The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Unus deus pater et filius et spiritus sanctus, inuisibilis, inconprehensibilis,
inenarrabilis, inuiolabilis. incoinquinabilis, qui
solus habet inmortalitatem et lucem habitat inaccessibilem. ipse
lumen uerum, uita et ueritas, bonus, summus et quaecumque de
illo Lumanus sermo poterit enuntiare: quae tamen ab eo dantur,
ut aliquo modo dici possint. ex quo omnia, per quem omnia, siue
sedes siue dominationes siue principatus siue potestates; et omnia
per ipsum et in ipso creata sunt, sicut in utroque testamento humilibus
et pie quaerentibus manifestatur. ipsi gloria in saecula
saeculorum amen.
Huic Manichaeus aduersarium esse dicit nescio quem gentis
principem tenebrarum, quem etiam adserit ingenitum nec habere
auctorem, a quo creatus sit. et utique si ingenitus et non creatus
est, per se ipsum est inmortalis. et si per se inmortalis est, non
erit deus, qui habeat solus
apostolus, qui dicit de deo, quod solus habeat inmortalitatem. sed
quia apostolus mendax non est, deus solus habet inmortalitatem. et ideo
solus
Falsum est ergo, quod Manichaeus adserit nescio quam mali
naturam cum principe suo non habere auctorem, sed esse ingenitam.
deinde si ingenitus deus, ingenita etiam nunc gens tenebrarum,
non erit contrarium ingenitum et ingenitum, uidens et uidens, regnans
et regnans, uiuens et
contrarium est bono malum, ex aliqua ergo parte discordabit bonum
a malo; ex multa uero coniunctum et concordans erit et non iam
AVGVSTINIDE FIDE CATOLICA. INCIPIT ADVERSVS MANICHEOS.
VTKV EIVSDEM. VTRV SCI EVVODII IGNORATVR (oZ. 126x V
fol. 88* P Incipit tractatos. Coutra Mauicheos
Sed si quisquam quaerit, quid sit malum, audiat apostolum
dicentem: radix omnium malorum est cupiditas; quam
quidam adpetentes a fide aberrauerunt et inseruerunt
se doloribus multis.
Cupiditas autem in unoquoque homine est non naturalis, sed
uoluntaria ideoque dixit "quam quidam adpetentes". quod enim
adpetendo habetur, si non adpeteretur, non haberetur. nam et dominus
ostendens, quod in hominis potestate sit, ait: ant facite
arborem bonam et fructum eius bonum; aut facite arborem
malam et fructum eius malum.
quos ipsi accipiunt, sic scriptum est: etenim speciosa figmenta
et ostentatio simulata et coactio uisibilium ne quidem ex
propria natura procedit, sed ex homine, qui per se ipsum
deterior effectus est per seductionem. ipse etiam Manichaeus
non potuit nisi fateri animas. etiam quas dicit ad dei substantiam
pertinere, propria uoluntate peccare. nam sic in secundo Thesauri libro
dicit: hi uero, qui neglegentia sua a labe praedictorum
ex integro parum obtemperauerint legemque sibi a suo
liberatore datam seruare plenius noluerint neque, ut decebat,
sese gubernauerint et cetera. item in epistula Fundamenti.
sic dicit de illis animabus: quae mundi amore errare se a priore
lucida sua natura passae sunt atque inimicae lumini
sancto extiterunt aperteque in perniciem sanctorum
F 2 et ingenitum] et ienitum P 4 contrarifl P
numł non FVP 5 mediastrinns VP mediasti*uns (r in i corr. et i er.) F
contemptibilia est] conte
VP est imperator) et imperator ent P » qua V 9 pererrauerunt
VPMF 11 hunoquoque-P 12 uoluntarię V uoluntaria (a ex
e m. 2 carr.) F 15 fructus V 16 Leutio V 17 haccipinnt P
abus....
18 coactio] quohactio P ne] nec P 21 animis (corr. m. 2) F
substantia Y 22 peccare om. VF tesauri PF 23 hi (c er.) F
negligentie (g alt. corr. m. 2 cx i) P negentia V sua a labej nue
allaboreP 24 spirituum] spO VP purgari (a s.l.) F purgare P miiuine F
permiserit P 25 legemquf V 26 liberato F 29 ne nature P
lumine V lumine (i ex e corr.) F2 luminis P 80 pernicif V
infesta etiam sua persecutione sanctam ecclesiam atque
electos in eadem constitutos caelestium praeceptorum
obseruatores adflixerunt, a beatitudine et gloria terrae
sanctae arcentur. et quia a malo se superari passae sunt,
in eadem mali stirpe perseuerabunt pacifica illa terra
et regionibus inmortalibus sibimet interdictis. quod ideo
illis eueniet. quia ita iniquis operibus se obstrinxerunt.
ut a uita et libertate sanctae lucis alienarentur. non
igitur poterunt recipi in regna illa pacifica, sed configentur
in praedicto horribili globo, cui etiam necesse
est custodiam adhiberi. unde adhaerebunt his rebus animae
eaedem, quas dilexerunt, relictae in eodem tenebrarum
globo suis meritis id sibi conquirentes. neque
enim futura haec cognoscere stuauerunt atque ab isdem,
Rogo uos, ubi audiuntur haec uerba, dubitatis adhuc Manichaeum
adactum esse confiteri esse peccatum propriae uoluntatis?
non enim unum uerbum inde dixit. sed tam multa, ut quamuis
graui somno
minime permiserint; dixit: parum obtemperauerint; dixit:
seruare noluerint; item dixit: obsecutae sunt; dixit: se
superari passae sunt; dixit: se obstrinxerunt; dixit: suis
meritis id sibi conquirentes; dixit: neque enim futura
haec cognoscere
dabatur, se segregauerunt. et uos dubitatis dicere propria
uoluntate peccari?
Iterum ipse dicit in eadem epistula: lucis autem succisiuam
partem, hoc est animas peccatrices, et uos non dicitis peccare
nisi gentem tenebrarum? sed quid de isto loquar, qui quamuis
erraret, tamen euidentissima ueritate hoc conatus est dicere ? cum
psum dominum nostrum Iesum Christum nolitis intellegere dicentem
VFl eandem F constitutus.F1V 5 et
quiaj quia V malo se] malos VP ex superare V 6 male P 8 obstrixerunt
P 10 configentur] confringentur PM 13 eadem V e*ide
Ince
(ift marg. a m 2 eadS) F relictae ) relicto V relicta F* 14 conquiren-
tes] n ̃ querentes P 15 hisdem. FVP 16 se s. I. V segregauerunt VM
Peccare enim quid aliud est nisi in ueritatis praeceptis uel
in ipsa non stare ueritate? quod
iniuste iudicantur. pertinere autem et angelos ad iudicium,
apostolus ostendit dicens: nescitis, quoniam angelos iudicabimus?
non autem pertinerent ad iudicium, quo iudicantur, si non
pertinerent ad peccatum, quo rei fiant, nec possint merito iudicari.
non enim homines iusti de iustis angelis iudicaturi sunt, quibus
similes erunt, sed utique de peccatoribus. malefacti sui ergo per
cupiditatem quisque auctor est.
Est ergo in potestate. ut sit cupiditas: et ideo etiam malum
in potestate est. in potestate ergo est, quod in uoluntate esse non
debet; malum enim non potest esse natura nec substantia nec
quia haec bona sunt, in quantum sunt. sed et si aliquos natura-
Uter dicimus malos, propter originem ueteris peccati dicimus, in
quo iam nostra mortalitas nascitur. totum itaque quod uocatur
malum in hominibus, peccatum est et poena. peccatum fit ab anima
rationali, cui liberum uoluntatis arbitrium est; et poena infligitur
iustitia dei, quae nihil facit iniuste. aduersus haec solita
caecitate Manichaei latrant; et cum conuincuntur naturam non esse
malum, sed in potestate esse hominis facere bene ant male, dicunt
non esse animae liberam uoluntatem et non uident caecitatem suam.
