Duplici igitur hoc quo diximus cingulo Christi miles accinctus interim, qui modus canonicarum orationum 5 conlationes scripsi: conlatione HLv 6 plenius H 7 aegiptios colliguntur H 10 sinaxi HL 11 procellas H uigilias usque ad lucem extendunt H 14 cellulis Hv orationis H 17 redeant H subdatur increpationi Hv is qui aliter] qualiter H 19 nulli] non H 21 frater exsuscitat H fratres ezsuscitat v 23 die L 24 quinquagensima H quinquagisime (i post g in e mut.) L Expliciunt capit libri II H: om. GL Incipit liber secundus (lib. sec. om. G) de canonico nocturnarum orationum et psalmorum modo (modo liber secundus G) GHL 25 quo G: quod reU. miles christi H 26 accintus L psalmorumque sit in partibus Orientis a sanctis patribus antiquitus statutus, agnoscat. de qualitate uero earum uel quemadmodum orare secundum apostoli sententiam sine intermissione possimus, suis in locis, cum seniorum conlationes coeperimus exponere, quantum dominus donauerit, proferemus.

Multos namque per alias conperimus regiones pro captu mentis suae, habentes quidem ut ait apostolus zelum dei, sed non secundum scientiam, super hac re diuersos typos ac regulas sibimet constituisse. quidam enim uicenos seu tricenos psalmos et hos ipsos antiphonarum protelatos melodiis et adiunctione quarundam modulationum debere dici singulis noctibus censuerunt, alii etiam hunc modum excedere temptauerunt, nonnulli decem et octo. atque in hunc modum di-, uersis in locis diuersum canonem cognouimus institutum totque propemodum typos ac regulas uidimus usurpatas, quot etiam monasteria cellasque conspeximus.

sunt quibus in ipsis quoque diurnis orationum officiis, id est tertia, sexta nonaque id uisum est, ut secundum horarum modum, in quibus haec deo redduntur obsequia, psalmorum etiam et orationum putarent numerum coaequandum: nonnullis placuit senarium numerum singulis diei conuentibus deputari. quapropter necessarium reor antiquissimam patrum proferre in medium constitutionem, quae nunc usque per totam Aegyptum a dei famulis custoditur, quo nouelli monasterii in Christo rudis infantia antiquissimorum potius patrum uetustissimis institutionibus inbuatur.

Itaque per uniuersam Aegyptum et Thebaidem, ubi monasteria non pro uniuscuiusque renuntiantis instituuntur 8] I Thess. 5, 17. 4] ConI. VIIII et X. 7] Rom. 10, 2. 1 origentis LI 2 agnuscat LI 3 secundum apostolum H 4 conlationis Gx collationes HL 5 dederit v proferimus Gl 8 tipos ex tipus H 9 seu GH: uel L 10 antifonarum H2L antefonorum H1, d fort. uerum est antiphonorum: cf. cap. 8 et III, 8, 4 protilatos Gl protelatus LI modolis H 11 quarumdam Lx modolationum L 12 etiam GH: autem L 18 decim H1L1 et om. GlSl: cf. V, 40, 1 aq; Gl adque L 14 cognouimus GH: agnouimus Lv 15 quod L1 16 cellulasque H sunt alii H 17 officis Lx 18 domino v. 20 nunnullis L senarium numerum post deputari L 23 aegiptum H 24 rudisque H imfantia L 26 aegiptum H thebaidam H 27 renuntiantes G1 arbitrio, sed per successiones ac traditiones maiorum usque in hodiernum diem uel permanent uel mansura fundantur, legitimum orationum modum in uespertinis conuentibus seu nocturnis uigiliis uidimus retentari. non enim quisquam conuenticulo fratrum, sed ne sibi quidem ipsi praeesse conceditur, priusquam non solum uniuersis facultatibus suis reddatur externus, sed ne sui quidem ipsius esse se dominum uel potestatem habere cognoscat.

ita namque renuntiantem huic mundo quibuslibet facultatibus ac diuitiis praeditum necesse est coenobii commorationem expetere, ut in nullo sibi ex his quae reliquit aut intulit monasterio blandiatur, sic oboedire cunctis, ut redeundum sibi secundum sententiam domini ad infantiam pristinam nouerit, nihil sibi consideratione aeui uel annorum numerositate praesumens, quam in saeculo inaniter consumptam se reputat perdidisse, sed pro rudimentorum merito et tirocinii nouitate, quam se gerere in Christi militia recognoscit, subdere se etiam iunioribus non moretur.

operis quoque ac sudoris adsuetudinem ita subire conpellitur, ut propriis manibus iuxta apostoli praeceptum cotidianum uictum uel suis usibus uel aduenientum necessitatibus parans et fastus uitae praeteritae possit et delicias obliuisci et humilitatem cordis contritione laboris adquirere. ideoque nullus congregationi fratrum praefuturus eligitur, priusquam idem, qui praeficiendus est, quid obtemperaturis oporteat imperari, oboediendo didicerit, et quid iunioribus tradere debeat, institutis seniorum fuerit adsecutus.

bene enim regere uel regi sapientis esse pronuntiant summumque donum 12] cf. Matth. 18, 3 18] cf. I Thess. 4,11. ,2 odiernum G1H mensura L1 5 conciditur Hl 6 non om. L1 7 dominium G* 9 diuitia H1 coenubii Hl coenobi L1 10 relinquit H1 11 cunctis fratribus H 12 inifantiam L pristunam om. L 13 aeui GH: priuilegi saecularia L 14 quam praeterito tempore (in saeculo add. w. 2) inaniter consumptam perdidit L 15 et OL: ac H tirocinii 0: teronici H1 tyrocinii IPL (sed inL y in ras.) 18 iuxta GL: secundum H 19 aduenientium HL7v 20 praeteritae GH: saecularis L dilicias H1L1 22 post adquirere in H cap. 4 incipit fratruum Hl elegitur H1L1 2S idem GH: is L 24 inperari H dedicent H1 26 sapientes GIL\' et gratiam sancti spiritus esse definiunt. nam neque salutaria praecepta quempiam posse obtemperantibus praestituere nisi eum, qui prius uniuersis uirtutum disciplinis fuerit instructus, nec oboedire quemquam seniori posse nisi eum, qui consummatus timore dei et humilitatis fuerit uirtute perfectus.

ideoque diuersitates typorum ac regularum per ceteras prouincias cernimus usurpatas, quod plerumque seniorum institutionis expertes monasteriis praeesse audemus et abbates nos ante quam discipulos professi quod libitum fuerit statuimus, promptiores nostrorum inuentorum exigere custodiam quam examinatam maiorum seruare doctrinam. sed dum orationum modum, qui potissimum debeat custodiri, uolumus explicare, institutis patrum auidius prouocati narrationem, quam suis reseruabamus locis, praepropero excessu praeuenimus. nunc itaque ad propositum reuertamur.

Igitur per uniuersam ut diximus Aegyptum et Thebaidem duodenarius psalmorum numerus tam in uespertinis quam in nocturnis sollemnitatibus custoditur, ita dumtaxat ut post hunc duae lectiones, ueteris scilicet ac noui testamenti singulae, subsequantur. qui modus antiquitus constitutus idcirco per tot saecula penes cuncta illarum prouinciarum monasteria intemeratus nunc usque perdurat, quia non humana adinuentione statutus a senioribus adfirmatur, sed caelitus angeli magisterio patribus fuisse delatus.

Nam cum in primordiis fidei pauci quidem sed probatissimi monachorum nomine censerentur, qui sicut a beatae memoriae euangelista Marco, qui primus Alexandriae urbi pontifex praefuit, normam suscepere uiuendi, non solum illa magnifica retinebant, quae primitus ecclesiam uel credentium turbas in actibus apostolorum legimus celebrasse (multitudinis 30] Act. 4, 32. 1 spiritus sancti HL deffiniunt L1 2 praestruere H 7 a seniorum institutione H seniorum constitutione L et partes L1 8 audeamus HL1 9 prumptiores Hl 12 custodire L\' patruum Hx 14 praepropero] pro operis H 16 V H 17 in post tam om. G 18 sollempn. L 21 prouintiarum GL 24 dilatus L 25 VI H 27 primos LI alexandriae GILI: alexandrinae G2HL2Sυ 28 suscipere G1H1L1 scilicet credentium erat cor et anima una, nec quisquam eorum quae possidebat aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia. quotquot enim possessores agrorum aut domorum erant, uendentes adferebant pretia eorum quae uendebant et ponebant ante pedes apostolorum: diuidebatur autem singulis prout cuique opus erat), uerum etiam his multo sublimiora cumulauerant.

etenim secedentes in secretiora suburbiorum loca agebant uitam tanto abstinentiae rigore districtam, ut etiam his, qui erant religionis externi, stupori esset tam ardua conuersationis eorum professio. eo enim feruore diuinarum scripturarum lectionibus orationique et operi manuum diebus ac noctibus incubabant, ut ne escarum quidem adpetitus uel memoria, nisi alio tertioue die corporis interpellaret inedia, cibumque ac potum non tam desideratum quam necessarium sumerent et ne hunc quidem ante solis occasum, ut tempus lucis cum spiritalium meditationum studiis, curam uero corporis cum nocte sociarent aliaque his multo sublimiora perficerent.

de quibus etiam is, qui minus indigenarum relatione cognouit, ecclesiastica historia poterit edoceri. ea igitur tempestate, cum ecclesiae illius primitiuae per- . fectio penes successores suos adhuc recenti memoria inuiolata duraret feruensque paucorum fides necdum in multitudinem dispersa tepuisset, uenerabiles patres peruigili cura posteris consulentes, quinam modus cotidiano cultui per uniuersum fraternitatis corpus decerni deberet, tractaturi conueniunt, ut hereditatem pietatis ac pacis etiam successoribus suis absolutam ab omni dissensionis lite transmitterent, uerentes scilicet ne qua in cotidianis sollemnitatibus inter uiros eiusdem culturae 3] 1. c. 34 sq. 3 illis] eis H commonia quodquod Lx 6 diuidebantur L unicuique HL 7 hiis LI 8 suburbanorum H 9 hiis LI relegionis H1L1 10 stupor* (e eras.) H 12 incubebant L 13 ut om. G nec HLv 14 corporis sui H inediam c 18 hiis Lx maiora H is om. H 19 indagenarum L 20 ea tempestate igitur tempore LI 22 multitudine H 25 fraternitates L1 doceri GS discerni H 27 transmiserint H 28 sollempn. L consortes dissonantia uel uarietas exorta quandoque in posterum erroris uel aemulationis seu schismatis noxii germen emitteret.

cumque pro suo unusquisque feruore infirmitatis inmemor alienae id statui debere censeret, quod contemplatione fidei ac roboris sui facillimum iudicabat, parum discutiens quid generaliter plenitudini- I nitudini fratrum possibile esset, in qua necesse est infirmorum quoque partem maximam repperiri, diuersoque modo enormem psalmorum numerum instituere pro animi sui uirtute certarent, et alii quinquagenos, alii sexagenos psalmos, nonnulli uero ne hoc quidem numero contenti excedi eum debere censerent essetque 8 que inter eos pro religionis regula piae contentionis sancta diuersitas, ita ut tempus sollemnitatis uespertinae sacratissimae succederet quaestioni, cotidianos orationum ritus uolentibus celebrare

unus in medium psalmos domino cantaturus exsnrgit cumque sedentibus cunctis, ut est moris nunc usque in Aegypti partibus, et in psallentis uerba omni cordis intentione defixis undecim psalmos orationum interiectione distinctos contiguis uersibus parili pronuntiatione cantasset, duodecimum sub alleluiae responsione consummans ab uniuersorum oculis repente subtractus quaestioni pariter et caerimoniis finem inposuit.

Exhinc uenerabilis patrum senatus, intellegens angeli magisterio congregationibus fratrum generalem canonem non sine dispensatione domini constitutum, decreuit hunc numerum tam in uespertinis quam in nocturnis conuenticulis custodiri. quibus lectiones geminas adiungentes, id est unam ueteris et aliam noui testamenti, tamquam a se eas traditas et uelut extraordinarias uolentibus tantum ac diuinarum scripturarum memoriam possidere adsidua meditatione studentibus addiderunt in 1 desonantia H* 2 scismatis G2 H nozi LI 3 imfirmitatis LI 4 deberet LI roburia LI 5 paruum H1 plenitudine LI 6 fratruum H1 imfirmorum L 7 repperiri G: reperiri H repperire L inormem H1 10 excide LI 11 relegionis G1H1LI 12 sollempn L 14 medio H psalmus H1L1 exurgit G 16 omnis LI 18 paruli Lx alleluiae GH1 et Parisix. 260: alleluia H1Lv 20 caeremoniis НJL 21 non distinguimt GSL: numerum om. H exhinc GHc: exin Lr patruum H1 22 ministerio L fratruum H1 (sic saepe) 28 dispensationem LI 25 gemitas Lx et om. L 26 et om. H 28 possedere LI addiderant G. die uero sabbati uel dominico utrasque de nouo recitant testamento, id est unam de apostolo uel actibus apostolorum et aliam de euangeliis. quod etiam totis Quinquagensimae diebus faciunt hi, quibus lectio curae est seu memoria scripturarum.

Has igitur praedictas orationes hoc modo incipiunt atque consummant, ut finito psalmo non statim ad incuruationem genuum conruant, quemadmodum facimus in hac regione nonnulli, qui necdum bene finito psalmo in orationem procumbere festinamus, ad celeritatem missae quantocius properantes. cuius dum uolumus excedere modum, qui antiquitus a maioribus statutus est, subputantes residuorum psalmorum numerum ad finem tendere perurguemur, de refectione potius lassi corporis cogitantes quam orationis utilitatem et commoda requirentes.

apud illos ergo non ita est, sed antequam flectant genua, paulisper orant et stantes in supplicatione maiorem temporis partem expendunt. itaque post haec puncto breuissimo procidentes humi, uelut adorantes tantum diuinam clementiam, summa uelocitate consurgunt ac rursus erecti expansis manibus eodem modo, quo prius stantes orauerant, suis precibus inmorantur. humi namque diutius procumbentem non solum cogitationibus aiunt uerum etiam somno grauius inpugnari.

quod etiam nos uerum esse utinam non experimentis et cotidiana consuetudine nosceremus, qui saepenumero hanc eandem incuruationem membrorum non tam orationis quam refectionis obtentu in terram prostrati optamus diutius prolongari. cum autem is, qui orationem collecturus est, e terra surrexerit, omnes pariter eriguntur, ita ut nullus nec antequam inclinetur ille genu flectere nec cum$terra surrexerit remorari praesumat, 1 uero om. LI denuo L1 2 actu H 3 euangelia LI quinquagensimae GSH: quinquagisimae (i post g in e mut.) L 4 hii G1H1L1 5 VII H: VI GL 7 currant L 9 celebritatem G1 quantotius codd. 10 ezcidere H1 12 perurguemur L: perurgemur GSH* perurgimur H1 so16 proicientes H 19 orauerunt HL 20 procumbentes G* 21 uerum GH: sed L 22 nos om. L 23 quia L 24 incurbationem Hl menbrorum L reffectionis LI 25 terra H obtamus H post prolongari in GSL cap. VII, in H et cod. Parisin. 260 cap. VIII incipit 28 gei r nuẹ H tetera H ne non tam secutus fuisse illius conclusionem, qui precem colligit, quam suam celebrasse credatur.

Illud etiam quod in hac prouincia uidimus, ut uno l cantante in clausula psalmi omnes adstantes concinant cum clamore \'gloria patri et filio et spiritui sancto\', nusquam per omnem Orientem audiuimus, sed cum omnium silentio ab eo, qui cantat, finito psalmo orationem succedere, hac uero glori-\' glorificatione trinitatis tantummodo solere antiphona terminari.I

Et quia nos ad orationum canonicarum modum consequenter institutorum ordo prouexit., quarum pleniorem tractatum licet in conlationes seniorum reseruemus ibidem plenius digesturi, cum de earum qualitate seu iugitate uerbis eorum disserere coeperimus, necessarium tamen reor pro oportunitate loci ac narrationis ipsius, quoniam ita obtulit sese occasio, etiam in praesenti pauca praestringere, ut formantes interim exnrioris hominis motus et uelut quaedam nunc orationis fundamenta iacientes minore post haec labore, cum coeperimus de statu interioris hominis disputare, orationum quoque eius fastigia construamus:

illud ante omnia prouidentes, ut, si nos ab illa narratione, quam cupimus oportune deo uolente digerere, praeueniens uitae nostrae finis excluserit, uel initia uobis rei praesertim tam necessariae hoc opere relinquamus, quibus pro ardore desiderii totum tardum est, ut, dum nobis huius commorationis tribuuntur indutiae, saltim quasdam tantisper orationum lineas praesignemus, quibus hi uel maxime, qui in coenobiis commorantur, ualeant aliquatenus informari:

simul etiam prospicientes his, qui forsitan huic tantummodo occursuri libro ad illum peruenire non poterunt, ut instructione I 11] cf. Conl. VIIII.1. 1 fuisset Lx 2 colliget H1 3 VIIII H prouintia L uidemus L\' 4 clausura H clausola Ly concinnant IP 7 ac G2S2 haec Paria. 260 uero om. GS glorificationem GS 8 antifona. GS et Paris. 260 cf. III, 8, 4: antefonam Hl antifonam H2L terminare Paris. 260 9 X H 10 quorum G 11 conlatione GSL collatione II degesturi G1H2 12 de om. LI qualitatem seu iugitatetn LI deserere Hl 14 se obtulit H 15 perstringere Hv 17 minori HL7 20 coepimus L2 deregere H 24 saltem L1 25 hii H1L1 26 coenubiis H coebis L1 aliquatinus m 27 hiis Lx huius erga orationis qualitatem uel ei parte repperiantur inbuti, et quemadmodum sunt de habitu et amictu exterioris hominis instituti, ita etiam, qualiter eum ad offerenda spiritalia. sacrificia debeant exhibere, non nesciant. siquidem hi libelli, quos in praesenti cudere domino adiuuante disponimus, ad exterioris hominis obseruantiam et institutionem coenobiorum conpetentius aptabuntur, illi uero ad disciplinam interioris ac perfectionem cordis et anachoretarum uitam atque doctrinam potius pertinebunt.

