The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Cogitanti mihi et intolerabiliter animo aestuanti quidnam agere
deberem de miserandis fratribus qui uulnerati non propria uoluntate
sed diaboli saeuientis inruptione adhuc usque hoc est per longam temporum
seriem agentes poenas darent, ecce ex aduerso obortus est
alius hostis et ipsius paternae pietatis aduersarius haereticus Nouatianus:
qui non tantum, ut in euangelio significatum est, sicut sacerdos
uel Leuites iacentem uulneratum praeteriret, sed ingeniosa ac
nona crudelitate sauciatum potius occideret adimendo spem salutis,
denegando misericordiam patris, respuendo paenitentiam fratris.
mirum quot acerba, quot aspera, quot peruersa sunt. sed facilius
quis in alieno oculo festucam prospiciet quam in suo trabem. nos
T) MT illud diuinum L insignem
MT 2 in qua T uerus om. N, uiros T, uere Lv
4 densantibus] de sanctis S, de sanatibus MT exhortu N, ezortum
S\' totum om. S 5 inferant T poteetatum N, potestati
S aliquando om. LMNTv mihi istud LMNfJ, mihi
studui T 6 contingant T petentibus] poenitentibus T —
De (Caecili Cypriani de S) laude martyrii explicit (feliciter add. S)
LMNST. - K fol. 76, Ad Nouatianum haereticum quod
lapsis spes neniae non est deneganda Erasmus qui a. 1519 primus edidit
libellum. — 12 oborsus
Quid igitur nanis rebus extolleris? damna potius quam lucra consequeris.
quid te ex quo pauperior factus es diuitem credis? audi in
Apocalysi dominicam uocem iustis te obiurgationibus increpantem,
dicis, inquit, diues sum et ditatus sum et nullius rei
egeo: et nescis quoniam tu es miser et miserabilis
et caecus et pauper et nudus. has opes, has diuitias paupertatis
pro certo possidere se credat, quisque Christi ecclesia derelicta
ratione caeca apud temerarios illos schismatum duces et dissensionis
K 3 schismateci K sit hic addidi, post
separatus v 4 in om. K ,5 sacrilegus K 6 contendit]
contendente K sit] est K foris v 9 rabiae sua K
cessant K 10 qua] quam K possint K 11 suosque quos]
suo-quod quos K 13 illam K 15 aegyptis K excussa K, excasa
v; cf. Ex. 12, 35. 36. in om. K 16 ecclesiae K
17 quod K, sed Erasm. v 18 paleis K 19 quid] qui K 20 audi
quo K; fort. andi quoque 21 dominica uoce K 22 dUcis K
25 quisquis K2v delicti K 26 schematum ex schimatum K
quos euangelista paleis similat, quos Dominus Christus fures et latrones
designat, sicut ipse in euangelio declarat dicens: quia qui
non introiit per ostium in chortem ouium, sed descendit
per alteram partem, ille fur et latro est. item in
eodem quoque ait: omnes qui uenerunt fures sunt et latrones.
qui isti sunt, nisi desertores fidei et transgressores ecclesiae
Dei, qui contra ordinationem Dei nituntur? quos merito spiritus
sanctus per prophetam increpat dicens: fecistis consilium non
per me, et cogitationem non per spiritum meum, adicere
peccata super peccata. quid ad ista respondeant peruersissimi
isti Nouatiani uel nunc infelicissimi pauci: qui ad tantam
furoris dementiam proruperunt ut nec Deo nec homini reuerentiam
habuerint? illic inpudentor et sine ulla ordinationis lege episcopatus
adpetitur, hic dum propriis sedibus et cathedrae sibi traditae a Deo
renuntiatur. illic ueritas: aspernantur me, ut sacrificent
mihi nec offerunt oblationes sanctas filiorum Israel
nec accedunt offerre sancta sanctorum, sed accipient
ignominiam suam in errore quo errauerunt. satis sit
paucis probasse quidnam sint. audite igitur, Nouatiani, apud quos
scripturae caelestes leguntur potius quam intelleguntur, palam etiam
* * si non interpolentur. sunt enim uestrae praeclusae aures et corda
caecata, qui nullum de spiritalibus ac salutaribus monitis lumen admittitis.
