The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Quousque me iners diffidentia intra angustum patitur penetrale
delitescere? quousque nimia cautio terminos honesti
timoris exsuperans dispendia opinionis, quae uitat, incurret?
usu enim rerum uenit inter homines, ut, quantum famae decerpitur
per audaciam, superfluum non minus pereat per timorem.
non enim debet notari uelut auarae laudis adsumptor, non adscribi
cupido affectatae deuotionis ostentui, apud quem res
obnoxia pudor(i amor)is stimulis adacta conpletur, quia sicut in
umbram cogit gloriae appetitus, oratione dum quaeritur, ita non
reddere quod deberi noueris proximitatem noctis indicit. superflua
scribere res iactantiae est: necessaria reticere contemptus.
saepe uituperationis nostrae mater est doctoris occultata laudatio.
dicat forsitan aliquis animo consulendi, quod operis pressa
magnitudine exhausti macies arescat ingenii et destituta dicendi
ualitudine garrulitas defectum mercetur ex copia: ceu si in
L, ennodi ds V) in natali lanrenti (lanrentii
T) mediolanenais (mediolani L, mediolan B) epi inscr. BLTV ;
sacra prima ex suo add. Sirm. 5 delitiscere B 6 timoris]
pudoris b euitat Pb 8 audatiam LTV 9 ei aecribi L
TVb 10 affectate
Nolo istis diutius inmorari. ueniendum est ad laboris tui
exercitia, quia ego, qui non sum in laudatione tua idoneus
maximis, nescio esse parua contentus. nouellis te adhuc
inpositae dignitatis labantem uestigiis ineluctati temporis
suscepit aduersitas et tironem pontificii exercitatissimum
militem aduersus libertatem inpacta bella reddiderunt. tu
praedonis nescisti timere saeuitiam, tu blandimentorum,
quod in malitiosis nocentius telum est, scuto constantiae.
uenena respuisti, quotiens, te qui certamine non potuit insidiosa
honorificentia lacessiuit? quotiens in damno bonae
opinionis seruitii sui te credidit figmenta suscipere, hoc a te
postulans, ut adhibito hostem conludio intra urbis muros includeres
et ouium tuarum dissipanda lupis membra praestares,
b 6 actorem T 7 cetu LTV multitodini
T 9 hoc strm., h T, haec BLV, om. Pb 13 pi\'∗ T
14 seires Bb, sciris LPTV 16 aincere Tl 20 paruo b
nolouelis V 22 tyronem BL V pontiflcis b 27 honorificentia
(a in ru.) B lacessiuet B 28 te om. B afigmenta
B 29 inclauderis B, concluderes LTV
quae quidem tu uitanda despiciens et ad uindictam sereni
temporis seruans memoriae commisisti, detestabilia retinens,
ne per obliuionem inpune transirent, et maiorem horrorem
excessibus debens, dum ruinam metuis aliorum. sed remotis
dieendi obstaculis ueniamus ad illa quae religioso sunt magis
digna memoratu. cum hostilis inruptio more pecorum Christianum
populum per diuersa distraheret, tu uariorum generibus
crutiatuum capiebaris in omnibus, tu paterna conuentus pietate
sustinebas tormenta multorum, at ait apostolus : quis uestrum
cruciatur, et non ego ? inter ista tamen fractum
to non uidit aduersitas : hoc triumphis suis decerpi sensit ini.
inimicus, quod capt sacerdotis animum non subegit. pugnabas
adhuc pro absolutione plurimorum et tibi nihil metuens de
plebis tuae anxietate pandebas. nolo diutius tristibus inmorari,
nolo tragoediam maligni temporis aperire, libans de inlustri
conuersatione tua aliquanta praeteruolo, De te narrando cogam
denuo sustinere quae passus es: quamquam doctor gentium in
tribulatione exercitum se fuisse commemoret uociferans : cum
infirmor, tunc patens sum. taceo inediam frigus iniurias
et illa quae tibi inimici animus prouidit augmenta morborum.
sed, credo, haec puerilia et suco antiquae ualitudinis robusta
membra tolerabant. nonne enertuis per conpages artubus et
a possibilitate propria longa iam aetate distractis sola anima
flecti nescia sustinebat et imitanda intentione aduersus inpugnantes
muro constantiae stabilita certabat ? post haec ad
rediuiuum statum libertatis optatae numquam pia uota despiciens
Christus redemptor noster occurrit et fractas Romani
T et Sirm., paree BLPVb 2 et om. Pb 4 orrorem
LP 6 metiens T 6 magi. B, om. LPTVb 9 crueiatum
B 16 traguidiam B libena b 18 quanqaam L
TV 19 commemorat
Curro per singula, strictim referendo quibus opus est longa
narratio, ad agonem uitae tuae, ad summi celebritatem propositi
peruenturus. secunda. post dubium temporis nata est in
ecclesia Romana captiuitas, quae te quasi iam diu desidem et
laboris fugacem de longae sinu quietis abstraheret, cum uix
spe pacis laboris tui arma deposita resumuntur, deberetur.
quidem, nisi me laudis tuae censura pertraheret, in lugenda
causa silentium, ut in una aetate memoriae pereat res nefanda.
senatus illic curiae caelestis accitus est: ibi ex uariis prouinciis
B solidat scripsi, solidata libri .2 remeau | B
3 mediolanensium — sacerdotis om. B1 add. corr. in mg. 5 limina
BPb, lumina LTY 6 in om. PТ\'b habitationi L\'TY, habi-
tationis L1, habitationibus Pb 8 humoris BLT obnuuerat BLV,
obnuerat Tb,(em. Sirm. 9 tu] tunc
Credo ego uos, fratres carissimi, tota mentis cura uenerari,
quod in loco hoc manente templi nomine uetus perierit pro
religione cultura, quod delubri reuerentia fugatis instituatur
libaminibus, quod sacrarium adpelletur merito, postquam seniores
hostias abiurauit et in adolendi mutatione sacrificii diuinae
aedis nomen adsumpserit, postremo quod in alium statum inconcussis
migrauerint fundamenta culminibus et, cum ad structuram
parum humanus sudor adiecerit, quaecumque fuerunt
xaccusaN LTV clandistiua
Prodit religiosae uotum conscientiae mens laudibus denote.
pontificum: adsertio ingenii est, deo obsequentibus mancipare
quod loquimur. in quorum praeconiis forte angustus sermo
uulget inperitiam, manifestat tamen, si abstineatur, infantiam.
quis mendicam narrationem aestimet, quam uota locupletant ?
saepe in facundiae dotibus pauper inuenitur uena praedicantis,
B 4 electis B presentis B laorentii T
5 plenum Tl do»tibus B, uotibus T quot T7 et Sirm., quod
BLPTlVb 6 singula summum T 7 relegioqis B ,8 pacientia
LV semper om. B 9 sermona L1 tribuit. B, tribuet
LPTVb 10 preuius B 12 secula seculorum am B V, stefanio B) u. s. uicario dicenda
mazimo episcopo BLTV, Incipit epistola aynimachi (simmachi A) papae
laurentio mediolanensis eoclesiae archiepo directa: dilectissimo atque
carissimo fratri laurentio mediolanensis eccleaiae (aecclaesiae A) archiepo
simmachus epa in dno salutem insor. A (= cod. Parisinus 9629) et R
(= Vaticanus 630) idem qui Opusc. II exhibent; sacra tertia inscr.
add. Sirm. 21 facondie T1 predicantis BLV
qui uice dei iudicat non desiderat picta colloquia., sed quae
infucatus commendat nitor ingenii, quia in his etiam sine
amore blanditur eloquentia, in illis splendorem suum ueritas
nuda commendat. sine phaleris est omne quod dictat affectio:
ad unguem fabricantur illa, quae uolumus non tam speciem
recti habere quam similitudinem. ad te, uenerabilis mi antistes
Maxime, sermo est, cui in meritorum testimonio uirtus coepit
a uocabulo, in quo actus eloquitur qui nomen appellat prouida
parentum tuorum diligentia prius te eligi uoluit quam
probari. te olim saecularibus inhaerentem titulis castrensis
sudor excoluit et ad ecclesiae gubernacula pars aduersa solidauit,
sicut deus loquitur per prophetam: qui in modico
fidelis, et in magno fidelis est. te sacrarum iudex et
consilii comitem meruit et laboris. bene uenerandis initiandus
altaribus et in laica conuersatione quod sacrum esset elegisti.
tu pudicitiae in illa aetate custos inuentus es, in qua et lex
obsequitur desideriis. satis enim est pueritiae ambitum, quem
licentia fulcit, horreri. Christus milites suos, quos in personam
ducis adtollat, inter acies quaerit hostiles. adscitus ecclesiae
pontificem actibus inplesti ante tempora dignitatis. non fuit
aduena benignitas, quae naturae innixa radicibus de cano flore
germen ostendit. temporale est omne quod fingitur, perpetuum
quod cum aetate maturescit. non tibi sacerdotium rem doni
B 2 iudicat — infacatus con om. B, add. in mg.
m. rec. 3 ingeni A 5 nuda] nulla
Numquam pauper uena timeatur ingenii, ubi diues est causa
dicendi. transit hominem, quotiens caelestibus militat mens
nostra culturis, nec in angustum redigitur narrationis exilitas,
si opifici suo obsequium referat narraturus. potest enim linguam
facundiae dotibus ornare qui contulit et dare uerbis genium
quem fatemur dedisse sermonem. nam prophetici dudum maciem
iuuit eloquii, dum ad perfectam magistri eloquentiam et fortissimi
monitoris tubam imbecilla Moysi erigeretur infantia :
qui nullis gradibus, dum peritiam meditatur, effloruit nec per
aetatis alicuius scientiam ad messem perfectionis ascendit, qui
dum, militem infabricato portauit ingenio, officium ducis iussus
arripere, quia uerecunde renuit, constanter impleuit. sic nos
dedicationis festa celebrantes, inter spiritalis laetitiae bona
praestolamur gratiam, dum paremus. absit formido debilis:
remoueatur fiducia inaniter concepta per studium. nos de
humanae perfectionis schemate nec praesumimus aliquid nec
timemus. deinde quis in beati Iohannis prophetae et apostoli
<laudem>, cuius templum hoc sanctificauit ingressus, uel muta.
dubitet ora laxari ? cuius senior gratia quam natura, dum ante
lucis ingressum pii uatis implesset officium, limen uitae huius
uirtute signauit. nam uno eodemque tempore et matrem fecunditate
nobilem fecit et inofficiosa genitoris labia in loquelam
pristinam usu remeante commouit. nemo Iohannem nominans
post exempli praecedentis miracula pristinam linguae habiturum
B 7 facondie
T 8 pfphetioi L dndd* (m eras.) T aciem B 9 iubet
B 10 eregeretur B 11 nullius T1 12 aetates B
acientiQ B 13 dum scripsi, din libri 14 sarripere L
uerecnndiQ L rennnit B implebit B 15 caelebrantee B
spiritales L 16 praestalamur B 17 inanita L per L
18 Bcemate B 19 et apostoli Bb, om. LTV 20 laudem. add.,
om. libri 22 officium om. L 23 significauit L feoonditate
T 26 praecidentis B1
faucibus eliminata per istud uocabulum remeauit humanitas,
ab uniuersis\' iura- ereditur Iohannes apostolus clauis. esse uerborum.
in huius comitatu Antoninus, uetusti heroa saeculi,
et beatissimi Cassiani iuncta claritudo faciunt de aede sacramentum,
de terrena habitatione caeleste collegium, de manu
factis quod nulla possit senectute uiolari. occasum enim deo
oblata non sentiunt nec ad uetustatem tremulam pietate fulta
mittuntur: stat soliditas machinae, quam Christus ingreditur, et
originariae oblita fragilitatis adipiscitur de possessore uirtutem.
tecta uilia de consecrantis nobilitate decorantur, dum
rei caducae pretium tribuitur habere de domino. tu autem,
frater sanctissime, huius oblator aedificii, de mercedis retributione
gratulare. nescit spes titubare; cui bonae fructus promittitur
actionis: ab exercitio descendit retributionum fiducia
nec ullo nutat incerto qui laudanda meditatur.
