ALTERCATIO LEGIS INTER SIMONEM IUDAEUM ET THEOPHILUM CHRISTIANUM.
Domino fratri Valerio Euagrius salutem. Gratissimam tibi
referam quaestionem factam nuper sub oculis nostris, quam
tu quoque, cum cognoueris, gratanter accipies. fuit igitur
altercatio legis inter quendam Simonem Iudaeum et Theophilum
Christianum.
1 cf. Gennadius, De uiris inlustr. c. 51 (ed. Richardson apud 0. de
Gebhardt et A. Harnack, Texte und Untersuchungen. XIV, 1896 p. 79):
Euagrius alius scripsit Altercationem Simonis Iudaei et Theophili
Christiani quae paene omnibus nota est. e Gennadio pendent Marcellinus
Comes, Chronicon (Monumenta Germaniae. Auctores antiquiss. Tom.
XI. Pars I. 1893 pag. 76. ed. Th. Mommsen) ad an. 423 et Honorius
Augustod. De script. eccl. II, 49 (Migne Patrol. lat. 172, 216).
1 altercatio legis inter simonem iudaeum et theophilum christianum
codex Centulensis editae ab euagrio altercationes theophili christiani
et simonis iudaei codex Laureshamensis incipit altercatio legis
inter symonem iudeum et theofilum christianum (additum est a manu
recenti quam scripsit Euagrius) B incipit liber euagrii monachi de
altercatione symonis iudei (ex iudee corr. m. 1) et theophili episcopi
alexandrini (sequuntur uerba rubra e Gennadio de uiris illustribus et uita
Euagrii, quam Gennadius enarrauit, a manu recenti scripta) C (V nec
titulum nec auctorem prae se tulisse uidetur, Martene inscribit dialogum
Altercatio inter Theophilum Christianum et Simonem Iudaeum) 3 Domino-salutem
scripsi, domino fratri ualerio aelius (e nominis aelius in
ras.; 1 ut uidetur in ras., certe sine integritate primae originis; Th.
Zahn [Forschungen etc. IV. 1891 p. 313] opinatur agrius esse natiuam
codicis lectionem formamque corruptam nominis auctoris Euagrius) salutem
B, om. C, def. V, cf. "Epilegomena" § 3 gratissimam—5 accipies
(refero et nuper factam C) BC, def. V a fuit incipit V
XXXXV pars 1. Altere. Sim. et Theoph.
1
Iudaeus igitur sic ait: Crucicola, signifer, Christianae legis
te profiteris esse doctorem. habes et me patientem auditorem,
si modo interrogationibus meis non lenocinio sermonum nec
argumentis uerborum sed legis praesentia conprobes ueritatem.\'
aut, si tu me hodie reuiceris, facito Christianum; aut, ego te
cum superauero, faciam Nazoraeum Iudaeum.\'
Theophilus Christianus dixit: Non glorietur gibberosus sicut
rectus.
Simon Iudaeus dixit: Quem colis?
Theophilus Christianus dixit: Deum.
Simon Iudaeus dixit: Ego tecum de Christo crucifixo contendo,
quem uos dominum dicitis.
Theophilus Christianus dixit: Sane dicimus et audenter
probamus dominum deum esse.
Simon Iudaeus dixit: Sacri uenerandique libri Deuteronomii
uox resultans dicit: uidete, quoniam ego sum, et non est
alius praeter me deus. Esaias dicit: ego primus et ego
nouissimus, et praeter me non est deus.
6 Nazoraeum] cf. Gen. 49, 26. Num. c. 6. Deut. 33, 16. Iudd. 16,
17. Thren. 4, 7 16 Deut. 32, 39 17 Esai. 44, 6
Auctores: 1 crucicola, signifer) cf. A. 34, 10-35, 12. 53, 1 signoconsecrari
6 Nazoraeum Iudaeum] cf. A. 48, 7. 51, 5-8. — At Nazaraei
Christiani apud Tert. Adu. Marc. IV, 8 et Tract. Orig. II p. 20, 25—21,
1. XII p. 138, 10-11 (p. 214).
1 crucicola CV, crucola B 2 doctorem BC, auctorem V auditorem
CV, adiutorem B 3 non BV, et n. C lenocinio BC, lenociniis
V nec B, aut CV 4 uerborum B, om. CV 5 aut pr. B,
quod CV reuiceris BC, uiceris V te cum BO, cum te V 6 nazoreum
C, natorem B, nazaraeum V 7 gibberosus B, gybberosus C,
giberosus V sicut BC, ut V 10 Theophilus -12 dicitis om. V
12 dominum B, deum C 13 sane BC, sane si V 14 dominum deum
esse B. om. CV 15 libri BC, om. V 16 uidete BV, uidete uidete
C quoniam BC, quod V sum BV, s. deus C 17 alius BV,
om. C praeter me deus BV, d. p. m. C eseias B, et esaias CV
l\'heophilus Christianus dixit: Sacratissima Christi uox est.
quam si tu uolueris cognoscere, oportet te primum credere.
I tunc demum poteris intellegere. Esaias enim redarguit te
dicens: nisi credideritis, non intellegetis. indubitanter
igitur deum omnipotentem, inuisibilem, inmensum, inconprehensibilem
nouimus et scimus et colimus, deinceps Christum
deum et dei filium profitemur. quod autem dicit: ego primus
et ego nouissimus, duos aduentus Christi significat.
Simon Iudaeus dixit: Quid illud, quod ait: praeter me
non est deus?
Theophilus Christianus dixit: Christus deus, dei filius, de
se dixit, quia praeuidebat Antichristum uenturum et se deum
dicturum. de quo Zacharias propheta dicit: ecce suscito
pastorem in terram, et quod deficiet non denotabit
et disparsum non requiret et contribulatum non
saluabit et integrum non consummabit et carnes electorum
comedet et talos eorum euertet, et gladius
eorum super brachium eius est et super oculum
dextrum ipsius. brachium ipsius arefiens arefiet, et
oculus ipsius dexter obcaecatus obcaecabitur. proinde
Christus dicit: ego primus et nouissimus, et praeter
me non est deus.
4 Esai. 7, 9 13 Zach. 11, 16-17. cf. II Thess. 2, 3-4
Auctores: 9-4, 12 cf. Euch. Instr. I p. 96, 26-97, 13
2 si tu BV, si C 3 tunc B, et t. CV 5 deum CV, dominum
B inmensum inconprehensibilem BC, om. V 7 dicit BV.,
dixit C 8 ego (supra et infra ego ras. B) BV, om. C 9 quid BV, q.
est C 11 dei BC, et dei V 12 antichristum CV, antechristum B
et-dicturum B, om. F, e. deum s. d. C 13 suscito BC, suscitabo V
14 terram BC, terra V denotabit (ex denotauit) B, uisitabit V
uisitauit C 15 disparsum B, dispersum C, dispersos Y 17 et
talos BC, om. V et gladius eorum B, gladius V, gladium C 18 eius
BC, ipsius V 19 brachium ipsius BC, om. V arefiens arefiet BV,
arefiet C 20 dexter obcaecatus obcaecabitur BC, obcoecabitur dexter V
21 nouissimus BC, ego n. V et praeter-deus BC, om. V
1*
Simon Iudaeus dixit: Ergo tu duos deos facis?
Theophilus Christianus dixit: Deus unus est, ex quo Christus
et in quo deus, sicut Abrahae ad ilicem Mambre tres
uisi sunt, quibus occurrens unum salutauit dicens: domine,
si inueni gratiam ante te, accipiam aquam, et lauentur
pedes uestri, et refrigerate sub arbore — quod tres
scilicet uidebantur — ex praescientia diuinitatis, quod arbor
crucis Christi credentibus tegmen refrigerii praestaret. aequo enim
propheta in psalmo LXXXI dicit: deus stetit in synagoga
deorum, in medio autem deos discernens. utique
de Christo dicit, qui in synagogis uestris docuit et uirtutes
magnas fecit. proinde in psalmo XLIIII dicit: thronus tuus,
deus, in saecula saeculorum, uirga aequitatis uirga
regni tui. dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem,
propterea unxit te, deus, deus tuus oleo laetitiae plus
quam participes tuos. quis deus uel quem deum dixit, Iudaee?
utique deus pater de Christo filio suo, pro quo et de *
2-3 cf. Ioh. 1, 1. 10, 30 4 Gen. 18, 3-4 8-12 cf. Ioh.
10, 33-36. Marc. 1, 21-27. 3, 1-5 al. 9 Ps. 81, 1 12 Ps.
44, 7-8
Auctores: 7—8 cf. Tract. Orig. II p. 15, 2-10 8-5, 11 cf. Cypr.
Test. II, 6 8-12 cf. Tract. Orig. VI p. 58, 1-22 A. 8, 4-5
1 deos BC, om. V 2 deus unus est BV, u. e. d. C 3 in CV,
om. B sicut BV, om. C ad BV, autem ad C mambre BC,
mambrae V 4 uisi sunt BC, uidit V domine CV, om. B
5 accipiam BC, accipe F 6 refrigerate BO, refrigera te F arbore
B, a. ista C, arborem istam F tres scilicet B, scilicet abraham CV
7 uidebantur B, uidebat CV ex praescientia B, praesentiam CV
8 credentibus tegmen BC, t. c. V aequo enim B, de quo CV
9 LXXXI dicit B, om. V, octogesimo primo d. C 10 deos BV, dš C
discernens B, discernit C, diiudicat V 11 sinagogis (sic) uestris B,
synagoga C, synagoga deorum F 12 magnas B, om. CV XLIV
dicit C, LXIV d. B, quadr. quarto d. V 15 unxit B, uncxit
C, benedixit F deus pr. BC, om. V plus-tuos BC, prae participibus
tuis V 16 uel quem B, pro quo C, propter quem V deum V,
deo C, dominum B 17 de christo filio B, d. chr. deo f. C, christum
dei filium V suo B, om. V, eius C
quo receptissimus prophetarum Hieremias dicit: hic est
deus noster et non est alius nec aestimabitur absque
illo, qui inuenit omnem uiam prudentiae et dedit eam
Iacob puero suo et Israel dilecto suo. post haec in
terris uisus est et cum hominibus conuersatus est.
item in psalmo XLV dicit: uacate et uidete, quoniam ego
sum deus, exaltabor in gentibus et exaltabor in terra.
et in psalmo LXVII: cantate domino, psallite nomini eius,
iter facite ei, qui ascendit in occasum; dominus
nomen est illi. longum erit, ut exempla prosequar plura;
his paucis ueritas conprobatur.
Simon Iudaeus dixit: Recte quidem accumulent testimonia
unito spiritu fruentes, operi tuo consentientes. sed illud uolo
edisseras mihi, sicubi in loco deus per semetipsum deum
Christum constituit. tunc demum Christum deum et dei filium
credere cogitabo.
Theophilus Christianus dixit: Incredule Iudaee, iam et de
prophetis disputas? accipe tamen interrogationi tuae responsum.
deus ad Moysen loquitur dicens: ecce dedi te deum
1 Baruch 3, 35-37 6 Ps. 45, 11 8 Ps. 67, 5 19 Exod. 7, 1
Auctores: 1-5 cf. [Phoeb.] Tract. d. f. c. 7 p. 44 AB 12 testimonia]
cf. Cypr. Test.
1 hic est deus noster B, hic deus CV 2 aestimabitur BV, existi-
mabitur C 3 omnem uiam prudentiae B, omnem prudentiam CV
eam BC, om. V 6 dicit uacate BV, uacate C 8 et BV, item C
LXVII C, sexagesimo septimo V, XLVII B 9 in BC, super V dominus
BV, deus C 10 est BC, om. V illi BV, ei C erit BC,
est V exempla Y, exemplaria (ex exemplar) B, in exemplar C prosequar
BC, persequar V plura BV, plurima C 12 accumulent
testimonia Engelbrecht, accolent (c pr. super ras.) t. B, accolent testimonio
C, ad colentes testimonia V 13 fruentcs B1, fruentis B2, fatentes
CV operi B, ori CV consentientes CV, consentientis B 14 mihi
BC, om. V deum christum C, chr. d. V, dominum chr. B 15 deum
CV, dominum B 16 credere BC, om. V 17 incredule iudaee BV (sed
cf. 18, Ik), incredule C 18 interrogationi (interrogationis B2) tuae B,
interrogationibus tuis CV 19 moysen BC, moysem V deum CV,
dfim (m in ras.) B pharaoni C, faraoni B, pharaonis V
Pharaoni, et Aaron frater tuus erit tuus propheta. peruide
hunc Moysen typum Christi fuisse, gentium incredibilium
deum; quanto magis Christus credentium est deus! sicut
Moyses populum de Aegypto, de durissima Pharaonis seruitute
liberauit, ita et Christus populum suum de idolorum seruitute
et de diaboli potestate liberauit.
Simon Iudaeus dixit: Si ergo Christus deus est et dei
filius, quomodo ergo in Genesi scriptum est: in principio
fecit deus caelum et terram? poterat utique dixisse: in
principio fecit deus pater et deus filius caelum et terram.
Theophilus Christianus dixit: Erras, Iudaee, nec umquam
inuenies ueritatem, nisi ueritatis intellegas originem. nam si
uelis credere, poteris et principium eius inuenire, qui est
Christus, dei filius. sic enim: in principio, ait, fecit deus
caelum et terram, hoc est in Christi arbitrio et ad eius
uoluntatem et ad cuius imaginem et similitudinem [nostram]
3-5 cf. Exod. c. 1-15 8 Gen. 1, 1 12 ueritatis ... originem]
cf. Ioh. 14, 6 13 principium] cf. Ioh. 8, 25 ex ant. uers. text. lat.
Auctores: 2 MoyseM typum Christi] cf. Tract. Orig. VII p. 77, 2-3.
A. 21, 12-14 2-6 cf. Tract. Orig. VII p. 76, 17—77, 5. 10-12.
A. 33, 14-34, 12 5 idolorum seruituteJ cf. Consult. I, 18 p. 1084 D
A. 34, 8 7-7, 3 cf. Euch. Instr. 1 p. 66, 17-22. 92, 1-3. 97, 2-3.
Consult. II c. 3 p. 1111 C et c. 5 p. 1115 C 13 principium: [Orientius]
De trin. p. 245, 35 16 ad cuius-7, 6 erras cl. Tert. Adu. Prax. c. 12
1 aaron frater tuus B, f. t. a. CV tuus propheta BC, p. t. V
peruide BC, praeuide V 2 hunc B, nunc CV moysen BC, moysem
V typum BV, initium C 3 sicut B, s. enim CV 4 de alt.
B, om. CV 5 liberauit BC, om. V ita BC, sic V populumet
B, p. in se credentem (i. s. c. in ras. a m. 1) C, credentes V
8 genesi BV, genesis C 9 fecit deus BV, d. f. C poterat utique
B, potuerat CV dixisse V et ut uid. B1, dicere B2C 10 deuB pr.-filius
(filius ex filium B) BC, pater et dei filius V 13 uelis CV, uelles B
poteris BlCV, poteras B2 principium BC, in principio V eius
BV, ipsius C qui BC, quis V 14 in principio B, om. CV
15 arbitrio BV, arbitrium C eius uoluntatem et BC, u. eius et V
16 cuius BV, eius C imaginem et similitudinem nostram BC, imaginem
V nostram uncis seclusi
- hominem facere dignatus est. dicit enim: faciamus hominem
(ad imaginem et similitudinem nostram)! et rursus
infra dicit: fecit deus hominem ad imaginem dei, masculum
et feminam fecit eos.
Simon Iudaeus dixit: Potuit hoc et ad angelos dixisse.
Theophilus Christianus dixit: Erras, Iudaee. cui enim angelorum
dixit deus: filius meus es tu, ego hodie genui
te? et rursus in psalmo dicit: ponam principem illum,
excelsum prae omnibus regibus terrae. angelis autem
iubet, ut Christum adorent. et iterum in cantico Deuteronomii
dicit: laetamini, gentes, cum eo, et adorent eum omnes
angeli dei.
Simon Iudaeus dixit: Proba mihi Christum principem esse.
Theophilus Christianus dixit: Iam dixi. nunc accipe aliam
probationem, si poteris uel sic credere. nam cum Iesus filius
Naue staret trans Iordannem, uidit uirum stantem, et gladius
utraque parte acutus in manu eius. dicit illi Iesus: noster
1 et 3 Gen. 1, 26. 27 5-12 cf. Hebr. 1, 5-6 7 Ps. 2, 7
8 Ps. 88, 28 10 cf. Ps. 96, 7 11 Deut. 32, 43 16 gladius-acutus]
cf. Apoc. 1, 16. 2, 12. 19, 15 17 Ios. 5, 13 sq.
