Quisquis ad aeternae festinus praemia uitae, perpetuanda magis quam peritura cupis, quae caelum reseret, mortem fuget; aspera uitet, felici currat tramite, disce uiam. 5 nam nos, et carnis uitiis et tempore uicti, terrenum gradimur sine doloris iter: solaque permixtis haec sunt modo gaudia uotis, si, quod non facimus, saltem alii faciant, ut quia nunc istud, quod protinus effugit, aeuum 10 infidis capti degimus inlecebris, lasciuum miserum fallax breue mobile uanum, † heu noxarum malus origo praecipitat, omnibus his, raptim quae sunt moritura, relictis tu forti teneas non moritura fide. 15 ergo, age, da pronas aures sensumque uacantem: uita docenda mihi est, uita petenda tibi. sed, quo sit melior nostri doctrina libelli, et teneat rectas carminis ordo uias: te, deus omnipotens, et corde et uoce rogare, 20 te sine nec linguam soluere, Christe, placet, demere qui tenebras reuocato lumine caecis, auditum surdis auribus inserere, Txcmror rsus LIBRI PKIIII SCI ORIEXTH A 1 premia A i lllll- oat J> qiiod rectitis ukJetur Baehrensio 8 Si quid A 10 fginnis A 12 Ceu B omissis quae secuntur fort. Ceu mox iiraccipitet (uasta add. Schenkelius) uorago mali 20 ne 11 corporis et mentis saeuos depellere morbos, soluere mutorum qui pius ora soles: 25 te penes officium nostri est et cordis et oris: da sentire mihi, da mihi posse loqui, nimirum ut nostram uegetent tua munera linguam, ac per te de te sit tibi sermo placens, mandato cum iussa tuo superauerit omnem 30 naturam nostra uoce loquens asina atque sua stimulis subigentem terga Balaam terruerit miro quadrupes alloquio, qui magno trepidi regis crebroque rogatu, dira super sanctum uerba parans populum, 35 non potuit proprie motam sibi subdere linguam, ore aliud dicens, corde aliud cupiens. nam male dicturus nimie benedicere coepit, impendens aliis ora parata aliis. ergo nisi eloquium, sensum nisi, Christe, ministres, 40 conatusque animae tu nisi, Christe, regas, ora homines omnes et muta et bruta tenebunt quodque etiam possunt, hoc quoque non poterunt. principio geminam debes cognoscere uitam, a domino indultam cum ratione homini, 45 ut, quoniam brutum terreno est pondere corpus, ast anima afflatu est uiuificata dei,, nullum sentirent animae dispendia finem, esset in hoc fragili corpore uita breuis. unam nascendi ratio prius omnibus affert, 50 hanc cura et propriis consequitor meritis. 24 sic B imiitomm qui solus ora soles A 25 lioris A 27 NVe mirum A 28 de te per te A 29 coniussa. B 30 fruPiis pro lo- quens B 31 Et stimulis propria B et propria stiinulis Bnrthius Aduern. XXVII G 35 propi-ie A proprie B propere Delr. 37 male dieturus A 39 ministras A 40 Couatus B 41 et brute et mute A1 et brnta et muta. A2B ut bruta Ctmmirhis 45 opondere A ned notu \' (e = est) facile intercidere potiiit est pondere B JJclr. 47 an stipendia,? 49 Unica B quam seruabat Delr. primam pro prius coniciens praetnlerim illam n. r. 50 eousequitor Ilelr. consequitur AB consequimur Schondonchus ex pro et Schenkelius e uel ec Baehrensius nasci non nostrum, nec longum uiuere nostrum: uitam quae sequitur uita parare potest. et licet arbitrio domini sumamus utramque, ac neutra obueniat, ni deus hoc iubeat, 55 prima tamen celeri fertur per prona rotatu, quae sequitur totis est data temporibus. in primam ignari nulla mercede uenimus, altera de summo parta labore uenit. nascimur ut dominum caeli terraeque marisque 60 quaeramus toto peruigiles studio. quaerimus, ut qui sit, quantus uel qualis, agat quid, uero possimus noscere iudicio. noscimus, ut digna compertum laude colamus: ut uitam tribuat perpetuam, colimus. G5 et colimus non ture dato, non sanguine fuso, non uino madidi, non epulis grauidi. aurum uestis odor pecudes libamina gemmae, et quae rara homines uel pretiosa putant, ante deum, ut uiles terreno e pondere moles, 70 ut caenum, ut sordes, sic inhonora iacent. omnia sunt eius, cuius nos esse fatemur. nil proprium est nobis: ipse habet, ipse dedit. ecce etenim sancto proclamat in ore prophetae: nolo tuos hircos, nolo tuos uitulos. 75 et species agri mecum est et gloria caeli: orbis enim meus est, et quod in orbe meum. debita soluantur sancto mihi pectore uota: 74] Es. 1, 11. 75J Ps. 49, 11. 12. 58 Et A At B 54 Ac A Et B 56 tntis AB totis Lipsius 57 ignaui Barthius Adners XXIV, 5 60 Queramus A 61 Querimus A qui sit quantns uel quales A quis sit qualis uel quaiitus B 62 possigruidi mus uero B nosseere A 65 rure B 66 grauidi A nim cruidiV 68 tanta B lauta IApsius speciosa Schondoncltus 69 ut om. A v 70 ceuiuu A 72 proprio A proprium B 74 hyrcos A 75 speties A agri A quod coniccerat Delr. ex Psalm. 49, 11 igitur B 76 Orbis et meus B et meus est orbis Delr. orbis et hic mens est corr. ed. Bodl. hostia me laudis puraque uox celebret. ergo nihil noster poteris praetendere lector, 80 istis quod tibi sit difficile in monitis. non longe positum, non est aliunde petendum, non re, non sumptu, non opus est pretio. sufficit ut dominum mundi rerumque parentem, cuius in arbitrio uel bona uel mala sunt, 85 sensu maiori uincentem uerba loquentis, unum, incorporeum, perpetuoque sacrum, omnia complexum uel semper in omnibus unum, corde pius credas, credulus ore roges. sed quid sic nudis tantum sermonibus utor, 90 tamquam nulla dei sint super hoc monita? nam primum ueteri cautum sub lege memento, quae dudum in solidis scripta fuit tabulis, quod nunc per dominum renouat data gratia Christum, atque euangelii uox ueneranda sonat, 95 ut, quod saxa prius, modo pectora nostra tenerent, esset et uberior bis repetita fides. affectu toto dominum totisque medullis atque tuum toto dilige corde deum. et recte: quid enim poteris tu iustius umquam 100 obstrictus tantis soluere muneribus? qui tibi, cum limus terrena in faece iaceres, dempsit perpetui temporis esse Iutum: qui tibi, quod membris constas, quod mente moneris, quod lingua loqueris, quod ratione sapis, 105 quod manibus tangis, graderis pede, lumine sentis, aure audis, sentis naribus, ore probas, 78] Ps. 115, 8. 92] 2 Cor. 3, 3. 98] Matth. 22, 38. 78 Hostia AB 83 mundi dominuni A 85 Sensu AB Censu Delr. maiore BA1 nmiori corr. A 80 porpctuniuquc Scltuiiilonchua 88 roges AB sones Schondonchus probes Delr. (Ki lipc A 91 eantum A nt luihi uisuvi cst % Cessrt R 98 tuo B JDelr. 99 iiquam A 100 Obstrictus AB 101 face A 106 ma- ribus A\' ante aliquod meritum propria pietate ministrat, corporis atque animae sic pater ut dominus: et non hoc solo contentus munere, quo te 110 instruxit membris, sensibus excoluit: qui tribuit uitam, largitur commoda uitae, omnibus ut tibi sit praedita deliciis. ecce tibi caelum pendet, tibi terra recedit, aera librantur, fluctuat oceanus: 115 noctes atque dies succedunt mensibus anni, sol splendet, lucent sidera, luna rubet. uer fundit blandos uario sub germine flores, aestas iam grauida fructibus arua coquit, autumnus musto madidus, praepinguis oliua est, 120 ignibus admotis frigora nescit hiemps. imbribus arcendis confirmas pendula tecta; ignoras uentos aedibus oppositis; hirtaque lanigerae depectens terga bidentis mollibus inuolucris algida membra tegis; 125 leuia nec desunt niuei uelamina lini; , sunt etiam Eois pallia uelleribus: illa ferax iacto reddet tibi semine tellus, haec carpent celsis Seres in arboribus. denique per totum qui circumuoluitur annum, 130 quidquid habes, totum dat tibi cura dei. 122] Cat. 26, 1. 2. 128] Sen. H. 0. 6G7. 129] Uerg. Aen. III, 284. 108 Ac B 109 quo AB qui Commirius fort. quod 111 tribuat B 113 residit Delr. 114 Aera librantur AB quod recte tuetur Barthius, cum ex Charisii excerptis p. 550 K. fortasse et ex Uenantio Fortunato (F. M. III, 424 ed. Leo) appareat aera, aethera pluralia nonnumquam fuisse Aer libratur Schondonchus 115 Noctibus B Delr. quo perit asyndeton 116 sydera A 117 Uer fundet blandus uarios ut germine flores A quod correxi Uer uarios blandus perfundit g. fl. B uer uarios blandum perfundit g. fl. Commirius 120 admotis DeJr. amr motis A amotis B frigida A 123 lanigere A 124 inuoluis a. m. e togis Schondonchus 125 Leuia A Lenia B 127 iacta B semina A e semina B 128 celsis carpent B seris A 129 quae corr. ed. Bodl. qua Schurzfl. 