The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Oblatrantem te et aduersus Deum qui unus et uerus est ore
sacrilego et uerbis impiis obstrepentem frequenter, Demetriane,
contempseram uerecundius et melius existimans errantis inperitiam
silentio spernere quam loquendo dementis insaniam prouocare.
nec hoc sine magisterii diuini auctoritate faciebam, cum
scriptum sit: in aures inprudentis noli quicquam dicere,
ne quando audierit inrideat sensatos sermones
tuos, et iterum: noli respondere inprudenti ad
inprudentiam eius ne similis fias illi, et sanctum quoque
iubeamur intra conscientiam nostram tenere nec inculcandum
porcis et canibus exponere loquente Domino et dicente: ne dederitis
sanctum canibus neque miseritis margaritas
uestras ante porcos, ne inculcent eas pedibus suis.
nam cum ad me saepe studio magis contradicendi quam uoto
discendi uenires et clamosis uocibus personans malles tua inpudenter
ingerere quam nostra patienter audire, ineptum uidebatur
congredi tecum, quando facilius esset et leuius turbulenti maris
odd. R) WRMB; AD DEJfETEIANVM
Lactantius imtit. V c. 4, ADVERSVS DEMETBIANVM Hieronymus ad Ma-
gnum epist. 83 2 et W 8. I. m. 2, om. M 3 obstrepentem te M
4 contempsi ex contempsere B m. 2 et] ac e 5 silentius Ml 6 hoc
JH 8. I. m. 2 magisterio BM diuinae auctoritatis M, diuini et nominis
auctoritate v 7 scriptum sit ex scripsit W m. 2 8 insensatos B
9 iterum dicit M 10 inprouidentiam B illi fias W 14 inculcent
JRMBV, conculcent W pedibus suis WRMBV, pedibus et conuersi elidant
uos v 16 personans] perstrepens V inprndenter B 17 gerere
W 18 esse B turbnlentis B
coercere. certe et labor inritus et nullus effectus offerre
lumen caeco, sermonem surdo, sapientiam bruto, cum nec sentire
brutus possit nec caecus lumen admittere nec surdus audire.
Haec considerans saepe conticui et inpatientem patientia uici,
cum nec docere indocilem possem nec impium religione comprimere
nec furentem lenitate cohibere. sed enim cum dicas
plurimos conqueri et quod bella crebrius surgant, quod lues,
quod fames saeuiant, quodque imbres et pluuias serena longa
suspendant nobis imputari, tacere ultra non oportet, ne iam non
uerecundiae, sed diffidentiae esse incipiat quod tacemus, et dum
criminationes falsas contemnimus refutare, uideamur crimen
agnoscere. respondeo igitur et tibi, Demetriane, pariter et
ceteris quos tu forsitan concitasti et aduersum nos odia tuis maledicis
uocibus seminando comites tibi plures radicis adque originis
tui pullulatione fecisti: quos tamen sermonis nostri admittere
credo rationem. nam qui ad malum motus est mendacio
fallente multo magis ad bonum mouebitur ueritate.
Dixisti per nos fieri et quod nobis debeant inputari omnia ista
quibus nunc mundus quatitur et urguetur, quod dii uestri a
nobis non colantur. qua in parte qui ignarus diuinae cognitionis
et ueritatis alienus es illud primo in loco scire debes senuisse
iam saeculum, non illis uiribus stare quibus prius steterat nec
uigore et robore ipso ualere quo antea praeualebat. hoc etiam
nobis tacentibus et nulla de scripturis sanctis praedicationibusque
diuinis documenta promentibus mundus ipse iam loquitur et occasum
sui rerum labentium probatione testatur. non hieme nutriendis
seminibus tanta imbrium copia est, non frugibus aestate
Rl 2 affectus W1 efferre W 4 posset WlB (possit
brntus M) lumen adm.] nidere M 5 patientiam MlR 6 compri-.
merem — cohiberem W 8 et om. Mv 9 seninnt W quotq. imbrea.
B, imbres quoque M pluuiae M 12 refntare) reputare expunctum
WI R 14 forsitam
Christianis inputas quod minuantur singula mundo senescente.
quid si et senes inputent christianis quod minus ualeant in senectute,
quod non perinde ut prius uigeant auditu aurium, cursu
pedum, oculorum acie, uirium robore, suco uiscerum, mole
membrorum, et cum olim ultra octingentos et nongentos annos
uita hominum longaeua procederet, uix nunc possit ad
Wl solita WR, soli.. B (Zitterae euanuerunt),
solis tanta v fragIantia W uerna de SWBV, uemante Baluzitts ex
4 codd. recepit sua
Quod autem crebrius bella continuant, quod sterilitas et fames
sollicitudinem cumulant, quod saeuientibus morbis ualitudo
frangitur , quod humanum genus luis populatione uastatur, et
hoc scias esse praedictum in nouissimis temporibus multiplicari
mala et aduersa uariari et adpropinquante iam iudicii die magis
ac magis in plagas generis humani censuram Dei indignantis
accendi. non enim, sicut tua falsa querimonia et inperitia ueritatis
ignara iactat et clamitat, ista accidunt, quod dii uestri a
nobis non colantur, sed quod a uobis non colatur Deus. nam cum
ipse sit mundi dominus et rector et cuncta arbitrio eius et nutu
gerantur nec quicquam fieri possit nisi quod aut fecerit aut fieri
ipse permiserit, utique quando ea fiunt quae iram Dei indignantis
ostendunt non propter nos fiunt a quibus Deus colitur, sed
delictis et meritis uestris inrogantur, a quibus Deus omnino nec
quaeritur nec timetur nec relictis uanis superstitionibus religio
uera cognoscitur, ut qui Deus unus est omnibus unus colatur ab
omnibus et rogetur.
