The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
** magna nobis ob uniuersam fraternitatem cura est, fideles, maxime
et rea perditorum omnium audacia id est aleatorum, animos M
cod. —
Incipit de aleatoribus D, Incipit epistola Cypriani de aleatoribus
(aleatores T) QT. ~ 19 initium huius libri videtur lacunosum
ob] ab v uniuersa fraternitatc QT cura eet scripsi, curae
DQT, cura v fideles scripsi, fidelis DQT, successit v; cf. p. 96,
21; p. 97, 10 20 et] ex n omnium] hominum
Et ideo sal terrae dicimur, ut ex nobis omnis fraternitas caelesti
sapientia saliatur. nam cum dicat: sal aut autem si i infatuatum
fuerit, nihilo ualebit, nisi ut proiciatur foras et conculcetur
ab hominibus, hoc ueremur et timemus, ne cum in
ecclesia securi quod nobis sacerdotalis dignitas a Domino tradita est
neglegentiae * *, iuxta quosdam fratres inertes repperiamur, aut
dum falsam communicationem damus, id quod cum honore de Dei
dignatione percipimus, indignante Domino ex propria actione amittamus.
dicit enim scriptura diuina: uae erit pastoribus. quod
si ipsi pastores neglegentes reperti fuerint, quid respondebunt Domino
pro pecoribus, quid dicent? a pecoribus se esse uexatos? non
DTQ sed t in Q corr. m. 2,
inlatae M sed tae in ras. emergunt DQT, mergat v in om. v
3 ordinauit D, omauit QT origine QT authendicia T,
antentica M sed. ca 8. I. 4 christi D et ecclesiam D
nostra D 5 ac] et T cnratione T, cum ratione DQ 6 dum
D, cum QTv delinquent QT 7 ipsi ... torqueamur om. MQ1
8 et ideo] ideo Tv 9 salliatur T infatuatum D, fatuum QT
10 nihil Qv nt om. MQl foris Q cumculcetur M
11 hominibus] adnotat Q in marg.: emda n e bene ne cum DTQ*,
nec Q1, ne Mv 12 a domino om. v 13 neglegentiae DQT,
negligentes v; lucunae signum addidi 14 communicatione falsa T
in honore T 15 percepimus v indignantes T post dno
repetit Q tradita est l. 12 — l. 15 percepimus, exp. m. 2; in M post
dUo 3 Uneae eras. et add. in marg. nihil deest ex propria actione MQ\',
eipropriatione T, exprobratione DQ*, et exprobrante coni. Pamelius, eiprobrantes
v admittamus DQT (amittamus M) 18 pecoris
DTQ*, pecora M quid dicent DT, ∗∗∗ id dicent M, quia dicent
Q sed di 8. L, quid de domino pecora dicent b * pecoribus Q, a
pastoribus M in ras.
magis punietur propter mendacium suum. et alia scriptura dicit:
rectorem te petierunt, noli extolli. esto illis quasi
unus ex ipsis: curam illorum habe et sic conside. et
iterum: aestimate sacerdotem esse cultorem et omnes
esse apud eum delicias, granaria plena, de quo quidquid
desiderauerit populus meus saturetur. iam ut constet
nos id est episcopos pastores ouium esse spiritalium hoc est
hominum fidelium qui sub cura nostri constituti, nullum in eis scabies
uitium repperiatur. quo magis a nobis cotidie perscrutentur, ut medicamine
caelesti adhibito uellera eis florida crescant qui ad nitorem
uestis caelestis proficiant.
In euangelio Dominus ad Petrum dixit: Petre, inquit, amas
me? et Petrus respondit: etiam Domine, tu scis quoniam
amo te. et dixit: pasce oues meas. et sollicite mandans tertio
confirmauit dicendo: pasce oues meas. et quoniam episcopium id
est spiritum sanctum per inpositionem manus cordis excepimus hospitio,
cohabitatori nostro nullam maestitiam proponamus. monet
Tv pati posse aliquid Qv, posse aliquid T 2 punientur
v 3 petierunt] posuerunt coni. Pamelius sed esto Mr (esto
MIQ) in illis Ms (illis MlQ) 4 cura T sic conside exp. M m.2,
considera v; cf. LXX 5 extimate M\', existimate M2QTV
esse et D 6 delicias om. DQT de D, ∗∗ de Q, et de MTv
quo quidquid DQ4, quod quidquid MQ\'T, quocumque v 7 desidcrauerint
v populum eos T, pabulo oues eas v saturaretur T,
saturare v iam ut constet scripsi, nam ut constaret DQTv
8 esse ouium QTv 9 sub] sunt sub fort. nostra v nullum
DQT, ne ullum v in om. Q scabiei v 10 reperiatur Qv
perscrutetur MQl 11 bellera MlQTl florida crescant add.
