The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Situs urbis Hierusalem paene in orbem circumactus non
paruo murorum ambitu adsurgit, quo etiam montem Sion
quondam uicinum intra se recipit, qui a meridie positus pro
arce urbi supereminet. Et maior pars ciuitatis infra montem
iacet in planitie humilioris collis sita. Post passionem quippe
Domini a Tito imperatore destructa, sed ab Helio Adriano
Caesare, a quo etiam nunc Helia uocatur, instaurata multoque
amplior effecta est. Unde est, quod, cum Dominus extra portas
urbis passus sepultusque sit, modo loca passionis et resurrectionis
illius intra eiusdem moenia cernuntur. Cuius in magno
M 4 lucustis M mel AM de fonte PY 5 sychem V
6 tyberiade A tyberiate V nazaret A de ante locis om. AV 7 ibidem
otn. A sanctis om. V 8 taborPF 10 nylo V 11 constantinopolim V
12 Eiplic capitula. Incipit ipse libellus de locis scs feliciter M Expli.
ciunt capit. Incipit liber de locis sanctis PV Eipliciunt cap. Item ipse
liber A 13 Hierira M ierhn A ierusalem PV 14 in margine rubris
litteris: Eucherio
Ingressis ergo a septemtrionali parte urbem primum de
locis sanctis pro conditione platearum diuertendum est ad
ecclesiam Constantinianam, quae Martyrium appellatur. Hanc
Constantinus imperator, eo quod ibi crux Domini ab Helena
matre reperta sit, magnifico et regio cultu construxit. Dehinc
cf. etiam Adamn.
p. 234, 1 A 2 syon sic semper PV porta. 44 uille
I
fulonis P 4 portula] porta M 5 iosaphath A thecuites M tecuitis
PY 6 exitus uiarum portarum, sed uiarum eadem manu deleto V
. 7 tercius A 8 aquilonali A 9 ea pars] capars P 10 scripta] dicta PY
cf. Adamn. p. 224, 19 13 aquilonali
Figura ecclesiarum.
Lancea militis inserta habetur in cruce lignea in porticu
Martyrii, cuius hastile in duas intercisum partes a tota ueneratur
ciuitate.
Haec quidem omnia, quae commemorauimus, sancta loca
extra montem Sion posita cernuntur, quo se ad aquilonem
16 Adamn. p.,235, 11 19 Eucher. p. 126, 15 post monumenti rasura trium litterarum P 4 ad dexteram autem
partem PV ad dextera autem parte A a dextera autem parte M et
Adamn. 5 martirium P martirum
In uicinia templi Bethsaida piscina gemino insignis lacu
apparet, quorum alter hibernis plerumque impletur imbribus,
alter rubris est discolor aquis. Ab ea fronte montis Sion, quae
praerupta rupe orientalem plagam spectat, intra muros atque
in radicibus collis fons Siloe prorumpit, qui alternante quidem
aquarum accessu in meridiem fluit, id est non iugibus aquis,
sed in certis horis diebusque ebullit et per terrarum concaua
et antra saxi durissimi cum magno sonitu uenire consueuit.
In suprema montis Sion planitie monachorum cellulae frequentes
ecclesiam magnam circumdant illic, ut perhibent, ab apostolis
fundatam, eo quod ibi spiritum sanctum acceperint ibique
sancta Maria obierit, in qua etiam locus cenae Domini uenerabilis
ostenditur. Sed et columna marmorea in medio stat
ecclesiae, cui adhaerens Dominus flagellatus est. Huius ergo
ecclesiae talis dicitur esse figura.
10 Eucher. p. 127, 6 16 Eucher. p. 125, 17 20 Adamn. p. 243, 18 1 in codice P fol. 137 lin. 4 desinit cum defi; quae hic desiderawtur:
ciens loci tumor porrexit supra in spatio uacuo lineae post uerba: ueneratur
ciuitate ascripta sunt inferiori V 2 uicina PV, cf. Adamn.
p. 226,17PY ante uerba ab oriente
Figura ecclesiae.