Ipsum denique audi loquentem, ipsum uoce diuina instruentem
nos et monentem: Dominum Deum tuum [inquit]
W 2 crescant Rv senectute Rv 3 incepit Wl natiuitas
ipsa W 4 nunc om. W 5 mirari ex minari Sm. 2 6 coepisse
deficere WRv quando totus ipse iam mundus WRv sit et] citet R
7 finem SR 8 contineant Wl 9 **cumulant W (et eras.) 12 uariari]
uaria grassari fort. diem R 13 indignandis R, ingignantis W\'
15 iactat ponit post querimonia J2 16 colatur] colitur fort. 17 arbitrii
R 18 gerantura Sl 20 a add. W\' 21 uestris et meritis inrogatur
R 22 queritur WR, colitur S; cf. p. 359, 23 religio ex relicto
R 26 et] et mo nos et S, pariter ac v inquit adorabis S, adorabis
inquit WRv
alii absque me, et iterum: nolite ambulare post deos
alienos ut seruiatis eis et ne adoraueritis eos: et
ne incitetis me in operibus manuum uestrarum ad
disperdendos uos. propheta item sancto Spiritu plenus contestatur
et denuntiat iram Dei dicens: haec dicit dominus
omnipotens: eo quod domus mea deserta est, uos
autem sectamini unusquisque in domum suam, propterea
abstinebit caelum a rore et terra subtrahet
procreationes suas, et inducam gladium super terram
et super frumentum et super uinum et super
oleum et super homines et super pecora et super
omnes labores manuum eorum. item propheta alius repetit
et dicit: et pluam super unam ciuitatem et super
unam non pluam. pars una compluetur et pars super
quam non pluero arefiet. et congregabuntur duae
et tres ciuitates in unam ciuitatem potandae aquae
causa nec sic satiabuntur: et non conuertimini ad
me, dicit Dominus.
Indignatur ecce Dominus et irascitur et quod ad eum non
conuertamini comminatur: et tu miraris aut quereris in hac obstinatione
et contemptu uestro, si rara desuper pluuia descendat,
si terra situ pulueris squaleat, si uix ieiunas et pallidas herbas
sterilis gleba producat, si uineam debilitet grando caedens, si
oleam detruncet turbo subuertens, si fontem siccitas statuat,
aerem pestilens aura corrumpat, hominem morbida ualitudo
consumat, cum omnia ista peccatis prouocantibus ueniant et plus
exacerbetur Deus quando nihil talia et tanta proficiant. fieri
enim ista uel ad disciplinam contumacium uel ad poenam
R 3 aligenoaTF1
4 manum S 5 spiritu sancto v contestur Sl 9 abstinebit Rs.lm.2,
abetebit S 13 eorum] uestrarum S profetalius Sl 15 unam non] aliam
non v 17 in unam ciuitatem om. B 18 nec] et non B sic om. W Bv
conuertemini S 21 quaererisSWR obtinatione Sl 22 contemptum S
uestro W 8. 1. m. 2 23 situ] situ pluuiae B 24 gleua S cedens
WI B 25 statuat] incitat R 26 inpestilens R 27 peccata is B
etl ut B
Quereris quod minus nunc tibi uberes fontes et aurae salubres
et frequens pluuia et fertilis terra obsequium praebeant, quod
non ita utilitatibus tuis et uoluptatibus elementa deseruiant. tu
enim Deo semis per quem tibi cuncta deseruiunt: famularis illi
cuius nutu tibi uniuersa famulantur. ipse de seruo tuo exigis seruitutem et homo hominem parere tibi et oboedire compellis,
et cum sit uobis eadem sors nascendi, condicio una moriendi,
corporum materia consimilis, animarum ratio communis, aequali
iure et pari lege uel ueniatur in istum mundum uel de mundo
postmodum recedatur, tamen nisi tibi pro arbitrio tuo seruiatur,
nisi ad uoluntatis obsequium pareatur, inperiosus et nimius seruitutis
exactor flagellas, uerberas, fame, siti, nuditate et ferro
frequenter et carcere adfligis et crucias. et non agnoscis Dominum
Deum tuum, cum sic exerceas ipse dominatum?