cum igitur praedictas sollemnitates, quas illi synaxis uocant, celebraturi conueniunt, tantum praebetur a cunctis silentium, ut, cum in unum tam numerosa fratrum multitudo conueniat, praeter illum, qui consurgens psalmum decantat in medio, nullus hominum penitus adesse credatur, ac praecipue cum consummatur oratio: in qua non sputus emittitur, non excreatio obstrepit, non tussis intersonat, non oscitatio somnolenta dissutis malis et hiantibus trahitur, nulli gemitus, nulla suspiria etiam adstantes inpeditura promuntur, non ulla uox absque sacerdotis precem concludentis auditur nisi forte haec, quae per excessum mentis claustra oris effugerit quaeque insensibiliter cordi obrepserit, inmoderato scilicet atque intolerabili spiritus feruore succenso, dum ea, Quae ignita mens in semet ipsa non praeualet continere, per ineffabilem quendam gemitum ex intimis pectoris sui conclauibus euaporare conatur.

illum uero, qui constitutus in tepore mentis cum clamore supplicat aut aliquid horum quae praediximus e faucibus suis emittit ac praecipue oscitationibus praeuenitur, dupliciter peccare pronuntiant, primo quod orationis suae reus sit, quod eam t I et quemadmodum G1HL et \'omnia ms.\' Cuyckii ut quemadmodum G2Sr 3 homines G1 4 hii GlHLI 5 cludere H opere cudere L deo H 6 coenubiorum Hx 7 abUbuntur H interioris homims H 8 anachoritarum H idque Lx 10 XI H sollempn L sinues H(v) 11 cumueDiuDt LI 12 iunumerosa Hv 14 medium H 16 ob- . ftripit H intersonant GI 17 disjtis H molis HLI hyaatibus LI trahitur labiis L 18 astantibus L1 non ulla G1SL: nonnulla G1 nulla Hv 19 sacerdotes LI praeoe L concludentes 01 21 subrepserit HLr sdque L1 intollerabili GH 23 ipaam L contenere W quemdam L1 25 tempore W teporem ex teporem L subplicat L 28 primum LI uidelicet neglegenter offerat, secundo quod indisciplinato strepitu- ) pitu alterius quoque, qui forsitan intentius orare potuit, intercipit sensum. ideoque praecipiunt eam celeri fine concludi, ne forte inmorantibus nobis in ea redundantia quaedam sputi seu flegmatis interrumpat nostrae orationis excessum.

et idcirco dum adhuc feruet uelut e faucibus inimici uelociter rapienda eat, qui procul dubio, cum sit nobis semper infestus, tunc maxime adsistit infestior, cum contra. se offerre nos preces domino uelle peruiderit, cogitationibus seu diuersis umoribus excitatis abducere mentem nostram a supplicationis intentione festinans et per hoc eam tepefacere a coepto feruore contendens. quamobrem utilius censent breues quidem orationes sed creberrimas fieri: illud quidem ut frequentius deum deprecantes iugiter eidem cohaerere possimus, hoc uero ut insidiantis diaboli iacula, quae infligere nobis tunc praecipue cum oramus insistit, succincta breuitate uitemus.

Et idcirco ne psalmos quidem ipsos, quos in congregatione decantant, continuata student pronuntiatione concludere, sed eos pro numero uersuum duabus uel tribus intercisionibus cum orationum interiectione diuisos distinctim particulatimque consummant. non enim multitudine uersuum, sed mentis intellegentia delectantur, illud tota uirtute sectantes: psallam spiritu, psallam et mente.

ideoque utilius habent decem uersus cum rationabili adsignatione cantari, quam totum psalmum cum confusione mentis effundi, quae nonnumquam pro- nuntiantis festinatione generatur, dum residuorum psalmorum qui decantandi sunt modum numerumque considerans non distinctionem sensuum audientibus studet pandere, sed ad finem synaxeos properat peruenire. denique si quispiam iuniorum uel 23] I Cor. 14, 15. 4 nobis om. HL S ideo H 8 imfestior L\' 9 umoribus H hna moribus GL 11 a cepto G: a cepto SH2L2 aocepto HIL\' 13 dium Hr 14 diabuli HLt 15 tum H 16 succinta L 17 XU H 19 interciaionibus GSnc (cf. infra §. 2 psallentis progressio senioris interciditur plansu): intercessionibus SlHLIr incisionibus L1 22 tanta H 28 decim ueraM H1 25 cum om. Lx confussione Hx 26 generantur L2 29 sinaxeos SH pro feruore spiritus uel pro eo quod necdum institutus est coeperit modum decantationis excedere, psallentis progressio senioris interciditur plausu, quem dans manu sua in sedili quo sedet cunctos facit ad orationem consurgere, illud omnimodis prouidens, ne quod taedium sedentibus generetur prolixitate psalmorum, qua is qui decantat non modo per se ipsum intellegentiae fructum amittat, sed etiam per illos incidat detrimentum, quos fastidium synaxeos nimietate sua fecit incurrere.

illud quoque apud eos omni oDseruantia custoditur, ut in responsione alleluiae nullus dicatur psalmus nisi is, qui in titulo suo alleluiae inscriptione praenotatur. praedictum uero duodenarium psalmorum numerum ita diuidunt, ut, si duo fuerint fratres, senos psallant, si tres, quaternos, si quattuor, ternos. quo numero numquam minus in congregatione decantant, ac perinde, quantalibet multitudo conuenerit, numquam amplius psallunt in synaxi quam quattuor fratres.

Hunc sane canonicum quem praediximus duodenarium psalmorum numerum tali corporis quiete releuant, ut has easdem congregationum sollemnitates ex more celebrantes absque eo, qui dicturus in medium psalmos surrexerit, cuncti sedilibus humillimis insidentes a uoce psallentis omni cordis intentione dependeant. ita namque ieiuniis et operatione totius diei noctisque lassescunt, ut, nisi huiuscemodi refectione adiuuentur, ne hunc quidem numerum stantes explere praeualeant.

nullum etenim tempus ab operis exercitatione uacuum transire concedunt, quia non solum ea, quae diei splendor admittit, omni instantia manibus exercere contendunt, sed etiam illa operationum genera sollicita mente perquirunt, quae ne ipsius quidem noctis densissimae tenebrae ualeant inpedire, credentes se tanto M sublimiorem spiritalium contemplationum puritate mentis 2 coeperint L modom L1 excidere H1L1 4 cunctis G1 omnibus modis p 6 quia filH 7 incidit H 8 synaxios 01 sinaxeus H 10 alleluie GS Paris. 260: alleluia HL tytulo L1 11 alleluiae GS: alleluia HL 15 proindc v 16 paallant HL sinaxi G1H 17 XIII H 19 sollempn. L 20 resurrexit H1 cunctis Gl 21 uuedentea HLX a uoce GH: ad uocem Lc ab ore r 22 ieiuois L1 23 lassiscunt LI cuiusoemodi H 24 nec H implere p 25 concidunt S1 28 ne] neque H 30 puritatem Lv intuitu v intuitum quaesituros, quanto deuotius fuerint. erga operis studium ac laboris intenti, et idcirco mediocrem canonicarum orationum numerum iudicant diuinitus moderatum, ut ardentioribus fide spatium, quo se uirtutis eorum infatigabilis cursus extenderet, seruaretur, et nihilominus fessis aegrisque corporibus minime gigneretur de nimietate fastidium.

ideoque cum fuerint oratio- t num canonicarum functiones ei more finitae, unusquisque ad suam recurrens cellulam, quam aut solus aut cum alio tantum inhabitare permittitur, quem scilicet societas operationis uel discipulatus et disciplinae inbutio copulauit uel certe quem similitudo uirtutum conparem fecit, idem rursus orationum officium uelut peculiare sacrificium studiosius celebrant nec ulterius quisquam eorum in requiem somni resoluitur, donec superueniente diei splendore nocturno operi ac meditationi operatio diurna succedat.

Quem laborem praeter illam rationem, qua tota industria adnitentes sacrificium deo de fructu manuum suarum offerre se credunt, duabus ei causis cum omni obseruatione custodiunt. quod nos quoque, si perfectioni studemus, eadem diligentia conuenit obseruare. prima, ne forte purificationem nostram nocturnis psalmis et orationibus adquisitam inuidus inimicus liuens puritati nostrae, cui maxime semper insidiatur et indesinenter infestus est, quadam somni inlusione contaminet.

qui post illam satisfactionem, quam pro neglegentiis seu ignorationibus nostris obtulimus, et confessionis nostrae ueniam profusis gemitibus inploratam sollicitius nos, si tempus quietis inuenerit, maculare festinat, tunc praecipue fiduciam nostram deicere atque eneruare contendens, cum feruentius nos ad deum tendere orationum nostrarum puritate peruiderit, ita ut nonnumquam, quos per totum noctis spatium sauciare non potuit, sub illius horae breuissimo tempore dehonestare 1 quesiturus L1 adquisituros L2 douotios H2 deuotios L1 5 seruetur 6 gygneretur LI 7 functionis G1 8 cellam H 13 quis LI sorapni L\' soluitur H 14 opere L1 16 numerum om. H 19 perfectione W 20 diligentia atque cura H 21 adquaesitam H1 23 sompnij L inlusaione H1 24 negligcntiis G1 neglegentis HILx 27 festlnet GI 28 deiecere G1H1 29 dum H peruideret LI 31 sub illius] subtilius H, i conetur.

secunda uero, quod, tametsi nulla talis uerenda diaboli emergat inlusio, intercedens etiam purus sopor inertiam monacho mox euigilaturo parturiat. segnemque torporem inferens menti per totum diei spatium uigorem eius obtundat, illamque hebetet perspicaciam sensus et pinguedinem cordis exhauriat, quae nos possit per totum diem aduersus omnes insidias inimici cautiores robustioresque seruare. quamobrem canonicis uigiliis priuatae ab eis subiunguntur excubiae ac maiore illis obseruatione succedunt., ut et illa purificatio, quae psalmis est et orationibus adquisita, non pereat, et intentior sollicitudo diligentius nos per diem custoditura praeparetur medit.atione nocturna.

Et idcirco eas cum adiectione operis exsequuntur, ne uelut otiosis ualeat somnus inrepere. sicut enim nullum ferme ab eis otii tempus excipitur, ita ne meditationi quidem spiritali finis inponitur. nam pariter exercentes corporis animaeque uirtutes exterioris hominis stipendia cum emolumentis interioris exaequant, lubricis motibus cordis et fluctuationi cogitationum instabili operum pondera uelut quandam tenacem atque inmobilem anchoram praefigentes, cui uolubilitas ac peruagatio cordis innexa intra claustra cellae uelut in portu fidissimo ualeat contineri, atque ita spiritali meditationi tantum et custodiae cogitationum intenta non modo ad consensum prauae cuiusque suggestionis peruigilem mentem conruere non sinat, uerum etiam ab omni superflua otiosaque cogitatione custodiat, ita ut, quid ex quo pendeat, haud facile possit a quoquam discerni, id est utrum propter meditationem spiritalem incessabile manuum opus exerceant, an propter operis iugitatem tam praeclarum spiritus profectum scientiaeque lumen adquirant. 1 secundo G1 diahuli H1L 2 intercidens HL1 3 signemque H1 imferens L 5 liebitct G1 & illam hebitft H illam quit haba L ex corr, perspicatiam H pinguedinem G?S Paris. 260: pinguidinem GIH piu- Rnitudine L 6 aduorsum L 9 maiori H 10 atquaesita H1 13 nu- merum om. HL Riequuntur GL 14 sompnus L inripere H inreppre L1 15 oti HI 17 emulamentis fl1 emulumentis L1 19 pondem G1 21 innixa L portum 01 22 cooteneri H 23 intenti 8 intenta ut L 24 suggestiones Lt sinant GIH 26 haut G2L 29 scientiae H XYIL Cass. I. 10 +

Finitis igitur psalmis et cotidiana congregatione, sicut superius memorauimus, absoluta nullus eorum uel ad modicum subsistere aut sermocinari audet cum altero, sed ne per totum quidem diei spatium cellam suam progredi aut deserere opus, quod in ea solitus est exercere, praesumit, nisi forte cum fuerint ad officium necessarii cuiusque operis euocati. quod ita explent foras egressi, ut nulla inter eos sermocinatio penitus conseratur: sed sic unusquisque opus exsequitur iniunctum, ut psalmum uel scripturam quamlibet memoriter recensendo non solum conspirationi noxiae uel consiliis prauis, sed ne otiosis quidem conloquiis ullam copiam uel tempus inpertiat, oris pariter et cordis officio in meditatione spiritali iugiter occupato.

summa namque obseruantia custoditur, ne quisquam cum alio ac praecipue iuniores uel ad punctum temporis pariter substitisse aut uspiam secessisse uel manus suas inuicem tenuisse deprehendantur. si qui uero contra huius regulae disciplinam reperti fuerint aliquid ex his quae interdicta sunt admisisse, ut contumaces ac praeuaricatores mandatorum non leuis culpae rei pronuntiati suspicione etiam coniurationis prauique consilii carere non poterunt. quam culpam nisi in unum cunctis fratribus congregatis publica diluerint paenitentia, orationi fratrum nullus eorum interesse permittitur.

Sane si quis pro admisso quolibet delicto fuerit ah oratione suspensus, nullus cum eo prorsus orandi habet licentiam, antequam summissa in terram paenitentia reconciliatio eius et admissi uenia coram fratribus cunctis publice fuerit ab abbate concessa. ob hoc namque tali obseruantia semet ipsos ab orationis eius consortio segregant atque secernunt, quod credunt eum, qui ab oratione suspenditur, secundum 1 XIIII H finitus et psalmus L1 cottid. L2 4 cellam suam H: cella sua G e cellula sua L desserere Lt 5 praesumet H1 6 operis cuiusque L 7 penitus om. L 8 exequitur GH 10 conspiratione L noxia L* prauus Lx 11 cupiam Hx 15 recessisse L 16 repperti H 17 hiis LI admississe L ut] aut L1 19 suspitione L suspioioni G 21 puplica deluerint H penitentia GILI poenitentia G2HL2 23 XV H delecto L1 25 summissa G: summissam L submissa H penitentia GlH 9 poenit. G* penitentiaX 27 abate H namque GH: enim L 28 adque H apostolum tradi Satanae, et quisquis orationi eius, antequam recipiatur a seniore, inconsiderata pietate. permotus communicare praesumpserit, conplicem se damnationis eius efficiat, tradens scilicet semet ipsum uoluntarie Satanae, cui ille pro sui reatus emendatione fuerat deputatus: in eo uel maxime grauius crimen incurrens, quod cum illo se uel confabulationis uel orationis communione miscendo maiorem illi generet insolentiae fomitem et contumaciam delinquentis in peius enutriat. perniciosum namque solacium tribuens cor eius magis magisque faciet indurari nec humiliari eum sinet, ob quod fuerat segregatus, et per hoc uel increpationem senioris non magni pendere uel dissimulanter de satisfactione et uenia cogitare.

Is autem, cui religiosi conuentus commonitio uel synaxeos cura committitur, non passim ut libitum est nec prout nocte fuerit expergefactus aut oportunitas eum somni proprii seu insomnii cohortatur, fratres etiam ad cotidianas uigilias exsuscitare praesumit, sed, quamuis eum consuetudo diurna hora solita euigilare conpellat, tamen sollicite frequenterque stellarum cursu praestitutum congregationis tempus explorans ad orationum eos inuitat officium, ne in utroque inueniatur incautus, si uel obpressus somno statutam noctis transgrediatur horam uel eandem dormiturus atque ad somnum festinus anticipet, et non tam officio spiritali uel quieti omnium deseruisse quam requiei suae satisfecisse credatur.

XVIII. Hoc quoque nosse debemus a uespera sabbati, quae lucescit in diem dominicum, usque in uesperam sequentem apud 1] cf. I Cor. 5, 5. 1 apostolum HL: apostoli sententiam Gv cf. I, 9, 2. IIII, 34. V, 2, 2. 4,2. VI, 6. XII, 27,1 3-dampn. L 6 si 0 uel post se om. HL confabnlationes L1 7 uel orationis om. L communione G2 commonione Lx 8 contumatiam L nutriat G 9 solatium L magis magisque G : magis faciet magisque H magis ac magis Lv 10 sinit HL ob hoc quod H 14 XVI H communitio H1 synaxios G1 sinaxeos H 16 sompni* (i eras.) L propriis eum somni H 17 insompnii L cottid. L2 18 excitare HL praesumat Lx 20 praestitum H inplorans H 22 oppraesus L 28 sompnum L antecipet H 26 XVII H uespArP G1 27 usque in Gr: usque ad HLc et Paris. 260 10* Aegyptios genua non curuari, sed ne totis quidem Quinquagensimae diebus, nec custodiri in eis ieiuniorum regulam. quarum rerum ratio suo loco in conlationibus seniorum, cum dominus iusserit, exponetur. nunc propositum nobis est causas tantummodo breui narratione percurrere, ne castigatum modum uolumen excedens aut fastidio legentem oneret aut labore.

De nocturno orationum et psalmorum modo, quinam per Aegyptum habeatur, donante deo, quantum tenuitas ingenii nostri praeualuit, arbitror expeditum. nunc de sollemnitatibus tertiae, sextae nonaeque secundum regulam monasteriorum Palaestinae uel Mesopotamiae nobis est disserendum, ut praefati sumus in prologo, perfectionem Aegyptiorum et inimitabilem disciplinae rigorem horum institutis moderantes. 23] §. 9. 1 antequo I? 2 cum] quod H statuerat solleiu (sicf nihil eras.) H 4 Gnitus H occurrit H 5 pstUmi secundi H 7 inluciscente II 9 iuluciscente H aunb HL 12 sit H: est L in urbe roma (om. die) L 13 dominice H domiuiei (alt. i in ras.) L 15 caenA cum H ab om. Hv 17 prandis H Incipit de canonico diurnarum orationum et psalmorum modo liber •III• G Incipit liber tertius de canonico orationum ut psalmorum modo quam hora tcrtis sexta nona psalluntur II Incipit do canonicarum..... num et psalmorum horae tertiae et sextae none que liber modo (transpos. m. 1) tertin ... L 18 numcrum om. G modum L1 19 dño H 20 sollemnitatibus (cf. cap. 3 init.) G: sollemnitate HLv 21 palestinac codd. 22 eat om. H 23 inemitabilem H1 24 institutiis LI

Apud illos etenim haec officia, quae domino soluere per distinctiones horarum et temporis interualla cum admonitione conpulsoris adigimur, per totum diei spatium iugiter cum operis adiectione spontanee celebrantur. ita namque ab eis incessanter operatio manuum priuatim per cellulas exercetur, ut psalmorum quoque uel ceterarum scripturarum meditatio numquam. penitus omittatur, cui preces et orationes per singula momenta miscentes in his officiis, quae nos statuto tempore celebramus, totum diei tempus absumunt. quamobrem exceptis uespertinis nocturnisque congregationibus nulla apud eos per diem publica sollemnitas absque die sabbato uel dominica celebratur, in quibus hora tertia sacrae communionis obtentu conueniunt. plus enim est id quod incessanter offertur quam quod per temporis interualla persoluitur, et gratius uoluntarium munus quam functiones quae canonica conpulsione redduntur, pro hoc Dauid quoque gloriosius aliquid exultante, cum dicit: uoluntarie sacrificabo tibi, et: uoluntaria oris mei beneplacita sint tibi domine.

