The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Disciplina custos spei, retinaculum fidei, dux itineris salutaris,
fomes ac nutrimentum bonae indolis, magistra uirtutis,
facit in Christo manere semper ac iugiter Deo uiuere, ad promissa
caelestia et diuina praemia peruenire. hanc et sectari salubre est
et auersari ac neglegere letale. in psalmis loquitur Spiritus sanctus:
continete disciplinam ne forte irascatur Dominus
et pereatis a uia recta, cum exarserit cito ira
eius super uos. et iterum: peccatori autem dicit Deus:
ad quid exponis iustificationes meas et adsumis
testamentum meum per os tuum? tu autem odisti
disciplinam et abiecisti sermones meos retro. et
denuo legimus: disciplinam qui abicit infelix est. et
de Salomone mandata sapientiae monentis accepimus: fili, ne
neglexeris disciplinam Dei nec defeceris ab eo correptus:
quem enim diligit Deus corripit. si autem
Deus quem diligit corripit et corripit ut emendet, fratres
S, INCIPIT DE HABITV VIR-
EIKTH WD, DE DISCIPLINA ET HABITV FAEMINARVM V; \'liber de habitu
uirginuni Augwtinus de doctrina christ. IV, 21, 48. tom. III . I p. 85;
de disciplina et habitu uirginum v 3 indolens S 4 uiuere et v 5 ad
diuina v 6 ac om. D loetale W sanctus dicens V 7 continete
nosD1, contine S dum D 8 recta] iusta D 9 uos] nos W dixit v
dma S 10 ad] ut v tn exponis W instificationis D; saepissime permutantur
in SD litterae e
Quodsi in scripturis sanctis frequenter et ubique disciplina
praecipitur et fundamentum omne religionis ac fidei de obseruatione
ac timore proficiscitur, quid cupidius adpetere, quid magis
uelle ac tenere nos conuenit, quam ut radicibus fortius fixis et
domiciliis nostris super petram robusta mole solidatis inconcussi
ad procellas et turbines saeculi stemus, ad Dei munera per diuina
praecepta ueniamus, considerantes pariter ac scientes quod templa
Dei sint membra nostra ab omni faece contagionis antiquae lauacri
uitalis sanctificatione purgata nec uiolari ea aut pollui fas
sit, quando qui uiolat et ipse uioletur? eorum nos templorum
cultores et antistites sumus: seruiamus illi, cuius esse iam coepimus.
Paulus in epistulis suis dicit, quibus nos ad curricula
uiuendi per diuina magisteria formauit: non estis uestri:
empti enim estis magno [pretio]. clarificate et portate
Deum in corpore uestro. clarificemus et portemus
Deum puro et mundo corpore et obseruatione meliore, et qui per
sanguinem Christi redempti sumus per omnia seruitutis obsequia
redemptoris imperio pareamus demusque operam, ne quid immundum
et profanum templo Dei inferatur, ne offensus sedem
quam inhabitat derelinquat. sospitantis Domini uerba sunt et docentis,
curantis pariter et monentis: ecce, inquit, sanus factus
es: iam noli peccare ne quid tibi deterius fiat.
coni. Vahlen ieremian S, hyeremian D 4 uos]
eos 8 6 sanctis SWDV, sanctis tam ueteribus quam etiam nonis v
. 9 tenere ex nere D m. 2 nos om. W 10 nostris W 8. 1. m. 2 robustam
D 11 ut ad Vv domini V, christi v 13 sint W 8. I. m. 2
fece W, face S lauacro D 15 sit] est D nos.. D 17 noa] nos
successimus W 19 enim om. V magno praetio 8, pretio magno fir
magno WDV clarificate WV, glarificate S, glorificate v, claritate D
20 dom S clarificemus WDV, glarificemus S, glor. v et portemua
om. S 22 christi domini nostri v 23 pariamus D 24 sede quem S
26 monen ecce S inquid SD ita zaepissime
sanitatem, nec habenis liberis et solutis uagari postmodum patitur,
sed ipsis potius quibus sanatus fuerat mancipato grauius
comminatur, quod sit scilicet minor culpa deliquisse ante, cum
necdum nosses disciplinam Dei, nulla sit uenia ultra delinquere,
postquam Deum nosse coepisti. et quidem hoc tam uiri quam
mulieres, tam pueri quam puellae, sexus omnis adque omnis
aetas obseruet et curet pro religione et fide quam Deo debet, ne
quod sanctum et purum de Domini dignatione percipitur minus
sollicito timore teneatur.
