The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Vt proeliantes adsurgunt bucinis, ut equorum celeritas ad
potiorem cursum ferrata calce prouocatur, ita dum maiorum
uirtus sollicitat, ingenia nouella confortat. qui cana exercitia
et ueterum gesta relegit, ad disciplinarum frugem propositis
laudum praemiis inardescit. imago praecedentis gloriae, ut ad
posteros ueniat, linguarum catena retinetur: non licet per
aetates perire, si quid lectio serenis actibus amica susceperit.
itaque eloquentiae diuturnitas mortalis naturae sine congressionis
periculo uincit angustiam, per quam optimorum conuersatio
ipsis decidentibus nescit occasum. restituitur quidem corpus
origini et destinatus a superis spiritus ad proprium recurrit
auctorem: quorum tamen probitas libris mandata fuerit, eorum
uitalis est obitus. dicat forsitan interpres austerior: abiurat
praedicationis dulcedinem perfuncta mens saeculo et carnis
L pectore liber et cura
uacuus T 8 fidutiam V quem nT 4 tituli B, titulo
Boll. repromisionem V 5 participem] finit add. BL V T) de uita beati antonii
incip praefatio LTV, inc. praefatio B 9 prQliantes B buccinis
T7 aequorum L 10 potentiorem T ferata B
12 releget B 18 lande T inardescet B pcidentis B
15 aetatis B, atates L susciperet B 16 diuturnitatie L1
eongreesionee B 18 descendentibus T restituitur scripsi,
restitnetnr BLTV 19 origeni B recurret BTl 21 asterior
B 22 predicationia dulcidinem B
agnosci, sed illos humanus carcer sine libertatis dispendio refudit
opifici, dum inter polluta gradiens nitorem suum anima
deo nostro intenta geminauit et per mandatorum caelestium
lineas lenocinantem huius lucis non sensit errorem. nobis uero
ista reuiuiscant, nobis profutura seruentur, quibus si ab studio
deest sectari meliora, de illorum, qui facem conuersationis suae
praeferunt, uenire debet exemplo. tu autem, uenerabilis abba
Leonti, qui id mihi operis iniunxisti, adiuua oratione titubantem
et siccitatem stili sanctarum precum imbre locupleta: facies
enim, ut confido, meritis praecipuum quod adgredi me ipse
iussisti. pronum est beatudini tuae ieiunam eloquentiam fecundis
innocentiae ferculis ampliare: credite mihi, uos respiciet
extortae aut culpa aut genius dictionis, cuius nisi substantiam
religiosa auctoritate firmaueris, uidebitur iudicii tui clauda fides
delegisse minus idoneum, cui uenerandi laboris prouinciam commisisti.
Igitur beati Antoni narraturus insignia primum sancti spiritus
mihi maiestas inuocanda est, ut qui illum rebus diuitem fecit
me in his explicandis per linguae frena moderetur et labiorum
sordes prophetici carbonis diluere maturet incendio, ne conscientiae
nebulis lucem conuersationis illius aut amplissimis
pauperem faciam laudibus aut infantia arente deuenustem.
benedicitur indiuisa trinitas deus noster, qui seruum suum
Antonium tanta uirtutum dote sublimem circa Danubii fluminis
ripas in ciuitate Yaleria Secundino patre lucis huius ianuam
1 inter certa L, incerta B 2 agnoscis B liberatiB B
3 opificis B 4 germinauit T, idem com. Schottus 6 reuiue-
I
scant B ab] a b 9 quid LT, quid B 11 precipurum B
13 respicet X1 14 genius in genus T corr. 15 tui om. T
16 delegisse (1 corr.) B prouintiam V 18 Incipit discriptio
uitae (uitae om. B) beatissimi antoni (antonij T, antoni* L) monachi
BLTV antonii LTV narraturo (ro in ras. corr.) T gpiritus
sancti Sirm. 19 faecit L 21 propheticij profici B
25 subliA T
iubar hauserit, tamen fulgorem stirpis praecipuae morum
radiis obumbrauit, uincens decorem sanguinis ingenii claritate,
dum coruscantem germinis sui lampadam actuum serenitate
transcendit, et factus est uictor stemmatis sui, per quod uniuersos
nascendo superauit. qui dum adhuc de matris penderet
uberibus, quem praesciuit dei gratia non reliquit, nec passa
est inopem fauoris existere dispensatio caelestis quem remunerandis
plenum studiis adprobauit. qui ne sancti instituta
propositi per parentum blandimenta frangeret, annorum ferme
octo genitoris tutela nudatus est: mox tamen ad inlustrissimum
uirum Seuerinum ignara fuci aetas euolauit, qui dum eum
mulceret osculis, futura in puero bona quasi transacta relegebat.
fuit enim, cuius meritis nihil esset absconditum. ille
hunc sibi futurum participem pia ubique uoce praedicabat,
credo, ut incipientis tirocinia spes adnuntiata solidaret.