Itaque in Palaestinae uel Mesopotamiae monasteriis ac totius Orientis supra dictarum horarum sollemnitates trinis » psalmis cotidie finiuntur, ut et orationum adsiduitas statutis deo temporibus offeratur et necessaria operationis officia consummatis iusto moderamine spiritalibus obsequiis nullatenus ualeant inpediri. his enim tribus temporibus etiam Danihelem prophetam cotidie fenestris apertis in cenaculo preces domino fudisse cognoscimus. nec inmerito haec specialius tempora religiosis sunt officiis deputata: in his siquidem promissionum 16] Ps. 53, 8. 17] Ps. 118,108. 24] cf. Dan. 6, 10. 1 soluere dfio L 2 distinctionem Gx temporum L1 admnoitione H1 admonitionem LI 3 inpulsoris H 4 spontaneae GlH 5 cellas H oellolas LI 6 ceterorum Gl 8 hiis Lx statuto] tanto G 9 tempus] spatium H uespertinis excepti*s L 11 puplica H Babbati « 12 commonionis LI 14 grauius uolumptarium Lx 15 funetionis G1H1 16 uoluntariae G H uolumptariae Lx 17 uolumptaria L\' 18 iunt H 19 palestinae codd. 20 suppra L\' triniis Lx 21 et om. H 23 obsequis Lx 24 post inpediri in H cap. 4 incipit hiis L1 danielem HL 25 fenistriB H1 fenestriis LI 26 fundisse H relegiosis L1 27 hiis HLI perfectio et summa nostrae salutis est adinpleta.

hora namque tertia repromissus olim per prophetas spiritus sanctus super apostolos in orationum officio constitutos descendisse primitus conprobatur. nam cum pro elocutione linguarum, quae ab eis infusione sancti spiritus profluebat, gens incredula Iudaeorum obstupescens pariter et inridens diceret eos musto repletos, stans Petrus in medio eorum ait: uiri Israhelitae et qui habitatis Hierusalem uniuersi, hoc uobis notum sit, et auribus percipite uerba mea. non enim sicut uos aestimatis hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia, sed hoc est quod dictum est per prophetam Iohel: et erit in nouissimis diebus, dicit dominus, effundam de spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt filii uestri et filiae uestrae, et iuuenes uestri uisiones uidebunt, et seniores uestri somnia somniabunt: et quidem super seruos meos et super ancillas meas in diebus illis effundam de spiritu meo, et prophetabunt.

quae omnia hora tertia uidemus inpleta sanctique spiritus uaticinatum per prophetas aduentum eodem tempore super apostolos commeasse. hora autem sexta inmaculata hostia dominus noster atque saluator oblatus est patri, crucemque pro totius Mundi salute conscendens humani generis peccata deleuit: expolians principatus ac potestates traduxit palam uniuersosque nos obnoxios atque constrictos insolubilis chirographi debito liberauit, tollens illud de medio et crucis suae agens tropaeo.

eadem quoque hora Petro m excessu mentis uocatio gentium per summissionem uasis euangelici 2] cf. Esai. 44, 8. 7] Act. 2,14-18. 11] Ioel 2,28. 20] cf. Luc. 28, 44. 28] Col. 2,15. 25] cf. L c. 14. 2 prophetam L 3 constitutus LI discendisse G1H1L1 4 elooutionem G1 5 profluebant L 6 obstupiscens G1H1L1 repletua LI 7 stans autem H et LI ut uid. 10 hii G1HL1 hebrii ex hebrei H 15 seniores GHr: senes LSc sompnia sompniabunt LI 18 uidimus H adimpleta L 20 apostolus H immolata est hostia H 23 diluit Gc et expolians H ac] et L et Uulg. 24 nos om. L obnoxius LI. e 25 cyrographi G cirjgrafi H chyrographi L de GH: e L 26 tropheo G thropio (i in e mut.) H tropeo L excessum L 27 uasi H uassiss L1 caelitus delati et purificatio omnigenum animantium in eodem consistentium delata ad eum uoce diuinitus reuefatur, dicente ci: surge, Petre, occide et manduca. quod uas quattuor initiis de caelo summissum non aliud quam euangelium designare manifeste cognoscitur. licet enim quadriformi euangelist-arum narratione distinctum quattuor uideatur habere priucipia, unum tamen euangelii corpus est, eiusdem scilicet Christi natiuitatem pariter ac deitatem, mirabilia quoque passionemque conplectens.

pulchre autem non ait linteum, sed quasi linteum: linteum quippe mortificationis indicium est. quoniam igitur mors dominicae passionis non humanae naturae lege, sed propriae uoluntatis subitur arbitrio, quasi linteum dicitur. mortuus enim secundum carnem non est secundum spiritum mortuus, quia nec derelicta est anima eius in inferno nec caro eius uidit corruptionem. et rursum nemo, inquit, tollit animam meam a me, sed ego pono eam a me ipso: potestatem habeo ponendi eam, et potestatem habeo iterum sumendi eam.

in hoc itaque euangeliorum uase iterum destinato, id est spiritu sancto perscripto omnes gentes, quae quondam extra obseruantiam legis positae habebantur inmundae, per credulitatem fidei confluentes, ut ab idolorum cultu salubriter immolentur atque ad salutarem escam proficiant , Petro purificatae uoce dominica deferuntur. hora uero nona inferna penetrans inextricabiles Tartari tenebras coruscatione sui splendoris extinxit portasque aereas eius effringens et seras ferreas conterens captiuitatem sanctorum, quae clausa. tenebris inmitis tenebatur inferni, Į8] Act. 10, 1S et 11. 10] 1. c. 11. 14] Act. 2. 31. Ps. 15, 10. 16] loh. 10,18. 23] Act. 10,15. 24] cf. Matth. 27, 46. 26] cf. Eph. 4, 8. 4 submissum L2 5 designari H 6 distincta L5 9 lenteum GI 10 inditiumL 14 ueque L 15 infernum LI neque HL curruptionem L\' 16 inquid GH tollit H: tollet GL 17 ponere G et om. H 18 sumere G accipiendi H 19 uasse LI distinafco G1H1 a spiritu v 21 fidelitatem fidei G 22 adque HLX 28 purificatp GL: puriflcante Hv 24 iueitricabilis G 25 cornscatio H suis LI êItiucxit HL 26 eius aerefts Lv confringens H 27 ignitis ex immitis L JR. 2 salubriter captam secum transuexit ad caelos, igneaque romphaea summota antiquum incolam paradiso pia confessione restituit.

eadem quoque hora Cornelius centurio in precibus solita deuotione persistens commemorationem orationum et elemosynarum suarum ante dominum factam angelo sibi conloquente cognoscit, palamque ei hora nona uocationis gentium sacramenta panduntur, quae Petro in excessu mentis hora sexta fuerant reuelata. alio quoque loco de eodem tempore in actibus apostolorum ita narratur: Petrus autem et Iohannes M ascendebant in templum ad horam orationis nonam.

quibus liquido conprobatur non inmerito a sanctis et aposrolicis uiris has horas religiosis obsequiis consecrat.as a nobis quoque obseruari similiter oportere: qui nisi uelut lege quadam soluere haec pietatis officia saltim statutis temporibus adigamur, totum diei spatium obliuione aut desidia uel occupationibus inuoluti absque orationis interpellatione consumimus. de uespertinis autem sacrificiis quid dicendum, quae iugiter offerri etiam in ueteri testamento lege Moysaica sanciuntur?

holocausta enim matutina et sacrificia uespertina cunctis diebus in templo, licet figuralibus hostiis, etiam ex eo probare possumus indesinenter oblata, quod a Dauid canitur: dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo: eleuatio manuum mearum sacrificium uespertinum. quo in loco de illo quoque uero sacrificio uespertino sacratius intellegi potest, quod uel uespere a domino saluatore cenantibus apostolis traditur, cum initiaret ecclesiae sacrosancta mysteria, uel quod ipse die postero sacrificium uespertinum in fine scilicet saeculorum eleuatione manuum suarum pro salute mundi totius 1] cf. Gen. 3, 24. 3] cf. Act. 10,3. 9] Act. 3, 1. 19] cf. Num. 28,4. 21] Ps. 140, 2. 24] cf. Matth. 26, 26 sqq. 1 rumfaea H rumphea L 2 paradiso GIR: paradyso G\'L\' paradisso L1 3 eademque G: cf. p, 35, 26 4 elemosynarum GL7: elemosÎn. H elimosyn. L1 5 deum L 9 iohannis H1 10 oram H 12 oras L rclegiosis GILI 13 obseruare Hx obportere Hl 14 SAltfm L7 16 consummemus H 17 quod H1 dicendum cst v 18 moysaica L3: mosaica GR\' moisaica H1 musaica L1 20 hostis H1L1 ei eo etiam H 25 cęnantibus G 27 finè L saecolorum LI 28 eleaationem Gl elcuatio H oblatus est patri.

quae extensio manuum eius in patibulo satis proprie eleuatio nuncupatur. omnes enim nos in inferno iacentes eleuauit ad caelos secundum promissionis eius sententiam dicentis: cum exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum. de matutina uero sollemnitate etiam illud nos instruit, quod in ipsa cotidie decantari solet: deus deus meus ad te de luce uigilo, et: in matutinis meditabor in te, et: praeueni in maturitate, etclamaui, et rursum: praeuenerunt oculi mei ad diluculum: ut meditarer eloquia tua.

iu his quoque horis etiam ille euangelicus pater familias operarios conduxit in uineam suam. ita enim et ille primo mane conduxisse describitur, quod tempus designat matutinam nostram sollemnitatem, dein tertia, inde sexta, post haec nona, ad extremum undecima, in qua lucernaris hora signatur.

Sciendum tamen hanc matutinam, quae nunc obseruatur in occiduis uel maxime regionibus, canonicam functionem nostro tempore in nostroque monasterio primitus institutam, ubi dominus noster Iesus Christus natus ex uirgine humanae infantiae suscipere incrementa dignatus nostram quoque adhuc in religione teneram et lactantem infantiam sua gratia confirmauit. usque ad illud enim tempus matutina hac sollemnitate, quae expletis nocturnis psalmis et orationibus post modicum temporis interuallum solet in Galliae monasteriis celebrari, cum cotidianis uigiliis pariter consummata reliquas horas refectioni corporum deputatas a maioribus nostris inuenimus.

uerum cum hac abutentes indulgentia neglegentiores quique indutias somni longius protelarent, quippe quos uel cellas 4] Ioh. 12, 32. 6] Ps. 62, 2. 7] 1. c. 7. 8] Ps. 118,147. L c. 148. 10] cf. Matth. 20, 1—6. 5 post ipsum ita L cap. 4 incipit illud om. H 9 ad dilacnlum (πρὸς t opQpov) HI: diluculQ G ad te diluculo (deluculo LI) H2Lv et Uulg. 10 ille otn. LI 12 cumduxisse H1 13 dein GL: deinde Hv 14 in om. H quam Lx lucernariis L1 15 V H non distinguit L 17 nostro quoque L1 20 relegione GILI suam LI post conflrmauit m G cap. 5 incipit 21 etenim L hocH 24 cottid. G2L2 uigilias Gl 25 post inuenimus in H cap. 6 incipit 26 haec Gl negligentiores quippe G1 27 sompnii Lx cellulas G progredi uel de suis stratis consurgere ante horam tertiam nulla conuentus ullius necessitas inuitaret, et cum operationis iactura tempore quoque diei, quo nonnullis oportebat officiis inhaerere, soporis nimietate torperent, in his praesertim diebus, quibus a uespertinis horis excubias usque ad aurorae uiciniam celebrantibus nascebatur onerosior lassitudo, quorundam illic fratrum feruentium spiritu, quibus hoc neglegentiae genus haud leuiter displiceret, ad seniores querella delata decretum est ab eis diutino tractatu et consultatione sollicita, ut usque ad ortum solis, quo iam sine offensione uel lectio parari uel opus manuum posset adsumi, fessis corporibus refectione concessa inuitati post haec religionis huius obseruantia cuncti pariter e suis stratis consurgerent, ac tribus psalmis et orationibus celebratis secundum modum, qui antiquitus in obseruatione tertiae uel sextae trinae confessionis exemplo statutus est, et somno deinceps finem et initium operationi aequali moderamine simul facerent.

qui typus licet ex occasione uideatur inuentus et recenti memoria pro causa qua diximus statutus appareat, tamen illum numerum, quem designat beatus Dauid, quamquam spiritalem quoque habeat intellectum, secundum litteram manifestissime supplet: septies in die laudem dixi tibi, super indicia iustitiae tuae. hac enim adiecta sollemnitate septies sine dubio spiritales hos conuentus in die facientes septies in ea laudes domino dicere conprobamur. denique cum hic idem typus de Oriente procedens huc usque fuerit utilissime propagatus, in nonnullis nunc usque per Orientem antiquissimis monasteriis, quae nequaquam uetustissimas regulas patrum uiolari patiuntur, minime uidetur admissus. 21] Ps. 118, 164. 4 hiis Lx 6 oneroasior H1 honerosior L quorumdam H 7 haut GH2L1 8 quaerella G1H1: querela G2Н2L 9 et om. L consultatione L: consolatione G1H1 collatione G2H2 10 iam om. G 11 possit HL fessiis LI 12 relegionis G1L1 ad obseruantiam H 13 consurregerent LI 14 in om. G 15 confessiones LI sompno LI 16 modoramine LI 17 tipns H1 18 quam v 22 inditia L 28 connentos H1 24 laudem H idem hic H 25 tipus H1 origente L1 utilissime hnc usque fuerit L 27 patruum Hl (saepe) 28 uiolare H

Cuius sollemnitatis ratio cur statuta sit uel inuenta, in hac prouincia nonnulli ignorantes expletis matutinis hymnis rursum reuertuntur ad somnum, in illam causam nihilominus incidentes, ob quam conpescendam haec a senioribus nostris sollemnitas instituta est. illa namque hora eam consummare festinant, qua neglegentioribus minusque sollicitis rursum dormiendi reddatur occasio. quod omnimodis fieri non oportet, sicut in superiore libello describentes Aegyptiorum synaxin plenius exposuimus, ne purificationem nostram confessione supplici et antelucanis orationibus adquisitam uel emergens quaedam redundantia umorum naturalium polluat uel inlusio corrumpat inimici, uel certe intercedens etiam puri ac simplicis somni refectio interrumpat spiritus nostri feruorem ac tepefactos somni torpore per totum diei spatium inertes deinceps ignauosque traducat.

quod Aegyptii ne incurrant, et quidem cum soleant certis temporibus etiam ante gallorum cantum consurgere, missa canonica celebrata usque ad lucem post haec uigilias extendunt, ut eos superueniens lux matutina in hoc feruore spiritus repperiat constitutos ac per totum diei tempus feruentiores sollicitioresque custodiat, praeparatos eos suscipiens ad conflictum et contra diurnam conluctationem diaboli nocturnarum exercitio uigiliarum ac spiritali meditatione firmatos.

Illud quoque nosse debemus nihil a nostris senioribus, qui hanc eandem matutinam sollemnitatem addi debere censuerunt, de antiqua psalmorum consuetudine inmutatum, sed eodem ordine missam quo prius in nocturnis conuentibus perpetuo celebratam. etenim hymnos, quos in hac regione ad matutinam excepere sollemnitatem, in fine nocturnarum 8] n, 13. 1 non distinguunt GH 2 prouintia G hymnis GI: ymnis G2HL 3 sumnum LI nihil minus L 4 incedeutes GIL concupiscendam H1 nostris om. G 5 illam Gl 6 neglig. Gl 8 sujwriori HL1 superi Lx libro H sinaxin H 9 expossuimus H* ne ... 15 traducat om. H 11 habundantia. L humorum G2L pulhiat L1 13 sompni L, ittm infra 15 inourrcrent L et quidem GL2: quidem L\' etenim H 16 caeteris L 19 reperiat G5 21 diurnam eras. tn G diabuli H1L1 22 uigiliarum exercitio L 23 VII H 26 ordinem Lx 27 ymnos wdd. 28 excipere GlHL uigiliarum, quas post gallorum cantum ante auroram finire solent, similiter hodieque decantant, id est centesimum quadragensimum octauum psalmum, cuius initium est laudate domiuum de caelis et reliquos qui sequuntur. quinquagensimum uero psalmum et sexagensimum secundum et octogensimum nonum huic nouellae sollemnitati fuisse deputatos. denique per Italiam hodieque consummatis matutinis hymnis quinquagensimus psalmus in uniuersis ecclesiis canitur, quod non aliunde quam exinde tractum esse non dubito.