Merito ergo incursantibus plagis non desunt Dei flagella nec
uerbera. quae cum nihil istic promoueant nec ad Deum singulos
tanto cladium terrore conuertant, manet postmodum carcer aeternus
et iugis flamma et poena perpetua, nec audietur illic
W
8 ista W 8.1. m. 2 9 ominibus 81 11 quaereriB ex quaerea S m. 2
minns S 8.1. m. 2 nunc minus tibi iuberes fortes R 14 semis]
non semis v cuncta W 8.1. m. 2 tu famularis uel non fam. v
15 exegia S 16 compelles S 19 et pari om. R 20 Beruiantur R
21 nimium WR 22 et ferro] ferro etiam v 23 adeligis W agnoscis
miser v 24 tuum om. WR ipse] in homine add. Manutius 26 cum
W s. I. m. 2 isti ij dom S singnlos post terrore ponit S 27 cladum
WRV; cf. 357,13 conuertat R manet] nam et W
qui per prophetam clamat et dicit: audite sermonem Domini,
filii Israel, quia iudicium est Domini aduersus
incolas terrae, quod neque misericordia neque
ueritas neque agnitio Dei sit super terram: execratio
et mendacium et caedes et furtum et adulterium
diffusum est super terram, sanguinem sanguini
supermiscent. idcirco terra lugebit cum uniuersis
incolis suis, cum bestiis agri, cum serpentibus
terrae, cum uolucribus caeli, et deficient pisces
maris, ut nemo iudicet, nemo reuincat. indignari
se Deus dicit quod agnitio Dei non sit in terris, et Deus non
agnoscitur nec timetur. delicta mendaciorum, libidinum, fraudium,
crudelitatis, impietatis, furoris Deus increpat et incusat,
et ad innocentiam nemo conuertitur. fiunt ecce quae uerbis Dei
ante praedicta sunt, nec quisquam fide praesentium ut in futurum
consulat admonetur. inter ipsa aduersa quibus uix coartata
et conclusa anima respirat uacat malos esse et in periculis tantis
non de se magis sed de altero iudicare. indignamini indignari
Deum, quasi aliquid boni male uiuendo mereamini, quasi non
omnia ista quae accidunt minora adhuc sint et leuiora peccatis
uestris.
Qni alios iudicas aliquando esto et tui iudex, conscientiae tuae
latebras intuere, immo, quia nullus iam delinquendi uel pudor
est et sic peccatur quasi magis per ipsa peccata placeatur, qui
perspicuus et nudus a cunctis uideris et ipse te respice. aut enim
superbia inflatus es aut auaritia rapax es aut iracundia saeuus
aut alea prodigus aut uinolentia temulentus aut liuore inuidus
S1 2 sermones V 3 fili istrahel S 4 quod] eo quod v,
quia W 5 supra W sed execratio Wv 7 est] set S supra W
sangainis R 8 cum B 8. J. m. 2 9 besteis S agri et W 12 dicit]
et iraaci add. v 13 frandum WR 15 nemo ex nomo B 19 de sej
decsse S de S s. I. m. 2 20 dom S 23 aliquos Wl esto et] et tu
esto c tuis W 24 latebras intuere] latebra sint; uere R metus uel
pudor v 25 magis om. V 26 uideris a cunctis v, acuictis uideris R
(ti ex u corr. m. 2) 27 es (post rapax) om. v, est W 28 prodigus] progns
ex saeuus Sm. 2 uinulentia SW libore S
generis humani iram Dei crescere, cum crescat cottidie quod
puniatur? hostem quereris exurgere, quasi etsi hostis desit esse
pax inter ipsas togas possit [hostem quereris exurgere], quasi non,
etsi externa de barbaris arma et pericula conprimantur, ferocius
intus et grauius de calumniis et iniuriis potentium ciuium domesticae
inpugnationis tela grassentur: de sterilitate ac fame quereris,
quasi famem maiorem siccitas quam rapacitas faciat, quasi
non de captatis annonarum incrementis et pretiorum cumulis
flagrantius inopiae ardor excrescat: quereris cludi imbribus caelum,
cum sic horrea eludantur in terris: quereris minus nasci,
quasi quae nata sunt indigentibus praebeantur: pestem et luem
criminaris, cum peste ipsa et lue uel detecta sint uel aucta crimina
singulorum, dum nec infirmis exhibetur misericordia et
defunctis auaritia inhiat ac rapina. idem ad pietatis obsequium timidi, ad impia lucra temerarii, fugientes morientium funera et
adpetentes spolia mortuorum, ut appareat in aegritudine sua miseros
ad hoc forsitan et derelictos esse ne possent dum curantur
euadere: nam perire aegrum uoluit qui censum pereuntis inuadit.
Tantus cladium terror dare non potest innocentiae disciplinam
et inter populum frequenti strage morientem nemo considerat et
se esse mortalem. passim discurritur, rapitur, occupatur: praedandi
dissimulatio nulla, nulla cunctatio: quasi liceat, quasi
oporteat, quasi ille qui non rapit damnum et dispendium proprium
sentiat, sic unusquisque rapere festinat. in latronibus est
utcumque aliqua scelerum uerecundia, auias fauces et desertas
solitudines diligunt, et sic illic delinquitur, ut tamen delinquentium
facinus tenebris et nocte ueletur. auaritia palam saeuit et
ipsa audacia sua tuta in fori luce abruptae cupiditatis arma
V; cf. 354, 13 4 hostem q. exurgere om. S 7 ac]
eto 8 siccitas] sterilitas V 9 praetiosam B 10 flagrantias scripsi, fraglantis
S, flagrantiom W, flagrantior Rv sed or in B corr. 11 nunc mi-
nus v 12 sint/S 13 pestis ipsa* et luesB sint] siB 15 inhianti2
16 temerari SW1 B 17 appeareat 81 snam S 18 forsitam S
et om. v possent SBV, possint Wv 20 tantum B gladium ex gladum
Rm.2 21 alterum et om. 11 23 simnlatio v nulla om. W\' est
cnnctatio S, cunctatio nulla formido est v 26 uericundia S 27 solitadines
dilignntJ naletudines delines delinquunt S 28 uelletur Wl 29 lucem
B I abrutae S
tam ad peccandum praecipites quam inpune peccantes. a nocente
crimen admittitur, nec innocens qui uindicet inuenitur. de accusatore
uel iudice metus nullus: inpunitatem consecuntur mali,
dum modesti tacent, timent conscii, ueneunt iudicaturi. et
idcirco per prophetam diuino spiritu et instinctu rei ueritas promitur,
certa et manifesta ratio monstratur Dominum posse aduersa
prohibere sed ne ille subueniat merita peccantium facere.
