The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Quis ignorat, in scripturis sanctis, id est legitimis,
propheticis, et euangelicis, et apostolicis,
auctoritate canonica praeditis, quaedam sic esse
posita, ut tantum scirentur et crederentur, ut est
quod in principio fecerit deus caelum et terram et quod
in principio erat uerbum, et quaecumque facta diuina uel
humana tantummodo cognoscenda narrantur: quaedam
uero sic esse iussa, ut observarentur et fierent,
uel prohibita, ne fierent, ut est: honora patrem et
Inscriptionem om. M, LIBER SÕI AVGVSTINI QVI APPELLATVR SPECVLVM.
IncipiT prologuf m libram qui appellaTUr fpeculum augoTum P, SPBCVLVM
SCI AGVSTINI C, Incipit liber sci augustum qui appellatur speculum R,
IN NOMINE SCAB TRINTATIS IKCIPIT LIBBB SCI AVGVSTINI BPIBOOPI • ftVI
DICITVB SPECLVM* BX OMNIB\' DIYINAB AVCTOBITATIB VOLVMINIBVS DB-
TLOBATVS: S Tioc opus noluit speculum appellare\' Possidius de uita S.
Augustini c. 28. \'hoc ex speculo Sancti Augustini. Quis ignorat - aperta
fastidiunt\' Eugippius Excc. ex opp. S. Augustini c. 322 (Corp.
scr. eccl. lat. VIIIL Eug. Excc. rec. Knöll p. 1021 sq.) \'liber eiusdem
Augustini quasi philosophiae moralis, quem pro moribus instituendis atque
corrigendis ex dinina auctoritate collegit speculumque nominauit, magna
intentione legendus est\' Cassiodorius de imtit. diu. script. c. 16
3 in] om. MQa fcnpxuns m R legitimis] om. S 4 & prophaicif
8. lin. add. al. m. S et ante euangelicis om. ORa, del. P1, ras. M
5 aucin ras. ab al. m.) S
7 feCIT Ca 8 quodcQque Ml facTa funi S, facTa. M 9 cognuf
cenda M
et uetando scripta sunt alia sunt sacramentorum
uelata mysteriis, quae multa ueteris testamenti
populo illi facienda mandata sunt neque a populo
christiano nunc fiunt, sed tantummodo intellegenda
requiruntur atque tractantur, sicuti est sabbatum
ad uisibilem uacationem, sicut azyma in pane sine
fermento, pascha in ouis occisione, sicut tot genera
sacrificiorum ciborumque uitandorum et neomeniae
et annuae sollemnitates, quas obseruant nunc usque
Iudaei, et illae iustificationes, quae non ad
opera iustitiae proprie pertinent, sed aliquid
significare intelleguntur. quis enim christianus
septimo anno cogitur seruum reddere libertati et,
si discedere ille noluerit, eius auriculam subula
pertundere ad postem, et ceterahuiusmodi? alia
uero etiam nunc facienda sunt, si facienda praecepta
sunt, nec facienda, si prohibita, qualia sunt
illa quae dixi: honora patrem et matrem et: non moecha
beris. de his igitur quae ita sunt posita in litteris
sacris uel iubendo uel uetando uel sinendo, ut
etiam nunc, id est tempore noui testamenti, ad
. vitam piam exercendam moresque pertineant, hoc
opus, quod in manus sumpsi, conponere adgressus
12 7 cf. Ex. 12, 3—20 14 cf. Ex. 21, 2 et 6 PR 3 mifrenif M1R mulTa (a in o mut. al. m.
Tempore uaenf S 4 illi] s. lin. add. al. m. S neque]
5 nunc] non* (o ex u ab al. m.) S 7 azima MPCR, azjmu (corr.
m. al.) S 8 & pafcha S TOTa (a in ras.; in. marg. t TOT al. m.)
S 9 facnficiorO faciendorQ S 10 folemniTaTef S feruant
R 12 pC 14 feraum fuū S 15 ille] om. R aura S,
auncula a 16 ei\'modi S 19 mechabenf PR 20 liTenf S
21 uante sinendo om. S 22 UT aia uaenf ac
nom S 23 om. exercendam morcsque pertineant, add. ospemneanr
al. m. S 24 manu P agreffuf M1, mgreffuf P1
canonicis libris colligam atque, ut facile inspici
possint, in unum tamquam speculum congeram.
oportuit enim sic ea poni ab auctoribus nostris,
quemadmodum posita sunt, ut praecepta narrationibus
uel disputationibus, propriis figurata et
figuratis propria miscerentur, dum rerum gestarum
ordo seruatur aut respondetur aduersis aut qui
docendi sunt instruuntur aut occultorum inuentione
quodammodo renouantur hi qui promta et
aperta fastidiunt. nos autem in hoc opere nec infidelem
uel adducimus uel aedificamus ad fidem,
nec exercemus quibusdam salubribus difficultatibus
ingenium intentionemque discentium, sed
eum qui iam credens oboedire deo uoluerit, uthic
se inspiciat, admonemus, quantumque in bonis
moribus operibusque profecerit et quantum sibi
desit, adtendat. sic enim potest et de his quae
habet gratias agere et de his quae non habet, ut
habeat, satis agere ac propter illa seruanda,
propter haec adipiscenda curam precesque fidelis
pietatis adhibere. in his autem omnibus quae inspicienda
ponere institui, quaecumque inter se
uidebuntur esse contraria, postea propositis quaestionibus
exponenda atque soluenda sunt. sane
supplicia male factorum et praemia recte factorum,
quamuis nonnulla commemoranda existimauerim,
tamen in nouo testamento dissimilia ueteribus esse
quis nesciat? ab ipsa igitur lege, quae data est
C 5 quẽãmodũ C 6 propriis figorata] om. S
7 m flguratis cod. Vat. Eugippii, si figurata, figuratis coniecit Knöll
8 refpondererur MP1 9 oculTorum MC 10 hu CB, hif P, hi* 14,
om. 8 prura M, prumpra P 14 inM 16 *iãM
16 amonem\' M1, ammonemur PMlC 17 openb, monb,q, S pfipenr
MPCS 18 adS 20 abeax M*
feruanda. (m ras.) M, feruandam P 21 ppY hqc adipifcenda S, om
MPCRa fidei B 22 adhibear R 28 uaenf MiPS
commemoraturos esse promisimus, adgrediemur
exordium.
Non habebis deos alienos coram me. non facies tibi sculptile
neque omnem similitudinem quae est in caelo desuper et quae
in terra deorsum nec eorum quae sunt in aquis sub terra. non
adorabis ea neque coles. Item: Non adsumes nomen domini
dei tui in uanum. nec enim habebit insontem dominus eum qui
adsumpserit nomen domini dei sui frustra. Et paulo post:
Honora patrem tuum et matrem, ut sis longaeuus super terram
quam dominus deus tuus dabit tibi. non occides. non moechaberis.
non furtum facies. non loqueris contra proximum tuum
falsum testimonium. non concupisces domum proximi tui, nec
desiderabis uxorem eius, non seruum, non ancillam, non bouem,
non asinum, nec omnia quae illius sunt Item post decalogum
aliis in locis haec in eodem libro reperiuntur
praecepta uiuendi: Non facietis mecum deos argenteos,
nec deos aureos facietis uobis. Et aliquanto post: Qui
percusserit hominem nolens occidere, morte moriatur. qui
autem non est insidiatus, sed deus illum tradidit in manus
eius, constituam tibi locum quo fugere debeat. si quis de
20 Ei. 21, 12—36 et 22, 1-29 (f ras.) M adgrediuaor (aggr. jRa)
SPCRa 8 FINITPROLOGVS S, EXPLICIT PROLOGVS PB 5 uerba:
haec d. 1. 1. q. e. nom. om. 8 6 I non habebis deos ahenos coram
(lin. rubr. unc.) I me . non faaef S uerba: non h. d. a. c. me om.
MPCBa 6 faciac P 8 fub 10 uano M1P1
13 mechabenf PR 15 concnpiTcif M\' 18 m locif precepra (in
ras.) .... reppenunror mnendi P 19 mecum] om. Bav 20 ahquando
M\' 21 morrem P1 22 manu M1P1 28 tibi a
meo euelles eum, ut moriatur. qui percusserit patrem suum
et matrem, morte moriatur. qui furatus fuerit hominem et
uendiderit eum, conuictus noxae morte moriatur. qui maledixerit
patri suo aut matri, morte moriatur. si rixati fuerint
uiri et percusserit alter proximum suum lapide uel pugno
et ille mortuus [non fuerit, sed [iacuerit in lectulo, si surrexerit
et ambulauerit foris super baculum suum, innocens
erit qui percussit, ita tamen ut operas eius et inpensas in
medicos restituat. qui percusserit seruum suum uel ancillam
uirga, et mortuus fuerit in manibus eius, criminis reus erit:
sin autem uno die superuixerit uel duobus, non subiacebit
poenae, quia pecunia illius est. si rixati fuerint uiri, et percusserit
quis mulierem praegnantem, et abortiuum quidem
fecerit, sed ipsa uixerit, subiacebit damno, quantum expetierit
maritus mulieris et arbitri iudicarint: sin autem mors eius
fuerit subsecuta, reddet animam pro anima, oculum pro oculo,
dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede, adustionem
pro adustione, uulnus pro uulnere, liuorem pro liuore.
si percusserit quispiam oculum serui sui aut ancillae et luscos
eos fecerit, dimittet liberos pro oculo quem eruit. dentem
quoque si excusserit seruo aut ancillae suae, similiter dimittet
eos liberos. si bos cornu petierit uirum aut mulierem, et
mortui fuerint, lapidibus obruetur: et non comedentur carnes
eius, dominusque bonis innocens erit. quod si bos cornupeta
fuerit ab heri et nudiustertius, et contestati sunt
dominum eius, nec reclusit eum, occideritque uirum ac mulierem,
et bos lapidibus obruetur, et dominum illius occident.
quod si pretium ei fuerit inpositum, dabit pro anima sua
M\' 4 uindenM1,
tuderrr P conmncruf Mx nonę M mone (uirg. ras.) M
5 morrem Ml 7 sed] fl C\' 9 ut] er P1 opera P1 10 feruu
f ancillã fuã S 18 penę C, pene S 14 auor
C iudicauennt MPv, mdicauenr C 17 reddaT Ca 21 eof liberof
* •
Sv 22 aut] 1 Sv 24 comedunT C, comedunf M, comedunxur P,
eomederenf S 25 dominus quoque Rv cornuppera JP*, cormpexa
M2S 26 hab en Ml 29 ei] ei\' S
simili sententiae subiacebit. si seruum ancillamque
inuaserit, triginta siclos argenti dabit domino, bos uero lapidibus
obruetur. si quis aperuerit cisternam et foderit et non
operuerit eam, cecideritque bos aut asinus in eam, dominus
cisternae reddet pretium iumentorum: quod autem mortuum
est, ipsius erit. si bos alienus bouem alterius uulnerauerit
et ille mortuus fuerit, uendent bouem uiuum et diuident pretium,
cadauer autem mortui inter se dispertient. sin autem sciebat
quod bos cornupeta esset ab heri et nudiustertius et non
custodiuit eum dominus suus, reddet bouem pro boue et
cadauer integrum accipiet. Si quis furatus fuerit bouem aut
ouem et occiderit uel uendiderit, quinque boues pro uno boue
restituet et quattuor oues pro una oue. si effringens fur domum
siue suffodiens fuerit inuentus et accepto uulnere mortuus fuerit,
percussor non erit reus sanguinis. quod si orto sole hoc fecerit,
homicidium perpetrauit et ipse morietur. si non habuerit quod
pro furto reddat, uenundabitur. si inuentum fuerit apud eum
quod furatus est uiuens, siue bos siue asinus siue ouis,
duplum restituet. si laeserit quispiam agrum uel uineam et
dimiserit iumentum suum, ut depascatur aliena, quicquid
optimum habuerit in agro suo uel in uinea, pro damni aestimatione
restituet. si egressus ignis inuenerit spinas et conprehenderit
aceruos frugum siue stantes segetes in agris, reddet
damnum qui ignem succenderit. si quis commendauerit
amico pecuniam aut uas in custodiam et ab eo qui susceperat
furto ablata fuerint, si inuenitur fur, duplum reddet: si latet,
dominus domus adplicabitur ad deos et iurabit quod non
S 4 obr.] oppnmerur Sv apparuenr P
7 bone M1 8 uiuum] om, MCR 9 et 12 cadaber Mk 10 cornu* peT&
P, cornipaa SM2 18 uindenM\' v S 14 refS
I X X
rm MS 1 effrangenf P 16 S 17 pparablT M1P1,
pparaT C 11 aurem a 18 maenTUf P\' 21 d1 * miferC
22 obC damnif P1 fnmacione M1 28 fpicaf Pt Ra
(errauerunt Maurini) 24 fegeres fR fegiref M
25 fucoendiT R 26 fufceperMPC, fufcepiT R 27 muemef Sa
fur] om. MPC
tam in boue quam in asino et oue ac uestimento, et quicquid
damnum inferre potest: et ad deos utriusque causa perueniet:
et si illi iudicauerint, duplum restituet proximo suo.
si quis commendauerit proximo suo asinum, bouem et ouem
et omne iumentum ad custodiam et mortuum fuerit aut
debilitatum uel captum ab hostibus nullusque hoc uiderit,
iusiurandum erit in medio, quod non extenderit manum ad rem
proximi sui: suscipietque dominus iuramentum, et ille reddere
non cogetur. quod si furto sublatum fuerit, restituet damnum
domino. si comestum a bestia, defert ad eum quod occisum
est et non restituet. qui a proximo suo quicquam horum
mutuum postulauerit, et debilitatum aut mortuum fuerit
domino non praesente, reddere conpelletur. quod si in praesentiarum
fuit dominus, non restituet, maxime si conductum
uenerat pro mercede operis sui. si seduxerit quis uirginem
necdum desponsatam et dormierit cum ea, dotabit eam et
habebit uxorem. si pater uirginis dare noluerit, reddet pecuniam
iuxta modum dotis quam uirgines accipere consuerunt.
maleficos non patieris uiuere. qui coierit cum iumento, morte
moriatur. qui immolat diis, occidetur, praeter domino soli.
aduenam non contristabis neque adfliges eum: aduenae enim
fuistis in terra Aegypti. uiduae et pupillo non nocebitis. si
laeseritis eos, uociferabuntur ad me, et ego exaudiam clamorem
eorum et indignabitur furor meus percutiamque uos gladio et
erunt uxores uestrae uiduae et filii uestri pupilli. si pecuniam
mutuam dederis populo meo pauperi, qui habitat tecum,
non urges eum quasi exactor nec usuris opprimes. si pignus
C ad eof P1 5 er erasum P
6 omnem P1 7 hostibus beftiis a 8 manu fui B ad] m S
10 cogiTnr M\' furtum P1 11 mefrff M1\', cõmefB a befrxa
faenx a deferr MPS, defrex Cl, defereT C2Ra (cod. Am.) 16 si
quisfedaierit a 17 difponfaM1P 18 habebiT eam MPCBav
dare] donare P reddaT MORa 19 cenfuerunr P1, confuenerat
R υ 20 qm COlenT in ras. ab al. m. P lnmenTum P1 21 moneT
S, mon Ml immola S 22 adfiigif M1, affligif P, afligef S
aemm S 28 aegipti C nocebif MP1C 24 audift 80
27 muruoB 28 urgebif Bv
redde ei: ipsum enim est solum quo operitur indumentum
carnis eius, nec habet aliud in quo dormiat: si clamauerit ad
me, exaudiam eum, quia misericors sum. diis non detrahes,
et principi populi tui non male dices. decimas tuas et primitias
non tardabis Offerre. primogenitum filiorum tuorum dabis mihi.
Et paulo post: Non suscipies uocem mendacii, nec iunges
manum tuam, ut pro impio dicas falsum testimonium. non
sequeris turbam ad faciendum malum, nec in iudicio plurimorum
adquiesces sententiae, ut a uero deuies. pauperis quoque
non misereberis in negotio. si occurreris boui inimici
tui aut asino erranti, reduc ad eum. si uideris asinum odientis
te iacere sub onere, non pertransibis, sed subleuabis cum
eo. non declinabis in iudicio pauperis. mendacium fugies.
insontem et iustum non occides: quia auersor impium. ne
accipias munera, quae excaecant etiam prudentes et subuertunt
uerba iustorum. peregrino molestus non eris: scitis enim aduenarum
animas, quia et ipsi peregrini fuistis in terra Aegypti
Et post quaedam interposita, cum de alienigenis
loqueretur: Non adorabis deos eorum, neque coles eos. non
facies opera eorum, sed destrues eos et confringes statuas
eorum: seruietisque domino deo uestro. Et post multa in
eodem libro de diis gentium: Sed aras eorum destrue,
confringe statuas lucosque succide. noli adorare deum alienum.
dominus zelotes nomen eius, deus est aemulator. ne
ineas pactum cum hominibus illarum regionum, ne cum fornicati
fuerint cum diis suis et adorauerint simulacra eorum,
S 2 openeT- S (cod. Åmiat.) 3 habiT M1 4 derrahif
Ml 5 pnncipe M1P1 maledicif M\'P 7 et p. post] om. R
iungif M1, lnngaf S 10 pauperet MIPI 11 miferebif 01 negotio]
lndicio P\'Rav. 12 erranTe S ad] ex corr. add. PS hodienref
P\', odienM 15 quia an. imp.] om. B auerfof 01 19 mpohTa
P1 20 loquira° Ml nec colaf S 24 fraxuaf confnnge
S alienii dm adorare S 25 zeloTif MPCS estj om. PCBS
26 lmaf Ml
de filiabus eorum accipias filiis tuis, ne postquam ipsae
fuerint fornicatae, fornicari faciant et filios tuos in deos suos.
deos conflatiles non facies tibi. Et paulo post: Primitias
frugum terrae tuae offeres in domum domini dei tui.
Haec de libro legis, qui Exodus nominatur, colligenda
existimaui. nunc eodem modo inspiciamus
in sequenti Leuitico.
Omnis homo, inquit, ad proximam sanguinis sui non
accedet, ut reuelet turpitudinem eius. ego dominus. turpitudinem
patris tui et turpitudinem matris tuae non discooperies:
mater tua est, non reuelabis turpitudinem eius. turpitudinem
uxoris patris tui non discooperies: turpitudo enim
patris tui est. turpitudinem sororis tuae ex patre siue ex
matre, quae domi uel foris genita est, non reuelabis. turpitudinem
filiae filii tui uel neptis ex filia non reuelabis: quia
turpitudo tua est. turpitudinem filiae uxoris patris tui, quam
peperit patri tuo, et est soror tua, non reuelabis. turpitudinem
sororis patris tui non discooperies: quia caro est patris tui.
turpitudinem sororis matris tuae non reuelabis, eo quod caro
sit matris tuae. turpitudinem patrui tui non reuelabis, nec
accedes ad uxorem eius, quae tibi adfinitate coniungitur.
(uirg. eras.) M uxoril M\' 2 accipiet М2CRav
ipfe MI, ipfi M1PCRS 8 fonucaxi MPCRS formcare MPCRS
4 et p. poet] om. R et p. post: primitias - — dei tui] om. P
5 m domum MCRS (cod. Am.), in domo Pav 8 in] om. M1P1S
fequenre MPCR 10 de leuitico] om. S 12 accediT M1, accedar
М2P2 18 difcopenef MPC 15 difco*penef P, difcopenef MC
enim] om. S 19 efr tua P; om. tua a 21 tui] om. R difcopenef
MC, difco*perief (o ras.) P 23 patrui] parnf CRM2u 24 accede!
MOv, accedar PRSa
nec discooperies ignominiam eius. turpitudinem uxoris fratris
tui non reuelabis: quia turpitudo fratris tui est. turpitudinem
uxoris tuae et filiae eius non reuelabis. filiam filii eius et
filiam filiae illius non sumes, ut reueles ignominiam eius: quia
caro illius sunt, et talis coitus incestus est. sororem uxoris
tuae in pelicatum illius non accipies, nec reuelabis turpitudinem
eius adhuc illa uiuente. ad mulierem, quae patitur menstrua,
non accedes, nec reuelabis foeditatem eius. cum uxore proximi
tui non coibis, nec seminis commixtione maculaberis.
de semine tuo non dabis ut consecretur idolo Moloch, nec
pollues nomen dei tui. ego dominus. cum masculo non commisceberis
coitu femineo: quia abominatio est. cum omni
pecore non coibis, nec maculaberis cum eo. mulier non succumbet
iumento, nec miscebitur ei: quia scelus est. nec
polluamini in omnibus his. Et post aliquantum: Vnusquisque
matrem et patrem suum timeat. Et post I uersum:
Nolite conuerti ad idola, nec deos conflatiles faciatis uobis. ego
dominus deus uester. Et paulo post: Nec remanentes,
inquit, spicas colliges, neque in uinea tua racemos et grana
decidentia congregabis, sed pauperibus et peregrinis carpenda
dimittes. ego dominus deus uester. non facietis furtum. non
mentiemini, nec decipiet unusquisque proximum suum. non periurabis
in nomine meo, nec pollues nomen dei tui. ego sum
dominus. nec facies calumniam proximo tuo, nec ui opprimes
M1 2 difcopenef MC, difcoopenef (0 alt. delet.) P
3 frif 8 TUI S 4 filiam filie M 5 filii filu**** (i ult. in ras.) C
illius] eiuf M1 fumif MlPl renehf Ml eius] om. C 7 nec]
K S 9 accedaf Ma fodR 10 cSmimonS
a macnlanenf P 11 Idolum MPC 12 dei] dñ1 dl S non] ne
P commifcenf MPCS 13 omne M* 14 macnlanenf P
15 nec alt.) ne Sa 16 et p. aliqu.] om. R 17 paTrem er matrem
PR fua R et p. I a] om. R nno uerfu S 18 idola C
facierif RS 19 pofr paululum a 21 fa M1R 22 dimM\',
dimiTTif (corr. al. m.) P 28 nec***** P decipiat a non] neo
R peierabif S 25 nec] non MP nerba: nec f. c. - — oppr.
eum om. R faciaf Sa opremif M\', oppremif P1
non maledices surdo, nec coram caeco pones offendiculum: sed
timebis dominum deum, quia ego sum dominus. non faciesqoud
iniquum est, nec iniuste iudicabis. \' nec consideres personam
pauperis, nec honores uultum potentis. iuste iudica
proximo tuo. non eris criminator et susurro in populis. non
stabis contra sanguinem proximi tui. ego dominus. ne oderis
fratrem tuum in corde tuo, sed publice argue eum, ne habeas
super illo peccatum. non quaeres ultionem, nec memor eris
iniuriae ciuium tuorum. diliges amicum tuum sicut te ipsum.
ego sum dominus. leges meas custodite. Et paulo post:
Non comedetis cum sanguine. non augurabimini, nec obseruabitis
somnia. neque in rotundum adtondebitis comam, nec
eradicetis barbam. et super mortuo non incidetis carnem
uestram neque figuras aliquas et stigmata facietis uobis. ego
dominus. ne prostituas filiam tuam, ne contaminetur terra
et impleatur piaculo. Et post I uersum: Ego dominus..
ne declinetis ad magos, nec ab ariolis aliquid sciscitemini,
ut polluamini per eos. ego dominus deus uester. coram canocapite
consurge, et honora personam senis, et time deum
tuum. ego dominus. si habitauerit aduena in terra uestra
et moratus fuerit inter uos, ne exprobretis ei, sed sit inter
uos quasi indigena, et diligetis eum quasi uosmet ipsos: fuistis
enim et uos aduenae in terra Aegypti. ego dominus
om. PSa in] om. M\'RS 2 malediaf M, maledicif (corr.
al. m.) P ponaf MCSX fa Ml 8 dmadd. al. m.) P
4 nec inmfre (nec m ex corr. add. al. m.) P 5 nec] ne M 8 abeaf
Ml 9 illum MlPa 10 uuun4 Ml 11 sum] om. S custodite]
om. Sl e. p. post] er pofr ahquanTum MP, om. R 12 commediTif
M1 carnS cua auguremmi R, augunabimim P2S2
obferuaxif MPICI, obferuerif R 13 adM1 nec] non MPr
ne S 14 eradicaxif MCI, radarif RPSa (cod. Åmiat.) morruum
8 fi* S mcidmf MlPl 16 ne pr.] non R 17 e. p. I u.]
om. R 18 fcifcmmim MI, fcif*c(ras. f) P1, fcifciTtamm
C1S2a 19 ut] eT CR 20 dSm dmS 21 ego Itun Sav
abCa 23 dilegiTif M1,
diligiTif P 24 et om. P
pondere, in mensura. statera iusta et aequa sint pondera:
iustus modius, aequus sextarius. ego dominus deus uester,
qui eduxi uos de terra Aegypti. custodite omnia praecepta
mea et uniuersa iudicia, et facite ea. ego dominus. Locutusque
est dominus ad Moysen dicens: haec loqueris filiis
Israhel: homo de filiis Israhel et de aduenis qui habitant
in Israhel, si quis dederit de semine suo idolo Moloch, morte
moriatur: populus terrae lapidabit eum: et ego ponam faciem
meam contra illum succidamque eum de medio populi sui,
eo quod dederit de semine suo Moloch et contaminauerit
sanctuarium meum et polluerit nomen sanctum meum. quod
si neglegens populus terrae et quasi paruipendens imperium
meum dimiserit hominem, qui dedit de semine suo Moloch,
nec uoluerit eum occidere, ponam faciem meam super hominem
illum et cognationem eius succidamque et ipsum et omnes
qui consenserunt ei, ut fornicarentur cum Moloch de medio
populi sui. anima, quae declinauerit ad magos et ariolos et
fornicata fuerit cum eis, ponam faciem meam contra eam et
interficiam illam de medio populi sui. sanctificamini et estote
sancti: quia ego dominus deus uester. custodite praecepta
mea et facite ea. ego dominus qui sanctifico uos. qui maledixerit
patri suo aut matri, morte moriatur. patri matrique
maledixit, sanguis eius sit super eum. si moechatus fuerit
uir cum uxore alterius et adulterium perpetrauerit cam coniuge
proximi sui, morte moriantur et moechus et adultera.
qui dormierit cum nouerca sua et reuelauerit ignominiam
patris sui, morte moriantur ambo: sanguis eorum sit super
P1C2Sav 5 ludiaa mea MP loquurufque
P, loquT\' R 7 habiTaT S 8 hifrahel Ml 11 de femme fuo
dedenr a 14 hoiem illa R qui dedit] om. PS qui ded. d. s.
s. M.] om., sed est rasura 16 litt. C moloch ex corr. add. P
15 ne 01 eum] om. B 17 confenferint BS (cod. Am.)
20 froTe Ml 21 ego fẽf B, ego fancruf fum Ca 23 aut] & S
24 qm maledixera mechaTUf R fuerit uir]
quif fuem Sv 25 pparanT (a ita rae.) S coniuge] uxore S
28 paTn fuo M1
scelus operati sunt: sanguis eorum sit super eos. qui dormierit
cum masculo coitu femineo, uterque operatus est nefas, morte
moriantur: sanguis eorum sit super eos. qui supra uxorem
filiam duxerit matrem eius, scelus operatus est: uiuus ardebit
cum eis, nec permanebit tantum nefas in medio uestri. qui
cum iumento et pecore coierit, morte moriatur: pecus quoque
occidite. mulier, quae succubuerit cuilibet iumento, simul
interficietur cum eo: sanguis eorum sit super eos. qui acceperit
sororem suam, filiam patris sui uel filiam matris suae,
et uiderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignominiam,
nefariam rem operati sunt: occidentur in conspectu
populi, eo quod turpitudinem suam mutuo reuelauerint, et
portabunt iniquitatem suam. qui coierit cum muliere in fluxu
menstruo et reuelauerit turpitudinem eius, ipsaque aperuerit
fontem sanguinis sui, interficientur ambo de medio populi sui.
turpitudinem materterae et amitae tuae non discooperies. qui
hoc fecerit, ignominiam carnis suae nudauit: portabunt iniquitatem
suam ambo. qui coierit cum uxore patrui uel auunculi
sui et reuelauerit ignominiam cognationis suae, portabunt
ambo peccatum suum: absque liberis morientur. qui duxerit
uxorem fratris sui, rem facit inlicitam: turpitudinem fratris
sui reuelauit: absque filiis erunt. Et alio in loco: Vir siue
mulier, in quibus pythonicus uel diuinationis fuerit spiritus,
morte moriantur. lapidibus obruent eos: sanguis eorum sit
super eos. Itemque alio in loco, cum de summo
sacerdote loqueretur: Virginem, inquit, ducet uxorem:
S nure MlP* moriatur av 7 monanTur B
8 fubcubuenx MPCS 11 confpaxera01 - 18 reuelannx S (cod.
Am.) 17 turpit. m. e. a. t.] om. spatio uacuo relicto, add. ab al.
m. P maT tre & aim*Taue (ras. f) M difcopenef MC
18 nudabiT MPCJRSa (cod. Am.) 19 ambo iniquSav
23 reuelabiT MlPS m aho CRa, ahoto S 24 mquib, S pyromcuf
М1P1, phiTomcuf R, phyromcuf P\'Sa 25 sit] om. P, enr S 26 eos]
illor P2Ca υ ITS S m alio Ca
accipiet, sed puellam de populo suo: ne commisceat stirpem
generis sui uulgo gentis suae: quia ego dominus qui sanctifico
eum. Et post multa : Homo, qui maledixerit deo suo, portabit
peccatum suum. et qui blasphemauerit nomen domini, morte
moriatur: lapidibus opprimet eum omnis multitudo, siue ille
cinis siue peregrinus fuerit. qui blasphemauerit nomen domini,
morte moriatur. qui percusserit et occiderit hominem,
morte moriatur. qui percusserit animal, reddat uicarium, id
est animam pro anima. qui inrogauerit maculam cuilibet
ciuium suorum, sicut fecit, fiet illi: fracturam pro fractura,
oculum pro oculo, dentem pro dente restituet. qualem inflixerit
maculam, talem sustinere cogetur. qui percusserit iumentum,
reddet aliud. qui percusserit hominem, punietur. aequum
iudicium sit inter uos, siue peregrinus siue ciuis peccauerit: quia
ego sum dominus deus uester. Et post aliquantum: Non
facietis uobis idolum et sculptile, nec titulos erigetis, nec
insignem lapidem ponetis in terra uestra, ut adoretis eum.
ego enim sum dominus deus uester.
Haec de Leuitico. nunc delibro, cuius nomen est
Numeri, quae uisa sunt commemoranda ponemus.
Homo cum mortuus fuerit absque filio, ad filiam eius transibit
hereditas. si filiam non habuerit, habebit successores
fratres suos. quod si et fratres non habuerit, dabitis
S 2 ne] nec R 6 opuma Ml, obrueT R illi
Ml [11 fecit] om S1 fia MPSv (cod. Am.), fIaT CRa illi] ei
av 14 reddaT RS pumaTur CRM1 16 e. p. aliq.] om. R
17 herega poniTif S 20 cuius
nom. est] om. S 23 de numero MPCR, om. Sa 24 Tranſiu
MlPl 26 quod er fi R habuerit] fuerrnr Sv dabiT MClR
dabif herediraf C
dabitur hereditas his qui ei proximi sunt: eritque hoc filiis
Israhel sanctum lege perpetua, sicut praecepit dominus Moysi.
Et post multa: Ad unius testimonium nullus condemnabitur.
non accipietis pretium ab eo qui reus est sanguinis.
Haec de Numeris inuenimus, quae inspicienda
putauimus. Deuteronomium deinceps considerabimus.
Nulla erit distantia personarum: ita paruum audietis ut
magnum, nec accipietis cuiusquam personam: quia dei iudieium
est. Et plurimis interpositis, ubi decalogum
repetit: Custodite igitur sollicite animas uestras. non uidistis
aliquam similitudinem in die, qua locutus est dominus uobis in
Horeb de medio ignis: ne forte decepti faciatis uobis sculptam
similitudinem aut imaginem masculi uel feminae, similitudinem
omnium iumentorum quae sunt super terram uel auium sub
caelo uolantium atque reptilium quae mouentur in terra
siue piscium qui sub terra morantur in aquis: ne forte oculis
eleuatis ad caelum uideas solem et lunam et omnia astra
caeli et errore deceptus adores et colas quae creauit dominus
deus tuus in ministerium cunctis gentibus, quae sub caelo
sunt Et paulo post: Caue, inquit, ne quando obliuiscaris
pacti domini dei tui, quod pepigit tecum, et facias tibi sculptam
similitudinem eorum quae fieri dominus prohibuit: quia
24 ib. 23 et 24 MlCB 6 haec] om. P numero R inu. q
L put.) om. a 7 deuTronomia R considerauimus MIP, consideremus
S 10 de deurronomio R, deurero nomitl MlP, haec de deurero nomio
M\', om. CSa 11 ITa enT MPC1, iTa enim C* 13 et] om. P
16 oreb MlPBa 17 fenumnę P 18 uel auium 8. c. u. a. r. q. m. i.
de
terra] om. MPCBSa, in marg. add. Pl 20 oculof Cx 21 uiaf
(de add. al. m.) C 25 facief fculpri Tibi S fcalpra Ml, ſcalra
alio loco: Non habebis deos alienos in conspectu meo.
non facies tibi sculptile, nec similitudinem omnium, quae in
caelo sunt desuper et quae in terra deorsum et quae uersantur
in aquis sub terra. non adorabis ea et non coles.
ego enim sum dominus deus tuus, deus aemulator, reddens
iniquitatem patrum in filios in tertiam et quartam generationem
his qui oderunt me et faciens misericordiam in multa milia
diligentibus me et custodientibus praecepta mea. non usurpabis
nomen domini dei tui frustra: quia non erit inpunitus
qui super re uana nomen eius adsumpserit. Et post paululum:
Honora, inquit, patrem tuum et matrem, sicut praecepit
tibi dominus deus tuus, ut longo uiuas tempore et bene
sit tibi in terra, quam dominus deus tuus daturus est tibi.
non occides. neque moechaberis. furtumque non facies. nec
loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. non concupisces
uxorem proximi tui, non domum, non agrum, non
seruum, non ancillam, non bouem, non asinum, et uniuersa
quae illius sunt Et alibi in eodem libro: Diliges dominum
deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota
fortitudine tua. Et paulo post: Cum comederis et saturatus
fueris, caue diligenter, ne obliuiscaris domini, qui eduxit te de
terra Aegypti de domo seruitutis. dominum deum tuum timebis
et ipsi soli seruies ac per nomen illius iurabis. non ibitis post
deos alienos cunctarum gentium, quae in circuitu uestro sunt:
quoniam deus aemulator dominus deus tuus in medio tui: ne
12-16 et 6 emularur M1P1 2 m alio R dſ M1 5 et non] neque
CRa colat S 7 in fllios] fnp fihof MPRv 8 his] om. Ml
et] om. R 10 nomen] om. Ml 11 fap uana re R paulolQ M
12 uerba: sicut p. t. d. d. tuus om. R maTrem Tuam P 18 tibij
om. M longe P\' 15 neque] non PS 16 loquanf S concupifcif
Ml 18 ancila C 19 diligiſ Ml 20 tuum] om. P1 21 comedenf
Ml 22 caue] **** (ex corr. add.: tnde ab al. m.) C domini] deft
R dunT P\' 24 ipsi] llh P illiusJ emf Ml iuraueriſ Cl, Iurabenr
MP\'O\', non iurabiſ P\' 25 at M1 26 emularur M1 tuus)
lauf MPCR
desuper - facie terrae. non temptabis dominum deum tuum.
Item paulo post, cum de alienigenis loqueretur:
Neque sociabis cum eis coniugia. filiam tuam non dabis filio
eius, nec filiam illius accipies filio tuo: quia seducet filium.
tuum, ne sequatur me et ut magis seruiat diis alienis: irasceturque
furor domini et delebit te cito. quin potius haec
facietis eis: aras eorum subuertite, confringite statuas, lucosque
succidite, et sculptilia conburite. Et post aliquantum:
Sculptilia eorum igne conbures. non concupisces argentum et
aurum, de quibus facta sunt, neque adsumes ex eis tibi quicquam
offendas, propterea, quia abominatio est domini dei
tui. nec inferes quippiam ex idolo in domum tuam, ne fias
anathema, sicut et illud est: quasi spurcitiam detestaberis et
uelut inquinamentum ac sordes abominationi habebis, quia anathema
est. Et alio in loco: Obserua et caue, ne quando
obliuiscaris domini dei tui et neglegas mandata eius atque iudicia
et caerimonias, quas ego praecipio tibi hodie: ne postquam
comederis et satiatus fueris, domos pulchras aedificaueris et
habitaueris in eis, habuerisque armenta et ouium greges,
argenti et auri cunctarumque rerum copiam, eleuetur cor
tuum, et non reminiscaris domini dei tui. Et post paucos
om. CP1 2 defap faciare M, defup faciS Tre Cl, de
ſuperficie (ſupeficia P1) terrae PSC2Rav non t. d. d. tuum] om., add.
in marg. S 3 loquiTur MPCR 4 fociabif* M 5 accipies
filii illius a accipiaf S feducir MP\'CSa filiã TU& Sl
6 iraſc ιτ́que M1P1 7 haec] ec Ml 8 ftib uemce confring
9 fnecidiTe lucof S conburae M1P1 alqud M, ahquã CМ2, aliquid
R 10 igni S èbureR non] eT non S concupiſciſ
Ml auru & argenTu S 12 est] om. М1P1 dn
efr (~: S)RS 13 rnferaf Sa, auferaf R qmcquiR 13 fias] faci **
(aci in laf mute aZ.) C 14 expurcMlPl 15 abomme S
habebinf MP1S 16 m alio R in] o-m. 81 17 neglegef MC
19 cõmedenſ MPC faTUiaTuf S domuf MP pulcraf MR
aedificabenſ M1PC1S1 20 habiTabenf S1 habuenTifque MC1
21 aun & argenti P 22 reminiſceriſ (corr. m. 1) M pauca uerba
P
in corde tuo: fortitudo mea et robur manus meae haec mihi
omnia praestiterunt, sed recorderis domini dei tui, quod ipse
tibi uires praebuerit. Et post aliquantum: Vt ipsi comedatis
ac saturemini. cauete, ne forte decipiatur cor uestrum
et recedatis a domino deo seruiatisque diis alienis et adoretis
eos, iratusque dominus claudat caelum. Et post aliquantum:
Subuertite omnia loca, in quibus coluerunt gentes,
quas possessuri estis, deos suos super montes excelsos et
colles et subter omne lignum frondosum. dissipate aras
eorum et confringite statuas, lucos igne conburite et idola
comminuite: disperdite nomina eorum de locis suis. Et
quibusdam interpositis, cum de alienigenis loqueretur:
Caue, ne imiteris eas, postquam te fuerint introeunte
subuersae, et requiras caerimonias earum, dicens:
sicut coluerunt gentes istae deos suos, ita et ego colam.
non facies similiter domino deo tuo. omnes abominationes,
quas auersatur dominus, fecerunt diis suis offerentes filios et
filias et conburentes igni. quod praecipio tibi, hoc tantum
facito domino: nec addas quicquam, nec minuas. Si surrexerit
in medio tui prophetes aut qui somnium uidisse se dicat et
praedixerit signum atque portentum et uenerit quod locutus
est et dixerit tibi: eamus et sequamur deos alienos, quos
ignoras, et seruiamus eis, non audias uerba prophetae illius
aut somniatoris: quia temptat uos dominus deus uester, ut
palam fiat, utrum diligatis eum, an non, in toto corde et in
14 Dent. 12, 30-32 et 13, 1-10 CR dicenf PS 2 robor MPC\' 3 dei] om. MP
4 ahqua C, altquanTa P\', atquo (0 vn a mut. dl. m.) M, aliqua R
cSmedarif M* 5 faruramim MP1C1 forte] om. 81 6 dfim M1
deo] om. MPCv 7 dfif * (& ras.) M clauda Ml ahquanra
P* 10 colef Mk . fup MPlCSa uerba: dissipate - - de locis
suis om. R 11 eorum] om. MP\'C, earum m SP1 conburae M\'P\'
12 suis] llhf S1av 13 loquS MI, loqueTur P\' 15 require 81
ceremomaf MC 18 auerrat S1, adu\'ſarx R au. dom.) rasura
12 Utt. C 19 filia Ml 22 pR 24 audief PSv pphaie
M* 26 fi ** ar (1 in ras.) M
ipsum timete: mandata illius custodite et audite uocem eius:
ipsi seruietis et ipsi adhaerebitis. propheta autem ille ant
fictor somniorum interficietur: quia locutus est, ut uos auerteret
a domino deo uestro, qui eduxit uos de terra Aegypti
et redemit de domo seruitutis: ut errare te faceret de uia,
quam tibi praeceperat dominus deus tuus: et auferes malum
de medio tui. si tibi uoluerit persuadere frater tuus, filius
matris tuae, aut filius tuus uel filia siue uxor, quae est in
sinu tuo, aut amicus, quem diligis ut animam tuam, clam
dicens: eamus et sequamur deos alienos, quos tu ignoras et
patres tui, cunctarum in circuitu gentium, quae iuxta uel
procul sunt ab initio usque ad fines terrae, non adquiescas
ei, neque audias, neque parcat ei oculus tuus, ut miserearis
et occultes eum: sed statim interficies. sit prius manus tua
super eum, et post te omnis populus mittat manum. lapidibus
obrutus necabitur, quia te uoluit abstrahere a domino deo tuo.
Et post paululum: Non uos incidetis nec facietis caluitium
super mortuo: quoniam populus sanctus es domino
deo tuo. Et alio loco: Si unus, inquit, de fratribus tuis,
qui moratur intra portas ciuitatis tuae in terra, quam dominus
deus tuus daturus est tibi, ad paupertatem uenerit, non obdurabis
cor tuum, nec contrahes manum : sed aperies eam
pauperi et dabis mutuum, quo eum indigere perspexeris. caue,
ne forte subrepat tibi impia cogitatio et dicas in corde tuo:
adpropinquat septimus annus remissionis, et auertas oculos
. a paupere fratre tuo nolens ei quod postulat mutuum commodare,
ne clamet contra te ad dominum et fiat tibi in
Sv 9 uel] om. R 11 fermamuT dnf
alieniſ PSv 14 audear M1, audief P mifere*nf (a ras.) P
15 pnmu P2v 16 post te] pofte C 17 obru∗
XPCSa 18 incidM1P1, mcidaTiT CRM19 morruQ RS
20 inquid ſi unuſ M1P, mquiT. si un\' S 21 intra] lurra R 22 tuus]
om. M1 23 fer M, & C 24 quo] quod M1P1 profpexenf C
25 fubnpiaT MPCS, furnpiar Ra (obnpiaT cod. Am.) mpia Ml
26 feprimof annof remiſioniſ Ml 28 clamaT Ml adfim. C
necessitatibus subleuandis, ut benedicat tibi dominus deus
tuus in omni tempore et in cunctis ad quae manum miseris.
non deerunt pauperes in terra habitationis tuae: idcirco ego
praecipio tibi, ut aperias manum fratri tuo egeno et pauperi,
qui tecum uersantur in terra. Et aliquanto post: Iudices
et magistros constitues in omnibus portis tuis, quas dominus
deus tuus dederit tibi, per singulas tribus tuas, ut iudicent
populum iusto iudicio nec in alteram partem declinent
non accipies personam nec munera: quia munera excaecant
oculos sapientium et mutant uerba iustorum. iuste quod iustum
est persequeris, ut uiuas et possideas terram, quam dominus
deus tuus dederit tibi. Et post pauca: Nec facies tibi
atque constitues statuam, quae odit dominus deus tuus.
Item post pauca: Cum reperti fuerint apud te intra unam
portarum tuarum, quas dominus deus tuus dabit tibi, uir aut
mulier, qui faciant malum in conspectu domini dei tui et
transgrediantur pactum illius, ut uadant et seruiant diis alienis
et adorent eos, solem et lunam et omnem militiam caeli,
quae non praecepi, et hoc tibi fuerit nuntiatum, audiensque
inquisieris diligenter et uerum esse reppereris et abominatio
facta est in Israhel: educes uirum ac mulierem, qui rem
sceleratissimam perpetrarunt, ad portas ciuitatis tuae, et lapidibus
obruentur. in ore duorum aut trium testium peribit
qui interficietur. nemo occidatur uno contra se dicente testimonium.
manus testium prima interficiet eum, et manus
M\'P. 3 ad quae] arq; Cl 4 ego] ergo MPG 5 manū
rua B 6 uerfator av pofr aliquanrum P\'a, pofr aliquanta P\'
7 omnif MG\', omne! P4 8 ut] er R 9 populo MCBa 10 non]
nec P accipiaf Ba 12 ira Ml 18 nec] S Ca faciat B
14 conſCBM\'Sa qui S, in marg. t quae m. al. 15 reperte
M1P1 apud te om. 81 una Ml 16 tibi om. S 17 faciQr
JB 18 τranſgrediunt̃ R20 pMPlC, pcepir BSa (c.Am.)
21 inqueſieriſ MC1 repereref MI, reppenref P\', reperent M2C1RS .
22 edncif M\'P, educens R 23 porram MPB 24 aut] ut R
26 inCRM1a
tui. Item post aliquantum: Qui autem superbierit nolens
oboedire sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat domino
deo tuo, et decreto iudicis, morietur homo ille: et auferes
malum de Israhel: cunctusque populus audiens timebit, ut
nullus deinceps intumescat superbia. Et post quaedam
interposita, cum de alienigenis admoneret: Caue,
inquit, ne imitari uelis abominationes illarum gentium.
nec inueniatur in te qui lustret filium suum aut filiam ducens
per ignem, aut qui ariolos sciscitetur et obseruet somnia
atque auguria, ne sit maleficus, ne incantator, nec pythones
consulas nec diuinos et quaeras a mortuis ueritatem. omnia
enim haec abominabitur dominus. Et post abominabitur:
Non stabit testis unus contra aliquem, quicquid illud peccati
et facinoris fuerit: sed in ore duorum aut trium testium
stabit omne uerbum. si steterit testis mendax contra hominem
accusans eum praeuaricationis, stabunt ambo quorum causa
est ante dominum in conspectu sacerdotum et iudicum, qui
fuerint in diebus illis: cumque diligentissime perscrutantes
inuenerint falsum testem dixisse contra fratrem suum mendacium,
reddent ei sicut fratri suo reddere cogitauit, et
auferes malum de medio tui: ut audientes ceteri timorem
habeant et nequaquam talia audeant facere. non misereberis
eius, sed animam pro anima, oculum pro oculo, dentem
pro dente, manum pro manu, pedem pro pede exiges. Et
15—21 CRM2a auferef P 2 aliqũ MO, aliqua R, ahquan
P\' 8 ſacerdC* monaTur
CRМ1a 5 ut] eT P* 6 nulli Cx ſupbià C 7 de] om. M1P1
ammonera S\' 8 imiTMre MPC1 uelbf M1 9 m re mueniaTx
S qua B lofrrenT Ml 9 dieenf 81 10 anoluf MP
11 ne .. ne] nec .. nec a tis B mcanTaTur MlP* nee] ne
MPCB, neq; a pbyromf М1, fjTomf P1, phiTonef CR, phyronef
SM2a 12 confulaT C\' nec] ne MCJt 13 deus R ahquanTa
P* 14 frabif C testis] om. B 16 ſC 17 quorum]
corfi M1P1 efr caufa B 18 deiI B m cogiTabanT B
22 caen* (ras. f) M 25 exigiſ M\'Pl
et proteruum, qui non audiat patris ac matris imperium
et coercitus oboedire contempserit, adprehendent eum
et educent ad seniores ciuitatis illius et ad portam iudicii
dicentque ad eos: filius noster iste proteruus et contumax
est, monita nostra audire contempsit, comissationibus uacat
et luxuriae atque conuiuiis, lapidibus eum obruet populus
ciuitatis, et morietur, ut auferatis malum de medio uestri et
uniuersus Israhel audiens pertimescat. Et post pauca: Non
uidebis bouem fratris tui aut ouem errantem et praeteribis,
sed reduces fratri tuo, etiamsi non est propinquus tuus frater
nec nosti eum, duces in domum tuam, et erunt apud te,
quamdiu quaerat ea frater tuus, et recipiat. similiter facies de
asino et uestimento et de omni re fratris tui, quae perierit: si
inueneris ea, ne neglegas quasi aliena. si uideris asinum fratris
tui aut bouem cecidisse in uia, non despicies, sed subleuabis cum
eo. non induetur mulier ueste uirili, nec uir utetur ueste feminea:
abominabilis enim apud dominum est qui facit haec. Item
post pauca: Cum aedificaueris domum nouam, facies murum
tecti per circuitum, ne effundatur sanguis in domo tua et sis
labente alio et in praeceps ruente. Item paulo post:
Si duxerit uir uxorem et postea eam odio habuerit quaesieritque
occasiones quibus dimittat eam obiciens ei nomen pessimum
et dixerit: uxorem hanc accepi et ingressus ad eam
13-30 B, aut v 4 et edncent] educenrq ; R, et deducent a, et
ducent v 6 audirej om. S conTempnir RP* comeſſaCP3,+
*come∗ſaciomb; M, cB, commeſſa
P1S2a 7 luxone M\'C, luxonae P obruiT MIPI, obruar CRM2
P2a 8 monai M2C aoferaf S\' 9 pauca Qr MI, pauca uerba P,
pauciſſimoſ uerſuſ 8 11 reduciT MlP\' 12 M 18 faciaT P
14 omne M1P1penerar C 15 ea* M, eam Sv alienam M1Pv
si] fed M1 16 defpiciaa a 17 lnduM1P1 mnle M1P1
18 hec facit R 19 nouamj canam Pl 20 TUO P 21 labanTi
Ml alio] aliquo R p. postj pote pauca P 22 uirj om. S
eamj om. B qmtlenTq; M\' 28 occanfiomf M\', occanſioneſ PC1
ei dimM\'PI
non inueni uirginem, tollent eam pater et mater eiam et
ferent secum signa uirginitatis eius ad seniores urbis, qui in
porta sunt, et dicet pater: filiam meam dedi huic uxorem,
quam quia odit, inponit ei nomen pessimum, ut dicat: non
inueni filiam tuam uirginem: et ecce haec sunt signa uirginitatis
filiae meae. expandent uestimentum coram senioribus
ciuitatis: adprehendentque senes urbis illius uirum et uerberabunt
illum, condemnantes insuper centum siclis argenti,
quos dabit patri puellae: quoniam diffamauit nomen pessimum
super uirginem Israhel: habebitque eam uxorem et non poterit
dimittere omni tempore uitae suae. quod si uerum est quod
obicit et non est in puella inuenta uirginitas, eicient eam
extra fores domus patris sui et lapidibus obruent uiri cuiuitatis
eius, et morietur: quoniam fecit nefas in Israhel, ut fornicaretur
in domo patris sui: et auferes malum de medio tui. ai
dormierit uir cum uxore alterius, uterque morietur, id est
adulter et adultera: et auferes malum de Israhel si puellam
uirginem desponderit uir et inuenerit eam aliquis in ciuitate
et concubuerit cum illa, educes utrumque ad portam ciuitatis
illius, et lapidibus obruentur: puella, quia non clamauit, cum
esset in ciuitate, uir, quia humiliauit uxorem proximi sui: et
auferes malum de medio tui. sin autem in agro reppererit uir
puellam, quae desponsata est, et adprehendens concubuerit cum
illa, ipse morietur solus: puella nihil patietur, nec est rea
mortis: quoniam sicut latro consurgit contra fratrem suum
et occidit animam eius, ita et puella perpessa est: sola erat
in agro, clamauit, et nullus adfuit qui liberaret eam. si inuenerit
uir puellam uirginem, quae non habet sponsum, et
adprehendens concubuerit cum ea et res ad iudicium uenerit,
dabit qui dormiuit cum ea patri puellae centum siclos
MIPS, dicar CRM2P2a 5 et] om. S 8 conTemnanref
P1, condem∗nanM, condempnanCR 9 diffã mau
M 10 habebrr M1 uxorem eam R 12 innenta] om. R
uirginiſ Ml eici∗inM 18 fonf М1P1 obrounr M1P
15 domS S 16 monaTnr M2CRa id est] ldem P1 18 difpondenr
MPO 19 illa] ea Sv edncefq, S ed. a. p. cio. ill. utr. R
20 obrua~ C, (n eluta supra &) M 28 difponfaTa MPCS 24 illa
ea Sv 25 oforga S SO ficlof frumelut.) M\'
dimittere cunctis diebus uitae suae. non accipiet homo uxorem
patris sui nec reuelabit operimentum eius. Et post paululum:
Non erit meretrix de filiabus Israhel neque scortator
de filiis Israhel Et post paululum: Non faenerabis fratri
tuo ad usuram pecuniam, nec fruges, nec quamlibet aliam
rem, sed alio. Et post paucos uersus: Cum uoueris
uotum domino deo tuo, non tardabis reddere: quia requiret
illud dominus deus tuus et, si moratus fueris, reputabit tibi
in peccatum. si nolueris polliceri, absque peccato eris: quod
autem semel est egressum de labiis tuis, obseruabis et facies
sicut promisisti domino deo tuo et propria uoluntate et ore tuo
locutus es. Et paulo post: Non accipies loco pignoris inferiorem
et superiorem molam, quia animam suam adposuit tibi.
si deprehensus fuerit homo sollicitans fratrem suum de filiis Israhel
et uendito eo accipiens pretium, interficietur: et auferes
malum de medio tui. Et post paucos uersus: Cum repetes,
inquit, a proximo tuo rem aliquam quam debet tibi, non ingredieris
domum eius, ut pignus auferas, sed stabis foris et ille
tibi proferet quod habuerit. sin autem pauper est, non pernoctabit
apud te pignus, sed statim reddes ei ante solis occasum, ut
dormiens in uestimento suo benedicat tibi et habeas iustitiam
coram domino deo tuo. non negabis mercedem indigentis et
pauperis fratris tui siue aduenae, qui tecum moratur in terra
et intra portas tuas est: sed eadem die reddes ei pretium
laboris sui ante solis occasum: quia pauper est et ex eo
6 et 7 17 ib. 10-16-om. 8 non] nec R 8 reuelauМ1 P paulolfi M
paolo p S 4 neque] nec a 5 paololQ S foenerabif 8, fenerabif
MPcB 7 alio] alieno P2C2v pauciſſimoſ S, panaf MlP uel
MP 9 illuM, illa C repuMC, repurabrrur RSv
10 polhcere MlPS 11 egreſſum efr SafJ 12 tuo] om. S1
16 uindicC af: & uendrr eũ in marg. add. m.
al. S et ante auf.] om. 01 accipiet a 17 pauca uerba P
reperif MP 18 a] da C, de a debir M, dabiT P, da S
24 moranT"" C1 25 est] om. B sed] om. PCJtS reddit Ml
et reputetur tibi in peccatum. non occidentur patres pro filiis
nec filii pro patribus, sed unusquisque pro suo peccato morietur.
Et post paucos uersus: Quando messueris segetem
in agro tuo et oblitus manipulum reliqueris, . non reuerteris,
ut tollas illum, sed aduenam et pupillum et uiduam auferre
patieris, ut benedicat tibi dominus deus tuus in omni opere
manuum tuarum. si fruges colliges oliuarum, quicquid remanserit
in arboribus, non reuerteris, ut colligas, sed relinques
aduenae, pupillo et uiduae. si uindemiaueris uineam tuam,
non colliges remanentes racemos, sed cedent in usus aduenae,
pupilli et uiduae. memento, quod et tu seruieris in Aegypto,
et idcirco praecipio tibi, ut facias hanc rem. Si fuerit causa
inter aliquos et interpellauerint iudices, quem iustum esse
perspexerint, illi iustitiae palmam dabunt, quem impium, condemnabunt
impietatis. sin autem qui peccauit dignum uiderint
plagis, prosternent et coram se facient uerberari. pro mensura
peccati erit et plagarum modus: ita dumtaxat, ut quadragenarium
numerum non excedant, ne foede laceratus ante
oculos tuos abeat frater tuus. E t post paululum: Si habuerint
inter se iurgium uiri et unus contra alterum rixari
coeperint uolensque uxor alterius eruere uirum suum de manu
fortioris miserit manum et adprehenderit uerenda eius, abscides
manum illius nec flecteris super eam ulla misericordia.
non habebis in sacculo diuersa pondera, maius et minus: nec
erit in domo tua modius maior et minor. pondus habebis
coram a ad dm ̃ S, adñ M1 4 pauc\'f (1 in o mut.
al) M, pauciſſimoſ Sa paucif nerbif P segetem] meffem R
5 reli∗quriſ (n rfU.) M, relmquenf P 7 pa
CP, relinque Sa 10 et] ac Sav 12 pupillo M1Sa et ante uid.J
ac Sav 13 pcipiam Mla, precipmm P 15 condè∗ |nabunras.)
M 16 impiaaM1 17 feciſſenMC1, fede PK
02 20 habear MC1, abiar S, obeaT Pa paulola M1S 21 um
iurgiũ R nzare 22 22 coeperunSPI, cepinR
28 uerecund∗a M, uerecundia P1S, nere**nd∗a C, uereconda R
24 fop ea MP, fup ed 81
post pleraque: Maledictus homo, qui facit sculptile et
conflatile, abominationem domini, opus manuum artificum,
ponetque illud in abscondito. et respondebit omnis populus
et dicet: amen. maledictus qui non honorat patrem suum et
matrem. et dicet omnis populus: amen. maledictus qui
transfert terminos proximi sui. et dicet omnis populus: amen.
maledictus qui errare facit caecum in uia. et dicet omnis
populus: amen. maledictus qui peruertit iudicium aduenae,
pupilli et uiduae. et dicet omnis populus: amen. maledictus
omnis qui dormit cum uxore patris sui et reuelat operimentum
lectuli eius. et dicet omnis populus: amen. maledictus qui
dormit cum omni iumento. et dicet omnis populus: amen.
maledictus qui dormit cum sorore sua, filia patris sui uel
matris suae. et dicet omnis populus: amen. maledictus qui
dormit cum socru sua. et dicet omnis populus: amen. maledictus
qui clam percusserit proximum suum. et dicet omnis
populus: amen. maledictus qui accipit munera, ut percutiat
animam sanguinis innocentis. et dicet omnis populus: amen.
Huc usque de libris Moysi quae uisa sunt ponenda
posuimus. in his uero quae secuntur et appellantur
Hiesu Naue, Iudicum, Regnorum, Paralipomenon,
rerum gestarum potius historia legitur quam praecepta
uiuendi. haec tamen paucissima de libro
Hiesu Naue praetereunda in hocopere non putaui.
S 8 mand M1R 4 ponrrque CRM2a
refpondrr MC1, refponder PC 5 dictx P 6 dicMC werba:
maledictns q. t. t. p. s. e. d. o. p. amen om. MPCR 8 caecum]
coafl 8 uia] lTinere Sav diciT MPlG 9 puerra Sa 10 pupillo
a 10, 12, 15, 16, 17, 19 diciT MP1C 11 dormien(cf. eod.
Am.) patris] arril ∗p∗∗∗∗arni (P ex parte et nmi eras.) M sui] om. R
reaelaniT P 12 ei\' lecruh 8 18 dicMP1C1 14 vel] fiue P
(cod. Am.), fiue fiha R 18 accepP percu
P . 19 fangmne S 20 libro S 21 apellani Ml 9t paralypomenon
CM* 25 hist. leg.] fronale igitM1
Reuertimini et ite in tabernacula uestra et in terram possessionis,
quam tradidit uobis Moyses famulus domini trans
Iordanen: ita dumtaxat, ut custodiatis adtente et opere conpleatis
mandatum et legem, quam praecepit uobis Moyses
seruus domini, ut diligatis dominum deum uestrum et ambuletis
in omnibus uiis eius et obseruetis mandata illius adhaereatisque
ac seruiatis ei in omni corde et in omni anima
uestra. Et in alio loco: Ne postquam intraueritis, inquit,
ad gentes, quae inter uos futurae sunt, iuretis in nomine deorum
earum et seruiatis eis et adoretis illos: sed adhaereatis domino
deo uestro, quod fecistis usque in diem hanc.
De libro autem Psalmorum multa ponenda sunt,
quamuis eadem saepe repetantur: sed habebo
modum, quantum potero, ne hoc opus, quod memoria
maxime tenendum est, in nimiam longitudinem
pergat.
In psalmo primo: Beatus uir, qui non abiit in consilio
impiorum et in uia peccatorum non stetit et in cathedra derisorum
non sedit: sed in lege domini uoluntas eius, et lege eius
meditabitur die ac nocte. In psalmo II : Nunc ergo, reges,
24 Ps. 2, 10-13 M1 nane om. M1 3 et alt. om.
P Tra MlP 5 lordanem Ra adrendixe MPlC1 6 poipiT
M 9 adhereaTifque ei ac feruianf Sv, adh. ei ac senI. ei a in all.
om. a omni alt. om. MPCRa 10 in] om. S 12 illaC MlP
18 hanc diem S 16 m memona B 17 memonae manmae P
20 de psalmis] om. MPCBa 21 In] de Ra (sic infra Btmper)
concdio Ea 22 et alt. om. S deris.] deſidenoru8 24 fecundo
P
et exultate ei cum tremore. adorate pure, ne forte irascatur,
et pereatis de tua. cum exarserit post paululum furor eius,
beati omnes qui sperant in eum. In psalmo IIII : Filii uiri,
usquequo, incliti mei, ignominiose diligitis uanitatem quaerentes
mendacium? Et paulo post: Irascimini et nolite peccare:
loquimini in cordibus uestris super cubilia uestra et tacete.
sacrificate sacrificium iustitiae et confidite in domino. In
psalmo V: Quoniam non es deus uolens iniquitatem tu.
nec habitabit iuxta te malignus: non stabunt iniqui in conspectu
oculorum tuorum. odisti omnes operantes iniquitatem,
perdes loquentes mendacium. uirum sanguinum et dolosum
abominabitur dominus. In psalmo XIIII: Domine, quis
peregrinabitur in tentorio tuo? et quis habitabit in monte
sancto tuo ? qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam
loquiturque ueritatem in corde suo, qui non est facilis in
lingua sua neque fecit amico suo malum et obprobrium non
sustinuit super uicino suo. despicitur oculis eius inprobus,
timentes autem dominum glorificat. iurat, ut se adfligat, et
non mutat. pecuniam suam non dedit ad usuram et munera
aduersus innoxium non accepit. qui facit haec non mouebitur
in aeternum. In psalmo XXIII: Quis ascendet in montem
domini? aut quis stabit in loco sancto eius? innocens manibus
et mundo corde, qui non exaltauit frustra animam suam et
non iurauit dolose. accipiet benedictionem a domino et
22 Ps. 23, A-5 Rv domino] om. S 2 ei m
Tremore S iraſcatRv 3 uia iuſ τa Rv 4 sperant] confidtlT
Rv eo S1 paalmo] hic et infra semper om. S quarro P\'
6 et p. post] om. MPCR 7 in] om. Ra 8 confidae M, ftdere S
(cod. Am.) 9 quinTO P ee] 8 MC, ef* P, efr a tu]
om. a 10 habrrauiT M1 11 operantes] qui opanT R" 14 habi-
C 16 uemaTe M1 facili∗ſ (n ras.) M 18 oculuf MC1
Ra 19 autem] om. P glorificanMPC 21 accipMPCR
moneT"\' R 22 XXII R afcendir MPCS1 28 aut] er PS
24 corde om. Ml et non] & (om. non) MC, nec R 25 raraT P
mea et salutare meum, quem timebo? dominus fortitudo
uitae meae, quem formidabo? Et post IIII uersus: Si steterint
aduersum me castra, non timebit cor meum. si surrexerit
contra me bellum, in hoc ego confidam. unum petii
a domino, hoc requiram, ut habitem in domo domini omnibus
diebus uitae meae: ut uideam pulchritudinem domini et adtendam
templum eius. Et alio loco: Tibi dixit cor meum:
quaesiui uultum eius: faciem tuam, domine, requiram. Et
postea: Expecta dominum, confortare, et roboretur cor tuum,
et sustine dominum. In psalmo XXVII: Ne tradas me cum
impiis et eum operantibus iniquitatem: qui locuntur pacem
cum amicis suis, et est malum in corde eorum. In psalmo
XXX: Confortamini, et roboretur cor uestrum, omnes qui expectatis
dominum. In psalmo XXXI: Nolite fieri sicut equus
et mulus, in quibus non est intellegentia. in camo et freno
maxillas eorum constringe, qui non adproximant ad te. multi
dolores impii, confidentem autem in domino misericordia
circumdabit laetamini in domino et exultate, iusti, et gaudete,
omnes recti corde. In psalmo XXXII: Laudate, iusti, dominum:
rectos decet laudatio. Et alio loco: Beata gens
cuius dominus deus eius, populus quem elegit dominus in
hereditatem sibi. In psalmo XXXIII: Benedicam domino
in omni tempore: semper laus eius in ore meo. in domino
3 14 Ps. 80, 25 15 Ps. 81, 9-11 20 Ps. 82, 1 21 ib. 12
28 Ps. 83, A-4 Sa 8 IIII] R, tertius a fTexeronT M1
PlS 4 eT ſi MP1 R 5 unam MPCv peri M1P1, pa1ui SF*
6 hanc Cv, et hoc a mhabiTem PRv 7 pulcrMR
9 et postea] om. P 10 confortare] punctis suppos. deletum P
12 loquiTur CR 13 amicis] pxumf S (cf. v) corda P, cordib, Sv
cor deorum C1 14 R, XXXI C 15 in psalmo XXXIJ om.
CR 16 in ante quib.] om. MPlRSav inMPCRv
chamo MORP\'a 17 manllam MPlCR confnnge MCa 18 autem]
om. S 19 gaudete] glonamim CRv 21 m alio CR loco] om.
M\' collaudacio R (cf. v) 22 dnP 28 dilm PlRa
dominum mecum et exaltemus nomen eius pariter.
Et post paucos uersus: Gustate et uidete, quia bonus
dominus: beatus uir, qui sperat in eo. timete dominum, sancti
eius: quoniam non est inopia timentibus eum. leones indiguerunt
et esurierunt, quaerentibus autem dominum non
deerit omne bonum. uenite, filii, audite me: timorem domini
docebo uos. quis est uir qui uelit uitam, diligens uidere dies
bonos? custodi linguam tuam a malo et labia tua, ne loquantur
dolum. recede a malo et fac bonum: quaere pacem et persequere
eam. Et post septem uersus: Iuxta est dominus
contritis corde et confractos spiritu saluabit. In p salmo
XXXVI: Noli contendere cum malignis, neque aemuleris facientes
iniquitatem. quoniam sicut herba uelociter conterentur
et sicut holus uiride marcescent. spera in domino et fac
bonum, peregrinare in terra et pascere fide. et delectare in
domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. uolue super dominum
uiam tuam et confide in eo, et ipse faciet. et educet
sicut lumen iustitiam tuam, et iudicium tuum sicut meridiem.
tace domino et expecta eum: nolui contendere adersus eum
qui proficit in uia sua, aduersus uirum qui facit quae cogitat.
dimitte iram et relinque furorem: noli contendere, ut male
facias. quoniam qui male faciunt interibunt, expectantes
autem dominum ipsi hereditabunt terram. adhuc enim modicum,
et non erit impius: et cogitabis de loco eius, et non
subsistet. mites autem hereditabunt terram et delectabuntur
C quia] quo P bon\' è S 4 oAf fcl Sv
dv
5 leones] aJ. diuites a in marg. 6 querentes a 7 enT (de add. al.
m.) M fili м1 8 dobo (ce add. al.) M qui add. al. M
uella Mt, uelhT PlC 9 bonuf M1P 11 feprS MOR, VI P,
quartus a 12 confracrif MlPl, confracxo C faluauiT M
13 XXVI P noliTe M1 14 erba C 15 oluf PRa mare.]
arefcunT MPC1R, arefcent av dfim MPl 16 bonitaS
pofregnnare P1 et ante delect.] om. Sa 17 peTmonif M1P1
18 educiT M1P1 20 dfim S 21 pfeciT MPIR, pfeciT C1
25 cogiTabam ClB 26 ſubſiſM1P1S m ιτιſ M1P1 delec-
a
iusto quam diuitiae impiorum multae. quia brachia impiorum
confringentur: subleuat autem iustos dominus. Et aliquanto
post: Recede a malo et fac bonum. Et alibi: Expecta dominum
et custodi uiam eius: et exaltabit te, ut possideas
terram. custodi simplicitatem et uide rectum: quia erit ad
extremum uiro pax. In psalmo XXXVIIII: Beatus uir, qui
posuit dominum confidentiam suam et non est auersus ad
superbias pompasque mendacii. In psalmo XLIII: In domino
gaudebimus tota die et in nomine tuo in aeternum confitebimur.
Et paulo post: Omnia haec uenerunt super nos,
et non sumus obliti tui, nec mentiti fuimus in pacto tuo.
non est conuersum retro cor nostrum, nec declinauerunt gressus
nostri a semita tua. quoniam deiecisti nos in loco draconum
et operuisti nos umbra mortis. si obliti sumus nominis dei
nostri et expandimus manus nostras ad deum alienum, numquid
non deus inuestigabit istud ? ipse enim nouit cogitationes .
cordis. quoniam propter te mortificati sumus tota die, reputati
sumus ut grex occisionis. In psalmo XLVI: Canite
deo, canite: canite regi nostro, canite. quia rex uniuersae
terrae deus, canite erudite. In psalmo XLVIIII: Immola
deo laudem et redde altissimo uota tua. et inuoca me in
die tribulationis: liberabo te, et glorificabis me. impio autem
dixit deus: quid tibi est cum narratione praeceptorum meorum
et ut sumas pactum meum in ore tuo? qui odisti disciplinam
9 Ps. 43, 9 11 ib. 18—22 19 Ps. 46, 7 et 8 21 Ps. 49, 14—23 M1P1 poPr pat P parau MI, parfi MJPC
RSav 2 rafTam P1 quam dio. i. m.] fup diu
MP\'CB (cf. v) 3 poft aliquantum a 5 eius] om. P* eialTauiT
M1P1 6 et alibi: cuftodi a poffldeaf in ras. P 7 ab ezrremo
8 XXXVIII S 8 dominum] m deQ a ofiduciam R
auerausj n\'ſus R 9 XLVI Pl 10 ofR
12 &|ſumuſ (om. non) S fimuf MP1C - m peccaTo C1, m ∗∗|pac
(p in marg. add. al m.) M 15 operuiT P* 17 inueſC,
inuiſM1 illud R 19 canae M1 \' 20 rege M\'P
quia] quõ P 21 deus] om. P\' 23 autem] aQ in ras. ab al. m.
P 25 et] om. Ra fumaf (af 8. lin. add. al. m.) C
ei: et cum adulteris erat pars tua. os tuum dimisisti ad
malitiam, et lingua tua concinnauit dolum. sedens aduersus
fratrem tuum loquebaris, et aduersus filium matris tuae
fabricabaris obprobrium. haec fecisti, et tacui: existimasti
futurum me similem tui: arguam te et proponam ante oculos
tuos. intellegite hoc, qui obliuiscimini deum, ne forte capiam
et non sit qui liberet. qui immolat confessionem, glorificat
me: et qui ordinate ambulat, ostendam ei salutare dei. In
psalmo L: Ab iniquitate mea et a peccato meo munda me.
quoniam iniquitatem meam ego agnoui et peccatum meum
contra me est semper. Et alibi: Sacrificium deo spiritus
contribulatus: cor contritum et humiliatum deus non despicies.
In psalmo LI: Quid gloriaris in malitia, potens? misericordia
dei tota est die. insidias cogitat lingua tua, quasi
nouacula acuta faciens dolum. dilexisti malum magis quam
bonum, mendacium magis quam loqui iustitiam. dilexisti
omnia uerba ad deuorandum, lingua dolosa. sed deus destruet
te in sempiternum: terrebit et euellet te de tabernaculo
et eradicabit te de terra uiuentium. uidebunt iusti
et timebunt et super eum ridebunt: ecce uir, qui non posuit
deum fortitudinem suam, sed sperauit in multitudine diuitiarum
suarum: confortatus est in insidiis suis. ego autem
sicut oliua uirens in domo dei, speraui in misericordia dei
P 2 enx M1 3 doluT P1 adaerfO S\'
4 tuum] om. MPC1R aduerfQ MCS2a 5 fabncauenf M1, fabncaueraf
MPCPRa 6 tui] Tibi P1 proponam re P* (cod. Am.) 7 deum]
dffm P capiar 81 9 ordin.] odierna re C salutare] faluarorem
8 dei] meum P\' (cod. Am.) 10 quinquageſimo S 11 iniqu
meat ego nom S, a in marg. (cod. Atn.) cognoui a 18 despicies]
ſpernin marg. 15 dei] dSi MORa die eft a
cogS (cod. Am.) 18 linguã dolofi P 19 Terrebir Te Sa
uella C1 (cod. Am.) 20 eradicauM\'P\' 22 mulM1P
23 suis] s. Un. add. al. m. C 24 verba: in misericordia d. i s. s.
confitebor tibi om. man. prim., add. m. al., sed uocabulo saeculum
omisso P
fecisti: et expectabo nomen tuum, quoniam bonum in
conspectu sanctorum tuorum. In psalmo LXI: Sperate in
eo omni tempore, populi, effundite coram illo cor uestrum:
deus spes nostra est uerumtamen uanitas filii Adam, mendacium
filii uiri: in stateris dolosis fraudulenter agunt simul.
nolite confidere in calumnia, et in rapina ne frustremini.
diuitiae si affluxerint, ne adponatis cor. In psalmo LXIII:
Laetabitur iustus in domino et sperabit in eo. In psalmo
LXVIII: Quia propter te portaui obprobrium: operuerit confusio
faciem meam. alienus factus sum fratribus meis et
peregrinus filiis matris meae. quia zelus domus tuae comedit
me, et obprobrium exprobrantium tibi cecidit super me. et
fleui in ieiunio animam meam, et factum est in obprobrium
mihi. et posui uestimentum meum saccum, et factus sum
illis in parabolam. contra me loquebantur qui sedebant in
porta et cantabant bibentes uinum. Et aliquanto post:
Laudabo nomen dei in cantico et magnificabo eum in confessione.
et placebit domino super uitulum nouellum, cornua
efferentem et ungulas. uidentes mansueti laetabuntur. qui\'
quaeritis dominum, uiuet anima uestra. quoniam exaudiuit
pauperes dominus. In psalmo LXXII: Quia ecce qui elongant
se a te, peribunt: perdidisti omnem fornicantem a te. mihi
autem adpropinquare deo bonum est: posui in domino deo
spem meam, ut narrem omnes adnuntiationes tuas. In psalmo
LXXV: Vouete et reddite domino deo uestro: omnes qui
31—34 22 Ps. 72, 27 et 28 26 Pa. 75, 12 et 13 1 Tibi dSe Sa ſaeculo S quoniam] qaem P1 2 et] om. Ml
bonum] om. P1 4 cor∗∗ (ras. da) urm (m in ras.) M, corda ura av
5 fili MIP\' 6 fraudolenTer S aganT P\', gunT (sic) Ml
8 fluxerinPSa (cod. Am.) adponenf MP\'C 9 ſperauM\'P
e9 M2P1CR 12 filiuT P\'C, fi uT M comediT M, commediT P
18 opprobna.. cecideruT R 14 uerba: et factum eat - — meum saccum
om. MP1CRSa, in marg. add. P\' 16 parabulam M1P 17 aliquanto]
alico Ml 19 domino] do CSav 20 afferenTd C 21 querenTef M1,
quere-nf P UIUIT S 28 mihi] om. M1 26 uouM\'P
redire M1
ducum, terribili regibus terrae. In psalmo LXXVII: Ausculta,
populus meus, legem meam: inclinate aurem uestram
ad uerba oris mei. aperiam in parabola os meum, loquar
aenigmata antiqua. Et alio loco: Et narrabunt filiis suis, ut
ponant in deo spem suam et non obliuiscantur cogitationum
eius et mandata eius custodiant. In psalmo LXXX: Laudate
deum fortitudinem nostram, iubilate deo Iacob. Et aloio loco;
Israhel, si audieris me: non sit in te deus alienus, et non
adores deum peregrinum. ego sum dominus deus tuus. In
psalmo LXXXI: Vsquequo iudicatis iniquitatem et facies
impiorum suscipitis ? iudicate pauperi et pupillo, egeno et
inopi iustificate. In psalmo LXXXIII: Beati qui habitant
in domo tua, adhuc laudabunt te. beatus homo, cuius fortitudo
est in te, semitae in corde eius: transeuntes in ualle
fletus fontem ponent eam. benedictionem quoque amicietur
doctor: ibunt de fortitudine in fortitudinem, parebunt apud
deum in Sion. Et paulo post: Quoniam melior est dies in
atriis tuis super milia. elegi abiectus esse in domo dei mei
magis quam habitare in tabernaculis impietatis. In psalmo
XCI: Bonum est confiteri domino, et psallere nomini tuo, altissime.
In psalmo XCIII: Intellegite, stulti in populo: et
insipientes, aliquando discite. Et paulo post: Beatus uir,
quem erudieris, domine, et de lege tua docueris eum. ut
quiescat diebus adflictionis, donec fodiatur impio interitus. In
11 Ps. 81, 2 et 3 13 Ps. 83, 5—8 18 ib. 11 21 Ps. 91, 2
22 Ps. 93, 8 23 ib. 12 et 13 MPlRa 2 docum] deficienciiS (del. al. m.) R psalmo]
fal M 4 ad] in PSv parabola P, parabula M 5 et alio loco]
ad atlc MC, ad alleluya R et narrabunt] enarrabunr MPCR
6 cogMPCRa 8 deum] dfim Ca 10 adoraf P1 tuns]
uefter a 12 suscipitis] ſumR-v egenu ex mopem R 13 et
inopi] aeThiopi Pl 16 benedicnone MlRa 17 docTUS Ra de] m
M\' (cod. Am.) 18 dies] add.: una P\' 19 elege Sl mei] om.
MP1CRa 20 impiaaſ sic in ras. ; ab al. m. M 21 XCm (in ras.
a pr. m.) P 24 quem TU P* 25 a dieb, P fodierur P*
genua ante faciem domini factoris nostri. Et post II uersus:
Hodie si uocem eius audieritis, nolite indurare corda uestra:
sicut in contradictione, sicut in die temptationis in deserto.
In psalmo XCV: Cantate domino canticum nouum, cantate
domino, omnis terra. cantate domino, benedicite nomini eius,
adnuntiate de die in diem salutare eius. narrate in gentibus
gloriam eius, in uniuersis populis mirabilia eius. Et post VI
uersus: Adferte domino, familiae populorum, adferte domino
gloriam et fortitudinem. adferte domino gloriam nomini eius,
leuate munera et introite in atria eius. adorate dominum in
decore sanctuarii. In psalmo XCVI: Qui diligitis dominum,
odite malum. Et post III uersus: Laetamini, iusti, in domino
et confitemini memoriae sanctae eius. In psalmo
XCVII: Iubilate domino, omnis terra: uociferamini et laudate
et canite. In psalmo XCVIII: Exaltate dominum deum
nostrum et adorate scabellum pedum eius, quia sanctus est.
In psalmo XCVIIII: Iubilate domino, omnis terra, seruite
domino in laetitia. ingredimini coram eo in laude. scitote
quoniam dominus ipse est deus: ipse fecit nos, et ipsius
sumus. Et post I uersum: Ingredimini portas eius in gratiarum
actione, atria eius in laude: confitemini ei. In psalmo
C: Deambulabo in simplicitate cordis mei in medio domus
meae. non ponebam coram oculis meis uerbum Belial. facientem
declinationes odiui, nec adhaesit mihi. cor prauum
12 Pa. 96, 10 13 ib. 12 15 Pa. 97, 4 16 Ps. 98, 5
18 Ps. 99, 2 21 ib. 4 23 Ps. 100, 2-8 R, fex a 3 indnr.] obmrare S1, obdurare
S1 Rav6 domino alt.) om. R nomine M1 8 in ante
unruerris om. a eius post mire om. MPR VI] Vr R. III S, tres
a 11 in ante dec. om. C 13 Ill] HT R, fecundus a 14 scē
C1, ſcItãt corr. C\' 16 canae M1P1 exulC 17 fcabillK M1
(cod. Am.) ſctnom. C1, s. lin.: dflf df nf add. 01
18 psahno] fal M 19 eo] illo a 20 ipsius] ipR et ipsios
sumus] eT non ipſi nof Olav 24 meae] MP\'C pponebam
P2Rv uerba a 25 post prauum distinx. M\'CRa (cf. v)
proximum suum, hunc interficiam. superbum oculis et altum
corde, cum hoc esse non potero. oculi mei ad fideles
terrae, ut habitent mecum: ambulans in uia simpliciter, hic
ministrabat mihi. non habitabit in medio domus meae faciens
dolum: loquens mendacium non placebit in conspectu oculorum
meorum. mane perdam omnes impios terrae, ut interficiam
de ciuitate domini uniuersos qui operantur iniquitatem. In
psalmo CII: Misericordia autem domini ab aeterno et usque
in aeternum super timentes eum. et iustitia eius super
filios filiorum his qui custodiunt pactum eius et recordantur
praeceptorum eius ad facienda ea. In psalmo CIIII: Confitemini
domino et inuocate nomen eius: notas facite populis
cogitationes eius. canite ei et psallite illi: loquimini in uniuersis
mirabilibus eius. exultate in nomine sancto eius:
laetetur cor quaerentium dominum. quaerite dominum et
uirtutem eius, quaerite faciem eius iugiter. recordamini mirabilium
eius, quae fecit, signorum et iudiciorum oris eius.