Is uero, qui in tertia, sexta uel nona, priusquam coeptus finiatur psalmus, ad orationem non occurrerit, ulterius oratorium introire. non audet nec semet ipsum admiscere psallentibus, sed congregationis missam stans pro foribus praestolatur, donec egredientibus cunctis summissa in terram paenitentia neglegentiae suae uel tarditatis inpetret ueniam, sciens nequaquam se posse desidiae suae noxam aliter expiare, sed ue in ea quidem quae post tres horas erit secutura sollemnitate admittendum, nisi pro neglegentia praesenti confestim uera humilitate subnixus satisfacere festinarit.

in nocturnis uero conuenticulis usque ad secundum psalmum praebetur tardanti dilatio, ita dumtaxat, ut, antequam finito eodem psalmo fratres in oratione procumbant, semet ipsum congregationi inserere atque admiscere festinet, eidem procul dubio increpationi ac paenitentiae quam praediximus subiciendus, si ultra praestitutam dilationis horam uel modicum retardarit. 2 similiterque hodie H ccntissimum IIIL quadragensimum H1: quadragesimum GH2 quadragissimum L 3 est initium H 4 secuntur H quinquagensimum Gx: quinquagesimum G2HL2 quinquagessimum Lx 5 seiagensimum Gx: sexagesimum G2RL2 sexagessimum L1 octogensimum G1: octogesimum G2H2L1 octogess. H1 octogiss, L1 6 nouiinus fuisse (fuisse om, r) v: sed illud nouimus, quod GHL omittunt, supplendum est e nosse debemus (p. 40, 23): cf. Ind. uerb. s. u. ellipsis 7 yinnis G2HL quinquagensimus G1L1: quinquagesimus G2H2L2 quinquageasimus H1 8 uniuersis om. L1 9 tractatum H1 et Ly ut Mid. 10 VIII H 12 audeat IP 13 prae H praestulatur G1H1 14 penitentia G\'HLt poenitentia G2L2 16 noxiam L\' 17 sollemuitas GL2v 18 neglig. Gt 19 mbnixius Ge festinaret W poft hoc uerbum in H cap. 9 incipit 10 tardandi H 2-1 adque L1 24 peniteutiaf G1L1 poenitentiae G2L2 25 moram L retardaret Hl

Sane uigilias, quae singulis ebdomadibus a uespera inlucescente sabbato celebrantur, idcirco seniores hiemali tempore, quo noctes sunt longiores, usque ad quartum gallorum cantum per monasteria moderantur, ut post excubias totius noctis reliquis duabus ferme horis reficientes corpora sua nequaquam per totum diei spatium somni torpore marcescant, requie breuis huius temporis pro totius noctis refectione contenti.

quod nos quoque omni obseruatione custodire conueniet, ut scilicet contenti somno, qui nobis post uigiliarum missam usque ad lucis indulgetur aduentum, id est usque ad matutinos psalmos, totum deinceps diem in opere ac necessariis ducamus officiis, ne somnum, quem nocti subtraximus, resumere per diem uigiliarum lassitudine et inanitate conpulsi non tam requiem corpori subtraxisse quam quietis tempus et refectionem nocturnam commutasse uideamur. nullatenus enim poterit fragilis caro ita totius noctis quiete fraudari, ut per consequentem diem sine dormitatione mentis animique torpore inconcussam possit seruare uigilantiam, quae inpedietur ex hoc potius quam iuuabitur, nisi post uigiliarum missam somni quantulumcumque gustauerit.

et idcirco saltim unius horae sopor, quemadmodum diximus, ante lucis aduentum si fuerit inpertitus, lucrabimur omnes uigiliarum horas, quas tota nocte in oratione consumpsimus, inpertientes naturae quod suum est nec habentes necessitatem resumendi per diem quod nocti subtraximus. totum enim carni huic procul dubio reddet, quisquis ei non rationabiliter partem subtrahere, sed totum temptauerit denegare et ut uerius dixerim non superflua, sed necessaria uoluerit amputare.

propter quod maiore faenore necesse est uigilias conpensari, si fuerint usque ad lucem inconsiderata atque inrationabili nimietate protractae. ideoque eas tripertitis distingunt officiis, ut labor hac diuersitate diuisus delectatione 1 X H uespere L 2 inluciscente G1H1 5 reliquiis L1 refficientes Lx 6 sompni L 9 sompno L 12 sompnum Lx 14 corporis IP 15 commotasse Hl communicasse Lx 16 sequentem LI 17 animęque G 19 sompnii L1 20 saltem H1 21 lucrabitur H lucrabimus L 22 consumsimus G1 26 denegari Gl 28 faenore GL: foenore S fenore H 30 eas om. Lt distinguunt H1 quadam defectionem corporis releuet. nam cum stantes antiphona tria concinuerint, humi post haec uel sedilibus humillimis insidentes tres psalmos uno modulante respondent, qui tamen singuli a singulis fratribus uicissim succedentibus sibi praebentur, atque his sub eadem quiete residendi ternas adiciunt lectiones. itaque fit ut corporeum minuentes laborem uigilias suas maiore intentione mentis exerceant.

Quas a tempore praedicationis apostolicae, quo religio ac fides Christiana fundata est, per uniuersum Orientem idcirco statutum est inlucescente sabbato debere celebrari, quod domino ac saluatore nostro sexta sabbati crucifixo discipuli adhuc recenti eius passione perculsi peruigiles tota nocte manserunt, nullatenus quietis somnum suis oculis indulgentes. quamobrem ex illo tempore huic nocti deputata uigiliarum sollemnitas usque in hodiernum diem per uniuersum Orientem similiter obseruatur.

ideoque et absolutio ieinnii post laborem uigiliarum totidem apostolicis uiris in die sabbato statuta non inmerito praesumitur per uniuersas ecclesias Orientis, secundum illam quoque Ecclesiastis sententiam, quae licet habeat et alium mysticum sensum, tamen ah hoc quoque non abhorret, quo utrique diei, id est ebdomadi pariter et ogdoadi eandem partem sollemnitatis inpertire praecipimur, ita dicentis: da partem his septem et quidem his octo.

non enim ad communionem festiuitatis Iudaicae absolutio ista ieiunii reputanda est, his praesertim qui omni Iudaica superstitione 23] Eccles. 11, 2 (LXX). 1 reuelet G1H1L1 strantes Gx ante fana H1 antifona L 2 trina G1 trpa Hx antifonas tres H2c concinnuerint Hx insedent«s Hl 3 modolante H1L1 5 hiis Hl residendi G2L2: resedendi Gl resedenti LI residentibus Hv 7 maiori H intentioni Hl 8 XI H VIII L relegio GxLI 10 inluciscente G1H1 12 peruigilias Hl 13 sompnum L post indulgentes in H cap. 12, in L cap. 9 incipit 14 nocte H1 17 itidem r ab apostolicis Lr uiriis LI sabbati p 19 ecclesiastis G1H2L2: ecclesiastes G2L1 ecclesiasticis H1 20 misticum H1 ad H1 aborret H1L 21 utri*que G (s eras.) octoadi G1 ocdoadi G7 et ogdoadi pariter L 22 eamdem LI dicens H 2o hiis septem Lx & admonitione H ad commonitionem L 25 hiis Lx iuditia H alieni monstrantur, sed ad refectionem quam diximus lassi corporis pertinere, quod per totas anni septimanas iugiter quinis diebus ieiunans, nisi duobus saltim interpositis refocilatum fuerit, facile lassescit ac deficit.

Cuius moderationis causam nonnulli in quibusdam occidentalibus ciuitatibus ignorantes et maxime in urbe idcirco putant absolutionem sabbati minime debere praesumi, quod apostolum Petrum in eodem die contra Simonem conflictaturum adserunt ieiunasse. ex quo magis apparet hoc eum non canonica consuetudine fecisse, sed praesentis potius necessitate conflictus, siquidem et ibi pro hac eadem re non generale, sed speciale uideatur Petrus discipulis suis indixisse ieiunium. quod utique non fecisset, si scisset illud canonica consuetudine solere seruari, idem procul dubio etiam dominico die paratus indicere, si certaminis ipsius in eum conpetisset occasio. nec tamen ex hoc statim canonica fuisset ieiunii regula promulganda, quod non generalis obseruatio statuerat, sed ut semel fieret ratio necessitatis extorserat.

Uerum ne hoc quidem ignorandum die dominica unam tantummodo missam ante prandium celebrari, in qua psalmorum atque orationum seu lectionum pro ipsius collectae uel communionis dominicae reuerentia sollemnius aliquid ac propensius inpendentes in ipsa tertiam sextamque pariter consummatam reputant. itaque fit ut et de obsequiis orationum nihil inminuatur adiectione scilicet lectionum, et nihilominus differentia quaedam uel remissio uideatur fratribus indulgeri pro reuerentia dominicae resurrectionis prae cetero tempore, quae et totius septimanae uideatur obseruantiam relaxare, et pro hac ipsa quae intermiscetur quadam differentia eundem diem 3 ieiunantes H1 ieiunant L saltem H3 refocilatum ita codd. 4 bissescet ac deficiet H 5 non distinguit G XIII II 0 urbc roma HL et tres codd. Cuyckti 8 nymonem G2L conflicturum 11 9 adserant HLc ex canouica L 15 conpetisset scripsi: conpegisset GLr in eo contigisset H 16 ieiuni L1 19 XI L: X G XIIII H dominica GH: dominico Lv 20 quo II 22 commonionis L1 ac proipsius G: om, 8 25 adiectio G1 deferentia L 27 domicap L 29 defferentia L eum diem Lt eundem (om. diem) L1 uelut festiuum prouocet rursum sollemnius expectari, minusque faciat, ebdomadis uenturae ieiunia huius expectatione sentiri. semper enim aequanimius quaelibet fatigatio sustinetur et sine fastidio labor inpenditur, si interiecta ei uicissitudo quaedam uel operis inmutatio qualiscumque succedat.

Denique etiam in ipsis diebus, id est sabbato uel dominica seu feriatis temporibus, quibus prandium pariter et cena solet fratribus exhiberi, psalmus ad uesperam non dicitur, id est nec cum accedunt ad cenam nec cum ab ipsa consurgunt, ut solet fieri in sollemnibus prandiis uel canonica ieiuniorum refectione, quam et praecedere consuetudinarii psalmi solent et subsequi: sed tantummodo simplici oratione facta accedunt ad cenam eamque rursum consurgentes ab ipsa sola oratione concludunt, quod scilicet extraordinaria sit inter monachos ista refectio nec omnes ad eam conuenire cogantur, nisi aut peregrini qui superuenerint fratres aut hi, quos infirmitas corporis aut propria inuitat uoluntas.

Quintus nobis iuuante deo liber iste procuditur. nam post quattuor libellos, qui super institutis monasteriorum digesti sunt, nunc arripere conluctationem aduersus octo principalia uitia uestris orationibus domino confortante disponimus, id est primum gastrimargiae, quae interpretatur gulae concupiscentia, secundum fornicationis, tertium filargyriae, quod intellegitur auaritia, uel ut proprius exprimatur, amor pecuniae, quartum irae, quintum tristitiae, sextum acediae, quod est anxietas siue taedium cordis, septimum cenodoxiae, quod sonat uana seu inanis gloria, octauum superbiae. quem ineuntes agonem tuis precibus, o beatissime papa Castor, nunc inpensius indigemus, 1 describtio A heriini A1 est om. H diolco H diulcho L quo L anaohoritae AHL 8 structu L 5 archebeos manum H 6 desoluit HT dlssoluit pro matre A 7 quo H senioni H 9 floos L 10 herimo A 11 machari H macarii A macharii LT 12 uel] etZr moriturl Finiunt capitula. incipit liber de spu gastrimargiae A Incipit de s̴p̃u castrimargiae liber quintus G Expliciunt tituli libri quinti. Incipit textos eiusdem libri L Finiunt cap. Incipit liber quintus T nihil inscrip- tum poRt capitula in H 13 dño AHT: cf. I, 1, 1. III, 1. XII, 2. 24 aduersus castrimargiam liber L producitur HT 14 libellos ... cap. 4,2 enim dicitur extant in C, in cuius pag. 63 duo primi uersus euanucrunt monachorum Ar 17 castrimargiae G2L concupiscentie L 18 ftlargiriae GHT philargiriae L 19 uelud H1 paecuniac C 20 accidian HT1 seu A 11 coenodoxiac GLT niuo H 23 inponsus C ut primum naturas eorum tam minutas, tam occultas tamque obscuras inuestigare condigne, deinde causas eorundem sufficienter exponere, tertio ut idonee curationes eorum ac remedia possimus inferre.

Quarum passionum causae quemadmodum, cum patefactae fuerint traditionibus seniorum, ab omnibus protinus agnoscuntur, ita priusquam reuelentur, cum ab ipsis uniuersi uastemur et in cunctis hominibus inmorentur, ab omnibus ignorantur. uerum eas ita nos aliquatenus explicare posse confidimus, si intercessionibus uestris ad nos quoque ille qui per Esaiam prolatus est sermo domini dirigatur: ego ante te ibo:

et potentes terrae humiliabo: portas aereas conteram, et uectes ferreos confringam. et aperiam tibi thesauros absconditos, et arcana secretorum, ut nos quoque uerbum dei praecedens primum terrae nostrae potentes humiliet, id est has easdem quas expugnare cupimus noxias passiones dominationem sibi ac tyrannidem saeuissimam in nostro mortali corpore uindicantes, easque faciat indagini nostrae atque expositioni subcumbere, et ita nos ignorationis portas effringens ac uitiorum uectes excludentium nos a uera scientia conterens ad secretorum nostrorum arcana perducat ac secundum apostolum inluminatis nobis reuelet ea quae sunt abscondita tenebrarum et manifestet consilia cordium

ut sic ad taetras uitiorum tenebras purissimis oculis animae penetrantes patefacere eas ac producere possimus ad lucem, causasque earum atque naturas his, qui uel caruerunt eis uel adhuc obligati sunt, pandere ualeamus, et ita secundum 11] Esai. 45, 2-S. 22] I Cor. 4, 5. 1 tam obscuraa Å 2 eorumdem CT2 eorum GT1 3 tertium H idoneae CAT idoneas H 4 possumus H1T1 5 quarum ... quemadmo euan. in C 6 protenus JP 9 ignorentur LT nobis C aliquatinus A 11 isaiam A a dno L ego autem ante H 14 archana GlHLT 15 dni H 16 eandem Gx 17 hac G1 18 uendicautes Hl easque om. H indagine H1 19 adque C subcumbere L: succumbere rell. nos CGIHT: in nos L nostrae G2v. om. A ignorationis nobis A 20 eitrudentium ac uera (om. noa) H ad ueram scientiam L 21 nostrorum nos Ar suorum H archana H 24 thctras L tetras rell. animae oculis AL 26 eorum adque C prophetam transeuntes per ignem uitiorum dirissime nostras exurentium mentes confestim per aquas quoque uirtutum extinguentium scilicet ea transire possimus inlaesi, ac spiritalibus remediis adrorati ad refrigerium perfectionis puritate cordis mereamur educi.

Itaque primum nobis ineundum certamen est aduersus gastrimargiam, quam diximus gulae esse concupiscentiam, et in primis de ieiuniorum modo et escarum qualitate dicturi rursus ad Aegyptiorum traditiones ac statuta recurrimus, quibus sublimiorem continentiae disciplinam et perfectam discretionis inesse rationem nullus ignorat.

Uetus namque est beati Antonii admirabilisque sententia, monachum, qui post coenobiale propositum fastigia nititur sublimioris perfectionis adtingere, et adprehenso discretionis examine proprio iam potens est stare iudicio atque ad arcem anachoreseos peruenire, minime debere ab uno quamuis summo uniuersa genera uirtutum expetere. alius enim scientiae floribus exornatur, alter discretionis ratione robustius communitur, alter patientiae grauitate fundatur, alius, humilitatis, alius continentiae uirtute praefertur, alius simplicitatis gratia decoratur, hic magnanimitatis, ille misericordiae, iste uigiliarum, hic taciturnitatis, iste laboris studio superuenit ceteros.

et idcirco monachum spiritalia mella condere cupientem uelut apem prudentissimam debere unamquamque uirtutem ab his qui eam familiarius possident deflorare et in sui pectoris uase diligenter recondere nec quid minus aliquis habeat discutere, sed hoc tantum quid uirtutis possideat contemplari studioseque decerpere (cunctas namque si ab uno uolumus mutuari, aut i] of. Ps. 65,12. 1 profetam CAH darisaime LXT 3 eas Å possumus HT1 4 puritatem L 6 itaque ... certamen euan. in G iuiendum A1 7 castrimargiain L guelae C 8 scarum C pscarum G 9 recurremus v: cf. pag. 63, 5 11 ignoret C 12 uetus ... admirabilis euan. m C uetus ... §. 2 prudentissimam debere desunt in A 13 monachorum G1 15 adque C 17 expectare G 18 rationem L1 21 gratia] luce H 22 snpereminet Hv 24 unamque C 25 deploraro HT 26 uas C ne H1T aliquis] alius$. t. m. 1 A aliquid L 27 yd G2 ex qid possideat] habeat v difficile aut certe numquam idonea ad imitandum nobis exempla poterunt repperiri), quia, licet necdum Christum omnia factum secundum apostolum uideamus ia omnibus, tamen hoc modo possumus eum, id est per partes in omnibus inuenire. de ipso enim dicitur: qui factus est nobis ex deo sapientia, iustitia, sanctitas et redemptio.

dum ergo m alio saplenua, in alio iustitia, in alio sanctitas, in alio mansuetudo, in alio castitas, in alio humilitas repperitur, membratim Christus per unumquemque nunc sanctorum diuisus est. concurrentibus uero uniuersis in unitatem fidei ac uirtutis redditur in uirum perfectum, plenitudinem sui corporis in singulorum membrorum conpage ac proprietate perficiens. donec ergo ueniat illud tempus quo sit deus omnia in omnibus, in praesenti potest hoc quo diximus modo, id. est per partes uirtutum esse in omnibus deus, licet nondum plenitudine earum omnia sit in omnibus, quia licet unus religionis nostrae sit finis, professiones tamen diuersae quibus ad deum tenditur, sicut in conlationibus seniorum plenius disputandum est.

ideoque discretionis et continentiae forma ab his est nobis peculiarius expetenda, a quibus uirtutes has per gratiam spiritus sancti uberius uidemus effluere, non quod ullus quae in multos diuisa sunt solus possit adquirere, sed ut in his bonis, quorum capaces esse possumus, ad eorum nos imitationem qui ea specialius obtinuere tendamus.

