Tectum augustum ingens, centum sublime columnis, religione patrum laetum I et uenerabile templum hoc dedit esse suum I superi regnator Olympi. nam deus omnipotens, I qui res hominumque deumque aeternis regit imperiis, I \'quo tenditis?\' inquit \'hic domus est uobis, I haec ara tuebitur omnis.\' hic matres puerique simul I mixtaeque puellae sacra canunt I pariterque oculos ad sidera tollunt, hic exaudiri uoces, I hic uota precesque: noctes atque dies I ferit aurea sidera clamor. postquam prima quies I et facta silentia tectis, incipit effari I diuino ex ore sacerdos: \'accipite haec animis laetasque aduertite mentes, matres atque uiri, I pueri innuptaeque puellae. discite iustitiam moniti I et spes discite uestras. haut incerta cano: I deus aethere missus ab alto, ipsius a solio regis, I uia prima salutis, quem nobis I partu sub luminis edidit oras 1] A. VII, 170. 2] A. VIII, 598 (late mut. in laetum, cf. X, 738). VI, 408 (XII, 767; et add., donum mut. in templum, cf. III, 536 al.). 3] A. X, 235 (et mut. in hoc; suum add., cf. A. VI, 142 al.). II, 779. 4] G. I, 29 (an mut. in nam) + II, 325 al. A. I, 229. 5] A. I, 230 (regis). V, 670. 6] A. V, 638 (inquit om.). II, 523. 7] A. XI, 215 + 476 + G. III, 473 (A. VII, 340. VIIII, 358). A. V, 293 (mixtique) + II, 238 (VI, 307). 8] A. II, 239. V, 508 + XI, 37. 9] A. IIII, 460 (hinc). VI, 51 (in). 10] A. VI, 127. II, 488. 11] A. I, 723. 730 (tum mut. in et). 12] A. IIII, 76. III, 373. 13] A. V, 304. 14] A. VI, 306. 307. 15] A. VI, 620. III, 103. 16] A. VIII, 49. IIII, 574. 17] A. VI, 396. 96. 18] A. VIIII, 252 (quae uobis). VII, 660. S: codex Sahnasianus, nunc Parisiensis lat. 10318, f. 21u. eclesia S 1 gentu S colunes S 2 Religionem petru S 4 res Suringar rex S 5 inquid S 6 uobis Suringar nobis S 8 Sagra S 10 adq; S ferit Suringar feret S 11 tectis Suringar noctis S, fort. linguis (A. XI, 241), cf. Proba 585 14 adq; S 16 Aut S 18 pastus sublimis eddedit S corr. Suringar oras Suringar ortus S uirginis os habitumque gerens I, mirabile dictu. ore (dei) I adflata est spiritu propiore canitque: sic noua progenies I caelo descendit ab alto. ast ubi iam firmata deum te prodidit aetas, negauere deum I miseri, quibus ultimus esset ille dies, I quando furentes ac dira canentes insontem I magno ad regem clamore trahebant. ille nihil, I namque ipse uolens, seque obtulit ultro, hoc ipsum ut strueret, I uatum praedicta priorum prodere iussa dei, I telluris operta subire. primus ibi ante omnes, I sceptrum qui forte gerebat, sustulit ablutas lymphis ad sidera palmas, hoc dicens: I \'equidem in iusto nil tale repertum: nec fas. I o miseri, quae tanta insania, ciues? (at) me nulla dies tantis neque fortibus ausis 19] A. I, 315. G. n, 30 (III, 275. A. I, 439. II, 174. IIII, 182. VII, 64. VIII, 252). 20] A. II, 247 (oro). VI, 50 sq. (numine in spiritu mut.; canitque add.). 21] E. IIII, 7 (iam mut. in sic). A. VIII, 423. 22] E. IIII, 37 (hiuc .. uirum mut. in ast . . deum, fecerit in prodidit, cf. A. IllI, 431). 23] A. VIIII, 659 (adgnouere). II, 248. 24] A. II, 249. G. I, 255 (quando armatas), A. YIIII, 621 (canentem). 25] A. II, 84. 58. 26] A. n, 287. VI, 146 + VIII, 611. 27] A. II, 60. IIII, 464 (priorum FPyabc). 28] A. II, 127 + VI, 461. A. VI, 140. 29] A. II, 40. XII, 206 (nam mut. in qui). 30] A. II, 153 (exutas uinclis). 31] A. Xli, 950. VIllI, 207 (de te mut. in in iusto, uerebar in repertum, cf. A. VI, 145 [VII, 507]). 32] A. VIIII, 208 (XI, 181). II, 42. 33] A. VIIII, 281 (Euryalus om., at add., tam mut. in tantis neque). 