Auctores: 7 cf. Consuli II, 13 p. 1132 B 13-8, 2 cf. Consult.
II, 13 p. 1131 C Ille denique-edixit. A. 43, 16 sq.
1 hominem-hominem om. C facere dignatus est B, d. e. f. V
2 ad imaginem et similitudinem nostram add. Engelbrecht et ego et
alt.-hominem om. V rursus B, rursum C 3 dei B, et similitudinem
d. CV 5 hoc et BV, e. h. C dixisse B10V, dicere B2
6 enim BC, umquam F 7 dixit deus BV, dixit C 8 rursus BV,
iterum C psalmo dicit BV, psalmo octogesimo octauo C ponam
principem B, pr. p. CV 9 omnibus BC, om. V 10 ut BC, om. V
et iterum in BV, in C cantico C, canticum BlV deuteronomii
(e alt. in ras. B) dicit BV, deuteronomii C 13 principem esse BC,
e. p. V 14 nunc accipe B, a. n. V, a. C 15 poteris B, potueris CV
16 iordannem B, iordanem CV uidit uirum BC, uir. uid. V stantem
BV, st. contra se C gladius BV, gladium C 17 utraque
BV, ex u. C acutus BXCV, erat addit J32 dicit BC, dixit V
es aut aduersariorum? at ille respondit: ego sum
princeps militiae maiestatis domini.
Simon Iudaeus dixit: Et hoc modo uolo mihi edisseras,
quomodo est filius dei Christus. nam et omnes sancti filii
dei dicti sunt. proinde sicut mihi probasti principem illum
esse, proba mihi nunc illum dei filium ex deo natum. longe
enim remota est diuinitas a coitibus humanis nec miscetur
conplexui.
Theophilus Christianus dixit: Loqueris quasi Iudaeus. nam
Christus deus, dei filius, primogenitus, uerbo editus, ore
prolatus, uuluae intaminatae iaculatus. sicut enim deus in
principio, cum hominem e limo terrae faceret, flatum suum in
eundemspirauit-et factus est homo in animam uiuam—,
ita et uerbum suum, hoc est Christum, ex utero cordis sui
genuit, sicut in Basilion libro secundo dicit: et fuit u
4 cf. Ps. 81, 6 13 Gen. 2, 7 15 II Reg. 7, 4-5.
12-14. 16
Auctores: 4 cf. A. 4, 8-12 10-11 Ohristus-iaculatus] cf. A.
11, 8. 17, 13-16. 19, 10-11 9-12, 14 cf. Tert. Adu. Prax. c. 5-8
(10 primogenitus] cf. c. 7 p. 660. uerbo editus] cf. c. 5-7. ore prolatus]
cf. c. 6-8. 14 ex utero-genuit] cf. c. 7 p. 660 est primogenitus
-cordis ipsius). c. 11. 19. 21. 28. Adu. Hermog. c. 3. 18-20
10 uerbo editus] cf. Consult. II, 13 p. 1131 A filius in uerbo ... natus
ex patre 15 cf. Consult. II, 13 p. 1131 C. Cypr. Test. I, 15. II, 11
1 aut B, an CY at ille respondit BC, om. Y sum BC, om. Y
3 modo nolo B. u. Y, u. ut C 4 est BV, om. C dei BC, om. Y
5 dicti BV, om. C mihi probasti BV, approbasti C a pem (in
principem) incipit cod. R fol. 1132 illum] om. R 6 proba] aproba
R mihi BR, om. CV illum BC, om. R. post filium add. V
7 coitibus BV, coetibus R, cetibus C 8 conplexui B,.. mplexui R,
complexui C, amplexui V 10 deus] om. C dei] deus V editus]
genitus C 11 uuluae-iaculatus scripsi, om. CY, bulbae int. iac.
est R, u. incontaminatae iac. B (cf. 19, 10) in principio cum hominem]
eum h. i. pr. V 12 e] de C faceret] fecerat V 13 eundem
B, eumdem V, eodem C, eum R spirauit B, spirauerat V, aspirauit
B, inspirauit C uiuam R 14 ita et] e. i. V 15 basilion Y,
regnorum basylion C, regnorum BR secundo BRV, om. C fuit]
faotum est C
uerbum domini ad Natham prophetam dicens: uade et
dic seruo meo Dauid: non tu aedificabis mihi domum
ad inhabitandum, sed, cum inpleti fuerint dies tui et
dormieris cum patribus tuis, excitabo semen tuum
post te. hic aedificabit domum nomini meo, et erigam
thronum illius usque in saecula, et ego ero illi in
patrem, et ipse mihi erit in filium, et fidem consequetur
domus eius. item in psalmo II dicit: quare fremuerunt
gentes et populi meditati sunt inania? adstiterunt
reges terrae et populi conuenerunt in unum
aduersus dominum et aduersus Christum eius: disrumpamus
uincula eorum et proiciamus a nobis iugum
ipsorum. qui habitat in caelis inridebit eos et dominus
subsannabit eos. tunc loquetur ad eos in ira sua et
in furore suo conturbabit eos. ego autem constitutus
sum rex ab eo super Sion montem sanctum eius,
praedicans praeceptum domini. dominus dixit ad me:
filius meus es tu, ego hodie genui te. pete a me, et
dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem
tuam terminos terrae. reges eos in uirga ferrea et
8 Ps. 2, 1-9
1 natham B, natbam R, nathan CV ab am (in nomine proprio) inc.
codicis R fol. 106 1 3 inhabitandam B, habitandum BCV inpleti B,
impleti CV, conpleti R tui et] tui ad inhabitandum et B 4 dormieris-tuis
BR, om. CV excitabo] suscitabo V 6 thronum CV,
tronum R, domum B illius BR, eius CV illi] ei C 7 patrem
B1 V, patre RBZC mihi erit B, erit mihi CV, erit om. R filium
CV, filio BR fidem] fides B 8 domus RO, et domus V, domum
B item] et V II V, secundo BR, om. C a muerunt
inc. cod. R fol. 113.1 9 adstiterunt usque 10, 1 eos om. V
10 populi B, principes BC in unum BR, om. C 11 dominum
BC, deuip R disrumpamus BC, dirumpamus R 12 proiciamus
BC, abiciamus R 13 celis R 14 thunc R 18 meus BC,
om. R pete BR, postula C 20 a terminos inc. cod. R
fol. 106 2
tamquam uas figuli confringes eos. item in psalmo
XLIIII: eructauit cor meum uerbum bonum, dico ego
opera mea regi. et Esaias dicit: consummatas quidem
et breuiatas res audiui, quoniam uerbum breuiatum
faciet deus in omni terra. hoc est uerbum, quod uerbera
nostra sanauit, de quo in psalmo CVI dicit: misit uerbum
suum et sanauit eos. item in alio psalmo deus testimonium
perhibet per prophetam dicens, quod caelum, de quo supra diximus,
de Christo et in Christo, quod est uerbum dei, fecerit:
uerbo domini caeli solidati sunt et spiritu oris eius
omnis uirtus eorum. hoc est uerbum, quod uelociter mundum
percucurrit et animas errantium per legem nouam ad dominum
conuertit, de quo in psalmo CXLVII dicit: qui emittit
uerbum suum terrae, uelociter currit uerbum eius. et
Esaias dicit: ecce uerbum domini factum est illis in
2 Ps. 44, 2 3 Esai. 10, 22-23 6 Ps. 106, 20 10 Ps. 32, 6
13 Ps. 147, 15 15 Hier. 6, 10
Auctores: 1-11 cf. Cypr. Test. II, 3 8 supra] cf. A. 6, 7-16
12 legem nouam] cf. A. 2, 1
1 confringes BZRC, confringis B1 eos. item BC, eos et nunc reges
intellegite. item R psalmo] alio psalmo R 2 quadragensimo
quarto R bonumj om. R 3 et BR, om. V, item C dicit]
om. C consummatas V, consumatas C, consummatur B, consum..
sunt R 4 breuiatas] adbreuiatas V 5 deus] dominus C . hocj
hic V quod BR, qui CV uerbera BV, uulnera RC 6 CVI BC,
centesimg şę;ţQ R, centesimo quinto V a t (in dicit) inc. cod. R
fol. 1002 7 alio] alium R psalmo] om. R deus-caelum scripsi,
dicens deus test. perh. per pr. d. q. c. per prophetam dicens B, test.
perh. propheta d. q. c. (celum R) ROV, cf. 11, 6. 46, 7 8 de quo supra]
desuper R 9 de] om. V quod B, qui BCV fecerit] om. R
10 domini] dei R celi B solidati BR, firmati CV 11 hoc] hic V
estj om. B quod] qui V mundum] .....ntium (errantium ex
dittogr. ?) R 12 percucurrit B, percurrit jRF, pertransiit C nouam]
om. R dominum BR, deum CV 13 CXLVII B, centesimo quadragesimo
septimo C, centesimo septimo R, centesimo quadragesimo sexto F
dicit] om. V emittit] mittit C 14 uerbum alt. B, sermo BCV 15 dicit
BV, om. BC ecce] om. C domini] dei R
maledictum, et noluerunt illud. nam, si uelis Iohannem
nostrum audire prophetico ore clamantem, in principio erat
uerbum, et uerbum erat apud deum, et deus erat
uerbum. hoc erat in principio apud deum. omnia per
illum facta sunt, et sine illo factum est nihil. et rursus
. filius pari genere testimonium reddit patri et natiuitatis suae
exordia testatur dicens apud Salomonem: ego ex ore altissimi
prodiui primogenitus ante omnem creaturam. ego
in caelis feci, ut oriretur lumen indeficiens. ego in
altis habitaui, et thronus meus in columna nubis.
uides ergo, Simon, exeuntibus patribus tuis de Aegypto quia
Christus erat, qui in columna nubis praecedebat eos. item
illic in Prouerbiis eiusdem: dominus condidit me initio
uiarum suarum, in principio, in opera sua, antequam
terram faceret et antequam abyssos constitueret, et
2-5 Ioh. 1, 1-3 7 Eccli. 24, 3-4 11-12 cf. Exod. 13, 21.
I Cor. 10, 1-4 13 Prou. 8, 22-30
Auctores: 2-12, 14 cf. Cypr. Test. II, 3. 1. [Phoeb.] Tract. d. f.
c. 2 p. 35 D De hoc-po 37 A in quo omnia. c. 6 p. 42 CD
0
1 noluerunt BV (cf. pag. 27, 5), nolerunt BC si uelis RO, si uelles
B, om. V iohannem nostrum BR (cf. 44, 2), iohannem C, prophetam
nostrum iohannem V 2 audire RO, om. V, audire et B a
phetico inc. cod. R fol. 103 1 3 aput R et uerbum e. a. d. post
et deus e. u. ponit V 4 aput R 5 illam B, ipsum BCV facta
sunt] factum est V illo (ex illum) B, ipso BCV rursus] rursum C
6 filius] om. C reddit] reddet R 7 apud BC, aput R, per V 8 prodiui]
exiui C 9 celis R a ficiens inc. cod. R fol. 100 1 10 altis
B, altissimis BCV habitaui BV, habitabi R, inhabitaui C tronus R
11 uides-12 nubis om. R Simon scripsi, symon BC, om. V aegypto
BV, terra aegypti C 12 praecedebat (praecidebat B\')] praecedens
R 13 illic RV, om. C, illis B, cf. 29, 14. 33, 9 prouerbiis]
prouerbia R eiusdem BV, om. C, e. dicit R dominus-14 sua
scripsi, dom. condo me initio uerborum suorum in princ. in op. sua B,
deus initip uiarum suarum condidit me in principio imperii sui R, dom.
condo me principio uiar. suar. in op. sua C, dom. condo me in initio uiar.
suar. in princ. in op. sua V 14 antequam-constitueret B, ant. abyssos
const. R, ant. terr. fac. (et-const. om.) CV
ante omnes colles genuit me. cum pararet caelos,
aderam cum illo, et cum secerneret sedem suam, quando
fortia faciebat fundamenta terrae, eram simul cum
illo disponens. ego eram, cui adgaudebat, cottidie
autem laetabar in faciem eius, cum laetaretur orbe
perfecto.
Simon Iudaeus discit: Potest hoc pro sapientia dixisse.
Theophilus Christianus dixit: Erras, Iudaee, et uelamine
ignorantiae sensus tuus contectus est. non inmerito sanctissimus
Moyses uelaminis tegmine faciem uelabat, quod uelamen corda
uestra contexit. accede proinde ad dominum et crede Christum
deum et dei filium, et auferetur de sensibus tuis tegmen ignorantiae.
sapientiae dictum existimas; ignoras, quoniam Christus
est ipse dei uirtus et dei sapientia. adeo reges uestri,
qui per successionem regnabant, non poterant sapientiam et
uirtutem accipere, nisi per uocabulum nominis Christi
8-13 cf. II Cor. 3, 13-18. Esai. 6, 9-10 9-11 cf. Exod. 34,
33-35 13-14 cf. I Cor. 1, 24
Auctores: 14—13, 9 cf. Tert. Adu. Iud. c. 8, c. 11 p. 732 Itaque
quoniam-p. 733 exinde cessare, c. 13 p. 734 Si autem iam-p. 735
processurus
1 ante] antequam B pararet BC, separaret R, patraret V caelos
(caelo B) aderam cum illo et BV, c. adheram (!) ei et C, caelum
a terra ego aderam simul cum illo disponens et R 2 secerneret] dis-
cerneret R 3 eram-disponens BV, hoc loco om. R sed cf. lin. 1 et 4,
e. s. c. i. componens omnia C 4 ego--cui] eg. er. cum illo disponens
ego eram cui R 5 laetabar] adlaetebar (sic) B in] ante R orbe
RO, be Bi, orbe ex urbe B2, orbi V 7 potest-dixisse CV, pot. h. p.
sap. dictu esse (ctu ess in ras.) B, pro sapientia sua (a sua inc. cod. R
fol. 103 J) dixisse hoc arbitror R 8 et B, et ut R, et uelnti CV uelamine
B, uelamen tegumenti R, uelaib C, uelamen V 11 et-deum]
om. V 12 et dei ROV, dei B et auferetur] ut aperiatur R tegmen]
tegumentum R 13 sapientiae] sapientium R existimas
ignoras BC, existimans ignoras R, existimas ignorans V 14 est ipse B,
ipse est BCV uirtus] filius R ab i (in alt. dei) inc. cod. R fol.
105 2 adeo BlBCV, ut addit B2 15 successionem] successione R
16 dicerentur B, om. CV, diceretur R
dicerentur. huius rei auctorem Danihelum dabo dicentem: signabitur
uisus et propheta, orietur iustitia sempiterna, et
unguetur sanctus sanctorum. et scies et intelleges ab
exitu sermonis in respondendo et aedificando Hierusalem
usque ad Christum regnantem. a deo ueniente
Christo Christorum et domino dominorum et rege
regum uestrorum unctio Samariae defecit et cornu illud,
de quo reges uestri unguebantur, et omnes prophetae
siluerunt, quia de quo loquebantur uenit, sicut Esaias ait:
ego sum, qui loquebar, et ueni, ut euangelizem. proinde,
ut diximus, ipse est Christus Christorum et dominus dominorum.
auctorem Esaiam dabo dicentem: dicit dominus
Christo meo domino, cuius tenui dexteram, ut
1 Dan. 9, 24-25 6 domino-regum] cf. I Tim. 6, 15. Apoc. 17, 14.
19, 16 7 unctio... defecît] cf. Dan. 9, 26 10 Esai. 52, 6 12 Esai.