Par quidem discipulis incipiens magister est et inter exordia
doctor nulla est ab auditoribus sorte sublimior: expertis honor
debetur ingeniis: uix mediocrem caltam exigunt non probati.
illa sunt uera praeconia, quae longus sudor elicuit: blandimentum
est, non iudicium, quotiens laborem gloria ingesta
praecesserit. inter maculas numeret quoscumque triumphos
L sanctissimum fort. 3 iohannis
B eet L 4 horoa|a B, heroas T, hetos b 6 colligium B1
8 pietate L 9 XP///C B 16 nitat T\' meditatur] in nomino
patris et filii et sps scB LTV, In nomine patris et filii et sps sci dictio B; sacxa
quinta inscr. add. Sirm. 22 preconia B 24 nunerit B
trinmphns B
Olympiaca bella uestigiis, numquid eis ante consummationem
certaminis suppetit spes coronae dicente apostolo: non coronatur,
nisi qui legitime certauerit? ecce nec illos
decet ante meritum praedicatio, a quibus iuste poscitur post
laborem. nostra e diuerso prolixo distat calle condicio, quibus
tantum decerpitur de fruge innocentiae, quantum adcesserit de
labore. nam sicut positi in tirociniis aestimamus, plenum
• necessitatis et periculi iter est, in quo et sectanda est uita
laudabilis et fit probris uberrima, si desideret ab humanitate
laudari. actio nostra si de bonis suis fuerit elata, sordescet
protestantibus diuinis eloquiis: qui uos laudant, seducunt
uos, et subuertunt semitas pedum uestrorum.
splendorem pontificis res, non lingua testetur: plus lucet
claritas huius officii ueritatis indicio quam loquelae. ecce cernitis
quam tuta sit causa subiecti et quantis discriminibus
sociata praepositi. munia mea plus poteritis fulcire gemitibus
quam clamore. nemo quod auribus lenocinatur credat eximium:
sermo noster, nisi animae medetur, abiectus est. illum praeferte,
qui spiritali falce sentibus purgat interna. tunc pretiosum
diadema est, quando suasioni eius grex ecclesiasticus,
dum ad probitatem graditur, non repugnat. ille sine fuco monitorem..
torem et feriato ore diligit qui eius instituta sectatur. additur
quod inperitia nostra iustam sustinet de ipsa nouitate formidinem,
qui nuper de ouilibus ad custodiam praeparati adsuescimus
de uniuersorum fieri necessitate suspecti, et cui uix
fuit pro se fida cautio suscipit officium cuncta metuentis.
s. 7. m. rec.) B 2 olimpiaca LTV consumationem
Bx 5 decit B1 6 diuersa Bl 7 tantum exp. L
decerpitur — quantum om. L adcesserit (d in c corr. m. 1) B
8 labore B, fauore LTV tyrociniis LV, trociniis B 9 inter
B 10 desiderit B1, desederet Lx ut uidetur humanitate B
It
11 sordescet (it a. I. m. rec.) B 14 lucet] ducit B 15 cernetis
B 16 tuta] tua L 17 gemitibus (b corr.) B 19 meditur
B 20 praetiosum B 28 diliget B 25 ad om. B 27 suscepit
LTV
uocater imperium. necesse est ut etiam extremae condicionis
personis obtemperet cui inminet sic iubere. ait enim doctor
gentium: omnibus omnia factus sum, ut omnes adquirerem.
modo diuinitatis operatio adsit muneri suo et
quem dignum apice tanto non inuenit efficiat.
Dignum et iustum est. uere dignum est, ut inter exordia
dignitatis tibi, principiorum domino, supplicemus, qui mundi
ipsius in nonam lucem prodeuntis infantiam quanto bonorum
tuorum secreto orditus es, tanta potentiae uirtute solidasti.
stabat in admiratione sui tenera orbis inchoatio et paene decoris
proprii concussa stupore titubabat, ante agnitionem
ordinis solam sortita de auctore substantiam, requirens quo
esset rotanda lux adtributa moderamine, qualem finem diei
tempus exciperet, si per adsiduos semper renasceretur occasus,
si nox mundum fuscis ambitura complexibus quasi rem originariam
perenniter non teneret. in hoc ambiguo, ut certis
famularentur per longum confusa temporibus, dei nostri extitit
lex uoluntas omnis dispensatio statutis praefixa limitibus
tantum potuit, quantum praestitit qui creauit. sic nos, pie
opifex, inter ?sacerdotalis tituli auspicia sole couersationis inradia:
per sudum de meritis nostris fulgeat dies officii: nulla
subreptione, nullis diaboli blandimentis pereat quod uocamur:
non liceat admisisse quod non decet: recti studium te
BLT 3 inmenit B 7 praecatio B, prefatio
T 8 nere dignum est om. TV 9 domine fort. supplicemx
V, supplicemur Tl, suppliomus (as in rcu.) L 12 itenera B1 ut vi-
detwr hincoatio
Conlator bonorum deus, cui effectus in uoto est, qui de
medio populi Moysen in prophetae persona dedicasti. nam dum
queritur de in becillitate, te auctore conualuit: sumpsit meritum
pontificis, dum testes sui arbiter se uociferatur nil mereri,
cui apicem actione sublimem conciliauit humilitas da, parem
nostris exordiis gratiam, quia propensiorem deberi actibus
declaramus offensam. non sunt inusitata quae poscimus: benignitas
tua testimonio tenetur exempli. eo circa nos eris bonorum
largitione dementior, quo substantia nostra facta est de peccati
fasce procliuior. da, bone imperator, dignam tua electione
uirtutem, quia sub pio principe nulla militem decolorat abiectio.
per dominum nostrum Iesum Christum.
Pro ratione soluendum est quod pro ratione iacuimus : nam
ut pateat et linguae nostrae officia et silentium ordinatis seruisse
temporibus, fide hortante in officium sermonis erumpimus.
idem enim est superuacue loqui quod nece$arie non locutum
B aequales B 3 dignitftem L 4 chrutum
dominium T iMum Christom om. LTY; finit add. B 6 conh
e i.
lator onerum B 7 medio] meo L moyei B. 8 inbicàlitate
B, imbecellitate L1 actore T 9 uoeierat LTV 10 actionem
(m in in corr. uidetur) B sabiim T pa*rem (t eras.) L
14 pecoatis L 16 nulla otn. T 17 noatrum Iesum Chrutam
om. LTV; finit add. B
21 Ungue B 22 ortante B 23 superuacua eloqui B
necessariae BL Y
et alibi: tempus tacendi nos praecipue, quos
praelati ceteris hortatur pondus obsequii, decet aut bona
facientes eleuare aut mala conprimere. et quidem uos docere
non aliud est quam stimulos admouisse currentibus: nam quod
ex proposito facitis, superbi sumus, si nostris debendum credimus
institutis. sed qui bona studia probat amplificat. stat
apud conscientias uestras, quanta Nestorius et Eutyches, gemina
diabolicae informationis ostenta, diu castam ecclesiarum orientalium
disciplinam perfidiae fornicatione corruperint, qui iuxta
sententiam apostoli dilectionem ueritatis non receperunt,,
ut salui fierent, et ideo misit illis deus
operationem erroris, at crederent mendacio, dum
per subripientem scandali occasionem Christi milites ille contentionum
campus examinat, sicut scriptum est: oportet
esse certamina, ut probati manifesti fiant. apud
quem Chalcedonensis non uiuit commemoratio ueneranda concilii,,
in quo Dioscorus cum sectatoribus suis stilo piae districtionis
addictus est et sanctae memoriae Flauiani adoranda
monumenta exultans Constantinopolitana ciuitas recepit, cuius
iam pridem firmauerant caelestia decreta sententiam? ubi
gentium Timotheus ignoratur, qui propter suspiciendae recordationis
Proteri caedem fieri plus quam parricida non horruit?
nam sacri persecutione pontificis et genera criminum uicit et
nomina. scitur Petrus et Cyrus et Timotheus, qui dum iacenti
manum Dioscoro porrigunt, conruerunt: hi de praecessore suo
15 I Cor. 11, 19 T) LTVb nisi B, si non LTVb
2 praecipaae B, precipue V 5 adnouisse B cairentibus] calcaribus
Pb 6 preposito facetes B 8 neetorus L euthices
LPTV, eathicis B 13 mendatio B 14 subrepentem expectes
cristi B 17 oalcidonensia libri uiuet B 18 pie L
22 timoteus B suscipiendae LTYb, suscipiende BP; em. nescio
quis 23 Proterii
Vt campus militem, mare nauitas, fora causidicum, sollicitant
incerta raptorem: ita linguas auditoria exercent. nam
quae, malum, ratio suadebit silentium in loco, in quo sunt
praemia constituta uerborum? ubi orationis palma, si hic gratia
taciturnitati ? bene soluuntur sudoris pretia, ubi sunt templa
uictoriae: bene effugatur seruitus inter atria libertatis. uincta
hic ora teneat mens captiua: non agnoscit forum Romani
populi, non liberalis eruditionis gymnasium qui adhuc quasi
in secessibus conticescit. sint muta forte diuersoria: hic nihil
est tam familiare quam pompa dicendi. Fescenninos sales
hymenaeis dare genium consuetae professionis plausus hortatur:
eriguntur lituis bellatores: uirtute debiles grauis bucinarum
cantus adtollit: data sunt uniuersis amica incitamenta propositis.
quid ego faciam, doctorum optime, te loquente? si infabricata
uerba intra uerecundum penetrale contineam, instituti
me esse similis non agnoscas. amicitiarum religionem in gratia
1 susura B non B B. l. 2 obediunt BT quoqd B
Quotiens amomi flosculus aut messis casiae per depraedationem
lasciui pollicis radice uiduantur et ad dotem manuum
humanarum nobile germen adiungitur, meritum cespitis odore
significat et naturae genium prima uisione testatur. occultari
se non patitur fetura sublimis: decus clari sanguinis non
tenetur abscondito: uox mundae originis licet in recessibus
semper auditur. sed quamuis ita se res habeant, humanitatis
interest non tacere quod gestias: parum suscipit oneris qui
quod scit dignum esse amore conmendat: feritatis maculam
non euitat qui non festinat adserere quod meritis nouit esse
placiturum. diem laudare quis abnuat? adtollere solis radios
quis metuat qualibet nocte sermonum? si themati obsequium
praestat oratio, ab ipso suscipit dignitatem. proprii ergo
macie non turberis ingenii, quando eloquii uilitas pretio
susceptae dictionis eleuatur: erigere, mens, fasce depressa inperitiae:
dextera, inpacti oneris subleuaris. sed cur longis
inuoluimur? praesenti adulescentulo militat praefata narratio,
quem rediturum ad proauos non denuntiatione augurum, sed
post deum fultus spe mihi uestrae perfectionis spondeo: nec
TV dica BVl quando-Deuterio V. S. om.
LTV Deaterio Y. 8.
"Suscipe, doctissime hominum, utriusque plantam familiae et
culmum, in quo grauidas aristas parias, secundus adtende. scalpe
sarculis uberem terram, quae si nostri est germinis fibula, feret
tuis profecto laboribus responsura. doce udo libro adolescere
maritata plantaria: nouelli dentibus uirgulti fructum surculi
melioris adcommoda: ueniat pomorum successus, dum ore
tenero sublimior ab illo te docente planta mordetur, quia, nisi
edomitam terram terque et quater agricolae ligonibus scripserint,
triticeam messem paliurus superabit et lolium. munus
Palladium et cana nemora bacis plurimis cultura locupletat.
India multo sudore quo se iactat hebenum nutrit. Sabaei
uirga cespitis manu cessante non proficit. industria fecit, quod
Paestaneis rosas dumeta pepererunt, quas de spinis ceu terrae
sidera labor exigit. felix est operantis instantia, quotiens
glebis uberibus manus adhibetur. tunc fessa brachia suco
effusae ualitudinis intumescunt, quando integrum fenus
B, splendor LPTVb, splendorem Sirm. ; an splendorem
ei 9 isti Sirm. 8 esse haec T salias Bx 4 facondiae
B tibi//// L 5 ocnlns tuus B non] an T
7 glicerius B 9 cnlmiom T arestas B pMrias (t eras.)