Nunc nobis ad nirgines sermo est, quarum quo sublimior gloria
est maior et cura est. flos est ille ecclesiastici germinis, decus
adque ornamentum gratiae spiritalis, laeta indoles, laudis et honoris
opus integrum adque incorruptum, Dei imago respondens
ad sanctimoniam Domini, inlustrior portio gregis Christi. gaudet
per illas adque in illis largiter floret ecclesiae matris gloriosa
fecunditas, quantoque plus copiosa uirginitas numero suo addit,
gaudium matris augescit. ad has loquimur, has adhortamur adfectu
potius quam potestate nec quo extremi et minimi et humilitatis
nostrae admodum conscii aliquid ad censuram licentiae uindicemus,
sed quod ad sollicitudinem magis cauti plus de diaboli
infestatione timeamus.
Neque inanis haec cautio est et uana formido quae ad salutis
uiam consulit, quae dominica et uitalia praecepta custodit, ut
quae se Christo dicauerint et a carnali concupiscentia recedentes
WD, uinenditi morem S, uiuendi mores V, u. morem
c, u. tenorem ex 1 cod. rec. Bctluzius 2 et solutis] resolutum W
6 dom S 7 adque SlD {et ita fere semper DSuel Sl), atque WS*
omnis aetas bis exhibet S 10 teneatur] add. Pamelius: quia scriptum
est: qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit 11 ad om. D
12 est (post cura) om. Augustinus de doctrina christ. IV, 21,47 illa S
hae sunt eccL g. flores Oxon. 14 adque om. S 15 ad] per TF sanctimonia
WD 16 illas] ipsas August. I. c. eclesiae SW-, sic saepissime
uterque m. 1 17 quanto plus 8 copiosa
Quodsi Christum continentia sequitur et regno Dei uirginitas
destinatur, quid istae cum terreno cultu et cum ornamentis,
quibus dum hominibus placere gestiunt, Deum offendunt non
cogitantes esse praedictum: qui hominibus placent confusi
sunt, quoniam Deus nihil fecit illos, et Paulo
quoque gloriose et sublimiter praedicante: si hominibusplacerem,
seruus Christi non essem? continentia uero et
pudicitia non in sola carnis integritate consistit sed etiam in cultus
et ornatus honore pariter ac pudore, ut secundum apostolum
quae innupta est sancta sit et corpore et spiritu. instruit Paulus
W 2 ornari iam v aut ex ut W m. 2 4 dicente ipso]
dicentis W uerbum domini V, hoc uerbum v illis D 6 nati sunt sic
SD, nati sunt Wv, sic nati sunt v 9 angeli] euangelii W 10 sunt
inquit V 12 quocumque] quoq. S fortasse recte it WV 14 preterit
S, praefcrit D femina uiri portio est WDv 15 per omnia S ad protoblastum
S, om. W 18 quodsi ex quod sic W 19 istae S, est illis
WDv cum (ante orn.) om. S 22 paulum — praedicasse (praedicantem
Y) WDYv 23 placere uellem v 24 cbristi seruus v, cbristi D 27 et
(ante corpore) om. S instruit nos v paulus om. W
placeat Deo: qui autem matrimonium contraxit
cogitat ea quae sunt mundi huius, quomodo
placeat uxori. sic et mulier et uirgo innupta cogitat
ea quae sunt Domini, ut sit sancta et corpore et
spiritu. uirgo non esse tantum sed et intellegi debet et credi:
nemo cum uirginem uiderit, dubitet an uirgo sit. parem se integritas
in omnibus praestet nec bonum corporis cultus infamet.