D m. 2 in marg. quae
Si ergo apud dispensatores et procuratores quaeritur ut quis fidelis
et iustus inueniatur, quid si omnes delinquant et delinquentibus
dispensatores ignoscant? nonne ipsi delinquentium se pondere onerant?
apostolus idem Paulus commemorat, quando ad Timotheum
docendum et corroborandum in fidei firmitate ne quid Deum fallat et
ne malignum orationibus sanctorum intercedat, ** prouidus et sollicitus
dicens: o Timothee fili commendatum serua: noli
2. 5; I Tim. 4, 12; I Tim. 5, 12. MlQlT 3 effolsit in nobis v quanto D\'T, quande
D1 epm b. agentem et s. admonentem DM\'QTv 4 sint]
naneant v tanto DQT et] et in v 5 epm neglegentem
DQTv et] ei T, om. v promentem DMIQTv 6 condi-
gnam D, cumdignam M1QT, condigno v statu v suis M1Q1T, om.
r. sui laude fort. 7 episcopus MlT, episcopos et v enangelicae ...
procuratores add. D m. 2 in marg. 8 heres DQ1, eris MQl, erit Tx
sub m. v procnratore M2 est D, agens QT, habet v 9 creleris
M, creberis QI, crebris T tunc DQ\', ab uno MQ\'T, om. v
10 sumus post euangelii ponit v et procuratores om. D hoc v
11 procuratores] actores D et iustus ex eius T 13 et procnratores
om. DQT 14 et om. QxMl omnes] oues v 15 nonne]
ton n onerent Q 16 idem om. v 17 fide MIQl deum]
em D falleret D 18 sauctorum D, iustorum QTv malicum
corr. in in malignum incidat M m. 2 rouidns T, scribat protidns
fort. 19 dicit Pamelius timotheae MQlT
seniorum: accingere fortiter et uiriliter age ministerium
tuum, cum integritate persupple: esto ceteris
in bonis exemplum. nemo tibi contradicat, nemo iuuentutem.
tutem tuam contemnat: peccantem coram multis argue
ut et ceteri metum habeant et ne communicaueris peccatis
alienis. et iterum: si qui frater fornicarius dicitur
aut idolorum cultor aut auarus aut raptor siue
iniustus, cum eiusmodi quidem nec cibum capere. et
alia loco: quicumque frater more alienigenarum uiuit
et admittit res similes factis eorum, desine in conuiuium
eius esse: quod nisi feceris, et tu particeps eius
eris. et in doctrinis apostolorum: si quis frater delinquit
in ecclesia et non paret legi, hic nec colligatur, donec
paenitentiam agat, et non recipiatur, ne inquinetur
et inpediatur oratio uestra. et apostolus iterum dicit: eximite
malos e medio uestro. quod si per multorum testium unitatem
et consonantem monitionem docemur nec cum delinquentibus
fratribus ** nec cibum quidem uesci, quanto magis debeat et ab sacrificio
Christi arceri ?
Quam magna et larga pietas Domini fidelium, quod in futurum
praescius nobis consulat, ne quis frater incautus denuo laqueis diaboli
16 I Cor. 5, 13. DQa, manum MQI, anum T 3 et cum v supple
v 4 in bonis DQz, in bonum MQtT, bonum v 5 argue D,
castiga QTv 7 si quis Qv dicitur om. QTv 9 iniostusj
add. v: nominatus fuerit huiusmodi D 11 conuictum MlQlT,
conuictu M2Q2V 12 tu feceris v 13 eris eius QTv et om. D
apostolorum] est D 14 «*paret M, apparet DQT colligitur T
16 etiam iterum QTv 17 uestri v, urm M sed m in ras. per addidi
unitatem] uaria v 18 consonanti monitione v docemus DQT
nec cum MPQ*, necum DMIQIT, cum v 19 fratribus cum fratribus QT;
communicare ante nec intercidisse uidetur nequidem cibum D, cibum
ne T, cibum nec MIQ, cibum sumimus nec F, cibo ne quidem v
uesci] cum eis add. Ms. l. m. 2 ab] a D 21 et om. T
dei Pamelius fidelium DQ, filium T, filii v] 22 frater]
inter fratres v
hostis ille antiquus circuit pulsans Dei seruos non uno genere temptans.