sicut Esaias ait: excaecati sunt serui Dei. et merito
excaecati, quia uoluntas schismaticorum non est in lege quae lex
unam nobis et singularem designat ecclesiam, in illa scilicet quae sub
22 cf. Matth. 13, 14. 24 Es. 42, 19. K 2 pa-Ieis simulat K 1 eras. 4 hostium K
chorte K, ouile Er. v 6 omnes qui K «. I. m. 2 7 nisi] non Er. transgressores]
desertores K 10 cogitationem K, conuentionem Pamelius
12 isti] iusti K infelicissime Costerius 13 proruperint K 15 dum
K, autem b 16 aspernantur me] per non to ad me K sacrificem
K 19 ignominia sua K 20 quidnam] quid non K
21 palam scripsi, param K, parum n etiamsi Kusi v 22 interpoliantur
K Er. ; fori. poliuntur si non interpoliantur uestre ex ueste
K m. 2 24 exceciati K 25 schimaticorum K ut solet dei lege K
tantum munda animalia, sed et inmunda, ut tibi cito respondeatur,
Nouatiane, inuenimus esse reclusa. quae arca sola cum his quae
secum fuerant liberata est in aqua, at ceteri qui in ea inuenti non
sunt diluuio perierunt. ex illa igitur arca remittuntur duae aues
corax et columba. qui corax uere hominum inmundorum et in tenebris
perpetuis futurorum per saeculi latam uiam et inmunda uescentium
apostatarum futurorum et ad ecclesiam se amplius non
uertentium figuram portabat, quem sicut legentes inuenimus emissum
et non amplius reuersum. huic ergo aui id est inmundo spiritui quique
fuerint similes inuenti ad ecclesiam amplius reuerti non poterunt:
qui et si uoluerint, Dominus prohibebit qui Moysi praecepit dicens:
omne uarium et inmundum eice foras extra castra.
columbam autem emissam in continenti significatur reuersam eo quod
requiem non haberet pedibus suis: quam Noe recepit in arcam et post
septimum diem iterato emissam recepit eam portantem suo ore oliuae
folium.
Et ego quidem, fratres dilectissimi, non temere ista cogitans nec
humana sapientia conspirans, sed ut caelesti Domini dignatione
necessarie et pertinenter mentibus nostris concipere permittitur, dico
illam id est columbam duplicem nobis per semet ipsam significare
figuram. primam quidem et principalem suam hoc est spiritalem**
olim id est ab initio diuinae administrationis insistit, et sacramentum
baptismatis, quod in salutem generis humani prouisum et soli ecclesiae
caelesti ratione celebrare permissum, per os suum praeostendit.
ter enim emissa ex arca uolitans per aerem super aquam significabat
iam tunc ecclesiae nostrae sacramenta. unde et Dominus Christus
K 4 aqua at scripsi, qua et Kv cetera quae v
inoenta v 7 uiam] uitam K 8 amplius KEr., ultra v non
K B. l. m. 2 9 sicut K Er., om. v; siccum legentem inuenimus fort.
10 non K a l. m. 2 11 pot*erunt K 13 foras ex foris K
14 columba a. emissa-reuersa v 16 iteratore missam K 18 timere
Kl 19 humane X, 20 dico] dico autem K 22 primum
K spale K: quae secuntur corrupta sunt 24 ecclesiae
catholicae K 25 permissum addidi 26 premissa K superatcam
Kl
gentibus, baptizantes eos in nomine patris
et filii et spiritus sancti. hoc est, ut trinitas illa quae snb
Noe per columbam figuraliter operata est haec nunc in ecclesia per
nos spiritaliter operetur.
Sumamus iam nunc et secundam personam columbae ex area
emissae diluuii scilicet tempore, quando omnes abyssi proruperunt,
quando cataractae caeli patefactae sunt super terram, propter facinora
hominum quae cotidie excrescebant coram Domino, sicut Moyses dixit:
et uidit Dominus Deus redundasse nequitias hominum
super terram et quod omnes in malum recordarentur
a principio dierum suorum, et dixit: perdam hominem
quem feci a facie terrae, ab homine usque ad pecus,
et a reptilibus usque ad uolatilia caeli. emittitur ergo
tempore cataclysmi columba ex arca aquis uiolenter toto orbe terram
infestantibus.
