The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Obtemperandum fuit, fili carissime, desiderio tuo spiritali
inpensissima petitione diuina magisteria poscenti, quibus nos Dominus
per scripturas sanctas erudire et instruere dignatus est, ut
a tenebris erroris abducti et luce eius pura et candida luminati
uiam uitae per salutaria sacramenta teneamus. et quidem sicut
petisti, ita a nobis sermo conpositus et libellus conpendio breuiante
digestus est, ut quae scribebantur non copia latiore
(add. m. 2: Liber beati augusti contra
donatistas et ydola. Item liber cypriani epi ac martyris de sacramentis
XPI) ENCIPIT AD QTTRINTM A, INCIPIT AD QVTEINTM LIBER (LIBER
cm. M) PRijrvs LM, Incipit epistula ad Qnirinum B; Augustin. contra
duas epist. Pelag. 1. IV, c. 21. p. 480 d: Cyprianum etiam ipse haeresiarches
I. Iudaeos in offensam Dei grauiter deliquisse, quod Dominum
reliquerint et idola secuti sint.
II. Quod prophetis non crediderint et eos interfecerint.
m. Ante praedictum, quod Dominum neque cognituri neque
intellecturi neque recepturi essent.
IIII. Quod scripturas sanctas intellecturi Iudaei non essent, intellegi
autem haberent in nouissimis temporibus, posteaquam
Christus uenisset.
V. Nihil posse Iudaeos intellegere de scripturis, nisi prius
crediderint in Christum.
VI. Quod Hierusalem perdituri essent et terram quam acceperant
relicturi.
VII. Item quod essent amissuri lumen Domini.
VIII. Quod circumcisio prima carnalis euacuata sit et secunda
spiritalis repromissa sit.
VIIII. Quod lex prior quae per Moysen data est cessatura esset.
X. Quod lex noua dari haberet.
XI. Quod dispositio alia et testamentum nouum dari haberet.
XII. Quod baptisma uetus cessaret et nouum inciperet.
XIII. Quod iugum uetus euacuaretur et iugum nouum daretur.
XIIII. Quod pastores ueteres cessaturi essent et noui inciperent.
XV. Quod domus et templum Dei Christus futurus esset et
cessasset templum uetus et nouum inciperet.
XVI. Quod sacrificium uetus euacuaretur et nouum celebraretur.
offeosa MB sed quod A 4 reliquerint AB, relinquerint L, derelinquexnnt
(ont ex int) M saecuti A tales litteraum e et ae mAJLMB con-
- fusiones posthac non omnes notauimus sunt AM 5 item quod
XVII. Quod sacerdotium uetus cessaret et nouus sacerdos ueniret
qui in aeternum futurus esset.
XVIII. Quod propheta alius sicut Moyses promissus sit, scilicet
qui testamentum nouum daret et qui magis audiri deberet.
XVIII. Quod duo populi praedicti sint, maior et minor, id est a
uetus Iudaeorum et nouus qui esset ex nobis futurus.
XX. Quod ecclesia quae prius sterilis fuerat plures filios
habitura esset ex gentibus, quam quot synagoga ante
habuisset.
XXI. Quod gentes magis in Christum crediturae essent.
XXII. Quod panem et calicem Christi et omnem gratiam eius
amissuri essent Iudaei, nos uero accepturi, et quod
christianorum nouum nomen benediceretur in terris.
XXIII. Quod ad regnum caelorum magis gentes quam Iudaei
perueniant.
XXIIII. Quod solo hoc Iudaei accipere ueniam possint delictorum
suorum, si sanguinem Christi occisi baptismo eius abluerint
et in ecclesiam transeuntes praeceptis eius obtemperauerint.
In Exodo populus ad Aaron: Exurge et fac nobis deos
qui nos praecedant: quia Moyses uir hic, qui nos eiecit de
L et ita omnes deinceps titulorum numeri uno minores
exhibentur in L uenisset B 3 propheta atius] profetadius moses
Apud Hieremiam Dominus dicit: Misi ad uos seruos
meos prophetas. ante lucem mittebam, et non audiebatis
2, 11 sq. 20 Hier. 25, 4 sq. B precor ait M v domine om. A deliquid A et
sic saepiua 3 diuiittas
Apud Esaiam prophetam: Audi, caelum, et percipe auribus,
terra, quoniam Dominus locutus est: filios genui et exaltaui,
ipsi autem me spreuerunt. agnouit bos possessorem suum et asinus
praesepium domini sui: Israel uero me non cognouit et populus me
non intellexit. uae gens peccatrix, populus plenus peccatis, semen
indebatis A (quod mihi corruptum
uidetur ex: mane, neque intendebatis;
Apud Esaiam prophetam: Et erunt uobis hi omnes sermones
sicut sermones libri, qui signatus est: quem si dederis homini
scienti litteras ad legendum, dicet: non possum legere, signatus est
enim. sed in illa die audient surdi sermones libri, et qui in tenebris
et qui in nebula sunt, oculi caecorum uidebunt. Item apud
Hieremiam: In nouissimo dierum cognoscetis ea. Item apud
Danielem: Muni sermones et signa librum usque ad tempus
consummationis, quoad discant multi et inpleatur agnitio: quoniam
cum fiet dispersio, cognoscent omnia haec. Item in
epistula Pauli ad Corinthios prima: Nolo enim uos ignorare,
fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt. Item
ad Corinthios secunda: Obtunsi sunt sensus eorum usque
in hunc diem hoc eodem uelamento in lectione ueteris testamenti
manente, quod non reuelatur, quia in Christo euacuatur: et
23, 20. 15 Dan. 12,4 et 7. 18 I Cor. 10,1. 20 II Cor. 3, 14 sq. A, LXXX MB, octuagessimo L 2 tenebris A, umbra
LMv, umbram B , ambulant A, deambulabunt LMBv, cf. test.
lib. II 6 sec
Apud Esaiam prophetam: Et si non credideritis , neque
intellegetis. Item Dominus in euangelio: Si enim non credideritis,
quia ego sum, moriemini in peccatis uestris. Fide
autem stare iustitiam et illic esse uitam praedictum
est apud Abbacuc: Iustus autem ex fide mea uiuit. Inde
Abraham pater gentium credidit. InGenesi: Et credidit
Abraham Deo, et reputatum est illi ad iustitiam. Item apostolus
ad Galatas: Abraham credidit Deo, et reputatum est illi ad
17 Gen. 15, 6. 19 Gal. 3, 6 sq. inohodiermim A, inodienmni Ml nelamen A, nelamentum LMB
2 autem ALBVM1, autem ut M\'v conuersus est ALB, conu. fuerit M
sed fuerit
Apud Esaiam prophetam; Terra uestra deserta, ciuitates
uestrae igni conbustae: regionem uestram in conspectu uestro
alieni comedent eam: et deserta et subuersa a populis alienis derelinquetur
filia Sion, sicut casa in uinea et sicut custodia in cucumerario,
quasi ciuitas quae expugnatur. et nisi Dominus sabaoth
dereliquisset nobis semen, sicut Sodoma fuissemus et sicut
Gomorra similes essemus. Item in euangelio Dominus dicit:
Hierusalem, Hierusalem, quae interficis prophetas et lapidas
missos ad te, quotiens uolui colligere filios tuos sicut gallina
pullos sub alas, et noluisti? ecce relinquetur uobis domus uestra
deserta.,
Apud Esaiam prophetam: Venite, ambulemus in lumine
Domini. dimisit enim populum suum domus Israel. Item in
euangelio suo: Fuit lumen uerum, quod inluminat. omnem
1, 9 sq..... A, cognoscite B hii AL fili Ml 2 habrahe M et
l. 3 scriptora diuina
Apud Hieremiam prophetam: Haec dicit Dominus uiris
Iuda et qui inhabitant Hierusalem: renouate inter uos nouitatem
et ne seminaueritis in spinis: circumcidite uos Deo uestro
et circumcidite praeputium cordis uestri, ne\' exeat sicut ignis
ira mea et exurat et non sit qui extinguat. Item Moyses
dicit: In nouissimis diebus circumcidet Deus cor tuum et
cor seminis tui ad Dominum Deum amandum. Item apud
Iesum Naue: Et dixit Dominus ad Iesum: fac tibi cultellos
petrinos nimis acutos et adside et circumcide secundo filios Israel.
Item Paulus ad Colossenses: Circumcisi estis circumcisione
non manufacta in expoliatione carnis sed in circumcisione
Christi. Item quod Adam primus a Deo factus incircumcisus
et Abel iustus et Enoch qui Deo placuit
et translatus est et Noe qui in terris omnibus ob
delicta pereuntibus solus, in quo humanum genus
seruaretur, electus est, et Melchisedech sacerdos,
secundum cuius ordinem Christus repromissus est:
5, 2. 18 Col. 2,11. MV 2 agnouit ALM*B V, cognouit M\'v 4 credit B
fili AB 5 magis dilexerunt homines
Apud Esaiam prophetam: Tunc manifesti erunt qui signant
legem, ne discant. et dices: expecto Deum, qui auertit
faciem suam a domo Iacob, et fidens ero in illum. Item in euangelio:
Omnes prophetae et lex usque ad Iohannem prophetauerunt.
Apud Micheam prophetam: Quoniam lex de Sion proficiscetur
et sermo Domini ab Hierusalem. et iudicabit inter plurimos
populos et reuincet et deteget ualidas nationes. Item apud
Esaiam prophetam: De Sion enim procedet lex et uerbum
Domini ab Hierusalem et iudicabit in gentes. Item in euangelio
secundum Matthaeum: Et ecce uox de nube dicens:
hic est filius meus dilectissimus, in quo bene sensi: ipsum audite.
Apud Hieremiam prophetam: Ecce dies ueniunt, dicit
Dominus, et consummabo domui Israel et domui Iuda testamentum
nonum, non secundum testamentum quod disposui patribus
eorum in die, qua adprehendi manus eorum, ut educerem eos de
terra Aegypti. [quia non permanserunt in testamento meo, et ego
2, 3 sq. 15 Matth. 17, 5. 19 Hier. 31, 31 sq. ALMBV, tum v feminis AM, seminis LBv profecit A
5 prophetam om. LMBv 6 dices MB, dicis A, dicent V, dicet Lv
deum] dum A 7 in illum] om. B 8 iohannen M1 10 michean M\'
prophetam om. LMBv proliciscitur B 11 sermo] uerbum F ab]
de v iudicauit AM 13 ysaian ex esaeian M; item apud esaiam L,
quibus deletis m.
Apud Esaiam prophetam: Nolite priora meminisse et
antiqua nolite reputare. ecce facio noua, quae nunc orientur, et
cognoscetis, et faciam in deserto uiam et flumina in loco inaquoso,
adaquare genus meum electum, plebem meam quam adquisiui,
ut uirtutes meas exponeret. Item apud eundem: Si
sitierint per deserta, adducet illis aquam, de petra producet illis,
findetur petra et fluet aqua et bibet plebs mea. Item in euangelio
secundum Matthaeum Iohannes dicit: Ego quidem
uos baptizo in aqua in paenitentiam. qui uenit autem, fortior me
est, cuius non sum dignus calciamenta portare. ipse uos baptizabit
in Spiritu sancto et igni. Item secundum Iohannem:
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in
regnum Dei. quod enim natum est de carne, caro est, et quod
natum est de spiritu, spiritus est.
3, 5 sq. om. LMBv nolite ergo Mv 10 omnia noua B
12 adquisibi A 13 ut] et B 14 desertam B adducam V illis
ALMBV, illos v; cfr. epist. 63 cap. 8 si sitierint, per deserta adducet
illos, aquam ita distinguit v producet illis om. MB, producetur (om.
illis) V 15 rupis (rupes M1) findetur M fluet ex fluenta M
enangeliom M eec A, cata LMBv 16 iohannis ALB 17 in
iante aqua) om. A autem ALMBV, autem post me v 18 dignus]
idoneus Lc calceamenta LMB baptizat LM 19 in om. B
sancto om. V igne ex igni M sec A, cata LMBv iohannen M
|20 renatus A (cf. teat. III25), natus LMB ex] et A 21 natum ex
\'natus L.
In psalmo secundo: Quare fremuerunt gentes et populi
meditati sunt inania? adstiterunt reges terrae et principes conuenerunt
in unum aduersus Dominum et aduersus Christum eius.
disrumpamus uincula eorum et proiciamus a nobis iugum ipsorum.
Item in euangelio secundum Matthaeum Dominus
dicit: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis,
et ego uos reficiam. tollite iugum meum super uos et discite a me,
quia mitis sum et humilis corde, et inuenietis requiem animabus
uestris. iugum enim meum bonum est et onus meum leue est.
[Apud Hieremiam: In illa die contribulabo iugum a ceruice
illorum et uincula illorum disrumpam: et non operabuntur aliis,
sed operabuntur Domino Deo, et Dauid regem suscitabo ipsis.]
Apud Ezechielem: Propterea haec dicit Dominus: ecce ego
super pastores et inquiram oues meas de manibus eorum et auertam
eas, ut non pascant oues meas: et iam non pascent eas, et extraham
oues meas de ore eorum et pascam eas cum iudicio. Apud
Hieremiam prophetam Dominus dicit: Et dabo nobis pastores
secundum cor meum, et pascent uos pascentes cum
34, 10 sq. 21 Hier. 3,15. om. L 3 secundo]. I. LV; cf. Sabatier II p. 10 quare
AMB, ad quid Lv. fremuerunt AMB, tumultuatae sunt Lv 4 adsteterunt
AL conuenerunt ALB, congregati sunt M, collecti dunt v
6 proitiamus M, abiiciamus v ipsorum AMBL1, eorum L\'v i cf. testim.
lib. III 119 7. in euangelio
In Regnorum secundo: Et fuit uerbum Domini ad Nathan
dicens: uade et dic seruo meo Dauid: haec dicit Dominus: non tu
aedificabis mihi domum ad inhabitandum, sed erit, cum inpleti
fuerint dies tui, et dormieris cum patribus tuis, suscitabo semen
tuum post te, qui erit de utero tuo, et parabo regnum eius. hic
aedificabit mihi domum nomini meo, et erigam thronum eius in
saecula, et ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in filium, et fidem
consequetur domus eius, et regnum eius usque in saecula in
conspectu meo. Item in euangelio Dominus dicit: Non relinquetur
in templo lapis super lapidem, qui non dissoluatur. Et:
Post triduum aliud excitabitur sine manibus.
Apud Esaiam prophetam: Quo mihi multitudinem sacrificiorum
uestrorum? dicit Dominus. plenus sum, holocaustomata
arietum. et adipem agnorum et sanguinem taurorum et hircorum
nolo. quis enim exquisiuit ista de manibus uestris? Item in
24, 2. 17 Marc. 14, 58. 20 Es. 1, 11 sq. apud I. 4 fortioris illius om. ALMBV 6 cessaret v; cf.
p. 37 l. 25 inciperet] coepisset
In psalmo CVIIII: Ante luciferum genui te. iurauitDominus,
nec paenitebit eum, tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem
Melchisedech. Item in Regnorum primo Deus adHeli sacerdotem:
Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui omnia
15 PS. 109, 3 sq. 18 I Sam. 2, 35 sq. M, XLVIII B numquid I. 4 illic om. L
numquid manducabo A, non edam JVMBv aut] nec M 2 potabo
A, bibam WMBv iinmola A, sacrifica WMBv laudis ex laudi
W 3 altissimo] alsimo W et inuoca W diem WM* tribulationis
tuae A, pressurae WMBv 4 eripiam AWM, ezimam BY,
oruam v clariflcabis WMv, magnificabis B illic A, in psalmo eodem
WMBv 5 honorificabit A, clarificabit LB, clarificauit WM et
illic WLMB est iter A, uia est WLMBv quod A, in qua WLMBv
salutarem meum A (cfr. Mai Spicil. tonx. IX. I. c.), salutare dei WLMBv;
xal ixtl oJo? ij
In Deuteronomio Deus ad Moysen: Et dixit Dominus
ad me: prophetam excitabo eis de fratribus eorum sicut te et dabo
uerbum meum in ore eius, et loquetur ad eos ea quae praecepero
ei. et quisque non audierit quae loquetur propheta ille in nomine
meo, ego uindicabo. De quo et Christus in euangelio cata
Iohannem: Scrutamini scripturas, in quibus putatis uos uitam
aeternam habere. haec sunt quae testimonio sunt de me: et non
uultis uenire ad me, ut uitam habeatis. nolite putare, quia ego
uos accuso apud patrem. est, qui uos accuset, Moyses, in quem
uos speratis. si enim credidissetis Moysi, crederetis et mihi. de
me enim ille scripsit. si autem illius scripturis non creditis, quomodo
uerbis meis credetis ?
In Genesi: Et dixit Dominus Rebeccae: duae gentes in utero
tuo sunt et duo populi de uentre tuo diuidentur, et populus populum
superabit et maior seruiet minori. Item apud Osee
A domum fidelem] thronum meliorem B 2 transiuit
M1 et transibit.... meorum om. B meorum] suorum V 3 tua AM,
una WLB 4 in om. A 6 audire Ll 9 me] moysen M prophaetam
Wet ric saepius e et ae litterae confundvmtur in W fratribus] patribus
B 10 loquereturTF 11 ei om. A quisque AWLBM1, quisquis M2v.
que W, quecumquae M, quaecumque v loquetur AWLB, locutus fuerit
Mv 13 Bcritamiiii W1 14 hae M testimonio (.... ium M) sunt
AWLBVM\', testimoniumperhibentM211 16 accusabo aput rem estA
17 credodissetis A crederitis A 18 quomodo] quo momo A 19 creditisaTT
20 sunt A1 maiore minor A 21 nouus] alius W 22 duae
om. A 23 tno] suo A duo] adeo A dinitentur W 24 superauitL1,
superbit A oseae
Apud Esaiam prophetam: Laetare, sterilis, quae non paris,
erumpe et exclama, quae non parturis, quia multi filii desertae
magis quam eius quae habet uirum. dixit enim Dominus: dilata
tabernaculum tuum et aulaeorum tuorum fige palos. ne parcas,
prolonga funiculos tuos et palos confirma. adhuc in dexteram tuam
et in sinistram extende, et semen tuum gentes possidebit et ciuitates
quae desertae erant inhabitabis. ne timeas, quia praeualebis,
neque uerearis, quod detestabilis fueris, quoniam confusionem
aeternam obliuisceris. Sic et Abrahae cum de ancilla natus
esset prior filius, Sarra sterilis diu mansit et sero in
senecta de pollicitatione peperit filium Isaac, qui
fuit typus Christi. sic et Iacob accepit uxores duas,
W dilectum dilectum AWBM1, dilectam dilectam
LMl v 2 erit add. M2 in marg. in quo WM dicitur AB non
om. L 3 illo loco] illic B fili M 4 eclesia Wl et ita saepius
sterelis AWM fuerit BLX 5 quot] quod ABM1, om. VM2 ante
In Genesi: Et dixit Dominus Deus ad Abraham: exi de terra
tua et de cognatione tua et de domo patris tui et uade in illam
terram quam tibi ostendero. et faciam te in gentem magnam et
benedicam te et magnificabo nomen tuum, et eris benedictus. et
benedicam, qui te benedixerit, et maledicam, qui te maledixerit,
et benedicentur in te omnes tribus terrae. Item illic: Et benedixit
Isaac Iacob: ecce odor filii mei sicut odor agri pleni,
quem benedixit Dominus. et det tibi Deus a rore caeli et a fertilitate
terrae multitudinem frumenti et uini et olei. et seruient
tibi gentes et adorabunt te principes, et eris dominus fratris tui
et adorabunt te filii patris tui ; et qui maledixerit te, erit maledictus,
et qui benedixerit te, benedictus erit. Item illic: Ubi
uidit autem Ioseph, quoniam superposuit pater suus manum
dexteram super caput Effraim, graue illi uisum est: et adprehendit
Ioseph manum patris sui, auferre eam a capite Effraim ad caput
Manasse. dixit autem Ioseph ad patrem suum: non sic, pater.
hic est primitiuus meus, superpone dexteram tuam super caput
eius. ille autem noluit et dixit: scio, fili, scio. et hic erit in populum,
et hic exaltabitur, sed frater eius iunior maior illo erit, et
semen eius erit in multitudinem gentium. Item in Genesi: Iuda,
te laudabunt fratres tui, manus tuae super dorsum inimicorum
49, 8 sq. 1 xpo WM 2 ad om. W 7 in te W et L 8.1. m. 2 De hoc
ipso in genesi WLMBv, item l. 13 et benedixit l. 13 illic om.
MI, in marg. add. M* 8 isac
Apud Esaiam sic dicit Dominus: Ecce qui seruiunt mihi
manducabunt, uos autem esurietis. ecce qui seruiunt mihi bibent,
nos autem sitietis. ecce qui mihi seruiunt iucundabuntur, uos
autem confundemini : uos interficiet Dominus. eis autem, qui seruiunt
mihi, nomen nominabitur nouum, quod benedicetur in terra.
Item illic: Igitur extollet signum inter gentes quae sunt longe
et adtrahet illos a summo terrae. et ecce cito leuiter uenient, non
esurient neque sitient. Item illic: Ecce itaque dominator Dominus
sabaoth auferet a Iudaea et ab Hierusalem ualentem et
5, 26 sq. 20 Es. 3,1. et om. B 2 illic.4, apud eundem WLMBv samfactns
W querunt AM et inuentus W 3 dixi om. W, et dixi MB 4 inuocabat
X, uocauit A item A, de hoc ipso jVBLvM, sed in M hoc s. I. m. 2
actibus A, actis WLMB 5 indicare WB dei v 6 nec] ne B nitae
aeternae dignos A, dignos uita aeterna B iudicatis L 7 sic...1. 8
gentes om. W scripturas 31 v 8 ita ut sis] it.aut si sint A in om. A
11 essent W es m ras. 12 benediceretur] benedicere cor A 14 essurietis
A mihi sermunt v biuent A, uiuent B, bibunt M 15 sitietis...
uos autem om. B seruiunt mihi M iucundabuntur ex
iudicabuntur L 16 confundimini BM1 et interficiet uos W, uos
autem interficiet B seruient B1 17 benedicitur B 18 signum] lignum
Bigaltius inter A, in WLMBv gentes ex dicentes Mm. 2
19 adtrahit M, attrahet v illas W a eummo terrae om. B, assumo
tene M uenient om. L 20 et ecce B itaque M 8. l., om. B dominus
dominator W 21 auferret W, aufe*ret L a idaea A, a iuda v
ualentem] ualidum B ualidum v ( ὶσχύοντα xal
In euangelio Dominus dicit: Multi uenient ab oriente
et occidente et recumbent cum Abraham et Isaac et Iacob in
regno caelorum, filii autem regni exient in tenebras exteriores.
illic erit fletus et stridor dentium.
15 Matth. 8, 11 sq.
B 2 tricessimo tertio L quoniam] quam A fortasse rectius
suauis AM, dulcis WLBv (dns dulcis est L) beatus AM, felix WLBv
3 est uir WLBv est qui (uir om.) M eum] eo M dominum deum
omnes v; cfr. LXX 4 nihil deest A, non est inopia eis WLMBv
timentibus eum A, qui eum metuunt (meriunt Wl) WLMBv egerunt
A, egurunt Wx inquirentes autem A, qui autem inquirunt WLMBv;
cfr. testim. III c. 20 5 deficient
Apud Esaiam prophetam Dominus dicit: Iam non relaxabo
peccata uestra. cum extenderitis manus, auertam faciem
a uobis: et si multiplicaueritis preces, non exaudiam uos. manus
enim uestrae sanguine plenae sunt. lauamini, mundi estote, auferte
nequitias ab animis uestris a conspectu oculorum meorum,
cessate a nequitiis uestris. discite bonum facere, exquirite iudicium,
conseruate eum qui iniuriam patitur, iudicate pupillo et iustificate
uiduam. et uenite, disputemus, dicit Dominus. et si fuerint
peccata uestra quasi phoeniceum, ut niuem dealbabo: et si
fuerint quasi coccum, ut lanam candidam efficiam. et si uolueritis
et audieritis me, bona terrae edetis: si autem nolueritis et non
audieritis me, gladius uos comedet. os enim Domini locutum
est ista.