quid ornata, quid compta procedit, quasi maritum aut habeat
aut quaerat? timeat potius placere, si uirgo est, nec periculum
sui adpetat quae ad meliora et diuina se seruat. quae uirum non
habet, cui placere se simulet, integre et pure non tantum corporaliter
sed et spiritaliter perseueret. neque enim uirginem fas
est ad speciem formae suae comi aut de carne et de eius pulchritudine
gloriari, cum nulla sit illis magis quam aduersus carnem
conluctatio et uincendi corporis ac domandi obstinata certatio.
Paulus forti ac sublimi uoce proclamat: mihi autem absit
gloriari nisi in cruce Domini mei Iesu Christi, per
quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo: et
uirgo in ecclesia de specie carnis ac de corporis pulchritudine
gloriatur. addit Paulus et dicit: qui enim sunt Christi
carnem crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis.
et quae se concupiscentiis carnis et uitiis renuntiasse profitetur,
in isdem quibus renuntiauerat inuenitur. deprehenderis, uirgo,
detegeris: aliud te esse iactas et aliud adfectas. maculis te
Wv celeps SW 3 huius om. v quomodo ex quo
W m. 2 4 uirgo et mulier v cogitat ea W s. l. m. 2 5 ea om. D sint
sanctae W 6 et (post sed) om. W 7 ut nemo v uiderit S, uidet WlD,
uidit W* parem] talem S 8 nec] ne W bonum] bonum mentis scripsit
Baluzivs, bonum sui
Sed sunt aliquae diuites et facultatum ubertate locupletes, quae
opes suas praeferant et se bonis suis uti debere contendant. sciant
primo illam diuitem esse quae Deo diues est, illam esse locupletem
quae locuples in Christo est, bona esse illa quae sint spiritalia,
diuina, caelestia, quae nos ad Deum ducant, quae nobiscum
aput Deum perpetua possessione permaneant. ceterum
quaecumque terrena sunt in saeculo accepta et hic cum saeculo
remansura, tam contemni debent, quam mundus ipse contemnitur,
cuius pompis et deliciis iam tum renuntiauimus, cum meliore
transgressu ad Deum uenimus. Iohannes nos excitat et hortatur
spiritali et caelesti uoce contestans: nolite, ait, diligere
mundum neque ea quae in mundo sunt. si qui dilexerit
mundum, non est caritas patris in illo: quoniam
omne quod in mundo est concupiscentia carnis
est et concupiscentia oculorum et ambitio
v 2 pudoris] pndica S clamat ex clama Sm.2 eseiae <S
dominus v 4 dei W, dei nostri scripsit Krabinger manebit S 5 et]
uel W 6 computare W, copolare D 7 in carne Dv 8 nominis SWDV,
nominis domini v 10 ignis W uel bestias v ut ex aut W m. 2
12 ubertate] libertate W 14 in deo v; cf. p. 195, 3 15 illa esse
WD sunt v 16 dom S 17 dominum V possessione] uisione W,
mansione v 19 condemni W, contempni D condemnitur W, contempnitnr
D 20 iam tunc v, tantum D 21 ad deum] a dmo S hinc
ioannes v 22 contestans] corroborans v ait om. W 23 si quis Wv
24 claritas D quo W s s.[l. m. 2 25 est in mundo S est carnis est D
Locupletem te dicis et diuitem. sed diuitiis tuis Paulus occurrit
et ad cultum adque ornatum tuum iusto fine moderandum sua
uoce praescribit. sint, inquit, mulieres cum verecundia
et pudicitia conponentes se, non in tortis crinibus
neque auro neque margaritis aut ueste pretiosa, sed
ut decet mulieres promittentes castitatem per bonam
conuersationem. item Petrus ad haec eadem praecepta
consentit et dicit: sit in muliere non exterior ornamenti
aut auri aut uestis cultus sed cultus cordis. quodsi
ille mulieres quoque admonet coercendas at ad ecclesiasticam disciplinam
religiosa obseruatione moderandas quae excusare cultus
S, est D, om. W ex] a W concupiscentia saeculi SW,
mundo D, cone. mundi V 4 manet Dv 6 magisteria SWDV, mag.