Quis enim non clamet stultum esse praecepta dare ei, cui
liberum non est, quod praecipitur facere, et iniquum esse eum
damnare, cui non fuit potestas iussa conplere? et has iniustitias
et iniquitates miseri non intellegunt deo se ascribere. sed quid
uerum est nisi et dominum dare praecepta et animas liberae esse
uoluntatis et malum naturam non esse, sed esse auersionem a dei
praeceptis et esse iustum iudicium dei, quo damnet peccantes ?
Interea cum dicat idem Manichaeus deum omnibus bonis
abundantem, nullo in regnis eius insignibus indigente
ante diabolo om. V 2 iniastia V 3 nibilj omnino nihil M
7 iudicauimns (ca 8. I.) F 8 quod iudicarent P 9 quo rei] quod rei P
possent M 11 dej om. VPM 13 potestate] cupiditate P 15 malum
esse enim n. p. n; t. P uita] nicia P 16 qui hec uicia P 17 diximus aliquos
P 20 uoluntati P 21 solita] sola P 22 conuincantur KP
25 clamat P 26 est] esse V inictl eum esse P est Y 27 cui non
coida P 28 deo] d<h FV asscrihere F ascripere V 29 et dominum]
ad do,m. P - 82 intereat V 38 nuUum VM indigente ̃ VFP *
Certe ergo a nullo umquam concuti uel moueri potuerunt
regna dei Manichaei. si enim potuerunt, mentitus est dicendo non
posse regna illa ab aliquo concuti. et si concussa sunt necessitate
aut timore, non erit deus, qui sic concuti potuit. nam uidemus
deum Manichaei secundum eundem Manichaeum malo necessitatis
pressam, cum labes ac uastitas aduersus saecula eius inpenderet
aliudque quod faceret non haberet, partem suam ad pugnam dedisse,
ut uel hoc modo quietem lucis incolis conpararet. ipsa uero
pars eius, hoc est de lumine lumen, de bono bonum, de sancto
sanctum, de aeterno aeternum, de deo deus, de omnipotente omnipotens,
corrupta sit, mortificata sit, conmixta sit per omnia mundi
corpora a summo usque ad imum, a caelo usque ad stercora, ut
et meretrices in theatris et in locis turpioribus turpiores habeant
in se obpressum deum, qui liberari forte non possit. dicit enim
in fine ipsius epistulae, unde unum capitulum iam posuimus, ipsam
dei partem, quae conmixta est, non totam. posse reuocari ad pristinam
libertatem.
Ecce uictoria, ecce triumphus, qualem fecit Manichaei deus.
nam post amissam partem suam in luctu est, sicut Manichaeus
idem dicit, uelum contra se habet, quod dolorem eius temperet,
ne corruptionem partis suae uideat. hodie enim diuina quam commemorat
substantia subiacet genti tenebrarum ut lutum figulo. hoc
in eorum primo libro. Thesauri scriptum est.
V constitutu P 3 paulo] om. P uera F, (a corr.
te e m. 2) F 4 magnahacuastitate P hac uastate (e corr. ex ae) V
5 lurgeret] anrgeret se fse s. I. add. m. 2) F 7 nnmen om VPM
ac] hac P 8 quae FV quis P 11 dei] om. P 12 aliqua P
18 sic] si V uero Fl 14 deumj om. Y mala P 15 eids] huius P
inpendereţ F* 16 aliudque] aliud FV quod om. M 17 inquolis P
acompar.raF19 deus]
Qualis interea turpitudo, quam in eodem Thesauro
cetera turpia in septimo libro scripsit sic dicens: tunc beatus
ille pater, qui lucidas naues habet diuersoria* et habitacula
secundum magnitudines, pro insita sibi clementia
fert opem, qua exuitur et liberatur ab inpiis retinaculis
et angustiis atque angoribus suae uitalis. substantiae.
itaque inuisibili suo nutu illas suas uirtutes, quae in
clarissima hac naui habentur, transfigurat easque parere
facit aduersis potestatibus, quae in singulis caelorum
tractibus ordinatae sunt. quae quoniam ex utroque sexu
masculorum ac feminarum consistunt, ideo praedictas
uirtutes partim specie puerorum inuestium parere iubet
generi aduerso feminarum, partim uirginum lucidarum
forma generi «ontrario masculorum, sciens eas omnes
hostiles potestates propter ingenitam sibi letalem et
spurcissimam concupiscentiam facillime capi atque isdem
speciebus pulcherrimis, quae parent et mancipari hocque
modo dissolui. sciatis autem hunc eundem nostrum beatum
patrem hoc idem esse, quod etiam suae uirtutes,
quas ab necessariam causam transformat in puerorum
et uirginum intemeratam similitudinem. utitur autem
his tamquam propriis armis atque per eas suam conplet
uoluntatem.
Harum uero uirtutum diuinarum. quae-ad instar
coniugii contra inferna genera statuuntur quaeque alacritate
ac facilitate id quod cogitauerint momento eodem
efficiunt, plenae sunt lucidae naues. itaque cum ratio
poposcerit, ut masculis adpareant eaedem sanctae uirtutes,
illico etiam suam effigiem uirginum pulcherrimarum
habitu demonstrant. rursum cum ad feminas
fuerit, postponentes speciem uirginum puerorum
inuestium speciem ostendunt. hoc autem uisu decoro
illarum ardor et concupiscentia crescit atque hoc modo
uinculum pessimarum cogitationum earum soluitur
2 add.) F suo] om. VM 4 secũ magditudinis
FV clementi affert F1 clemti*affert V 5 qua] que FVP
etJ uel P 6 e angoribus V 8 hac] ac V 10 ordinati P 11 acl
aut P et ideo] FP 12 specig VP inuestitl FI 14 ienere contraria P
eos P 17 quae] q. V apparent P 18 dissoluit P hunc] tuac P
20 necessaria causa P 21 intemerat P 22 atquel om. P 24 uir
tutê V 25 coniungii P 26 ac] hac P memento VP 27 aficiunt P
28 eadem VP 29 il.ico (1 ras.) F effigiam V efficiem P 80 abittl P
32 inuestift F1 dechoro V
occasione laxata euadit et suo purissimo aeri miscetur:
ubi penitus ablutae animae ascendunt ad lucidas naues,
quae sibi ad euectionem atque ad suae patriae transfretationem
sunt praeparatae.
Id uero, quod adhuc aduersi generis maculas portat,
per aestus atque calores particulatim descendit
atque arboribus ceterisque plantationibus ac satis omnibus
miscetur
pacto ex ista magna et clarissima naui figurae puerorum
et uirginum parent contrariis potestatibus, quae in
caelis degunt quaeque igneam habent naturam atque
ex isto aspectu decoro uitae pars, quae in earundem
membris habetur, laxata deducitur per calores in terram:
eodem modo etiam altissima illa uirtus, quae in naui
uitalium aquarum habitat, in similitudine puerorum ac
uirginum sanctarum per suos angelos adparet his potestatibus,
quarum natura frigida est atque humida quaeque
in caelis ordinatae sunt. et quidem his, quae feminae
sunt, in ipsis forma puerorum adparet, masculis uero
uirginum. hac uero mutatione et diuersitate personarum
diuinarum ac pulcherrimarum
principes masculi seu feminae soluuntur atque id,
quod in ipsis est uitale, fugit: quod uero resederit, laxatum
deducitur in terram per frigora et cunctis terrae
generibus admiscetur.