Illa area. figuram ecclesiae, sicut superius diximns, portabat, quae
uerberabatur hinc atque inde aquis insurgentibus tantum. cataclysmus
ergo ille qui sub Noe factus est figuram persecutionis quae per
totum orbem nunc nuper supereffusa ostendit. aquis autem diruptis
cataractis undique conuenientibus et excrescentibus significabat gentes
quae ad uastandam ecclesiam excreuerunt. sicut Apocalypsis
docet dicens: aquas quas uidisti populi sunt et gentes
et regna. columba autem illa quae pedibus suis requiem habere non
poterat lapsorum imaginem portabat, qui inmemores diuinarum praedicationum
uel simpliciter ignorantes uel audaciter dissimulantes
ceciderunt : quorum ruinam Dominus in euangelio futuram his uerbis
significauerat dicens: qui audit uerba mea et non facit ea
28 Matth. 7, 26. 27. K, ternitas v 5 nos K, hos v operatur Kl
6 arcae missae K 8 super terram om, K 9 excrescebant K, exercebant
v 10 redundare v 14 reptili v 17 ediximns K
18 atque] aq: K 20 effusa K aquae Kl disrnptas KI
21 significabantur v 23 dicens docet K sed dicens ex docens
aquae v 24 illa om. n 25 praedicationum K Er., praedictionum
coni. Pamdim 26 audacter n 27 dominus ruinam b
super harenam: uenerunt tempestates et impegerunt
in domum illam, et cecidit et facta est ruina eius
magna. et ne temere conparasse uideamur columbam illam lapsorum
imaginem portare, sic propheta et ciuitatem ut columbam hoc est
lapsorum personam increpat dicens: columba non exaudit uocem,
id est praeclara et redempta ciuitas non recipit
doctrinam, et in Dominum fidens non fuit.
Quod autem requiem pedibus columba illa, sicut superius diximus,
inuenire non poterat, hoc significabat uestigia negantium hoc est
sacrificatorum, lubrici ueneno serpentis sauciata in lapsum conuersa:
quae ulterius non possent super aspidem et basiliscum conscendere
et draconem et leonem calcare. quam potestatem tradidit Dominus
discipulis suis, sicut in euangelio ait. ecce do uobis potestatem
calcandi super omnem uirtutem inimici et super serpentes
et scorpiones, et non nocebunt uos. istis igitur
tot et tantis malignis spiritibus infestantibus et in lapsorum necem
insurgentibus prouisa est uulneratis salutis uia ut quibuscumque
uiribus possent toto se corpore protrahere, castris suis recipere, quibus
recepti possent medellis spiritalibus uulnera sua curare. recepta
igitur columba paucis etiam diebus interiectis iterato emittitur ex
arca: quae reuersa non tantum firma uestigia sed et insignia suae
pacis atque uictoriae per illa oleae folia quae suo ore portabat ostendit.
duplex ergo illa emissio duplicem nobis persecutionis temptationem
ostendit: prima in qua qui lapsi sunt uicti ceciderunt,
secunda in qua hi ipsi qui ceciderunt uictores extiterunt. nulli enim
nostrum dubium uel incertum est, fratres dilectissimi, illos qui prima
acie id est Deciana persecutione uulnerati fuerunt hos postea id est
secundo proelio ita fortiter perseuerasse, ut contemnentes edicta
1 illum K, eum c 4 timere Kx 5 sic om. v et
om. v ut] efc K 7 id est] non ob K eiuitas] aequitas K
■on om. K 10 innenire] intuere K; cf. c. 15 11 lubrica K
lapso K 15 uirtotem K, poteetatem « 16 uos K Er., uobis V
igitur K, eigo v 17 neee K 19 su∗∗is K 23 oleae K,
otinae v 24 emisio K 26 hitipsi K, hi v
exemplo boni pastoris animam suam tradere, sanguinem fundere nec
ullam insanientis tyranni saeuitiam recusare.
Ecce quam gloriosos, quam Domino caros schismatici isti ligna
faenum stipulam appellare non dubitant: quorum pares hoc est
in eodem crimine lapsus sui adhuc usque constitutos nec ad paenitentiam
admittendos esse praesumunt ex illa Domini pronuntiatione
qui ait: qui me negauerit coram hominibus, negabo
eam coram patre meo qui est in caelis. pro dolor quid contra
dominica statuta contendunt, ut ea quae Christus iudicii sui tempore
sit acturus haec nunc stirps Nouatiani patris sui diaboli exemplum
secuti [nunc] exercere conentur dicente scriptura: mihi uindictam,
et ego retribuam, dicit Dominus.
