Temporibus Constantii imperatoris filii Constantini durior orta est persecutio Christianorum ab impiis haereticis Arrianis annitente Constantio, qui et Athanasium episcopum resistentem haereticis persecutus est et, ut damnaretur ab omnibus episcopis, imperauit. quod etiam metu principis facere temptauerunt omnes ubique pontifices inauditum innocentemque damnantes; sed Liberius Romanus episcopus et Eusebius Uercellensis et Lucifer Caralitanus et Hilarius Pictauensis dare sententiam noluerunt. hi ergo mittuntur in exilium pro fide seruanda.

cum Liberio Damasus diaconus eius se simulat proficisci. unde fugiens de itinere Romam redit ambitione corruptus. sed eo die, quo Liberius ad exilium proficiscebatur, clerus omnis id est presbyteri et archidiaconus Felix et ipse Damasus diaconus et cuncta ecclesiae officia omnes pariter praesente populo Romano sub iureiurando firmarunt se uiuente Liberio pontificem alterum nullatenus habituros. sed clerus contra fas, quod minime decebat, cum summo periurii scelere 1. Edidit una cum n. 2 et 2a Iac. Sirmond, MarcelUni et Faustini libellus precum .. Parisiis 1650; n. 1 et 3-40 edidit Guil. Meyer Spirensis in Indicibus scholarum Gottingensibus 1888 et 188sj9. 1 Titulo JS HOC CODICI CONTIXENTDR KPYSTOLE CCXLIII. QCB GESTA SUNT .. tn margine V man. 1 adscripsit: Quae uera sunt uenerans (uenerare (2). lector, quae in detractionem romani pontificis et in defensionem hereticoruin inueneris, caue. his in codice p addit pJ: Illa uerba fuerunt addita a Papa Marcello 2° cum esset adhuc presbyter cardinalis ecclesiae Romanae. de quo errore uide quae exposui Prolegom. cap. I 2 Constantii o2: constantini V 3 arianis V 4 annuente o Sinn. 5 dannaretur V omibus V 10 mittantur V, corr. 02 11 simula V, corr. a 13 quod F, corr. Sirm. 16 romano o; umano V 18 dicebat Y, corr. o. XXXV. 1 Felicem archidiaconum ordinatum in loco Liberii episcopum susceperunt. quod factum uniuerso populo displicuit et se ab eius processione suspendit.

post annos duos uenit Romam Constantius imperator; pro Liberio rogatur a populo. qui mox annuens ait \'habetis Liberium, qui, qualis a uobis profectus est, melior reuertetur). hoc autem de consensu eius, quo manus perfidiae dederat, indicabat. tertio anno redit Liberius, cui obuiam cum gaudio populus Romanus exiuit. Felix notatus a senatu uel populo de urbe propellitur. et post parum temporis impulsu clericorum, qui peiurauerant, inrumpit in urbem et stationem in <basilica> Iuli trans Tiberim dare praesumit. quem omnis multitudo fidelium et proceres de urbe iterum cum magno dedecore proiecerunt.

post aunos octo Ualentiniano et Ualente consulibus X Kalendarum Decembrium die defunctus est Felix. Liberius misericordiam fecit in clericos, qui peiurauerant, eosque locis propriis suscepit. itemque octauo Kalendas Octobr. Gratiano et Dagalaifo consulibus Liberius humanis rebus eximitur.

tunc presbyteri et diacones Ursinus Amantius et Lupus cum plebe sancta, quae Liberio fidem seruauerat in exilio constituto, coeperunt in basilica luli procedere et sibi Ursinum diaconum pontificem in loco Liberii ordinari deposcunt; periuri uero in Lucinis Damasum sibi episcopum in loco Felicis expostulant. Ursinum Paulus Tiburtinus episcopus benedicit. quod ubi Damasus, qui semper episcopatum ambierat, comperit, omnes quadrigarios et imperitam multitudinem pretio concitat et armatus fustibus ad basilicam Iuli perrumpit et magna fidelium caede per triduum debacchatus est.

post dies septem cum omnibus periuris et 2 uniuerso V, quod moneo contra Meyerum 4 constantinus V, corr. oJ 5 habebitis dubitanter Meyer 11 iuli Vatic. 3786: uili V, iulii o2; basilica, quod ante Iuli inserui (cf. § 5), ante trans inseruit o 15 cleroa V, corr. pJ 16 in locis a Sirm. 17 Kalendas Octobris Sirm.: Kalendis octofi V dagalaifa fort. a3 20 exio V, corr. o basilicara Meyer 22 periuria V, corr. 0 23 epfc ex epCc corr. V 26 armatns Sirm.: armatos V, quo seruato pro perrumpit dubitanter pcrducit proponit Meyer arenariis, quos ingenti corrupit pretio, Lateranensem basilicam tenuit et ibi ordinatus episcopus et redimens iudicem urbis Uiuentium et praefectum annonae Iulianum id egit, ut Ursinus uir uenerabilis, qui prius fuerat pontifex ordinatus, cum Amantio et Lupo diaconibus in exilium mitteretur. quod ubi factum est, coepit Damasus Romanam plebem, quae sibi nolebat procedere, fustibus et caede uaria perurguere. presbyteros quoque numero septem detentos per officium nititur ab urbe propellere, sed plebs fidelis occurrens eosdem presbyteros eruit et ad basilicam Liberii sine mora perduxit.

tunc Damasus cum perfidis inuitat arenarios quadrigarios et fossores omnemque clerum cum securibus gladiis et fustibus et obsedit basilicam hora diei secunda septimo Kalendarum Nouembrium die Gratiano et Dagalaifo conss. et graue proelium concitauit. nam effractis foribus igneque subposito aditum, unde inrumperet, exquirebat; nonnulli quoque de familiaribus eius tectum basilicae destruentes tegulis fidelem populum perimebant. tunc uniuersi Damasiani irruentes in basilicam centum sexaginta de plebe tam uiros quam mulieres occiderunt; uulnerauerunt etiam quam plurimos, ex quibus multi defuncti sunt. de parte uero Damasi nullus est mortuus.

post tres autem dies sancta plebs in unum conueniens coepit aduersus eum domini mandata recitare dicentis: nolite timere eos qui occidunt corpus, animam uero non possunt occidere; psallebat etiam in laudibus et dicebat: posuerunt mortalia seruorum tuorum escas uolatilibus caeli, carnes sanctorum tuorum bestiis terrae; effuderunt sanguinem eorum uelut aquam in circuitu Hierusalem et non erat, qui sepeliret.

saepe igitur eadem plebs adunata in basilica Liberii clamabat dicens \'Christiane imperator, nihil te latet. omnes episcopi Romam ueniant. 23 Matth. 10, 28 25 Psalm. 78, 2 sq. 1 eranariis V, corr. 02 6 sibi V: se Sirm. 11 eranarios F, corr. oJ 1* agatur causa. quintum iam bellum Damasus fecit. a sede Petri homicidas foras !* dei autem populus episcopos conuenire multis precibus exorabat, ut memoratum tanta impietate maculatum sententia iusta percellerent; quem in tantum matronae diligebant, ut matronarum auriscalpius diceretur.

uoces ergo plebis ad Ualentinianum principem sunt delatae, qui pietate commotus reditum concessit exulibus. tunc Ursinus cum Amantio et Lupo diaconibus septimo decimo Kalendarum Octobrium Lupicino et Iouino conss. ad urbem rediit. cui plebs sancta gratanter occurrit.

sed Damasus tantorum sibi conscius scelerum non mediocri timore concussus redemit omne palatium, ne facta sua principi panderentur. imperator nesciens quid Damasus perpetrasset edictum prorogat, ut Ursino exilio relegato nulla ulterius populos contentio nefanda collideret. tunc Ursinus episcopus uir sanctus et sine crimine consulens plebi tradidit se manibus iniquorum et sexto decimo Kal. Decembr. iussione imperatoris ad exilium sponte properauit.

sed populus timens deum multisque persecutionibus fatigatus non imperatorem, non iudices nec ipsum auctorem scelerum et homicidam Damasum timuit sed per coemeteria martyrum stationes sine clericis celebrabat. unde cum ad sanctam Agnem multi fidelium conuenissent, armatus cum satellitibus suis Damasus irruit et plurimos uastationis suae strage deiecit.

quod factum crudelissimum nimis episcopis Italiae displicebat. quos etiam cum ad natale suum sollemniter inuitasset et nonnulli conuenissent ex eis, precibus apud eos molitur et pretio, ut sententiam in sanctum Ursinum proferant. qui responderunt \'nos ad natale conuenimus, non ut inauditum damnemus).

ita praua eius intentio caruit quo nitebatur effectu. 2 dei V: ideo Meyer 9 ioueno fort. ex iouino corr. V 12 omnem V, corr. 0 14 ursinus exilio V, corr. o1: Ursinu in exilium Meyer 16 sexta V, coir. 0 17 Kalendas Decembres Sirm.: kalendis decembribus V 18 nullisque Sinn. 19 Iudicem Sirm. 24 trage V, corr. 0

EXINDE PRESBVTERI DIUERSIS MODIS AFFLICTI PER EXILIA ET PEREGRINA LOCA DISPERSI SUNT. EX QVIBUS MARCELLINUS ET FAU- STINIS PRESBVTERI DE CONFESSIONE UERAE FIDEI ET OSTENTATI- ONE SACRAE COMMUNIONIS ET PERSECUTIONE ADUERSANTIUM UERI- TATI PRECES UALENTINIANO THEODOSIO ET ARCADIO PRINCIPIBUS OPTULERUNT ITA:

Deprecamur mansuetudinem uestram, piissimi imperatores Ualentiniane Theodosi et Arcadi, ut haec in contemplatione Christi filii dei, qui uestrum iuuat imperium, infatigabiliter legere dignemini. sublime regnum uestrum tunc ad sublimiora dei patris omnipotentis et Christi unigeniti filii eius opitulatione conscendit, cum nec in exiguis hominibus despicitis ueritatem nec in multis uel potentibus mendacium roboratis. hoc enim iustissimum est et saluberrimum apud regnum iustitiae, ut personae probentur ex merito ueritatis, non ueritas praesumatur ex potentia personarum; siquidem ius saeculi ideo scriptum est, ne contra uerum aequumue potentia uel multitudo praeualeat, etiamsi ab exiguis uindicetur.

quod si haec 1-6 in V ipsa quoque litteris minusculis scripta seiunxi ab tis quae praecedunt ut eius, qui primam collectiunculam (epp. 1-40) conflauit 2 faustus V, corr. 0 3 uere V et ostent. Meyer (cf. titulum ep. 2 quem exhibet 4\'): ex ostent. V 6 ita EXPMCIT LIBELLVS quoRmoAJt SCMSMATICORUJt. IXCIPIT BPISTOLA CATHOLICORUK V 2. Libellus datus est Constantinopoli a. 383 uel 384. Praeter Auellanam cottectionem extat in codicibus hisce: 1) Paris. lat. 12097 (= n); 2) Sangall. 190 (— a); 3) Paris. lat. 1564 (— "I.); 4) Albig. 2 (= z); 5) Tolos. 364 (— y). (I> = consensus codicum rcsxyy aut omnium aut, ubi unus alterue deest, reliquorum; X — consensus codd. Ttzx, Y = consensus codd. ljiX. cf. Prolegom. cap. III 7 titulum Incipit de confessione uere fidei et ostentatione sacrae communionis (communis xs) et pereecutione (persecutionis x~) aduersante (aduersanti Y) ueritati meritatis xo) praeponit fi, nisi qaod his omissis Incipit epistula episcoporum ad imperatores breuis statutorum praefigit re 9 Christi om. fi fili tI> 12 conscendet V in om. Y dispicetis 11:, dispicites s, dispicitis *, despectis \'P, dispectis y 14 etenim fi 15 aeritas om. t() 16 ius saeculi Sirmond: eius saeculi V, ont. <I> tanta cura etiam in rebus rei publicae a uestra tranquillitate et prouisione seruanda est, ut contra omnem uim potentiamue etiam in minimis ius ueri optineat, quo possit tradita uestro imperio dei nutu florere res publica, quomodo in negotiis diuinis sanctae fidei ueritas impiorum caterua et fraudulentissimis eorum circumuentionibus obfuscatur et premitur? maxime cum uos principes Romani imperii piam Christianae religionis fidem puritatemque tot uestris constitutionibus uindicetis: totum quidem quia ueneratores Christi filii dei pro fide catholica decernitis et omni nisu contra haereticos et perfidos imperii uestri auctoritate conscribitis, non quasi aliqua propriae sententiae noua temptantes, sicut quidam anteriores principes in suam aliorumque perniciem conati sunt, sed ut ostendatis uestras sententias uestramque piam fidem cum sacris scripturarum diuinarum sententiis et piis confessionibus conuenire.

sed hoc cum magis post atrocissimas prioris temporis persecutiones iuuare sanctam deberet ecclesiam, magis affligit, cum idem ipsi egregii episcopi, qui eam ante hoc sub adsertione uel adsensu haereseos persecuti sunt, nunc quoque sub auctoritate catholici nominis persecuntur et, quanto nunc sub ementita piae fidei professione hoc fraudulentius agunt, tanto et perniciosius grassantur et dolentius aestuat ueritas, quod ei adhuc non licet nec sub uobis imperatoribus, qui piam fidem defenditis, respirare.

sed ne hoc ad inuidiam sine rei probatione referre uideamur, causam ut possumus explicamus; quaesumus autem, supplices quaesumus, ut regias aures uestras nobis exiguissimis commodetis, dum ostendimus 2 seruandae istud CP 3 ius ct>: eius V ueri V: ueritatis fi obtineat tP uestri imperii fi õ fraudolentissimis tP 8 puritatisquae tP 9 quia V: qua X, quae Y 10 omni nisu V: omnes Yir, oihs 0, omnis x 13 suam X: sua VY quanati (1) 14 piam fidem 4>: fidem piam V 17 proprioris <P 21 ementia V, corr. 0: mentiti X mentite 1" piae X: pia V. pii Y 22 et om. x crassantur Fic aestuat ec aestuas corr. V: est ut tP 23 ei om. x sub om. Y 24 respirare V inuidam V 25 possumus (possimus X) explicare fi 26 autem om. fi quaesumus om. tP non nos esse haereticos et tamen quasi haereticos uehementer adfligi, cum nec ipsi, qui nos uehementer adfligunt, uel socii eorum possint nunc dicere uel probare, quod simus haeretici, sed ne quidem de se negare, quod superiori tempore haeresim aut acerrime uindicauerint cum intolerabili supplicio fidelium aut certe ei manus dederint damnata catholica fide, quam prius adserebant, dum metuunt pro Christo filio dei exilium perpeti, pro quo etiam laico fideli quaeuis mors atrocissima subeunda est, quia nobis donatum est, ut ait apostolus, pro Christo, non tantum ut in eum credamus sed ut etiam pro illo patiamur; talis enim mors uel passio beatae inmortalitatis occasio est.

Non latet mansuetudinem et deuotam deo religionem uestram, quam impia quamue pestifera sit haeresis Arriana, contra quam a patribus nostris apud Nicaeam spiritali uigore conscriptum est, ita ut et apostolicae fidei pia confessio seruaretur atque ipsius haereseos perpetua damnatio seruaretur, ne quis falli posset in posteris.

sed Arrius ut cor Pharaonis non credens diuinam in se tunc datam fuisse sententiam nescio qua ratione subripuit apud Constantinum sperans, quod ipsius suffragio spiritalium sacerdotum sententia rescissa recipi posset in ecclesiam. denique idem Constantinus iusserat, ut ei sanctus ac beatae memoriae episcopus Alexander communicaret, non ille Alexander, qui fuit diuinae fidei episcopus in Alexandria (qui et plenus sapientia et spiritu sancto feruens eundem Arrium primus et detexit et expulit et in perpetuum 9 Philipp. 1, 29 2 cum nec ipsi Otn. V 3 eorum V: quorum (I) uel probare om. (I. 8 loico V 11 ut om. « 15 nicheam «1> spiritali V: tali (I) conscripta (I> 16 et om. th confessio Kic*y_: confessione Oy 17 atque ipsius .. seruaretur om. « damnatione (I> seruaretur Yfi: firmaretur in marg. 02 Sirm. 18 posset o: posse V, possit 4> arius V 19 diuina tJ> 21 spiritalium Va: spirete talium K, speret et talium x spiret et alium 9, spiret et talium y; specialium Sirmond rescissa om. 4> 22 deneque V constantius 4> ei T\': eis X, eius Y 23 communicaret non ille alexander om. Y 25 fruens tJ> 26 perpetuo fi damnauit), sed iste Alexander, qui in hac Constantinopolitana urbe fuit et ipse admirabilis episcopus.

qui cura uideret, quod Arrius saeculi istius rege niteretur, exclamauit ex imo pectoris dolore stans in loco sacrarii ad Christum uerum et sempiternum regem et dominum omnium regum, ne illam labem in ecclesia pateretur intrare. cuius oratio quam constans fuerit, quam fidelis, hinc probatum est, quod idem Arrius, antequam intraret ecclesiam. dedit poenas nouas et grauissimas usque ad turpem interitum. nam cum pridie quam se putauit sanctam ecclesiam imperatoris auxilio homo impius intraturum, cum nihil languoris, nihil doloris in corpore pateretur sed, quod grauius est, solo animi morbo insanabiliter aegrotaret, humana consuetudine secessum petit atque illic cum sedit, grauissimo repente dolore cruciatus omnia sua uiscera et ipsum cor, quod erat thesaurum impietatis, effudit in stercora atque ita (mirabile dictu!) internis omnibus euacuatis attenuatus est uel ad momentum sicut luridati corporis tabe resolutus est, ut per angustias foraminis et sedilis totus ipse laberetur.

digna haec poena impio, digna haec mors turpis pestifero haeretico atque de spiritu diaboli foetidissimis membris digna haec sepultura: nouo enim exemplo et cruciari debuit et perire, qui nouas aduersus unigenitum filium dei commentatus fuerat impietates, dicens eum non uere de patre natum et quia erat, quando non erat, et quia ex nihilo 1 hac om. (I) 2 uiderit (I) 3 regni (regno Y) teneretur (teneret rc) «I) eximiura fi 4 dolo q. loca V 6 ecclesiam Sirm. 7 hic V 9 quam V: iam «IJ 10 homo V: immo «P 11 langoris Fica 12 quod om. 9 13 petiit (1) 14 cum sedit X: dum sedit Y, cum sederet V repente om. Y 15 thesaurus 02 16 dictum rh interaneis (I) 17 monumentum V luiridati tc, lurididati ox, lurididati Y tabes est lotus est xy, tabes est solutus est 9, tabes lotus est 0, tabis est lutus est a lb ut om. (1) 19 haec poena impio digna om. «IJ haeo mors V 20 menbris V 21 digna om. «I> haec V: ac q. 22 perire qui] finis folii 47 in y ; exciderunt duo folia, ita ut folium, quod hodie est 48, incipiat inde a uerbis fidem integram nec sub (§ 83) 23 impietatis dicente (1) 24 qui erat quod non <t> et om. X substitutus est, ne eiusdem substantiae et diuinitatis et sempiternitatis et omnipotentiae, cuius et pater est, crederetur. hoc ideo retulimus augustae mansuetudini uestrae.

ut uero intenta uestra prudentia animaduertat. quam uenerabilis fides sit conscripta apud Nicaeam aduersus Arrium, cui et deus non solum per auctoritatem scripturarum diuinarum sed etiam per sacratissimam orationem sancti quoque Alexandri testimonium dedit, et quam exsecrabilis est impia doctrina Arrii, quam in ipso Arrio nouo genere supplicii sententia diuina damnauit non expectans in illo diem iudicii, ut exemplo poenae eius ceteri perterriti praecauerent.

quo utique exemplo nec illud dubitandum est, etiam hos apud deum esse damnatos, qui Arrii impiam doctrinam renouandam uel suscipiendam esse crediderunt. quomodo enim eos perpetua poena disiungit, quos impia doctrina non separat ? pares reos etiam uestris legibus unus carcer includit atque una ferit sententia. sed et illud ambigi non potest, hos esse uere catholicos, qui per exilia, per genera suppliciorum, per atrocitatem mortis illam fidem sine dolo uindicant, quae apud Nicaeam euangelica atque apostolica ratione conscripta est. quam deus apertissime probauit supplicio Arrii impugnantis eam.

quod si haec apud uos uera sunt, quae apud scripturas diuinas uera roborantur, aduertite, piissimi et religiosissimi imperatores, in quo rei sint, qui sub his diuinis regulis et professionibus fidem suam ac deuotionem Christo deo consecrauerunt nullum timorem diuino timori praeponentes.

sed licet Arrius sit sepultus in stercoribus, reliquit tamen suae impietatis heredes; denique non defuerunt uermes, qui de eius putrido cadauere 1 nec X et diuinitatis .. omnipotentiae om. V 2 creditur (I) 3 auguste Ycp: augusti x, agusti ac o nichenam tto, nicenam o, nycheam x 7 quoque om. o 9 in om. (ĮJ arriano (I> 10 illo diem p2: illo die VX, illum diem o ut V: sed ut (I> 11 praecauerint \'ltXCP 12 eum Cl) 14 poena orn. cp 17 hos ita, os 9: hoc Vx 20 aplica V 24 diuinis om. x 26 arius V in om. V 27 stercoribus aliquos tamen suae impietatis heredes dereliquit (I) reliquid V 28 qui de V quid xi, qui TCS putredines ocp, putridines x, putritudines Jt nascerentur. per quos quae gesserit diabolus artifex erroris, longum est exsequi, etiamsi exsequi possemus; infinita sunt enim et incredibilia, non tamen falsa. illud uero nunc, quod ad praesentem causam facit, exponimus, quod imperatorem Constantium per fraudulentam disputationem Arrianae impietatis participem fecerunt. dedissent et isti in praesenti poenas, si non oporteret secundum apostoli sententiam et haereses esse, ut probati manifesti fierent.

habentes ergo hi, quos diximus, uermes Arrii adsistentem sibi regiam potestatem primum quidem per singulos in euersionem catholicae fidei et in excidium sacrae religionis pro Arriana impietate contendunt, ita ut resistentes aut calumniis adpeterent uel poenis uel exilio cruciarent et necarent. ubi tamen amplius per suam rabiem grassati sunt et fecerunt sui ubique terrorem, non iam contenti ire per singulos, postremo cogunt undique in unum episcopos conuenire et datur locus ad synodum Orientalibus quidem Seleucia Isauriae, Occidentalibus uero ciuitas Ariminensis.

atque illic primum quidem episcopi pro sancta fide uenientes confirmant illam expositionem, quae apud Nicaeam conscripta est, ita ut nihil inde minueretur, eo quod euangelicam fidem uerbis inexpugnabilibus explicaret et Arrii impiam doctrinam diuina auctoritate damnaret. tunc demum oblatam ab Ursacio, Ualente, Germinio et Gaio huiusmodi fidei conscriptionem, quae et fidem catholicam reprobaret et Arrium absolueret, immo et introduceret pestiferam eius doctrinam, execrantur et damnant tam impiam fidem eorum quam etiam ipsos, inexpiabile scelus esse iudicantes, qui patrum fidem uenerabilem uiolent, si hos tam impios atque impiam eorum conscriptionem pateretur ecclesia.

mittunt quoque 7 Cor. I lf, 19 2 possimus <1* 3 uero om. a 4 constantinum tJ> 9 adsentientem (I. primus V 11 arrianam impietatem fi ita ut resistentes usque ad inuadere non potuerunt (§ 75; om. fi 12 penis V 14 crassati V sui scripsi: sibi V 17 isaurire V areniinensis V 23 ursatio V 27 qui scripsi: si V decem legatos ad imperatorem Constantium scribentes, quae gesta sunt, et hortantes simul, ut ipse quoque decreta patrum pro fide uenerabili contra haereticos inuiolata seruaret.

mittunt sane et haeretici legatos: quos tunc familiarissime et ut suos suscepit Constantius; eos uero legatos, qui pro fide catholica contra haereticos uenerant, reprobat et per suos nunc gratia inuitat, nunc minis perterret et interim sola dilatione discruciat, ut in ultimum, cum iram regis metuunt, cum non dignantur pro Christo filio dei exilium perpeti, cum propriis sedibus et ecclesiarum perniciosissimis possessionibus oblectantur, rescindant, quod pie uindicauerant, et suscipiant, quod ut impium damnauerant.

liceat in hoc apud uos religiosos imperatores in causa dei dolentius ingemiscere: episcopi plus iram regis terreni timuerunt quam Christum uerum deum et sempiternum regem; grauius exilium temporale esse crediderunt quam perpetuam poenam secundum Esaiam indormitabilis uermis et ignis inextinguibilis; suauiora habuerunt propria domicilia et possessiones quam in regno Christi beatam et perpetuam habitationem.

sed Constantius non contentus ruina et labe decem legatorum mittit Ariminum, ut omnes illic episcopi similiter uerterentur. qui et ipsi malo illo exemplo legatorum suorum piam fidem patrum, quam uindicauerant, reprobant subscribentes in illa fide Arrianorum, quam integro et libero iudicio damnauerant.

aduertit sapientia uestra Ariminensem synodum piissime coeptam sed impiissime terminatam. eadem autem et apud Seleuciam Isauriae ab episcopis impietas commissa est. iudicate, piissimi et religiosissimi imperatores, in quo rei sunt et in quo merentur adfligi, qui nolunt cum talibus episcopis conuenire, qui cum primum fidem integram uindicarent et impiam fidem reprobarent, postea, cum metuunt exilium, cum rebus suis et sedibus oblectantur. uertunt sententias, damnantes ad nutum haeretici imperatoris 16 Esaias 66, 24\' 10 perniciosis siriis V, corr. 0 11 rescindunt V, corr.o suscipiunt V, corr. o 13 ingemissere V 24 damnauerunt V, corr. Sirm. 29 qui a; qu 1\' illam apostolicam, quam uindicauerant, fidem et suscipientes illam Arrii, quam reprobauerant, impietatem.

nonne gratum habere debuerunt, si tamen credebant futurum dei iudicium, omnia mala perpeti quam esse uenerabilis fidei proditores, cuius uirtus sancti quoque Alexandri orationibus et Arrii supplicio fuerat adprobata? maxime cum et gloriosae passionis praecessisset exemplum licet paucissimorum episcoporum, qui ne euangelicam apostolicamque fidem uiolarent, ne impiis adquiescerent, non exilium, non supplicium nec aliquam atrocitatis mortem recusauerunt.

denique ante synodum Anminensem Paulinus de Triueris constantissimus episcopus datur in exilium piam fidem uindicans et execrans consortium Arrianorum.

sed et apostolicus uir Lucifer de Sardinia Caralitanae ciuitatis episcopus ob hoc, quod bene esset agnitus per contemptum saeculi, per studium sacrarum litterarum, per uitae puritatem, per constantiam fidei, per gratiam diuinam, a Romana ecclesia missus est legatus ad Constantium et ob hoc, quod fidem uenerabilem uindicauit, quod detexit et conuicit haereticos, ductus est in exilium cum omni atrocitate iniuriarum.

similiter et Eusebius a Uercellis nec non et Dionysius Mediolanensium, Constantio regi primum familiaris, cum adhuc ignoraret eum fautorem esse haereticorum; postea tamen quam ei cognitum est et probatum, quod haereticos uindicaret, respuit regis impiam familiaritatem, malens exilium, ne Christi dei amicitiam perderet, ne sanctorum consortium non haberet.

sed et Rodanius mittitur in exilium nec non et Hilarius, qui etiam scripta contra haereticos et praeuaricatores edidit, licet postea uero interruperit fauens praeuaricatoribus, ut non dicamus interim, quia f ubi et 5 uirtus V: ueritas Sirm. 7 qui nec V, corr. p2 atvoeitatis mortem Y: mortis atrocitatem Sirm. 15 sacrum V, corr. Sirm. 21 dionisius V 25 amicitias V. corr. p 29 ubi et corrupte V: fauit Mazochius, Commentar. Neapol. Kalend. p. 576; interim <haereticis\' quia ubi <praeuaricatoribus ibi> et haereticis editor Oxoniensis haereticis, in quos eloquentiae suae uiribus perorauerat.

Maximus quoque de Neapoli Campaniae, eo quod esset inhabili stomacho et corpore delicatior, primum quidem, ut cederet, diu adflictus iniuriis, deinde ubi ob constantiam animi fideique uirtutem carnis infirmitate non uincitur, ductus est in exilium atque illic martyr in domini pace requieuit.

sed et Rufininus, mirae quidem simplicitatis sed admirabilior in tuenda fide, effusione sui sanguinis praeuenit exilium. denique cum pro fidei integritate persistit, hunc Epictetus atrox ille et dirus de Centumcellis episcopus ante raedam suam currere coegit et, cum diu currit, sic in uia ruptis uitalibus sanguinem fundens expirauit. sciunt hoc Neapolitani in Campania, ubi reliquiae cruoris eius in obsessis corporibus daemonia affligunt, pro gratia utique fidei illius, pro qua et sanguinem fudit.

fuerunt et alii episcopi de Aegypto, licet pauculi, quorum alii in fugam uersi sunt, alii uero in exilium dati, eo quod nollent cum episcopis impiis et crudelibus conuenire. quam utique salubre fuerat, quam pulcrum quamue gloriosum, si omnes illi episcopi pari uirtute et simili conspiratione fidem, quam recte semper uindicauerant, in finem usque ser. uassent, non exilia neque supplicia pertimescentes ad capiendam utique futuram in dei Christi regno perpetuam beatitudinem!

et tacemus, quod fortassis ipsum illum Constantium, quamuis regni potestate terribilem, tantorum tamen episcoporum unita constantia confutasset et frangeret, fortassis etiam et intellegere fecisset magnum pretium esse istius fidei, pro qua nullus episcoporum exilium proscriptiones tormenta mortemque recusaret. sed paululum territus tantus episcoporum numerus cateruatim dederunt marus impietati et ad maiorem iam uesaniam incalluit impietas tam facili strage multitudinis.

non hoc minus sacrilegium est, non haec minor impietas, quam si sub persecutore gentili idolo sacrificatum est, 3 adflictis F, corr. o 6 Rufinianus Sirm. 10 dyrus V 15 egypto F 27 pscriptiones F, corr. o2 30 incallillfuit V (eras. a): incallauit a, incaluit o, inclinauit cod. Angelic. 29:1, Sirm. 32 super secutore F, corr. o quia et in haeresi perterritum subscribere daemoniis sacrificare est, siquidem docentibus scripturis diuinis doctrina daemoniorum est haeresis, sicut et idolatria.

interea quia apud quosdam multitudo praeponitur ueritati, eo quod pauculos habeat sectatores, et ob hoc affligimur, quod in paucis sequimur inuiolabilem fidem et multos uitamus propter impias haereses et sacrilegas praeuaricatorum subscriptiones: quid censetis in hac causa o iustissimi imperatores et catholicae fidei uindices? de his duabus partibus cui calculum datis? una est pars, in qua multi sunt episcopi; sed ubi multi sunt, illic per praeuaricationem sacra Christi fides uiolata est semper ante defensa, illic metu regis Arrii suscepta impietas est semper ante damnata. ubi uero paucissimi sunt, illic per exilia, per cruciatus, per effusionem sanguinis, per ipsam mortem fides Christi uindicatur et Arrii impietas atque omnis haeresis ut summum malum execrabiles sunt.

sed etsi non est dubitandum paucos episcopos esse pretiosos de merito confessionis et inuiolabilis fidei, multos uero nullificari merito haereseos uel praeuaricationis, quia in causa ueri, maxime in causa religionis et sacrae fidei, non numerus numero comparandus est sed pura illa apostolica fides probata exiliis, probata cruciatibus licet unius, multorum infidelitatibus praeponenda est: tamen necessarium est damnatae praeuaricationis diuinum quoque praesens proferre documentum, ut sicut in Arrio impia secta eius diuina animaduersione punita praeiudicat et de sectatoribus eius, quod eadem illos poena maneat, qua torquetur et Arrius, ita et de praeuaricatoribus sacrae fidei nihil aliud sentiendum sit, quam quod in uno uel duobus praeuaricatoribus poenis praesentibus diuino iudicio determinatum est.

Potamius Odyssiponae ciuitatis episcopus primum quidem fidem catholicam uindicans, postea uero praemio fundi fiscalis, quem habere concupiuerat, fidem 2 cf. Tiraoth. I 4, 1 2 est pJ Sirm.: et V 3 idololatria Sirm. 6 uitemus V, corr. Sirm. 30 potamus V odyssipene V: Olysippone p2 in nzarg. praeuaricatus est. hunc Osius de Corduba apud ecclesias Hispaniarum et detexit et reppulit ut impium haereticum. sed et ipse Osius Potami querela accersitus ad Constantium regem minisque perterritus et metuens, ne senex et diues exilium proscriptionemue pateretur, dat manus impietati et post tot annos praeuaricatur in fidem et regreditur ad Hispanias maiore cum auctoritate, habens regis terribilem iussionem, ut si quis eidem episcopus iam facto praeuaricatori minime uelit communicare, in exilium mitteretur.

sed ad sanctum Gregorium Eliberitanae ciuitatis constantissimum episcopum fidelis nuntius detulit impiam Osii praeuaricationem; unde et non adquiescit memor sacrae fidei ac diuini iudicii in eius nefariam communionem. sed Osius, qui hinc plus torqueretur, si quis ipso iam lapso staret integram fidem uindicans inlapsa firmitate uestigii, exhiberi facit per publicam potestatem strenuissimae mentis Gregorium, sperans quod eodem terrore, quo ipse cesserat, hunc quoque posse cedere. erat autem tunc temporis Clementinus uicarius, qui ex conuentione Osii et generali praecepto regis sanctum Gregorium per officium Cordubam iussit exhiberi.

interea fama in cognitionem rei cunctos inquietat et frequens sermo populorum est \'quinam est ille Gregorius, qui audet Osio resistere?\' plurimi enim et Osii praeuaricationem adhuc ignorabant < et), quinam esset sanctus Gregorius, nondum bene compertum habebant. erat enim etiam apud eos, qui illum forte nouerant, rudis adhuc episcopus, licet apud Christum non rudis uindex fidei pro merito sanctitatis.

sed ecce uentum est ad uicarium et multi ex administratoribus intersunt et Osius sedet iudex, immo et supra iudicem, fretus regali imperio, et sanctus Gregorius exemplo domini sui ut reus adsistit non de praua conscientia sed pro conditione praesentis iudicii, ceterum fide liber, et est magna expectatio singulorum, ad quam partem uictoria 1 ossius V et sic semper per duplicem s hyspaniarum V 3 Potamii Sirm. quęrela V minisque Sirm.: in his quę V 10 elibtritarie Y, corr. p2 16 quod del. pJ, om. Sirm. 23 et add. Sirm.: om. V 32 at V, corr. o declinet. et Osius quidem auctoritate nititur suae aetatis, Gregorius uero auctoritate nititur ueritatis; ille quidem fiducia regis terreni, iste autem fiducia regis sempiterni. et Osius scripto imperatoris utitur, sed Gregorius scripto diuinae uocis obtinet.

et cum per omnia Osius confutatur, ita ut suis uocibus, quas pro fide et ueritate prius scripserat, uindicaretur, commotus ad Clementinum uicarium (non) inquit \'cognitio tibi mandata est sed exsecutio. uides, ut resistit praeceptis regalibus: exsequere ergo, quod mandatum est, mittens eum in exilium). sed Clementinus, licet non esset Christianus, tamen exhibens reuerentiam nomini episcopatus in eo maxime homine, quem uidebat rationabiliter et fideliter obtinere, respondit Osio \'non audeo\' inquiens (episcopum in exilium mittere, quamdiu adhuc in episcopali nomine perseuerat. sed da tu prior sententiam eum de episcopatus honore deiciens et tunc demum exequar in eum quasi in priuatum, quod ex praecepto imperatoris fieri desideras\'.

ut autem uidit sanctus Gregorius, quod Osius uellet dare sententiam. ut quasi deiectus uideretur, appellat ad uerum et potentem iudicem Christum totis fidei suae uiribus exclamans \'Christe deus, qui uenturus es iudicare uiuos et mortuos, ne patiaris hodie humanam proferri sententiam aduersus me minimum seruum tuum, qui pro fide tui nominis ut reus adsistens spectaculum praebeo, sed tu ipse, quaeso, in causa tua hodie iudica, ipse sententiam proferre dignaberis per ultionem. non hoc ego quasi metuens exilium fieri cupio, cum mihi pro tuo nomine nullum supplicium non suaue sit, sed ut multi praeuaricationis errore liberentur, cum praesentem et momentaneam uiderint 20 cf. Petro I 4, 5 (Timoth. II 4, 1) 4 utitur F: nititur Sirvt. scripta Sirm. 6 iudicaretur 0 11 exibens V in eo 0: meo V 12 homine ras. ex hoinine V 15 deicient V, corr. 02 17 uerba ut autem uidit usque ad iudicare (§ 401 fere ad uerbum adfert Pseudo-Isidorus de uiris illustr. c. 14 18 dare V: ferre Isidor. deiectum V, coir. p2 19 ad uerum o2: aduersum V 20 uisceribus Isidor. 25 dignare Isidor. non ego quasi exilium metuens fugere cupio Isidor. 26 metues F, corr. 0 ultionem\'.

et cum multo inuidiosius et sanctius deum uerbis fidelibus interpellat. ecce repente Osius. cum sententiam conatus exprimere os uertit, distorquens pariter et ceruicem de sessu in terram eliditur atque illic expirat uel, ut quidam uolunt, obmutuit. inde tamen effertur ut mortuus. tunc admirantibus cunctis etiam Clementinus ille gentilis expauit et, licet esset iudex, tamen timens, ne de se quoque simili supplicio iudicaretur. prostrauit se ad pedes tanti uiri obsecrans eum, ut sibi parceret, qui in eum diuinae legis ignoratione peccasset et non tam proprio arbitrio quam mandantis imperio.

erat tunc stupor in omnibus ac diuinae uirtutis admiratio, quod in illo spectaculum totum nouum uisum est: nam qui proferre uoluit humanam sententiam. mox diuinam perpessus est grauiorem. et iudex, qui iudicare uenerat iam pallens ut reus timebat iudicari, et qui quasi reus in exilium mittendus adstiterat, a iudice prostrato rogabatur, ut parceret quasi iudex.

inde est, quod solus Gregonus ex numero uindicantium integram fidem nec in fugam uersus nec passus exilium. cum unusquisque timuit de illo ulterius iudicare.

uidetisne damnatae a deo praeuaricationis mira documenta? scit melius omnis Hispania, quod ista non fingimus. sed et Potamio non fuit inulta sacrae fidei praeuaricatio. denique cum ad fundum properat, quem pro impia fidei subscriptione ab imperatore meruerat impetrare, dans nouas poenas linguae, per quam blasphemauerat, in uia moritur nullos fructus fundi uel uisione percipiens.

non fuit auari hoc tormentum leue: moritur, qui propter concupiscentiam fundi fiscalis fidem sacram uiolauerat et, cum ad fundum properat, poenali morte praeuenitur, ne uel uisionis solatio potiretur. in sacro euangelio legimus uerba improperantis ad diuitem, qui sibi de 2 Osius residens fastu quasi regalis imperii cum Isidor. 3 conatus scripsi: conatur V, conaretur Isidor. ceruicem ac de Isidor. 4 illico Isidor. 8 tanti V: sancti Isidor. Sirm. 10 mandantis Isidor.: lIIandatis V 12 nouum Gams (Kirchengesch. von Spanien II 277): nouimus r 18 uersus est nec passus est exilium Isidor. 19 iudicare Isidor.: uindicare Y xxxv. 2 conditis uanissime gloriabatur: stulte, inquit, hac nocte anima tua abs te auferetur; quae praeparasti, cuius erunt? si quis hoc scriptum et de Potamio conuenire consideret, intelleget in eum non leuiter iudicatum, maxime passum linguae supplicium, in qua et dines ille apud inferos uehementius cruciatur.

sed et Florentius, qui Osio et Potamio iam praeuaricatoribus sciens in loco quodam communicauit, dedit et ipse noua supplicia. nam cum in conuentu plebis sedet in throno suo. repente eliditur et palpitat atque foras sublatus uires resumpsit. et iterum et alia uice cum ingressus sedisset. similiter patitur nec adhuc intellegens poenas suae maculatae communionis. nihilominus postea cum intrare perseuerasset, ita tertia uice de throno excutitur, ut quasi indignus throno repelli uideretur. atque elisus in terram ita palpitans torquebatur, ut cum quadam duritia et magnis cruciatibus eidem spiritus extorqueretur, et inde iam tollitur non ex more resumendus sed sepeliendus.

scit hoc, quod referimus, magna ciuitas Emerita, cuius in ecclesia plebs hoc ipsum suis uidit obtutibus. sed et hoc considerandum est, quia Florentius haec passus est, qui nondum subscripserat impietati. sed tantum quod communicauit praeuaricatoribus fidei non ignorans eorum praeuaricationem.

hoc ideo intulimus. ut uideant illi, quid sibi agendum sit, qui cum non subscripserint ut praeuaricatores, tamen per communionem praeuaricatoribus sibi cognitis copulati sunt. et puto quod intellegant, quid exemplo Florentii timere debeant.

sed longum est referre alia quoque documenta poenis praesentibus damnatae praeuaricationis, quae diuinum iudicium uariis in locis exercuit. ad hoc scilicet, ut qui scripturas diuinas quadam ratione non respicit, uel praesenti ultionis diuinae animaduersione intellegat, quid sibi sectandum sit quidue uitandum. 1 Luc. 12, 20 17 more F: morte inepte Gams l. c. p. 31» 22 retulimus Sirm. 30 ultionis scripsi: ultione V diuina o animaduersionis cod. CorsÜt. 81i 31 uitandum o2: ntendum V uindicare uoluit deus uel in paucos sine dubio et illa ratione. <ne>, quae per scripturam diuinam de praeuaricatorum futuris suppliciis minitatur, uelut fabula putaretur, si nunc in hoc saeculo in neminem uindicaret.

intellegant nunc omnes episcopi praeuaricatores fidei, quam grauissimis suppliciis reseruati sunt, quando in suos socios in hoc quoque saeculo ad stuporem omnium uindicatum est. ad hoc enim etiam praesentes poenas praeuaricationis exposuimus, ut quod in paucos uindicatum est, credatur et in omnes eorum similes uindicari, maxime cum et scriptura diuina hoc ipsum adseueret, quod et per praesentia documenta monstratum est, et hoc consideretur, piissimi imperatores, in quo rei sunt. qui cum talibus diuina sacramenta non copulant, quorum et perpetua supplicia sacris leguntur in libris et suppliciorum exempla uidentur in saeculo.

