The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Non sum nescius, piissime imperator, ca, quae de
nonnullis negotiis ad conscientiae publicae audientiam proferan-.
tur, pro dignitate eorum, qui eloquuntur, uel grauia existimari
solere uel leuia, dum distantis opinionis ambiguam sententiam
ad studium intellegentiae permouet hominis; contemtus aut gratia.
sed mihi apud te de diuina re pia dicturo nullus uulgatae consuctudinis
metus est, quia, cum sis bonus ac religiosus, nec uitium
iudicii apud prudentes religionum, quid a quo audiat, sed an, quae
audiat,sint religiosa, diiudicet. et quia mihi a deo [de] praesentia tuae
opportunitas praestita est, nec erga haec quidem conscientiae meae
cessauit officium, ut in eum, quem apud te habeo de religione sermonem,
indignitas forte aliqua tecum loquentis offendat.
Episcopus ego sum in omnium Galliarum ecclesiarum atque,
cf. notam ad p. 187, 19 INCIPIT (INCP. B)
LIBER (LIB. B) II. EIVSDEM AD EVNDEM (EVADEM Bm1) QUEM ET CONSTANTI-
NOPOLI (-NAPOLI Bm1 -NVPOLI Bm4) IPSE TRADIDIT BC incipit eiusdem epla
(epla s.l.m2) ad eundem quam et constantinopoli cidem ipse tradidit G liber
seds eiusdem ad eundem quem et constantinopoli (-im JOW) ipse (ipsi EW)
tradidit JEOW item liber eiusdem ad eundem M, titulum om. L; cf. Hieron.
de uiris inl. lllll: ad Constantium libellus. quem uiuenti Constantinopoli porrexerat
in promtu enim
sunt pietatis uestrae litterae. falsa autem eorum omnia, qui in exilium
meum procurauerunt, non in obscuro sunt. ipse quoque uel
minister uel auctor gestorum omnium intra hanc urbem est. circumuentum
te Augustum inlusumque Caesarem tuum ea confidens
conscientiae meae condicione patefaciam, ut, si indignum aliquid
non modo episcopi sanctitate, sed etiam laici integritate gessisse
docear, non iam sacerdotium per ueniam expectem, sed intra paenitentiam
laici consenescam.
Haec autem nunc, dignantissime imperator, arbitrio tuo
derelinquo, quatenus et quomodo me iubes loqui, et ea, quae maxime
tecum in tempore hoc agenda sunt, prosequor. dabis quidem
id in praesens instructionis ad causam, ut praesentem eum, cuius
ministerio exulo, usque ad confessionem falsorum, quae gessit, adducam.
sed nihil de eo, nisi cum iusseris, loquar. nunc autem, quia
mihi metus est de mundi periculo, de silentii mei reatu, de iudicio
dei, cura autem est de spe, de uita, de immortalitate non tam mea,
quam tua uniuersorumque. quae quia mihi cum plurimis communis
s.l.m4) B commune MO exilio] praem. in e ct
s.l.Bm4 ecclesia Ba.c.m4 2 athuc Ba.c.m2 adhuc licet E per s.l.C
prbb B prespiteros W 3 synodi (h s.l.m4) B te s.l.Bm5 4 aliqua B, C
a.c.m2 conseientia
Recognosce fidem, quam olim, optime ac religiosissime
imperator, ab episcopis optas audire et non audis. dum enim, a
quibus ea requiritur, sua scribunt et non deum praedicant, orbem
aeternum erroris et redeuntis in se semper certaminis circumtulerunt.
oportuerat humanae infirmitatis modestia omne cognitionis diuinae
sacramentum illis tantum conscientiae suae finibus contineri, quibus
credidit, neque post confessam et iuratam in baptismo fidem in
nomine patris et filii et spiritus sancti quicquam
aliud uel ambigere uel innouare.
sed quorundam aut praesumtio
aut facultas aut error apostolicae doctrinae indemutabilem
constitutionem partim fraudulenter confessa est et partim audacter
egressa, dum in confessione patris et filii et spiritus sancti ueritatem
naturalis significationis eludit, ne quid maneret in sensu, quod in
regenerationis sacramento est confitendum. ob hoc penes quorundam
conscientiam nec pater pater nec filius filius nec spiritus sanctus
spiritus sanctus est.
sub cuius necessitatis tamquam improbabili
occasione scribendae atque innouandae fidei exinde usus inoleuit.