Respondebimus eis et ad istam pronuntiationem Domini quam male
intellegunt et male sibi interpretantur. quod enim ait: qui me
negauerit coram hominibus, et ego negabo eam coram
patre meo qui est in caelis, utique futuri temporis significatio
est, quo tempore incipiet Dominus secreta hominum iudicare,
quo tempore tribunali Christi omnes nos oportet adstare, quo tempore
multi incipient dicere: Domine Domine, nonne in t uo
nomine prophetauimus et in tuo nomine daemonia exclusimus,
et in tuo Domine uirtutes multas fecimus?
et tunc audient uocem Domini dicentis: discedite a me omnes
qui operati estis iniquitatem, non noui uos. ibi adimplebitur
quod ait: negabo et ego illos. quos autem maxime
negabit Dominus Christus, nisi uos omnes haereticos et schismaticos
et nominis sui alienos? qui enim aliquando Christiani
20 Matth. 7, 22. 23. 23 Io. 6, 68.-K non metuerunt] meruerunt K 2 et sanguinem
v necJ et K 3 insaniae mentis K 6 lapsos K
7 presumit K 8 qui K, qua v 9 in caelis est v quid]
qui K 10 statuta K, praecepta v contendit K 11 exemplum
diaboli secuta v 12 nunc om. v conetur v 14 ei
et K, eis v 15 intellegant v interpretentur v 17 in caelis
est v 20 incipiunt K 21 nomine tuo v 23 tunc K,
tamen v 27 nomini K
posteriore per nominis appellationem mutastis, uelim nunc propositioni
uestrae respondeatis. legite et docete quem Dominus de his
qui se dereliquerant uel negauerant, cum adhuc ipse esset, negauit:
atqui et ceteris qui secum remanserant de discipulis ait: numquid
et uos uultis ire? Petrum etiam quem negaturum ante
praedixerat, cum negasset, ipse non negauit, sed sustinuit, et
amare illum suam negationem flentem ipse postmodum lenit.
Qoaenam est tua, Nouatiane, dementia, ut illa quae ad exitium
salutis pertineant tantum legas et quae ad misericordiam praetereas
clamante scriptura et dicente: paenitentiam agite qui
erratis, conuertimini corde, et secundum quoque prophetam
similiter exhortantem et dicentem: et conuertimini ad me in
toto corda uestro in ieiunio et ploratione et planctu:
et scindite corda uestra et non uestimenta: conuertimini
ad Dominum Deum uestrum. quoniam misericors
est et miserator et multae miserationis.
Adeo quia multae miserationis est Dominus audiuimus, audiamus
quid per Dauid contestatur spiritus sanctus: si dereliquerint
filii eius legem meam et in mandatis meis non ambulauerint
et si iustificationes meas profanauerint
et praecepta mea non custodierint, uisitabo in uirga
facinora eorum et in flagellis delicta eorum: misericordiam
autem meam non dispergam ab eis. his similia
et per Ezechielem legimus dixisse Dominum; fili hominis, domus
Israel habitauit super terram suam, et coinquinauerunt
eam facinoribus suis. sicut mulieris menstruatae
facta est inmunditia eorum ante faciem meam
31-34. 25 Ez. 36, 18-23. Er. 3 quam K 5 atqui]
anqui∗ K n eras. 6 ire K, abire v 8 illam v flentem] fletu
K laenit K 9 ut illa] ∗∗ || ∗∗ illa K exitum K 12 aecrundum
scripsi, eundem K, eodem v propheta v 13 exorantem
K, exhortante v dicente v et om. v 17 et multe K, multae v
18 audiamus K 8. I. m. 2 19 derelinquerint K 21 et om. K
22 mea om. K
inter gentes et secundum peccata eorum iudicaui
eos, quia coinquinauerunt sanctum nomen meum.
et quia dictum est de his: hic est populus Domini,
peperci eis propter sanctum nomen meum, quod.