3 abluerunt W1 ecclesiaB eius transeuntes
WLBv 5 prophetam om. WLMBv dicit dns B relaxabo
AL, glaxabo W, laxabo Mv, dimittam B 6 manus uestras AM faciem
meam ABv 8 sanguinem AW, sanguinis L sunt om. L 9 nequitia
B a] e B 13 quasi AV, ut WLMBv foenicium AL, fenicium
WMB, russeum V ut] et W exalbaboi3f2w, exaltabo Ml et si....
eficiam om. L coccum AWMBV, coccinum v candidam efficiam
A, dealbabo M, inalbabo WBv 15 me audieritis B, obaudieritis
me hi 16 obaudieritis WBM gladios M1 uos ex suos M comedet
Å, comedit B, consumet WLMv, cf. test. III52 loquutum WL
17 ipsa B ad quirinum liber prior explicit..... W (quae secuntflr legere
nonpotui), ad quirinum liber primus explicit incipit eiusdem liber II
I. Christum primogenitum esse et ipsum esse sapientiam
Dei, per quem omnia facta sunt.
II. Quod sapientia Dei Christus, et de sacramento concarnationis
eius et passionis et calicis et altaris et apostolorum,
qui missi praedicauerunt.
III. Quod Christus idem sit et sermo Dei.
IIII. Quod Christus idem manus et brachium Dei.
V. Quod idem angelus et Deus.
VI. Quod Deus Christus.
VII. Quod Christus Deus uenturus esset inluminator et saluator
generis humani.
VIII. Quod cum a principio filius Dei fuisset, generari denuo
haberet secundum carnem.
VIIII. Quod hoc futurum esset signum natiuitatis eius, ut de
uirgine nasceretur homo et Deus, hominis et Dei filius.
X. Quod et homo et Deus Christus ex utroque genere concretus,
ut mediator esse inter nos et patrem posset.
XI. Quod de semine Dauid secundum carnem nasci haberet.
XII. Quod in Bethleem nasceretur.
XIII. Quod humilis in primo adventu suo ueniret.
XIIII. Quod ipse sit iustus, quem Iudaei occisuri essent.
XV. Quod ipse dictus sit ouis et agnus, qui occidi haberet, et
de sacramento passionis.
XVI. Quod idem et lapis dictus sit.
XVII. Quod deinde idem lapis mons fieret et inpleret totam
terram.
L 5 sapientiam LMl christus est v incaraationis MBfJ
7 qui] quid A 8 et om. WM 9 idem sit v 10 et deus W s. 1.
M. 2 11 et christus B 12 esse A 14 generari autem M 16 de]
a A 18 et(ante homo) o*n. WMv christus] spiritus A concreatus A
19 esset M possit W 20 nasci ex asci Am. 2 haberet et M, sed et
add. m. 2 21 bethlemA, bethlehem M nasceretur] nasci haberet W
22 in om. W perueniret M 23 est A iustus B, christus A WLM
occisuri* A (r
XVIIL Quod in nouissimis temporibus idem mons manifestaretur,
super quem gentes uenirent et in quem iusti quique
ascenderent.
XVIIII. Quod ipse sit sponsus ecclesiam habens sponsam, de qua
filii spiritaliter nascerentur. »
XX. Quod cruci illum fixuri essent Iudaei.
XXI. Quod in passione crucis et signo uirtus omnis sit et potestas.
XXII. Quod in hoc signo crucis salus sit omnibus, qui in frontibus
notentur.
XXIII. Quod medio die in passione eius tenebrae futurae essent.
XXIIII. Quod a morte non uinceretur nec apud inferos remansurus
esset.
XXV. Quod ab inferis tertia die resurgeret.
XXVI. Quod cum resurrexisset, acciperet a patre omnem potestatem,
et potestas eius aeterna sit.
XXVII. Quod perueniri non possit ad Deum patrem nisi per
filium eius Iesum Christum.
XXVIII. Quod ipse iudex uenturus sit.
XXVIIII. Quod ipse sit rex in aeternum regnaturus.
XXX. Quod ipse sit et iudex et rex.
A 7 uirtutis WBX omnisit A
et om. W qui...notentur om. B 10 notantur WM 11 tenebras
Wl 12 ammorta A1 14 tertioLMBv resurrexit A 15 accipereB
17 XXVII. Quod 1.18 christum om. L 19 XXVIII] XXVII L
24 XXVmi] XXVIIIi 21 XXX] XXVIIII L etom. WM (ante
iudex) et rex om. W eiplicinnt capitula . I . W, expl. cap. I. incip.
Kber II de sacramento christi B
Apud Salomonem in Prouerbiis: Dominus condidit me
initium uiarum suarum.in opera sua, ante saeculum fundauit me:
in principio antequam terram faceret et antequam abyssos constitueret,
priusquam procederent fontes aquarum, antequam montes
conlocarentur, ante omnes colles genuit me Dominus. fecit regiones
et inhabitabilia et fines inhabitabiles sub caelo. cum pararet
caelum, aderam illi, et cum secerneret suam sedem: cum super
uentos ualidas faceret desuper nubes et cum confirmatos ponebat
fontes sub caelo, quando fortia faciebat fundamenta terrae,
eram penes illum disponens. ego eram, cui adgaudebat. cottidie
autem iucundabar ante faciem eius in omni tempore, cum laetaretur
orbe perfecto. Item apud eundem in Ecclesiastico:
Ego ex ore Altissimi prodiui ante omnem creaturam. ego in caelis
feci, ut oriretur lumen indeficiens, et nebula texi omnem terram.
ego in altis habitaui et thronus meus in columna nubis. gyrum
caeli circuiui et in profundum abyssi penetraui et. in fluctibus
maris ambulaui et in omni terra steti et in omni populo et in
omni gente primatum habui et omnia excellentium et humilium
corda uirtute calcaui. spes omnis in me uitae et uirtutis. transite
om. W 2 quem W s. I. m. 2 sunt] sint LM, sunt et
quod idem sit sapientia et uirtus dei W 3 pronerbiis.4, paroemiis WM\',
proemiis BM2, parhoemis L, paraboiisl/1 s. I. 4 initium) in initio v
5 abysos A, abissos W 6 et priusquam W montes ex monte W
m. 2 7 conlocarerentur
Apud Salomonem in Prouerbiis: Sapientia aedificauit
sibi domum et subdidit columnas septem. mactauit suam hostiam,
miscuit in cratere uinum suum et parauit suam mensam et
misit seruos suos conuocans cum excelsa praedicatione ad craterem,
dicens: qui est insipiens, declinet ad me. et egentibus sensu
dixit: uenite, edite de meis panibus et bibite uinum quod miscui
uobis. derelinquite stultitiam et quaerite prudentiam et corrigite
scientia intellegentiam.
In psalmo XLIIII: Eructauit cor meum uerbum bonum, dico.
ego opera mea regi. Item in psalmo XXXII: Verbo Domini
caeli firmati sunt et spiritu oris eius omnis uirtus eorum. Item
apud Esaiam prophetam: Verbum consummans et breuians
in iustitia: quoniam sermonem breuiatum faciet Deus in toto
WB prudentiam ALBMz, sapientiam WM\'
3 ipsis ex ipsi A uocatis ex uocitis L 5 dei christus sit M, sed dei
et sit add. m. 2 incarnationes M, incarnationis v 8 apud salomonem
om. A prouerbiis A, paroemiis WLMB 9 subdit Ml suas hostias
Mv 10 cratera v, gratere. M (m eras.) parabit A suas om. B
11 suos seruos MB excelsa] excisa W graterem L1 12 quis LM
13 et edite WB, aedit-e M 14 corrigite ALMXB, corripite W, perci-
pite M2 15 scientia L, scientiam A WMv, inscientiaxn B intellegentiam
AL, et intellegentiam B, et in inteWentiam W, et intellectum M,
in intellectu v; ϰατοϱϑώσατε tr yrwaet avveaiv LXX 16 quod christus
Apud Esaiam: Numquid non ualet manus Domini, ut saluos
faciat, aut grauabit aurem, ut non exaudiat? sed peccata
uestra inter uos et Deum separant, et propter peccata uestra auertit
faciem a uobis, ne misereatur. manus enim uestrae inquinatae
sunt sanguine et digiti uestri in peccatis. labia autem uestra locuta
sunt facinus et lingua uestra iniustitiam meditatur. nemo
loquitur uera neque est iudicium uerum. fidunt in uanis et
59,1 sq. AB, CDCCV M uerbum] sermonem LMBv curauitj
sanabit A 2 eos] illos LMBv secundum] cata WLMB 3 erat]
fuit LB uerbum] sermo LB utroque loco erat] fuit L 4 ucrbum]
sermo LB hoc] hic Lv erat] fuit B 5 eo A, illo WLMB est
ALMBV, erat W 6 erat] fuit LB et lumen (pro lux) in tenebris
lucet A 7 eam A, illam TVB, illum LM apocalipsin M et mn.
W 8 aequus
In Genesi ad Abraham: Et uocauit eum angelus Domini
de caelo et dixit illi: Abraham, Abraham. ille autem dixit: ecce
ego. et dixit: noli inponere manum tuam super puerum neque
feceris illi quicquam. nunc enim cognoui, quoniam times Deum
tuum et non pepercisti filio tuo dilectissimo propter me. Item illic
ad Iacob: Et dixit mihi angelus Domini in somnis: ego
sum Deus, quem uidisti in loco Dei, ubi unxisti mihi titulum
lapideum et uouisti mihi uotum. Item in Exodo: Deus autem
praeibat eos, die quidem per columnam nubis ostendere illis iter,
noctu autem in columna ignis. Item illic: Promouit autem angelus
Dei, qui praecedebat exercitum filiorum Israel.Item illic:
Ecce ego praemitto angelum meum ante faciem tuam ad custodiendum
te in itinere, ut te inducat in terram, quam tibi praeparaui.
obserua eum et obaudi eum, ne fueris inobaudiens ei:
non enim deerit tibi: nomen enim meum est in illo. Unde ipse
in euangelio dicit: Ego ueni in nomine patris mei, et non
14, 19. 18 Ex. 23, 20 sq. 22 Io. 5,43. MW inaquosam A et sitientem otn. A; in archetypo
codicis A uidetur fuisse: nemora aquosa et inaquosam terram in aquaeductus...
In Genesi: Dixit autem Deus ad Iacob: exurge et ascende
in locum Bethel et habita illic et fac illic altare illi Deo, qui tibi
apparuit, cum fugeres a facie Esau fratris tui. Item apud
Esaiam prophetam: Sic dicit Dominus Deus sabaoth: fatigata
est Aegyptus, et negotiatio Aethiopum et Sabaim uiri alti ad te
transgredientur et tui erunt serui et post te ambulabunt uincti
conpedibus et adorabunt te et in te precabuntur: quoniam in te
Deus est, et non est Deus alius praeter te. tu enim es Deus, et
non sciebamus, Deus Israel saluator. confundentur et reuerebuntur
omnes qui aduersantur tibi et cadent in confusione. Item
45, 14 sq. 1 recipisti W, accepitis A alius M in ras. recipietis B 2 psalamo
W est om. W 3 item in....1. 9 omnipotentis est om. LB, add.
primus Morellius item] et
Apud Esaiam prophetam: Confortamini, manus resolutae,
et genua debilia, exhortamini. qui estis pusillo animo, nolite
timere. Deus noster iudicium retribuet, ipse ueniet et saluos
faciet nos. tunc aperientur oculi caecorum et aures surdorum
audient. tunc saliet clodus sicut ceruus et plana erit lingua
mutorum: quia rupta est in deserto aqua et riuus in terra sitienti.
35, 3 sq. W 2 deorum] dei L antem om. L deos LB, ds AM, om. W
item] et iterum WLMBv diii A s. I. m. 2 3 excelsi AM, altissimi
WLBv 4 iusti quis L, qui iusti A diuini L 6 sicut] sic n
seca A, cata M, dicit cata WLB 7 ioannem dicit v nonne scriptum
est Mv 8 illos ex illis L post deos inserit Pamelius et v: ad quos
sermo dei factus est post solui add. m. 2 in M: scriptura quod] scriptura
quem Patnelius 9 quiaB blasfemat A, phemat W, blasphemo B,
blasphemas v 10 si AL, quodsi WMBv 11 sed si AL, et si MB,
quodsi n sed si.... credere om. W facio et om. AML factis] operibus
A 13 secundum] cata WLMBv 17 prophetam om. WLMBv
eonfortiamini M 18 pusillo animo A, pusillianimes WL, pusillanimes
MBv nolite timere nolite metuere AL, nolite metuere Mv, confortamini
nolite metuere legendum censet Pamelius 20 nos faciet A adaperientar
M 21 clodoa AW\', claudos L1
eos, quia diliget eos et parcet eis, ipse redimet eos. Item
illic: Ego Dominus Deus uocaui te in iustitia, ut teneam manum
tuam, et confortabo te: et dedi te in testamentum generis mei,
in lumen gentium, aperire oculos caecorum, producere a uinculis
uinctos et de domo carceris sedentes in tenebris. ego Dominus
Deus, hoc mihi nomen est. claritatem meam alii non dabo neque
uirtutes meas sculptilibus. Item in psalmo XXIIII: Vias tuas,
Domine, notas fac mihi et semitas tuas edoce me. dirige me in
ueritate tua et doce me, quoniam tu es Deus salutaris meus. Vnde
in euangelio secundum Iohannem Dominus dicit:
Ego sum lumen mundi. qui me secutus fuerit, non ambulabit
in tenebris sed habebit lumen uitae. Item secundum
Matthaeum Gabriel angelus ad Ioseph: Ioseph fili
Dauid, ne metueris adsumere Mariam coniugem tuam. quod enim
ex illa natum fuerit, de Spiritu sancto est. pariet autem filium,
et uocabis nomen eius Iesum. hic enim saluum faciet populum a
peccatis. ItemsecundumLucam: Et Zacharias inpletus est
Spiritu sancto et prophetabat dicens: benedictus Deus Israel, qui
fecit redemptionem populo suo et suscitauit nobis cornu salutis in
domo Dauid pueri sui. Item illic angelus ad pastores:
14 Matfch. 1, 20 sq. 18 Luc. 1, 67 sq. W 2 eos] illos WLMBv diligit MB et ipse
WMBv 3 ut] et AL 4 confurtaui M 5 producere] procedere B
6 tenebris et in umbra mortis W 9 notas fac A, ostende WLMBv et
om. A semita W doce LMB dirige A I deduc LM, et deduc v;
dirige...1.10 doce me om. WB 10 ad ueritatem tuam LMv quia A
deus om. W salutaris A, saluator WLMBv 11 secundum] cata
WLMBv; item l. 13 12 sequitus W 14 angelos M\' ioseph] iospeh
W 15 metueris AL sed in L tu in ras, timueris MB, timeas W
adsumeret A coniuge W, morem LMBv 16 fuerat Mi, erit B est
sancto LB; est om. W 17 populum suum WLMBv 18 peccatis eorum
WMBv Item...1. 21 pueri sui om. L secundum] cata WBv cata
lucam Mt s. I., angclos ad pastores Ml 19 spo A profetabat A,
prophetauit WMBv dominus deus v 20 fecit A, prosperit WMBv,
ôn ὲνεσϰέψατο xccl fnoirjae Gr. suscitabit
In psalmo secundo: Dominus dixit ad me: filius meus es
tu, ego hodie genui te. pete a me, et dabo tibi gentes hereditatem
tuam et possessionem tuam terminos terrae. Item in
euangelio: Et factum est, quomodo audiuit salutationem
Mariae Elisabeth, exultauit infans in utero eius: et inpleta est
Spiritu sancto et exclamauit uoce magna et dixit: benedicta
tu inter mulieres, et benedictus fructus uentris tui. et unde hoc
mihi contigit, ut ueniat mater Domini mei ad me? Item Paulus
ad Thessalonicenses II.: At ubi uenit adinpletio temporis,
misit Deus filium suum natum de muliere. Item in epistula
Iohannis: Omnis spiritus, qui confitetur legum Christum
in carne uenisse, de Deo est. qui autem negat in carne uenisse,
de Deo non est, sed est de antichristi spiritu.
Apud Esaiam prophetam: Et adiecit Dominus loqui ad
Achaz dicens: pete tibi signum a Domino Deo tuo in altitudinem
15 1 Io. 4, 2 sq. 20 Es. 7,10 sq. W 2 est om. L 3 cum om. W princio
A 5 dominus d. ad rae om. B 6 genèraui L pete A W, posce LB, postula
Mv 8 euangelio] cataLucam add. WM, lucae primo L 8. 1. m. rec.
quomodo] quando M, ut v 9 elisabeth om L exultabit W 12 contigit
ALMBW*, contegit W*, contingit v 13 thessalonicenses. II. AML lB,
thessalonl W, galatas L2l) at] ad AW uenit] aduenit v adinpletio
ALWM\', impletioMxv, plenitudo B temporum B 14 muliere] uirgine
WMB 15 omni-d1 16 carnem WB post de deo est exhibet W: qui
medio ulIñ stat quem etc. quae uerba sunt cap. XVIIII, interm. om.
est...1. 17 de deo om. A carnem B 17 natus non M de antichristi
spiritu] antichristus M 18 et quod M 19 et (ante dei) om. A
20 prophetam om. LMBo 21 achaz A z m. 2 add., achoz B, ahas M
dicens om. LB expete B ad dno M altitudine. M (m eras.)
nec temptabo Dominum Deum meum. et dixit: audite itaque,
domus Dauid. non pusillum uobis certamen cum hominibus, quoniam
Deus praestat agonem. propter hoc dabit Deus ipse nobis
signum: ecce uirgo in utero accipiet et pariet filium, et uocabis
nomen eius Emanuel. butyrum et mel manducabit: priusquam.
cognoscat aut proferat mala, conmutat bonum. Hoc semen
praedixerat Deus de muliere procedere, quod calcaret
caput diaboli. In Genesi: Tunc dixit Deus ad serpentem:
quia tu hoc fecisti, maledictus tu ab omni pecore et ab
omni genere bestiarum terrae. pectore tuo et uentre repes, et erit
tibi terra cibus in omnibus diebus uitae tuae. et ponam inimicitiam
inter te et mulierem et inter semen tuum et semen eius. ipse
tuum calcabit caput et tu obseruabis calcaneum eius.
Apud Hieremiam prophetam: Et homo est, et quis cognoscet eum?
Item in Numeris: Orietur stella ex Iacob et
exurget homo ex Israel. Item illic: Procedet homo de semine
eius et dominabitur multarum gentium, et exaltabitur t quam
Lv susum in altitudinem om. B altitudine M ad
Achaz A (d et z add. m. 2), achas M 2 nec] et non Bv audite v
( άϰούσατε Jrj
In Regnorum secundo: Et fuit uerbum Domini ad Nathan
dicens : uade et dic seruo meo Dauid: haec dicit Dominus: non
tu aedificabis mihi domum ad inhabitandum: sed erit, cum inpleti
fuerint dies tui et dormieris cum patribus tuis, suscitabo
semen tuum post te qui erit de utero tuo, et parabo regnum
7, 4. 5. 12-14 et 16. B ipsum regnum] regnum ipsius v eduxit deus (et
om.) B seduxit A, duxit L 2 claritus A ei] eius M, et B,
om. A edet] edei
ApudMicheam: Et tu Bethleem domus illius Effrata numquid
exigua es, ut constituaris in milibus Iuda ? ex te mihi procedet,
ut sit princeps apud Israel, et processiones eius a principio,
a diebus saeculi. Item in euangelio: Et cum Iesus
natus esset in Bethleem Iudaeae in diebus Herodis regis, ecce
magi ab oriente uenerunt Hierosolymam dicentes: ubi est, qui
natus est rex Iudaeorum ? uidimus enim stellam eius in oriente
et uenimus adorare illum.
Apud Esaiam: Domine, quis credidit auditui nostro, et brachium
Dei cui reuelatum est? adnuntiauimus coram ipso sicut
pueri, sicut radix in terra sitienti. non est figura eius neque claritas:
et uidimus illum, et non habuit figuram neque speciem,
sed figura eius sine honore et deficiens praeter ceteros homines.
homo in plaga positus et sciens ferre inbecillitatem: quia auersa
est facies eius, inhonoratus est et non est conputatus. hic peccata
nostra portat et pro nobis dolet, et nos putauimus esse illum
in dolore et in plaga et in uexatione: ipse autem uulneratus est
propter facinora nostra et infirmatus est propter peccata nostra.
doctrina pacis nostrae super illum, liuore eius nos sanati sumus.
Bv signacula] signa LMv 3 betlem A, bethlcm
ML (item 1. 4), bethlehem idem B 4 michean M illius om. Mo
ephratha LMB, efretanum A numquid MB, quid A, num L, non u
5 proeedit A 6 procossionis AB, in margine tn. 2 add. in M 7 a om.
L 8 iudeae
In Sapientia Salomonis: Circumueniamus iustum, quoniam
inutilis est nobis et contrarius est operibus nostris et exprobrat
nobis peccata legis. promittit scientiam Dei se habere et
filium Dei se nominat. factus est nobis in traductione cogitationum
nostrarum, grauis est nobis etiam ad uidendum: quoniam
dissimilis est aliis uita illius, et mutatae sunt uiae eius. tamquam
nugaces aestimati sumus ab illo, continet se a uiis nostris
quasi ab inmunditiis et praefert nouissima iustorum et gloriatur
patrem Deum. uideamus ergo, si sermones eius ueri sunt, et
temptemus, quae euentura sunt illi. contumelia et tormento interrogemus
eum, ut sciamus reuerentiam illius et probemus patientiam
eius. morte turpissima condemnemus eum. haec cogitauerunt
et errauerunt: excaecauit enim illos malitia ipsorum et
nescierunt sacramenta Dei. Item apud Esaiam: Videte, quomodo
iustus perit, et nemo intellegit, et uiri iusti tolluntur, et
om. LMBv 2 rapina A semet ipsum Lv; cf. test.
in 39 3 inaninit
Apud Esaiam: Sicut ouis ad uictimam adductus est et sicut
agnus coram tondente sine uoce, sic non aperuit os suum. in humilitate
iudicium eius sublatum est: natiuitatem autem eius quis
enarrabit? quoniam auferetur a terra uita eius, a facinoribus
populi mei abductus est ad mortem, et dabo malos pro sepultura
eius et ipsos diuites pro morte eius, quia facinus non fecit neque
insidias ore suo. propterea ipse consequetur multos et fortium diuidet
spolia, propterea quod tradita est ad mortem anima eius,
et inter facinerosos deputatus est. et ipse peccata multorum pertulit
et propter facinora illorum traditus est. Item apud Hieremiam
prophetam: Domine, significa mihi, et cognoscam,
tunc uidi meditationes eorum. ego sicut agnus sine malitia perductus
sum ad uictimam: in me cogitauerunt cogitatum dicentes:
uenite, mittamus lignum in panem eius et eradamus a terra
uitam eius, et nomen eius non erit in memoria amplius. Item
in Exodo dixit Dominus Deus ad Moysen: Accipiant
sibi singuli ouem per domos tribuum, ouem sine uitio, perfectum,
masculum, anniculum erit uobis. ab agnis et haedis
11,18 sq. 23 Ex. 12, 3 et 5 sq. B saluatus L et erit Lv, erit enim MB 3 in euangelio
om. B 4 paenitentia ductus iudas B ductus] actus A 6 qui ex
quod L 7 passionis eius B 8 oues A ductus MB 9 tondente se
MBv, tondentem A sed m eras aperit L, apperuit M in faumilitate add.
m.2inM 10 autem om. Ba 11 ennarabit A, enarrauit MB 12 abductus
Apud Esaiam prophetam sic dicit Dominus: Ecce
ego inmitto in fundamenta Sion lapidem pretiosum, electum,
summum, angularem, honoratum: et qui crediderit in eum non
confundetur. Item in psalmo CXVII: Lapidem quem reprobauerunt
aedificantes, hic factus est in caput anguli. a Domino
factus est hic et est mirabilis in oculis nostris. hic est dies, quem
fecit Dominus: exultemus et laetemur in eo. o Domine, saluum
me fac, o Domine, bene prospera. benedictus qui uenit in nomine
Domini. Item apud Zachariam: Ecce ego adduco puerum
meum. ortus nomen est ei: quoniam lapis, quem dedi ante
faciem Iesu, super lapidem ipsum unum septem oculi sunt. Item
in Deuteronomio: Et scribes super lapidem omnem legem
hanc manifeste nimis. Item apud Iesum Naue: Et accepit
lapidem magnum et statuit eum illic contra Dominum et ait
Iesus ad populum: ecce lapis iste erit in testimonium, quia iste
audiuit omnia quae dicta sunt a Domino, quanta locutus est ad
uos hodie: et erit ipse uobis in testimonium in nouissimo dierum,
quando recesseritis a Deo uestro. Item in Actibus apostolorum
Petrus: Principes populi et seniores Israel: ecce nos
hodie interrogamur a uobis super benefacto hominis infirmi, in
16 Deut. 27, 8. 17 Ios 24, 26 sq. 23 Act. 4, 8 sq. L, uidi A I iohannis A iesu Ml ecce agnus dei
om. A 3 et ecce v aufert Bv, tollit M 5 prophetam om.