qui postquam noua potius coepit condere, quam accepta retinere,
nec ueterata defendit nec innouata firmauit et facta est fides temporum
potius quam euangeliorum, dum et secundum annos scribitur
et secundum confessionem baptismi non tenetur. periculosum nobis
Bp.c.m2,C 3 episcopo Ba.c.m5 optas (op in ras. m2) C
et s.l.Bm4 4 suam (sc. fidem) Eng deum Fed dei Eng (quae) dei (sunt)
6 oportuerat] add. enim S humanae (-ne C humanitate Bad) infirmitatis (ac
add. Bad) modestia Cp.c.m2,GӨ humanitate infirmata (infirmitas Ba.c. infir-
Illata Bp.c. infirmitate JEm2 in- exp. 0) molestia (-am BCm1MO modestia Em2)
H, Ca.c.m2, π omnem
Conscii enim nobis inuicem sumus post Niceni conuentus
synodum nihil aliud quam fidem scribi. dum in uerbis pugna
est, dum de nouitatibus quaestio est, dum de ambiguis occasio est,
dum de auctoribus querella est, dum de studiis certamen est,
dum in consensu difficultas est, dum alter alteri anathema esse
coepit, prope iam nemo Christi est. incerto enim doctrinarum
uento uagamur et aut, dum doeemus, perturbamus aut, dum docemur,
erramus. iam uero proximi anni fides quid iam de immutatione
in se habet? prima, quae \'omousion\' decernit taceri; sequens rursum,
quae \'omousion\' discernit et praedicat; tertia deinceps, quae \'usiam\'
ep. VI (LXVJI 922 M) 13 cf. I Cor. 1,12 Eph. 4, 14 B, Ca.c.m2 2 quod B, C a.c.m2 3 blasfemiarum G quod
B, Ca.c.m2 4 ut uolumus, aut ita, ut om. MO nolumus] uolumus A cum
s.l.Em2 5 dominum] add. per dittographiam et una fides a, (om.J, exp. Em2) π
et quo tandem
processum est? ut neque penes nos neque penes quemquam ante
nos sanctum exinde aliquid atque inuiolabile perseueret, de similitudine
autem dei filii ad deum patrem quodsi miserabilis nostri
temporis fides est, ne non aut ex toto aut tantum ex portione sit
similis, egregii scilicet arbitri caelestium sacramentorum, conquisitores
inuisibilium mysteriorum professionibus de fide dei calumniamur.
annuas atque menstruas de deo fides decernimus,
decretis paenitemur. paenitentes defendimus, defensos anathematizamus
aut in nostris aliena aut in alienis nostra damnamus
et, cum mordemus inuicem, iam absumti sumus ab inuicem.
Fides deinde quaeritur, quasi fides nulla sit. fides scribenda
est, quasi in corde non sit. regenerati per fidem nunc ad fidem docemur,
quasi regeneratio illa sine fide sit. Christum post baptisma discimus.
quasi baptisma aliquod esse possit sine Christi fide.
emendamus,
quasi in spiritum sanctum peccasse sit uenia. sed impietatis
ipsius hinc uel praecipue causa perpetua est, quod fidem apostolicam
septuplo proferentes ipsi tamen fidem euangelicam nolumus
confiteri, dum impietates nostras nobis in populis multiloquiis defendimus
et magniloquentiae uanitate aures simplicum uerbis fallentibus
inludimus. dum euitamus de domino Christo ea credere, quae de se
N, Ca.c.m2 postremumque (qup del.) E 2 quartamq.
Ca.c.m3 quartam BG quartum G 3 est om. H, Ca.c.m2 paenes n paenes B
4 aliquot B aliquod CJ atque (in ras. el 1 eque s./.) E 5 fili B quodsi
(si postea exp. el del.) H, Cou quod CG πΔ 6 fides temporis 0 est
Quod hieme undoso mari obseruari a nauigantibus maxime
tutum est, ut naufragio desaeuiente in portum, ex quo soluerant,
reuertantur, uel incautis adulescentibus conuenit, ut, cum in tuenda
domo sua mores paternae obseruantiae transgressi profusa libertate
sua usi sunt, iam sub ipso amittendi patrimonii metu solus illis ad
paternam consuetudinem necessarius et tutus recursus sit, ita inter
haec fidei naufragia caelestis patrimonii iam paene profligata
hereditate tutissimum nobis est primam et solam euangelicam
fidem confessam in baptismo intellectamque retinere nec demutare,
quod solum acceptum atque auditum habeo, bene credere, non ut
ea, quae synodo patrum nostrorum continentur, tamquam inreligiose
et impie scripta damnanda sint, sed quia per temeritatem
humanam usurpantur ad contradictionem, quod ob hoc sub nomine
nouitatis euangelium negaretur, ut periculose tamquam sub emendatone
innouetur. quod emendatum est, semper proficit, ut, dum
omnis emendatio displicet, emendationem omnem emendatio consecuta
condemnet, ac si iam, quidquid illud est, non emendatio aliqua
sit emendationis, sed coeperit esse damnatio.
ex a) J spacis 0 2 subripimus 4 exceptis J el T
reicien∗dis (eras. esl s) C 3 et s.l.Bm4 4 prodii 11x et] ad ilO deputamusLlF
6 undoso mari] unde sonarijl/ unde somari 0 7 desaeuiente] de se.
facienteB,Ca.c.m2 portu B,Ca.c.m2 ex] in E a.c., LW 8 induenda LMOW
9 domus a moris B, Ca.c.m3 paterne s.l.G patriae Ba.c.m4 obseruantia
et (all. t del.) B transgressae Ba.c.m4 profusae Ba.c.m4, Ea.c.m2, add.
in Em2 10 sua s.l.Em2, om.LW usi] praem. re s.l. J patrimonio
Ba.c.m4 11 sit Lyp Gil Cou est s.l.Bml praeligata γG.