In psalmo CVII: Paratum cor meum, deus: cantabo et
psallam: sed et gloria mea. consurge, psalterium et cithara,
consurgam mane. confitebor tibi in populis, domine, cantabo
te in nationibus. In psalmo CX: Confitebor tibi, domine, in
toto corde meo, in consilio iustorum et congregatione. Et alio
loco: Principium sapientiae timor domini: doctrina bona
cunctis qui faciunt eam: laus eius perseuerans iugiter. In
22 Ps. 110, 1 23 ib. 10 C (reClde cod. Am.), recedenrS Ba nefcS 2 interficiebam
Ra 8 fidehf P1 5 habS (cod. Am.):
malum MPCRa 9 mifencordiam P1 11 hi P1S, hiiT B recordabunt
a 13 dominoj om. Bet] om. Mx 14 cam*Te (1 in ras.)
M, canxaTe R illi] corr. m. 1, quae ante habuerat ei M, ei R
15 ex exulin ras. al. m. M 19 canTO MPC
20 fallã M supra verba canto et psallam alia lectio erasa P
et ante glor. om. P\' falrenum Ml cyrhara PS 22 tibi domiae]
domino cod. Am. 23 ociho R alio m S, in alio a 24 fapiennu
S 25 ea M
eius uolet nimis. Et post V uersus: Bonus uir clemens et
faenerans, dispensabit uerba sua in iudicio: quia in aeternum
non commouebitur. in memoria sempiterna erit iustus: ab
auditu malo non timebit. paratum cor eius confidens in domino:
firmum cor eius non timebit, donec aspiciat in hostibus
suis. dispersit, dedit pauperibus: iustitia eius permanet in
aeternum, cornu eius exaltabitur in gloria. impius uidebit et
irascetur, dentibus suis frendet et tabescet: desiderium impiorum
peribit. In psalmo CXII: Laudate, serui, dominum,
laudate nomen domini. sit nomen domini benedictum a modo
et usque in aeternum. ab ortu solis usque ad occasum eius
laudabile nomen domini. In psalmo CXIII: Idola gentium
argentum et aurum, opus manuum hominum. os habent et
non loquentur, oculos habent et non uidebunt, aures habent
et non audient, et cetera. Et paulo post: Similes illis
fiant qui faciunt ea, omnes qui confidunt in eis. Israhel confidit
in domino: auxiliator et protector eorum est. domus
Aaron confidit in domino: auxiliator et protector eorum est.
timentes autem dominum confidunt in domino: auxiliator et
protector eorum est. In psalmo CXV: Credidi propter quod
locutus sum, ego adflictus sum nimis. Et post II uersus:
Quid reddam domino pro omnibus quae retribuit mihi? calicem
salutaris accipiam et nomen domini inuocabo. gloriosa in
conspectu domini mors sanctorum eius. Et post III uersus:
4—6 16 ib. 8—11 21 Ps. 115, 10 22 ib. 12 et 13 et 15
25 ib. 17-19
eT\'na Rv 5 audiro mala P\' emf in ras. 6 uel 7 litt. al. m. M
6 af∗∗∗∗∗∗piciar (f in ras.) M 7 suis] meif P1 iustitia eius] om.
CR 9 lrafciTur MPC1 suis] om. a 11 Smodo a 12 et] om.
S 13 CXH P\' 15 uMPlCSa 16 fom.
MB 17 & ante omnes elut. M confidrr MPlCl 18 confida S
(cod. Am.) auxiliator] ad ιuτοr Pv 19 aron M1 20 autem] om. PS
(cod. Am.) dominum] dnPH 22 ego auTem
Pv II] V MO, V JB, I P poft aliquantum a 28 redam M1, reTn-
buam Rv mihi] om. CR 24 post inuocabo uers. 14: uora mea dño reddam
coram omm populo eraf stlperscr. al. m. P 25 DT R, tertius a
uota mea domino reddam in conspectu omnis populi eius: in
atriis domus domini, in medio tui, Hierusalem. In psalmo
CXVI: Laudate dominum, omnes gentes: conlaudate eum,
uniuersi populi. In psalmo CXVII: Confitemini domino,
quoniam bonus, quoniam in aeternum misericordia eius. dicat
nunc Israhel, quoniam in aeternum misericordia eius. dicat
domus Aaron, quoniam in aeternum misericordia eius. dicant
qui timent dominum, quoniam in aeternum misericordia eius.
cum tribularer, inuocaui dominum, et exaudiuit me in latitudine
dominus. Et post V uersus: Melius est sperare in domino
quam sperare in homine. melius est sperare in domino
quam sperare in principibus. Et post VIII uersus: Fortitudo
mea et laus mea dominus, et factus est mihi in salutem.
uox laudis et salutis in tabernaculis iustorum. In psalmo
CXVIII: Beati inmaculati in uia, qui ambulant in lege domini.
beati qui custodiunt testimonia eius, in toto corde requirunt
eum. Et alio loco: Et ambulabo in spatioso, quia
praecepta tua quaesiui. et loquar in testimoniis tuis coram
regibus, et non confundar. et delectabor in mandatis tuis,
quae dilexi. et leuabo manus meas ad mandata tua, quae
dilexi: et loquar in praeceptis tuis. Et post IIII uersus:
A lege tua non declinaui. recordatus sum iudiciorum tuorum
a saeculo, domine, et consolatus sum. horror obtinuit me ab
impiis, qui dereliquerunt legem tuam. carmina erant mihi
et 15 16 Ps. 118, 1 et 2 18 ib. 45 - 48 22 ib. 51—63 MP1 8 hyerufalem P1 4 CXVII C
conlandate] laudaTe Sav 5 CXVIII Ca 6 in aetemum] In fecnlfl
Rv, om. S 8 nunc domnf PCav uerba: quoniam in ae. m. eius
om. initio lineae S. dicant nunc C\'v eius] om. Pl dicar nunc
qui om. initio lineae S 10 laMyPl
Ca 11 V] II S, duos a est] om. S 12 est] om. ĮfC, supra
lin. add. m. 1 in S 13 VIII] quint\' a 17 custodiunt] fcru
P1v exquirunSav 18 loco III M1 ambulabam Rv
19 loquebar CRv 21 ad mandata] a mandaTa M1 22 loquar P
sed ar in rase 3 litt., loquebar C IIII] VII S 24 obn ∗nu(litt.
eluta) M, opCRS 25 erant] eruaT (a in w mut. al. m.) C
in nocte nominis tui, domine, et custodiui legem tuam. hoc
iactum est mihi, qui praecepta tua custodiui. pars mea,
domine, dixi, ut custodiam uerbum tuum. deprecatus sum
uultum tuum in toto corde: miserere mei secundum eloquium
tuum. recogitaui uias meas et conuerti pedes meos ad testimonia
tua. festinaui et non neglexi custodire mandata tua.
funes impiorum implicauerunt me: legem tuam non sum oblitus.
medio noctis surgam ad confitendum tibi, super iustitiam
iustificationis tuae. particeps ego sum omnium timentium te
et custodientium praecepta tua. Et post paucos uersus:
Ego autem in toto corde seruabam praecepta tua. incrassatum
est uelut adeps cor meum, et ego in lege tua meditabar.
bonum mihi quia adflictus sum, ut discerem praecepta tua.
melior mihi est ler oris tui super milia auri et argenti. Et
post paucos uersus: Quia lex tua delectatio mea. Et
post paululum: Ego autem loquar in praeceptis tuis. Item
paulo post: Praecepta tua non sum oblitus. Et post II
uersus: Foderunt mihi superbi foueas, quae non erant iuxta
legem tuam. Et post II uersus: Paulo minus consumpserunt
me in terra: ego autem non dimisi praecepta tua. Et
post VII uersus: Nisi quod lex tua delectatio mea, forte
perissem in pressura mea. in sempiternum non obliuiscar
praeceptorum tuorum: quia per ipsa uiuificasti me. tuus ego
19 ib. 85 20 ib. 87 22 ib. 92—97 R m nocTe fum P1 2 hoc facmf piCa, hec facra
R 4 domine] diis a 5 corde meo Pl 6 conuem**** (mini ras.) .
M ad testim.] aTefTimoma Mt 7 neglegi M1 9 media nocte
Sav furgebam RSav iustitiam] mdicia P\'Sav 10 lofnficanonef
ruaf C timent.] TefTunomum P1 • 11 praecepta] mandaTa SafJ
corr. m. 1, quae ante habuerat mea M
13 meum] eorum av ego] om. R mediTabor P 14 ut] om. P\'
15 efT micht R (cr. cod. Am.) 16 paucos uersus] paululQ R
delectatio] mediTaTio (-cio R) PlRSav mea efr Rav 17 uerba: et
post paul. ego a. 1. i. p. tuis om. R autem] in ras. P item paulo
post] & pofr paulula CRa 18 et 20 11] fecundus a 20 et] om. P1
confumferunT MC 21 Terram P1 22 VII S: III MFCR, quintus
a delectatio] mediTaTio PSv 23 pfura M1
impii, ut perderent me: testimonium tuum considerabo.
omni consummationi uidi finem: latum. mandatum tuum
nimis. quam dilexi legem tuam! tota die haec meditatio mea.
Et paulo post: Ab omni semita mala prohibui pedes meos,
ut custodirem uerba tua. a iudiciis tuis non recessi, quia tu
inluminasti me. quam dulce gutturi meo eloquium tuum!
super mel ori meo. praecepta tua considerabam: propterea
odiui omnem semitam mendacii. lucerna pedi meo uerbum
tuum et lux semitae meae. Et postV uersus: Anima mea
in manu mea semper, et legis tuae non sum oblitus. posuerunt
impii laqueum mihi, et a praeceptis tuis non aberraui.
hereditas mea testimonia tua in sempiternum: quia gaudium
cordis mei sunt. inclinaui cor meum, ut facerem iustitias
tuas propter aeternam retributionem. tumultuosos odiui et
legem tuam dilexi. protectio mea et scutum meum tu es:
uerbum tuum expectaui. recedite a me, maligni, et custodiam
mandata dei mei. Et post VII uersus: Quasi scoriam conputasti
omnes impios terrae: propterea dilexi testimonia tua.
horripilauit a timore tuo caro mea, et iudicia tua timui. feci
iudicium et iustitiam, ne derelinquas me his qui calumniantur
me. Et post paucos uersus: Propterea dilexi mandata
tua super aurum et topazium. propterea in uniuersa praecepta
tua direxi: omnem semitam mendacii odio habui. mirabilia
testimonia tua: idcirco custodiuit ea anima mea. Et
22 ib. 127—129 C 3 omnem (omne P1) confammanonem MP1C, omm
ca 4 haec] om. Sav 5 meos] om. MP\'C 6 cuftodiam
Sav recessi] decbnaui Pb 7 quam] quS M\', quia P1 dulcia
P1 9 omnem femxram odSv 10 post V uersus]
palo M1, paul ∙u∙ U C, pofr III u\'fus R, pofr,quart\' u. a anima∗
M 11 pofuerunr ** (me ras.) M 13 sempiternum] aeSv
14 lufnficanones CRav 15 odn MP RS 18 VII] III Pl, quart\' a
fchona M, fconam (fc in ras.) P copuxafnf S 20 hompilauix.
alia edif hab. confige nmore- T\' c∙ in marg. adnot. P\' 28 ropadium
MP1C1, topazion P\'v 24 dilen Sv mC
tua desiderabam. Et alio loco: Consumpsit me zelus meus,
quia obliti sunt uerborum tuorum hostes mei. probatus sermo
tuus nimis, et seruus tuus dilexit illum. paruulus ego sum
et contemptibilis, sed praecepta tua non sum oblitus. Et post
III uersus: Mandata tua uoluntas mea. Et paulo post:
Vide adflictionem meam et eripe me: quia legis tuae non sum
oblitus. Et post VI uersus: Multi qui persecuntur me et
adfligunt me: a testimoniis tuis non declinaui. uidi praeuaricatores
tuos et maerebam: quia uerbum tuum non custodierunt.
uide quoniam praecepta tua dilexi, domine: iuxta
misericordiam tuam uiuifica me. Et post IIII uersus:
Gaudens ego sum in eloquio tuo sicut qui inuenit spolia
multa. mendacium odio habui et detestatus sum: legem
autem tuam dilexi. septies in die laudaui te super iudiciis
iustitiae tuae. pax multa diligentibus legem tuam, et non
est illis scandalum. expectabam salutare tuum, domine, et
mandata tua feci. custodiuit anima mea testimonia tua et
dilexit ea nimis. custodiui praecepta tua et testimonia tua,
quia omnes uiae meae in conspectu tuo. Et post VIII uersus:
Sit manus tua auxiliatrix mea: quia praecepta tua elegi.
desideraui salutare tuum, domine, et lex tua uoluntas mea.
Et post II uersus: Erraui quasi ouis perdita: quaere seruum
tuum, quia mandatorum tuorum non sum oblitus. In psalmo
CXVIIII: Ego pacifica loquebar, et illi debellabant ea.
8 ib. 157-159 12 ib. 162—168 21 ib. 173 et 174 23 ib
176 25 Ps. 119, 7 B, fecundus a apanu M 2 confHmit M, confanur CR
3 oblet holTif P1 hofn M1 4 tuus alt.J om. R illud
PxS paruoluf M1 6 III] terti\' a pofr pauJ P 7 legif (egif
łn ras.) M 8 VI] quart\' a 9 tuis] om. S fuaricantes a
10 Tuof in ras. M 11 uidi M 12 IIIIJ tertius a 16 Tuam
dfie P 18 cufS 19 dP2RS (cod. Am.): dilexiT MPl
C ̈̈av̇ tua sltJ om. R 20 ommf P1 VIII] III P, quintus a 22 lei
tua meditatio mea eft (in marg.: at. uolQtas) a 23 et post n uersus]
om. S ll\' B, fecundus a 24 tuum] om. Ca oblitus] om. P1
25 debellabunT M1; bellan-na S (a in marg.)
qui diligunt ea. Et post II uersus: Propter fratres meos
et amicos meos loquar pacem tibi. propter domum domini
dei nostri quaeram bona tibi. In psalmo CXXII: Ad te
leuaui oculos meos, qui habitas in caelis. ecce sicut oculi
seruorum ad manus dominorum suorum, sicut oculi ancillae
ad manus dominae suae, sic oculi nostri ad dominum deum
nostrum, donec misereatur nostri. In psalmo CXXIIII: Qui
confidunt in domino quasi mons Sion: inmobilis in aeternum
habitabilis in Hierusalem. In psalmo CXXVII: Beatus omnis
qui timet dominum, qui ambulat in uiis eius. In psalmo
CXXVIIII: Sustinui dominum, sustinuit anima mea et uerbum
eius expectaui. In psalmo CXXX: Domine, non est exaltatum
cor meum, neque elati sunt oculi mei: et non ambulaui in
magnis et in mirabilibus super me. si non praeposui et silere
feci animam meam, sicut ablactatus ad matrem suam, ita
ablactata ad me anima mea. expecta, Israhel, dominum, a
modo et usque in aeternum. In psalmo CXXXII: Ecce
quam bonum et quam decorum habitare fratres in unum.
In psalmo CXXXIII: Ecce benedicite dominum, omnes serui
domini. qui statis in domo domini in noctibus. leuate manus
uestras in sanctum et benedicite dominum. In psalmo
CXXXIIII: Laudate nomen domini: laudate, serui, dominum.
qui statis in domo domini, in atriis domus dei nostri. laudate
1 10 Ps. 127, 1 12 Ps. 129, 4 18 Ps. 180, 1-8 18 Pa.
132, 1 20 Ps. 138, 1 et 2 23 Ps. 134, 1-8 om. S 2 eam P1Ra, τe S (cod. Am.) IT 22,
fectmdus a 3 et] om. P\' amicos] proximof CRav loquebar CRS
av 4 quaerebam Rav 5 habiTaT P1 uerba: sicut oculi seraoram
a. m. d. suorum om. Pl 6 ad] xn P2Sv 7 manum Sa nostri]
Mpta 10 habirabflT R, inhabitabilis a in] om. Sa (cod.
Am.) hyernfalem P beari omnef qu ι τιmenτ Sav 11 ambulanr
PSav eius] om. P1 15 propofuRa (cod. Am.) 17 expecTaT MC,
expec(ras. lf) P 18 et] om. MCR aetem.] fempR
19 bonum efr Sa decorem M1, a?. locundQ marg. a (cf. v) 21 in
domo domini in atriis domus dei nostri av 22 sanctum] fecM1, feculu
C, celG I ad fcm (s. lin.: ul\' fcl\'m add. al. m.) R, fcta a dno Sa
decens. Et paulo post: Idola gentium argentum et
aurum, opera manuum hominum. os habent et non loquentur,
oculos habent et non uidebunt, et cetera. Et post pauca:
Similes illis fiant qui faciunt ea, omnes. qui confidunt in eis.
domus Israhel, benedicite domino: domus Aaron, benedicite
domino: timentes dominum, benedicite domino. In psalmo
CXXXV: Confitemini domino, quoniam bonus, quoniam in
aeternum misericordia eius. confitemini deo deorum, quoniam
in aeternum misericordia eius. confitemini domino dominorum,
quoniam in aeternum misericordia eius. Et in fine psalmi:
Confitemini deo caeli, quoniam in aeternum misericordia eius.
In psalmo CXXXVI: Si oblitus fuero tui, Hierusalem, in
obliuione sit dextera mea. adhaereat lingua mea gutturi meo,
si non recordatus fuero tui, Hierusalem, si non praeposuero
Hierusalem in principio laetitiae meae. In psalmo CXXXVIII:
Nonne odientes te, domine, odiui et contra aduersarios tuos
distabui? perfecto odio oderam illos, inimici facti sunt mihi.
In psalmo CXXXVIIII: Ne des, domine, desideria impii:
scelera eius ne effundantur, et eleuentur. Et post IIII uersus:
Vir linguosus non dirigetur in terra. In psalmo CXL:
Corripiat me iustus in misericordia et arguat me: oleum
amaritudinis non inpinguet caput meum. Et post V uersus:
Quoniam ad te, domine, domine, oculi mei: in te speraui, ne
26 18 Ps. 136, 5 et 6 16 Ps. 138, 21 et 22 19 Ps. 139, 9
21 ib. 12 22 Ps. 140, 5 24 ib. 8 C 2 paulo p.] pofr pabca (pruca M\') MORa 3 manuum]
om. P1 4 uerba: oculos h. e. n. uidebunt om. R post pauca] p; p*uaca
(ras. a) M, p; paulo Pl, paulo pofr Sa 5 fМ1a et ogs qui I
fidUnT. a omMCS confidiT MC 6 et 7 init. domino] dum Ba
aarom M 7 dfim bis P 9 misericordia eius) bis om. R 10 in
aetern. miserie. eius] om. S 11 finS P 13 et 15 hyerufalem P
15 ∗M1 Hierusalem] om. S ppofuero PI B 16 cennffuno
XXXVIII P . 19 unpuf *celera (f elut.) M impuf P\'a 20 scel.]
frella R ne] ncc MP III R, tertiua a 21 dirig
P1 .22 corrMCRa argueT Pa 2S V R, quartus a uerflis
qumq. S 24 domine alt. om. a
dominum clamaui, uoce mea ad dominum deprecatus sum.
effundam in conspectu eius eloquium meum, tribulationem
meam coram illo adnuntiabo. Et post VII uersus: Clamaui
ad te, domine, dixi: tu es spes mea, pars mea in terra uiuentium.
In psalmo CXXI: Meditabar in omnia opera tua, facta
manuum tuarum loquebar. expandi manus meas ad te: anima
mea quasi terra sitiens ad te. Et post III uersus: Fac me
audire mane misericordiam tuam, quoniam in te confido.
notam fac mihi uiam, in qua ambulo,\' quoniam ad te leuaui
animam meam. libera me de inimicis meis, domine: ad te
protectus sum. In psalmo CXLIII: Libera me et erue me
de manu filiorum alienorum, quorum os locutum est uanitatem,
et dextera eorum dextera mendacii. ut sint filii nostri quasi
plantatio crescens in adulescentia sua. filiae nostrae quasi
anguli ornati ad similitudinem templi. promtuaria nostra
plena et supereffundentia ex hoc in illud. pecora nostra in
milibus et innumerabilia in compitis nostris: tauri nostri
pingues. non est interruptio, et non est egressus, et non est
ululatus in plateis nostris. beatus populus, cuius talia sunt,
beatus populus, cuius dominus deus suus. In psalmo
CXLIIII: Exaltabo te, domine, deus meus, rex, et benedicam
nomini tuo in aeternum et ultra. in omni die benedicam tibi
et laudabo nomen tuum in sempiternum iugiter. Et post II
uersus: Generatio ad generationem laudabit opera tua, et
fortitudines tuas adnuntiabunt. decorem gloriae magnitudinis
9 12 Ps. 143, 11-15 22 Ps. 144, 1 et 2 25 ib. 4-7 B VI MPOR, quartus a 5 porcio R (cf. v)
6 medirabor P omm C 7 manH MP1C animam meam Pl
8 a 10 ambulem BSv 11 ad] a P2RSa
12 uerba; libera m. e. erue me tn ras. S 14 et] om. M1S nostri]
mei a 16 angeli R prumruana MP, pnumpC\' 17 ex] m
MP1CR 19 greffuf MPCB 21 suus] eius Bav 22 rex] om.
MOB, rex me Sa 24 fecundus a 25 generacione eT generacio ad
g. ( er generacio del. lin. rubr.) B laudauMP1C, laudauerut a
26 uerba: adnuntiabunt usque ad fortitudines tuae (p. 47, 5) om. MCB
horribilium tuorum loquentur et magnitudines tuas narrabunt.
memoriam multae bonitatis tuae loquentur et iustitias tuas
laudabunt. Et post IIII uersus: Et sancti tui benedicent
tibi. gloriam regni tui dicent et fortitudines tuas loquentur.
ut ostendant filiis hominum fortitudines eius et gloriam decoris
regni eius. Et paulo post: Iuxta est dominus omnibus qui
inuocant eum, omnibus qui inuocant eum in ueritate. placitum
timentium se faciet et clamorem eorum audiet et saluabit
eos. custodit dominus omnes diligentes se, et uniuersos impios
conteret. laudem domini loquetur os meum, et benedicet
omnis caro nomini sancto eius in aeternum et iugiter. In
psalmo CXLV: Lauda, anima mea, dominum: laudabo dominum
in uita mea, cantabo deo meo, quamdiu sum. nolite
confidere in principibus, in filio hominis, cui non est salus.
Et post II uersus: Beatus cuius deus Iacob auxiliator eius,
spes eius in domino deo suo. In psalmo CXIVI: Laudate
dominum, quoniam bonum est canticum dei nostri, quoniam
decorum est pulchra laudatio. Et post VII uersus: Suscipiens
mansuetos dominus, humilians impios usque ad terram.
canite domino in confessione, canite deo nostro. Et post VII
uersus: Non est in fortitudine equi uoluntas eius, neque in
tibiis uiri placebitur ei. placebitur domino in his qui timent
16 ib. 5 17 Ps. 146, 1 19 ib. 6 et 7 22 ib. 10 et 11 rasura 5 litterarum al. m.) P tuorum] om.
P 2 borribilium tuorum] hombihorum P1 narrabo PSa
3 loquenTe Pl 4 nn PS, tertius a benedicanr Sv (cod. Am.),
benedicuntja 7 eius] ei C paulo post] poti pfalmur P1, pofx paululum
P1 uerba: omnibus q. i. eum semel posita in MPCRa 9 faluau
M1P1 11 benedicir MCa, benedicaT P 12 nomen P fc(pro 0
al. m. m pos.) P 14 dom.] deum a cantabo] pfallam Plav
ino M1 sum] ero P1 16 IF R, fecundus a 16 d*f (ras. n) M,
d5 C 18 bonuf MPC deo nro a 19 est] ei\' R pulcra M1R
vn S: paucof MPCRa 21 cantate a domino] do m C, deo nro R
cantate Ca deo] dño М2PCa, dno deo R et] ITS S VII S:
IIII MPCR, quartus a 22 non est) y e (in ras. 5 uel 6 litterartm)
M 23 placebitur ei] om. P1 placiTur P1, placerur P* (cod. Am.)
Reges terrae et omnes populi, principes et uniuersi iudices
terrae, iuuenes et uirgines, senes cum pueris laudent nomen
domini. In psalmo CXLVIIII: Cantate domino canticum
nouum: laus eius in congregatione sanctorum. laetetur Israhel
in factore suo, filii Sion exultent in rege suo. Et post III
uersus: Exaltabit mansuetos in Iesu. exultabunt sancti in
gloria. laudabunt in cubilibus suis. exaltationes dei in gutture
eorum. In psalmo CL: Laudate dominum in sancto eius,
laudate eum in fortitudine potentiae eius. laudate eum in
fortitudinibus eius, laudate eum iuxta multitudinem magnificentiae
suae. Et in fine psalmi: Omne quod spirat laudet
dominum.
Haec de libro Psalmorum collegimus, in quibus
suam quisque uitam, si proficere affectat, inspiciat.
ubi lectorem admonemus, ut ea quae de
Psalmis posui tamquam unum psalmum contextim
legat, tacitis uerbis meis, quae ad hoc interposui,
- ut si uoluerit inspiciat, ubi sit scriptum quod
posui, id est quoto uel in quo loco eiusdem psalmi.
his enim praetermissis qui lectione continuata inspexerit
sola uerba Psalmorum multo iocundius
et ob hoc utilius ex diuinis afficietur eloquiis.
Nunc de libris Salomonis quae uidebuntur huic
operi necessaria colligemus: ac primum de Prouerbiis,
qui liber si bene intellegatur, ad mores
pios informandos paene totus ualebit. sed ea quae
9 Ps. 150, 1 et 2 12 ib. 6 om. M1 5 nouum] om. P1 6 exultent] om. S tertius
a 7 exulMtC, exalTamx M3P1RSa 8 exulraTionef (-ciomf
M\') M\'PCRSa 9 fc ο̄ S: fcOf M\'P, fclf FCRav 12 et] om. R \'
15 quifquif S ofecTaT R 16 ammonem\' MPC ea] om. MP
CR queq, R 17 pralmS unQ S conin 1 mute m. 1) M,
conS 18 ad hoc] adhuc S 20 quoto] quod C 28 diumif
(nif in ras. al. m.) P affC, efficieTur RS, ef in ras. ab al. m.
P 24 falamomf Ml 25 collegimuf MlPSa pnmo S proaerbif
P1 27 ualebiT (u in ras.) M
exerceantur lectores dilectoresque spiritalium
litterarum: nos in hoc opere statuimus ilia ponere
quae ad agendam uitam facile intellecta referantur.
quamuis multis uideri possim apertissima
praetermisisse: nonnullaque hinc potius clausa
sunt, unde putantur esse perspicua. quid enim
tam clarum uidetur et quid tam inepte fit, si ad
proprietatem uelis accipere, quod ibi scriptum
est: ab aqua aliena abstine te et de fonte alieno ne biberis?
. aut quid ualet ad mores corrigendos, nisi intellectus
illic altior requiratur, quod dictum est:
paupertas uirum humiliat, manus autem fortium locupletat?
cum et non esse pauperem et esse manibus fortem
non sit in bonorum hominum potestate et multis
prouenerit pessimis, et hoc prouerbium male intellectum
possit prouocare pauperes fortes, ut
rapinis se existiment debere ditescere. quis non
autem rideat, si proprie positum putauerit quod
ibi legitur: non enim nascuntur filii malignis? omnia \'
ergo talia relinquemus, et ea quibus suadetur aliquid
aliquanto diutius, cum id quod suadetur atque
praecipitur non sit obscurum et id potius sit
ponendum in hoc Speculo, ubi se illi inspiciant
quibus iam persuasum est bene ac laudabiliter -
MP1 habenT PlGS 2 exerceanT C 3 hTerarum
P 4 intellectu a 5 udere M1 ap τιffιma C 6 p̃τ̃mιffιffe MC,
prePS olaoA P\' 8 meprem P1,
meprum P\' 9 erll ιf M1P1 quod] om. P 12 illic intellectus a
al-nor (or m ras.) P reqmraT C 15 poTefraTem P1
mnhtl B 16 puemra S et] m P1
pottlT R fornf P1 18 quos B 19 poff
PS 22 ahquando M1P1 uerba: aliquid a. d. c. i. q. snadetnr om.
R 28 aTq; pR
24 fpecultl S 25 pfuaffuM
atque obseruanda sint quaerunt. haec itaque de
Prouerbiis Salomonis ponenda credidimu\'s.
Timor domini principium scientiae. sapientiam atque doctrinam
stulti despiciunt. audi, fili mi, disciplinam patris tui
et ne dimittas legem matris tuae. Et post uersus XIIII,
cum de homicidis loqueretur: Ipsi, inquit, contra
sanguinem suum insidiantur et moliuntur fraudes contra animas
suas. sic semitae omnis auari animas possidentium
rapiunt. Item post IIII uersus: Vsquequo, paruuli, diligitis
infantiam et stulti ea quae sibi sunt noxia cupiunt et
inprudentes odibunt scientiam? Et post XI uersus: Tunc
inuocabunt me et non exaudiam: mane consurgent et non inuenient
me: eo quod exosam habuerint disciplinam et timorem
domini non susceperint nec adquieuerint consilio meo et detraxerint
uniuersae correptioni meae. comedent igitur fructus
uiae suae suisque consiliis saturabuntur. auersio paruulorum
interficiet eos et prosperitas stultorum perdet illos. qui autem
me audierit, absque terrore quiescet et abundantia perfruetur
malorum timore sublato. Et post IIII uersus: Si
—33 22 Prou. 2, 8-18 R quae sibi] quaefMP
2 obferuenda M funt qrant a 3 credunnf S 5 de prouerbiis] om.
Ba 6 acientiae] fapienriae P\'Rv 8 nede mi raf M1 xvm
Pl undecim uerfua a 9 homMP1CSa loq MP, loqmrur
R 10 mobanTur Pl 12 III PIBS, tres a paruoli M1
13 ea] om. P1 14 odibunT Sv: b ras. M, b puncto suppos. del. P,
odmnt CRa XI] octo a 15 muemunr JfP1 16 exosamj
ezu* fa M, exo«fam P habent C 17 fufcipennr MPC confiliu
meo (u in o mute m. 1, uirg. ras.) M 19 uiae] uMPC
21 quefciT P1, requRSav 22 M III R, tres a
si quaesieris eam quasi pecuniam et sicut thesauros effoderis
illam, tunc intelleges timorem domini et scientiam dei inuenies,
quia dominus dat sapientiam et ex ore eius scientia
et prudentia. custodiet rectorum salutem et proteget gradientes
simpliciter: seruans semitas iustitiae et uias sanctorum
custodiens. tunc intelleges iustitiam et iudicium et aequitatem
et omnem semitam bonam. si intrauerit sapientia cor tuum
et scientia animae tuae placuerit, consilium custodiet te et
prudentia seruabit te, ut eruaris de uia mala et ab homine
qui peruersa loquitur, qui relinquunt iter rectum et ambulant
per uias tenebrosas, qui laetantur, cum malefecerint, et exultant
in rebus pessimis, quorum uiae peruersae et infames
gressus eorum: ut eruaris a muliere aliena et ab extranea,
quae mollit sermones suos et reliquit ducem pubertatis suae
et pacti dei sui oblita est. Et post XIII uersus: Misericordia
et ueritas non te deserant: circumda eas gutturi tuo
et describe in tabulis cordis tui, et inuenies gratiam et disciplinam
bonam coram deo et hominibus. habe fiduciam in
domino ex toto corde tuo et ne innitaris prudentiae tuae.
in omnibus uiis tuis cogita illum, et ipse diriget gressus tuos.
ne sis sapiens apud temet ipsum. time dominum et recede a
malo. Et post I uersum: Honora dominum de tua substantia
et de primitiis omnium frugum tuarum. Et . post
II uersus: Disciplinam domini, fili mi, ne abicias, nec deficias,
cum ab eo corriperis. quem enim diligit dominus,
corripit: et quasi pater in filio conplacet sibi. beatus homo,
MP1C 2 xef I fauruf M\' effudenf M,
effodienf PlS (cod. Am.) 8 mxellegif P 4 dominus] deus R
5 cufMl 6 femin ras. m. 1)
M 7 M1P1 10 et] om. P 11 rehncunr M, derelinqunnt
a 13 cora Ml famif MP1, fanuf C 14 ab] om. MP\'
CB 15 molla Mlp\' reliqmd M1P1, relCS 16 XIII (X in
ras.) M, octo a 17 deferenT MC 18 difcnbe MPC 20 miTarif
М1, om. P\' 21 diregiT M1P1 22 dom.] deu
R 23 1] unu S, 24 Tuorum MC1 (cod. Am.) frugum ruarum ommum
P1 2.5 nee] ne PlSa dR
adquisitio eius negotiatione argenti et auro primo fructus eius:
. pretiosior est cunctis opibus, et omnia quae desiderantur
huic non ualent conparari. Et post X uersus: Fili mi, ne
effluant haec ab oculis tuis: custodi legem atque consilium.
Et post VIII! uersus: Noli prohibere benefacere eum qui
potest: si uales, et ipse benefac. ne dicas amico tuo: uade
et reuertere, et cras dabo tibi, cum statim possis dare. ne
moliaris amico tuo malum, cum ille in te habeat fiduciam.
ne contendas aduersus hominem frustra. Et post VII uersus:
Inlusores ipse deludet et mansuetis dabit gratiam.
Et post XLIIII uersus: Omni custodia serua cor tuum,
quia ex ipso uita procedit. remoue a te os prauum, et detrahentia
labia sint procul a te. oculi tui recta uideant et
palpebrae tuae praecedant gressus tuos. dirige semitam pedibus
tuis, et omnes uiae tuae stabilientur. nec declines in
dexteram aut in sinistram. auerte pedem tuum a malo. uias
enim, quae a dextris sunt, nouit dominus, peruersae uero sunt
quae a sinistris sunt. ipse autem rectos facit cursus tuos,
itinera autem tua in pace producet. Fili mi, adtende sapientiam
meam et prudentiae meae inclina aurem tuam, ut
custodias cogitationes, et disciplinam labia tua conseruent.
fauus enim stillans labia meretricis et nitidius oleo guttur
-eius. nouissima autem illius amara quasi absinthium et acuta
quasi gladius biceps. pedes eius descendunt in mortem et
M1. praden-nam C, prudennę 81 2 adque Acio MI,
adquefmo C1 aun P1 primo] punmmo P* 4 X] fex a
5 affluan τ P1S 6 VIIII] fex a 7 poxe M1 oada MC 8 pofef
M, poffef P\' 9 habUIT C1 10 hominum M fruf∗ras.)
M VllJ VI PlS 11 B del.] deducet a 12 XLIII
CB, uiginti quattuor a 18 ex] ab a procidir M1P1 14 recre
MCa 15 praecedunr Pl 16 omnes] omM, omnia C nec] ne
BSav in .. in] ad .. ad S 17 deiTram P auras.) M
pedum P 18 a] ad MPC dexM puerfe (uerfe in litt. elut.
scr.) M 19 qm M1 a] ad M1P1 20 TU4 M\' 22 cogiTanomf Ml
P1 conferuanT M 28 fauof M1 difnllanf RSv 24 abfenciQ
M1, abfennum P1 (cod. Am.), abAn-num M3C 25 es pede! P
Non concupiscat pulchritudinem eius cor tuum, ne capiaris
nutibus illius: pretium enim scorti uix unius est panis: mulier
autem uiri pretiosam animam capit. numquid abscondere
potest homo ignem in sinu suo, ut uestimenta illius non ardeant?
aut ambulare super prunas, et non conburentur plantae
eius? sic qui ingreditur ad mulierem proximi sui, non erit
mundus, cum tetigerit eam. non grandis est culpa, cum quis
furatus fuerit: furatur enim, ut esurientem inpleat animam:
deprehensus quoque reddet septuplum et omnem substantiam
domus suae tradet. qui autem adulter est, propter inopiam
cordis perdet animam suam. Et post V uersus: Fili mi,
custodi sermones meos et praecepta mea reconde tibi. serua
mandata mea et uiue et legem meam quasi pupillam oculi
tui. Et post uersus LVII: Intellegite, paruuli, astutiam,
et insipientes, animaduertite. Et post II uersus: Veritatem
meditabitur guttur meum, et labia mea detestabuntur impium.
Et post III uersus: Accipite disciplinam meam:
doctrinam magis quam aurum diligite. melior est
enim sapientia cunctis pretiosissimis, et omne desiderabile ei
non potest conparari. Et post II uersus: Timor domini
odit malum: adrogantiam et superbiam et uiam prauam et
os bilingue detestor. Et post VI uersus: Ego diligentes
me diligo, et qui mane uigilant ad me, inuenient me.
16 ib. 7 18 ib. 10 et 11 21 ib. 18 28 ib. 17-21 S, pluree a 2 pulcrB
ne] nec M\'v 3 illiua] eR mulier] melior MC 6 aur (T in ras.)
M et] UT M3PaCRSav conburanM P2CRav 8 ca TeTigenT **
******* (ras. cll Te-ngiT) M culpae PS culpa efr B 9 efunenTe
M1 10 reda Ml 11 cordif inopiam Sav 12 pdiT MPB V]
qrt\' a V Q in ras. P 13 serua] fcrura MP1C1, fcru τareC2R
14 pupilla MC 15 u. LYII] aliquot uerfua a 16 alas u\'B
II] fecundus a 17 detestabuntur) nõ atteftarf a 18 III] tertius a ;
20 ad uocem cuncnf 8. lin. add: opib; C* 2111] fecundus a 23 de-
PS: deref rur M1, deTefranir FCRa VI] qrt\' a
est fructus meus auro et pretioso lapide, et genimina mea
argento electo. in uiis iustitiae ambulo, in medio semitarum
iudicii, ut ditem diligentes me et thesauros eorum repleam.
Et post XXIII uersus: Beatus homo, qui audit me, qui
uigilat ad fores meas cotidie et obseruat ad postes ostii mei.
qui me inuenerit, inueniet uitam et hauriet salutem a domino.
qui autem in me peccauerit, laedet animam suam. omnes
qui me oderunt diligunt mortem. Et post VIIII uersus:
Relinquite infantiam et uiuite et ambulate per uias prudentiae.
qui erudit derisorem, ipse sibi facit iniuriam: et qui arguit
impium, generat maculam sibi. noli arguere derisorem, ne
oderit te: argue sapientem, et diliget te. da sapienti, et
addetur ei sapientia. doce iustum, et festinabit accipere.
principium sapientiae timor domini, et scientia sanctorum
prudentia. Et post XVIII uersus: Non proderunt thesauri
iniquitatis, iustitia uero liberabit a morte. Et post IIII
uersus: Qui congregat in messe, filius sapiens est: qui autem
stertit aestate, filius confusionis. Et post IIII uersus:
Sapiens corde praecepta suscipiet: stultus caeditur labiis.
qui ambulat simpliciter, ambulat confidenter: qui autem deprauat
uias suas, manifestus erit. qui annuit oculo, dabit
dolorem: stultus labiis uerberabitur. uena uitae os iusti: et
os impiorum operiet iniquitatem. odium suscitat rixas, et
uniuersa delicta operit caritas. in labiis sapientis inuenietur
18 ib. 5 20 ib. 8-14 PlS 4 ditem] d∗add. al. m.) M, d
∗∗a me] om. M1, add. M*
6 coTTidie S ad] om. P\' 8 autem] om. R ledix M1P, lediT
CIa 10 lnfanTia M1 muae М1P, u ι∗ueτe (prior e litt. i» i mut.
al. m.) S 13 dM1P ad uerba, quae sunt da sapienti, ix
marg. add: occaflonem P\' (cf. v) 14 adda C, adda\' ** (UT eras.)
M fefM1PC 17 miquM1 uero] u5* (f ras.) M,
auTem P liberamT М1P1 IIII] qua.rt\' a 19 frerra М1P1
IDI] terti\' a 20 praecepta] u\'ba R 22 oculum M1P1 23 uerbera
Tur M, uerberaxur PCR 24 oprr Rv 25 car(ras. Te) M
labia a
abscondunt sapientiam: os autem stulti confusioni proximum
est. Et post IIII uersus: Via uitae custodientibus disciplinam:
qui autem increpationes relinquit, errat abscondunt
odium labia mendacia. qui profert contumeliam, insipiens est
in multiloquio peccatum non deerit: qui autem moderatur
labia sua, prudentissimus est. argentum electum lingua iusti:
cor impiorum pro nihilo. labia iusti erudiunt plurimos: qui
autem indocti sunt, in cordis egestate moriuntur. benedictio
domini diuites facit, nec \'sociabitur eis adflictio. quasi per
risum stultus operatur scelus: [sapientia autem est uiro prudentia.
quod timet impius, ueniet super eum: desiderium
suum iustis dabitur. Et post II uersus: Sicut acetum
dentibus et fumus oculis, sic piger his qui miserunt eum.
timor domini adponet dies et anni impiorum adbreuiabuntur.
expectatio iustorum laetitia: spes autem impiorum peribit.
fortitudo simplicis uia domini, et pauor his qui operantur malum.
iustus in aeternum non commouebitur: impii autem non habitabunt
in terra. os iusti parturiet sapientiam: lingua prauorum
peribit. labia iusti considerant placita, et os impiorum
peruersa. Statera dolosa abominatio apud deum et pondus
aequum uoluntas eius. ubi fuerit superbia, ibi erit contumelia:
ubi autem humilitas, ibi et sapientia. simplicitas iustorum
diriget eos et supplantatio peruersorum perdet illos. non
proderunt diuitiae in die ultionis: iustitia autem liberabit a
morte. iustitia simplicis diriget uiam eius et in impietate
P2Sv autem] om. 8 SHI MP\'R, VI 8,
terti\' a euTrodienTi Sav 4 mcrepanomf (-ciomf M) MPl relinquA
MP1 relmqflT erraR 6 mnlxiloqmtl M1P1 7 (ex corr.
M. 1, quae habuerat lutra) M 9 monenrar P2Sv 18 saum] om.
MP1C1R II] fecQdns a 15 ad j ∗uras., bre pos. 2 m.)
M, abbreuR, breniabnntnr an 17 qui] om. R post operantur
uerba fceluf fapsequuntur, sed lineola perducta M 19 terram
P 20 placida MP1 21 deum] dum Sv 22 errr & P2C1Sav
24 dMP1 fubplanTano S 25 hberamT JlPC 26
JP1, (uirg. ras.) M fimphcef M1 dingiT Cl (cod. Am.)
in] om. P* (cod. Am.)
insidiis suis capientur iniqui. mortuo homine impio nulla
erit ultra spes, et expectatio sollicitorum peribit. Et post
VII uersus: Qui despicit amicum suum, indigens corde est:
uir autem prudens tacebit. qui ambulat fraudulenter, reuelat
arcana: qui autem fidelis est animi, celat commissum. ubi
non est gubernator, populus corruet: salus autem, ubi multa
consilia. adfligetur malo, qui fidem facit pro extraneo: qui
autem cauet laqueos, securus erit. Et post II uersus:
Benefacit animae suae uir misericors: qui autem crudelis est,
et propinquos abicit. Et post IIII uersus: Abominabile
domino prauum cor, et uoluntas eius in his qui simpliciter
ambulant. manus in manu non erit innocens malus: semen
autem iustorum saluabitur. Et post II uersus: Desiderium
iustorum omne bonum est: praestolatio impiorum furor. alii
diuidunt propria et ditiores fiunt: alii rapiunt non sua et
semper in egestate sunt. anima, quae benedicit, inpinguabitur:
et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur. qui abscondit frumenta,
maledictus in populis: benedictio autem super caput
uendentium. bene consurget diluculo qui quaerit bona: qui.
autem inuestigator malorum est, opprimetur ab eis. qui confidit
in diuitiis suis, hic corruet: iusti autem quasi uirens
folium germinabunt. Et post IIII uersus: Si iustus in
terra recipit, quanto magis impius et peccator? Qui diligit
disciplinam, diligit scientiam: qui autem odit increpationes,
insipiens est. qui bonus est, hauriet a domino gratiam : qui
28-28 28 ib. 81 et Prou. 12, 1—3 M1P1 rectorom] luTrorum B hberamr M1P1CS
S etpr.] ex P 4 VII 8: IIII MPC, III R, quinq; a efr corde
5 fraudolenrer S 6 archana MCB fidelis est, animi celat..
distinxit a animi] amia R 7 corr. pop. R 8 affligit M1,
adflB (cf. v) propmquuf M1 ppinquu*,
abijcit dist. a IIII] tres a 16 rapiunr (u in ras.) M 18 uerba:
et qui i. i q. inebriabitur om. MPCB 19 maledicemr P1Sv
20 confurgir RSv 21 obpnmerur MC 22 corroix MPlCR
23 nn] vn S, tres a 26 insipiens] om. B hauriet] ann & M1
homo ex impietate, et radix iustorum non commouebitur.
Et post XVI uersus: Desiderium impii munimentum est
pessimorum: radix autem iustorum proficiet. propter peccata
labiorum ruina proximat malo: effugiet autem iustus de angustia.
de fructu oris sui unusquisque replebitur bonis, et
iuxta opera manuum suarum retribuetur ei. uia stulti recta
in oculis eius: qui autem sapiens est, audit consilia. Et post
IIII uersus: Est qui promittit et quasi gladio pungitur conscientiae:
lingua autem sapientium sanitas est. labium ueritatis
firmum erit in perpetuum: qui autem testis est repentinus,
concinnat linguam mendacem. dolus in corde cogitantium
mala: qui autem ineunt pacis consilia, sequetur eos
gaudium. non contristabit iustum quicquid ei acciderit: impii
autem replebuntur malo. abominatio domini labia mendacia:
qui autem fideliter agunt, placent ei. homo uersutus
celat scientiam: et cor insipientium prouocabit stultitiam. Et
post II uersus: Maeror in corde uiri humiliabit illud, et
sermone bono laetificabitur. qui neglegit damnum propter
amicum, iustus est: iter autem impiorum decipiet eos. non
inueniet fraudulentus lucrum, et substantia hominis erit auri
pretium. in semita iustitiae uita: iter autem deuium ducit
ad mortem. Filius sapiens doctrina patris: qui autem inlusor
est, non audit, cum arguitur. de fructu oris sui homo
saturabitur bonis: anima autem praeuaricatorum iniqua. qui
13, 1-15 MPOR, aliquos a 4 peffimS MP1C1R 9 IIII]
vn S, tres a pugii M\' 10 est] er R labia C\'R
12 lingua C mendacn P2 18 M\'P fequenM1P1,
fequrt S eos] om. C 14 gaudium] glacha Ml accedenT MC\',
accedenr (corr. m. 1) P 15 abomC* (cf. v) 16 uerba:
placent - - insxpientium om. m. 1, in marg. infer. add.: placenT ei
omo uerfaruf (corr. homo uerfuruf m. 3) celaT fc
cum sign. M et hp m. 2 M 17 fcienna C1 prouocaUlT P\'
18 uiri] om. P\' illud] illuMC, illum v 21 fraudolenruf S 22 in]
er m Sa femiTaf C diuium M1P1 24 argueTur Sa sui] om. PCB
est ad loquendum, sentiet mala. uult et non uult
piger: anima autem operantium inpinguabitur. uerbum mendax
iustus detestabitur: impius autem confundit et confunditur.
iustitia custodit innocentis uiam: impietas uero peccatores
supplantat. est quasi diues, cum nihil habeat, et est quasi
pauper, cum in multis diuitiis sit. redemptio animae uiri
diuitiae suae: qui autem pauper est, increpationem non sustinet.
lux iustorum laetificat: lucerna autem impiorum extinguetur.
inter superbos semper iurgia sunt: qui autem agunt
cuncta consilio, reguntur sapientia. substantia festinata minuetur:
quae autem paulatim colligitur manu, multiplicabitur.
spes, quae differtur, adfligit animam: lignum uitae desiderium
ueniens. qui detrahit alicui rei, ipse se in futurum obligat:
qui autem timet praeceptum, in pace uersabitur. lex sapienti
fons uitae, ut declinet a ruina mortis. doctrina bona dabit
gratiam: in itinere contemptorum uorago. Et po s t XII uersus:
Qui parcit uirgae suae, odit filium suum: qui autem
diligit illum. instanter erudit iustus comedit et replet animam
suam: uenter autem impiorum insatiabilis. Et post II
uersus: Ambulans recto itinere et timens deum despicietur
ab eo qui infami graditur uia. in ore stulti uirga superbiae:
labia sapientium custodiunt eos. Et post II uersus: Testis
fidelis non mentietur: profert mendacium testis dolosus.
quaerit derisor sapientiam et non inuenit: doctrina prudentium
facilis. uade contra uirum stultum et nescito labia inprudentiae.
CRav, corr. m. 1 P 5 mnocenf MC1 peccaro Pl
S, peccaTa MC\'Ra, peccarore C\', peccaroref P\'v 6 rubplanxax MC
eat yr.] er CR 8 fufMI, fufex 1 corr. m. 1) P
9 autem] om. a exMl 11 conXlIia М1P1, cum conf
P1v 18 deferrur M\'P* defMP1C 14 se] om.
М1P1 15 fapienTif P\' 17 uorago (o pr. in rasura) P Xll]
aliquot a 18 parca S suae] om. Rv 19 commediT M1
20 mfaRSv 21 defplift. m. 1) S, d ιfpιcιτur MPC1,
defpCRv 28 11] fecadus a 25 prudentium] Capientium a
26 ∗fc(eras. ne) P
stultorum errans. stultus inludet peccatum: inter iustos morabitur
gratia. cor, quod nouit amaritudinem animae suae, in
gaudio eius non miscebitur extraneus. domus impiorum delebitur:
tabernacula uero iustorum germinabunt. est uia, quae
uidetur homini iusta: nouissima autem eius deducunt ad
mortem. risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus
occupat. Et post III uersus: Sapiens timet et declinat
malum: stultus transilit et confidit. inpatiens operabitur
stultitiam et uir uersutus odiosus est. Et post IIII uersus:
Qui despicit proximum suum, peccat: qui autem miseretur
pauperis, beatus erit. errant qui operantur malum: misericordia
et ueritas praeparabunt bona. in omni opere erit abundantia:
ubi autem uerba sunt plurima, frequenter egestas.
Et post IIII uersus: In timore domini fiducia fortitudinis,
et filiis eius erit spes. timor domini fons uitae, ut declinent
a ruina mortis. Et post II uersus: Qui patiens est, multa
gubernatur prudentia: qui autem inpatiens est, exaltat stultitiam
suam. uita carnium sanitas cordis: putredo ossuum
inuidia. qui calumniatur egentem, exprobrat factori eius:
honorat autem eum, qui miseretur pauperis. Et post VII
uersus: Responsio mollis frangit iram: sermo durus suscitat
furorem. lingua sapientium ornat scientiam: os fatuorum
ebullit stultitiam. Et post XVII uersus: Non amat pestilens
eum qui se corripit, nec ad sapientes graditur. Et post
V uersus: Melius est paruum cum timore domini quam
17 ib. 29—31 22 Prone 15, 1 et 2 24 ib. 12 26 ib. 16—20 om. B 2 frulrif P* 4 ex
S 6 ductlT B 8 decl
a 13 uerit. et mis. P praeparanT Sav opere bono P2C2
14 ibi frequenP, tree a 16 decbneT PCBa
(cod. Am.) 17 est] om. 01 18 est] om. P1 19 oCbum (ras. u) C,
omum BSa 20 facronf C 21 VII] aliquos a 24 uerba: et post
- - graditar om. m. 1, m marg. add. (sign. ħđ et hp) m. 2, sed
pefnlen pos., - uerbo f litteram atU. m. 3 M XVII] aliquot a
26 V] XH MP\'CB quartum aerftun a parum P2CRav Timorem P1
cum caritate quam ad uitulum saginatum cum odio. uir
iracundus prouocat rixas: qui [patiens est mitigat suscitatas.
iter pigrorum quasi saepes spinarum: uia iustorum absque
offendiculo. filius sapiens laetificat patrem: et stultus homo
despicit matrem suam. Et post II uersus: Dissipantur
cogitationes ubi non est consilium: ubi uero plures sunt consiliarii,
confirmantur. laetatur homo in sententia oris sui, et
sermo oportunus est optimus. semita uitae super eruditum,
ut declinet de inferno nouissimo. Et post IIII uersus:
Conturbat domum suam qui sectatur auaritiam: qui autem
odit munera, uiuet. mens iusti meditabitur oboedientiam: os
impiorum redundat malis. longe est dominus ab impiis, et
orationes iustorum exaudiet. lux oculorum laetificat animam:
fama bona inpinguat ossa. auris, quae audit increpationes
uitae, in medio sapientium commorabitur. qui abicit disciplinam,
despicit animam suam: qui autem adquiescit increpationibus,
possessor est cordis. timor domini disciplina sapientiae,
et gloriam praecedit humilitas. Hominis est animum
praeparare, et dei gubernare linguam. omnes uiae hominum
patent oculis eius: spirituum ponderator est dominus. reuela
domino opera tua, et dirigentur cogitationes tuae. uniuersa
propter semet ipsum operatus est dominus, impium quoque ad
diem malum. abominatio domini omnis adrogans: etiamsi
manu ad manum fuerit, non erit innocens. misericordia et
ueritate redimitur iniquitas, et in timore domini declinatur a
malo. cum placuerint domino uiae hominis, inimicos quoque
eius conuertet ad pacem. melius est parum cum iustitia
quam multi fructus cum iniquitate. cor hominis disponit
M1 ad uocem, quae est insatiabiles, add: fine Tunore
eiuf m. 2 P uocare MPCS 4 iTinera JR 7 constliaru∗ (f ras.)
M 9 femurę P uitae] me R 10 IIII] tres a 12 med
PCSo 14 exaudia ora
P\' 19 pcidC 21 spm P\' 22 uniuerfam M1 P2
26 redimea M2CRa 29 difpona Ml P\' (cod. Am.)
in labiis regis: in iudicio non errabit os eius. pondus et
statera iudicia domini sunt, et opera eius omnes lapides saeculi.
abominabiles regi qui agunt impie, quoniam iustitia
firmatur solium. uoluntas regum labia iusta: qui recta loquitur,
dirigetur. indignatio regis nuntius mortis, et uir
sapiens placabit eam. in hilaritate uultus regis uita, et clementia
eius quasi imber serotinus. posside sapientiam, quia
auro melior est: et adquire prudentiam, quia pretiosior est
argento. semita iustorum declinat mala: custos Animae suae
seruat uiam suam. contritionem praecedit superbia, et ante
ruinam exaltatur spiritus. melius est humiliari cum mitibus
quam diuidere spolia cum superbis. eruditus in uerbo reperiet
bona, et qui in domino sperat, beatus est. qui sapiens
corde est, appellabitur prudens, et qui dulcis eloquio, maiora
percipiet. Et post XVII uersus: Melior est patiens uiro
forti, et qui dominatur animae suae, expugnatore urbium.
sortes mittuntur in sinu, sed a domino temperantur. Melior
est bucella sicca cum gaudio quam domus plena uictimis
cum iurgio. seruus sapiens dominabitur filiis stultis et inter
fratres hereditatem diuidet. sicut igne probatur argentum
et aurum camino, ita corda probat dominus. malus oboedit
linguae iniquae, et fallax obtemperat labiis mendacibus. qui
despicit pauperem, exprobrat factori eius: et qui in ruina
laetatur alterius, non erit inpunitus. corona senum filii filiorum,
et gloria filiorum patres sui. non decent stultum uerba
MlPl 3 sacculi v 4 regi* M, rei C\' 5 loquimr
ex P 6 diregMlPl, dingrrur S, diligetur v nunS, nuncii
ab 7 placebrr R eum P1 hi|aras. m. 3) M, billan-
Tare R ∗∗∗ regif (el; elut.) M 8 quiauro MP1C 18 reppena
MCS, reperiret a 15 apellabii MC 16 XVII] aliquos a 17 forte
MP&S dominaTor P1 ammo fno P2Sv expugnaTon S
18 Anum M2CRav 19 hucilla MlPl, buccella CRa 21 igm S
28 iniquae) om. R 24 paupen S* facTorem MlPl (cod. Am.)
25 mpom26 glonS Mx pa τrif M1P \'S sui] eorum P\'v
f
expectatio praestolantis: quocumque se uerterit, prudenter
intelleget. qui celat delictum, quaerit amicitias: qui altero
sermone repetit, separat foederatos. plus proficit correptio
apud prudentem, quam centum plagae apud stultum. semper
iurgia quaerit malus: angelus autem crudelis mittetur contra
eum. expedit magis ursae occurrere raptis fetibus quam
fatuo confidenti sibi in stultitia sua. qui reddit mala pro
bonis, non recedet malum de domo eius. qui dimittit aquam,
caput est iurgiorum, et antequam patiatur contumeliam,
iudicium deserit. et qui iustificat impium, et qui condemnat
iustum, abominabilis est uterque apud dominum. Et post XVI
uersus: Munera de sinu impius accipit, ut peruertat semitas
iudicii. in facie prudentis lucet sapientia: oculi stultorum in
finibus terrae. Et post IIII uersus: Qui moderatur sermones
suos, doctus et prudens est: et pretiosi spiritus uir
eruditus. Et post II uersus: Occasiones quaerit qui uult
recedere ab amico: omni tempore erit exprobrabilis. Et post
VI uersus: Accipere personam impii non est bonum, ut declines
a ueritate iudicii. Et post IIII uersus: Qui mollis
et dissolutus est in opere suo, frater est sua opera dissipantis.
turris fortissima nomen domini: ad ipsam currit iustus et
exaltabitur. Et post II uersus: Antequam conteratur, exaltatur
cor hominis, et antequam glorificetur, humiliatur. Et
5 20 ib. 9 et 10 23 ib. 12 М1 P1, pnncipi Ps labia P1 mendax (in marg:
1 Anonf adnot. dl. m.) S gemma] semma R 3 inM1
PSl 4 sermoni S1 repe∗∗erae.) M feperax M1P1
foederaraf Jfl, federaroe R 6 miTTiTur S 7 occumre Ml foerib;
MPS 8 redda S 9 recedir FPS 12 dominum] dm BSav
XVI] aliquot a 15 IllI pIS: XVII MP2CR, tres a verba: qui
moderatur - - et post II uersus om., ita margine add. signis M w
textu et hh in marg. adpositis S 17 11] duof S 19 VI] qttor a
20 *m (I ras.) C 21 opere] ore MP1C1 dissipanP\' 22 Tumf
(r alt. in ras.) P cucurrR 23 II| m CR eialrabif ...
humiliabS
amicus eius et inuestigabit eum. contradictiones conprimit
sors, et inter potentes quoque diiudicat. frater, qui adiuuatur
a fratre, quasi ciuitas firma, et iudicia quasi uectes urbium.
Item post II uersus: Mors et uita in manu linguae: qui
diligunt eam, comedent fructus eius. qui inuenit mulierem
bonam, inuenit bonum et hauriet iocunditatem a domino.
cum obsecrationibus loquitur pauper, et diues effabitur rigide. uir
amicalis ad societatem magis amicus erit quam frater.
Melior est pauper, qui ambulat in simplicitate sua, quam torquens
labia insipiens. ubi non est scientia animae, non est
bonum, et qui festinus est, pedibus offendit. stultitia hominis
supplantat gressus eius, et contra deum feruet animo suo.
diuitiae addunt amicos plurimos: a paupere autem et hi quos
habuit separantur. testis falsus non erit inpunitus, et qui
mendacia loquitur, non effugiet. multi colunt personam potentis
et amici sunt dona tribuenti. fratres hominis pauperis
oderunt eum, insuper et amici procul recesserunt ab eo. qui
tantum uerba sectatur, nihil habebit: qui autem possessor est
mentis, diligit animam suam. Et post VIIII uersus: Pigredo
inmittit soporem, et anima dissoluta esuriet. qui custodit
mandatum, custodit animam suam: qui autem neglegit uias
suas, mortificabitur. faeneratur domino qui miseretur pauperis,
et uicissitudinem suam reddet ei. erudi filium tuum, ne
15—18 a eft prior a - causaPl, acusa
8 quocUq; B 4 uefref MP1C 5 item] & CBa mambuf P
6 commedenT M1P1, comedunT S muliertl M1P - 7 bonam om.
PlCS post uocem, quae est domino, \' duos versus, qui sequuntur in
c: qui expellit mulierem bonam, expellit bonum: qui autem tenet adulteram,
stultus est et insipiens (impius v) add. a 8 obfecrationef MPC, obfecracione
R loquetur v 9 amicabilis RSa, amabilis v 10 quam
lues (duae litterae ante syllabam ues cum margine praecisae sunt) R,
quam diues v torquens] om. R 11 labia ex R, labia sua et v
13 subplanMS 14 hi] hii P, eras. uu M, om. CR 16 colanT
M 17 Tnbuendi M1, Tnbuenn* (f raBJ S 19 fecTanTur .. habebunT
S est] enT P1 20 VIIII] X R 28 paupen MPCR 24 uicifi-
et melior pauper quam uir mendax. timor domini ad uitam
et in plenitudine commorabitur absque uisitatione pessimi.
Et post II uersus: Pestilente flagellato stultus sapientior
erit: sin autem corripueris sapientem, intelleget disciplinam.
qui adfligit patrem et fugit matrem, ignominiosus est et infelix.
non cesses, fili, audire doctrinam, nec ignores sermones
scientiae. testis iniquus deridet iudicium, et os impiorum
deuorat iniquitatem. parata sunt derisoribus iudicia et mallei
percutientes stultorum corporibus. Luxuriosa res uinum et
tumultuosa ebrietas: quicumque in his delectatur, non erit
sapiens. Et post XVIIII uersus: Pondus et pondus, mensura
et mensura, utrumque abominabile est apud deum. ex
studiis suis intellegitur puer, si munda et si recta sint opera
eius. Et post II uersus: Noli diligere somnum, ne te
egestas opprimat: aperi oculos tuos et saturare panibus. Et
post XVII uersus: Abominatio est apud deum pondus et
pondus: statera dolosa non est bonum. Et post XXV uersus:
Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis, et ipse clamabit
et non exaudietur. munus absconditum extinguet iras
et donum in sinu indignationem maximam. gaudium iusto est
facere iudicium et pauor operantibus iniquitatem. uir, qui
errauerit a uia doctrinae, in coetu gigantum reputabitur. Et
post uersus VIIII: Qui custodit os suum et linguam,
10-11 15 ib. 18 17 ib. 28 19 Prou. 21, 13—16 24 ib.
23—28 om. C m plemmdine conflagellaro (om.: morabitur absque
- - |peatilente) MC, ad u(om.: et in - uersus)
R peffime P1, pessima v 5 sin] fu P inP!C
6 fugit] ɔfundR, fugat v 7 ceffif M\' fili* MP 9 deuora
S 10 pcuMPC, pcucienTis R luionofa MP efr ref
P* 11 in] om. S 12 fapienf non errr P XVIIII] aliquos a
18 ei ∗fras.) M, eiTudnf C 14 si alt. loc.] om. R funT
MR 15 ne] non P1 16 aegefraf ne P 17 XVll] ∗VTI (X elut.)
C, VH S decimQ feptimQ uerfit a 18 & frarera S XXV] XXX
S 19 obduraT S clamauiT MPlC 20 ex
22 operanTi S 23 ceTu RS giganciQ R, gigantdu a
indoctus, qui in ira operatur superbiam. desideria occidunt
pigrum: noluerunt enim quicquam manus eius operari. tota
die concupiscit et desiderat: qui autem iustus est, tribuet et
non cessabit. hostiae impiorum abominabiles, quia offeruntur
ex scelere. testis mendax peribit: uir bene dicens loquitur
uictoriam. Et post V uersus: Melius est nomen bonum
quam diuitiae multae. Et post XV uersus: Qui pronus
est ad misericordiam, benedicitur: de panibus enim suis dedit
pauperi. eice derisorem, et exibit cum eo iurgium, cessabuntque
causae et contumeliae. Et post IIII uersus: Dicit
piger: leo est foris, in medio platearum occidendus sum. Et
post III uersus: Qui calumniatur pauperem, ut augeat diuitias
suas, dabit ipse ditiori et egebit. Et post VIII uersus:
Non facias uiolentiam pauperi, quia pauper est, neque
conteras egenum in porta, quia dominus iudicabit causam
eius et configet eos qui confixerunt animam eius. noli esse
amicus homini iracundo, neque ambules cum uiro furioso: ne
forte discas semitas eius et sumas scandalum animae tuae.
noli esse cum his qui defigunt manus suas et qui uades se
offerunt pro debitis. Et post aliquantum: Noli subtrahere
a puero disciplinam: si enim percusseris eum uirga, non morietur.
tu uirga eum percutis et animam eius de inferno
liberabis. Et post VIII uersus: Noli esse in conuiuiis
potatorum nec in comissationibus eorum qui carnes ad
15 ib. 22—26 21 Prou. 23, 13 et 14 24 ib. 20 R 3 operare MPGSa TOTO P1
4 tribuet] om, MPlCS, R 6 ex scel.] eicelere CS loqueTur
Rv 7 V] quattuor a est] om. Pk 8 XV R, aliquos a 9 benecbceTur
Sav enim] om. P1 10 eiece S1 enuiT MP1C 12 est]
om. a 13 m P\'S: duof M, II P1CR augerer M1, augenT M4C,
augenT Pl 14 et 24 VILLJ aliquoe a 15 facies a 16 iudicau
М1 P1 caufas R 17 confixerunt S 18 ambulaf P1 19 tuae] om.
MPO 20 difugunT M, difigunr P\', difugiunC, diffigūR 23 eu
mrga 12 percuTief eum Sav 24 uerfuf I OCTO S 25 cōmifaciomb;
M\', commefaMfO, ɔmeffaciombi R, commae-
ssa τιοmb; S
quando flauescit, cum splenduerit in uitro color eius. ingreditur
blande,. et in nouissimo mordebit ut coluber et sicut regulus
uenena diffundet Et post VII uersus: Ne aemuleris, inquit,
uiros malos, nec desideres esse cum eis: quia rapinas
meditatur mens eorum et fraudes labia eorum locuntur.
Item post XVI uersus: Erue eos qui ducuntur ad mortem,
et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses. si dixeris:
uires non suppetunt : qui inspector est cordis ipse intellegit,
et seruatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini iuxta
opera sua. I tem post VIIII uersus: Cum ceciderit inimicus
tuus, ne gaudeas et in ruina eius ne exultet cor tuum: ne
forte uideat dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram
suam. ne contendas cum pessimis, nec aemuleris impios.
Et post II uersus: Time dominum, fili mi, et regem, et
cum detractoribus non commiscearis: quoniam repente consurget
perditio eorum, et ruinam utrinsque quis nouit? haec
quoque sapientibus: cognoscere personam in iudicio non est
bonum. qui dicit impio: iustus es, maledicent ei populi, et
detestabuntur eum tribus. qui arguunt, laudabuntur, et super.
ipsos ueniet benedictio. labia deosculabitur qui recta uerba
respondit. Et post II uersus: Ne sis testis frustra contra
proximum tuum, nec lactes quemquam labiis tuis. nec dicas:
quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum
opus suum. per agrum hominis pigri transiui et per uineam
17-19 15 ib. 21-26 22 ib. 28-32 num. loco: aliquos a mruanf
MlPl 2 quando] qua Pl fluefciT MPG infplenduenr R
3 et pr.] fed Sav reguhf MP\' 4 defunda MP\'O, diflfundir R
7 item] er PCR dicunxur P\' 8 qui] om. MP\'C mere! M1
P1 9 fyecror P1 10 feraaror efr aie Tue. mchil fallit eti. R
rederq; M 13 difphciar MC auferet a 14 ne] nec M condaf
C\' paasimis] lmpnf MCR rmpius Ml 16 conmifceanf S
consurgMPCR 19 impium P 21 ipsiuf M* deoscul.] deof
cubrrefponder Rav 23 quenqua S 24 faciem P*
reda M
superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat.
quod cum uidissem, posui in corde meo et exemplo didici disciplinam.
Et post XX uersus: Quae uiderunt oculi tui, ne
proferas in iurgio cito: ne postea emendare non possis, cum
dehonestaueris amicum tuum. causam tuam tracta cum amico
tuo et secretum extraneo non reueles, ne forte insultet tibi,
cum audierit, et exprobrare non cesset. mala aurea in lectis
argenteis qui loquitur uerbum in tempore suo. inauris aurea
et margarita fulgens qui arguit sapientem et aurem oboedientem.
Et post uersus XVII: Acetum in nitro et qui
cantat carmina cordi pessimo. et si esurierit inimicus tuus,
ciba illum, et si sitierit, da ei aquam bibere: prunas enim
congregabis super caput eius, et dominus reddet tibi. Et
post X uersus: Sicut urbs patens et absque murorum ambitu,
ita uir, qui non potest in loquendo cohibere spiritum
suum. Et post II uersus: Sicut auis ad alia transuolans
et passer quo libet uadens, sic male dictum frustra prolatum
in quempiam superueniet. flagellum equo et camus asino
et uirga dorso inprudentium. ne respondeas stulto iuxta
2--5 in ras.) M repleuerunr S omce (-cq P) MPC
operuerunr S 2 fapfaciem M1C machena MPCS, macene R,
materia a difrrucr*a M, deftrucre R eranT MC2R, eranT 01
3 quod cum] quocQ C posui] om. R et] om. MPOB exempla
MlR de**** (dici ras.) M, dedici P, de CR difciplxna R
4 et 11 num. loco aliquos a tui] mei R 5 iurgiū RS, mrgia MC
citoj om. MPCR 7 reuelle! Ml 8 cessMI, ceffef P1 9 uerbo
MC 10 maxgarexa M, margaraa C, marganrum PS qui] & qm M
PCl obedienre MR 11 XVII pluf minuf PS uirro MPlCR
et] om. R 12 corde PS et] om. Sa ad uocem esurierit s. lin:
l efturr ad-not. m. al. S 13 poTum aquam (sed poTum lineola subducta
del. m. al.) S pruna MP1C1, pruM Sa 14 reddiT MPl
morofO MC1, mororum P1 16 abiTtl M ita] fic a in] om. MP1
Ca loquendi M1C 17 nam ftcuT S ad alia] de alia Pl, ad aha
Ra 18 pafer C quo libet] coliba MC, cohiba 01 19 quenqua
81 puema M1 caminaf M\', cammuf M4P1C, chamuf RS
20 dorfum MCa, m dorfo Rv fMC\'
stultitiam suam, ne sibi sapiens esse uideatur. Et post X
uersus: Sicut canis, qui reuertitur ad uomitum suum, sic
inprudens, qui iterat stultitiam suam. uidisti hominem sapientem
sibi uideri? magis illo spem habebit stultus. dicit
piger: leaena in uia, leo in itineribus. sicut ostium uertitur
in cardine suo, ita piger in lecto suo. abscondit piger manus
sub ascella sua et laborat, si ad os suum eas conuerterit.
sapientior sibi piger uidetur septem uiris loquentibus sententias.
sicut qui adprehendit auribus canem, sic qui transit et inpatiens
commiscetur rixae alterius. sicut noxius est qui mittit
lanceas et sagittas et mortem, sic uir, qui fraudulenter nocet
amico suo et, cum fuerit deprehensus, dicit: ludens feci. cum
defecerint ligna, extinguetur ignis: et susurrone detracto
iurgia conquiescunt. sicut carbones ad prunas et ligna ad
ignem, sic homo iracundus suscitat rixas. uerba susurratoris
quasi simplicia et ipsa perueniunt ad intima uentris. Et
post III uersus: Labiis suis intellegitur inimicus, cum in
corde tractauerit dolos. quando submiserit uocem suam, ne
credideris ei: quoniam septem nequitiae sunt in corde illius.
qui operit odium fraudulenter, reuelabitur malitia eius in concilio.
qui fodit foueam, incidet in eam: et qui uoluit lapidem,
reuertitur ad eum. lingua fallax non amat ueritatem: et os
MPl 5 ftbi fapienrg C llluf (I in ras., u in o mut.)
M, illof 01 dica MOla 6 lena MP\' leo eft in uia et leaena
a ofririum M 7 lecTulo Sav manum P\'v 8 afcellaf fuaf
MP\'CR ɔu\'R 9 mdaur piger RS fempTg M sententias]
fapiennaf (-ciaf M) MC, scienom. RS impat. et v
11 miTenT M, miTTeriT C 12 et alt.] in P*v fraudolenf S noceaT
MCl 13 et] om. MplC cum] con P\' dicit] om. Mp1C1
14 exMP\'Ca daraTTO M, fubTracTO PSav 15 pruna
P\'C, prona Ml ligna] igni∗ (ras. f) M1 16 eT u\'ba R
17 *** I uenTnf M 18 lmmicof MP2C 19 dolut MPCS fubmife
∗rras.) M, fummiferiT S 21 fraudolenTer MS reuellabirur
M conftlio PC 22 mcediT M, mcidiT CR ea in ras. M
uolua 8 23 reuerrerur P\'v et lingua R falai MP1
quid superuentura pariat dies. laudet te alienus et non os
tuum, extraneus et non labia tua. Et post IIII uersus:
Melior est manifesta correptio quam amor absconditus. meliora
sunt uulnera diligentis quam fraudulenta odientis oscula.
Et post VI uersus: Amicum tuum et amicum patris tui
ne dimiseris. Et post XVIII uersus: Infernus et perditio
non replentur: similiter et oculi hominum insatiabiles. quomodo
probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum,
sic probatur homo in ore laudantis. si contuderis stultum in
pila quasi ptisanas feriente desuper pilo, non auferetur ab eo
stultitia eius. Et post XX uersus: Vir pauper calumnians
pauperes similis est imbri uehementi, in quo paratur fames,
qui derelinquunt legem, laudant impium: qui custodiunt,
succenduntur contra eum. uiri mali non cogitant iudicium:
qui autem requirunt dominum, animaduertent omnia. melior
est pauper ambulans in simplicitate sua quam diues prauis
itineribus. Et post II uersus: Qui coaceruat diuitias usuris
et faenore, liberali in pauperes congregat eas. qui declinat
aurem suam, ne audiat legem, oratio eius erit execrabilis.
qui decipit iustos in uia mala, in interitu suo corruet, et
simplices possidebunt bona eius. Et post IIII uersus:
3—6 18 ib. 8-10\' M2CR ignoraf (corr. m. 1) S 2 pariet
a laudet te] laudare C ahenof MC 5 diligenS
fraudolenra MClS orcula (corr. m. 1) M 6 VI] III PS, tree a
7 dimiffenf M XVIII] aliquos a 8 replebunf B (cod. Am.) mfa
M) MFC1 9 purgaT R conflaruno MP1C1
10 in] om. PS laudanref M, laudenTef C conrundenf M1P1,
conTlbdenC (n ras.) C frulro M\'P\'C 11 pilo M1P1CS pnfanof
M\'C, xypfanas R auferur M 12 XX] aliquos a 18 panpen P,
paupenf C est] om. a eT m quo S famif MPC 15 tuccendenTur
MC 16 ani auerx\'* (corr. aduerranr m. 2) M, ammaduerrunT
Mav 17 ambulans] om. MCR simplicMC prauus m
R 19 foen∗ore(corr.n al. m.) P, fenonf S hberan P1 in] om.
Pl 20 audeaT M\' 21 lufruf P1, iusS currua M
fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur. beatus
homo, qui semper est pauidus: qui uero mentis est durae,
corruet in malum. Item post uersus XII: Vir fidelis
multum laudabitur: qui autem festinat ditari, non erit innocens.
qui cognoscit in iudicio faciem, non facit bene: iste et pro
bucella panis deserit ueritatem. uir, qui festinat ditari et aliis
. inuidet, ignorat quod egestas superueniet ei. qui corripit
hominem, gratiam ipostea inueniet apud eum magis quam
ille qui per linguae blandimenta decipit. qui subtrahit aliquid
a patre suo et matre et dicit: hoc non est peccatum, particeps
homicidae est. qui se iactat et dilatat, iurgia concitat:
qui sperat in domino, sanabitur. qui confidit in corde suo,
stultus est: qui autem graditur sapienter, ipse saluabitur.
qui dat pauperi, non indigebit: qui despicit deprecantem
sustinebit penuriam. Et post X uersus: Homo, qui blandis
fictisque sermonibus loquitur amico suo, rete expandit gressibus
eius. Et post XXV uersus: Seruus uerbis non potest
erudiri: quia quod dicis intellegit et respondere contemnit.
uidisti hominem uelocem ad loquendum? stultitia magis speranda
est quam illius correptio. Et post IIII uersus:
Superbum sequitur humilitas, et humilem spiritu suscipiet
gloria. qui cum fure partitur, odit animam suam: adiurantem
audit et non indicat qui timet hominem, cito corruet: qui
19 et 20 22 ib. 23—27 M, dingPCS 2 fueraT MCl relinq;rC
confeqmrur P1S2 3 uero] auTe R 4 conrua M XVI C aliquos
uersus a 6 face; Ml 7 buccella RSa deffenx M ahof S
8 cornpA MP\' 10 blandimrum S 11 et] uel P a mane
Sav parras.) M 12 homicida MC mrgiar M
13 qui autem fper. a confida in ras. M\' 15 dispica M, ditpicrr
PC 16 X] aliquos a blande S 17 facnrq; Pl recre MPt
re*Te (c ras.) S, reThe R, ręte a greffuf MPC 18 eius] om.
R XXn P, XXII MCR, aliquos a 19 quod] om. P\' conxempniT
MPC, conS 20 fperanda e magif S 22 spirltu] om. initio-
lineae C, om. a 23 odiaT MC 24 nonj om. Pl corruiT Rl
qui autem a
et a domino iudicium egreditur singulorum. abominantur
iusti uirum impium, et abeminantur impii eos qui in recta
sunt uia. Et post XIIII uersus: Duo rogaui, ne deneges
mihi antequam moriar: uanitatem et uerba mendacia longe
fac a me. mendicitatem et diuitias ne dederis mihi: tribue
tantum uictui meo necessaria, ne forte saturatus inliciar ad
negandum et dicam: quis est dominus ? et egestate copulaus
furer et periurem nomen dei mei. ne accuses seruum ad
dominum suum, ne forte maledicat tibi et corruas. Et post
paululum: Aperi os tuum, discerne quod iustum est et iudica
inopem et pauperem.
Satis sint ista de Parabolis. deinde librum
alium Salomonis, qui uocatur Ecclesiastes, intuentes
similiter ea quae in illo inuenerimus huic
operi apta monstrabimus 8.
Accipite non multum. Et uidi quia tantum praecederet
sapientia stultitiam, quantum differt lux a tenebris. sapientis
oculi in capite eius: stultus in tenebris ambulat. Et alio
quanto post: Custodi pedem tuum ingrediens domum dei.
