The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
* Probatio capitulorum quae in scripturis deificis continentur.
quae in uetere testamento figuraliter scripta sunt, per nouo testamento
spiritaliter intellegenda sunt, quae per Christum in ueritate
adinpleta sunt. nobis enim per Iesum Christum spiritalis intellectus
datus est ipso iesu: nobis quidem datum est intellegere
sacramenta, Dei, aliis autem in similitudinibus,
om. Q aleam D nocibus QT 2 inmortale
QT 4 inimici om. Q 5 abige QTv 7 et] te QT
operum tuorum D, rerum tuarum QTv 8 sit] si T euangeliis
MlQlT, euangelii M\'Qlx 9 extende Qv — Eiplicit de aleatoribus
D, Aduersus aleatores explicit Q, Epistula Cypriani ad aleatores explicit
T. —
Incipit de duobtis montibus MT, de duobus montibus de monte
Syna et Syon aduersus Iudeos p. - 12 initium huius libri mutilum esse
uidetur 13 ueteri uv per nonum teetamentum
Haec est interpretatio de Hebreica lingua in Latinam. Sina mons
interpretat aeterna temptatio et odium: aeque et Sion interpretat
\'temptatio exacerbationis et speculatio.) uides ergo in Hebreica
interpretatione non sibi similare, sed neque esse unum montem, sed
potius duo inuicem a se differentes gratia et honore. praeterea cum dicat
Dauid propheta in psalmo primo: ego autem constitutus sam
rex ab eo super Sion montem sanctum eius adnuntians
imperium eius. ecce quatenus montem Sion sanctum designat.
unde manifestum est montem Sion esse caelestem et spiritalem et
Sina esse terrenum. nihil enim potest quod in terra est esse sanctum,
cum totus mundus facta mala a diabolo sit maculatus, dicente
Iesu: odit me saeculum quia et ego illum, quia mala
super sanguinem T m. 2 2 christmn om. Tp
3 iina] syria u 4 enim om. T exiuit T 5 ab] de T
debeamns M* 6 atrum] nt T dno ft 7 exibit (t
aa unum MT, unum pv alter s. s. m. et om. M 8 hebreice
MT semper, hebraice uv 9 uero MT, nerum cf. p. 106, 21
differet acripsi (i. e. diacernet), different Tfi, differentium Mv ostendit
c 10 monte bts T 11 latina MT 12 interpretat T
(i. e. aignificat), interpretatur Muv; cf. p. 110,10 temptatio aeterna
Μμv interpretatur
Sion autem montem ex prophetico dicto constat esse sanctum et
spiritalem, in quo monte spiritus sanctus filius Dei rex constitutus
est, adnuntians uoluntatem et imperium Dei patris sui: et Sina montem
esse terrenum in arida terra constitutum, qui est in Syria Palaestina,
ubi est terra Iudaea, ubi est et ciuitas illa interfectrix prophetarum,
ante cuius portas Christus a Iudaeis crucifixus est in horto,
quae ciuitas dicitur Hierusalem per Esaiam prophetam spiritali uerbo
execrata et derelicta, nec inmerito. et Deus ex eodem monte Sina
terreno per Moysen adhuc in carne terrena primi hominis positum
populo Iudaeorum terreno et carnali legem dedit. a Deo accepit illis
tradendam, digitis sacris scriptam in duabus tabulis lapideis, licet
digitis sacris tamen digitis in figura carnis, quasi populo carnali et
durissimo sicut fuerunt tabulae lapideae durissimae, in quibus tabulis
legem acceperunt. ideo in duabus: significans ex unitate populi diuidi
duas partes, partem quae saluatur et partem incredulam quae perit
dicente angelo ad Rebeccam uxorem Isaac: duae gentes in
utero tuo sunt et duo populi de uentre tuo diuidentur
et populus populum superabit et maior seruiet minori.
