Principio Dominus caelum terramque locauit : Namque erat informis fluctuque abscondita tellus, Immensusque Deus super aequora uasta meabat, Dum chaos et nigrae fuscabant cuncta tenebrae. Has dum disiungi iussit de cardine, fatur: Lux fiat, claro et micuerunt omnia mundo. Cum Dominus primi complesset facta diei, Condidit albentem nebulis nascentibus axem: Accipit inmensus errantia littora pontus, Multiplices rapiens ualidis cum tractibus amnes. Tertia lux faciem terrarum fulua retexit, Arida mox posito narratur nomine terra, Florea uentosis consurgunt germina campis Pomiferique simul procuruant brachia rami. Quarta die generat solis cum lampade lunam . Et stellas tremulo radiantes lumine fingit: Haec elementa dedit subiecto insignia mundo, Tempora quae doceant uarios mutanda per ortus. Quinta die accipiunt liquentia flumina pisces Et uolucres uarias suspendunt aere pennas. Incipit liber geneos metricns Cipriani B. — 1 locauit B, creanit v 5 de] a B .6 claro et Pamelius, et clare B, et claro Fabricius (Poet. uet. eccles. opera p. 295) micuerunt B, nituerunt v 8 uersum 8 post u. 9 exh. B 9 errantia R, uerrentia v 15 die S, dies v; ef. u. 19, 21, 32, 40, 44, 139, 145 19 quinta die B, at quinta c 20 aere coni. Cauchius, corpore Bx uariae a. a. pennae coni. Gronouius. Sexta pater gelidos in spiras lubricat angues Quadrupedumque greges totos diffundit in agros Cunctaque multiplici mandauit crescere passim Germine et immensis errare et pascere terris. Haec ubi constituit diuina potentia iussu, Rectorem inspiciens mundanis defore rebus Haec memorat: hominem nostris faciamus in ungue. Vultibus adsimilem, toto qui regnet in orbe. Et licet hunc uno posset conponere uerbo, Ipse tamen sancta dignatus ducere dextra, Inspirat brutum diuino a pectore pectus. Quem postquam effigie formatum ceu sua uidit, Metitur solum mordaces uoluere curas. Ilicet irriguo perfundit lumina somno, . Mollius ut uulsa formetur femina costa Atque artus mixtu gemino substantia firmet. Inditur et nomen uitae quod dicitur Eua. Quapropter nati linquunt de more parentes Coniugibusque suis positis cum sedibus haerent. Septima luce Deus factorum fine quieuit, Sacratam statuens uenturi ad gaudia saecli: Ilicet exhibitis animantum ex ordine turbis Viritim cunctis nomen quod permanet indit Adamus donata sibi prudentia sollers. Quem Deus alloquio iunctam dignatur et Euam: . Crescite multimodo uentura in tempora partu, Vt polus et plenae uestro sint germine terrae, , 21 pater gelidoa B, praegelidos v spira B 22 quadrupedum greges R 27 nostris hominem f. ad. unguem Fabriciug et v 28 regnat B 29 hunc uno Fabricius, hoc uno solo B sed hoc a. I. m. 2 82 postquam artificis formatum in imagine uidit Oxon. 83 metitor] non patitur coni. Bal. 36 mixta geminos B 37 uitae] uiuae Fabricius 40 luce R, quando v 41 sacrata st. u. gaudia Morelius et v 42 exibitis R 43 uiritim] distinctim Oxon. 44 adami a domino donata prudentia Morelius et Pamelius, adami a domin<f data quae prudentia Fabricius, adami a domino donata scientia Oxon. 46 uenturam B Heredesque mei, uarios decerpite fructus, Quos nemora et pingui reddunt de cespite campi. Haec ubi disseruit, laeta paradisus in aula Instruitur primique aspectat lumina solis. Gignitur haec inter pomis letalibus arbos, Coniunctum generans uitae mortisque saporem. v Aedibus in mediis puro fluit agmine flumen, Quod rigat insignes liquidis de fluctibus ortus Quadrifidosque secat undante ex fonte meatus. Fison auriferis praediues fluctuat undis Conspicuasque terit rauco de gurgite gemmas : Prasinus huic nomen, illi est carbunculus ardens, Perspicuusque uadis terram praelambit Euilat. Post hunc Aethiopas Gaeon adlapsus opimat. Tertius est Tigris, Eufrati adiunctus amoeno, Assyriam celeri discretim flumine sulcans. Hic positus custos Adamus cum coniuge fida Atque opifex tali formatur uoce tonantis: Ne trepidate simul licitos praecerpere fructus, Quos nemus intonsum ramo frondente creauit, Solliciti ne forte malum noxale legatis, Quod uiret ex gemino discreta ad munia suco. Nec minus interea caecos nox alta tenebat Ac modo formatos uestis nec texerat artus. Has inter sedes et baccis mitibus ortus, Spumeus astuto uincens animalia sensu, Serpebat tacite spiris frigentibus anguis, Liuida mordaci uoluens mendacia sensu, Femineo temptat sub pectore mollia corda: Dic mihi cur metuas felicia germina mali? Numquid poma Deus non omnia nota sacrauit? E quis si studeas mellitos carpere uictus, 49 reddt B (reddent eius scripturam falso perhibet Bal.) 55 horto. fort. 57 yfson S \' 59 prasinus R 60 euilam It, heuilath v 61 ethiopas geon R, aeth. gihon v 62 euphrati 11 76 pectora B Aureus astrigero redibit cardine mundus. Illa negat uetitosque timet contingere ramos: Sed tamen infirmo uincuntur pectora sensu. Ilicet ut niueo iam mitia dente momordit, Adfulsit nulla maculatum nube serenum. Tum sapor illecebram mellitis faucibus indens, Compulit insueto munus deferre marito. Quod simul ac sumpsit, detersa nocte nitentes Emicuere oculi mundo splendente sereni. Ergo ubi nudatum prospexit corpus uterque Cumque pudenda uident, ficulnis frondibus umbrant. Forte sub occiduo Domini iam lumine solis Agnoscunt sonitum trepidique ad deuia tendunt. Tum Dominus caeli maestum compellat Adamum: Dic ubi nunc degas? respondit talia supplex : O Domine, adfatus pauido sub corde tremisco, Magne, tuos nudusque metu frigente fatigor. Tum Dominus: quis poma dedit noxalia uobis? Tradidit haec mulier, dum dicit lumina promptim Candenti perfusa die liquidumque serenum Adfulsisse sibi solemque et sidera caeli. Protinus ira Dei turbatam territat Euam, Auctorem uetiti dum quaerit maximus acti. Illa sub haec pandit: serpentis suasa loquentis Accepi fallente dolo blandoque rogatu: Nam sua uipereis intexens uerba uenenis Haec mihi prae cunctis narrauit dulcia\'pomis. , Ilicet omnipotens condemnat gesta draconis, Praecipiens cunctis inuisum uisere monstrum: Pectore mox fuso prorepere, tum sola morsu Mandere, mansuro quaecumque in tempora bello 80 redibit R, remeabit Morelius et v carmine R 86 copulit B insuetum coni. Cauchius 90 cumque] que B 96 tuus B 97 tunc v 98 promptim] promptum est B . 99 cadenti B 109 proreppere B 110 mandere Cauchius, pandere B Humanos inter sensus ipsumque labantem, Vertice ut abiecto pronus post crura uirorum Serperet, ut calcet dum labens comminus instat. Femina fraudigeris misere decepta suadelis, Praecipitur duro discrimine ponere partum Seruitiumque sui studio perferre mariti. Tu uero cui uisa fuit sententia uerax Coniugis, immiti cessit quae uicta draconi, Deflebis miserum per tempora longa laborem: Nam tibi triticeae surget pro germine messis Carduus et spinis multum paliurus acutis, Vt cum uisceribus lassis et pectore maesto Plurima sollicitos praestent suspiria uictus, Donec in occiduo uenientia tempore mortis, Vnde geris corpus, terrae reddare iacenti. His actis Dominus trepidis dat taedia uitae, Deiectosque procul sacratis dimouet hortis Obuersosque locat medioque eliminat igni, In quo perceleri Cherubim euoluitur aestu, Dum calidus deferuet apex flammasque uolutat. Quis Dominus, pigro ne frigore membra rigerent, Consuit euulsas pecudum de Discere pelles Operiens nudos calidis de uestibus artus. Ergo ubi coniugio sese iam fidus Adamus Esse uirum sensit, nomen genitricis amatae Exhibet uxori. binos qui germine factus Continuo genitor diuersis nuncupat orsis. Atque Cain hic nomen habet, cui iunctus Abelus: Innocuas multa seruabat cura bidentes, At alius curuo terram uertebat aratro. Hi cum perpetuo ferrent sua dona tonanti, 111 labentem B 113 calcent OeMer (Tertull. II p. 775) 114 suadelis R, loquelis Morelius et v 118 cessitque R 127 ortis B 130 calidos R 131 menbra frigerent B 133 opperiens Fdbricim 136 bino Morelius et v 138 cuius R 139 multa B, huius Morelius et v 140 at R, ast v Dissimiles fructus sensu suadente dedere. Nam prior uberibus fuerant quae prosata glebis Optulit: ast alius miti se deuouet agno, Exta gerens sincera manu adipemque niualem. Confestimque placet Domino pia uota tuenti. Quod propter gelida Cain incanduit ira. Quem Deus adloquio dignatus talibus infit: Dic mihi, si rectum uiuas et noxia cernas, Degere non possis contracto a crimine purus ? Desine mordaci fratrem disperdere sensu, Qui tibi ceu Domino subiectus colla praebebit., Nec tamen his fractus fratrem deducit ad arua Atque ubi deprensum deserto in gramine uidit, Elidit geminis fraudans pia guttura palmis. Quod factum Dominus caelo speculatus ab alto Disquirit quonam terrarum degat Abelus? Ille negat positum custodem se fore fratris. Cui Deus effatur: nonne uox sanguinis eius Ad me missa sonat celsamque ascendit ad axem? Nosce igitur mansura tibi pro crimine tanto: Nam modo quae maduit germani sanguine terra, Inuiso male dicta tibi commissa negabit Semina et absumtis fructum non proferet herbis, Torpidus ut multo collidens membra tremore 142 fracto R 145 manu sincera gerens v 152 praebebit R, datoros Morelius et v 154 ibi B 155 fraudans R, frangens coni. Pamelius 156 caelo] celso Fabricius 159 nonne R, nnmnam Fabricius et v 164 assnmtis ν. —