Sed quaesumus miram beniuolentiani uestram. ut adhuc nobis pro contemplatione Christi dei infatigabilem audiendi patientiam commodetis. dum adhuc, summatim licet. exponimus, in quantum creuit impietas. execrabiles enim Arriani in partibus Orientis et maxime in Aegypto non fuerunt hoc solo contenti. ut episcopi damnata fide integra in eorum impiam sententiam declinarent, sed hos ipsos. qui primum fuerant per catholicos episcopos ordinati. ubi pro eorum desideriis subscripserunt, in laieorum numerum exige bant et postea iterum eos idem haeretici episcopos ordi nabant, ut non solum fidem catholicam damnare uiderentur sed etiam ordinationem factam per catholicos episcopos.

intendite in hoc aduersus catholicos quasi quendam triumphum haereticorum et miseram et quasi ultimam et foedissimam captiuitatem in his episcopis. qua damnata pia fide et catholicis episcopis in eorum se dominium delusionemque tradiderunt metu exilii et ut episcopale nomen apud homines retinere uiderentur, quod utique iam apud deum post subscriptiones 2 ne add. p2 19 execrabilis V, corr. o 20 ••gypto V 2$f\'i dam V 30 qua damnata scripsi: quadam nata V, «•<)i»(l«\'ian;ita Sin". 32 per. tinere V, corr. f-2 S rm. 2* impias non habebant. sed ideo nominis istius etiam cum omni dedecore quaerebatur auctoritas, ne illis possessiones ecclesiae tollerentur, quas utinam numquam possedisset ecclesia, ut apostolico more uiuens fidem integram inuiolabiliter possideret! et nunc his talibus non communicare summa impietas dicitur et hoc sub uobis imperatoribus, qui, ut uestrae constitutiones elocuntur, uenerabilis ecclesiae diuinam sanctimoniam uindicatis (non est autem mirum. si haec tam atrocia eorum commissa occupati rei publicae prouisionibus ignoratis).

has eorum impietates execrantes episcopi, qui pro fide poenas exilii perpetiebantur uel qui se in fugam dederunt, licet essent corpore discreti per interualla regionum, tamen spiritu in unum positi per mutuas litteras apostolico uigore decernunt nullo genere talibus episcopis posse communicari, qui fidem illo modo, quo supra retulimus, prodiderunt, nisi si laicam postulauerint communionem dolentes suis impietatibus.

sed mortuo Constantio patroao-4iaereticorum Iulianus solus tenuit imperium. ex cuius praecepto omnes episcopi catholici de exiliis relaxantur. solet hoc facere diuinitas, ut etiam per aduersarios Christianae religioni suae consulat, ut tanto magis. qui cultores sunt Christi, pro fidelibus elaborent.

sed non multo post Iuliano intercepto Iouianus efficitur imperator, qui uindicans fidem catholicam dedit calculum episcopis catholicis. sed illi egregii episcopi, quam(quam) sub Constantio integram, quam uindicauerant, fidem haeretica subscriptione damnauerant, uidentes quod imperator pro catholicis episcopis interuenit, iterum se ad confessionem fidei catholicam transtulerunt. et ubi iam fides et ueneratio Christi est, quando pro terreni imperatoris arbitrio episcopi nunc ex catholicis fiunt haeretici et idem ipsi ex haereticis ad fidem catholicam reuertuntur?

sed etsi quidam confessores fatigati in ultimo talium se com. muuioni iungendos esse crediderunt euertentes illa statuta, quae prius aduersus eos prophetica et euangelica atque 20 religionis V, correxi 22 iobianus V 24 quamquam scripsi: quam T\' 32 statua T", com. o2 apostolica auctoritate decreuerant, numquid hoc potest diuinam obruere ueritatem? numquid hoc potest euangelicis praeiudicare doctrinis? numquid apostolicas labefactare sententias et illam praesertim dei uocem dicentis: qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit?

sed etapostoli Pauli uasis electionis a Christo domino pronuntiati, cuius ad Galatas scribentis haec uerba sunt: sed etsi nos aut angelus de caelo euangelizauerit praeterquam euangelizauimus uobis, anathema sit! unde et idem ipse inferius in eadem epistola prosequitur dicens: si enim. quae destruxi, haec iterum aedifico, praeuaricatorem me constituo. confessor utique factus est de euangeliis, de uocibus prophetarum, de doctrinis apostolorum: quis fidelium dubitet hunc confessionis meritum non habere, si scripturarum diuinarum iura subuertens incipiat aedificare, quae destruunt euangelia?

an non scripturae diuinae impugnantur, quando cum episcopis filii dei negatoribus pax ecclesiastica copulatur? quis est enim. qui considerans uim diuinae religionis pacem perfidorum deo placere confidat, nisi si, ut a patribus decretum est, in laicorum se numerum tradant suae perfidiae dolentes?

sed esto, habeant pacem cum infidelibus: in quo tamen offendunt, in quo laedunt imperatores, in quo rem publicam uexant, qui diuini contemplatione iudicii huiusmodi pacem respuunt, quae sacrilegos recipit, praeuaricatores fidei honorat, fauet hypocritis, despicit ueritatem, Christi dei ueri filii negatores tamquam dominos ecclesiae constituit, populum perfidiae labe contaminat, euertit euangelia? hinc rei sumus, hinc sub nominis uestri auctoritate patimur persecutiones ab his episcopis, qui pro nutu prioris imperatoris haeresim uindicantes contra fidem catholicam perorabant. heu gemitus: idem episcopi aduersus fideles et catholicae fidei defensores 4 Matth. 10, 22 5 cf. Act. 9, 15 6 Gal. 1. 8 9 Gal. 2, 18 5 uasis .. pronuntiati scripsi: uas .. pronuntiantis V 6 galathas V 13 fidelium V: fidelibus a, unde fidelis p2, fideles Sirm. quis Hariel: qui V dubitat Sirm. hunc V: tunc Sirm. 18 si Olli. Sirm. 25 dominus ecclesia V, corr. ?2 Sirm. 29 perhorabant V haeretici prius imperatoris decreta praeferebant, idem et nunc episcopi aduersus fideles et catholicae fidei defensores catholicorum imperatorum iura proponunt!

haec cum dolore omnium uiscerum loquimur deflentes, non quod non sit fidelibus gloriosum sub quolibet pro uero perpeti, sed quia tantus est stupor in saeculo. ut haec illorum tantis inuoluta perfidiis non agnoscatur impietas. ut nemo intellegat, quomodo etiam regias aures semper inludunt in uexationem Christianorum et fidelium sacerdotum sed sub uocabulo pacis impietas tegitur et speciosum nomen unitatis opponitur ad patrocinium perfidorum.

sed bene, quod ipse saluator uirtutem suae pacis exposuit, ne quis simplici pacis uocabulo caperetur et eam quibuscumque saeculi impietatibus copularet, dicens pacem meam relinquo uobis, pacem meam do uobis; non sicut hic mundus dat. ego do uobis. pacem suam a mundi pace discreuit. nam si haec pax deo grata est, quae in ecclesiam recepit episcopos infideles, quid ergo opus est in persecutionibus aestus perpeti, carcerem sustinere. ire obuiam gladiis atque omnia genera suppliciorum mortisque tolerare. quando quidem post negationem. post perfidiae sacrilegia propter pacem hanc, quam deo placere confidunt, securus unusquisque infidelium tamquam inlibatus saluo episcopali honore suscipitur?

nani iam secundum hanc adsertionem et martyres iudicandi sunt. ad quos enim fructus poenas mortemque ferre maluerunt? si enim, qui metu persecutionis negauerunt filium dei, non habent poenam. immo potius honorantur, nec martyres coronam passionis sperare debuerunt, immo potius pendunt supplicia suae temeritatis. hoc omni necesse est consequatur; non enim fieri potest. ut non ubi t contraria iudicentur. nonne manifestum 14 Ioh. 14. 27 3 praeponuut Sirm. 5 pro uero, quod coniecerat Sirna., habet T* 12 et eam Sinn.: etiam r 13 quibuscunique scripsi: quecuraque r. quicumque Sirm. 23 uano V. corr. Sinn. 30 ubi F: ibi Sirm., sibi Hartel. sed nescio an post ubi aliqua cxciderint est. ad quam uocem coartantur uocabulo pacis istius uel quod pronuntiare cogantur, ut si negatores filii dei recte in honore corroborantur, credamus martyres tamquam pro sua temeritate puniri?

sed absit: absit, ut hoc admittat con scientia Christiana; credimus enim filio dei pronuntianti: qui me negauerit coram hominibus, et ego negabo eum coram patre meo, et qui me confessus fuerit coram hominibus, et ego confitebor eum coram patre meo.

uerumtamen et in hac causa diuinum iudicium cognoscite prolatum praesentibus documentis, ne quis putaret acceptandam pacem talium episcoporum, etiamsi ad uerae fidei confessionem reuerterentur post subscriptiones impias uel nefarias haereticorum communiones, quibus scientes subcubuerunt, ne aut possessiones ecclesiae perderent aut honores. sanctus uir Maximus episcopus, cuius supra meminimus.

fidem uindicans rectam consortiumque reprobans haereticorum ductus est in exilium. in loco eius praeuaricatores ordinant nomine Zosimum. qui et ipse prius quidem catholica uindicabat. res ista in Neapoli ciuitate Campaniae acta est. cognoscit hoc sanctus Maximus et de exilio scribens dat in eum sententiam non solum episcopali auctoritate sed etiam aemulatione ac uirtute martyrii feruens in gloriam diuinam.

sed post aliquot annos beatus Lucifer de quarto exilio Romam pergens ingressus est Neapolim Campaniae, ut diximus, ciuitatem, ad quem Zosimus uenire temptauit illa forte fiducia. qua scilicet iam de impietate correxisse uidebatur. sed hunc confessor Lucifer suscipere noluit non ignorans, quae gesserat. immo et sancti spiritus feruore episcopi et martyris Maximi sententiam robustius exequitur dicens, quod episcopatum ipsum, quem sibi ut adulter uindicat spiritalis, animaduertentis 5 Matth. 10, :*3 et «2 1 quo artantnr V. correri t1 confit.:ur F. rotr. Sirm. 10 prohatl1111 Sirm. 17 exilio V, corr. u praeuaricatoreni.. /nsitnuiti quia et Mazochius l. c. p. 578 18 fort. quitlem diflem. eaUiolicam 22 feruens Mazúcllills 1. c: fruens V dei iudicio non habebit <et> hic quoque sentiet poenam suae impietatis.

sed non post multum temporis idem Zosimus cum in coetu plebis uult exsequi sacerdotis officia, inter ipsa uerba sacerdotalia eius lingua protenditur nec ualet eam reuocare intra oris capacitatem, eo quod contra modum naturae extra os penderet ut boui anhelo. sed ut uidit se linguae officium perdidisse, egreditur basilica et (res mira!) foris iterum in officium lingua reuocata est. et primum quidem non intellegitur compleri in eum sententiam martyris et confessoris, sed cum hoc totiens patitur, quotiens et basilicam diuersis diebus temptauit intrare, ipse postremo recognouit ob hoc sibi linguam inter pontificii sollemnia uerba denegari, ut sanctorum episcoporum in eum rite prolata sententia probaretur. denique cessit episcopatum, ut ei lingua, quae cesserat, redderetur.

non res antiquas referimus, quae solent quadam ratione in dubium uenire: uiuunt adhuc praesentia ista documenta, nam et Zosimus hodieque in corpore est usum iam linguae non amittens, posteaquam maluit cum amissione episcopatus uiuere dolens suis impietatibus. nonne etiam de similibus praeiudicatum est nihil illis prodesse, quod quasi sub correctione episcopi esse perseuerant? non enim correctio est ista sed inlusio, prout sunt imperatorum tempora, fidem uertere.

haec, haec res decepit et Ualentem imperatorem, cum in haereticis uidet constantiam defensionis, in istis autem egregiis catholicis inconstantiam fidei. nam utique probatur illi, quod hi, qui se catholicos adserebant, subscripsissent prius cum haereticis damnantes quam primum defenderant fidem, et dicebant haeretici si nostra fides mala est, quare sub Constantio pro ipsa subscriptum est ab his, qui nunc se catholicos dicunt hanc fidem uindicantes, quam cum primum defenderent conuicti 1 et add. Sirrn.: om. V hic V: sic Sirm. 5 capatitatem V: meatum Sirm. 6 os o: hils V 7 basilicam V, corr. Sirm. 10 et V: in Sirm. 11 ob pa: ab V 14 episcopatu a\'J rcctius ut puto, episcopatui Sirm. 20 correptione V, correxi 21 correptio ot 30 conuinti V, corr. o rationibus sub Constantio damnauerunt his rebus Ualens motus ignorans uirtutem uerae fidei et constantiam cum inconstantia conferens impietatem haereticorum cum (quadam iustitia uindicabat.

et tacemus, quod etiam sub Ualente iterum se quidam haereticis tradiderunt, quos nunc nihilominus uidemus inter catholicos nominari. inde est, unde etiam plebes haereticorum ad fidem impiam roboratae sunt, dum haeretici in malo perseuerant et, qui putantur catholici, de bono recedunt aliquotiens subcumbentes haereticis. qua enim auctoritate hi tales episcopi contra haeresim praedicant, cui se subscripsisse negare non possunt? et qua fiducia catholicam fidem plebi suadere nitantur, cum constet, quod eam impiis subscriptionibus reprobauerint?

uidetisne etiam uestris temporibus, sed ut credimus ignorantibus uobis, fidem quidem piam, atque utinam uel uere, sed etsi uere cum quadam tamen iniustitia uindicari, cum per indignos episcopos uindicatur in afflictionem piam fidem defendentium sacerdotum et in perniciem fidelium laicorum? sed nefas putatur tot praeuaricatores deicere et conscientem ad iniustitiam turbam reprobare. et ubi est iustitia uerae religionis, si addicenda est impiae multitudini et hoc sub piissimis et religiosissimis imperatoribus?

non sic in diluuio iudicatum est, ut turba uinceret infidelium, sed et Noe ille iustissimus ideo magis deo placuit, quod in illo excidio mundi solus iustus inuentus est. nihilominus et in Sodoma et Gomorra graues poenas dedit impia multitudo, unde hospitalissimus Loth ob iustitiam liberatus est cum duabus tantummodo filiabus. sed nec dei aemulator Helias, qui fuit singularis, obtritus est, cum aduersus illum quadringenti quinquaginta falsi sacerdotes niterentur, sed omnis turba illa impia sacerdotum luit poenas 23 cf. Genes. 7, 1 25 cf. Genes. 19 27 cf. Kegn. III 18 5 quidem V, corr. p2 9 quam V, corr. 02 19 consentientem o2 in marg., Sirm. 21 multitudini/III (eras. s) V 26 iustissimam V, corr. o 28 fort. quia obtritus scripsi: obtentus V 29 quadringenti o: contingenti Y sub unius fidelis manu et hoc spectante rege Achab, qui falsos sacerdotes impie uindicabat.

sed nec Iehu rex Israel detulit impiae multitudini sacerdotum; denique omnes falsos sacerdotes, qui sub rege Achab fuerant in culmine, cum religiosa fraude in domum religionis impiae conuocasset quasi eos post ritus religionis remuneraturus, iussit occidi, ita ut nemo de his superesset, et legimus. quia ob hoc factum ita placuit domino. ut filii eiusdem regis quarta progenie sederent in throno Israel.

sunt et alia multa simillima exempla. quae quidem nos non ideo dicimus. quasi qui uelimus alicuius sanguinem fundi: absit hoc a uotis nostris; hoc enim qui nunc fieri cupit, exorbitat a legibus Christianis. factum est quidem tunc, quia et illo tempore id ipsum diuina lege fieri licebat. quando adhuc totum corporaliter agebatur, donec cresceret instructio spiritalis. sed non, quia quidem nunc non licet bonis et fidelibus falsorum sacerdotum sanguinem cupere, idcirco fideles falsis sacerdotibus addicendi sunt, ita ut grauissimis eorum persecutionibus affligantur.

falsum uideatur. quod dicimus, si non uariis in locis ecclesiae fidelium sacerdotum alibi inuasae et alibi destructae sunt, si non interpellationibus illorum sancti quique comprehensi et diu ad iniurias inclusi et postremo missi sunt in exilium. si non etiam et ceteri quidam in carr-ere, alii autem tractu et caede mulcati animas reddiderunt, ob nullam aliam causam, quam quia metu diuini iudicii nolebant communicare cum perfidis uel sociis perfidorum.

in Hispania Uincentius presbyter uerae tidei antistes quas non atrocitates praeuaricatorum passus est, eo quod nollet esse socius impiae praeuaricationis illorum. eo quod beatissimo Gregorio communicaret. illi Gregorio, cuius supra, ut potuimus, fidem uirtutemque retulimus? contra quem 2 of. Regn. IV 10, 19 sqri. 7 Regn. IV 10, 30 1 manmll Y. cotr. 2 ieu V 3 multitudini o Sirm.: multitudinis V 4 achah V 12 exorbitat a o: euorbitata V 14 agebaiitur V 15 quia quidem scripsi: quicquid r. quia ol 17 adicendi V, corr. o 23 mulctati o 26 hvs;>ania V primum quidem interpellauerunt Baeticae prouinciae consularem, tunc demum sub specie intercessionis postulatae ex aliis locis plebeia colligitur multitudo et irruunt die dominica in ecclesia et Uincentium quidem non inueniunt, eo quod ipse praemonitus etiam populo praedixerat, ne illo die procederent, quando cum caede ueniebant. hoc enim putauit fieri melius. si irae locum daret.

sed illi, qui ad caedem parati uenerant, ne sine causa furor illorum uenisse putaretur, certa Christo deo deuota ministeria, quae illic inuenta sunt. ita fustibus eliserunt. ut non multo post expirarent. sed quia plebs sancta Uincentii presbyteri magis eos execrabantur post illas eorum caedes, quae in dominico factae sunt, egregii episcopi, ut plebs uniuersa terreretur, ab ipsis principalibus incipiunt: denique postulant exhibitionem decurionum ciuitatis illius et ut includantur in carcerem. ex quibus unus principalis patriae suae, eo quod fidem firmiter ut fidelis in deo retineret execrans labem praeuaricationis, inter eos et ipse catenatus fame frigore necatus est cum fletu et gemitu illius prouinciae, quae honestam uitam eius optime nouerat.

egregii et catholici episcopi Luciosus et Hyginus huius crudelitatis auctores sunt. et interea inuaserunt quidem basilicam, sed fidem plebis inuadere <non> potuerunt. denique alibi in agello eadem plebs basilicam sibi ecclesiae fabricauit, ad quam cum sancto Uincentio conueniret. sed satanas, qui nusquam patitur Christum pie coli. inflammat eos et iterum deposita postulatione ex diuersis urbibus decurionum ac plebeia multitudo colligitur.

simul etiam et presbvteri eius ad locum ueniunt, ecclesiae illius ianuas confringunt diripientes inde, quicquid ad sacra ecclesiae ministeria pertinebat. et postremo, quod 1 beaticae V, corr. 02 4 ecclesiam a3 Sirm. 5 procederet Sinn. lJf pORt Uominioo del. cede V egregii scripsi: egressi V 14 et supra lin. Tx: om. Sirm. 15 includantur V sed a tx u corr. 21 sunt V: futrunt Sirm. 22 non add. o; om. V denique) rursus incipit ell (excepto y 23 \'.-cok-siae F*: ecclesiam r?, ecli-sia om. Sirm. 24 r-athanas V 26 plebeia r-cr: plebea V, plebia Yo, plebem iam z, 27 et om. y. 29 sacrae (I) posttremo V horroris est dicere, ad cumulum perpetrati sacrilegii ipsum altare dei de dominico sublatum in templo sub pedibus idoli posuerunt. haec utique illi faciunt, qui paenitentes de impia subscriptione suscepti sunt ad catholicam disciplinam propter bonum pacis et unitatis! quid grauius gentilis cultor idolorum faceret, si haberet licentiam ecclesiam persequendi?

sed apud Triueros Bonosus presbyter inclusus intestatus ac diu poenas senex dedit propter obseruantiam intaminatae fidei illius, pro qua et inclytus Paulinus eiusdem ciuitatis episcopus in exilio martyr animam dedit. in ipsa quoque urbe Roma quam graues persecutiones fidelibus inlatae sunt! ubi et beatus Aurelius episcopus communicans beatissimo Gregorio aliquotiens afflictus est; sed hic uir sanctus, licet sit saepenumero afflictus, tamen propria accersione requieuit.

in Macarium uero presbyterum multa impiorum commissa sunt. hic erat in eadem urbe Roma presbyter mirae continentiae, non uino stomachum releuans, non carnis esculentia corpus curans, sed oleo solo escas asperiores mitigans, ieiuniis et orationibus uacans. sane pro merito fidei et abstinentia habebat gratiam sancti spiritus in hoc, ut de obsessis corporibus eiceret daemonia. ideo uitam eius meritumque memorauimus, ut tanto magis impii iudicentur hi, qui tales uiuere non sinunt in Romano imperio.

eodem tempore grauis aduersum nostros persecutio inhorruerat infestante Damaso egregio archiepiscopo, ita ut fidelibus sacerdotibus per diem sacros plebis coetus ad deseruiendum Christo deo conuocare libere non I erroris (It cum illum X, cum illo 9 perpetratis V 2 altarem ass sublatum .. idoli om. z, 4 catholica disciplina clt 5 quid V: que clt 6 si haberet owi. © 7 treuiros x, treueros 3, treuerus xz> 9 inclytus om. z> 11 grauis rtxs persecutionis 3*3, persecutionibus x 12 communicat X, commune cum ;. 14 arcessione clt 15 macharium Vel. (machario x?) multa Y: uitia clt 16 in V: de eadem om. clt 17 escolentia?, excolentiaX 18 solo V: etcł> 19 abstinenti 5, abstinentiae Sirm. 21 eiceret 0: eicere V, eiecerit <1> (eieceret s) 22 hii ox-s uidere clt 23 senunt X, sustinent ? 25 dies clt plebes M9 26 coetus y: colligere (collegere X) et eos clt (et eos .. liceret om. x) seruiendum z. liceret. sed quia pro conditione rerum quolibet tempore uel clam salutis nostrae sacramenta facienda sunt, idem sanctus presbyter Macarius dat uigilias in quadam domo conuocans fraternitatem, ut uel noctu diuinis lectionibus fidem plebs sancta roboraret.

sed diabolus, qui fauet impiis, quia et impii fauent diabolo, nec in occulto patitur diuina sacramenta celebrari. denique tendunt insidias clerici Damasi et, ubi cognouerunt, quod sacras uigilias celebrat cum plebe presbyter Macarius, irruunt cum officialibus in illam domum et plebem dissipant non resistentem ipsumque presbyterum comprehensum non iam ducere dignantur sed per silices trahunt, ita ut in coxa eius perniciosum uulnus fieret, atque alio die sistunt eum ante iudicem ut magni criminis reum.

cui quidem iudex ueluti sub imperiali rescripto et minis extorquere contendit, ut cum Damaso conueniat. sed presbyter memor diuini iudicii praesentem iudicem non timens reppulit perfidi communionem atque ideo datur in exilium et, cum est apud Ostiam, atrocitate illius uulneris moritur.

cuius quidem tanta fuit sanctitas, ut eum etiam episcopus loci illius nomine Florentius communicans Damaso cum quadam ueneratione suspexerit. namque cum in quodam uetusto monumento eum fratres sepelissent, non est passus idem Florentius iacere eum illic, ubi indigna sepultura uideretur, sed transfert eum inde et sepelit in basilica martyris Asterii, ubi in loco presbyterii qui t iuxta sepulturam. hoc pio suo obsequio, in quantum poterat, Damasi 1 uol clam .. facienda sunt om. x 3 macharius V-I) conuocans o: conuocariJl/l (eras. s) V, conuocant fi 4 ut om. fi diuina fide .. roboraretur <1* 6 in om. <I> 7 et om. ax 8 macharius V-I) 9 inruunt (I) officiliabus V 11 coxsa V 12 sistunt V: statuunt <I> 13 uelut tP 15 praesente iudice ((J 16 perfidiae 4> (perfidei 1\') 17 est apud om. fi ostiam ?: hostiam x:, hostiaIII! V, hostia ic atrocitatis <I> 23 transfert V: transferens ?Y., transfers KJ et om. <!\' sepelliit X, sepeliens 5 24 basilica V ubi V: ibi4>; presbyterii V: presbiteri X, presbiter s; iuxta VKO: iusta x?; 25 sepulturam Y: sepulturam habent <l>; locus COITuptttS. fort. ubi in loco presbjterii quiescit iusta sepultura scelus a se facere contendebat alienum.

aduertat tranquillitas uestra: si haec fieri uultis in Romano imperio aduersus sanctos et fideles ab his qui praeuaricatores sunt, nonne metus est, ne sanguis fidelium Romanum grauet imperium? nam idem Damasus accepta auctoritate regali etiam alios catholicos presbyteros nec non et laicos insecutus misit in exilium perorans hoc ipsum per gentiles scolasticos fauentibus sibi iudicibus, cum utique uestrae constitutiones aduersus haereticos decretae sint. non aduersus catholicos, et tales catholicos, qui fidem integram nec sub haereticis imperatoribus reliquerunt, et quidem grauia multa perpessi.

sed et nuper temptauit grauiter persequi beatissimum Ephesium episcopum sanctae fidei aemulatione feruentem, ordinatum intaminatae plebi Romanae a constantissimo episcopo Taorgio et ipso inlibatae fidei uiro. sub inuidia falsi impositi cognomenti per suos defensores interpellans iudicem Bassum quasi aduersum Luciferianos.

sed Bassus olim catholicam fidem uenerans sciebat in Lucifero nullam haereseos fuisse prauitatem, quippe quem et bene nouerat pro fide catholica decem annos exilia fuisse perpessum, et pro constantia suae integritatis reppulit accusationes Damasi negans se facturum, ut homines catholicos et integrae fidei uiros insequeretur, dicens maxime, quod ipsae constitutiones imperatorum contra haereticos solummodo promulgatae uideantur, non contra hos, qui sanctissimam fidem sine saeculi ambitione conseruant. et tunc primum erubuit Damasus, quod inuentus est iudex, qui solus imperialia scripta piissime interpretans tueretur.

nam et hoc ipsum necessarium est, ut falsi cognomenti discutiamus inuidiam, qua nos iactant esse 4 romanorum (I) 7 sibi om. o 10 fidem integramI incipit rursus 7 12 effesiuin V, eresium x\'JZ. heresium kz, . sanctitate II) la feruente I" intemante X. intimante y, intimanite x plebe (plebem Z) romana tl) 15 uero (I) inuidia a falsi V 17 luciferum (I) 18 hereseus 3x, heresius Y 20 constantiae suae integritate fi 22 ipse VtI>. corr. 0 23 modo ex modo corr. V 24 fide 7t-s. fidei x 25 conseruans Y- 27 et om. 3 ipso V 28 falso X, falsum Y iactant esse V: iactantes II) Luciferianos. quis nesciat illius cognomentum tribui sectatoribus, cuius et Bona aliqua doctrina transmissa est ad discipulos ex auctoritate magisterii ? sed nobis Christus magister est, illius doctrinam sequimur atque ideo cognomenti illius sacra appellatione censemur, ut non aliud iure dici debeamus quam Christiani, quia nec aliud sequimur quam quod Christus per apostolos docuit. haereses autem ideo hominum appellationibus denotatae sunt, quia et hominum commenta tradiderunt. perdit enim in se Christiani nominis appellationem, qui Christi non sequitur disciplinam.

dicant nunc, quid Lucifer nouum docuerit. quod non ex Christi magisterio traditum est, quod non ab apostolis discipulis saluatoris transmissum est in posteros. et bene, quod libros scripsit ad Constantium, non, ut plerique, gloriam captans ingenii sed diuina testimonia aptissime congerens contra haereticos et contra ipsum patronum haereticorum. ad diuinam aemulationem pro filii dei amore succensus. denotent. quid illic contrarium scripturis, quid nouum quasi haereticus scripsit. quos quidem libros.

cum per omnia ex integro ageret, suspexit et Athanasius ut ueri uindicis atque in Graecum stilum transtulit, ne tantum boni Graeca lingua non haberet. parum est: quin etiam propriis litteris idem Athanasius eosdem libros praedicat ut prophetarum et euangeliorum atque apostolorum doctrinis et pia confessione contextos. et quamuis plurimis in eum laudibus erigatur, tamen non aequat ad meriti eius praeconium. et quidem cum amplius laudare non posset: ita rerum eius supereminentia quaeuis laudans lingua superatur.

sed Lucifer 22 Athanasii ad Lncifer. epist. (VI, Luciferi ojip. >>tl. Hartel p. i2:,, 8 ft\'.) 1 tribuisse «l» 2 et V: in II) 5 apellatione V _did (dicere l") iure trap. (I) 6 tjuia (It: qui V 10 quid V: qui «I» (quae a) luciferum tĮ> 11 magisterium Ys 15 patronum V: tronuni (It 18 cum om. V 19 uiri (P 20 uindicis V: uindices X. uindex Y 21 graeca om. l» qui V 23 euangelistarum Sirm. doctrinisj reliqua om. 3 24 plurimis meritis eius fi omissis intermedm 26 posset V: possit et (I) eius om. V 27 supereminentiam Yx ignarus licet artificiosae eloquentiae, tamen ut prophetico et euangelico atque apostolico more scriberet, quod super omnem humanam eloquentiam est, habuit gratiam sancti spiritus ex merito rectae fidei et sincerissimae conscientiae. per quem etiam diuinas uirtutes operatus est non solum in Sardinia sed in ipsis quoque quatuor exiliis usque adeo, ut eum aduersarii magum dicerent, cum apostolicas uirtutes per eum fieri negare non possent.

uenit ad hunc et sanctus Gregorius et admiratus est in illo tantam doctrinam scripturarum diuinarum et ipsam uitam eius uere quasi in caelis constitutam. iam quantus uir Lucifer fuerit, cum illum admiretur et Gregorius, qui apud cunctos admirabilis est non solum ex conlisione illa Osii sed etiam ex diuinis uirtutibus, quas habens in se gratiam sancti spiritus exsequitur?

quid ergo ? et in hoc impii sunt, <quod>cum Lucifer secundum scripturas diuinas et crediderit et docuerit et uixerit et in nomine Christi sit uirtutes operatus. ad opprimendos uerae fidei uindices Luciferi nomen imponant, nescientes miseri summum se committere sacrilegium, cum doctrinam Christi sub hominis appellatione designant, sicut et in hoc impii sunt. quando sacrilegas institutiones pro arbitrio hominum editas sub Christiani nominis auctoritate defendunt. an non summa impietas est iniquitates suas et sacrilegia sub Christi nomine uindicare? an non summa impietas est piam doctrinam sub Christi nomine consecratam humanis appellationibus denotare? sed haec fraus, haec atrocitas aduersus fideles in Hispania et apud Triueros et Romae agitur et in diuersis Italiae regionibus. 1 artificiose V: artificium reus lr, artificio reus ic, artificior cos x 3 ex (It: et V 4 quem X: quae VY 7 magum Y et ex magnum corr. x: magnum VK fierint X, iferent 9, fierent et X 10 constitutam S\'irn:.: constitutum V (constituti o2), constituta (It 11 quantum uis tP 12 condicione (-nem r.X) illa (-am r) hostiae (I) 13 habent cP 15 quod inserui: om. V(I) et om. (It 17 primendos Y opponant (It, imponunt Sirm. 20 sint V 21 edita V 23 est V: et cj) pia (impia I\') doctrina (It 24 consecrata (It 25 donari «I) 26 hyspania Y triberos Y, treueros x. treuerus Tt: 27 relllfgionmus (eras. li) V

Adserendum nunc necessario est, quod in his partibus gestum est, ubi egregii episcopi non fidei ueritate sed sola catholici nominis appellatione uestiti non solum per iudices neque tantummodo per manum militarem fideles et ueros catholicos dissipant sed etiam interdum per suos clericos ignorantibus iudicibus uel etiam dissimulantibus atrocia exercent. et qui finis erit, si cuncta referamus, quae singuli quique fidelium passi sunt atque patiuntur? unum tamen atrox persecutionis facinus ad compendium referendum est, quod in Aegypto apud Oxyrynchum commissum est sub totius testimonio ciuitatis.