19 abitumq; S 20 ore dei ego More S Maria F. Latendorf Fleckeis. ann. CIII, 861 tunc ora L. Mueller eph. Zarnck. 1SGS, 249 afflata Riese affata S propiore Riese propiora S post hunc u. lacunam indicaui; cf. Luc, 1, 46 sqq. 21 discendit S 22 uirum Suringar prodedit S 23 Negabere S ultissimus S 24 quo Baehrens, fort. ac delendum hac S 27 ut strueret Suringar instrueret S uatumq; dicta S, corr. Riese 28 Proderet i. d. *tellusque operta subiret S, corr. Suringar 29 forte Suringar uoce S 30 Sustullit ablatas limfis asidera S, corr. Suringar 31 equitem S iusto Riese isto S, cf. Matth. 27, 19, 24 repertum Suringar repertus S repertumst Riese 32 omnis eriq; t. i, cicys S, corr. Suringar 33 at add. die stantis S addiderit socium. I uestra\' inquit \'munera nobis! uos animam hanc potius quocumque absumite leto.\' tum magis atque magis I magnis furoribus acti clamores simul horrendos ad sidera tollunt et magis atque magis I poenas cum sanguine poscunt. has inter uoces I medio in flagrante tumultu arboris obnixus trunco I — tibi, magne, tropaeum, omnipotens genitor — I palmas utrasque tetendit teque uocans I multo uitam cum sanguine fudit. et tamen interea I tua nati maxima cura non tulit hanc speciem; I grauiter commotus et alto dat clarum e caelo signum. I nam tempore in illo sol medium caeli conscenderat igneus orbem. eripiunt subito nubes caelumque diemque et nox atra polum bigis subuecta tenebat. tris tenuit diei spatium non amplius horas: tum repetens iterum sua I clara in luce refulsit nona diei melior I rebus iam rite peractis. inde datum molitur iter. iamque arua tenebat scrupea, tuta lacu nigro nemorumque tenebris 34] A. VI, 170 (addiderat). V, 348. 35] A. III, 654. 36] G. III, 185. A. IIII, 668 (plangoribus; aether mut. in acti, cf. I, 333 [VII, 199. XI, 616]).. 37] A. II, 222 (tollit). 38] A. II, 299. 72. 39] A. XII, 318. XI, 225. 40] G. III, 233. A. XI, 7. 41] A. X, 668. VI, 685. 42] A. VI, 247 (uoce mut. in teque). II, 532. 43] A. VIIII, 422 (tu mut. in et). G. IIII, 354 (nati add.). 44] A. II, 407. I, 126. 45] A. III, 519 (puppi mut. in caelo). XI, 303 (non) + E. V, 49 (G. I, 434. A. II, 274. VI, 234. VIIII, 195; ab [sub] illo). 46] A. VIII, 97. 47] A. I, 88. 48] A. V, 721. 49] E. III, 105 (pateat caeli .. ulnas). 50] A. III, 436 (praedicam om., et repetens iterumque; sua add.). I, 588. 51] G. I, 286 (addere om.; fugae m., cf. A. VIIII, 156). A. IIII, 555 (paratis). 52] A. VI, 477 (tenebant). 53] A. VI, 238. 34 Addidere4 S inquid S 35 adsumite S 36 Tunc S adq; S fororib; S 38 adq; S sanguina S 39 fraglante S 40 obnixos 8 42 uita S 43 natim S 44 tullit S comotus S 45 das Suringar 46 igneos orbe S 49 Triste unit S diei] caeli Baehrens oras S 50 tum Suringar Te S (i. e. Tc) 52 molituritur iter S 53 Stubrea S, corr. Salmasius ut statim ad fauces uenit graue olentis Auerni, tum demam horrisono stridentis cardine portae panduntur uastae I solidoque adamante columnae, sponte sua I umbrosae penitus patuere cauernae. ingreditur linquens antrum; I tum maxima turba, ut uidere deum fulgentiaque ora per umbras, ingenti trepidare metu. I nec plura moratus haec ait I et dictis maerentia pectora mulcet: \'ne trepidate, meae I animaeque umbraeque paternae: uobis parta quies. I genitor mihi talia namque dicta dedit: I prope uos haec limina tendere adegit.