spreuit domus Israel inter gentes. et coniungens ait:
propterea dic populo Israel: haec dicit Dominus:
non uobis parco domus Israel, sed propter sanctum
nomen meum parcam, quod coinquinastis inter gentes,
et scietis quia ego Dominus, cum sanctificabor
in uobis. item Dominus ad eundem: fili hominis,
dic populo Israel: quare locuti estis dicentes: erroribus
nostris contabescimus, et quomodo salui esse
poterimus? dic eis: uiuo ego, dicit Dominus, quia
non desidero mortem peccatoris, sicut desidero
ut auertatur peccator a uia sua pessima et uiuat. redite
ergo a uia uestra pessima. quid morti uos traditis
domus Israel? sic et per Esaiam prophetam: non in
aeternum indignabor uobis neque semper non defendam
nos. et quoniam Hieremias propheta in persona populi peccatoris
deprecatur Dominum dicens: emenda nos Domine, sed in
iudicio et non in ira, ne paucos facias nos, adiecit et
dixit Esaias: propter peccatum modice contristaui eum,
et percussi eum et auerti faciem meam ab eo, et contristatus
eat et abiit tristis in uiis suis, et quia operatur,
adiecit et dixit: uias eius uidi et curaui eum et
dedi ei exhortationem ueram pacem super pacem ∗∗
paenitentibus? deprecantibus et operantibus restitui posse qui male
perierint quique a Christo declinauerint.
item l. 8 10 sanctificatus fuero v
14 dic eis ex dicetis K 16 sicut K, sed v 18 sic et K, sic v
20 hieremia K 21 em. noвj emendamus K 22 in in] ira K
23 dicit K 27 ueram ex uram K 28 paenitentibus etc. comtpta
uidentwr qui
Denique hoc in euangelio conprobatur, ubi illa mulier peccatrix
describitur, quae uenit ad domum cuiusdam Pharisaei, ubi erat
Dominus uocatus cum discipulis, portans uas unguenti: quae stetit
ad pedes Domini et lacrimis suis lauit pedes eius et capillis extersit
et oscula infixit, ut excitaretur illic Pharisaeus et diceret: hic
esset propheta, sciret quae et qualis esset ista mulier
quae eum tangit, quia peccatrix est. unde in continenti
Dominus peccatorum remissor et paenitentium receptor ait:
Petre, habeo tibi aliquid dicere. at ille respondit
dicens: magister, dic. et Dominus: duo debitores fuerunt
cuidam feneratori, unus qui ei debebat denarios
quingentos et alius quinquaginta: et cum non haberent
unde soluerent, ambobus donauit. et interrogauit:
quis eorum plus diligit? et respondit Petrus: utique
ille cui plus donauit, et adiecit dicens: uides istam
mulierem? introiui in domum tuam, osculum mihi
non dedisti: haec autem non cessauit osculando pedes
meos. pedes meos non lauasti: haec autem lacrimis
suis lauit et capillis extersit. oleo pedes
meos non uncxisti. haec autem uncxit. propter quod
dico tibi, Petre, quia remittuntur illi peccata eius.
ecce Dominus utrisque debitoribus larga sua pietate debitum concedit.
ecce delicta donantem, ecce mulierem peccatricem paenitentem flentem
deprecantem et remissam peccatorum accipientem.
Erunbesce iam nunc, si fieri potest, Nouatiane, desine argumentis
tuis impiis incautos decipere, desine unius capituli praescriptione
terrere. legimus et adoramus nec praetermittimus caelestem Domini
Sententiam qui ait negaturum se negantem, numquid et paenitentem?
et quid ego tamdiu de miserationibus probare singula
5 eicitaret K illic fariseas K, ille ph. v 9 petre K,
simon v, cf. epist. p. 486, 16 10 faenrnt K, erant 17 11 ei
debebat K, habebat v 12 alios K et cum K, cum v
14 morum v dilige.t K petrus K, eimon v 16 introiui. K
(t crus.), intraai v 21 petre K, simon v 22 ecce] hoc K
21 remissa K 28 qui K, qua v
Domini constitutis propter ciuitatis suae adnuntiatam euersionem
deprecantibus misericordia Dei non denegatur. ipsi illi Pharaoni
sacrilega temeritate repugnanti, cum quando caelestibus plagis
uerberaretur et conuersus Moysi et fratri eius dixisset: orate
pro me ad Dominum, quia peccaui, in continenti ab eo
suspendebatur ira Dei. et tu iam, Nouatiane, iudicas et nullam
spem pacis ac misericordiae habere lapsos praedicas nec increpanti
te apostolo aurem adcommodas dicenti: tu quia es qui iudicas
seruum alienum? domino suo stat aut cadit. stabit
autem, potens est Deus stabilire illum. unde pertinenter
et necessarie ex persona eorundem lapsorum increpat uos spiritus
sanctus dum dicit: noli gratulari inimica mea mihi,
quoniam si cecidi, et exsurgam: et si in tenebris
ambulauero, Dominus lumen est mihi. iram Domini
tolerabo, quoniam peccaui illi, usque dum iustificet
causam meam et faciat iustitiam et iudicium et producat
me ad lucem. uidebo iustitiam illius et uidebit
me inimica mea et cooperiet se confusione.