130 Quicquid A XVI. Poet. christ. min. pars i. 14 campus messe uiret, uestitur palmite collis, arbore diuersa mitia poma metis, et studium impendens fecundo prouidus horto utile quo libuit tempore sumis holus. 135 accendis pinguem quaecumque in lumina pinum, nobilibus mensis cerea flamma micat. nec modo terreno tantum seruire iubetur per uarios usus subdita terra homini: ipsa etiam quidquid fertur prope nubila, quidquid 140 alto subductum uoluitur in pelago:. nunc fallente cibo, nunc texto in retia lino, artibus innumeris inde uel inde petis. et tibi nunc imo trahitur de gurgite piscis, aere nunc summo decipiuntur aues. 145 a.gmina uenanti procumbunt densa ferarum icta procul iaculis uel laqueata plagis. prona petis ferro, canibus fugientia sistis, contundis frenis ora ferocis equi. ad iuga panda boues cogis, ad mulctra capellas: 150 destillant crispis dulcia mella fanis. de saxis gemmas, aurum producis harenis, lentaque de terris igne metalla coquis: gramina discernis tristes medicantia morbos, pellis letiferum sedulus arte malum. 155 quin etiam ut mercem peregrino a litore sumas, et tua des aliis atque aliena petas, flumina remigio percurres, aequora uelo: ibis longinquas absque labore uias. 135] Uerg. Aen. VII, 13. 149] Ouid. Am. I, 13, 12. 132 legis corr. ed. Bodl. 133 fecundo A preuidus A 134 stempore A1 nunc s ex parte erasa est 135 Acendis A 139 quicquid A nubila Delr. nubile B nobile A quicquid A 142 petes B 143 detrahitur gurgite A 147 Prona h. e. uelocia ut pronos lepores Ouid. JJJet. X, 588 148 freno A cf. Gell. VI, 20 frenis B 149 an cogisque 150 Distillant B 151 harenis A 152 lectaque uel sectaque coni. Commirim 153 discernens B 154 letiferum A 157 percurres ego percurris A percurris et B aut si formidas pelagus, carpenta mouebis, 160 seque tuis sternet terra notanda rotis. tum si iactatum quaerit blanda otia corpus, umida puluereum balnea suscipient; atque cauo tota spoliatus ueste lauacro, marcida perdomitis membra fouebis aquis. 165 tot tantisque bonis domini tibi munere partis quid tandem dignum reddis amore pio? aut quibus haec opibus, quibus et persoluere donis, uel quanto poteris pendere seruitio? nec tamen haec dominus, cuius sunt omnia, quaerit: 170 sufficit ut dominum seruus amatus ames. haec quoque mandati succedit forma secundi, proximus ut tibi sit sic, uelut ipse tibi es. nosco salutiferam mansuro munere legem, uno quae cunctis prospicit officio. 175 nam cum aliena mihi mandatur cura, necesse est ut mea mandetur sic quoque cura alii. ecce pecus pecudem fecunda ad pabula ducit, ammugit proprio bucula laeta gregi. murmure respondent, qua possunt uoce loquuntur, 180 inque uicem docilis lambere lingua solet. nec caret affectu quod fluctibus occulit aequor, et uolucris uolucri est et fera blanda ferae. tum si quando uenit quocumque ex agmine praedo, fortior inualidos ungue uel ore premens, 185 seu uolucrum res est, siue est res illa ferarum, undique collectis tenditur auxiliis, 172] Matth. 22, 39. 160 Teque A Deque B correxit JDelr. 161 Tunc B lassatum B fort. quaeret 162 Vmida A 163 spoliatus Delr. spoliatur AB 167 hec copiis quibus persoluere A fort. quibus haec 177 petus A 178 Ammugit AB 180 dociles corr. ed. Bodl. solent B 181 Non B occulet A 182 uolucres uolucrie A blanda fera ferae B 183 praeda B 184 Fortiore ualidus h. e. Fortior est ualidus A quamquam ex e pars erasa est inualidos B 185 seu res est B 14* captiuam comitem cursu grege uoce uolatu, etsi non possunt, eripuisse uolunt. cumque ita se solo naturae munere seruent, 190 quae nec consilio nec ratione uigent, quid mirum domini si iussa uerenda secutum mutua constringet cura hominis hominem, atque usu ingenio rebus ratione peritus ut sua quae tua sunt commoda frater agat? 195 hinc uenit illa placens merito sententia, nectens humanum parili condicione genus: ne facias aliis quidquid fieri tibi non uis, idque aliis facias quod tibi uis fieri. quod genus est hominum, qui ritus sexus et aetas, 200 quis neget hoc rectum, quis neget hoc facile? quid non mandatum late conplectitur artum? plenius hac tradi quid breuitate potest? namque ea quae mala sunt, fieri modo sic mihi nolim, ut rursum cupiam quae bona sunt fieri. 205 indice non opus est, doctor nec quaeritur ullus: de nobis scimus quae bona, quae mala sunt. gaudebis certe, si quis te nocte uiantem blandus uicinum ducat in hospitium: tu quoque sollicitus prouisis excipe tectis 210 illum, qui sera nocte uiator erit, ueste tegi nudus, sitiens ad pocla uocari, esuriens optas ut satiere cibis: te quoque permoueat proprii par cura laboris, diuide cum miseris pallia, pocla, cibos. 198] Caton. Dist. lIII (Columban.) 24 Quod tibi uis fieri, hoc alii praestare memento (Baehrenshts indicauit) 205] Mart. I, 5:3, 11 lndice non opus est nostris nec iudice libris. 191 secutus A an secutis? 192 constringat Delr. 194 Vt tua quae sua sunt A 196 conditione A 197 Nec B quicquid A 198 Inque A uix recte 199 quis sexus ritus B 200 qui - qui Delr. quis neget esse probum B 201 late conplectitur AB h. e. latitudine sua siue prout amplitudo est eius 202 breuitate tradi quid B 205 Indice AB cf. lJIart. 2, 53, 11 207 Gaudebit B 208 hospicium A 212 satiare A saciere B 213 causa B 215 ecce manum poscis lapsus, solacia maestus, auxilium trepidus, consilium dubius: id maestis dubiis trepidis labentibus offer: in simili causa fac ut ameris amans. certe incusari te falso crimine non uis: 220 crimine falso alios insimulare time. odisti furem: furtum fuge; perdere non uis per uim quae tua sunt: nil uiolenter agas. pacta tibi dubio non uis nutare paratu: promissam certo pectore redde fidem. 225 quae tibi detraxit uelles succidere linguam: cura sit ut nullum liuida uerba notent. mutua cum poscis, uis sumere protinus aera: mutua poscentem dextera prompta iuuet. elatos fastu damnas: depone tumorem; 230 quod fugis in celsis nesciat inferior. certe si soror est uel mater caraue coniunx, quarum ne uitam fama grauis maculet,, perpetui curam cauta pietate pudoris -filius aut frater siue maritus agis: 235 haec ueneranda tibi si nomina temptet adulter, ferrum in uindictam non satis esse putas. nonne eadem poena reus es, si tu quoque furtim aggrederis castos sollicitare toros? hinc fuit, ut dominus prima sub lege iuberet 240 pensari paribus crimina suppliciis: pro damno damnum, uulnus pro uulnere, dentem dente lui raptum, lumina luminibus. 215 solatia A 217 offers AB corr. Delr. 218 fort. redameris 219 falso de crimine B non uis AB malim nolis 220 instimulare B quod correxerat Delr. time. B noli A sane noluit corripuit Ennodius G. I, 4, 34 221 fuge A caue B 223 nutare B mutare A paratum A an patratu ? 224 Commissain B 225 nelis A 227 cumque petas B cumque petis Schondonchus .229 Elatus A1 Elatos A2B 230 ne sciat Baehrensius h. e. experiatur 231 Certe tibi soror est B carau Al e supra lineam ctdd, manus posterior ciunx A 233 pudoris B custodis A 235 temptat B 238 thoros A 242 Pro dente lui raptum A Pro dente atque lui B correxit Martene, nec tolerabile est ter repetitum lu. nec minus ut propriam sub iudice redderet audax alterius cuperet qui rapuisse animam, 245 iudiciumque reus non posset dicere prauum, prauis decreta est ultio criminibus. et licet haec melius mutarit gratia Christi, mitia quae potius quam uiolenta docet, est tamen est rectum, quidquid iubet ista uel illa, 250 seu cito restituas, seu patienter agas. hoc tamen est melior qui Christo uindice gaudet, seruet si domino quod dedit ille sibi. ergo piis uotis et sanctis perfice rebus, uita quod haec praesens, quodque futura probet, 255 ut te, quem raptim fugiens commendat honestas, perpes post obitum gloria suscipiat. nam nostris certus monitis, mansura memento omnia, nunc stulti quae peritura putant: atque animas isdem membris redeuntibus ipsum 260 crede recepturas corporis inuolucrum. ora color sanguis uenae cutis ossa capilli, ut nunc labuntur, sic iterum uenient, non modo quae tumulis bene condita saxa reseruant, aut Arabum solidans puluis odorque tegit: 265 sed dicto citius, formanda in membra redibit portio de tumulis, portio de fluuiis. quod uentus flatu minuit, quod bestia morsu, flamma quod exussit, quodque