\' haec fatus I animas, quae per iuga longa sedebant, deturbat I miseransque antro submittit aperto et dicto parens I supera ad conuexa reuexit. interea magnam I subito uulgata per urbem fama uolat, I illum expirantem sedibus imis iam reuocare gradum superasque euadere ad auras. obstipuere animis alii; set I sanguinis auctor se causam clamat crimenque caputque malorum, 54] A. VI, 201 (inde ubi uenere ad fauces). 55] A. VI, 573 (sacrae, cf. 574). 56] A. VI, 574 (portae). 552. 57] A. VI, 82. VIII, 242. 58] A. VI, 157. 611 (quae mut. in tum, cf. 667; est om.). 59] A. VI, 490 (uirum .. ama). 60] A. VI, 491. V, 381. 61] G. IIII, 415 al. A. I, 197. 62] A. VIIII, 114 (meas). V, 81. 63] A. III, 495. VII, 122. 64] A. X, 600 (dabus, cf. 633 al). VI, 696 (prope uos add.). 65] A. II, 721 (V, 421). VI, 411. 66] A. VI, 412. G. II, 499 (A. X, 823) + A. VI, 262 (que add.; se inmisit). 67] A. XI, 242 (Uenulus om.). VI, 241 (ferebat mut. in reuexit). 68] A. I, 124. VIII, 554. 69] A. VIII, 554.1, 44 + 84. 70] A. VI, 128 (set mut. in iam). 71] A. VIII, 530. VII, 49 (ultimus om.). 72] A. XII, 600. 54 aberni S 55 tum Baehrens Tunc S stritridenti S 56 Uanduntur S, corr. Salmasius solido. quedam ante S 57 et post sua add. S caberne S 60 trepidarem S 61 a\'t S merenta S 62 trepitate S meae Suringar me S 63 partaiii S 64 prope uos haec Baehrens uos prophec S propere haec nos Suringar adegit Suringar agit S 65 q; per iura S, corr. Salmasius 66 Deturbatanq; antro miserans S, corr. Suringar deturbat antro miserans Baehrens 68 uulgatam S 71 alii; set Suringar aliis et S 72 Ne causa clama S, corr. Suringar capueq; S et nodum informis leti trabe nectit ab alta proque suis meritis I superis concessit ab oris. nec minus interea I se matutinus agebat ad socios, I quibus in mediis sic deinde locutus extulit os sacrum I claraque in luce refulsit, omnia longaeuo similis, I cunctisque repente (inprouisus ait〉: ‛. . . . . ire iterum in lacrimas? I coram, quem quaeritis, adsum. en perfecta mei I cari praecepta parentis. quare agite, o socii, tantarum in munera laudum ite\' ait, \'egregias animas I natique patrisque sermonum memores I fluuiali spargite lympha. ipse, ubi tempus erit, omnis in fonte lauabo.\' dixit et in caelum paribus se sustulit alis conditus in nubem: I hinc regia tecta subiuit dona ferens uictor I cari genitoris et ora: oscula libauit I dextramque amplexus inhaesit. huius in aduentum cernes I a sedibus imis eruere summas arces I et moenia uerti atque omnem ornatum flamma crepitante cremari. 73] A. XII, 603. 74] A. X, 82 + XI, 74. 224 (cf. I, 74). II, 91. 75] G. II, 429 (III, 311. A. I, 633. YI, 212. VII, 572. XII, 107). A. VIII, 465. 76] A. XI, 12 (XII, 110; tum mut. in ad). V, 303. 77] A. VIII, 591. I, 588. 78] A. VIIII, 650.1, 594. 79] A. IIII, 413. I, 595. 80] A. VIII, 612. V, 747. 81] A. VIII, 273 (iuuenes mut. in socii, cf. III, 560; munera m). 82] A. XI, 24. VI, 116. 83] A. VIII, 464 (memor et). IIII, 635. 84] E. III, 97. 85] A. VIIII, 14. 86] G. I, 442. A. VII, 668 (sic). 87] A. I, 679 (VIII, 609. XI, 479) + G. II, 307 (A. V, 484. VIII, 50. VIIII, 560). A. VI, 108. 88] A. I, 256. VIII, 124. 89] A. VI, 798 + G. I, 460 (A. I, 258. IIII, 47). A. I, 84. 90] A. IIII, 443 + II, 615. XI, 506 + VII, 309, cf. II, 625, V, 810. 91] A. VII, 74. 74 meretis S 75 sese matutinis S 76 socius S 78 longebus S, corr. Suringar post hunc uèrsum excidisse quaedam intellexit Suringar, qui inprouisus ait (A. 1, 595) addidit 79 lacrimis S (lacrimas corr. mt) 81 os socii S munere Suringar 83 plubiali .. limfa S, corr. Suringar 84 lababo S 85 sustullit S 87 ori Riese ad ora Brandes, cf. A. VI, 108 88 Obscula S 89 cernes Suringar certis S Erebi de Riese (G. IIII, 471). 