Oro, non legisti: nolite gloriari, et nolite loqui excelsa,
et ne exeat magniloquentia ex ore uestro, quoniam
erigit a terra pauperem et ab sterquilino erigit
inopem et sedere facit eum cum potentibus populi?
non legisti: tu qui stas uide ne cadas? non legisti: quia Dominus
superbis contrasistit, humilibus autem dat
gratiam? non legisti: qui se extollit humiliabitur? non
2, 3. 8. 24 I Cor. 10, 12. I Petro &, 5, 26 Matth. 23, 12. K longo K domini] hominibus K
8 misericordiam K 4 quando K, quondam v 6 incontinentiae K
9 te om. b quia K, qui v iudicas ex dicis K m. 2
10 cadet K* 11 illum K, eum v 12 earundem K amica v
16 illius quae dum K 17 iudicium et iustitiam v 22 et ab] a v
sterculino Kl 23 eum facit v 24 non legisti... cadas om. v
25 saperbis K B. I. m. 2 contraaistit K, resistit v, cf. Prou. 3,15
in cod. Vindob. n. 954 26 extollit
:0 te impium scelestumque, haeretice Nonatiane, qui post tot et
tanta in ecclesia a quibusdam retro uoluntarie commissa crimina,
quae et tu ipse in domo Dei priusquam apostata esses cognoueras,
et haec posse aboleri de memoria succedente bono utique docueras,
secundum fidem scripturae dicentis: quia si conuersus fuerit
facinorosus ab omnibus facinoribus suis. quae commisit
et iustitiam fuerit secutus, uita aeterna uiuet .
et non morietur in facinore suo — delicta enim quae commisit,
abolebuntur de memoria succedentibus bonis factis —: tu
hodie retractas an debeant lapsorum curari uulnera, qui nudati a
diabolo ceciderunt, uiolentia aquae quam suo ore serpens
emisit post mulierem. sed quid dicam? ait apostolus:
laudo uos? in hoc non laudo: quia non in melius, sed
in peius uenistis. ubi enim sunt aemulationes et dissensiones
in uobis, nonne carnales estis et secundum hominem
ambulatis? nec nos quidem mirari oportet, cur iste
Nouatianus tam nefanda tam grauia in personam lapsorum exercere
nunc audeat, quandoquidem habemus exempla praeuaricationis huius
praecedentia. Saul ille bonus praeter cetera postea liuore euertitur
et contra Dauid omnia aduersa et inimica agere molitur. ludas ille
inter apostolos electus qui semper in domo Dei unanimis et fidelis
ipse postmodum Deum prodidit. praedixerat quidem et Dominus
multos esse uenturos sub pellibus ouium rapaces lupos. qui sunt isti
rapaces lupi, nisi sensu subdolo conspirantes ad infestandum gregem
Christi ? sicut legimus apud Zachariam positum: ecce ego suscito
pastorem in terra, qui quod auersum est non uisitabit
et carnes electorum manducabit et talos illorum
torquebit. similiter et per Ezechielem increpat huiusmodi
14 I Cor. 3, 3. 23 cf. Matth. 7, 15. 25 Zach. 9, 16. K sed que ex quod m, 2 heretici K1
2 commisa K 4 sue. bono] sruccedentem Memoriam K 5 dicetiB
XI 7 fuerit aecntuB K, fecerit v 10 qui, X
11 ore] opere K 13 in hoc om. K 17 persona K 18 praeu.
huius] preuaricantis istis K 21 dei om. K unianimiB K
22 tradidit v 24 sensu s. conapirantes] seosus subdolorum spiritus K
o pastores, quare lac ebibitis, et coagulatum comeditis
et forte ad nihilum perduxistis et infirmum non uisitastis
et claudicantem non curastis et errantem non
reuocastis, et permisistis populum meum errare inter
spinas et tribulos? propterea haec dicit Dominus: ecce
ego ueniam aduersus pastores et exquiram oues meas
de manibus eorum, et repellam eas ut non pascant
oues meas, et non erunt eis amplius oues meae in
deuorationem, et exquiram eas sicut pastor gregem
suum in die qua fuerit caligo et nebula: sic exquiram
oues meas et exquiram eas de omni loco quocumque
dispersae sunt: et quod perierat requiram
et quod errauerat reuocabo et quod claudicauerat
curabo et quod infirmum est custodibo et pascam
oues meas cum iudicio.