ruina premit, totum aderit, totum diuersa ex parte coibit, 270 pars uolucri aut pisci, pars laniata feris, 244 cupiat ed. Bodl. quod commemorauit Schurzfleischius a. 1716 tamquam ex cod. Anglico rapuisse uitam A 245 ne Schondonchus r 246 Paruis A1 Paruis A2 248 docent A 249 Ast tamen est B quicquid A 252 si Lipsius sic Delr. se AB 255 Uitae quem rectae B conidat A 261 Olra A 263 credita A reseruent A1 264\' arauum A h. e. Arabum quod coniecerat Sirmondus ad Sid. Apollin. XIII, 9 aruum Bart-us Commirius tenet B 265 firmanda B 268 exussit A quod coni. Delr. excussit B 269 adherit A et quod nunc aetas sensim longaeua resoluit, id raptim domini bucina restituet. ut pro factorum meritis in corpore eodem, in quo gesserunt seu bona siue mala, 275 scilicet ad motus animarum carne reuersa, poena reos, iustos gloria suscipiat. cur autem dubites, cum praecedentia monstrent ut tibi uenturi sit manifesta fides? respice nudatas brumali frigore siluas 280 iam desperatis luxuriare comis. quae stabat maerens decusso palmite uitis uestitur foliis, fructibus induitur. spiceus (at) densis calamus flauescit aristis, in terra granum quod modo putre fuit, 285 et quae nunc tristi squalebant arua ueterno, laeta nouo rident germine, flore rubent. ipse etiam uariis conclusus mensibus annus tempore mutato mortis habet speciem, cum uer autumno, frigus depellitur aestu, 290 utque hominum res est, hoc uenit, illud abit. hoc tamen aeterno, donec deus annuit, usu inque uicem alterno uoluitur officio: et dum se longi sequitur rota mobilis anni, nascitur et moritur, succidit atque redit. 295 nam finem noster finis non accipit, et mors qua primum morimur, perpetuo moritur. uictro semper motu sensuque manente, omnis perpetuo tempore uiuet homo. a 271 longeua A resoluet A 272 bucina A 275 aniuiorum A aiximorum B 278 malim et 280 luxuare A 281 merens A marens ed. Bodl. marcens Schurzfl. tamquam ex cod. Angl. 283 Spiceus densis A Apiceus densis B at addidi spiceus en IApsius ade spicis ut Delr. flauiseit A 286 florent gramine A flore uirent B 288 spetiem A 290 hoc abit illud uenit B hoc abit ille uenit Delr. quod edidi est in A et sic coniecerat Riuinus 291 fort. alterno annuat A fort. recte 294 succedit A 295 Nam finis noster finem B fort. rectius 296 primo B 298 uiuit B- uiuet homo: fletus ast hic mea uerba sequuntur; 300 nam puto sic hominis sors melior fuerat, cum sensu uitae sensum deponere poenae et natum innatis consimilem fieri, quam nunc, peccatis toto dominantibus aeuo, extingui uitae, uiuere suppliciis. 305 nam rogo ne credas dirae ad conpendia poenae., quod raptim insontes debita flamma uoret. ignibus aeternis inmersos respice colles iugiter amburi, non tamen inminui: et gelidos fontes et caerula flumina cerne 310 fundere semper aquas, semper habere tamen. sic miseros uindex semper populabitur ignis, ut semper seruet pabula laeta sibi. haec si falsa putas, merito post uera probabis: at falsa effugies, si modo uera times. 315 quare post mortem sequitur si uita perennis, laetificans iustos discruciansque reos, uiribus et totis et totis nitere uotis, quae rectum ducunt continuare uias. contere calcatum mortis cum principe mundum 320 et fuge lasciuis credere deliciis. DE LASCIVIA praecipue semper famosos despice uultus iudiciumque tuis eripe luminibus. nemo feret rutilos intactis uestibus ignes, 299 ast Schondonchus est AB en Baehrensius (e) 300 Nam B in A prima littera incerta est propius ad Q accedens 301 pene A 305 copendia pene A 306 insontes A sontes B fontes ed. Mignianus tamquam de fontibus tepentis aquae diceret Orientius 307 immensos B 308 inminui AB 309 flumina cerula A 310 Semper habere tamen fundere semper aquas A uix recte 312 Et A l$a A 313 putes B 314 at Fabricius Yt AB 315 si Lipsius se AB 316 Prima, littera incerta in A discrutiansque A 318 an rectim? 319 cum mundi et principe mundum B mortis cu prime A1 mortis cu prime donum A 2 321 in margine huius 1t, extant in A litterae hae sci quae relliquiae sunt tituli DE LASCIVIA: ex B, ut uidetur, adscripsit Delr. CONTRA LASCIVIAM ET VENEREA famosos AB malim formosos cum Commirio cultus B nemo inter lituos non trahet aure sonum. 325 nemo inter flores blandorum ambitus odorum naribus assiduam non metet ungue rosam. nemo diu sitiens et multo sole perustus incumbet gelidis nec potietur aquis. nemo uias pedibus brumali tempore carpens 330 conspersus pluuia nec madefactus erit. nemo, licet mediis muris, sub tempore belli uel bene securus uel bene tutus agit. congressus praestat uisum, mox lumina uisu concipiunt flammas, parturiuntque nefas. 335 dum ueluti iacto piscantis fraudibus hamo primo animus capitur, post etiam moritur. - prima mali labes heu femina! te dolus anguis, atque hominem per te reppulit a domino. 4 erepti tu causa boni, tu ianua mortis, 340 tu decepta cito, tu cito decipiens. ergo age, qui nullo maculari pectora naeuo et purus puro niteris esse animo, ut laqueos ignis gladios et acuta uenena - cernere laudatam sic fugies faciem. 345 non ego nunc repetam per tot iam saecula quantos feminei uultus perdiderint populos. praetereo clades Spartanas, Troica bella, et raptu excidium quam prope, Roma, tuum, cum gentes nulla domini sub lege nec ullis 350 sanctorum ad uitam perdomitas monitis, qua furor impulerat, lasciuus duceret auctor, esset et hoc licitum quod fuerat libitum. 324 trahet Lipsins trahit AB aure A ore B 330 Comspersus B Aspersus A 332 Aut — aut B erit B 333 prestat A lumina uisum B 335 amo A 338 Ac B 340 cito decepta B 341 qui Delr. quae AB neuo A 343 gladios A ualidos B et acuta B ac cuncta A 345 referam A fort. recte 346 perdiderit A 347 Praetereo A Praeterea B et troica A 348 raptu Belr. raptum A raptim B 351 ducere A \' scriptura euanida auctor ego uictam A ut mihi et E. M. Thompson uisum est uictum A ut Martenio et Noltio uisum est error B de sacris, inquam, de sacris percipe libris, obprobrio quantis turpis amor fuerit. 355 te Dinae species nimio sub amore ruentem exstincxit, Sichem, cum patre, cum patria. nam male compressam fratrum pia cura sororem promittit thalamo, uindicat in gladio. hunc quoque laudatum psalmorum carmine Dauid 360 forma placens celso deposuit solio, cum male lasciuum comperto crimine corpus sacco contegeret, contereret cinere. Thamar forma duos sub eodem tempore fratres incesti et ferri perpulit in facinus. 365 unus corrumpit, corruptam ulciscitur alter: ultio quae iusta est, desinit esse pia. ipse etiam Salomon, cuius sapientia prisco tempore et (in) toto nobilis orbe fuit, ducitur in facinus uetito laqueatus amore, - 370 femineo subdens turpia colla iugo, et domini inmemorem merito praeconia laudum, quae iuuenem ornarant, destituere senem. forma placens regi leto te tradidit, Aman:\' forma tuum rapuit, dux Oloferne, caput. 375 illum mirifico famosum robore Samson forma decens saeuis tradidit allophylis. sanctus (is) et uictor per tot modo proelia miles, heu male femineis subditur arte choris, ut iam pollutus, pariunt quia crimina poenam, 380 oscula uirginibus, terga daret gladiis. 355] Gen. 34. 359] 2 Sam. 11 et 12. 363] 2 Sam. 13. 367] 2 Chron. 9. 369] Eccles.\'47, 19. 373] Esther 7. 374] Iudith 13. 375] Iudic. 16. 377] Num. 25 et 31. 354 Obprobrio A 355 diue speties A 356 Exstincxit sychem A 358 Permittit B 361 copertu A compto B 364 pepulit A 365 corrupit A 368 in add. Delr. 371 inmemorem A 373 l$o A 376 seuis A allofilis A 377 is acZaicZi Sanctus et uictor AB sanctus et inuictus COlnJlârius quod probat Schenkelius cum Baehrensio sanctus ad haec corr. ed. Bodl. 378 foeminei chori corr. ed. Bodl. 379 Ut iam A giiod coniecerat Delr. Uitam B tu quoque Leuitis tantum dilecta nec uxor, insano iuuenum subdita nocte toro, uindictae studio totas in bella dedisti perdere contentas siue perire tribus, 385 ut membris lacero dispersis funere Gabaat efficeret diris ignibus usta rogum. non, mihi si linguae centum sint oraque centum, expediam quantum forma placens noceat. lasciuo clamat benedictus apostolus orbi, 390 dans etiam licitis iura seuera toris; coniuge possessus, contempta coniuge liber non similem causam relligionis habent. coniugis implicitum detentat cura maritum: solum uult caelebs emeruisse deum. 395 sed quia nonnumquam succumbunt lumina et omne ancipiti rectum labitur in biuio, si purum maculare animum parat impius hostis, semper ouans castam sollicitare fidem, accipe tela, quibus cordis pia moenia serues: 400 crux tibi sit clipeus, crux tibi sit gladius. supplicibus lacrimis gemitu prece pectore tunso, quaere salutiferum nocte dieque deum. ac ne paulatim facilem spes palpet amorem, lapsum a praecipiti perge referre pedem. 