Sed postquam beatus uir humanis rebus exemptus est, Constanti
antistitis ea tempestate florentissimi iunctus obsequiis
gloriosis operibus uitae rudimenta dedicauit: qui eum inter
ecclesiasticos exceptores caelestem militiam iussit ordiri: erat
enim uenerabilis sacerdos Antoni nostri patruus. sed numquam
ille magisterii rigorem consanguinitatis lege molliuit
nec fecit securum de necessitudine discipulum non timere,
cui gratiam doctoris nisi censura non praestitit. tantus fuit
circa sectatorem diligentiae modus, quantum iudicia contulerunt:
meritum suum in facie monitoris agnouit. sed iam
peccatorum consummatio Pannoniis minabatur excidium: iam
ex quidam uia L corr. 2 atyrpis B 4 choruscantem
T 5 etgmatis (S corr.) L, stimmatis B 7 presciuit
B reliquid B 9 instituto V1 12 ignata Tl eum
om. T 13 oculis PТ1b futuro v1 \\ 14 nihil — ille hac B
in ras. 15 predicabat B 16 tyrocinia BLTV adnunciata
B 17 exemptus] ereptus T constantii LTV 18 antestitis
B 19 operibus (p corr.) B 21 antonii LTV 22 magesterii
B 25 modiis Lx 27 minaba*tur (n eras.) L iam] nam
LTV
deflexerat. per incursus enim uariarum gentium cotidiana
gladiorum seges messem nobilitatis absciderat et fecundas
humani germinis terras ira populante desolabat. iam Franci,
Heruli, Saxones, multiplices crudelitatum species beluarum
more peragebant, quae nationum diuersitas superstitiosis mancipata
culturis deos suos humana credebant caede mulceri
nec umquam propitia se habere numina, nisi cum ea aequalium
cruore placassent: cessare confidebant iram caelicolum innocentis
effusione sanguinis, qui ut in gratiam redirent cum
superis suis, propinquorum consueuerant mortes offerre. quoscumque
tamen religiosi titulus declarabat officii, hos quasi
sereniores hostias immolabant, aestimantes quod piorum iugulis
diuinitatis cessaret indignatio et fieret materia gratiae locus
offensae. inter quae temporum procellas Constantius pontifex,
ne quid in mundo haberet subsidii, terra hospitibus deputata
humana lege liberatus est.
Post cuius resolutionem Antonium nostrum famuli ad Italiae
partes, quibus caelitus fuerat deputatus, Christo duce perducunt.
principe loco Tellinae uallis, quae id sortita est uocabuli,
limen ingreditur: quam montium ex utroque latere
brachiis fabricata naturae ditat amoenitas et de uerticibus
fecundis amnium plebe locupletat uber solum, quod auaris
respondet iuxta desideria inmoderata cultoribus, non tamen
ita aristis praegrauidum aut dotatum pascuis aut arbustis
consitum aut fluminibus laetum, ut non ei plus superuenientis
personae gratia praestaret quam ipsius originis uariata
et distincta formositas. illic Mario presbytero, qui spiritibus
inmundis dominabatur, adiunctus est, quia haec est rerum
condicio, ut noui hominis mores diuulget inuenta sodalitas et
LI ut uidetur 4 germinis] generis b 7 cede BTY,
cedi L aloeri L 8 se] sed B equalium B 9 confidebant
B cfelicolum B 10 in B a. I. 16 hostibus Bb,
hostilibus Sirm. depotata B 21 uteroque B, utraque T1 V
23 anniam T1 so∗∗∗luL 24 respondit B, respondaet L
25 «aristis (t eras.) L 96 consitum scripsi, conpositam libri; cf.
p. 329,
Ne tamen diu humanae conuersationis mixtus inlecebris
societatem contagionis hauriret, elegit secessum haud procul
a beati martyris Fidelis sepulcro, ubi Larius Ionii marmoris
minas deponit, quando, ne euagetur longius, obiectis ripis
resistunt frena telluris. illic inserto nubibus uertice mons
coruscat, qui sublimitate sua uincit aspectum. sed quam superbus
est magnitudine, tam difficilis ascensu. nam nullis
ante monachum nostrum patuit gressibus nec per praerupta
saxorum humani generis admisit formidine repugnante uestigium.