Hic monstratur petra, super quam lapidatus est sanctus
protomartyr Stephanus extra ciuitatem. In medio autem Hierusalem,
ubi cruce Domini superposita mortuus reuixit, columna
celsa stat, quae aestiuo solstitio umbram non facit. Unde
putant ibi mediam esse terram et historice dictum: Deus
autem, rex noster, ante saecula operatus est salutem
medio terrae. Qua ductus opinione et Victorinus
Pictabionensis antistes ecclesiae de Golgotha scribens ita inchoat:
Est locus, ex omni medium quem credimus orbe;
Golgotha Iudaei patrio cognomine dicunt.
Portam Dauid egredientibus pons occurrit in austrum per
uallem directus, ad cuius medietatem ab occasu ludas se
suspendisse narratur. Nam et ficus magna ibi ac uetustissima
stat, iuxta quod Iuuencus ait:
Informem rapuit ficus de uertice mortem.
Porro Acheldemach ad australem plagam montis Sion peregrinos
et ignobiles mortuos hodie quoque alios terra tegit, alios inhumatos
putrefacit.
Sudarium capitis Domini post resurrectionem eius mox
christianissimus quidam Iudaeus furatus usque ad obitum
lat. V p. 294 13 Adamn. p. 242, 16 17 Inuencns IV 631
18 Adamn. p. 243, 19 21 Adamn. p. 235, 17
2 in margine II M 3 autem om. A 4 superpositus A resurrexit
PV reuiiit AM et Arculfus p. 239, 11. 15 6 quidam putant A
historiae M historicg A hystorice P V 8 uictorius AMPV 9 pictauensis M
12 acheldema AM achel de mach P est om. M 13 fons AM cf. Adamn.
p. 242, 18 BrZ australem A 15 Nam ficus
Aliud quoque aliquanto maius linteum in ecclesia ueneratur.
quod fertur a sancta Maria contextum, XII apostolorum et
ipsius Domini continens imagines, uno latere rubro et altero
uiridi.
Circa Hierosolimam aspera ac montuosa cernuntur loca.
Hinc quoque septemtrionem uersus usque ad Arimathiam terra
1 interrogauit PV filios suos A 2 quis A quis A patres.
sed corr. 1. m. V 3 post maior add. uero PV sudarium elegit A
illi priori PV illi thesauros eligenti A 4 decrescunt omnia A fratri
autem iuniori PV 5 et om. A ergo] eius PV 6 tantam PV
io
ut deis corr. 1. m. P 8 iudaei fideles A 9 affirmabant PV maa-
uius A mai uuas M mauuras P mauuyas V saracenorum P 10 pyrra
M 11 capud A 12 raptum A 14 utrisque PY 15 sina Pl
17 habet A 18 aliqua to corr. 1. m. V 19 XII PV 22 hierasalem
M ierusalem APV 24 circum hierosolimam AM ierosolimani P
0
ierusolimam V aspera om. A
spinosae usque ad Thamnicam regionem patentes. Ad Caesaream
uero Palaestinae ab Helia quamuis aliqua repperiantur angusta
et breuia aspera loca, praecipue tamen planities camporum
interpositis oliuetis. Distant autem LXXV milibus passuum.
Longitudo uero terrae repromissionis a Dan usque Bersabee
tenditur spatio CLXV milium, ab Ioppe usque Bethleem
XLVI milibus.
Iuxta murum templi uel Hierusalem ab oriente Gehennon
occurrit, quae est uallis Iosaphat a septemtrionali plaga in
austrum porrecta, per quam torrens Cedron, si quando pluuiarum
aquam reccipit, decurrit. Haec uallis et parua campi
planities inrigua et nemorosa plenaque deliciis locum in se
quondam Baalim sacrum habuit. In hac turris est regis
Iosaphat, sepulchrum eius continens, cuius ad dexteram de
rupe montis Oliueti excisa et separata domus duo cauata habet
sepulchra, hoc est Symeonis senis et Ioseph sanctae Mariae
sponsi. In eadem ualle sanctae Mariae rotunda est ecclesia,
lapideo tabulato discreta, cuius in superioribus quattuor altaria,
in inferioribus unum habetur in orientali plaga, et ad eius
dexteram monumentum uacuum, in quo sancta Maria aliquandiu
pausasse dicitur, sed a quo uel quando sit ablata, nescitur.