45, 1-3
-Auctores: 6 domino-regum] cf. Tract. Orig. XIII p. 148, 15
11 ut diximus] cf. A. 13, 6 12-14, 10 cf. Tert. Adu. Iud. c. 7
1 auctorem Danihelum] d. a. C 2 propheta BC, prophetia RV
iustitia sempiterna] iustitiae sempiternae B 3 unguetur B, ungetur CV,
unguebitur R et scies et intelleges (intelligea V) CV, et esaias dicit:
et intelleget B, et esaias dicit. intellegitis R 4 in respondendo (dp
R) RV, et i. r. C, in respondendum B aedificando scripsi, aedificans
BR, aedificabo CV 5 regnantem—christo B, om. CV, r. a. d. uenientem
christum R 6 Christorum].... ronum R, cf. lin. 11 et domino
dominorum scripsi, et dominum dominorum R, om. BCV, cf.
lin. 11 rege scripsi, regem codd. 7 defecit (cit in R fortasse a
manu secunda) RBa, deficiet Bl0V et (et om. Bx) cornu illud de quo
B, et c. i. unde C, et (et abscisum esse uid.) c. illius unde R, c. illud
deinde V 8 ab estri inc. cod. R fol. 98 1 unguebantur BR, ungebantur
CV et-loquebantur] om. R 9 ait] dicit R 10 et]
om. R euangelizem B, euangelicarem C, euangelizarem uobis V,
baptizer R 11 ipse est BV, ipse C, ego sum R et] om. V 12 auctorem-dicentem]
et esaias dicit R dicit BR, haec d. C, sic d. V
dominus—domino] dominus domino meo R 13 cuius BR, cni CV
tenui] tenuit V ut—gentes] BV, ut subiciam ante eum g. C, et
exaudiat eum unguentum R
exaudiant eum gentes: fortitudinem regum disrumpam,
aperiam ante eum portas aereas, et ciuitates non
claudentur, et portas aereas aperiam et uectes ferreos
confringam et dabo tibi thesauros occultos. cui ergo
tenuit dexteram pater nisi Christo filio suo, quem et omnes
gentes exaudierunt, sicut in psalmo dicit: semper tu mecum,
tenuisti manum dexteram meam? aut quae ciuitas illi
clausa est? et cui omnes portae aereae patent hoc est praecordia I
singulorum fide Christi reserata, qui doctrina sua corda et praecordia
singulorum reserauit? aut numquid et de natiuitate eius
audebis disputare, cum idem propheta dicat: factum est uerbum
domini ad Achaz dicens: pete tibi signum a domino
deo tuo in profundum aut in excelsum. et dicit Achaz:
non petam neque temptabo dominum. et ait: audite
nunc domus Dauid: non pusillum uobis certamen erit
6 Ps. 72, 23 11 Esai. 7, 10-14
1 fortitudinemj fortitudines B regum—3 claudentur om. B 2 portas
aereas scripsi, p. hereas B, p. CV non BV, ei non C 3 et pr.
B, om. BCV aperiam] conteram C 4 tesauros R occultos] absconditos
V 5 suo] om. V quem BV et Tert. Adu. Iud. c. 7, cui BC
et] om. C 6 exaudierunt CV et Tert. Adu. Iud. c. 7, exaudiunt B,
obaudierunt R semper tu mecum B, t. m. s. V, t. mihi R, ego s.
tecum C a tu inc. cod. R fol. 105 3 7 aut-est pr.] a. q. illi ciuitates
clausae sunt R 8 et] om. C portae aereae CV, porterae R, portae
apertae aereae B hoc est praecordia singulorum fide christi (christi
fide R) reserata, qui doctrina sua corda et praecordia (et praec. om. R)
singulorum reserauit BR, om. V, h. e. p. s. reserauit C 11 audebis
BR, audebit CV idem] isdem V dicat] om. V factum est
BC, et factum est R, factum V 12 domini ad] domini inquit ad V
achaz CV, ahaz R, achab B domino] domino nostro B 13 deo
tuo] om. C profundum] prof. inferni V aut BC, uel R, siue V
excelsum BC, excelso R, excelsum supra V dicit B, dixit BCV achaz
CV, ahaz R, achab B 14 neque] et non V temptabo BRO, tentabo
V dominum] dominum meum R ait] dixit R 15 nunc
BV, om. C et ut uidetur R pusillum uobis] uobis pusillum C a
men inc. cod. R fol. 982 certamen-15, 2 quoniam scripsi, certamen
erit cum hominibus et ideo uos praestabitis certamen cum hominibus
(cum hominibus alt. om. B) quoniam BV, certamen erit cum hominibus
quoniam C, certamen quoniam R
cum hominibus, et ideo uos praestabitis certamen
cum deo? quoniam dominus dabit uobis signum:
ecce uirgo in utero concipiet et pariet filium, et
uocabitis nomen eius Emmanuhel, quod interpretatur
Nobiscum deus.
Simon Iudaeus dixit: Ego prophetis credo, praeterea Esaiam
receptissimum accipio. sed de alia uirgine eum dixisse arbi-
) tror. cum enim Salmanassar rex Assyriorum ducem suum
misisset ad Hierusalem exprobrare deum uiuum, tunc Esaias
prophetauit aduersus Salmanassar regem dicens: spreuit te
et subsannauit te uirgo filia Sion, caput suum mouit
aduersus te filia Hierusalem. quando angelus de castris
Assyriorum centum octoginta milia percussit, in hoc fuit
. nobiscum deus.
Theophilus Christianus dixit: Erras, Iudaee, necdum remoues
incredulitatem. si ergo filiam Sion uirginem dicis, quem
= filium peperit? uel quis butyrum et mel manducauit? aut
quis infans fuit, qui, priusquam cognosceret patrem uel matrem,
8-10 cf. Esai. 37, 4. 17. IV Reg. 19, 4. 16 10 Esai. 37, 22. IV
Reg. 19, 21 12-13 cf. Esai. 37, 36
Auctores: 12-13 cf. Tert. Adu. Marc. V, 9 p. 300 (A. 44, 5. 45,
7-9. 45, 14-46, 12) 15-18, 14 cf. Tert. Adu. Iud. c. 9 (18, 10-14
cf. c. 9 p. 721 sed et uirginem-creàitwr)
2 dominus BR, dominus deus CV 3 ecce] et ecce C in utero]
om. V 4 uocabitis BR, uocabitur CV interpraetatur R 6 Esaiam]
esaiam prophetam R 7 de alia uirgine B, aliam uirginem BCV eum B
et fortasse R, om. CV 8 ipse scriptor loco Sanherib regis per errorem
Salmanassar nomen posuisse uidetur Assyriorum] om. R ducem
suum miaisset] m. d. s. R 9 exprobrare CV, praedicare B, inpetrare R
deum] dominum R 10 dicens] om., ni fallor, R spreuit CV et ut
uidetur R, expraeuit B a preuit inc. cod. R fol. 1102 11 uirgo]
om. R mouit BR, monet V, mouebit C 12 aduersus BC, aduersum
RV quando B, q. et BCV 13 octoginta BV, o. quinque BC
in] om. C 15 iudeae B necdum1 nondum V 16 incredulitatem] i.
tuam R sion uirginem (ex uirgine) dicis B, s. dixisti u. d. R, s. u.
dixit C, ierusalem d. V 17 uel] om. C butyrum] buturum R 18 uel
B, aut BCV
+
spolia Samariae detraxit? aut quem filium de semine Dauid
habuit? Esaias enim dicit: ecce uirgo in utero accipiet
et pariet filium, et uocabitur nomen eius Emmanuhel.
butyrum et mel manducabit; et, priusquam co;gnoscat
puer uocare patrem uel matrem, accipiet uirtutem
Damasci et spolia Samariae contra regem Assyriorum.
Simon Iudaeus dixit: Enarra ergo mihi ista qui se habeant,
ut credere possim, quid mel aut butyrum intellegitur, aut
quae spolia Samariae Christus acceperit.
Theophilus Christianus dixit: Si remoueas incredulitatem,
audies ueritatem, ne forte in te inpleatur illud, quod in psalmo
scriptum est: sicut aspidis surdae et obturantis aures suas,
quae non exaudiet uoces incantantium. audenter etiam
Esaias aduersus incredulitatem uestram clamat dicens: erint uobis
uerba libri huius sicut uerba libri signati, quem
si dederis homini scienti litteras ad legendum, dicit:
non possum legere, signatum est enim. aut si detur
2 Esai. 7, 14-15. 8, 4 12 Ps. 57, 5 14 Esai. 29, 11-12
1 spolia] spoliam R a mine inc. cod. R fol.. 1091 2 habuit]
aluit V dicit] dixit V accipiet] ccipiet (= concipiet; ante c prius
una littera erasa est) B 4 butyrum] buturum ut uid. R manducabit]
comedet Y et alt. B, om. BCV 5 puer] om. Y uel]
aut C accipiet] a. iterum R 6 et spolia Samariae] om. R contra]
habuit contra B regem] reges R 7 ergo mihi] mihi igitur Y
ista-habeant Engelbrecht, i. quid s. h. BY, ista solum R, quid ista s. h. C
8 aut pr.] uel B butyrum] buturum R 9 acceperit] accepit R 10 theofilius
R remoueas] remoues R a dulitatem inc. cod. B fol. 110 1
11 in te inpleatur R, in te impleatur B, impleatur C, impleatur in te V
in psalmo BR, om. V, in psalmis C 12 scribtum R aspidis BCB2,
aspides Bt V et (obturantes BaV)-suas BCV, om. R 13 exaudiet Bl,
exaudier (supra r linea erasa) B2, audit R, audiunt CV uoces B,
uocem CV et ut uid. R incantantium BY, incantantis BC etiam B,
enim BCV 14 erint Bl, erunt BZRY, et erunt C 15 huius-libri
om. C sicut BF, om. R uerba alt. BR. om. Y quem si]
quasi R 16 homini-17, 1 iste om. R dicit BlV, dicet b2, dicat C
17 detur liber iste B, dederis librum istum C, dederis V
liber iste homini non scienti litteras, et dicas: lege,
et dicit: non didici. primum quidem Christus secundum
natiuitatem infantium omnium butyrum et mel manducauit;
hoc credimus et sic fidem nostram custodimus, et quia die
octauo circumcisus est. butyrum autem unctio spiritus intellegitur;
mel autem dulcedo est doctrinae eius, quam nos adsequimur
et sic fidem consequimur. spolia autem Samariae hoc
genere detraxit, quod, cum infans esset, munera a magis
accepit, aurum, thus et murram, et postea, adultus cum doceret
et omnem ueritatem dei demonstraret, relictis idolis Samaria et
Damascus bene crediderunt, relinquentes Assyrium id est
diabolum.
Simon Iudaeus dixit: Bene quidem per omnia interrogationibus
meis patefacis mysteria. sed quia Christum deum, dei
filium, ore dei prolatum, uerbo genitum et ex uirgine natum
probasti, quomodo ergo ex semine Dauid in Bethleem ciuitate
natum esse adseueras?
4-5 cf. Luc. 2, 21 8-9 cf. Matth. 2, 11
Auctores: 5 butyrum-intellegitur] cf. Tract. Orig. II p. 20, 4
6 mel-eius] cf. Tract. Orig. XI p. 127, 10 XIII p. 151, 5-15. 18-20
14-15 cf. A. 3, 6—7. 8, 10-11 15 ex uirgine-18, 14 ederet (cf.
17, 2—7)] Simon partes Iouiniani, Theophilus partes Ambrosii agunt
(cf. Haller, Iouinianus 1897 p. 75—76. 154-156 [v. Gebhardt und Harnack,
Texte und Untersuchungen. XVII, 2]).
1 homini] om. Y non scienti BY, nescienti BC 2 et BR, om. CV
dicit B1, dicet B2V, dicat R, respondit C quidem B, quia BCV
3 omnium] om. ut uidetur R buturum R 4 fidem] uitam Y die octauo
B, die octaba RO, octauo die V 5 buturum R autem] om. R
a tellegitur inc. cod. R fol. 109 2 6 est BO; om. BV 7 et sic fidem
consequimur B, et s. f. custodimus B, om. CV 9 murram B, myrram
BV, myrra C et postea] postea autem R 10 dei B, om. BCV
samaria et damascus BV, samariae et damasci R, samariae et damascus
C 11 Assyrium] regem praeponit B2 id] hoc C 13 interrogationibus
meis BR, om. CV 14 a teria inc. cod. B fol. 101 2
sed Engelbrecht, et codd. deum] om. Y dei BRO, et dei V 15 ore
dei prolatum cf. pag. 8, 10-11] om. R et (et om. R) ex—natum]
om. C 16 ex semine] exemine R in bethleem ciuitate (ex ciuitatem)
natum esse B, i. b. ciuitatem n. CV, n. i. be(thlem abscisum esse uid.,
ef. 19, 14. 15) ciuitatem R
XXXXV pars 1. Altere. Sim. et Theoph.
2
Theophilus Christianus dixit: Auctorem Esaiam dabo dicentem:
exiet uirga de radice Iesse et flos de radice eius
ascendet, et requiescet super eum spiritus dei. uirga
enim Maria uirgo fuit, quae ex semine Dauid processit, ex
qua Christus flos patriarcharum secundum carnem nascitur.
deus enim, qui in Numeris signum fecit, ut asina loqueretur,
multo maiorem signum facere uoluit, ut Christus ex uirgine
nasceretur. aut quid mihi et tibi esset certamen, nisi uirgo
pareret?
Simon Iudaeus dixit: Credo uirginem, ut dicis, de spiritu
concipere. agitur, si uirgo potuit parere.
Theophilus Christianus dixit: Incredule, saxum deus rumpere
potuit et aquam in satietatem producere; quanto magis deus
iubere potuit, ut uirgo partum ederet! et adhuc tibi adduco
alium testimonium, si tamen credas, Baruch Neriae filium, qui
in Babylonia prophetauit.
1 Esai. 11, 1-2 6 cf. Num. 22, 28 12 cf. Exod. 17* 15-
19, 6 cf. Hier. 43. 28, 59-64 et Lib. Baruch
1 dicentem] om. V 2 de-Jesse] om. _R de radice alt.] om.
R 3 requiescet BsY et fortasse R, requiescit BlC dei] domini V
4 enim] ergo R maria uirgo BV, uirgo maria BC quae] quia R
ex semine] exemine R 5 flos BY, flos fuit R, de semine C patriarcarum
R 7 multo maiorem RO, multum maius (u ex 0, s in ras. et
post s duae litterae ablutae B2; Bl ut uid. scripsit aut scripturus
erat maiorem) BV ab ine inc. cod. R fol. 1021 8 tibi] ubi B
certamen] om. R nisi] n. ut V 9 pareret BR, peperisset CV
10 iudeus..... R dicis BR, d. potuisse CV de spiritu (de om.
B)] d. sp. sancto R 11 concipere] concepisse ex concipere B agitur—parere]
om. B 12 incredule] i. iudlt-e (cf. 21, 11) R saxumpotuit
B, si sax. d. rempere p. R, sax. d. potuit rumpere V, sax. disrumpere
p. C 13 et aquam] ut aqua C satietatem R, satietate C,
societatem BI, sacietatem B2, sitientem V producere BV, produceret
C, deducere R 14 uirgo] uirgo adhunc (ex adhuc) B et adhuc tibi
adduco alium testimonium scripsi, et adhuc tibi aliud (ex alium) ponam
(ponam scripsit B2) test. B, adduco athuc .... m test. B, adhuc tibi
adduco aliud test. C, adhuc tibi dico aliud test. V 15 Neriae Engelbrecht,
nerei B, neri CV et ut uidetur R filium ROV, filio (ex filitl)
B 16 babilonia R prophetabit R ,
Simon Iudaeus dixit: Ergo me tam infidelem existimas, ut
Baruch discipulum Hieremiae non recipiam, qui ab Hieremia
totiens missus populum adlocutus est, qui et prophetiam suam
Baruch conscribere iussit? et quia sciebat illum Hieremias
prophetaturum, adeo post Hieremiam populo praefuit in captiuitate
et prophetauit, sed de Christo nihil meminit.
Theophilus Christianus dixit: Quomodo ergo prope finem libri
sui de natiuitate eius et de habitu uestis et de passione eius
et de resurrectione eius prophetauit dicens: hic unctus
meus, electus meus, uuluae intaminatae iaculatus
natus et passus dicitur? quoniam et tunicam illius
desuper contextam et omnia haec, Simon, si credideris ita,
cum ueneris in plenitudinem euangeliorum nostrorum, inpleta
cognosces. quod autem in Bethleem natus est, audi Michaeam
prophetam dei dicentem: et tu Bethleem Iuda, domus illius
9-12 Apocryphum Baruch ignotum 11 tunicam-contextam] cf.
Ioh. 19, 23 15 Mich. 5, 2
Auctores: 14-20, 4 cf. Cypr. Test. II, 12
1 tam infidelem] infidelem iam V ab existimas inc. cod. R fol. 1011
3 totiens-est scripsi, t. m. (ad addit Bl) p. allocutus (adlocutus U1) e. BC,
toties m. p. alloquutus e. V, missus est et totiens populo adlocutus est R
qui-iussit BV, et quia prophetia sua a baruch desc .... iussit R, qu.
et prophetiae baruch conscribi iussit C 4 sciebat] seiubat B illum
hieremias BR, h. i. CV 5 prophetaturum-captiuitate (captiuitatem
R) BR, populum praefuisse in captiuitate C, populum effusum
in captiuitatem V 6 et prophetauit BV, om. R, pr. C sed—meminit]
sed edisse eum... memini R 7 prope finem] probes in B 8 passione
(ex passionem) eius B, passione BCV 9 de resurrectione (resurrectione
Bl) BC, resurrectione BV prophetabit R 10 electus meus
BV, electus R, dilectus m. C bulbae R intaminatae] incontaminatae
V a tae inc. cod. B fol. 102 2 11 quoniam et] et quoniam V
tunicam-contextam et (ut pro et V) BV, tunica i. d. contexta per totum
et C, tunica i. d. contexta est R 12 omnia haec B, h. o. BCV
creddideris R ita BC, ut uidetur om. R, aut V 13 in] ad R
plenitudinem BR, plenitudine CV 14 cognosces] cognoscas C bethlem
B natus-dicentem] dicit R michaeam BV, micheam C
15 dei B, om. CV bethlem R iuda BR, om.. V, terra iuda C
illius] om. C
.2*
Efratha, non eris exigua, ut constituaris in mili-\'
bus Iuda. ex te enim mihi prodiet, ut sit princeps
in Israel, et possessio eius a principio et diebus
saeculi.
