Cum in unum Cartaginem conuenissent kalendis Septembribus episcopi plurimi ex prouincia Africa Numidia Mauritania cum presbyteris et diaconibus, praesentibus etiam plebis maxima parte, et lectae essent litterae Iubaiani ad Cyprianum factae, item Cypriani ad Iubaianum rescriptae de haereticis baptizandis quidque postmodum Cypriano Iubaianus idem rescripserit, Cyprianus dixit: audistis, collegae dilectissimi, quid mihi Iubaianus coepiscopus noster scripserit consulens mediocritatem nostram de inlicito et profano haereticorum baptismo quidque ego ei rescripserim, censens scilicet quod semel adque iterum et saepe censuimus haereticos ad ecclesiam uenientes ecclesiae baptismo baptizari et sanctificari oportere. item lectae sunt uobis et aliae Iubaiani litterae quibus pro sua sincera et religiosa deuotione ad epistulam nostram rescribens non tantum consensit, sed etiam instructum se esse confessus gratias egit. superest ut de hac ipsa INCIPIT SENTENTIAE EPISCOPORVM NYMEBO LXXXVII ST, INCIPIT SEN- TENTIAE EPISCOPOEYM L, SENTENTIAE EPISCOPORVM V 5 cartaginem S, carthagine F, chartagini T (conu. kartagini L) kal. STV, kalendas L septembribus LV, sept. S, septembris Tv 6 mauretania LTl 7 praesentibus S, praesente LTv 8 inbazani T ita semper 9 rescriptis S 10 quiq. S iobaianus S, iubainus L 11 dixit om. STl 12 conscripserit T nostram] meam V 13 quidque] et quid v A (sed idem Itb. III. c. 3, 4 quidque) 14 censes S 15 censeuimus S, censemus L sed s. e scr. ni m. 1 16 baptizari et sanctificari] sanctizari S 17 iuuaiani L sencera S 18 ctiara] et A 19 confessus om. TAv agitS hac L s. l. m. 2 28* re singuli quid sentiamus proferamus neminem iudicantes aut a iure communicationis aliquem si diuersum senserit amouentes. neque enim quisquam nostrum episcopum se episcoporum constituit aut tyrannico terrore ad obsequendi necessitatem collegas suos adigit, quando habeat omnis episcopus pro licentia libertatis et potestatis suae arbitrium proprium tamque iudicari ab alio non possit, quam nec ipse possit alterum iudicare. sed expectemus uniuersi iudicium\' Domini nostri Iesu Christi qui unus et solus habet potestatem et praeponendi nos in ecclesiae suae gubernatione et de actu nostro iudicandi.

Ego unum baptismum in ecclesia sola scio et extra ecclesiam nullum. hic erit unum, ubi spes uera est et fides certa. sic enim scriptum est: una fides, una spes, unum baptisma, non apud haereticos, ubi spes nulla est et fides falsa, ubi omnia per mendacium geruntur, ubi exorcizat daemoniacus 14. Eph. 4. 5..- 1 quia singuli A lib. IIIV c. . 2 commTraionis A afique S 3 se SLTVA, M esse v 4 errore S y- sequendi S 5 adegit Tl 6 tamquam L 7 possint Tl quam] cum ex quam T tn. 2 ipse possitl ipse potest Av altprum om. e, bis exhibet T .9r nosJ uos S suae om. V - 11 bilta Av dixit oni. STl 12 baptisma v sola e.T sua S, solum r et om. T extra ecclesiam] ex ecclesia sola S; èf. 457,14 \' 13 tibi spes uera] ibisuera S 14 baptismtun LT 16 ubi] ibi S \' gehinturj\' aguntur Av >.*xorcidiat SV daemoniaoos S * ■r sacramentum interrogat, cuius os et uerba cancerem mittunt, fidem dat infidelis, ueniam delictorum tribuit sceleratus, et in nomine Christi tinguit antichristus, benedicit a Deo maledictus, uitam pollicetur mortuus, pacem dat inpacificus, Deum inuocat blasphemus, sacerdotium administrat profanus, ponit altare sacrilegus, ad haec omnia accedit etiam illud malum ut antistes?, diaboli audeat eucharistiam facere. aut qui illis adsistunt dicant haec omnia falsa esse de haereticis. ecce ad qualia. igitur ecclesia consentire et sine baptismo et uenia delictorum communicare conpellitur. quam. rem, fratres, fugere, [ac,uitare] debemus et a tanto scelere nos separare et unum baptismum tenere quod soli, ecclesiae a Domino concessum est.

Censeo omnem hominem ab haeresi uenientem baptizandum. frustra enim illic putat se esse baptizatum, cum non sit baptisma nisi in ecclesia unum et uerum,: quia et Deus unus e.t fides una et ecclesia una est, in qua stat unum baptisma sanctitas et cetera. nam quae foris exercentur nullum habent salutis effectum.

Qui haereticorum baptismum probat nostrum euacuat.

Licet sciamus omnes scripturas sibi testimonium reddere de salutari baptismo: debemus ergo fidem nostram exprimere ut haereticos et schismaticos ad ecclesiam uenientes qui pseudobaptizati uidentur debere eos in fonte perenni baptizari, et ideo secundum testimonium scripturarum et secundum decretum collegarum nostrorum sanctissimae memoriae uirorum omnes schismaticos et haereticos qui ad ecclesiam conuersi sunt baptizaui, sed et eos qui ordinati uidebantur laicos recepi.