numquid, ait, non ualet manus Dei, ut saluos faciat,
aut grauabit aurem ut non exaudiat? sed peccata
uestra inter uos et Deum separant, et propter delicta
uestra auertit faciem a uobis ne misereatur.
peccata itaque et delicta reputentur, conscientiae uulnera cogitentur,
et desinat unusquisque de Deo uel de nobis conqueri, si
quod patitur intellegat se mereri.
Et ecce id ipsum quale est unde nobis cum maxime sermo est,
quod nos infestatis innoxios, quod in contumeliam Dei inpugnatis
adque opprimitis Dei seruos? parum est quod furentium
uarietate uitiorum, quod iniquitate feralium criminum, quod
cruentarum conpendio rapinarum uita uestra maculatur, quod
superstitionibus falsis religio uera subuertitur, quod Deus omnino
nec quaeritur nec timetur: adhuc insuper Dei seruos et
maiestati ac numini eius dicatos iniustis persecutionibus flagitatis.
satis non est quod ipse tu Deum non colis: adhuc insuper
eos qui colunt sacrilega infestatione persequeris. Deum nec colis
S, falsarius R uenefici inde BI, inde uenefici B2V, uenefici
SW in Ss. I. m.2 aicariJJ 4 uel] deW; cf. p. 12,9 dum inpunitatem
R 5 dum TTinras. ueniunt SR ♦•♦iudicaturi R 6 rei ex res W m. 2,
rei R sed i super ras. ueritatis W 7 certa...monstratur om. R
ratione v monstratur W sed monstra in ras. deum W v 9 ait ex
aut R domini v salnos SWRV, saluos uos v; cf. test. II 4, III47
10 grauabit S, grauanit WRv aurem suam S audiat R pecca W
11 dom S 12 uertit W faciem suam v 14 desinat S, desinit WR
si om. B 16 et om. WRv nobiscum uel nobis uobiscum v; cf. Gron.
obs. p. 627 19 ferarum
Quae haec est insatiabilis carnificinae rabies, quae inexplebilis
libido saeuitiae? quin potius elege tibi alterum de duobus: christianum
esse aut est crimen aut non est. si crimen est, quid non
interficis confitentem P si crimen non est, quid persequeris innocentem?
torqueri enim debui, si negarem. si poenam tuam metuens
id quod prius fueram et quod deos tuos non colueram mendacio
fallente celarem, tunc torquendus fuissem, tunc ad confessionem
criminis cum ui doloris adigendus, sicut in quaestionibus
ceteris torquentur rei qui se negant crimine quo accusantur teneri,
ut facinoris ueritas quae indice uoce non promitur dolore corporis
exprimatur. nunc uero cum sponte confitear et clamem et crebris
ac repetitis identidem uocibus christianum me esse contester,
quid tormenta admoues confitenti et deos tuos non in abditis et
secretis locis sed palam, sed publice, sed in foro ipso
R 3 monstrua R uenerentur W
placent RI solus tibi v 4 fumant...1.7 quod colitnr om. S 5 nulla]
nona R crocodilli WlR, coroodrilli W7 6 cyrocefali R a nobis
coluntur e 8 deo caros deo caros R 9 carcere includis om. S; cf. de
bono pat. c.12: subeundus carccr portandae catenae 9 gladio bestiis v
Vel si quid diis tuis numinis et potestatis est, ipsi in ultionem
suam surgant, ipsi se sua maiestate defendant. at quid praestare
colentibus possunt qui se de non colentibus uindicare non possunt?
nam si eo qui uindicatur pluris est ille qui uindicat, tu
diis tuis maior es. si ergo his quos colis maior es, non tu eos
colere, sed ab illis coli debes. sic illos laesos ultio uestra defendit,
quomodo et clausos ne pereant tutela uestra custodit. pudeat
te eos colere quos ipse defendis, pudeat tutelam de iis sperare
quos tu tueris.