Simon Iudaeus dixit: Aestuo uehementer cogitatione potuisse
Christum tam maledictam et ludibriosam sustinere passionem,
si tamen uera sunt, quae dicitis, a patribus nostris crucis
patibulo esse suffixum. scimus plane Aman maledictum
a patribus nostris pro merito suo esse crucifixum, qui
genus nostrum petierat in perditionem, in cuius morte pereuoluto
anno gratulamur et sollemnia uotorum facta celebramus,
quod a patribus tradita accepimus. et Abessalon, qui
ad caedem patris parricida fuit, pependisse illum in arbore
legimus. Christus autem si patibulum mortis huius sustinuit
et in cruce pependit, cur non hoc ipsum a patribus accepimus
1-2 cf. Hebr. 11, 5-7 7-11 cf. Esther c. 7 et 9 11-13
cf. II Reg. c. 18
Auctores: 1-3 Cypr. Test. I, 8 4-26, 13 cf. Euch. Instr. I
p. 80, 19-81, 12 5. 7 cf. Orientius Coram. I, 373. 475
1 noe V, om. C,.. q R, et B iob BR, iob et CV 2 qui] et
hi qui C circumcisionem cordis] cord. circ. V potuerat BtROY,
poterat B2 3 autem] om. V si nellet BR, om. CV ab adam
inc. cod. R fol. 112 1 formare] plasmare C 4 aestuo] exaestuo V
uehementer Engelbrecht, uehementi codd. potuÎsse-passionern BC,
potius chr. t. maledicta ct dilubrio .. sustinuisse p. R, chr. t. maledictam et
ludibriosam sustinuisse p. V 6 nostris] om. V 7 patibuloRO, patibulum
BV esse] eum esse V plane B, sane C, om. BV Aman] tamen B
8 crucifixum B, crucis suspensum C, suspenaum R V 9 morte-anno
scripsi, mortem per,ewuolutum annum (ultimae syllabae tum et num ex
to et no) B, mor (duae aut plures litterae abscisae sunt sed non plures
quam quinque) euoluto anno R, morte peracta reuoluto (anno om. V,
additum est a Martenio) V, morte euoluto anno C 10 et] om. V
facta BR, festa CV 11 quod BaCV, quae B2R patribus] patribus
nostris R tradita BR, traditam CV a salon inc. cod. R fol. 107 2
12 patris BR, om. CV parricida BR, patricida CV pependisse] ppendisse
(= perpendisse) B illum BR, om. CV arborem R 18 legimusJ
om. R 14 quur R patribus BC, patribus nostris BV
++++
nec passum in scripturis nostris inuenimus, ut, si inimicus
genti nostrae esset, gauderemus? erubescere poteris, Theophile,
si hoc dictum minime conprobaueris. nam scriptum
est in Deuteronomio: maledictus omnis, qui pendet in
ligno.
Theophilus Christianus dixit: Primo huius dicti accipe rationem,
recole superius Deuteronomii lectionem. de quibus
dictum est? sic enim ait Moyses: si quis peccauerit in
iudicium mortis, punietur, et suspendetis eum in ligno,
et maledictus erit omnis, qui pendet in ligno. sed hoc pro
peccatore dixit, qui mortale peccatum admiserit. Christus autem
peccatum non habuit, sicut omnes prophetae testantur. sed
pati necesse habuit, ut scripturae conplerentur. dicit enim
4 Deut. 21, 23 8 Deut. 21, 22-23 12-13 cf. Luc. 24, 25 sq.
Auctores: 3-27, 3 cf. Tert. Adu. Iud. c. 10 p. 727
1 nec] sed R scribturis R nostris] om. R ut si BR, ut
quasi C, ut sicut V inimicus] inimicum V 2 genti nostrae]
generis nostri R esset BR, om. CV gauderemus] g. affectum
V 3 si—conprobaueris (comprobaueIis CV) BCV, in hoc ipsud R
nam-deuteronomio (deutheronomio B) BCV, n. sic in deutheronomium
scribtum est R 4 omnis] homo V pendet RVB2, pendit BlC
6 primo BR, primum CV buius] hoc ipsll explicit fol. 1072 !I nonnullae
litterae abscisae sunt; a secunda parte litterae u, quam s dicti
sequitur, inc. fol. 123 2; fortasse scriptum erat hoc ipš [= ipsud cf.
pag. 26, 3] huius R 7 recole] et recole R deuteronomii CV, deutheronomii
B, deutheronomi R de-est] om. R, cf. 41, 7 8 ait] om.
ut uid. R in iudicium mortis BV, in iudicio C, iudicio mortis R
9 punietur B, puniatur C, puniatur exemplo V, puniuntur B 10 et-qui]
et omnis qui V pendet (cf. lin. 4) V, pen... B, pendit C, pependerit
B in ligno] i. 1. maledictus erit V pro B, propter R, de
CV 11 peccatore CVB2, peccatores B et fortasse B1 dixit BC,
... it R, dicit V mortale BV, mortalem BC admiserit B, admiserint
R, fecit CV 12 habuit] fecit V sicut-habuit] om. B
13 scripturae BC, scribturae B, scriptura V conplerentur B, complerentur
C, inplerentur B, impleretur V
Esaias: quia peccatum non fecit nec dolus inuentus
est in ore eius, sed dominus tradidit illum pro peccatis
nostris. nam et alibi dixisse prophetam ostendimus:
ecce uerbum domini factum est illis in maledictum,
et noluerunt illud. et iterum dicit: inter maledictos
deputatus est. audi et Hieremiam in Lamentatione Hierusalem
dicentem: Christus dominus conprehensus est in
interitum eorum, sub cuius umbra uiuimus inter
gentes. scimus autem sanctissimum Dauid plenum annis in
pace requieuisse nec aliquam passionem mortis aut crucis
sustinuisse. audi ergo in psalmo XXI dicentem Christum:
effoderunt manus meas et pedes meos, dinumerauerunt
omnia ossa mea. ipsi autem considerauerunt et conspexerunt
me, diuiserunt sibi uestimenta mea et super
uestimentum meum miserunt sortem. tu autem, domine,
1 Esai. 53, 9. 6 4 Hier. 6, 10 5 Esai. 53, 12 7 Thren. 4, 20
9-11 cf. III Reg. 2, 10. Act. 2, 29 12 Ps. 21, 17-23
Auctores: 3 alibi] cf. A. 10, 15 9-28, 12 cf. Tert. Adu. Iud.
c. 10 (9-11 cf. c. 10 p. 730 Quam crucem-passus est). 11. 13. 12-
29, 4 cf. Cypr. Test. II, 20
1 quia cf. pag. 20, 16] qui R dolus inuentus est] i. e. d. V
2 illum] eum V 3 nam et] nam V dixisse prophetam B, p. d. BV,
propheta d. C 4 domini] dei C 5 nolueruntl no .. erunt R ab erunt
inc. cod. R fol. 1281 illud] illn B, cf. 11, 1 inter (et i. R)-est
BR, inter maledicos reputatus e. V, et cum iniquis d. e. C 6 audidicentem
(hierusalem om. V) BV, a. e. iam hieremiam in hieremi lamentationern
R, a. e. hieremiam i. 1. dicentem in hierusalem C 7 Christus]
spiritus uultus nostri christus V dominus] deus C 8 interitum BV,
interit sequitur ut uid. 11 R, interitu C eorum] gentis nostrae V
uiuimus] uiuebamus R 9 sanctissimum] om. C daguid ut uid. R
plenum annis] om. R 10 requieuisse BC, requiebisse R, quieuisse V
passionem mortis] passionis morte C aut] au R 11 dicentem
christum] dicente christo R 12 effoderunt B, foderunt BCV a manus
inc. cod. R fol. 1231 13 autem B, uero BCV conspexerunt]
uiderunt V 15 uestimentum meum B, uestem meam BCV tu-28,
5 meis om. sed indicat C uocabulo interposito usque
ne longe facias auxilium tuum, in defensionem meam
aspice, libera de gladio animam meam et de manu
canis unicam meam, saluum me fac de ore leonis
et a cornibus unicornuorum humilitatem meam! narrabo
nomen tuum fratribus meis, in medio ecclesiae
laudabo te. item apud Esaiam: expandi manus meas ad
plebem non credentem sed et contradicentem mihi,
qui ambulabant uias non bonas sed post peccata sua.
item apud Hieremiam: uenite, mittamus lignum in panem
eius et eradicemus a terra uitam eius. item in Deuteronomio:
et erit uita tua pendens ante oculos tuos, et
timebis die ac nocte et non credes uitae tuae. item
in psalmo CXVIII: confige clauis a timore tuo carnes
meas. item in psalmo CXL: dirigatur oratio mea sicut incensum
in conspectu tuo et eleuatio manuum mearum
sacrificium uespertinum. item apud Zachariam: et
6 Esai. 65, 2 9 Hier. 11, 19 10 Deut. 28, 66 13 Ps. 118,
120 14 Ps. 140, 2 16 Zach. 12, 10
1 longe facias B, longe feceris n, elongaueris V in B, ad V,
a 1\\ expl. linea II ad R 2 aspice B, respice R, conspice V libera—6 te
om. V sed post conspice scribit et cetera quae tribus sequentibus uersibus
dicuntur libera-3 meam B, om. R 3 saluum me fac B, salu (circiter
tres litterae abscisae sunt; fortasse scriptum erat salua me) R de
B, ex R 4 unicornuorum R, unicornium (ium m ras.) B narrano R
5 tuum B, tum R eclesiae R 6 apud (d ex t) esaiam B, aput
esaiam dicit R, per e. V, esaias C 7 plebem] popnlum C sedmihi
om. C sed et B, et V, sed R mihi BR, om. V 8 ambulabant
BC, ambulant R. ambulat V uias-sua] in uias prabus et p.
p. s. R 9 ab item inc. cod. R fol. 128 2 apud BV, om. C, in R
bieremiam BR, hieremias C, ieremiam V panem] pane C 10 eradicemus
B, eradicamus R, eradamus V, eramus C a B, de BCV terra]
terram R Deuteronomio] deutheronomium dicitt (!) R 11 et pr.]
om. R uita tua pendens B, p. u. t. BCV 12 ac] et R credis
R uite R item-14 meas om. V 13 confige BC, dicit confige R
clabis R 14 dirigatur-eleuatio B, eleuatio BCV 16 a cium inc.
cod. R fol. 122 5 apud zachariam V, apud zacchariam B, aput zachariam
dicit R, zacbarias C, cf. 3, 13 intuebuntur B, intuebantur BCV
intuebuntur in me, in quem transfixerunt. item in psalmo
LXXXVII: et exclamaui ad te, domine, tota die extendi
manus meas ad te. item in Numeris: nunc quasi homo
deus suspenditur et sicut filius hominis minas patitur.
et in Canticis Canticorum ex persona ecclesiae dicit: frater
meus candidus et rubeus et lancea conpunctus a militibus.
quod candorem, quid aliud quam fidem populi demonstrabat?
rubeum autem passionem significat. ad hoc enim uenit in
primo aduentu suo, ut omnem humilitatem et deformitatem
usque ad mortem crucis ostentaret. audi denique in psalmo
XXI: ego autem sum uermis et non homo, opprobrium
hominum et abiectio plebis., omnes, qui conspiciebant
me, deridebant me, locuti sunt labiis et mouerunt caput.
item illic: exaruit uelut testa uirtus mea, et lingua
2 Ps. 87, 10 3 Num. 23, 19 5 Cant. 5, 10 8-10 cf. Phil.
2, 8 11 Ps. 21, 7—8 14 Ps. 21, 16
Auctores: 5-10 cf. Tract. Orig. XII p. 136, 16—137, 5. 138,
3-139, 12. XI p. 126, 10-11 5-7 cf. A. 28, 16-29, 1 10-30,
1 cf. Cypr. Test. II, 13
1 in pr. B, om. BCV in alt. BR, om. CV transfixerunt] transpuncxerunt
C 2 et exclamaui B, exclamaui CV, dicit et clamaui R
-extendi B, expandi MCV 3 manus meas ad te] a. t. m. m. V nunc B,
non RC, om. V quasi] sicut R 4 et BR, neque CV 5 .. clesiae R
6 rubeus B, robeus R, rubens C, rubicundus V et alt. B, om. BCV
conpunctus] conpuctus R 7 quod candorem (em ut uid., nunc post
candor et supra quid aliud rasura) Bl, candor B2, .. em candorem accipimus
R, in candorem C, quae candor V quam (u in ras., ã ut uid.
non a prima manu B) BCV, quam quod R populi] domini R demonstrabat
BR, demonstrat CV 8 .. ueum R, robeum B, rubeam C,
rubor V autem] enim V passionem] p. domini R ad hoc] in
h. V enim] om. B uenit] om. V in] om. V 9 a suo inc.
cod. R fol. 129 1 et deformitatem] om. R 10 crucis] om. V ostentaret
B, ostenderet RO, sustineret V denique] enim quod R 11 ego
BC, dicit e. R, quid dicat e. V obprobrium R 12 omnes-labiis
om. C sed indicat uocabulo interposito usque qui conspiciebant B,
qui bidebant R. uidentes V 13 deridebant B, deriserunt V, inridebant
R moberunt R 14 item illic] om. ut uid. R exaruit] aruit V
uelut BR, ut C, tamquam V
mea adhaesit faucibus meis, et in puluerem mortis,
deduxisti me. item in psalmo LXVIII: placebit domino
super uitulum nouellum cornua producentem et ungulas.
quid dicis, Iudaee, numquid Dauid cornutus fuit?
age, nunc intellege botrum illum in Numeris, quem de terra
repromissionis in palanga duo uectantes reportabant, quod
utique figura fuit Christi pendentis in ligno, aduenientis de
terra repromissionis id est de Maria, quae ex genere terrigeno
fuit. subuectantes autem palangam duorum populorum figuram
ostendebat: unum priorem, scilicet uestrum, terga uersum
Christo dantem, alium uero posteriorem, botrum respicientem;
scilicet noster populus intellegitur.
Simon Iudaeus dixit: Quid de malagranata dicturus es,
quae ad Moysen adlata est cum eodem botro?
2 Ps. 68, 32 5-31, 4 cf. Nura. 13, 23 sq.
Auctores: 2-12 cf. Tract. Orig. VI p. 62, 13-63, 10. 66, 19—67,
2. 73, 15-24 2-4 cf. Tert. Adu. Iud. c. 10 inprimis p. 728 et p. 730
quam crucem-passus est 5—31, 13 cf. Tract. Orig. XI 9 cf. Tract.
Orig. V p. 52, 6
1 adhesit R ab uere inc. cod. R fol. 1221 2 deduxisti me B,
deduxisti V, deduxerunt me RC item BC, item ill (i ut uidetwr
in rasura) .. dicit R, item illic V in psalmo LXVIII BR, om. V,
i. p. sexagesimo septimo C placebit] placebo V domino] deo C
3 producentem] procudentem B ungulasJ ungulas. uideant pauperes
et le ... tur (Ps. 68. 33 a) R 4 iudae R fuit] erat V 5 nunc
BY, n. et RC, cf. 23, 9 botrum] racemum V de terra (cf. lin. 7)
B, in t. BV, in terram C 6 in palanga BR, om. V, i. phalanga C
uectantes BC, uectaantes R, uectentes V reportabant] portabant ut
uid. R 7 aduenientis R, adueniente B, adueniens CV 8 Maria]
uirgine maria R terrigeno] terreno V 9 palangam BR, phalangam
C, phalanguam V 10 ostendebat B1R, ostendit C, ostendebant
B2V 11 christo dantem BV, christo donante C, dantem x.. B
botrum] racemum V 12 scilicet—intellegitur] nostrum populum intellegim
.. R 13 malagranata B1RCV, malis granatis B2 14 adlata
(cf. 31, 13) Bx, allata B2BCV est cum scripsi, et cum JB1, est et
cum C, es. si cum R, sunt cum F, sunt et cum B2 eodem botro BC,
eundem botrum R, eodem racemo V
++
Theophilus Christianus dixit: Rectissime malagranata botrum
secuta est. figura scilicet ecclesiae fuit habens intra se
populum rubeo sanguinis Christi censitum.