uero Rebecca figuram portat ecclesiae, sicut Isaac uir eius
typum in se portabat Christi. ergo cum dicit duae gentes in
T 8 prophetico] profecto Tfi1
dictum ft1 4 montem M spiritus sanctus M1 Τμ, a spiritu
Nomen accepit a Deo. Hebreicum Adam in Latino interpretat terra
caro facta, eo quod ex quattuor cardinibus orbis terrarum pugno
corr. M* designabat futuras T 2 idolatrem MTp
et partem om. T incredulam T uidentem MT 4 in
generationem aeternam v 5 infideli MT, infidelis u a uentre
om. M tunc om. (i, * T (t eras.) 6 natiuitatem T geneseos
Tp., genesi Mv angelos M2 μ, angelum v 7 eorum
Deinde Abel filius Adae nomen accepit Hebreicum, designans fratria
interfectionem et parentorum luctum. item Enoch qui ante diluuium
Deo iustus conplacuit et ideo de isto mundo in carnis suae natiuitate
uiuus translatus est in loco ubi Deus scit: ex quo loco consummatione
mundi innouari habet in hoc mundo, unde et translatus est ad confundendum
et reuincendum antichristum: a quo interfecti martyria
sua conplebunt, uiuentes in aeternum in saecula saeculorum. et ideo
Enoch interpretat \'innouatus\' deinde Iob iustus, qui ante diem iudicii
meruit uoce iudicis laudari, et ideo deuicto diabolo et superato
Iob interpretat \'carissimus Dei\\ aeque et Abraham in sua natiuitate
s parentibus suis Abram uocitus est, temptatus uero a Deo fidelis
inuentus est et a Deo benedictus pater multarum gentium constitutus
est: et ideo inmutato a Deo nomine Abraham uocitus est, interpretat
\'pater multorum populorum\'.
Ecce interim de multis probationibus pauca diximus, ut ad dnoram
montium nomina peruenientes interpretationes eorum montium nomina
probemus, qualiter designata sint ad nostram instructionem, ut
MT 3 deatringite MTp*,
destruite 6 suscitauit M, ex-
citabit 11 illud uv 9 parentum M
11 consummationem MT, in consummatione μv 12 inde
Ecce probauimos per scripturarum fidem maiorem populum et uetustiorem
esse Deo in odio conuersos secundum interpretationem montis
Sina dicentis (temptatio aeterna et odium). aeque et Sion mons ita interpretat
\'temptatio exacerbationis et speculatio). haec uero interpretatio
Latina ligni sacri passionem designat dicente Salomone de ipsam
passionem Dominicam: contumelia et tormento interrogemus
illum, ut sciamus reuerentiam illius et probemus patientiam
ipsius et temptemus quae euentura sunt illi.
si enim uere filius Dei est, suscipiet illum, et liberabit
illum de manibus contrariorum: morte turpissima
condemnemus illum. haec cogitauerunt et errauerunt:
excaecauit illos malitia ipsorum et non intellexerunt
sacramentum Dei. ecce temptatores Iudaeos. item scriptum est:
et temptauerunt Dominum in loco inaquoso. speculum
uero altitudinem ligni declarat dicente Salomone: posuerunt me
uelut custodiam pomarii, eo quod in horto in ligno confixus
inter duos latrones pependit. et de altitudine ligni ambos
speculabatur in figura duorum populorum malefactorum, gentes
in saecula mala facta iacentes et Iudaeos interfectores prophetarum.
hi sunt duo populi malefactores, quorum figuram in se portabant
duo latrones, inter quibus pependit innocens: unus blasphemabat,
MTp., dicti audientia v cradelitatis T
upredinem M 3 dominum] deum v 4 probabimus T
IOpulum maiorem b 5 odium pv, conuersus M
6 aeque et] aeque Tv interpretatur Mpw 8 ligni] lingua p.
sacram it dicentem M salomonem MT ipsa passione
dmca Tp. 10 reaerentia T
12 filius] salus p. liberauit MT 13 illum] eum v 16 sacramenta
MMv aquoao MT inaquoso in
loco u 18 uerum T, ergo p. dicentem salomonem MT
19 pomari T, pomorum p. 21 speculatur v, peculabatur T 22 saeculi
v; cf. p. 105, 21 iacentes] facientes p. 24 inter quos pv
blasphemat p
ambos speculabatur de ligno speculatorio blasphemum et confessorem,
confessorem saluauit et blasphemum perdidit, sicuti de duos populos
fecit.