Baptisma quod dant haeretici et schismatici non esse uerum ubique in scripturis sanctis declaratum est, quoniam ipsi praepositi eorum falsi Christi sunt et falsi prophetae dicente Dcmino per Salomonem: qui fidens est falsis hic pascit uentos, idem autem ipse sequitur aues uolantes. deseruit enim uias uineae suae, semitas uero agelli sui errauit. ingreditur autem per auia loca adque arida et terram destinatam in sitim, contrahit autem manibus infructuosa. et iterum: ab aqua autem aliena abstine nec de fonte extraneo biberis, ut 15 Prou. 9, 12. 20 Prou. 9, 18. 1 thomagade ST, thamocade L, thamugade Av dixit om. S 2 omnem scripturam v 3 ergo] tainen v; cf. 441, 10 expremere S 4 ut LT, ut ab S, om. Av; cf. 458, 2 5 debere] uidere T sed s. I. non uidentur perenne SLTX 9 baptizaui LT et Zonaras, baptizari Sv et om. TLl inter laicos v 10 recepi L et Zonaras, recipi Tv, om. S 11 thubnnis A" dixit om. STl 12 quod] quo S 14 christiani Baluzius 15 solomonem S in falsis LTAv 16 uentus S idem autem T in ras. 17 deserit Av enim S LT, autem SlA semitas SLT1, et a aemitis T*, et a semita A (roli" łrĮ ἅξοvας-πεπλάvηται uero exp. T* 18 errat A ingredimur Tl, et ingreditur A auia] deuia T, abdita S 19 in siti LT, siti A coatrait T, consequitur A 20 autem exp. T infructuosam S, infructuosae T autem om. v 21 alia LT abstinete LT nec] te et v extraneo] alieno v ne biberis v. longum uiuas tempus, adiciantur etiam tibi anni uitae. et in euangelio diuina sua uoce Dominus noster Christus locutus est dicens: nisi si quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. hic est Spiritus qui ab initio ferebatur super aquam. neque enim Spiritus sine aqua separatim operari potest nec aqua sine Spiritu. male ergo sibi quidam interpretantur ut dicant, quod per manus impositionem Spiritum sanctum accipiant et sic recipiantur, cum manifestum sit utroque sacramento debere eos renasci in ecclesia catholica. tunc poterunt filii Dei esse dicente apostolo: curantes seruare unitatem spiritus in coniunctione pacis, unum corpus et unus spiritus, sicut uocati estis in una spe uocationis uestrae, unus Dominus, una fides, unum baptisma. haec omnia ecclesia catholica loquitur. et iterum in euangelio dicit Dominus: quod natum est de carne caro est, et quod natum est de spiritu spiritus est, quia Deus spiritus est, et ex Deo natus est. ergo omnes haeretici et schismatici omnia quaecumque faciunt carnalia sunt dicente apostolo: manifesta sunt enim opera carnis, quae sunt fornicationes, inmunditiae, incestum, idololatriae seruitus, ueneficia, inimicitiae, certamina, zelus, ira, diuisiones, haereses et his similia: de quibus praedixi uobis, sicut praedico, quoniam quicumque haec faciunt regnum Dei non hereditabunt. condemnat 3 lo. 3, 5. 10 Eph. 4, 3 sq. 15 Io. 3, 6, 19 Gal. 5, 19 sq. 1 diciantur S 2 iesus christus v 3 si om. LTv 4 spu sco T 5 sps scs Ll aquas v 6 separatim operari scripsi, separari SLT, operari ÅV neque v 7 quidam sibi S quod om. L T manus add. in marg. L 8 interpositionem S et sic recipiantur exp. T 10 et tunc T, tunc quippe v potuerunt S, poterint L, posse ex poterunt T fili ST\', filios T2 11 coniunctionem STl 13 unam S spe* T, spem S quia unus T 14 baptisma] unus deus add. v in ecclesia TL 17 ez] de v 18 omnia S 19 manifestae S 20 enim sunt Av operae S fornicationis STI inimmunditiae S 21 incestus Tl idolatria L seruitus om. v; cf. test. III 64 beneficia Tl 22 inimitiae S certamina om. L 23 heresis SLT 25 condempnat T, condemnant S itaque apostolus cum omnibus malis et qui diuisionem faciunt hoc est schismaticos et haereticos. nisi ergo acceperint baptismum salutare in ecclesia catholica quae est una, salui esse non possunt, sed cum carnalibus in iudicio Domini Christi damnari.

Secundum scripturarum sanctarum auctoritatem decerno haereticos omnes baptizandos et sic in ecclesiam sanctam admittendos.

Cum Dominus in euangelio suo dixerit: uos estis sal terrae. quodsi autem sal fatuus fuerit, in quo condietur? ex eo ad nihilum ualebit, nisi ut proiciatur foras et conculcetur ab hominibus, et iterum post resurrectionem suam mittens apostolos suos mandat dicens: data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. ite ergo et docete gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. cum ergo manifestum sit haereticos id est hostes Christi non integram sacramenti habere confessionem, item schismaticos non posse condire sapientia spiritali, cum ipsi ab ecclesia quae una est recedendo infatuati 11 Matth. 5, 13. 15 Matth. 28,18 sq. 1 eos qui Av 2 est ex et L m. 2 et haereticos om. S acciperint L baptisma v 3 una est v 5 damnabuntur v; cf. p. 450,13 6 a lambes S, salambese L, a lambaese codd. Aug. dixit om. S, dicit T 7 auctoritatem om. S 8 sanctam om. S 10 castro A galbae A, galba LT, quando S dixit om. S, dicit T 12 quodsi S, si LTv sal L s. I. m. 2 fatuus S2, fatuum cx factum L m. 2, infatu* T, infatuus Sl, infatuatum v in quod Ll, iniquo Tl, id quodA condietur S, salietur TA, saluetur L; cf. test. IIIS7 13 nihil LT ualebit] ultra s. l. add. T 14 et foras Tl hominibus] omnibusS 15 suos mn. L mandauerit v 16 ergo om. v 17 omnes gentes v eos om. S 19 hostis L 20 confessionem habere v sapientiam S 21 infatuam contrari S contrarii facti sint, fiat sicut scriptum est: domus contrariorum legis debent emundationem, et consequens eos qui a contrariis baptizati inquinati sunt primo purgari et tunc demum baptizari.

Tanto coetu sanctissimorum consacerdotum lectis litteris Cypriani dilectissimi nostri ad Iubaianum itemque ad Stephanum, quae tantum in se sanctissimorum testimonio rum descendentium ex scripturis deificis continent, ut merito omnes per Dei gratiam adunati consentire debeamus, censeo ergo omnes haereticos et schismaticos qui ad catholicam ecclesiam uoluerint uenire non ante ingredi, nisi exorcizati et baptizati prius fuerint, exceptis his sane qui in ecclesia [catholica] fuerint ante baptizati: ii tamen per manus inpositionem in paenitentia ecclesiae reconcilientur.