Hanc intrantes uident ad dexteram insertam parieti petram, in
p. 246, 5 Eucher. p. 127, 9 Hieron. Onom. ed. Lagarde p. 128, 9
12 cf. Eucher. in Reg. IV c. 31 14 Adamn. p. 241, 6 18 Adamn.
p. 241, 3 20 Adamn. p. 240, 12 M 2 tamnicam M thanicam A cesariam A 3 aliqua
V rellperiantur littera p erasa P 4 pcipue AP planitiaes M
caporum P 5 in margine adscriptum est IERONIMVS V hieronim\' A
7 usque ad bahleaem M bethlehem PV bethleem A; sic etiam scribitur
histor. eccl. gentis Anglorum V 16 in codice Caniabrigiensi Baedae fere
aequali 11 cedrom
Mons oliuarum mille ab Hierusalem discretus passibus altitudine
montis Sion par est, sed latitudine et longitudine
praestat, exceptis uitibus et oliuis rarae ferax arboris, frumenti
quoque et ordei fertilis; neque enim brucosa, sed herbosa et
florida soli illius est qualitas. In cuius summo uertice, ubi
Dominus ad caelos ascendit, ecclesia rotunda grandis ternas
per circuitum cameratas habet porticus desuper tectas; interior
namque domus propter dominici corporis meatum camerari et
tegi non potuit; altare ad orientem habens angusto culmine
protectum, in cuius medio ultima Domini uestigia caelo desuper
patente, ubi ascendit, uisuntur. Quae cum cotidie a credentibus
terra tollatur, nihilominus manet eandemque adhuc sui
speciem ueluti inpressis signata uestigiis seruat. Haec circa
aerea rota iacet usque ad ceruicem alta, ab occasu habens
introitum, pendente desuper in trocleis magna lampade totaque
die et nocte lucente. In occidentali eiusdem ecclesiae parte
fenestrae octo totidemque e regione lampades in funibus pendentes
usque Hierosolimam per uitrum fulgent, quarum lux
corda intuentium cum quadam alacritate et conpunctione pauefacere
dicitur. In die ascensionis dominicae per annos singulos
missa peracta ualidi flaminis procella desursum uenire consueuit
et omnes, qui in ecclesia adfuerint, terrae prosternere. Tot ibi
P 5 longitudine et latitudine PY, latitudine et longitudine
AM et Adamn. p. 246, 4 6 rare codd. 7 ordęi M ferulis V
erbosa A 8 ubi dns corr. 2. m. ex ubi ortis P 9 caelo M 10 tectos
M tectus P 12 altare] altera M 14 quotidie PV 15 nihilhominuB
M nichilominus APV eadgque P 16 impressis PV 17 iacet]
uacet M ceruicem] uerticem PV cf. Adamn. p. 247, 11 Z 18 mag
in trocleis magna, sed mag del. 1. m. V magra P tota omisso que M
20 in finibus peridentes P 21 ierusolimam PY hierosolimam AM 22 coni-
punctione P V 23 dicitor P 24 fulminis A decursum M uenire om. JH
ardere mons et supposita loca uideantur. Et huius quoque
basilicae figuram prae oculis depingere placuit.
Figura basilicae.
Monumentum Lazari ecclesia ibidem extructa demonstrat
et monasterium grande in campo quodam Bethaniae magna
oliuarum silua circumdato. Est autem Bethania quindecim
stadiis ab Hierusalem. Tertia quoque montis eiusdem ad australem
Bethaniae partem ecclesia est, ubi Dominus ante passionem
discipulis suis de die iudicii loquitur.