Persecutores derelicti, qui in aeternae mortis sententia sibi non
crediderint, si sic de saeculo exierint, perient: gentes autem ad se conuersae
fidem sibi habentes, quia filius Dei est, saluati uiuebunt in aeterna
saecula saeculorum cum imperatorem et regem suum. uero in ipsa
passione pendens in ligno duas partes populi prospiciens speculabatur de
alto ligno, partem populi qui uiderant uirtutes eius mirabiles et deificas,
patientem illum iniuriam dolentes plorabant: alii uero Iudaei inridentes
de harundine caput ei quassabant, blasphemantes et dicentes:
aue rex Iudaeorum, ubi est pater tuus? ueniat et eliberet
te de cruce. exinde exacerbatus pater fecit caelum patefactum,
et tonitrua facta sunt [et tenebrae] insustinibiles, terra commota
est, patefacta sunt sepulcra et corpora foras a se misit, uelum
templi scissum est et a tanto fragore caeli et terrae motu omnes qui
stabant ante lignum alii dolentes alii uero blasphemantes inludentes
prostrati in faciem iacuerunt trementes tamquam mortui. tunc Iudaei.
intellexerunt se offendisse Deum et in luctum conuersi sunt, et fuit
exacerbatio. eo enim tempore quo in ligno confixus pependit dies
fuerunt azimorum, qui sunt dies festi Iudaeorum. eo die metuentes
B. I. m. 2 saluabit et
confeesorem T duobus POpulis M2T, derelicti
sunt (i in om. (t sententiis T, sententiam ft sibi on.
u, si 7\' 6 si ft 8. l. m. 2, et Mft1 porint M\'T, perirent (t 8. 1. WI. 2
autem T, nero MMTfi 7 saluatae
MTx, uidebuntur (t 8 cum om. 0 imperatore p. rege
suo ft . uerum MT
10 pars 0 uiderint T 11 iniurias v, in furia T 12 de
exp. (t ei] eius pv 13 haue MIT neniot (t liberet
Mom. 0 patefieri 0 15 et tenebrae om. ΜΤμ
Ecce quatenus conpleta est interpretatio montis Sion \'temptatio
exacerbationis et speculatio. unde manifestum est Sion montem ligni
sacri regnum esse in sanctitate iustificatum dicente Dauid: adnuntiate
regnum Dei in gentibus, quia Dominus regnauit
de ligno et transiuit in gentibus. de quo regno ligni regalis
idem propheta dicit: ego autem dico nobis: constitutus
sum rex ab eo super Sion montem sanctum eius, adnuntians
imperium eius. quem dictum propheti cum per Pontio
Pilato in suam passionem pendens in ligno conpleuit, Pontius
Pilatus impulita mente a Deo accepit tabulam et titulum et scripsit
tribus linguis hebreice graece et latine: IESVS. NAZARENVS. BEX.
IVDAEORVM et in capite ligni clauis tabulam cum nomen regis
Iudaeorum confixit et manifestauit propheticum dictum eo quod
15 Ps. 2, 6. 7. terram M 9 in
om. T ipsa M passione pv complenit
Mftv 3 et om. Tfi 5 a] in v babylones T, babylODe
Mom. M babylonii n
6 canticum p 7 ad b.] babyloniis v lamentantes se] lamentasse
T 8 quomodo] quo p cantanimns M, cantamns p
11 montem sion e 12 esse om. Μμ 14 de] a fiv transibit
Caro ligno confixa emisit uerbum dominicum dicens: Heli, Heli.
et adinpletum est propheticum spiritale ante dictum: de Sion
22 Matth. 27, 46. MT, potius quam quod fi, quam quam v 3 homi-
Km p. mortiferaret MTil, non mortificauerit v 4 generis
humani Mv in montem ascendit v mundo M 5 et
torde T ascendit MT 6 manibus et mundo corde M
j et cetera om. v crucem sacram fi, sanctam crucem v 8 eDit T
\'i ab] de T 10 christo filio v prophetae T 11 percus- c
um M latere MT, lancea (iv sanguinis M 12 et om. p,
aquam MT proflnsus v sanetam
m. p 13 qua v consecratus Tp1, consecrauit fi*
H bibit T1 flomina] sicut scriptum est flumina Mv 15 fluetant
Τμ1, fluent
Ecce probauimus per omnium scripturarum deificarum fidem duo
montes Sina in terra et Sion in caelo duorum testamentorum portare
figuram, ueteris Sina et noui Sion: ex quibus duobus montibus, uidelicet
duobus testamentis posteriori tempore demonstratos et depalatos
duos populos, ueterem et priorem Iudaeorum et nonum et posteriorem
populum christianorum: Iudaeos terrenos quibus terra promissa
a Deo (acceperunt carnales) et christianos caelestes quibus
regna caelorum a Deo promissa (accepturi sunt in futuro saeculo).
caro enim christianorum spiritalis et inmortalis erit.