Itaque super ieiuniorum modo haud facile potest uniformis regula custodiri, quia nec robur unum cunctis corporibus inest nec sicut ceterae uirtutes animi solius rigore 2] I Cor. 15,28. 5] I Cor. 1,80. 10]Eph.4,13. 13] I Cor. 15,28. 17] cf. coni. XIIII. XVIII. XVIIII. 2 reperiri L necdum licet C omnia in omnibus H 3 uideamus cum in H 5 a deo Å et Uulg. 6 et om. Å ergo] enim Å 7 in alio mansuetudo ... castitas om. Å 8 post humilitas a add. in alio patientia reperitur L 9 fc∗m (r eras.) Å 10 uniuersis om. A 11 in om. L 12 compagem L1 fficiens G1 ueniat ergo HT illud om. A 13 potest] quoque Å 14 quod H2LT1 15 dm A plenitudo HT per plenitudinem v omnia om. Å 16 relegionis Gl professionis LI 17 dum H tendimus v 20 uidimus HT 21 multas H1 multis LI 23 eas L specularius Hx peculiarius optenuere G1 optinuere G\'L 24 haut G1T modum aut L 25 robor G1H1LT1S patrantur. et idcirco quia non in sola fortitudine mentis consistunt (cam corporis enim possibilitate participant), talem super his definitionem traditam nobis accepimus, diuersum quidem esse refectionis tempus et modum et qualitatem pro inpari scilicet corporum statu uel aetate uel sexu, unam tamen esse omnibus pro continentia mentis et animi uirtute castigationis regulam.

neque enim cunctis possibile est ebdomadibus protelare ieiunia, sed ne triduana quidem uel biduana inedia refectionem cibi differre. multis quippe aegritudine et maxime senio iam defessis ne usque occasum quidem solis ieiunium sine laboris adflictione toleratur. non omnibus infusorum leguminum esus conuenit eneruatus nec cunctis purorum holerum habilis est parsimonia nec uniuersis sicci panis refectio castigata conceditur. alius quantitate duarum librarum saturitatem non sentit, alius librae unius siue unciarum sex edulio praegrauatur. attamen unus in omnibus his continentiae finis est, ne quis iuxta mensuram capacitatis suae saturitatis oneretur ingluuie. non enim qualitas sola, sed etiam quantitas escarum aciem cordis obtundit ac mente cum carne pariter inpinguata noxium uitiorum fomitem igneumque succendit.

Quibuslibet escis refectus uenter seminaria luxuriae parit nec praeualet mens discretionum gubernacula. moderari ciborum pondere praefocata.. non sola crapula uini mentem inebriare consueuit: cunctarum escarum nimietas uacillantem eam ac nutabundam reddit omnique integritatis ac puritatis 1 paraiitur GH1Tv ideo A mentis animaeque Ar 2 enim eras. in  participantur A 8 diffinit. GH1 accipimus AH1T 4 corporum scilicet HT 6 continentiam G1 7 protdari A 8 cibi om, A 9 deferre H1T a multis p 10 nsque ad HLTv adflictionis labore H 11 tolerantur L1 non in Hx infussorum H1 esas G (sic saepe) usus H 12 pororum A2 porrorum olcrum H ... lis est.... cap. 9 non habet extant in C parsimonia. est L 15 adtamen A 16 est finis H 17 satuh ritatiH om. A honeretur C ingluuiae CL* inglobiae H2 ingluuia G (a in ras. m. 2) 19 inpinguatam Gl ita noxium H 20 sucoendet A 21 VII G non distinguit H quibuslibet... uenter auan. in C refertus G refertur T luxoriae G1H1L1 23 non] non enim AHTc (cap. 6 hic incipit in H) 2i scd functarum Hr uerum cunct L2 uaccillantem L 25 notabundam G1 contemplatione despoliat. Sodomitis causa subuersionis atque luxuriae non uini crapula, sed saturitas extitit panis. audi dominum per prophetam Hierusalem increpantem: quid enim peccaui ? tua Sodoma, nisi quia panem suum in saturitat et abundantia. comedeba.t? et quia per saturitatem panis inextinguibili carnis fuerant ardore succensi, iudicio dei caelitus igne sulphureo concremantur. quodsi illos sola nimietas panis a ? tam praeruptum flagitiorum praecipitium uitio satietatis inpegit quid censendum de his qui uegeto corpore perceptionem carnium ac uini inmoderata libertate praesumunt, non quantum expeti ? inbecillitas, sed quantum animi libido suggesserit usurpantes.

Infirmitas carnis ad puritatem cordis non officit, si haec modo quae fragilitas, non quae uoluptas exigit usurpentur. facilius uidimus uiros qui ab escis corpulentioribus omnimodis!? temperarent, quam moderate usos pro necessitate concessis, qui totum sibi pro amore continentiae denegarent, quam qui eas sub infirmitatis occasione sumentes mensuram sufficientiae custodirent. habet etiam corporis inbecillitas suae continentia ? palmam, dummodo escis defectioni carnis indultis adhuc indigentem se refectione defraudet tantumque esus indulgeat. quantum sufficere ad uiuendi usum temperantiae discretio rigida iudicarit, non quantum desiderii adpetitus exposcit. esculentiores cibi ut procurant corpori sanitatem, ita castitatis non adimunt puritatem, si cum moderatione sumantur. quidquid 3] Ezech. 16, 49. 1 despoliat G1H2r: dispoliat CAIVLTc adque C luioriae G1H2T 3 profetam CA ilm A 5 habundantia H1T comedebant CG1: recte? 6 dei iudicio A 7 sulfureo C sulphoreo GlHILT 8 proruptum H uitiositatis A2 satietatis uitio HT 9 de] est de G2Sv uegetato A1 uegito G1H2 uigeto G1 perceptione L 10 liberalitate G inmoderata libertate H 11 inuecillitas C animi om. A usurpantis L 12 VIII G infirmitas ... cordis euan. in C offendit H 13 tantummodo Tv fragilitas carnis Ac uoluntas AHT 14 opulentioribus Cc corpolentioribus G2LT 15 moderantes H usus HL concessisse H 17 eis A occassione H occansione T 19 defectionis LI 20 defrudet C fraudet H 21 sufficere om. A iuuendi C 22 iudicaret JP eicolentiores AH1L1 23 cibi om. L\' corporis HTs sauitem H castigatis C 34 quicquid AG2H2LT2 enim fortitudinis esu eorum percipitur, aegritudinis labore ac defectione consumitur. quamobrem ut nulli statui uirtus parsimoniae adimitur, ita ne integritatis quidem consummatio denegatur.

Uerissima est itaque patrum probatissimaque sententia, ieiuniorum et continentiae modum in mensura parcitatis tantum et castigatione consistere, et hunc esse perfectae uirtutis in commune omnibus finem, ut escis, quas sumere sustentandi corporis necessitate conpellimur, adhuc in adpetitu earum positi temperemus. quamuis enim quis corpore sit infirmus, perfectam uirtutem aequamque robustis ac sanis in omnibus possidebit, si desideria, quae fragilitas carnis non exigit, mentis rigore castiget. apostolus inquit: et carnis curam ne feceritis in desideriis. non ergo curam eius omnimodis interdixit, sed ut in desideriis fieret denegauit. uoluptuosam ademit diligentiam carnis, gubernationem uitae necessariam non exclusit: illud ne indulgentia carnis ad desideriorum occupationes noxias deuoluamur, hoc uero De corruptum nostro uitio corpus spiritales ac necessarias functiones explere non possit.

Summa igitur continentiae non sola temporis ratione nec escarum qualitate tantummodo, sed ante omnia conscientiae iudicio colligenda est. tantum enim debet unusquisque sibi frugalitatis indicere, quantum corporeae obluctationis pugna deposcit. utilis quidem et omnimodis obseruanda canonica ieiuniorum custodia: sed nisi hanc frugi fuerit ciborum refectio 13] Rom. 13,14. 2 quamobrem ... uirtus om. L: in marg. m. 2 legitur et (et add. m. 3) ut nulli statui uirtus parsimonii C parsimoma A1 5 VIIII G uerissima ... probatis cuan. in C 6 mensuramC 8 escas A ab escis HTv: cf. ep. 21, 5. 22 11 aequamq\' G robustus G%HT sanus G2H2T (noii corrigere cum r: aeque quam robustus ac sanus possideuitis si V ut uid. 12 carnis fragilitas A non Otn. HTr eget ex egit A 13 inquid AT perficeritis H 14 post desideriis H habet uerba quamuis ... iniirmus (u. 10), suo loco omissa 15 adimit AG1T 16 guueraationem C excluserit G1 17 occupationis H1 18 noxios G1 deuoluatur L1 corrupto C 19 spiritalis H 20 summa... sola tem euan. in C continentia H solo Hl 21 scarum C 23 fragilitatis HT oblectationis A 24 obseruanda est G2v 25 fnigi om. A frugalitatis H frugalis 7\' subsecuta, ad integritatis calcem non poterit perueniri. longorum namque ieiuniorum inedia saturitate corporis subsequente lassitudinem potius temporalem quam puritatem castitatis ad-quirit. integritas mentis uentris cohaeret inediae, non habet perpetuae castimoniae puritatem, quisque non iugem temperantiae aequalitatem tenere contentus est. quamuis districta ieiunia succedente superflua remissione uacuantur et in gastri ? uitium protinus conlabuntur. melior est rationabilis cum moderatione cotidiana refectio quam per interualla arduum longumque ieiunium. nouit inmoderata inedia non modo mentis labefactare constantiam, sed etiam orationum efficaciam reddere lassitudine corporis eneruatam.

Ad integritatem mentis et corporis conseruandam abstinentia ciborum sola non sufficit, nisi fuerint ceterae quoque uirtutes animae coniugatae. humilitas igitur primitus oboedientiae uirtute et operis contritione corporisque fatigatione discenda est. pecuniarum non solum uitanda possessio, sed etiam desiderium earum radicitus exstripandum, non enim eas sufficit non haberi, quod plerumque solet etiam ex necessitate descendere, sed ne ipsam quidem, si forte oblatae fuerint, habendi recipere uoluntatem. irae conterendus est furor, tristitiae superanda deiectio, cenodoxia, id est uana gloria contemnenda. superbiae calcandus est fastus, mentis quoque ipsius instabiles uagique discursus adsidua dei memoria refrenandi, totiensque nobis est ad contemplationem dei lubrica cordis euagatio reducenda, quotiens subtilis hostis ab hoc intuitu mentem captiuare pertemptans recessibus nostri cordis inrepserit.

Inpossibile namque est extingui ignita corporis incentiua, priusquam ceterorum quoque principalium uitiorum fomites 1 pemeniri CG: peruenire rell. v 2 inedia ieiuniorum L 4 coherit CHX inedia C 5 perpetuam Gv 6 destricta GIL 7 castrimargiae GXT castrimargia L 8 elabuntur L melius AH 11 cfficatiam H 12 lassitudinem LXT 13 Ad ex Audi L 14 non sola L 16 contritionem Lx 17 uitanda est HTc 18 extirp. HT 19 habere v 20 discendere AXHX ipsa L forte om. A ablatae H oblitae Lx 21 est om. II 22 coonodoxia GH cenod. LT 23 conculcandus fastus (ota. est) L 24 instabilis AXT assidua* L 26 poruagatio Au intuitum C/1\t27 pertemtans A secessibus GL2\t29 quoque om. A radicitus excidantur: de quibus singillatim distinctis libellis suo loco donante domino disseremus. nunc propositum nobis est de gastrimargia, id est gulae concupiscentia, contra quam nobis primus conflictus est, disputare. numquam igitur poterit ardentis concupiscentiae stimulos inhibere, quisque desideria gulae refrenare non quiuerit. interioris hominis castitas uirtutis huius consummatione discernitur. numquam enim robustioribus aemulis conluctari posse confides eum, quem in leuiori conflictu conspexeris ab infirmioribus paruisque superari. cunctarum namque uirtutum una natura est, licet in multas diuidi species et uocabula uideatur: sicut auri quoque una substantia est, licet per multa uariaque monilium genera pro artificum uideatur ingenio ac uoluntate distincta. itaque nullam perfecte possidere probabitur, quisque elisus in earum parte dinoscitur.

quo enim modo flagrantes aestus concupiscentiae, qui non sola instigatione corporis, sed etiam mentis uitio succenduntur, extinxisse credendus est, qui aculeos irae cordis solius intemperantia prorumpentes mitigare non potuit? aut quonam modo putandus est carnis animaeque lasciuientes stimulos retudisse, qui superbiae uitium simplex non quiuit euincere? aut quemadmodum credendus est insertam carni luxuriam conculcasse, qui pecuniarum concupiscentiam forinsecus sitam atque alienam a nostra substantia non ualuit abdicare? qua autem ratione bellum carnis et animae triumphabit, qui idoneus non fuit morbum curare tristitiae? quantalibet urbs sublimitate murorum et clausarum portarum firmitate muniatur, posterae unius quam [?]is paruissimae protarum uastabitur. quid enim differt utrum 1 dMeribtiB Å 3 castrimargja LiT gnla & H 4 igitur] enim A ardentis AGSv: ardentes HLT cf. cap. 23 tflit. 5 quisquis ALv G non quaerit Hl npquiuorit Lr 7 numquam ... cap. 13 fin. robustioribus adcempta extant in C 8 confidas AH2v leuiore L 9 inferioribus A superaui G1 11 uocubula G2 uideantur AL1 12 munilium IF multas aariasque munilium (monil. L) species AL 13 districta H1 perfecte om. L1 perfecte uirtutem in marg. L1 uirtutem perfecte H 15 flagicantes Lx 16 succendentur L1 extincxiisse CH eitinguisse credendum Lx 18 quodadmodo C quodam modo A: 19 retundisse GHL 20 superriae C quieuit H1LT1 21 luxoriam G1H 22 adque C 23post abdicare r H cap. 13 incipit 24 triumpbauit CL idoneos Gl 25 morbo carere H per excelsa moenia et ampla portarum spatia, an per angusti cuniculi latibula perniciosus hostis penetralibus ciuitatis inrepat?? .

Qui in agone contendit, non coronatur nisilegitime time certauerit qui naturales adpetitus carnis optat extinguere, extra naturam uitia conlocata primitus superare festinet. si enim apostolicae sententiae uim uolumus experiri, quae sint agonis mundani leges ac disciplina, primitus debemus agnoscere, ut ita demum harum conparatione scire possimus, quid nos in spiritali agone certantes beatus apostolus hoc exemplo uoluerit edocere. in illis enim certaminibus, quae secundum eundem apostolum corruptibilem coronam uincentibus parant, mos iste seruatur, ut is, qui se ad gloriosam coronam et inmunitatis priuilegio decoratam praeparare contendit et perfecta cupit agonis sudare certamina, prius in Olympiacis ac Pythiis certaminibus indolem suae iuuentatis ac rudimentorum robur ostentet in his siquidem iuniores, qui has disciplinas cupiunt profiteri, utrum mereantur uel debeant ad eas admitti, tam eius qui istis certaminibus praesidet quam totius populi iudicio conprobantur.

cumque diligenter examinatus quis primum repertus fuerit nulla uitae respersus infamia, deinde non seruitutis iugo ignobilis et ob hoc indignus disciplina hac uel congressu eorum qui hanc profitentur fuerit iudicatus, tertio si artis, si fortitudinis digna praeferat documenta et iunioribus coaeuisque decertans peritiam pariter ac uirtutem suae demonstrauerit iuuentatis, ac proficiens de epheborum luctamine 3] II Tim. 2, 5. 11] I Cor. 9, 25. 1 angusta HT 2 coniculi H pemitiosus GL penetralibus L: peneb trabilibus CAGT ciuitatis peaetrabilius H 8 non distinguit H qui ... coronatur cuan. in C 4 naturalis C obtat H1 6 sit C sunt H1 7 mundani agonia C agones H1 legis LI disciplinae HLT 8 possumus H1 in ovi. A: cf. 16,1 9 uoluit A 10 in illis] nullis C euim] ergo L eundem om. C 12 is] his C 13 perfectam LI 14 olimpiacis ac phetis H pithiis L 15 suam LI iuuentatis ,4: iuuentutis rell. v robor G1HT 16 ostendat H 17 ammitti X1 18 in istis Hl 19 conproh batur AGIL fort. recte 20 reppertus CH 21 ∗∗disciplina dignus ac (in eras.) L 22 fuerint Lx 23 proferat H 25 iuuentAtis CAI: iuuentutis reil v efoeborum C effeborum AH certamine A conluctamine H — perfectis iam uiris et experientia longa probatis congredi permissus fuerit praesidentis examine, seque non solum parem uirtutis eorum adsidua conluctatione probauerit, uerum etiam frequenter inter hos quoque uictoriae palmam fuerit consecutus, tunc demum ad agonis praeclara certamina merebitur peruenire, in quibus non nisi uictoribus tantum et his qui multarum coronarum stipendiis decorati sunt facultas decertandi conceditur. si intellexmus carnalis agonis exemplum, spiritalis quoque certaminis quae disciplina uel ordo sit conparatione huius debemus agnoscere.

Oportet nos quoque primum libertatem nostram carnis subiectione monstrare. a quo enim quis uincitur, eius et seruus est, et: omnis qui facit peccatum seruus est peccati. cumque nos nulla concupiscentiae turpis respersos infamia examen certamini praesidentis inuenerit nec fuerimus ab eo ut serui carnis et ignobiles indignique Olympiacis uitiorum conluctationibus iudicati, tunc poterimus contra coaeuos nostros, id est concupiscentias carnis et motus ac perturbationes animae inire certamen. inpossibile enim est saturum uentrem pugnas interioris hominis experiri nec bellis robustioribus adtemptari dignum est eum, qui potest deici leuiore conflictu.