Simon Iudaeus dixit: Quid de ficulneis dicturus es, uel
quibus argumentis tractatibus tuis probabis ficum peccatum
non esse, cum, quando protoplastus Adam in transgressione
sua folia ficus pudenda contexit, quae fuit prurigo et amaritudo
peccati?.
Theophilus Chri.stianus dixit: Supra cutem ista intellegis,
Iudaee. nam arbor ficus et tegumenta foliarum ueteris hominis
figura intellegitur. nam si uelis spiritalem hominem considerare
hoc est interiorem, pomum de ficulneis ad Moysen de
terra repromissionis adlatum inuenies spiritalem uitam; sicut
Ezechiae regi Iudaeae post augmentum uitae suae potissimum
medicinae, massam ficus in sanitatem carnis suae accepisse.
6-7 cf. Gen. 3, 7 10 ueteris hominis] cf. Eph. 4, 22. Col. 3, 9
Auctores: 2-3 figura-censitumJ cf. A. 35, 11-12 ecclesia-saluabuntur
5 tractatibus] cf. Tract. Orig.
1 botrum] racemum V 2 secuta est C, s. g (e ut uid. Bl, sunt [s
supra ras.] B2) B, s. sunt V, sub .. quitur R scilicet ecclesiae V, sc.
eclesie R, sc. ecctae B, eccie scilicet C intra] in C 3 rubeo Engelbrecht,
rubeum BC, robeum qui R, rubore V sanguinis BV et fortasse R,
sanguine C a christi inc. cod. Bfol. 117 2 censitum CV, censetum B,
censitus R 5 tractatibus (et tr. B2)-ficum BCV, tractaturus es R 6 non]
nobis R cum] om. C transgressione] transgressionem B 7 sua BCV
et ut uid. B1, ruit B2 pudenda contexit] c. p. V quae R, quod BCV
prurigo] origo C 8 peccati] peccati? R 9 supra-ista (ista Engelbrecht,
istam BOV)] superbae (= superbe) c .... B 10 iudaeę R
arbor BR, arborem CV tegumenta foliarum (cf. 31, 7) B, foliarum tegmen
R V, foliorum tegmen C ueteris hominis figura] f. h. u. R 11 uelis
RO, uelles BV 12 pomum] pomum quo C 13 adlatum BIB,
allatum BaY, allatum est C spiritalem uitam BlBC, spiritaliter V
14 ezechiae regi iudaeae B, ezechiae regi iuda R, ezechiae regis iuda C,
ezechiae regi iudae V ab entum inc. cod. R fol. 118 1 potissimum
medicinae massam BC, potissimam medicinam m. R, massa V 15 ficus
B, fici BCV accepisse CV, .... pisset R, accepisset B
suffecerat enim deo dixisse: addidi tibi ad tempus uitae
tuae annos XV. adiungit dicens: accipe tibi massam
ficus et tere et cataplasmare et sanaberis, ut scilicet
confracto inpetu libidinis sanitatem recipias. reuertamur nunc
ad humilitatem primi aduentus Christi; de qua agebamus.
audi Esaiam prophetam: deus, quis credidit auditui nostro,
et brachium domini cui reuelatum est? adnuntiauimus
de eo: sicut puer infans, non est species eius neque
honor. et uidimus eum, et non habuit speciem neque
decorem: homo in plaga constitutus et sciens ferre infirmitatem.
quia auersa est facies eius, depretiatus est
nec conputatus est. hic peccata nostra portauit et pro
nobis in doloribus est. ipse autem, quod male tractatus
1 Esai. 38, 5. IV Reg. 20, 6 2 Esai. 38, 21 (sec. LXX) IV Reg.
20, 7 6 Esai. 53, 1-4. 7-9. 6. 12
Auctores: 4-33, 15 cf. Cypr. Test. IT, 13 et 15 4-5 reuertamwragebamus]
cf. A. 29, 9
1 sufIecerat-2 annos XV om. V _sufficerat R addidi-tempus
Engelbrecht, additi (sequitur rasura) st tibi ad tempus B, auxi ad tempus
C, .... empui sic R 2 annos (annos Bl, anni B*) XV BR,
quindecim annos C adiungit B, adiungens et V, adiuncxit C, aiuxit
sic 22 3 ficus] fici R et tere et cataplasmare scripsi, et tere ....
taplasmare R, terrae et c. V, ueterem (ex uetere) et c. B, et c. C ut
scilicet] et R 4 confracto R, confractos C, confractus B, confractis V
inpetu libidinis scripsi, impetus (impetus Bl, impetu B2) libidinis BC,
liuidinis inpetu R, impietatibus 1. V recipias] reci.... 22 5 humilitatem-Christi
(adbentus R)] humilitatem christi et aduentus eius V
qua BR, quo CV 6 ab audi (ante esaiam) inc. cod. R fol. 1171
audi-deus B, audi (audies V) esaiam dicentem domine BCV 7 adnuntia.
imus R 8 puer] om. V est] om. V ei (= eius) B, et 22,
ei CV 9 honor] decor V habuit BR, habebat CV 10 constitutus
B, positus BCV et sciens B, et qui scit CV, e.... sciat R
ferre BR, om. CV infirmitatem B, infirmitates RO, infirmitates sustinere
V 11 quia] qui C auersa BR, aduersata V, aduersatus C
depreciatus est nec computatus est B, depretiata (depreciata V) est nec
conputata est (est om. V) CV, depredata est R 13 doloribus est BV,
dolorib ..... R, d. fuit C ipse-33, 1 est pr. om. V
est, sicut ouis ad uictimam ductus est; et sicut agnus
coram tondente se mutus, sic non aperuit os suum.
in humilitate iudicium eius sublatum est. natiuitatem
autem eius quis enarrabit? quia tollitur a terra uita
eius, a facinoribus populi mei adductus est in mortem.
et dabo malignos pro sepultura eius et diuites pro morte
eius, quia peccatum non fecit nec dolus inuentus est
in ore eius. sed dominus tradidit eum pro peccatis
nostris, et inter iniquos deputatus est. item illic de humilitate
primi aduentus eius testatur dicens: posui dorsum meum
ad flagella, maxillas autem meas ad palmas, faciem
autem meam non auerti a foeditate sputorum, et
fuit dominus adiutor meus. et Hieremias dicit: ego sicut
ouis ad uictimam ductus sum et nesciebam. de quo
agno in imaginem Christi Moyses in Aegypto pascha celebrauit
10 Esai. 50, 6-7 13 Hier. 11, 19 14-34, 12 cf. Exod. 12
Auctores: 7-9 cf. A. 27, 1-3. 5-6 14-36, 12 cf. Tract. Orig.
XII 14-35, 6 cf. Cypr. Test. II, 22 (textus et inscr.). I, 8 p. 46, 2
14-34, 12 cf. Tract. Orig. IX
1 uictimam C, uictima B1R, occisionem Y 2 tondente CV, tondentem
R, tundentem Bl mutus BB, om. V, sine uoce C 3 a sublatum
inc. cod. B fol. 1182 natiuitatem BV, natibitatem R, generationem
C 4 autem] om. C enarrabit BV, enarrauit RC tollitur
BC, tolletur RV 5 a BV, quia a R, pro C facinoribus populi
mei B, peccatis populi mei C, malignia plebis meae V, malignis pleuis
me R adductus BV, ductus RC in] ad C 6 et pr.] et non B
dabo malignos] dedi V pro sepultura eius BC, om. RV et alt.
(om. y-7 eius] om. B 7 quia BV, qui C, quia tolletur a t....
uita eius et R est] om. V 8 sed] om. R tradidit B, uoluit
tradere RCV 9 et BV, om. C et ut uid. R deputatus] reputatus
V illic] om. R 10 eius] om. C ab ui inc. cod. R fol. 124 2
12 autem B, om. RCV aberti R foeditate sputorum V, feditate
sp. R, fidelitate sp. JB1, confusione sp. B2, confusione sputaminum C
et-13 meusj dominus aiutor meus sic.R 13 et h. dicit BV, om. R, et
h. dixit C ego] e. autem R 14 obis R nesciebam] nesciebant R
quo] quo quidem V 15 moses R in alt.] apud V egypto R
pasca R celebrauit] celebrabat R
XXXXV pars 1. Alterc. Sim. et Theoph.
3
in eliberatione populi. nec aliter potuerat populus de domo
seruitutis aut de pressura Pharaonis liberari, nisi agnus occideretur
et pascha celebraretur et de sanguine eius limina domus
signarentur, ut, cum ueniret angelus ille uastator, uiso signo sanguinis,
qui in domibus erant, saluarentur. quod sacramentum ante
praedictum in aduentu Christi inpletum est. pro hoc enim in
primo aduentu suo Christus occisus est, ut nos de potestate diaboli
et de idolorum cultura liberaret. anniculus autem dictus est,
quia, posteaquam intinctus est in Iordannem, annum praedicauit
et sic passus est, et sanguine eius fronte censemur, ut in
secundo aduentu, cum uenerit uastatio mundi istius, salui
esse possimus. huius rei auctorem Ezechielum prophetam dabo,
qui et ipse duos aduentus Christi significat dicens: transi
mediam Hierusalem et notabis signum in frontibus
uirorum dolentium et gementium ob iniquitates, quae
9 cf. Marc. 1, 9 Luc. 4, 19 13 et 35, 2 Ezech. 9, 4-6 cf.
Apoc. 7, 3. 9, 4
Auctores: 10 cf. A. 53. 1 12-35, 6 cf. Tract. Orig. IV p. 36,
23-26 Tert. Adu. lud. c. 11
1 in] et in B eliberatione R et ut uid. B1, liberatione B20, liberationem
V potuerat Bl, poterat BZRCY de B, dei de BCV
2 serbitutis R aut B, et BCV faraonis R 3 et alt.] ut C domus]
domo... R 4 ueniret C, uenerit BV, uenisset R ille B, om. BCV
signo] agno V 5 qui B, om. BCV erant B, om. BCV a ntum
inc. cod. R fol. 127 1 6 in aduentu C, in aduentum BIR, aduentum V
pro BlBCV, propter B2 enim] ergo R 7 christus B, om. BCV
nos-8 de B, nos liberaret de diaboli potestate et de BCV 8 idolorum
cultura liberaret B, i. c. V, c. i. R, i. c. quod est egyptia seruitus C
9 intinctus BC, tinctus BV est] om. C iordannem 2?1 (cf. 7, 16),
iordanne B2, iordanneu B, iordane CV 10 sic] om. R fronte]
f. signati V ut] et C in secundo] ip .... cundo R 11 uastatio]
uas II inc. cod. B fol. 1241:1 tator R 12 possimus] p. ut angelus ille
uastator uiso signo sanguinis in domo saluarentur B huius] om. B
ezechielum prophetam B, prophetam ezech B, ezechihelum p. C
ezechielem p. V 13 significat BV, signicat C, significabat R transi
B, tr. per RCV 14 notabis B, dabo R, da CV 15 uirorum-35, 1
terra BC, u. d. e. g. ab iniquitate q. fit i. t. V, hominum dolentium ob
iniquatem (sic) q. fit i. t. R
fiunt in terra. et rursus secundum aduentum significat
uastationem non signatorum dicens: ite in ciuitatem et
nolite parcere seni neque iuueni, et mulieres et paruu-los
occidite gladio, ut deleantur; super quos autem
signum inueneritis, ne tetigeritis eos et a sanctis meis
incipite. hoc signum et Raab meretrix, quae [in] figura ecclesiae
fuit, coccum et spartum in fenestra suspendit, ut, cum
Iesus ueniret Hiericho debellare, uiso signo coccini Raab et,
qui in domo eius essent, saluarentur. ita et in aduentu Christi,
cum uenerit Christus filius dei saeculum istum igni cremare,
ecclesia et, qui in ea fronte signati inuenti fuerint, saluabuntur;
sicut Osee, qui typum Christi fuit, iubetur accipere
uxorem fornicationis hoc est ecclesiam, quam de fornicatione
2 cf. A. 34, 13 6--9 cf. Ios. 2 12-13 cf. Os. 1, 2
Auctores: 11 ecclesia-saluabunturj cf. A. 31, 2-3
1 et rursus BC, e. rursum F, om. B significat] om. B 2 uastationemj
om. C non] om. R cibitate R 3 iu . eni R mulieres:
—gladio] mulieribus et paruulis nolite parcere gladio V parbulos R
4 ut deleantur C, om. R V, et d. B, cf. 50, 4 quos autem] quem R
5 ne] nec V tetigeritis-meis B, t. et s. m. BCV 6 incipite B, parcite
R, parce C, nolite parcere V et] om. V in uncis seclusi aec .....
(loco ecclesiae) R 7 a fuit inc. cod. R fol. 127 2 cocchum R;
suspendit] pependit V ut-debellare (deuillare B) BC, u. c. i. naue
u. ierico d. V, u. c. debellare ue.......... expugnare hierico R 8 coccini
Ba, coccineo V, cocc.... (el. lin. 7) R 9 essent VB2, esset Blr
oin. C, erant R saluarentur] cum (aut eum) ea saluarentur R et}
om. C in] om. R aduentu (aduentii Bl, aduentum C, cf. 34,
6-7)-cum BCV, aduentus secundum s B 10 uenerit BR,
uenire caeperit C, uenire coeperit V saeculum] secundum s. V igni
B et ut uid. R, ex igne CV 11 ecclesia BC, aeclesia R, ecclesiae V
inuenti BC, om. BV sal. abuntur R 12 sicut B, sic et CV, sicut
et R. cf. 6, 3 osee qui (inter osee et qui in B rasura) BV, ose
(cl. 38, 6)... in R, in osee qui C typum] typpu B fuit] tenuit V
iubetur] iubet V 13 fornicationis B, fornicariam BCV aeclesiam R
a catione inc. cod. R fol. 119 2
8*
idolorum Christus accepit: dixit dominus haec: occupa tibi
uxorem fornicationis; hoc est de fornicatione idolorum
illam accepit, quoniam initium fornicationis idolorum seruitus.
Simon Iudaeus dixit: Ergo ecclesia fornicaria est?
Theophilus Christianus dixit: Quid enim interpretatur fornicaria
nisi omnibus aduenientibus subiecta? sic et ecclesia
omnibus aduenientibus ad se quaestum fidei nulli negat.
repudiata enim synagoga adsumpsit sibi Christus ecclesiam.
audi enim Hieremiam dicentem: dimisi matrem uestram
et dedi ei libellum repudii, quod dedi matri uestrae,
quod dimisi eam. et alius propheta dicit: iudicamini ad
matrem uestram, quia non sum uir eius. hic est enim
Christus filius dei iustus, de quo et Salomon in persona Iudaeorum
prophetauit dicens:circumueniamus ergo iustumquia
inutilis est nobis et contrarius est operibus nostris
et inproperat nobis peccata legis, diffamat in nos
peccata disciplinae nostrae, promittit scientiam dei
1 Os. 1, 2 9 Hier. 3, 8 11 Os. 2, 2 14 Sap. 2, 12-22
Auctores: 7 quaestum-negat] cf. Tract. Orig. XVIII p. 193,
6-8. 11 8-12 cf. Tract. Orig. V p. 50, 14-51, 18 12-37, 19 cf.
Cypr. Test. II, 14
1 dixit—3 accepit (post haec repetit dixit B; illam Harnack, alias B)
B, om. RCV 3 quoniam B, quia BCV idolorum B, est i. RCV
5 interpraetatur R 6 aduenientibus BR, uenientibus CV subiecta R,
om. CV, s. sit B sic—aduenientibus B, om. RCV 7 ad seBCV, om. R
negat B, denegans R, deneget C, denegare V 8 sina .... B adsumpsit
Bl, adsumsit R, assumpsit C, assumsit V aeclesiam R 10 ei]
illi V quod dedi]..... edi R uestre R 11 quod BC, quia BV
alius BZCY, aliu Bl, alio R iudicamini-uestram BV, iudicate m. u. C,
iudicamini a ma..... stra R 12 eius] om. V hic e (e in ras.) enim B,
hic est etiam CV, hoc est hic ...... am R 13 Christus-iustus] dei
uirtus christus V et B, om. BCV Salomon] solomo R a sona
inc. cod. R fol. 1161 iudeorum R 14 ergo B, om. BCV quia]
quoniam V 15 inutilis-et (nolis pro nobis B) BC, om. V, inutilis
no ..... R 16 et inproperat BR, e. improperat C, improperat enim V
16 sq. peccata legis diffamat in nos peccata BC, peccata R, peccata nostra
et V 17 disciplinae nostrae BR V, indisciplinationis n. C promittit-
37, 1 habere B, om. RCV
se habere et filium dei se nominat. et factus est nobis
in traductionem cogitationum nostrarum. grauis est
\'enim nobis etiam ad uidendum, quoniam dissimilis est
aliis uita illius et inmutatae sunt uiae illius. tamquam
nugaces aestimati sumus ab illo, et continet
se a uiis nostris quasi ab inmunditiis et praefert nouissima
iustorum et gloriatur patrem deum se habere
et filium dei se nominat. uideamus ergo, si sermones
illius ueri sunt, et temtemus, quae uentura sunt illi.
et sciamus, quae erunt nouissima illius. si enim uerus
dei filius est, suscipiet illum et liberabit illum de
manibus contrariorum. contumelia et tormento interrogemus
illum, ut sciamus reuerentiam illius et probemus
patientiam ipsius. morte turpissima condemnemus
illum; erit enim respectus ex sermonibus ipsius.
haec cogitauerunt et errauerunt; excaecauit enim
illos malitia ipsorum, et nescierunt sacramenta dei.
et Moyses in Deuteronomio dicit: innocentem et iustum
non occides. surrexisse illum a mortuis scripturae testantur.
inuenimus in psalmo XV: quoniam non derelinques
18 Exod. 23, 7 20 Ps. 15, 10-11
Auctores: 19-39, 2 cf. Cypr. Test. II, 24-26
1 etpr.] om. V et factuB-8 nominat (praefert B2, praeferet Bl) B, om.