405 non ignarus enim miseris succurrere tempto, omnia perpessus, quae fugienda loquor. respicis ad formam? sed saeuas respice poenas, respice quid laudes, respice quid timeas, 381] Iudic. 19 et 21. 387] Uerg. Aen. VI, 625. 391] 1 Cor. 7, 32. 33. 405] Uerg. Aen. I, 630. 381 leuitis B in A uix lcgitur 383 in A uel B 385 gabaath A gabaat B 390 thoris A 391 conteinpta et A 392 religionis A 393 implicituni A 394 celebs A 395 et omne A formae B 396 rectum A rectus B 398 auens Miuinus 399 meiiia A 400 Crux tibi sit gladius crux tibi sit clipeus A 401 tunso A quod coniecerat Delr. tonso B 402 solutiferum A 404 Labsum A 405 quaero B 407 seuas A aspice A internisque oculis et uero lumine cerne 410 de terra ad caelum deque homine ad dominum. hic breuis est fine exiguo claudenda uoluptas: illic perpetuo sulphure flamma uorax. audi clamantem celsa cum uoce propheten, seu mandata legas pristina, siue noua: 415 \'quae laus in uultu est? faenum omnem credite carnem, quippe ut flos faeni gloria carnis erit.\' nam ueluti flores ictus metit, atterit aestus, confundunt imbres, fortior aura rapit, sic uultum quicumque placet, consumere tempus 420 et tumor et liuor despoliare potest. atque ipsam ut taceam, quae conterit omnia, mortem, quanta licent morbis febribus ulceribus? hi modo qui canent albo sordente c.apilIi, conlatas olim non timuere pices. 425 pendula quae maerent rugis deformibus ora, praetulerant uanum conspicienda decus. qui nunc in laxa tremulus pes pelle uacillat, uix dederat tenui signa notata solo. ceruix colla manus et quod nunc omnibus horret, 430 heu miseris quondam causa furoris erant. lumina, quae madidus deformia subluit umor, stellarum rutilae ceu micuere taces. respice quod paucis floret nec permanet annis, et tamen aeternis culpa manet lacrimis. 435 ergo puellares uultus formasque decentes \'413] Esai. 40, 6. 7. 423] Maxim. El. 1,131 sqq. 429] Maxim. El. 1,206. 412 sulphure A 413 celsa cum A ^ cum magna B 415 fenum A omne A1 omne A2 416 feni A agri ed. Bodl. 417 digitus corr. ed. Bodl. maitat terit A 419 quodcumque Al quicumque A2 quandoque B 420 dispoliare A 423 Hii A capillo AB sed est fjmdatio, capilli ora pes ceruix colla manus lumina 424 Collatas B 425 merent A an marcent? 426 Protulerant B daus.A. 427 lusa A1B laxa A2 Delr. pes Delr. per A1B iam A2 pella A folle Biuinus ex A. A. I, 516 refutatus ab Heinsio ad Ouidii uersum 430 erat A 431 madift A humor AB 433 quam A respice quam paucis flos est nec permanet annis Baehrensius 434 culpa AB an causa? aut uerso aut merso despicies capite. atque ut sis penitus sic corde ut corpore purus, ut nullum facias suspicione reum, da studium curans et semper prouidus opta, 440 ut sit nulla tibi femina iuncta nimis. amittet uires, si non sint obuia, uentus: pabula si desint, irrtus ignis erit. ac ne mandatis tantum pars una putetur ad uitae rectas sollicitata uias, 445 si qua uiri discunt, credat sibi femina dici: et meritum et poenas hic quoque sexus habet. oderit ignotos audax attendere uultus seque tamen notis abdere luminibus. nam male permixto ludentia lumina risu 450 blandum saepe solent ore tacente loqui. atque amor, ut lacrimae, quas fundi iniuria cogit, ex oculis surgit, pectoris ima petit. ergo qua iuuenes praecepti lege monentur, hac fugiat cunctos femina casta uiros. 455 iam si corporeas calcaris corpore casto inlecebras, reliquum discute cordis onus. namque subire solet nigri de felle ueneni, multiplicis mater criminis inuidia. DE INVIDIA inuidia infelix mortem moritura parauit: . 451] Pnbl. Syr. 28. 459] Uerg. G. III, 37. 437 ut corde sic corpore B et corde et corpore corr. ed. Bodl. 438 suspicione AB 439 Da studium curans A cum rasura post studium curans etiam B curas Lipsius 440 Vt sit nulla tibi A Vt tibi sit nulla B iuncta nimis B iuncta tibi A 441 Amittent uires si non sint obuia uentis B quod retinebat Delr. corrigendo uenti 443 Hac A 446 meritum hic estpraemium, quod significauit Barthius Aduers. XXXXII, 17 447 ignotis Delr. Sed attendere hic est intente conspicere 448 tam anotis A etiam Delr. abdere Delr. addere AB 449 risu Riuimts uisu AB 450 Blande B sepe A 453 Ergo ea qua A Ergo ea quae B correxit Schondonchus 455 Iam B Nam A torpores A 456 Illecebras B decute A mentis A 457 E IN- YIDIA marg. A CONTRA INVIDIAM B 459 nocitura corr. ed. Bodl. ubi et parabit 460 angelus hac celsi decidit arce poli, dumque hominem properat caelesti pellere regno, detrudi in tenebras ipse prior meruit. hinc domini in cunctos uindex sententia uenit, omnibus haec reliquis mortibus una rea est: 465 haec belli rabies, haec est discordia pacis, plus sibi, quam cui uult saeua nocere, nocens. haec Ioseph nimio fratrum sub crimine causa primum seruitii, mox fuit imperii. haec iusti fratris maculauit sanguine Kain, 470 haec Dauid mortis quam prope causa fuit, cum, iam confecto solius robore bello, extolli nollet laude socer generum. hac primae cogente gemens operarius horae uincere fossorem nititur undecimae. 475 haec postrema dedit crucis in ludibria Christum, dum peragit liuor credulitatis opus, et praeceps populus signa ac miracula rerum obtutu cernit, pectore non recipit. in tantum studiis furialibus improba cunctos 480 a uero in facinus uerterat inuidia, ut non nescirent, sed nollent credere, quod tunc esset per dominum glorificandus homo. DE AVARITIA nec cura leuiore dehinc uitare memento unius innumerum crimen auaritiae. 467] Gen. 37, 11. 41, 40. 469] Gen. 4. 470] 1 Sam. 19, 10. 473] Matth. 20, 9-12. 475] Matth. 27, 18. 467 nimio fratrum sub A fratrum sub B spatio relicto 469 fratrem B Kain A Cain B 472 Extollit A 473 operarios A in 474 undetimae A 475 postrema ex postremo ut uidetur A et A num ad? 476 credulitatis Delr. quod sic interpretor, dum cruci figitur Christus propter Pharisaeomm Úluidiam, non propter plebis credidae libidinem. nam ut nimis credulum est uulgus, Christum modo pro rege accipiebant, modo pro nequam et maJefico interficiebant crudelitatis AB h 477 ac A et B 480 A uero B A ueru (u ex o) A Ah uerum in facinus Martene 483 DE AVARITIA marg. A IN ATAEITIAM B 485 omnibus in terris, quas sol uidet, aequora claudunt, quasque dies adeunt, quasque tegunt tenebrae, ignoto nobis quidquid diffunditur orbe, omnibus in regnis, omnibus in populis, infectis morbo multorum mentibus haec est 490 radix causa caput fons et origo mali. innocuos quidquid dominus formarat in usus, haec male mutatis perdidit officiis. quid quereris diros portus uentosque furentes, tristia famosis aequora naufragiis? 495 tu caesam siluis annoso robore quercum, si tignis non est utilis, adde focis. contentusque tuo, submotum si qua per orbem nascuntur, patiens crede negata tibi. et pelagi motus et saeuas flare procellas 500 securus tuto litore prospicies. usum naturae uitium fecistis, auari, nata bona prauis usibus esse mala. e terra genitum terrena in munera ferrum falcibus incuruum, uomeribus rigidum, 505 in caedem et diras, bellorum crimina, mortes armamus contis missilibus gladiis. pelleret ut frigus uiolentum accepimus ignem, pelleret ut tenebras discoqueretque dapes: coepimus insani flammas inmittere tectis 510 atque exurendis subdere corporibus, tamquam esset paruum praedandi in crimine crimen, ni ferret sparsas sanguine raptor opes, et miseros poenis uariis uis ultima cogat,. 485] Iuuen. X, 1.- 485 quos B 486 tegent A regunt ed. Bodl., sed tegunt corr. eius in marg. 487 quicquid nobis A 491 quicquit A 493 motus Baehrensius 495 Tu AB i Heinsius ad Ouid. Met. XlIII, 534 496 si tignis Heinsius Sit ignis A Si lignis B 497 sub motu A 499 et om. B 500 perspicies B 502 bona et prauis B 505 Incedem A mentes A 506 Aptamus Baehrensius 508 Pelleret AB sed in B inter lineas manu alia scriptum fuisse Uinceret testatur Delr. discoperetque ed. Bodl. 509 immittere B 511 pdandi A 512 Si A 513 Ut A uariis poenis A cum quod habent perdant, dicere si qua latent. 