LMBv 6 sion
Apud Danihelem: Et ecce imago nimis magna, et contemplatio
eius imaginis metuenda et elata stabat contra te: cuius
caput fuit ex auro bono, pectus et brachia eius argentea, uenter
et femora aerea, pedes autem ex parte quidem ferrei, ex parte
autem fictiles, quoadusque abscisus est lapis de monte sine manibus
concidentium et percussit imaginem super pedes ferreos et
fictiles et comminuit eos minutatim, et factum est simul ferrum
et testa et aeramentum et argentum et aurum, facta sunt minuta
quasi palea aut puluis in area aestate, et uentilauit illa uentus,
ita ut nihil remanserit in illis, et lapis qui percussit imaginem
factus est mons magnus et inpleuit totam terram.
Apud Esaiam: Erit in nouissimis temporibus manifestus
mons Domini et domus Dei super uertices montium et exaltabitur
super colles, et uenient super illum omnes gentes, et ambulabunt
multi et dicent: uenite, ascendamus in montem Domini
et in domum Dei Iacob, et nuntiabit nobis uiam eius, et ambulabimus
in illa. de Sion enim prodiet lex et uerbum Domini ab
Hierusalem: et iudicabit inter gentes et redarguet populum
AMl, danihel LB etcce M 6 eius] huius M
lata MB cuius As. I. 7 bono auro A 8 faemora eius MB ex
parte] partim M, parte B et sic loco proximo 9 abscissus LMB
10 ferreos et] om. A, ferreos B 11 comminuet M eos om. B comminutatim
B factum] fractum Oxon. 12 testae A et facta MBv
13 in aera estate M, intra aestate B uentilabit A 14 ita om. A
remanserint L in A, om. B, ex Lv et 8. I. m. 2 M 18 quisque L
ascenderent M m. 2 ex acciderent 19 ot erit B manifestum L1
. 20 dnl ex dno L 23 nuntiauit M \\ annuntiabit B eius om. A ambulauimus
Apud Iohel: Canite tuba in Sion, sanctificate ieiunium et
indicite curationem, adgregate populum, sanctificate ecclesiam,
excipite maiores natu, colligite paruulos lactantes, procedat sponsus
de cubiculo suo et sponsa de thalamo suo. Item apud Hieremiam:
Et auferam de ciuitatibus Iuda et de quadriuiis Hierusalem
uocem laetantium et uocem gaudentium, uocem sponsi et
uocem sponsae. Item in psalmo XVIII: Et ipse tamquam sponsus
procedit de thalamo suo: exultauit ut gigans ad currendam
uiam. a summo caelo egressio eius et occursus eius usque ad
summum eius, nec est qui se abscondat a calore eius. Item
in Apocalypsi: Veni, ostendam tibi nonam nuptam uxorem
agni. et duxit me in spiritu in montem magnum et ostendit mihi
ciuitatem sanctam Hierusalem descendentem de caelo, a Deo
18, 6 sq. 20 Apoc. 21, 9 sq. A 2 etiam LB non non L pugnare] belligerare B
XXIII] XXII L 3 adscendet LBv; cfr. test. III79 aut] et L
quiMI 4 mundus L qui] quiaAf 5 nec] et non LMv in dolo proximo
suo MB, subdole proximo sibi Lv hic] iste LMv accepietJ.1 6 sa-
latare LM haec est] ista LMv generatio] natiuitas LMv 7 requirentium
illum (eum B) querentium AB, eorum qui eum quaerunt, qui quae-
Tunt LMfJ 8 et ecclesiam A post ecclesiam eras. suam in M 9 spiritaliter
MB 10 scite L 11 congregate MB 12 lactentes v
13 enbicvloAML\'1, cubi. Ll, cubili Bv ieremian M 14 quadruuiis B,
quadruum A 16 tamquam] uelut LMv 17 procedit A, procedens B,
egrediens LMv uelud LM gigas v ad currendam uiam AMB,
uiam currere Lv 18 caelo] caeli Lv egressio] profectio L decursua
M, decursio Lv 19 nec] et non LM se abscondat] lateat LMv
calorem (a om.) L
Vos mihi testes estis, quoniam dixi eis qui missi sunt
ab Hierosolymis ad me, quia non sum Christus, sed quoniam
missus sum ante ipsum. qui habet enim sponsam sponsus est:
amicus autem sponsi est qui stat et audit eum et gaudio gaudet
propter uocem sponsi. Huius rei mysterium ostensum
est apud Iesum Naue, quando iussus est excalciare
se, quod scilicet sponsus non ipse esset erat
enim in lege, ut quisque nuptias recusaret calciamentum
deponeret, calciaretur uero ille qui sponsus
fu turus esset — Et factum est, quomodo fuit Iesus in Ierico,
circumspexit oculis et uidit hominem stantem ante faciem suam
et frameam haerentem in manu eius et dixit: noster es aut aduersariorum?
ille autem dixit: ego sum dux uirtutis Domini,
nunc adueni. et Iesus cecidit in faciem ad terram et ait illi: Domine,
quid imperas famulo tuo? et ait dux uirtutis Domini:
solue calciamentum de pedibus tuis. locus enim, in quo stas, terra
sancta est. Item in Exodo Moyses iubetur calciamentum
deponere, quod nec ipse sponsus esset: Et adparuit
ei angelus Domini in flamma ignis de rubo: et uidit, quoniam
rubus ardebat igni, rubus autem non cremabatur. et dixit
Moyses: transiens uidebo hoc grande uisum, cur utique non crematur
rubus. ut uidit autem, quoniam accedit uidere, uocauit
eum Dominus Deus de rubo dicens: Moyses, Moyses. qui dixit:
quid est? et dixit: ne accesseris huc nisi solueris calciamentum
de pedibus tuis. locus enim, in quo stas, terra sancta est. et dixit
M sed clari in ras. sec A, cata LMBv et ita semper
3 hierusolimis AM, hierosulimis L 4 ipsum] illum v enim habet n
7 iesu ALM iustus L 9 quisquis v 11 quomodo ALBVM1 (cf.
p. 73, 8), quando
Apud Esaiam: Expandi manus meas tota die ad plebem contumacem
et contradicentem mihi, qui ambulant uias non bonas
sed post peccata sua. Item apud Hieremiam: Venite, mittamus
lignum in panem eius et eradamus a terra uitam eius.
Item in Deuteronomio: Et erit pendens uita tua ante oculos
tuos, et timebis die et nocte et non credes uitae tuae. Item in
psalmo XXI: Effoderunt manus meas et pedes, dinumerauerunt
omnia ossa mea. ipsi uero considerauerunt et conspexerunt me,
65, 2. 17 Hier. 11, 19. 19 Dent. 28, 66. 21 Ps. 21,17 sq. LMBfJ; cf. LXX:$aeds rov ncciQog tJOV abraham et
LMv 2 et (ante deus) om. LBv hac A manifestum AL1 B, manifestatumL\'lMv
3 illi B iohannis A 4 uos baptizo MB qui medio
Apud Abbacuc: Texit caelos uirtus eius, et laudis eius
plena est terra: et splendor eius ut lux erit, cornua in manibus
eius erunt. et illic constabilita est uirtus gloriae eius, et constituet
dilectionem ualidam. ante faciem suam ibit uerbum et praecedet
in campum secundum gressus suos. Item apud Esaiam:
Ecce natus est uobis puer, datus est nobis filius, cuius imperium
super humeros eius: et uocatum est nomen eius magnae cogitationis
nuntius. Hoc signo crucis et Amalech uictus est
ab Iesu per Moysen. Item in Exodo dixit Moyses ad
Iesum: Elige tibi uiros et exi et constitue cum Amalech in crastinum.
et ecce ego stabo in cacumine collis et uirga Dei in
manu mea. et factum est, cum leuabat manus Moyses, praevalebat
Israel. ubi autem submiserat manus, inualescebat Amalech.
sed manus Moysi graues, et accepto lapide subposuerunt sub eo,
et sedebat super eum, et Aaron et Ur sustinebant manus hinc et
inde, et factae sunt manus Moysi stabiles usque in occasum solis,
et fugauit Iesus Amalech et omnem populum eius. et dixit
uirtus LWl, uirtutis AMB, sed add. in B: aliter uirtus, uirtutes
Wl omnis om. A sit om. L et om. WLM, 8. 1. m. 2 B 3 apud]
item in M abbacum A, ambacum WMI, abucuc M* texit] operuit
M caelo B laudes Lx, laudem W 4 erit om. Oxon. cornus A,
cornua sunt (erunt om.) M 5 et] ei AL illic c. e. uirtus om. B
gbria A, et gloria
Apud Ezechiel dicit Deus: Transi mediam Hierusalem
et notabis signum super frontes uirorum qui ingemunt et maerent
ob iniquitates quae fiunt in medio ipsorum. Item illic:
Vadite et caedite et nolite parcere oculis uestris. nolite misereri
seniores aut iuuenes et uirgines et paruulos et mulieres interficite,
ut perdeleantur. omnem autem, super quem signum scriptum
est, ne tetigeritis, et ab ipsis sanctis meis incipite. Item in
Exodo Deus ad Moysen: Et erit sanguis in signo uobis super
domos, in quibus ibi eritis: et uidebo sanguinem et protegam
uos, et non erit in uobis plaga diminutionis, cum percutiam
terram Aegypti. Item in Apocalypsi: Et uidi et ecce agnum
stantem in monte Sion et cum eo centum quadraginta quattuor
milia habentes nomen eius et nomen patris ipsius scriptum in
frontibus. Item illic: Ego
et finis. felices eos qui faciunt praecepta eius, ut sit potestas
eorum super lignum uitae.
22,13 sq. W 8. I. m. 2 ut sit om. M memoria in libro WBv, in
libro in memoria M 2 iesu] eius B deletionem eius W memoriam
om. M, memoriam eius W 5 notantur M 6 ozechielem v
da dicit WB, dns dicit L, dicit M 7 super frontes] in frontibus M
uirorum.. I. 8 ipsorum om.W merent ALM, gement B 8 iniqui-
tate. A r eras. 9 cedite AM 10 senioresA, senioribusW, seniori Af, senioris
LBv aut] et v iuuenes A, iuuenibus W, iuueni M, iuuenis LBv
interfecite A 12 tetigeritis eos M et ab... incipite om. W a B ipsis
sanctis om. B incipiam A 15 deminutionis WLBM1 16 uide et ecce
AWM, uidi ∗∗∗∗∗ B, uidi Lv 17 montem ALM1 18 milia om. M
habentes A, habebant WLMB, et habebant
Apud Amos: Et erit in illo die, dicit Dominus, occidet sol
meridie et obtenebrabitur dies lucis: et conuertam dies festos
uestros in luctum et omnia cantica uestra in lamentationem. Item
apud Hieremiam: Exterrita est quae parit et taeduit anima
eius. subiit sol ei, cum adhuc medius dies esset, confusa est et
maledicta. reliquos eorum in gladium dabo in conspectu inimico>rum
eorum. Item in euangelio: A sexta autem hora tenebrae
factae sunt per totam terram usque in horam nonam.
InpsalmoXV: Quoniam non derelinques animam meam in
infernum nec dabis sanctum tuum uidere corruptionem. Item in
psalmo XXVIIII: Domine, eduxisti ab inferis animam meam.
Item in psalmo III: Ego dormiui et quieui et exurrexi,
quoniam Dominus suscipiet me. Item in euangelio
15 Ps. 29,3. 16 Ps. 3, 6. 18 Io. 10, 18. AMl 4 die AL fortasse rectius; cfr. Sabat. ad h. 1. II,
p. 929; συσϰοτάσει iv
Apud Osee: Viuificabit nos post biduum die tertio. Item in
Exodo: Et dixit Dominus ad Moysen: descende et testificare
populum et sanctifica illos hodie et cras, et lauent uestimenta
sua et sint parati in perendinum diem. die enim tertio descendet
Dominus in montem Sina Item in euangelio: Progenies nequam
et adultera signum quaerit, et signum non dabitur illi nisi
signum Ionae prophetae. quomodo enim fuit I onas in uentre ceti
tribus diebus et tribus noctibus, ita erit et filius hominis tribus
diebus et tribus noctibus in corde terrae.
Apud Danihelem: Videbam in uisu nocte: et ecce in nubibus
caeli quasi filius hominis ueniens uenit usque ad ueterem
dierum et stetit in conspectu eius, et qui adsistebant ei obtulerunt
eum: et data est ei potestas regia et omnes reges terrae
per genus et omnis claritas seruiens ei, et potestas eius aeterna
quae non auferetur et regnum eius non conrumpetur. Item apud
Esaiam: Nunc exurgam, dicit Dominus, nunc clarificabor, nunc
21 Es. 33,10 sq. WMB 2 ponam W eam a me B et potestatem
eam om. W 6 uiuificauit AB, uiuicabit L tertio resurgemus scripsit
Erasmus 7 discende
In euangelio: Ego sum uia et ueritas et uita. nemo uenit
ad patrem nisi per me. Item illic: Ego sum ianua: per me si
qui introierit, saluabitur. Item illic: Multi prophetae et iusti
concupierunt uidere quae uidetis et non uiderunt et audire quae
auditis et non audierunt. Item illic: Qui credit in filium habet
uitam aeternam: qui non dicto audiens est filio non uidebit uitam,
sed ira Dei manebit super eum. Item Paulus apostolus
ad Ephesios: Et cum uenisset, adnuntiauit uobis pacem his
qui longe et pacem his qui prope, quia per ipsum habemus accessum
ambo in uno spiritu ad patrem. Item ad Romanos: Omnes
enim peccauerunt et egent claritatem Dei, iustificantur autem
dono ipsius et gratia per redemptionem quae est in Christo Iesu.
Item in epistula Petrus apostolus: Christus semel pro
peccatis nostris mortuus est, iustus pro iniustis, ut nos offerret
Deo. Item illic: In hoc enim et mortuis praedicatum est, ut
suscitentur. Item in epistula Iohannes apostolus: Qui
negat filium neque patrem habet: qui confitetur filium et filium
et patrem habet.
Apud Malachiam: Ecce dies Domini uenit ardens uelut clibanus:
eruntque omnes alienigenae et omnes iniqui stipula, et
2,17 sq. 12 Rom. 3, 23 sq. 15 I Petr. 3, 18. 17 I Petro 4, 6.
18 I Io. 2, 32. 22 MaL 4, 1. (LXX) M1 2 iesam om. A 3 et (anú ueritas) om. M
4 ianua] ostium W LBv si om. WB 5 quiaAMv siquis per meif
6 cupierunt WMBv 7 audistis M illic om. B 8 non dicto scripsi,
indicto ALMB, dicto non v, non
Apud Zachariam: Dicite filiae Sion: ecce rex tuus uenit
tibi iustus et saluans, mitis, sedens super asinum indomitum.
Item apud Esaiam: Quis nuntiabit uobis locum illum aeternum?
ambulans in iustitia et manus abstinens a muneribus, grauans
aures, ut non audiat iudicium sanguinis, et conprimens
15 Zach. 9, 9. 17 Es. 33,14 sq. W fortitudine] uirtute WLMv qui prouocant om.
WLM ira A 2 inhabitant WLMv in om. M sepulchris] monumentis
WLMv cum] dum Bv egredieris] prodiresLMv, prodieris W
coram populo tuo] in conspectu populi tui WLMv 3 dum transgrederis
A, in transeundo WLMv deserto] eremo M, heremum WL LXXXI]
LXXX LM 4 terra B disperdes A, ezterminabis LMBv, hereditabis
W; cf. August ad h. I.: Nec praetereundum, quod nonnulli codices
habent: f quoniam tu hereditabis\' omnes gentes M 6 tibi iesu M
dei A, dauid WLMBv quod B, qui W hoc LBMV perdere AM, pu-
nire WLBv 7 omnem iudicium L, iudicium omne v 8 dedit filio B
9 honorifica»t A n eras eum misit WLMBv 10 item om. B paulus
apostolus A, paulus B, in epistula pauli WLMv 11 secunda] . 11. L
s. I. m. 2 ante...reportet L s. I. m. 2 12 propria om. A egit; cfr.
testim. III 56 15 zacchariam
Item in psalmo LXXI: Deus, iudicium tuum regi da et
iustitiam tuam filio regis iudicare populum tuum in tua iustitia.
Item in Apocalypsi: Et uidi caelum apertum, et ecce equus
albus, et qui sedebat super eum uocabatur fidelis et uerus,
aequum iustumque iudicat et proeliatur: oculi autem eius erant
tamquam flamma ignis et super caput eius diademata multa et
portabat nomen scriptum nemini alii nisi sibi notum: et erat
coopertus uestem sparsam sanguineam et dicitur nomen eius
uerbum Dei: et exercitus qui sunt in caelo sequebantur eum in
equis albis induti byssinum album mundum, et de ore eius exiel.at
gladius acutus, ut ex eo percuteret nationes quas ipse pasturus
est in uirga ferrea, et ipse calcabit torcular uini irae Dei
omnipotentis. habet etiam in ueste et in femore suo nomen scriptum:
rex regum et dominus dominorum. Item in euangelio:
Cum uenerit filius hominis in claritate sua et omnes angeli cum
L, esset de lioc mundo W 2 hinc non est B
o quoniam ego WMB 4 in] ego in v et] ego Oxon. 5 dicam;
perhibeam v ueritatis LB 7 et post sit om. MBv 8 LXXlj
LXX L da regi B 9 tua otn. LM v, tuam W iustitiam W
10 aequus W 12 iustum quae AWL iudicans WB; cfr. testim.
113 proeliator BAl 14 est nemini W1 15 uesto B SParsam J
Pro fide ac deuotione tua, quam Domino Deo exhibes, fili carissime,
petisti, ut ad instruendum te excerperem de scripturis
sanctis quaedam capitula ad religiosam sectae nostrae disciplinam
pertinentia, lectionis diuinae succinctam diligentiam quaerens,
ut animus Deo deditus non longis aut multis librorum uoluminibus
fatigetur, sed eruditus breuiario praeceptorum caelestium
habeat ad fouendam memoriam suam salubre et grande conpendium.
et quia tibi plenum dilectionis obsequium debeo, feci
quod petisti, ut laborarem semel, ne tu semper laborares. quantum
potuit itaque mediocritas nostra conplecti, collecta sunt a
me quaedam praecepta dominica et magisteria diuina quae esse
et facilia et utilia legentibus possint, dum in breuiarium pauca
digesta et uelociter perleguntur et frequenter iterantur. opto
fili carissime, semper bene ualere.
A 2 abibnnt LMBv isti] hi B ignem aeternum
A, ambostioiiem aeternam WLMBv ad Quirinum de sacramento
christi eiplicit liber II incipit liber III A, ad Quirinum liber II explicit W,
ad Qoizmum liber II de sacramento exp. incip. ad eundem liber III. breuiarii
de capitolis mandatorum dei ad christianae religionis disciplinam
pcrtinentibus incip. cpla XlIII B, Caecili Cipriani ad Quirinum liber II
erp incip ad eundem excerpta capitulorum numero LXX M, incipit liber
tertius L V 7 exerceiperem L 9 succintam Al 12 fouendain
B 13 feci ex fecisti L 17 et (ante facilia) om. WMBv
legentibus] gentibus B 18 leguntur B 19 fili om. W kIñf B
exp epistola incip cap CXX B
I. De bono operis et misericordiae.
II. In opere et eleemosynis, etiamsi per mediocritatem
minus fiat, ipsam uoluntatem satis esse.
III. Agapem et dilectionem fraternam religiose et firmiter
exercendam.
IIII. In nullo gloriandum, quando nostrum nihil sit.
V. Humilitatem et quietem in omnibus tenendam.
VI. Bonos quosque et iustos plus laborare sed tolerare
debere, quia probantur.
VII. Non contristandum Spiritum sanctum quem accepimus.
VIII. Iracundiam uincendam esse, ne cogat delinquere.
VIIII. Inuicem se fratres sustinere debere.
X. In Deum solum fidendum et in ipso gloriandum.
XI. Eum qui fidem consecutus est exposito priore homine
caelestia tantum et spiritalia cogitare debere
nec adtendere ad saeculum, cui iam renuntiauit.
XII. Non iurandum.
XIII. Non maledicendum.
XIIII.. Numquam mussitandum, sed circa omnia quae
accidunt benedicendum Deum.
XV Ad hoc temptari homines a Deo, ut explorentur.
XVI. De bono martyrii.
XVII. Minora esse quae in saeculo patimur quam sit praemium
quod promissum est.
XVIII. Dilectioni Dei et Christi nihil praeponendum.
XVIIII. Voluntati non nostrae sed Dei obtemperandum.
XX. Fundamentum et firmamentum spei et fidei esse
timorem.
3 aelemosynisulTr, elemosinis LM 5 agapenB 6 exercenda W
7 inullo J. sint W 8 et om. W 9 quoque AWlM sed tolerare
om. W 10 deberem W 13 ne] non L, ut non B 15 deo B
glorificandum A 16 expositio B 18 renuntiaoimus WLMB
21 numq. mussit. om. W circa] ad V 22 accedunt A, accidant L
benecendum W 23 dSo W a deo homines L ut om. W exploren-
tur-4; cfr. h. l. c.15, probentur WLMBv 27 et] acW perperonendum
W (u corr. m. 2) 28 uoluntate dei non nostrae A
XXI. Non temere de altero iudicandum.
XXII. Accepta iniuria remittendum et ignoscendum.
XXIII. Vicem malis non reddendam.
XXIIII. Non posse ad patrem ueniri nisi per Christum.
XXV. Ad regnum Dei, nisi baptizatus et renatus quis
fuerit, peruenire non posse.
XXVI. Parum esse baptizari et eucharistiam accipere,
nisi quis factis et opere proficiat.
XXVII. Baptizatum quoque gratiam perdere quam consecutus
sit, nisi innocentiam seruet.