Quis non rideat uel potius doleat et detestetur istum hominem
tam horrenda et execrabilia de diuina substantia dicentem?
ergo substantiae lucis aeternae, parti dei in captiuitate, in calamitatibus,
in aerumnis, in pressuris, in sordibus atque inmunditia
secundum uestrum errorem, uestram constitutionem non poterat
aliter cotidie subueniri, nisi beatus pater, qui naues lucidas habet
F teneb.ratur V tenebaatur P ac occasione F
2 euadet P aere F rniscitur FF* 4 eleccionem P sua patria VP
transfretatione V et transfretatione P 7 estum F pstum P colores P
8 ac] hac P 10 pacto] facto FPM existi F exista P et clarissima]
pclarissima P nane P 11 eontrariisJ contra aliis P 12 quequem V
ignem VP habeant FVP 15 illa altissima PM 16 in similitudine
similitudine M similitudinem VP 19 ordinata FP femini P
20 inipsa P masculi P 21 hac uero] ac FVM hac P mutatione
P diuereitats P 22 ac] hanc V 23 princeps PF1 siue P
24 quot uero P 25 reducitur V 27 detaestatur FV 28 horrendo P
de] om. V 29 captiuitate P 30 erumnis F 32 subuenire V
uirtutes suas in diuersi sexus naturam conmutet; quas quidem
intemeratas dicitis, sed tamen ut meretricum more pulchritudine
sua principum tenebrarum letalem et spurcissimam concupiscentiam
confusae inuicem accendant. non enim inuenistis uerum, quo tantam
turpitudinem aliquando honestius diceretis. et qua causa hoc faciunt ?
ut eis in libidinem concitatis occasionem liberationis reperiat substantia
diuina. quid aliud sonat, nisi ut etiam per genitalia daemonum
uias euadendi inueniat diuina maiestas ? deus magne,
subueni animis ista turpia credentibus, ista nefanda sectantibus !
quis haec non exhorreat? rogo uos. quis tam caecus est, ut ista
credat? rogo uos.
Sed certe respondeatur mihi ab iis, qui ipsum Manichaeum
sequuntur: si deus incorruptibilis est uel omnis natura summi
boni inuiolabilis, inmaculabilis, inadibilis, incoinquinabilis, inconprehensibilis:
quid poterat facere mali natura huic tantae naturae,
si nollet cum illa pugnare, ne ad tantum dedecus deduceretur?
hoc dixi: quid factura erat deo gens tenebrarum, si nollet cum
illa pugnare? si mini dicitur "nihil," quaero, cur hodie eius pars,
hoc est dei deus in calamitatibus, in pressuris, in captiuitate, in
subiectione sit constituta, ut tam turpiter etiam liberetur et nec
sic liberari tota possit uel ipse pater, ut luctum habeat memoratae
partis suae causa, quem ludum Manichaeus in suis libris apertissime
praedicat.
Ait quidam: nihil ei fieri poterat, sed ut ostenderet
praescientiam se habere cogitationum principum tenebrarum,
et ut monstraret nihil se timere, propterea
cui ego dixi: qui potuit cogitationes principum tenebrarum
uidere ac neminem timere, quare non uidit luctum sibi inminentem
de partis suae infelicitate, quam hodie patitur? quam partem suam
dicit, quod purgari non poterit, et in globo tenebrarum in aeternum
damnabitur. magna praescientia uel potius inscientia et misera
VP 2 diaersis P quas] post P
4 principiG P 5 confudit inuice FVP 6 turpitudinem] pulchritudineni M
7 occasione F repperiadsubstantiiP9magne]manetP10turpia]
tur.quia P1 repperi adsubstantii P 9 magne] manet P 10 turpia]tur.quiapi11
ista P 14 secuntur FVP 15 insuadibilis P
inquoinquinabilis FP 17 si nollet c. i. p.] est si nollet natura P
decus P 18 si nollet pugnare sqq. P 20 deus] om. M 21 sit] sic P
22 sicV sideberetur P uel] ut F memoratis M
23 partis] patris P om. M quem] con P 26 principitl P 27 nibilj
om. P pugnaui P 28 potui P 29 temere P 30 infelicitatē P
31 numquam) quam P
aliquo modo non poterat, rogaret. ut sibi parceretur, ne ad tantum
dedecus integritas illa et decus omnium ornamentorum
retur.
Item dictum est a quodam; nihil ei poterat facere gens
tenebrarum, sed ipse noluit pati rem malam circa fines suos et
misit, qui eam debellaret cui ego dixi: si ita est, ut dicis. ipse
potius inuenitur malus, qui rem uicinam nihil ei nocentem delere
uoluit. et sicut malus in illam, sic crudelis in suam aut ignarus
futurae calamitatis eius. cum enim putat rem bonam se posse perficere,
ut in regno mali, quod ei non nocebat, regionem suam
extenderet, prius non praeuidit infelicitatem, quae memoratam
partem eius cotidie premit; deinde quod eam totam numquam
in pristinam libertatem recipere poterit.\'
Sed cum huic obiectioni responderi minime possit, solitam
inperitiam obponunt: quid facturi erant Iudaei Christo, si nollet
ab eis pati? o utinam uidere possint, quod facile uiderent, nisi
per nebulas contentionis excaecarentur, quid sit inminentis mali
premi necessitate, quam deum suum passum adseuerant; et quid
sit misericordiae benignissimum officium, quod sapientia et uirtus
dei dominus Iesus Christus uoluntate et ineffabili potestate per
hominem, quem suscepit ex uirgine, generi humano exhibere dignatus
est, ut hominibus per hominem patientiae demonstraret
exemplum. oportebat enim, et hoc iustum erat. ut homines per
patientiam humilitatis uincerent difficultatem infirmitatis carnis suae,
quia in eam per elationem superbiae ceciderant, sicut in Adam
primo homine nostra scriptura indicat. numquid et uos potestis
dicere: quia erant aliqui homines, quos deus uolebat docere patientiam,
propterea uoluit a gente tenebrarum tanta mala pati, ouem-.
admodum dominus a Iudaeis ? aut numquid potestis dicere, quia
suscepit aliquam naturam passibilem deus, in qua pateretur a gente
tenebrarum quicquid ei facere potuit. ut tamen ipse in sua substantia
nulla ex parte mutaretur, sicut uerbum dei, qui est filius dei, etiam
8 malusj manus P 9 uolui P 10 futurae] in sua futura P 11 regno P
12 extenderet] hostenderet P infelititatem V quae] qua P 13 pre-
mat PM eamlet Y ea P totQ P 14 pristinti P 15 resoondcre V
minirne] in me P possim P 16 quid-pati (m. 2 suprascr.) F 17 posaent
F2A1 quodJ quid FV 19 adseuerat F120 benignissimus V
quod] quam M 22 suscepi P generis humani P 23 homini P
patientia P 24 exemplo P 25 in diJfkultatem P infirmitatem PFV
-26 qui P elationis V heleccionfi P ceciderunt F1 27 homini P
nostrae P 28 quia\' qui P pacientia V 30 aj ad P 31 suscepi P
deus om. P ad iente P 82 poterit P 33 est om. F
integra et inuiolata deitate in carne mortali doceret mortales per
patientiam mortem uincere et ipsius infirmae carnis futuram in
melius
adparuit. quem de femina suscipere dignatus est, at in euangelio
legimus. dicit et apostolus: factum de muliere. et isti
quare non ait ex uirgine? non intellegentes, quod consuete dictum
sit secundum proprietalem linguae usum scripturarum, sicut de Eua
dictum est: formauit eam in mulierem, antequam uel ostenderetur
uiro. quamuis Maria non incongrue propter partum dicitur
mulier, uirgo uero, quod uirilem nescierit conuentionem neque
pariendo uirginitas eius corrupta sit. quod autem ang-elus etElisabeth
dixerunt Mariae: benedicta tu inter mulieres, nulla quaestio
est, quia reuera benedicta est uirgo inter mulieres. sed no dicatis
"sicut angeli adparuerunt sic habet corpus, ne de femina nasceretur."
quid ? si uobis dicatur: ubi legistis Christum in carne
uenisse ? nonne dicturi estis: in euangelio i respondetur ergo uobis
ibi esse scriptum Christum natum de uirgine. sed solita foeditate
dicetis scripturam ipsam falsam esse. nec uidetis aliquem similem
uobis.caecum hoc posse facere, ut ea, quae uos dixeritis uera, ille
falsa esse (
aperiatis ianuas omni hominum errori uel sceleri, u.t unusquisque,
prout uoluerit uel delectatus fuerit, ipsas diuinas scripturas accipiat.
respuat uero, quae non intellegens et offensus putauerit mala et
non inueniatur haec regula, errores uestri unde tales corrigantur.