515 fratribus inuisos fratres, uitamque parentum exosam natis fecit auaritia. de uero falsum, de falso fingere uerum saeua per innumeras haec docet insidias. hac faciente reus dum partem subtrahit auri, 520 in mortem totus transiit Ananias, nec solus; sociam nam foedi in crimine falsi coniunxit misero par quoque poena uiro. haec miseros homines mortis sub tempore fecit non bene postremis fidere iudiciis. 525 subduntur tabulae, conquiritur undique testis, ore ferens falsum, pectore uera premens. scalpuntur gemmae similes, manus improba discit heu male mentitas assimulare manus, ut pater alterius factus credatur et heres 530 non possit proprii filius esse patris. hac duce custodes inter securus adulter peruenit ad castos muneribus thalamos. itur in omne nefas animis manibusque paratis, aurum si pretium constituas sceleris. 535 dic, rogo, quid (miserum) tantus furor t laxat habenas, ut tibi non sat sit, quod tibi iam satis est? inmensis properas terris coniungere terras, claudendus parui marmore sarcophagi? alterius damno fieri locupletior ambis? 540 quod rapis ex aliis, mox erit alterius. et cursu celeri sic post amissa dolebis, 515] Lucr. III, 72, 73. Catnll. 64, 398, 9. 520] Act. Apost. 5. 519 subthrahit A 520 annanias A 521 sotiam A foedo Martene e 522 Coniunx A 528 assimilare B 531 custodis A 534 sceleri Schonclonchus 535 sic AB quis misero tantas furor aptat habenas vel quis miserum tantus furor urget habendi JRiuinus fort. exit h. e. liber habenis feriur 536 non satis sit A sat non sit B 537 Inmensis A 538 malim paruo sarcofagi AB 539 dampno A 541 cursu in A sic scriptum est ut ad rursu accedat ut doluere illi qui tenuere prius. ceu non casuras inmensum construis arces, ipse tamen raptim qui moriturus eris? 545 comitur in somnos tenuato lucida uitro marmoribus uariis lubrica cella tibi: tamquam non adeat lignis coeuntia tecta in bene securo pectore tuta quies. certe non aliter sitientia proluit ora, 550 quem palmae obtulerint, quem caua gemma liquor: et sic suscipient rabidi ieiunia uentris quos crystalla dabunt quosque patella cibos. an non pellendo glacialis frigora brumae hirta tibi melius pallia praebet ouis, 555 quam quae, lentato per lubrica fila metallo, alternos frangit uestis onusta gradus? quo tibi perlucens habitus, qui tegmine raro offerat ignotis membra tegenda oculis? argentum atque auri moles et gemma coruscans 560 e mundo et mundi est: hinc uenit, hic residet. uenisti in uitam nudus, nudusque redibis: nil tecum attuleras, ferre nihil poteris. ferre tamen poteris contempta hic munera mundi: mitte secuturus, quae duplicentur, opes. 565 nam seruata nimis quae mox bona non tua fient, 557] Catull. 69, 3. 562] 1 Tim. 6, 7. e 543 immsum A immensas B 544 oris A 545 Comit- A Cur 0 itur B quaeritur Lipsius tenuat; A 547 tectis coeuntia lignis B sectis c. lignis Heinsius ad Met. XlIII, 534 548 blanda quies A 549 pro- Hune luit Delr. proluis AB 550 Quem A sed Hunc nigriore atramento r quem AB probante Heinsio an quam? 552 cystalla A 553 frigore A 554 Hyrta A 558 Afferat A 559 atque ego et AB itam 561 inuen A in mundum B 563 DE ELHEMOSYNA marg. B hic AB V an hinc? 564 seqtur\' A secuturas Delr. 565 sic AB It, e. nam quae bona mox fient non tua si nimis seruata fuerint, tua erunt si serues non tibi tua mox Riuinus XVI. Poet. christ. min. pars i. 15 si tibi non serues, sic erit ut tua sint. munera quae donat moriens, haec munera non sunt: donat enim quod iam desinit esse suum. qui sanus metuensque nihil, qui mente quieta, 570 qui sibi dum uiuit dempserit, ille dedit. quodque sibi dempsit, melius reparabitur illi: integra mox capiet, qui peritura dabit. condita nam caelo non fur, non auferet hostis, non tinea aut pluuiae flammaque carpet edax: 575 caelo autem condes quidquid pro nomine Christi, Christum respiciens, pauperibus tribues. qui post assumptae carnis mysteria dicit: uestior in nudis, subleuor in miseris, uisitor in clausis, curor confotus in aegris, 580 adiuuor in paruis, protegor in uiduis, et quodcumque facis misero uel non facis, illud crede mihi fieri, uel mihi non fieri. ac ne pauperiem pauper praetendere possis, ut color iniustae detur auaritiae, 585 si tibi non fuerint sumptus quos quaerit egenus, non cibus aut calida est qua foueatur aqua, cum poscit sitiens, gelidus sub nomine Christi oblatus poterit praemia ferre calix. hoc, quo quisque potes, miserum solare rogantem, 590 et si defuerint munera, uota dabis. ipsa etenim ante deum non est peritura uoluntas, 573-574] Matth. 6, 19. 20. 577-580] Matth. 25, 35-40. 587] Marc. 9, 41. 566 erit A uti correxerat Delr. eris B 572 dedit eorreetor ed. Bodl. 573 Condita enim A auferat A 574 tineae A 575 quiequid AB V 576 recipiens A 580 uidus A (v nigriore citramento) 581 miseris B 583 possit A 584 fort. et 586 calida e A calida B recte fortasse, cum saepius producanhtr breucs syllabae ante qu apud Prudentium calidae alia manus in B quo Delr. 587 gelidus sitiens B sed perspicuum est gelidus calix hic idem esse quod gelidae calix cf. lJflltth. 10, 42 588 pmia poterit A si bene non poterit, quae bene uel cupiet. hinc fuit ut dominus monitis felicibus omnes \'coniungi uellet pacis amore homines, 595 et quae per sanctos laudauerat ante prophetas, discipulis proprio traderet ore suis, dum nihil iniustum, nil durum, nil uiolentum, nil leue, nil cupidum, nil graue, nil uarium, uel facere in rebus, uel uerbis dicere posset 600 casto seruatus pectore pacis amor. hinc cohibet totum pacis concordia mundum, quae brutis etiam cum ratione datur. et cum flammiferis frigentia, mollia duris, siccis cum pugnent umida, lenta citis, 605 omne per ignotas tacito moderamine causas uno consociat foedere pacis opus. sic, modo si paruis cupias componere magna, corporeum frenat pacis amor populum, ut sub terreno sociatus principe discat 610 regi caelorum soluere uota simul. ergo mei similis peccator, me minor imo — omnes criminibus namque ego uinco meis — pacem placatus, pacem quoque laesus amato: pax in uisceribus, pax sit in ore tuo. 615 pelle odium, contemne minas, depone tumorem, offensam teneant tempora nulla tuam, G03] Quid. Met. I, 20. 592 uelle cupit 13 qui bene uel cupit Schurzfl. 1716 tamqumn ex cod. Anglico 595 quam A praedixerat B G02 cum A con 13 hoc Barthius sic explicat Adtiers. XLIII, 9 \'Oiim br-actrc suo ingenio suaque natura fera sint minimeque omnium pacem colant, sed immanibus iris in mutua exitia animentur, ratione tamen ea mansuefieri et pacis amorem humana industria induerean est cum ratione idem quod cum rationabilibus h. e. cum hominibus? condicione Biuinus G01 conpungnent liumida A 606 consotiat A 607 modo si coniungenda ut Ouid. Trist. II, 2G3 et saepe in Digestis 608 premit B reprimit Barthius Aduers. XLIII, 9. 611 minus uno corrector ed. Bodl. idemque Sclmrzfl. 1716 tamquam ex cod. Anglico 615 coutempne A tumorem ego, quod idem et Noltius coniecerat rumorem A rigorem 13 15* ut te sol blandae seruantem uincula pacis deserat abscedens, inueniat rediens.