Mea sententia haec est ut haeretici ad ecclesiam uenientes baptizentur eo quod nullam foris aput peccatores remissionem peccatorum consequentur. 1 Prou. 14, 9. 1 sunt STl contrariorum om. S 2 debet u emundatione purgari T consequentes Ll eos] et eoe SaLaT1, esteosau 3 contraris baptizatis S inquinati] in aqua nati S 5 certens T dicit T 6 in tanto LTAv sacerdotum S 7 idemq. T 8 sanct. test scripsi, sanctimoniorum SLT, sanctissimorum A descendentium] discentium S, om. codd. Aug. 9 deificis] dei magnificis S 10 debemus Ll ergo om. Lv; cf. p. 438, 3 11 et] siue A chismaticos L 12 uenire noluerint A et baptizati om. S prius om. A 13 catholica om. S ante L s. I. m. 2 14 ii tamen scripsi, ita tamen SLT1, ita tamen ut T*Ao paenitentiam Av 15 reconcilietur L1 T1 16 nicomedis S secermis S dicit T 18 nullum S, ullam L peccatoris S, peccatorem T 19 consequantur LTAo

Ecclesiae [catholicae] matris nostrae ueritas [semper] aput nos, fratres, et mansit et manet, eo quod in baptismate est trinitas Domino nostro dicente: ite et baptizate gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. cum ergo manifesto sciamus haereticos non habere nec Patrem nec Filium nec Spiritum sanctum, debent uenientes ad ecclesiam matrem nostram uenire, renasci et baptizari, ut cancer quod habebant et damnationis iram et erroris offecturam per sanctum et caeleste lauacrum sanctificetur.

Cum Dominus noster Christus dicat: qui mecum non est aduersum me est, et Iohannes apostolus eos qui ab ecclesia exeunt antichristos dicat, indubitanter hostes Christi quique antichristi nominati sunt gratiam baptismi salutaris ministrare non possunt. et ideo censeo eos qui de insidiis haereticorum confugiunt ad ecclesiam baptizandos esse a nobis qui amici appellati sumus Dei de eius dignatione. 4 Matth. 28,19. 12 Matth. 12,30. 1 monnullus L, monnulius T, munnulus v, mommillns Concil. girha S, gibar T dicit T (\'in cod. V omnes fere deinceps episcopi sententiis suis hanc formulam praemittunt IN PACE\' Rigaltiw) 2 catholicae om. S ueritatis L semper om. S, post fratres ponit A 3 prius et om. A eo quod S, et uel Lv, uel AT. (eras. m.2) in S, maximein LTAv baptismati est trinitas S, baptismatis (baptismi A) trinitate LTAv 4 item et T1, ite A 5 cum in ras. T1 6 manifeste LTv scimus Tl 8 uenire] uere Av nasci LT 9 habeant Ll ira* Tr ira Av et om. T offectura* T, offectura uel offensa codd. Aug.y effectura v 10 caelestem ST, caelestae L sanctifecetur 8 11 accedias T, acedius L, a chezas Cone., a quida coni. Harduinus 12 non est mecum Lv 13 aduersus v apostolos S I 15 gratia S 16 et om. S 18 dei om. ST et codd. Aug. de om. T eius corr. in dei T

Sicut caecus caecum ducens sic in foueam cadent, ita haereticus haereticum baptizans simul in mortem cadent. et ideo haereticus baptizandus est et uiuificandus, ne nos uiui mortuis communicemus.

Iustum est haereticum baptizari in ecclesia sancta.

Secundum sacramentum Dei gratiae caelestis quod accepimus unum baptisma quod est in ecclesia sancta credimus.

Nos quantum in nobis est haeretico non communicamus, nisi baptizatus in ecclesia fuerit et remissam peccatorum m acceperit.

Haereticis aut nihil licet aut tctum licet. si possunt baptizare, possunt et sanctum Spiritum dare: si autem sanctum Spiritum dare non possunt, quia non habent Spiritum sanctum, nec baptizare spiritaliter possunt. propterea censemus haereticos baptizandos esse. 1 a om. L bacai S, altagai ex altai L m. 2, bigai Cone. 2 sic S, simul LTAv fouea S cadunt ATv sed in T unt corr. 4 uiuificandus] iustificandus v; innouandus Oxon. 7 haereticum L s. I. m. 2 baptizare T (in ecclesia s. baptizari L) ecclesiam sanctam S 8 regione T 9 ct gratiae T accipimus S 10 baptismum LTA 11 a uadis S, abbadis T, a badis LAv 12 est] et S haereticis v 13 baptizati v fuerint v remissa S, remissionem Av acceperint v 15 abbir] abbis L sed bis s. I. m. 2 germanicipiana T 17 dare i t spiritum sanctum v 18 spiritum dare... spiritum sanctum om. 8. spiritum sanctum dare v, om. Ll, post non possunt add. L2: scm spm dare baptizari S 20 baptizandos esse] baptizari A

Iesus Christus Dominus et Deus,:noster Dei patris et creatoris filius super Petrum aedificauit ecclesiam, non super haeresim, et potestatem baptizandi episcopis dedit, non haereticis. quare qui extra ecclesiam sunt et contra Christum stantes oues, eius et gregem spargunt baptizare foris non possunt.

In quantum aqua sacerdotis prece in ecclesia sanctificata abluit delicta, in tantum haeretico sermone uelut cancer infecta cumulat peccata. quare omnibus pacificis quidem uiribus nitendum est, ne qui haeretico errore infectus et intinctus singulare et uerum ecclesiae baptismum retractet accipere, quo quisquis non fuerit baptizatus regno caelorum fiet alienus.

Qui haereticos potestatem baptizandi habere dicit, dicat prius quis haeresim condiderit. si enim haeresis a Deo est, habere et indulgentiam diuinam potest: si, uero a Deo non est, quomodo 1 gratiam Dei aut habere aut conferre. alicui potest?