Y secondus
Notum cunctis bene mortalibus, quod dicendi laborem negotiorum
feriae pariant et eliminatis curarum procellis orationum
serena plus rutilent. diem suum ingenia nisi occupationum
nebulis fuscata non perdunt: sententiarum iubar cura uacuos
respicit et expeditus animus declamationum pompam commendat.
qui caeca remis temerarius freta proscindit, nudum sollicitudine
gubernaculis pectus adcommodat et claui regimen
sola qua magistrum nauis conuenit inquisitione perpendit. tunc
stuppea in uentos ex uoto frena laxantur: tunc rudentum uinculis
diu libera maria uinciuntur et imperiosis undarum cumulis
B hieronimua LPV, ieronimus T, geronimns B
4 censeritur B 5 summa 6, summam BLPTV 6 discipnlo
T1 apnt B 8 diligentium LPb \' 9 limandus accipisti B VIIII. Hanc dictionem primus ed. Sirm., inscr. add. Scholastica
I.\'
tertia. 16 ferio BT1, fere T1 elimentis B, elimentis LV, elementis
T 17 occopationum B 18 uacuus B 19 pompa B
20 ceca B poscendit B 21 claui] clam T 28 stopea
Tl uentus BT1 fraena B noto frena T in ras. m. 2
rudentium T 24 inperiosis B comolis B
agniturus. tunc Bosphorum Pleiadas Cynosuram et
quicquid iter monstrat inspiciens, ad caeli ductum callis hominis
ordinatur, si tamen mens nullo extraneae occupationis mordeatur
ambiguo nec peregrinantem notitiam magister inertiae
maeror adfligat. quod si aut pigro torpore hebetatus animus
dormiat aut diuersis excitatus stimulis per deuia distrahatur,
nescit ad propositum suum totus occurrere, cuius membra
prudentiae lanista animarum cura discerpit. inefficax semper
est et a molis suae ualitudine dissociatus ostenditur qui non
potest quantus est est tractatuum forma monstrare. est tamen
boni doctoris expendere originem serpentis riuuli, qui scalpente
ad ipsum terram ungue perducitur, quid sit eius in unum
collectus alueus, quid sit ubi nascitur existimare, et uires
fluminis non de his, quae accepit, sed de illis, quae potuit
accepisse, colligere. quorsum, uenerabilis magister, libertatis
index, boni testimonium sanguinis, ingeniorum lima, fabricator
sensuum, haec uerba praemiserim, si requiras: me me locutus
sum, fateor, me digessi, quem inter inscitiae dormientis infantiam
occupationes uariae et tristitia fortis inperitiae mater
obpressit, cui non datur duris soluere colla laboribus, ut studiorum
lupatis ora decorentur. meus sermo quod scaber est
et nullo splendescens dictionis adtritu, intellegentiae est et
exercitii quod dedisco. te inter palaestra tua originaria linguae
palma sollicitat: te inter ciues, mei inmemor, superba Delus
B, bosforon LTV quinusuram B 3 celi B
4 extranea B mordeator B \'6 meror libri, pegro B1
7 diuersua LV . stimulis excitattxs TV , 10 dissotiatos B
11 potest T 8. I. quantus ex quamuis T corr. ,12 origine L,
originenem. V \' .13 ipeam ̇Τ \' unguae
Proseoutionem meam, quam uere rusticam in Arateris conmendatione
contexui, felici tantum dicunt aliqui personae
blanditam, cui fauorem de patris potestate conciliet dilectionem
mentita necessitas: in cuius laudis ministerio uiuis et praesentibus
tantum seruiens, temporalem exhibeat lingua famulatum,
quae quotiens in aliquorum praeconio fucatis uerborum
imaginibus ludit, fortiori studio conceptum mentis abscondit.
nonnumquam enim doctis tribuit stilus profundiorem cogitationum
latebram, si dulcibus aures non bene merentum fomentis
inlexerit. sed sequestrentur a nostro talia instituta proposito.
nos et scire haec conuenit et.odisse. cautius enim a prudentibus
nota quam inopinata fugiuntur. mihi ad laudationes amicorum
nisi amor uerba transmiserit, quae in penetralibus conscientiae
caritate magistra dictantur, inter relationum uias sub fasce
suscepti operis palpitabo. ergo classico meo, cui proprium sine
fraude seruiuit ingenium, indices animi mei dictiones attuli,
quia sine adulationis suspicione est inter aequales amicitia
personas, et tunc fida diligentum sinceritas adprobatur, quotiens
non uenit a potestate quod metuas. mihi classicus non meretur
imperiis, quicquid non inponit obsequio. ferunt tamen aliqui,
orbo parentibus fideli auspicato gymnasia litterarum personam
religiosam debuisse magis uerba praestare. orbum parentibus
dixi, cui per felicia naturae damna communis pater et episcopus
factus est proprius. ille afflictorum consolatio, ieiunorum
cibus, caecorum oculus, pes claudorum, tot pietatis suae species,
es conte|xui L corr. 5 tm ex tn T tn. 2
exibeat BT, exhibet Sirm. 6 fugatis V1 8 nonnunquam B
profundiorum Sirm. 9 merentium Sirm. 10 sequestrantnr
.V* ■ 12 laudationis B 18 penetrabilibus BT 14 magistra]
teingra (te 8. I. m. 2) T 15 oneris Sirm. palpetabo B\'
16 indeces B dictionis B 17 Bospitione BV . aequalis B
amiticia persona L 18 diligentium T 20 inperiis B inponet
B ferf B . 21 fideli* (s eras.) V . gimnasia L7,
gemnasia B, ginnasia T \\ 22 praestare B, praesentare LTV
23 felitia V natura L pater et et quae secuntur usque ad
finem dictionis om. B 4 lincis foL 81* et folio 81 toto xacuis
24 propi|∗us L consolationi T\' ieiuniorum Ll
et illud domni Laurentii quod mundi necessitatibus
succurrit ingenium in ministerio huius exercetur infantuli. cui
talis non sit, ut uere dixerim, gratiosa calamitas? quem non
iuuet amisisse patrem, sub lucrosa commutatione si talem conceditur
inuenisse? tanti uiri insignia, quae implere nequeo,
per profana uerba non temero. ipse est, cuius est dulcis auctoritas
aut horrida dulcedo, qui magistrum in ecclesia, magistrum
in domo, magistrum in conuiuio, magistrum inplet in
iocis qui numquam facit quod sequentes nolit imitari, cuius
ad unguem polita conuersatio caeleste iter discipulis, dum
incedit, ostendit: minor enim laus est docere bene, nisi opere
docenda monstraueris. huius uiri suscepto adulescenti quid mea
praestitisset oratio, quem euentus dexter de institutoris meritis
manet et de orbitatis prosperitate perfectio ? huic sufficiunt
patroni preces, per quas merebitur institutis optimis imbutus
degenerare sublimiter.
Quando debitas beneficiis reddimus gratias, credo quod abiuramus
iactantiam necessariis obsequendo: nullo enim adrogantiae
tumor honestatis uelatur indumento, cum non gloriae
militant uerba, sed sanguini. aliud est enim ut lauderis dicere,
aliud dicere ne carparis. ibi mens auara famae est subiecta
iactantiae, hT 4 oero L 5 amissisae V lncrQsa V1
1 prophaua T 11 inter L1 12 incidit LT1V 15 suf-
fitiunt LV L; Scbolaatica quarta inscr. add. Sirm. 21 benefitiis
V 22 iaeantiam B 23 uelator B 24 ualiud///est.
B 25 nec apparis L 26 glorie B
declamationibus, etsi pari fauor sermone, discretis tamen mentibus
exhibetur: uno quidem tyranni laudationes et bonorum
principum ore celebrantur, nec est aliqua inter eius qui meretur
praeconia diuersitas et illius qui usurpat. quod nisi grauia
iudicantum ingenia dicendi causas expenderent, nullum daret
haec, quae etiam indignis contingit, adclamantum aura discrimen.
susceptarum secreta dictionum ab audientibus non
examinantur lingua, sed pectore. in summa, aliud est recitantem
blande et libenter audire, aliud affectum quo recites
adprobare. sed iam omissis thematis commendationibus rem
potius mediocritatis nostrae eloquatur infantia. Partenium quondam
ad studia tua properantem, optime magister, sub oratiunculae
meae insinuatione perduxi, tunc cum liberalium disciplinarum
limen intraret, tunc cum incertum esset, utrum
prosapiae nitorem eruditione loqueretur: nullo enim teste nobilitatis
utitur cuius sanguinem non prodit instructio. tunc ergo
praedictum prosecuti sumus eloquio, quando fas non erat sermone
nostro, qualis esset natus, ostendi, quia bonorum semper
meritorum labes est habere lucem sanguinis et nocte rusticitatis
includi, prodi stemmatum uocibus et imperitia fuscante
delitescere. aurum nihil est, nisi manu conponater artificis et
fuluo pretium metallo lima fabricante iungatur: cessante industria
exigua est claritas quae uenerit a natura. fabrilibus
debet studiis quod in partu suo terra laudatur: fornacis beneficio
de latentium fetibus uenarum quod in solidi transit speciem
corr. videtur)
B 5 preoonia
Licet, sicut nouitas, ita habeant intermissa formidinem et
hoc sit, cum de adtritu fauoris publici frons refugit, quod fuit
B 3 discendenB B 4 prefata B
t
permizio B, permixcio L1, permistio Pb 5 deteriores T uita
Sirm. conciderit B, concideret b 7 ornamenta Tl 8 optenui
B celeatia B 9 benefitii Y comendantea T\' 10 hiemli
B 12 calatus B exhibentes scripsi, exhibentis libri ecce iam
T post—humanitatem T exarauit alia manus . 14 prestitisse
B 15 aestines B saccensus LV 16 meliores PT\' b, melioris
BLTlV suscipit B, Bnsceperit Pb 17 amare] finit
add. BLV. LT 20 ad stndia B a L; Scbolastica quints
inscr. add. Sirm. 21 ita] atria ita b 22 adtritu B, attrito
LTV, atrio b faboria B i
pereunte senectus infantiam. exercitus Olympicis certaminibus
de palma confidit eculeus et, si non otio debilitetur, in suo
iure credit esse uictoriam: semper ei coronam blandimentis
efficacibus spes promittit, nisi uelocitati praemium desidiae
languor excutiat. artifex iaculandi de triumphis securus optat
incerta et cui occurrit semper in acie gloria longa pace superatur.
poetarum hederas nobilioribus corymbis et uiridanti
specie nutrix ingenii comit adsiduitas: cessante frequentia probati
obmutescunt ora causidici. educatus in puppibus aequor
liquidum sine terrore nauta puppibus, qui si ad terrena uitam
ducat officia, nec itinera astris nec uentos deprehendit auspiciis.
agricola si aliquando uomerem inlectus urbanitate contemnat,
in deuium, bobus dum scribit terga, rapietur. ergo sicut artium
in suo quaeque opere inueniter mater instantia, ita nouerca
eruditionis est neglegentia. talis est nostrae, quam post temporum
interualla producimus, condicio dictionis: non notum
schema deferens, non pompam quam aetate mercari debuisset
ostendit: totam fiduciam de auditorum benignitate concipiens,
sufficere credit ueniam pro fauore, satis esse pia uota. pro
merito. absiste procul, debilis timor: insinuandum orbitatis
miseratio, orationem religiosum commendat officium. quid faciat
sermo peritiae splendore dotatus, ubi causa etiam sine insinuatricis
linguae placet officio res inpetrauit gratiam: sufficit
ut uerba mereantur affectum: utraque secundis ad audientiam
uestram ominibus conuenerunt. dicam sane quod restat, quia
LTVb 2 olimpycia L, olympicia Y, olympiaci
JPb certaminis PVlb 3 si non ex sine T m. 2, sinoI L
notioLdebIlitetnr(urinrae.}B,debitetnrL6laugor
notio L debelitetur (ur in ras.) B, debitetur L 6 langor
BT 8 hedras T1 corimbia libri 9 ipeciae L, spdm T
frequenti Sirm. probati ommatescant B, probatione mutescunt
LTVb 10 causedici B pupibus T\' 11 terrenam Sirm.