Bethleem sex milibus in austrum ab Hierusolima secreta
in dorso sita est angusto ex omni parte uallibus circumdato,
ab occidente in orientem mille passibus longa, humili sine
turribus muro per extrema plani uerticis instructo; in cuius
orientali angulo quasi quoddam naturale semiantrum est,
cuius exterior pars natiuitatis dominicae fuisse dicitur locus,
interior praesepe Domini nominatur. Haec spelunca tota interius
pretioso marmore tecta supra ipsum locum, ubi Dominus
natus specialius traditur, sanctae Mariae grandem gestat
ecclesiam. Petra iuxta murum cauata primum dominici
A illustrari P V 2 quoque om. M in codice P
6 lineae inferiores huius paginae (13sh) vacant. Figura ecclesiae
sequitur in pagina insequente 139 P spatium 5 linearum vacat, sed
figura deest M 5 Tumulus Lazari basilicam gestat et monasterium
Ad aquilonem Bethleem in ualle contigua sepulchrum Dauid
in medio ecclesiae humili lapide tegitur lampade superposita,
ad austrum uero in ualle contigua in ecclesia sepulchrum
sancti Hieronymi.
Porro ad orientem in tunc Ader, id est gregis, mille passibus
a ciuitate segregata ecclesia est trium pastorum dominicae
natiuitatis consciorum monumenta continens. Haec relationem
Arculfi Galliarum episcopi secutus dixerim; ceterum Ezras
aperte scribit in Hierusalem esse Dauid sepultum.
Via regia, quae ab Helia Chebron ducit, ab oriente Bethleem,
ab occidente sepulchrum Rachel habens titulo nominis
eius usque hodie signatum.
Chebron autem in campi latitudine sita et ab Helia, [hoc
est Ierusalem,] XXII milibus separata, uno ad orientem stadio
speluncam duplicem in ualle habet, ubi sepulchra patriarcharum
quadrato muro circumdantur, capitibus uersis ad aquilonem,
et haec singula singulis tecta lapidibus instar basilicae dolatis,
trium patriarcharum candidis, Adam obscurioris et uilioris
14 Adamn. p. 258, 20 17 Adamn. p. 259, 7 ss. MPV 2 exausta M 3 nichilominus A nichil hominus P
7 uall6 M 8 hieronimi AM ieronimi PV 9 in turre corr. ex in
terrg A 10 pastforum corr. 2. m. P 11 monimenta A relatione
PV 12 arcuulfi AM 13 dauid esse sepulchrum (sepulcrum V) PV
sepultum esse dauid M 14 quae om. M cebron PV 15 titulum M
16 designatum PV 17 ebron P cebron Y patruum A 18 cebron PV
hoc est Ierusalem adcl. PV 19 sepata P 20 in ualle] in se PV
ubi] in qua A 21 circundantur PF 22 singuli stecta M tecta om. A
lapidibus superposita A 23 obscuriori MP uiliori P . et uilioris
operis om. A
muri illius partem pausat. Trium quoque feminarum uiliores
et minores memoriae cernuntur.
Mambre collis mille passibus a monumentis his ad boream,
herbosus ualde et floridus, campestrem habens in uertice planitiem,
in cuius aquilonali parte quercus Abrahae, duorum
hominum altitudinis truncus, ecclesia circumdata est.
Egredientibus Chebron ad aquilonem in sinistra parte uiae
occurrit mons pinosus paruus, tribus milibus passuum a
Chebron, unde Hierosolimam pinea ligna feruntur in camelis;
nam in omni Iudaea plaustra uel currus raro fiunt.
Hiericho ab Helia orientem uersus XVIII milia pedes
abest, qua tertio ad solum destructa sola domus Raab ob
signum fidei remanet; eius enim adhuc parietes sine culmine
durant; locus urbis segetes et uineta recipit. Inter hanc et
Iordanem, quinque uel sex ab ea milibus separatum, grandia
palmeta campulis interpositis et inhabitatoribus Cananaeis.