Accipite integre canonicas scripturas, si integri esse desideratis.
si enim intellegeretis
dixit, per feminam nostrum genus fuisse deceptum — ait enim :
timeo, ne sicut serpens Euam seduxit astutia sua. sic et
uestrae mentes corrumpantur - possitis intellegere per
30 II Cor. 11, 3 P 3 uinceret V latura P 4 reaurrectionéque
V2 9 proprietatem linguae omissa uoce usam VPM
11 ineongruoe P. \' 13 helisabeth (pr. h s. I.) F 14 in muiieribus P
15 benedicta es P 1G habetj abere V 17 quid om. P in carne
om. FVP 19 ibil ubi FV foeritate P 20 dicente scriptura P\'
aliqua V 21 caecum] cetum V ad caecil aut posse P iURa
(post uera) P 22 ille Cante uera)J illa. F1MPV esse s. I. V 23 omnij
homni P orolQ FV erroris P 24 uel delectatus I et del. P 25 intelligerens
P 26 nonl non iam VPM hac regula M mala ex regula P
erroris PM 29 dicit P 30 auam F 31 possetis F2M
mors facta est, per feminam uita recuperaretur atque ita demonstraretur
non ipsam creaturam femineam esse culpandam, cuius est
deus conditor, sed uoluntatem, qua Eua peccauit. sed timent
utero credere fuisse, ne sanguine eius pollueretur, cum et
in apostolis et in multis dignis feminis et habitauerit et nunc
habitet, qui utique corpora habent et sanguinem habent. si enim
in Maria coinquinari potuit et in omnibus potuit; si autem non
potuit in illis. utique. nec in Maria potuit. in cuius uisceribus
Certe ipsum
esse omnipotentem similiter non negabunt. qui se mira superbia
adsumptum a gemino suo, hoc est spiritu sancto, esse gloriatur.
et utique si geminus est spiritus sancti, et ipse spiritus sanctus
est et ipse deus omnipotens ut spiritus sanctus. qui tamen Manichaeus
carnem habuit. in qua si coinquinatus est spiritus sanctus
aut eius anima gemina spiritus sancti, coinquinabilem deum colunt.
si uero nusquam deus coinquinatur, cum etiam lux corporum caelestium
usque ad terras perueniat et non coinquinetur. cum manifestum
sit solem istum. cui genu flectunt, in omnibus stercoribus
et putoribus radios suos expandere et eos nusquam coinquinari:
desinant blasphemare et rogent deum, ut ab errore liberentur.
incoinquinabilis enim substantia non ideo non coinquinatur, quia
nihil adtingit. sed quia permanet in sua munditia. qualecumque
. sit quicquid adtigerit sicut corpus inuulnerabile aut inpenetrabile
numquid illud dicimus. quod non percutitur ferro. sed potius, quod
etiam cum percutitur non penetratur? et ideo magis probatur filius
dei non posse de sanguine feminae coinquinari, quia per feminam
natus est quamquam si non per feminam nasceretur et membra
illa deuitasset, uideretur indicasse posse se inde pollui et minus
8 nobis fidenter incoinquinabilis diceretur. consecrauit autem uirginitatem,
quia de uirgine nasci uoluit et sola illi mater in terris
qu4 V 5 inquoinquinabilem VP in uirgineoj uirgineo F in uir-
ginis MP 6 ae sanguine P polluetar P 7 in multis| multis M
inhabitauerit P 8 et om. Fr et-habent om. P sauguine V
9 omni V \'12 de mntrel matre PM 13 anima FVP 14 mire V
15 assumptum| assûto P spiritu| ab Sp V abs sp. P 16 gemini. Fl
sanctus sp. VPM 28 eos] eis M 25 incoinqtiinatur V 27 quicquit
V 28 non percutitur| pereutimur P 29 filius Fx 30 b coinqal-
-nari P 31 quamquam 1 quam M 32 deuitasse P 34 illi] illa VP
in caelis.
Sed dicunt: quare ergo negauit matrem suam, quando ei
dixit: quid mihi et tibi, mulier et quando, cum ei nuntiatum
esset, quod eum uellet uidere, respondit: quae est mater mea
aut qui sunt fratres mei? ac eos potius in hunc adfectum
conputauit, qui facerent uoluntatem patris eius, quia exemplo suo
iam docebat negandos esse terrenos parentes propter deum. opera
enim diuina facienti terrenus adfectus obstrepere non debebat. nam
si propterea non habebat matrem, quia negauit matrem, nec Petrus
et ceteri apostoli habebant patres, quia monuit eos dicens: et
patrem ne uocaueritis uobis super terram; unus enim
est pater uester, qui in caelis est. quod ergo eos monuit
de patre terreno, hoc de matre prior fecit. hoc ergo dicimus
sapientiam dei suscipiendo hominem non esse coinquinatam; sed
misericorditer ad hominum salutem hominem suscepisse, ut fieret,
sicut apostolus dicit, mediator dei et hominum homo Iesus
Christus. non enim dubitanti discipulo suo mentiri potuit, qui
dixit: ego sum ueritas, quando cicatrices uulnerum suorum, ut
etiam manu tangeret, praebuit. quomodo enim huic in aliquo securi
fidem haberemus, si discipulo suo sic mentitus esset? absit talis
blasphemia nec eos ipsos in sempiternum reos teneat, qui hoc
audent adserere aut credere ; sed euigilent aliquando et intellegant.
quam nefaria peruersitate ista credantur.
Nos autem Christum dominum uerum hominem suscepisse
credimus et in ipso uisibiliter inuisibilem hominibus adparuisse,
in ipso inter homines
humana pertulisse, in ipso homines docuisse, a quibus esset recedendum,
quid esset perferendum, quo esset tendendum. totum autem
hoc nulla fecit necessitate. unde ipse dicit: propter hoc me
pater diligit, quia ego pono animam meam, ut iterum
sumam illam. nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a
19 loh. 14, 6 20 cf. loh. 20, 27 30 luh. 10, 17 sq. erigeuda P quia P 4 ribij tibi est M nontiata F* nuntiatam
VP 6 acj et FP 7 faceret P 8 negando V negando suo P
9 faciendi P effectus V obstrepebat (et in marg. fl debebat; F1
12 nobis F1 1& sapientia VP coinquinata V 16 ad] ob VM.
18 dubitanti tibi P 20 huic] om. V 21 discipnlos snos P est VPM
92 blasphemie P tcnet P 24 nofaria peruersitatS P 2b Christum
om. V 26 creditur P 2y recedendumj credendum V 29 qunl
quod VP HO nullo V 32 summam VP tollet V eam] ea (bis) r
habeo iterum sumendi eam. non ergo mali necessitate amisit
eam. uoluit enim, ut illa, quae in passione eius facta sunt, omnia
fierent ad humanam naturam docendam, non ad suam tuendam.
sicut enim nos, qui ex anima et corpore constamus. cum sumus
inuisibiles secundum animam, uisibiles autem secundum corpus.
omnia, quae uisibiliter siue honoris
contumeliae uel iniuriae patimur, ad animam, quae inuisibilis est.
tamquam ad principem necesse est ut referamus, quia ipsa corpori
principatur — nam et cum simus secundum animam inmortales,
cum mortui corpore fuerimus, nos mortui dicimur — -ita et
dominus secundum carnem et formam serui, quam suscipere dignatus
est, et contumelias passus et uincula et flagella et mortuus
esse manifestatur: ut omnia ueridice ueritas et nihil falso fecisse
credatur, quia potestate ac uoluntate uerbum caro factum est et
natus et passus et mortuus et resurrexit nulla sua necessitate, sed
uoluntate et potestate, cuius nulla pars aliquando depraedata, nulla
nunc usque captiua est non solum diuinae sed nec ipsius mortalis
quam suscepit, sed nec umquam capi poterit nisi ab eis, qui ei
per fidem uoluerint mundo corde coniungi, non sicut deus Manichaei,
qui necessitatis malo pressus hodie hic ex parte. quod
negare non possunt, in miseriis et calamitatibus uolutatur.