12 iteneia L1 uentos scripsi, uentus BLTY, euentua Pb 18 agricula
B nomerim B contempnat V 14 bubui B 16 ne-
I
gligentia BT 18 Bcema B 23 docatns L 24 inperauit B
25 ut] ut iam T 26 hominibus LV1
causa silentiis. huic Eusebins nobilissimus genitor, par
moribus quam natura, dum extremis pressus humanitatis sortem
profuturo in longum uellet superare consilio, dum uitalis animae
uigore terreni carceris angusta calcaret ac se spiritalibus habitaculis,
cum a deo uocaretur, refunderet nihilque in mente
eius esset de homine residuum nisi inmaculata filii diligentia,
nisi illud quod nec inter caelestia ulla delet obliuio: hunc
mihi quasi bene conscius fouendum, prout eius tribuunt, dereliquit.
confusa sunt supremis deponentis uerba suspiriis. uidero
quid aliis reliquerit, mihi sub dei obtestatione dimisit heredem.
cui saporem uitae labris primoribus contingenti gustum deprecor
libertatis infundi, ut prouocatus disciplinarum melle
et fauis scientia de domibus cereis ipse sibi liquentis elementi
nectar adsumat. habet, doctor uenerabilis, laus tua per
hunc ad cumulum perducta quod capiat: ex talium profectu
meritorum tuorum plenitude non refutat augmenta, quia discipuli
elegantia adsertio est sine labe doctoris, eius maxime,
cuius prosapiem splendidam tempus postulat scientiae te radiis
adornare, ut deeus originis in diem serenissimum procedat,
quando oris in ipso iubar effulserit.
LPTYb prwenti B 4 nellet T2, ueilit B, nelit
LT1Vb 6 refunderit BV 7 fili B 8 nisi om. Sirm. inter
T s. l. m. 2 illa celeetia 7 debet L 9 dereliqaid BT\'
10 aideo T 11 demisit B 12 labri L, libris T 18 ubertatis
LTV 14 faui∗s T aibi om. T elimenti B
17 gaumenta B 18 eligantia B aesertio 6 ex assertioem T
m. 2 19 te] tuae Pb 20 decnius L origenis B
21 iuba///efulserit finit B
Omnibus rebus, quae aestimantur digna praeconiis, exhibenda
est pro dicendi facultate laudatio: ab eloquentiae dote
radiantibus reddenda sunt litteris quae debentur, quia, sicut
gratuitum munus et opes et animum indicat largitoris, ita
accepts denegari auaritiam et impudentiam reserat supprimentis.
libemus litterarum numini quod de ipsarum fluxit
altaribus. quantisuis enim materia ista copiis praedicationis
honoretur, qualibet effluat ubertate dictorum, de possessionis
suae frugibus pasta satiatur, quia, dum inter uirecta, quae.
disposuit, propria oculos amoenitate captiuat, habet quidem
ipsa iocunditatem de graminibus suis, sed maiora capiunt
messes ingeniorum incrementa per dominam. itaque qui fenus
11 nobilitat om. T; totam dictionem om. P
aratori///// (etuun eras.) L 3 dicta LV die] Scholaetica sexta
inscr. add. Sirm. 4 thaema B laus] in laude B (m. rec.), in
laudem b 6 proproo L\' 10 non] nil Sirm. 13 digna om.
Sirm. ezibenda B 14 eloquente T1 16 alt. et om. T
indicant T 16 libemus] ibimus B, habnimni (?) B 8. I. m. rec,
tribuimus b 19 cupiis Bl 21 directa b 24 fennno 2*
frenum T
per magnos alueos quae ad illas directa sunt fluenta reducuntur,,
nec quod per guttas emiseris, non aliter quam si relabentis
Ionii ius habeas, possidebis. quis peritiae depositum
neget, nisi qui desiderat mendicus effici, dum reseruat ? istius
rei fructus, quod mirum dictu est, in abundantiam refusus
exaestuat, dum ieiunos faciat incubantes. ergo post opem caelestem,
post superni fauoris auxilium, ministra quibus utaris.
ars ueneranda, praeconiis, et inuentionis tuae bono de his, quae
a te fuerint directa, gratulare. a te orta in usu laudis amplectere:
nos nihil manet in hac parte quod dignum sit ultione
uel praemio. fideli oris nostri famulatu si parum in eleuatione
meritorum tuorum suggerimus, hoc dedisti. nos horum amnium
fistulae sumus nec quicquam de copiis commissi liquoris ebibimus.
tu ut per nos meritis tuis satisfacias , quasi Aegaeum
pelagus, ut Pegaseus gurges inlabere. ante oculos uestros sunt,
morum uestrorum si bene exempla retinetis. saluae sunt quascumque
de censu uestro ad usuram gemmas admouemus. ecce
uerticem meum coruscans luce uestra diadema nobilitat et
pretiosorum lapidum fulgore uariato crescit ex genio, dum
conpetenter ostenditur. a uobis radicem sumunt instituta sapientiae,
per uos informata proferuntur. nullus sine uobis
pectori sapor est nec libertas eloquio: uos ingenui testimonium
sanguinis, uos materia pudoris, per uos quod bene cor dictauerit
lingua proloquitur: ad inuestigandam iter iustitiam uos
praebetis, dum oppressum dumetis callem, quo expetuntur
superna, purgatis: nos triticeam de loliis segetem, nos fecundas
b, ditescet LTY, ditiseet B 3 non Bb, om. LTVet
Sirm. 5 negit B 6 dictus B habundantiam BT 7 ieiunns
B 9 ars] ass B ut uidetur bona V 11 bac] ac B
13 dedistis B ampnium T 14 festulae B\' cupiis B
licoris B, loquoris T\' ebebimus B ,15 aegeum BLV. egeum
T 16 peeaseus B gurgis B elabere T 17 uroru LT,
nostrorum BVb 19 choruscans T 21 suumunt Bl -w ui-
detur 24 cor bene LTV 26 oppraessum B, opp
L callem dumetis LTV1 27 fecondas Tl
scientiae horrea, ne fames infantiae possit praeualere, portatis.
mundae nitorem. familiae seruando obscenam prosapiem peregrina
luce perfunditis. deo proxima res est uestro infusa beneficio,,
dum per cursus elucubrationis traditae, ne optimi degenerent
et ut mali degenerent, salua stemmatum ueritate praestatur.
per uos de innocentum actibus, quae ad instructionem sequentium
pertinebant, gesta non pereunt: uestris in medium catenis
transacta reducuntur et sepulta reuiuiscunt: uos instrumenta
memoriae, uos causa pietatis: uestris uomeribus humani pectoris
tellus ad fecunditatem praeparata describitur: uos religionis
auctores, uos hostes criminum: uobis ducibus quae per usum
subripiunt dediscuntur scelera, per quas bona discuntur: aut
ad directum homines agitis propositum aut mutatis obliquum.
uestro exules ornantur indicio et a mundi culminibus seiunctos
uos caelo sociatis: malas conscientias aut intrare contemnitis
aut in sacrarium ingressae dedicatis. facessat a litteris uel
mutare quod dignum est uel non mutare quod nonum: uestris
uulneribus nulla per chalybem uestitos subducit instructio:
ad penetralia eorum, et quos ferrum texerit, peruenitis: uestris
umbonibus directa ab aduersariis tela repelluntur, nec spiculis
peritiae uestrae ulla clypeorum crates obponitur. uos in adflictione
constitutos erigitis: uos positos in corporum cruce mulcetis,
sic gaudiis augmenta tribuentes, ut modum hilaritas
et producta custodiat: si a uobis ueniant blandimenta, dulcescunt.
non licet contra imperium uestrum uel defunctum
flere quem diligas: uos nuptiis, uos aptae funeribus: scientiae
istius studium diuersissima in concordiam tenet et utramque
B* 4 perfondetie B 5 elocubrationis B1 6 stematum
LV, stegmatum T 9 reoiuescunt B 10 causae fort.
11 feconditatem T djscribitur B1, scribitur fori. 12 actores
T hostis BLX 13 subrepunt expectes per quasj perque uos
fort. aut in ras. B 14 hominis fort. agitis scripsi, augetis
libri mutates B1 15 seiunctus B 16 contemnetis B, contempnitis
LTV 19 calybem B, calibem LTV uestitus B
20 illorum LTV \' 21 unbonibus Bx \' \' tele L 22 uestrae om.
T clipeorum
Si nauta secundis flatibus feliciter humidi directum transit
itineris, si bellatorem ducit successus melior ad triumphum,
si per rhetoricos campos litterarum miles iudicis fit fauore
sublimior: nostrum est hodierno die momentis paribus gaudere.
de themate. quid mihi est cum ingenii mei publicata et degeneri
paupertate ? ecce de susceptae dictionis messe ditescimus
iocunda sorte, quando relatorem meritum relationis amplificat
B 3 suggeritur] aaperetur B (sed m mg. ct fere ab-
rasum) b 4 tuto b immutatione T reUgente Bl, a
relegeute ud relegenda fort. 8 peoodibus B1 similis B1
quales B 11 conditio LTV 12 meliores Bl i T
13 remedia Tl
et Paterio inscr. Schottus; ituer. om. libri 18 iteneris B
triunfum B 19 retorious BT campns B indicit L\'
21 thematae B quis L pullicata B 22 etoe B ditiscimus
B 23 quando B s. I. anplificat B
propter inperitiae conscientiam subiugabat ? ubi frontis trepidatio,,
usu et exercitatione fragilior ? obliuiscimur meriti nostri,
dum claritatem loquimur alieni. nunc discimus potentes et alios
esse, UOB facere, quando tantum et fama nobilis dat praeconi.
nihil mihi cum dubiis. splendor laudantes inluminat et inmersos
tenebris, si eius meminerint, sol recludit. sed rursus hilaritas
iungitur cum pauore et fit socia exultationis trepidatio. quando
inpar modicis sufficit in supremis? nam qui claritudinem
non stili luce commendat obnubilat, et sicut ingenio facundorum
crescunt modica, ita siccitate deuenustantur amplissima,
et nisi aestimatis uiribus adgrediaris sarcinam, subiacebis.
ecce Paterius et Seuerus, ornamenta curulium et parentiua
uocabula purpurarum, eruditionem originariam in ipsis uitae
praestolantur exordiis, dedignantes non studiorum diligentiam
cum sapore lucis haurire, quos indiscretis temporibus diei
natura donauit et litteris. pro quibus quid parentum decora,
quid insignia uetusta nonus mentibus relator insinuem ? leuabor
hoc onere, si fastus pro me, auditor, interroges : mecum centuriae,
mecum campi sollemnis illa uociferatio, mecum Seuerum
et I Paterium et aula ueneratur et curia: quorum quamuis
familia meruerit scipiones et trabeas , seposita tamen ad
tempus dote sanguinis, quod occasum per dignitates et post
sepulcra nesciunt, moribus exegerunt. mentior, nisi uiuit
Paterius in opinione doctorum et perenni aere formatus illam
T causa] creatura T 4 du V 5 fama]
forma L 8 aotxa B 9 in modicis LT, immodicis V, et moiicis
Ph sup ̃mus L1 qui T s.l. m. 2 11 criscunt B sictitate
Si excellentius crimen est, quod digna ueneratione persona
conmiserit, habetis, iudices, in uno homine duo diuersissima
et proditoris meritum et sacramentum legati. sed uincitur in
ipsis uox superata primordiis: facinus uix credo, quod arguo.
quis aestimet in uocabulo integritatis consummatam cecidisse
perfidiam. cogimur dicere, quia nil mali aut proditor metuat
aut uerus legatus admittat. quid accusationi meae pro innocentia
nomen opponis? insequentem posses effugere, si esses
meritis quod uocaris. nemo cautius malus est quam qui absconditur
sub appellatione pietatis: tutum est iniquitatis
LTY comitatur LT1V proinde Pb, om. Sirm.
2 dncit B origenis B 3 ueri B styrpe BL sufficet B
5 opitinere B lacet Ll 6 sancti*or (t eras.) L, santior Tl
8 saluus B, alius L nlnatititate B 9 eius om. B
10 respicet B eelestia B.. T; Controuersia prima inscr. add. Sirm.