Duodecim lapides, quos Iosue de Iordane tolli praeceperat,
in ecclesia Galgalis facta altrinsecus iuxta parietes eiusdem
iacent, uix singuli nunc duobus uiris eleuabiles, quorum unus
nescio quo casu fractus, sed ferro medicante reconiunctus est.
Est iuxta Hiericho fons uber ad potum. pinguis ad rigandum,
qui quondam sterilis ad generandum, parum salubris ad
23 Heges. ed. Weber-Caesar p. 250, 3 0711. A. 2 muri om.A illius ualli partem pulsatA
4 mamre PV 5 capemstrg littera m 2. m. deleta P 6 habrahe PV
7 ecclesia] edam M circundata PV 8 aquilonalem PV 10 cebron
PV un aierosolimfi P ierosolimam V 11 raro1 rora M
12 iericho sic semper VV hiericho AM 13 in orientem PV XVIIII M
decem et octo A milibus passuum A 14 qua] que A ad solum usque A
16 durantur A uineta] ioncta M uincta V 18 cã cfimpulis priore illo ca
2. m. deleto P chananeis APV 22 mediante M 23 potandum A
inrigandum A 24 cdfi P sterelis AP sterelis fuit A
sanatus est. Denique campus eum circumiacet LXX stadiorum
in longitudinem, XX in latitudinem patens, in quo mirabilis
hortorum gratia, uaria palmarum genera, praestantissimi apium
fetus. Illic opobalsamum gignitur, quod ideo cum adiectione
significamus, quia agricolae cortice tenus uirgulas acutis lapidibus
incidunt eas, in quibus balsama generantur, ut per illas
cauernas paulatim destillans humor se colligat lacrimis pulchre
rorantibus; cauerna autem graeco nomine ope dicitur. Illic
cyprum, illic myrobalanum nasci ferunt. Aqua ut cetera fontium,
illic tamen praestantius, aestate frigida, hieme tepens,
aer mollior, ut summa hieme lineis utantur exuuiis indumentorum.
Urbs ipsa condita in campo, cui supereminet mons
diffusior et nudus gignentium; aegrum enim et ieiunum solum
et ideo desertum ab incolis. Hic a Scythopolis urbis terra
usque ad regionem Sodomitanam et Asfaltios fines locus diffusus
habetur. Aduersus huic mons supra Iordanem ab urbe Iuliade
usque ad Zoaros Arabiae Petraeae conterminos extentus, ubi
etiam mons est Ferreus nuncupatus. Inter hos duos montes
campus iacet, quem ueteres latine Magnum appellauere, hebraice
autem Aulon, cuius longitudo XXX et CCtorum stadiorum.
latitudo CXX, exordium a uico Gennauari, finis usque ad
18 Hegcs. p. 248, 25 14 Heges. p. 249, 28 17 Regas. p. 249, 29 A uassallis M mitteret om. M 3 in longitudine M
LXXta A in latitudinem A 4 ortorum APV 5 uetus A 6 quod A
tenus] tenues codd. et Hegesippus p. 251, 21, cod. C, tenus Heg. uulgo, cf.
Fr. Vogel, de Hegesippo p. 45 adn. 1 8 distillans
Ipsius autem Iordanis exordium uulgo putatur in prouincia
Foenice ad radices montis Libani, ubi Panium, id est Caesarea
Philippi, sita est, unde et idem Panium, hoc est speleum,
per quod sese adtollit Iordanis, a rege Agrippa decore admirabili
extructum uenustatumque accipimus. Est autem in Traconitide
terra fons rotae qualitatem exprimens, unde et Fialae
nomen accepit, XV a Caesarea milibus passuum secretus, ita
iugiter plenus aquarum [habundantia], ut neque superfluant
neque umquam minuantur. In hunc Philippus tetrarches eiusdem
regionis paleas misit, quas in Panio fluuius ebulliuit.