XXVIII. Non posse in ecclesia remitti ei qui in Deum deliquerit.
XXVIIII. De odio nominis ante praedictum.
XXX. Quod quis Deo uouerit cito reddendum.
XXXI. Eum qui non crediderit iam iudicatum esse.
XXXII. De bono uirginitatis et continentiae.
XXXIII. Nihil patrem iudicare sed filium et patrem ab eo
non honorificari, a quo non honorificetur filius.
XXXIIII. Fidelem gentiliter uiuere non oportere.
XXXV. Deum ad hoc patientem esse, ut nos paeniteat peccati
nostri et reformemur.
XXXVI. Mulierem ornari saeculariter non debere.
XXXVII. Fidelem non oportere ob alia delicta nisi ob nomen
solum puniri.
XXXVIII. Seruum Dei innocentem esse debere, ne incidat in
paenam saecularem.
XXXVIIII. Datum nobis esse exemplum uiuendi in Christo.
XL. Non iactanter nec tumultuose operandum.
XLI. Inepte et scurriliter non loquendum.
AW 2 dimittendum A, praetermittendum V 3 reddendam]
referendam A VLB 4 uenire WLMB, perueniri v 5 et quis L, qui
Ml 7 eucharisteam A 8 operaJ, operibuaJB 11 eclesiam W ei] et
W 8. 1. fII. 2 dno WM, deo B delinquerit W 13 ante praedictum] at
terra edictum W 14 quis] quia W 17 patre B iudicari W patre
W1 18 honorificatur B, honorificaetur W 19 gent. uiuere] gentilinere
W oportere] debere W 20 peccatis noatris B 22 seculariter
ornari W 23 oportere] debere W delectaJ-TT1 niai] sed B 24 puniri]
occidi V 25 innocente W incedat A 26 poenam W sed am 8. 1.
at. 2 27 esse
XLII. Fidem in totum prodesse et tantum nos posse quantum
credimus.
XLIII. Posse eum statim consequi qui uere crediderit.
XLIIII. Fideles inter se disceptantes non debere gentilem
iudicem experiri.
XLV. Spem futurorum esse et ideo fidem circa ea quae
promissa sunt patientem esse debere.
XLVI. Mulierem in ecclesia tacere debere.
XLVII. Delicto et merito nostro fieri, ut laboremus nec
Dei opem in omnibus sentiamus.
XLVIII. Non faenerandum.
XLVIIII. Inimicos quoque diligendos.
L. Sacramentum fidei non esse profanandum.
LI. Quod nemo in opere suo extolli debeat.
LII. Credendi uel non credendi libertatem in arbitrio
positam.
LIII. Dei arcana perspici non posse et idcirco fidem nostram
simplicem esse debere.
LIIII. Neminem sine sorde et sine peccato esse.
LV. Non hominibus sed Deo placendum.
LVI. Deum nihil latere ex his quae geruntur.
LVII. Fidelem emendari et reseruari.
LVIII. Neminem contristari morte debere, cum sit in uiuendo
labor et periculum, in moriendo pax et resurgendi
securitas.
LVIIII. De idolis quae gentiles deos putant.
LX. Ciborum nimiam concupiscentiam non adpetendam.
LXI. Possidendi concupiscentiam et pecuniam non adpetendam.
LXII. Matrimonium cum gentilibus non iungendum.
LXIII. Grauius delictum esse fornicationis.
B in om. AWLB prodeesse A nos] non L 6 fidelem
W eam quae L, eaq. A 8 deberem W 9 non nene dilecto W1.
delicto W2 14 operae W 17 archana LBM4 idcirco] ideo M
19 esse et si peccato W 21 gerentur B, gerantur Ml 22 fidele» M
m eras. 23 nemini B mortem WB nidendo M\' 24 in om. W
resnrgendo L\' 26 putent L 30 cum gentibus WB, gentibus A
∗∗∗iungendum M (con erasum) 31 grauem W, graue Bv fornicationem W
LXIIII. Quae sint carnalia quae mortem pariant et quae
spiritalia quae ad uitam ducant.
LXV. Omnia delicta in baptismo deponi.
LXVI. Disciplinam Dei in ecclesiasticis praeceptis obseruandam.
LXVII. Praedictum quod disciplinam sanam aspernaturi
essent.
LXVIII. Recedendum ab eo qui inordinate et contra disciplinam
uiuat.
LXVIIII. Non in sapientia mundi nec in eloquentia esse
regnum Dei sed in fide crucis et uirtute conuersationis.\'
LXX. Parentibus obsequendum.
LXXI. Patres quoque asperos esse circa filios non oportere.
LXXII. Seruos, cum crediderint, plus dominis carnalibus
seruire debere.
LXXIII. Item dominos mitiores esse debere.
LXXIIII. Viduas probatas quasque honorandas.
LXXV. Suorum et maxime fidelium curam plus unumquemque
habere debere.
LXXVI. Maiorem natu non temere accusandum.
LXXVII. Peccantem publice obiurgandum.
LXXVIII. Cum haereticis non loquendum.
LXXVIIII. Innocentem fidenter petere et inpetrare.
LXXX. Nihil licere diabolo in hominem, nisi Deus permiserit.
LXXXI. Mercedem mercennario cito reddendam.
LXXXII. Non augurandum.
LXXXIII. Cirrum non habendum.
LXXXIIII. Non uellendum.
L 8 et om. W 9 niuant W 10 insipientiaA in (ante
eloq.) <m. M 14 esse om. L circa filios asperos esse A oportet ALv
15 LXXTI] LXXIII W 17 LXXIII.... debere om. W item om. B
18 quas W 19 LXXV] LXX W 20 debere habere AW 22 peccandum
W 24 innocentiam LMBWv, innocentia W inpetrare] interpre-
tare W 25 diaboli A homine WMB 27 mercennariiJ. 28 oigoran-
dum.4, agurandum WI, auguriandum B 29 circum A non AWVLB,
in eapite non Mv 30 uallendum A.
LXXXV. Surgendum, cum episcopus aut presbyter ueniat.
LXXXVI. Schisma non faciendum, etiamsi in una fide et in
eadem traditione permaneat qui recedit.
LXXXVII. Fideles simplices cum prudentia esse debere.
LXXXVIU. Fratrem non circumueniendum.
LXXXVIIII. Subito uenire finem mundi.
XC. Vxorem a uiro non recedere aut, si recesserit, innuptam
manere.
XCI. Tantum unumquemque temptari quantum potest
sustinere.
XCII. Non quicquid licet esse faciendum.
XCIII. Praedictum quod haereses futurae essent.\'
XCIIII. Cum timore et cum honore eucharistiam accipiendam.\'
XCV. Bonis conuiuendum, malos autem uitandos.
XCVI. Factis, non uerbis operandum.
XCVTL Ad fidem et ad consecutionem properandum esse.
XCVIII. Catechumenum peccare iam non debere.
XCVIIII. Iudicium secundum tempora futurum uel aequitatis
ante legem uel legis post Moysen.
C. Gratiam Dei gratuitam esse debere.
CI. Spiritum sanctum in igne frequenter apparuisse.
CII. Correptionem bonos quosque libenter audire debere.
CIII. A multiloquentia temperandum.
CIIII. Non mentiendum.
CV. Frequenter emendandos qui delinquunt in domestico
ministerio.
CVI. Iniuria accepta patientiam tenendam et ultionem
Deo relinquendam.
epiBcopis Ml presbier.. M (is erasum) 2 scisma AW, scisraatha
M 3
CVII. Non detrahendum.
CVIII. Non esse proximo insidiandum.
CVIIII. Infirmos uisitandos.
CX Susurrones maledictos esse.
CXI. Sacrificia malorum acceptabilia non esse.
CXII. Grauius iudicari de his qui in saeculo plus habuerint
potestatis.
CXIII. Viduam et pupillos protegi oportere.
CXIIII. Dum in carne est quis, exomologesim facere debere.
CXV. Adulationem perniciosam esse.
CXVI. Plus ab eo diligi Deum, cui in baptismo plura peccata
dimittuntur.
CXVII. Fortem congressionem esse aduersus diabolum et
ideo fortiter nos stare debere, ut possimus uincere.
CXVIII. De antichristo quod in homine ueniat.
CXVIIII. Graue fuisse iugum legis quod a nobis abiectum
est et leue esse iugum Domini quod a nobis susceptum
est.
CXX. Orationibus insistendum.
detrahendam A 2 infldiandamJ. 4 Busurrones et bilingues A .
5 acceptanilia deo A 6 iudicare M dehisaecnlo A 8 uiduaa v
pusillos A oporterot W 9 cura B est] esset B exhomologesin
LM, eiolomogefein A 10 adolationem AL 11 ab eo] a d5 ex adeo A
m. 2 12 dimittantar W 15 anchristo A hominem Mx B excerpta
capitula Rome eipliciunt incipit liber III W, Caecili Cypriani ad Quirinmn
excerpta capitulorum libri secundi explicit incipit ad Quirinum liber tertius
- AXHM - M, exp. cap. incip liber III B, incipit liber tertius ad Quirinum
L
Apud Esaiam: Exclama in fortitudine et noli parcere, sicut
tuba exalta uocem tuam, adnuntia plebi meae peccata ipsorum
et domui Iacob facinora eorum. me de die in diem quaerunt et
cognoscere uias meas concupiscunt, quasi plebs quae iustitiam
fecerit et iudicium Dei non deseruerit. postulant a me nunc iudicium
iustum et adpropinquare Deo concupiscunt dicentes: quid
quia ieiunauimus, et non uidisti, humiliauimus animas nostras,
et non cognouisti? in diebus enim ieiunii inueniuntur uoluntates
uestrae. aut enim subiectos uobis conpungitis aut ad iudicia et
lites ieiunatis aut proximos caeditis pugnis. ut quid mihi ieiunatis,
ut hodie audiatur uox uestra in clamore? non hoc ieiunium
quod ego elegi et diem humiliare hominem animam suam.
tametsi contorseris quasi circulum collum tuum et saccum et
cinerem substraueris, nec sic uocabis ieiunium acceptum. non
tale ieiunium elegi, dicit Dominus: sed solue omnem nodum
iniustitiae, resolue suffocationes inpotentium conmerciorum, dimitte
quassatos in requiem et omnem consignationem iniustam
dissipa. frange esurienti panem tuum et egenos sine tecto induc
in domum tuam. si uideris nudum, uesti et domesticos seminis
tui non despicies. tunc erumpet temporaneum lumen tuum et
uestimenta tua cito orientur. et praeibit ante te iustitia et claritas
Dei circumdabit te. tunc exclamabis, et Deus exaudiet te.
dum adhuc loqueris, dicit: ecce adsum. Item in Iob:
WMBv 3 exalta W 8. I. m. Si et annuntia B
4 de die in diem] die de die L 5 cupiunt B 6 et om. A desernerit]
dereliquerit B a me AM"1, me WLBMlv 8 uidisti] audisti A
9 enim om. W ieiunii nestri W nolnptates WM 10 subiectos] subditos
B subpungitis WLMBv ad ex a M m. 2 11 ceditis AM
pugnus A 13 quod
In epistula Pauli ad Corinthios secunda: Si uoluntas
prompta est, secundum quodcumque habuerit, acceptabilis
est, non secundum quod non habuerit: neque ut aliis refrigerium,
uobis pressura sit.
Apud Malachiam: Nonne Deus unus condidit nos? nonne
pater unus est omnium nostrum? quid utique dereliquistis unusquisque
fratrem suum? Item in euangelio secundum Iohannem:
Pacem meam do uobis, pacem meam demitto uobis.
Item illic: Hoc est mandatum meum ut diligatis inuicem,
quemadmodum dilexi uos. maiorem hac caritatem nemo habet,
14, 27 20 Io. 15,12. WLv caritas] agape V, L m. 2 super dilectio in
euangelio om. A 3 aut A, neque WLMBv ne] neque M\' 4 redin-
uitent L erit A, fiet WMB, fieret L, fiat v tibi retributio v
facies LMB prandium aut caenam A, epulum WLMBv 5 conuoca W
mendicos] pauperes Mv et claudos v 6 beatus] felix WLB unde om.
WLMBv restituetur] retribuetur MBv 7 resurrectionem W, retributione
B iustorum] eius W 9 uoluntate W esse] fiat B 11 acceptauilis
A, acceptabile WLMBv 12 ut aliis AL, uitalis B, ut sit aliis
WM sed in M ut s. l., sit aliis v 13 uobis autem Wv sit om. Wv
14 agapen Lv, caritatem A; sed cfr. p. 1021.1 fratemum A religiosa
A et] est A 16 unus om. W 17 pater unus] paternus A est
nnus M est... dereliquistia unus om. A quod W 19 pacem uobis remitto
(dimitto W), pacem meam do uobis WLMBv 21 hanc ALWlMl .
pacifici, quoniam ipsi filii Dei uocabuntur. Item illic: Dico
uobis, quoniam si duobus ex uobis conuenerit in terra, de omni
re quamcumque petieritis continget uobis a patre meo qui in
caelis est. ubicumque enim fuerint duo aut tres collecti in nomine
meo, ego cum eis sum. Item ad Corinthios prima: Et ego
quidem, fratres, non potui uobis loqui quasi spiritalibus sed
quasi carnalibus, quasi infantibus in Christo. lacte uos potaui,
non cibo. nondum enim poteratis, sed neque nunc potestis: adhuc
enim estis carnales. ubi enim in uobis aemulatio et contentio
et dissensiones, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis?
Item illic: Et si habuero omnem fidem ita ut montes
transferam, caritatem autem non habeam, nihil sum. et si in
cibos distribuero omnia mea et si tradidero corpus meum ut ardeam,
caritatem autem non habeam, nihil proficio. caritas magnanima
est, caritas benigna est, caritas non aemulatur, caritas
non agit perperam, non inflatur, non inritatur, non cogitat malum,
non gaudet super iniustitiam, conlaetatur autem in ueritate.
omnia diligit, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet.
caritas numquam excidit. Item ad Galatas: Diliges proximum
tuum tamquam te. si autem mordetis et incusatis inuicem,
13, 2 sq. 20 GaL 5,14 sq. Wv, ponat quis B, ponam M beati] felices LB
2 ipei om. B amen dico Mv 3 duo B et ex duobus M m. 2 conuenerlt
M~ m. 2 4 contingit Ml 6 super prima posuit L*: secunda
et om. B 8 tamquam infantibuB B lacte (lac W) uos (uobis B) potaui
AWVLB, lac nobis potum dedi Mv, 9 cibo WVLB, escam Mv; non cibo
om. A nondum enim AVL, dum enim W, nec dum enim B, dum enim
adhnc pusilli eratis, non v nec B nunc] nun W, dum quidem B
10 nbi] cum W et contentio om. M 11 diMensio B, dissessiones A
nonne ex non L m. 2 12 omnem om. M 13 caritatem] agapen BL\',
dilcctionemi, haberemL1 sum] proficioM si om. A 14 in cybo-i* •
om. M cibos pauperum L* meus W ardeat V 15 caritatem] agapem
VBL proficio] sum B caritas] agape LB, et ita constanter
magnaanima jr,, magna enim A 16 caritas ben. est om. A 17 flatur
W* non inritatur om. A 18 ueritatem AB 20 excedit M\', excidet
WLv diligis W 21 taum] tibi Mv incussatiB A
In hoc apparent filii Dei et filii diaboli. omnis qui non
est iustus non est de Deo et qui non diligit fratrem suum. Item
illic: Qui fratrem suum odit homicida est: et scitis quia
omnis homicida non habet in se uitam manentem. Item illic:
Si qui dixerit quoniam diligit Deum et fratrem suum odit, mendax
est. qui enim non diligit fratrem suum quem uidet, Deum
quem non uidet non potest diligere. Item in Actibus apostolorum:
Turba autem eorum qui crediderant anima ac mente
una agebant nec fuit inter illos discrimen ullum nec quicquam
suum iudicabant ex bonis quae eis erant, sed fuerunt omnia communia.
Item in euangelio secundum Matthaeum: Si obtuleris
munus tuum ad altare et illic recordatus fueris quia frater
tuus habet aliquid aduersus te, relinque illic munus tuum ante
altare et uade prius, reconciliare fratri tuo et tunc ueniens offeres
munus tuum ad altare. Item Iohannes apostolus: Deus
caritas est, et qui manet in caritate in Deo manet et Deus in
illo manet. Item illic: Qui dicit se in luce esse et fratrem
suum odit in tenebris est usque adhuc.
In euangelio secundum Iohannem: Nemo potest
quicquam accipere, nisi datum fuerit illi de caelo. Item in
epistula Pauli ad Corinthios prima: Quid enim habes,
23 sq. 16 I Io. 4,16. 18 I Io. 2,9. 21 Io. 3, 27. 23 I Cor. 4, 7. L 2 omnis] ex omni Am. 2, ex omnes
W 3 fratrem suum] patrem suum aut matrem suam M item illic
om. Mv 4 qui enim Mv item illic q. f. suum W s. I. m. 2 quia]
quoniam W 5 uitam aeternam Mv in se manentem v, om. M
6 quia AMBv 7 quem uidet om. LM 8 non] quomodo WMv actis
WLMB 11 eis] eius B erat L fueruut illis WLMBv 12 in
euangelio om. WLB 14 aduersum WB aliquid ponit W ante habet,
A post te 15 prius et M reconciliari WМ1B20 ueniens] ueni et
LBv offer LBlJ, offers W7 16 ad] ante B in epistula iohannis
WLMBv ds ex dlAm. 2 17 caritas] agape LB et om. A caritate]
agape LB 18 illo] eo v manet om. WLv 19 odit] odit homicida
est et M, odit mendax est et v est] ambulat Mv adhuc L a l. m. 2
22 quiquam W, quidquam MB illi fuerit W 23 prima om. W
non acceperis ? Item in Regnorum primo: Nolite gloriari
neque loquamini elata, et non procedat magniloquentia ex ore
uestro, quia Deus scientiarum dominus. Item illic: Inualidus
factus est arcus potentium, et infirmi accincti sunt uirtute. Item
in Machabaeis: Iustum est subditum Deo esse et mortalem
non paria Deo sentire. Item illic: Et uerba uiri peccatoris ne
timueris, quia gloria eius in stercora erit et in uermes. hodie extolletur
et cras non inuenietur: quoniam conuersus est in terram
suam et cogitatio eius peribit.
Apud Esaiam sic dicit Dominus Deus: Caelum mihi
thronus et terra subpedaneum pedum meorum. quam mihi sedem
aedificabitis aut quis locus ad requiem mihi? omnia enim ista
fecit manus mea et sunt mea omnia ista. et super quem aspiciam
alium nisi super humilem et quietum et trementem uerba mea ?
Item in euangelio secundum Matthaeum: Beati mites
quoniam ipsi hereditabunt terram. Item secundum Lucam:.
Qui minimus est in omnibus uobis hic erit magnus. Item illic:
Qui se exaltat humiliabitur et qui se humiliat exaltabitur. Item
ad Romanos: Noli altum sapere sed time. si enim Deus naturalibus
ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. Item in
66,1 sq. 17 Matth. 5,5. 19 Luc. 9, 48. 20 Matth. 14,11. 21 Rom.
11,20 sq. WAl si autemJ quodsi B 2 acciperis A regnorum
d, basilion WLMBv primo] om. B, prima L, libro . I . M 3 elata
on. A, ex ilataeTF m. 2 4 dominus eat W 5 Item in macchabeorum
... sentire ponit post peribit 1.10 A 6 in machabaeis om. W subditum
deo esse om. B 8 timueritis M*v stercore WMB in om. B 10 pemt
c 12 caelorum A 13 thronus] sedis W et] est A Bubpedaneum
AWLBV, scabellum Mv 15 et s. m. o. ista om. B omnia mea
(ista om.) M aspiciam ad A 16 quietem M trementem] timentem
M uerba mea A, sermones meos WLMBv 17 in euangelio om. A
beati] felices LB 19 est A, erit WLBv, fuerit M 20 exaltat A,
extollit WLMBv se humiliat A, humiliauerit se WL\', se humiliauerit
MBLltJ item in apostolo A, de hoc ipso WLMBv 21 time. si]
times W
Reddite omnibus quae debentur, cui tributum, tributum,
cui uectigal, uectigal, cui timorem, timorem, cui honorem,
honorem. nemini quicquam debeatis, nisi ut inuicem uos
diligatis. Item in euangelio secundum Matthaeum:
Diligunt primum recumbendi locum in cenis et primam sessionem
in synagogis et salutationem in foro et uocari ab hominibus
Rabbi. uos autem ne uocemini Rabbi: unus est enim uobis magister.
Item in euangelio secundum Iohannem: Non
est seruus maior domino suo neque apostolus maior eo quit
misit eum. haec scientes beati eritis, si ea feceritis. Item in
psalmo LXXXI: Humilem et pauperem iustificate.
Apud Salomonem: Vasa figuli probat fornax et homines
iustos temptatio tribulationis. Item in psalmo L: Sacrificium
Deo spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum Deus
non spernit. Item in psalmo XXXIII: Prope est Dominus
Omnibus tribulatis corde et humiles spiritu saluabit. Item
illic: Multae tribulationes iustorum, sed de his omnibus liberabit
eos Dominus. Item in Iob: Nudus exiui de matris utero,
12 Ps. 81, 3. 15 Sir. 27, 5. 16 Ps. 50,19. 18 Ps. 33,19 sq. 21 Iob.
1,21 sq. L salnauit LM 3 cui nectigal uectigal om. W timorem
W 8. 1. m. 2 alterum honorem om. W 4 uos om. LMBv 7 salntationes
WLMv, salatationibus B hominibus] omnibus A 8 ne uocemini
A, nolite nocari B, ne uocaneritis WLMv 11 misit eum A, illum
misit W, se misit LMBv beati] felices WLB 12 LXXXI] LXXl
MB 13 quoque .AMI iustus A 14 debere om. A 15 uas M
propat W . 16 et tribulationes B item om. L 18 spernit AB,
deepicit W, despiciet Lv prope A, proximo WLMBv 19 omnibus
om. WLMBv tribulatis A, contribulatis WVLMB, contritiB c
spus L 20 multa M tribulationes AW, flagella M, pressurae LBv
sed etitC de A, exWLMBv his omnibus A, omnibus iUiaWLMBv
eos] illos W 21 dominus om. LB item in A, de hoc ipso apud
WLMBv utero matris meae Mv
sicut Domino uisum est, ita factum est. sit nomen Domini benedictum.
in his omnibus quae contigerunt ei nihil peccauit Iob
labiis suis in conspectu Domini. Item in euangelio secundum
Matthaeum: Beati qui lugunt, quoniam ipsi consolabuntur.
Item secundum Iohannem: Haec locutus sum uobis,
ut in me pacem habeatis, in saeculo autem pressuram: sed fidite,
quoniam ego uici saeculum. Item apostolus ad Corinthios
secunda: Datus est mihi stimulus carnis meae angelus satanae
qui me colaphizet, ut non extollar. propter quod ter Dominum
rogaui, ut discederet a me, et dixit mihi: sufficit tibi gratia
mea. nam uirtus in infirmitate perficitur. Item ad Romanos:
Gloriamur in spe claritatis Dei: non solum autem, sed et gloriamur
in pressuris scientes quoniam pressura tolerantiam operatur,
tolerantia autem probationem, probatio autem spem. spes
autem non confundit, quia dilectio Dei infusa est cordibus nostris
per Spiritum sanctum qui datus est nobis. Item in euangelio
secundum Matthaeum: Quam lata et spatiosa uia est quae
ducit ad interitum, et multi sunt qui introeunt per eam. quam
arta et angusta uia est quae ducit ad uitam, et pauci sunt qui
inueniunt eam. Item in Tobia: Vbi sunt iustitiae tuae P ecce
quae pateris. Item in Sapientia Salomonis: In locis
2 sq. 18 Matth. 7,13 sq. 21 Tob. 2,14 (22,23. v. lat.). 22 Prou.