In quantum ego nunc beatae religiosaeque unigeniti uirum
te, domine Constanti imperator, ammiror, fidem tantum secundum
ea, quae scripta sunt, desiderantem — et merito plane ad illa ipsa
unigeniti dei eloquia festinas, ut imperatoriae sollicitudinis capax
pectus etiam diuinorum dictorum conscientia plenum sit; hoc qui
repudiat, antichristus est et, qui simulat, anathema est —, sed unum
hoc ego per hanc dignationis tuae sinceram audientiam rogo, ut
praesente synodo, quae nunc de fide litigat, pauca me de scripturis
euangelicis digneris audire et loquar tecum uerbis domini mei Iesu
Christi, cuius uel exsul sum uel sacerdos. habent enim uasa testea
non ignobiles thesauros et infirmiora corporum magis reuerenda
sunt et apud nos modo deum indocti piscatores loquuti sunt. super
humilem et trementem uerba sua secundum prophetam deus
respicit.
fidem, imperator, quaeris: audi eam, non de nouis eartulis,
sed de dt\'i libris. scito eam posse etiam in occidente donari, unde
uenientes in regno dei cum Abraham et Isaac et Iacob recumbent.
memento eam non in quaestione philosophiae esse, sed in euangelii
doctrina. non tam mihi autem rogo audientiam, quam tibi atque
ecclesiis dei. ego enim penes me habeo fidem, exteriore non egeo:
quod accepi, teneo nec demuto, quod dei est.
quantumlibet uirum MO uerum γJEGLW uere 0
Sed memento tamen neminem hereticorum esse, qui se nunc
non secundum scripturas praedicare ca, quibus blasphemat, mentiatur.
hinc enim Marcellus \'uerbum dei\' cum legit, nescit. hinc Fotinus
\'hominem Iesum Christum\' cum loquitur, ignorat. hinc et Sabellius,
dum quod e t ego et pater unum sumus non intellegit, sine
deo patre et sine deo filio est.
hinc et Montanus per insanas feminas
suas \'praedicare alium\' defendit. hinc et Manicheus et Marcion
legem odit, quia littera occidit et mundi princeps diabolus
est. omnes scripturas sine scripturae sensu loquuntur et fidem sine
fide praetendunt. scripturae enim non in legendo sunt, sed in intellegendo
neque in praeuaricatione sunt, sed in caritate.
Audi, rogo, ea, quae de Christo sunt scripta, ne sub (eis) ca,
quae non scripta sunt, praedicentur. summitte ad ca, quae de
libris loquuturus sum, aures tuas.
fidem tuam ad dcum erigas. audi,
quod proficit ad fidem, ad unitatem, ad aeternitatem. loquuturus
tecum sum cum honore regni et fidei tuae omnia ad Orientis et
Occidentis pacem proficientia, sub publica conscientia, sub synodo
dissidenti, sub lite famosa.
Praemitto interim pignus futuri apud te sermonis mei. non
aliqua ad scandalum neque, quae extra euangelium sunt, defendam;
sed intelleges a me in sacramentorum \'solius dei ueri\' et \'quem misit
Iesum Christum\', praedicari unum deum patrem, \'ex quo omnia\',
loh. 14, 16 8 II Cor. 3, 6 cf. loh. 12, 31 21 cf. Ioh. 17, 3 22 cf.
I Cor. 8, 6 (eras. C) hereticorum y 3 enim om. n marce∗llus Wcum uerbum
dei n 5 pr. et om. J, erp. BEm2 intelleget B 6 est om.B, Ca.c.m2
7 paraclitum Bp.c.m4, CO marchion (h del.) B marcio L martion CO
8 odiit B quia] qua B 10 sunt s.l.Bm4 alt. in s. I. Cm3 J, om. 0
12 subler sub lineam duxit Cm?, sub om. G eis] add. Cou, om. λ ea] e
haec ego
in spiritu sancto ita credidi, ut ultra hanc de domino Iesu Christo
fidem non possim doceri, non per haec adimens patrum fidei religionem,
sed secundum regenerationis meae symbolum et doctrinae
euangelicae scientiam ab ea iuxta ista non dissonans.
cf. Phil. 2, 6 sq. 7 Phil. 2, 8 9 cf. Kph. 1, 20 Act. 10, 42 10 cf.
Apoc. 15, 3 cf. loh. 1, 18 11 cf. 1 Ioh. 5, 20 cf. Ps. 76, 14 et
Tit. 2, 13 cf. Rom. 9, 5 12 Phil. 2, 11 om. B, sed. add. s.l.m4 2 ante
(an in raB. m3) Caput B a,c,m2 3 dei s.l.Cm1 4 habitet EW ac coepit
Ca.c.m3 11 alt. et s.l.Bm4 magnus] add. et Cou 12 et s.l.Bm4
o
13 xps eras. W, om. L est dei patrisG:r quia xps ds e in mg. Bm3 g GL
15 religione B, Ca.c.m2 16 sed s.l.Cm2 simbolum CJMO 17 ab ea)