RCV 8 ergo B, om. BCV 9 illius BCV, eius R sunt] sint V et temtemus-14
ipsius (temtemus B1, temptemus B2; erunt nouissima illius in
ras.; suscipiet B2, suscipiat Bl) B, om. RCV 15 illum BC, eum RV\'
s
ex ermonibus R ipsius B, illius C, eius R, nostris uel eius V 16 haec
B, si enim uere filius dei est, suscipiet eum de manibus contrariorum (a
trariorum inc. cod. R fol. 119l) haec R, si enim est uerus filius dei, suscipiet
de manibus contrariorum haec C, si enim est uerus filius dei, suscipiet eum
de manu contrariorum haec V, cf. lin. 10 et errauerunt] om. B excecauit
R enim illos] eos V 17 ipsorum B, eorum CV et ut uid. R sacrah
menta] sacramentum C 18 deuteronomium R 19 illum] autem illum V
a] au R scripturae testantur BC, scriptura testatur V, scribtura testatur
R 20 inuenimus in ps. XV B, i. ps. XV R, i. ps. dicens F, i. ps.
quinto decimo dicit C quoniam BY, om. C, quia R
animam meam in infernum neque dabis sanctum
tuum uidere corruptionem. notas fecisti mihi uias
uitae, adimplebis me laetitia cum uultu tuo; item in psalmo
XXVIIII: domine, eduxisti ab inferis animam meam;
item in psalmo III dicit: ego dormiui et somnum cepi et
exsurrexi, quoniam dominus suscipiet me. et Osee propheta
testatur illum a mortuis tertio die resurrexisse, dicens:
uiuificabit !nos post biduum in die tertia. item ad Moysen
dominus in Exodo dicens: descende et testare populum et
purifica illos hodie et cras, ut lauent uestimenta sua et
sint parati in die tertia. tertia enim die apparuit dominus in
monte Sina. etlonas ad praedicationem Nineuitis cum mitteretur,
typum Christi demonstrabat, quod post triduum de uentre ceti,
qui infernus fuit, exiturus esset. et Esaias dicit: nunc exsurgam,
. 4 Ps. 29, 4 5 Ps. 3, 6 8 Os. 6, 2 9 Exod. 19, 10-11 :
12-13 cf. Ion. 1-2. Matth. 12, 38-4,,1 14 Esai. 33, 10—11
. 1 infernum RC, infernu B1, inferno V neque—3 uitae om. sed indicat
C uocabulo interposito usque neque BR, nec V 2 tum pro tuum R
fecisti mihi B, m. f. RV 3 adimplebis BCV, adimpleuis R 4 eduxisti]
reduxisti R 5 III dicit B, indicit F, III RC somnum cepi scripsi, s.
caepi C, s. (in somnumposi n rasura unius litterae B) coepi B V, soporatus
s .. R et exsurrexi B V, et resurrexi C, .... surrexi R 6 quoniam]
quia V suscipiet] suscepit C osee (cf. 35, 12) V, om. B, oseae C,
ose R ab ose mc, cod. R fol. 116 2 propheta] om. V 7 testaturdicens
om. V mortuis tertio (tertia C) die resurrexisse BC, mort....
Ifortasse scriptum erat e sur) rexisse R 8 uiuificabit F, uiuificauit BC,
Uiuificauis R post biduum C, pos..... (fortasse scriptum erat t bidu
|= bidum, cf. tridum lin. 13 et tum lin. 2]) R, p. triduum B, p. duos
dies V in die tertia B, d. t. R, et d. t. resurgimus C, et d. t. suscitabit
nos V item ad—dicens B, et ad tnoysem dominus in exodo V, it. in
e. d. a. m. dicit RC 9 descende-populum (pplm B, popu.. R, populo
€)] d. inquit ei testificare populo V 10 hodie et cras B, om. RCV ut
lauent RC, u. leuent V, et labent B 11 in pr.] om. C tertia alt.-14 esset
om. V enim BR, autem C apparuit BR, apparebit C 12 Ionastypum
Engelbrecht, i. ad praedicationem ninneuitis ut mitteretur quod
{quod B1, qui B2) t. B, i. niniuitis t. C, i. nineuita tipum R 13 quod
BR, qui C triduum B, tridum R, triduo C ceti scripsi, coeti B, ..
{aut....) ti II. a ti inc. fol. 126 2 \\\\ R, caeti C 14 qui B, om. C, quod R
infernus B, in infernis R, in inferis C dicit] om. r exsurgam V,
exurgam BRC, cf. 38, 5-6. 39, 3
dicit dominus, nunc clarificabor, nunc uidebitis, nunc
erubescetis. uana erit fortitudo spei uestrae, ignis uos
consumet. et in psalmo LXXVII dicit: et exsurrexit tamquam
dormiens dominus et tamquam potens crapulatus
a uino. quod uinum dixit, passio eius demonstratur. nam in
passione eius ab hora sexta usque in horam nonam tenebrae
factae sunt, nox diem clausit dicente Amos propheta: occidet
sol meridie et obtenebrabitur dies lucis, et conuertam
dies festos uestros in luctum et omnia cantica uestra
in lamentationem. et Hieremias dicit: exterrita est, quae
parit, taedium tenuit anima eius; occidit sol, cum
adhuc dies est; confusa est et maledicta; reliquos
eorum in gladium dabo in conspectu inimicorum
3 Ps. 77, 65 5-7 cf. Mattb. 27, 45 7 Am. 8, 9-10 10 Hier. 15, 9
Auctores: 4-5 cf. Tert. Adu. Marc. IV, 40 p. 268. Tract. Orig.
XIII p. 141, 23—142, 1. 142, 9. VI p. 72, 16-73, 3. XII p. 137, 4-5
5—40. 1 cf. Cypr. Test. II, 23
1 dicit dominus BCV, om. B clarificabor B V, claro nunc exaitabor
C, glorificabor nunc exaltabor R uidebitis] uidetis V 2 erubescitis
codd. uana] una C fortitudo BR, formido CV uestre R
ignis] et ignis R 3 consumet] consumit C et pr.-7 clausit om. V
psalmo LXXVII BR, alio psalmo C et alt. B, om. BC exsurrexit
BC, ex ... exit R tamquam dormiens B, om. RC 4 et B,
om. RC tamquam BR, quasi C potens B2BC, putans Bl 5 dixit
Bx, om. B2RC passio RC, passionem B demonstratur BIC, monstra
... R, demonstrat B2 nam RC, n. et B 6 ab BC, a R usque
in B, usque ad C, usque R tenebre R 7 sunt B, sunt et C, sun
... R clausit BC, clauderet R dicente amos propheta occidit B,
dicente amos... idet R, dicens. eamus occidit C, et de morte ipsius occidet
V 8 obtenebrabitur] obcaecabitur R lucis] . uctus R 9 luctum]
luctu R et-lamentationem om. V 10 lamentationem B, lamentatione
C, ... nctu (= planctu ? Ji a nctu inc. fol. 125 1 !! ) R exterrita-eius
om. V 11 thedium (thedium Bl, tedium B2) tenuit B, om.
C, et e.tuabit R sol BR, om. V, sol et C 12 athuc .R -est B,
esset BCV confusa-40, 1 eorum orn. V et BR, oin. C maledicta
BC, maledictam R reliquos JBC, relimquos R 13 gladio R
eorum. quod autem post resurrectionem in caelis ascendit
et ad dexteram patris sedet, scripturae omnes testantur
dicentes in psalmo LXVII: iter facite ei, qui ascendit
super occasum; dominus nomen est illi. turbabuntur
a facie eius, patris orfanorum et iudicis uiduarum;
item in psalmo XLVI: ascendit deus in iubilatione
et dominus in uoce tubae; item in psalmo XVIII: a
summo caelo egressio eius et occursus eius usque ad
summum caeli, et non est, qui se abscondat a calore
eius. lex domini inmaculata, conuertens animas; item in
psalmo XVII: inclinauit caelum et descendit, et caligo
sub pedibus eius, et ascendit super Cherubin et uolauit,
uolauit super pennas uentorum et posuit tenebras
latibulum suum; prae fulgore in conspectu eius nubes
transierunt, grando et carbones ignis; et intonuit de
caelo dominus, et altissimus dedit uocem suam; misit
de summo et accepit me et liberauit me et eripuit
3 Pa. 67, 5-6 6 Ps. 46, 6 7 Pa. 18, 7-8 11 Ps. 17,
10-14. 17. 18
1 post resurrectionemj om. V caelis] coelos V 2 et-sedet om. CV
sedet B, sedit R scripturae-LXVII C, ecribturae-LXYII (inter X
et U [= V] rasura esse uid.) R, scripturae omnes testatur dicente (test.
B1; dic. add. B2) in psalmo LXVII B, testatur dauid in psalmo LXVI V
3 iter] iter inquit V a te (in facite) inc. cod. R fol. 1261 4 est]
om. V illij ei C turbabuntur-uiduarum om. V turbabunturorfanorum
om. sed indicat C uocabulo interposito usque 5 patris B2,
p ..... B, patres Bl et iudicis (iudices B1) uiduarum B, om. R, ad .
iudices u. C 6 psalmo XLVI BO, XLVI V, ps. XLVII B 7 et dominus
BC, dominus R V psalmo] om. V 8 caelo] caeli R et
occursus-10 inmacnlata om. sed indicat C uocabulo interposito usque
et occursus-caeli om. V occursus B. occursum R 9 caeli B, ei.. R
et non B, nec BV abscondat B, abcondat ut uid. R, abscondit V
10 lex-41, 5 ueritatem om. V 11 caelum B, caelos BC descendit
RC, discendit B et caligo-41, 1 me om. sed indicat C uocabulo
interposito usque 12 uolauit uolauit B, bolauit R 14 latibulum
scripsi, 1.....lum R, latibolum B1 fulgore in conspectu B, fulgurae
bultus R 15 transierunt-ignis B, transierunt R 16 ab et inc. cod. R
lol. 125 2 17 summo B, alto R et liberauit me B, om. R
me ab inimicis meis potentissimis et ab his, qui
oderunt me. et Esaias dicit: quis est hic, qui uenit ex
Edom dominus, rubor uestimentorum ex Bosor, sic praeclarus
in stola et uiolentus? et ex persona Christi respondetur:
ego disputo iudicium et adnuntio ueritatem.
item in psalmo XXIII ascendente Christo in caelis ianitoribus
angelis dictum est: tollite portas, principes, uestri, et
eleuamini, portae aeternales, et introibit rex gloriae.
at illi, qui sciebant Christum uerbo in uirginem insinuatum,
mirantes, quod tali habitu et trophaeam uictricem reportans
caelum conscenderet, interrogant dicentes: quis est iste rex
gloriae? quibus responsum datur: dominus uirtutum ipse
est rex gloriae. item in psalmo CVIIII: dixit dominus
2-5 Esai. 63, 1 7. 11. 12 Ps. 28, 7-8. 10 9 Christum-insinuatum]
cf. Luc. 1,35 10 mirantes] cf. I Petro 1, 12 13 Ps. 109, 1—5 .
Auctores: 2-5 cf. Teit. Adu. Marc. IV, 40 p. 268. Tract. Orig.
XII p. 137, 6-10. VI p. 72, 14-16. 73, 2-3 6-13 cf. Firm. Mat.
c. 24 p. 115, 7-2.) 7. 11. 12 cf. Cypr. Test. II, 29 10 tali habitu]
cf. A. 41, 9 Christum-insinuatum trophaeam uictricem reportans] cf.
Tert. Adu. Marc. IV, 20 p. 209 per tropaeum crucis triumphauit. Tert.
Adu. Iud. c. 10. Tract. Orig. XIV p. 153, 14-18 13-42, 15 cf.
Firm. Mat. c. 24 p. 117, 4-10. 115, 27—116, 6. Cypr. Test. II, 26
1 potentissimis B2R, fortissimis C et ut uid. Bl 2 uenit BC, as...
dit R 3 dominus B, om. RC uestimentorum B, uestimentorum
eius C, bestimenti eius R bosor sic praeclarus BC, b. ipse est enim
qui uenit ex Edom p. R 4 et pr. B, om. BC uiolentus BC, biolenta
R et alt. BC, om. R ex BR, om. C respondetur BC, responditur
R 6 psalmo XXIII] XXIV V ascendente] ascendenti C a te
(in ascendente) inc. cod. R fol. 1212 caelis BlBC, coelis V 7 principes
BiV, principis BC uestri] uestras V 8 elebamini R introibit
V, introiuit B\' C, intro .... R 9 qui sciebant BR, qui escibant C,
qui nesciebant V uerbo] uerbum V in uirginem] uirgine C 10 et]
om. R trophaeam V, trophea B, tropeam BC uictricemJ uictoriae C
reportans BZCV, reportas Bl, reportasset R 11 caelum] in c. R conscenderet
BZC, conscidere aut conscideret Bl, ascenderet V, conside-
S
rantes R dicentes] om. V qui R, quis B2CV, qui B1 13 item]
et C psalmo] om. V dixit (cuius ante dixit Bl) BBV, dicit C
domino meo:. sede ad dexteram meam, donec ponam
inimicos tuos scabellum pedum tuorum. uirgam uirtutis
tuae emittit dominus ex Sion, et dominare in
medio inimicorum tuorum. tecum principium in die
uirtutis tuae, in splendore sanctorum. ex utero. ante
lu.ciferum genui te. iurauit dominus et non paenitebit
eum: tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem
Melchisedech, dominus a dexteris tuis. audi nunc et
claritatem regni secundi aduentus eius apud Danihelum: uidebam
nocte in uisu, et ecce in nubibus caeli quasi
filius hominis ueniens uenit usque ad ueterem dierum,
et data est ei potestas regia; omnes reges terrae
per genus et omnis claritas seruient ei, et fides eius
aeterna, quae non mouetur, et regnum eius non
corrumpetur. item in psalmo XCII: dominus regnauit, decorem
induit, induit dominus fortitudinem et praecinxit
se uirtute. etenim confirmauit orbem terrae, qui non
mouebitur. parata est sedes tua, deus, ex illo saeculo tu.
.9 Dan. 7. 13-14 15 Ps. 92, 1—2.
1 ad dexteram meam BR, a dextris meis C r 2 uirgarn-8 et om. V
uirgam BC, uirga R 3 a tuae inc. cod. R fol. 114 1 exion R et
dominare-8 tuis om. sed indicat C uocabulo interposito usque et sequentibus
psalmi uerbis confringet in die irae suae reges C dominare in B,
domina... n R 4 principium B2R. principio Bl 5 splendore scripsi,
splendoreni Bl, splendoribus R 6 iurabit R 8 melchisedech B,
melchise (sequitur post e et ante d una littera, fortasse e) dech cf. pag.