certa pars est apud Oxyrynchum sanctae plebis, in cuius sacro numero plerique quanto intentius ad res diuinas studium curamue posuerunt, tanto sollicitius diligentiusque fidem catholicam inuiolabiliter seruare contendunt, ita ut se nullis haereticis nullisque praeuaricatoribus per diuina commisceant sacramenta. ad hanc obseruantiam plerique eorum eruditi sunt exemplo et motu beatissimi Pauli, qui isdem fuit temporibus, quibus et famosissimus ille Antonius, non minori uita neque studio neque diuina gratia quam fuit sanctus Antonius. nouit hoc et ipsa ciuitas Oxyrynchus, quae hodieque sanctam Pauli memoriam deuotissime celebrat.

sed haec ipsa pars plebis, ubi uidit episcopum illius ciuitatis nomine Theodorum in impiam praeuaricationem fuisse conlapsum, ita ut non solum fidem integram condemnaret neque ut tantummodo impie subscriberet sed ut etiam laicum se fieri ab impio Georgio pateretur et denuo ab ipso haeretico episcopum ordinari. exsecrata est eius communionem habens secum presbyteros et diacones illibatae fidei, per quos fruebatur diuinis sacramentis 1 adserendum .. partibus om. rc necessarium (It 2 egrigii (sic) V: aegri «1» 3 iudicem (I) neque V: aeque JTX, et que Y 4 militare (It uiros Ytt 5 cfos V 7 referimus singillatim quique (It S persecutiones Yo. persecutionem V 9 egypto V 10 oxorynchum V: exorvnchum kx, exorincum Y et similiter per eso etiam ceteris locis 11 sancte V: sacre (I) 13 posuorum V 14 seruare om. tc ita om. (I) 15 praedicatoribus (I) 17 monitu xo Sirm. 18 minor Hartel 19 noil V 20 sancti (It 21 memoria «I» 23 impiarum rcx. impiorum errorum 1\' 27 exsecreta (corr. o) est V: exacratam *l> 28 fouebatur*l> (fabebatur n) diujni sacramenti (I) XXXV. 3 una cum supra memorato beatissimo Paulo. sed postea etiam episcopum sibi per tunc temporis episcopos catholicos ordinauit sanctum Heraclidam, tanto magis idoneum, quanto et firmius contra haereticos et praeuaricatores debuit ordinari, qui et in uita esset perspicuus, a prima aetate deo deseruiens contemptis bonis saecularibus et in fide et doctrina perfectus existens. unde et pro apostolica fide, pro doctrina euangelica, pro conuersatione caelesti apud cunctos illic uenerabilis est, solis tantummodo haereticis et praeuaricatoribus displicens; unde et magis deo placet, cum talibus displicet.

sed hic tantus ac talis ita coepit exercere pontificium, ut ad opinionem fidei eius et doctrinae atque ipsius sanctissimae conuersationis plerique etiam de longissimis regionibus aduenirent execrantes nefariam praeuaricatorum societatem eiusque sacrosanctum consortium desiderantes.

sed ille egregius bis episcopus hoc non patitur. et primum quidem uexat per publicas potestates, ita ut aliquotiens solum intempesta nocte raptum per lancearios de urbe sustulerit. sed cum eaedem potestates non in hoc perseuerant, in quo temerarie coeperant (quod enim ius habere poterant contra episcopum catholicum ? unde et merito a coepta persecutione cessarunt, maxime unus ex ipsis etiam diuina plaga admonitus), tunc egregius iste bis episcopus iam propriis uiribus nititur et mittit turbam clericorum ad ecclesiam beati Heraclidae catholici episcopi eamque euertit destruens undique parietes, ita ut ipsum altare dei securibus o 1 una V: sunt n, om. x, sententia Y super V 2 eps K, episcopis x, episcopus Y catholicus Yx 3 sanctam «1» eraclidam V: heraclidem <1> idoneo •!> 6 sclaribus V 7 p aplica V 8 conuersione V apud V: a populo $ cunctus •/, ninctus 11*9 10 deo om. K 12 atque ipsius] finis folii 49 in codice /; excidit folium unwn; quod hodie est folium 50 incipit a uerbis ubi autem idem (pag. 38, 18) 13 aduenerint »* 14 societatem eiusque V: societate que nx, societate atque o sacrnsancto (!) fidei consortium interpolat o 17 intempestate \'It? lanciarios o, lanciarius ax 18 eadem F<!\\ coiT. 0 19 temerarie ceperant V 20 habere om. <1> episcoporum V et om. (I) 21 a cepta 0: accępta V, accepta <l> 24 heraclyde V dissiparet, cum horrore totius ciuitatis et gemitu, quod illa ecclesia euerteretur, cuius episcopum etiam diuersae partis homines rectae et illibatae fidei confitentur.

aduertite, quaesumus, piissimi imperatores et rectae fidei uindices: numquid pro tam impiis episcopis edicta proponitis, ut hi affligantur, qui ob meritum fidei et sanctissimae uitae mundo ipso pretiosiores sunt? credite, religiosissimi imperatores, beatum Heraclidam unum esse de illo numero sanctorum, de quibus refert scriptura diuina dicens: circuierunt in melotis et caprinis pellibus, indigentes, in tribulationibus et doloribus afflicti; quorum non erat dignus mundus.

quomodo enim beatus Heraclida non talis est, qui omnia saecularia respuens oblectamenta per ipsas amaritudines confragosae uitae istius aemulans dominica uestigia nudus expeditusque uirtutum iter salutare sectatur, qui sic pro diuinae fidei amore conspirat, sicuti et sanctos legimus conspirasse. nihil habens de saeculo quam pro fide tribulationes et dolores, sic uiuens, sic incedens, sicuti et illi sancti, de quibus supra positum est testimonium? merito ergo et beatus Gregorius ceterique sancti episcopi sanctimoniae istius uenerabili consortio in tot malis afflictae ecclesiae uelut diuinis solatiis releuantur.

non solum autem in tam uenerabilem episcopum grassatus est Theodorus sed et in ipsam sanctissimam plebem eius, quae pro sincerissimi et fidelissimi sacerdotis doctrina et moribus instituta est. et longum est referri, quae contra pudorem propositumue sacrarum uirginum molitus est, quarum monasteria pro merito sanctimoniae earum 9 Hebr. 11, 37 sq. 2 uerteretur V parti (I) 3 hominis rcs fidei om. I() auertite V 4 recte Frt», rictae x 5 hii adfligant <1* 6 meritis II) 7 lierachdam Y, eraclidam o, heraclidem x 8 esse om. m 9 in om. <I> melotias x, melotic.s x, melucias <p 11 quorum non erat numerus (!) salutaria (salutarique 1\') sacramenta fidelium etc. (pag. 37, 9) <l> omissis intermediis 12 heraclydf/II V non talis bis s:ripsit V, corr. 0 16 sicuti bis scripsit V. corr. o scos (pro seos) V 23 crassatus V 24 eiusque V 26 sacratum V, corr. Sirm. 3* ciuitas ipsa ueneratur. sed et ipsos seruos dei aliquotiens atrocibus afflixit iniuriis, quos magis probauerat sanctiores. sed quid mirum, si oues ut lupus affligeret, quarum bonum pastorem frequenter affligit ?

ecce, qui sub uobis piis imperatoribus et pro fide catholica uenientibus iactat se esse catholicum, euertens ecclesiam catholicorum, persequens catholicos sacerdotes et seruos Christi nec non et sacras eius uirgines impie affligens! hic est egregius et sanctissimus ille episcopus, qui cum fuisset primum a catholicis episcopis episcopus ordinatus, postea ab impio Georgio in laicorum numerum redactus nihilominus ab ipso Georgio episcopus ordinatus est in uexationem fidelium, sedens et communicans in una eademque ciuitate cum Apollonio Melitianorum episcopo consentienti impietatibus Georgii et cum ipso item Apollonio idem Theodorus persequens beatum Heraclidam catholicae fidei uindicem!

ecce, cui quasi catholico basilica nunc tradita est Apollonii ex generalis edicti uestri auctoritate, cum utique idem Theodorus, qui quasi catholicus haeretici Apollonii basilicam accepit, similiter impie gessit, ut gessit et Apollonius, nisi quia atrocius gessit Theodorus, cum de episcopo catholico fit laicus, damnans piam fidem et subscribens Arrianae impietati, ut ab haeretico iterum episcopus ordinetur! sane hinc se uult catholicum uideri, quod et ipse nunc quosdam presbyteros seu diacones Apollonii facit suasu quodam laicos et eos iterum ordinat, ut uideatur turpissimae istius ordinationis uicem referre, quam passus est. numquid non excedit omne sacrilegium haec ludibria sub nomine catholico uindicare in aft!ictionem fidelium sacerdotum atque laicorum ?

sed et apud Palaestinam in Eleutheropoli est sacra uirgo Christi nomine Hermione, generosis quidem edita natalibus sed fide et sanctimonia multum facta generosior, ipsam uirginitatem 2 quos o2: hos V 4 affligitur V, corr. o 11 numero V, corr. Sirm. 12 uexatione V, correxi 14 item SiJ\'m.: idem V lu heraclydam r Ifi catholica V. corr. oJ 24 dicones V, corr. a 25 turpissime r 30 hermiome V, corr. o condecorans contemptu rerum saecularium et humanae gloriae, ad quam plerique affectant, etiam qui se saeculo et concupiscentiae carnis abrenuntiasse gloriantur.

haec in quantum castimoniam corporis sacro rigore custodit, in tantum animae puritatem casta piae fidei obseruatione conseruat, non haereticis. non praeuaricatoribus communicans, eo quod intellegat uirginitatem corporis nihil prodesse, nisi et integritatem animae sacra confessione tueatur, labem adulterinae communionis effugiens et sectans salutaria sacramenta fidelium sacerdotum. denique supplicat religiosis litteris apud beatum Heraclidam, ut eius sacris uisitationibus iuuaretur.

sed pro beato Heraclida sanctus Ephesius uisitat, qui id temporis ob utilitates ecclesiasticas ad episcopum Heraclidam de urbe Roma uenerat. hic est Ephesius, quem supra diximus inlibatae plebi Romanae episcopum a constantissimo Taorgio episcopo ordinatum. sed cum uenisset Eleutheropolim, non solum Hermione cum suo sacro monasterio releuatur sed et quidam fidelissimi serui dei; inter quos etiam nobilis domus religiosi ad catholicam fidem Seueri ex tribunis, diu quidem non communicans haereticis et praeuaricatoribus sed nondum qui inuenisset catholicorum sacram communionem.

ubi autem uidit sanctum Ephesium, post multas examinationes probans eum catholicum tradidit se ei in sacram communionem, beatum se iudicans, quod domum suam ex insperato diuina misericordia uisitasset tam sancti sacerdotis aduentu, ductus in eius admirationem 2 quem V, corr. o 6 non praeuaric. Sirm.: cum praeuaric. V 10 heraclydam V 11 beato heraclyda V: beatum eraclidam cp, batum <beatum man. 2) heraclidam x, bato heracleda rc 12 qui id VK: quid xp 13 episcopum heraclydam V: episcopatum heraclidem x, episcopatum eraclidem 9, episcopatum heraclide re 14 hic est V: et spx, e n inlibatae om. el» plebis el) romę V 16 eleuteropolem 7\'. eleutheropolem x, eleuteropolim a erminioni 9, herminioni x. hermioni K eum suo .. releuauit 9 18 etiam om. el) 19 fort. communicantis 20 necdum (I) qui om. xx inuenisse 11:? uenisse x 22 examinationis ?, examinacionis x 25 tam scripsi: tamen VII), tantam Sirm. sacerdotes (I) non solum uitae eius puritate sed et quibusdam caelestibus documentis. est enim tantae fidei et sanctimoniae beatus Ephesius, ut quocumque perrexerit, eum gratia diuina comitetur. probauit hoc et plebs sancta apud Oxyrynchum beato Heraclidae communicans, quae illum ob meritum diuinae gratiae pia eius dilectione constricta ut quondam Asiani apostolum Paulum cum magno fletu deduxit proficiscentem.

non haec laudandi studio loquimur sed ut scire possitis, quam sanctae et fideles animae sub uestri nominis auctoritate grauissimis persecutionibus affliguntur ab his, quos constat ignorantibus uobis etiam nunc usque aut haereticos esse aut praeuaricatores aut socios talium.

sed aduersus sanctum Ephesium modicum quid conati in Palaestina hi, quibus sacra ueritas onerosa est, postea destiterunt metuentes in illo et fidei libertatem et constantiam animi et hoc ipsum cogitantes, quod magis haeresis eorum et impietas prodi poterat, si sub uobis catholicis imperatoribus integrae et constantis fidei episcopum acrius inquietassent. ubi autem idem beatus Ephesius inuitatus fidelium litteris in Africam nauigauit nobis apostolico more dans praeceptum, ut circa sanctam fraternitatem diuinis et ecclesiasticis officiis incubaremus, id ipsum sancta illic fraternitate poscente, egregius Turbo Eleutheropolitanae episcopus ciuitatis nostram exiguitatem despiciens in nos coepit uelle consummare, quod in sanctum Ephesium consummare non ausus est, nesciens quod Christi dei gratia etiam 7 cf. Act. 20, 37 sq. 3 effesius V, efesius x, ephisius 9 gratia V: iustitia (I) 4 hoc V: eos (I) et om. <p xyrinchum V, oxiscum 9, oxyrcum n, oxys cum x 5 heraclyde V ob V: ut <1* 6 apostolo X9 7 Paulum otn. <1* deduxerint itx, deduxerunt tp 10 affligantur Sinn. 11 aut V: ut rcx. om. \'f esse om. fi 13 effesium V, efesium x, ephisium 9 quod V palestina V(ł- hii «9 14 distiterunt \'It.f\' 17 nobis om. n integre et constanter (1) 18 ubi autem] incipit rursus cod. x efesius Fx, ephysius y, ephisius 9 19 in V: ad (1) 20 dat «I) 21 incumberemus (ł- sca illic V: illic se a ... 24 quod in sanctum Ephesium (efesium Fx) consummare om. Y 25 nesciens om. 9 dei om. k missimis seruulis eius patrocinetur, maxime pro causa rectae fidei laborantibus.

namque hic Turbo, posteaquam audiuit quosdam se integrae fidei copulare et per dei gratiam rem ueri crescere, nobis exitia minitatur et turbas. sed et Seueri domui incendium minitatum ueritati, qui tanto magis fidem dei uindicat, quanto et Romano imperio fideliter militauit. temptat quoque et sacram uirginem Hermionem insequi, illam feminam, quam quicumque didicit, ut aliquam de euangelicis feminis admiratus est. sed et singulis quibusque tendit insidias, qui nobiscum sacrae communionis consortio copulantur, ueluti nefas obiciens ex lege illa Babyloniae, quod intra nostra domicilia sine labe haereseos et sine communione perfidiae secundum euangelicas et apostolicas traditiones desiderantibus fidelibus diuina sacramenta celebremus. simili enim furore et quondam Babyloniae sanctum Danihelum hostilibus odiis insecuti sunt, quod in sua domo deum obseruantia diuinae legis adoraret.

hic est Turbo, qui diaconus fuit Euthychi haeretici, sub quo beatus Lucifer Eleutheropolitanae ciuitatis patiebatur exilium, qui et ipsum Luciferum fidem libere uindicantem multis atrocitatibus uehementer afflixit. sunt adhuc hodie in Palaestina, qui illo tempore istis insequentibus poenas grauissimas dederunt, eo quod cum catholicae fidei episcopo Lucifero conuenirent. negent, si non inter cetera sua atrocia ianuam clausam securibus effregerunt, si non inruentes in Luciferum fidelissimum sacerdotem diuina quoque sacramenta euerterunt. unumquemque illic de his fratribus, qui conuenerant, impia 15 cf. Dan. 6 3 rem ueri V: rem uiri kx, remoneri et Y 4 eiiit a x, exiet a r minitatur et turbus (corr. p2) V: me negatus (necatus t) turbo (I) .5 domui V (cf. Rdnsch, Collectan. philol. p. 30): domi (I), domus Svtn. minitatem (I) ueritate «, ueritatem x, pro ueritate jr, pro ueritatem t; ueritati del. a* 8 quam om. tĮJ 9 tend V 10 uelut (ĮJ . 11 nefando n, nefandi T 14 celebramus Sirm. 15 Babylonii Sirm. sanctum <I>: secundum V Danielem Sirm. odii V 16 domum IV. 17 euthici. Fjt, euthyti x, euthyci y, eutici 9 19 libere uindicantem (uindicante xx) «I»: liberam ei indicantem V 23 non (I): nc r 25 uerterunt lr caede mulcantes; negent, si non hodieque apud se mystica uasa, quae tunc impie Lucifero diripuerunt, cum sacris codicibus possident.

tunc utique Turbo cum Eutychio haeretico uersabatur: extunc se catholicum dicens catholicos persequitur sub auctoritate uestri nominis. auctoritatis piae contemplatione fidem catholicam uindicatis: permittetis, piissimi imperatores. ut sub uestri nominis auctoritate aduersus fideles diu ubique dominetur impietas ? expedit enim hoc Romano imperio (quod tamen affectu et fide eius. quam Christo deo exhibetis, obseruantiae dicimus), ut qui Christum pie praedicant. persecutiones mortesque patiantur. ita ut nusquam liceat deo pia altaria conlocare aut certe, cum conlocata fuerint, destruantur ?

sub impio Achah rege Israel occisis prophetis altariisque destructis interpellat Helias deum aduersum Israel in libro regnorum dicens: domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua destruxerunt et ego relictus sum solus et quaerunt animam meam: hanc inuidiosam interpellationem etiam uestris temporibus sinitis ad deum fieri a singulis quibusque fidelibus sacerdotibus?

si enim et taceant, numquid deus haec ipsa fieri ignorat? quid? putamus, quod sine offensione dei haec in ueros catholicos et in ueram eius ecclesiam perpetrentur, quae olim aduersus seruos dei perpetrata grauissime diuinis animaduersionibus uindicata sunt? et unde sunt tot . plagae, quibus orbis Romanus quatitur et urguetur?

non opus 14 Regn. Itl 19, 10 (et 14) 1 multantes (I) se mystica V: se habent (habens tt) sancta (I) 3 ossident V euthycio x, euthicio tc, euticio f 4 et tunc V cathoiicos Yr,: catholicus Yx Ó auctoritate uestri nominis om. V auctoritatis piae «I>: auctoritate spei V contemplationis «I> (contemplacione x) 6 uindicantes x, uindecates / permittetis 0: permittens V, permittentes (I) 7 aduersum <!* 10 persecutionis (-nes \'Xf) mortisque (I) mortesque V 11 ut om. tp 13 regem YK altariisque V: altaresque Y, altarisque (-quae x) rcx, altaribusque 0 14 deum V: dominum (IJ 16 sum solus «I> (sum ego solus Vulgata): solus sum V 18 sinites -/, senetis x, finetis n a om. Y 19 sacertibus V 20 sine V: sint (I) 21 uiros Y;t, uros x in om. x eius om. x 22 saruos om. (I) est nunc nos singula quaeque plagarum recensere, quae tranquillitas uestra recognoscit cum aestu et sollicitudine imperii sui: communem istum dolorem uel tacendo mitigemus, ne non tam compati quam exulcerare uideamur. sed hoc, quaesumus, piissimi imperatores, cogitare dignemini, quibus ex causis ista proueniunt, utrum quia fideles serui Christi metuentes leges diuinas nolunt cum infidelibus conuenire an quia ueri catholici a falsis sacerdotibus obteruntur.

quomodo enim non falsi sacerdotes sunt. qui iam non solum ob causam praeuaricationis supra expositam deuitandi sunt sed etiam quod plurimi quique eorum proprias etiam nunc haereses uindicant sub ementita apud uos catholici nominis professione? quis enim iam timeat episcoporum impia praedicare, quando totiens commissa impietas honorata est, cum minime deicitur sacerdotio ? denique cum sint alii eorum Origenistae, alii anthropomorphistae. alii autem Apollinaris impii sectam tuentes, triplici cuneo alii aduersum sanctum spiritum diuersis studiis solis blasphemantes, sed et ipsi quoque, qui pie inter eos putantur credere, patris et filii et spiritus sancti tres esse substantias uindicantes uel respicientes: nihilominus hi omnes de uestris gloriantur edictis et sibi ecclesias uindicant, cum has impias sectas patres nostri apostolica semper et euangelica auctoritate damnauerint.

quas quidem nunc discutere non est praesentis opusculi: sed tamen, quod moueat ad horrorem intentum uerae fidei animum uestrum, dicimus. una, ut opinamur.

haeresis apud Ariminum sub haeretico rege suscepta est et nunc sub uobis piis catholicis imperatoribus tot haereses uindicantur 2 recognoscat II) 3 communem V: communione Yõt, communionem x 4 sed om. V 5 excogitare dignamini «1» 6 proueninnt Fx: proueniant Yõt utra V 7 an om. (I) 8 uiri <1» obtinentur 10 exposita V(I>, corr. o diuitandi irxy 14 sacerdotium (I) 15 alii rorum V: aliorum II» antromorphistę V, anthomorphste x, anthromophitaeir, anthropitae Y 16 apollinariis V, apollenariis x, apollenares Ix 17 cuneo V: curi eo tcx, errore Y aduersus II» solis om. II» 18 et ipsi.. filii om. Y 20 respuentes Sirm. hii (I» 22 semper apostolica trsp. (I> 24 ab errorem II) 25 unam II) non minus impiae quam est Arrii impietas. et cum aduersus se libros uel epistolas singuli quique conscribant, tamen sibi omnes uel ex directo uel ex obliqua concatenatione communicant, inani studio philosophorum solis disputationibus litigantes, non etiam ut Christiani ex deuotione sacramenti alter alterum uelut impium deuitantes, ut iam sicut in scolis ingenii uideatur inter eos esse certamen, non autem sacra defensio uerae religionis, quandoquidem inter se sacramenta non separant, cum impiis sententiis ab inuicem separentur.

hoc autem ideo faciunt, quia quidam eorum gloriae humanae, quidam uero auaritiae student; et inde est, quod sibi inuicem sub impia dissimulatione conludunt, ut nec possessiones perdant ecclesiae nec honores. et interea, ut tot suas uelent impietates, ad inlusionem singulorum ueluti benignissimae mentis indicia praeferentes aiunt ideo se etiam contraria sentientibus ecclesiasticae communionis consortio copulari, ne bonum pacis in ecclesia pereat, quasi uero huiusmodi pax Christo deo placeat, quae in eius ecclesiam tantas recipit impietates.

sed hoc qui ita putant, audiant de se scriptum: et uiam pacis non agnouerunt; non est timor dei ante oculos eorum. sed apertius quoque et apud Hieremiam legimus de ea pace impia et iniqua, sicut exequitur subiectum testimonium: a pusillo eorum usque ad magnum cuncti perpetrauerunt iniqua, a sacerdote usque ad pseudoprophetam uniuersi operati sunt falsa et meditabantur obtritionem populi mei pro nihilo constituentes et dicentes \'pax, pax ! et ubi est pax? et intendendum est, quam atrocia de illis prosequatur, qui hac 19 Psalra. 13, 3 22 Hierem. 6, 13 sq. 1 impie Fso 3 ex ante obliqua om. V obliqua it: obliquam Fx, sub aliqua 1x concatinatione 1tX?, concatenationem V 5 alterum tl): r.trurn V 8 separant 0: sperant Fitx, spirant Y 11 auariti1 I*. abasiae nx sibi om. (I) sub om. * 12 ecclesiae om. q. 13 suos F uelent ex ualint corr. Jl: uellent «l» 15 addunt «I» 19 audiant descriptum V 21. ea om. V 23 eorum F: et JIX, om. 1x 26 obtritione \'I.. obtritioni r, obtricioni F 27 et ante ubi om. n. uanissima pace gloriantur; sequitur enim: confusi sunt, quoniam defecerunt et nec sic quidem confusionem sustinentes erubuerunt et ignominiam suam non cognouerunt. propterea cadent in ruina sua et in tempore uisitationis infirmabuntur.

quid mali committimus. quid impie facimus, si seruantes fidem Christo huiusmodi pacem respuamus, cuius tanta confusio et ignominia grauissimique exitus describuntur ? sed isti egregii pacis amatores fidelibus sacerdotibus bellum exagitant. quid enim uult diabolus, quam ut impii et praeuaricatores saeculi pace glorientur? quid enim uult diabolus, quam ut hi, qui pii sunt et fideles, infestantium persecutione uexentur?

Haec ideo prosecuti sumus, ne per uestri ignorantiam diu fundatur sanguis Christianorum piissimam fidem defendentium. quid enim prodest, si sitis catholicae fidei uindices et patiamini catholicae fidei sectatores ubique cruciari, ubique effugari, nusquam libere piam fidem praedicari?

habeant illi basilicas auro coruscantes pretiosorumque marmorum ambitione uestitas uel erectas magnificentia columnarum; habeant quoque porrectas in longum possessiones, ob quas et fides integra periclitata est: quid etiam suis impietatibus uindicant communes Romanis omnibus ciuitates, ut neminem in his pie uiuere permittant, in quibus a plurimis etiam uana superstitio sine periculo colitur et sine illorum inuidia uindicatur? liceat saltem ueritati uel inter ipsa uilissima et abiecta praesepia Christum deum pie colere ac fideliter adorare. ubi et aliquando natus secundum carnem idem 1 Hierem. 6, 15. C 2 ne Sirm. si Vo, si * confessionem nY 3 et ignominiam.. cognouerunt om. cl) 6 fecimus «1» christi Cl) 8 discribuntur cl) amatoribus cl) 9 quid enim .. glorientur om. V 11 hii CP 13 uestram Sirm. 15 catholicae .. patiamini om. ? inserens uerba et patimini catholice fidei paulo inferius ante nusquam patimini II) 22 communis cĮł 24 uana o: uasa V, om. (I) sine periculo Y: \'cum periculo cl) 25 saltim cĮJ Christus infans iacere dignatus est.

hoc, quod petimus, non. ideo petimus, quasi expauescamus pro uero interfic: deus testis est, qui uerus speculator est cordis, quia per dei gratiam nobis ut summum refrigerium est et certa spes futurae beatitudinis. si pro hac fideli adsertione iugulemur. non ergo quasi qui timeamus perpeti, ideo sumus ista prosecuti, sed ne aliorum impietatibus et crudelitatibus sanguis effusus fidelium Christianorum diu piissimum uestrae principalitatis grauet imperium.

maxime sub te, religiosissime Auguste Theodosi, qui mira deuotione contra omnes haereticos Christianae religionis pia confessione conspiras, magnum nobis apud deum fore supplicium credidimus, si apud te tam religiosum, tam piissimum imperatorem et Christo deo diuino ac plenissimo timore consecratum, quem uere ad imperium deus Christus elegit, quae sunt uerae fidei ac uerae ecclesiae, taceremus. post haec non ambigimus. quo sollicitus agas qua pater imperii, ne in orbe Romano professae fidei communionisque sinceritas affligatur. quicquid in causa sacrae fidei ac professae ueritatis sanctius gesseritis, tanto gloriosius et hic et in perpetuum Christi fauore regnabitis.

ego Marcellinus preshyter optans felicissimo imperio uestro securam quietem et in regno Christi et dei perpetuam beatitudinem, piissimi imperatores. ego Faustinus, qui non possum dignus uocari presbyter dei, optans ut et hic multos annos clementissimae diuinitatis auxilio feliciter imperetis et in futuro Christi filii dei regno perpetuam cum sanctis beatitudinem consequamini, gloriosissimi imperatores. 2 quasi V: ut II) 4 ut et Sirm. futura et VOtX beatitudines V 5 si om. n 6 perpeti om. Ix sed ne om. x 7 aliquorum cĮ) effundatur II) 8 diu V: ne diu itx, nedum Y 9 te om. q. religiosissimi augusti cl) 10 omnes V: eos 11 conspirans *l» 14 dei cl- 15 taceremus post V: acerrimus pontifex II) 16 ambigemus II) sollicitius Hartel in om. Ix 17 communionisquo Clt 18 in om. 19 sanctius V: sanctae q. 20 regnabitis (regnauetis n) Marcellianus presbyter obtuli JTX reliquis omissis; regnabitis Marcellinus presbyter obtulit epistola explicit feliciter /, regnabitis Marcellinus presbyter obtulit epistolam 9 reliquis omissis 23 dei p: dedi Y

AD HAS PRECES ITA LEX AUGUSTA RESPONDIT :

Salue, Cynegi carissime nobis. Etsi nulla humanis pectoribus maior quam diuinae legis debet esse reuerentia nec adici quicquam ad eam possit, cuius ambitiosa praestantia, mundi terraeque moderatrix, omne, quod sub nobis esse uoluit fauor omnipotentis dei, propitiata custodit:

tamen, quia per Faustinum atque Marcellinum plenissimos fidei sacerdotes interpellata clementia nostra, uenti sumus ne, si per nos nihil fuisset responsum petentibus, nos uideremur annuere his, qui diuinae legi, cui seruimus, contra propositum nostrum aliquid addidissent, atque ideo ita utrumque moderamur, ut.petitionem. quae est oblata. ueneremur, fidei autem nihil ex nostro arbitrio optemus uel iubeamus adiungi. nemo enim umquam tam profanae mentis fuit. qui cum sequi catholicos doctores debeat. quid sequendum sit, doctoribus ipse constituat.

et sane probabilis et iusta laudatio precum est, quae omnem prope seriem haereticae superstitionis, quae contraria est fidei catholicae. ordinemque complexa est. nam et unde exorta et quo prouecta auctore fuisset, aperuit, quippe cum persuasu quorundam totius saeculi antiquitate mutata acti pro fide in exilium innocentes uitam cum summa laude posuerunt.

sed circa eos non est dilata ultio, qui insidiati bonis moribus et caelestibus institutis paulisper ex contentione non fide sed factione multorum mentes detestanda insinuatione peruerterent. nam usque adeo omnipotentis dei mota patientia est. ut poenam. quae criminosis post fata debetur, in exemplo omnium ante fata sentirent.

sed ne hoc quidem facto conuerti ad praeceptum dei flectique potuerunt: catholicos occultis molitionibus 4 addici V, corr. o 7 propitiata custoditJ cf. ep. GO § G custmlita seruauit, ep. 66 § 1 seruata custodit quia om. Sinn. 8 marcellum r. corr. Sirm. fort.<est interpellata 9 ne si o2Sirm.: nisi V 17 laudatio r": fort. illatio, cf. § 6 26 poena 1", correxi 27 sq. facta utroque loco Sirm. in exemplo omnium V: extevnplo omnia Sirrn. urguent insequuntur oppugnant; tanta perseuerantia erroris est, ut cum aliis diuersae obseruantiae sectatoribus cottidie peccare malint quam cum catholicis recta sentire.

in quo petentum laudanda illatio est, qui communicantes Gregorio Hispaniensi et Heraclidae Orientali, sanctis sane et laudabilibus episcopis, optant in fide catholica sine oppugnatione alicuius ac molestia uiuere nullisque appetentum insidiis conuentionibusque pulsari, quippe quibus placeat susceptam semel fidem omni in aeuum religione seruare.

sit itaque inuiolatum, quicquid esse meruit aeternum; non conuentio aliquid, non appetitio, non fraus attemptet aliena; utantur, quo in loco uoluerint, proposito suo, utantur ad catholicam fidem amore diuino, Cynegi parens carissime atque amantissime.

sublimitas tua praeceptum nostrae serenitatis, quo catholicam fidem omni fauore ueneramur, sine qua salui esse non possumus, ita iubeat custodiri. ut Gregorium et Heraclidam sacrae legis antistites ceterosque eorum consimiles sacerdotes, qui se parili obseruantiae dederunt, ab improborum hominum atque haereticorum tueatur et defendat iniuriis sciantque cuncti id sedere animis nostris, ut cultores omnipotentis dei non aliud nisi catholicos esse credamus.

UALENTINIANUS THEODOSIUS ET ARCADIUS AUGUSTI SALUSTIO PRAEFECTO URBIS. Desiderantibus nobis contemplatione uenerationis antiquitus iam sacratae basilicam Pauli apostoli pro sanctimonio religionis ornare, pro quantitate conuentus amplificare, pro studio deuotionis attollere gratum fuit tuae sublimitatis officium, quod ad inspicienda uniuersa, 3 recte Hartel 5 heraclyde V 7 circumuentionibusque Strm. 9 omne .. religiose Hartel 13 Cynegi p. c. a. a. uulgo coniungebantur cum eis quae sequuntur 15 sine scripsi: et sine V 16 heraclydam V 3. Dat. a. 386. Ed. Baronius, Annal. eccl. ad annum 386, 40. 24 archadius V 29 ad Bar.: ab V ut res exigebat, detulisti et omnem situm locorumque faciem sermonis congrui diligentia nostrae serenitatis auribus intimasti. instructiores enim nos iubere decuit, quae iubenda sunt.

quare participato examine cum uenerabili sacerdote intimatisque omnibus et magnificentissimo ordini et Christiano populo, quae iubemus, sublimitas tua rem diligentiore tractatu et plena rerum inspectione discutiat. ac si placuerit tam populo quam senatui iter uetus, quod basilicae praeterit dorsum quodque ripae Tiberini amnis adiacet, innouari, ita ut praesens uia spatiis futuri operis applicetur, eatenus per architectos futurae basilicae diriget formam, quatenus se planities extructioni amica praetulerit, ne ulla inaequalitas splendorem fabricae amplificentioris oblimet; siquidem in omni moenium facie decor summus est, quem seruari oportere prima statim fronte magnarum aedificationum demonstrat intentio.

iam illud ipsa res exigit, ut et synopsis operis construendi fideli tendatur examine sumptuumque omnium iuxta pretia rerum, quae in sacratissima urbe, praetaxatio plenius ordinetur atque ad nostram clementiam debita maturitate referatur; ut communi omnium consilio nostrae quoque serenitatis nutus accedat, quo facilius id, quod deuota mens statuit, pro tantae religionis meritis explicetur. ET ALIA MANU PRINCIPIS : Diuinitas te seruet per multos annos, parens karissime atque amantissime.

Haue Piniane carissime nobis. Populum urbis aeternae gaudere concordia et optimum eligere sacerdotem et populi 1 res o: rex V exigeat V, exigat o, corr. 02 6 diligentiore F, non diligentiorem, ut adfert Meyer 8 quo V, corr. Bar. 9 tyberini V 10 spatii V, corr. Petschenig \'Neue phtlol. Bundschau\' 1888 n. 24: spatio Bar. 13 amplificentiori sublimet V, correxi menium V 16 sinopsis V pendatur Petschenig 17 quae <sunt> Meyer 4. Dat. 24 Febr. a. 385. Edd. Bar. ad a. 385, 6; Coustant Epp. Pont. I 639; Collectiones Conciliorum; Haenel Corp. Leg. 230. 25 SYRII V, corr. Meyer 26 habe V Romani esse cernimus instituti et nostris gratulamur id euenire temporibus.

proinde quoniam religiosum Siricium antistitem sanctitatis sic praeesse sacerdotio uoluerunt, ut Ursinum improbum acclamationibus uiolarent, nostro cum gaudio memoratus episcopus esse permaneat, Piniane karissime ac iocundissime; siquidem magnum innocentiae et probitatis exemplum est in una acclamatione et ipsum eligi et ceteros improbari. Data VI. Kal. Mar. Mediolani.

Haue Praetextate karissime nobis. Licet iusta uideatur fuisse uindicta. quae illic turbulenter exercitam factionem cohercitione sedauit, ubi maxima debet esse concordia, scilicet in ecclesiae uel sede uel causa, quarum rerum utraque et modestiam poscit et cultum: tamen nos omnes, qui nuper propter illum tumultum deportatione damnati sunt, et propriae lenitate naturae et ipsius religionis ac legis contemplatione miseremur, Praetextate karissime ac iocundissime.

cunctos igitur, qui sunt eius et sortis et culpae, praecelsa snblimitas tua nostri auctoritate iudicii liberabit. hanc uero formam tenebit in posterum, ut si idem pristino statui restituti aliquid spiritu iterum gesserint inquieto, quo tranquillitas reformata turbetur, seuerissima in eos sententia proferatur. nullam enim possunt ueniam promereri, qui non desinunt peccare post ueniam. 1 nostri V, corr. 0 2 syrieiuin V 3 Ursicinum in marg. Bar., hanc formam aliis locis etiam in textum recipiens; cf. Rath, Uamasit* Bischof von Rom (1882) p. 11 adn.1 4 uiolarent V: noluerint minus apte Coust. 5 ac Bar.: iam V, atque o2 iocondissime V 8 Dat. VII. Bar. 5. Dat. a. 307 ante diem 15 1nensis Septembris. Edcl. Bar. ad a. 308, 4; Haenel Corp. Leg. 223. 11 liceat V, corr. Bar. 12 excitatam 02 13 sedat V, corr. Meyer maxime Bar. 15 possit r, corr. Meyer 17 regionis r, corr. 0 22 spiritni r, corr. o2

UALENTINIANUS UALENS ET GRATIANUS PRAETEXTATO P. U. Dissensionis auctore sublato omnis causa discordiae sopienda est, ne aliqua manente materia nihil prosit e medio sustulisse fomitem iurgiorum, Praetextate parens karissime atque amantissime.

quam ob rem praecelsa sublimitas tua defensorum ecclesiae urbis Romae siue Damasi sacrae legis antistitis petitione perspecta, qua una tantum ex ecclesiis catholicae religionis obsequio a dissentientibus adhuc dicitur retentari, quoniam pro publica securitate metuendum est, ne aliqui hinc iterum tumultus oriatur, quandoquidem non parua sit separationis effigies, si ita aliquid putetur obclusum, Damaso eam iubebit aperiri, ut singuli uniuersique cognoscant, quo unitas studio sit colenda, qua omnibus pace uiuendum, cum ecclesiis restitutis plenissimam postulet congregatio ubique permissa concordiam.