0 si audire eos uelis et uidere, quando adiurantur a nobis, torquentur
spiritalibus flagris et uerborum tormentis de obsessis
corporibus eiciuntur, quando eiulantes et gementes uoce humana
et potestate diuina flagella et uerbera sentientes uenturum iudicium
confitentur. ueni et cognosce uera esse quae dicimus: et
quia sic deos colere te dicis, uel ipsis crede quos colis. aut si
uolueris et tibi credere, de te ipso loquetur audiente te qui nunc
tuum pectus obsedit, qui nunc mentem tuam ignorantiae nocte
caecauit. uidebis nos rogari ab eis quos tu rogas, timeri ab eis
R post destruenti non distinguit v etsi v 2 me
prius ex *ebrius.B creDit W 3 debeas. quid scripsi., debeas, quod
SWBv 5 praeconatione v post confundo cap. 14 incipit v 7 distrue
8 disceptationemJS 8 rationem R 9 nominisR I 10 ipsi R 8. I. m. 2
ad S, aut WRv, at coniecerat Latinius etAnt. de Rooy spicil. crit. p. 32
11 se colentibus v uindecare S 12 plus S 13 es add. W2 ergo S,
autem WRv his] iis v eos S, illos WRv 14 illis] ipsis potius v
debes] add. v: et timeri ut dominus defendet S 15 pereant] praetereant
R 16 colore R defendes S eis WR 17 tu] tu ipse v
18 uelles v a nobis adiurantur WRv et torquentur v 19 fraglis W
20 heiulantes SWR et gementes om. R; cf. p. 25, 5 sq. 23 quos
colis crede WRv 24 tebi S loquentur R 25 nunc om. W 26 rogasti,
meri W timeri ab cis] add. v: quos tu times
captiuos quos tu suspicis et ueneraris ut dominos. certe uel sic
confundi in istis erroribus tuis poteris, quando conspecxeris et
audieris deos tuos quid sint interrogatione nostra statim prodere
et praesentibus licet uobis praestigias illas et fallacias suas non
posse celare.
Quae ergo mentis ignauia est, immo quae desipientium caeca
et stulta dementia ad lucem de tenebris non uenire et mortis
aeternae laqueis uinctos spem nolle inmortalitatis excipere, non
metuere Deum conminantem et dicentem: sacrificans diis
eradicabitur nisi Domino soli. et iterum: adorauerunt
eos quos fecerunt digiti eorum, et curuatus est
homo et humiliatus est uir, et non laxabo illis?
quid te ad falsos deos humilias et inclinas, quid ante inepta simulacra
et figmenta terrena captiuum corpus incuruas? rectum
te Deus fecit et cum cetera animalia prona et ad terram situ uergente
depressa sint, tibi sublimis status et ad caelum adque ad
Dominum susum uultus erectus est. illuc intuere, illuc oculos
tuos dirige, in supernis Deum quaere. ut carere inferis possis,
ad alta et caelestia suspensum pectus adtolle. quid te in lapsum
mortis cum serpente quem colis sternis ? quid in ruinam diaboli
per ipsum et cum ipso cadis? sublimitatem serua qua natus es.
perseuera talis qualis a Deo factus es. cum statu oris et corporis
animum tuum statue. ut cognoscere Deum possis, te ante cognosce.
relinque idola quae humanus error inuenit. ad Deum
conuertere: quem si inploraueris, subuenit. Christo crede quem
uiuificandis ac reparandis nobis pater misit. laedere seruos Dei
et Christi persecutionibus tuis desine quos laesos ultio diuina
defendit.
Inde est enim quod nemo nostrum quando adprehenditur reluctatur
nec se aduersus iniustam uiolentiam uestram quamuis
R 5 licet ex hic et B prestrigias W illas
om. 8 6 celerare 8 7 menti Rl 8 non] nolle v 10 dom B
12 incnrnatns v 15 captina v corpore B 18 deum Bs snsum
scripei, suum SRW1, tuum W2 19 erige WRv dom 8 22 ipsam
R 24 ut] et 8 cognoscas B 27 pater filium v 30 enim om. v
et nemo W 31 iniustam om. V
secutura ultione securitas. innocentes nocentibus cedunt, insontes
poenis et cruciatibus acquiescunt certi et fidentes quod inultum
non remaneat quodcumque perpetimur quantoque maior
fuerit persecutionis iniuria tanto iustior fiat et grauior pro persecutione
uindicta. nec umquam impiorum scelere in nostrum
nomen exurgitur, ut non statim diuinitus uindicta comitetur.
ut memorias taceamus antiquas et ultiones pro cultoribus Dei
saepe repetitas nullo uocis praeconio reuoluamus, documentum
recentis rei satis est quod sic celeriter quodque in tanta celeritate
sic granditer nuper secuta defensio est ruinis rerum, iacturis
opum, dispendio militum, deminutione castrorum. nec hoc casu
accidisse aliquis existimet aut fuisse fortuitum putet, cum iam
pridem scriptura diuina posuerit et dixerit: mihi uindictam,
ego retribuam, dicit Dominus, et iterum Spiritus sanctus
praemoneat et dicat: ne dixeris: ulciscar me de inimico
meo, sed expecta Dominum ut tibi auxilio sit. unde
clarum est adque manifestum quia non per nos sed pro nobis
accidunt cuncta ista quae de Dei indignatione descendunt.