28,28. MBv terra L dominus dedit otn. A dedit et LM
abetullit W 2 uisum est] placuit Mv 8 contingerunt B 5 beati]
feUces LB qui lngunt A, lugentes W, plangentes LMBv consulabnntur
A 7 saeculum B pressuram habebitis v fidete AWLBM1,
confidite M* 8 saeeulum] mundum Mv item apostolus A, de hoc ipso
WLMBv 9 sathanae B 10 colaflzet AW ut om. A ertollor A
ter om. B deum B 11 sufficiat V 12 mea om. W in M 8.1. m. 2
Paulus apostolus ad Ephesios: Nolite contristare Spiritum
sanctum Dei, in quo signati estis in diem redemptionis.
omnis amaritudo et ira et indignatio et clamor et blasphemia
auferentur a uobis.
Apud Salomonem in Prouerbiis: Melior est uir patiens
quam fortis. qui enim iracundiam continet melior est quam qui
ciuitatem capit. Item illic: Inprudens eadem die enuntiat
iram suam, abscondit autem inhonorationem suam astutus. Item
apostolus ad Ephesios: Irascimini et nolite peccare. sol non
occidat super iracundiam uestram. Item in euangelio secundum
Matthaeum: Audistis quoniam dictum est antiquis:
non occides, qui autem occiderit reus erit iudicio. ego autem
dico uobis quia omnis qui irascitur fratri suo sine causa reus
erit iudicio.
Paulus apostolus ad Galatas: Considerans te ipsum,
ne et tu tempteris. alter alterius onera sustinete et sic inplebitis
legem Christi.
15 Matth. 5, 21 sq. 20 Gal. 6,1 sq. WLBM1 v 4 paulus apostolus om. WLMB; apostolus
om. V ad] apud WLM 5 die Mv 6 omnis om. M
blasphemiae M 7 auferatur WB nobis cum omni
In Hieremia: Non glorietur sapiens in sapientia sua nec
glorietur fortis in fortitudine sua nec glorietur diues in diuitiis
suis, sed in hoc glorietur qui gloriatur intellegere et
nosse quoniam ego sum Dominus, qui facio misericordiam et
iudicium et iustitiam super terram, quoniam in his est uoluntas
mea, dicit Dominus. Item in psalmo LV: In Domino
sperabo: non timebo quid faciat mihi homo. Item in
psalmo LXI: Non nisi solo Deo subiecta est anima mea.
Item in psalmo CXVII: Non timebo quid faciat mihi homo:
Dominus mihi adiutor est. Item illic: Bonum est confidere in
Domino quam confidere in homine. bonum est sperare in Domino
quam sperare in principibus. Item in Danihele: Responderunt
autem Sidrac, Misac, Abdenago et dixerunt regi Nabuchodonosor:
rex, non opus est nobis de hoc uerbo respondere tibi.
est enim Deus, cui nos seruimus, potens eripere nos de camino
ignis ardentis et de manibus tuis, rex, liberabit nos. et si non,
notum sit tibi quoniam diis tuis non seruimus et imaginem
auream quam statuisti non adoramus. Item apud Hieremiam:
Maledictus homo qui spem habet in hominem: et benedictus
homo qui fidit in Deum, et erit in Domino spes eius. Item in
Deuteronomio: Dominum Deum tuum adorabis et illi solo
13 Dan. 3,16 sq. 20 Hier. 17, 5 et 7. 22 Deut. 6, 13. W esse et M gloriandum esse v 2 apud Hieremiam
WLMBv neque gloriaetur W, om. M 8 et fortis in fort. sua ponit
post in diuitiaa suas
Apud Esaiam: Quaerite Dominum et mox inueneritis, inuocate
eum. cum autem adpropinquauerit uobis, relinquat impius
uias suas et uir iniquus cogitationes suas et conuertatur ad
Dominum et misericordiam consequetur, quia relinquet multum
peccata uestra. Item apud Salomonem: Vidiuniuersa opera
quae facta sunt sub sole, et ecce omnia uanitas. Item in Exodo:
Sic autem comedetis eum. lumbi uestri praecincti et caligae uestrae
in pedibus uestris et bacula uestra in manibus uestris et
edetis eum festinanter. pascha est Domini. Item in euangelio
secundum Matthaeum: Nolite cogitare dicentes: quid edemus
aut quid bibemus aut quid uestiemur? haec enim nationes
quaerunt. scit enim pater uester quia horum omnium indigetis.
quaerite primum regnum et iustitiam Dei, et haec omnia adponentur
uobis. Item illic: Nolite cogitare de crastino. crastinus
enim dies ipse cogitabit pro se. sufficit diei malitia sua. Item
14 Ex. 12,11. 17 Matth. 6, 31 sq. om. WLMB 2 tradidi W 3 deus om. W 7 ad
oм. B 8 deura LB mox A, cum WLMBv inueneritis∗∗∗ B eum
erasum 9 derelinquat-A, relinquat uerit Wl 10 iniquis A, facinerosns
LM, facinorosuSWfJ cogitationes snas] consilia suaD conuertantur A
11 deum B consequentor A quia] qui M relinquet multum A, multum
(multa M*, in multum LBv) remittet WLMBv 12 apud om. A
14 commedetis A, comeditis B eum]
Apud Salomonem: Vir multum iurans inplebitur iniquitate
et non discedet a domo eius plaga: et si uane iurauerit, non iustificabitur.
Item in euangelio secundum Matthaeum:
Dico uobis non iurare in totum. sit autem sermo uester: est est,
22 Iatth. 5, 34 et 37. Mv gentiles] gentes WMv bonum A
3 retractant AL, uniuersa
In Exodo: Non maledices neque principi populi tui detraxeris.
Item in psalmo XXXIII: Quis est homo qui uult
uitam et cupit uidere dies bonos ? cohibe linguam tuam a malo
et labia tua ne loquantur dolum. Item in Leuitico: Et
locutus est Dominus ad Moysen dicens: produc eum qui maledixerit
foras extra castra, et inponent omnes qui audierunt
manus suas super caput eius et lapidabunt eum omnis synagoga
filiorum Israel. Item apostolus ad Ephesios: Omnis
sermo malus de ore uestro non procedat, sed si quis bonus
est ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus. Item
ad Romanos: Benedicite et nolite maledicere. Item in
euangelio secundum Matthaeum: Qui dixerit fratri auo:
fatue, reus erit gehennae ignis. Item secundum Lucam:
Dico autem uobis, quia omne uerbum uacuum quod locuti fuerint
homines, reddent pro eo rationem in die iudicii. de sermonibus
enim tuis iustificaberis et de sermonibus tuis condemnaberis.
11 Eph. 4,29. 14 Rom. 12,14. 15 Matth. 5, 22. 17 Matth.
12, 36 sq. L* dei om. WL, dei tui om. B 2 uanum Mv
4 exodo XXII L\' maledicis W principem Ml 5 Item otn. WM
6 cupit] amat WLJBv bonos] optimos W, optimos LB cohibe Ã,
contine WLMBv 7 dolum] insidiose VLB 8 producet A foras
qui M malediiit A 9 foras om. M audierint MB 10 suas
om. B lapidabt WI, lapidabit W2v 11 item apostolus A, item
paulus B, de hoc ipso in epistula pauli WLMv 12 prodeat LB
si quis bonus est A, bonus WLMBv 13 gra B item AB, de
hoc ipso WLM-v; item l. 14 14 benedicentes et non maledicentes
WLMBv 16 fatuae AM gehennae AW, in gehenna LB, in
gehennam M-v de hoc ipso cata eundem v lucanum W, matthaeum
v 17 uacuum] otiosum n 18 pro eo rationem] procurationem
A 19 enim om. B iustificaueris A de sermonibus] ex
uerbis A damnaberis LBM
Apud Iob: Dic uerbum aliquod in Dominum et morere. at
ille intuitus eam dixit: tamquam una ex ineptis mulieribus locuta
es. si bona excepimus de manu Domini, mala non tolerabimus?
in his omnibus quae acciderunt ei nihil peccauit Iob
labiis suis in conspectu Domini. Item illic: Animaduertisti
puerum meum Iob? non enim est similis illi quisquam in terris,
homo sine querella, uerus Dei cultor, abstinens se ab omni malo.
Item in psalmo XXXIII: Benedicam Dominum in omni tempore,
semper laus eius in ore meo. Item in Numeris: Desinat
murmuratio eorum a me, et non morientur. Item in Actibus
apostolorum: Circa mediam autem noctem Paulus et Sileas
orantes gratias agebant Deo. audiebant autem eos uincti. Item
Paulus apostolus ad Philippenses: Omnia autem pro
dilectione facite sine murmurationibus et reputationibus, ut
sitis sine querella et inmaculati filii Dei.
In Genesi: Et temptauit Deus Abraham et dixit ad illum:
accipe filium tuum illum unicum quem dilexisti Isaac et uade in
terram altam et inpones illum hostiam in uno ex montibus, de
quo tibi dixero. Item in Deuteronomio: Temptat Dominus
13 Act. 16, 25. 15 PhiL 2,14 sq. 19 Gen. 22,1 sq. 22 Dent. 13,4. WM sed] se W accedunt A 3 aliquid A
dominoWM morere] memore A at] ad A, et W 4 induitus W unam
A 5 excipimusTTJf cur non Mv tolerauimus M* 6 accederunt A
8 puerum] in pnerum MB, ad puerum v est homo W similis est MB
quicquam B 9 quaerila Wquerela W\'v et ita l.17 10 itemAB, de
hoc ipso WLv, om. 3f; item 1.11 et 12 deum L 11 semper] in sempiternum
L item....Z. 12 morientur om. L 12 mnrmoratio W actis
WLMB 13 silas М2v 14 agentes dno B 15 paulus apostolus A,
paulus B, in epistula pauli WLMv 16 dilectione] delectationeLMB
facite] facientes v murmurationemjB ut ex in W m. 2 17 filii dei]
fidei B 18 a deo] om. W, deo L explorentur] probentur WMBv
19 ad om. B 20 illum] om. MBv, post dilexistijpomi W diligisilfJBr
illum isac L 21 altam] om. M, aliam W et inponens WMl, imponens v
hostiam] ibi in holocaustum hostiam M1v unum Mv temtat nos W
ex toto corde uestro et ex tota anima uestra. Item in Sapientia
Salomonis: Et si coram hominibus tormenta passi sunt,
spes eorum inmortalitate plena est: et in paucis uexati in multis
bene disponentur, quoniam Deus temptauit illos et inuenit illos
dignos se. tamquam aurum in fornace probauit illos et quasi holocaustam
hostiam accepit illos. et in tempore erit respectus illorum,
iudicabunt nationes et dominabuntur populis, et regnabit
dominus eorum in perpetuum. Item in Machabaeis: Abraham
nonne in temptatione inuentus est fidelis et deputatum est
ei ad iustitiam ?
In Sapientia Salomonis: Liberat de malis animam martyr
fidelis. Item illic: Tunc stabunt iusti in magna constantia
aduersus eos qui se angustauerunt et qui labores eorum
diripuerunt. uidentes turbabuntur timore horribili et mirabuntur
in subitatione insperatae salutis dicentes inter sa, paenitentiam
habentes et per angustiam spiritus gementes: hi sunt quos habuimus
aliquando in risum et in similitudinem inproperii. nos insensati
uitam illorum aestimabamus insaniam et finem illorum
sine honore. quomodo conputati sunt inter filios Dei, et inter
sanctos sors illorum est? ergo errauimus a uia ueritatis et
5, 1 sq. W deum otn. A 2 neetra et ex tota uirtute uestra A
3 et om. B 5 dominus A 6 et tamquamJB prouabit.4 holocaustum
Paulus apostolus ad Romanos: Non sunt condignae
passiones huius temporis ad superuenturam claritatem quae reuelabitur
in nobis. [De hoc ipso in Machabaeis: Domine, qui
sanctam habes scientiam, manifestum est, quia cum possem a
morte liberari, durissimos dolores corporis tolero flagellis uapulans,
animo autem propter tui ipsius metum libenter haec patior.
Item illic: Tu quidem, impotens, ex hac praesenti uita nos
perdis. sed mundi rex defunctos nos pro suis legibus in aeternam
uitae resurrectionem suscitabit. Item illic: Potius est ab hominibus
morti datos exspectare spem a Deo iterum ab ipso suscitandos.
tibi enim resurrectio in uitam non erit. Item illic:
Potestatem inter homines habens, cum sis corruptibilis, facis
quod uis. noli autem putare genus nostrum a Deo esse derelictum.
sustine et uide, magna potestas eius qualiter te et semen
tuum torquebit. Item illic: Noli frustra errare, nos enim
propter nosmet ipsos haec patimur peccantes in Deum nostrum.
tu autem ne te existimes impunitum futurum aggressus pugnare
cum Deo].
6, 30. 14 II Macc. 7, 9 et 14. 16-19. B dilexerunt B, dilexerint LM fJ 2 heredes dei
WLMBfJ coheredes W sed es add. m. 2 3 conpatimur A ut om. B,
s. l. m. 2 M cummagnificemur
In Deuteronomio: Diliges Dominum Deum tuum de toto
corde tuo et de tota anima tua et de tota uirtute tua. Item in
euangelio secundum Matthaeum: Qui amat patrem aut
matrem super me non est me dignus, et qui amat filium. aut filiam
super me non est me dignus: et qui non accipit crucem suam et
sequitur me non est meus discipulus. Item Paulus apostolus
ad Romanos: Quis nos separabit a caritate Christi,
pressura an angustia an persecutio an fames an nuditas an periculum
an gladius? sicut scriptum est: quoniam propter te mortificamur
tota die, aestimati sumus ut oues occisionis. sed in his
omnibus supervincimus pro eo qui dilexit nos.
In euangelio secundum Iohannem: Non descendi de
caelo ut faciam uoluntatem meam, sed uoluntatem eius qui
me misit. Item secundum Matthaeum: Pater, si fieri
potest, transeat a me calix iste: uerum tamen non quod ego uolo,
sed quod tu. Item in prece cottidiana: Fiat uoluntas tua
in caelo et in terra. Item secundum Matthaeum: Non omnis
qui mihi dicit: Domine Domine, introibit in regnum caelorum,
sed is qui facit uoluntatem patris mei qui in caelis est, ipse introibit
in regnum caelorum. Item secundum Lucam: Ille
autem seruus qui cognoscit uoluntatem domini sui et non paruerit
uoluntati eius uapulabit multas. Item in epistula
16 MattL 26,39. 18 Matth. 6,10. 19 Matth. 7,21. 22 Luc.12, 47. W 3 de tota uirtute et anima tua M item om. WLMB.
(Uem 17) 4 aut matrem om. WL 5 super] plus quam B et] aut B
6 accepitii1 7 meus discipulus] me dignus B paulus apostolus A, in
epistula ( is L) pauli WLMBv 8 caritate] agape L, sed s. I. m. 2:
dilectione 9 angustiae L famis AW 10 propter te] causa tui
VLMBv mortiflcamnr A, occidimur WLMBv 11 aestimati A, de-
potati WLMBv sicut B occisionis A, uictimae WLMBv 12 pro
eo] propter eum W qui] quod MLB 14 discendi AL 18 coctidiana
41 tna sicnt e 19 in enangelio secnndum A, cata WLMBv
20 dicit mihi M regnoJS1 2lia]hiaAWlB etipseZ
In psalmo CX: Initium sapientiae timor Domini. Item in
Sapientia Salomonis: Initium sapientiae metuere Deum.
Item in Prouerbiis: Beatus homo qui metuit omnia per timorem.
Item apudEsaiam: Et super quem alium respiciam,
nisi super humilem et quietum et trementem uerba mea? Item
in Genesi: Et uocauit eum angelus Domini de caelo et dixit
illi: Abraham Abraham. ille autem dixit: ecce ego. et dixit :
noli inponere manum tuam super puerum neque feceris illi quicquam.
nunc enim cognoui quoniam times Deum tuum et non
pepercisti filio tuo dilectissimo propter me. Item in psalmo
secundo: SeruiteDomino in timore et exultate ei cum tremore.
[Item in Deuteronomio Dei uox ad Moysen: Conuoca
ad me populum, et audiant uerba mea ut discant amare me
omnes dies quos ipsi uiuent super terram. Item in Hieremia:
Ecce dies ueniunt, dicit Dominus, et consummabo in domum
Israel et in domum Iuda testamentum nonum, non secundum
testamentum quod disposueram patribus eorum in die cum adprehendi
manum illorum educere illos de terra Aegypti, quia
9 Gen. 22, 11 sq. 14 Ps. 2,11. 15 Dent. 4,10. 18 Hier. 38
31-34. 37 et 39, 37-41. A, in timore M 4 CX] CYIIIIM sapientiae] patientiae
B dei LB 5 metuere] timere ex timore W m. 2 dominum M
6 item om. WLMB paroemiis eius W, parboemiis eiusdem LMv, parhoemiie
B homo est WLMBv metuitJ., ueretar WLMBv timorem
A, metam WLMBv 7 aput W a. 1. m. 2 8 quietem M\', mansnetum
B uerba mea A, sermones meos WLMBv; cfr. test. III 5 9 eum]
illum W 10 altertm abraham om. M 11 imponere] inicereM super)
in M 12 dñm dili W et om. L 14 ei] om. LMB , i W cum AW,
inLMBv tremore A
In euangelio secundum Lucam: Nolite iudicare ne
iudicemini: nolite condemnare ne condemnemini. Item ad
Romanos: Tu quis es qui iudices alienum seruum ? domino
suo stat aut cadit. stabit autem: potens est enim Deus iterum
statuere eum. Item illic: Quare inexcusabilis es, o homo. in
quo enim de alio iudicas, te ipsum condemnas: eadem enim
agis qui iudicas. speras autem tu qui iudicas eos qui talia agunt
et eadem facis, quia ipse effugies iudicium Dei? Item ad Corinthios
prima: Et qui se putat stare uideat ne cadat. Item
illic: Si quis se putat scire aliquid, nondum scit, quemadmodum
oporteat eum scire.
In euangelio in prece cottidiana: Remitte nobis debita
nostra, sicuti et nos remittimus debitoribus nostris. Item in
euangelio secundum Marcum: Et cum steteritis ad orationem,
remittite si quid habetis aduersus aliquem, ut et pater
uester qui in caelis est remittat peccata uobis. si autem uos non
remiseritis, neque pater uester qui in caelis est remittet nobis
10,12. 11 I Cor. 8, 2. 14 Matth. 6, 12. 16 Marc. 11, 25 sq. A 2 super lucan posuit matheum in M m. 2 3 **iudicemini
L 4 quis] qui LMv iudicas LMBv 5 cadet B iterum om.
WLMBv 6 illum
In epistula Pauli apostoli ad Romanos: Nemini
malum pro malo reddentes. Item illic: Noli uinci a malo, sed
uince in bono malum. Item in Apocalypsi: Et dixit mihi:
ne signaueris uerba prophetiae libri huius, quia iam tempus in
proximo est. et hi qui perseuerant nocere noceant et qui in sordibus
est sordescat adhuc, iustus autem iustiora faciat adhuc, similiter
et sanctus sanctiora. ecce uenio cito, et merces mea mecum
reddere unicuique secundum facta sua.
In euangelio secundum Iohannem: Ego sum uia et
ueritas et uita. nemo uenit ad patrem nisi per me. Item illic:
Ego sum ianua. per me si quia introierit, saluabitur.
In euangelio secundum Iohannem: Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. quod
enim natum est de carne caro est, et quod natum est de spiritu
spiritus est. Item illic: Nisi ederitis carnem filii hominis et
biberitis sanguinem eius, non habebitis uitam in uobis.
14, 6. 15 Io. 10, 9. 18 Io. 3,5 sq. 21 Io. 6, 53. A mensi eritis L, metieritiB B eadem WB
2 remetietur] remediatnr A, metietur L 4 apostoli OJJI. WLMBv
5 noli] non Lv uince A1 6 bonum All 7 tempus iam B 6 hii
 WL perseuerauerant A in W s. l. m. 2 9 Bordiscat W, sordes-
cas A adhuc (post eord.) om. M adhuc (post faciat) om. B, ante
iuatiora ponit MLv 10 et ecce B mercis AW meam A mecum
est WLMBv 11 facta] opera A 12 uenire AWLMB, perueniri n
filium eius iesum christum Mv 13 et om. MBv 14 uita] uia M
15 ianua AM, ostium LBv, hostium W qui L1 17 non posse perueniro
ponit poet dei 1.16 W perueniri L 20 natus WL 21 ederetis A, edideritis
W 22 sanguinem eius biberitis AB; err. tesL 122
In epistula apostoli Pauli ad Corinthios prima:
Nescitis quia qui in stadio currunt omnes quidem currunt, unus
tamen accipit coronam? sic currite, ut omnes conprehendatis.
et illi quidem, ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem
incorruptam. Item in euangelio secundum Matthaeum:
Omnis arbor non faciens fructum bonum excidetur et in ignem
mittetur. Item illic: Multi mihi dicent in illa die: Domine,
Domine, nonne in tuo nomine prophetauimus et in tuo nomine
daemonia exclusimus et in tuo nomine uirtutes multas fecimus?
et tunc dicam illis: nonuosnoui, recedite a me, operarii iniquitatis.
Item illic: Luceat lux uestra coram hominibus, ut
uideant bona opera uestra et clarificent patrem uestrum qui est
in caelis. Item Paulus apostolus ad Philippenses: Lucete
sicut luminaria in mundo.
In euangelio secundum Iohannem: Ecce sanus factus
es: iam noli peccare ne quid tibi deterius fiat. Item Paulus
13 Matth. 5,16. 15 Phil. 2,15. 19 Io. 5, 14. B 3 in epistola a. pauli om. B apostoli om.
WLMv prima
In euangelio secundum Matthaeum: Qui dixerit uerbum
aduersus filium hominis remittetur illi: qui autem dixerit
aduersus Spiritum sanctum non remittetur illi neque in isto saeculo
neque in futuro. Item secundum Marcum: Omnia peccata
remittentur filiis hominum et blasphemiae. qui autem blasphemauerit
Spiritum sanctum non habet remissionem, sed reus
erit aeterni peccati. Item in Regnorum primo: Si delinquendo
peccet uir aduersus uirum, orabunt pro eo Dominum: si
autem in Deum peccet homo, quis orabit pro eo?
In euangelio secundum Lucam: Et eritis odibiles omnibus
propter nomen meum. Item secundum Iohannem:
Si saeculum uos odit, scitote quoniam me primo odit. si de saeculo
essetis, saeculum quod suum esset amaret: sed quia de saeculo
non estis et ego elegi uos de saeculo, propterea odit uos saeculum.
mementote sermonis quem dixi uobis: non est maior
3, 28 sq. 14 I Sam. 2, 25. 18 Luc. 21,17. 20 Io. 15,18 sq. om. ALB dei templum B 2 qui L 3 uiolabit] disperdet
Wv 4 est dum om. W dum] quamdiu B ipso] illo W derelinquaeritis
A 5 eum] illum B ecclesiam B 9 et 10 aduersum B
redemittetur A diierit om. A 10 saeculum W 11 futurum Å item
Apud Salomonem: Prout uoueris uotum Deo, ne moram
feceris reddere illud. Item in Deuteronomio: Si autem uoueris
uotum Domino Deo tuo, non tardabis reddere illud: quia
inquirens requiret illud Dominus Deus tuus a te, et erit in peccatum.
ea quae egredientur per labia tua obseruabis et facies
donum quod locutus es ore tuo. Item in psalmo XLVIIII: Immola
Deo sacrificium laudis et redde altissimo uota tua. inuoca
me in die tribulationis tuae et eripiam te et glorificabis me.