IDEM AUGUSTI PRAETEXTATO p. u. Ea nobis est innata moderatio, ut publicam disciplinam sine cuiusquam calamitate munire cupiamus.

itaque quoniam animaduersionum occasionibus non fauemus, Ursini sociis ac ministris, quos praecelsa sublimitas tua propter quietem urbis aeternae de medio putauit esse tollendos, Roma tantum, cuius tranquillitati studetur, 6. Dat. post diem 16 Novembr. 367 et ante diem 12 Ian. 368. Edd. Bar. ad a. 368, 2; Haenel Corp. Leg. 223. 3 pu V 6 p k- a a V; et sic saepius 7 defensoris Bar. 9 ex ecclesiis (uel ecclesia) Meyer ex ecclesiae V, ecclesia ex Bar. 11 aliquis Bar. 16 congregationem o* promissa concordia Vf corr. Petschenig 7. Dat. die 12 Ian. 368. Edd. Bar. ad a. 368, 3; Haenel Corp. Leg. 223. 21 fine V, corr. a 22 animaduersionum occasionibus (uel animadnersorum occisionibus seu occasibus) Meyer: animaduersorum occasionibua V 25 romam V, corr. 02 XXXV. 4 excepta, ubicumque maluerint absque aliqua religionis iniuria, ut peregrinari potius quam exulari uideantur, proprio liceat iure uersari, Praetextate parens karissime atque amantissime. neque enim interest nostra, quem habitationis eligant locum, dummodo incentiuis dissensionibus ablatis firma sit rursus in plebe concordia. Data pridie Idus Ianuar. Triu. AA. conss.

IDEM AUGG. OLVBRIO P. U. Tu quidem, sicut proximis litteris indicasti, enixissimo studio praestare uoluisti, ut nulla in urbe Roma possit esse discordia Christianorumque populus profunda in otio securitate gaudere. sed quantum Aginatii clarissimi uiri uicariae praefecturae scripta testata sunt, adhuc aliquantos placata miscere delectat extramuranisque conuentibus frequens strepitus excitatur, Olybri parens karissime atque amantissime.

quam ob rem egregia sublimitas tua istius auctoritate praeceptionis et patriae praestet et legi, ut populo dissenentiti nulla intra uicesimum lapidem uel religio ad coeundum possit esse uel copia, ut, si cessare non uult, migret, ut iussum est, insana collectio. ita demum enim tumultibus cunctis procul longeque summotis certa pax plebi in aeuum omne tribuetur.

IDEM AUGG. AD AGINATIUM UICARIUM. Omnem his dissensionibus causam, quae, ut prudentia < tua > scripsit, sacratissimam urbem Christianorum populo fluctuante confundunt, auferre 2 exulare Bar. 5 dissensionis Bar. probante Petsclcenigio, sublatis dubitanler Jleyer; at cf. ep. 9 § 1 6 IANVAR V et Bar. in flwrg.: Iun. Bar. in textu TRXV (i. e. Triueris) V: om. Bar. AA. II Coss. Bar. 8. Dat. ut uidetur sub finem a. 368. Ed. Bar. ad a. 369, 3. 8 olibrio pu. V 10 populus V, corr. Bar. 11 gauderet Bar. 12 aliquantus V, corr. Meyer 17 regio dubitanter Meyer 20 omne, , quod coniecit Meyer, est in V (olile) 9. Dat. eodem die quo ep. 8. Ed. Bar. ad «. 369, 4. 24 quae Bar.: quem V tua add. 02 cupientes iubemus his litteris, ut ab his, quos iuuat turbulenta seiunctio, nullus intra uicesimum lapidem conuentus habeatur, Aginati karissime ac iocundissime. itaque spectata 2 sinceritas tua admodum salutare praeceptum et quod nullum interpretationibus locum ex aliquo relinquat ambiguo, his animis exequatur, quos paci tranquillitatique reparandae et iudex debet et ciuis. habes et urbanae in hoc auxilium prae- 3 fecturae; nam etiam Olybrium clarissimum atque illustrem uirum pari serenitas nostra conuenit arbitrio in factiosorum impios coetus, ut termino, qui euidenter est limitatus, excluderet, quo nec in uicino quidem exoreretur id motus, quod in urbe non esset. et facile praestabitis duo, quod singuli praestare possitis.

IDEM AUGG. AD OLVBRIUM P. U. Cum nihil possit esse iocundius uel abundantia uel quiete ac summa felicitas sit, quotiens duo ista iunguntur, procul dubio sublimitas tua perspicit, quam gratae nobis litterae tuae fuerint, cum et eos esse compressos, qui sanctissimam legem tumultu et seditione miscuerant, et annonam communis omnium patriae paulatim in statum pristinum redire coepisse testatae sunt.

sed haec propemodum non stupemus in noto; talem enim te futurum esse praesumpsimus, cum detulerimus tuis meritis praefecturam, qualem statim in administrationis exordiis inuenimus. denique non monemus, ut illustris auctoritas tua eandem efficaciam deuotionemque custodiens penitus statum plebis uel reformatione pristinae disciplinae uel necessariorum prouisionibus commodorum et modestiae gloria et bonis securitatis 3 agynati V 5 interpretatioibus V relinquatur V, ur exputixit o 6 pacis V, corr. Meyer 7 ciues Y, corr. Bar. 11 id V: is uel quid Meyer. uel Bar. quod Meyer: qui V 10. Dat. aliquanto post ep. 8. Ed. Bar. ad a. 369, 5. 15 olibrium pu. V 18 grae (= gratiae) V, corr. Bar. fuerint ex fuerunt corr. V 21 sint Meyer 25 deneque V, corr. o n (= non) V: nos inepte Bar. 27 reformationem V, corr. Meyer 4* accumulet, Olybri parens karissime atque amantissime: proprio quippe cura ingenio; satis est, ut inceptis posteriora respondeant.

neque ita origines criminum metiaris, ut mansuetudinem nostram de correctionibus singulorum aestimes consulendam, cum omnia, ex quibus aliqua potest esse confusio, sponte praeuenias ac sic sollicite uerecundeque compescas, ut nobis non tam incitandi necessitas relinquatur quam gratia comprobandi.

IDEM AUGUSTI AD AMPELIUM P. U. Iure mansuetudinis nostrae sensibus uel diuinitus datum est uel tranquillitate naturae, ne cum delinquentum facinore legum seueritate certemus ac spe emendationis futurae mitiorem esse uelimus correctionis iniuriam quam prouocat meritum noxiorum, Ampeli parens karissime atque amantissime.

dudum Ursini inquietudine prouocati, fauentes concordiae populi Christiani, quieti etiam urbis sacratissimae prouidentes uno interim loco intra Gallias dumtaxat perturbatorem tranquillitatis publicae statueramus iure cohiberi, scilicet ne applicatione morum late dissensionis incommodum spargeretur. uerum naturae nostrae mansuetudine leuigati ita memorato abscedendi copiam dedimus, ne ad urbem Romam uel certe suburbicarias regiones pedem introferre aut nequitiae suae contagionem conetur infundere.

id etiam de ceteris erroris eius consortibus, Gaudentio uidelicet, Urso, Rufo, Auxanone, Auxanio, Adiecto, <Leontio> et Rufino sancimus, ut quos nequitiae similitudo complectitur, eos eadem etiam 2 cura] scil. est incęptis V 8 origenes V 11. Dat. simul cum ep. 12, dum gerit urbis praefecturam Ampelius, qui successit Olybrio inter 21. Aug. 370 (Cod. Theod. II 10, 5) et 1. lan. 371 (C. Th. XV 10, 1) et locum dedit Bapponi inter 5. Iul. (C. Th. VI 7, 1) et 22. Aug. 372 (C. Th. VI 4, 21). Edd. Bar. ad a. 371, 1; Haenel C. L. 224. 10 idem aa ad ampelium pu. V 19 latg V 21 abscedendi Bar.: abstinendi V 25 Rufo 02: rufino V Leontio add. Meyer cf. p. 54, 8 sanctimus V, corr. 0 26 eos eadem scripsi: eosdem V, eiusdem Meyer conditio emendationis astringat. quod si quispiam ex memoratis sacrilega intentione statutum mansuetudinis nostrae transgrediendum putauerit, non iam ut Christianus sed ut legum ac religionis ratione seclusus seueritatem publicae animaduersionis agnoscat. de hac autem eadem obseruantia ad u. c.

Maximinum uicarium urbis Romae dedisse nos conducibilem iussionem etiam censurae tuae uolumus innotescere, quo circa memoratorum personas ab his, qui rei publicae nostrae praesident, procliuior statutis exsecutio deferatur maiorque sit eorum moderatio, qui qualitatem morum suorum atque actuum ad multorum specula senserint pertinere. ET MANU IMPEBATORIS : Uale Ampeli karissime atque amantissime.

IDEM AUGG. MAXIMINO UICARIO URBIS ROMAE. Est istud diuinitus institutum mansuetudini nostrae, ut, etiamsi morum emendatio in hominum uita sufficiat, numquam tamen ab indulgendi studio et uoluntate cessemus mitioremque esse cupiamus correctionis iniuriam quam prouocant merita delinquentum.

e quo oritur, < ut) Ursino, quem propter quietem populi Christiani et debitam religioni ac legibus disciplinam uno interim loco morari intra Gallias iusseramus, sub ea conditione euagandi arbitrium praeberemus, ne uel ad urbem Romam uel ad regiones suburbicarias audeat commeare.

qui si ingrata pertinacia statutum mansuetudinis nostrae egrediendum putauerit, eundem non iam ut Christianum, quippe quem a communione religionis mentis inquietudo disterminat, sed ut hominem factiosum perturbatoremque publicae 6 maximum V, corr. 02 9 statuti Petschenig maior quae V corr. a 11 ET Meyer: IN V 12 A. <parens > kar. drtbitanter Meyer 12. Dat. eodem die quo ep. 11. Edd. Bar. ad a. 371, 3; Haenel Corp. Leg. 224. 16 emendatio in V: emendationi dttbitanter Meyer sed ne sic quidem apta euadit sententia 17 mitiorem Lt} V 18 delinquentiam Bar. 19 ut add. Bar. 21 iusseramus (discedendi copiam fecerimus\') sub Bar. 22 condione V, corr. a euagandi Meyer: ne uagandi V ne uel Meyer: neue V tranquillitatis legum et religionis inimicum iuris seueritas persequatur, Maximine karissime ac iocundissime.

sinceritas igitur tua iussionis nostrae serie debita ueneratione praelata singularum urbium atque regionum, quibus temporarie praeest, primores atque incolas propria scriptione conueniat, quatenus sciant ita memorato egrediendi terminos iure praescriptos una cum inquietudinis suae errorisue consortibus Gaudentio Urso Rufo Auxanone Auxanio Adiecto Leontio nec non Rufino licentiam praebitam, ut ab interdictis locis incessum intellegant abstinendum. sic enim mansuetudinis nostrae indulgentiam temperamus, ne occasione praestita uicinitate inquietorum ad aliquam forsitan uociferationem religiosi populi studia prouocemus.

GRATIANUS ET UALENTINIANUS AUGG. AQVILINO UICARIO. Ordinariorum sententias iudicum aut temporum limes aut contumacis pronuntiatio aut habitum coram partibus sancit examen et haec mediocris auctoritas labefactari atque conuelli nec a potentioribus nec ab impudentibus pertimescit: nostra praecepta per uestram neglegentiam destituta quae tandem poterit ferre patientia? quam quidem dum despicitis excitatis, ut longae 1 prosequatur V, corr. Bar. 3 probata Bar. 18. Data uidetur inter diem 9 Aug. 378 et diem 19 Ian. 379 Ed. Bar. ad a. 381, 1, quem secuti sunt Sirmond Append. Cod. Theod: p. 90; Coustant I 530; Collect. Concil.; Haenel Corp. Leg. p. 226. Petitionem concilii Romani (= Cone. Rom.), qua ut haec Aqttilino rescriberent imperatores adducti sunt, ex codice aliquo bibliothecae regiae i. e. Parisinae edidit Sirmond Append. Cod. TileQd. p. 78 (— Mansi III 624). 16 uicario ordinariorum. Sententias Bar., corr. Sinn. 17 sententias (sententiae Sirm.) iudicum aut quae Bar. contumaciao Sirm. 18 patribus Bar. (corr. Coust. in marg.) sancit V sed n ut videtur ex x corr.: sanxit Bar. examen nec a mediocri auctoritate Bar. 20 pertimescunt Bar. 21 ferri sententia Bar., firmare sententia Sirm. 22 (non\'. excitetis Bar. longa tolerantia desperatos sumat accentus Meyer, longae tolerantiae in desperatos sumat effectum Bar. tolerantiae desperatos sumat accentus et officium metu cogat agnosci.

etiamne uiuidius est, quod Ursini inussit amentia, quam quod serenitas nostra mitibus persuasit edictis, ut omnes, qui impios coetus profanata religione temptarent, uel ad centesimum urbis miliarium pellerentur, ubi pertinax furor ab obsequentibus destitutus in eius tantum perniciem rueret. qui solus erraret, et ut condemnati iudicio recte sentientium sacerdotum reditum postea uel ad ecclesias, quas contaminauerant, non haberent uel integrationem iudicii frustra <a> nobis impudenti peruicacia precarentur?

repetat laudanda et spectata sinceritas tua, quales ad uirum clarissimum Simplicium quondam uicarium litteras clementia nostra transmiserit, et desinat iterationem sperare mandati, quia pigendus mansuetudinis nostrae pudor est instaurare praeceptum.

Ursinum quidem Gallia cohercet et, ne motus aliquos inquietos exerceat, cohibet Agrippina secessio: quem tamen ipsum per occursantes obtundentem saepius quam maerentem ad hoc. ut frequentius abiceretur, audiuimus.

Hisacem remotus Hispaniae angulus titulo damnationis inclusit. non bene capiti consulturum, si quid turbarum uesanus agitauerit.

Parmensis episcopus eo perniciosior, quod inclytae urbi magis proximus. et imperitorum multitudinem uicinus exagitat et ecclesiam de qua iudicio sanctorum praesulum deiectus est, inquietat] inanem uidelicet gloriam sententiae grauioris exspectans: quem 1 metus Bar. 2 etiamne uiuidius V: at nonne absurdius Bar iussit Bar. 4 cetus V uel ad V: ad siue ultra (ef. p. 57, 12) Meyer 5 milliare Bar. 9 redintegrationem Bar. a add. Bar. 10 repetat Bar.: repperta V 11 tua sine. trsp. Bar. 12 litteras hic commemoratas Gothofredus putat legem esse anno 374 datam, ex qua nonnulla seruauit Cod. Theodos. IX 29, 1 15 fort. inquietus 17 obtendentem (seu obnitentem) Coust. merentem V: monentem Bar., mouentem Coust. 18 frequentius abiceretur temptaui: frequentius abiccret V, sequentes abjieeret Bar.; saepiusque ammonentem ad hoc, ne frequentius se obiceret Petschenig Isacem Sirm., Isancem Coust. hyspanie V 19 angalos V, corr. o2 20 consultum Bar. 22 imperiorum V, corr. Bar. uicinus V: magis Bar. si quid decessor tuus deuoti uigoris habuisset, porro ultra tines debuisset extrudere.

et Florentius Puteolanus post damnationem, quam recto iudicio conuictus accepit ac mansuetudinem nostram inquietare conatus dignum tulit improba offensione responsum: post quintum decimum annum ecclesiam, de qua fuerat extrusus, rursus contaminare conatur, congregationes illicitas facere molitur egentemque consilii multitudinem perditi animi persuasione deprauat: nostrorum uidelicet iudicum socordia fretus, qui priuatae gratiae imperialia praecepta condonant et religionem, quam nos iure ueneramur, quia fortasse ipsi neglegunt, inquietari patienter accipiunt.

Claudianus etiam ab his, qui contra diuina praecepta initia religionis instaurant, ab his, inquam, quos expelli iusseramus, accitus, quasi parum facinoris aggressus esset, si in Africa perstitisset, Romae sese dicitur intimasse falsusque praeceptor uel expertes adhuc deuio profanare mysterio uel iam initiatos ex integro nititur flagitio maiore corrumpere, cum religionis sanctissimae disciplinam non cumulet iteratio sed euertat. quem nos Claudianum dissimili poena ac meruit persequentes repetere tantummodo patriam hactenus commota seueritate praecepimus. sed residere etiamnunc dicitur imperitosque sollicitans et cassa nomina mercede conquirens perdit animas corporum redemptorum.

hinc illi insectatores sanctissimae sedis 1 porro V: protinus Bar. 2 poteolanus V postquam danmationem recto JlelJer 3 ac om. Bar. 4 improba offensionc V: in progressione Bar. 5 quintum decimum V: quintum demum Blondel (De la primaute en l\'ėglise, 1641, p. 194) cf. Conc. Bom. p. 83, 4 (ed. Sirm.) Florentius Puteolanus posteaquam deiectus est.. post sextum annum repsit ad ciuitatem, tenuit ecclesiam, multas in oppido Puteolano, de quo deiectus fuerat, seditiones insolentia concitauit; rescribendum uidetur post VI. annum, ut VI librarii errore abierit in VX 6 extr. fuerat trsp. Bar. congressiones Bar. 10 religione V, corr. Bar. 11 quia Petschenig: qui V, quam Bar. accipiant V, corr. Bar. 12 initia V: uitia Bar. 13 instaurat V, corr. Bar. 14 affrica V 15 insinuasse Coust. in marg. 18 disciplina V, corr. Bar. se deuertat V, corr. 02 19 prosequentes Bar. 20 remota Bar., summota Meyer, uterque tnintts apte 21 impcritos sollicitans et cassam omnino mercedem requirens Bar. non solum dei numine, quod satis erat, sed etiam iudiciorum examine exploratum mentis sanctissimae uirum, ut etiam diuo patri nostro Ualentiniano est comprobatum, turpissimis calumniis episcopum Damasum inquietare non ueriti, postquam desperauerunt posse percelli, populum, pro quo ille diuinitati obses est, inquietant.

sed hactenus steterit iners dissimulatio iudicantum; nec necesse est admonere, quo possit sanctio contempta procedere; hactenus, inquam, steterit apparitorum supina desidia: posthac nisi omnes, ut nominatim iussionis nostrae summa complectitur, uel quos turbas istiusmodi molientes sancti episcoporum concilii consensus ostenderit, ultra centesimum miliarium ab urbe depuleris atque earum ciuitatum finibus extorres esse praeceperis, quarum plebem uel ecclesias uel per se uel per simile sui uulgus exercent, praeter aestimationis iniuriam, cuius apud bonos iactura non leuis est, piaculum neglectae sanctionis incurres.

uolumus autem, ut, quicumque iudicio Damasi, quod ille cum concilio quinque uel septem habuerit episcoporum, uel eorum qui catholici sint iudicio atque concilio condemnatus erit, si iniuste uoluerit ecclesiam retentare uel euocatus ad sacerdotale iudicium per contumaciam non <ad>esse, seu ab illustribus uiris praefectis praetorio Galliae atque Italiae auctoritate adhibita ad episcopale iudicium remittatur siue a proconsulibus uel uicariis <accitus> ad urbem Romam sub prosecutione 3 nostro om. Bar. 6 steterint V, corr. o2: stertit Bar. 7 iudicantiuiii Bar. est admonere necesse trsp. Bar. quod V, corr. Bar. 8 stertit Bar. 9 post haec Bar. 11 sanctorum Bar. concilia V, corr. Meyer consensu ostenderint Bar. 15 preterea estimationis V, corr. Bar. non leuis iactura trsp. Bar. 17 consilio V, corr. Meyer w 18 VII V 19 sunt Bar. atque V: uel Bar. consilio V, corr. Jleyer fuerit Bar. si iniuste Sirm : si iuste V, et iniuste Mei/er cf. Cone. Rom. p. 85, 22 atque iniuste uoluerit ecclesiam retinere 20 uel V: ut qui Bar., uel qui Coust. 21 adesse Meyer cf. Cone. Rom. p. 86, 2 non adesse: esse V, iuisset Bar. seu V: ut Bar. ab o: ad V 22 perfectis V, corr. Bar. 23 siue a proc. uel uicariis post Italiae trsp. Sirm., ante ad urbem inserens ut 24 accitus inserui

perueniat, aut si in longinquioribus partibus alicuius ferocitas talis emerserit, omnis eius causae dictio ad metropolitani in eadem prouincia episcopi deducatur examen, uel, si ipse metropolitanus est, Romam necessario uel ad eos, quos Romanus episcopus iudices dederit, sine relatione contendat, ita tamen ut, quicumque deiecti sunt. ab eius tantum urbis finibus segregentur, in quibus fuerint sacerdotes. mitius enim grauiter meritos cohercemus et sacrilegam pertinaciam lenius quam merentur ulciscimur.

quod si uel metropolitani episcopi uel cuiuscumque alterius sacerdotis iniquitas suspectatur aut gratia, ad Romanum episcopum uel ad concilium quindecim finitimorum episcoporum arcessito liceat prouocare, modo ne post examen habitum, quod definitum fuerit, integretur.

iam uero illud, quod in negotiis quoque rerum minorum et in leuibus causae dictionibus animis nostris iustitia naturalis inseruit, multo diligentius in causis iustissimis uolumus conualescere, ne facile sit cuicumque perdito notabili prauitate morum aut infami calumnia notato personam criminatoris assumere aut testimonii dictionem in accusationem episcopi profiteri. cf. Cone. Rom. p. SG, 3 seu ab illustribus uiris praefectis praetorio Italiae uestrae siue a uicario accitus ad urbem Romam ueniat 2 causa edictio a, unde causae edictio Bar. metropolitae Bar. 3 deduceretur Bar. 6 detecti Bar. 7 minus Sirm. 9 meretur Bar. 10 alterius om. Bar. suspectatur Meyer: suspecta//// (eras. t) V, suspectat a, suspecta est o5, est suspecta Bar. 12 accersitum Bar. 17 cuiquam praedito Bar. notabili Bar.: nobili V 19 profiterij resci-iptum non esse integrum uix recte suspicatur Coust. p. 534

Quaecumque in urbe Roma geruntur, me tacere non conuenit pro debito famulatu, quem maiestati uestrae semper exhibeo.

cum diu episcopus Zosimus graui incommodo laboraret usque adeo, ut frequenter mortuus iactaretur, accidit, ut secundo die post ingressum meum uita decederet.

statim, ut conuenerat, populum alloquendo commonui. ut cum quiete clericorum tractatu omnia finirentur nec se rebus disponendis misceret turbatio popularis, siquidem certum esset in eligendo episcopo dei omnipotentis expectandum esse iudicium, domini imperatores Honori et Theodosi pii felices inclyti uictores semper Augusti. admonui etiam corporatos, officio quoque interminatus sum ac maiores deterrui regionum, ne quis quietem urbis uestrae perturbare temptaret.

quod quidem ita custoditum est, ut sine strepitu omnia finirentur. uerum cum uir sanctus Eulalius ad ecclesiam Lateranensem de exequiis prioris episcopi a populo et a clericis fuisset adductus, ibi per biduum cum maxima multitudine et cum pluribus sacerdotibus remoratus est, ut expectaretur dies consuetus, quo possit sollemniter ordinari.

cum haec ita essent, subito aliquanti presbyteri cum Bonifatio eiusdem ordinis ad Theodorae ecclesiam collecto populo properarunt ibique habito tractatu ipsum 1 De his quae etc.: hictitulus pertinet ad epp. 14-37 DOXIFACIVX Y et sic saepim per litteram c 14. flat. die 29 Dec. 4ls. Ed. Bar. ad a. 41S, 79, quem secutae sunt Symmachi editiones (Iuretus, Auctuar. Symm. n. 19; Scioppius et Pareus epp. X 71). 5 SYKACIU r 8 famulatui V, corr. ras. man. post. a 15 imperatoris honorii et theodosii r, corr. Bar. 18 regionis V, corr. Iuret. (cf. p. 79, 12) 19 uestrae in ras. V: nostrae a 24 posset Bar. 27 habitu V, corr. o ordinare episcopum uelle coeperunt.

quod ubi comperi, omues, qui pariter erant, ad me ut uenirent presbyteros depoposci ac residens cum uiro clarissimo tribuno Sereniano eos admonui, ne quid temere fieri paterentur aut contra sacrae legis ordinem uenirent aut contra consuetudinis rationem. sed tanta pertinacia restiterunt, ut id quod minati sunt facere minime dubitarent. nam etiam presbyterum Bonifatium in ecclesia Marcelli ordinandum esse duxerunt atque cum eo ad sancti apostoli Petri basilicam processerunt.

et quoniam pietatis uestrae est de hac parte ferre iudicium, statim pro competenti sollicitudine uestram maiestatem credidi consulendam, ut quid de hac parte pietas uestra decernat, praecepto uestri numinis euidenter informer. diu enim, quae contra reuerentiam uenerandae legis facta sunt temeritate paucorum, differri non conuenit, ne tarditate firmentur, quae oportet inter exordia resecari.

gesta acclamationum populi, quae singulis diebus habita sunt, relationi meae subieci; quicquid postea gestum fuerit, non tacebo. Data IIII. Kal. Ianuarias.

Gestis omnibus recensitis laudanda sublimitatis tuae relatione perclaruit in ordinatione uenerabilis sacerdotii quietem ueterem paucorum insolentiam attemptare uoluisse. nam cum post abscessum uenerabilis uiri Zosimi circa meritum Eulalii ordine subrogandi communi iudicio concinens multitudo sonuisset ac plena erga se omnia, quae regula catholicae posceret disciplinae, successoris confirmatio custodiret, uehementer miramur aliquos extitisse, qui sollemnitate contempta circa ordinationem alterius festinarent.

in quorum castigandum factum mansuetudinem 5 uenirent V: inirent Hartel 9 ante apostoli del. V pauli 16 resecari Meyer: recitari V, recidi Ang. Jlai (Script. uet. noua collect. I [ed. 2] P. IV 2 p. 44) 17 subici V, corr. Jlai 15. Dat. die 3 Ian. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 2; Iuret. Auct. Symm. n. 20; Sciopp. et Par. X 72. 21 laudandae Iuret. 22 sacerdotis luret. 23 insolentia V, corr. Iuret. 24 absessum V, corr. Bar. nostram rite oporteret insurgere, nisi hoc tamen genere decerneremus eos ad ueniam pertinere, quod lapsum cito proprium contuentes ad deprecandi suffragium sunt relapsi, ignosci sibi super id, quod uim perpessi conquesti sunt, postulantes.

conuenire ergo uotum et studium nostrum circa Eulalium sacrae legis antistitem sublimitas tua clementiae nostrae auctoritate praesenti cognoscat, cui competens numerus ordinantum, legitimi sollemnitas temporis locique qualitas recte uenerandi nominis apicem contulerunt. cum autem Bonifatio constet omnia defuisse, superflue expectatam sententiam nostram esse censemus, cum factum suum episcopum, qui praesumpserant, ammotis damnasse precibus uideantur.

absoluta itaque decernimus iussione extraordinaria praesumptione summota Bonifatium interdicta confestim urbe prohiberi: erit uerecundiae eius, ut morem gerens caelestibus constitutis sponte discedat; pertinacius resistentem inuitum praecipimus expelli.

plebeiae sane seditionis auctores cum sociis suis sublimitas tua. Symmache parens karissime atque amantissime, statuet attineri atque in eos congrue uindicari, ut res temere praesumpta non transeat impunita. in qua re Afrodisium u. c. tribunum et notarium dirigi a nostra mansuetudine placuit, ut praesente eo, quae statuimus, celerius impleantur, quatenus quies populi nulla perturbatione uexetur et pacata eum ueneretur uniuersitas, quem secundum ueterem consuetudinem obseruata sacrae legis mysteria susceperunt. Data III. Non. Ian. Rauennae.

Ubi primum sacer sermo pietatis uestrae expectationem populi celeritate praeuenit, omne, quod sibi diuersitas 1 tamen Meyer: tantum V 7 ordinatum V, corr. Meyer: ordinantium 02 8 legitimi o: legitimis V, legitimus Bar. uenerandum V, corr. Iuret. 11 sensemus V, corr. o2: sensimus o Bar. fatum V, corr. o epm V: ipsi Bar. 20 uc trib\' et not V 16. flat. die 8 Ian. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 5; Iuret. Auct. Symm. 21; Sciopp. et Par. X 73. 28 rblatv sixaohi V, corr. Bar. uoluntatum usurpauerat de episcoporum electione, summouit ac diuina prouisione inter initia resecauit, quod tarditate imperitae multitudinis crescentibus studiis difficilius potuisset auferri, domini imperatores.

ob quam rem statim debito famulatu implere, quae fuerant imperata, properaui et, quod felicitati clementiae uestrae ascribendum est, res noui exempli et maximae contentionis magnique certaminis ut (non) sine commotione populi coepta fuerat, ita salua clementia uestra cum totius multitudinis quiete finita est.

nam cum eo tempore ad me sacra perlata esset auctoritas, quo sancti diei erat celebranda sollemnitas, statim, ut oportebat, misso primiscrinio Bonifatium ut ad me ueniret admonui quod praeceptum fuerat agniturus ac se a processione, quam sibi inhibitam didicerat, abstineret. qui conuentione contempta processit atque eum, quem direxeram, dedit populo uerberandum.

quod ubi nuntiatum est, habito cum u. c. tribuno Sereniano tractatu ad sanctum apostolum Paulum, quo conuenerat, et sacrae exemplaria pro cautela direxi, ne quid f iniuriam publicam de praeceptis immissa multitudo temptaret, et partem offici pariter destinaui.

sed neutrum fieri passus cum ad urbem uellet cum populo remeare, statim ad portas tam contubernales quam apparitores occurrerunt, qui eum, ut statutum fuerat, urbem uestram ingredi prohiberent. uerum ipsos quoque contemnendos credidit atque uiolenter ingressus a certa urbis parte pluribus occurrentibus est repulsus nec permissus, quod cogitabat, implere. quod ubi turba quae comitabatur aspexit, sine aliquo tumultu dispersa est.

ipse uero extra murum deductus non longe ab urbe remoratur. qui ne occulte per noctem ingressus urbem ad ecclesiam conuolaret et rursus populi studia commoueret, communi tractatu pro competenti 4 D. Imperator Iuret. 5 et V (errauit Meyer): eo Bar. quod oa: quo V 7 maxime V non add. o2 12 Bonifac. ad me uenire Bar. quod o: quid V 13 agniturum V, correxi ac V: ut Iuret. 14 qui Bar.: quique V 18 <in> iuinriam Bar. Meyer 19 immissa Y: inscia uel inconscia Meyer; ne quid incuria publica de praeceptis admissa Hartel temeraret Iuret. 27 et p. 63, 1 fine ut uidetur Y, corr. a sollicitudine contubernales et apparitores quattuor illic sine iniuria eius obseruare disposui: expectans, quid pietas uestra decernat, ut quies possit, quae hactenus seruata est, perdurare.

circa partem uero Eulalii episcopi uenerabilis uiri, qui eo die paene cum omni multitudine ad sancti apostoli Petri basilicam sollemnia celebrabat, ubi primum pietatis uestrae praecepta sunt publicata, fuit totius laetitia ciuitatis.

unde ea, quae populus Romanus publico gaudio diuersis acclamationibus agens gratias maiestati uestrae credidit publicanda, relationi meae uniuersa subieci, ut agnosceret pietas uestra, et quanta quiete uobis propitiis correcta sint, quae male fuerant admissa temeritate paucorum, et quanta gratia suscepta sint, quae clementia uestra diuino iudicio et pro uenerandae religionis reuerentia decernenda credidit et pro quiete Romani populi in perpetuum seruanda constituit. Data VI. Id. Ianuarias.

Petimus clementiam uestram, piissimi et clementissimi imperatores Honori et Theodosi semper Augusti.

Post abscessum sancti Zosimi papae ecclesiae catholicae urbis Romae, ut fieri mos uolebat atque ipsa religionis disciplina dictabat, plures in unum conuenimus sacerdotes, ut de constituendo successore communi iudicio tractaremus. sed quoniam Lateranensem ecclesiam obstrusis paene omnibus ingressibus archidiaconus Eulalius contemptis impie summi sacerdotis exsequiis diaconibus et paucissimis presbyteris ac multitudine turbatae 9 credidit Meyer: credidi ut V; edidit, ut Sirm., cuius manu factum apographum epp. 14-36 extat in codice Berolinemi Phill. 1717 (cf. Meyer l. c. p. 4 adn. 1) nobis Meyer: ub V 14 im V 17. Bat:die 6 uel 7 Ian. 419. Bdd. Bar. ad a. 419, 8; Coustant Epp. Pont. 1007; Iuret. Auct. Symm. 22; Sciopp. et l\'ar. X 74. 18 Petimus clementiam] cf. similem exordii formulam in Orcistenorum supplicatione edita a Movimseno in Hermae uol. XXII p. 317 (II 17) nec non initium ep. 47 19 absessum V, corr. Bar. 24 obstructis Bar. eodem errore quo Cornelissen (Jlnemosyne N. S. XIV 302) in mutando Amm. Marc. 31, 15, 6 plebis obsederat, altero die ad eandem ecclesiam, ubi prius ab omnibus fuerat constitutum. habita omnium collatione properauimus ibique participato cum Christiana plebe consilio, quem deus iussit, elegimus.

nam uenerabilem uirum Bonifatium, ueterem presbyterum in lege doctissimum ac bonis moribus comprobatum et, quod eum magis ornabat, inuitum, acclamatione totius populi et consensu meliorum ciuitatis asciuimus: diuinae institutionis ordine consecratum; nam subscribentibus plus minus septuaginta presbyteris, astantibus nouem diuersarum prouinciarum episcopis benedictionem competenti tempore constat fuisse celebratam ac post omnia, quae sollemnitas exigebat, impleta sunt.

sed cum supra dictus Eulalius, qui ante per tres consacerdotes nostros fuerat ex multorum auctoritate conuentus, ne quid sibi temere praeter conscientiam cleri maioris assumeret, circumuentis paucissimis presbyteris, male acceptis his ac diuersae custodiae mancipatis, qui ad prohibendum cum litteris uenerant, exhibito etiam cum aliis Ostiensi episcopo, quem prope mortuum constat accitum (nam tractum esse nolentem senis aegritudo testatur), in locum sibi non debitum incustodito religionis ordine per ambitum proruisset: coepit factum suum per homines disciplinae inscios ac religionis ignaros indecenter tueri, aestimans humanis perturbationibus se confundere sententiam posse unam.

et quoniam clementiam uestram constat falsidica relatione deceptam, ut nescio quid in iniuriam diuini iudicii sanciretis (nam diuinum est, quicquid tantorum confirmat electio), petimus pietatem uestram, ut remoueri priora constituta iubeatis atque Eulalium, qui in locum subrepsit alienum, ad comitatum perennitatis uestrae cum auctoribus suis debere deduci. nos enim profitemur sanctum papam Bonifatium <cum> nostris consacerdotibus adfuturum. relictis enim singulis per titulos presbyteris omnes aderunt, qui uoluntatem suam, hoc est dei 1 obseruabat Sciopp. 10 bene electionem Bar. in inarg. 13 consordotes V, corr. 02 29 serenitatis Bar. deberi V, corr. Bar. nos Bar.: non V 30 cum add. Sirm.; Bonif. nostris cum sacerdotibus Bar. iudicium, proloquantur.

iubeat etiam uestra clementia omnes adesse, quos causa constringit, eici etiam ciuitate nolentes, qui se non patiuntur adduci. inuenietis, cum coeperit agitari interna discussio, quod non solum diuinis legibus <ab>horreat uerum etiam displicere possit humanis, quo hoc consecuti agamus aeterno imperio uestro maximas atque uberes gratias.

Post relationem sublimitatis tuae delatam mansuetudinis nostrae auribus presbyterorum allegatio causam nobis non superuacuae deliberationis iniecit: ideo decet ambiguitate seposita fidem rerum comminus experiri quamque partem praetermissus gestae rei ordo arguat, quam seruatus adiuuet, multis coram censentibus approbari, ut utriusque facti simul qualitate perpensa et circa ullam rite definita consistat et circa aliam temere assumpta non maneat. Symmache parens karissime atque amantissime.

ob quam rem illustris et praecelsa magnitudo tua suspensis omnibus, quae superius sunt decreta, nullique interim praeiudicio comparato auctoritate praesentis oraculi utrumque hoc est Bonifatium et Eulalium religiosissimos uiros instantia digna conueniet. ut intra diem sextum Iduum Februariarum Rauennatum ciuitatem praesentiam suam maturare non differant,

omnibus aeque admonitis, 2 ciuitate. corr. Bar.: <extra > ciuitatem o2 4 quod non solum o2: 0 qdns V horreat V, corr. Bar.- 8 ixr V SYXACHO V 18. lJat. die 15 Ian. 419. Edd. Bar. ad a. 419. 11; Iuret. Auct. Symm. 23; Sciopp. et Par. X 75. 13 ficlclem rerum V. corr. o2 Mcyer: fidelem rerum (ordinem) Bar. 14 adiuuet V: adnuat luret. 15 tactis r. corr. Bar. 16 rite V, corr. o 16 sq. tort. consistant.. maneant 17 syinache V 21 utrumque Iuret.: ut utruinque V \'23 Rauennatem Iuret., <ad> Rauennatum Meyer 24 aeque Bar. in marg.: atque V, atque singulis> Iuret. XXXV. a qui auctores utriusque ordinationis existunt, ut amota excusatione non desint, ut facto quisque erga alterutrum proprio prolatis ecclesiasticae institutionis exemplis defensor existat seque purgato alium magis in legem catholicam deliquisse praesumpta inmeriti electione conuincat: iudicium de statu suo quisque, si adesse neglexerit, sortiturus, dans nimirum intellegi improuide immo illicite se fecisse, quod coram non audeat defensare.

nos quoque ex diuersis prouinciis competentem numerum sacerdotum scriptis nostrae serenitatis accimus, ut rem deductam in dubium absoluat nobis coram discep<ta>tio plurimorum.

cum autem omnia futuro integra sint iudicio reseruata, de transactis sibi blandiri neminem decet: praesentis enim iudicii docebit exemplum, quid in eiusmodi negotiis obseruari debeat in futurum. Data XVIII. Kal. Feb. per Aphthonium.