Intellegite sane, si potestis, etiam inter ipsos homines
quantum distet inter necessitatem et uoluntatem. si quis uerbi
gratia merito peccati sui in carcerem iubente iustitia mittatur. alius
adsit uir sanctus, qui eundem carcerem ingrediatur propter illius
consolationem aut liberationem, numquid ambo in carcere ex una
causa constituti sunt? ille missus est, ille ingressus; ille poenam
patitur, ille misericordiam facit; ille ingressus est. cum uoluit,
egressus est, quando uoluit; ille nisi interueniente indulgentia nullo
iure poterit liberari. et hoc homines facere possunt et praestant
libere beneficium, cum aliquando sibi nihil cupiant praestari. cogitate
ergo iam, si deus potest pati aliquam necessitatem. cum possint
homines bene facere uoluntate nulla mercede conducti, nulla necessitate
conpulsi. nullam ergo necessitatem patitur deus neque
marg. V 2 necessitatem V 8 ut illaj
ab illo ut illa P paasionS P 4 human* P 7 qua P 8 contumelia
P patimus V 9 quia] que P 10 ot] ea P 14 ueredice F*
ueredicA P falsa V l<i et passus] est passus P 18 captiua est]
captiuitate P 19 hia FVP 21 ex parte] expressus P 24 distat V
25 merit ob peccati P in 8. l. a m. 2 F 26 illus V 27 careerS F
30 induliencia P 33 si om. P 34 uoluntatC nullam P 85 aullam]
nulla Tr
potestate..
Et tamen uos maxime secundum errorem uestrum non debuistis
obponere istam contradictionem, qua dicitis: quid facturi
erant Iudaei Christo, si
Manichaei blasphemias Christus carnem non habuit nec aliquid a.
Iudaeis passus est. sic enim in epistula Fundamenti dicit: inimicus
quippe. qui eundem saluatorem iustorum patrem
aliud actum est atque aliud ostensum. princeps itaque tenebrarum
adfixus est cruci idemque spineam coronam portauit cum
suis sociis et uestem coccineam habuit; acetum etiam et fel bibit,
quod quidam dominum potasse arbitrati sunt. atque omnia, quae
hic sustinere uisus est, tenebrarum ducibus inrogata sunt, qui
clauis etiam et lancea uulnerati sunt.
Utquid ergo obponitis dicentes: quid facturi erant Iudaei
Christo, si nollet ab eis pati ? cum de passione ipsius ita sentiatis.
at non ipsum deum passum aliquid in corpore suo. sed
principem tenebrarum illa omnia passum putetis. contra fidem
autem nostram quomodo ista obponatis?
Nos enim credimus, ut in euangelio scriptum est, quia
Christus uoluit pati, et. quando uoluit, passus est; non enim quando
uoluerunt Iudaei passionem ipsam fecerunt. uolebant quidem tenere
eam et occidere et secundum uoluntatem suam iam perfecerant
scelus, quod conabantur, et iam rei erant inmanissimi peccati,
quia uolebant, etiamsi nihil fecissent; tamen ille, qui potestatem.
habuit. ponendi animam suam, quando uoluit eos facere permisit,
qui legionibus angelorum potuit iubere, ut Iudaei perirent. uel uno
uerbo suo omnes interimere.
Dominus ergo Christus secundum hominem. quem suscepit,
passus est; et nullum membrum eius hodie tenetur a Iudaeis uel
mortalis corporis. quod susceperat. sicut supra diximus. nam deus
uester o Manichaei, labe ac uastitate inpendente pressus est, non
P 3 uestra P 4 obponere] hoc ponere V 7 passus
.\'q.
est] ce passus V 10 aliud actum] hauctum est aliut aliut P Uidemque]
id est quae V 16 obponitis| hoc ponitis V 17 cum dol unde quisde F
unde de V 20 uestram P 23 uoluer*(corr. ex rit) F quidam P
24 perficerent P 25 rei erant1 regerent P 26 ille V 28 utJ et Vt*
29 interirneret FVP yj nuHumt in nullum FY 32 mortales V
sup F 33 01 ho P ac] a P
nec praestare aliquid uoluit. sed resistere conabatur. qui etiam in
sua substantia. non in suscepto mortali corpore deuoratus atque
conmixtus est; qui ex parte hodie tenetur, ex parte in globo semper
tenebitur. et tamen quis ferat tam incredibiles blasphemias, quas
isti de ipsa passione domini proferre non dubitant.?
Omnes apostoli, omnes linguae rationales dominum Christum
passum esse clamant, omnis sana fides Christum pro nobis passum
confitetur, et Manichaeus daemones omnes illas passiones adserit
pertulisse. non enim propterea dicit eos passos. quia de ipsis dominus
triumphauit et de ipsis nos per patientiam triumphare docuit.
sed quia dominum Christum negant habuisse carnem mortalem.
quibus dicimus: si non habebat carnem mortalem, quid erat, quod
tenuerunt Iudaei? quid erat, quod in cruce pendebat? quid confixum
erat clauis in ligno ? quid est percussum lancea, unde sanguis
et aqua profluxit? si enim uisa sunt tantum fieri et facta
non sunt, phantasma erunt . quod nefas est credere.
Si autem uere facta sunt. non tamen in carne mortali, sed
in ipsa diuina substantia facta esse dicitis mutabilem dicitis esse
diuinam substantiam et uisibilem carneis oculis et
manibus et uulnerabilem ferro : quae rursus nefas est credere.
et ideo dum timet dicere Manichaeus, quia ista facta non sunt,
et iterum timet dicere, quia in diuina substantia facta sunt, et
non unit confiteri. quia nec intellegere potuit, quomodo filius dei,
per quem facta sunt omnia. sine aliqua mutatione uel coinquinatione
diuinae substantiae suae hominem cum carne susceperit:
coactus est dicere, quia non Christus, sed princeps tenebrarum
cum suis sociis illa omnia passus est. miseri! non timetis, ne dicatur
uobis in iudicio : ego uos liberaui. pro quibus passus sum:
ite. ille nos liberet. cui meas ascribitis passiones.-
Dicitis magno errore, sed tamen dicitis Christum cotidie
nasci, cotidie pati, cotidie mori, numquid forte in iis. qui credunt
et pro nomine ipsius tribulationes mortemque patiuntur? non,
inquiunt, sed in cucurbitis et poris et in portulaca et ceteris
huiusmodi rebus. magna ridicula, magna. caecitas : superius
2 quia P 3 in suscepto| ex suscepto P b incredibUis blasphemia V
6 propherre P 7 rationes (nes in ras et in marg. nabiles a m. 2) F
8 esseI eumP 12 habuissej abbuisse P 13 quid] qui V J4 tenuerunt]
tener P confixus P J6 profluxitj profulsit r 17 phantasmata
erant PM nephas P 19 substantiS V 22 diceret Y ,25 uel
om F 26 carne Y 27 coactusj quohactus P 30 cui meas) cum
*eas (a ras.) P 31 dicitisj dicitis tamen V P 32 his FVP 34 in
porris VPM in ante portulaca om. V P 35 superioribus P
peccatis.
Item cum eis dicimus: quid factura erat deo gens tenebrarum,
si nollet cum illa pugnare ? dicunt: nihil fieri potuit deo
incorruptibili. non enim si quia uerbi gratia sphaeram uitream
solidam unguibus lacerare uoluerit, aliquid ei umquam faciet saeuitia
unguium suorum. sed si uel talem substantiam diuinam isti
esse fingerent, ut omnis saeuitia gentis tenebrarum talis ad illam
esset, quales sunt ungues lacerantis ad sphaeram uitream, non
deus Manichaei hodie luctum pateretur de partis suae abscissione
uel amissione: quam partem dicunt, cum in fructibus uel in herbis
fuerit, id est in
suum et medietatem et finem nosse, cum autem ad carnem uenerit,
omnem intellegentiam amittere; et propterea magister hominibus
missus sit, quia stulta in illis facta est pars dei, et propterea non
sit missus
Quis ista credat uel ab hominibus aliquando uel inter homines
posse dici? sed tamen quomodo nihil mali patitur substantia
dei uestri, cum et in pomis ligatur et in carne excaecatur uel
cum uolens redire deicitur ad terras a gente tenebrarum? sed si
nihil ei mali contigit uel contingit, falsa omnia sunt, quae Manichaeus
dixit in epistula Fundamenti, quae caput est omnium
fabularum, uel in Thesauro. qui thesaurus est omnium
turpitudinum et blasphemiarum, uel in ceteris omnibus libris, in
quibus tanta loquacitate nihil aliud quam infelicitatem substantiae
dei, quam conmixtam dicit principibus tenebrarum, et in diuinis
uirtutibus tristitiam propter illam magnam sollicitudinom ut liberetur
adfirmat. nam reuera nihil mali aut potuit aut poterit pati
substantia dei nec aliquem habet inimicum, qui eius partem ingenitam
corrumpat, sed homines sunt deo uel potius sibi inimici
non obtemperando praeceptis dei et cupiditatibus se potius corrumpendo,
non deum.