Qui haereticorum baptismum probat quid aliud quam haereticis communicat? .1 thuccaboritSA, dhuccabori L[V, tuchabQrLr 3 petrum SLTVA, petram v ccclcsiam] suam add. v, suum V lioresin SL 4 habere dedit V .5 sunt] non super heresin quare qui S 7 jtuburbo At) 8 prece. T 9 cancer SLTV, cancere Av comulat S 10 pacis T uiris V \' 11 quis Av est et T intinctus S, tinctus iTA.f\' 12 occlesiae bjaptismum] baptisma A detrectet v quis SL 13 a regno T 14 a sufetolanus T 15 baptizandi om. L , 16 quis om. L haeresin SL est] et T et eras. in T 17 siraodo (uero...quo om.) S 20qui oui. S probant A quam1 quae S 21 commiuiicant SA " , \' . 1"\', 1 ...ł.\\ ....

Viderint aut praesumptores aut fautores haereticorum: nos unum baptisma quod non nisi in ecclesia nouimus ecclesiae uindicamus. aut quomodo possunt in nomine Christi aliquem baptizare quos ipse Christus dicit aduersarios suos esse?

Cum baptismata duo esse non possint, qui haereticis baptismum concedit sibi tollit. censeo itaque flebiles et tabidos haereticos baptizandos esse, cum ad ecclesiam uenire coeperint, et sacra et diuina lauatione lotos et in lumine uitae inluminatos non hostes sed pacificos, non alienos sed fidei Domini domesticos, non adulteros sed Dei filios, non erroris sed salutis effectos in ecclesiam recipi, absque his qui de ecclesia fideles supplantati ad haeresis tenebras transierant, sed eos per manus inpositionem restituendos.

Si non obtemperat error ueritati, multo magis ueritas non consentit errori. et ideo nos ecclesiae adsistimus, in qua praesidemus, ut baptismum eius ipsi soli uindicantes eos quos ecclesia non baptizauit baptizemus.

Haeretici christiani sunt an non? si christiani sunt, cur in; ecclesia Dei non sunt ? si christiani non sunt, fiant. aut quo 2 uiderint SLTV et codd. Aug., quot sint baptismi uiderint Av prosumptore S 3 ante quod T s. I. tenere nouimus] est et id nobis et ex nonis T 5 dixit T 6 casius L macomanibusS1 7 baptisma T possunt S baptisma v 8 itaque in ras. T et tabidos] sectabiles S; et desperabiles fort. 9 coeperunt S et sacra om. L 410 in om. LTAv 11 pacificuB Sl 12 effectus S 13 absque his] sps quae his qai 8, absque eos ex adqueis T de] in A sed idem § 55 de fidelis S 14 sed eos exp. in T 18 quam T praesedemus S 21 carpos SLV, carpus T, carpis Av 23 dei om. T si ch. non sunt L s. L fiant LTVA et Zonaras, fiunt S, quomodo christianos faciunt r aut quod S, ad quos ex aut quo T pertinet sermo Domini dicentis: qui non est mecum aduersum me est, et qui non mecum colligit spargi t? unde constat super filios alienos et suboles antichristi Spiritum sanctum per manus inpositionem non tantummodo non posse descendere, cum manifestum sit haereticos baptisma non habere.

Si licet haereticis baptizare et remissam peccatorum dare, quid illos infamamus et haereticos illos appellamus ?

Nemini dubium est, sanctissimi consacerdotes, non in tantum posse humanam praesumptionem, quantum Domini nostri Christi adorandam et uenerabilem maiestatem. memores ergo periculi hoc quoque non tantum obseruare debemus, uerum etiam ab omnibus nobis confirmare, ut omnes haeretici qui ad sinum matris ecclesiae adcurrunt baptizentur, ut mens haeretica quae diuturna tabe polluta est sanctificatione lauacri purgata in melius reformetur.

Qui fide uiuimus obsequi his quae instruendis nobis ante praedicta sunt credula obseruatione debemus. nam scriptum est aput Salomonem: qui baptizatur a mortuo quid proficit 22 Sir. 34, 30. 1 pertinebit VAv, pertineat ex pertinant L m. 2 dei dmi S adnersuB Av 2 collegit T1 3 sabales S, soboles Lv antichristi om. S 4 sanctum om. T non om. Av (ante tantnmmodo) 5 discendere S haereticum ex haeretico T 8 remissa 8 9 et S, ut LTA illos om. Lv appellemnsLTJ. 11 in om. v 12 humana S quantum SA, quam LT 13 iesu christi Av 14 debemus om. Erasmus 15 confirmare debemus Erasmus, confirmari oportet Balnzius 17 pulluta 8 aanctificationem lanagri S 19 confessor quietus F a bornc ST, a burug V, ab urbe L, a burnch v 20 iis v instruendis] stuendis S praedicata T 21 credulat S 22 solomonem S, salam. L mortuo SLTA, mortuo et iterum tangit mortuum v lauatione eius? quod utique de his qui ab haereticis intinguuntur et de tinguentibus loquitur. si enim qui aput illos baptizantur per remissionem peccatorum uitam aeternam consequuntur, cur ad ecclesiam ueniunt? si uero a mortuo salutis nihil accipitur, ac propterea cognito errore pristino ad ueritatem cum paenitentia reuertuntur, uno uitali baptismate quod in catholica ecclesia est et sanctificari debere manifestum.

Qui contempta ueritate praesumit consuetudinem sequi aut circa fratres inuidus est et malignus quibus ueritas reuelatur aut circa Deum ingratus cuius inspiratione ecclesia eius instruitur.