. Cum uir clarissimus Aphthonius decurio sacri palatii uestri cum caelesti praeceptione ad urbem uenerabilem conuenisset, omni genere festinaui, quatenus praeceptis numinis uestri sc oboedientiam commodarem.

nam statim conuentis proceribus sacra iussio publicata et ad religiosos uiros Bonifatium et Eulalium missa conuentio est, domini imperatores. clericos quoque eorum praecepi pariter admoneri, ut nihil futuro cognoscente pietate uestra deesset examini. unde haec omnia gestorum serie comprehensa ad plenam instructionem subter annexui.

uerum postquam pars utraque populum diuersis seditionibus excitaret, singulos admonitione missa conueni, ne 2 ut V: et Iuret. 9 acciuimus Iuret. 10 disceptio V, corr. Bar. 15 aptonium V 19. Dat. die 25 Ian. 419. Edd. Bar. ad o. 419, 12; Iuret. Auct. Symm. 24; Sciopp. et Par. X 76. 17 SYKACHIO (sic!) V 18 apthonius V 20 nominis Y, corr. Iuret. 23 D. imperator Iuret ad unam ecclesiam conuenirent et. quod fieri non licebat, inter se multitudo confligeret. sed hoc illis uisum est, credo, suspectum, quod quietem suadendam credidi hominibus perturbare uolentibus ciuitatem. ob quam rem ambae partes calumniosis me crediderunt contestationibus appetendum, ut errorem suum compositis mendaciis excusarent. quod ne - in aliquo clementiam uestram lateret, eadem quae optulerunt actis inserta transmisi, ne quicquam suppressum esse quererentur.

superest, ut apud clementiam uestram nullius partis studiis famuli uestri appetatur absentia, qui semper maiestati uestrae puris seruitiis approbatus me ab oppugnatione uel fauore ambarum partium ut decebat credidi separandum. Data VIII. Kal. Februariarum.

Omnia quidem clementia nostra in praesenti beatitudini uestrae congrua ordinatione mandauit, ut sequestratis omnibus uestro iudicio, quid obseruari propter quietem populi deceat, finiretis.

meminimus quoque hoc a nobis imprimis, quod aequitas expetebat, esse mandatum, ut hi episcopi, quos interfuisse eorum ordinationibus constat uel postea subscripsisse, sine iniuria sui et manente reuerentia iudices non sederent nec ullum praestare testimonium possent, ne non tam nouam prolaturi sententiam quam seruaturi factum praeteritum uiderentur. hi ergo, sicut superius diximus, ab ea disceptatione se abstinere debebunt.

illud quoque similiter custodiendum beatitudo uestra esse cognoscat, nulli parti praeiudicium comparatum, quod a nobis antea claruerat constitutum. cum enim 1 quo V, corr. oa 3 quo V, corr. o2 Meyer 5 calumniosis me Metfer: calnnmiosissime V 11 approbat V, corr. Iuret. 12 dicebat V, corr. Bar. credidisse parandum V, corr. lJfeyer 13 Februaruin V, corr. Petsdienig 20. Dat. a. 419 post diein 8 Ftbr. Ed. Bar. ad a. 419, 14. 19 quo V, corr. 02 23 ullum o2: illum V 5* celeriter destinata iussa propter quietem populi pietatis nostrae sequenti auctoritate summota sint, nihil hinc aut uindicare pars altera poterit aut altera formidare.

attendentes ergo iudicium dei, quod in tali causa uobiscum simul residere manifestum est, examinatis omnibus id uos custodire decet, quod infundente caelesti spiritu habere Christianae legis integram reuerentiam possit.-

Magnarum deliberationum non debet citum esse iudicium nec temere proferenda sunt, quae seruanda in perpetuum sanciuntur.

saepe de episcopis urbis aeternae <per> altercationem partium sub examine sacerdotum concussa cognitio est. sed ne quid festinum celeritate iudicii proferatur, id clementiae nostrae sedit arbitrio, ut, quoniam uicinitas sanctorum dierum episcopi praesentiam postularet nec in urbe sacratissima fas esset pascharum praesentim dies sine sacerdote celebrare. idcirco. Symmache parens karissime atque amantissime, illustris magnificentia tua Achilleum nos elegisse 8—15 praeter Buronium (419, 15) edd. Balletinii, De anÜq. coli. can. (-- Append. ad Leonis opera) II cap. 12 n. 20. 10 deferenJum lialler. 12 iussit 1x: ista Baller. 18 Spoletinum Bar., SpolitanulU Baller. 14 svmaeho V 21. Dat. die 10 Mart. 41!1. Edd. Bar. ad a. 419, 15; Iuret. Auct. Symm. 25: Sciopp. ct Par. X 77. 18 qui V, corr. a3 19 sanctiuntur V per inserui altercat ioix- Bar. 20 concussa scripsi (cf. Horat. Sat. I 3, i5); concessa V 22 ut quouiani V: at quoniam Bar., at cum Jlcycr \'2:1 celebrari dubilunier Meyer symache 1\' cognoscat, quem a fauore partium constaret alienum, qui mysteria sacrae obseruationis impleret. transactis uero festis diebus ex iudicio sacerdotum quae debeant custodiri consilio maturiore tractabimus.

monemu3 sane, ut regionum primatibus euocatis disciplinae publicae quietique prospicias; quibus decretorum nostrorum praecepta iubeas aperiri, ne quis scilicet ullum tumultum neque seditionem audeat commouere. quam si quis insana persuasione conciuerit, non in eos tantum, qui in perturbatione fuerint deprehensi, sed in regionum quoque priores intellegant uindicandum. nouimus enim quietem publicam facile custodiri, si incentorum cupiditates ac fomenta cessauerint.

Quoniam de Romano sacerdotio propter angustias temporis, quas dierum sollemnitas fecit, quae abesse episcopos a suis ecclesiis non sinebat, dilatum constat esse iudicium, recte nostra serenitas credidit ordinandum, beatitudo tua ad < Urbem > uenerabilem congrua ueneratione festinet, quatenus sanctae paschae dies ea qua conuenit quiete cum sollemnitate consueta populis repraesentes nec consuetudini obsit, quod differri synodum multiplex necessitas fecit.

illud sane in primis ac praecipue commonemus, ne umquam ulla illorum mentio fiat, de quibus constat suspensos esse iudicio.

Scimus, patres conscripti, a uobis cunctationem nostram non posse reprehendi, quibus semper in re omni probatur 1 conatat esse alienum Bar. 5 decretor V, corr. a 7 neque Bar.: ne quam V 8 conquiuerit V, corr. Meyer: conquiret Bar. 22. Dat. die 15 Mart. 419. Ed. Bar. (cd a. 11.\'), 10. 14 Spolitinum index collectioni praemissus (cf. Proleg. c. 1). quae forma forta.sse etiam p. 75. 18 et 78, 1 restituenda est lti angustiam Bar. 17 quas J/eyer: quam V Bar. 19 <ut - beatitudo Bar. :!O urbem inserui; idem post uenerabilem addiderat Bar. 23. Dat. die 15 Jlart. 419. Ed. Bar. ad a. 419, 17. consiliorum iudiciique maturitas. nec sane de summis cita debuit et potuit esse sententia, quam ut aeternam ita probabilem et ex omni parte decet esse perfectam.

inter episcopos, quos in urbe sacratissima fauentium studia uel partium uoluntas elegerat, ab omnibus qui aderant sacerdotibus iusseramus audiri et aliquotiens iterata cognitio est. uerum cum longiores moras examinatio iustae cognitionis afferret et plura inquisitio iudicum diligens inueniret, quibus finis citus non posset imponi, et festorum dierum celebritas celeritatem definitionis exposceret, ne quid temerarium promeremus, rem omnem credidimus differendam.

missus itaque est Achilleus uir religiosus episcopus Spolitinae ciuitatis, per quem sanctorum dierum celebritas impleretur. amplitudinis uestrae est popularium mentes ad quietem consilii salubritate retinere, cum probabilem ac necessariam dilationem nostram dubitare nequeatis. Data Id. Mart.

Fidei curam, Quirites optimi, maximam iudicantes nihil festinum aut inmaturum credidimus proferendum. ea enim in causa religionis decerni censemus, quae sine errore ac reprehensione sententiae ab omnibus comprobentur.

itaque cum in cognitione de episcopis, qui in urbe fuerant constituti, sub iudicio sacerdotum intentionis haereret ambiguum nec nascentibus subinde causis finis certantibus studiis posset imponi ac diu de rebus uariis deliberatio nostra penderet, <in> futuram cognitionem ad integrum sacerdotum numero pleniore concilium omne negotium constituimus differendum, ut causa ex omni parte librata transactis paschae diebus terminum, 1 nec Bar : ne V 3 epos ex epas V 7 iuste V 14 salubriter Bar. 24. Dat. die 15 Mart. 419. Ed. Bar. ad a. 419, 18. 23 cognatiune V, cotr. o1 de Meyer: quam de V (cf. p. 71, 12) 26 in iuseiin: aut au.> fut. cogn. et <ad> scribendum aut futuram cognitionem (lclcndum essc cer.suit Meycr 27 consilium V, corr. Mtyer 29 transacte V, corr. Bar. quem aequitas uel religio poscebat, acciperet. simul, quia de sacerdote nihil poterat definiri, temporarie elegimus, qui reuerenda sacris diebus mysteria celebraret. ut uobis, Quirites, ad honorem sacrae urbis praesto esset sollemnitas sacerdotis.

quare imitati patientiam nostram placidis animis, quae pro pace publica suademus, accipite: sanctorum cultus dierum debita tranquillitate transcurrat, quietem publicam seditio nulla perturbet. fauor proprius circa nullum, qui notetur, appareat. decet enim suspensis sensibus omnia nostro integra uos reseruare iudicio nec furore quodam sed debita probitate expectare potius quam poscere sacerdotem.

quod si prauos mcentores secuti turbas et tumultus potius quam quietem ac modestiam legeritis, quibus fauetis, monstrabitis nec solum uobis sed et auctoribus uestris, quorum consiliis inhaeretis, periculum salutis. ad quod nos compellitis, imminebit. neque enim uenia dignus est, qui ab improbitate humanitatis nostrae monitis non poterit retineri. Data Id. Mart.

SANCTO AC UENERABILI PATRI PAULINO EPISCOPO. Iam tunc fuit apud nos certa sententia nihil ab his sacerdotibus, qui ad synodum conuenerant, posse finiri, cum beatitudo tua de corporis inaequalitate causata itineris non potuerit iniuriam sustinere. et per absentiam sancti uiri, non quidem optentura, interim tamen uitia gratulantur, cum praua et uetus ambitio et cum benedicto uiro sanctaeque uitae diu uelit habere 1 possebat V, corr. 0 3 uobis o Meyer: uD V, ibi Bar. 9 integro V, corr. oJ 10 debitam probitatem V, corr. Bar. 12 turbas et o2: turbarent V, turbarum Bar. quam inseruit Bar. (cf. ad p. 70, 23) 13 Uubis o2: uerbis V 2o. Data die 20 Mart. 419. Ed. Bar. ad a. 4/9, 20. 21 Tam tunc r. corr. Sirm. Meytr: tantum Bar. 23 finiri scripsi (</. 1). 72, 30 quae a paucis non potuit tenninari): diffiniri V, definiri Bar. 25 et dictum est ut altis locis et Ufro certamen et contra haec apostolicae institutionis bona de praesumptis per uim parietibus existimet confidendum.

o uere digna causa, quam non nisi coronae tuae beata uita discingat. dilatum itaque iudicium nuntiamus, ut diuina praecepta ei uenerationis tuae ore promantur, qui ea secutus implesti. nec potest alius eorum praeceptorum lator existere, quam qui dignus apostoli discipulus approbaris specialiter.

itaque domine sancte, merito uenerabilis pater. iustus dei famulus, diuinum opus contempto labore tributurus hoc nobis uisitationis tuae, si ita dicendum est, munus indulge, ut postpositis omnibus, quoniam temperati aeris tranquillitas suffragatur. synodo praefuturus sine intermissione etiam desideriis nostris et benedictioni, quam cupimus, te praestare digneris.

Serenitas nostra cum in omnibus causis tum praecipue in his. quae ad uenerabilem religionem pertinent, perpensum cupit habere iudicium.

de sacerdotio urbis aeternae exortam contentionem etiam trans maria iam credimus nuntiatum. quae a paucis non potuit terminari et ideo multorum necessarium constat esse iudicium.

quapropter sanctitas uestra, quos uitae bouum et legis doctrina commendat, intra diem Iduum Iuniarum ad Spolitinam ciuitatem amputatis excusationibus properare dignetur, ut id, quod ueritas uel religionis norma dictauerit, deo pariter cunctorum mentibus aspirante sententia iudicetur, ne diutius apostolicae sedis sacerdotium differatur. 1 et Meyer: ut V 6 alius ex aliud corr. V 11 temperantia eris V, corr. Meyer: temperantia aeris et o2 12 synodus V, corr. o2 26. flat. die 20 Jlart. 419. Ed. Bar. ad a. 419, 21. 15 epsc V. 16 serinitas V tunc V, corr. o2 18 exorta coutentione V, corr. aUt)nynms in lArchio fiir lat. Lexicographic) VI p. 304 23 Iuniarum Bar.: ianuarium V, Ianuariarum Sirm.

Aliam quidem uidendae uenerationis tuae causam optaueramus euenisse, ut desiderato benedictionis tuae frueremur aspectu. sed quia aduersus papam urbis Romae ambitio reprehendenda certamen indixit et sanctam uitam in episcopo aestimat non quaerendam, coeptum super hac discussione iudicium minor numerus sacerdotum, quam synodi consuetudo deposcit, in plures doctissimosque uiros, quorum sanctitas tua princeps est. prorogauit. neque enim praemia castitatis et meriti summotis uitiis, quae respuit diuinae religionis sacrosancta praeceptio, per alios quam tales uiros oportuit reuelari.

et quamuis sufficere domni germani mei Augusti principis scripta potue-_ runt etiam mea tamen, quibus aduentum sanctitatis tuae precarer, adiunxi. quaeso itaque, domine sancte, pater merito uenerabilis, ut duplex beneficium tributurus et desideratae nobis benedictionis tuae et necessarii pro beatitudine iudicii proferendi intermissis omnibus deum intuens, de cuius sacerdote firmando labor ueniendi non debet recusari, ( te > praestare digneris.

Peruenisse ad uenerationem tuam certa est pietas nostra aduersus papam urbis Romae uitia cum castitate pugnare et 27. Dat. die 20 Mart. 419. Ed. Bar. ad a. 4li), 22. 2 eiusdem principis] epp. 27 et 28 non Honorii sed Gallae Plrlcidiac esse demollstrauit Meyer in Indice scholarum Gottingensi JSS$:9 p. 10 4 alium r. corr. fj2 9 depossit V. corr. 0 10 quarum V, corr. 02 15 mea, quod coniecit Jfeyer, est in V 19 intennissis omnilms o2: intermissionibus V 20 te inserui, cf. p. 72, 13 21 dignetur V, corr. o2 28. Dat. die 20 Mart. 419. Ed. Bar. ad a. 419, 23. 23 eitisdem] cf. quae initio epistulae 27subnotaui ampu-m V 24 devtheriv V huiusce rei tam diuturnum esse conflictum, ut inter tot sacerdotes, qui ad synodum conuenerant, quibusdam dissentientibus nondum potuerit apostolica praeceptione firmata uita praeferri.

tuam tamen se interdum bene scire astipulanti quoque ea parte quae discrepat, sine dubitatione confessi sunt, ut plane fuerit manifestum expectari tuae iudicium sanctitatis, in cuius praesentia promenda sententia differretur, qui merito uitae praecedens recte etiam ex transmarinis regionibus, ut iudicare possis, expeteris.

sed quamuis sacra domui germani mei Augusti principis ad Italiae synodum conuocans auctoritas non neglegenda peruenerit, socianda specialiter etiam serenitatis nostrae scripta iudicamus, quibus precor, ut desiderabilem aspectum benedictionis tuae sine excusatione concedens omnipotenti deo gratum iudices hunc laborem, quod et pro eximio sacerdote et pro sanctae uitae meritis sententiam prolaturus remunerationem uexationis huius in praemio diuino intellegis constitutam. Data XIII. Kal. April. Rauennae.

SUBLIMI AC PRAECELSO PATRONO CONSTANTIO SVMMACHUS. Quaecumque subito nullo opinante proueniunt. nec ad culpam iudicis referri possunt et populum rationis ignarum insperata nouitate perturbant.

uir namque religiosus Eulalius quinto decimo Kal. April. urbem me nesciente meridianis horis ingressus est. quem credidi aliquod secum pertulisse praeceptum; uerum eodem die circa uesperum Spolitinus episcopus missis litteris me credidit admonendum, quod sacra ad se manante in urbe diem sanctum paschae iussus sit celebrare. quod 4 tuam (sc. uitam) sciipsi: quam V interdum (= interim) r: in te dubitanter Meyer 11 prouenerit Bar. 14 pro eximio Mcyer: prosimo V 17 XIII V: III a Bar. 20. Dat. die 23 ltiart. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 26; Iuret. Auct. Symm. 26; Sciopp. ct Par. X 78. 26 aliqd (i. e. aliquod cotr. ex aliquid) V 29 urbeiu 1x, corr. llar. praeceptum ante penitus ignoraui, domine semper illustris et cuncta magnifice meritoque sublimis ac praecelse patrone. quod cum mihi post sancti Eulalii innotuisset aduentum, statim parendum credidi inuictissimi principis imperatis.

uerum cum interiecto die urbem sanctus Achilleus episcopus esset ingressus, commotio extitit populorum, ut ab una parte multitudo armata ferro et telis ad forum militari habitu conueniret. et cum conuocatis proceribus processissem, ut habito tractatu pro quiete urbis populum alloquendo compescerem, primo pauci ad conuentum uenerunt, dein, cum expectaretur sancti Achillei episcopi praesentia, ut quae iussa fuerant publicaret, multitudine resistente uenire non potuit.

et cum ad forum Uespasiani tam ego quam uir spectabilis uicarius perurguente populo fuissemus egressi, ut quietem utriusque partis multitudini suaderemus, subito armati serui telis et saxis, aliquanti etiam ferro, populum partis Eulalii aggressi sunt. qui inermes conuenerant, ut quid praeceptum de episcopo Spolitano esset agnoscerent, quosque ita sauciauerunt qui parati aduersus imparatos uenerant, ut me quoque et uirum spectabilem uicarium crederent appetendos, dum seditioso furore nullam admittunt penitus rationem.

nisi ad liberandos nos diuinitas affuiset egressique per secretiorem partem ictum saxorum et impetum conspiratae multitudinis uitaremus, minime potuissemus euadere. quorum maiorem partem in seruis constat fuisse, ex quibus aliquanti agniti atque tenti sunt audiendi.

unde, quod partium mearum fuit, excellentiae uestrae suggerere properaui, ut certum finem rebus, cognitis quae gesta sunt, magnitudo uestra decernat. cum enim et sanctus Eulalius fuisset ingressus et tertia die secutus esset episcopus Spolitinus nec aliqua ad me data uirtutum 5 interdido V. corr. Petschenig (ef. p. 75, 29 et p. 81, 8) 8 conuocatus r, corr. o2 processissent V, corr. o2 9 compescerent V, corr. 14 ingressi Bar. 16 populus Iuret. 21 nullum Jr, corr. o (et/ nisi o- Meyer 23 conspiratae Petschenig: conspirante r, conspirantis 02 uitaliOsemus Meyer uestrarum, quae sequerer, praecepta uenissent, perturbatio totius plebis, quae in se et in periculum iudicum saeuiret, exorta est, et nisi celeri responso ante diem uenerabilem paschae quid fieri debeat iusseritis, minantur se populi inuicem pugnaturos, dum de Lateranensi basilica alterutrum se aestimant excludendos. ne quid igitur aduersi (quod sublimitatis uestrae felicitas auertat) eueniat, peto ut euidenti praecepto excludi furiosae contentionis periculosam pertinaciam censeatis. Data X. Kal. April.

Ut certa possimus quaeque cognoscere et factionum auctores fideli nuntio et inspectore non lateant, cancellarium nostrum Uitulum direximus, ut domni inuictissimi principis affatus atque iudicium ad eximietatem tuam uel ad populum celeri festinatione deferret, illudque monemus ut.

quicquid sacris auctoritatibus continetur, nulla temeritate uioletur et, quae praecepta sunt, effectui celeri tradantur instantia. ne augusta clementia, quod nunc agnoscitur distulisse, commota maiestatis suae uigore emendare non differat.

Cum ad sanandum primae perturbationis errorem hoc genus consilii clementia nostra reparandae pacis cupida repperisset, ut, donec de confirmatione urbani sacerdotii sententia procederet absoluta, uterque eorum, quorum causa tumultus antea concreuisset, a sacratissimae urbis conuersatione seiunctus 30. Dat. die 26 Mart. 419. Ecld. Bar. ad a. 419, 29; Iuret. Auct. S;/»nn. 27; Sciopp. et Par. X 79. 11 coi V SYJIH V 12 certo dubitanter Jleyer 1S A.ug\'usti Bar. 19 commoto Bar, fort. rectitus al. Ilat. die 26 Mart. 419. Kdd. J/ar. ad a. 419, 30; Iuret. Auct. Symm. 28; Sciopp. et Par. X SO. 22 SYKACIRSI V 24 cuppida V 27 saeratissima V, corr. Meyer futuri iudicii expectatione penderet spatio, quo contineretur, alterutri euidenter expresso:

aequo animo dissimulare non possumus praeceptis clementiae nostrae publicum paene bellum quo calcarentur indictum; mouendi eius caput Eulalium, qui iussa transcenderit, extitisse, secundum ordinem praeceptorum paulisper abesse non passum, Symmache parens karissime.

unde sublimitas tua hoc nos statuisse cognoscat, ut et salubris superior ordo praecepti et moderata synodi ordinatio debeat custodiri, quod aliter fieri non posse censemus, nisi Eulalius omnimodis urgueatur, ut omni celeritate ab urbe dis( ce )dens insolenti populo praesens incitamenta non praebeat nec innocentibus causa mortis existat.

cui esse dubium non debebit. si in hac praesumptionis obstinatione durauerit, non solum de statu suo iudicium iam prolatum uerum etiam de salutis discrimine proferendum (culpa enim nullam ueniam iam meretur, quae cum praedicitur non cauetur), nihil ex hoc excusationis habituro, quod se inuitum a plebe asserat retentari.

si qui autem ex numero clericorum communicandum Eulalio iudicio pendente censuerit, pari se sciat sententia esse damnandum; laicos uero, qui post interdictum mansuetudinis nostrae communionem Eulalii putauerint expetendam, honestioris loci poenam proscriptionis. seruos uero capitis esse subituros nec ab hoc periculo dominos exuendos.

primates uero regionum nisi spiritum plebis inconditae domuerint et frenarint. sciant se raptos ultimo iudicio esse subdendos. Spolitinus autem episcopus, sicut dudum fuerat definitum, sanctis paschae diebus ordinem festae sollemnitatis implebit. cui ad celebranda mysteria Lateranensem ecclesiam soli patere decernimus, reliquis qui hoc praesumere uoluerint propulsatis. 2 alterutri o: alteruteri ex alteruter corr. V man. 1 ut uidetwo. alteruter 02 6 kar. aUjue Rlllantissime, .semper in his epislulis scribendum uidetur Mvjero 11 disdens r, corr. a 12 causa Y, corr. ,,2 existat en ex existit corr. V 15 profer ei dura &: profer ei duni V culpat r, corr. Meyer 17 quod se oa: quos ei V 21 eulalio V, corr. luret.: \',cum,\' Eulalio dubitanter Meyer 2:, rapptos V sane si praedictus sacerdos Spolitanae ciuitatis t in loco eius sanctorum mysteriorum ordinem completurus suscipi debeat admonemus.

per omnes uero titulos uel loca, quae conuentu celebri frequentantur, haec quae statuimus proponentur. ut uniuersis liqueat et noluisse nos turbidum aliquid perpetrari et adhuc ut turbata componi debeant opperiri. sciat sane sublimitas tua primiscrinium et reliquum officium, quod tuis actibus obsecundat, non solum grauissimae multae dispendiis affligendum sed et supplicium capitis sortiturum, nisi enixa opera commodata statutis clementiae nostrae praebere maturarit effectum. Data VII. Kal. April. Rauennae.

DOMINO SEMPER ILLUSTRI ET CUNCTA MAGNIFICO MERITOQVE SUBLIMI AC PRAECELSO PATRONO CONSTANTIO SVMMACHUS. Ubi primum sacra domini nostri inuictissimi principis praecepta perlata sunt, statim, ut conuenerat, debitum tribui famulatum.

sed Eulalius ea obstinatione, qua sine praecepto sacro urbem ingressus est, etiam egredi constrictus per omnes potestates pari pertinacia detrectauit. nam uespertinis horis per officium urbanum id quod praeceperat inuictissimus imperator ea die, qua perlatum est, ei innotuisse agnoscitur, domine semper illustrissime et sacratissime, magnifice meritoque sublimis ac 1 si V: ut Bar.; sane \':1lÎ)si praedictus s. S. civitatis lle qub/ in dubitanter Meyer; sane si .<sit> praepeditus .. completurus <ut> suscipi debeat (quis? de Eulalio hoc iussisse principem ueri quam dissimillimum est) Petschenig; fort. sane si praedictus s. S. civitatis <fuerit impeditus. ne quis alius; in loco etc. 2 completurum V, corr. Bar. 4 proponantur sine causa Iuret. 5 perpetrare V, corr. JIeyer 6 ad hoc Y, corr. Iuret. 7 quod Bar.: qui V 9 enixe Iuret. 11 in V post VII punctum extat ita factum, ut superior pars dimidia numeri I uidtri possit: VIII Bar. 32. Dat. die 29 Mart. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 32; Iuret. Auct. Symm. 29; Sciopp. et Par. X Sl. 21 ////oris (eras. s) V 23 inuotuisset V, corr. Bar. praecelse patrone. quo lecto mandauit se diligentius tractaturum nec tamen instanter admonitus exire curauit.

alia uero die rursus per omnem apparitionem etiam nocturnis horis admonitus collecta multitudine Lateranensem basilicam ausu temerario credidit inuadendam. uerum habito tractatu cum proceribus omnibus officiis destinatis ut pelleretur iniunctum est. nam et uir spectabilis uicarius ad eandem basilicam ire decreuerat, sed primo accedere prae nimio terrore non potuit. ego autem tam corporatis directis quam omni officio ideo illuc ire non potui, ne quis mihi aemulus faceret religionis inuidiam.

tamen salua excellentia uestra irrumpentibus pluribus corporatis et maioribus regionum. qui praeceptis imperialibus seruiunt. de eadem ecclesia fugatus Eulalius de urbe expulsus est atque adiunctis apparitoribus illuc directus, ubi iussus fuerat residere.

mandatum etiam, ut uir religiosus sanctus Achilleus episcopus cum quiete, quae iussa sunt, illo eiecto sine strepitu populi pro sanctorum dierum reuerentia celebraret. nam ad custodiam basilicae Lateranensis apparitores apposui, ne cui alii redderetur. partis quoque Eulalii aliquanti capti sunt clerici seditionis auctores; de quibus quid iubeatur expecto.

et quoniam de his interim, quae gesta sunt, uniuerse uirtutibus uestris credidi suggerendum, quicquid sequentibus? diebus pro quiete urbis, quam uestra felicitas regit, gestum fuerit, singillatim pro rerum fide et ordine melioribus indiciis nuntiabo.

Moderatione praecipua egit nostra serenitas, ne locum possit inuenire praesumptio. ideo enim in iudicio uenerabilium 1 mandaui Y, corr. Bar. 3 et iam dubitanter Jleyer 4 admonitis V. carr. p2 ausu V, a inter scribendum ex et correcta 10 et 14 illud Y, corr. oJ 21 uniuerae scripsi: uniuersa V, quo aeruato 22 suggerenda (j2 24 et ex ex corr. V 33. Dat. die 3 Apr. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 33; Iuret. Aucl. Symm. n. 30; Sciopp. et Par. X 82. 27 SYMACHO V 28 praecipua ex praecipue Y posset Bar. sacerdotum est dilata cognitio, ut quicquid religio, quicquid ueritas postulabat, absque ulla perturbatione hoc disceptatio tranquilla decerneret.

sed Eulali usui-patione contra sententiam uenerabilis synodi multa illicite commissa fuisse relationis textus edocuit: qui praesentia sua causam furoris populo subministrans totum perire uoluit, quicquid moderatio nostra conseruat. nam cum ordinatione nostra et sententia episcoporum, quorum in synodo maior se multitudo collegerat, consensu etiam partium et professione id fieri definitum esset, ut sciret se specialiter esse damnatum, quicumque ad incitandum populum urbem fuisset ingressus: oblitus sui probauit ex praesenti facto, quale uideatur habuisse principium.

quoniam ergo recte hunc post tot admissa urbe constat esse depulsum, ad quam eum accedere non debere et clementiae nostrae et episcoporum uidetur statuisse iudicium: Bonifatium uenerabilem uirum episcopum, ad cuius moderationem auctoritatem nostram recte censuimus esse iungendam, Symmache parens karissime atque amantissime, sublimitas tua urbem ingredi debere nos statuisse cognoscat, ut sub eius gubernaculis religiosae legis reuerentia moderatione solita compleatur. Data III. Nonas April., accepta VI. Id. April.

Quaecumque deo auctore firmantur, merito diuino pietatis uestrae iudicio proferuntur. nuper namque cum ad me famulum uestrum sacra clementiae uestrae emanasset auctoritas, qua omni ambiguitate summota uenerabilis uiri Bonifati episcopi maiestas uestra sacerdotium roborauit, tam grata uniuersis quae iussa 3 eulalius Y, corr. Meyer: culalii o2, per Eulalium Bar. 8 collegerat Bar.: collectuerat V, collecta erat p 11 probabit r, corr. Bar. 12 principuia V, corr. 13 ego V, corr. p2 urbe Y, corr. p2 t9se per errorem Olll. Met/er depusum V, corr. o 21 acc Y 84. Dat. post diem 10 Apr. 419. Kdd. Bar. ad a. 419, 34; Iuret. Auct. Symm. n. 31; Sciopp. et l\'ar. X 83. 2c> bonifaci 1\' sunt extiterunt, ut haec et ordo amplissimus et Romanus populus comprobaret, domini imperatores Honori et Theodosi pii felices inclyti triumphatores semper Augusti.

nam cum statuta caelestia per me essent recitata populis et edictis ex more ubique positis publicata, tantus fauor et laetitia totius extitit ciuitatis, ut sibi et religionem redditam et praestitam quietis securitatem omnes gratulatione congrua testarentur.

interiecto itaque biduo urbem supra memoratus uenerabilis episcopus omni occurrente plebe ingressus est, sicut serenitas uestra constituit: officii quoque mei obsequia minime defuerunt. nec iam aliqua dissensio remanet populorum, cum omnes diuino iudicio et maiestatis uestrae acquieuerint uoluntati.

cessantibus igitur studiis unum omnes, quod praecepto dei admoniti statuistis, sentire coeperunt atque acclamationibus, quae subiectae sunt, gaudii sui causas plebs Romana testata est ac serenitati uestrae gratias in dies singulos agere non desistit, quorum prouisio sicut pacem orbis tuetur, ita quietem urbi restituit populoque concordiam.

UICTOR HONORIUS INCLVTUS TRIUMPHATOR SEMPER AUGUSTIS LARGO PROCONSULI. Inter omnes curas nec illa nos minus sollicitant, quae pertinere ad sacerdotium iudicamus. cum enim de confirmando episcopo urbis aeternae controuersia tractaretur atque hi, qui in unum positi erant, episcopi de tanto negotio paucos se aestimarent ad sententiam proferendam, placuerat, sicut sacri apices cucurrerunt, ut ex Africanis uel Gallicanis prouinciis plures episcopi commearent, ea uidelicet 1 et quod est ante ordo supra lin. add. V 2 dfti ex dfim V 5 possitis V, corr. Bar.: propositis Iuret. feruor Bar. 7 testarent V, corr. o 11 cum V: et Bar. 12 acquieeuerant V, corr. Meyer 15 subiecta V, corr. Iuret. 17 orbis Iuret.: urbis V ita V (errauit Meyer) 18 urbis V, corr. Petschenig 85. Dat. die 7 Apr. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 36; Haenel Corp. Leg. p. 240. 23 solicitat quam Bar. 24 confirmanda V, corr. pJ xxxv. 6 ratione, (ne > in medio tempore quicquam praesumeretur <in> id quod nostra sententia ordinauerat uel quod statuisse synodi sententia uidebatur.

sed his omnibus despectis Eulalius sola usurpatione moram credidit occupandam. quem, sicut decebat, nostra auctoritate constat expulsum ac sanctum Bonifatium episcopum roboratum.

et quoniam consumptum negotium est, incongruum nostra clementia iudicauit, si episcopi nauigationis uel itineris iniuriam paterentur. unde sciat spectabilitas tua synodum fuisse solutam. admone igitur praemissis sacris affatibus auctoritate tua singulos sacerdotes, ut sciant hanc ordinationem esse seruandam, quae continet, ut quisque in ecclesia sua orationibus uacet, ut conuenit, propter quod causa optimo iudicio iam terminata uideatur. Data sub die VII. Id. April.

DOMINO PARENTI HONORABILI AURELIO EPISCOPO LARGUS. De merito sacerdotis, quem suis deus idoneum probauit, cessauit certamen. sanctum igitur ac uenerabilem uirum Bonifatium urbis Romae episcopum firmauit clementia principalis, cuius electione dudum sanctitatem tuam praecepit acciri, sicut sacri testantur affatus sui cum ueneratione prolati.

oportet igitur populos ecclesiasque tuas festinanter inuisas, cui nauigationis est adempta necessitas. ET ALIA MANU: Incolumem te diuinus fauor praestet annis compluribus, domine pater merito honorabilis. 1 ne add. Bar. omittens in iu addidi 4 moram V: Romam dubitanter lJleyer 9 admonere V, corr. Bar. 12 propterea p2 13 sub d V 80. Dat. sub finem mensis Aprilis 419. Edd. Bar. ad a. 419, 37; Haencl Corp. Leg. 240. 18 cessauit Petschenig: esse V, <scias sublatum; esse Bar., esse certamen <scias finitum> Meyer 21 fort. electioni 22 sui V: fort. tui (coniungendum cum ueneratione) 24 incolufli V diuinus oJ: uidimus V, domine Bar.

