The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Vt me satis contristat et animum nostrum grauiter affligit cum
nulla mihi scribendi ad uos porrigitur occasio, detrimentum est enim
meum uobiscum non colloqui, ita nihil mihi tantam laetitiam hilaritatemque
restituit quam cum adest rursus occasio. uobiscum me esse
arbitror, cum uobis per litteras loquor. quamquam igitur ita se haec
habere quae dico certos uos esse sciam nec quicquam de uerborum meorum
ueritate dubitare, tamen etiam argumentum sinceritatem rei
asserit: namcam nulla prorsus praeteritur occasio, probatur affectio,
quamuis ergo certus sim uos non minus esse in uitae actu graues quam
in sacramento fideles: tamen, quoniam non desunt uitiorum assertores
blandi et indulgentes patroni qui praestant uitiis auctoritatem et quod
est deterius censuram scripturarum caelestium in aduocationem criminum
conuertunt, quasi sine culpa innocens spectaculorum ad remissionem
animi appetatur uoluptas – nam et eo usque eneruatus est
ecclesiasticae disciplinae uigor et ita omni langore uitiorum praecipitatur
peius ut non iam uitiis excusatio sed auctoritas detur — placuit
om r. — 3 nostrum
ru, menBi Zv 4 mihi om. r 5 niehil michi Z ut semper
6 quam quom r (quom pro cam simper), quanta. Z me] enim me Z
7 aobia] nobiscum Z, cf. Ant. de Rooy Spicil. erit. 1771 igitur om. p
haec 18 habeat res quam dico ut Z 8 uos certos (t quisquam Z
meoram uerbomm Z . 9 dubitant Z 10 pteritom (i; praeteritur
ocewio om r i- lacsma 11 som (t oitae aetu] iutis actibus Z
13 nitiis] flagitiis Z et om. r 14 est] sit rfi auocatione
fll, uocationem r 15 conuertant rp sine culpa Zr μ, sicut v
Non pudet, inquam, non pudet fideles homines et christiani sibi
nominis auctoritatem uindicantes superstitiones uanas gentilium cum
spectaculis mixtas de scripturis caelestibus uindicare et diuinam,
auctoritatem idololatriae conferre. nam quando id quod in honore
alicuius idoli ab ethnicis agitur a fidelibus christianis spectaculo frequentatur,
et idololatria gentilis asseritur et in contumeliam Dei
religio uera et diuina calcatur. pudor me tenet praescriptiones eorum
in hac causa et patrocinia referre. \'ubi\', inquiunt, scripta sunt ista,
ubi prohibita? alioquin et auriga est Israel Helias et ante aream
Dauid ipse saltauit. nabla cynaras aera tympana tibias citharas choros
legimus. apostolus quoque dimicans caestus et colluctationis nostrae
aduersus spiritalia nequitiae proponit certamen. rursus cum de stadio
sumit exempla, coronae quoque collocat praemia. cur ergo homini
christiano fideli non liceat spectare quod licuit diuinis litteris scribare\'?
hoc in loco non immerito dixerim longe melius fuisse istis
nullas litteras nosse quam sic litteras legere. uerba enim et exempla
quae ad exhortationem euangelicae uirtutis posita sunt ad uitiorum
patrocinia transferuntur: quoniam non ut spectarentur ista scripta
Z admonere] amonere Z ne] nec Z
2 sunt u. uulnera] metuende snnt uolnptates Z eamtati Z,
sanitas (i perrumpat (i, prorumpant r, corrumpant Z 3 redictus
Z infideles Z
6 nominis] inrus Z uanas] uarias r 7 mixta Z diuinam
om, rp. 8 idolatriae Zr μ ut semper quando rp., quomodo ZtJ.
Argnmentum est ergo excitandae uirtutis, non permissio sine
libertas spectandi gentilis erroris, ut per hoc animus plus accendatur
ad euangelicam uirtutem propter diuina praemia, cum per omnium
laborum et dolorum calamitatem concertatur peruenire ad terrena
compendia. nam quod Helias auriga est Israelis non patrocinatur
spectandis circensibus: in nullo enim circo cucurrit. et quod Dauid
in conspectu Dei choros egit nihil adiuuat in theatro sedentes
christianos fideles: nulla enim obscoenis motibus membra distorquens
desaltauit Graecae libidinis fabulam. nabla cynarae tibiae tympana et
citharae Deum cecinerunt, non idolum. non igitur praescribetur ut
spectentur illicita. diabolo artifice ex sanctis in illicita mutata sunt.
