quidam superbus
et dolosus hoc ei dixerat: domine, sequar te quocumque
ieris. cui respondit: uulpes foueas habent et uolatilia
caeli nidos; filius autem hominis non habet, ubi caput
MNX est om. X nobis om. 01 3 est] sit T
quantum BT 4 non A pariat IZB in futnrum] farem PKfHA.
DBGTMENXd futuri
sequimini agnum quocumque ierit. sed prius ad eum, quem
sequamini, uenite et discite, quoniam mitis est et humilis
corde. humiliter ad humilem uenite, si amatis, et ne discedatis
ab illo, ne cadatis. qui enim timet ab illo discedere, rogat et
dicit: non mihi ueniat pes superbiae. pergite uiam sublimitatis
pede humilitatis. ipse exaltat humiliter sequentes.
quem descendere non piguit ad iacentes. dona eius illi seruanda
committite, fortitudinem uestram ad illum custodite. quidquid
mali ipso custodiente non committitis, tamquam remissum ab
illo deputate, ne modicum uobis existimantes dimissum modicum
diligatis et tundentes pectora publicanos ruinosa iactantia
contemnatis. de uiribus uestris expertis cauete, ne, quia ferre
aliquid potuistis, inflemini; de inexpertis autem orate, ne supra
quam potestis ferre temptemini. existimate aliquos in occulto
superiores, quibus estis in manifesto meliores. cum aliorum
Luc. 7, 47 X reclinet SRGE 2 uentosum Relatione E
ubi] ybi I ut ENX om. K 3 requiescerit K hac K 4 deum KSENX
non usque] nusque B 5 prouentum AGT profectum bd iret N
6 sequuturum CIZ securum N 7 hoc pr. om. B 8 quam S 9 sequimini T
quia X 10 ad humilitatem N uenite] uite B ne-illo om. P\'
11 discere S 12 non] nam T ueniat mihi PKiHSARGTJIENX
sublimitatis) humilitatis R 13 pede humilitatis om. P1 14 qui R
discendere KA pinguit R pigruit X 15 committe Gl post illum
repetuntur committite-illum in CIZ illum] ipsum T qui; quod A
et quod G 16 remissum oni. MENX 17 nec A demissum K
18 ruionosas T iatantia X 19 contempnatis G caute Hx qui
MENX oiferre ENX 20 implemini A deinde expertis B
22 moliores P
nobis nota non conparatione minuuntur, sed dilectione firmantur;
et quae forte adhuc desunt, tanto dantur facilius, quanto
desiderantur humilius. perseuerantes in numero uestro praebeant
uobis exemplum; cadentes autem augeant timorem
uestrum. illud amate, ut imitemini, hoc lugete, ne inflemini.
iustitiam uestram nolite statuere, deo uos iustificanti subdite.
ueniam peccatis donate alienis, orate pro uestris; futura uigilando
uitate, praeterita confitendo delete.
uirginitati ceteris etiam moribus congruatis. ecce iam non
solum homicidiis, sacrificiis diabolicis et abominationibus, furtis,
rapinis, fraudibus, periuriis, ebriositatibus omnique luxuria et
auaritia, simulationibus, aemulationibus, inpietatibus, crudelitatibus
abstinetis, uerum etiam illa, quae leuiora uel sunt
uel putantur, non inueniuntur nec oriuntur in uobis: non inprobus
uultus, non uagi oculi, non infrenis lingua, non petulans
risus, non scurrilis iocus, non indecens habitus, non
tumidus aut fluxus incessus; iam non redditis malum pro
malo nec maledictum pro maledicto; iam postremo
illam mensuram dilectionis inpletis, ut ponatis animas pro
P uestra autem (om. uobis) E ueetrarp 7
2 minuantur KMENX firmentur MNX 3 quae om. B 4 perseaerantes
in melius T 5 eiembrum X 6 uestram T illud
autem KT illud enim MNXE ame X lugite K Ingente R lugere
Hl 7 constituere X instificandi MENX iustificati 7 8 donate]
date T 9 uitate] canete T confidendo B 11 uirginitatis
ADRGH etiam om. T 12 abbominationibus IZENX fortis B
13 ebriosietatibus K ebrietatibus MEXX omnigipque P luxoria A
14 aemulationibus om. KMENX, immolationibus in mg. K immolationibus
crudelitatibus MENX 15 abstinentis K abstinentes ENX
leuiora om. MENX uiora S uel sunt om. X 16 nec] ne R corriuntur
B nobis X non] nam A nam non G 18 inscurrilis R
scurilis SBEXN scurrilis iocus] scnriliosus AG scurridiosus (d ex 1)
iocus T 19 timidus CIZ fiuxis H flusus 11 incessus-redditis
om. S 21 nt ponatis om. P\'
debetis. haec addita uirginitati angelicam uitam hominibus
et caeli mores exhibent terris. sed quanto magni estis, quicumque
ita magni estis, tanto humilate uos in omnibus,
ut coram deo inueniatis gratiam, ne superbis
resistat, ne se exaltantes humilet, ne inflatos per angusta
non traiciat: quamquam superflua sit sollicitudo, ne ubi feruet
caritas, desit humilitas..