diuina v 8 meam W 8. I. m. 2 9 si D 8. 1. m. 2 domine suo maior
W 11 dixit] fecit uel dixit et fecit uel fecit et docuit v 14 est igitnr
v 15 nitendum est WD respondit D, respondet v 16 credetur
8 20 uericondia S, uirecundia D 21 puditicia D in om. 8
22 praetiosa SWD; ita hac uoce constanter 25 sit ex sint W m. 2
27 illi — admonent v 28 religiosam 8 cultos D
fas est, cui nulla ornatus sui conpetat uenia nec deriuari in
alterum possit mendacium culpae, sed sola ipsa remaneat in
crimine.
Locupletem te dicis et diuitem. sed non omne quod potest
debet et fieri nec desideria prolixa et de saeculi ambitione nascentia
ultra honorem ac pudorem uirginitatis extendi, cum scriptum sit:
omnia licent, sed non omnia expediunt. omnia
licent, sed non omnia aedificant. ceterum si tu te sumptuosius
comas et per publicum notabiliter incedas, oculos in te
iuuentutis inlicias, suspiria adulescentium post te trahas, concupiscendi
libidinem nutrias, sperandi fomenta succendas, ut etsi
ipsa non pereas, alios tamen perdas et uelut gladium te et uenenum
uidentibus praebeas, excusari non potes, quasi mente casta
sis et pudica. redarguit te cultus inprobus et inpudicus ornatus,
nec conputari iam potes inter puellas et uirgines Christi quae
sic uiuis, ut possis adamari.
Locupletem te dicis et dinitem. sed iactare diuitias suas uirginem
non decet, cum dicat scriptura diuina: quid nobis profuit
superbia aut quid diuitiarum iactatio contuli
nobis? transierunt omnia illa tamquam umbra, et
apostolus rursum moneat et dicat: et qui emunt sic sint
quasi non possidentes, et qui hoc mundo utuntur
quasi non utantur. praeterit enim figura huius
mundi. Petrus etiam, cui oues suas Dominus pascendas tuendasque
conmendat, super quem posuit et fundauit ecclesiam, aurum
quidem sibi esse et argentum negat, sed esse se dicit Christi gratia
diuitem, esse fide eius et uirtute locupletem, quibus multa
om. S uirgine 81 2 nec ex ne W m. 2 diriuari S
5 dices S 6 prolexa S 10 pnplicom W\' saepius 11 ianenom Aldhel-
mus de latUlibtu virgo inliceas S adaliscentiam S 12 sperandi
SWDY. suspirandi r. spirandi AJdMmus fomitem V succedas et
sipsa S 14 praebeas] eihibeas Aldhdmus quasi] quia si D 16 nec
ex ne W m. 2 compotari D 17 ut ex et W m. 2, ut om. D 18 uir-
ginem W s. L m. 2 19 non om. D nobis W S.1.9L 2 22 et ac D
23 quasi non] adiecit Balusius e 2 codd.: ementes et qui possident quasi
non; cf. test. III11 p. 123 27 dinitemponit ante dicit W gratiam S
abundaret. has opes, has diuitias possidere non potest
quae se diuitem saeculo mauult esse quam Christo.