in praecisis cautibus tuta feris longum praebuit nullo
exterrente cubilia, eo bestiis blandior, quo terribilius agricolarum
minatur excursui. in hoc dei famulus sedem delegit,
in quo sola fuit placendi causa, quia nequaquam lenocinabatur
aspectibus. nihil secum amplius nisi parum leguminis et
ligonem, quo terram sollicitaret, de mundi beneficiis adsumens,
dedicauit callem subiecta asperitate nescitum. iuga illa
B 3 constientiam L 6 percunctaretur T
obtutibus T 7 prestautem B 11 conuersationes B 12 auriret
B, haoriet T1 haat BT 18 Fidelil] Felicis Sirm.
h
sepulcro B, sepulchro LV 14 duponit Ll ut uidetur 16 eublimitatis
B sua om. B 18 per Bb, om. LPTV prerupta
B 19 admisit (sit in ras.) L formidine—cubilia scripsit alia
m. ant.
Interea dum uelut obsignatum monachi in uniuersis
inplet officium, uir quidam, quem sponsae suae amor in
facinus impulerat et ad effusionem humani sanguinis affectu
et indignatione prouocarat, dum conscientiam se credit fugere
mutatione terrarum et in aliis prouinciae partibus innocentiam
reperiri, quam furore duce perdiderat, uelatum simplicitate ad
secreta heremi portauit homicidam, putans in dei obsequio
constitutis de actibus suis praeter effigiem nil patere. artifici
humilem simulauit optutu et per dolosi commenta consilii
fabricata subiectione conpositus cautioribus scelerum sordes
texit obstaculis. difficile est praeter deum deprehendere quicquid
obsequendi argumentis inuoluitur: prouide flagitium celat
abiectio: raro in lucem erumpunt crimina, quae auctor obtemperandi
scierit fuco sepelire. protinus tamen adfuit ille index
consuetus et latentis secreta conscientiae diuinae uocis claue
reserauit, in his sermonibus adorsus Antonium, quando eum
plus quam homo possit docuit agnouisse, illum denudans,\' qui
crasso indumento latronem tegebat, "caue" inquiens "ne tanti
criminis reum sancto uelis miscere collegio, ne lupum ouibus,
agnis uiperam neglegens aestimator adiungas. iste animam
dei manibus concessam per elisi fragmenta gutturis effugauit
et interneciuo fratris furore constricti uitam e sedibus suis,
dum infert faucibus uincla, dissoluit: hunc debitum sequitur
exitium nec a iugo supplicii erit alienus qui humano sanguini
1 toruus B 2 milite( ̃ ̃cras.) B qu∗ando
Interea sanctus uir per regiones finitimas insidiatricis
famae linguis innotuit, quae ne pareret de celebritate
iactantiam, ante prouisa sunt remedia, quam morbus adolesceret.
qui enim grandaeuus aut debilis duce diligentia
non itineris illius transmeabat abrupta, QVID dantibus ualitudinem
desideriis etiam aegritudines corpora non tenerent ?
hac perterritus frequentia ad secretiora heremi beatus Antonius
credidit euolandum, ne singulorum deuotio inamabilis adrogantiae
mater existeret et de multiformi gratia rigidioris
propositi ruina nasceretur. mox tamen secessus, quem pendula
rupes commendabat, electus est, in quo annis plurimis solus
et uere monachus uitam sine humani generis consorte transegit.
dabat feras pro sodalibus montana solitudo: mugitus ursi
aliarumque beluarum minax inmurmuratio pro blandae confabulationis
communione ponebatur. denique ea tempestate
ursus petulantior gloriae plus daturus caules ipsius puberibus
foliis laetiores et quadam domino hilaritate gestientes inmani
ingrediens contritione uastauit, ita ut nusquam de
T 3 habitantum Sirm., hesitantium
T 7 que B 8 teste humani generis LTV 9 adpanait]
arripuit Pb, adproperauit fort. cL pe-
dissequa T reram T 12 religiones T 16 en ι̃∗ L
Sed ecce iterum alis pernicibus per proditionis suae ordinem
dei seruum in quo loci degeret fama uulgauit, aliud
de ipso pro sententiarum uarietate diuersis opinantibus.
tunc liquido patuit per occursus multiplices nihil obstare
cupientibus planari ardua, solidari scissa, pendentia non
timeri. sed potioribus insidiis, ue per adrogantiam hostis subriperet,
fortiori consilio manus apposuit, ne iam grandaeuus
perderet quod inter tirocinia uirtute seruasset : acrius enim
circa robustos diaboli certamen est, et maioribus copiis illos
adgreditur qui conflictus eius experti roboris sudore domuerunt.