Fidem nostram et baptismatis gratiam et legis ecclesiasticae regulam Dominus et Deus noster Iesus Christus suo ore apostolos docens perimpleuit dicens: ite et docete gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. falsum ergo haereticorum baptisma et iniquum a nobis pellendum est et omni contestatione refutandum, de quorum ore uirus, non uita, nec gratia caelestis, sed blasphemia trinitatis exprimitur. et ideo uenientes ad ecclesiam haereticos integro et catholico baptismate baptizari debere manifestum est, ut a 17 Matth. 28,19. 1 lauatio TAv ab] ad L intingnuntur S, tinguntur LTAv; cf. p. 444,11 3 remissione S 4 consequitur ST. cor L1 uenient T\' morto S\' 5 cognitio S, agnito v 6 reuertantur S 7 baptismo T ecclesia catholica Av et om. LTAv debere manifestum S, debebunt LTAv 9 caustus S 12 ingratus est Av spiratione S 14 euchrarius L, euchratius v thanis Tl 15 nostram et] n. a S 16 regulae S deus et dominus TAv, da dno L apostolus SL 17 et om. LTA omnes gentes Av 18 eas L T fili S 19 iniqum SL 20 contestatione SLTVA, detestatione v ore] more S 21 uita nec A, uitari ct SLIT., uita non T2, uita et L* 22 had ecclesia S 23 baptismatae baptizare S a om. L blasphemia SLTAv, blasphemiae v blasphema sua praesumptione purificati possint Spiritus sancti gloria reformari.

In euangelio Dominus, ego sum, inquit, ueritas. non dixit: ego sum consuetudo. itaque ueritate manifestata cedat consuetudo ueritati, ut etsi in praeteritum quis in ecclesia haereticos non baptizabat, nunc baptizare incipiat.

Haereticos blasphemos adque iniquos uerbis uanis decerpentes sancta et adorabilia scripturarum uerba exsecrandos censeo et ideo exorcizandos et baptizandos..Į.

Et ego hoc idem.censeo haereticos baptizandos esse.

Ecce secutus diuinarum scripturarum auctoritatem baptizandos haereticos esse censeo, sed et eos qui schismaticos baptizatos se esse contendunt. si enim secundum cautum Christi priuatus fons noster est, intellegant cuncti ecclesiae nostrae \' 4 Io. 14, 6. . 1 suae (sua L) praesumptionis LA. suae praesumptione r possunt S gloria LT et codd. Aug., gloriam S, gratia Ar 3 libosus] confessor et martyr in nonis areis positus libosus V aaga] gaua T 5 ueritas est ut (man. c. c. ueritati ottt.) V manifestata STzA (cr. Aug. lib. III, 6, 9), manifesta LT1v. consuetudo ueritati] rtansuetudo itaque ueritate ilianifestata cedat S 6 ut] iustae T etsi ex est L m. 2 7 baptizat T, baptizant S incipiant S 8 leucius SLT et codd. Aug., lucius v, confessor et martyr in fausti positus leucius V theueste LV. thaueste T 9 iniquo uerbo S uanis] uariis Ar 11 exorcidiandos S; resipiscentes s. I. add. T m. 2 baptizandos esse Tv 13 haereticos uidelioet T 14 ab amacora L, abbamaccora T, ab amaccura Ar ; cf. MorceUi Afric. christ I p. 96 15 ecce S. et ipse LTr. et ego ipse Baluziufi 16 qui se A schismaticos S, aput sch. LTAv: cf. sent. 72 baptizando LI 17 se om. SLTlA aduersarii quia alienus esse non potest. nec duobus populis salutarem aquam tribuere potest ille qui unius gregis pastor est. et ideo manifestum est nec haereticos nec schismaticos aliquid caeleste posse suscipere, qui a peccatoribus hominibus ab ecclesia extraneis audeant accipere. quando danti locus non est, utique nec accipienti prodest.

Miror quod cum omnes confiteantur unum esse baptismum, non omnes intellegant eiusdem baptismi unitatem. ecclesia enim et haeresis duae et diuersae res sunt. si haeretici habent baptisma, nos non habemus: si autem nos habemus, haeretici habere non possunt. dubium autem non est ecclesiam solam baptismum Christi possidere quae sola possideat et gratiam Christi et ueritatem.

Sine causa quidam falso et inuidioso uerbo inpugnant uerita tam ut rebaptizare nos dicant, quando ecclesia haereticos non rebaptizet, sed baptizet.

Vnum baptisma nos custodimus, quia ecclesiae soli rem suam uindicamus. qui autem dicunt quia haeretici uere et legitime 1 quia] qui S alienis v qui (quia OXQtI.) alieni sunt nobiscum esse\'non possunt (potest Oxon.) Erasmus et Oxon. 2 aqua S graegis S, graecis T\' 3 nec schismaticos om. S 4 a om. S peccantibus A ab] et abAv extraneant S 5 audent A, baptiama audeant T et quando T danti T (sed ti in ras.), tanti S, danti dandi coni. Routh 7 mozulenais S 8 non omnes S baptisma v 9 non omnes om. S intellegent S eiusdem] baptismum non eiusdem S baptismatis v 11 si autem nos habemus L s. l. m. 2, om. S 12 solum L, sola S baptismum] possit et gratiam S 13 possideant ST1 post christi up. possider in S 15 thasualte Av, thasuate T 16 quidem A et ex est L ueritate S 18 rebaptizent 81 20 quia corr. in et T, quae in S ecclesiae catholicae Av suam om. S 21 qui ab haereticis L sed s a. I. Ill. 29 baptizant, ipsi sunt qui non duo sed multa baptismata faciunt. nam cum haereses multae sint, pro earum numero et baptismata conputabantur.

Haereticos scimus esse peiores quam ethnicos. si conuersi ad Dominum uenire uoluerint, habent utique regulam ueritatis quam Dominus praecepto diuino mandauit apostolis dicens: ite, in nomine meo manum inponite, daemonia expellite. et alio loco: ite et docete gentes tinguentes eas in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. ergo primo per manus inpositionem in exorcismo, secundo per baptismi regenerationem, tunc possunt ad Christi pollicitationem peruenire: alias autem non debere.

Mirandum non est, si haeretici hostes adque inpugnatores ueritatis rem sibi uindicant potestatis et dignationis alienae. illud mirandum est quod quidam nostri praeuaricatores ueritatis haereticis suffragantur et christianis aduersantur. propterea decreuimus haereticos baptizandos esse.