ex quibus gigneretis filios hominum, toto corde amate speciosum
forma prae filiis hominum: uacat uobis, liberum
est cor a coniugalibus uinculis. inspicite pulchritudinem amatoris
uestri, cogitate aequalem patri, subditum et matri, etiam
in caelis dominantem et in terris seruientem, creantem omnia,
creatum inter omnia. illud ipsum, quod in eo derident superbi,
inspicite quam pulchrum sit; internis luminibus inspicite uulnera
pendentis, cicatrices resurgentis, sanguinem morientis,
pretium credentis, commercium redimentis.
adpendite et quidquid amoris in nuptias uestras inpendendum
habebatis, illi rependite.
Bene, quod interiorem uestram pulchritudinem quaerit,
ubi uobis dedit potestatem filios dei fieri, non quaerit a uobis
Pb. 44, 3 23 cf. Ioh. 1, 12 G eribent SRT quicumque—eatis
om. CIZB 4 humilitate 81 humiliate CPPKIZfHSPADR B G TMEN
Xbd 6 humiliet
sanctimoniales proprie dicimini, et de humilitate, qua conseruatur
quidquid magnum dicimini, satis locuti sumus. dignius
autem illi tres pueri, quibus refrigerium in igne praebebat,
quem corde feruentissimo diligebant, uos de hoc opusculo
nostro uerborum quidem numero longe breuius, sed pondere
K om. X sed-caroem om. Pr HADG T pulcros IZ
frenatia KSRMEX frenetis Nbd 2 est enim E de nobis] denuo
(n 8. I.) H et] ut IZ2 3 se mire AX se iure MN seuire T seruire rS
zaelantem K celantem R 5 quoniam] et quod n B se-uident om. R
in oet. CIZB 6 certe G 7 carnis oculis B 8 fidei B conspicis
P1 nirum IZB om. B que B repraehendatis C 9 forsitant
R 10 deberetiB <Jeber?ti? K eum-debetis om. P1 11 toto
(o fin. s. I.) C totus KMENX 12 nobis desiderio G figuratur R
fixQS est GMENX 13 teneatur E quicquid HA uoluistis CIZB
in conubio E 14 nobis om. T amari R propter quod K
amaretis E 15 licet R diceret I umilem S 17 qua S 18 sanctemoniales
G proprię KB dicemini CIZ ducimini T 19 quid K
quod MN . magnum om. R T dignus B 20 praebeat K praebeant
BSl praebebant 82 21 feruentissimo] diligentusimo B 22 innumero
T
admoneant. nam sanctitati humilitatem in dei laudatoribus
coniungentes apertissime docuerunt, ut tanto quisque caueat,
ne superbia decipiatur, quanto sanctius aliquid profertur.
proinde uos quoque laudate eum, qui uobis praestat, ut in
ardore medio saeculi huius, quamuis coniugio non copulemini,
non tamen uramini, et orantes etiam pro nobis benedicite,
sancti et humiles corde dominum, hymnum dicite
et superexaltate eum in saecula.
B grandius (i 8. l.) B in om. B ymno B TMNX
himno B imno E *ab H 2 ammoneant CKSRBMEX sanctitate
K in om. P1 3 coniugantes T apertissimus D1 4 ne
superbia decipiatur om. X aliquid om. y proferter] profitetur
PKfHSADBGTMENXbd 5 prat B ut s. l. Dom. B 7 nt X
rantes B uobis IZ 8 cor Dl ymnum KBTMENX 9 saecula
amen PKyHSB TEN Explicit liber de sca uirginitate fol. 166h C,
fol. 107* M Explicit liber sci Augustini de sca nirginitate deo gratias