Locupletem te dicis et diuitem et utendum putas his quae
possidere te Deus uoluit. utere sed ad res salutares et bonas
artes: utere ad illa quae Deus praecepit, quae Dominus ostendit.
diuitem te sentiant pauperes, locupletem te sentiant indigentes,
patrimonio tuo Deum faenera, Christum ciba: ut uirginitatis
perferre gloriam liceat, ut ad Domini praemia uenire contingat,
multorum precibus exora: commenda illic thesauros tuos, ubi
fur nullus effodiat, quo nullus insidians grassator inrumpat:
possessiones tibi sed caelestes magis conpara, ubi fructus tuos
iuges ac perennes et ab omni contactu iniuriae saecularis inmunes
nec rubigo adterat nec grando caedat nec sol urat nec pluuia corrumpat.
nam delinquis et hoc ipso in Deum, si ad hoc tibi ab
illo diuitias datas credis, ut illis non salubriter perfruaris. nam
et uocem Deus homini dedit, et tamen non sunt amatoria cantanda
nec turpia, et ferrum esse ad culturam terrae Deus uoluit,
nec homicidia sunt idcirco facienda: aut quia tura et merum et
ignem Dominus instituit, sacrificandum est inde idolis, uel
quia abundant pecudum greges in agris tuis, uictimas et hostias
inmolare debebis? adquin temptatio est patrimonium grande,
nisi ad usus bonos census operetur, ut patrimonio suo unusquisque
locupletior magis redimere debeat quam augere delicta.
Ornamentorum ac uestium insignia et lenocinia formarum non
nisi prostitutis et inpudicis feminis congruunt et nullarum fere
pretiosior cultus est quam quarum pudor uilis est. sic in scripturis
sanctis, quibus nos instrui Dominus uoluit et moneri,
et 5 possedere SD 3 magis uult D christi D 4 dicis esse Sl,
esse dicis v his] iis v õ et] utere sed ad v 6 ad illa sed W, sed ad
illa v praecipit V 7 te diuitem W te om. W 8 patrimonio tuo
deum SWDV, patrimonium tuum deo v; cfr. (konou. obs. p. 559 uirginitas
D\' 9 peruenire W 10 exor D thensauros S 14 cedat W
15 dom S 16 credes S, credas v ut illis ut D 17 sunt SWDV, sunt
idcirco v amaturia D 19 et—et] aut—aut W 20 deus Wv institit
W est om. S 21 quia] qui SWX pecodum W\' 22 diis immolare
v debes D adquin SD, atqui W, alioqui v 24 locupletior factus
Y 25 enim ac Aldhelmus et lenocinia om. S formarum SWDV,
fucorum v 28 describetur D
ornamentis suis ac propter ipsa potius ornamenta peritura. et
uenit, inquit, unus ex septem angelis habentibus
phialas et adgressus est me dicens: ueni, ostendam
tibi damnationem meretricis magnae sedentis super
aquas multas, cum qua fornicati sunt reges
terrae. et duxit me in spiritu et uidi mulierem sedentem
super bestiam: et mulier illa amicta erat
pallium purpureum et coccineum et adornata erat
auro et lapidibus pretiosis et margaritis, tenens poculum
aureum in manu sua plenum exsecrationum
et inmunditiae et fornicationis totius terrae. fugiant
castae uirgines et pudicae incestarum cultus, habitus inpudicarum,
lupanarum insignia, ornamenta meretricum.
Clamat etiam Spiritu sancto plenus Esaias et filias Sion auro
et ueste corruptas increpat et obiurgat perniciosis opibus afluentes
et a Deo per saeculi delicias recedentes. exaltatae sunt, inquit,
filiae Sion et ambulauerunt alto collo et nutu
oculorum et incessu pedum trahentes tunicas et pedibus
simul ludentes. et humiliabit Deus principales
filias Sion et reuelabit Dominus habitum earum:
et auferet Dominus gloriam uestis illarum et ornamenta
earum et crines et cincinnos et lunulas et
discrimen et armillas et botronatum et dextralia
et anulos et inaures et serica contexta cum auro et
D (is eras.) 4 fialas S, phiolas W, phialas septem v
5 tibi W 8. 1. m. 2 sedentes S 9 pallium (palleum S) purpureum et
coccineum SWDV, pallio purpureo et coccineo v et om. W 12 omnis
immnnditiae V fugiant fugiant V 13 caste nirginis 8 14 lupanarium
v, luparum Aldhelmus 15 spirito S eseias S et] ad WD
16 et neste SD, et argento W, et argento ac ueste v corruptas] comptas
coni. Erasmus affluentes Wv 17 exaltaeTT1 inquid S, ait WD
18 alto collo] alta cernice D 19 incestu W 20 lnentes W hnmilianit
SW 21 reuelanit SW; lanuvtaati — avaxaXvxptt LXX
23 earum] illarum S 24 discrimen SWDV, discriminalia v, cf. Gronou.
