Fragmenta Minora

V. FRAGMENTA MINORA.

LXV. Hilarius pars 4. Feder. 15

1367

EX LIBRO CONTRA CONSTANTIUM.

Hilarius quoque uir acris ingenii scribens ad Constantium imperatorem de incarnatione domini sic ait:

Filius, inquit, dei factus homo deus est.

Et praeposterans repetit:

Deus, filius hominis factus, est deus — homo enim factus est deus, non deus factus est homo — et filius hominis factus est filius dei. superauit enim magnitudo Christi domini paruitatem seruilis formae, ita ut ipsa seruilis forma, quam adsumpsit, cessaret esse seruilis per eum dominum, qui eam adsumpsit.

si enim, qui natura 9 cf. Hilar. in ps. 143, 7 cf. Phil. 2, 6 sq. B = cod. Barberinianus 505 s. IX. P = cod. Parisinus 12269 s. IX. A — cod. Augustanus 13 s. IX. H - cod, Uaticanus Reginensis 238 s. IX/X. F = cod. Abrinccnsis 72 s. XI/XII. C = cod. Carnotensis 88 s. XII. 5 = cod. Sarisberiensis 61 s. XII. Feu = ed. Feuardentii, ad calcem op. S. Irenaei, Coioniae 1596. Cou = ed. Coustantii col. 1367. 1 Duo illa fragmenta, quae ad libellum contra Constantium imperatorem pertinuisse uidentur, tradita sunt opere, quod inscribitur Conflictus Arnobii et Serapionis, II13 (LIII 239 M); cf. Praef. VI 3 hylarius S ingeniis (s ex parte eras.) R ad] in Feu; de uariis titulis in, ad, contra Constantium u. Sludien 1138 constancium 8 constantinum AR imp B 5 inquit] A inquid BR, (t s. d) P, om. Feu Cou autem FCS factus] add. 8, sed postea eras. R est om. Feu 6 reppetit R de praeposterato sermone in mg. B 7 Deus filius hominis factus est Cou bomo enim factus est deus] B et Pm3 in mg. hominis autem perfectus est deus FCS, om. BAFeu 8 et] sed susp. Cou 9 xpi B, om. celt. codd. FeuCou 10 ipse FCS forma seruilis FCS forma—esse om. FCS 11 eum] eundemC 15* non sunt filii dei, per ipsum efficiuntur filii dei, quanto magis ipse, qui natura filius dei est, hunc, cum quo uoluntate sua aluo uirginali conceptus et natus est, ita sublimauit in deum, ut in cius nomine omne genu flectatur, caelestium et terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Iesus Christus in gloria est dei patris.

1 cf. I Ioh. 3, 2 3 cf. Phil. 2, 9 Phil. 2, 10 sq. 1 sunt om. Pm1ARFeuCou, add, in mg. Pm3 pr. dei om. li fili B 2 est om. R 3 nomine eius Feu 4 omne om. FS flectetur C. (a s. e) F chelestium R et om, B 5—7 et oninis—patris om. Feu 5 linguae R 6 eonfitcatur] add. ei FCS Iesus om. R

cos. 13665∗ qu.

EX TRACTATIBUS IN IOB.

In quadam uero homilia de libro sancti lob attende, quid dicat, quemadmodum ipsius diaboli aduersus nos indesinens bellum ex hoc fieri asserat, cum ea mala, quae in nobis sunt, excitat contra nos, quod in nostram fieri utilitatem uult docere, conuertente scilicet diuina misericordia malitiam diaboli ad purgationem nostram:

Tanta enim et tam admirabilis, inquit, in nos misericordiae dei bonitas est, ut, per quem in Adae offensa generositatem primae et beatae illius creationis amisimus, pereum rursum inquit amisimus, obtinere mereamur. tunc enim diabolus inuidens nocuit, nunc autem, cum nocere nititur, uincitur. mouet enim per infirmitatem carnis nostrae omnia potestatis suae tela, cum ad lasciuiam accendit, cum ad ebrietatem illicit, cum ad odia stimulat, cum ad auaritiam prouocat, cum ad caedes instruit, cum ad maledicta exacerbat.