multae enim sunt temptationes eius quarum primordia sunt:
idololatria moechiae furta rapinae auaritia fraus ebrietas inpatientia
adulteria homicidia zelus perfidia falsa testimonia eloquium falsum
inuidia extollentia maledictum error, et si qua sunt similia quae his
congruunt, ex quibus est aleae tabula. praeest diaboli laqueus manifestus,
uenenum portans letalem serpentis et inductio corrumpens: quae
cum uidetur nihil esse, magna amplectentibus operatur deiectio. quid
illud est quaeso uos, fideles, ut manus quae iam ab iniuriis huma*
nis expiata est et ad sacrificium dominicum admissa et quod ad salutem
totius hominis pertinet ipsa de Dei dignatione suscipit, ipsa ad
laudem Domini in oraculo exurgit, ipsa per quod tuemur Christi signum
in frontibus notat, ipsa diuina sacramenta consummat: quid est
at iterum laqueis diaboli unde exuta est inplicetur? aleatricem manum
dico, quae se ipsa perdit et damnat, manum quae libidinoso studio
consueuit id est aleae tabula, quod est diaboli uenabulum et delicti
uulnus insanabile.
T tentationis coni Pamelius 4 idolatria
DQT moeciae MJQI 5 adulteria h. zelus ponit post testimonia
D adulterium Q\'v, adulteris MlQlT homicidium v
6 inttidia post extollentia T, iniuria D 7 alea et T praeest
in quod est corr. M m. 2, praesto est b diabulus D, zabuli T
laqueoB om. D 8 laetale FQ\'v 9 amplectentibus DQ1, adplictibus
T, pleetibue MQ1, amplexu n operatur (i. e. infligitur)
scripsi, operetur DMlQT, operitur M2v; cf. p. 99, 7 deletio v
10 quaeso uos DQ*, quas uos MQ1, quas T, quaeso v fidelis
M1Q1T ut exp. M m. 2 11 est om. DQT 12 ipsa de dei
scrpsi, ipea de DQT, ipsa∗∗ M, om. n ipsa] quae b 13 ipsa]
quae signum crucis n christi s. in (in om. M) frontibus notat
(notam T) DQT, frontibus imprimit v 14 ipsa] ipsa quae n est] est
inquam v 15 iterum om. D implicetur] add. MT: et ipsa perfannat;
add. Q: se ipsa perdat etv damnat (sed se in ras, dat et damnat
e. l. m. 2 corr. ) aleatrices v, eras. in Q manum dico quae se ipsae
pmlet (perdit corr. m. 2) et damnat D, om. QTv 16 manum quae
MT, manus quae DQ 17 consuerunt QT tabulae v zabuli T
uenabulum] abulum Dl, malum D*QTv \' dilecti D,\'dilectio MT,
deiectio 0
Aleae tabula, dico, ubi diabolus praesto est ad capiendum summissua
et cum ceperit de captiuo triumphus suus perfidia, falsa testimonia.
tabula aleae, dico, ubi dementia furia. et uenale periurium et
conloquium serpentinum. illic rabiosa amicitia, illic atrocissimi sceleris
inmanitas, illic fraternitas discordans, illic conuicia et audacia
saeua et mens insana et fera inpatientia. aleae tabula, dico, ubi
possessionum amissio et pecuniarum ingentium perditus et demonstrans
litigiosum et furax dementia.s o aleatorum noxia, sedentaria
et pigra nequitia:s o manus crudeles et ad periculum sui armatae,
quae bona paterna et opes auorum sudoribus quaesitas ignominioso
studio dilapidant. manus trux, noxia et insomnis, nocte dieque continuis
instrumentorum suorum armigera, quae peccatis se ipsa damnauit
et post peccatum non desinit.s o nequam manus in perniciem
Domini sui armata, quae sordidissimis aeris totam substantiam perdit
et cum tot essent augendae rei familiaris et multae abundantiae
opes, modo inops et pauper est. alea est quam lex odit, alea est
quam insequitur crimen ignobile, ubi manifesta temptatio et poena
occulta. alueus laqueus est ille mali et supplantatio inimici, qui nec
lucrum confert sed totum consumit. hinc deinde pauperes fiunt, hinc
opes suas perdunt, hinc iam consumptis omnibus rebus suis mutuis
pecuniis se obruunt, hinc patrimonium sine ulla fori calumnia
Q, et T 2 coeperit QT trium- *
phum v suus addidi, om. DQTv 3 tabule alea DT, aleae tabula