Aliam probationem ueritatis scripturis positam t ex ea ueritatem caelestem
spiritalem. facimus figuratam comparationem de huius mundi
conuersu. diximus enim montis sancti Sion quod lignum regalem et
sacrum habere interpretationem de Hebreico in Graeco uel in Latino
\' temptatio exacerbationis et speculatio, eo quod de ligno speculabatur
ante se stantes bonos et malos.
Ita inuenimus ipsum saluatorem per Salomonem speculum inmaculatum
patris esse dictum, eo quod sanctus spiritus Dei filius
T dicit hierusalem scripsi, hienualem dicit 0, om. MTfi
3 habentem v 4 et om. v 5 adnuntiatione T christi
MTfi sanctam om. T 7 duos fiv 9 figura MT uidelicet
[i, uide T, uidet M 10 duo testamenta M posterioris
T, his posterioris M depalatos MTdepalatus Tl, declaratos
habemus b 12 qui terram promisaam
16 alia probatione v in scripturis pv posita v eam MT
ueritate Μμ2 17 figuraram
Vero etiam et uitem ueram se esse dixit, patrem suum agricolam.
si ergo Christus uitis est uera, utique constat quia et nos qui in illo
credimus et ipsum induimus sumus uitis uera quae est in uinea dominica,
et Christus custos uineae suae dicente Salomone: posuerunt
me custodem in uineam. inuenimus uero in conuersu huius
mundi in similitudinem spiritalem figuraliter esse uineam habentem
dominum et possessorem suum. uero tempore maturo prope dies uindemiarum
ponunt in mediam uineam custodem puerum in alto ligno
media uinea confixo et in eo ligno faciunt speculum quadratum de harundinibus
quassatis et per singula latera quadraturae speculi faciunt
cauerna terna, quae fiunt cauerna duodecim: per quam quadraturam
cauernorum custos puer omnem uineam perspiciens custodiat cantans,
ne uiator ingrediens uineam dominicam sibi adsignatam uexet uel
M pater quoque M utroque M, utrique b
x in se om. M nidet T, uidentes fi 2 speculum immaculatum
n 4 ad populum] ad paulum T, om. p 5 quomodo]
quo p 6 aqua a. i. speculo pv confirmat v, contrafirmauit M
de se dictum M 7 dicens v, dicente M, om. p qui pv
speculum immacnlatum b 8 uerum
et patrem p 9 eet uera pt, et nera T, aera Mx ubique p1
10 litis M s. l. m. 2 in addidi 11 custus M uineae] uitae T
dicentem salomonem MT 12 ninea ftv conueraus Tp.\', conuersos
H, connesatione v 13 mundi] modi T spiritali T li tn ras.
14 tempore uero v, uerum tempore p 15 ponam T, positum v
in om. MT media ninea (i, uineam a 16 speculam quadratam b
de] et de M 17 et p. a. I. m. 2 speculae b facit MTfi
18 cauernaB ternas px quae] qui T fiunt] faciunt v
cauernae T custodiens M
cantas MITI.
uoluerit introire et uuam demere, illic puer sollicitus de uinea sua
deintus de speculo dat uocem maledicens et comminans, ne in uineam
uiator fur audeat accedere dicens: rectum ambula. fur autem timens
uocem pueri sibi comminantem refugit de uinea, speculum uidet,
uocem audit, puerum intus in speculo sibi comminantem non uidet,
timens post uiam suam uadit.
Hic conuersus saecularis similatns gratiae spiritali. ita est enim
et in populo deifico, sicut in uinea terrena. uinea dominica et spiritalis
plebs est christianorum, quae custoditur iusso Dei patris a
puero Christo in ligni speculum. exaltatum. quod si uiator diabolus
perambulans uiam saecularem si ausus fuerit de uinea spiritale hominem
de plebe dominica separare et uexare, statim a puero caeleste
correptus et flagris spiritalibus emendatus exulans ad centesimum
effugit in locis aridis et desertis. hic custos est puer filius dominicus,
qui uineam suam sibi a patre commendatam saluandam tenet et
reseruandam: de quo Esaias propheta cecinit dicens: ecce puer
meus filius meus dilectissimus, ponam super eum
spiritum meum, et iudicium gentibus nuntiabit: non
Μμ2υ uineam