praescribat igitur istis pudor, etiamsi non possunt sanctae litterae.
quaedam enim scriptura. magis prouidet in praecipiendo: uerecundiam
passa plus interdixit quia tacuit, ueritas ne si ad haec usque descenderit,
pessime de fidelibus suis sensisset: nam et plerumque in
praeceptis quaedam utilius tacentur. admonent saepe dum interdicuntur.
ita etiam tacentur dum diuinis litteris scripta sunt, et praeceptorum
loco seueritas loquitur et ratio [docet] quae scriptura conticuit. secum
tantummodo unusquisque deliberet et cum persona professionis suae
Z 2 hetnicos Z 4 expectandi Zr μ hoc]
Quid scriptura interdixit? prohibuit enim spectari quod prohibet geri.
omnia, inquam, ista spectaculorum genera damnauit, quando idololatriam
sustulit ludorum omnium matrem, unde haec uanitatis et
leuitatis monstra uenerunt. quod enim spectaculum sine idolo, quis
ludus sine sacrificio, quod certamen non consecratum mortuo ? quid
inter haec christianus fidelis facit: si idololatriam fugit, quid loci ei?
quid qui iam sanctus sit de rebus criminosis uoluptatem capit ? quid
contra Deum superstitiones probat quas amat dum spectat? ceterum
sciat haec omnia inuenta daemoniorum esse, non Dei. impudenter in
ecclesia daemonia exorcizat quorum uoluptates in spectaculis laudat:
et cum semel illi renuntians rescissa. sit res omnis in baptismate, dum
post Christum ad diaboli spectaculum uadit, Christo tamquam diabolo
renuntiat. idololatria, ut iam dixi, ludorum omnium mater est, quae
ut ad se christiani fideles ueniant blanditur illis per oculorum et
aurium uolupta.tem. Romulus Conso quasi consilii deo ob rapiendas
Sabinas circenses primus consecrauit, ceteri reliquis. dum urbem
fames occupasset, ad aduocationem populi adquisiti sunt ludi scenici
Zv geret] dicet Z 2 conscientia Z, sententia rpv
3 quidquid omnis ista scriptura Z expectari rp. prohibuit Z
4 inquit r ista om. Z quando] quomodo Z ydolatria Z
6 hec unde r et leuitatis om. Z 6 monstra uenerunt] deuenenmt
r 7 non ex sine
... fugit 0x. Z 8 facit] erit r quid loci ei quid qui scripsi,
quid loqui qui p, quid qui r, qui contra dum superstitiones proprias
fingit qui quod Z 9 de] et de Z criminis uoluntatem p.
quid] qui Z 10 dum Z expectat Z
11 omnia haec Z υ imprudenter
Plura prosequi quid est necesse uel sacrifioioram in ludis genera
monstruosa describere, inter quae nonnumquam et homo fit hostia
latrocinio sacerdotis, dum cruor etiam de iugalo calidus exceptus
spumanti patera, dum adhuc feruet, et quasi sitienti idolo in faciem
iactatus crudeliter propinatur, et inter uoluptates spectantium quorundam
mors erogatur, ut per cruentum spectaculum saeuire discatur,
quasi parum sit homini priuata sua rabies, nisi illam et publice discat.
in poenam hominis fera rabida nutritur in deliciis, ut sub spectantium
oculis crudelius insaniat. erudit artifex belluam, quae
dementior fortasse fuisset, si non illam magister crudelior saeuire
docuisset. ergo ut taceam quicquid latius idololatria probat, quam
uana sunt ipsa. certamina, lites in coloribus, contentiones in curribus,
fauores in honoribus, gaudere quod equus uelocior fuerit,. maerere
quod pigrior, annos pecoris computare, consules nosse, aetates discere,
prosapiam designare, auos ipsos atauosque memorare. quam hoc
Z reliquisque] reliquie Z 2 graeca.
sit grata Z cantibus] flatibus Z 3 viribus] uirtatibus
soie Z 4 expectantium rp, aut om, Zp « oculus r
cum] enim Z 5 origine sua et v, origine Z inetituto requiratur Z
causa Z proferet Z 6 daemonium] dum rp 7 sciebat
honeri] DOlebat horriorem Z 8 possit et annari plus et prosequi:
con eet necesee Z 9 uel om. Z in lndis] ludos et Z
11 dom] cum Z 12 spumanti om. rZ 13 propinatus
r s in ras. et ps. I. m.2 inter] in Z uoluntates fi 15 pubtiee
et fi 16 iu] ad p hoie Z et in delitias Z ut snb p,
at r, om. Z 17 oculis om. Z insanlt Z eruditur fi belua
Zrp 18 dementior om. Z crudelius rp 20 cur.