Nec ideo quis putet christianos his quae accidunt non uindicari,
quod et ipsi uideantur accidentium incursione perstringi.
poenam de aduersis mundi ille sentit cui et laetitia et gloria
omnis in mundo est. ille maeret et deflet, si sibi male sit in
saeculo, cui bene non potest esse post saeculum, cuius uiuendi
fructus omnis hic capitur, cuius hic solacium omne finitur, cuius
caduca et breuis uita hic aliquam dulcedinem computat et
V, noster sit v 4 remanet W maioreiS 5 et iustior Rv
fietTT 7 exurgiturom.ii non] nos R uindicta nostraJJ cometetur S
8 memorias ta desinit S 9 repetita W uocis] doces 22 10 quodqueJ
quoque MR 11 rerum WMBV, aerum R (a in ras.), regum v 12 diminutione
B, dil notione R 13 fortuitum] postremum R iam] tam R
14 uindicta W 16 praemonet Ml dicet Ml dixeris] dicas M
ulciscor 22 me M 8.1. m. 2 17 dfi R anzilior sit 22, auxilietur
M 19 dignatione MB 20 christianis W his] iis v accedunt
Ml 21 et om. M incursatione v 22 sentiet R 23 male sit)
malent R 24 esse W 8. I. m. 2 26 breuis uita] orem suita R et] ad
fort. uoluptate B
dolorem. ceterum nullus his dolor est de incursatione malorum
praesentium quibus fiducia est futurorum bonorum. denique nec
consternamur aduersis nec frangimur nec dolemus neque in ulla
aut rerum clade aut corporum ualitudine mussitamus. spiritu
magis quam carne uiuentes firmitate animi infirmitatem corporis
uincimus. per ipsa quae uos cruciant et fatigant probari et
corroborari nos scimus et fidimus.
Putatis nos aduersa uobiscum aequaliter perpeti, quando
eadem aduersa uideatis a nobis et uobis non aequaliter sustineri?
aput uos inpatientia clamosa semper et querula est, aput nos
fortis et religiosa patientia quieta semper et semper in Deum
grata est, nec quicquam istic laetum aut prosperum sibi uindicat,
sed mitis et lenis et contra omnes fluctuantis mundi turbines
stabilis diuinae pollicitationis tempus expectat. quamdiu
enim corpus hoc permanet commune cum ceteris, sit necesse est
et corporalis condicio communis nec separari generi humano ab
inuicem datur, nisi istinc de saeculo recedatur. intra unam domum
boni et mali interim continemur. quicquid intra domum
uenerit pari sorte perpetimur, donec aeui temporalis fine completo
ad aeternae uel mortis uel inmortalitatis hospitia diuidamur.
non ergo idcirco compares uobis et aequales sumus, quia
in isto adhuc mundo et carne hac constituti mundi et carnis incommoda
uobiscum pariter incurrimus. nam cum in sensu doloris
M excesserint M\' sola iam RM 2 his] iis uel
hic v incursione Mv 4 consternimur MB aduersis omnino B
frangimus B ullam R, nulla B 5 aut (ante rerum) om. B musitamus
WRMB spiritus W 6 uiuent Wx firmitatem BMl infirmi-
tateB 7 uos] nos v comprobari B et om. R 8 scimus om. R fidemas
WM\' 9 quandolcam v 10 nobis et a uobis B, uobis et nobis R
11 est] et B 12 dum W, do M 13 est W s. I. m. 2 et nec W
quisquam ex quicquam M m. 2 stic R 14 fluctuantes RBM1
15 pollicitationes Ml tempus acld. 3P semper expectans M sed ns
in ras. 16 hoc] hic v ante commune distinguit v sit...communis
om. W 17 seperari W 18 nisi si v postmodum recedatur V
20 euenerit Mv repetimur B 21 aeterna Wl dinidamur] add. W
loquitur et hortatur 23 constituti ex a constitutione M m. 2 24 in W
3.1. m. 2 sensum
Viget aput nos spei robur et firmitas fidei et inter ipsas saeculi
labentis ruinas erecta mens est et inmobilis uirtus et numquam
non laeta patientia et de Deo suo semper anima secura, sicut per
prophetam Spiritus sanctus loquitur et hortatur spei ac fidei
nostrae firmitatem caelesti uoce corroborans. ficus, inquit, non
adferet fructum et non erunt nascentia in uineis.
mentietur opus oliuae et campi non praestabunt
cibum. deficient a pabulo oues et non erunt in
praesepibus boues. ego autem in Domino exultabo,
gaudebo in Deo salutari meo. Dei hominem et cultorem
Dei subnixum spei ueritate et fidei stabilitate fundatum negat
mundi huius et saeculi infestationibus commoueri. uinea licet
fallat et olea decipiat et herbis siccitate morientibus aestuans
campus arescat, quid hoc ad christianos, quid ad Dei seruos
quos paradisus inuitat, quos gratia omnis et copia regni caelestis
exspectat? exultant semper in Domino et laetantur et gaudent
in Deo suo et mala adque aduersa mundi fortiter tolerant, dum
bona et prospera futura prospectant. nam qui exposita natiuitate
terrena spiritu recreati et renati sumus nec iam mundo sed Deo
uiuimus, non nisi cum ad Deum uenerimus. Dei munera et promissa
capiemus. et tamen pro arcendis hostibus et imbribus impetrandis
et uel auferendis uel temperandis aduersis rogamus
coni. de Booy l. c. p. 33 pnnitnr fort. 2 poenae tuae
ponit ante manifestum M tecum uideas aequaliter v, tecum non uideas Pamelius,
tecum non uideas condolere
Nemo sibi itaque blandiatur quod nobis et profanis, Dei cultoribus
et Deo aduersantibus sit interim per aequalitatem carnis
et corporis laborum saecularium condicio communis, ut ex hoc
opinetur non omnia ista quae accidunt nobis inrogari, cum Dei
ipsius praedicatione et prophetica contestatione ante praedictum
sit uenturam super iniustos iram Dei, persecutiones quae nos
humanitus laederent non defuturas, sed et ultiones quae laesos
diuinitus defenderent secuturas.