Unde liquet in Fiala principium esse Iordanis, sed post subterraneos
meatus in Panio coepisse fluentum, qui mox lacum
ingressus paludes eius intersecat. Inde quoque cursus suos
dirigens XV milia passuum sine ulla interfusione progreditur
usque ad urbem, cui Iulias nomen. Postea lacum Genesar
medio transit fluento, unde plurima circumuagatus Asfaltium,
hoc est mare mortuum, ingressus laudabiles perdit aquas; est
10 Heges. p. 218. 19 14 Heges. p. 217, 14 ss.. 17 Heg. p. 218, 30
22 Adamn. p. 266, 18 sunt A, sed cf. Heges. p. 249, 42 enim om. V
4 horas A oras Heges. p. 249, 42 horam M oram PV 6 prouintia M
ae
prouinci? A 8 phylippi P id est spelium A 9 sese] esse M se
corr. 2. m. P attollit APV adtollit M 10 Et autem P inter
conitide M intra conitide P 11 rotae] rorg P 12 ita ut iugiter P
13 post aquarum add. habundantia P abundantia Y deest AM et Heges.
p. 218, 21 14
Mare uero mortuum longitudine stadiis DLXXX usque ad
Zoaros Arabiae, latitudine CL usque ad uicina Sodomorum
protenditur; nam et de puteis quondam salis post Sodomae
et Gomorrae et ciuitatum finitimarum combustionem inundasse
certissimum est. Apparet uero procul de specula montis Oliueti
cernentibus, quod fluctuum conlisione commotum salsissimum
eicit sal, et hoc sole siccatum accipitur multis utique nationibus
profuturum. Aliter uero in quodam Siculo monte sal
fieri dicitur, ubi lapides de terra euulsi uerum salsissimum
sal et cunctis usibus aptissimum praebeant, quod esse sal
terrae dicitur. Mortuum autem appellatur mare, quod nihil
recipiat generum uiuentium, neque pisces neque adsuetas aquis
in IV Reg. c. 25 Heges. p. 253, 29 15 Adamn. p. 269, 19
16 Adamn. p. 266, 22 21 Heges. p. 252, 12 PV, albidi AM et Adamn. p. 266, 19 longo tramite om. PV,
add. AM et Adamn. p. 266, 20 3 circumdata
Denique Vespasianum praecepisse natandi ignaros reuinctis
manibus in profundum deici eosque omnes ilico supernatasse.
Aqua ipsa sterilis et amara ceterisque aquis obscurior et quasi
adustae praeferens similitudinem. Vagari super aquas bituminis
glebas certum est atro liquore, quae scaphis adpropinquantes
colligunt. Haerere sibi bitumen et nequaquam ferro praecidi
fertur, sanguini tantum mulierum menstruo uel urinae cedere,
utilis autem ad compagem nauium uel corporibus hominum
medendis. Seruat adhuc regio speciem poenae; nascuntur enim
poma pulcherrima, quae edendi cupiditatem spectantibus generent;
si carpas, fatescunt ac resoluuntur in cinerem fumumque
excitant, quasi adhuc ardeant. Sane in diebus aestatis inmodicus
per spatia campi exaestuat uapor, unde et coalescente
p. 252, 24 16 Heges. p. 253, 42 19 Heges. p. 249, 39 PV fluitant M iordanea A 2 rapit A
3 fertur M 4 dimergi M et quauis] qua uas A qua uas M quia
uas PV et quauis Heges. p. 252, 14 5 dimersum M quod bibat
codd., sed cf. Heges. p. 252, 15 6 omnia quae M 7 relisire corr.
2. m. A 8 nandi
In loco ergo, in quo Dominus baptizatus est, crux lignea
stat usque ad collum alta, quae aliquotiens aqua transcendente
absconditur. A quo loco ripa ulterior, id est orientalis, in iactu
fundae est, citerior uero ripa in supercilio monticuli grande
monasterium gestat beati baptistae Iohannis ecclesia clarum,
de quo per pontem arcubus suffultum solent descendere ad
illam crucem et orare. In extrema fluminis parte quadrata
ecclesia quattuor lapideis cancris superposita est, coctili creta
desuper tecta, ubi Domini uestimenta, cum baptizaretur, seruata
esse dicuntur. Hanc non homines intrare, sed undae cingere ac
penetrare solent. Ab eo loco, quo de faucibus maris Galilaeae
Iordanis exit, usque ubi mare mortuum intrat, VIII dierum
iter.