V 3 qui V 4 cum] cQl V potuit] potherit P
5 incorruptibili] incorruptibili deo P spera F speram Y sperauitream P
7 uel (s. I. a m. 2) P esse isti P 8 gentes V. ad illam] ut illa F
D ad sphaeram] adesphoril (in marg. ad hanc speram) F\' ad speram VP
non] na P 11 parte P herbis (b s. I.) P uerbis (u 8. I.) V 12 melSne F
mellone P 14 etl ei P om. V 17 hominibus] omnibus YP 18 posse
did] post sedici P mali om. V 19 legatur P 20 redire] reire Pad]
a P 21 nihil! michi VP contingit] contigit V falso P
a
22 cijput V 23 tesauro V thensauro F thensaurus F 24 tnrpi-
tudinem Y plasphemiarura F blasphemiorum VP ceteribus P omniti P
25 infelicitate V 28 reuêra F 29 ininiicum] amicO P 31 se] sed V
Duorum uero testamentorum concordiam si simplici oculo
intendere uelitis, o Manichaei, facillime uideretis. rabide enim
ferimini in id, quod scriptum est: spiritus dei superferebatur
super aquam et: uidit deus quia bonum est et:
Adam ubi es? et: deus zelans et: ignis edax et: gladius
meus et cetera talia, non considerantes, quia, si alius ita caecus
sit, ut reprehendere uelit illud domini, quod in euangelio dictum
est: non iurabis per caelum, quoniam sedes est dei; neque
per terram, quia scabellum est pedum eius, et hoc dicat
quod uos mira dementia dicere soletis; ubi erat deus, ante quam
esset caelum et terra ? aut quod scriptum est: e.t miratus est
Iesus, cum mirari nemo soleat nisi de re, quae illi erat incognita.
uidere autem quia bonum est, non sit ignorantis sed quia placuit
ei quod fecit. aut illud, quod scriptum est dicente domino: quis
me tetigit? et de Lazaro : ubi posuistis eum? et: ego ueni
non pacem mittere super terram sed gladium et: ignem
ueni mittere in mundum et: ueni, ut qui non uident,
uideant, et qui uident, caeci fiant et: uendite res uestras
et emite uobis gladios et apostolus: zelo dei uos zelo et:
reuelabitur ira dei de caelo super omnem inpietatem et
cetera innumerabilia ab ipso domino uel ab apostolis dicta uel
facta, quae insanissime poterunt homines accusare non intellegentes.
nam et auari uel flagitiosi possunt aliter accipere, quod dominus
ait, ut si quis dimiserit, quae habet, septuplum aut etiam centuplum
in hoc saeculo accipiat; aut si aliquis uxorem, ancillam uel
etiam meretrices dimittere propter dominum uelit spe illius multiplicationis
faciat, non amore iustitiae. possunt etiam horrere male
intellegentes quod ait: si quis non manducauerit carnem
meam et biberit sanguinem meum, non habebit in se
uitam. nam quod ait: qui dixerit fratri suo fatue, reus
erit gehennae ignis, si dicant stulti, ecce pro conuicio gehenna
8 Mattb. 5, 35 11 Luc. 7, 9 . 14 Luc. 8, 45 15 Ioh. 11, 34;
Matth. 10, 34 17 Luc. 12. 49; Ioh. 9, 39 18 Luc. 22. 3C; II Cor.
11, 2; Roiu. 1. 18 25 cf. Matth. 19, 39 28 loh. 6, 4 30 Matth. 5, 22 VP simplicio P 2 uelletie (et 8. l. a m. 2) F uideritis
V 3 feremini V in id] innit P ferebatur PAl 5 ad ada
8. l. a m. 2) F 7 uilit P 8 sedis FVP dei est VP
10 diceret V 12 mirare V nemo] neme P solet V 13 quia
om. V 15 eum] illum VP uenio P 16 igne V 19 uobis om. F
24 utj aut FV demiserit F1 26 dimitere P 27 amoris P
onere VP 29 habebit (be s. l. u m. 2) F abebit VP 30 fatue FV
31 gehenne F conuiuio FV geenue P
ignorant, ubi caput habeant. et tamen aliquid sibi uidentur dicere?
ant quod tam multas animas necandas daemonibus in porcis tradidit,
cum tales animas dicatis esse porcorum quales sunt hominum?
aut quod arborem, in qua fructus, quia non erat tempus, non
inuenit. uerbo aridam fecit quam animam intellegentem dicitis
habere ?
Ecce quanta iniquissimi et caeci. homines de diuinis eloquiis
in ueteribus libris, ignorantes
non intellegitis, haec autem cum de nouo testamento uobis obiecta
fuerint, dicitis diuina et spiritalia significare. ueteris autem testamenti
sanctas litteras figurate posse accipi negatis,
dominus figurate inde quaedam dixerit et apostolus Paulus omnia.
illi populo in figura -
multa inde exposuit. sed forte dicitis solita uanitate et obtunso
corde contra dominum uel apostoli auctoritatem loquentes
ueteris testamenti dicta exponi prorsus non posse, solum autem
nouum in talibus exponi posse.. et non consideratis non uos habere
quid dicere, si ab aliis inpiis uobis, dicatur uetus potius exponi
posse, nouum non posse. mens autem sana utrumque testamentum
considerans quaecumque in
sine dubio in altero declarabit. multum adparet inperitia uestra
uel potius malitia. adtendite in actibus Leuci, quos sub nomine
apostolorum scribit, qualia sint quae accipitis de Maximilla uxore
Egetis. quae cum nollet marito debitum reddere, cum apostolus
dixerit: uxori-uir debitum reddat, similiter et uxor uiro,
illa subposuerit marito suo ancillam suam, Eucliam nomine, exornans
eam, sicut ibi scriptum est, aduersariis lenociniis et fucationibus
et eam nocte pro 86 uicariam subponens, ut ille nesciens
cum ea tamquam cum uxore concumberet. ibi etiam scriptum est.
quod cum eadem Maximilla et Iphidamia simul issent ad audiendum
27 I Cor 7. 3. V 4 homines /\' Õ quos axbore P 6 uerba V animam
om. V 10 teremini FVP J1 abiecta V 12 spiritalia (dupl. pos.) F
ueteri P 13 figuratur P 14 figuratur P indej indie P 15 figurà FV
futuram contigisset P scribet P J6 dicit V 18 expone P
20 quod VP dicatis P 22 exposihione amittere V expositiooe admitert?