Et quanta sunt quae istic pro nobis interim fiunt. in exemplum
aliquid datur, ut Dei uindicis ira noscatur. ceterum retro
est iudicii dies quem scriptura sancta denuntiat dicens: ululate.
proximus est enim dies Domini, et obtritio s Deo
aderit. ecce enim dies Domini uenit insanabilis indignationis
et irae ponere orbem terrae desertum
et peccatores perdere ex eo. et iterum: ecce dies Domini
uenit ardens uelut clibanus, eruntque omnes
alienigenae et omnes iniqui stipula, et s uccendet
illos adueniens dies, dicit Dominus. succendi et cremari
alienigenas praecanit Dominus id est alienos a diuino genere
et profanos, spiritaliter non renatos nec Dei filios factos.
euadere enim solos posse qui renati et signo Christi signati
fuerint alio in loco Deus loquitur, quando ad uastationem mundi
et interitum generis humani angelos suos mittens grauius in ultimo
comminatur dicens: uadite et caedite et nolite
B 2 et placentesitf, ac placantes v 4 itaque sibi RBv
a nobis B nobis dei cultoribus et profanis Oxon. profanis dei cultoribus
coniungit v 7 non om. M nobis M inrogant R 9 et persecutiones
MBv 12 istinc B, est hic B interim pro nobis B exemplo
M 13 ceterum ceterum R 14 iudicii post dies M 8. 1. m. 2 16 insanabilis
et M 18 iterum dicit M 20 aligeniene WI alien. et omnes
om. B sicut atipnla M 21 crernari] tremori B 22 aligenas W\'
praecinit Mv dns id est alienos W s. I. m. 2 23 non] nos R 24 eos
solos b 25 nastationee-interitns R 26 emittensTT 27 uadite] ite v
iuuenes et uirgines et mulieres et paruulos interficite
ut perdeleantur. omnem autem super quem
signum inscriptum est ne tetigeritis. quod autem sit
hoc signum et qua in parte corporis positum manifestat alio in
loco Deus dicens: transi mediam Hierusalem et notabis
signum super frontes uirorum qui ingemunt et
maerent ob iniquitates quae fiunt in medio ipsorum.
et quod ad passionem et sanguinem Christi pertineat hoc signum
et ille saluus adque incolumis reseruetur quisque in hoc signo
inuenitur, item Dei testimonio conprobatur dicentis: et erit
sanguis in signo uobis super domos in quibus ibi
eritis, et uidebo sanguinem et protegam uos, et
non erit in uobis plaga deminutionis, cum percutiam
terram Aegypti. quod ante occiso agno praecedit in
imagine impletur in Christo secuta postmodum ueritate. ut illic
percussa Aegypto Iudaicus populus euadere non nisi sanguine et
signo agni potuit, ita et cum uastari coeperit mundus et percuti
quisque in sanguine et signo Christi inuentus fuerit solus
euadit.
Respicite itaque dum tempus est ad ueram et aeternam salutem,
et quia iam mundi finis in proximo est ad Deum mentes
uestras Dei timore conuertite. nec uos delectet in saeculo inter
iustos et mites inpotens ista et uana dominatio, quando et in
agro inter cultas et fertiles segetes lolium et auena dominetur,
WB, seniori M 2 iuuenis WB, iuueni M aut (pro et)
uirginis W; cf. test. II22 et paruulos et mulieres v 3 perdeleantur
WMMBV, deleantur v 4 scriptum MBv 5 qua in] quali B in
om. W 6 media B, per mediam WBDisv (cf. test. II22); add. M:
samariam et, exp. m. 2 herusalem Wl, ierhsalem B notabis] *»»dabis
B (non eras.) 7 super] in M frontem B 8 ob] propter v 9 et (ante
quod) om. W 10 quisquis 2tfc, quis M\' 11 dicentis ex de te entis
W m. 2 12 ibi WBMl V, om. BY\', uos uel uos ibi v 13 abieritis B
14 diminutionis WBv 16 suppletur W postm. secuta M 18 signo et
sanguine M nunc cum B 19 quisquis Fv 20 enadet v 21 respite
Wl, resipiscite coni. Oxon. 22 et W s. I. m. 2 23 timorem B
24 sta JB quando etc.; cf. Vergili Georg. 1154
sed sciatis esse hanc iram Dei, Dei hanc esse censuram. ut qui
beneficiis non intellegitur uel plagis intellegatur. Deum uel sero
quaerite, quia iam pridem per prophetam Deus praemonens hortatur
et dicit: quaerite Deum, et uiuet anima uestra.
Deum uel sero cognoscite, quia et Christus adueniens hoc admonet
et docet dicens: haec est autem uita aeterna ut
cognoscant te solum et uerum Deum et quem misisti
Iesum Christum. credite illi qui omnino non fallit. credite
illi qui haec omnia futura praedixit. credite illi qui credentibus
praemium uitae aeternae dabit. credite illi qui incredulis
aeterna supplicia gehennae ardoribus inrogabit.