19 cecidisse* (t cras..) L 20 quia] q T 22 pouea Pb, poHis
BLTV essis B1L1. 23 meritas b nocares B 24 piaetatis
L,..
praestigiis potius quam mente constare: eneruata defensio est,
quae nudi honoris nititur nihil ualitura testimonio. ut nocentior,
contra patriam existeres, uiam tibi consilia nostra
pepererunt: nos egimus, ut fortior hostis, dum propugnatorem
quaerimus, appareres: non sentiremus quae inrogasti
patriae inimicitiarum pondera, nisi sumpsissent ab amicitiarum
religione principium. externis aduersariis sine labore congredimur:
inerme pectus inuenit qui de gratiae fruge in affectum
prorumpit inimici: egimus foederis tempore, ut generalem
aduersarium quid grauaret patriam non lateret. iste enim.
cognitorum splendidissimi, si neglegentius in suscepto functus
officio per animi taedium sociorum commodis institisset,
capitale mereretur exitium: quale est enuntiasse hostibus
interna patriae, pro quibus segnius certasse sacrilegium fuit?
quibus sunt expianda tortoribus, quando illud perdideris, quod
nefas est non iuuisse? quantis colorum uarietatibus et urbanitate
letali ad hoc perductus aestimatur, ut legati personam
putaretur inplere? solet uirtus, quae innata non fuerit, cura
et nutrimentis institui et transire in affectum quod feceris.
studio falsitatis: usu honestatis robur adipiscitur qui bonum
sub diuturnitate mentitur. seruasses adhuc beniuolentiam
captiosam , nisi inspexisses laedendi callem legationis claue
reseratum. tale est, ac si aegris sub febrium iactatione languentibus
adlaturus salutem curator adueniat et animam in.
penetralibus suis sub medicinali specie exclusurus inquirat:
quis, rogo, huic non pandat secreta uitalium et in quibus
adhuc locis uigor subsistat adnuntiet? facilis extinguendi
ministratur occasio illi, a quo sanitas postulatur. sic te,
inpurissime hominum, aduersus nos intimorum reseratione
B 5 peperant L pnrgatofem L 7 inimieiarum
L 11 graueret Ll 12 si] sine L 18 conmodis B
16 prodideris fort. 17 iuui*sse (a eras.) B, iuuisset L 18 laetali
B, loetali LV 20 et transire—falsitatis om. Bl add. corr. in mg.
inf. 21 robor BLT1V 22 seruasris B 33 copiosam T*
24 reseraram L iactione T1 96 snia B s.l. 28 extingendi
B 29 ministrator Lb 80 hominum Pb, omnium BLTV
qui peccatis uicit uniuersos non debet omnes reos superare
suppliciis. nascituras in posterum culpas incidite: eueniet ex
unius cruciatu generalitatis emendatio. genus pietatis est
circa hostem patriae esse destrictum, ne, dum prouocetis parcitis,
ad incrementum uitia prouocetis.
Adest, iudices, nouerca, quae ut satisfaciat odiis, non parcit
affectibus, quam ne priuignus euaderet, elegit miscere eius
casibus quem dilexit, quae saeuissimarum more beluarum de
confusis mortibus tesseram fecit, dignos leti sorte aestimans
quicumque cum inimico illius potuere trucidari. ruptis repagulis
accepit furor eius exercitium, quasi neci deputatum
perimens quicquid occurrit. generalitati perniciosa esse desiderans,
nisi defecissent toxica, adhuc ira crescebat: hausta
sunt a duobus uenena quae repperit: quod in aliorum seruaretur
exitio non remansit. heu! quemadmodum gemuit
defectum poculi, cum cadauera pauca conspiceret, indignata
sibi quod de funesto liquore plus defunctis, quam quod occideret,
dedit. quaesiuit de extinctorum uisceribus pretium
B pendet Tb, pendit LPV, «plendit B 2 uieet
B reus B 4 emendacio B plaetatis L \' 5 districtum
PT parcits PT20, parcetis BLV, paretis T1 i. B, qui 6 9 posset t, possit BLTV \' 10 porrexit)
Controuersia seconda inscr. add. Sirm. 12 preuegnus L
,
13 seuissimarum B 14 laeti B, loeti LV 15 poture L
17 perims Lx occurret B, occurreret coni. Schottus generalitate
L 18 aufta B 19 ad nobis B reperit LT ,20 gemut
B 22 fenesto B 28 quesioit B ,\' -
fata dispergeret, ut animarum penetralia uirus nobile possideret.
ante experimentum perniciosus effundebatur humor in
poculum: fecit eam quid perdidisset agnoscere, postquam de
sucis abundantibus pauoos extinxit. ubinam gentium fuit
animus coniugalis diligentiae ? ubi maritalis sacramentum
copulae ? plus egit priuigni quam tori recordatio: dum inmanitati
obsequitur, effugatus est uiri praesentis affectus:
credidit in quocumque uiuente priuigni remanere posse substantiam.
lucem uoluit profana confundere et humani generis
messem mundo labente succidi, quicquid in occasum potuit
ire praecipitans, ueternis Erebi legibus diem nostrum cupiens
scelerata submitters, ne illum uel post inferna odiosus inspiceret.
quantis gradibus et profectu scelerum ad uenena
descendit? diu exitium distulit, quod aliquando in tormentis
constituto ingessit uice beneficii. ante flagris fame frigore
inimicum corpus adflixit: postrema est in nouercali indignatione
necis exsecutio. uellem in accusatione, iudices, diutius
inmorari, nisi facinerosae poenam prolixior lingua differret.
nolumus quas peroranti conceditis ut addicenda in luce
mereatur indutias. quotiens, scelestissima feminarum, subdolis
priuignum fouisti (matrem) mentita conplexibus? quotiens innoxiis
potionibus egisti, ut de manu tua mortem securus acciperet?
capta(sti) sitis tempus et bibendi necessitatem: (te) forte,
ut citius letum porrigeres, exorabat: habuisti misericordis
opinionem priuigni desideriis obsequendo. quotiens matrum
loca tenuisti, ut nouercam tutius exhiberes? solet, libertatis
possederet B 3 experimentu ̃ L tũ add m. 2
Creditis, indices, per hunc uictoriis lamenta misceri et
triumphorum saporem displicere de praemio? aestimatis offendi
deos in effectu rerum et deduci ad paenitentiam numina, quae
uota inuerunt? adest hominum nequissimus, qui gemere nos
imperat, quod patriae nostrae uicit inimicos, qui consummatis
LTV 3 promdentiae fort. ad educandu B, ad
I
deducandam L 6 qui eollicitus L 7 traiecum B, traicum L
8. I. uitare] nincere Pb genitricem BT mnnet B
8 sunt addidi, om. libri qua L* 9 infaustae scripsi, infansta
libri 10 neetites B, uestistis L\' ernbesco (s ex o? in rae.) L
cognitoris B 11 damnata L 14 exsistat B snperstis B
15 appellatar B, uellatar Sirm. redncitar (nr ex as corr.) T T 19 postulauit] Contronersia tertia
insor. add. Sirm. 00 uictoris L* 22 ds B didnci LV -
penitentiam BT nomina B 28 nota inbenmt B, uocauerunt
L* homo Sirm. 24 inimicus B
proeliis, dum laboris pretium flagitat, et hostes et bella commendat,
qui exhausts putat laboris esse suffragia, nisi quae
iratis caelicolis conferuntur, ut possit ciuitas eius perdere
quod. per ipsum creditur adquisisse. confidit genium bellatoris
pictis tabulis et imaginibus non t eneri nec requirit ut seruetur
saeculis aere formatus: sola. opinatur esse gaudia, quibus
euenit munus adulterii. si ad hoc te casibus obtulisti, ut
pro sudore tuo nominari pudeat quod requiris, nos non possumus
scortis debere quod uicimus. non pio amore bella
gessisti, qui post aduersarios in ciuitatis medio cum pudore
congrederis : sine causa. hostes depulisti qui eorum uicibus
fungeris in triumpho. habuimus statum honestatis liberum,
dum casibus subiacemus: fugienda est uirorum fortium felicitas,
per quam iungimur miseriis subditorum. etenim, curiae
lumina, per minutias scelerum hunc opinamur ad inmania
uota perductum? quantis gradibus exercitatum facinus peruenit
ad hoc ut uitia laudibus mercaretur P credebamus eum,
dum uitam in tentoriis ageret et ad insignia roboris duris
corpus successibus inuitaret, ciuico amore constringi, ut per
militiam eius nec incendium urbes nec sacras corruptela uirgines
possideret. iste enim emit tot uulneribus, ne alter
facinorum fruge potiretur. quid tibi debeam, crudelissime
hominum, datur intellegi, per cuius beneficia superati exitum
uictor ingemisco. dicite, praesules libertatis, quem potius
habuimus, qui animos nostros possedit, in tubarum clangore
terrorem, dum ferri seges, equorum fremitus minaretur
exitium P credo, ne libera patrum colla catenarum rigor adstringeret,
ne inuiolabilis matribus pudor in ciuitatis excidio
deperiret, ne uotiua uirginitas sacris mancipata culturis
1 du ̃|dum L hostU B 3 ceUoolis B 5 immaginibus B
Nescio, iudices, utrum inueniatur poena, quae criminibus
satisfaciat inpetiti. interim deest linguae copia, quando facinoris
nouitas superat arguentem. iste est filius qui grandaeuo
libri libertatis B 8 et B I. I. pudi.
citia-eroa om. Bt add. corr. m mg. vnf. 4 eroa B, heros b in
mg. magnanimę B 5 depulia T 6 mortea Sirm., mortia
Ubri hostibus L\' hictibua T addiceret Sirm., addiserit
BPTV, addi**cerit (di eras.) L, adijceret b 7 perounetor
BT, percontur L* faactores BTl 9 minitaris B habuisti
L certaminis B\' 11 Hberabit B intellegistis L\'
12 numibus LV studerunt B supplicii L\' 18 plio JB .
B \' 14 uenerat\' in tus corr.) B, L\' patrice boa B 19 damta B Aratori]
Controuersia quarta inscr. add. Sirm. 20 criminibus** L
21 oapia B\' 22 grandeuo libri
suis adsocians, ut esset patre incolumi parricida. putas
euasisse te debitum de non inlata genitori morte supplicium:
ut esses nocentior, pepercisti. potuisses cruciatus, quos intuleras,,
ultimo patris fine concludere, si medica manu iugulum
praestitisses: prima est malorum tuorum adinuentio creatoris
proprii exitium nec remouere ut pium filium nec ut crudelem
decet inferre. quid est quod inter utramque uiam, exquisiti
inuentor periculi, neutram sectatus pasceris promulgata tabe
genitoris? uixit te procurante eo infelicior pater, quod mori
te procurante non meruit. nemo, sanctissimi, dubitat mundi
istius mala aduocata nece sepeliri et communem sortem uotum
esse inter aduersa constitutis: necesse est optari quod modum
ponit amaritudinis. rogo, quibus est beluis conparandus qui
procuratione sua infert dura sine termino? cuius doli, dum
manus abstinet ab auctore lucis, leto commutanda pepererunt?
iam erat genitor istius annorum fasce contritus: iam per tremenda
senis membra aeui depopulatio uestigia olim robusta
subuerterat: iam diuturnitatis morsibus in rugas, quae declarabat
hominem, forma uergebat: non tamen sine spe subsidii
ad maturitatem peruenerat, cui iam maior suboles adridebat.