22 Eccle. 4, 17 et Eccle. 5, 1-6 MPlCx 2 ludiciom M\' abominab
3 uirmn] om. P\' 4 XIIII] aliquos a rogam re P2v denegiT
MP1 5 moreM- MC et] om. C *longe (g ras.) M 6 de**denf
P MP1 9 furef C peiere Sa (eod. Am.) acuses MC,
acuaf P1 10 corruef MCa er pofr paut P1: et post aliquantam a,
om. MP1CRS 11 decerne Sv iudicia P\' 12 pauperem er mopem
P 18 parabulif MP 15 m illo funr C1 16 opere S
monfa 19 non mulrum accipS
poederiT MP1CS1, pcediT R 20 diferr MC a] om. M1* fapienref
C 21 capi**re M ftultus autem a 22 aliquanBS poft
aliquantum a cuProde MP\'
qui nesciunt, quid faciant mali. Ne temere quid loquaris,
neque cor tuum sit uelox ad proferendum sermonem coram
deo. deus enim in caelo et tu super terram: idcirco sint
pauci sermones tui. multas curas secuntur somnia, et in
multis sermonibus inuenitur stultitia. si quid uouisti deo, ne
moreris reddere: displicet enim ei infidelis et stulta promissio:
sed quodcumque uoueris redde: multoque melius est non
uouere quam post uotum promissa non reddere. ne dederis
os tuum, ut peccare facias carnem tuam, neque dicas coram
angelo: non est prouidentia: ne forte iratus deus super sermone
tuo dissipet cuncta opera manuum tuarum. ubi multa
sunt somnia, plurimae uanitates et sermones innumeri: tu
uero deum time. Et post VI uersus: Auarus non inpletur
pecunia: et qui amat diuitias, fructus non capiet ex eis. Et
aliquanto post: Melius est ire ad domum luctus quam
ad domum conuiuii: in illa enim finis cunctorum admonetur
hominum, et uiuens cogitat, quid futurum sit. melior est ira
risu: quia per tristitiam uultus corrigitur animus delinquentis.
cor sapientium, ubi tristitia est: et cor stultorum, ubi laetitia.
melius est a sapiente corripi quam stultorum adulatione decipi:
quia sicut sonitus spinarum ardentium sub olla, sic risus
stulti. Et post IIII uersus: Melior est patiens adrogante.
ne uelox sis ad irascendum: quia ira in sinu stulti requiescit.
ne dicas: quid putas causae est quod priora tempora meliora
fuere, quam nunc sunt? stulta est enim huiuscemodi
RS quam] quasi P1 2 nefcienT MC rimere
M1O 4 enim] enen Ml tu] ru* P, om. S 5 feconrur foma M1
7 enim] om. S pmido ... pmifa MP\' 9 non reddere promissa
S redere Ml 10 of (f in ras. duarum litt.) M neque] ne S
11 deus] dfif S 12 concra M manum MPl 14 TIme dm C
16 poft aliquantum a 17 conmm M finef MC tunc
elutJ M admonent M, admonererur PlC 21 compe Mpl, comgi
S adolanone (-cione M) MPC 23 paciens (cie in ras. m. al.)
M arogante C, arroganTe M1PRS 24 in] om. S1 25 caufa
P1S est] om. R
et sapientia, quod uitam tribuunt possessori suo. Et
aliquanto post: Ego os regis obseruo et praecepta iuramenti
dei. ne festines recedere a facie eius, neque permaneas
in opere malo. Et paulo post: Ex eo quod peccator, inquit,
centies facit malum et per patientiam sustentatur, ego
cognoui quod erit bonum timentibus deum, qui uerentur faciem
eius. non sit bonum impio, nec prolongentur dies eius, sed
quasi umbra transeant qui non timent faciem dei. Et post
aliquantum: Dicebam ego meliorem esse sapientiam fortitudine.
Et post IIII uersus: Melior est sapientia quam
arma bellica: et qui in uno peccauerit, multa bona perdet.
Et post II uersus: Pretiosior est sapientia et gloria parua
ad tempus stultitia. Et post XIII uersus: Qui fodit foueam,
incidet in eam: et qui dissipat saepem, mordebit eum coluber.
qui transfert lapides, adfligetur in eis: et qui scindit ligna,
uulnerabitur ab eis. si retunsum fuerit ferrum et hoc non
ut prius sed hebetatum fuerit, multo labore exacuatur: et
post industriam sequitur sapientia. si mordeat serpens in
silentio, nihil eo minus habet qui occulte detrahit. uerba oris
sapientis gratia, et labia insipientis praecipitabunt eum. Et
paulo post: Laetare ergo, iuuenis, in adulescentia tua, et
in bono sit cor tuum in diebus iuuentutis tuae, et ambula in
10 Eccle. 9, 16 11 ib. 18 13 Eccle. 10, 1 14 ib. 8-12
22 Eccle. 11, 9 et 10 et Eccle. 12, 1 habiT M 2 uMC pofeffon M 4 fefunaef MC
recede C 5 peccaTUr MCR 6 fenxief P\' paciencia M, pa
C 7 bonum enr 8 8 nec pro qui (om. longentur et uerba quae
sequntur usque ad transeant) P1 9 umbrte S 10 meliorae eEfe
M 11 et p. IIII u.] om. MPCR 12 pdir MCR, pedix P
13 parua (ar in rag.) M 14 sS XVII P1, aliquos a
fouea M 15 mcediT M, icidPCB 16 adfligiTur MC, afflig
B uerba: et qui s. 1. u. ab eis om. MPCB fanda 8 17 et 18
fueraT Ml 18 mulra MPl exacu-rur (corr. m. 1) M, exacmRt
exacuaur Sav 19 post] per P* fequetur a sapien
20 mhilominus S eo (e ita ras.) P 22 lavrare M
pro omnibus his adducet te deus in iudicium. aufer iram a
corde tuo, amoue malitiam a carne tua. adulescentia enim
et uoluptas uana sunt. Memento creatoris tui in diebus
iuuentutis tuae. Et post XXXIII uersus: Deum time et
mandata eius obserua.
Restat ille liber Salomonis, cuius inscriptio
est Canticum canticorum. sed de illo in hoc opus
quid transferre possumus, cum totus amores sanctos Christi
et ecclesiae figurata locutione commendet
et prophetica pronuntiet altitudine? nisi quod
in eo, quamuis sit ad intellegendum difficillimus,
possumus tamen facile aduertere, quantum sit
diuina illa at diuinitus inspirata caritas adpetenda
quantique pendenda: quandoquidem non ibi semel
dicitur, sed alio atque alio loco iterum ac tertio
repetitur.
Adiuro uos, filiae Hierusalem, per capreas cernosque camporum,
ne suscitetis neque euigilare faciatis dilectam, donec
ipsa uelit. Adiuro uos, filiae Hierusalem, in uirtutibus et in
uiribus agri, si leuaueritis caritatem, quoad usque uelit. Ecclesia
quippe, in qua utique sumus, his uerbis exhortatur
filias suas, hoc est ipsam in plurimis
constitutam. ipsa est ager dei fructuosissimus,
om. P1 (cod. Am.) 2 hommb; M, homimb; C his] om.
S1 3 & amoue Sav ammoae R 5 XXX 8, aliquos a 6 obferua.
EXOPLICIT. RESTAT S 7 falomonif (1 a. lin. add. m. 1) M inscr.]
confcnpno (-c10 MR) MPCR 8 est] e* P 9 qm M, quid (eorr.
m. 1) C 10 et] om. MPCRS commendat PC, cumenda
11 pfAica M 12 eum MCR quodtnf P\' 14 dimmf MlPl
19 cantioo] cantica P 20 per] pre P1 cernofq; (f 4n ras.) M
21 faciatie] om. P\' 22 nelhr MP\'C in alt.] om. Sa 23 uellir
MPC 25 ipsum Pl, fe iplktm Sa
amando Christum martyres peruenerunt. nam quo
usque uult ille dilectae suae in hac interim uita
caritatem leuari, nisi quo usque ipse docuit uerbo
elt suo est hortatus exemplo dicens: maiorem hac
caritatem nemo habet, quam ut animam suam ponat pro
amicis suis: et quod dixit efficiens? unde ne ad ipsum
solum hoc pertinere uideretur, ait Iohannes in
epistula sua: sicut Christus pro nobis animam suam posuit,
sic et nos debemus animas pro fratribus ponere: hoc ergo
est: quoad usque uelit. Legitur etiam in eodem Cantico:
Ordinate in me caritatem. Christus quoque ipse ibi
dicit: Pulchra es, amica mea, suauis et decora sicut Hierusalem.
Et alibi: Quam pulchra es et quam decora, carissima,
in deliciis! Et alio loco: Pone me ut signaculum super
cor tuum, ut signaculum super brachium tuum: quia fortis est
ut mors dilectio, dura sicut infernus aemulatio. Et post I uersum:
Aquae multae non potuerunt extinguere caritatem, nec
flumina obruent illam. si dederit homo omnem substantiam domus
suae pro dilectione, quasi nihil despicient eam.
Qui nouerunt eum, ignorant dies illius. alii terminos transtulerunt,
diripuerunt greges et rapuerunt eos. asinum
3 14 Cant. 7, 6 15 Cant. 8, 6 18 ib. 7 23 lob. 24, 1-3 S 2 marrxref JRS 3 ille}
om. MPCR 4 carMPCR 5 efr exhorrar\' B
6 canxate hac R, carMP\'C ponar quif P1av
8 iohanuif MP\'C\' 9 aiuma fuã pro nobif S 10 ergoj aure R
11 uelhr MPC 12 ipse] om. P\' 13 et 14 polcra M 14 ea] efr
P\' cariseima] om.81 17 dilecMC ficu|| p. 80 || u τ mferof
8 1] unum S 18 exting.] om. R 19 illa MPIG 20 nihili
S defpiciet ab emn P\'RS 22 expho I INCIPIT DB UBBO sci ioe
(rubr. in marg.) ] S 23 non nouerunT MPlO illiue] eius R
24 ahoram dinpuerunT P1 uerba: asinum - - uiduae om., add. in
tnarg. al. m. S popilorQ M1
Et post V uersus: Agrum non suum demetunt et uineam
eius quem ui oppresserunt uindemiant. nudos. dimittunt
homines indumenta tollentes, quibus non est operimentum in
frigore. Et post III uersus: Vim fecerunt depraedantes
pupillo et uulgum pauperem spoliauerunt. nudis et incedentibus
absque uestitu et esurientibus tulerunt spicas. Et post
II uersus: De ciuitatibus fecerunt uiros gemere, et anima
uulneratorum clamauit, et deus inultum abire non patitur.
ipsi fuerunt rebelles luminis: nescierunt uias eius, nec reuersi
sunt per semitas illius. Et post XXI uersus: Conteratur
quasi lignum infructuosum. pauit enim sterilem et quae non
parit, et uiduae bene non fecit. detraxit fortem in fortitudine
sua. Et aliquanto post: Auris audiens beatificabat me
et oculus uidens testimonium reddebat mihi, quod liberassem
pauperem uociferantem et pupillum, cui non esset adiutor.
benedictio perituri super me ueniebat, et cor uiduae consolatus
sum. iustitia indutus sum et uestiui me sicut uestimento et
diademate iudicio meo. oculus fui caeco et pes claudo.
pater eram pauperum: et causam, quam nesciebam, diligenter
inuestigabam. conterebam molas iniqui et de dentibus illius
auferebam praedam. Et aliquanto post: Si ambulaui in
uanitate et festinauit in dolo pes meus, appendat me in
statera iusta, et sciat deus simplicitatem meam. si declinauit
gressus meus de uia et si secutus est oculus meus cor meum,
20—22 14 Iob. 29, 11-17 22 Iob. 31, 5—7 a opresserunet nT in ras.) P,
oppreffennr MCRv 5 III] duos a 6 pupillum S, pupilloa av
expohauerunr MPCR 7 absque uestitu] fine amic
MC spicas] om. CR et] om. P 9 clamabiT S mul
P 10 ipfe M lumini Rav mam S1 11 XXI] aliquoe a
14 post aliquantum a beaTificabiT Ca 16 emT MP\' 18 ues
R et alt.J om Pl 21 uerba: molas i. e. d. d. i. auferebam om. m.
1, tum ex corr. add. al. m., denique eras. et in marg. inf. scripta, ubi
llliuf w illi corr. P de] om. MCR (cod. Am.) illius] illif S
23 appendam MP\'C, appendanT R
Si deceptum est cor meum super mulierem et si ad ostium
amici mei insidiatus sum. Et post II* uersus: Hoc enim
nefas est et iniquitas maxima. ignis est usque ad perditionem
deuorans et omnia eradicans genimina. si contempsi subire
iudicium cum seruo meo et ancilla mea, cum disceptarent
aduersum me? Et post VI uersus: Si negaui quod uolebant
pauperibus et oculos uiduae expectare feci. si comedi
bucellam meam solus et non comedit pupillus ex ea, quia
ab infantia mea creuit mecum miseratio et de utero matris
meae egressa est mecum. si despexi pereuntem, eo quod
non habuerit uestimentum, et absque operimento pauperem.
si non benedixerunt mihi latera eius, et de uelleribus ouium
mearum calefactus est. si leuaui super pupillum manum
meam, etiam cum uiderem me in portis superiorem. Et post
Y uersus: Si putaui aurum robur meum et obrizae dixi:
fiducia mea? si laetatus sum super multas diuitias meas
et quia plurima repperit manus mea? Et post VI uersus:
Si gauisus sum ad ruinam eius qui me oderat et exultaui
quod inuenisset eum malum? Et post IIII uersus: Foris
non mansit peregrinus, ostium meum uiatori patuit. si abscondi
quasi homo peccatum meum et celaui in sinu meo
iniquitatem meam? si expaui ad multitudinem nimiam, et
despectio propinquorum terruit me, et non magis tacui, nec
egressus sum ostium? quis mihi tribuat auditorem, ut desiderium
meum omnipotens audiat et librum scribat ipse qui
25 19 ib. 29 20 ib. 32—39 MP\'CB 2 est] om. R et] ePr ex B ad ofrum (o
m ras.) P, adufna MC* 5 mdicium fubire Sa 6 ançille me P\',
anallae meae P\'CS (cod. Am.) 7 VI] qttuor a negabam MCR
aalebanT C 8 et 9 commedi et commedir MP\' 9 buccella Ra
10 mes marnf S 12 openmenru C 13 beneduerunT (x in ras.
trium Utterarum) P 15 mdeum S fup. in port. a 16 p
MP1 robor MP\'G obnzo Ca, obnfo B 17 meas] om. B
18 reppenT BS 19 ∗auisus (rtU. g) M, gamfTuf P exalM
20 eum] me R 24 TerruerunT P\' 25 adiu
coronam mihi? per singulos gradus meos pronuntiabo illum
et quasi principi offeram eum. si aduersum me terra mea
clamauit et cum ipsa sulci eius deflent, si fructus eius comedi
absque pecunia et animam agricularum adflixi.
Nunc iam de libris Prophetarum quae sunt huic
operi necessaria colligamus: ac primum de his
Prophetis, qui propter breuitatem uoluminum suorum
minores uocantur. ergo apud Osee prophetam
ista conperimus.
Accipite non multum 1 tum. Audite uerbum domini, filii Israhel,
quia iudicium domino cum habitatoribus terrae. non
est enim ueritas et non misericordia, et non est scientia
dei in terra. maledictum et mendacium et homicidium et
furtum et adulterium inundauerunt et sanguis sanguinem
tetigit. Et post XII uersus: Quia tu scientiam reppulisti,
repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Et post XV uersus:
Quoniam dominum reliquerunt in non custodiendo.
fornicatio et uinum et ebrietas aufert cor. Et post uersus
XVI: Quoniam ipsi cum meretricibus uersabantur et cum
effeminatis sacrificabant, et populus non intellegens uapulabit.
si fornicaris tu, Israhel, non delinquat saltem Iuda.
14 et 15 C, humero PRS et circumdem] om. MPCR 3 pnncipe
MP\'C, pnncipem R auferam C 4 clamat a commedi
MP 6 proferarum .. profenf P 7 opere MP\'B 9 minorif
MP\' ofeae MCS pphaa MC, pphere P 12 libro] om. PRa
ofeae MCS 13 accipite] a capite S nõ mulrn accipixur R
15 et post neritas om. R non efr mifencordia P2Rv 18 XV C,
aliquos a repellifri P\' 19 et post XV u.] om. C, et paulo poft a
XV] V P\' 20 rehnquerunT MPCSa 22 XVII R, aliquos a
23 uapulauPS 24 formcauerwf M, fornicauerif P non] ne P
derehnquaT S salMPC
neque iuraueritis: uiuit dominus! Et post XVIII uersus:
Non dabunt cogitationes suas ad dominum deum suum: quia
spiritus fornicationis in medio eorum, et dominum non cognouerunt.
Et post uersus LXI: Iudicia tua quasi lux
egredientur. quia misericordiam uolui et non sacrificium, et
scientiam dei plus quam holocausta. Et post aliquantum:
Seminate uobis in iustitia et metite in ore misericordiae,
innouate uobis nouale: tempus autem requirendi dominum,
cum uenerit qui docuit uos iustitiam. Et post uersus
LXXVIII: Et tu ad dominum deum conuerteris: misericordiam
et iudicium custodi et spera in domino deo tuo semper. Et
post XLI uersus: Ego autem dominus deus tuus eduxi te
de terra Aegypti: et dominum absque me nescies, et saluator
non est praeter me. Et post uersus XXXVIIII: Conuertere,.
Israhel, ad dominum deum tuum: quoniam corruisti in iniquitate
tua. tollite uobiscum uerba et conuertimini ad dominum:
■ dicite ei: omnem aufer iniquitatem et accipe bonum, et reddumes
uitulos labiorum nostrorum.
Expergiscimini, ebrii, et flete et ululate omnes qui bi bitis
uinum in dulcedine: quoniam periit ab ore uestro. gens enim
18 Os. 13, 4 15 Os. 14, 2 et 3 22 Io. 1, 5 et 6 om. P\' bahabe MP\'CS, bahaben P1, bechauie B 2 XVlLlJ
X & vm S, Vm MPCR, aliquot a 3 ad] ut reuertantur ad av
4 fonucaTiomf fpf P agnouerunr MPCR 5 XLI P 5, 11,
13, 15 num. loco aliquos a 6 mifencordia MP\' 8 femirae P\'
lufnnam (-ciã M) MPl (cod. Am.) et] om. S menTire P
10 docebiT P2v 11 conuerreref MP\', ou\'rere R 13LXIP
14 de] ex MPS1av egip-n PR 16 uerba: ad d. d. t. q. c. i. L t. tuobiscam
om. m. 1, add. inmarg. aigms hd in textu et hp in marg.
adpositis m. al. M in] om. P\' 17 eT TolhTe CB 18 iniqu.
aufer a 21 EXPLICIT DE LIBRO OSEAE (atrammto scr.) I DS LIBBO
IOHBL (minio scr.) I S loel C, iohelis R 22 bibaif MP\'C
aliquantum: Nunc ergo dicit dominus: conuertimini ad me
in toto corde uestro in ieiunio et in fletu et in planctu, et
scindite corda uestra et non uestimenta uestra, et conuertimini
ad dominum deum uestrum, quia benignus et misericors est.
Haec dicit dominus: super tribus sceleribus Iuda et super
quattuor non conuertam eum: eo quod abiecerint legem domini
et mandata eius non custodierint: deceperunt enim eos
idola sua, post quae abierunt patres eorum. Et post II
uersus: Haec dicit dominus: super tribus sceleribus Israhel
et super quattuor non conuertam eum: pro eo quod uendiderint
argento iustum et pauperem pro calciamentis. qui conterunt
super puluerem terrae capita pauperum et uiam humilium
declinant. et filius ac pater eius ierunt ad puellam, ut uiolarent
nomen sanctum meum. Et post Iuersum:Et uinum,
inquit, damnatorum bibebant in domo dei sui. Et aliquanto
post: Quia haec dicit dominus domui Israhel:
quaerite me et uiuetis. Et post III uersus: Quaerite dominum
et uiuite. Et post uersus VIII: Odio habuerunt in
porta corripientem et loquentem perfecte abominati sunt.
idcirco pro eo quod diripiebatis pauperem et praedam electam
tollebatis ab eo. Et post III uersus: Quia cognoui multa
scelera uestra et fortia peccata uestra. hostes iusti accipientes
8 19 Am. 5, 4 20 ib. 6 21 ib. 10 et 11 24 ib. 12 P\' 3 in ante flatu] om. MCRa et ante scmd.
om. R 7 ammos MC 10 eos] om. R 11 quaf S II] V MP
CR 12 sceleribus] om. C 18 umdederinT M, non uidennr P\'
14 p argenTo PlRv 18 mdamnaToril S, dā|naras.) M
19 quia] om. Pl uerba: quia haec — m uersus om. fmitio fol. 27)
C\', quia h. d. d. d. israhel om. a domu M, domuf S 20 uiuetis]
inuemeR uerba: et post III u. q. d. e. uiuite om. R 21 uiuae
MP2 CS 22 abominate S\' 25 mfri* P
Quaerite bonum et non malum, ut uiuatis: et erit dominus
deus exercituum uobiscum, sicut dixistis. odite malum et
diligite bonum et constituite in porta iudicium: si forte misereatur
dominus exercituum reliquiis Ioseph. Et post uersus
L: Qui dormitis in lectis eburneis et lasciuitis in stratis
uestris, qui comeditis agnum de grege et uitulum de medio
armenti: qui canitis ad uocem psalterii: sicut Dauid putauerunt
se habere uasa cantici: bibentes in phialis uinum et optimo
unguento delibuti: et nihil patiebantur super contritione Ioseph.
Et post aliquantum: Audite hoc, qui conteritis pauperem
et deficere facitis egenos terrae dicentes: quando transibit
mensis et uenundabimus merces, et sabbatum et aperiemus
frumentum: ut minuamus mensuram et augeamus siclum et
subponamus stateras dolosas: ut possideamus in argento egenos
et pauperes pro calciamentis, et quisquilias frumenti uendamus?
i
Vae qui cogitatis inutile et operamini malum in cubilibus
uestris: in luce matutina faciunt illud, quoniam contra deum
manus eorum. et concupierunt agros et uiolenter tulerunt et
domos rapuerunt: et calumniabantur uirum et domum eius,
uirum et hereditatem eius. Et aliquanto post: Audite
2, 1 et 2 23 Mich. 8, 9-11 MPC 4 porram MP1 mifenaTur P1 5 uersus L
V u. R, aliquos uerfus a 7 commediTif MP, comedaif S 8 caneTif
(e ex i) M, canaif C . dauit M, dd C 9 uafa habere P 10 con-
MPCa 11 aliqua R pauperem] inuicem MPlGB
18 mensis MSv: menHf (ras. £ s. lin.) P, meW CBa 14 frumen
S ut) eT R 16 ueaundamur S* 18 de libro miohaeae] om. C1,
sed 19 ante in ras. 15- lift. michiae MP\', xmcbee Ra, mxchae S
21 TullerunT MP1 22. domuf P calumnian
pofr R, poft aliquantum a
abominamini iudicium et omnia recta peruertitis. qui aedificatis
Sion in sanguinibus et Hierusalem in iniquitate. principes
eius in muneribus iudicabant, et sacerdotes eius in
mercede docebant, et prophetae eius in pecunia diuinabant:
et super dominum requiescebant dicentes: numquid non deus
in medio nostrum? non uenient super nos mala. Item aliquanto
post: Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum et quid
dominus quaerat a te: utique facere iudicium et diligere
misericordiam et sollicitum ambulare cum deo tuo. Et post
III uersus: Adhuc ignis in domo impii, thesauri iniquitatis,
et mensura minor irae plena. numquid iustificabo stateram
impiam et saccelli pondera dolosa? in quibus diuites eius
repleti sunt iniquitate, et habitantes in ea loquebantur mendacium
et lingua eorum fraudulenta in ore eorum. Et post
XII uersus: Vae mihi, quia factus sum sicut qui colligit in
autumno racemos uindemiae. non est botrus ad comedendum.
praecocas ficus desiderauit anima mea. periit sanctus de
terra et rectus in hominibus non est: omnes in sanguine insidiantur,
uir fratrem suum uenatur ad mortem. malum
manuum suarum dicunt bonum: princeps postulat et iudex
in reddendo est et magnus locutus est desiderium animae suae.
Contra me factum est iudicium, et contradictio potentior.
propter hoc lacerata est lex et non peruenit usque ad finem
3-4 alt.] om. P lmquiTarS M
P\' 4 iudicabunBS 7 item] er RSa aliquanrum pofr B, pofr
ahquanrum Sa 8 0] om. MORa 9 facere] om. P* 11 theffaun
M 12 ira R plenae P nūquid no B 13 fiacelli CB
14 miquMP1 loquebanr P1 15 fraudolenra S 16 Xll]
n MCB collegiT MPC 17 burruf M, bu
MPC 18 precoTas R 21 pnncipef MPlCB poPrulanr R
et ante iud. om. R 24 abacuc CB, ambacuc S
egreditur iudicium peruersum. Et paulo post: Iustus autem
in fide sua uiuet. et quomodo uinum potantem decipit, sic
erit uir superbus, et non decorabitur. Et post aliquantum:
Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor suus, conflatile
et imaginem falsam, quia sperauit in figmento fictor
eius, ut faceret simulacra muta? uae qui dicit ligno: expergiscere:
surge, lapidi tacenti: numquid ipse docere poterit?
ecce iste coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non
est in uisceribus eius. dominus autem in templo sancto suo:
sileat a facie eius omnis terra.
Disperdam, inquit, de loco hoc reliquias Bahal et nomina
aedituorum cum sacerdotibus: et eos qui adorant super tecta
militiam caeli et adorant et iurant in domino et iurant in
Melchom: et qui auertuntur de post tergum domini et qui
non quaesierunt dominum nec inuestigauerunt eum. silete
a facie domini: quia iuxta est dies domini. Et post uersus
XVI: Et erit in tempore illo, scrutabor Hierusalem lucernis
et uisitabo super uiros defixos in faecibus suis, qui dicunt in
cordibus suis: non faciet bene dominus et non faciet male.
Et post uersus XVIII: Conuenite, congregamini, gens non
amabilis, priusquam pariat iussio quasi puluerem transeuntem
12 23\' Soph. 2, 1-8 uerba: propterea e. i. peruersum om. MCR 2 pofr paulo (pauluf
eorr. m. al.) P 8 decepiT M 4 erit uir] corr. in : engirur, postremo
restitutum P 5 illud fculpfit a 7 mulTa MP1CRa 8 lapide
MP\'C docen R 9 cooperaruf C 18 sopomse M 14 de] om.
R 16 imhcia M 17 melcho S, melchon a depofrergum MPC
ItS uerba: et qui non - - a facie domini om. 01 18 quifierS
eum] om. MC\'R 20 XVI n. R, aliquot u. a . m lucermf P\'v
21 fe∗∗cib; (h ras.) P 22 faciar MCS faciax MC (cf. cod.
Am.) 23 XVm u. R, aliquot u. a
ueniat super uos dies furoris domini. quaerite dominum,
omnes mansueti terrae, qui iudicium eius estis operati.
quaerite iustum, quaerite mansuetum: si quomodo abscondamini
in die furoris domini. Et post aliquantum: Et derelinquam
in medio tui populum pauperem et egenum, et
sperabunt in nomine domini reliquiae Israhel: non facient
iniquitatem, nec loquentur mendacium, et non inuenietur in
ore eorum lingua dolosa.
Cum de uolumine loqueretur, quod uidit in spiritu:
Et dixit ad me: haec est maledictio, quae egreditur
super faciem omnis terrae: quia omnis fur, sicut ibi scriptum
est, iudicabitur, et omnis iurans ex hoc similiter iudicabitur.
educam illud, dicit dominus exercituum, et ueniet ad domum
furis et ad domum iurantis in nomine meo mendaciter: et
commorabitur in medio domus eius et consumet eum et ligna
eius et lapides eius. Et post aliquantum: Et factum est
uerbum domini\'-ad Zachariam dicens: haec ait dominus exercituum
dicens: iudicium [uerum iudicate et misericordiam et
miserationes facite unusquisque cum fratre suo: et uiduam
et pupillum et aduenam et pauperem nolite calumniari, et
malum uir fratri suo non cogitet in corde suo. Item post
aliquantum: Loquimini ueritatem unusquisque cum proximo
25 Zach. 8, 16 et 17 uerba: antequam u. a. u. ira f. domini om. MPCRa, verba: antequam
u. B. o. dies f. domini om. S 2 uema MC 3 qui] qma MCR
5 ahq MP, ahqua B 8 loconMPC, loquunrur Sa 12 loqu
MCR, loqr P quod] quem MPSa, qua C 16 eT ducam S 17 uerba;
foris et ad domum om. P1 18 lignam P1, lingu (sic) M, linguQ Ca,
lingua M 20 verba: haec a. d. e. dicens om. R 24 uir] om. Pl
fraTre S non] ne S verba: item p. a. L u. u. c. p. suo om. R
et unusquisque malum contra amicum suum ne cogitetis in
cordibus uestris: et iuramentum mendax ne diligatis. omnia
enim haec sunt quae odi, dicit dominus.
Filius honorat patrem et seruus dominum suum: si ergo
pater ego sum, ubi est honor meus? et si dominus ego sum,
ubi est timor meus? dicit dominus exercituum. Et paulo
post: Ego dedi uos contemptibiles et humiles omnibus populis,
sicut non seruastis uias meas et accepistis faciem in
lege. numquid non pater unus omnium (nostrum? numquid
non deussnun creauit nos? quare ergo despicit unusquisque
nostrum fratrem suum, uiolans pactum patrum nostrorum?
transgressus est ludas, et abominatio facta est in Israhel et
in Hierusalem : quia contaminauit ludas sanctificationem domini,
quam dilexit, et habuit filiam dei alieni. disperdat
dominus uirum, qui fecerit hoc, magistrum et discipulum de
tabernaculis Iacob et offerentem munus domino exercituum.
et hoc rursum fecistis: operiebatis lacrimis altare domini, fletu
et mugitu, ita ut ultra non respiciam ad sacrificium, nec
accipiam placabile quid de manu uestra. et dixistis: quam
ob causam? quia dominus testificatus est inter te et uxorem
pubertatis tuae, quam tu despexisti: et haec particeps tua et
uxor foederis tui. nonne unus fecit, et residuum spiritus eius
M\'PC, om. haec M1 hodi M, odn P1, odrr
C1 8 sum pr.] om. S1 9 pauft MC 10 uobif P1 populuT
MP1 12 noetrom] non S 18 dispicir MPC 14 nostrum] urB,
non S, om. a palin. add. S* 17 alienaR dilperdet
an 20 er flau P 21 mug
rua MPC dixS et ante uxor] om. a
fedena CB.
ergo spiritum uestrum: et uxorem adulescentiae tuae noli
despicere. cum odio habueris, dimitte, dicit dominus deus
Israhel: operiet autem iniquitas uestimentum eius, dicit dominus
exercituum. custodite spiritum uestrum, et nolite despicere.
laborare fecistis dominum in sermonibus uestris et
dixistis: in quo eum fecimus laborare ? in eo cum diceretis:
omnis qui facit malum bonus est in conspectu domini et
tales ei placent: aut certe ubi est dies iudicii? Et post
XV uersus: Et accedam ad uos, inquit, in iudicio et ero
testis uelox maleficis et adulteris et periuris et qui calumniantur
mercedem mercennarii, uiduas et pupillos et opprimunt peregrinum,
nec timuerunt me, dicit dominus exercituum. ego
enim dominus et non mutor: et uos filii Iacob non estis consumpti.
a diebus enim patrum uestrorum recessistis a legitimis
meis et non custodistis. reuertimini ad me, et reuertar
ad uos, dicit dominus exercituum. Et post XV uersus:
Inualuerunt super me uerba uestra, dicit dominus. et dixistis:
quid locuti sumus? dixistis: uanus est qui seruit deo: et
quod emolumentum, quia custodiuimus praecepta eius et quia
ambulauimus tristes coram domino exercituum? ergo nunc
beatos dicimus adrogantes: siquidem aedificati sunt facientes
iniquitatem, et temptauerunt deum et salui facti sunt. tunc
locuti sunt timentes deum unusquisque cum proximo suo: et
adtendit dominus et audiuit, et scriptus est liber monumenti
coram eo timentibus dominum et cogitantibus nomen eius.
om. C, ef Sa dei] dfii MPCB 2 ergo] om. C
aduliscenM, adholescenC 3 dibpicere P uerba: cum odio
usque ad nolite despicere om. B habuenrif MC dic
S 7 eum] eni C fecim\' eu R dicermf MP\', n ex re m. pr. C
10 XV] aliquot a \'m ludicio inquS 11 piuruf Pl 12 mercede
C, mercedam P1 et humiliat uiduas a opnmanT M1, opnmunx M\'C,
qm oppnmunT R 14 Cum dñs a 15 legMC
17 XV] aliquos a 18 uestra] mea Sl 19 locu
Pv deo] d*o (n del.) M, dfio CB 20 cufrodibimuf S
quiambuluimuf MCS 21 domino[ do P 23 uerba: et salui - timentes
deum om. 81 25 audiT C
in peculium: et parcam eis, sicut parcit uir filio suo seruienti
sibi. et conuertimini et uidebitis, quid sit inter iustum et
impium et inter seruientem deo et non seruientem ei. Ecce
enim dies ueniet succensa quasi caminus, et erunt omnes
superbi et omnes facientes iniquitatem stipula: et inflammabit
eos dies ueniens, dicit dominus exercituum, quae non relinquet
eis radicem et germen. orietur uobis timentibus nomen meum
sol iustitiae et sanitas in pennis eius: et egredimini et salietis
sicut uituli de armento: et calcabitis impios, cum fuerint
cinis sub planta pedum uestrorum in die, qua ego facio, dicit
dominus exercituum.
Lauamini, mundi estote. auferte malum cogitationum uestrarum
ab oculis meis: quiescite agere peruerse, discite benefacere:
quaerite iudicium, subuenite oppresso, iudicate pupillo,
defendite uiduam. et uenite et arguite me, dicit dominus.
Et post VIII uersus: Argentum tuumuersum est in scoriam:
uinum tuum mixtum aqua. principes tui socii furum: omnes
diligunt munera, secuntur retributiones: pupillo non iudicant,
et causa uiduae non ingreditur ad eos. Et paulo post:
Domus Iacob, uenite, ambulemus in lumine domini. proiecisti
enim populum, domum Iacob: quia repleti sunt ut olim, et
a aitj dicB 2 parta S feruienP1 6 infiãmau
MPCa 7 derelinquePv, reliqua 5, relinque|
PH) 9 pinnifMP egredienum PJBav 14 ssaise pphaae M, efaie
ppherq P, isaię ph C de yfaia pphaB 15 froxe M 16 pero.
agere a 19 VII S, aliquosa schoriaS 20 mixB (cod.
Am.) 21 sequenS 22 ingredieS (cod. Am.), ingredienbat
B 24 populumTUU P2Rom. S
Et post III uersus: Repleta est terra eius idolis: opus
manuum suarum adorauerunt, quod fecerunt digiti eorum.
Et post V uersus: Quia dies domini exercituum super
omnem superbum et excelsum et super omnem adrogantem:
et humiliabitur. Et paulo post: Populum meum exactores
sui spoliauerunt, et mulieres dominatae sunt eius. popule
meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt, et uiam gressuum
tuorum dissipant. Et post IIII uersus: Vos enim depasti
estis uineam meam, rapina pauperis in domo uestra. quare
adteritis populum meum et facies pauperum commolitis, dicit
dominus exercituum? et dixit dominus: pro eo quod eleuatae
sunt filiae Sion et ambulauerunt extento collo et nutibus
oculorum ibant et plaudebant, ambulabant et in pedibus suis
conposito gradu incedebant. Et paulo post: Vae qui coniungitis
domum ad domum et agrum ad agrum copulatis usque
ad extremum loci: numquid habitabitis soli uos in medio
terrae? in auribus meis sunt haec domini exercituum. Et
post III uersus: Vae qui consurgitis mane ad ebrietatem
sectandam et potandum usque ad uesperam, ut uino aestuetis
cithara et lyra et tympanum et tibia et uinum in conuiuiis
uestris: et opus domini non respicitis, nec opera manuum eius
8-9 19 ib. 11-12
9 im S: VIII P, VIII MCR, aliquos a 11 aM, a
commolitis] confundinf P\' 14 et alt.] om. MPCB 15 greffu R
16 coniugPS ad agrum] agro P 17 extremum] Termmum MPSv,
T\'minos R loci] sequitur lacuna trium litterarum, deinde: UT afferant
pximo, tum lacuna trium litterarum, tum: simacnf & Teod donec deficiaT
uel non JCIT locnf TranfrulerunT M, efr LXX UT aufera
Hmachuf & TeodoT (OT in ras.) donec deficiaT *** (efr eras.) uel non s
locuf TTanfTulerunT P, UT auferaTif pnmo. (om. ut auf. prox. R) simacus
(symachus R) & Teod. (Theodofio R) donec deficiaT uel non AT locuf
TranfrulerunT CR (cf. Septuag. et 8. Hieronymi Comm. in Esai. I. II
cap. V habS uos soli av 18 domini] dfie R, dicit dominus
av 20 fecTanTS P1 uefperum P ęsSx 21 lira CS,
lu*ra P1 Tymphanum MP, Timphanum C Tyhia MG
bonum et bonum malum: ponentes tenebras lucem et lucem
tenebras: ponentes amarum in dulce et dulce in amarum.
uae qui sapientes estis in oculis uestris et coram uobismet
ipsis prudentes. uae qui potentes estis ad bibendum uinum
et uiri fortes ad miscendam ebrietatem. qui iustificatis impium
pro muneribus, et iustitiam iusti auferetis ab eo. Et aliquanto
post: Vae qui condunt leges iniquas et scripserunt,
ut opprimerent in iudicio pauperes et uim facerent causae
humilium populi mei, ut essent uiduae praeda eorum, et
pupillos diriperent. Et post paululum: Requiescet super
eum spiritus domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus
consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit
eum spiritus timoris domini. non secundum uisionem
oculorum iudicabit, neque secundum auditum aurium arguet:
sed iudicabit in iustitia pauperes et arguet in aequitate
pro mansuetis terrae: et percutiet terram uirga oris sui
et spiritu labiorum suorum interficiet impium. et erit iustitia
cingulum lumborum eius et fides cinctorium renum eius.
Et post uersus LX: Ecce deus saluator meus, fiducialiter
agam et non timebo. quia fortitudo mea et laus mea
. dominus deus, et factus est mihi in salutem. haurietis aquas
in gaudio de fontibus saluatoris: et dicetis in illa die: confitemini
domino et inuocate nomen eius, notas facite in
populis adinuentiones eius, mementote quoniam excelsum est
nomen eius. cantate domino, quoniam magnifice fecit, adnuntiate
hoc in uniuersa terra. exulta et lauda, habitatio
Sion: quia magnus in medio tui sanctus Israhel. Et post
12, 2-6 a 7 auferP2RaMCS1
et] fcnbenref iniusin marg. add. P* 10 praeda] fide MP1
11 pauli M, pal P, paulolG S1 requiescir MPO 13 repleuix
MPCa 15 et 16 iudicauir MPC 16 iustitia] iudicio a arguir
P1 17 terram] ira M sui] emf S 19 eius om. S1 peruersum
\'
LX P1, pofr uerf pluf minuf LX 8, pofr aliquot uerf. a XL P1
28 dicMPl
adrogantiam fortium humiliabo. Item post aliquantum:
Dicit dominus deus Israhel: in die illa inclinabitur homo ad
factorem suum, et oculi eius ad sanctum Israhel respicient:
et non inclinabitur ad altaria, quae fecerunt manus eius: et
quae operati sunt digiti eius non respiciet, lucos et delubra.
Et post aliquantum: Vocabit, inquit, dominus deus
exercituum in die illa ad fletum et ad planctum et ad caluitium
et ad cingulum sacci. et ecce gaudium et laetitia
occidere uitulos et iugulare arietes, comedere carnes et bibere
uinum. comedamus et bibamus: cras enim moriemur. et reuelata
sunt in auribus meis domini exercituum: si dimittetur
haec iniquitas uobis, donec moriamini, dicit dominus
- deus exercituum. Item post aliquantum: Aperite portas,
et ingrediatur gens iusta custodiens ueritatem. uetus error
abiit: seruabis pacem, pacem, quia in te sperauimus: sperantes
in domino in saeculis aeternis, in domino deo forti in perpetuum.
Et post VI uersus: In semita iudiciorum tuorum,
domine, sustinuimus te: nomen tuum et memoriale tuum in
desiderio animae. anima mea desiderauit te in nocte: sed et
spiritu meo in praecordiis meis de mane uigilabo ad te. cum
feceris iudicia tua in terra, iustitiam discent habitatores orbis.
misereamur impio, et non discet facere iustitiam. in terra
sanctorum inique gessit et non uidebit gloriam domini. Et
post aliquantum: Defecit qui praeualebat, consummatus
est inlusor, et succisi sunt omnes qui uigilabant super iniquitatem,
qui peccare faciebant homines in uerbo. Et post X
2—4 18 ib. 8-10 25 Es. 29, 20 et 21
P1 6 eius] eortl Sl 7 et] lrem S uocauir MPC 9 facchi M,
facci (i in ras.) P 10 uM, uR commedere MP1
11 commedamnf MP monenum MP1 12 sunt] est MPCRS, cf.
Septuag. (uox in auribus meis cod. Am.) dimM (cod. Am.)
13 miquSav 14 ahquairro pofr S 15 ingrediatur Ca
16 paci pace M sperantes] fperaxis JB, fperafrif Pxv 17 forte
HPC 20 deflderabiT S 22 orbis] a 28 facere] om. S
24 iniqua av domini] dei a 27 X\' uerf pluf minuf S
consilium et non ex me, et ordiremini telam et non per
spiritum meum, ut adderetur peccatum super peccatum. Et
paulo post: Haec dicit dominus deus sanctus Israhel: si
reuertamini et quiescatis, salui eritis: in silentio et in spe
erit fortitudo uestra: et noluistis. Et post XX uersus:
Contaminabis laminas sculptilium argenti tui et uestimentum
conflatilis auri tui, et disperges ea sicut inmunditiam menstruatae.
Et post aliquantum: Conuertimini, sicut in profundum
recesseratis, filii Israhel. in die enim illa abiciet
uir idola argenti sui et idola auri sui, quae fecerunt uobis
manus uestrae in peccatum. Item post aliquantum: Et
erit fides in temporibus tuis: diuitiae salutis sapientia et
scientia: timor domini ipse thesaurus eius. Et paulo post:
Quis poterit habitare de uobis cum igne deuorante? quis
habitabit ex uobis cum ardoribus sempiternis? qui ambulat
in iustitiis et loquitur ueritatem, qui proicit auaritiam ex
calumnia et excutit manus suas ab omni munere, qui obturat
aures suas, ne audiat sanguinem, et claudit oculos suos, ne
uideat omne malum. iste in excelsis habitabit, munimenta
saxorum sublimitas eius. panis ei datus est, et aquae eius
fideles sunt. Et aliquanto post: Memento horum, Iacob
et Israhel, quoniam seruus meus es tu: formaui te, seruus
meus es tu, Israhel, non obliuisceris mei. deleui ut nubem
12 Es. 33, 6 15 ib. 14-16 22 Es. 44, 21-22 om. P1 3 adderenTur B
4 p; pal C, pofr pautala B sanctos] om. P1 6 post] pluf minuf pofr
S 7 cona ̄mrnabif lãminaf M lammina P1 uerba: et uestimentum
conflatilis auri tui om. MPlCB 8 difpgif MPC mmundiria MC
9 aliquanxa B 14 ipfe efr Sv pautt MC 16 habiTauiT DiCa,
habiTaT S 17 ex calummam MPO, et calumniam edd. 18 omne
MP\' obduraT 81 19 audeaT M clauda MPlS, claudat a
20 uideant a omnS M habiTaT S1, habMPCS1 21 er P
22 aliquanTB R poft aliquantum a 24 non P (cod. Am.): ne
MCBSav obliuscans Rav deliui M \'P
me, quoniam redemi te. Item post aliquantum: Mementote
istud et confundamini: redite, praeuaricatores, ad cor.
recordamini prioris saeculi: quoniam ego deus, et non est
ultra deus, nec est similis mei. Et aliquanto post: Quis
ambulauit in tenebris, et non est lumen ei? speret in nomine
domini et innitatur super deum suum. Item post aliquantum:
Audite me, qui scitis iustum, populus, lex mea
in corde eorum. nolite timere obprobria hominum, et blasphemias
eorum ne timeatis. sicut enim uestimentum, sic
comedet eos uermis: et sicut lanam, sic deuorabit eos tinea:
salus autem mea in sempiternum erit et iustitia mea in generationes
generationum. Et post aliquantum: Quaerite
dominum, dum inueniri potest: inuocate eum, dum prope est.
derelinquat impius uiam suam et uir iniquus cogitationes suas
et reuertatur ad dominum, et miserebitur eius, et ad deum
nostrum: quoniam multus est ad ignoscendum. Et post
uersus XX: Haec dicit dominus: custodite iudicium et facite
iustitiam: quia iuxta est salus mea ut ueniat, et iustitia mea
ut reueletur. beatus uir, qui facit hoc, et filius hominis, qui
adprehendit istud: custodiens sabbatum ne polluat illud, custodiens
manus suas ne faciat omne malum. Et post non
multum: Qui consolamini in diis subter omne lignum frondosum,
immolantes paruulos in torrentibus, subter inminentes
petras. in partibus torrentis pars tua. haec est sors tua:
et ipsis obtulisti libamen, obtulisti sacrificium. numquid super
6 et 7 18 Es. 56, 1 et 2 23 Es. 57, 5 et 6 C S fandamim MS (cod. Am.),
fundimini P1, osundimini R 4 deus] dflf MPCRS 5 pofr aliquanrQ
R, aliqua (om. post) C 6 et] om. R 8 popolof S 11 comedir
(comm. MP) MPCa uerba: uermiB e. s. 1. s. d. eos om. M1
deuorabit] deuoraQ S, comedir (com. M\'P) M2PC, comedeT R Tmea
(ift ras. m. 1) M 12 m genera-none SP* 14 muemre M 15 del
lmquaT S suas] om. P1 17 quoniam] qm R (quia cod. Am.)
18 ue?f XX pluf minuf S, XX* u CRa 20 hoc] aUTem P1, haec P1
21 lllu C, lfrud 8 24 eminenTef Rv 26 obrulifrif (bis) S
de die in diem quaerunt et scire uias meas uolunt, quasi
gens, quae iustitiam fecerit et quae iudicium dei sui non dereliquerit.
rogant me iudicia iustitiae: adpropinquare deo
uolunt. quare ieiunauimus, et non aspexisti? humiliauimus
animam nostram, et nescisti? ecce in die ieiunii uestri inuenietur
uoluntas uestra, et omnes debitores uestros repetitis.
ecce ad lites et ad contentiones-ieiunatis et percutitis pugno impie.
nolite ieiunare sicut usque ad hanc diem, ut audiatur
in excelso clamor uester. numquid tale est ieiunium, quod
elegi, per diem adfligere hominem animam suam? numquid
contorquere quasi circulum caput suum et saccum et cinerem
sternere? numquid istud uocabis ieiunium et diem acceptabilem
domino? nonne hoc est magis ieiunium quod elegi?
dissolue colligationes impietatis, solue fasciculos deprimentes.
dimitte eos qui confracti sunt liberos: et omne onus disrumpe.
frange esurienti panem tuum et egenos uagosque induc in
domum tuam: cum uideris nudum, uesti eum, et carnem tuam
ne despexeris. Et post IIII uersus: Si abstuleris de medio
tui catenam et desieris digitum extendere et loqui quod non
prodest: cum effuderis esurienti animam tuam et animam adflictam
repleueris, orietur in tenebris lux tua, et tenebrae tuae
erunt sicut meridies. et requiem tibi dabit dominus semper.
Et post multa: Populus, qui ad iracundiam prouocat me
ante faciem meam semper: qui immolant in hortis et sacrificant
super lateres: qui habitant in sepulchris et in delubris
idolorum dormiunt. Et post II uersus: Qui dicunt: recede
a me, non adpropinques mihi, quia inmundus es. isti fumus
5-7 tUrba: et scire usque ad dereliquerit om. P 6 ammar nraf P1
ab 7 muenmir BSv 8 et ad] ad M, ex ad P1, er P*CBSav
pcunenref P1 9 ad] in S 16 demirre MP dirompe Rav
17 efttnenTem MPC 18 uesti] opi R ̄υ 19 difpexenf MPCS
III R, quartus a 20 eit.] ofrendere MPC quod in ras. P*
28 dominns] dnCR pnocanT CR 27 III P,
IT B, fecundus a 28 non] ne R mihi] me MP1C, om. R
coram me: non tacebo, sed reddam et retribuam in sinu
eorum iniquitates uestras et iniquitates patrum uestrorum
simul, dicit dominus. qui sacrificauerunt super montes et
super colles exprobrauerunt mihi, et remetiar opus eorum
primum in sinus eorum. Et post X uersus: Et uos, inquit,
qui dereliquistis dominum, qui obliti estis montem
sanctum meum, qui ponitis fortunae mensam et libatis super
eam: numerabo uos in gladio, et omnes in caede corruetis:
pro eo quod uocaui et non respondistis, locutus sum et non
adtendistis: et faciebatis malum in oculis meis et quae nolui
elegistis. Et paulo post: Haec dicit dominus: caelum sedes
mea et terra scabellum pedum meorum. quae ista domus,
quam aedificabitis mihi ? et quis iste locus quietis meae?
omnia haec manus mea fecit, et facta sunt uniuersa ista, dicit
dominus. ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et
contritum spiritu et trementem sermones meos? Et post VII
uersus: Ego eligam inlusiones eorum et quae timebant adducam
eis: quia uocaui et non erat qui responderet, locutus
sum et non audierunt: feceruntque malum in oculis meis et
quae nolui elegerunt. audite legem domini, qui tremitis ad
uerbum eius: dixerunt fratres uestri odientes uos et abicientes
propter nomen meum: glorificetur dominus, et uidebimus in
laetitia uestra. ipsi autem confundentur.
a 4 qui] quIa J? 5 remmar (remic. M) MP1O 6 tmut
M, fmu CRP2 υ X] aliquos a 7 qui pr.] om. MCR montem]
nomen MPCR 9 comuriT MPXC 10 uocatu uof Ca 11 facienf
P1, fecifrif P* 12 CedIt C 18 fcabillum MP meorum] ruorS
S1 quae efr BPav 14 quam] qua S 17 VllJ IIII P, feitus a
18 illufiones eorum eligam a 19 reQjondenr MP1 21 ebgef C
legem] uerbu Sv rremaif P\'CSa (cod. Am.) 22 od.] hocbenTef M,
obedienres R 24 autem] om. P1 confundent. EIPLICXT ESAIAS.
INCIPIT DE LIBKO HIEREMIAE S
Audite uerbum domini, domus Iacob et omnes cognationes
domus Israhel. haec dicit dominus: quid inuenerunt patres
uestri in me iniquitatis, quia elongauerunt a me et ambulauerunt
post uanitatem et uani facti sunt ? Et post X uersus:
Hereditatem meam posuistis in abominationem. sacerdotes
non dixerunt: ubi est dominus? et tenentes legem nescierunt
me, et pastores praeuaricati sunt in me, et prophetae prophetauerunt
in Bahal et idola secuti sunt. Et paulo post:
Numquid obliuiscitur uirgo ornamenti sui, sponsa fasciae
pectoralis suae? populus uero meus oblitus est mei diebus
innumeris. quid niteris bonam ostendere uiam tuam ad
quaerendam dilectionem, quae insuper et malitias tuas docuisti
uias tuas, et in alis tuis inuentus est sanguis animarum
pauperum et innocentium? non in fossis inueni eos, sed in
omnibus quae supra memoraui. et dixisti: absque peccato et
innocens ego sum, et propterea auertatur furor tuus a me !
ecce ego iudicio contendam tecum, eo quod dixeris: non
peccaui. quam uilis es facta nimis iterans uias tuas! et ab
Aegypto confunderis, sicut confusa es ab Assur. nam et ab
ista egredieris et manus tuae erunt super caput tuum, quoniam
obtriuit dominus confidentiam tuam. Et paulo post: Conuertimini,
filii, reuertentes, dicit dominus, quia ego uir uester.
8, 14 M, leremie CR 8 cog
a 7 poՐՐuMPlCR et ten.] errenenTef
P 9 pph∗e(ras. a) pferauerunT P 10 et ante idola om.
MGR 11 oblCSav auCRav, er fponfa P1
12 nero] om. S 14 docuom.
MPlS 16 innocenM, mnocenru PCRav sed] eT P1 18 ego]
om. MPS 19 eo] ego M 21 afar C 28 obtr.] R
a
ofiduciam R paulo post] p\' paf P 24 dic dnf. s
pofr XXX uerf pluf minuf. Ad me conuerrere ... laudabunT || pag. 100 ||
er paulo p\'. Quia ego uir ur. Ite paulo p\' Si conuerrenf | ɪrl. conuerrere
aiT diif. Cɪrcuɪ
Item paulo post: Si conuerteris, Israhel, conuertere, ait
dominus, ad me conuertere. si abstuleris offendicula tua a
facie mea, non commoueberis. et iurabis: uiuit dominus! in
ueritate et in iudicio et in iustitia: et benedicent eum gentes
ipsumque laudabunt. Et paulo post: Stultus populus meus
me non cognouit: filii insipientes sunt et uecordes: sapientes
sunt, ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. Et post
XXX uersus: Circuite uias Hierusalem et aspicite et considerate
et quaerite in plateis eius, an inueniatis uirum facientem
iudicium et quaerentem fidem, et propitius ero eius.
quod si etiam: uiuit dominus! dixerint, et hoc falso iurabunt
domine, oculi tui respiciunt fidem. percussisti eos, et non
doluerunt: adtriuisti eos, et rennuerunt accipere disciplinam:
indurauerunt facies suas super petram, noluerunt reuerti. ego
autem dixi: forsitan pauperes sunt et stulti, ignorantes uiam
domini, iudicium dei sui. ibo igitur ad optimates et loquar
eis: ipsi enim cognouerunt uiam domini, iudicium dei sui : et
ecce magis hi simul confregerunt iugum, ruperunt uincula.
Et post VI uersus: Filii tui dereliquerunt me et iurant
his qui non sunt dii. saturaui eos, et moechati sunt et in
domo meretricis luxuriabantur. equi amatores et admissarii
facti sunt, unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat.
numquid super his non uisitabo, dicit dominus, et in gente
tali non ulciscetur manus mea? Et post XL uersus: Qui
24 ib. 22-24 om. Rv ait] dicɪR 4 benedicebonr MP1
5 p\' pat P 6 fɪlɪ P necordif MP1 7 facienT M facerej om.
P1 8 XXX] aliquot a lheruCale M et ante conaid. om. P1
9 an] UT S1 10 eius] ei av, eis cod. Am., cf. Septuag. 11 dizerun
p1 falfom S 14 uerba: facies 8. 8. p. Doluerunt om. P1 er
noluerunP2 υ 16 verba: ibo igitur — — dei sui om. MPCR
16 et 17 et iudicium a (cod. Am.) 18 hn MPCR, hɪɾ S 19 VI]
aliquos a derelinquerunT P1 20 hɪ∗ɾ P, hiis R quae MP\'
mechan R 21 luxonabanTur MPC\', luxurɪa
qui Rb emiɾɾaru P2 υ 22 mmebaT M, hm∗meba
hinmabaT S1 24 manus] amma P2Sa
non praeteribit: et commouebuntur et non poterunt, et intumescent
fluctus eius et non transibunt illud. populo autem
huic factum est cor incredulum et exasperans: recesserunt et
abierunt, et non dixerunt in corde suo: metuamus dominum
deum nostrum. Et post VII uersus: Inuenti sunt, inquit,
in populo meo impii, insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes
et pedicas ad capiendos uiros. sicut decipula plena auibus,
sic domus eorum plenae dolo: ideo magnificati sunt et dilatati,
incrassati sunt et inpinguati, et praeterierunt sermones meos
pessime. causam pupilli non dixerunt et iudicium pauperum
non iudicauerunt. numquid super his non uisitabo, dicit
dominus, aut super gentem huiuscemodi non ulciscetur anima
mea? stupor et mirabilia facta sunt in terra. prophetae
prophetabant mendacium, et sacerdotes adplaudebant manibus
suis, et populus meus dilexit talia: quid igitur fiet in
S 2 commonebunT PS ɪnS 5 habierunr
MC non] om. P1 6 VII] paucos a 7 in] om. Pl 8 peducaf
MPl 9 aic] flcuT P1 10 ɪnpɪnguaMP 11 ad uocem
pupilli add: S ɪndɪcauerunP* (cf, v) dixerunt] direxerunt
PCB 12 non ɾup hifs B 13 aut] om. P1 ulcisc.] oblɪuɪɾcɪ
R anima] manuf MPlCB 14 mea] add. hic (tunc edd.) expomT
quod (mn. quod MP1C) fupra dizerar: ibo ad op
Tan ɪpɾɪ (add: n5 R) cognouenmT (cognouennT M) uɪam dSi: & ecce magif
hi parrrer confregerunT lugum, ruperunT uncula. nunc defcnbrr qui funT
(flnT Pl) opTimaTef, propheTae uɪdelice
praedicunT, aln facienda ex lege decernunT (dɪɾcernuB). & ecce, ɪnquɪ
(mqmd MP), ilhf mendacɪum propheTannbuf (-TaTibuf M, profeTaTib;
P1) facerdoTef mambuf adplauterunT. & UT (om. ut P1) ofrendaTur (ofrendaT
P1) populuf non effe ftne culpa, qui a Tahbuf abduca-rur, ɾcrip
efr: er populuf meuf dilexiT TalIa: (add: populuf P7) quondam meuf fed
(er MCR) pofrquam dilenT (add: Taha P\'R) meuf effe deɾɪuɪ
edd.) quid ɪgɪ
flue cap
qUIa (quae MPC) nec m pnncipibus, nec m populo muen-ruf HT, qui .
recta fennreT (tUrba: quia nec - - sentiret om. P1) MPCB, cf. S.
Hieronymi in Hierem. Comm. I. II. cap. V 14 uerba: stupor e. m. f. sunt
om. P1 15 pphaauerunT (prophaer. P) MPCB eT plaudebanT P\'
contestabor, ut audiat? ecce incircumcisae aures eorum, et
audire non possunt: ecce uerbum domini factum est illis in
obprobrium, et non suscipiunt illud. Et paulo post: Audite
uerbum domini, omnis Iuda, qui ingredimini per portas has,
ut adoretis dominum. haec dicit dominus exercituum deus
Israhel: bonas facite uias uestras et studia uestra, et habitabo
uobiscum in loco isto. nolite confidere in uerbis mendacii,
dicentes: templum domini, templum domini est. quoniam
si benedixeritis uias uestras et studia uestra, si feceritis
iudicium inter uirum et proximum eius, aduenae et pupillo
et uiduae non feceritis calumniam, nec sanguinem innocentem
effuderitis in loco hoc, et post deos alienos non ambulaueritis
in malum uobismet ipsis: habitabo uobiscum in loco isto, in
terra, quam dedi patribus uestris, a saeculo usque in saeculum.
ecce uos confiditis uobis in sermonibus mendacii, qui non
proderunt uobis, furari, occidere, adulterare, iurare mendaciter,
libare Bahalim et ire post deos alienos, quos ignoratis. et
uenistis et stetistis coram me in domo hac, in qua inuocatum
est nomen meum, et dixistis: liberati sumus, eo quod fecerimus
omnes abominationes istas. ergo spelunca latronum facta est
domus ista, in qua inuocatum est nomen meum in oculis
uestris? ego, ego sum, ego uidi, dicit dominus. ite ad locum
meum in Silo, ubi habitauit nomen meum a principio, et
uidete, quae fecerim ei propter malitiam populi mei Israhel
et nunc, quia fecistis omnia opera haec, dicit dominus, et
M, omnif
(ɪɾ in ras.) P 6 dominum] dmuerba: et habitabo - stadia
ueatra om. B 8 isto] hoc C mendaria P1 9 uerba:
templum domini ter P2a υ, 10 benedirezennf P2C2R υ, benedirenfnf
P1 11 uerba: aduenae - - calnmniam om. MPCB 13 non] m
P* 15 & ufque P1 υ 17 forare MPC 19 fraif M1 20 uerba:
et dixistis - - nomen meum add. in marg. sign. hd et hh. m. pr.
S liberaom. P1 laTronem P\' 23 ego bis]
temel MPCB 24 ubi C
opera] lerba S
audistis, et uocaui et non respondistis : faciam domui huic, in
qua inuocatum est nomen meum et in qua uos habetis fiduciam,
et loco, quem dedi patribus uestris, sicut feci Silo, et proiciam
uos a facie mea, sicut proieci omnes fratres uestros uniuersum
semen Ephraim. tu ergo noli orare pro populo hoc, nec adsumas
pro eis laudem et orationem, et non obsistas mihi:
quia non exaudiam te. nonne uides, quid isti faciant in
ciuitatibus Iuda et in plateis Hierusalem ? filii colligunt ligna
et patres succendunt ignem et mulieres conspergunt adipem,
ut faciant placentas reginae caeli et libent diis alienis et me
ad iracundiam prouocent. numquid me ad iracundiam prouocant?
dicit dominus, nonne semet ipsos in confusione uultus
sui? Et paulo post: Numquid qui cadit non resurget? et
qui auersus est non reuertetur? quare ergo auersus est populus
iste in Hierusalem auersione contentiosa? adprehenderunt
mendacium et noluerunt reuerti. adtendi et auscultaui: nemo
quod bonum est loquitur, nullus est qui agat paenitentiam
super peccato suo dicens: quid feci? Et post VIIII uersus:
Quomodo dicitis: sapientes nos sumus et lex domini nobiscum
est? uere mendacium operatus est stilus mendax scribarum.
confusi sunt sapientes, perterriti et capti sunt. uerbum enim
domini proiecerunt, et sapientia nulla est in eis. Et paulo
post: Quis dabit me in solitudine diuersorium uiatorum, et
derelinquam populum meum et recedam ab eis? quia omnes
adulteri sunt, coetus praeuaricatorum. et extenderunt linguam
MPCa, m loco R quam MP1C1 5 ɪcɪ MP1
6 effraim MPCSa, effraym R or.] erjrare C 8 uɪdiɾ MCl qd MC
9 collegunt MPl 11 ut faciant] om. 8 placenxef Pl regina M,
nt
regna C 12 proaocent] prouocaɾɾena. lin. al. m.) S 14 cada S
(cod. Am.) 15 ergo] aurem P reuarfaf C 16 contentione P1
17 adTendire & MC auɾculra∗∗ (m ras., re 8. lin. add. al. m.) C
18 poemrenna S 19 VIII P, paucos a 21 mendacium uere efr
operaruf P fcnbarum mendax B 23 picerunr MP1C paufl p;
*
Mt p pat P 24 diuerforum PlCa 26 caeruf P1, cerus R, et coetus
a praeuaricatorum] sequ.: & derehnquam populum meum MPC
in terra, quia de malo ad malum egressi sunt et me non
cognouerunt, dicit dominus. unusquisque se a proximo suo
custodiat et in omni fratre suo non habeat fiduciam: quia
omnis frater supplantans supplantabit et omnis amicus fraudulenter
incedet. et uir fratrem suum deridebit et ueritatem
non loquentur. docuerunt enim linguam suam loqui mendacium:
ut inique agerent, laborauerunt. habitatio tua in medio doli:
in dolo rennuerunt scire me, dicit dominus. propterea haec
dicit dominus exercituum: ecce ego conflabo et probabo eos.
quid enim aliud faciam a facie filiae populi mei ? sagitta
uulnerans lingua eorum, dolum locuta est in ore suo: pacem
cum amico suo loquitur et occulte ponit insidias. numquid
super his non uisitabo. dicit dominus, aut in gente tali non
ulciscetur anima mea? Et paulo post: Haec dicit dominus:
non glorietur sapiens in sapientia sua, et non glorietur fortis
in fortitudine sua, et non glorietur diues in diuitiis suis: sed
in hoc glorietur qui gloriatur, scire et nosse me, quia ego
sum dominus, qui facio misericordiam et iudicium et iustitiam
in terra. haec enim placent mihi, ait dominus. Et post
XVI uersus: Haec dicit dominus: iuxta uias gentium nolite
discere et a signis caeli nolite metuere quae timent gentes:
quia leges populorum uanae sunt. quia lignum de saltu praecidit
opus manus artificis in ascia: argento et auro decorauit
illud: clauis et malleis conpegit, ut non dissoluatur. in similitudinem
palmae fabricata sunt, et non loquentur: portata
tollentur, quia incedere non ualent. nolite ergo timere ea,
quia nec male possunt facere, nec bene. non est similis tui,
C 4 omne MP* fratrɪ
CSa 5 fubplanranf MP ɾubplanMP1, fupplauTabiTur R
fraudoleuTer S 6 mcediT CPRa 7 loqaeℱ B 8 doli] ydoli R
11 filii R fagiTa P1 18 glonerur forem P1 20 placet a
21 XVI] aliquot a dnMPCS 22 menmere S, mu τuare P1
28 falTa C1 pcediT MP1C1 24 manuum P1 26 palmae] plafme
(-ę Pa) MPCa
quis non timebit te, o rex gentium? tuum est enim decus:
et inter cunctos sapientes gentium et in uniuersis regnis eorum
nullus est similis tui. pariter insipientes et fatui probabuntur.
doctrina uanitatis eorum lignum est. argentum inuolutum de
Tharsis affertur et aurum de Ophaz, opus manus aerarii.
hyacinthus et purpura indumentum eorum, opus artificum
uniuersa haec. dominus autem deus uerus est, ipse deus
uiuens et rex sempiternus. ab indignatione eius commouebitur
terra, et non sustinebunt gentes comminationem eius. sic ergo
dicetis eis: dii, qui caelos et terram non fecerunt, pereant de
terra et de his quae sub caelo sunt. Et aliquanto post:
Haec dicit dominus: maledictus homo, qui confidit in homine
et ponit carnem brachium suum, et a domino recedit cor eius.
erit enim quasi myricae in deserto et non uidebit cum uenerit
bonum, sed habitabit in siccitate in deserto in terra salsuginis
et inhabitabili. benedictus uir, qui confidit in domino, et erit
dominus fiducia eius. et erit quasi lignum, quod transplantatur
super aquas, quod ad humorem mittit radices suas: et
non timebit, cum uenerit aestus: et erit folium eius uiride, in
tempore siccitatis non erit sollicitum, nec aliquando desinet
facere fructum. Item aliquanto post: Haec dicit dominus:
facite iudicium et iustitiam et liberate ui oppressum de manu
calumniatoris, et aduenam et pupillum et uiduam nolite contristare
neque opprimatis inique, et sanguinem innocentem ne
pr. om. P1SR υ 6 MC, S de ophaz] ropazion
a opaz P1, Tophaz P*, ophir R ad uocem opus add.: artificɪɾ &
P2aB hęram P1, earom R 7 hyacɪnc
PS) MCP1S, ɪacɪncR, hiacynthus a 8 unɪuerɾum P1 dominus]
om. P1 10 non] om. MPCR 11 dicmf MP1CS 14 poneT
MP1C1 m cams B recedet a 15 mymce P, min | ce (r 8. lin.
add. m. 1) M, mimce C, mmce R 16 habiTaniT P1 α 17 mhabirabile
S confida M 18 Traɾplan
umoreMP1 α, efraf S 21 deɾnɪ
22 item] eT PSa 24 conTnfTan P1 25 oppremaTif M, oppmaref P1
dispergunt et dilacerant gregem pascuae meae, dicit dominus.
ideo haec dicit dominus deus Israhel ad pastores, qui pascunt
populum meum: uos dispersistis gregem meum et eiecistis eos
et non uisitastis: ecce ego uisitabo super uos malitiam studiorum
uestrorum, ait dominus. Item paulo post: Haec dicit
dominus exercituum: nolite audire uerba prophetarum, qui
prophetant uobis et decipiunt uos. uisionem cordis sui locuntur,
non de ore domini. dicunt his qui blasphemant me: locutus
est dominus: pax erit uobis, et omni qui ambulat in
prauitate cordis sui dixerunt: non ueniet super uos malum.
quis enim adfuit in consilio domini? Et post XI uersus:
Non mittebam prophetas, et ipsi currebant: non loquebar ad
eos, et ipsi prophetabant. si stetissent in consilio meo et nota
fecissent uerba mea populo meo, auertissem utique eos a uia
sua mala et a pessimis cogitationibus suis. Et post II
uersus: Audiui quae dixerunt prophetae prophetantes in
nomine meo mendacium atque dicentes: somniaui, somniaui.
usquequo istud est in corde prophetarum uaticinantium mendacium
et prophetantium seductiones cordis sui, qui uolunt
facere, ut obliuiscatur populus meus nominis mei propter
somnia cordis sui, quae narrat unusquisque ad proximum
suum , sicut obliti sunt patres eorum nominis mei propter
Bahal? propheta, qui habet somnium, narret somnium: et qui
habet sermonem meum, narret sermonem meum uere. quid
paleis ad triticum? dicit dominus. numquid non uerba mea
sunt quasi ignis, ait dominus, et quasi malleus conterens
17 ib. 25-32 MC1, effundɪM 4 lecɪɾM, eiecifri
P1 5 non] om. P1 uɪɾɾɪ
8 decipienS 11 nof S, eos R 12 XI] aliquos a 13 pphaɪɾ
C loquebar (ar in rat) P 16 IIII] paucos a 17 qui P1
20 nolet R 22 narranT S 24 aba M 26 paleaf M1, palleif
quasi S mea] om. B 27 funT ɾɪc(corr. m. 1) M ait] dicit an
furantur uerba mea unusquisque a proximo suo. ecce ego ad
prophetas, ait dominus, qui adsumunt linguas suas et aiunt: dicit
dominus. ecce ego ad prophetas somniantes mendacium, ait
dominus, qui narrauerunt ea et seduxerunt populum meum in
mendacio suo et in miraculis suis, cum ego non misissem eos
nec mandassem eis: qui nihil profuerunt populo huic, dicit dominus.
Et paulo post: Et misit dominus ad uos omnes seruos
suos prophetas consurgens diluculo mittensque, et non audistis,
neque inclinastis aures uestras, ut audiretis, cum diceret: reuertimini
unusquisque a uia sua mala et a pessimis cogitationibus
uestris, et habitabitis in terra, quam dedit dominus uobis et
patribus uestris, a saeculo et usque in saeculum. et nolite ire
post deos alienos, ut seruiatis adoretisque eos, neque me ad
iracundiam prouocetis in operibus manuum uestrarum, et non
adfligam uos. et non audistis me, dicit dominus. Et aliquanto
post: Maledictus qui facit opus domini fraudulenter.
Item post aliquantum: Bonus est dominus sperantibus in
eum, animae quaerenti illum. bonum est praestolari cum
silentio salutare domini. bonum est uiro, cum portauerit
iugum ab adulescentia sua. sedebit solitarius et tacebit: quia
leuauit super se. ponet in puluere os suum, si forte sit spes.
dabit percutienti se maxillam, saturabitur obprobriis: quia
non repellit in sempiternum dominus.
om. Pl 2 pronmo fuo (utrumque o terminat. in ras.) P
4 et ecce.. ɾomniaa ſomnɪanC 6 mMC
7 eof M1 9 ppheranf P1 12 quaP* 14 seruiatis eis
0 16 audM, andiaif S1 ahco MC 17 dei JB fraudolenTer
8 18 p aliquanMCR 19 querenTe S
prefmlan MO\', praefralan P1, preflTolare S 20 ſalu
ſS 22 lenamt fe ſup fe Ea poniT PS 28 pcuTienTef
8 24 repellet R
Cum autem pertransissent septem dies, factum est uerbum
domini ad me dicens: fili hominis, speculatorem dedi te domui
Israhel, et audies de ore meo uerbum, et adnuntiabis eis ex
me. si dicente me ad impium: morte morieris, non adnuntiaueris
ei, neque locutus fueris, ut auertatur a uia sua
impia et uiuat, ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem
autem eius de manu tua requiram. si autem tu adnuntiaueris
impio et ille non fuerit conuersus ab impietate sua et uia sua
impia, ipse quidem in iniquitate sua morietur, tu autem animam
tuam liberasti. sed et si conuersus iustus a iustitia fecerit
iniquitatem, ponam offendiculum coram eo, ipse morietur, quia
non adnuntiasti ei. in peccato suo morietur, et non erunt in
memoria iustitiae eius, quas fecit: sanguinem uero eius de
manu tua requiram. si autem adnuntiaueris iusto, ut non
peccet iustus, et ille non peccauerit, uiuens uiuet, quia adnuntiasti,
et animam tuam liberasti. Et post aliquantum:
Et dixit dominus ad eum: transi per mediam ciuitatem in
medio Hierusalem, et signa thau super frontem uirorum
gementium et dolentium super cunctis abominationibus, quae
fiunt in medio eius. et illis dixit audiente me: transite per
mediam ciuitatem sequentes eum et percutite, non parcat
oculus uester, neque misereamini: senem, adulescentulum, et
uirginem, et paruulum, et mulieres interficite usque ad
2 INCIP DB LiBRO EZECHIELIS PROPH S HBZBCHEBLIS P, haezech
M 8 perC 4 domini] om. P1
filu M 5 ex] de S 6 me dicenTe Sa moneref Mt monenf P1
non] fi non P* adnunS 8 in] om. MP1 (cod. Am.)
monaxur Pl 9 adnunS 10 a ma P7av 11 iniquitate]
MGR 12 si] om. MPlC a luftina ſua P\'av
18 et 14 monarur P1 17 pecceT** P et] om. MP1C u
MC 18 et ta a υ aliquanra R 19 eum] me P1 20 Tau Pa
r
(cod. Am.) 26 fronTem P 23 eum] om. MPCR 24 senem] om. Pl
25 muherS a Ma, inCPR
et a sanctuario meo incipite. Et aliquanto post:
Pro eo quod maerere fecistis cor iusti mendaciter, quem ego
non contristaui, et confortastis manus impii, ut non reuerteretur
a uia sua mala et uiueret. Item post aliquantum: Ecce
haec fuit iniquitas Sodomae sororis tuae: superbia, saturitas
panis, et abundantia, et otium ipsius et filiarum eius: et
manum egeno et pauperi non porrigebant: et eleuatae sunt
et fecerunt abominationes coram me. et abstuli eas, sicut
uidisti. Et post paululum: Vir si fuerit iustus et fecerit
iudicium et iustitiam, in montibus non comederit et oculos
non leuauerit ad idola domus Israhel et uxorem proximi sui
non uiolauerit et ad mulierem menstruatam non accesserit et
hominem non contristauerit, pignus debitori reddiderit, per
uim nihil rapuerit, panem suum esurienti dederit et nudum
operuerit uestimento, ad usuram non commodauerit et amplius
non acceperit, ab iniquitate auerterit manum suam, iudicium
uerum fecerit inter uirum et uirum, in praeceptis meis ambulauerit
et iudicia mea custodierit, ut faciat ueritatem, hic
iustus est:. uita uiuet, ait dominus deus. quod si genuerit
filium latronem et effundentem sanguinem et fecerit unum de
istis, et haec quidem omnia non facientem, sed in montibus
comedentem et uxorem proximi sui polluentem, egenum et
pauperem contristantem, rapientem rapinas, pignus non reddentem
et ad idola leuantem oculos suos, abominationem
facientem, ad usuram dantem et amplius accipientem:
Pa (cod. Am.) ne in ras. P 2 pofr
aliqua R 8 fecifn S 4 conforrafn S1 .reuer τeτur P1R
5 item] om. MPCR ahqaa R ecce] et a 6 haec om. C
10 paulo poft R panlt MC, pJ P, paulolum S1 11 commedenr
MP1R oculof fuof P2 υ 12 lauaueriT M 14 per] pofr Pl
15 et] om. P 17 accM 19 hic M 20 u
monerur R 21 et pr. om. Sa effudenrem P1 fecenT mdicium
P1 22 haec] om. R 28 commedenTem MPl 25 suos] om. P*
abominationeB a 26 numquid non (non peràuctwm) P
morte morietur: sanguis eius in ipso erit. quod si genuerit
filium, qui uidens omnia peccata patris sui, quae fecit, timuerit
et non fecerit simile eis, super montes non comederit et oculos
suos non leuauerit ad idola domus Israhel et uxorem proximi
sui non uiolauerit et uirum non contristauerit, pignus non
retinuerit et rapinam non rapuerit, panem suum esurienti
dederit et nudum operuerit uestimento, a pauperis iniuria
auerterit manum suam, usuram et superabundantiam non
acceperit, iudicia mea fecerit et in praeceptis meis ambulauerit:
hic non morietur in iniquitate patris sui, sed uita uiuet. pater
eius, quia calumniatus est et uim fecit fratri, malum operatus
est in medio populi sui: ecce mortuus est in iniquitate sua.
et dicitis: quare non portauit filius iniquitatem patris? uidelicet
quia filius iudicium et iustitiam operatus est et omnia praecepta
mea custodiuit et fecit illa: uita uiuet. anima, quae
peccauerit, ipsa morietur. filius non portabit iniquitatem
patris, et pater non portabit iniquitatem filii. iustitia iusti
super eum erit et impietas impii super eum erit. si autem
impius egerit paenitentiam ab omnibus peccatis suis, quae m
operatus est, et custodierit uniuersa praecepta mea et fecerit
iudicium et iustitiam, uita uiuet et non morietur. omnium
iniquitatum eius, quas operatus est, non recordabor: in iustitia
sua, quam operatus est, uiuet. numquid uoluntatis meae est
mors impii, dicit dominus deus, et non ut conuertatur a uiis
suis et uiuat? si autem auerterit se iustus a iustitia sua et
fecerit iniquitatem secundum omnes abominationes, quas operari
pr.] uMPC uiuet alt.) mder P1 4 fecenr P
commedenT MP 5 lauauenT M 6 sui] om. MPlB 7 raenuenT
MPC1 8 pauperef M, pauper P1 MPC 10 accipenr
MP 11 in] om. MP\' nita] om. MP\'CR, v
P1S faCIT P1, fecenT R malum] om. M1, eT malum Sav
18 est alt.] om. S in] om. P MSa, dic
P1, dmftif P1 portabit a patris] om. Pl 15 omma (om. et)
Sav 16 uita] om. MPlCR 17 morP1 17 et 18 porrauir
MP\'C 19 enT fap ea Rav 20 MPC
qm P1 22 et alt.] om. S (cod. ÂM.) 23 imqmTarem P1 24 quam]
que M, que C 27 omnes] om. Pl operare MP
fecerat, non recordabuntur. in praeuaricatione, qua praeuaricatus
est, et in peccato suo, quod peccauit, in ipsis morietur.
et dixistis: non est aequa uia domini. audite, domus Israhel:
numquid uia mea non est aequa et non magis uiae uestrae
prauae sunt? cum enim auerterit se iustus a iustitia sua et
fecerit iniquitatem, morietur in eis: in iniustitia, quam operatus
est, morietur. et cum auerterit se impius ab impietate sua,
quam operatus est, et fecerit iudicium et iustitiam, ipse animam
suam uiuific.abit. considerauit enim et auertit se ab omnibus
iniquitatibus suis, quas operatus est: uita uiuet et non morietur.
et dicunt filii Israhel: non est aequa uia domini.
numquid uiae meae non sunt aequae, domus Israhel, et non
magis uiae uestrae prauae? idcirco unumquemque iuxta uias
suas iudicabo, domus Israhel, ait dominus deus. conuertimini
et agite paenitentiam ab omnibus iniquitatibus uestris, et non
erit uobis in ruinam iniquitas. proicite a uobis omnes praeuaricationes
uestras, in quibus praeuaricati estis, et facite
uobis cor nonum et spiritum nonum : et quare moriemini,
domus Israhel? quia nolo mortem morientis, dicit dominus
deus: reuertimini, et uiuetis. Et aliquanto post: Ecce
principes Israhel singuli in brachio suo fuerunt in te ad
effundendum sanguinem. patrem et matrem contumeliis adfecerunt
in te, aduenam calumniati sunt in medio tui, pupillum
et uiduam contristauerunt apud te. sanctuaria mea spreuistis
et sabbata mea polluistis. uiri detractores fuerunt in te ad
Sa pnancaTionS qui C ſua qua B 4 aud
Raora. a ∗equa S 6 enim] om. B
a] om. P 7 in ante iniustitia om. MPC iniustitia] lufnTia P
10 uMPC conſiderau(supra lin. er ras.) P auerrenr
P1, aueret 16 omnibus] homunb; P* 14 idcircum M2P1
15 aft] diciT P 16 poenM 17ruina MP umqu
P\' 20 morientill] peccaTonf C 21 uiu
P1av pofr aliquanR 28 adfecerunt] er fecerunr P1
25 ſpreuP1 υ derracTaToref P
scelus operati sunt in medio tui. uerecundiora patris discooperuerunt
in te, inmunditiam menstruatae humiliauerunt in
te. et unusquisque in uxorem proximi sui operatus est
abominationem, et socer nurum suam polluit nefarie, frater
sororem suam, filiam patris sui, oppressit in te. munera
acceperunt apud te ad effundendum sanguinem, usuram et
superabundantiam accepisti, et auare proximos tuos calumniabaris,
mei quoque oblita es, ait dominus deus. Et post paululum:
Et factum est uerbum domini ad me dicens: fili
hominis, dic ei: tu es terra inmunda et non conpluta in die
furoris. coniuratio prophetarum in medio eius. sicut leo
rugiens capiensque praedam animam deuorauerunt, opes et
pretium acceperunt, uiduas eius multiplicauerunt in medio
illius. sacerdotes eius contempserunt legem meam et polluerunt
sanctuaria mea: inter sanctum et profanum non habuere
distantiam et inter pollutum et inmundum non intellexerunt.