aibuB Z 21 fauores in honoribus om. pr mereri Z 22 pectoris
Z dicere Z 23 prosapiam] preeepia Z et signare Z anos]
uos rp. acta uoeq. ft eommemorare v
inquam, memoriter totam equini generis sobolem computantem et sine
offensa hunc locum magna uelocitate referentem, parentes Christi si
perroges, nescit, aut infelicior si scit. quem si rursus perrogem quo
ad illud spectaculum itinere peruenerit, confitebitur per lupanarium,
per prostitutarum nuda corpora, per lubricam libidinem, per dedecus
publicum, per uulgarem lasciuiam, per communem omnium contumeliam.
cui ut non obiciam quod fortasse commisit, uidit tamen quod
committendum non fuit et oculos ad idololatriae spectaculum per
libibinem duxit: ausus secum sanctum in lupanar ducere, si potuisset,
qui festinans ad spectaculum dimissus e dominico et adhuc gerens
secum ut assolet eucharistiam inter corpora obscoena meretricum
Christi sanctum corpus infidelis iste circumtulit plus damnationis
meritus de itinere quam de spectaculi uoluptate.
Sed ut ad scenae iam sales muerecundos transitum faciam,
pudet referre quae dicuntur, pudet etiam accusare quae fiunt,
argumentorum strophas, adulterorum fallacias, mulierum impudicitias,
scurriles iocos, parasitos sordidos, ipsos quoque patres
familias togatos modo stupidos modo obscoenos, in omnibus
stolidos, certis nominibus inuerecundos. et cum nulli hominum
aut generi aut professioni ab improbis isto sermone parcatur,
ab omnibus tamen ad spectaculum conuenitur. commune dedecus
delectat uidelicet uel recognoscere otia uel discere. concurritur
Zv ignominiosum Z, non ociosum r
2 totum equum r 3 hunc locum rp, spectaculi cum Z υ parentes]
Non est libidini satis malis suis uti praesentibus , nisi suum de
spectaculo faciant in quo etiam aetas superior errauerat. non licet, inquam,
adesse christianis fidelibus, non licet omnino nec illis quos ad
delinimenta aurium ad omnes ubique Graecia instructos suis uanis
artibus mittit. clangores tubae bellicos alter imitatur raucos, alter
lugubres sonos spiritu tibiam inflante moderatur, alter cum choris et
Zx lupanaram
Z, lupanaris Bal. 2 quod om. Z 3 inter haec]hic Z
4 facit fidem (christianus om.) Z nec] non Z 5 libidinis] quid
prospicit libidinee Z 6 et om. r/i illae n 7 ad sernitotem
rv, om. Z proatituit rZx libidinis
p. o. locus rp, libidines publicas occultant belua uel Zv nisi quod
belua uel om. v 8 latebris om. r 10 geritur] concurritur Z
prostitutorum r 11 quomodo] qtTo (i ex om. Zv 12 cumdignum
lx farctus p1 13 mulierem Z mollitiam Zu
an sit. ex ars et p m. 2 14 et om. Z 16 etiam om. Z 17 abscondit
Z oculos scripsi, occulis Z, oculorum rpv memoriam Zv
reducantur v 18 libidinis rp, sun om. r suum] usum Z
19 faciat Zv aetas] et a rp superioribus r 21 deliuimeuta
aurium] elementa aurium rjt, liniendas aures Zt oblectamenta a. b
22 tuba ru 23 ut lugubres Z tibia r μ, tibias
Nam illa altera reliquorum dementia est manifesta otiosis hominibns
negotiatio: in iniuriam suam pinguescit in sagina corpus ut
robustius aut feriat aut uapulet, et prima uictoria est ultra modum,
humani uentris esurire potuisse, super titulo coronae edacis flagitiosae
nundinae: ictibus infelix facies locatur, ut infelicior uenter saginetur.
quam foeda praeterea ipsa luctamina, uir infra uirum iacens am*
plexibus inhonestis et nexibus implicatur. in tali certamine stare.
uiderit quis uincat, pudor uictus est. ecce tibi alter nudus salit, alter
orbem aeneum contentis in aerem uiribus iactat. haec gloria eat
Z 2 suis om. Z superioris rp, in lIuperiora corporis Z
foraminibus Zv modulante et r, modulanter fi r s. I. nunc om
Zp. 3 incluso Z, occluso b ac represso nunc rp, atque in aerem
pro Zv certis] tortis r foraminum meatibus Zv 4 atque in
aerem profuso item ru, nunc in Zv articulo Zv, sonus r/i
6 comicas et v, de comicis Z traicae rp 7 missos rp 8 sim.