Minimum genus locustarum fuisse, quo pastus est baptista
Iohannes, usque hodie apparet; quae corpusculis in modum
digiti manus exilibus et breuibus in herbis facile captae
coctaeque in oleo pauperem praebent uictum. In eodem deserto
sunt arbores, folia lata et rotunda lactei coloris et melliti
saporis habentes, quae natura fragilia manibus confricantur et
M nimee, sed corr. 1. m. Y 4 In loco ergo om. M in quo]
i
qao A 5 ascendente M 6 in actu M in actu corr. 1. m. P
or
7 funda M 9 de qua A 10 post extrema addit uero A 11 UII P
coctili latere creta P coctili creta superscripto latere V 12 baptizare//tur
littera n erasa P 13 undae] ibidem A ac] et A 15 exiit A
usque quo A VIllI A 16 iter est A 17 lucustis M mel AM et
Adamn. p. 272, 12 Br ioll
Prope ciuitatem Sichem, quae nunc Neapolis dicitur, ecclesia
quadrifida est, hoc est in crucis modum facta, in cuius
medio fons Iacob XL cubitis altus, a latere ipso usque ad
summum digitorum extentus, de quo Dominus aquas a Samaritana
muliere petere dignatus est.
Locus ille, in quo Dominus panes benedixit et pisces, citra
mare Galilaeae ad aquilonem ciuitatis Tiberiadis, campus
herbosus et planus nunquam ex illo tempore aratus, nulla
suscipiens aedificia, fontem tantum, ex quo tunc illi biberunt,
ostendens. Qui ergo ab Helia Capharnaum pergunt, per Tiberiadem
iter habent, deinde secus mare Galilaeae et locum
benedictionis panum, a quo non longe Capharnaum in finibus
Zabulon et Neptalim, quae murum non habens angusto inter
montem et stagnum situ per maritimam oram orientem uersus
longo tramite protenditur, montem ab aquilone, lacum ab
austro habens.
Nazareth muros non habet, sed magna aedificia duasque
grandes ecclesias: una in medio ciuitatis supra duos fundata
cancros, ubi quondam fuerat domus, in qua Dominus nutritus
1 88. 23 Adamn. p. 274, 4 ss. M 2 iohannis baptistae PY baptistae
om. A 3 perdito M 4 sychem Y 5 ciuitate A Neapolis] nec apostolis
M 6 id est A figuram ecclesiae (crucis) exhibet P 10 tyberiade
sic aemper APV nazaret APV de locis A 17 iter] uiam A
18 ciuitas ante Capharnaum add. PV, deest Adamn. p. 273, 18 20 super
M horam A 23 murum PV, sed cf. Adamn. p. 274, 6 24 unfi.4
25 condam 2. m. superscriptum A
et interpositis arcubus suffulta habet inferius inter eosdem
tumulos fontem lucidissimum, unde ciues omnes aquas in
uasculis per trocleas in ecclesiam extrahunt. Altera uero est
ecclesia, ubi domus erat, in qua angelus ad Mariam uenit.
Mons Thabor in medio Galilaeae campo in tribus milibus «
Manasse (?) ad boream a mari Ceneret distat ex omni parte
rotundus, herbosus ualde et floridus altitudinis XXX stadiorum.
Vertex ipse campestris et multum amoenus, XX et trium
stadiorum spatio dilatatur, ubi grande monasterium grandi
quoque silua circumdatur, tres ecclesias habens, iuxta quod
Petrus ait: Faciamus hic tria tabernacula. Locus muro
cinctus magna gestans aedificia.
Damascus in campo sita lato et amplo murorum ambitu
et crebris munita turribus, quam magna quattuor flumina interfluunt.
Ubi dum christiani sancti baptistae Iohannis ecclesiam
frequentant, Saracenorum rex cum sua sibi gente aliam instituit
atque sacrauit. Plurima extra muros in gyro oliueta. A Thabor
Damascum septem dierum iter.