cbs. p. 321 botrunatum
Neque enim Deus coccineas aut purpureas oues fecit aut herbarum
sucis et conchyliis tinguere et colorare lanas docuit nec
distinctis auro lapillis aut margaritis contexta serie et numerosa
conpage digestis monilia instituit, quibus ceruicem quam fecit
absconderet, ut operiatur illud quod Deus in homine formauit et
conspiciatur id desuper quod diabolus inuenit. an uulnera inferri
auribus Deus uoluit, quibus innocens adhuc infantia et mali saecularis
ignara crucietur, ut postea de aurium cicatricibus et cauernis
pretiosa grana dependeant, grauia etsi non suo pondere,
mercium tamen quantitate? quae omnia peccatores et apostatae
angeli suis artibus prodiderunt, quando ad terrena contagia deuoluti
a caelesti uigore recesserunt. illi et oculos circumducto
W erint 8 2 cingnlos restes D praecingeris
S 3 deo W cnpat D 4 esse nirgines v 5 exaltatae inquit
F turpitndinia 8 8 ac] et 8 id om. W 9 ali Wl fuerunt S
10 exansto W moriretnr W 11 biberet W esse] esse letale S 12 si
aecepto eibo om. W 13 ne biberes inde Wl 14 niriD 15 nocuerit ex do-
cuerit 8 m. 2 18 concyliis 8 19 lapillis] capillis scripsit Baluzius aut
8, et WDv serie SV, serica D, seri.e W 21 absconderet SWDV, absconderesv
iit Be m. 2) hominem W 22 adinuenit v 24 crucetur
D crucietur... dependeant om. Wl, add. in margine W2 25 suo
om. V 26 tamen om. DW apostete 81 27 angelisTT, ange D 28 a] de
W ceaserunt BY; cf. p. 231.13 illic W, ille D circumductos S
coloribus crinem et expugnare omnem oris et capitis ueritatem
corruptelae suae inpugnatione docuerunt.
Et quidem isto in loco pro timore quem nobis fides suggerit,
pro dilectione quam fraternitas exigit, non uirgines tantum aut
uiduas sed et nuptas puto et omnes omnino feminas admonendas,
quod opus Dei et factura eius et plastica adulterari nullo modo
debeat adhibito flauo colore uel nigro puluere uel rubore aut quolibet
denique liniamenta natiua conrumpente medicamine. dicit
Deus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem
nostram: et audet quisquam mutare et conuertere
quod Deus fecit! manus Deo inferunt, quando id quod ille formauit
reformare et transfigurare contendunt, nescientes quia
opus Dei est omne quod nascitur, diaboli quodcumque mutatur.
si quis pingendi artifex uultum alicuius et speciem et corporis
qualitatem aemulo colore signasset et signato iam consummatoque
simulacro manus alius adferret, iam formata, iam picta
quasi peritior reformaret, grauis prioris artificis iniuria et iusta
indignatio uideretur: tu te existimas inpune laturam tam inprobae
temeritatis audaciam, Dei artificis offensam? ut inpudica
circa homines et incesta fucis lenocinantibus non sis, corruptis
uiolatisque quae Dei sunt peior adultera detineris. quod ornari te
putas, quod putas comi, inpugnatio est ista diuini operis, praeuaricatio
est ueritatis.