potiori fiducia ad uictum congregata dispersit quem semper
scimus horrea sua in pignoris alacritate posuisse. omen putauit
cogitare de substantia cui existebat natus incolumis, ad gelidam
canitiem hoc putans posse sufficere, quod reparatus in
1 pouit B scelebus B 2 **eL iseolnmni L1
y y
Quamuis, iudices, uirorum fortium effigies mansuro perenniter
aere seruentur et per haec simulacra nesciant obitum
uel sepulti, quamuis in aeternitatem migret per has artes
imago mortalium et angustam humanae naturae legem uincat
industria: tamen uirtutis pretium nec parricide aliquando
meruit nec tyrannus exsoluit quando munus innocentium aut
sceleratus elicuit aut oppressor libertatis ingessit? statua,
uenerandi praesules, sudoris fructus est iudicio reddenda
purissimi, ut in utroque congruus nitor nec suscipientem
deuenustet, si indigno auctore prouenerit, nec, si conferatur
inmerito, maculet largientem. si libera aduersus tyrannum
uox est uitia detestantis, si licet sub tutore criminum culpas
urgueri, dicam quod sentio. inter duos nefarios res honesta
uolitauit et neutro munita praesidio, nec a quo procederet
nec ad quem deflueret, cognoscebat. res dudum decreta fortibus
et sanguinis conparanda suffragiis, ad quorum peruenerit
iura, respicite, ut eam tribuat usurpator imperii et accipiat
patris extinctor. quo me uertam, nescio: inter uirtutum tuarum,
uenerande princeps, deprehensus abrupta nescio, utrum
adcusem quod tyrannus es an quod honoras praemio parricidas.
utrique digni crucibus et de praesenti uita culleis effugandi.
non creditis sufficere, uos debitum uitasse supplicium,
nisi et tu quod non licet tribuas et ille quod non meretur
L dedwit T 4 aratori u. c. TV, antorii
L, aratori B; Controujeraia quinta inscr. udd. Sirm. 6 iudicis B
.10 innocentum Pb 14 autore B, actore T, auctori Sirm. 16 ai
licet] scilicet B, sed licet Pb .17 urgeri LTV nefarius B
honesta* T. 18 presidio B procederet b, procederit BL1V,
processerit PT* 19 deflueret b, defluerit BLT1V, defloxerit T2
21 eum Lx usupator L1 24 ee] 8 B 25 effugandi (i m
ras.) B 27 set B meritar B\' ut uidetur
sunt, cum arcem iustitiae profligator intrasti, his ad dominatum
euectus suffragiis, quibus in altero statuam contulisti. necesse
est, amplissimi hominum, uniuersos fouere quod fuerint, nec
utiliter nisi ab emendatis corriguntur excessus. prodigus
frontis est qui punitorem mali credit facinorum sectatorem.
iudicis conscientia constringitur necessitate secreti et non putat
liberum condemnare in subiectis quod ipsa non dubitauit admittere.
quantis successibus aut quam uariis incrementis ad
haec, sentina criminum, peruenienti, ut tibi liceret ad sublimia
peruenienti in tantum peccare, cum uelles, ut probrosos ad
potiora statuis inuitares? tu libertatis saporem felle seruitii
conmutasti : ille obsequia patri debita uertit ad gladios. quantum
laudanda sint quae laesistis aduertite et feriato ore
adcusantis quid mereatur pater et ingenuitas aestimate. tu
absoluta colla iugo miserrimae condicionis adstringis, apud
illum nihil praeualuit lex naturae: hoc tu circa patriam geris
quod intulit hic parenti: in eo fortasse crudelior tu credendus,
quod dura imperia sub uitali quadam morte dispensas nec
illis, quibus est desiderabilis obitus, quasi medica manu praestas
exitium: ille non passus genitorem in mundo subsistere
pernici ictu eripuit uitam lucis auctori. nescio qua sint criminum
diuersitate discreti: interim, si liceat, poena iungendi
sunt. si te circa ciues alicuius supercilii tumor eleuasset, reum
te designaret laesa communio et priuatae abiuratorem dulcedinis.
inmoderata nuntiaret erectio. si ille creatorem toruo
lustrasset aspectu genitore incolumi, habuisset meritum parricidae.
uidete quid dignum his sit, qui ad delictorum fastigia
«
B \' 2 iusticiae B 3 statfla T, statua V
4 aniuersus B quod (od corr.) T 5 correguntur B 8 condempnare
libri 11 nellis B probrosus B 14 sunt V*
lesiUtis libri . 15 pater et] patrum Pb estimare T* 16 meserrimae
B\' conditionis libri 19 imperia dura T 21 immundo
T 22 eripuet B autori B nesci° V sunt
Sirm. 28 pesa B 24 tumor* leuasset T 25 te om. B in
fine lineae priuate B 26 teruo] turbo B 27 incolomi B
aut pater extinctos. facessat a nobis, principes uiri, argumentis
acerbare conmissum. sufficiunt nuda reorum uocabula,
nullo defensionis munienda priuilegio. addam sane delicto
quaedam, quae sunt praecelsa reatuum, ne ulla res uideatur
de actione subtracta, quam sagacibus, ut aestimo, uestigiis inuenistis.
ambitur parricidae statua fortium uallata lateribus,
et simulacrum, quod ant litteraria cura peperit aut Martius
campus refudit, huius imagine posthabetur. duriter, si creditis,,
ferunt tot nulla titulis nulla se ab effusore paterni
sanguinis retributione distare et, si qui animabus reliquus
uigor est, deflent praemia sua, quae adnisu roboris exegerunt.
ubi honestas, ubi studii liberalis efficacia, ubi munus pro
patria dimicantis, si aereas formas areis possessor exhibet et
qui genitoris funus procurat optineat P uos tantum digna
meritis exhibete tormenta, ne, si inpar poena impetitos addixerit,
nec uobis debeatur laudatio directa censendi. uno
itinere uita pellantur quibus paene par extitit sors delicti.
Postquam, iudices, deforme aleatoris studium deductus ad
exilitatem census euaserat et crescentem certandi curam
2 principee P1 et Sirm., principis BLP2TVb 8 acebare B
4 minuenda T adam B delictu B 5 quedam PT, quodam
BLVb 6 de om. Sirm. 8 litteraris Sirm. 9 imaginem
LT p\'hr\'e (t. e. posthabere) T credentes B 10 ab effusore
se LTV 11 reliquos B 12 premia B 13 efficatia B
14 arcis BTY, artii LP (cfp. 477,2); quas arcis fort. 15 genitores
L obtineat BT 16 pena B\'T impetitos Pb, impetitua BL
TV 17 directa] delicta
Semper uenerandorum iudicum ancipitem credimus fuisse
sententiam de confusione peccati. ibi cognitoris, quo potissimum
1 illin B, sene b quotiens—progeniti om. Sirm. 3 ieiunia
L .4 in om. L 5 dampnamas LTV 6 torpissimam B
contiget B 7 lenitatis T . 8 relegionem B 11 su*prema
(p cras.) B 12 diis PTb 16 est om. T 17 uBndediwe B
18 illiUB athaucs T uindictas Pb, uindicta et BLY, uindicta
T 19 praestulantes B . 20 saciri T1 B 28 locauit] Controuersia septima inscr.
add. Sirm. 24 aodpitem L
definitionem aequitati congruam sicut uitia manifesta exigunt,
ita obscura suspendunt. quando in luce est facinus, quid spei
remanet addicendo? percipite, quaeso, animis et interna
aestimatione tractate, qualis sit qui at uirginitatis oculos et
lupanaris secreta uiolauit et in utroque sacrilegus nec flagitia
ueneratur, quibus inimicam testem adhibuit, et castitatis pro-.
fligat ruborem, quam indignis adsociat. expostulo a te, humani
generis ostentum, qui leuitatem tuam ad erigendum Mineruae
simulacrum religionis cultus adduxerit, dum integritatis hostem
inlata de loci foeditate monstret iniuria: nec reuerentiam te
exhibere Veneriae pollutioni clamat publicata corruptio. nesciunt
peccandi terminos qui ad transgressionem sceleris
excessuum amore prouocantur: modum in erroribus ignorant
qui crimina excelsa moliti sunt. dum Dionem et Palladem,
diuersissima numina, peregrinantibus mancipata sententiis in
unum fabricata deridens arte coniungis, fecisti religione tua
acerbius quod delinquis. res summo digna piaculo, miscere
discordantia et in unum colligere, quibus nisi secretum praestiteris,
contumelias inrogasti. creditis inueniri hominem de
hac mundi gemina conuersatione neutrum tenentem et nec
amicum uirtutibus existere nec fidum uitiis inueniri? solent
aliquos erigere ad despicatum boni operis patrocinia culparum
et qui de sapore laudis alieni sunt de licentiae fruge gratulari.
at te quae istarum rerum inueniet sectatorem? meliori ordini
manus contrarias adtulisti nec inprobis sinceriter obsecutus
colla summitteris. odi, principes uiri, morum suorum remissos
iudices, condemno qui per neglegentiam serenorum actuum in
BT1 4 addicendo B, ad dicendam B (m. rec.) LTVb
5 tractare Tl 8 roborem Bl ut uidetur humano L 9 exigendum
T\' 12 pbublicata corruptio/// L 15 didonem B (m.
rec.) b 17 coniungis (is in ras.) B 18 acerbins (us in ras.)
B Bumma V1 19 collegere
Liberi parentes ant alant ant uinciantur. cuidam duo filii,
frugi et luxuriosus. piratas utrique incidere. scripserunt patri
de redemption. pater uero uenditis facultatibus piratas expetiit:
cui optio data est, quem uellet redimeret, quia parum ,
pretii detulisset. ille elegit luxuriosum, quia aeger erat, redimere.
qui cum reuerteretur, in uia mortuus est. frugi piratas
euasit. pater petit ut alat. ille contradicit. actio contra Quintilianum
suscepta. ille enim patrem tueter, nos filium. rogo
ne arrogantiam putes, qui legeris.
Numquid fas est aduersus Quintilianum nisi pro ueritate
dicere? aut inmemorem sui loquendi facit auiditas qui tribuit
uerba iustitiae? fallentes decet urbanitas, dum peniculo fucata
mendacii peregrinum decorem laudanda uerbo tenus sumit
elocutio. sine solacio oratoriae artis aequitas adseratur: eligo
T turpitudo] explcB B (m. rec.) b, om. BLTV
6 tamen postea B; Contronersia octaus inscr. add. Sirn. 7 thema
Gauderem, cognitores amplissimi, euasisse me pedorem carceris,
uincla piratarum, nisi regresso mihi myoparonum loco
pater existeret. quaerit a me alimentum, quem nec auro ab
hostibus nec lacrimis liberauit. putat quod illi debeat regressus
eius proficere, quem cum potuit non redemit. frustra pastum
beneficio legis inploras, qui factis tuis naturae iura soluisti
exhiberi uictum patribus ius decernit: non est tantummodo
sacramentum istud in nomine. dicat uel pirata, si pater es.
meliorem me fuisse mortuo saepe cum loqueris, numquam
ostendis esse, cum iudicas. uiam culparum germani decedentis
adtendite: ipse magis genitoris moribus par (f)uit qui praelatus
est: ego quo omine uitam meam per extraneos ab istis actus
exegerim, declaratum est, cum me pater praedonibus sponte
dereliquit. ualida sibi uidetur aduersus sobolem argumenta
proponere, cum propensiorem gratiam meruisse iactet
L defensa. - l. 8 iustitiam om. B 8 laudemus
T tantum Sirm. 5 coturnorum L 8 stioiam T 9 principium
exp. B m. rec.; oratio ad iudices wcr. B (m. rec.) b
10 conditores B 11 uinclas B pyratarum BLTV et sic
postea regresssuo B mioparonum T 12 ezisterit B
alimenta LTVb ab B 13 liberat LTV 14 partum L
h *
15 nature tue T iusa uel iura B 16 exhibere L, h oexiberi B
17 si pateris coni. Schottus 18 loqueres Bl 19 ostendit L
T1 V uiam] inuidiam
Perpetuo, iudices, honestatis culturam et in aetate peccatis
amica seruaui, subtrahens inpensas desideriis puerilibus, unde
posset aeui gaudere maturitas. huius rei frugalitate fecimus,
ut remaneret patri quod pro luxurioso filio posset offerre. quid
de patrimonii exilitate causaris ? si par moribus extitissem,
usque eo perducta res fuerat, ut neuter potuisset absolui.
inaequalis est arbiter, qui proficere uoluit alteri quod nostro
pudore condidimus. quantum adserit paterna districtio, causa
nobis diuturnae captiuitatis probitas fuit. sanus diligens patri
fratrique sedulus, talis reduci non meretur in patriam et, nisi
extitissemus una sorte captiui, sorduisset suspicione nostra
regressio. aequales calamitate fuimus, sed patris amore distantes.
felix luxuriae suffragio iuuenis et ante magnam partem
communis exhausit substantiae et ipsi profuit quod remansit.