Iam Deus omnipotens primaeui crimina saecli Vindice diluuio cunctis aboleuerat undis, Quot caelum spargit, terra euomit, expuit aequor, Hactenus et liquido poenas decernere pactus Excidio, quotiens hiemem conduceret aer, Frenandis uarium pluuiis mandauerat arcum Purpureo et uiridi signantem nubila limbo. Iridis in nomen, propria est quae fibula nimbis. Sed recidiua hominum pariter cum gente secunda Impietas iterumque mali noua pullulat aetas, Supplicio iam non imbres sortita, sed ignes : Sic Sodomum meruit tellus ardentibus uri Roribus et finis portendere signa futuri. Effera luxuries illic inimica pudori Instar legis erat, fugeret quam praescius hospes, Ante penes Scythicas uel apud Busiridis aras Incipiunt uersus Cipriani de Sodoma B, Opuscnlum Tertnlliani de excidio Sodomae et Niniue H, In christi nomine incipit dictatns Tertuli«ani metrica arte constricius inprimis de incendio Sodomorum A (= cod. I. Vossianus Q. 86 fol. 81 sq. cuius scripturas publicauit L. MVller Mus. Ehen. 1867 pag. 329 sq.). — 1 primeui 22, primiqui H crimina A, tempora HEv 3 quod A, quas HRv spargit A, sparsit Rv, par sit H terrae uoupt A, terrae maria HRv, em. Miiller 4 actenns A et] haud Morelius et v 5 hiemes v conduceret A, com introduceret H (tro s. 1. m. 2), cum inducere R, induceret v aer R sed a m ras. 7 purporeo A 8 yridis A in] huic v; en nnmen coni. Miiller, hinc nomen fort. fimbnla R1, fabula A 11 snpplicio A, excidio HRv imbrem B ignes] imbres R 13 roribus AH, foribus R, facibus Morelius, flammis Fobricius, fascibus Cauchius, iactibus Gronouius Obseru. p. 672 (ed. Frotscher) pontendere H1 futura A 14 pndori A, pndoris H2Rν, podoris Hl 16 penes A, uel ad HRv sciticas R, scyticas H cy in ras., cythicas A bufiridis H mA 19 Exoptans per sacra necem caestuque cruorem Subdere Bebrycio, Libycas satiare palaestras, Ante etiam Circaea nonas per pocula formas Sumere, quam laesum Sodomis amittere sexum. Pulsabant caelum inuidia conubia (monstra), Incestu parili generis natura rebellis In sese, laesumque uiri cum corpore nomen. Tempore sed certo Deus omnia prospeculatus, Iudicat iniustos patiens, ubi criminis aetas Cessandi spatium frustrata coegerat iram. \' Iamque dies ultrix aderat: duo de grege missi. Angelico forma iuuenes qui spiritus ambo Diua ministeria, ut Domini mandata iubebant, Succedunt Sodomis. illic de stirpe piorum Transuena Loth aequi sapiens iustique colonus Vnus erat meminisse Deum: solet utilis arbor In siluis latitare feris uelut hospite fructu. Is tunc pro porta residens (uix moenia. adibant Caelicolae) quamquam diuinos inscius ultro Aduocat adpellat patrio ueneratur honore IO 17-18 c ⁂ etumque (a m. rec. s. I.) cruorem eubdere brebicioblicas A. caesusque cr. fundere bebrycium libycas HRν nisi quod v et libycas; caestuque (uel caestuue) cr. subdere bebrycio libycas et (vel libycas uel) uel caestusque furori se dare bebrycii 1. et coni. MiilZer, caestuque c. fundere b. L coni. Gronouius satiare] adire coni. Miiller, sociare Gronouius 19 ante etiam A, antei H, ante R, anteque uel a circea ex circa Bm. 2 nonam p. p. formam A 20 summerei2 21 pulsabat H conubia monstra A, c. mixta HRv, communia monstra coni. MuUer 22 ince * tum A (s m. 2), incestum R1 parilis A 24 tempora H prospeculat R, prospeculator H, prospiculator A 25 ubi] sibi A sed si corr. actas] actum Gron. 26 spacium AR frustrata A, iussa H, uis nulla Rv coegerat A2HR, coegerit A*r ira HR, irae v uis multa coegerit irae Gron. 27 adherat Al 28 angelica HB iuuenis II 29 diua B, diu ic H, dua A ministerio v ut A, om. HRv iubebant A, ferebant HRν 80 illa H 31 Lot A saepius aequi A, aderat HBv 33 feras Bv hospite A, hospita HBv, opsita coni. Muller fructus HR 34 menia R adhibant A1R 35 quamquam] quam H inscius A, nescius HBv 36 apellat A Hospitioque uocat, longe stabulare parantes: Enisus longis precibus, pia pignera mensae Officiumque probum studio dispungit amico. Nox requiem dederat, lux soluerat altera noctem, Et Sodoma in foribus strepitat cum lege pudenda. Loth contra supplex: ne uos male pasta libido Incendat iuuenes istam foedare iuuentam: Luxu quo genitura uacat ? quo semina frustra? Quo nullae nuptant animae, non lustra colentes, Non stabulis reduces, non undis subter hiantes, Nec quae pennarum modulis prope nubila pendent, Nec quae per terras protracto corpore manant. Omne genus nixu genuit, est femina coniunx Omnibus, et numquam cuiquam nisi femina mater. Nunc si fax iuuenalis auet uastare pudorem, Sunt intus natae biiuges mihi, nubilis aetas, Virginitas in fiore tumens, iam debita messi, Digna cupido uiris, tulerit qua uestra uoluntas: Dedo pater proque hospitibus pensabo dolorem. Vulgus ad haec demens: quisnam tu, quantus, et unde Qui nostris dominere animis legesque recondas? 37 longe] uulgo A stabula separantes A, st. parentes R 38 et nisus coni. MtUler pignora mensa HRv 39 officiisque probis HRv studio A sed io s. I. m. 2 dispu»ngit H, despondet uel dependit coni. Miiller; sed cf. Gronou. Obs. p. 673 amicos HRν 41 sodama H cum lege pudenda H, cum lege p be rndendam B, cum le pudenda A, conquesta rudendum Morelivs, conquesta pudendum Gron. 42 male pacta A, nunc pasta H, nunc pacta Rv, nunc praua Gron. 43 intendat A ipsam A 44 luxu quo H, quo luxu Rv, luxoq. corr. in luxo quo A (huu i. e. luxui) uacat scripsi, uocat ARv, uocant H; cf. GrOtwu. p. 674 semine A 45 nuptant] rutilant A r ex n corr. 46 om. A 47 pinnarum Al 48 terras p. c. manant A, terram p. c. reptant HRv 49 nixu genuit est scripsi, luxu genus est sed AHRv, lusu genitnmst sed coni. MuUer 51 fax A, fas HRv iuuenilis A2v anet A7, habet A2HRν podorem HR 53 tumet HRv dedita HRv , 54 quam u. uoluptas HRν 55 cedo R 57 qui nobis domineris ait legesque HRv recondes Hl 19* Transuena non rector Sodomorum iugera libras. Nunc igitur tute ipse lues, quod nostra cupido est Pro natis proque hospitibus: satis unus in omnes. Dicta et facta simul: uulgi mora nulla furentis. Turbidus hiberno ceu uoluitur impete torrens, Riuorum innumeros uno pede subuehit amnes: Si qua illic arbor rapidis offenditur undis, Haud mansura diu quantum radice licebit Crinitas durare moras,: ubi subter adesam Perdit humum circumfosso iam caudice pendens, Huc illuc certam differt incerta ruinam. Haud aliter Loth in media uertigine uulgi Nutabat uinci prope iam: sed diua potestas Subuenit, angelici iuuenes de limine raptum Restituunt tectis: demens sed uulgus ibidem Poenarum auspiciis interdum lumine multant. Tum decreta Dei reserant, dignam affore poenam De caelo Sodomis, ipsum meruisse salutem Iustitiae titulo: quin ergo accingeris istinc Festinare fugam pariterque educere si quem Gentis habes: nos exitium iam inducimus urbi. Loth generos citus alloquitur, sed dura hominum mens Credere despexit monitum risitque timorem. 58 non rector AH, conrector Bv, num rector v, nunc rector Oxon. iugera libras A, iugera iras H, ut ingerat iras R, ut ingerat iras Moreliw, atque ingerit iras Oxon., duplicat iras Fabricius, ingera libus eoni. Miiller, iugera adibus fort. 59 lues] lenes H 62 ceu A, dum HB, ut dum v 63 in nnmeros H, numeros B, • c numero A. (a eras.) unum A subuehit A, uehitur HB, fertur Fabricius et v amnem A, amne H, in amues R, in omnes v innumerum prono (uel innumerumque uno) pede subuehit agmen coni. Mtiller 64 si quaa B\' rabidis coni. Mviler 65 mensura H 67 cirn cum foBO A 69 medio B uulgo H1 70 notabat Ax 71 angeli B 72 sed] et A 73 hospiciis Al interdiu coni. Riuinus lumina B p. a. multatur lumine diro Fabricius 74 tunc HBv secreta H affore H, fore B, fora A 77 quem HA3, queant A1, quid Rx 80 dispexit A resitque H Tempore mox quo lux tenebras iam scindere temptat Et bicolor caeli facies de nocte dieque est Instabant iuuenes Chaldaeam educere gentem Ex Sodomis iustamque domum donare saluti: Eia age Loth exsurge tuamque adsume iugalem Et natas duplices atque hinc exterminus ito Praeueniens Sodomum poenas. manibus quoque amicis Producunt trepidos et ibidem cetera mandant: Serua Loth animam neu uisum in terga retrorsum Vertere forte uelis coeptum uel sistere gressum, In montem. propera. timuit Loth ardua tardo. Ereptare gradu, caelestes ne prius irae Opprimerent illos: alios deposcere portus Aggreditur, paruam quam contra aspexerat urbem. Huc, inquit, fuga sit, certe uix moenibus extat, Nec longe, nec magna mihi. fauere pauenti, Vrbis et ipsius pariter cessere salutem: Segor inde loco nomen uox barbara nouit. Tunc Loth ingreditur Segor, simul exoritur sol, Vltimus ille quidem Sodomis, iam incendia feruens Iratus toto radios armauerat igni. 81 mox om. A tenebrascit scindere H, tenebras conscendere Sv; t. confundere gestit Gronouius 82 bicolor] tibi color H ne facie A 83 instabant iubant iuues A gentem ... 84 donare om. B 84 ex] de A 85 heia A 86 dupplices B exterminis H 87 preneniens A sed pre ex pro poenee Hl quoque ex aque A 88 et ibidem A, atque haec ibi Bv, atq. hec tibi H 89 serua loth] seruato B, seroato seraato A neu Miiller, ne HfJ, m B, om. A uisom om. A in terga retusum A 91 mentem A 92 ire∗∗∗ H 93 illos alios A, alios igitur HBv depoetere A 94 agreditur H paruamq. contra 12, paruam quam cam H 95 fuga sit certe A, f. si certe H, intende fugam BfJ, contendo fugas c instat A 96 longa ex longo A mihi est HR,. Illi c fauete Morelius pauenti scripsi, parenti A, precauti H, petenti B 97 gessere Rν salute H 98 inde segor B nouit] creuit coni. Miiller 100 sodomiB iam A, sodomumque HB, in sodomamque v feruens] seruans coni. Miiiler, uersans fort. cf. Verg. Aen. II 62, XI 704 101 iratus A, infert nam HRν totos HBx amauerat H Aemula subseritur caligo, includere lucem Coeptans atque globos confuso intexere caelo. Fumantes coeunt nubes, nonus inruit imber, Sulphura cum flammis, flagrat cahos, aestuat aether, Exustus crepitat liquidis ardoribus aer. Hinc habet in falsum de uero fabula famam, Solis progeniem currus optasse paternos Nec ualuisse lenem puerum frenare superbos Solis equos, arsisse orbem: tunc fulmine raptum Aurigam, inlicitum planctum mutasse sorores. Viderit Eridanus, si qua illic populus albet, Si quis ibi senio plumat modulatior ales. Hic aliter uersae maerent miracula formae. Namque comes coniuncx eheu male tunc quoque legis Femina diuinae patiens ad murmura caeli Audaces oculos nequiquam pone retorsit, Non habitura loqui quod uiderat: et simul illic In fragilem mutata salem stetit ipsa sepulcrum Ipsa et imago, sibi formam sine corpore seruans: Durat adhuc etenim nuda statione sub aethra, Nec pluuiis dilapsa situ nec diruta uentis: Quin etiam si quis