Et post II uersus: Principes eius in medio illius quasi
lupi rapientes praedam ad effundendum sanguinem et ad perdendas
animas et auare sectanda lucra. prophetae autem
eius liniebant eos absque temperamento uidentes uana et
diuinantes mendacium, dicentes: haec dicit dominus deus,
cum dominus non sit locutus. populi terrae calumniabantur
calumniam et rapiebant uiolenter, egenum et pauperem adfligebant
et aduenam opprimebant calumnia absque iudicio.
et quaesiui de his uirum, qui interponeret saepem et staret
oppositus contra me pro terra, ne disperderem eam: et non
MPl 8 m mdndicia (corr. m. pr.) S 5 pollua
(poll M) MP1C 6 opreſſM, opraemT P1 9 mei] om. P1
mei quoque] meiq; SaMPC, paul8 10 filii a 18 opuſ
M, S (cod. Am.) 14 acciperunMP 15 illituj emf P
16 profanum] pphtm R habuerant a
P 19 ad pr.] eT ad R efundendam Pl perd.] precedendaf P1
20 a*uarae P fecTande P1 22 d
P\' 25 calumnia] calumnPSav
27 obpoſM
meae consumpsi eos. uiam eorum in caput eorum reddidi,
ait dominus deus. Item aliquanto post: Et factum est
uerbum domini ad me dicens: fili hominis, loquere ad filios
populi tui, et dices ad eos: terra cum induxero super eam
gladium, et tulerit populus terrae uirum unum de nouissimis
suis et constituerit eum super se speculatorem, et ille uiderit
gladium uenientem super terram et cecinerit bucina et adnuntiauerit
populo, audiens autem quisquis ille est sonitum
bucinae non se obseruauerit, ueneritque gladius et tulerit eum:
sanguis ipsius super caput eius erit. sonum bucinae audierit
et non obseruauerit: sanguis eius in ipso erit. si autem
custodierit, animam suam saluabit. quod si speculator uiderit
gladium uenientem et non insonuerit bucina, et populus non
se custodierit, ueneritque gladius et tulerit de eis animam:
ille quidem in iniquitate sua captus est, sanguinem autem
eius de manu speculatoris requiram. et tu, fili hominis,
speculatorem dedi te domui Israhel: audiens ergo ex ore meo
sermonem, adnuntiabis eis ex me. si me dicente ad impium:
impie, morte monens: non fueris locutus, ut se custodiat
impius a uia sua: ipse impius in iniquitate sua morietur,
sanguinem autem eius de manu tua requiram. si autem adnuntiante
te ad impium, ut a uiis suis conuertatur, non fuerit
conuersus a uia sua, ipse in iniquitate sua morietur, porro
animam tuam liberasti. tu ergo, fili hominis, dic ad domum
Israhel: sic locuti estis dicentes: iniquitates nostrae et peccata
Pav 2 reddi M, reddidi* P 8 ait] dic
er PSa pofr aliqua R 4 filu P1 5 dicif M mduienf C,
duxero S eamj eum P1 7 suis] om. MPlCR 8 gladimn] glonam
P1 8 et 14 buccma et 10 et 11 buccine R 10 non] et non av
obſeruaberS 10 et 15 xulleriT M 11 ſonC\'av audiuiT
P2Sav 12 non fe Sax obſeruauP\'av, fe obferuabiT S (cod.
Am.) 18 se cust. v 14 bucinae P1 16 ilia quidam Pl in]
om. P* (cod. Am.) 18 domuf P\' 19 et ante adnuntiabis add. P*
21 in] om. M 2S et non a 24 in] om. P1 25 tu pr.) om. C
26 dicennf MP1
ergo uiuere poterimus? dic ad eos: uiuo ego, dicit dominus
deus, nolo mortem impii, sed ut reuertatur impius a uia sua
et uiuat: conuertimini a uiis uestris pessimis: et quare moriemini,
domus Israhel? tu itaque, fili hominis, dic ad filios
populi tui: iustitia iusti non liberabit eum, in quacumque die
peccauerit, et impietas impii non nocebit ei, in quacumque
die conuersus fuerit ab impietate sua, et iustus non poterit
uiuere in iustitia sua, in quacumque die peccauerit. etiamsi
dixero iusto quod uita uiuat, et confisus in iustitia sua fecerit
iniquitatem, omnes iustitiae eius obliuioni tradentur et in
iniquitate sua, quam operatus est, in ipsa morietur. si autem
dixero impio: morte morieris, et egerit paenitentiam a peccato
suo feceritque iudicium et iustitiam, pignus restituerit ille
impius, rapinam reddiderit, in mandatis uitae ambulauerit
nec fecerit quicquam iniustum: uita uiuet, non morietur. omnia
peccata eius, quae peccauit, non inputabuntur ei. iudicium
et iustitiam fecit, uita uiuet. et dixerunt filii populi tui: non
est aequi ponderis uia domini. et ipsorum uia iniusta est.
cum enim recesserit iustus a iustitia sua feceritque iniquitates
morietur in eis. et cum recesserit impius ab impietate sua
feceritque iudicium et iustitiam, uiuet in eis. et dicitis: non
est recta uia domini. unumquemque iuxta uias suas iudicabo
de uobis, domus Israhel Et post XLVIIII uersus: Et tu,
fili hominis, filii populi tui locuntur de te iuxta muros et in
ostiis domorum et dicunt unus ad alterum, uir ad proximum
suum, dicentes: uenite et audiamus, qui sit sermo egrediens
a domino. et uenient ad te, quasi ingrediatur populus,
om. P1 3 sua] fua xmpia B, fua mala a
6 liberamt P1S 7 ei] eQ Sa 8 M 10 u
S* 11 lufncia M in] om. P1 12 ſm P* 13 poeniTenni
MS 15 rapinam] rapmamque C2 Sav redderer M1, reddenT M*
P1O1 16 CRav 20 B
28 recta] ęqua a 24 XL nouem S, aliquot a 25 flli] filu P
Sav 26 hofniT CB, hofnT P\' 27 dicens B audiemuf
S\' 28 ueniunt a quafl ſPSv
et non faciunt eos: quia in canticum oris sui uertunt illos et
auaritiam suam sequitur cor eorum. et es eis quasi carmen
musicum, quod suaui dulcique sono canitur: et audient uerba
tua et non facient ea. et cum uenerit quod praedictum est ecce
enim uenit — tunc scient quod prophetes fuerit inter
eos. Et factum est uerbum domini ad me dicens: fili hominis,
propheta de pastoribus Israhel, propheta et dices pastoribus:
haec dicit dominus deus: uae pastoribus Israhel, qui pascebant
semet ipsos, nonne greges pascuntur a pastoribus? lac comedebatis
et lanis operiebamini et quod crassum erat occidebatis,
gregem autem meum non pascebatis. quod infirmum fuit
non consolidastis, et quod aegrotum non sanastis, quod fractum
est non alligastis, et quod abiectum est non reduxistis, quod
perierat non quaesistis: sed cum austeritate imperabatis eis
et cum potentia. et dispersae sunt oues meae, eo quod non
esset pastor: et factae sunt in deuorationem omnium bestiarum
agri et dispersae sunt. et errauerunt greges mei in cunctis
montibus et in uniuerso colle excelso, et super omnem faciem
terrae dispersi sunt greges mei. et non erat qui requireret:
non erat, inquam, qui requireret. propterea, pastores, audite
uerbum domini: uiuo ego, dicit dominus deus, quia pro eo
quod facti sunt greges mei in rapinam et oues meae in deuorationem
omnium bestiarum agri, eo quod non esset pastor,
neque enim quaesierunt pastores gregem meum, sed pastores
pascebant semet ipsos et greges meos non pascebant: propterea,
MP\'CI 2 mcann cunt M cant. oris] canncS monf
8 u\'Ter0r B illos] eos P\' 3 carmen (men in ras.) P
4 muſicorum B quod ita ras. P fonu C\' audiunt av 5 faciunt
av pdicaTtl MP1Sa 6 enim] om. P\' pphaa P1 10 commedebaTif
MP 11 ent MC1 occidebatia] comedebanc (comm. M)
MPCR 13 quod aZt.] qua P1 14 est] ftuT P1 quod pr.] om.
P1 piecB facTa efr Pl omnium]
hominum MC, R 18 et 20 gregif MP
19 colle* P 21 uerba: non er. inquam q. requireret om. MCR
requireT P1 23 quod] quae P1 quod gregef mei dati ſu
B gregif P deuoracione* M 24 ōm1 B quod] quae P1
26 pafcebanT pafroref Sav. semet ipsos - - pascebant om. P1
ecce ego ipse super pastores, requiram gregem meum de
manibus eorum et cessare eos faciam, ut ultra non pascant
gregem, nec pascant amplius pastores semet ipsos: et liberabo
gregem meum de ore eorum et non erit eis ultra in escam.
Et post XXXIIII uersus: Vos autem, greges mei, haec
dicit dominus deus: ecce ego iudico inter pecus et pecus,
arietem et meum. nonne satis uobis erat pascuam bonam
depasci? insuper et reliquias pascuarum uestrarum conculcastis
pedibus uestris, et cum purissimam aquam biberetis,
reliquam pedibus uestris turbabatis. et oues meae his quae
conculcata pedibus uestris fuerant pascebantur, et quae pedes
uestri turbauerant haec bibebant. propterea haec dicit dominus
deus ad eos: ecce ego ipse iudico inter pecus pingue et
macilentum, pro eo quod lateribus et umeris inpingebatis et
cornibus uestris uentilabatis omnia infirma pecora, donec dispergerentur
foras. Et post aliquantum: Haec dicit dominus
deus: sufficiat uobis, principes Israhel: iniquitatem et rapinas
intermittite et iudicium et iustitiam facite et separate confinia
uestra a populo meo, ait dominus deus. statera iusta et
oephi iustum erit uobis et batus iustus.
Ista de libris posuimus, quos et Iudaei canonicos
habent, in quibus eorum inuenimus quae huic operi
conuenirent. sed non sunt omittendi et hi quos
quidem ante saluatoris aduentum constat esse
conscriptos, sed eos non receptos a Iudaeis recepit
P1 fub P1 8 manu Sav 4 nec pafroref pafcanx
amphuf P* 6 XXXIIII uer I pluf mmuf S, aliquantum a 8 hyrcuiu
P aniauav) Sav nonne] & ne MC, eT nec R
pafcna bona P2Sav 9 oculcaRa 10 uM bibenrif
MP1C1S1a 11 MC, que P1 12 pef P1
13 ure M, uf* Pl, uh* (ras. f) S MPCS 15 macelenxQ
MPlC mpinguebaP, mpmg*ebarif (ras. u) C 19 confirma
Pl 20 ait] dicix Sa 21 ∗ephi (ras. 0) C, ephi Ra, oefi S
beaxuf CRS iuf
que R opere S 24 iuemrenR, conuenennT Sa 25 quidani
P\' 26 eos] om. R a ludeof M\' recipiT MP
duo qui Salomonis appellantur a pluribus propter
quandam, sicut existimo, eloquii similitudinem.
nam Salomonis non esse nihil dubitant quique
doctiores. nec tamen eius qui Sapientiae dicitur
quisnam sit auctor apparet. illum uero alterum
quem uocamus Ecclesiasticum, quodlesusq uidam
scripserit, qui cognominatur Sirach, constat inter
eos qui eundem librum totum legerunt. de libro
ergo Sapientiae ista huic operi congruere uisa sunt.
Diligite iustitiam, qui iudicatis terram. sentite de domino
in bonitate et in simplicitate cordis quaerite illum. quoniam
inuenitur ab his qui non temptant illum, apparet autem eis
qui fidem habent in eum. peruersae enim cogitationes separant
a deo: probata autem uirtus corripit insipientes. quoniam in
maliuolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in
corpore subdito peccatis. sanctus enim spiritus disciplinae
effugiet fictum et auferet se a cogitationibus, quae sunt sine
intellectu, et corripietur a superueniente iniquitate. benignus
est enim spiritus sapientiae et non liberabit maledictum a
labiis suis: quoniam renum illius testis est deus et cordis eius
scrutator est uerus et linguae illius auditor. quoniam spiritus
R eiusdem] eofdem Pl ecclesie C in his] hn
MPCR 2 a pluribus appellantur a 4 folomomf M 7 quem]
quae Pl quod] qu0 R 8 seripsieP2CR cognominanPl
tyrach S, strac R confTanT MPC 9 legennr P1 10 opere M
12 DB SAPIENTIA. (-cia M) MCS LIBRO∗ P .18 mdica*Tif P
14 et] om. Pl 15 muenrur (le add. al. m.) P 16 abenx M
eum] illuSv 18 mahuola amma M, mahuolo amma
intrauMP1, inPIRS habMP\'C, inhabPl
19 fclf P\' 20 a] om. S 22 liberauir MC, hber au.. P
24 scruSv
scientiam habet uocis. propter hoc qui loquitur iniqua non
potest latere, sed nec praeteriet illum corripiens iudicium.
in cogitationibus enim impii interrogatio erit: sermonum autem
illius auditio ad dominum ueniet ad correptionem iniquitatum.
illius. quoniam auris zeli audit omnia, et tumultus murmurationum
non absconditur. custodite ergo uos a murmuratione,
quae nihil prodest, et a detractione parcite linguae: quoniam
responsum obscurum in uacuum non ibit. os autem, quod
mentitur, occidit animam. Et paulo post: Qui confidunt
in illum, intellegunt ueritatem, et fideles in dilectione adquiescent
illi: quia donum et pax est electis illius. impii
autem secundum quae cogitauerunt correptionem habebunt,
qui neglexerunt- iustitiam et a domino recesserunt sapientiam
enim et disciplinam qui abicit, infelix est. Et post VI
uersus: Quoniam felix sterilis et incoinquinata, quae nesciuit
thorum in delicto: habebit fructum in respectione animarum:
et spado, qui non operatus est per manus suas iniquitatem,
nec cogitauit aduersus dominum nequissima. Et aliquanto
post: Audite ergo, reges, et intellegite: discite, iudices,
finium terrae iustitiam. praebete aures, uos qui continetis
multitudinem et placetis uobis in turbis nationum. quoniam
data est a domino potestas uobis et uirtus ab altissimo, qui
interrogabit opera uestra et cogitationes scrutabitur. quoniam
cum essetis ministri regni ipsius, non recte iudicastis, neque
PS 2 fcienna MC uocef MPlC 8 nec] om.
P\' prerenbir (bras.) P m radiciuam P 4 fermonS C
5 ad alt.) eT CR imquPl 6 murmuraM
7 abfcondeTur MPCRv 8 nihil] om. Pl prodem P1 a] ad M
Tracnone S 9 abibiT R 10 occideT P (cod. Am.) p\' paul
P 11 mCa (cf. v) adquiescun
P1 15 VI] in MPCR 16 coinquinaMPlCS 17 animarum]
alar\' fcãr\' R (non C) v 19 dominum] dm P2v ahqf p; MO,
ahquanR, om. post P1, pofr ahquanTQ Sa 21 *uof P
22 molM, mulPav 24 inMPlC
cogM) MP -
ambulastis. horrende et cito apparebit uobis: quoniam iudicium
durissimum in his qui praesunt fiet. exiguo enim conceditur
misericordia, potentes autem potenter tormenta patientur. non
enim subtrahet personam cuiusquam dominus, nec reuerebitur
magnitudinem cuiusquam: quoniam pusillum et magnum ipse
fecit et aequaliter illi cura est pro omnibus. fortioribus autem
fortior instat cruciatus. ad uos autem, mali reges, sunt hi
sermones mei, ut discatis sapientiam et non excidatis. qui
custodierint iustitiam iuste, iustificabuntur, et qui didicerint
ista, inuenient quid respondeant. concupiscite ergo sermones
meos, diligite illos, et habebitis disciplinam. clara est enim
et quae numquam marcescat sapientia et facile uidetur ab his
qui diligunt eam et inuenietur ad his qui quaerunt illam. praeoccupat
qui se concupiscunt, ut illis se priorem ostendat.
qui de luce uigilauerit ad illam, non laborabit: adsidentem
enim illam inueniet foribus suis. cogitare enim de illa sensus
est consummatus, et qui uigilauerit pro illa, cito erit securus.
quoniam dignos se ipsa circuit quaerens et in uiis ostendit
se illis hilariter et in omni prouidentia occurrit illis. initium
enim illius uerissima est disciplinae concupiscentia. cura ergo
disciplinae dilectio est, et dilectio custoditio legum illius est,
custoditio autem legum confirmatio incorruptionis est, incorruptio
autem facit esse proximum deo. concupiscentia itaque
sapientiae deducit ad regnum perpetuum. si ergo delectamini
a fiet] om. P1 eugaa C concedaur S
4 paCR (cod. ÃmJ, paxienxer P1 5 enim] om. P* fab-
8 (cod. Am.) reuerebpr. in ras. triun litterarum)
P 6 curuɾquam in ras., add. df P\' puɾɾilluP 7 pro] propTer
P1, de P2Rav autem] ergo Pv 8 mali* (ras. S) C re*gef P
9 hu MPCR excedam MPCR 10 dedicennr MP1 11 ista] mfra
P* (cod. Am.) 12 illos] om. P1 clara eft (ra efr in ras.) P
18 huɾ P 14 ea M eam er (am er in ras.) P inueniɾur
CRSav 15 pnorem C, litt. norem in ras. P, prior v 16 laborau
P1 abfedenxem PS 17 forib; fmf muema (om. suis R) MPCRv
18 pro] corr. in propxer, deinde restitut. P, p R illa S 19 qaoniam]
& qun MPCR digmf P* oftendet a 21 concupiɾcenMC, concupifcenna*
P, ocupifcencie R 28 confirmatio] confummaTio P1v .
in perpetuum regnetis. Et paulo post: Et si iustitiam quis
diligit, labores huius magnas habent uirtutes. sobrietatem
enim et sapientiam docet et iustitiam et uirtutem, quibus utilius
nihil in uita hominibus.
Nunc iam de libro, qui Ecclesiasticus dicitur,
ponenda sunt quae uidentur. de quo hic etiam ea
dixisse deputer quae de Prouerbiorum libro sum
praelocutus, quamuis in isto Ecclesiastico plura
repperi huic operi necessaria.
Timor domini scientiae religiositas. religiositas custodiet
et iustificabit cor, iocunditatem atque gaudium dabit. timenti
dominum bene erit, et in diebus consummationis illius benedicetur.
plenitudo sapientiae est timere deum et plenitudo
a fructibus illius. Et post II uersus : Corona sapientiae
timor domini. Et post IIII uersus: Radix sapientiae
est timere deum: rami enim illius longaeui. in thesauris
sapientiae intellectus est et scientiae religiositas: execratio
autem peccatoribus sapientia. timor domini expellit peccatum.
nam qui sine timore est non potest iustificari: iracundia enim
animositatis illius subuersio illius est. sapiens usque in tempus
sustinebit patiens, et postea redditio iocunditatis. bonus sensus
MC, fcema-nb; R, fimma
3 huias] om. P1 5 uita] uia R hominuS 6 nunc] num Sl
de] om. S 8 depuR, depnTef S 9 quasuis M 18 fcienna
k S relegioɾMPl (bis) religiositas alt. om. C 14 et] om.
P1 luɾՐras.) M 16 est] om. P1 deum] diim CB -
17 II] IllI Pl 18 timor] efr Timor P 19 demn] dominum an
enim] aurem P1 20 fcienna & 8 (cod. Corb. ap. Sab.) 22 p
iuſM 23 animoſM
enarrabunt sensum illius. concupiscens sapientiam, serua
iustitiam, et deus praebebit illam tibi. sapientia enim et
disciplina timor domini, et quod beneplacitum est illi fides et
mansuetudo, et adimplebit thesauros tuos. non sis incredibilis
timori domini et ne accesseris ad illum duplici corde. ne
fueris hypocrita in conspectu hominum et non scandalizeris
labiis tuis. adtende in illis, ne forte cadas et adducas animae
tuae confusionem et reuelet deus abscondita tua et in medio
synagogae elidat te. quoniam accessisti maligne ad dominum,
et cor tuum plenum est dolo et fallacia. Fili, accedens ad
seruitutem dei sta in iustitia et timore et praepara animam
tuam ad temptationem, et deprime cor tuum et sustine.
declina aurem tuam et excipe uerba intellectus, et ne festines
in tempus obductionis. sustine sustentationem dei, coniungere
deo et sustine, ut crescat in nouissimo uita tua. omne quod
tibi adplicitum fuerit accipe: et in dolore sustine et in humilitate
tua patientiam habe. quoniam in igne probatur aurum
et argentum, homines uero acceptabiles in camino humiliationis.
crede deo, et recuperabit te, et dirige uiam tuam et
spera in illum. serua timorem illius et in illo ueteresce.
metuentes dominum, sustinete misericordiam eius, et non deflectetis
ab illo, ne cadatis. qui timetis dominum, credite
illi, et non euacuabitur merces uestra. qui timetis dominum,
P1v uerba: et labia m. e. 8. illius om. P 2 narrabun
(ras. p) S, praebet cod. Am. enim] e∗∗∗∗nI
M 5 adimpleuMC (cod. Am.), adpleu
MtP, fermonef E 6 MCS ne access.] neceffenf P1
7 hypochnta P fcandaluabenf B 10 fmagoge (na ex corr. add.
pr. m.) M, ɾinigoge P1, flnagoge C acceHfTi P\' 11 fallaciae
P1 filu M1 12 Tnnore eT iuɾSa 15 obduTiomf .. ſuſ
TionS C 17 amplic(ras. I) M 19 aceprabilef
M, recepTabilef S, receptibiles ab hnmilia∗∗∗eras.) P,
humilRS1 20 recnperabaT P1 diregeT P1 u
21 illum] eu C uererafce Rav 22 deflecTant RSav 28 et 24
dominum] dmS 24 mercif MP
qui timetis deum, diligite illum, et inluminabuntur corda uestra.
respicite, filii, nationes hominum, et scitote: quis sperauit in
domino et confusus est, permansit in mandatis eius et derelictus
est? et quis inuocauit illum et despexit illum? quoniam
pius et misericors est deus et remittit in tempore tribulationis
peccata omnibus exquirentibus se in ueritate. uae duplici
corde et labiis scelestis et manibus malefacientibus et peccatori
terram ingredienti duabus uiis. uae dissolutis corde, qui non
credunt deo, ideo non proteguntur ab eo. uae his qui perdiderunt
sustinentiam, qui dereliquerunt uias rectas et deuerterunt
in uias prauas. et quid facietis, cum inspicere
coeperit deus? qui timent dominum, non erunt incredibiles
uerbo illius: et qui diligunt illum, conseruabunt uiam illius.
qui timent dominum, inquirent quae beneplacita sunt illi: et
qui diligunt eum, replebuntur lege ipsius. qui timent dominum,
parabunt corda sua et in conspectu illius sanctificabunt
animas suas. qui timent dominum, custodiunt mandata illius
et patientiam habebunt usque ad inspectionem illius dicentes:
si paenitentiam non egerimus, incidemus in manus dei et non
in manus hominum. secundum enim magnitudinem illius,
sic et misericordia ipsius cum eo. Filii sapientiae ecclesia
iustorum, et nati illorum oboedientia et dilectio. iudicium
patris audite, filii dilecti, et sic facite, ut salui sitis. Et post
II uersus: Qui diligit deum, exorabit pro peccatis et
M, oblecranone (ranone in ras. trium uel quatt. litt.) P
2 deum] dum PR 3 nanomf C fperabit MC 4 cM
uerba: permansit i. m. e. e. d. eat rom. MPCR 5 illum pr.] m illu
MC illum muocamr Sa difpent MPC .. 6 remR1av
7 exquir.] expecTannb, S1 8 fcelefref M 10 deo] dm MP
hiif PB 11 diuerrerunr Raro 12 in] ad B qm P1 18 cepenr
MCBS domin.] dmMG 15 mquaerenr P1 16 eum] om. P1
domin.] dmSav 19 et] om. Pl inconſpectionem
1* 20 paenit.] patientiam P1 incedimuſ MP1, mcidim\' C m dl
manuf Sa 21 enim] om. P 22 iplrius] illius Bv eo] lpfo Sax
23 nati] natio P1Rv 24 audite] arrendiTe R 25 deum] dfim
R exorauit P1 (cod. Am.)
qui thesaurizat ita et qui honorificat matrem suam. qui honorat
patrem, iocundabitur in filiis. qui honorat patrem suum,
uita uiuet longiore, et qui obaudit patri, refrigerabit matrem.
qui timet deum, honorat parentes: et quasi dominis seruiet
his qui se generauerunt. in opere et sermone et omni patientia
honora patrem tuum, ut superueniat tibi benedictio a domino.
Et post III uersus: Ne glorieris in contumelia patris tui.
Et post III uersus: Fili, suscipe senectam patris tui et ne
contristes eum in uita illius. et si defecerit sensus, ueniam
da et ne spernas eum in tua uirtute. Et post IIII uersus:
Quam malae famae est qui relinquit patrem! et est maledictus
a deo qui exasperat matrem. fili, in mansuetudine
opera tua perfice, et super hominum gloriam diligeris. quanto
magnus es, humilia te in omnibus, et coram deo inuenies
gratiam: quoniam magna potentia dei solius et ab humilibus
honoratur. altiora te ne quaesieris et fortiora te ne scrutatus
fueris: sed quae praecepit tibi deus, illa cogita semper: et
in pluribus operibus eius ne fueris curiosus. non est enim
tibi necessarium ea quae abscondita sunt. Et post III
uersus: Multos enim inplanauit suspicio eorum et in uanitate
detinuit sensus illorum. cor durum male habebit in nouissimo,
—29 R honorat] hononficar Sa
3 honorat] hononficaT S 4 longion S 5 deum] om. R ferui. &
htf M 6 generauerunt S (cod. dm.) : genuerunMPCRav m Cermone
(-om M) & m omni MC m omi R 8 verba: et p. m
uersns om. MPCR 9 fenecTa C 10 conTnfrenf 8 fenfu Rav
12 reli∗qu(eras. n) C, relmqua S, derelinquit ab 13 fili∗ Pmanſuaudine
MC 14 hominem P1, omnem P\' quando P1
15 humilia te] humil(ras. ex) P 16 quoniam]
quam R toliuf dei eT ab holbns R 18 pcipiT M, percipiT P1
∗∗illa (ras. m) M 19 ne] S C enim] om. P enim eft a
20 neceſſariam P1 neceſſariuR ea quae abfcondita funt
uidere oculis tuis av 21 mpl∗naufras. a, in marg: at inquinau
al. m.) C, fubplanTaniT P (cf. v) 22 daenuMPS habiT C
uias non habebit successus, et prauicordius in illis scandalizabitur.
cor nequam grauabitur in doloribus, et peccator
adiciet ad peccandum. Et post II uersus: Cor sapiens
intellegitur in sapientia, et auris bona audiet cum omni concupiscentia
sapientiam. sapiens cor et intellegibile abstinebit
se a peccatis et in operibus iustitiae successus habebit. ignem
ardentem extinguit aqua, et elemosyna resistit peccatis: et
deus prospector eius qui reddit gratiam meminit in posterum,
et in tempore casus tui inuenies firmamentum. Fili, elemosynam
pauperum ne fraudes et oculos tuos ne transuertas a paupere.
animam esurientem ne despexeris et non exasperes pauperem
in inopia sua. cor inopis ne adflixeris et non protrahas datum
angustianti. rogationem cum tribulatione ne abicias et non
auertas faciem tuam ab egeno. ab inope non auferas oculos
tuos propter iram et non relinquas quaerentibus tibi retro
maledicere: maledicentis enim in amaritudine exaudietur
precatio illius: exaudiet autem eum qui fecit illum. congregationi
pauperum affabilem te facito, et presbytero humilia
animam tuam et magnato humilia caput tuum. declina
pauperi aurem tuam et redde debitum tuum et responde illi
pacifica in mansuetudine. libera eum qui iniuriam patitur de
manu superbi, et non acide feras in anima tua. in iudicando
6, 1 et 2 uerba: cor
nequam grauabitur om. MCB 4 peccandum] peccaTS B 8
p1 ehmoftna M, elemofmif C, elemofma RS reHfrif C, reſiſ
S 9 perfpecxor ei\' efr R redda 8 10 P elymofini
M, elemofmam PR, hemoſia
S, pauperis av ſransuerranſ Pl, anerraf P* 12 difpexenf MPC
13 in] om. MP1C1 non] ne 8 14 anguſ
contribulati v habiciaf MC et] om. P 15 non] ne CB
16 et] om. Pl 17 maledicenref MP, maledicenS\' enim] add. tibi
CBav amaritudine animae av 18 deprecatio av eum] om. P*
congregaTione S 19 prefbirero (pręfb. C) MPCBS 21 pauperi fine
triftitia av 22 pacifice B de manu] om. Pl 2S accide erat P1
et eris uelut filius altissimi obaudiens, et miserebitur tui
magis quam mater. sapientia filiis suis uitam inspirauit, et
suscipit exquirentes se et praeibit in uia iustitiae. et qui
illam diligit, diligit uitam: et qui uigilauerint ad illam, conplectebuntur
placorem eius. qui tenuerint illam, uitam hereditabunt,
et quo introiuit bene dicit deus. qui seruiunt ei, obsequentes
erunt sancto: et eos qui diligunt illam diligit deus.
qui audit illam, iudicat gentes: et qui intuetur illam, permanebit
confidens. si crediderit ei, hereditabit illam et erunt
in confirmatione creaturae illorum. quoniam in temptatione
ambulat cum eo et in primis eligit eum. timorem et metum
et probationem inducet super illum et cruciabit illum in
tribulatione doctrinae suae, donec temptet illum in cogitationibus
illius et credat animae illius. et firmabit illum et
iterum adducet directum ad illum, et denudabit abscondita sua
illi et thesaurizat super illum scientiam et intellectum iustitiae.
si autem oberrauerit, derelinquet illum et tradet eum in
manus inimici sui. fili, conserua tempus et deuita a malo.
pro anima tua non confundaris dicere uerum. est enim confusio
adducens peccatum et est confusio adducens gloriam et
gratiam. non accipias faciem aduersus faciem tuam, nec
aduersus animam tuam mendacium. non reuerearis proximum
tuum in casu suo, nec retineas uerbum in tempore salutis.
in ras.) P tui] nbi P 3 fapienTiam MPl mra
C inſpirabRv 4 exquirentes] inquirentes av
piuMPl (cod. Am.) 5 conplecrebnnf (bu perduct.) C, oplebunt
R 6 placorem] dnlcore R R uiTa M 7 et] eo
S\' inCRSav benediceT Rav 8 hos] of C, eof RSav
9 inin ras. 2 uel 3 litt.) P, intuebitur cod. Am. 10 ei]
om. P1 11 TempTaTionem P1 12 elegiT MCS 18 prob.] prononem
P mducar P1, inducMP\'CS uerba; et cruciabit
illum om. R 14 suae] om. P1 15 firmauiT P 16 itermn]
lam MCR, ITer Sav (cf. cod. Sangerm. ap. Sabat.) adduCIT MP
ad illum et laetificabit illum av abfconfa CRv 17
Rav illum] om. Pl 18 autem] om. S (cf. Septuag.) illum] eum
Sav 19 filii P1 20 p animaC confundent S 22 et 28
non] ne Pv accipief M 24 rempuf S (cod. Am.)
enim agnoscitur sapientia et sensus et scientia et doctrina in
uerbis ueritatis et firmamentum in operibus iustitiae. non
contradicas ueritati ullo modo et de mendacio ineruditionis
tuae confundere. non confundaris confiteri peccata tua et
ne subicias te homini pro peccato. noli resistere contra faciem
potentis, nec coneris contra ictum fluuii. in iustitia agonizare
pro anima tua et usque ad mortem certa pro iustitia, et deus
inpugnabit pro te inimicos tuos. noli citatus esse in lingua
tua et inutilis et remissus in operibus tuis. noli esse sicut
leo in domo tua euertens domesticos tuos et opprimens subiectos
tibi. non sit porrecta manus tua ad capiendum et ad
dandum collecta. Noli adtendere ad possessiones iniquas et
ne dixeris: est mihi sufficiens uita. nihil enim proderit in
tempore uindictae et obductionis. non sequaris concupiscentiam
cordis et ne dixeris: quomodo potui? aut quis me subiciet
propter facta mea? deus enim uindicans uindicabit.
ne dixeris: peccaui et quid accidit mihi triste? altissimus
enim est patiens redditor. de propitiatu peccatorum noli esse.
sine metu, neque adicias peccatum super peccatum. et ne dicas:
miseratio dei magna est, multitudinis peccatorum meorum
miserebitur. misericordia enim et ira ab illo cito proximat
et in peccatores respicit ira illius. non tardes conuerti ad
dominum et ne differas de die in diem. subito enim uenit
ira illius et in tempore uindictae disperdet te. noli anxius
esse in diuitiis iniustis: nihil enim proderunt tibi in diem
obductionis et uindictae. non uentiles te in omni uento et
non eas in omni uia. sic enim peccator probatur duplici
lingua. esto firmus in uia dei et in ueritate sensus tui et
scientia, et prosequatur te uerbum pacis et iustitiae. esto
mansuetus ad audiendum uerbum dei, ut intellegas: et cum
om. P\', ne R 6 homine 8 7 agomare MPlS
9 expngnabiT Sav uerba: in lingua - — noli esse om. P1
12 capiendum] accipiendum PSav 18 ne] & ne Sa acoedir MP1
21 mulMP 23 non] er non MPCB 24 differaf conuem
C ueniet av 26 die CBSav 27 uen τιli MP1 28 pbaY
peccaTor C 31 ad] eT ad P dei] dl P, om.v ut] eT P1
proximo: sin autem, sit manus tua super os tuum,
ne capiaris uerbo indisciplinato et confundaris. honor et gloria
in sermone sensati: lingua uero inprudentis subuersio est
ipsius. non appelleris susurrio et lingua tua capiaris et confundaris.
super furem enim est confusio et paenitentia, et
denotatio pessima super bilinguem: susurratori autem odium
et inimicitia et contumelia. iustifica pusillum et magnum
similiter. Noli fieri pro amico inimicus proximo: inproperium
et contumeliam malus hereditabit et omnis peccator inuidus
et bilinguis. non te extollas in cogitatione animae tuae, uelut
taurus, ne forte elidatur uirtus tua per stultitiam. Et post
VII uersus: Multi pacifici sint tibi, et consiliarius sit tibi
unus de mille. si possides amicum, in temptatione posside
eum et non facile credas illi temet ipsum. est enim amicus
secundum tempus suum et non permanebit in die tribulationis:
et est amicus qui egreditur ad inimicitiam: et est amicus
qui odium et rixam et conuicia denudabit. est autem amicus
socius mensae et non permanet in die necessitatis. amicus
si permanserit fixus, erit tibi quasi coaequalis et in domesticis
tuis fiducialiter aget. si humiliauerit se contra te et a facie
tua abscondet se, unianimem habebis amicitiam bonam. ab
inimicis tuis separare et ab amicis tuis adtende. amicus fidelis
protectio fortis: qui autem inuenit illum, inuenit thesaurum.
amico fideli nulla est conparatio et non est digna ponderatio
M, fer* (f ras.) C, fer B, adferf P* 5 non] ne R
appellant P1 ſuſurro RS\'avt in nita tua add. a lingua] in lingua a
cap.] ne capiaris av 6 poeniTenTia MCS, potentia P\' 7 denot.]
deuoc10RodiumJandiamP1 8 et contumelia]contaliame
deuoc10 B odimn] audiam P* 8 et contumelia] con
P1 puſſillum P 10 et pr.] emm eT P\'v 11 bilinguf M errollanf
P2 12 P 13 conſiliaru (-an P1) flnT Tibi MPlS, conſilianuſ
Tibi ſP* (eod. Am.) 14 poſſidiſ M 16 die] om. P1. 17 inimicitiam]
amicMPCRS 18 denudauiT MPC 19 perraanebiT
Sav 20 qaoequaliſ M 21 agrr MPC, age R (cod. Am.)
et] om. MCB 22 abfcondiT S, abfconderit ab unanunem PRSav
28 amicis] mimiciſ P1 24 MC 25 et et est alt. om. P1
ponderatio] cdparaTio S
medicamentum uitae et inmortalitatis: et qui metuunt dominum,
inueniunt illum. qui timet deum, aeque habebit amicitiam
bonam: quoniam secundum illum erit amicus illius. fili, a
iuuentute tua excipe doctrinam et usque ad canos inuenies
sapientiam. quasi is qui arat et seminat, accede ad illam
et sustine bonos fructus illius. in opere enim ipsius exiguo
laborabis et cito edes de generationibus illius. quam aspera
est nimium sapientia indoctis hominibus et non permanet in
illa excors. quasi lapidis uirtus probatio erit in illis et non
demorabuntur proicere illam. Et post II uersus: Quibus
autem agnita est, permanet usque ad conspectum dei. audi
fili, et accipe consilium intellectus et ne abicias consilium
meum. inice pedem tuum in conpedes illius et in torquem
eius tuum collum. subice umerum tuum et porta illam et
ne acedieris uinculis eius. in omni animo tuo accede ad
illam et in omni uirtute tua serua uias eius. inuestiga illam
et manifestabitur tibi, et continens factus ne dereliqueris eam:
in nouissimis enim inuenies requiem in ea, et conuertetur tibi
in oblectationem. et erunt tibi conpedes in protectionem
fortitudinis et bases uirtutis et torques illius in stolam gloriae.
Et post IIII uersus: Fili, si adtenderis mihi, disces: et
si adcommodaueris animam tuam, sapiens eris. et si inclinaueris
aurem tuam, excipies doctrinam: et si dilexeris audire,
MC 2 et] om. MCH 3 muemenx Mv deum] dum
MP 4 filu P1 6 is] * iɾ (ras. h] M accede** P 7 illiuſ
frncruT C ipsius] illiuf Sa engue B, exiguum av 9 permanebit
P\'av in] om. C 10 lapidef м1P1 :12 agniTa PSa
(cod. Sangerm. ap. Sabat.) : cogniTa MCBv (magnificata cod. Am.)
pmanenT Sa dei] dñ1 MPCB 13 conſilium meum P 14 pedum
* •
P conpede M (cod. Am.) Torque* uirg. s. lin. et f eras.) P
15 ſubice* P collum tuum Rav 16 acidienf MC, accidienf PB
a unculis P1 animo] amico C 18 derehnquenf MR (cod. Am.)
20 oblecMP (cod. Am.) 21 fornTndmef
MP1 frola B (cod. Am.) 22 si] om. MPl dicef C1
23 accSmodabenf S
sapientiae illorum ex corde coniungere, ut omnem narrationem
dei possis audire et prouerbia laudis ne effugiant te. et si
uideris sensatum, euigila ad illum, et gradus ostiorum illius
exterat pes tuus. cogitatum habe in praeceptis dei et in
mandatis illius maxime adsiduus esto, et ipse dabit cor tibi
. et concupiscentia sapientiae dabitur tibi. Noli facere mala,
et non te adprehendent. discede ab iniquo, et deficient mala
abs te. non semines mala in sulcis iniustitiae, et non metes
ea in septuplum. noli quaerere ab homine ducatum, neque
arege cathedram honoris. non te iustifices ante deum: quoniam
agnitor cordis ipse est: et penes regem noli uelle uideri
sapiens. noli quaerere fieri iudex, nisi si uales uirtute inrumpere
iniquitates, ne forte extimescas faciem potentis et
ponas scandalum in agilitate tua. non pecces in multitudine
ciuitatis, nec te inmittas in populum: neque alliges duplicia
peccata, nec enim in uno eris inmunis. noli esse pusillanimis
in anima tua. exorare et facere elemosynam non despicias.
ne dicas: in multitudine munerum meorum respiciet deus,
et offerente me deo altissimo, suscipiet munera mea. non
inrideas hominem in amaritudine animae: est enim qui humiliat
et exaltat deus. noli amare mendacium aduersus fratrem
tuum, neque in amicum similiter facias. noli uelle mentiri
omne mendacium: adsiduitas enim illius non bona. noli uerbosus
esse in multitudine presbyterorum. Et post uersus
MP prefbirerorum (pręrb. C) MPCR 2 narrationem]
ranons MCR 3 efugianr P, effugienr R (cod. Am.)
4 illl C omarum P1 6 mandaTa MPC 8 imco M 9 femmaf
MC 10 ab omme C 11 non} er non MCR 12 poenef MC
13 uirMPSa 14 extremiscas edd. 15 mulTi-
Tudmem CRav 16 inmittas] mITTat P, ImR adligef P1
17 puſſillanimiſ P 18 elymoſmaM, elimoſinaCR
difpiciaf MPC 19 mulC deus] dBf PS (P in ras.)
20 et] om. P1 offerenTS CS (cod. Am.) 21 m hominem P
amariTudmem P 22 exalP1v amare] arare e
28 menTire MPS 24 bonam Pl, 5 bona C\'av 25 prefbiTerorum
(pręſb. C) MPC.
dantem animam suam. seruus sensatus dilectus quasi
anima tua: non defraudes illum libertate, neque inopem relinquas
illum. Et post II uersus: Filii tibi sunt? erudi
illos. pecora tibi sunt? adtende illis. filiae tibi sunt? serua
corpus illarum. non ostendas hilarem faciem tuam ad illas.
trade filiam, et grande opus feceris, et homini sensato da
illam. mulier si est tibi secundum animam tuam, non proicias
illam, et odibili non credas te in toto corde. honora
patrem tuum et gemitus matris tuae ne obliuiscaris. memento
enim quoniam nisi per illos non fuisses. et retribue illis,
quomodo et illi tibi. in tota anima tua time deum et sacerdotes
illius sanctifica. in omni uirtute dilige deum, qui te
fecit, et ministros eius non derelinquas. honora deum ex tota
anima tua et honorifica sacerdotes. Et post VI uersus :
Et pauperi porrige manum tuam, ut perficiatur benedictio tua.
gratia datus in conspectu omnis uiuentis, et a mortuo non
prohibeas gratiam. non desis plorantibus in conrogatione et
cum lugentibus ambula. non te pigeat uisitare infirmum: ex
his enim in dilectione firmaberis. in omnibus operibus tuis
memorare nouissima tua, et in aeternum non peccabis. Non
litiges cum homine potente, ne forte incidas in manus illius.
non contendas cum homine locuplete, ne forte contra consistat
litem tibi. multos enim perdidit aurum, et usque ad
et Eccli. 8, 1-4 CRv 4 fili MC1
B tibi] R 5 illos] add: er curaa lllof a puenxia illorum
P2v peccora P1C adten∗∗de P d non] ne (in ras.) C, eT non
R oetendas] abfcondaf M, rasura 15 litt. (ofcendaf B. lin. al. m.)
C 7 homme MP1 da* P 8 mul.) eT mulier P 11 per illos
natus av foisses] add. naxuf P* 12 et ante illi om. P1S
12 et 14 TOTO P1 14 non] ne B deum] dum M 16 benedictio]
ppP2v 17 daRv), darur 8 a] om. R
18 conrogaxione (-cione M) MS, conroga∗B)
CR (cod. Am.), confolatione ab ... 22 lMPC,
mcedef P1 23 contra te av consistat] confifſ & M, ocB
24 et] om. MPCB
linguoso et non strues in ignem illius ligna. Et post II
uersus : Ne despicias hominem auertentem se a peccato,
neque inproperes ei: memento quoniam omnes sumus in correptione.
ne spernas hominem in sua senecta: etenim ei
nobis senescunt noli de mortuo gaudere, sciens quoniam
omnes morimur et in gaudium nolumus uenire. ne despicias
narrationem presbyterorum sapientium et in prouerbiis illorum
conuersare. ab ipsis enim disces doctrinam intellectus et
seruire magnatis sine querella. non te praetereat narratio
seniorum: et ipsi enim didicerunt a parentibus suis. quoniam
ab ipsis disces intellectum et in tempore necessitatis responsum.
Et post XVI uersus: Cum fatuis ne consilium habeas:
non enim poterunt diligere nisi quae ipsis placent. coram
extraneo ne facias consilium: nescis enim quid pariat. Et
post II uersus: Non zeles mulierem sinus tui. Et post
VII uersus: Virginem ne concupiscas, ne forte scandalizeris
in decore eius. non des fornicariis animam tuam in nullo,
ne perdas te et hereditatem tuam. Et post II uersus:
Auerte faciem tuam a muliere compta et non circumspicias
speciem alienam. Et post XII uersus: Ne derelinquas
amicum antiquum: nouus enim non erit similis illi. uinum
nonum amicus nouus: ueterescet et cum suauitate bibes illud.
non zeles gloriam et opes peccatoris: non enim scis quae
5 et 6 20 ib. 8 21 ib. 14-17 M, hngief C1 2 ftraaf
P2R igne MS 8 difpiciaf MPC 4 uipro∗peref P fum\'॥omes
R correpM, corrupnonem P, corruptione S 6 de morrao
mimico Tno P2CRv (errant Maur.) 7 gaudiuR
dispicias M, difpicief P 8 prefbixerorum (prqfb. PC) MPCR
10 qaerela S 11 parentibus] paTnb; P2RSav 13 XVI] XV S,
aliqaos a 15 facief P1, fecens Jt pareax M, pana Sv 17 ne
pr.] . nõ R concnpiscas] conspicias P2v 18 decorem P1 ullo
Rav 19 ne] er P\'CR et] om. P1 20 circomspicies (IC in ras.)
P 21 speciem] mulierem MCR XII aliqaos a 28 uererefcar
CS, uererafcer Rav
Et post s t II uersus: Longe abesto ab homine potestatem
habente occidendi, et non suspicaberis timorem mortis. et si
accesseris ad illum, noli aliquid committere, ne forte auferat
uitam tuam. Et post IIII uersus: Et cum sapientibus et
prudentibus tracta. uiri iusti sint tibi conuiuae, et in timore
dei sit gloria tibi. Et post LIIII uersus: Semen hominum
honorabitur hoc, quod timet deum: semen autem hoc exhonorabitur
hominum, quod praeterit mandata domini. in
medio fratrum illorum rector in honore, et qui timent dominum
erunt in oculis illius. gloria diuitum, honoratorum et pauperum
timor dei. non est despicere hominem iustum pauperem et
non magnificare uirum peccatorem diuitem. magnus est iudex
et potens est in honore, et non est maior illo qui timet deum.
seruo sensato liberi seruiunt: uir prudens et disciplinatus non
murmurabit correptus. Et post V uersus: Fili, in mansuetudine
serua animam tuam et da illi honorem secundum
meritum suum. Et post VI uersus: Sapientia humiliati
exaltat caput ipsius, et in medio magnatorum consedere illum
faciet. non laudes uirum in specie sua, neque spernas hominem
in uisu suo. breuis in uolatilibus est apis, et initium dulcoris
habet fructus illius. in uestitu ne glorieris umquam, nec in
die honoris tui extollaris. Et post VI uersus: Priusquam
16 ib. 31 18 Eccli. 11, 1—4 23 ib. 7-10
1 iu∗∗ria (r in ras. et m eupra lin. m. pr.) M iniustorum] iu⌠
RS 2 *n (ras. X) P 8 habente MC sospic.] ⌠u⌠picaueri⌠∗∗P,
⌠upplicaberi⌠ C morti⌠(i⌠in ras.) P 4 nolij w S aufereT P1
IIII
5 uet T inrasura bin. uel tern. litt.) M IIII] III R, VII:
(corr. m. pr.) S, quattuor a 7 glonaxio CRv tibiJ rua Cx
LIIII] LIIIJB, aliquos a 9 pMP\'C 11 illius] emf C
12 non est scripsi, efr non MPCSa (cod. Am.), efr ne R dei est.
noli deapicere v di⌠picia⌠(derp. Sa) MPCSa et] om. DiCI;
18 magnificaueris R est iudex] et iudex v 14 est alt.) om. R
16 feruienRa 16 murmurauiT (mormur. M) MPl 18 humiliTaTi
MP\' 19 exaltabir P2CRv ofidere R
ne adicias loqui. de re ea, quae te non molestat, ne certeris:
et in iudicio peccatorum ne consistas. fili, ne in multis
sint actus tui: et si diues fueris, non eris inmunis a delicto.
si enim secutus fueris, non adprehendes: et non
effugies, si praecurreris. Et post XX uersus: Ne manseris
in operibus peccatorum: fide autem in deo et mane
in loco tuo. Et post XIII uersus: Ante mortem ne
laudes, hominem quemquam. Et post I uersum: Non
omnem hominem inducas in domum tuam: multae enim insidiae
sunt dolosi. sicut enim eructuant praecordia infantium,
sicut perdix inducitur in foueam et ut caprea in laqueo, sic
et cor superborum, et sicut prospectator uidens casum proximi
sui. bona enim in mala conuertens insidiator et in electis
inponet maculam. ab scintilla una augetur ignis et ab uno
doloso augetur sanguis. homo uero peccator sanguini insidiatur.
adtende te a pestifero: fabricat enim mala: ne forte inducat
super te subsannationem in perpetuum. admitte ad te alienigenam,
et subuertet te in turbore et abalienabit te a tuis
propriis. Si benefeceris, scito, cui benefeceris, et erit gratia
in bonis tuis multa. benefac iusto et inuenies retributionem
magnam, et si non ab ipso, certe a deo. et non est eis bene
et 6 et 7 add: et cum interrogaueris, corripe inste.
prius quam audias, ne respondeas uerbum v et] om. PCR 2 loqui∗∗
P de ea re Rv certaneris edd. 8 peccanTia S 5 adphendif
(apph. S) MP\'S 6 precucurreri⌠ P2S XX] aliquos a 8 XIII] VII
MPCR, aliquot a 91] unit Sa 10 mulTa MC\' mbdia efr dolo⌠i
P\' 11 doloeii funt a sicut enim] er ⌠icuR erncranT Rv
infantium] feTanTium (-ciuR) PB (cod. Am.), foetentium v 12 eicnt]
flc MC, fl P1, et ficnt av fon.] canea Sv laqueu P2CRa
13 pfpecraTor R, prospector v 14 conuertens] ou\'R (conuertit cod.
im Am.) inaidiatur v 15 mpomT MP, ponS ab] eT ab R
ՐcinMP 17 adtende te] adTendiTe CS*, attende tibi av
19 ՐuueruMP turbore] Turpore S, torpore a abalienatUT C
20 cm benefecenf P (cf. v) 22 ab] ad MC* ipfof C et non]
non P\'Sa .
altissimus odio habet peccatorem et misertus est paenitentibus.
is misericordi et susceperis peccatorem. benefac humili
et non dederis impio. prohibe panes illi dari, ne ia ipsis
potentior te sit: nam duplicia mala inseries in omnibus bonis,
quoniam et altissimus odio habet peccatores et impiis reddet
uidictam.Et post IIII uersus: Non credas inmico tuo
m aeternum: sicut euim aeramentum aeruginat nequitia illius.
et si humiliatus uadat curuus, adice animum tuum et custodi
ab illo. non statuas illum penes te, nec sedeat ad dexteram M
tuam, ne conuersus stet in loco tuo, ne forte conuersus in
locum tuam inquirat cathedram tuam et in nouissimo agnoscas
uerba mea et in sermonibus meis stimuleris. quis miserebitur
incantatori a serpente percusso et omnibus qui adpropiant
bestiis? et qui comitatur cum uiro iniquo et obuolutus est
in peccatis eius. una hora tecum permanebit: si autem declinaueris,
non subportabit in labiis suis indulcat inimicus
et in corde suo insidiatur, at subuertat te in foueam in oculis
suis lacrimatur inimicus: et si inuenerit tempus, non satiabitur
sanguine. ri incurrerint mala tibi, inuenies eum illic priorem.
in oculis suis lacrimatur inimicus et quasi adiuuans suffodiet
plantas tuas. caput suum mouebit et plaudebit manu, et
MP, elemoɾinaCB,
elemoɾynas a (ef. v) 2 peccaP2R1Sav poenMS
3 ɾuɾciperiɾ MPC peccatorem] & impnf k pecca
bono k IIrecepenf peccarorem in margine inferiore (fol. 40r) sub signo hl,
cui nihil retpondet vn textu, addidit alia manus, quae supplere uolebat
uersum 4 et 5, mediam lineam ipsa omittens in P 4 et] om. P*
non] ne Sa illi panef C dare MP1Sa in] om. MP1C
5 in omnibna bonia] m hoib; nR 8 erugina
9 abijce a 10 a derreram C 12 in] om. P 18 mea] rua
MP\'C et] om. MC frimolenf (e m ras. 2 litt.) P 14 et] er
m P quę M (cod. Am.) adppnanT MP\', adppmqaanT Px
15 et pr.] sic et o, et sic v obuolutus] obluM, obliruɾ P1 16 dechnabenf
MC 17 mdalgar P 18 ɾubuerMPlCS 20 mcurrerun
Sv 21 ՐuffodMP, fuffodiar C
LXI: Bona est substantia, cui non est peccatum in conscientia:
et nequissima paupertas in ore impii. Et post III uersus:
Beatus uir, qui non est lapsus uerbo ex ore suo et non est
stimulatus in tristitia delicti. felix qui non habuit animi sui
tristitiam et non excidit ab spe sua. uiro cupido et tenaci
sine ratione substantia, et homini liuido ad quid aurum?
Et post XIIII uersus: Fili, si habes, benefac tecum et deo
dignas oblationes offer. memor esto quoniam mors non tardat
et testamentum inferorum quia demonstratum est tibi: testamentum
enim huius mundi morte morietur. ante mortem
benefac amico tuo et secundum uires tuas exporrigens da
pauperi. Et post XVI uersus: Beatus uir, qui in sapientia
sua morietur et qui in iustitia sua meditabitur et in sensu
cogitabit circumspectionem dei: qui excogitat uias illius in suo
corde et in absconditis illius intellegens. Et post XXV
uersus: Homines stulti non adprehendent illam, et homines
sensati obuiabunt illi. homines stulti non uidebunt illam:
longe enim abest a superbia et dolo. uiri mendaces non erunt
illius memores, et uiri ueraces inueniuntur in illa et successum
habebunt usque aspectionem dei. non est speciosa laus
22 et 23 17 EccJi 15, 7—22 et 16, 1 — 4 MP\' 2 LXI] LVI P\'S aliquos u.
a 3 et p. m uersus] om. P* 5 MPC
(cod. Am.), excida S ab] a R fpem P1 ren∗aci P 7 ratione]
add: efr P1Sav homine M, omme C libido PCS ad quid] acqmnT
S 8 XIIII] aliquos a 9 oblationes] obligationes edd. 10 teatamentum]
Tefnmomum R demonfrraTa efr MP\'O 11 enimJ aQ
S monarnr RS ante morte M 12 exporregenf MP\'
18 XVI VRM, uerC. XVI. S, aliquos u. a 14 sua pr.] om. Rav
morietur] morabiTur MP1CRav sua alt.] om. R fenfu fuo a
in 15 cogMP circumՐpec τιοnem M, circuminՐpecτιοnem P
dei] dfh MP uias Րuas in corde Րuo a 16 abfconflf P1 (cod.
Am.) XXV] XXV* C, aliquos a 17 illam] om. R 19 enim]
om. P eT n5 eraT ill1\' memores uin mendaces R 20 memores
illius a inuenientur v illam MP1 21 ad mfpecnonem PRSav
(usque inspectionem cod. Am.)
sapientiae enim dei adstabit laus, et in ore fideli abundabit,
et dominator dabit eam illi. non dixeris: per deum abest :
quae odit enim ne feceris. non dicas: ille me inplanauit:
non enim necessarii sunt illi homines impii. omne execramentum
erroris odit deus, et non erit amabile timentibus illum. deus
ab initio constituit hominem et reliquit illum in manu consilii
sui. adiecit mandata et praecepta sua: si uolueris, mandata
conseruabunt te, et in perpetuum fidem placitam facere.
adposuit tibi aquam et ignem: ad quod uoles porrige manum
tuam. ante hominem uita et mors, bonum et malum: quod
placuerit ei, dabitur illi. quoniam multa sapientia dei et
fortis in potentia uidens omnes sine intermissione. oculi
dei ad timentes eum, et ipse agnoscet omnem operam hominis.
nemini mandauit impie agere et nemini dedit spatium peccandi.
non enim concupiscit multitudinem filiorum infidelium et
inutilium. Et ne iocunderis in filiis impiis, si multiplicentur:
non oblecteris super ipsos, si non est timor dei cum illis.
non credas uitae illorum et ne respexeris in labores illorum.
melior est enim unus timens deum quam mille filii impii
et utile mori sine filiis quam relinquere filios impios. Et
post XXI uersus: Non dicas: a deo abscondar et ex summo
quis mei memorabitur ? Et paulo post: Non sunt absconsa
testamenta per iniquitatem eorum et omnes iniquitates eorum
in conspectu dei. elemosyna uiri quasi signaculum cum ipso
om. CR a deo] om. MP\'S pfecra R 2 aCfrabir
S habundaruv
mplanabaT P1, mplanabrr CR 5 omne MPS 17 conՐM
P1C1 relinquA P\' 8 mandata conseroare cod. Am. (cf. Sab.),
feruare mandaTa R, mandata seruare v 10 pomgef S 18 omnesj
omM 14 agnufca M, agnoՐcMC
operem MPI, opuf C 15 manducauiT P* 17 et] eras. P
18 non] eT no R 20 enim] om. R 21 uTile efr Pv 22 XXV
uerfuf pofr S XXV P1, XXII P2, aliquos a 24 eorum pr.] illorum
av 25 elimoՐina M, aelimoOna P1 elemollna P2CR
et retribuet illis unicuique in caput illorum et conuertet
in interiores partes terrae. paenitentibus autem dedit uiam
iustitiae et confirmauit deficientes sustinere et destinauit illis
sortem ueritatis. conuertere ad deum et relinque peccata tua:
precare ante faciem et minue offendiculum. refers te ad
deum et auertere ab iniustitia tua et nimis odito execrationem.
Et post VIIII uersus: Quam magna misericordia dei et
propitiatio illius conuertentibus ad se! nec enim omnia possunt
esse in hominibus, quoniam non est inmortalis filius hominis.
Et post XXX uersus: Miseratur excipientes doctrinam
miserationis et qui festinant in iudiciis eius. fili, in bonis non
des querellam, et in omni dato non des tristitiam uerbi mali.
nonne ardorem refrigerabit ros? sic et uerbum melius quam
datum. nonne ecce uerbum supra datum bonum? et utraque
cum homine iustificato. stultus acriter inproperabit, et datus
indisciplinati tabescere facit oculos. ante iudicium para iustitiam
tibi et antequam loquaris disce. et ante languorem adhibe
medicinam et ante iudicium interroga te ipsum, et in
conspectu dei inuenies propitiationem. ante languorem humilia
te et in tempore infirmitatis ostende conuersationem tuam.
non inpediaris orare semper et non ueteris usque ad mortem
iustificari: quoniam merces dei manet in aeternum. ante orationem
praepara animam tuam et noli esse quasi homo, qui
temptat deum. Et post VI uersus: Homo sapiens in omnibus
MP1 2 illiՐ rembutionem P2v capITe PCa
conuerMPS 8 poenMS 4 diffcienMP1C dirnnaruT MPC 5 rehnqugre MC 6 faciem] add. eiuf P2R
et] om. P1 refer P\'CS, eT refer B, reuertere av 7 deum] dSm
Sv auertere] reuerrere S 8 VIIII]VIIIS, aliquot a 10 hommb;
M, ommb; PCR (cod. Am.) 11 XXX] aliquot a miferaTor MP1
BSa, mifereaTur C (cod. Am.) excipienՐ libri, excipientium edd.
12 fefnnaT PSav 13 quaere*lam P, querelam S 15 et] fed av
16 acriter] acharMPC 17 facit] fecC 18 et alt.] eras. P
18 et 20 langorem C 19 et alt.] om. P1 22 non pr.] ne R .
ueteris] uereris a, uerearis v 25 in omnibus] femp R
V uersus: Post concupiscentias tuas non eas et a uoluntate
tua auertere. si praestes animae tuae concupiscentiam eius,
faciet te in gaudium inimicis. ne oblecteris , in turbis, nec
inmodicis delecteris. Et post V uersus: Et qui spernit
modica, paulatim decidet. uinum et mulieres apostatare faciunt
sapientes et arguent sensatos. Et post IIII uersus: Qui
credit cito leuis corde, minorabitur: et qui delinquit in animam
suam, insuper habebitur. Et post II uersus: Et qui odit
loquacitatem, extinguit malitiam. Et post VIII uersus:
Audisti uerbum aduersus proximum: commoriatur in te fidens
quoniam non te disrumpet a facie uerbi parturit fatuus tamquam
gemitus partus infantis. sagitta infixa femori carnis,
sic uerbum in ore stulti. corripe amicum, ne forte non intellexerit
et dicat: non feci, aut si fecit, ne iterum addat facere.
corripe proximum, ne forte non dixerit, et si dixerit, ne forte
iteret. corripe amicum: saepe enim fit commissio. et non
omni uerbo credas. est qui labitur in lingua sua, sed non
ex animo. quis est enim qui non deliquerit in lingua sua?
corripe proximum, antequam commineris. et da locum timori
altissimi: quia omnis sapientia timor dei et in illa timere
deum. Et post V uersus: Melior est homo, qui deficit
sapientia et deficiens sensu in timore quam qui abundat sensu
et transgreditur legem altissimi. Et post XVI uersus:
Quam bonum est arguere quam irasci! Et post XII uersus:
11 ib. 10-18 22 ib. 21 25 Eccli. 20, 1 R aTTendeT RSv 2 pofr (ofr in ras.) P uoluprare
PCSa 3 auertere] cerere MC2, nerare P1 concupiՐcenM,
concupiTcentias Rv 5 m modiciՐ RSav delecteris] oblecrena R
V] aliquos a 7 argnont a IIII] q
ax dehnqua CRS 10 ernngua S VJilJ aliquos a audiՐ
S 11 aduerՐuS prox.] add. P\'v 12 diraper i2 parrunՐ
S\' 13 ՐicuMPO, m femore R
carnis] cams PR (cod. Am.) 18 in] del. P* 19 quis] qui MP1
21 quia] er quia R 22 V] VI S, n R homo] om. CR defecir
MPl 24 XVI] XVI M, XV P1, aliquos a 25 arguere 8 S et p.
XII uersus] om. MPCRS XII scripsi, aliquos a
uersus: Sapiens in uerbis se ipsum amabilem facit. Et post
XIII uersus: Lapsus falsae linguae quasi qui pauimento cadens,
sic casus malorum festinanter uenit. homo acharis quasi fabula
uana in ore indisciplinatorum adsidua erit. ex ore fatui reprobabitur
parabola: non enim illam dicit in tempore suo. Et p ost
II uersus: Est qui perdit animam suam prae confusione, et ab
inprudenti persona perdet eam: personae autem acceptione
perdet se. est qui prae confusione promittit amico, et lucratus
est eum inimicum gratis. obprobrium nequam in homine
mendacium et in ore indisciplinatorum adsidue erit. potius
fur est quam adsiduitas uiri mendacis: perditionem autem
ambo hereditabunt. mores hominum mendacium sine honore,
et confusio ipsius cum ipso sine intermissione. sapiens in
uerbis producet se ipsum. Et post IIII uersus: Xenia et
dona excaecant oculos iudicum, et quasi mutus in ore auertit
correptiones eorum. sapientia absconsa et thesaurus inuisus,
quae utilitas in utrisque? melior est in hominibus qui abscondit
insipientiam suam quam qui abscondit sapientiam suam.
Fili, peccasti: ne adicias iterum, sed et de praeteritis deprecare,
ut tibi remittantur. quasi a facie colubri fuge peccata, et si
accesseris ad illa, suscipient te. dentes leonis dentes eius,
interficientes animas hominum: quasi romphaea bis acuta
omnis iniquitas: plagae illius non est sanitas. Et post IIII
uersus: Qui odit correptionem, uestigium est peccatoris: et
15 ib. 31—33 et Eccli. 21, 1-4 25 ib. 7 MGRS, aliquos a 3 qui] om. 8
(mitio lineae) pauimen(cod. Am.) , de paoimento a
cade|riՐ C, CadIT R 4 uemer Sav, uemT eT R 5 diTciplinatoram
a 6 illa R suo] om. R 7 pda MPv 9 promittit] plda
M 10 omme M, hominem P1, omne P* 11 erit] om. R potior
av 12 fur est] forem MP (cod. Am.), fur e 14 ipsius] llhuT Sa
15 pducMCR exema P* 16 iudicum] iudic∗um P, ducH S
mUTO! S 18 in hominibua] om. P qui abscondit] in rasura P1
abfconda MC 19 insipientiam soam quam] om. P quam] add.
homo P* abՐconda MP1C 22 leonef M\'C eius] ei C\', llliuՐ
P1 23 romphea MPR biՐcuMP\' 25 et] nam P*
uersus: Via peccantium conplantata lapidibus, et in fine
illorum inferi et tenebrae et poenae. qui custodit iustitiam,
continebit sensum eius. consummatio timoris dei sapientia et
sensus. Et post VII uersus: Verbum sapiens quodcumque
audierit scius, laudabit et ad se adiciet: audiet luxuriosus et
displicebit illi et proiciet illud post dorsum suum. narratio
fatui quasi sarcina in uia: nam in labiis sensati inuenietur
gratia. os prudentis quaeritur in ecclesia, et uerba illius
cogitabunt in cordibus suis. Et post II uersus: Conpedes
in pedibus stulto doctrina et quasi uincula manuum super
manum dexteram. fatuus in risu exaltat uocem suam: uir
autem sapiens uix tacite ridebit. ornamentum aureum prudenti
doctrina et quasi brachiale in brachio dextro. Et post
VIII uersus: In ore fatuorum cor illorum et in corde sapientium
os illorum. dum maledicit impius diabolum, maledicit
ipse animam suam. susurrio inquinabit animam suam et
in omnibus odietur: et qui manserit, odiosus erit: tacitus et
sensatus honorabitur. In lapide luteo lapidatus est piger, et
omnes loquentur super aspernationem illius. Et post IIII
uersus: Filia prudens hereditas uiro suo: nam quae confundit,
in contumeliam fit genitoris. patrem et uirum confundit
quae audax est, et ab impiis non minorabitur: ab
utrisque autem inhonorabitur. musica in luctu inportuna
narratio: flagella et doctrina in omni tempore sapientia. qui
29 — 31 et Eccli. 22, 1 21 ib. 4-13 Pl finem MP1C (cod. Am.) 3 et pr. om. C poens
CS, pena R qui] eT qui R 5 VII] mi MPCB, aliquos a 6 infcraf
MPCRSa audebir MC, audiet (ier in ras.) P luionofuf MPC
7 illi] ei R illud] illd MPCS post] per Pl 8 in alt.) om.
MC 9 gratia] ՐapienS prudenTef MP1 ecleaa M
10 cogiTabanT Pl 11 super] fupra Sa 12 dex-rra PSI 18 sapiens]
om. P1 MPl 15 Vlllj aliquos a cor] om. P\' 16 dum]
ctL R diabulu M, diabulo P\' 17 er ՐuՐurrio R inquinauMPC,
comquinabiT Sav 20 loquenturj TorquenT R illius] lpfua R
21 prudene] fapiens R 23 quae et est del. P2v
non adtendenti quasi qui excitat dormientem de graui somno,
qui enumerat stulto et in fine dicit: quis est hic? super
mortuum plora, defecit enim lux eius: et super fatuum plora,
defecit enim sensus. modicum plora super mortuum, quoniam
requieuit: nequissimi enim nequissima uita super mortem fatui.
luctus mortui septem diebus: fatui autem et impii omnes dies
uitae illorum. Et post XXI uersus: Mittens lapidem in
uolatilia. deiciet illa: sic et qui conuiciatur amico dissoluit
amicitiam. ad amicum etsi produxeris gladium, non desperes:
est enim regressus. ad amicum si aperuerit os triste, non
timeas: est enim concordatio, excepto conuicio et inproperio
et superbia et mysterii reuelatione et plaga dolosa: in his
omnibus effugiet amicus. Et post X uersus: Quis dabit
ori meo custodiam et super labia mea signaculum certum,
uti ne cadam ab ipsis et lingua mea perdat me. Domine
pater et dominator uitae meae, non relinquas me et ne sinas
me cadere in illis. quis superponit in cogitatu meo flagella
et in corde meo doctrinam sapientiae, ut ignorationibus eorum
non parcant mihi et non appareant delicta illorum, ne adincrescant;
ignorantiae meae et multiplicentur delicta mea et
peccata mea abundent et incidam in conspectu aduersariorum
et gaudeat inimicus meus? domine pater et deus uitae meae,
MP\'CS 3 quij cum dormiente loquitur qui av
ennmer.] narrat a, enarrat v finem R quis] qui MP1 4 defic
bis CRa et] uMC uerba: lnx - - enim om. P1 5 fenfuf
emf P1, ei ՐenՐus a 7 morruif M impii o. d. uirae in ras. al.
m. P 8 XXII P1, aliquos a lapide MC 9 decidA MPlC
confM, conficiaTur P\' diՐՐolua Sa 10 amicum] inimicum
P1 11 ad amicum- er H R, ad amica- siS aparuer
aperueris v non] ne B 18 miՐMPCRS reuelario
MPCS m ommbuf huՐ P 16 uti ne] ut non av 17 non] ne
R derebnquaf P\'C ՐineՐ P1 18 ՐupponR, fuperponet v
cogrraTo MP1 19 ut] er P1 20 parcanT P appareant] parcanT
MP, paranr C, pareanr RS illorum] eorum Rv ne] eT P*
adcrefcanr M 22 habundanT P1 mcedam MP1C
meorum ne dederis mihi et omne desiderium auerte a me.
aufer a me uentris concupiscentias, et concubitus concupiscentiae
ne adprehendat me, et animae inreuerenti et infrunitae
ne tradas me. doctrinam oris audite, filii, et qui custodierit
illam, non periet labiis suis, nec scandalizabitur in operibus
nequissimis. in uanitate sua adprehenditur peccator et superbus
et maledicus scandalizabitur in illis. iurationi non adsuescat
os tuum: multus enim casus in illa. nominatio uero. dei non
sit adsidua in ore tuo, et nominibus sanctorum non admiscearis:
quoniam non eris inmunis ab eis. sicut enim seruus interrogatus
adsidue a liuore non minuitur, sic omnis iurans et
nominans in toto a peccato non purgabitur. uir multum
iurans implebitur iniquitate et non discedet a domo illius
plaga. et si frustrauerit, delictum illius super ipsum erit, et
si dissimulauerit, delinquit dupliciter. et si in uacuum iurauerit,
non iustificabitur: replebitur enim retributione domus illius.
Et post IIII uersus: Indisciplinationi non adsuescat os
tuum: est enim in illa uerbum peccati. memento patris et
matris tuae: in medio enim magnatorum consistis: ne forte
obliuiscatur te deus in conspectu illorum, et adsiduitate tua
infatuatus inproperium patiaris et maluisses non nasci et diem
natiuitatis tuae maledicas. homo adsuetus in uerbis inproperii
in omnibus diebus suis non erudietur. duo genera abundant
in peccatis, et tertium adducit iram et perditionem. anima
om. P1 exMO, ex
prauum a 8 concupifcenTi4 S concupifcenTiaf uenTrif C
4 apprehendant v ammo C* infrunC 5 etj om. P*
6 penir S, penbiT P* verba: in operibus - - scandalizabitur om.
B 7 et] om. P1 8 luraMP\' 9 mulTo!
CS 10 amdua GBSa 12 minueP1 18 mulTuf P\'
14. difcediT C illius] ei\' R 15 frurrra lurauenT MPlCR, fruftrauerit
fratrem a fup lllfl MCR 16 dehnquA S 17 indicab
R rePla 18 indiſciplinaMSa, mdifciplinare
C, mdifciphnaxe iuraciom ui loquele R 20 conſiſreſ CS
22 infaMC, adduca S
glutiat: et homo nequam in ore carnis suae non desinet,
donec incendat ignem. Et post II uersus: Omnis homo,
qui transgreditur lectum suum, contemnens in animam suam
et dicens: quis me uidet? tenebrae circumdant et parietes
cooperiunt me et nemo circumspicit me: quem uerear? delictorum
meorum non memorabitur altissimus. et non intellegit,
quoniam uidet oculus illius: quoniam expellet a se timorem
dei huiusmodi hominis timor et oculi hominum timentes illum.
et non cognouit, quoniam oculi domini multo plus lucidiores
super solem, circumspicientes omnes uias hominum et profundum
abyssi et hominum corda intuentes in absconditas
partes. Et paulo post: Qui in iuuentute tua non congregasti,
quomodo inuenies in senectute tua? quam speciosum canitiae
iudicium et presbyteris cognoscere consilium! quam speciosa
ueteranis sapientia et gloriosis intellectus et consilium! corona
senum multa peritia et gloria illorum timor dei. Et post
X uersus: Timor dei super omnia superposuit. beatus cui
donatum est habere timorem dei. qui tenet illum, cui adsimilabitur?
Et post XX uersus: Ne respicias mulieris
speciem et non concupiscas mulierem in specie. Et post
uersus XXVIII: Mulier ebriosa ira magna: et contumelia
20 ib. 28 22 Eccli. 26, 11-14 MPS exMP* (cod. Am.) 2 degluxiar P,
cruC, gluS* (cod. Am.) ore] honore CR carn.] domuf
carmſ, (domuſ del.) C deOnaT MP1C, defuuT P 8 II uersus]
n -II. MP 4 conTempnenf MPC, conTemnef S in] om. R
m
5 mdenf P1 6 coopenenx C circūſpecM, circumſpec
uerebar R 7 morabii M inSa 8 uidet] omma uide
P2a 10 domini] dei M mulC
lnadionf MP 11 circuſpecienM 12 abiſſi PR abfconfaf
P 18 que R (cf. v) tua] ſua M.\' om. R 15 prefbnerif MPCR
quam] om. P1 18 fe fuperpofuit av cni] efr cm P* 19 tenet}
TenenT S, CRa (cod. Am.) adſimulabMP\'C 20 XX]
aliquos a respicias] add. m P 21 specie] fpeciem MP\'
22 XXXIII MCR aliquos uerfus a
oculorum et in palpebris illius agnoscitur. in filia
non auertente se firma custodiam, ne inuenta occasione abutatur
se. ab omni inreuerentia oculorum caue: et ne mireris,
si te neglexerit. Et post IIII uersus: Gratia mulieris
sedulae delectabit uirum suum et ossa illius inpinguabit
disciplina illius. datum dei mulier sensata et tacita, non est
inmutatio eruditae animae. gratia super gratiam mulier sancta
et pudorata. omnis autem ponderatio non est digna continentis
animae. Et post XII uersus: Et qui transgreditur a iustitia
ad peccatum, deus parauit eum ad romphaeam. Et post
IIII uersus: Et qui quaerit locupletari, auertit oculum suum.
Et post III uersus: Conuertetur delictum. si non in timore
domini tenueris te instanter, cito subuertetur domus tua.
si in pertusura cribri remanebit stercus, sic aporia hominis
in cogitatu illius. uasa figuli probat fornax, et homines iustos
temptatio tribulationis. sicut rusticatio de ligno ostendit
fructum illius, sic uerbum ex cogitatu hominis cordis. ante
sermonem non conlaudes uirum: haec enim temptatio est
hominum. si sequaris iustitiam, adprehendes illam et indues
quasi poderem honoris: et habitabis cum ea, et proteget te
in sempiternum, et in die agnitionis inuenies firmamentum.
uolatilia ad sibi similia conueniunt, et ueritas ad eos qui
operantur illam reuertetur. leo uenationi insidiatur semper,
8-27 a (eod. Am.) 2 agnoſce
P2SaCRv 4 miſereriſ MC, miſerif P*
6 delecrauiT MP1. 7 difciplina illius data dei ert. mulier av 8 gratiam
P* 9 conrinenf C 11 parabiT S eaMC rãpheã MCR,
rompheam P 12 locuplaare MP1, locoplaare P\' uerba: et qui
quaerit 1. a. o. s. e. p. m ueraus om. CR 13 Q- III. MP conu\'
R, conuerreraur M, con τeraur PS2av delictum] debnquenre dehcrum
P* (cf. v) 15 si] ſicut av prunfura R cribri] cn in ras. P,
cibn M stercua] puluif CRav 16 furnaz M 17 sicut] ſic P*
ruſrigaMPl 18 cor P1 20 fequenT Sa 21 podorem S,
pudorem MP1Ca (eod. Am.) 24 reuerCR uenaTione C
manet sicut sol: nam stultus sicut luna inmutatur. in medio
insensatorum serua uerbum tempori: in medio autem cogitantium
adsiduus esto. narratio peccantium odiosa, et risus
eorum in delictis peccati. loquella multum iurans horripilationem
capiti statuit, et inreuerentia ipsius obturatio aurium. effusio
sanguinis in rixa superborum, et maledictio illorum auditus
grauis. qui denudat arcana amici, perdet fidem et non inueniet
amicum ad animam suam. dilige proximum et coniungere
fide cum illo: quod si denudaueris abscondita illius, non per-.
sequaris eum. sicut enim homo qui perdet amicum suum,.
sic qui perdet amicitiam proximi sui. et sicut qui dimittit
auem de manu sua, sic reliquisti proximum tuum, et non eum
capies. non illum sequaris, quoniam longe abest. effugit
enim quasi caprea de laqueo: quoniam uulnerata est anima
eius: et ultra eum non poteris conligare. maledicti est concordatio:
denudare autem amici mysteria desperatio est animae
infelicis. adnuens oculis fabricat iniqua, et nemo eum abiciet.
in conspectu oculorum tuorum indulcabit os suum et super
sermones tuos admirabitur: nouissime autem peruertet os
suum et in uerbis tuis dabit scandalum. multa odiui et non
coaequaui ei, et dominus odiet illum. Et post II uersus:
Qui foueam fodit, in illam decidet, et qui statuit lapidem
proximo, offendet in eo, et qui laqueum alio parat, peribit in
R cogR 4 adſidiuſ S\' onofa Px 5 obnpila
MP1CRS, in marg: 1 horripila
P\\ fort: obrepilationem 6 capmf PC ſtatuet av 8 pdix P2C
Ra ν 9 ammmn fuum P2CRSa ν 10 fidem MPCa denud.] nudaneris
a pfequenf P\'CRax 11 pofr eum P2 ν 11 et 12 perdit
av 12 demMP 18 Bua] om. R fic qm PtR reliquiſri
(fn in ras. m. al.) P uerba: et non e. c. n. i. sequaris quoniam om.
MP\'CR 16 conhgan MP & maledicTa P1 17 miſ
MPCR difperaTio MP 18 umuenf oculo P* 19 condulcabiT
CRv, conculcabit a suum] mum MP\'S 20 ammirabiTur MPC
21 odiui] audim MPCRSa 28 fodrr foueam R decidet in illam
a 24 offendiT MPC (cod. Am.), offendaT R eo] illo C alii v
et non agnoscet unde adueniet illi. inlusio et inproperium
superborum et uindicta sicut leo insidiabitur illi. laqueo peribunt
qui oblectantur casu iustorum. Et post III uersus:
Qui uindicari uult, a deo inueniet uindictam, et peccata illius
seruans seruabit relinque proximo tuo nocenti te, et tunc
deprecanti tibi peccata soluentur. homo homini seruat iram
et a deo quaerit medellam! in hominem similem sibi non
habet misericordiam et de peccatis suis deprecatur! ipse dum
caro sit, seruat iram et propitiationem petit a deo! quis
exorabit pro delictis illius? memento nouissimorum et desine
inimicari: tabitudo enim et mors inminet in mandatis. memorare
timorem dei et non irascaris proximo. memorare
testamenti altissimi et despice ignorantiam proximi. abstine
a lite et minues peccata. homo enim iracundus incendit 115
litem, et uir peccator turbabit amicos et in medio pacem
habentium inmittit inimicitiam. Et post IIII uersus: Certamen
festinatum incendit ignem, et lis festinans effundit
sanguinem, et lingua testificans adducit mortem. si sufflaueris,
quasi ignis exardebit: et si expueris super illam, extinguetur: et
utraque ex ore proficiscuntur. susurrio et bilinguis maledictus:
multos enim turbauit pacem habentes. lingua tertia multos
commouit, et dispersit illos a gente in gentem. ciuitates
muratas diuitum destruxit et domus magnatorum effodit.
uirtutes populorum concidit et gentes fortes dissoluit. lingua
MP\', facienxe 8 2 ognofceT B 4 caſui a
IIII P 6 feruauiT P\' nocenti te] nocenTe MPC 7 folnunY S
reeeraat a 8 a] om. C medelam P7S 9 depcabrrur B
dum] cum v 10 sernat] ſeruaM, feruA S, referaaT PCRa ν petit)
quenr C\' a] in ras. P 11 ezoramT P1 12 imminua S
m mandarif dl Sa 18 deiJ om. S 14 ignoranTiae P1 . 15 minuiſ
P 16 tnrbabit] om. P* 17 iumS (cf. ν) 18 effonda S
19 adduca S 20 ezpauens R exſringualt.) om.