BITY Bupbae (supra p ras.) B obiectionia LTV
8 consta/// B ezapectat LV ó liqueat qaod (q. T) LTV
6 fecisset B exausit Bl 7 sepulchara BLT (se T s. l. corr.)
8 redimet B . 9 langescentem T se L uictoram L
10 habes B (m. rec.) b comulatione B 11 emiaiati L
18 iudicis B\' pe|catis (c ita ras. m. 2) L 15 posait B 16 laxorioso
B1 posait B 18 posset LTV 22 tales B1 wt
uidetur meritur B 23 extitissimus B Bugpitione LT
24 regeseio L 25 luxorise B, luxuria est LTV 26 exsusit B
in pace ante quod pertuli et, dum recti iter teneo, indicio
parsimoniae, qualiter inter hostes uiueretur, agnoui, hinc est
quod cibo, quem ministrauit feritas illa, contentus uixi inter
ultima solacio consuetudinis, non humanitate raptoris. quaero
cui me seruauit usus ille frugalior, si aequi obseruantia patrum
meretur offensas ?.
Quid quod barbarus dixisse se perhibet, unius pretium pertulisti
? debitum semper accipiunt obiecta responsum. de nulla
pependisti auctione sollicitus: aurum quod exhibueras ante
preces inimicorum oculis obtulisti. dum sic tibi uniuersa procederent,
a nullo potuit ambigi quod sufficeret desideriis tuis
unius liberatio. mox tamen ut illa antra repleta squalore
mortis intrasti, quid esses electurus, antequam optionem tribueret
pirata, cognouit. non descendit ista de amore trepidatio:
nihil ostendit ambiguum qui de duobus filiis per omnia signa
diligentiae, quasi ad unum uenisset, adnuntiat. post egressum
tuum fortiores me artauere custodiae: diuinitati gratias, si
libertatem meam et hoc tutata fuerit, quod euasi. tua interim
ad inimicos uocem uidetur emisisse sententia: nisi studiose
quem relinquo seruetur, elapsurus est. dis ducibus fuga nostra
ante oculos hostium locata efficax fuit. \'\'
Praeterea, ut est fandi locuples pater et uiuendi diuturnitate
didicit praesentare quod loquitur, callens inponere necessitatem
T 4 cibum B fort. recte conteptus T1.
5 solatio BlLT 7 meritur B 9 se| B praetium B*
o
11 autione B, actione T exhiburas B ..18 sufficerit (corr. m. Irec.)
B, suffecerit LTV 14 scalore T 15 quid] squama, quid B \'
Deinde protulisti exempla paterno digna proposito: sed
interpretatione uiluerunt, quasi aetas cana desideriis tuis formam
et non imitationem sanctis praestiterit institutis. quid
magni Aeneae humeri ponderis de creatoris fasce senserunt?
aut pressit filium corpore, cuius ipse fuit saepe baiulus actione ?
uis scire quia eripi de hostibus meruit? ante oculos locatum
est quod noluit, ne grauaret, credens sibi sepulturam procumbentis
Ili ruina praestari, et ne procedentem natum uita digniorem
senilia membra retinerent, occasum ciuitatis dixit satis
esse pro tumulo. ille praedonibus euadeilto filio remanere
uoluit: remeasti ad patriam tu relicto. quid nobilia Scipionis
pro genitore suo facta commemoras? ille pro auctore sedulo
dum se optulit, totum dedit, sed non consumpsit uniuersa
quae debuit. semper uotorum bonorum est causa consimilis
nec discreta sunt studia benignitatis. pronuntiat quid de filio
mereatur qui eum ad officia naturae nisi coactum aestimat
non uenire. uincula, nisi paream, lex minatur: quid refert?
ad hanc me consuetudinem suppliciorum a te procurata formauit
diuturnitas, quamuis longa poenarum tolerantia non
faciat contumacem. miror tamen, si quod effugi de barbaris
pater intulerit: nihil est unde declinentur praedones, si sors
ipsa sequatur in patriam: una est, quantum uideo, genetalis
soli et peregrinationis aduersitas nec dispar amaritudo redeuntibus
et captiuis. nequaquam tamen quid intersit inuenio
nec quae potissimum ceruices meas catena nectat inquiro:
rigentis ferri nexus incurram aut gulae uectigal exhibeam,
una condicio est. ieiunus epulas portabo satiato et, quod est
B 4 imitionem Tl 5 censerunt T1
6 pressit] pera | esset B 7 quia] qua re fort. 8 sepulturã. (p eras.
uidetur) L 9 illi B, ilii LTV procidentem B 11 ee ex e
L m. 2 cumulo Bl 13 commemorem B (m. rec. s. I.) b ille]
cum ille LTV sedulo] suo T 15 bonorum] beatorum T
17 nisi B 8. 1. 18 uinela b peam B, per eam b quod B b,
qui T 20 quannis T penarum TV 21 si B, nisi LTV
22 praedationes T sors (r in ras.) - L 23 genitalia LTV
27 gailae B 28 conditio LTY aepulas BLV, eplas T
fastidiis? quo deuotionem meam rancore calcabit ? homo quem
misericordem habere, et dum essem inter extrema, non potui.
ex aequo me et germanum meum redemptionem litteris pope.
scisse denuntiat, paribus absolutionem inplorasse lacrimis, in
simili epistulas constitutos sorte dictasse. non renuo, non
refute: habet de hac obiectione uictoriam. illud tamen flagito,
quae causa fecerit ut quod, (dum) duo poposcerunt, duobus est
debitum, unus acceperit? pro utrisque maria intrasti et liquentis
elementi minas, quantum adseris, pietate duce transisti. quis
de gemina caritate credat homini cum uno redeunti ? numquam
misericordia nisi periclitata laudatur: quo pudore cessante
effectu praedicatur affectio ? numquid semper secretum
pectoris innotesctit ueraciter claue sermonis ? pietas, quae non
etiam muta rebus tenetur, ostentum eat. inter omnes homines
inconuulsa amor radice subsistet, si ualet i* iactatio. lex
dicit: "aut alat aut uinciatur", clamat pater: "pastus
iste parenti, uel si non redimat, iam debetur". ad has
te equidem partes, cum ab officio, cui eras per naturam
obnoxius, cessares, armasti: proficit uentoso munimini quod
genuinae negatum est turpiter puritati. crede mihi, lex cum
parentem loeuta eat, non tacuit redemptorem: hortata est
iussit extorsit uniuersa sufficienter inpleri religiosi operis
sacramenta per nomina. calamitas mea sensus tuos ad huius
rei intellectus obnubit: redemptio filii, quae est in diligentia
necessitudinis, esse nou potuit et in praeceptis. impietatem meam
et in liberatione fratris inuidiam, dum Ledaea pignora laudas,
B 3 inter (r in ras. corr.) B 6 simile Bl
coDstitutus B, contitutos
Et hoc, sanctissimi cognitores, ita post custodias latronum
alio labore pectoris allegaui, quasi, etsi essem (non) debitor,
ualerem exhibere quod poscitur. non considerat spoliata carnibus
ossa, dominorum inhumanitate sordentia, et patefacta per carnifices
naturae secreta non respicit. in corpore meo in lucem
quicquid homo est tormenta protulerunt et penetralia uiscerum
instante crucibus barbaro, cum pater mihi dedignaretur
adesse, uulgata sunt. modum transit atrocitas, quae uel in
debitis exigendis non principe loco uires interrogat. tu cum
uideas aetatis in me ualitudinem miseriarum fasce mollitam,
cum aeui robur multiplicium calamitatum uarietate contritem,
cum et necessitates senectae habeam et inuidiam iuuentutis,
non a me desistis poscere quod et hostis remisisset exhausto.
tu accipies tributariam functionem, et adhuc me magnitudine
nominis et genio parentis incessis, cum miserationem, quam
debes cuicumque homini, despicias exhibere uel pignori. superna
dispensatio hac intentionem tuam mercede locupletet,
ut rursus prolis tuae funera uotiua respicias et qui grauaris
de uiuaci praesentia desideriorum summam capias de sepulcris.
L deffensionem T 4 tutelam] titolam (u s. 2.
a
m. rec.) B suam (u 8. 1. m. rec.) B 5 rens B facinorosis T,
facenoroeis B 7 epilogi B 9 non addidi, om. hbri 11 sordentiae
B 12 reepicet B 18 protulerunt tormenta LTV
14 cruciatibus LTV 17 miserarum T1 18 robor BL V
20 exausto B1 21 fonctationem T 23 debis B1 ut uidetur
24 locupletit B 25 respicies L 26 sepulchris BLV; finit add.
TV; ennodius emendaai meam deo meo inuante subscr. B (exp. m. rec.)
Copiose quidem egregius adolescens inuentorum suorum
diuitias in ordinem digerens uerborum quoque ubertate dotauit
et quae pro religione esse credidit digno reuerentia ore deprompsit.
sed procul opinionis insidiis cessent malignorum
commenta tractatuum. non nos contra Aratorem dictionis
pectus opponimus, sed nec erumpentem in lucem laudis palmitem
inimica falce truncamus: sed quem uerborum callem
sequi debeat demonstrantes, scimus in illo nobis clarius, si
eum praeferri contigerit, triumphandum, quia de nostro hausit
quicquid deo amplificante de scientia opum largus effuderit
De capta ciuitate hostium sacerdotes et uestales
uirgines liberi dimittantur., ■
Post secundos bellici certaminis euentus inter triumphos et
laureas uires habere non potest lex ad resistendum recitata
uictoribus. quid gladiis per affectionem mortis egimus, si
erit quod post proelia formidemus? iacet ante oculos meos
quicquid hactenus minabatur exanimum, et postquam fusa est
BLTVb; Controuersia nona inscr. add. Sirm.
4 copiosae B adolescens B 5 deserens B ▅ donauit L,
ditauit Sirm. 6 relegione L orae B depromsit B 7 insidiis
scripsi, insidias libri .8 tractuum B non om. LPTV
10 truncamus (tr in ras.) B 11 Bcimus T\' et Sirm., sicimus BL
PT1Vb, sie scimus
Postquam, indices, abdicatus filius in iusti executionem
doloris patris factum, matris consensum gladio uindicauit,
turbare se aestimat innocentiam cognitorum et aliquid de
manifesti facinoris absolutione subripere. nescimus quae in
defensione sui uerba commendaticia sceleratus inueniat, ad
cuius nos confutationem uulnus ostendimus. malo psrseuelorantiae
perditus filius, postquam necauit patrem, opinionem
matris contendit extinguere: dolens quod euasimus pugionem,
telo famam insequitur, cui pro sexus uerecundia plus timemus.
nos ruptam, patri ce〈ruice〉m, nos scelerati iter ostendimus. ille
contra rem uerba conponit et, me quod nobis fidum uideatur extitisse
subsidium, ad sententiam suam traxit paruulum nostrum,
. quem fuci nescium fabricata uerborum arte subuertit, faciens
et illum perire, qui putabatur esse residuus. quid praestigiis
nudam desideras uelare iustitiam P nec odiosus parcere potuit
nec quem mentiris amasse percutere. numquid argumentis
opus est, ubi factum suum ueritas propria uoce testatur? perdidisti
spem defensionis, cum genetricis ferro membra describeres.
sed licet procurator formosus et nitidus, nos ad haec
inspicienda oculos non habemus.
LPb In abdicatum—insidiabatur. Contra..
ueraia decima inscr. Sirm., Abdicatus matrem necans inscr. Schottvl,
inscr. om. BLTV 4 eieecutionem LV 5 fa.tum (c eras.) T
gaudio L 6 purgare coni. Schottus innocentia \'Pb 8 commentaticia
LPV, commenticia T 9 hnins T* 10 patrem] matrem
B opinionis B 12 famam T*, fama BLPT1Vb cui]
cum B 18 ruptam patri cernicem scripsi, rnptum patriae cem B,
ruptum patri LPTV 14 rem B, om. LPTV conponit et JB,
non penitet LPTY fidu | B 15 aentenciam B peruoluth
B 16 fhca L artae B faciem B 18 resideras B
parere T 19 mentires B nunquid LTV arguentie B\'
20 propria uoce neritas LTV perdediati B 21 genitricis LT
discriberes LTY, discriberis B 22 jpcurat L\'\',\'
THEMA. Perfunctus pelago Diomedes tutus in aruis>
Naufragium deflet, quod sine limpha fuit.