Prima ergo nobis est gulae calcanda concupiscentia et eo usque extenuanda. mens non solum ieiuniis, uerum etiam uigiliis, lectione quoque et crebra conpunctione cordis, in quibus se forsitan uel inlusam uel uictam reminiscitur, ingemescens nunc horrore uitiorum, nunc desiderio perfectionis et integritatis accensa, donec eiusmodi curis ac meditationibus occupata 12] H Pet. 2,19. 13J Ioh. 8, 34. 1 et om. H 3 frequentem GL 7 conceditur decertandi AHTlv in- tellexerimu GH intellexemusri T 11 non distinguit H oportet... libertatem cuan. in C primo L 12 enim om. A 16 olimpiacis H uictorum L 18 motos H1 19 est om. L1 saturantem H saturatum T 20 interiores LI adtentari L 21 eum dignum eet A leuiori H1L 22 XIII H primum A ergo] enim H: om. AT calcanda gulae HT 23 eitenunnda G1H 24 lectionem L1 cordis conpunctione Å et crebra conpunctione lectione quoque cordis H 25 ai X1 foraitam A conuictam reminiscatur H ingemiscens G2HL2 26 onere A horrorem L integritate H pariter ac possessa ipsius cibi refectionem non tam iucunditati concessam quam oneris uice sibi inpositam recognoscat, magisque\team necessariam\tcorpori quam desiderabilem animae sentiat\tadtributam.

quo\tstudio mentis et iugi conpunctione detenti\tlasciuiam carnis,\tquae fotu escarum uehementius in ?,\t et aculeos eius noxios retundemus, atque ita fornacem corporis nostri, quae rege Babylonio occasiones peccatorum et uitia nobis iugiter subministrante succenditur, quibus naph? et picis uice acrius exuramur, ubertate lacrimarum et fletu cordis poterimus extinguere, donec dei gratia, spiritu roris sui in cordibus nostris insibilante, aestus carnalis concupiscentiae penitus ualeant consopiri.

haec est igitur nobis prima contentio, haec nostra uelut in Olympiacis certaminibus prima probatio, gulae uentrisque concupiscentiam desiderio perfectionis extinguere.\tob quod ciborum\tnon solum superfluus adpetitus uirtutum\t contemplatione calcandus, sed etiam ipsi naturae necessarius, tamquam castitati contrarius, non sine cordis anxietate sumendus est. et ita demum uitae nostrae instituendus est cursus, ut nullum magis sit tempus, quo sentiamus nos a spiritalibus studiis auocari, quam quo descendere ad necessariam 4 corporis curam eius fragilitate conpellimur. cumque ad hanc necessitate submittimur, usui potius uitae quam mentis desiderio famulantes quantocius ab ea, uelut a salutaribus nos studiis retrahente, subtrahi festinemus, nequaquam enim poterimus escarum praesentium spernere uoluptates, nisi mens contemplationi diuinae defixa amore uirtutum potius et pulchritudine 7]\tcf. Dan. 3, 6. 1 iucunditati H: iocunditati AGLT 2 uices X1 3 eam om. L 4 conpunctionem X1 5 fotu] fotu carnis H 6 retundimus LT 7 rege JET babyllonio A 8 sumministrante AL1 sumministrantes X1 napthae GL nabthae H 9 exuremur H1 exurimur H*L 10 spu** H spiritum? 12 consopinari H1!*1\t13 haec est H uelud H ueluti X olimpiacis HT 14 profectionis Gx\t15 uirtutem H1 17 castitatis X1 ancxietate H 19 ab X 20 renocari A euocari T quod descendere A condiscendere H1 cum descendere H1\t22 necessitate GLXTX: necessitatem AHL7T*v sum- mi ttimur A submittitur H*T 23 quantotius AGH}L quamtotius H1 24 pertrahente H retrahentes LT abstrahi A 25 uoluntates H1 26 pulchritudinem X1 caelestium delectetur. et ita quis uelut caduca despiciet uniuersa praesentia, cum ad ea quae inmobilia sunt et aeterna inseparabiliter defixerit. mentis obtutum, adhuc in carne positus futurae conmorationis beatitudinem iam corde contemplans.

Uelut si quis inmania uirtutum praemia in sublimi quibusdam paruis indiciis designata perspicacissimis oculorum obtutibus cum teli directione tendentibus ferire festinet, sciens inmensam gloriae palmam et remunerationis praemia in eorum confixione consistere, oculorum aciem ab omni intuitu auertens illuc dirigat necesse est, ubi summam remunerationis et praemii perspicit conlocatam, amissurus procul dubio peritiae palmam et remunerationem uirtutis, si quantulumcumque contemplationis eius acies deuiarit.

Itaque uentris et gulae concupiscentia hoc intuitu superata nec serui carnis nec infames uitiorum nota pronuntiati uelut in Olympiacis disciplinis iudicabimur superiorum quoque certaminum digni esse conflictu, praemissisque huiuscemodi documentis spiritalibus quoque nequitiis congredi posse credemur, quae non nisi uictoribus tantum et his, qui merentur in spiritali agone contendere, concertare dignantur. illud enim est cunctorum luctaminum uelut quoddam solidissimum fundamentum, ut primitus carnalium desideriorum incentiua perimantur. nam nullus carne propria non deuicta legitime decertare poterit, et qui legitime non decertat, sine dubio nec in agone confligere nec coronae gloriam uictoriae gratia poterit promereri.

quodsi hoc fuerimus superati certamine, uelut serui carnalis concupiscentiae conprobati et per hoc nec libertatis 1 delectetur... pag. 94, 5 adpraehendat nisi hu extant in C dispiciat H 3 inseperab. H 4 con(com-)memorationis CG1L1 comtemplans L 5 XIIII II uelut... prae cuan. in C si om. A 7 tali LI dereclione G1 8 inmensae C 9 nertetu A aduertens L1 10 illud L1 11 amisurus H 13 ei H deuiarit CGH: deuiauerit ALTv 14 XV H itaque ... concupiscentia cuan. in C 16 olimpiacis H iudicabitur LI 17 praemisisquc H 18 credimur CGWLT 20 in om. GRT: cf. infra u. 25 et cap. 12, 1 iilnt A 22 desideriorum] passionum A perhi- mantur L1 24 certare A H quia AG1H1LS1 25 roronam gloriae A: ef. VI, 7, 2 gratia Lx 26 promereri] obtenere H1 obtinere H2LT XVII. Cass. i. 14 nec roboris insignia praeferentes a spiritalium congressionum conflictu ut indigni seruique non sine confusionis nota protinus repellemur (omnis enim qui facit peccatum seruus est peccati), diceturque nobis perbeatum apostolum cum his, inter quos fornicatio nominatur: temptatio uos non adprehendit nisi humana. non enim merebimur mentis robore non quaesito grauiores pugnas nequitiarum caelestium experiri, qui carnem fragilem resistentem spiritui nostro subiugare non quiuimus. quod apostoli testimonium non intellegentes quidam posuerunt pro indicatiuo optatiuum modum, id est: temptatio uos non adprehendat nisi humana, quod ab ipso dici manifestum est non optantis, sed pronuntiantis uel exprobrantis affectu.

Uis audire uerum athletam Christi legitimo agonis iure certantem? ego, inquit, sic curro non quasi in incertum, sic pugno non quasi aerem uerberans, sed castigo corpus meum et seruituti subicio, ne aliis praedicans ipse reprobus efficiar. uides ut in semet ipso, id est in carne sua conluctationum summam uelut in base quadam firmissima statuerit et prouentum pugnae in sola castigatione carnis et subiectione sui corporis conlocarit? ego itaque sic curro non quasi in incertum.

non currit in incertum, quia caelestem Hierusalem conspiciens defixum habet, quo sibi cordis sui indeflexibilis sit dirigenda pernicitas. non currit in incertum, quia obliuiscens posteriora ad ea quae in priora sunt extendit se, ad destinatum persequens, ad 3J lob. 8, 34. 5] I Cor. 10,13. 14] I Cor. 9, 26—27. 24] Phil. 3,13—14. 1 roburis A ab L ac H congressione L 2 conflicto A7 3 repellimur GHL 4 diciturque codd. 5 temtatio H adpraehendat CLt 6 merebimur G\'S: meremur AG1HLT robure Å non quaesito scripsi: conquissito H1 conquisito reU. p 8 nostro om. L 9 testimonio L1 10 indicatiuu Lx 11 manifestius L 12 obtantia H 13 XVIH aothletam H1 adletham L agone Å 14 inquit sic ... pag. 95, 6 deuotione infatigabi desunt tn Å inquid H1 17 uidens L1 18 conluctationem L 19 firmissa L1 20 castigatio Hx conlocarit GT: conlocauerit HL ego] ego inquit H 21 currit] curro L1 23 perspicacitas H pertinacitas L 24 quia H: qui GLTv 25 in priora SWT: priora GH2Lc et Uulg. distinatum W adbradium Hl i brauium supernae uocationis dei in Christo Iesu. quo semper dirigens suae mentis obtutum et ad eum omni cordis properatione festinans cum fiducia proclamabat: bonum agonem certaui, cursum consummaui, fidem seruaui. et quia se nouerat post odorem unguentorum Christi praepeti conscientiae deuotione infatigabiliter cucurrisse et spiritalis agonis certamen carnis castigatione uicisse, cum fiducia infert et dicit: de cetero reposita est mihi iustitiae corona, quam reddet mihi dominus in illa die, iustus iudex.

et ut nobis quoque similem spem retributionis aperiret, si in agone cursus istius imitari eum uelimus, adiecit: non solum autem mihi, sed et omnibus qui diligunt aduentum eius, participes nos coronae suae in die iudicii fore pronuntians, si diligentes aduentum Christi, non illum tantum, qui etiam nolentibus apparebit, sed etiam hunc, qui cotidie in sanctis commeat animabus, uictoriam certaminis castigatione corporis adquiramus. de quo aduentu dominus in euangelio: ego, inquit, et pater meus ueniemus ad eum et mansionem apud eum faciemus, et iterum: ecce sto ad ostium et pulso: si quis audierit uocem meam et aperuerit ianuam, introibo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum.

Nec tamen agonem cursus tantummodo se consummasse describit, cum dicit: sic curro non quasi in incertum (quod specialiter refertur ad intentionem mentis et feruorem spiritus sui, quo toto Christum sequebatur ardore, cum sponsa decantans: post te in odorem unguentorum tuorum currimus, et iterum: adhaesit anima mea post 3] n Tim. 4, 7. 5J Cant. 1, 8. 8] n Tim. 4, 8. 11] 1. c. 17] Ioh. 14, 23. 19] Apoc. 3, 20. 23] 1 Cor. 9, 26. 26] Cant. 1, S. 27] Ps. 62, 9. 1 quod Lx 5 perppti H 7 fldutia H et dicit om. H 8 corona institiae HLv et Uwlg. cf. Conl. XXII, 15, 3 9 ut & Hl 11 uellimus GI uellimus & H1 uellemus H1 13 particepa H1 suae coronae L 14 illud G1 15 etiam om. A 17 inquid AH 18 aput A 19 sto] ego ato H 21 illo GHLT: ipso A 22 XVII H agonum G2 25 qui H totum LI 26 poste H odore Lx ungentorum AL 27 curremua Lh et Uulg. 14* te), sed etiam aliud conluctationis genus se uicisse testatur dicens: sic pugno non quasi aerem uerberans, sed castigo corpus meum et seruituti subicio, quod proprie ad continentiae dolores et corporale ieiunium atque adflictionem carnis pertinet, per hanc se pugilem quendam strenuum suae carnis esse describens nec in uanum aduersus eam ictus continentiae exercuisse designans, sed triumphum pugnae mortificatione sui corporis adquisisse: quo uerberibus continentiae castigato et ieiuniorum caestibus eliso uictori spiritui inmortalitatis coronam et incorruptionis contulit palmam.

uides legitimum conluctationis ordinem et spiritalium certaminum contemplaris euentum, quemadmodum athleta Christi adeptus de rebellatrice carne uictoriam subiecta illa quodammodo pedibus suis ut sublimis triumphator inuehitur. et idcirco non currit in incertum, quia confidebat urbem sanctam Hierusalem caelestem se protinus ingressurum. sic pugnat, ieiuniis scilicet et adflictione carnali, non quasi aerem uerberans, id est in uanum ictus continentiae porrigens, per quos non aerem uacuum, sed illos spiritus qui in eo uersantur castigatione sui corporis uerberabat. qui enim dicit non quasi aerem uerberans, ostendit se, tametsi non aerem uacuum et inanem, aliquos tamen in aere uerberare. et quia haec certaminum genera superarat et ditatus multarum coronarum stipendiis incedebat, non inmerito robustiorum incipit hostium subire luctamina, ac prioribus aemulis triumphatis cum fiducia proclamat et dicit: iam non est nobis conluctatio aduersus 2] I Cor. 9, 26-27. 26] Eph. 6,12. 1 iliut Å geiterc H* 4 doloris et corporalem L1 5 penitet L pugillum H1 6 eM .1 7 exercuisse se A 8 exquississe H 9 eastigatione (om. et) H cestibus A gressibus H uictoris L1 10 incormptiones 1P uidens L1 12 quemadmodum] quem A anthleta H 13 rebellatrici H bellatricc LI uictoriaum] uict. uitiorum H subiectam illi L illa subiecta AH sub lJedibus L 14 triumphatur H1 15 considersbat A ıʟm A 16 scilicet ieiuniia L 18 in] non in H 20 aeram Hx P 22 aera H haec H certaminum genera GHLT: certamina Å 23 superauerat H superat L1 24 incidebat H1 hostium incipit H 25 triumphantis W carnem et sanguinem, sed aduersus principatus, aduersus potestates, aduersus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritalia nequitiae in caelestibus.

Athletae Christi in corpore commoranti numquam defit conluctationum palma, sed quanto magis triumphorum successibus creuerit, tanto ei etiam conluctationum robustior ordo succedit. subiugata etenim carne atque deuicta quantae aduersariorum cohortes, quanta hostium agmina aduersus uictorem militem Christi triumphis eius instigata consurgunt, scilicet ne pacis otio miles Christi lentescens incipiat obliuisci conluctationum suarum gloriosa certamina, ac securitatis inertia dissolutus praemiorum stipendiis ac triumphorum meritis defraudetur.

itaque si ad hos triumphorum gradus cupimus crescente uirtute conscendere, eodem quoque nos ordine oportet proeliorum inire certamina et primum cum apostolo dicere: sic pugno non quasi aerem uerberans, sed castigo corpus meum et seruituti subicio, ut hoc conflictu superato rursum dicere cum eo possimus: non est nobis conluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus principatus, aduersus potestates, aduersus mundi rectores tenebrarum rum harum, contra spiritalia nequitiae in caelestibus. aliter enim congredi illis nullo modo poterimus, nec spiritales pugnas merebimur experiri carnali deiecti conflictu et conluctatione uentris elisi, meritoque nobis ab apostolo cum exprobratione dicetur: temptatio uos non adpre-hendit nisi humana.

Igitur monachus ad pugnas interiorum certaminum cupiens peruenire hanc in primis cautionem sibimet indicat, ut 15] I Cor. 9, 26-27. 18] Eph. 6, 12. 25] I Cor. 1U, 13. ...1 aduersus potcstatesj et potestates A d Uulg. 3 nequitia LI 4 XVIII H athleta. G1L1 authletae H 7 sucoedet H etenim G\'SHLT: enim AG1 (in quo et s, l.) addicta quanto Å 8 tanta A 10 paucis Gx lentisens AH2 ditescens L1 13 hoc LI 14 nos quoque AHTv pręmiorum (sic) oportet L 15 certamena Gl 16 pugna Hx 17 rursus ALTv 18 possumus H1 20 potestates et aduersus H 21 nequitia HL1 24 meritoItaq∗ (q; traI.) L cum exprobratione ab apostolo A 25 dicetur AG1: dicitur G2HST dici*tur (it in ras.) L 26 XVIIII H 27 cautionem primis HT sibimet cautionem Ar non potus quicquam, non esus ulla oblectatione deuictus ante l stationem legitimam communemque refectionis horam extra mensam percipere sibimet prorsus indulgeat, sed ne refectione quidem transacta ex his praesumere sibi quantulumcumque permittat, similiter quoque canonicum somni tempus mensuramque custodiat. eodem namque studio istae sunt mentis amputandae lasciuiae, quo meretricationis uitium desecandum. qui enim gulae superfluos adpetitus inhibere non potuit, quomodo aestus carnalis concupiscentiae ualebit extinguere? et qui non quiuit passiones in propatulo sitas paruasque conpescere, quemadmodum occultas nulloque hominum teste prurientes moderatrice discretione poterit debellare? et idcirco per singulos motus et in quolibet desiderio robur animae conprobatur: quae si in minimis apertisque cupiditatibus superatur, quid in maximis ac fortioribus occultisque sustineat, unicuique sua. conscientia testis est.

Non enim nobis est aduersarius extrinsecus formidandus: in nobismet ipsis hostis inclusus est, intestinum nobis cotidie geritur bellum. deuicto eo omnia quae forinsecus sunt reddentur infirma ac militi Christi uniuersa pacata erunt et subdita. non habebimus aduersarium nobis extrinsecus metuendum, si ea quae intra nos sunt spiritui deuicta subdantur, nec solum nobis istud ieiunium uisibilium ciborum ad perfectionem cordis et corporis puritatem sufficere posse credamus, nisi fuerit huic animae quoque ieiunium copulatum.

habet namque et illa suos noxios cibos, quibus inpinguata etiam sine escarum abundantia ad luxuriae praerupta deuoluitur. detractatio cibus est eius, et quidem persuauis. ira etiam cibus est eius, licet minime lenis, ad horam tamen infelici eam esu pascens ac pariter 1 non esus non potus quicquam H ante stationem om. Å 5 permittit L1 post permittat in H cap. XX incipit somni AG (sed m Å eras.): omne HLT 6 eostodiat H istae sunt GHT: istae A haec est L 7 anputandae A amputanda lasciuia L meritricat. Hl 10 quieuit L1 11 quemammodum L teste in corde H 13 robor Gl H 15 ac] et A 16 conscientia sun A 17 non distinguit H 20 pacata, prima a in ras. HL sunt H 22 nos om. H 24 puritatem corporis H 26 ha.bundantia H 27 loioriae G1H1 diuoluitur Å detractio HLTv 28 equidem L etiam om. A: cf. VIII, 15. VIIII, 9. X, 2,1 29 et ad H letali sapore prosternens. inuidia cibus est mentis, uirulentis eam sucis corrumpens et prosperitate alieni successus iugiter miseram excruciare non desinens.

cenodoxia, id est uana gloria., cibus est eius, qui delectabili eam esca permulcet ad tempus, post uero uacuam omnique uirtute spoliatam reddit ac nudam, cunctis eam spiritalibus fructibus sterilem inanemque dimittens, ita ut non solum inmanium laborum faciat merita deperire, uerum etiam supplicia maiora conquirat. omnis concupiscentia et peruagatio cordis instabilis pastus quidam est animae, nonis escis eam nutriens, expertem uero caelestis panis ac solidi cibi in posterum derelinquens.

ab his itaque, quanta nobis est uirtus, sacratissimo ieiunio continentes utilem ^ habebimus commodamque obseruantiam ieiunii corporalis. labor enim carnalis spiritus contritioni coniunctus acceptissimum deo sacrificium dignumque sanctitatis habitaculum puris mundisque recessibus exhibebit ceterum si corporaliter ieiunantes perniciosissimis animae uitiis inplicemur, nihil nobis proderit carnalis adflictio pretiosiore parte pollutis, per eam scilicet substantiam delinquentibus nobis, qua efficimur habitaculum spiritus sancti.

non enim tam corruptibilis caro quam cor mundum habitaculum deo templumque spiritus sancti perficitur. oportet ergo exteriore homine ieiunante interiorem quoque similiter cibis noxiis temperare, quem praecipue exhiberi mundum deo, ut hospitem in se Christum recipere mereatur, beatus apostolus monet his uerbis: in interiorem, inquiens, hominem habitare- I tare Christum per fidem in cordibus uestris. 25] Eph. 3,16—17. 1 letalis opere H 3 desiiiit H eoenod. G 4 tabili eam esca ... pag. 100, 11 beatus lob extant in C 5 expoliatam L 6 cunctisque H 7 demittens C inanium C faciet Hl 9 quidem L 10 eam escis Å II panis om. A 14 contri∗∗tioni (ti eras.) Å 16 secessibuB LI 18 praetiosiori H poUutus GlHl polluta. H2r 19 quae efficitur A 20 non enim ... 21 spiritus sancti om, C corruptibilis] corporalis A 21 perficitur (t in ras. m. 2) L efficitur Av 22 exberiorein hominS ieiunante L ieiunantes C interiore CA cibis L: cibiis uel cibus C a cibis AGHTc cf. cap. 8 et 22 23 exhibere H 25 in ow. STc uerbis inquiens in interiori homine A (Cassianus uel ea tramlatio quam sequitur uerba εὶς τὸν ὲσω α̌νθρωπον iunxit cum sequentibus) 26 nostris AS1T

Nouerimus itaque nos idcirco laborem continentiae corporalis inpendere, ut ad puritatem cordis hoc possimus ie-iunio peruenire. ceterum labor nobis inpenditur in cassam, si hunc quidem contemplatione finis infatigabiliter sustentemus, finem uero, propter quem tolerauimus adtlictiones tantas, obtinere nequeamus, meliusque fuit interdictis escis animae temperasse quam uoluntariis minusque noxiis corporaliter ieiunasse. in his enim simplex et innoxia creaturae dei perceptio est, nihil per semet ipsam habens peccati, in illo uero primitus fratrum perniciosa deuoratio, de qua dicitur: noli diligere detrahere, ne ceris ?, et de ira atque inuidia beatus Iob: etenim stultum interficit iracundia, et paruulum occidit inuidia. simulque notandum, quod qui irascitur stultus, et qui inuidet paruulus iudicetur. ille namque non inmerito stultus pronuntiatur, uoluntarie sibi mortem hae stimulis incitatus inducens, et hic, dum liuet, paruulum minoremque se probat, dum enim inuidet, testatur maiorem esse eum, cuius prosperitate cruciatur.