MPS ν 21 ez ore uTraq; P fufurro Ra ν 22 TnrbabiT Pv
23 commoua S a genTe MP 24 diſMPC effoduS
qui respiciet illam, non habebit requiem, nec habebit amicum,
in quo requiescat Et post uersus XXIII: Verbis tuis
facito stateram et frenos ori tuo rectos: et adtende, ne forte
labaris in lingua et cadas in conspectu inimicorum insidiantium
tibi et sit casus tuus insanabilis in mortem. Qui facit misericordiam,
faenerat proximo: et qui praeualet manu, mandata
seruat. faenera proximo tibi in tempore necessitatis illius,
et iterum redde proximo tuo in tempore suo. confirma
uerbum et fideliter age cum illo, et in omni tempore inuenies
quod tibi necessarium est. multi quasi inuentionem aestimauerunt
faenus et praestiterunt molestiam his qui se adiuuauerunt.
Et post XIII uersus: Verumtamen super humilem
animo fortior esto, et pro elemosyna non trahas illum. propter
mandatum adsume pauperem, et propter inopiam illius ne
dimittas eum uacuum. perde pecuniam tuam pro fratre
et amico, et non abscondas illam in lapidem in perditionem.
pone thesaurum tuum in praeceptis altissimi, et proderit tibi
magis quam aurum. conclude elemosynam in corde pauperis,
m et haec pro te exorabit ab omni malo: super scutum potentis
et super lanceam aduersus inimicum tuum pugnabit uir bonus
fidem facit proximo suo: et qui perdiderit confusionem,
(eod. ÃmJ, forref P2R, om. initio bneae C, uiratae
ab eica MP\', eicia P* (cod. Am.) priuabS) MCS
2 reſpicP2RSa ν haba MP1CR requiem] in marg: nec hab
cum reqme add. P* (cf. cod. Am.) 8 uRC, xxm q. R (aic),
aliqaos nera. a tuis] fmf P4 5 inimicorum Tuoram P* 6 mone
S 7 pzimQ MP puahMP1 8 faenera] eT fen\'a R, fęnerare
a (cf. v) 9 tuo] om. P1S aestim.] fnmaneronT
MP\' 12 faenos] om. P\' adiuua∗∗uerunRv
13 XIII]aliquos a 14 elimoHna M, aehmoſma P\', elemofina CR
rraaf MC er proprer R 15 mandata a paupemm P*
16 demiTTaf MP eum] illū S proprer fraTrem & amicum Sa ν
17 illa MPCR fub lapide P2M, aehmoſmam
P1, elemoſnaCR 20 exorauC
22 pro pnmo P2
pro te animam suam. repromissorem fugit peccator et inmundus.
bona repromissoris sibi adscribit peccator, et ingratus
sensu derelinquet liberantem se. uir repromittit de proximo
suo, et cum perdiderit reuerentiam, derelinquetur ab eo.
repromissio nequissima multos perdidit dirigentes et commouit
illos quasi fluctus maris. uiros potentes gyrans migrare fecit,
et uagati sunt in gentibus alienis. peccator transgrediens
mandata domini, incidet in promissionem nequam. Et post
I uersum: Recupera proximum secundum uirtutem tuam et
adtende tibi, ne incidas. Et post XVI uersus: Qui diligit
filium suum, adsiduat illi flagella, ut laetetur in nouissimo
suo. qui docet filium suum, laetabitur in illo. Et post X
uersus: Equus indomitus euadet durus, et filius remissus
euadet praeceps. lacta filium, et pauentem te faciet: lude cum
eo, et contristabit te. non conrideas illi, ne doleas: et in
nouissimo obstupescent dentes tui. non des illi potestatem
in iuuentute et ne despicias cogitatus illius. curua ceruicem
eius in iuuentute et tunde latera eius, dum infans est, ne forte
induret et non credat tibi, et erit tibi dolor animae. doce
filium tuum et operare in illo, ne in turpitudine illius confundaris.
melior est pauper sanus et fortis uiribus quam diues
inbecillis et flagellatus malitia. salus animae in sanctitate
iustitiae et melior omni auro et argento, et corpus ualidum
quam census inmensus. non est census super censum ?salutis
post gratiam distinx. BS enim] om. S
3 mgranf C, gratif P1 6 diligenref Ra 7 ∗pP\' giranf
BS faciT P\' 8 uam. pr.) S
9 pmiſſione MC, pmiſione P 10 IJ unũ S 11 intende tibi a
mcedaf MPC XIII S, aliquos a 18 laetabitorj laudabirur Sav
14 euadir Sv 15 euadiT Sa 16 eo] illo a conMP1C
non] ne S et] om. MCBa 17 eT obfrupefcenT Ba 18 diſpicieſ
MP\'C 21 MPB 22 melius B pauper] in ras. m.
al. P 23 inbeci∗liſ P, mbeallef S\', inbeciliſ S* 24 et ante mel.
om. v melior efr Rv & m menfam MP\'C, & m menfaf S
est mors quam uita amara et requies aeterna quam languor
perseuerans. bona abscondita in ore clauso quasi adpositiones
epularum circumpositae sepulchro. Et post V uersus:
Tristitiam non des animae tuae et non adfligas temet ipsum
in consilio tuo. iocunditas cordis haec est uita hominis et
thesaurus sine defectione sanctitatis, et exultatio uiri est longaeuitas.
miserere animae tuae placens deo et contine, et congrega
cor tuum in sanctitate eius et tristitiam longe expelle
a te. multos enim occidit tristitia, et non est utilitas in illa.
zelus et iracundia minuent dies, et ante tempus senectam
adducit cogitatus. Et post X uersus: Qui aurum diligit,
non iustificabitur: et qui insequitur consumptionem, replebitur
ex ea. multi dati sunt in auri casus, et facta est in specie
illius perditio illorum. lignum offensionis est aurum sacrificantium:
uae illis qui sectantur illud et omnis inprudens
deperiet in illo. beatus diues, qui inuentus est sine macula
et qui post aurum non abiit nec sperauit in pecunia et thesauris.
quis est hic, et laudabimus eum? fecit enim mirabilia
in uita sua. quis probatus est in illo et perfectus est? et
erit illi in gloria aeterna: qui potuit transgredi et non est transgressus,
et facere mala et non fecit: ideo stabilita sunt bona
illius in deo, et elemosynas illius enarrabit ecclesia sanctorum.
Et post X, uersus: Vtere quasi homo frugi quae tibi adponuntur,
ut non, cum manducas multum, odio habearis.
\' cessa prior disciplinae causa, et noli nimius esse, ne forte
om. Pl langor P1 8 quaei] quara S\' adpoſ
S1 4 circũpoſMPC 7 sanct.] fciraf S ■ 8 miſerire M
10 τriſτιτιam MP1C \' 11 minua P1C 12 X] aliquos a - 13 con-
ſum|pM auro P1 .15 illorum] dolorum S
16 inpudenſ MPC 17 denpia (dir. P) MPC, diripie(lie) R
18 habuT P\'CS 19 laudauimuſ S 20 quis] qm MPC ν uerba:
perfectus - - transgredi et om. M 21 in] om. CBSav 23 deo]
dilo Mv elimoſinaſ (ael. P) MP, elemoflnaf CR eelefla M
24 X] aliquos a froge S quae] hif quae P2a
(cod. Am., cf. Sabat.) mulTuf P habnenf C 26 ne M I *
manum tuam, nec prior poscas bibere. quam sufficiens
est homini erudito uinum exiguum. Et post XVI uersus:
Diligentes in uino noli prouocare: multos enim exterminauit
uinum. Et post XXV uersus: Loquere maior natu: decet
enim te primum uerbum diligenti scientiam: et non inpedias
musicam. ubi auditus est, non effundas sermonem: et inportune
noli extolli in sapientia tua. Et post V uersus:
Adulescens, loquere in tua causa uix. si bis interrogatus
fueris, habeat caput responsum tuum. in multis esto quasi
inscius et audi tacens simul et quaerens. in medio magnatorum
non praesumas, et ubi sunt senes, non multum loquaris.
ante grandinem praeibit coruscatio, et pro reuerentia accedit tibi
bona gratia. praecurre autem prior in domum tuam et illic
auocare et illic lude et age conceptiones tuas, et non in delictis
et uerbo superbo. et super his omnibus benedicito deum,
qui fecit te, et inebriantem te ab omnibus bonis suis. qui
timet deum, excipiet doctrinam eius: et qui uigilauerint ad
illam, inuenient benedictionem. qui quaerit legem, replebitur
ab ea: et qui insidiose agit, scandalizabitur in ea. qui timent
dominum, inuenient iudicium iustum et iustitiam quasi lumen
accendent. peccator homo deuitabit correptionem, et secundum
MC parcar (porc. C) MC 8 XVI] X MPCR, aliquos
a 5 XXV] XV P, aliquos a maiof (aiof in litt. dblutis) M
6 diligenTi (enlitt. ablutis) M, dilige R lmpedianf muſ
B m mufici P 7 est] non efr Rav sermonem] fangune M
P1, loquelam R 8 lnoporC 9 caufa ma R uii] add: cum
necesse fuerit a 10 esto] ſM 11 magnatorum] add: loqui a
18 grandine MC coruscatio] add: er anTe uerecundiS praeib
Pax accidis C (cod. Am.), aecider jR, accedet e 14 gratia]
er hora furgendi non Te tncef (uersiculii 15 priorem partem add. aX.
m., eed non ea quae cetera addidit) P 15 aoocare] uacare M, aduocare
a delicus R 17 mebnanre C, inebriauit a . ab] in a ſuiſ
bomf 8 18 dnPS ν mgilauem .. mueniT C 19 illam Sa ν
20 qui pr] quiſ P1 nmex R 21 inueniunMCR 22 acceder
C debMP\'C\'
disperdet intellegentiam. Et post IIII uersus: Fili, sine
consilio nihil facias, et post factum non paeniteberis. Et
post VI uersus: Qui credit deo, adtendet mandatis: et qui
confidit in illo, non minorabitur. Timenti dominum non occurrunt
mala: sed in temptatione deus illum conseruabit et
liberabit a malis. sapiens non odit mandata et iustitias, et
non inlidetur quasi nauis in procella. homo sensatus credit
legi dei, et lex illi fidelis. qui interrogationem manifestat,
parabit uerbum. Et paulo post: Vana spes et mendacium
uiro insensato: et somnia extollunt inprudentes. et quasi qui
adprehendit umbram et sequitur uentum, sic et qui adtendit
ad uisa mendacia. hoc secundum hoc uisio somniorum, ante
faciem hominis similitudo hominis. ab inmundo quid mundabitur?
et a mendace quid uerum dicetur? diuinatio erroris
et auguria mendacia et somnia male facientium uanitas est.
et sicut parturientis cor tuum phantasias patitur, nisi ab
altissimo fuerit emissa uisitatio: ne dederis in illis cor tuum.
multos enim errare fecerunt somnia et exciderunt sperantes.
in illis, sine mendacio consummabitur uerbum et sapientia
in ore fideli conplantabitur. Et post V uersus: Multa uidi
enarrando et plurimas uerborum consuetudines. aliquotiens
1—8 21 ib. 12—31 et Eccli. 35, 1 et 2 et 5-18 M, poemTebenf
P, pemTebif R uerba: et post — uersns om. MPCRS VI scripsi,
paucos a 4 adC, aRo 5 confidunt P, confidenT
8 mmorabunTur PSa (cf. Sab.) des R (cod. Am.) occurrenT
PR ν 7 liberauP1 9 lex] add: di P\'
illi dd. Pl 10 parauiT P1 poft paululum a 12 apprehendenT
B 13 hoc ſedm uifionem fompmoru R 14 ſimil
P (cod. Am., cf. Sab.) mandabif MP1C1 15 uirum diciTur M
P1C1 16 male facienTii MP\'C 17 parcunenTef S fanraOaf MP
CRS paTiaur S 18 enum S in] om. Ra 21 fidelis P\'av
conTemplabif CRa, complanabitur v 22 errando S
fbper add. P\' (superborum cod. Am.)
sum gratia dei. spiritus timentium deum quaeritur, et in
respectu illius benedicentur. spes enim illorum in saluantem
illos, et oculi dei in diligentes se. qui timet dominum, nihil
trepidabit et non pauebit, quoniam ipse est spes eius. timentis
dominum beata est anima. ad quem respicit? et quis est
fortitudo eius ? oculi domini super timentes eum: protector
potentiae, firmamentum uirtutis, tegimen ardoris et umbraculum
meridianum, et precatio offensionis et adiutorium casus, exaltans
animam et inluminans oculos, dans sanitatem, uitam
et benedictionem. immolans ex iniquo, oblatio est maculata,
et non sunt beneplacitae subsannationes iniustorum. dominus
solus sustinentibus se in uia ueritatis et iustitiae. dona iniquorum
non probat altissimus, nec respicit in oblationibus
iniquorum, nec in multitudine sacrificiorum eorum propitiabitur
peccatis. qui offert sacrificium ex substantia pauperum, quasi
qui uictimet filium in conspectu patris sui. panis indigentium
uita pauperis est: qui defraudat illum, homo sanguinum est.
qui aufert in sudore panem, quasi qui occidat proximum suum.
qui effundit sanguinem et qui fraudem facit mercennario,
fratres sunt. unus aedificans et unus destruens, quid prodest
illis nisi labor? unus orans et unus maledicens, cuius uocem
exaudiet deus? qui baptizatur a mortuo et iterum tangit
illum, quid proficiet lauatione illius? sic homo, qui ieiunat in
peccatis suis et iterum eadem facit, quid proficit humiliando
se? orationem eius quis exaudiet? Qui conseruat legem,
multiplicat orationem. sacrificium salutare adtendere mandatis
MP, parachP1 4 dei] dfii
R dom.] de3 R 5 C TimenTef MPCS,
R 6 reſpicia S quis] quę S (cf. Sab.) 8 Tegmen S
9 et prec.] deprecatio v exulMPCR 10 et uitam av
11 immolanR, immolantis av 12 fubfanaTionef MP iniust]
lufror. eT R 13 iniqu.] uucorum M, inimicorũ CR 14 probat]
porrabaT C 15 inicorum M 17 uicRav sui] om. R
19 occidiT P\'CRav 21 et 22 et unus] et alter a 28 bap
morruo & ITerum in ras. M Tanga S 24 lauaTiom MPXCS,
lauaP1Ra ν 25 facienf S ν pfeciT P, pficiA S 26 conſerua
S1 27 salotare est v
recedere ab iniustitia. non apparebis in conspectu dei uacuus.
haec omnia propter mandatum domini fiunt. oblatio iusti inpinguat
altare, et odor suauitatis est in conspectu altissimi.
sacrificium iusti acceptum est, et memoriam eius non obliuiscetur
dominus. bono animo gloriam redde deo, et non minuas
primitias manuum tuarum. in omni dato hilarem fac uultum
tuum, et in exultatione sanctifica decimas tuas. da altissimo
secundum datum eius, et in bono oculo ad inuentionem facito
manuum tuarum: quoniam dominus retribuens est et septies
tantum reddet tibi. noli offerre munera praua: non enim
suscipiet illa. noli respicere sacrificium iniustum: quoniam
dominus iudex est et non est apud illum gloria personae.
non accipiet dominus personam in pauperem, et precationem
laesi exaudiet. non despiciet preces pupilli, nec uiduae, si
effundat loquellam gemitus. nonne lacrima ad maxillam descendit,
et exclamatio a maxilla ascendit propter illud quod
descendit super illam ? Et post IIII uersus: Oratio
MC\', difcedere (d alt. ex r corr. tn. pr. inter scribendum)
S iniquitate] uersus tertii priorem partem, quae est: et propitiationem
litare facrificiis (sic) fuper iniufticias add. a, in marg. inf: & p pill M
beneplaciTum eſquae signo hi respondent,
ex uersiculo quinto sumpta add. P (cf. codicis Sangermanensis testimonium
ap. Sabat.) 2 recedere] om. P iniustitia] add: et post
paucos uersus a 3 haec enun P\'Rv mandata Ra mpmgaT
M 7 manum MPl 8 da] deo R 9 et] om. M\'CR adinuen
o *
(ne in ras. m. pr.) M 10 manum (um in ras.) P (uirg.
ras.) P dominus] df Ml 11 reddet tantum a 12 respicere] m
add. P\' (ef. v) 13 et 14 dom.] deus R 14 personam] om. P\'
15 non] eT non MCR diſpicia MPC uiduaSv 16 eifunda C,
effundit a lacrimae v, add. uiduae Pv difcendir MP\', difcendunT
P1 17 eiclamatio] add: et in marg. inf. ∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗ (erasa ad manllam)
afcendunx (corr. afcendiT al. m.) urque ad caelu & dSf eiaudiror n
delecrabiTur m llliſ P5 (cf. v) ad maxillam CR maxilla] add. ennn
Pl ascendit] difcendrr MP, defcendiT CR (cf. Sab.) 18 diſcend
MP
sancto adsiduus esto, quemcumque cognoueris obseruantem
timorem dei, cuius anima est secundum animam tuam. Et
post V uersus: Et in his omnibus deprecare altissimum,
ut dirigat in ueritate uiam tuam. Et post uersus XXI:
Fili, in uita tua tempta animam tuam, et si fuerit nequam,
non des illi potestatem. non enim omnibus omnia expediunt,
et non omni animae omne genus placet. noli auidus esse in
omni epulatione et non te effundas super omnem escam. Et
post IIII uersus: Honora medicum propter necessitatem:
etenim illum creauit altissimus. a deo est medella, et a rege
accipiet donationem. disciplina medici exaltabit caput ipsius,
et in conspectu magnorum conlaudabitur. altissimus creauit
de terra medicinam, et uir prudens non abhorrebit illi. nonne
a ligno indulcata est amara aqua? ad agnitionem hominum
uirtus illius, et dedit homini scientiam altissimus, honorari
in mirabilibus suis. in his curans mitigauit dolorem ipsorum.
Et post IIII uersus: Fili, in tua infirmitate non desperes,
sed ora dominum, et ipse curabit te. auerte a delicto et dirige
manus et ab omni delicto munda cor tuum. Et post l uersum:
Et inpingua oblationem et da locum medico, etenim
illum dominus creauit: et non discedat a te, quoniam opera
eius sunt necessaria. est enim quando in manus illorum incurras:
ipsi uero dominum deprecabuntur, ut dirigat requiem
eorum et sanitatem propter conuersationem illorum. Et post
1-7 18 ib. 9 et 10 21 ib. 11-14 om. Sav poenarabM et] om. S poft aliquantum a
uiro] uero MC\' 2 efru MP1 quèque MC 5 digerat MC
u. XXTJ aliquot u. a 7 non pr.] ne P 9 non] om. MC1 10 necceſſ
(cf. v) 12 exalTauiT P, exalCRa ν
de T\'ra creauiT B 14 uir] om. C illam Ra, illa v 15 aqua
amara av ad] & MCB agnmonem llliuſ P\' 16 illius] illorum
P7v 17 miTigabiT BSav 18 dilperef MPC 19 dominum] dm S
curauiT P1 auerte] & uerre P1 direge ** P 20 IJ unfl BS
21 locum] loculo P1 22 diTcedam P\' 28 eiua] Tua MP\'C, fua R
25 conuerſione MCR
passus incipe plorare. et secundum iudicium contege corpus
illius et ne despicias sepulturam illius. propter delaturam
amare fer luctum illius una die et consolare propter tristitiam.
a tristitia enim festinat mors et cooperiet uirtutem, et tristitia
cordis flectet ceruicem. Et post I uersum: Non dederis
in tristitiam cor tuum. Et post VIIII uersus: Sapientia
scribae in tempore uacuitatis, et qui minoratur actu sapientiam
percipiet. Et paulo post: In uoce dicito: oboedite me,
diuini fructus aquarum, et quasi rosa plantata super riuum
fructificate. quasi Libanus odorem suauitatis habete. florete
flores quasi lilium, date odorem et frondete in gratiam et
conlaudate canticum et benedicite dominum in operibus suis.
date magnificentiam nomini eius et confitemini illi in uoce
labiorum uestrorum, in canticis labiorum et citharis: et sic
dicetis in confessione: opera domini uniuersa bona ualde.
in uerbo eius stetit aqua sicut congeries et in sermone oris
eius sicut exceptoria aquarum. quoniam in praecepto ipsius
placor fit et non est minoratio in salute illius. opera omnis
carnis coram illo et non est quicquam absconditum ab oculis
eius. a saeculo et usque in saeculum respiciet et nihil est
mirabile in conspectu eius. non est dicere: quid est hoc?
aut quid est illud? omnia enim in tempore suo quaerentur.
Et paulo post: Gratia sicut paradisus in benedictionibus
17-26 24 Eccli. 40, 17 BS filii P pradac P lacrimiſ P\' 2 plorare]
■clamare B 3 ne] non an dirpiciaf MPC propter] er propTer
B fer] per Pl 4 tristitiam] uersum 18: et fac luctum secundum
meritum eius uno die uel duobus propter detractionem add. a (cf. epist.
263, 8 et Sab.) 5 tristitia enim] P1 uerba: festinat —
tristitia om. P\' 6 flecnr S ν verba: et p. I ueroum om. MPCR
1] una 8 non] ex non S 7 tuum] add. fed repelle ea a xe P* (cf.
v) ſapienMPCBS (cf. Sab.) 9 obaudiTe Bav 12 frondixe
MP1C1 graTIa S 14 nomini (-mf P1) eiuſ magnificen
Sv 15 citbaris] cynonf MP1C, cynenf P\', cmenf 8 16 confeſſionem
MPlC 19 ftr (fi in ras.) P 21 refpicier P (cf. v) 23 in] om.
MOB, in ras. P Tempora tua MCX (cf. Sept.) 24 p\' paui (u t.
lin. add. m. 2) P
Fratres in adiutorium in tempore tribulationis, et super eos
misericordia liberabit. Et post paululum: Sapientia enim
abscondita et thesaurus occultus, quae utilitas in utrisque?
melior est homo, qui abscondit stultitiam suam, quam homo,
qui abscondit sapientiam. Et aliquanto post: Benedicentes
dominum, exaltate illum quantum potestis: major est omni
laude. exaltantes eum replemini uirtute. Et post multa:
Adpropiate ad me, indocti, et congregamini in domum disciplinae.
quid adhuc retardatis? et quid adhuc dicetis in his?
animae uestrae sitiunt uehementer. aperui os meum et locutus
sum: conparate uobis sine argento et collum uestrum subicite
iugo, et suscipiat anima uestra disciplinam. in proximo
est enim inuenire eam. uidete oculis uestris, quoniam modice
laboraui, et inueni mihi multam requiem. adsumite disciplinam
multo numero argenti, et copiosum aurum possidete in ea.
laetetur anima uestra in misericordia eius, et non confundemini
in laude ipsius. operamini opus uestrum ante tempus, et
dabit uobis mercedem uestram in tempore suo.
De libro Tobiae ista ponenda credidimus.
Honorem habebis matri tuae omnibus diebus uitae eius.
memor enim esse debes, quae et quanta pericula passa sit
et 34 9 Eccli. 51, 81-38 28 Tob. 4, 8 et 4 ν permaneP\'Rav 8 liberauom. 8
4 oculM 6 fapientiam tuam av 7 & exalTaTe C efr enim P*,
enim est v 8 & exalranf C 9 adppiarre (la in ras.) P 10 dic
Rv 12 frne argento ſapien(cod. Am.) 13 ſub mgo S
ſuſcipieCRa pronma P\' 14 enim eft a enim] om. R
muenin S uidM ocnli urC 16 multo] m mulTo P2av.
poffedrre M, poſſidP eam MPCR 19 foo. EXPLICIT. 8
d1
20 credim\' C, fanT R, credunuf (di supra lin. minio add. m. pr.) S
22 inscript. de libro Tobiae om. MPCRSa 28 marnf P 24 paffa
ſR
diebus uitae tuae deum in mente habe, et caue ne aliquando
peccato consentias, et praetermittas praecepta dei tui. ex
substantia tua fac elemosynam, et noli auertere faciem tuam
ab ullo paupere: ita enim fit, ut nec a te auertatur facies
domini. quo modo poteris, ita esto misericors. si multum
tibi fuerit, abundanter tribue: si exiguum fuerit, etiam exiguum
libenter inpertire stude. praemium enim tibi bonum thesaurizas
in die necessitatis. quoniam elemosyna ab omni peccato
et a morte liberat, et non patitur animam ire in tenebris.
fiducia magna erit coram summo deo elemosyna omnibus, qui
faciunt eam. adtende tibi, fili, ab omni fornicatione, et praeter
uxorem tuam numquam patiaris crimen scire. superbiam autem
numquam in tuo sensu aut in tuo uerbo dominari permittas:
in ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. quicumque aliquid
tibi operatus fuerit, statim mercedem ei restitue: et
merces mercennarii aput te omnino non maneat. quod ab
alio odis fieri tibi, uide ne alteri tu aliquando facias. panem
tuum cum esurientibus egenis comede, et de uestimentis tuis
nudos tege. Et post II uersus: Consilium semper a sapiente
perquire. omni tempore benedic deum, et pete ab eo. ut uias
tuas dirigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant. Et
post VII uersus: Noli timere, fili mi: pauperem quidem
uitam gerimus, sed multa bona habebimus, si timuerimus deum,
et recesserimus ab omni peccato, et fecerimus bene. Et post
multa: Tunc Raphahel dixit eis occulte: benedicite deum
caeli, et coram omnibus uiuentibus confitemini illi, quoniam
fecit uobiscum misericordiam suam. etenim sacramentum regis
6-10 P 4 elymoſynaM, selemoftnam (e ex i m. al.) P, elemo-
ſinaCR 5 fleT Rav 6 poruenf Sav 7 tibi] om. P1
8 imparR 9 et 11 elymoftna M, aelimofma P1, elemofina CR
10 Tenebraf Sav 13 fupbla MC 14 permittas] mMC1
16 ei om. MPCR 19 er egenis Rv commede MPl uefrinf
C 20 ſapienS 28 VII] VIII R 24 habemuf MC1, habuermraf
P1 MC (cf. Sept. et Sab.) 26 rafahel MPC 28 suam
om. P1
honorificum est. bona est oratio cum ieiunio, et elemosyna
magis quam thesauros auri condere. quoniam elemosyna a
morte liberat et ipsa est quae purgat peccata et faciet inuenire
uitam aeternam. qui autem faciunt peccatum et iniquitatem,
hostes sunt animae suae. Et paulo post: Audite
ergo me, filii, patrem uestrum: seruite domino in ueritate et
inquirite, ut faciatis quae sunt placita illi, et filiis uestris
mandate, ut faciant iustitias et elemosynas, ut sint memores
dei, et benedicant eum in omni tempore in ueritate et in tota
uirtute sua.
Iam nunc quoniam non omnes libri canonici ueteresque
huic operi nostro necessaria dederunt,
neque hi qui dederunt ex omnibus suis locis conueniebat
ut darent, sed ex his tantum ubi apertiora
morum bonorum praecepta conperimus, siue ubi
utilia iubentur, siue ubi contraria prohibentur:
ad sacras litteras euangelicas et apostolicas
transeamus. caput in canone testamenti noui notissima
et praeclarissima quattuor euangelia tenuerunt,
in quorum primo, quod secundum Matthaeum
est, ea quae nobis sunt ad hoc opus, quod
suscepimus, congrua uideamus.
et 8 elymofina M, aelimofina (.. aelem.) P, elemofma CRS
S condere} recondere v 4 uerba: peccata e. f. i. u. ae. q. a. faciunt
om. P1, in marge add. P\', sed et fac. inuenire in ras. et mifencordiam
ante uitam punctis del. facit av 5 peccarum (um in ras.) P
7 me filii] mi filii MPC, filii mei RSx 8 mquaenTe P1 9 elymofinaf
M, aelimonnaf (aelem. corr. al. m.) P, elemofinaf CRS uerba:
ut sint m. dei om. R 10 eum] dmC (dominum cod. Am.) tota]
omm MPCR 11 rua- EPXLICIT - S 12 canomce MPCR uaenfq\'|
Sa 15 conuemebanT C conuemebar UT (bar UT in ras.
pr. m.) P his] eif PSa apemora in ras. pr. m. P 17 siue
ait.) om. MPCRS 18 euuangehcaf et 20 euuangelia M 19 in] om.
P1 20 euuangeh*a (ras. c) P 21 primum MPCSa 22 maxheum
MPCS nobis sunt] om. R 28 fufcipimuf MP
Videns autem dominus turbas ascendit in montem, et cum
sedisset, accesserunt ad eum discipuli eius. et aperiens os
suum docebat eos dicens: beati pauperes spiritu, quoniam
ipsorum est regnum caelorum. beati mites, quoniam ipsi
possidebunt terram. beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.
beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam
ipsi saturabuntur. beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam
consequentur. beati mundo corde, quoniam ipsi deum
uidebunt. beati pacifici, quoniam filii dei uocabuntur. beati
qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum
est regnum caelorum. beati estis cum maledixerint uobis et
persecuti uos fuerint et dixerint omne malum aduersum uos
mentientes propter me: gaudete et exultate, quoniam merces
uestra copiosa est in caelis: sic enim persecuti sunt prophetas
qui fuerunt ante uos. uos estis sal terrae: quod si sal euanuerit,
in quo salietur? ad nihilum ualet ultra, nisi ut mittatur
foras et conculcetur ab hominibus. uos estis lux mundi. non
potest ciuitas abscondi supra montem posita: neque accendunt
lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum,
ut luceat omnibus qui in domo sunt. sic luceat lux uestra
coram hominibus, ut uideant uestra bona opera et glorificent
patrem uestrum, qui in caelis est. nolite putare quoniam ueni
soluere legem aut prophetas: non ueni soluere, sed adimplere.
amen dico uobis, donec transeat caelum et terra, iota unum
M) M1P1 M, m
maтhm C, marh S 3 dominus] vhf Pv 4 ad eum] om. C
7 lugunr M1 9 mifencordiS (en w ras. m. pr.) M 10 conſequaen
(e ex a corr. m. pr.) S 18 uobis] uobis holes Ra (cf. Sab.)
14 dixer\' P1 18 falheTur S (cod. Am.) 20 neque] ne M1
accedunP1 28 hominibus] ommb; MC bona opera uia C, opa
nra bona Bv et] *eT P 24 est] om. E 25 legem] **le (du. Utt.
elut.) Ml admplere P
ergo soluerit unum de mandatis istis minimis et docuerit sic
homines, minimus uocabitur in regno caelorum: qui autem
fecerit et docuerit, hic magnus uocabitur in regno caelorum.
dico autem uobis, quoniam nisi abundauerit iustitia uestra
plus quam scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum
caelorum. audistis, quia dictum est antiquis: non occides, qui
autem occiderit reus erit iudicio. ego autem dico uobis, quia
omnis qui irascitur fratri suo reus erit iudicio: qui autem
dixerit fratri suo racha, reus erit concilio: qui autem dixerit
fatue, reus erit gehennae ignis. si ergo offers munus tuum
ad altare et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid
aduersum te, relinque ibi munus tuum ante altare et uade
prius, reconciliare fratri tuo et tunc ueniens offers munus tuum.
esto consentiens aduersario tuo cito, dum es in uia cum eo,
ne forte tradat te aduersarius iudici et iudex tradat te ministro
et in carcerem mittaris. amen dico tibi, non exies inde,
donec reddas nouissimum quadrantem. audistis, quia dictum
est antiquis: non moechaberis. ego autem dico uobis, quia
omnis qui uiderit mulierem ad concupiscendum eam iam
moechatus est eam in corde suo. quod si oculus tuus dexter
scandalizat te, erue eum et proice abs te. expedit tibi
ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum
mittatur in gehennam. et si dextera manus tua scandalizat
te, abscide eam et proice abs te. expedit tibi ut pereat unum
M non] s. lin. add. m. pr. M pM*
3 minuf P1 4 fecerunt P* 5 autem] eni Sv 6 phanffeorum M1
regno P\' 7 occidir M1 9 uerba: qui autem d. f. s. r. r. e. concilio
om. P1 10 conlllio a 11 faM, faTuae P offref M1
12 ad] ante a 14 reconciliari M\'P1RSav uemeſ P offer R, offeres.
a 15 confenTi**enf P . 17 m carcere miranf Ml 18 donec]
antequam R 19 mechabenf CR quia] quo S 20 concupifcendam
eam P, concupifcenni C 21 mecharus R 22 erue] abfcide P
proijce eum a cxpedit] add. eni Sav 23 una peax S 24 mittatur]
eaT RS dexTra MPCXR 25 expedit enim a unua
dictum est autem: quicumque dimiserit uxorem suam, det
illi libellum repudii. ego autem dico uobis, quia omnis qui
dimiserit uxorem suam excepta fornicationis causa facit eam
moechari: et qui dimissam duxerit adulterat. iterum audistis,
quia dictum est antiquis: non periurabis: reddes autem
domino iuramenta tua. ego autem dico uobis non iurare
omnino, neque per caelum, quia thronus dei est, neque per
terram, quia scabellum pedum eius est, neque per Hierosolymam,
quia ciuitas est magni regis, neque per caput tuum
iuraueris, quia non potes unum capillum album facere aut
nigrum. sit autem sermo uester: est est, non non: quod autem
his abundantius est, a malo est. audistis, quia dictum est:
oculum pro oculo et dentem pro dente. ego autem dico
uobis non resistere malo, sed si quis te percusserit in dexteram
maxillam tuam, praebe illi et alteram: et ei qui uult
tecum in iudicio contendere et tunicam tuam tollere dimittes
ei et pallium. et quicumque te angariauerit mille passus,
uade cum illo alia duo. qui petit a te, da ei: et uolentem
mutuari a te ne auertaris. audistis, quia dictum est: diliges
proximum tuum et odies inimicum tuum. ego autem dico
uobis: diligite inimicos uestros, benefacite his qui oderunt
uos et orate pro persequentibus et calumniantibus uos, ut
sitis filii patris uestri, qui in caelis est, qui solem suum oriri
14 cf. Exod. 21, 24, Leu. 24, 20, Deut. 19, 21 20 cf. Leu. 19, 18 C, miTratur 8 2 demiſſer
mechare R dimiſaR
6 peierabif Sa (Am.) 8 Tronuf (Tr in ras.) M 9 est] om. P1
eſт pedum eiuf PSv peduQ MC hierufolimi MP 10 est] om.
C magna M\' magni regis eft R 11 lurabenf PS poTef*
(ras. \'T) S 13 hif qm M1 14 et] om. P\' 15 dexPCR
derrra manlla тua M 16 et 17 tuam] om. R dimiTTif MP,
dimiTTe RSav 18 quicumque] qui S anganzauenT М1P1 mille]
ire mille a 19 nolenTe M\', uolenTi PS υ 20 muTuare M1a, muran
C au\'R, auerrenf P\' est] eft antiquis a dihgif M1
22 uof oder Ca 23 et alt.j om. P\' ut] eT P1
si enim diligatis eos qui uos diligunt, quam mercedem habebitis?
nonne et publicani hoc faciunt? et si salutaueritis fratres
uestros tantum, quid amplius facitis? nonne et ethnici hoc
faciunt? estote ergo uos perfecti, sicut et pater uester caelestis
perfectus est. Adtendite ne iustitiam uestram faciatis
coram hominibus, ut uideamini ab eis: alioquin mercedem
non habebitis apud patrem uestrum, qui in caelis est. cum
ergo facis elemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritae
faciunt in synagogis et in uicis, ut honorificentur ab
hominibus. amen dico uobis, receperunt mercedem suam.
te autem faciente elemosynam, ne sciat sinistra tua, quid faciat
dextera tua, ut sit elemosyna tua in absconso: et pater tuus,
qui uidet in absconso, reddet tibi. et cum oratis, non eritis
sicut hypocritae, qui amant in synagogis et in angulis platearum
stantes orare, ut uideantur ab hominibus. amen dico
uobis, receperunt mercedem suam. tu autem cum orabis,
intra in cubiculum tuum et clauso ostio ora patrem tuum in
absconso: et pater tuus, qui uidet in absconso, reddet tibi.
orantes autem nolite multum loqui sicut ethnici: putant enim
quia in multiloquio suo exaudiantur. nolite ergo adsimilari
eis: scit enim pater uester, quibus opus sit uobis, antequam
petatis eum. sic ergo orabitis: pater noster, qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum, ueniat regnum tuum, fiat uoluntas
tua sicut in caelo et in terra, panem nostrum
RSv 2 dilig ιτιs Rav haberif P\' 4 facie
Bet] om. M\'PC eC, ehTmci S 5 UOB] & uof
P cael.] m cęlif C 6 uerba: faciatis usque ad patrem uestram om.
P1 9 elymoſinapro y pos. al. m.) M, elimoſinam P, elemoflnam
CRS ante te] om. MPCB 10 ſinagogiſ PC uiis R
honficerur P1 11 reciperunT MlP 12 facienTem P1 12 et 13
elymofmi et -na M, aehmofinam et -na P1, elemofmam (-fyni 8) et -na
CRS 18 dextra P abfcondrro MP1CR υ (cod. Am.) 14 abtcon.
diTO R υ (cod. Am.) reddiT M1 15 ſinagogiſ MlPC 17 uobis]
om. R reciperunT M1P orabent P1, orauens Ra υ 18 clufo
MP 19 abfcondiTO Rv (cod. Am. bis) 20 sicut] om. P1
21 in] om. M1 adftmulan PC 22 quibue] quId Sav 24 aduemat
PRSav tuum] om. R 25 supersubst.] cS
et nos dimittimus debitoribus nostris, et ne inducas nos in
temptationem, sed libera nos a malo. si enim dimiseritis
hominibus peccata eorum, dimittet et uobis pater uester caelestis
delicta uestra. si autem non dimiseritis hominibus, nec
pater uester dimittet peccata uestra. cum autem ieiunatis,
nolite fieri sicut hypocritae tristes. exterminant enim facies
suas, ut pareant hominibus ieiunantes. amen dico uobis, perceperunt
mercedem suam. tu autem cum ieiunas, unge caput
tuum et faciem tuam laua, ne uidearis hominibus ieiunans.
sed patri tuo, qui est in absconso: et pater tuus, qui uidet
in absconso, reddet tibi. nolite thesaurizare uobis thesauros
in terra, ubi aerugo et tinea demolitur, et ubi fures effodiunt
et furantur. thesaurizate autem uobis thesauros in caelo, ubi
neque aerugo neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt
nec furantur. ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor
tuum. lucerna corporis est oculus. si fuerit oculus tuus
simplex, totum corpus tuum lucidum erit: si autem oculus
tuus nequam fuerit, totum corpus tuum tenebrosum erit. si ergo
lumen, quod in te est, tenebrae sunt, ipsae tenebrae quantae
erunt? nemo potest duobus dominis seruire: aut enim unum
odio habebit et alterum diliget, aut unum sustinebit et alterum
contemnet. non potestis deo seruire et mammonae. ideo dico
uobis, ne solliciti sitis animae uestrae, quid manducetis, neque
corpori uestro, quid induamini. nonne anima plus est
quam esca, et corpus plus quam uestimentum? respicite
PRSav 4 dimM\'P et] om. edd.
5 delicta] delblTa S homo peccaTa eorom P\' 6 demP,
dimC, dimSav antem] om. MCR, enim P
7 hypochnP faciaf P\' 8 appareant v recepef S, quia
receperuna ab homimb, P2S 11 et
12 abfcondiTO Rv (cod. Am.) 12 The*faun M1, PM*
14 TheffannzaTe M autem] om. P\' 15 nec erngo Ml et] om
P1 Ml 16 enim] om. CS 17 corponf P2Rav .
efr oculus P2R1v 19 fuerit totum] TOTum fueriT P1 20 quod]
quo P* ipsae] om. S (cod. Am.) quanTe **erM 22 dilig
MPC 23 conM1PC 25 corpore M1 26 plus om. S
uolaTaba P1
in horrea, et pater uester caelestis pascit illa: nonne
uos magis pluris estis illis? quis autem uestrum cogitans
potest adicere ad staturam suam cubitum unum? et de uestimento
quid solliciti estis? considerate lilia agri quomodo
crescunt: non laborant, neque neunt. dico autem uobis, quoniam
nec Salomon in omni gloria sua coopertas est sicut unum ex
istis. si autem faenum agri, quod hodie est et cras in clibanum
mittitur, deus sic uestit, quanto magis uos modicae fidei?
nolite ergo solliciti esse dicentes : quid manducabimus, aut
quid bibemus, aut quo operiemur? haec enim omnia gentes
inquirunt: scit enim pater uester quia his omnibus indigetis.
quaerite ergo primum regnum dei et iustitiam eius, et haec
omnia adicientur uobis. nolite ergo solliciti esse in crastinum:
crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipsi. sufficit diei malitia
sua. Nolite iudicare, ut non iudicemini. in quo enim iudicio
iudicaueritis, iudicabimini, et in qua mensura mensi fueritis,
metietur uobis. quid autem uides festucam in oculo fratris
tui et trabem in oculo tuo non uides? aut quomodo dicis
fratri tuo: sine, eiciam festucam de oculo tuo: et ecce trabes
est in oculo tuo ? hypocrita, eice primum trabem de oculo
tuo, et tunc uidebis eicere festucam de oculo fratris tui.
nolite dare sanctum canibus, neque miseritis margaritas uestras
ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis, et conuersi
disrumpant uos. petite, et dabitur uobis: quaerite, et inuenietis:
pulsate, et aperietur uobis. omnis enim qui petit accipit, et
qui quaerit inuenit, et pulsanti aperietur. aut quis ex uobis
homo, quem si petierit filius suus panem, numquid lapidem
ras. P pluref MP\' 4 uefro P1
5 quod M1P1 follicm ſM\' 6 neqae] nee S nenT M3P2CR
Sav 7 folomon M1, falamon P1 8 foenuM3PS 9 modicaej
minime Sa (cod. Am.) 10 follicrre M1 11 qao operiemur] coopenemur
P\'C 14 omma hęc S (cod. Am.) adicia\' Ml folhcrre
MIP 16 dief enl S 16 iudicemini] add: nohxe condemnare ex non
condemnabimuu P\' iudiciuM 18 me*
(ras. n) P, remenaur RSav autem] emm S 18 et 20 et 22 fifruci
MP\'C 20 xrabif MP 21 hypochnra P 23 ſanctum dare a
margaraac M1 P1 25 dirumpant Ra 26 accepiT MP\'
ei? si ergo uos, cum sitis mali, nostis bona dare
filiis uestris, quanto magis pater uester, qui in caelis est,
dabit bona petentibus se? omnia ergo quaecumque uultis ut
faciant uobis homines et uos facite eis: haec est enim lex et
prophetae. intrate per angustam portam: quia lata porta et
spatiosa uia, quae ducit ad perditionem, et multi sunt qui
intrant per eam. quam angusta porta et arta uia, quae ducit
ad uitam, et pauci sunt qui inueniunt eam. adtendite a falsis
prophetis, qui ueniunt ad uos in uestimentis ouium, intrinsecus
autem sunt lupi rapaces. a fructibus eorum cognoscetis
eos. numquid colligunt de spinis uuas, aut de tribulis ficus?
sic omnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor
fructus malos facit. non potest arbor bona fructus malos
facere, neque arbor mala fructus bonos facere. omnis arbor,
quae non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur.
igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos. non omnis qui
dicit mihi: domine, domine, intrabit in regnum caelorum, sed
qui facit uoluntatem patris mei, qui in caelis est, ipse intrabit
in regnum caelorum. multi dicent mihi in illa die: domine,
domine, nonne in nomine tuo prophetauimus et in tuo nomine
daemonia eiecimus et in tuo nomine uirtutes multas fecimus ?
et tunc confitebor illis: quia numquam noui uos, discedite a
me, qui operamini iniquitatem. omnis ergo qui audit uerba
mea haec et facit ea adsimilabitur uiro sapienti, qui aedificauit
domum suam supra petram: et descendit pluuia et
uenerunt flumina et flauerunt uenti et inciderunt in domum
illam, et non cecidit: fundata enim erat supra petram. et
verba: aut si piscem p. n. s. porriget ei om. P1 S ei] om. C
periT CRa (petet Am.) porrigetj dabit a 2 bona] bona daTa
RSav 4 poaennb; MC nnltis] om. Pl 5 enim] om. Pl
7 ma 8 (S ras.) P* 10 ueſR
16 quae] qm P1C 17 eos] om. Pl omnef qui dicanT Pl
19 facex e et ciт in ras. ab al. m.) P 8 m cęliſ S 20 dicunr
MPlC 21 nonne m tuo nomine P ex m nomine tuo RS
22 eicim\' M1C tuo] om. R 24 ergo] enI R 26 difcendiT MP
27 incidernnt] irruerunSav, mpigernnT (g ex d corr.) P (ef. Sdb.)
28 supra] ſup S petra a
uiro stulto, qui aedificauit domum suam supra arenam: et
descendit pluuia et uenerunt flumina et flauerunt uenti et
inruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina eius magna.
Et paulo post: Gratis accepistis, gratis date. nolite possidere
aurum, neque argentum, neque pecuniam in zonis uestris,
non peram in uia, neque duas tunicas, neque calciamenta,
neque uirgam: dignus enim est operarius cibo BUO. in quamcumque
ciuitatem aut castellum intraueritis, interrogate, quis
in ea dignus sit, et ibi manete, donec exeatis. intrantes autem
in domum salutate eam. et si quidem fuerit domus digna,
ueniat pax uestra super eam: sin autem non fuerit digna,
pax uestra ad uos reuertetur. et quicumque non receperit
uos neque audierit sermones uestros, exeuntes foras de domo
uel de ciuitate excutite puluerem de pedibus uestris. amen
dico uobis, tolerabilius erit terrae Sodomorum et Gomorraeorum
in die iudicii quam illi ciuitati. ecce ego mitto uos sicut
oues in medio luporum: estote ergo prudentes sicut serpentes
et simplices sicut columbae. cauete autem ab hominibus:
tradent enim uos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt
uos, et ad praesides et reges ducemini propter me in testimonium
illis et gentibus. cum autem tradent uos, nolite
cogitare quomodo aut quid loquamini: dabitur enim uobis in
illa hora quid loquamini. non enim uos estis qui loquimini,
sed spiritus patris uestri qui loquitur in uobis. tradet autem
frater fratrem in mortem et pater filium, et insurgent filii in
MCR 8 difcendrr MP 4 eius] om. M1
7 nec calciamenra Pa 8 efr emm CRa cibo] pro uaria lectione
in marg. adnot: mercede Pl (cf. Sab.) quactIq; MC 10 donec inde
R 11 in] om. S eam] add. dicentes: pai huic domui av (cf. INc.
10, 5) domus illa av 12 uenieM3P2CRav eam] illam a
sin] ai Sav 13 reuernrur P1 recep.] cepenr M1 16
M1PR 17 diem Pl ciuitare M1 18 frore M1 20 ſinagogiſ
MPR 21 ducnmm M1 23 uerba: dabitur e. u. i. i. h. q. loquamini
om. PIR 25 TradenT P1 26 insurg.] ñ ſurgen
S fili Ml
nomen meum. qui autem perseuerauerit usque in finem, hic
saluus erit. cum autem persequentur uos in ciuitate ista,
fugite in aliam. amen dico uobis, non consummabitis ciuitates
Israhel, donec ueniat filius hominis. non est discipulus
super magistrum, nec seruus super dominum suum. sufficit
discipulo, ut sit sicut magister eius, et seruus, sicut dominus
eius. si patrem familias Beelzebub uocauerunt, quanto magis
domesticos eius? ne ergo timueritis eos. nihil enim opertum
quod non reuelabitur et occultum quod non scietur. quod
dico uobis in tenebris, dicite in lumine: et quod in aure
auditis, praedicate super tecta. et nolite timere eos qui
occidunt corpus, animam autem non possunt occidere: sed
potius eum timete qui potest et animam et corpus perdere
in gehennam. nonne duo passeres asse ueneunt? et unus ex
illis non cadet super terram sine patre uestro. uestri autem
et capilli capitis omnes numerati sunt. nolite ergo timere:
multis passeribus meliores estis uos. omnis ergo qui confitebitur
me coram hominibus, confitebor et ego eum coram
patre meo, qui est in caelis. qui autem negauerit me coram
hominibus, negabo et ego eum coram patre meo, qui est in
caelis. nolite arbitrari, quia uenerim pacem mittere in terram:
non ueni pacem mittere, sed gladium. ueni enim separare
hominem aduersus patrem suum et filiam aduersus matrem
suam et nurum aduersus socrum suam: et inimici hominis
domestici eius. qui amat patrem aut matrem plus quam me,
non est me dignus: et qui amat filium aut filiam super me,
C omnibus] om*mbnr P, add. hormmb, P\'Sa
2 usque] om. S initio lineae (cf. Sab. et cod. Am.) 4 consummabitis]
menforabms R 5 uema S 6 magifxn Pl 7 aeruo v 8 belzebub
MPl 9 operrum efT S, eft opertum av 10 fciatur a 11 aure]
ore 0 12 noli M1 14 et ante animam] om. CR 15 uemunT
MPl 17 ergo om. MPCR 18 uos] om. MC 19 coram **| S
et] om. C ego] om. MC 20 m csebf 5 RSv 21 m cselif g
CRav 22 miTTere pacem P2S (Am.) Terra M1 P 24 filiuf (pr.
corr. in filiof, tttm in filii) P 26 autl & MC (Am.) maTrS : fua:
8 27 me ante dign.] om. P1 uerba: et qui amat f. a. f. s. m.
n. e. m. dignus om. Pl super me] pluf qaã me S
me, non est me dignus. qui inuenit animam suam,
perdet illam: et qui perdiderit animam suam propter me,
inueniet eam. qui recipit uos, me recipit: et qui me recipit,
recipit eum qui me misit. qui recipit prophetam in nomine
prophetae, mercedem prophetae accipiet: et qui recipit iustum
in nomine iusti, mercedem iusti accipiet. et quicumque potum
dederit uni ex minimis istis, calicem aquae frigidae tantum
in nomine discipuli, amen dico uobis, non perdet mercedem
suam. Et paulo post: Cui autem similem aestimabo generationem
istam? similis est pueris sedentibus in foro, qui
clamantes coaequalibus dicunt: cecinimus uobis et non saltastis,
lamentauimus et non planxistis. uenit enim lohannes
neque manducans neque bibens, et dicunt: daemonium habet.
uenit filius hominis manducans et bibens, et dicunt: ecce homo
uorax et potator uini, publicanorum et peccatorum amicus.
et iustificata est sapientia a filiis suis. Et post paululum:
Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego
reficiam uos. tollite iugum meum super uos et discite a me,
quia mitis sum et humilis corde, et inuenietis requiem animabus
uestris. iugum enim meum suaue est, et onus meum
leue est. Item post aliquantum: Si autem sciretis, quid
est: misericordiam uolo et non sacrificium, numquam condemnassetis
innocentes. Et post paululum: Qui non est
mecum, contra me est: et qui non congregat mecum, spargit.
ideo dico uobis: omne peccatum et blasphemia remittetur
hominibus. spiritus autem blasphemiae non remittetur. et
23 cf. Os. 6, 6 24 Matth. 12, 30—37 pr.] om. MCR accepiT P fequaxur M1P1 3 me un u
aeternam P 4 mueniT P1 10 pauldla S 13 plancnfnr P
enim] autem P* 10hanniſ MP1C1 14 biba Ml 15 uemr enl
S 17 ruſC paulum P1 22 est om. Sa item]
MC aliq.] pauldlum S, paululum a 26 et 27 remiTTiTur MP1C
27 blaſphemia* (ras. e) M, blafphemia P2C1v
ei: qui autem dixerit contra spiritum sanctum, non remittetur
ei neque in hoc saeculo neque in futuro. aut facite arborem
bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et
fructum eius malum: siquidem ex fructu arbor agnoscitur.
progenies uiperarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis
mali? ex abundantia enim cordis os loquitur. bonus homo
de bono thesauro cordis sui profert bona, et malus homo de
malo thesauro profert mala. dico autem nobis, quoniam omne
uerbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent rationem
de eo in die iudicii. ex uerbis enim tuis iustificaberis et ex
uerbis tuis condemnaberis. Et aliquanto post: Audite et
intellegite. non quod intrat in os, coinquinat hominem, sed
quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem. Et paulo
post: Respondens autem Petrus dixit ei: edissere nobis parabolam
istam. at ille dixit: adhuc et uos sine intellectu estis?
non intellegitis, quia omne quod in os intrat in uentrem uadit
et in secessum emittitur? quae autem procedunt de ore, de
corde exeunt, et ea coinquinant hominem. de corde enim
exeunt cogitationes malae, homicidia, adulteria, fornicationes,
furta, falsa testimonia, blasphemiae. haec sunt quae coinquinant
hominem: non lotis autem manibus manducare non
coinquinat hominem. Item post aliquantum: Tunc Iesus
dixit discipulis suis: si quis uult post me uenire, abneget
semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me. qui
enim noluerit animam suam saluam facere, perdet eam: qui
autem perdiderit animam suam propter me, inueniet eam.
uerba: et quicumque - - non remittetur ei om. Pl 4 **mala
S 5 ei (& M1) frucMlPl arbor cognofcirur (corr. m.
al.) P cognoſcRSa 8 rheffanro M\'C 9 Theffauro M
malum B 10 de eo ranonem P 11 diem M1P1 12 condemnauenf
P poft aliquana 14 ex] de P1 hoc] om. P1, supra
lin. add. m. pr. 8 p\' pauT (n add. al. m.) P 15 petrus] om.
Pl 17 om*ne P 22 uerba: non lotia a. m. m. n. c. hominem om.
P1 23 dii ihf Ca 24 abnegar M 26 falnum P1
animae uero suae detrimentum patiatur? aut quam dabit homo
commutationem pro anima sua? filius enim hominis uenturus
est in gloria patris sui cum angelis suis, et tunc reddet unicuique
secundum opera eius. Item aliquanto post: Amen
dico uobis, nisi conuersi fueritis et efficiamini sicut paruuli,
non intrabitis in regnum caelorum. quicumque ergo humiliauerit
se sicut paruulus iste, hic est maior in regno caelorum.
et qui susceperit unum paruulum talem in nomine meo, me
suscipit. qui autem scandalizauerit unum de pusillis istis,
qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria
in collo eius et demergatur in profundum maris. uae mundo
ab scandalis! necesse est enim ut ueniant scandala: uerumtamen
uae homini, per quem scandalum uenit! si autem manus
tua uel pes tuus scandalizat te, abscide eum et proice abs
te. bonum tibi est ad uitam ingredi debilem quam duas
manus uel duos pedes habentem mitti in ignem aeternum.
et si oculus tuus scandalizat te, erue eum et proice abs te.
bonum tibi est uno oculo in uitam intrare quam duos
oculos habentem mitti in gehennam ignis. uidete, ne contemnatis
unum ex his pusillis: dico autem uobis, quia angeli
eorum in caelis semper uident faciem patris mei, qui in caelis
est. uenit enim filius hominis saluare quod perierat. Et
paulo post: Si autem peccauerit in te frater tuus, uade et
corripe eum inter te et ipsum solum. si te audierit, lucratus
es fratrem tuum: si autem non te audierit, adhibe tecum
adhuc unum uel duos, ut in ore duorum testium uel trium
fua P1 tunc in ras. M 5 pofr aliquauR 7 regno M1P1
(Am.) 9 fufapenr MPC 10 fofcepir M1 P1. 12 duuergaTur P*
14 uae homini] om. P1 15 fcandalizet a 16 et 19 efr Tibi Ba
16 debilem] add. uel claudum P\'Bv 19 cum uno M3P2CRSav ocolu*
P2 mTroire 81 20 condemnanf P\'S 21 puſſilliſP 24 p\'
la
paulum. P 26 eſ* P fu P Te non Rav 27 ut) & M1
duor\' ul\' Rv
si autem et ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et
publicanus. amen dico uobis, quaecumque alligaueritis super
terram, erunt ligata et in caelo, et quaecumque solueritis super
terram, erunt soluta et in caelo. iterum dico uobis, quia
duo ei uobis consenserint super terram de omni re, quaecumque
petierint, fiet illis a patre meo, qui in caelis est. ubi
. enim sunt duo uel tres congregati in nomine meo, ibi sum in
medio eorum. tunc accedens Petrus ad eum dixit: domine,
quotiens peccabit in me frater meus, et dimittam ei? usque
septies? dicit illi Iesus: non dico tibi usque septies, sed
usque septuagies septies. ideo adsimilatum est regnum caelorum
homini regi, qui uoluit rationem ponere cum semis
suis: et cum coepisset rationem ponere, oblatus est ei unus
qui debebat decem milia talenta: cum autem non haberet
unde redderet, iussit eum dominus uenundari, et uxorem
eius, et filios, et omnia quae habebat, et reddi. procidens
autem seruus ille orabat eum dicens: patientiam habe in me,
et omnia reddam tibi. misertus autem dominus serui illius
dimisit eum, et debitum dimisit ei. egressus autem seruus
ille inuenit unum de conseruis suis, qui debebat ei centum
denarios, et tenens suffocabat eum dicens: redde quod debes.
et procidens conseruus eius rogabat eum dicens: patientiam
habe in me, et omnia reddam tibi. ille autem noluit, sed
abiit et misit eum in carcerem, donec redderet debitum.
uidentes autem conserui eius quae fiebant contristati sunt
ualde: et uenerunt et narrauerunt domino suo omnia quae
facta fuerant. tunc uocauit illum dominus suus et ait illi:
serue nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me:
2 et pr.] om. PCS eccleſiae M1 3 qmcumque P1 6 conſenſerun
P1 quodciiq, S, quamcumque av 8 duo ſun
S 10 peccauiT M1PC me *** M 11 dmx P1 12 adſimula
M 18 uerba: cum - - ponere om. P1 14 unua] om. Pl
16 unde ****** M dominus] eius BSv uenan M1 17 et 23 pcedenf
MlPl (cod. Am.) 22 ſuffocauS 25 habnr MIC, habu
abuT i dom9 ſuaB 26 *fiebanras.) 28 illi] llle M1
P1 29 tibi] om. M1
tui misertus sum? et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus,
quoad usque redderet uniuersum debitum. sic et pater
meus caelestis faciet uobis, si non remiseritis unusquisque
fratri suo de cordibus uestris. Et paulo post: Et accesserunt
ad eum Pharisaei temptantes eum et dicentes : si licet homini
dimittere uxorem suam quacumque ex causa? qui respondens
ait eis: non legistis, quia qui fecit ab initio masculum et feminam
fecit eos et dixit: propter hoc dimittit homo patrem
et matrem et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne
una. itaque iam non sunt duo, sed una caro. quod ergo
deus coniunxit, homo non separet. dicunt illi: quid ergo
Moyses mandauit dare libellum repudii et dimittere? ait illis:
quoniam Moyses ad duritiam cordis uestri permisit uobis
dimittere uxores uestras: ab initio autem non sic fuit. dico
autem uobis, quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi
ob fornicationem, et aliam duxerit, moechatur, et qui dimissam
duxerit, moechatur. dicunt illi discipuli eius: si ita est causa
hominis cum uxore, non expedit nubere. qui dixit: non omnes
capiunt uerbum istud, sed quibus datum est. sunt enim
eunuchi, qui de matris utero sic nati sunt, et sunt eunuchi,
qui facti sunt ab hominibus, et sunt eunuchi, qui se ipsos
eunuchizauerunt propter regnum caelorum: qui potest capere,
capiat. tunc oblati sunt ei paruuli, ut manus eis inponeret
et oraret: discipuli autem increpabant eos. Iesus uero ait
eis: sinite paruulos et nolite eos prohibere ad me uenire.
talium est enim regnum caelorum. et cum inposuisset eis
manus, abiit inde. et ecce unus accedens ait illi: magister
24, 1 et 9, 27 om. S paułł MC 6 phanffei
M1 8 qui] om. P* fecit hominem av 9 dimittet av 18 mof*ef
P mandabiT S dan PS (Am.) et] om. C 14 mofef P.
promſP1 15 fuit fic av 16 uobis] om. MCB quia] om. P
17 dimiſaM1P1 18 moecaM 19 omnif P\' 22 *ab P
23 eunucbizauerunt] at cartrauerunt a in marg. (cf. v) 25 orarenT
M1P1 eos] eif M1P uero] aure R 27 inpo*ſuiſe
dixit ei: quid me interrogas de bono? unus est bonus deus.
si autem uis ad uitam ingredi, serua mandata. dicit illi:
quae? Iesus autem dixit: non homicidium facies, non adulterabis,
non facies furtum, non falsum testimonium dices,
honora patrem tuum et matrem, et: diliges proximum tuum
sicut te ipsum. dicit illi adulescens: omnia haec custodiui,
quid adhuc mihi deest? ait illi Iesus: si uis perfectus esse,
uade, uende quae habes et da pauperibus, et habebis thesaurum
in caelo: et ueni, sequere me. cum audisset autem adulescens
uerbum, abiit tristis: erat enim habens multas possessiones. Iesus
autem dixit discipulis suis: amen dico uobis, quia diues
difficile intrabit in regnum caelorum. et iterum dico uobis,
facilius est camelum per foramen acus transire quam diuitem
intrare in regnum caelorum. auditis autem his discipuli
mirabantur ualde dicentes: quis ergo poterit saluus esse?
aspiciens autem Iesus dixit illis: apud homines hoc inpossibile
est, apud deum autem omnia possibilia sunt. tunc respondens
Petrus dixit ei: ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus
te, quid ergo erit nobis? Iesus autem dixit illis: amen dico
uobis, quod uos qui secuti estis me in regeneratione, cum
sederit filius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et uos
super sedes duodecim iudicantes duodecim tribus Israhel.
et omnis qui reliquit domum, uel fratres, aut sorores, aut
patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter
nomen meum, centuplum accipiet et uitam aeternam possidebit.
multi autem erunt primi nouissimi et nouissimi primi.
Et paulo post: Sicut filius hominis non uenit ministrari,
a illi] ille S, ei a
5 furet dihgif P1 6 parrem & matrem Tuam
P\' 9 er uende R thef faur\' M 10 cum autem audiffet uerbum
adolafcens a 14 camellum M1P1 16 porefr R 17 impoſſibile 8
hoc S 19 requim\' M, relinquim\' R 21 uos] om. Ml 28 XU
S XH PS 24 reliquerit av 28 et] S et p. post et infra
et aliq. post et et alibij om. P1 ucu
multis. Et aliquanto post: Reddite ergo quae sunt Caesaris
Caesari. et quae sunt dei deo. Et alibi: Diliges
dominum deum tuum in toto corde tuo, et in tota anima tua,
et in tota mente tua. hoc est maximum et primum mandatum.
secundum autem simile est huic: diliges proximum tuum sicut
te ipsum. in his duobus mandatis uniuersa lex pendet et
prophetae. Et post paucos uersus: Tunc Iesus locutus
est ad turbas et discipulos suos dicens: super cathedram
Moysi sederunt scribae et Pharisaei: omnia ergo quaecumque
dixerint uobis seruate et facite, secundum opera uero eorum
nolite facere: dicunt enim et non faciunt. alligant autem
onera grauia et inportabilia et inponunt in umeros hominum,
digito autem suo nolunt ea mouere. omnia uero opera sua
faciunt, ut uideantur ab hominibus. dilatant enim phylacteria
sua et magnificant fimbrias. amant autem primos recubitus
in caenis et primas cathedras in synagogis et salutationes in
foro et uocari ab hominibus rabbi. uos autem nolite uocari
rabbi: unus est enim magister uester, omnes autem uos fratres
estis. et patrem nolite uocare uobis super terram: unus est
enim pater uester, qui in caelis est nec uocemini magistri,
quia magister uester unus est Christus. qui maior est uestrum,
erit minister uester. qui autem se exaltauerit, humiliabitur,
et qui se humiliauerit, exaltabitur. Et paulo post: Vae
uobis, scribae et Pharisaei hypocritae, quia decimatis mentam
. et anethum et cyminum, et reliquistis quae grauiora sunt legis:
iudicium et misericordiam et fidem. haec oportuit facere
24 ib. 23—86 P 2 p; aliqPC ceffanf ceſſari M1 3 alibi] p\' alif
P 5 tUrba: et i. t. mente toa om. C est] enl M1 6 diligif
M1P1 9 et] et ad Rav (cod. Am.) 10 moyfe M1P1 phanf fei
M (sic infra) 11 dizerint] om. Pl n\'o opa R 18 onera] opera
Ml humemt P\' 14 ea nolUnT R uero] enl C, uero** P
15 philacrena (philar. JR) MPlCRS 17 fmagogif MlPB 18 rabt
M1R 20 nobif nocare MPCRa 21 emm efr P (cod. Am.)
28,eialtat o 24 se] om. P1 humihaMPCSa 25 quia] qui a
26 anaum MPCRS ciminuMCRS rehquifn C, relinquitis a
autem glutientes. uae uobis, scribae et Pharisaei hypocritae,
quia mundatis quod de foris est calicis et parapsidis,
intus autem pleni sunt rapina et omni inmunditia. Pharisaee
caece, munda prius quod intus est calicis et parapsidis, ut
fiat et id quod de foris est mundum. uae uobis, scribae et
Pharisaei hypocritae, quia similes estis sepulchris dealbatis,
quae a foris parent hominibus speciosa, intus uero plena sunt
ossibus mortuorum et omni spurcitia. sic et uos a foris quidem
paretis hominibus iusti, intus autem pleni estis hypocrisi et
iniquitate. uae uobis, scribae et Pharisaei hypocritae, quia
aedificatis sepulchra prophetarum et ornatis monumenta iustorum
et dicitis: si fuissemus in diebus patrum nostrorum,
non essemus socii eorum in sanguine prophetarum. itaque
testimonio estis uobismet ipsis, quia filii estis eorum qui prophetas
occiderunt: et uos implete mensuram patrum uestrorum.
serpentes, genimina uiperarum, quomodo fugietis a iudicio
gehennae? ideo ecce ego mitto ad uos prophetas, et sapientes,
et scribas: et ex illis occidetis, et crucifigetis, et ex
eis flagellabitis in synagogis uestris, et persequimini de ciuitate
in ciuitatem: ut ueniat super uos omnis sanguis iustus,
qui effusus est super terram a sanguine Abel iusti usque ad
sanguinem Zachariae, filii Barachiae, quem occidistis inter
templum et altare. amen dico uobis, uenient haec omnia
super generationem istam. Et paulo post: Et quoniam
abundabit iniquitas, refrigescet caritas multorum: qui autem
permanserit usque in finem, hic saluus erit. Et post
P2R 2 gluP 8 quia] qui a 3 et 5
parabAdif MC 4 plene M1P1, plena M3P2CR 5 munda] om. P1
6 et pr.] in ras. M, om. S mund*u M 7 quia] qui a ſepulcriſ
et 12 -cra М1P1 11 qui RSo 15 MP1CRa & quia
MC 18 ideo dico nobis a ego] om. MP\'CR 19 et (ante ex)
om. M1 crucrfigМ1P1 et (ante ei) om. M1P1 20 ſinagogiſ
M1PC perfequemini v 23 filiu Ml 25 p\' alq P 26 habundamr. ,
M1P1 27 permanserit] pfeuerauenT Sav aliq p; MC, aliquanta
poft R \' .
uenturus est. quis putas est fidelis seruus et prudens, quem
constituit dominus suus supra familiam suam, ut det illis
cibum in tempore? beatus ille seruus. quem cum uenerit
dominus eius inuenerit sic facientem. amen dico uobis, quoniam
super omnia bona sua constituet eum. si autem dixerit
malus seruus ille in corde suo: moram facit dominus meus
uenire: et coeperit percutere conseruos suos, manducet autem et
• bibat cum ebriis: ueniet dominus serui illius in die qua non sperat
et hora qua ignorat, et diuidet eum partemque eius ponet
cum hypocritis: illic erit fletus et stridor dentium. Et post
paululum: Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam.
Item post paululum: Cum autem uenerit filius hominis
in maiestate sua et omnes angeli cum eo, tunc sedebit super
sedem maiestatis suae, et congregabuntur ante eum omnes
gentes, et separabit eos ab inuicem, sicut pastor segregat
oues ab haedis, et statuet oues quidem a dextris suis, haedos
autem a sinistris. tunc dicet rex his qui a dextris eius erunt:
uenite, benedicti patris mei, possidete paratum uobis regnum
a constitutione mundi. esuriui enim, et dedistis mihi manducare:
sitiui, et dedistis mihi bibere: hospes eram, et collegistis
me: nudus, et cooperuistis me: infirmus, et uisitastis
me: in carcere, et uenistis ad me. tunc respondebunt ei
iusti dicentes: domine, quando te uidimus esurientem et
pauimus, sitientem et dedimus tibi potum ? quando autem
MCRv 5 eius] om. P\' muenenr mgilanrem ſic facientem
P\' nobis] om. P\' 6 conſMP\' 7 fe5 Ml 8 cepenr
MCR 9 bibir S aemr MPC sperat] fe paraT Ml 10 dioidir
MPC emn] xllum 8 eius] ei P1 12 pant MP, paulolum (bis)
8\' itaque] utique P1 18 item p. paul om. P1 paull M, aliq
P\' 16 eos] eaf S 17 frua Ml quidem ouef S ad derrnf
(his) Ml suis] eiuf PlR, om. a 18 autem] om. P\' ad ſiniſ
M1 diciT MPl 19 poffedP 20 dedifn (bis) ... coopenufn
P1 21 verba: sithii usque ad bibere om. S 22 operuiſ
28 m carcere eram P\'Sav 25 pauimns te av
aut quando te uidimus infirmum aut in carcere,
et uenimus ad te? et respondens rex dicet illis: amen dico
uobis, quamdiu fecistis uni de his fratribus meis minimis,
mihi fecistis. tunc dicet et his qui a sinistris erunt: discedite
a me, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo
et angelis eius. esuriui enim, et non dedistis mihi manducare:
sitiui, et non dedistis mihi potum: hospes fui, et non collegistis
me: nudus, et non cooperuistis me: infirmus et in
carcere, et non uisitastis me. tunc respondebunt et ipsi
dicentes: domine, quando te uidimus esurientem, et sitientem,
et hospitem, aut nudum, aut infirmum, uel in carcere, et non
ministrauimus tibi? tunc respondebit illis dicens: amen dico
uobis, quamdiu non fecistis uni de minoribus his, nec mihi
fecistis. et ibunt hi in supplicium aeternum, iusti autem in
uitam aeternam. Et aliquanto post: Vigilate et orate,
ut non intretis in temptationem.
Aduocans iterum turbam dicebat illis: audite me omnes et
intellegite. nihil est extra hominem introiens in eum quod
possit eum coinquinare, sed quae de homine procedunt, illa
sunt quae communicant hominem. si quis habet aures audiendi,
(g in ras.) P, collemn\' MlS (cod. Am.) cooperuimuf
te PCSv 2 aut in] et in B (Am.) 3 ad] a C reſpond
MPl 3 et 5 dic ιτ MPC 5 et] om. B a] ad MPl 6 diabulo
MP 7 mihi] om. P\' 8 potum] bibere PCB collenfnf MlPC
(Am.) 9 verba: nudus e. n. c. me om. CR operuiftds a (Am.)
10 carcerem М1P1C respondebunt ei v 11 et] au
nud.] eT nudQ R 13 refpondir P\' 14 non] om. P1 16 poft
aliquantum a 17 EXPLICIT I INCIPIT SECVNDVM MARCTM (mmio) I S
19 de] m B aeuuaNGL M, euaKGehum P1
eum discipuli eius parabolam. et ait illis: sic et uos inprudentes
estis ? non intellegitis, quia omne extrinsecus introiens
in hominem non potest eum communicare, quia non introit
in cor eius, sed in uentrem, et in secessum exit purgans omnes
escas ? dicebat, quoniam quae de homine exeunt illa communicant
hominem. ab intus enim de corde hominum exeunt cogitationes
malae, procedunt adulteria, fornicationes, homicidia,
furta, auaritia, nequitiae, dolus, inpudicitia, oculus malus,
blasphemia, superbia, stultitia. haec mala ab intus procedunt
et communicant hominem. Et alio loco: Conuocata turba
cum discipulis suis dixit eis: si quis uult post me sequi, deneget
se ipsum et tollat crucem suam et sequatur me. qui
enim uoluerit animam suam saluam facere, perdet eam: qui
autem perdiderit animam suam propter me et euangelium,
saluam eam faciet. quid enim proderit homini, si lucretur
mundum totum, detrimentum faciat animae suae? aut quid
dabit homo commutationem pro anima sua? qui enim me confusus
fuerit et mea uerba in generatione ista adultera et peccatrice,
et filius hominis confundetur eum in gloria patris sui
cum angelis sanctis. Et alibi: Et accipiens puerum statuit
eum in medio eorum. quem cum complexus esset, ait illis:
quisquis ex huiusmodi pueris receperit in nomine meo, me
M inpr.] prudenref MCB 4 p
in(ras. 1) M, intront (ou in ros.) P, mxroibit B, intrat av
b feceffu M exadd. aatem P\'ax communicant]
coicabanr B 7 enim] aQ S 8 inde pcedunr R hoimcida
M1P1 9 auaritiae (-cię o) av mpudicia S1 oculos malof S
10 blaſphemie Sa haec] omnia haec av 12 auis] om. Ml
qui M post] om. av 14 uerba: saluam f. p. e. q. a. p. a. suam
om. P1 15 euuangehil M 16 homine Ml, homimf C 17 &
danmenSav facia MlPl (Am.), fiat S quid] quam B
18 cM1 qui] quid P1 confeffuf CS 19 uerba mea
CR adulTena & pecca
confundeT Ba, confitebmir CZS eum] add. cu uenenT Sv 21 sanctis]
fuif Ra 22 plexfuf M1, pleiuf P1 23 quisquis] add. unum ab
recipent М2 PC, om. Ml
eum qui me misit. Et paulo post: Quisquis enim potum
dederit uobis calicem aquae in nomine meo, quia Christi estis,
amen dico uobis, non perdet mercedem suam. et quisquis
scandalizauerit unum ex his pusillis credentibus in me, bonum
est ei magis, si circumdaretur mola asinaria collo eius, et
in mare mitteretur. Et post paululum: Habete in uobis
salem, et pacem habete inter uos. Et paulo post: Et accedentes
Pharisaei interrogabant eum: si licet uiro uxorem dimittere,
temptantes eum. at ille respondens dixit eis: quid
uobis praecepit Moyses ? qui dixerunt: Moyses permisit libellum
repudii scribere et dimittere. quibus respondens Iesus ait:
ad duritiam cordis uestri scripsit uobis praeceptum istud, ab
initio autem creaturae masculum et feminam fecit eos deus.
propter hoc relinquet homo patrem suum et matrem et adhaerebit
ad uxorem suam, et erunt duo in carne una. itaque iam
non sunt duo, sed una caro. quod ergo deus iunxit, homo
non separet. et in domo iterum discipuli eius de eodem interrogauerunt
eum. et dicit illis: quicumque dimiserit uxorem
suam et aliam duxerit, adulterium committit super eam: et
si uxor dimiserit uirum suum et alii nupserit, moechatur.
Et post IIII uersus: Sinite paruulos uenire ad me et ne
prohibueritis eos. talium est enim regnum dei. amen dico
uobis, quisquis non receperit regnum dei uelut paruulus, non
intrabit in illud. et complexus eos et inponens manus super
11 cf. Dent. 24, 1 15 cf. Gen. 2, 24 22 Marc. 10, 14-81 MC fafcepir Ml 3 aquq frigidę a 6 circum.
daretur] add. ei B aſinario MC 7 paul MC, paulum P1, paulolif
S paulo pofr B 8 salem] fidem R 9 phanffei M
11 uerba: qui diierunt Moyses om. MCS, qui dixerunt om. P, ar illi
dixeru(om. Moyses) R (cf. Sab.) 13 fcnbiT S 14 autem]
om. S 15 rehnqmd M\'P homo] om. Pl adhere**b
16 ad uxorem suam] uxon ſuae CBa 17 coniunxit av 18 feparar
P1 lB 21 nubfenr PS 23 enim]
om. P1 dei] celor, Ra 24 quifq, S 25 mrroibiT S\' c
Pl, compleianf P\'sav
quidam genu flexo ante eum rogabat eum: magister
bone, quid faciam, ut uitam aeternam percipiam? Iesus autem
dixit ei: quid me dicis bonum? nemo bonus nisi unus deus.
praecepta nosti: ne adulteres, ne occidas, ne fureris, ne
falsum testimonium dicas, ne fraudem feceris, honora patrem
tuum et matrem. et ille respondens ait illi: magister, haec
omnia seruaui a iuuentute mea. Iesus autem intuitus eum
dilexit eum et dixit illi: unum tibi deest: uade, quaecumque
habes uende et da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo:
et ueni. sequere me. qui contristatus in uerbo abiit maerens:
erat enim habens multas possessiones. et circumspiciens Iesus
ait discipulis suis: quam difficile qui pecunias habent in regnum
dei introibunt! discipuli autem obstupescebant in uerbis eius.
at Iesus rursus respondens ait illis: filioli, quam difficile est
confidentes in pecuniis in regnum dei introire! facilius est
camelum per foramen acus transire quam diuitem intrare in
regnum dei. qui magis admirabantur dicentes ad semet ipsos:
et quis potest saluus fieri? et intuens illos Iesus ait: apud
homines inpossibile est, sed non apud deum: omnia enim
possibilia sunt apud deum. coepit Petrus ei dicere: ecce nos
dimisimus omnia et secuti sumus te. respondens Iesus ait:
amen dico uobis, nemo est qui reliquerit domum, aut fratres,
aut sorores, aut matrem, aut patrem, aut filios, aut agros
propter me et propter euangelium, qui non accipiat centies
MCR pcurrens R, pcturSs a 8 faciam (a poster. in ras.)
P 4 dicit MCR ei] om. P dicef P1 5 ne pr.] non S
adulrenf MP\' occidef S 6 dicas] dizenf Sav fraude S
faceref М1P1, facief S1 7 et aZt.] at av 8 in
M 10 M 12 circummſpicienſ MPX 14 introibunt]
imroire R 15 deficile P1 16 est] om. MP1C1S 17 camel|lum
I P prtferamen P 18 qui] quia P ammirabanMPC
ad feipfos a 19 poTeriT P1 illo M1 20 uerba: omnia e. p. s. a.
deum om. MPC 21 deum] eT add. Pav cepit PR dic\'e ei
R 22 dimiſſimuſP, reliquimus a 24 auT prem auT maTrem R
aut fllios] om. R 25 euuangeliu M1 accipiun
cenTiaf G
et matres, et filios, et agros, cam persecutionibus, et in saeculo
futuro uitam aeternam. multi autem erunt primi nouissimi
et nouissimi primi. Et paulo post: Scitis quia hi qui
uidentur principari gentibus dominantur eis et principes eorum
potestatem habent ipsorum. non ita est autem in uobis: sed
quicumque uoluerit fieri maior, erit uester minister, et
quicumque uoluerit in uobis primus esse, erit omnium seruus.
nam et filius hominis non uenit, ut ministraretur ei, sed ut
ministraret et daret animam suam redemptionem pro multis.
Et aliquanto post: Et respondens Iesus ait eis : habete
fidem dei! amen dico uobis, quicumque dixerit huic monti:
tollere et mittere in mare! et non haesitauerit in corde suo,
sed crediderit quia quodcumque dixerit: fiat! fiet ei. propterea
dico uobis: omnia quaecumque orantes petitis credite quia
accipietis, et uenient uobis. et cum stabitis ad orandum,
dimittite, si quid habetis aduersus aliquem, ut et pater uester,
qui in caelis est, dimittat uobis peccata uestra. quod si uos
non dimiseritis, nec pater uester, qui in caelis est, dimittet
uobis peccata uestra, Item post aliquantum: Respondens
autem Iesus dixit illis: reddite igitur quae sunt Caesaris
Caesari, et quae sunt dei deo. Et alio loco: Et accessit
unus de scribis, qui audierat illos conquirentes, et uidens quia
bene illis responderit interrogauit eum, quod esset primum
omnium mandatum. Iesus autem respondit ei: quia primum
22 ib. 28—34 M2CR 8 eront] er* (r\' in ras.) P ∗∗nouiffimi P
4 hu MPCR 6 pR 7 ttumfrer
9r C 8 uoluerit] om. P1 m nobis pum\' če nolnenr B seruuf
ommuC 10 reddempTionem P1 11 ahquanttf R Iesns] om.