Quis ista loquitur ? utique ille qui relictis nonaginta nouem ouibus
quaesiuit illam quae de suo errauerat grege, sicut Dauid dicit:
erraui uelut ouis quae perit, quam inuentam Christus
redit umero suo portans peccatricem delicatam: qui gaudens et
exultans uocatis amicis et domesticis ait: conlaetamini mihi,
quoniam inuenta est ouis mea quae perierat. dico, inquit,
uobis quia tale gaudium erit in caelo super
peccatorem paenitentiam agentem. et subiungens ait:
aut quae mulier habens denarios decem et cum perdiderit
ex eis unum, non accendit lucernam et tota
die domum suam emundat quaerens donec inueniat?
15. 6-10. K estimauerit K 4 et (ante claud) om. v
5 remisistis K 8 eorum K, illorum v eos v non
K a. l. m. 2 12 de K, in v 15 custodibo K, custodiam v
17 ista ex ita K relictas K ouibus q. illam om. K 19 periit
v christus om. K 21 conlaetamini K, congratulamini v
24 uno peccatore poenitentiam agente v 26 eis K, denariis v
non K, nonne v accendet v
dicens: gratulamini mihi, quoniam inueni\'denarium
quem perdideram. dico uobis quia tale gaudium erit
in conspectu angelorum Dei super uno peccatore paenitentiam
agente. e contrario autem non agentes facinorum suorum
paenitentiam quae eos maneant ex ipsius Domini responso cognoscant;
legimus enim in euangelio quod quidam uenerunt de
Galilaeis ad Dominum, adnuntiantes ei de eis quorum
sanguinem miscuit Pilatus cum sacrificiis ipsorum:
quibus respondit Dominus dicens: putatis quia illi
. Galilaei super ceteros Galilaeos peccatores fuerant,
quia passi sunt talia? non. dico enim nobis, inquit,
quia nisi paenitentiam egeritis, omnes similiter perietis.
aut illi decem et octo super quos cecidit
turris in Siloa, putatis quia debitores fuerunt morti
super omnes homines qui habitabant in Hierusalem?
non, dico uobis, inquit, quia nisi paenitentiam egeritis,
omnes similiter perietis.
Excitemus itaque nos quantum possumus, fratres dilectissimi, et
abrupto inertiae et securitatis somno ad obseruanda Domini praecepta
uigilemus. quaeramus tota mente quod perdidimus, ut inuenire
possimus: quia quaerenti, ait scriptura, dabitur et pulsanti
aperietur. mundemus domum nostram munditia spiritali,
ut secreta quaeque et abdita pectoris nostri uero euangelii lumine
radiata dicant: tibi soli deliqui et nequissimum in conspectu
tuo feci: quia mors peccatorum mala et apud
inferos paenitentia nulla: habentes in contemplatione maxime
diem iudicii et retributionis: et quod ab omnibus nobis
26 Ps. 33, 22. om. n 2 congratulamini v 4 do K o in ras.
5 agentibus K 6 agnoscant K 7 enim om. K 12 inquit
quia om. v 15 silia K1 17 nisi ex ni K m. 2 19 possemufl
K 20 et securitatis] ueritatis K somnio K ad] et K
21 inuenire] uere K; cf. pag. 57, 10 23 munditias spiritaU, Kx
24 a pectoris K 25 delinqui Kl 27 contemplationem K
est apud Deum: cum praeceperit in Deuteronomio non accipiendam
esse personam in iudicio. non accipies, ait, personam
nec secundum minimum nec secundum maximum iudicabis.
his similia et per Ezechielem dixit: omnes, inquit,
animae meae sunt, sicut anima patris et anima filii.
anima quae peccauerit ipsa morietur.. hic erit igitur a
nobis uenerandus, hic tenendus, hic per plenam ot dignam nostram
confessionem propitiandus, qui habet potestatem animam
et corpus mittendi in gehennam ignis, sicut scriptum est:
ecce uenit cum multis milibus nuntiorum suorum facere
iudicium de omnibus et perdere omnes impios et
arguere omnem carnem de omnibus factis impiorum
quae fecerunt impie et de omnibus uerbis impiis quae
de Deo locuti sunt peccatores.
