A. EX LIBRO HVMNORUM SANCTI HILARII QVAE RESTANT.
Felix propheta Dauid primus organi
in carne Christum ymnis mundo nuntians.
I.
De Christo deo. Ante saecula qui manes
semperque nate, semper ut est pater! —
namque te sine quomodo
dici, ni pater est, quod pater sit, potest? —
Bis nobis genite deus,
Christe! dum innato nasceris a deo
uel dum corporeum et deum
mundo te genuit uirgo puerpera:
Credens te populus rogat,
hymnorum resonas mitis ut audias
uoces, quas tibi concinit
aetas omnigena, sancte, gregis tui.
Dum te fida rogat, sibi
clemens ut maneas, plebs tui nominis
in te innascibilem deum
orat, quod maneat alter in altero.
lcf. Hilar. inps. 54,2etc. 3 sq. cf. Hilar. de trin, VII 31 16 cf. ib. VIII 4
Ad titulum cf. inscriptionem codicis A, quae insequitur subscriptionem
supra p. 38 indicatam: Incipiunt hymni eiusdem (sequnntur prooemii instar duo
uersus Felix—nuntians), et Hieron. de uiris inl. 100: liber hymnorum; numeros
I. II. III pos. Fed. de jorma metrica et de argumento hymnorum u. Mey l. c. et
Sludien III 82 sqq. 1 manes MasMey maneus AGam Dre 2 uersus ex priore
senarii iambici et posleriore Asclepiadei dodecasyllabi parle constat i. e. ut
pater semper pater esl 5 deus Christe Mey 6 ct. u. 2 lege ChristA
in nato A naseensGam 10 resnnas (= allernantibus choris)] Mey resonans
AQamDreMas 12 sancte Dre Mas Mey scę A sanctiGam 16 orat = adorat;
cf. de syn. 65: oratus a me dominus
LXV. Hilarius pars 4. Feder.
14
Extra quam capere potest
mens humana, manet filius in patre;
rursum, quem penes sit pater,
dignus, qui genitus est filius in deum.
Felix, qui potuit fide
res tantas penitus credulus assequi,
ut incorporeo ex deo
perfectus fuerit progenitus dei.
Grande loquimur et deum
uerum: ut genitor, quicquid inest sibi, .
aeternae decus gloriae
totum in unigenam ediderit deum,
Hinc unus merito bonus
ipsum, quod deus est, extra inuidiam sui
gigni uellet in alterum
transformans se, ut est, uiuam in imaginem.
Istis uera patet dei
uirtus: cum dederit omnia, non tamen
ipsis, quae dederit, caret
cuncta, quae sua sunt, cum dederit, habens.
Kara progenies dei,
connatum cui sit omne decus patris!
nil natae eguit dari,
sed natum simul est, quicquid erat dei.
24 cf. Hilar. de trin. II 22. III 4 30 cf. ib. III 3. IV 8. IX 31. X 19.
XI4 32 cf. ib. II 8. VI 12 cf. ib. XI 5 36 cf. ib. III 4. VI 12 38 cf.
ib. V 11 39 cf. ib. II 25
20 cf.u. 28. 31. 50 lege genitust; est genitus uel genitus\'t Mey 24 profectus
fuerit primogenitus Gam dei] AGamDreilas deus Mey 26uerum:
ut Mey uerum, ut Gam uerum ut Dre 28 unigenitum Gam Dre, sed cf. u. 44
29 bonus ipsum Mas bonus, ipsum GamDre bonus, ipsum (= se) quod deus
[est] extra Mey, qui reicit ad u. 50 30 lege deust 31 in om. Gam 38 connatum
Mey cognatum AGamDreMas; cf. intra hymn. 11 28 et de trin. V 11:
natura auctoris in filii natiuitate connascitur 39 natae (sc. progeniei) Mas Mey
nate A nato Gam naturae Dre
Lumen fulsit a lumine
deusque uerus substitit ex deo
uero, non aliud habens
ortus unigena, quam innascibilis pater.
Mirum hoc opus est dei,
aeternus ut incorruptibilis deus,
ortu qui careat, quia
sit sempiterna uirtus, quod est deus,
Non natis, quibus est in bonis,
ex sese placidus gigneret in deum;
ac sic in unigena deo
hoc ipsud ortu, quod genitum est, caret.
O felix duum unitas!
alterque cum sit mixtus in altero,
unum sic faciunt duo,
sit in duobus cum, quod est in altero.-
Paret sed genitus patri
omnemque ad nutum attonitus manet;
et scire non est arduum,
quid uelit se sequi, (quem) penes est pater.