mutilauerit aduena formam, « 0 102 inludere coni. Miiller 103 libentesque globos cinfuso A 101 famantis A 105 Bulpura A flagrat cahos A, flagrat chaus H, flagrat B, fiagrantibus v aestant aethor A 106 erusustus H aer] aether B 107 falsum A, falso HRν, *abit in falsam coni. M&Uer 110 solis A, ignis HBv flumine A 112 heridanus HR 113 si quia ibi A, aut si quis HBv senium plnmat A, plumat scnio HBv nisi quod H pluma, s. plorat uel plangit Miiller 114 aliter ex aliae A; alia euersae coni. Muller 115 eheu male tunc A, hen met male tum H, heu letum R. eheu me male tum c quόque] metaque R legis] logos A 116 diuinae ad patiens A, non patiens diuinae Hv, non p. diuina R \' 117 nequicquam Rx posse A, sola HBv 118 uiderit HBv 119 sepulchrum a 120 ipsa et] ipsaque Rv corpore seruans AB, carne reseruans H 121 etenim adhuc 12, etenim adhoc H aethro A, aethram v 122 dclapsa HR dituruta A 123 qui nec iam R mntilanerat R, muta lauerit A Protinus ex sese suggestu uulnera complet. Dicitur et uiuens alio iam in corpore sexus Munifico solitos dispungere sanguine menses. Iamque urbes nusquam Sodomum, gens impia nusquam, Tota rogus regio est: hinc atro horrore fauillae Hincque situ cano cineres incendia signant. Nullus arat frustra piceas fuligine glebas. Occidit illa prior species, quam prospiciens Loth Discretus patruo dites delegerat agros. Semiperempta etiam si qua illic iugera laetas Autumni conantur opes, facile optima esse Promittunt oculis pira persica et omnia mala, Donec carpere aues: nam protinus indice tactu Soluitur in cinerem uacui fallacia pomi. Sic igitar caelo pariter terraque sepultis Nec mare uiuit ibi, mors est maris ipsa maris pax, 140 Qua nullos animat per anhela uolumina fluctus Quaque etiam patrio numquam suspirat ab austro Quaque caret proferre aliquam de gurgite gentem 124 Buggesto (scil. corpore) coni. Gronouius 125 alios A, eelio H ■ in om. HBfJ 126 mtmificos solito HRν depungere B 127 iamque u. n. s. g. i. nusquam A, nusquam sunt sodomi, niuquam illorum (illa HB) impia lucant (nunc sunt coni. MtiUer) Moenia, cum dominis domus omnis inops ita (inopposita H, inhospita coni. Fr. Ivnius) nusquam HRν 128 regio] rogia A atro] catro H horrere B, rore coni. Mutler 129 hincque sitn] hinc desitn A, inde sito Iuretut 130 kunc uersum post 131 exh. c 131 species A et Oxon., feritas HRv quam spiciens lot A 132 om. HR/v (desernisse pii fertur commercia fratris Oxon. coniectura suppleuerat) 134 optima esse A, optima sese HfJ, esse opimas Rv 135 pessica et omnia mella R 136 carpere anes Â, carpantur HR, carpuntur e indioe (i. e. digito) tacti coni. Miiller, sed. cf. Gron. p. 676 137 ciaere A nacui fallacia pomi Â, nacoi fanillaque pomi HR, fit nana famllaque pomum e 138 terraeque H 139 ipsa maris pax A, illa qaieti HRx 140 qua A, quod HRν nullus Rv animat HB, amittat A, agitat coni. MiiUer; idque animat nnllus Fabricius 141 quaque A, quequa B, quodque Hv etiam] enam A nus. quam 11 142 quaque caret A, queue caret B, quodque nequit Ho, quaqae canet uel negai coni. MiiUer gentem] piscem A Squamicutem uel leuicutem uel cortice saeptam, Vel crispam concham aut duplici conpagine elusam. Solum illic propria metitur de fruge bitumen, Exusti fuligo maris, quod uiuidus ardor Subter stagna coquens de sulphuris et salis aestu Temperat inque picem terris dat habere marinam : Inuehitur proprio sub tempore pingue crematae Virus aquae, spumaeque cutis super aequora nigrae Texitur. appellant quis est ea captio mercis, Adclinantque lenes laterum libramine lembos, Vt semel inpositam doceant conscendere uenam: Nam sese iam sponte leuans donabit inerti Nauigio pessumque dabit prae munere largo, Ni plaga contigerit qua menses femina uestit. En aliud monstrum pelagi de clade notatur: Cuncta illic inuita natant: natura recessit Mergendis stata corporibus. si denique testam Luciferam nare instituas qua spiritus ignis, Velificabit apex flammae, si flamma perempta est, Ibit subter aquas destructio naufraga lucis. Hae Sodomum et Gomorum signatae in saecula poenae 143 squamicutem d, squamigeram HBfJ . uel leuicutem A, leuique cuti HB, laeuiue cuti e 144 crispam conchem aut HR, crispeconcat A; crispam concha uel concha crispam coni. Miiller 145 propriam A metitur Mu̅ller, editur A, mentitur HRv de om. HBv 147 quoquens A1 sulpuris AH 148 dat terrae HBv habere Â, haerere HfJ, adherere B 149 sub A, cum HBfJ cremata Â, crematum B 150 gpumisque c. 8. ae. nigra HRν 151 appellant A ea capacio A, captatio coni. MiiUer 152 adclinantque] adclinant HBfJ laterum laeuee Hv labramine H 153 inscendere A uenas H 154 sese iam Â, se HBx lanane A donabit inerti Â, adnabit inertis (mercis Oron.) ad ora HRν et Gron. 156 nauigii pressumque HBv 156 contingerit A qua mses Â, quam mensis HRν uestit] uerrit coni. Miiller ; cf. Gron. p. 678 157 en aliut Â, ecce aliud HRν 158 inuita] immiiwa e 159 stata A, data HBv testae HR et GrOft., taedae v 160 luciferae Gron. narem HB Gron, nauem o instituas A, insistens B, sisteM H, sistes v, adsistas GrDA. ignis est HBv, igni est Gron. 161 post 162 ponit Oron. uelificauit HBfJ 163 sodomm et gomotr A Gentibus iniustis, corda in quis dura timorem Deseruere Dei, caelestia iura uereri Inque unum rerum Dominum sperare docebunt.

Post Sodomum et Gomorum uiuentia funera in aeuum, Et cinerum senio signata incendia poenae, Et frustra solis oculis nascentia poma, Et pariter facti mortem maris et salis illic, Si quid homo est poenam mutato corpore seruans, Paene alios ignis superi decusserat imbris Vrbs aequi iustique uiam transgressa Niniue. Nam quis subuersae menti metus ? omnia uulgo Poenarum documenta uacant ubi possidet error. At bonus et nostri patiens et plectere serus Omnipotens Dominus nullam iaculabitur iram, Ni prius admoneat durataque pectora pulset, Praesagos agitans augusta mente prophetas. 164 corda in quis A, quis corda Hv, quis corpora E, quis pectora coni. Cauchius obdura Hv 165 c. iura uereri A H, de caelo iurat uereri B, caelestia iura tueri v 166 sperare] curare AB, spectare v. — De Sodomis explicitom A, Explicit de Sodoma uer CLXVIH, Explicimit uersus Cypriani de Sodoma R. — De Iona A (= Vossianus lat. 86; cf. L. Miiller Mus. Rhen. 22 p. 340), Item rtuliani deiona propheta 4 (= cod. Vindobonensis 16 saec. IX), Carmen de Iona et Niniue Iwretus inscripsit qui ex codice P. Pithoei primus hoc carmen edidit (bibl. patr. tom. VIII). — 1 gomorrum a 2 cinerem A 4 tacti Ad 5 poena A mutati Oehler 6 poene A ignes c 7 uiam AJ, fuerant cod. Pithoei, fonun uel fines coni. Pithoeus nineue Ad 8 quis d, qui A 9 uacant d, uocant A erro A 10 ad A et plectere a. o. dominus om. A v 13 angusta Iuretus prophetam cod. Pith., , Iamque Niniuitum meritis mandarat Ionan Praefari exitium Dominus : sed conscius ille Parcere subiectis et debita cedere poenae Supplicibus facilemque boni, cessabat abire, Ne uanum caneret, cessura pace minarum. Mox fuga consilium, si qua est tamen ista facultas, Euitare Deum Dominique euadere dextram, Quo subter totus trepidans compescitur orbis. An ratio est quod agit sancto de corde prophetes? Litoris in labio portu celeberrima fido Vrbs oras Cilicum contra libratur Ioppe. Inde igitur Tarsos properus rate poscit Ionas, Eiusdem per stagna dei: nec denique mirum, Si Dominum in terris fugiens inuenit in undis. Paruula nam subito maculauerat aera nubes, Vellere sulphureo de semine concita uenti, Paulatimque globum pariens cum sole cohaesit, , Deceptumque diem caliginis agmine clusit. Fit speculum caeli pelagus, niger ambitus undas Inficit, in tenebras ruit aether et mare surgit: Nec quicquam medium est, fluctus dum nubila tangit, 14 iamque Ad, namque v nininetum d, ninboram A 16 conetiaB A 16 Bnbicotis A debitam Ad et cod. PitA. coedere A poenam Ad et cod. Pith, em. Iuretus 17 subplicibus A abire (?) A, ultire d, obire Oehler 18 canere A caesara A, secura fort. ne aanam caneret censuram coni. Miiller 20 dexra A 21 qui 4 totus subter Ad trepidans △ ire p m dans A (sed m post p incertum) 22 an Ad, at Iur. ratio est A, ratioe d, rati est cod. Pith., ratus est Iur. corde] corpore cod. Pith. propbetas coni. Muller 23 littoris v fide A 24 ora est Cilicum, contra 1. Ioppen ItW. 25 tharaos A poscit Ad, scandit lur., consceudit cod. Pith. ; pergit uel inde in ire mutandum esse censet Miiller 26 eiusdemq. d per stagna dei A, psignadi d, fert acta deus lur. 28 aere A 29 sulpureo A constia A△ (sed m d uix legi potest), conotia cod. Pifh. 80 globum pariens Ad, globus pariter Iur. cum snleo haesit A 34 medium ∻ ex mediuse A neqaidqaam medios flactas Iw. Dubila tangit d, nibila tant At nubila tangant v Atria uentorum, quos omnes turbine miscet. Diuersus furor in profugum frendebat Ionan. Vna ratis certamen erat caeloque fretoque, Tunditur hinc illinc, tremit omnis silua sub ictu Fluctifrago, subter concussae spina carinae Palpitat, antemnae stridens labor horret ab alto, Ipse etiam infringi dubitans inflectitur arbor. Nauticus interea gemitus timor omnia temptat Pro rate proque anima: spiras mandare morantis, Oblaqueare mithram, clauorum stringere nisus, Vellere luctantes, impellere pectore gyros: Pars maris interni puteum grauem odore uicissim Egregie rapiunt, tum merces atque onus omne Praecipitant certantque pericula uincere damnis. Tum miserae uoces ad singula fragmina ponti,. Expansantque manus nullorum ad numina diuum, Quos maris et caeli uis non timet, haud minus illos Puppibus abstrusos irato turbine mergens. Nescius haec reus ipse cauo sub fornice puppis Stertentem inflata resonabat nare soporem, Iam tunc in somno Domini formando figuram. Hunc simul undisecae qui cogit munia prorae Pace soporatum placida, requiete superbum . 