90 fort. et ruere; conruere Brandes summas arces Suringar summe acies\' S menia S 91 adq; S XVI. Poet. christ. min. pars i. 40 tunc autem innumerae gentes populique I frequentes terrentur uisu subito. I rex omnibus idem iura dabit populis pariter I subigetque fateri, quae quis aput superos furto laetatus inani sed uos, o lecti, ferro I pro nomine tanto, quod superest, I moriamur et in media arma ruamus: sanguine quaerendi reditus animamque litando.\' Haec ubi pro meritis, I finem dedit ore precandi. succedunt alii I graues aetate ministri: pars in frusta secant I onerantque altaria donis; tum demum I pueri et pauidae longo ordine matres stant circum. quos ubi confertos I manu circumtulit omnes, sic prior adgreditur I mensas atque incipit ipse. et postquam primus I summo tenus adtigit ore, accipiunt proceres I pariterque antistites omnes et pueri rudes: I sequitur tum cetera pubes. 92] A. YI, 706 (7tunc circum) G. IIII, 216 (A. I, 707. VI, 486. X, 506). 93] A. VIII, 109. X, 112 (Iuppiter om.). 94] A. I, 507 (dabat) + VII, 247 + G. 1,189 al. A. VI, 567 (subigitque). 95] A. VI, 568. \' 96] A. VIIII, 146. VIII, 472. 97] A. V, 796. II, 353. 98] A. II, 118 (animaque litan- dum). 99] A. I, 81 al. +1, 74 (melitis pro). VI, 76 (loquendi, cf. 376). 100] A. VI, 248 (supponunt, cf. A. II, 478. VIII, 607. VIIII, 222. 663. XI, 481). I, 705 (pares). 101] A. I, 212. XI, 50 (cumulatque, cf. A. I, 363. VIII, 180 et V, 101). 102] G. III, 205 (A. VI, 330. 573. VIIII, 815. XII, 6). A. II, 766. 103] A. II, 767. 104] A. II, 347. VI, 229 (pura .. unda mut. in manu .. omnes). 105] A. VI, 387. G. IIII, 378 (et mut. in atque) + E. VI, 26 (A. X, 5). 106] A. IIII, 17 (et add.). I, 737. 107] G. I, 216 al. + A. I, 740 al. A. II, 205 al. + XII, 574 (certantibus mut. in antistites). 108] A. VI, 832 (VII, 379; ne mut. in et; rudes add.). V, 74 (quos mut. in tum). 92 gentis S frequentes Suringar frequenter S 94 dabit Suringar dabat S subigetque Suringar subieq; S post u. 95 uersum excidisse uidit Riese (fort. A. VI, 569) 96 Seduo soleti S 98 animanq; litarido S 99 hic Riese 100 grabes S 101 frustra S honorantq; alteria S, COIT. Salmasius 102 pauido S 103 stant circum u. 102 adiecta S 104 manus S 105 adq; S 108 tum scripsi tunc S pubes Salmasius rudes S protinus ad reditum quisquis, I ad tecta domorum tendimus I et laetum semper celebramus honorem. cumque t abortio clamaretur \'Maro iunior!\', ad praesens hoc recitaui: Ne, quaeso, I ne me ad talis inpellite pugnas! namque erit ille mihi semper deus, I ille magister. nam memini | — neque enim ignari sumus ante malorum-: formonsum pastor I Phoebum superare canendo dum cupit I et cantu uocat in certamina diuos, membra deo uictus I ramo frondente pependit. 109] A. II, 437 -f- X, 436 (XI, 54 reditus; quisquis add.). II, 445 (ac). 110] A. I, 205. V, 58 (cuncti celebremus). 111] A. XII, 72. XI, 278. 112] E. I, 7. A. V, 391. 113] A. VIII, 157. I, 198. 114] E. II, 1. Y, 9. 115] E. III, 4 (?, fouet in cupit mut.). A. VI, 172. 116] A. VIIII, 337. VII, 67. 109 Prodinus S ac tecta Riese tecto domosu S in prosa pro abortio Iuretus scripsit Mauortio, cf. Quicherat bibl. d\'ecol. d. chart. I, t. 2, p. 130, qui primus hoc additamentum (dico uerba cumque .. pependit) edidit; ab auditorio Baehrens, fort. abituro recitauit Iuretus 111 Neque sone me S 112 mihi ille S 113 malorum Salmasius maiorum S 114 febu S canendu S 11G fort. uinctus; cf. Anth. lat. 173, 1, quo loco fortasse eodem modo uinctus scribendum est 40*