Quae tunc erit fidei gloria, quae poena perfidiae, cum ludicii
dies uenerit, quae laetitia credentium, quae maestitia perfidorum
noluisse istic prius credere et ut credant iam redire non
posse. cremabit addictos ardens semper gehenna et uiuacibus
flammis uorax poena, nec erit unde habere tormenta uel requiem
possint aliquando uel finem. seruabuntur cum corporibus suis
animae infinitis cruciatibus ad dolorem. spectabitur illic a nobis
semper qui hic nos spectauit ad tempus, et in persecutionibus
factis oculorum crudelium breuis fructus perpetua uisione pensabitur
secundum scripturae sanctae fidem dicentis: uermis
eorum non morietur et ignis eorum non extinguetur,
et erunt ad uisionem uniuersae carni. et iterum:
tunc stabunt iusti in magna constantia aduersus
RB 2 esse hanc WR, hanc esse VMI, hanc JtfjB
dei hanc esse scripsi, hanc esse B, ease WRV et 8. l. m. 2 M (hanc iram,
dei esse cens. uel esse hanc irae dei censuram v, hanc irae dei esse censuram
Baluzius, esse hanc irain dei, dei esse censuram coni. Krabinger)
qui carr. M* in quia 3 beneficii Ml 4 quia ex qua R m. 2, qui W
praemonet RB 6 et om. v 8 et uerum] uerum v 10 credite...
dabit om. W 12 inrogauit Ml 15 noluisse se M2 iam R in ras.
16 cremauit M1 17 super erit M m. 2: excipit seruantur WRB
19 spectabuntnr VM* nos] nobis B 20 spectauerunt V, expectabit
BM1, expectauit Ma 21 factis] falsis W brenis super crebres M
m. 2 recdpensabuntur
Secnritati igitur et uitae dum licet prouidete. offerimus uobis
animi et consilii nostri salutare munus. et quia odisse non licet
nobis et sic Deo plus placemus, dum nullam pro iniuria uicem
reddimus, hortamur, dum facultas adest, dum adhuc aliquid
de saeculo superest, Deo satisfacere et ad uerae religionis candidam
lucem de profundo tenebrosae superstitionis emergere.
non inuidemus commodis uestris nec beneficia diuina celamus.
odiis uestris beniuolentiam reddimus et pro tormentis ac
WBv 2 eorum] illorum B timore] terrore W
3 inspiratae WB 4 dicent Bv habentes] agentes MB per (p B)
angugtiam WMBBV, prae angustia v 5 hii WIBB 6 risum MR,
derisum v in om. W similitudinem MJRv 7 illius estimauimus W
8 illius W, eorum B 9 inter sanctos] in sco W illorum M, eorum
WBBv 11 et sol.. - nobis om. B ojrtus est v 12 in iniquitatis v
uiae W et (ante amb.) om. v 16 tunc erit M, erit enim V paenit.
fructu B 17 uel dolor uel M et inanis B deprecatio in aeternum;
poenam W 18 credent v 20 licet] tempus est V 22 iniuriam R,
iniuria... W 23 hortamur uos B 24 dno M ad ueram lJI, aduorsae R,
aerae W 25 de] et MI, et de M* tenebrosa B (profunda et tenebrosa
nocte Pamelius) 26 uestris om. M
uiuite et qui nos ad tempus persequimini in aeternum gaudete
nobiscum. quando istinc recessum fuerit, nullus iam paenitentiae
locus est, nullus satisfactionis effectus. hic uita aut amittitur
aut tenetur: hic saluti aeternae cultu Dei et fructu fidei
prouidetur. nec quisquam aut peccatis retardetur aut annis quominus
ueniat ad consequendam salutem. in isto adhuc mundo
manenti paenitentia nulla sera est. patet ad indulgentiam Dei
aditus et quaerentibus adque intellegentibus ueritatem facilis
accessus est. tu sub ipso licet exitu et uitae temporalis occasu
pro delictis roges et Deum qui unus et uerus est confessione et
fide agnitionis eius inplores, uenia confitenti datur et credenti
indulgentia salutaris de diuina pietate conceditur et ad inmortalitatem
sub ipsa morte transitur.
Hanc gratiam Christus inpertit, hoc munus misericordiae suae
tribuit subigendo mortem trophaeo crucis, redimendo credentem
pretio sui sanguinis, reconciliando hominem Deo patri.** , uiuificando
mortalem regeneratione caelesti. hunc si fieri potest sequamur
omnes, huius sacramento et signo censeamur. hic nobis
uiam uitae aperit, hic ad paradisum reduces facit, hic ad caelorum
regna perducit. cum ipso semper uiuemus facti per ipsum
filii Dei: cum ipso exultabimus semper ipsius cruore reparati.
erimus christiani cum Christo simul gloriosi, de Deo patre beati,
de perpetua uoluptate laetantes semper in conspectu Dei et agentes
Deo gratias semper. neque enim poterit nisi et laetus esse
semper et gratus qui cum morti fuisset obnoxius, factus est inmortalitate
securus.
ex uiuete M m. 2 3 recessum WRMBV, excessum
v 4 est Otn. R aut R ammittitur Wl 5 salutis M\'JB et
cultu M 6 nec...retardetur om. R quicquam W aut om. B 10 est
am. R exitum uitaeB 12 ueniam R confitendi W credentibus W
15 suae W s. l. m. 2 16 tribuet Wl 17 p. sanguinis sui v praecio*»»
sanguinis M (sus eras.) reconciliantem B patri etM; lacunam indicaui;
cf. p. 394, 8 18 regenera tuncii 20 reducens