25, 1 R 9 claritatem BVR, de claritate CV regni CV, om. R. regni
sui B apu. R danihelum RC, danielum B, danielem V, cf. 13, 1
10 nocte) noctu (a tu inc. fol. 1211) R uisu] uisurn Bl et] om. R
11 filius] filium C ueniens uenit BV, habens uenit R, uenientem C
ueterem BY, uetustum C...... tum R 12 omnes-genus om. V
omnes B, et o. RC 13 per genus BR, om. C seruient BC, seruiet
RV fides] potestas R 14 quae-corrumpetur (mouebitur pro mouetur
CV)] om. R 15 item-43, 13 psalmo om. V dominus-17 etenim
om. R 16 induit dominus-IS deus om. sed indicat C uocabulo interposito
usque 17 confirmauit B, firmauit R qui B, quae R 18 est B,
om. R ds. B. domine ex tunc et R ex illo B, a RC
es. et in psalmo XLVIIII: deus deorum dominus locutus
est et uocauit terram a solis ortu usque ad occasum,
ex. Sion species decoris eius. deus manifeste ueniet,
deus noster, et non silebit. ignis in conspectu eius
ardebit, et in circuitu eius:tempesta-s ualida. uocauit
caelum sursum et terram, discerneret populum suum.
colligite illi sanctos eius, eos, qui disponunt testamentum
eius in sacrificiis. et adnuntiabunt caeli
iustitiam eius, quoniam deus iudex est. item in psalmo
XLHII dicit: accingere gladium tuum circa femur,
potentissime, speciem tuam et pulchritudinem tuam; et
intende, prospere procede et regna propter ueritatem
et mansuetudinem et iustitiam. item in psalmo XCV dicit:
dicite in nationibus: dominus regnauit a ligno. item
apudEsaiam:puer natus est nobis, cuius imperium factum
est super humeros eius, et uocabitur nomen illiusmagni
1 Fs. 49,1-6 10 Ps. 44, 4—5 14 Ps. 95, 10 15 Esai. 9, 6
Auctores: 1-13 cf. Cypr. Test. II, 28. 29 13-44, 5 cf. Tert.
Adu. Iud. c. 10
2 et—9 eius om. sed indicat C uocabulo interposito usqvie uocabit R
terra R 3 exion R manifeste B, manifestus R 4 sileuit R in
conspectu eius B, ante eum R 5. a circuitu inc. cod. R fol. 114 2
uocauit B, adu ... bit R 6 terra R discerneret Bl, discern ... (aut
....) R, ut ante discerneret B2 7 colligite B, congrepate R sanctos
B, iu .... R cos qui B, qui R disponunt B, Ordinant R 8 in
sacrificiis B, super sacrificia R 10 accingere B2RC, accinge Bx circa
-13 et pr. om. sed indicat.C uocabulo interposito usque femnr B2R,
faemor B* 11 speciem tuam et pulchritudinem (pulcritudinem R) tuam
R et ut uid. Bl, specie tua et pulchritudine tua B2 et alt. R et ut
md. B1 12 ab opter inc. cod. R fol. 120 2 ueritatem B, u. tuam
R \' 13 dicit B, om. RCV 14 nationibus BV. gentibus RC regnabit
R 15 apud V, om. C, aput B\'R esaiam] esaias C est] om. V
nobis] om. R factum est scripsi, factus e. B, om. RCV, cf. 44, 4
16 humeros (umeros B)] humerum lr uocabitur BV, bocabitur R,
uocatur C illius B, eius RCV
consilii angelus. et, si uolueris plenitudinem euangeliorum
cognoscere, inuenies apud Iohannem nostrum euntem ad passionem
Christum crucem in humeris sibi portasse, pro quo dicit
Esaias: cuius imperium factum est super humeros
eius. item in psalmo LXXI: deus, iudicium tuum regi
da et iustitiam tuam filio regis, iudicare populum
tuum in iustitia et pauperes tuos in iudicio. susci-piant
montes pacem populo tuo et colles iustitiam.
iudicabit egenos populi et saluos faciet filios pauperum
et humiliabit calumniatorem et permanebit cum
sole et ante lunam in generationes generationum. orietur
in diebus eius iustitia et habundantia pacis, donec
extollatur luna. et dominabitur a mari usque ad mare et
a fluminibus usque ad terminos orbis terrarum. coram
illo decident Aethiopes, et inimici eius terram lingent
et adorabunt eum semper, tota die benedicent eum. et
erit firmamentum in terra in summis montium, superextolletur
super Libanum fructus eius, et florebunt
de ciuitate sicut fenum terrae. sit nomen eius benedictum
in saecula saeculorum, ante solem permanet
2 cf. Ioh. 19, 17 5 Ps. 71, 1-5. 7-9. 15-17
Auctores: 5 cf. Tert. Adu. Marc. V, 9. IV, 14. Cypr. Test. II. 30
1 plenitudiiu m (p ex s corr. m. 1; antecedit p q delttum a m. 1 C)]
omnem pl. V euangeliorumJ angelorum C 2 cognoscereJ co (post 0
fortasse c pro g) ... cere R apud CV, aput BlR nostrum] om. C,
3 in-portasse U, s. i. h. p. V, eum i. umeros s. p. B, i. humeros siui
portantem R pro BCV, de R quo B2RV, quod BlC dicit Esaias]
haec isaias d. V 4 cuius- 45, 3 eum om. V humeros RC, umeros B
5 regi da BC, d. r. R 6 et-45, 1 eius et alt. om. sed indicat C uocabulo
interposito usque iustitiam B, iustiti (sequitur a, et super a puncta
esse uid.) R 7 ab es inc. cod. R fol. 115 1 9 iudicabit scripsi, iudicauit
B, iudicare R egenos scripsi, egenus B, pauperes huius R
10 humiliabit R, humiliauit B 11 luna R generationes generationum
B, seculum (sic) saeculi R orietur-45, 3 eum om. R 15 lingent
Bi, linguent B2 17 montium ut uid. Bl, montibus B2 19 sit
B2, si B1 20 solem B2, sole Bl
nomen eius et ante lunam sedes eius, et benedicentur
in eo omnes tribus terrae, omnes gentes magnificabunt
eum.
Simon Iudaeus dixit: Omnia quidem in Christo praefigurata
manifesta probatione per scripturas meas mihi ostendisti.
et uolueram quidem credere, si non me psalmi istius
deliberatio reuocaret. nam hic psalmus in Salomonem dictus
est; adeo titulus eius te reuincit, cum dicat: Psalmus in
Salomonem.
Theophilus Christianus dixit: Inuisor ille, qui protoplastum
fefellit et populum uestrum modo decepit, per cuius inuidiam
mors in orbem terrarum uenit, hic uidelicet et sensum cordis
tui occupauit, ut rem manifestam et in luce positam errulus
non intellegas. Salomon enim intra certa Iudaeae XL annis
10-12 cf. Gen. 3 14 cf. III Reg. 11, 42
Auctores: 7—9 cf. Tert. Adu. Marc. V, 9 14-46, 12 cf. Tert.
Adu. Marc. V, 9. III, 20. IV, 14 p. 189. Tert. Adu. Iud. c. 7. 12. 14
p. 741
1 lunam B2, luna Bl 2 magnificabunt B, benedicent C 5 per
scripturas meas mihi BC, p. scribturarae i ( fortasse scriptum erat
scribturameamihi [= scripturam meam mihi]) R, prae scripturis meis
mihi V 6 a dere inc. cod. R fol. 120 1 me psalmi istius] ps. i.
m. B 7 deliberatio] deliberatione Bl in] om. C Salomonem
scripsi, solomonem (litteram o prima syllaba huius nominis etiam in lin.
9-46, 10 habet) Bl, salomo.. (aut...) R, salomone CV 8 estj est.
deus iudicium tuum, quem dudum mihi proposuisti V adeo] a. ut V
eius] om. R reuincit-Salomonem scripsi, reuincit (reuincit B2, reuinceret
Bl) cum dicat psalmus in salomone (salomone B2, solomonem B])
B, reuincat cum dicat psalmus in salomone V, reuincit RC 11 modo
decepit Bl, modo de,cipit B2, decepit CV, de ..... R inuidia R
12 terrarum] terrae V hic-occupauit om. R et sensum B, sensum
\'C, sensus V 13 occupauit B, praeoccupauit CV et] om. R lucem R
errulus R, errolus C, errollus V, rursus (inter positam et rnrsus rasura)
B 14 intra certa B, om. CV, intra certam aetate (sic) R Iudaeae
Engelbrecht, om. R, iudaea B, in iudaea Or-
regnauit, a Dan usque ad Bersabee, et postea deliquit, sicut in
Basilion libro tertio dicit: et fecit Salomon malignum
et non ambulauit in uia patris sui Dauid et aedificauit
idolumMoab, Chamos, et Triuiae, abominationis Sidoniorum;
et excitauit dominus satanan ipsi Salomoni Ader
Idumaeum. Christi autem regnum ultra incognitas solitudines
est porrectum. de quo enim deus per prophetam: et permanebit
cum sole et ante lunam in generationes generationum
et dominabitur a mari usque ad mare et a flumine
usque ad terminos orbis terrae? numquid de Salomone
hoc dicit, cuius regnum et annos superius tibi ostendi?
Christus autem semper et ubique regnat.
2 III Reg. 11, 8. 5. 6. 14 7 Pa. 71, 5. 8 11 ,superius] cf.
A. 45, 14-46, 1
1 a dan CV, ab adam B, ad iordannem R ad BR, om. CV bersabee
VB2, ersabee Bl, bersabeae C bersabe R et postea deliquit (post
de et li rasura in B; derelinquit ut uid. Bl) BV, p. delinquit B, p.
deliquid C 2 basilion V, regnorum BB, regum C libro tertio] libri
tertii C dicit] dicitur V malignum] malum V 3 patris sui
Dauid (da II sequitur littera ex parte erasa, ut uid. g Ii u.. B)] d. p.
s. V ab et alt. inc. cod. R fol. 1152 et aedificauit BC, sed ae. V,
et edififabit R 4 idolum-Sidoniorum scripsi, i. m. et chamos tr. abhominationes
sydoniorum C, i. m. et camus (camus Bl, chamos B-) tribiae
a
a. ut s. adeta fiumine usque ad terminos orbiterre (orbiterre B1, orbiterre
[tertia et quarta syllaba punctis inclusae sunt] B2) B, i. m. et camp
..... niae a. s. R, excelsum chamos, idola moab, et regi eorum idola
filiorum ammon et astaron, idola abominationis sidcniorum V 5 excitauit]
.. (aut...) tabit R dominus BR, deus CV satanan BR.
satanam V, satan C ipsi Salomoni (solomoni Bt)] in ipso salomone R
ader idumaeum V, a ....... eum R, adeliden i. C, ad eradicandum
eum B 6 ultra-porrectum B, intra incognitas (cognitas R) sol. porro
est RC, in omni porrectum est orbe terrarum V 7 de quo (enim post
quo Bt) deus per prophetam et B, de quo enim dicit prophetaiiC, ideo de
eo propheta commemorat dicens V, cf. 10, 7-8 SlunaaaJS generationes
generationum B, saeculum saeculi R, saecula CV 9 et dominabiturterrae
(a mare R, fines pro terminos R) RCV, om. B, cf. 46, 4 10 numquid
scripsi, numq ... R, quid B, non CY 11 hoc BR, om. C V regnu
finis fol. 115 2, expl. cod. R 12 Christus-regnat BC, om. V.
Simon Iudaeus dixit: Recedit, ut uideo, de mentibus meis
inimicus patrum meorum diabolus, qui oculos cordis mei
caecabat. coepi enim uelle lumen ueritatis agnoscere.;
Theophilus Christianus dixit: Crede ergo. tu, ut possis de
singulis inluminatus de uinculis exire, sicut Esaias de Christo
dicit: spiritus domini super me; propterea unxit
me et misit me bene nuntiare pauperibus, sanare
contritos corde, educere e uinculis adligatos et de
domo carceris sedentes in tenebris et umbra mortis, dare
lumen caecis. quid enim intellegitur domus carceris et
homines in uinculis oppressi nisi saeculi istius homines ignorantiae
caecitate detenti et diaboli peccatis uinculati? sicut in
Genesi dicit: et erant tenebrae super abyssum, et
dixit deus: fiat lux! abyssus enim quid intellegitur nisi
2 oculos cordis] cf. Eph. 1, 18 6-10 Esai. 61, 1. 42, 7. 9, 2
13 Gen. 1, 2-3.
# Auctores: 1 de mentibus meis] cf. Tract. Orig. XX p. 212, 19
2 oculos cordis] cf. Tract. Orig. lll p. 30, 2. 25. Tert. Adu. Marc. V,
17 p. 324. A. 45, 12. 54, 3 6-10 cf. Tert. Adu. Marc. III, 20. IV,
7. 14. V, 11. Adu. Iud. c. 12 9—12 sedentes-uinculati] cf. Euch. Form.
43, 6-7 14 fiat lux] cf. Tert. Adu. Marc. V, 11 p. 309 Adu. Prax.
c. 7 et 12 14-48, 1 abyssus-caecata] cf. Euch. Form. 42, 21-22
1 recedit CV, recide B ut CV, quia B mentibus meis BC, sensu
meo V 2 oculos cordis mei BC, mentem meam V 3 enim CV, animum B
uelle B, om. CV 4 ergo tu B, e. CV ut possis de singulis B, om. V,
u. p. C 5 exire BC, e. tenebrarum V sicut B2, sicut eni (sic) Bl,
sic enim CV 6 propterea BV, propter quod C unxit CV, uncxit B, cf.
4, 15 7 et B, om. CV bene nuntiare BV, euangelizare C 8 e B,
de CV alligatos BV, ligatos C 9 pro sedentes-caecis habet V:
aperire oculos caecorum tenebris et umbra mortis B, tenebris C
10 pro quid-48, 2 ignorantiae habet V: quid aliud intelligi potest nisi
saeculi istius homines ignorantiae caecitate detentos et diaboli uinculis
alligatos 11 in uinculis B, uinculis C oppressi B2, oppressos BlC
12 detenti B, detectos C uinculati B2, uinculatos BXC sicut in B,
in C 13 et erant tenebrae B, e. t. er. C abyssum C, abyssos B
14-48,2 abyssus-ignorantiae (pro uerbo lux, quod conieci, C habet pax)
C, hominum tenebris ignorantiae caecatos sed adueniente lumine (lumine
B2, lumen B1) recedunt (recedunt B2, recedent JB1) tenebrae B
corda hominum tenebris ignorantiae caecata? sed adueniente
Christo, qui est lux. recedunt tenebrae ignorantiae.
Simon Iudaeus dixit: Multa quidem occulta et inaudita
mihi manifestasti. sed adhuc animae meae inest scripulum
diffidentiae, eo quod omnia religiose colitis, sabbatum uero,
quem deus custodiendum seruandumque mandauit, neglegitis,
cibos praeterea et uinum gentiliter sumitis, cum deus specialiter
praeceperit, quaeque debeant ex animalibus et piscibus
esse edenda et quaeque exsecranda nec morticina illorum
tangenda. nisi mihi et hoc per scripturas probatum fuerit,
periclitor credere.
Theophilus Christianus dixit: Iam et superius dixi tibi,
quod diabolus inuideat tibi, quod scilicet filius sis patrum
tuorum, qui tot beneficiis fulti et ab Aegypto liberati — ad
2 cf. Ioh. 8, 12 5-10 cf. Exod. 20, 8 al. Leu. 11. Deut. 14
14-49, 3 cf. Exod. 14, 22. 29. 16, 12-31 (Ps. 77, 19-27). 32, 1 al.
Auctores: 1-2 corda-tenebrae ignorantiae: cf. [Phoeb.] Tract. d
f. c. 3 p. 38 C 1 et 2 tenebris (tenebrae) ignorantiae] cf. Tert. Adu.
Marc. III, 20 p. 149. V, 9 p. 300. Adu. Iud. c. 12 p. 733-734. Tract.
Orig. XII p. 134. ?0—22. XIV p. 160, 22 1-2 adueniente-luxl cf.
Tert. Adu. Marc. V, 9 p. 3C0. V, 11 p. 309. Adu. Iud. c. 14 p. 741.