35 atria scripsi, gloria ΑΔν, glomera - miscent coni. Miiller a 37 caeloque] pelagoque Ad 39 concussa est fur. 40 pulpitat d, pulpitar A antemne A, antemna Iur. 41 ipse Δ1 42 gemitns Ad, genitus Oehler, geminus ItW. timor ALl, clamor c tempta A 43 spira A mandare J, mondare A morantes c 45 nellere lnctantes ALl, uel reluctantes v, ueli eluctantes lur. pectores G giros A 46 grauem odore Ad, graneolere Iur., graue odore Muller uicissim J, uiciris A; uigoris Egregii coni. MuTler 47 egregiae e egregiae tunc rapiunt m. a. onus omnes cod. JPith., egregias rapiunt t. merces, atque onus omnes Iur. 48 certansque paricula A damnos A1 49 tum] snnt c 50 expansãtq. Δ, expanseque A, expanduntque v nomina A4, lumina Iur. 51 aut minos A 52 obtrnsos Iur. 54 sternentem e stertente infiatum uel aMatum coni. Muiler resonabant A 57 requiete supinum fori. I Institit inpulsans: quid, ait, discrimine in istoł Somnia nare canis? tantoque in turbine portum Solus habes? en uncia operit, spes unica diuum est. Tu quoque, quisque tibi Deus est, dic uota precesque Indigetans patrium supplex inflectito numen. Exin quis culpae proprior, quis causa procellae Discere sorte placet, nec sors mentitur Ionan. Tunc rogitant: quis et unde hominum, quis denique rerum, Quo populo, qua sede cluis? famulum ille fatetur Praetimidumque Dei, qui caelum sustulit alte, Qui terram posuit, qui totum corpore fudit: . Ipsius et sese profugum causasque reuelat. Deriguere metu quid nos igitur tibi culpae? Quid fore nunc ? quonam placabimus aequora pacto? Namque magis multoque magis freta saeua tumebant. Tum Domini uates ingestu spiritus infit: En ego tempestas, ego tota insania mundi, In me, inquit, uobis aether ruit et mare surgit, In me terra procul, mors proxima, nulla Dei spes. Quin dato praecipitem causam, nauemque leuantes Vnum onus hoc magnum pelago iactate uolenti. Ast illi frustra nituntur uertere cursum In reditum, nec clauus enim torqueri sinebat, Dura nec antemnae mutari libra uolebat. Postremo ad Dominum: ne nos in mortis hiatum 59 somnia nare canis M, somniare capit ItW. 60 en .Ad, nog Jur. nnic A 61 quisquis Iwr. 62 om. v indigetana Oehler, indigetas A, indegetas J, indigetes Mtilkr nomen A 63 exim Ad prorior A, propriae ItW. 66 cluis d, cliuis A 67 praetimidum fidumque dei qui snstulit altum Iur. altae A 68 totum dt totam A, pontum fort. 69 et om. v 70 dirignere v * - ond colpae A 71 fore nc qm placabimus J pacto] facto Iur. 72 saeua tumebant] seuatum eptent A 78 om. c ingestu scripsi, ingesta d, ingestus A 75 in me] e d ather A 77 pcitem d 78 nolentem v 79 illi] isti v 80-81 torqueri ualebat dura nec antemnae (antene d) mutari libra sinebat Ad; em. Iur. nisi quod torquere exh. clauos nec enim torquere ualebant etc. Miiller Vnam animam propter dederis nec sanguine iusto Respersisse uelis, si sic tua dextera ducit. Iamque illic imo exoriens e gurgite cetus Squamosum conchis euoluens corporis agmen, Vrguebat propius concusso marmore fluctus, Sponte dei praedam rapiens, quam puppis ab arce Prouolutatam limosis faucibus hausit, Viuentemque dapem longam properauit in aluum, Cumque uiro caeli rabiem pelagique uorauit. Sternitur aequoris unda, resoluitur aetheris umbra. Hinc fluctus, illinc flatus redduntur amici, Securamque uiam placida signante carina Candida caeruleo florent uestigia sulco. Nauita tumDomino laetus uenerando timorem Sacrificat grates, tum portus intrat amicos. Nauigat et uates alio susceptus Ionas Nauigio fluctusque secat sub fluctibus imis, \' Viscera uelificans, anima spirante ferina, Conclusus neque tinctus aquis, maris intimus exter, Inter semesas classes resolutaque putri . Corpora digestu, sua iam iam funera discens. In signum sed enim Domini quandoque futurus, Non erat exitio, sed mortis testis abactae. 83 nec] ne fur. iusti lur. 85 e] de v caetus G 86 e eonchis euoluere Iur. 87 proprios Iur. 88 dei] sua Iur. rapiens] capiens uel captans Miiller 89 porro uolutatam (mox om.) coni. Miiller mox faucibus Ad 90 uiuentemque] uiuentem A properauit] percepit Iur. 91 uiro om. d 93 rediuntur A 95 ceruleo florente A 96 nautae tum d. laeti Iur., nauta at tum d. leti Oehler uenerando timore J, bene reddit honorem coni. MiiUer 97 aacrificant grates (tum... amicos om.) Iwr., sacra facit gratus coni. Miiller98 alios A 99 fluctumque v 100 anima inspia rata v 101 aquas A 102-103 semessas d, semeases A a. corpore d iam iam] iam tum v resolutaque corpora putri Digestu, sua iam uelua * funera discens Iur. 104 insignium A 105 exicio A fit Ad, sed v non erat exitio, sed caeli gloria dicti factos Iur. — De Iona explicitum. finit A, Versus explicit de Iona tertuliani eloquentissimi G (dicti 8. l. m. 2). —

Cum te diuersis iterum uanisque uiderem Inseruire sacris priscoque errore teneri, Obstipui motus. quia carmina semper amasti, Carmine respondens properaui scribere uersus Vt te corriperem: tenebras praeponere luci\' Quis patiatur enim, te matrem credere magnam Posse deam dici rursusque putare colendam, Cuius cultoros infamia turpis inurit? Namque sacerdotes tunicis muliebribus idem Interius uitium cultu exteriore fatentur, Idque licere putant quod non licet: unde per urbem Leniter incedunt mollita uoce loquentes, Lassatosque tenent extenso pollice lumbos Et proprium mutant uulgato crimine sexum. Cumque suos celebrant ritus, his esse diebus Se castos memorant: at si tantummodo tunc sunt Vt perhibent casti, reliquo iam tempore quid sunt? Sed quia coguntur saltim semel esse pudici, Mente fremunt, lacerant corpus funduntque cruorem. Quale sacrum est uero quod fertur nomine sanguis ? Incipiunt (om. F) nersus sancti Cypriani episcopi et martyris (christi add. II) ad quendam senatorem ex Christiana religione ad idolorum seruitutem conuersum FH. — 1 uanisque FII, uariisque v H obstupui F* motus FII, monitus Pamelius 9 tonicis H mulieribus H idem] id est corr. F in ipsum in marg. 10 interius uitium F in marg., inter iusticiam F in textu, cxteriore] interiore Pamelius 11 urbcm FH, orbem v 13 lapsatosque v pollice corr. in podice F m. 2 15 delebrant H 16 at corr. in ac F m. 2 18 sed exp. F et corr. at in marg. saltem v, sed tim H, sed F Nunc etiam didici, quod te non fecerit aetas Sed tua religio caluum, caligaque remota Gallica sit pedibus molli redimita papyro. Res miranda satis deiectaque culmine summo: Si quis ab Isiaco consul procedat in urbem, Risus oris erit: quis te non rideat autem, Qui fueris consul, nunc Isidis esse ministrum ? Quodque pudet primo, te non pudet esse secundo, Ingeniumque tuum turpes damnare per hymnos Respondente tibi uulgo et lacerante senatu, Teque domo propria pictum cum fascibus olim, Nunc quoque cum sistro faciem portare caninam. An haec humilitas? est humilitatis imago. Aedibus illa tuis semper monumenta manebunt. Rumor et ad nostras peruenit publicus aures Te dixisse: dea, erraui, ignosce, rediui. Dic mihi si ualeas, cum talia saepe rogares Et ueniam peteres, quae tecum uerba locuta est ? Vere mente cares, sequeris qui mente carentes. Haec iterum repetis nec te delinquere sentis. Quid mereare uide: minus esses forte notandus, Si tantum hoc scires et in hoc errore maneres: At cum uericolae penetraueris ostia legis Et tibi nosse Deum paucis prouenerit annis, Cur linquenda tenes aut cur retinenda relinquis? Nilque colis, dum cuncta colis: nec corde retractas, 21 didici FH, dicis c 23 papiro F, papire H 24 calmine H 25 abyssiaco F, ab isiacis v orbem FH 26 risus oris corr. in oris risus F m. 2, risus urbis fort. 28 putet et primo Fl 29 ymnos FH 31 domum propriam Il, donum proprium F olim FH, ante v 32 nunc] num FH canonam Hx 33 an haec scripsi, haec tna FH est scripsi, ot FH, sed c imago est FH haec tua non pietas est sed pietatis imago coni. Oxon. 36 dea corr. in deis F m. 2 ignoscere diui FH1, ignoscite diui H2 37 dic F, da H 39 carentis H 43 iuricole U 44 prouenerit FH, accesserit v 45 liquenda F*, relinquenda H Vera quid a falsis, quid ab umbris lumina distant. Philosophum fingis, cum te sententia mutet: Nam tibi si stomachum popularis monent ira, Et Iudaeus eris totusque incertus haberis. Indulge dictis, sapientia non placet alta. Omne quod est nimium contra cadit: unum operantur Et calor et frigus: sic hoc, sic illud adurit. Sic tenebrae uisum, sic sol contrarius aufert, Et pariter laedunt gelidum feruensque lauacrum: Esca alitur corpus, corpus corrumpitur esca, Vimque suam minuit, si quid protenditur ultra._ Denique si sedeas, requies est magna laboris: Si multum sedeas, labor est. Maro namque poeta Pro poena posuit: sedet aeternumque sedebit Infelix Theseus.\' semper nocet utile longum : Prandia longa nocent, ieiunia longa fatigant. Sic nimium sapore stultum facit. \'improba secta, Me dea sic docuit, moderamen amabile dixit*. Sed tu nec sectam modo nec moderamina curas. Mens autem stabilis nullo peruertitur aestu Ipsaque simplicitas numquam mala cogitat ulla. Hinc sincera fides aeterna sede fruetur, Et dolus e contra longo cruciabitur igni. Elige quid uelis, ut digna piacula uites. Sic tamen hanc ueniam mereatur creditor inquam. Vt leue crimen erit, si nolis noscere uera: Non leue crimen erit, si cognita uera relinquas. Sed te correctum forsan matura senectus In melius reuocat satiatum erroribus istis: 60 Yergilius Aen. VI 617. 47 a ex ad F m. 2 distent c 48 phyloaophum corr. in teque sophum F m. 2 49 stomacum H ira FH, aura ., 50 aup. totusq. scr. sic plane F m. 2 aberis FA, aberres fort. 54 aufret H 55 gelidum] tepidum H, tepudom F 58 requies est ex requiesse F m. 2 60 sedebit F; reliqua desunt in FH 71 inquam] numquam fort. Tempus enim mutat mala, digerit omnia tempus. Tunc igitur cum te consulta reduxerit aetas, Disce Deo seruare fidem, ne forte bis unum Incurras lapsum, quia uere dicitur illud: Qui pedis offensi lapidem uitare secundo Nescit et incautus iterum uexauerit artus, Imputet ipse sibi nec casibus imputet ullis. Corrige delictum fidamine, corrige mentem. Suffecit peccare semel, desiste uereri: Non erit in culpa. quem paenitet ante fuisse.