Si monitis gradiare meis, fidissime lector, caerula securus colla premis colubri. cumque aderit Christus iudex, mox obuius ibis per tenerum blandis aera uecte notis. 5 tantum ut mandatis quouis sub tempore in istis praetereat curam portio nulla tuam. an si uentosae moueat te gloria linguae, quam suadet uano Tullius eloquio — sin fugienda, iocus conuiuia sermo uoluptas, 10 sic etiam aequaeuis dissociande tuis, — quo studio nostri seruabis uerba libelli, ut uitae meritis consociande deo? DE VANA LAUDE praecipuus labor est blandam contemnere laudem, quae trahit in praeceps ambitiosa homines, 15 et semper tacito festinat ad intima motu uisceribusque ipsis pestis acerba sedet. omnia dum uolumus, facimus quaecumque, probari, utque suis nullus non faueat uitiis,, lenito titulo parcum se dicit auarus, 20 acris uelatur nomine saeuitia, ac studiis totis et tota nitimur arte, 7] Uerg. Aen. XI, 390. A G18 inueniet A EXPLIC LIB I- INCIP d\' A 2 premes Schenkelius 4 nothis A 7 An A at Commirius; sed uidetur duplex esse interrogatio, orta ex parenthesi sin fugienda-tuis \'an, si moneat gloria .. quo studio seruabis T 9 Sin A fort. seu sint Baehrensius 10 sic ego Siq. A sisque Baehrensius eque uis dissoa tiande A 12 consotiande A 13 DE VANA LAVDE A 18 faua inuitiis A (a et puncta nigriore atramcnto) fauet et uitiis Baehrensius ut quidquid loquimur uel facimus placeat. at tu si Christo soli uis esse probatus, gloria quaeratur nulla tibi ex homine. 25 nam cum deiectus, mox exaltabere, erisque pro domino paruus, magnus apud dominum. contentum uexet quaecumque iniuria, nulli, si male pertuleris, par quoque redde malum. ecce patrem Christus pro se lacerantibus orat, 30 supplicat et Stephanus, supplicat et Iacob, dum miti magnoque animo licet ultima passi poenarum nulli causa uolunt fieri. nullum saeua reum faciat sententia, nullum austero properes plectere iudicio. 35 festucam tenuem fraterno in lumine cernis, luminibusque tuis nescis inesse trabem. iniuste alterius cupiet describere uitam, assertor uitae qui nequit esse suae. sed nos damnati uitiis insistimus et quae 40 ipsi persequimur mox etiam facimus. fallere crede nefas! durat sententia dicens: os, quod mentitur, morte animum perimit. DE CAUENDO MENDACIO et quod erit uerax semper dixisse memento, et non quod non est sermo tuus resonet. 45 dulci praeterea frenos impone palato, DE GULA ne sapor antiquum saeuiat inlecebris. illos caelorum donis regnisque potitos 24] 1 Thess. 2,6. 28] 1 Thess. 5,15. 1 Petr. 3,9. 35] hlatth. 7,3. 42] Prouerb. 26, 28. 43, 4] Matth. 5, 37. 22 quicquid A 27 contentum ego Contemptum A 28 Simile A si male Martene si mala Commirius 30 Iacobus Martene edidit 31 mitti A passim A punctis utroque loco nigrioribus 33 rerum .A 34 properes Commirius proceres A 35 cernes A1 cernis A2 36 nescis A noscis Schurzfl. uix recte 37 decrimine A describere marg. A 38 qui nequit Commirius qui nescit A 39 dampnati A DE CACENDO MENDATIO A 43 erit uerax ego quod est uerax A \' ergo quod est uerax Baehrensius DE GVLA marg. A 46 antiquu seuiat A antiquus ed. Martene antiquis Commirius fort. seruiat illecebris A fecit mortales ambitiosa gula. dum magis in uetitum ruimus cupimusque negata 50 et, quod difficile est, hoc potius uolumus. DE EBRIETATE praecipue largo uenas perfundere uino respue, ne raptim uina uenena fiant. ut nimiis quotiens sitit aestibus arida tellus, solers in fructus quam parat agricola, 55 si prius euulsas quam sol internecet herbas, inrorent madidos nubila densa dies, protinus et sentes et gramina noxia messi seminibus uictis heu male laeta feret: corpora sic multo fuerint quae dedita uino, 60 consiliis pereunt, luxuriant uitiis. et quid sordidius, quid erit deformius umquam, quam si te tibimet subtrahat ebrietas? cum caput huc illuc uergat, gressusque uacillet, mensque neget sensum, lingua tenere sonum, 65 claudantur grauido uergentia lumina somno, quid facis ignores, tu quoque cum facias. quid loquar adlatum uultu fumante calorem, et male compositis uerba soluta modis, labentes manibus calices, mensasque per ipsas 70 immixtos uino saepe redire cibos, teque per innumeros, cum uult mens saucia, motus uel gaudere nimis uel modo flere nimis, et nunc saltatu uergentia membra rotare, nunc dare lasciuis brachia mota choris? 75 exclamare libet, uino dapibusque sepultum, forte etiam proprii nominis immemorem, 49] Quid. Am. III, 4. 17. 75] Iuuen. VIII. 29. Uerg. Aen. III, 6o0. 48 Fecit ambitiosa gula mortales A DE EBRIETATE marg. A 51 Preeipue A 52 fiant corripuit more Pnidentii 53 quoties A 56 inrorent ego Inroret A possis etiam inroret madidus uel madidans 58 leta A 65 mergentia Scheiikelius uertentia Baehrensius an turgentia? 66 an quod? tu A tum Baehrensius 67 adlatum ego ablatum A oblatum Martene uultus A uultu Martene 71 saucia Eceardus sauciat A eius, qui donet largus tibi talia, quando orandi subeat tunc pia cura dei? pascere tam magno sumptu quot posset egenos, 80 quotque dies laetos haec daret una dies? at te nunc saturo pauper ieiunus oberrat: tu uinum reuomis, uix habet alter aquam. et si forte cibum uox poscit egena, negabis . ollis, quis nihil est, hoc, tibi quod superest. 85 sentio iam dudum tacitum te dicere, lector: uera quidem, sed sunt ardua quae statuis. ardua praecipimur; de terra scandere caelum, non est quod paruo stare labore putes. magnus enim labor est; sed merces magna labori. 90 praemia qui sperat, desidiam fugiat. palmam nemo feret, nisi qui certauerit ante. non nisi uictori blanda corona datur. an tibi (si) fragiles mundi quaerantur honores, munere quo speres emeruisse hominem? 95 quidquid id est uariis quod uexat corpora saeuis, -dum celeri uitam currimus in stadio: contemptum pluuias frigus ieiunia rixas contento poteris sustinuisse animo, discurrens urbem totis lustrare diebus, 100 uix media fessus nocte redire domum, continuoque iterum prima consurgere luce, ut clausas possis primus adire fores. et cum te tenuis per dura sedilia somnus compulerit fessum deposuisse caput, 101] Cat. 14, 14. 77 eiu\' A h. e. eiuus 79 rnagnos suptv (v nigriore atmmento) A 8 quot possa (s nigriore atramento) A posses uulgo 81 aberrat A1 uo uo oberrat A2 82 uina remes A1 remis A2 84 ollis A 86 questa tutis A punctis nigrioribus 88 labore stare A 93 an tibi si Commirius An tibi A cf. ad II, 7 94 quo ego qua t quos A quos nigriore tu ..id atramento hominem A hominum Commirius 95 quicquid est A t o 100 demum A 105 ille prior forsan qui serior adfuit ibit, at tua pulsabit stulta querella notos. aut si lictorem tanget uox clarior, opta ut bene submotus nec male caesus eas. sed fac quod rarum est, ut uictus ianitor auro\' 110 ac precibus tandem dicat \'adire potes\'. ingrederis lingua blandus uultuque modestus, corpore subiectus: nil tamen ista iuuant. omnis honor pretii est: ibis pro pondere numi, carta seu foliis siue petes tabulis. 115 nam si cessarit diues manus, irrita res est, et si uerba dabis, tu quoque uerba feres. en honor arrisit, quem semper in ordine mos est sumere sero quidem, sed posuisse cito. nam quod tu dederas, mox conferet alter et alter: 120 quod multi cupiunt, nemo diu tenuit. fac tamen ut longum durans honor inflet, agat te, numquidnam finem non habiturus erit? finge age mansuri signent tua nomina fastus, atque tuo felix annus eat titulo: 125 quid tandem prodest, cum desinit esse, potestas? in quo sentitur quod fuit atque abiit? et quod paulatim succedens nesciet aetas, et quod si scierit, quid tibi mercis erit? sed qui terreno tantum dependis honori, 130 tanta nunc homines ambitione colis, ut domino placeas, cuius sunt omnia, Christo insuper et regnum promereare dei, 109] Ouid. Trist. IIII, 10. 121. 124] Ouid. Fast. I, 26. 105 ibit Commirius ibi A 106 at tua Commirius Atria A querela A notos Commirius notus A 107 lectorem Al lictorem A2 c obta A 111 blantf A 113 it A numi A 114 Qarta A cartae Commirius foliis sc. membranae petes ego potens A tabulis sc. cereis A 116 dafi A 117 En A sed A nigriore atramento 121 agat te Martene agte A h. e. agentem an auentem? 126 habiit A 128 mercis A 8 130 Tantaque A quod correxi tantaque hic Baehrensius 131 placeat A ante feres uerum falsis, ingentia paruis, uilia magnificis, perdita perpetuis. 135 deuotum uincet quae tandem iniuria pectus? ecquid erit celsum? quid tibi difficile est? namque nihil durum est, cum spes succedit, et omnis peruenit ad fructum uictus honore labor, et fructum, toto qui duret tempore, quem non 140 auferat ambitor prodigus impatiens. audis spondentem dominum noua praemia iustis, promissis semper qui meliora dabit, non conspecta oculis, non auribus insinuata, ipso non sensu praemeditata prius. 145 nunc tibi distillant pretioso cortice myrrhae, turis odorato caespite terra tumet. adde thymum uiolas casias melilota crocumque, candida puniceis lilia iunge rosis. cum tot in his terris peccator munera sumas, 150 in caelis sanctus quae bona percipies? finge age quod clarum, quod pulchrum, quod pretiosum, et toto magnum quidquid in orbe putas, hoc meritis dandum felicibus, aurea tecta, gemmatos postes purpureumque solum, 155 ruraque uernanti semper redolentia flore, lacte et melle simul flumina plena trahi. haec quia conscendunt animos, et mente uidentur, inferiora illis crede futura bonis. nec uereare tamen, longo ne tempore uictus 160 impar mandatis reperiare dei. nil habet haec longum, longo licet acta rotatu, 143] 1 Cor. 2, 9. 