49,14 sq. B dno suo sermls M 2 itcm...1.14 alieno solus
exhibet W; ea nec inueniuntur in scripturae sanctae archetypo nec in
uersione graeca barach
In euangelio secundum Iohannem: Qui non crediderit
iam iudicatus est, quia non credidit in nomine unici filii
Dei. hoc autem est iudicium, quoniam lux uenit in saeculum,
et magis dilexerunt tenebras quam lucem. Item in psalmo 1:
Propterea non resurgunt impii in iudicio neque peccatores in consilio
iustorum.
In Genesi: Multiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitus
tuos: in tristitia paries filios, et conuersio tua ad uirum
tuum, et ipse tui dominabitur. Item in euangelio secundum
Matthaeum: Non omnes capiunt uerbum istud, sed illi
quibus datum est. sunt enim spadones qui ex utero matris nati
sunt sic, et sunt spadones qui coacti sunt ab hominibus, et sunt
spadones qui se ipsos castrauerunt propter regnum caelorum. qui
potest capere capiat. Item secundum Lucam: Filii saeculi
huius generant et generantur. qui autem habuerint dignationem
saeculi illius et resurrectionis a mortuis, non nubunt neque
13 Gen. 3,16. 16 Matth. 19, 11 sq. 20 Lnc. 20, 34 sq. WLMB cur implenit Mv 2 mentire A apnt spiritum
sanctum AVLB, spiritui sancto W Mv post fundus add. M1 uenditus
cum . potestate] nonne manens tibi manebat et fundus in tua erat potestate
W, cam esset fundus uenditus in tua erat potestate Oxon. 3 es hominibus
mentitus W item om. WLM apud hieremiam WLMBv aput
... neglegenter W 8.1. m. 2 5 crediderint Ml ease] est B 7 crediderit
L, credit WB fili AWl 8 saeculo W 9 dilexerunt homines
Mv; cfr. test. 17 10 resurgent LMv iudicium L 13 si multiplicans
A gemitos B 14 tunsL et in tristitia WLMBv et] et erit
Mv 16 capiunt] capit uno A istud om. WLMBv illis AMX 18 nati
sunt sicALB, suae sic nati sunt W, nati sunt Mv 21 huius om. A
generant et generuntur A habuerit W\'LM, habuerunt v 22 nnbent
neque nubentur M
Dei, cum sint filii resurrectionis. resurgere autem mortuos Moyses
significat, quomodo dicit in rubo Dominum Deum Abraham et
Deum Isaac et Deum Iacob. Deus non est mortuorum sed uiuorum.
omnes enim illi uiuunt. Item in epistula Pauli apostoli
ad Corinthios prima: Bonum esthomini.mulierem non tangere.
propter fornicationem autem unusquisque uxorem suam habeat
et unaquaeque suum uirum habeat. uxori uir debitum reddat,
similiter et uxor uiro. uxor corporis sui potestatem non
habet sed uir. similiter et uir corporis sui potestatem non habet
sed uxor. nolite fraudare inuicem nisi forte ex consensu ad tempus
ut uacetis orationi: et iterum ad id ipsum reuertimini, ne
uos temptet Satanas propter incontinentiam uestram. hoc dico
secundum indulgentiam, non secundum imperium. nam uolo
omnes homines sic esse ut me. sed unusquisque proprium habet
donum a Deo, alius sic, alius autem sic. Item illic: Caeleps
cogitat ea quae sunt Domini, quomodo placeat Deo. qui autem
matrimonium coniuncxit, cogitat ea quae sunt huius mundi,
quomodo placeat uxori. sic et mulier et uirgo innupta cogitat ea
quae sunt Domini, ut sit sancta et corpore et spiritu. quae autem
nupsit cogitat de his quae sunt mundi, quomodo placeat uiro.
W 3 significat] scripait W quomodo}
cum v in] uidi in W dominus deus-deus-deus LMBv 4 non est dens
MBv 5 in... apostoli om. B apostoli om. WLMv 6 prima om. A
hominem M contingere WLMBv 7 fomicationes LB, incontinentiam
W suam uxorem B habeat suam M 8 uirum suum LMBv
10 sui corporisTF 11 uxor] mulier B forte om. W LMBv consensu AW,
conuentione LMBv et ad LB, ut ad W 12 ut om. W id om. W
rcuertemini A, redite W, om. LMB 13 temptet uos LMBv continentiam
A uestram om. LMB hoc autem W 14 indulgentiam AWr
ueniam LBv, consilium VM imperium] iussum VLB ■ nam nolo Ar
nolo autem WLMBv 15 sic esse ut me A, esse sicut et me WLMBv
16 donum] karisma B, charisma M, carissima L 17 ea om. WMB
18 matrimonio W coniuncxit A, coniunctus est W, contraxit LMBv
ea] om. B, de his L, sed 8. 1. : ea huius om. B mundi huius WLMv
19 sicut etB innupta om. A tacea A, sed 8. l.m. 2: cogitat ea om. A
20 quae sunt... I. 21 de his W m. 2 in marg. et om. M et corpore-
om. A 21 nubit M, nupta est W his] iis Lv mundi huius WLMKT
Item in Exodo cum praecepisset Deus Moysi, ut
sanctificaret populum in diem tertium, sanctificauit
ille et adiecit: Estote parati tribus diebus: non accedetis
ad mulieres. Item in Regnorum primo: Et respondit
sacerdos ad Dauid et dixit: non sunt panes profani in manu mea,
nisi panis sanctus unus. si obseruati sunt pueri a muliere, manducabunt.
Item in Apocalypsi: Hi sunt qui cum mulieribus
se non coinquinauerunt: uirgines enim permanserunt. hi sunt
qui secuntur Agnum, quocumque uadit.
In euangelio secundum Iohannem: Nihil pater iudicat,
sed iudicium omne filio dedit, ut omnes honorificent filium, sicut
honorificant patrem. qui non honorificat filium non honorificat
patrem qui misit eum. Item in Genesi: Et Dominus pluit
super Sodomam et Gomorram sulphur et ignem de caelo a Domino.
Item in psalmo LXXI: Deus iudicium tuum regi da et
iustitiam tuam filio regis, iudicare populum tuum in tua iustitia.
Apud Hieremiam: Haec dicit Dominus: secundum uias
gentium ne ambulaueritis. De hoc ipso quod segregare
15 Gen. 19,24. 17 Ps. 71,1 sq. 20 Hier. 10, 2. 1 dominus Mv 2 die tertio B sanctificabitur illae A 3 et om. B
adiecit dicens B in diem tertium B acceditis B, adcedentes M
4 regn A, basilion WLMBv prima L 5 profani] nisipanea propositionis
W mea manu L, ma mea W 6 nisi panis om. W scisJ., sciTT
unus om. W si] et W mulieribus W et mandncabnnt WL 7 item]
et W, otn. LM hii AWL 8 inquinauerunt Lt permanserint L
hii AWL 9 quodcumque A uadit] it L, ierit v 10 patre B
ab eo ex habeo Am.2 11 honorificatur WLMv et filius WM 13 iudicio
B sicut...1.14 filium om. A 14 honorificent B honorificant
W honorificant TF1 15 eum misit WLMBv; cfr. test. II 28
item...l. 16 domino
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Ne dixeris: peccaui,
et quid accidit mihi triste? est enim altissimus patiens
redditor. Item apostolus ad Romanos: An numquid opulentiam
bonitatis eius et sustinentiam et patientiam contemnis.
ignorans quia bonitas Dei in paenitentiam te adducit? tu autem
secundum duritiam tuam et cor inpaenitens thesaurizas tibi iram
LMBv 2 plagae eorum Wv item om.
WLMBv 4 particeps sis] participes A delectorum
In Apocalypsi: Et uenit unus ex septem angelis habentibus
phialas et adgressus est me dicens: ueni, ostendam tibi
damnationem meretricis magnae sedentis super aquas multas,
cum qua fornicati sunt reges terrae. et uidi mulierem sedentem
super bestiam. et mulier illa amicta erat pallium purpureum
et coccineum et adornata erat auro et lapidibus pretiosis
et margaritis tenens poculum aureum in manu sua plenum
exsecrationum et inmunditiae et fornicationis totius terrae.
Item ad Timotheum: Sint mulieres uestrae cum uerecundia
et pudicitia, conponentes se non in tortis crinibus neque
auro neque margaritis aut ueste pretiosa, sed ut decet
mulieres promittentes castitatem per bonam conuersationem.
Item Petrus apostolus ad Ponticos: Sit in muliere
non exterior ornamenti aut auri aut uestis cultus sed cultus
cordis. Item in Genesi: Thamar cooperuit se pallio et adornauit,
et cum adspexisset eam ludas, uisum est ei meretricem
esse.
Petrus apostolus ad Ponticos: Nec quisquam uestrum.
tamquam fur aut homicida patiatur aut tamquam maleficus aut
curas alienas agens, sed tamquam christianus.
38,14 sq. 23 I Petro 4,15 sq. 1 diem L 2 operam suam B 5 fialas Å WL 8 purporeum M 9 coccinum
WB 10 manum suam B 13 puditicia W tortis] ornatis B
15 conuersationem per bonam castitatem B 17 scultus A 19 cum adspozisaet]
conspex B eam] illa B iudas ex iudicas A m. 2 21 delicta
nisi ob] delectans iob A 22 puniri] pati W 23 in epistula petri ad
WLMBv quicquam B 24 tamquam ter A, item bis m seqq. pateatur
B maledicus W
Paulus apostolus ad Romanos: Vis non timere potestatem
P quod bonum est fac, et habebis laudem ex ea.
In epistula Petri apostoli ad Ponticos: Christus passus
est pro nobis relinquens uobis exemplum, ut sequamini uestigia
eius qui peccatum non fecit, nec dolus inuentus est in
ore eius: qui cum malediceretur, non remaledixit, cum pateretur,
non minabatur, tradebat autem se iudici iudicanti iniuste.
Item Paulus apostolus ad Philippenses: Qui in figura
Dei constitutus non rapinam arbitratus est esse se aequalem
Deo, sed se exinaniuit formam serui accipiens, in similitudine
hominis factus et habitu inuentus ut homo. humiliauit se factus
oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis. propter quod
Deus exaltauit illum et donauit illi nomen, ut sit super omne
nomen, ut in nomine Iesu omnes genu curuent caelestium et terrestrium
et infernorum et omnis lingua confiteatur, quia Dominus
Iesus in gloria est Dei patris. Item in euangelio secundum
Iohannem: Si ego laui pedes uestros magister et dominus,
et uos debetis aliorum pedes lauare, exemplum enim dedi
nobis, ut sicut ego feci et uos aliis faciatis.
13,14 sq. WLMBv 4 quod bonum est A,
bonum WLMBv habebit A ex] ab WLM ea] illa v ex ea
011. B 5 nobis esse Mv, est nobis W, nobis AWLB exempla B
6 apostoli om. WLMBv christus enim o 7 pro nobis WML 1v uobis]
nobis L sequamur M 9 maledixit MB 10 autem om. B iudici
om. WLMBv iucanti A 11 apostolus om. WLMBv in figura dei]
cum in forma dei esset W 12 rapina W 13 semet ipsum W inaniuit
LMB Bimilitudinem Wv 14 ut om. L, eat MB factus A 8.1. m. 2
15 obaudiens WLM 16 et deus MB", ut sit] quod est A 17 omne
WB" curuetur v, flectant A; cf. test. II13 et om. v 19 iesus
christus Bv dei om. B patris est B 21 aliorum] alterutrum W
22 et] sic et A\'
In euangelio secundum Matthaeum: Nesciat sinistra
tua quid faciat dextera tua, ut sit eleemosyna tua in abscondito,
et pater tuus qui uidet in absconso reddet tibi. Item illic:
Cum facis eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritae
faciunt in uicis et synagogis, ut clarificentur ab hominibus.
amen dico uobis, perceperunt mercedem suam.
Paulus apostolus ad Ephesios: Stultiloquium et scurrilitas
quae ad rem non pertinet nec nominetur in nobis.
In Genesi: Et credidit Abraham Deo, et deputatum est
illi ad iustitiam. Item apud Esaiam: Et si non credideritis,
neque intellegetis. Item in euangelio secundum
Matthaeum: Modicae fidei, ad quid dubitasti? Item
illic: Si habueritis fidem tamquam granum sinapis, dicetis
monti huic: transi hinc illuc, et transibit, et nihil inpossibile
erit uobis. Item secundum Marcum: Omnia quaecumque
oratis et petitis credite quia accipietis , et erunt uobis. Item
14 Es. 7, 9. 16 Matth. 14, 31. 16 Matth. 17, 20. 19 Marc. 11, 24. om. WB, in A et L add. m. 2 quid ex tna B M. 2 scondito
W, absoonso M 4 absconso] abscondito LBv tibi in palam W, tibi
palam B illic] de hoc L, de hoc ipso W 5 facies M tuba canere
AB, tubicenare W, bucinare Lv, tumultoari M, tumultuare V sicut
A, quomodo WLMBv 6 et] et in B ab om. A 7 perciperunt A, con-
pensauerunt WLBV, compleuerunt Mv 8 Bcuriliter A IWL eloquendum
B non loquendum..1.10 scurilitas W 8.1. m. 2 9 in epistula pauli
ad WLMBv 10 quae] quem B pertinent LMH nec] ne LB
nominentur LM quidem inLMB" nobis J. 11 in totum v,
In Actibus apostolorum: Ecce aqua: quid est quod me
inpediat tingui? tunc dixit Philippus: si credis ex toto corde
tao, licet.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Audet quisquam
uestrum aduersus alterum negotium habens disceptare apud
iniustos et non apud sanctos? nescitis quia sancti mundum iudicabunt?
Item illic: Iam quidem in totum delictum in uobis
est, quia iudicia habetis inuicem. quare non magis iniuriam
sustinetis ? quare non magis fraudem patimini? sed uos iniuriam
facitis et fraudatis et hoc fratribus. aut nescitis quoniam iniusti
regnum Dei non consequentur?
Paulus apostolus ad Romanos: Spe saluati sumus. spes
autem quae uidetur non est spes. quod enim uidet quis, quid
20 Rom. 8, 24 sq. om. v abbacum A, ambacum WLM1 2 mea om. B uiue
L item om. LM danielo WML3, machabeis ABL1 annanias
AWL 3 credentibus B, credentes deo LMv flamma ignis v, flamma
ignis ardentis W 5 actis WLM 6 inpediat ALV, impedit Mv, prohibet
W, prohibet me B tingni LV, ingni A, baptizari WMBv 7 tno
cordeJB licet] dicet A 9 iudicem gentilem B 10 in epistula (...lieJL)
pauli ad WLMBv, item l. 20, p. 151 l. 4 audet] habet A 11 aduersos
alium A disceptare] iudicari W 12 an nescitis v hunc mundum
Mv 13 item illic A, et iterum WLMBv delectum A est nobis
(in om.) W 14 cum inuioem MBv, aduersus inuicem L 15 sustinetis
A, patemini W, patimini LMBv aut quare v, et quare M fraudem
patimini (patemini WA1) AWLB, fraudamini Mv 16 fratribus] frš
LB aut] an Wv 17 non consequentur om. W consequuntur L, pos-
ridebunt B 18 fidem nostram v 20 saluati ex saluti LM
expectamus.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Mulieres
uestrae in ecclesiis taceant. si quae autem quid discere uolunt,
domi uiros suos interrogent. Item ad Timotheum: Mulier
cum silentio discat in omni subiectione. docere autem mulieri
non permittitur neque dominari uiro suo [sed esse in silentio].
Adam enim primus formatus est, deinde Eua: et Adam seductus
non est, mulier autem seducta est.
Apud Osee: Audite sermonem Domini, filii Israel: quia
iudicium est Domino aduersus incolas terrae, quod neque misericordia
neque ueritas neque agnitio Dei sit super terram: exsecratio
et mendacium et caedes et furtum et adulterium diffusum
est super terram: sanguinem sanguini supermiscent. idcirco terra
lugebit cum uniuersis incolis suis, cum bestiis agri, cum serpentibus
terrae, cum uolatilibus caeli, et deficient pisces maris, ut nemo
iudicet, nemo reuincat. Item apud Esaiam prophetam:
Numquid non ualet manus Domini ut saluos faciat, aut grauabit
aurem ut non exaudiat ? sed peccata uestra inter uos et Deum
separant, et propter peccata uestra auertit faciem a uobis ne
59, 1 sq. A WB, expectationem (spectationem M) spe-
ramoaLMF 3 mulieres 5 uestrae om. v ecclesiaTFMBr taceat
Wl quae] quid W, om. M quid] quae B, om. A discere] dicere
A 7 subiectione] Bommissione LB, humilitate V doceri B
mulierem 11 8 permitto WLMBv dominari AW, praepositam
(...ta L) esse LMBv in uiro W suo om. WLMBv sed esse in
silentio otn. AWLMB 9 primo B eaaa d, eu.ua W 10 non est
aeductus M 13 domini om..A 14 domino] dni A T,, sed L m. 2 ex domi
15 dei L 8. I. m. 2 sed ezsecratio Wv 16 caedis A 17 et idcirco M
18 agri et M 19 aolatilibus A, uolucribua WLMBv 20 sit qai iadicetB
nemo] nemo qui B, neque W prophetam om. WLMB 21 non W 8. I.
m. 2 dei WL saluos faciat] вaluet.A; efr. test. II 4 graaaait LMv
23 separant ponit l. 22 post uestra A peccata] delicta 11 uertit B
uestri in peccatis: labia autem uestra locuta sunt facinus, et lingua
uestra iniustitiam meditatur. nemo loquitur uera, neque est
iudicium uerum. fidunt in uanis et locuntur inania, qui parturiunt
dolorem et pariunt facinus. Item apud Sophoniam:
Defectione deficiat a facie terrae, dicit Dominus. deficiat homo
et pecudes, deficiant uolucres caeli et pisces maris, et auferam
iniquos a facie terrae.
In psalmo XIIII: Qui pecuniam non dedit ad usuram et
munera super innocentes non accepit: qui facit haec non mouebitur
in aeternum. Item apud Ezechielem: Homo autem
qui erit iustus hominem non opprimet et pignus debitoris reddet
et rapinam non rapiet: panem suum esurienti dabit et nudum.
operiet et pecuniam suam in usuram non dabit. Item in Deuteronomio:
Non faenerabis fratri tuo usuram pecuniae et usuram
ciborum.
In euangelio secundum Lucam: Si diligitis qui uos
diligunt, quae est uobis gratia? et peccatores enim diligunt eos
qui se diligunt. Item in euangelio secundum Matthaeum:
Diligite inimicos uestros et orate pro his qui uos persecuntur,
19 Luc. 6, 32. 22 Matth. 5, 44 sq. A, plenae M sanguini L, sanguinem B
(sang. coinq. sunt A) 3 nemo] nequi A 4 uanum B 5 dolorem]
dolum A parient M 6 deficiant B dominus] deus meus B 8 iniquos]
inimicos W 10 in om. W XIII] XIIII WL qui om. LB
pecunia W suam nun W MBv ad usuram AW, faenori L, faenore M,
in foenore Bv 11 facit haec AW, ista fecerit LMBv commouebitur
LMv 12 ezechiel M, ezechiamU autem om. WB 13 hominem] homo
A, homines B non om. B opprimit M debitori* L 14 rapiet]
feciet v et panem Wv 15 usuras WLM 16 ad (in B) usuram WB,
usura,,; efr. LXX: ovx ixtoxiels TtP ἀδελϕῳ̄ aov roxov ἀϱγυϱίου xal toxov
Apud Salomonem in Prouerbiis: Inaures inprudentis
noli quicquam dicere, ne quando audierit, inrideat sensatos sermones
tuos. Item in euangelio secundum Matthaeum:
Ne dederitis sanctum canibus neque miseritis margaritas uestras
ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis et conuersi
elidant uos.
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Noli te extollere
in faciendo opere tuo. Item in euangelio secundum Lucam:
Quis uestrum habens seruum arantem aut pastorem uenienti
de agro dicit: continuo transi, recumbe? sed dicit illi:
para aliquid quod cenem et adcingere et ministra mihi, donec
manducem et bibam, et postea tu manducabis et bibes. numquid
habet gratiam seruo illi, quia fecit quae ei imperata sunt?
sic itaque et uos, cum feceritis quae uobis imperata sunt, dicite:
serui inutiles sumus, quod debuimus facere fecimus.
In Deuteronomio: Ecce dedi ante faciem tuam uitam et
mortem, bonum et malum. elige uitam ut uiuas. Item apud
Esaiam: Et si uolueritis et audieritis me, bona terrae edetis:
22 Deut. 30,19. 24 Es. 1,19 sq. WLMBv 2 pluet M et iniustos W s. l. m. 2
4 paroemiis WLMB, parabolis V 5 quando] cum W inrideat] sub-
sannet L sensatuB L 7 ne dederis B, nolite dare W canibus om. A
8 forte om. B conculcet M, inculcent LBv eas] ea Bv 9 elidant]
disrumpant W 11 te om. A extollere ex extolle W m. 2 12 in euangelio
om. B 13 qui W est uestrum A orantem A pastorem] onea
pascentem W et uenienti Mv 14 transi et WB 15 cenam W
16 manducas W bibis WM 17 habet] agit W gratias W ei om.
AL imperata sunt ei (illi B) MB 18 perfeceritis o imperata sunt
uobis B 19 seruifi Ml inutiles AW, superuacui LMBv debuimus]
habuimus M*v 21 posita B 22 uitam tibi v 23 ut] et M 24 obaudieritis
B et audieritis...p. 1551. 1 me W s. I. tII. 2 editis A
os enim Domini locutum est ista. Item in euangelio secundum
Lucam: Regnum Dei intra uos est.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Videmus nunc
per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. nunc
scio ex parte, tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum.
Item apud Salomonem in Sapientia: Et in simplicitate
cordis quaerite Deum. Item apud eundem: Qui ambulat
simpliciter ambulat confidenter. Item illic: Noli esse sapiens
multum et noli argumentari plus quam oportet. Item
apud eundem: Altiora te ne quaesiueris et fortiora te ne perscrutaueris.
Item apud Esaiam: Vae qui arguti sunt in semet *
ipsis. Item in Machabaeis: Daniel in sua simplicitate liberatus
est de ore leonum. Item Paulus apostolus ad Romanos:
s o altitudo diuitiarum et sapientiae et scientiae Dei! quam
inexcrutabilia sunt iudicia eius et inuestigabiles uiae eius ! quis .
enim cognouit sensum Domini aut quis consiliarius eius fuit aut
quis prior dedit ei, et retribuetur illi? quoniam ex ipso et per
11 EecL 7,17. 13 Sir. 3, 21. 14 Es. 3, 9. 15 I Macc. 2, 60.
17 Rom. 11, 33 sq. nolueria L1 obaudieritis B comedet A, consumet WLMBv; cf.
test. I24 2 ista
Apud Iob: Quis enim mundus a sordibus? nec unus, etiam
si unius diei sit uita eius in terra. Item in psalmo L: Ecce
enim in iniquitatibus conceptus sum et in delictis peperit me
mater mea. Item Iohannes apostolus: Si dixerimus quia
peccatum non habemus, nos ipsos decipimus, et ueritas in nobis
non est.
In psalmo LII: Qui hominibus placent confusi sunt, quoniam
Deus nihil fecit illos. Item Paulus apostolus ad Galatas:
Si hominibus placere uellem, Christi seruus non essem.