MPCB eie ] ilhf PCv 18 mrrere P efrM 14 fiat] om.
S1 ei] om. MPlCR 19 dennsennf M* drmMP, dumrraT
CS 20 uerba: item post aliquantum om. MPC, er pofr R 21 eefsaris
cessari M1 22 uerba: et alio loco om. P1 28 audierC
cRa 24 ilbs bene R refpondera P2S 25 mandatum]
add. efT P1 ei] om. C
dominus unus est, et diliges dominum deum tuum ex toto
corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua, et ex
tota uirtute tua: hoc est primum mandatum. secundum autem
simile illi: diliges proximum tuum tamquam te ipsum. maius
horum . aliud mandatum non est et ait illi scriba: bene,
magister, in ueritate dixisti, quia unus est, et non est alius
praeter eum: et ut diligatur ex toto corde, et ex toto intellectu,
et ex tota anima, et ex tota fortitudine, et diligere proximum
tamquam se ipsum maius est omnibus holocaustomatibus et
sacrificiis. Iesus autem uidens quod sapienter respondisset
dixit illi: non es longe a regno dei. et nemo iam audebat
eum interrogare. Et paulo post: Cauete a scribis, qui
uolunt in stolis ambulare, et salutari in foro, et in primis
cathedris sedere in synagogis, et primos discubitus caenis:
qui deuorant domus uiduarum sub obtentu prolixae orationis,
hi accipiunt prolixius iudicium. et sedens Iesus contra gazophylacium
aspiciebat quomodo turba iactarent in gazophylacium:
et multi diuites iactabant multa. cum uenisset autem
una uidua pauper, misit duo minuta, quod est quadrans. et
conuocans discipulos ait illis: amen dico uobis, quoniam uidua
haec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophylacium.
omnes enim ex eo quod abundabat illis miserunt, haec uero
Rav 2 dominas] deuf P2Rav diligis MP
dominum] om. P taam] om. R 4 pnmS ***** M 5 illi] illi 5
P1, eft illi P2av, efr huic R tamquam] sicuR 7 unus est] add.
denf M3Crv alius] illius P1 8 corde * ex (corr. m. pr.) M
10 holocautomat. v 12 S 18 eum] om. MC
15 flnagogif MP discabM1P 16 domos Rav opTenxa
RS1 17 Iesas] m rtU. M gazofilaciQ (a ait. ex 1 corr. m. 3)
M 17 et 18 et 22 gazofilacium CS, gazophilacium PR 18 et 22 gazophylanS
M1 18 ante aspiciebat rasura est uiginti septem litterarum
in P quomodo] quę modo a ɾacPRSav; add.
aes P2Rro 19 lacrabunr MC mulra] plnnma Sa 20 una] om.
8 28 abandauM, habundamx CR, habundabar (ba ex m corr. m.prJ
P uero] uo∗∗ P
E t paulo post: Et cum duxerint uos tradentes, nolite praecogitare
quid loquamini, sed quod datum fuerit uobis in illa
hora id loquimini. non enim estis uos loquentes, sed spiritus
sanctus. Et post paululum: Et eritis odio omnibus propter
nomen meum. qui autem sustinuerit in finem, hic saluus erit
Et alio loco: Videte, uigilate orantes: nescitis enim quando
tempus sit. sicut homo, qui peregre profectus reliquit domum
suam et dedit seruis. suis potestatem cuiusque operis, et ianitori
praecipiat, ut uigilet. uigilate ergo: nescitis enim quando
dominus domus ueniat: sero, an media nocte, an galli cantu,
an mane: ne, cum uenerit repente, inueniat uos dormientes.
quod autem uobis dico, omnibus dico: uigilate.
Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus bonae
uoluntatis. Et aliquanto post: Et interrogabant eum turbae
dicentes: quid ergo faciemus? respondens autem dicebat illis:
qui habet duas tunicas, det non habenti: et qui habet escas,
similiter faciat uenerunt autem et publicani, ut baptizarentur,
et dixerunt ad illum: magister, quid faciemus? at ille dixit
ad eos: nihil amplius quam quod constitutum est uobis faciatis.
17 Lnc. 8, 10—14 om. P1 duxerint] hęt dixenrS\'
P1R 8 uerba : sed q. d. f. u. i. i. h. i. loquimini om. I* 4 loquimini]
loquanum CRS enim] om. MCB 5 pant MC, paulolu
m aho S, alio in a orantes] oranre M1, oraTe C, er oraTe Rv
enim] om. B 9 iam∗C, pМ2Rav
mgilar P1 11 ueniet a 12 inneniet a 18 nobis dico] uob C
15 EXPLICITSECVNDVM MARCVM (atramento scr.) | INCIPIT SECVNDVM
LVCAM (minio) I 8 aeuuaNGeeLio M 16 hominibus] ommb; C
17 ahco M1, aliquo C eum] rasura trium litterarum, in margine:
iohanneadd. ai. m. P 20 bab
MC faciaif MCR
et nos? et ait illis: neminem concutiatis, neque calumniam
faciatis, et contenti estote stipendiis uestris. Et post aliquantum:
Beati pauperes, quia uestrum eat regnum dei.
beati qui nunc esuritis, quia saturabimini. beati qui nunc
fletis, quia ridebitis. beati eritis, cam uos «derint homines
et cam separauerint uos et et exprobrauerint et eiecerint nomen
uestrum tamquam malum propter filium hominis. gaudete
in illa die et exultate: ecce enim merces uestra multa in
caelo. secundum haec enim faciebant prophetis patres eorum.
uerum tamen uae uobis diuitibus, quia habetis consolationem
uestram. uae uobis qui saturati estis, quia esurietis. uae
uobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis. uae cum
bene uobis dixerint omnes homines: secundum haec faciebant
prophetis patres eorum. sed uobis dico qui auditis: diligite
inimicos uestros, benefacite his qui uos oderunt. benedicite
maledicentibus uobis. orate pro calumniantibus uos. et qui
te percutit in maxillam praebe et alteram, et ab eo qui
aufert tibi uestimentum tuum etiam tunicam noli prohibere
omni autem petenti tribue, et qui aufert quae tua sunt
ne repetas et prout uultis, at faciant uobis homines, facite
illis similiter. et si diligitis eos qui uos diligunt, quae uobis
eat gratia? nam et peccatores diligentes se diligunt et si
alt.] om. C 3 fxore M\' ɾ
in rasura S et post aliquantum] om. P1 4 panperer ɾpu P
7 uos] om. P1 9 mercif MP mulTa eɾ
11 quia] qm P1CRa 12 eftmnf M*, efuermf P 18 uae] ft uobiɾ
P 14 bene nob dixermMF* (eod. Am.): uob benedixennr C,
benedixern τ uob RSav, benedixen(sic, om. nobis) P1 onmes] ∗∗∗omf
(aob eras.) M hommef omɾ S 15 prophetis] 8. lm. pfendo add.
m. 3 M, erbia est correctura,quae olim extaibat m margine P,
pfeudopphaif CRv parnf P* 16 uor (8. lin. m. pr.) M oderu
uof JRv 18 pb∗e P ab eo qui] habeo quae P1 19 auferet a
tuum] om. P1av M M
21 prolUT (UT m marg. add. al. m.) S facite] & uof fac
siquidem peccatores hoc faciunt et si mutuum dederitis
his a quibus speratis recipere, quae gratia eat uobis? nam
et peccatores peccatoribus faenerant, ut recipiant aequalia.
uerum tamen diligite inimicos uestros: benefacite et mutuum
date nihil desperantes: et erit merces uestra multa, et eritis
filii altissimi: quia ipse benignus est super ingratos et malos.
estote ergo misericordes, sicut et pater uester misericors est.
nolite iudicare, et non iudicabimini. nolite condemnare, et
non condemnabimini. dimittite, et dimittemini date, et
dabitur uobis. mensuram bonam, et confertam, et coagitatam,
et supereffluentem dabunt in sinum uestrum. eadem quippe
mensura, qua mensi fueritis, remetietur uobis. dicebat autem
illis et similitudinem: numquid potest caecus caecum ducere?
nonne ambo in foueam cadunt? non est discipulus super
magistrum: perfectus autem omnis erit sicut magister eius.
quid autem uides festucam ia oculo fratris tui, trabem autem,
quae in oculo tuo est, non consideras ? et quomodo potes
dicere fratri tuo: frater, sine eiciam festucam de oculo tuo,
ipse in oculo tuo trabem non uidens? hypocrita, eice primum
trabem de oculo tuo, at tunc perspicies, ut educas festucam
de oculo fratris tui non est enim arbor bona quae facit fructus
malos, neque arbor mala faciens fructum bonum. unaquaeque
arbor de fructu suo cognoscitur. neque enim de spinis colligunt
ficus, neque de rubo uindemiant uuas. bonus homo de
bono thesauro cordis sui profert bonum, et malus homo de
Sx 4 faeneranadd. al m.) P, fmeranTur
Sa 6 mhil mde ɾperanP2 Rav, ne hiɾ| deparanS mercis P
9 et} at P\' iudicamum P1 conTemnaM P\\ condempnare et infra
condempnab. M1C 10 dim ιτιmini MPC 11 etpr.] om. P1S conuerfi
M1P1, confersam M3P2S coagM1P1 18 meoɾu
remi M1, remeP 16 cadenT S\' 16 eriT
ɾi. 6 C, enr a fcit R, enr II ɾSa* 17 inrMP1S 18 et]
aat Pav 10 fifMP1CS2 S0 undeɾ CRa hypocr
eioe (ei in rat.) P prumum sice S 21 pfpecief M1P1 fif
MPCS 23 frucB 24 arbarj om. Pl, enna arbuor P2S2v
de] ex B 25 uuam P\'v 26 Theffauro M1
quid autem uocatis me: domine, domine, et non facitis quae
dico? omnis qui uenit ad me et audit sermones meos et facit
eos, ostendam uobis cui similis est. similis est homini aedificanti
domum, qui fodit in altum et posuit fundamenta super
petram. inundatione autem facta inlisum est flumen domui
illius, et non potuit eam mouere : fundata enim erat super
petram. qui autem audit et non facit, similis est homini aedificanti
domum suam super terram sine fundamento: in quam
inlisus est fluuius, et continuo cecidit, et facta est ruina domus
illius magna. Et post aliquantum: Cui ergo similes dicam
homines generationis huius? et cui similes sunt? pueris sedentibus
in foro et loquentibus ad inuicem et dicentibus:
cantauimus uobis tibiis et non saltastis, lamentauimus et non
plorastis. uenit enim Iohannes baptista neque manducans
panem neque bibens uinum, et dicitis: daemonium habet.
uenit filius hominis manducans et bibens, et dicitis: ecce
homo deuorator et bibens uinum, amicus publicanorum et peccatorum.
et iustificata est sapientia ab omnibus filiis suis. Item
post aliquantum: Est autem haec parabola: semen est
uerbum dei. qui autem secus uiam sunt qui audiunt: deinde
uenit diabolus et tollit uerbum de corde eorum, ne credentes
MPlCB, de malo P\'avenimj om. edd.
r
cordif ei\' (of 8. Un. add. al. m.) S 4 fumile C est pr.] fit av
uerba: aimilia est altero loco om. MC 5 fundamenta] ɾup, fundam
C saper] fapra Sa 7 illins] ilh PlSav super] fapra S
9 super] fopra a fudamМ1P1. qua M1S 10 filu flumuf
P ceadiT (I alt. tn rae.) P 12 homines] omnef MC, hommɾ
P\' generaTionef C pueris] fimilef funP2 υ 18 ɾeden
C 14 canMCS1 ras.) S, om. B 15 10 hanɾ
M, lohanmf C 16 uerba: et dicitis usque ad bibens uinum om. M1
(in marg. add. sub signis hd et hp m. 2) dicaif M\' (eorr. m. 3)
demoma R 18 deuoraM (corr. m. 3) ∗∗publicanorum (& eras.)
P 19 omnibus] honmub; P1 20 post] om. C ahquanTO pofr
B parabnla MP 21 uiam] add. hn P\', 8. lin. add. hi C7, mam
XunT hii (hi a) fonr Ba (cf. v) 22 diabuluɾ MP
gaudio suscipiunt uerbum, et hi radices non habent, qui ad
tempus credunt et in tempore temptationis recedunt. quod
autem in spinis cecidit, hi sunt qui audierunt et a sollicitudinibus
et diuitiis et uoluptatibus uitae euntes suffocantur
et non referunt fructum. quod autem in bonam terram, hi
sunt qui in corde bono et optimo audientes uerbum retinent
et fructum adferunt in patientia. nemo autem lucernam accendens
operit eam uaso aut subtus lectum ponit, sed supra
candelabrum ponit, ut intrantes uideant lumen. non enim est
occultum quod non manifestetur, nec absconditum quod non
cognoscatur et in palam ueniat. uidete ergo quomodo audistis.
qui enim habet, dabitur illi, et quicumque non habet, etiam
quod putat se habere auferetur ab illo. Et post aliquantum
: Conuocatis autem duodecim apostolis dedit illis uirtutem
et potestatem super omnia daemonia et ut languores
curarent. et misit illos praedicare regnum dei et sanare infirmos,
et ait ad illos: nihil tuleritis in uia, neque uirgam
neque peram neque panem neque pecuniam neque duas tunicas
habeatis, et in quamcumque domum intraueritis, ibi manete
et inde ne exeatis. et quicumque non receperit uos, exeuntes
de ciuitate illa etiam puluerem pedum uestrorum excutite in
testimonium super illos. Item post aliquantum: Dicebat
autem ad omnes: si quis uult post me uenire, abneget semet
ipsum et tollat crucem suam et sequatur me. qui enim
uoluerit animam suam saluam facere, perdet illam. nam
S\'a
3 in] om. P1 quod] qui P1 4 a] om. MPl 5 foffocanr M
6 non] om. S1 refernnt] fef C tri bonaC hn MC 7 in] om
P1 obnmo M\' 8 pacientiam P* aCcendent Ml 9 uase RS2a υ
supra] fup R 10 ut] & P1 12 palla M1 audifnf P
16 langoref C 18 Tollennf MP\' 20 habaif MCS1 . quacumq;
M\'C 21 non] om. M* recipenr P, recepennx R υ 22 pedem
MO, peduxtm P1 24 eemet] fe P1S (cod. Am.) 25 suam] add. condie
P*, coTTidie S, quotidie ab 26 illam] eam B
quid enim proficit homo, si lucretur totum mundum, se autem
ipsum perdat, et detrimentum sui fiat ? nam qui in* erubuerit
et meos sermones, hunc filius hominis erubescet, cum uenerit
in maiestate sua et patris et sanctorum angelorum. Et alio
loco: Intrauit autem cogitatio in eos, quis eorum maior esset.
at Iesus uidens cogitationes cordis illorum, adprehendens
puerum statuit eum secus se et ait illis: quicumque susceperit
puerum istum in nomine meo, me recipit; et quicumque me
receperit, recipit eam qui me misit. nam qui minor est inter
omnes uos, hic maior est. Et post aliquantum: Ait autem
ad alterum: sequere me. ille autem dixit: domine, permitte
mihi primum ire sepelire patrem meum. dixitque Iesus:
sine ut mortui sepeliant mortuos suos: tu autem uade, adnuntia
regnum dei. et ait alter: sequar te, domine, sed primum
permitte mihi renuntiare his qui domi sunt. ait ad illum Iesus:
nemo mittens manum suam in aratrum et aspiciens retro
aptus est regno dei. Et paulo post: Ecce ego mitto uos
sicut agnos inter lupos, nolite portare sacculum, neque peram,
neque calciamenta, et neminem per uiam salutaueritis. in
quamcumque domum intraueritis, primum dicite: pax huic
domui. et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illam pax
uestra, sin autem, ad uos reuertetur. in eadem autem domo
manete edentes et bibentes quae apud illos sunt: dignus enim
est operarius mercede sua. nolite transire de domo in domum
et in quamcumque ciuitatem intraueritis et susceperint uos,
P2R υ 4 erubesc
(eod. Am.) 6 cogrraTionem P 7 illorum] eorum R 8 susciperit
MP1C 9 et 10 reoeprr M1 10 reciperit M3P1C(recepit cod.
Am.) 18 ire] add. er Rav 14 uade & (u m ras.,
& add. al m.) P 16 qui] quae M3P2C υ 17 aspiciens] respiciens
18 ap∗∗rus P regna М1C pofr paui (n add. ai. m.) P, poft paululum
a 20 saluraueris Pl 21 quacuMC uerba: huic domui
- - super illam pax om. S1 22 requiesc ιτ M1P1 illam] illa Ml.
illam BSav 23 reuertitur a 24 efr emm CS υ 25 mercedem. suà
C 26 fafcipermT MP\'C
qui ia illa sunt, et dicite illis: adpropinquauit in uos regnum
dei ia quamcumque ciuitatem intraueritis et non receperint
uos, exeuntes in plateas eius dicite: etiam puluerem, qui adhaesit
nobis de ciuitate uestra, extergimus uos: tamen hoc
scitote, quia adpropinquauit regnum dei. dico uobis: quia
Sodomis in die illa remissius erit quam illi ciuitati. E t post
paululum: Verum tamen in hoc nolite gaudere, quia spiritus
uobis subiciuntur: gaudete autem, quod nomina uestra scripta
sunt in caelis. Et paulo post: Ecce quidam legis peritus
surrexit temptans illum et dicens; magister, quid faciendo
uitam aeternam possidebo? at ille dixit ad eam: in lege quid
scriptum est? quomodo legis? ille respondens dixit: diliges
dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua
et ex omnibus uiribus tuis et ex omni mente tua, et proximum
tuam sicut te ipsum. Et paulo post; Quis horum trium
uidetur tibi proximus fuisse illi qui incidit in latrones? at
ille dixit: qui feeit misericordiam in illum. et ait illi Iesus:
uade et fac similiter. Et post paululum: Martha, Martha,
sellieita ea et turbaris erga plurima: porro unum est necessarium.
Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab
ea. Item post paululum: Cum oratis, inquit, dicite:
pater, sanctificetur nomen tuum: adueniat regnum tuum:
19, 18 16 Lnc. 10, 86 et 37 19 ib. 41 et 42 22 Luc. 11, 2-18 C quamcomq.] quaciIq;
C, add. auR υ reapermr MP 4 plateas eius] plareif eif P*
6 adppmquabir M3P2CRSa7 remiOaf M1P18 paul (a in ras.)
P in hoc] om. It 9 quod] qrna S 10 pofr pattf (n add. al. m.)
P ecce (cce in ras) P 12 verba: posflidebo usque ad scriptum
eat om. P 18 diligis WP, dihgef (dili in ras. m. pr.) S 14
a. lin. add. m. pr. S 15 uiribus] mrrurib; М1P1 16 tuumJ om.
S paulo post] p\' pt P 17 fuffe (fiu in ras.) P ille M1 P1
*
mced M 18 illo (pro Q 8. lin. V pos. m. pr.) MC 19 et 22
paulolu S1 21 ab] om. initio lineae S 22 poet] om. C
oranf***** P diciTe in ras. P
peccata nostra, siquidem et ipsi dimittimus omni debenti nobis :
et ne nos inducas in temptationem. et ait ad illos: quis
uestrum habebit amicum et ibit ad illum media nocte et dicet
illi: amice, commoda mihi tres panes, quoniam amicus meus
uenit de uia ad me et non habeo quod ponam ante illum:
et ille de intus respondens dicat: noli mihi molestus esse:
iam ostium clausum est, et pueri mecum sunt in cubili: non
possum surgere et dare tibi. dico uobis, etsi non dabit illi
surgens eo quod amicus eius sit, propter inportunitatem tamen
eius surget et dabit illi quotquot habet necessarios. et ego
uobis dico: petite, et dabitur uobis: quaerite, et inuenietis:
pulsate, et aperietur uobis. omnis enim qui petit accipit, et
qui quaerit inuenit, et pulsanti aperietur. quis autem ex
uobis patrem petit panem, numquid lapidem dabit illi? aut
piscem, numquid pro pisce serpentem dabit illi? aut si petierit
ouum, numquid porriget illi scorpionem? si ergo uos,
cum sitis mali, nostis bona data dare filiis uestris, quanto
magis pater uester de caelo dabit spiritum bonum petentibus
se? Et paulo post: Factum est autem cum haec diceret,
extollens uocem quaedam mulier de turba dixit illi: beatus
uenter, qui te portauit, et ubera, quae suxisti. at ille dixit:
immo beati qui audiunt uerbum dei et custodiunt. Et paulo
post: Et cum loqueretur, rogauit illum quidam Pharisaeus,
ut pranderet apud se: et ingressus recubuit. Pharisaeus autem
S, quondianQ B demet demMlP
4 diciT MPC ille P 7 dicat] om. MP\'C 8 pueri] add. mei
Ra υ cubile M1P1S1 9 tibij aeU. et ille si perseueranerit pulsans
a (cf. v) afi (& 8. lin. add.) M 10 inporM: inprob
(impr.) PCBSav 11 furgir P qdqd M, qudquoT C uerba : et
ego — — aperietur nobis om. P1 18 accepiT MlP* et alt.] om. C
14 et] om. PC apenarur S. 15 dabit] om. 81 17 porregir М1P
(porrigit cod. Am.) ſcorpi∗∗oneM uos] om. Pla 20 paulM,
pofr paului P, pauJt (om. post) C 22 uerba: at ille dixit om. MPC
28 immo] qui Imo Bx beati] om. S custodiunt] add. lllud Rav
24 illum] ea B phanjreuf (sic etiam infra) M 25 autem] om. init.
lin. S
ante prandium. et ait dominus ad illum: nunc uos, Pharisaei,
quod de foris est calicis et catini mundatis, quod autem intus
est uestrum plenum est rapina et iniquitate. stulti, nonne
qui fecit quod de foris est, etiam quod de intus est fecit?
uerum tamen quod superest date elemosynam, et ecce omnia
munda sunt uobis. sed uae uobis, Pharisaei, qui decimatis
mentam et rutam et omne holus, et praeteritis iudicium et
caritatem dei. haec autem oportuit facere, et illa non omittere.
uae nobis, Pharisaei, quia diligitis primas cathedras in synagogis
et salutationes in foro. uae nobis, quia estis ut monumenta
quae non parent, et homines ambulantes supra nesciunt.
respondens autem quidam ex legis peritis ait illi: magister,
haec dicens etiam nobis contumeliam facis. at ille ait: etiam
nobis legis peritis uae, quia oneratis homines oneribus, quae
portari non possunt, et ipsi uno digito uestro non tangitis
sarcinas. Et alio in loco: Adtendite a fermento Pharisaeorum,
quae est hypocrisis. Et paulo post: Dico autem
nobis amicis meis: ne terreamini ab his qui occidunt corpus
et post haec non habent amplius quod faciant. ostendam
autem nobis quem timeatis: timete eum qui, postquam occiderit;
habet potestatem mittere in gehennam: ita dico uobis,
hunc timete. nonne quinque passeres ueneunt dipondio? et
unus ex illis non est in obliuione coram deo. sed et capilli
capitis uestri omnes numerati sunt. nolite ergo timere:
R 3 de] om. Ml est] om. init. lits. S
4 est alt.] om. M1P1S rapmam M1P1 5 qui] quid P1 de ante
intta] om. P1CRSa est alt.] eras. C 6 elymoſina(eipro y s. lin.
pos. m. 3) M, ehmoflnam (I pr. m e mut. m. al.) P, elemofmi
CB elem. daTe R 7 sed] om. CB phanfeif Pa (cf. v)
qui] quia om. C 10 quia] qm P1R
(cod. Am.) diligaiſ 8 fmagogif M 11 quia] qm PlCR
18 perıP1 14 at] & PC 16 porrare Sav poſſum P1
17 in] om. R 18 quae est] quod efr P1Rav verba: et paulo
post om. MPCR 20 qaod] quid CRSav 21 quem] qui P1
2S uemunMPXC
confessus fuerit me coram hominibus, et filius hominis
confitebitur in illo coram angelis dei: qui autem negauerit
me coram hominibus, denegabitur coram angelis dei et omnis
qui dicit uerhum in filium hominis, remittetur illi: ei autem
qui in spiritum sanctum blasphemauerit non remittetur. cum
autem inducent uos in synagogas et ad magistratus et potestates,
nolite solliciti esse, qualiter a. quid respondeatis,
aut quid dicatis: spiritus enim sanctus docebit
uos in ipsa hora quae oporteat dicere. ait autem quidam ei
de turba: magister, dic fratri meo, ut diuidat mecum hereditatem.
at ille dixit ei: homo, quis constituit iudicem aut
diuisorem supra uos? dixitque ad illos: uidete et cauete ab
omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius
est ex his quae possidet. dixit autem similitudinem ad illos
dicens : hominis cuiusdam diuitis uberes fructus ager attulit,
et cogitabat intra se dicens: quid faciam, quod non habeo quo
congregem fructus meos? et dixit: hoc faciam: destruam
horrea mea et maiora faciam, et illuo congregabo omnia quae
nata sunt mihi et bona mea, et dicam animae meae: anima,
habes multa bona posita in annos plurimos: requiesce, combibe,
epulare. dixit autem illi dans : stulte, hac nocte animam
tuam repetunt a te: quae autem parasti cuius erunt? sic est
omnia qui sibi thesaurizat et non est in deum diues dixitque
ad discipulos suos: ideo dico uobis, nolite solliciti esse animae
1 pluref P\'JS 3 in illo] illum P1illi] ei B
6 blaſſemauerMPB remittetur] add ei R 7 fmagoguf M, ſina-
gogaſ PR, ſynagiſ C 8 ſollicire P1 quid] add. lequamini au τ quıd MP1
CB 10 uerba: in ipsa hora om. S oporteat (rear in ras.) P,
oporrer B ei quidam B, ∗quidaS 11 hered
mecQ B 12 ei] ad eum S conſ
14 non] om. Ml P1 (add. M2) eius] om. B 15 poſſedeaM1,
poffeda P1 16 ubera C 17 quod] quia v 18 Sgregam N,
ogerem B 19 cougregabo ılluc S 10 anima] add. mea B
21 commede MP 22 ille MxPl hac] ac 81 28 coioa erunt|
eram P1 est] erıdei. P1v deum] dõ 8
25 ideo] ıB ſollicM\'PI animae] add. ure B (cf. v)
est quam esca, et corpus quam uestimentum. considerate
corues, quia non seminant neque metunt, quibus non est cellarium
neque horreum, et deus pascit illos: quanto magis uos
pluris estis illis? quis autem uestrum cogitando potest adicere
ad staturam suam cubitum an
minimum est potestis, quid de ceteris solliciti estis? considerate
lilia quomodo crescunt: non laborant, non neunt.
dico autem uobis: nec Salomon oumi gloria sua uestiebatur
sicut unum et istis. si autem faenum agri quod hodie in
agro est et cras in clibanum mittitur, deus sie uestit
magis uos pusiillue fidei? et uos nolite quaerer, quld manducetis,
aut quid bibatis, et nolite in sublime tolli. haec enim
omnia gentes mundi quaerunt: pater autem uester scit, quoniam
his indigetis. uerum tamen quaerite regnum dei, et haec omnia
adicientur uobis. nolite timere, pusillus grex, quia complacuit
patri uestro dare uobis regnum. uendite quae possidetis et
date elemosynam. facite uobis sacculos, qui non ueterescunt,
thesaurum non deficientem in caelis, quo fur non adpropiat,
neque tinea corrumpit. ubi enim thesaurus uester est, ibi et
cor uestrum erit. Et post paululum: Et uos estote parati,
quia qua hora non putatis filius hominis uenit. ait autem ei
Petrus: domine, ad nos dicis hanc parabolam, an et ad omnes ?
dixit autem dominus: quis putas est fidelis seruus et prudens,
R
4 paTcA M* 5 pluref MP1 pP1 7 p
8 Jilia] add. agri a non alt] neque M3CRSav nemxT MI, MenT P1;
neaT MзP2CRSav 9 nec] quod nec a ſalamon P 10 foenum 8
11 mıM1P1 12 uerba: perere q. m. A. q. b. e. nolite om.
P1 18 M1P1 14 inquirunt a 15 hıſ quı P1 ındıgerıſ
(di in ras.) P 16 puſſilluſ MP quia at nobis otn. P1 18 aelimoſına
M1P2. aelemoſınaM\', elemoſınaCR ueteraſcunt
ab 19 (bis) M quo (no in ras.) P adpropıan
20 estj om. C1Ra91 eP pant P, paulolumS1paulo polt
3 22 nensePav28 paraulam MP ∗∗an P et] om. R
24 seruus] diſpenſa
tritici mensuram? beatus ille seruus, quem, cum uenerit
dominus, inueniet ita facientem. uere dico uobis, supra omnia
quae possidet constituet eum. quod si dixerit seruus ille in
corde suo: moram facit dominus meus uenire, et coeperit
percutere pueros et ancillas, et edere, et bibere, et inebriari:
ueniet dominus serui illius in die, qua non sperat, et hora,
qua nescit, et diuidet eam partemque eius cum infidelibus
ponet. ille autem seruus, qui cognouit uoluntatem domini
sui et non praeparauit et non fecit secundum uoluntatem eius,
uapulabit multis: qui autem non cognouit et fecit digna plagis,
uapulabit paucis. omni autem cui multum datum est multum
quaeretur ab eo, et cui commendauerunt multum, plus repetent
ab eo. Item paulo post: Hypocritae, faciem terrae
et caeli nostis probare, hoc autem tempus quomodo non probatis?
quid autem et a uobis ipsis non iudicatis quod iustum
est? Et aliquanto post: Contendite intrare per angustam
portam: quia multi, dico uobis, quaerunt intrare et non poterunt.
Et alio loco: Dicebat autem ad inuitatos parabolam
intendens, quomodo primos accubitus eligerent, dicens ad
illos: cum inuitatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo
loco, ne forte honoratior te sit inuitatus ab eo, et ueniens is
qui te et illum uocauit dicat tibi: da huic locum, et tunc
MP1CRav dominus] dnP (Am.)
det] add. illif M3P2CRav 8 dominus] add. suus P1 inueniet]
muenenT Rav ita] sic R uobis] add. qma P* (cod. Am.), quoniam
v 4 constituit P1 eum] illum Sav 5 facia S 6 mebnare
M1 8 eius] om. P1 9 seruus] ferl M, ferui Cl 11 uapulamr
MPCS1 mulraf MPC et] er n5 B 12 uapulatur MPC,
uapulabis R paucif (lf in ras) P omni] omma M, omim C, hol
R, omaSl 18 querit C, queS* repeTunT P\', paenr
Sav 15 hoc autem] hoc *** S 16 non] om. R 17 aliquanto]
ahc6 M2,, alio q P1 18 quaerenT M3P3av in*rare P
poxuef C 19 auTem & PSv ad uitatif P1 parabulam M\'P
20 acubirof M1, accubiTOf P\' dilegerent Ml, diligerent P1O2, ehgenat
P1 22 oneraTior M\', honeratior 8 is] hif M1, 1f in ras.
m. pro S
uocatus fueris, uade, recumbe in nouissimo loco, ut cum
uenerit qui te inuitauit, dicat tibi: amice, ascende superius:
tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus. quia omnis
qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur.
dicebat autem et ei qui se inuitauerat: cum facis prandium
aut caenam, noli uocare amicos tuos, neque fratres tuos, neque
cognatos, neque uicinos diuites, ne forte et ipsi te reinuitent
et fiat tibi retributio. sed cum facis conuiuium, uoca
pauperes, debiles, claudos, caecos, et beatus eris, quia non
habent retribuere tibi: retribuetur enim tibi in retributione
iustorum. Et post paululum: Si quis uenit ad me et non
odit patrem suum et matrem, et uxorem, et filios, et fratres,
et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus
discipulus esse. et qui non baiulat crucem suam et uenit
post me, non potest meus esse discipulus. quis enim ex uobis
uolens turrem aedificare non prius sedens conputat sumptus,
qui necessarii sunt, si habet ad perficiendum, ne, posteaquam
posuerit fundamentum et non potuerit perficere, omnes qui
uident incipiant inludere ei dicentes: quia hic homo coepit
aedificare et non potuit consummare? aut qui rex iturus
committere bellum. aduersus alium regem non sedens prius
cogitat, si potest cum decem milibus occurrere ei qui cum
uiginti milibus uenit ad se ? alioquin adhuc illo longe agente
legationem mittens rogat ea quae pacis sunt. sic ergo omnis
S robore M\' sed om. C 2 fuerir M1
loco] om. P* S te] add. eT illuP\' 4 glonam
P\' 6 autem et] om. S 7 aut] vel a 10 paupes uoca er debilef
B 11 retribuere] ratibue C\', quod ranbuanr C retributione]
refurrec-none P2RSv 12 post] om. C pavt P, palolum S 14 et
alt.] om. P\' 15 effe discipulus av baiular *** P, batolar M\'S
16 Se meuf difcipuluf C, meus difcipulus se R 17 turrim Sa
\' 18 habeaT M3CRSav 20 hic * P cepIT C 21 qui rex iturus)
qmf enxuruf MPI, quif rex imruf P2CRSav, qmf rez exituruf M3
22 pn\' fedens R 28 potest] poffit Sav 24 XX S 25 rogant
C
meus esse discipulus. Et post aliquantum: Et ego uobis
dico: facite uobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum
defeceritis, recipiant uos in aeterna tabernacula. qui fidelis
eat in minimo, et in maiori fidelis est. et qui in modico ini-
quus est, et in maiori iniquus est. si ergo in iniquo mammona
fideles non fuistis, quod uerum est quis credet uobis? ei
si in alieno fideles non fuistis, quod uestrum est quis dabit
uobiв? nemo potest duobus dominis seruire: aut enim unum odiet
et alterum diliget, aut uni adhaerebit et alteram contemnet.
non potestis deo seruire et mammonae. audiebant autem
haec omnia Pharisaei, qui erant auari, et deridebant illum.
et ait illis: uos estis qui iustificatis uos coram hominibus,
deus autem nouit corda uestra: quia quod hominibus altum
est abominatio est ante deum. Et post paucos uersus:
Omnis qui dimittit uxorem suam et ducit alteram moechatur.
Et post paululum: Inpossibile est at non ueniant scandala:
uae autem illi per quem ueniunt. utilius est illi, si lapis
molaris inponatur circa collum eius, et proiciatur in mare,
quam ut scandalizetur unum de pusillis istis. adtendite uobis:
si peccauerit frater tuus, increpa illum, et si paenitentiam
egerit, dimitte illi. et si septies in die peccauerit in te et
si septies in die conuersus fuerit ad te dicens: paenitet me,
dimitte illi. Et alio loco: Dixit autem ad quosdam qui in
se confidebant tamquam iusti et aspernabantur ceteros
18, 9-80 М1p1 2 ahqua R 4 deficeP recipiam P1
5 maiore P5 eſ
maiori iniquns est add. av in] om. P\' miaoone M1P1 7 fiuſ
qaod fuiſ
fideles non fuistis add. v 9 nemo ſerum P1Sav porenT P
(sed eorr. m. pr.) 10 conMPC, condemna 8 11 autemJ
om. C 12 pbanfTei M (tic etiam infra) ruſC
13 paucof** P, paucisS 16 daoa S1 20 ſcandaliza RSav,
fcandahza** P 21 poemM 2S si] om. Rav pebatM1,
paeniTiT P\' 24 ad] & ad Sv 25 parabulã M
unus Pharisaeus et alter publicanus. Pharisaeus stans
haec apud se orabat: domine, gratias ago tibi, quia non sum
sicut ceteri homines, raptores, iniusti, adulteri, uelut etiam
hic publicanus: ieiuno bis in sabbato, decimas do omnium
quae possideo. et publicanus a longe stans nolebat nec oculos
ad caelum leuare, sed percutiebat pectus suum dicens: deus,
propitius esto mihi peccatori. dico uobis, descendit hic iustificatus
in domum suam ab illo: quia omnis qui se exaltat
humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. adferebant autem
ad illum et infantes, ut eos tangeret. quod cum uiderent
discipuli, increpabant illos. Iesus autem conuocans illos dixit:
sinite pueros uenire ad me et nolite eos uetare. talium est
enim regnum dei. amen dico uobis, quicumque non acceperit
regnum dei sicut puer, non intrabit in illud. et interrogauit
eum quidam princeps dicens: magister bone, quid faciens
uitam aeternam possidebo? dixit autem Iesus: quid me dicis
bonum? nemo bonus nisi solus deus. mandata nosti: non
occides, non moechaberis, non furtum facies, non falsum
testimonium dices, honora patrem tuum et matrem. qui ait:
haec omnia custodiui a iuuentute mea. quo audito Iesus ait
ei: adhuc unum tibi deest: omnia quaecumque habes uende
et da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo, et ueni,
sequere me. his ille auditis contristatus est, quia diues \'erat
ualde. uidens autem illum Iesus tristem factum dixit: quam
difficile qui pecunias habent in regnum dei intrabunt! facilius
est enim camelum per foramen acus transire quam diuitem
intrare in regnum dei. et dixerunt qui audiebant: et quis
potest saluus fieri? ait illis: quae inpossibilia sunt apud
R 8 domine] deus Sav 4 ſicu
. RSv nelnti a etiam] aeM 8 dico] ideo dico S difcendiT
MP1 18 pueros] paranlos a 14 enim] om. B accipenr
MPC 15 inom. P\' \' 21 custodiui] feraani
a 22 ei] illi R **** (elut. nbl) unuM, tibi unum a
28 MC 26 dificile Ml 27 camellQ
M1P1 28 aucberuR
nos dimisimus omnia et secuti sumus te. qui dixit eis: amen
dico dico uobis, nemo est -qui relinquit domum, aut parentes, aut
fratres, aut uxorem, a<it filios propter regnum dei, et non
recipiat multo plura in hec tempore et in saeculo uenture
uitam aeternam. Et alibi: Stans autem Zachaeus dixit ad
dominum: ecce dimidium bonorum meorum, domine, do
pauperibus, et si quid aliquem defraudaui, defraudaui quadruplum.
ait Iesus ad eum: quia hodie salus domui huic facta est,
eo quod et ipse filius est Abrahae. uenit enim filius hominis
quaerere et saluum facere quod perierat. Et post aliquantum:
Reddite ergo quae Caesaris sunt Caesari, et
quae dei sunt deo. Et alio loco: Audiente autem omni
populo dixit discipulis suis: adtendite ab scribis, qui uolunt
ambulare in stolis et amant salutationes in foro et primas
cathedras in synagogis et primos discubitus in conuiuiis, qui
deuorant domus uiduarum simulantes longam orationem: M
accipient damnationem maiorem. Respiciens autem uidit
eos qui mittebant munera sua in gazophylacio diuites : uidit
autem at quandam uiduam pauperculam mittentem aera minuta
duo, \'et dixit: uere dico uobis, quia uidua haec pauper plus
quam omnes misit. nam et omnes hi ex abundanti sibi miserunt
in munera dei: haec autem et eo quod deest illi omnem
uictum suum, quem habuit, misit. Item alio loco: Ponite
21 1-4 84 ib. 14—19 om. P1 dimiſſimuſ MP eis]m
P 8 relinqmd M1, rehnqua S, rehqmr Rv aat ante parentes]
uel 8 4 uxoref P1 8 aliquem] aliqmd P1 P quia faltis domoi
hnic facra efr (uerba facta est miwio obducta) hodie facTa efr R
10 \'et] \'om. C enim] om. 8 12 ceſſatiſ et ceffart M1P1 ſunt
ceCav 18 ſunt dei uM: sd P1, a P1ORSav
15 ambulare uoluiit a 16 ſinagogiſ MP diſcub
M7CRSav uiduartun] dimtiat, M1 hn MPC 19 gazoplulacio
(—M1C) MP1CR, gazophilaciuS, —phylacium atl) P*
Sac 21 duo] om. R 22 et] ras. P hn MPC ex habundan
MPlC (h del. al. m. in M)
respondeatis. ego enim dabo uobis os et sapientiam, cui non
poterunt resistere et contradicere -omnes aduersarii uestri.
trademini autem a parentibus, et fratribus, et cognatis, et
amicis, et morte adficient ex uobis, et eritis odio omnibus
propter nomen meum: et capillus de capite uestro non peribit
in patientia uestra possidebitis animas uestras. Et post aliquantum:
Adtendite autem uobis, ne forte grauentur corda
uestra a crapula et ebrietate et curis huius uitae, et superueniat
in uos repentina dies illa. tamquam laqueus enim
superueniet in omnes qui sedent super faciem omnis terrae.
uigilate itaque omni tempore orantes, ut digni habeamini
fugere ista omnia quae futura sunt et stare ante filium hominis.
Item post aliquantum: Facta est autem contentio inter
eos, quis eorum uideretur esse maior. dixit autem eis: reges
gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super
. eos benefici uocantur. uos autem non sic, sed qui maior est,
in uobis fiat sicut iunior, et qui praecessor est sicut ministrator.
nam quis maior est, qui recumbit, an qui ministrat? nonne
qui recumbit? ego autem in medio uestrum sum sicut qui
ministrat. Et alio in loco: Orate, ne intretis in temptationem.
Quomodo potestis uos credere, qui gloriam ab inuicem
accipitis, et gloriam quae a solo est deo non quaeritis?
26 Ioh. 6, 44 om. initio lineae S 4
M1 9 a] m P\'& ſupuenie
ab iſMPC omnia ista edd. 18 in nobis] inter uos
a iunier] minor av miniſM1 19 quis] qui M1P1C1
uerba nonne — — ministrat om. MPCR 30 sum] om. ra 21 in
ante loco] om. PlR 24 EXPLICIT-SECVNDVM LVCAM (atram. scr.) I EN-
CIPIT SECD IOHANNEM (miAio) | S ęuuneM, enangelium P
26 accepiſR a folo deo eft RSav
Et paulo post: Dixit autem Iesus: nec ego te condemnabo.
uade et amplius iam noli peccare. Et paulo post: Si uos
manseritis in sermone meo, uere discipuli mei eritis, et cognoscetis
ueritatem, et ueritas liberabit uos. Et post paululum :
Amen, amen dico uobis, quia omnis qui facit peccatum seruus
est peccati. Et alibi: Amen, amen dico uobis, si quis
sermonem meum seruauerit, non uidebit mortem in aeternum.
Et post aliquantum : Qui amat animam suam, perdet eam:
et qui odit animam suam in hoc mundo, in uitam aeternam
custodit eam. si quis mihi ministrat, me sequatur: et ubi
sum ego, illic et minister meus erit. si quis mihi ministrauerit,
honorificabit eum pater meus. Et alio- loco: Dilexerunt
enim gloriam hominum magis quam gloriam dei. Et
alibi: Vos uocatis me magister et domine, et bene dicitis,
sum enim: si ergo ego laui uestros pedes dominus et magister,
et uos debetis alter alterius lauare pedes. exemplum enim
dedi uobis, ut quemadmodum ego feci uobis, ita et uos faciatis.
Et paulo post: Mandatum nouum do uobis, ut diligatis
inuicem, sicut dilexi uos, ut et uos diligatis inuicem.
in hoc cognoscent omnes quia mei discipuli estis, si dilectionem
habueritis ad inuicem. Et paulo post: Si diligitis
me, mandata mea seruate. Et post paululum : Qui habet
mandata mea et seruat ea, ille est qui diligit me: qui autem
diligit me, diligetur a patre meo, et ego diligam eum et
.8 loh. 12, 25 et 26 12 ib. 48 14 loh. 18, 18-15 18 ib. 84
et 85 21 IoL 14, 15 22 ib. 21om. P\', poft aliquantum Sa 2 iam] om. P
8 cognofcmf S 4 hberamt М1P1 paut MPC, paulolQ S 7 mor-
Tem non uidebPRSv 8 perdaT P 11 enx er m
R miniſS 12 hononficauir M1P1 uerba dilexerunt-
— et alibi om. R 18 enim] om. P\' 14 alibi] alta MG, aho
loco (al. in ras., cetera spatio uacuo inserta sunt. nescio an ab al. man.)
P uocaPnf Pl 15 enim] ererum PCRSav pedes uestros an
et ante magister om. Ml 19 ex UT R uos et inuicem om. R
20 eſR 21 p\' paf P dihgarif M 22 panl MP1,
paull P*, paulolum S paul p; C .24 dilegМ1P, dilig8
diligit me, sermonem meum seruabit, et pater meus diligit
eum et ad eum ueniemus et mansionem apud eum faciemus.
qui non diligit me, sermones meos non seruat. Et paulo
post: Manete in me, et ego in uobis. sicut palmes non
potest facere fructum a semet ipso, nisi manserit in uite, sic
nec uos, nisi in me manseritis. ego sum uitis, uos palmites:
qui manet in me et ego in eo, hic fert fructum multum.
quia sine me nihil potestis facere.. si quis in me non manserit,
mittetur foras sicut palmes et aruit, et colligent eos et in.
ignem mittunt, et ardent. si manseritis in me, et uerba mea
in uobis manserint: quodcumque uolueritis petetis, et fiet
uobis. in hoc clarificatus est pater meus, ut fructum plurimum
adferatis et efficiamini mei discipuli. sicut dilexit me pater,
et ego dilexi uos: manete in dilectione mea.. si praecepta
mea seruaueritis, manebitis in dilectione mea: sicut et ego
patris mei praecepta seruaui et maneo in dilectione eius.
haec locutus sum uobis, ut gaudium meum in uobis sit et
gaudium uestrum impleatur. hoc est praeceptum meum, ut
diligatis inuicem, sicut dilexi uos. maiorem hac dilectionem
nemo habet, ut animam suam quis ponat pro amicis suis.
Et paulo post: Haec mando uobis, ut diligatis inuicem.
Haec de quattuor euangeliis in hoc opere ponenda
existimaui: ubi intellegi potest, tres euangelistas,
Marcum scilicet et Marcum et Lucam, ideo
plura nobis dedisse praecepta uiuendi, quia eam
maxime secuti sunt partem, quae actiua dicitur.
quia uero Iohannes contemplatiuam magis tenuit,
ideo. cum eius euangelium superemineat ceteris,
1 ei] om. C III] IIII R 2 dil. alt.] diligeT M2Rav 4 pault
MG 10 arefcer Rav eosj eum JRav 11 miTTenT RSav ardeT
Rav 12 paiTif S2 17 m exuf dilecSav 20 hanc M1P1
21 ut] quam ut a 28 euangeliſP2R euuangeliif et euuangehftaf
et euuangehd (et sic infra) M 25 maTheum MPCS 26 nobis
plura dediffe Sa, dediffe nobis plura R 29 supR
Hinc iam de illo libro, cui titulum dederunt
Actus apostolorum, commemorabimus quae inuenimus
omnino paucissima. eo quippe rerum gestarum
continetur historia, quibus aedificatur fides,
magisque ibi exempla quam praecepta conscripta
sunt. \'
Iacobus ergo loquens: Propter quod, inquit, ego
iudico non inquietari eos qui ex gentibus conuertentur ad
dominum, sed scribere ad eos, ut abstineant se a contaminationibus
simulacrorum et fornicatione et suffocatis et sanguine.
Et paulo post: Visum est enim spiritui sancto et nobis
nihil ultra inponere uobis oneris quam haec necessaria, ut
abstineatis uos ab immolatis simulacrorum et sanguine et
suffocato et fornicatione, a quibus custodientes uos bene agetis.
ualete. Et post multa, cum Paulus apostolus praepositis
ecclesiae, quos congregauerat, loqueretur :
Adtendite, inquit, uobis et uniuerso gregi, in quo uos spiritus
sanctus posuit episcopos regere ecclesiam dei, quam adquisiuit
sanguine suo. Et paulo post idem ad eosdem: Argentum
aut aurum aut uestem nullius concupiui. ipsi scitis
quoniam ad ea quae mihi opus erant et his qui mecum sunt
ministrauerunt manus istae. omnia ostendi uobis, quoniam
23 Act. 20, 38-85 S 4 cSmemorawmuT
MPCRS 10 de] nrcrprr de S 12 conuerSav
16 quam] om. P1 neceffano S 17 verba ab immolatis usque
ad snffocato om. P\' et ante soffocato om. CSa 18 aginf S
20 congregauerat] cõſecraueraM, paulC idem]
l\'te C ad] de C argentum] add. atl (t. e. autem) P1 24 aut
ante aurum] & Cav concupi C
domini Iesu, quoniam ipse dixit: beatius est magis dare quam,
accipere. Et alio. loco, cum Iacobus et qui cum eo
erant Paulo apostolo loquerentur, dixerunt ei :
Vides, frater, quot. milia sunt in Iudaeis qui crediderunt, et
omnes aemulatores sunt legis. audierunt autem et de te,
quia discessionem doceas a Moyse eorum qui per gentes sunt
Iudaeorum, dicens non debere eos circumcidere filios suos
neque secundum consuetudinem ingredi. quid ergo est?
utique oportet conuenire multitudinem: audient enim te superuenisse:
hoc ergo fac quod tibi dicimus. sunt nobis uiri
quattuor uotum habentes super se: his adsumptis sanctifica
te cum illis et inpende in illis, ut radant capita, et scient
omnes quia quae de te audiernt falsa sunt: sed ambulans
et ipse custodiens legem. de his autem qui crediderunt ex
gentibus nos scripsimus iudicantes, ut abstineant se ab idolis
immolato et sanguine et suffocato et fornicatione.
Haec de libro Actuum apostolorum nostro huic
operi congruentia quae hic poneremus satis esse
conperimus. ubi uidemus apostolos eis qui ex
gentibus crediderunt nulla uoluisse onera ueteris
legis ÎBponere, quantum attinet ad corporalis
abstinentiam uoluptatis, nisi ut obseruarent ab
his tribus, id est ab eis quae idolis immolarentur
et a sanguine et a fornicatione. unde nonnulli
putant tria tantum crimina esse mortifera, idolatriam
et homicidium et fornicationem, ubi utique
et adulterium et omnis praeter uxorem concubitus
intellegitur. quasi non sint mortifera
om. S 4 apostolo loqu.] aple quererent S I quot] qd
MC qui∗ M 0 et} om. RSav 9 secundum] om. S* 18 ſciau
B 14 ambulas Rav 17 inmolaP foraica
PLICIT S 19 opere MC 2^1 corporalem R 28 abſMC,
abſante. sanguine om. M
CB a ante fornicatione om. R 27 homicidiam S
quae a regno dei separant, aut inaniter et fallaciter
dictum sit: Neque fures, neque auari, neque ebriosi,
neque maledici, neque rapaces regium dei possidebunt.
Sed oportet nos repressa disputatione nostra ad
epistulas apostolicas iam uenire et uidere etiam
in ipsis quid huic operi conuenienter aptetur.
Non enim erubesco euangelium. uirtus enim dei est in
salutem omni credenti, Iudaeo primum et Graeco. iustitia
enim dei in eo reuelatur ex fide in fidem, sicut scriptum
est: iustus autem ex fide mea uiuet. reuelatur enim ira dei
de caelo super omnem impietatem et iniustitiam hominum
eorum, qui ueritatem in iniustitiam detinent: quia quod notum
est dei manifestum est in illis: deus enim in illis manifestauit.
inuisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea quae facta
sunt intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque eius uirtus
et diuinitas, ut sint inexcusabiles, quia, cum cognouissent
deum, non sicut deum glorificauerunt aut gratias egerunt,
sed euanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est
insipiens cor eorum: dicentes enim se esse sapientes stulti
facti sunt, et mutauerunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem
imaginis corruptibilis hominis et uolucrum et quadrupedum
et serpentium. propter quod tradidit illos deus in
18 cf. Abbac. 2, 4 a 5 reprefa P1, opprefb R 9 de] INCIPIT DS
S beaR Pauli apostoli] om. S apostoli] om. C
12 enim] om. P1 fidem] fide MG 18 mea] om. P1CSav mmr
C1RSav 15 iniuſ(uirgula ras.) S, iniuſRav 16 emm
illis Rav, enim | ilhſ S mamfestauit] reuelamx R 17 ipsius] illi\'
R 19 inexcuſſabiliſ (-ef PI) MP1 22 stulti] & ſMC
24 imaginis] om. R quadrnpeduum P1
corpora sua in semet ipsis, qui commutauerunt ueritatem dei
in mendacium, et coluerunt et seruierunt creaturae potius
quam creatori, qui est benedictus in saecula. amen. propterea
tradidit illos deus in passiones ignominiae. nam feminae
eorum inmutauerunt naturalem usum in eum usum, qui est
contra naturam. similiter autem et masculi relicto naturali
usu feminae exarserunt in desideriis suis in inuicem, masculi
in masculos turpitudinem operantes et mercedem, quam
oportuit, erroris sui in semet ipsis recipientes. et sicut non
probauerunt deam\ habere in notitiam, tradidit illos deus in
reprobum sensum, ut faciant quae non conuenit: repletos
omni iniquitate, malitia, fornicatione, auaritia, nequitia, plenos
inuidia, homicidio, contentione, dolo, malignitate, susurrones,
detractores, deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos,
inuentores malorum, parentibus non oboedientes, insipientes,
inconpositos, sine affectione, absque foedere, sine misericordia:
qui cum iustitiam dei cognouissent, non intellexerunt quoniam
qui talia agunt digni sunt morte, non solum qui ea faciunt,
sed et qui consentiant facientibus. Propter quod inexcusabilis
es, o homo omnis, qui iudicas. in quo enim iudicas alterum,
te ipsum condemnas: eadem enim agis qui iudicas. scimus
enim quoniam iudicium dei est secundum ueritatem in eos
qui talia agunt. existimas autem hoc, o homo, qui iudicas
eos qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudicium
dei? an diuitias bonitatis eius et patientiae et longanimitatis
contemnis, ignorans quoniam benignitas dei ad paenitentiam
te adducit? secundum duritiam autem tuam et inpaenitens
cor thesaurizas tibi iram in diem irae et reuelationis iusti
RSav ,8 in ante inuicem] om. MP
C 11 nPax illosj eof Sa 12 faciant] add. ea P\'v
conueniunP1 Rav 18 cognomfrenT iuſS 19 ea] om. S
20 et] aiam P2v inexcuſſabileſ M 22 qui] quae P1RSv 24 o]
om. MC 25 quia] quod edd. 27 contemnis ? ignoras av
h
29 Teffannzaf M, C diem] die P1RSav reuela-nonef
MPl
quidem qui secundum patientiam boni operis gloriam et
honorem et incorruptionem quaerentibus uitam aeternam : his
autem qui ex contentione et qui non adquiescunt ueritati
credunt autem iniquitati ira et indignatio. tribulatio et angustia
is omnem animam hominis operantis malum, Iudaei primum
et Graeci. gloria autem et honor et pax omni operanti bonum,
Iudaeo primum et Graeco. Et post paululum: Non enim
auditores legis iusti sunt apud deum, sed factores legis
iustificabuntur. Item paulo post: Qui ergo alium doces,
te ipsum non doces? qui praedicas non furandum, furaris ?
qui dicis non moechandum, moecharis? qui abominaris idola,
sacrilegium facis? qui in lege gloriaris. per praeuaricationem
legis deum inhonoras? nomen enim dei per uos blasphematur
inter gentes, sicut scriptum est. Et aliquanto post: Iustificati
igitur ex fide pacem habeamus ad deum per dominum
nostrum Iesum Christum: per quem et accessum habemus
fide in gratia ista, in qua stamus, et gloriamur in spe gloriae
filiorum dei. non solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus,
scientes quia tribulatio patientiam operatur, patientia
autem probationem, probatio uero spem: spes autem BOQ confundit,
quia caritas dei diffusa est in cordibus nostris per
spiritum sanctum, qui datus est nobis. Et alio loco: Non
ergo regnet peccatum in uestro mortali corpore, ut oboediatis
concupiscentiis eius. sed neque exhibeatis membra uestra
arma iniquitatis peccato, sed exhibete uos deo tamquam ex
mortuis uiuentes et membra uestra arma iustitiae deo. Et
36, 20 15 Rom. 5, 1-5 28 Rom. 6, 12 et 18 ras.) P 5 et ante indign.] om. C
6 rudae MC1 8 paulolum S 10 qui] quid S 13 uerba facis
- - gloriaris om. P1 per] pofr P1 14 per] pro Pl 15 lumficare
MCl 17 habeamnf P1C1 18 ∗∗ I Me (fide m ras.) S, per
fldem P*v m granam if
tmf M, corr. ex niif m. pr. P, uris (u ras. ex n) R 28 uobu
(Q raa. ex n) M 95 uestra] om. P1C1 26 iaiquitatiB] correctura
suprascripta erat, sed erasa est in P
uestrae. sicut enim exhibuistis membra uestra seruire inmundi*
tiae et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra
uestra seruire iustitiae in sanctificationem. Et alio in loco:
Ergo, fratres, debitores sumus non carni, ut secundum carnem
uiuamus. si enim secundum carnem uixeritis, moriemini: si
autem spiritu facta carnis mortificatis, uiuetis. quicumque
enim spiritu dei aguntur, hi filii sunt dei. Et post paucos
uersus : Heredes quidem dei, coheredes autem Christi: si
tamen conpatiamur, ut et conglorificemur. Et paulo post:
Si autem quod non uidemus speramus, per patientiam expectamus.
Et post paucos uersus: Scimus autem quoniam
diligentibus deum omnia cooperantur in bonum. Et paulo
post: Quis nos separabit a caritate Christi? tribulatio? an
angustia? an persecutio? an fames? an nuditas? an periculum?
an gladius? sicut scriptum est: quia propter te mortificamur
tota die, aestimati sumus ut oues occisionis. sed in his
omnibus superamus propter eum qui dilexit nos. certus sum
enim quia neque mors, neque uita, neque angeli, neque principatus,
neque instantia, neque futura, neque fortitudines, neque
altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos
separare a caritate dei, quae est in Christo Iesu domino nostro.
Et alio in loco: Corde enim creditur ad iustitiam: ore
autem confessio fit ad salutem. dicit enim scriptura: omnis
qui credit in illum non confundetur. non enim est distinctio
12 ib. 28 14 ib. 85-89 16 cf. Ps. 48, 22 28 Bom. 10,
10-18 24 cf. Es. 28, 16 Ca aho loco Sa 7 momficauennf
P\'BSv 8 hu MC paucis 3 MC, pauC Q P, paulolum S,
paululum a 10 compatiemur a UT & cuC cQglonficemur
M, glonemur P* poft paululum a 10 et 18 paulum P
14 quis] qm M 15 famif MP 18 qui] om. P\' 19 principatus]
principi∗∗∗∗∗ ru* P1, pnnciparuf [ neque po: add. neque
uirtutes v 20 forrmxdo M3P2C2Rav 21 alia] aliqua R 23 alio
in] m aho S, alio a 24 ad] m P* (cod. Amiat.) 25 est] om.
P\'
qui inuocant illum. omnis enim quicumque inuocauerit nomen
domini saluus erit. Et alio loco: Tu autem fide sta: noli
altum sapere, sed time. si enim deus naturalibus ramis non
pepercit, ne forte nec tibi parcat. uide ergo bonitatem et
seueritatem dei: in eos quidem qui ceciderunt seueritatem,
in te autem bonitatem, si permanseris in bonitate. Et paulo
post: Obsecro itaque uos, fratres, per misericordiam dei, ut
exhibeatis corpora uestra hostiam uiuam, sanctam, deo placentem,
rationabile obsequium uestrum. et nolite conformari
huic saeculo, sed reformamini in nouitate sensus uestri: ut
probetis quae sit uoluntas dei bona et placens et perfecta.
dico enim per gratiam, quae data est mihi, omnibus qui sunt
inter uos, non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere
ad sobrietatem, unicuique sicut deus diuisit mensuram fidei.
sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia
autem membra non eundem actum habent, ita multi unum
corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra,
habentes autem donationes secundum gratiam, quae data est
nobis, differentes: siue prophetiam, secundum rationem fidei:
siue ministerium, in ministrando: siue qui docet, in doctrina:
qui exhortatur, in exhortando: qui tribuit, in simplicitate: qui
praeest, in sollicitudine: qui miseretur, in hilaritate. dilectio
sine simulatione. odientes malum, adhaerentes bono: caritatem
fraternitatis inuicem diligentes, honore inuicem praeuenientes:
sollicitudine non pigri: spiritu feruentes, domino seruientes,
spe gaudentes, in tribulatione patientes, orationi instantes,
necessitatibus sanctorum communicantes, hospitalitatem sectantes.
benedicite persequentibus, benedicite et nolite
1-21 et Rom. 18, 1-14 et Rom. 14, 1-28 et Rom. 15, 1—7 M, muentem PRSav 10 raM et[
om. P1 11 reformamini] renouamim R 12 placens] beneplacenf P1
CSv 15 & umcmque P\'v 18 fumuf. corpuf S 20 pphaia
MC 28 dilecrionem MP\', dilecnone C 24 bonQ MC 25 honorem
MP1C 26 folliciTudinem MC 27 orationi instantes om.
MPlCR 29 persequentibus) uof add. P2CRav
ipsum inuicem sentientes. non alta sapientes, sed humilibus
consentientes. nolite esse prudentes apud uosmet ipsos. nulli
malum pro malo reddentes: prouidentes bona, non tantum
coram deo, sed etiam coram omnibus hominibus. si fieri
potest, quod ex uobis est, cum omnibus hominibus pacem
habentes. non uosmet ipsos defendentes, carissimi, sed date
locum irae. scriptum est enim: mihi uindictam et ego retribuam,
dicit dominus. sed si esurierit inimicus tuus, cib\'a
illum : si sitit, potum da illi: hoc enim faciens carbones ignis
congeres super caput eius. noli uinci a malo, sed uince in
bono malum. Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita
sit. non est enim potestas nisi a deo. quae autem sunt, a
deo ordinatae sunt. itaque qui resistit potestati, dei ordinationi
resistit. qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem adquirunt.
nam principes non sunt timori boni operis, sed mali.
uis autem non timere potestatem? bonum fac, et habebis
laudem ex illa. dei enim minister est tibi in bonum. si
autem malum feceris, time non enim sine causa gladium
portat. dei enim- minister est, uindex in ira ei qui malum
. agit. ideo necessitate subditi estote non solum propter iram,
sed et propter conscientiam. ideo enim et tributa praestatis,
ministri enim dei sunt, in hoc ipsum seruientes. reddite
omnibus debita: cui tributum, tributum: cui uectigal, uectigal:
cui timorem, timorem: cui honorem, honorem. nemini quicquam
debeatis, nisi ut inuicem diligatis. qui enim diligit
proximum, legem impleuit. nam: non adulterabis, non occides,
non furaberis, non falsum testimonium dices, non concupisces,
27 cf. Exod. 20, 18—17 et Dent. 5, 17-21 MC 8 enim] om. MC mndicre P\' et] om.
PR 11 congeres] congreganf P\' 14 ordina τa Ca, ordinaτe MS
sont] fiunS poxefTare MC ordina-none MC, ordina
P 19 malum feceris] malefeceris a 20 lra* P, iram Rv
male Sa 21 egiT S ideoque a subditi] ſubiecSa 22 et]
om. P 28 reddite] ergo add. P\'v 25 nemme M 27 impleb
P\'S 28 non concupifcef rem proximi S (cf. Ex. 20, 17)
diliges proximum tuum sicut te ipsum. dilectio proximi malum
non operatur. plenitudo ergo legis dilectio. et hoc scientes
tempus, quia hora est nos iam de somno surgere. nunc enim
proprior est nostra salus, quam cum credidimus. nox praecessit,
dies autem adpropinquauit. abiciamus ergo opera
tenebrarum et induamur arma lucis. sicut in die honeste
ambulemus, non in comessationibus et ebrietatibus, non in
cubilibus et inpudicitiis, non in contentione et aemulatione:
sed induimini dominum Iesum Christum. et carnis curam ne
feceritis in desideriis. Infirmum autem in fidem adsumite,
non in disceptationibus cogitationum. alius enim credit manducare
omnia: qui autem. infirmus est, holera manducet. is
qui manducat non manducantem non spernat: et qui non
manducat manducantem non iudicet: deus enim illum adsumpsit.
tu quia es qui iudices alienum seruum? suo domino
stat aut cadit: stabit autem, potens est enim deus statuere
illum. nam alius iudicat diem inter diem, alius iudicat
omnem diem. unusquisque in suo sensu abundet. qui sapit
diem, domino sapit : et qui manducat, domino manducat:
gratias enim agit deo. et qui non manducat, domino non
manducat, et gratias agit deo. nemo enim nostrum sibi uiuit
et nemo sibi moritur. siue enim uiuimus, domino uiuimus:
siue morimur, domino morimur. siue ergo uiuimus, siue
morimur, domini sumus. in hoc enim et Christus mortuus est
et resurrexit, ut mortuorum et uiuorum dominetur. tu autem
quid iudicas fratrem tuum? aut tu quare spernis fratrem
MPl 3 legis] add. efr P2RSav 4 iam noſ CB
Sav 5 propnor C, pp∗10r (r eras.) M, ppilllor (l per rasuram ex
n) Pt propior RSav 6 adppinquabP2CRv 8 commeſſa
(cõmeſ- P, -ci- MR) MPCB in ante cubil. om. M 9 in anie
content. em. MC 10 induemini M, induP\' dno iha xpM
PlCB 11 m fide BSv 12 enim] auB 13 ia qui] h qm
MC, si quis B 14 non pr. et tert. om. S 16 xudicaf P2
17 potens est] potest a 19 habQdar B 23 enI uiuemuſ MP\'C
25 & ipf MP : xpCSv, Chriftua et Ba (Am.) 26 utj uBSav
enim : uiuo ego, dicit dominus, quoniam mihi flectet omne
genu, et omnis lingua confitebitur deo. itaque unusquisque
nostrum pro se rationem reddet deo. non ergo amplius inuicem
indicemus. sed hoc iudicate magis, ne ponatis offendiculum
fratri uel scandalum. scio et confido in domino Iesu, quia
nihil commune per ipsum, nisi ei qui existimat quid commune
esse, illi commune est. si enim propter cibum frater tuus
contristatur, iam non secundum caritatem ambulas. noli cibo
tuo illum perdere, pro quo Christus mortuus est. non «rgo
blasphemetur bonum nostrum. non est regnum dei esca et
potus, sed iustitia et pax et gaudium in spiritu sancto. qui
enim in hoc seruit Christo, placet deo, et probatus est hominibus.
itaque quae pacis sunt, sectemur, et quae aedificationis
sunt in inuicem. noli propter escam destruere opus dei.
omnia quidem munda sunt, sed malum est homini qui per
offendiculum manducat bonum est non manducare carnem
-et non bibere uinum neque in quo frater tuus offendit aut
scandalizatur aut infirmatur. tu fidem, quam habes penes
temet ipsum, habe coram deo. beatus qui non iudieat semet
ipsum in eo quo probat. qui autem discernit, si manducauerit,
damnatus est, quia non ex fide. omne autem quod non est
ex fide peccatum est. Debemus autem nos firmiores inbecillitates
infirmorum sustinere et non nobis placere. unusquisque
nostrum proximo placeat in bonum ad aedificationem. etenim..
Christus non sibi placuit, sed, sieut scriptum est: inproperia
aproperantium tibi ceciderunt super me. quaecumque autem
Peal. 68, 10 BSav S deo] dño CS 4 reddaT S deo] om.
R 5 magif iudicaSa 6 fraxnbur Sa 11 blafphemaTur
P1 . non emm eſ
om. MC innicem] add. cufrodiamuf P2av difrruere MP
18 dffendat S, offendom. P2RSv 21 quo]
quod P2RSav 22 fide] add. efr S 24 nobis ipis B 26 prozimo]
add. Tuo P2Sav
et consolationem scripturarum spem habeamus. deus
autem patientiae et solatii det uobis id ipsum sapere in
alterutrum secundam Iesum Christum, ut unianimes uno ore
honorificetis deum et patrem domini nostri Iesu Christi.
propterea suscipite inuicem, sicut et Christus suscepit uos
in honorem dei. Et aliquanto post: Probauerunt enim
Machedonia et Achaia conlationem aliquam facere in pauperes
sanctorum, qui sunt in Hierusalem. placuit enim eis, et
debitores sunt eorum: nam si spiritalium eorum participes
facti sunt gentiles, debent et in carnalibus ministrare eis.
Et post paucissimos uersus: Obsecro igitur uos, fratres,
per dominum nostrum Iesum Christum, et per caritatem
spiritus, ut adiuuetis me in orationibus pro me ad deum. Et
paulo post: Rogo autem uos, fratres, ut obseruetis eos qui
discessiones et offendicula praeter doctrinam, quam uos
didicistis, faciunt: et declinate ab eis. huiusmodi enim Christo
domino nostro non seruiunt, sed suo uentri, et per dulces
sermones et benedictiones seducunt corda innocentium. uestra
enim oboedientia in omnem locum diuulgata est. gaudeo
igitur in uobis: sed nolo uos sapientes esse in bone et simplices
in malo.
Obsecro autem uos, fratres, per nomen domini Iesu Christi,
ut id ipsum dicatis omnes, et non sint in uobis scismata.
25 I Cor. 1, 10—18 RSav 6 propterea] propTer quod Sav ɾuɾcip
P 7 honore MC uerba et aliquanto post om. MPCB, in marg.
add. & p\' ahq P 8 macedoma BSav 12 pancif MC, paucos Ba
14 spiritus] fcl add. P1, Bancti spiritus m pro me om. B 16 defcefftonef
C, diffenfionef BSav Aos] om. S 20 denulgara MPC
24 INCIP DB EPS. AD CORINT.S, de eplã fcl pauli apli ad corB
choRIBTeos M, choRINTHeus P, choRlNTIOF C prima ad Corinthioa
a 25 domini] add. nñ P\'v id] om. MC scismarha MC
significatum est enim mihi de uobis, fratres mei, ab his qui
sunt Cloes quia contentiones inter uos sunt. hoc autem dico,
quod unusquisque uestrum dicit: ego quidem sum Pauli, ego
autem Apollo, ego uero Cephae, ego autem Christi. diuisus
est Christus? numquid Paulus crucifixus est pro uobis? aut
in nomine Pauli baptizati estis? Et post paululum: Ex
ipso autem uos estis in Christo Iesu, qui factus est sapientia
nobis a deo et iustitia et sanctificatio et redemptio, ut, quemadmodum
scriptum est, qui gloriatur, in domino glorietur.
Et alio loco: Cum enim sit in uobis zelus et contentio,
nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis? cum
enim quis dicit: ego quidem sum Pauli, alius autem: ego
Apollo, nonne homines estis ? Et post paululum: Nescitis
quia templum dei estis et spiritus dei habitat in uobis ? si
quis autem templum dei uiolauerit, - disperdet illum deus.
templum enim dei sanctum est, quod estis uos. nemo se
seducat: si quis uidetur inter uos sapiens esse in hoc saeculo,
stultus fiat, ut sit sapiens. sapientia enim huius mundi stultitia
est apud deum. Et post paucos uersus: Itaque nolite
ante tempus iudicare, quoad usque ueniat dominus, qui et
inluminabit abscondita tenebrarum et manifestabit consilia
cordium: et tunc laus erit unicuique a deo. haec autem,
fratres, transfiguraui in me et Apollo propter uos, ut in nobis
discatis, ne supra quam scriptum est unus aduersus alterum
infletur pro alio. quis enim te discernit? quid autem habes
11 I Cor. 3, 3 et 4 14 ib. 16-19 20 I Cor. 4, 5—7 a in margine 2 enim] auTem P
S cloef (cl in ras.) P . quia] quod P\' 4 uestrum om. Sl
dicai C ego quidem sum] eodem qm*** P quidem] siquidem R
10 domino] do M 11 in uobis] mTer uof Sav 12 et] sed S
13 dicat v sum] om. MC fum quidem S ego alt.] om.
S 14 ef(corr. aX. m.) S 15 babit & M
PC 17 enim dei in ras. P2 dei] om. MC uos om. P1
20 paucissimof S1 21 et] om. a • 22 inluminauitMC mamfesrauit
MP1CS1 24 nobis] uob 81 26 quod P1
non acceperis ? Et post paululum: Vsque in hanc horam et
esurimus, et sitimus, et nudi sumus, et colaphis caedimur,
et instabiles sumus, et laboramus operantes manibus nostris.
maledicimur et benedicimus, persecutionem patimur et sustinemus,
blasphemamur et obsecramus. tamquam purgamenta
huius mundi facti sumus omnium peripsema usque adhuc.
non ut confundam uos, haec scribo, sed ut filios meos carissimos
moneo. Item post paululum: Omnino auditur inter
uos fornicatio, et talis fornicatio, qualis nec inter gentes, ita
ut uxorem patris aliquis habeat et uos inflati estis, et non
magis luctum habuistis, ut tollatur de medio uestrum qui
hoc opus fecit? ego quidem, absens corpore, praesens autem
spiritu. iam iudicaui ut praesens eum qui sic operatus est,
in nomine domini nostri Iesu Christi congregatis uobis et meo
spiritu cum uirtute domini Iesu tradere huiusmodi in interitum
carnis, ut spiritus saluus sit in diem domini Iesu. non
bona gloriatio uestra. nescitis quia modicum fermentum totam
massam corrumpit? expurgate uetus fermentum, ut sitis noua
consparsio, sicut estis azymi. etenim pascha nostrum immolatus
est Christus. itaque epulemur non in fermento ueteri,
neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis
et ueritatis. scripsi uobis in epistula, ne commisceamini
fornicariis: non utique fornicariis huius mundi aut auaris
aut rapacibus aut idolis seruientibus: alioquin debueratis de
hoc mundo exisse. nunc autem scripsi uobis non commisceri,
si is qui frater nominatur est fornicator aut auarus aut
idolis seruiens aut maledicus aut ebriosus aut rapax, cum
eiusmodi nec cibum sumere. quid enim mihi de his qui foris
et infra paulolum S 7 penpfima MPCRS 9 int\'uos auditur
R 10 ita om. R 13 facix MC abffenf M 16 huiusmodi)
add. satane P1 (cf. v) in om. MC\' 17 die Sav domini
Iesu] dni nn lbu rpi Sa (ef. v) non] add. eft av 20 confperfio R
Sav azimi et infra azimif MPCRS 26 commisceri] commisceaimni.
P\' 27 si is qui] qm P\', fi quif P* (cf. Sab.) nominatus 8
nam eos qui foris sunt deus iudicabit. auferte malum ex
uobis ipsis. Audet aliquis uestrum habens negotium aduersus
alterum iudicari apud iniquos, et non apud sanctos? an nescitis
quoniam sancti de mundo iudicabunt? et si in uobis iudicabitur
mundus, indigni estis qui de minimis indicetis? nescitis
quoniam angelos iudicabimus? quanto magis saecularia?
saecularia igitur iudicia si habueritis, contemptibiles qui sunt
in ecclesia, illos constituite ad iudicandum. ad uerecundiam
uestram dico. sic non est inter uos sapiens quisquam, qui
possit iudicare inter fratrem suum? sed frater cum fratre
iudicio-contendit, et hoc apud infideles? iam quidem omnino
delictum est in uobis, quod iudicia habetis inter uos. quare
non magis iniuriam accipitis? quare non magis fraudem patimini?
sed uos iniuriam facitis et fraudatis, et hoc fratribus.
an nescitis quia iniqui regnum dei non possidebunt? nolite
errare: neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri;
neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures,
neque auari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces
regnum dei possidebunt. Et post paululum: Nescitis
quoniam corpora uestra membra Christi sunt? tollens ergo
membra Christi faciam membra meretricis? absit. an nescitis
quoniam qui adhaeret meretrici unum corpus efficitur? erunt,
inquit, duo in carne una. qui autem adhaeret domino, unus
spiritus est. fugite fornicationem. omne peccatum quodcumque
fecerit homo extra corpus est: qui autem fornicatur, in corpus
suum peccat. an nescitis quoniam membra uestra templum
est spiritus sancti, qui in uobis est, quem habetis a deo, et
non estis uestri? empti enim estis pretio magno: glorificate
I Cor. 8, 1-4 23 cf. Gen. 2, 24 RSav 6 hic mundus
M iudicatis MC 10 aeram J* 12 ludicitf MC con-
TendiT iudicio S mfidehf M 23 enmt] add. enim av 26 fecerit]
peccauenx MPC 97 templmn fnnt av 28 sancti] ei\' C
uerba qui in nobis - - empti om. P\'
scripsistis mihi, bonum est homini mulierem non tangere:
propter fornicationes autem unusquisque suam uxorem habeat,
et unaquaeque suum uirum habeat. uxori uir debitum reddat,
similiter autem et uxor uiro. mulier sui corporis potestatem
non habet, sed uir. similiter autem et uir sui corporis
potestatem non habet, sed mulier. nolite fraudare inuicem,
nisi forte ex consensu ad tempus, ut uacetis orationi: et
iterum reuertimini in id ipsum, ne temptet uos satanas
propter incontinentiam uestram. hoc autem dico secundum
. indulgentiam, non secundum imperium. uolo autem omnes
homines esse sicut me ipsum: sed unusquisque proprium
habet donum ex deo, alius quidem sic, alius uero sic. dico
autem non nuptis et uiduis, bonum est illis si sic maneant, sicut
et ego. quod si se non continent, nubant. melius est enim
nubere quam uri. his autem qui matrimonio iuncti sunt
praecipio, non ego, sed dominus, uxorem a uiro non discedere:
quod si discesserit, manere innuptam, aut uiro suo reconciliari.
et uir uxorem non dimittat. nam ceteris ego dico, non dominus:
si quis frater uxorem habet infidelem, et haec consentit habitare
cum illo, non dimittat illam: et si qua mulier habet
uirum infidelem, et hic consentit habitare cum illa, non
dimittat uirum. sanctificatus est enim uir infidelis in muliere
fideli, et sanctificata est mulier infidelis in uiro fideli. alioquin
filii uestri inmundi essent, nunc autem sancti sunt. quod si
infidelis discedit, discedat. non est enim seruituti subiectus
frater aut soror in eiusmodi, in pace autem uocauit nos deus.
unde enim scis, mulier, si uirum saluum facies? aut unde
ESv 2 homine Sl molien M non
Tangere mulierē S S fornicationem Sax unufqwque M
tui u∗xore M 4 unaqwfque (f add. al. m.) M 5 potestare
M\' 6 habe*t M uerba sed uir - - non habet om. М1P1
9 reuerramim Sa 14 est om. P1 mana S, permaneant P2.
15 non fe RSav nubenT S 18 reconciliare S 19 non pr.j
om. S 23 mro Ml 24 in uirum (um ex o corr. M) fidelem M
PC, p uirum fidelem Sav 26 seruS
diuisit dominus, unumquemque sicut uocauit deus, ita ambulet:
sicut in omnibus ecclesiis doceo. circumcisus aliquis uocatus
est? non adducat praeputium. in praeputio aliquis uocatus
est? non circumcidatur. circumcisio nihil est, et praeputium
nihil est, sed obseruatio mandatorum dei. unusquisque in
qua uocatione uocatus est, in ea permaneat. seruus uocatus
es? non sit tibi curae: sed et si potes liber fieri, magis utere.
qui enim in domino uocatus est seruus, libertus est domini:
similiter qui liber uocatus est, seruus est Christi. pretio
empti estis: nolite fieri serui hominum. unusquisque in quo
uocatus est frater, in hoc permaneat apud deum. de uirginibus
autem praeceptum domini non habeo: consilium autem do,
tamquam misericordiam consecutus a domino, ut sim fidelis.
existimo ergo hoc bonum esse propter instantem necessitatem,
quoniam bonum est homini sic esse. alligatus es uxori?
noli quaerere solutionem. solutus es ab uxore? noli quaerere
uxorem. si autem acceperis uxorem, non peccasti: et si
nupserit uirgo, non peccauit. tribulationem tamen carnis
habebunt huiusmodi. ego autem uobis parco. hoc itaque
dico, fratres: tempus breue est: reliquum est, ut et qui
habent uxores tamquam non habentes sint, et qui fient tamquam
non flentes, et qui gaudent tamquam non gaudentes,
et qui utuntur hoc mundo tamquam non utantur: praeterit
enim figura huius mundi. uolo autem uos sine sollicitudine
esse. qui sine uxore est, sollicitus est quae domini sunt,
quomodo placeat deo. qui autem cum uxore est, sollicitus
est quae sunt huius mundi, quomodo placeat uxori, et diuisus
est. et mulier innupta et uirgo cogitat quae domini sunt, ut
sit sancta et corpore et spiritu. quae autem nupta est,
S dominus] add. er R ambnlet
et v 8 ecclesiis] & ecclesus S aliquie] om. P1 7 uocarione
(uoca ita ras.) uocarum P1 8 tibiJ sibi PS cura MC 9 et
10 feruof M 12 uocarum P1 18 confllio MPlC 17 queren
S1 \' 18 accipenr MCS1 u∗xorē M 24 hunc mundum S1
utantur] uR 26 qui] quia M, quia qui B 80 corpon S1
ad utilitatem uestram dico: non ut laqueum uobis iniciam,
sed ad id quod honestum est et quod facultatem praebeat sine
inpedimento dominum obseruandi. si quis autem turpem se
uideri existimat super uirginem suam, quod sit superadulta,
et ita oportet fieri, quod uult faciat: non peccat: nubat. nam
qui statuit in corde suo firmus, non habens necessitatem,
potestatem autem habet suae uoluntatis, et hoc iudicauit in
corde suo seruare uirginem suam, bene facit. igitur et qui
matrimonio iungit uirginem suam, bene facit, et qui non
iungit, melius facit. mulier alligata est quanto tempore uir
eius uiuit: quod si dormierit uir eius, liberata est: cui uult,
nubat, tantum in domino. beatior autem erit, si sic permanserit,
secundum meum consilium. puto autem quod et
ego spiritum dei habeam. De his autem quae idolis sacrificantur
scimus quia omnes scientiam habemus. scientia
inflat : caritas uero aedificat si quis se existimat scire aliquid,
nondum cognouit quemadmodum oporteat eum scire. si quis
autem diligit deum, hic cognitus est ab eo. de escis autem
quae idolis immolantur, scimus quia nihil est idolum in mundo.