UICTOR HONORIUS INCLVTUS TRIUMPHATOR SEMPER AUGUSTUS SANCTO AC UENERABILI BONIFATIO PAPAE URBIS AETERNAE. Scripta beatitudinis tuae debita reuerentiae gratulatione suscepimus, omnipotenti deo maximas gratias referentes, quod sanctimoniam tuam post longum incommodum optatae redditam didicimus sanitati, et ideo reuertentibus uenerabilibus 37. Dat. mense Iulio a. 419 (uel 420). Hanc epistulam. qua regpondetur Bonifatii litteris postremo a Jleyero in Indice scholarum Gotting. 188819 p. 33 editis, praeter Auellanam seruauerunt hae collectiones: I) Z = collectio Sanblasiana i. e. consensus codicum ζ1 = Sanblas. 6, £ 2 = Luc. 490, C3 = Paris. 3S36, C4 = Paris. 1455 II) r = Vatic. Reg. 1997 III) 002 = Barberin. XIV 52 IV) A = Monac. lat. 5508 (Diess. 8) V) D = Dionysianae forma antiquissima i. e. consensus codicum dl = Paris. 3837 et d? -- Vatic. 5845 VI) H — collectio Dionysio-Hadriana i. e. consensus codicum hx = Monac. 6242, h2 = Monac. 6355, h3 = Vat. Reg. 1021, h* = Ottob. 312, ft5 = Luc. 125, h6 = Vat. Reg. 1043, h1 = Vat. Palat. 578, hs = Monac. 3860, h9 = Monac. 3860a, h10 = Vat. 1337 VII) Hisp. = coll. Hitpana i. e. consensus editionis Gonzalezii (= Gonz.) et codicum i (V = Vat. 1341, i7 = Vat. 630, t3 = Vat. 3791) X = consensus collectionum Zroo201 3 = consensus collectionum DHHisp. Non adnotabo nisi fere eas lectiones, ex quibus de ratione collectionum aliquid concludi potest, omissxs leuioribus singulorum codicum mendis manuumque reeentiorum correctionibus. Edd. Car. 12 110; Bar. ad a. 419, 41; Collect. Concil.; Coust. 1028; editiones Hisp. (et Pseudoisidor.) et Dionys. 2 Epistola imperatoris Honorii V: Rescriptum (rescribtum zr) Honori (Honorii dlh*hsh9h10 Hisp.) Augusti łO episcopum V: papam 3, papa X romanum VDHf: om. Z:lwsHisp. 3 qua V: in qua Z.lws, in quo denuo łO: om. V ordinati VZSm2: romae ordinati f, romae episcopi ordinati 3 duo fuerint trsp. A episcopi V: om. JQ 6 bonifatio JQ: om. V aeternae VZridlH; romae d2 H isp. 002 7 suscepimus .. referentes V: suscepimus (suscipimus C\'C2A) quibus recensetis (recensitis \'lAdlh4 hahQ Hisp.) egimus oinnipotenti deo maximas gratias X3 9 sanctimonia tua Zw2 10 derlicimus A, dicimus C*C2 sanitatem C*C2C3 et ante correctionemo1 reuertentibus VaDWh9: reuerentibus M (excepto C4) H (exceptis h7h9) Hisp. 6* uiris gaudium nostrum sacrorum apicum attestatione signamus

ac petimus, ut cottidianis orationibus apostolatus tuus studium ac uotum suum circa salutem atque imperium nostrum dignetur impendere. illud autem pietati nostrae satis placuisse cognosce. quod sanctimonia tua de ecclesiarum aut populi perturbatione sollicita est, quae ne aliqua ratione possit euenire, satis clementia nostra credidit esse prouisum.

denique praedicante beatitudine tua id ad cunctorum clericorum notitiam uolumus peruenire, ut, si quid forte religioni tuae, quod non optamus, humana sorte contigerit, sciant omnes ab ambitionibus esse cessandum ac, si duo forte contra fas temeritate certantum fuerint ordinati, nullum ex his futurum penitus sacerdotem sed illum solum in sede apostolica permansurum, quem ex numero clericorum noua ordinatione diuinum iudicium et uniuersitatis consensus elegerit.

unde id obseruandum est, ut omnes tranquillam mentem et pacificos animos e serenitatis nostrae admonitione custodiant nec aliquid seditiosis conspirationibus temptare conentur, cum certum sit nulli partium studia profutura. 2 ac petimus jq: om. V ut Vw2Risp.: uti ZVADH tui hlh*h3± et COIT. ex tuus C1/»8 4 inpendere N pietatis dWhWhWh1 placitum esse H 5 aut vrw2: (ac h*h°): aput ζ1ζ2. apud ζ3 et ante corr. A. ac C4 sed manu rec. supra lineam add. 6 ne Viu3h*h* Hisp.: om. ZX eo r, ut DH (exceptis hsh9) 7 clementiae nostrae ZAi, clementiam nostram w2 credimus \'lfw2 et ante corr. A, credidimus C2C3C4 9 uolumus VNhsh9 Risp.: uoluimus DH (exceptis hsh°) forte religioni tuae all quod Fr<o23: forte religione tua quod A, forte religioni tale quod C3. forte aliquod (corr. ex alequod) C, forte tale quod C2C4 10 non om. ClA 11 abN (excepto co2) 3 (ad dt): om. FtoJ forte FZAiu2 Hisp.: om. DHT fas jq: nefas V 12 certantum V2 (certantes Gonz.) w2: certandum r et ante corr. (certantum) A, certatim Z (ccrtandum C1 sed ndum in ras.) 13 in (ad dl) sedem (sidem C2) apostolicam CCarAtuad1 hWhWhWh1 14 nouam (per nouam C4) ordinationem Z, noua ordinationem w2 16 tranquilla mente V 17 e V: ex fcO (exerenitatis Fd2) 18 seditiosis conspirationibus v::r: seditionis conspirationibus C3uj2, seditionibus conspirationibus A (corr. man. 2 ex cupirationibus), seditionibus C1^2, seditionis C4 19 studia VN: sua studia 3 (etiam dl, quod moneo contra Meyemm L c. p. 31, 19)

Quamuis super imagine muliebri nouo exemplo per prouincias circumlata et diffusa per uniuersum orbem obtrectantium fama litteris aliis commonuerim, ut talis facti paenitentia et intermissione propositi rumor aemulus consenescat et, quod in moribus temporum carpat, publica lingua non habeat; quamuis etiam super excidio pereuntis Illyrici pio apud uos prodiderimus affectu esse nobis dolori, cur ista nos detrimenta rei publicae nolueritis agnoscere et aliis potius indicibus quam pietatis uestrae litteris fuerint nuntiata:

tamen ne illud quidem apud serenitatem uestram dissimulare nos fas est, quod in rebus diuinis non sine publici discriminis metu nuperrime contigisse cita semper malorum enuntiatrix fama non tacuit et, ut natura fert hominum, quae ad obtrectandum nouis semper casibus excitatur, oblata occasione carpendi malitiam suam in tempora studio scaeuae loquacitatis exercet.

est enim proditum nuper apud Constantinopolim sacratissimo paschae uenerabilis die, cum omnes paene in eundem locum uicinarum urbium populos religio castigatiore sub praesentia principum ritu celebranda conlegerat, clausas subito catholicas ecclesias, trusos in custodiam sacerdotes, scilicet ut eo potissimum tempore, quo indulgentia principali tristia noxiorum claustra reserantur, piae legis et pacis ministros saeuus carcer includeret, omniaque bellicum in modum turbata mysteria, nonnullos in ipsis ecclesiae sacrariis interemptos tantamque circa altaria uim saeuisse, ut et uenerabiles episcopi in exilium 38. Dat. a. 404 haud multo post diem 20. Iunii. Edd. Car. 11 72; Bar. ad a. 404, 80; Collectiones Conciliormll; Coustant 1 SOl. 5 imagine muliebrij scil. Eudoxiae, cuius statuam argenteam extremo anno 403 Constantinopoli erectam testatur Socrat. VI 18 11 nos, quod coniecit Coust., est in V 13 fuerit V, corr. p2 17 nouis o*: nobis V 19 aveue a, saenae Car. 22 uicinorum V, corr. p2 25 tristitia V, corr. oj 27 omnia que V, corr. pl truderentur et sanguis humanus, quod dictu nefas est, caelestia sacramenta perfunderet.

his repente compertis turbatos esse nos fateor. quis enim in facinore tam cruento dei omnipotentis non timeret offensam aut quo pacto extra summum Romani orbis omniumque mortalium putaret esse discrimen, cum ipse auctor nostri imperii et rei publicae, quam nobis credidit, gubernator omnipotens deus funestis admodum execrabilibusque commissis crederetur irasci, domini sancti frater neposque Augusti uenerabiles: cum, si quid de causa religionis inter antistites ageretur, episcopale oportuerit esse iudicium? ad illos enim diuinarum rerum interpretatio, ad nos religionis spectat obsequium.

sed esto, sibi de mysticis et catholicis quaestionibus amplius aliquid principalis cura praesumpserit: itane usque ad exilia sacerdotum, usque ad hominum caedes debuit indignatio concitata procedere, ut, ubi castae preces, ubi uota sincera, ubi sacrificia illibata soluuntur, illic se gladius haud facile etiam in iugulum noxiorum destringendus exereret?

rebus denique ipsis docetur, quid super his senserit diuina maiestas. primum quidem hoc praesentis commotionis indicium fuit, atque utinam solum! facit enim humana trepidatio tanti sibi conscia perpetrati, ut grauius aliquid (quod auertat omnipotens deus) post terribilis ultionis experimenta metuamus: audio ecclesiam sacrosanctam, tot imperatorum opibus expolitam, pretiosis cultibus nobilem, tanta supplicantium principum .. flagrasse et illud Constantinopolitanae urbis unicum lumen in fauillas dilapsum deo non uetante fumasse (exsecrari enim uidetur inquinata mysteria et auertisse oculos ab eo loco, quem iam sanguis infecerat, ne obsecrare quis pietatem caelestem sub cruentis posset altaribus), aedificia quoque diuina non minore splendore nobilia ex concitatione saeuientis incendii flamma se latius 12 spectat Bar.: expectat V (antiquo more pro spectat) Coust.) 17 ingulum o5: iuguru V 24 operibus a 25 lacunam in V non indicatam Car. expleuit insertis uerbis oratione augustissimam 31 concitatione Car.: cogitatione J, agitatione Petschenig, contignatione dubitanter Meyer flammas elatius V, corr. Car. effundente consumpta et, quae publicam faciem elaborata maioribus nostris ornamenta decorabant, uelut quodam urbis funere concremata..

haec ego quamuis crebris iniuriis lacessitus tacere debuerim nec coniunctissimum fratrem regnique consortes tam fideliter admonere, tamen necessitudinem sanguinis stimulo taciti doloris anteferens hortor ac suadeo, ut haec, si fieri potest, emendatis in posterum moribus corrigantur ac diuina iracundia, quantum re proditur, excitata uotorum sedulitate placetur. accipite a me summum simplicitatis indicium: idcirco hoc clementiae uestrae insinuandum putaui, ne me uelut gratulationis occultae faceret apud quemquam taciturnitas ipsa suspectum neue quis crederet me talibus factis praebere consensum et, qui saepe ne acciderent commonuerim, postea quam commissa sunt non dolerem. nam quis esse possit expers doloris, qui se meminit Christianum, tantam subito perturbationem religionis inductam, ut omnem catholicae fidei statum necesse sit fluctuare?

erat inter episcopos causa, quae collato tractatoque consilio deberet absolui; missi ad sacerdotes urbis aeternae atque Italiae utraque ex parte legati; expectabatur ex omnium auctoritate sententia informatura regulam disciplinae (integrum nempe esse debuerat neque quicquam nouari, dum definitio deliberata procederet): cum interea mirum quoddam praecipitium festinationis exarsit, ut non expectatis litteris sacerdotum, qui fuerant mutua partium legatione consulti. non examinatis rebus in exilium truderentur antistites animaduersioni prius dediti quam sententiam iudicii episcopalis experti. denique quam inmatura illa damnatio fuerit, res probauit; namque hi, quorum expectabatur auctoritas, pacifica Iohanni episcopo communione permissa sanciendam concordiam censuerunt nec quemquam putarunt o 2 <a> maioribus Bar. 3 ego Car.: g (= ergo) V 5 consortem Bar. 9 placeatur V, corr. os 11 facere V, corr. 02 12 et 30 quenquam V 14 dolorem V, corr. o: dolere cod. Angelic. 15 posset Bar. 26 animaduersionis Y, corr. 02 dediti quam bis Y, corr. Meyer: alteri dediti adscripsit au ■(= auditi) oJ, addicti quam Car. sententia V, corr. 02 27 illam Y, corr. os 28 probabit Y, COlT. Bar. 30 concordium V, corr. 02 ante iudicium consortio repellendum.

quid nunc aliud superest, quam ut catholicam fidem schismata in diuersum dissociata dilacerent, quam ut haereses communioni semper inimicae ex tanta gestarum rerum uarietate nascantur, ut iam populo paene non debeat imputari, si forte in dissonas partes sectarum diuersitate discedat, cum ex auctoritate publica discordiarum materies sit praemissa et fomes quidam nutriendae seditionis animatus ?

quod ne in magnam aliquam generis humani perniciem recrudescat, uota facienda sunt, ut ad humanas prolapsiones patiens deus rem male gestam prosperet ac secundet. nam, quantum in nobis est, possumus timere, quod gestum est: quantum ad pietatem semper placabilis dei, non erit meriti impunitas indulta sed ueniae.

Nisi clementiae nostrae circa serenitatem tuam fides simplex esset et gratia plenae concordiae, confido etiam quod commoda rationibus meis esse possent haec, quae nunc agi dicuntur in partibus tranquillitatis tuae: catholicae legis turbatio atque conuulsio. quid enim tam optandum possit t ei, si quis esset inimicus, quam aduersus ecclesias dei, hoc est aduersus deum ipsum, te aliqua moliri et, ubi error excusabilis non est, ibi uelle peccare?

sed quoniam serenitati nostrae et m deum religio maior quam <ut eum> uiolari et ab inimicisimo quoque optabile nobis arbitremur, et circa serenissimam iuuentutem tuam tam arta nostri cura, tam sedula est, ut recte facta 89. Dat. a. 386 uel 387 Edd. Car. I* 48; Bar. ad a. 387, 33; Collect. Concil. 15 epistola Meycr: KXPL V iunioniorem V 16 KA- XICHEOS V j uerba et Manichaeos non ad hanc epistulam pertinent sed ad eam quae sequitur, cf. ep. 40 § 4 17 fidelis V, corr. 02 18 plena Car. quod etiam dubitanter Meyer 21 possit V: esse possit oJ, possit esse Car. 25 \'ut cum uiolari scripsi: uiolari V, <ut> uiolari <eum) p2, ut eam> uiolari Meyer 26 obtabile V: <non> optabile 02 arbitremur p2: arbitramur V magis nos sua quam errata delectent: idcirco perennitatem tuam credidimus commonendam, ut introspecta ratione numinis summi et maiestatis ipsius considerata potentia, quid agere debeas, sollicita mente perpendas.

audio enim (nam fama non patitur occultari, praesertim quod agatur in populos) nouis clementiae tuae edictis ecclesiis catholicis uim illatam fuisse, obsideri in basilicis sacerdotes, multam esse propositam, poenam capitis adiectam et legem sanctissimam sub nomine nescio cuius legis euerti. hoc quam graue sit, poteris intueri. si dei magnitudinem uolueris cogitare. erubesco, si quam crediderit serenitas tua astruere uellem rationem et dei agere causam. quid enim, si hoc solum esset? si enim iam per tot saecula coalita et confirmata mutares, paruamne excitare discordiam uidereris? ipsis humanis legibus in hac mortalitate habet nostra reuerentiam consuetudo et in re iam uetusta atque usitata aliquid nouum fecisse reprehensio est.

Italia omnis atque Africa hoc sacramento credunt; hac fide gloriantur Gallia, Aquitania, omnis Hispania, Roma ipsa uenerabilis, cuius etiam in hac parte principatus est, quod deum sicut sequi uoluit agnouit. confitebor ipse (quod non sine maerore dictum est): solum dissentiebat Illyricum. utinam quod errasset non extaret exemplum! utinam illud incolume Arrianae legis Mursinense oppidum permaneret et non ad iudicium quondam erroris miseri concidisset, ut, quia ipsos erudisset auctores, praecipua irati numinis ultione procumberet! periculose, mihi crede, diuina temptantur.

uenerabilis memoriae diuus Ualentinianus, pater clementiae tuae, hac fide fideliter imperauit. nihil ille attingere uoluit, quod bene constitutum uidebat. hi certe sub eodem episcopi iam fuerunt: quae tanta mutatio, ut, qui antea sacerdotes, 1 serenitatem p2 2 nominis V, corr. p2 4 sollita V, corr. Meyer audi V, corr. Meyer: audiui 02 Car. 6 nobis V, corr. 02 edjctis] Cod. Theod. 16, 1, 4 11 uelle V, corr. Car. 13 mutare V, corr. p2 16 fnisse V, corr. 02 18 byspania V 21 illiricum V 22 herrasset V 23 columen Bar. in marg. Mursense Bar. 24iudicium Car.: inditium V quoddam p2 concidissent V, corr. Bar. 26 procumberent V, corr. Mami nunc sacrilegi iudicentur? isdem certe praeceptis, isdem sacramentis dicati eadem fide credunt, qua ante crediderunt.

an putat uenerabilis mihi serenitas tua conceptam semel in animis hominum religionem, quam deus ipse constituit, posse conuelli? quantae ex hoc discordiae excitabuntur? quanta contentio oborietur? quam crebrae et pestiferae seditiones? quanta et quam peruenientia ad deum uota iustorum, cum inter Christianos, quod dictu sit nefas, quaedam persecutionis imago nascatur?

uideris, in quam partem hanc sedulitatem nostram interpreteris; nullo certe maiore genere curam meam circa clementiam tuam probare f te posse, quam si te horter, ut desinas: puto enim recognoscas, quod nemo hoc suaderet inimicus. haec amabiliter a nobis dicta esse opto ut intellegas.

spero quod credas. unde aequum admodum est, ne sancto numini dicata conuellas, Italiam omnem et uenerabilem Romam ceterasque prouincias suis ecclesiis, suis sacerdotibus reddas neque te medius interseras, cum fas sit iustius, qui a catholica ecclesia Arrianorum interpretatione discesserint, errorem suum uera religione mutare quam recte sentientibus suam inmittere prauitatem.

AUGUSTUS SIRICIO PARENTI. Accepimus litteras sanctitatis tuae, quae nobis fuere gratissimae quaeque plane et nomini sacerdotis et dignitati urbis splendidissimae conuenirent. fidei uero catholicae, de qua clementiam nostram consulere uoluisti, quo maius circa me et speciale iudicium diuinitatis experior, hoc me confiteor curam habere maiorem. qui uidelicet et ad imperium ab ipso statim salutari fonte conscenderim et cui 1 hisdem utroque loco V 9 sedulitate V, corr. p 11 probare tibi pussein o2, probare recte possem Hartel, probari credo posse Meyer 12 reccognoscas V 17 medium 02 18 interuentione Bar. in marg. 40. Dat. ut uidetur etiam anno 385. Eid. Car. I* 48; Bar. ad a. 387, 65; Collect Concil.; Coustant I 640. 23 Syricio V 25 conuenere dubitanter Meyer in omnibus semper conatibus atque successibus deus fautor affuerit cuiusque hodie et, ut spero, perpetuo protector et custos esse dignetur, pater karissime. ceterum de Agroecio.

quem indebite ad presbyterii gradum conscendisse commemoras, quid religioni nostrae catholicae possum praestare reuerentius, quam ut de hoc ipso, cuiuscemodi esse uideatur, catholici iudicent sacerdotes? quorum conuentum ex oportunitate omnium, uel qui intra Gallias uel qui intra quinque prouincias commorantur, in qua elegerint urbe constituam, ut isdem residentibus et cognoscentibus, quid habeat consuetudo, quid legis sit, iudicetur. haec enim, quae libris sunt asserenda et maiorum nostrorum religiosissimis constitutis, ipsi possunt melius astruere, qui norunt.

ceterum id nobis animi et uoluntatis esse profitemur, ut fides catholica procul omni dissensione summota concordantibus uniuersis sacerdotibus et unanimiter deo seruientibus illaesa et inuiolabilis perseueret. nam noster aduentus ita inquinata aliqua et sceleratorum labe polluta deprehendit et repperit, ut, nisi nostra prouisio atque medicina, quae ex dei summi timore ueniebat, his opem celeriter attulisset, ingens profecto diuulsio atque perditio fuisset exorta, ut uix sananda postea uitia concreuissent.

ceterum quid adhuc proxime proditum sit Manichaeos sceleris admittere, non argumentis neque suspicionibus dubiis uel incertis sed ipsorum confessione inter iudicia prolatis malo ex gestis ipsis tua sanctitas quam ex nostro ore cognoscat, quia huiuscemodi non modo factu turpia uerum etiam foeda dictu proloqui sine rubore non possumus. ET MANU IMPERA- TORIS: Diuinitas te seruet per multos annos. 3 agro eicio V, corr. Meyer: Agricio Car. 8 quinque prouincias] i. e. Galliae Narbonensis 9 hiadem V 19 atque o2: et quę V 21 ut F: et Car., et ut dubitanter Meyer 23 argumentis ex argumentQ corr. V 27 dictum V, corr. 02 I](P V

DILECTISSTMIS FRATRIBUS AURELIO ALVPIO AUGUSTINO EUODIO ET POSSIDIO INNOCENTIUS. Fraternitatis uestrae litteras plenas fide totoque religionis catholicae uigore formatas t ambobus missis conciliis per fratrem et coepiscopum nostrum Iulium pergrato suscepimus animo, quod earum tenor omnisque contextio in consideratione cottidianae gratiae dei et in eorum correctione, qui contra sentiunt, integra ratione consistit, ut et illis omnem tollere possit errorem et idoneo dato quouis nostrae legis exemplo, quem sequi debeant, dignum possit praebere doctorem.

sed de his iam satis, ut opinor, supra diximus, cum uestris relationibus respondentes rescripsimus, 41. Dat. die 27 Ian. a. 417; respondet epistulae episcoporum \'De conciliis duobus .(Coust. 876). Epistulam praeter Auellanam seruauit collectio Quesnelliana: Q = consensus codicum ql = Einsidl. 191, q1 = Vindob. 2141, q3 = Vindob. 2147, quorum cuiusque propria menda leuiora non adnotabo (qA = Oxon. Oriel Coli. 42 quam maxime interpolatus). ex Quesnelliana transiit in Pseudoisidorianam (i3 = Vatic. 3791, is = Ottob. 93; i5 = Vatic. 1340, is = Vatic. 631, quorum lectiones quod paucissimis locis adferam. non ideo faciam, quasi ullum proprium eis adtribuam momentum; cf. Proleg. cap. III). editiones extant multae: Merlinus 1128 omnesque post eum Collect. Concil., Car. J2 105, Bar. ad a. 416, 12 sq. (non integram exhibet epistulam), Opp. Leonis ed. Quesnel II 72, Opp. Leonis edd. Ballerin. III 160, Decretal. Pseudoisid. ed. Hinschius 542. Garnerius in editione operum Marii Mercatoris (Paris. 1673) I 198, Coustant 900, editiones operum Augustini (ed* Maurin. II col. 488). quae fere omnes pendent ex codicibus Quesnellianae aut Pseudoisidorianae, paucae (Gam., Coust., Ballerin.) hic illic adhibuerunt etiam Auellanae lectiones. 2 BPLA TCIA INNOCENTII AD BPOS V. V: Incipit epistola papae Innocenti ad suprascriptos Q 8 DILMIS . , rossioio Innocentius V: Innocentius aurelio alipio augustino euodio possidio episcopis salutem Q 5 fidei Q totaque Q formatas V (cf. p. 103, 17): firmatas Q ambobus missis conciliis V, a duobus missas conciliis Q, utrumque corrupte: a uobis missas et (e &*) conciliis <uestrisJ i;-s, .:et alias> a duobus missas conciliis Garn, ad sententiam utrumque recte 9 sentient V 10 idoneum Q cuiuis Car. 11 debeat Q possit qzq3: possint Vqx 13 respondentes] epistulis uidelicet \'In requirendis..\' (Coust. 8SS) et \'Inter ceteras Romanae .(Coust. 895) quid uel de illorum perfidia uel de uestra sententia sentiremus. sed subinde contra eos suppetit et suppeditat, quod dicatur, nec potest aliquando deesse, quod uincat, cum tam miserum impiumque sit, quod nostrae fidei uirtute et ipsa plenius ueritate uincatur. qui enim omnem uitae spem respuit atque contempsit, inimica damnabilique cor suum disputatione confundens, cum credit nihil esse, quod a deo accipiat, nec aliquid superesse, quod petat ad sanandum se: qui sibi hoc abstulit. ulterius quid reliquit?

si ergo sunt aliqui, quos in sui defensionem peruersitas tanta deuinxit, qui huic se dogmati dedant atque coniungant, sperantes hoc ad catholicam pertinere doctrinam, quod abhorrens longius et penitus adprobatur aduersum, infectis illorum et monitis et uerbis, ut laberentur, inducti, quatenus ad rectum uiae tramitem redeant, festinabunt, ne diutius mentem obsidens uelut eorum sensibus pastus error inuadat.

nam si Pelagius, quocumque restitit loco, eorum animos, qui facile uel simpliciter crederent disputanti, hac adfirmatione decepit, seu hic illi in urbe sunt (quod nescientes nec manifestare possumus nec negare, cum, etsi sint, lateant nec aliquando audeant uel illum praedicantem illa defendere uel talia aliquo nostrum praesente iactare et in tanta populi multitudine nec deprehendi aliquis facile nec alicubi possit agnosci) siue in quouis terrarum loco degant, dei nostri misericordia gratiaque credimus quod facile corrigantur audita eius damnatione, qui fuerit pertinax et resistens 2 contra Q: intra V suppetit V: subuenit Q subpeditat ras. ex subpetit ut uid. ql (subpedit iH*) 3 deesse r: esse Q quod Q: om. V tam Q: tamen V 5 ueritate QiH6: uirtute Vi3i* 8 se V: si Q 9 reliquid Q: requirit V 10 deuixit V qui Vq* et post ras. q3: quid Q 11 coniugant V hoc Q: om. V 12 aborrens Fg2g3, aberrans Car. 13 infecti Q (affectu \'ex ueteri exemplari Colb.\' Coust.) et monitis Q: monitis V 14 uitae i5»0 Merlin redeat festinabundi V 15 uelut Q: desint V uelut pestis eorum sensibus error Merlin, uelut eorum sensibus (sensus edit. reg.) uastus error Bini 17 animus q1 et ante corr. q3 19 sint V: sunt Q 20 illa V (cr. p. 94, 8 istius rei iste, p. 94, 17 ille.. ab illo .. errore): ista Q 21 nostrorum Q 22 nec om. Q 23 quauis Q 24 gratia ã V 25 fuerint V huius dogmatis auctor inuentus.\' nec interest, ubi isti fuerint, dum, ubicumque inueniri potuerint, sint sanandi.

nobis tamen nec persuaderi potest eum esse purgatum, quamuis et ad nos a nescio quibus laicis sint gesta perlata, quibus ille auditum se crederet et absolutum. quae utrum uera sint. dubitamus, quod sub nulla illius concilii prosecutione uenerunt nec eorum aliquas suscepimus de hac re litteras, apud quos istius rei iste praestitit causas. quod si de sua ille potuisset purgatione confidere, hoc magis credimus quod egisset, quod multo uerius esse poterat, ut illos cogeret epistolis suis, qui diiudicauerant, indicare.

uerum cum sint aliqua in ipsis posita gestis, quae obiecta partim ille uitando suppressit, partim multa in se uerba retorquendo tota obscuritate confudit, aliqua magis falsis argumentis quam uera ratione, ut ad tempus poterat uideri, purgauit negando alia, alia falsa interpretatione uertendo.

sed utinam, quod optandum magis est, iam se ille ad ueram catholicae fidei uiam ab illo sui tramitis errore conuertat, ut cupiat uelitque purgari, considerans cottidianam dei gratiam adiutoriumque cognoscens, ut uideatur, uerum et adprobetur ab omnibus manifesta ratione correctus, non gestorum indicio sed ad catholicam fidem corde conuerso! unde non possumus illorum nec adprobare nec culpare iudicium, cum nesciamus, utrum uera sint gesta aut, si uera sunt, illum 1 dogmati Q 2 dum ubicumque (ubi quicumque q2 et ante corr. q3) inueniri potuerint Q: om. V 4 et 7: om. Q a Q: om. V 5 crederet V: et credere qlqa, et crederet q3 7 aliqua suscepimus V, corr. oa: aliquas accepimus Q 10 multa V poterat Vi3-6: potuerat Q cogeret Q: cognosceret V 11 qui diiudicauerant V: quid iudicauerant Q uerba inde a cum sint aliqua usque adp. 95,1 ueritate purgasse adfert Augustinus de peccato orig. 10 (ed.2 Maurin. X col. 172) 12 nitando snppressit partim om. ql 14 confudit V August.: confundit Q aliqua V magis falsa quam August. 15 alia alia Q August.: alia V 17 iam V August.: etiam Q (etiam ille se trsp. ivs) illo suo errore August. 18 ut VQ: et August. 20 uerum (i. e. immo) VQ: uere August.. q3 man. 2, editiones 21 iudicio August. q* 22 illorum Q Aitgust.: om. V culpare (culpari q2 et ante corr. q3) Q August.: purgare F 23 aut V is-6 August.: ut Q uera sunt Q: uera sint August., ueracii V illum om. August. constet magis subterfugisse quam se tota ueritate purgasse.

qui si confidit nouitque non nostra dignum esse damnatione, quod dicit, aut iam hoc totum se refutasse, quod dixerat, non a nobis acciri sed ipse debet potius festinare, ut possit absolui: nam si adhuc taliter sentit, quando se nostro iudicio quibusuis accitus litteris, cum sciat damnandum esse, committit?

quod si arcessendus esset, ab his melius fieret, qui magis proximi et non longo terrarum spatio uidentur esse disiuncti. sed non deerit cura, si medicinae praebeat ille materiam; potest enim damnare, quae senserat, ac datis litteris erroris sui, ut regressum ad nos decet, ueniam postulare, fratres karissimi.

librum sane, qui eius esse diceretur, nobis a uestra caritate transmissum euoluimus: in quo multa contra dei gratiam legimus esse conscripta, multa blasphema et nihil, quod placeret, nihil, quod non penitus displiceret a quouis damnandum atque calcandum, cuius similia, nisi qui ista scripserat, nemo alter in mentem reciperet atque sentiret.

nam hoc loco latius de lege disputare uelut coram posito repugnantique Pelagio necessarium esse non duximus, cum uobiscum totam scientibus parique nobiscum adsensione gaudentibus conloquamur. tunc enim melius haec exempla ponuntur, quando cum his, quos harum constat rerum imprudentes esse, tractamus: nam de naturae possibilitate et de libero arbitrio et de omni dei gratia cottidiana cui non sit recte 20 cf. Rom. 7, 1 2 si Vq3 man. 2: se Q dignus V 3 dicat Q 4 acciri Y: accersiri Q debere V 6 accitus V: acceptus Q (acceptis q\'ig-s) <se, sciat q4, <se> esse Merlin committit Q: committi V, committet qłi:\'il) 7 accersiendns Q 11 postularet Q 12 dicebatur is-g 13 contra dei gratiam legimus esse conscripta multa Y: om. Q 14 blasphemia Q et V: om. Q 15 placeat Y non om. ql 18 latius Q: om. V 19 repugnantique posito trsp. V duximus ex diximus q2 et q3 mare. 2 20 totam scientibus parique nobiscum Q: om. V 22 prudentes Q 28 et V: om. Q 24 dei gratia cottidiana scripsi: gratia cottidiana V, dei gratia et cotidiana gratia Q sentienti uberrimum disputare?

anathemet ergo ista, quae sensit, ut illi, qui eius sermonibus fuerant praeceptisque conlapsi, quid tandem habeat fides uera, cognoscant; facilius enim reuocari poterunt, cum ista a suo senserint auctore damnari. quod si ille pertinaciter in hac uoluerit impietate perstare, agendum est, quatenus uel his possit subueniri, quos non suus sed huius magis error induxit, ne et illis haec medicina pereat, cum iste talem non admittit nec postulat curam. ET ALIA MANU: Deus uos incolomes custodiat, fratres karissimi. Data VI. Kal. Febr. post cons. Theodosii Aug. et Iunii Quarti Palladii u. c.

DILECTISSIMO FILIO HIERONVMO PRESBVTERO INNOCENTIUS. Numquam boni aliquid contentionem fecisse in ecclesia testatur apostolus et ideo haereticorum correptiones primas fieri iubet magis quam diuturna duci conlatione. quae regula dum neglegenter aspicitur, malum non uitatur, quod cauendum est, sed augetur.

tamen quoniam dolor gemitusque tuus ita uiscera quatit nostra, ut non * * tractandi consulendique sit, 14 sq. Tit. 3, 9 sq. 1 anathematizet q* editiones 2 sentit V 3 hat V 5 illi perti- natia V uoluerint V 6 persistere Q 7 suos Q illi V 8 cura F: cuius Q 9 et alia manu om. Q 10 VI Q (cf. epistulas Innocentii eodem die datas quae extant apud Ballerin. III 144 et 164): om. V fc feljroarii qt p conf theodofn aug\' & iunu qrtt palladl uc. V: om. Q 42. Dat. simul cum epp. 43 et 44 a. 417 haud ita multo post diem 27 Ian. Edd. Car. 12 80; Bar. ad a. 416, 33; Collect. Concil.; Coust. 907; Yallarsius inter Hieronymi opera (ed. 2) I 1044. 13 HIE- RONISO PRESBITERO Y 15 primas V (cf. Pauli ad Titum uerba 3, 10 quae spectat papa: haereticum hominem post unam et secundam correptionem deuita): primum 02 edd. 16 ducis V, corr. 02 17 accipitur Bar. 18 quatit uiscera trsp. Car, 19 ut non tractandi V: ut <ratio> non tractandi o2, unde ut <nulla ratio> non tr. Coust., ut <ratio nulla> tractandi consulendique sit <praetermittenda> Yallars.; ego lacunampost non indicaui, quam sic fere expleuerim: ut non <exprobrandi tempus sed> tractandi primum constantiae tuae adloquor fidem. pro ueritate quisque iniuria aut, ut dicis, periculo percelletur, quia expectet beatitudinem, multis saepe narrasti et tuarum te praedicationum bene memorem commonemus.

item excitati tanta malorum scena arripere auctoritatem sedis apostolicae ad omne comprimendum nefas festinauimus, sed, in quem insurgeremus, nec nomine appellatum legimus nec criminis aliqua ratione taxatum. quod ergo possumus, condolemus.

si deposueris autem apertam manifestamque in homines aliquos accusationem, aut iudices conpetentes tribuam aut, si aliquid urgentius sollicitiusque nobis fieri potest, non retardabo, fili dilectissime.

tamen episcopo fratri meo Iohanni scripsi, ut circumspectius agat, ne quid circa ecclesiam sibi creditam adhuc tale aliquid fiat, quale prouidere et propellere ne accidat etiam ipsi sit et postea molestissimum.

DILECTISSIMO FRATRI IOHANNI INNOCENTIUS. Direptiones, caedes, incendia, omne facinus extremae dementiae generosissimae sanctae uirgines Eustochium et Paula deplorauerunt in locis ecclesiae tuae perpetrasse diabolum; nomen enim hominis causamque reticuerunt.

quod etsi ambiguum non sit a quo 1 <libens> quisque coni. Vallarsi recepta falsa coniectura Baronii pro quia scribentis qui; est enim haec uerborum constructio \'multis saepe narrasti, quicumque pro ueritate periculo percelletur, eum expectare beatitudinem\' 3 narrastis Y, corr. Vallarsi et tu aflte praedicationum Y. corr. p1 Coust. 4 itaque Bar. tanta malorum scena V, corr. Car- 11 solliticiusque V <a> nobis Bar. redardabo V 14 quale prouidere et propellere ne accidere uel ne accidat corrupte V: ne si circa .. quale prouidere eum oportuit ne accideret uel ne accidat Coust., ne quid circa .. propellere <debuisset) ne accideret uel si accidat Vallarsi; ego i ne acddat in archetypo ne accidere fuisse arbitratus eieci uerba ne accidere uel 48. Dat. ut ep. 42. Edd. Car. Ja 80; Bar. ad a. 416, 31; Colkct. Concil.; Coust. 90fy Vallarsi l. c. 1045 18 facimus V, COIT. o 19 euathochium V pavla ex palla V 21 sit Car.: sit sed V, sit et Bar. XXXV. 7 commissum, oportuit tamen custodiam germanitatem tuam gregis illius sollicitius prouidere, ne quid huiusmodi oriretur, quod cum aliorum periculo tuam lacessit neglegentiam.

adice: gregem domini et tales agnas incendio armis et persecutionibus? nudas, debiles, post suorum caedes et mortes uix uiuere audiuimus: nihil mouet pietatem illam sacerdotii tui de tanta diaboli in te atque in tuos potestate admissa? in te inquam: prorsus enim sacerdotis grauitatem condemnat tantum nefas in ecclesia fuisse completum. ubi prouisiones tuae? ubi certe, si casus euenerant, auxilia uel consolationes, cum plus se adhuc metuere dicant quam conqueruntur esse perpessas?

altius censerem, si essent aliquid de hac re mecum apertius collocutae. uide. frater, antiqui hostis insidias et spiritu boni rectoris peruigila, ut haec, quae ad nos opinione magis quam accusatione manifesta delata sunt, uel corrigantur uel retundantur, ne ius ecclesiasticum de labefactatis causas eum, qui non defenderit, praestare conpellat.

DILECTISSIMO FRATRI AURELIO INNOCENTIUS. Piissimum iter ad nos perueniendi tuas affectiones bene conpresbyter noster credidit Hieronymus.

conpatimur gregis nostri membro et, quod faciendum duximus uel facere potuimus, sumus uelociter executi. germanitas tua, frater karissime, citius litteras memorato reddere festinet. 1 custodiam p2: custodem V, custodire Car. Bar. 2 <et> gregis Car., < et> gregi Bar. 3 tuam .. neglegentia V, correxi: tua .. negligentia Car. Bar. adice Hartel: amice V, amittere Car., admittere in Bar. 5 deuiles V 14 peruigili aut V, corr. Car. 16 causis Car. 44. Dat. ut ep. 42. Edd. Car P 81; Bar. ad a. 416, 34; Collcct. Concil; Coust. I 907; Vallarsi l. c. 1044. 19 iter V: etiain 0 19 sq. piissimam etiam ad .. tuam affectionem o2, qua coniectura a Carafa recepta innisi quid de Aurelio Innocentium Romae uisitaturo haud indocti uiri fabulati sint, uidesis apud Coustantium atque Yallarsiutn l. c. et Langenum, Gesch. d. rom. Kirche I 724 21 Hieronimus V 24 redire V, COlT. p festinet epL (= explicit) V

ZOSIMUS AURELIO ET UNIUERSIS EPISCOPIS PER AFRICAM CON- STITUTIS DILECTISSIMIS FRATRIBUS IN DOMINO SALUTEM. Magnum pondus examinis magna desiderant. ut non sit rebus ipsis, quae geruntur, inferior libra iudicii. his accedit apostolicae sedis auctoritas, cui in honorem beatissimi Petri patrum decreta peculiarem quandam sanxere reuerentiam. orandum igitur et incessanter orandum, ut continua gratia perennique adiutorio dei pax ex hoc fonte in totum orbem fidei et catholicae sanctitatis nullis nebulis interfuscata mittatur. caritas enim, quae, sicut scriptum est, deus est, perfecta plenitudinis abundantia gratulatur, cum si quid uel suspicionis habuerit fidei intentionis t sollicita uel in longum producta contentio f aut emendatione corrigitur.