In Sapientia Salomonis: In omni loco speculantur oculi
Dei bonos et malos. Item in Hieremia: Ego Deus adproximans
et non Deus de longinquo. si absconditus fuerit homo in
13 Ps. 52, 6. 15 GaL 1,10. 17 Prou. 15, 3. 18 Hier. 23, 23 sq. omnia WLMBv gloria A, claritas WLMBv 2 autem
om. M eruditas Wl euita WL 3 seruo A dei WLMBv 4 litigare
non oportgt A 5 sine sorde om. W 6 a IIOrde. M, sine sordibus
V unius et iam sit super terram (unius... eius om.) W unus etiam om.
Hieronymus contra Pelag. c. 32 7 item om. WB etHier. L]. I. W
ecce enim om. WLBV; enim om.Hier. 8 iniquitatibus] facinore LBV
delictis AM, peccatis WLBV et Hier. j peperit A, concepit WMv et
Hier., aluit
In psalmo CXVII: Castigans castigauit me Dominus et morti
non tradidit me. Item in psalmo LXXXVIII: Visitabo in
uirga iniquitates eorum et in flagellis peccata eorum. misericordiam
autem meam non auertam ab eis. Item apud Malachiam:
Et sedebit conflans et expurgans sicut aurum et argentum
et emundabit filios Leui. Item in euangelio: Non exies
inde, donec reddas nouissimum quadrantem.
11 Ps. 117,18. 12 PB. 88, 33 sq. 15 Mal. 3, 3. 16 Matth. 5, 26. WL\', ego M terra B 2 inplebo M dicit dominos
om. B regn A, basilion WLMBv prima L 3 uidit W
faciem LWMlB cor LB 4 quoniam W 5 uestrum om LM;
uestrom secundum om. W uestra] sua MBv 6 item om. M
ab occultis] a secretis LB 7 emunda WL paulus apostolus At
om. B, in epistula pauli
In Genesi: Tunc dixit Deus ad Adam: quia exaudisti uocem mulieris tuae et manducasti ex illa arbore, de qua sola praeceperam
tibi ne manducares, maledicta terra erit in omnibus operibus
tuis. in tristitia et gemitu edes ex ea omnibus diebus uitae
tuae. spinas et tribulos eiciet tibi, et edes pabulum agri in sudore
uultus tui. edes panem tuum, donec reuertaris in terram,
de qua sumptus es: quoniam terra es et in terram ibis. Item illic: Et conplacuit Enoch Deo, et non est inuentus postmodum,
quia Deus illum transtulit. Item apud Esaiam: Omnis caro
faenum et omnis claritas eius ut flos faeni. aruit faenum et 1108
decidit. uerbum autem Domini manet in aeternum. Item apud
Ezechielem: Dicunt: arida facta sunt ossa nostra, periit spes
nostra, expirauimus, propterea propheta et dic: haec dicit Dominus:
ecce ego aperio monumenta uestra et educam uos de monumentis
uestris et inducam uos in terram Israel. dabo spiritum .
meum in uos, et uiuetis. et ponam uos in terra uestra, et cognoscetis
quoniam ego Dominus locutus sum et faciam, dicit
Dominus. Item in Sapientia Salomonis: Raptus est, ne
malitia mutaret intellectum illius. placita enim erat Deo anima
illius. Item in psalmo LXXXTTT: Quam amabilia sunt
37,11 sq. 21 Sap. 4, 11 et 14. 23 Ps. 83, 2 sq. WLxBl uiuendo ex uendo W m. 2 2 resurgenti Ax
4 dominus v ad L s. Z. m. 2 audisti W 5 mulicris) uzoris v
ex illa...manducares W s. l. m. 2 s<rle A 6 et ea maledicta W 7 tuis
ex tu W m. 2 8 pauulum.41 agri tuiMB 9 edisikf 10 de] ei B qua
et Lv adsumtus W es W s. l. m. 2 quia v 12 illac post transtulit
eraswm in M item] om. M, et v 13 caritas L ut] sicut WLM
14 uerbum AW, sermo LMBv autem dei M, domini uero B manebit
L item om. v 15 ezechielum Mt, ezechihel B ipsi dicunt v
perit WLM1 16 expirauimus] interiuimus M prophetiza Bv
17 uestrae A monumenti W1 18 et dabo MBv 19 terram uestram
MBW7v 20 ego sum B 22 intellectus M domino W 23 amabilia
8. t. tua] dilectissimae (dilectae W) habitationes tuae WLv
in atria Domini. Item Paulus apostolus ad Thessalonicenses:
Nolumus uos ignorare, fratres, de dormientibus, ne
contristemini sicut et ceteri qui non habent spem. si enim credimus
quia Iesus mortuus est ?t resurrexit, sic et Deus eos qui
dormierunt in Iesu adducet cum eo. Item ad Corinthios
prima: Stulte, tu quod seminas, non uiuificatur, nisi mortuum
fuerit. Item illic: Stella ab stella differt in claritate, ita et
resurrectio. seminatur corpus in corruptione, surgit sine corruptela:
seminatur in ignominia, resurgit in gloria: seminatur in
infirmitate, resurgit in uirtute: seminatur corpus animale, surgit
spiritale. Item illic: Oportet enim corruptiuum istud induere
incorruptionem et mortale hoc induere inmortalitatem.
[cum autem corruptiuum hoc induerit immortalitatem et mortale
hoc induerit incorruptionem,] tunc fiet uerbum quod scriptum
est: absorpta est mors in contentionem. ubi est, mors, aculeus
tuus? ubi est, mors, contentio tua? Item in euangelio
secundum Iohannem: Pater, quos mihi dedisti, uolo ut
ubi ego fuero et ipsi sint mecum et uideant claritatem meam
17, 24. deus u. desiderat et properat WLMv
2 in] ad WLMv atria] aulas B dei WLMv in epistula (...lis L)
pauli ad WLMBv 3 nolumus autemLMBv ignorare uosWLM (fratrea
ignorare nos B) ne] ut non B 4 spem non habent v 6 per iesum J5
adducit W 7 non] numquid M nisi] si non L, nisi prius WMv
mortuum fuerit] moriatur W 8 item illic A, et iterum WLMBv
astella LM\'v, stellae WM* differit Af claritate sua WB ita A, sic
WLMBv 9 resnrrectio mortnorum WLMB corruptiönesA, corruptionem
MlB resurgit WLMv, resurget B sine...1.10 resurgit W 8.I.
m.2 10 in (ante ign.) Ms. I. m. 2, om. B resurget ex resnrgit L m.2
in (ante inf.) M 8. Z. m. 2 11 resnrget B resurgit WLIMBv, resurget
Z* 12 in spiritale M item illic AB, et itervmWLMv enim om. W
corriptinum W 13 incorriptionem W, inmortalitatem B hoc] istud B
14 cum autem ... l. 15 incorruptionem om. AWLB 15 incorruptionem v,
inmortalitatem M uerbum] sermo W qui scriptus W 16 absorta est
MB, absumpta est L, ubi est W, om. A contentione AM, contentio tna
(in om.) W; cf. (fl. xaTtnoxhj \'Î tis vlxog acnlens tuus ubi est
mors M in margine m. 2 add. 18 dedisti mihi v
Lucam: Nunc dimittis seruum tuum, Domine, secundum
uerbum tuum in pace, quia uiderunt oculi mei salutare tuum.
Item secundum Iohannem: Si me dilexissetis, gauderetis
quoniam eo ad patrem, quia pater maior me est.
In Sapientia Salomonis: Omnia idola nationum aestimauerunt
deos, quibus neque oculorum uisus est ad uidendum neque
nares ad percipiendum spiritum neque aures ad audiendum nec
digiti in manibus ad tractandum, sed et pedes eorum pigri ad
ambulandum. homo enim fecit illos, et qui spiritum mutuatus
est is finxit illos. nemo autem sibi similem homo poterit deum
fingere. cum sit enim mortalis, mortuum fingit manibus iniquis.
melior est autem ipse his quos colit: quoniam ipse quidem uixit,
illi numquam. Item illic: Neque operibus adtendentes agnouerunt
quis esset artifex, sed aut ignem aut spiritum aut citatum
aerem aut gyrum stellarum aut nimiam aquam aut solem
aut lunam rectores orbis terrae deos putauerunt: quorum si propter
speciem hoc aestimauerunt, sciant quanto his Dominus sit
speciosior: aut si uirtutes et opera eorum mirati sunt, intellegant
ab ipsis quoniam qui haec constituit fortia fortior est illis.
Item in psalmo CXXXIIII: Simulacra gentium argentum et
22 Ps. 134,15 sq. WLMB 2 dimitte A 2W, demitte A I
8 quoniam A 4 dileiissetis ex dixissetis Am. 2, diligeritis W gauderitis
quiaW 5 eo.4, uadoWLMBv 6 quae] qui A, quosB 8 deos
aestimauer W uisus AW, usus LMBv; xgijois LXX 9 nares ex naures
W neque v 10 in manibus A, in manus M, manuum W, manum Lr
manus B contrectandum v 11 feci L1 12 is L, his AB, om. WM
poterit om. B 13 finget LM 14 his] is MI, iis v quidem ipse A
15 illi autem AB de hoc ipso apud solomonem W operibus A, opera
WLv, operam B, operata M cognouerunt v 16 et (pro aut) spiritum
B 17 aut (ante girum) om. B 18 aut] et LMBv putauerunt}
aestimauerunt A quorum.... aestimauerunt om. B 19 hoc] h W
21 fortia W s. l. m.2 22 item om. B CXXXIIJI] CXIH B \' simulacra
A, idola WLMBv argomtum A
oculos habent et non uidebunt, aures habent et non audient, neque
enim est spiritus in ore ipsorum. similes illis fiant omnes
qui faciunt ea [ et omnes qui confidunt in illis]. Item in
psalmo XCV: Quoniam omnes dii gentium daemonia: Dominus
uero caelos fecit. Item in Exodo: Non facietis uobis deos
aureos neque deos argenteos. Et rursum: Non facies tibi idolum
nec cuiusquam similitudinem. [Item in Hieremia: Haec
dicit Dominus: secundum uias gentium nolite incedere et a signis
caeli ne timueritis, quia timent illa in personis suis, quia legitima
gentium uacua sunt. lignum de saltu excisum, opus fabri,
et conflatum aurum et argentum speciose conposita sunt, in malleis
et in clauis confirmauerunt illa et non mouebuntur, quia
confixibilia sunt argentum adpositum est a Tharsis. uenit aurum
Moab. opera artificum omnia. hyacinthum et purpuram uestiunt
ea. tollentes tollunt illa, quia non prodient. nolite timere ea,
quia malum non facient et bonum non est in illis. sic dicite:
dii qui caelum et terram non fecerunt pereant a terra et de sub
caelo isto. exhorruit caelum in hoc et obhorruit multo magis uehementer,
dicit Dominus. haec maligna fecit plebs mea. dereliquerunt
me fontem aquae uiuae, et foderunt sibi lacus contritos
qui non poterant aquam continere. uerberauit te derelictio tua
11 et 2, 12. 13. 19. 20. 27. opera A, opus WLMBv manu Al, manum L hos B loquuntur
LBv 2 uident LMBv audiunt] LBV; addit W: nares habent ct
non odorabunt, manus abent et non palpabunt, pedes habent et non ambulabunt,
non clamabunt in guttore suo 3 enim om. W ipsorum A,
. eorum WLMBv illis fiant A, sint illis (illi B) WB, fiant illis Mv,
illis L omnes om. Mv 4 et... illis om. AWLB item om. B 5 XCV]
CXlIII WL, LXXXTTTI M quoniam om. WLMBv 6 uero A, autem
WLMB nobis ipsis B 7 aureos neque deos (deos om. M) argenteos AM,
argenteos neque (et B) deos aureos WLB rursus.4, iterum Mv 8 item
...p. 162 l. 26 ascendet solm exhibet W hieremiam W 9 et a s.
e. n. timneritis om. v 11 salto W 12 malleis] martulis v 15 iachintumTT
pnrpora W uestient v 16 tollent ea v 17 faciunt v
sie dicite otn. W 18 terram et mare W pereant] intereunt v 19 abhorruit
multum v 20 facit W 21 me om. v effoderunt v detritos
v 22 derelictiol dilectio v
tibi erit quod dereliqueris me, dicit Dominus Deus tuus, et non
speraueris in me, dicit Dominus Deus tuus, quia in saeculum
contribulasti iugum tuum et dirupisti uincula tua, et dixisti: non
seruiam, sed ibo super omnem montem excelsum et super omnem
collem altum et super omne lignum umbrosum. ibi confundar in
fornicatione. ligno dixerunt quia pater meus es tu, et lapidi: tu
genuisti me. et conuerterunt ad me dorsum et non faciem suam.
In Esaia: Cecidit Bel, dissolutus est draco. facta sunt sculptilia
eorum ut bestiae et pecora. auferetis illa conligata quasi sarcinam
laborantes et esurientes et non ualentes. Et iterum: Soluti
simul non poterunt saluari de bello. ipsi autem captiui ducti
sunt tecum. Et iterum: Cui me adsimilastis? uidete, conicite
quia erratis corde qui conmittitis aurum de sacculo et argentum
in statera ponderatis in pondera conducentes artificem. fecerunt
manu facta et inclinantes se adorauerunt illud: ferunt illa
umeris et sic ambulant. si autem posuerint illa, loco manebunt
et non mouebuntur: et si qui clamauerint ad illa, non audient
et a malis non saluabunt eos. Item in Hieremia: Dominus
qui fecit caelum et terram in uirtute correxit orbem in
sua prudentia et sua sapientia extendit caelum et multitudinem
aquarum in caelo, perduxit nubes ab extremo terrae, fulgura in
pluuiam fecit. et eiecit uentos de thesauris suis. infatuatus est
omnis homo ab scientia sua, confusus est omnis artifex in sculptilibus
suis, quia falsum conflauit. non est spiritus in illis. uacua
W tuum] meum v 6 post altum falso
repetit W: et super omnem montem excelsum et super omnem collem
Apud Esaiam: Manducemus et bibamus, cras enim moriemur.
non remittetur uobis peccatum istud, quoadusque moriamini.
Item in Exodo: Et consedit populus manducare et
bibere, et surrexerunt ludere. Item Paulus apostolus ad
Corinthios prima: Esca nos non commendat Deo: neque si
manducauerimus, abundabimus, neque si non manducauerimus,
egebimus. Item illic: Cum conuenitis ad manducandum, inuicem
expectate. si quis esurit, domi manducet, ut non in iudicium
conueniatis. Item ad Romanos: Non est regnum Dei
esca et potus, sed iustitia et pax et gaudium in Spiritu sancto.
Item in euangelio secundum Iohannem: Ego cibum
habeo manducare quem uos non nostis. meus cibus est ut faciam
uoluntatem eius qui me misit et perficiam opus eius.
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Qui diligit argentum
non satiabitur argento. Item in Prouerbiis: Captans
annonam maledictus in plebe est. benedictio autem in eius capite
est qui communicat. Item in Esaia: Vae qui coniungunt
10 Rom. 14,17. 12 Io. 4, 32 et 34. 17 Eccl. 5,9. 18 Prou. 11, 26.
20 Es. 5, 8. manducemus AW, edamus LMBv moriamur W, morimur L; cf.
LXX: ἀποϑνήσϰομεν 3 remittet
ApudTobiam: Yxorem accipe ex semine parentum tuorum
et noli sumere alienam uxorem quae non est ex tribu parentum b
tuorum. Item in Genesi mittit puerum suum Abraham,
ut de semine suo accipiatur Rebecca filio eius
Isaac. Item in Esdra satis non fuit Deo, cum uastarentur
Iudaei, nisi alienigenas uxores cum filiis
quoque, quos ex illis procreauerant, dereliquissent.
Item apostolus Paulus ad Corinthios prima: Mulier
alligata est, quamdiu uiuit uir eius. si autem dormierit, liberata
est: cui uult nubat, tantum in Domino. beatior autem erit, si
sic permanserit. Item ad Corinthios prima: Nescitis quia
corpora uestra membra Christi sunt? auferens membra Christi
faciam membra meretricis ? [absit.] aut nescitis quia qui coniungit
se meretrici unum corpus est? erunt enim duo in carne una.
qui autem coniungit se Domino unus spiritus est. Item ad
Corinthios secunda: Nolite coniungi cum infidelibus. quae
autem participatio est iustitiae et iniquitati? aut quae
Cor. 6,14. B 2 naufrauerunt A1, errauerunt B 3 genti-
lium non iungedum W 4 accipereJfef\' accipet ibi uxorem W 5 alienigenam
mulierem W, uiorem alienam M 6 item om. WB 7 accipiat
rebeccam Mv 8 satus A fit WLB deus B 9 alieniginas A
10 reliquissent WLMBv 11 item a. p. A, in epistula pauli WMLr
om. B prima
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Omne delictum
quodcumque fecerit homo extra corpus est. qui autem fornicatur
in corpus suum peccat. [non estis uestri: emti enim estis
pretio magno. clarificate et portate Dominum in corpore uestro].
Paulus apostolus ad Galatas: Caro enim concupiscit
aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem. haec enim inuicem
aduersantur sibi, ut non quae uultis ipsa faciatis. manifesta
autem sunt facta carnis, quae sunt adulteria fornicationes, inmunditiae,
spurcitiae, idololatria, ueneficia, homicidia, inimicitiae,
contentiones, aemulationes, animositates, prouocationes,
simultates, dissensiones, haereses, inuidiae, ebrietates, comissationes
et his similia: qui talia agunt regnum Dei non possidebunt.
fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, magnanimitas,
bonitas, fides, mansuetudo, continentia, castitas.
qui enim Christi sunt carnem suam crucifixerunt cum uitiis et
concupiscentiis.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Neque forni
neque idolis seruientes neque adulteri neque molles neque
25 I Cor. 6, 9 sq. v de] in M aalomonem LM in om. M basilion]
genesi A 2 tertio om. W 3 graue Bv 4 paulus apostolus A, item M,
in epistola pauli WLv, om. B, item 1.10 et 23 prima] . II. W 6 corpus
siram] carne sua M non estis ...1. 7 uestro. om. AWLB 7 magno om.
M 8 snnt
Apud Hieremiam: Et dabo uobis pastores secundum cor
meum, et pascent uos pascentes cum disciplina. Item apud
Salomonem in Prouerbiis: Fili, ne neglexeris disciplinam
Dei neque defeceris ab eo correptus. quem enim diligit Deus,
corripit. Item in psalmo II: Adprehendite disciplinam, ne
quando irascatur Dominus et pereatis a uia iusta: cum exarserit
in breui ira eius, beati omnes qui confidunt in eo. Item in
psalmo XLVIIII: Peccatori autem dicit Deus: Quare tu enarras
iustitias meas et sumes testamentum meum per os tuum ? tu uero
odisti disciplinam et proiecisti sermones meos post te. Item
apud Salomonem: Disciplinam qui abicit infelix est.
18 Sap. 3, 11. A, adpetitores WLMBv neque fores ponit post
fraudulenti M fraudolenti W, fraudatores v 2 neque raptores om. B
\'consequentur] possidebunt B 3 sed] et B (ante sanct.) sed iustificati
estis om. WMBv 4 iustificati] uiuificati L in ofii A nri iesu MB
in om. B 6 disciplina B praeceptis...1. 8 pastores W 8.1. m. 2 7 obseruandumjA1
Paulus apostolus ad Timotheum secunda: Erittempus,
quando sanam doctrinam non sustinebunt, sed secundum
sua desideria coaceruabunt sibi magistros prurientes in audiendo
[scalpentes aures]. et a ueritate quidem auditum auertent, ad
fabulas autem conuertentur.
Paulus apostolus ad Thessalonicenses: Praecipimus
autem uobis in nomine Domini nostri Iesu Christi, ut discedatis ab
omnibus fratribus ambulantibus inordinate et non secundum traditionem
quam acceperunt a nobis. Item in psalmo XLVIIII:
Si uidebas furem, simul cum eo concurrebas et cum adulteris
portionem tuam ponebas.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Misit me
Christus adnuntiare, non in sermonis sapientia, ne inanis fiat
crux Christi. uerbum enim crucis stultitia est his qui pereunt,
his autem qui saluantur uirtus Dei est. scriptum est enim:
perdam sapientiam sapientium et prudentiam prudentium reprobabo.
ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor saeculi huius?
1,17 aq. om. WLMBv 4 quando] cum W doctrinam]
disciplinam M 5 desideria sua B 6 scalpentes aures om. A, cfr. Gr.
auditui W 8 ab eo ex aleo A m. 2 9 uiuit WL* 10 paulus apostolus
A, paulus B, in epistula (epistulis L) pauli W LM praecepimus
AMB 11 domini nostri om. LM recedatis B 12 fratribus om. B
13 traditionem] rationem B quem L1 acciperunt A item om. B
XLVHI B 14 uideras L simul om. L concurrebus (currebus W)
cum eo (cum illo B, ei L) WLMB cum] inter L, om. A adult. port.]
moechos particulam L 16 in (ante eloq.) om. M et in Mv 18 paulus
apostolus A, om. B, in epistula (epistulis L) pauli WLMv prima] . II.
M 19 sapientiae A, sapientiam B inane B 20 his] eis B, iis v 21 his]
iis 11 et scriptum M 22 inprudentiam L1 23 sapies Wl, sapientes
A huius saeculi WBv
in sapientia Dei non cognouit mundus per sapientiam Deum,
conplacuit Deo per stultitiam praedicationis saluare credentes:
quoniam Iudaei signa desiderant et Graeci prudentiam quaerunt.
nos autem praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis quidem
scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis autem uocatis Iudaeis
et Graecis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. Item
illic: Nemo se decipiat. si quis putat sapientem se esse in uobis,
saeculo huic stultus fiat ut sit sapiens. sapientia enim huius
mundi stultitia est apud Deum. scriptum est enim: conprehendens
sapientes in astutia ipsorum. Item illic: Dominus cognouit
cogitationes sapientium, quia uanae sunt.
Paulus apostolus ad Ephesios: Filii, obsequentes estote
parentibus uestris. hoc enim est iustum. honora patrem tuum et
matrem, quod est mandatum primum in promissione, ut bene
sit tibi et sis longaeuus super terram.
Paulus apostolus ad Ephesios: Et uos, patres, nolite
ad iracundiam prouocare filios uestros, sed nutrite eos in disciplina
et correptione Domini.
fecit AW, infatuabit B, infatuauit LMv
huius mundi] saeculi W 2 in om. W, erasum in L sapientiam L
deum] deo B, dnl LM 3 placuit W 4 desiderant] petunt W 6 ipsi
B 7 item illic AB, et iterum WLMv; item l.11 8 qui WL se
sapientem MB sapientem...1.9 sapiens W s. l. m. 2 9 saeculo] mundo
Bv sit] tiat LMB 10 mundi huius B conpraehendes A, adpraehendens
W, repraehendens MyB, repraehendamM1, reprehendes Lv
11 astudia eorum A 12 quoniam A uanae sunt A, stulte sunt W, sunt
stultae LMBv 14 in epistula (epistulis L) pauli WLMBv \' 16 matrem
tuam Mv 17 tibi sit W longeuus sis M 18 circa filios esse WLM
19 paulus a. a. efesios A, item illic W, et iterum B, om. LM; uariantes
lectiones id genus posthac non adnotaui et
Paulus ad Ephesios: Serui, obaudite dominis carnalibus
cum timore et tremore, in simplicitate cordis uestri sicut Christo,
non ad oculum seruientes quasi hominibus placentes, sed quasi
serui Christi.
Paulus apostolus ad Ephesios: Et uos, domini, eadem
facite ad eos remittentes minas, scientes quia et uester et ipsorum
dominus est in caelis, et personarum acceptio non est apud
illum.
Paulus apostolus ad Timotheum prima: Viduas honora,
quae uere uiduae sunt. quae autem in deliciis est, uiuens
mortua est. Item illic: Adulescentiores autem uiduas deuita.
cum enim deliciatae fuerint in Christo, nubere uolunt habentes
damnationem, quoniam primam fidem reprobauerunt.