A autem eccleaia-arcubus suffulta om. A 2 et om. M
ex
3 tumulos] cancros A 4 trahunt corr. 1. m. V 6 tabor aic semper PIx
7 in tribu omisso milibus A 8 manasse AM mannasse PV eminens coni.
Tobler manans se
Alexandria ab occasu in ortum solis longa ab austro ostiis
Nili cingitur, ab aquilone lacu Mareotico, cuius portus ceteris
difficilior quasi ad formam humani corporis in capite ipso et
statione capacior, in faucibus uero angustior, qua meatus
maris ac nauium suscipit, quibus quaedam spirandi subsidia
portui subministrantur. Vbi quis angustias atque ora portus
euaserit, tamquam reliqua corporis forma, ita diffusio maris
longe lateque extenditur. In eiusdem dextera portus parua
insula habetur, in qua Farus, id est turris est maxima,
nocturno tempore flammarum facibus ardens, ne decepti tenebris
nautae in scopulos incidant et uestibuli limitem comprehendere
nequeant, qui et ipse semper inquietus est fluctibus
hinc inde conlidentibus. Portus uero placidus semper, amplitudinem
habens XXX stadiorum. A parte Aegypti urbem intrantibus
ad dexteram occurrit ecclesia, in qua beatus euangelista Marcus
requiescit, cuius corpus in orientali parte eiusdem ecclesiae
ante altare humatum est memoria superposita de quadrato marmore
facta. Circa Nilum Aegyptii aggeres crebros propter inruptionem
aquarum facere solent, qui si forte custodum incuria
rupti fuerint, non irrigant, sed opprimunt terras subiacentes,
et qui plana Aegypti incolunt super riuos aquarum sibi domos
faciunt transuersis trabibus superponentes.
Constantinopolis undique praeter aquilonem mari cincta, quod
a mari magno LX milibus passuum usque ad murum
2 hortum M ostiis] otiis M 5 qua] quae A 7 atque om. P
ora] hora AM 8 diffueio in rasura V 9 dextra P 12 comprehendereij
V 13 nequeant, eant 2. m. in rasura P et om. M flucibus
P 15 habens Otn. PV 16 deterft P 17 ori tali corr. 1. m. P
19 egypti A egypti (egipti V) flumen PV 23 trauibus P 24 titulus
deest in cod. M, sed duae lineae uacuae relictae sunt M 26
Haec de locis sanctis, prout potui, fidem historiarum secutus
exposui et maxime dictatus Arculfi, Galliarum episcopi, quos
eruditissimus in scripturis presbyter Adamnanus lacinioso sermone
describens tribus libellis conprehendit. Siquidem memoratus
antistes desiderio locorum sanctorum patriam deserens
terram repromissionis adiit, aliquot mensibus Hierosolimis
demoratus est ueteranoque monacho nomine Petro duce pariter
atque interprete usus cuncta in circuitu, quae desiderauerat,
auida intentione lustrauit. Nec non Alexandriam, Damascum,
Constantinopolim Siciliamque percucurrit. Sed cum patriam
reuisere uellet, nauis, qua uehebatur, post multos anfractus
uento contrario nostram, id est Britaniorum, insulam perlata
est, tandemque ipse post nonnulla pericula ad praefatum uirum
uenerabilem Adamnanum perueniens iter pariter suum et ea,
quae uiderat, explicando pulcherrimae illum historiae docuit
esse scriptorem. Ex qua nos aliqua decerpentes ueterumque
litteris comparantes tibi legenda transmittimus, obsecrantes per
per rasuram ex murus P odor perfundit. De nodis enim
ligni sancti liquor om. M de noir enim (-(- add. 2. m.) P 3 odori feroleo
similis M odorifer9 (signo 9 2. m. addito) P si om. M 5 de
locis] delia M hystoriarum AP 6 dictatu P arcuulfi AM sic
etiam hist. eccles. V c. 15 quos