Q dementia D, dementia et QT peiurium T; imperium
add. QTx 5 inmanitas illic om. v 6 et fera] fera DQT
tabulam v 7 perditus] perditio monstrum v 8 et furax] et
uorax M sed uo m ras., feraz v sedentaria noxia D 9 crudelis
DQ armata QT 10 et auorum QT sudore. MQ, sudores
T; cf. p. 109, 23 ignomioso D 11 dilapidat MQ* noctem Q
diemque QT continuus D 12 qui QT peccandis QT,
peccandi D, peccando M sed 0 in ras. ipsam М2v 13 peccatum
DQi, peccando MQ\', peccantis T desint T, desinit ire t;
nequa T 14 sordidissimi v 15 familiares QT; occasiones
addendttm esse censet Pamelius multae scripsi, multarum DQTv
16 opum v paupera T 17 sequitur v ignobilem T
18 alueus laqueus scripsi, alueus D, laqueus QT, alea est alueus v
est ille om. v amici v qui] quae M2v 19 confers
MIQITI 21 ulla corr. in illa Mm. » fori DQ2, fore MQlT
persequantur, ut paternas suas hereditates sub ossuorum multiformi
numero disperdant? est et quando ipsi aleatores cum prostitutis
mulieribus penes auctorem suum nocturnas uigilias clausis foribus
celebrant: armantur aduersum se miseri spiritu diaboli repleti. et
illic duplicem ac geminum crimen admittunt. hic concrepat aleae
sonus, illae silentio operatur incestus: hic sine ullo dignitatis suae
respectu sine ulla excusatione pestifero studio cedere bonis suis
coguntur, illic secreto mortale uenenum bibitur.
Vnde haec sacrilega meditatio, unde hoc crimen, anctorum testimonio
conprobamus. cum enim quidam studio litterarum bene eruditus
multum meditando hoc malum et tam perniciosum studium adinuenit,
instinctu * * diaboli qui eum artibus suis repleuerat: hanc ergo
artem ostendit quam et colendam sculpturis cum sua imagine fabricauit.
statuit itaque imaginem speciei suae cum nominis sui subscriptione
suggerente sibi inimico, qui ut hanc artem excogitaret in
pectore subiecit. sic ergo se in imagine perniciosa demonstrans alto
se quodam loco condidit, in sinus suos hanc aleae tabulam gestans,
ut quasi ipso lusor et adinuentor huius malitiae appareret, cuius
Q quales DQ\', qualis MQlTv sunt] est
XTr;, exp. Q fideles DQ*, fidelis MQIT, lis v inuidia D,
innidam et T, inuidaat et Q, per inuidiam v 2 persequatur T
lraterna sua DMJQ, paternam suam M* hereditate DMIQT, hereditatem
M* ossorum D, * * suorum M1 multiforme QT
3 disperdunt D1, disperdat MIQIT, dispergant v est et] esto M
i clansi MtQI 5 aduersus QTv spiritus d. repletus MlQxT
6 duplicem DQT, duplex v ac DQz, aut MQlTv 7 illic M\'V
upera»tur D, operetur Tl sine ... respectu om. Q 8 ullac T
U
9 cogitur v 10 auctor M, auctore Q 12 et tam] tam DQT»
13 instinctu D et 8. I. m. 2 MQ, extigatus MIQI, extigatu T: add. soli
t QT, add. solo M in rcu. zabuli Tv ut solent .14 sculptoris
M1Q1, scultoris T, sculptor M7, sculptori Q*, cultori D 15 imagine
T speciei sue DQ (sed Q in ras. m. 2), sci suae M (sci
torr. in scientiae m. 2), sua T, suam v 16 amico v 17 pectore
sabiecit DQ\', peccatore suo uenit MQl, pectorem subuenit T aic]
i M (sic Q) in] per D s. l. m. 2 imaginem DMIQ perne- .
ciosam M\' Ql, syneciosam T, speciosa v alto se DM\', altus e
M1Q, altus T, alto v 18 condidit et QTv einos M\'Q\'T
19 malitiae] militia M lQ
est quomodo in factis iniquus), et quisque Dei seruus aleae tabulam
amplectitur auctoris nomine uocaretur. ille enim cum se in statunculis
et simulacris formaret, aliud crimen adinuenit, quo se ab imitatoribus
suis colendum diceret, sacrificandi sibi legem terminauit, ita ut
qui uellet studio eius adhaerere non ante manum in tabulam porrigeret,
nisi auctori eius prius sacrificasset. inde factum est, ut olim
qui homo fuerat et facinoris admissionis adulter, post mortem a
profanis et errantibus sub fictioso nomine deitatis coli meruerit.