Paulus apostolus ad Timotheum prima: Si quis
autem suorum et maxime domesticorum non agit curam, fidem
denegat et est deterior infideli. Item apud Esaiam: Si
uideris nudum, uesti et domesticos seminis tui non despexeris.
5,8. 22 Es. 58, 7. M 3 dominis uestris M 4 timore A, metu
WLMBv in ] et in WBv 5 homini L quasi hominibus placentes
om. A 6 christi] dei Lv 7 item om. AB 9 remittentes minas
A, laxantes iracundiam WLMBv uestrum WLM et om. M
ipsorum] illorum A 10 in caelis est B exceptio (acceptio W) personarum
WLMBv aput illum A, in illo WLMBv 12 quosq; A
13 prima]. II. B honoras Ml 14 uere AW1Mn uerae W2, re uera LB
De quibus domesticis in euangelio dictum est: Si
patremfamilias dixerunt Beelzebul, quanto magis domesticos
eius.
Paulus apostolus ad Timotheum prima: Aduersus
maiorem natu accusationem noli recipere.
Paulus apostolus ad Timotheum prima: Peccantem
coram omnibus argue, ut ceteri timorem habeant.
Paulus apostolus ad Titum: Haereticum hominem post
primam correptionem deuita sciens quoniam peruersus est huiusmodi
et peccat et est a semet ipso damnatus. Item Iohannes
apostolus: Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis. si
enim fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum. Item
ad Timotheum secunda: Sermo eorum ut cancer serpit.
Iohannes apostolus: Si cor nostrum nos non reprehendat,
fiduciam habemus ad Deum et quodcumque petierimus accipiemus
ab eo. Item in euangelio secundum Matthaeum: Beati
puro corde, quoniam ipsi Deum uidebunt. Item in psalmo
14 I Io. 2, 19. 16 II Tim. 2, 17. 18 I Io. 3, 21. 20 Matth. 5, 8. M belzezul B (beelzebul dixerunt W) 4 timere
A, demere W 5 prima om. B aduersum WM 6 maiorem natu] preabiterum
W noli recipere A, ne receperis WLMBv 8 ad Timotheum
om. WLB prima om. AWLB peccantes LMv 9 argue AW, corripe
LMBv ut et LMv timoremA, metum WLMBv 10 conloquendum
W 11 titum A, colosenses WLMB 12 primam A, unam
WLMBv euita WB, euita L 13 peccat et] peccator M sed or ex
corr. iohannis
In euangelio secundum Iohannem dixit lesus: Nullam
haberes aduersus me potestatem, nisi data esset tibi desuper.
Item in Regnorum tertio: Et excitauit Dominus satanam
ipsi Salomoni. Item in Iob prius Deus permisit, et sic
diabolo licuit. Item in euangelio Dominus ante permittit
dicendo Iudae: Quod facis fac citius. Item apud
Salomonem in Prouerbiis: Cor regis in manu Dei.
In Leuitico: Non dormiet merces mercennarii tui apud te usque
in mane.
In Deuteronomio: Non ominemini neque auguremini.
In Leuitico: Non facietis cirrum ex coma capitis uestri.
In Leuitico: Non corrumpetis effigiem barbae uestrae.
10 Prou. 21,1. 12 Leu. 19,13. 15 Deut. 18,10. 17 Leu. 19,26.27. M adscendet MBv qui A 2 innocens... corde om. B
mundus L 3 homine WLB 5 potestatem aduersus me WLMBv
tibi esset v 6 item om. B *reg A, basilion WLMBv satanan AW,
sa.tanin M, satan B 7 iobus Wl sic A, tunc WLMBv 8 diabuli
W item AW, et LMBv in euangelio om. A deus A permisit
W LMB ante permisit dominus M dicendo permisit B 9 citius A,
uelocius L, uelociter B, celerius WMv item om.. B 10 prouerbiis A,
paroemiis WLMB 11 merces B mercenario WMv 12 leuuitico A
ita semper mercis
InLeuitico: A facie senioris exurges et honorabis personam
presbyteri.
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Scindens ligna
periclitabitur in eis, si exciderit ferrum. Item in Exodo: In
domo una comedetur, non eicietis de domo carnem foras. Item
in psalmo CXXXII: Ecce quam bonum et quam iucundum
habitare fratres in unum. Item in euangelio secundum
Matthaeum: Qui non est mecum aduersus me est, et qui non
colligit mecum spargit. Item Paulus apostolus ad Corinthios
prima: Obsecro autem uos, fratres, per nomen Domini
nostri Iesu Christi, ut id ipsum dicatis omnes et non sint in
uobis schismata, sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem
sententia. Item in psalmo LXVII: Deus qui habitare facit
unanimes in domo.
In euangelio secundum Matthaeum: Estote prudentes
sicut serpentes et simplices sicut columbae. Item illic: Vos
estis sal terrae. si autem sal infatuatum fuerit, in quo salietur?
11 Matth. 12, 30. 13 I Cor. 1,10. 16 Ps. 67, 7. 19 Matth. 10,16.
20 Matth. 5,13. Lv 2 in leuitico] apud salomonem B, om. WL exsur-
gis W personam presbyteri om. B 5 maneat W secedit A 6 ecclesiaste
L, ecclesiasten W 7 et 8 item om. B 8 eicitis A 9 CXXXII]
CXXII ALB ecce quam] ecce quid LB, ut quid V quam om. LBV
iocundum W, uoluptabile est (est om. B) LBV 10 ut habitent LBV
item om. LMB 11 aduersum B non mecum colligit WLMB 12 di-
spargit WL, sparcitAI item om. MB 13 prima om. AB 14 nostri
om. W dicatis] iudicatis L 14 sit B 15 perfecti A, compoBiti LMBv,
n po«siti W eadem sententda] eodem consilio V 16 item om. B LXVII]
LXVI MB inhabitare WLMB f1 unianimes A 18 cum prudencia
simplices W 19 in euangelio om. WLMB 21 infatuatus L
Paulus apostolus ad Thessalonicenses prima: Non
circumuenire in negotio fratrem suum, quia ultor est Deus de
his omnibus.
Paulus apostolus ad Thessalonicenses prima: Dies
Domini sicut fur in nocte ita adueniet. cum dixerint: pax et securitas,
tunc illis subitaneus ueniet interitus. Item in Actibus
apostolorum: Nemo potest cognoscere tempus aut tempora
quae pater posuit in sua potestate.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: His autem
quae nupserunt praecipio, non ego sed Dominus, uxorem a
uiro non recedere, si autem recesserit, manere innuptam aut reconciliari
uiro, et uir uxorem ne dimittat.
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Temptatio
uos non occupabit nisi humana. fidelis autem. Deus qui non
7,10 sq. 21 I Cor. 10,13. WLMBv nihil LMv ut proiciatur] proici L, proiciatar
B foris W conculcari L 3 frater A 4 ad] apud L
5 de his omnibus om..AB 8 paulus a. a. Th. prima A, in euangelio B, in
quit apostolus Mv, om. WL 9 fur ueniet B in om. LB, 8. 1. m. 2 M
ueniet v et cumB dixerit WB securitasAW, ifrmitas LMBv
Paulus apostolus ad Corinthios prima: Omnia licent,
sed non omnia expediunt. omnia licent, sed non omnia aedificant.
Paulus apostolus: Oportet et haereses esse, ut et qui probati
sunt manifesti fiant in uobis.
In Leuitico: Anima autem quaecumque manducauerit ex
carne sacrificii salutaris quod est Domini et inmunditia eius
super ipsum est, peribit anima illa de populo suo. Item ad
Corinthios prima: Quicumque manducauerit panem et biberit
calicem Domini indigne reus erit corporis et sanguinis
Domini.
Apud Salomonem in Prouerbiis: Ne adduxeris impium
in habitaculum iustorum. Item in Ecclesiastico: Viri iusti
sint tibi conuiuae. Item illic: Amicus fidelis medicamentum
uitae et inmortalitatis. Item illic: Longe abesto ab homine
potestatem habente occidendi [et non suspicaberis timorem].
Item illic: Felix qui inuenit amicum uerum et qui enarrat
17 Prou. 24,15. 1SSir.9,16. 19 Sir. 6,16. 20 Sir. 9,13. 22 Sir. 25, 9. A, id quod WM, sed in M id add. m. 2 ferre potestis
A sed] et WLM cum temptatione] contemplationem B 2 euadendi
facultatem] prouentum facultatis W . positis W 3 Item non LM
4 prima om. A 6 Item praedictum LM heresis LM 7 et om. B
esse] se A ut ut L et qui probati sunt A, probati WLMBv 8 fiant
A, sint WLMBv 9 eucharistia B 11 dominus B eius] ipsius v
12 est] et W 13 prima] . II. A qui B manducauerit A, comederitB,
ederit WLMv et A, aut WLMBv 16 conuenieudum v malus A
17 aduxeris A 18 habitaculo W item apud eundem v niri....conuiuae.
Item illic ponit W post item illic l. 20 20 est uitae W et om.
WB mortalitas B 21 habentem ALB, 8.I. m. 2 W et...timorem
om.AWLB 22 felii] beatus Mv nerum amicum
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Noli citatus esse
in lingua tua et inutilis et remissus in operibus tuis. Item apostolus
ad Corinthios prima: Non in sermone est regnum
Dei sed in uirtute. Item ad Romanos: Non auditores legis
iusti sunt apud Deum, sed factores legis iustificabuntur. Item
in euangelio secundum Iohannem: Qui fecerit et sic docuerit
magnus uocabitur in regno caelorum. Itemsecundum
Matthaeum: Omnis qui audit uerba mea et facit ea similabo
eum uiro sapienti, qui aedificauit domum suam supra petram.
descendit pluuia, uenerunt flumina, flauerunt uenti et inpegerunt
in domum illam, et non cecidit. fundata enim erat super
petram. et omnis qui audit uerba mea et non facit ea similabo
eum uiro stulto, qui aedificabit domum suam super harenam.
descendit pluuia, uenerunt flumina, flauerunt uenti et inpegerunt
in domum illam, et cecidit et facta est ruina domus illius
magna.
9 I Cor. 4, 20. 10 Rom. 2,13. 12 Matth. 5,19. 14 Matth. 7, 24 sq. W andientibus W 2 item om. MB XXVIII
M 3 eancto AW, insto LMBv sanctus eris AW, iustificaberis
LMBv uiro om. B eris] eritJf, eris et peruerse WI, eris et cum electo
electus eris B 4 subuerteris AW, peruersus eris LMBv 5 prima] . II.
B mores bonos AW, ingenia bona LMBv conloquia mala AW, confabulationes
pessimae LMBv 9 in om. A 10 non ex nonne Mm. 2
11 sont om. L; iusti sunt om. B item om. B 12 iohannem] mattheum
L\'a sic et B 13 maximus WLMBv in euangelio sec Mattheum A,
cata mattheum WLMB, illic v 15 uiri L 16 adueneruntilf flauerunt]
uenerunt L, aduenerunt Jf et om. B inpigerunt A 17 in om. B
erat A, fuit WLMBv 18 faciat Oxon. 19 stulto] insipienti M
harenam sine fnndamento A 20 uenerunt fluroina om. W ■ fłumina....
inpegerunt om. L; flumina flauerunt om. A et om. B 21 domus illius
A, eius WLMBv
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Ne tardes conuerti
ad Dominum et ne differas de die in diem. subito enim uenit
ira illius.
Paulus apostolus ad Romanos: Faciamus mala, dum
ueniunt bona: quorum damnatio iusta est
Paulus apostolus ad Romanos: Quotquot inique peccauerunt,
inique peribunt. et quotquot in lege peccauerunt, per
legem iudicabuntur.
In Actibus apostolorum: Pecunia tua tecum sit in perditionem,
quia existimasti gratiam Dei per pecuniam possideri.
Item in euangelio: Gratis accepistis, gratis date. Item
illic: Domum patris mei domum negotiationis fecistis [et domum
orationis uos fecistis speluncam latronum]. Item apud
Esaiam: Qui sititis ite ad aquam et quotquot non habetis pecuniam
euntes emite et bibite sine pecunia. Item in Apocalypsi:
Ego A et £ 2, initium et finis. ego sitienti dabo de fonte
16 Matth. 10, 8. 17 Io. 2,16. = Matth. 21, 13. 19 Es. 55,1.
21 Apoc. 21, 6 sq. LM persequutio W 3 deum WLMBv de die]
diem LB enim W 8. 1. m. 2 4 illius et in tempore uindictae disperdit
te A 5 iam om. MB 7 condemnatio LMB iusto A 10 quodquod
.A WIL, quotquot enim M inique] sine lege Mv et loco proximo 11 ct
peribunt WM quodquodAWlL 12 et iudicabuntur LMBv 14actis
WLMB sit] 5 M perditione LMBv 15 pecunia (per om.) W
possidere M 16 item om. WLB gratias-gratias L 17 facitis negotiationis
WLMB et d. orationis om. B; et...latronum om. AWLM
19 si**tis W ite] uadite WLv aquas B quodquod AL, quomodo
W 20 et bibite A, et edite WBM, edite L; xal (pdyere LXX (ntfre
cod. Alex.) 21 et
In Exodo: Et mons Sina fumabat totus, quoniam descenderat
Deus in eum in igne. Item in Actibus apostolorum:
Et factus est subito de caelo sonus, quasi ferretur flatus uehemens,
et inpleuit totum locum illum, in quo erant sedentes. et
uisae sunt illis linguae diuisae quasi ignis, qui et insedit in unumquemque
illorum: et inpleti sunt omnes Spiritu sancto. Item in
sacrificiis quaecumque accepto habebat Deus descendebat
ignis de caelo qui sacrificia consumeret.
Item in Exodo: In flamma ignis adparuit angelus Domini
de rubo.
In Prouerbiis Salomonis: Qui corripit impium odietur
ab eo. corripe sapientem, et diliget te.
In Prouerbiis Salomonis: Ex multiloquio non effugies
peccatum, parcens autem labiis sapiens eris.
In Prouerbiis Salomonis: Abominatio est Domino labia
mendacia.
18 Prou. 10,19. 21 Prou. 12, 22. uiuae AB, uitae WLMv; cf. test. III, 116 et om. A 2 ille
om. B fili W 3 sanctum spiritum W 4 descendebat W 5 igni
LB, ignemTF1 actus A, actis WLMB 6 sonus] thronus B 7 illum
locum v 8 fisae W 10 quicumq; W, quae B accepta Mv habebant
B 11 sacrificata LMv 12 item om. Bv 14 correptiones M
quoque bonas (bonos B) MB 16 diligit LMB diliget et adiciae cordis
sitae A (corruptum ut uidetur ex: et adiciet odisse te) 17 a] item illic
a L et ita proximi tituli in L incipiunt ab Item uel Item illic mul-
tiloquio WLl 18 multiloquentia L2MBv 19 parces W\', pergens A
autem] enim B sapiens A, sensatus WLMBv 21 abhominacio W
22 mendacia] add. B: item illic: noli uelle mentiri omne mendacium adsiduitas
illius non bona
In Prouerbiis Salomonis: Qui parcit baculo suo odit
filium suum. Item illic: Ne destiteris paruulum emendare.
In Prouerbiis Salomonis: Ne dixeris: ulciscar me de
inimico meo sed expecta Dominum, ut tibi auxilio sit. [Item
alibi: Mihi uindictam, ego retribuam, dicit Dominus.] Item
apud Sophoniam: Expecta me, dicit Dominus, in die resurrectionis
meae in testimonium: quoniam iudicium meum ad congregationes
gentium, ut excipiam reges et effundam super eos
iram meam.
Apud Salomonem in Prouerbiis: Noli diligere detrahere
ne eradiceris. Item in psalmo XLVIIII: Sedens aduersus
fratrem tuum detrahebas et aduersus filium matris tuae ponebas
scandalum. Item Paulus apostolus ad Romanos:
Optabam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis.
Item ad Colossenses: De nullo male loqui nec litigiosos
esse.
12,19. 10 Soph. 3, 8. 15 ProtL 20,13. 16 Ps. 49, 20. 19 Rom.
9, 3. 20 Tit 3, 2. M I 3 in prou. sal. M, item in sapientia solomonis A,
item illic BW, om. L aao om. WMv 4 suum om. L\'D filium snam
odit B destiteritis LlB, cessaueris W paruo lumen mendare A, parnulum
emendando WLMBv 5 et om. W 7 in prou. sal. A, apud solomonem
in paroemiis W , om. LMBv de om. A 8 inimicis meis M
sed om. M erpecta A, sustine WLMBv deum WLM item...dominus
Apud Salomonem in Prouerbiis: Qui fodit foueam prorimo
suo incidet in eam ipse.
Apud Salomonem in Ecclesiastico: Ne pigriteris uisitare
infirmum. ex his enim in dilectione firmaberis. Item in
euan\'gelio: Infirmus fui, et uisitastis me: in carcere fui, et
uenistis ad me.
In Ecclesiastico: Susurrio et bilinguis maledictus, multos
enim turbauit pacem habentes.
In Ecclesiastico: Dona iniquorum non probat altissimus.
In Ecclesiastico: Iudicium durissimum in his qui praesunt
fiet. exiguo enim conceditur misericordia, potentes autem
potenter tormenta patientur. Item in psalmo secundo: Et
nunc, reges, intellegite, erudimini qui iudicatis terram.
Apud Salomonem: Esto pupillis misericors ut pater et pro
uiro matri illorum: et eris uelut filius altissimi, si obaudieris.
Item in Exodo: Omnem uiduam et orphanum non uexabitis.
13 Sir. 31,23. 16 Sap. 6, 6 sq. 18 Pa. 2,10. 21 Sir. 4,10. 28 Ex.
22, 21 sq. A 5 apud salomonem
OIJL A 6 firmaueris AB 7 carcerem A et om. B 10 susurrio
WLM, usurrio A, susurro Bv; cf. Mai Glossarium in Spic. IXp. 68
malectus W, maledictus in plebe B 11 turbabit WLMo; cfr. LXX
12 acceptabilia v 13 non probat] reprobat V 14 iudicare M habuerunt
v 16 in eccl. A, item illic WB, om. LM, apud salomonem v
17 concedetur B 18 item om. MB secundo] primo LM 19 erudimini
AWB, emendamini LMv 20 pupillam L protegere ex protege
Mm. 2 21 apud aaL om. L, dicit add. W esto.. L ut] et W
22 eorum WLMB et] ut W uelut f. alt. om. W si] et A, om. WL
obaudiens W 23 uexabis B
exclamationes eorum et irascar animo et occidam uos gladio:
et erunt uxores uestrae uiduae et filii uestri orphani. Item apud
Esaiam: Iudicate pupillo et iustificate uiduam: etuenite, disputemus,
dicit Dominus. Item apud Iob: Conseruaui egenum
de manu potentis et pupillo cui non erat adiutor auxiliatus sum:
os uiduae benedixit me. Item in psalmo LXVII: Patris orphanorum
et iudicis uiduarum.
In psalmo VI: Apud inferos autem quis confitebitur tibi.
Item in psalmo XXVITII: Numquid exomologesin faciet tibi
puluis?Item alibi exomologesin faciendam: Paenitentiam
peccatoris malo quam mortem. Item apud Hieremiam:
Haec dicit Dominus: numquid qui cadit non resurget aut qui
auertitur non conuertetur?
Apud Esaiam: Qui uos felices dicunt in errorem uos mittunt
et semitam pedum uestrorum conturbant.
In euangelio secundum Lucam: Cui [plus dimittitur
plus diligit, et cui] pusillum remittitur, modicum diligit.
29,10. 12 Ez. 33, 11. 14 Hier. 8, 4. 17 Es. 3, 12. 21 Luc. 7, 47. 1 ueiaueritis Mv aadiara LM 2 animo in uobis Mv occidam
A, perimam WLMBo 3 uxores A, coniuges WLMBv filii] pueri
LB 4 popillo A, ut pupillo L, pupillos W 5 conseruabis B
6 non W s. 1. m. 2 7 uidae W item om. B LXVII] LXVI B
patres WMB* 8 iudices WMB 9 exolomogisen A, exhomologesim
WB 10 VI] quinto B in infernum A autem ani. B 11 item
om. B XXVIITI] XXVIII AWMB exom. faciet] confitebitur W
numquid.... alibi om. A faciendura WLM, om. V 12 malo peccatorispaenitentiam
WLMB, exomologesin malo peccatoris et paenitentiam V
14 cadet A resurgit B, surgit WLM, surget v quid Wl 15 conuertitur
LM 16 adolationem A, adulatiosam W 17 uos felices dicunt]
beatificant uos W errore A 18 semitas Wv turbant LBv 19 ab
eo] habeo A, om. B 21 plus...cui ow. AWLBv pusillum AWLBV,
minus Mv dimittitur WLMBVv 22 diligi V
Paulus apostolus ad Ephesios: Non est nobis conluctatio
aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus potestates et
principes huius mundi et harum tenebrarum, aduersus spiritalia
nequitiae in caelestibus. propter hoc induite tota arma Dei, ut
possitis resistere in die nequissimo, ut cum omnia perfeceritis,
stetis adcincti lumbos uestros in ueritate, induentes loricam
iustitiae et calciati pedes in praeparatione euangelii pacis, in
omnibus adsumentes scutum fidei, in quo possitis omnia candentia
iacula nequissimi extinguere et galeam salutis et gladium
spiritus qui est sermo Dei.
Apud Esaiam: Hic homo, qui concitat terram, commouet
reges, qui ponit orbem terrae totum desertum.
In psalmo secundo: Quare fremuerunt gentes et populi
meditati sunt inania? adstiterunt reges terrae et principes conuenerunt
in unum aduersus Dominum et aduersus Christum eius.
disrumpamus uincula eorum et proiciamusa nobis iugum ipsorum.
Item in euangelio secundum Matthaeum: Venite ad
11, 28 sq. \' WLMv 5 harum om. W aduersus] ad LMB spiritalis
L 6 nequitia WB tota arma WLBV, armatura A, anua Mv dei
081. WL, iustitiae B 7 nequissimo] nouissimo B ut] et A perficeritis
W, perficeretis A 8 stetis... ueritate oni. WLM stetis]
sitis B ueritate euangelii v et induentes B luricam W, loriga M
9 praeparationem AW pacis om. V 10 omnia om. B candentia A,
ignita WLBV, ignea Mv 11 saluationis LB, salutis assumere v
et gladium om. B 12 sermo] uerbum v domini A 13 item de
ALMv antichristi aduentu A hominem v 14 concita A et commonet
M 16 adiectum L, abtectum W 18 item in A quare AWt,
ad quid LMBv; cf. test. I 13 fremuerunt AW, tumultuatae sunt
LMBfJ 19 conuenerunt AW, collecti sunt LB, congregati sunt Mv
20 in unum om. B et aduersum B 21 abiciamus WLV eorum
WLv 22 item om. B
iugum meum super uos et discite a me, quia mitis sum et
humilis corde, et inuenietis requiem animabus uestris. iugum
enim meum bonum est et onus meum leue est. Item in Actibus
apostolorum: Visum est sancto Spiritui et nobis nullam
uobis inponere sarcinam, quam ista quae ex necessitate sunt, abstinere
uos ab idololatriis et sanguine et fornicatione. et quaecumque
uobis fieri non uultis, alii ne feceritis.
Paulus ad Coloss enses: Instate orationi uigilantes in ea.
Item in psalmo primo: Sed in lege Domini uoluntas eius,
et in lege eius meditabitur die ac nocte.
WI, honerati W\'B reficiam AW, requiescere faciam
LMv, uiuere faciam B 3 hnmiles corde. deo gratias. amen A reliqua
demnt inuenetis