uniuersa tamen secum ipse pertractans, breui animum suum
adlocutione firmauit: "quid agimus, mens adhuc mundani oneris
fasce depressa, quam nondum ad auctorem suum corporeus
carcer euomuit ? non tibi certa est de perfectione fiducia, dum
adhuc includeris fragilitate carnali: periculis plena sunt quae
uidentur esse tutissima: lenocinia hostis tui intellegis, dum
uniuersorum uoce laudaris. uide quantis labores insidiis: absconditum
esse non licet quod adimus: latebram nostram
persecutio manifestat hostilis. sanctorum petamus exercitum
et illam Lirinensis insulae cohortem inriguo inquiramus ardore:
quem solum hactenus pulsauit aduersarius, timebit inter
eras.) B p#cipiens L 7 turbataT 8 oaustra
L 9 ali∗s T, aliis b 10 loco Pb 18 rescissa T
14 al. subreperet Schottus in mg. 15 grandenus BLTV 16 tytocinia
BLV 18 confrictua L roboris B, ruboris LPTVb
21 depress∗a (e eras.) L actorem T 23 includelis (lis ex ris
corr.) L 24 leocinia B intelligis BT 26 licet n qdimus
(2 corr.) L addimus T 27. expeetamos B exeritu L
28 insule B 29 actenus B pulsanit (t ex i ?) L
illa semper inuigilat et uariis perfossum ictibus abigit infestantem:
quot bella illis diabolus intulit, numerant tot
triumphos: non metuunt, quotiens adesse Satanan, at dimicantes
acuant, classico fuerit stridente nuntiatum: semper
eruditos et fortes reddidit cotidiana decertatio, quomodo prolixior
pax solutos".
His dictis dimissa fratribus cellula, quos ibidem praedicti
amor congregauerat, apud Lirinum inprouisus apparuit.
nuntiauit uirum insignium meritorum facies ieiunii pallore
decorata. nam dum secreti nitorem hominis splendidissima
macies indicaret, non defuit actuum eius praeco consuetus,
inmaculatam conuersationis ipsius speciem sub uerborum
abundantia et relationis ubertate describens. mixtus
grandaeuis et praecipuis gestorum suorum lampadam non minori
intellexit igne rutilare: metitus est fomitis sui lucem, dum
uidit alieni. quasi (si) inter ornamenta caeli et sidera pleno
fulgore micantia superuenientis astri claritudo societur, certant
sine inuidia geminare radios et per augmenta luminis speciem
superare nouitatis, alia prolixiori crine faciem suam stella
commendat, alia puriore, unam ditat potior flamma, nobilitat
alteram per spatia nocturna sincerior: sic Antonium nostrum
per uniuersas locorum mutationes a Christo ueniens disciplina
comitata est. prouidit tamen, ne cui in illa nutrice sanctorum
insula, cum praestaret meritis, praeferri uideretur honoribus,
sciens in humilitatis radice plantatum ad centenos fructus adsurgere.
blandus iuuenibus, grauis maturis, doctus peritis,
B 3 quod B baella (e postea add.) L namerantor
(tot om.) L 4 adesse] festinant add. L sathanam PT
5 clasico Ll 6 cotidiana—pax scripsit T corr. quomodo] quos
T 8 dimissa—cellula Sirm., dimissam—cellulam LPTVb nisi quod
tyUaba am alio atramento exarata est in T, dimisum-cellulam B, dimisit
suam—cellulam fort. predicti B 9 Lirioum] limnũ Ll
13 conuersionis T 14 discribens BLV 15 grandeuis BLTV
16 igni LTV 17 quasi] quas B si addidi, om. libri etj
ut b 19 agmenta T 20 facem LTV 21 puriorem B, purior
6 fort. 23 motationee B 24 comitata L necjui L
25 insola B preetare B preferri B 26 bumilitatee B
legionem distinctam actu, uariatam gentibus, quasi unam
animam in sua affectione collegit. ibi biennio se ipso potior
mundi istius sarcinam deponens, uictor insidiarum, quas antiqui
serpentis parat astutia, diem nostrum et lucem praesentis
saeculi perpetui luminis adeptione commutauit. taceo qualiter
uitam ipsius mortis claritudo signauerit, ne uniuersa digerens
non tam ueritatem narrasse quam praedicti laudibus uidear
inmoratus. ueluti si quis consitum lucum frondium densitate
reppererit, ex quo coronam ferro stringente subripiens genium
siluae, dum praesumit parua, non amouet: melioribus equidem
de Antonii nostri factis, quae stilo non adtigi, narranda seruaui.
uincar forte eloquentiae flumine, nemo me circa illum
superabit affectu. habeat qui secutus fuerit de peritiae messe
iactantiam, mihi gratiam beati hominis nemo praeripiet, qui
ad explicanda eius bona primus accessi.