Monentis apostoli uox est: expurgate uetus fermentum,
ut sitis noua consparsio, sicut estis azymi: nam et
SD ruboris ex colores Sm. 2 adulteris DY 2 ueritate
D 3 inpugnatione] impigmatione coni. Erasmus 8 nigro puluere]
nigrore pulueris W robore S 9 conrompent S 11 quisquam ex
quis W m. 2 12 ille id quod W sed id s. 2. 13 quia] quod D 16 aemolum
S 17 adferret] inferret ut v et Augustinus l. c. iam picta add. in
W m. 2 19 exaestimas
Non metuis, oro, quae talis es, ne cum resurrectionis dies
uenerit, artifex tuus te non recognoscat, ad sua praemia et promissa
uenientem remoueat et excludat et increpans uigore censoris
et iudicis dicat: copus hoc meum non est nec imago haec
nostra est. cutem falso medicamine polluisti, crinem adultero
colore mutasti, expugnata est mendacio facies, figura corrupta
est, uultus alienus est. Deum uidere non poteris, quando oculi
tibi non sunt quos Deus fecit sed quos diabolus infecit. illum tu
sectata es, rutilos adque depictos oculos serpentis imitata es, de
inimico tuo compta, cum illo pariter arsura. haec, oro, non cogitanda
sunt Dei semis, non die semper ac nocte metuenda?
D 3 azimis SWD 4 perseueret Wx 5 ..colorum W, et colo-
rom Augustinu* l. c. adulteriia DW2, adulteris SW\', adulterinis
August. et medicaminum v, et adulterinis medicaminum Balueius
6 deus 8 7 aut ex et D m. 2 8 tu add. W m. 2 uincendum Dl esse
om. W audacie S 9 crinis W\' infeces S 11 capiti D id est
orn. W 13 caniciem W, canitiae D 14 qui sit] quis ita D caput
domini W 16 recognat D et ad v 17 et (ante excl.) om. D excludens
Wl et increpans SV, increpans WDv censores S 18 naec W
haec om. Baluzius 21 est (post alienus) om. W poter.sD 22 tibi]
tui scripsit Baluzius sint WD deus tibi S inficit W 23 emitata
S 24 et arsura Dv cogitanda non sunt v
blandiantur, quos dum in excusationem suam proferunt, ad societatem
criminosae consensionis adsciscunt. uirgines certe, quibus
hic sermo non consulit, quae se eiusmodi artibus compserint,
inter uirgines non putem debere numerari sed tamquam contactas
oues et morbidas pecudes a sancto et puro grege uirginitatis arceri,
ne contagio suo ceteras polluant, dum simul degunt, ne
perdant alias quaecumque perierunt.
Et quoniam continentiae bonum quaerimus, perniciosa quaeque
et infesta uitemus. nec illa praetereo, quae dum neglegentia
in usum ueniunt, contra pudicos et sobrios mores licentiam sibi
de usurpatione fecerunt. quasdam non pudet nubentibus interesse
et in illa lasciuientium libertate sermonum conloquia incesta miscere,
audire quod non decet, quod non licet dicere, obseruare
et esse praesentes inter uerba turpia et temulenta conuiuia, quibus
libidinum fomes accenditur, sponsa ad patientiam stupri, ad
audaciam sponsus animatur. quis illi in nuptiis locus est cui
animus ad nuptias non est, aut uoluptaria illic et laeta esse quae
possunt, ubi et studia et uota diuersa sunt? quid illic discitur, quid
uidetur? quantum a proposito suo uirgo deficit! quantum inpudicior,
quae uenerat pudica, discedit! corpore licet uirgo ac mente
permaneat, oculis, auribus, lingua minuit illa quod habebat.