133 feres ego ferens A 136 ecquid ego Et quid A 139 fractum A1 frvctum A2 145 nunc Schurzfl. Non A distillant A myrre A tymum 146 turis A 147 Adda hYlllllÚ A cassias mellilota A 152 toto ego cf. 180 totum A quicquid A 155 uernanti Commirius uernantis A 157 Hec J.1 Nec A2 159 ne te tepe A quo nunc perfruimur tempore, uita breuis. lassa senescentem respectant omnia finem et iam postremo uoluitur hora die. 165 respice quam raptim totum mors presserit orbem, quantos uis belli perculerit populos.non densi nemoris, celsi non aspera montis, flumina non rapidis fortia gurgitibus, non castella locis, non tutae moenibus urbes, 170 inuia non pelago, tristia non heremo, non caua, non etiam tetricis sub rupibus antra, ludere barbaricas praeualuere manus. multis ficta fides, multis periuria, multis causa fuit mortis ciuica proditio. 175 insidiae multum, multum uis publica fecit. robore quae non sunt, sunt superata fame. concidit infelix cum prole et coniuge mater, cum seruis dominus seruitium subiit. hi canibus iacuere cibus, flagrantia multis, 180 quae rapuere animam, tecta dedere rogum. per uicos uillas, per rura et compita et omnes per pagos, totis inde uel inde uiis, mors dolor excidium incendia luctus. uno fumauit Gallia tota rogo. 185 cur tamen enumerem labentis funera mundi, quae per consuetum semper aguntur iter? cur repetam quanti toto moriantur in orbe, ipse tuam uideas cum properare diem? 163 respectant ego despectant A 167 non densi ego Condensi A gurgitibus 168 gigntibus A gurgitibus nigriore atramento 160 N A 171 tetriendis cis ego metuis sub A endis nigriore atramento possis et mediis uel madidis 172 pualuere A malim eualuere, ut in ucrsibus de Proztidentia, quos hic citat- ed. lIfigniamtS, 35 sqq. (Tom. LI, p. 618) non castella petris, non oppida montibus altis I imposita, aut urbes amnibus aecjuoreis I barbarici superare dolos atque arina furoris I eualuere 179 cib. A 08 180 rogum ego rogo A 181 uicus A os nigriore atramento 183 strages suppleuit Martene, clades Schenkelius praetereo gladlis quantum, quantumque ruinis 190 igni grandinibus fluminibus liceat; quantos bella fames perimant morbique furentes et quae per uarias mors ruit una uias. , quantos et mediae pacis sub tempore, ut esse pax possit, t cruciat debita poena reos. 195 omnis paulatim leto nos applicat hora: hoc quoque quo loquimur tempore, praemorimur. et per fallentes tacito molimine cursus urget supremos ultima uita dies. dum cibus et somnus, dum uerba et pocula mulcent, 200 siue domo sedeas, seu peregrina petas, dumque geris quodcumque geris uel non geris, ultro mors mouet alternum nil remorata pedem. cereus ut caecae positus sub tempore noctis compensare diem luminis officio, 205 dum non sentimus, lento consumitur igni, semper et ad finem flamma uorax properat: sic hominum res est: pereunt quaecumque geruntur, proficit et moritur quod sibi uita trahit. sed fac uiuacis spatia haec tam longa senectae, 210 orbis ut immunis funera respicias, sero licet ueniat, ueniat tamen ille necesse est qui non in totum finis abesse potest. nam quae nascuntur, crescunt post atque senescunt, et senio fessis nil nisi mors superest. 215 f intereunt decies qui ternos uixerit annos 204] Ouid. Ib. 624. 190 grandinibus Schurzfl. grauiinibus A 194 cruciat alia manus nigriorc atramento scripsit in A eraso quod fuerat uocabulo 195 leto A 190 quo SchuTz/to quod A pniorimur Al pinorimur A2 199 dum ego Cmu A cibos et sonos A 201 non geris, ultro ego, non geris ultro uulgo 203 eece A 204 Compensare A h. e. ut compenset 207 ic A 209 ed A 211 ero A 213 nam ego am A iam uulgo crescunt post atque senescunt alia manus add. nigriore atramento 215 ntcreunt A. atque illum uixit qui modo t millesimus, postquam postremus finis retinebit utrumque, certe supremo tempore mortis idem est. quid uitam traxisse iuuat, si uiuere cessas? 220 quaeue bonis merces, si teneare malis, t cum, nisi dum frueris, fructu tangere fruendi, et uita haec uitae uiuat in officio? nam quod iam fuerat nihil est, si desinit esse; et quod non sentis, non iuuat an fuerit. 225 quid tandem prodest si te ieiunia uexent, hesternis large membra onerasse cibis, cumque tuas hodie stringat sitis (arida fauces), ante diem nimio praemaduisse t cibo? cum mediis celeri quae sunt decursa rotatu 230 eripiat sensum non reditura dies? sed nos, decurso primaeuae flore iuuentae, iam dubii gressu lumine uoce manu, cum quidquid fuimus, dolor est meminisse, fidemque omnibus eripiunt proxima praeteritis, 235 incuruos querulos consumpto corpore numquam haec quoque quae grauis est uita satis satiat. hinc est quod toto penitus uelut orbe remoti 231 sqq.] Maxim. El. I, 119-122. 237] Uerg. Ecl. I, 66. 216 locus uitiatus Atque illu uix (illum uixit) qui modo missile fim\' Al ut uidetur missile fim\' A2 ita ut f ad 1 accedat. fort. inter eum (sic Schurzfl.) decies qui ternos uixerit annos I atque illum, uixit qui modo mille simul ut modo mille simul sit tjttSt a thousand in all\', h. e. si quaeras quid intersit inter eum qui XXX annos uixerit et qui mille omnino impleuerit, nihil inuenies discriminis certe mortuis esse, cum uterque eadem mortis condicione utatur millesimum Schwrzfl. 217 ostquam A 218 suppremo A 219 nid A 221 um A cur Cmnmirius fructu A fort. luctu h. e. dolore quem ex amisso fructu, habebis cf. lJlaxim. El. II, 39, 40 223 nam ego am A 225 uid A 227 umque tuas hodie stringat sitis tum in marg. assidua A arida fauces Comm\'irius om. A 228 mero H. Nettleship 229 um 231 ed A decurse A1 decurso A2 primpuo A 232 dubiis uel dubio uel dubios coni, Commirius credo dubii ad sententiam cum quidquid fuimus referendum esse gressu. lumine. uoce. manu A 233 um A quic quid A 234 erir piant A 235 ncuruos A 236 faciat A 237 ille A spectamus toto quidquid in orbe perit. haec miseros alio tamquam sub sole manentes 240 mortis nos propriae mors aliena monet. ante oculos longeque simul fraudamur amicis, luminibusque illinc, hinc uenit aure dolor. intereunt dulces aeuo uergente parentes, eque ipso coniunx eripitur gremio. 245 et fratris fratrem mors e complexibus aufert, at natu forsan iunior ille fuit. ordine nec uitae senior subducitur aetas, cum uideat nati funera saeua pater. nemo tamen cautus credit quod cernit, et illum 250 quod non uult, cernit se quoque posse pati. hoc tamen inde uenit, factis quia semper iniquis mortem perpetuum ducimus esse malum, et quas criminibus poenas lex sancta minatur, serius excipere credimus esse lucrum. 255 felix qui licitum finem putat esse laborum, quod, post ne timeat, cauerit ante timens. felix qui magnum magnaque indage mouendum urbibus et populis nobile iudicium constanti sperare animo uultuque sereno 260 securus uitae de probitate potest, quem faciat certis bene mens sibi conscia causis sub tanta intrepidum mole tenere caput. illic imperio quondam regnoque potentes, 244] Cat. 68, 146. 261] Uerg. Aen. I, 604. 238 quie quid A 239 ec A restat tamen ex initiali littera I unde haec scripsi nec uulgo 240 nos A proprie A 241 nte A 243 ntereunt A 245 t A ecoplexibus A 246 at ego Et A 247 rdine A i i 249 emo tam incautus A1 emo tam_encautus A2 credet quod cernet A i illum sc. pati illud Schenkelius 250 cernet A 251 oc A 253 t A V penas A 255 elix A fort. liquidum laborem A 256 Quod p. ne A poenae Martene cauerit ego cauerat A 257 elix A 259 onstanti A o 261 uem A faciat A an faciet? 263 llic A imperio quandam A illic conspicui fascibus et trabeis, 2G5 quis aurum lectis dapibus, crystalla Falerno, substratosque ostro mos onerare toros: robore famosi, laudati munere formae, ac male fidentes corporeis opibus: quorum uenter erat dominus, lasciuia uotum, 270 spes in praesenti, gloria diuitiae: qui neglexerunt miseri uel morte sub ipsa claudendis dominum quaerere luminibus, poenam expectabunt clausi. ne quaere doceri quam poenam: factis congrua poena manet. 