dicata] simulatoris dca Z , obeunda ry,, adeunda Zv 9 fidelibus
non erant Z haberent n et maiimam rfort. uel m. 10 parum]
non paruam Z incongruentem Z 11 ille r reliquorum om.
rp manifesta dementia est Z 12 negotiatio est Z, negotiatio
sua ut uapulet p, negotia sua ut ra r post ra lacuna 5 Utt. in iniuriam
... uapulet om. rfiv 13 ut ultra Zv 14 humanum uenter Zx
potuispet Zv superj sub Z coronae edacis rp, coronatae, edacitatis
Zv 15 ictibus] ictibus uulnęrum Zv loquatur Z 16 ipsa]
ista v uirium (i et amplexus p, amplexus r 17 et om. r μ
Habet christianus spectacula meliora, si uelit, habet ueras et
profuturas uoluptates, si se recollegerit: et ut omittam illa quae nondum
contemplari potest, habet istam mundi pulcritudinem quam
uideat atque miretur, solis ortum aspiciat, rursus occasum mutuis
uicibus dies noctesque reuocantem, globum lunae temporum cursus
incrementis suis detrimentisque signantem, astrorum micantes choros
et assidue de summa mobilitate fulgentes, anni totius per uices
membra diuisa et dies ipsos cum noctibus per horarum spatia
digestos et terrae molem libratam cum montibus et profusa flumina
cum suis fontibus, extensa maria cum suis fluctibus atque litoribus,
interim constantem pariter summa conspiratione nexibusque concordiae
extensum aerem medium tenuitate sua cuncta uegetantem,
nunc imbres contractis nubibus profundentem, nunc serenitatem
refecta raritate reuocantem et in omnibus istis incolas proprios, in
Z 2 ista a Zv
3 perniciosa] periculosa Z tam s. spectaeula om. Z a quibwl
peetora (pectora om. v) et oculi nostri cum auribus (et aures v) Zv
4 custodienda Z hoc] id Z celere in id scripsi (cf. celerus
Gruter 549, 6), scelere r μ, et celerius
Scriptftris, inquam, sacris incumbat christianus fidelis: ibi inueniet
condigna fidei spectacula. uidebit instituentem Deum mundum suum
et cum ceteris animalibus homines illam admirabilem fabricam
melioremque facientem. spectabit mundum in delictis suis, iusta
naufragia, piorum praemia impiorumque supplicia, maria populo
siccata et de petra rursus populo maria porrecta. spectabit de caelo
descendentes messes, non ex areis aratro impressas: inspiciet flumina
transitus siccos refrenatis aquarum agminibus exhibentia: uidebit in
quibusdam fidem cum igne luctantem, religione superatas feras et in
mansuetudinem conuersas: intuebitur et animas ab ipsa iam morte reuocatas:
considerabit etiam de sepulcris admirabiles ipsorum consummatorum
iam uitas corporum redactas. et in his omnibus iam maius uidebit
spectaculum, diabolum illum qui totum detriumphauerat mundum sub
pedibus Christi iacentem. quam hoc decorum spectaculum, fratres,
quam iocundum, quam necessarium? intueri semper spem suam et
oculos aperire ad salutem suam. hoc est spectaculum quod uidetur
etiam luminibus amissis. hoc est spectaculum quod non exhibet
praetor aut consul, sed qui est solus et ante omnia et super omnia,
Zv pisces Zv homines Z 2 item] id est Z, om. v 4 criste
Z, crusta rom. rpv 5 auro] rora rp, lacunaria
reluceant] resplendeant Zx astrorum tamen Z 6 cognouerit ru
7 reicit Z, scit p, mirari Z 8 post] pot fi, praeter Zv dominum
Zv 9 et ibi Zv 10 dum Z 11 animabus r(.£
hominis v 12 inmundum r, in undis Z suis om. Z
13 piorum praemia om. Z 15 areis om. Z aratro impressas om.
Z 17 cum otn. r feras religione superatas Zv
18 uersas Z iam om. rp, etiam v 19 consumtorum Zv 20 uitas]
ad uitam Zv reductas Zv in his] hiis Z maius iam Z,
tam maius r, tn auis r 25 etiam] et Z 26 omnia deus Z
et super omnia om. r
honor in saecula saeculorum. opto uos, fratres, bene ualere.