P 23 declarauit VP 24 hactibus P leucii (alt i add. tn. S) F
quosl quod V 25 srribit quam *ariti debitum redere sqg. P 26 eg6tes (es
inras. e ex i corr. uid., F egaes V 27 similiter - suam om. P
29 eam] eum P scriptuml dictum P fugationibus FV 30 uicarium V
32 ea demaximilla F hifidama
Sed uos temeritate pleni adhuc inruite in ueteres libros,
ut quae nescitis potius accusare quam discere laboretis. considerate.
quae ibi miracula sint. si miraculis noui testamenti delectamini.
ibi mortui primo suscitati, ibi leprosi primo mundati et alia multa
quae diligenter et pie quaerentibus ad aedificandam fidem innotescunt.
si autem bonis praeceptis delectamini, ibi primitus scripta
sunt duo illa praecepta. quae sublimiter dominus laudat de diligendo
deo et proximo. ibi dimittenda domus parentes et filii et
cetera propter dominum, ibi non reddendum malum pro malo,
ibi orandum pro inimicis, ibi inimico ignoscendum, ibi tradenda
maxilla ad accipiendam alapam et quaecumque in nouo testamento
praecepta sunt non solum ibi mandata sed etiam a sanctis uiris
omni uigilantia conpleta. numquid et hoc poterit dicere malitia
uestra quaecumque bona et magnifica ibi scripta sunt falsa esse
et adposita? illa uero. quae non intellegentes putatis mala, ea
tantummodo uera esse ? debetis enim adtendere alios similiter
inpios ita de nouo testament.o facere posse, ut quaecumque ibi
sunt, quae non intellegentes
dicant ipsa ibi esse sola uera, illa autem omnia, quae ibi aperte
magnificata sunt, dicant esse falsa atque ab amatoribus domini
20 cf. Matth 5, 44; cf. Luc 6. 27. Matth. 5. 39 puerolus F leutius V 2 andrea P 3 perrexerit] perdix V
perrêi P pteritum Y egetes F*V aegkes P 4 earum VP
fincserit P finsreret FV maximilla murmurantes F 5 et Iphidamiael
eifidama Y eifidame F k eiTide me P respondentes FP quae
colloquia) que TQ loquia P 6 cum] quia cum FV ea sibi P ibi]
ubi V discesserat (sup exp. a scr. i a m.1) F discesserit V 7 quare]
quasi V 9 pueroJum F\' 11 liberos F 14 mortue P 15 diligencib\'
FVP bediticandam V 18 deum et proximum P parentis P
et om, P 19 redendQ P 20 orand vmF horatu
Nam quale est etiam illud, quod resurrectionem carnis
negatis? Paulus apostolus clamat:- seminatur in corruptione,
resurgit in incorruptione; seminatur in contumelia,
seminatur corpus animale, surgit, corpus spiritale; et uos
contra reclamatis
tenebrarum principem habere auctorem, cum eandem apostolus
membra Christi et templum spiritus sancti esse dicat. nescitis,
inquit, quia corpora uestra membra sunt Christi? quod non
utique secundum infirmitatem praesentis corruptionis, quae de
peccati originalis poena descendit, sed secundum adoptionem
futurae resurrectionis dicit, sicut et alibi ait: et ipsi in nobis
ingemiscimus adoptionem expectantes redemptionem corporis
nostri. alibi etiam eandem carnem ecclesiae conparauit,
cum de coniugio loqueretur, dicens: nemo enim umquam carnem
suam odio habet, sed nutrit et fouet eam sicut.
Christus ecclesiam. quod ergo alio loco dicit: caro
non
admonet potius, ut subiugemus nobis eam, ut ad bona opera concipienda
et parienda uelut coniux spiritui seruiat: quod dicit non
posse fieri nisi gratia dei per Iesum Christum dominum nostrum.
non enim natura carnis, sed poena eius nobis reluctatur, quia
peccato meruimus esse mortales. nam iterum dicit: corpus
uestrum templum est in nobis spiritus sancti. et tamen
cum ipsa caro propter praesentem infirmitatem foenum appelletur,
15, 42 sqq. 14 I Cor. 6, 15 18 Rom. 8, 23 21 Ephes.
5, 29 23 Galat. 5, 17 30 I Cor. 6, 19 32 Es. 40, 0
1 talę F tale V 8 a oni. FP 4 ct esse P auctoritate V 7 i
illad (i in ras.) F quodj quo Y post P resnrrectione* (s er.) V
b corruptionS V 9 resurget P incorraptione V surget P 10 surget
(bis) P 13 habere auctorem] abere principem hac tor5 P 15 inquid V
quod] qnc P 17 originali P 18 et om. P 19 iniemeschnus P gdobtionem
V expectantes expectantes red5 cionis P 20 eundem P
eelesia F1 22 hodio VP fouit VFl 23 eclesiam F 25 dampnat V
iJúmicaV 26 ut] uh V ut ad | ad V concupienda VP 27 seruat P 28 posaet
P 29 reluiatur V 30 peccatum V 32 cum ipsa om. V appellatur P
omnipotentem de corpore animali spiritale corpus facere posse.
nam propter ipsam conmutationem carnis, quae futura est, quoniam
de ista carne caeleste corpus deus facturus est, quando erimus
aequales angelis dei, propterea uerissime dicit idem apostolus.
caro et sanguis regnum dei non possidebunt.
Sed non mirum, quod ita caeci estis, ut non posse ab
omnipotente deo ista fieri putetis, cum etiam dicitis mundum uel
omnia, quae facta sunt, non potuisse aliter deum facere nisi magna
et miserabili necessitate et nisi esset materia, quae illum ad
operationem mundi adiuuaret, ut inde posset partem suam liberare.
eligite ergo nunc, quid sequi uelitis: deum minus potentem et
infirmum, qui necessitate partis suae in miseria constitutae a
materia, quam ipse non fecerat, ut mundum faceret adiutus est,
an deum omnipotentem, qui nulla necessitate, sed propria uoluntate
et summa potestate dixit, et facta sunt, mandauit et
creata sunt; qui uocat ea. quae
quae sint.
Uos ergo homines, qui ista inpietate Manichaei estis decepti,
fugite, festinate, dum licet, ne damnationem aeternam ab illo iusto
iudice mereamini; paeniteat nos peccatorum uestrorum, si cupitis
liberari, et nolite audire Manichaeos dicentes: non peccamus nos,
hoc est animae lucis, sed peccat gens tenebrarum. si enim ita est,
quare nos terrent, ut eis credamus? non enim possunt dicere,
quia infidelitas non est peccatum, cum scriptum sit: qui non
credit, iam indicatus est.
Si ergo infidelitas peccatum est, et non peccat nisi gens
tenebrarum, restat, ut ab omni peccato pars lucis inmunis
omnes ergo ad regnum redeunt, quia ipsi non peccant, et
nihil timendum est alicui animae, quia nihil peccat, et falsa sunt.
quae Manichaeus dicit, succisiuam lucis partem, hoc est animas
17 Boni. 4, 17 25 Ioh. 3, 18 in o corr.) F 2 corpora P 3 naml An P 4 dns V 6 possidebit
VF 7 ostisj esti V 8 mundum] nondum V 10 miserabile Fl
mirabili V mirabile P matheria P 12 elegite V 13 necessitate P
necessitate est V miseriae P ad materie P 15 an] ante V
deum om. P necessitate P1 17 qui] quia V ea post tamquam
om. VP 19 decepti om. P 20 lucet P damnationis P iuste P
crrar®\'
21 iudicg V rneream impaeniteat (meream imp in ras.) P peccatorum
uestrorum ponders(errare et pondere add. m. 2) F 22 liberare F1V 23 itaJ
ista V 27 ergo] enim P 28 ut om. V 81 dixit V subsiciuaVP,
[in marg. succidiua
O detestandum mentis errorem talia credentium! uellem
tamen. ut adtenderetis et uidere uelletis eum, quem naturaliter
summum malum esse dicitis, non posse fieri, ut malus sit, quoniam
si quicquid facit, sic facit. ut a natura sua recedere et aliter
facere non possit, prorsus
mali faciat et ideo, si nihil mali fecit, non est utique malus. restat
itaque, ut pars dei, quae deus intellegitur, quam animam dicitis,
sola sit rea omnium peccatorum et omnia illa, quae accusanda
insanissime putatis. in deum uestrum refundatis. sed quid ueritas
clamat ? corpus cum exanime est peccare non posse, sed per ipsum
posse peccari; animam uero
quia nec praecepta rationis potest accipere neque ad beatitudinem
peruenire, sed in suo gradu seruare ordinem naturae, quem accepit;
rationalem autem, quia potest recte factorum rationabilia
praecepta percipere et recte factis ad aeternam beatitudinem peruenire,
si hoc peccando noluerit. iuste ad inferiora damnari, quia
inter ipsam et deum non separat nisi uoluntas praua.