Est locus ex omni medius quem credimus orbe, Golgotha Iudaei patrio cognomine dicunt: Hic ego de sterili succisum robore lignum Plantatum memini fructus genuisse salubres: Non tamen hos illis qui se posuere coloni Praebuit, externi fructus habuere beatos. Arboris haec species: uno de stipite surgit Et mox in geminos extendit brachia ramos, Sicut plena graues antemnae carbasa tendunt Vel cum disiunctis iuga sunt ab aratro iuuencis. Quem tulit hoc primo maturo semine lapsum Concepit tellus: mox hinc (mirabile dictu) Incipit hymnum de pascha M, Incipit de pascha E, De cruce domini uel de ligno uitae inscr. v. — 1 medium v credimus] cernimus Fabricius 3 stereli E, sterilis M succisum Aldus qui inter Poet. christ. operq a. 1501 primm hoc carmen edidit, succiso Ev; successor obore lignum M 4 gemuisse M 5 hoc M, hic E colonos EM, colonis Aldus 7 arboribus M 8 ramus M 9 ac sicut E grauis E antennae v 10 sunt ad aratra Aldus, stant ad aratra Fabricius 11 quem Aldus, quo EM, quod v A m 20 Tertia lux iterum terrae superisque tremendum Extulerat ramum uitali fruge beatum. Sed bis uicenis con firmiter illo diebus Creuit in immensum caelumque cacumine summo Contigit et tandem sanctum caput abdidit alte, Dum tamen ingenti bis senos pondere ramos Edidit et totum spargens porrexit in orbem, Gentibus ut cunctis uictum uitamque perennem Praeberent mortemque mori qui posse docerent. Explicitis etiam mox quinquaginta diebus Vertice de summo diuini nectaris haustum Detulit in ramos caelestis spiritus aura: Dulci rore graues manabant undique frondes. Ecce sub ingenti ramorum tegminis umbra Fons erat: hic nullo casu turbante serenum Perspicuis inlimis aquis, et gramina circum Fundebant laetos uario de flore colores. Hunc circum innumerae gentes populique coibant, Quam uarii. generis sexus aetatis honoris, Innuptae nuptaeque simul uiduaeque nurusque, Infantes puerique uiri iuuenesque senesque : Hic ubi multigenis flexps incumbere pomis Cernebant ramos, auidis attingere dextris Gaudebant madidos caelesti nectare fructus. Nec prius hos poterant cupidis decerpere palmis, Quam lutulenta uiae uestigia foeda prioris Detererent corpusque pio de fonte lauarent. Ergo diu circumspatiantes gramine molli. Suspiciunt alta pendentes arbore fructus: 13 terris Aldus 15 con firmiter scripgi, confirmator EM, firmatus et AUus, conformiter v; cf. p. 315, u. 167 17 addidit EM alto Aldits 18 ingentis EM 19 totum] potum EM 22 eipletis Aldus 23 haustu EM 24 aurae Aldus 25 manebant M 27 sereno EM, serenus Aldus 28 perspicuus EM \' illimua Aldus laetos Fundebant circum Pamelius 34 multigeneris EM 25 cernebant Fabricius, certabant EM et Aldus 39 deterrent M, dete*rerent E lauare M 40 gramina Ml 41 suscipiunt EM Tunc si quae ex illis delapsa putamina ramis : Et dulces multo rorantes nectare fructus, Vescuntur, ueros optantes sumere fructus: Ergo ubi caelestem ceperunt ora saporem, Permutant animos et mentes perdere auaras Incipiunt dulcique hominem cognoscere sensu. Insolitum multis stomachum mouisse saporem Vidimus et fellis commotum melle uenenum, Reiecisse bonos turbata mente sapores, Aut auide sumptum non dilexisse diuque Et male potatum tandem euomuisse saporem. Saepe quidem multi renouatis mentibus aegros Restituere animos et quae se posse negabant Pertulerant fructumque sui cepere laboris. Multi etiam sanctos ausi contingere fontes Discessere iterum subito retroque relapsi Sordibus et caeno mixti uoluuntur eodem. Multi uerum bono portantes pectore totis. Accipiunt animis penitusque in uiscera condunt. Ergo quique sacros possunt accedere fontes Septima lux illos optatas sistit ad undas, Tingunt in liquidis ieiunos fontibus artus: Sic demum inluuiem mentis uitaeque prioris Deponunt labem purasque a morte reducunt Inlustres animas caelique ad lumen ituras. 42 tum si qui Aldus 43 multos oranti EM fractua E, frondes M et Fabricius 44 uero EM optantes] exoptant Aldus , assomere E*. 46 auarae ex auras E m. 2 47 incipiunt... uers. 33 saporem Otn. EM 48 ineolito Pamelius sopoiem Aldus 49 mollo Pamelius 53 renouatis Aldus, renouati EM, renocatis Oxon. 54 qua EM 00 pertulerant Morelius 56 fontes] mentes EM 59 uerum scripsi, uero EM, uera Morelius 60 paenitisque EM 61 quique] quicum EM, qui Aldus 62 aeptima lux illos Aldus, et quos, septima lux Morelius, septima lux EM, septima lui reparans Pavielius ex eod. Anglico 63 in illiquidis M sed in s. I. m. 2 65 purasquae ElM recudunt Pame- lius66 limen Aldus 20* Hinc iter ad ramos et dulcia poma salutis, Inde iter ad caelum per ramos arboris altae. Hoc lignum uitae cunctis credentibus. amen.

Qui mihi ruricolas optaui carmine musas Et uernis roseas titulaui floribus auras Aestiuasque graues messis messis aristas, Succidi tumidas autumni uitibus uuas Et hiemis placidas laudaui semper oliuas Adque modulatas exclusi fontibus undas Frondentisque uago cecini de gramine siluas: Protinus aetherias modulabor luminis oras, Iam mihi luciferas liceat contingere musas, Pandere\'secretas fluuiali uertice nymphas Et laetas alio positas sub sidere siluas, Aeternasque simul memorabo carmine flammas, \'Vnde mare in tumidas inmensum fluctuet undas, Quae uirtus moneat solidas tremiscere terras, Et lux unde nouo praefulserit aurea mundo, 69 uitae] uita est Aldus. — Hymnum de paacha Iesu Christi explicit EM. — Incipit Caecilii Cypriani ad Flauium Felicem de resurrectione mortuorum T, Ad Felicem de resurrectione mortuorum D, inscriptionem om. W, Tertulliani de iudicio domini liber unus Fabricius qui hoc car- men primus edidit. — 1 ruriculas T obtauit TW 2 titulanit TW1 8 maturauit TW1 arista D 4 succidit TW humidas W autumnis NolU theolog. Quartalschr. 1868 p. 444 6 laudaui scripsi, laudari TW, laudare Dv olibaa D 6 exclusit TW frontibus T 7 frondentesque Wx 8 protenns W taepitu aethereas v oras T, horas DW, anras v 10 pluuiali T nymfas D, lymphas Fabric. 12 memorabor T flammaw TW, mnsas Dv 13 in addidi non propter numeros quorum causa nihil est in hoc carmine mutandum 14 moneat TW, moneat JDv tremesoere T Quis hominem laeto potuisset fingere limo, Vnde genus uacuo potuisset crescere saeclo, Et uaria populo quae sit uiuendi cupido, Quae creata malo primum moriendi propago, Vnde bonus roseis odorque pudorque coronis, Quid faciat laetis ut uitis aestuet uuis, Vtque noua teneris lactescant hordea culmis, Arbor ut in glaciem nigris pubescat oliuis, Germinibus uariis quis det crementa uigoris Mollibus et matrem filiorum protegat umbris. Omnia nosse bonum quae sint incepta ramorum, Yt per cuncta Deum liceat agnoscere uerum, Qui lucem maria caelum terramque parauit Ornauitque nonum uariato sidere mundum Et pecudes primum et uolucres procedere iussit Et dedit aequoreas conplere piscibus undas Adque fecundatas animalibus egit harenas. Talia conpositis deducam carmina musis Salubremque nonis exponam fontibus undam Et laetum placidis uenientem nubibus imbrem, In animas hominum penitus ultroque fluentem, Excipiam plenis in nostra noualia riuis. Nunc age securam uiuamque attingite nympham 16 fingere limo T in ras. 17 om. T saeculo W 18 cubido W 19 creata] creta T 20 roseis odorque] ros et W pudorq. D, sudorque WI, ruborque T et W 8. I. m. 2 21 laetus W 8 s. I. astuat T 22 teneris TW, ueteris Dv iactescant TW, lactescat D, flauescat a culmo W 23 ut in scripsi, . ut DTW, et ut v glacie W olibis D 24 det crementa. T, decrementa DWx uigoris W, uiroris DTv 25 molibus W, moribus T imbris W 26 incerta W ramarom W1 11 liceat per cuncta deum Tv, per cuncta liceat deum D agnu- Mere W uirum D1 28 qui om. T mariam T 29 uers. post u. 30 exh. DTW - uariado D, uariando c sidera T 30 alt. et om. DTx procedere iussit om. W 31 compleri T 32 agit W, augpt uel auxit fort. arenas Dv 34 nonis scripsi, nobis DTW, nobis c expromam malim 35 placidis] pladis W 36 paenitos u. fluente D 88 secura D attingere DTv nymfam DW, lympham v Et celeres uitae facilem haurite liquorem. Si quis uelit poenas aeternae euadere flammae Ignarasque die uenturique inscius aevi Et iustae potius adipisci praemia uitae, Hunc unum meminisse Deum solumque precandum, Qui totum in libra posuit sub limine mundum, Aeternumque manens semperque futurus in aeuum, Saecula cuncta tenens, et ante saecula solus, Ingenitus sine fine Deus thronumque diuinum Solus habens caelum semper supereminet altum Omnipotens solus, cui parent omnia rerum, [Pater filius spiritus qui sunt semper in unum] Qui sibi conplacitum hominem formauit in aenum, Pastorem pecudum, dominum dedit esse ferarum Iusque dedit uolucrum pontumque solum dominandum, Qui sermone tenus potuit extendere caelum Et solidam uerbo iussit suspendere terram Ac dicto citius separauit aequoris undam, Hanc manibus caram dilexit fingere formam Decoramque suam uoluit inesse figuram, Spiritu uiuificam adflauit uultibus auram. Immemor ille Dei, temere conmittere tanta, Nec ultra monitum quicquam contingeret: unum, Vnde malum sciret et unde dinosceret aequum Protinus, inlicitum uetuit contingere pomum. Quanta Deus homini