Si haereticis in baptismo suo peccata donantur, sine causa ad ecclesiam ueniunt. nam cum in die iudicii peccata sint quae 7 Marc. 16, 17. (?) 9 Matth. 28,19. 1 duo] unum v faciant T 2 cum ex co T haeresis aLTI sunt S numero] nomine 8 4 dhibari T 5 esse] illos esse LT\' si] si ergo v a dno L 6 uoluerunt STl habemus v 9 et (post ite) om. T tinguentes] baptizantes v et 8. l. m. 2 L eos v 10 fili S 11 primum ex primus T 12 tunc eocp. in T 13 uenire Av autemj fieri censeo add. Av, fieri add. LT et codd. Aug.; cf. 440, 5 14 mac- tari Av, machari T 16 sibi rem A potestati S alienae om. T in ras. 17 illud] sed illud v, illud autem T 18 quapropter T decernimus Av 20 satius A sicilibra T 21 sua v donantur] sunt quae puniuntur donantur <S puniuntur, nihil est quod timere possint haeretici de iudicio Christi, si sunt remissionem peccatorum consecuti.

Cum peccata non nisi in ecclesiae baptismo remittantur, qui haereticum ad communicationem sine baptismo admittit utrumque contra rationem facit, nec haereticos purgat et christianos inquinat.

Cum dicat apostolus non communicandum peccatis alienis, quid aliud quam peccatis alienis communicat qui haereticis sine ecclesiae baptismo communicat? et ideo censeo baptizandos esse haereticos, ut accipiant remissionem peccatorum et sic illis communicetur.

Ųui haereticorum baptismum probant nostrum inprobant, ut extra ecclesiam non dicam lotos, sed sordidatos negent in ecclesia baptizari oportere.

Scriptum est: et uidit Deus lucem quia bona est, et diuisit inter lucem et tenebras. si potest luci et tenebris conuenire, potest nobis et haereticis aliquid esse commune. propterea censeo haereticos baptizandos esse. 19 Gen. 1,4. 1 non possnnt S 2 romissione S 3 gorduba/Sy, govLTAv 4 baptissi- mo L 5 haereticorum S communicatione S sine bapt. ad commun.^1 7 inquirat Tl 8 ab utica] abutte T 9 apostulus S alia alienis La 10 quid... alienis S s. I. sine- ex si in T 11 ecclesia 8 12 remissione S, remissam Av 14 lambus S, confessor lambus Eramus germaciana S, germaniciana T sed ana in ras. 15 baptisma v probat S exprobant S 16 ecclesia S negant STl 17 oportet T1 lti lucilianus L rucuna S, rucima L 19 et ut S 20 inter ex in L ixi. 2 non potest T, item l. 21 sed non s. 1. utroque loco 22 et propterea T sed et s. l. 29*

Scriptum est: aut enim Deus Deus est aut Baal Deus est. ita et nunc aut ecclesia ecclesia est aut haeresis ecclesia est. porro si haeresis ecclesia non est, quomodo esse aput haereticos baptisma ecclesiae potest?

Scimus non esse nisi unum baptisma in ecclesia catholica, et ideo non debemus admittere haereticum, nisi baptizatus aput nos fuerit, ne se putet extra ecclesiam catholicam baptizatum esse.

Vna fides, unum baptismum, sed ecclesiae catholicae cui soli licet baptizare.

Me non mouet, si aliquis ecclesiae fidem et ueritatem non uindicat, quando apostolus dicat: quid enim si exciderunt a fide quidam illorum? numquid infidelitas eorum fidem Dei euacuauit? absit. est enim Deus uerax, omnis autem homo mendax. si autem Deus uerax est, quomodo esse aput haereticos baptismi ueritas potest aput quos Deus non est? 2 I Reg. 18, 21. 16 Rom. 3, 3 sq. 1 pelacianus S 2 enim om. A deus deus SL, deus T, dominus deus A, dominus tuus deus v 3 est om. T ecclesia ecclesia est A, ecclesia est S, ecclesia LT 5 ecclesia S 6 confessor et martyr Iader Erasmus; item in Erasmi editione titulus confessor praefigitur episcopo 47. 48. 49. 52. 54. 58. 61. 62. 68. 79. 82., titulus martyr episcopo 72. 76. 80. midili ST, madili L, midila Av 7 baptismum LTA 8 aput] a S fuerit apud nos A 11 alius om. codd. Aug. marazanda T 12 baptisma LA v sole S 14 ab obba SL, a bobba TAv 15 uindicet T 16 si] quia A 17 eorum] illorum A 18 euacuabit T 19 autem ex artem T 20 quomodo autem Sl esse post ueritas A ba- ptismi...p. 453, 2 haereticos om. S

Manifestum est haereticos non posse baptizare et remissam i eccatorum dare qui potestatem non habent ut aut soluere aut ligare aliquid in terris possint.

Si maritus peregre proficiscens amico suo commendasset uxorem suam custodiendam, commendatam sibi ille quanta posset diligentia seruaret, ne ab aliquo castitas eius et sanctitas adulteraretur. Christus Dominus et Deus noster ad patrem proficiscens sponsam suam nobis conmendauit. utrumne eam incorruptam et inuiolatam custodimus an integritatem eius et castitatem moechis et corruptoribus prodimus? qui enim baptisma ecclesiae commune cum haereticis facit sponsam Christi adulteris prodit.

Nos unum baptismum accepimus, et ipsum exercemus. qui autem dicit quia haereticis licet baptizare, ipse duos baptismos facit.

Si licet haereticis baptizare, excusati sunt et defensi inlicita facientes, nec uideo quare eos aut Christus aduersarios suos aut apostolus antichristos appellauerit. 2 remissa S, remissionem Av 4 aliquis S potest S, possit 2\'1 5 uenantibus L thimiisa L, thinusa T, tinisa Av 7 et commendatam T 8 consernaret LTAv adulteretur L 11 inuiolatam] inunatam L custodibismus L1, custodiemus v 12 moecis STl prodemus v 15 ahymmus SL et codd. Aug., ahymnus Tv ausuago S, ausuagga L, adansoagga T dixit om. S 16 baptisma Av tenemus et exercemus v 17 quia et Av duo baptismata v 19 uictorina S 20 licita coni. Marshal 21 christi Tl 22 antichristus S

Gentiles quamuis idola colant, tamen summum Deum patrem creatorem cognoscunt et confitentur. in hunc Marcion blasphemat: et quidam non erubescunt Marcionis baptismum probare. quomodo tales sacerdotes sacerdotium Dei aut seruant aut uindicant qui hostes Dei non baptizant et sic illis communicant?