275 hos tenebrae iuges caeca sub nocte manebunt: his lumen f tunc flamma seuera dabit. isti sulphureo flagrantes igne caminos cogentur laceris scandere corporibus. illos constringet uiolento infusa rigore 280 flatibus hibernis dura gelu glacies. et cum tam discors pugnet natura gehennae, nominis unius uis tamen est uaria. nec tam diuersa possis dinoscere poena, igne sit an grauius frigore supplicium. 285 non quod nos, istic, terrena morte peremptis, excipient unam crimina multa necem, cum quamuis saeuus pro rerum pondere iudex non aliud possit quam rapuisse animam, et quodam scelerum lucro, si plurima restent, 290 uindictam reliquis ultio prima neget. ast illic omnes persoluet in ordine noxas 2G9] Phil. 3, 19. 273] Ucrg. Aen. VI, 614. 2G5 uis A 266 Substratosque A punctis nigrioribus 267 oborc A 2G9 liorum A uenter Martene uent\' A 273 Ponam A 275 ceca A 276 tenue Commirius toruum Buehrensiiis 277 sulphureo A 279 uio- lentå A 283 dinoscere A 285 qt Ax qlt A2 It nigriore atrnmento non qui mos est hic Commirms fort. recte sed retineo quod est in A, idque sic expedio: non quod nos (facimns) terrena morte peremptis, istic h. e. in gelienna (fiet), nt crimina multa unam necem excipiant. succedens factis congrua poena suis. atque unum corpus per singula membra patebit, quot potuit uitiis, tot quoque suppliciis. 295 altera crudeles, lex altera plectet auaros: facta aliter soluent et meditata aliter. est sua periuris, est (et) sua poena superbis, atque alia effusi causa cruoris erit. inuidus inpatiens mollis falsator adulter, 300 et uini totus, totus et inlecebrae, dextram caede nocens, linguam in conuicia promptans, peruasor iactans inpius indocilis iudicii ante diem poenas dabit, ut neque paruum supplicii spatium det mora iudicii. 305 ambibunt alios sinuosis flexibus angues, ast alios candens igne catena teret. omnia plena illic lacrimis terrore dolore, et uox nulla, nisi quam dederit gemitus. ecquidnam ulterius per singula crimina curram 310 uexabunt diris quae miseros crucibus? quando etiam incauto si quid nunc ore loqueris, sermonis ratio est discutienda tibi. hos inter, rerum dominum quicumque negarit, summittens saxis stipitibusque caput, 315 ille miser uere, nec erit miserabilis ulli. excipiet solus quidquid ubique nocet. innumeri uermes morituro in corpore uiuent, nec finis fumo quem dabit ignis, erit. at parte ex alia blandorum t uerba piorum, 311] Matth. 12, 3G. 315] Quid. Ib. 117 sisque miser semper nec sis miserabilis ulli. 318] Esai. 34, 10. Apoc. 14, 11. a 295 auoros A 297 et om. A add. Mavtene 299 inpatiens A 300 illecebre A 301 conuitia A promptans ego promptam A 302 Pernasor. iactans. impius. indocilis A un, 300, 302 transponendos censet Baehrensius 304 supplitii A 309 ecquidnam ego et quid nam A 310 miseris A o nigriore atramento 314 sumittens A 3L6 quic quid A 319 uerba uix sanum; an turba? 320 si nec uexati restituere malum, auxilium miseris, uictum tribuere petenti, affectum notis, seruitium patribus, instar flammantis fulgebunt lumina solis, uelati niueis splendida membra togis. 325 praecipueque illi, quos Christi in lege paratos excipiunt noctes inueniuntque dies, quisque fuit uotum niueam baptismate uestem numquam femineis commaculare toris, corpore nec solo, sed toto et pectore casti, 330 et qualem lector te meus esse uelim, uel iam felices, quae prima est gloria, uictis lucis et infidi corporis inlecebris, ueram quaerentes uitam, pro nomine Christi fundere deuotas non timuere animas. 335 atque sacerdotes hoc sanctorum agmen habebit secretosque hominum turbinibus monachos, qui nunc spernentes blandae oblectamina famae, uenturi sperant praemia iudicii. mollia securis ducentes otia rebus 340 pro merito uiuunt nunc bene, post melius. namque ipsi denso stipabunt agmine regem, cum terris iudex institerit dominus, atque omnes agnus quoquo se uerterit ibunt, perfusi uero lumine, luce dei. 345 et tantum ipsorum capient uegetata decoris cernentum ut non sint ora uidenda oculis. ergo ubi terribilem dederit caua bucina cantum, aduentum tandem testificata dei; 323] Matth. 13, 43. 327] Apoc. 14, 4. 339] Quid. Met. I, 100. 342] Hiob 19, 25. 343] Apoc. 14, 4. n 320 si ego Sed A qui Martene 323 flamraatis A 327 babtismate A 328 thoris A 329 casti Commirius cauti A 331 Uelium potius quam Ueliam mihi uisum est in A uictis Commirius uittis A 332 illecebris A 335 sanctorum ego sanctum A examen Commirius 340 p. melius A cf. ad 256 345 tantum A2 totum A1 348 testiflcata Commirius testificanda A. mox longis tellus rimis diuulsa patebit, 350 ac passim flammae fulgura grando ruent, imis concusso penitus de sedibus orbe dum totae feruent inde uel inde uiae. hinc tristes gemitus, illinc pia gaudia uitae: una in diuersis uox erit agminibus. 355 atque omnis raptim celeratis gressibus ibit deducens subolem prosapiamque pater. cunctaque contento ducetur linea tractu, cum fuerit medius progenitor genitis. nec tibi famosas urbes gentesque remotas 360 regnaque, quae nunc sunt quaeue fuere, loquar, frigore non segnes populos, non sole perustos, quosque habuit nascens occiduusque dies: sed fuit a primi genitum quod tempore mundi usque diem mundo qui modo finis erit, 365 omnibus e terris animas iustasque reasque uno constituet iussio prima loco. nec tamen ulla illinc tanta inter milia perget, quae non sit domino dinumerata suo. ~ mox rutilum scandens eadem cum carne tribunal, 370. quam caelo intulerat glorificans hominem, omnia quae reliquis labantur in ordine saeclis, quae tunc, quaeue. dehinc lege manente. fiant, ore sacer, celsus solio, terrore uidendus, conspicuus, sed uix conspiciendus aget. 375 atque inter flammae tractus sonitusque tubarum angelicosque choros militiamque sacram, inter et infantum matrum iuuenumque senumque pallores fletus gaudia uota metus, ultima suspensae dabitur sententia turbae, 380 quae sacrosancti iudicis ore sonet: 362] Ouid. Fast. IIII, 832. 349 rimis nigriore atramento scriptum est tibi prius spatium fuerat 355 omif, A non omib. 356 sobolem A prosapiamque produxit mOTe Prudentii 366 prim A 367 illuc Commirius 371 babantur A 380 quae Martene qara A sacro sancti A XVI. Poet. christ. min. pars i. 16 in requiem et laudem iustorum perge caterua, a regno numquam dissocianda meo, quae uobis gnarus meriti uitaeque futurae dat modo, sed dudum dona parata pater. 385 at tu mandatis semper contraria nostris, inpia tartareis claudere turba locis. illic stridorem dentes et lumina fletum, ignibus inmodicis discrucianda, dabunt. et tamen, ut uere maneant quaecumque iubentur, 390 haec erit aeterni formula iudicii: gloria quae iustum, submota morte tenebit atque reus poenae non moriturus erit. haec ego debueram factis tibi tradere, lector, ut pondus uerbis uita probata daret. 395 sed quia neglegimus miseri quaecumque monemur et satis est leuius discere quam facere, tu si commendes animo demissa per aurem omnia, quae scriptis sunt numerata meis, constanter dicam, caeli statione receptus 400 discuties saeuae uincula dura necis. atque etiam fueras qui filius ante gehennae, incipies summi filius esse dei. his illud superest, sine quo nihil omnia prosunt, ut Christum credas de patre cumque patre; 405 spiritus et sanctus nullo discrimine iunctus unum consumment nomina trina deum. at tu t cum legis nostrum quicumque libellum, nostri, seu malus est seu bonus, esto memor. 397] Hor. A. P. 180. 382 dissotianda A 386 Impia A 388 inmodicis discrutianda A 389 tm A 391 h. e. gloria quac iustum tenebit, summota mortc tene- V . bit 392 pene 393 fa,cftis A 397 orbem A1 arbem h. e. aurem A2 e 400 sue A 404 post cumque patre cum Schursfl. clistinxi. uulgo sentenNa sine interpunctionc dccurrit usque ad u. 406 405 Xpe Ax fxpc A2 407 cum legis A an relcgis? scd uocatiuum potius latere credo, uclnt care quando Baehrensius et quotiens dominum perlecto carmine Christum 410 orabis, simus semper in ore tuo. quod ne me primis credas iniungere labris neue istud tuto dissimulare putes, sic te nulla dies curis compungat amaris, sic Christo totum quidquid agis placeat, 415 sic sumas sanctam domino tradente coronam, nominis abscedat ne tibi cura mei, ut peccatores uincens Orientius omnes sanctorum ueniam promerear precibus.