41 sq. cf. symbolum Nicaen. 43 cf. Hilar. de trin. III 4 49 cf. Hilar.
de trin. III 3. IX 31. XI 4 59 cf. Hilar. in ps. 118 Lamed 13
42 cf. u. 2 subsistit Gam 44 ortu susp. Eng ortus quam unigena
susp. propter metrum Mey unigena aequiualet tribus syllabis: unigona
45 hoc opus est dei Dre dei hoc opus est AGamMas dei hoc est opus Mey
48 cf. u. 2 <id> quod susp. Mey deus, Non Dre deus. Non Gam 49 sc, non
natis, in quibus est, bonis lege quibust in del. Ma Mey 50 se se
GamMey, qui reicitadu. 30 51 = dimeler iambicus; lege unigena in unigenaj
AGamDre unigena inMasMey 52 cf. u. 2 54 e/. u. 2 alterque
Mey alter quf A alter qui GamMas alter quod Dre 55 duo rep. in mg. A
56 = Benar. cum in duobus sit Mey est quod Dre 57 patri
sed genitus paret Gam Dre Mas 58 cf. u. 2 69 = dimeter iambieus
60 se sequi, (quem) penes Dre se se qui penes AGamMas; cj. u. 19: quem
penes sit
14*
Quanta est genitus in bona!
nam constitutus in cunctorum exordia
condensque primum saecula
aeternum in motum tempora protulit.
Rebus anterior deus
cunctis — nam per eum omnia facta sunt —,
esset cum nihilum modo,
mundum corporeo condidit in statu.
Sed nos littera non sinit,
per quam te genitum concinimus deum,
. gesta, quae tua sunt, loqui
carnemque natum, iam qui eras deus.,
Te cunctis dominum modis
caelorum regem et caelestis gloriae,
ut cuncta per te condita!
∗ ∗ ∗ ∗ ∗.
∗ ∗ ∗ ∗ ∗
∗ ∗ ∗ ∗ ∗
II. De resurrectione Christi
∗ ∗ ∗ ∗ ∗∗∗ ∗ ∗ ∗ ∗
∗ ∗ ∗ ∗ ∗
Fefellit saeuam uerbum factum te caro
deique tota uiui in corpus irruis.
62 cf. Prou. 8, 22 66 cf. Ioh. 1, 3 72 cf. Ioh. 1,14 11 cf. Ioh. 1. 14
61 quanta in est genitus bona susp. Mey 62 — senar. exordio Ma*
63 = dimeter iambieus condens, qui Galli Dre Mas 64 ct. u. 2 72 ct. u. carnemque
uel carne inqueMey carmenque A Gam Dre Mas qui iam eras deus
mauull Mey 74 = senar. 75 = dimeter iambieus 76 sqq. hymnus eum
sit abecedarius, desiderantur in A 17 uersus; Mey suppl. u. 76 ita: concinunt.
angeli uel alio carmine concinemus Initium hymni II abecedarii in A non
exstat 11 te (sc. mortem)] et Oam Dre
Gaudes, pendentem cernis ligno cum crucis,
tibique membra fixa clauis uindicas.
Hanc sumis ante pompam tanti proelii:
sputus, flagella, ictus, cassa harundinis.
Ibat triumpho morte absumpta, Mors, tua
deus inferno uinci regno nesciens.
Kandens frigescit stagnum pallidae Stygis
rigensque nescit Flegethon se feruere.
Lux orta uastae nocti splendet inferum;
tremit et alti custos saeuus Tartari.
Mors, te peremtam sentis lege cum tua,
deum cum cernis subdedisse te tibi.
Non est caducum corpus istud, quod tenes,
nullumque in illo ius habet corruptio.
Omnis te uincit carnis nostrae infirmitas;
natura carnis est connata cum deo.
Per hanc in altos scandam tacta cum meo
caelos resurgens glorioso corpore.
16 Hilar. in Matth. 33, 3 17 cf. 1 Cor. 15, 54 23 cf. Rom. 7, 6. 8, 2
13 gaudes Gam Mey gaudens AMas cernis Dre Mas Mey carnis A carnem
Gam; cf. infra u. 24 et 46 el hymn. III 19. 25 14 tibi que (que s.l,m2) A
15 ante i. e. ante mortem in cruce subilam prclii A proelii: sputus Dre pręlii
sputus Mey 16 hictus A cassa] AGam Dre Mas (cf, lulius Surinus 2, 47
lignorum cassa et 52, 59 palearum cassa) quassae Mey (ct. Matth. 12, 20 arundinem
quassatam) 17 morte absumpta, Mors, tua Mey mortem sumpta mortuo
A morte sumpta uel absumpta a mortuo Dre morte sumpto a mortua Mas;
cf. u. 23 et 37 1!) pallidae Stygis Dre Mey pallida 6 iu gis A pallida Oam
20 Phlegeton Dre 21 nocti Dre Mey noctis Atlam Mas splendet inferum;
Mey splendet, inferum Gam Dre Mas 22 tremit Mas Mey tremet AGamDre
23 cumj tu s.l. A 24 te (s.l. A) tibi (sc. mortem morti) A Mas Mey se tibi
Gam 27 sc. omnis nostrae carnis
Quantis fidelis spebus Christum credidi,
in se qui natus me per carnem suscipit!
Renata sum — o uitae laetae exordia! —
nouisque uiuo Christiana legibus.