Legite. Manichaei, et omni uigilantia ista discutite et magis
magisque legite atque discutite, sed animo aequo. non animo inimico.
legite illud adtendentes, quia erit uobis in futuro iudicio
ista scriptura testis, si agnoscentes uera. esse, quae dicta sunt, ad
sinum matris ecclesiae catholicae, quae sola ueritatem docet, omni
cursu non festinaueritis.
corr. cx e) F cubtodieuda VP 2 cu
3 aut pr. om. P 6 non] non ertim P 7 illae P 8 degerans V
10 detestandam P 11 uelitis V J2 posstl P 13 a| an P 15 male.
(bis) P faciat] facit VP fecit| facit PV 19 exanime est| ex anima
e ̄e F 20 peccari
patrem ingenitum, filium unigenitum, spiritum sanct.um in patris
et filii unitate communem. unum deum omnipotentem, incorruptibilem,
inadibilem, incommutabilem,
iustum. qui non habet partes quia
particula separari ab eo potest. quia inseparabilis est, neque
aliquid eius inmutari potest. quia totus incommutabilis est. neque
uel leuiter
incorruptibilis
sunt. quaecumque
substantia, summa uita. summa ueritas est — qui praecepit, et
ordinata sunt omnia suis locis et tamporibus bona; qui rationalem
creaturam omni ceterae creaturae praeficere dignatus est; qui
ei per superbiam a suis legibus uoluntate lapsae et uisibilia
sequenti misericorditer per suos ministros ac per so ipsum
signis quibusdam uisibiliter et exemplis et praeceptis demonstratis.
quibus consurgere ualeret atque ad aeternam uitam
loqui dignatus est: quem praedicat catholica fides :
an
illum deum, qui falso dicitur incorruptus, quia. postea inuenitur
malo necessitati» obpressus; timidum, quia inminente
labe ac uastitate conpulsus ad bellum est ; ignorantiae plenum.
si suae parti quid contingere posset, uidere non potuit; crudelem,
si praeuidit miseriam futuram. partis suae et qui cum ea securus
posset quiescere. tamen eam misit ad miserabilem pugnam; malum,
si cum sibi fieri a mali natura nihil posset. tamen conatus est
eam ipse delere: temerarium, qui ausus est congredi cum ea. a
qua eius pars et captiua teneretur et in sempiternum macularetur;
conmutabilem, quia iam ex parte mutatus est; corruptibilem. quia
iam ex parte corruptus est; ex parte
mentientem. ex parte blasphemantem. scelera omnia ex parte
facientem. quia his omnibus ex parte conmixtus est; lugentem,
uelo luctuoso tectum: subiacentem daemoniis ut lutum figulo et
usque ad turpem personam necessitate
uirgines transfiguratus daemonum libidinem accenderet: quem
VP elegite VP legite F õ qui) quia P 7 immutare
P 10 ipsaei F ibsae P 11 praecepit F 14 eij et P eique
(quf m 2)F uoiuptateP lapsae] lapsa est
Si autem uera sunt, quae dicimus, tandem respicite, tandem
uidete, in qua estis morte constituti. humiles estote, si optatis
liberari, et nolite superbe et inpie dicere nos ipsos esse deum
omnipotentem hoc enim dicitis, cum animas uestras partes eius
esse adseueratis ; non enim deus in parte maior, in parte minor
est. sed potius dicite uobis: deus incommutabilis est, nos commutabiles
sumus: deus incorruptibilis est, nos cupiditatibus nostris
corrumpimur; deus incoinquinabilis est, nos peccatis nostris coinquinamur;
deus ipsa sapientia est, nos stulti ad sapientiam peruenire
conamur; deus ipsa aeterna et beata uita est, nos peccatis
nostris, miseri sumus et optamus fleri beati: non ergo sumus pars
substantiae eius. si enim eius partes estis et haec tanta patimini,
restat, ut et ipse iam ex parte. haec omnia patiatur et amplius
pati potuerit, quod eius contigit parti. nisi per uestram miseriam
sibi prouideret. uidete nos ergo quid estis. si partes estis eius,
deus estis, si geniti ab illo estis, similiter deus estis: quid tanta
peccatorum corruptione turpamini? si autem facti ab illo estis,
hoc confitemini, et non iam eritis Manichaei.
. 49. Manichaeus enim duas dicit esse naturas, unam bonam et
alteram malam: bonam quae fecit mundum, malam, de qua factus
est mundus. si autem nos deus fecit, non inuenit Manichaeus, unde nos
deus fecerit. si enim de se ipso uos fecit, hoc estis quod ipse. non
ergo debeatis tanta peccatorum corruptione turpari, sicut iam
dictum est. si autem de alieno uos fecit, non ad illum pertinetis,
quia sic uos fecit quomodo mundum. si autem nec de se ipso nec
de alieno uos fecit, sed tantum omnipotentia sua uoluit, et facti
estis, hoc dicite Manichaeo et renuntiate eius errori. sic enim decet
omnipotentem facere, quae uoluerit, sicut catholica dicit: ipse
dixit, et facta sunt; ipse mandauit, et creata sunt. dicite
uobis: non sumus partes eius, sed sumus opera eius. dicite uobis:
si deus necessitate passus est et euadere aliter non potuit nisi
partis suae pateretur detrimentum, quis aliquando poterit de talibus
necessitatibus liberari? aut quis erit, qui protegat deum non
ualentem se ipsum protegere ? aut quando V 2 uero uobis P 4 recipite t 5 obtatis VP 6 dicaere P
ipsos uos P 8 pr. partem V 11 cormmpim\' V inquoinquinabilis V
quoinquinamur V 12 ipse P sapientia V 14 non] nos V 17 contingit
P 19 dS est seieniti P 22 enim} autem P 26 debebatis 1*
28 sicj si VP 31 dixitF 36protegatdeo TT 37 uolente FP protegeret 1J
non potuit? non enim peccantem me inde dimisit, sed ad peccata
ipsa me misit. aut quando mihi in alienis miserabiliter constituto
prodesse poterit, qui, ut sibi prodesset, me ad tantam perniciem
dedit, ne pugnaret? si incorruptibilis est ipse deus, quid ei factura
erat illa mali natura, si nollet cum illa pugnare, ne nunc sic ego
cruciarer ? aut quae ista iniustitia, ut ad globum damner, cum, ille
ut modo aliquantulum securus sit, ego hic tanta sustineam? certe
quoniam et ego hoc sum quod ipse, quoniam pars eius sum, nullo
in regnis eius insignibus indigenti aut infimo constituto uicibus
istam miseriam patiamur, ut et ego aliquantulum requiescam et
regna illa sine periculo possint esse pacata. quamquam timendum
sit, ne ista natura mali nec in globo ipso inclusa custodiri possit.
si enim incorrupta regna corrupit et inuiolatam dei substantiam
uiolauit, quomodo pars illa lucis, hoc est- animae
uitiatae globo custodiendo infiguntur infirmae ac debiles, quomodo
non absorbentur ab ea, ut iterum regna illa diuina nullo iam
ualente obsistere tota conturbet t quis enim iam audeat procedere
ad bellum, quando cum illa parte, quae processerat, tam inique
actum est, -ut eius requie nulla sui ciues ad sempiternam globi
custodiam damnarentur? aut si non potest perrumpere globum, ut
ad lucidum illud tectorium damnatarum animarum perueniat, quid
opus est eam contegi diuinorum damnatione membrorum? si autem
potest perrumpere globum, quis ei resistet saucius, qui integros
sauciauit? absit tam
istam iniquitatem ad aures uestras admittere; nolite tali negotio
mortifero uos inplicare. fugite Manichaeum et ad ueritatis catholicae
ubera toto desiderio conuolate.
2 f; & peccata F a peccata V 3 ipse V 5 ne] non FYP 6 mala. P
nec V 8 ut s. I. F 12 pacataJ peccata P 13 mali natura P
14 inuiolata deus V substantia P 15 uiolauit. cetera desunt in FV
16 uititae P 17 obsorbentur P 20 actum est] hauctum est P pro
cius requie Maur. nulla scripsi : nulli PM, om. Maur. ciuis PM
22 illti P 23 contigi P antem1 enim P 24 resistet] resistit et P
resistit At que P 26 admitere P 27 catolicae P 28 hubera P.
Explicit tractatus bl Aug. epl contra Manicheos fol. 30 M