Quam propter uarios contendens uicerat aestus,
Vxor ad alterius transierat copulam. Causa querelarum simulato nomine uera est. Huius uerba, precor, comite uos placidi.
o numina, si uobis non eueniunt cuncta disponentibus,
diuisa potestes est aut et malorum estis auctores. quod si
humanarum rerum quemquam ex numero uestro cura sollicitat,
felicitatem mihi redeuntis tribuite aut errorem, quem finistis
ingrati. si caelum uocanda piorum possessio, si propter momenta
laetitiae mortalibus orata tribuuntur, nolite beneficiis
uestris sociare uindictam. cur taliter ad effectum uota tetendimus?
ut pararetur caelitum suffragio de occasione prosperitatis
aduersitas? reddite, quaeso, propitii incommoda, quae
tulistis: restituatur pelagus, ne terreno pereat fama naufragio.
secundis rebus proximum est quaecumque accesserint mala
nesciri. ignominia, quae me in facie perculit, non tetigisset
absentem. uxorem (pro netas !), nisi ad eam redissem, amisisse
non crederer: inflexit statum meum abiurata calamitas. stationi
propior fuit liquentis error elementi: portum in genitali solo
10 placidi om. T , peretemB, tempora (ii ex e
corr. m. 2) L 3 iniuncxit B; Ethica prima inscr. add. Sirm.
5 diomedis B tuus L 6 limfa B; eine fonte uel aibi lympha coni.
Schottus8 copolam B 9 querellarum B 12 numu∗na B
13 aotorea T 19 oelitam B ocasione T 21 terrena V1
22 accesaert T, adoeeserint B 24 amissise B 26 infelix L
26 propior Sirm., proprior BLPTV, propriae b
est domus optata, cuius desiderio periculorum promittebatur
obliuio, cum spe sequentis ; gaudii praesens maiorum poterat
forma. nesciri? cui umquam de miseriarum terminis sunt nata
principia aut de perfunctis casibus euenit exordium? aliquando
optata contigit non amari? aut accessit ut hominem laederet
fuga discriminis? me nouis semper pessima ictibus fortuna
perculit: cuius si in deterius uergit mutatio, simplicem nocendi
seruet speciem, ne successionibus insolescat. uxorem, malorum
comites, habui ad pudicitiam naturae luce transmissam, cui
splendor oriundi creuerat institutis, ut gemino defensa propugnaculo
nullatenus facinorum crederetur ictibus subiacere
nec, dura castimoniae obscenitatis euisceratione mollire. illa
numquam fuluum metalli quaesiuit ornatum nec pretiosorum
candore lapidum niuem corporis imitate est: non ulla habuit
decoris adiumenta, dum placuit; sciuit coniugalis iura sacramenti
fucatis studiis non iuuari nec obligatum tenuisse coniugem,
quando alium praeter eum , qui descendit a moribus,
quaesiuit nupta fulgorem. mansit illam educandorum pignorum
seruitus libera, dum talem se praebuit, quae et desiderari
meruerit et uirum numquam putaret absentem. ilia sexum
mentis firmitate durauerat, dum in ea muliebris inbecilla
consilii de uirili ceperant auctoritate substantiam. iam lapsi.
bus ordinis sui doctrina medicante repugnabat et translata in
usus alteros feminarum ridebat excessus. in summa, talis
periit, quales solent a maritis lacrimas inpetrare. Circaeo, ut
aiunt, poculo a se translata est et in uotum migrauit adulteri.
TV 2 promittebatur-maloram om. B1 add. in mg. inf.
corr. 3 poterat om.
Intercepta est pio quaesita fraus materna consilio. inuenerunt
Achillem nostrum fata et ab alia natura subreptum, nec profuit
quod sexum, quem ei origo dederat, astutia conmutauit
feminam diuturnitate non didicit et uiri fortis animum mollis
consuetudo seruauit. quis credat inefficacem fuisse prouisionem,
quam et dea et mater inuenit P non est praemium inmortalitas,
quam nec genetrix transmittit ad subolem nec per eam quod
filium casibus furetur occurrit. ut numquam doloribus subducamur,
numina sumus? quae est ista condicio, quando de
penetralibus uiscerum nostrorum quod leto seruiat exhibemus ?
Sinn. manus rudentibus LPTV 3 atnpea PT\'
nincola T hereat B dexter ant LPTV 4 frenata* Ll
pupis T per (r corr.) B, per V 8. 1. 5 itenera B 8 siadmiase
(ri I. l. m. 2) T, amississe V 9 nec habeant B, nec audeant b
recipere] flnit add. B om. LTV tetidis BT, tethidis L acillem
B 12 extinctmn] Ethica secunda inscr. add. Sirm. 14 acillem
B facta L 16 dintnrnitatom L 17 in///efficacem B
prouisionẽ/// B 18 dea, T s. l. et om. T preliumium Ll
19 aobnlem B, sobolem LTV 20 occurret B sabductamur
T 21 iita B. s. I. conditio LV 28 petra∗libus (tr ex corr.)
L laeto B, loeto LVexhibimus B
possidet aut caris decidentibus pro lamentationis termino
daretur occumbere. inferiores hominibus sumus quibus similes
paremus, in hoc deterius Parcarum ludibrio subiacentes, quia
nescimus exitia pignoribus obligatae. superorum maxime, aut
prosapiem nostram subdue fortuitis aut nos pro beneficii conlatione
summitte. liceat pro caro, si non uincimus, interitum,
uel subire. stat ante oculos meos orbitas, idcirco deterior,
quia illam pro aeternitatis meae sublimitate praesciui. o lugendam
numinum felicitatem, cum illud quod de aduersis
ignorari non licet non donatur auertere ! : recordor. praeteriti
sollicitudinem temporis et curas meas, quibus nequiquam inuigilaui,
reminiscor. quid profuit Stygiae paludi auxilio nati
corpus armatum, dum illud, quod a nobis sumere debuit,
quaereremus a gurgite? in membris prolis nostrae, quem dea
tenuit, locus est uulneris. cur non laxioribus digitis lympha
se miscuit, ut ex toto exclusisset ictus superis unda sublimior?
quid etiam iuuit Chironis elegisse magisterium, qui aetatis
lubricum doctrina solidaret credo diuersis institutionum
callibus, ut bellum filio placeret, inuenimus: apud monitorem
fortissimum actum est, ut uires, quae sequebantur, consilia
non haberent. quis miscendum feminarum latebris uirum
saporem uellet haurire certaminis et inde. prouideat pignori,
unde facit perire quod prouidet? iam duratas spiculis manus
ad calathos frangebamus et illos humeros, quos spoliati leonis
terga calefecerant, auro distincta uel murice palla claudebat.
non facilis transitus fuit, iuuenem nostrum puellam post
B licet et B 2 decedentibus T deoendentiboa
(sic) Sirm. 4 an apparemus ? sed ef, Carm. I, 1, 2 partarum
T1 snbiacente B 5 obligare TT, oblegare b
6 proaapientie T1 Bnbduc B, subtus LPT1 Vb, subter hec T*
consolatione T 7 summittae B, summitti LPYb, snmmite (t
8. I. et e ex i corr.) T 9 sublimitatem L 10 luminum L
11 adnertere T1 12 nequicquam PT 18 remiaoor Lx
16 qua de ea T 16 limpha PT, lympbas BLV 18 inoit Sirm.,
iubet BLPT Vb, innat T\\
Etsi grauibus doloris meum raptor inflammauit incendiis,
etsi pertulimus faces iniuriae, debito tempos rogo inmensi
auctor sceleris eam coniuncta sibi uniuersitate consenuit.
paene felix contumelia est, quae talem meretur etsi cum
maximo sudore uindictam. quid respuat suscipere necessitatem
triumphi termino concludendam? saper sequentium amaritudinem
rei praecedentis excludit: dulcescit quod doluimus, quia
1 LTV astutae B, aste, L 2 tenerae scripsi, tenere
LPTV, tenera B2 teneris b imperatur (tur ex ni corr.) Tt impetrani
& 3 meum om Sirm. 4; de statu, fort., fato coni. Schettus
5 haectoris BLV graiuenis
Tandem aliquando qui iudicio nostro responderet inuentus
est, qui de inimico nostro, et dum uincitur, triumpharet
Herculeae uires, nisi eliserint, non iacebunt: quem prouidimus,
et de casibus est superbus. stat propriis magnus uiribus, sed
erit maximus per ruinam. nescio utrum Hercules ualeat par
esse, uel si Antaeum non liceat ulla ratione prosterni: at si
hosti nostro blanditur aduersitas, nos ad laureas peruenimus.
scimus futura, sed conuenit superos loqui quasi humana mortalibus.
prouideat Hercules quid eligat esse faciendum. uincendus
est congrediente inimico, uincendus est et iacente. qui
uenena lusit in cunis, qui pacauit Erimanthi nemora, qui ceruam
uelocitate praecessit, optionem habeat quid sequatur : aut
hostem periturus deiciet aut, si certamen metuerit, (erit) cum suis
cautibus iam sepultus. Lernaeum periculum, nisi fallor, orietur
de consummatione certaminis. quis non credat nihil superesse
quod peragat, cum humi fusus hostis aspicitur? at nostrae
partis intentio de oppressione suscitabitur et augmentandi
roboris causam feliciter pro inimico perfuncta res suggeret.
BL cum om. L anteum B, aatheum
LTV 3 et parem L, pare B uibus B extetisse B;
Ethioa quarta inscr. add. Sirm. 4 iuditio B respondet L\'
5 triumfaret B 6 ni se laeaerint b 7 et om. b magnus—nescio
om. B 8 hercules Pb, herculis BLTV 9 anteum BP,
antheom LTVb ad B 12 hercules PТ\'b, herculis BLTXV
14 herimanti BPTV, hermanti L naemora B . 16 petituroe
T aut] at T erit add., om. libri 17 eaudibus B
Lernaeum Sirm., lymeam LPTV, lyrneo B, horrendum b. oriet
B . 18 de om. B 19 hostis om. Sirm. noetre partes B
20 oppraessione B 21 suggerit B
Nec tibi diua parens generis (nec Dardanus auctor).
Quantum docet inclementia, perdidisti testimonium generis,
quod opinione mentiris. constat Veneris non esse filium nil
amantem: ordo rerum est, ut prosapiem mores adnuntient et,
quo quis auctore in lucem uenerit, eius facta sectetur. diua
Idaliae nescientem respondere beneficiis non agnoscit. non
fama filios, sed conuersationis monstrat aequalitas: si diuersa
sit conscientia, uix credenda est esse suboles quae uocatur.
te potius Caucasei rigoris praerupta genuerunt aut conceptum
in recessibus montium saxea aluus effudit et, ne dira nutrimentis
natura mollesceret, eripientes salutem ceteris Hyrcanae
tigrides alimenta praebuerunt: nutriuit te illa feritas quae
trucidat. nam quid mihi dissimulatione pollicitor? aut quid
sperando meliora suspendor? non reddidit fletibus lacrimas, quae
eius amore torta fundebam: non gemitus meos propriis mens
cruenta est consolata suspiriis. in doloribus meis, quod unicum
est remedium, non exhibuit pari dolore collegam, quia pene
solus est in anxietate terminus inuenisse participem. sed quae
4 Verg. Aen. im 866
om, BL uerba - Aeneam add. Sirm., om.
BLTV Didonia monentis ad Aeneam uerba inscr.
B libri; sed cf. p. 266, 15 2 summit
B paretur La 3 adiut B promodisem B 4 fedis B
5 nomibus hominfs B 6 suscipi B naufragiam Bb ditioni
BT, dictioni L 7 sortae B ageret] adnena add. T s. l. m. 2
8 imperantis scripsi, inperant B, imperant LV, imperantem PTb, imperatpr
Sirm. nuna V 9 et om. SWm. 10 uocatus angoriis
LTV set B liciae BLV, lime T 11 preponis B
manentibus fort, inperiia B 12 actoribus T1 13 excursus