Et post paululum: Sed non in omnibus est scientia. quidam
autem conscientia usque nunc idoli, quasi idolothytum manducant:
et conscientia ipsorum, cum sit infirma, polluitur.
esca autem nos non commendat deo. neque si non manducauerimus,
deficiemus, neque si manducauerimus, abundabimus.
uidete autem, ne forte haec licentia uestra offendiculum fiat
B 4*obseruandi] obsecrandi Sav 5 uidere S
mrgme faa Sv 6 nubat] si nubaT PRSav . 10 uerba bene facit
om. S 11 est] add. legi av 12 dormuerit p1 15 habeo S
16 onmem P\' 17 quis se] qmr fe M, quifque Pl si quis au
Rv se fcire aliquid exifnmaT R 20 in mundo] m mundum
MPlC, immundo Sl 21 efT m oiWb; R 22 idolo MP1 C idolo-
MPC, ydolaTira R, dolS maaducaT P 24 neque]
add. enim av 25 uerba deficiemus usque ad ahundabimus om.
Ml abundauimuf P\', habundauim\' S\' 26 hao MC .
idolio recumbentem, nonne conscientia eius, cum sit infirma,
aedificabitur ad manducandum idolothyta? et peribit infirmus
in tua scientia frater, propter quem Christus mortuus est.
sic autem peccantes in fratres et percutientes conscientiam
eorum infirmam in Christum peccatis. quapropter si esca
scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in aeternum,
ne fratrem meum scandalizem. Et post pauca:
Numquid non habemus potestatem manducandi et bibendi?
Numquid non habemus potestatem sororem mulierem circumducendi,
sicut et ceteri apostoli et fratres domini et Cephas?
• aut solus ego et Barnabas non habemus potestatem hoc
operandi? quis militat suis stipendiis umquam? quis plantat
uineam, et de fructu eius non edit? quis pascit gregem, et
de lacte gregis non manducat? numquid secundum hominem
haec dico? an et lex haec non dicit? scriptum est enim in
lege Moysi: non alligabis os boui trituranti. numquid de
bubus cura est deo? an propter nos utique dicit? nam propter
nos scripta sunt, quoniam debet in spe arare qui arat et qui
triturat in spe fructus percipiendi. si nos uobis spiritalia
seminauimus, magnum est si uestra carnalia metamus? si
alii potestatis uestrae participes sunt, non potius nos? sed
non usi sumus hac potestate, sed omnia sustinemus ne quod
offendiculum demus euangelio Christi. nescitis quoniam qui
in sacrario operantur quae de sacrario sunt edunt, qui altario
deseruiunt cum altario participantur? ita et dominus ordinauit
• his qui euangelium adnuntiant de euangelio uiuere. ego autem
MP1C, mfirmur S1 2 recubentem in idoho S1
Idolo C\'o (aI. idolio a in marg.) 3 aedificatur MP\'C idolothira
MPCS, ydolotixha (IT in ras.) R, idolatbita a 4 conscientia
P1 5 peocaTores R 8 verba ne f. m. scandalizem om. P1
pau∗ca M, panlnlum in ras. P 11 chephaf P 14 edeT p1, edaT
S 16 haec] hoc (his) R 17 moift M 18 bobus Rav
hoc utique a, utique hoc v 19 scripta] utique scripta a qui araT
\'arare P2 Sav 21 camaha uia Sav 22 snnt] add. quare Rv
24 euangehum P* 25 edunt] add. et av 26 et] om. S ordinauit]
om. S 27 euangeho S
in me. bonum est enim mihi magis mori quam ut gloriam
meam quis euacuet nam si euangelizauero, non est mihi
gloria: necessitas enim mihi incumbit: uae enim mihi est, si
non euangelizauero. si enim uolens hoc ago, mercedem habeo:
si autem inuitus, dispensatio mihi credita est. quae est ergo
merces mea? ut euangelium praedicans sine sumptu ponam
euangelium Christi, ut non abutar potestate mea in euangelio.
nam cum liber essem ex omnibus, omnium me seruum feci,
ut plures lucri facerem. et factus sum ludaeis tamquam
Iudaeus, ut Iudaeos lucrarer: his qui sub lege sunt, quasi
sub lege essem — cum ipse non essem sub lege, sed sub
gratia —, ut eos qui sub lege erant lucri facerem: his qui
sine lege erant, tamquam sine lege essem — cum sine lege
dei non essem, sed in lege essem Christi —, ut lucri facerem
eos qui sine lege erant. factus sum infirmis infirmus, ut
infirmos lucri facerem. omnibus omnia factus sum, ut omnes
lucri facerem. omnia autem facio propter euangelium, ut
particeps eius efficiar. nescitis quoniam hi qui in stadio
currunt omnes quidem currunt, sed unus accipit brauium?
sic currite, ut conprehendatis. omnis autem qui in agone
contendit, ab omnibus se abstinet: et illi quidem, ut corruptibilem
coronam accipiant, nos autem incorruptam. ego igitur
sic curro non quasi in incertum, sic pugno non quasi aerem
uerberans, sed castigo corpus meum et in seruitutem redigo,
ne forte, cum aliis praedicauerim, ipse reprobus efficiar.
Nolo enim uos ignorare, fratres, quoniam patres nostri om- .
nes sub nube fuerunt. Et post paucissimos uersus:
Ml 8 nam] add. et a 8 non] om. P1 9 essem]
sim Sa omnibus] hominib; P1 10 lucrificarem a uerba et
factus sum - - lucrarer om. Cl 11 lucrarer ludeof S 12 uerba
eed sub gratia om. P1Rv (cf. Rom. 6, 14 et 15) 13 lucnfacere M,
lucnfacerer C\' 15 lucrificarem a 16 sum] om. Sa infirmis]
add. ut edd. 18 lucri facerem] facerem faluof P2v 19 quoniam]
quod p2Sav 21 autem] enim RS 24 mcerro S 25 seru
MC 28 paucos Ra
sunt in deserto. haec autem in figura facta sunt nostri, ut
non simus concupiscentes malorum, sicut et illi concupierunt
neque idolatrae efficiamini sicut quidam ex ipsis, quemadmodum
scriptum est: sedit populus manducare et bibere, et
surrexerunt ludere. neque fornicemur, sicut quidam ex ipsis
fornicati sunt et ceciderunt una die XXIII milia. neque
temptemus Christum, sicut quidam eorum temptauerunt et a
serpentibus perierunt. neque murmuraueritis, sicut quidam
eorum murmurauerunt et perierunt ab exterminatore. haec
autem omnia in figura contingebant illis: scripta sunt autem
ad correptionem nostram, in quos fines saeculorum deuenerunt.
itaque qui se existimat stare uideat, ne cadat. temptatio uos
non adprehendat nisi humana. fidelis autem deus est, qui
non patitur uos temptari super id quod potestis, sed faciet cum
temptatione etiam prouentum, ut possitis sustinere. propter
quod, carissimi mihi, fugite ab idolorum cultura. Et paulo
post: Sed quae immolant gentes daemonibus immolant, et
non deo. nolo autem uos socios fieri daemoniorum. non
potestis calicem domini bibere et calicem daemoniorum. non
potestis mensae domini participes esse et mensae daemoniorum.
an aemulamur dominum? numquid fortiores illo sumus? omnia
licent, sed non omnia expediunt. omnia licent, sed non omnia
aedificant. nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius.
omne quod in macello uenit manducate, nihil interrogantes
propter conscientiam. si quis autem dixerit: hoc
et I Cor. 11, 1 26 cf. Pa. 28, 1 et Eccli. 17, 81. S* 4 ldolarref MPC, ldolaThę S1. 6 ∗∗ſurrexP1, re-
ſurrexerunB 7 nna] ab nna R 8 sicut] Ac MPl 11 omnia]
om. P autem]om. P 14 autem] itaque a 15 panerur ERv.
fopra av faciaP1 16 proaenrn MC poffenf MP1O
17 kihi MPCBS mihi s. I M paulo post] p\' pautt P 18 de- •
momb; (dęm. P) MPCR: daemoniiſ Sav 28 ante lic. bis add. mihi .
av 26 conscientiam] add. domini est terra et plenitudo eius. ei quis
uocat nos infldelium et uultis ire, omne quod nobis apponitur manducate,
nihil interrogantes propter conscientiam P\'v, add. et paulo poft a .
et propter conscientiam. conscientiam autem dico non
tuam, sed alterius. ut quid enim libertas mea iudicatur ab alia
conscientia? si ego cum gratia participo, quid blasphemor pro
eo quod gratias ago ? siue ergo manducatis, sine bibitis, uel
aliud quid facitis, omnia in gloriam dei facite. sine offensione
estote Iudaeis et gentibus et ecclesiae dei: sicut et ego per
. omnia omnibus placeo, non quaerens quod mihi utile est, sed
quod multis, ut salui fiant. Imitatores mei estote, sicut et
ego Christi. Et post paululum: Omnis uir orans aut
prophetans uelato capite deturpat caput suum. omnis autem
mulier orans aut prophetans non uelato capite deturpat caput
suum. Et post. aliquantum: Hoc autem praecipio non
laudans, quod non in melius, sed in deterius conuenitis.
primum quidem conuenientibus uobis in ecclesia audio
scissuras esse, et ex parte credo. nam oportet haereses
esse, ut et qui probati sunt, manifesti fiant in uobis. conuenientibus
ergo uobis in unum iam non est dominicam caenam
manducare. unusquisque enim suam caenam praesumit
ad manducandum, et alius quidem esurit, alius autem ebrius
est. numquid domos non habetis ad manducandum et bibendum?
aut ecclesiam dei contemnitis, et confunditis eos qui
non habent? quid dicam uobis? laudo uos? in hoc non laudo.
Et post paucos uersus: Itaque quicumque manducauerit
panem, uel biberit calicem domini indigne, reus erit corporis
et sanguinis domini. probet autem se ipsum homo, et sic de
\'pane illo edat et de calice bibat. qui enim manducat et
bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit non diiudicans
M, immolanS\', immilaS2av S aliena
.av 7 eccleſia MC1 per] pofr P\' 10 paulo pefr 8 uerba
omnis autem mulier - - caput suum om. R 11 autem otn. P*
■ 12 non uelato] muelaro S 15 m unū in ęccla 8 ecclesiam
\'Bav 16 esse] inRa, esse inter uos v. nan opoitet]
oporrer eui B, nam oporrer er Sav 17 et] om. B 18 domiruca
MC 92 confundeMC 24 paucos] aiiquos a 25 erit] om.
MC 27 de cahcem MC
multi. quod si nosmet ipsos iudicaremus, non utique iudicaremur.
dum iudicamur autem, a domino corripimur, ut non
cum hoc mundo damnemur. itaque, fratres mei, cum conuenitis
ad manducandum, inuicem expectate. si quis esurit, domi
manducet, ut non in iudicium conueniatis. cetera autem, cum
uenero, disponam. Et alio loco; Sed deus temperauit
corpus, ei cui deerat abundantiorem tribuendo honorem, ut
non sit scisma in corpore, sed in id ipsum pro inuicem sollicita
sint membra. et si quid patitur unum membrum, conpatiuntur
omnia membra: siue glorificatur unum membrum,
congaudent omnia membra. uos autem estis corpus Christi
et membra de membro. et quosdam quidem posuit deus in
ecclesia primum apostolos, secundo prophetas, tertio doctores;
deinde uirtutes, exin gratia curationum, opitulationes, genera
linguarum. numquid omnes apostoli? numquid omnes prophetae?
numquid omnes doctores? numquid omnes uirtutes?
numquid omnes gratiam habent curationum? numquid omnes
linguis locuntur? numquid omnes interpretantur? aemulamini
autem carismata maiora: et adhuc excellentiorem uobis uiam
demonstro. Si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem
autem non habeam, factus sum uelut aeramentum sonans aut
cymbalum tinniens. et si habuero prophetiam et nouerim
mysteria omnia et omnem scientiam et habuero omnem fidem,
ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nihil
add. dni Sâv, add. zpi CJ in marg. 2 iudicaremus]
dimdicaremuT (-mur S\') RSav 6 rudicio S 7 difponam\' S
8 honorem (rem iu ras. 12 litt.) P 9 ɾchiſma S 11 glonarur
RSav 13 deus] om. P1 14 secundo] fcdm S\' 15 exinde (amde
S1) MSav gratia] gram B, gratiw ab opitulationes] ggbnanonef
ep.P1v 16 linguarum]
add. interpretationes fermonum av 18 om Imguiſ loquaM
20 kanfmara R, cariſma τe Sl maiora 8 (Amiat.): meiiora MPC
Rav 21 demonſP1 92 aeramentum] ef S (al seram
marg. dl. m.) v 23 cimbalum MCRS1 24 miſMCRS1
verba et omnem - - fidem om. MPC fi habuere Sav
meas, et si tradidero corpus meum ut ardeam, caritatem
autem non habuero, nihil mihi prodest. caritas patiens est,
benigna est. caritas non aemulatur, non agit perperam, non in-
Satur, non est ambitiosa, non quaerit quae sua sunt, non inritatur,
non cogitat malum, non gaudet super iniquitatem, congaudet
autem ueritati. omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia
sustinet. caritas numquam excidet. Et post aliquot uersus:
Nunc autem manet fides, spes, caritas: tria haec, maior
autem his est caritas. Sectamini caritatem. Et paulo post:
Quoniam aemulatores estis spirituum, ad aedificationem
ecclesiae quaerite ut abundetis. Item paulo post: Fratres,
nolite pueri effici sensibus, sed malitia paruuli estote, sensibus
autem perfecti estote. Et alio loco: Quid ergo est, fratres?
cum conuenitis, unusquisque uestrum psalmum habet, doctrinam
habet, apocalypsim habet, linguam habet, interpretationem
habet: omnia ad aedificationem fiant. Et post paucissimos
uersus: Mulieres in ecclesiis taceant: non enim permittitur
illis loqui, sed subditas esse, sicut lex dicit si quid autem
uolunt discere, domi uiros suos interrogent. turpe est enim
mulieri loqui in ecclesia. an a uobis uerbum dei processit,
aut in uos solos deuenit? Et post paululum: Nolite
seduci: corrumpunt mores bonos conloquia mala. euigilate
iuste et nolite peccare. ignorantiam enim dei quidam habent.
20 14 ib. 26 18 ib. 34—36 19 cf. Gen. 8, 16 22 I Cor.
15, 88 et M verba in ciboa - - habuero om. p1 2 ardear P\' (Am.)
4 ppera MC verba non est - - inritatnr om. C 6 iniqu
RSv 8 excediT P1C1, eicidir Cav, decidir R aliquod MCS1,
aliquos Ra aliquot nersns] ahquando P\', aliqaanTa P1 9 manenT
P1S2v fper fIde! 8 10 sectamini] add. autem a item
paulo post] & ITem s. Un. C, item poft paululam a 18 paruoli
M. 16 apocalipsi MP1C, apocalipP2R, apocalypfm S mijpTacione
M 17 pancos J2, aliquos a 19 sicnt et v 20 in
uiroſ fuoſ 8 22 ſoluſ MPC1 deuenit] euenit a panl
M nolite] er nolS 24 iusti C\'RSav
fratres mei dilecti, stabiles estote et immobiles, abundantes
in opere domini semper, scientes quod labor uester non est
inanis in domino. De collectis autem, quae fiunt in sanctos,
sicut ordinaui ecclesiis Galatiae, ita et uos facite. per unam
sabbati unusquisque uestrum apud se ponat, recondens quod
- ei bene placuerit, ut non, cum uenero, tunc collectae fiant.
cum autem praesens fuero, quos probaueritis per epistulas,
hos mittam perferre gratiam uestram in Hierusalem. quod
si dignum fuerit ut ego eam, mecum ibunt. ueniam autem
. ad uos, cum Machedoniam pertransiero. nam Machedoniam
pertransibo. apud uos etiam forsitan remanebo, uel etiam
hiemabo, ut uos me deducatis quocumque iero. nolo enim
nos modo in transitum uidere: spero enim me aliquantum
temporis manere apud uos, si dominus permiserit. permanebo
autem Ephesi usque ad pentecosten. ostium enim mihi apertum
est magnum et euidens, aduersarii multi. si autem uenerit
Timotheus, uidete, ut sine timore sit apud uos. Et post
paululum : Vigilate, state in fide, uiriliter agite et confortamini.
omnia uestra in caritate fiant.
4 Nam gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae,
quod in simplicitate. et sinceritate dei, et non in sapientia
28 H Cor. 1, 12. a 4 collaif MP\' aanctos] fcts R 5 in
ecclefiia a facite per unam fabbati. unusquisque distinx. a
7 collecTa S 10 nt] add. & P\'Sav 11 machedonia MC, macedomam
(bis) BSav. nam machedoma C 12 etiam pr.] aurrm Sav,
om. B manebo P2v 14 PBSav enim] aUTem R
16 autem] enl S effefl S 17 et aduerfaru RSav 18 TimoTheof
M uidere∗∗| M ut] om. C 19 uigilaS 20 in] cum
P1 EXPLIC. i- (inscriptionem capitis om.) S 22 AD CORINTEOS
SECONDA M, fecunda ad connThios R
post paululum: Si quis autem contristauit, non me contristauit,
sed ex parte, ut non onerem, omnes uos. sufficit illi
qui eiusmodi est obiurgatio haec, quae fit a pluribus, ita ut
e contra magis donetis et consolemini forte abundantiore
tristitia absorbeatur qui eiusmodi est. propter quod obsecro
uos, ut confirmetis in illum caritatem. ideo enim scripsi, ut
cognoscam experimentum uestrum, an in omnibus oboedientes
sitis. cui autem aliquid donastis, et ego. nam et ego quod
donaui, si quid donaui, propter nos in persona Christi, ut non
circumueniamur a satana: non enim ignoramus cogitationes
eius. Et alio loco: Ideo habentes hanc ministrationem,
iuxta quod misericordiam consecuti sumus, non deficimus; sed
abdicamus occulta dedecoris, non ambulantes in astutia, neque
adulterantes uerbum dei, sed in manifestatione ueritatis
commendantes nosmet ipsos ad omnem conscientiam hominum
coram deo. Et post paucos uersus: Non enim nosmet
ipsos praedicamus, sed Iesum Christum dominum, nos autem
seruos uestros per Iesum. Et paulo post: Habemus autem
thesaurum istum in uasis fictilibus, ut sublimitas sit uirtutis
dei, et non ex nobis. in omnibus tribulationem patimur, sed
non angustiamur: aporiamur, sed non destituimur: persecutionem
patimur, sed non derelinquimur: deicimur, sed non
perimus: semper mortificationem Iesu in corpore nostro circumferentes,
ut et uita Iesu in corporibus nostris manifestetur.
semper enim nos qui uiuimus in mortem tradimur propter
19 ib. 7—13 . P2v 2 conmfrabiT MPCS\', contriftauit me a
conrnfrabiT MCS 5 e contra] contra C, e con-rrano Po, ea con-
Tra Sa abundanTion (hab. P) PS 7 illo Sa 9 autem om.
R 11 a faTanan MPCSI 12 hancJ hunc Pl, om. v adminiftrationem
av 13 defecimuT M (cod. Clar.) 17 uofma MC1
18 dominum] add. nostrum av 19 autem] om. S1 20
MC 22 apBnamur M\'C\'t openamur S1, apponamur RS* difn-
Tuimur MPXC 28 derelinquimur] add. humiliamur, fed non confundimur
P* 25 et] om. P1B 26 uerba ėemper enim — —- maiii-
. festetur om. R morre MPC
ergo mors in nobis operatur, uita autem in nobis. habentes
autem eundem spiritum fidei, sicut scriptum est: credidi
propter quod locutus sum, et nos credimus propter quod et
loquimur. Et post VI uersus: Propter quod non deficimus:
sed licet is qui foris est homo noster corrumpatur, tamen is
qui intus est renouatur de die in diem. id enim quod in
praesenti est momentaneum et leue tribulationis nostrae supra
modum in sublimitatem aeternum gloriae pondus operatur in
nobis : non contemplantibus nobis quae uidentur, sed quae
non uidentur. quae enim uidentur temporalia sunt, quae autem
non uidentur aeterna sunt. Et post paululum: Adiuuantes
autem et exhortamur, ne in uacuum gratiam dei recipiatis.
ait enim: tempore accepto exaudiui te et in die salutis adiuui
te. ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis:.
nemini dantes ullam offensionem, ut non uituperetur ministerium
nostram: sed in omnibus exhibeamus nosmet ipsos sicut dei
ministros, in multa patientia, in tribulationibus, in necessitatibus,
in angustiis, in plagis, in carceribus, in seditionibus,
in laboribus, in uigiliis, in ieiuniis, in castitate, in scientia,
in longanimitate, in suauitate, in spiritu sancto, in caritate
non ficta, in uerbo ueritatis, in uirtute dei: per arma iustitiae
a dextris et sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infamiam
et bonam famam: ut seductores et ueraces, sicut qui
ignoti et cogniti, quasi morientes et ecce uiuimus, ut castigati
et non mortificati, quasi tristes semper autem gaudentes,
sicut egentes multos autem locupletantes, tamquam nihil
habentes et omnia possidentes. Et post paucos uersus:
Dilatamini et uos. nolite iugum ducere cum infidelibus. quae
6, 1-10 14 ef. E*. 49, 8 29 HCor. 6, 13—18 et II Cor. 7, 1 P1 6 tamen in ras. P 8 tribulationef (e ex i
al. m.) P 9 fublimitate av 10 uerba sed quae n. oidentux om.
Pl 12 adiuranres R 13 et] om. ab adhortamur edd. graTia
(-cia) MC 22 ueritati P1 in uirtute] om. P1 23 a sinistris B
S2MC 27 locuplerent ef MC1 28 et pr. om. P1
29 nolite] eT nolite R
luci ad tenebras? quae autem conuentio Christi ad Belial?
aut quae pars fideli cum infideli? qui autem consensus templo
dei cum idolis? uos enim estis templum dei uiui, sicut dicit
dominus: quoniam inhabitabo in illis et inambulabo, et ero
illorum deus, et ipsi erunt mihi populus. propter quod exite
de medio eorum et separamini, dicit dominus, et inmundum
ne tetigeritis: et ego recipiam uos, et ero uobis in patrem,
et uos eritis mihi in filios et filias, dicit dominus omnipotens.
Has igitur habentes promissiones, carissimi, mundemus nos
ab omni iniquinamento carnis et spiritus, perficientes sanctificationem
in timore dei. Et post paululum : Quoniam et
si contristaui uos in epistula, non me paenitet: et si paeniteret,
uidens quod epistula illa, etsi ad horam, uos contristauit,
nunc gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati
estis ad paenitentiam. contristati enim estis secundum deum,
ut in nullo detrimentum patiamini ex uobis. quae enim
secundum deum tristitia est, paenitentiam in salutem stabilem
operatur: saeculi autem tristitia mortem operatur. ecce enim
hoc ipsum, secundum deum contristari uos, quantam in uobis
operatur sollicitudinem! Et post paucos uersus: Notam
autem uobis facimus, fratres, gratiam dei, quae data est in
. ecclesiis Machedoniae, quod in multo experimento tribulationis
abundantia gaudii ipsorum, altissima paupertas eorum abundauit
in diuitias simplicitatis eorum. quia secundum uirtutem,
81, 9 et 88 12 n Cor. 7, 8—11 21 n Cor. 8, 1--21
P1 mfidele P2S (ex corr.) cQfenfaf M, consensus (fen in ras. 6
litt.) P, cuC 4 enim] autem PRS Templo C 5 inambulabo
inter eos a ν, inter eof ambulabo P* 9 uos om MP1C
10 kflli MPCRS 11 inquinal MP1C 12 nmorem P1
paululum] paucos u\'sus R 18 ai] om. P1 paeniteret] pemra
81 15 nunc autem S 16 enim] om. 81 17 in] om. S1
18 frabilem m falurem R 19 ecce enim] etenim a 20 contnfTaui
M1P1CRa quanTi! P 22 data efr mihi P1 28 macedomae
RSav in] om. S 24 habundanriae S alM, et al
P\'Sav
cum multa exhortatione obsecrantes nos gratiam et communicationem
ministerii, quod fit in sanctos: et non sicut sperauimus,
sed semet ipsos dederunt primum domino, deinde nobis
per uoluntatem dei, ita ut rogaremus Titum, ut quemadmodum
coepit ita et perficiat in uos etiam gratiam istam. sed sicut
in omnibus abundatis fide et sermone et scientia et omni sol-
licitudine et caritate uestra in nos, ut et in hac gratia abundetis :
non quasi imperans dico, sed per aliorum sollicitudinem etiam
uestrae caritatis ingenium bonum conprobans. scitis enim
gratiam domini nostri lesu Christi, quoniam propter uos
egenus factus est, cum esset diues, ut inopia illius uos diuites
essetis. et consilium in hoc do: hoc enim nobis utile est, qui
non solum facere, sed et uelle coepistis ab anno priore. nunc
uero et facto perficite, ut quemadmodum promtus est animus
uoluntatis, ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. si enim
uoluntas promta, secundum id quod habet accepta est, non
secundum quod non habet. non enim ut aliis sit remissio,
uobis autem tribulatio, sed ex aequalitate: in praesenti tempore
uestra abundantia illorum inopiam suppleat, et illorum
abundantia uestrae inopiae sit supplementum, ut fiat aequalitas,
sicut scriptum est: qui multum, non abundauit, et qui modi- .
cum, non minorauit. gratias autem deo, qui dedit eandem
sollicitudinem pro uobis in corde Titi: quoniam exhortationem
quidem suscepit, sed cum sollicitior esset, sua uoluntate profectus
est ad uos. misimus autem cum illo fratrem, cuius
R faper S 2 exorrario C1 5 uoluntatem]
MP1CR 6 perficia MCR uos] nof MPC, uobis av
7 sollicitudine] add. infuper av 8 nos] uobis R 9 p — follici-
Tudine S aliorum] om. R 10 ingenuum a fcimuf MPCR
12 ilbuf mopia Sv uos] om. R 15 et 17 prumTuf et prumTa
MP1 promtaJ add. efT P1Rav 18 fecundum id av remiflo
M 19 feda exquabTaTe S 20 et] UT eT P2Sav , UT R
21 suplemMPl 22 habundabS 23 minorabMPCS
24 quoniam] qm R suscipS • 26 mifflmaf
M1P1C
sed et ordinatus ab ecclesiis comes peregrinationis nostrae in
hac gratia, quae ministratur a nobis ad domini gloriam et
destinatam uoluntatem nostram, — deuitantes hoc, ne quis
nos uituperet in hac plenitudine, quae ministratur a nobis.
prouidemus enim bona non solum coram deo, sed etiam coram
hominibus. Et post VIIII uersus: Nam de ministerio quod
fit in sanctos, ex abundantia est mihi scribere nobis. scio
enim promtum animum uestrum, pro quo de uobis glorior
apud Machedonas, quoniam Achaia parata est ab anno praeterito
et uestra aemulatio prouocauit plurimos. misi autem
fratres, ut ne quod gloriamur de uobis euacuetur in hac parte:
ut, quemadmodum dixi, parati sitis, ne, cum uenerint mecum
Machedones et inuenerint uos inparatos, erubescamus nos, ut
non dicam uos, in hac substantia. necessarium ergo existimaui
rogare fratres, ut peruenirent ad uos et praepararent
repromissam benedictionem hanc paratam esse, sic quasi
benedictionem, non quasi auaritiam. hoc autem: qui parce
seminat, parce et metet, et qui seminat in benedictionibus, de
benedictionibus et metet. unusquisque enim prout destinauit
corde suo, non ex tristitia, aut ex necessitate: hilarem enim
datorem diligit deus: potens est autem deus omnem gratiam
abundare facere in uobis, ut in omnibus semper omnem
sufficientiam habentes abundetis in omne opus bonum, sicut
scriptum est: dispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manet
11 25 cf. Ps. 111 (112), 9 P1 quae] qm P1, om. R
4 disMPlC, diTnncTam B 5 quae] qw P1 a] om. P1
nobis] add. in domini gloriam a 6 etiam] & S 7 hominibus) ommb;
MC VIIII] aliquos a de om. P1 8 habundanna MPlC,
habundan-n (abund-) P2RSav 9 prūpM, prumet 14
macedonee Rav 11 misimus P1 (cf. Sab.) 15 dicamuf P2v 16 puenerenT
M, reuemrenT R, puemanx (-at a) Sav praeparenT P\'Sav
18 autem] add. dico Rav, add. dico qua P5 20 enim] om.
RSv . disMPC 21 cordi C1, in corde Rv (de corde cod.
Amiat.) 24 habundein rat.) M
panem ad manducandum praestabit et multiplicabit semen
uestrum. et augebit incrementa. frugum iustitiae uestrae, ut in
omnibus locupletati abundetis in omnem simplicitatem, quae
operatur per nos gratiarum actionem deo — quoniam ministerium
huius officii non solum supplet ea quae desunt sanctis,
sed etiam abundat per multas gratiarum actiones in domino —,
per probationem ministerii huius glorificantes deum in oboedientia
confessionis uestrae et simplicitate communicationis in
illos et in omnes, et ipsorum obsecratione pro uobis, desiderantium
uos propter eminentem gratiam dei in uobis. gratias
ago deo super inenarrabili dono eius. Et alio loco: Qui
autem gloriatur, in domino glorietur. non enim qui se ipsum
commendat, ille probatus est, sed quem deus commendat.
Et post aliquantum : Ministri Christi sunt? ut minus
sapiens dico, plus ego. in laboribus plurimis, in carceribus
abundantius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter:
a Iudaeis quinquies quadraginta una minus accepi, ter uirgis
caesus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci, nocte
et die in profundo maris fui: in itineribus saepe, periculis
fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis
gentibus, periculis in ciuitate, periculis in solitudine, periculis
in mari, periculis in falsis fratribus, in labore et aerumna,
in uigiliis multis, in fame et siti, in ieiuniis multis, in frigore
et nuditate: praeter illa quae extrinsecus sunt, instantia mea
cotidiana, sollicitudo omnium ecclesiarum. quis infirmatur, et
23—30 av 2 mulTiplicauiT MP\'C 5 uos
a 7 abunda S 8 oboedien-nam MC 9 simplicP\'C
in illos] illius 01 12 ago om. S super] femp S (C, sed corr. m
pr.) enarrabile MP\'C 14 deos] dfif S 15 sunt ?] add. et ego
P2a 18 quadragenas P\'av uerba quadrag. una minus om. Pl
20 pfundū P2R 21 uerba ex genere p. e. g. p. i. c. periculis om.
Pl 23 mare MP 24 in frigore et nuditate: in fame et fiti: in
ieiuniis multis a 25 illa] om., initio paginae S 26 comdiana
PlS sollicMC
gloriari oportet, quae infirmitatis meae sunt gloriabor..E t
post paululum: Libenter igitur gloriabor in infirmitatibus
meis, ut inhabitet in me uirtus Christi propter quod placeo
mihi in infirmitatibus, in contumeliis, in necessitatibus, in
persecutionibus, in angustiis pro Christo. cum enim infirmor,
tunc potens sum. Et post XI uersus : Ecce tertio hoc
paratus sum uenire ad uos, et non ero grauis uobis. non
enim quaero quae uestra sunt, sed uos. nec enim debent filii
parentibus thesaurizare, sed parentes filiis. ego autem libentissime
inpendam et superinpendar ipse pro animabus uestris,
licet plus uos diligens minus diligar. Et post aliquot
uersus: Timeo enim, ne forte, cum uenero, non quales uolo
inueniam uos et ego inueniar a uobis qualem non uultis : ne
forte contentiones, aemulationes, animositates, dissensiones,
detractiones, susurrationes, inflationes, seditiones sint inter uos,
ne iterum cum uenero, humiliet me deus apud uos et lugeam
multos ex his qui ante peccauerunt et non egerunt paenitentiam
super inmunditiam et inpudicitiam, quam gesserunt.
Et alio loco: Oramus autem deum, ut nihil mali faciatis: non
ut nosuos probati pareamus, sed ut uos quod iustum est faciatis.
Et post VI uersus : De cetero, fratres, gaudete, perficimini,
exhortamini, idem sapite, pacem habete: et deus dilectionis
et pacis erit uobiscum.
20 II Cor. 18, 7 22 ib. 11 P qmfcandalizeTur C ego non, CRSav uror (o
in ras.) M 4 verba meis ut—infirmitatibus om. B 5 infirmitatibus
meis av 6 anguftiia mnltis a infirmior R 7 XI] IX B,
aliquos a hoc] om. a 8 verba et non — sed uos om. P
10 M libenM 12 aliquanP, aliquoa a
18 quahf MPa 15 diffenMC 17 et] UT Pl 19 mmundma
& mpudicina (im-) CB, post imnund. add. & formca-nonem
P1 20 faciamuf Ml 21 iustum] bono Sv faciTe R
22 perficimini] pfecri ef τοτe P2Rv 2S idem] idem (m in ras. al.
m.) P, ldefr S, id ipfum a EXPLIC DE EPLA II- AD COR. (atram.
scr.) j INCIPIT DE EPLA AD GALATAS (minio.) | S
Si adhuc hominibus placerem, Christi seruus non essem.
Et aliquanto post: Nam in Christo Iesu neque circumcisio
aliquid ualet neque praeputiam, sed fides, quae per dilectionem
operatur. Et alio loco: Vos autem in libertate uocati
estis, fratres: tantum ne libertatem in occasionem carnis detis,
sed per caritatem spiritus seruite inuicem. omnis enim lex
in uno sermone inpletur: diliges proximum tuum sicut te ipsum.
quod si inuicem mordetis et comeditis, uidete ne ab inuicem
consumamini. dico autem: spiritu ambulate, et desideria
carnis non perficietis. caro enim concupiscit aduersus spiritum,
spiritus autem aduersus carnem. haec enim inuicem aduersantur,
ut non quaecumque uultis. illa faciatis. quod si spiritu
ducimini, non estis sub lege. manifesta autem sunt opera
carnis, quae sunt inmunditia, fornicatio, luxuria, idolorum.
seruitus, ueneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae,
rixae, dissensiones, sectae, inuidiae, homicidiae, ebrietates,
comissationes, et his similia: quae praedico uobis, sicut praedixi,
quoniam qui talia agunt regnum dei non possidebunt.
fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, longanimitas,
bonitas, benignitas, fides, modestia, continentia. aduersus
huiusmodi non est lex. qui autem sunt Christi, carnem suam
9 cf. Leu. 19, 18 PlRa 3 feruof M 4 poft aliquantum a
5 aliqua R 6 hberraxe MCa: liberraTem PRSv 7
in ras. al. m. P occassionem P 8 spiritus] om. R feru
M 9 unu M\' diligil MP1 sicut] T5quam
P 10 cMP\'C 11 confammammi P1S1a autero]
add. in Chrifto a deſidenum 8 12 non] ne a enim] ftbi .
add. P2av 15 ducemim P2S1 lege] sequitur raswa decem litt.
in P 16 fornicaSav luiuria] om. P\', luxona M
P2C 17 uemficia mimicM 18 defennomf M, diſſen
C 18 homicidia P1S2v 19 cM, commeſſa
R) PCRS1 21 pax] add. paP\'Rv 22 continentia] add.
cafnTaf RSo 23 Chrilti] om. MC1 ipi funT Pa.
spiritu et ambulemus. non efficiamur inanis gloriae cupidi,
inuicem prouocantes,. inuicem inuidentes. Fratres, etsi praeoccupatus
fuerit homo in aliquo delicto, uos qui spiritales
estis huiusmodi instruite in spiritu lenitatis, considerans te
ipsum, ne et tu tempteris. alter alterius onera portate, et
sic adimplebitis legem Christi. nam si quis existimat se
aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit. opus autem suum
probet unusquisque, et sic in semet ipso tantum habebit
gloriam et non in altero. unusquisque enim onus suum
portabit. communicet autem is qui cathecizatur uerbum ei
qui se cathecizat in omnibus bonis. nolite errare: deus non
inridetur. quae enim seminauerit homo, haec et metet:
quoniam qui seminat in carne sua de carne et metet corruptionem,
qui autem seminat in spiritu de spiritu metet uitam
aeternam. bonum autem facientes non deficiamus : tempore
enim suo metemus non deficientes. ergo dum tempus habemus,
operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos
fidei.
Obsecro itaque uos, fratres, ego uinctus in domino, ut digne
ambuletis uocatione qua uocati estis, cum omni humilitate
animi et mansuetudine, cum patientia subportantes inuicem
in caritate, sollicite seruare unitatem spiritus in uinculo pacis.
PSv 10 glona C 11 ca-
P, caThenzaTor (caTez- Sl) MCRSla ei] ei\' C
12 caThecizar MP, caS1) CRS1 15 ſeminauer
R et metet o, mera I & M, ma&* S 17 enim] autem P
meramuf MC. 19 EXPŁIC DE EPLA AD GAŁAT, (atr.) I nrciprr DB
EPISTOLA. AD EPHESIOS (min.) I S, de epls beaTi paoli apll ad epheCios
R 21 effesios MC - 22 digm S 24 animiJ om. PRSav
25 follxcm PRv 25 pacis] uersum quartum : unum corpaf & unuſ
ſpſadd. P
iam non ambuletis sicut gentes ambulant in uanitate sensus
sui, tenebris obscuratum habentes intellectum, alienati a uita
dei per ignorantiam, quae est in illis propter caecitatem
cordis ipsorum : qui desperantes semet ipsos tradiderunt
inpudicitiae in operationem inmunditiae omnis et auaritiae.
uos autem non ita didicistis Christum: si tamen illum audistis
et in ipso docti estis, sicut est ueritas in Iesu, deponere uos
secundum pristinam conuersationem ueterem hominem, qui
corrumpitur secundum desideria erroris. renouamini autem
spiritu mentis uestrae, et induite nonum hominem, qui secundum
deum creatus est in iustitia et sanctitate ueritatis.
propter quod deponentes - mendacium, loquimini ueritatem
unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus inuicem membra.
irascimini et nolite peccare. sol non occidat super iracundiam
uestram. nolite locum dare diabolo. qui furabatur, iam non
furetur: magis autem laboret operando manibus quod bonum
est, ut habeat unde tribuat necessitatem patienti. omnis sermo
malus ex ore uestro non procedat, sed si quis bonus ad
aedificationem oportunitatis, ut det gratiam audientibus. et
nolite contristare spiritum sanctum dei, in quo signati estis
in die redemptionis. omnis amaritudo et ira et indignatio
et clamor et blasphemia tollatur a uobis \'cum omni malitia.
estote autem inuicem benigni, misericordes donantes inuicem,
sicut et deus in Christo donauit uobis. Estote ergo imitatores
dei, sicut filii carissimi, et ambulate in dilectione, sicut et
8, 16 15 cf. Ps. 4, 4 25 Eph. 5, 1—33 S itaque] lgiTnr Po 2 ſicuSav 8 uita]
ma R 5 difperanref MP 6 mpudiciria C omm P*
m auarP, m aaaritiam v 7 tUrba nos autem n. i. d. Chr., s.
t. i. a. e. i. ipso edocti estis, s. e. u. in Iesu add. man. posterior, cum
prima habuisset eT p\' pauP 8 deponere] deponite a 10 cor_
rūpeM 18 uenrare R 15 irascimini] add. aurem P* .
16 diabtilo MP 17 manibus] add. ſuiſ RS2av 19 bonQ M, bonus
eft R 20 oportunitatis] at fldei a in marg. (cf. v) 22 in diem
v 25 ∗∗uob M 26 Km MPCRS
et hostiam deo in odorem suauitatis. fornicatio autem et omnis
inmunditia aut auaritia nec nominetur in uobis, sicut decet
sanctos, aut turpitudo, aut stultiloquium, aut scurrilitas, quae
ad rem non pertinet, sed magis gratiarum actio. hoc enim
scitote intellegentes, quod omnis fornicator, aut inmundus, aut
auarus, quod est idolorum seruitus, non habent hereditatem
in regno Christi et dei. nemo uos seducat inanibus uerbis:
propter haec enim uenit ira dei in filios diffidentiae. nolite
ergo effici participes eorum. eratis enim aliquando tenebrae,
nunc autem lux in domino: ut filii lucis ambulate - fructus
enim lucis est in omni bonitate et iustitia et ueritate — probantes
quid sit beneplacitum deo. et nolite communieare
operibus infructuosis tenebrarum: magis autem et redarguite.
quae enim in occulto fiunt ab ipsis, turpe est et dicere.
omnia autem quae arguuntur a lumine manifestantur. omne
enim quod manifestatur lumen est. propter quod dicit:
surge qui dormis et exurge a mortuis, et inluminabit tibi
Christus. uidete itaque, fratres, quomodo caute ambuletis,
non quasi insipientes, sed ut sapientes, redimentes tempus,
quoniam dies mali sunt. propterea nolite fieri inprudentes,
sed intellegentes quae sit uoluntas domini, et nolite inebriari
uino, in quo est luxuria: sed implemini spiritu, loquentes
uobismet ipsis in psalmis et hymnis et canticis spiritalibus,
cantantes et psallentes in cordibus uestris domino, gratias
agentes semper pro omnibus in nomine domini nostri lesu
Christi deo et patri, subiecti inuicem in timore Christi.
mulieres uiris suis subditae sicut domino: quoniam uir caput
est mulieris, sicut Christus caput est ecclesiae, ipse saluator
CRSav S ant] & S 4 ſcurilMPRS2
6 eſM, efciTOxe C 7 habeT P1RSav 9 difidenM
10 ergo] igiℱ R enl* M 11 ibulae M 18 quid] qm M.
quę C 14 et] om. Sav 15 fiūR 16 autem]
om. S omm e. q. manifeſRv 21 fiere
M 22 domini] dl Cav mebnare MC 28 loxona MC
impleamini R spiritu] add. ſancRav 24 hlrnf M 25 ueftris:
domino gratiae àistinz. a
mulieres uiris suis in omnibus. uiri, diligite uxores uestras,
sicut et Christus dilexit ecclesiam, et se ipsum tradidit pro
ea, ut illam. sanctificaret, mundans lauacro aquae in uerbo:
ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam, non habentem
maculam aut rugam, aut aliquid eiusmodi, sed ut sit sancta
et inmaculata. ita et uiri debent diligere uxores suas ut
corpora sua. qui suam uxorem diligit, se ipsum diligit. nemo .
umquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fouet eam,
sicut et Christus ecclesiam: quia membra sumus corporis
eius de carne eius et de ossibus eius. propter hoc relinquet
homo patrem et matrem suam et adhaerebit uxori suae, et
erunt duo in carne una. sacramentum hoc magnum est: ego
autem dico in Christo et in ecclesia. uerum tamen et uos
singuli, unusquisque suam uxorem sicut se ipsum diligat:
uxor autem ut timeat uirum. Filii, oboedite parentibus
uestris in domino. hoc enim iustum est. honora patrem tuum
et matrem, quod est mandatum primum in promissione, ut
bene sit tibi et sis longaeuus super terram. et patres, nolite
ad iracundiam prouocare filios uestros, sed educate eos in
disciplina et correptione domini. serui, oboedite dominis
carnalibus cum timore et tremore, in simplicitate cordis uestri,
sicut Christo: non ad oculum seruientes, quasi hominibus
placentes, sed ut serui Christi facientes uoluntatem dei ex
animo, cum bona uoluntate seruientes ut domino et, non
hominibus, . scientes quoniam unusquisque quodcumque fecerit
bonum hoc recipiet a domino, siue seruus, siue liber. et
et Deut. 5, 16 et Eccli. 3, 9 av 4 mundans eam Sa aquae] aTque P1
6 eiusmodi] huiuſmodi PRv 8 fuam diligS 9 fouer
ec nuR 10 quia] qmP\' 11 de carne eius om. R
propter] eT ypT\' R relmquP 14 autem] om. P\' et] om.
R 15 uxorem fuam av 16 ut] om. av 17 tuum] om. R
18 primum mandatum a 19 longeuof M 21 et] in add. R
24 sed] om. C 27 bonum] om. MCR pcipia Set] add.
uos av
et uester dominus est in caelis et personarum acceptio
non est apud eum. de cetero, fratres, confortamini in domino
et in potentia uirtutis eius. induite uos armaturam dei, ut
possitis stare aduersus insidias diaboli: quia non est nobis
conluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus
principes et potestates, aduersus mundirectores tenebrarum
harum, contra spiritalia nequitiae in caelestibus. propterea
accipite armaturam dei, ut possitis resistere in die malo et
in omnibus perfecti stare. state ergo succincti lumbos uestros
in ueritate et induti loricam iustitiae et calciati pedes in
. praeparatione euangelii pacis: in omnibus sumentes scutum
fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea extinguere.
et galeam salutis adsumite et gladium spiritus, quod est
uerbum dei, per omnem orationem et obsecrationem orantes
omni tempore in spiritu, et in ipso uigilantes in omni instantia
et obsecratione pro omnibus sanctis, et pro me, ut detur
mihi sermo in apertione oris mei cum fiducia notum facere
mysterium euangelii, propter quod legatione fungor in catena,
ita ut in ipso audeam prout oportet me loqui.
Quia m nullo confundar, sed in omni fiducia sicut semper,
et nunc magnificabitur Christus in corpore meo, siue per uitam,
22 Philipp. 1, 20-24 ante illorum om. P 3 eum] deum PR 4 in ante potentia
om. R armarura MPCR 5 poffenf MPC uerba
insidias - - potestates aduersus om. Cl noBisj uob M 6 aduerfum
(tertio et quarto loco). S 8 nequMPS caelefnf
p1 9 armaMPC mala av 11 mdmTe MCa
calciare MC* 14 galeam] galea MC1, add. fpem P1 gladio P1,
galeam a 16 instantia] iuſS 17 obfecrarione C sanctisj
om. P1 19 miſMPR, mmifrena C lega PS
catena] ista add. a EXPLICIT DE EPHESIIS (atr.) J INCIPIT DB
PHILIPPENSIS (mtn.) I S 22 FILIPENS MC, PHILIPPENSIS P1
.23 ofundor R
quod uiuere in carne hic fuctus operis est, et quid eligam
ignoro. coartor e duobus: desiderium habens dissolui et cum
Christo esse, multo magis melius: permanere autem in carne
necessarium est propter uos. Et post VI uersus: Tantum
digne euangelio Christi conuersamini, ut siue cum uenero et
uidero uos, siue absens audiam de uobis, quia statis in uno
spiritu unanimes, conlaborantes fide euangelii, et in nullo
terreamini ab aduersariis, quae est in illis causa perditionis,
uobis autem salutis: et hoc a deo. quia uobis donatum est
pro Christo, non solum ut in eum credatis, sed ut etiam pro
illo patiamini : idem certamen habentes, quale et uidistis in
me, et nunc audistis de me. Si qua ergo consolatio in Christo,
si quod solatium caritatis, si qua societas spiritus, si qua
uiscera et miserationes, implete gaudium meum, ut idem
sapiatis, eandem caritatem habentes, unanimes, id ipsum
sentientes. nihil per contentionem, neque per inanem gloriam,
sed in humilitate superiores sibi inuicem arbitrantes. non quae
sua sunt singuli considerantes, sed ea quae aliorum. hoc
. enim sentite in uobis quod et in Christo Iesu, qui cum in
forma dei esset, non rapinam arbitratus est se esse aequalem
deo: sed semet ipsum exinaniuit formam serui accipiens, in
similitudinem hominum factus et habitu inuentus ut homo:
humiliauit se ipsum, factus oboediens usque ad mortem,
mortem autem crucis. propter quod et deus illum exaltauit
et donauit illi nomen super omne nomen, ut in nomine Iesu
omne genu flectatur caelestium, terrestrium et infernorum, et
add. eft P2C2 RSav 2 quod] quodfi PRSav hic]
. mihi add. Sav . 8 coartor] add. emm Sa, add. auTem PRv
r
5 est] om. Rv 6 enangehum PlS, m euangelio P\' 7 abfenfum
S in punctis suppos. det. P 8 fidei Sav, m fide. P2R 9 in
ante illis om. RSav, del. P1 11 pro] a R 15 ut] & MP\'C
16 fapiaif C 17 sentientes] fapientes a 20 senTixe (re in ras. 4
litt. al. m.) P 21 fe eCCe in ras. al. m. M, effe fe RSav 22 fe
M1 24 humihuM femet RSav factus] om. MC 26 nomen]
add. quod efr P*Rv\'
est dei patris. itaque, carissimi mei, sicut semper oboedistis,
non ut in praesentia mei tantum, sed multo magis nunc in
absentia mea, cum metu et tremore uestram salutem operamini.
deus est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere
pro bona uoluntate. omnia autem facite sine murmurationibus
et haesitationibus, ut sitis sine querella et
simplices filii dei sine reprehensione in medio nationis prauae
et peruersae, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo,
uerbum uitae continentes ad gloriam mihi in diem Christi,
quia non in uacuum cucurri neque in uacuum laboraui. sed
et si immolor supra sacrificium et ministerium fidei uestrae,
gaudeo et congratulor omnibus uobis. id ipsum autem et uos
gaudete et congratulamini mihi. spero autem in domino Iesu
Timotheum cito mittere ad uos, ut et ego bono animo sim,
cognoscens quae circa uos sunt. neminem enim habeo tam
unanimem, qui sincera affectione pro uobis sollicitus sit.
omnes enim sua quaerunt, non quae sunt Christi Iesu.
experimentum autem eius cognoscite, quoniam sicut patri filius
mecum seruiuit in euangelio. hunc igitur spero me mittere,
mox ut uidero quae circa me sunt. confido autem in domino,
quoniam et ipse ueniam ad uos cito. necessarium autem
existimaui Epaphroditum fratrem et cooperatorem et conmilitonem
meum, uestrum autem apostolum et ministrum
necessitatis meae, mittere ad uos: quoniam quidem omnes
uos desiderabat et maestus erat propter quod audistis illum
infirmatum. nam et infirmatus est usque ad mortem, sed
deus misertus est eius: non solum autem eius, uerum etiam
et mei, ne tristitiam super tristitiam haberem. festinatius
ergo misi illum, ut uiso eo iterum gaudeatis et ego sine
MPCRS 8 ffenna S 7 quarela S 9 quaf S
10 mihi] mea P\'Rv die v 12 immolox] ala in marg.
fap P\'S 15 CITO me P\', me cito v *ad M 16 circum P
18 Christi Iesa] ihū xpi Rav 19 autem] om. S 22 & s. l. M
23 epafrodiTum MPCR, ephaphrodS 26 quod] om. P1, ea quod
P* (cf. v) 27 morTe M sed] & MPC 28 deus] dnf C1
29 super tristitiamj om. R feſP2 Rav 80 ergo] enim
C sine] om. P1.
et eiusmodi cum honore habetote: quoniam propter opus
Christi usque ad mortem accessit tradens animam suam, ut
impleret quod uobis deerat erga meum obsequium. Et paulo
post: Fratres, ego me non arbitror adprehendisse: unum
autem, quae quidem retro sunt obliuiscens, ad ea uero quae
sunt in priora extendens me, ad destinatum persequor, ad
brauium supernae uocationis dei in Christo Iesu. quicumque
ergo perfecti, hoc sentiamus: et si quid aliter sapitis, et hoc
uobis deus reuelauit: uerum tamen ad id quod peruenimus,
ut idem sapiamus et in eadem permaneamus regula. imitatores
mei estote, fratres, . et obseruate eos qui ita ambulant,
sicut habetis formam nostram. multi enim ambulant, quos
saepe dicebam uobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis
Christi: quorum finis interitus, quorum deus uenter et gloria
in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. nostra autem
conuersatio in caelis est. Et post XIII uersus : Gaudete
in domino semper: iterum dico, gaudete. modestia uestra
nota sit omnibus hominibus. dominus in prope est. nihil
solliciti sitis, sed in omni oratione et obsecratione cum
. gratiarum actione petitiones uestrae innotescant apud deum.
et pax dei, quae exuperat omnem sensum, custodiat corda
uestra et intellegentias uestras in Christo Iesu. de cetero,
fratres, quaecumque sunt uera, quaecumque pudica, quaecumque
iusta, quaecumque sancta, quaecumque amabilia, quaecumque
bonae famae, si qua uirtus, si qua laus, haec cogitate:
MPC omne MC1 4 deraT M1 erga]
circa Sa, ergo P1, add. de P 5 me] om. P1 conprehendiffe in
ras. P\' 6 autem del. P\' reTro ranr quidem S 7 in ante priora
om. Sv diſMPl alt. ad] del. P1S1, om. R 8 bradium
MPC (brabium cod. Amiat,) 9 qm
10 nobis om. R deuf uob S reuelabix Rv .15 uenTer efr
P2 Rv 16 confuſioneM, confuſſione P 17 R, aliquos a
19 in prope (in s. I. m. pr.) M, enim prope PRSa, prope v 22 quae]
qm C 28 Iesu] om. 8 24 fratres chariflimi a quęcumq, fanr
pudica S 26 laus] CaIne C1, add: diſciplinae P\'v.
me, haec agite: et deus pacis erit uobiscum. gauisus sum
autem in domino uehementer, quoniam. tandem aliquando
refloruistis pro me sentire, sicut et sentiebatis: occupati autem
eratis. non quasi autem propter penuriam dico. ego autem
didici in quibus sum sufficiens esse. scio et humiliari, scio
et abundare — ubique et in omnibus institutus sum — et
satiari et esurire et abundare et penuriam pati: omnia
possum in eo qui me confortat. uerum tamen bene fecistis
communicantes tribulationi meae. scitis autem et uos, Philippenses,
quod in principio euangelii, quando profectus sum a
Machedonia, nulla mihi ecclesia communicauit in ratione dati
et accepti nisi uos soli: quia et Thessalonicam et semel et
bis in usum mihi misistis. non quia quaero datum, sed requiro
fructum abundantem in rationem uestram. habeo autem omnia
et abundo. repletus sum acceptis ab Epaphrodito quae misistis,
odorem suauitatis, hostiam acceptam, placentem domino.
Ipsi scitis, fratres, introitum nostrum ad uos, quia non
inanis fuit: sed ante passi et contumeliis affecti, sicut scitis,
Philippis, fiduciam habuimus in deo nostro loqui apud uos
MC1 ocupari M 5 autem ante propter] del. P*,
om. Rav autem ante didici] enim Sav 8 uerba pati - - confortat
om. Pl omnia] add. aurem S 9 confortat] add. xpf P1
feciſ τι MC1 10 τribulaτιοne MC1 filipenTef MC 12macedoma
CRSav 13 et ante Thessa1.] m S, et in a Tefalomcam S\'
et ante semel] om. R 15 habundanrum MC in oraTione ueſ
P*, in ratione ueftra a 16 et] om. P1 epafrodM, ephafrod
CR, ephaphrodiro S 17 odorem] m odorS R ■ accepTabilem
Sa domino] deo Sav EXPLICIT DE PHILIPPENSIS (atr.) INCIPIT
AD THESSALONICEN (min.) II S, de epliā∗ad Theffalomcenfef pnma beari
pauli apofroh R 19 ThefalomceNsef C 21 passi] add. multa a
scitis] add. in P1Rv 22 habemuf (pro e s. I. ui pos. pr. m.) M
ad. P\'Sav.
non de errore neque de inmunditia neque in dolo: sed sicut
probati sumus a deo, ut crederetur nobis euangelium, ita
loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat
corda nostra. neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis,
sicut scitis: neque in occasione auaritiae, deus
testis est: neque quaerentes ab hominibus gloriam, neque a
uobis, neque ab aliis, cum possimus oneri esse ut Christi
apostoli: sed facti sumus paruuli in medio uestrum, tamquam
si nutrix foueat filios suos. ita desiderantes uos cupide uolebamus
tradere uobis non solum euangelium dei, sed etiam
animas nostras, quoniam carissimi nobis facti estis. memores.
enim estis, fratres, laboris nostri et fatigationis: nocte et die
laborantes, ne quem uestrum grauaremus, praedicauimus in
uobis euangelium dei. uos testes estis et deus, quam sancte
et iuste et sine querella uobis qui credidistis fuimus: sicut
scitis, qualiter unumquemque uestrum tamquam pater filios
suos deprecantes uos et consolantes testificati sumus, ut
ambularetis digne deo, qui uocauit uos in suum regnum et
gloriam. ideo et nos gratias agimus deo sine intermissione,
quoniam cum accepissetis a nobis uerbum auditus dei,
accepistis non ut uerbum hominum, sed sicut est uere uerbum .
dei, qui operatur in nobis qui credidistis. uos enim imitatores
facti estis, fratres, ecclesiarum dei, quae sunt in Iudaea, in
Christo Iesu, quia eadem passi estis et uos a contribulibus
uestris sicut et ipsi a Iudaeis. Et alio loco: De cetero
ergo, fratres, rogamus uos et obsecramus in domino Iesu, ut
quemadmodum accepistis a nobis quomodo uos oporteat
ante inmund.] om. P1 5 adolariomf MPC 8 poffemus
Bav, add. nobis av 9 paruoli M tamquam si] M, ra
P1 11 etiam] om. R 12 kmMPCRS 13 enim] om. M, add.
facti a 14 in] enim P 15 uobis] uof S P1S1a
16 fuimus] affuimus a 19 ambulanTes R 21 cum] om. P1C1
22 uerba accepistis - - dei om. B accepistis] add. illud av
23 imP
magis. scitis enim quae praecepta dederimus uobis per
dominum Iesum. haec est enim uoluntas dei, sanctificatio
uestra, ut abstineatis uos a fornicatione, ut sciat unusquisque
uestrum suum uas possidere in sanctificatione et honore, non
in passione desiderii, sicut gentes quae ignorant deum, ut ne
quis supergrediatur neque circumueniat in negotio fratrem
suum: quoniam uindex est deus de his omnibus, sicut praediximus
uobis et testificati sumus. non enim uocauit nos
deus in inmunditiam, sed in sanctificationem. itaque qui
haec spernit, non hominem spernit, sed deum, qui etiam dedit
• spiritum suum sanctum in uobis. de caritate autem fraternitatis
non necesse habemus scribere uobis: ipsi enim uos a
deo didicistis ut diligatis inuicem. etenim facitis illud in
omnes fratres in uniuersa Machedonia. rogamus autem uos,
fratres, ut abundetis magis et operam detis, ut quieti sitis
et ut uestrum negotium agatis et operemini manibus uestris,
sicut praecepimus uobis, ut honeste ambuletis ad eos qui
foris sunt et nullius aliquid desideretis. nolumus autem uos
ignorare, fratres, de dormientibus, ut non contristemini, sicut
ceteri qui spem non habent. Et post paucos uersus:
Igitur non dormiamus, sicut ceteri : sed uigilemus et sobrii
simus. qui enim dormiunt, nocte dormiunt, et qui ebrii sunt.
nocte ebrii sunt. nos autem qui diei sumus sobrii simus,
induti loricam fidei et caritatis et galeam spem salutis.
quoniam non posuit nos deus in iram, sed in adquisitionem
salutis per dominum nostrum Iesum Christum, qui mortuus
22 I Thess. 5, 6—22 av ambola∗(ras. f) P, ambulaſC, ambule
Rav 2 dederim Sav 6 sicut] add. & Sav qui R utj er
RS\'av 8 dominus v praedm C 10 m inmundicia (in marg.
add. al. m.) ... fcTficanone S 13 habuimuf Sa uos] om. R
14 etenim] ſicuR illud] om. MP\'C 15 in ante uniuerea]
om. MPlC macedoma CR 17 operamim MPlC 19 deſidera
M 20 sicut] er add. P2RSav 21 paucos] aliquos a 22 sicut]
& add, Sav 24 diei] dei R 25 galea MC 26 uerba quoniam
- - salutis om. Pl fed ad inquiſM
illo uiuamus. propter quod consolamini inuicem, et aedificate
alterutrum, sicut et facitis. rogamus autem nos, fratrem, ut
noueritis eos qui laborant inter nos et praesunt nobis in
domino et monent nos, ut habeatis illos abundantius in caritate
propter opus illorum: pacem habete eum eis. rogamus
autem nos, fratrem, corripite inquietos, consolamini pusillanimes,
suscipite infirmos, patientes estote ad omnes. uidete ne quis
malum pro malo alicui reddat: sed semper quod bonum est
sectamini in inuicem et in omnes. semper gaudete, sine intermissione
orate, in omnibus gratias agite. haec enim uoluntas
dei est in Christo Iesu in omnibus uobis. spiritum nolite
extinguere. prophetias nolite spernere. omnia autem probate:
quod bonum est tenete. ab omni specie mala abstinete uos.
Gratias agere debemus deo semper pro uobis, fratrem, ita
\' ut dignum est, quoniam supercrescit fides uestra, et abundat
caritas uniuscuiusque omnium uestrum in inuicem: ita ut nos
ipsi in uobis gloriemur in ecclesiis dei pro patientia uestra
et fide in omnibus persecutionibus uestris et tribulationibus,
quas sustinetis in exemplum iusti iudicii dei, ut digni habeamini
regno dei, pro quo et patimini, si tamen iustum est
apud deum retribuere tribulationem his qui uos tribulant, et
uobis qui tribulamini requiem nobiscum in reuelatione domini
lllllllil.
5 habundanP 7 (s. lin.
corr. eluta) M inℱmiſione M 18 erringuere (exr in ras.) P,
\'////////
ſM 14 Tenae (correctura eluta) M EXPLlCIT AD TНES-
SALONICENSES (atr.) I INCIP DB EPLA AD OVOS SVPRA (min.) | S, de eplā
beari pauli fcdS ad xeffalomcenfes B 17 ita] iraq; MC, om. R
18 fupcrefcer Sa 19 omnium] del. P*, om. Rav in ante inuieem]
om. B 20 dei] om. P1 28 regno] uerbo MP1C, m regno Sav
et] om. B 24 rnbulanone S1.
uindictam his qui non nouerunt deum et qui non oboediunt
euangelio domini nostri Iesu Christi. qui poenas dabunt in
interitum aeternas a facie domini et a gloria uirtutis eius,
cum uenerit glorificari in sanctis suis, et admirabilis fieri in
omnibus qui crediderunt, quia creditum est testimonium
nostrum super uos in die illo. in quo etiam oramus semper
pro. uobis, ut dignetur uos uocatione sua deus noster et
impleat omnem uoluntatem bonitatis et opus fidei in uirtute:
ut clarificetur nomen domini nostri Iesu Christi in uobis, et
in illo uos, secundum gratiam dei nostri et domini Iesu
Christi, Et alio loco: Denuntiamus autem uobis, fratres,
in nomine domini nostri Iesu Christi, ut subtrahatis uos ab
omni fratre ambulante inordinate et non secundum traditionem,
quam acceperunt a uobis. ipsi enim scitis quemadmodum
oporteat imitari nos: quoniam non inquieti fuimus inter uos,
neque panem gratis manducauimus ab aliquo, sed in labore
et fatigatione nocte et die operantes, ne quem uestrum
grauaremus. non quasi non habuerimus potestatem, sed ut
nosmet ipsos formam daremus uobis ad imitandum nos. nam
et cum essemus apud uos, hoc denuntiabamus uobis, quoniam,
si. quis non uult operari, nec manducet. audiuimus enim inter.
uos quosdam ambulare inquiete, nihil operantes, sed
add. cit uenerC et ante flamma] ia P2av 3 in interitum]
inS1a, m inP2S2v 5 glorificari
om. MCR ammirabiliſ MP\'CS1 8 uocatione nos edd.
9 bonitatis fuae a 10 clarificetur] glorificeP uerba in nobis
-- Chriati om. PICB, sed uerba in uobis et in illo uos sequuntur.
paulo infra in C 11 not. in illo Sav 14 àbulan
bon
& m illo uof fecundE TradiTione qua accepei a nob qm n inquiai fmm\'
ab aliquo C TradicM 15 uerba ipsi e. s q. o. imitari nos
om. MP\'CR 16 uerba inter. uos n. p. g. manducauimus om. C
17 graSav 18 ac] & CBSav 19 graueremuſ 81
non quasi] om. P1 post quasi add. nos R 20 hnni ||
M, immC 21 et om. R 22 ///nec M 23 qaosdam
mTer uos R ambulanTef P* operaarif M
et obsecramus in domino Iesu Christo, ut cum silentio operantes
suum panem manducent uos autem, fratres, nolite
deficere benefacientes. quod si quis non oboedierit uerbo
nostro per epistulam, hunc notate, ut non commisceamini cum
illo, ut confundatur. et nolite quasi inimicum existimare, sed
corripite ut fratrem.
Igitur, si conresurrexistis eum Christo, quae sursum sunt
quaerite, ubi Christus eat in dextera dei sedens: quae sursum
sunt sapite, non quae super terram. mortui enim estis, et
uita uestra abscondita est cum Christo in deo. cum Christus
apparuerit uita uestra, tunc et uos apparebitis cum illo in
gloria. mortificate ergo membra uestra, quae sunt super
terram, fornicationem, inmunditiam, libidinem, concupiscentiam
malam et auaritiam, quae est idolorum seruitus: propter quae
uenit ira dei super filios incredulitatis. in quibus et uos
ambulastis aliquando, cum uiueretis in illis; nunc autem
deponite st uos omnia, iram, indignationem, malitiam, blasphemiam:
turpem sermonem de ore- uestro ne emiseritis.
nolite mentiri inuicem, expoliantes uos ueterem hominem.
eum actibus eius et induentes nouum, eum qui renouatur in
in ras. 3 litt.) P hunsmodi B 2 etj om. P*
4 quod] qm P1 5 ut] ex P2RSav non] ne Rv 6 utj add. non
P1S1. confundanS exiſin ras. S 7 EXPLICITI | INCI-
FIT DE BELA AD COLOSENSES. (min.) | S 9 de epist.] om. R
MCR 10 conresurrexisP2S (cod. Am.) : conAurrenTtt
M, conſurrexiſP1CRav 13 in) Om. C cum aurem a
14 illo] ipsu CRSav 16 concupiſcenMC
1& muterMS1 in illis] om. Pl ataten] & (sed lineola perdux.
m al) S \' 20 omnia] omaem C 21 uerba ne emiseritis om. Rx
22; menMCS m muiS 23 m agnmone MC, in agni*
tionem dei a
non est gentilis et Iudaeus, circumcisio et praeputium, barbarus
et Scytha, seruus et liber, sed omnia et in omnibus
Christus. induite ergo uos sicut electi dei, sancti et dilecti,
uiscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, modestiam,
patientiam, subportantes inuicem et donantes uobis ipsis, si
quis aduersus aliquem habet querellam: sicut dominus donauit
uobis, ita et uos. super omnia autem haec caritatem habete,
quod est uinculum perfectionis. et pax Christi exultet in
cordibus uestris, in qua et uocati estis in uno corpore: et
gratia estote. uerbum Christi habitet in uobis abundanter in
omni sapientia: docentes et commonentes uosmet ipsos psalmis,
hymnis, canticis spiritalibus in gratia, cantantes in cordibus
uestris deo. omne quodcumque facitis in uerbo aut in opere,
omnia in nomine domini Iesu, gratias agentes deo et patri
per ipsum. mulieres, subditae estote uiris, sicut oportet in
domino. uiri, diligite uxores et nolite amari esse ad illas.
filii, oboedite parentibus per omnia, hoc enim placitum est
in domino. patres, nolite ad indignationem prouocare filios
uestros, ut non pusillo animo fiant. serui, oboedite per omnia
dominis carnalibus, non ad oculum seruientes quasi hominibus
placentes, sed in simplicitate cordis timentes dominum.
quodcumque facitis, ex animo operamini, sicut domino et
non hominibus, scientes quod a domino accipietis retributionem
hereditatis. domino Christo seruite. qui enim iniuriam
facit, recipit id quod inique gessit, et non est personarum
acceptio apud deum. Domini, quod iustum est et aequum,
P* 8 fcrrha MC, fchara P, fciTa R, fcyra
S et ante liber om. Pl 4 dei] om. P1 et dilecti] & elecn
MC1, om. R 6 uobisma P\'v 7 sicut et ab dominus om.
C1 8 uosJ faciTe add. Sa 11 graC2RS2av 12 omouen
R m pfalimf PSa 18 & hymmf P, himmf MC & can
Pav 14 domini noftri a 15 Iesu Christi av 16 fabdm B
17 diligere P ulores] add. uestras Rav 18 fili S* 20 puldlammo
MC, pu∗sillanimes P 21 uerba quasi - - timentes om.
P1 22 dominum] dm P* 25 facit iniuriam a 26 . recipiet
RSav inique om. B 27 et] om. MP1C
in caelo. orationi instate, uigilantes in ea cum gratiarum
actione: orantes simul et pro nobis, ut deus aperiat. nobis
ostium sermonis ad loquendum mysterium Christi, propter
quod etiam uinctus sum, ut manifestem illud ita ut oportet
me loqui. in sapientia ambulate ad eos qui foris sunt, tempus
redimentes. sermo uester semper in gratia sale sit conditus,
ut sciatis quomodo oporteat uos unicuique respondere.
Finis autem praecepti est caritas de corde puro et conscientia
bona et fide non ficta. a quibus quidam aberrantes
conuersi sunt in uaniloquium, uolentes esse legis doctores,
non intellegentes neque quae locuntur neque de quibus adfirmant.
scimus autem quoniam bona est lex, si quis eam
legitime utatur: sciens hoc, quia iusto non est lex posita,
sed iniustis et non subditis, impiis et peccatoribus, sceleratis
et contaminatis, parricidiis et matricidiis, homicidiis, fornicariis,
masculorum concubitoribus, plagiariis, mendacibus, periuriis,
et si quid aliud sanae doctrinae aduersatur, quae est secundum
euangelium gloriae beati dei, quod creditum est mihi. Et
post paululum : Obsecro igitur primum omnium fieri
obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro
omnibus hominibus, pro regibus et omnibus qui in sublimitate
sunt, ut quietam et tranquillam uitam agamus in omni pietate
M\', opener P1 4 misMPS, mmiC
5 mamfefre 8, manifestum a oporreaT R 7 condSa
8 qao∗modo (ras. d) M EXPLICIT AD COLOSENSES (atr.) I INCIPIT DB
EPISTOLA AD TIMOTHEVM (min.) I S 11 aatem in rlU. P cordo
M 12 fida* (t ras.) 8 18 uolunP1 15 ea Rav 16 fci-
ènSa lex in ras. 5 lift. in
P 18 parricidus & maMP1CS1: -cidis P1Rav,
-cudi∗s S 19\' concunbMC prurif mendaetb; R
MCS1, piu∗∗nf P: piuns Rav., -n∗f S 22 primo S (cod. Am.)
in omni loco, leuantes puras manus sine ira et disceptatione.
similiter et mulieres in habitu ornato cum uerecundia et
sobrietate ornantes se, non in tortis crinibus ant auro aut
margaritis uel ueste pretiosa, sed quod decet mulieres promittentes
pietatem per opera bona. mulier in silentio discat
cum omni subiectione. docere autem mulieri non permitto,
neque dominari in uirum, sed esse in silentio. Et post aliquot
uersus : Oportet ergo episcopum inreprehensibilem esse,
unius uxoris uirum, sobrium, prudentem, ornatum, hospitalem,
doctorem, non uinolentum, non percussorem, sed modestum,
non litigiosum, non cupidum, suae domui bene praepositum,
filios habentem subditos cum omni castitate - si quis autem
domui suae praeesse nescit, quomodo ecclesiae dei diligentiam
habebit ? — non neophytum, ne in superbia elatus in iudicium
incidat diaboli. oportet autem illum et testimonium habere
bonum ab his qui foris sunt, ut non in obprobrium incidat
et laqueum diaboli. diaconos similiter pudicos, non bilingues,
non multo uino deditos, non turpe lucrum sectantes, habentes
mysterium fidei in conscientia pura. et hi autem probentur
primum et sic ministrent nullum crimen habentes. mulier.
similiter pudicas, non detrahentes, sobrias; fideles in omnibus.
diacones sint unius uxoris uiri, qui filiis suis bene praesunt
et suis domibus. qui enim bene ministrauerint, gradum sibi
bonum adquirunt et multam fiduciam in fide, quae est in
m. ai.) S uencundia MP1 . 5 marganeM
P\' pmMP1, muhere (uirg. ras.) C
8 ahquod MC, ahquando P1, aliquanaliquos Ba 10 ornatum]
add. pudicum P1av 11 ninolenM, u
12 lMP1 cupidum] add. fed ar 13 cainrarem MPa
14 domui] om. P\' ec∗∗clefiae M neophMPCRS 15 ftt.
porbism RSv 16 mcedar (bis) MPa diabuli (Ws) MP et
illum 4 20 miMR, miniR1C hu MPCR 28 diaconi
Sav punv P1RS2v 24 miniMPCR
bono gradu
dicit quia in nouissimis temporibus discedent quidam a fide,,
adtendentes spiritibus erroris et doctrinis daemoniorum, in
hypocrisi loquentium mendacium, et cauteriatam habentium
suam conscientiam, prohibentium nubere, abstinere a cibis,
quos deus creauit ad percipiendum cum gratiarum actione
fidelibus et his qui cognouerunt ueritatem. quia omnis creatura
dei bona, et nihil abiciendum quod cum gratiarum actione
percipitur. sanctificatur enim per uerbum dei et orationem.
haec proponens fratribus, bonus eris minister Iesu Christi,
nutritus uerbis fidei et bonae doctrinae, quam adsecutus es.
ineptas autem et aniles fabulas deuita. exerce te ipsum ad
pietatem. nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est:
pietas autem ad omnia utilis est, promissionem habens uitae
quae nunc eat et futurae. fidelis sermo et omni acceptione
dignus. in hoc enim laboramus et maledicimur, quia sperauimus
in deum uiuum, qui est saluator omnium hominum,
maxime fidelium. praecipe haec et doce. nemo adulescentiam
tuam contemnat: sed exemplum esto fidelium in uerbo, in
conuersatione, in caritate, in fide, in castitate. dum nemo,
adtende lectioni, exhortationi, doctrinae. noli neglegere gratiam,
quae in te est, quae data est tibi per prophetiam, cum inpositione
manuum presbyterii. haec meditare, in his esto, ut
profectus tuus manifestus sit omnibus. adtende tibi et doctrinae,
insta in illis hoc enim faciens et te ipsum saluum facies et
eos qui te audiunt. Seniorem ne increpaueris, sed obsecra
ut patrem, iuuenes ut fratres, anus ut matres, iuuenculas ut
sorores in omni castitate. uiduas honora, quae uere uiduae
26 I Tlm. 5, 1—25. 1 XII] aliquos α 4 hipoerifi M, ypochrisi P, hipochrifi S
10 haec] hoe R ppenenf Sa frib; fuif R errt CR rpl IH
Sav 11 enuR tiarbo R es] efB 14 tarba
pietas — est om.P1 16 et ante futurae] m MC1 16 ſperamus
Rav 21 lerione exord
28 preſbMPCRS1 24 omnibus] inonnb; R (fort.
reete) 28 nerae P
primum domum suam regere et mutuam uicem reddere
parentibus: hoc enim acceptum est coram deo. quae autem
uere uidua est et desolata, sperauit in deum et instat obsecrationibus
et orationibus nocte et die. nam quae in deliciis
est, uiuens mortua est. et hoc praecipe, ut inreprehensibiles
sint. si quis autem suorum et maxime domesticorum curam
non habet, fidem negauit, et est infideli deterior. uidua eligatur
non minus sexaginta annorum, quae fuerit unius uiri
uxor, in operibus bonis testimonium habens, si filios educauit,
si hospitio recepit, si sanctorum pedes lauit, si tribulationem
patientibus subministrauit, si omne opus bonum subsecuta
est. adulescentiores autem uiduas deuita. cum enim luxuriatae
fuerint in Christo, nubere uolunt, habentes damnationem, quia
primam fidem inritam fecerunt: simul autem et otiosae esse
discunt, circuire domus, non solum otiosae, sed et uerbosae,
loquentes quae- non oportet. nolo ergo iuniores nubere, filios.
procreare, matres familias esse, nullam occasionem dare aduersario
maledicti gratia. iam enim quaedam conuersae sunt
retro post satanan. si qua fidelis habet uiduas, subministret.
illis, ut non grauetur ecclesia, ut his quae uere uiduae sunt
sufficiat qui bene praesunt presbyteri, duplici honore habeantur:
maxime qui laborant in uerbo et doctrina. dicit enim
scriptura: non infrenabis os boui trituranti, et: dignus est
operarius mercede sua. aduersus presbyterum accusationem
noli recipere nisi sub duobus et tribus testibus. peccantes
exp.) C, discat v4 defolura Px fperabir CRa.
b ex u M, fperer P2v, fperat edd. inſP2Rv 5 et] ac Sb
6 hoc] om. MCR 8 negaui M, negabiT S 10 edocamr MCS1,
edocunM, umTam
P eese] om. Rav 16 circQire Ba 17 ergo] om. C, autem a
20 ſaR , qua] quis Rv, qui a fidelef S 22 prefbirem
MCS1 digm habeanrur P2Rv 24 infrenabis] al. alligahis a in
marg. (ef.- v) 25 aduerſum Sa preſbMPCB accuſſa
(acuſſ. P),MP 26 et] auT B peccantes] add. au
(fort. recte)
coram deo et Christo Iesu et electis angelis, ut haec custodias
sine praeiudicio, nihil faciens in alteram partem declinando.
manus cito nemini inposueris neque communicaueris peccatis
alienis. te ipsum castum custodi. noli adhuc aquam bibere,
sed uino modico utere propter stomachum tuum et frequentes
tuas infirmitates. quorundam hominum peccata manifesta
sunt praecedentia ad iudicium, quosdam autem et subsecuntur.
similiter et facta bona manifesta sunt, et quae aliter se
habent abscondi non possunt. Quicumque sunt sub iugo
serui, dominos suos omni honore dignos habeant, ne nomen
domini et doctrina blasphemetur. qui autem fideles habent
dominos, non contemnant, quia fratres sunt, sed magis seruiant,
quia fideles sunt et dilecti, qui beneficii participes sunt.
haec doce et exhortare. si quis aliter docet et non adquiescit
sanis sermonibus domini nostri Iesu Christi et ei quae secundum
pietatem est doctrinae, superbus, nihil sciens, sed
languens circa quaestiones et pugnas uerborum, ex quibus
oriuntur inuidiae, contentiones, blasphemiae, suspiciones malae,
conflictationes hominum mente corruptorum et qui priuati
sunt ueritate, existimantium quaestum esse pietatem. est
autem quaestus magnus pietas cum sufficientia. nihil intulimus
in hunc mundum: haut dubium quia nec auferre quid possumus:
habentes autem alimenta et quibus tegamur, his contenti
sumus. nam qui uolunt diuites fieri, incidunt in temptationem
et laqueum diaboli et desideria multa inutilia et nociua, quae
C angelis]
add. eraf P* 3 facias R 4 nemine MPl uerba neque c. p.
alienis om. MP1CR 5 cufrode S1 8 pS1 quosdam]
quorundaum P1 9 quae aliter] qualCR 10 quicumque] qmca
MP1C 11 habeant] arbP2v (a in marg.) 12 et 14 fidelif
MPl 14 qui] quia a 16 quae] qm BS 17 nihil] om.
P1 19 male in marg. M 20 pnuaTe M 22 nihil] add. emm C
Rv 23 quia} quin P* poſſimuſ (1 ex u inter scribendum m. pr.