Sanctis perenne munus praestat hoc dei,
conformi secum uiuant post haec corpore.
Terror recedat mortis tandem, Mors, tuae;
sinu me laetam patriarcha suscipit.
Uiuam locata post haec in caelestibus,
dei sedere carnem certa a dexteris.
Xriste, reuersus caelos uictor in tuos\'
memento carnis, in qua natus es, meae.
Ymnos perennes angelorum cum choris
in hoc resurgens laeta psallam corpore.
Zelauit olim me in morte satanas:
regnantem cernat tecum totis sacculis.
III. De tentationibus Christi.
Adae carnis gloriosa et caduci corporis
in caelesti rursum Adam concinamus proelia,
per quae primum satanas est Adam uictus in nono..
33 cf. Ioh. 3, 3. 5. Hilar. in ps. 2, 41. 64,15 36 cf. Phil. 3, 21 38 sq.
cf. Hilar. in ps. 120, 16 1 sqq. cf. Uenant. Fortunat, hymn. Pange lingua
MGh, Auct. ant. IV 1 p. 27 2 cf. Hilar. in ps. 122, 3
32 insequi A suscipit Mas Mey suscepit AGamlJre 33 sumo susp.
Mey lętę ex le̢ta A laeta Gam nouis quae Gam 35 phenne A
36 corpore Gam corpora A 37 mortis] sortis Mas 38 lętam es lectam A,
lętā add. m mg. 40 dextris A 43 phenncs A 45 zelabit Mey 46 saec.]
add. FINIT Item alius A 1 cernis Gam cernuata Mas gloriosa Mey gloriam A
Gam Dre gloria Mas, fort,: gloriosae sc. in paradisi gloria (Hilar. in Matth. 3,5)
2 concinnamus A, corr.Gam
Hostis fallax saeculorum et dirae mortis artifex
iam consiliis toto in orbe uiperinis consitis
ad salutem nil restare spei humanae existimat.
Gaudet aris, gaudet templis, gaudet sanie uictimae;
gaudet falsis, gaudet stupris, gaudet belli sanguine;
gaudet caeli conditorem ignorari gentibus.
Inter tanta dum exultat nostrae cladis funera,
deo audit in excelsis nuntiari gloriam
et in terra pacem hominum uoluntatis optimae.
Terret coetus angelorum laetus ista praedicans;
terret Christum terris natum nuntians pastoribus,
magnum populis hinc futurum desperatis gaudium.
Errat partes in diuersas tantis rebus anxius;
quaerit audax, ecquis hic sit tali dignus nuntio,
nihil ultra, quam commune est, terris ortum contuens.
Cernit tamen is, quod Iohannes in desertis praedicet
aquis mersans in Ιο̢Iordanis cunctis poenitentiam,
quam sequatur confessorum criminum remissio.
Inter turbas, quae frequentes mergebantur, accipit
uocem e caelo praedicantem: meus est hic filius;
hunc audite! hic dilectus, in quo mihi complacet.
4 ef. Hilar. in Mattli. 3, 3 11 cf. Luc. 2, 14 14 cf. Luc. 2, 10
16 sqq. cf. Hilar. in Matth. 3, 1. 4, 14 23 cf. II Petr. 1, 17. Matth. 17, 5.
3, 17. Luc. 9, 35
6 ad salutem nil Mey nichil (nil Dre) ad salutem AGam DreMas restare
Brandes (Rhein. Mus. LXIV89) Mey prestare AGam Dre Mas spem
humanam Dre; e/. Hilar. in Matth. 16, 5: nihil spei tribuit ad salutem
7 sani? A 8 strupris .4 9 ignorare Am1 gentibus] praem. a Gam
17 e/. u. 29 ecquis Mey et quis AUamDre Mas est terris, ortum susp. Eng
19 is, quod susp. Mey his quod A his (sc, descitis) quod GamDreMas 21 confessorum
sensu passiun; cf, Hi/ar, ir. ps. 76, 6 p. 273: confessorum peccatorum
et in ps. 58,4 p. 183: confessi peccati 22 frequenter Gam Dre 24 hanc (u
s.l.m2)A hic] hinc A
Cernit hominem, cernit corpus, quod Adae perlexerat;
nihil ultra uox honoris afferebat desuper;
scit terrenam subiacere mortis legi originem.
Ad temptandum multas artes priscae fraudis commouet;
quaerit audax tempus, quod sit∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗
∗∗∗∗ ∗∗∗∗ ∗∗∗∗∗ ∗∗ ∗ ∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗
∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗
∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗
25 cf. Hilar. in Matth. 3, 1. 5 28 cf. ib. 3, 5
25 Adae, quod Mey perlexeiat Mey perlex erat AGam; cf. Hilar, in
Matth. 3, 1 el 5: Adam enim pellexerat — cibo Adam pellexerat — quem neque
cibo pellexerat 28 fraudes A 29 qd A quid Gam Dre Mas sit] fraudi
suae commodum suppl. Mey