Cum peccata non nisi in ecclesiae baptismo remittantur, qui haereticum non baptizat peccatori communicat.

Si ideo ecclesia haereticum non baptizat, quod dicatur iam baptizatus esse, haeresis maior est.

Ego unam ecclesiam et unum baptismum eius noui. si est qui dicat esse aput haereticos baptismi gratiam, ante est ut ostendat et probet esse illic ecclesiam.

Reuelatione facta ueritatis cedat error ueritati, quia et Petrus qui prius circumcidebat cessit Paulo ueritatem praedicanti. 1 alius om. v a tucga S, attu.ca. T, a thucca v 3 marcion-baptismum] marcionis baptismum eius noui sic est qui dicat esse aput haereticos baptismi gratiam ante est ut ostendat S 5 et quomodo T sacerdotes... qui om. T seruat S 6 hostis S 8 a ex an S 9 in om. e 10 battizat T peccatori commn II post haec deest totum folium in S 11 ululis] uaulis coni. Sarduinus 15 aecclesia. T baptisma v noui si est] nobis uindico etsi est T sed etsi s. l. et uindico in marg. 16 ante om. T in ras.. 20 circum cedebat M ueritate M

Scriptum est: nemo potest aliquid accipere, nisi datum fuerit illi de caelo. si haeresis de caelo est potest et baptisma dare.

Non sibi blandiantur qui haereticis patrocinantur. qui pro haereticis ecclesiastico baptismo intercedit illos christianos et nos haereticos facit.

Quidam de collegis haereticos praeponere sibi possunt, nobis non possunt. et ideo quod semel decreuimus tenemus ut haereticos uenientes baptizemus.

Ecclesiam Christus instituit, haeresim diabolus. quomodo potest habere baptismum Christi synagoga Satanae?

Qui haereticis ecclesiae baptismum concedit et prodit quid aliud quam sponsae Christi ludas extitit?

Scriptum est: Deus peccatorem non audit. haereticus qui peccator est quomodo audiri in baptismo potest? 2 Io. 3,27. 20 Io, 9, 31. 1 telepte Av 3 et om. A 5 thimida L 6 patroncinantur L 7 baptismati Mv et nos om. T, et non L I 9 gemminus T, geminus M 10 nobis n. possant om. T 11 tenemos] maneat uidelicet T 8. I. haereticoa LT, ab haereticis MAv 14 christi L haeresin LM, haeresim autem T sed autem 8. l. et quomodo Tsed et 8. l. 15 synagoge T\' 16 ab illa ex ab ulla M m. 2 17 baptisma v 18 sponsa ex sponse T indas sponsae christi v 19 membressa L, membrosailf 20 hereticos M, et hereticus T, om.A

In haereticis sine ecclesiae baptismo admittendis nemo consuetudinem rationi et ueritati praeponat, quia consuetudinem ratio et ueritas semper excludit.

Si potest antichristus dare alicui gratiam Christi, possunt et haeretici baptizare qui appellati sunt antichristi.

Ille potest dare aliquid qui aliquid habet. haeretici autem quid possunt dare, quos constat nihil habere?

Si potest homo duobus dominis seruire, Deo et mamonae, potest et baptisma duobus seruire, christiano et haeretico.

Scriptum est quia Deus unus et Christus unus et ecclesia una et baptisma unum. quomodo illic baptizari aliquis potest, ubi Deus et Christus et ecclesia non est. #

Baptisma unum est, sed et ecclesiae. ubi ecclesia non est, baptisma illic esse non potest. 1 a buslacenis A (cf. tamen lib. III c. 8,11), a bustiacgenis L, abustlaccens T, abnsti lacceni M, a byzacene coni. Fellus 3 praeponit LTX 5 abitinis A, auitinisi T, uitinis L I 8 aggya A, acbia MT, acdia L 9 habent M, haberet Tl, habuerit v 11 ad marcellianam L\' 12 deo scilicet T sed scilicet 8. 1. 13 seruire id est T sed id est s. I. 15 scriptum est...1.17 non est proxima Victori eiusque sententiam Tenaci adsi- gnat Av christus] spiritus Erasmus et Ooncil. 16 quomodo ergo T2v aliquid L I 17 christi L ecclesia una v 18 assuris Av 19 sed] incipit S et om. TAv, fort. id et ubi T sed et s. I. ecclesia] ecclesiae ubi ecclesia S

Et ego semper hoc sensi, ut haeretici qui nihil foris possunt consequi, quando ad ecclesiam conuertuntur, baptizentur.

Homo haereticus dare non potest quod non habet: multo magis schismaticus quod habuit amisit.

Nouitas episcopatus effecit, fratres dilectissimi, ut sustinerem quid maiores iudicarent. nam haereses nihil habere nec posse manifestum est. adque ita si qui ex eis uenerint, baptizare aequissime iudicatum est.

Cum baptisma unum sit in catholica ecclesia, manifestum est non posse extra ecclesiam baptizari. et ideo in haeresi intinctos siue in schismate ad ecclesiam uenientes censeo baptizari . oportere.

Secundum motum animi mei et Spiritus sancti, cum sit unus Deus pater Domini Iesu Christi et unus Christus et una spes, 1 gapse T, capsede S 3 consequi possunt LT, sunt consequi S, consecuti sunt A 4 martyr de schismaticis Verulus Erasmus rusicade L, rusiceade T, succade S 5 et multo T sed et s. I. 6 quod] qui quod Av 8 sustinere quod S 9 heresis SLT nec posse om. S 10 quis ST eisj is T baptizari T2Av 11 aequissimae ST iudicatum S, statutum L*TAv, statum Ll 12 ippone T diarrito LA, diharrito T, diarrhytorum v, om. S dixit orito dixit S 14 extra] ex S haeresin tinctus S, haeresi tinctos LTAv 15 in om. T uenientes (uentes L) ad ecclesiam LTAv 17 ausafa] ausura 8 18 cum sit A, qui iussit S, cui sit LT; uerba grauius corrupta uidentur 19 domini nostri Av, dns nr LT\' ihs xps LT\' spes et v * unos Spiritus in ecclesia, unum habet esse et baptisma. et ideo dico ut si quid aput haereticos motum ant factum fuerit, rescindi debere, et eos qui inde ueniunt in ecclesia baptizandos esse.