Igitur eligendus est cibus non tantum qui concupiscentiae flagrantis aestus temperet minusque succendat, uerum etiam qui ad parandum sit facilis et quem ad coemendum oportuniorem uilioris pretii conpendium praestet quique sit con-uersationi fratrum usuique communis, triplex enim natm a est gastrimargiae, una quae canonicam refectionis horam praeueniri conpellit, alia quae tantummodo uentris ingluuie et saturitate quarumlibet gaudet escarum, tertia quae accuratioribus epulis 10]\tProu. 20,13 (LXX). 11] Iob 5, 2. 1 XXI H nouerimus... laborem euan, in C 2 possumus 2P 3 a nobis Lv inpendetur AG1 incassu C 4 contemplationis fine C 5 ad-flictiones . . . nequeamus om. L optinere A 6 non queamus H 8 nihil] nec J. 9 peecati] aliquid peccati A illo CALi: illo est H illa GIATo lOpernit. L 11 iob inquit G iob ait H 12 ira A 13 stultus est et H 14 inuidit H 16 indicens A hinc HlT libet GIIPLT probat illius cuius prosperitate A, mediis omissis 17 iuuidit U1 esse eum GLT: eum esse S esse H 19 XXII H elegendus H1 20 flagrantis AGST: flagrantes HL cf. 11,1\t21 sit om. H ad quem A 22 praeti H sit om. L 23 communus H1 est natura G 24 castrimargiae Lx praeuenire G7SHTv 25 tantum A inglubi§ H 26 adcuratioribus L1 accurationibus IP et esculentioribus oblectatur. ideoque aduersus eam necesse est monachum obseruantiam triplicem custodire, id est ut primum legitimum tempus absolutionis expectet, deinde ut castigatis, tertio ut qualibuscumque escis uilioribusque contentus sit.

quidquid autem extra consuetudinem praesumitur usumque communem, ut uanitatis et gloriae atque ostentationis morbo pollutum antiquissima patrum traditio notat. nec quemquam ex his, quos merito scientiae ac discretionis enituisse peruidimus uel quos ad imitandum gratia Christi uelut splendidissima luminaria omnibus praelocauit, esu panis, qui apud eos uilis habetur* ac facilis, abstinuisse cognouimus, nec eorum quempiam, qui hanc regulam declinantes praetermisso panis usu leguminum uel holerum seu pomorum refectionem sectati sunt, inter probatissimos habitum aliquando conspeximus, sed ne discretionis quidem aut scientiae gratiam consecutum.

non solum enim ceteris inusitatas escas expetere monachum non debere decernunt, ne uidelicet cursus eius uelut in propatulo cunctis expositus inanis factus ac uacuus cenodoxiae morbo depereat, sed nc ipsam quidem ieiuniorum castigationem communem cuiquam facile patefieri oportere pronuntiant, uerum quantum fieri potest contegi pariter et abscondi. aduentantibus autem fratribus magis humanitatis ac dilectionis offerri debere uirtutem, quam continentiae districtionem et cotidiani propositi rigorem manifestari probabilius censuerunt, nec quid uoluntas utilitasque nostra seu desiderii ardor exposcat adtendere, sed quod aduenientis requies uel infirmitas exigit praeponere et gratanter inplere.

Cum de Syriae partibus seniorum scita discere cupientes Aegypti prouinciam petissemus ibique tanta cordis 1 excolentioribus ALX 3 ubsolutionis tempus Å eispectet H 4 escU om. A contentis G1 5 quicquid AH2L aotem] euioi Âr: om. T consuitudinem A1 ti uauitatis et] uanae Hr 10 aput A 11 habeatur G1 habeatur H sustinuisse L 12 praetermissos panes L1 13 refectione L 17 uidellicet A 18 coenodoiiae GH cęnod. L 19 quidem AG: quoque HLTv 20 uerum] sed A 22 lutern] ducem A humilitatis A 23 destrictionem G1 praepositi L 28 XXIII H sIriM G1H 29 Mgyptii H prouintiam L petissimus H1 ubique L alacritate nos suscipi miraremur. ut nulla prorsus, sicut fueramus in Palaestinae monasteriis instituti, usque ad praestitutam ieiunii horam refectionis regula seruaretur, sed absque legitimis quartae sextaeque feriae, quocumque perrexissemus, cotidiana, statio solueretur, quidam seniorum percontantibus nobis, cur ita indifferenter apud eos praeterirentur cotidiana ieiunia, respondit: ieiunium semper est mecum, uos autem continuo dimissurus mecum iugiter tenere non potero. et ieiunium, licet utile sit ac necessarium, tamen uoluntarii muneris est ablatio,I opus autem caritatis inpleri exigit praecepti necessitas. itaque suscipiens in uobis Christum reficere eum debeo, deducens autem nos humanitatem eius obtentu praebitam districtiore ieiunio in memet potero conpensare. non enim possunt filii sponsi ieiunare, donec cum illis est sponsus: cum autem discesserit, tunc licito ieiunabunt.

Quidam seniorum, cum reficientem me ut adhuc paululum quid ederem hortaretur, iamque me dixissem non posse, respondit: ego iam sexies diuersis aduenientibus fratribus mensam posui hortansque singulos cum omnibus cibum sumpsi, et adhuc esurio, et tu primitus nunc reficiens iam te dicis non posse?

Uidimus alium in solitudine commorantem, qui numquam se soli sibi cibum indulsisse testatus est, sed etiam si per totos quinque dies ad eius cellam nullus e fratribus aduenisset, refectionem iugiter distulisse, donec sabbatorum uel dominico die deuotae congregationis obtentu procedens ad 11] cf, Matth. 10, 40. 13] Matth. 9,15. 2 palestinae codd. 3 regula Lx 4 porreximus H 5 percoDtantibus AGS2: percunctantibus S1HL 6 indeterenter H1 aput A 7 mecum est Å dimissiirus LI 9 uoluntali G1 10 inplere II impleri rell. 12 autem om. H uos deducere pum debeo humanitatem A humanitatis H eius om. W diBtrictioue G1 districtiori G\' districtionem ieiunii H 13 miinet H1 memet ipso Lo fili G1 14 lugero H cum Uulg. 15 ieiunabunt GHLv: iciunabo AST 16 XXIIII H reficiente L pauloluin G1 17 dixisse G1 dixisse non possem LI 19 adposui L Kutusi A 21 XXV H et alium H 22 aolo (o alt. in ras ) 1x cibum aibi. L indulsisae cibum H 23 totus H1 24 detullisse H1 sabbato GILc 25 dominica L deuote defectae H eclesiam A ecclesiam peregrinorum quempiam repperisset, quem exinde reducens ad cellam consorte eo refect.ionem corpori non tam suae necessitatis obtentu quam humanitatis gratia causaque fratris adsumeret. itaque ut norunt aduentu fratrum indifferenter soluere cotidiana ieiunia, ita discedentibus eis refectionem ob illos indultam continentia maiore conpensant, perceptionem cibi paruissimi acriore castigatione nec sola panis, sed etiam somni ipsius deminutione durius exigentes.

Apud senem Paesium in heremo uastissima commorantem cum senex Iohannes magno coenobio ac multitudini fratrum praepositus aduenisset, et ab eodem uelut antiquissimo sodali perquireret, quidnam per omnes quadraginta annos, quibus ab eodem separatus in solitudine minime a fratribus interpellatus est, egisset, numquam me sol, ait, reficientem uidit. et ille, nec me, inquit, iratum.

Eundem senem cum alacrem tamquam ad propria transmigrantem in extremo iam anhelitu positum anxii fratres circumuallantes suppliciter precarentur, ut aliquod eis memoriale mandatum uelut hereditarium quoddam legatum relinqueret, per quod possent ad perfectionis culmen praecepti conpendio facilius peruenire, ingemescens ille: numquam, ait, meam feci uoluntatem nec quemquam docui quod prius ipse non feci.

Uidimus senem Macheten nomine a turbis fratrum eminus commorantem hanc a domino gratiam diuturnis precibus inpetrasse, ut, quotquot diebus ac noctibus agitaretur conlatio spiritalis, numquam somni torpore penitus laxaretur. si quis uero detractationis uerbum seu otiosum temptasset 1 reperisBct L 2 cellulam Gv corpori AGT: corporis HLv A adoentus LI in aduentu Av 5 discendentibus Lx 6 maiori H 7 paruissimi cibi A acriori II 8 summa H diminutione GH 9 XXVI H aput A pessium H pelusium L tO iohannis Hl coesubio H1 multitudine Hl 12 sodale v 13 seperatus LI spparatus e G2 14 est H: om. AGLc 15 iuquid A 16 XXVII H 17 in om. A ancxii H 20 possint G 21 mgemesceus SL1: ingemiscens AGHL2v ait numquam L 22 quicquam H3 ipse prius noo fecerim L 23 XXVIII H h machetea A: machetem GHTo macentem L 24 commanentem A 25 quodquod AHl ageretur L 26 laieretur H] 27 uero quis A detractationis AG1H1: detrectotionis H2 detractionis G2LTv 4 inferre, in somnum protinus concidebat, ac ne usque ad aurium 1 quidem eius pollutionem uirus obloquii poterat peruenire.

Hic idem senex cum institueret nos neminem diiudicare debere, intulit tria fuisse in quibus discusserit uel reprehenderit fratres, quod scilicet uuam sibi nonnulli paterentur abscidi, quod haberent in cellulis sagum, quod oleum benedicentes exposcentibus saecularibus darent, et haec omnia se incurrisse dicebat. nam aegritudinem uuae contrahens tamdiu, inquit, eius languore distabui, donec tam doloris necessitate quam seniorum omnium adhorta-tione conpulsus abscidi eam permitterem.

cuius etiam infirmitatis obtentu sagum quoque habere coactus sum. oleum etiam benedicere ac supplicantibus dare, quod prae omnibus execrabar, utpote iudicans illud ex magna cordis praesumptione descendere, circumdantibus me repente saecularibus multis ita constrictus sum, ut alias eos euadere nullatenus possem, nisi a me summa ui et obtestationibus extorsissent, ut oblato ab eis uasculo manum meam inpresso crucis signaculo superponerem: itaque se credentes benedictionis oleum consecutos tandem me aliquando relaxarunt.

quibus mihi manifeste conpertum est isdem causis ac uitiis monachum obligari, in quibus de aliis iudicare praesumpserit. oportet enim unumquemque semet ipsum tantummodo iudicare et circumspecte cauteque in omnibus custodire, non aliorum conuersationem uitamque discutere, secundum illud apostoli praeceptum: tu autem quid iudicas fratrem tuum? suo domino stat a.ut cadit., et: nolite iudicare, ut non iudicemini: in quo enim iudicio iudicaueritis iudicabimini.

praeter hanc enim quam diximus causam etiam ob hoc iudicare de aliis periculosum est, quod ignorantes uel necessitatem uel 25] Rora. 14,10 et 4. 26] Matth. 7,1-2. I i 1 aomnium HI 3 XXVIIII H instnieret A instituerit H1 minern diiudicare ... §. 2 saecnlaribus multis desunt in Å deiudicare H1 7 et iu haec HLT 9 inquid G1H 11 huius H optentu L 13 eisecrabar L utpute GH1L1 14 discendere Hl 15 nullatenus euadere Hx 16 possim AGH1 17 iopraeao H 19 rue om. A relaxerunt H1 20 isdem G2L: hisdem reU. 21 inplicari A 24 illut A ^25 antem quia es qui iudicas h 27 iudicabimini] iudicabitur de uobis H t 28 iudicare ob hoc II rationem, qua illi haec in quibus offendimus aut recte coram deo aut ueniabiliter agunt, inuenimur eos temere iudicasse et per hoc admittimus non leue peccatum, secus quam oportet de nostris fratribus aliquid sentientes.

Hic idem senex otiosarum fabularum diabolum esse fautorem ac spiritalium conlationum inpugnatorem semper exsistere his declarauit indiciis. nam cum fratribus quibusdam de rebus necessariis ac spiritalibus disputaret, eosque uideret Lethaeo quodam sopore demergi nec posse ab oculis suis pondus somni depellere, otiosam repente fabulam introduxit. ad cuius oblectationem cum eos euigilasse confestim atque erectas aures suas habere uidisset, ingemescens ait: nunc usque de rebus caelestibus i Poquebamur, et omnium uestrum oculi letali dormitione deprimebantur: at cum otiosa fabula intromissa est, omnes expergefacti torporem somni dominantis excussimus. uel ex hoc «rgo perpendite, quisnam conlationis illius spiritalis fuerit inpugnator aut quis huius infructuosae atque carnalis insinuator exsistat. ille etenim esse manifestissime deprehenditur, qui malis adgaudens uel istam fouere uel illam inpugnare non desinit.

Nec minus hoc quoque opus fratris erga puritatem sui cordis intenti et erga contemplationem diuinam ualde solliciti commemorari necessarium reor. qui, cum ei post annos quindecim patris ac matris amicorumque de prouincia ponti conplures epistulae delatae fuissent, accipiens grandem fasciculum litterarum diuque apud semet ipsum uoluens: quantarum, inquit, cogitationum causa erit mihi harum lectio, quae 2 dño H uecialiter Lv 4 sentiendum L 5 XXX H diabulum Hl 6 erpugnatorem L existere (G2HL2 8 diKputare L letheo codd. a 9 quoddam Lt dimergi L 10 huius H 11 crectas ceruioes auresH 12 ingemiscens AGHL2v (non S) huc usque A 13 dormiUtione HTr depremebantur A depraemebantur Hl 15 somnii dominantes L1 dormitantes H 16 quis H spiritalis om. Å 18 existat GIRL etenim GLv: enim AHT 20 desinot AG1 21 XXXI H quoque hoc L1v quoque (hoc eraa.) L* 23 commemorare 8. I. L, et c 24 prouintia L 25 pontico (o altera in a nmtat.) plures H ouplnres Lx epistolae G2HL 26 aput A 27 inquid AH k me uel ad inane gaudium uel ad tristitias infructuosas inpellent.

quot diebus horum recordatione qui scripserant intentionem pectoris mei a proposita contemplatione reuocabunt post quantum temporis digerenda est haec mentis concepta confusio quantoque labore rursus iste tranquillitatis reparandus est status, si semel animus litterarum permotus affectu eorumque recensendo sermones ac uultus, quos tanto tempore dereliquit, iterum eos reuisere ipsisque cohabitare animo ac mente coeperit interesse. quos profecto corporaliter deseruisse nihil proderit, si corde eos incipiat intueri ac memoriam, quam saeculo huic renuntians quisque uelut mortuus abdicauit, reuiuiscens eidem rursus admiserit.

haec uoluens in suo pectore non solum nullam resoluere epistulam definiuit, sed ne ipsum quidem fasciculum resignare, ne scilicet eorum qui scripserant uel nomina recensendo uel uultus recordando a spiritus sui intentione cessaret. itaque, ut eum constrictum susceperat, igni tradidit concremandum: ite, inquiens, cogitationes patriae, pariter concremamini nec me ulterius ad illa quae fugi reuocare temptetis.

Uidimus etiam abbatem Theodorum, summa sanctitate et scientia praeditum non solum in actuali uita, sed etiam notitia scripturarum, quam ei non tam studium lectionis uel litteratura mundi contulerat quam sola puritas cordis, siquidem uix ipsius quoque Graecae linguae perpauca uerba uel intellegere posset uel proloqui. hic cum explanationem cuiusdam obscurissimae quaestionis inquireret, septem 1 inanom Lx impellat L 2 quod AH1 recordationes H recordatione L1 qui ... intentionem om. L scribserunt A 4 digeurenda H 5 quantoque ... est status om. Å 6 status est L post semel rasura 1-2 litt. in Å eorum quoque H 7 recensendos LI dereliquid A dereliqui HT dereliquit, t in ras. 3-4 litt. L 8 iterum interdum H in ipsisque H animo QSHLT: et animo Av et mente H 9 coepero L profecto quos L 11 scfo G mortuos H1 reuiuescens S 12 eandem L2v ammisserit L 13 reuoluere Å epistolam G2H2L diffiniuit Hx 14 designare Å scribserunt Å scripti erant L 15 ab L sui om. A 16 susciperat AG1H1 18 nec] ne L temptatis Hl 19 XXXII H 20 et scientia AHT: ac scientia L ac perfecta scientia G cf. Coral. VII, 1 init. in om. H 21 scribturarum Å tam] tantum A 22 quã∗m (non tu eras.) Å 23 graecae quoque Å 24 possit AHL diebus ac noctibus in oratione infatigabilis perstitit, donec solutionem propositae quaestionis domino reuelante cognosceret.