sed 10 sq. cf. Hilar. in Matth. 8, 5. 10, 4 etc. B cod. Britannici Musei 23944 s. XI. A — cod. Parisinus Armamentarii 477 s. XII. C - cod. Bituricensis (ol. Casalinus) 83 s. XII. F=cod. Aurelianensis (ol. Floriacensis) 162 s. XI. P=cod. Parisinus (ol. Bigotianus) 2101 s. XII. T = cod. Trecensis (ol. Clareuallensis) 528 s. XII. r - cod. Uaticanus s. XII. II :-cod. Ulndobonensis 1523 s. XIV. U = rod. Uaticanus Urbin, 83 (ol. 125) s. XV. Era=ed. Erasmi VII (Basilrae 1556) 981. Lou = ed. Louaniensis VII (Coloniae Agrippinae 1616) 341. Mau=ed. Maurinorum X (Parisiis 1696) 543 sq. 1 Triasequentiafragmenta uidentur esse deprompta ex opere Hilarii deperdito, cui erat titulus Tractatus in Iob; cj. Praet. V 2 el Studien III 91 sq. primum fragmentum traditum est a S. Augustino in libro II contra Iuhanum c. 8 (27) 4 omelia codd. Iob sancti A dicat sc. beatissimus Hilarius 6 aduersum C 7 in om.U fieri om.W 9 ammirabilis VT inquit om. CMau 10 offensā B 11 id om. AT 12 nocuit] uicit F, om. BW 15 inlicit BP 16 cedes BAT scelus W cum per firmitatem animi horum omnium subrepentia incentiua reprimuntur, emundamur a peccato per huius uictoriae gloriam; dictum enim ita est: aut quomodo se emundabit natus ex muliere? quia non extante hoste non erit bellum, cessante deinde bello uictoria deerit. collidentium autem adutrsus nos uitiorum uictoria non adepta non erit emundatio ulla uitiorum, quia his insidiis corporis nostri pirata uicto conluctantium aduersus nos passionum concertatione purgamur.

memores igitur, inquit, et conscii illa ipsa corpora nostra omnium uitiorum esse materiem, per quam polluti et sordidi nihil in nobis mundum, nihil innocens obtinemus, gaudeamus nobis esse hostem, in cuius concertatione quodam concertationis nostrae bello dimicemus.

3 Hiob 25, 4 1 anima Fml animp Ftn2 subripentia IV 4 exstante IV 5 deinde] de W conlidentium P aduersu C 7 pyrata F colluctantium AC, Fp.c., TVWU aduersu BCFW 8 concertatione P memores] praem. an V igitur] ergo VU inquit om. Cou 9 ipsa illa BFW nostra corpora W. 10 per qua AT pro qua CPEraLou 11 optinemus BF nobis] praem. in T concertatione F concertamine U certatione ATV

Item quod eum dixisse commemorat:

Quas Iob litteras legerat, ut abstineret se ab omni re maligna ? quia deum sola mente uitiis non ammixta ueneratur, deum autcm colere proprium iustitiae officium est.

Quid fecisset; lob dicit, non quid in hoc saeculo perfecisset aut sine gratia salualoris, quem etiam prophetauit, uel fecisset uel perfecisset. 15 cf. Hiob 1, 1 13 Fragmentum iruenilur apud S. Awjustinum in libro de natura et gralia 62 (72); repraesentamus textum in editione Uindobonensi (CSEL LX 287, 20- 268, 2) a C. Vrba et 1. Zycha suppeditatum id unum addentes lectiones uarias, quae usque adhuc in ceteris Augustini uel Hitarii editionibus legebantur, uenerabatur et iustitiae proprium codicum auctoritate minime niti 14 eum sc. beatum Hilarium commemorat sc. Pelagius

Sanctus Hilarius dicit:

Panem cotidianum da nobis hodie. quid enim tam uult deus, quam ut cotidie Christus habitet in nobis, qui 4 est panis uitae et panis e caelo? et quia cotidiana oratio est, cotidie quoque ut detur, oratur. 3 sqq. cf. Ambros. (?) de sacram. V 25 Luc, 11, 3 4 cf. Eph. 3, 17 5 cf. Ioh. 6, 35. 48 ct. Ioh. 6, 51. 59 etc. P= cod. Parisinus 3846 s. IX. U = cod. Uindobonensis 411 s. X. E = cod. Escurialensis d. I. 1 s. X ex. Ee = cod. Escurialensis d. I. 2 s. X. R = cod. Palatinus 575 s. X. N = cod. Parisinus 1455 s. X. M = cod. Matritensis Bibl. Nat. P. 21 s. X/XI. 1 Fragmentum seruatum esl tn aclis synodi Toletanae IV (anni 633) cap. 10 (Fr. A. Gonzalez, Collectio canonum ecclesiae Hispanae, Malriti 1808, p. 370) 2 larius V 3 cottidianum U odie PN 4 uul P cottidie U 5 de I\'RN quia] qui U cottidiana U 6 cottidie U

Cou 1388

C. EX COMMENTARIO IN MATTHAEUM.

Item eiusdem in prooemio expositionis euangelii secundum Matthaeum:

Erat namque primum necessarium nobis, ut unigenitus deus nostri causa homo natus cognosceretur.