Adu. Prax. c. 7 et 12 7 ttinu7n-sumitis] cf. A. 2, 6 12 supe.
rius] cf. A. 45, 11-14. 47, 2
3 occulta B, om. CV 4 mihi manifestasti B, ma. mi. CV scripolum
Bl, scrupulum B2CV 5 religiose C, religiosae Bl, relegisse
V 6 quem CV et ut uid. Bt, quod B1 nec legitis B, negligitis
Vt cur neglegitis C 7 et uinum BV, uinumque C 8 praeceperit BV,
praecepit C quaeque B, quae CV piscibus BC, ex p. V 9 edenda
BC, sumenda V et quaeque B, et quae CV exsecranda C, exa-
■cranda B, excerenda (!) uel exsecranda V morticina illorum B, m.
eorum C, mortua ill. V 10 mihi et BC, om. V probatum fuerit B,
pTobauerre CV 12 et BC, om. V dixi (dixi B2, dix Bl) tibi B,
om. V, t. d. C 13 quod pr. CV, quod et B 14 qui BV, quos C
fulti V, fultos C, fulcitus B et ab BC, ex V liberati Y, liberatus
B, liberatos C ad-undas BC, ad uicem metallini aeris rubri maris
circamsteterunt V
uicem murorum mare circumstetit undas —, in heremo largis
dapibus adparati caelestique cibo manna saturati, in obliuionem
transgressi profanos deos, quos colerent, ausi sunt postulare.
merito deus per Hieremiam increpat et obiurgat genus uestrum
dicens: si mutabit Aethiopus colorem et pardus uarietatem,
sic et uos mutamini a doctrina mala. sabbata scilicet
imaginaria requies septimi diei tradita fuit, primum quod Iesus
filius Naue, ut Hiericho debellaret, per septem dies uicibus
muros circuibat; arma bellica tractantes et arcam testamenti
gestantes, septima autem die septies, circuierunt. manifesta
ueritas est, quod aut sabbato coeperunt aut in sabbato cadentibus
muris Hiericho debellauerunt. accedit et illud, quod in
Machabaeis maximam uictoriam de inimicis suis sabbato
reportabant et ultionem aduersariorum gladiis suis sabbato uindicabant.
accedit et illud, quod humanum sabbatum repellat:
deus dicente Esaia: ieiunium et dies festos uestros et
5 Hier. 13, 23 7-12 cf. Ios. 6 12-15 cf. II Macc. 15 (I Mace..
2, 39-41) 16 Esai. 1, 13-14
Auctores: 2 cf. Tract. Orîg. XVI p. 176, 14-15 6—50, 7 cf.
Tract. Orig. VIII. Tert. Adu. Iud. c. 4 7 imaginaria] cf. Tert. Adu.
Marc. III, 11 p. 136 et saepius. Tract. Orig. X p. 109, 20. 114, 17-18
1 in C, om. V, et B heremo B, aerem C, unde V largis
dapibus B, 1. etiam d. V, 1. lapidibus C 2 apparati V, apparatos
C, apparatur B caelestique cibo manna BC, coelesti manna V satnrati
V, saturatus B, saturatos C in B, om. CV 3 transgressi Vr
transgressus B, transgressos C colerent CV, colere B 4 merito-dicens
BC, m. de uobis hieremias dixit V 5 mutabit V, mutauit BC aetbiopus
B, aethiops V, ethiops C 6 mutamini a doctrina mala B, edocti
mala C, edocta mala V 8 filius BC, om. V per BC, om. V dies
BC, diebus V uicibus B, uicissim CV 9 bellica tractantes (trectantes
Bl) et arcam (arca ut uid. Bl) B, b. et arca C, b. arcam V
10 manifesta BV, nam m. C 11 quod BC, om. V 12 debellauerunt
CV, deuellauerit B accedit-15 uindicabant (machabeis B,
uictoria Bx, sabbata ante uindicabant Bl) B, om. CV, cf. 50, 2 15 accedit
et illud B, a. V, accidit i. C repellat deus B, d. r. C, d.
repellit V 16 dicente esaia (isaia V) CV, dicentem esaiam ut uid. B1
dies festos uestros BC, diem festum uestrum V
XXXXV pars 1. Altere. Sim. et Theoph.
4
sabbata uestra odit anima mea. facti estis mihi in
,habundantiam, iam non dimittam peccata uestra. illud
autem sabbatum deus desiderat, requiescere te debere ab
operibus malignis, ut in septimo millesimo anno, quod sabbatum
sabbatorum intellegitur, mundus ab operibus malis inueniaris.
haec erit sabbata tenera sancta deo, in qua deus
delectatur. cibos autem quod ambigis manducare debere, non
carnes suillas, sed facta porcina prohiberis admittere. similiter
in aqua luto mixta uolutans sororem tuam tibi in coniugio
copulas, sanguinem cum sanguine iungis, rapinis terram
perscrutaris, festa tua publicas, in plateis oras. ecce
quomodo peccas! et non intellegis de te scriptum esse in
psalmo XVI: saturati sunt porcina et reliquerunt
4 in-anno] cf. Apoc. 20 6-7 cf. Esai. 58, 13 9-10 sororetn
-copulas] cf. Ezech. 22, 11 11 in plateis oras] cf. Matth. 6, 5
13 Ps. 16, 14
1 uestra B, om. CV odit BV, odiit C facti—2 habundantiam
(habundantia C) BC, fecistis mihi taedium V 2 iam B, om. CV
dimittam peccata uestra BV, parcam peccatis uestris C illud (illut
Bv) autem BV, accidit illud quo (sic) de machabeis sabbato repugnabant
ut ultionem aduersariorum gladiis suis sabbato reuindicabant. illum autem
(cf. 49, 12-15) C 3 debere BC, om. V 4 malignis ut Harnack et
ego, malignis et B, malis. nisi C, malis ut V in septimo B, om. V,
i. s. et C quod-intellegitur B, om. C, q. s. s. est V 5 ab-inueniaris
BC, i. a. o. m. V 6 erit (supra e ras.) B2, e ut uid. B1, er C, erunt V
sabbata B, om. CV tenera sancta B, sancta tenera C, sancta tenenda
V deo BC, om. V qua BV, quibus C 7 delectatur BC, delectetur
V cibos BC, cibus V quod V et ut uid. B*, quos B2C
ambigis CV, abigis (i alt. in rasura) B 8 porcina B, porcorum CV
9 in—uolutans Engelbrecht, aquam luto mixtam uolutas B, enim aqua
mixto lato uolutas C, aqua mixto luto uoluptas V sororem BiCV,
cum s. JB2 coniugio scripsi, coniungio B, conubio C, concubitu V
10 sanguinem-iungis B, s. sanguini incitas CV 11 perscrutaris BV,
perscrutas C festa BV, facta C publicas BV, puplicas C 12 esse
BC, om. V 13 XVI om. V porcina BC, filiis V reliquias BC,
quae superfuerunt V
reliquias paruulis suis, hoc est peccatum uestrum posteritati
uestrae propagatis. de piscibus autem squamea cute uescitis;
cetera autem, quae uitare fingitis, retibus extracta et in
multitudine piscium permixta, penitus exsucata per liquamen
dulciter manducatis. uinum autem Christianorum ostende
mihi per scripturam ubi prohibitum acceperis, et recte me
uincere poteris. ego autem ostendam tibi, ubi Iudaicum uinum
prohibetur et escas tuas manducare uetamur. audi Esaiam
prophetam dicentem: manus uestrae sanguine plenae
sunt; lauamini, mundi estote! item in psalmo XIII dicit:
ueloces pedes eorum ad effundendum sanguinem.
contritio et infelicitas in uiis eorum, et uiam pacis
non cognouerunt. ecce quales pedes! et quibus manibus
uinum et azymas conficitis! et in Deuteronomio dicit: de
uinea enim Sodomorum uinum eorum, et propago
eorum ex Gomorra. uua eorum uua fellis, botrus
amaritudinis in ipsis. furor draconum uinum eorum
9 Esai. 1, 15-16 11 Ps. 13, 3 sec. LXX et antiquiss. uersionum
Vulgataeque textum lat; Esai. 59, 7 sec. text. hebr. 14 Deut. 32, 32-34
1 posteritati uestrae propagatis scripsi, post. uest. propaginis B, et
posteritatis uestrae CV 2 squamea cute Engelbrecht, squama cute B, squamis
cutem V, squamaticum C uescitis C et ut uid. B1, uescimini B2,
uestitis comeditis V 3 uitare fingitis BC, configitis uitare V 4 multitudine
CV, multitudinem B permixta BY, commixta C exsucata
B, exulata C. exsiccata V per liquamen B, in liquamine CV 6 scripturam
B, scripturas CV ubi-acceperis BC, ubi sit prohibitus bibere
Y et-8 prohibetur om. V et-7 ostendam B, et ego ostendam C
H prohibetur B, bibere pr. C escas B, azimas C, azymas V audi-
13 cognouerunt (ante uiam ras.) B, audi in psalmo tertio decimo dicentem:
ueloces-cognouerunt. et esaias dicit: manus-estote C, audies
prophetam dicentem: ueloces-sanguinem. et rursus: manus—sunt V
13 ecce-conficitis om. V quibus manibus B, quaJes manus C-
14 azimas (z in ras.) B, azima C, cf. lin. 8 conficitis (ti supra ras
B) BC dicit BC, om. V de BV, ex C 15 enim BC, om. V
uinum B, uitis C, uinea Vet-52, 2 sunt alt. om. C sed indicat
uocabulo interposito usque 16 botrus B, et b. V 17 in ipsis B
om. V furor B, ira V
4*
et furor aspidum insanabilis. nonne haec congregata
sunt apud me et signata sunt in thesauris meis?
His tot et tantis testimoniis reuictus, Simon, uel si credere
nequiueris, saluti tuae contradicis. lege scilicet Danihelum et
inuenies Nabuchodonosor dicentem: nonne tres uiros in
fornacem misimus? ecce uideo quattuor uiros, et facies
quarti similitudo filio dei. quid dicis, Iudaee? Nabuchodonosor
barbarus filium dei cognouit, quem tu tardas inuenire.
et uide, ne in te inpleatur inuectio Ambacuc prophetae dicentis:
uidete, contemptores, et inspicite et admiramini,
quoniam ego opus operor in diebus uestris, quod non
creditis, si quis enarrauerit uobis.
Simon Iudaeus dixit: Lator salutis, Theophile, aegrotorum
bone medice, nec ultra possum dicere. iube me catecizari et
5 Dau. 3, 91-92 10 Abac. 1, 5 cf. Act. 13, 40-41
Auctores: 4-12 cf. Tract. Orig. IV p. 40, 10-11. 6 13-53, 7
cf. Tert. De bapt. c. 5-8 p. 206, 3-207, 17 13-14 cf. A. 53, 12-13.
54, 1-3 14—53, 7 iube-fidem] cf. Tert. De resurr. carn. c. 8 caro
abluitur-illuminetur. Tract. Orig. XVII p. 187, 16-21
1 et furor B, ira V nonne-meis om. V 3 his BC, si h. V
reuictus B, om. V, reuictis C simon uel si B, simon V, si C
4 nequiueris BC, nolueris V scilicet (de post scilicet B\') BC, Simon
V 5 nabuchodonosor-nonne (nabucodonosor B1, cf. lin. 7; regem
post n. C) BC, nabugodonosor barbarum: filium dei ipse cognouit quem
tu tardas agnoscere. nonne V, cf. lin. 7-8 6 ecce BV, et e. C
7 similitudo BC, similis V filio B, filii V, est filii C nabuchodonosor—9
et BC, om. V 9 inuectio CV, om. B sed scribit inuentio
post prophetae ambacuc (ambacu Bt) B, abbacuc C, abacuc V 10 contemptores
et scripsi, contemptorem et B, contemptores C, contemtores et V
admiramini B, disperite C, desperate V 11 non creditis si quis enarrauerit
(narrauerit F) uobis BV, nemo credit cum narrabitur C 13 lator
salutis BV, lator legis salutis (legis supra lator scriptum est a m. 1) C
egrotorum B, aegrorum CV 14 nec—dicere (quid post ultra B2) B,
n. u. p. differre C, neque u. differe (sic) p. V catezizari V, cathecizari
C, chatacizare Bl, catazizare B2
signo fidei Iesu Christi consecrari. arbitror enim per manus
inpositionem accepturum me delictorum ablutionem.
Theophilus Christianus dixit: Immo benedictionem! sic Isac
Iacob benedixit, et per inpositionem manus benedictionem
accepit, ut maior fieret ex minore. sic et Efrem et Manasse
per inpositionem manuum dilatati sunt.
Tunc Theophilus Simonem Iudaeum unxit. et adeptus fidem
Simon gratias agere coepit dicens: gratias tibi ago, Iesus,
quem nunquam uidi ad faciem, nunc autem credo in te. gratias
tibi, Iesus, quem nunquam audiui, nunc autem audio.
inuoco te, Iesus, cuius sensum antea non habui, nunc autem
cupio in te sensum meum esse, per quem cognouit Theophilum
discipulum tuum. domine Iesus, si fide dignus sum, et ad
3-5 cf. Gen. 27 5-6 cf. Gen. 48, 13-22 (inprimis uers. 19)
9 cf. Ioh. 20, 29. I Petr. 1, 8
Auctores: 1 signo fidei] cf. A. 34, 10-35, 12 3-6 cf. A. 22,
11—23, 3
1 iesu BC, om. V per B2, quod per BlCV manus BC, manuum
tuarum V 2 accepturum me (post me ras.) delictorum ablutionem B,
me peccatorum meorum abolitionem V, accipiam peccatorum meorum
obliuionem C 3 \'l\'heoph.-dixit scripsi, theofilus dixit B, theophilus
dix C; V om. hanc praefationem, uerbo abolitionem statim subicit immo
benedictionem B, om. V, in benedictione C sic B, sicut CV isac B,
om. V, ysaac C 4 benedictionem BC, om. V 5 sic et B, sic CV
Efrem et Manasse (cf. 23, 1) scripsi, e. e. mannase (na in ras.) B, effrem
e. manasses C, epphraim et manasse V 6 manuum dilatati sunt B,
d. s. m. Y, manus d. s. C 7 iudaeum B, om. CV unxit (cf. 4, 15.
47, 6) scripsi, uncxit B, tinxit V, baptizauit in nomine patris et filii et
spiritus sancti C adeptus BC, a. est V 8 agere Be, agere deo V
tibi ago BC, a. t. V iesus Blr, domine deus ihesu christe C 9 nunquam
B, non CV ad faciem BC, facie ad faciem V te BC, te
spiritu et tota mente V 10 tibi B, tibi ago C, ago tibi V iesus
BV, domine deus ihesu christe C nunquam B, numquam C, non V
audio B, audio te C, audito Y 11 te iesus B, iesu V, te domine
deus ihesu christe C antea B, ante CV 12 cognouit Bl, cognoui
CV 13 domine iesus B, domine iesu christe Y, deus ihesu
christe C fide-agnitionem B, quidem dignus sum tua uocatione (conuocatione
V) CV
tuam agnitionem confirma me. tu enim errantibus uiam
demonstras et perditos reuocas et mortuos suscitas et infideles
fide tua confirmas et caecis oculos cordis inluminas.
tu es ipse tabernaculum sanctum, qui fuisti cum patribus
nostris in deserto, tu candelabrum luminis, tu altarium et
panis propositionis, tu ara, tu uictima uoluntaria; tu es,
domine, uita et margarita, crystallum, iugum, aratrum. oro,
domine, ignorantiae et incredulitatis meae ne memineris. tu
enim absconsa beneficia praestans es, qui mihi omnia donare
dignatus es. tibi sit honor, potestas, laus, gloria hic et in
cuncta inmortalia saecula saeculorum. amen.
4-5 cf. A. 11, 12 6 uictima] cf. Eph. 5, 2. Hebr. 9, 26 al.
7 uita] cf. Ioh. 14, 6. Phil. 1, 21 margarita,) cf. Matth. 13, 45-46
iugum, aratrum] cf. Ps. 2, 3. Matth. 11, 29. Ioh. 15, 1 (6 NARaP JJIOO 6
jEWpjÓÇ)
Auctores: 1-3 cf. A. 12, 8—13. 47, 2-3 6-7 panis ...uictima
... uita et margarita ... aratrum: cf. [Orientius] De epithetis saluatoris
p. 244, 4. 5. 7. 8. Explan. nom. dom. 248, 117. 124. 249, 128. 140. 141
7 margarita... aratrum: cf. [Phoeb.] Tract. d. f. c. 6 p. 42 C-43 A
1 confirma BlCV, uenire c. B2 tu enim B, etenim CV 2 et
alt. et tert. BC, om. V 3 fide BC, in f. V confirmas B, configuras
CV caecis oculos cordis BV, caecos oculis c. C 4 tabernaculum
sanctum B, om. V, in t. s. C 5 tu bis B, tu es bis CV canlelabrum
luminis BC, candelabrorum lumen V altarium BV, altare C
6 propositionis B, propositionum V, praepositio C ara (arae Bl) tu B,
es ara et CV 7 domine B, ipse CV uita et B, uita mea V, uita C
crystallum scripsi, cristallum BCV iugum aratrum C, i. argenteum V,
magnum a. B oro BV, o. te C 8 ignorantiae (ae in ras., ut uid.
corr, ex bus) et incredulitatis B, ignorantiam infidelitatis C, ignorantiam
meam infelicitatis V tu-dignatus es (michi cod.) C, tu-mihi diguatus
es omnia ostendere V, tu (es post tu B2) enim ubi cuncta benelieia
praestantur tu es qui-dignatns es B 10 tibi-amen (inmortalia
ow. 1x) CV, t. s. h. et p. et in cuncta et in mortalia (sic) in s. s. a. B
exslieit altercatio symonis et theophili C