Caelestius presbyter nostro se ingessit examini expetens ea. quae de se apostolicae sedi aliter quam oportuit essent inculcata, purgari. et licet - multae occupationes maioribus uinculis ecclesiasticorum negotiorum curam nostram sollicitudinemque distraherent, tamen ne fraternitatis uestrae de aduentu ac discussione praedicti diutius penderet expectatio, posthabitis omnibus die cognitionis resedimus in sancti Clementis basilica, qui inbutus beati Petri 13 Ioh. I, 4, 8 (16) 45. Dat. a. 417 ante diem 21 Sept. Edd. Bar. ad a. 417, 19; Ioh. Garnerius in editione operum Marii Mercatoris (Paris. 1673) I 202; Collect. Concil.; Coust. 943. 6 desiderat V, corr. Garn. 7 accidit Y, corr. 02 8 honore V, corr. Bar. 9 sancsere V 12 sodetatis Bar. 14 cum si quid etc.] uerba corrupta quaeque sola coniectura certe uix restituas: si cum aliquid suspicionis habuerit uel fidei intentio sollicita vel in longum producta contentio, id uera emendatione corrigitur Garn., cum si quid uel suspicionis habuerit fidei intentio sollicita uel in longum perducta cunctatione aut emendatione corrigitur Coust.; neutrum placet, quamquam intentio recte restitutum uidetur. fortasse post contentio aliqua exciderunt 21 discutione Y, corr. o 22 die Y corr. Bar. 23 <quippe qui Garn. 7* apostoli disciplinis tali magistro ueteres emendasset errores tantosque profectus habuisset, ut fidem, quam didicerat ac docuerat, etiam martyrio consecraret: scilicet ut ad salutiferam castigationem tanti sacerdotis auctoritas praesenti cognitioni esset exemplo.

omnia igitur, quae prius fuerant acta, discussimus, sicut gestorum huic epistolae cohaerentium instructione discetis, et intromisso Caelestio libellum eius, quem dederat, fecimus recitari. nec hoc contenti, utrum haec, quae scripsisset, corde loqueretur an labiis, saepenumero explorauimus, cum de occultis animarum solius dei nostri possit esse iudicium, cui non tantum cogitata sed et cogitanda iam praesto sunt. quid uoces eius teneant. conpendiosius duximus a sanctitate uestra legenda cognosci.

unum sane mouit nos, ut cum in praesenti ibi Caelestium habueritis, nihil liquido iudicatum sit: ad litteras Herotis et Lazari post relatio est destinata. equidem hoc feruore fidei praefestinatum esse promptissimum est. sed cum de his interrogaretur, adseruit nullum sibi de talibus contentionibus umquam cum antedictis fuisse sermonem nec ante sibi, quam de se scriberent, uisu fuisse compertos; Lazarum sane in transitu cognitum, Herotem uero etiam satisfactione interposita, quod secus de ignoto et absente sensisset, cum gratia recessisse.

tam caduco ac nullo fundamine criminationis ignotae procul dubio e re fuit, ut < de > persona talium, quae tam uentosa et leuis extiterat. quaereretur, si saltem illis loci sui ratio uitaeque constaret, ut fides absentibus in absentes debuerit adhiberi, tantumque pondus in litteris eorum, ut auctoritatem testimonii mererentur: patuit hos inobseruatis plebe cleroque contradicente ignotos 1 magisterio Garn. 9 explorabimus V, corr. 0 10 cum Bar.: quam V, quamquam p in marg. 12 ad sanctitatem uestram V, corr. Garn. 13 legendo Garn. mouet Bar. 19 qua V, corr. Bar. uisa F, corr. Garn. 20 cognitu V, corr. p 22 sensissept V recessisset iam V. corr. Garn. 22 caduca ad nulla fundamina V, corr. Coust. 23 e re Coust.: ire V 24 de add. Garn. uetosa V, corr. 0 26 uite que V_ 27 eorum V: esset Gam. alienigenas ordinationibus intra Gallias sacerdotia uindicasse. quibus se ipsi propria abdicauere sententia, nosque, licet et alia, tum eorum de se paenitudinem et confessionem secuti, sacerdotali eos loco et omni communione summouinus. satis urget, causam a talibus processisse per litteras in absentis eius accusationem, qui se praesens tuetur, qui exponit fidem, qui prouocat accusantem.

numquam piguit in melius retorsisse iudicium. adulescens et sancti spiritus executor, qui Susannam seniorum falsitate damnatam inuenit innocentem: reducitur a supplicio casta per puerum, quae per grandaeuos fingitur impudica. non ergo omni, sicut cautum est, spiritui credendum sed diu appensius examinandum est, praesertim. de fide hominis, ubi status eius et uita perpetua est.

nec Salomonem fefellit in puerperii rixa ueritatis indago: non enim statim duabus feminis inter se iurgantibus uni pignus addixit sed ibi arbiter fidem cunctabundus inuenit, ubi uerae pietatis intellexit affectum. perquam rarum sit, ut longa et castigata cunctatio non ad ueri cubile perueniat. optimae mentis indicium est praua difficilius credere, nam plerumque, quorum de se bonae confessioni pigrius adhibetur fides, in illius erroris abruptum necessitate coguntur et inremediabile uulnus efficitur, quod desperatur sanari.

unde in praesenti causa nihil praecox immaturumque censuimus sed innotescere sanctitati uestrae super absoluta Caelesti fide nostrum examen. cui etiam prior libellus ab eo intra Africam < datus > \\ 8 cf. Dan. 13, 45 sqq. 11 Ioh. I 4, 1 13 cf. Regn. III 3, 16 sqq. 1 ordinationibus post inobseruatis (p. 100, 28) trsp. Bar. 3 tum V: tamen Garn. penitudine et confessione V, corr. Bar. CouSt. 5 surget V, corr. Bar. absentes V, corr. Coust. 8 et = etiam; supplendum erat qui del. Garn. 10 ad supplicia V, correxi: a suppliciis Bar. 14 ueritis V, corr. 02 15 unum V, correxi 16 fide V, corr. Garn. 17 intelexit V 18 optime V i9 plcrique edd. 20 confessionis V, corr. Garn. 21 in remedia uile V, corr. o 23 innotescere p: in nocte scire F 25 africa Y, corr. p datus add. Garn. testimonio apud uos esse debuisset nec inexploratis famaque iactatis tam facile crederetur. quare intra secundum mensem aut ueniant, qui praesentem redarguant aliter sentire quam libellis et professione contexuit, aut nihil post haec tam aperta et manifesta, quae protulit. dubii sanctitas uestra resedisse cognoscat.

ipse sane Caelestius et quicumque in tempore ex diuersis regionibus aderant sacerdotes admoniti has tendiculas quaestionum et inepta certamina, quae non aedificant sed magis destruunt, ex illa curiositatis contagione profluere, dum unusquisque ingenio suo et intemperanti eloquentia supra scripta abutitur, cum in hoc etiam magnorum uirorum nonnunquam cum ipsis auctoribus scripta periclitantur post multam temporis miseriam interpretantis arbitrio, ut diuine profectum sit ex multiloquio non euitari peccatum et sanctus Dauid merito postularet circumstantiam labiis suis orique custodiam.

caritatem uestram tam apostolicae sedis auctoritate quam mutua amoris affectione commoneo. utinam ingenia nostra sanctarum omnium scripturarum, quae secundum traditionem patrum atque maiorum receptae sunt, praeceptis obseruationibusque sufficiant! quid illic non abundans, quid non dei spiritu et uocibus plenum sit? nisi libet unumquemque plus sibi credere suoque de se uti iudicio. Data t 14 Prou. 10. 19 16 Psalm. 140, 3 1 ne edd. inexplorationis famamque V, corr. Bar. 2 iactantibus V, u corr. Garn. 4 post 6 V (i. e. haec superacriptum uocabulo est delendo) 6 ipsuiu .. Caelestium edd. 7 ex p: rex V adorant V, corr. p admoniti (sc. sunt) scripsi: admonui V 8 quae non aedificant Bar.: aerionę (§ corr. in a) edificant V 11 supra scripta V: seu scriptura Garn., spreta scriptura Coust. 12 autoribus V 13 multa V, corr. Bar. miseriam V: seriem Garn. 15 postularit Coust. 17 utinam V: ut iam edd. 18 uestra edd. 19 receptae scripsi: praecepta Y; perceptae Coust. obseruationibus V 20 habundans Y 21 plenus V, corr. lIar. 22 Data] excidit dies et mensis; quae secuntur uerba exemplaria auctorum (lege actorum) habita (?) ex margine irrepsisse videntur, ubi ea adposuit ni fallor Aurelii Carthaginiensis archiuarius, nimirum ut significaret peruetiisse Carthaginem etiam gesta illa, quae epistulae adnexa fuisse § 3 edocemur exemplaria auctorum habita, Honorio Aug. XT. et Fl. Constantio conss.

Posteaquam a nobis Caelestius presbyter auditus est et, quid de fide sentiret, euidenter expressit eademque, quae in libello contulerat, repetitis crebro professionibus roborauit (de cuius nomine plenius ad dilectionem uestram scripta direximus): ecce epistolam Hierosolymitani episcopi Prayli, qui in locum quondam sancti lohannis episcopus est ordinatus, accepimus.

qui causae Pelagi enixius adstipulator interuenit. litteras quoque suas idem Pelagius purgationem tenentes abundantissimas misit, quibus et professionis suae fidem, quid sequeretur quidue damnaret, sine aliquo fuco, ut cessarent totius interpretationis insidiae, cumulauit.

harum recitatio publica fuit: omnia quidem paria et eodem sensu sententiisque formata, quae Caelestius ante protulerat, continebant. utinam ullus uestrum, dilectissimi fratres, recitationi litterarum interesse potuisset! quod sanctorum uirorum, qui aderant, gaudium fuit? quae admiratio singulorum? uix fletu quidam et lacrimis temperabant tales etiam absolutae fidei infamari potuisse. estne ullus locus, in quo dei gratia uel adiutorium praetermissum sit? quod quisquis potest praeter eandem uel mente concipere, ne ille illi se poenae sententiaeque subiecit, quae de sancto spiritu lata est, quod neque hic neque in futuro uenia uel remissione donetur?

uideo et hunc Pelagium Herote et 26 cf. Matth. 12, 32 1 FI CST V; conss. add o (II Conss. Garn.) 46. Dat. a. 417 die 21 Sept. Edd. Bar. ad a. 417, 25; GaNltrius l. c. I 203; Collect. Concil; Coust. 949. 7 eademque quae Garn.: eadem quoque V 10 eplft hierosolimitani V 10 proeli V, Praylii Bar. 12 qua Garn. causa V, corr. Bar. adistipulator V 13 abundantissimus V, correxi: abandantissime edd. 14 A inse qretur V, corr. Bar.: quid insequeretur p 21 fleta V, corr. p 25 penf V Lazaro scribentibus infamari: itane, fratres dilectissimi, ad aures uestras, qui sint isti turbines ecclesiae uel procellae, nec opinione peruenit? ita uos latuit uita hominum atque damnatio? et quamquam specialis illos apostolicae sedis auctoritas omni communione submouerit, discite et in hac epistola licet strictim hominum mores.

uetus Lazaro consuetudo est innocentiam criminandi: per multa concilia in sanctum Brictium, coepiscopum nostrum Turonicae ciuitatis, diabolicus accusator inuentus est; a Proculo Massiliensi in synodo Taurini oppidi sententiam calumniatoris excepit. ab eodem Proculo fit post multos annos sacerdos tyrannici iudicii: defensore ciuitatis Aquensium, cum contrairet, adflicto in ipsum penetrale et sacerdotale solium sanguine innocentis paene respersum inrupit stetitque in eo hactenus umbra sacerdotii, donec tyranno imago staret imperii. quo loco post internecionem patroni sponte se exuit et propria cessione damnauit.

de Herote uero similia omnia: idem tyrannus patronus, caedes. turbae. presbyterorum contradicentium uincla atque custodiae et totius ciuitatis addictio, similis paenitentia de abdicatione sacerdotii. mirum est, si isti laicum uirum ad bonam frugem longa erga deum seruitute nitentem falsis litteris percellere uoluerunt, qui in fratres et coepiscopos tanta machinati sunt, qui tot tempestates ecclesiae reddiderunt?

non decet episcopalem auctoritatem et praecipue prudentiam uestram ad leuium susurronum scripta pendere. ecce Pelagius Caelestiusque apostolicae sedi in litteris suis et confessionibus praesto sunt: ubi Heros, ubi Lazarus, erubescenda factis et tot damnationibus nomina? ubi illi adulescentes, ,3 itac:nc\', Garn. honi V: horum edd. 6 strictum V, corr. Bar. 8 brictium V: Brictionem adpellat Sulp. Seuer. Dialog. III15 p. 213 sq ed. Halm 11 tyranuici iudiciij t. e. sub ditione Constantini tyranni (407—411) 13 penetrabili V, corr. Garn. 14 actenus V 15 mago Y, corr. p internecionem Bar.: iuternecio Y, fort. internecium 20 abdictione V, corr. Bar. 21 seruitute V, corr. 0 27 confesionibus V 28 facta sed V, corr. Bar. id est Timasius et Iacobus, qui scripta quaedam, ut asserebatur, * » ? uos conicite. si, qui talia in sede apostolica confitentur, illa quae de isdem a prauis ac leuibus auctoribus et dubio rumore iactata sunt, oporteat credi.

amate pacem, diligite caritatem, studete concordiam! nam scriptum est; diliges proximum tuum tamquam te ipsum. qui magis alter alteri proximi sumus, quam omnes, qui in Christo unum esse debemus. non omnis qui aures nostras uentus ingreditur, nuntius ueri est ideoque animo praesule et in excubiis constituto- semper opus est, ne totum famae, totum testibus liceat.

recensete sacras litteras et diuina tabularia: maximam partem falsi testes occupauere, ubi sanctorum aut accusationem aut pericula reperimus. (maximam> dico? immo totam, cum in ipsum dominum nostrum saluatorem, totius mundi hostiam et pontificem salutarem, falsi testes insurrexerunt, qui se eius blasphemiam audisse confingerent. aestimate, quid iam possit praeterire fallaciam, quae in deum fidei, immo in ipsam fidem ac ueritatem peiuriis impetum fecit.

haec ideo scripsimus, ut de cetero, si qui absentes minusque noti de quolibet talia ex libidine mentientur, fixi sint pedes uestri aduersus arietem fraudulentiae. unde et lucernam pedibus suis et lumen semitis uir tantus exorat, scilicet ne inter fallaces tenebras sint caeca nobis et errabunda uestigia. et in euangelio: numquid lex nostra 6 Matth. 19, 19 22 Psalm. 118, 105 24 Ioh. 7, 51 1 iacob V, corr. Bar. (cf. epist. Aurelii etc. apud Coust. 880 § 6) qui ex t (— et) corr. V 2 lacunam indicauit Bar., protulerunt inseruit Garn., Pelagii protulerunt inseri iubet Coust., sed uidentur plura excidisse 3 prouis V, corr. o 4 dubiorum ore V, corr. o2 5 concordiae Bar. 6 τā V qui magis etc.] etiam ante haec uerba, e quibus ne tum quidem si cum Coust. post debemus posueris signum interrogationis, apta euadit sententia, aliqua excidisse uidentur, quibus inprimis ecclesiae catholicae sacerdotibus concordiae studendum esse expositum erat 9 praesulet et V, corr. Bar. 11 resensete V 13 repperimas V 15 mundi oJ: multi V insurrexerint Garn. 17 fallacia Garn. quae Bar.: qui V 22 tantus V: sanctus p Bar. 24 euglio V iudicat hominem, nisi ab ipso audierit prius et cognouerit?

et iam in ueteri testamento: non credes auditui uano et non consenties cum iniquo fieri testis iniustus, et ne forte multitudini detrahentium ante examinationem iudicii crederetur, addidit dicens: non eris cum pluribus in malitia et non accipies per illos peccatum. et iterum alibi: priusquam interroges, ne uituperes quemquam, et cum interrogaueris, corripe iuste, et iterum: quae uiderint oculi tui, loquere.

et in actibus apostolorum aduersus principes sacerdotum et seniores Iudaeorum postulantes absentis apostoli Pauli damnationem iustissimam sententiam gentilis Festus tribunus protulit, quam conuenit etiam nos in facile credentium obicere uerecundiam, dicens: non est consuetudo Romanis damnare aliquem hominem, priusquam is, qui accusatur, praesentes habeat accusatores locumque defenden diaccipiatad abluenda crimina. si hanc igitur moderationem in extra saeptum fidei nostrae positus tenuit, onerat sacerdotalem pudorem inclinatior credulitas de absentibus in absentes: quotus enim quisque inmunis inuenietur a uulnere, si ad omnem ferientis ictum credulum pectus aperitur?

doceat nos terrena moderatio, quae saecularibus arbitriis et causis primum de ipsis iudicibus eligendis repudiandisque sit. et quanta cunctatio, quot interpositae dilationes? quotiens adhibita comperendinatio et iam sub ipso fine certaminis ampliata iudicia? cum innocenti reo confugitur 2 Exod. 23, 1 5 Exod. 23, 2 7 Eceli. 11, 7 9 Prou. 25, 8 (cf. LXX.) 14 Act. 25, 16 2 et iam scripsi: etiam V credis V, coir. Coust. 3 fieri supra linea add. V (man. 1?) 7 interoges ex interinges V 8 cum supra linea add. V (man. 1?) 10 principem V, corr. Bar. 11 postulantes bis scripsit sed secundo loco erasit V 16 is 0: his V 18 in om. edd. 19 onera sacerdotale pudorem inclinatio V, correxi: contra sacerdotalem pudorem, indigna omnino Garn. 20 de V: est Garn. 22 apperitur V 23 arbitris 0 25 et iam scripsi: etiam V 26 certamine V, corr. Bar.: certaininum p configitur V, corr. p ad mare et transmarina documenta, ut fides, quae in praesenti plerumque artioribus strangulatur angustiis, saltem eminus ueniat. haec omnia mentior nisi in patrocinium tuendae innocentiae reperta sunt. tolerabilius est enim innocentem quemlibet tardius inueniri quam cito pro nocente damnari.

graue fuit Lazaro et Heroti litterarum suarum pedisequos esse. an nesciebant dilectionem uestram ad sedem apostolicam relaturam? huc certe si<ne> calumniae compendio nauigassent! ubi de episcopatu ambiendo agitur, maria terraeque lustrantur nec ulla suffragia praetermittuntur; ubi uero innocentium fama percellitur, otiosi et delicati, siue accusatores siue testes (utrumque enim in fallentibus nomen infame est), in cubilibus ac lectulis suis litteris abutuntur et totam Africam uniuersamque tranquillitatem catholicae serenitatis innubilant ad. libidinem suam duae pestes. ante tribunal Christi omnes stabimus, nemo illic abesse poterit nec dei usquam, cuius inmensitas omnibus locis ac rebus interuenit, declinare iudicium.

si deo nostro cordi fuit propter oues perditas uerbum carnem fieri et ex domino formam seruientis inducere, ut diu interceptam redderet libertatem, sit nobis gaudium eos, quos falsi indices criminabantur, agnoscere a nostro corpore et catholica caritate numquam fuisse diuulsos. certe hoc. quod uestra expectatio desiderabat, eluxit, ut damnanda damnarent et sequenda sequerentur.

si pater familias reditu fili gratulabatur, qui mortuus fuerat et reuixit, perierat et inuentus est, et iubet in usum eius stolam mundam, hoc est insig<ne> candidae mentis, afferri et uitulum saginatum. quantum hoc uberior exultatio est fidei nec mortuos esse nec 24 Luc. 15. 24 2 augustus V, corr. 02 saltim V 8 certe sine o2: certe si V, certo edd. 10 praetermittunt V, correxi 12 utroque V, corr. o2: in utroque enim fallentibus edd. cubilis V, corr. 02 13 uniuersam que tranquillum V, corr. 02: uniuersumque tranquillum Bar. 16 illine 02 ab sese V, corr. os deus quam V, correxi: domini edd. 19 carnem Bar.: caro V 20 reddere V, corr. o2 22 ueritate Bar. 27 insig V, corr. 0 28 haec 02 edd. exultatio est Bar.: exultatione V, exultatio 02 perisse, de quibus falsa uulgata sunt?

misimus igitur ad dilectionem uestram exemplaria scripturarum, quas Pelagius misit, quorum lectionem non ambigimus parem uobis in domino de absoluta eius fide esse laetitiam. Dat. XI. Kal. Octobr.

Beatitudinis tuae institiam obsecro, domine Zosime papa uenerabilis. Numquam fides uera turbatur et maxime in ecclesia apostolica, in qua prauae fidei doctores ut deprehenduntur facile ita ueraciter puniuntur, ut moriatur in illis, si se corrigunt, quod male conceperant et deterius pepererant, et in illis * * uera fides, quam apostoli docuerunt et Romana cum omnibus catholicae fidei doctoribus tenet ecclesia.

quod si, ut ceteri auctores haereseos, qui iam dudum ab apostolica sede uel a patribus iudicati et extra sinum matris catholicae ecclesiae effecti perpetua morte perierunt, etiam hi, qui nunc deprehensi sunt uel deprehenduntur, in perfidia sua permanent, spiritali gladio, quo interimantur, tradantur: ut nunc Pelagius Caelestiusque, qui a beatae memoriae praecessore tuae beatitudinis papa Innocentio, si rectam respuant fidem et in sua peruersa doctrina perdurent, damnati sunt.

cuius sententiam secuta beatitudo tua Caelestio, cum a sede apostolica audiretur, inter cetera praecepit his uerbis: \'damnas ergo illa 2 exemplari V, corr. p quas Bar.: quae V 3 quarum Bar. ambigemus V, corr. p 4 absolute V, corr. Bar. 47. Dat. a. 417 die 8 Nowembr. Edd. Bar. ad a. 418, 12; Collect. Concil.; Coust. I 963. 8 DATVK V, corr. 07 10 et 0: ex V 11 praue V 12 moriantur V, corr. p2 si corrigant Coitst. 13 conciperant V 14 et V: est oJ, ut Bar.. lacunam indicaui, quam sic fere uelim expletam: illis <quoque reuiuescat; uera; illis uiuat fides p2, uera < sit> fides Bar. romane V, corr. 02 16 qui o2: quod (compendlo scriptum) V 17 matris bis V 18 pererunt V, corr. 0 21 qui a o2: quia V omnia, quae in libello Paulini continentur, hoc est de quaestionibus?\' et alio loco: \'cognouisti, quales litteras dederit sedes ad fratres et coepiscopos nostros Africanae prouinciae?\' et adiectum est: damnas illa omnia, quae damnauimus, et tenes, quae tenemus?\' et iterum: (illa omnia damnas, quae iactata sunt de nomine tuo?\' et iterum: \'uel ea, quae in libello suo exposuit Paulinus?

\' et cum me diceret posse ex his, quae illi obiecta sunt, haereticum adprobari, sancto repletus spiritu apostolica auctoritate respuisti et repressisti insanientis et calumniantis uerba huiusmodi proferendo sententiam, qua ipse catholicus adprobarer, illum, si sanari uellet, curares; quae huiusmodi est: \'nolim nos circuitu ducas; damna ista omnia. quae tibi obiecta a Paulino siue per famam iactata sunt?\' cui non sufficeret ista sententia?

quis hanc tam salubrem, tam amplectibilem, tam piam respueret alius, nisi qui a fide deuius est? et ille, qui superius professus fuerat se, quaecumque illi obiecta fuerant, si contra fidem iudicares, esse damnaturum, audit \'damna!1 et non solum non damnat sed ad iniuriam tantae sedis contendit. unde iam non ignorat ecclesia Romana reum suum, qui tam audaci spiritu ausus est contradicere et non damnare, quae beatitudo tua damnari decreuit, ego tamen deo et Christo domino nostro gratias ago.

qui ecclesiae suae causam ita agi uoluit, ut sedes apostolica, a qua oportuit ore duorum pontificum suorum haeresim condemnari, et ea damnanda praeceperit, quae a me Caelestio fuerant obiecta, cuius ego non damnationem sed correctionem semper optaui et opto.

cui nunc iam non mecum sed cum uniuersa dei ecclesia causa est, sicut data ad beatitudinem tuam Afrorum episcoporum scripta testantur, cum contra apostoli sententiam uenire nititur negando originale peccatum, quod in omnes homines pertransiit et usque in finem 30 cf. Rom. 5, 12 sqq. 1 hoc est de quaestionibus ut uerba non papae sed Pattlini dat Coust. 2 sedes <apostolica> Bar. 5 iactatata V, corr. a 12 nolim scripsi: noli V, nolo Bar. 17 iudicaies V, corr. o 18 audi V, corr. Bar. 23 sede V, corr. p2 30 sententia V, corr. o uenire o2; ueniale V mundi tenet hereditatem Adae illius, qui primus peccauit; quod in infantibus nisi per sacramentum baptismi dimittatur, uitam aeternam et regnum caelorum habere non possunt.

contra quem etiam magister suus litigat Pelagius, quia ille ea ipsa damnauit in iudicio orientali, quae iste in sedis apostolicae coeto conatur astruere. habet aduersum se et ueteres ecclesiarum doctores catholicos plurimos, orientales occidentales, meridianae partis atque septentrionalis, qui in libris suis illum de originali peccato, si sanari desiderat, possint docere; habet beatum Cyprianum martyrem, beatum Ambrosium confessorem, Gregorium Nazianzenum, beatum papam Innocentium; habet, etiam nunc qui in corpore siti conluctentur illi, si tamen se tanto certamini habilem iudicat, aut certe quos sequi debeat, si uult magis recta discere quam praua docere; habet, quod primum est, beatitudinem tuam, cuius illum oportuerat oboedire sententiae, cum audiret \'damna!*; habet postremo ipsos lactantes, quibus misereri debeat, si sibi non uult, quibus, ut uerbis martyris utar, non propria sed aliena dimittuntur peccata.

unde oro beatum apostolatum tuum, ut hunc meum libellum suscipi iubeas, quo gratiam referam tantae sedi et sententiis iustissimis pro parte mea latis. quem idcirco direxi, quia me, licet sermone, Basiliscus subdiaconus a tua beatitudine cum gestis sedis apostolicae directus Carthagine conuenit quarto Nonas Nouembris die, ut adessem ad apostolicam sedem et tuae iudicio sanctitatis, ad quam me fugisse suggestum est, nec defuturum fore promitterem, si aduersum me et non pro me fuisset lata

sententia, ubi tunc ideo nihil agere potui, quia is, qui ad 18 Cypriani ep. 64, 6, p. 721 ed. Hartel. 4 quem V: quae Bar. quia ille ea V: qui ille ea o, unde qui illa os 6 habent V, corr. pa 7 sqq. doctores qui in libris suis eatholicos .. septentrionalis qui illum de originali etc.-V, corr. Bar. 9 desiderat bis V possit V, correxi 11 nanzanzenum V 19 ante dimittuntur del. dimit V; remittuntur Cypr. 20 huc V, corr. 0 21 referant V, corr. 02 26 fuisse V, corr. a nec <me) Coust. 27 promittere V, corr. Coust. 28 ibi Coust. his V, corr. pJ sedem apostolicam prouocauerat, defuit, quem oportuerat utique merita suae appellationis astruere, maxime cum nihil agente appellatore secundum etiam humanas leges superior est semper ille, qui uicit. quid enim iam mea intererat, ut etiam apud uestram reuerentiam prauae eius doctrinae astipulator existerem, de quo congaudere possem, si damnatis his, quae illi a me obiecta fuerant, sicut apostolicae sedis iudicium roborauit, meruisset iam absolui, ne prius se ordinari quam purgari pateretur?

sed uulpecula fraudibus fuit semper studens; ingenium suum mutare nescit. non se credidit posse deprehendi, quoniam confidentiam semper in foueis habet, in quibus demersum caput conscientiae suae nititur occultare. quod iam diutius latere non potuit sed manifestius publicatum spiritali per tuam beatitudinem gladio resecatur, ne amplius ferinis dentibus grex domini secetur in partes, quem pastor bonus sollicita et peruigili cautela custodis.

hunc autem libellum direxi beatitudini tuae per Marcellinum subdiaconum ecclesiae Carthaginensis. Data VI. Id. Nouembr.

DOMINO UENERABILI ET IN CHRISTI CARITATE SUSCIPIENDO SANCTO FRATRI XVSTO PRESBVTERO AUGUSTINUS IN DOMINO SALUTEM. Ex 4 cf. Cod. Theod. XI, 30 1. 30 et 64 2 apellationis V 3 apellatore V 6 existere V, corr. 02 posse V, corr. p* 7 sic ea Bar., sic et Coust. 8 roborari V, corr. oa: roboraret ut Coust. meruisset iam scripsi: meruisse tam V, meruisset tam oJ, meruisset edd. absalui V, corr. 0 9 uulpicula V 11 confidentia V, corr. o 14 se secatur y, corr. o ampleus V 15 partu r. corr. p1 Bar. 18 carthaginensi V, corr. p i<ł NOB r 48. Dat. circa finem a. 418. Traditae sunt hae litterae etiam inter Augustini epistulas: ed.2 Maurin. II 539 n. 191 ( = s) 20-22 titulum om. C 20 KPISTOLARUM] reuera epistula Xysto per Firmum presbytuum transmissa (ed.2 Maurin. II 554 n. 194) non sequitur QUAE su- PRA SCRIPTA sun] non hic sed in fonte, ex quo epp. 41-50 jluxerunt 24 fratri et compresbytero Sixto Augustinus ç ex ?: et V quo Hipponem litterae benignitatis tuae per sanctum fratrem nostrum Firmum presbyterum directae me absente uenerunt, postea quam illas cum remeassem quamuis iam inde profecto earum perlatore legere potui. haec prima eademque gratissima rescribendi occurrit occasio per dilectissimum filium nostrum Albinum acolitum.

quod autem. quibus simul scripsisti, tunc non eramus simul. ideo factum est. ut singulorum singulas, non unam amborum epistolam sumeres. a me quippe digressus est perlator huius per uenerabilem fratrem et coepiscopum meum Alypium, qui tuae sanctitati alia rescriberet, transiturus; ad quem etiam ipsas, quas ego legeram, litteras tuas ipse portauit.

quae nos quanta laetitia perfuderint, quid homo nitatur loqui, quod non potest eloqui? quia nec te ipsum satis nosse arbitror, sed nobis crede quantum boni feceris talia nobis scripta mittendo. sicut enim tu testis es animi tui, ita nos nostui, quemadmodum sit affectus illarum sinceritate luculentissima litterarum.

si enim breuissimam epistolam tuam, quam de hac ipsa re ad beatissimum senem Aurelium per Leonem acolitum direxisti, exultanti alacritate descripsimus et quibus poteramus magno studio legebamus, ubi nobis exposuisti, quid de illo perniciosissimo dogmate uel quid contra de gratia dei, quam pusillis magnisque largitur, cui est illud inimicissimum, sentias: quanto nos putas ista prolixiora scripta exultatione legisse uel cura ut legantur, quibus ualuimus, aliis optulisse atque adhuc, quibus ualemus, onere?

quid enim gratius legi uel audiri potest quam gratiae dei tam pura defensio aduersus inimicos eius et ore eius, qui eorundem inimicorum magni momenti patronus antea iactabatur? aut unde uberius deo debemus agere gratias, quam quod eius sic defenditur gratia ab eis, quibus datur, aduersus eos, quibus 1 hypponem V 3 quam ç: cum V 4 haec ac K 6 Albinum acolythum ç: acoJitum albynum V 9 digressum V 10 aliam ç 11 ego r: ego iam q 13 perfuderint q: fuderint V 14 quia om. ; 18 epla V 19 acolythum <; 21 nobi< ç: non V 22 de gratia s ; gratiam V 24 ista tua prolixiora scripta uel exsultatione ç cura r : curam et V 2sante, 29 uberiores ;, non datur uel ingratum est quod datur? quia ut eis gratum sit occulto et iusto iudicio dei non datur.

quapropter, domine uenerabilis et in Christi gratia suscipiende sancte frater, quamuis optime facias, cum de hac re scribis ad fratres, apud quos se illi de tua solent efferre amicitia, tamen haec cura maior tibi restat, ut non solum salubri seueritate plectantur, qui errorem illum Christiano nomini infestissimum audent garrire liberius,

sed etiam hi diligentissime caueantur uigilantia pastorali propter infirmiores et simpliciores dominicas oues, qui eum, pressius quidem ac timidius, sed tamen insusurrare non cessant, penetrantes domos, sicuti ait apostolus, et cetera quae sequuntur exercitata impietate facientes. ET RELIQVUS.

In Christo gratias egi, quod 11 Tim. II 3, 6 1 non V: uel non q qui aut V 3 gratia V: caritate g suscipiendo V frater ex pater corr. V 6 salubris eueritate V 7 infestissimum nomini c 8 hi scripsi: hii V, ii 5 11 sicut ç 12 exercitata scripsi: exercitatas V, exercita ? et reliquum (litteris minusc.) V man. 1: nec illi negligendi sunt, qui usque ad profundum silentium supprimunt timore \' quod sentiunt sed tamen eamdem peruersitatem sentire non desinunt, nonnulli quippe eorum, antequam ista pestilentia manifestissimo etiam sedis apostolicae iudicio damnaretur, uobis innotescere potuerunt, quos nunc repente reticuisse perspicitis, nec utrum sanati sint sciri potest, nisi cum non solum dogmata illa falsa tacuerint uerum etiam illis uera contraria eo quo illa solent studio defensauerint. qui tamen lenius profecto sunt tractandi. quid enim eos terreri opus est, quos satis territos ipsa taciturnitas monstrat? nec ideo tamquam sani praetereundi sunt diligentia medicinae, quorum uulnus in abdito est. etsi enim terrendi non sunt, tamen docendi sunt et, quantum existimo, facilius possunt, dum in eis timor seueritatis doctorem adiuuat ueritatis, ut opitulante domino gratia eius intellecta atque dilecta etiam loquendo expugnent, quod iam loqui non audent <; 49. Dat. anno ut uidetur 418. (Ex codice Cardinalis SirletP (— a, cf. Prolegom. cap. I) ed. Bar. ad a. 417, 15. 16 Cyrello V Eusebius in Christo <frater>. Gratias egi <deo meo> quod Bar. gras V XXXV. 8 beatitudinis tuae dulciora melle epistolaris officii eloquia promerui, quod percutienti retinnire dignatus es, domine sancte omnique honore colende beatissime papa. unde quaeso, ut libenter meae paruitatis suscipere sermonem digneris, ut libertatem, quam in fide Christi habere uidemur, superbiam non reputes.

Alexandrina sedes, ex quo Christi nomen uniuerso orbi innotuit, prae ceteras prouincias Italiae semper Christi glutino cohaesisse cognoscitur: quomodo nunc, cum beatae memoriae Innocentius haeresim Pelagianam Caelestianamque cum suis capitibus condemnauerit, cunctis eos abicientibus Orientalibus Alexandrina sola ecclesia in communionem recepit, quae sola et prima inter conprouinciales suos tales refutare debuerit?

sed ille est pestifer, de quo sanctitudini tuae ante annum scripseram, signifer et confoederatus eorum, Ualerianus uentrilocus, qui gulae operam praebens, quicquid otiosum suae adulationis inuenerit ibi, sanctos et fidelissimos nuntiat. sed ne illum liberum putet tua beatitudo: seruus est Ariminensis possessionis inlustrissimi Ualeri comitis, quem propter reuerentiam tui amoris repetendum a te fleri interim siluimus.

magis orare pro nobis dignare et tales a consortio abicere, scriptum recordatus prophetae: sanctas carnes ligatas in pallio sacerdotis <qui tangit>cum polluta non sanctificet, a polluto ipsae 21 cf. Agg. 2, 12-14 3 fort. <ac> beat., cf. inscriptionem 4 ut Y: et Bar. 5 fide V, corr. Bar. superbia V, corr. 02 6 sedes Bar.: fides V 7 prae F: per Hartel 10 condemnaberit V, corr. 02 11 receperit V, correxi ,12 conprouinciliales F, corr. a debuerat Bar. 14 uentriloquus o2, fort. uentricola 15 guile V, corr. 0 17 ne illum o2: nullum Y: non illum Bar. 18 que V, corr. Bar. 19 fleri Hartel: fieri V 21 sqq. uerba ex Aggaeo desumpta uix certo sanaueris, cum ualde dubium sit, num recte Eusebius expositionem illius intellexerit: prophetae sanctus carnes .. sacerdotis cum pollutam .. a polluto ipse contaminetur V; prophetae sancti: carnes .. sacerdos cum pollutum .. a polluto ipse contaminatur Bar., id quod sensu caret; quod ego restitui certe aliquo modo uidetur intellegi posse (polluta] i. e. panem pulmentum uinum de quibus loquitur propheta; a polluto] eo scilicet quem \'pollutum in anima\' dicit Agg.) minantur; quae lex est interrogatio sacerdotum. sed dare ueniam dignaberis meae audaciae paruitatis, ut supra ante rogaui. incolumem beatitudinem tuam meique memorem inuiolabilis trinitas tueri dignetur, sancte papa.