Item in consequentibus

Ad id, quod deus erat, homo, id quod tum non erat, gigneretur.

Item in eodem:

Tertium deinceps illud congruum fuit, ut, quia deus homo genitus in mundo et cetera. A — cod. Parisinus Armamentarii 483 s. IX. M = cod. Britannici Musoi 16414 s. XI/XII. \'p = cod. Parisinus 14860 s. XIII in. Illa Ina fragmenta pertinentia ad prooemium commentarii Hitariani in Matthaeum nunc deperditum tradit Cassianus in opere, qui insenbitur Contra. . Nestorium, VII 24. repraesentamus textum et lectiones uariantes secundum editionem Uindobonensem (CSEL XVII 383, 1-8) a M. Petschenig paratam 3 in eiusdem in M eiusdem sc. Ililarii pmio M proemio p euuangelii p 4 matheum A mathm p 11 terrio M congru|gruum p

Cou 1866

DE EXPOSITIONE HPISTULAE AD TIMOTHEUM.

Sanctus igitur Hilarius in expositione epistolae ad Timotheum sic loquitur:

Nam et cum dicit scriptura: homo Christus et cum dicit: Christus mortuus est et cum dicit: uerbum caro factum est, non spoliandus est per fraudulentiam legentis expositionibus suis sermo. namque ubi \'homo Christus\' est, praccedit : mediator dei atque hominum: ex deo homo, utrumque unum et inter hominem et deum medius confessione in se utriusque naturae. ubi \'Christus mortuus\', subicitur: qui resurrexit, qui est in dextera dei. in morte eius carnis nostrae infirmitas est, in resurrectione uirtus eius, in consessu dei dignitas. 51 Tim. 2, 5 6 Rom. 8, 34 Ioh. 1, 14 7 sqq. cf. Hilar. de trin. X 66 91 Tim. 2, 5 11 Rom. 8, 34 Codices u. p. 231. Agu = I. Saenz de Aguirre, Collectio maxima conciliorum omnium Hispaniae et noui orbis, Romae 1604. Gon = Fr. A. Gonzalez, Collectio canonum ecclesiae Hispanae, Matriti 1808. 1 Fragmentum inuenitur in aclis synodi Hispalensis 11 (anni 619) cap. 13 (Gonzalez 651); de ipso fragmento u. 1\'raef. V 4 et Studien III 93 sq. 3 ergo E1E2 AguCou hylarius M elarius r expedicione U explicatione Agu epistule U thimotheum PUM 6 est om. PE1E2RM Gon 7 expoliandus Gon spoliansdus P est spoliandus Cou fraudulentia R 8 suis. sermo PRM nam AguCou 9 adque PM et R ex deo—unum et] ut ex utroque, deo et homine, unus subsistat; sitque Agu Cou 10 eonfessionem M in se utriusque] insecurisque U 11 se um. PN ubi] add. uero Agu Cou 12 resurrexi M 13 uirtus eius] uirtutis eiuspotentiaJl consensu UNM Gon

Cou 1868

E. EX OPERE INCERTO.

Ecclesiae catholicae aduersus hereticos acerrimum defensorem uenerandum quis ignoret Hilarium episcopum Gallum ? qui cum de Christi carne ageret, attende quid dixerit:

Ergo cum missus est, inquit, in similitudine carnis peccati, non sicut oarnem habuit, ita habuit et peccatum. sed quia ex peccato omnis caro est, a peccato scilicet Adam parente deducta, in similitudine peccati carnis est missus existente in eo non peccato, sed peccati carnis similitudine. 6 sqq..cf. Hilar. de trin. X 25 cf. Rom. 8, 3 1 Fragmentum hoc operis Hilariani incerti (Commentarii in epistulas Paulinas?) asserualum est in Augustini J. c. lulianum 13 (9). libros manu scriptos, quos adhibuimus, et edilores (Era 940, Lou327, Mau 501) u. supra p. 229. fragmentum cj. etiam cum August. I. c. 17 (32): Sanitus Hilarius dicit ex peccato esse omnem carnem praeter illius, qui uenit in similitudine carnis peccati sine peccato. dicit sub peccati origine et sub peccati lege natum esse, cuius uox est: ego in iniquitatibus conceptus sum (Ps. 50,7) et II 4 (8): Et ideo uenerandus Hilarius ex peccato esse omnem carnem non cunctatus est dicere. sed numquid ideo negauit ex deo ? 3 haereticos edd. 4 ignorat Era Lou hy- larium AU episcopum hylarium A 5 quid] quę BW 6 comissus W similitudinem CVEra 8 omnis om. A, expo T parentis V 9 similitudinem V carnis peccati FY exsistente l\' 10 carnis peccati F