Hic ergo quibusdam fratribus admirantibus tam praeclarum scientiae eius lumen et ab eodem quosdam scripturarum sensus inquirentibus ait, monachum scripturarum notitiam pertingere cupientem nequaquam debere labores suos erga commentatorum libros inpendere, sed potius omnem mentis industriam et intentionem cordis erga emundationem uitiorum carnalium detinere, quibus expulsis confestim cordis oculi sublato uelamine passionum sacramenta scripturarum naturaliter contemplarentur, siquidem nobis non, ut essent incognita uel obscura, spiritus sancti gratia promulgata sint, sed nostro uitio uelamine peccatorum cordis oculos obnubente reddantur obscura: quibus rursum naturali redditis sanitati ipsa scripturarum sanctarum lectio ad contemplationem uerae scientiae abunde etiam sola sufficiat, nec eos conmentatorum institutionibus indigere, sicut oculi isti carnales ad uidendum nullius egent doctrina, si modo fuerint a suffusione uel caligine caecitatis inmunes. ideo namque et tanta uarietas erroresque inter ipsos exorti sunt, quod plerique, minime erga purgationem mentis adhibita diligentia prosilientes ad interpretandum eas, pro pinguedine uel inmunditia sui cordis diuersa atque contraria uel fidei uel sibimet sentientes ueritatis lumen conprehendere nequiuerunt.

Hic idem cum inopinatus ad meam cellulam intempesta nocte uenisset, quidnam rudis? adhuc anachoreta solus agerem paterna curiositate latenter explorans, meque ilico finita 1 orationem A infatigabili L perstetit G1L1 8 XXXI11 H 4 scribturarum A 5 sensus... scriptnrarum om. L1H scribturarum A 8 emendationem A1 H 9 oculis GL 10 scribturanun A uelut naturaliter incipient contemplari Av cf. praef. §. 6 11 contēpl∗∗entur L ut non H 12 sunt Hv 18 oculis H1 obnubentem LI redduntur H2r 14 scribturarum A sanctarum scriptursrum L 16 babunde H suffici∗t (a eras.) H nee his eos H commentorum A 19 et om. L inter ipsos tractatorea G2 erroresqueembages. inter ipsos . exorte̜ sunt (errorisque corr. m. 2) L 21 pinguedine G2LТ2: pinguidine AG1T pinguitudiue H 22 cordis sui Av adque H uel fidei uel om. A 23 nequierunt H1 24 XXXIIII II idem AG1HT: idem senex L idem theodorus G1Sv iuopinatis G1 cellami Å 25 anachorita AL1 26 me H uespertina sollemnitate incipientem fessum corpus iam reficere et incubantem psiathio repperisset, protrahens intimo corde suspiria meoque me uocitans nomine: quanti, inquit, o Iohannes, hora hac deo conloquuntur eumque in semet ipsis amplectuntur ac retinent: et tu fraudaris tanto lumine, inerti sopore resolutus? et quoniam nos ad huiusmodi narrationem deuM-tere patrum uirtutes et gratia prouocarunt, necessarium reor memorabile opus caritatis, quam summi uiri Archebi humanitate sumus experti, huic uolumini commendare, quo puritas continentiae operi caritatis inserta propensius enitescat pulchra uarietate distincta. etenim tunc ratum deo ieiunii munus efficitur, cum hoc fructibus caritatis fuerit consummatum.

Itaque cum de Palaestinae monasteriis ad oppidum Aegypti, quod Diolcos appellatur, rudes admodum uenissemus ibique plurimam turbam coenobii disciplina constrictam et optimo ordine monachorum, qui etiam primus est, institutam mirifice uideremus, alium quoque ordinem, qui excellentior habetur, id est. anachoretarum, cunctorum praeconiis instigati sagacissimo corde uidere properauimus. hi namque in coenobiis primum diutissime commorantes, omnem patientiae ac discretionis regulam diligenter edocti et humilitatis pariter ac nuditatis uirtute possessa atque ad purum uitiorum uniuersitate consumpta, dirissimis daemonum proeliis congressuri penetrant heremi profunda secreta.

huius igitur propositi uiros conperientes citra Nili fluminis alueum commorari in loco, qui uno latere eodem flumine, alio maris uastitate circumdatus insulam reddit nullis aliis quam monachis secreta expetentibus habitabilem 11] cf. Esai. 58, 6. 1 sollempn. H 2 repperisspt psiatbio G (non S) psiatio reperisset L imo Av cordis L 3 meoque om. H inquid AW o om. H iohannis JP 4 loquuntur G1 conlocuntur L 5 inortis opere . solutus L 7 diuertere AG2H2L2v prouocauerunt H procurarunt L 8 memoriale AH memoriabile T archebii GL1 9 hurailitate A commendere W 11 ueritate L districta Hl gratuin HLTv 18 XXXV H palestinae codd. 14 dinlcus H deulchos L ammodum L 16 obtimo H instituta AL 17 uideriimis H 18 anachoritaruni AHLI 19 hii G1H 20 primum om. Ã in omnem G3S 22 adque HL1 23 doemonum Gl 24 ac secreta H 25 circa Lv 26 circumdatos insolam H1 inde rwldit H (nec enim cuiquam culturae aptam esse eam salsitas soli ac sterilitas patitur harenarum), ad hos, inquam, summo desiderio festinantes ultra modum sumus labores eorum, quos contemplatione uirtutum et amore solitudinis tolerant, admirati. nam ipsius aquae tanta penuria constringuntur, ut tali eam diligentia scrupuloque dispensent, quali nemo frugalissimorum speciem pretiosissimi uini conseruat et parcit. tribus namque milibus uel eo amplius eam de praedicti fluminis alueo necessariis usibus aduehunt, quod tamen interuallum harenosis diuisum montibus laboris difficultate grauissima duplicatur.

His igitur uisis cum imitationis eorum nos ardor accenderet praedictusque Archebius probatissimus inter eos humanitatis nos gratia ad suam cellulam pertraxisset, explorato desiderio nostro confinxit se de eodem loco uelle discedere ac nobis cellulam suam uelut exinde migraturus offerre, sese id facturum, etiamsi minime adfuissemus, adfirmans. quam rem nos et desiderio commorationis accensi et adsertionibus tanti uiri indubitatam commodantes fidem libenter amplexi cellam cum omni supellectili utensilibusque suscepimus. itaque religiosa potitus circumuentione paucis diebus, quibus construendae cellae pararet inpendia, de loco discedens, reuersus post haec aliam sibi summo labore construxit quam rursum non longo post tempore superuenientibus fratribus eodemque desiderio cupientibus ibidem commorari simili caritatis mendacio circumuentis cum uniuerso tradidit instrumento. ipse uero erga opus caritatis infatigabilis perseuerans tertiam sibi cellam, in qua commaneret, extruxit.

Operae pretium mihi uidetur aliud quoque eiusdem uiri caritatis opus memoriae tradere, quo nostrarum partium 1 salis H solis L 2 sterelitas G1H1 inquam] etiam L 5 tantae H1 7 conseruet H parcat H2 8 uel] et A 9 iter uallum L* diuisis H 11 XXXVI H uiris uisis H Imitationes L1 13 suum H1 14 confixit H1 15 cellam AL offerret Å 16 si etiam L adfuisemus H quamobrem AH 17 prius et om. Å 18 adcommodantes A (v) 19 auppaUectili G \' supelectili H suppellectile L suscipimus H relegiosa Gl 20 potitus Sev : potius AGSIHLT circumuentionem G* 22 rursus L1 24 meudatio GIL 27 cο̄moraret∗∗ (ur eras.) L instruxit AHT 28 XXXVI (sic) H aliut Å eius Å 29 nutrarum A1 IIII. Cam. i. 15 monachi non solum continentiae rigorem, uerum etiam sincerissimum retinere dilectionis affectum unius eiusdemque uiri instituantur exemplo. hic namque non ignobili oriundus familia \' ad monasterium, quod a praedicto oppido ferme quattuor milibus distat, mundi huius ac parentum affectione contempta a puerilibus annis aufugit. ubi ita uitae suae omnem exegit aetatem, ut numquam prorsus per totos quinquaginta annos non solum uicum, ex quo egressus est, nec fuerit ingressus nec uiderit, sed ne cuiusquam quidem feminae uel ipsius matris suae conspexerit uultum. interea pater morte praeuentus centum solidorum debitum dereliquit. cumque hic esset omni inquietudine penitus alienus, utpote qui uniuersis facultatibus paternis esset extorris, a creditoribus tamen inquietari uehementer conperit matrem.

tum hic ab euangelico illo rigore, quo antehac in statu prospero parentibus constitutis nec patrem se in terra norat habuisse nec matrem, pietatis consideratione mollitus ita se habere credidit matrem eique subuenire festinauit oppressae, ut nihil a proposita districtione laxaret. intra monasterii namque claustra perdurans soliti operis pensum sibimet triplicari poposcit, et ibi per totum anni spatium diebus pariter noctibusque desudans debiti modum operis sudore partum creditoribus soluens matrem omni inquietudinis iniuria liberauit, ita eruens eam debiti sarcina, ut nihil de propositi rigore piae necessitatis obtentu pateretur inminui: ita districtionem solitam custodiuit-; diuit, ut nequaquam pietatis opus maternis uisceribus denegaret, quam pro Christi caritate prius despexerat, pro eius rursum pietate cognoscens.

Cum frater nobis optime carus nomine Symeon, penitus Graeci sermonis ignarus, e partibus Italiae commeasset, 1 rigore L 4 IIII G 5 a om. H 6 ibi H ezigit H 7 -L- G 9 nec L conspexit A uultum conspexerit L 11 dereliquid ÅL derelinquit H1 12 utpute G1H1L1 paternis facultatibus Av 18 conperit GHLT: ubi conspeiit A 14 hic om. A antehaec H ante Lx in om. H 16 nouerat HL2r 17 eique ita A 18 deatrictione L 19 solitum Å 21 partum AG: paratum HJLT 23 sarcinam LI piae om. H necessita∗∗s (ti eras.) pietatis H 24 destrictionem Gl 25 ut om. L\' pietatis om. L 26 et quam A dlspezerat Hx 28 XXXVIII (sic) H obtime H simeon H 29 grecis L1 ex L commiasset H1 quidam seniorum, erga eum utpote peregrinum caritatis opus quodam redhibitionis colore cupiens exhibere, inquirit ab eo cur otiosus sederet in cella, per hoc coniciens eum tam otii peruagatione quam penuria necessariarum rerum diutius in ea durare non posse, certus neminem posse inpugnationes solitudinis tolerare nisi eum, qui propriis manibus uictum sibimet fuerit parare contentus.

quo respondente nihil se nec nosse nec praeualere ei his quae illic exercebantur a fratribus operari praeter librariam manum, si tamen ullus in Aegypti regione Latinum codicem usui esset habiturus, tum ille tandem nanctus occasionem, qua posset desideratum pietatis opus uelut debiti colore mercari, ex deo haec inuenta est, inquit, occasio: nam olim quaerebam qui apostolum Latinum hac mihi manu perscriberet. etenim habeo fratrem militiae laqueis obligatum et adprime Latinis instructum, cui de scripturis sanctis aliquid ad legendum aedificationis eius obtentu transmittere cupio.

itaque Symeone hanc occasionem uelut ex deo oblatam sibi gratanter suscipiente senex quoque colorem, cuius praetextu pietatis opus libere posset inplere, libentius amplexatus confestim non solum uniuersas ei necessitates sub obtentu mercedum totius anni conuexit, uerum etiam membranas et utensilia quae ad scribendum necessaria erant conportans recepit post codicem scriptum, nullis usibus uel commodis profuturum (quippe uniuersis in illa regione notitia linguae huius penitus ignaris) praeter id quod hac subtilitate sumptuque prolixiore mercatus est, quemadmodum et ille sine confusionis uerecundia merito laboris et operis sui necessaria uictus 1 utpute H1L1 2 reddibitionis G redibitionis IPL 8 conitiens G1 5 cetus] certas enim L inpugnationis G1 6 tollerare G1L 7 praepaare H nil L posse BLI 8 praeualere] scire H 9 nullus AH1L1 10 nactus G1H2L 11 occasione A qua LI possit AHL 12 inquid AW 13 latinum hac codd : Latina v transscriberet L 15 scribturis A 16 optentu G1 17 symeonem A simeone H 18 sub cuius Ãr huius H 19 pietatis opus caritatis H possit AH1L inplere d: implere rell libenter AL amplexatus AGL : amplerus HTv 20 necessitatis H1 21 mercedem H1L1 mercedia H2 22 recipit Hx 23 Bcribtum Å 24 huius linguae G 25 ignarus LI suptilitate H 26 proliiiori H quemammodum L confusione L 27 opersui Å 16*. alimenta perciperet, et ipse suae munificentiae pietatem tamquam debiti necessitate conpleret: eo abundantius mercedem sibi conquirens, quo ambitu maiore peregrino fratri non solum uictus necessaria, uerum etiam operis instrumenta et operandi occasionem pariter contulisset.

Sed quoniam in loco, ubi de ieiuniorum et continentiae rigore dicere aliquid proposuimus, adfectio et opera caritatis uidentur admixta, rursum ad propositum reuertentes quoddam puerorum aetate, non sensu, factum memorabile opusculo huic inseremus. nam cum ultra omnem admirationem ficus quidam de Mareotae Libyae partibus uelut rem ante in loco non uisam abbati Iohanni oeconomo in heremo Sciti detulisset, qui dispensationem ipsius ecclesiae temporibus beati Pafnutii presbyteri ab eodem sibi creditam gubernabat, hic confestim eas ad senem quendam, qui in interioribus deserti mala ualitudine laborabat, per duos adulescentulos misit: siquidem decem et octo milibus longe ab ecclesia commanebat.

qui pomis acceptis cum ad praedicti senis tenderent cellam, quod ibi perfacile solet etiam senioribus euenire, infusa repente densissima nebula tramitem recti itineris perdiderunt. cumque tota die ac nocte discurrentes per auiam heremi uastitatem nequaquam potuissent aegrotantis cellulam repperire, tam itineris lassitudine quam inedia sitique confecti fixis genibus in orationis officio spiritum domino reddiderunt.

qui post haec uestigiorum suorum indiciis diutissime perquisiti, quae in locis illis harenosis tamquam niuibus inpressa signantur, donec ea uel leui uentorum flatu tenuis harena discurrens rursus operiat, inuenti sunt ficus intactas ut 2 necewitatem A habund. H1 3 quo GSSL*: quod AG1HL1 6 XXXVIIII H 7 rigorem LI dicere om. G 9 memoriale H 10 inserimus A inseramus L ammirationem L 11 mareotf (mareote H) libig partibus HT(v): mareote GL (om. Libyae partibus) lybiae partibus A (om. Mareotae) non nisam in loco Å 12 sciti H1: adtii AGXH2 scitii G7 scithii LT intulisaet A 13 eclesiae A pafhnutii L pVn G presbiteri L 14 cufestim L 15 deserto LI 16 adulisoentulos AG1H1 adolescentulos GsL decim Lx X et VIII G 17 eclesia Å 19 senioribus deserti uastitate euenire H infussa H1 20 ac] et Av 22 oellolam L1 reperire GIL 24 suoram om. GL fort. recte indicis H1 86 inpraesa H 27 arena Å acceperant reseruasse, eligentes scilicet animam magis quam fidem depositi prodere uitamque potius amittere temporalem quam senioris uiolare mandatum.

Adhuc unum beati Macari proferetur nobis salutare mandatum, quo libellum ieiuniorum et continentiae tanti uiri claudat sententia. ita inquit debere monachum ieiuniis operam dare ut centum annis in corpore commoraturum, ita motus animi refrenare et iniuriarum obliuisci tristitiasque respuere, dolores quoque ac detrimenta contemnere tamquam cotidie moriturum. in illo namque utilis est prudensque discretio, aequali monachum «listrictione faciens semper incedere nec permittens sub occasione debilitati corporis de arduis ad perniciosissima praerupta deuolui, in hoc uero magnanimitas salutaris, quae ualeat non solum quae uidentur prospera mundi praesentis despicere, uerum etiam aduersis tristibusque non frangi et ea uelut parua nullaquo contemnere, illic habens defixum iugiter suae mentis intuitum, quo cotidie singulisque momentis accersiendum esse se credit.

Secundum nobis traditione patrum aduersus spiritum fornicationis certamen est, longum prae ceteris ac diuturnum et perpaucis ad purum deuictum, inmane bellum et quod, Cum a primo tempore pubertatis inpugnare incipiat hominum genus, non nisi prius cetera uitia superentur extinguitur. duplex namque est obpugnatio gemino armata uitio consurgens ad proelium. et idcirco similiter ei gemina est acie resistendum, siquidem, ut morbo carnis animaeque concretum uires adquirit, ita nisi utrisque pariter dimicantibus nequeat debellari. nec enim sufficit solum corporale ieiunium ad conquirendam uel possidendam perfectae castimoniae puritatem, nisi praecesserit contritio spiritus et oratio contra hunc inmundissimum spiritum perseuerans, dein continuata meditatio scripturarum, huicque fuerit scientia spiritalis adiuncta, labor etiam opusque manuum, instabiles cordis peruagationes cohercens ac reuocans, et ante omnia fundata fuerit humilitas uera, sine qua nullius penitus uitii poterit umquam triumphus adquiri. 1 Qui finis uerae owi. T ac HLT: et A 2 quemammodum L statum] sue statum L possumua T 5 sit om. L 6 remedium H perfecte T posse H 7 permanere. Finiunt capitula de spu foniicationis A Erpliciunt capitula de libro VI. L: um, GH Inoj liber Å Incipit de spiritu foroicationis liber sextus G Incipit textus eiusdem libri L nihil inscriptum in H ]0 I deest in L nobis] nobis ceitamen est A traditionem HLI aduersum T 11 certamen est om. A 14 prius om. A 16 praeliuui H ei om. H 17 adquiret HIS 18 utriusque A demicantibus L 19 solum ad om. A ad quirendam H 20 praecesserit... 21 oratio om. G processerit L u 22 dein GHT: deinde A debinc L continu* L scribturarum AG1 24 inatabilis AL cohercens HLT: coercena AG reṇο̣ụạụṣ H 25 nullus L