permisit munera mundi Et praedulce sui signauit pignus amoris, Ytilia et cara tribuit mandata salutis, Sub dicione dedit terras animamque uiuentem, : 39 celeres] caelestis W 40 quis DTfJ nellit W flmnam W, flama T 41 die DT, dei W 43 deum meminisse D 44 libram T lumine W 45 aeternusque W nus 8. I. 46 et ante DTW, ante omnia Fabr. et v solis W 48 caelos D, caelo Tv semper om. W alto DTWv 50 om. TW spiritus sanctus D 52 dedit esse Fabr., dedisse DFWv 56 dicto citius T in ras. 57 curam T 62 aequm D, aecum T ■ 66 ut illa T I et cara W, cara DTv tribuit ipse W- Pinnatumque genus pecudes genus omne ferarum Et genus aequoreum animalia cuncta natantum. Sed quoniam primo transgressus crimine legem Iam iam primus homo Domini mandata mutabat, Coniuge cuncta mala suadente morte peribat. Nam peccati malum conmisit femina primum Prodidit adque suum decepit lege maritum. Eua persuasa male pate fecit limina leto Et sibi cum genere creauit funera toto. Hinc (nefas infaustum) mors emanauit in aeuum. Inde magis facinus facile percrebruit altum, Agricolaeque labor agitauit saeuius annum. Callidus hoc zelo serpens iniecit iniquo. Inde magis populi multa conmissa malorum Et nefanda malis pepererunt semina factis. Idcircoque Deus solus, cui summa potestas, Et super alta tenens summa fastigia caeli, Altus inaccessam habitans in saecula lucem Praeteritique memor et praescius ante futuri, Progeniem meriti decretum seruat in aeuum: Et cunctas animas quae corpora tarde gubernant Et ratione mouent hominem uagante per artus, Vt primum posito membrorum pondere cedunt Terrenisque leues resolutae nexibus ibunt Ac proprias repetent diuersis partibus oras, Illicet occultis alias includi tenebris, 68 pennatumque v pecudes genus W 8. I. 69, natantum DT, natandum W, natantia v 70 primo ex promo W .71 . mutabat D bat in ras. 72 peribat sup. pergebat W m. 2 74 prodit T adq. de T sed. de 8. I. decaepit leg W, decepta lege ma- litn 75 euua W lumine DT 76 funere W alterum e 8. 1. 77 infaustum scripsi, incautum DTWv emannauit D, amauit T 78 praecrebuit DT 79 om. TW agrioraeque D 80 callidos T\', calidus W 81 multa populi T 85 altus swp. alius W m. 2 88 corpore D tarda v • 89 homine DT, ab homine W uacante TW 90 primum TW, primo Dv 91 leues] lues W 92 repetent T, repetendi W, reptent Dv uersis W oras T, horas W, oris D, orbis v 93 tenebris T, tenebras DWx Ast alias laetis reuocari protinus auris, Seruari penitus decreta ad praemia legis, Donec t iterum ortis resurgant corpora membris : Nunc homines primae pensare faenora uitae Iudicesque Dei memores astare priorum, Expectare suam suo quemque ex crimine poenam. Funditus aut pecorum sine nomine t pondere flatu, Incassumue Dei finiendo t fundere flatum. An Deus omnipotens, cuius sub nutu reguntur Omnia, non ualeat post mortem reddere uitam Aut aliquid rerum Dominus non posse uidetur? Si potuit tenebris claram excludere lucem Adque omnem uerbo potuit conponere molem, Omnia de nihilo potente uoce parare, Cur non ex aliquo possit conpingere notam, Quae fuerat quondam, quae uixerat ante figura, Adsimilemque suae iubeat resurgere formam? Cum sint cuncta Dei, reddet magis omnia tellus, Iussa. reuocabit quidquid contexerat olim. Si quem forte rogis aboleuit flamma sopitum, Aut aliquem caecis deiecerat aequor in undis, Si cuiusque famem satiarunt uiscera piscis, Aut fixere ferae crudelia funera membris, Alitibus iacuit raptato corpore sanguis: 94 reuocare DTx arois fort. cf. 189,252 95 decrete W ad om. T 96 t iterum ortis scripsi, iterum mortis DTWv 97 hominis W 98 usque ad vers. 119 necesse est om. T iudicisque DTv, iudiciisque malim piorum W 99 suam suo quemque] suumque W 100 fundetur W pondere om. W flatum W 101 incasumue D dei] det W platum D 102 an om. W dñs D regantur W 103 ualeant W1 104 dum W 105 tenebris om. W 106 omnes v, omni D moles Dv 107 nihilo] illius add. Dv potenter W 108 qur D; incipit Aldhdmi fragmentum confingere Aldh. notum W 109 figuram c 110 adsimilemque scripsi, bimilemque DWv, ac similemque Aldh. 111 reddit W, reddent Dv 112 reuocauit W 113 adolebit W 115 cuiusque D W, cuiuB a famem DW, tamen v saciarunt D, satiarent W piscis scripsi, pisces DWv 116 finxerae D, finxere Wv 117 raptato] iaptatos W Vltima nec Domino negabunt funera quemquam, Adparere Deo uiuos de morte necesse est Resumptisque suis homines astare figuris. Semina sic uersis creduntur arida terris Et penitus fixis putrescunt mortua sulcis, Inde reparatis animatur culmus aristis Et iterum uiuis flauescunt fortia granis Consurguntque nouae uario cum faenore messes. Sidera cuncta cadent, iterum renata lucescent, Et dies in densam moritur cum lumine noctem, Occidit inque diem nox rebus luce retectis Ac dies alta suis iterum resurgit in astris. Solque cadit supero splendorifer lumine claro, Lux perit umbrato uenienti uespere mundo Et remeat toto renouatque gaudia saeclo: Sic cremata suo uiuit de funere foenix Extemploque suo uolucris resurgit e busto. Et nudata foliis suo tempore fructicat arbor Adque iterum pomi curuat ex germine ramos. Ergo ut ad uocem mundo tremente diuinam Et penitus motis uirtutibus aeris alti Tunc fragor insolitus et maxima murmura caeli Promouente Deo, ueniente iudice mundi: 118 ultima W, ultra Dv 119 apparare v uiuus W 120 hastare T 121 creduntur W, credentur DTv 122 patriscunt W falcis W 123 animantur culmi T 125 none WI, nono DT flario Aldh., uacuo DTW faenore] fore T 126 luciscent W, lucescunt T 127 densam oritur W, desa moritur T, densamoritur Dv nocte Dv 128 retectis W, requiescit DTl, quiaacit T2v 129 resurget DTv 130 cadet DTv supero splendo- rifer scripai, superoreferique DTW, splendoriferaque v; splendorifero qui\' lumine clarus Fabricius 132 remeat] renonat W renouatque Aldh., renouatamq. D, renouataq. TWfJ gaudio D saeculo W 133 phoenix v 134 extemploque suo] exemplo tuo TW e busto] denuo ab aestu TW (denuo exp. T m. 2) 135 haec nudata T, enudata Dv suo] sic fort. fruticat T 136 pomi curuat e. g. ramos scripsi, pomis curuata e. g. ramis DTWv 137 uoce m. t. diuina W 139 fracor insulitus Wl 140 deo W a. I. Protinus innumeri concurrunt ire ministri, Conuallantque Deum cum maiestate caelesti, Angelica late descendunt agmina turbis. Omnes nuntii Dei, quibus est diuina facultas Praecipua et forma, uirtutes spiritus omnes. Igneus his uigor est, rutilantia corpora, caeli Vis diuina micat: hinc totus intonat aether, Hinc trepidans terra penitus uniuersa remugit Parturiens homines, quos reddere iussa debebit. Mirantur comites, turbantur denique nimbi, Astra mirata pauent subito uirtutis ab alto Hinc iubente Deo facile cum uoce potentis. Continuo ruptis per omnia regna sepulcris Omnis humus latis effundit hiatibus ossa Viuentisque patens populos eructat harena. Haerent membra conus, nectuntur ossa medullis Consertiquo regunt spirantia corpora nerui\' Et simul infusae mouentur sanguine uenae, Dimissaeque cauis animae redduntur apertis, Organa quaeque sua repetunt surgentia cuncta. (Pro miranda fides) hinc omnis pullulat aetas, Pullulat antiqua mortuorum puluere turba. Matres adque uiri repetita luce resurgunt, . 141 protenus W innumeris c. i. ministris DTv 142 dominum DTWv maiestatem W, maicstate sua DTv 143 latae W, laete T1 discendunt acmina W turbis W, torris T, terris Dv 144 nuntii çorr. in nutu W est om. TW 145 praecipUae Aldh., precibus et DWTv uirtutis sp. omnis DTWv 146 igneos D uigor est] uigores W nubilantia DT, innutilantia Wx, et nobillima Aldh. 147 micat; migrat Aldh. totus DTW, tellus v, in totum Aldh. intonat aether Aldh., uniuersa remugit DTWv 148 exp. W 149 iussa DT, iusta Wv debebit TW, iubebit Dv 151 subitae v uirtutes D 152 hinc TW, hic Dv potenti Aldh. 153 rupti T sepulchris DW 154 et fundit W 155 uiuentesque Wv patens DTW, parens t; eruetat WI, eruptuat T arena v 159 canes D\' 160 quaeque Aldh., quae T, que DWv cunctae DTW, quaeque v 161 fides] quies Aldh. hic T 162 pullulant T\' Magnanimi iuuenes pueri innuptaeque puellae Defunctique senes animis uiuentibus adstant Infantumque gemens resonat uagitibus orbis. Con uariae gentes ueniunt de sedibus imis,.,: Eoumque manus et quas uidet ultima tellus, Quae colunt medias deuexo in climate zonas Rifeasque tenent pruinosi sideris arces: Omnis adest pauidus finis cuiusque colonus, Rusticus et miles, posito diademate reges, Pauperi permixtus aequali in agmine diues. Altus ubique tremor, precibus nunc ingemit orbis Tendentesque manus populi clamore mirantur. Ipse sedens Dominus eminenti lumine clarus Et praepotens cunctis micat in uirtutibus ignis Excelsoque throno caelesti sede coruscat Martyribus septus, numero candente uirorum Beatisque suis comitatus uatibus extat, Clara quibus niueis effulgent tempora taeniis. Iamque sacerdotes nitidis in uestibus adsunt \' ~ Gestantes rutilas praemia uitae coronas Submissisque omnes genibusque reflexis adorant: Solus agios sanctusque Deus uox omnibus una est. Hinc Dominus geminam iubebit sistere plebem: 164 innuptaeque W1, nuptaeque DTWv 165 astans T 166 infantumque] infaustamque Aldh. 167 con uariae scripsi, conuariae DTW, cum uariae\' v, tunc uariae Aldh.; cf. p. 306, u. 15 168 eoque DWl uidet] nil det D 169 media T clinate onas\' W 170 tenens DW pruinosis DT 171 omnes D colonis DT 172 regis W 174 nunc] nec W 175 mamanus W clamare v mirantur] morantur Aldh. 176 sedens DW, se Tv dum e. nnmine T 177 cunctos DT micaut T\' in exp. W . 