Quid uero quae promiscuas balneas adeunt quaeque oculis ad
libidinem curiosis pudori ac pudicitiae corpora dicata prostituunt?
quae cum uiris adque uiros nudae uident turpiter ac
W 4 non SW, nunc Dv
compaerit S 5 nirginis S putent V 7 ne] nec D dum] cum W
10 uitamus W dum] cum S 12 non D s. I. m. 2 13 illa lasci-
bientium D, illaaciuientium S (inter illam lasciuientem libertatem v)
14 audere D decet et V non om. S obaeruare S, obseruari WD,
obuersari ManutWs j cf. (honou. dbseru. p. 322 15 et (ante esse) expunxit
Krdbinger 16 sponsam
Sic ergo frequenter ecclesia uirgines suas plangit, sic ad infomes
earum ac detestabiles fabulas ingemescit: sic flos uirginum
extinguitur, honor continentiae ac pudor caeditur, gloria
omnis ac dignitas profanatur. sic se expugnator inimicus per
artes suas inserit: sic insidiis per occulta fallentibus diabolus
obrepit: sic dum ornari cultius, dum liberius euagari uirgines
uolunt, esse uirgines desinunt, furtiuo dedecore corruptae, uiduae
antequam nuptae, non mariti sed Christi adulterae, quam
fuerant praemiis ingentibus uirgines destinatae, tam magna supplicia
pro amissa uirginitate sensurae.
Audite itaque uirgines, ut parentem: audite quaeso uos timentem
pariter ac monentem: audite utilitatibus et commodis uestris
fideliter consulentem. estote tales quales uos Deus artifex fecit,
estote tales quales uos manus patris instituit: maneat in uobis
W inlecebra S nonne ad v 2 inuitat S 3 ui-
derit SD, uiderintTT; cf. p. 151.5 4 corpuscoliDj 5 nec «c neSm.2
sordida 8 lauatio] lasciuia D 6 mentionem membra S impudicaeD
7 conspicestf conspicieris SI 8 pollues S 9«polluerisD
facies theatra D 10 uericundia 8, ueracundia W 11 pudoris S
punitur S, caeditur tnalvit Baluzius et contrectanda om. Wl 13 est]
es v uerecundia W sis v tales D quaeWD, que S, cuiManwtiuI
inuericundiam S proflcit WDv 16 ingemesgit S 17 ac W s. I. m. 2
18 per artes ex peratis Sm.2 19 inserit] infiserit D per om. D 20 uagari
Sernate, uirgines, seruate quod esse coepistis. seruate quod
eritis. magna uos merces habet, praemium grande uirtutis, munus
maximum castitatis. uultis scire quo malo careat et quid
boni teneat continentiae uirtus? multiplicabo, inquit mulieri
post praetiosa add. D1: tantum maneat adnr et sola et*inlaesa uirginitas,
expunxit m. 2 4 fugati D 5 in uos] om. V, inter nos coni.
Pamelius; quas inter nobis
Prima sententia crescere et multiplicari praecepit, secunda et
continentiam suasit. dum adhuc rudis mundus et inanis est, copiam
fecunditate generantes propagamur et crescimus ad humani
generis augmentum : cum iam refertus est orbis et mundus inlicit,
qui capere continentiam possunt spadonum more uiuentes
castrantur ad regnum. nec hoc iubet Dominus sed hortatur,
nec iugum necessitatis inponit, quando maneat uoluntatis
trotitias S, cum tristitia V 3 hanc sententiam S 4 sentristitias
81 de om. D 5 maritns est W v alterum dominus om. S, sed (?) deus
V, sed dominus Pamelius 7 dicensD sed nB ex corr. fili SD 8 illine
ex hains Sm. 1 habuerit W 10 nubuntur S facient D 11 inci-
pient W2 DtJ 12 fili D 13 gloria D 14 trenssitis W 20 deprimat]
add. et uel aut v 21 multiplicare S, generare WDtJ; av £ avtaae xal nXrjatrvcoat
Oen. 1, 28 deus praecepit
Quae uos singula, o bonae uirgines, obsernare, diligere, inplere
debetis quae Deo et Christo uacantes ad Dominum, cui uos
dicastis, et maiore et meliore parte praeceditis. prouectae annis,
D 2 demonstratis D 3 castrantis SD 4 qui ad S,
qo ad W, ad D 5 munus et patrium SWD, lauacrum seripsit BaJueius,
munus et patrimoniam v 6 baptismum