Aleae tabula qui ludet, et maleficium nosse debet, quod a Dei
seruos longe sit scientes quoniam furor iste maleficus et uenenarius
est, sed iterum in iudicii die igne rotante torquebitur. aleae tabula
qui ludet prius auctori eius sacrificare debet, quod Christianis non
licet dicente Domino: sacrificans diis eradicabitur, nisi
Domino soli, et iterum: nolite sacrificare diis alienis,
ne incitetis me in operibus manuum uestrarum ad
disperdendos uos. christianus quicumque es et aleae tabula
ludes, licet non sacrifices, lege huius facinoris particeps es. et utique
Dominus occurrit et dicit: exite de ea populus meus, ne
particeps sis delictorum eius. et iterum: discedite,
20 Es. 52, 11. D 3 nomen MłQ\'T uocaretnr
corr. in uocetur Q m. 2, in uocatur M m. 2 4 et om. DQT, add.
Pamelius quod
Certe qualis dementia aieatorum fidelium, ubi insaniunt et foratissimjs
uocibus perierant, et deorbati diaboli caligine inuicem sibi
manus inferunt, maledicunt, se deuouunt, parentorum originem turbis
praesentibus dehonorant. sonat publice aleae strepitus, festinant ad
necem hereditatis suae manus, nec intellegit miser quod sibi noceat,
quando se aleae auctorat. et qui iam saepius uincitur rursus ad nocentiorem
studium diabolo suadente animatur. o ars infesta studentibus
et studium libidinosum, qui non diuitias sed nuditatem et inopiam
om D e DQ, de Mv, e de T fertis D, portatis
QTtt uas T 2 tigeritis T es et] esset T 3 aleam
tabulam D ludis Dv scire] scre T s in ras., credere v.
es om. Tv christianum v 4 aethnicum DQ 5 summis T dominns
om. v 6 tangat QT sacrificium DQH, de sacrificiis M1
sanctis Mx et iterum D, dicit enim scriptura QTv 7 inmunditiae
QT 8 pereat QTv. meo om. Dl 9 alt. eo D s. I. m. 2
10 ee DM, es nec amicus non es eo quod saeculo particeps es QT
amicitiam c. ch. h. potes D, amicus christi potes esse QTv qui]
qaicamque T cum inimico christi QTv 11 amicus es D, tenes
amicitia T, habes amicitiam Qv 12 fariacissimis DT; cf. pag.
103, 18 13 perierant
iNam quod delicti in Deum nulla fit excusatio nec indulgentia ulla
et nemini uenia datur, in euangelio Dominus dicit, si qui, inquit,
dixerit blasphemiam in filium hominis, dimittetur ei:
qui autem peccauerit in spiritum sanctum, non dimittetur
illi, nec hic nec in futuro saeculo. et iterum per
prophetam: si delinquendo peccauerit uir aduersus uirum,
orabitur pro eo ad Dominum: si autem in Deum peccauerit,
quis orabit pro eo? et beatus apostolus procurator et
uicarius Christi ecclesiasticam curam agens ponit et dicit: uos
estis templum Dei, et in uobis Christus habitat: si
quis templum Dei uiolauerit, perdit illum Deus.
17 I Sam. 2, 25. 20 I Cor. 3, 16. M2Q2v desinet MlQlT 2 sed et Q aleam D
ludit DM2v ad om. Q 3 paenus QI
Esto potius non aleator sed christianus, pecuniam tuam adsidente
Christo spectantibus angelis et martyribus praesentibus super mensam
dominicam sparge, patrimonium tuum quod forsitan saeuo studio
perditurus eras pauperibus diuide, diuitias tuas Christo uincenti
committe, seruus cum Domino tuo auocare, studio deiflco obsequere,
artem Domini imitare quae non perdet sed potius acquiret. desine ab
illos tuos furacissimos mores, cohibe praecipitem nequitiam tuam:
sit tibi cum pauperibus cotidianus lusus, sit tibi cum uiduis frequens
operatio : censum et adparatus tuos omnes ad studium ecclesiae
distrahe, aurum tuum et argentum et pecunias tuas in thesauris
caelestibus repone, fundos et uillas tuas iusta operatione ad paradisum
remoue, ut peccata tua donentur tibi eleemosynis, et
D, iterum dominus Q Tv euangelio suo QTv
exprobat Q 2 omnis D nescio uos D, numquam uos cognitos
babui QTv 4 deo est T 6 aleator christianus QTv es]
eat T 7 tua om. QTv 8 cum om. MQl ultro om. T
quid] quod QT sordidissimas aeris QT, sordidissimo aere Dv; cf.
p. 98, 14 9 amittis