Ego censeo, ut secundum sanctarum scripturarum praecepta baptizatos ab haereticis inlicite extra ecclesiam, si ad ecclesiam confugere uoluerint, gratiam baptismi ubi licite datur consequantur.

Ego credo baptisma salutare non esse nisi in ecclesia catholica. quidquid absque catholica fuerit simulatio est.

Haereticos nihil habere constat, et ideo ad nos ueniunt, ut possint accipere quod non habent.

Cum Christus ueritas sit, magis ueritatem quam consuetudinem sequi debemus, ut haereticos qui ideo ad nos ueniunt, quia foris nihil accipere potuerunt, ecclesiae baptismo sanctificemus. 1 in 8, unaLTA, et nna v habet 8, debet.L7\\4r esse etJ esse.4 2 ut ai SL, et si A, ..si T, si v; cf. 438, 4 ab haereticis t? aat om. 8 rescindere S 3 exinde A 5 item alina om. A 7 baptizatos SLT, baptizatial mIicitis 81 si] cum v ai ad ecclesiam oui. S suolueritr gratia S licet et ex licete T consequantar SLTA, consequatur v; ef. 438, 4 10 lamasba LTA, labama S, lambese v 11 in e. catholica] ecclesiae catholicae T 12 et quidquid T Stlp. catholica scr. baptisma ecclesie T simiatio T 13 cazauphala S, gazauphalia LT 14 cum constet ex constat T et om. T coDoeniont. T 17 christi T 18 qui] quia S 19 sanctifecemus T, om. S

Quod et ipsi scitis, non olim sum episcopus constitutus, et ideo expectabam praecessorum consilium. hoc itaque existimo ut qui, cum ex haeresi sint, ueniunt sine dubio baptizentur.

Manifesta est sententia Domini nostri Iesu Christi apostolos suos mittentis et ipsis solis potestatem a patre sibi datam permittentis, quibus nos successimus eadem potestate ecclesiam Domini gubernantes et credentium fidem baptizantes. et ideo haeretici qui nec potestatem foris nec ecclesiam Christi habent neminem baptizare baptismo eius possunt.

Non debemus haereticos nostra praesumptione decipere, ut in ecclesia Domini nostri Iesu Christi non baptizati ac per hoc remissionem peccatorum non consecuti, cum iudicii dies uenerit, nobis imputent quod per nos non sint baptizati et indulgentiam diuinae gratiae consecuti. propter quod, cum sit una in ecclesia et unum baptisma, quando ad nos conuertuntur, simul cum ecclesia et ecclesiae baptismum consequantur.

Iohannes apostolus in epistula sua posuit: si quis ad uos uenit et doctrinam Christi non habet, nolite eum 22 II lo. 1, 10. 11. 1 octauo Av 2 et om. S 4 quicum S, quicumquo LTAv haeresintiS, haeresi LTAv ueniunt S, uenerit L1, uenerint L2TAv 6 massula S 7 dno nro ihu xpo L1 8 mittens S patrem S permittendis S 9 potestate] potestatem a patrem dei nisi datam permittentes quib. nos successimus eadem potestatem S 13 secundinus S thambis LT, thanbis S, thambeisAw 14 decepere S 15 dñS nr lhsf xpÊ. Tl 17 imputet S 18 non sint consecuti Baluzius una in S, una LTAv 21 chullabi T 22 posuit dicens v uosJ eos A admittere in domum uestram et aue illi ne dixeritis. qui enim dixerit illi aue communicat factis eius malis. quomodo admitti tales temere in domum Dei possunt qui in domum uestram priuatam admitti prohibentur? aut quomodo cum eis sine ecclesiae baptismo communicare possumus, quibus si aue tantum dixerimus factis eorum malis communicamus ?

Caecus caecum si ducat, ambo in foueam cadent. cum ergo haereticos constet non posse inluminare quemque utpote caecos, baptisma eorum non ualet.

Tam ego praesens, quam pompeius Sabratensis, quam etiam Dioga Leptimagnensis, qui mihi mandauerunt corpore quidem absentes, spiritu praesentes, censemus quod et collegae nostri, quod haeretici communicationem habere nobiscum non possunt, nisi ecclesiastico baptismo baptizati fuerint.

Ab eo quod semel censuimus non recedo, ut haereticos uenientes ad ecclesiam baptizemus. 1 haue SL, habe TI ; item locis proximis dixeris S 2 qui enim dixerit om. S communica S 3 et quomodo T (et 8. I.) ales T temere corr. in temerarii T, debere 8 domo T 4 uestram S, nostram LTAv 5 communicat Tl 6 factis] tantis S 8 littaeus T $si coecum v deducat LT cadunt Av 10 ut pote] ut putet S 12 OSa] 06 T dicit T\' , item 1.18 13 tam.. T (en eras.) pompetus S sabrathensis T, abrathensis L, gabratesis S 14 lepcimagnensis LT 15 praesentis S quod et] cum ex quodas T collegis nostris ex college nostri T 16 nobiscum om. S possint LZ\' 18 niopali S, neapolli Tl 19 ab eo] habeo S

Meam sententiam plenissime exprimit epistula quae ad Iubaianum collegam nostrum scripta est, haereticos secundum euangelicam et apostolicam contestationem aduersarios Christi et antichristos appellatos, quando ad ecclesiam uenerint, unico ecclesiae baptismo baptizandos esse, ut possint fieri de aduersariis amici, de antichristis christiani. 1 confessor et raartyr Cyprianus Erasmus dicit T 2 sententiam] scientiam T iubanum L I 3 collega S nostram T euuangelica S 4 apostolica contestatione S et adnersarios Baluzius 5 anticyristosL 7 amici et LTAv anticyristis cjristiani L SENTENTIAS EPISCOPOBVK (NYJIEBO LXXXYII add. T) DE HAEBETICIS BAPTIZANDIS EXPLICIT ST, SENTENTIAE EPISCOPORYM EXPLICANT L

TVPIS CAROLI GEROLD FILII.