M) MC. \\ 25 ſimuſ RS2av temptationes a 26 in laqueum
Rav diabnb MP -
omnium malorum est cupiditas, quam quidam appetentes
errauerunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. tu autem,
o homo dei, haec fuge: sectare uero iustitiam, pietatem, fidem,
caritatem, patientiam, mansuetudinem. certa bonum certamen
fidei, adprehende uitam aeternam, in qua uocatus es et confessus
bonam confessionem coram multis testibus. praecipio
tibi coram deo, qui uiuificat omnia, et Christo Iesu, qui
testimonium reddidit sub Pontio Pilato, bonam confessionem,
ut serues mandatum sine macula, inreprehensibile, usque in
aduentum domini nostri Iesu Christi. Et post paucos
uersus: Diuitibus huius saeculi praecipe, non superbe sapere
neque sperare in incerto diuitiarum, sed in deo, qui praestat
- nobis omnia abunde ad fruendum, bene agere, diuites fieri
in operibus bonis, facile tribuere, communicare, thesaurizare
sibi fundamentum bonum in futurum, ut adprehendant ueram
uitam.s o Timothee, depositum custodi, deuitans profanas
uocum nouitates et oppositiones falsi nominis scientiae, quam
quidam promittentes circa fidem exciderunt. gratia tecum.
amen..
Non enim dedit nobis deus spiritum timoris, sed uirtutis
et dilectionis et sobrietatis. noli itaque erubescere testimonium
domini nostri, neque me uinctum eius, sed conlabora euangelio
secundum uirtutem dei. Et post paucissimos uersus:
P1CR 8 deo om. F 9 redidit M
pyla11 aduen τu C . paueiſſimeſ S 18 deoj add.
umo P1v 15 opib; C
MC 18 nommeſ M1 P1C1 taenna CR 20 EXFLICIT DE
: (atr.) | INCIPIT DE SECVNDA (min.) I 8, de epiſ
apa ad MPC 26 un∗
M pauciſſimoſ 8: paucissMC, paucos Ra
fide et dilee-tioBe in Christo Iesu, bonum depositum custodi
per spiritum sanctum, qui habitat in nobis. Et paulo post:
Tu ergo, fili mi, confortare in gratiam, quae est in Christo
Iesu: et quae audisti a me per multos testes haec commenda
fidelibus hominibus, qui idonei erunt et alios docere. labora
sicut bonus miles Christi Iesu. nemo militans deo implicat
se negotiis saecularibus, ut ei placeat cui se probauit nam
et qui certat in agone non coronatur nisi legitime certauerit.
laborantem agricolam oportet primum de fructibus accipere.
intellege quae dico: dabit enim tibi dominus intellectum in
omnibus. memor esto Iesum Christum surrexisse a mortuis
ex semine Dauid, secundum euangelium meum, in quo laboro
usque ad uincula quasi male operans, sed uerbum dei non
est alligatum. ideo omnia sustineo propter electos, ut et ipsi
salutem consequantur, quae est in Christo lesu cum gloria
caelesti fidelis sermo: nam si commortui sumus, et conuiuemus:
si sustinebimus, et conregnabimus: si negabimus, et
ille negabit nos: si non credimus, ille fidelis permanet, negare
se ipsum non potest. haec commone testificans coram deo.
noli uerbis contendere, in nihil utile nisi ad subuersionem
audientium sollicite cura te ipsum probabilem exhibere deo,
operarium inreprehensibilem, recte tractantem uerbum ueritatis.
19-26 et D Tim. 3, 1-7 MC, fonora R) MP1C1R : habe ſanorum
P2Sav audiſM 8 nobIs R p\' pall P 4 fili mi] om.
MP gra-na P2RaSav (cod. Amiatini correotor) 6 idoneo M
(P 8 negotif F* uerta UT ei plaoear cw fe s ras. M se ait.
led Pl 9 coronabit
M omnibuſSa (cod. Sangerm. et Clarom.): M omnibuſ inM
PCRv (Am) 12 esto] add dim Sav reſurrenſſe gav 15 etj
om. P M cum] in & 17 ſi cua cumuiumuſ
M, conniumuſ P 18 ſuſN, ſuſ
Rv 19 negaur P1C1 . 21 nihili Sa, nihil° P 22 sollicite] add.
autem a 26 inreprehensibilem] meonfuſibilē Sav rerte tract.] rarac
ad impietatem, et sermo eorum ut cancer serpit. Et post
VI uersus: Cognouit dominus qui sunt eius, et: discedat
ab iniquitate omnis qui inuocat nomen domini. in magna
autem domo non solum sunt uasa aurea et argentea, sed et
lignea et fictilia, et quaedam quidem in honorem, quaedam
autem in contumeliam. si quis ergo mundauerit se ab istis,
erit uas in honorem sanctificatum et utile domino, ad omne
opus bonum paratum. iuuenalia autem desideria fuge: sectare
uero iustitiam, fidem, caritatem, pacem cum his qui inuocant
dominum de corde puro. stultas autem et sine disciplina
quaestiones deuita, sciens quod generant lites. seruum autem
domini non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes,
docibilem, patientem, cum modestia corripientem eos qui
resistunt: ne quando det illis deus paenitentiam ad agnoscendam
ueritatem, et resipiscant a diaboli laqueis, a quo
captiui tenentur ad ipsius uoluntatem. Hoc autem scito,
quod in nouissimis diebus instabunt tempora periculosa, et
erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi,
parentibus non oboedientes, ingrati, scelesti, sine
affectione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites,
sine benignitate, proditores, proterui, tumidi, uoluptatum
amatores magis quam dei, habentes speciem quidem pietatis,
uirtutem autem eius abnegantes: et hos deuita. ex his enim
sunt qui penetrant domos et captiuas ducunt mulierculas
cf. Num. 16, 5 et Bs. 26, 13 17 n Tim. 3, 1—7 add. et av lnamloqui C, naniloqaia v (a in marg.)
enim] om. Sa pficianr P*, pficiunP2R ν 3 VII R cognooit]
agnouC difcedant a 4 omne! qui muecanr 8\'a \'5 sed et]
fed m P* 6 nic
om. P1 7 ab hiſM 8 honore R 9 luuemlia P2RSa ν
12 generent R ſeruuM 18 hTtgan MC 16 resistunt]
add. uerP1 ν cognofcendam RaMP
laquaeof P\' 17 hoc] om. C 21 iumM, ium
C 22 ftne beniguMP1C uolumpTaTum M 23 dei]
do Ml 25 domuf S muheculaf M
discentes et numquam ad scientiam ueritatis peruenientes.
Et post VIII uersus: Tu autem adsecutus es meam
doctrinam, institutionem, propositum,. fidem, longanimitatem,
dilectionem, patientiam, persecutiones, passiones, qualia mihi
facta sunt Antiochiae, Iconio, Lystris: quales persecutiones
sustinui, et ex omnibus me eripuit dominus. et omnes qui
uolunt pie uiuere in Christo Iesu persecutiones patiuntur.
mali autem homines et seductores proficient in peius, errantes
et in errorem mittentes. tu uero permane in his quae didicisti
et credita sunt tibi, sciens a quo didiceris. et quoniam .
ab infantia sacras litteras nosti, quae te possunt instruere
ad salutem per fidem, quae est in Christo Iesu. omnis
scriptura diuinitus inspirata est utilis ad docendum, ad
arguendum, ad corrigendum, ad erudiendum in iustitia: ut
perfectus sit homo dei, ad omne opus bonum instructus.
Testificor coram deo et Christo Iesu, qui iudicaturus est.
uiuos et mortuos, et aduentum ipsius et regnum eius: praedica
uerbum, insta oportune, inportune: argue, obsecra, increpa in
omni patientia et doctrina. erit enim tempus, cum sanam
doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coaceruabunt
sibi magistros, prurientes auribus, et a ueritate quidem auditum
auertent, ad fabulas autem conuertentur. tu uero uigila,
MP\', onera peccannf C1 a] eras. in P, om.
RSav 2 efciencia M 4 inſ τιτuτum Sa 5 paſioneſ M
6 anM lcomo S, ycomo R lifmf MCRS 7 omnibus]
add. hif P2 8 perfecurionem P2RSa ν panenrur P(?)av
9 au8. lin. add. M pficiunCS 10 errore MP*C, erronf
P1 pmane* P dediciPri et dedicenf MPl didifcena R
quoniam] quia P1 12 Irreraf M uerba te possunt i. a. s. p. f.
quae om. C poſunM 14 lnſcripdei. P (utilis
eet v) 16 pfectuf C opof bona (b in ras.) M 17 corra
M 18 et aduentum] et per aduentum a, per aduentum v eiuв] ei
M 19 uerba P1 20 uerba erit tempus - - auribus om. P1
21 coacerbabunr M 22 pronenref MC a uenMP1C
23 conuerPC
imple. ego enim iam delibor, et tempus meae resolutionis
instat. bonum certamen certaui, cursum consummaui, fidem
seruaui: in reliquo reposita est mihi corona iustitiae, quam
reddet mihi dominus in illa die iustus iudex, non solum autem
mihi, sed et his qui diligunt. aduentum eius.
Huius rei gratia reliqui te Cretae, ut ea\' quae desunt
corrigas et constituas per ciuitates presbyteros, sicut ego tibi
disposui, si quis sine crimine est, unius uxoris uir, filios
habens fideles, non in accusatione luxuriae, aut non subditos.
oportet enim episcopum sine crimine esse sicut dei dispensatorem,
non superbum, non iracundum, non uinolentum, non
percussorem, non turpilucrum: sed hospitalem, benignum,
sobrium, iustum, sanctum, continentem, amplectentem eum
qui secundum doctrinam est fidelem sermonem, ut potens sit
exhortari in doctrina sana et eos qui contradicunt arguere.
Et post paucos uersus: Quam ob causam increpa illos.
dure, ut sani sint in fide, non adtendentes Iudaicis fabulis
et mandatis hominum auersantium se a ueritate. omnia munda
mundis: coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum : sed
S, 1 et 2. M \' 2 imple) add. fubdiraf eſP3, ſobrius eſ
8 cerraui eerramen MP1 4 inj de R iufticie corona a
5 redeor M 6 EXPLICIT AD TIMOTHEVM II (atram.) I INCIPIT AD\' TI-
TVM (min.) I S, de eplã bean pauh ad rytum R 9 cre
crese M, om. P1 10 preſxbrreroſ MPCR, prbof S alcnt] add. et
P2Ca ν 12 fideles non in om. P* m aouſaC,
M non ante subd. om. P1 subdMP\' 13 enim] ergo P
15 turpilucrum] M, rurpeaf lucrum P1, rurpiſ lucrum CS,
Pl 18. exhortari om. 8 redarguere a 19 paucos] aliquos a
20 Cane P1 inSa ν famulif Pf 22 autem] om; P1
eed] fe P\'
nosse deum, factis autem negant, cum sint abominati et
incredibiles, . et ad omne opus bonum reprobi. Tu autem
loquere quae decet sanam doctrinam. senes, ut sobrii sint,
pudici, prudentes, sani fide, dilectione, patientia. anus similiter
in habitu sancto, non criminatrices, non uino multo seruientes,
bene docentes, ut prudentiam doceant adulescentulas, ut uiros
suos ament, filios diligant, prudentes, castas, domus curam
habentes, benignas, subditas uiris suis, ut non blasphemetur
uerbum dei. iuuenes similiter hortare, ut sobrii sint. in .
omnibus te ipsum praebe exemplum bonorum operum, in
doctrina integritate, grauitate: uerbum sanum inreprehensibile :
ut is qui ex aduerso est uereatur nihil habens malum dicere
de nobis. seruos dominis suis subditos esse, in omnibus
placentes, non contradicentes, non fraudantes, sed in omnibus
fidem. bonam ostendentes, ut doctrinam saluatoris nostri dei
ornent in omnibus. apparuit enim gratia dei saluatoris omnibus
hominibus, erudiens nos, ut abnegantes inpietatem et saecularia
desideria sobrie et iuste et pie uiuamus in hoc saeculo, expectantes
beatam spem et aduentum gloriae magni dei et
saluatoris nostri Iesu Christi, qui dedit semet ipsum pro nobis,
ut nos redimeret ab omni iniquitate et emundaret sibi populum
acceptabilem, sectatorem bonorum operum. haec loquere et
exhortare et argue cum omni imperio. nemo te contemnat.
Admone illos, principibus et potestatibus subditos esse, dicto
edd. 3 et om. R ad] abMC 4 decenr
Rv ſunMP1 5 in fide, in dilectione, in patientia av 9 uiriſ
ſuiſ (um M) MPCRv, ſuiſ uiriſ Sa 11 post exemplum inserunt
UT MC m ∗ doc(uirg. eluta) M 12 m in
cod. Amiat. 18 hic s. L M
ex aduerso] aduerfuf P1 14 uobis R ſubd
S 16 ut] & P1 docMC 17 ornant P1, orneT RS1
aparuMC faluaTorif****** M 18 UT I neganTef. M et ante
Baecul.j per P1 19 ſubru M, Cobni P1 22 redemera M, redima
P1 emundara M, amundara P1: mandareT P1CRSa ν 28 aoceprabile
M fecraTorQ MC 24 arguere MC mpeno MP
non litigiosos esse, modestos, omnem ostendentes
mansuetudinem ad omnes homines. Et post paucos uersus:
Fidelis sermo est, et de his uolo te confirmare, ut curent
bonis operibus praeesse qui credunt deo. haec sunt bona et
utilia hominibus. stultas autem quaestiones et genealogias et
contentiones et pugnas legis deuita: sunt enim inutiles et
uanae. haereticum hominem post unam et secundam correptionem
deuita, sciens quia subuersus est qui eiusmodi est et
\'delinquit proprio iudicio condemnatus.
Gaudium enim magnum habui et consolationem in caritate
tua, quia uiscera sanctorum requieuerunt per te, frater. Et
paulo post: Quem ego uolueram mecum detinere, ut pro
te mihi ministraret in uinculis euangelii: sine consilio autem
tuo nihil uolui facere, uti ne uelut ex necessitate bonum tuum
esset, sed uoluntarium.
Videte, fratres, ne forte sit in aliquo uestrum cor malum
incredulitatis discedendi a deo uiuo: sed adhortamini nosmet
21 Hebr. 3, 12-15 MC 2 lmgofnf MP\'C (u in o nlut m. al. C) esse om.
S, add. fed PlBav medefxuf (-of P) MPC 4 Te 8. I. M
5 bono openf Pl 6 genealogia S 7 munle M. 8 post] //////p; (ras.
& ut uid.) M 10 delinqua Sa, dehnquid M con
EXPUCIT AD TITVM (atr.) I INCIPIT AD PHILEMONEM (min.) I S
12 FiLemōn MC, FiLemoNem P 18 habuM 14 uifcere M,
uiscerę C requierunC
17 tielut ex] uel ex MPI, om. C1, ex R neceſſMC. 18 uolunrana
\' Cl, uolunTanaum M EXPLICIT AD PHILEMONEM (atr.) I
WCIPIT AD HEBREOS (min.) | S. 20 bebrcuf M, heBneos PCR
21 uestrum] urt P1 . a] ad MC
obduretur quis ex uobis fallacia peccati. participes enim Christi
effecti sumus, si tamen initium substantiae eius usque ad finem
firmum retineamus. dum dicitur: hodie si uocem eius audieritis,
nolite obdurare corda uestra quemadmodum in exacerbatione.
Et post paucos uersus: Timeamus ergo, ne
forte relicta pollicitatione introeundi in requiem eius existimetur
ex nobis aliquis deesse. etenim et nobis nuntiatum est,
quemadmodum et illis: sed non profuit illis sermo auditus
non admixtis fidei ex his qui audierunt. Et alio loco:
Habentes ergo pontificem magnum, qui penetrauit caelos,
Iesum filium dei, teneamus confessionem. Et post IIII
uersus: Adeamus ergo cum fiducia ad thronum gratiae, ut
misericordiam consequamur et gratiam inueniamus in auxilio
oportuno. Et paulo post: Non enim iniustus deus, ut
obliuiscatur operis uestri et dilectionis, quam ostendistis in
nomine ipsius, qui ministrastis sanctis et ministratis. cupimus
autem unumquemque uestrum eandem ostendere sollicitudinem
ad expletionem spei usque in finem, ut non segnes efficiamini,
uerum imitatores eorum qui fide et patientia hereditabunt
promissiones. Et post VII uersus: Homines enim per
maiorem sui iurant, et omnis controuersiae eorum finis ad
confirmationem eorum est iuramentum. Et post aliquantum:
Teneamus spei nostrae confessionem indeclinabilem
— fidelis enim est qui repromisit — et consideremus
16 15 Hebr. 6, 10-12 21 ib. 16 24 Hebr. 10, 23-38 MPC 5 qua admodū m aceruacione M in exacernaTione
P 6 paucum u P* 8 aliqtuf ex uobiT Sav et] om.
P\' 10 admixtus P\'av qui] quae Pav 12 confeffione
M IIII] tres a 13 rrontl MR gradiae Pl, add. eius a
14 griciaM muemamur (-mor M) MC 15 oporr*uno M, oporno
C (corr. m. pr.) polo M 17 sanctis] om. MP\'C 18 oftentare
av foliciTudme ad explicioneM 19 explirionem P1
efficiam R 20 m fide P1 (in exp.) 22 omnef M con
(-a ex -o P) MPCB 23 eorum expungit P*, om. v alqug MC
24 nofrer M 25 repmiſſM et] ut a
deserentes collectionem nostram, sicut est consuetudinis quibusdam,
sed consolantes, et tanto magis quanto uideritis adpropinquantem
diem. uoluntarie enim peccantibus nobis post
acceptam notitiam ueritatis iam non relinquitur pro peccatis
hostia. terribilis quaedam expectatio iudicii et ignis aemulatio,
quae consumptura est aduersarios. inritam quis faciens legem
Moysi sine ulla miseratione duobus uel tribus testibus moritur:
quanto magis putatis deteriora mereri subplicia, qui filium
dei conculcauerit et sanguinem testamenti pollutum duxerit,
in quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fecerit?
scimus enim qui dixit: mihi uindictam et ego reddam, et
iterum: quia iudicabit dominus populum suum. horrendum
est incidere in manus dei uiuentis. rememoramini autem
pristinos dies, in quibus inluminati magnum certamen sustinuistis
passionum. et in altero quidem obprobriis et tribulationibus
spectaculum facti, in altero autem socii taliter conuersantium
effecti. nam et uinctis conpassi estis, et rapinam
bonorum uestrorum cum gaudio suscepistis, cognoscentes uos
habere meliorem et manentem substantiam. nolite itaque
amittere confidentiam uestram, quae magnam habet remunerationem.
patientia enim uobis necessaria est, ut uoluntatem dei
facientes reportetis promissionem. adhuc enim modicum
2, 3 et 4 P1a ν non] er non P 2 collecTione MC
S fed in ras. P 5 relinquef S 6 hoftia pro peccatis av
terribilis] fed C2S ν, terribilis namque
a mdici P1 aemulanomf P1 7 confumTura MC1, confmnpruraf
P1 aduerfanuf MC\' 8 mifferacione M testibus]
ref. M, om. P1 (om. cod. Amiat.) moritur teftibus a
9 deTenortl MC1. ſilio P\' 11 in quo] mqm MC1 est] om.
P1 12 et ante ego om. P (Am.) reddam] reTnbuam Ev 13 iterum]
ego R ludicauMPC1 (Am,) orrenda MC, horrenntl P*
14 uiuenMP1 16 alTerum MP1C1 17 expecTacultl MC
foci aliTer Cl, ſMP1C ſuſcipiſ
MP 21 habere muneracione Ml 22 pacienTia (om. enim) C
ut] om. P*
autem meus ex fide uiuet: quod si subtraxerit se, non placebit
animae meae. Et aliquanto post: Ideoque et nos tantam
habentes inpositam nubem testium, deponentes omne pondus
et circumstans nos peccatum, per patientiam curramus ad
propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei et
consummatorem Iesum: qui proposito sibi gaudio sustinuit
crucem confusione contempta atque in dextera sedis dei sedet.
recogitate enim eum qui talem sustinuit a peccatoribus aduersus
semet ipsos contradictionem, uti ne fatigemini animis
uestris deficientes. nondum usque ad sanguinem restitistis
aduersum peccatum repugnantes: et obliti estis consolationis,
quae nobis tamquam filiis loquitur dicens: fili mi, noli neglegere
disciplinam domini neque fatigeris, dum ab eo argueris.
quem enim diligit dominus, castigat: flagellat autem omnem
filium, quem recipit. in disciplina perseuerate: tamquam filiis
nobis offert deus. quis enim filius quem non corripit pater?
quod si extra disciplinam estis, cuius participes facti sunt
omnes, ergo adulteri et non filii estis. deinde patres quidem
carnis nostrae habuimus eruditores et uerebamur: non multo
magis obtemperabimus patri spirituum et uiuemus? et illi
RSv, aliquantulumque a uemar
P1 xar datUT M 2 autem] om. P1 P1: uiuMP2CR
Sav ſubM pofr aliqua R, p\' aliq P uos
R 4 Cl 5 circuminſMPC* paC
7 confamaTorem C ppoſP) MPsC cu
audio M 8 confuftlone P conTenTa MPC dl fedif S
cum
9 enl (enim exp. et eum add. al. m.) C aduerfof P\', aduerfum Sav
(Am.) 10 ipsos] lpfof M, ipfum P\'CRSav uti] ut PSv ne
in ras. P 11 nondum] add. enim Rav 12 aduerfuf PRv
18 filxuf MC 14 dum] ca S 16 reprr M1, recepiT P1 pfeueramim
P 17 offert] add. fe P2C2R ν offe|ri|ɾ.dſ̃̃̃̃ (rτ in marg. et fe
in spat. uac. relict. add. al. m.) C deus] d5 P filius] om. P1
18 si] om. MC1 19 omnes] add. iſP\', omneſ∗∗∗ M patris
a 20 uerebamur] reuerebamur P2S ν, add. eof P\'Rv uerba non
multo - - uiuemus om. P1 21 obTemperauimuf MC\' (Âmiat.)
suam erudiebant nos, hic autem ad id quod utile est in
recipiendo sanctificationem eius. omnis autem disciplina in
praesenti quidem uidetur non esse gaudii, sed maeroris, postea
autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddit iustitiae.
propter quod remissas manus et soluta genua erigite,
et gressus rectos facite pedibus uestris, ut non claudicans
erret, magis autem sanetur. pacem sequimini cum omnibus
et sanctimoniam, sine qua nemo uidebit deum. contemplantes
ne quis desit gratiae dei, ne qua radix amaritudinis sursum
germinans inpediat et per illam inquinentur multi: ne quis
fornicator aut profanus ut Esau, qui propter unam escam
uendidit primogenita sua. Et alio loco: Caritas fraternitatis
maneat. et hospitalitatem nolite obliuisci. per hanc latuerunt
quidam, angelis hospitio receptis. mementote uinctorum tamquam
simul uincti, et laborantium tamquam et ipsi in corpore
manentes. honorabile conubium in omnibus et thorus inmaculatus:
fornicatores enim et adulteros iudicabit deus. sint mores
sine auaritia, contenti praesentibus. ipse enim dixit: non te
deseram neque derelinquam: ita ut confidenter dicamus:
dominus mihi adiutor est, non timebo, quid faciat mihi homo.
mementote praepositorum uestrorum, qui uobis locuti sunt
21 ef. Ps. 117, 6 P\' 5 pecca
exercet i in ras.) P, exercC, ex\'cPlS:
reddeT MP2CRa ν 6 remiĺaĺ M engae M1P1 7 et ante gressus
om. a facite] ĺC ut in ras. M, om. initio lineae Cx
claudicanf S (Amiat.) : claudicanf quif MPCRav 8 fequemmi
P1 10 grana P1 11 germmaf Pl 12 formcaTur MlPl p
unã C 13 primSav aha loca M fraC
14 maneat] add. m nobIs RSa ν hanc] hac Pl, add. emm P2Ra ν
latuerunt] plaeueront P\'Rsa, p add. ut sit pla
MlC 16 uerba simul— — tamquam om. C 17 mananMC
P\' (Am.) 18 fornicaMAP\' adulren MI, ulTeitf P1
19 non] N∗M 20 deffera M ut] om. P1 dicamauĺ M, dicS
C 22 uestrorum om. C
fidem. Iesus Christus heri et hodie, ipse et in saecula.
doctrinis uariis et peregrinis nolite abduci. optimum est gratia
stabiliri cor, non escis, quae non profuerunt ambulantibus.
habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui
tabernaculo deseruiunt. quorum enim animalium infertur
sanguis pro peccato in sancta per pontificem, horum corpora
cremantur extra castra. propter quod et Iesus, ut sanctificaret
per suum sanguinem populum extra portam passus
est exeamus igitur ad eum extra castra, inproperium -eius
portantes. non enim habemus hic manentem oiuitatem,$ed
futuram inquirimus. per ipsum ergo offeramus hostiam laudis
semper deo, id est fructum labiorum confitentium nomini eius.
beneficentiae -autem et communicationis nolite obliuisci: talibus
enim hostiis promeretur deus. oboedite praepositis uestris et
subiacete eis: ipsi enim peruigilant, quasi rationem pro anima..bas
uestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant et non
gementes: hoc enim non expedit uobis. orate pro nobis.
confidimus enim, quia bonam conscientiam habemus in omnibus
bene uolentes conuersari.
M\'C 2 fideM 3 optimum] add. enim P
est] add. enim Rav gratiaf P1 4 ĺ(cod. Am):
rTablhre MP1CRa ν *efcif P profuerunpr. in ras.)
M ambulantibus] add. in eif M2PC2RSa ν 8 cremenxur Pl
uerba propter q. e. I. u. s. p. s. s. p. e. p. passns est om. P1 9 portam]
cafxrS C 10 exeamus] & eam\' C igitur] ergo R 11 non
om. P1 13 frucruf MPCR nomine M1C1 14 beneficiae
P\', beneficienS\' (Am.) cd muni ca ciomf M, commumcaTionef S1,
coioms R, cdmunionis av 16 fubiciTe P1 ipsi om. P\'
∗rationem P 17 rediTun M faaenT M(?) C 18 gemanTef
P1 non om. P 19 enim] auTem Pa habeamuf MC
20 I conuerfan, I INCIPIT DE EPISTOLA PETRI (min.) || S
Modicum nunc si oporteat contristari in uariis temptationibus,
ut probatum uestrae fidei multo pretiosius sit auro quod perit
per ignem. Et alio loco: Propter quod succincti lumbos
mentis uestrae, sobrii perfecte sperate in eam quae offertur
uobis gratiam in reuelatione Iesu Christi: quasi filii oboedientiae,
non configurati prioribus ignorantiae uestrae desideriis,
sed secundum eum qui uocauit uos sanctum et ipsi sancti
in omni conuersatione sitis, quoniam scriptum est: sancti
eritis, quoniam et ego sanctus sum. et si patrem inuocatis
eum qui sine acceptione personarum iudicat secundum uniuscuiusque
opus, in timore incolatus uestri tempore conuersamini.
Et post aliquot uersus: Animas uestras castificantes in
oboedientia caritatis, in fraternitatis amore simplici, ex corde
inuicem diligite adtentius: renati. Et post paucos uersus:
Deponentes igitur omnem malitiam et omnem dolum et simulationem
et inuidias et omnes detractiones, sicut modo geniti
infantes, rationabiles sine dolo lac concupiscite. Et post
et 20, 7 14 I Petro 1, 22 17 I Petro 2, 1 et 2 R 3 oporPSav
conxnfTan (n in ras.) P 4 probaTU P1, probaxio P2Ra ν ue-
ĺMPCRav perit] probatur P* quod per
ignem probaTur Rav 5 qm S lnb; M, luC 6 pfecn Sa
offer∗∗∗ MI, offerT R 7 reuelaCa: reuelanonem (-ciong M)
MPRSv filii om. P\' 9 sed] om. P\'C uos] eof P1 fancrof
Pl et] ut et av 10 in omni conuerfatione fancti a eitis] efroxe
tn ras. P 11 et ante ego om. Cav parre (e in ras. al. m.) M
12 iudica∗(ras. n) M 13 uro S1 p elut. ante tempore in M
14 post aliquot uersus] p; ahq loco MC, alio loco R aliquos a
15 oboedienMC in ante fraternitatis om. C 16 renati
om. R 17 omne PC *dolum (ras. &) C ĺimula
M) MC, flmulanonef (ĺimlaclones R) P2R ν 18 modu* Pl
19 racionabilif M, ∗raras.) P1, rationabile P2a ν
post om. M
et peregrinos abstinere uos a carnalibus desideriis, quae
militant aduersus animam. conuersationem uestram inter
gentes habentes bonam, ut in eo quod detractant de uobis
tamquam de malefactoribus, uos ex bonis operibus considerantes
glorificent deum nostrum in die uisitationis. subiecti
estote omni humanae ordinationi propter deum, siue regi quasi
praecellenti, siue ducibus tamquam ab eo missis ad uindictam
malefactorum, laudem uero bonorum — quia sic est uoluntas
dei, ut benefacientes obmutescere faciatis inprudentium hominum
ignorantiam —, quasi liberi, et non quasi uelamen
habentes malitiae libertatem, sed sicut serui dei. omnes
honorate, fraternitatem diligite, deum timete, regem autem
honorificate. serui, subditi cum omni timore dominis uestris,
non tantum bonis et modestis, sed etiam dyscolis. haec est
enim gratia, si propter conscientiam dei sustinet quis tristitias,
patiens iniuste. quae enim gloria est, si peccantes punimini
et suffertis? sed si bene facientes patimini et patientes sustinetis,
haec gratia apud deum. in hoc enim uocati estis: quia
et Christus passus est pro nobis, relinquens uobis exemplum,
ut sequamini uestigia eius. Et alio loco: Similiter mulieres
Sa kim MPS, cmC uos
post obsecro om. P1C, eras. M 2 qua P 4 genTe M eo quod] eo
«
co qo M deR, detrectant v 5 uos punct. del. P\'
ex bonif openbuf uof RSav 6 deum] dum a nostrum] urm S,
om. v uiĺMPS1 fubiecTi (ec in ras.)
M, add. igitur P\'v 7 ordinaR (cf. v), in marg.
al creaTure S\' 8 pcelenTi M 9 uero] uobif P1 10 mprudennam
(-cia M) MPXC 11 lgnoranciam (a alt. ex u) M uelamuf
P1 13 M autem] om. PCRSv
14 subditi] add. efroTe P2RSa ν cum] m P\'RSv 15 difcolif M
PCRS t6 quie] qm S
av 18 paTienTer М2P2RSa ν 19 haec] add. efT enim P5,
add. efr RSav 20 pro uobis М2P1C (Amiat.) uobis relinquens
av 21 uestigia eius] add. qui peccatum non fecit nec inuentuB est
dolus in ore eius. qui cum malediceretur, non maledicebat; cum pateretur,
non comminabatur: tradebat autem iudicanti se iniuste. qui peccata
mulierum conuersationem sine uerbo lucri fiant, considerantes
in timore castam conuersationem uestram. quarum sit non
extrinsecus capillaturae aut circumdatio auri aut indumenti
uestimentorum cultus: sed qui absconditus est cordis homo
in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, quod est in
conspectu dei locuplex. sic enim aliquando et mulieres sanctae
sperantes in deo ornabant se, subiectae propriis uiris, sicut
Sarra oboediebat Abrahae dominum eum uocans: cuius estis
filiae bene facientes et non timentes ullam perturbationem.
uiri similiter, cohabitantes secundum scientiam, quasi infirmiori
uaso muliebri inpertientes honorem tamquam et coheredibus
gratiae uitae, ut ne inpediantur orationes uestrae. in fide
autem omnes unianimes, conpatientes, fraternitatis amatores,
misericordes, humiles, non reddentes malum pro malo uel
maledictum pro maledicto, sed e contrario benedicentes, quia
in hoc uocati estis, ut benedictionem hereditate possideatis.
qui enim uult uitam diligere et uidere dies bonos, coerceat
12—16\'
uiuamus. cuius (huius edd.) liuore sanati estis. eratis enim sicut
oues errantes, sed conuersi estia nunc ad pastorem et episcopum animarum
uestrarum a (cf. v) similiter] add. et P1 av Rav et] om. S credunt** (ur eras.) M 2 mulierem
MPXC 3 MC non fir R 4 capɪllaRS2
av cɪrcumdap2: circumdaMP\'CRSav ɪndumen
ex Q per rasuram) M 5 qui] quod R 6 ɪncorrup
S) P1S et] ac a quod] qui Rav 7 locuplef PIRSv sic] Ci
CR fanctae mulieres av 8 se] om. MP\'C 9 fara PRS\'av
habrahae (-he C) MP\'C cuius] add. uof P1 10 non] om. P\'
pertimentes av 11 ՐcienM) MC 12 uaՐɪ R, uafcalo S*
av muhebn (bn in ras.) S imparRv et] om. R
13 ne] non av 14 efroTe omnef P* 15 misericordes] add. modefti
av 15 redenTef M 16 1 maledɪcM p maledicTU C, pro
maledicTO* (f ras.) P 17 dicasē here M, heredC, hered
P1 pofedeaTif M 18 et uidere om. P\' dies uɪdere Rv
bonuf M P1
a malo et faciat bonum, inquirat pacem et sequatur eam:
quia oculi domini super iustos et aures eius in preces eorum,
uultus autem domini super facientes mala. et quis uobis
noceat, si boni aemulatores fueritis? sed si quid patimini
propter iustitiam, beati. timorem autem eorum ne timueritis,
et non conturbemini. dominum autem Christum sanctificate
in cordibus uestris, parati semper ad satisfactionem omni
poscenti uos rationem de ea quae in uobis est spe: sed cum
modestia et timore, conscientiam habentes bonam, ut in eo
quod detrahunt uobis, confundantur qui calumniantur uestram
bonam in Christo conuersationem. melius est enim benefacientes,
si uelit uoluntas dei, pati quam malefacientes. Et
post aliquot uersus : Christo igitur passo in carne et uos
eadem cogitatione armamini: quia qui passus est carne desiit
a peccatis, ut iam non hominum desideriis, sed uoluntate dei
quod reliquum est in carne uiuat temporis. sufficit enim
praeteritum tempus ad uoluntatem gentium consummandam,
qui ambulauerunt in luxuriis, desideriis, uinolentiis, comissationibus,
potationibus et inlicitis idolorum cultibus. Et post
paucos uersus : Estote itaque prudentes et uigilate in
et I Petr. 5, 1—11 add. fuam P7RSav labia] add. eiuf P2Rav, add. fua
S 2 mquirer MC 3 in ante pieces] ad R 4 autem] eras. M, om.
PlC quis] fi quɪՐ C, quɪՐ efr qm P\'Sav uobis om. C 5 sed]
add. eP\'RSav 6 beati] add. erɪMCv: ur rell. con-
MplC ihm xpm P 8 parant P1 9 in] om. P1
10 bonam habentef S bona M 11 uobis] de aobif C (cod. Am.)
13 uella MPl dei uoluntas a 14 aliqua C, aliquos a 15 qui
om. C came] m carne P\'Sav defmT MC defnr a (1et a in
ras.) P 16 ut iam] uMC ****deՐɪderɪɪՐ M uolun
P2RSa ν 18 praeteritum] om. C 19 qui] htf qui P1 ν ambulauerunt]
add. m uolupP1 luxoruf MPC in deՐiderɪɪՐ
P cum mɪſՐacɪomb; M, commeffanonib; PCRS1 90 potationibus]
add. ebrietatibus a cultibuf (buf ex correctura) P 21 paucos
uers.] paululum P, aliquos uerfus a
habentes, quia caritas operit multitudinem peccatorum, hospitales
inuicem sine murmuratione, unusquisque sicut accepit
gratiam, in alterutrum illam administrantes łsicut boni dispensatores
multiformis gratiae dei. si quis loquitur, quasi
sermones dei: si quis ministrat, tamquam ex uirtute, quam
administrat deus, ut in omnibus honorificetur deus per Iesum
Christum, cui est gloria et imperium in saecula. carissimi,
nolite mirari in feruore, qui ad temptationem uobis fit: nolite
pauere quasi noui aliquid uobis contingat, sed communicantes
Christi passionibus gaudete, ut et in reuelatione gloriae eius
gaudeatis exultantes. si exprobramini in nomine Christi, beati:
quoniam gloriae et uirtutis dei spiritus super uos requiescit:
ab illis blasphematur, a uobis autem honorificatur. nemo
autem uestrum patiatur quasi homicida aut fur aut maledicus
aut alienorum appetitor: si autem ut Christianus, non erubescat,
glorificet autem deum in isto nomine. quoniam tempus ut
incipiat iudicium de domo dei. si autem primum a nobis,
qui finis eorum qui non credunt dei euangelio? et si iustus
uix saluabitur, impius et peccator ubi apparebit? itaque et
. hi qui patiuntur secundum uoluntatem dei, fideli creatori
M uofmaipfuf M, uobiՐmeRS\'av 3 ſɪne
mormura cione M, fine murmuraTionem P1 accɪpɪ
M 5 mulTiformef CS1 7 adminiſ
add. dominum a saecula] add. fcJorum.
amen P° υ, add. ſea kmMPHS, cmC 9 mirari]
peregrinari av fit] om. P1, ſɪC 10 no*m P aliquid noni
a uoſ C conTigat M1 11 et om. M1 reuelaTionem
P\' 12 exprobamini MP1 in] pro R beata] add. eritis
av 18 quoniam quod est honoris, gloriae et uirtutis dei, et qui est
eius spiritus av reqmefceT Sa 14 verba ab illis bl. a u. a.
hononflcatur om. av 16 appeTiTur MP1 17 glorɪfɪcen
glonficaT MlC deumJ d5 MC isto] aufro C tempus] add. efr
P\'Rav 18 de] di C1 uobis edd. 19 qui] quia v finef
MPl deo P1 euangehum MCB si] om. M 20 faluaTur
S aparebiT M, parebunCRav 21 hi] i M, hii P qui
om. Pl
uobis sunt obsecro consenior et testis Christi passionum, qui
et eius quae in futuro reuelanda est gloriae communicator,
pascite qui est in uobis gregem dei, prouidentes non coactos,
sed spontanee secundum deum, neque turpis lucri gratia, sed
uoluntarie, neque dominantes in cleris, sed formae facti gregis
ex animo. et cum apparuerit princeps pastorum, percipietis
inmarcescibilem gloriae coronam. similiter, adulescentes, subditi
estote senioribus. omnes autem inuicem humilitatem
insinuate, quia deus superbis resistit, humilibus autem dat
gratiam. humiliamini igitur sub potenti manu dei, ut uos
exaltet in tempore uisitationis, omnem sollicitudinem uestram
proicientes in eum, quoniam ipsi cura est de uobis. sobrii
estote, uigilate: quia aduersarius uester diabolus tamquam
leo rugiens circuit quaerens quem deuoret. cui resistite fortes
in fide, scientes eadem passionum ei quae in mundo est uestrae
fraternitati fieri. deus autem omnis gratiae, qui uocauit nos
in aeternam suam gloriam in Christo Iesu, modicum passos
P1S υ benefaciennf P1 qui 8. lin.
M 3 quae in] qm Ml cuM, commomcaTur P, cu
C, cS in nobis eft aM, coacTor P, quoacTof
C, coacS, coacTe Rav 5 ſponM, fponTaneae P\'S deum]
dnM\'C 6 uolunTanae P1S1 ut dominantes av crenf M, clerof
S1. clero S1, cerena B forma RS2 υ gregi R 7 aex S
aparuiT Ml, aparuenr 81 pnncipef C, pnncepf (pf in ras.) S
pafroril (pa in ras.) S 8 mmarcifcibilem MPC, mmarce**** S1
ſubdɪom. P1 inuicem] om. 81 humilitatem]
om. P1 10 mflnuanTem R fupbof (-buf M) MC humili b;
M 11 p(corr. in marg.) M, pP\'
12 cudi ſolɪM (corr. al. m.) 13 eom Ml 14 estote] add. er
BSv diabuluf MP1 15 fomf MP, forre forres R 16 uerba
scientes - - fieri om. P* efcienTef M eadem PS\': eandem
MP2CS2a υ paſſɪonuMSl: pamonem P\'CRS\'av qm MCS1
17 fraTerniTaTe MCS omnef M gratiae] glonae Pl 18 aernum
S paſſuſ M2CS1
saeculorum. amen.
Per quae maxima nobis et pretiosa promissa donauit, ut
per haec efficiamini diuinae consortes naturae, fugientes eius
quae in mundo est concupiscentiae corruptionem. uos autem
curam omnem subinferentes ministrate in fide uestra uirtutem,
in uirtute autem scientiam, in scientia autem abstinentiam,
in abstinentia autem patientiam, in patientia autem pietatem,
in pietate autem amorem fraternitatis, in amore autem fraternitatis
caritatem. haec enim nobis cum adsint et superent, non
uacuos nec sine fructu uos constituent in domini nostri Iesu
Christi cognitionem. cui enim nen praesto sunt, caecus est
et manu temptans, obliuionem accipiens purgationis ueterum
suorum delictorum. quapropter, fratres, magis satagite, ut
per bona opera certam uestram uocationem et electionem
faciatis. haec enim facientes non peccabitis aliquando. Et
post paululum : Sicut et in nobis erunt magistri mendaces,
qui introducent sectas perditionis et eum qui emit
eos dominum negant, superducentes sibi celerem perditionem.
a. I. M folidabiTque (-uɪP2CRSav ipei
gloria et av 2 EXPLICIT EPLA PETRI (minio; add. pnor al. m.) I nr-
CIPIT DB SECVNDA (miwio) I S, de epla fci petn apoſB
4 fecunda eiusdem a 5 quae] quem cw manme P1 6 effugɪen
R, fugienITef (len in ras.) S 9 m ſcɪen
M 11 fraternitatis amorem a 12 haec (hec
M) efr enMC que uoh cQ C, uobɪs ſɪ B, uobiscum a, ſɪ uobifcum
P2M1 14 cognitione av enim] add,
haec P* sunt] add. haec Sa τ 15 acdipiena om. B purga
MPl 19 pauft. 3 C, pauC. Q. P, paucos uersus RS
et om. P eranT MPC 20 ɪnMP C pdirionef
(-ci- M) M1C emit] emifiT M, emɪ
eniT S1 21 neganref P1 deum negabunt edd.
blasphemabitur et in auaritia fictis uerbis de nobis negotiabuntur.
quibus iudicium iam olim non cessat, perditio eorum
non dormitat. Et alio loco: Nouit dominus pios eripere
de temptatione, iniquos uero in die iudicii cruciandos reseruare.
magis autem eos qui post carnem in concupiscentia inmunditiae
ambulant dominationemque contemnunt. audaces, sibi placentes,
sectas non metuunt, blasphemantes, ubi angeli, fortitudine
et uirtute cum sint maiores, non portant aduersum se execrabile
iudicium. hi uero uelut inrationabilia pecora naturaliter
in captionem et in perniciem in his quae ignorant blasphemantes
in corruptionesua et peribunt, percipientes mercedem
iniustitiae, uoluntatem existimantes diei delicias, coinquinationes
et maculae deliciis affluentes, in conuiuiis suis luxuriantes
uobiscum, oculos habentes plenos adulterio et incessabiles
delicti, pellicentes animas instabiles, cor exercitatum auaritiae
habentes, maledictionis filii, derelinquentes rectam uiam errauerunt
Et post paucos uersus : Superbiam enim uanitatis
MP1C uenraf P\' 2 uerba et in — - negotiabuntur
om. R auarɪCS 8 cessat] add. et av pdio
Ml 5 de temptatione eripere a (ef. v) diem av referoare cruciandoa
ab feruare R 6 eoe om. P1 7 conPCBS
8 me
in ras. al. m. S
maionf M, maion P\', melioref C aduerſuelut.) M,
adoerfum eof P*, aduerſuſeù C 10 uero] uobɪſ P\', om. S
peccora PCS naruhrer M 11 capTlone MC in ante perniciem
om. edd. qm MC 12 corrucM, corrupnonem P1 et ante
peribunt expunx. P*, om. a υ 18 uolunMPC, uohiptatem Sav,
om. B quoɪnqumaC, comqmnaTiomf PRS2 14 suis] om. M\',
del. S* luxorɪan τeſ MP1C 15 adulterii av mceffabiief CS\':
mceffabilif MPS\'av 16 dɪlec τɪ M, delecn P1 mcelfabili debcTO
R (cod. Amiat.) peUicentef (el et e in ras. al. m.) M, pellicɪen
CRov ɪnſMPC exerriTaTU M, excecaTQ S* in auaritia
a, auaritia S2 υ 17 maledicTionef MC de∗relɪnquenM, delinquenTef
P1 18 fuperbia PXC (cod. Amiat.), fuperba P2S2 υ nam-
TaTef loquentif P
effugiunt, qui in errore conuersantur, libertatem illis promittentes,
cum ipsi serui sint corruptionis: a quo enim quis
superatus est, huius et seruus est si enim refugientes coinquinationes
mundi in cognitione domini nostri et saluatoris
Iesu Christi his rursum inpliciti superantur, facta sunt eis
posteriora deteriora prioribus. melius enim erat illis non
cognoscere uiam iustitiae quam post agnitionem retrorsum
conuerti ab eo quod illis traditum est sancto mandato. contigit
enim illis illud ueri prouerbii: canis reuersus ad suum
uomitum, et: sus lota in uolutabro luti. Et post aliquantum:
Cum haec omnia dissoluenda sint, quales oportet esse uos in
sanctis conuersationibus et pietatibus, expectantes et properantes
in aduentum diei dei. Et paulo post: Carissimi, haec
expectantes satagite inmaculati et inuiolati inueniri in pace,
et domini nostri longanimitatem salutem arbitramini. Et alio
loco: Vos igitur, fratres, praescientes custodite, ne insipientium
errore transducti excidatis a propria firmitate. crescite
17 ib. 17 et 18 av luionae (-ne MC) MP\'C paulu
P1C, paulolum 8 4 feruof Ml refugiens R quoɪnquɪna
MC 5 cognɪin ras.) P et] om. Sa 6 his] add. qui
P rurfuf P\'Sav mphcaraf P1, ɪnplɪM, ɪnplɪcɪS)
CS1, unphcaTi (mpl. P) P\'Rav 7 derenora (ra in ras. al. m.) M,
denora P1 prioribus s. lin. add. al. m. M 8 uɪam*********, (uen-
TaTif elut.) M reTrofUm M1 9 connngiT P\' 10 uere S1
prouerbɪuS\' 11 uomCS\'a sus] ſuɪſ MC, fuef (ef ix ras.)
P IOTO (0 pr. ex al. Utt. corr. m. 2) M, loTa (a ex 0) P ahquando
P1, alIquanTa P 12 haec] add. jgif S* (cf. v) diffoluenda
(da in ras. al. m.) M sint] om. MP1C, ſun
oporreT (eT ex corr.) P esse] om. P 13 pɪaaMl 14 diei)
lineola subducta del. S\' dei] dfii C\' kmMPBS, cmC
15 inuiolati] ɪmmolaMPlC, muenin ei P\', ei inueniri
v 16 & dfii nh s. lin. add. al. m. M 17 pfcienf MC, pfcienciaa
R 18 errore om. Sl TranfducTi (nf s. I. add.) M, Pl,
traducti av excedaTif MPC
Iesu Christi. ipsi gloria et nunc et in die aeternitatis. amen.
Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in temptationibus
uariis incideritis, scientes. quod probatio fidei uestrae patientiam
operatur. patientia autem opus perfectum habeat, ut sitis
perfecti et integri, in nullo deficientes. si quis autem uestrum
indiget sapientiam, postulet a deo, qui dat omnibus affluenter
et non inproperat, et dabitur ei. postulet autem in fide, nihil
haesitans: qui enim haesitat, similis est fluctui maris, qui a
uento mouetur et circumfertur. non enim aestimet homo ille
quod accipiat aliquid a domino, uir duplex animo inconstans
in omnibus uiis suis. glorietur autem frater humilis in exaltatione
sua, diues autem in humilitate sua, quoniam sicut
flos faeni transiet. exortus est enim sol cum ardore et arefecit
faenum, et flos eius decidit et decor uultus eius deperiit: ita
et diues in itineribus suis marcescet. beatus uir, qui suffert
temptationem, quia cum probatus fuerit, accipiet coronam
uitae, quam repromisit deus diligentibus se. Et post
in ras.) P 2 diem av EXPLICIT EPISL PETRI -n- I
INCIPIT - DE EPL IACOBI I (minio) S 4 Iacobi] add. apti R
5 remTanomb; P 6 uariſ P1 TempTa-nonef uanaf S\'a (cf. v)
ɪncederɪMPl 7 habeT S\'av 8 ullo P1 diffiTienTef
M 9 ɪnPl ſapɪaen | M, fapienTia Rav poſ
-laT C afluenP1 pofrulaT C 10 autem om. P1 fIdem Px
11 enim] auTem R ftuctui] M\'PR, Tempefranf
C quae MPCS 12 enim] ergo MPCRv exefnmer (exe
add. al. m.) P 13 ad dHo M animo] om. M C inconstana]
add. efr MCRv 14 exulTaTione MC 15 humɪlɪMC
fuam C 16 foetu et foenum PS Tra ſɪ & M, TranſɪbɪRv
18 marciT Ml, marceffiT P\', marcefciT M\'CS\'a, marceffeT R uir]
om. MPC 19 coronam uitae] uitam a 20 quam] qUIa P1 repromɪſſɪ
ras.) M paulolum S
optimum et omne donum perfectum desursum est descendens
a patre luminum. Et post paucos uersus: Scitis, fratres
mei dilecti: sit autem omnis homo uelox ad audiendum, tardus
autem ad loquendum et tardus ad iracundiam. ira enim
iustitiam dei non operatur. propter quod abicientes omnem
inmunditiam et abundantiam malitiae, in mansuetudine suscipite
insitum uerbum, quod potest saluare animas uestras. estote
autem factores uerbi, et non auditores tantum fallentes uosmet
ipsos. quia si quis auditor est uerbi et non factor, hic conparabitur
uiro consideranti uultum natiuitatis suae in speculo:
considerauit enim se et abiit, et statim oblitus est qualis
fuerit. qui autem perspexerit in legem perfectam libertatis
et permanserit, non auditor obliuiosus factus, sed factor operis,
hic beatus in facto suo erit. si quis autem putat se religiosum
esse, non refrenans linguam suam, sed seducens cor suum,
huius uana est religio. religio munda et inmaculata apud
f deum et patrem haec est: uisitare pupillos et uiduas in tribulatione
eorum, inmaculatum se custodire ab hoc saeculo. Fratres
mei, nolite in personarum acceptione habere fidem domini
nostri Iesu Christi gloriae. Et post aliquot uersus:
Audite, fratres mei dilectissimi: nonne deus elegit pauperes
in hoc mundo diuites in fide et heredes regni quod
17, 27 22 Iac. 2, 5-9 M1P1 fratres] s. lin. add. mei S2 (MCl
derurſum P\' difcendenf M 4 dɪlecМ2Sa ν uelux andiendtun
Pl 5 autem] om. edd. iracondiam M, ɪraſcendum Sa,
ɪram P\'ORv enim uiri M2P2C2S2 Rav 7 abundenria M, habundanria
C 8 porent P\' ſFC 10 ɪpſuſ M ei quis] ſɪcu
M, ſɪcuɪ P audITur et facrur M est] om. MC (uerbi est cod.
Corb. ap. Sab.) 11 namranf M 12 habut MC 13 autem]
enl R lege pfectS liberraxe C, lege pfecrae liberraTif S\'a
liber M 14 permanserit] add. in ea Rv 15 relegiofum P1
17 huius] uɪuſ MC1 relegium (1 ex g al. m.) M, relegio P1
relegio MP\' 19 eorum] add. er P\'RSav 21 ahquos Ra
22 pauperenf (in om.) P1 28 post diuites uerba in mundo erasa
in P repromiffir M, promifiT P
nonne diuites per potentiam opprimunt nos, et ipsi trahunt
uos ad iudicia? nonne. ipsi blasphemant bonum nomen, quod
inuocatum est super uos? si tamen legem perficitis regalem
secundum scripturas: diliges proximum tuum sicut te ipsum,
bene facitis. si autem personas accipitis, peccatum operamini,
redarguti a lege quasi transgressores. Et post paucos
uersus : Iudicium enim sine misericordia illi qui non fecit
misericordiam. superexaltat autem misericordia iudicio. Et
post aliquantum : Nolite plures magistri effici, fratres mei,
scientes quoniam maius iudicium sumitis. in multis enim
offendimus omnes. si quis in uerbo non offendit, hic perfectus
est uir, potest etiam freno circumducere totum corpus. Et
alio-loco: Linguam autem nullus hominum domare potest:
inquietum . malum, plena ueneno mortifero. in ipsa benedicimus
deum et patrem, et in ipsa maledicimus homines, qui ad
similitudinem - dei facti sunt. ex ipso ore procedit benedictio
maledietio. non oportet, fratres mei, haec ita fieri. Et
post paucos uersus: Quis sapiens et disciplinatus inter
3, 8 -10 19 Iac. 8, 13-18 et Iac. 4, 1 M1, exonoraſC, exhonerafrw R, exhonoraS
2 oprɪmun τ MC, obprɪmunlin. add. m. pr. M
, noA bona C 4 nos R pfɪ
C 5 diligiſ M1P1, dihgef (e in ras.) S 6 oparamuu M
7 redarguɪM1, redarguiTi M*, redarguɪC 8 uerba
illi qui n. f. m. s. a. misericordia om. P1 faciT S2 9 misericordiam]
cordi
mɪſerɪa M (corr. m. 1,) mɪſerɪcordɪa C snperexultet Erasmus (superexultat
cod. Fuldensis) mɪſerɪcordɪam P* ɪudɪM, m nidɪcio (m add.
al. m.) S, iudicium v 10 aliqua R effici] fien Sav 11 efTienTer
M maius] magif MC ſuM ,12 uerbo] lingua R
tefk.,
18 pS etiam] enim a uerba Et alio
, loco: linguam - ; potęst om. R 14 pMl
uenenum P1, ueneno (eno in ras. al. m.) S morrɪferum S1
16 et ante in om. R homɪnɪſ M1 inter ad et similitudinem in-
ser. ɪmagɪnem et P1 18 ita om. P\' 19 paucum Pl quis] qm
Sl dɪſcɪplɪnaMPCR
mansuetudine sapientiae. quod si zelum amerum habetis et
contentiones in cordibus uestris, nolite gloriari et mendaces
esse aduersus ueritatem. non est ista sapientia desursum
descendens, sed terrena, animalis, diabolica. ubi enim zelus
et contentio, ibi inconstantia et omne opus prauum. quae
autem desursum est sapientia, primum quidem pudica est,
deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consentiens, plena
misericordia et fructibus bonis, non diiudicans, sine simulatione.
fructus autem iustitiae in pace seminatur facientibus pacem.
Vnde bella et lites in uobis? nonne hinc, ex concupiscentiis
uestris, quae militant in membris uestris ? Item post paucos
uersus : Petitis, et non accipitis, eo quod male petatis, ut
in concupiscentiis uestris insumatis. adulteri, . nescitis quia
amicitia huius mundi inimica est dei? quicumque ergo uoluerit
amicus esse saeculi huius, inimicus dei constituitur. Et paulo
. post: Propter quod dicit: deus superbis resistit, humilibus
autem dat gratiam. subditi igitur estote deo: resistite autem
diabolo, et fugiet a uobis. adpropiate deo, et adpropinquabit
uobis. emundate manus, peccatores, et purificate corda,
duplices animo. miseri estote et lugete. plorate: risus uester
I
a 2 manſue
8 conM (f add. al. m.), conrentionef ՐunRS2a υ 4 non
eft enim a ν 5 difcendenf MP, add. a patre luminum P5 7 puca
M 8 panfica M fnadebilif Pl 9 mifericordiae P\'Sa
non] om. Ra, del. P2S2 deɪudɪcanſ M, mdicanf P2RS2 υ tunula
M\' 10 pacem P1 11 liTif M hinc] om. a 12 post
pauc. uera.] paucum P1, pofr pauca P 13 pa1∗S accipinf
(ci in ras. al. m.) M, acapurif (ras. e) S 14 inſumain
ras. 6 litt.) P adulTen (i in ras.) P - 16 amicof et ɪnɪmɪcoſ M
huius ſemut. m. al.) M pofr paut *
P 17 diciTur P 18 igitur] ergo ab 19 diablo M1, diabulo
P fugɪɪMCSi adpropɪ∗∗a
B, appropinquate autem a deo] dnC adppiabiT
(b ex u m. pr.) S 20 peccatores] om. MP1CR, peccaTonf
S 21 duplicef (la pro ef pos. al. man.) M, duplici S* plorate]
pluref Te P1, et plorate P2a
in conspectu domini, et exaltabit uos. nolite detrahere de
alterutro, fratres. Et post paucos uersus: Vnus est
legislator et iudex, qui potest perdere et liberare. tu autem
quis es, qui iudicas proximum? ecce nunc qui dicitis: hodie
aut crastino ibimus in illam ciuitatem, et faciemus quidem
ibi annum et mercabimur et lucrum faciemus — qui ignoratis,
quid erit in crastinum: quae enim est uita uestra? uapor est
ad modicum parens, deinde exterminatur — pro eo ut
dicatis: si dominus uoluerit et si uixerimus, faciemus hoc
aut illud. nunc autem exultatis in superbiis uestris: omnis
exultatio talis maligna est. scienti igitur bonum facere et
non facienti peccatum est illi. Age nunc, diuites, plorate
ululantes in miseriis quae aduenient uobis. diuitiae uestrae
putrefactae sunt, et uestimenta uestra a tineis comesta sunt.
aurum et argentum uestrum aeruginauit, et aerugo eorum in
testimonium uobis erit, et manducabit carnes uestras sicut
ignis. thesaurizastis in nouissimis diebus. ecce merces operariorum,
qui messuerunt regiones uestras, qui fraudati sunt a
uobis, clamant, et clamor ipsorum in aures domini sabaoth
introiuit. epulati estis super terram, et in luxuriis enutristis
a, conuertatur in luctum edd. merore Ml
2 exalM, m alTeruTrum C, alTeruTrom
PRS2 a υ pancissimos S, paucum P1 4 legiflaTur M, legisdator
a 5 es] efT P1 pnmom S1nunc om. S1 6 ciuitatem
illam a ibi quidem av 7 mercabimuf (-m\' C) MPC lucn
P qui* (d ras.) M 8 erit] add. uob S* crastino v est
enim av 9 parens] add. & S\'v demde M1: deincepf FPCRS
av exterminabitur P\'av, R 11 aut] uel R 18 agere
S1, agiTe P\'CRS\'av 14 ullulanref (u altera ex corr. al. m.) M
miſſernſ P quia uenienPS1 ctfmefTa M,
cQmefra PCR 16 aura urm i argentn R (cf. Corb.) eroginau
M1, eruginauM\'PC, eruginabS erugo MPCS 17 mandu-
\' cauiT MPl carng oram R 18 Tef aunzaf I Tif M, thesaurizastia
nobis iram v mercif P 19 meſuerunM
mTroiuiT Rv: mTroibiT MPC, mTroiiT Sa luxoruſ MPC
non resistit uobis. patientes igitur estote, fratres, usque ad
aduentum domini. Et paulo post: Patietites estote et uos,
confirmate corda uestra, quoniam aduentus domini adpropinquabit.
nolite ingemiscere, fratres, in alterutrum, ut non
iudicemini. Et alio loco: Ante omnia autem, fratres mei,
nolite iurare, neque per caelum, neque per terram, neque
aliud quodcumque iuramentum: sit autem uestrum: est est,
non non, ut non sub iudicio decidatis. tristatur aliquis uestrum?
oret aequo animo et psallat. infirmatur quis in uobis?
inducat presbyteros ecclesiae, et orent super eum, unguentes
eum oleo \'in nomine domini: et oratio fidei saluabit infirmum,
et adleuabit eum dominus, et si in peccatis sit, dimittentur
ei. confitemini ergo alterutrum peccata uestra et orate pro
inuicem, ut saluemini. multum ėnim ualet de[recatio iusti
adsidua. Et post aliquot uersus: Fratres mei, si quis
ex uobis errauerit a ueritate et conuerterit quis eum, scire
debet quoniam qui conuerti fecerit peccatorem ab errore uiae
suae saluabit animam eius a morte, et operit multitudinem
peccatorum.
P\'Sv, add. & S\'v mstum] add. et S2 av 2 non]
nec R reſRav 4 et ante confirmate add- R adpropm-
quabiT MPCRS (Am.) 5 mgemefcere C fratres] add. mei S\'
6 M\', ladicimim P\' 8 altudlll (ud in ras.) quodcumq; (in
ras. m. 1) M uestrum] fermo uefTer M2 P2 CRav 9 rnfrat P1
ueftrum (in ras. m. 1) M 10 oret: aequo animo eft? pfallat av
fallaT M1 P1 11 prefbiTerof (-ruf M) MPCR eclesie M, aecclefiae
P 12 oleum Pl, oleo ffo R faluaurr M1 P1C 13 adIeua
v demirunTur M1, dimiTenTur M2
dimiTTunrur PCS, remittentur av 14 pro] om. MC 15 ſaluimini
Ml 16 ahq\' P 18 fecerA Ml 19 faluauiT MC, ſalua
P1 opener М1 C1a υcooperιτ S (Am.) 20 peccaτοre C1 S1, n
pro e 8. l. pos, m. 1 M
Si dixerimus quoniam societatem habemus cum eo et in
tenebris ambulemus, mentimur et non faciemus ueritatem: si
autem in luce ambulemus, sicut et ipse est in luce, societatem
habemus ad inuicem et sanguis Iesu Christi, filii eius, mundat
nos ab omni peccato. si dixerimus quoniam peccatum non
habemus, ipsi nos seducimus et ueritas in nobis non est. si
confiteamur peccata nostra, fidelis est, ut remittat nobis peccata
et emundet nos ab omni iniquitate. si dixerimus quoniam non
peccauimus, mendacem faciemus eum et uerbum eius non est
in nobis. Filioli, haec scribo, ut non peccetis: sed et si quis
peccauerit, aduocatum habemus apud patrem Iesum Christum
iustum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris, non pro
nostris autem tantum, sed etiam pro totius* mundi. et in hoc
scimus quoniam cognouimus eum, si mandata eius obseruemus.
qui dicit se nosse eum et mandata eius non custodit, mendax
est: in hoc ueritas non est. qui autem seruat uerbum
eius, uere in hoc caritas dei perfecta est. in hoc scimus
quoniam in ipso sumus. qui dicit se in ipso manere, debet
sicut ille ambulauit et ipse ambulare. Et post aliquot
(atram.) S, de epla
ſCR pmmum P\' 3 fociraTem P1 4 ambnlamuf
BSav neritatem non facimus av fanem\' M, facimuf
P2RS 5 ambulamuf PSZav ∗ſ8 in luce est a 6 fili*
M, fih PC emundat S2 av 8 uobif P* 9 conftxeamor MI,
cfireamuf S uerba nostra f. e. u. r. n. peccata om. Pl fidelia] add.
& S\'av est] add. & add. deus R peccata] add.
nofrra S\'av 10 emendeT P1, munda S1 11 faM, facimuf
PS\'CBav 12 m nob non 8 S uobif P\' fllioli] add. mei P*
S2 a υscribo] add. uobif P2 Sa υ 14 non pro nostris om. (initio
foiii) P 16 obfer**juem\' (ua elut.) M, obſeruamus P2 S2 18 et
in ptRSav hoc] ho P1, eo S1 . 19 hoc] eo S1 canrare P1
20 smnus] add. ſ(cf. cod. Corb.), add. A
m eo maneam\' Sa. alt. ipso] illo a 21 ille] om. M2 P1 C, & ille P*
S post om- MC aliqd MC, aliquos a aliquanxo pofr R
tenebris est usque adhuc. qui diligit fratrem suum, in lumine
manet et scandalum in eo non est. qui autem odit fratrem
suum, in tenebris est et in tenebris ambulat et nescit quo
eat, quoniam tenebrae obcaecauerunt oculos eius. Et paulo
post: Nolite diligere mundum neque ea quae in mundo
sunt: quoniam omne quod est in mundo, concupiscentia carnis
et concupiscentia oculorum est et superbia uitae, quae non
est ex patre, sed ex mundo est. et mundus transit et concupiscentia
eius, qui autem facit uoluntatem dei, manet in
aeternum. Et alio loco: Omne mendacium ex ueritate non
est. Et post paululum: Carissimi, nunc filii dei sumus,
et nondum apparuit quid erimus. scimus quoniam, cum
apparuerit, similes ei erimus, quoniam uidebimus eum sicuti
est. et omnis qui habet spem hanc in eo sanctificat se, sicut
ille sanctus est. omnis qui facit peccatum et iniquitatem facit,
et peccatum est iniquitas. et scimus quoniam ille apparuit,
ut peccata tolleret, et peccatum in eo non est. omnis qui in
eo manet non peccat: omnis qui peccat non uidit eum, nec
cognouit eum. filioli, nemo uos seducat. qui facit iustitiam,
iustus est, sicut et ille iustus est. qui facit peccatum, ex
diabolo est, quoniam ab initio diabolus peccat. in hoc apparuit
12 I Ioh. 8, 2—11 uerba in lumine - - fratrem suum om. P1 5 eat] ea S.
p\' paut P, pofr paulula B 6 dilege M 7 sunt] add. ft quif diligiT
mundum non efr canxaf paTnf m eo P2 υ m mundo efr CR
carnis est et concupiscentia oculorum et superbia S\'av 9
(T alt. in ras.) M, add. ſ
in aaernu ̅ Sa (cf. Sab.) non ex ueritate eft a 12 paulolum S
KmMP, cmi C, karR 18 aparuM quoniam] quia
R 14 aparu∗erM ſMPl 15 omnef MP hanc
fpem a 17 fcimuf MPCR: fciTif Sav apanuT MC 18 eo in
ras. P 19 manet in eo R omnef M1, & ommf P2 S2 a υ u
PS 21 (bis) P1 22 dibulo M1, dia∗∗∗bulo P dibuluf
lu
M1, diabuluf P peccaT (F ual. m.) M aparuMP1 C
deo peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet,
et non potest peccare, quoniam ex deo natus est. in hoc
manifesti sunt filii dei et filii diaboli. omnis qui non est
iustus non est de deo, et qui non diligit fratrem suum: quoniam
haec est adnuntiatio, quam audistis ab initio, ut diligamus
alterutrum. Et post paucos uersus: Nolite mirari, fratres,
si odit uos mundus. nos scimus quoniam translati sumus de
morte in uitam, quoniam diligimus fratres: qui non diligit,
manet in morte. omnis qui odit fratrem suum homicida est,
et scitis quoniam omnis homicida non habet uitam aeternam
in se manentem. in hoc cogonouimus caritatem, quoniam ille
pro nobis animam suam posuit: et nos debemus pro fratribus
animas ponere. qui habuerit substantiam mundi et uiderit
fratrem suum necesse habere et clauserit uiscera sua ab eo,
quomodo caritas dei manet in eo? filioli mei, non diligamus
uerbo nec lingua, sed opere et ueritate. in hoc cognoscimus
quoniam ex ueritate sumus, et in conspectu eius suademus
corda nostra: quoniam, si reprehenderit nos cor, maior est
deus corde nostro et nouit omnia. carissimi, si cor non reprehenderit
nos, fiduciam habemus ad deum, et quicquid petierimus
percipiemus ab eo, quoniam mandata eius custodimus
et ea quae placita sunt coram eo facimus. et hoc est
MP (sic infra) 4 mamfefxa P,
manifeftati a omnef MPl 5 de] ex P\'v 6 diligatie av
7 paucss P nurare M1P1 C 9 in] ad RSv dilegim\' Ml, diligamur
P1 qui] quoniam qui Sa 10 mortem MPl omnef
M1 P1 auum] om. P\' onunda M1 11 omicida MP1 12 caritatem]
add. dei P2 RS1 υ ille] om. M1 18 ammaf p frib, S
14 udera M1 15 necesse] neceſſP2Sa υ clafenr M\', clufenx
P1 16 quomodo om. P1 dei om. S1 non om. P1
17 nec] neq; RSv 18 suademus] cufrodim\' S* in marg. 19 nostra]
ura P1 re p hen dera M cor] add. noftrum Rav 20 cordi
S1 nostro] uro P1 kmMR, kami P, cm C cor] add. noftrum
P2 R υ 22 aCcipiemus av 28 faadd. al. m.) M
diligamus alterutrum, sicut dedit mandatum nobis. et qui
seruat mandata eius in illo manet, et ipse in eo. et in hoc
scimus quoniam manet in nobis de spiritu quem nobis dedit.
Carissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus
si ex deo sunt: quoniam multi pseudoprophetae exierunt in
mundum. in hoc cognoscitur spiritus dei: omnis spiritus, qui
confitetur legum Christum in carne uenisse, ex deo est, et
omnis spiritus, qui soluit Iesum, ex deo non est: et hoc est
antichristi, quod audistis quoniam uenit, et nunc iam in mundo
est. uos ex deo estis, filioli, et uicistis eos, quoniam maior
qui in nobis est quam qui in mundo. ipsi de mundo sunt:
ideo de mundo locuntur, et mundus eos audit. nos ex deo
sumus: qui nouit deum, audit nos: qui non est ex deo, non
audit nos. in hoc cognoscimus spiritum ueritatis et spiritum
erroris. carissimi, diligamus inuicem, quoniam caritas ex deo
est, et omnis qui diligit ex deo natus est et cognoscit deum.
qui non diligit, non nouit deum, quoniam deus caritas est.
Et paulo post: Carissimi, si sic deus dilexit nos, et nos
debemus alterutrum diligere. deum nemo uidit umquam. si
diligamus inuicem, deus in nobis manet, et caritas eius in
nobis perfecta est. Item paulo post: Quisquis confessus
fuerit quoniam Iesus est filius dei, deus in eo manet et ipse
et I Ioh. 5, 1—4
dedtT not C υ5 kmMPS, cmi C 6 sunt] ſmSav mul
pſeudoppheuerba omnis spiritus — ex deo est et
oni. Pl omnef (bis) Ml 8 confrS 9 ſolua S hoc]
hic P2CRS 2 a υ 10 anTe cnfri M1 anxexpf P\', an
(antichriſtuſ) M2 P2 CRS2 a υ quod] de quo Rav audifrif in ras.
P\' uenit et] uemer MP1 S1a, uenieCRS1 11 uicif M1
eos] eum R(sic) S2 υ 12 sunt] om. Pl 16 kmMPR, cmi
C dfligamus] add. nof P\' 17 uerba qui diligit e. cL n. e. e. c. deum
om. P1 19 kmi MP, cmi C si sic] flc MP1 S1, fi CRa
21 et 22 uobif P\' 22 quifq; MPCS
deus nobis. deus cantas est, et* qui manet in caritate, in
deo I manet et deus in eo. in hoc perfecta est caritas nobiscum,
ut fiduciam habeamus in die iudicii: quoniam sicut ille
est, et nos sumus in hoc mundo. timor non ille in caritate,
sed perfecta caritas foras mittit timorem: quoniam timor
- poenam habet, qui autem timet, non est perfectus in caritate.
nos ergo diligamus deum, quoniam prior deus dilexit nos. si
quia dixerit quoniam diligo deum, et fratrem suum odit,
mendax est. qui enim non diligit fratrem suum, quem uidet,
deum, quem non uidet, quomodo potest diligere? et hoc
mandatum habemus ab eo, ut qui diligit deum, diligat et.
fratrem suum. Omnis credit quoniam Iesus est Christa»
ex deo natus est, et omnis qui diligit eum qui genuit diligit
eum qui natus est ex eo. in hoc cognouimus quoniam diligimus
natos dei, cum deum diligamus et mandata eius faciamus.
haec est enim caritas dei, ut mandata eius custodiamus:
et mandata eius grauia non sunt quoniam omne quod natum
est ex deo uincit mundum. Et post paululum: Haec est enim
fiducia, quam habemus ad eum, quia quodcumque petierimus
secundum uoluntatem eius audit nos: et scimus quoniam
audit nos. Et post III uersus: Qui scit fratrem suum
peccare peccatum non ad mortem, petet, et dabit ei uitam,
om. M\' credidimuſPSav 2 est om. P\' 8 caritas] om.
R, caritas dei av 4 fiduMC 7 pena MC timet] meret
P1, meruiT P* non thnet, est a canxare* (ras. m) P
8 ergo ∗∗ (ras. dm) P deum om. (initio lineae) S1 ipfe pnor
R. deus] om. CR deus prior v nos] om. Pl 9 suum] om:
S* odenr Sav 10 uid(bis) M 11 dilegere M, om. P1
12 et om. MP\'a 14 uerba et omnis qui d. e. q. g. d. e. q. natus est
om. P\' alt. diligit] add. et av 15 eo] dõ C uerba quoniam diligimus
om. MPXCR 16 cum] ſC 17 enim om. PB eiusJ
om. S 19 paui P, pauloluS enim om. P2RSav 20 eum]
om Sa 23 peccatum] in elut. litt. M, om. C uerba petet e. d. e. u.
p. n. a* m. e. p. ad mortem om. MP1CR petat v & dabiTUr ei
uP2S υ
pro illo dico, ut roget. omnis iniquitas peccatum est, et est
peccatum non ad mortem. scimus quoniam omnis qui natus
est ex deo non peccat, sed generatio dei conseruat eum, et
malignus non tangit eum. Et alio loco: Filioli, custodite
uos a simulacris.
Non tamquam mandatum nouum scribens tibi, sed quod
habuimus ab initio, ut diligamus alterutrum. et haec est
caritas, ut ambulemus secundum mandata eius. hoc mandatum
est, ut quemadmodum audistis ab initio, in eo ambuletis. Et
post uersus paucos: Omnis qui praecedit et non manet
in doctrina Christi deum non habet: qui permanet in doctrina.
hic et filium et patrem habet. si quis uenit ad uos et hanc
doctrinam non adfert, nolite recipere eum in domum, nec haue
ei dixeritis. qui enim dicit illi haue, communicat operibus
eius «nalignis.
P*v, peccan-n* S 2 roget] add. quia fav rogeT &
omiſC et est] & haec 8 C 3 non] om. Bv ad om. M\'
eT fcim\' S omnef M1 I EXPLICIT PRIMA EPISTOLA (atr.) I INCI-
PIT DE EIVSDEM SECVNDA (minio) I S, de epla Iohanms fecunda R
8 aecoNd M, SECVNDUnP19 uob al. m.) M • 10 habemus
R 11 hoc efr eni mandaTUm S2 υ 12 quaadmodQ M1
UT in eo R (cf. Sab.) 18 paucos uerſus a praecedit] recedit
a υ manet] permaneT S2R alt. doctrina] add.
6
xp ̃ι S 15 et ante filium om. R 16 recipe ] reiupr. in ras.,
e 8. lin. et m al. m.) M, decipere eum C aue PRav 17 d
Ml illi om. R ane Ra υ cuM, comumceT P1,
comunicau
Carissime, fideliter facis quicquid operaris in fratres, et hoc
in peregrinos, qui testimonium reddiderunt caritati tuae in
conspectu ecclesiae: quos bene facies deducens digne deo.
pro nomine enim profecti sunt nihil accipientes a gentibus.
nos ergo debemus suscipere huiusmodi, ut cooperatores simus
ueritatis. Et post paululum: Carissime, noli imitari malum,
sed quod bonum est. qui bene facit, ei deo est: qui male
facit, non uidit deum.
Subintroierunt enim quidam homines, qui olim praescripti
sunt in hoc iudicium, impii, dei nostri gratiam transferentes
in luxuriam, et solum dominatorem et dominum nostrum
legum negantes. Et paulo post: Hi sunt in epulis suis
maculae, conuiuantes sine timore, semet ipsos pascentes. Et
alio loco: Hi sunt murmuratores querellosi, secundum
18 Iud. 16—23. (atram.) H INCIPIT EIVSDEM ·III·(minio scr.) ∣S, de
epifrola Iohanms R kme M, km*e P, cmi C, o cariffime
B 8 fi ftdehTt R facmf et operatif C 4 pegruuf CB
redidenuiT MP1 5 aecclefiae P quos] quod MPCS1 benefacienf
S\'v, benefacif P* deduces CRS2 υ, add. hiſ C digm
P1 6 enim] add. eius RS2 a υ 8 uennf Ml paololum S
kmi M, kmae P, cmi C M, PCS 9 quodquod
MPl 10 mder (ex corr. m. al.) P 12 I EXPLICIT EPLA sct
(atram.) ∣INCIPIT DE EPLA- IUDAE (minio) I S Inde
apofroh R 13 qmdg M profcnpTi P1 14 mdicio P1 ·
B dei] dnSa TrafferanTef P 15 luxona MP dominanonem
P1 16 lhm* M Iesum] add. Christum P2RSa υ
hn M 17 macule C 18 hu MP querellofi (quaer- P) MP,
quęreloſS, querulofi Ra υ
uos autem, carissimi, memores estote uerborum quae dicta
sunt ab apostolis domini nostri Iesu Christi, qui dicebant
uobis, quoniam nouissimo tempore uenient inlusores, secundum
sua desideria ambulantes inpietatum. hi sunt qui se
segregant, animales., spiritum non habentes. uos autem,
carissimi, superaedificantes uosmet ipsos sanctissimae uestrae
fidei, in spiritu sancto orantes, , ipsos uos in dilectione dei
seruate. et hos quidem arguite iudicatos, illos uero saluate
de igne rapientes, illis autem miseremini in timore, odientes
et eam quae carnis est maculatam tunicam.
Si homines, immo quia homines intelleguntur
moneri, cum angeli monentur, in omnibus eisdem
praeceptis discimus falsos fratres per patientiam
Ra υ blafphemiam (1 in rasura) M, blaſphem∗a
(ras. 1) S, superba v, add. mirantes personas quaestus causa P2a υ.
2 kme MI, kmi M2 PR dicta] praedicTa PSav 4 m nouiffuno
M2Ra υuimenSav P\'S, m
peccato P1, m lmpieTaTe Ba, in impietatibus v hn MP qui
fegreganr femet ipfos av 6 gre fegan(m.pr.) M anmahſ C1S1
7 kmi MPR, cmi C fupMbcauYef M, ſupedificaC (bis)
M 8 ipsos post orantee] S2, om. R 9 senate] add. eupe-
ctantes (emp.) mifencordiam domininoftri Ieſu Christi in uitam aeternam
aM 10 de igne] digne MPC rapientes] rec
P2 illis] illes R, aluf P Slav, hiſ S* odientes] add. autem
P 11 et ante eam] 8& (eras.) S, om. R carnalis Pav
jP*Hetanteeam]&(M-<M.<S, <tMt.carnalis-P2 a
1B I EXPLICIT EPISTOLA IUDAE· (minio), I In libro cu
S de libro apocahpfis beatt Iohanms
apofroh R aPOCALIPSIN M, apoLIpSIN P1 (ca post. add.), apochalipf
C lohannef C 14 ∗immo S quia] qui MC 15 monen
P2 R, monere S agah M mouenrur R 16 falXif MC
frarref falfof P p paTi C
ad prima bona opera redeundum, et usque ad
mortem persecutiones pro fide tolerandas, et in
caritate feruendum. circa finem autem libri, cum
de sancta ciuitate loqueretur: Nec intrabit, inquit,
in ea aliquid coinquinatum et faciens abominationem et mendacium.
Et alibi: Beati qui lauant stolas suas, ut sit potestas
eorum in ligno uitae et portis intrent ciuitatem. foris canes
et uenefici et inpudici et homicidae et idolis seruientes et
omnis qui amat et facit mendacium. ego Iesus misi angelum
meum testificari uobis.
M, fofnnend C, fofrmendo S per] propTer Pl
paenitentiam] paM, paPC, pemrenciam ac pacienciam R
2 opera bona a 8 rollerandaf P, xolerandof S: operandaf MC, operanxef
R 4 feruendum] feruiendum a anrem fmem Sa 5 nec]
non Rav mqmd MPC 6 eam RSav 7 labanT MP\'
(Amiat.) suas] add. in fangnine agni av 8 per porraf P\'v
in ciuitatem v, m cimTarem fcam P* camf MC 9 uenefeci M
homicidiaeC 10 omnef M 11 testificari] add. hec R
EXPLICITBEATI AGVSTINIe
MC, EXPLICIT BEATVS AVEVSTINVS BPS LIBER CVIVS NOMEN (corr. et
fpeculum appellaoiT suppl. al. m.) P, EzphciT liber ſanc
qm appella
KOMKN APPELLAVIT I SPECVLVM S