178 caelestis TW* corruscat D • 179 om. W 180 comitatus TW, comitatibus D, comitantibus v 181 tempora taeniis Aldh., tempera taedis W, temperata eis DT 182 niditis D 183 rutulas W, rutilans T, rutilant Aldh. praemia] proeliantis fort.; premialia uincla coronis Aldh. , 184 submissisque DW, summissique Tv omnes TW, omnebus D, omnibus v gentibusquae W, gentibus D replexis D, relixifl T 185 agius TW deus om. W est] sit T 186 hic W dum T W Imperat et iustos numero discerni malorum Indutosque iubet deuicta morte uigorem Semper inexstinctam habere luminis auram, Ire per antiqua semper florentia regna, Ditia per nemora, semper amoena uireta, Degere perpetuam praeclaro in corpore uitam. Est locus Aeoliis Domino dilectus in oris, Lux ubi clara nitet spiratque salubrior aura Aeternaque dies adque inmutabile tempus Et secreta Deo regio ditissima campis Beataque nimis sereno in cardine sedes, Semper aer laetus semperque in luce futurus, Lenis et adspirans uitalia flamina uentus. Omnifero fert aequa solo praediuite tellus: Florea libratis conflagrat purpura pratis. Omnia praerutila miscent non inuida lucem, Flos alium laetus suo lumine uestit amictum. Hinc rosea niueo uariantur semine rura, Et roseis niuea crispantur floribus arua. Nescias illa quibus suanescant pulchrius arua Aut quibus aetheria spiret felicius aura, 189 ineitinctas v habitare fort. auras Dv, oram malim 191 nirecta D, directa TW 192 degenere D corpore T sed cor in ras. 193 aeolis DT1, aeois T* 194 nitet om. Dv 195 aeternamque D atq. ex. ad T 196 regio ditissima W (it s. I.), regi ditissima T, rigidissima D 197 nimis] campis W 198 aer] her corr. in erit W m. 2 199 laenis T adspirans DW, asperans T, aspirant v flammina DWl aentis DTWv aspirans oitali flamine nentne Aldh. 200 omnifero fert scripsi, omnia fert DTWv, omnifer Aldh. aeque Aldh. prodinite W, pronidite D tellns om. Aldh. 201 libatis W, nibratis Aldh. pnrpora W praetis T 202 praeratilam T, praesntilant W 203 sno lumine] colnmine W 204 semina DW 205 crispantar W, crispatar DTx arna W, aura DTfJ 206 nescias W, nesciat T, nescia Dv Aldh. snaaiscant D, saaaescat Aldh. palcribus T, pulchrior AldL araa D, aura TWx, alga Aldh. 207 hunc uersum addidi ex TW, om. Dv aetherias W ■ spire T, spira et W Quia melior specie uel quis praecellat honore. Numquam florigenis similes nascuntur in hortis Lilia nec nostris floruerunt talia campis, Nec sic nota rubet mox aut rosa panditur alba, Purpura nec Tyrio sic est incocta rubore. Gemma coloratis fulget speciosa lapillis, Prasinus inde nitet, illinc carbunculus ardet, Smaragdusque lapis micantia lumina fundit. Hic et odoriferis nascuntur cinnama uirgis Et uiridi laetum folio confragrat amomum. Hic iacet ingenitum radiati luminis aurum, Et nemora alta tenens florenti uertice caelum, Virentisque grauant uberrima germina ramos. Nulla suos similes porrexit India lucos, Non ita densa leuat uiridis cacumina pinus, Nec sic alta comas crispat uibrata cupressus, Nec uernus melius floret cum tempore ramus. 225 Hic aliter celsae florent in uertice nigrae Aeternumque uirent solae sine grandine siluae. Nulla cadunt folia, nullus flos tempore defit: Robore conpacta uirent t cacumina, purpurat arbor. Sed puto flos ille rosa est, rubor aequus in illo, Sic speciem talem foliis adspirat odorum. 206 melioris W* quia W, plus DTfJ 209 florigeriB Aldh. similis D hortis] oris T 211 sic] si W aut scripsi, ut DTWv roeea T alba Aldh., arba T1, arua DТ2Wv 212 purporea W, purpurea DT tyrios T, tareos W 213 coloratus T1 214 illino TWs, illine W1, illic Dv 215 zmaragdusque T 216 cinnoma c 217 laeto Dv confraglat T, conflagrat DWx 219 tenent c florentia Dv post uersum 219 praecipit T 259 atque — 274 tremescunt, suo iterum loco hos uersus exhibens 220 uirentesque v grabant T ramo TW 221 lucos] colus DTW 223 verI. 223 et 224 inuerso ordine exh. v uiprata Wl cypressus T 224 uemo fort. 225 hiic W aliter celsae DTW, abietes closaco 226 solae sine] solens in T glandine fort. 227 nullusque v defit TW, desit Dv 228 rubore Dv cacumine DW purporat W, purpura Dv; fort. robore conpacto uiret et purpurat 229 illae T robor TW ecus T 230 odorum W, odorem DTv Stat cum flore nonis arbor pulcherrima pomis Vitalemque frugem felicia robora densant. Mella uiridatis confragrant pinguia ramis, Lac etiam plenis manat potabile riuis. Vitam spirat ibi quidquid pia terra uirescit, Beat usque simul quidquid de germine floret, Adque solum pulchrae redolet medicabile cretae. Fons illic placido perfundit agmine campos, Quattnor inde rigant partitam flumina terram Ver puto semper agit uestitus floribus aether. Non frigus uariat hiberni sideris auras, Nec, radiata micat pressis caloribus aestas, Caelum luce sua serenas temperat auras : Et reficit fetam meliore flamine terram. Nox ibi nulla, suas defendunt astra tenebras, Iraeque insidiaeque absunt et dira cupido, Exclususque metus pulsaeque a limine curae. Hinc malus extremas relegatur exui in oras, Beatosque labor uetitus contingere fines. Hic prisca fides electa in sede quiescit. Iustitia gaudens aeterno in foedere uiuit Et secura salus placidis laetatur in aruis Semper uictura semperque in luce futura. Hic quicumque pius aequique bonique colonus, 231 nouisex non his W m. 2 232 felicita v destant T 233 mella] metella c uiridatis scripsi, uiridantis DTWv confragant T, conflagrant DWv pingua D 234 lac) iacet TW plania W, ramis T potauile T 236 beat usque scripsi,. beatosque DTWv, . 237 pulcher W redolent Dv 238 placido scripsi, placidus DTWv agqunQ TW, gramine Dv 239 partita t terras W 241 Jiibernia D, hisernis T sidoris T 242 aetas Dv 243 serena DTW, serenat et fort. auram T, aura W 244 refecit W1 fetam] factam W ipeliorem DTv lfamina DWIT 245 defendet TW, defendendet D, defundunt v, defendit Aldh. astra] tetra Aldh. 247 limine Aldh., limitae W, limite DT cura T 248 malis W extremis DTW1 religatur DT horas W 249 beatusque DTW1 uetitus scripsi, uetitusq. DTW*, ietitusq. W1, ueritusque v 252 placitis DTW\' auris TW sed au T in ras. 258 semperque] semper a 254 aequique Fabric., et qui DTW; cf. p. 290, uers. 31 Quique Deum metuit innoxia mente tonantem Adque suos coluit sacra pietate parentes Et coluit sanctam semper sine crimine uitam, Aut inopem quotiens opibus solatus amicis Adque laborantes nimium subuenit egenos, Pauperis adiutor, solitus saluare pupillos, Eruit et nocitos, subuenit crimine pressis, Hospitibus carae tribuit sua pignera mensae, Omnia diuinis gessit sua munera iussis, Non aliquem nocuit, non aliena cupiuit: Illi exultantes diuinis laudibus omnes Orantesque simul referunt ad sidera uoces, Psallentes Domino celebrant per gaudia grates Beatamque uiam nuntiis comitantibus ibunt. Postquam haec Dominus felicia dona peregit Et iustos pariter aeterna in regna remisit: En miseranda uenit lugens sua crimina turba: Fit gemitus, maerent lacrimis ardentibus omnes Testanturque sua crebris ululatibus acta, Flammea pro meritis instantia tela tremiscunt. Angeli corripiunt iam iam prohibentque precari Et prohibent seras paenitentiae fundere uoces, 255 d∗m T, dum DWx conantem T 257 sancta DT nita T 258 aut... amicis aup. sine crimine u. 257 acr. W m. 2 259 egeuis TW1, aegenis D 260 solitis T, solitu Dv, solidusae Aldh. aaluare W2, Boluere DTW1v, fouere Aldh. 261 eripuit et inocitos W, erait innocuos Fabricius 262 hostibus D care T, grate fort. pignora Dv, pignera se T 263 om. TW iussit D 265 illic T altero loco: cf. u. 219 267 psallente DT dum TW per om. T1 gratis W ( : 269 haec 1 postquam v dum T 271 en Aldh., et DTWv \'\' lugent DTW turbae W 272 fit scripsi, id TW, hic Dv maerenti DT ardentibus Aldh., arcentibus T, argentibus Wt augentibns De 273 testaturque D ululantibus T 274 flammae TW tremescunt DT 275 iam iam Aldh., iam TW, iam iamque Ds perhibentque T 276 prohibente W paenitentes fort., penitendo Aldh., clamando Fabricius Iamque precum uenia flamma ueniente negatur. O miseri, quotiens uobis diuina potestas Innotuit, quotiens maiestas cognita ueri ? Audistis sonitus, uidistis fulgura caeli, Assidue pluuias uentorum et grandinis iras Experti, quotiens noctesque diesque serenos: Tempora fecunda dabant Dei munera uobis, Ver abunde rosas, frugibus nec defuit aestas, Autumnus uaria praebebat mitia poma, Semper hiems laetas glacialis fregit oliuas. Cuncta Deus tribuit, bonitas nec defuit ulla, Nec per tanta Deum genus omne sciuit humanum. Terra Deum tremuit, pontus Dei nutu pependit Et fluuius siccis trepidus refluxit harenis, Et genitura Deum per omnia laeta fatetur. Vos tamen hunc Dominum caeli terraeque negastis, Et iustos potius crudeli caede necastis Praeconesque