ZOSIMUS AURELIO ET CETERIS QVI IN CONCILIO CARTHAGINENSI ADFUERUNT DILECTISSIMIS FRATRIBUS IN DOMINO SALUTEM. Quamuis patrum traditio apostolicae sedi auctoritatem tantam tribuerit, ut de eius iudicio disceptare nullus auderet, idque per canones semper regulasque seruauerit et currens adhuc suis legibus ecclesiastica disciplina Petri nomini, a quo ipsa quoque descendit, reuerentiam quam debet exsoluat

(tantam enim huic apostolo canonica antiquitas per sententias omnium uoluit esse potentiam ex ipsa quoque Christi dei nostri promissione. ut et ligata solueret et soluta uinciret, < et > par potestatis data conditio in eos, qui sedis hereditatem ipso adnuente meruissent; habet enim ille cum omnium ecclesiarum tum huius maxime, ubi sederat. curam nec patitur aliquid priuilegii sustineri aut aliqua titubare aura sententiae, cui ipse sui nominis firma et nullis labentia motibus constituit fundamenta et, quae sine suo periculo temere nullus incessat) —

cum ergo tantae auctoritatis et Petrus caput sit et sequentia omnium maiorum statuta firmauerint. ut iam humanis diuinisque legibus disciplinisque omnibus finiretur Romanam ecclesiam, 15 cf. Matth. 16, 19 1 interrogatio V (cf. Agg. 2, 12 interroga sacerdotes legem): probatio Bar.; ceterum uerba quae lex .. sacerdotum glossema sapiunt 3 meque V, corr. p2 50. Dat. a. 418 die 21 Mart. Edd. Bar. ad a. 418, 5; Garnerius I 209; Collect. Concil.; Coust. 974. 9 id quę V 10 regulas que V 12 reuerentia V, corr. p2 13 sententia somnium V 15 ut eligata Y, corr. o uinceret V. corr. o et inserui 19 sustinere V, correxi 20 habentia V, correxi 21 tenere V, corr. 02 23 iam scripsi: tam V, quo seruato humanis quam diuinis legibus Coust. 24 disciplinis que V firmetur Romana ecclesia cuius locum nos regere et potestatem edd., nisi quod pro et Coust. restituit ipsius quoque 8*

cuius locum regeret, ipsius quoque potestatem nominis optinere (non latet uos sed nostis, fratres carissimi et, quemadmodum sacerdotes, scire debetis): tamen, cum nobis tantum esset auctoritatis, ut nullus de nostra possit retractare sententia, nihil egimus, quod non ad uestram notitiam nostris ultro litteris referremus, dantes hoc fraternitati et in commune consulentes, non quia quid deberet fieri nesciremus aut faceremus aliquid, quod contra utilitatem ecclesiae ueniens displiceret, sed pariter uobiscum uoluimus habere tractatum de illo, qui apud uos, sicut ipsi per litteras dicitis, fuerat accusatus et ad nostram, qui se assereret innocentem, non refugiens iudicium ex appellatione pristina uenerat sedem, accusatores suos ultro deposcens et, quae in se crimina per rumorem falso dicebat inlata, condemnans.

omnem eius petitionem prioribus litteris, quas uobis misimus, putamus ac nouimus explicatam satisque illis scriptis, quae ad illa rescripseratis, credidimus esse responsum: sed post missae per Marcellinum subdiaconum uestrum epistolae omne uolumen uoluimus. quo aliquando perlecto ita totum litterarum conprehendistis textum, quasi nos Caelestio commodauerimus in omnibus fidem uerbisque eius non discussis ad omnem, ut ita dicam, syllabam praebuerimus adsensum.

numquam temere, quae sunt diu tractanda, finiuntur nec sine magna deliberatione statuendum est, quod summo debet disceptari iudicio. idcirco nouerit uestra fraternitas nihil nos, postquam illa uobis scripsimus uel litteras uestras accepimus, immutasse sed in eodem cuncta reliquisse statu, in quo dudum fuerant, cum hoc nostris litteris uestrae indicauimus sanctitati, ut illa, quae a uobis ad 1 optineret V, corr. Bar. 5 uestram o2: nostram V 6 fraternitatis et r, fraternitati ut edd. 11 nostram oJ: nrm V quis eas serere r, corr. p2 Bar.: quo se assereret 02 12 iudicium ex indicium V apellatione V 14 condempnas K, corr. o2 15 ac Bar.: an V 16 ad illa Tx: de illo Coust. 19 perlectos 1 ; corr. 02 20 uerbis que V 23 sinuntur a 25 postquam illa scripsi: post illa quam V, posteaquam 02 28 indicamus V, corr. Bar. nos missa erat, obtestatio seruaretur. ET SCBSCRIPTIO: Bene ualete, fratres. Dat. XV. Kal. April. Honorio Aug. XII cons. Accept. III Kal. Maias.

LEO EPISCOPUS LEONI AUGUSTO. Si gloriosum pietatis uestrae in fidei defensione propositum tanta prosequi laude cupiamus, quanta rerum ipsarum magnitudo deposcit, inueniemur impares in actione gratiarum, si nostri tantum oris angustiis uniuersalis ecclesiae gaudia celebremus. sed dignius illius remuneratio uestris actibus meritisque seruabitur, in cuius causa et speciali excellitis animo et optato triumphatis euentu gloriae.

sciat igitur clementia uestra omnes ecclesias dei cum laude uestra exultare pariter et laetari, quod ab Alexandrinae ecclesiae iugo improbus parricida depulsus est et populus dei, cui praedo nefarius incubabat, in antiquam fidei libertatem reductus potest iam in salutis uiam fidelium sacerdotum praedicatione reuocari, cum uideat omne seminarium uenenorum in ipso auctore proiectum.

nunc ergo, quia haec constanti proposito et magna mente peregistis, consummato operi fidei illud adiungite, ut de catholico ciuitatis illius praesule. quod deo placeat, decernatis, qui nulla damnatae totiens impietatis sit infectus aspergi<ne>, ne fortasse tectum uulnus sub specie obductae cicatricis increscat et plebs Christiana, quae uobis 1 subscripti F, corr. 02 2 ff (= fratres) V: om. tdd.; fort. fratres <dilectissimi> XV V: XII edd. 3 acceptns V 51. Dat. simul cum ep. 52 a. 460 die 17 Iun. Epistulas 51-55 primus in fine Leanis operum edidit (Coloniae Agrippinae 1569) Laurentius Surius fol. 156b sqq. (cf. Prolegom. cap. II), quetn secuti sunt Car. V 299 sqq.. Bar. ad a. 460, recentiores Leonis epistularum editiones uelut Quesnel I p. 137 sqq., Ballerin. I n. 169 sqq.. B(ullarium) T(aurinmse) Aippend.) I p. 188 sqq. 5 AUO V 7 quantam p2 8 angustiis ex augustiis V 9 dignior Quesn. 10 seruabatur V, corr. p2 11 gloriae (non clarae gloriae, ut testantur Ballerinii) V: gloriosissime Auguste Quesn. 13 lctari ex letare V 14 iugulo 02 iprob paricida V 17 omnem V, corr. o 18 hoc o Sur. 22 aspergi V, corr. o uultus V. corr. 02 23 pleps V agentibus aperte ab haereticorum peruersitate liberata est, letalibus iterum obnoxia sit uenenis.

uides autem, uenerabilis imperator, et euidenter agnoscis, quod in persona, de cuius abscisione agitur, non sola est fidei integritas intuenda. quae etiamsi ullis correctionibus professionibusque purgari et in integrum ualeret qualibet conditione restitui, nequaquam tamen, quae sceleste cruenteque commissa sunt, possint probabilium uerborum protestationibus aboleri, quia in pontifice dei ac maxime tantae ecclesiae sacerdote non sufficit sonus linguae et sermo labiorum et nihil prodest, si deus uoce praedicatur et mens in impietate conuincitur.

de talibus enim per apostolum sanctus spiritus loquitur: habentes speciem pietatis, uirtutem autem eius abnegantes, et iterum alibi: deum profitentur se scire, factis autem negant. unde cum in omni ecclesiae membro et integrae fidei ueritas et bonorum operum plenitudo quaeratur, quanto magis in summo pontifice debent utraque praecellere. quia alterum sine altero non potest cum Christi corpore habere compagem?

nec necesse est nunc omnia, quae Timotheum exsecrabilem faciunt, enarrare, cum copiose atque manifeste in totius mundi notitiam, quae per ipsum ac propter ipsum sunt gesta, processerint et, si quid ab incomposito uulgo contra iustitiam perpetratum est, in huius omnia uerticem confluant, cuius desideriis manus furentium seruierunt.

unde si etiam in professione fidei nihil hic neglegat, nihil fallat, aptissimum gloriae uestrae est ab hoc appetitu illum prorsus excludere, quia in tantae urbis antistite uniuersae ecclesiae 12 Tim. II 3, 5 14 Tit. 1, 16 2 omnoxea V, corr. 0 uidens V, corr. 0 4 abscissione Sur. 5 professionibus que V 7 cruentaque V, corr. o possunt p- Sur. 9 dei ac Quesn.: de hac V sacerdote F, corr. p2 15 integre V 17 utraque o: uera q V 25 si etiam V: etiamsi Quem. 27 ////anctistite (eras. s) V, corr. a uniuersae ecclesiae Hartel: uniuersa ecclesiae F, uniuersam eccleaiam p, uniuersa ecclesiae <membra) Quesn. recte eius codicis uerbis intelleclis, ex quo Surius conicientis additamenlum a traditis nOti, distinguens male edidit uniuersa ecclesiae nidetur deesse, membra decet etc. decet sancta exultatione gaudere, ut uera pax domini non solum praedicatione fidei sed etiam morum clarificetur exemplo. Data XV. Kalendarum <Iuliarum> Magno et Apollonio conss. Per Filoxenum agentem in rebus.

Dilectionis tuae litteris et fratrum coepiscoporumque nostrorum Domitiani et Geminiani sermone cognoui Timotheum, postquam ecclesia Alexandrinae ciuitatis expulsus est. Constantinopolim nonnullis hoc fidei aduersariis agentibus uenire permissum, ut, quantum datur intellegi, quia uniuersorum domini sacerdotum sententiis coartatur. inuitus saltem ad catholicum se dogma conuertat et. tamquam propter hanc tantummodo causam uideatur eiectus, haereticae peruersitatis errore damnato doctrinae apostolicae, ut ad Alexandrinam redeat, adquiescat. cum illi, etiamsi catholicus probaretur, hoc uehementer obsistat, quod uiuente episcopo tantae sedis inuasor est et auctor apparuit inauditae crudelitatis ammissae.

et ideo dilectio tua sollicitudine, qua claret, eniti et elaborare debebit, ne cum tam nefario homine sermo aliquis priuatim uel publice misceatur neue sub specie correctionis eius quorundam conuentu praebeatur occasio, ne redeundi integram capiat libertatem. de quo iam edictis suis princeps Christianissimus iudicauit.

omni igitur labore et circumspectione peruigili unitati ecclesiasticae profuturus enitere, frater carissime, ut spes suffragatoribus ipsius adimatur et Alexandrinis ex clero suo catholicus episcopus secundum morem ueterem 3 Iuliarum ex ea quae sequitur epistula inseruit Sur. 4 Filoxenium Y, corr. a 52, Dat. ut ep. 51. De editionibus uide ep. 51. 7 friii et coepiscoporum quę Y, et del. p2 11 quia V: qui ? 12 coartatus V, correxi 13 et V: ut Sur. 14 causam V: culpam Surius et JBalleriniis testibus codd. Veneti electus V, corr. os heretico V, corr. p2 18 et Surius: et cum V, et quod pJ 19 claret Sur.: clareas V, clares p2 22 conuentui o1, conuentuum pJ 24 indicauit V, corr. pJ per orthodoxos Aegyptios consecretur, quia parricida ille non alias a suis defensoribus deseritur, nisi Alexandrina ecclesia, quae patrum honori et suae restituenda est libertati, rectorem sanandis omnibus, quae male gesta sunt, probatissimum fuerit consecuta. Dat. XV. Kalendarum Iul. Magno et Apollonio conss. Per Filoxenum agentem in rebus.

LEO EPISCOPUS TIMOTHEO EPISCOPO CATHOLICO ALEXANDRINAE ECCLESIAE. Euidenter apparet sub apostolicae splendore sententiae, quoniam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum, et diuinae dispensatione pietatis, ubi excipiuntur aduersa, ibi donantur et prospera.

quod Alexandrinae ecclesiae experimenta demonstrant, in qua multos sibi patien<tiae> thesauros humilium molestia et tolerantia congregauit, quia iuxta est dominus his, qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu saluabit, glorificata in omnibus incliti principis fide, per quem dextera domini fecit uirtutem, ne in throno beatorum patrum antichristi diutius sederet opprobrium; cuius impietas nemini magis quam sibi nocuit, quia etsi aliquos ad societatem facinoris impulit, se tamen inexpiabiliter cruentauit.

unde de eo, quod instinctu fidei in fraternitate tua cleri et plebis atque omnium fidelium egit electio, uniuersam mecum ecclesiam domini gaudere rescribo utque hoc benignitas diuinae pietatis multiplicata gratia confirmet, exopto, ita ipsi per omnia tua deuotione famulante, ut etiam eos, qui ueritati aliquatenus. 10 Rom. 8, 28 15 Psalm. 33, 19 17 Psalm. 117, 16 1 egvptios V: episcopos Sur. consecratur Y, corr. 02 2 alia V, eorr. p2 deseretur p2, rectius si rhythmum spectas 53. Dat. simul cum epp. 54 et 55 a. 460 die 18 Aug. De editionibus uide ep. 51. 14 patientiae p2 Sur.: patien V, patientia 02 humilitas 02 Sur. modestia pJ Sur. tollerantia V 18 throno pl: tronum V 21 impulit Sur.: intulit V se o2: sed V inexpabiliter Y, corr. 02 22 instinctQ V, corr. 02 fidei V: dei pJ fraternitatem tuam 02 24 ut..<1 Y 26 famula te V, corr. 02 qui o2: qui in V restiterunt, reconciliandos deo per ecclesiae preces instanter adquiras et sacramento catholicae fidei, cuius soliditas nullam diuisionem recipit, sollicitus rector adiungas, illum imitatus uerum piumque pastorem, qui animam suam posuit pro ouibus suis et errantem unam ouem non flagellis cohercuit sed ad ouile proprium suis humeris reportauit.

agat ergo dilectio tua, frater karissime, ne uel Nestoriani dogmatis uel Eutychiani erroris ullum in dei populo possit uestigium reperiri, quia nemo potest fundamentum ponere praeter id quod positum est, quod est Christus Iesus, qui uniuersum mundum non reconciliaret deo patri, nisi per fidei regenerationem omnes in nostrae carnis ueritate susciperet.

cum ergo scribendi opoitunitates, quibus fraternitas tua utatur, exstiterint, sicut necessarie et ex more fecisti, <ut> per filios nostros Danihelem presbyterum et Timotheum diaconum ordinationis tuae ad nos scripta dirigeres, ita omni tempore in hoc officio perseueret et de prouectibus pacis saepe, quantum fieri potest, sollicitudini nostrae mittantur indicia, ut per alterna colloquia sentiamus, quia caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus estnobis. Data XV. Kal. Septbr. Magno et Apollonio consulibus.

LEO EPISCOPUS PRESBVTERIS ET DIACONIBUS ECCLESIAE ALEXANDRINAE DILECTISSIMIS FILIIS IN DOMINO SALUTEM. Gaudeo exultanter in domino de piissimo, quem inter uos habetis, affectu, dum, sicut scripta uestra manifestant, et pastor gregem 4 Ioh. 10, 11 6 Luc. 15, 5 9 Corinth. I 3, 11 20 Rom. 5, 5 2 sollicix V, corr. 0 4 pium que V, corr. 0 8 euthyl ani V, corr. 02 9 repperiri V 10 quod est o: LI} est Y, qui est Sur. 13 oportunitate V, corr. 02 14 necessariae V 15 ut add. Sur. 16 tymotheum V 17 dirigens p2 perseueret V (scil. fraternitas tua): perseueres Sur. 18 et V: ut Sur. 19 mitantur V 22 kL skpbb V 54. Dat. ut ep. 53. De editionibus uide ep. 51. et grex ostenditur amare pastorem.

solliciti ergo in inuicem, sicut apostolus ait, seruare unitatem spiritus in uinculo pacis properate ad fructum uestrae peruenire patientiae. quid enim dignius aut uelle potestis aut agere, quam ut auxiliante dei gratia gloriosissimi principis fide ad profectum solidissimae pacis utamini remota procul ea bestia, quae uineam plantationis dominicae, sicut psalmus propheticus canit, singulari feritate uastabat?

quia ergo in ouili dominico nec furum iam insidiae nec latronum timentur incursus, redeat uniuersitas uestra in concordiam et magisterio spiritus sancti illa in omnibus unitas expetatur, propter quam dicit apostolus: non quaerens, quod mihi utile est, sed quod multis, ut salui fiant. id ipsum dicant et sentiant omnes, nulla sint sensuum disputationumque certamina: quod usque ad catholicos praesules in Alexandrina ecclesia discipuli ueritatis didicerunt atque docuerunt, eadem a cunctis fidelibus confessione promatur, quia uarietatem ueritas, quae est simplex atque una, non recipit.

si quos autem cuiuslibet ordinis Christianos impia haereticorum conturbauere mendacia, ad satisfactionis remedia prouocate et in spiritu mansuetudinis cum benignitate corripite, quia, sicut ait beatus apostolus Petrus, non tardat dominus promissum sed patienter agit propter uos, nolens aliquos perire sed omnes ad paenitentiam conuerti. agendum ergo est, ne difficultas ueniae curationem faciat tardiorem. Data XV. Kal. Sept. Magno et Apollonio conss. 1 Eph. 4, 3 8 cf. Psalm. 79, 14 12 Cor. I 10, 33 22 Petro II 3, 9 3 properate p2: prosperitate V; post properate SUMUS ut possitis addi uult 6 fide V, corr. 02 9 futurum V, corr. p2 insidie ex insidue V 14 sensum Y, corr. 02 18 symplex V 19 conturbabere V 20 prouocate p2 et Sur. in marg.: probitate V 21 spiritum V, corr. 02 23 agit Sur.: ait V

LEO EPISCOPUS THEOPHILO IOHANJFL ATHANASIO ABRAHAE DA- NIHELI IOHAE PAPHNUTIO MUSAEO PANULUIO ET PETRO EPISCOPIS AEGVPTIIS. Litteris fraternitatis uestrae, quas ad me filii nostri Danihel presbyter et Timotheus diaconus detulerunt, cognouisse me gaudeo, quod gloriosi et uenerandi principis fides propheticis et euangelicis unita doctrinis ad sanctos et deo placitos dispositionum suarum peruenit effectus, ut cruentissimo Alexandrinae ecclesiae peruasore deiecto et in longinquiora translato dignum sua gubernatione rectorem totius ciuitatis me<re>retur electio, ad cuius uos consecrationem nullus ambitus traheret, nulla seditio impelleret, nulla iniquitas incitaret, sed in medio constitutae meritum sanctitatis eum cunctis non dubitaret praeponere. quem sibi uniuersitas cuperet praesidere.

unde reddita populis Christianis dei pace gaudentes commendamus uobis inuicem uestri operis dignitatem, ut religiose per omnia ordinatus antistes fraterno se iuuari experiatur adsensu et ad abolenda scandala, quae error haereticus exitarat, cooperatione uestra gaudeat adiuuari.

extruso enim, qui imitator diaboli fuit et in ueritate non stetit male utens specie peruasi honoris et nominis, congruit, ut Alexandrina ecclesia eum ueneretur et diligat, quem et probitate morum et integritate catholicae fidei dignum tanto sacerdotio comprobauit. cui mutuae caritatis plenum animi nostri praebemus adfectum cohortantes, fratres karissimi, et fiducialiter exigentes, ut in praedicatione uerbi, in eruditione praecepti illam formam custodiatis caritatis, sine qua nullae possunt prodesse uirtutes.

quod autem 20 Ioh. 8, 44 55. Dat. ut ep. 53. De editionibus uide ep. 51. 2 Danihel Y, eorr. a man. post. 6 cognouisse V, corr. o 8 ut o: ua V 9 peruasores V, corr. oJ 11 meretur V, corr. os 13 constituta meritorum sanctitate Sur. 17 fraternos eiuuari V 18 obolemla V, corr. p 20 imitatnr V, corr. o 23 prouitate V 2:) adfectuni ex adfeptum Y 27 custodiam V, corr. 02 28 nulla V, corr. p fratri et coepiscopo nostro Timotheo de reuocandis his, qui a ueritatis itinere deuiantes inconsultius se ferociusque gesserunt, scriptum esse cognoscitis, dilectio quoque uestra ad curam suam intellegat pertinere, ut quia late sese pestilens illa aegritudo diffudit, ubique omnibus eadem adhibeatur medicina uulneribus: ut per diligentiam pastoralem in cunctis ecclesiis domini ouile reparetur et per sollicitudinem caritatis atque doctrinae omnes Christi oues unum sentiant habere pastorem. Dat. XV. Kal. Septemb. Magno et Apollonio consulibus.

ZENONI AUGUSTO SIMPLICIUS EPISCOPUS. Cuperem quidem, quantum ad meae spectat deuotionis arbitrium, qua principes Christianos iugi ueneratione suspicio, debita pietati uestrae continuis officia deferre colloquiis. sed cum ad huius intentionis augmentum etiam sacrae cura religionis accedat, ratio mihi negotii potioris incumbit, ut simul honorificentiam uobis prona mente persoluam et causas fidei fidenter insinuem, quia me ad utrumque uel dicata trahit clementiae uestrae semper affectio uel respectus ordinis mei et apostolici moderaminis sollicitudo compellit.

functus igitur, gloriosissime ac clementissime fili imperator Auguste, munere salutandi, 1 reuocandidis V 2 a ueritatis 0: alieritatis V ferocius que V 8 <se> sentiant Ballerinii 56. Dat. simul cum epp. 58 et 59 a. 476 die 10 Ian. Epp. 5(;--59, 61-66, 68-81 extant etiam in codice Berolinensi lat. 79 (— Phillipp. 1776) saec. IX, cuius lectiones subscribam adposita littera B. Ep. 56 edd. Car. 12 310; Bar. ad a. 476, 9; Collect. Concil.; BTA 1208; Thiel, Epp. Roman. pontif. 1179. 12 ZENOXI AOGUSTO Simplicius episcopus V: SYKPLICIUS BASILICO AUUUSTO B Basilisci nomen quamuis rectissime, nescio tamen an sola coniectura restituens, cum haec epistula ut data Zenoni iam anno 553 commemoretur a Vigilio in Constit. de tribus capp. = ep. 8.3 Q 295 13 meum expectat arbitrium quia B 14 ueratione suspitio B pietatis B 15 desterre B 16 sacre cura V: sca puritas tuae B -17 denegotii B 18 et om. B 19 trahet B 20 alfecio B 21 compelliti fultus B 22 ac V: et B quae in ecclesiis Orientis per haereticorum latrocinia recidiua rursus dicuntur scandala concitari;, nec debeo silere nec possum. nam sicut in meam notitiam feruentium pro fide catholica detulerunt scripta monachorum, comperi Timotheum parricidam, qui Aegyptiae pridem uastator ecclesiae in morem Cain, ut. lectio diuina testatur, eiectus a facie dei, hoc est ab ecclesiae dignitate seclusus, et tamquam per deserta uagus sceleratae conscientiae diu tormenta passurus in exilium proprii erroris abductus est, resumptis pristini furoris incendiis conflasse nihilominus agmina perditorum et Alexandrinae urbis ecclesiam, quam sacerdotali prius sanguine cruentauit, ipsum denuo nunc cruentum depulsione legitimi peruasisse pontificis,

ut cui illa relegationis humilitas inicere debuerit ex his, quae impie gesserat, aculeum paenitendi, nutriendae potius otia praebuisse uideatur atrocioris insaniae. quo procul dubio Cain ipso longe detestabilior adprobatur: ille siquidem a perpetrato semel facinore damnatus abstinuit, hic proficit ad crimina maiora post poenam.

nec eo tamen scelerum fine contentus Constantinopolitanam insuper urbem recti semper dogmatis amore flagrantem, ne quid intemeratum populator humanae salutis omitteret, fertur audacter ingressus et a suae consortibus prauitatis libenter audisse soli Christo debitam uocem, qua plane non in nomine domini uenire benedictus sed diuini culminis usurpator euidenter 6 sq. cf. Gen. 4, 14 23 cf. Matth. 21, 9 2 dicantur B 3 catholicam B 5 pridem Iillrllilllill/il ccle V, sed in margine uastatur add. man. 1 ut uidetur: primum uastator ecciae B in morem V: inmemor B 6 faciae B hoc est om. B 7 et tamb quam B: etiam quam V 8 diu V: du B exilio B 9 aductus resumpteis (om. est) B pristinis B incendimus B 11 qfil sacerdotalia B 12 cruentum V: locum B legittimi V 13 inicere V: iniectre B 14 his V: is B gesserit acaleum B nutriendi li 15 quo om. B 16 destestabilior B 20 populater B 21 omitteret fertur audacter V: omittereretur audatur B 23 plane V: plena B domini om. B 24 benedictos reddiuini B monstratus est B: est monstratus V monstratus est antichristus.

qui cum etiam a communione catholica tam laudabiliter esset exclusus, per quorundam priuatas domos respersis humano sanguine manibus non diuina sacrificia sed sacrilegia celebrasse memoratur. in quo utique non eius est firmata susceptio sed consciorum diuulgata proditio cum eodem de illa iniquitatis sede, nisi resipiscant, omnimodis casurorum, quam sicut diabolus pater eius altissimo similem se faciens aeternam sibi perfidus construere non desinit ad ruinam.

haec, uenerabilis imperator, cum horreat animus uel a tanto gladiatore fuisse temptata, maximo tamen, fateor, stupore detineor sub uestrae pietatis aspectibus potuisse committi. quis enim deuotam semper deo clementiae uestrae mentem et orthodoxis deditam regulis aut ignoret aut ambigat? quippe qui supernae dispositione prouidentiae, sicut pro utilitate publica augustae memoriae Marciani pariter et Leonis eruditi uirtutibus, sic eorum sitis etiam ad catholicam ueritatem sensibus instituti nec cuiquam omnino sit dubium pietatem tuam illorum fidei esse sequacem, quorum es successor imperii.

quae cum de uestrae tranquillitatis animo certa ab omnibus teneantur et fixa, absit, ut temporibus uestris diuini cultus integritas et antiquitus roborata fidei catholicae putetur interpolanda sinceritas. respicite quaeso ad diuina beneficia et, quae sint uobis conlata, perpendite atque, ut haec prospera ualeant permanere, propitiandum esse censete auctorem muneris, non laedendum. inter quaslibet enim occupationes publicas a religioso principe magnopere procurandum est, quod eius protegit principatum, et praeferenda cunctis rebus est caelestis obseruantiae 1 anteypf B 2 esset V: esset quam constanter B chorQ da B pribatas V 5 deuulgata V pruditio B 7 casus horum V, corr. Coust.: casuros B 10 orreat B maxitamen B 13 horthodoxis V, ortodoxis B deditam V: dedi uel B 14 ignoraret B superne V: superna B 16 erudita corr. ut uid. in eruditi B man. 1 17 catholicat B stituti B 18 esse fidei trsp. V 19 es B: et V quaecumque uestrae B 21 uestris V: suis B diuinis V ,25 numerus B 27 magno per B 28 postferendum B titudo, sine qua recte nulla consistunt.

suppetunt affatim clementiae tuae, si in palatii sui requiri mandet arcus, cum nostrorum coeuntia definitione maiorum documenta copiosa. neque enim conscientiam uestram latere credendum est, quae per cunctas prouincias Orientis ex ipsa imperii uestri arce diffusa sunt, illa scilicet, quae uel ad augustae memoriae Marciani nihilominus et Leonis uel ad Calchedonensis concilii beatae recordationis prodecessor meus Leo consulta direxit et quibus ita plene atque dilucide sacramentum dominicae incarnationis exposuit, ut non modo catholicus sed nec Christianus quidem ualeat nuncupari, quisquis illic redemptionis suae causas non euidenter agnoscat. certe ut facilius uobis necessaria non desit instructio, earundem exemplaria litterarum ad fratrem et coepiscopum meum Acacium misi uestris sensibus offerenda.

haec igitur pietas tua si recensere dignetur uel quae totius Orientis episcopi de huius praedicationis consensione rescripserint, aspiciet profecto et examinata diligenter et ueraciter promulgata atque ideo pestiferae falsitatis ambagibus nequaquam debere pulsari, quia reuera, quae de scripturarum fonte purissimo sincera perspicuaque manarunt, nullis agitari nebulosae uersutiae poterunt argumentis. perstat enim in successoribus suis haec eadem apostolicae norma doctrinae, cui dominus curam totius ouilis iniunxit, cui se usque in finem saeculi minime defuturum, cui portas inferi numquam praeualituras esse promisit, cuius sententia quae 23 sq. cf. Ioh. 21, 15 sq., Matth. 28, 20 24 sqq. cf. Matth. 16,18 sq. 1 sina B 2 mandit B 3 coeontia B ducumenta B 4 constien- tiam B 5 ipsa om. V archę B 6 sunt V: est B 7 uel ad B: aelud V 8 processor V direxerit B 8 et scripsi: a V, om. B 9 plenae adque delucide B 10 nec VB: ne cod. Angelic. 11 quidem om. B 12 suae B non om. B agnoscit B 13 earum de B 14 misi om. B 15 offerenda B 17 et om. V 18 fulsitatis V 19 deberi B 20 perspicua quae V 21 agritare nobulosae B prestat V 22 eadem B: et aadem V 23 obilis VB 24 saeculi V: om. B cui B: cum V inferi V et Vulgata: inferni B ligarentur in terris, solui testatus est non posse nec caelo.

quapropter clementiam uestram, cui mea uice propensius frater et coepiscopus meus Acacius supplicabit, precor atque obsecro, ut imitatores facti tantorum et talium praecessorum nefandae praesumptionis operarios catholico pectore respuentes regia censeatis potestate cohiberi. quisquis aliud, sicut praedixit apostolus, praeterquam accepimus seminare molitur, anathema sit. nullus ad aures uestras perniciosis mentibus subripiendi pandatur accessus, nulla retractandi quippiam de ueteribus constitutis fiducia concedatur, quia, sicut saepius iterandum est, quod apostolicis manibus cum ecclesiae uniuersalis adsensu acie meruit euangelicae falcis abscidi, uigorem sumere non potest renascendi nec in dominicae uitis fructiuam ualet redire propaginem, quod igni deputatum constat aeterno. sic haeresum denique machinamenta cunctarum ecclesiasticis prostrata decretis numquam sinuntur oppugnationis elisa reparare certamina.

ante omnia autem quaeso, ut beati Marci euangelistae sedes (Alexandrinam loquor ecclesiam) a cruentissimi praedonis incubatione liberata catholico reformetur antistiti libertatemque suam pariter recipiat et quietem. at uero improbus parricida, qui diuinis simul reus est legibus et humanis, reductus eodem, quo iure fuerat ante detrusus, ab 6 cf. Gal. 1, 8 1 legarentur B <in> caelo Bar. 2 clementia V propinsius B 3 supplicauit VB, corr. Car. 4 ut om. B et V: ac B 5 nefunde r operario B 6 senseatis V supradixit B 7 praeterquam <quod> Labbeus secundum Vulgatam, sed cf. p. 21, 8 accipimur B femina remolitur V uerba inde a 8 nullus usque ad 10 concedatur et inde a 15 sic usque ad 17 certamina adfert Vigilius in Constit. de III capit., ep. 83 § 295 8 uestras VB: uestrae pietatis Vigilim 9 subripiendi om. Vigil. quipiam V: om. B Vigil. 10 constitis B, om. Vigil. 13 fructuosa ualeret B 14 propagine B digni V ęterno V: aanum B 15 sic B Vigil.: si V 16 prostratu B oppugnationibus Vigil. elisa B Vigil.: elise V 17 reparare Vigil.: repreare B. reparari V 18 sedis VB crudentissimi B 19 incubane B 20 liberiu tatem quae B ad B 22 re erat (om. ante) detrusus B innocentium nece retrahatur animarum; procul a regno pietatis uestrae funesti capitis uenena discedant, quae quoniam salutiferae praedicationis auribus obturatis medicantia uerba capere nequiuerunt, ab humani conuentus abducta pernicie in uirulentiae suae congrua solitudine contabescant.

quo magis ac magis pietatem tuam beati Petri apostoli uoce qualiscumque sedis eius minister obtestor, ut inimicos antiquae fidei non sinatis impune grassari, qui uestros optatis hostes habere subiectos; ut uerae confessionis pacem cunctas domini seruare decernatis ecclesias, qui orbem uestri desideratis imperii tenere pacatum; ut unicam spem salutis, quae genus hominum ad regna caelestia uitamque perducit aeternam, nulla patiamini parte uiolari, qui placatum deum uel regno uestro cupitis uel saluti.

Omnipotens deus regnum et salutem uestram perpetua protectione conseruet, gloriosissime et clementissime imperator. Data est IIII. Iduum Ian. Basilisco Augusto consule.

Cum filii nostri illustris uir Latinus patricius et spectabilis Madusius pro legatione publica mitterentur. neglegere non 2 discendant B salutis fera B 3 aribus V opturatis B 5 contauescant V 7 antiqu? V: utique B 8 sinas V crassari B hostes om. B 10 impii V 11 pactum B ut V: ad li, et Car. 13 plagatum B 14 omnipotens usque ad 16 imperator om. V 14 salutis B, correxi 15 proieccione B, correxi 16 DAT Į+\' IIII i5v IAÑ BASILISCO AVGVS CONSVL. V: om. B 57. Dat. a. 476 paullo post. epp. 56 58 59, fortasse die 31 mensis lan., ut ad hanc epistulam referenda sint ea, quae falso epistulae 58 subscripsit B: Data II Kal. Febr. cons. qui de Oriente fuerit nuntiatus. B = Berolin. lat. 79. Ediderunt epistulam Car. P 312; Collect. Concil.; BT A I 213; Thiel 186; nil nisi initium Bar. ad a. 476, 21. 19 BTMPUCHJS ACACIO CONSTANTIXOPOUTANO B 20 filii nostri illustri a: filii nostri illustri in filiis nostris illustris corr. V (man. 1Y) sed postea litterae s rursus deletae sunt; filii nostri inlustrissimi uiri B 21 miterentur B nec glerere V XXXV. 9 potuimus, quod omni intentione curamus. proxime namque cum presbyterorum et monachorum de Timotheo olim ab uniuersali ecclesia separato querela uenisset, tam Christianissimo principi quam dilectioni tuae scripsimus, ut modis omnibus resistatur, ne quid haereticorum contra Calchedonense concilium moliatur audacia, frater carissime, et dilectionis tuae laudando constantiam multum nobis, immo ipsi domino placere memorauimus, quod damnatum hominem non solum fidei sed etiam parricidii causa nullam Constantinopoli ecclesiam introire permiseris.

quod nunc iterum commonemus, ut cum ad dilectionem tuam eadem scripta peruenerint, immo etiam donec ueniant, apud Christianissimum principem etiam nostro nomine agere suppliciter atque insinuare non desinas, ut quae totiens et bene statuta sunt, nulla obreptione uiolentur, quia regni eius certum et singulare est firmamentum uero atque aeterno regi congregatorum in causa fidei diuino spiritu sacerdotum inlaesum conseruare concilium.

Quantum presbyterorum et ex diuersis monasteriis domino seruientium monachorum relatione patefactum est, ecclesias domini rursus diabolus inquietat, ita ut excluso Alexandriae sacerdote haereticus atque ab uniuersitate damnatus eundem 1 proximam B 2 tymotheo V et sic saepius per y, quod non iam monebo ad uniuersalis B 3 seperatum V querella B 5 ne quid V: neque B calchedonensem V, calcedonensem B, corr. 02 6 karissime B dileccl tioni B 8 memouimus B quo V 9 parridii VB causam VB. corr. Car. constantinopolim VB, corr. p2 10 cum monemus uacum V 11 peruenerit B 12 donhaec ueniat B 13 insunuare B utque V 14 statuę V uiolenter B 16 ac ternorgi congregaturum V fidei om. B 17 concilium EXPLXCIT V 58. Dat. simul cum epp. 56 et 59 a. 476 die 10 Ian. B = Berolin. lat. 79. Edd. Car. I2 312; Bar. ad a. 476, 18; Collect. Concil.; BTAI207; Thiell77. 19 episcopus et episcopo om. B 20 presbitorum B monasterium B 22 alexandrine V locum. de quo pulsus fuerat, occupasse dicatur: insuper quibusdam facientibus Constantinopolim ausum fuisse contendere, ut ciuitas Christianorum principum circa fidei catholicae ueritatem deuotione praecellens et Christiana plebs in defensione religionis adtonita haereticorum prauitate, quae iam fuerat sopita, turbetur.

sed misericordia dei, cuius est causa, non defuit. ut Timotheus, qui ab uniuersali ecclesia sacerdotalibus sententiis et imperialibus constitutis iure est segregatus, ad ecclesiam tuae dilectionis uel ad fidelium domorum limina non permitteretur accedere.

quem conuentus nouos pro se didicimus comminari, resolui aestimantem, quod de se uniuersalis decreuit auctoritas. unde quia sanctae memoriae praecessorum nostrorum extante doctrina, contra quam nefas est disputari, quisquis recte sapere uidetur, nonis assertionibus non indiget edoceri sed plena atque perfecta sunt omnia, quibus potest uel deceptus ab haereticis erudiri uel in uinea domini plantandus institui, implorata fide clementissimi principis uocem faciendae synodi fac respui nec sit apud aures imperii Christianas pigra suggestio, quia salus eius et regni ipsius Christus est fortitudo.