His similia et Daniel, uidi, inquit, thronum positum, et
uetustus dierum sedebat super eum, et uestitus eius
erat tamquam nix et capilli capitis illius tamquam
lana alba: thronus illius flamma ignis, rotae illius
ignis ardens. flumen ignis prodibat ante eum, milia
milium seruiebant ei et milium milia adsistebant illi,
ad indicium sedit et libri aperti sunt. Iohannes autem
manifestius et de die iudicii et de consummatione saeculi declarat
dicens: et cum aperuisset, inquit, sigillum sextum, ecce
terrae motus factus est magnus et sol factus estniger
ut saccus cilicinus, et luna tota sanguinea facta est,
et stellae ceciderunt in terram, quomodo ficus a uento
9 Matth. 10, 28. 11 Iudae 14, 15. 16 Dan. 7, 9. 10.
24 Apoc. 6, 12-17. K s. L m. 2 acceptatio K 8 esse om. v 4 m.
nee] minimum et K 8 alterum hic K 8. I. m. 2 14 impie]
add. K: et derelocuti sunt uerbie] uero K 18 illius K, eius v
20 flumen) flamma Grauius et Manutius prodiebat K
21 et millia millium b illi K, ei b 23 alterum de om. v
25 factus est sol niger v 26 facta est etc. desunt in K
ut liber cum inuoluitur, et omnis mons et insulae de
locis suis motae sunt: et reges terrae et maximi quique
et tribuni et diuites et fortes et omnis seruus et
liber absconderunt se in speluncis petrarum et in cauernis
montium dicentes montibus et petris: cadite
super nos et abscondite nos a conspectu patris sedentis
super thronum et ab ira agni: quoniam uenit dies
interitionis, et quis poterit stare? item in eadem Apocalypsi
hoc quoque Ioannes dicit sibi reuelatum: uidi, inquit,
thronum magnum et candidum sedentem super eum,
a cuius facie fugit caelum et terra, et locus eorum inuentus
non est: et uidi mortuos magnos et pusillos
stantes ante conspectum throni Domini, et libri aperti
sunt. et alius liber apertus est qui est uitae: et iudicati
sunt singuli secundum ea quae scripta erant in
libro secundum opera ipsorum. sed et apostolus bonum
consulens sic hortatur nos dicens: nemo uos decipiat inanibus
uerbis: propterea enim uenit ira Dei super filios
contumaciae, nolite esse participes eorum.
Demus igitur totis uiribus fidei nostrae Deo laudem, demus plenam
confessionem: quandoquidem super paenitentia nostra gaudeant uirtutes
caelorum, gaudeant angeli omnes, gaudeat et Christus, qui nos
denuo peccatis oneratos delictis obrutos plena et clementi mode ratione
cessare a facinore hortatur dicens: conuertite uos et redite
ab impietatibus uestris, et non erunt uobis iniquitates
uestrae ad poenam. proicite a uobis omnes impietates
uestras quas fecistis aduersum meet facite uobis cor
nouum et spiritum nouum. et ut quid uos morti traditis
domus Israel? non enim desidero mortem peccatoris.
ego sum, ego sum, qui deleo facinora tua et
non commemorabor te: tu autem in mente habe, et
iudicemus. dic tu facinora tua prius, ut iustificeris.
dum patet, fratres, indulgentiae aditus, Deum plenis satisfactionibus
deprecemur. humiliemus nos ut exaltari possimus. acquiescamus
31 Es. 43, 25. 26.
sic: respice, fili, nationes hominum et scito. quis sperauit
in Domino et confusus est: permansit in mandatis
illius et derelictus est: aut inuocauit eum et
despexit illum? quoniam pius et misericors Dominus
et remittens in tempore tribulationis peccata omnibus
inquirentibus se in ueritate. ait ergo: dic tu facinora
tua prius, ut iustificeris. prae manu sit uobis oratio
illa exomologeseos plena * * *