Dei plerique saepe fugastis. Veritas in uobis pro crimine semper inhaesit. Et ideo fructum capietis sementis iniqui: Non scitis ecce diem, quem uos ridere soletis. Ibitis in tenebras ignis et sulphuris altas Ardendo saeuas passuri doloribus iras. Hos aeternae iubet Dominus discedere poenae, Ire sub ardores semper sine fine gehennae, Vrgeri molem per stagna torrentia flammae. In flammas conuerti iubet elementa minantis 277 neniat T neoator Wl 279 uiri T 280 fulgorae W\', fulgora DTW1 281 irans W1 283 fecunda dabant scripsi, fecnndabant DTWv nobia Aldh., donis DTWv 284 abundet T 285 auttumnus W praebabat Wl 286 hiemps D fregit TW, regit Dv olibus D 288 dum W1, dium Tl 289 dum DW perpendit D 290 arenis v 291 et] e T dum DWl desinit Aldhelmi fragmentum 293 om. W negastis T 297 ridere] redire T 299 passuris TW 300 hoc DT aeternae] certene T discedere] discere W 301 ardore W, arbore T 302 «rgueri W torrenti T 303 clementa W Adque omnem caeli descendere nubibus ignem. Tunc auidus rapidos excludit tartarus ignis, Adque procellosis fluctuabunt aequora flammis, Totaque uiuentis confundet terra fauillis, Flammeos et sulcos aer uibrabit iratus, Adque omnibus facibus torrens armabitur orbis, Impetu tartareo prendent incendia mundum. Illi praecipitem pulsi tolluntur in aestum, Hinc fugiunt, illinc cursu referuntur acuto. Obuia fit saeua flammae fugientibus ira, Agnoscuntque suam iam iam de crimine poenam. Iamque qua a nullo tellus possessa colono Et maris extremis pressa sub fine profundo, Qua sol emenso radio definit Olympum Ortaque transacto conduntur sidera mundo : Gliscit aer densis abstrusa luce tenebris, Vltima secretis stagna flammantia riuis. Est natura loci signatis ignea poenis, Et palus inferni candens ardoribus ima Intonat horrificis, fretum poenale, caminus / 304 atque ex coq. W, eoque DT 305 add. sup. 303 W m. 2 anidos rapidus includit Dv tartamni v ignes W 306 procellosas DTv fluctuabunt scripsi, ructuabunt W1, ructabant T, ruc- tabunt D W1; cf. 325 aequora BcripBi, aequorea T, equoreas W, aequore Dv fiamma T, flammas Dv 807 motaque malim uiuentes v confundit W flauillis W 308 flammeos scripsi, flammeus DTWv uibrauit DTW iratus scripsi, iratos DTWv 309 armauitur T, amabitur D 310 prendent TW, frendent Dv nnmdum scrtpsi, mundo DTWv 311 pulsi] fulsit T 312 hic TW illic DTW 313 saeua DW, saeuae Dv flamma T 314 sua c iam iam DW sed in W alterum iam s. I., iam T, iam tum c 315 qua a scripsi, uaga DTW, uago c 316 p. sub] pressas ubi T 817 quam W radios v definito W olympum scripai, olympo DTWv 318 conduntur TW, tolluntur Dv 319 gliscit om. W, clypsit T 320 stagnant Fabricius 321 latura T locis DT signati T, ignati D 322 infernis W scandens Dv arboribus T \'323 indonat Wl fretum scripsi, fertur DTWv caminus scripsi, caminis DTWv m A 21 Aestuat et rapido turbatur uertice flammans, In tormenta ruens fluctuanti gurgite flumen Torrida se cuncta caeno miscetur harena. Huc captiua gemens mittetur turba malorum Arsurumque (nefas) scelerati corporis agmen. Magnus plangor ibi fletu sociante clamorem, Et stridor rapidus, ululatus inde dolentum Exsurget de flamma procul altusque sonoras Ignis et ardentis gemitus consurget in auras. Tunc humana mali pendet commissa propago, Incipientque preces ad caelum tendere seras. Adque Deum nunc nosse uolent, quem nosse nolebant. Illic quisque suae fatebitur effera uitae Nocentesque manus et saeuas crimine mentes Adque infanda sui testabitur effera uitae., Iam primum quicumque Deum male senserat ante Et uaga mentito coluisset n\'umine saxa Adque cruentatas signis sacrauerat aras Et picturatas timuit sine uoce figuras Ac falsi tenuis adorauit numinis umbras, Et quemcumque malus seduxit protinus error, 345 Si quis adulter erat, natos quicumque necarat, Si quocunque malo quis conscia mente uiuebat 324 rabido W turbatus TW \\ flammans scripsi, flammas DTW, flammae v 325 gurbite W 326 arena v 327 hunc DT mitetor W 328 scela∗∗tti T 329 magnis. W clangor ibi T, plangoribus W fleta TW, fetu D, fletus v clamorem TW, clamore Dv 330 tabiduB TW ullulatus D dolentium T1 331 altnsq. DWTatusq. T1, altusque v 332 om. W consnrgit DTv 333 humana TW, imago Dv malpondet D promissa DTv 334 tendere] pendere v 335 dum DTlWl nolunt DW nolebant ex nolebant T 336 patebitur T 337 mentes om. v ^338 inflanda T sui DT, suis W, suae v 339 quicum T dum DT, dno W 340 coluissent TW nomine W 341 signis W, igni DT, igne v 343 tenuis scripsi, tenue DTW, tenues v nominis W umbras TW, undas Dv 344 quemcumque DW, quaecumque Tv sedunxit protenus W 345 ad. erat] adulterat W negarat DW 346 constia W1 uiuebat ex iubebat T m. 2 Aut rapto grassatus erat aut fraude clientis, Si quis humano suas maculabat sanguine palmas Adque latebrosa miscebat morte uenena, Tunc si quis uacuo celabat pectore furta Aut alieni mali lucro gaudebat iniquo, Admisit quicumque nefas quodcumque malorum. Altus ardor eos igni torquebit amaro, Suppliciumque dabunt uiuente funere cuncti, Sic hominum totam maerentes f seruare turbam. Haec adeo sancti quotiens cecinere prophetae, Spiritu saepe Dei moniti dixere futura? [Nemo suas (miserum) nemo eheu praebuit aures.] Sic Deus omnipotens uoluit sua praemia nosci Adque minas positae *** per talia legis, Mittendo plures caelestia uerba clamantes. Denique iussu Dei conpegit ossa prophetes Et stupuit mota subito non sponte sepulcra, Cineribus creta t iacuisse corpora passis, Surgere tunc uiuos anima ueniente miratus Et cum uoce sua ad caelum tendere palmas. [Gratanturque Deo et uictori talia Christo.] Illi quidem tumulos repetiere silentes Seruandique Dei diei cessere futuro: Paulisper iussit retineri cubilibus imis, Donec ille dies conpleto tempore magnus 347 crassatus D frude Wl 350 uacuo scelerabat D, uacuo gelerabat W, suo uos celabat T pectora Tv furta scripsi, furto. DTWv 353 eos scripsi, eo DTW, eum v torquaeuita maro T 354 uiueuti funera Dv cincti T1 355 omnium TW tota D maerentis DW, herente T torbam W 356 a dõ D 358 om. DTW, add. ex Fabricio Bal. 359 nesci T 360 positae] plurima add. v alia T 362 iussum Wl, iusso T prophetis DT 363 non] nam ex non ex W m. 2, non ẽ T\' (ẽ exp. m. 2) sepulchra DW 364 iacuissent T 365 s. tunc] surgeret uno T 367 om. DTW, add. ex Fabricio Bal. 368 illa v tumulos scripsi, tumdlo DTWv repetiere scripsi, repetire TW, petiere Dv 369 seruatique T 370 retinere T 21 * Adueniat. cuncti Dominum cognoscite ueram, Qui solus animam faciat contendere lucem Eandemque potest in tartara trudere poenae Et cui cuncta patet uitae mortisque potestas. Posse Deo, nam uelle satis est, factumque dicendo Ille meus solus metuendus sensibus imis. Et quoniam leto cursus concluditur omnis, Quicumque est hodie, secum sua uita feretur. Et ideo dum uita manet, dum carpere lucem, Dum paeniteri licet, prius quam terminus aeui Occupet incautos et nescia lumina soluat Vltimus ille dies mortis qui lege tenetur : Quod primum superest, carae uigilate saluti Et faciles certique bonum in deflectite cursum. Post errata suis et pressa piacula sacris Postque uagae nimium quos uexare procellae Rectas adite uias et flamina laeta tenete. Hinc laetis prius animis repellite crimen, Et concreta diu proluatur pectore culpa, Tunc conmissa mali mites abolete nefanda Aeternisque Deum precibus placate tremendum, Pessima cuncta. bonis cedant, mortalia uiuis. Conseruate nonam iam iam sine crimine uitam 372 adueniant c. dno T uerum] urm W 373 conscendere v 374 eademque DTW tartare W1 375 patent DTW 376 nam DTW, non v, fort. iam uelle sat est post u. 376 lacunam tndtcaui 378 laeto DTW 379 sic cum fort. 382 occupit D 383 morti DW 384 care u. salutem DTv 385 facile DTWv certique TW, eritque Dv in addidi deflectere v 386 erata DTW, aerata v 387 uaga DT, uaca W quos] quo uos W, qua uos T procella W, procellas DT fort. post quae uagae n. nos uexauere procellas - 388 fiammina D, fiumina W laeta TW, recta Ds ten«*ete W 389 laeta DTW animus W/ 390 concreta DTW, correcta v prouoluatur T 391 comissa DT mala v nefandaa DTW; fort. mentes a. nefandas 392 dum DWl remendum T 394 quid seroare TW, quod seruare D iam iam D 395 Et seruate pias ueroque in nomine mentes. Ac ueniam primis supplices rogate delictis. Iam iam pura piis maturescant corda colonis, Innocuasque manus precibus adtollite iustis Laudibus et faciles diuinis reddite uoces. Incipiantque bonis uerisque adsuescere mentes, Diuinaeque magis celebrentur munera legis, Et memorate bona simulque inuadite facta. Sordida uilescant olim conmissa malorum, Et meliora piis flagrabunt omnia uobis,, Horrendisque simul liberatur uita periclis Adque aeterna suis ueniet ad praemia uotis. 896 et ... in T in ras. 396 supplicis D rogata T deleotis W 400 incipiamque TWl 402 morate T bona om. W 403 sordita D uilescant W 1 ex t, nitescant DTv cum commissa T 404 et om. T flagrabant W 405 periculis T 406 nenient W. — Explicit D, Cecilii Cypriani ad Flatuum Felicem de resorrectione mortaorom explicit T, Explicit de resarrectione mortuorum\' Cecilii Cypriani ad Felicem W. —